Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANi devacA lAlabhAI jaina pukhtADobAre pratyAhA 15 // kalikAlasaha-zrIhemacandAnAya pAhatA zrIvItarAgastotram / patyAvineyamani jIvandraprabhasAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi- devacandra- lAlabhAI - jaina - pustakoddhAre granthAGkaH 95 / kalikAla sarvajJa - zrI hemacandrAcArya vihitam zrIvItarAgastotram | zrI vizAlarAjasUriziSya- zrI somodayagaNikRtA'vacUrNi yutaM, zrI deva bhadramunIndra ziSya - zrI prabhAnanda sUrikRta vivaraNopetaM, sUlapadyAnAM gurjara girAyAM anuvAdasametaM ca / saMpAdana - saMzodhana - anuvAdakarttA paMnyAsapuGgava zrImaccandrasAgaragaNivaraparamavineya - muni zrI candraprabhasAgaraH / prasiddhakartA -- moticandra maganabhAI cokasI, kozasyaikaH kAryavAhakaH / vIrasaMvat 2476 / vikramasaMvat 2006 | zAke 1872 | IsvI 1949 // dvitIyaM saMskaraNam | phra mUlyam - ru. 3-0-0 prataya: 1000
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ :: PRINTED BY ::: Gulabchand Laliubhai Shah :: AT :: 7'he Mahodaya P. Press BHAVNAGAR = prAptisthAnam = zreSTi de0 lA jainpustkodvaaraagaar| baDekhAn cakalA, gopIpurA, sUrata / idaM pustakaM sUryapuranivAsi-motIcandra maganabhAI-cokasItyanena bhAvanagara-dANApITha-mahodaya mudraNAlaye gulAbacaMda lallubhAI zAhadvArA mudrApayitvA prakAzitam / published by Motichand Maganbhai Choker for Sheth Derchand Lalbhai Jain Pustakoddbar Fund at the Sheth Devcband L lbhai Jain Dharmashala ( Shree Ratansagas Jain Boarding House) Badekhan Chakla, Gopipura, SURAT: Sheth Devchand Lalbhal Jaia Pustakoddhar Fund Series, No : 95
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ EFFOR- EFFER EFF Ibrary.org phoTo:-kusumacaMda gulAba caMda jhaverI. ni. sA. presa, muMbaI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanazArdUla-suratanA sAgarajI ( antimapaJcadazadinAni yAvaddhyAnalInArdhapadmAsanAH / ) niryANam - sUryapure saMvat 2006 vaizAkha kRSNa paJcamI maMdavAsare tA. 6-5-1950 Jain Education Inte
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ VEETRAGA STOTRAM BY HEMACHANDRACHARYA WITH AVACHURNI, VIVARANA, AND GUJARATI TRANSLATION OF THE ORIGINAL Avachurni by- Somodaya Gani Composed in V. S. 1512 I Vivarana by --- || Shree : Prabhanandasurlji Composed in V.S. Translated and Edited by --- Pannyasa Shree Chandrasagar Gani's Most Obedient disciple Munishri Chandraprabhasagar In V. S. 2006 Vikram Era 2006 ] [ Christian Era 1949 Price Rs. 31
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sheth Devcland Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund THE BOARD OF TRUSTEES Nemchand Gulabchand Devchand Sakerchand Khushalchand Jhavery Motichand Maganbhai Choksi, Mg., Trustee Babuthai Premchand Jhavery, Solicitor Talakchand Motichand Jhavery Amichand Zaverchand Jhavery - - - = TrasTI-maNDala = nemacaMda gulAbacaMda devacaMda sAkaracaMda khuzAlacaMda jahverI motIcaMda maganabhAI cokasI, mene. TrasTI bAbUbhAI premacaMda jahverI talakacaMda motIcaMda jahverI, amIcaMda jhaveracaMda jaharI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustkoddhar Series No. 1. PREFACE OF FIRST EDITION. Jain Literature, comprising as it does almost all the branches that are characteristic of ancient Indian literature, holds no insignificent a niche in the gallery of that literature. It is considerable even as it is at present and was more SO in former times. This is not the proper place to enumerate the great writers and their works that constitute the glory of that literature. The fact that the Jain writers had flourished in great abundance in times gone by, is evident from the vast stock of literature that has survived this day, though it is yet in. an unexplored state. Their eminence in subject matter as well as language is manifest to those who are conversant with it. Along with Indian literature at large, Jain literature too has been a participator in the unhappy fate it met with at the hands partly of alien bigotry, partly of mutual religious jealasy and
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ from the peculiarities of the climate. There was a time when there was no other alternative to secure the very existance of such literature but that of burying it in subterranean archives. The very method employed for the safety of the works became later on instrumental in further diminishing the stock, and that at a time when there was not the least chance of its being further enriched. Those, upon whom had fallen the task of being the hereditary custodians of such collections had inherited the traditions of their forefathers viz. those of not suffering any part of such collection to see the rays of the Sun, lest they might be deprived of them, and the works most dear to them be destroyed by the assailants. It is very strange indeed that these traditions are alive even at this day when there is peace all round, and when the time is most propitious for the developement of literature. Fire even has contributed its quota to the destruction of the records. Add to these the all round degeneration among the followers of the faith, when far from the prospects of further expansion the faith was in imminent danger of being extinct. It was during this time that more attention was paid to the performance of external rites and ceremonies, and practically nothing was done
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ in the direction of education and literature and the sturring up of the inner spirit of faith. It is only vory recently that a practical revival of a salutary character is visible. Owing to circumstances above mentioned, the literary results of the arduous labour and the great learning of the Acharyas and the Sadhus of the faith, could not be made accessible, It may perhaps not be out of place here to give in short the history of this Fund that has led to the publication of the series. The late Sheth Devchand Lalbhai in whose memory this fund has been inaugurated, left by his will a sum of Rs. 45000 along with other sums to be spent in various other matters, to be devoted to some benevolent purpose. This amount was further enhanced by a sum of Rs. 25000 set a part by Mr. Gulabchand Devchand to be spent in some good purpose in the memory of the said Sheth Devchand Lalbhai. It was on the advice of Panyas Shree Anandsagar that these sums, which make the original funds in Trust, were amalgameted, and the present Trust was inaugurated. At present the funds of this Trust amount to about Rs. 100000 the original being further enhanced by the property of Bai Vichkore, the deceased daughter of the said Sheth Dev
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ chand Lalbhai, wbich was directed to be made over to this trust by her. The object of this Trust is to devote the interest of the funds for the preservation and the development of "The Jain Swetamber religious literature." The trustees are now in a position to bring out the present << volume as the first" of the series to be published from time to time by this Trust. The author of this treatise is the well known Kalikal Sarvagna Hemchandracharya, who hardly needs any introduction to Sanskrit students. What an eminent place, the said author occupies among Sanskrit writers, it is unnecessary to say. But this much one can say that he has written on various subjects, in all of which his knowledge seems to be suprime. At the request of Shri Kumarpal, a king of Gujrat who was considering Hemchandracharya as his sprititual preceptor, the author of this book wrote thirty two cantos, out of which twenty are comprised in this volume and the remaining twelve in " Yoga Shastra ". Further, upon this book, Prabhananda Suri, a disciple of Abhayadev Suri and a disciple ( whose name can not be traced out) of Vishalraj Suri, have written commentaries severally. Both of these commentaries bave been included in this volume,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ the first being that by the former, and the second by the latter. In conclusion we take this opportunity of expressing, our deep obligations to Panyas Shroe Anandsagar for reading the proof sheets of the work. Naginbhoy Ghe Zaveri Bazar. i Aprill-1911, Zaveri Bazar, ? Bombay. Naginbhoy Ghelabhoy Zaveri, A trustee, for himself and co/- Trustees.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi-devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre granthAGkaH-prathame (1) prathamasaMskaraNe zrImad-AnandasAgarasUrIzvareNa gumphitmshriiviitraagstotrsyopkrmH|| sakalaihikAmuSmikahitakRddhitakArakapunnAganirmitAstokazlokAspadAtIndriyetarapadArthasArthasvarUpAvirbhAvakalokottarIyagranthatatyavadhAraNapInabuddhiprArabhArANAm sakarNAnAM nAsamAkarNitametadyaduta yasya kasyApi matasya sauSThava mitaraJca tadIyAgamastomAvagamenaivAgamyate, tata eva yato'bhimantavyapadArthAnAM tathyetaratvavicAraNAsaraNyavatAro'ta 'eva cAvAptAkhilalokAlokagatAzeSapadArthasArthAvalokanapratyalasamastajJAnAvaraNIyasamUlakASaMkaSaNaprabhavaprabhUtaprabhutAspadakevalA api zrImadakalakArAdhyapAdAH zrIsarvajJAH prakaTayAmAsuH prakaTaprabhAvAtyastamitakumatatAtanukarmapravekavistArakapravAdaH, zrImadgaNadharairudayaprakSiptagaNabhRtkarmabhijJAnacatuSTayapIyUSapUrAntaHkaraNairuppanneivA vigameivA dhuveivetyananyasAdhAraNanizzeSavastubajAvasthitAbAdhyadharmadarzanapaTIyovacatri.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 7 : tayaratnatrayasamAkhaNDajyotireNa dvAdazAGgItIrtha sakalasurAsuranarezvaragaNopakArakSama vidvadvandanamasyam / tacca yAvadapazcimapUrvabhRcchImaddevarddhigaNikSamAzramaNamapazcimAnupamAtizayasAmrAjyasA.. rvabhaumahimavadAvirbhUtabhAgIrathIdvAdazAGgItIrthAntaragatamapUrvacamatkAracintAmaNirohaNAyamAnamAsIdasAdhAraNamanISAdhAraNalabdhyupetamunigaNadhaureyadhRtaM pustakagaNamRta eva, paraM prekSyAvasarpiNIprabhAva. hRsaddhIgaNam munigaNamupakArakaraNapaTavaH pUjyapAdAH sammIlyAcArya paJcazatI vartamAnAgamaratnaratnAkaropamAM saurASTrarASTrarAjamAnAyAM tatvajJAnazrIvalabhyAM valabhyAmudbhAvayAmAsuH, zAsanaM vizasitaH prabalakarmabalaketanaM pustakArUDhaM siddhAntatayA sarvasammatAvisaM. vAdamatIyam ; tadArata eva cAsaMyamamayAsaMyatasaMsArapArAvAravardhanamapi saMyamavardhanatayopakaroti pustakavRndamahoNAmahamarhacchAsananabhoGgaNatArArUpANAM munivarANAm ; spaSTitaM ca spaSTametatspaSTatamabodhakiraNayugapradhAnapravaraiH zrImattattvArthadIpanapradIprapradIpopamatasvArthasArvadikasAdhukalpakalpanakalpabRhatkalpaprabhRtiSu paramArthapathapradhAnAvadhAraNairanyathA tu nAbhaviSyadeva sakalajantujAtAsAdhAra* NasAtavitaraNavijJapAramArthikatattvapradhAnAsAdhAraNAcaraNAvagamanajyotirantarA vivekacakSurudghATanamaidaMyugInAnAM duSSamAsamayodbhUtAnekavAcAlakutirthikavAcAlitadigantarAlAnupalabhyadigavalokAnAm , tadantareNa ca kathaGkAramabhaviSyatsadAcArasaudhasopAnAroho'pyArUDhAnAryajanaprabalAsaGgajAtaprabalAnAryAcAraprabhAve'tra yuge dharmajighRkSApyAstAM tAvaddarAdevAnavagatadravyabhAvAnukampAprathanapratya ___
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmamArgakAmasnehadRSTirAgamadironmattavihitAnekadurgamavighnasarislavottaraNAdhigatazamasAmrAjyasAdhanasAvadhAnasarvasaGgaparityAgamahAvratAGgIkArAdividhAnaM syAdbhaveyuzcArambhaparigrahAsaktaprabalamithyAtvamohamadirAvihvalAntaHkaraNAviratirAkSasIjagdhajIvasvarUparamaNatAsattattvA eva munaya iti zAsanonmUlanamityalam prasaktAnuprasaGgena; viracitAzca vItarAgacaraNasarojakiJjalkamadhukarAbhaiH zrIvastupAla, kumArapAla, sAdhupethaDAdibhiraneke kozA jJAnadyutidyutikozA eva bhavyAbjodvodhino vItarAgamatAnUnamahimAsaricchrotaHprabhavapRthvIdharAyamAnAH, parazca huNDAvasarpiNIpazcamA. rarajanIrajanIcarAyamANaduSTamlecchAdibhUmipairajJAnatatyavaSTabdhahRdayaiH yetyAbhAsaiH zrAvakAbhAsaizca, tattvAtattvavivecanavimukhatA svIkRtapustakadravyairvinAzitA jvAlitAH, kSiptA jale'tanupravAhe, citA bhittau, hInAcArai tAzca hAnim svIyAnAcAropadravarakSaNabaddha. buddhibhistathA ca zeSAH zeSIbhUtA evodbhAvayanti zAsanodbhAvanAmasamaprabhAvanAm, tatrApi niHssattvAddezasya, atihasIyastvAddharmabuddheH, parAyaNatvAnmAnagiryArohe, anavabuddhatvAttattvAtattvamArgasya, palAyitaprAyatvAjjJAnasya vyAptatvAdanAryabhASAruceH, tundaparimRjabahulatvAllokAnAm, saMskArahInatvAnmateH, aruceH saMskRta. bhASAyAH, pUtkAraprAyatvagaNanAvatAritvAtprAkRtagranthAnAmarAjabhApAtvAdAryabhASAyA anAryabhASAyA aviratatvAnnarANAm , jemanavAravistAritajayapatAkitvAjanAnAm , vAdyazabdavAcAlitatvAdyazasaH, candrodayAdyupakaraNakaraNamAtrottIrNamatiprAgbhAratvAducimatAm, gau
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaryAyapabhraMzabhASApradhAnatvAtpUjAkAraNapravaNopadezakAnAm , virala. samIbhUtAnyevAdhunA siddhAntasAdhanasiddhAntapustakAni, nAtaHparaM vijJAnAmasti viSAdapadamanyajagatraye'pi paramavalokyatadviveka. vilocanena sthApayAmAsa gurjaradezIya zrIsUratapattanIya gulAbacandrAkhyo devacandratanujo'vigItasiddhAntaprasAdhanapaTuprasAdhitajJAnadivAkara zrImadgaNabhRtprabhRtisakalavAGmayavitAnavistAraNalabdhAvatAraH, svavastRdevacandrapAdavyavasthApitasaptatisahasramAnadrammavyavasthAyAM pustakaprasAraNapravaNAn zeSAnaparA~statkAryavAhakAJ jIvanacandra, nagInacandrAdInpuraskRtya vyavasthAm , tatra cAnekataragUDhatattvaprakAzanaprabhAkarasiddhAntalekhanavyavasthAM satImapyanAhatyAlpapu. stakaprasAramAtrajAyamAnabahudravyavyayAM jhaTiti pustakaprasaraNapraguNAM mudraNakalAM mukhyatayAdhicakAraH, bhaginyAzca svIyAyA 'vidyunma. tyA dravyaM tatra sammIlya samAnIya ca kalAntaropArjitaM cAnyadraviNajAtaM pUritaM lakSonmitaM lakSya lakSaNavidAM, tatra cAdito maGgalA. caraNamiva ziSTAnAM paramamaGgalabhUtamidamupacakrame mudritum , jJAnadhanaiH sAdhubhiH saMzodhyeti prastAvya vyavasthA prastAvyate'dhunA prakrAnto pranthaH kartRzrotradhikAra pramANAdibhiH / __ tatrAvadhIyatAM tAvadavadhAraNAdhIdhanairidam , yaduta vidhAtA ro'sya vihitanirvIrAdhanamocanASTAdazadezAmAripaTahalabdhAkalpasthAyiyazaHzarIrAH, sArdhatrikoTigranthagranthanalakSitasarvajJAvatAratva 1 zeTha devacandrasya putrI bAI viijkorH| prasiddhakartA.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 10 : vitIrNakalikAlasarvajJabirudAH, anavadhacAturvidyavidhAnakhyAta. brahmAtigaprabhAvA'STAdazadezAdhipatikumArapAlakSmApAlabodhanasmAritasAtizayamunigaNAH zrImanto bhagavanto hemacandrAcAryAH; tucchaM cedaM yadyAgRNantyalabdhatanmAhAtmyAbdhimadhyAH sArdhatrikoTigranthagrathanAsambhavamiti pAThamAtragranthagrathanapaTIyastvAtteSAm , zrayata upalakSyate lekhakakuNDasthAnAdivilokanena spaSTataraM viduSAmaraktadviSTAnAM caitat , sUripravarAzcaite kadA katamaM bhUmaNDalaM maNDayAmAsuH, kadA ca sUryAstamayeneva rajanIpracAramavApa sUrivarAstamayena kumatadhvAntatativistRtim , kasmai ca yogyatamAya puruSottamAya vidhA. yainamarpayAmAsuH, kazcAdhikAro'tra vidvadvandavedya AtmakalyANajanaka iti pravRttAyAM vicAraNAyAm , nirNIyate tAvatspaSTaM spaSTitatvAt kumArapAlabhUpAlaH prApnotu phalamIpsitamiti zrImadvihi. tAdevaitadIyazlokAt kumArapAlakSmApAlasamakAlInatvam / kumArapAlabhUpAlAnehAzca gurjarabhUpapaTTAvalyAdivilokanato nizcIyate vaikramIyadvAdazazatIyo yato vikramasaMvanavanavatyadhikaikAdazazatamite rAjyAbhiSekastriMzadadhikadvAdazazatake ca tasya svargama iti / tathA ca sUripAdasamayo'pyeSa eva / svacaraNanyAsapAvitabhUmaNDalanirNayo'pyata eva samyaktayA jAyata eva, yataH puNyatamajananivAsatiraskRtavibudhAlayavibudhAlayaM zrImatpattanapuramaNahillopapadamabhUtparamAhatAnAM rAjarSipadavyalaGkatAnAM zrIkumArapAlabhUpAnAm rAjyasthAnam , tathA ca prAyeNa zrImatAM gurjaradharivyAmeva vihArastatratyAgaNyapuNyapUraplAvitAntaHkaraNAnAmeva ca parasparavirodha
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 11: durgandhabhRdvANIvAcakasuragurutiraskAribhAratIprAgbhArabhUSitavadanamalayaniHsRtAviruddhaparamAgamoditizravaNabhAgyamabhUditi, vAstavyAzcaite tatrabhavanto bhagavanto grArhasthye gurjarIyadhandhukAkhya eva grAme, etatprabhRtikaM savistaraM vRttAntamupalabhya zrImatA kumArapAlaprabandhAditi spaSTameva copariSTAnniHzaGkitazlokottarArdhavicAraNena prakaTI. bhaviSyati yaduta zrIkumArapAlapAvanaprAdhAnyena praNItirasya, kiMvadantI ceyaM tatra tadanusAriNyeva ca bhaNitiravacUrNikArANAmapi vItarAgastotrANAM zrIvizAlarAjaprabhUNAmavacUrNI; yadutAhatadharmaprAptikAlAdAk rAjarSibhiH kRtamabhUt yanmAMsabhakSaNaM, samayamadbhAve cAvagate'vabuddham " ca uhiM ThANehi neraiyAuttAe kamma pagare" ityAdyavagamAdyavasare jAtAzcAsamapraguNa pazcAttApabhAjanaM bhUpAlamaulimaNilAlitapAdapIThA rAjarSayo yAcitavantazca paramagurave prAyazcittapratipattim , zrImadgurubhizvAvasarocitaM dvAtriMzaddazanabhakSitatvAnmAMsasya tacchuddhaye tAvanmitA evAnvarthAH samarpitAH prakAzAstatra dvAdaza tAvadyogazAstrIyA viMzatizcaitadIyAH pratidinamabhyasyaiva ca te dantAntaHkaraNazodhanaM prakAzAnAM dvAtriMzaM vyadhAsISu bhojnN cakruzcaiteSAM yathArthAmabhidhA prakAzAnAM, santi caita etadvidhA eva, yathAvajjJAnaM caiSAmetadvidhatvasya bhavedyathAvatparizIlanAdeva, paraM tasiddhaya evAdhikAradarzana nidarzana mAtrameva vidhIyate'smAbhistathA cAntimaM ke'trAdhikArA iti praznanirvacanamapi bhaviSyati spaSTaM tatra / prathame tAvatprastAvanAstave zrImadvItarAgalakSaNamAlakSayantaH . 1. zrIsomodayagaNinAmavacUreM /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 12 : prathamAdisaptamyantavibhaktyantAnyonyasambaddhazlokakadambakadarzanenaparamadevAnAmArAdhyatAhetubhUtaM parAtmatvaM paraM jyotiSmattvaM paramaparameSThitvaM tamovinAzavibhAkaratvaM sarvaklezamUlonmUlakatvaM surAsuranamasyatvaM puruSArthaprasAdhakAkhilavidyAvirbhAvakatvamatItAnAgatavartamAnakAlavRttipadArthasAthasaMviddhAritvaM vijJAnAnandabrahmaikAtmyaM ca niSTakaya zraddheyadhyeyazaraNyanAthavaspRhAkRtArthakiGkaravANIpavitratAdi. ca nizcikyurnirNayacaNAH, darzayAmAsuzca vItarAgastavAnAM manuSyabhavaphalatAM, zraddhAlUnAM vizRGkhalavANIvAdinAmapi ruciratAm / / 1 // dvitIyasminsahajAtizayastave, zrImajinAnAmatizayacatuSka niradezi, nirdezapradhAnaidehasya teSAM naimalyasaugandhyanIrogatAsvedarAhityAni, rudhirAmiSazvaityaM, zvAsasaurabhyamAhAranIhAravidhyadRzyatvaM ceti nibandhanena // 2 // __ tRtIye ca sarvAbhimukhyaM parSatsamAvezaM vacanaikyaM sAprayojana zatagatagadanAzakatvamItividrAvakatvaM vairavilApakatvaM nirmAritvamativRSTyanAvRSTisvaparacakrabhIdurbhikSabhettatvaM bhAmaNDalavattvamityevaM karmakakSonmUlanajAtaikAdazAtizayavarNanam // 3 // caturthe tu surakRtAmekonaviMzatimatizayAnAM vyAvarNayantaH puratazcakrAbhisaraNamamindradhvajocchrayaM paGkajapAdanyAsaM caturAsyatvaM prAkAratritayaparigatatvaM kaNTakArvAGmukhyamavasthitakezaromanakhazmazrutAM viSayAprAtikUlyaM samakAlamazeSa sadbhAvaM sugandhyudakavRSTiM pakSiprAdakSiNyaM vAyvAnukUlyaM vRkSAprAbhinati koTisurAsurasevyatvaM prakaTayAmAsuzchatratrayaM sapAdapIThaM mRgendrAsanaM puSpavRSTiM dundubhi
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 13 : caityadumaM camaravIjyamAnatAM cAgrataH prAtihAryastave AvirbhAvayi dhyantItyupekSitamidaM SaTkamiti manye // 4 // paJcame prAtihAryastave'zokavRkSasurapuSpavRSTidivyadhvanidundubhyAtapatratrayIcAmarasiMhAsanabhAmaNDalAnyAkhyan khyAtakIrtayo bhAvArhantyacihnabhUtAni // 5 // ___SaSThe pratipakSanirAsastave paramadeve mAdhyasthyamapi dauHsthya. nibandhanatayA nivedya pratipakSasya rAgAdimattvaM, pareSAM yogamudrArahitAnAM trAtRtvAbhAvaM malImasAcAramupasthAdivikAravattAM cAkhyAya rAgAdiniyuktAnAM devatvAsambhavaM samAcacakSire vicakSaNAH // 6 // saptame jagatkartRtvanirAsastave niSkarmatvenAGgavadanavaktRtvazAstRtvAbhAva Izvarasya, sadehatve'pi ca na vidhAtA krIDAkRpAnyatarAbhAvAHkhAdividhAnAdakRpatA karmajanye vaicitrye ca nArthavattA, svabhAvastu niHsattAka evottare, jJAtRtvarUpakartRtve ca kevalinAM sayogAyogabhinnatvAdbhagavatAM na vivAdaH, zAsanasAmrAjyAntatinAM ca neyaM vyAbAdhA lezato'pIti pratipAditaM sunirNItasidvAntatattvapratipAdanaparaiH // 7 // ___aSTame'nekAntaprakaraNastave vstujaatsyaanekaantmudraantrvti| tvaM tadabhAve kRtanAzAkRtAgamau anivAryoM samavatarataH, Atmani tu sarvathA nityAnityatayA svIkriyamANe puNyapApayorabhogo bandhamokSayoranupapattizca, ghaTAderapi kSaNikAkSaNikaikAnte'rthakriyAbhAvo
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 14 : vastusattAbAdhakaH kramayogapadyAbhyAmabhimatonekAntazcAnubhavasiddho vastusvarUpasthApako nirAbAdha iti pradarya niradezi yogasAyabauddhalakSaNavAdinAm zakuntapotanyAyAdanekAntAbhyupagantRtvaM yathAsthitAgamanirdezapradhAnairunmattagadito virodhazcAnekAntIyo yastaM guDanAgarabheSajamecakAdisakalavizvaviditavastudRSTAntabalena nirAkRtya dugdhadadhigorasadRSTAntena vastuvrajasya niraNaiSurutpAdavyayadhauvyarUpatAM nirUpitAkalaGkitajJAnapuruSasakalitAgamAH // 8 // navame kaliprazaMsAstave'lpakAlalabhyaphalatvAddurlabhakRpAlAbhAt zrAddhazrotRsudhIvaktRsaMyogAyugAntarasyApi bahUcchRGkhalakatvAtkalyANaparIkSApravaNatvAt nizAdiSu dIpAdiva hurlabhatvavatpAdAbjasevAlabdheraparayugAprAptatvadarzanAdhigaterviSaharatvacchAsanamaNiprApteH kalyANakaraH kAlarUpazlokita iti kalividvadvandavandyaiH / / 9 // dazame'dbhutastave saprakAzaM prakAzayAmAsuH zAsanasatattvaprakAzakA vItarAgANAM bhagavatAM svezvaraprasattyanyonyAzrayabhidA sahasrAkSA nirIkSya rUpavattAM sahasrajihvAvarNanIyaguNavattAM lavasaptamAdinirjarasandehApahAritAmAnandasukhasaktiviraktyorupekSopakAritvayoH paramanirgranthasArvabhaumatvayorekAdhikaraNanivezaM nArakAmodakatvaM zamarUpakRpAdbhutatvaM cetyadhiprakAzam // 10 // ____ekAdaze'cintyamahimastave'cintyabuddhiprAgbhArA acintyaguNagaNavatAM nijagadurarAge muktibhogamadveSe dviSadghAtaM,nirjigISabhItabhItatve jagatrayajayaM, dAnAdAnAbhAve'pi prabhutAmaudAsInye'pi ___
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 15 : dehadAnAnupArNya sukRtasaGgatiM, bhImakAntaguNavattvena sAmrAjya sAdhanespi vigatarAgadveSatAM, devatve'pi sakalaguNanilayatAM, mahIyasAM mahatAM mahanIyatAM mahAtmanAM guNavahAM yathArthatayA // 11 // dvAdaze vairAgyastave AjanmavairAgyavattAM sukhakAraNaviSayaka - vairAgyavattAM vivekazAtanibandhanamokSasthitavairAgyatAM nityaviraktatAM marunnarendradhyupabhogakAlaratyabhAvaM sukhaduHkhabhavamokSaviSayaka - dAsInyaM paratIrthikAbhyupagatArAdhyAGgIkRtaduHkhagarbhamoha garbhAnAlIDhajJAnagarbha sagarbhatAM satatasamyagaudAsInye'pi vizvavizvopakAritAM cAvizcakruH kovidacakracUDAmaNayaH / / 12 / / trayodaze hetunirAsastave ( virodhastave ) anAhUtaH sahAyoSkAraNo sarraNo vatsalosnabhyarthitaH sAdhurasambandho bAndhavo'naktaH snigdho'mRSTa ujjavalosdhauto'malazIlo'caNDo vIravRttiH, zamI samavRttiH karmakuTilakaNTakakuTTako'bhavo mahezo'gado nArAyaNosrAjaso brahmAnukSitaH phalodayo'nipAto garIyAna saGkalpitakalpadurasaGgo janezo, nirmamaH kRpAtmA, madhyastho jagatrAtA'gopito ratnanidhiravRtaH kalpo'cintya zcintAmaNirnikhile'pi jagati nAnyo vItarAgAdbhavatospara iti prAcakhyuH prakhyAtakhyAtayo mahAtmAnaH // 13 caturdaze yogasiddhistave lathatvena manovAkkAyaceSTA samAhArAmmanaH zalyaviyogaH, karaNAnAM saMvarapracArAbhAvena jayo'STAGgayogasya bAlyAtsAtmabhAvazcirapariciteSu viSayeSu virAgaH, sespilolIbhAvo hiMsakAnAmupakAra AzritAnAmupekSApa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 16 : kAriNi tathA rAgo yathA na pareSAmupakAriNi sukhyahaM dukhyahaM veti jJAnAbhAvakRtsamAdhiAtA dhyAnaM dhyeyamityetatrayasyaikyamiti ca vilakSaNamahimA jagadgurUNAmeveti jagaduH sUrayaH // 14 // paJcadaze bhaktistave udAttazAntamudrayA jagatrayIjayastvadana. gIkAraH cintAmaNicyavaM sudhAvaiyayaM karoti viparyastamatInAM, tvayi yo dhArayati rUkSAM dRSTiM taM na cedantarA tatrabhavadupadiSTA kRpA syAdavakSyat sAkSAdbhUya kRzAnuH bhasmasAtkarotviti, tvadaviruddhazAsanAparahiMsAdyahitakarmapathopadezapravaNazAsanayoH sAmyaM syAtteSAmeva yeSAmamRtaviSayostat , tvadapalApinAmaneDamUkatA zreya. skarI, mandayAyitAyA unmArgapravRttasya zreyastvAt , tatra bhavacchAsanAmRtarasasiktAnAM namaskAryatA, tvacaraNapUtA bhUrapi bhavyabhA. vukalambhayitrIti namo'stu tasyAyapi, tvadguNamakarandapAnalampaTatvena prazastaM me janurjJAnAdidhanalabdhA kRtakRtyazcAsmyahamiti bhaktivismitamAnasA mImAMsitavanto mImAMsAmAMsalam // 15 // SoDaze Atmagastive'vigarhitAtmAnaH samAhitAtmanAM smaraNIyAM samAcakhyurekataH paramagurupraNItapravacanapIyUSapAnodgatA paramapathapravINatAnyatazcAnAdikAlInA rAgadveSAvegajAtA mUrchA, rAgagaralamUrchitAnAmavAcyakarmakAritA, kSaNaM sakto muktaH kruddhaH kSamItyasAdhAraNA kAritA kapiceSTA mohamadirayA, prApyApi bodhi manovAkkAyaduzceSTAnvitaH, tvaccharaNagato'pyabhibhUye mohAdibhirapahAreNa durlabhalAbharatnatritayasya, svameva tArako mama iti lagno'smi ___
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 17 : bhavatpAdayostvatprAsAdalabdheyatI bhUmirmayedAnI mopekSiSThAH; kRpAparastvaM pAtraM cAsAdhAraNaM kRpAyA ahaM, tvamato bhava yuktAnuSThAnapreraka iti // 16 // ___ saptadaze zaraNastave kRtasvakRtaduSkRtagahA~sukRtAnumodanaH zaraNaM yAmi, bhavatu mithyAduSkRtaM manovAkAyajAnAM kRtAdibhedAnAM duSkRtAnAmapunaHkriyAnvitaM ratnatritayagocaramanumanye'haM sukRtamahadAdInAmahattvAdikamanumodayAmi, tvAM tvatphalabhUtAnsiddhAstvacchAsanaratAnmunIstvacchAsanaM ca zaraNaM prapadye, sarvAnsattvAkSamayAmi kSAmyantu ca te'stu ca maitrI teSu AparamapadAvApterbhava zaraNaM mameti tenuH zaraNakriyAmatathAmavitathavAdAH // 17 // aSTAdaze kaThorastave zeSAparadevalakSaNyaM krodhalobhamayAkrAntajagadvailakSaNyameva prabhorlakSaNaM kRtalakSaNA niracaiSuH kRtalakSaNatayA paraM naitatsaMsArakAca kAmaliparigatAnAmasumatAmAyAti yathArha zraddhAnagocare vinA samyaktvAJjanam // 18 // ___ ekonaviMze AjJAstave pAlanamevAjJAyA bhagavaddhyAnaM niHzre. yaskaraM nigrahAnugrahakartaNAM pareSAM vardhinyeva saMsArAraNyasyAjJA, vigatarAgANAmArAdhanamacintyamaNyAdito bhavatyevAbhISTadaM, saparyAyA api parAjJArAdhanA, tadArAdhanavirAdhana nibandhanatvAnnirvANAnirvANayoH sA cAzravasaMvarayohayopAdeyatAMrUpaiva, tadArAdhakAzca nirvANapathanibhRtA abhUvanbhavanti bhaviSyanti // 19 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 18 : vize AzIHstave ca tvatpAdarajaHkaNA nivasantAM mUrdhni, mama dRzau kSAlayetAM malamanarhekSaNabhavaM, luThanairastu kiNAvaliH prAyazcittamasevyapraNAmasya, romAJcakaNTakA amadarzanavAsanAM tudantu tvadAsyapIyUSapAnAdastu madIyalocanAmbhojAnAM nirnimeSatA, netre tvadIyavadanalAsinI, karau tvadupAstitatparau, zrotre tvadguNagrahaNapare bhavataH sadA, svastyastvetasyai vANyai yA tatrabhavadguNAvagAhapratyapromiti svIkriyasva yaddAsaH preSyaH sevakaH kiGkaro'hante iti, ityevamanUnapratibhAprAgbhAravarNanAtigaM jagadguruM varNayAmAsustatra bhava. nto'treti vijJAyate // 20 // etatparyavasAne yaduta na labdhacarA AdarzA asyAneke na ca zuddhAH paramAvazyakaM zraddhApIyUSapInAnAM zrAddhAnAmetasya paThanamiti mudraNopakramodbhava Agasi mithyAduSkRtaM prArthayate sakalazramaNasaGghasevakaH AnandAbdhirastu ca lekhakapAThakamudrApakAdhyetRNAM, zreyo niHzreyasaparyavasAnaM bodhibIjAvAptidvAreti / sindhvRtvakendumAne'nde, (1967)pauSe mAsyasite dale, paJcamyAM suratadraGge, zreyase'stu lipIkRtaH // 1 / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA. parva grantha - kalikAlasarvajJa-AcArya-bhagavAna zrIhemacandrasUrIzvarajI kuta-vItarAga-stotra-mULa, vivaraNa ane avacUri sahita AjathI ka7 varSa pUrve "zreSThi devacaMda lAlabhAI jenA pustakoddhAra kaM" taraphathI prakAzita thayuM hatuM. enuM saMzodhana prAtaHsmaraNayapUjyapAda-Agama dvArakazrI sAgarAnandasUrIzvarajIe pitAnI prauDha pratibhAthI karyuM hatuM. A amogha prakAzanadvArA gIrvANabhAratInA upAsakAne, kalikAlasarvajJa bha0 zrI hemacandrAcAryajI ane paramahaMta zrI kumArapAlanA saMbadhamAM, pitAnA jJAnakSetrane vistRta karavAne suavasara prathama vAra prApta thaze. te ja kAraNe A prakAzananI badhI ja prato pahele ja tabakake khalAsa thaI gaI, ane mAMgaNI vadhatI ja gaI. A granthamAM kSatio -e pachI bIjuM prakAzana zrI kezarabAI jena- jJAnamaMdira-pATaNa taraphathI thayuM, paNa emAM azuddhie sAre evo bhAga bhajavyo hovAnA kAraNe, e prakAzananI surUpatAmAM rahelI kSationI kadarUpatA vidvAnone khaTakayA vagara rahe tema nathI. navasarjana -AvA saMyogomAM zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pusat koThAranA vyavasthApakAne punaH e granthanA prakAzananI sUcanA maLatI gaI. e sUcanAne dhyAnamAM laine, de. lA. phaMnA vyavasthApake, mArA paramatAraka pU. gurUdevazrI paM. zrI. candrasAgarajI pAse AvyA, ane A prakAzana hAtha dharavA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 20 : vinati karI. pU. gurudevazrIne A vAta yogya jaNAI, paNa emaNe tAjetaramAM ja traNa-cAra prakAzana hAtha dharelAM hovAthI temane samayane avakAza na maLe te sahaja hatuM. AthI A kAma mane soMpyuM, ane meM A kArya sAnanda svIkArI lIdhuM. saMganI anukUlatAne lIdhe thoDA ja mahinAomAM A prakAzana aMgenuM sAhitya maLI rahyuM. eTale khAsa hastalikhita prata vigere sAdhanAnI agavaDa na paDI ane kadAca thoDIghaNI agavaDa paDI hoya te te badhA saMzodhakone je rIte agavaDa veThavI paDe e rIte mAre paNa veThavI ja rahI. bhASA -meM A prakAzananuM kAma upADayuM te divasomAM mArI pAse eka vidyArthI ema. e. nA korsamAM AvatA jaina Agamano abhyAsa karavA AvatA hatA. temaNe mane sUcana karyuM ke-"AvA apUrva granthanuM gUrjarabhASAmAM, pUratuM maryAdita bhASAntara karavAmAM Ave to senAmAM sugaMdha bhaLe ane gUrjara bhASAbhASione paNa Ano lAbha maLe ! " A vAta mane gamI gaI ane tethI ja meM gujarAtI bhASAtarane paNa maryAdita rIte kAte saMkalita karyuM che. prastAvanA -je yugapura, jainatvanuM ucca zikhara sara karI batAvyuM che, temaja pracaMDa pAMDityanuM sarvenata zikhara paNa jemaNe sara karI batAvyuM che, jemanA virATa jJAna AgaLa vizvanA vidvAna vAmaNuM bhAse che, jemanI vizvAhinI kalpanAe gUjaro ane naranAthane emanA caraNakamalamAM ALoTatA karyA che, jemanI akhaMDa ane ujavaLa cAritrya-yAtathI gujarAtanuM amiva sadeha pAmyuM che; ane jemanA darzana-smaraNathI pApa paNa puNyamAM palaTAI jAya che, evA bhagavAna-zrIhemacandrasUrIzvarajInI A anupama kRti para huM prastAvanA WWW
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakhuM enA karatAM, vartamAnakatanA mAlika-gItArtha-sArva bhauma-pAraMgata-Agama dvAraka-AcArya mahArAja zrI sAgarAnandasUrIzvarajInA punita hAthe lakhAela "zrI vItarAgastAtrasyopakramaH" vidvAna AgaLa raju karuM e mane vadhAre sugya lAge che. tethI ja meM A granthamAM vistArathI saMskRta prastAvanA lakhI nathI. bAbhAra-A granthanA saMzodhanamAM mArA pU. gurudeva-zrIpanyAsa pravara-zrIcandrasAgarajI gaNivarya zrIjInI sahAyatAthI je mArA samayane ane zramane bacAva thayo che, te badala emanA upakArane AbhAra pragaTarIte huM na mAnuM e mArA mATe ghora kRtaghatA ja kahevAya, ane te sAthe anya-sahAyaka-saha-yogIenuM vismaraNa karavuM e paNa anucita ja kahevAya; mATe sarvane aMtaHkaraNapUrvaka upakAra mAnIne atra viramuM chuM sarvenuM kalyANa thAya eja eka zubhecchA. zirapura-pazcimakhAnadeza ) prAtaHsmaraNIya pUjyapAda AgamedvAraka zrIAdasAgarasUrIzvarajInA vidineyajaina-upAzraya pAsa-pravara-zrI candrasAgarajInA caraNA) ravinDa-sevaka-caMdraprabhasAgaranA dharmalAbha.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ N ono ciences Yus
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapogacchAlaGkAra paJjAbakezarI jainAcArya shriimvijyvllbhsuuriishvrH| janma-vi. saM. 1927 kArtika zukla 2, vaDodarA dIkSA-vi. saM. 1943 vaizAkha zukla 13, rAdhanapura sUripada-vi. saM. 1981 mRgazirSa zukla 5, lAhora (paJjAba) ajJAnatimirataraNi-kalikAlakalpatarU-padavi. saM. 1989 caitra kRSNa 3, bAmaNavADAtIrtha PE P ersonal use only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 007 sAdara samarpaNa 0 I - iaa mA - tapagacchAlaMkAra paMjAbakezarI jainAcArya zrImad vijayavalabhasUrIzvarajI ke jeoe zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDanA saMzodhana kArya aMge paMjAbanA jJAnabhaMDAramAMthI aneka pustakanI hastalikhita temaja mudrita nakala meLavI ApavA kapA karI che che te prAtaHsmaraNIya puNya puruSanA karakamalamAM kalikAlasarvajJa bhagavAna zrImadda hemacandrAcAryaviracita zrI vItarAga stotrama amo vinamrapaNe samarpaNa karatAM AMtarAlAda anubhavIe chIe. pAmanAra - Go - ( che - mArAma nA ... na muMbaI ) motIcaMda maganabhAI cokasI (c) vasaMtapaMcama ( (c) vasaMtapaMcamI - tathA anya mAnA saMcAlake , cAMda lAlabhAI jaina pustakadhAra 11 saM2008 | " che
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThI devacanda lAlabhAI jahverI janma 1909 vaikramAbde ___ kArtika zuklaikAdazyAM (devadIpAvalI-somavAsare) sUryapUre. niryANam 1962 vaikramAbde pauSakRSNatRtIyAyAm (makarasaMkrAnti-maMdavAsare) mohamayInagaryAm. ni. sA. presa, muMbaI. Jain Education international
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDamAMthI graMthAMka 95 tarIke mULa ane sAdaya gaNikata avacUrNi temaja zrI devabhadramuni ziSya zrI prabhAnandasakRita vivavaraNa sahita. kalikAlasarvajJa zrI hema candrAcArya zrI vItarAgastotra prasiddha karavA ame bhAgyazALI thayA chIe. A graMthanuM saMpAdana, saMzodhana temaja anuvAda AyaMbIla oLI tapa ane vardhamAna AyaMbIla tapa eLInA parama ArAdhaka, vyAkaraNanA abhyAsI parama, punita AcAryazrImadda candrasAgarasUrIzvarajInA parama vinaya ziSya munizrI candraprasAgarajIe karI Apela hevAthI ame teozrIne atyaMta RNI chIe. anya viSaya ane graMthakAra saMbaMdhI svargastha AgamahAraka zrImadAsAgarasUrIzvarajIe teoe lakhela A graMthamAM chapAyela karatAvanAmAM zrama sevyo hovAthI ane laMbANa karatAM nathI. mAkharIyA hAusa 3ra7, ] lI. menejIMga TrasTI saradAra vallabhabhAI paTela roDa | motIcaMda maganabhAI cokasI muMbaI-4. } vasaMtapaMcamI, 2008 | tathA anya mAnArha saMcAlake tA. 31-1-195ra | zeTha de. lA. je. pu. u. kaMDa-surata.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ HmqHrhH``hkhHsmH "HHrf anA APNRGr zArdUlavikrIDitam / vIro vizvavizArado vijayado vIraM vareNyaM vraja, vIreNa vyaraci vyavAya virativIrAya vAcAM vjH| vIrAd vighravidAraNaM varataraM vIrasya vAgavaibhavaH vIre vidvaravAdivRndavilayo bho vIraH vIroddhara // 1 // rHmtfrqHrhHh Gramromrnsr zAstrI sanmukharAma kezavarAma jyotiSI saM. 2004 mAgha sudi 3, zukravAra mirmireonomromamrpermirements
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaMzrImaharSiprathita ___ manuvAdAvacUrNivivaraNasametam - zrIvItarAgastotram / yaH parAtmA paraMjyotiH, paramaH parameSThinAm / AdityavarNaM tamasaH, parastAdAmananti yam // 1 // sarve yenodamUlyanta, samUlAH klezapAdapAH / mUrnA yasmai namasyanti, surAsuranarezvarAH // 2 // prAvarttanta yato vidyAH, puruSArthaprasAdhikAH / yasya jJAnaM bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsakRt // 3 // yasminvijJAnamAnandaM, brahma caikAtmatAM gatam / sa zraddheyaH sa ca dhyeyaH, prapadye zaraNaM ca tm||4|| tena syAM nAthavA~stasmai, spRhayeyaM samAhitaH / tataH kRtArthoM bhUyAsaM, bhaveyaM tasya kiGkaraH // 5 // tatra stotreNa kuryAM ca, pavitrAM khAM sarasvatIm / idaM hi bhavakAntAre, janminAM janmanaH phlm||6|| 10kAGgatAM a.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotra je parAtmA, paraMjyoti ane parameSThIomA zreSTha cha / jemane paMDita puruSo ajJAnanI pelepAra gayelA ane sUryanI jevA udyota karavAvAlA mAne che // 1 // jeoe rAgAdi klezarupI-vRkSone mULathI ukheDI nAMkhyA cha / jemane sura, asura, manuSyanA svAmio mastakavaDe namaskAra kare che // 2 // jemanAthI puruSArthane siddha karanArI zabdAdi vidyAo pravartelI che / jemanuM jJAna vartamAna, bhAvi ane bhUta bhAvone prakAzanAruM che // 3 // jemanAmAM vijJAna-kevaLajJAna, Ananda-sukha ane brahma-paramapada, e caNe ekapaNAne pAmela che, te zraddheya che, ane dhyeya cha, tathA temanuM haM zaraNa aMgIkAra karuM chaM // 4 // temanA vaDe huM sanAtha chu, temane prazAnta manavALo huM vAMchaM chu, temanAthI huM kRtArtha thAuM cha; ane temano hu~ kiMkara chu // 5 // upara batAvela prabhu viSe stuti karavAvaDe huM mArI vAcAne pavitra karUM chu / kAraNa ke A bhavarUpI aTavImA prabhunuM stavana karavU eja A janmadhAriyonAM janmanuM phaLa che // 6 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prakAza: ] ava0 - jayati zrIjino vIraH sarvajJaH sarvakAmadaH / yasyAGghriyugalaM kalpapAdapairyugmajAtakam // 1 // natvA nijagurUn sArasArasvatavibhAdbhutAn / vItarAgastavAnvarthaM bAlagamyaM karomyaham || 2 || tathAhi - pUrvaM svargasahodare pattananagare nijasahajaparAkramAkrAntarAjacakraH paramaprabhutAnukRtazakro durddharavirodhisindhurabhayakarakarAlakaravAlo dazadimaNDalapAkhaNDamaNDanakIrtitratativitAnAlavAla: prajApAla : zrIkumArapAlazcatuH sAgarAvadhi dhAtrIdhavatAM dadhAti sma / sa ca kalikAla sarvajJazvetAmbarAdiSaidarzanAkhaNDitAjJasvaprajJAparAbhUtasurasUri zrI hema sUrivacanAmRtena galitamithyAtvagaralaH saralatara zrIjinamArga pratipannavAn / zrIjinoktanavataccAni zraddadhAnaH zrIsamyaktvamUladvAdvazatratadhurAM dadhAnaH prathamatrate'STAdazadezeSvamAripravarttanaM mArizabdazravaNespi kSapaNakaraNam / dvitIye - viparyayeNA'satyavacane AcA(mA) mlam / tRtIye - prativarSaM dvisaptatilakSanirvIradhanamocanam / caturthe dharmaprApyanantaraM pANigrahaNe niyamaH, cAturmAsa ke tridhA zIlapAlanam, bhopaladevyAdyaSTabhAryAmaraNe pradhAnaprabhRtibhirbahukathane'pi pANigrahaNAkaraNam / paJcame - SaDaSTau koTyaH suvarNarUpyayoH, dazazatatolakA mahArghyamaNiratnAnAM dvAtriMzat 2 sahasramaNAni ghRtatailayoH, trINi 2 lakSANi zAlyAdidhAnyamRTakAnAmekAdaza zatAni gajAnAm, paJcAzatsahasrA rathAnAmekAdazalakSAsturaGgamAnAm, | sarvasainyamIlane'STAdaza ?
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . [ zrIvItarAgastotre lakSAH, aSTAviMzatilakSAH subhaTAnAm , sahasramuSTrANAmazItisahasrA gavAM, paJca 2 zatAni gRhAsabhAyAnapAtrazakaTavAhinyAdInAm / SaSThe-cAturmAsake pattanaparisarAdadhikadiggatiniSedhaH / saptame-madyamAMsamadhumrakSaNabahuvIjapaJcodumbarAnantakAyatapUrAdiniyamaH / aSTame-svAjJAmadhye saptavyasananiSedhaH / navame-ubhayakAlayoH pratikramaNam , sAmAyike gRhIte zrIhemasUripAdAnvinA'nyena sahAjalpanam / dazame-varSAsu kaTakAkaraNam / ekAdaze'STamIcaturdazyoH pauSadhagrahaNam ,kAyotsarge pAdalagnasya markoTakasya dayayA svatvacA saha parataHkaraNam / dvAdaze-sIdatsAdharmikANAM dvAsaptatilakSakaramocanam , prativarSa sAdharmikoddhArAyaikakoTidInAradAnam , pAraNakadine para zatAnAmapi dRSTiprAptazrAddhAnAmAtmanA saha bhojanaM cetyAdiniya. mAnaGgIkRtya prabhupArzve prAkkRtaduSkRtaprakSAlanAya prAyazcittaM prArthitavAn , tezca samayarahasyaM hRdi vimRzya dattam / taccaiHcatuzcatvAriMzaduttaracaturdazazata 1444 navyaprAsAdanirmApaNam , poDazazata 1600 jIrNoddhAravidhApanam , sapta mahAyAtrA ekaviMzatirjJAnakozA ityAdi / vizeSato vihitAbhakSyabhakSaNadvAtriMzaddazanavizuddhaye ekasminneva pIThe dazanasaGkhyaprAsAdA vidhaapyaaH| pratyahaM prAtAtriMzatprakAzAzva 'kA,' dIptau, prakapeNa kAzyante-dIpyante AntaramalApanayanena dazanA ebhiriti prakAzA guNanIyA iti taM pratipAdya zrAddhavidhipravRttiprarUpakA dvAdaza yogazAstrasya, vItarAgabhaktimayA viMzativAmI; zrI.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prakAza: ] prabhubhirAmnAtA iti mUlasambandhasteSUttarANAM viMzateH prakAzAnAmarthamAtraM likhyate / prabhuzrIhemacandrasUrayaH zizuziSyazemuSIvizeSonmeSAya prathamastave yattacchabdayoH saptavibhaktyekavacanavyutpatti pradarzayanto nijabhaktiM prakaTayanti, yathA yaH parAtmeti. parazvAsAvAtmA ca parAtmA sarvasaMsArijIvebhyaH prakRSTasvarUpaH, punaH kiMviziSTaH ?,-prNjyotiH| paraM sakalakarmamalakAluSyarahitatvena kevalaM jyotirjJAnamayaM yasya sa tathA / paramiti kevalArthe'vyayaM, parame cidAnandarUpe pade tiSThantIti parameSThino'rhadAdayaH paJca, teSAM paramaH pradhAnabhUtaH / paramatvaM cAsya muktAvasthAmadhikRtya, parameSThinAmiti SaSThI " saptamI cAvibhAge nirdhAraNe" iti (2-2-109) sUtreNa / tathA yaM vItarAga tamasaH parastAdAmananti dhyAyanti tatsvarUpopalabdhaye manISiNaH / ka ? parastAt parasminpAre, kasya ? tamaso'jJAnarUpasya, kimbhUtaM yam ? AdityavarNamAdityasyeva varNa uddyoto yasya taM tathA, bhAnorupamAnamanyasya tathAvidhasya vastunotrAbhAvAt , parastAditi paThitatamaso'jJAnarUpAndhakArasyAne AdityavarNa mUryAbhaM tadvinAzakamityarthaH / / 1 // sarve0 yena sarve samastAH klezA rAgadveSAdayasta eva pAdapA vRkSA narakAdikaTuphaladAyitvena samUlA mithyAtvamUlasahitA udamUlyanta unmUlitAH, yasmai mUrnA surAsuranarezvarA namasyanti-namaskurvanti // 2 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre prAva0 yato yatsakAzAdvidyAH zabdavidyAdikAzcaturdaza, dharmArthakAmAdipuruSArthAnAM prasAdhikA vidhAyikAH prAvartanta abhUvan , yadvA dvAdazAGgIgatA vidyAH suvarNasiddhyAdiprarUpikAH / yasya jJAnaM bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsakRd-atItAnAgatavarttamAnavastuprakAzakamastIti gamyam // 3 // ___ yasmin0 yasminviziSTaM jJAnaM vijJAnaM kevalajJAnamAnandamakRtrimasukhaM brahma ca paramapadaM trINyapyekAtmatAmaikyaM gatAni sa eva vItarAgajIvaH sa eva jJAnaM jJAnakarUpatvA- . ttasya, sa eva ca sukhaM darzanasparzanAdibAhyasya kasyApi tatrAbhAvAt , sa eva muktirUpasyAbhAvAt / atha tacchabdaM darzayanta AhuH, sa zra-sa pUrvoktaparAtmAdivizeSaNaviziSTaH zraddheyaH, svahRdayaruciviSayaH kAryaH, ca punaH sa dhyeyo rUpAtItatayA dhyAtavyastaM tamasaH parastAdAnAtaM zaraNaM prapadye svIkaromi // 4 // tena tenonmUlitaklezapAdapena nAthavAn sanAtho'haM syAM bhavAmi, tasme surAsuranamaskRtAyAhaM samAhitastadekatAnamanA: spRhayeyaM vAJchAmi, tataH prakaTitapuruSArthasAdhakavidyAsamudAyA. dahaM kRtArthaH kRtakRtyaH prAptAbhISTakAryo vA bhUyAsaM bhavAmi bhvidhyaamiityrthH| tasya trikAlajJAnavataH kiGkaro bhaveyamasmi // 5 // tatra tatra vijJAnAnandabrahmarUpe svAM sarasvatI vANI, stotreNa kRtvA pavitrAM kuryAM karomi / ko hetuH ?, hi yasmA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAzaH ] t kAraNAd bhavakAntAre saMsArAraNye janminAM jIvAnAM, janmanaH pAdaparUpasya idameva vItarAgastavanaM phalam, nAnyat // 6 // OM namaH sarvajJAya / anantadarzanajJAnavIryAnandacatuSTayam / saMsmRtya paramAtmAnamanAhatamahaH zriyam // 1 // analpamatibhiH sAdhyamalpadhIrapi bhaktitaH / ve vivaraNaM kiJcidvItarAgastavAnugam || 2 || iha hi tathAbhavyatvavaicitryavazaprazAntadurantajJAnAvRtitamaH samullasitAdbhuta pratibhAtma (smA) darza saMkrAnta samastazAstropaniSadbhirniravadhinayavikramaprasiddhasiddhAdhipazrIjayasiMhadevapraNaya maJcitAbhinavazabdAnuzAsanairvikasvaravivekanistandra caulukya candra paramArhatazrIkumArapAlabhUpAlamaulilAlitakramanakha mayUkhaiH pravartitAdbhutazrIjinarAjazAsanonnatigalahastiAtikaluSaduHSamAkAlavilasitairananyasAmAnyAgaNyapuNyaprabhAvabhUribhiH zrIhemacandrasUribhirviraciteSu samastastutira sarahasya nisyandapAtreSu zrIvItarAgastotreSu tAvatprathamasya padayojanAmAtramupa - kramyate / atra ca zAstrakRtAmuddezanirdezakrameNaiva zAstravinyAso'taH samaya paripAlanAya svavadanamAtratayA samastastavArthamuddizan paramAtmAnamabhiSTuvannAha / yaH parAtmeti / vi0-- atrAdyasArddha zlokatrayasya padAnAM prathamAdisaptamyantavibha ktiprathamavacanAntAnAmuttarazlokadvayasya tadantaireva padairyathAkramaM kartR-karmmavivakSayA yojanaM kAryam / tathAhi parAtmeti vizeSyaM padam,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ato yaH kila parAtmA paraMjyotiH sa shrddheyH| yazca parameSThinAM paramaH sa dhyeyaH, yaM cAdityavarNaM tamasaH parastAdAmananti taM zaraNaM prpdye| yena ca samUlAH sakalaklezapAdapAH samudamUlyanta tena nAthavAn syAm / yasmai ca surAsuranarezvarAH sarabhasaM namasyanti tasmai samAhitaH spRhayeyam / yatazca puruSArthaprasAdhikA vidyAH prAvartanta tataH kRtArtho bhUyAsam / yasya ca bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsakRd jJAnaM tasya kiGkaro bhaveyam / yasmizca vijJAnamAnandaM brahma caikAtmatAmupagataM tasmin stotreNa svAM sarasvatI pavitrAM kuryAmiti padAnAM parasparasambandhaH / ___ sAmpratametadeva pratipadaM vyAkhyAyate / tatra parazvAsAvAtmA ca parAtmA, paratvaM cAsya dehAtmAntarAtmApekSam , yataH kaizcidupayogalakSaNamanAdinidhanaM apaudgalikatvena rUpAtItaM tathAvidhasAmagrIsAkalyAt zubhAzubharUpasya karmaNaH kartAramudayaprAptasya tasyaiva ca bhoktAramata evaitallakSaNavilakSaNAdehAdarthAntarabhUtamavisaMvAdipramANapratiSThitamapyAtmatattvaM mahAmohopahatamatitvenAmanyamAnaiH piSTAdidravyayogAnmadazaktimivAcetanamahadbhUtasaMparkAcetanatvamudbhAvya dehasyaivAtmasvamupakalpyate'taH sa dehAtmA / yathA dehAtiriktasyAtmanaH satpramANapratiSThitatvaM tathA purastAdaSTamaprakAze prakAzayiSyate antarAtmA ca jJAnAvaraNAdikarmanirmathitamAhAtmyaH zarIrI saMsArijIvaH / etayozca vakSyamANavizeSaNagaNAsahatvena prakRtAnupayogitvamataH parazabdopAdAnam / parAtmA ca vigalitasakalakarmamalaghaTalaH samyasiddhajJAnadarzanA''nandavIryalakSaNAnantacatuSTayaH zivama
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prakAzaH ] calamapUnarbhavaM paramapadamadhyAsIno jJAnadarzanopayuktaH kevalAtmaiva / sAmprataM sa eva viziSyate kiM viziSTaH parAtmetyAha-paraM jyotiH / apratipAtitvena lokAlokaprakAzakatvena ca paraM sarvotkRSTa citsvarUpaM jyotiryasyeti jyotiryotiSmatorabhedAt sa eva paraMjyotiH / paratvaM cAsya matizrutAvadhimanaHparyAyalakSaNacidaMzacatuSTayApekSaM, pratipAtitvenAlpaviSayatvena ca matyAdInAmanIdRzatvAt yadi vA ravInduvidyunmaNipramukhe nikhile'pi jyotivarge yaH paramutkRSTaM jyotiriti sa paraMjyotiH / yazcaivaMvidhaH parAtmA sa zraddheyaH zraddhAviSayamavatAraNIya ityuttarapadena yogaH / kimuktaM bhavati / kila yadyapyaghAtikarmaNAmarhadAdInAmadhyakSe tasmistatpratyayenaiva zraddhA vidheyaiva / na cAnupakRtaparAnugrahakRtAM kSINarAgadveSamohAnAmarhadAdInAM vitathavAditvamataH kimazraddheyaM paramAtmanaH / punaH paramarahasyabhUtaM paramAtmAnameva vizinaSTi / paramaH prmesstthinaam| parame cidAnandarUpe brahmaNi tiSThantIti parameSThinaste cArhadAcAryopAdhyAyasAdhava eva, teSAM madhye paramaH prakRSTaH siddharUpo yaH parameSThI, ahaMdAdiparameSThicatuSTayasya cAmuktatAvasthAmadhikRtya siddhasya paJcamaparameSThinaH paramatvam / muktAstu sarve'pyekarUpA eva / sa caivaMvidhaH paramAtmA bhagavAMstadekatAnamanobhiryeyastatsvarUprAptaye satatamanusmaraNIya iti uttarapadena sambandhaH / prathamAntaM padamabhidhAya dvitIyAntamAha / yaM ca paramAtmAnamaNimAdyaSTamahAsiddhiprasiddhimahaso munayo'pyAmananti-tatsvarUpopalabdhaye sNttmbhysynti| kimbhUtam ?, tamasaH parastAd vartamAnam , ___
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 | zrI vItarAgastotre tamAMsi nikAcitAni karmANi, vimalakevalAsskokena ca teSAM pAre pratiSThitaM sattvarajastamolakSaNa guNayAtItamityarthaH / tamahamevaMrUpaM paramAtmAnaM durvArAntarAparityAjitAtmazaktiH zaraNaM prapadye ityuttareNa yogaH / punaH kiMviziSTam ?, AdityavarNaM, Adityasya prabhApateriva varNaH zobhA yasya sa tathA tam / atrAha - paraH, nanu parimitakSetramAtraprakAzana mahasA mihireNa lokAlokaprakAzanapravaraparamajyotIrUpasya paramAtmanaH sAmyamanupapannam / tathA cAgamaH - " caMdAicca gahANaM pahA payAse parimiyaM khettaM / 'kevaliyanANalaMbho loyAloyaM payAse " // 1 // iti / AcAryaH - sAdhu bho sahRdaya ! hRdayaMgamamabhidadhAsi kevalaM sakalespi kalAvatpramukhe tejasvivarge vigaNayadbhirasmAbhirbhAnoreva kimapi tadupamAnalavalAbhasambhAvanAsvadatvamupalabdhamityAdityavarNamityabhihitaM, tattvatastu sumeruparamANvoriva mahadantaraM paramAtmadvAdazAtmamahasoriti / Adityo'pi nirastatamastvena tamasaH parastAdbhavati / tRtIyAntaM padamAha / yena ca bhagavatA paramAtmanA klezapAdapAH sarve'pyudamUlyanta / " avidyo'smitArAgadveSAbhinivezAH klezAH / " 1 kevAlayaM puNa nANaM. iti pratyare / 2 pAtaJjale tvevaM sUtrANi avidyAsmitArAgadveSAbhinivezA: paca klezAH / 2-3 / anityAzuciduHkhAnAtmasu nityazucisukhAtmakhyAtiravidyA | 2- 5 / dRgdarzana zaktyorekAtmatevAsmitA / 2-6 | sukhAnuzayI rAga: / 2- 7 / duHkhAnuzayI dveSaH / 2-8 | svarasavAhI viduSo'pi tathAssrUDho 'bhiniveza: / 2-9 6.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prakAzaH tatra " anityAzuciduHkhAnAtmasu mithyAjJAnamavidyA" / durdharAhaMkAravazAt sarvatrA'smItibhAvo'smitA" / " manojJeSu zabdAdi vAtmano gADhAbhiSvaGgo rAgaH " | " teSvevAmanojJeSu bhRzamaprItivizeSo dveSaH " / " atttve'piidmitthmevetyekaantaagrhgrhiltaa'bhiniveshH"| upalakSaNaM caitadanyAsAmapi ghaatikrmottrprkRtiinaam| ete ca saMsRtyAmAtmanonAdisaMbandhavazAbaddhamUlAH, pradarzitatattadvikAraprarohasaMhatayaH, sphuradAdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikavedanodayaprasUnasaMtatayaH, prakAzitAmuSmikadurgadurgatiduHkhaphalapaTalAH, pAdapA iva pAdapAH / te ca saGgatyAgAdAkevalotpatti trijagadapratimallahamtimallena yena bhagavatA dustapatapoMdolalanena (?) calAcalatAmApAdya zukladhyAnasamuddaNDazuNDAmeDanena samUlAH sahelamunmUlitAstena trijagannAthenAhamapi nAthavAn syAM bhaveyamityuttareNa yogaH / yenAsau mAmalabdhAnAM jJAnAdiguNAnAM lambhanena teSAmeva ca labdhAnAM paripAlanAttAnanugRhNAti / .. caturthyantaM padamAha / mUrdhA yasmai namasyanti surAsuranarezvarAH / yasmai samUlonmUlitaklezapAdapAya bhagavate surAsuranarezvarA devadAnavamAnavapatayaH sakalaklezajAlocchittinimittaM mUrdhA uttamAGgena sarabhasaM namasyanti / tasmai tribhuvanasanAtanagurave samAhitastadekatAnamAnaso'hamapi spRhayeyaM, praNAmAdinimittaM spRhAmAvahAmItyuttareNa sambandhaH / idamuktaM bhavati / kila yadyapi surAsurezvarAdivat pratyakSAhatpraNAmAdisAmagrI duHSamAsamayasamudbhUtasya mamAsaMbhavinI tathApi 1 adhyAtmamadhibhUtamadhidaivazca trividhaM duHkham /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 [ zrIvItarAgastotre "manorathAnAmagatirna vidyate" iti nyAyAt spRhAmAtramapi tAvaddhAsyAmi yena sadabhyastatayA bhavAntare'pi saMskAro'yamanuvartata iti / paJcamyantaM padamAha / prAvarttanta yato vidyAH puruSArthaprasAdhikAH / yato yasmAtsarvavidaH paramapuruSAt puruSArthAnAM dharmArthakAmamokSalakSaNAnAM prasAdhikAstadupAyopadarzinyo vidyAH zabdavidyAdikAH prAvartanta prAdurAsan / yato dvAdazAGgImUlanIvImutpAdAditripadI taduciteSu bhagavAn svayamudIrayati / na ca dvAdazAGgIvyatiriktamanyadapi vidyAGgamastItyataH samastavidyAnAM bhagavAneva prabhavaH / ata eva tatastasmAt paramapuruSAnudhyAnAdahamapi pumarthopalabdhyA kRtArthaH kRtakRtyo bhUyAsamityuttareNa yogaH / puruSArthopAyopalabdhyA ca kRtakRtyatA samIcInaiveti / SaSThyantaM padamAha / yasya jJAnaM bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsakRt / yasya bhagavataH paramAtmano ghAtikarmaNAmAtyantikakSayAdutpannajJAnaM dezakAlasvabhAvaviprakaSairanantaritamata eva bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsakRda vartamAnAnAgatAtItapadArthasArthaprakaTanapaTiSTham / tasyaivambhUtasyAhaM kiGkaro bhaveyamityuttareNa yogaH / atrAyamAzayaH / kilAsmin jagati yasya visaMvAditvenAnaikAntiko'STAGganimittamAtrAvabhAsanaparo jJAnAMzaH syAt so'pi tadarthibhiH prepyairiva pratikSaNamupAsyate / yasya ca bhagavataH prAgupavArNatasvarUpaM jJAnaM tasya kiGkaratvamanuttarasurA api kuryuH, kimaGga mAdRzo'GgabhAgiti / saptamyantaM padamAha / yasmin vijJAnamAnandaM brahma caikAGga
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. prathamaH prakAzaH ] (tma)tAM gatam / yasmiMzca bhagavati paramaparameSThini vijJAnamAnandaM brahma caikAtmatAM gatam / tatra matyAdijJAnebhyaH kSAyikatvenApratipAtitvenAnantadravyaparyAyagocaratvena ca viziSTaM kevalAlokalakSaNaM jJAnaM vijJAnam / AnandaM cAtmanaH kadApyalabdhapUrvasvarUpalAbhasamudbhavamitarakAraNakalApanirapekSamanupAdhimadhuramakSayamAtyantikaM sukhmev|brhm ca paramaM padaM, yadA ca bhavopagrAhikarmapAraMvazyAdadyApi bhavasthaH kevalI bhavati tadAsmin bhagavati kevalini vijJAnamAnandaM ca varttate / ayaM ca paramapadaM gamiSyatItyAtmavijJAnAnandabrahmaNAM mithaH pRthagbhAvaH syAdeva / zailezyanantaraM ca sakalakarmAMzaprakSayAdakSayaM padamupeyuSyasmin vijJAnamAnandaM brahma caikAtmatAM yAti sa eva paramAtmA, sa eva vijJAnam sa evAnandaH, sa eva paramaM bahmetyabhinnabhAvatAM bhajate / atastatra tasmin pUrvopavarNitasvarUpe paramAtmani stotreNa yathArthavAdenAhaM svAmAtmIyAM sarasvatI vANI pavitrAM pAvanI kuryA-vidadhyAmityuttareNa saMbandhaH / nanu kimasyAH prathamaM kimasyapUtatvamastItyucyate / svakarmapariNAmenAbhyAvRttyA bhave baMbhrabhyamANAnAM prabalajJAnAvaraNodayAdviziSTacittacaitanyazUnyAnAmasumatAmasulabhaiva kavitvavaktRtvasarasA sarasvatI, yadA ca tathAbhavyatvavaicicyAt saMghaTitApi bhavAbhinandinAM suranarAdInAmasadbhutaguNodbhAvanenAtmAnaM malinayati, tadA paramAtmaprabhRtistutyavargastutiprayogamantareNa kimanyadadharSaNamasyAstataH tatra stotreNetyuktam / kiJca asmin bhavakAntAre saMsArAraNye janminAM satkSetrAyekAdazAGgIsaMgatasya janmano'vatArasyApIdaM sadbhUtaM vastutattvodbhAvanameva phalam /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotra sAmprataM stutikRdvItarAgastavavidhAne'samarthatAprathanenAtmano nirahaMkAratAmudbhAvayannAha / kAhaM pazorapi pazurvItarAgastavaH kva ca / uttitIrghararaNyAnI padbhyAM privaarmytH||7|| __ pazudhI paNa pazu evo huM kayAM ?, ane suraguruthI paNa azakya evI vItarAganI stuti kayAM?,e kAraNe ve paga vaDe moTI aTavIna ullaMghana karavAne icchatA paMgunI jevo hu~ chu // 7 // ___atha prabhava Atmano garvaparihAraM kurvanto vadanti-- kAhaM-ka ahaM pazorapi pazuH sarvavicArabAhyaH ca punaH ka vItarAgastavaH suraguruNApyazakyAnuSThAnaH, ataH kAraNAdahaM pariva padbhyAM pAdAbhyAmaraNyAnImaTavImuttitIrSaH ullilaRyiSurasmi // 7 // kazabdo mahadantare, ka tAvadahaM / kiM viziSTaH ? pazorapi pazuH / kila yathAvasthitavItarAgatvasvarUpodbhAvanaparastutisaMdarbha chadmasthAH sakalavAGmayapArAvArapAdRzvAno'pi pazava iva pazavaH / ahaM tvaidaMyugInakatipayagranthArthamAtravyApRtamatistebhyo'pyatihInatvena pazorapi pshuH| ka ca kAyavAGmanasAmagocaracaritrasyAta eva vAstoSpatistomairapi yathAvat stotumazakyasya bhagavataH zrIvItarAgasya stavaH / ato yatpazorapi pazurahaM vItarAgastotraM cikIrSustatpaGguriva mahadaraNyaM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH prakAzaH ] padbhyAmuttarItumicchurasmi / kimuktaM bhavati - yathA paGgoH padbhyAmaraNyAnIparapAragamanamasukaramevaM mamApi paramAtmastutiprathanamiti / 15 yadyevaM kimAtmazaktyananurUpeNAne naivopakrametyAha / tathApi zraddhAmugdhAhaM nopAlabhyaH skhalannapi / vizRGkhalApi vAgvRttiH zraddadhAnasya zobhate // 8 // to paNa zraddhAthI mugdha evo huM prabhunI stuti karavAmAM skhalanA pAmavA chatAM upAlambhane pAtra nathI. zraddhALu AtmAnI saMbaMdha vinAnI vAkyaracanA paNa zobhAne pAme che // 8 // punaH kAraNAntaraM vimRzya statrodyogaM darzayanti tathA0 tathApi nirvicAratve satyapi zraddhAmugdho vAsanApreritasvAntoShaM stavane skhalannapi svalpamatitayA guNAnantyaM prakaTayitumazaknuvannapi nopAlabhyaH, mUrkha ! mA vadeti na nirAkAryaH yataH kAraNAt zraddadhAnasya zraddhAvato vizRGkhalAsambaddhApi vAgvRttirvacanaracanA zobhate // 8 // / tathApyevaM satyapyahamasmin vItarAgastavAdhvanyadhvanInatAmAka layannavikalasAmarthyazUnyaH sthAne 2 skhalannapi vimalamatibhirnopAlabhyaH / yataH paramAtmapratibaddhastutizraddhayA mugdhaH zakyArthavicAracAturya varjitaH, evaMvidhasya ca zraddadhAnasya nirupAdhizraddhAbandhabandhu1 mUrkho'yaM mUrkho'yamiti pratyantare /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre rAntaHkaraNasya vAgvRttirvacanapaddhatirvizRGkhalApi pUrvAparasambandhavisaMvAdavisaMsthulApi bhaktivyaktarekAtmatayA zobhate bAlAlApacApalamiva kautukaM ca janayatIti samaJjasam / iti zrIvItarAgastotre prathamasya prastAvanAstavasya padayojanA / zrIhemacandraprabhavAdvItarAgastavAditaH / kumArapAlabhUpAlaH prApnotu phalamIpsitam // 9 // zrI hemacaMdrasUrie racelA A zrIvItarAgastavathI zrIkumArapAla-bhUpAla zraddhA-vizuddhilakSaNa anaM karmakSaya lakSaNa icchita phalane prApta karo. (9) __AyuktasambandhaM sUcayantaH procuH-zrIhema0 itaH prastutAt zrIhemacandraviracitAdvItarAgastavAt kumArapAlabhUpAla IpsitaM darzanavizuddhilakSaNaM phalaM karmakSayamityarthaH / prAmotu-samAsAdayatu / / 9 / / iti prathamaprakAzA'vacUrNiH // sAmprataM stutikRtprastAvanAstavopavarNitasya paramAtmano bhAvAhallakSaNAM prAgavasthAmadhikRtya catustriMzadatizayAn prakAzacatuSTayena bibhaNiSurdvitIyaprakAze caturaH sahajAtizayAn prastAvayannAdau sakalanarazarIravilakSaNaM bhagavataH zarIrAtizayaM zlokacatuSTayenAha /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakAzaH ] priyaGgusphaTikasvarNapadmarAgAJjanaprabhaH / prabho ! tavAdhautazuciH kAyaH kamiva nAkSipet // 1 // anu0 - he prabho! priyaMgunI jema nIla, sphaTikanI jema ujjvala, svarNanI jema pILo, padmarAganI jema rAto ane aMjananI jema zyAma kAntivALo ane dhoyA vinAja pavitra evo Apano deha kone Azcaryacakita na kare ? ( 1 ) 17 ava0 - atha sahajAtizayacatuSTayaM vyAvarNayanti - priya0 he prabho ! tava kAyo deho'dhautazucirakSAlita pavitraH, kaM suranarAdikaM nAkSipet, notkaNThitaM kuryAt, apitu sarvamapi, sarsadhAraNe, kimbhUtaH kAya: 1, priyaGgurnIlavarNo vRkSaH, sphaTikasvarNe pratIte, padmarAgo raktamaNiH, aJjanaM kajjalam : tadvatprabhA kAntiryasya sa tathA / yataH " paumAbhavAsu pujA0 1, varakaNaya0 2" ityAdi, paJcaparameSThirUpatayA vA vItarAgadehasya paJcavarNatvam // 1 // vi0- he prabho ! vizvasvAminnAsatAM tAvattava zarIrasthA zaracchazadhara karanikarAnukAriNo guNAtrijagadvilakSaNArha lakSaNApAstasamastapratyavAyaH kAyo'pi kamiva nAkSipet ! avijJAtatattvasyApi prathamamakSisaMnipAtenaiva kasya nAma nAdbhutarasavAsitamantaHkaraNaM kuryAdapitu sarvasyApi vidadhyAdeva / kiM viziSTaH ?, piyaGkusphaTikasvarNa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre padmarAgAJjanaprabhaH, priyaGguzca sphaTikaM ca svarNaM ca padmarAgazcAJjanaM cetyAdidvandvaH / tatra priyaGguH phalinIlatA, sphaTikaM ravIndukAntam , svarNa cAbhIkaram, padmarAgaH zoNamaNiH, aJjanaM kajalaM; tasyeva prabhA yasya sa tathA / bhavanti hi tathAvidhanAmakarmavaicitryAdbhagavatAmahaMtAmaGgeSu yaJcApi varNAstataH sarveSAmupAdAnam / punaH kiMviziSTaH ?, adhautazuciraprakSAlitanirmalaH, kila salilAdiprakSAlanenAzucInyapi vapUMSi kSaNamAloka(kala)yanti zucitAm / bhagavatastvaGge nisargasiddha nairmalyam / evaMvidhazca kAyaH kasya nAma na locanalobhanaM vidadhyAditi / mandAradAmavannityamavAsitasugandhini / tavAGge bhRGgatAM yAnti, netrANi surayoSitAm // 2 // anu0-kalpatarunA puSponI mAlAnI jema svabhAvathI ja sugandhi evA ApanA zarIrane viSe devAMganAonAM netro bhramarapaNAne pAme che. (2) ava0-mandAra0 he vItarAga! mandAradAmavat kalpadrumapuSpamAlAvannityaM sarvadApi athavA'kRtrimaparimalakalite tavAGge zarIre surayoSitAM devAGganAnAM netrANi-nayanAni bhRGgatAMbhramarabhAvaM yAnti-zrayanti / "strINAmakSNAM kaTAkSANAM zuklatA zyAmatA'thaveti " vacanAmRGgatAropaNam // 2 // vi0-he bhuvanabhUSaNa prabho ! tabAGge surayoSitAM netrANi bhRGgatAM yAnti tvaccharIre'marakuraGgalocanAlocanAni bhramaravibhramaM
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakAzaH ] dhArayanti / kathambhUte ? nityamavAsitasugandhini ghanasArAgarumRgamadamalayajAdigandhadravyairavAsite'pi svabhAvasurabhiNyata eva nityapadopAdAnam / upAdhijanito hi vAsaH katipayakAlakalAvasAne vilIyata eva, bhagavadaGgaM tu nisargataH saurabhyasubhagam / atropamAmAha-mandAradAmavad aGge kasminniva mandAradAmanIva / etaduktaM bhavati-yathA suratarusumanaHsraji puSpandhayadhoraNayaH saMsajyante evamarhaccharIre surasImantinInayanAni / amararamaNInayanakSobhabhaNanAcca martyapAtAlalalanAlocanakSobhaH sAmarthyalabhya eva bhagavaddeha iti / kiJcadivyAmRtarasAsvAdapoSapratihatA iva / samAvizanti te nAtha! nAGge rogoragavrajAH // 3 // anu0-he nAtha! divya amRtarasanA AsvAdanI puSTithI jANe parAbhava pAmyA na hoya tema kAsazvAsAdika rogarUpI sarpanA samUho ApanA zarIrane viSe praveza pAmatA nathI. (3) ava0-divyA0 he nAtha ! te tavAGge dehe rogAH kAsazvAsAdayasta evoragAH sarpAsteSAM vrajAH-samUhAH na samAvizanti -nopadravanti, yataH kimbhUtA divyA0 bAlye devairaGguSThe'mRtaM saJcAritaM divyamamRtaM tasya rasastasyAsvAdastena poSo varddhanaM tena pratihatAH parAGmukhIkRtA iva, ivopamAyAm // 3 // vi0-he vihitaduntimanmathapramAtha nAtha ! tavAGge rogoraga
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vajA na samAvizanti / tatra rogA rAjayakSmAdayasta eva nirjharabhayahetutvena durvAradAruNavedanotpAdakatvena ca uragA iva uragAsteSAM vrajAH samUhA aSTottarazatasaGkhyatvAdAmayAnAmataste tavAGge tava vapuSi na samAvizanti-na pravizanti / kiM viziSTA iva divyetyAdi divyo'. mAnavo yo'sAvamRtarasaH pIyUSadravastasyAsvAdaH pAnaM tasmAt poSaH sauhityaM tena pratihatA iva galahastitA iva / idamatra hRdayam-tathAsvabhAvAdeva tAvad bhagavatAmahatAmaGgAnyazeSavyAdhivaidhuryavarjitAnyeva syurevaM ca sthite stutikRdutprekSate / kila bAlye jananIstanyapAnAnadhikAritvena yatteSAM karAGguSThe amartyapatayaH pIyUSarasaM saJcArayanti / tatpAnapratihatA iva na tadaGge rogabhujaGgamAH samAvizanti / samucitazcAmRtapAnAdAmayAzIviSavikAravizleSa iti / tathAtvayyAdarzatalAlInapratimApratirUpake / kSaratsvedavilInatvakathA'pi vapuSaH kutaH ? // 4 // anu0 darpaNanA talanI aMdara pratibiMbita thayelA pratibiMbanI jema svaccha evA Apane viSe zarIrathI jharatA parasevAthI pIMgaLIjavApaNAnI kathA ja kyAMthI hoya ? (4) ava0-tvayyA0 tvayi AdarzatalAlInapratimApratirUpake darpaNatalapratibimbitarUpasadRze'paraM malAdi dUre, kSaratsvedavilInatvakathA sravatsvedaklinnatvavArtApi vapuSazzarIrasya
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 dvitIya prakAzaH ] kutaH zramasAdhvasAdeH syAdityadhyAhAryamiti prathamAtizayazcaturbhiH zlokaiH // 4 // vi0-he bhagavaMstvadvapuSastavAtulyakalyANagehasya dehasya kSarasvedavilInatvakathApi kutaH / tathAvidhataraNitApAdisamparkataH kSarasyandamAno yaH svedo dharmajalaM tasmAdvilItvaM picchilatvaM tasyAstAM tAvadanubhavaH kathApi vArtApi kutaH sarvathaivAsambhavinItyarthaH / kathambhUte tvayItyAha / AdarzatalAlInapratimApratirUpake, Adarzo darpaNastasya talaM madhyaM tasminnAlInA pratibimbitA yA pratimA dehapraticchandastatpratirUpake tadanukAriNi / kimuktaM bhavati-yathA mukurasaGkrAntasya rUpasya bhISmagrISmoSmAdisAnidhye'pi svedavilInatvaM na syAdevaM nisargata eva bhagavadaGga iti / evaM ca priyaGgusphaTiketyAdinA nirupacaritAdbhutarUpatvaM, mandAradAmetyanena svabhAvasurabhitvaM, divyAmRtetyanena nisarganIrogatvaM, tvayyAdazetyanena svAbhAvika svedamalonmuktatvamabhidadhAnena stutikRtA zlokacatuSTayena bhagavataH sahajAtizayeSu prathamo dehAtizayaH proktaH / sAmprataM zlokadvayena dvitIyaM sahajAtizayamAhana kevalaM rAgamuktaM, vItarAga ! manastava / vapuHsthitaM raktamapi, kSIradhArAsahodaram // 5 // ___ anu0-he vItarAga! kevala Apanu mana rAgarahita che ?, ema nathI; ApanA zarIramA rahelu rudhira paNa (rAganA abhAvathI) dUdhanI dhArA jevU ujjvala che.(5)
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ava0-dvitIyaM darzayanti-na ke0 he vItarAga ! kevalamekaM tava manazcittaM rAgamuktaM rAgeNa saMsAramUrcchayA rahitaM nAsti, vapuHsthitaM raktamapi rudhiramapi kSIradhArAsahodaraM dugdhadhArAdhavalaM rAgamuktamityarthaH // 5 // vi0-he vItarAga ! bhagavaMstava 'vItarAga' ityanvarthena nAmnava yazaHpaTahaghoSeNa ca sarvatra niraGkuzaM prasarpatA manaso gatarAgatvaM suprasiddhageva, kevalaM na khalu tava mano'ntaHkaraNameva rAgamuktaM viSayAbhiSvaGgarahitaM, kintu vapuHsthitaM dehAntargataM raktaM zoNitamapi rAgamuktaM lauhityojjhitamata eva kSIradhArAsahodaraM mugdhadugdhaplava . pratimam / iyamatra bhAvanA-sahajAtizayamahimnaiva bhagavadvapuSi kSIradhArAdhavalaM zoNitaM, paraM rAganigrahAgrahiNaM vigaNayyeva bhagavantamantazcakiteneva kila raktena rAgastatyaja iti / kiJcajagadvilakSaNaM kiM vA, tavAnyadvaktumAzmahe ? / yadavitramabIbhatsaM, zubhraM mAMsamapi prabho ! // 6 // anu0-athavA he prabho ! jagatathI vilakSaNa evaM Apana bIjaM keTalaM varNana karavA ame samartha thaI zakIe ?, kAraNa ke ApanuM mAMsa paNa durgandha vinAnu, tathA dugaMcchA vinAnuM ujjvala che. (6) ava0-jaga0 he vItarAga ! vA'thavA tava jagadvilakSaNaM jagataH suranarAdervisadRzaM anyatprAkAratrayacchatracAmarendradhva ___
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAzaH ] jAsaGkhathasurAkhaNDalapAdaluThanAdikaM kiM vaktuM-vadituM IzmahesamarthA bhavAmaH 1, api tu na bhavAmaH; yadyasmAt kAraNAd he prabho ! tava mAMsamapyavisramakaluSamabIbhatsamajugupsanIyaM zubhraM godugdhadhArAnukAryasti ( iti ) dvitayena dvitIyaH // 6 // vi0-he prabho ! bhuvanAdhinAtha ! bhagavaMstava jagadvilakSaNaM jagadasAmAnyamanyadrUpalavaNimabalakalAkauzaladAnadhyAnajJAnAdikaM guNagaNaM vayaM stotAraH sambhUyApi kiM kiyanmAnaM vA vaktuM varNayitumIzmahe-samarthA bhavAmaH / yadyasmAttvadehadhAtuSu yanmAMsaM - pizitaM tadapi jagadvilakSaNam / tathAhi-mAMsaM visraM bIbhatsaM lohitaM ca bhavati, tava tu tadapyavinamadurgandhi paramaparimalADhyamabIbhatsamajugupsanIyaM zubhaM DiNDIrapiNDapANDuramatastava dehadhAtavo'pi yadi jagadasAmAnyAstatkimivAnyallokottaraM (na) bhaviSyatItibhAvaH / tRtIyaM sahajAtizayamAha-- jalasthalasamudbhutAH, saMtyajya sumanaHstrajaH / tava niHzvAsasaurabhyamanuyAnti madhuvratAH // 7 // anu0-jala ane sthalane viSe utpanna thayelA puSponI mALAono tyAga karIne bhramaro ApanA nikaLatA zvAsanI sugaMdha levAne mATe ApanI pAchaLa Ave che. (7) ava0-jala0 he vItarAga ! jalasthalasamudbhUtA jala ___
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 [ zrIvItarAgastotre sthalodbhavAH sumanaHsrajaH-kusumamAlAH santyajya-vimucya tava niHzvAsasaurabhyaM-vadanAmodaM madhuvratAH-bhramarA anuyAntiabhimukhIbhavantIti tRtIyaH // 7 // vi0-he jagadaprameyamahiman ! svAmistava niHzvAsasaurabhyaM mukhAnila parimalaM madhuvratAH-SaTpadAH samantato'nuyAnti sarabhasamanusaranti / yadi punastatra prasRtvaraparimalalalitamanyadvastujAtaM bhaviSyatItyAha-santyajya vihAya, kAH ? sumanaHsrajaH prasUnamAlAH / kiMviziSTAH ? jalasthalasamudbhUtA jale sthale ca prAdurbhUtAH, tatra puNDarIkakamalakuvalayakumudAdyAH salilasadbhUtAstilakacampakAzokaketakabakulamAlatIpATalAdyAzca sthalasamutthAH / na ca parimalavizeSavicAre caJcarIkebhyo'pyapare caJcurAstataste'pi yadi sumanaHsrajaH santyajya tvanmukhAmodamanusaranti tatastasyaiva samastaparimalADhyavastuSu parabhAga iti / atra ca yadyapi prathitAnyeva kusumAni sakzabdAbhidheyAni tathApyatyantasaMhatatvena sumanasAM saja iva sraja ityadoSaH / caturthaM sahajAtizayamAhalokottaracamatkArakarI tava bhavasthitiH / yato nAhAranIhArau, gocarazcarmacakSuSAm // 8 // ____ anu0 ApanI bhavasthiti-saMsAramA vasavApaNuM lokottara camatkAra-apUrva Azcaryane pedA karanAruM che, kAraNa ke ApanA AhAra ane nIhAra carmacakSucALAone agocara-adRzya che. (8)
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakAzaH ] ava0 loko0 he vItarAga ! tava bhavasthitistIrthakarajanmamaryAdA loko0 lokazabdena lokamadhyasthitA hariharAdi. devA jJAyante tebhya uttIrNastaiH kadAcinna kRta iti lokottaraH sa cAsau camatkArazca tatkaraNazIlA / yataH kAraNAttavAhAranIhArau bhojanotsargavidhI carmarUpANi caDhUMSi yeSAM te (tathA) teSAM manuSyANAmityarthaH, na gocaro-na viSayo-na dRzyata iti tAtparyamAviSTaliGgatvAdekavacanaM gocara iti // 8 // vi0-he sarvAdbhatanidhAna ! bhagavaMstavAkhilakarmaklezajAlasamUlonmUlanAdapunarbhavasthitistAvaccamatkArakAriNyeva kintu sakalalokasAdhAraNI bhavasthitirapi lokottaracamatkArakarI alaukikAzcaryakAriNI, yato janmanaH prabhRti nirvRtipadaprAptiparyantaM tavAhAranIhArau gocarau carmacakSuSAM viziSTajJAnalocanazUnyAnAM na gocaro na viSayaH na kenApi carmacakSuSA tavAhAranIhArau dRzyate iti / atra ca nAhAranIhArau gocarau carmacakSuSAmiti prApte viziSTabandhacArutvanimittamAviSTaliGgatvAd vibhinnavacanatetyadoSaH / iyatA ca "dehaM vimalasuaMdhaM, AmayapasseyavajjiyaM rUvaM / ruhiraM gokkhIrAbhaM, nivvissaM paNDuraM maMsaM // 1 // AhArA nIhArA, addissA maMsacakhuNo sayayaM / nIsAso a suaMdho, jammappabhiI guNA ee // 2 // " ityAdiRSibhASitasya saMvAdaH / iti zrIvItarAgastotre dvitIyasya sahajAtizayavarNanastavasya pdyojnaa|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 | zrIvItarAgastotre evaM stutikRt svAminaH sahajAtizayAnabhidhAya sAmprataM tasyaiva sarvaviratipratipatteranantaraM tIvrataratapaH pavanapravRddhadurddharazukladhyAnadhanajayabhasmIkRtAzeSaghAtikarmendhanasya sadyaH samudbhUtAnekAdazAtizayAMstRtIyaprakAzenAha sarvAbhimukhyato nAtha !, tIrthakRnnAmakarmajAt / sarvathA sammukhInastvamAnandayasi yatprajAH // 1 // anu0 he nAtha ! je kAraNa mATe tIrthaMkaranAmakarma janita ' sarvAbhimukhya ' nAmanA atizayathI, kevaLajJAnanA prakAzavaDe sarvathA sarva dizAe sanmukha rahelA evA Apa deva manuSyAdi sarva prajAne sarva prakAre AnaMda pamADo cho. ( 1 ) ava0 karmakSayajAtizayAn vizeSayanta AhuH - sarvA0 he nAtha tIrtha kRnnAmakarmajAt nAmakarmaNa ekAzItitamabhedAttIrthakaranAmakarmaNo jAtAt sarvAbhimukhyataH sarvataH sarvAsu dikSu sammukhatvAt paramArhantyapadavI sahacaritAt sarvAbhimukhyatAtizayAt sarvathA sammukhInaH kevalAlokarociSApi sarvatomukhastvaM prajA narAmarAdikA yadAnandayasi - prINayasi / tIrthaGkarA hi sarvataH sammukhA eva na tu parAGmukhAH kvApi, yaditi vaktumupakrAnta ekAdazazlokaiH sa eSa sarvo'pi tavaiva yogasAmrAjyamahimeti dvAdazazloke sambandhaH // 1 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] vi0- he praNayapraNamadamaranAtha nAtha ! yadetadetadvaktumupakrAntaM sa eSa sakalo'pi tavaiva yogasAmrAjya mahimeti kulakaprAntyena zlokena sambandhaH / kiM tadityAha - yattvaM sarvathA sammukhIno viSvaguvisu - tvareNa kevalAlokarociSA sarvatomukhastiryagnarAmarAdilakSaNAH prajAH pratikSaNamAnandayasi - paramAnandamedurAntaH karaNAH karoSi / kutaH punaridaM sarvatomukhatvaM prabhorityAha- tIrthakRnnAmakarmajAt paramArhantyasahacaritAt sarvAbhimukhyataH - sarvAbhimukhyatvAtizayAt / ayamAzayaH - kila suprabhUNAM svAbhimukhyamagaNyapuNyaprApyaM tacca tathAvidhazubhasambhAravazodbhavamapi dvitrANAM paJcaSANAM vA bhavati / tvaM tu yugapatkoTisaMkhyA api tiryagnarAmarAdikAH piteva svAH prajAH samadRSTyA zazvadAnandayasItyaho tava yogasAmrAjyamahimeti / atra ca kecitsarvAbhimukhyatAM bhagavato dezanAvasara caturmukhatAmAhustasyAzca surakRtatvena surakRtAtizayeSu purastAdbhaNiSyamANatvAt karmakSayajAtizayeSvamISu bhaNanaM na saGgatimaGgati / tathA 1 VI VA yadyojanapramANe'pi, dharmadezana sadmani / saMmAnti koTizastiryagnRdevAH saparicchadAH // 2 // anu0 eka yojana pramANa evI paNa dharmadezanAnI bhUmine viSe potapotAnA parivAra sahita kroDo tiryaMca, manuSya ane devatAo samAI jAya che. (2) 27 ava0 yadyo0 he vItarAga ! yadyojanapramANe'pi caturgavyUtamAtre'pi dharmadezanasadmani samavasaraNe tiryagnRdevAH
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre tiryaJco gajAdayaH, narA narendrAdayaH,surAH-surendrAdayaH,saparicchadA:-saparivArAH koTizaH-bahukoTimitAH saMmAnti-bAdhArahitamupavizanti / / 2 // vi0-dharmaH sarvadezasaMyamalakSaNo dazadvAdazabhedaH samyag dizyate yatra taddharmadezanasadma / tacca bhagavataH surAsurajanitaM tribhuvanAbharaNaM samavasaraNameva, tasmiMzca yattiryagnarAmarA yugapatsammAnti parasparAbAdhena sukhaM niSIdanti, yadi punaste svalpA eva bhaviSyantItyAha-koTizaH koTisaGkhyAH / tAvanto'pi kadAciMdehamAtrasahAyA eva syurityAha / saparicchadAH-saparivArAH-svasvaparivAropetAH, tarhi dezanAsajha yojanazatAdivistIrNaM bhaviSyatItyAha / yojanapramANe'pi gavyUtidvayamAtravistAre'pi yaccaitAvatyapi kSetre koTisaGkhyAH saparivArAzca tiryagnarAmarA yugapannirAbAdhaM sammAnti / sa sakalo'pi tavaiva yogasamRddhisamudaya iti / kiJcateSAmeva svasvabhASApariNAmamanoharam / apyekarUpaM vacanaM, yatte dharmAvabodhakRt // 3 // anu0-potapotAnI bhASAmAM pariNAma pAmI javAyALa hovAthI manohara evaM eka sarakhaM paNa ApanuM vacana teone dharmano avabodha karanAUM thAya che. (3) ava0-teSAM0 he vItarAga! yatte tavaikarUpamapyekaza ekabhASayA uktamapi vacanaM, teSAM trayANAM tiryagnadevAnAmeva,
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya: prakAza: ] svasvabhA* nijanijavAktayA zravaNena ramyaM dharmAvabodhakRtpuNyaprarUpakaM bhavati // 3 // vi0- he vizvajanIna ! yatte tava vacanaM dharmAvabodhakRd dharmasambodhakAraNaM, keSAM teSAmeva samavasaraNopanatAnAM tiryagnarAmarANAm / kiMviziSTaM ?, svasvabhASApariNAmamanoharaM teSAM tiryagnarAdInAM yA svA svA AtmIyAtmIyA bhASA jAtyanuguNA tadrUpeNa yatpariNamanaM pariNAmastena manoharaM hRdayahAri / paThanti ca - " devA daivIM narA nArIM zarAzvApi zAbarIM / tiryaJco'pi hi tairavIM menire bhagavadviram // 1 // " iti yadyevaM bhagavadvacanamapi tAvadrUpaM bhaviSyatItyAha apyekarUpaM ekarUpaM paJcatriMzadguNopetadharmamAgadhasvarUpamapi / yaccaivaMvidhenAyojanavisarpiNA sarvabhASApariNatenaikarUpeNApi vacanena yugapatsarvatiryagnarAmarANAM dharmAvabodhakRttatavaiva yogasamRddhivilasitamiti / anyacca 29. sAgre'pi yojanazate, pUrvotpannAH gadAmbudAH / yadaasA vilIyante, tvadvihArAnilormibhiH // 4 // anu0 - ApanA vihArarUpI pavananI laharIovaDe savAso yojanane viSe pUrve utpanna thayelA rogarUpI vAdaLAo tatkALa vilaya pAmI jAya che, ( 4 ) ava0 - sAgre0 he vItarAga ! yattava vihArAnilormibhiH pAdAvadhAraNasamIraNakallolairagraM caturthabhAgaH sAgre'pi sapaJcaviM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre zatiyojanazate'pi, pUrvotpannAH prAgjAtAH upalakSaNAdagreSaNmAsAn yAvadutpitsavo'pi gadAmbudAH-rogameghAH aJjasA-vegena sAmastyena vA vilIyante-kSayaM yAnti // 4 // vi0-gadA rogAsta eva prathamamaNavo'pi tathAvidhasAmagrIsaMghaTTanAt prasRmarA ambudA ivAmbudAste tava vihArastvadvihAraH sa evA. pratibaddhatvenAnila ivAnilastadurmibhiraJjasA sAmastyena yadvilIyantevilayaM yaanti| kAlAvadhimAha-kiMviziSTA gadAmbudAH?, pUrvotpannA bhagavadvihArAt prathamamudbhUtAH / idamuktaM bhavati-bhagavadvihAreNa varSArdhAt prathamotpannA vyAdhayo vidhUyante, varSAddhaM ca yAvannavInA na prabhavanti / kSetrAvadhimAha-sAgre'pi yojanazata iti, saha agreNa vartata iti sAgraM, tacca tadyojanazataM ca paJcaviMzatyadhike yojanazata ityaidamparyAt / samucitazcAnilomibhirambudavilayo yaccaitadevaM tattavaiva yogasamRddhivijRmbhitamiti / kiJcanAvirbhavanti yaddhamau, mUSakAH zalabhAH shukaaH| kSaNena kSitipakSiptA, anItaya ivetayaH // 5 // anu0-rAjAovaDe dUra karAyelI anItionI jema bhUmine mUSaka-uMdara, zalabha-tIDa; ane zukapopaTa vigerenA upadravo kSaNavAramA nAbUda thaI jAya che ane navIna utpanna paNa thatA nathI. (5) ava0-nAvi0 he vItarAga! yat tvayi viharati mRSakAH,
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] zalabhAH; zukrAstisra Itayo bhumo bhuvi nAvirbhavanti-na prakaTIbhavanti iva yathA'nItayo'nyAyAH kSitipakSiptA rAjJA nirastAH kSaNena vegena dUrIbhavanti / / 5 // vi0-sAgre'pi yojanazate itynuvrtte| yaccaitAvati kSetre tvayi viharati bhUmAvItayo nAvirbhavanti-na prAdurbhavanti / kiMrUpA ityAhamuSakAH zalabhAH zukAH mUSakazalabhazukarUpAH sakalasasyasampadvilopanapravaNAH / kA iva ?, anItaya iva / yathA kSitipena dharmavijayinA rAjJA kSaNenotpattisamanantarameva kSiptAH paryastA anItayo'dharmAcaraNAni bhUmau nAvirbhavanti tadvadbhuvanabAndhavavihArAdItaya ityaho tvdyoggrimaa| strIkSetrapadrAdibhavo, yadvairAgniH prazAmyati / tvatkRpApuSkarAvarttavarSAdiva bhuvastale // 6 // anu0-ApanI kRpArUpI puSkarAvartanA meghanI vRSTithIja jANe nahi tema jyAM Apa caraNa dharo cho tyAM strI, kSetra ane nagarAdithI utpanna thayelo vairarUpI agni zamI jAya che. (6) ava0-strIkSe0 he vItarAga ! yat strIkSetrapadrAdibhavo vairAgnirvairadahano bhuvastale prazAmyati, ivotprekSAyAm / tvatkRpA0 tava kRpArUpapuSkarAvartaH sarvotkRSTo meghavizeSastadvadRiSTeriva // 6 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vi0- yaccAsmin bhuvastale tvayi viharati yojanazatAntavairAgniH prazAmyati / vairaM - virodhaH sa eva svaparayorupatApakAritvenAgnirivAgniH, kiMviziSTaH ?, strIkSetrapadrAdibhavaH, striyaH kAminyaH, kSetrANi sasyotpattibhUmayaH, padrANi grAmanagarAdInAM sannivezavasumatyaH, AdizabdAt kauTumbikAdiparigrahaH, ebhyo bhava utpattiryasya sa tathA / bhavatyeva strIprabhRtibhyo rAmarAvaNapANDava kauravAdInAmiva kulocchittinibandhano vairAnubandhaH tathA caivaMvidho'pi prazAmyati / prazamahetumAha - tvatkRpetyAdi, tava sambandhinI kRpA tvatkRpA sarvasattvasAdhAraNI kAraNanirapekSA karuNA saiva jagajjantujAtajIvAtutvena puSkarAvartta iva, tasya varSaNaM varSastasmAdiva / idamatra hRdayam-kila kASThAdisaGgharSasamudbhavo hyagniH sAmAnyaparjanyadhArAsAramAtreNaivopazAmyati, asya ca durdharavairAnubandhadhanaJjayasya tvatkRpApuSkarAvarttAdRte ka ivAnyaH prazamopAya iti / yacaitadevaM sa tavaiva yogasampatparabhAgaH / anyacca 32 tvatprabhAve bhuvi bhrAmyatyazivoccheda DiNDime / sambhavanti na yannAtha ?, mArayo bhuvanArayaH // 7 // anu0 - he nAtha! azivano uccheda karavAne DiMDimanAda samAna Apano prabhAva bhUmi upara phailAye chate bhuvananA duzmanabhUta mArI- marakI vigere upadravo utpanna thatA nathI. (7) ava0-tvatpra0 he nAtha ! yaccatprabhAve'cintitamAhAtmye
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] 33 bhuvi bhrAmyati prasarati sati, bhuvanArayo'niSTatvena jagadvairirUpA mArayo duSTavyantarazAkinyAdijanitA na sambhavanti - notpadyante / yatastvatprabhAve kiM viziSTe 1, azi0 azivAnAmupadravANAmucchedo vinAzanaM tatra DiNDime - paTahasadRze / anyo'pi yacaurAdirucchedyate sa paTahavAdanena sakalalokasamakSaM, vizeSaNarUpo hetuH // 7 // vi0- he kRpApAtho (dhe ! ) nAtha ! yaccAsyAM bhuvi yojanazatAntaramArayaH krUragrahaduSTabhUtamudgalazAkinyAmayAdijanitAnyakAlamaraNAni na sambhavanti sambhAvanAmAtramapi tadIyaM nopapadyate / kiM viziSTA mArayo ?, bhuvanArayaH bhuvanajananirnimittazatravaH / kva sati ?, tava jagadvilakSaNAkSINazubhalakSaNakhaneH prabhAve mAhAtmye bhrAmyati niraGkuzaM prasarati / kathambhUte ?, azivocchedaDiNDime akalyANa nirvAsanapaTupaTahe / azivarUpAzca mArayaH ityayamapi niravagrahastavaiva yogasamRddhigarimeti / aparaJca // 7 // kAmavarSiNi lokAnAM tvayi vizvaikavatsale / ativRSTiravRSTirvA, bhavedyannopatApakRt // 8 // anu0 - lokonA kAmitane varSAvanAra vizvane upatApane viSe advitIya vatsala evA Apa vidyamAna chate ativRSTi ke anAvRSTi thatI nathI. ( 8 ) 3
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ava0-sUcikaTAhanayena vairamAridvayaM sukhasAdhyatvAdalpadezasthitatvAcca prathamaM nirasya, zeSamIticatuSTayakSayamAhuH kAma0 he vItarAga ! tvayi vizvai0 niSkAraNakaruNAsare lokAnAM kAma0 manobhISTadAyini vijayinyativRSTiaSTerAdhikyamavRSTiravarSaNaM vopatApakRt santApakAriNI yanna bhavet // 8 // vi0-yacca vimalakevalAlokabhAsvati tvayi svapAdapracAreNAjanitalaM punAne yojanazatAntarativRSTirmAtrAtikrAntavarSaNamakAlavarSaNaM bA, anAvRSTiH kAle'pyavarSaNaM, vAzabdAdariSTavRSTizca na bhavenna jaayet| ke viziSTA ?, upatApakRt sasyauSadhiprabandhavidhvaMsakatvena vishvstaapkaarinnii| ka sati !, tvayi trijagadgurau lokAnAM sattvAnAM kAmaANi kAmAnabhilASAn varSatItyevaMzIlaH kAmavarSI tasmin praNajinamanaHsaGkalpitArthaprathanapaTIyasi / tathAtve hetumAha-vizcaikaalsale jagato'pyanupakRtopakAriNi / tadetadativRSTyAdiskhalanamapi badyogaddhivilasitameva / tathA // 8 // svarASTra-pararASTrebhyo, yatkSudropadravA drutam / vidravanti tvatprabhAvAt , siMhanAdAdiva dvipaaH||9|| anu0-siMhanAdathI jema hAthIo bhAgI jAya nema svarASTra-pararASTrathI utpanna thayelA kSudra upadravo ApanA prabhAvathI tatkALa bhAgI jAya che. (9)
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] ava0-svarA0 he vItarAga! tvatprabhAvAttava mahimAtaH svarA0 svacakraparacakrebhyo jAtA iti gamyaM, kSudropadravAH kSudrANyuccATanamantrAdikRtAnyupadravAH zastrajalAnalAdikRtA grAmabhaGgAdyA yad drutaM zIghraM vidravanti-nazyanti iva, yathA siMhanAdAd dvipA gajendrAH // 9 // vi0-yacca sakalamaGgalamUlanilaye tvayi bhavyAnugrahAya mahIM bhavyAnugrahAya mahIM viharati / yojanazatAntaH kSudropadravAH sthAnaaMzadhanamitraprANanAzAdayo drutamavilambitaM vidravanti-trasyanti / kutaH punasteSAmudbhava ityAha-svarASTrapararASTrebhyaH svaM ca tadrASTraM ca svarASTraM tasmAditaratpararASTraM tebhyo'yuktalobhasaMkSobhaviluptamaryAdebhyaH svadezAdhipatibhyo atibalAhakRticalitebhyaH pratibalabhUpebhyazca pade pade sulabhA eva kSudropadravAH prANinAm / te ca tvatprabhAvAttavAcintyamahimno mAhAtmyAt satvaraM vilIyante / atropamAmAhasiMhanAdAdiva dvipAH yathA dvipAH samadamadakalAH siMhanAdAdvinidrapArIndraraudraguJjitAt kSaNAdizodizatAmupayAnti tadvaditi / na caitadapi tvadyogasamRddheraparasya vyavasitamiti / anyacca // 9 // yat kSIyate ca durbhikSaM, kSitau viharati tvayi / savAdbhutaprabhAvADhye, jaGgame klppaadpe||10|| ____ anu0-sarva prakAranA adbhuta-prabhAvazAlI jaMgamakalpataru samAna Apa kSititala upara vihare chate durbhikSa kSaya pAmI jAya che. // 10 // ___
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ava0-yatkSI0 he vItarAga ! tvayi kSitau pRthivyAM viharati yad durbhikSaM duSkAlaH kSIyate karmakA prayogo'yaM, yatvayi kathambhRte ?, sarvA0 sarve'dbhutA AzcaryakAriNo ye prabhAvAstarADhaye-samRddhe, punaH kimbhUte ?,kalpapAdape-kalpavRkSe, kathambhUte ?, jaGgame lokahitAya gamanAgamanakRti // 10 // vi0-he jagatpratIkSya ! kSitau kSoNimaNDale gavyUtizatadvayAntaryadazeSadurgatagaNagrasanarAkSasaM durlabhA bhikSApyatreti vyutpattyA'nvitAbhikhyaM durbhikSam / kSIyate sakalaparigrahapiNDAdiduSkRtaiH saha kSayamupayAti / ka sati ?, tvayi viharati vihArayogAjagatItalamalakurvANe / kiM vizeSTe ?, kalpapAdape-surabhUruhi / yadyevaM kathaM tasya vihArasambhavaH ?, ityAha-jaGgame-gatAgatakRti / punaH kiM viziSTe ?, sarvAddhRtaprabhAvAvye sarvebhyo'dbhataH-sadbhutaH / sa cAsau prabhAvazca tenADhye adaridre / etaduktaM bhavati-kila sthAvaro'pi kalpaviTapI tathAvidhadevatAdisannidhAnAdarthisArthamanorathaprathanena prabhAvADhyo bhavati, bhagavatastu sakalaihikAmuSmikasukhalakSasaTTanajaGgamakalpaviTapinaH sthAne sarvAdbhutaprabhAvADhyatvam / samucitazca kalpapAdapracArapuraskRtAyAM bhuvi durbhikSakSaya ityaho tvadyogopaniSallIlAyitam / aparaJca // 10 // yanmUrdhnaH pazcime bhAge, jitamArtaNDamaNDalam / mA bhUdvapurdurAlokamitIvotpiNDitaM mhH|| 11 // anu0-ApanuM zarIra jovAmAM aDacaNa na Ave
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] e mATe ja jANe hoya nahi tema surAsuroe ApanA mastakanI pAchaLa eka sthAne bheguM karelaM ApanA zarIranuM ja mahA teja jANe na hoya tevU sUryanA maMDaLane paNa jItI janAraM tejanuM maMDaLa-bhAmaMDaLa sthApelaM che. (11) ava0-yanmanaH0 he vItarAga! yattava manaH zirasa: pazcime bhAge pRSThabhAge utpiNDitaM piNDIkRtya suraiH sthApitaM mahaH zarIratejo'sti, kiM viziSTaM ?, jita0 jitaM mArtaNDamaNDalaM sUryabimbaM yena tat ; utpiNDitaM kuta ?, ityAha-mA bhU0 vapustejaHpuJjaparItatayA durAlokaM durlakSyaM mA bhavatu itIva iti hetoH // 11 // vi0-he sakalAtizAyimunijanamUrdhanya ! yattava mUrdhnaH pazcime bhAge uttamAGgamanu mahasAM paTalamunmIlati / kiM viziSTaM ?, jitamANDamaNDalaM nijatejastRNIkRtacaNDAMzumaNDalam / bhAmaNDalaM ca bhuvanabharturghAtikarmakSayasahacaritamapi stutikRdutprekSate / kila parimitamayUkhamAlino'pyaMzumAlino maNDalaM yathA durAlokaM durdarza, tathA anantavimalakevalAlokanilayasya sakalalokalocanaspRhaNIyasya svAmino'pi vapuracakSuSyaM mA bhUditi surAsurAdibhiridaM mUrdhAnamanu dehasyaiva mahomaNDalamutpiNDitamekatra piNDIkRtyAvasthApitamityaho tava yogasamRddharatizayaH / evamatizayAnabhidhAya prakRte yojayati // 11 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 [ zrIvItarAgastotre sa eSa yogasAmrAjyamahimA vizvavizrutaH / karmakSayottho bhagavankasya nAzcaryakAraNam ? // 12 // anu0 - he bhagavan ! te A ghAtIkarmanA kSayathI utpanna thayelo vizvavikhyAta - yogasAmrAjyano mahimA kone Azcarya karanAro nathI ? ( 12 ) ava0- sa eSa0 he bhagavan ! sa iti yacchabdena purA pratipAdita eSa pratyakSalakSyo yoga0 yogo jJAnAditrayaM tasya sAmrAjyaM sAmastyaM tanmahimA kasya sacetanasyAzcaryakAraNaM na syAt !, mahimA kiM vi0 1, karmakSayotthaH - ghAtikarmaNAM kSayenotpannaH punaH kiM vi0 1, vizvavizrutaH- trailokya prasiddhaH // 12 // , vi0-he bhagavan ! sa eSa pUrvopavarNitastava yogasAmrAjyamahimA, yogo jJAnadarzanacAritra rUpa ratnatrayasamavAyaH, sa eva tribhuvanasanAtanasampadutpAdakatvena sAmrAjyamiva, tasya mahimA sphUrjitaM, kasya nAma vicAracAturIdhurINasya prekSApUrvakAriNo nAzcaryakAraNamalaukikavismayahetuH / na cAyaM svagRhakoNamAtrapravRtta eva, kintu vizvavizrutazcarAcare'pi jagati vikhyAtaH / kutaH punasyAprameyasya yogamahimnaH samutthAnamityAha - karmakSayotthaH karmaNAM ghAtikarmaNAM kSayeNAtyantAbhAvenotthAnaM yasya sa tathA, na punaH paraparigRhItasya sadAzivAderiva sahabhUstasyApramANikatvAditi / na cAyamISatkaraH kSayaH karmaNAmityupadarzayannAha // 11 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] anantakAlapracitamanantamapi sarvathA / tvatto nAnyaH karmakakSamunmUlayati mUlataH // 13 // anu0-ananta kAlathI upArjana karela ane anta vinAnA karmavanane ApanA sivAya bIjo koI mUlathI ukheDI nAMkhavAne samartha nathI. (13) ava0-ana0-he vItarAga ! anantakAlenAnantapudgalaparAvataH pracitamupArjitamanantamapi karmakakSaM karmakAnanaM tvatto'nyo'paro hariharAdimUlatassarvathA sarvaprakArairnonmUlayatina chinatti // 13 // vi0-he nirupamazaktisaMpanna!, svAmistvadvidhAttvadanugRhItAdvA anyo vyatiriktaH, karmaNAM-jJAnAvaraNAdInAM kakSaM mUlottaraprakRtijAlagahanaM ka iva mUlAdunmUlayati / kiM viziSTaM ?, anantakAlapracitaM anantaiH pudgalaparAvartarupacayaM nItaM, ata evAnantamapirimi-- tam / kathaM ?, sarvathA sarvAtmanA'punarudbhavAya / evaMvidhaM ca karma kakSaM tvamivAviditonmUlanopAyaH kaH samUlamunmUlayitumalambhUSNurna ko'pIti bhAvaH // 13 // atha kathamevamatimAtrapracitasya bhagavatA samUlonmUlanamakArItyupadarzayannAha / tathopAye pravRttastvaM, kriyaasmbhihaartH| yathAnicchannupeyasya, parAM zriyamazizriyaH // 14 // ___
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre anu0 - he prabhu ! cAritrarUpI upAyamAM vAraMvAra abhyAsathI Apa tevA prakAre pravRtta thayA cho ke jethI nahi icchavA chatAM upeya-mokSanI utkRSTa lakSmIne Ape prApta karI che. (14 ) 40 ava0 - tatho0 he vItarAga ! tvaM kriyAsamabhihArataH kriyAyAH paunaHpunyena nairantaryeNopAye cAritrarUpe tathA pravRttaH AhatavAn yathopeyasyopAyasAdhyasya paramapadasya parAM prakRSTAM zriyaM paramArhantyalakSaNAmavAJchannapyazizriyaH prAptavAnapi - rgamyaH // 14 // vi0-he sakalasadupAyanilaya bhagavaMstvaM tathA tena lokottaraprakAreNa karmaNAM kSayopAye samyagjJAnadarzanacAritrAsevanalakSaNe pravRttaH pravRttimakArSIryathA parAM zriyamazizriyaH / kathaM pravRtta ityAha-kriyAsamabhihArataH paunaHpunyena nairantaryeNa / gRhItamuktA jJAnAdayo na khalu svasAdhyasAdhanAyAlam / nanu yadi samyagjJAnAdaya eva karmakSayAvandhyasAdhanaM tatkiM sakRnniSevitA eva na svakAryaM kuryuH yena kriyAsamabhihAra ityuktaM ?, ucyate - pariNAmaprakarSAdhInA hi jJAnAdInAM karmakSayahetutA, pariNAmazca mandamadhyatItramedAtridhA atastadanumAnena tadArAdhakAnAM sAdhyasiddhiH / yadavAci vAcakamukhyena - " ArAdhanAstu teSAM tisrastu jadhanyamadhyamotkRSTAH / janmabhiraSTavyekaiH sidhyantyArAdhakAstAsAM // 1 // " teSAM jJAnAdInAM mandamadhyatIvrapariNAmavazAjjaghanyamadhyamotkRSTAstisraH kilArAdhanAH, : "
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakAzaH ] 41 atastadArAdhakA yathAkramamaSTatryekarjanmabhiH sidhyanti / etaduktaM bhavati-mandapariNAmena jJAnAcArAdhakA aSTabhirjanmabhiH sidhyanti, madhyamapariNAmena janmabhistribhistIvrapariNAmenaikena tenaiva bhavena sidhyantIti kriyAsamabhihAra ityuktam / atastvaM svAmistItrazubhAdhyavasAyasahacaritastathA karmakSayopAye samyagjJAnAdyAsevane pravRttimakRthAH yathA'kSepeNaiva parAM sarvotkRSTAmanuttarasurAdibhirapi prArthanIyAM zriyaM paramArhantyalakSaNAmazizriyaH prAptavAn / kiM kurvan ? upeyasyAnicchannapi, samyagjJAnAdyAsevanaM yupAyaH, paramapadalAbhastUpeyaH / atastvaM -- same mukkhe bhave tahA ' ityAdizruterupeyaM paramapadamanicchanapyaprArthayannapi kRtakRtyo'bhUrityaho tava phlodyvyvsaayitaa| ___ evaM ca karmakSayAt kRtakRtyaM paramAtmAnaM stutikRtpraNininaMsurAhamaitrIpavitrapAtrAya, muditAmodazAline / kRpopekSApratIkSAya, tubhyaM yogAtmane namaH // 15 // ___anu0-maitrI bhAvanAnA pavitra pAtrarUpa, pramoda bhAvanAvaDe suzobhita, tathA karuNA ane mAdhyasthya bhAvanAvaDe pUjanIya yogAtmA-yogasvarUpa evA Apane namaskAra thAo. (15) pUrvoktasya sarvasya rahasyabhRtaM maitryAdicatuSkaM prakAzayanta Ahu: ava0-maitrI0 he vItarAga! "mA kArSAtko'pi pApAni,
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre mA ca bhUtko'pi dukhitaH / mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // 1 // " ityuktalakSaNA maitrI tasyAH pavitrapAtrAyanirmalabhAjanAya, muditaH puSTo ya Amoda-pramodaH, "apAstAzeSadoSANAM, vastutatvAvalokinAm / guNeSu pakSapAto yaH, sa pramodaH prakIrtitaH // 2 // " ityuktalakSaNastena zAlinezobhamAnAya, "dIneSvArteSu bhIteSu, yAcamAneSu jIvitam / pratIkAraparA buddhiH, kAruNyamabhidhIyate // 3 // " IdRzI kRpA kAruNyaM, "krUrakarmasu niHzakaM, devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 4 // " evaMvidhopekSA mAdhyasthyamityarthaH, tAbhyAM kRtvA pratIkSAya pUjyAya, yogAtmane yogasvarUpAya tubhyaM namo'stviti // 15 / / iti zrIvItarAgastotre tRtIyasya karmakSayajAtizayavarNanastava syaavcuurnniH| vi0-he bhagavaMstubhyamevaMvidhAya namo'stu trikaraNazuddhyA tvAM prati praNato'smi / kiM viziSTAya ?, maitrIpavitrapAtrAya, 'pApAni kopi mA kArSIdukhitaH ko'pi mA bhUd jagadapi duSkarmabhyo mucyatAm ' evaMvidhA matimaitrI, tasyAH pavitrapAtrAya-puNyAzrayAya / tathA muditAmodazAline, nirastasamastadoSANAM vastutattvAvalokatatparANAM ca guNinAM guNeSu yaH pramodaH sA muditA tayA modazAline sadAnandopaniSaNNAya / tathA kRpopekSApratIkSAya, dInArtabhItAdiprANigaNapratIkArAnucintanaM kRpA, nAstikanistriMzAdinirguNajana ___
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAza: ] mAdhyasthyamupekSA tAbhyAM kRpopekSAbhyAM pratIkSAya jagatpUjyAya tubhyaM namaH / kutaH punarayaM maitryAdiyogaprakAraH prabhorabhUdityAha / yogAtmanesiddhAdbhutayogasampade / evaMvidhAya ca tubhyaM tvatsvarUpaprAptinimittamahaM praNato'smIti / iti zrIvItarAgastotre tRtIyasya karmakSayajAtizayavarNanastavasya padayojanA // 15 // evaM karmakSayajAtizayAnabhidhAya surakRtAtizayAMzcaturthaprakAze prastAvayannAhamithyAdRzAM yugAntArkaH, sudRzAmamRtAJjanam / tilakaM tIrthakRllakSmyAH , purazcakraM tavaidhate // 1 // anu0-mithyAdRSTione pralaya-kALanA sUrya tulya ane samyagdRSTione amRtanA aJjana-tulya zAntikArI, tIrthakaranI lakSmInA tilakabhUta he prabhu ! ApanI AgaLa dharmacakra zobhI rahyaM che. (1) surakRtAtizayAn prakaTayanti ava0-mithyA0 he vItarAga ! tava puraH padatale dharmacakramedhate-dIpyate kiM viziSTam ?, mithyAdRzAM-mithyAtvinAM yugAntaH pralayakAlastatsUryaH santApakatvAt , sudRzAmamRtAanamiva, tIrthakarapadavyA bhAle tilakamiva // 1 // ___
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vi0-he dharmacakristava dharmadezanasadanopAsInasya bhavyalokAnugrahAya mahIM viharatazca puraH purobhAge gaganagataM vicitrArakarAjivirAjitaM prasRmarolbaNatejaHpaTalajaTalitAntArikSakukSikuharaM pratihatasamastavikrAntaparamatacakraM dharmacakramedhate / kiM viziSTaM ?,vibhinnaliGganirdezAnmithyAdRzAM yugAntArkaH / mithyA-tattvArthadarzanaM prati viparItA, dRg-vicAro yeSAM te mithyAdRzaH prathamaguNasthAnasthAsteSAmatyantadurAlokatvena yugAntArkaH pralayakAlakarAlamArtaNDamaNDalapratimaH / tathA sudRzAmamRtAJjanaM suSTu zobhanA tattvArthadarzinI dRg yeSAM te sudRzasteSAM zraddhAnacakSuHsavizeSanirmalIkaraNenAmRtAJjanaM sudhAJjanamiva / tathA tilakaM tIrthakRllakSmyAH , tIrtha caturvarNaH saGghastatkurvantIti tIrthakRtasteSAM lakSmIH paramArhantyasampattasyAH sadvRttatvAdikalitatvena tilakaM bhAlabhUSaNamiva / ete ca dharmacakrAdayo vakSyamANAtizayAstIrthakRtAM na sahabhuvo nApi karmakSayajAH kintu tatprabhAvapreritaistridazaireva vidhIyante iti // 1 // tathA eko'yameva jagati, svAmItyAkhyAtumucchritA / uccairindradhvajavyAjAttarjanI jambhavidviSA // 2 // anu0-'jagatamAM A vItarAga ja eka svAmI che' ema kahevAne mATe Indre UMcA evA IndradhvajanA vhAne potAnI tarjanI AMgaLI UMcI karI na hoya ema jaNAya che. (2)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAzaH ] ava0-ekoya. jagati trailokya eko'yaM vItarAga eva svAmI dhanikastrAtetyAkhyAtuM-jJApayituM jambhavidviSA indreNocairindradhvajavyAjAta sahasrayojanamAnoccamahendradhvajacchalAda tarjanI AdyAGgulyucchritA UrvIkRtAstIti gamyate // 2 // vi0-kila bhagavatAmahatAM vihArAdau sadaiva yojanasahasrocchritaH kAntakArtasvaradaNDAdhAraH surapathAvataradamarataraGgiNIpravAhapezalaH parisarasphuradanekadivyAMzukapatAkAparikaritaH kaNanmaNikiGkiNIgaNAravamukharitAzeSaharinmukhaH surAsuraiH puraH saJcAryamANo mahendradhvajaH prasarpati, tameva stutikRdutprekSate-kila nAyamindradhvajaH kintvasya vyAjAdiyaM jambhAriNA tarjanI samucchritA / kimarthaM ?, AkhyAtuM-kathayitum / kiM tadityAha-yadutAsmin jagatyayaM praNayapraNamadamaranaraprAgraharaziraHkirITapratISTazAsano bhagavAnahanneka svAmI naanyH| kathamucchritA ?, uccairjagato'pi samakSaM bhagavatastvadvitIyatveneyamutprekSA'pi svabhAvoktireveti // 2 // anyacca yatra pAdau padaM dhattastava tatra surAsurAH / kiranti paGkajavyAjAcchriyaM paGkajavAsinIm // 3 // anu0-jyAM ApanA be caraNo sthAna dhAraNa kare che, tyAM deva ane dAnavo suvarNa kamaLanA miSathI kamaLamAM nivAsa karanArI lakSmIne vistAre che. (3) ___
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ava0-yatra he vItarAga ! yatra tava pAdau padaM nyAsaM dhattaH kurutastatra surAsurAH paGkajavyAjAnnavakanakakamalacchalataH paGkajavAsinIM zriyaM-lakSmI kiranti-muzcanti / / 3 / / vi0-tIrthakRto hi kila kevalotpattezcalanAbhyAmilAtalaM na spRzanti / kevalamamaragaNopaklapteSu navasu kanakakamaleSu kramanyAsaM viddhti| idameva stutikRdbhaGgayantareNAha-he bhagavan ! yatra-yasmin pradeze tava pAdau caraNau padamavasthAnaM dhattaH kurutaH tatra surAsurA devadAnavAH zriyaM vikiranti-vikSipanti / kAmityAha paGkajavAsinI nalinanilayAm / kasmAt paGkajavyAjAt caamiikraarvindvypdeshaat| bhavati ca tribhuvanalakSmInivAsasya bhagavatazcaraNanyAsAdavaneH sazrIkateti // 3 // aparaM cadAnazIlatapobhAvabhedAddharma caturvidham / manye yugapadAkhyAtuM, caturvaktro'bhavadbhavAn // 4 // anu0-dAna, zIla, tapa ane bhAvanA bhedathI cAra prakAranA dharmane eka sAthe kahevA mATe ja hoya nahi tema Apa cAra mukhavALA thayA cho, ema hu~ mArnu chu. (4) ava0-dAna he vItarAga ! dAnazIlatapobhAvabhedAcatuvidhaM catuSprakAraM dharma yugapatsamakAlamAkhyAtuM bhavA~zcaturvaktradhatUrUpo babhUvetyahaM manye // 4 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAzaH ] vi0- bhuvanabAndhave hi dharmopadezanimittamantasamavasaraNamamarakalpitamalaGkRtya mRgendrAsanamupaviSTe prAGamukhe dakSiNAparottarAsu tisRSvapi dikSu tathAsthitereva viracayanti vyantarasurAH svAmipraticchandAni / idameva stutikRdutprekSate - he bhuvanasvAminnahamevaM manye, yadbhavAnetadarthaM caturvaktro'bhavat / kimarthamityAha - AkhyAtuM kathayitum, kiM taddharmma prathamapuruSArtham / kiM viziSTaM ? caturvidhaM catuSprakAram / cAturvidhyamevAha - dAnazIlatApobhAvabhedAd dAnazIlatapobhAvanArUpam / nanvekarUpo'pi bhagavAMzcaturvidhamapi dharmaM paryAyeNa prarUpayiSyati kiM caturmukhatvenetyAha - yugapatsamakAlaM etacaturvaktratvamantareNa nopapadyata iti // 4 // sAmprataM bhagavataH paramArhantyaprabhAvapreritaiH surAsuraiH yA prAkAratrayaracanA bhaktayA vidhIyate tasyA eva vidhAne stutikRt kAraNAntaramudbhAvayannAha 47 tvayi doSatrayAt trAtuM pravRtte bhuvanatrayIm / prAkAratritayaM cakrustrayo'pi tridivaukasaH // 5 // anu0 - nraNe bhuvanane rAgadveSa ane moharUpa traNe doSothI bacAvavAne mATe Apa pravRtta dhaye chate vaimAnika, jyotiSI ane bhavanapati ema RNa prakAranA devoe ratnamaya, suvarNamaya ane rUpyamaya ema aNa prakAranA killAonI racanA karI che. (5) ava0 - tvayi 0 he vItarAga ! tvayi trailokyaM doSatrayAnma
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIvItarAgastotre novAkkAya lakSaNAdrAgadveSamoharUpAdvA trAtuM rakSituM pravRtte, trayo'pi vaimAnikajyotiSkabhavanapatayastridivaukaso devAH prAkAratrayaM ratnasvarNarUpyamayaM cakruH / durgayogena hi rakSA susAdhyA // 5 // keTa vi0- he jagaccharaNya !, vaimAnikabhuvanAdhipajyotiH patirUpAtrayospi divaukaso devAstvAmanu prAkAratritayaM maNisvarNarajatamayaM viracayAJcakruH / kva sati ? tvayyatulabalaparAkrame bhuvanatrayIM svargamartyapAtAlalakSaNAM tatsthe tadupacArAdbhuvanatrayagatAn bhavyasattvAn trAtuM parirakSituM pravRtte kRtopakrame sati / kasmAddoSatrayAttvadvidhAdapareNAjayyAdvAgadveSamoharUpAnna caikena prAkAreNa balavattarArAtitrayAkrAntA trijagatI yugapatparitrAtuM zakyate tatkilaitadarthameva vapratrayanirmitiriti // 5 // tathA adhomukhAH kaNTakAH syurdhAnyAM viharatastava / bhaveyuH sammuravInAH kiM, tAmasAstigmarociSaH ? | 6 | anu0 - pRthvItala para Ape vihAra karye chate kaNTako kAMTAo adhomukhavALA thaI jAya che. sUrya udaya pAme tyAre ghuvaDa athavA aMdhakAranA samUha zuM TakI zake kharA ? (6) ava0 - adho0 he vItarAga ! tava dhAtryAM pRthvyAM viharataH, kaNTakA daryAdInAM durjanA apyadhomukhA - nyagmukhAH
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAzaH ] 49 / dRSTAntamAha / tigmarociSo vestAmasAstamasAM samUhA andhArakAriNo ghUkAdayo vA kiM saMmukhA bhaveyuH ?, api tu na bhavantyeva || 6 || vi0-he marditakaSAyakaNTaka ! tava dhAtryAM sakalamaGgalAliGgitAyAmilAyAM saMsAracArakagatAn bhavyasattvAn unmocayituM viharataH, kaNTakA grAmarASTrakASThAsthilohAdimayA jagato'pi nirnimittameva nirmitava (ta) ramAtmano marmavedhaduH kRtamanusmRtya vizvajanInasya tava svaM mukhaM darzayitumazaktA ivAdhomukhAH praveSTumiva pAtAlamavAGmukhAH syurbhaveyuH / atraivArthAntaranyAsamAha - yuktamevaitattAmasAstamasAM samUhAstigmarociSaH khararazmeH saMmukhInAH kiM kaci deze kAle vA bhaveyuH ?, naiveti bhAvaH / kiJca - kezaromanakhazmazru, tavAvasthitamityayam / bAhyo'pi yoga mahimA, nAptastIrthakaraiH paraiH // 7 // anu0 - ApanA keza, roma, nakha ane imazrudADhI mUchanA vALa avasthita - dIkSA grahaNa avasare jeTalA hoya che teTalA ja rahe che. A prakArano bAhya paNa yogano mahimA hariharAdi anya devoe prApta karyo nathI. (7) ava0 - keza0 he vItarAga ! kezAH ziroruhAH, romA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvI tarAgastotre NyaparopAGgasambhavAni, nakhAH karacaraNabhavAH, zmazru-kUrcaH samAhAradvandvaH, tava kezaromanakhazmazru avasthitaM dIkSAgrahaNA. vasare yathA samAracitaM bhavati tattathaivAvatiSThate-na varddhata ityarthaH / ityayaM bAhyo'pi yogamahimA paraistIrthakarairhariharAdibhirnAptaH naasaaditH| antaraGgastu sarvAbhimukhyetyAdistavokto dUre // 7 // - vi0-he aprameyamahiman ! bhagavan ! parairasarvajJatvena tvadvyatiriktaiH kutIrthakRddhirAstAM tAvadAbhyantaraH sarvAbhimukhyatAdirbhAmaNDalAvasAnaH pUrvopavarNitastava yogamahimA, yAvadayaM bAhyo'pi na prAptaH / atha ka iva ?, sa ityAha-kezaromanakhazmazru tavAvasthitamiti / kezAH-ziroruhAH, romANyaGgaruhANi,nakhAH karacaraNAGguliprabhavAH,zmazru-kUrcam / etacca tavAvasthitaM yAvatpramANaM sarvaviratipratipattiprastAve'vasthApita tAvanmAtrameva, na puna,nAdhikam / ayaM cAdhyAtmaikadezamAtrasAdhyasvena bAhya eva yogamahimA, kintu paraiH pratikSaNopacIyamAnApacIyamAnakezAdikadarthitairna prAptaH / kutaH punarAntarasya tvadyogamahimnasteSAM prAptisambhAvanaiva / nanu yadi bhagavato yogamahimnA kezAdInAM yathAvadavasthAnaM tatkimasyAtizayasya surakRtAtizayeSu bhaNanam ?, na punaH karmakSayajeSu ?; satyam , na khalu bhagavadyogamahimnA kezAdInAM yathAvadavasthitiH; kintu sarvaviratyavasare purandarapreritadambholividalitodgatizaktInAM teSAmanudbhava iti surakRta evAyamatizayaH / nanu yadyevaM tadA tavAyamapi yogamahimA parairnApta iti kimarthaM stutikRtAbhidadhe ?, ucyate-yatkila paulomIpatiH paramezituH kiGkara iva kezAdivyavasthApanaM vidhatte sa bhagavata eva yogamahimeti samaJjasam / .
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAza..] ___ anyacca.... zabdarUparasasparzagandhAkhyAH paJca gocarAH / bhajanti prAtikUlyaM na, tvadagre tArkikA iva // 8 // __ anu0-ApanI AgaLa bauddha, naiyAyikAdi tArkikonI jema zabda, rUpa, rasa, sparza: ane gandharUpa pAMce indriyonA viSayo pratikUlapaNAne bhajatA nathI, kintu anukULatAne dhAraNa kare che. (8) ava0-zabda0 he vItarAga ! zabdarUparasasparzagandhAkhyAH paJca gocarA viSayAstvadagre tArkikA iva-bauddhanaiyAyikAdaya iva prAtikUlyaM-viparItabhAvaM na bhajanti // 8 // vi0-he vAgagocaracaritrapavitra ! svAminnamI paJcApi gocarAstvadane tvatsannidhau prAtikUlyaM pratikUlatAM na bhajanti, pratyutAnukUlatAmeva zrayante / ke ta ityAha-zabdarUparasasparzagandhAkhyAH yathAkramaM zrotranetrarasanasparzanaghrANAdIndriyaviSayAH / kimuktaM bhavati-yatra hi trijagadgururviharati tatra veNuvINAmRdaGgamadhuragItadhvanijayajIvanandetipramukhAH sukhadA eva zabdAH zrutipathamavataranti, na punaH kharakarabhakAkaravakaruNakranditAdayaH / tathA rUpANyapi ramaNIyanaranArInRpativibhUtidivyavimAnaprAsAdasaphalArAmapUrNasaraHpuSkariNIprabhRtInyeva nayanagocaramavataranti, na punarmalavilInavyAdhitamRtAdIni / tathA rasA api mRdvI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 [ zrIvItarAgastotre kAzarkarAkharjUranAlikerekSusahakAranAraGgakadalIdADimIphalAdInAM pariNamanti, na punaHpicumandaghoSAtakyAdInAm / tathA sparzA api mRdudukUlapihitazucihaMsatUlIlalitalalanAGgAvayavAdayo, na punaH kharazarkarAkaThinAzmakaNTakAdInAm / tathA gandhA api dhanasArAgarumRgamadamalayajamandArapArijAtakamalakuvalayacampakabakulakanakaketakamAlatIpATalAdInAmeva ghrANapuTasantarpaNapaTiSThA, na punama'takalevaralazunAdInAm / evamamI paJcApi viSayAH svAmisannidhau pratikUlatAM tyajanti / ke iva ?, tArkikA iva / yathA-bhagavadgocaropagatAH saugatasAjhyazaivamImAMsakalokAyatAH (naiyAyikAH) paJcApi prAmANikAH pratihataprAtibhatvena vigalanmadAH pratikUlatAM muJcanti, tadvadete'pIti bhAvaH / tvatpAdAvRtavaH sarve, yugapatparyupAsate / AkAlakRtakandarpa-sAhAyakabhayAdiva // 9 // anu0-anAdi kAlathI kAmadevane karelI sahA. yanA bhayathI ja jANe hoya nahi tema saghaLI Rtuo eka sAthe AvIne ApanA caraNonI sevA kare che. (9) ava0-tvatpA0-he vItarAga! tvatpAdau sarve vasantAdyA Rtavo yugapadekavAraM paryupAsate Azrayanti, samavasaraNasa. mIpasthavaneSu sarvaRtunAM puSpaphalasambhavAt puSpaprakare sarvatu 1 xxx sarvatukapuSpasambhavAt , iti pratyantare /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAza: ] kpusspsmbhvaadvaa| kutaH 1, AkAlamAsaMsAraM taiH kRtaM yatkandarpasya bhagavatpratipakSasya sAhAyyaka sAhAyyaM tena yaddhayaM tasmAdiva / zlokadvayena eko'tizayaH // 9 // vi0-he vizvopAsya ! bhagavan ! tvatpAdau tvacalananaline RtavaH surabhigrISmavarSAzaraddhemantazizirAkhyAH sarve SaDapi paryupAsate-sevante / nanu RtubhiravasaraprAptairjagadapi sevyata eva, kimadhikaM svAminaH ?, ityAha-yugapatsamakAlam / sAmpratamRtUpAsane stutikRt kaarnnmudbhaavynnaah-aakaaletyaadi| AkAlamAsaMsAraM kRtaM nirmitaM bhagavannigrAhyasya kandarpasya kAmasya yatsAhAyyakaM sAhAyyam , uddIpanavibhAvA hi vasantAdayaH smaravikArANAmatastadbhayAdiva / kimuktaM bhavati-kila na khalu bhakkyA bhagavantamRtavaH samupAsate, kintu yathAnena mahAmohonmAthinA sapadi manmathaH pramathitastathA mA nAmAsmAnapi tadgRhyAnnigrahISyatIti bhItabhItA iva svasvocitaprasUnadalaphalapaTalopAyanapANayaste svAminamupAsate / tathA yatra kilArhadavasthAnaM bhavati tatra tridazAH surabhisalilaM prasUnapaTalaM ca muJcantItyetadeva stutikRdbhaGgayantareNAhasugandhyudakavarSeNa, divyapuSpokareNa ca / bhAvivatpAdasaMsparzA, pUjayanti bhuvaM suraaH||10|| ___ anu0-bhaviSyamAM ApanA caraNano sparza thavAno cha ema jANI te bhUmine devatAo sugandhi jalanI vRSTivaDe pUje che. (10)
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 [ zrIvItarAgastotre ava0-suga0-he vItarAga ! bhAvitvatpAdasaMsparzI bhAvI tava pAdayoH sparzI vyAkhyA'vasare SaDghaTikAvadhi yasyAstAM bhuvaM surAH pUjayanti kena ?, suga. surabhijalavarSaNena, punaH kena ?, divya svastikazrIvatsAdiracanAvizeSeNa deve racitatvAdivyo yaH paJcavarNapuSpaprakarastena, atizayadvayam / vi0-he svAmina ! surAH sudhAbhujastAvadAmtAmamartyapatipUjitaM bhavantam , yAvadbhuvamapi pUjayantyarcayanti, kena ?, sugandhinaH saurabhyasambhRtaghrANapuTasyodakasya salilamya varSaNaM varSaH sekastena / tathA divyAni mandArapArijAtAdIni puSpANi sumanAMsi tadutkareNa prakareNa / kAM bhuvamityAha-bhAvitvatpAdasaMsparzI bhAvI bhaviSyastvatpAdasaMspazoM yasyAM sA tathA / ayamAzayaH-kila " yadadhyAsitamarhadbhistaddhi tIrthaM pracakSata " itinyAyAdbhagavadadhyAsitA bhUstIrthaM tadarcanIyaivetyaho ! tridazAnAM bhagavati bhaktyatizayaH / tathA bhagavantamavanau viharantaM pakSiNaH pradakSiNayantItyetadeva yuktyA stutikRdAhajagatpratIkSya! tvAM yAnti, pakSiNo'pi prdkssinnm| kA gatimahatAM teSAM, tvayi ye vAmavRttayaH? // 11 // __ anu0-he jagatpUjya ! pakSio paNa Apane pradakSiNA Ape che, to pachI ApanA pratye pratikULa vartana rAkhanArA moTA gagAtA evA bApaDA manuSyonI zI gati samajavI ? (11)
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAzaH ] __ ava0-jagatpra. he jagatpratIkSya !, trailokyapUjya !, pakSiNo jambUcApamayUrAdyA ajJAnA api pradakSiNaM dakSiNAvarta yathA suzakunamityarthaH tvAm yAnti; teneti gamyaM teSAM mAnuSyavivekazAstrAdinA mahatAM kA gatirnarakagatAnAM teSAM nigamo'sambhAvya ityarthaH / te ke ?, ye tvayi vAmavRttayaH vAmA pratikUlA vRttirvartanaM yeSAM te pratipakSA ityarthaH // 11 // vi0-he jagatatpratIkSya !, bhuvanamahanIya!, bhavantamAsatAM surAsuranarAH; kintu pakSiNaH-zakunA api pradakSiNIkRtya yAnti-vrajanti / ye tu pakSiNAmapekSayA manuSyajanmanA spaSTendriyatayA jJAnavijJAnazAlitayA ca mahAnto'pi jagadvatsale tvayyapi vAmavRttayaH pratikUlAcaraNAsteSAM kA gatiH / idamatrahRdayam-kila narakagatimtAvatsarvajaghanyA, paraM tatrApi gatAnAM tvatprAtikUlyakAriNAM tasmAde. naso muktirasambhAvyA, na cAnyA tadadhikA durgatirastItyaho teSA. madhamatvam / tathA bhagavato hi viharataH pavanaH pRSThapratiSTha eva saJcaratItyetadeva bhaGgayA'bhidadhAtipaJcendriyANAM dauHzIlyaM, kva bhavedbhavadantike / ekendriyo'pi yanmuJcatyanilaH prtikuultaam||12|| ___ anu0-ApanI AgaLa paJcendriyonuM duSTapaNuM to hoya ja kyAthI ?, kAraNa ke ekendriya evo vAyu paNa ApanI AgaLa pratikUlapaNAno tyAga kare che. (12)
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIvItarAgastotre ava0 - pazce0 bhavatsamIpe paJcendriyANAM sajJAnAnAM manuSyAdInAM dauH zIlyaM duSTatvaM kva bhavet ?, na bhaveditiyAvadyataH kAraNAde kendriyo'pyanilo vAtaH pratikUlatAM muJcati pRSThataH sphuraNena // 12 // 56 vi0- he nirmalanyAyanilaya !, bhagavan !, bhavadantike tvadupAnte heyopAdeya kRtyAkRtyavicAravizeSapuSyadRhRSIkapATavAnAM paJcendriyANAM tiryagnarAmarANAM dauH zIlyaM - duHzIlatA prAtikUlyaM ka bhavet kathaM jAyeta / yadyasmAdekendriyatvenaiva viziSTavicAravikalo'nilo'pi pratikUlatAM sammukhApAtitvaM muJcati - pariharati / kimuktaM bhavati - kila yena bhagavatprabhAveNaikendriyA api vinayaM grAhyante tasya paJcendriyaprAtikUlyatyAjanaM samIcInameva / tathA bhagavati viharati divyaprabhAvAttaravaH ziro namayantItyetadeva yuktyA vyanakti mUrdhnA namanti taravastvanmAhAtmyacamatkRtAH / tatkRtArthaM zirasteSAM vyarthaM mithyAdRzAM punaH // 13 // " anu0 - he prabhu! ApanA mAhAtmyathI camatkAra pAmelA vRkSo paNa Apane mastakavaDe namaskAra kare che. te kAraNe teonA mastaka kRtArtha che kintu Apane nahi namanArA mithyAdRSTionA mastaka vyartha che. (13) ava0 - mUrdhnA0 he vItarAga!, tvanmAhAtmya camatkR
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakAzaH ] tAstaravo vRkSA mUrnA-zirasA namanti, vihArAvasare ekendriyANAmapi bhayarAgAdisaMjJAvaccamatkAro'pi susambhavastatasteSAM ziraH zikharaM kRtArtha kRtakRtyamasti, mithyAdRzAM punaH zira:-zIrtha vyarthamakAryakaram / / 13 // vi0-he bhuvanamUrddhanya !, svAminnAsatAM vikasvaravivekAH suranarAdayaH, kintu mukulitaviziSTacaitanyAstaravaH pAdapA api mUrnA-uttamAGgena prastAvAdbhavantaM namanti-praNamanti utpreksste| tava sambandhinA lokottareNa mAhAtmyena paramArhantyalakSaNena camatkRtA vismeravismayA iva / atasteSAmISadvivekAnAmapi tatribhuvanapraNate tvayi praNatiparaM ziraH kRtArthaM namasyanamaskaraNAdeva kRtakRtyam , mithyAdRzAM mithyAtvamohopahatamatInAM punastvayyuttAnitazirasAM tandyarthaM nirarthakameva, vanapAdapebhyo'pi nirvivekAste mudhaiva mastakazUnyA bhuvi bhrAmyanti / jaghanyataH koTisaGkhyAstvAM sevante suraasuraaH| bhAgyasambhAralabhye'rthe, na mandA apyudaaste||14|| anu0-he prabhu! jaghanyathI eka kroDa devo ane asuro ApanI sevA kare che, kAraNa ke bhAgyanA samUhathI prApta thayela padArthane viSe manda AtmAo paNa udAsInatA dhAraNa karatA nathI. (14) ava0-jagha0-he vItarAga !, surAsurA jaghanyato'pi ___
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 [ zrIvItarAgastotre koTisaGkhyAH koTimAnAstvAM sevante, hetumAha-bhAgya0 puNyAtizaye prApye padArtha mandA mUrkhA api nodAsate-nAlasyamAdadhate kimpunanisArAsAravicArA vibudhA iti // 14 // iti zrIvItarAgastotre caturthaprakAzAvacUrNiH / vi0-he bhuvanamahanIya!, yadi vA pavanAnukUlyatarupraNAmAdikaM tvayi kiyadetat / yataH surAsurA UdhistiryaglokavAsino'pi tvAM sarabhasaM sevante / kiyanta ityAha-koTisaGkhyAH-koTiparimitAH / kathaM ?, jaghanyataH sAmAnyato'pi; vizeSe tu koTAkoTipramitA apyamAstvAmupAsate / atraivArthAntaramAha-bhAgya0 ityAdi bhAgyasambhAralabhye agaNyapuNyapracayaprApye arthe prayojane tAvadAsatAmatinipuNamatayaH, kintu mandAH svalpamedhaso'pi nodaaste| viracitasukRtasantatiprApyaM ca bhagavadupAsanamatastatra bhAvibhUribhadraH ka ivodAsta iti| iti zrIvItarAgastotre surakRtAtizayavarNanasya caturthaprakAzasya pdyojnaa| evaM katicitsurakRtAtizayAnabhidhAya punaH prAtihAryarUpA~stAnevAbhidhitsuH paJcamaprakAzaM prastAvayannAhagAyannivAlivirutai,-nRtyanniva calairdalaiH / tvadguNairiva rakto'sau, modate caityapAdapaH // 1 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prakAzaH ] 59. anu0 - he nAtha! bhramaronA zabdavaDe jANe gAyana karato hoya, caJcala pAMdaDaovaDe jANe nRtya karato hoya, tathA apanA guNovaDe jANe rakta-rAto banyo hoya, tesa A azoka (caitya) vRkSa harSa pAme che. (1) surakRtAtizayai konaviMzatimadhye caturdaza vyAkhyAya zeSAH paJca pratihAryAntarbhUtA atastAnyevAhu: ava0- gAya0-he vItarAga ! caityapAdapo'zoko jinatanumAnAd dvAdazaguNaskandho modate hRSyatIva, alivirutaiH kusumasaurabhalubhyadbhramarasvairgAyanniva calaitAndolitairdalaiH patrairnRtyanniva nATakaM kurvanniva tava guNairguNarAgairiva raktaH / etAni hi pramodalakSaNAni / / 1 / / 0 " vi0 - kila triviSTapasado viSTapatrayapateH pUjArthamaSTau prAtihAryANi saGghaTayanti teSu cAzokataruH puraHsaraH, sa ca jambUriva jambUdvIpasya bhavabhayArttasattvazaraNasya madhye'rhaddehAyAmAd dvAdazaguNAyAmaH, parimaNDalAkAreNAyojanaM viSvag vistRtaH samavasRti - lakSmIlIlAnIlAtapatramiva vyantarAmarairviracyate / tamevAha-he samuddhRtasaMzritasattvAstokazoka ! svAmiMstvadupari suraviracito'sAvazokapAdapaH kallitarurmodate / kutaH ?, kilAyameva bhagavAMstAvatkaSAyatapanopataptadurantasaMsRtikAntAraparibhrAntizrAntAnAM bhavyasa ttvAnAmazramataruryadi vA'hamasyApi kSaNamAzramadruma tAmAkalayAmi tataH kimito'pyadhikaM jagati prArthayitavyamityutkarSAddharSaprakarSamudva.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre hati / nanu kimasya bhavadbhiH pramodacihnamupalabdham !, ucyategItanRtyAnurAgaprakaTanAni hi pramodacihnAni, tAni cAsya sphuTAnyudbhAsante; tathAhi-kiM kurvannasau modata ityAha-gAyannivAlivirutaiH alivirutaiH saurabhalobhoddhAntabhramadbhamaramadhurajhaMkRtaistvadguNAn gAyanniva / tathA mRdupavanapreDholanacalairdalaistvatpuro nRtyanniva, tathA yadi nisargata eva raktastathApi smbhaavyte| trijagajjanamanorana. jIvAtubhistvadguNairiva rktH| samucitaM cAsya trijagaduparivartinastavApyupari vartamAnasya pramodameduratvam / dvitIyaprAtihAryamAha--- AyojanaM sumnso'dhstaannikssiptbndhnaaH| jAnudaghnIH sumanaso, dezanoyAM kiranti te // 2 // anu0-he nAtha ! eka yojana sudhI jenAM bIMTaDA nIcA che evA jAnupramANa puSpone devatAo ApanI dezanAbhUmine viSe gharasAve che. (2) ava0-Ayo0-he vItarAga!, te tava dezanovyAM samavasaraNe sumanaso devA adha0 adhaHkRtabiNTA jAnudanIH jAnu. pramANAH sArddhahastocchritAH sumanasaH puSpANyAyojanaM yAvat kiranti-AstRNanti // 2 // vi0 he tribhuvanamahanIya!, te tava dezanoyA samavasaraNa1-'mRdu' ityata Arabhya tathA' itiyAvat pAThaH prathamamudrita pustake nAsti /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prakAzaH ] 61 bhuvi sumanaso devAH, sumanasaH puSpANi kiranti - vikSipanti / yadi punaH purobhAga eva bhagavata ityAha-AyojanaM dharmadezanAvanImabhivyApya / tarhi viralaviralA eva vistAritA bhaviSyantItyAha-jAnudaghnIrjAnUtsedhAH / evamapi kaThinavRntaghaTTitapadatalAH syurityAha- adhastAnnikSiptabandhanAH upari preGkholaddalapaTalA nyakkRtavRntAzca / na ca tAvatpramANAnAmapi tAsAM koTAkoTipramitasvacchandasaJcaradamaranarapAdopamarddanavedanA manAgapi bhavatItyaho prabhAvAtizayaH prabhoriti / tathA dharmopadezAvasare hi bhagavAn svabhAvasubhagaMbhaviSNunA zrotRjanazrotra puTapravizatpIyUSa kulyAtulyena nirAyAsapravRttenaiva svareNa dezanAM vidhatte, kintu vRttikRta iva sUtraM surAstameva svaramAyojanaM viSvag vistArayanti / ato devakRtatvAt sa divyadhvanirabhidhIyate, tamevAhamAlavakaizikI mukhya, - grAmarAgapavitritaH / tava divyo dhvaniH pIto, harSodgrIvairmRgairapi // 3 // anu0 - mAlakoza vigere grAmarAgathI pavitra thayelo Apano divyadhvani harSavaDe UMcI grIvAvALA banelA haraNIyAodvArA paNa pIvAyo che. (3) ava0 - mAla0 he vItarAga0 tava devairveNuvINAdyupakaraNazrutidharaNena vistAritatvAdivyo dhvanirharSodgrIvairvismayo
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre nmukhaimRgairapi pItaH saspRhamAkarNitaH, mRgagrahaNaM dhvanipriyatvAt / apizabdAt suranarazeSapazubhirapi / dhvaniH kiM viziSTaH?, mAla. mAlavakaizikI vairAgyavyaJjako'tisaraso rAgavizeSaH, tanmukhyAstadAdayo ye grAmAvasAnA rAgAstaiH pavitritaH // 3 // vi0-he madhvAsravamunimUrddhanya!, bhagavaMstava sambandhI divyo'mAnavo dhvanirmanthAcalapramathyamAnadugdhajaladhidhvAnadhIro dharmadezanAnAdastAvadAstAmamandAnandakandalitamanobhiramaranaranikaraiH, kintu nistuSasukhotkarSanimIlitanetratribhAgairmRgairapi pItaH sspRhmaakrnnitH| kiM viziSTaharSodgrIvaiH prItyutkandharaiH, tathA zravaNe hetumAha-mAlavetyAdi / mAlavakaizikI mukhyo yeSAM te mAlavakaizikImukhyAste ca te grAmarAgAzca mAlavakaizikImukhyagrAmarAgAstaiH pavitritaH pUtaH saMvalitaH / ata eva saspRhasarvasattvasAdhAraNe'pi tatpAne mRgaiH pIta ityuktaM vizeSeNa gItapriyatvAnmRgajAteH / tathA bhagavAn samavasaraNopaviSTaH kSititalavihArI ca surAsurairnirantaraM cAmarairvIjyata ityetadevAha--- tavendudhAmadhavalA, cakAsti camarAvalI / haMsAliriva vaktrAbja-paricaryAparAyaNA // 4 // anu0-candranI kAnti samAna ujjvaLa evI cAmaronI zreNi jANe ApanA mukhakamalanI sevAmA tatpara thayelI haMsanI zreNi na hoya, tema zobhe che. (4)
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prakAzaH ] ava0 - tave0 he vItarAga !, tava camarAvalI camarAlendudhAmadhavalA candrakiraNazubhrA cakAsti-zobhata ivotprekSatehaMsAlihaMsa zreNI kathambhUtA ?, vaktrA prabhuvadanakamalase vAparA // 4 // vi0-he jagatsAmrAjyadIkSita !, svAmiMstava puraH surAsuraiH sarabhasaM dodhUyamAnA camarAvalirvAlavyajanapaddhatizcakAsti-zobhate / kiM viziSTA ?, indughAmadhavalA zaracchazadharakaraprakaragaurA / keva ?, haMsAlirityAdi / tatra komalakaNThanAlopetatvena lalitAdharadalaparikalitatvena dazanAMzukezararAjivirAjitatvena aGkarolamba paricumbitatvena svabhAvasurabhitvena lakSmInivAsatvena ca bhagavadkramabjamivAbjaM tasya paricaryAparAyaNA - samupAstitatparA haMsAlivi marAlamaNDalIva / samucitA ca sitapatriNAM zatapatrasevA | kiJca 63 mRgendrAsanamArUDhe, tvayi tanvati dezanAm | zrotuM mRgAssamAyAnti, mRgendramiva sevitum // 5 // anu0- dezanA devA mATe Apa siMhAsana para ArUDha thaye chate ApanI dezanA zravaNa karavA mATe haraNIyAo Ave che, te jANe potAnA svAmI mRgendranI sevA karavA mATe AvatA hoya tema lAge che. ( 5 ) ava0 - mRge0 he vItarAga !, tvayi mRgendrAsanamArUDhe
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 [ zrIvItarAgastotre upaviSTe dezanAM-dharmopadezaM tanvati-dadati sati zrotumAkarNayituM mRgAH samAyAntyAgacchantIvotprekSya mRgendraM-siMhAsanasiMhaM sevitum , jAtyaikavacanaM mRgendramiti sAbhiprAyam , yo yeSAmindraH sa taissevya iti / / 5 // vi0-he pramadakuvAdikarIndra pArIndra ! svAmistvayi mRgendrAsanaM siMhAsanamArUDhe dezanAM bhavavirAgaparamapadAnurAgajananI dharmakathAM prathayati vizuddhatattvAvabodhasamRddhamedhaso yadamaya'mAH zrotumupana. manti tanna citram , yattu tadvilakSaNA mRgAH pazavo'pi tAM zrotuM mRgendrAsanopaviSTatvena ca svasvAminaM mRgendramiva bhavantamupAsituM samAyAnti, sa tavaiva bhuvanAdbhutaprabhAvaparimala iti // 5 // anyaJca bhAsAM cayaiH parivRto, jyotsnAbhiriva cndrmaaH| cakorANAmiva dRzAM, dadAsi paramAM mudam // 6 // anu0-jyotsnAvaDe vIMTAyelo candramA jema cakora pakSionA netrone Ananda Ape che, tema tejanA puMjasvarUpa bhAmaNDalavaDe vIMTAyelA Apa sajanonI cakSuone parama Ananda Apo cho. (6) __ ava0-bhAsAM0 he vItarAga ! tvaM bhAsAM cayairbhAmaNDalena parivRtaH sahitaH sujanadRzAM paramAM mudaM dadAsi,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prakAzaH ] Iva yathA candramA jyotsnAbhirvRtacakorANAM pakSivizeSANAM mudaM dadAti || 6 || vi0 - he nirupamalavaNimajalanilaya !, svAmiMstvaM dRSTamAtra eva tribhuvanajanadRSTAM paramAM vAgagocarAmanubhavaikagamyAM mudaM dadAsi prItiM prayacchasi / kiM viziSTaH 1, bhAsAM cayaiH parivRtaH; pratipratIkaM samullasadudvelalavaNimajalotpIlapariplutaH / ka iva !, candramA iva / yathA candramAH sudhArakazvakorapakSiNAM jyotsnAjIvAtUnAM mudamudaJcayati / kiM viziSTa ?, jyotsnAbhiH parivRtaH kaumudIbhiH kandalitaI stadvattvamapIti bhAvaH / tathA bhagavataH samavasRtau vihArAvasare ca devAH sadaiva divi devadundubhi vAdayantyetadeva bhaGgayantareNAha - 65 dundubhirvizvavizveza !, puro vyomni pratidhvanan / jagatyA teSu te prAjyaM, sAmrAjyamiva zaMsati // 7 // anu0 - he sarva vizvanA Iza ! AkAzamAM ApanI AgaLa paDagho pADato devadundubhi, jANe jagatane viSe Apta puruSomAM ApanuM sAmrAjya che; ema kaheto na hoya tema dhvanita kare che. (7) 1-' iva' ityata Arabhya ' dadAti itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti / ,
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ava0-dundu0 he vizvavizveza!, sarvajagannAyaka!; dundubhirbharIvizeSo devatAsambandhI vyomni gaganasthaH puro'gre pratidhvanan svayaM zabdaM kurvajagatyApteSu sarvadeveSu prAjyaM prakRSTaM sAmrAjyamaizvayaM te tava zaMsati kathayatIva, ivotprekssaayaam||7|| vi0-he vizvavizveza ! samagrabhuvanasvAmiste tava purobhAge dundubhivyogni viyati sarabhasatridazakaratalatADitaH pratidhvanan vAcAlitarodontarAlaM nAdamunirannutprekSyate / jagati vizve AptAnAM AsannanirvRtipurapravezatvena tvacchAsanamudvahatAM tava sambandhi prAjyaM paripUrNa sAmrAjyaM dharmacakravartitvaM zaMsati kathayatIva, tadAkarNane hi teSAmamandAnandotpatteH / na ca dundubhinAdamantareNa jagajjanAnAM yugapadabhISTArthakathanaM zakyamiti / tathA paramArhantyapadamadhitasthuSaH svAminaH zirasi surAH zvetAtapatratrayIM dhArayantItyetadevASTamaprAtihArya stutikRd yuktyA vyanaktitavordhvamUrdhvaM puNyarddhi,-kramasabrahmacAriNI / chatratrayI tribhuvana, prabhutvaprauDhizaMsinI // 8 // anu0-vadhatI jatI evI ApanI puNya RddhinA krama samAna uparAuparI rahelAM traNa chantro jANe traNa bhuvanane viSe rahelI ApanI prabhutAnI prauDhatAne kahI rahyAM che. (8)
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaH prakAzaH ] 67 ava0-tavo0 he vItarAga !, tava zirasIti gamyam / chatratrayyU mUrdhvamuparyupari vyavasthitA, tribhu0 tribhuvanasya yatprabhutvaM tasyA yA prauDhiH prakarSastacchaMsinI jJApikA'sti / kathambhUtA ?, pu0 puNyasparddhistasyAH kramaH, prathamaM samyaktvam , tato dezaviratistataH sarvaviratirityAdistasya sabrahmacAriNI sadRzI nairmalyAdinA // 8 // vi0-he tribhuvanamaulimANikya !, prabho!, tava maulau chatratrayI zobhate / katham ?, UrddhamUddha uparyupari vyavasthitA ata eva puNyarddhikramasabrahmacAriNI tavaiva puNyasampatprakarSasadRzI / tathAhiprathamaM samyaktvapratipattistato dezaviratiranantaraM sarvaviratistatazcAhadAdisthAnAsevanamanantaraM tathAtvenotpattiH / punaH samaye sarvaviratiH kramAdapUrvakaraNakrameNa kSapakazreNistataH zukladhyAnamito ghAtikarmakSayastataH kevalotpattiranantaraM paramArhantyasampadupabhogastataH sanAtanapadAvAptirityuttarottaraste puNyaddhiMkramastadvahAtapatratrayI / punaH kiM viziSTA ?, tribhuvanetyAdi bhUrbhuvaHsvaHsvarUpaM tribhuvanaM tasya prabhutvaprauDhiH prAbhavotkarSastAM shNstiityevNshiilaa| kimuktaM bhavati-yaH kilaikasya bhuvanasya prabhustasyaikamAtapatram, yastu bhuvanadvayasya tasya dve, bhagavatastu bhuvanatrayasvAmibhiH sarabhasamupAsyamAnatvena vizvatrayapateH samucitaiva zirasi zvetAtapatratrayIti / __ evaM pratihAryANyabhidhAya tadvaktavyatAmupasaMharannAha ___
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre etAM camatkArakarI, prAtihAryazriyaM tava / citrIyante na ke dRSTvA, nAtha! mithyAdRzo'pi hi||9 anu0-he nAtha ! camatkArane karanArI ApanI AprAtihArya lakSmIne joIne mithyAdRSTi-AtmAo paNa Azcarya nathI pAmatA?, arthAt sau koI Azcarya pAme che. (9) ava0-he vItarAga ! he nAthaitAM pratyakSAM pUrvoktAM camatkArakarI tava prAtihAryazriyaM dRSTvA ke mithyAdRzo'pi na citrIyante-nAzcayaM kurvanti ?, api tu sarve'pi praatihaaryaannytishyvishessaaH| nanvatizayAzcatustriMzadeva ?, na; anantAtizayatvAttasya catustriMzatsaGkhyAnaM bAlAvabodhAya // 9 // iti paJcamaprAtihAryastavasyAvacUrNiH / vi0-he kevalazrIsanAtha ! nAtha ! tava sambandhinImetAM pUrvopavarNitasvarUpAM camatkArakarImalaukikAzcaryacaryAkAriNI prAtihAryazriyamazokAdilakSaNAM lakSmIM dRSTvA vilokya tAvadAsatAM sudRzaH, kintu mithyAdRzo'pi tattvadarzanaM prati viparItadRSTayo'pi ke nAma na citrIyante ! nAzcaryamudvahanti ! / idamatra hRdayam-kila yadyapi teSAmajJAnopahatatvena bhagavato yathAvadvItarAgatAdirahasyAnavabodhastathApi bhuvanAdbhutaprAtihAryadarzanAdvismeravismayAnAmamandAnandapIyUSa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTaH prakAzaH ] 69 pAnamanAgupazAntamithyAviSANAM bhavatyeva bogherAbhimukhyamityaho svAminaH sarvopakAriteti / iti zrIvItarAgastotre paJcamasya prAtihAryastavasya padayojanA / ___ evaM bhAvArhadrupasya paramAtmano bhuvanAtizayahetunatizayAnabhidhAya sAmprataM tadatizayalezenApi vazcitAnacidrUpAn devAbhAsAMstattulAyAmAropya tasmin bhagavati ye vipakSatAmupakSipanti tAnnirasisiSurvipakSanirAsastavaM stutikRdAhalAvaNyapuNyavapuSi, tvayi netrAmRtAJjane / mAdhyasthyamapi dauHsthyAya, kiM punadveSaviplavaH / / ___ anu0-netrone amRtanA aMjana tulya ane lAvaNyavaDe pavitra zarIravALA evA Apane viSe madhyasthapaNuM dhAraNa karavU, e paNa duHkhane mATe che, to pachI dveSabhAva dhAraNa karavo, e mATe to kahevUja zu?(1) yathA cakravartinazcakrAdicaturdazaratnAdisAmagrIsambhave vairijayAyotsAhaH / evaM prabhorapi dharmacakrAdi pradarya pratipakSanirAsamAha____ ava0-lAva0 he vItarAga ! tvayi lAvaNyaM lavaNimA tenAbhilaSaNIyakAye netrANAM nayanAnAmamRtAJjanavatprakAzakare dRSTe iti gamyam ,mAdhyasthyamudAsInatApi dauHsthyAya-duHkhAya syAt / yathA cintAmaNiM vIkSyAnAdRtavato narasya mtimdbhirnirdevo'ymitypvaadH| punadveSaviplavo dveSeNeya'yA viplavo'
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrIvItarAgastotre sapaNodghoSaNam / kiM tena ?, anirvAcyaM kizcinnarakAdi prApsyantItyarthaH // 1 // vi0-he jagadAnandakanda ! bhagavaMstvayi lAvaNyapuNyavapuSi nirupAdhimadhuranisargalavaNimaguNapavitragAne tata eva netrAmRtAJjane sakalalokalocanAmRtavartipratime / yat kaizcidanabhigRhItamithyAtvamukulitavizeSavicArairmAdhyasthyamitaradevasAdhAraNA devabuddhirdhiyate / tadapi tAvattvadguNajJAnAM dRSTaM zrutaM ca mahate dauHsthyAya manaHkhedAya jAyate / yattu tebhyo'pyatimUdaiH kaizcittvayyapi vizvajanIne dveSaviplavo matsaropaplavaH pratanyate sa tvadazeSavizeSa viduSAM sutarAmaruntudaH / yadi vA tvayi pUrvopavarNitasvarUpe ye kilAnabhigRhItamithyAtvonmathitasadasadvivekA mAdhyasthyamaudAsInyamAkalayanti teSAM tvayyaudAsInyadhAraNameva tAvad dauHsthyAya mahate'narthAya / dveSaviplavopaplutatvaM tvanantabhavabhramaNahetutvena sutarAM dauHsthyanibandhanamitibhAvaH / ___ evaM tAvattvayi dveSopaplavo'pi jaghanyaH / kecittu tadvazAdeva sakalajanasAmAnyavyavahRtInapi devA~stvatpratipakSatayA tulayantItyataH stutikRttaduddezena sAkSepamAhatavApi pratipakSo'sti, so'pi kopaadiviplutH| anayA kiMvadantyA'pi, kiM jIvanti vivkinH||2|| 1 'yadi vA' ityata Arabhya 'dauHsthyanibandhanam' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakAzaH ] 71 anu0-Apane paNa pati-pakSa-duzmana che ane te paNa kopAdithI vyApta che. A jAtinI kiM vadantI-kutsita vArtA sAMbhaLIne vivekI puruSo zuM prANa dhAraNa karI zake ?, na ja karI zake. (2) ava0-tavA0 he vItarAga! tavApi niSkAraNanikhilavatsalasyApi pratipakSo ripurasti, so'pi pratipakSaH kopAdibhiH krodhAdibhirvipluto vyAptaH / anayA kiM vadantyApi vArtayApi kimiti pRcchAyAM vivekino jJAtAro jIvanti ? api tu na, azravyazravaNAt prANatyAgo'pi varam / / 2 // vi0-paramakAruNikatvena vItarAgakatvena sarvajJatvena paramAhantyasampadudbhAsitatvena ca jagadvilakSaNasya tavApi kiM ko'pi pratipakSo'sti ? / api tu sarvathaivAnupapannaH / kadAcittvadvidha eva syAdityAha-so'pi tvadvipakSatayA sthito'pi kopAdibhiH krodhakAmalobhAdibhiH prAkRtajanebhyo'pyatitarAM viplavamasvAsthyamApAditaH / asya cArthasya sAkSAtkaraNaM tAvad dUrata eva, kintvanayA tvadvipakSAstitvapratibaddhyA kiM vadantyApi vimUDhalokokyApi vivekinastava tvaditaradevAnAM ca pRthagbhAvajJAH kiM kadApi jIvanti ? / kimuktaM bhavati-kila tathAvidhasAmagrIvaikalyAdevamasamaJjasapralApino yadi nigrahItumazaktAstatki svAyattAn prANAnapi te moktuM na kSamAH!, 1 atha ca' ityata Arabhya 'prANanti' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre azrotavyArthazravaNAt prANatyAgaH zreyAneva / artha ca kiM jIvanti kutsitaM jIvanti kilAyauktikaprANaprahANAdAtatAyitvazaGkitAH sahasaiva yadyapi jIvitamunmoktumakSamAstathApi sazalyaM prANadhAraNena ninditaM prANantItibhAvaH / pUrvoktamevArtha punadRSTAntena spaSTayannAhavipakSaste viraktazcet, sa tvamevAtha rAgavAn / na vipakSo vipakSaH kiM, khadyoto dyutimAlinaH? // 3 // ... anu0- Apano vipakSa jo virakta che, to te Apaja cho ane jo rAgavAn che tote vipakSa ja nathI. zuM sUryano pratisparddhi AgIyo hoI zake ? (3) vipakSo viraktaH syAdrAgavAn veti manasi vikalpyottarayanti ava0-vipa0 he vItarAga! te tava vipakSo vairI cedyadi virakto rAmahito'sti tadA sa tvameva, vItarAgANAM sarveSAmaikyAt / atha sa vairI rAgavAnastItipakSastarhi sa na vipakSastava / kutaH ?, dyutimAlinaH sUryasya khadyotaH-pataGgaH kiM vipakSo bhavati ?, api tu na / evaM rAgavAnapi tavAgre pataGgaprAya eva // 3 // vi0-he prakSINAntaravipakSa ! prekSAvadbhirnipuNamapi nirIkSyamANaistvadvipakSaH kApi na praikSi / tathAhi-yadi tAvatte vipakSo
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 SaSTaH prakAza: ] viraktastadA nUnaM na vipakSaH, kintu vItarAgatvena sa tvameva / atha rAgAvAMstathApyavItarAgatvenaiva tvatto'tyantavisadRzatvAnna vipakSaH / samAnazIlaparAkramayoreva prAyaH sapakSavipakSatopapatteH / atha dRSTAntamAha-vipakSaH kiM khadyoto dyutimAlinaH ?, khadyotaH-kITavizeSo, dyutimAlinaH-sahasrabhAnoH kiM kaciddeze kAle vA vipakSo bhavet ? / evaM yathA jyotiriGgaNasya gabhastimAlinA tulA durlabhA, tathA sarAgasya vItarAgeNetibhAvaH / nanu yogopaniSanniSevaNAdbhagavatastAvadevaM mahimA tatastadabhyasanena pare'pi tathA bhaviSyantItyAzaGkayAha---- spRhayanti tvadyogAya, yatte'pi lvsttmaaH| yogamudrAdaridrANAM, pareSAM tatkathaiva kA ? // 4 // anu0-ApanA yoganI spRhA lavasattama-anuttaravimAnavAsI devo paNa kare che. yoganI mudrAvaDe paNa rahita evA paradarzanIone viSe te yoganI kathA-vArtA paNa zAnI hoya ?, na ja hoya. (4) ava0-spRha he vItarAga ! tvadyogAya tava mArgAya te'pi lavasattamAH saptalavamAnAyurabhAvenAnuttaragatA api devA api spRhayanti-vAJchanti / tvatto yogamudrAdaridrANAMbAhyarajoharaNamukhapotAdiyatanopakaravikalAnAM pareSAM sAGkhyA 1-khadyotasya /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ditvatpratipakSANAM tasya yogasya kathaiva vAcaiva kA ?, na kApi, yogamArga Asanno'pi nAstItyarthaH // 4 // 74 vi0 - siddhAdbhutayoga ! bhagavaMstvadyogAya tava yogopaniSade AsatAmaNimAdimaharddhayaH, kintu te'pi paramapadopakaNThapratiSThA lavasaptamA anuttarasurAH spRhayanti / yadutAho mandabhAgyAnAmasmAkaM saptalavanyUne pUrvabhavAyuSi vItarAgopamA yogasamRddhirna saGghaTitA kadA punarimAM prApsyAma ityaharahaH spRhAmAvahanti / tasyaivaMvidhasya tvadyogasya pareSAM kathApi vArtApi kA kautaskutI !, kiM viziSTAnAM ?, bahirdehasaMsthAnarUpayA yogasya mudrayA daridrANAM niHsvAnAm / tathA cAyameva stutikRt syutyantare prAha- vapuzca paryaGkazayaM lathaM ca dRzau ca nAsAniyate sthire ca / na zikSiteyaM paratIrthanAthairjinendra ! mudrA'pi tavAnyadAstAm / / 1 / / " iti evaM yogamudrayApi daridrANAM teSAM tapasvinAM kutastvadvipakSateti / evaM ca sthite yadvidheyaM tadAha tvAM prapadyAmahe nAthaM, tvAM stumastvAmupAsmahe / tvatto hi na parastrAtA, kiM brUmaH ?, kimu kurmahe ?, / 5 // anu0 - Apane ame nAtha tarIke svIkArIe chIe, ApanI ame stuti karIe chIe ane ApanI ame upAsanA karIe chIe; kAraNa ke ApanAthI adhika bIjo koI rakSaka nathI, ApanI stutithI adhika 66
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakAzaH ] bIjaM kAMI bolavAlAyaka nathI ane ApanI upAsanAthI adhika bIjaM kAMI karavAlAyaka nathI. (5) ___ atha kavayaH saMsArarUpaikasthAnasthitatve'pyAtmanAtebhyaH pRthaktvaM darzayanti ava0-tvAM pra. he vItarAga ! vayaM tvAM nAthaM yogakSemakaraM prapadyAmahe-svIkurmaH vayaM tvAM stumaH, vayaM tvAmupAsmahe-sevAmahe, yatastvatto'paro'nyaH na trAtA na rakSakaH / tava stavAdaparaM kimbrUmaH ? stutimAtraphalatvAdvacanasya, tava sevanAdaparaM kimu kurmahe sRjAmaH, paricaryAmAtraphalatvAnnRjanmaH, aparamityarthava zAdvibhaktiliGga(vi)pariNAmoktirdvaye'pi // 5 // vi0-atrAdyapadatrayamuttarapadatrayeNa yathAkramaM yojyam / tathAhihe vizvavatsala ! yata etadevamato vayamAntarArAtiparitrastAstvAmeva yathArtha nAthaM prapadyAmahe zaraNamiti zeSaH / yasmAdasmin jagati asmAdbhayAttvadaparaH ko'pi na paritrAtA ityuttareNa yogaH / tathA tvAmeva samastastutyagaNAgaNyamanvarthAbhiH stutibhiH stumaH / ata eva tava stavAdadhikaM kimanyad brUmastanmAtraphalatvAdvAgmitvasya / tathA tvAmeva vizvopAsyairapi sarabhasamupAsyaM vayamupAsmahe / ata eva sakalasatkarmamaulibhUtatvAttvadupAsanasyaitadvyatiriktaM kimanyat kumahe / kRte'smin kRtAnyeva nikhilAnyapi satkarmANi / atra ca zaraNArthitAvakopAsakAnAM bahutvAttaduktau bahuvacanam / bhagavatastvadvitIyatvena tvAmityekavacanaM stutikartunaucitIM muJcati / evamanyatrA'pi draSTavyam /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 [ zrIvItarAgastotre ___ evaM svAminaH zaraNagamanastavanopAsanaiH svayaM kRtakRtyo'pi stutikRt kutIrthikakadaryamAnaM jagadavalokya sanirvedamidamAhasvayaM malImasAcAraiH, pratAraNaparaiH paraiH / vaJcyate jagadapyatatkasya pUtkurmahe puraH ? // 6 // , anu0-svayaM malina AcAravALA ane parane ThagavAmAM tatpara evA anya devovaDe A jagat ThagAI raghu che. he nAtha! konI AgaLa ame pokAra karIe 16 atha " suruSi natistutivacanaM, tadabhimate prema taddviSi dveSaH / dAnamupakArakIrtanamamUlamantraM vazIkaraNam " ityukteH prabhudveSiNi dveSaM sUcayantaH procuH-- ava0-svayaM0 svayamAtmanA malImasAcArairmalinAcAraiH pratAraNaparairlokAnAM vipralambhaprabhubhiH paraibrahmAdibhirdevairyajJAdiratairgurubhizcaitajjagadapi vaJcyate tena vayaM tvAM vinA'nyasya kasya puraH pUtkurmahe bumbAM kurmaH / / 6 / / vi0he kRpAkUpAra ! parairasarvajJopajJakadAgamaviplAvitamatibhi(na tAvat kevalamAtmaiva vaJcitaH, kintvetajjagadapi, )rAtmA tAvadvaJcita eva kevalametajjagadapi, tatsthe tadupacArAdayaM jagajjano'pi kApathapravarttanena vaJcyate / yadi punaste svayaM sadAcArA bhaviSyantItyAha-svayaM malImasAcAraiH svayamAtmanA pApapravRttyA malina
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTaH prakAzaH ] 77 ceSTitaiH / tathAvidhA api kadAcidAzritAn sadAcAre niyojayeyurityAha- / pratAraNaparaiH saJcitavicitravaJcanaprapaJcairevaMvidhaistairjagadidaM vaJcya te / idaM ca jagadvaJcanAsamaJjasaM paramakAruNikaM sarvavedinaM caM bhavantamantareNa vayamanyasya kasya puraH pUtkurmahe ?, adya zvo vA bhavyA. nivargo'yaM tvayaiva kumatapatrAduddharttavyastatkimupekSasa itibhAvaH / na cAyaM jagajjanaH paraiH paribhUyeta yadyantazcetano bhavedityAhanityamuktAn jagajanmakSemakSayakRtodyamAn / vandhyAstanandhayaprAyAn ,ko devaaNshcetnHshryet||7|| ___ anu0-nityamukta ane jagatnI utpatti sthiti tathA pralaya karavAmAM udyamI evA vandhyAnA putra samAna evA devone kayo sacetana Azraya kare ?, arthAt naja kare. (7) ava0-nitya0 tathA he vItarAga ! kazcetanaH sudhI: devAMstvadanyAn zrayet / kathaMbhUtAn ?, nityamuktAnsarvadApi karmarahitAn , punaH kiMviziSTAn ?, jaga jagato janmotpAdanam , sthema pAlanam , kSayaH saMhArasteSu kRta udyama upakramo yaistAn, yadi nityamuktAstarhi kathaM jagadvyApAraparA ityevaM virodhH| ata eva kathambhUtAn ? vandhyAsutasadRzAnasata ityarthaH // 7 // 1 pravartayeSuH, iti pratyantare /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vi0- he svAminnevaMvidhAn devAn cetano viziSTa cittacaitanyavAn pumAn niHzreyasakAmaH kaH zrayet ?, kiM viziSTAn ?, nityamuktAn viziSTayamaniyamaprANAyAmatapaH kaSTAdibhirduSkarmmajAlamanunmUlyApi nityamuktAn svabhAvamuktasvarUpAn ityekaM tAvaddurghaTam / evaMvidhA api yadi nirupAdhimadhurA eva bhaveyustadA kiyadapi ghaTetApItyAha- jagajjanmasthemakSayakRtodyamAn jagatazcarAcarasya janmasthemakSayeSu sRSTipAlanapralayeSu kRtodyamAn kilaikaH kazcijjagatsRjatyanyaH pAlayatyaparaH saMharatItyAdyAviSkRtavaikRtAn / ato yadi te nityamuktAstatkathaM jagajjanmAdiviplavaparAH, atha jagatkartRtAdikaNDUlamanasastarhi nityamuktAH katham ?, muktA hyekasvabhAvAsteSAM ca yathAkramaM rajaH sattvatamoguNolbaNodayAnAM jagataH sargasthitisaMha - tiprayatatvena suvyaktaiva bhinnasvabhAvateti yatkiJcidetat / yathA ca jagatkartutvAdyaprAmANikaM tathA sarvaM jagatkartutvanirAsastave purastAdvistarato vyAkhyAsyate / ata eva vandhyAstanandhayaprAyAn sarvathaivAyauktikatvena vandhyAsutopamAn, sAbhiprAyaM ca stanandhayapadopAdAnam, yato vandhyAnAM pAlitakAdiputrasadbhAve'pi stanandhayatva - manupapannam / evaMvidhAMzca devAbhAsAn sacetanaH ka iva bhajenna ko'pItibhAvaH / ye tu mohopahatamatitvena tAnapi devAn pratipadya tadanyA 78 " 1- sAbhiprAyaM ca ' ityata Arabhya itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti / 6 * standhayatvamanupapannam '
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakAzaH ] nihavanena ca kRtamaunA eva tiSThanti te'pi varam / paraM tadapi durdhiyo na vidadhatItyAhakRtArthA jaTharopastha,-duHsthitairapi daivataiH / bhavAdRzAninuvate, hA hA ! devAstikAH pare // 8 // ___ anu0-jaThara-udara ane upastha-indriyavargathI viDambita thayelA devothI kRtakRtya banelA anya devAstiko-ame devane mAnanArA chIe evI buddhi dhAraNa karanArA kutIrthiko-ApanA jevAno apalApa kare che, e kharekhara atyaMta duHkhano viSaya che. (8) atha zlokadvayena tadbhaktasvarUpamAha ava0-kRtA0 he vItarAga ! jaTharamudaramupastha indriyavargastAbhyAM duHsthitairvihvalairapi daivataiH kRtArthAH kRtArthamanyA ajJA janA bhavAdRzAn tvatsadRzAn guNairutkRSTAn ninuvate'palapanti / hA hA iti khede, pare dvijAdayo devAstikA devaviSayAstAvanta ityupahAsaH // 8 // vi0-he bhagavan ! pare kumataglapitattvadhiyo jaTharopasthaduHsthitairanargalarasanasparzanAdIndriyavikAraviDambitairapi daivataiH kRtArthAH kRtakRtyamAtmAnaM manyamAnA, hA hA iti khede, bhavAdRzAn samUlonmUlitasakalendriyavikAramUlabIjamahAmohAnata eva cidAnandarUpe parame brahmaNi vilInAnapi ninuvate, na kiJcidamIbhiriti sotpA
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre sahAsaM pralapanti / etadapyucitaM svIkRtasamastaduSkRtAnAM nAstikAnAm / ete tu hatAzAstaireva devairdevAstikAstvAdRzAnninuvata ityaho moha vilasitam paramatAni ca prAyaH sarvANyasadutprekSaNaparANyaprAmANikAni ca kevalaM dhRSTatayaiva galagajitaM kurvantItyAha / khapuSpaprAyamutprekSya, kiJcinmAnaM prakalpya ca / saMmAnti dehe gehe vA, na gehenardinaH pare // 9 // anu0-AkAzanA puSpanA jevI koI vastunI kalpanA karIne ane tene siddha karavA koI pramANane AgaLa dharIne gehenardI-gharamAM zUravIra evA paratIrthiko potAnA dehamAM ke gharamAM mAtA nathIamAroja dharma zreSTha che ema mAnI phogaTa phulAya che (9) ava0-khapu0 he vItarAga ! pare paravAdinaH khapuSpaprAyamAkAzakusumakalpamutprekSya svacetasi vicArya " eka eva hi bhUtAtmA bhRte bhRte vyavasthita" ityAdi kizcinmAnaM pramANa svacintitasAdhakaM prakalpya prakAzya ca gehenardino gehezUrAH santo gehe svadarzane dehe'pi madodrekeNa na sammAnti // 9 // vi0-he jagadIza ! pare tvadAjJAvajJAnaparAH kiJcit pratyakSAnumAnahetudRSTAntAnAmagocaramata eva khapuSpaprAyamAkAzakuzezaya ____
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakAzaH / sadRzamutprekSya svacetasaiva saMvAdya, yathA-' eka eva hi bhUtAtmA dehe dehe vyavasthita ' ityAdi, tasyaiva ca sAdhakaM tadvidhameva dvivyavayavAdikaM mAnaM pramANamupakalpya, yethA-' ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat' ityAdi, tenaiva ca svamatipratyayenottAnazirasaH sAdhvasmAbhirevedaM tattvamupalabdhamiti pramodAnna svadehe na ca gehe sammAnti / kevalamasakalajJaklaptakadAgamavimugdhA gehenardina eva te, na tu caturaGgavAdavijayagarjayazasaH / yadi vA-~kAmarAgasneharAgAvISatkaranivAraNau / dRSTirAgastu pApIyAn , durucchedaH satAmapi // 10 // ___ anu0-kAmarAga ane sneharAgarnu nivAraNa sukara che, kintu pApiSTha evo dRSTirAga sajana puruSone paNa duruccheda che. (10) ava0-kAma hetumAha-he vItarAga! yataH kAmarAgaH stryAdiviSayaH, sneharAgaH putrAdiviSayaH, tau ISatkaranivAraNau-sukhanivAyau~ / tu paraM dRSTirAgo madIyamidamitilakSaNa: pApIyAn kliSTataraH satAmapi durucchedH-kssttprihaaryH||10|| vi0-he svAminnamI paradarzanino mudhaivAsmAbhirupAlabhyante, 1-2-'yathA' ityata Arabhya ityAdi' itiyAvat pAThI prathama mudritapustake na staH /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre yato na khalvamISAmasamaJjasapravRttiH khAyattA, kintu rAgAyattA / rAgazca trividhaH kAmarAgaH sneharAgo dRSTirAgazca / tatra dampatyoH parasparaM bhAvabandhanA prItiH-kAmarAgaH, apatyAdiSu pitroratyantavatsalatA sneharAgaH, anAdau bhave'bhyAvRttyA'bhyasteSu saugatAdidarzaneSu gADhAbhiSvaGgo dRSTirAgaH / yenonmatta karasenevAntaHpariNatena leSThu. kASThAdiSu kanakabuddhirivAtattveSu tattvabuddhirupajAyate / tatrAdimau kAmasneharAgau anityataikatvAnyatvAdizubhabhAvanAbhyAsasamullasitAddhatajJAnagarbhavairAgyabalavidalitamamatvaiH pumbhirISatkaranivAraNau sukarocchedau / ayaM tu dRSTirAgo yauktikAnekahetudRSTAntavivecitatattvAtattvAnAM satAmapi manaso durucchedo durnirvAsyaH / ata eva pApapravRtyaGgabhUtatvAt pApIyAnevaMvidhena dRSTirAgeNa mlecchakandeneva durvAsite manasi kathamarhadupadezaparimalaH pratiSThatAm / nanu yadi teSAM dRSTirAgeNAntaritA vicAradRSTirbhagavato vItarAgatAdirahasyaM na pazyati tatki sthUlArthadarzinI carmadRSTirapi tadIyaM bahistattvamAtramapi na pazyati yena te tasminnudAsata ityetadevAhaprasannamAsyaM madhyasthe, dRzau lokampRNaM vacaH / iti prItipade bADhaM, mUDhAstvayyapyudAsate // 11 // anu0-prasannamukha, madhyastha locana ane lokapriya vacanane dhAraNa karanArA evA atyaMta prItinA sthAnarUpa Apane viSe paNa mUDha loko udAsInatA dhAraNa kare che ! (11)
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTaH prakAza: ] atha paradevAnAM tadbhaktAnAmapi mauDhyaM darzayanti ava0-pra0 he vItarAga !, tavAsyaM vadanakamalaM prasannamasti, dRzau madhyasthe rAgadvezaviplute staH, vaco vacanaM lokampRNaM lokapriyamasti hitamatyatvAt / ityamunA prakAreNa prItipade premasthAne'pi tvayi bADhamatyarthaH mUDhAH-paratIrthikA udAsate'nAdRtavantaH / / 11 / / vi0-he svAmiMstava tAvatsukRtinAM netrayoH prathamapriyAtithipratimamAsyamAnanaM prasannaM kopAdiketurahitam , tathA dRzau nIlotpaladaladIdhaiM locane madhyasthe araktadviSTe / tathA paJcatriMzadguNopetaM sarva bhASApariNataM samagrasaMzayaharaM ca tava vaco'pi lokampRNaM bhavyAGgabhAjAmantaHkaraNaprINanapaTiSTham ityuktaprakAreNa prItipade vizvAnandadAyini prAkRtajanavattvayyapi kecidudAsate, yato bADhamatyartha tenaiva dRSTirAgeNa mUDhA mohitamanasaH / yacca teSAM bhagavatyaudAsInyaM taddivAbhItAnAM bhAsvadadarzanamiva tadvyatirekeNa kasyAnyasya kSati vidhatte ?, athavAtiSThedvAyuvedadriddhalejalamapi kvacit / tathApi yasto rAgAdyairnApto bhaviturmahati // 12 // ___ anu0-kadAca vAyu sthira thaI jAya, parvata gaLI jAya ane jala jAjvalyamAna banI jAya, to paNa rAgAdikathI grasta puruSa Apta thavAne yogya nathI.(12) svahRdayanirNayamAha
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre ava0 - tiSThe0 kvacidvAyustiSThetsthirI bhavedadridravet -dravatAM zrayati, jalamapi jvaledagnivaddahati tathApi rAgAdyaigrasta AkrAnta AptaH - samyak tattvajJo bhavituM nArhati / tvAM vinA'nyadeveSu rAgAdirahitadevatvaM nAstIti bhAvaH / / 12 / / iti SaSThapratipakSanirAsaprakAzAvacUrNiH / 84 0 vi0-he vizvaikamitra ! kiyadvA paragatAtatvacintAcakrAropaNena svAntaHkaraNamakaruNairiva khedanIyam / yataH samyagupalabdha evAyaM vinizcayo yaduta kvacideze kAle vA avisaMvAdisadgurUpadezasvabhyastazArIramarutsaJcArakramaparipaktrimAbhyAsasya kasyacidyo ginaH kumbhanazaktyA vidyAdibalena vA vAyuH satatagatirapi tiSThet nizcalatAmAkalayet / tathA tathAvidhAtiprabalavIryamahauSadhaprayogAt svArAdhitadevatAdiprabhAvAdvA advirgirirapi dravet dravarUpatAmApadyeta / tathA acintyamahimamaNimantrAdimAhAtmyAttIrthamahinA vA kadAci - jjalaM salilamapi jvalet jvAlAmAlAkulamAlokyeta / tathA'pi durghaTavarge'smin ghaTite'pi rAgAdyai rAgadveSamohagrastaH svasvarUpaM tyAjitaH prANI nApto bhavitumarhati upAyazatairapyAptatvaM na bhajate / iyamatra bhAvanA mahAcalaskhalanAdadvidrAvaNAjjalajvAlanAdapi raktadviSTamUDhapUrvakumAhitAH satye'pyAptavacane pratyAyayituM duSkarAH / zrUyate ca " jinaijaiminikaNabhakSAkSapAdavandAka ( vedAnti ) kapila suragurubhiH jagadekamatIkarttuM na pAryate vahatu kimaneneti / " I iti zrIvItarAgastotre vipakSanirAsaSaSThaprakAzapadayojanA || 1- buddha /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prakAza: ] vi0-iha hi kecinmahAmohopahatamatayaH puNyapApairaspRSTAnazarIriNaH svayambhuvaH svabhAvamuktasvarUpAn kila svayaM kRtakRtyAnapi bhuvanajanAnugrahAya hitopadezakAnnijAtAnmanyante tacca stutikRt pratyakSAnupapattyA visaMvAdayannAhadharmAdharmoM vinA nAGgaM, vinAGgana mukhaM kutH| mukhAdvinA na vaktRtvaM, tacchAstAraH pare katham ? // 1 // anu0-dharma ane adharma vinA zarIra nathI, zarIra vinA mukha nathI, ane mukha vinA vaktRtva nathI; to pachI dharmAdharma ane zarIrAdithI rahita anya devo zAstA-upadezadAtA kevI rIte ghaTe ? (1) anyadapyasaGgataM teSu bahviti darzayanti ava0-dharmA0 dharmAdhauM puNyapApe vinAGgaM zarIraM na syAt , aGgena vinA mukhaM kutaH syAt ?, na syAdeva; mukhAdvinA na vaktRtvaM syAttattasmAtkAraNAtpare devAH kathaM zAstAra:zAstrakartAraH-upadezadAtAro vA ?, 'vinA te tRtIyA ca / iti sUtreNa (2-2-115) dvitIyAtRtIyApaJcamyaH // 1 // vi0-he viditasamastatattva ! bhagavan ! vimuktavipakSavikSe. po'hamapakSapAtena svAminaM vijJapayAmi, yadutAmI tAvadAstikadarzaninaH sarve'pi durmocyamapi gRhavAsapAzamucchidya kugatipAtabhIravaH * paramapadAdhvani svasvAgamaprAmANyena pravartante / AgamazcAptoktayaH / ye ca tairAptatvena pratipannAsteSAmAgamapraNetRtvamanupapannam / kutaH ?
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre AgamA hi vacanarUpAH, vacanAni ca vaktAramantareNa na sambhavanti, vaktuzca vaktRtvaM vadanAvinAbhUtam , vadanaM cAGgasaGgatamaGgaM ca dharmAdharmoM vinA nopapadyate / tataste yadyAdita eva puNyapApavinirmuktAstadA dhruvamazarIriNaH, zarIravirahitAzca niyatamamukhAH, nirmukhAzca stambhakumbhoruhAdivanna paropadeSTAraH iti yatkiJcidetat / tathAsya jagataH sRSTisaMhArAvapi puruSavizeSakartRkAviti kecit bruvate ca " brAhmayeNa mAnena varSazatAnte vartamAnasya brahmaNo'pavargakAle saMsAre khinnAnAM prANinAM nizi vizrAmArtha sakalabhuvanapatermahezvarasya saJjihIrSAsamakAlaM zarIrendriyamahAbhUtopanibandhakAnAM sarvAtmagatAnAmadRSTAnAM vRttinirodhe sati mahezvarecchANusaMyogajakarmabhyaH zarIrendriyakAraNANuvibhAgebhyastatsaMyoganivRttau teSAmApara - mANvanto vinAzaH / tathA pRthivyudakajvalanapavanAnAmapi mahAbhUtAnAmanenaiva krameNottarasminnuttarasmin sati pUrvasya pUrvasya vinAzaH, tataH pravibhaktAH paramANavo'vatiSThante,dharmAdharmasaMskArAnuviddhAzcAtmAnastAvantameva kAlam / tataH prANinAM bhogamuktaye mahezvarasya sisR. kSAnantaraM sarvAtmagatavRttilabdhAdRSTApekSebhyastatsaMyogebhyaH pavanaparamANuSu karmotpattau teSAM parasparasaMyogebhyo byaNukAdiprakrameNa mahAn vAyuH samutpanno nabhasi dodhUyamAnastiSThati / tadanantaraM tasmineva, ApyebhyaH paramANubhyastenaiva krameNa mahAn salilanidhirutpannaH poSlUyamAnastiSThati / tadanantaraM tasminneva pArthivebhyaH paramANubhyo yaNukAdikrameNa mahApRthvI samutpannA saMhatA'vatiSThate / tasminneva mahAdadhau taijasebhyaH paramANubhyo vyaNukAdikrameNotpanno mahAMstejo
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ h saptamaH prakAzaH rAzidedIpyamAnastiSThati / evaM samutpanneSu catuSu mahAbhUteSu mahezvarasyAbhidhyAnamAtrAttejasebhyo'NubhyaH pArthivaparamANusahitebhyo mahadaNDamArabhyate, tasmiMzcaturvadanakamalaM sarvalokapitAmahaM brahmANaM sarvabhuvanasahitamutpAdya prajAsateM viniyuGkte / sa ca mahezvareNa viniyukto brahmAtizayadharmajJAnavairAgyaizvaryasampannaH prANinAM karmavipAkaM viditvA karmAnurUpajJAnabhogAyuSaH svasutAn prajApatInmAnasAMzca manuSyadevarSi pitRgaNAnmukhabAhUrupAdatazcaturo varNAnanyAni coccAvacAni bhUtAni sRSTvA AzayAnurUpairdharmajJAnavairAgyaizvaryaiH saMyojayatIti tadetatsarvamasaGgataM kathamityAha ---- adehasya jagatsarge, pravRttirApi nocitA / na ca prayojanaM kiMcit, svAtantryAnna praajnyyaa||2|| anu0-zarIra rahitane jagatanuM sarjana karavAnI pravRtti paNa ghaTatI nathI. kRtakRtya hovAthI marjana karavAnuM kAMI prayojana nadhI ane svataMtra hovAthI pArakAnI AjJAe paNa pravartavAnuM nathI. (2) zAstrAdyupadezaM niSidhya jagatkartRtvaM nirabhyanti-- ava0-ade. he vItarAga ! adehasyAzarIrasya jagatsarge jagataH sRSTau pravRttiH pravartanamapi nocitA svadehAniSpatteH / na ca kizcitprayojanaM kAryamasti, teSAM paravAdibhiH kRtakRtyatvena manyamAnatvAt / zivAstikAH procuH-sa bhagavAna parAjJayA pravarttate, kintu svAtantryAt svecchayaiva // 2 // .
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vi0--yaH kilAsya jagato nirmAtA sa tAvatparairazarIritvenAbhyupagataH, tasya ca svayamadehasya jagattasarge vizvanirmANe pravRttireva tAvannocitA, na hi svayamasiddhaH parAn sAdhayitumalam / na caivaM vAcyam , yadasya bhagavataH sarvatrApratihatA icchaiva jagannirmANe kSamA, kimantargaDunA deheneti / yataH icchA hyabhilASarUpA, sA ca zarIravat evAtmanaH samIcInA, sakalecchAjAlavilaye cAzarIratA, tasmAdasaGgatamaGgavirahitasyAsya jagannirmANam / nanu yadi punaH kimapi prayojanamadhikRtyAsau jagatsarge pravartate ! naivam , prekSAvatpravRttiriSTAdhigamArthA vA syAdaniSTaparihArArthA vA, na ceSTAniSTaprAptiparihArAvIzvare prAptasamastakAme sambhavatastataH kimasya prayojanam / nanu kRtakRtyasyAsya mA bhUt prayojanam , na cAsau kvacidapi parAjJayA pravatate, kevalamaskhalitamasya jagati prabhutvamataH "prabhuH svAtantryamApanno yadicchati karoti tat" tataH svAtantryAdasau jagatsargasaMhAraiH krIDatIti / AcAryaHkrIDayA cetpravarteta, rAgavAn syAt kumAravat / kRpayA'tha sRjettarhi, sukhyeva sakalaM sRjet // 3 // ___ anu0-krIDA mATe jo pravarte to bAlakanI jema rAgavAn Thare, ane jo kRpAthI banAve to sakala jagatne sukhI ja banAve. (3) icchApravRttirapi krIDayA kRpayA vA syAditi manasi vikalpyottarayanti
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prakAza: ] ava0-krIDa0 sa zambhuzcedyadi krIDayA pravarttata tadA rAgavAn syAtkumAravat-bAlakavat , yathA zizavo jalaklinnavAlukayA devakulAdi nirmAya kSaNaM krIDitvA svayameva sarva saMhRtya yathAgataM yAnti, atha kRpayA-daya yA jagatsRjettarhi sakalaM sukhyeva sukhAsaktameva sRjenna caivaM dRzyate // 3 // vi0-haMho ! yadyasau bhuvanasRSTisaMhAreSu krIDayA vinodamAtreNa pravartate tadA niyataM rAgavAn syAt , krIDanavinodanAdIni hi rAganibandhanAnyeva, kiMvat ? kumAravat / yathAhi bAlAH prAvRTkAlAdau zaivalinIpulinAdiSu jalaklinnavAlukAbhiH prAkAraprAsAdamandirArAmAdIni viracayya kSaNaM pramuditamanasaH krIDanti, kAlAntare ca svayameva sarvamupasaMhRtya yathAgataM yAnti, na ca tatpravRttiH prekSAvatAmabhimatA, evaM bhavadAptasyApIti / paraH, yadyevaM nAsau krIDayA jaganti sRjati, kintu kRpyaa| AcAryaH-bhoH ! para ! idamapi bhavadvikalpitaM na pramANapadavImAsAdayati / pazya ! yadyasau paramakAruNikaH kRpayA karuNayA sRjati tadA jagadapyamandalakSmIparispandasampadyamAnasakalamanobhilaSitArthasArthasusthitaM sukhyeva kiM na sRjet !, na caitadevam ; tatazcaduHkhadaurgatyaduryoMnijanmAdiklezavihvalam / janaM tu sRjatastasya, kRpAloH kA kRpaalutaa?||4|| anu0-duHkha, daurgatya ane duSTa-yonione viSe
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre janmAdinA klezavaDe vihvala evA jagatne sarjatA te kRpAlunI kRpAlutA kyoM rahI ? ( 4 ) ___ ava0-duHkha0 evaM sati duHkhAni iSTaviyogAdIni, daurgatyaM-dAridyam ,duryonaya:-zvAnacANDAlanarakAdayaH, janma jananAvasthAjAyamAnAtyantakaSTamAdizabdAjarAmaraNarogAdayaH itaretaradvandvastaiH kRtvA yaH klezastena vihvalaM vidhuraM janam , jAtyaikavacanam / tu punaH sRjataH kurvatastasyezvarAdeH kRpAloH kRpAvataH kA kRpAlutA-dayAmayatA ?, na kApItyarthaH / / 4 / / vi0-tatra duHkhaM-kAyavAGmAnasam , daurgatyaM-daridratA, duryoniH-tiryamArakAdikA, janmamaraNasamaye ca duranto vedanAsamudghAta ityAdibhiH klezaivihvalaM vivazam , janaM bhuvanalokam , kRpAlorapi tasya sRjataH kA nAma kRpAlutA ?, pratyuta nirnimittaM nirdayatvameveti / paraH nanvasAvapi prANinAM dharmAdharmAvapekSya karmAnurUpameva phalaM pradAtumalam , na punayUnAdhikam / AcAryaHkarmApekSaH sa cettarhi, na svatantro'smadAdivat / karmajanye ca vaicitrye, kimanena shikhnnddinaa?||5|| anu0-duHkhAdi devAmAMjoteprANIonA karmanI apekSA rAkhe che, to te amArI-tamArI jema svataMtra nathI ane jagattuM vaicitrya jo karma janya che to ___
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prakAzaH ] 91 napuMsaka samAna Izvarane bacce lAvavAnI paNa zI jarUra che ? (5) para Aha ava0 - karmA0 tasya bhagavataH kRpAlutaivAsti paraM yena yAdRzaM karma kRtaM tadapekSayaiva zubhAzubhaM sRjati / evaM yadi sa karmApekSastarhi na svatantro na svavazo'smadAdivat / dUSaNAntaramAhuH - karma0 vaicitrye zubhAzubha sadhana nirdhanAdilakSaNe karmajanye svasvakarmaniSpAdite manyamAne, anena zivena zikhaNDinA - napuMsakenAkiJcitkareNA jAgalastanAyamAnena kiM 2, na kiJcidityarthaH // 5 // vi0- he saralasvabhAva !, cedyadi so'pyatizayajJAnavairAgyaizvaryayukto bhavadAptaH, prANinAM zubhAzubhaphaladAnAvasare karmApekSaH karmaNo mukha bhIkSate, tarhi zazvatkarmaparatantro'smadAdivanna svatantraH parAyattasya ca kimIzvaratvam / tadevamasmin jagati tiryagmArakanarAmarasukhitaduHkhitasaghana nirdhanasubhagAdurbhagasvAmisevakAdivaicitrye nikhile'pi karmajanye karmotpAdye, anena bhavadAhatenezvarAdinA zikhaNDinA sarvathaivAkiJcitkaratvAttRtIyaprakRtinA kim ? na kiJcidityarthaH / evaM ca kimanyAnyagaveSaNayA ?, sarvatra svAtantryeNa vyavaharataH karmaNaH eva bhavatvapratihataM prabhutvam / paThanti ca - "namasyAmo devAnnanu hata vidheste'pi vazagAH, vidhivandyaH so'pi pratiniyata karmai kaphaladaH / phalaM karmAyattaM yadi kimamaraiH kiJca vidhinA, namaH satkarmabhyo vidhirapi na yebhyaH prabhavati // 1 // " .
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre paraH-nanu kimanena pRthagjanocitenAlApacApalena !, sa hi bhagavAnmahezastato'sya vizvanirmANAdikA vRttizceSTA avitA kathaM kiM nimittaM vA jagantyasau sRjatIti na vitarkaNIyA, kutaH ? svabhAvataH, jagatkRtisaMhRtirUpaH svabhAva evAsya, sa ca na paryanuyogamahatIti / AcAryaHatha svabhAvato vRttiravitA mahezituH / parIkSakANAM taddeSa, parIkSAkSepaDiNDimaH // 6 // anu0-ane jo mahezvaranI A pravRtti svabhAvadhI che, kintu tarka karavA lAyaka nathI; ema kahezo to te parIkSaka-lokone parIkSA-karavAno niSedha karavAna DiDima-Dhola vagADavA jetuM che. (6) punaH para Aha-- ava0-atha0 athAnantaraM maheziturIzvarasya svabhAvataH svecchayA vRttirjagatkaraNAdikA avitA avicAryA na devacaritaM careditivacanAt ! tarceSa IzvaraH parIkSakANAM parIkSAkartRNAM parIkSAkSepaDiNDimo vicAraNAnirAsapaTahaH, ataH paraM kasyApi vastunaH parIkSA na kAryA yathezvarasyetyaniSTaprasaJjanam // 6 // vi0-haMho ! sAdhu samarthamuttaraM dattavAnasi / paroparudvAnAM hi durbalavAdinAM svabhAvoktimantareNa kimanyadapayAnadvAram / evaM bhava. ___
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prakAzaH ] dAptanizcitAptatvaparIkSakANAmeSa tatsvabhAvoktilakSaNaH parIkSAkSepaDiNDimaH, kenApyasya parIkSA na vidheyeti pratiSedhArtha paTahaghoSa iva, sa ca tattvato'kIrtipaTahaghoSa eva / kutaH ?, yatkilaihikAlpaprayojanamAtrasAdhakaM kanakAdyupAdIyate tadapi tadarthibhiH kaSatApatADanacchedAdiparIkSApUrvakameva, yasmAcca sarvottamA paramapadAvAptiriSyate, sa kathaM prekSApUrvakAribhiraparIkSitaH parigRhISyata iti yatkiJcidetat / evaM ca yauktikoktiniruttaraH paro'bhyupagamakAma ivAcAryamAha / sAdhu bhagavannavisaMvAdasundareyaM bhavadbhaNitirenameva cArthamasmadvaryA api paThanti " ata eva nirIkSya durghaTam , jagato janmavinAzaDambaram / na kadAcidanIdRzaM jagat , kathitaM nItirahasyavedibhiH iti tasmAdidamiha rahasyam / yat kilAsmatprabhurna khalu jaganti sRjati, kintu viziSTajJAnabalAdvizvavizvatattvaM jaaniite| AcArya: sarvabhAveSu kartRtvaM, jJAtRtvaM yadi sammatam / mataM naH santi sarvajJA muktAH kAyabhRto'pi ca // 7 // ___ anu0-sarva padArthona jJAtRtva eja jo kartRtva che, to e vAta amane paNa sammata che; kAraNa ke amAro e mata che ke sarvajJa, mukta-azarIrI (siddha) che ane zarIradhArI (arihaMta) paNa che, (7) .. ___
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 vacanacAturIpratihate pare svayamAzaGkayAhaava0 - sarva0 yadi sarvabhAveSu parvatAdisakalapadArtheSu jJAtRtvameva kartRtvaM sammataM tavAbhISTam, tarhi no'smAkaM matasya siddhasAdhyatA, na iti ghaNTAlAlAnyAyenAgre'pi sambadhyate, yato no'smAkamapi sarvajJAH kevalAlokAvalokitAvikalabhAvAH, muktAH karmarahitAH, kAyabhRto dagdharajjuprAyAyuSkA (SkatvA) dinA dehabhRto'pi santi vijayante kaJcitkAlamiti gamyam // 7 // [ zrIvItarAgastotre sAdhu bhoH !, satyamasi prekSApUrvakArI ?, tatau yadi bhUbhUdharAdiSu sarveSvapi carAcareSu bhAveSu bhavato nijAptasya jJAtRtvameva kartRtvaM saMgatam ; tato'smAkamevametatsutarAM saMgatam / yato'smadAptA api bhagavanto vimalakevalA lokadarpaNa saMkrAntavizvavizvasvarUpAvalokitvena santi sarvajJAH / bhavabIjAGkurajanakarAgAdyatyantAbhAvena ca muktAH, tathAvidhabhavopagrAhi karmacatuSTayapAratantryAt kaJcitkAlaM kAyabhRtazceti na kiJcidasaGgatam / - evaM stutikRdbhagavadanugrahAdunmIladamala vivekAnabhyupapattiparAparAnAdhAya prakRte vItarAgastave yojayannAha - sRSTivAda kuhe vAkamunmucyetyapramANakam / tvacchAsane ramante te yeSAM nAtha ! prasIdasi // 8 // " anu0 - he nAtha ! Apa jemanA upara prasanna cho,
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaH prakAzaH ] te AtmAo pramANa rahita evA sRSTisarjanavAdanA durAgrahane choDIne ApanA zAsanane viSe ramaNa kare che. (8) upasaMharanta AhuH ava0-sRSTi0he vItarAga ! iti pUrvoktaprakAreNApramANakaM yuktirahitam / sR0 jagatsargavAdakadAgrahamunmucya parityajya, tvacchAsane tvadAgame, te puruSA ramante yeSAM tvaM prasIdasi prasanno'sItibhAvaH / / 8 / / vi0-he vihitakumatapramAtha nAtha !, pUrvoktaprakAreNa puruSavizeSakRtAyAH sRSTervAdaH-sRSTivAdaH sa evAsadharUpatvena kuhevAkaH kadabhinivezastamunmucya-parityajya, kimityAha-iti prAmuktayuktyA, apramANakaM pramANAnupapannam , pramANopapannazcaturdazarajjvAtmakasyApi lokasyAyameva vAdo, yaduta "niSpAdito na kenApi, na dhRtaH kenacicca saH / svayaM siddho nirAdhAro, gagane kintvavasthitaH // 1 // " iti / evaM vidhe ca tvacchAsane-tvatpravacane, ta eva ramante-idameva tattvamiti svahRdA saMvAdya ta eva modante, yeSAM sukRtaprApyaprasAdastvaM prasIdasi-prasAdasumukho bhavasi / iyatA ca sarvAtmanA tvatprasAdalabhyA eva zubhasampado bhavyAGgabhAjAmityarthApatitam / iti zrIvItarAgastotre jagatkartRtvanirAsasya saptamaprakAzasya pdyojnaa| iti saptamajagatkartRtvanirAsaprakAzAvacUrNiH /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre nanu siddhaM svayaM siddha jagat tacca kimekAntanityamutaikAntAnityaM nityAnityaM vetyAzaGkAzaGkasaGkale vipazcitkule stutikRdAha sattvasyaikAntanityatve, kRtanAzAkRtAgamau / syAtAmekAntanAze'pi, kRtanAzAkRtAgamau // 1 // anu0-padArthay ekAnta nityapaNuM mAnavAmAM kRtanAza ane akRtAgamanAmanAbe doSa che. ekAnta anityapaNuM mAnavAmAM paNa kRtanAza ane akRtAgama nAmanA be doSa rahelA che. (1) atha tadvacanAnAmaprAmANyamAhuH ava0-sattva-he vItarAga ! tvayA satvaM vastutacaM nityAnityAtmakaM syAdvAdamayaM kevalajJAnena dRSTaM tathaiva cA'bhihitam , tasya ca sAGkhyA ekAntena nityatvamaGgIkurvate, tathA sati kRtanAzAkRtAgamanAmAnau doSau syAtAm / tathAhighaTo yadi sarvadA niSpannasiddhastathA kRtanAzaH, kRtaM kumbhakArasya mRdAnayanakledanacakrAropaNAdyupakramastasya nAzo nairarthakyaM bhavati, ghaTasya nityaM niSpannatvAt / athAkRtAgamaH, yathA-yadi sarva sarvadApi nityam , tadA ghaTAkAro'pi nityaH, tathA ca sati mRtpiNDe pUrvamadRSTo ghaTAkAro nityatvAdakRta evAgataH, evaM cAkRtAgamadUSaNaM syAt / tathA sattvasya dravya
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH sya bauddhAH ekAntanAzamekAntena vinazvaratvaM manyante, evamapi kRtanAzAkRtAgamau syAtAm / yathaikasminkSaNe ( yad ) mRtpiNDadravyamabhRttad dvitIyakSaNe sarvathA vinaSTam , tataH kumbhakAreNa tatra kuto'pi ghaTAkAro nazyati, iti kRtanAzaH / tathA mRdrvyaM yadi niHzeSaM naSTam ,tarhi sthAsakozakuzUlabudhno. darakarNAdi kulAlena kriyate dRzyate ca cakSuSA, ato'kRtAgamaH1 vi0-utpAdavyayadhrauvyAtmakaM vastutattvaM sattvam , tasyaikAntanityatve'bhyupagamyamAne kRtanAzAkRtAgamo syAtAm / tathAhi-sA khayairapracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaM kUTasthanityaM vastvabhyupagamyate ! tacca yadyevaM syAttadA vastuni ghaTAdau kumbhakArAdikRtAnAM paryAyANAM sarvathA nAza eva syAt , etacca pratyakSaviruddham / yataH-kumbhakArAdibhirnimIyamANAH sthAsakozakuzUlapRthubudhnodarAdyAkArAH kRzAkRzarUpatayA kSaNe kSaNe darIdRzyante / atasteSAM paryAyANAmAvidvadaGganApratItAnAM vinAza eva syAt / te ca yadi na kRtAstadA ghaTo'pyakRta eva syAt / kRteSveva ca teSu ghaTo'pi kRta / evaM ca sati nityatAtiH / tathA akRtAgamasaGgamo'pi syAt / tathAhi-paryAyAstAvattanmate kUTasthanityatvAdeva kenacinna kRtAH / akRtA eva ca samupasthitAH / yadi kRtAH syustadA ghaTasyApi kRtakatve nitya(tva) pakSa-kSatiH / etaccAnuSNo'gnirityAdivat pratyakSavilakSaNamakRtAgamasvarUpaM kaH sudhIH zraddadhIta / tathA tAthAgataparikalpite svalakSaNasya sarvathA kSaNikaikAntapakSe'pi kRtanAzakRtAgamau sthirasthemA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrIvItarAgastotre namavalambamAnau durnivArAveva syAtAm / yataH-sarvathaiva tadabhimate vastuni svIkriyamANe paryAyANAM nirAdhAratvena sthAtumazaktau ghaTAderanutpAda eva prasajyeta / tathAhi-pUrvakSaNe yadyad ghaTAdidravyamAsIt tattat dvitIyakSaNe sarvathA nirhetukaM vinaSTameva / tat kamya sthAsakozakuzUlAdisaMskArAdhAnaM vidhAtumucitam ? / dRzyante ca pratyakSAdipramANaiH saMskArAH, atastanmate kRtA apyakRtAH syuH, tathA niranvayanazvare vastuni saMskArANAmutpAdayitumazakyatvAt kutaH sthAsAdInAM paryAyANAmavakAzaH ?, ataH pratIyate--tanmate'nicchayaiva galepAdikAnyAyAdupanata evAkRtAgamaH / evaM ca svaparapakSayorapakSapAtenaiva vyavasthitaM nityAnityAtmakaM vastutattvam / prayogazcAyamvivAdAspadIbhUtaM vastutattvaM nityAnityAtmakam , kRtanAzAkRtAgamAdidoSAbhAvasyAnyathAnupapatteH / na ca dRSTAntamantareNa hetorna gamakatvam , antastyaiiva ; sAdhya siddheH / sAtmakaM jIvaccharIraM prANAdimattvAt , ityaadivditi| nanu bhavatu bAhyatattvaM nityAnityAtmakam , paramAtmatattvamevarUpamevAbhyupagamyamAnamaucitImaJcatItyAzaGkayAha-- AtmanyekAntanitye syAnna bhogaH sukhduHkhyoH| ekAntAnityarUpe'pi, na bhogaH sukhduHkhyoH||2|| anu0-AtmAne ekAnta nitya mAnavAmAM sukha duHkhano bhoga ghaTato nathI. ekAnta anitya svarUpa mAnavAmAM paNa sukha duHkhano bhoga ghaTato nathI. (2)
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH / evaM sAmAnyena nityAnityatvamabhidhAyAtmano'pi tadarzayati ---- ana0Atma0 he vItarAga ! Atmani jIve ekAnta. nitye 'GgIkriyamANe sukhaduHkhayoogo na syAt , kutaH ?, yadi sukhaM bhoktumArabdhaM tarhi sarvadApi sukhameva; yadi duHkhaM tadA tadeva bhavet / anyathA sukhamupabhujya duHkhasya, duHkhaM copabhujya sukhasyopabhogyAtmA sukhitayA vinazya duHkhitayotpannastayA vA vinazya sukhitayotpAda(mukhitayotpanna) iti (na syAt ) / ekAntAnityarUpe'dhyAtmani sukhaduHkhayobhoMgo na syAt , utpattyAnantaraM kSaNavinaSTatvAt / sukhaduHkhe tu candanAGganArogakaNTakAdisAdhanayo gopabhogAbhyAM bahu. kSaNanirvAbhyAM sAdhya iti / / 2 / / vi0-ekAntanityatve hyAtmanaH satyatvena manyamAne sukhaduHkhayo go na ghaTAmaTATyate / tathAhi-ekAntanityaH sa hyAtmA sukhaduHkhe krameNa bhute yugapadvA ?, na tAvatkrameNa, nityatvavyAghAtAt , nahi yenaiva svabhAvena duHkhaM bhuGkte, tenaiva sukham , tayorekatvaprasaGgAt , svabhAvabhede caikasvabhAvanityatvakSatiH (ca nityaikasvabhAvakSatiH) yugapaccat ?, tadapi na; nahi kadAcidapi chAyAtapayoriva parasparaparihAravirodhavyAghrAghAtayoH sukhaduHkhayoyugapadanubhavaH sambhavati / tasmAdekAntanitye jIvasvatattve na kadAcidapi sukhaduHkhopabhogaH / yadyevaM tarkhekAntAnityAtmapakSakakSIkArabaddhakakSaM sugatamatamevAnumatama
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 [ zrIvItarAgastotre stviti cet ?, tannirAcikIrSurAha--ekAntetyAdi / ekAntAnityasvabhAve'pyAtmanyabhyupagamyamAne sukhaduHkhayorabhogabhAktvamevAsya syAt / tathAhi-ekAntakSaNiko hyAtmA krameNa cetsukhaduHkhe bhute tadA kSaNikatvakSatiH / kramo hi paripATI, sA ca sAtatyamantareNa na sambhavati, tadabhimataM ca kSaNikatvamekakSaNarUpam , tanna krameNa sukhaduHkhopabhogaH / yugapaJcettadA pUrvavirodha eva bAdhAvidhAyi / tasmAnnityAnityarUpa AtmA, sukhaduHkhopabhogAnyathAnupapatterityanumAnAnityAnityAtmasiddhiH / kizcaikAntanityaikAntAnityapakSakakSIkArasAramate yad dUSaNAntarAtmano'vatarati tadAhapuNyapApe bandhamokSau, na nityaikAntadarzane / puNyapApe bandhamokSau, nAnityaikAntadarzane // 3 // anu0-ekAnta nitya darzanamAM puNya pApa ane bandha mokSa ghaTatAM nathI. ekAnte anitya-darzanamA paNa puNya pApa ane bandha mokSa ghaTatAM nathI. (3) doSAntaramAha ava0-he vItarAga ! nityaikAntadarzane Atmani nityatvAGgIkArasAramate puNyapApe bandhamokSau karmabandhatatkSayau ca na syuH / tathAhi-Atmano yadi puNyaM tarhi puNyameva, yadi pApaM tarhi pApameva, nityatvAt / yathA-zazina aujavalyaM tarhi
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prava 101 na kadAcit kAluSyam , rAhoryadi kAluSya tarhi sarvadApi tadeva / evaM yadi bandhastarhi bandha eva, yathA meroH pRthvIpIThena saha / yadi mokSastarhi sa eva, na tu vandhaH / tathA'nityaikAntadarzane kSaNakSayijIvamate'pi puNyapApe bandhamokSau ca na sambhavanti, krameNa teSAM svIkAre catuHkSaNasthAyitvaM syAt , yugapadyadi tadA chAyAtapavajalAgnivacca viruddhAnAM teSAM kathamekatrAtmanyavasthAnaM syAditi / / 3 // vi0-na tAvannityaikAntAtmamate puNyapApe sambhavataH / yatonityo hyAtmA puNya pApAnupAtI svabhAvabhedamantarA na sambhavati ! puNyapApAbhyAM ca pUrva pariNAma parityAjyottarapariNAmavAnAtmA nirmIyate / pariNAmAnityatvaM ca nityatvakSatikAri / " yadi pUrvapariNAmaparihAreNottara pariNAmAzrayaNaM tadA kiM nAmAtmano nityatvavyatyAsakaram ?, pariNAmayorevAnityatvAt / yadyanyasyA nityatayA'nyasyAnityatvam , tadA anyasyotpATitaM cakSuranyasyAndhatvamAgatamityapi kiM na syAt ?" iti cet , tanna, pariNAmapariNAmavatoH kthnycidbhedaat| kathaJcidabheda evaM kathamiti cet ?, etad bruumH| pariNAmapariNAminau kathaJcidabhinnau, pariNAmopakArApakArAbhyAM pariNAmino'pyupakArApakArapravRttyupapatteH / tammAnnityaikAntapakSe na puNyapApodayaH samIcInatAmaJcati / kiJca -nityaikAnte bandhamokSAvapi na yujyatai / yadi bandhasvabhAvamapahAya muktimAkalayati tadA svabhAvaparibhave kathaM 1 yathA bhanasa ukta ca evam / "mana ekaDabakkaDao jai kAmai thira thAi / caMdilihA baulIhaDI tidaNi Ubhi bAhu ||1||iti bhudritapustake'dhikaM dRzyate /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 [ zrIvItarAgastotra nAnityatA / yo hi baddhaH, sa baddha eva, evaM sati sarvadA muktivilayaH eva / tathA ca sati kaH pApamapahAya puNyapaNyaM naipuNyena saMgRhIyAt / kazcAtmArAmAvirAmavizrAmeNa mAdhyasthyamavalambya samyaktattvonipAtapravRtti kuryAt / evaM ca sati sarvadharmavilaya eva / tathA ca sarvazAstrAmbhodhikumbhasambhavatvAvirbhAvo nityaikAntavAdibhirevoktaH syAt / tasmAdyuktamevoktam- "puNyapApe bandhamokSau na nityaikAntadarzane" iti / tathA'nityekAntadarzane'pi na puNyApuNyasambhavaH / kathamiti cet ?, ucyate-kSaNiko hyAtmA puNyApuNyAdikaM krameNAnuvIta yugapadvA ?, krameNa cettadA yasmin kSaNe puNyam , tadA nApuNyagAkrAntam , evaM ca kSaNikatvakSatiH; dvitIyamapuNyakSaNaM yAvadAtmano'navasthAnAt / yugapatpakSastu virodhavAdhAvidhura eva / evaM bandhamokSAvapyekAntAnityapakSe vicAryamANo vizIryate / ata ekAntanityAnityapakSau na kSemaGkarau, tammAnnityAnitya AtmA; puNyapAyabandhamokSAdyanyathAnupapatteriti / evaM ca sattvasyaikAntanityatAyAmekAntAnityatAyAM ca na kevalaM kRtanAzAkRtAgamasannipAtavinipAta eva / kiJcAtmano'pi tathAtvAbhyupagame na kevalaM sukhaduHkha bhogapuNya pApabandhamokSakSatireva, yAvadakhilasyApyAtmAdivastustomasya nityAnityatAyAmanAdriyamA. NAyAmakANDakUSmANDodbhedasodaramanAntaramapi nipatatItyAhakramAkramAbhyAM nityAnAM, yujyate'rthakriyA na hi / ekAntakSaNikatve'pi, yujyate'rthakriyA na hi // 4 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH ] 103 anu0-nitya padArthone viSe kramathI ke akramathI arthakriyA ghaTatI nathI, ane ekAnta-kSaNika-pakSamA paNa kramathI ke akramathI arthakriyA ghaTatI ja nathI. 4 - anyat kim ?, jIvAjIvAdipadArthAnAM nityAnityatAM vinA arthakriyaiva na syAdityAha ava-kramA0 he vItarAga ! nityAnAM vastUnAM kramAkramAbhyAmarthakriyA na yujyate-na ghaTate, yathA-yadi ghaTo nityastadA jalAharaNaM na karoti, kutaH ?, nitya ekarUpa eva; na tu riktabhRtAdyavasthAvaicitrya bhajate / tathA padArthAnAmekAntakSaNikatve vinazvaratve'pyarthakriyA jalAharaNAdikA na ghaTate, bahu. kSaNaniSpAdyatvAttasyAH; arthakriyAyA abhAve cAsatvameva // 4 // etadeva nigamayannAha vi0-apracyutAnutpannasthirekarUpANAM nityAnAM krameNAkrameNApyarthakriyAkAritvaM na yujyate / tathAhi-nAsti nityaikarUpaAtmAdiranartha kriyAkAritvAt , yadyadanarthakriyAkAri tattannAstItyupalabdham , yathA-khapuSpam , anarthakriyAkArI ca nityaikarUpa AtmAdiH, tasmAnnAstIti nizcIyate / na cAnarthakriyAkAritvAdityayaM heturasiddhaH / arthakriyAkAritvaM hi kAryakartRtvamucyate / taccAtmAdeH krameNa yogapadyena vA ?, prakArAntarAbhAvAt / na tAvatkrameNa ghaTate, kramo hi dvidhA, dezakramaH kAlakramazca / na tAvaddezakrameNa kuryAt , dezakramo hyekatra deze kAryamekaM kRtvA punardezAntare'nyakAryakaraNa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 [ zrIvItarAgastotre mucyate / na ca nityaikasvabhAvasyetthambhUtaH kramaH sambhAvyate, nityai - kasvabhAvatAvyAghAtaprasaGgAt / yadA hyekatra deze ekaM kAryam, aparaM cAnyatra karoti, tadA pUrvasmin deze pUrvakAryakaraNasAmarthyameva (pUrvakAryakaraNasyaiva sAmarthyam) nottarakAryakaraNasAmarthyam, anyathA pUrvasminneva deze tasyA'pyutpattiprasaGgaH tathA ca pUrvottara dezayoH svabhAvabhedAnnityaikarUpatAvyAghAto bhavedeva / nanu nityaikasvabhAvasya padArthasyaikatra deze sarvakAryotpAdanasAmarthya sadbhAve'pi nottarottara dezabhAvikAryaM bhavet / sahakArikAraNAbhAvAditi cet , ucyate-sahakAriNaH kiM tasyopakArakatvenaikArthakAritvena vA ? ! prathamapakSe kimasAvupakArastato'vyatiriktaH, vyatiriktaH kathavivyatirikto vA !; gatyantarabhAvAt / yadyavyatiriktastadA nityatAhAniH / na khalUpakArAdanityAdabhinnasya bhAvasya nityatvaM nAma, tatsvarUpavat / bhedaikAntavAdAbhAvazca yogasya / atha vyatirikto vidhIyate, tarhi tasyeti vyapadezAbhAvaH, sambandhAbhAvAt / na ca sambandhAbhAvo'siddhaH / sa hi saMyogalakSaNastAdAtmyalakSaNaH samavAyalakSaNa upakAryopakArakalakSaNoseSTalakSaNo vA / na tAvatsaMyogaH, tasya guNatvena dravyavRttitvAt, 'dravyayoreva saMyoga' itivacanAt / nApi tAdAtmyam, tasyAnabhyupagamAdanyathA anekAntavAdapravezo yogasya / nApi samavAyalakSaNaH, sa hyekaH sarvagatazca parairiSyate / kathaM tadvazAttatraiva tasya bhAvaH, nAnyatreti / atha samavAyasya sarvagatatvAvizeSe'pi samavA - yinAM pratiniyamaH pratyAsattivizeSasadbhavAdiSyate, sa ko'nyo'nyatra kathaJcittAdAtmyAt / nApyupakAryopakArakalakSaNaH, upakArakeNa grupa
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAza: ] 105 kAryasyopakAraH kriyamANo'vyatirikto vyatirikto vA ?, avyatireke nityatvamapi(nityasyApi) kAryatvam ; vyatireke sambandhAsiddhiH / athopakAreNApyupakArAntaraM vidhIyate, tarhi tenA'pyaparaM tenaa'pyprmitynvsthaa| nApyadRSTalakSaNaH, tasya sambandharUpatA'bhAvAt / tanna vyatirekapakSe'pi ghaTate / kathaJcitpakSo'pi na zreyAn , ubhayapakSanikSiptadoSAnuSaGgAt / tannopakArakatvena sahakAriNaH syuH, nApyekArthakAritvena, na khalu svarUpeNAkArakaM pararUpeNa kArakam , svayamakArakasya pararUpeNApyakArakatvAt , na hi godhUmabIjaM svayaM yavAGkarasyAkArakaM yavasahitamapi tasya kArakaM nAma / kiJca-yadi sahakAribhinityasya na kiJciskriyate, tarhi kathaM teSAmapekSA, anu. pakAriNAmapekSA'yogAt / nanu na nityasya sahakAribhiH kiJciskriyate, tena vA teSAm , kintu saha militvA kAryameva vidhIyate / ' saha kurvanti ' sahakAriNa iti vyutpatteriti cet ?, ucyatevyastAnAM teSAM kAryakAraNasAmarthyamasti na vA ?, yadyasti, samuditA eva kurvantIti niyamo na labhyate; vyastA api kurvanti / atha nAsti kRtastadbhavet , kAraNAbhAvAt ; anyathA'nityatvaprasajhAt / nanu na nityasya padArthasya kutazcitkAryakaraNasAmarthyamupa. jAyate, yena tasyAnityatvamApadyate, kintu tasyetthambhUtasvabhAvo yena sahakArisahita eva kArya karoti, nAnyaditi cet ?, sa svabhAvastasya bhAvasya nirhetukaH sahetuko vA ?; prathamapakSe-niyate deze niyate kAle ca tasya sadbhAvo na syAt , na khalvAkasmikasya tathAsadbhAvaH; kAraNAdhInatvAttathAbhAvasya / atha sahetukaH, sa yadi
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItagagastotre sahakAribhyo'nyato vA bhavet , sa cettasmAttadanantaram , tadA tasyAnityatvam / arthAntarapakSasya kathaJcitpakSasya ca pUrvameva nirA. kRtatvAt / kiJca-sahakAriNaH kiM nityA abhyupagamyante, anityA, nityAnityarUpA vA ? / prathame vikalpe nityavat prasaGgaH, dvitIye kAcapicyam , tRtIyastu na zreyAn , anabhyupagamAt , tanna nityamya padArthasya dezakrameNa kAryakAritvaM ghaTate / nApi kAlakrameNa, kAlakramasyApi nityaikasvabhAvasya bhAvasyAsambhavAt / sa hyekadA kAle kAryaM kRtvA punaH kAlAntare kAryakaraNamucyate / na ca nityaikasvabhAvasya bhAvasyetthambhUtaH kAlakramo baTate, sarvathA nityatvavyAghAtaprasa. nAditi kAlakrameNApi na kAryakAritvaM ghttte| nApi yaugapadyena, yaumapadyaM yakasmin kSaNe kAlAntarabhAvisakalakAryakAritvam, tatra ca krameNa kAryopalambho na syAt , asti ca kAryopalambhaH, tathAhiantastAvadAtmanaH srakcandanavanitAdisAmagrIsannipAte sukhalakSaNaM kAryamupalabhyate, ahikaNTakavidhAdisannidhau tu duHkham , na punarya. sminneva kSaNe saukhyaM tasminneva kSaNe duHkham , tathopalambhAbhAvAt , ubhayasAmagryasannidhAne tvaudAsInyam / tathA bahirapi mRtapiNDAt kumbhakAravyApAracakracIvarAdisAmagrIsannipAte ghaTastato ghaTI tataH kAlAntare karakAdikamiti, na punarekasminneva kSaNe sarvam , tathopalambhAbhAvAt / kiJca-yadi yaugapadyena kArya karoti taDaeN. kasminneva samaye sakalasya kAryakadambakasya niSpAditatvAt dvitI. yAdikSaNe kAryAkartRtvena avastutvaM syAt / nanu ca puruSasya cetanaivArthakriyA, na punaH tadvayatiriktasya pramANapramitilakSaNasya
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH] kAryasya anyasya vA ayanAdilakSaNasya kartRtvamiSyate, tasya pradhAnahetukatvAt / na ca cetanA puso'rthAntarameva, tasya cetanAlakSaNatvAt / caitanyaM svarUpaM puruSasya iti vacanAt , na cAnityA cetanA puruSasvabhAvastannityatvavat (1), sA nityA tasyAH pradhAnasvabhAvatvena puruSakalpanAvaiphalyaprasaGgAt tadanityatvaprasaGgAcca sukhAdivat (1) / na ca nityAyAzcetanAyAH parasyArthakriyAtvaM virudhyate, dhAtvartharUpAyAH kriyAyAH pratighAtAbhAvAt , sattAvat / tato'rthakriyAsvabhAvatvAdAtmano vastutvameva / na hyarthakriyAkAraNasyaiva vastutvam , arthakriyAyAH svayamavastutvApatteH, tatrArthakriyAntarAbhAvAt , anyathA'navasthAprasaGgAt / svato'rthakriyAyA vastutvasvabhAvatve puruSasyApi svataH satatamarthakriyAsvabhAvalAnnityaM vastutvamastu, kriyAvirahe'pi nityakArakatvasyApi ghaTanAditi sAGkhyaH kazcit / so'pi na dakSaH, pramANavirodhAt / adhyakSato liGgajAdervA nityArthakriyAyAH kadAcidaparivedanAt / svasaMvedanameva nityacetanArthakriyAM paricchinatti, iti cet ?, na; tathA tabuddhyA'nadhyavasAyAt / na khalu buddhyA'nadhyavasitAM cetanAM puruSazcetayate, buddhiparikalpanAvaiyarthyaprasaGgAt / sarvasya zabdAdeviSayasya buddhyadhyavasitasyaiva puMsAM saMvedyatvasiddheH, syAnmatam !; na cetanA nAma viSayabhUtA'rthAntaramAtmano'sti yA buddhyA'dhyavasIyate, tasyAstatsvarUpatvAt , svataHprakAzanAceti, tadapyanupapannam , tadarthakriyAkAritvAyogAt, na hyathaMkriyAvat svarUpameva sadavasthApyarthakriyA prasiddhA'sti (?) / tasyAH pUrvAkAraparityAgenottarAkAropAdAnena ca tasmin paratra ca pratIteH / ___
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ / zrIvItarAgastotre so'yaM pUrvAparasvabhAvaparihArAvAptilakSaNArthakriyAM kauTasthye'pi bruvANaH kathamanunmattaH syAt / / tata ekAntanityatve prekSAdakSairarthakriyAsamarthatvaM yathA yathA vicAryate tathA tathA vizIryate / atha bauddhaH prAha-nityaikAnte pUrvoktaprakAreNArthakriyAkAritvasyAsambhavAdasmaspakSaH eva kSaNIkaikAntalakSaNaHzreyAn , tadapi na; tatrApi tsyaasiddheH| tathAhi-nAsti kSaNikaikAnto'narthakriyAkAritvAt , yadyadanarthakriyAkAri tattannAstItyupalabdham , yathA brahmAdvaitam , anarthakriyAkArI ca kSaNikaikAntaH, tasmAnnAstIti nizcIyate / na cAnarthakriyAkAritvAdityayaM heturasiddhaH, tatkSaNikaikAnte (tasya kSaNikaikAnte) vidyamAnatvAt , tathAhi sarvathA kSaNikaH padArthaH svAmarthakriyAM krameNa karoti, yaugapadyena, ubhayarUpeNa vA ?; na tAvaddezakrameNa kAlakameNa vA svaM kArya kartumalam , tasyAkramatvAt , na cAkramasyApi krameNa kAryakAritvaM ghaTate, sarvathA nityavat / nApi yaugapadyena, ekasminneva kSaNe sakalakAryakadambakasya niSpAditatvAt dvitIyAdikSaNe kSaNikatvena tasyAsattvAtsakalazUnyatA syAt, na caivam / kiJca-yadi yogapadyena kArya karoti tarhi krameNa kAryopalambho na syAt , asti ca kumbhakAra ekasmin kSaNe ghaTaM kurvannupalabhyate, dvitIyAdau ca ghaTyAdikamiti / nApyubhayarUpeNa, ubhayapakSanikSiptadoSAnuSaGgAt / karotu vA yathA kathaJcit , kiM vidyamAno'vidyamAna ubhayarUpo vA karoti ?, na tAvadvidyamAnaH; kSaNabhaGgabhaGgaprasaGgAt / kiJca-yadi sanneva kSaNikaH padArthaH kArya karoti tarhi trailokyamekakSaNavarti syAt, karaNakAla eva sarvasyottarottarakSaNasantAnasya sattvAt , teSAM ___
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAza: ca santAnAbhAvaH syAt / nApyavidyamAnazcirataravinaSTavat, nApyubhayarUpaH, ubhayapakSanikSiptadoSAnuSaGgAt / evamekAntakSaNikatvapakSe'pi nArthakriyAkAritvaM ghaTAkoTisaMTaGkamATIkate / tasmAdekAntamabhinivezaH paratIthikAnAM kadAzApAza eva / etadeva nigamayannAhayadA tu nityAnityatvarUpatA vastuno bhavet / yathAttha bhagavannaiva, tathA doSo'sti kazcana // 5 // anu0-he bhagavan ! Ape kahI che te rIte jo vastunI nityAnityasvarUpatA hoya, toja koI paNa prakArano doSa Avato nathI. (5) pUrvoktameva nigamayanta AhuH ava0-yadA yadA tu punaH stambhakumbhAmbhoruhAdevastuno nityAnityatvarUpatA kathaJcinnityakathaJcidanityasvabhAvatA bhavet , tadA kazcana doSo virodhAdi va nAstyeva he bhagavan ! yathA tvamAttha kathitavAMstathaiva, na doSa ityarthaH / vi0-yadA punarvastuno vivAdAspadIbhUtasya stambhakumbharambhAmbhoruhAdernityAnityarUpatA bhavet , tadA naiva doSaH kAluSyalakSyatA kAcana / nanu nityAnityatvaM ko vai na manyate / paramANurUpatayA 1 -'lakSatA' iti pratyantare / 2 - sAmAnyavizeSAtmakasya vastunaH pramANagocaratayA mAmAMcakairabhyupagamAt /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 [ zrIvItarAgastotre nityasya, kAryarUpatayA cAnityasya stambhAdevastuno vaizeSikaiH parasparanirapekSatayA mImAMsakaizcAbhyupagamAt , astvevamiti cedityArekAmekAmAzaGkaya bhagavantaM sAkSAtkurvanniva prAha-yathetyAdi / he bhagavAn ! yathaiva tvamAttha brUSe vastuno nityAnityatvaM tava na doSaH, anyeSAM nAnAdoSakalmaSamapIkaluSitatvAt / etadavaSTambhAya dRSTAntamAhaguDo hi kaphahetuH syAnnAgaraM pittakAraNam / dvayAtmani na doSo'sti, guDanAgarabheSaje // 6 // ___ anu0-goLa e kaphano hetu cha ane sUMTha ra pittanuM kAraNa che. jyAre goLa ane suMTha banne ekatra maLe che tyAre doSa raheto nathI, kintu bheSaja-auSadharUpa banI jAya che. (6) nigadasiddho'yam / etadavaSvambhAya dRSTAntamAha---- ava0-guDo0 yathaikAkI guDaH kaphasya zleSmaNo hetuH syAt , nAgaraM zuNThI pittasya kAraNam , dvayAtmani dvayorekatra karaNena kRte guDanAgarabheSaje guDikAvizeSe unmIlanInAmni na doSaH, pittAdiH, kintu pratyuta puSTyAdiguNaH syAt tasmAt // 6 // 1 -'unmIlanI buddhibalendriyANAM, nirmUlanI pittaphaphAnilAnAn', bhAvaprakAza pra. khaNDa. /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prkaashH| vi0-nanu nityAnityabhedAbhedasattvAsattvasAmAnyavizeSAtmakAbhilApyAnabhilApyAtmake tattve manyamAne durdharavirodhagandhavidhuratA dhurandharatAM dhArayati / tathAhi-yadi bhedastIbhedaH katham ?, abhedazvettarhi bhedaH kathaM syAditi virodha: 1 / tathA yadi bhedasyAdhikaraNaM to bhedasya na bhavet , athAbhedasya tahiM bhedasya na syAcchItoSNasparzavat , nahi tadeva dhUpadahanAdikaM zItaM tadevoSNamupalabhyate, tathApratIterabhAvAditi vaiyadhikaraNyam / tathA yena rUpeNa bhedastenAbhedo'pi, yenAbhedastena bhedo'pi syAt , iti vyatikaraH "parasparaviSayagamanaM vyatikaraH" itivacanAt 3 ! tathA yena rUpeNa bhedamtenAbhedo yena cAbhedastena bhedo'pi syAt , ( yena rUpeNa bhedastena bhedo'bhedo'pi, yena cAbhedastenAbhedo bhedo'pi) iti saGkaraH / " sarveSAM yugapatprAptiH saGkaraH" itivacanAt 4 / tathA yena rUpeNa bhedastenAbhedo'pi yena cAbhedastena bhedo'bhyupagantavyaH ( yena rUpeNa bhedastena bhedAbhedaH, yena cAbhedastenApi bhedAbhedo'bhyupagantavyaH ) anyathA sarvamanekAntAtmakamityasya virodhAnuSaGgAt / tathA ca bhedAbhedAvapi pratyekaM bhedAbhedAtmako syAtAm / tatrApi pratyekaM bhedAbhedAtmakatvaparikalpanAmanavasthA syAt / tathA kena rUpeNa bhedaH kena cAbheda iti saMzayaH (bhedAbhedAtmakatve vastuno'bhedAtmakamidaM bhedAtmakaM veti nirNayAbhAvAt saMzayaH) 6 / tathA bhedarUpamabhedarUpaM vA dRSTaM vastu nAbhyupagamyate, adRSTaM ca bhedAbhedAtmakaM parikalpyate, iti dRSTahAniradRSTakalpanA ca syAt / tathA ca parikalpitasya vastuno'bhAva eva yuktaH 81 kiJca-kiM nAnA ___
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 [ zrIvItarAgastotre vastudharmApekSayA sarvamanekAntAtmakam , uta tannirapekSatayA pratyeka sarva vastviti ? / prathamapakSe siddhasAdhyatA, dvitIyapakSe'pi virodhAdirdoSaH / kiJca-kiM krameNa sarvamanekAntAtmakamabhyupagamyate yogapadyena vA ? / prathamapakSe siddhasAdhyatA, dvitIyapakSe tu sa eva doSa iti 10 / kiJcAnekadharmAn vastu kimekena svabhAvena nAnAsvabhAvairvA vyApnuyAditi / yadyekena, tadA teSAmekatvaM vastuno vA nAnAtvaM syAt , ekasyaikatra (2) pravezAditi / atha nAnAsvabhAvaistarhi tAnapi nAnAsvabhAvAn kimekena svabhAvena vyApnuyAt nAnAsvabhAvairvA ? / yadyekena, tadA sarvadharmANAmekatvaM vastuno vA nAnAtvaM syAt , atha nAnAsvabhAvaistarhi tAnapi kimekena svabhAvena nAnAsvabhAvairvA vyApnuyAdityAdi sarva-vaktavyamanavasthA ca 11 / kiJca-yadi sarvaM vastvanekAntAtmakamabhyupagamyate, tarhi jalAderapyanalAdirUpatA, analAdervA jalAdirUpatA bhavet , tathA ca jalAdyarthino jalAdAvanalAdyarthinazcAnalAdau pravRttirna syAt , anyonyaviruddhasyApi dharmasya sadbhAvAt / ko hi nAma vivakSitArthe vivakSitArthakriyAkArirUpamivAvivakSitArthakriyAkArirUpamupalabhamAnovivakSitArthakriyArthI tatra pravareta prekSApUrvakArI / na caiva ! vivakSitArthe vivakSitArthakriyAkAriNyeva vivakSitArthakriyArthinaH pravRttidarzanAt121 kica / pramANamapyapramANamapramANaM pramANaM vA bhavet , tathA ca sarvajanaprasiddhapramANApramANavyavahAravilopo bhavet 13 / kiJca-sarvajJo'psarvajJaH syAt 14 / kiJca-siddhasyApyasiddhatvaM syAt , 15 / 1 svabhAvena /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaTamaH prakAzaH ] kiJca / yena pramANena sarvasyAnekAntarUpatA prasAdhyate tasya kuto naikAntarUpatAsiddhiH ?, yadi svataH, tarhi sarvasyApi tathA bhaviSyati, kiM pramANaparikalpanAyA / atha paratastInavasthA 16 / kiJcAnekAntabAdhakaM pramANamasti, tathAhi-bhedAbhediko dharmoM naikAdhikaraNau parasparaviruddhadharmatvAt , zItoSNasparzavadati 17 / tasmAdekAntarUpameva vastviti sthitam , virodhAdInAzaGkaya tAnnirAkurvannAhadvayaM viruddhaM naikatrA'satpramANaprasiddhitaH / viruddhavarNayogo hi, dRSTo mecakavastuSu // 7 // anu0-eja pramANe eka vastune viSe nityatva ane anityatvAdi be viruddha-dharmonuM rahe, e paNa viruddha nathI, pratyakSAdi koi paNa pramANathI temAM virodha siddha thaI zakato nathI; kAraNa ke mecaka kAbara-cItarI vastuone viSe viruddha-varNono saMyoga pratyakSa dekhAya che. (7) dRSTAntopanayanamAhuH ava0-dvayaM0 dvayaM nityAnityalakSaNamekatra ghaTAdau na viruddhamayuktam , kutaH 1, asatpramANaprasiddhitaH satAM vidyamAnAnAM pramANAnAM yuktInAmabhavAt , tAH kAzcana yuktayo na
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotra santi-yAbhinityAnitye virodhAdayaH maadhyte| viru0 hi ya. smAdviruddhAnAM kRSNazvetAdInAM varNAnAm , yogaH-saGkaraH, mecakeSu-zabaleSu, vastuSu paTAdiSu, dRSTaH-pratyakSeNopalabdhaH // 7 // vi0-ekasmin pRthvIpRthvIdharAdau vastuni nityAnityAtmakarUpaM dvayaM na viruddham / na ca virodhopalakSitavaiyadhikaraNyAdidoSakaluSam / kathamiti cedityAha-asatpramANaprasiddhaH, kimapi na tatpramANaM prAmANikammanyaiH pramANI kriyate, yena virodhAdInAM siddhiH saadhyte| tathAhi-yattAvaduktam-virodho bAdhakaHsyAditi,tadayuktam / paryAyarUpatayA bhedo'bhyupagamyate, dravyarUpatayA cAbhedaH, tayozcaikatra rUparasayoriva sattvAsattvayoriva vA'virodhasiddheH pratIyamAnayozca kathaM virodho nAma, sa hyanupalambhasAdhyaH, yathA vandhyAgarbhe stanandhayasya / nanu sattvAsattvayoriveti dRSTAnto'pyasiddha iti cet , tanna, khadravyakSetrakAlabhAvApekSayA sattvarUpamya, paradravyakSetrakAlabhAvApekSayA cAsattva(rUpa)syaikasmin kSaNe sarvasya padArthasya pratyakSAdibuddhau pratibhAsanAt / na khalu padArthasya sarvathA sattvameva svarUpam , svarUpeNeva pararUpeNApi sattvaprasaGgAt / nA'pyasattvameva, pararUpeNeva svarUpeNA'pyasattvaprasaGgAt / na ca svarUpeNa sattvameva pararUpeNAsattvam, pararUpeNa vA'sattvameva svarUpeNa sattvam , tadapekSyamANanimittabhedAt / svadravyAdikaM hi nimittamapekSya sattvapratyayaM janayatipadArthaH / paradravyAdikaM tvapekSyAsattvapratyayam / ityekatvadvitvAdi 1-'nApya' ityata Arabhya 'prasaGgAt' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH kAdazaH 115 saGkhyAvadekasminpadArthe sattvAsattvayorbhedaH / na caikasmin vastuni vastvantaramapekSya dvitvAdisaGkhyA prakAzamAnA svAtmamAtrApekSakatvasajhyAto nAnyA pratIyate / nApi sA svarUpAt tattvato bhinnaivAsyAsa. yeyatvaprasaGgAt / saGkhyAsamavAyAttatvamityapyayuktam , kathaJcittAdA. tmyavyatirekeNa samavAyasyAsambhavAt / tasmAt siddho'pekSaNIyabhedAt saGkhyAvatsattvAsattvayorbhedaH / tathAbhUtayozcAnayorekasmin padArthe pratIyamAnatvAt kathaM virodhaH ?, yato dRSTAnto na syAt / bhrAnteyaM pratItirityApi mithyA, bAdhakasyAvidyamAnatvAt , virodho bAdhaka ityapyasatyam , itaretarAzrayAnuSaGgAt / sati hi virodhe tenAsyA bAdhyamAnatvAd bhrAntatvam , tatazca tadvirodhasiddhiriti / virodhazcAvikalakAraNasyaikasya bhavato dvitIyasannidhAne'sattvAnnizcIyate, yathoSNasannidhAne zItasya / na ca paryAyarUpeNa bhedasya sannidhAne dravyarUpeNAbhedasyAbhAva uplbhyte| kiJcAnayorvirodhaH kiM sahAnavasthAnamvabhAvaH, paramparaparihArasthitisvabhAvo vadhyaghAtakasvabhAvo vA?, tatra na tAvatsahAnavasthAnasvabhAvo ghaTate ?, mRdravyalakSaNe padArthe mRdravyarUpatayA'bhedamya ghaTAdiparyAyarUpatayA(ca) bhedasyAdhyakSabuddhau pratIyamAnatvAt / na ca tathApratIyamAnayorapyekatra tayovirodho yuktaH, rUparasayorapi tatprasaGgAt / parasparaparihArasthitisvabhAvastu virodho ghaTAdau bhedAbhedayoH sattvAsattvayorvA rUparasayoriva satoreva nAsato pi sadasatoH sambhavati / vadhyaghAtakasvabhAvo'pi virodho'hinakulayoriva balavadabalavatoH, na ca bhedAbhedayoH sattvAsattvayorvA bala 2- 'sArUpyAtadvato' iti pratyantare /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vadabalavadbhAvo dRzyate / nahi yathA nakulena balavatA sarpasya vidhAtaH kriyamANo dRzyate tathA bhedenAbhedasyAbhedena ca bhedasya vidhAto dRzyate, tathApratIterabhAvAt / bhavatu vA kazcidvirodha iti, tathApyasau sarvathA kathaJcidvA syAt, gatyantarAbhAvAt / na tAvat prathamapakSo ghaTate, zItoSNasparzayorapi prameyatvAdinA virodhAsiddheH / ekAdhAratvena caikasminnapi hi dhUpadahanAdibhAjane kvacit pradeze zItasparzaH kvaciccoSNasparzaH pratIyata eva, athAnayoH pradezayorbheda eveSyate, bhavatu nAmAnayorbhadaH, dhUpadahanAdyavayavinastu na bhedaH, na cAsya zItoSNasparzAdhAratA nAstIti vaktuM yuktam , adhyakSavirodhAt / tasmAnna sarvathA bhAvAnAM virodho ghaTate / kathaJcidvirodhastu sarvabhAveSu tulyo na bAdhakaH / yaccoktam-vaiyadhikaraNyaM syAditi, tadapyasatyam / nirbAdhaM pratyakSabuddhau bhedAbhedayorekAdhikaraNatvena pratibhAsanAt / na khalu tathApratIyamAnayorvaiyadhikaraNyam , rUparasayorapi tatprasaGgAt / ubhayadoSo'pi na ghaTate, pratIyamAne kathamubhayadoSo nAma ?, nAnAdoSo'pi na syAt / yathaiva hi ghaTAdau bhedo'nubhUyate tathA'bhedo'pIti kathaM nAnAtvadoSaH, ata eva saGkaravyatikarAvapi na staH / bhedAbhedayorekasmin padArthe svarUpeNa pratIyamAnatvAt / yaccoktamanavasthA syAt / tadapyanupapannam , vastuna eva bhedAbhedAtmakatvAbhyupagamAt / na punarmedAbhedayodharmayoH padArthasya tu bhedo dharma evAbhedastu dhartheveti kathamanavasthA ?, na caikAntAbhyupagamo doSAya, samyagnayaviSayasya bhedAbhedasya ca syAdvAdibhirabhyupagatatvAt / 1 'nirbAdhapratyakSaM buddhau' iti pratyantare /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH ] 117 saMzayo'pi na yuktaH, bhedAbhedayoH svarUpeNa pratIyamAnatvAt , ekasmin bhedAbhedApratItau hi saMzayo yuktaH, kacit pradeze sthANupuruSatvApratItau tatsaMzayavat / calitA ca pratItiH saMzayaH, na ceyaM clitaa| tathA dRSTahAniradRSTakalpanA ca na syAt / bhedAbhedAtmakasya vastunaH pratyakSAdipramANabuddhau pratIyamAnatvAt , tata evAbhAvo'pi na yuktaH / yaccoktam-nAnAvastudharmApekSayetyAdi, tadasatyam , na khalu nAnAvastudharmApekSayaikasyAnekAntAtmakatvamaGgIkriyate; yena siddhasAdhanaM syAt / api tvekasyaiva vastunaH svadharmApekSayA / na ca tatra virodhAdidoSAnuSaGgastasya prAgeva nirAkRtatvAt / yaccoktam-krameNetyAdi na tadyuktam / krameNAkrameNa cAnekAntasyAbhyupagatatvAt / kramabhAvidharmApekSayA hi krameNAkramabhAvidharmApekSayA cAkrameNeti / yaccoktam-anekadharmAn vastu kimekena svabhAvena vyApnuyAnnAnAsvabhAvairvetyAdi / tatra naikena svabhAvena nAnAsvabhAvairvA bhinnavastu bhinAn svabhAvAn khato vyApnuyAditi jaino manyate, kiM tarhi svasvakAraNakalApAdanekasvabhAvAtmakaM matamiti / yaccoktam - "jalAderapyanalAdirUpatA syAdityAdi, " tadapyanupapannam / jalAdehi svarUpApekSayA jalAdirUpatA, na pararUpApekSayA, tato na jalAdau jalArthino'nalAdirUpasya darzanam , yatastatra pravRttirna syAt prekSApUrvakAriNa iti / yaccoktam-" pramANamapyapramANaM syAdityAdi, " tadapISTameva / pramANasya svarUpApekSayA pramANarUpatAyA; pararUpApekSayA cApramANarUpatAyAH, syAdvAdinAmiSTatvAt / tato na lokaprasiddhapramANApramANavyavahAravilopa: syAt , uktanyAyena pramANApra ___
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre " 1 mANavyavahArasya loke pramANe'pi suprasiddhatvAditi / yaccoktam" siddho'pyasiddhaH syAdityAdi ", tadapISTameva / pararUpApekSayA siddhasyApyAsiddharUpatAyA abhyupagatatvAditi, yaccoktam - "sarvajJo'pyasarvajJaH syAditi ", tadapISTameva / asarvajJarUpeNa sarvajJasyApyasa rvajJatAyA abhyupagatatvAt iti, prakArAntareNa ca tasyAsarvvajJatA na saMbhavatyeva pramANabAdhanAditi yaccoktam- " yena pramANena sarvasyA nekAntarUpatA prasAdhyate tasya kuto'nekAntarUpatAsiddhiH syAdityAdi" / tatrocyate - prameyaM hi dvividhamacetanaM cetanaM ca tatrAcetanaM svaparAdhyavasAyavikalaM na svasyaikAntarUpatAmanekAntarUpatAM ca paricchettum alam / cetanena tatrAnekAntarUpatA paricchidyate / cetanaM tu svasyApyanekAntarUpatAM paricchedayituM samartham, na ca tatrAparaM pramANamapekSyate, yenAnavasthA syAt / tathAhi - citrarUpaM vastu yena pratyakSeNAnumAnena vA paricchidyate tat svarUpApekSayAtmano bhAvaM pararUpA pekSayA cAbhAvam paricchinatti, anyathA yathAvadasaGkIrNakharUpamya grAhakaM na syAt, na caivam, vyAvRttAvyAvRttasvarUpamya pramANasya siddharUpatvAditi / yasya tu kasyacit tatrApi svadurAgamAhitavAsanAvazAdekAnta samAropaH, so'pi tasya nyAyAntarAnnirAkartavyaH / tathAhidhUmAdiliGgasya yathA svasAdhyaM prati gamakatvam, tathA sAdhyAntaraM pratyapi, utAnyatheti / yadi gamakatvamevAGgIkriyate, tadA sAdhyAntarasyApi tata eva siddherliGgAntarakalpanA vaiphalyaM syAt tataH sarvasyApi sAdhyasya siddheriti / utAnyathA, tarhi yathaikaM liGgaM gamakatvAgamakatvarUpeNAnekAntarUpam, tathA sarvaM vastu svaparakAryakaraNasAmarthyA 118 -
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTamaH prakAzaH | 119 sAmarthyenAnekAntarUpamastu vizeSAbhAvAditi / yadapyuktam- bAdhakaM pramANamasti - bhedAbhedau naikAdhikaraNAvityAdIti, tadapyanupapannam, pakSasya pratyakSeNa bAdhyamAnatvAddhetozca kAlAtyayApadiSTatvAt, anuSNo'gnirdravyatvAjjalavadityAdivaditi / bhedAbhedayorekA dhikaraNatvena pratyakSabuddhau pratibhAsanAt na cAnayorviruddhadharmayorapi satoH kApi kSatirIkSyata iti paryAlocya stutikRdapi virodhAbhAvamAha - viruddhetyAdi / hi yasmAdvirudvavarNasambandho mecakavastuSu mizravarNapadAthaiSu Su dRSTaH paraM na tatraitad dUSaNa kaNa ghoSaNAnveSaNApi kartuM pAryate / yadi tatrApi vAgUDiNDimADambarapracaNDapANDityapATavanATyazIlaiH pratyakSAdipramANopapanne kApi yuktiH prapaJcyate, tadA evamapyastu / anuSNo'gnirdravyatvAt jalavat / athaitatpratyakSa bAdhita pakSAnantaraM nirdizyamAnatvena kAlAtyayApadiSTam / AH paramabandho ! piba pIyUyUSam, vayamapi hastamutkSipya evameva badAma: - mecakavastuvatpratyakSopapane'pyanekAnte kA kuyuktiiAniruktiprapaJcacAturI, tasmAdvirozrAdidUSaNavAraNagaNAdharSaNIyaH parAM prauDhirUDhiM prapanno'nekAnta kezarI / nanu bhoH ! sabhyAH ! nibhAlayantu kautukam / ete bauddhAdayaH svayamabhyupagamyApi syAdvAdavAdaM nirAkurvantaH kiM na kurvanti svAdhirUDhazAkhA moTananyAyam ? etadeva parAbhyupagatAnekAntavAdasaMvAdadvAreNa dRSTAntayuktyA spaSTayannAha - vijJAnasyaikamAkAraM, nAnAkArakarambitam / icchaMstathAgataH prAjJo nAnekAntaM pratikSipet // 8 // "
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre anu0-nAnA-vicitra-AkAra sahita vijJAna eka AkAravALUche, ema svIkArato prAjJa bauddha anekAntavAdanu utthApana karI zakato nathI. (8) prabhoH puraH paratIthikAnAM yathAsthitaM vijJapya "kruddhaH prabhuddhiSAM sevakAnAmapi na hita" iti punaH prasAdanAya prakArAntareNa vijJapayati ava0-vijJA0-vijJAnasyaikamAkAraM svarUpam , nAnAvicitrA ya AkArA ghaTAdInAM taiH karambitaM mizramicchababhilaSana , tathAgato bauddho'nekAntaM-syAdvAdam na pratikSipedutthApayet / kathambhUtaH ?, prAjJo jJAtA, prakarSaNAjJo mRo'pi yataH syAdvAdaM svIkurvastvAM nopAste / / 8 / / vi0-vijJAnasya saMvida ekameva svarUpaM nAnAcitrapaTAdyanekAkAramizraM samabhilaSan bauddho nAnekAntaM nirAkuryAt , ata eva prAjJaH, " jJAnAdvaitavAdinAM hi mate ekameva citrajJAnaM grAhakaM tasya cAMzA grAhyAH, ityekasyaiva grAhyatvaM grAhakatvaM cAbhyupagacchan kathamanekAntavAdaM nirAkuryAt" / yadi prakarSaNAjJo na syAt / yata ekatra citrapaTIjJAne nIlAnIlayoH parasparaviruddhayorapyavirodhenorarIkArAt / tasmAttAthAgatairabhyupagata eva syAdvAdavAdaH / naiyAyikavaizeSikayorapi samprati pratipattimAhacitramekamane ca, rUpaM prAmANikaM vadan / yogo vaizeSiko vA'pi, nAnekAntaM pratikSipet // 9 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ saSTamaH prakAzaH ] anu0-eka citrarUpa aneka rUpavALu pramANasiddha che ema kahenAro yoga (naiyAyika) ke vaizeSika paNa anekAntavAdanu utthApana karI zakato nathI.(9) ava0-citraM0-ekaM citraM rUpamanekamanekAkAramayam / prAmANika pramANasiddham , badana-kathayan , yogo naiyAyiko, vaizeSiko'pyanekAntaM na pratikSipet // 9 // vi0-ekaM citraM rUpaM tatraiva cAnekAkArarUpaM pramANopapannaM badantAvakSapAdakaNAdau na syAdvAdaM nirAkurutaH / teSAM hi mate mecakajJAnamekamanekAkAramurarIkriyate, yatasteSAmevaM siddhAntasiddhiH, 'ekasyaiva citrapaTAde zcalAcalaraktAraktAvRtAnAvRtAdyanekaviruddhadharmopalambhe'pi durlabho virodhagandhaH', tammAdasmad vad yaugikavaizeSikAvapyanekAntamatAnumati vitanvantau / tathA kApilo'pi na myAdvAdavAdApalApacApalapApamavApnuyAdityetadeva stutikRtprathayannAhaicchan pradhAnaM sattvAdyairviruddhairgumphitaM guNaiH / sAGkhyaH saGghayAvatAM mukhyo nAnekAntaMpratikSipet10 ___anu0-satva rajas Adi viruddha guNo vaDe gumphita eka pradhAnaprakRtine icchato evo vidvAnomA mukhya sAMkhya paNa anakAntavAdane utthApI zakato nadhI. (10)
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 [ zrIvIta sagastotre ava0-icchan-tathA he vItarAga! pradhAnaM prakRtim , sattvAdyaiH satvarajastamolakSaNeviruddhairguNairgumphitaM mizritamicchan saGkhyAvatAM-viduSAM mukhyaH sAGkhayo'nekAntaM na pratikSipet // 10 // vi0-he vItarAga ! saGkhyAvatAM mukhyo sukhyAbhidheyanAmadheyaH sAGkhyaH pradhAna prakRtiM mahadAdyutpAdamUlahetu sattvarajastamobhirguNairanyonyavirodhadurddharaipi grathitamaviruddhatayAbhidadhAnaH svAtmano nAnekAntamatavaimukhyamAkhyAti, tanmate hi prakRtirekA mahadAdyAtmikA anekAkArA abhyupapadyate (abhyupgmyte)| tatassAGkhyo'pyanekAntamatasammukha eva / nanu bhoH ! ka eSa AhetamatapANDityavizeSamAviSkurvan durgatasaugatAdyaGgIkRtacitrajJAnAdidRSTAntAvaSTambhena syAdvAdavAdaM spaSTayannAcaSTe ?, prathamaM tAvajjIva eva nAsti, va tadAzritazreyo'zreyo'nekAntamatasvargApavargasargasaGkathA; tathAhi-sakale'pyasminnavikale jIvaloke na khalu bhUtacatuSTayavyatiriktaM kimapi vastvantaramasti, pratyakSapramANagocarAtikrAntatvAt , yadyadevaM tattannAsti, yathA turaGgamottamAGgazRGgam / na ca vAcyam-pratiprANiprasiddhasya caitanyopalambhasvAnyathAnupapattyA taddhatuH kazcidavazyaM parikalpanIyaH / bhUtacatuSTayamyaiva taddhetutvenAvigAnAt / athetthamAcakSIthAH-kathaM jaDAtmakAni bhUtAni tadvilakSaNaM bodharUpaM caitanyaM janayeyuriti / tadapi na, na khalvekAntataH kAraNArUpameva kAryamutpadyate, ananurUpasyApi darzanAt , yathA madyAGgebhyo madazaktiH / evaM ca vapUrUpapariNatAni
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhamaHprakAzaH / 123 mahadbhUtAnyeva svasvarUpajaDasvabhAvavyatiriktaM caitanyamudbodhayanti, taca kAyAkAravivartepvavatiSThate, tadabhAve punarbhUteSveva lIyate, iti na kazcidbhatodbhutacaitanyavyatiriktazcaitanyahetutayA parikalpyamAnaH paralokayAryA jIvo'sti, dRSTahAnyadRSTaparikalpanAprasaGgAt / evaM ca sati paraloko'pi pratyukta evAvagantavyaH / paralokayAyino'bhAve paralokasyAnupapannatvAt , sati hi dharmiNi dharmAzcintyamAnAH samIcInatAmupacinvanti / kicca-paralokayAyijIvasukhaduHkhanibandhanau dharmAdharmAvapyAkAzakuzezayavikAzanI kAzau / tathA tatphalabhogabhUmipratimasvarganarakAdikalpanamapyalIkasaGkalpavirUsitam / vinA hi dharmAdhamau kutastatphalabhogabhUmisambhavaH / yaccavamapyaikAntika puNyapApakSayotthamokSapakSapAtitA sA vigalitadRzazcitrazAlopavarNana miva karaya nAma na hAsyAvaheti yatkiJcidetat / anna pratIvidhIyate-yo'yamatipramANapravINena bhavatA AtmanirAsAya pratyakSapramANa gocarAtikrAntatvAditi heturupanyastaH, sa eva tAvada siddhaH, jIvasya svasaMvedanapratyakSaviSayatvAt , tathAhimukhyahaM duHsyaha mityAdisvasambaddhasvasaMvedanapratyakSeNAvagamyate jIvaH / sarvakAlaM nidhitvena ca nAyaM pratyayo bhrAntaH / "caitanyAnvitadehalakSaNa puruSagocaratve'pi gauro'haM sthUlo'hamityAdipratyayaH saGgacchate, ataH kRtaM kAyAtiriktAtmakalpanAklezeneti cet ? " na, bhUtAnAM svasaMvedanagocaratve bahirmukhaiva svasaMvittirbhavet , yathA paTo'yamiti bahirmukhaH pratyayaH, tathA sukhyahamityAdirapi; yadi zarIragocaro bhavet , tato'yaM sukhItyevaM bahirmukhaH syAt , antarmukhaMzcAyamanubhUyate!
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 [ zrIvItarAgastotre J " " nahi ko'pyahaM sukhItyAdipratyayaM dehe vidhatte, kintu dehAtirikte kasmiMzcit ityataH pratIyate - sukhyahamityAdyantarmukhapratyayo jIvagocara eva, na bhUtagocaraH; bahirmukhatvenAnavabhAsAt / yaccoktamvapUrUpa pariNatAni mahadbhUtAnyeva caitanyamudbodhayantItyAdi / tadapyavikalavikalatAvilasitam / yataH - yadi " hi mahadbhUtebhya eva caitanyamunmIlatItyAdyasaGgatisaGgatamapi svecchAcalanAdyanyathAnupapattipratihatena bhavatA kalpanIyam", tadA - " caitanyameva janmAntarAdutpattisthAnamAgataM caturbhUtabhramAdhAyi dehamutpAdayet bhUyo bhavAntaragAmukaM sattattyajet tena cAdhiSThitaM svecchAvihArAdikriyAM kuryAt, tadvinirmuktaM bhUyo dAruvadAsIta, ityAtmajanyameva vapuH, na punarAtmA bhUtasamudayasaMyogajanyadehajanya " ityakAlpanikamevAdarItumudArataraM vibhAvayAmaH / sacetanasyAtmanaH karmAvaSTabdhatayA'nyA'nyabhavabhramAnyAnyadeha sampAdanayorghaTanAghaTitatvAt / athetthamabhidadhIthA:janmAntarAdutpattipradezamAgacchannAtmA na pratyakSeNa lakSyate / nanvevaM 'vapUrUpadhAraNadvAreNa bhUtAnyapi caitanyamunmIlayanti na sAkSAllakSyante ' iti bhavatpakSe'pi pakSapAtaM vinA sAmAnyam / bhUteSu vapUrUpapariNa teSveva caitanyamupalabhAmahe nAnyadetyanyathAnupapattyA bhUtajanyameva caitanyaM kalpayAmaH iti cet ; tarhi kathaM mRtAvasthAyAM bhUteSu tadavastheSveva caitanyaM nopalabhyate / vapurUpavivartazca kAdAcitkatvAnyathAnupapattyA'vazyaM kAraNAntarApekSItyatastatsampAdanasamarthaM janmAntarAyAtAtmalakSaNaM caitanyameva manmahe / anyacca - AtmA tAvatpUrvazubhAzubhacaitanyayogAddehasampAdanAyottiSThate, iti sauSThavapraSThameva /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH ] 125 mahadbhUtAni punaH kiM rUpANi caitanyaM kartumArabheran / caitanyavanti tadvinAkRtAni vA ? yadi prathamaH pakSastadA vikalpadvayamudayate, tebhyastaccaitanyaM vyatiriktamavyatiriktaM vA vyatiriktaM cet ; tato na zarIreSviva mahadbhUteSvapyavasthitam bhUtavisadRzameva svahetubhava - sthApayati, iti svavacasaivAtmAnamanumanyamAnaH kimiti kuvikalpakalpanena svaM klezayasi / athAvyatiriktam, evaM sati sarvamahadbhUtAnyekatAM dhArayanti, ekacaitanyAbhinnatvAnnijasvarUpavat / atha pRthaksvasvacaitanyAbhinnAnAM teSAM nAyaM preraNAvakAza iti manyethAH, tadapi na / yatastajjanyanarazarIre'pi bhUtotpAdyazcaitanyacatuSTayaprasaGgaH / atha catvAryapyekIbhUya bahavastantava iva paTaM mahattaracaitanyamutpAdayeyuriti brUSe, tadA taccaitanyaM kiM bhUtasaMyoga uta tajjanyamanyadeva kiJciditi vAcyam / bhUtasaMyogazcet ?, tadayuktam, caitanyAnAmanyonyasaMyogAsiddheH, anyathA pracurataracaitanyAnyekIbhUya mahattamaM caitanyaM janayeyuH / na caitad dRSTamiSTaM vA / atha bhUtotpAdyamanyadeva kiJcidityetasminnapi kiM teSAmanvayo'sti na vA ? asti cet ; tadA pUrvavat bhUtajanyacaitanyacatuSTayatApattiH, atha nAsti, tadapyasaGgatam ; niranvayotpatteryuktiriktatvAt / tasmAnna sacaitanyAni caitanyamutpAdayeyurbhUtAni / na ca tadvinAkRtAni teSAmatyantavisadRzatvena caitanyotpattiviruddhatvAt, anyathA sikatAbhyo'pi tailamutpadyeta / anyacca -bhUtanicayamAtrajanyaM caitanyaM tatpariNativizeSajanyaM vA syAd , na tAvatprathamaH pakSaH kSodakSamaH, avanijIvanapavanadahana yojane'pi caitanyAnupalambhAt / dvaitIyikapakSe punaH kaH pariNAmavizeSa iti pRcchAmaH /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 [ zrIvItarAgasnotre vapUrUpapariNati cet ?, tataH sA sarvakAlaM kasmAnna syAt ?, kimapi kAraNAntaramAzrityotpadyata iti cet ?; tadA tatkAraNAntaraM janmAntarAgatAtmacaitanyamiti vitarkayAmaH, tasyaiva vapUrUpapariNatijanyacaitanyAnurUpopAdAnakAraNatvAt , tadabhAve vapUrUpapariNatau satyAmapi mRtadazAyAM bhUtasadbhAvena calanAdikriyA'nupalambhAt / tanna vapUrUpapariNatijanya caitanyam , kintu saiva tajjanyeti kSodakSamaM lakSayAmaH / atha na pratyakSAdanyat pramANam / na ca tenAgamanagamanAdikaM bhavAntarAcaitanyasyopalabhAmahe, tena tallakSyANyeva bhUtAni taddhetutayA nirdizAma iti; tadapyasat / yataH kevalapratyakSAzrayeNa dezakAlasvabhAvaviprakRSTAnAM merubhavatpitAmahaparamANvAdInApyabhAvaprasaGgaH, tena ca bhavadAdInAmapyanutpattiH ityato balAtkAreNaivAnumAnAdIni pramANAni pratipattavyAni / santi cAnumAnAnyanekazaH, tathAhi-asti kazcidehe tadatiriktazcatanaH; sukhyahaM duHkhyahamityAdyanubhavasyAnyathAnupapatteH / yadi ca sa na syAt , tadA sukhAdyanubhavo'pi na bhavet , yathA mRtazarIre / tathA hitAhitaprAptiparihAraceSTA prayatnapUrvikA viziSTa. kriyAtvAt sthakriyAvat / yazcAsya prayatnasya kartA so'yamasmatsammatazcetanaH / na ca niruktiyuktipratihatena bhavatA iha bhava eva dehA. tiriktaH kazcidasti na tvamuSminniti vipratipattavyam , janmAntarAgAmukasyaivAsya prmaannprtisstthittvaat| tadyathA-tadaharjAtabAlakasyAdyastanyAbhilASaH pUrvAbhilASapUrvakaH, abhilASatvAt dvitIyadivasAdistanyAbhilASavat / tadidamanumAnamAdyastanyAbhilASasyAbhilASAntarapUrvakatvamanumApayadarthApattyA paralokAgAmijIvamAkSipati, tajanmanya
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH ] 127 bhilASAntarAbhAvAt / kiJca-yaduktam-etAvatA dharmAdharmAvapi nabhombhojanibhau mantavyAviti, tadapyapAkRtam / tadabhAve sukhaduHkhayonirhetukatvAt anutpAda eva syAt / anutpAda eva syAt / sa ca pratyakSaviruddhaH / tathAhi-manujatve samAne'pi dRzyante kecana svAmitvamanubhavanto'pare punastatpreSyabhAvabhAbibhrANAH, eke ca lakSamambharayo'nye tu svodaradarIpUraNe'pyanipuNAH, eke devA iva nirantarasarasavilAsasukhazAlinaH, itare nArakA ivonnidraduHkhavidrANacittavRttayaH, ityato'nubhUyamAnasukhaduHkhanibandhanau dharmAdharmo sviikrtvyau| tadaGgIkaraNe ca viziSTayostatphalayo gabhUmI svarganarakAvapi pratipattavyau, anyathA'rdvajaratIyanyAyaprasaGgaH syAt / evaM ca puNyapApakarmakSayotthamokSapakSoktadUSaNamapyananuguNaM gaNanIyam / na ca vAcyam , "yaduta ' bandhaH karmajIvasaMyogalakSaNaH' sa AdimAna Adirahito vA ?, tatra yadi prathamo vikalpaH, tato vikalpatrayaprasaGgaH, kiM pUrvamAtmanaH prasUtiH pazcAt karmaNaH, yadi vA pUrva karmaNaH pazcAdAtmanaH, Ahosvit yugapadubhayasyeti; kiJcAtaH ?, sarvatrApi doSaH / tathAhi-na tAvadAtmanaH pUrvaM prasUtiH, nirhetukatvAt vyomakusumavat , nApi karmaNaH prAk prasUtiH, karturabhAvAt , na cAkRtaM karma bhavati, yugapatprasUtirapyayuktA kAraNAbhAvAt / na cAnAdimatyAtmani bandho ghaTAmaTATyate bandhakAraNAbhAvAt gaganasyeva, itthaM caitadaGgIkartavyamanyathA muktasyApi bandhaprasaGgo vizeSAbhAvAt , tathA ca sati nityamuktatvAt mokSAnuSThAnavaiyarthyamiti / atha dvitIyaH pakSamtarhi nAtmakarmaviyogo bhavedanAditvAdAtmAkAzasaMyogavaditi mokSAnupapatti
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 [ zrIvItara gastotre riti" / yato jIvo'nAdinidhanaH sattve satyahetukatvAt , karmApi pravAhato'nAdimat , tato jIvakarmaNoranAdimAneva saMyogodharmAstikAyAkAzasaMyogavaditi prathamapakSoktadUSaNAnavakAzaH / yo'pi dvitIyapakSo'bhihito'nAditvAt saMyogasya viyogAbhAva iti, so'pya. samIcInaH, tathA'darzanAt , yathA ca kAJcanopalayoH saMyogo'nAdisantatigato'pi kSAramRtpuTapAkAdidravyasaMyogopAyato vidhaTamAno dRSTastathA jIvakarmaNorapi jJAnadarzanacAritropAyato viyoga iti na kazciddoSaH / atha yadyanAdi sarva karma tatastasya jIvakRtatvAnupapattirjIvakRtatve'nAditvavirodhAt , tadasamyak , vastupratyanavabodhAt ; tathAhi-jIvena tathA tathA mithyAdarzanAdisavyapekSeNa tadA tadupAdIyate karma yathA tena jIvena kRtamityucyate / tacca tathApravAhApekSayA cintyamAnamAdivikalamityanAdi / nidarzanaM cAtra kAlaH, yathAhi yAvAn atItakAlamtenAzeSeNa vartamAnatvamanubhUtam , atha cAsau pravAhato'nAdiH, evaM karmApIti / yadapyuktam-muktasyApi bandhaprasaGgo vizeSAbhAvAditi, tadapayuktam , vizeSAbhAvAsiddheH / tathAhi-saMsArI jIvaH kaSAdiyuktastadyuktazca karmaNo yogyAn pudgalAnAdatta iti tasya karmabandhopapattiH / muktastukaSAyAdipariNAmavikalaH, zukladhyAnAmAhAtmyatasteSAM samUlamunmUlitvAt , tataH muktyavasthAyAM karmabandhAprasaGgaH / na ca vAcyamevaM sati tAhe nirantaramuktigamanato bhavyAnAmucchedaprasaGgo'nantAnanta. saGkhyopetatvAt / iha yadyadanantasaGkhyopetaM tattatpratisamayamekadvi . sarve, iti pratyantare / 2 tathA, iti pratyantare /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 aSTamaH prakAza: ] trayAdisaGkhyayA'pagacchadapi na kadAcana nirlepIbhavati, yathA anAgatakAlaH, tathA cAnantAnantasaGkhyopetA bhavyAH, itynucchedH| evaM ca satpramANapratiSThiteSvAtmatattvatadAzritazreyo'zreyo'nekAntamatasvargApavargAdiSu kuprahagrahilatayaivApratipadyamAnaM cArvAkamavajJopahatameva kurvANaH stutikRdAhavimatissammatirvApi, cArvAkasya na mRgyate / paralokAtmamokSeSu, yasya muhyati zemuSI // 11 // cArvAka-nAstikanI vimati che ke sammati cha, te jovAnI koI jarUra nathI, kAraNa ke jenI (cArvAkanI)buddhi paraloka-AtmA-mokSane viSe muMjhAya che; tenI viruddhatA ke sammatinI jarura ja nathI. (11) ___ ava0--vima0 / he vItarAga! cArvAkasya-nAstikasya, vimativiruddhagnatipattiH, sammatiH-samyakapratipattiA, na mRgyate-na vicAryate, kutaH 1,-yasya cArvAkasya zemuSI-buddhiH, paralokAtmamokSeSu paraloke jIve mokSe ca, muhyati mUDhA syAt yo bAlagopAlaprasiddha jIvAdyapi na jAnAti tasya kA vimatiH sammatirvetyarthaH // 11 // vi0-tasya sarvApalApalolupasya cArvAkasya vipratipattirvA na vilokyate / yasya parabhavabhavamRdapunarbhaveSu sarvamatasanmateSvapi mati al
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 [ zrIvItarAgastotre muhyati / mImAMsAmAMsalamatirmImAMsako'pi sarvajJApalApaM pralapan saMzayajJAnamekamanekAkAraM pratijAnAno nAnekAntaM pratikSipati / nAstikastu mahApApI, tatkathayApyalaM kalAkauzalazAlinAm / nanu tAthAgatAdInAmupapattyA sAmmatyaM cArvAkasya tu varAkasyopekSAmupakSiptavAn , tadatra mImAMsAmAMsalamatermImAMsakasya kimiti kAmapi carcA nAkarodAcAryaH, ucyate-samastamatavikSepeNa svayameva prakArAntareNAnekAntamataM pratiSThamAnaM taM prati pratipattyupapattiH piSTameva pinaSTIti nAsti paryanuyogAvasaraH / tataH siddhaM sarvamatasammatamanekAntam / yata eva cAnekAntAtmakaM vastUpapattikSama tata. statsattvamapyanekAntAtmakameveti utpAdayan (upapAdayan) adhunA sarvamataprapannAnekAntayuktyA vastunaH paramArthasattvamAhatenotpAdavyayasthemasambhinnaM gorasAdivat / tvadupajJaM kRtadhiyaH, prapannA vastutastu sat // 12 // te kAraNathI buddhimAna puruSo sat padArtha mAtrane ApanA kahyA mujaba gorasanI jema utpAda, vyaya ane dhrauvyathI sammizra-maLelA mAne che. (12) vizeSArthaH" utpAda vyaya-dhrauvyayuktaM sat" / tattvArthAdhigamasUtram /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH ] vizvanA padArtha mAtra anekAntanI apekSAe utpAda, vyaya ane dhrauvyathI yukta che. AthI dUdha dUdharUpe vyaya thaI, dahIM rUpe utpAda thAya le, ane gorasarUpe dhaumya rahe che; te vAtane adhyAtmopaniSadmAM upAdhyAyajI zrIyazovijayajI mahArAja jaNAve che ke " utpannaM dadhibhAvena naSTaM dugdhatayA payaH / gorasatvAt sthiraM jAnan syAdvAdavijjano'pi kaH ? " // 1 // 131 dudha khAvAnA niyamavAlo dahIM khAto nathI, dahIM khAvAnA niyamavALo dudha khAto nathI; ane gorasa khAvAnA vratavALo banne ( dahIM - dudha ) khAto nathI ema nahiM arthAt banne khAya che. AdhI dUdharUpe naSTa thae, ane dahIMrUpe utpanna thaluM gorasaja gaNAya; mATeja jene gorasanA AhArano tyAga hoya te jema dUdhano AhAra na kare tema dahIMno paNa AhAra na ja kare / te mATe zAstravArtAsamuccayamAM bhagavAn zrIharibhadrasUri jaNAve che ke " payovrato na dadhyatti na payo'nti dadhivrataH / agorasavato nobhe tasmAdvastu trayAtmakam // ""
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre AthI e siddha yuM ke koI paNa padArtha sarvathA nAza paNa pAmato nathI, tema sarvathA navIna paNa banato nathI, paNa te padArtha pariNAmAntarane pAme che; jema - suvarNa vigerenA AbhUSaNavat / AdhI dareka buddhimAna padArtha mAtrane utpAda, vyaya, dhauvya yukta mAne che, te mATe kAzInA marhama mahAmahopAdhyAya rAma mizra zAstrIjI vi. anekAnta mATe potAno ucca-abhiprAya darzAve che. 132 athopasaMhAraM kurvanta AhuH a0 - teno0 / he vItarAga ! tena kAraNena ye kecana kRtadhiyo jJAtArastvadupajJaM tvayaiva prathamamupadiSTaM vastu sat paramArtharUpam, prapannAH - kakSIkRtavantaH, vastu kiM viziSTam 1, utpA0 utpattikSayasthiratAmizram, kiMvat 1, gorasAdivat / yathA gorasaM dugdhatayA vinazyadadhitayotpadyamAnaM gorasatayA tiSThatyeva / / 12 / / " vi0-he bhagavan ! tena kAraNena kRtadhiyaH kRtinastvatprarUpitameva vastu vastuvRttyA sat pAramArthikamiti yAvat prapannA aGgIkRtavantaH; kathambhUtaM vastvityAha- utpAdavyayasthemasambhinnaM utpAdavinAza sthitisambhavakhabhAvam / ko bhAvaH ?, utpAdAdayaH samuditAH sattvaM gamayanti, sata eva tadbhAvAt / nahi sarvathA'pyasatasturaGgazRGgAdeH kenacidapyAkAreNAnupAkhyAyamAnasyotpAdAdayo
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamaH prakAzaH ] 133 bhavitumarhanti, tasmAdutpAdAdimattvaM sattvam / yaduvAca vAcakamukhyaH-"utpAdavyayadhrauvyayuktaM (vastu) sat" / pAramarSamapi-'uppanei vA vigamei vA dhuvei vA' iti / tatra dravyaparyAyAtmakamitibhaNanena dravyaikAntaparyAyaikAntavAdiparikalpitaviSayavyudAsaH / AtmagrahaNena cAtyantavyatiriktadravyaparyAyavAdikaNAdayogAbhyupagatavastunirAsaH / yataH zrIsiddhasenaH-"dohiM vi naehiM nIyaM / satthamulU. eNa taha vi micchattaM / jaM savisayappahANattaNeNa annunnaniravikkhA // 1 // " iti / athetthamAcakSIthAH na dravyaparyAyAtmakaM paramArthasat , ekAntanityAnityavastuvadanarthakriyAkAritvAt , tena ca kim , yataH-arthakriyArthI sarvo'pi vipazcit , etaccArthakriyAkAritvaM nityAnityAtmake'pi na ghaTAsaMTaGkamArohati, yataH- "pratyekaM yo bhavedoSo dvobhAve kathaM na saH" tasmAdutpAdavyayasthemamahimA'narthakriyAkAritvena na vastuni vAstavI" iti cet ?, na; pUrvottarAkAraparihAsvIkArasthitilakSaNapariNAmenAsya nityAnityAtmakasya vstuno'rthkriyopptteH| yatto'smanmate na kUTasthanityasvarUpadravyarUpaM vastu nApyekAntAnityaparyAyarUpaM nobhayarUpaM vastu, yena pakSadvayabhAvidoSAvakAzazaGkA, kintu sthityutpAdavyayAtmakaM zabalaM jAtyantarameva vastu, tena tattatsahakArisannidhAne krameNa yugapadvA tAM tAmarthakriyAM kurvatsahakArikRtAmupakAraparamparAmupajIvacca jainamatAnusAribhiranuzriyate / tataH siddhamutpattivyayadhrauvyayuktamarthakriyAkAri vastu / nanu kathaM vastunyekasAmayikamanyonyaviruddhaM parikalpayituM nyAyyamityAzaGkAyAM vadanti surayaH-gorasAdivaditi / yathA gorase
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 / zrIvItarAgastotre sthAyini pUrvadugdhapariNAmavinAzottaradadhibhAvotpAdau sambhavantau pratyakSAdipramANabalenopalabdhau, tau ca kathamapahnotuM pAryete / yaduktam"payovrato na dadhyatti, na payo'tti ddhivrtH| agorasavato nobhe, tasmAdvastu trayAtmakam" / / 1 / / "tathA ! ghaTamaulisuvarNArthI, nAzotpattisthitiSvalam , zokapramodamAdhyasthya, jano yAti sahetukam // 2 // " yathA ca ekasyA aGguleH sthAyinyAH pUrvasthitisaralabhAvAbhAvo vakratAsambhavazca, evaM tribhuvanabhavanodaravivaravartipadArthasArthe utpAdavyayadhrauvyabhAvaM pazyantu zemuSImukhyAH / tataH siddhaM trayAtmakaM vastutattvam / tathA ca prayogaH vivAdAspadaM vastu, nityAnityasattvAsattvasAmAnyavizeSAbhilApyAnabhilApyAdyAtmakam , tathaivAskhalatpratyayena pratIyamAnatvAt / yad yathaivAskhalatpratyayena pratIyamAnaM tattathaiva dRSTam , yathA ghaTo ghaTarUpatayA pratIyamAno ghaTa eva, na paTaH, tathaiva cAskhalatpratyayena pratIyamAnaM vastu, tasmAnnityAnityAdyAtmakam / na cAtra svarUpAsiddho hetuH, tathaivAskhalatpratyayena pratiyamAnatvasya sarvatra vastuni tiSThamAnatvAt , nahi svarUpapararUpAbhyAM bhAvAbhAvAtmakatvena dravyaparyAyarUpAdibhirnityAnityAdyAtmakatvaizca sarvasminpadArthe pratibhAsaH kasyacidasiddhaH / tata eva na sandigdhAsiddho'pi, na khalvabAdharUpatayA pratIyamAnasya vastunaH sandigdhatvaM nAma / nApi viruddhaH, viruddhArthasaMsAdhakatvAbhAvAt , na hyekAnte'pi tathaivAskhalatpratyayapratIyamAnatvamAste, yena viruddhaH syAt / nApi pakSasya pratyakSAdi 1 'yad' ityata Arabhya 'pratIyamAnatvasya' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti / -
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaH prakAza: ] 135 bAdhA, yena hetorakiJcitkaratvaM syAt , nApi dRSTAntasya sAdhyavikalatA vA, na khalu ghaTe nityAnityAdyAtmakatvaM tathaivAskhalatpratyayapratIyamAnatvaM vA'siddham / tasmAdanavA prayogayogamupazrutya kimityanekAnto nAnumanyate / iti zrIvItarAgastotre ekAntanirAsastavasyASTamaprakAzasya pdyojnaa| iti aSTamaprakAzasyAvaNiH / evamekAntamatatimiranirasanapravaNAnekAntAmRtAJjanavizadadRzaH samastAstikadarzanino vidhAya stutikRt prastutAmeva vItarAgastuti kalikAlopabRMhaNadvAreNa prastAvayannAhayatrA'lpenA'pi kAlena, tvadbhakteH phalamApyate / kalikAlaH sa eko'stu, kRtaM kRtyugaadibhiH||1|| jyAM alpakAlamAM paNa ApanI bhaktinuM phala prApta karAya che, te eka kalikAlaja spRhaNIya ho, kRtayugAdi anya yugovaDe saryu. (1) itthaM pratipakSakSepamAkhyAya vItarAgasya dharmacakravartinaH kAlasauSThavajJApanapUrvamekacchatratAM prakaTayanti___ ava0-yatra / he vItarAga! yatrAlpenApi kAlena tva.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre dbhakteH phalamApyate-AsAdyate / yataH uktaM-'kRte varSasahasreNa, tretAyAM hAyanena ca / dvApare yacca mAsena, ahorAtreNa tatkalo / 11 / " ityataH sa ekaH kalikAlo'stu, kRtayugAdibhiH kRtaM-sRtam / / 1 // vi0-he kalikAladarpadalana ! svAmin ! asmin jagati sa evaikaH kalirduHSamAkhyaH kAlaH-samayo'stu, kRtayugAdibhiH suSamAdibhistu kRtaM-paryAptam / kimityAha-yatretyAdi / yatra yasmin kalau tvadbhakteH-samyagjJAnadarzanacAritrAsevanarUpAyAH phalamanantaritaM svargAdi paramparitamapavargo'vApyate / nanu kRtayugAdiSvapi samAnametadityAha-alpenApi kAlena-svalpenApi samayena / kimuktaM bhavati-kila suSamAdau tvadbhakteryAvanmAtraM phalaM pUrvakoTipramitenAyuSA prApyate duHSamAyAM tatkAlapramitaM tvadbhakteH phalaM varSazatapramANenApyAyuSA labhyata iti kRtayugAdibhyaH kathaM kalirna spRhaNIya iti| tathAsuSamAto duHSamAyAM, kRpA phalavatI tava / merutomarubhUmau hi, zlAghyA kalpataroH sthitiH||2|| suSamAkAla karatAM duHSamA kalikAlamA ApanI kRpA adhika phalavatI che, meruparvata karatAM marubhUmimAM kalpatarunI sthiti vadhAre prazaMsApAtra che.(2) av0-suss0| he vItarAga ! suSamAtA-kRtayugAditaH,
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaH prakAzaH ] 137 duHSamAyAM kalau, tava kRpA prasattiH phalavatI-phaladAyinI / dRSTAntamAhuH-hi yasmAtkAraNAnmeruto marubhUmau-vRkSamAtrarahite deze, kalpataroH sthitiravasthAnam , zlAghyA-zobhanatarA // 2 // vi0-he prakSINAzeSaduHkha ! bhagavan ! suSamAtaH suSamArakAt duHSamAyAM duHSamArake tava sambandhinI kRpA sarvasattvasAdhAraNI karuNA phalavatI savizeSaphalA bhavati / atrArthAntaramAha-kalpataro:-kalpapAdapasya sthitiravasthAnaM merutaH surabhUdharAt marubhUmaujAGgalAvanitale zlAghyA-prazasyA / idamuktaM bhavati-bhUribhUdhare hi sarvatrApi sulabhasurabhUruhi naH kalpaviTapino'vasthAnaM na tathA vismayaM janayati yathA karIrakaravIrAdibhirapi virahite marusthale / evaM suSamAdau pade pade sulabheSu viziSTajJAnabhAnuSu puruSeSu bhagavatkRpA dharmatIrthapravarttanAdirUpA na tathopayoginI yathA sarvAtizayazUnye duHSamAsamaya iti / kiJcazrAddhaHzrotA sudhIrvaktA, yujyeyAtAM yadIza! tat! tvacchAsanasya sAmrAjyamekacchatraM kalAvapi // 3 // he iza ! zraddhAvAn zrotA ane buddhimAn vaktA, e beno yoga thAya to A kalikAlamAM paNa ApanA zAsananuM sAmrAjya ekachatrapaNe varte che. (3) ava0-zrAddhaH / he Iza !, zrotA-tvadvacanAkarNayitA, zrAddhaH-paramazraddhAvAn , vaktA-prarUpakaH, sudhIstvadAgamarahasya
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 [ zrIvItarAgastotre jJaH, yAbhAvetau yujyeyAtAM milatastattarhi tvacchAsanasya kalAvapyatizayarahite'pi kAle sAmrAjyamekacchatramekAtapatraM sArvatrikamityarthaH / zrotrA kumArapAlenAtmanA ca prarUpakatve. nA'nubhavasiddhaM kavervacanamidam // 3 // vi0-he jagadIza ! tvacchAsanasya tavAprameyaprabhAvasya pravacanasya kalau-duHSamAyAmapi sAmrAjya-cakravartitvaM jAyeta / kiM viziSTaM !, ekacchatramekAtapatram / yadi kiM ?, yadi yujyeyAtAM yuktau bhavetAm , ko zrotA vaktA ca ?, kiM viziSTaMH zrotA?; zrAddhaH-nirupAdhivizuddhazraddhAbandhurAntaHkaraNaH / vaktA tu sudhIH zobhanA samastazAstrArtharahasyanisyandAvagAhavizadA dhIstattvAnugAminI matiryasya sa tathA / durlabhazca prAyeNaivaMvidhayoH zrotRvakoryogaH / yadi ca daivAtsaMyujyeyAtAM tadA niyatamarhacchAsanasya sAmrAjyamekacchatraM racayetAm / idaM ca stutikarturanubhavasubhagaM vacaH, tathAhi-niravadhinaya vikramavazaMvadIkRtasakalakSmApAlacakravAlaH zrIkumArapAladevaH zrAddhaH zrotA, yugAntarvatisakalavAGmayapArAvArapArINamatiH zrIhemacandrasUriH sudhIrvaktA, tathAvidhavidhiyogAcAnayoH samajani saMyogaH, kRtaM ca kalAvapi zrIjinazAsanasAmrAjyamAbhyAmiti sthAne khAnubhavasubhagamidamudIritamiti / kiJcayugAntare'pi cennAtha!, bhavantyucchRGkhalAH khlaaH| vRthaiva tarhi kRpyAmaH, kalaye vAmakelaye // 4 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaH prakAzaH __139 he nAtha ! anya kRtayugAdine viSe paNa gozALA jevA ucchaMkhala puruSo hoya che to pachI vAmake li-ayogya krIDAvALA A kalikAlanA upara ame phogaTaja kopa karIe chIe. (4) evamekacchatrarAjyamadhitiSThanprabhuH pizunAparAdhadarzanAnmA kupyatvityAhuH ava0-yugA0 / he nAtha ! yugAntare'pi kRtayugAdAvapi khalA durjanAH, ucchRGkhalA uddhatAzcedyadi bhavanti, tarhi vAmakelaye sajjanAnucitacaritAya, kalaye-kaliyugAya, vayaM vRthava nirarthaka kupyAmaH / yato na kadAcidanIdRzaM jagaditi // 4 // vi0-he praNayapraNamadamaranAtha ! vayamiyanti dinAni kaliyugena samaM kalikAmA iva sAsUyamavasthitAH / kutaH ?, kilaitadbalalabdhasAmathryaiH kutIrthibhistIrthanAthAdivirahAdanAthA iva vayaM kada *mahe / sAmprataM tvAntarahazA vimRzatAmasmAkamidamavasthitaM hRdi, yaduta-yugAntare sAkSAdarhadvihArAdivikSiptavipakSe suSamAdAvapi ce. yadi maGkhalisutAdayaH khalA ucchRGkhalA unmaryAdAH saJjajJire, tadvayamasmai vAmakelaye prakRtipratikUlavilasitAya kalaye-duHSamAsamayAya vRthaiva nirarthakameva kupyAmaH / sarvathA na kazcit kaleraparAdhaH, kevalaM paraguNAsahiSNUnAM prakRtireveyaM khabhAvaduHzIlAnAM khalAnAmiti / aparaM ca---
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 [ zrIvItarAgastotre kalyANasiddhayai sAdhIyAn , kalireva kssoplH| vinA'gniM gandhamahimA, kAkatuNDasya naidhte||5|| kalyANanI siddhi mATe A kalikAlarUpI kasoTIno patthara eja zreSTha che. agni vinA kAkatuMDa-agaru-dhUpanA gandhano mahimA vadhato nathI. (5) atha zlokacatuSTayena kalidoSamapanayati ava0-kalyA0 he vItarAga ! kalyANasiddhyai zubhasamprApya, kaliga sAdhIyAn-sAdhutaraH, kapopala:- karapaTTA, kalyANaM zreyaH kanakamapi,bhavyAnAmiti gamyam / yathA kAkatuNDasyAguroragniM vinA gandhamahimA naidhate-na vaddhate / / 5 / / vi0-he atulyakalyANanilaya ! bhagavannadaMyugInabhavyAjinAM kalyANa siddhayai zubhasambhArasamRddhyai kalirduHSamaiva sAdhIyAn-pradhAnatamaH, kaSopala:-kaSapASANaH / kimuktaM bhavati-kila sakalazubhasAmagrIsaMvargiteSu suSamAdiyugeSu bhavyAnAM sukaraiva sukRtasaMsiddhiH, yeSAM tu sAmagrIvirahe'pi kalyANakRtsaMsiddhinimittamupakramasteSAM sattvakAJcanaparIkSAyAM kalireva kaSopalaH / atha ca kalyANasya-suvarNasyApi siddhiH parIkSA kaSapASANAdhInaiva / atraivArthAntaramAha-vi. netyAdi / kAkatuNDasya-kRSNAgurorgandhamahimA parimalaprabhAvo'gnivaizvAnaraM vinA naidhate-na vRddhimupayAti, ato yathA kRSNAguruparimalamagniredha(ya)te tathA sattvavatAM sattvaprakarSa kalirutkarSayatIti bhAvaH /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaH prakAzaH ] anyaccanizi dIpo'mbudhau dvIpaM, marauzAkhI hime shikhii| kalau durApaHprApto'yaM, tvtpaadaabjrjHknnH||6|| rAtrine viSe dIpaka, sAgarane viSe dvIpa, mAravADane viSe vRkSa; ane ziyALAmAM vahinI jema kalikAlamAM duHkhe karIne A rahArA caraNakamaLanA rajakaNa prApta karyAM. (6) ava0-nizi0he vItarAga! ayaM tvatpAdAbja-tvacaraNareNukaNaH, kalau durApo durlabhaH prAptaH, yathA rAtrau pradIpaH, samudre dvIpam , marubhUmau vRkSaH; zItakAle zikhI-agniH // 6 // vi0-he vizvaikavatsala ! kalau-kaliyuge'yaM tvatpAdAbjarajaHkaNastvaccaraNasarojanizchadmasevAlavaH kathaGkathamapi mayA prAptaH / yato durApaH agaNyapuNyapracayamantareNa durlabhaH / amumevArthaM dRSTAntacatuSTayena spaSTayati-nizItyAdi / yathA-kenacitkAryArthinA nizitamasvinyAM pradIpaH prApyate, yathA ca kasyacidagAdhajaladhimadhyapa. titasya dvIpaH saGghaTate, yathA kenacinmarupAnthena kharatarakharAMzukarAlAMzujAlajvalitagAtreNa zAkhAzatasphItaH zAkhI labhyate, yathA ca hime mahati himAnIsampAte kenacicchikhI jvalanaH prApyate, tathA mayA kalau tvatpAdAbjarajaHkaNaH prApta iti / sasucitA seyaM dRSTAntacatuSTayI svAminaH, tathAhi-mithyAtvanizyajJAnAndhatamasi mohitamanasAM kevalAlokapradIpo bhagavAn , bhavAbdhau ca nimajjatAmAdhA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 [ zrIvItarAgastotre sanAdvIpaH, AntarArAtitapanopataptAnAM ca vizrAmazAkhI, nibiDatamamohajaDimaglapitAnAM ca zikhI ceti samaJjasam / tathA svakAryatAtparyeNa hi prAyaH paryavasyata eva sadasadvicArastata eva stutikRnnirupakAriyugAntaraparihAreNopakAriNaM kalimupacchandayannAhayugAntareSu bhrAnto'smi tvadarzanavinAkRtaH / namo'stu kalaye yatra tvadarzanamajAyata // 7 // thArA darzana rahita kRtayugAdimAM huM bhamelo chu, jethI karIne jemA hAraM darzana dhayelaM che evA A kalikAlane namaskAra thAo. (7) av0-yugaa0| he vItarAga ! asmyahaM tvadarzana vinAkRtastvacchAsanarahitaH kRtayugAdiSu bhrAntaH saMsArAraNye, tena kalaye namo'stu, yatra tvadarzanamajAyata tvaM dRSTa ityarthaH // 7 // vi0-he vizvajanIna ! kRtadhiyastattadguNopabRMhaNena suSamAdiyugAnAM gauravamAropayantu, mama tu kalivyatirikteSu yugAntareSu udAsInameva manaH / kimityA-yatasteSvahamanantamanehasaM bhrAntaH paryaTito'smi / kimbhUtaH ?, tvadarzanavinAkRtaH tava sambandhi-darzanaM tvaduktatattvarucirUpaM tvadarzanaM tena vinAkRto vaJcitaH / ataH kRtayugAdibhiH paravibhUtiparispandairiva sumanoharairapyanupayogibhiH kiM ?, yadvA AstAM tAvattava sevAphalam , kintu tvadarzanamAtramapi mama no.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaH prakAzaH ] 143 papannam / asmai tu kalaye sakaladoSakaluSAyApi namo'stu-namaskAro'stu, yatra yasmin bhavazatasahasradurlabhaM sukRtazataprApyaM mama tvadarzanamajAyata / ayamAzayaH-kila yadi yugAntareSu mama tvadarzanamabhaviSyat tadA na khalvahamiyantaM kAlaM bhavabhramaNamakariSyamidAnIM tu prApte tvadarzane datto dIrghabhavabhramaNAya mayA jalAJjaliriti / na ca kRtayugAdibhya eva kaliH kamanIyaH, kintu bhagavato'. pIti sopahAsamAhabahudoSo doSahInAtvattaH kalirazobhata / viSayukto viSaharAt phaNIndra iva ratnataH // 8 // ___ aDhAra doSa rahita evAthArAthI-ghaNA doSavALo kaLikALa zobhI rahyo che. jevI rIte viSavALo viSadhara sarpa viSane haraNa karanAra maNithI zobhe che, tevI rIte A kaLikALa zobhe che. (8) av0-bhu0| he vItarAga! aSTAdazadoSarahitAt tvatto bahudoSo'satyamAtsaryAdiyuktaH kalirazobhata iva yathA viSayukto bhujagezo viSaharAdratnAt zobhate // 8 // vi0-he jagallalAma ! tvaM tAvajjagatyapi sarvottamatvena shobhse| ayaM tu kalistvatto'pyazobhata / yadi punarguNAdhikaH syAdityAhabahudoSo nikhiladoSAspadam / tvattaH, kiMviziSTAt ?, doSahInAdoSANunApyaspRSTAt , doSotkarSeNaiva ca tasya tvattaH samutkarSaH /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 / zrIvItarAgastotre idameva dRSTAntena spaSTayati-viSetyAdi / yathA phaNIndraH-pannagapatiH zobhate / kiM viziSTo ?, viSayuktaH prabalagaralakalitaH; kasmAt !, ratnataH svamaulimaNeH; kiMviziSTAt !, viSaharAt-viSadoSanigrAhakAt / na ca phaNamaNeH phaNI kadAcidapyadhikaH, tathaiva tvattaH kaliH, kevalamasmiMstvadarzanalAbho mamAbhUditi nirguNasyApyupakAriNo'sya prazaMsA vidadhe; vyatireke tu kRtaghnatvaM syAt / etatpakSapAtahetuvicAraNAyAM ca stutikartustattvato bhagavadguNapakSapAta eveti samaJjasam / yadi bA bahudoSo'pi tvatta eva hetubhUtAt kalirazobhata, yataH kimbhUtAttvattaH ?, doSahInAt doSakAluNyavinirmuktAt / yathA phaNavAn viSayukto'pi taddoSanigrAhakAnnijamaulimaNereva zobhata iti / iti zrIvItarAgastotre navamasya kalistavasya padayojanA / iti navamaprakAzasyAvarNiH / -- ---- agatapratikUlamapyevaM bhagavadarzanadAnenAnukUlaM kalimupazlokyAdbhutastavaM stutikRt prastAvayabAhamatprasattestvatprasAdastvatprasAdAdiyaM punaH / ityanyonyAzrayaM bhindhi, prasIda bhagavanmayi // 1 // 1-'yadivA' ityata Arabhya 'zobhata iti' iti yAvat pAThaH grathamamudritapustake nAsti /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaH prakAzaH] he bhagavan ! mhArA mananI prasannatAthI thArI prasannatA, ane thArI prasannatAthI mhArA mananI prasannatA e prakAre utpanna thato A anyonyAzraya tuM bhedI nAMkha, ane mhArA upara maherabAnI kara. (1) atha sopacAravacAMsyAhuH ava0-matpra0 / he bhagavan ! matprasattamama manaHprasannatAnusAreNa tvatprasAdaH syAt / tadanusAreNa ca me manaHprasattiH / ityamunA prakAreNotpannamanyonyAzrayaM bhindhi-sphoTaya mayi-madviSaye prasIda, tucchAM matprasattimavagaNayya prAgeva prasAdaM kuru, tvayi prasanne matprasattiravazyaM bhvissytiityrthH||1|| vi0-he bhagavan ! paramaizvaryasampanna ! kila yasmAdaihikamalpamAtramapi phalamiSyate so'pi tadarthibhirAbhimukhyamAnIya prasAdyate, mayA tu tvattaH sarvottamaM paramapadama bhilaSatA tvaM savizeSa prasAdanIyaH, sa ca tvatprasAdaH prathamaM matprasattimapekSate / kila yadAhamaratadviSTena paramasamabhAvabhAvitena manasA tvadAjJAM samyagArAdhayAmi tadA tvaM prasIdasi, sA ca paramasAmyarUpA matprasattistvatprasAdAnubhAvinI tvayyeva prasanne bhavati, evaM cetaretarAzrayadoSaH, sa cAnugRhIto niraGkuzaM prasarannubhayorapyabhAvAya prabhavati / tasmAd bhuvanavatsala ! tvamenamanyonyAzrayaM bhindhi-vyapanaya / tadapanayane upAyamAhaprasIda mayIti / kimuktaM bhavati-mahecchatucchayormataGgajamazakyoriva 10 ___
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 [ zrIvItarAgastotre sudUramantaram , tatastvaM mahecchatayA nisargakAruNikatvena ca tucchAM matprasattimavagaNayya prathamameva prasAdasumukho bhava, prasanne ca tvayyavazyambhAvinI matprasattirevaM cAnyonyAzrayo'pi dUrAdapAsta iti na kiJcidacaturasram / tathAnirIkSituM rUpalakSmI sahasrAkSo'pi na kSamaH / svAmin sahasrajihvo'pi zakto vaktuMna te gunnaan||2 _he svAmin ! tArI rUpalakSmIne jovAne hajAro AMkhavALo paNa samartha nathI, ane thArA guNonuM varNana karavAne hajAro jihvAvALo paNa samartha nathI.(2) ava0-nirI0 / he svAmin ! te tava rUpalakSmI nirIkSituM sahasrAkSo'pi-sahasranayano'pi na kSamaH-na zaktaH, te guNAn vaktuM sahasrajihvo'pi na samarthaH // 2 // vi0-he svAmin ! sarvAdbhutanidhAna ! tava kimekamadbhutaM varNyatAm / tathAhi-tava rUpalakSmImanuttarasurairapi spRhaNIyAM sarvottamAmanupAdhimadhurAM zarIrazobhAmAsatAM tAvad dvinayanIduHsthAH surAsuranarAdayaH, kintu sahasrAkSaH-sahasralocanaH zakro'pi nirIkSituM yathAvatparicchettuM na kSamo na samarthaH, nirupamatvAttasyAH / zrUyate cAptoktiSu "savvasurA jai rUvaM aMguTTapamANayaM viuvvejjA / jiNapAyaMguTuM pai na sohae taM jahiMgAlo" iti [ Ava0 ni0 gA0
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaH prakAza:] 147 569] tathA tava sambandhino lokottarajJAnadarzanavairAgyazvaryapramukhAn guNAnAstAmekajihvaH, kintu sahasrajihvo dazazatarasano'pi vaktuM niHzeSatayA varNayituM parimAtuM vA na zaktaH, niravadhitvAt teSAm / paThanti ca-"yadi trilokI gaNanAparA syAt tasyAH samAptiryadi nAyuSaH syAt / pAreparAddhyaM gaNitaM yadi syAt gaNeyaniHzeSaguNo'pi sa syAt " iti / teSAM guNAnAmeva varNikAmAtramupakSipannAhasaMzayAnAtha ! harase'nuttarasvargiNAmapi / ataH paro'pikiM ko'pi guNaH stutyo'sti vstutH||3 he nAtha ! anuttara vimAnavAsiyonA saMdehone ahIM rahyA thakA Apa dUra karo cho, AthI A saMzaya dUra karavAthI bIjo evo koI paNa guNa vastutattvathI prazaMsavA yogya nathI. ( 3 ) ava0-saMza0 / he nAtha ! tvamihastha evAnuttarasvargiNAM dvAdazayojanaiH siddhezvarvAkasthitAnAmapi saMzayAn-sandehAn harase / ataH saMzayApanodAt paro'nyo'pi ko'pi guNo vastutaH-paramArthataH, stutyaH-stavanayogyaH, kimasti ?, nAstItyarthaH // 3 // vi0-he surAsuranaranAtha !, nAtha !; yadi tvamISadUnasaptarajjupramitakSetrasthitAnAmapyanuttarasvargiNAM paJcottarasurANAmiha sthita eva
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 [ zrIvItarAgastotre saMzayAn-jIvAditattvagocarAn sandehAn harase-vyapanayasi / zrUyate hi kilAnuttarasurAH samutpannasaMzayAstatrasthA eva manasA svAminaM pRcchanti, bhagavAMstu vimalakevalAlokAdavadhArya tadanugrahAya svamanasi taduttaraM dhArayati, te ca sambhinnAM lokanAlimapratibaddhanAvadhinA pazyantaH svAmino rUpimanogatamuttaraM pratipadya pramodamedurAH sampadyante / atastvAmantareNa kasyAparasyeyamanuttarasurasandehavyapohalakSaNA jagadvilakSaNA zaktiH / kazcAtaH paro'pi tava guNo vastutaH-paramArthataH stutyaH ?, asyaiva sarvottamatvAditi / kiJcaidaM viruddhaM zraddhatAM kathamazraddadhAnakaH / Anandasukhasaktizca viraktizca samaM tvayi // 4 // he vItarAga! thArA lokottara cAritranI azraddhA karanAro A banne virUddhanI-parasparaviruddhanI kevI rIte zraddhA kare. eka ekI sAthe anantAnanta sukhamAM lInatA ane bIjaM sarvasaMganI virati. (4) adbhutacaritaM prakaTayanti ava0-idaM0 / he vItarAga! azraddadhAnakastava lokottaracaritAnabhijJa idaM viruddhaM parasparAmilad dvayaM kathaM zraddhattAMmanyatAm !, idaM kim ?, tvayi samaM yugapadAnandasukhasaktiranantAnandarUpe sukhe saktiInatA viraktiH sarvasaGgaviratizca staH / cakArastulyakakSatArthaH // 4 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaH prakAzaH ] 149 vi0-he zraddheyasakalAdbhutacaritra ! svAmin ! idaM vakSyamANamazraddadhAnakaH zraddhAvandhyahRdayaH kathaM-kena prakAreNa zraddhattAM tatheti pratipadyatAm / yato viruddhamayauktikamiva tadevAha-AnandetyAdi / tvayi viSaye Anandasukhasaktirviraktizca, tatra sukhasaktiH-saGgarUpA viraktizca saGgatyAgarUpA, etayozca parasparaviruddhayoH zItabhAnubhAnuprabhayoriva kathamekatra vAsaH ?, yadi punaH paryAyeNa bhaviSyata ityAhasamaM-yugapat / atha ca parAnandarUpe sukhe saktirjJAnagarbhavairAgyarUpA viraktirbhagavati vItarAge yugapadavasthitaiveti na kazcidvirodhaH / evamapyazraddadhAnAnnijenAbodhenaiva nihatAMstapasvinaH kaH pratyAyayatu / kiJcanAtheyaM ghaTyamAnApi durghaTA ghaTatAM katham / upekSA sarvasattveSu paramA copakAritA // 5 // he nAtha ! A banne ghaTavAvALI chatAM paNa duHkhe karIne kevI rIte ghaTe che ?, eka sarva jIvone viSe mAdhyasthyatA, ane bIjI sarva jIvone viSe utkRSTaupakAritA. (5) ava0-nAthe / he nAtha! iyaM dvayI ghaTyamAnApi tvayi pratyakSeNa darzanAnmanyamAnApi durghaTA'nyatra kApyadarzanAt kathaM ghaTatAM kathamastu !, iyamiti kim ?, sarvasattveSu-sakalajIveSUpekSA-mAdhyasthyaM rAgadveSAbhAvena paramA prakRSTA ca punarupakAritA jJAnAdidarzanena vatsalatA'sti / / 5 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 [ zrIvItarAgastotre 0 vi0- he trijagatInAtha ! nAtha ! iyamapi dvayI vividhavidhi - bhirghaTyamAnApi tvadaparasmin pAtre kathaM kena prakAreNa ghaTatAM saMvadatu / yato durghaTA arvAgTyA visaMvAdinI, tAmevAha - upekSetyAdi / upekSA upakAritA ca / tatra upekSA- audAsInyaM, upakAritA - priyakAritvam / ato yaH kilopekSakaH sa kathamupakArIti durghaTatvam / prakRte tu bhagavatAM zrImadarhatAM vItarAgatvasvabhAvAdevopakAryanupakAryAdiSu sarveSvapi sattveSu rAgadveSAbhAvena mAdhyasthyamupekSA, dharmatIrthapravarttanena ca teSveva paramA sarvottamA bhAvopakArarUpA upakAritA, na caitatteSvanupapannamiti / aparaM ca - ------ dvayaM viruddhaM bhagavaMstava nAnyasya kasyacit / nirgranthatA parA yA ca yA coccaizcakravartitA // 6 // he bhagavan ! thAre A vanne viruddhapaNe varte che, paNa te banne bIjA koI anya devane hotI ja nathI; eka utkRSTapaNe vartatI nirgrandhatA ane bIjI atizayapaNe vartatI dharmacakravartitA. (6) ava0 - dvayaM 0 / he bhagavan ! tava dvayaM viruddhamanyasya kasyacid harAdernaivAsti / tad dvayaM kimityAhuH - ni0 | yA parotkRSTA nirgranthatA nirIhatA ekataH / aparatazvoccairatizayena dharmacakratvamiti // 6 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaH prakAzaH] vi0-he aprameyamahiman ! bhagavan ! idamapi dvayaM viruddhaM sthUladRSTyA parasparavisadRzaM tavaiva dRzyate, na punaranyasya tvadvidhAditarasya kasyacidapi / kiM tadityAha-nigranthatetyAdi / yA parA nirgranthatA yA coccaizcakravartitA / tatra nirgranthatA sarvasaGgaparityAgenAkiJcanyaM cakravartitA ca dharmasamrATapadavI, ato yasyaiva yadaiva nirgranthatA tasyaiva kathaM cakravartiteti viruddham / parihAre tu svAminaH sarvaviratipratipattiprastAve paTaprAntavizrAntatRNavadavagaNitadhanadhAnyakalatraputrarAjyarASTradezakozAdiparigrahasyAsAmarthyalabhyaivanimranthatA, tathA vItarAgatvena vilInaprabhutvAbhilASasyApi paramArhantyaprabhAvAdupanatazvetAtapatratrayacAmaramRgendrAsanakanakakamaladharmacakramahendradhvajakoTAkoTIpramitasurAsuranaropAstivyaktA dharmacakravartitApi bhagavataH saGgataiva / kevalamaratiratikAraNayornirgranthatvacakravartitayoH sadbhAve'pi svAminaH saiva paramasAmyalIleti na kiJcidasamIcInam / anyacca-~nArakA api modante yasya kalyANaparvasu / pavitraM tasya cAritraM ko vA varNayituM kSamaH // 7 // jenA kalyANakAri cyavana-janma-dIkSA-kevala-mokSakalyANaka-parvomAM sarvadA duHkhi-nArakiyo paNa harSa pAme che, tenA pavitra-cAritranuM varNana karavAne koNa samartha che ? (7) av0-naar| he vItarAga! ye'rhanizaM karmavazato varSa ___
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 [ zrIvItarAgastotre koTAkoTIrasavathA duHkhamanubhavanti, na kdaacidvishraamH|te nArakA api yasya tava kalyANaparvasu cyavanAdikalyANakeSu muhUrtamudyotavedanopazamena modante-harSamanubhavanti, tasya-tava zuci cAritraM-caritaM varNayituM-vyAkartum , ko bRhaspatyAdirapi kSama:-samarthaH ? // 7 // vi0-he sakalAzcAryacaryAnilaya ! yasya tava kalyANaparvasu garbhAvatArajanmaniSkramaNajJAnanirvANotsaveSu tAvadAsatAM sambhAvyasukhAnubhavAH suranarAdayaH, kintu nirantaradurvAradAruNavedanodayArditA nArakA api modante-sukhalavAnubhavena mudamudvahanti / tasya vizvaikamitrasya pavitramanusmaraNamAtreNaiva pAvanaM cAritraM-bhuvanAdbhutaM caritrAtizayaM ko nAma sahajanijaprajJAvajJAtavAcaspatimativibhavo'pi varNayitumupastotuM kSamaH-samartha ?, na ko'pIti bhAvaH / evaM cazamo'dbhuto'dbhutaM rUpaM sarvAtmasu kRpAdbhutA / sarvAdbhutanidhIzAya tubhyaM bhagavate nmH||8|| ___ sAzcaryakAri-samatA, adbhutarUpa, ane sarvajIvone viSe AzcaryakAri-dayA; evA sarva-Azca. yonA bhaMDArAdhipati-bhagavanta-tamone namaskAra thAo. (8) ava0-zamo0 / he vItarAga!, bahu kim ?, tava zamaH ___
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaH prakAzaH ) 153 samatA AzcaryakArI, rUpamaddhatam , sarvajIveSu dayA-kRpA adbhutA sarveSAmadbhutAnAmAzcaryANAM nidhIzAya-mahAnidhAnAya bhagavate aizvaryAdiSaTkavate tubhyaM namo'stu // 8 // vi0-he samastAdbhutabhavana ! bhagavan ! kiyadvA tavAdbhutamasmAbhirabhidhIyate, yatastAvatrijagatApyatulite bale satyapi upadravatsu ca kSudrAtmasu samparAyaparAjayajanmA mithyAbhinivezopazamasamutthazca tava zamaH-prazamo'dbhutaH srvaatishaayii| tathA rUpaM svabhAvikaM zarIrasaundarya tadapi prAguktayuktyaivAdbhutaM nirupamam / tathA sarveSvapyAtmasu carAcareSvapakSapAtena sAdhAraNA kRpA-karuNApyadbhutA lokottarA / evaM prakArANAmanyeSAmapi kalyANarUpANAM sarvAdbhutAnAM ye nidhayaH-sevadhayasteSAmIzAya svAmine'ta eva bhagavate-paramaizvaryanilayAya tubhyaM-bhuvanottamAya namo namaskAro'stu tvAM prati trikaraNazuddhyA prayataH praNamAmIti / iti zrIvItarAgastotre dazamasyAdbhutastavasya padayojanA / iti dazamaprakAzasyAvacUrNiH / Set
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre evamadbhutastavamabhidhAya sAmprataM yanmUlAnyamUnyadbhutAni tadeva paramAtmano mAhAtmyaM mahimasstavena prastAvayannAha - 154 nighnan parISahacamUmupasargAn pratikSipan / prApto'si zamasauhityaM, mahatAM kApi vaiduSI // 1 // he nAtha ! parISahonI senAne haNatA tathA upasargono tiraskAra karatA evA Apa samatArUpa amRtanI tRptine pAmyA cho. aho ! moTAonI cAturI kharekhara koI adbhuta hoya che. (1) athAcintyamAhAtmyamAhuH - ava0 nighnan0 - te vItarAga ! tvaM ' pari samantAt trikaraNazuddhyA sahyante sAdhubhiH ' iti parISahAH, teSAM camUMzreNIM nighnan - nirAkurvan / upasRjyante satpathAt pracyAvyante kAtarA narA ebhirityupasargAstAn pratikSipan dUre nirasyan, zamasauhityaM zamAmRtatRptiM prApto'si, ataH kAraNAnmahatAM vaiduSI caturatA kAvyapUrvA'sti // 1 // vi0 - he svAmin ! asi bhavAn zamasauhityaM prAptaH prazamAmRtatRptimavAptavAn / nanu tathAvidhavipakSavikSepamantareNAnudIrNasamparAyANAM sulabhameva zamasauhityamityAha - nighnannityAdi / fi kurvan zamaM prAptaH ?, parISahacamUM nighnan pari sAmastyena trikaraNa - zuddhyA sahyante mumukSubhiriti parISahAH, kSudAdayoM dvAviMzatisa
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdazaH prakAzaH ] 155 GkhyAsteSAM camU-zreNI nighnan-vinAzayan sarvottamayA'dhisahanazatyA viphalodayaM kurvan , tathA upasargAn pratikSipan , upasRjyate satpathAt pracyAvyate kAtarANAmantaHkaraNamebhirityupasargAH prati kUlAnukUlAH surAsuranaratiryagAdijanitA yAtanAvizeSAH / yazca kazcinnihanti pratikSipati vA tasya kathaM zamasauhityam ?, bhagavatazca parISahopasargavijayenaiva tatphalarUpaM zamasauhityamajAyata / tasmAdaho mahatAM mahimavatI kApi lokottarA vaiduSI / idaM hi mahadeva vaiduSyam , yad-vipakSavikSepazca vidhIyate, caNDo'yamityAtmano vigAna ca gopAyyate / ataH svAminaH parISahopasargavargavijaye'pi zamamupeyuSaH sthAne vaiduSyamiti / tathA-- arakto bhuktavAnmuktimadviSTo hatavAndviSaH / aho ! mahAtmanAM ko'pi mahimA lokdurlbhH||2|| he nAtha ! Apa rAgarahita cho chatAM muktirUpI strIne bhogavo cho, ane dveSarahita cho chatAM AMtarika duzmanone haNo cho. aho ! lokane viSe mahAn AtmAono durlabha evo mahimA koI adbhuta ja hoya che. (2) ___ ava0 ara0-he vItarAga! tvamarato rAgarahito muktikAminI bhuktavAnadviSTo dveSarahitastvaM dviSaH kaSAyAdIna hatavA 1 pratikUlA xxx
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 [ zrIvItarAgastotre nirastavAnaho ityAzcarye, mahAtmanAM-mahAnubhAvAnAm , mahimAgurutvam , ko'pyapUrvo lokadurlabha:-prAkRtadevairaprApyaH // 2 // vi0-he bhuvanamahanIya ! svAmin ! tvaM mukti bhuktavAn nirvRtinitambinIM sevitavAn , kathambhUtaH ? arakto vigatarAgA-- bhiSvaGgaH / tathA dviSo bhAvazatrUnnihatavAn , kiM viziSTaH ? adviSTo dveSakAluNyarahitaH / yazcAraktaH sa kathaM kAminI kAmayate ? / yazcAdviSTaH sa kathaM dviSo hanti ? / bhagavAMzca yata evAraktadviSTo bhAvArigaNaM nijagrAha tata eva muktisImantinImabhajata / atrArthAntaramAha-aho ityAdi / aho iti vismaye, yato mahatAM bhuvanamahanIyamahasAM ko'pi vAggocarAtikrAnto mahimA prabhAvastata eva lokadurlabhaH pRthagjaladuSprApaH, kathamanyathA svAminA nIrAgeNa muktirupabhujyate nidveSeNa cAntaradviSo vikSipyanta iti / kiJca sarvathA nirjigISaNa bhItabhItena cAgasaH / tvayA jagattrayaM jigye mahatAM kApi cAturI // 3 // he nAtha ! sarvathA jItavAnI icchA nahiM hovA chatAM, ane pApathI atyaMta bhaya pAmelA hovA chatAM Ape vraNe jagatane jItI lIdhA che. kharekhara mahAn AtmAonI caturAi koI adbhuta ja hoya che. (3) ava0 sarva0-he vItarAga! sarvathA sarvaprakArairnirjigI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdazaH prakAza: ] 157 SeNa paraparAbhavecchArahitenAgasaH pApAbhItabhItena bibhyatA bibhyatA tvayA jagattrayaM surAsuranaralakSaNaM jigye AjJA grAhitamityarthaH / mahatAM bhavadRzAM cAturI kA'pyapUrvA // 3 // vi0-kila yo hi yasya dezasyAdhipati jayati sa tasya dezamapi jayatIti vaktavyameva , ataH svAmistvayA tribhuvanaikamalaM mohamallamunmUlya tadbhujyamAnaM jagatrayaM jigye zirasi zAsanaM nidhAya sevA kAritam / kiM viziSTena satA ? sarvathA manovAkkAyairnirjigIgheNa-niHspRheNa / punaH kiM viziSTena ? AgasaH aparAdhAt vAcyatAyA iti yAvat , bhItabhItena cakitacakitena / yazca niHspRho bhIruzca bhavati sa kathaM jaganti jayati / bhagavAMzca yata eva niHspRhaH pApabhIruzca tata eva jagadvilakSaNaiH svaguNairjagadajaiSIt / tasmAdaho mahatAM bhuvanagurUNAM kApi lokottarA cAturI dakSatA / vinA hi cAturya kathaM niHspRhairbhIrubhizca bhuvanaM jIyata iti / aparaM cadattaM na kiJcitkasmaicinnAttaM kiJcitkutazcana / prabhutvaM te tathApyetat kalA kApi vipshcitaam||4|| he nAtha ! Ape koIne kAMI (rAjyAdi ) Apyu nathI, ane koI pAsethI kAMI (daMDAdi) lI, nathI, to paNa ApanuM A prabhutva che; tethI ema lAge che ke kuzaLapuruSonI kalA koI adbhuta hoya che. (4)
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 [ zrIvItarAgastotre ava0 dattaM0-he vItarAga ! tvayA kizcid grAmagrAsAdi kasmaicitsevakAya na dattaM-nArpitam , kutazcana kizciddaNDAdi na gRhItam , tathApi te prabhutvamaizvaryametatsamavasaraNAdilakSmIdarzanena vacanAtigamato vipazcitAM-viduSAM kalA kA'pyapUrvA // 4 // vi0-iha hi loke prabhutvaM tasyaiva bhavati yasya AzA AzaGkA vA syAt , tatrAyamidaM mahyaM dAsyatItyAzA, ayamidaM matto haThena grahISyatItyAzaGkA / tvayA tu jagadguro ! kiJciddhanadhAnyAdikaM kasmaicidAzritAya na dattaM nirgranthatvAt / tathA kiJcana dhanAdikaM kutazcana kuto'pi hi vA nAttaM-na gRhItaM niHspRhatvAt / tathApyevaM satyapi tavAsmin jagati apratihataM prabhutvam / ata eva vipazcitAM bhavadvidhAnAM kApyananyasadRzI kalA / vinA hi loke kalAkauzalamanupakAribhiranigranthaparairvA na jagati prabhutvamupalabhyata iti / kiJcayadehasyApi dAnena sukRtaM nArjitaM paraiH / udAsInasya tannAtha!, pAdapIThe tavAluThat // 5 // he nAtha ! dehanA paNa dAnavaDe bIjAoe je sukRta prApta na karyu, te sukRta udAsIna bhAve rahelA ApanA pAdapIThamAM ALoTyuM che. (5)
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdazaH prakAzaH] 159 ava0 yadde0-he nAtha ! yatsukRtaM paraiH sugatAdibhiH zarIravitaraNenApi nopArjitam , tadupakAritvalakSaNamudAsInasya madhyasthasyApi tava pAdapIThe'luThat-Atat / pAdapITha ityavajJAdarzanaM tathAvidhogratapaHkSamAdamAdInAM prabhau sadbhAvAt // 5 // vi0-he vihitAntarArAtipramAtha ! nAtha ! paraiH samyaksukRtopAyaparijJAnavandhyairbodhisattvAdibhirAstAM vividhatapo'dhyAtmAdividhAnena, kintu dehasyApi dAnena yatsukRtaM sakalaklezajAlasamUlonmUlanalakSaNaM nArjitaM na svAyattIkRtam, tattava pAdapIThe tvaccaraNasarasijopAnte svayamaprArthitameva luloTha / yadi punastadartha tava sugatAdibhyo'pi mahAnupakramo bhaviSyatItyAha-kathambhUtasya tava udAsInasya apunarbhave bhave ca tulyamanasaH / zrUyate hi-kSudhAvidhuritazarIrayAH kezariNyAH puraH paramakAruNikatayA kRmikulAkulaM svakalevaramamucyata sugatena / na ca sA pAramArthikI karuNA, atastathAvidhasvadehopahArasAhasenApi yatteSAM sukRtaM durApam , tattavAprArthitamevopanatamityaho tvanmahimAtizayaH / tathArAgAdiSu nRzaMsena sarvAtmasu kRpAlunA / bhImakAntaguNenoccaiH sAmrAjyaM sAdhitaM tvayA // 6 // he nAtha ! rAgAdine viSe dayA vinAnA, ane
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 [ zrIvItarAgastotre sarva prANIone viSe dayAvALA; evA Ape bhayA. nakatA ane manoharatArUpI be guNavaDe moTuM sAmrAjya meLavyaM che. (6) ava0 rAgA0-he vItarAga ! tvayA rAgAdiSu nRzaMsena-nirdayena, sarvAtmasu-sarvajIveSu, kRpAlunA-dayAvatA, bhImAH-pratApAdayaH, kAntAH-zamAdayasteM guNA yasya tenocairatizAyi sAmrAjyaM sAdhitaM-svIkRtam // 6 // vi0-he tribhuvanapate ! tvayA sAmrAjyaM dharmacakravartitvaM sAdhita vazIkRtam / kiM viziSTena ? bhImakAntaguNena, bhImA adhRSyatvahetavaH pratApaparAkramAdayaH, kAntAzcAbhigamyatvahetavaH kSamAdayAdayaste ca te guNAzca bhImakAntaguNAste vidyante yasya sa tathA tena / tAneva viSayavibhAgena vyanakti-kiM viziSTena tvayA ?, rAgAdiSu rAgadveSamohaprabhRtiSu nRzaMsena-nirdayahRdayena muktipathapratipanthitvena daNDasAdhyatvAtteSAm , tathA sarvAtmasu sarvasattveSu kRpAlunA niSkRtrimakaruNArasapezalamanasA bhavabhayAditatvena teSAmanukampyatvAt / evaM tvayA UccaiH sarvAdbhutaM sAmrAjyamarjitam / bhavanti ca samrAjo'pi bhImakAntaguNAH / aparaM casarve sarvAtmanA'nyeSu doSAstvayi punarguNAH / stutistaveyaM cenmithyA tatpramANaM sbhaasdH||7||
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdazaH prakAzaH } he nAtha ! hariharAdi anya devone viSe sarva prakAre sarva doSo rahelA che ane Apane viSe sarva prakAre sarva guNo rahelA che. ApanI A stuti jo mithyA hoya to sabhAsado pramANabhUta che ! arthAt, A vAta jo asatya hoya to te sabhAsadoja bole. (7) aparaM ca ava0 sarve he vItarAga ! sarve doSAH sarvAtmanAsnyeSu harAdiSu santi, tvayi punarguNAH sarve sarvAtmanA santi / iyaM stutistava cedyadi mithyA'satyA syAt tattarhi sabhAsadAsabhyAH pramANam / yadyasatyaM syAttadA ta eva vadantu // 7 // vi0-he bhuvanAdbhutacaritrapAtra ! bhagavan ! sarve'pyevaMprakArA bhAvA anyeSu tvadvidhAdapareSu kutIrthikadaivateSu ye doSAsta evaM tvayi sarvAtmanA guNAH / tathAhi-yaiva kSamA paraiH paribhavahetutvena kApuruSaceSTitamiyamiti doSatayA pratyuktA saiva jagaddhasanarakSaNakSamaparAkrameNApi tvayA durddharakrodhayodhavidhvaMsanAvandhyapaharaNamidamiti svishessmaahtaa| yaiva ca nirgranthatA parairbhikSukavRttiriyamiti trapAhetutvena tiraskRtA saiva niHspRhaziromaNinA tvayA iyameva saGgatyAgasya mUlakAraNamiti sAdaraM purskRtaa| yadeva copakAryakAriSu prasAdAprasAdAkaraNamaguNajJatvamidamiti parairdUrAdapAstam , tadeva tvayA idameva vItarAgatvasya mUlabIjamiti sutarAmurarIkRtam / evaM ya evAnyeSu doSAsta eva tvayi guNatayA pariNamanti / iyaM ca
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 [ zrIvItarAgastotre stutiH sadbhUtavastutattvaprakaTanena yadyapi yathArthA, tathApi keSAJcinmahAmohopahatamatInAM mithyeyamiti cenmatimutpAdayati, tadA tanmatena vayaM dRSTirAgaraktA ityapramANam , asmanmatena ca te matsariNaH pUrvavyudrAhitA dviSTA ityapramANam , kevalaM kulajAH kSamAvantaH pakSadvayasammatAH prekSApUrvakAriNaH sakalazAstrArtharahasyaniHsyandaniSNAtamatayastulAsamAnAH sabhAsadaH-sabhyA evAtrArthe pramANam / madhyasthaparIkSayA hi jAtyakAJcanAt yuktikanakaM pRthag bhavatyeva / mahIyasAmapi mahAn mahanIyo mahAtmanAm / aho ! me stuvataH svAmI stutergocaramAgamat // 8 // mAnavane Azcarya utpanna kare evA paraspara viruddha jaNAtA guNone dhAraNa karanAra prabhunI adbhuta zaktine varNavatA AcArya A stutivaDe potAnI jAtane dhanya mAne che ! aho ! AnandanI vAta che ke-moTAthI paNa moTA ane mahAtmAone paNa pUjanIya, ekA svAmI Aje mArI stutinA viSayane prApta thayA che. (8) ava0 mahI0-aho ityAzcarya ! stuvato me mama mahattare'bhyopi mahAnubhAvaH mahAtmanAmindrAdInAM mahanIya:pUjya svAmI stutergocaraM viSayamAgamat prAptaH // 8 // iti ekAdazaprakAzasyAvacUrNiH / evaM ca
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaH prakAzaH ] 163 vi0-evaM mamAyaM svAmI stutergocaramiyAya / kiM viziSTa ?, tiryagnarAdyapekSayA surAsurapatiprabhRtidevAnAM mahIyasAmapi madhye devAdhidevatvena mahAn sarvotkRSTaH / tathA mahAtmanAmantarmuhUrta padatrayAdhAreNa viracitadvAdazAGgAnAM gaNabhRtAM tadanyeSAmapi vividhalabdhimatAM munInAmapi guNAdhikatvena mahanIyaH-pUjanIyaH / aho iti vismaye / so'pyevaMvidhaH svAmI paramAtmA purandarasyApi girAmagocarastutiH, mamA'pi mandamedhasaH stuvataH stotumupakrAntasya kenApi cirasaJcitasukRtavazena stuteH-stavanasya viSayamAgamamadavatatAretyaho mamApyagaNyapuNyateti / iti zrIvItarAgastotre ekAdazasya mahimastavasya padayojanA / -- - evaM mahimastavamabhidhAya sAmprataM yanmUleyamahatAM vItarAgatvakhyAtistadeva vairAgyaM vairAgyastavena stutikRt prastauti-- paTabhyAsAdaraiH pUrvaM, tathA vairAgyamAharaH / yatheha janmanyAjanma, tatsAtmIbhAvamAgamat // 1 // he nAtha! pUrva bhavomAM AdarapUrvakanA suMdara abhyAsavaDe Ape tevA prakAranA vairAgyane prApta ko hato, ke jethI Apane A ( carama ) bhavamAM janmathI ja te vairAgya sahajapaNAne-ekamekapaNAne pAmyo che; sArAMza ke Apa janmathI ja virAgI cho. (1)
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 prabhoriyatsampatprApyupAyaM prakaTayanti ava0 paTTa0 - he vItarAga ! tvaM prAgbhave vairAgyaM paTubhiH - spaSTaiH, abhyAsAdaraiH - sevanAsAta tyaistathA AharaH svAtmanyAnItavAn yatheha janmani tIrthaGkarabhave Ajanma jananAvadhi, tadvairAgyaM sAtmIbhAvaM sahajabhAvamAgamat prApat // 1 // vi0- he abhaGguravairAgyasubhaga 1, bhagavan !; tvaM pUrva prAgbhaveSu paTubhiranAvilairabhyAsAdarairAsevanasAtatyaistathA kathamapi vairAgyaM virAgatAprakarSamAharaH samyagAtmanyupanItavAn / yatheha janmanyarhadbhavala kSaNe tadvairAgyaM sAtmIbhAvamAgamat zailImupeyAya / ata evAjanma janmanaH prabhRti, ' yatsahotpadyate tadeva sAtmyam '; idamuktaM bhavati - kila dvividho hi guNaH, aupAdhikaH sahotthazca tatraupAghiko yathA-tilatailajalAdiSu paraguNAdhAnena saurabhyamudbhAvyate, sahotthazca yathA - malayajasya zaityaM saurabhyaM ca / evaM bhagavato'pi vairAgyaM na khalvaupAdhikam, kintu janmanaH prabhRti sahotthameveti sAtmyamupAgamadityuktam / [ zrIvItarAgastotre tathAtra jagati kileyaM vyavahRtiryadiSTaviprayogAniSTasaMyogabAndhavadhanAdibhraMzAdiSu duHkhahetuSUpanateSu vairAgyamAvirbhavati sukhahetuSu tu rAga evojjAgaratAmeti bhagavatastu jagadvilakSaNasya viparItamidam, tathAhi - duHkhahetuSu vairAgyaM, na tathA nAtha ! nistuSam | mokSopAyapravINasya, yathA te sukhahetuSu // 2 // *
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaH prakAzaH ] he nAtha! mokSaprAptinA upAyamA pravINa evA Apane sukhanA hetuomAM jevo nirmaLa vairAgya hoya che, tevo duHkhanA hetuomAM hoto nathI. duHkhagarbhita vairAgya to kapinI jema capaLa hoya, paNa jJAnagarbhita vairAgya to parvatanI peThe nakara ane acaLa hoya che. AthI duHkhahetuka vairAgya pariNAme bhavAbhinandI-bhavavardhaka ane jJAnagabhita vairAgya AtmAbhinandI ane mokSasAdhaka hoya che. (2) ava0 duHkha0 he vItarAga! duHkhahetuSu viyogAdiSu, vairAgyaM tava na tathA nistuSaM nirvyAjam , mokSa0 samyarajJAnatrayapravaNasya tava sukhahetuSu yathA vairAgyaM vizadaM varttate / ko'rthaH ?, yaduHkhahetuSu vairAgyaM tatkapiriva kSaNikam , yacca sukhahetuSu syAdiSu tannizcalatvena mokSasAdhakam // 2 // vio---he vairAgyabhaGgIsanAtha !, nAtha !; tava duHkhahetuSu pUrvoditeSu, tathA-tena prakAreNa, nistuSaM-nirvyAjam , na vairAgyam , yathA sukhahetuSu pUrvoktaviparIteSu svAdhIneSvapi sutarAmullasati, tathAtve hetumAha-yataH kiM viziSTasya tava ?, mokssopaayprviinnsy-prmpdopaayprpnycnpnycmsy| ayamAzayaH-kila duHkhahetUdbhave yadvairAgyaM tadvAnaravairAgyamiva kSaNikameva, yattu sukhahetUnAmekAntAnityatvodbhAvanena dRDhataraM vairAgyamudbhavati mokSAGgatvena tadeva prazasyamiti bhAvaH / kiJca
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 [ zrIvItarAgastotre vivekazANairvairAgyazastraM zAtaM tathA tvayA / yathA mokSe'pi tatsAkSAdakuNThitaparAkramam // 3 // he nAtha ! vivekarUpI zarANavaDe vairAgyarUpI zastrane Ape tevA prakAre ghasIne tIkSNa kayu che ke jethI mokSane viSe paNa te vairAgyarUpI zastrana parAkrama sAkSAt akuMThita-haNAyA vinAnu raghu. (3) ___ ava. vive0-he vItarAga! tvayA vivekazANevairAgyarUpaM zastraM tathA zAtaM-tIkSNIkRtam , " zANazabdaH pulli. Gge'pyasti zarANyarthe " yathA mokSe-mahodaye pakSe'vyApAre'pi tadaku0 apratihatasAmarthyamabhUt // 3 // vi0-he samagropAyapravINa !, svAmin !; tvayA vivekalakSaNAsu zANAsu, vairAgyamevograrAganigrahe niravagrahaM zastram , tathA kathamapi zAtaM tIkSNatAmApAditam , yathA tattAvadAstAmanyatra kintvatyantadurbhede sAkSAnmokSe mahAnande'pyakuNThitaparAkramamapratihatasAmarthyamajAyata / athavAnyadapi zastraM yatkenApi nipuNena zANAsu tIkSNIkRtaM bhavati tadasakRnmokSaNe'pi kuNThatAM nApadyata iti / sAmprataM bhagavataH sarvAsvavasthAsu vairAgyamudbhAvayannAha 1 xxx 'zANaiH' iti pATho'vacUrNikArasya sammatvena pratibhAti / kintu xxx 'zANI' iti prathama-mudrita- pustake / /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaH prakAzaH ] yadA marunnarendrazrIstvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma, viraktatvaM tadApi te // 4 // he nAtha ! jyAre Apa pUrvabhavamAM devaRddhino ane manuSyabhavamA rAjyaRddhino upabhoga karo cho, tyAre paNa jyAM tyAM ApanI rati jaNAya che te paNa viraktirUpa hoya che; kAraNa ke te te Rddhine bhoga vatAM paNa Apa bhogaphaLavALaM karma vinA bhogave kSaya nahi pAme, ema vicArIne anAsaktapaNe ja bhogavo cho. A zlokamAM pUrvabhava ane rAjyAvasthAnA vairAgyanI dazAnuM varNana che. (4) / ava0 yadA0-he nAtha ! tvayA yadA surarAjyAdilakSmIrbhujyate, nAmeti komalAmantraNe, yatra tatra tava ratiH / ko'rthaH ?, yatra yathaiva sthitastatra tathaiva ratiH samAdhistadApi te tava viraktatvam-sAdhviyaM zrIrupanatA (1) upasthitaM karma mamedaM bhoga vinA na kSIyata ityAdiprakAreNa // 4 // vi0-he paramArhantyazrIsanAtha !, nAtha !; tIrthakRnnAmakarmopanibandhabandhurasya narabhavasyAyuSi prakSINe tathAvidhazubhasambhAravazAdupanatA marutAM devAnAM zrIlakSmIryadA tvayopabhujyate, yadA ca sthitikSayAttatacyutenArhadbhave bhogyaphalakarmopanItA narendrazrIzca tvayopabhujyate, tadApyasti tava viraktatvam , kathamityAha-yatra tatra ratirnAma yatraiva yathaiva sthitastatraiva tathaiva ratiH / kimuktaM bhavati-marunnare
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 [ zrIvItarAgastotre ndrazriyorupabhogAvasare'pi bhagavAnnaivaM cintayati, yathA-sAdhviyamupanatA zrIH, yadi kathamapi na viyujyate tadA sundaraM syAditi, kevalamidameva vibhAvayati-'yattAvadupasthitaM mamedaM bhogyaphalaM karma, na ca vedanamantareNedaM kSIyata iti rukpratikAradhiyA anAsakta eva mute / tathA ca paThanti-"nAbhuktaM kSIyate karma, kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyam , kRtaM karma zubhAzubham // 1 // " iti, atastadApyastyeva tattvatastrijagadgurorvairAgyamiti / nityaM viraktaH kAmebhyo yadA yogaM prapadyase / alamebhiriti prAjyaM tadA vairAgyamasti te // 5 // __ he nAtha ! jo ke Apa kAmabhogothI sadA virakta cho, to paNa jyAre Apa ratnatrayIrUpa yogane svIkAro cho, tyAre 'A viSayothI sayu' evo vizALa-vairAgya ApanAmAM hoya che. A zlokamAM bhagavAnanI dIkSA thayA bAda chadmastha dazAnA vairAgyanuM varNana che. (5) ava0 nityaM-he vItarAga! tvaM nityaM dIkSAgrahaNAtprAgapi kAmebhyo viSayebhyo virakto yadA yoga jJAnadarzanacAritrarUpam , prapadyase-gRhNAsi, tadA te tava prAjyaM prabhRtaM vairAgyamasti-ebhirviSayairbhuktabhogyatvAdalaM-mRtamiti prkaarenn||5|| . 1 hiradhiko'tra pratyantare /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaH prakAzaH ] vi0- yadA ca tvaM bhogyaphalakarmaNaH kSaye, nityamekAntataH kAmebhyaH paJcaprakArebhyo virakto virAgapamupagataH san, yoga - jJAnadarzanacAritrarUpaM prapadyase - svIkaroSi tadApyebhiratyantadurantavipAkaiH kAmabhogairalaM paryAptamiti vibhAvayatastavAstyeva prarAjyamabhaGguraM vairAgyamiti / kiJca sukhe duHkhe bhave mokSe yadaudAsInyamIziSe / tadA vairAgyameveti kutra nAsi virAgavAn ? // 6 // 169 jyAre Apa sukhane viSe, duHkhane viSe, saMsArane viSe ane mokSane viSe udAsIna - madhyasthabhAva dhAraNa karo cho, tyAre paNa Apane vairAgyaja hoya che, tethI Apa kyAM ane kyAre virAgavALA nathI ?, arthAt sarvatra virAgIja cho. A zlokamAM bhagavAnanI kaivalyadazA tathA siddhadazAnA vairAgyanuM varNana che. (6) ava0 sukhe - sukhe duHkhe bhave mokSe yadA tvamaudAsInyaM mAdhyasthya mIziSe - karoSi tadApi tava vairAgyamevAstIti haitostvaM kutra virAgavAnnAsi 1, api tu sarvatra // 6 // vi0- yadA ca yogapratipatteranantaraM kSaNe kSaNe vizuddhyamAnAdhyavasAyaH paripAkonmukhe yogasamRddhiphale sukhe - sAte, duHkhe - asAte, bhave- saMsAre, mokSe-mahodaye; audAsInyamIziSe sukhaduHkhabhavamokSeSu tathA vItarAgatvasvabhAvAdeva samAnamAnaso bhavasi tadA -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 [ zrIvItarAgastotre vyaktameva tava vairAgyamityevaM kutra kasminnavasthAntare virAgavAnnAsi ?, sarvatra virakta eveti bhaavH| nanu paraparigRhIteSvapi daivateSvastyeva vairAgyaM kimadhikaM vItarAgasyeti cedAhaduHkhagarbhe mohagarbhe vairAgye niSThitAH pre| jJAnagarbha tu vairAgyaM tvayyekAyanatAM gatam // 7 // he bhagavan ! paratIthiko duHkhagarbhita ane mohagarbhita vairAgyamAM sthita thayelA che, parantu jJAnagabhita vairAgya to kevaLa ApanAmAM ja ekIbhAvane pAmela che. (7) A zlokavaDe AcAryazrI prabhumA ekIbhAvane pAmelA jJAnagarbhita vairAgyane varNave che. duHkhagarbhita vairAgya, mohagarbhita vairAgya ane jJAnagarbhita vairAgya A pramANe che:-dhAma, dharA, dhana ane yauvanA AdinI viraha thavAthI athavA priyabhoga-viSayonI prApti na thavAthI saMsArathI kaMTALI, saMsArane tyAga kare ane kahe ke:-"saMsAra asAra che." (pelA ziyALIyAnI jema kahe ke " drAkSa khATI che." The grapes are sour. ) punaH saMsAranI vastuno icchita vastuno yoga thavA prayatna ane jhaMkhanA kare ane prApta thaye chate je vairAgyano vinipAta thAya, te
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaH prakAzaH ] 171 duHkhagabhita vairAgya / kuzAstranA abhyAsa ne zrava. NathI saMsAranI vicitratA jANI, yogI banI ajJAnI banI tapazcaryA Adare ane janaraMjanArthe adhika kriyA kare ane potAnI zakti karatAM adhika kaSTa kAyAne Ape, vaLI potAnI matikalpanA pramANe zAstranA paNa arthano anartha kare, svacchandapaNe varte; ane guNIjanono saMga tyaje vigere-mohaga bhita vairAgya / samyaktvane jANanAra,syAdvAda-jJAnavALo, mokSanA upAyane dRSTipathamA rAkhanAra, vizvajanahitacintaka, kriyAne viSe atyanta AdaravALo, lokone dharma viSe joDavAvALo; ane saMpUrNa vaibhava vigere je saMsArane tyajI prabhumArgane Adare te jJAnagarbhita vairAgya / adhika jANavAnA arthie adhyAtmasAra granthathI jANI levu. ava0 duHkha-he vItarAga ! duHkhagarbha-strIvirahAdibhave, mohagarbha-kuzAstrapraNItAdhyAtmalavazravaNAdrAjyatyAgAdirUpe vairAgye, pare-paratIthikA niSThitAH-nilInAH tu punarjJAnagarbhayathAsthitasaMsArasvarUpAvagamodbhavaM vairAgyaM tvayyekAyanatAmekIbhAvaM gataM-prAptam // 7 // vi0-he niravagrahavairAgyaparabhAga !, bhagavan !; paraparigRhItA. tAnAM strIzastrAkSasUtrarAgAdyaGkakalaGkitavapuSAmasaMbhAvanaiva vairAgyasya /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 [ zrIvItarAgastotre athaivamapyabhyupapadyate tadA, pare tvaditare devAdayo duHkhagarne mohagarbhe ca vairAgye niSThitAH, tatreSTaviyogAniSTayogAdiduHkhahetUpagame yat kSaNikaM vairAgyaM tat duHkhagarbham , yacca kuzAsanapraNItAdhyAmalavazravaNena keSAJcidrAjyAdiparijihIrSA yamaniyamAdicikIrSA ca bhavati tadapyasarvajJopajJatvena mukterahetutvena ca mohagarbhamajJAnaglapitameva vairAgyam , yattu sadbhUtavastutattvodbhAvanasamudbhUtamanityatAdizubhabhAvanAnirupacitabalaM sarvasaGgaparityAgadviguNitotsAhaM tribhuvanalakSmIsamAgame'pyakSubdhaM jJAnagaraM vairAgyaM tat tvayyeva bhagavati zrIvItarAge ekAyanatAmekIbhAvamupagatam , ekameva vItarAgalakSaNamAzrayamayate iti ekAyanastasya bhAva ekAyanatA tAM na punaranyeSviti / audAsInye'pi satataM vizvavizvopakAriNe / namo vairAgyanighnAya tAyine paramAtmane // 8 // udAsInabhAvamA paNa nirantara samasta-vizva upara upakAra karanAra, vairAgyamAM tatpara, sarvanA rakSaka ane parabrahma svarUpa evA paramAtmAne amAro namaskAra thAo. (8) ava0 audA0-he vItarAga ! mAdhyasthye'pi nityaM nikhilajagadupakatre tAyine-pAlakAya, paramAtmane-paramabrahmasvarUpAya vairAgyatatparAya, tubhyaM namo'stu // 8 // iti dvAdazaprakAzasyAvacUrNiH /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 trayodazaH prakAzaH vi0-evaM vidhAya paramAtmane namo'stu, kiM viziSTAya:, audAsInyetyAdi / yaH kilodAsInaH sa kathamupakArItyuktameva, bhagavatastu vItarAgatvasahacarite audAsInye mAdhyasthye satyapi, vizvasyApi vizvasya kRtsnasyApi jagato dharmatIrthapravarttanena upakAriNe vihitabhAvopakarAya / tathA vairAgyanighnAya jJAnagarbheNa vairAgyeNa saha samarasIbhUtAya, ata eva tAyine bhavabhayAnasattvapAlakAya, tubhyaM bhagavate, paramAtmane-cidAnandasvarUpAya, namaH-praNAmo'stu kimanyapraNamaneneti bhaavH| iti zrIvItarAgastotre dvAdazasya vairAgyastavasya padayojanA / iha hi sadevadAnavamAnavasya kRtsnasyApi jagataH pravRttiH prAyaH sahetukaiva, saiva ca phalavatI, viparItA tvaniSTaphalA viphalA vaa| jagadvilakSaNasya bhagavataH zrImadarhatastu pravRttiH kiyatyapi nirhetukA, tathApi sarvottamaphalavatI / etadeva stutikRddhetunirAsastavena prastAvayannAhaanAhatasahAyastvaM tvamakAraNavatsalaH / anabhyarthitasAdhustvaM tvamasambandhabAndhavaH // 1 // he bhagavan ! mokSamArgamAM prayANa karanArA prANIone Apa bolAvyA vinAja sahAya karanArA cho, akAraNavatsala cho, prArthanA karyA vinAja paranuM kArya karanArA cho; tathA saMbaMdha vinAja jagatanA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 [ zrIvItarAgastotre bAMdhava cho. A zlokathI prathamAdi sAte vibhaktino upayoga karelo che. (1) sarvatra svecchAvRttiM darzayanti prabho: ava0 anA0-he vItarAga ! tvaM muktipathi(muktipathe) yAtAM jIvAnAmanAhUtasahAyo'nAkArita eva sakhA, tvamakA0 svArtha vinA hitakaraH, tvamAprathita eva sAdhuH parakAryakaraH, tathA sambandhaM svAjanyaM vinA bAndhavo'si // 1 // vi0-atra ca prakAze prathamazloke sarvANyapi bhagavadvizeSaNAni prathamaikavacanAntAni, dvitIye dvitIyaikavacanAntAni, evaM yAvatsaptame saptamyekavacanAntAni / tatra prathamaM prathamaikavacanAntAnyAha-he jagadIza !, tvamevAsmin jagatyevaMvidho nAnyaH !; kiM vidhaH? ityAhaanAhUtasahAyaH kila yo yasya yasminnarthe sahAyo bhavati, sa prAyastena sAdaraM samAhUta eva syAt , tvaM tu muktipathaprasthitAnAM bhavyAGginAM tadupAyaratnatrayopadarzanAdanAhUta eva sahAyaH, tadiyaM nirhetukApi bhagavatpravRttiH sarvottamaphalaiva / evamanyatrApi yojyam / tathA tvamasya jagataH kAraNaM vinaiva vatsalaH, kAraNe hi vatsalatvaM sthApatyAdau vyAghrAdInAmapi bhavatyeva, bhagavAMstu paramakAruNikatve. nAkAraNe'pi vatsalaH / tathA yo hi yasya vyavasAyAdyartha mUlanI: prayacchati, sa tasya sAdhuH, sa ca prAyaH savinayamabhyarthita eva tasya tAM dadAti, tvaM tu bhavyAGginAM paramapadaizvaryanibandhanAM jJAnAdimUla* nIvImanabhyarthita eva dadAno'nabhyarthitasAdhuH / tathA bAndhavo hi ___
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaH prakAzaH ] prAyaH pitRpitRvyAdisaMbandhena bhavati, tvaM tu saMbandhamantareNaiva bhuvanajanasya bandhukRtyakaraNAt nirbandhanabAndhava iti / dvitIyaikavacanAntAni vizeSaNAnyAhaanaktasnigdhamanasamamRjojjvalavAkpatham / adhautAmalazIlaM tvAM zaraNyaM zaraNaM zraye // 2 // he nAtha ! mamatArUpI cIkAzathI copaDAyA vinAja snigdha manavALA, mArjana karyA vinA ja ujjavaLa vANIne uccAranArA tathA dhoyA vinAja nirmaLa zIlane dhAraNa karanArA Apa cho, mATe zaraNa karavA lAyaka ApanuM huM zaraNa aMgIkAra karUM chaM. 2 ava0 ana0-anaktasnigdhamanasaM mamatvasnehenAdigdhaM snigdhaM mano yasya tam / mRjAmudyotanaM vinojvalo vAkpatho vAkrasaJcAro yasya tam , adhautamakSAlitamevAmalaM zIlamAcAro yasya tam , zaraNyaM zaraNAya hitam , tvAM zaraNamahaM zraye-gacchAmi // 2 // vi0-he vizvajanIna ! tvAmahaM zaraNaM zraye / kiM viziSTaM tvAm ?, anaktasnigdhamanasaM kila khehAdyabhyaJjanena prAyaH snigdhatvaM bhavati, tvAM tu mamatvarUpasnehena anaktamapi snigdhamanasaM arUkSahRdayam , zraye iti sarvatra yojyam / tathA mArjitameva vastu prAyeNa 1-'snigdhaM' iti pAThaH pratyantare nAsti /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 [ zrIvItarAgastotre ujjvalaM bhavati, tvAM tu mRjAM vinaiva ujvalavAkpathamavadAtavAksaJcAram / tathA dhautaM prakSAlitameva vastrAdi prAyeNAmalaM bhavati, tvAM tu adhautAmalazIlamaprakSAlitanirmalasvabhAvaM shrye| ayamAzayaHbhagavato mAnasaM vacanaM zIlaM ca yathAkramamanaktamamArjitamadhautameva nisargataH snigdhamujjvalamamalaM ceti / evaM vidhaM tvAmahamAntarArAtitrastaH zaraNaM zraye, yataH zaraNyaM zaraNe sAdhumiti / tRtIyaikavacanAntAni vizeSaNAnyAcaSTeacaNDavIrabatinA zaminA smvrtinaa| tvayA kAmamakuTyanta kuTilAH karmakaNTakAH // 3 // __ krodha vinAja vIravratavALA-subhaTavRttivALA, prazamarUpI amRtanA yoge vivekayukta cittavAlA; tathA sarva pratye samAnabhAva bhayuM vartana karanArA evA Ape karmarUpI kuTilakaMTakone atyaMta kUTI nAMkhyA che. (3) ava0 acaNDa0-he vItarAga! caNDatvaM-uddhatatvaM vinA vIravratinA parAkramavatA, zaminA akrodhena, samavartinA 1 asya zlokasyAvacUNirhastalikhitapratiSu etAdRzI dRzyate, tathApi prathamamudritapustake sA kathamamudritA tanna jJAyate-asyA ava cUrNaH sthAne prathamamudritapustake yanmudritaM tdkssrsho'trodhriyte| ("akrodhA yA subhaTatA tadvatA indriyanoindriyavikArazamakena zamapradhAnAcAraparAyaNena, parISahopasarga. jayakAraNanirgranthAcAracAriNA kAmamatyantaM, apunarbandhatayA kuTilAH vakratayA . kaNTakavadvyathAbharavidhAyitvAt karmakaNTakA nirakAzyanta") / ___
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaH prakAzaH ] 177 ayameva (1) tvayA kAmamatyarthaM kuTilA :- ativatrAH karmakaNTakA akuTyanta marditAH || 3 || vi0- he jagadekavIra !, tvayA karmakaNTakA akuTyanta / kiM viziSTena ? acaNDavIravratinA subhaTavRttiH sA vidyate yasya sa tathA, yazca vIravratI sa kathamacaNDo bhavati, tvayA tvakopanenApi nirvyAjavIravratinA / punaH kiM viziSTena ?, zaminA prazamAmRtasi - viviktacetasA / tathA samavarttinA yezca samavarttI yamaH kilAnapa - kRto'pi samastalokAntakaH sa kathaM zamI ?, athavA samavarttinA samatRNamaNileSTukAJcanena / yazcAcaNDa zamI, samadRSTizca sa kathaM kathamapi kuTTayati, tvayA tvevaMvidhenApi karmANi jJAnAvaraNAdIni tAnyevAruntudatvena kaNTakA iva kaNTakAste kAmamatyarthama kuTyanta svAtmapradezebhyaH pRthagakriyanta / yataH kuTilAH kuTilavAsanotpAdakAH / kaNTakAzca Rjavo'pi tAvaddarmocyAH kiM punaH kuTilA : ?, ataH sthAne jagadvIreNa svAminA akuTyanteti / caturthyekavacanAntAni vizeSaNAni brUteabhavAya mahezAyAgaidAya narakacchide / arAjasAya brahmaNekasmaicidbhavate namaH // 4 // bhava - mahAdeva nahiM chatAM mahezvara, gadA nahiM 1 - 'yazca' ityata Arabhya 'samavarttinA' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti / 12
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 [ zrIvItarAgastotre chatAM narakane chedanArA nArAyaNa, rajoguNa nahiM chatAM brahmA evA koI eka Apane namaskAra thAo. (4) ___ A zlokamAM jaNAvelAM chae vizeSaNo paraspara virodhI jevAM jaNAya che. je maheza-zaMkara che te abhava kema hoi zake 1, kAraNa ke mahezane loko bhava kahe che; paNa bhagavAne to bhavano nAza ko eTale abhava ane mahAn Arhantya auzvaryavALA hovAthI maheza che. temaja je narakacchidda-nArAyaNa che te agada kema hoi zake 1, kAraNa ke narakacchidane loko gadAdhara kahe che; paNa bhagavAnane to sahajAtizayavaDe agadarogano abhAva che ane dharmatIrtha pravartAvI bhavyonAM narakano cheda kare che eTale narakacchida che. temaja je brahmA te arAjasa kema hoi zake ?, kAraNa ke brahmAne rAjasa kahe che, paNa bhagavAna to karmarUpI raja rahita hovAthI arAjasa cha; ane parabrahma-mokSamAM laya pAmelA hovAthI brahmA che. A susuMdara yuktiyukta vizeSaNothI hari-hara brahmAnuM nirasana kayu. ___ava0-abha0 he vItarAga ! bhavate tubhyam , kasmaicidanirvAcyasvarUpAya namo'stu, yataH kiM viziSTAya ?, abhavAya
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaH prakAzaH ] mahezAyAtisamRddhAya pakSe rudrAya, agadAya nIrogAya pakSe gadAnAmazastrarahitAya, narakacchide pakSe viSNave, rajoguNarahitAya brahmaNe pakSe jJAnasvarUpAya // 4 // vi0-evaMvidhAya tubhyaM namo'stu, kiM viziSTAya ? abhavAya mahezAya, amUni ca SaDapi padAni parasparaviruddhAnIva / yaH kila mahezastryambakaH sa kathamabhavaH ?, tasya bhavazabdAbhidheyatvAt , bhagavAMstu bhavAvatArakAraNabhUtAnAM karmaNAmAtyantikakSayeNAbhavaH, tathA paramArhantyaparamaizvaryasamupetatvena ca mahezastasmai / tathA agadAya narakacchide, yaH kila narakacchinnArAyaNaH sa kathamagadaH ?, gadAdharatvAttamya, bhagavAMstu sahajAtizayamahimnaiva janmanaH prabhRti agado nIrugdehaH, tathA dharmatIrthapravartanena bhavyAGginAM narakacchedI ca, tasmai / tathA arAjasAya brahmaNe, yaH kila brahmA vidhiH sa kathamarAjasaH ?, kila rajoguNajuSTa eva parameSThI sRSTiM ghaTayati, svAmI tu karmarajo'pagamAdarAjasaH, parame ca brahmaNi layamupagatatvAd brahmA tasmai / evaMvidhAya hariharabrahmabhyo vyatiriktAya / ata eva kasmaicit chadmasthAnAmagocarAya paramAtmane bhagavate namo'stviti / paJcamyekavacanAntAni vishessnnaanyaahanukssitphlodgraadnipaatgriiysH| asaGkalpitakalpadrostvattaH phalamavApnuyAm // 5 // sarva vRkSo jalasiMcana karavAthI ja potAnA kALe phaLane Ape che, paDavAthI ja moTA bhAravALA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 [ zrIvItarAgastotre hoya che ane prArthanA karavAthI ja icchita vastune Ape che; paraMtu Apa to siMcana karyA vinA ja udagra-paripUrNa phaLane ApanArA, paDyA vinA ja eTale svasvarUpamA rahevAthI ja gauravatAvALA tathA prArthanA karyA vinA ja icchitane ApanArA cho. evA (apUrva) kalpatarUsvarupa ApanAthakI huM phalane pA, chaM. (5) ava0-anu0 he vItarAga ! asaktiphalaparipUrNA(t) anipAtenAbhraSTatayA, pakSe'patanena gariSThAdacintitavAJchitapradakalpadrumAt tvatto'hamaihikAmuSmikaM phalamavApnuyAM prApnomi // 5 // vi0-he praNayikalpadruma ! tvattaH sakaladrumadharmavilakSaNAt kalpadrorahaM phalamavApnuyAm / drumadharmavailakSaNyamevAha-kiMviziSTAtvattaH ? anukSitaphalodagrAt , drumA hi nirantarokSaNena kAle phalamAtraM dadati, tvattaH punaranukSitAdapi phalairaihikAmuSmikasukhalakSaNarudayAt paripUrNAt , tathA pAdapA hi nipAtena garIyAMso gurubhArAH syuH, tvattastu svasvarUpAvasthitAdapi garIyaso gurugauravAhA't , tathA kalpataravaH saGkalpitAH kila phalaM dadati, tvattaH punarasaGkalpitAt kalpadroH nirnidAnA hi svAminaH sevA savizeSaM phalamAlinI bhavati' tadevaMvidhAttvatto'haM phalamamRtarUpamacirAt prApnuyAM labheyamiti /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaH prakAzaH] SaSThyekavacanAntAni vizeSaNAnyAcaSTe-- asaGgasya janezasya, nirmamasya kRpAtmanaH / madhyasthasya jagatrAturanaGkaste'smi kingkrH|| 6 // ___ A zlokamAM paraspara viruddha vizeSaNo batAvyA che. saMgarahita hoya te lokanA svAmI na hoya, mamatA rahita hoya te koInA upara kRpA na kare; ane madhyastha-udAsIna hoya te anyanuM rakSaNa na kare. parantu Apa to sarva saMganA tyAgI hovA chatAM jagatanA lokothI sevya hovAnA kAraNe vizva jananA svAmI cho. mamatA rahita hovA chatAM paNa jagatanA sarva prANIo upara kRpAvALA cho. rAgadveSano nAza karelo hovAthI madhyastha-udAsIna hovA chatAe ekAnta hitakara dharmano upadeza devAthI saMsArathI trAsa pAmelA jagatanA jIvonA rakSaka cho. uparokta vizeSaNavALA Apano hu~ cihna-kugraharUpI kalaMka rahita kiMkara-nokara chu. (je nokara hoya te taravAra, baMduka Adi kAMI cihnovALo hoya che.) (6) __ ava0 asaM0-he vItarAga ! nirmohasya nikhilanarasvAminaH, nirmamasya dayAvataH, madhyasthasyodAsInasya vizvarakSitustavAnako niSkalaGkaH, pakSe lalATAdau trizUlAdyaGkarahitaH sevako'smi // 6 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 [ zrIvItarAgastotre vi0-he vizveza ! ahaM tava kiGkaro'smi / etAni cASTAvapi vibhaktyantapadAni parasparaviruddhAnIva / katham ? ityAha-kiMviziSTasya tava ?, asaGgasya janezasya, ato yaH kilAsaGgaH sa kathaM janezaH ?, bhagavAMstu sarvasaGgaparityAgAdasaGgaH paramArhantyaprabhAvAdakAmo'pi tribhuvanajanasevyatvena janezazca, tasya / tathA nirmamasya kRpAtmanaH, yaH kilaH nirmamaH sa kathaM kRpAtmA ?, jagadgurustu vItarAgatvasvabhAvAdeva mamatvarahitaH, duSkarmanirmathyamAne ca tribhuvanajane kRpAlustasya / tathA madhyasthasya jagatrAtuH, yaH kila madhyastha udA. sInaH sa kathaM jagatrAtA ?, svAmI svaraktadviSTatvena madhyastho'pi ekAntahitadharmopadezadAnAdAntarArAtitrastasya jagatastrAtA / ata evaMvidhasya tavAhaM kiGkaraH-preSyo'smi / kiM viziSTaH ?, anaGkaH, yazca kiGkaraH sa kathamanako bhavati ?, jagadgurustu dvipadAdiparigraharahito na kamapyaGkapAtena svIkaroti kevalamahaM tatkiGkaratvenaivAnaGkaH-kugraha. kalaGkarahita iti / saptamyekavacanAntAni vizeSaNAnyAkhyAtiagopite ratnanidhAvavRte kalpapAdape / acintye cintAratne ca,tvayyAtmA'yaM myaarpitH|7| nahiM chIpAvelA ratnanA nidhi samAna, karmarUpI vADathI nahi vIMTAyelA kalpavRkSa samAna, ane acintanIya cintAmaNi ratna samAna evA Apane
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaH prakAzaH ] 183 viSe (ApanA caraNakamaLamAM) meM mAro A AtmA samarpita kayoM che. (7) ____ ava0 ago0-he vItarAga ! abhUminihite guNaratnanidhAne, karmavRttirahite kalpatarau, mokSaphalapradatvena cintAtige cintAmaNI, tvayi mayA'yamAtmA arpitH| atra krameNa saptavibhaktiSu yuSmado rUpANi jJAtavyAni // 7 // vi0-evaMvidhe tvayi mayA AtmA samarpitaH / amUnyapi virodhachAyayA padAni / tathAhi-kiM viziSTe tvayi ?, ratnanidhI, kimbhUte ?, agopite, yazca ratnanidhiH sa kathamagopito bhavati ?, bhagavAMstu jJAnAdiratnAnAM nidhirakSINasevadhiH tribhuvanajalaprakaTazca tasmin / tathA avRte kalpapAdape, sAmAnyo'pi phalapuSpapradhAnaH zAkhI kaNTakAdivRtyAtriyate kimuta kalpadruH ?, svAmI tu sakalapraNayijanamanaHsaGkalpapAdapo'pi karmavRtibhirna vRta ityavRtaH / athavA'vRte'pyaprArthite'pi praNayinAM kalpadrukAryakAriNi / tathA acintye cintAratne ca, yatkila cintAratnaM taccintitameva phalaM vitaratIti kathamacintyam ?, jagadgurustu samastAcintitArthavizraNanacintAmaNirapi aprameyamahimatvena vAkAyamanasAmagocaratvenAcintyaH / yadi vA cintAtikrAntamokSaphalapradatvenAcintyastasmin evaMvidhe tvayi vizvajanIne, mayA AtmA sarvAtmanA samarpitastvadA- ' yattaH kRta iti /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 [ zrIvItarAgastotre evamAtmAnaM svAminaH svAdhInaM vidhAya kiJciducitaM prArthayannAha phalAnudhyAnavandhyo'haM, phlmaatrtnurbhvaan| prasIda yatkRtyavidhau, kiGkartavyajaDe mayi // 8 // he nAtha ! Apa siddhatvasvarupa phaLa mAtra zarIravALA cho. huM jJAnAdinuM phaLa je siddhatva tenA yathAvasthita smaraNathI paNa rahita rcha, mATe mAre zuM karavU ?, e bAbatamAM jaDa-mUDha banelA mArA upara kRpA karIne karavA lAyaka vidhi batAvavA kRpA karo. (8) ava0 phalA0-he vItarAga ! ahaM phalAnudhyAnavandhyaH, jJAnAdInAM phalaM siddhatvam , tasyAnudhyAnaM yathAvasthitatayA smaraNam , tasminvandhyo'zakto'smi, bhavAn phalamAtratanuH siddhatvamAtrarUpo'si, na cAnyA tava kApi tanurasti, siddhatvAt , ato mayi kiM karttavyaM jaDe, kiM kartavyaM mayeti vyAmUDhe sati kathaM dhyeyo devaH 1, yatkRtyavidhau yanmayA vidheyaM tasminvidhau prakAre prasIda / ko'rthaH ?, tathA prasAda kuru yathA'hamapi tvamiva karmajAlamunmUlayAmIti bhAvaH / atra sarvatra virodhAlaGkAraH // 8 // iti trayodazaprakAzasyAvacUrNiH / 1 'siddhatva' ityata Arabhya 'tanurasti' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti /
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaH prakAzaH ] vi0-he jagaccharaNya ! tvaM mayi prasIda, kiM viziSTastvaM :, phalamAtratanuH phalamAtrA tanuryasya sa tathA, kila saGgatyAgadustapatapovidhAnakarmanirmUlanakevalotpAdatIrthapravartanAdInAM siddhatvameva phalam , sAmprataM ca tvaM phalamAtratanuH kevalajJAnadarzanAnandavIryAtmA, ahaM tu phalarUpasya tavAnudhyAne vandhyo viphalaprayatnaH 'anudhyAnaM hi dRSTazrutAnubhUtasyaiva vastuno bhavati' tvaM tu niraJjanapadasthaH paramAtmasvarUpaH sarvathaivAviSayo darzanAdInAm , ataH kiGkarttavyatAyAM jaDe aprAptopAye, mayi yatkRtyavidhau yanmayA vidheyaM tasminvidhau prakAre prasIda / kimuktaM bhavati ?, 'ahaM tAvadavadhIritAparavidheyastvadanudhyAna eva nilInamAnasaH, tvaM tu phalamAnatanuH, phalaM ca siddhatvam , tacca mano'nudhyAnasyAgocaram , atastathA kathamapi prasIda yathA phalamAtratanuM tvAmahamAlokayAmi, tacca kevalina eva sulabham , kevalaM ca karmakSayAyattam , tasmAttathA sAnugraho bhava yathA sakalakarmajAlamahamapi tvamiva lIlayonmUlayAmIti bhAvaH // 8 // iti zrIvItarAgastotre trayodazasya hetunirAsastavasya padayojanA / adhunA yanmUleyamarhatAM jagati vikhyAtistameva yogaM yogazuddhistavena stutikRdupastauti manovacaHkAyaceSTAH, kaSTAH saMhRtya sarvathA / zlathatvenaiva bhavatA, manaHzalyaM viyojitam // 1 // ___
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 [ zrIvItarAgastotre mana, vacana ane kAyAnI sAvadya ceSTAone sarvathA saMharIne-tajIne Ape zithilapaNAvaDejasvabhAvavaDeja manarUpI zalyane dUra karyu che. (1) yogazuddhimAbhidadhate ava0 mano0-he vItarAga ! manovacaHkAyavyApArAn kaSTA:-kaSTakAriNaH sAvadhAn sarvathA saMhRtya tyaktvA, bhavatA zlathatvenaiva manaHzalyaM-manorUpazalyaM viyojitam / sadapyasadiva vihitaM nirupayogitvAt , anyo'pi yaH zarIrAnnArAcAdi viyojayati sa ceSTAnirodhena zlathAGgaH syAt // 1 // vi0-he yogopaniSadupAyapravINa !, bhagavan !; tvayA manaHzalyaM viyojitam , kiM kRtvA ? manovacaHkAyAnAM ceSTA bahirvyApArarUpAH, saMhRtya pratiSidhya, kiM sarvA api ?, netyAha-kaSTAH kaSTahetutvAt kaSTAH sAvadyAH, kathaM ?, sarvathA sarvAtmanA / yadi punaH kApyAlambane mano niyojya viyojitamityAha-zthatvenaiva-zlathabhAvenaiva, yato viparItazikSitAzvavanniyantryamANaM manaH sutarAM prasarati, zlathamuktaM tu svayamevAvatiSThate, krameNa ca nirindhano vahiriva nirviSayaM manaH svayameva vilIyate / yadAha bhagavAn jinabhadraH-"osAriiMdhaNabharo 1 pratyantare "osAriiMdhaNabharo jaha parihAi kaso huyAsuttha / thoviMdhaNo'vaseso nivvAi tao'vaNIo ya // 1 // osAriMdhaNahINo maNohuyAso kameNa taNuyaMmi visaiMdhaNAvaseso nivvAi taovaNIo ya // 2 // zrIhAribhadrIyAvazyake tu-ussAriyeMdhaNabharo jaha parihAi kamaso huyAsuvva thoviMdhaNAva
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaH prakAzaH ] 187 jaha parihAi kamaso huyAso vA / thoviMdhaNA'vaseso nivvAi tao'vaNIo ya // 1 // taha visayaMdhaNahINo maNohuyAso kameNa taNuyaMmi / visaiMdhaNAvaseso nivvAi taovaNIo ya // 2 // " evaM ca "toyamiva nAliyAe tattAyasabhAyaNodaratthaM vA / parihAi kameNa jahA taha jogimaNojalaM jANa // 1 // " sarvathA manovilayazca kevalino vyuparatakriyasya zailezIsamaya eva bhavati / tadevaM tvayA manorUpaM zalyaM viyojitamAtmanaH sakAzAt pRthakkRtaM nirupayogitvena sadapyasadiva vihitam / anyo'pi yaH zarIrAbArAcAdizalyaM viyojayati sa bAhyaceSTAnirodhena vizlathAGgo bhavati tathAsthitasya ca saMdaMzAdiprayogeNeSatkaraM zalyaviyojanamiti // 1 // evaM manojayamabhidhAya indriyajayamAhasaMyatAni na cAkSANi, naivocchRGkhalitAni c| iti samyakpratipadA, tvayendriyajayaH kRtH||2|| he prabhu ! Ape indriyone balAtkAre niyaMtrita karI nathI, tathA lolupatAthI chUTI paNa mUkI nathI; paNa yathAvasthita vastutattvane aMgIkAra karanAra Ape samyak prakAre kuzaLa buddhivaDe indriyo upara vijaya meLavyo che. (2) seso nivvAi tao'vaNIo ya // 73 // taha visaiMdhaNahINo maNohuyAso kameNa taNayumi / visaiMdhaNe niraMbhai nivvAi tao'vaNIo ya // 74 // (ha0-A0-bhAga-3, patra-605) Tona!
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 [ zrIvItarAgastotre ... ava0 saMya0-he vItarAga ! tvayA'kSANi-indriyANi, na saMyatAni balAniyantritAni, balAdvadhyamAnAnyadRSTaviSayakharUpatvAtsakautukAni niyantraNAM na pratipadyante / na ca tvayA tAnyucchaGkalitAni laulyena pravartitAni, ityumanA prakAreNa samyakapratipadA satyabuddhyA tvayendriyajayaH kRtaH / ayaM ca savizeSakarmaNAM (sAvazeSakarmaNAM) caramadehAnAmeva prakAraH, zeSaistu sarvabalenApi yatanIyamindriyajaye // 2 // vi0-he bhagavan !, tvayA indriyajayaH kRtaH, kathamityAhasaMyatAni na cAkSANi / akSANi-sparzanAdIndriyANi svasvaviSayeSu pravartamAnAni na niyantritAni / viSayebhyazca svayameva vyAvRttAni naiva ucchRGkhalitAni upetyApi na pravartitAni / kimuktaM bhavatiyadi kila viSayonmukhAnyevAkSANi balAtsaMyamyante tadA adRSTaviSayasvarUpANi sakautukAni saspRhANi ca na pratipadyanta eva niyantraNAm , yadA tu kiyatkAlamucchRGkhalaM viSayeSu vyApAryante tadA vijJAtaviSayasvarUpANi nivRttakautukAni kRtakRtyAni svayameva nivartante, na ca bhUyo vikRtimupayAnti / zrUyate ca-"yena saMvatsaro dRSTaH sakRt kAmazca sevitaH / tena vizvamidaM dRSTaM punarAvartate jagat // 1 // " iti / ayaM ca sAvazeSakarmaNAM caramadehAnAmeva indriyajayaprakAraH, gurukarmabhiH punarakSavikAravikSepArtha sAdaraM sevyA eva damopAyAH / evaM ca tvayA indriyajayopAyaM samyakpratipadA yathAvatpratipadAnena hRSIkavazIkAraH kRta iti // 2 // 'ayaM ca' ityata Arabhya 'damopAyAH' itiyAvat pAThaH prathamamudritapustake nAsti /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 caturdaza: prakAzaH ] ___ evaM mano'kSavijayAnantaraM kilASTAGgayogapravRttirityapi vyavahRtimAtrameveti darzayannAhayogasyASTAGgatA nUnaM, prapaJcaH kathamanyathA ? / AbAlabhAvato'pyeSa, tava sAtmyamupeyivAn // 3 // __ he yogarUpI samudranA pArane pAmelA prabhu ! laukika zAstromAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi, A ATha yoganA aMgo kahyA che. te mAtra prapaJca (vistAra) hoya tema bhAse che, kAraNa ke jo tema na hoya to Apane bAlyAvasthAthI ja A yogo sahajapaNAne kema pAme-svAbhAvika rIte ja kema prApta thAya ? arthAt A yoga prAptino krama sAmAnya yogionI apekSAe che. Apa to yogionA paNa nAtha cho, mATe ApanA mATe Ama bane temAM kAMI Azcarya nathI. (3) ava0 yoga0 he vItarAga! yogasyASTAGgatA yama 1, niyama 2, Asana 3, prANAyAma 4, pratyAhAra 5, dhAraNA 6, dhyAna 7, samAdhi 8, lakSaNA'nyazAstreSu niruupymaannaa| nUnamivArthe prapaJca iva vistara iva pratibhAsate, anyathA kathameSa yogastava janmAvadhi sAtmyaM sahajatAmupeyivAnAgataH 1,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 [ zrIvItarAgastotre ko'rthaH?; AsanAdivAhyavistaraM vinaiva tava paramajJAnavairAgyA. dirUpo yogaH sahaja eva // 3 // vi0-he yogasAgarapArINa !, bhagavan !; yeyaM yogazAstrAdiSu yogasyASTAGgatA-yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna; samAdhi lakSaNA zrUyate sApi nipuNaM nirUpyamANA prapaJca iva prakriyAgauravamiva pratibhAti / kimityAha ?, kathamanyathA, anyathA prapaJcAbhAve, eSa yogastava kathaM sAtmyaM zailezImupeyivAn / kutaH prabhRtItyAha ?, AbAlabhAvataH AzaizavAt / ayamAzayaH-bhagavato hi garbhAvatArAtprabhRti jJAnatrayadharasya sahacara eva yogaH, yA ceyamaSTAGgatA sA sAmAnyayogijanApekSayA, jagannAthastu yoginAthaH tatastasya sAtmyameva yogasyeti na kiJcidasaGgatam / / 3 // na ca yogaprAptikrama eva tavAlaukikaH kintvidamapItyAhaviSayeSu virAgaste, ciraM sahacareSvapi / yoge sAtmyamadRSTe'pi,svAminnidamalaukikam // 4 // ghaNA kAlanA paricita evA paNa viSayo upara Apane vairAgya che, ane kadI paNa nahi dekhelA evA yogane viSe ekapaNuM-tanmayapaNuM che !; he svAmin ! Apana A caritra ke alaukika che ? (4) ... ava0 viSa0-he vItarAga ! te tava ciramanantakAlaM yAvatpariciteSvaSi zabdAdiSu virAgo'nAsaGgo'sti / yoge
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaH prakAzaH ] 191 janmAvadhyadRSTe'pi sAtmyam , he svAmin ! idaM pUrvoktaM tava caritamalaukikaM lokAviSayam // 4 // vi0-he svAmin ! tavedamapyalaukikam , kimityAha-yadviSayeSu zabdAdiSvuttameSUpanateSvapi nisargata eva virAgaH, yadi punaH pUrvamaparicitAste bhaviSyantItyAha-ciraM sahacareSvapi ciramanAdibhavavAsAtprabhRti sahacareSu pratibhavopalAliteSvapi viraktirbhavahetutvAteSAM yoge cAdRSTe pUrvamaparicite sadyaH saGghaTite'pi sAtmyamekIbhAvastasyaiva mokSAGgatvAdityetadapi tavAlaukikaM lokottaramiti // 4 // tathA bhagavataH kevalotpatteranantaraM paripakrimayogaphalasya samucitaiva samazatrumitratA, kintu chadmasthasya paripacyamAnayogaphalasyApi lokottaraiva samatetyupadarzayannAhatathA pare na rajyanta, upakArapare pare / yathA'pakAriNi bhavAnaho ! sarvamalaukikam // 5 // upakAra karavAmAM tatpara evA potAnA bhakto upara anya devo teTalA khuzI thatA nathI, jeTalA Apa ApanA upara apakAra karanArA kamaTha-gozAlAdi prANIo upara paNa khuzI thAo cho. aho! ApanuM sarva alaukika che ! (5) ___ ava0 tathA0-he vItarAga ! pare paratIthikA upakArakartari sevake (tathA) na rajyante-snihyanti yathA kamaThagozA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 [ zrIvItarAgastotre lakAdau apakAriNi upasargakartari bhavAn raktaH sanmArgaprApa. Nena, aho ityAzcarye tava sarva lokAprasiddham / / 5 / / vi0-he lokottaracaritrodbhAsita !, bhagavan !, pare yogarahasya. vizrAntizUnyAH kutIrthinaH pare'nyasminnupakArapare prvrtitopkaare| pyadhikAdhikopakRtispRhayA, tathA tena prakAreNa, na rajyante-na prItimudvahanti, yathA'pakAriNi saGghaTitadurgopasarge'pi-aho sAdhu karmakSayapravRttasya mamAyamanAhUtasahAyaH saMpanna iti-pare'nyasmin bhavAn prItimudvahati; aho iti vismaye / tadevaM yadyattava caritramanusmayate tattatsarvamalaukikaM lokottarameveti // 5 // punarbhagavato yogasamRddhi sAmyamutkarSayannAhahiMsakA apyupakRtA, AzritA apyupekSitAH / idaM citraM caritraM te, ke vA paryanuyuJjatAm ? // 6 // __ he vItarAga ! caMDakauzikAdi hiMsako upara Ape upakAra karyo che, ane sarvAnubhUti tathA sunakSatramuni Adi AzritonI Ape upekSA karI che. ApanA A vicitra-caritranI sAme prazna paNa koNa uThAvI zake tema che ? (6) ___ ava0 hiMsakA0-he vItarAga! hiMsakAH caNDakozikAdaya upakRtAH sugatiprApaNena tvayA, AzritAH sarvAnubhRtisunakSatrAdayo'pi upekSitAstvayA, aihikApadbhyo na rakSi
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaH prakAzaH | 193 tAH / idaM citramAzcaryakAri tava caritraM ke paryanuJjatAm , kimarthamidaM svAmI karotIti praSTumapyutsahantAm / na ke'pItyarthaH // 6 // vi0-he svAmin ! tvayA hiMsakA durdharakrodhovadhabuddhayo'pi paramakAruNikenopakAriNa ivopakRtAH zAnte'dhvani saJcAritAH, yathA bhagavatA zrIvardhamAnasvAminA zUlapANicaNDakauzikaprabhRtayaH, tathA AzritA nirniktabhaktivyaktijuSaH satataM ca caraNasarojasevAhevAkino'pyapariciteneva tvayopekSitA audAsInyena vIkSitAH, yathA tenaiva svAminA masAtmajanisRSTapralayAnalapratimatejaHpuajAjvalyamAnatanU sarvAnubhUtisunakSatramunI / tadidamevaMvidhaM citramAzcaryacaryAkaramalaukikaM tava caritram , ke vA kRtadhiyo'pi paryanuyuatAm / kimarthamidamevaM svAmI karotIti praSTumapyutsahantAmityaho tavAdbhutA vItarAgatAsahacaritA samateti // 6 // na ca nindAstutitiraskArapuraskAreveva tavaudAsInyam , kintu svAtmanyapItyupadarzayannAhatathA samAdhau parame, tvayAtmA vinivezitaH / sukhI duHkhyasmi nAsmIti,yathA na prtipnnvaan||7 Ape ApanA AtmAne parama samAdhine viSe te prakAre sthApana karI dIdho cha ke, jethI haM sukhI chu ke nathI ?, athavA huM duHkhI chu ke nathI ?; tenuM
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 [ zrIvItarAgastotre paNa Apane jJAna na raghu-tenA jJAnanI Ape darakAra paNa na karI. (7) ava0 tathA0-he vItarAga ! tvayA parame samAdhau dhyAne, tathA''tmA vinivezitaH sthirIkRtaH, yathA iti na pratipannavAn na jJAtavAn , itIti kim ?, ahaM sukhyasmyathavA duHkhI iti // 7 // vi0-he bhagavan ! tvayA tathA tena prakAreNa, parame tvaditarayoginAmagamye, samAdhau paramAdhyAtmalaye, AtmA vinivezito niSpakampatAmAropitaH yathA-ahaM sukhI yadi vA duHkhI asmi nAsmItyetadapi na pratipannavAn cidAnandAtmani nilIno na vetti bhavAn // 7 // yasmAcca sukhaduHkhasattvAsattvAni dhyAnAvasare vilIyante tameva svAmino yogamahimAnamudIrayannAhadhyAtA dhyeyaM tathA dhyAnaM, trayamekAtmatAM gtm| iti te yogamAhAtmyaM, kathaM zraddhIyatAM paraiH ? // 8 // ___ dhyAtA, dhyeya; ane dhyAna e traNe Apane viSe ekapaNAne-abhedabhAvane pAmI gayA che. A prakAranA ApanA yoganA mAhAtmyane bIjAo kevI rIte zraddhA karI zake ? (8) ava0 dhyAtA-dhyAtA kSapakazreNyArUDhaH, dhyeyaM para ___
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaH prakAzaH ] 195 mAtmasvarUpam, dhyAnaM dhyeyaviSayA ekapratyayasantatiH / he vItarAga !, etattrayaM tava aikyaM prAptam, dhyAtA tvaM kevalitvena zukladhyAnavaccAt, siddhA eva hi dhyeyAH, ato dhyeyo'pi tvaM siddharUpatvAt dhyAnaM jJAnavizeSaH tanmayatvAt dhyAnamapi tvamitibhAvaH / iti prakAreNa tava yogamAhAtmyaM paraiH parabrahmasUkSmamArgApraviSTahRdayaiH kathaM zraddhIyatAm - manyatAmiti 1 // 8 // iti caturdazayogazuddhistavaprakAzasyAvacUrNiH / : I vi0 - he yogopaniSanniSaNNa !, svAmin !; tava yogamAhAtmyaM paraiH kathaM zraddhIyatAm ?, kimityAha - iti, itIti kiM ? trayamekAsmatAM gatam, kiM tatrayaM ?, dhyAtA dhyeyaM dhyAnaM ca, tatra dhyAtA kSapakazreNyArUDhaH, dhyeyaM SaDjIvanikAyahitaM paramAtmatattvam, dhyAnaM caM dhyeyaviSayA ekapratyayasantatiH / etacca trayamapyarvAkaparipacyamAnadhyAnAvasthAyAM pRthag bhavati / krameNa ca samunmIlite dhyAnaparipAke ekAtmatAM yAti dhyAtRdhyAne dhyeye eva nilIyete tadA cAhaM sukhI duHkhI asmi nAsmItyAdi na vedayate / tadevaM prakAraM tava yogamAhAtmyaM paraiH sUkSmAdhyAtmavartmanyapraviSTahRdayaiH kathaM kena prakAreNa zraddhIyatAM tathetipratyayapUrvaM hRdi nidhIyatAm ?, sAca teSAmeva yogyatA; tava tu svAnubhavasubhage vastuni kiM parapratyAyane - netibhAvaH // 8 // iti zrIvItarAgastotre caturdazasya yogazuddhistavasya padayojanA | 0940 -
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 [ zrIvItarAgastotre athAtaH stutikRduttarottaraguNamahimani bhagavati paramAtmani samullasitAdbhutabhaktirbhaktistavamupakSipannAhajagajjaitrA guNAstrAtaranye tAvattavAsatAm / udAttazAntayA jigye, mudrayaiva jagattrayI // 1 // __ he jagarakSaka ! jagatane jItanArA ApanA anya guNo to dUra raho parantu udAtta-parAbhava na pamADI zakAya tevA tame zAnta-traNa jagatanA prANI samUhanA nayanane apUrva AhlAda pamADe evI ApanI mudrAe jatraNe jagatane jItI lIdhA che. (1) yogazuddhehRdaye pratibhAsAt bhaktiM vyanakti ava0 jaga0-he trAtara !, rakSaka !; tava trailokyaji. tvarA anye guNA dUre AsatAM tiSThantu / anabhibhavanIyasaumyayaikayA mudrayaiva jagattrayI jigye nyakkRtA // 1 // vi0-he trAtar ! bhavabhayopaplutasattvapAlaka ! tava sambandhino'nye'dbhutastavamahimastavAdivarNitA jagajjaitrA jagadgataguNigaNaguNebhyo'nantaguNamahimatvena jetAro guNAstAvadAsatAM dUre tiSThantu ! kintu mudrayApi tvayA jagatrayI jigye / kiM viziSTayA ? udAttazAntayA udAttayA anabhibhavanIyayA, tathAvidhA ca kadAcid dhRSyatayAnabhigamyA syAdityAha-zAntayA saumyayA sakalalokalocanAnandadAyinyA mudyA mUrtyApi jagatrayI bhUrbhuvaHkhaHsvarUpA jigye nykkRtaa| arhadanurUpabalalavaNimAdInAmanyatrAbhAvAt // 1 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadazaH prakAzaH] 197 evaM ca merustRNIkRto mohAt, payodhirgoSpadIkRtaH / gariSThebhyo gariSTho yaiH, paapmbhistvmpoditH||2|| ___ he nAtha ! moTAthI paNa moTA arthAt indrAdikathI paNa moTA evA Apano jeoe anAdara karyo che, teoe ajJAnathI merune tRNa samAna mAnyo che ane samudrane gAyanI kharI jeTalo gaNyo cha, arthAt potAnI mUrkhAinuM pradarzana karyu che. (2) ava0 meru0 he vItarAga! yairmukhaistvaM gariSThebhya indrA. dibhyo garIyAnapodito nAhataH / taimaruH svarNAcalastRNIkRtastRNalekhye kRtaH, mohAdajJAnAt samudro goSpadavad avagaNitaH // 2 // vi0-he svAmin ! yaistvamapoditastairidamidamakAri / kiM tadityAha-meruyojanazatasahasrocchrAyaH sakalakalyANamayamUtirmaNisAnuH surabhUdharastRNIkRtastRNagaNanayA mohAd dRSTaH / tathA payodhiryojanazatasahasravistAro ratnAkaraH samucchaladatucchakallolakUTakalakalavAcAlitarodo'ntarAlaH salilanidhirapi goSpadatulayA kalitaH / yaiH pApmabhiH pApapaTalavilInacetobhiH gariSThebhyaH surAsuranaranAyakebhyo'pi guNAdhikatayA gariSTho garIyAMstvamapyapoditaH pRthagjanavadavajJayA dRSTaH / kimuktaM bhavati-kila na khalu tairnRpazubhiH kRtA
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 [ zrIvItarAgastotre merostRNatA payodhe!SpadatA, tava ca jagadgurorlaghutA bhavati / kevalamanAtmajaistairguNamatsaribhirevamevAtmAviDambyata iti || 2 // yathA ca tavAvajJAtaM durantaduritAya tathA svacchAsanasyApIti darzayannAhacyutazcintAmaNiHpANesteSAM labdhAsudhA mudhaa| yaistvacchAsanasarvasvamajJAnai tmasAtmakRtam // 3 // je ajJAnIoe ApanA zAsananuM sarvasva (dhana) potAne AdhIna nathI karyu, teonA hAthamAthI cintAmaNi ratna sarI paDathu cha; ane teone prApta thayelu aprApya-amRta phogaTa gayuM che ! (3) ava0 cyuta0-teSAmabhAgyazekharANAM karAcintAratnaM patitam , amRtamapi prAptaM nirarthakam / yaiste tava zAsanameva sarva(sva)dravyaM nAtmasAtkRtamAtmAyattaM nAkAri // 3 // vi0-he bhagavan ! yaistvacchAsanamAtmasAnna kRtaM teSAmidamidamabhUt , kiM tadityAha-teSAmabhAvibhadrANAM pANeH-karAJcintAmaNimanazcintitArthasArthasaGghaTanapaTurmaNizyuto vighaTitaH, tathA ajarAmaratvahetuH sudhA kuto'pi daivAlabdhApyanupayogena mudhA vRthaiva gatA, yaistava sambandhi zAsanaM pravacanameva sarvasvaM sAradravyamupanatamapyAtmasAdAtmAyattaM na kRtam / ayamAzaya:-'kila cintAmaNi pIyUSatvacchA. sanAnyagaNyapuNyapracayamantareNa na tAvatsampadyante, daivAdupanatAnyapi ye sAdaraM na svIkurvanti, na tebhyo'pyanyo jagati jaghanya iti // 3 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadazaH prakAzaH ] punarbhagavati bhaktyatizayaM stutikRvyanaktiyastvayyapi dadhau dRSTimulmukAkAradhAriNIm / tamAzuzukSaNiH sAkSAdAlapyAlamidaM hi vA // 4 // he nAtha ! Apane viSe paNa je manuSya baLatA uMbADIyAnA AkArane dhAraNa karanArI dRSTine rAkhe che, tene agni sAkSAt (bALI nAMkho) athavA to e vacana bolavAthI saryu (tevuM vacana na bolavu eja sAruM che). (4) ava0 yastvayya0 - he vItarAga ! yo nirbhAgyastvayi niSkAraNa nikhilavatsale'pi dRzaM jvaladanalasadRzamIyaruNavaktrAM dattavAn taM vahniH sAkSAtpratyakSIbhUya bhasmIkarotviti vadapApabhIruH stutikadidamAlapyAlA penAlaM - paryAptamityAha || 4 || 199 vi0- he svAmin ! yastvayyapi vizvajanIne kaSAyakaluSitamatirulmukAkAradhAriNIM jvaladalAtapratimAM dRSTiM dadhau dadhAti dhAsyati vA, taM durAtmAnamAzuzukSaNirvahniH, ahnAya sAkSAdbhUya iti vacasA - SbhidhAya, bhasmIkarotviti ca manasi nidhAya, pApabhIruH stutikadAha - AlapyAlamidaM hi vA / vA athavA idaM AlapyAsya nistriMzocitasyArthasyAlApanenAlaM - paryAptam / kimuktaM bhavati kila tAvatasya tvadvidveSiNaH svasya duSkRtasya phalamavazyaM bhaviSyatyeva, mama tu paramakAruNikakiGkarasya taM prati nocitamidamAkrozakArkazyamiti // 4 // -
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 kizca - tvacchAsanasya sAmyaM ye, manyante zAsanAntaraiH / viSeNa tulyaM pIyUSaM teSAM hanta ! hatAtmanAm // 5 // he nAtha ! khedanI vAta che ke jeo ApanA zAsanane anya zAsanonI sAthe tulya-sarakhaM mAne che, te ajJAnathI haNAelA lokone amRta paNa jhera samAna che. (5) [ zrIvItarAgastotre Aje keTalAka kIrtikAmuka vidvAno prabhunA darzanane ane anya darzanone samatAnI koTimAM mUkavAnI dhRSTatA kare che. temane AcAryazrInI A Takora ati suMdara che. ava0 tvacchA0-he vItarAga ! tava zAsanasya ye darzanAntaraiH sAmyaM manvate teSAmajJanopahatAnAM hanta iti khede pIyUSaM hAlAhalena samAnameva // 5 // vi0- he bhuvanamahanIyazAsana !, tava sambandhinaH zAsanasya nirvRtipuraprasthAna ghaNTApathAyamAnasya tvatpravacanasya zAsanAntarairdIrghasaMsRtipathapAtheyapratimaiH kutIrthikatIrthaiH samaM sAmyaM ye manyante teSAM hatAtmanAM vigarhitajIvitAnAM mate viSeNa sadyaH prANaghAtinA hAlAhalena pIyUSaM - mRtasaJjIvanamamRtaM tulyaM samAnam / kimuktaM bhavati - kila yAvanmAtraM pIyUSaviSayorantaraM tAvattvacchAsanakuzAsanAnAmityaho tatsAmyakRtAM susaMskRtA matirguNAguNavicAre ! // 5 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadazaH prakAzaH ] 201 na ca sarvathA sadasadvicAre pare parikSINamanISAH, kevalamanAdimithyAvAsanollasadatucchamatsarAstvayyasUyanti, tataH stutikRteSAM mukhaparuSamAyatihitaM ca kiJcidudIrayatianeDamUkA bhUyAsuste teSAM tvayi matsaraH / zubhodAya vaikalyamapi pApeSu karmasu // 6 // he nAtha ! jeone ApanA upara irSyAbhAva cha, teo vherA ane mUMgA ho; kAraNa ke paranindAnAM zravaNa ane uccAraNa Adi pApakAryomA indriyonuM rahitapaNuM zubha pariNAma mATe ja che. arthAt kAna ane jIbhanA abhAve ApanI nindAnuM zravaNa ane uccAraNa nahi karI zakavAthI teo durgatimAM jaI zakaze nahi, e teone bhAvimA mahAn lAbha che. (6) ___ava0 ane0-he vItarAga ! te narA aneDamakA vAkarNarahitA bhavantu, yeSAM tvayi matsara IrSyA, yataH pApeSu parinindAdiSu karmasu vyApAreSu vaikalyaM vAkarNarahitatvaM zubhoda0 zubhaH zobhano ya udarka AgAmikAle phalapAkastasmai syAt / ko'rthaH ? vaikalyAcanindAdi kartumazaktAstathAvidhadurgatiM nApnuvantIti / / 6 // vi0-he svAmin ! yeSAM tvayyapi niSkAraNajagadvatsale matsaro'sUyA, te aneDamUkA avAzrUtayo bhUyAsuH, yathA nirmala ___
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre guNAnurAgibhirmadhyasthastAvakaiH stUyamAnAMstvadguNAnAkarNya matsaravazAdasatpralApamukharamukhA na bhavanti / na cAyaM teSAmupakrozaH, kintu hitacintanameva / kathamiti cet ? arthAntaramAha - zubhodarkAyetyAdi / pApeSu pApAnubandhikarmasu vyApAreSu pravarttamAnAnAM bhavAbhinandinAM vaikalyamindriyavikalatApi zubhodarkAya-zubhaphalAya jAyate / idamuktaM bhavati - te vikalendriyA niraGkuza pApakarmasu tvannindA - diSu pravarttamAnAH pracurataramazubharAziM saMcinvanti, vikalendriyAstu 'svayaM SaNDho brahmacArI' itinyAyAdasAmarthya pratihatapApavRttayaH svarUpa-mAtreNAvatiSThante tacca teSAmAyatau hitameveti // 6 // " 202 evaM bhagavanmatsariNaH pracchAdya tacchAsanaratAnupastauti - tebhyo namo'JjalirayaM, teSAM tAnsamupAsmahe / tvacchAsanAmRtarasairyerAtmA'sicyatAnvaham // 7 // he nAtha ApanA zAsanarUpa amRta rasabaDe jeoe potAnA AtmAne hamezAM siMcyo che, teone amAro namaskAra thAo, teone ame be hAtha joDIe chIe; ane teonI ame upAsanA karIe chIe. (7) ava0 tebhyo - he vItarAga ! tebhyaH puNyavaddbhyo 1 'hitacintanameva' ityata Arabhya 'pravartamAnAnAM ' itiyAvat pAThaH prathamamudrita pustake nAsti /
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 paJcadazaH prakAzaH] namo'stu, teSAmayaM pratyakSalakSyo'Jjali:-karayojanam , tA. nvayaM sevAmahe, yaistava zAsanAmRtairAtmA nirantaramasicyata susthIkRtaH // 7 // vi0-he bhagavan ! AstAM tAvattubhyaM tvacchAsanAya ca, yAvadagaNyapuNyopacitebhyastebhyo'pi namo nmskaaro'stu| tadA teSAmakSINabhAgadheyAnAmayamasmAbhiraJjaliH sajjitaH / tathA prazasyacaritAMstAneva vayamupAsmahe / yaiH kiM ?, yairduSkarmadAvapAvakapradIpraH khAtmA tvacchAsanAmRtarasaistvatpravacanapIyUSapUrairanvahaM prativAsaramasicyata / tasyaiva saMsRtisantApanirvApaNapravaNatvAditi // 7 // yadi vA tvatpravacanAmRtaplutamanasaH sphuTacetanAste tAvannamasyA eva, kintubhuve tasyai namo yasyAM, tava pAdanakhAMzavaH / ciraM cUDAmaNIyante, brUmahe kimataH param ? // 8 // he nAtha ! te bhUmine paNa namaskAra thAo, ke jyAM ApanA caraNonA nakhonA kiraNo ciraMkAla sudhI cUDAmaNinI jema zobhAne pAme che; AthI adhika ame zuM kahIe ? (8) ava0 bhuve0-he vItarAga / tasyai bhUmaye namo'stu, yasyAM tava caraNanakhakiraNAni ciraM cUDAmaNIyante-ziromaNI
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre yante raktatvAt , ataH paramato'dhikaM vayaM kimbrUmaH?, bhagavatpada. spRSTabhUmenamaskArAdaparasyAdhikasya bhaktivacaso'bhAvAt // 8 // vi0-tasyai bhuve pRthivyai namo'stu, yasyAM tava pAdanakhAMza. vastava kramanakhamayUkhAzciraM cUDAmaNIyante-maulimaNimahimAnamudvahanti / ataH paramapi vayaM kimanyad brUmahe ? kimuktaM bhavatikila yadi tvadadhyAsanena tIrthapratimA pRthivyapi namasyA, tataH kimanyattvadguNeSvanupAdeyamiti // 8 // evaM ca janmavAnasmi dhanyo'smi, kRtakRtyo'smi yanmuhuH / jAto'smi tvadguNagrAmarAmaNIyakalampaTaH // 9 // he nAtha ! ApanA guNa samUhanI ramaNIkatAmAM huM vAraMvAra laMpaTa (tanmaya) thayo chu, tethI mAro janma saphaLa che, huM dhanya ane kRtakRtya chu. (9) ava0 janma-he vItarAga ! ahaM saphalAvatAro'smi, dhanyaH puNyavAnasmi, kRtArtho'smi, yadyamAnmuhurvAraMvAra tava guNasamUharUpe rAmaNIyake lampaTastadekavyasano'smi / / 9 / / iti paJcadazabhaktistavaprakAzasyAvacUrNiH / vi0-evaM ca sati svAmin !, ahameva janmavAn saphalAvatAro'smi / tathA dhanyaH puNyavAnapyahamevAsmi tathA kRtakRtyo nirvartitasamastazastakarttavyo'pyahamevAsmi / yatki?, yadahaM muhuranukSaNaM ___
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaH prakAzaH] 205 tvadguNagrAmarAmaNIyake tava guNasamUhamanoharatve lampaTo baddhagRddhirjAto'smi / ayamAzayaH-'idamevAsya samagrasAmagrIsaGgatasya janmanaH phalametadeva ca tattvato dhanyatvamiyameva ca nizcitA kRtakRtyatA, yad-ekAntAbhirAmatvadguNagrAmavarNane mamaikatAnaM manaH samajanIti' / iti zrIvItarAgastotre paJcadazasya bhaktistavasya padayojanA // 9 // evaM stutikRdbhaktistavena bhagavataH svabhaktimAviSkRtya sAmprata. mAtmagastivena kSINatArti vijJapayannAhatvanmatAmRtapAnotthA itaH zamarasormayaH / parANayanti mAM nAtha !, paramAnandasampadam // 1 // he nAtha ! eka tarapha ApanA AgamarUpI amR. tanA pAnathI utpanna thayelA upazama rasanA taraMgo mane mokSanI sampadAne balAtkAra prApta karAve che. (1) - atha prabhoH puro rAvAM karoti ava0 tavanmatA0-he nAtha ! tavAgamapIyUSapAnodbhavA upazamarasataraGgAH paramAlAdalakSmI mAM parANayanti-prApayanti itaH-ekataH // 1 // vi0 he vihitAntarArAtipramAtha ! nAtha ! ito'sminpakSe tvanmatAmRtapAnotthAstvatpravacanapIyUSAkhAdanasamudbhavAH zamarasomaryaH
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 [ zrIvItarAgastotre zamAmRtavIcayo mAM paramAnandasampadaM cidAnandazriyaM parANayantiprApayanti / bhavatyeva paramaprazamAmRtasuhitasyAtmanaH kiJciccidAnandAnurUpaM sukhamiti // 1 // tathA itazcAnAdisaMskAramUJchito mUrcchayatyalam / rAgoragaviSAvego hatAzaH karavANi kim ? // 2 // ___ tathA bIjI tarapha anAdi kALanA saMskArathI utpanna thayelo rAgarUpI uraga-sarpanA viSano vega mane atyaMta mUrchA pamADe che-mohita karI de che, haNAi gayelI AzAvALo evo hu~ zuM karUM ? (2) ava0 ita0-he vItarAga ! itaH aparatazcAnAdi0 anantakAlabhavabhramaNavAsanAsaJcito rAgabhujagagaralodgAro'lamatyartha mRcchayati-sajjJAnazUnyatAM prApayati / ataH kAraNAdahaM hatAzaH pratihatamanorathaH, kiM karavANi ?, kiM kurve ? // 2 // yugmam / / vi0-he bhagavan ! itazcAsminpakSe anAdisaMskAramUcchitaH pracuratarabhavopalAlanopacito rAgoragaviSAvego rAgabhujaGgamagaralodgAro'lamatyarthaM mAM mUrcchayati mukulita sadasadvicAraM vidhatte / evaM ca sati kimahaM hatAzo vigalita pratyAzaH karavANi ?, kiM pratividhAnaM vidadhe?, sthAne ca hatAzatvam , yataH-yasyAmRtamApibato'pyuragaviSAvegaH
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaH prakAzaH ] 207 prasarati, tasya tannigrahe kimaparamopayikam ?, yasya ca paramavairAgyapradhAnaM jinapravacanaM parizIlayato rAgAvegaH sphurati sa tadaparaM tannigrahopAyamapazyan bhavatyeva vihatAzaH // 2 // rAgavaikRtameva vyanaktirAgAhigaralAghrAto'kArSa yatkarmavaizasam / tadvaktumapyazakto'smi, dhigme pracchannapApatAm // 3 // - he nAtha ! rAgarUpI sarpanA viSathI vyApta thayelA meM je ayogya kAryo kA~ che, te kahevAne mATe paNa huM samartha nathI, mATe mArA pracchanna pApIpaNAne dhikkAra ho! (3) ava0 rAgA0-he vItarAga ! rAgabhujaGgaviSAkrAnto'haM yadvaizasamasamaJjasaM karma akArSa-kRtavAn tat tavAgre vaktumapi na zaknomi / ato me mama pracchannapApatAM pracchannAkatyatAM dhigastu // 3 // vi0- he svAmin ! ahaM rAgAhigaralAghrAto rAgoragaviSAvegAskandito yadvaizasamasamaJjasaM karmavyApAramakArSamakaravam tadadhunA tenaiva svakarmaNA lajitastavApi vizvavatsalasya purato vaktuM prakAzayituM na zakto'smi, tato dhigiti nindAyAm , me-mama imAM pracchannapApatAM parokSaduSkRtakAritAM dhik, yuktazcAtmani dhikkAraH, yataH-kRtvApi duSkRtaM yadi satpAtre prakAzyate tadA taducitaprAya
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 [ zrIvItarAgastotre zcittAdinA bhavatyevainasaH zuddhiH, aprakAzitaM tu duSkRtaM naSTazalyamivAmaraNAntaM vyathayati bhavAntaraM ca saGkrAmatIti // 3 // na ca rAga eva kevalaH pratipanthI, kintu mohAdayo'pi vyanaktikSaNaM saktaH kSaNaM muktaH kSaNaM kruddhaH kSaNaM kssmii| mohAdyaiH krIDayaivAhaM, kAritaH kapicApalam // 4 // __ he prabhu ! huM kSaNavAra saMsAranA sukhamAM Asakta thayo chu, to kSaNabAra te sukhanA vipAkano vicAra karavAbaDe virakta thayo chu, kSaNavAra krodhI thayo chu, to kSaNavAra kSamAvAn thayo chu. AvA prakAranI capaLatAvALI krIDAovaDeja mohAdi madArIoe mane vAMdarAnI jema nacAvyo che ! (4) anubhavajanya jJAnavaDe, pU0 AcAryazrI A zlokathI, ApaNAmAMkSaNe kSaNe thatA vicitra pheraphArarnu sUkSma pratibimba karAve che. ava0 kSaNaM0-he vItarAga ! kSaNaM kadAcitsaMsArasukhAdAvAsaktaH, kSaNaM muktaH-sarvatra nirlobhaH, kSaNaM krodhavAn, kSaNamupazamavAn , evamahaM rAgAdibhiH kautukenaiva markaTacApalyaM kaaritH||4|| vi0-mohadrohakArin ! tvatkiGkaro'haM mohAdyaiH kapicApalaM prApitaH / kathamityAha-kSaNaM kSaNamAtraM manojJeSu zabdAdiSu sakto
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaH prakAzaH ] 209 nibaddharatistiSThAmi, kSaNaM ca durantatadvipAkAnucintanena mukto muktarUpa iva bhavAmi, kSaNaM ca kenApi kacidvAnchite skhalitAbhilASastaM prati kruddhaH krodhavAnasmi, kSaNaM ca krodhaphalopabhogena vilInaudayikabhAvo bhAvayan vastutattvaM kSamI - kSamAvAn bhavAmi / evaM mohAdibhiH krIDayA mano vinodArthamarthIvezvarairahaM kapicApalaM - kApeyaM kAritaH, yathA sahajanijacApalena kSaNe kSaNe kapirvisadRzaceSTo bhavati tathAhamapi mohAdibhiriti / yadi vA mudhaiva mohAdayo mayopAlabhyante, yataH svakRtamevedaM duzceSTitaM iti darzayannAhaprApyApi tava sambodhiM manovAkkAya karmajaiH / duzceSTitairmayA nAtha !, zirasi jvAlito'nalaH // 5 // he nAtha ! Apano dharma pAmyA chatAM mana vacana ane kAyAnA vyApArovaDe utpanna thayelI duSTa- ceSTAovaDe, meM mArA mastaka para kharekhara ani saLagAvyo che. (5) ava0 prApyA0 - he nAtha ! tava sambodhiM dharmavidhim prApyAsAdyApi manovacanakAyavyApArajAtairdurAcAraiyA zirasi - mastake'gniriva jvAlito durgatiduHkhamupArjitamityarthaH // 5 // 14
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 [ zrIvItarAgastotre vi0-he samagrazubhazaktisanAtha ! nAtha ! tava sambadhinI sam-samyagrUpAM bodhi jJAnazraddhAnalakSaNAM puNyayogAtprApya-labdhvApi manovAkAyakarmajaimanovacanatanusamudbhavaiH pApAnubandhibhirduSTaceSTitaimayA khayameva svazirasi analaH prajvAlitaH / kimuktaM bhavati ?, yathA-ko'pi kenApi kRpAlunA jvAlitAdAlayAdAkRSTo'pyAtmavairitayA punaH svamUrdhni dahanaM dIpayati tathA mayApi bhavazatasahasradurlabhAM nirvRttipurIprasthAnanirupahatavarjinI tava bodhi labdhvApi nirargaladuSTayogaviceSTitairdurgatiduHkhAnyAtmanyupanayatA zirasyanala iva jvAlitaH, tattvatastvetadapi bhAvArivilasitameva // 5 // tadeva punardarzayatitvayyapi trAtari trAtaryanmohAdimalimlucaiH / ratnatrayaM me hiyate, hatAzo hA! hato'smi tt||6|| __ he rakSaka ! Apa rakSaNa karanAra vidyamAna chatAM mohAdi coro mArAM jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa ratno haraNa karI jAya che, tethI hA! hatAza evo huM haNAI gayo chu ! (6) ____ ava tvayya-he trAtara ! tvayyapi trailokyarakSAkSame trAyake sati yanmama jJAnadarzanacAritratrayaM mohAdicaurairhiyatemuSyate tadahaM hA iti khede hatAzaH prANAdhikaratnatrayaharaNAt hato'smi-vyApAdito'smi // 6 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaH prakAzaH ] 211 vi0-he trAtar ! bhAvArividhuritabhavyAGgivargapAlaka ! tvayi tribhuvanajanaparitrANapravINaparAkrame trAtari puraH satyapi yanmohAdibhirmalimlucaiH pATaccaraimaiM-mama tvayaiva prasAditaM jJAnadarzanacAritrarUpaM ratnatrayaM hiyate-balAdvilupyate / hA iti khede tadahaM hata eva hatAzaH / yuktaM ca hatAzatvaM !, yataH prabhorasamakSaM yat kimapi vilupyate tatra kila svasvAminivedanena pratyAnayiSyAmyahamAtmIyaM vastviti bhavatyeva pratyAzA, svAmisamakSaM tu gate vastuni kauta. skRtI pratyAzeti // 6 // nanu vItarAgatayA yadi yuSmAn yuSmadArAdhyo'yamavadhIrayati, tatkimityanutsAhahataistIrthAntaropAstina vidhIyata ityAzaGkayAhabhrAntastIrthAni dRSTastvaM, mayaikasteSu tArakaH / tattavAGghau vilagno'smi, nAtha! tAraya taary||7|| hu~ ghaNA tIrthomAM bhaTakyo chu, parantu te sarvamAM meM Apane ja eka tAraka tarIke joyA che. te kAraNe huM ApanA ja caraNone viSe vaLagyo chu, mATe he nAtha ! Apa kRpA karIne mane tAro, tAro. (7) ava0 bhrAnta-he vItarAga! ahaM tIrthAni laukikalokottarANi bhrAnto gatasteSu tvameva eko mayA saMsAratAraNakSamo jJAtastatastava pAde vilgno'hmsmi| he nAtha ataH kAraNAt tvaM mAM tAraya tAraya saMsArasAgarAnistAraya nistArayautsukyato vIpsA'tra // 7 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 [ zrIvItarAgastotre vi0-he svAmin ! nAhamanutsAhahataH !, kintu puraiva nikhilAnyapi saugatAditIrthAni bhrAntaH-paryaTitaH, teSu ca madhye tvamevaikaH saMsArapArAvAratAraNakSamaM tIrtha dRSTaH-sAkSAtkRtaH / tattasmAdahaM tavaivAMhrau vilagnastvaccalananalinamUlamAlambitastadeva he nAtha ! mAmasmAt saMsRtipAthonAthAt tvaritaM tAraya tAraya paramapadaparataTaM ca prApaya / atyantArtikhyApanAya tArayeti dviruktiH // 7 // na cAhaM sarvathaivAyogyastvadanugrahasya, yataHbhavatprasAdenaivAhamiyatI prApito bhuvam / audAsInyena nedAnI, tava yuktamupekSitum // 8 // he nAtha ! ApanI maherabAnIthI ja huM ATalI bhUmikAne-ApanI sevAnI yogyatAne pAmyo chu, mATe have udAsInapaNAvaDe mArA tarapha upekSA karavI Apane yogya nathI. (8) / __ ava0 bhava0-he vItarAga ! ahaM tvatprasAdenaiva tava prasattitayaiveyatI tvadupAstiyogyAM bhuvaM sudazAM prApito nItastata idAnImadhunaudAsInyena mAdhyasthyenopekSitumupekSA kartu tava nocitaM-nopekSaNIyaH sarvathA // 8 // vi0-he bhagavan ! ahaM bhavatsambandhinA prasAdenAnugraheNaiva iyatIM tvadupAstistutivijJaptiyogyAM bhuvaM sudazAM prApitaH-samAnIto'smi / tadidAnImapi vizvakavatsalasya tava audAsInyena
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaH prakAzaH] 213 mAdhyasthyenopekSituM na yuktam , AzritopekSaNaM hi na susvAmidharma iti // 8 // ___ na ca tvaM mAM mohAdibhirviDambyamAnaM na vetsi, yataHjJAtA tAta ! tvamevaikastvatto nAnyaH kRpaaprH| nAnyo mattaH kRpApAtramedhi ytkRtykrmtthH||9|| he tAta ! Apa ja eka jJAtA cho. ApanAthI adhika bIjo koI dayAla nathI, ane mArAthI adhika bIjo koI dayApAtra nathI. karavA lAyaka kAryamAM Apa kuzaLa cho, tethI je karavA yogya hoya te karavAmAM tatpara thAo. (9) __ ava0 jJAtA0--he tAta ! pitastvamevaiko'dvitIyaH jJAtAsi, sarvopAyacaturo'si, jJAtrApi dayArahitena kiM syAdityAhuH / tva0 tvatto'nyaH kRpAparonAsti / tenApi kiM yadi dayAviSayo'tra na syAditi punarAhuH / nAnyo0 anya:paro mattaH kRpApAtraM karuNAsthAnaM nAsti / evaM sati tvaM yatra yatkRtyaM yadvidheyaM tatra karmaThastatparaH edhi bhava // 9 // ___ iti SoDazaprakAzasyAvacUrNiH / vi0 he tAta ! saMyamazarIrotpAdaka ! tvamevaiko'pratihatajJAnadRSTirmama durdazAyA jJAtA, nanu jAnAno'pyakaruNaH kathaM paramanugRhNAtItyAha-tvatto'pyanyaH-paraH ka iva jagati niSkAraNakAru
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 [ zrIvItarAgastotre NikaH, na ca matto matsakAzAdapyaparaH ko'pi bhavadvidhAnAM kRpApAtraM dayAsthAnam / tasmAdevaM sati tvadekazaraNe mayi kiGkare tava susvAmino yatkRtyaM yadvidheyaM tatra karmaNi tvaM karmaThaH-zUra edhi bhava / yathA cAhamapi bhavAniva bhavabhayAnAmabhAjanaM bhavAbhi tathA prasI. detibhAvaH // 9 // iti zrIvItarAgastotre SoDazasyAtmagastivasya pdyojnaa| evaM stutikRdAtmagastivena kSINatArti vijJapya sAmprataM sarvAtmanA paramAtmAnaM zaraNaM prapitsuH zaraNastavamAha --- svakRtaM duSkRtaM garhan, sukRtaM cAnumodayan / nAtha! tvaccaraNau yAmi, zaraNaM zaraNojjhitaH // 1 // __henAtha ! karelAM duSkRtanI gardI karato, ane karelAM sukRtanI anumodanA karato, anyanA zaraNathI rahita evo haM; ApanA caraNonA zaraNane aMgIkAra karUM chaM. (1) atha zaraNapratipattimAhuH ava0 svakRtaM0-he nAtha !. anantabhaveSvAtmanA niSpAditaM duritaM nindastvadanuSThAnAdi vA'numodayan anumanvan tvadaparazaraNarahitastvatpAdau zaraNaM yAmi-zrayAmi // 1 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaH prakAzaH] 215 - vi0-he nAtha ! yogakSemakArin ! ahaM tvacaraNau zaraNaM yAmi, kiM kurvan ?, svakRtaM duSkRtaM garhan svayamAtmanAnAdau saMsAre mithyAtvAdibandhahetusAnnidhyAtkRtaM baddhanidhattAdirUpeNopanibaddhaM yaduSkRtaM prANAtipAtAdyaSTAdazapApasthAnarUpaM tad garhan 'hA duSTamidaM karma mayA kRtam' iti sAnutApaM nirantaramanusmaran / tathA sukRtaM svakRtamevAzravadvArasaMvaraNalakSaNamanumodayan sAnandamantarvi. bhAvayan , tvaccaraNau-tvatkramau zaraNaM yAmi-prapadye / kiM viziSTaH ?, zaraNojjhito bhAvazatrusaMtrAsAdazaraNaH // 1 // duSkRtagarhAmevAhamanovAkAyaje pApe, kRtAnumatikAritaiH / mithyA me duSkRtaM bhuuyaadpunHkriyyaanvitm||2|| he bhagavan ! karavA, karAvavA ane anumodavAvaDe manavacanakAyAthI thayelA pApane viSe je duSkRta lAgyuM hoya, te ApanA prabhAvavaDe pharI vAra nahIM karavAnI pratijJApUrvaka mAruM te duSkRta mithyA thAo. (2) ava0 mano0-he vItarAga ! manovacanakAyabhave pApe duzcintitadurbhASitaduzceSTitarUpe karaNa kAraNAnumodanaikaguNabhUtairma-mama duSkRtaM mithyA'kRtamiva bhUyAdbhavatu / kathaMbhUtaM mithyAduSkRtam ?, anvitaM-sahitam , kayA'punaH kriyayA'puna:karaNena // 2 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 [ zrIvItarAgastotre vi0-he bhagavan ! manovAkAyaje manovacanatanusamudbhave duzcintitadurbhASitaduzceSTitarUpe pApe-kalmaSe kRtAnumatikAritaiH karaNakAraNAnumatibhiryanme purAkRtaM duSkRtaM-duSkarma tattavAcintyamahimno mAhAtmyAt mithyA-mudhAstu kRtamapyakRtamiva jAyatAm , katham ?, apunaHkriyayAnvitaM apunaHkaraNena yuktam / kimuktaM bhavati ?, kila yasya hi pApasya mithyAduSkRtarUpaM prAyazcittamupAtaM tadyadi bhUyo'pi vidhIyate tadA tanmithyAduSkRtaM kumbhakRnmithyAduSkRtamiva vRthaiva syAdityapunaHkriyayetyuktam // 2 // sukRtAnumodanamAhayatkRtaM sukRtaM kiJcid, ratnatritayagocaram / tatsarvamanumanye'haM, mArgamAtrAnusAryapi // 3 // ___ he nAtha ! ratnatrayInA mArgane mAtra anusaravAvALu evaM paNa je kAMI sukRta meM kayu hoya, te sarvanI huM anumodanA karUM chu. (3) _____ ava0 yatkRtaM0-he vItarAga! yad jJAnAdiviSayaM kiJcitsukRtaM puNyaM sadAcAro vihitastanikhilamahamanumodayAmi / mArga0 tvanmatamAtrAnusAryeva natvanyat // 3 // vi0-he svAmin ! yanmayA tathAvidhazubhasAmagrIsaMyogena kiJcidalpamapi sukRtaM ratnatritayagocaraM jJAnadarzanacAritrAnugataM kRtamupArjitaM tatsarvamahamanumanye sapramodamanumodayAmi, kiM viziSTo ___
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaH prakAzaH ] 217 'haM ?, mArgamAtrAnusAryapi jJAnAdiyuktamArgamAtrapraviSTo'pi ayamAzayaH 'kila jJAnAdayo hi yadaiva samyagAsevitAH syustadaivAnumodanena puNyopacayaM kuryuH, ahaM tu ratnatrayamArgAnusAryeva na tu yathoktakArI, tathAkRte hi muktataiva syAt, tathApi yadalpamapi jJAnAdigocaraM sukRtaM kRtaM tadapyanumodayAmIti' / mArgamAtrAnusAryapIti sukRtavizeSaNaM vA // 3 // punaH sukRtAnumodanamAha - sarveSAmarhadAdInAM, yo yo'ttvAdiko guNaH / anumodayAmi taM taM sarvaM teSAM mahAtmanAm ||4|| arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhuone viSe je je arihaMtapaNuM, siddhapaNuM, paMcAcAranA pAlanamAM pravINapaNuM, sUtronuM upadezakapaNuM ane ratnatrayInuM sAdhakapaNuM vigere je je guNo che te te sarva guNonI huM anumodanA karUM chaM. ( 4 ) ava0 sarve0 - he vItarAga ! sarveSAmarhatsiddhAcAryoMpAdhyAya sAdhuzrAddhAnAM yo yo'rhatva siddhatvAdhyApanAdiko guNo'sti taM tamahamanumanye sakalaM teSAM mahAmahimnAm // 4 // vi0- sarveSAM nAmasthApanAdravyabhAvabhedAnAM atItavarttamAnAnAgatarUpANAM sarvAsvapi karmabhUmiSu samutpannAnAmarhadAdInAM arha - siddhAcAryopAdhyAya sAdhUnAM yo yo'rhattvAdiko guNaH, yathA - arha -
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 [ zrIvItarAgastotre tAmahattvam, siddhAnAM siddhatvam, AcAryANAM paJcavidhAcAracaturatvam, upAdhyAyAnAM samayasUtropadezakatvam sAdhUnAM ratnatrayasAdhakatvam, ityAdiko yo guNastamahaM sarvamazeSamapyanumodayAmi / guNiguNAnumodanaM vetanamanazvarapathapAtheyamatasteSAM mahAtmanAM puNyakIrttanAnAmahamapi guNAnanumodayAmi || 4 || " evaM duSkRtagarhAsukRtAnumodane vidhAya prastutaM zaraNagamanamAhatvAM tvatphalabhUtAn siddhAMstvacchAsanaratAnmunIn / tvacchAsanaM ca zaraNaM, pratipanno'smi bhAvataH // 5 // he bhagavan ! bhAva arihaMta evA ApanuM, ApanA phalabhUta (arihaMtonuM phaLa siddha che) sarva karmazrI mukta thayelA ane lokanA agrabhAga upara rahelA siddha-bhagavaMtonuM, ApanA zAsanamAM rakta thayelA munivaronuM ane ApanA zAsananuM zaraNa meM bhAvI svIkArya che. (5) ava0 tvAM tva0 - he vItarAga ! tvAM tvatphalabhUtA~stvadanuSThAnaphalarUpAnmokSaprAptAn siddhAMstvadAcAracaturAnRpIn tvatpravacanaM cAhaM bhAvato hRdayazuddhitaH zaraNaM pratipanno'smi - zrito'smi // 5 // vi0-he bhagavan ! ahametadetaccharaNaM prapanno'smi / kiM tadityAha - tvAM bhAvArhadrUpaM bhavantam, tathA siddhAn sakalakarmma -
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaH prakAzaH / malapaTalanigalanalaghubhUtatvena lokAgragatAn , kiM viziSTAn ?, tvasphalabhUtAn , arhatAm hi siddhatvameva phalam , tathA tvatsambandhi kuvAsanApAzavizasanaM yacchAsanaM tatra ratAnAsaktamanaso munIn-mumuthun , tathA apArasaMsArapArAvAraparapAraprApaNayAnapAtrapratimaM tvacchAsanaM ca zaraNaM pratipannaH saMzrito'smi / kathaM ?, bhAvato bhAvazuddhyA na tu paroparodhAdinA, bhAvaM vinA kRtaM hi jinazAsanAdyanusaraNaM vyApannadarzanAnAmivAphalaM avama phalaM veti // 5 // ___ evaM duSkRtagarhAsukRtAnumodanazaraNagamanAni vidhAya sattvakSAmaNAmAhakSamayAmi sarvAnsattvAnsarve kSAmyantu te mayi / maitryastu teSu sarveSu, tvadekazaraNasya me // 6 // __he nAtha ! sarva prANIone hu~ khamA cha-kSamA ApuM chaM. sarva prANIo mane khamAvo-mArA uparanI kaluSatAne tajIne kSamA Apo. ApanA ja eka zaraNane prApta thayelA mane te sarvane viSe maitrI-mitrabhAva-hitabuddhi ho. (6) ___ ava0 kSama-he vItarAga ! sarvAn caturazItilakSajIvayonigatAnjIvAnahaM kSamayAmi-krodhopazamena nirvApayAmi, sarve te mayi-madviSaye kSAmyantu krodhaM tyajantu teSu nikhileSu tvadekazaraNasya mama maitrI hitabuddhirastu // 6 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 [ zrIvItarAgastotre vi0 he kSamApradhAna ! ahaM sarvAnekendriyAdIn paJcendriyaparyavasAnAn zatrumitradRSTAdRSTaparicitAparicitabhedAn sattvAn prANinaH, svAparAdhasvIkAreNa kSamayAmi-kSamA grAhayAbhi, te'pi sattvA mayi viSaye kaluSatAM vimucya kSAmyantu titikSAsumanaso bhavantu, evaM ca sati teSu sarveSvapi viSaye mama maitrI pUrvoditasvarUpA astu / kiM viziSTasya mama ?, tvadekazaraNasmaraNamAtrazaraNasya // 6 // evaM sattvakSAmaNAM vidhAya mamatvaparihArArthamekatvabhAvanAM bhAvayannAhaeko'haM nAsti me kazcinnacAhamapi ksycit| tvadaghizaraNasthasya, mama dainyaM na kiJcana // 7 // he nAtha ! huM ekalo chu, mAruM koI nathI ane huM paNa koIno nathI; chatAM paNa ApanA caraNanA zaraNamA rahelA mane kAMI paNa dInatA nathI. (7) . ava0 eko0-he vItarAga ! ahamekAkI pitRbhrAtRputraziSyAdiSu nirmamatvAnmama nAsti kazcit / ahamapi kasyacitkasyApi sambandhI nAsmi / evaM sati svasevakasya dainyaM nAvadhAryamityAhuH / tvadaM0 tava caraNazaraNasthitasya mama dainyaM kiJcana nAsti // 7 // vi0-he vizvajanIna ! yadetat kalatraputradhanadhAnyAdi bahimukhairAtmIyatvena vyapadizyate tadapi na tAvatparabhavAdAtmanA samaM ___
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaH prakAzaH ] 221 sameti, na vApyenaM tatra gacchantamanugacchati, tasmAt pRthagbhUtameve. damAtmanaH / evaM ca satyahaM dravyataH saparicchado'pi bhAvata eka eva / na caiteSu khakAryatAtparyavastubAndhavAdiSu kazcinmama sambandhI / na cAhamapi svakRta(karma)phalopabhoktA amISAM smbndhii| nanvevamekAntenaikakasya tava mahadainyamityAzaGkayAha-na ca mama tvadaMhizaraNasthasya pratipannatvaccaraNazaraNasya kiJcana khalpamAtramapi dainyaM-dInatA, pratyuta AtmArAmasya paramaM svAtantryasukhameva // 7 // na ca matpAlanaparizramo'pi svAminazcirakAlabhAvIti darzayannAhayAvannApnomi padavIM, parAM tvadanubhAvajAm / tAvanmayi zaraNatvaM, mA mucaH zaraNaM zrite // 8 // he vizvavatsala ! ApanA prabhAvathI maLanArI utkRSTa padavI-muktisthAna mane prApta na thAya tyAM sudhI ApanA zaraNe AvelA mArA upara zaraNyapaNAne-zaraNane ucita pAlakapaNAne mUkazo nahi. (8) ava0 yAva0-he viitraag| ahaM tvadanubhAvajAM tvatprasAdasambhavAM parAM prakRSTAM padavIM muktilakSaNAM yAvannAsAda. yAmi tAvat zaraNagate mayi zaraNyatvaM zaraNAgatavatsalatAM mA muca:-mA tyaja // 8 // iti saptadazaprakAzasyAvacUrNiH /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre vi0 - he vizvavatsala ! yAvadahaM tvadanubhAvajAM sarvAdbhutatvatmabhAvaprabhavAm, parAM parAnandasvarUpAm, padavIM-muktilakSaNAm, nAmomina labhe, tAvanmayi zaraNaM zrite caraNatalanilIne, zaraNyatvaM zaraNopanatasattvocitaM pAlakatvam mA mucaH mA - tyAkSIH, prAptazca paramapadavIM vallIlayaiva vilasanna kariSye kasyApi zaraNAdiprArthanAdainyamiti // 8 // " iti zrIvItarAgastotre saptadazasya zaraNastavasya padayojanA | 222 evaM stutikRtrijagadguruzaraNAnusaraNa sAvaSTambhastaditaradevAnnibhRtamupahasitukAmaH pariNAmasukumArayApi pramukha paruSayA girA bhagavantaM tuSTuSuH / kaThoroktistavamAha - tasya cAyaM prastAvanA zloka:na paraM nAma mRdveva, kaThoramapi kiJcana / vizeSajJAya vijJapyaM, svAmine svAntazuddhaye ||1|| // 1 // kevaLa komaLa vacanathI ja nahi, kintu vizeSajJaekAnta hitakara evA svAmIne aMtaHkaraNanI zuddhi mATe kAMI kaThora vacanathI paNa vinaMti karavI joie. 1 prabhuM zaraNatayA prapadyopekSAvigamabhayAH (1) kiJcitkaThoraM vijJapayanti / ava0 na paraM0 - he vItarAga ! vizeSajJAya ekAnta
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaH prakAzaH ] 223 hitaiSiNe svAmine nAma iti komalAmantraNe paraM kevalaM mRdveva vAdena na vijJapyam, kintu kizcana kiyatkaThoraM kaThinamapi svacitte'jJAnenApratibhAsamAnaM svAntazuddhaye saMzayApanodAya jJApyate tatkSaNam / / 1 // vi0 he bhagavan ! evaMvidhAya svAmine paraM kevalaM mRdu sulalitameva na vijJapyam , kintvantarAntarA kiJcana svalpamAtraM kaThoraM prusspraaympi| kiM viziSTAya svAmine ?, vizeSajJAya vakturabhiprAyavizeSaviduSe / ayamabhisandhiH / yaH kilottAnamatitvena yathAzrutayathAdRSTArthamAtragrAhI prabhustaM prati tanmanorataye sukumArameva vAcyam , yastu dezakAlaprastAvaucityapuruSatadAzayavizeSa vidvAMstaM prati yathArthabhASibhirbhUtyairanukUlamitaraccAduSTabhAvaivijJapyam , tadbhAvajJena svAminApi tadavadhAryameva, yataH " sa kiMsakhA sAdhu na zAsti yo'dhipaM hitAnna yaH saMzRNute sa kiMprabhuH" kimarthamityAha-svAntazuddhaye svamanaHkuvikalpakalpanApohAya // 1 // kaThoroktimeva vyanakti-'na pakSI tyAditastadevam' iti paJcamazloke sambandhaH / he bhagavan ! tvaM parIkSakaiH kathaM devatvena pratiSThApyaH ?, yataH sarvadevebhyo vilakSaNaH / katham ?, evamucyamAnaprakAreNa, tadeva darzayatina pkssipshusiNhaadivaahnaasiinvigrhH| na netragAtravaktrAdivikAravikRtAkRtiH // 2 // he svAmin ! laukika devanI jema ApanuM zarIra ___
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 [ zrIvItarAgastotre haMsa garuDAdi pakSI, chAga vRSabhAdi pazu ane siMha vyAghrAdi jAnavarorUpI vAhana upara ArUDha thayelaM nathI; temaja ApanI AkRti paNa te devonI jema netra - locana, gAtra - zarIra ane vaktra - mukhAdinA vikArovaDe vikRta thayelI nathI. (2) atha paJcabhiH zlokaiH sambandhaH / ava0 na pakSi0 - he vItarAga ! pakSiNo haMsagaruDAdayaH pazavo'javRSAdayaH, siMhA mRgendrAstadAdIni yAni vAhanAni teSvAsIno'dhirUDho vigrahaH kAyo yasya sa evaMvidhastvaM nAsi / nayanavadanazarIrANAM ye vikArA rAgadveSaniSpAdyAstaiH vikRtA viruddhAvasthAM prApitA AkRtiH - saMsthAnaM yasya sa evaMvidho'pi tvaM nAsi hariharAdivat // 2 // vi0 - ye kilAsmin loke asmAbhirdevA dadRzire te pakSipramukha vAhanAsInavigrahAH vihaGgaprabhRtiyAna vinyastavapuSaH / tathAhibrahmaviSNuskandA yathAkramaM haMsagaruDamayUragAmitvena pakSivAhanAH, tathA IzvaravaizvAnaramArutA yathAkramaM vRSameSamRgagAmitvena pazuvAhanAH, bhavAnI ca siMhavAhanA, AdizabdAnnaravAhanadhanavAhanAditridazaparigrahaH / tvaM tu pakSiprabhRtike naikasminnapi vAhane vinya stadehastata evetara devebhyo vilakSaNaH / tathA - devA hi netravaktragAtrAdivikRtibhRta evAsmAbhirupalabhyante, yathA- trinayanaH - zambhuH caturvaktraH - svayambhUH, SaNmukhaH - mahAsenaH, caturbhujaH - viSNuH, gajA
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaH prakAzaH ] 225 syo lambodarazca gaNeza ityAdi / tvaM tu netravaktrAdivikArairapi na vikRtAkRtiH, kintu nirvikArasarvAvayasundarastadevamapyanyadevebhyastvaM visadRzaH // 2 // tathA na zUlacApacakrAdizastrAGkakarapallavaH / nAganAkamanIyAGgapariSvaGgaparAyaNaH // 3 // he nAtha ! anya devonI jema ApanA hastapallava trizUla, dhanuSa ane cakrAdi zastrothI cihnita thayA nathI. temaja Apano utsaMga-khoLo strIonA manohara aMgane AliMgana karavAmAM tatpara banyo nathI.(3) ava0 na zUla0-he vItarAga ! zUladhanuzcakrAdIni zastrANyaGke-utsaGge yeSAmIdRzau karapallavI yasya sa IdRkSI nAsi / tathA subhagarAmAGgAliGganaparo nAsi // 3 // vi0-devA hi zUlacApacakrAdibhiH zastrairaGkitakarapallavAH syuH, yathA-zUlabhRtpinAkapANizca haraH, zAGgabhRccakradharazca hariH, zaktidharaH kumAraH, parazvadhAyudhaH sindhurAsya iti / tava tu pANipallavau rekhArUpaireva cApacakrAdibhirlAJchitau na punaritaraiH / tathA te hi aGganAkamanIyAGgapariSvaGgaparAyaNAH kamanIyakAminImanoharazarIraparirambhasubhagaMbhaviSNavaH, tathAhi-gaGgAgaurIbhyAM girIzaH, 15
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 [ zrIvItarAgastotre gAvitrI(gAyatrI)sAvitrIbhyAM prajApatiH, rAdhArukmiNIbhyAM kamalAvilAsI nityamAliGgita evAste, tvaM tu svapno'pyaparizIlitalalitalalanAjanaH // 3 // tathAna garhaNIyacaritaprakampitamahAjanaH / na prakopaprasAdAdiviDambitanarAmaraH // 4 // __he nAtha ! anya devonI jema nindanIya caritravaDe Ape mahAjana-uttama puruSone kaMpAyamAna karyA nathI. temaja prakopa-krodha ane prAsAda-kRpAvaDe Ape deva ane manuSyone viDambita karyA nathI. (4) ava0 na gaI0-he vItarAga! garhaNIyainindyaiH svasutAriraMsARSiyoSidupalAlanabrahmazirazchedagovadhaprabhRtibhizcaritaiH prakampitAH karuNAkAtarIbhUtAH mahAjanA uttamA yena sa taistAdRzaH prakopaprasAdAdibhirviDambitA vigopitA narAmarA yena sa tAdRzo'pi nAsi // 4 // vi0-te hi garhaNIyaiH pRthagjanebhyo'pyatijaghanyaiH svasutAriraMsARSiyoSidupalAlanabrahmazirazchedagovadhaprabhRtibhizcaritaiH pra. kampitamahAjanAH ahaha ! mahadakRtyasAhasamidamiti sasAdhvasIkRtaziSTajanahRdayAH, tvaM punavaMvidhacaritaH / tathA te hi tathAvidhAparAdhaprabuddhadurddharakrodhaprArabdhapradhAnavidhayaH suranarAdIn kadAcicchA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaH prakAzaH ] 227 pabadhAdibhirviDambayanti kadAcicca ziraHkamalopanayanatIvratapaHpraNidhAnAdibhiHprasanna manasastAneva varapradAnAdiprasAdairanugRhya bhUyo viDambayanti / tvaM tu na tathA // 4 // tathAna jgjjnnsthemvinaashvihitaadrH| na lAsyahAsyagItAdiviplavopaplutasthitiH // 5 // he nAtha ! anya devonI jema jagatane utpanna karavAmAM, sthira karavAmAM ke vinAza karavAmAM Ape Adara vatAvyo nathI,temaja naTa-viTane ucita nRtya, hAsya ane gItAdi ceSTAovaDe Ape ApanI sthitine upadravavALI karI nathI. (5) ava0 na jaga-jagato jananapAlanavinAzanakRto. dyamastvaM nAsi / lAsya-nRttaM, hAsya-hasanaM, gIta-smaroddIpakAH zabdaracanAvizeSAstadAdayo ye viplavAH naTaviTocitA vilAsAstairupaplutopadrutA sthitirmudrA yasya sa IdRzo'pi naasi||5|| vi0 te hyasya jagatazcarAcarasyApi janane sthemani vinAze ca vihitAdarAH, kila kazcijaganti sRjatyaparaH paripAlayatyanyo vinAzayatIti, tvaM tu tatrApyudAsIna eva / tathA te hi lAsyahAsyagItAdibhirnRtyahasitageyaprabhRtibhirviplavairnaTaviTocitaizceSTitairupaplutasthitayaH / tvaM punaH paraprastutepvapyamISu vilokane'pi tandrAlariva // 5 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 | zrIvItarAgastotre tadevaM sarvadevebhyaH, sarvathA tvaM vilakSaNaH / devatvena pratiSThApyaH, kathaM nAma parIkSakaiH ? // 6 // te kAraNathI he bhagavan ! e rIte Apa sarva devothI sarva prakAre vilakSaNa - viparIta lakSaNavALA cho, tethI parIkSaka lokoe Apane deva tarIke kevI rIte sthApana karavA 1 ( 6 ) -- ava0 tade0 - he vItarAga ! tattasmAtkAraNAd brahmA caturvaktro haMsayAno japamAlAkaro gAvitrI (gAyatrI) sAvitrIzliSTa rambhAdidarzanArthakRtapaJcamukho jagaJjanakaH 1 / viSNurgaruDasthazcaturbhujazcApacakrAdikaro lakSmyAliGgito rukmiNIharo daityaghno vRndAvane kRtastrIrUpo jagatpAlakaH 2 / haro hAsyalAsyakaro vRSavAhano brahmazirazchidarghAGgasthabhavAnIka strinetro jagatsaMhArakaH 3 / ityevaMprakAreNa sarvalaukikadevebhyaH sarvathA zAstrAdiprakArairvilakSaNo visadRzastvaM devatvena hRdi devatayA nAma iti komalAmantraNe parIkSakaiH - prekSAvadbhiH kathaM kena lakSaNena pratiSThApyaH - sthApyaH 1 / / 6 / / vi0- tattasmAt kAraNAt he bhagavan ! evaM pUrvoktaprakAreNa sarvebhyo'pi hariharAdidevebhyaH, sarvathA sarvairapri cihnastvaM vilakSaNo visadRzaH / evaM ca sati parIkSakairdevatvena 'devo'yam' itibuddhyA kathaM pratiSThApyaH ?, kena prakAreNa hRdi vyavasthApya ? iti / / 6 / etadeva dRSTAntena spaSTayati
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaH prakAzaH] rarara anuzrotaH saratparNatRNakASThAdi yuktimat / pratizrotaHzrayadvastu, kayA yuktyA prtiiytaam?||7|| he nAtha! parNa-pAMdaDA, tRNa-ghAsa ane kASTAdi anya vastuo pANInA pravAhane anukUla cAle te vAta yuktivALI cha, kintu pravAhane pratikUla cAle; e vAta kayI yuktivaDe nizcita karavI ? (7) etaddRSTAntamAha ava0 anu0-he vItarAga ! parNatRNakASThAdi vastu anuzrotojalapravAhaprasaraNAvanA sarat-saMcarat yuktimat yuktm| sarvatra tathA dRSTatvAt / paraM pratizrotaHpravAhasaMmukhaM zrayacaTadvastu parNAdi kayA yuktyA kena prakAreNa lokaiH pratIyatAMpratipadyatAm ?, tathA kApya dRSTatvAt / / 7 // vi0-anuzrotaH salilapravAhAnusAreNa saratsaMcarat parNatR. NakASThAdivastu yuktimat pratyakSapramANapratiSThitatvena sarvasyApyanubhavasiddhatvena ca yauktikam , pratizrotaH salilapravAhAt pratIpaM tu parNatRNAdivastu zrayatpravahat kayA yuktyA-kena pramANabalena pratI. yatAM-nizcIyatAm ? / evaM vartamAnadevalakSaNavilakSaNe tvayi kathaM devatvabuddhirupajAyatAmiti / / 7 // evaM stutikRdasaMvidAna iva bhagavatsvarUpaM bahirmukhaparIkSaka 1 'salilapravAhaM prati prastAreNa' iti pratyantare /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 [ zrIvItarAgastotre pakSakakSIkAreNa kimapi paruSaprAyamabhidhAya bhUyaH svabhAvokti vyanaktiathavA'laM mandabuddhiparIkSakaparIkSaNaiH / mamApi kRsametena, vaiyAtyena jagatprabho! // 8 // ___ athavA he jagatprabhu! manda-buddhivALA parIkSakanI parIkSAovaDe sayu, temaja mAre paNa A jAtinA parIkSA karavAnA vaiyAvRtya-haThAgrahavaDe sayu. (8) ava0 atha0-he vItarAga ! athavA'lpamatayo ye parIkSakAsteSAM parIkSaNairavicAraNairalaM sRtam / he jagatprabho! mamApyetena vaiyAtyena tvatparIkSAdhASTharthena-kRtaM-paryAptam / / 8 // vi0-athaveti pUrvopakSiptArthopasaMhAre / he jagadguro ! bhuvanamahanIya ! abhIbhiH pUrvoditairmandabuddhiparIkSakaparIkSaNairnirvicAravicArakavicAraprakArairalaM-paryAptam, sarvathaiva tvayyanupapannatvAt teSAm / tathA mamApyetena pUrvoditena prAkRtajanocitena vaiyAtyena parIkSAvaidagdhyadhASTaryena kRtaM-paryAptam , manasApyevamasatpralApasya tvayi cintayitumanucitatvAt / / 8 / / nanu yadi pUrvoditAni devalakSaNAni na tathA kSodakSamANi tat kimanyat tadupalakSaNAya lakSaNAntaraM mRgyamityAhayadeva sarvasaMsArijanturUpavilakSaNam / parIkSantAM kRtadhiyastadeva tava lakSaNam // 9 // 1 0guro ! ke0 jJA0 /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 aSTAdazaH prakAzaH ] he svAmin ! sarva saMsArI jIvonA svarUpathI je kAI vilakSaNa svarUpa A jagatamAM pratIta thAya, te ja ApanuM lakSaNa che, ema buddhimAna puruSo parIkSA karo. (9) ava0 yade0-he vItarAga ! sarve saMsAriNo ye jantavo jIvAsteSAM rUpaM svarUpaM tasmAdvilakSaNaM visadRzaM yadeva yatkizcit , kRtadhiyo vidvAMsaH parIkSantAM-vicArayantAM tadeva tava lakSaNaM devatvAbhijJAnamastu / / 9 // vi0--he svAmin ! yadeva sarvasaMsArijanturUpebhyaH samagrabhavasthazarIrazarIrebhyo lokottaratvena visadRzam , kRtadhiyo vidvAMsastadeva tava lakSaNaM parIkSantAm / vimuktaM bhavati ?, kila yAni paraiH pakSipazuvAhanAdIni devacihnatvenodIyante tAni sarvasaMsArijantusAdhAraNAni, asAdhAraNaguNaizca devatvamupapadyate / ata eva bhagavAn vimuktasarvasaGgatvena na pakSipazuprabhRtiSvAsInadehastata eva muktaH / vAhanAdhInatanavastu saparigrahatvena saMsAriNa eva / tathA sarvottamasamacaturasrasaMsthAna eva bhagavAn , na tu netrAdivikRtimAn , proSitadveSatvena ca zUlAdizastrarahitaH, vigatarAgatvena ca nAganAliGgitatanuH, agarhaNIyacaritatvena ca vizvavizvAnandadAyI, paramasamabhAvabhAvitatvena ca prakopaprasAdAdibhirna viDambitaH, niSThitArthatvena ca na jagatsargAdivyagraH, nirmohatvena ca na lAsyahAsyAdibhirupaplutaH / pUrvoditasvarUpAzca pare / evaM vidhaM ca yadidaM-'samastasaMsArirUpavilakSaNatvaM tadeva tava lakSaNamiti // 9 // ___
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 [ zrIvItarAgastotre etadeva spaSTayannupasaMharatikrodhalobhabhayAkrAntaM, jagadasmAdvilakSaNaH / na gocaro mRdudhiyAM, vItarAga ! kathaJcana // 10 // he vItarAga! A jagata krodha, lobha ane bhaya. thI AkrAnta-vyApta che, jyAre Apa krodhAdithI rahita hovAnA kAraNe vilakSaNa cho; tethI mRdukomala-maMda buddhivALA bahirmukha puruSone Apa koI paNa prakAre gocara-pratyakSa thaI zakatA nathI. (10) ava0 krodha0-he vItarAga! idaM jagat surAsuranararUpaM krodhalobhabhayopadrutamasti tenAsmajagato visadRzastvaM kathaJcana kenApi prakAreNa mRdudhiyAM jinazAsanabahirmukhANAM na gocaro'si parokSo'sItyarthaH // 10 // iti aSTAdazaprakAzasyAvacUrNiH / vi0-krodhalobhabhayAdibhiH pratItairAntarArAtibhiridaM jagadAkrAntam / bhagavAMstvasmAjagataH krodhAdibhiranAkrAntatvenaiva vilakSaNaH-visadRzaH / ata eva vItarAgatvenaiva kathaJcana kenApyupAyena mRdudhiyAM komalaprajJAnAM bahirmukhANAmagocaraH, tadanugRhItairantarmukhaireva tasyopalabhyatvAditi // 10 // iti zrIvItarAgastotre aSTAdazasya kaThoroktistavasya padayojanA / ___
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzatiH prakAzaH ] 233 evaM jagadvilakSaNairupalakSito'pi bhagavAn yadArAdhanena svArA - dhito bhavati tAM bhagavadAjJAmAjJAstavena stutikRt prastauti, tasya cAyamAdyazlokaH -- tava cetasi varte'hamiti vArttApi durlabhA / maccitte varttase cettvamalamanyena kenacit // 1 // he nAtha ! lokottara caritravALA ApanA cittane viSe huM rahuM e to asaMbhavita che, parantu mArA cittane viSe Apa raho, e banavAjoga che ane jo ema bane to mAre bIjA koI manoratha karavAnI jarura ja rahetI nathI ! ( 1 ) kaThoraM vijJapyAtmano (na) AjJADhatAM jJApayanti / ava0 tava0 - he vItarAga ! tatra cetasi citte'haM varttevasAmIti vArttApi durlabhA aparaM tu dUre, tava kevalitvena cittAbhAvAt mama ca tAdRgadbhuta guNAbhAvAt / mama citte yadi tvaM varttase sthirIbhavasi ( tadA) anyena kenacitprasAdaprabhutA pradAnAdinA'laM - sRtam // 1 // vi0 - he vizvananIna ! kila bhRtyo hi niSkRtrimabhaktiH krameNa saGkrAmatyeva svAminazcetasIti lokasthitiH tvayi tu lokocaracarite durghaTamidamityAha -- tava saMbandhini vigatarAge cetasi dahaM vartte - nivasAmi ityevaMrUpA vArttApi durlabhA - duSprApaiva, kevalaM .
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 [ zrIvItarAgastotre madAyatte maccitte cedyadi tvaM vartase nirantaramadhivasasi tadA mamAnyena tvaccetasi svanivasanAdinA kenacinmanorathenApyalaM-paryAptam / maccitte tvannivAsamAtreNaiva kRtakRtyo'hamiti bhAvaH // 1 // kimarthamiyataiva caritArtha iti cedAha-- nigRhya kopataH kAMzcittuSTayA'nugRhya ca / pratAryante mRdudhiyaH, pralambhanaparaiH paraiH // 2 // he nAtha ! ThagavAmAM tatpara evA anya devo, mugdha vuddhivALA keTalAkane kopathI-zApAdi ApavAthI ane keTalAkane prasAdathI-varadAnAdi Apa. vAthI Thage che. parantu Apa jenA cittamA rahyA ho, te manuSyo tevA kudevothI kadI ThagAtA nathI, ane tethI karIne Apa mArA cittamAM raho, to hu~ paNa ThagAuM nahi ane kRtakRtya bana. ( 2 ) ____ ava nigR0 he vItarAga! parairvazcanatatparairharirAdibhiH kAMzcidAtmapratikUlAn daityAn kopato nigRhma, kAMzcidanukUlAn bhaktAna tuSTyA prasAdenAnugRhya-saMtoSya mRdudhiyo mugdhacicAH pratAryante-vaJcayante tvatpavitritacittAnmadIyAdI. vinA / / 2 // vi0- yataH kAraNAt he svAmin ! amI tvacchUnyamanaso mRdudhiyaH parairavItarAgadevaiH pratAryante--viplAvyante / kathamityAha 1 'svacitte' iti pratyantare /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzatiH prakAzaH ] 235 tatsamakSaM kAMzcidAtmapratikUlAn kopataH krodhobodhAt zApavadhAdibhinigRhya / tathA kAMzcidAtmano'nukUlAMstuSTyA prasAdena varAdipra. daanaadnugRhy| kiM viziSTaiH paraiH / , prlmbhnpraiH-vnycnprpnyccturaiH| kimuktaM bhavati ?, kila mRdudhiyo hyAyatimanAlocya tAtkAlikI teSAM nigrahAnugrahazaktimanucintya bhItyA prItyA ca tadanuvarttanaparAH patantyevAgAdhe saMsRtipAthodhau, tvayA ca vizvavatsalenAlaGkate cetasi na prabhavati teSAM pratAraNeti tvayi cittavAsini kRtakRtya evAham // 2 // nanu yadyekAntato vItarAga evAyaM bhavadAptastadA nirantaraprayuktairapi stutistomaina prasAdabhAgbhaviSyati / yadi ca stutitoSA(stomA)t prasIdati tadA niyataM na vItarAgaH, aprasannazca kIhakphalaM dAsyatIti galatAluzoSaphala evAyaM stutivAdastasmin bhavatAmiti pralApinaH parAn prAha aprasannAtkathaM prApyaM, phalametadasaGgatam ? / cintAmaNyAdayaH kiM na, phalantyapi vicetnaaH?||3|| he nAtha ! kadI paNa prasanna nahiM thanArA evA ApanI pAsethI phaLa kevI rIte meLavaq ?, ema kahevU e asaMgata che; kAraNa ke ciMtAmaNiratnAdi viziSTa cetanA rahita hovA chatAM zuM phalibhUta thatAM nathI ?, avazya thAya che. (viziSTa cetanA rahita ciMtAmaNi Adi pote koInA upara prasanna nathI
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 [ zrIvItarAgastotre thatA chatAM, vidhipUrvaka tenI ArAdhanA karanArane phaLa prApta thAya che. te ja pramANe vItarAga-paramAtmAnI vidhipUrvaka ArAdhanA karanArane avazya phaLa prApta thAya che.) (3) ___ ava0 apra0-rAgadveSAbhAvenAprasannAdvItarAgAtkathaM phalaM mokSAdi prApyam ?, yataH suprasanna eva prabhuH phalaM datte, prasattizca rAgalaNakSam , he vItarAga ! etatpareSAM vacaH asaGgatamanucitam / yatazcintAmaNikAmaghaTAdayo vicetanA api vizeSacaitanyarahitatvenAprasannA api vidhivadArAdhitAH kiM na phalanti ?, api tu phalantyeva / evaM vItarAgo'pi phaladaH // 3 // vi0-he vidvanmAninaH ! yadetadbhavadbhirudIryate yad-asmAdvItarAgatvenaiva stutizatairapyaprasannAd bhavadbhiH kathamIpsitaM phalaM prApyaM labhyamiti !, tadasaGgatam , tadidaM bhavadudIritaM vacaH sarvathaivA. saGgatamayauktikam / kimityAha-na khalvayaM niyamo yatprasanna eva sevyaH sevAphalaM dadAtIti dRSTAntena vighaTayati-cintetyAdi, loke hi ye kila cintAmaNimahauSadhiprabhRtayastadvizeSavidbhiH kenApyabhilASeNa prasAdhante te vidhivadArAdhitAH kiM vAJchitaphalairna phalanti !, api tu phalantyeva / kiM viziSTAH ?, vicetanA viziSTacaitanyazUnyA api, prasAdazca viziSTacaitanyAvinAbhUtaH / atazcintAmaNyAdInAM caitanyavizeSazUnyAnAmapyArAdhanaM yadi na niSphalaM tadasmAkaM vItarAgasyApi vijJAnarAzerbhagavataH samArAdhanaM kathamivAphalamitiyatkiJcidetat // 3 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzatiH prakAzaH ] 237 na cAsya bhagavataH prasAdanopAyo'pi komaladhiyAmadhInaH / pazya (yasmAt) na khalvayaM devAntarAdivatpUjApraNAmastutiprabhU. tibhiH prasIdati, kintvAjJArAdhanena / saiva ca pUjAdibhyaH savizeSaphalavatIti darzayannAhavItarAga ! saparyAyAstavAjJApAlanaM param / AjJA''rAddhA virAddhAca, zivAya ca bhavAya ca // 4 // he vItarAga ! ApanI pUjA karatAM paNa ApanI AjJAnuM pAlana zreSTha che, kAraNa ke-ArAdhelI AjJA mokSane mATe thAya che, ane virAdhelI AjJA saMsArane mATe thAya che. (prabhunI AjJAne Thokare mArI kevaLa prabhunI pUjA karanArane AthI bodhapATha levAno che. ) (4) ava0 bIta-he vItarAga! tava saparyAtaH sevAta AjJArAdhanaM paraM prakRSTaphaladaM bhAvastavarUpatvAt / hetumAhayatastavAvAsaddhArAdhitA zivAya-mokSAya, virAddhA-virAdhitA bhavAya-saMsArAya ca syAt // 4 // vi0-he vItarAga ! bhagavaMstava saMbandhinyAH saparyAyAH pUjAyAH sakAzAdAjJApAlanaM nidezakaraNaM paraM prakRSTaphaladam , dravyastavarUpatvAt pUjAyA bhAvastavarUpatvAccAjJArAdhanasya, tayozca para 1 'saparyAtaH' iti pratyantare /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 [ zrIvItarAgastotre sparaM sumerusarSapayoriva sudUramantaram / uktaM ca "kaMcaNamaNisovANaM thaMbha sahassUsiyaM suvaNNatalam / jo kArijja jiNaharaM taovi tavasaMjamo ahio "tti / suparyApIti tu pAThe AjJApAlanaM tAvaduktayuktayaiva prakRSTatamam paraM saparyApi tadadhikAriNAmAjJApAlanarUpatvena paramparayA muktiphalatvena ca varaiva / kiJceyaM bhagavadAjJA ArAddhA trikaraNazuddhyA samyagArAdhitA zivAya - mahodayAya, virAddhA ajJAnapramamAdAdibhiravadhIritA bhavAya - saMsArAya jAyate, ataH ka iva sahRdaya stadArAdhane'vadhIraNAM vidadhyAditi // 4 // " atha keyamAjJA nAma ucyate- AkAlamiyamAjJA te, heyopAdeyagocarA / AzravaH sarvathA heya, upAdeyazca saMvaraH // 5 // 1 ApanI A AjJA sadA kALa heyopAdeyane gocara viSaya karanArI che| ane te e che ke Azrava e sarva prakAre heya - tyAga karavAlAyaka che ane saMvara e sarva prakAre upAdeya = aMgIkAra karavAlAyaka che. (5) ava0 AkA0-he vItarAga ! te tavAkAlamAsaMsAramiyamAjJA zikSAsti / kathambhUtA 1, heyo0 heyaM tyAjyamupAdeyaMgrAhyaM te eva dve gocaro viSayo yasyAH sA / tAmeva darzayatiAzravaH0 Azravati Atmani janena pApamityAzravaH kaSAyaviSayapramAdAdiH, sa ca heyaH / saMvaraNaM sAvadyavyApArebhyo nivarttanaM
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzatiH prakAza: ] 239 saMvara: satyazaucakSamAmArdavAdirUpAdeyaH-svIkAryoM vivekibhiH // 5 // vi0-he bhagavan / AkAlamAsaMsAramatIte vartamAne bhavipyati ca kAle te tava saMbandhinI iyaM vakSyamANA AjJA zAsanam / kiMviziSTA ?, heyopAdeyagocarA heyaviSayA upAdeyaviSayA ca / dvaividhyameva vyanakti-AzravetyAdi, AzravatyanenAtmani pApamityAzravaH kaSAyaviSayaduSTayogapramAdAviratimithyAtvAtaraudralakSaNaH, sa ca sarvathA manovAkAyaiH karaNakAraNAnumatibhizca heyaH-parityAjyaH / tathA pUrvoditasyAzrayasya vipakSarUpaH kSamAmArdavArjavasantoSasaMyamaguptitrayApramAdaviratisamyaktvazubhadhyAnalakSaNaH saMvara upAdeyaH sarvAtmanA svIkArya iti bhagavadAjJA // 5 // ___ atha kimarthamAzravatyAge saMvaropAdAne ca iyAnAgraha ityAha Azravo bhavahetuH syAt, saMvaro moksskaarnnm| itIyamAhatI muSTiranyadasyAH prapaJcanam // 6 // Azrava e bhavano hetu che ane saMvara e mokSanuM kAraNa che. zrIarihaMta devonA upadezanuM A saMkSipta rahasya che, ane bIjo sarva eno vistAra che. (6) ava0 Azra0-AzrayaH saMsArakAraNaM syAt / saMvaro muktinimittaM syAt / itIyamAhatI arhatsaMbandhinI muSTiH samastopadezasArasaMgraharUpA mRlagranthirvarttate / yaccAnyadaGgopAGgA
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 240 [ zrIvItarAgastotre dirUpaM darIdRzyate tadasyA bhagavadAjJAyAH prapaJcanaM vistA raNameva vijJeyam || 6 // vi0-yataH kAraNAdayamAzravaH pUrvodito bhavahetuH saMsArakAram, kaSAyAdikaluSita evAtmA bhavaM bhrAmyatIti yaH / saMvarazva pUrvoditasvarUpo mokSasyApunarbhavasya kAraNaM hetuH, sarvasaMvararUpasvAnmahodayasyetyupAdeyaH / itIyamevaMrUpA AhetI- arhatAM saMbandhinI muSTiH samastopadezArthasArthasArasaGghaharUpA mUlagranthiH / yaccAnyadaGgopAGgamUlacchedagranthAdirUpaM tadasyA AzravatyAga saMvarAdAnarUpAyA bhagavadAjJAyAH sarvaM prapaJcanaM vistAraNameva // 6 // punarbhagavadAjJAyA evaM prabhAvamudbhAvayannAha ityAjJArAdhanaparA, anantAH parinirvRttAH / nirvAnti cAnye kvacana, nirvAsyanti tathA'pare // 7 // e rItanI AjJAnuM ArAdhana karavAmAM tatpara evA anaMta AtmAo nirvANane pAmyA che, bIjA keTalAka koI ThekANe pAme che; ane bIjA anaMtA bhaviSyamAM pAmaze. (7) ava0 ityA0 - iti AzravaH sarvathA heya ityAdirUpA yA tvadAjJA tadArAdhanodyatA anantA jIvAH parinirvRtAH prAkkAle mokSaM gatAH / anye vacana mahAvidehAdau nirvAnti
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzatiH prakAzaH] 241 samprati mokSamApnuvanti / tathA'pare jIvA nirvAsyanti AgAmikAle mokSaM yAsyanti / / 7 // vi0-he svAmin ! ityevaMrUpAyAstvadAjJAyAH pAlane samyagAsevane parAstatparAH / atIte kAle anantA bhavyAGgabhAjaH parisAmastyena sakalakarmajAlonmUlanapurassaraM nirvRtA nirvRtisukhabhAjanatAmayuH / tathA vartamAne'pi kAle ye kecana nirvAnti te'pyAjJApAlanAt / tathA bhaviSyati samaye pare'pi ye kecinnirvAsyanti te'pi tvadAjJApAlanAt / tadevaM sarvathA sarvajJAjJaiva paramapadasukhAnAmavikalakAraNamiti // 7 // __evaM ca sati yannizcitaM tadAhahitvA prasAdanAdainyamekayaiva tvadAjJayA / sarvathaiva vimucyante, janminaH karmapaJjarAt // 8 // _he vizveza! jagatamAM ema kahevAya che ke svAminI prasannatA hoya to phaLanI prApti thAya che, paraMtu e vAta cintAmaNinA dRSTAntathI asaMgata che. A ja prakAzanA jIjA zlokamAM e siddha karI batAvyuM che, mATe prasannatA lakSaNa dInatAno tyAga karIne niSkapaTapaNe ApanI AjJAnuM ArAdhana karavAvaDe bhavya prANIo karmarUpI pAMjarAmAMthI sarvathA mukta bane che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 [ zrIvItarAgastotre e kAraNe ApanI AjJAnI ArAdhanA karavI eja eka muktino zreSTha upAya che. (8) ava0 hitvA0--he vItarAga! prasAdanAyai prasannatA. vidhaye yadainyaM cATu tad hitvA tyaktvA ekayaiva ekAkinyaiva tvadAjJayA janmino jIvAH karmapaJjarAkarmarUpakASThapaJjarAt sarvathaiva niHzeSatayA vimucyante muktA bhvntiityrthH||8|| ityekonaviMzatitamaprakAzasyAvacUrNiH / vi0-he vizveza ! parairaparamArthavedibhiH kiledamudIryate yat-prasannAdeva prabhoH phalaM sulabham , tacca cintAmaNyAdidRSTAntena puraiva vighaTitam , tasmAdidaM paropanyastaM prasAdanAlakSaNaM dainyaM-dInatvam , hitvA-vihAya, ekayA nizchadmasamArAdhitayA tvadAjJayA tava zAsanena sarvathA apunarbandhAya janmino bhavyAGgabhAjaH karmapaJjarAdvimucyante sakalakarmabandhanavidhvaMsena sadAnandaM paramadhizrayanti / tasmAtparyAptaM tvadAjJArAdhanAdaparaiH paramapadopAyaparizIlanairiti // 8 // iti zrIvItarAgastotre ekonaviMzasyAjJAstavasya padayojanA / ___ evaM stutikRdbhagavati vItarAge vividhabhaNitabhaGgItaramitA stutimabhidhAya sAmprataM tadupasaMhArAya samAptimaGgalAya cAzIHstavaM bibhaNiSuH sAkSAtpuraH sphurantamiva svAminamuddizya bhaktyatizayenAhapAdapIThaluThanmUrdhni, mayi pAdarajastava / ciraM nivasatAM puNyaparamANukaNopamam // 1 // ___
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatiH prakAzaH ] 243 ApanA pAdapIThamAM mastakane namAvatAM mArA lalATane viSe puNyanA paramANunA kaNIyA samAna ApanA caraNanI raja ciraMkAla raho. (1) vividhaiH prakAraiH prabhu prasAdya manobhipretaM prArthayanti ava0 pAda0-he vItarAga! padAsanaluThanmastake mayi 'gaGgAyAM ghoSaH' iti vallakSaNayA lalATe tava pAdarajazviramA. saMsAraM nivizatAM-sthirIbhavatu / rajaH kathambhUtam ?, puNyaparamANuka0 puNyasya ye paramANavaH pudgalAsteSAM ye kaNAstaduparma tatsadRzam / ko'rthaH 1, yeSAM bhaktyA bhUlagne zirasi prabhupAdagrarajovizrAntaM taiH puNyaM prAptameva // 1 // vi0-he vizvavandha ! tava pAdAravindarajo mayi vizeSaNasAmarthyAnmama mUrdhni ciramAsaMsAraM nivasatAM-nilIyatAm , kiM vi. ziSTe ? pAdapIThalaThanmUni, prastAvAtvatsaMbandhini pAdapIThe calana. nalinasaMsparzapAvane aMhiviSTare luThad bhaktyatizayena villanmUrdhAnaM yasya sa tathA tasmin , rajaH kiMviziSTaM ?, puNyaparamANukaNopamam , paudgalikatvAt karmaNAM puNyaprakRtibandhahetavo ye paramANukaNAstadupamaM tattulyam / idamuktaM bhavati-yeSAM hi bhaktipraNate zirasi svAminaH pAdarajo vizrAntaM te prAyaH puNyakarmanibandhakA eveti // 1 // tathA-- 1 'pAvanairaMhriviSTaraiH' iti pratyantare / 2 'viluThan' iti prtyntre|
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 [ zrIvItarAgastotre madRzau tvanmukhAsakte, harSabASpajalormibhiH / aprekSyaprekSaNodbhUtaM, kSaNAtkSAlayatAM malam // 2 // ApanA mukhamAM Asakta thayelAM mArA netro pUrve aprekSya vastuone jovAthI utpanna thayelA pApamalane kSaNavAramA harSAzrunA jalanI Urmio-taraMgovaDe dhoi nAMkho. (2) ava0 maha0-he vItarAga mama nayane tvadvadananirIkSake, aprekSyANi prekSitumayogyAni parastrIkudevAdIni teSAM prekSaNena nibhAlanena jAtaM malaM-pApaM harSAzrujalakallolaiH kSaNArakSAlayatAmapanayatAm // 2 // vi0-he vizvakadRzya ! madadRzau matsaMbandhinI locane, tvanmukhAsakte tvadAnananalinanilIne, harSabASpajalomibhirAnandAzruvAri. vIcibhiraprekSyANAM rAgadveSamohAdihetutvena vilokayitumanucitAnAM yadakasmAdAkuTyA vA prekSaNamavalokanaM tasmAdudbhUtamutpannaM yanmalaM kalmaSaM tat kSaNAdakSepAt kSAlayatAM-vizodhayatAm / samucitaM ca jalomibhirmalaprakSAlanaM bhagavadvadanAvalokanAca cirasaMcitapApapaTalavigalanamiti // 2 // kiJcatvatpuro luThanairbhUyAnmadbhAlasya tapasvinaH / kRtAsevyapraNAmasya, prAyazcittaM kinnaavliH||3||
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatiH prakAzaH / 245 he prabhu ! upAsanA mATe ayogya evA hariharAdine praNAma karavAvALA ane traNa jagatane sevya evA ApanI upAsanAvaDe vaMcita rahevAthI karuNAspada banelA, mArA A lalATane ApanI AgaLa ALoTAvavAthI-namAvavAthI tenA upara paDelI kSatanI zreNija prAyazcittarUpa thAo. (3) ava0 tvatpu0-he vItarAga ! mama lalATasya tapasvinaH pUrvaM tvatpraNAmavaJcitatvena kRpAspadasya, kRto'sevyAnAM praNAmo yena sa tasya tavAgre namanaiH kiNAva lizcihnapatiH prAyazcittaM niSpApaheturbhUyAdbhavatu // 3 // vi0-he parameSThipurassara ! tvatpurastava puro bhAge, luThanaibhaktyatizayAdasakRdavanItalatAlanairmadbhAlasya matsaMbandhino lalATapaTTasya tapasvinaH pUrvaM tvatpraNAmavaJcitatvena kRpAspadasya, kiNAvaliH kSitipIThaghaTTanodbhatA kSatatatiH prAyazcittamaghamarSaNaM bhUyAt / nanu kasya pApasya prAyazcittamidamityAha-kRtAsevyapraNAmasya, kiM viziSTasya madbhAlasya ? kRto nirvartito'sevyAnAM bhavAbhinanditvenopAsanAnarhANAM praNAmaH praNatiryena sa tathA tasya, yazvAparAdhyati sa dhruvamanubhavatyevAparAdhaphalamiti // 3 // anyacca 1 'dUtam' iti pratyantare /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 [ zrIvItarAgastotre mama tvadarzanodbhUtAzciraM romaanycknnttkaaH| tudantAM cirakAlotthAmasaddarzanavAsanAm // 4 // he nirmamaziromaNi ! ApanA darzanathI mane cirakAla sudhI utpanna thayelA romAMcarupI kaMTako dIrghakAlathI utpanna dhayelI kuzAsananI durvAsanAno atyaMta nAza karo. (4) ava0 mama0-he vItarAga! mama tvadarzanaprasavodbhavA romAJcakaNTakA harSotkarSeNa ciraM sthirA iti gamyam / cira0 anantabhavabhramaNopacitAM kuzAsanadurvAsanAM tudantAM-vyathotpAdanena nirvAsayantAm / ciropacito rogazcirauSadhasevanenaivavinazyatIti sthitiH / / 4 / / he nirmamaziromaNe ! mama tvatsaMbandhi yaddarzanamamandAnandanirupandAkSinirIkSaNaM tasmAdudbhUtAH saMghaTitA ye romAJcakaNTakAH pulakakorakodbhedAste cirakAlotthAmanAdibhavabhramaNopacitAmasaddarzanAnAmasarvajJopajJakuzAsanAnAM durvAsanAM ciramatyantaM tudantAM-vyathotpAdanena nirvAsayantAm / samucitaM ca kaNTakairvyathanaM vyathitasya ca bahiniryANamiti // 4 // aparaM ca 1 'pramado' iti pratyantare /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatiH prakAzaH] 247 kadvaktrakAntijyotsnAsu, nipItAsu sudhAsviva / madIyairlocanAmbhojaiH, prApyatAM nirnimeSatA // 5 // he nAtha! amRta samAna ApanA mukhanI kAntirUpI caMdra jyotsnAna pAna karavAthI mArA netrarUpI kamaLo ninimeSatAne pAmo. (5) ava. tvadvaktra0-he vItarAga ! tava vadanendoH kAntirlavaNimA tasya jyotsnAsu spaSTatAsu sudhAsvivAmRte. Sviva nipItAsviti vartamAnakAle ktaH' nipIyamAnAsu matsambandhibhinayananalinainirnimeSatA niSpandatA nizcalatA prApyatAmanubhUyatAm / yogyA hyamRtapAyinAM nirnimeSatA'maratvamiti / evaM tvallAvaNyAmRtapAyino'ntaraGgayonizorapratipAtitvaM bhavatvityapyuktilezaH // 5 // ___ he jagallocanalobhanavadana ! tvatsambandhi yadvaktraM mukhapIyUSadyutistasya kAntirlavaNimajotpIlacchaviH saiva jyotsnAzcandrikAstAsu nitarAM pItAsu tRptiparyantamAsvAditAsu, kAsviva ?, sudhAsviva pIyUSapUreSviva / madIyairmatsambandhibhirlocanAmbhojarnayana linairninimeSatA niSpandatA prApyatAmanubhUyatAm / yogyA ca jyotsnApAnAdambhojAnAM prastAvAdinduvikAsinAM niSpandatA, pIyUSapAyinAM ca nirnimesstaa| animeSatvamamaratvamiti yAvat // 5 // 1 'nIlotpalaiH' iti pratyantare /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 [ zrIvItarAgastotre . tathAtvadAsyalAsinI netre, tvadupAstikarau krau| tvadguNazrotRNI zrotre, bhUyAstAM sarvadA mama // 6 // __he nAtha ! mArAM be netro ApanA mukhane jovAmAM sadA lAlasAvALAM bano. mArAM ve hAtha ApanI pUjA karavAmAM sarvadA tatpara bano, ane mArAM be kAna ApanA guNonuM zravaNa karavAmAM hamezAM udyukta raho. maLelI kAyAne saphaLa karavAnuM amogha sAdhana A zlokamAM gurudeva darzAve che. (6) ava tvadA0-he vItarAga ! mama netre tvanmukhavilokanasukhalAlase bhUyAstAm , pANI tvatpUjAparau, tvadguNazravaNaparAyaNau kau~ bhUyAstAmiti kriyA ! sarvadeti kriyAvizeSaNam , mameti sarvatra yojyAni // 6 // he vizvaikamitra ! mama saMbandhinI netre tvadAsyalAsinI tvanmukhasukhavAsadurlalite bhUyAstAm / tathA mama karau pANI api tvadupAstikarau tvaccaraNasarojasaparyAparyavasitau syAtAm / tathA mama zrotre api tvadguNazrotRNI tvadIyAbhirAmaguNagrAmazravaNasAvadhAne bhUyAstAm / kathaM ! sarvadA sarvakAlam , yatastvanmukhameva samastavIkSaNIyopaniSadbhUtam, tvameva ca sarvopAsyarahasyasImA, tvadguNAH eva sarvazrotavyasarvasvaprAyA nAnyaditi bhAvaH // 6 // ___
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatiH prakAzaH ] kizca - kuNThApi yadi sotkaNThA, tvadguNagrahaNaM prati / mamaiSA bhAratI tarhi, svastyetasyai kimanyayA ? // 7 // he prabhu ! kuMThita - atIkSNa evI paNa mArI A vANI ApanA guNonuM grahaNa karavA pratye utkaMThita hoya, to tenuM kalyANa thAo, te sivAya anya vANIvaDe zuM ? ( 7 ) ava0 kuNThA0-he vItarAga / mama eSA bhAratI vAk kuNThApi sarvatra skhalantyapi yadi tvadguNavarNanaM prati sotkaNThA spRhayAlurasti tarhyetasyai bhAratyai svasti kalyANamastu | anyayA tvadguNaparAGmukhayA kiM 1, na kiJcidityarthaH // 7 // 249 vi0 - he bhuvanamahanIya ! mama saMbandhinI eSA stutau vyApriyamANA bhAratI vANI caturdazapUrvadharadazapUrvadharAdipUrva puruSasiMhabhAratyapekSayA sUkSmArthasArtha bhedanAkSamatvena ca kuNThApyatIkSNApi yadi tvadguNagrahaNaM prati tava guNotkIrttanamanu sotkaNThA saspRhA tarhi tadA evaMvidhAyai kuNThAyai apyetasyai mama vANyai svasti kalyANamastu, anyayA etadvyatiriktayA tvadguNagrahaNaparAGmukhayA'kuNThayApi kumatapravarttanena svaparayoranarthaphalayA bhAratyA kiM ?, na kiJcit uktasvarUpayA svavAcaiva me caritArthatvAt // 7 // "
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 [ zrIvItarAgastotre evamuttarottarabhaktirAgabhAvitaH stutikRd bhagavati paramAtmani sarvAtmanaivAtmAnamupaninISuH stutizeSamAhatavapreSyo'smi dAso'smi,sevako'smyasmi kiGkaraH omiti pratipadyasva, nAtha! nAtaH paraM bruve // 8 // he nAtha ! huM Apano preSya chu, dAsa cha, sevaka chu, ane kiMkara chaM; mATe ' A mAro che' e pramANe Apa svIkAra karo. AthI adhika haMkAI kaheto nathI. (8) ava0 tava0-svAminA svArthasiddhaye yatra tatra preSyata iti preSyaH, ahaM tava preSyo'smi, dAsaH krayakrItastrizUlAdya. Gkito'smi, sevakaH samyaksvAmisevAyAM nipuNo'smi, tathA kiGkaraH samAdizata kiGkaromIti vacazcaturo'smi / ete hi svaparicaryAnusAreNa phalamicchanti atastvamomityakSaramAtramudIrya madIyo'yamiti mAM pratipadyasva svIkuru, he nAtha ! atastvadvacanAdaparaM dhanasvarNAdi na buve-na yAce, anekArthatvAddhAtUnAmityarthaH / / 8 // he sarvAdbhutasanAtha ! nAtha ! asmi ahaM tava saMbandhI preSyaH, dAsaH, sevakaH, kiGkarazcAsmi / tatra preSyate prabhuNA svArthasiddhaye yatra tatreti pressyH| dAsaMzca krayakrIto'GkitakAdiH / samyak svAmicittAnurUpasevAnipuNaH sevakaH / pratikSaNaM kiM karomIti mukharamukhaH
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatiH prakAzaH ] kiGkaraH / so'hamevaMvidhastAvattavAsmyeva / sevakAzca sevAnurUpaM phalamicchanti, tathApi tvattastribhuvanalakSmIvizrANanasthUlalakSAdapi na kizcidahamadhikaM prArthayiSye kevalamomityakSaramAtramuccArya madIyastva. miti mAM pratipadyasva, ataH parametadadhikaM na kiJcit bruve vijJApayiSyAmi(vijJapayAmi) / tvadaGgIkAramAtreNaiva kRtakRtyatvAt / ayamAzayaH-kila na khalu tvamAtmasvIkAreNAyogyamanugRhNAsi, tvadaGgIkArAccAvagatasvayogyatvasya mama saMmukhAnyeva samagrANyapi zreyAMsi, tataH kimadhikaM prArthyatAmiti // 8 // amI ca vItarAgastavAH kila kalikAlasarvajJaprAyaiH zrIhemacandrasUribhirbhagavati vItarAge samuttaraGgabhaktirAgasAgaraiH zrIkumArapAlabhUpAlAnugrahAya grathitA ityetadeva vyanaktizrIhemacandraprabhavAdvIvItarAgastavAditaH / kumArapAlabhUpAlaH, prApnotu phalamIpsitam // 9 // zrI hemacandrasUrIzvare racelA A zrIvItarAgastotrathI zrIkumArapAla-bhUpAla mukti-karmakSaya lakSaNa abhIpsita-phalane prApta karo. (9) / ava0 zrIhemacandra0-ayaM prAg vyAkhyAta eveti / / 9 / / iti viMzatitamaprakAzasyAvacUrNiH samAptA / vi0-zrIhemacandrAbhidhAnAcAryaprabhavAtsaMdarbhitAditaH pUrvoditasvarUpAdvItarAgastavAt kumArapAlabhUpAlaH zrIkumArapAladevAbhidhAna
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvItarAgastotre dhaulukyacakravarttI IpsitaM mano'bhilaSitamaihikAmuSmikaM phalaM prApnotulabhatAm / evaM vidhAcca sadbhUtastutistomajanyAgaNyapuNyaprabhAvAdabhilaSitasiddhiH stotuH zrotuzca sulabhaiveti samaJjasam // 9 // iti zrIvItarAgastotre viMzatitamasyAzIH stavasya padayojanA | 252 avacUrNi vivaraNakArasyaprazastiH / cAndre kule'sminnamalazcaritraiH prabhurbabhUvAbhayadevasUriH / navAGgavRtticchalato yadIya madyApi jAgartti yazaH zarIram // 1 // tasmAnmunIndurjinavallabho'tha tathA prathAmApa nijairguNaughaiH / vipazcitAM saMyaminAM ca varge dhurINatA tasya yathA'dhunApi // 2 // teSAmanvayamaNDanaM samabhavatsaMjIvanaM duHSamAmUrcchAlasya munivratasya bhavanaM niHsIma punnyshriyH|
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazastiH ) 253 zrImanto'bhayadevasUriguravaste yadviyuktairguNaidRSTuMtAdRzamAzrayAntaramaho! dikcakramAkramyate // 3 // yatipatiratha devabhadranAmA samajani tasya padAvataMsadezyaH / dadhuradharitabhAvarogayogA jagati rasAyanatAM yadIyavAcaH // 4 // tadIyapaTTe pratibhAsamudraH zrImAn prabhAnandamunIzvaro'bhUt / sa vItarAgastavaneSvamISu vinirmame durgapadaprakAzam // 5 // evaM spaadshtyutviNshtishtprimitHprbNdho'ym| likhitaHprathamAdarza gaNinA harSendunA shminaa||6|| zivamastu / itizrIkalikAlasarvajJazrIhemacandrasUripraNItAH zrIdevabhadramunIndraziSyaratnazrIpramAnandamunIndropajJadurgapadaprakAzAkhya. vivaraNopetAH viMzatiH stavAH / /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 [ zrIvItarAgastotre caJcaccandrakulAmbaroditatapApakSAkhyabimbollasan mArtaNDopamasomasundaraguroH ziSyAgraNIH sUrirAT / zrImAnasti vizAlarAjasugururvidyAnandIsAgarastatpAdapraNato'likhaM smRtisakhAM jainastuteH paJjikAm1 saha paJcaviMzadakSarasapAdaSaTzatamitAjaniSTa suga meyam / varSe tithiravisaMkhye (zitipakSe) tapasi gurupuSye // 2 // iti viMzatiprakAzAnAM paJjikA samAptA / / iti zrIvItarAgastotraM samAptam / / iti zreSThi-devacandra- lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 95 /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH] OneDr // vissyaanukrmH|| viSaya pRSThAGkaH 1. prathamaH prakAzaH 2. dvitIyaH prakAzaH 3. tRtIyaH prakAzaH 4. caturthaH prakAzaH 5. paJcamaH prakAzaH 6. SaSThaH prakAzaH 7. saptamaH prakAzaH 8. aSTamaH prakAzaH 9. navamaH prakAzaH 10. dazamaH prakAzaH 11. ekAdazaH prakAzaH 12. dvAdazaH prakAzaH 13. trayodazaH prakAzaH 14. caturdazaH prakAzaH 15. paJcadazaH prakAzaH 16. SoDazaH prakAzaH / 17. saptadazaH prakAzaH prastAvanAstavaH sahajAtizayavarNanastavaH karmakSayajAtizayavarNanastavaH surakRtAtizayavarNanastavaH prAtihAryastavaH vipakSanirAsastavaH jagatkartRtvanirAsastavaH ekAntanirAsastavaH kalikAlopabRMhaNastavaH adbhutastavaH mahimastavaH vairAgyastavaH virodhahetunirAsastavaH yogazuddhistavaH bhaktistavaH AtmagastivaH 17-25 26-42 43-57 58-68 69-84 85-95 96-134 135-143 144-153 154-162 163-172 173-184 185-195 196-204 205-213 214-221 zaraNastavaH
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 [ zrIvItarAgastotre viSaya pRSThAGkaH 18. aSTAdazaH prakAzaH kaThoroktistavaH 19. ekonaviMzatiH prakAzaH AjJAstavaH 20. viMzatiH prakAzaH AzIHstavaH prazastiH viSayAnukramaH 222-232 233-241 242-251 252-254 255-25
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________