Book Title: Siddhachakra Varsh 04 - Pakshik From 1935 to 1936
Author(s): Ashoksagarsuri
Publisher: Siddhachakra Masik Punarmudran Samiti
View full book text
________________
૨૦૧
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૭-૨-૧૯૩૬ સૂત્રોના નામોમાં પણ આ છ અધ્યયનના અધ્યયનો તે પ્રતિક્રમણઅધ્યયનના અંગભૂત થઈ સમુદાયવાળા શાસ્ત્રને આવશ્યક શબ્દથીજ કહેવામાં જાય તેમ છે, કારણ કે પ્રતિક્રમણ કરનાર મનુષ્યને આવે છે.
જાણતાં કે અજાણતાં, આચારથી કે પ્રરૂપણાથી, સામાયિકઆદિ છ આવશ્યકને માટે ઉપદેશથી કે શ્રદ્ધાથી કોઈ પણ દોષ લાગ્યો હોય પ્રતિકમણ શબ્દ ક્યારથી ?
તેનું માત્ર મિચ્છામિ દુક્કડરૂપ પ્રાયશ્ચિત પ્રતિક્રમણ
અધ્યયનથી કરવાનું થાય છે, પણ જે દોષને જાણી છતાં પ્રતિક્રમણશબ્દ છએ આવશ્યકના
શકાય અને જે દોષનું નિવારણ માત્ર સમુદાયને અંગે થોડા કાળમાં નવોજ દાખલ થયો
આલોચનપ્રતિક્રમણ કે તદુભયથી ન થઈ શકે, તેવા છે એમ તો કહી શકાય તેમ નથી, કારણ કે ઘણા
દોષોનું તપ આદિરૂપે પ્રાયશ્ચિત અંગીકાર કરવું તે પ્રાચીન ગ્રંથકારોએ વિધિ બતાવતાં આ દૈવસિક પ્રતિક્રમણની વિધિ આ રાત્રિક પ્રતિક્રમણની વિધિ
પ્રતિક્રમણથી દૂર છે એમ કહી શકાય નહિ, અને
તેવા તપઆદિને લાયકના દોષોનું ગુરુને નિવેદન એમ બતાવતાં છએ આવશ્યકના વિધિઓ બતાવેલા - છે, તે ઉપરથી એમ માનવાને કારણ મળે છે પ્રૌઢ
કરવા માટે એકત્રીકરણ કરવાની પહેલે નંબરે જરૂર ગ્રંથકાર મહાત્માઓએ છએ આવશ્યકના સૂત્રોને
હોય, કેમકે જો તે એકત્રીકરણની કરવામાં ન આવ્યું પ્રતિક્રમણ સૂત્ર તરીકે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં ભલે ઉલ્લેખિત
હોય, તો તે તપાદિકે લાયકના દોષો ગુરુ આગળ કરેલું નથી, પણ તે ગ્રંથકાર મહાત્માઓના વખતમાં નિવેદન કરવા ગુરુ મહારાજને વંદન કરવું તે કે તેના પહેલા વખતમાં સામાયિકાદિ છએ આલાય લેનાર વ્યક્તિના આગવાય ફરજ છે, અને આવશ્યકની ક્રિયાને પ્રતિક્રમણ તરીકે રૂઢ થવાનું જમ ત લાગવું
કાર જેમ તે લાગેલા દોષોના આલોચન માટે ગુરુવંદનની ચોક્કસ થએલું હોવું જોઇએ, અને તેથી વર્તમાનમાં જરૂર છે, તેવી જ રીતે તેવા દોષોની આલોયણને લેવા આવશ્યક સૂત્રના જ્ઞાન તથા પઠનપાઠનને અંગે માગનારા મહાનુભાવો સમતા એટલે આવશ્યક શબ્દ જોકે લુપ્ત થએલો નથી, પણ દિવસ સામાયિકભાવમાં ઉપયોગવાળા થએલા હોય તોજ આદિ મુદતના અંતમાં કરાતી સામાયિકાદિની ક્રિયા પોતાના થએલા દોષોને દોષ તરીકે જાણી અને માની માટે તો લગભગ આવશ્યકશબ્દ અદશ્ય થઈ શકે, માટે તેજ દોષોના પ્રતિક્રમણને અંગે પ્રથમથીજ પ્રતિક્રમણશબ્દનો પ્રચાર થએલો છે, પણ આ ચાલ સમતાભાવરૂપી સામાયિકમાં ઉપયુક્ત થવાની જરૂર લેખમાં આપણે તે પ્રતિક્રમણશબ્દને માત્ર છે અને તેથી જ પ્રતિક્રમણ તરીકે કે આવશ્યક તરીકે પ્રતિક્રમણઅધ્યયનને સ્થાને રાખી સામાયિકાદિ છ ગણાતા છ આવશ્યકમાં સામાયિકઆવશ્યકને પ્રથમ અધ્યયનને સ્થાને આવશ્યકશબ્દ વાપરવો ઉચિત છે. સ્થાન આપવામાં આવેલું છે. આવશ્યકનું સ્થાન પ્રતિક્રમણે કેમ પકડયું? સામાયિક ચારિત્ર છતાં તે આવશ્યક કેમ?
આ સામાયિકાદિ છે આવશ્યકના સ્થાને જો કે સાધુને સામાયિકચારિત્ર યાવજીવને આવશ્યકશબ્દનું સ્થાન પ્રતિક્રમણશબ્દ કેમ પકડયું માટે ઉચ્ચારેલું અને પળાતું હોઇને સામાયિક એ એનો વિચાર કરતાં એમ સમજાય છે કે સામાયિકાદિ તે દિવસાદિના અંતનીજ માત્ર ક્યિા નથી, પણ તે છએ આવશ્યકોમાં મુખ્ય સ્થાન પ્રતિક્રમણઅધ્યયનનું સામાયિકચારિત્ર તરીકે જે પ્રવૃત્તિ નિવૃત્તિ છે તે હોવું જોઇએ અને પ્રતિક્રમણઅધ્યયનને સમ્યગ્દર્શનાદિ મોક્ષમાર્ગને અંગે અને આવશ્યકવિધિમાં કેન્દ્ર તરીકે ગણીએ તો બીજાં પાંચ સાવદ્યવ્યાપારના ત્યાગને અંગે છે, પણ દિવસ,
