Book Title: Jain Dharmno Maulik Itihas Part 01 Tirthankar Khand
Author(s): Hastimal Maharaj
Publisher: Samyag Gyan Pracharak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005685/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI hastImalajI praNita jenA dharma maulika itihAsamAM prathama bhAga saMkSipta AvRtti | | tIrthakara khaMDa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ka nidharmanImAlika ItihAsa (saMkSipta) prathama bhAga tIrthakara khaMDa khkhatemane tema tema - hatA kA kAma nAnA nAnA nAnA nAnA nAnA karavA - - - - - - - - - mULa racanA lekhaka ane nirdezaka AcArya zrI hastImalajI mahArAja nA kAkA i ?, saMpAdaka maMDaLa AcArya devendramuni, muni lakSmIcaMdajI paM. zazIkAMta jhA, DaoN. narendra bhAnAvata gajasiMha rAThoDa karavA te pramehaABUBBURMURMUkR.. nA kAkA kA kA prakAzaka sabhyajJAna pracAraka maMDaLa kA three kA kAna nananana nananana nana kAkA kaka 3828888888888888888888888888888 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8282828XDXDXDXDXDXDXDXDXDYR mane mArI dikarImamAM pIvAnA pAdarA mArI mAnavAmAM eka mA potAnA kAmamAM kAma karavA mAmA thAya nakArAta jAtanA prajAka paNa AcArya zrI hastImalajI mahArAja praNita pustaka : jaina dharmano maulika ItihAsa (saMkSipta) prathama bhAga tIrthakara khaMDa prakAzaka : samyajJAna pracAraka maMDaLa dukAna naM. 182-183nI upara, bApu bajAra, jayapura-382 003 phona: 0141-2pa75997 pheksaH 0141-2570753 A mudraka : sastuM pustaka bhaMDAra amadAvAda phona: 079-22110062 H sarvAdhikAra surakSita A nirNaya : 2010 (AcArya hastI janma zatAbdI) 2 prathama AvRtti - 2012 mUlya : 2.75/ kare che ke tene ekaekaeka YUXURYRYDYDDYXYNYTY*XURYRKEKEKEKESKUSUX kAmakAjanA bIjA mALI no mAro mAlinI zakitarivArikAranA roja virAja no AzarAmadAyaka samAratI yoni mAro parivAramAM mArA mAmalAmAyo karatAM vadhAro rAuDI rAjArAma rAma rAma rAma rAma rAma bApAnA (anukramaNikA), kama viSaya- zIrSaka pAnA ne 1. prakAzakIya apUrva nirNaya 2. potAnI vAtaH dhArmika ItihAsa nuM AkarSaNa 3. saMpAdakIyaH bhagIratha prayAsa 4. kALacakra ane kulakara 5. bhagavAna zrI RSabhadeva 6. prathama cakravartI bharata 7. bhagavAna zrI ajitanAtha 8. cakravartI sagara 3 9. bhagavAna zrI saMbhavanAtha # 10. bhagavAna zrI abhinaMdana 11bhagavAna zrI sumatinAtha . 12. bhagavAna zrI padmaprabha 109 3888888888888888888888888888888IVI jamAnA nA kAkA nA nArA sArA ja karavAnA prakAranA kAmakAja karavAnuM kAmakAja rAkhavAnuM karanAra nathI teBABBRRRRRBUBE gujarAta rAjyanA jAna bahAra jatA kArataka na karavAnA kAma ka ravAnuM kAma karatA ja kAna f Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BABU krama viSaya - zIrSaka 13. bhagavAna zrI supArzvanAtha 14. bhagavAna zrI caMdraprabha 15. bhagavAna zrI suvidhinAtha 16. bhagavAna zrI zItalanAtha 17. bhagavAna zrI zreyAMsanAtha 18. bhagavAna zrI vAsupUjya 19. bhagavAna zrI vimalanAtha 20. bhagavAna zrI anaMtanAtha 21. bhagavAna zrI dharmanAtha 22. cakravartI maghavA 23. cakravartI sanatakumAra 24. bhagavAna zrI zAMtinAtha 25. bhagavAna zrI kuMthunAtha 26. bhagavAna zrI aranAtha 27. bhagavAnazrI mallinAtha 28. subhUma cakravartI 29. bhagavAna zrI munisuvrata 30. cakravartI mahApadma 31. bhagavAna zrI naminAtha 32. cakravartI hariSeNa 33. cakravartI jayasena 34. bhagavAna zrI ariSTanemi 35. brahmadatta cakravartI 36. bhagavAna zrI pArzvanAtha 37. bhagavAna zrI mahAvIra 38. pUjya AcArya zrI hastImalajI mahArAjano saMkSipta paricaya 39. saMdarbha graMtha sUci 40. vidvAnonA lekha Va pAnA naM. 111 113 115 117 119 122 124 126 128 130 131 134 138 140 142 158 162 163 167 169 170 171 232 255 287 413 416 423 YAIR Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( be zabada ) jaina dharmano maulika ItihAsanA ekathI cAra bhAganuM gujarAtI anuvAda prakAzanano A prasaMga jaina sAhityanA itihAsano apUrva 8 avasara che. samyajJAna pracAraka maMDaLa - jayapura dvArA hindImAMthI gujarAtI anuvAdano prakalpa hAtha dharAyo hato. vartamAna AcArya pa. pU. 1008 zrI hIrAcandrajI mahArAja sAheba Adi saMtonI avirata ja amIdraSTinuM ja A pariNAma ke pUjya AcArya zrI tathA samyajJAna pracAraka maMDaLanA saMpAdaka maMDaLe A mUlyavAna ItihAsa graMthonA gujarAtI saMkSipta saMskaraNanI javAbadArI amane soMpI. jainazAsananI A sevAnA A sAhityayajJamAM joDAvAnuM amane sadbhAgya prApta thayuM e amArA jIvananuM noMdhapAtra prakaraNa che. deva-guru-dharmanI kRpA vagara cirakAlIna mUlya dharAvatAM kAryomAM sahabhAgI thavAnuM zakya banatuM nathI. prastuta gujarAtI graMtha prAgaTya parve AnaMda ane gauravanI lAgaNI anubhavIe chIe. anuvAdakArya ke prakAzanamAM kyAMya kSati ke doSa rahI gayo hoya to te amAro che. sahRdaya abhyAsu bhAvako, zrAvako amArI kSati tarapha dhyAna doraze to amane gamaze. virala jJAnayAtrAnA sahayAtrI banavAnuM sahune bhAvapUrvaka nimaMtraNa che. ApanA karakamaLamAM saMkSipta saMskaraNa che. vizeSa abhyAsa karavA icchatA bhAvake mULa itihAsa graMtho vAMcavA amAro vinamra anurodha che. prAtaH smaraNa, pa. pU. 1008 AcArya zrI hIrAcandrajI mahArAja ja sAheba Adi saMtonI abhivaMdanA sAthe samyajJAna pracAraka maMDaLanA huM variSThono AbhAra mAnI viramuM chuM. DYREYRYBY RYDERYDYDDYRE vaABC GSSSB AbhAra A pAlaDI, amadAvAda tA 28-1-2012, mahA suda-5 (vasaMta paMcamI) -padamacaMda javAharalAla koThArI -cenarAja javAharalAla koThArI paIS "dhIjIyo sI parivAramAMthI rAjIno TopamAM rAdhA rAdhanA karavAno prayatAmAM mamamamamamAM rAdhAkAkA mAmAnA mAdhyamathI kamAvI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya (apUrva nirNaya) itihAsa vastutaH vizvanAM koI paNa deza, dharma, saMskRti, samAja athavA jAtinA atItane jovA - samajavAnuM ekamAtra darpaNa-tulya sAdhana che. koI paNa dharma, rASTra ke jAtinA abhyadaya, utthAna, patana ane punarutthAna tathA AdhyAtmika utkarSa ane apakarSamAM nimitta bananArA loka-nAyakonA jIvanavRttanAM kramabaddha saMkalana, AlekhananuM nAma ja ItihAsa che. udaya, utthAna, patananI pRSThabhUmi ane utkarSa tathA apakarSanI kAraNabhUta ghaTanAonuM nidhAna hovAnA lIdhe, itihAsane mAnavatA tathA bhAvi peDhIo mATe dizA-bodhaka, pathapradarzaka mAnavAmAM AvyuM che. bhUtakALamAM sudIrgha atItathI laIne vartamAnamAM adyAvadhi kayA dharma, rASTra, jAti athavA vyaktie kayA prazasta patha upara ArUDha thaI, enA upara niraMtara pragati karIne utkarSanA uccatama zikhara upara potAnI jAtane adhiSThita karI ane koNe kyAre-kyAre, kyA prakAranI skUlanAo karI, kevA prakAranA kupatha upara ArUDha thaI dharma, saMskRti, rASTra, samAja, jAti athavA svayaMnuM adha:patana karyuM, rasAtalanI tarapha prayANa karyuM. itihAsamAM nihita A tathyomAMthI mArgadarzana meLavIne pratyeka vyakti samAja ane rASTra pragatinA prazasta patha upara ArUDha thaI potAnI jAtane unnatinA uccatama zikhara upara pratiSThiApita karI samaSTinuM kalyANa karavAmAM sakSama thaI zake che. A ja kAraNathI mAnava sabhyatAmAM ItihAsanuM mahattvapUrNa sthAna rahyuM che. itihAsa vAstavamAM atItanA avalokananAM cakSu che. - je vyaktine potAnAM saMskRti, dharma, rASTra, samAja athavA jAtinA itihAsanuM jJAna nathI, jo ene cakSuvihInanI saMjJA ApavAmAM Ave to koI atizayokti nathI. je prakAre cakSuvihIna (aMdha) vyakti patha-kupathanuM jJAna na hovAthI Dagale ne pagale vipattiono sAmano kare che athavA parAzrita thaIne rahe che, e ja pramANe potAnAM dharma, samAja, saMskRti ane jAtinA itihAsathI nitAMta anabhijJa vyakti paNa, nathI svayaM utkarSanA patha upara ArUDha thaI zakato ke nathI potAnI saMskRti - dharma, samAja athavA jAtine abhyatthAnanI tarapha agresara karavAmAM potAnuM yogadAna ApI zakato A badhAM tathyothI e ja niSkarSa nIkaLe che ke | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 1 | Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI paNa dharma, samAja, saMskRti athavA jAtinI sarvatomukhI unnatinA mATe enA sarvAgINa zRMkhalAbaddha itihAsanuM hovuM atyaMta Avazyaka che. zrutazAstra - pAragAmI mahAna jainAcArya prAraMbhathI ja A tathyathI sArI rIte paricita hatA. ataH emaNe prathamAnuyoga, caMDikAnuyoga, nAmAvalI Adi graMthomAM jaina dharmanA saMpUrNa itihAsane surakSita rAkhyo. yadyapi A traNeya graMtha kALanA prabhAvathI vismRtinI gahana-gartAmAM vilIna thaI gayA ane Aje emAMno eka paNa upalabdha nathI, tathApi A graMthomAM jaina dharmanA itihAsathI saMbaMdhita kayA-kayA tathyonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hatuM, eno spaSTa ullekha "samavAyAMga sUtra, naMdisUtra ane paumacariya'mAM Aje paNa upalabdha che. uttaravartI AcAryoe paNa A dizAmAM samaye-samaye niyuktio, cUrNio, caritro, purANo, kalpo tathA sthavirAvalIo AdinI racanA karI jaina itihAsanI thAtI (thApaNa - pUMjI)ne surakSita rAkhavAmAM koI prakAranI truTI nathI rAkhI. A graMthomAM pramukha che - "paumacariyuM, kahAvalI, titvogAlIpatraya, vasudevahindI, cauvazvamahApurisacariyuM, AvazyakacUrNi, triSaSTizalAkApuruSacaritra, pariziSTaparva, harivaMzapurANa, mahApurANa, AdipurANa, himavaMta sthavirAvalI, prabhAvaka caritra, kalpasUtrIyA sthavirAvalI, naMdisUtrIyA sthavirAvalI, dussamAM samaNasaMghathaya Adi. A graMthonI atirikta khAravelanA hAthI guphAnA zilAlekha ane vividha anya sthAnothI prApta thayela zilAlekho ane tAmrapatromAM jaina itihAsanAM mahattvapUrNa tathya yatratatra surakSita rAkhelAM athavA vikharAyelA paDelA che. A graMtho ane zilAlekhonI bhASA sarvasAmAnya nathI, paNa saMskRta, prAkRta, apabhraMza, prAcIna kannaDa, tamila, telugu, malayAlama Adi prAMtIya bhASAo che. upara likhita graMthomAM je aitihAsika tathyono ullekha karavAmAM Avyo che, e badhAnuM samocita adhyayana-ciMtana pachI atyaMta mahattvanI sAmagrIne kALakramAnusAra vINI-vINIne lipibaddha karavAthI tIrthakarakALanA jaina dharmano itihAsa to sarvAgINa suMdara rUpe tarIne sAme Ave che, paraMtu tIrthakara kALathI uttaravartIkALano vizeSataH devaddhigaNikSamAzramaNanA pazcAt lagabhaga sAta zatAbdIo sudhIno jaina dharmano itihAsa evo pracchanna, vizRMkhala, aMdhakArapUrNa, ajJAta athavA aspaSTa che ke ene prakAzamAM lAvavAnuM sAhasa koI vidvAna nathI karI zakyo. je koI vidvAne eno prayAsa karyo, paNa eNe prayAsa pachI hatAza thaIne evuM lakhIne [ 2 96969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa | Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizrAma laI lIdho ke - "devaddhigaNikSamAzramaNa'nA pazcAt pAMcaso-chasso (500-600) varSano jaina itihAsa nitAMta aMdhakArapUrNa che. ene prakAzamAM lAvavAnA strota vartamAnamAM anupalabdha che. jaina dharmanA sarvAgINa kramabaddha itihAsano A abhAva vastutaH lAMbA samayathI khaTakato AvI rahyo hato. eprila - 1933mAM Ayojita ajameranA bRhad sAdhu-saMmelanamAM aneka AcAryo ane zrAvakazrAvikAoe jaina dharmanA itihAsanA nirmANanI dizAmAM prayAsa karavAno nirNaya lIdho. jenA kaoNnpharanse paNa emanAM vArSika adhivezanomAM A truTIne pUrI karavA saMbaMdhamAM aneka vakhata prastAva pasAra karyA, paNa A dusAdhya kAryane hAthamAM levAnuM sAhasa koIe paNa na karyuM, kAraNa ke A mahAna kAryane pUruM karavA mATe athAga parizrama ane sAdhanA karanArA koI puruSArthI manISInI AvazyakatA hatI. aMtatogatvA (Akhare) sana 196pamAM yazasvinI ratnavaMza zramaNa paraMparAnA AcAryazrI hastImalajI mahArAje zramasAdhya ane samayasAdhya itihAsanA nirmANanA A ati duSkara kAryane daDha saMkalpanI sAthe emanA hAthamAM lIdhuM. sana 1965 arthAt saMvata 2022nA bAlotarA caturmAsakALamAM mahAmanISu, labdhapratiSThA vidvAna AcArya zrI hastImalajI mahArAjanA nirdezanamAM nyAyamUrti zrI IndranAtha modI, jaina dharmanA zIrSa vidvAna zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, DaoN. narendra bhAnAvata Adi sAthe pirAmarza karIne itihAsa samitinuM gaThana (racanA) karavAmAM AvyuM. nyAyamUrti zrI modIne samitinA adhyakSa, zrI sohanalAla koThArIne maMtrI ane zrI pUnamacaMda baDerane koSAdhyakSa nImavAmAM AvyA. itihAsa samiti dvArA aneka vidvAna saMtone itihAsanirmANanA A kaThina kAryamAM sakriya sahayoga ApavA mATe aneka vakhata vinamra prArthanAo karavAmAM AvI. bAlotarA cAturmAsanI avadhi samApta thatAM ja AcArya zrI hastImalajI mahArAje A gurutara kAryane pUruM karavAnA deDha saMkalpanI sAthe gujarAta tarapha vihAra karyo. marasthaLa ane gujarAta pradezamAM vihAra karatA-karatA AcAryazrIe pATaNa, siddhapura, pAlanapura, kheDA, khaMbhAta, lIMbaDI, vaDodarA, amadAvAda vagere nagaronA zAstrAgAro, prAcIna hastalikhita jJAnabhaMDAronA athAga jJAna-samudranuM maMthana karyuM, prAcIna jaina vADmayanuM adhyayana karyuM ane sahastro prAcIna graMthomAMthI sArabhUta aitihAsika sAmagrInuM athAga | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 3 | Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizramathI saMkalana karyuM, je Aje "vinayacaMdra jJAnabhaMDAra zodha saMsthAna, lAlabhavana, jayapuramAM surakSita che. sana 1966(saMvata 2023)nA amadAvAda cAturmAsamAM itihAsalekhananuM kArya prAraMbha karyuM. paNa sana 1970nA jUna mahinA sudhI A kAryamAM apekSita pragati thaI na zakI. enuM eka moTuM kAraNa e hatuM ke saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane jUnI rAjasthAnI (rAjasthAnI-gujarAtI mizrita) bhASAomAM nibaMdha gati rAkhavAvALo evo koI vidvAna itihAsa samitine na maLI zakyo, je A bhASAonA sAhityanuM niSThApUrNa adhyayana karI, emAMthI sArabhUta aitihAsika sAmagrIne AcAryazrInI sAme prastuta karI zake. A tarapha AcAryazrI svayaM sAmagrInA saMkalana, Alekhana ane ciMtana-mananamAM nirata (magna) rahyA. emaNe emanA gujarAta pradezanA vihArakALamAM vibhinna jJAnabhaMDAromAM upalabdha mahattvapUrNa aitihAsika paTTAvalIonuM cayana ane saMzodhana karyuM tathA emanA AdhAre eka saMkSipta, kramabaddha ane aitihAsika kAvyanI racanA karI. e paTTAvalIomAMthI lagabhaga aDadhI sAmagrInuM DaoN. narendra bhAnAvatanA saMpAdanamAM ItihAsa samitie sana 1968mAM paTTAvalI prabaMdha saMgraha' nAmaka graMthanuM prakAzana karyuM. mahApuruSo dvArA ciMtita sarvAgI-hitanAM kAryo vadhu samaya sudhI, avarUddha (avarodhAyeluM/rokAyeluM) nathI rahetA, e cira satya 1970nA me mahinAmAM AcAryazrInA jayapura nagaramAM zubhAgamananI sAthe caritArtha thayuM. jaina prAkRta, apabhraMza vagere badhI prAcya bhASAonuM samucita jJAna rAkhanArA je vidvAnanI chellA pAMca-cha varSothI zodha hatI, te vidvAna anAyAse ja maLI gayA. rAjasthAna vidhAnasabhAnA e divaso daramiyAna nivRtti pAmelA zrI gajasiMha rAThoDa, (rjana nyAya-vyAkaraNa tIrthe, siddhAMta vizArada) itihAsanA saMpAdananuM kArya saMbhALyuM. samavAyAMga, AcArAMga, vyAkhyAprajJapti' Adi zAstra, "Avazyaka cUrNi, cauvajJamahApurisacariyuM, vasudevahinI, tiloyapaNI , sattaridvAra, paumacariyuM, gacchAcArapaThaNaya, abhidhAnarAjendrakoSa (7 bhAga), pakhaMDAgama, dhavalA, jayadhavalA" vagere aneka prAkRta graMtho, sara monyoranI "monyora-monyora saMskRta TU iMgliza DikzanarI' Adi AMgla bhASAnA graMtho, "triSaSTizalAkApuruSacaritra, AdipurANa, mahApurANa, vedavyAsanAM badhAM purANonI sAthe sAthe harivaMzapurANa' Adi saMskRta graMtho ane puSpadaMtanA "mahApurANa' Adi apabhraMzanA graMthonuM ADolara (avalokana) [ 4 ExtBCD969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AvyuM ane pachI alpa samayamAM ja meDatA cAturmAsAvadhi samApta thatA ja jaina dharmano maulika itihAsa' prathama bhAganI pAMDulipine presamAM ApI devAmAM AvI. prathama bhAga pUrNa thatAM ja meDatA dharmasthAnamAM itihAsanA dvitIya bhAganA Alekhanano prAraMbha karI devAmAM Avyo. jaina dharmanA itihAsanA abhAvanI caturthAza pUrtimAtrathI ja AcAryazrIne ghaNo harSa thayo, jaina samAjamAM harSanI lahera taraMgita thaI UThI ane jaina itihAsa samitino utsAha so gaNo vadhI gayo. prathama bhAganA prakAzananI sAthe-sAthe ja enA aMtima aMzane samitie "aitihAsika kALanA traNa tIrthaMkaranAmathI pRthaka graMthanA rUpamAM prakAzita karAvyo. jena-ajaina badhI paraMparAnA vidvAnoe muktakaMThe A aitihAsika kRti ane kRtikAra AcAryazrInI khUba-khUba prazaMsA karI. AcAryazrIe emanI lekhanInA camatkArathI itihAsa jevA nIrasa viSayane paNa evo sarasa ane saMmohaka banAvI dIdho ke sahaso zraddhALu ane svAdhyAyI pratidina enuM pArAyaNa (paThana) kare che. sane 1974mAM AcAryazrIe "jaina dharmano maulika itihAsa" bIjo bhAga paNa pUrNa karI dIdho, jene itihAsa samitie 197pamAM prakAzita karyo. enuM paNa jaina dharmamAM vyApaka svAgata thayuM. A graMtha saMbaMdhamAM jaina vidvAna zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAe emanA AMtarika ugAra nimnalikhita zabdomAM vyakta karyA che : "jaina dharmanA maulika ItihAsanA rocaka prakaraNa ane ApanI prastAvanA vAMcI. tame A graMthamAM jaina itihAsanI gUMcavaNone ukelavAmAM je parizrama karyo che, jevI taTasthatA dekhADI che, te durlabha che. ghaNA samaya sudhI tamAro A itihAsa graMtha prAmANika itihAsanA rUpamAM kAyama raheze. navAM tathyonI saMbhAvanA have ochI ja che. je tathyo tame ekatra karyA che ane emane yathAsthAne goThavyAM che, te eka sujJa itihAsanA vidvAnanuM yogya kArya che. A graMthane vAMcIne tamArA pratye je Adara hato, temAM vadhAro thayo che." - eka gaSaka vidvAna ja bIjA gaveSaka vidvAnanA zramanuM sAcuM Akalana) mUlyAMkana karI zake che. AcAryazrI ane emanI amara aitihAsika kRtinA viSayamAM enAthI vadhu zuM lakhI zakAya? - sana 1975nA aMtima caraNamAM jaina dharmano maulika itihAsa tRtIya bhAga mATe sAmagrI ekaThI karavAnA kAryano prAraMbha karI devAmAM Avyo, devaddhikSamAzramaNanA svargArohaNa pachI lagabhaga sAtaso-AThaso na dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696999 pa ] Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (700-800) varSo sudhI bhAratanA vibhinna bhAgomAM caityavAsI paraMparAnuM ekAdhipatya rahyuM. e samaye bhagavAna mahAvIranI vizuddha paraMparAnAM sAdhu-sAdhvIonuM bhAratanAM janapadomAM vicaraNa to dUra, emanAM praveza mATe paNa rAjya taraphathI pratibaMdha lagAvavAmAM Avyo hato. phaLasvarUpa mULa paraMparAnAM zramaNa-zramaNIo ane zrAvaka-zrAvikAonI saMkhyA AMgaLIonA veDhA para gaNAya teTalI ja rahI gaI hatI. vizuddha zramaNadharmamAM mumukSuonuM dIkSita thavuM to dUra, aneka prAMtomAM vizuddha zramaNAcAranuM nAma sudhdhAM levAnuM loko bhUlI gayA hatA. navodita caityavAsI paraMparAne ja loko bhagavAnanI mULa vizuddha paraMparA mAnavA lAgyA hatA. e saMkrAMtikALamAM vizuddha mULa paraMparA kSINathI kSINatara thaI, lupta to nahi, paraMtu supta athavA gukha thaI gaI hatI. A rIte je caityavAsI paraMparAe bhagavAna mahAvIranI vizuddha mULa paraMparAne pUrNataH naSTa karavAno lagabhaga sAtaso-AThaso varSa sudhI niraMtara prayAsa karyo. emanI paTTa-paraMparAone naSTa karI, emanAM smRticihna sudhdhAM bhUMsavAno prayAsa karyo. aMtatogatvA (Akhare) e caityavAsI paraMparA svayaM vIra nirvANanI vIsamI sadI AvatA-AvatA A dharAtaLathI vilupta thaI gaI. sAtathI ATha zatAbdIo sudhI dezamAM ghaNA moTA pramANamAM chavAyelI rahevA chatAM paNa enI mAnyatAnA graMtha, paTTAvalI vagerenA rUpamAM koI paNa sAkSya athavA pramANa Aje upalabdha nathI. A ja kAraNosara devaddhikSamAzramaNanA pazcAddavartI kALanA itihAsanI kaDIone zodhavA ane ene zRMkhalAbaddha ane kramabaddha karavAmAM bhAre parizrama karavo paDyo, aneka kaThaNAIo sahana karavI paDI, paraMtu paMnyAsa zrI kalyANa vijayajI mahArAja dvArA lakhavAmAM AvelI aneka noTabukone sUkSma ane zodhadaSTithI vAMcavAthI vizuddha mULa paraMparAnA keTalAka saMketa maLyA. mahAnizItha, tiththomAlIpAInnaya, jinavallabhasUrisaMghapaTTaka, madrAsa vizvavidyAlayamAM avasthita orienTala menyuskiTsa lAibrerI, mekejI kalekazana Adi temaja jUnA jarnalsanA adhyayanathI vI. ni. saM. 1000 thI 2000 sudhInA timirAcchanna(aMdhakArabharyA)kALathI saMbaMdhita keTalIka aitihAsika sAmagrI prApta thaI. yApanIya saMgha saMbaMdhamAM khoja (zodha) karatI vakhate bhaTTAraka paraMparAnA uddabhava ane vikAsa saMbaMdhamAM 349 zlokono eka graMtha mekejInA saMgrahamAM prApta thayo. karNATakamAM yApanIya saMgha saMbaMdhamAM paNa thoDAM ghaNAM aitihAsika tathyo maLyAM. A badhAMne AdhAra banAvI jaina itihAsanA cAreya bhAga prakAzita karavAmAM AvyA. 6 233666626636336636363 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthanA praNayana-parivarlDana-parimArjanamAM zraddheya AcArya zrI hastImalajI mahArAje je prayAsa karyo, kalpanAtIta zrama karyo, enA mATe e mahAsaMta pratye AMtarika AbhAra pragaTa karavA mATe koSamAM upayukta zabda ja nathI. sva. AcAryazrInA suziSya vartamAna AcArya zrI hIrAcaMdrajI mahArAja Adie A virATakAryamAM ghaNA zramanI sAthe je emano amUlya samaya Apyo, enA mATe ame AcAryazrI pratye hArdika AbhAra pragaTa karIe chIe. prastuta graMthamALAnA pradhAna saMpAdaka zrI gajasiMha rAThauDe saMpAdana, tadhyAnveSaNa AdimAM je niSThApUrvaka sahayoga Apyo che, ene kyAreya bhUlI nahi zakAya. jaina dharmano maulika ItihAsa suvidhAnI dRSTithI cAra khaMDo(bhAgo)mAM prakAzita karavAmAM Avyo che ane dareka bhAga 850 thI 900 pRSThono che. cAreya bhAgonAM keTalAMye saMskaraNa prakAzita thaI cUkyAM che. ghaNA samayathI thaI rahela vidvAno ane jijJAsuonI mAMganA lIdhe samyagujJAna pracAraka maMDaLe jaina dharmano maulika ItihAsa'nA cAra bhAgonuM saMkSipta sArarUpa saMskaraNa hiMdI, aMgrejI temaja gujarAtI bhASAmAM prakAzita karavAno abhUtapUrva nirNaya lIdho, pariNAma svarUpe prathama khaMDanuM A saMkSipta rUpa gujarAtI bhASAmAM pAThakonAM hastakamaLomAM soMpatA amane ghaNI prasannatA thaI rahI che. gujarAtI bhASAmAM jaina dharmano maulika itihAsa" prakAzana karavAmAM a.bhA.ratna hitaiSI zrAvaka saMghanA rASTrIya u. pramukha zrI padamacaMdajI. je. koThArI tathA temanA bhrAtAzrI cenarAjajI je. koThArI amadAvAda vALAoe, zuddhIkaraNa tathA prakAzana kAma, kupharIDiMga, zuddhIkaraNamAM je sahayoga karyo che te pratye ame hArdika kRtajJatA zApita karIe chIe. ' A prathama khaMDanA hiMdI saMkSiptIkaraNamAM amane zrI rAmagopAla mizrA ane zrI dilIpakumAra vayA "amita"no sahayoga prApta thayo. sAhityakAra DioN. dilIpa dhIMge enuM saMpAdana karyuM. zrI bhUpendra jaine TAIpa-seTiMga karyuM. badhA sahayogakartAo pratye ame hArdika kRtajJatA jJApita karIe chIe. pI. zikharamala surANA saMpatarAja caudharI viradarAja surANA adhyakSa. kAryAdhyakSa maMtrI samyagajJAna pracAraka maMDaLa. || jaina dharmano maulika itihAsa 963939636969696969696969690 0 ] Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' potAnI vAta ( dhArmika itihAsanuM AkarSaNa) - AcArya zrI hastImalajI mahArAja koI paNa deza, jAti, dharma athavA vyaktinA pUrvakAlIna itivRttane itihAsa kahevAmAM Ave che, mahApuruSono mahimA pragaTa karatI bhAvi peDhIne tadanukULa AcaraNa/anugamana karavAnI preraNA pradAna karavAnI bhAvanA ja itihAsa-lekhanano uddezya che. dhArmika itihAsanI upalabdhi anya viSayonA itihAsanA samAna pracura mAtrAmAM dRSTigocara nathI thatI, pariNAma svarUpe adhikAMzataH loko evuM ja samaje che ke jaina dharmano koI prAcIna ane prAmANika ItihAsa upalabdha nathI. vAstavamAM evI vAta nathI. jaina dharmanA itihAsa graMtha yadyapi cirakALathI upalabdha che, tathApi prAkRta ane saMskRta bhASAmAM Abaddha hovAnA lIdhe tathA aitihAsika ghaTanAonuM Alekhana kramabaddha na hovAnA lIdhe sarvasAdhAraNa mATe AkarSaka ane sarvapriya na banI zakyA. sAthe ja sAMsArika dezyo, mohaka padArtho tathA mAnavajIvananA pUla vyavahAro pratye pAThakonuM jevuM AkarSaNa hoya che, evuM dharma athavA dhArmika itihAsa pratye nathI hotuM. ( jaina dharmano itihAsa ) dharmano svataMtra ItihAsa nathI hoto. dhArmika mahApuruSonA jIvana ane emanA upadeza ja dharmanA paricAyaka che. dhArmika mAnavono itihAsa ja dharmano itihAsa che. dhArmika puruSomAM AcAra-vicAra, emano dezamAM pracAra-prasAra ane vistAranuM itivRtta ja dharmano itihAsa che. samyaka vicAra ane samyaka AcArathI rAgAdi doSone jItavAno mArga ja jaina dharma che. dharmanA astitvanA viSayamAM zAstrakAroe kahyuM che ke - jema paMcAstikAyAtmaka loka haMmezane mATe che, e ja prakAre AcArAMga Adi dvAdazAMgI gaNipiTaka rUpa samyakazruta paNa anAdi che. A avasarpiNI kALanI apekSAthI bhogayuga pachI dharmano AdikALa ane dUSamakALanA aMte dharmaviccheda thavAthI eno aMtakALa paNa kahI zakAya che. A udbhava ane avasAnanI madhyanI avadhinuM dhArmika itivRtta ja dharmano pUrNa itihAsa che. [ 8 0990926339999999Ne jaina dharmano maulika itihAsa | Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta itihAsa bhAratavarSa ane A avasarpiNI kALanI dRSTithI che. avasarpiNI kALanA tRtIya ArakanA aMte prathama tIrthakara zrI RSabhadeva thayA ane emanAthI ja dezamAM vidhipUrvaka zrutadharma ane cAritradharmano prAdurbhAva thayo, ataH kSetra tathA kALanI dRSTithI ene jaina dharmano AdikALa kahevAmAM Avyo che. ( graMthanuM nAmakaraNa ) jaina zAstro anusAra A avasarpiNI kALamAM 24 tIrthakara, 12 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ane 9 prativAsudeva evA 63 uttama puruSa thayA che. prakRtinA niyamAnusAra mAnavasamAjanA zArIrika, mAnasika tathA AdhyAtmika saMrakSaNa ane saMvardhana mATe lokanAyaka ane dharmanAyaka baMnenuM netRtva Avazyaka mAnavAmAM AvyuM che. cakrI athavA ardhacakrI, jyAM mAnavasamAjamAM vyApta pApAcAranuM damana daMDabhayathI kare che ane janatAne nItimArga para ArUDha kare che, tyAM dharmanAyaka tIrthaMkara dharmatIrthanI sthApanA karI upadezo dvArA lokonuM hRdaya-parivartana karI emanA manamAM pApanI pratye dhRNA utpanna kare che. tIrthakara mAnavanA aMtaramananI Atmazaktine jAgRta karI ene vizvAsa apAve che ke enAM sukha-duHkhano nirmAtA e pote che. evA tIrthakarono prAcIna graMthonA AdhAre ahIM paricaya ApavAmAM Avyo che. ataH A graMthanuM nAma jaina dharmano maulika ItihAsa" rAkhavAmAM Avela che. (itihAsano mULAdhAra) itihAsalekhanamAM AdhArabhUta prAcIna graMthono mULabhUta AdhAra daSTivAda che. dRSTivAdanA pAMca bhedomAM cotho anuyoga jaina dharmanA ItihAsanuM mULa strota athavA uddabhavasthAna mAnI zakAya che. prathamAnuyogamAM - (1) tIrthakaronA pUrvabhava (2) devalokamAM utpatti (3) Ayu (4) vana (5) janma (6) abhiSeka (7) rAjyazrI (8) munidIkSA (9) ugratapa (10) kevaLajJAnotpatti (11) prathama pravacana (12) ziSya . (13) gaNa ane gaNadhara (14) AryApravartinI (15) caturvidha saMghanuM parimANa (16) kevaLajJAnI (17) mana:paryavajJAnI (18) avadhijJAnI (19) zrutajJAnI (20) vAdI (21) anuttaropapAtavALA (22) uttara | na dharmano maulika ItihAsa 9696969696969696969696969696969694 9 ] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaikriyavALA (23) siddhagatine prApta thanArA (24) siddhimArga (25) pAdapopagamanamAM tapanI aMtakriyA karavAvALA, emanuM varNana karavAmAM AvyuM che. A ja prakAranA anya paNa aneka ullekha prApta thAya che. mULa prathamAnuyoganI jema caMDikAnuyogamAM kulakara, tIrthakara, cakravartI, dazAha, baLadeva, vAsudeva, gaNadhara ane bhadrabAhu gaMDikAnuM varNana che. emAM harivaMza tathA utsarpiNI ane avasarpiNI kALanuM citraNa paNa karavAmAM AvyuM che. uparokta ullekhothI e spaSTa thaI jAya che ke jaina dharmanI saMpUrNa prAmANika itihAsa bAramA aMga deSTivAdamAM vidyamAna hato. ataH DaoN. harmana jekobIno e abhimata che ke - "rAmAyaNanI kathA jainonA mULa AgamamAM nathI, e vAlmIkiya rAmAyaNa athavA anya hiMdu graMthomAMthI udhAra levAmAM AvI che," nitAMta bhrAMtipUrNa ane nirAdhAra siddha thAya che. prathamAnuyoga dhArmika itihAsanuM prAcInatama zAstra ane jJAta-ajJAtuM, upalabdha-anupalabdha graMthonuM mULastrota mAnavAmAM AvyuM che. Aje zvetAMbara tathA digaMbara paraMparAmAM, enA Agama-graMtho ane "Avazyakaniryukti'mAM yatra-tatra itihAsanI je jhalaka maLe che, e badhI prathamAnuyoganI ja dena che. kAlaprabhAvajanya kramika smRti-zaithilyanA kAraNe zanaiH zanaiH caturdaza pUrvonI sAthe-sAthe itihAsano akSaya bhaMDAra prathamAnuyoga ane gaMDikAnuyoga rUpa e zAstra Aje vilupta thaI gayA. ( itihAsa lekhanamAM pUrvAcAryono upakAra ) prathamAnuyoga ane caMDikAnuyoga'nA vilupta thaI javA pachI jaina itihAsane surakSita rAkhavAnuM zreya ekamAtra pUrvAcAryonI zrutasevAne che. AgamAzrita niyuktio, cUrNi, bhASya ane TIkA Adi graMthonA mAdhyamathI emaNe je upakAra karyA che, te AjanA itihAsa-gaveSako mATe ghaNA ja sahAyaka siddha thaI rahyA che. ahIM keTalAka graMthakAro ane lekhakonuM kRtajJatAvaza smaraNa karavuM Avazyaka samajIe chIe : 1. vimalasUrie vI. ni. saM. pa30mAM paumacariyaM" Adi graMthonI racanA karI. 2. cativRSabhe vi. ni. saM. 1000 pachI tiloyapaNI " Adi graMthonI racanA karI. [ 10 999999999999999che jena dharmano maulika itihAsa | Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s 3. AcArya bhadrabAhue vI. ni. saM. 1000 thI 104panI vacce dazavaikAlika, Avazyaka Adi dasa sUtro upara niryuktinI racanA karI. 4. saMghadAsa gaNIe vI. ni. saM. 1000 thI 105panI vacce bRhakalpa bhASya" ane "vasudevahiDInI racanA karI. pa. jinadAsa gaNI mahattare vi. ni. saM. 1203mAM "Avazyaka ane naMdi cUrNi' Adi graMthonI racanA karI. 6. jinabhadragaNi kSamAzramaNe vI. ni. saM. 1203mA "vizeSAvazyaka bhASyanI racanA karI. jinasene vi. ni. saM. 1310mA "AdipurANa" ane harivaMzapurANanI racanA karI. AcArya zIlAMke vI. ni. saM. 1395mA "uvana mahApurisa cariyaM" nI racanA karI. 9. AcArya guNabhadra vI. ni. saM. 1425mA "uttarapurANanI - racanA karI. 10. raviSeNe vI. ni. saM. 1448mA padmapurANanI racanA karI. 11. puSpadaMte vi. ni. saM. 1486 thI 1492mAM apabhraMza bhASAmAM ' "mahApurANa" nAmaka itihAsa-graMthanI racanA karI. 12. AcArya hemacaMdrae vI.ni. saM. 1696-1999mA "triSaSTizalAkA puruSacaritra" itihAsa-graMthanI racanA karI. 13. dharmasAgara gaNIe vI. ni. saM. 1934mA tapAgaccha paTTAvalI sutravRtti' nAmaka itihAsa-graMthanI prAkRta-saMskRtamAM racanA karI. 14. bhadrezvare vI. ni. saM.nI sattaramI zatAbdImAM "kahAvalI graMthanI racanA karI. - 15. agatya siMhe dazavaikAlika sUtra" upara cUrNinI racanA karI. jAgRta saMto ane lekhakoe aneka sthavirAvalIo, paTTAvalIo vagere lakhIne temaja anya aneka jJAta-ajJAta vidvAnoe prAMtIya bhASAomAM racanAo karIne itihAsanI zrIvRddhi karI. A badhAnI pratye ame hRdayathI kRtajJatA pragaTa karIe chIe. na dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696997 11 ] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI vizvasanIyatA uparokta paryAlocana pachI ema deDhatApUrvaka kahI zakAya che ke ApaNo jaina-itihAsa ghaNA UMDA sudRDha pAyA para Ubhelo che. A koI daMtakathA athavA kalpanAnA AdhAre nahi, paNa pUrvAcAryonI prAmANika avirata paraMparAthI prApta che. ataH enI vizvasanIyatAmAM lezamAtra paNa zaMkAnI zakyatA nathI rahetI. jevuM ke AcArya vimalasUrie emanA paumacariya'mAM lakhyuM che - 'nAmAvaliya nibaddha AyariyaparamparAgayaM sarvAM vocchAmi pauma cariyuM, ahANupuSvi samAseNa IP arthAt 'AcArya paraMparAgata badho itihAsa je nAmAMvalImAM nibaddha che, te saMkSepamAM huM kahIza.' emaNe pharI kahyuM che - paraMparAthI thatI AvelI pUrvagraMthonA arthanI hAni ane kALano prabhAva samajIne vidvAnoe khinna (udAsa) na thavuM joIe.' yathA - evaM paramparAe parihANi purvAgraMtha atthANuM | nAUNa kAlabhAva na rusiyasvaM bahujaNeNaM II enAthI pramANita thAya che ke - 'prAcIna samayamAM nAmAvalInA rUpamAM saMkSipta rUpe itihAsane surakSita rAkhavAnI paddhati bahumAnya hatI. e prakAre nAmAvalI-nibaddha itihAsa prAcIna ane prAmANika hovAthI enI vizvasanIyatAmAM koI zaMkA rahetI nathI.' tIrthaMkara ane kevaLI kevaLI ane tIrthaMkaromAM vItarAgatA ane jJAnanI samAnatA hovA chatAM paNa aMtara che. ghAtI-karmono kSaya karI kevaLajJAnanuM upArjana karavAvALo kevaLI kahevAya che. tIrthaMkaro jevuM ja emanAmAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana hoya che, chatAM paNa te tIrthaMkara nathI kahevAtA. AdinAtha RSabhadevathI vardhamAna mahAvIra sudhInA covIse-covIsa arihaMta kevaLI hovAnI sAthesAthe tIrthaMkara paNa che. tIrthaMkara trijagatanA uddhAraka hoya che. te svakalyANanI sAthe-sAthe parakalyANanI paNa viziSTa yogyatA rAkhe che. emano deva, dAnava, mAnava, pazu-pakSI badhAM upara upakAra hoya che. teo janmathI ja keTalIka vilakSaNatAo laIne Ave che, je kevaLImAM nathI hotI. jemake, tIrthaMkaranA zarIra upara 1008 lakSaNa hoya che, je kevaLImAM nathI hotA. kevaLImAM viziSTa vAk-atizaya, narendra-devendra kRta pUjAtizaya nathI hotuM. emanAmAM jaina dharmano maulika itihAsa 12 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta caritra ane anaMta vIrya hoya che, paNa mahAprAtihArya nathI hotuM. tIrthakaronI sAthe (1) azoka vRkSa, (2) surakRta puSpavRSTi, (3) divya dhvani, (4) cAmara, (5) sphaTika siMhAsana, (6) bhAmaMDaLa, (7) deva duMdubhi ane (8) chatra-traya - e atizaya hoya che, ene prAtihArya kahe che. tIrthakaranI 34 atizayamayI vizeSatAo hoya che. emanI vANI paNa 3pa viziSTa guNovALI hoya che. te atizaya sAmAnya kevaLImAM nathI joI zakAtAM. (tIrthakaronuM baLa) tIrthakara dharmatIrthanA saMsthApaka ane saMcAlaka hoya che ataH emanuM viryabaLa janmathI ja amita hoya che. emanuM baLa narendra (cakravartI) ane surendra karatAM paNa anekagaNuM vadhAre mAnavAmAM AvyuM che. vizeSAvazyaka bhASya ane niryuktimAM ene upamA ApIne kahevAmAM AvyuM che, yathA vAsudevathI begaNuM baLa cakravartInuM ane cakravartI karatAM paNa aparimita baLa tIrthakaranuM batAvavAmAM AvyuM che. udAharaNArtha, kupa (kUvo) taTa upara beThelA vAsudevane sAMkaLo vaDe bAMdhIne soLa hajAra rAjA emanI senAonI sAthe badhI zakti lagAvIne khece, tyAre paNa te lIlA karatAkaratA besIne bhojana karatA rahe, talamAtra paNa hAle-Dole nahi.' tIrthakaronuM baLa Indrone paNa eTalA mATe ja harAvI de che ke emanAmAM tana-baLanI sAthe-sAthe atula manobaLa ane adamya AtmabaLa hoya che. ahiMsA, saMyama ane parUpa dharmamAM jenuM mana sadA ramamANa rahe che, ene deva paNa namaskAra kare che, deva-devendra paNa evA tIrthakaronI sevAmAM lAgI rahe che. evI sthitimAM kathA-sAhityamAM navajAta zizu vartamAna dvArA caraNAMguSTha(paganA aMgUThA)thI sumeru parvatane prakaMpita karI nAkhavAnI vAtane itihAsa asaMbhava ke atizayoktipUrNa nathI kahI zakatuM, kAraNa ke tIrthakaranAM atula baLa ane parAkrama samakSa AvI ghaTanAo sAdhAraNa samajavI joIe. (tIrthakara ane kSatriya kuLa ) sAdhanA ane siddhAMtamAM tIrthakaroe sarvatra guNa, tapa ane saMyamanI pradhAnatA batAvI che, kyAMye jAti athavA kuLanI pradhAnatA nathI mAnI. - evI sthitimAM prazna UThe che ke tIrthakarono janma kSatriya kuLamAM ja zA mATe mAnavAmAM Avyo che? zuM emAM jAtivAdanI gaMdha nathI? [ jena dharmano maulika ItihAsa 99999999999999999 13] Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNa brahmacarya - satya - saMtoSapradhAna bhikSAjIvI hoya che, jyAre ke kSatriya ojasvI, tejasvI, raNakriyApradhAna prabhAvazALI hoya che. dharmazAsananA saMrakSaNa ane saMcAlanamAM satya, zIla Adi guNonI sAthe-sAthe ojasvitAnI paNa AvazyakatA hoya che. brAhmaNa kuLamAM utpanna vyakti - zAMta, suzIla ane mRdu svabhAvavALo hoya che, tejapradhAna nahi. enA dvArA karavAmAM Avelo ahiMsA-pracAra prabhAvo-tpAdaka nathI hoto. kSAtra-tejavALI vyakti zastrAstra ane rAja-vaibhavane sAhasapUrvaka tyAgI ahiMsAnI vAta kare che, to eno prabhAva adhika hoya che. e ja kAraNa che ke jAtivAdathI dUra rahIne paNa jaina dharmae tIrthakarono kSAtrakuLamAM ja janma mAnyo che. RSabhadevathI bhagavAna mahAvIra sudhInA badhA tIrthakara kSAtrakuLanA vimala gaganamAM udita thaI, saMsAramAM vimala jyoti phelAvatA rahyA ane kaThorathI kaThora karmane kApavAmAM paNa emanA tapobaLathI siddhi prApta karatA rahyA. (tIrthakaranI sva-Azrita sAdhanA) deva-devendrothI pUjita thayA pachI paNa tIrthakara emanI tapa-sAdhanAmAM svAvalaMbI hoya che, te kyAreya koI paNa deva, dAnava athavA mAnavano Azraya nathI icchatA. jyAre zramaNa bhagavAna mahAvIrane devendrae nivedana karyuM: "bhagavan! tamArA upara bhayaMkara kaSTa ane upasarga AvavAnA che. AjJA hoya to huM tamArI sevAmAM rahIne tamArAM kaSTonuM nivAraNa karavA mAMgu chuM." javAbamAM prabhue evuM kahyuM : svayaM dvArA bAMdhela karma svayaM ja kApavAnAM hoya che, bIjAnI madadathI karmaphaLano bhoga AgaLa-pAchaLa bhale ja thaI jAya, paNa karma kapAtAM nathI." tIrthakara svayaM ja karma kApIne arihaMtapada prApta kare che. A bhAvathI prabhue zUlapANi yakSanA upasarga ane eka ja rAtamAM saMgamakRta vIsa (20) upasargone samatApUrvaka sahana karyA. eTaluM ja nahi, emaNe kyAreya paNa emanA kaSTa-nivAraNArthe e yakSa-yakSiNIone yAda paNa na karyA, je tIrthakaranA zAsana-rakSakanA rUpamAM rahe che ane vakhatovakhata zAsananI saMkaTathI rakSA athavA tIrthakaranA bhaktonI icchA pUrNa karatA rahe che. e pramANe emanI kaThoratama dinacaryA ane jIvanacaryAthI tIrthakaroe saMsArane e zikSA ApI ke pratyeka vyaktie sAhasanI sAthe potAnAM karmone kApavAmAM joDAI javuM joIe. phaLabhoganA samaye gabharAIne bhAgavuM vIratA nathI. azubha phaLane bhogavavAmAM dhIratAnI sAthe maMDI rahevuM ane zubha vicArone manamAM rAkhIne karma kApavuM ja vIratA che. vAstavamAM A ja zAMtino mArga che. 14 969696969696969696969696969696969| jaina dharmano maulika itihAsa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( tIrthakarono aMtarakALa ) eka tIrthakaranA nirvANa pachI bIjA tIrthakaranA nirvANa sudhInA kALane mokSaprAptino aMtarakALa kahe che. eka tIrthakaranA janmathI bIjA tIrthakaranA janma sudhI ane ekanI kevaLotpattithI bIjAnI kevaLotpatti sudhIno paNa aMtarakALa hoya che. paNa A aMtarakALa nirvANakALanI apekSAe batAvavAmAM Avyo che. pravacana sAroddhAra" ane "tiloyapaNatI'mAM A dRSTithI tIrthakarono aMtarakALa batAvavAmAM Avyo che. tIrthakaronA aMtarakALomAM emanA zAsanavartI AcArya ane sthavira tIrthakaravANInA AdhAre dharmatIrthanuM akSaNa saMcAlana kare che. prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadevathI suvidhinAtha sudhInA 8 ane zAMtinAthathI mahAvIra sudhInA 8 - A kula 16 aMtaromAM saMgharUpI tIrthano viccheda na thayo. paNa suvidhinAthathI zAMtinAtha sudhInA 7 aMtaromAM dharmatIrthano viccheda thaI gayo. saMbhava che e samaye koI khAsa rAjanaitika athavA sAmAjika saMgharSanA kAraNe jaina dharma upara ghaNuM moTuM saMkaTa AvyuM hoya. AcArya anusAra suvidhinAthanA pachI ane zItalanAthanI pUrve eTalo viSama samaya hato ke loko jaina dharmanI vAta karavAmAM paNa bhaya pAmatA hatA. koI dharmazravaNa mATe paNa taiyAra na hatuM. A prakAre caturvidha saMghamAM navI vRddhi na thavAthI tIrthano viccheda thaI gayo. - vAstavikatA e che ke bhagavAna RSabhadevathI suvidhinAtha sudhInA aMtaramAM dRSTivAdane choDIne bAkI 11 aMgazAstra vidyamAna rahyAM, paNa suvidhinAthanI zAMtinAtha sudhInAM aMtaromAM 12 aMgazAstrono pUrNa viccheda thayAno mAnavAmAM Avyo che. zAMtinAthathI mahAvIranA pUrva sudhI paNa daSTivAdano ja viccheda thAya che, anya agiyAra (11) aMgazAstrono nahi. A prakAre RSabhadevathI bhagavAna mahAvIra sudhI 24 tIrthakaronA zAsanakALamAM 7 aMtarone choDIne niraMtara dharmatIrtha cAlato rahyo. saMkhyAmAM nyUnAdhika thavA chatAM paNa kyAreya paNa caturvidha saMghano abhAva nathI thayo, kAraNa ke dharmazAstra 11 aMga . paraMparAthI surakSita rahyo. zAstrarakSA ja dharmarakSAnuM sarvoparI sAdhana che. (vicAra ane AcAra) sAmAnya rUpe jovAmAM Ave che ke sArAmAM sAro mahAtmA paNa upadezamAM jevA ucca vicAro prastuta kare che, AcAramAM emane anurUpa nathI hotA. paraMtu tIrthakaronA jIvananI e vizeSatA che ke teo je prakAranA | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 15 | Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca vicAra prastuta kare che, evA ja emanA AcAra, samuccAra ane pracAra paNa hoya che. emanA AcAra emanA vicArothI bhinna athavA viparIta nathI hotA. tathApi keTalAMye sthaLoe tIrthakaronA jIvananI ghaTanAo joIne sAdhAraNa vyaktine zaMkAo thaI zake che. udAharaNArtha, keTalAka AcAryoe lakhyuM che ke - "bhagavAna mahAvIre dIkSA grahaNa karyA pachI jevo vihAra karyo ke, eka daridra brAhmaNa mArgamAM AvIne karuNAjanaka sthitimAM emanI pAse yAcanA karavA lAgyo. dayAthI dravita thaI prabhue devadUSyano eka bhAga phADIne ene ApI dIdho." prazna uThAvI zakAya che ke sAdhunA mATe gRhasthane rAgavRddhinuM kAraNa svarUpa vastrAdi dAnamAM ApavAno niSedha karavAvALA prabhu svayaM evuM kevI rIte karI zake che! vastra phADIne ApavA pUratI sImita davA nathI hotI. prabhumAM anaMta dayA hoya che, saMbhava che ke prabhunI sevAmAM rahenArA siddhArtha Adi koI deve evuM karyuM hoya. e sthitimAM AcAryo dvArA evuM lakhavuM saMgata hoI zake che. A ja prakAre tIrthakaronuM sadA sarvadA aparigrahI hovA uparAMta paNa devakRta chatra, cAmara Adi vibhUtionI vacce rahevuM sAdhAraNa janatA mATe zaMkAnuM kAraNa banI zake che. vAstavamAM tIrthakaranA tIrthakara nAmakarmanA udayanI sAthe ja A vibhUtio samarpita karI svayaM devagaNa emanI mahimA kare che. tIrthakaranI devakRta pUjA ane bhaktinuM A pratyakSa udAharaNa che. kAraNa ke devakRta mahimAnA samaye tIrthakarane kevaLajJAna thaI cUkyuM hoya che, te pUrNapaNe vItarAgI banI cUkyA hoya che. hA, AjanA pariprekSyamAM zAsanapremIoe tIrthaMkaranA nAma ane vyavahAranuM mithyAnukaraNa na karavuM joIe. nizcaya ane vyavahAra vItarAga ane kalpAtIta hovAnA kAraNe tIrthakara vyavahAranI maryAdAomAM baMdhAyelA nathI hotA. ATaluM hovA chatAM paNa tIrthakaroe ApaNane nizcaya ane vyavahArarUpa mokSamArgano upadeza Apyo ane svayaMe vyavahAra - viruddha pravRtti nahi karI. chatAM paNa AcAryoe kevaLajJAna pachI bhagavAnanuM rAtrimAM vihAra karI mahAsana vana padhAravuM mAnyuM che. jovA jaIe to kevaLajJAnI mATe rAta-divasano bheda nathI hoto, chatAM paNa A vyavahAra viruddha che. "bRhatkalpa sUtra'nI vRtti anusAra prabhue vyavahAra-pAlanahetu bhUkha ane tarasathI pIDita sAdhuone jaMgalamAM sahaja acita jaLa ane acita talanA hovA chatAM paNa khAvA-pIvAnI anumati nathI ApI. [ 16 590996969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe e spaSTa che ke tIrthakarono AcAra vicArAnugAmI ane vyavahAra aviruddha hoya che. nizcayamArganA pUrNa adhikArI hovA chatAM paNa vyavahAra-viruddha pravRtti nathI karatA. tIrthakarono rAtri-vihAra na karavo ane mallInAthanA kevaLajJAna pachI paNa sAdhusabhAmAM na rahI sAdhvIsabhAmAM rahevuM vagere vyavahAra-viruddha pravRtti na karavAnuM ja pramANa che. (tIrthakarakAlIna mahApuruSa) bha. RSabhadevathI mahAvIra sudhInA 24 tIrthakaronA samayamAM aneka evA mahApuruSa thayA, jeo rAjyAdhikArI hovA chatAM paNa muktigAmI mAnavAmAM AvyA che. emAMnA 24 tIrthakaronI sAthe 12 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva - kula meLavIne pa4 mahApuruSa mAnavAmAM AvyA che. emAM 9 prativAsudevone joDavAthI 63 zalAkA-puruSa thaI jAya che. - bharata cakravartI bhagavAna RSabhadevanA samayamAM thayA. je RSabhadevanA putra hatA ane e sarvamAnya che ke emanA ja nAmathI ApaNA dezanuM nAma bhArata paDyuM. sagara cakravartI bIjA tIrthakara bha. ajitanAthanA samayamAM tathA madhavA ane sanatkumAra kramazaH bha. dharmanAtha ane zAMtinAthanA aMtarakALamAM thayA bhagavAna zAMtinAtha, kaMthanAtha ane arahanAtha cakravartI ane tIrthakara bane che. AThamA cakravartI subhama bha. aranAtha ane mallInAthanA aMtarakALamAM thayA. navamA cakravartI pada bhagavAna mallInAtha ane bhagavAna munisuvratanA aMtarakALamAM thayA. dasamA cakravartI hariSaNa bha. munisuvrata ane bhagavAna naminAthanA aMtarakALamAM thayA. agiyAramA cakravartI jaya bha. naminAtha ane bha. ariSTaneminA aMtarakALamAM tathA bAramA cakravartI brahmadatta bha. ariSTanemi ane bha. pArzvanAthanA madhyavartI koLanA thayA. navA (9) vAsudevomAMthI tripRSTha Adi pAMca vAsudeva bhagavAna zreyAMsanAtha Adi 5 tIrthakaronA kALamAM thayA. bhagavAna aranAtha ane mallinAthanA aMtarakALamAM puDarIka tathA bha. mallInAtha ane munisuvratanA kALamAM datta nAmanA vAsudeva thayA. bhagavAna munisuvrata ane naminAthanA aMtarakALamAM lakSamaNa vAsudeva tathA bha. ariSTaneminA samayamAM zrIkRSNa vAsudeva thayA. vAsudeva AdinI jema 11 rudra, 9 nArada ane aneka bAhubalI Adi 24 kAmadeva paNa mAnavAmAM AvyA che. (1) bhImAvalI, (2) jitazatru, (3) rudra, (4) vaizvAnara, (5) supratiSTha, (6) acala, (7) puMDarika, (8) ajitadhara, (9) ajitanAbhi, (10) pITha ane (11) satyaki - A 11 rudra mAnavAmAM AvyA che. (1) bhIma, (2) mahAbhIma, (3) rudra, (4) mahArudra, (5) kALa, (6) mahAkALa, (7) durmukha, (8) naramukha ane | jaina dharmano maulika itihAsa 990999069996969696969@@ 10 ] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) adhomukha nAmanA 9 nArada thayA. e badhA bhavya ane mokSamArgI mAnavAmAM AvyA che. prathama rudra bhagavAna RSabhanA samayamAM, bIjA rudra bha. ajitanAthanA samayamAM trIjA rudrathI navamA rudra sudhInA suvidhinAtha Adi sAta tIrthakaronA samayamAM, dasamA rudra bha. zAMtinAthanA samayamAM ane agiyAramA rudra bha. mahAvIranA samayamAM thayA, aMtima baMne rudrane narakanA adhikArI mAnavAmAM AvyA che. prastuta graMthano mukhya viSaya dhArmika ItihAsalekhana hovAnA lIdhe emAM cakravartI, baLadeva ane vAsudeva AdinuM vistRta varNana nathI karavAmAM AvyuM. cakravartIomAM bhArata ane brahmadatta cakravartInuM, vAsudevomAM zrIkRSNanuM ane prativAsudevomAM jarAsaMdhanuM aitihAsika dRSTikoNathI saMkSipta varNana karavAmAM AvyuM che. rudra ane nArado mATe "tiloyapaNInA caturtha mahAdhikAramAM paThanIya sAmagrI ulikhita che. bha. mahAvIranA bhakta rAjAomAM zreNika, kuNika, ceTaka, udAyanA Adi pramukha rAjAono paricaya ApavAmAM Avyo che. zreNika, bha. mahAvIranA kALamAM prabhAvazALI rAjA rahyA che. emaNe zAsanasevAthI tIrthakara gotranuM upArjana karyuM. emanAM pUrvabaddha nikAcita karmonA kAraNe ene prathama narakabhUmimAM javuM paDyuM. eNe enA narakagatinA baMdhane kApavA mATe badhA prakAranA prayatna karyA, paNa badhA ja prayatna niSphaLa rahyA. aMte eNe samajI lIdhuM ke enuM narakagamana avasthaMbhAvI che. (tIrthakara ane nAtha saMpradAya) tIrthakarono ullekha jaina sAhityanA sivAya veda, purANa vagere vaidika ane tripiTaka Adi bauddha-graMthomAM paNa upalabdha thAya che. paNa e badhAmAM RSabha, saMbhava, supArzva, ariSTanemi Adi rUpamAM ja maLe che, kyAMya paNa nAtha padathI yukta tIrthakaronAM nAma upalabdha nathI thatA. A ja sthiti "samavAyAMga, Avazyaka ane naMdI sUtra'mAM paNa che. evAmAM sahaja ja e prazna upasthita thAya che ke tIrthakaronA nAmanI sAthe "nAtha" zabda kyAre ane kayA arthamAM prayukta thavA lAgyo. zabdArthanI dRSTithI vicAra karIe to "nAtha" zabdano artha svAmI che. pratyeka tIrthakara triloka svAmI ane mahAna guNothI saMpanna hoya che. ataH emanA nAmanI sAthe "nAtha" upapadanuM lAgavuM nitAMta uparyukta ane ucita che. prabhu, nAtha, deva, svAmI Adi zabda ekArthaka che, ataH tIrthakaranA nAmanI sAthe deva, nAtha, prabhu, svAmI Adi upapada lagAvavAmAM AvyAM 18 |96969696969696999999999cha jaina dharmano maulika itihAsa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. sarvaprathama "bhagavatI sUtramAM bhagavAna mahAvIranuM ane Avazyaka sUtramAM arihaMtonuM utkIrtana karIne "loganAheNa", "laganAhANa vizeSaNathI emane lokanAtha kahyA che. cothI zatAbdInI AsapAsa thayelA digaMbara AcArya yativRSabhe emanA graMtha "tiloyapaNattI'mAM keTalAMka sthAnomAM "tIrthakaronA nAmanI AgaLa "nAtha" zabdano prayoga karyo che. emaNe tIrthakaronA nAmanI AgaLa nAtha zabdanI jema Isara' ane 'sAmI' padono paNa ullekha karyo che. enAthI eTaluM to sunizcita ane nirvivAda rUpe kahI zakAya che ke cothI zatAbdImAM yativRSabhanA samayamAM tIrthakaronA nAmanI sAthe "nAtha" zabdano prayoga lakhavA-vAMcavA ane bolavAmAM AvavA lAgyo hato. jaina tIrthakaronA nAmanI sAthe lAgelA "nAtha" zabdanI lokapriyatA dhIre dhIre eTalI vadhI ke zaivamatI yogI emanA nAmanI sAthe "nAtha" zabda joDavA lAgyA. yathA jemake - matyendranAtha, gorakhanAtha Adi. phaLasvarUpa A saMpradAyanuM nAma ja "nAtha saMpradAyanA rUpamAM pracalita thaI gayuM. anya saMpradAyanA sAdhAraNa loko je AdinAtha, ajitanAtha Adi tIrthakaronA ItihAsa ane enA mahimAthI sarvathA anabhijJa che, gorakhanAthanI paraMparAne nImanAthI, pArasanAthI nAma AvI bhramaNAmAM paDI zake che ke gorakhanAthathI nemanAtha, pArasanAtha thayA ke nemanAtha, pArasanAthathI gorakhapaMthI thayA. sAcI sthiti e che ke matyendranAtha jene nAtha saMpradAyanA pravartaka mAnavAmAM Ave che, emano kALa I.sa.nI AThamI zatAbdI mAnavAmAM Avyo che, jyAre ke tIrthakara bhagavAna nemanAtha, pArasanAtha ane jaina dharmAnuyAyI hajAro varSo pahelAMnA che. temanAtha, pArzvanAthathI 83 hajAra varSa pahelAM thaI cUkyA che. baMnemAM moTo kALabheda che. ataH gorakhanAthathI nemanAtha, pArasanAtha thavAnI to saMbhAvanA ja nathI hoI zakatI. hA, nemanAtha, pArasanAthathI gorakhanAthanI saMbhAvanA karI zakAya che, paNa vicAra karatA e paNa sAcI nathI lAgatI. kAraNa ke bha.pArzvanAtha vikrama saMvatathI 725 varSathI paNa adhika pahelAM ja thaI cUkyA che jyAre ke gorakhanAthane vidvAnoe bappArAvaLanA samakAlIna mAnyA che. banavAjoga che ke bha. nemanAthanA vyApaka ahiMsApracArano nAtha paraMparA upara prabhAva paDyo hoya ane pArzvanAthanA kamaTha (maTha na hovo) pratibodhanI kathAthI nAtha paraMparAnA yogIonAM mana prabhAvita thayAM hoya, jenA phaLasvarUpa nAtha saMpradAyamAM nImanAthI, pArasanAthI paraMparA pracalita thaI hoya. jemake, prasiddha itihAsajJa hajArI prAsAda dvivedIe emanA pustaka "nAtha saMpradAyamAM lakhyuM che - "cAMdanAtha saMbhavataH prathama siddha hatA ke jemaNe gorakSAmArgano svIkAra karyo hato. e ja zAkhAnA nImanAthI ane pArasanAthI, neminAtha ane pArzvanAtha nAmaka jaina tIrthakaronA anuyAyI mAlUma paDe che. neminAtha ane pArzvanAtha nizcaya ja gorakhanAthanA pUrvavartI hatA." | jaina dharmano maulika itihAsa 9i696969696969696969696969696969 19 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( aitihAsika mAnyatAomAM matabheda ) ahIM A samasyA upara vicAra karavo aprAsaMgika nahi hoya ke jyAre jaina itihAsano mULAdhAra badhAno eka che to vibhinna AcAryonA lakhavAmAM matabheda zA mATe ? vAstavikatA e che ke jaina paraMparAnuM saMpUrNa zruta guru-ziSya paraMparAthI prAyaH maukhika ja cAlatuM AvI rahyuM che. eka ja gurunA vibhinna ziSyomAM maukhika jJAnanA kSayopazamamAM nyUnAdhikatA dRSTigocara thAya che, phaLasvarUpa eka ja vAta alaga-alaga rUpe emanI smRtimAM rahe che. A sthiti jyAre ati sannikaTa(najIka-najIkanI)nI ghaTanAonI hoya che, to ati prAcIna aitihAsika ghaTanAo saMbaMdhamAM keTalAka matabhedonuM thavuM svAbhAvika che. kALaprabhAva, smRtibheda ane dRSTibhedanA atirikta (sivAya) lekhaka ane vAcakanA dRSTidoSanA kAraNe paNa mAnyatAomAM keTaloka bheda AvI jAya che. pAThakoe A prakAranA matabhedathI khinna thavAnI apekSAe joIne gauravano anubhava karavo joIe ke tIrthakaronAM mAtA-pitA, janma-sthAna, cyavana-nakSatra, cyavana sthaLa, janma-nakSatra, varNa, lakSaNa dIkSAkALa, dIkSAtapa, sAdhanAkALa, nirvANakALa Adi mAnyatAomAM zvetAMbara ane digaMbara baMne paraMparAomAM prAyaH sAmya che. nAma, sthAna, tithi vagereno bheda smRtibheda ke gaNanAbhedathI thaI gayo che, enAthI mULa vastumAM koI aMtara nathI paDatuM. keTalAka evA paNa matabheda che, je paraMparAthI viparIta hovAne lIdhe mukhya rUpe vicAra karavA yogya che. jema badhA AcAryoe kSatriya kuMDane mahArAja siddhArthanuM nivAsasthAna mAnyuM che, paNa AcArya zIlAMke ene siddhArthanuM vihAra sthaLa (Resort) mAnyuM che. "AcArAMga" ane "kalpasUtra'mAM naMdIvardhanane zramaNa bha. mahAvIranA jyeSTha bhAI lakhyA che, jyAre ke AcArya zIlAMke naMdIvardhanane bha. mahAvIranA nAnA bhAI batAvyA che. "bhagavatI sUtra'mAM gozAlaka dvArA sarvAnubhUti ane sunakSatra aNagAra upara tejovezyAno prayoga - prakSepaNa ane samavasaraNamAM munidrayanuM prANAMta thavAnuM batAvyuM che, jyAre ke AcArya zIlAMke "cauvajJamahApurisacariya"mAM gozAlaka dvArA prakSipta tejolezyAthI koI muninA mRtyuno ullekha nathI karyo. emaNe lakhyuM che ke - "gozAlaka ane sarvAnubhUti aNagAra dvArA prakSepita tejolezyAthI thanArA anarthane rokavA mATe bha. mahAvIre zItalalezyA pragaTa karI. enA prabaLa prabhAvane sahana na karI zakavAnA kAraNe te tejolezyAgozAlaka upara 20 999999999999999ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDIne ene saLagAvavA lAgI. tejolezyA(tapa dvArA prApta karelI zakti)nI tIvra jvALAthI bhayabhIta thaI gozAlaka bha. mahAvIranAM caraNomAM paDI gayo. prabhunAM caraNonI kRpAthI enA upara Avela tejalezyAnuM upasarga zAMta thaI gayuM. gozAlakane potAnA duSkRtya upara pazcAttApa thayo, jenA prabhAvathI eNe zubhalezyA prApta karI ane mRtyu bAda aMte azruta svargamAM devarUpathI utpanna thayo." AcArya zIlAMka jevA zAstrajJa muni dvArA paraMparAgata mAnyatAthI viparIta lakhavAnuM koI kAraNa avazya hovuM joIe. ATalA moTA vidvAna ema ja vagara-vicArye lakhI nAkhe, e vAta upara vizvAsa nathI thato. A viSaya vidvAnonI gahana gaveSaNAnI apekSA rAkhe che. (tIrthakarakAlIna pracAra-nIti) tIrthakaronA samayamAM deva, devendra ane narendrono pUrNarUpe sahayoga hovA chatAM paNa jaina dharmano deza-dezAMtaromAM vyApaka pracAra kema nahi thayo ? tIrthakarakALanI pracAranIti kevI hatI? jenA lIdhe bharata jevA cakradhara, zrIkRSNa jevA zaktidhara ane magadhanareza zreNika jevA bhaktidharonA sattAkALamAM paNa dezamAM jaina dharmano vyApaka pracAra na thaI zakyo. sAdhu-saMta ane zaktizALI narezo ane bhaktoe pracAraka mokalIne tathA adhikArIo pAse rAjAjJA prasArita karI ahiMsA ane jaina dharmano vyApaka pracAra kema na karAvyo? A prakAranA prazno saheje ja mastiSkamAM utpanna thaI zake che. - tatkAlIna sthitinuM sAcuM avalokana karatA jJAta thAya che ke tIrthakaronA mArgamAM pracAranuM mULa samyagu-vicAra ane AcAra-niSThA ja mAnavAmAM AvI che. emanA upadezanuM mULa lakSya hRdaya-parivartana raheto hato. A ja kAraNa che ke bhagavAne emanI pAse AvelA zrotAone samyagudarzana Adi mArganuM jJAna karAvyuM, paraMtu koIne AgrahapUrvaka ema nahi kahyuM ke - "tAre amuka vrata grahaNa karavA paDaze." upadeza-zravaNa pachI je paNa icchApUrvaka sAdhudharma athavA zrAvakadharma grahaNa karavA mATe Ubho thato hato. ene ema ja kahevAmAM AvatuM - yathA-sukham" arthAt jemAM sukha hoya emAM prasAda na karo. bhAvanA utpanna thayA pachI zuM karavuM? eno nirNaya zrotA upara ja choDI devAmAM Avato. pracAranI apekSA e AcAranI pradhAnatA hatI. | jaina sAdhu sArvajanika sthAnamAM rokAtA, bhedabhAva vagara badhI jAtionAM aniMdya kuLomAMthI bhikSA grahaNa karatA ane badhAne upadeza ApatA hatA. bodha meLavI koI svecchAthI dharma grahaNa karavA mAMge to ene dIkSita | jaina dharmano maulika itihAsa 9999999696969696969696999 21 | Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM Avato. e samaye sthiti evI hatI ke samAjanA zubha vAtAvaraNamAM anAyAse ja loko dharmAnukuLa jIvana jIvI zakatA hatA. saMskAronA pAyA eTalA deDha hatA ke anArya loko paNa emanA prabhAvathI prabhAvita thaI jatA. pracAranI rIta e hatI ke koI viziSTa puruSane A prakAre prazikSita karavo ke te hajArone dharmaniSTha banAvI zake. AjanI sthiti e samaya karatAM bhinna che. Aje anArya dezamAM paNa Aryajana AvatA-jatA rahe che ane anArya loko paNa bhAratanI AryadharA upara rahevA lAgyA che. ekabIjA para paraspara prabhAva paDe che. AvI sthitimAM jarUrI che ke emanAmAM ahiMsA, satya ane sadAcArano khUlIne pracAra karavAmAM Ave. emane khAdya-akhAdyano bheda ane svarUpa samajAvavAmAM Ave, nahi to vadhatI jatI hiMsA ane mAMsAhAranA yugamAM nirbaLa manavALA dhArmika loko anAthI prabhAvita thaI dharmAnukULa AcAra-vyavahArathI vimukha thaI jaze. pracAra Avazyaka che, paNa te ApaNI saMskRtinA anurUpa hovo joIe. ApaNI pracAranIti AcArapradhAna ane jJAnapUrvaka hRdayaparivartananI bhUmikA upara ja AdhArita hovI joIe. A ja tIrthakarakAlIna saMskRtinA anurUpa pracArano mArga hoI zake che ane enAthI ja ApaNe jinazAsananuM hita karI zakIe chIe. ( AjanA itihAsalekhaka) jaina itihAsanA aneka prAmANika AdhAra hovA chatAM paNa keTalAka vidvAna ene joyA vagara ja jaina dharma ane tIrthakaronA viSayamAM bhrAMtipUrNa lekha lakhI nAkhe che, e Azcarya ane khedano viSaya che. ItihAsattae prAmANika graMthonuM adhyayana karI je dharma athavA saMpradAyanA viSayamAM lakhavuM hoya, prAmANikatAthI lakhavuM joIe. samucita adhyayana ane manana vagara kahelI - sAMbhaLelI vAtanA AdhAre lakhI nAkhavuM ucita nathI. gozAlaka dvArA mahAvIranuM ziSyatva svIkAravuM ane AjIvaka mata upara mahAvIranA matano prabhAva zAstrasiddha thavA chatAM paNa evuM lakhavuM ke - "mahAvIre gozAlaka pAsethI aceladharma svIkAra karyo, keTaluM bhrAMtipUrNa ane khoTuM che. Aje paNa keTalAka vidvAna jaina dharmane vaidika matanI zAkhA batAvavAnI vyartha ceSTA kare che, A emanI gaMbhIra bhUla che. ApaNe AzA ja nahi pUrNa vizvAsa karIe chIe ke ApaNA vijJa itihAsajJa enA tarapha vizeSa satarka rahI jaina dharma jevA bhAratanA eka pramukha dharmano sAco paricaya prastuta karI rASTrane taviSayaka jJAnanA sAcA Aloka(prakAza)thI prakAzita karaze." 22 9i696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa | Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( gratha paricaya) jaina dharmano maulika ItihAsa' nAmano prastuta graMtha prathamAnuyoganI prAcIna AgamIya paraMparA anusAra lakhavAmAM Avyo che. A tIrthakara khaMDamAM tIrthakaronA pUrvabhava, devagatinI Ayu, cyavana, cyavanakALa, janma, janmakALa, rAjyAbhiSeka, vivAha, varSIdAna, pravrajyA, tapa, kevaLajJAna, tIrthasthApanA, gaNadhara, pramukha AryA, sAdhu-sAdhvI Adi parivAramAna temaja karavAmAM AvelA vizeSa upakArano paricaya ApavAmAM Avyo che. RSabhadevathI mahAvIra sudhInA 24 tIrthakarono paricaya "AcArAMga, jabUdIpaprajJapti, samavAyAMga, Avazyaka Adi sUtra, "Avazyakaniyukti, AvazyakacUrNi, pravacanasAroddhAra, sattarisayadvAra ane digaMbara paraMparAnA mahApurANa, uttarapurANa, tiloyapaNatI Adi prAcIna graMthonA AdhAre lakhavAmAM AvyA che. matabhedanAM sthAnomAM 'triSaSTizalAkApuruSacaritra, AgamIyamata ane sattariya prakaraNa'ne sAme rAkhI zAstrasaMmata matane pramukhasthAna ApavAmAM AvyuM che. aitihAsika tathyonI gaveSaNA mATe jaina sAhitya sivAya vaidika ane bauddha sAhityamAMthI paNa yathAzakya sAmagrI saMkalananuM lakSya rAkhyuM che ane gaveSaNAmAM koI sAhityanI upekSA nathI karavAmAM AvI. maulika graMthonA atirikta Adhunika lekhakonA sAhityano paNa upayoga karavAmAM Avyo che. bhagavAna pArzvanAthanA adhyAyamAM saMpAdaka maMDaLanA parAmarzadAtA zrI devendra muni zAstrInAM sAhityanuM ane bha. mahAvIranA adhyAyamAM zrI vijayendra sUri, zrI kalyANavijaya AdinA sAhityano yatheSTa prayoga karavAmAM Avyo che. " lakhatI vakhate e vAtanuM dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che ke koI paNa tathya zAstra ane nirgatha paraMparAthI viparIta na hoya tathA kyAMya paNa sAMpradAyika abhinivezavaza koI aprAmANika vAta na AvavA pAme. A khaMDamAM mukhyarUpe tIrthakarono ja paricaya che, ataH Ane "tIrthakara khaMDa' kahevAmAM Avyo che. (jaina dharmano maulika ItihAsa (vistRta)nA prathama bhAgamAMthI uddhata aMza levAmAM Avelo) | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696999 23 | Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya. ( bhAgIratha prayAsa) saMsAranA vividha viSayomAM itihAsanuM paNa ghaNuM mahattvapUrNa sthAna che. itihAsane dharma, deza, jAti, saMskRti temaja sabhyatAno prANa mAnavAmAM Avyo che. vAstavamAM itihAsa mAnavanI e jIvanazakti che, jenAthI niraMtara anuprANita thaI manuSya unnati tarapha agresara thaIne aMte potAnA caramalakSyane prApta karI le che. Ama to saMsAramAM sattA, sanmAna, samRddhi ane saMtAna badhAne priya che, paNa tattvadarzIoe gahana ciMtana pachI aihika sukhone kSaNabhaMgura samajIne dharmane sarvoparI sthAna ApyuM che, yathA dharma eva hato hatti, dharmo rakSati rakSitaH " arthAt jeNe potAnA dharmanI rakSA nathI karI enuM badhuM ja naSTa thavAnI sAthe te paNa naSTa thaI gayo ane jeNe dharmanI rakSA karI, dharmae ene dareka prakAre surakSita rAkhyo. enI koI prakAre hAni na thavA dIdhI. ciMtakoe saMsAranI sArabhUta vastuonuM dharma, artha, kAma ane mokSa nAmaka cAra bhAgamAM vargIkaraNa karyuM che. emAM paNa dharmane mUrdhanya (prathama) sthAna ApyuM che. e dharmanA mahattvane sArI rIte samajavAnuM mAdhyama e dharmano itihAsa che. ItihAsa ApaNane ApaNA atIta (bhUtakALa)nI bhUlothI paricita karAvI bhaviSyamAM enAthI bacavA ane sArApaNAne daDhatAnI sAthe grahaNa karI enA sadhiyAre (sathavAre) unnatinA patha upara agresara thavAnI preraNA Ape che. jainasamAja, vizeSa karIne zvetAMbara sthAnakavAsI samAjamAM jaina dharmanA prAmANika ItihAsanI khoTa cirakALathI khaTakI rahI hatI. samAja dvArA cirAbhilASita A kAryane saMpanna karavAnI dRSTie AcArya zrI hastImalajI mahArAje - "svAntaH sukhAya - parajanahitAyanI bhAvanAthI prerita thaI jaina dharmano prAraMbhathI laI Aja sudhIno kharo, prAmANika, sarvAgapUrNa, zRMkhalAbaddha, kramabaddha itihAsa lakhavAno bhagIratha prayAsano prAraMbha karyo. vAstavamAM A duHsAdhya ane gurutara (mahattvapUrNa) dAyitvane potAnA khabhA upara levAnuM adbhuta sAhasa AcAryazrI jevA mahAna daDhavratInA vazamAM ja hatuM. 24 9909969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa | Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsalekhana jevA kArya mATe utkaTa sAhasa, athAga parizrama, avirataaDaga adhyavasAya, gahana adhyayana, uccakoTinI smaraNazakti, athAga zAna, tIvra buddhi, pUrNa niSpakSatA, kSIra-nIra vivekapUrNa nirNayazakti vagere zreSTha ane uccakoTinA guNonuM hovuM anivArya che. A badhA guNa AcAryazrImAM vidyamAna che. itihAsalekhananuM kArya lekhaka pAse e vAtanI apekSA rAkhe che ke - "te potAno adhikAdhika samaya lekhanane Ape. niyamita dhyAna, svAdhyAya, adhyApana, vyAkhyAna, pravacana, saMgha-vyavasthA, vihArAdi anivArya kAryonA kAraNe pahelethI ja potAnI ativyasta dinacaryAnA nirvahaNanI sAthe-sAthe AcAryazrIe jaina dharmano maulika itihAsano A prathama bhAga pUrNa karavAmAM je varNanAtIta zramasAdhya kArya saMpanna karyuM che, te AcAryazrI jevA sadeza asAdhAraNa manuSya ja karI zake che. A mahAna kAryane pUruM karavAmAM AcAryazrIne sudIrgha kaThora parizrama ane gahana ciMtana-manana-adhyayana karavuM paDyuM. zramaNajIvana ane AcAryapadanA dainika dAyitvonuM nirvahana karavAnI sAthe-sAthe aharniza itihAsalekhanamAM tanmayatAnI sAthe lIna rahevA chatAM paNa AcAryazrInA prazasta bhAla (kapALa) upara thAkanI nAnI amathI rekhA sudhdhAM paNa kyAreya dRSTigocara na thaI. mukhAraviMda upara e ja sahaja smita, AMkhomAM mahAI muktAphaLa jevI svaccha-abhuta camaka haMmezAM akSuNNa virAjamAna rahetI. jaina dharma tathA eno itihAsa anAdi tathA anaMta che. ene koI eka graMtha athavA aneka graMthomAM saMpUrNa rUpe Abaddha karavAno prayAsa karavo vastutaH anaMta AkAzane bheTavA samAna asaMbhava ane asAdhya che. chatAM paNa prastuta graMthamAM prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva dvArA dharmatIrthanI sthApanAthI prAraMbha karI aMtima tIrthakara bha. mahAvIranA nirvANakALa sudhInA jaina dharmano saMkSipta ane kramabaddha itihAsa prastuta karavAno saphaLa prayAsa karavAmAM Avyo che. sAthe ja kuLamarakALa ane avasarpiNI tathA utsarpiNI kALane bhegA karI 20 kroDAkroDI sAgaranA pUrNa kALa-cakranuM eka rekhAcitranI jema ati saMkSipta sthUla vivaraNa paNa yathAprasaMga ApavAmAM AvyuM che. vartamAna avasarpiNI kALanA tRtIya ArakanI samAptimAM 996 varSa, 3 mahinA, 15 divasa ochA 1 lAkha pUrveno samaya avazeSa rahyo tyAre bharata kSetramAM sarvaprathama bhagavAna RSabhadeve dharmatIrthanI sthApanA karI. e samayathI ja A avasarpiNIkAlIna jaina dharmanA itihAsano prAraMbha thAya che. jaina dharmano maulika itihAsa 999999969696969696969699 25 | Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha ArakanA samApta thavAmAM jyAre 3 varSa ane 8 mahinA avazeSa rahyA tyAre bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM tyAM sudhIno itihAsa A graMthamAM Abaddha che. eka prakAre A itihAsa eka kroDAkoDI sAgara, 70 zaMkha, papa padha, 99 nIla, 99 kharava, 99 araba, 99 karoDa, 99 lAkha ane pa7 hajAra varSano atyaMta saMkSipta itihAsa che. ApaNo bhUtakALa ghaNo Adarza, svarNima ane suMdara rahyo che. ApaNA pramAdanA kAraNe ja te dhUmila (dhuMdhaLo) thaI rahyo che. Aje paNa bhAratIya dirzananI saMsAranA uccakoTinA tattvaciMtako upara umadA chApa che. pAzcAtya vidvAnoe samaye-samaye evo spaSTa abhimata vyakta karyo che ke bhAratIya darzana ane ciMtakonuM saMsAramAM harahaMmeza sarvocca sthAna rahyuM che ane bhAratIya saMskRti mAnava saMskRtinI Adi strota che. sarvatomukhI bhautika vijJAnanA kSetramAM paNa ApaNA pUrvaja atyAdhika AgaLa hatA, e tathya ApaNA dhArmika graMtha ane aneka zAstra spaSTa zabdomAM vyakta kare che. amogha zaktio, amogha bANa, AgneyAstra, vAyavyAstra, brahmAstra, raudrAstra, rathamUlAstra (atyadhika saMhAraka ane bhISaNa svacAlita astra), mahAzilAkaMTaka (adbhuta prakSepaNAstra) vagere saMhAraka astra-zastronuM nirmANa ane prayoga ApaNA pUrvaja jANatA hatA, e ApaNA prAcIna graMtha spaSTapaNe ghoSita kare che. paNa ApaNo saMmoha ane mativibhrama ApaNane A satyane svIkAravAthI roke che. itihAsa sAkSI che ke jyAM sudhI bhAratIyoe potAnA ujvaLa atItanA kharA itihAsane vismRta nathI karyo tyAM sudhI unnatinA uccatama zikhara para ArUDha rahyAM paNa je divasathI potAnA itihAsane bhulAvyo, emanA patanano prAraMbha thayo. jo kharekhara ApaNe khovAyelI pratiSThA ane garimAne punaH prApta karavA mAMgIe chIe to ApaNe ApaNA itihAsanuM vAstavika jJAna prApta karavuM paDaze. kAraNake itihAsa evA dAdara (sIDI) che ke je haMmezAM uparanI tarapha laI jAya che ane kyAreya nIce nathI paDavA deto. AcArya zrI hastImalajI mahArAje A satyane dhyAnamAM rAkhI "jaina dharmano maulika itihAsa'nA rUpamAM ApaNane eka mahAna, sabaLa ane akSaya pothI pradAna karI che, jemAM jIvanane samaunnata banAvanArA prazasta mArganI sAthe sAthe "satyam, zivam ane sundaram'nA darzana prApta thAya che. 26 daha9969696969696969696969696969che. jaina dharmano maulika itihAsa | Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya AcAryazrIe jaina dharmanA itihAsanA saMbaMdhamAM je noTsa (lakhANa), lekha vagere sAmagrI taiyAra karI, te eTalA vipula pramANamAM che ke jo emAMthI saMpUrNa mahattvapUrNa aMzane prakAzanArthe lAvavAmAM Ave to tIrthaMkarakALanA prastuta graMthanI samAna keTalAye bhAga taiyAra thaI jAya. ataH pramukha aitihAsika sAmagrIne vINIne atyaMta saMkSipta rUpamAM A graMthamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che. prastuta graMthanA AghopAMta - (atithI iti / saMpUrNa) adhyayanathI dharma ane itihAsanA viza pAThakone e vidita thaze ke AcAryazrIe bhAratIya itihAsane aneka navIna upalabdhiothI samRddha karyuM che. prastuta graMthamAM kALacakra ane kuLakaranuM tulanAtmaka vizleSaNa, dharmAnukULa loka vyavasthA, zvetAMbara-digaMbara paraMparAonI tulanA, bhagavAna RSabhadeva ane bharatano jainetara purANomAM ullekha, harivaMzanI utpatti, ariSTaneminuM zaurya-pradarzana tathA emanA dvArA adbhuta rahasyanuM udghATana, vaidika sAhityamAM ariSTanemi ane emanuM vaMza varNana, bhagavAna pArzvanAthano vyApaka ane amITa prabhAva, Arya kezIzramaNa, gozAlakano paricaya bha. mahAvIranI prathama ziSyA, mahAzilAkaMTaka yuddha, rathamusaLa saMgrAma, aitihAsika dRSTithI nirvANakALa tathA bhagavAna mahAvIra tathA buddhanA nirvANanuM aitihAsika vizleSaNa Adi zIrSakomAM AcAryazrInI lalita - lekhanakaLAnA camatkAranI sAthe-sAthe emanuM virATa svarUpa, mahAna vyaktitva, vilakSaNa bahumukhI pratibhA, prakAMDa pAMDitya ane AdhikArikatAnA darzana thAya che. prastuta graMtha mULa Agamo, cUrNio, vRttio ane prAcIna prAmANika graMthonA AdhAre lakhavAmAM Avyo che. A graMthamAM varNita prAyaH badhAM tathya dharma ane itihAsanA mULa graMthomAMthI levAmAM AvyAM che tathA jaina dharmano itihAsa enA prAraMbhika mULa kALathI lakhavAmAM Avyo che. ataH enuM nAma jaina dharmano maulika itihAsa' rAkhavAmAM AvyuM che. tIrthaMkaronI dharma-pariSada AdinAM sthaLo mATe samavasaraNa tathA AgaLanAM sthaLo mATe samavazaraNa lakhavAmAM AvyuM che. arthAt emAM cAreya taraphathI AvIne badhA prakAranA jIva tIrthaMkara bhagavAnanuM zaraNa grahaNa kare che, eTalA mATe e samavazaraNanA nAmathI saMsAramAM prasiddha che. samavasaraNanI A vyAkhyA adhika sacoTa ane prabhAvapUrNa pratIta thAya che. ataH prastuta graMthamAM AgaLa jatAM samavazaraNa zabdano prayoga ja ucita pratIta thayo. ja jaina dharmano maulika itihAsa che 777 20 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanA saMpAdanakALamAM mane Agama-sAhityanI sAthe-sAthe aneka prAcIna ane arvAcIna graMthone vAMcavAnuM saubhAgya prApta thayuM. emanAmAM. ekatrita apAra aitihAsika sAmagrI amUlya che. e niHsaMdeha kahI zakAya che ke prAmANika aitihAsika sAmagrInA dRSTikoNathI jaina dharma anya badhA dharmonI apekSAe vadhu samRddha che. ATalI adhika sAmagrInA svAmI hovA chatAM paNa jaina dharmAvalaMbI cAreya taraphathI evuM kahI rahyA che ke - jaina dharmano prAmANika ItihAsano abhAva amane khaTakI rahyo che." ataH jaina dharmanA eka sarvAgI prAmANika itihAsanuM nirmANa karavAmAM AvavuM joIe. enuM kAraNa saMbhavataH e che ke jaina dharmano itihAsa prAkRta, apabhraMza ane saMskRtanA vaja kabATomAM baMdha paDyo che ane je bahAra che te yatra-tatra vibhinna graMthabhaMDAromAM vikharAyelo paDyo che. pariNAme sarvasAdhAraNa mATe bodhagamya bhASAmAM kramabaddha ane sarvAgapUrNa jaina itihAsa Aje samAjanI samakSa upalabdha nathI. AvazyakatA hatI evA bhAgIrathanI je sudUranAM vibhinna sthaLomAM avarodhAyelA itihAsanA ajatra nirmaLa stroto ane enI dhArAone ekasAthe pravAhita karI uttAla-taraMgiNI ane kalakala ninAdinI itihAsa-gaMgAne sarvasAdhAraNanA hRdayamAM pravAhita karI de. jaina samAjanA saubhAgyathI AcArya zrI hastImalajI mahArAjanA rUpamAM e bhAgIratha emane maLI gayA che ane emanA bhagIratha prayatnonA phaLasvarUpe pragaTa A "jaina dharmano maulika ItihAsa rUpI pahelI gaMgAdhArA tamArA tarapha vahI rahI che. AzA che ke, samagra jaina samAja unmukta hRdayathI enuM svAgata ja nahi karaze, paraMtu emAM gaLADUba thaIne (otaprota thaIne) ane amRtapAna karIne potAnI jAtane dhanya samajaze. A graMthanAM paThanapAThanathI mAnavasamAja jo AtmAnI unnatinI sAthe-sAthe sAmAjika, dhArmika tathA rASTrIya unnatinI tarapha agresara thaI zakyo to AcAryazrIne parama saMtoSa prApta thaze. gajasiMha rAThauDa nyA. vyA. tIrtha, siddhAMta vizArada (jainadharmano maulika itihAsa (vistRta)nA prathama bhAgamAMthI) 28 0696969696969696969696969696969Ne jaina dharmano maulika itihAsa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheA pramANa che. saMsAranA kALanI saM bhALane 2 (kALacakra ane kuLakara) jainazAstro anusAra saMsAra anAdi kALathI satata gatizIla cAlato AvI rahyo che. eno na to kyAreya Adi che ke na to kyAreya aMta. pratyeka jaDa-cetananuM parivartana naisargika, dhruva ane sahaja svabhAva che. samasta dRzyamAna jagata mULa dravyanI apekSAe nitya che, paNa haMmezAM parivartanazIla hovAnA lIdhe paryAyanI dRSTithI anitya che. divasa pachI rAtri, pharI rAtri pachI divasa, prakAza pachI aMdhakAra, aMdhakAra pachI prakAza, Agamana, gamana-punarAgamana ane pratigamananuM cakra anAdi kALathI avirata cAlatuM AvI rahyuM che. abhyadaya pachI abhyatthAna ane abhyatthAnanI parAkASThA pachI patana ane pUrNa patana pachI pharI abhyadaya vagere. A pramANe sacarAcara jagatano anAdi kALathI avirata krama cAlato AvI rahyo che. saMsAranA A apakarSa-utkarSamaya (sArA-kharAba) kALacakrane avasarpiNI ane utsarpiNI kALanI saMjJA ApavAmAM AvI che. kRSNapakSano caMdranA kramika hAsanI jema hRAsonmukha kALane avasarpiNI kALa ane zuklapakSanA caMdranA kramika utkarSanI jema vikAsonmukha kALane utsarpiNI kALanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ApaNe badhA A samaye hAsonmukha avasarpiNI kALa samayamAMthI pasAra thaI rahyA chIe. avasarpiNInA prathama ArAmAM pRthvI paramotkRSTa rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane sarvotkRSTa samRddhiothI saMpanna hoya che. A samayanA jIvone (prANIo) jIvanopayogI badhI sAmagrI kalpavRkSothI vagara-prayAse maLI jAya che. ataH emanuM jIvana svayaMmAM magna ane parama sukhamaya hoya che. sahaja-sulabhabhogya sAmagrInA upabhogamAM masta mAnavamana sAme caMcaLatA, ciMtana-manana ane vicAra-saMgharSanuM koI kAraNa upasthita nathI thatuM. A samayano manuSya badhA prakAranI ciMtAothI mukta, aihika AnaMdathI ota-prota jIvana vyatIta kare che, Ane bhogayuganI saMjJA ApavAmAM Ave che. prakRtinA parivartanazIla svabhAvane kAraNe e sthitimAM kramazaH parivartana Ave che ane pRthvIno e parama utkarSakALa zanaiH zanaiH (dhImedhIme) apakarSanI tarapha gatizIla thAya che. phaLasvarUpa pRthvInAM rUpa, rasa, jaina dharmano malika itihAsa 9i999999999999999 29 ] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhurya Adi badhA guNomAM kramika hAsa Avato rahe che, jeno prabhAva manuSya upara paNa paDe che ane enA zArIrika vikAsa ane mAnasika sukha-zAMtimAM paNa hAsa thavAno prAraMbha thaI jAya che. jema-jema mAnavanI sukha-sAmagrImAM UNapa Ave che ane eNe abhAvano sAmano karavo paDe che, tema-tema enuM zAMta mastiSka vicArasaMgharSanuM kendra banatuM jAya che. abhAvathI abhiyogono janma thAya che. A ukti anusAra abhAvanI sAthe-sAthe vicAra-saMgharSa ane abhiyoga paNa vadhI jAya che. A prakAra apakarSonmukha avasarpiNI kALanA trIjA ArAno jyAre aDadhAthI paNa vadhAre kALa vyatIta thaI jAya che, tyAre pRthvInAM rUpa, rasa, gaMdha, urvaratA Adi guNono atyAdhika mAtrAmAM hrAsa thaI jAya che. kalpavRkSonA vilupta thaI javAnA kAraNe jIvanopayogI sAmagrI paryApta mAtrAmAM upalabdha nathI thatI. abhAvanI ananubhUta sthitimAM janamanamAM krodha, lobha, chaLa-prapaMca, vera-virodhanI pAzavika pravRttio vadhatA-vadhatA dAvAnaLanuM rUpa dhAraNa karI le che, jemAM saMpUrNa mAnavasamAja saLagavA lAge che. azAMtinI asahya Aga jyAre enI parAkASThAe pahoMcI jAya che, to manuSya zAMti mATe vihvaLa thaI UThe che. pariNAmasvarUpa e mAnavasamAjamAMthI ja keTalIka viziSTa pratibhA saMpanna vyaktino saMyoga meLavI, bhUmimAMthI daTAyelAM bIjanI jema upara Ave che, je e trasta mAnavone bhautika zAMtino mArga pradarzita kare che. ( pUrvakAlIna sthiti ane kuLakara kALa ) mAnavasamAjamAM evI viziSTa baLa, buddhi ane pratibhAsaMpanna vyakti ja kuLonI sthApanA kare che, jenA kAraNe te kuLakara kahevAya che. emanI dvArA asthAyI vyavasthA karavAmAM Ave che, jenAthI tAtkAlika samasyAonuM AMzika samAdhAna thAya che. jyAre vadhatI jatI samasyAonuM samAdhAna kuLakaronA sAmarthyanI bahAra thaI jAya che, to samayanA prabhAva ane janatAnA sadbhAgyathI koI alaukika-pratibhAsaMpanna vyaktino janma thAya che, je tejapUrNa nara-ratnanA rUpamAM dharmatIrthano saMsthApaka thaIne lokone nIti ane dharmanI zikSA ApIne manuSya jAtine parama [ 30 969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMti ane sukhanA sArA mArge ArUDha kare che. e ja samaye manuSyajAtinA sAmAjika, sAMskRtika ane dhArmika itihAsano sUtrapAta thAya che. che. bha. RSabhadevanA pUrvavartI mAnava, svabhAvathI zAMta, zarIrathI svastha ane svataMtra jIvana jIvavAvALA hatA. emanAmAM bhautika maryAdAono abhAva hato. teo sahajabhAvathI vyavahAra karatA, na koI pAse sevAsahayoga grahaNa karatA ane na koIne sevA-sahayoga arpita karatA. 10 prakAranAM kalpavRkSomAMthI sahaja-prApta phaLa-phUlothI teo emanuM potAnuM jIvana calAvatA hatA ane roga-zokarahita hatA. jyAre dhIme-dhIme kalpavRkSothI prApta sAmagrInI mAtrA (pramANa) kSINa thavA lAgI to abhAva ane AvazyakatAnI pUrti mATe pArasparika saMgharSanI sthiti utpanna thavA lAgI. e samaye emaNe ekabIjA sAthe joDAIne nAnAM-nAnAM kuLonI vyavasthA banAvI. kuLonI vyavasthA karanArAone kuLakara kahevAmAM AvyA. vimalavAhana pahelAM kuLakara thayA. koIka samaye vanamAM pharatA-pharatA eka mAnava-yugalane koI zvetavarNa suMdara hAthIe joyA ane emane potAnI pITha upara besADI dIdhA. loko e gajArUDha (hAthI upara beThelA) e yugalane joyAM to ujvaLa vAhana upara hovAnA kAraNe emane vimalavAhana" kahIne bolAvyA ane hAthI upara savAra hovAnA kAraNe potAnAthI vadhu prabhAvazALI samajIne emanA netA banAvI dIdhA. netA banIne vimalavAhane badhA mATe maryAdA nizcita karI, jenuM ullaMghana karavAthI daMDanI ghoSaNA karI. jyAre koI maryAdAnuM ullaMghana karatuM to ene 'hA' - te zuM karyuM?" kahIne lajjita ane daMDita karavAmAM Avato. e kALano lajjAzIla ane saMkocI pravRttino mAnava ene ja sarvasvaharaNa (badhuM ja laI lIdhuM hoya te) jevo kaThora daMDa mAnato ane pachI kyAreya koI aparAdha na karato. "hA"kAranI A daMDanIti ghaNA samaya sudhI cAlatI rahI. kALAjAramAM vimalavAhananI caMdramA yugalinIthI bIjA kuLakara cakSuSmAnano yugalanA rUpamAM janma thayo. A prakAre trIjA, cothA, pAMcamA, chaThThA ane sAtamA kuLakara thayA. tatkAlIna manuja kuLonI vyavasthA karavAnA kAraNe te 'kuLakara" kahevAyA. vimalavAhana ane cakSuSmAna sudhI "hA"kAranI daMDanIti jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696963 31 | Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvita rahI. jyAre aparAdhIne "hAkahevAthI kAma na cAlatuM tyAre jarA UMcA svaramAM "mA" kahevAmAM AvatuM arthAt "nahi karo.' enAthI loko aparAdha karavAnuM choDI detA. A "mA"kAra nIti kahevAI, je trIjA ane cothA kuLakara sudhI prabhAvita rahI. samayanI rUkSatA ane svabhAvanI kaThoratAnA kAraNe jyAre bahA'kAra ane "mA"kAra nItino prabhAva ocho thavA lAgyo, to 'dhikkAra nItino AvirbhAva thayo, je pAMcamA, chaThThA ane sAtamA kuLadaranA samayamAM cAlatI rahI. ( kuLakara : eka vizleSaNa ) avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA pAchalA trIjA bhAgamAM jyAre bhUminI phaLadrupatA ochI thavA lAgI to kalpavRkSonAM phaLonA utpAdanamAM paNa ghaTa AvavA lAgI. e samaye mAtra kalpavRkSo upara Azrita rahenArA lokoe vRkSo upara svAmitva bhAvanAne laI arasaparasamAM vivAda karavA lAgyA. jyAre A vivAda vyApaka klezanuM rUpa dhAraNa karavA lAgyo tyAre avyavasthA phelAvA lAgI, to lokoe sAthe maLIne vivAdane zAMta karI vyavasthA banAvI rAkhavA mATe koI viziSTa pratibhAzALI vyaktine potAnA netAnA rUpamAM svIkAra karyA. evA keTalAMye kuLa banyA ane kuLanI vyavasthA karanArI e vyaktine kuLakara kahevAmAM AvI. kuLakAronI vyavasthA ane kAryakSetranI dRSTithI mataikya hovA chatAM paNa kuLakaronI saMkhyA saMbaMdhamAM zAstromAM matabheda che. "jainAgama-sthAnAMga, samavAyAMga ane bhagavatI tathA Avazyaka cUrNi ane Avazyaka niryukti'mAM 7-7 kuLakara batAvavAmAM AvyA che. jemake - (1) vimalavAhana, (2) cakSuSmAna, (3) yazomAna, (4) abhicaMdra, (5) prasenajita, (6) marudeva ane (7) nAbhi. paraMtu "mahApurANa'mAM cauda ane "jaMbudvIpaprajJapti'mAM paMdara kuLakara batAvavAmAM AvyA che. jabUdIpaprajJapti'mAM paumacariyaMnAM 14 nAmonI sAthe RSabhane joDIne 15 kuLakara batAvyAM che, je apekSAe saMkhyAbheda hovA chatAM paNa bAdhaka nathI. 14 kuLakaromAM prathamanA 6 ane 11mA caMdrAbhane choDIne zeSa 7 nAma "sthAnAMga" anusAra ja che. saMbhava che prathama 6 kuLakara, je [ 32 9999999999999999] jaina dharmano maulika itihAsa | Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokonA kSema kuzaLanI saMbhALa ane mArgadarzana Adino bhAra saMbhALatA rahyA hoya ane aMtanA 7 kuLakaronA samAna daMDa, vyavasthA AdimAM sakriya bhAga na laI rahyA hoya, jenA kAraNe emane pramukha na mAnatA gauNa mAnavAmAM AvyA hoya. e ja prakAre RSabhadevane yaugalika vyavasthA samApta karI navI rAjya-vyavasthA sthApita karavAnA kAraNe prathama bhUpati (rAjA) mAnI kuLakaromAM na gaNavAmAM AvyA hoya, ane saMbhava che ke - jabUdIpaprajJaptimAM kuLano sAmAnya artha mAnavasamUha laI emanI paNa moTA kuLakaranA rUpamAM gaNanA karI lIdhI hoya. jaina sAhityanI jema vaidika sAhityamAM paNa A prakAranuM varNana upalabdha che. tyAM kuLakaronA sthAne prAyaH 'mana' zabdano prayoga thayo che, saMbhavataH e lokonI mananazIla pravRttinA kAraNe "manuM nAmakaraNa karavAmAM AvyuM hoya. "manusmRti'mAM sthAnAMganA sAta kuLakaronI jema "sAta mahAtejasvI manu" A pramANe batAvavAmAM AvyuM che - svayaMbhU, svArociSa, uttama, tAmasa, revata, cAkSuSa ane vaivasvata. anyatra 14 manuono ullekha maLe che, jemAM sAtamA vaivasvatanA pachI sAvarNi, dakSasAvaNi, brahmasAvarNi, dharmasAvarNi, rudrasAvaNi, rauthyadevasAvarNi, IndrasAvarNi A 7 nAmono ullekha "zrImad bhAgavata'mAM aSTam manunAM rUpamAM maLe che. mArkaMDeyapurANa'mAM vaivasvata pachI pa sAvaNi, tathA rauthya ane bhautya e 7 manu bIjA mAnavAmAM AvyA che. "masyapurANa, devI bhAgavata ane viSNupurANa'mAM svAyaMbhuvathI sAvarSi sudhInA A 8 manuo pachI rauthya, bhautya, merusAvaNi, Rbhu, RtudhAmA ane vizvakasena - A 14 manuono ullekha maLe che. 14 manuonuM kALapramANa sahastra yuga mAnavAmAM Avyo che. manuonA vistRta paricaya mATe "masyapurANa'nA 9mA adhyAyathI 21mA adhyAya sudhI ane prAcIna jaina graMtha "tiloyapaNastI'nA caturtha mahAdhikAranI 421 thI 509 sudhInI gAthAo vAMcavA jevI che. uparokta tulanAtmaka vivecanathI bhAratIya mAnavonI Adi vyavasthAnI aitihAsikatA upara sAro evo prakAza paDe che. jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969697 33 | Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI RSabhadeva tIrthaMkara padaprAptinA upAyo bhagavAna RSabhadeva mAnavasamAjanA Adi vyavasthApaka ane prathama dharmanAyaka tIrthaMkara thayA. jyAre trIjA ArAnA 84 lAkha pUrve, 3 varSa ane 8 / / mAsa avazeSa rahyA tyAre aMtima kuLakara mahArAja nAbhinI patnI marudevInI kUkhe bhagavAna RSabhadevano janma thayo. tIrthaMkara jevA mahA mahimAmaya padanA adhikArI hovAnI pAchaLa bhagavAna RSabhadevanI viziSTa sAdhanAo rahelI che. 'jJAtAdharmakathA'mAM tIrthaMkara nAmagotranA upArjana mATe 20 sthAnonI ArAdhanA Avazyaka kAraNabhUta mAnavAmAM AvI che : (1) arihaMta (2) siddha (3) pravacana (4) guru (5) sthavira (6) bahuzruta (7) tapasvI muninI bhakti ane sevA (8) niraMtara jJAnamAM upayoga (9) nirdoSa samyaktvanuM pAlana (10) guNavAnono vinaya (11) vidhipUrvaka SaDAvazyaka karavuM (12) zIla ane vratanuM nirdoSa pAlana (13) vairAgyabhAvanI vRddhi (14) zaktipUrvaka tapa ane tyAga (15) caturvidha saMghane samAdhi utpanna karAvavI (16) vratIonI sevA (17) apUrvajJAnano abhyAsa (18) vItarAganAM vacano upara zraddhA (19) supAtradAna ane (20) jinazAsananI prabhAvanA karavI. evuM jarUrI nathI ke vIse-vIsa bolonI ArAdhanA karavAmAM Ave. koI paNa eka-be bolonI utkRSTa sAdhanA tathA adhyavasAyonI uccatAthI paNa tIrthaMkara banavAnI yogyatA arjita karI zakAya che. 'tattvArthasUtra ane mahApurANa'mAM tIrthaMkara banavA mATe soLa kAraNabhUta bhAvanAonuM ArAdhana Avazyaka mAnavAmAM AvyuM che, emAM siddha, sthavira ane tapasvInA bola nathI, e badhAno aMtarbhAva SoDaza-kAraNa bhAvanAomAM thaI jAya che. bhagavAna RSabhadevanA jIve kayAMthI kayA bhavamAM A bolonI ArAdhanA karI, ene jANavA mATe emanA pUrvabhavono paricaya AgaLa ApavAmAM AvI rahyo che. bhagavAna RSabhadevanA pUrvabhava ane sAdhanA bha. RSabhadevano jIva koI bhavamAM mahAvidehanA kSitipratiSTha nagaramAM dhannA nAmaka vaNika hato. dhannAnI pAse vipula saMpadA hatI. dUra deza-dezAvaramAM eno vyApAra cAlato hato. eka vakhata eNe ghoSaNA karAvI ke - je koIe 37777 jaina dharmano maulika itihAsa 34 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa arthopArjana mATe videza javuM hoya, te mArI sAthe Ave, ene dareka prakAranI suvidhA ApavAmAM Avaze." A ghoSaNA sAMbhaLI hajAro loko enI sAthe javA UpaDyA. AcArya dharmaghoSane paNa vasaMtapura javuM hatuM. nirjana jaMgala pAra karavA mATe sahaja prApta saMyogone anukULa samajI te paNa potAnI ziSya maMDaLI laIne dhannA zeThanI sAthe cAlavA lAgyA. zeThe emanA anucarone Adeza Apyo ke - "AcAryanA bhojana AdinuM pUrepUruM dhyAna rAkhavAmAM Ave." AcAryae jaNAvyuM ke - "zramaNone emanA mATe banAveluM AdhAkarmI, audezika Adi doSayukta AhAra niSiddha che." keTalAka divaso pachI comAsuM AvyuM ane ghanaghora ghaTAo ekadama UmaTI AvIne varasavA lAgI. sArthavAha (vaNike) RtunI pratikULatA joIne vanamAM ja surakSita sthAne comAsuM vitAvavAno nizcaya karyo. AcArya dharmaghoSa paNa tyAM ja eka doSarahita sthAna upara rokAyA. jaMgalamAM vadhu samaya sudhI rokAvAne kAraNe vaNikanI saMpUrNa khAdyasAmagrI samApta thaI gaI. loko vananAM phaLa, kaMdamULa vagerethI jIvana vitAvavA lAgyA. comAsuM samApta thatAM ja dhannAzeThane ekadama ja AcAryanI yAda AvI gaI. te pazcAttApa karato-karato AcAryanI pAse gayo ane AhAra levAnI abhyarthanA karavA lAgyo. AcAryae ene zramaNAcAranI maryAdA samajAvI, je anusAra doSayukta AhAranI sAthe-sAthe zramaNone mATe phaLaphUla vagere lIlA padArtha paNa agrAhI che. vidhi-avidhinuM jJAna prApta karI zeThe parama ullAsathI munine vipula vRta(ghI)nuM dAna karyuM ane jIvanamAM pahelI vakhata tyAM ja ene samyagdarzananI upalabdhi thaI. ataH pahelAMnA anaMta bhavone choDIne ahIMthI RSabhadevanA prathama bhavanI gaNana karavAmAM AvI che. RSabhadevanA 13 bhavomAM A prathama bhava che. pannA vaNikanA bhavamAMthI nIkaLIne deva tathA manuSyanA vibhinna bhava pAra karIne RSabhadevano jIva suvidhi vaidyane tyAM putra rUpamAM utpanna thayo. A RSabhadevano 9mo bhava hato. emanuM nAma jIvAnaMda rAkhavAmAM AvyuM. jIvAnaMdanA 4 aMtaraMga mitra hatA - pahelo rAjaputra mahIdhara, bIjo zreSThIputra, trIjo maMtrIputra ane cotho vaNikaputra. eka vakhata jyAre te enA mitronI sAthe gharamAM vArtAlApa karI rahyo hato, to eka dIrgha-tapasvI muni bhikSArthe padhAryA. muninA zarIramAM kRmi-kuSThano vyAdhi utpanna thayo hato. rAjaputra mahIdhare muninI vipanna (dInI sthiti joIne jIvAnaMdane | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969696) 35 ] Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM: "mitra, tuM lokonI cikitsA kare che, paNa khedanI vAta che ke tapasvI muni mATe kaMI karavA mATe tatpara nathI."uttaramAM jIvAnaMde kahyuM: "A roganI cikitsA mATe ratnakAMbaLo, gozISacaMdana ane lakSapAka tela nAmaka traNa vastuo Avazyaka che ane mArI pAse mAtra lakSapAka tela che, anya vastuo na hovAnA lIdhe huM kaMI paNa karI zakavA asamartha chuM." evuM sAMbhaLI mahIdhare cAreya mitronI sAthe e vastuo upalabdha karavAnI IcchAthI bajAra tarapha prasthAna karyuM ane nagaramAM eka moTA vepArIne tyAM jaIne ratnakAMbaLo ane gozISacaMdananI mAgaNI karI. vepArIe A baMne vastuonI kiMmata 1-1 lAkha svarNa mudrAo kahI ane A baMne vastuonA AvazyakatAnuM kAraNa pUchyuM. kAraNa jANI vepArI yuvakonI zraddhAbhAvanAthI ghaNo prabhAvita thayo ane vicAravA lAgyo ke - "kema nahi, huM paNa munisevAnA A pavitra kAryano lAbha uThAvuM' ane eNe koI paNa prakAranuM mUlya lIdhA vagara ja e baMne vastuo ApI dIdhI. te vidyaputra jIvAnaMda ane enA cAreya sAthIo e vastuone laIne muninI pAse gayA. jIvAnaMde vaMdana karI pahelAM muninA zarIra upara lakSapAka telanuM mardana (mAliza) karyuM. ruvAMTInAM chidro vATe tela zarIramAM samAtA ja kuSThakRmi (koDhanA jIvANu) bebAkaLA thaI bahAra nIkaLavA lAgyA, tyAre jIvAnaMde ratanakAMbaLAthI tapasvInA zarIrane DhAMkI dIdhuM, jenAthI badhA kIDAo kAMbaLAmAM AvI gayA. tyAre vaidhe e kAMbaLo eka pazunA mRta-kALajA (kalejA) upara nAkhI dIdho ane te badhA kIDAo e mRtakALajAmAM samAI gayA. aMte jIvAnaMda muninA zarIra upara gozIrSacaMdanano lepa karyo. A pramANe traNa vAra mAliza karIne jIvAnaMde enA cikitsA-kauzalyathI e tapasvI munine pUrNarUpe rogamukta karI dIdhA. muninI A prakAranI niHspRha ane zraddhA-bhaktipUrNa sevAthI jIvAnaMda Adi mitroe mahAna-puNyalAbha meLavyo. munine pUrNarUpe svastha joIne emanuM aMtara mana gadgada thaI gayuM. munie emane tyAga ane vairAgyapUrNa upadeza Apyo, jenAthI prabhAvita thaIne jIvAnaMde enA cAreya mitronI sAthe zrAvakadharma grahaNa karyo. tyAra bAda zramaNadharma grahaNa karIne enI vidhivatuM ArAdhanA karI pAMceya mitro amyukalpa nAmaka bAramA svargamAM devapadanA adhikArI banyA. devAyuM pUrNa karI jIvAnaMdanA jIve puSkalAvatI vijayamAM mahArAja, vajasenanI rANI dhAriNIne tyAM putrarUpe janma grahaNa karyo. garbhakALamAM 36 999999999999999Ne jaina dharmano maulika itihAsa, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtAe 14 mahAsvapna joyAM. vajrasene potAnA e putranuM nAma vajanAbha rAkhyuM, je AgaLa jatA cakravartI banyo. enA anya cAra mitra bAhu, subAhu, pITha ane mahApITha nAmathI enA sahodara bhAInA rUpamAM utpanna thayA ane mAMDalika rAjA banyA. emanA pitA tIrthaMkara vajrasene kevaLI thaIne jyAre dezanA AraMbha karI tyAre pUrvajanmanA saMskAravaza cakravartI vajanAbha paNa dIkSita thaI gayA. emaNe dIrghakALa sudhI tapasyA karI ane arhadbhakti Adi vIsevIsa sthAnonI samyak ArAdhanA karI, e ja janmamAM tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM ane aMte AyuSya pUrNa karI sarvArthasiddha nAmaka anuttara vimAnamAM ahamindra deva thayA. janma vajranAbhano jIva devabhavanI Ayu (vaya) pUrNa thatA sarvArthasiddha vimAnathI vyuta thaI aSADha kRSNA caudaze uttarASADhA nakSatranA yogamAM mAtA marudevInI kUkhamAM utpanna thayA. e rAtrinA pAchalA praharamAM mAtA marudevIe nimna 14 zubha svapna joyAM : (1) vRSabha (2) gaja (3) siMha (4) lakSmI (5) puSpamALA (6) caMdra (7) sUrya (8) dhvajA (9) kuMbha (10) padmasarovara (11) kSIrasamudra (12) vimAna (13) ratnarAzi ane (14) nidhUrma agni. tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karI je jIva narakabhUmithI Ave che, emanI mAtA 'vimAna'nI jagyAe 'bhavana'ne svapnamAM jue che, jyAre ke devalokathI AvanAranI mAtA vimAnanuM svapna jue che. saMkhyA anusAra tIrthaMkara ane cakravartInI mAtA samAna rUpe 14 svapno ja jue che. digaMbara paraMparAmAM matsya-yugala ane siMhAsana - A be vadhArIne 16 svapna batAvyAM che. ahIM e smaraNIya che ke anya badhA tIrthaMkaronI mAtAo prathama svapnamAM hAthIne moDhAmAM praveza karato jue che, jyAre ke marudevIe prathama svapnamAM vRSabhane potAnAM moDhAmAM praveza karato joyo. svapna joI jAgRta thayelI marudevI mahArAja nAbhinI pAse AvI ane svapna saMbaMdhI vRttAMta emane kahyo. mahArAja nAbhie potAnI autpAtikI (janmathI maLela) buddhithI svapnAMonuM phaLa saMbhaLAvyuM. garbhakALa sAnaMda samApta thatA caitra kRSNa aSTamIe uttarASADhA nakSatramAM mAtA marudevIe putraratnane janma Apyo. kyAMka-kyAMka aSTamInI jagyAe navamIe janma thavAnuM lakhyuM che, jaina dharmano maulika itihAsa 30 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je saMbhavataH udayatithi-astatithinI dRSTithI lakhavAmAM AvyuM hoya. vaidika paraMparAnA dharmagraMtha "zrImad bhAgavatamAM paNa prathama manu svAyaMbhuvanA mavaMtaramAM ja emanA vaMza ja agnidrathI nAbhi ane nAbhithI RSabhadevano janma thavAnuM mAnavAmAM AvyuM che. A prakAre vaidika paraMparAnA dharmagraMthomAM paNa lagabhaga jaina paraMparAnAM AgamonI samAna ja bhagavAna RSabhadevano janma thavAnuM mAnavAmAM AvyuM che. je samaye bha. RSabhadevano janma thayo, badhI dizAo zAMta hatI, saMpUrNa lokamAM udyota (Aloka) thaI gayo. thoDI kSaNa mATe nAraka jIvone paNa vizrAMti prApta thaI. trilokapUjya, saMsAranA sarvotkRSTa tIrthakarapadanI puNya prakRtiono baMdha karIne jyAre mahAna AtmA janma grahaNa kare che, e samaye pa6 dizAkumArIo ane 64 devendronA Asana prakaMpita thAya che. avadhi-jJAnanA upayoga dvArA jyAre emane vidita thAya che ke tIrthakarano janma thaI gayo che, to te badhA anAdikALathI paraMparAgata dizAkumArIkAo ane devendroe jItAcAranA anusAra potAnI adbhuta devaRddhinI sAthe pota-potAnI maryAdA anusAra tIrthakaranA janmagRha tathA meru parvata ane naMdIzvara dvIpamAM upasthita thaI ghaNA ja harSollAsapUrvaka janmAbhiSeka AdinA rUpamAM tIrthakarano janma mahotsava Ujave che. A saMsArano eka anAdi-anaMtazAzvata niyama che. e ja niyamAnusAra badhA deva-devendroe prabhuno janmAbhiSeka mahotsava ane janmano aNahnikA mahAmahotsava Ujavyo. mahArAja nAbhi ane emanI prajAe paNa ghaNA harSollAsathI prabhuno janmotsava Ujavyo. (nAmakaraNa, vaMza ane gotra) marudevIe garbhakALanA prAraMbhamAM joyelAM mahAsvapnomAM sarvaprathama sarvAga suMdara vRSabhane joyo hato ane zizunA urusthaLa (hRdaya) upara paNa vRSabhanuM zubhalakSaNa (lAMchana-cihna) hatuM, ataH mAtA-pitAe emanA putranuM nAma RSabha rAkhyuM. bhAgavatakAra (zrImad bhAgavata)nA maMtavyAnusAra suMdara zarIra, vipula kIrti, baLa, teja, yaza ane parAkrama Adi sadgaNonA kAraNe mahArAja nAbhie emanuM nAma RSabha rAkhyuM. digaMbara paraMparAnA graMthomAM vRSabhadeva nAma upalabdha thAya che. vRSabhadeva jagatamAM jayeSTha che, zreSTha che teo jagata mATe hitakAraka dharmarUpI amRtanI varSA karanArA che, eTale indrae emanuM nAma vRSabha deva rAkhyuM. 38 96969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa | Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhakumAra je samaye lagabhaga 1 varSanA hatA tyAre eka divase devarAja indra prabhunI sevAmAM upasthita thayA. e samaye emanA hAthamAM eka isudaMDa(zeraDIno sAMTho) hato. bALake izunI tarapha hAtha vadhAryo. indra e ikSudaMDa prabhune Apyo. prabhue zeraDInA rasanuM pAna karyuM. saMbhavataH A ja kAraNe prabhunA vaMzanuM nAma "ikvAku ane gotranuM nAma "kAzyapa" paDI gayuM. bhagavAnanA janmanI bhUmi paNa "ikvAkubhUmi' kahevAI. bhagavAna RSabhadeva je samaye mAtAnA garbhamAM AvyA, e samaye kubere hiraNya-vRSTi karI, eTale emanuM nAma "hiraNyagarbha paNa rAkhavAmAM AvyuM. bha. RSabhadeva karma ane dharmanA Adi pravartaka hatA, ataH jainAcAryo tathA jaina itihAsavidoe emane "AdinAtha' kahIne saMbodhita karyA. pariNAma svarUpe janasAdhAraNamAM, zatAbdIothI bhagavAna RSabhadeva AdinAthanA nAmathI paNa vikhyAta che. ( bALaka naSabhano AhAra AgamonA vyAkhyA-sAhityanI jema niryukti, bhASya, cUrNi Adi tathA kahAvalI Adi graMthomAM prApta ullekhothI pragaTa thAya che ke zizutIrthakara stanapAna karatA na hatA. deva-devendroe prabhu RSabhane janma grahaNa karatA ja emanA hAthanA aMgUThAmAM amRta athavA manojJa pauSTika rasanuM sthApana karI dIdhuM hatuM. bhUkha lAgavA para zizu RSabha potAno aMgUTho moDhAmAM mUkI detA ane enA vaDe vibhinna prakAranA pauSTika rasa grahaNa karatA. bha. RSabha jema-jema moTA thatA gayA tema-tema devatAgaNa emane phaLAdi manojJa AhAra paryApta mAtrAmAM ApatA rahyA. "kahAvalI anusAra bha. RSabhadeve pravrajita thatA pahelAM sudhI potAnA saMpUrNa gRhasthajIvanakALamAM devo dvArA lAvavAmAM AvelAM devakuru ane uttarakuru kSetronAM phaLono AhAra ane kSIrasAgaranAM jaLanuM ja sevana karyuM. (abhUtapUrva ghaTanA ) bha. RSabhadevanI bALalIlAo ghaNI adbhuta ane janamAnasane AlAdita, Atmavibhora ane saMmohita karanArI hatI. emanA nayanAbhirAma alaukika sauMdaryane jovA mATe AvanArAono tAMto (bhIDa) lAgelo raheto hato. prabhunA eka-eka madhura smita upara, eka-eka manohArI bALalIlA [jena dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969039 ] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara mAtA marudevI ane pitA nAbhirAja Atmavibhora thaI AnaMdasAgaranI taraMgomAM jhUmI UThatAM hatAM. A pramANe badhA loko prabhunI bALalIlAonAM anirvacanIya sukhano AnaMda laI rahyAM hatAM ke te vakhate eka divasa e kALa mATe amRta ane abhUtapUrva ghaTanA ghaTI. vanamAM eka yaugalika (bALaka-bALakI) yugala bALakrIDA karI rahyuM hatuM. sahasA e baLakanA mAthA upara tADavRkSanuM phaLa paDyuM ane enuM mRtyu thaI gayuM. A adaSTapUrva ghaTanAne joIne loko sahemI UThyA. bALakIne vanamAM ekalI joI vismita yogalika ene nAbhirAja pAse laI gayAM ane emaNe AkhI ghaTanA ghaNA AzcaryanI sAthe nAbhirAjane saMbhaLAvI. nAbhirAje emane samajAvatAM kahyuM ke - "enAthI e ja pragaTa thaI rahyuM che ke kALa paDakhuM badalI rahyo che, A ghaTanA enI ja pUrvasUcanA mAtra che.' nAbhirAje e bALakIne potAnA bhavanamAM rAkhI ane kahyuM ke - "samaya AvatAM e RSabhakumAranI bhAryA (patnI) banaze." e bALakInuM nAma sunaMdA rAkhavAmAM AvyuM. sunaMdA paNa RSabhakumAra tathA sumaMgalAnI sAthe rahevA ane bALa-sulabha kriIDAo (ramato) karavA lAgI. (jagara tIrthakara ) badhA tIrthakara garbhamAM AvavAnA pUrve cyavanakALathI ja mati, zrata ane avadhi - A traNa jJAnonA dhAraka hoya che. bha. RSabhadeva paNa sarvArthasiddha vimAnathI cyavananA samaye ja A traNeya jJAnanA dhAraka hatA. jAtismaraNajJAnathI emane potAnA pUrvabhavonuM samyak parijJAna hatuM. ataH emane koI kalAguru athavA kalAcAryanI pAse zikSA grahaNa karavAnI jarUra na hatI. teo svayaM ja samasta vidyAonA nidhAna ane nikhila kalAonA pAragAmI jagadguru hatA. ( kaSabhadevanA vivAha ) bhagavAne bALalIlAo karatA-karatA kizora avasthAmAMthI pasAra thaI yauvananA UMbare paga mUkyo. jyAre indrae joyuM ke prabhu vivAhayogya avasthAne pAmyA che, to emaNe nAbhirAja sAthe parAmarza karI kumAra RSabhanA vivAha sumaMgalA ane sunaMdA baMnenI sAthe saMpanna karavAno nirNaya lIdho. e samaye loko mATe vivAhakArya nitAMta navIna ane kutUhalano [ 40 99999999969696969696969Ne jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya hato. mATe svayaM Indra ane indrANIe e vivAha saMbaMdhI badhAM kAryo saMbhALyAM. A vivAhathI pUrva yaugalika kALamAM nara-nArI zizu yugala mAtAnI kUkhamAMthI ekasAthe janma letA ane samaya AvatA patipatnInA rUpamAM parivartita thaI jatA hatA. potAnA yuganI A nitAMta navIna ane badhAthI pahelI vivAha-prakriyAne jovA mATe yogalikono eka vizALa samUha nAbhirAjane tyAM ekatra thaI gayo. emaNe bhAvi mAnavasamAjanA hitamAM kAlaprabhAvathI vadhatI jatI viSayavAsanAne vivAhasaMbaMdhathI sImita karI mAnavajAtine vAsanAnI bhaThThImAM paDavAthI bacAvavA mATe vivAha paraMparAnuM sUtrapAta karyuM. vivAha samAraMbha keTalAya divaso sudhI cAlato rahyo ane samagra vAtAvaraNa AnaMdathI ota-prota rahyuM. svayaM nAbhirAja ane marudevI potAnA putra RSabhakumArane vararUpamAM taiyAra be navavadhUonI sAthe joI pulakita thaI rahyAM hatAM ane apAra AnaMdano anubhava karI rahyAM hatAM. A pramANe vivAhasaMpanna thaI javA para RSabhadeva sumaMgalA ane sunaMdAnI sAthe sukhI dAmpatya jIvana vitAvavA lAgyA. (bhogabhUmi tathA karmabhUmino saMdhikALa) Ama to, A avasarpiNI kALanA prathama kuLakaranA samayathI ja kALa paDakhuM badalavA lAgyo hato, paNa nAbhirAjanA samayamAM sthiti pUrNarUpe badalAI cUkI hatI. jyAre bhogabhUminA aMta ane karmabhUminA udayano saMdhikALa samIpa Avyo to kalpavRkSa nAma mAtra mATe zeSa rahI gayA hatA. bhUkha ane abhAvathI mAnava trAhi-trAhi karavA lAgyo hato. atyAra sudhI loko kaMI paNa karyA vagara ja badhA prakAranAM sukhone bhogavI rahyAM hatAM, paNa have vinA kaMI karye bhojana ane pANI maLavuM asaMbhava hatuM. bhUkha ane abhAvathI saMtrasta loko nAbhirAjanI pAse pahoMcyA ane emane potAnI sthitithI avagata karAvyA. nAbhirAja potAnA putra RSabhakumAranA buddhi-kauzalya ane alaukika guNothI sArI rIte paricita hatA. emaNe potAnA putrane saMkaTagrasta mAnavatAnuM mArgadarzana karavA mATe kahyuM. kumAra RSabhadeve lokone AzvAsana ApatAM kahyuM ke - "kalpavRkSothI prApta phaLonA atirikta vanamAM UgatA zAlI Adi annanuM sevana karo, | jana dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696 41 | Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikSarasanuM pAna karo. vanamAM aneka prakAranAM kaMda-mULa, phaLa-phUla ane patra vagere che, jemanuM sevana karI kSudhA (bhUkha) zAMta karI zakAya che." emaNe vanamAM khAvAyogya phaLa-phUlo ane vanaspatiothI emane paricita karAvyAM. have loko bha. RSabhadevanA batAvelA rastAthI potAnuM jIvanayApana karavA lAgyA ane emane ja badhI kAmanAone pUrNa karavAvALuM kalpavRkSa samajavA lAgyA. A pramANe kaMda-mULa ane phaLa-phUlanI sAthe-sAthe teo kAcA anAjano paNa upayoga karavA lAgyA, jenAthI keTalAka lokone apacA ane udaravikAra- (peTasaMbaMdhI samasyA)nI phariyAda thavA lAgI. jyAre lokoe potAnI A samasyA RSabhakumAranI sanmukha jaNAvI to emaNe kahyuM ke - "zAlI Adi dhAnyonAM chotarAM kADhI hatheLImAM sArI rIte masaLIne khAo tathA ochI mAtrAmAM sevana karo to sAruM raheze." evuM karavAthI jyAM sudhI anAja kAcuM hatuM tyAM sudhI to koI samasyA na rahI, paNa pAkelA anAjane khAvAthI jUnI samasyA pharI upasthita thaIhave kumAre emane kahyuM ke - "pAkelA anAjane pahelAM pANImAM palALo, pachI muThThI athavA bagalamAM thoDIvAra rAkhI garama karyA pachI khAo, to koI bAdhA utpanna thaze nahi." evuM karavAthI thoDAka samaya sudhI to koI kaSTa na thayuM, paNa AgaLa jatA ochuM garama anAja khAvAne lIdhe pharI apacA ane pIDA AdinI samasyA utpanna thaI, to samayAnusAra emaNe lAkaDIone ghasIne agni utpanna karavAnI ane agnino prayoga karI bhojana pakavavAnI kaLA zIkhavADI. cUrNikAre lakhyuM che ke - "eka divasa vanamAM vAMsa vRkSamAM vAyuvegathI gharSaNanA kAraNe anAyAse ja Aga utpanna thaI gaI. Aga bhUmi upara paDI ane ghAsa ane sUkAM pAMdaDAMone saLagAvavA lAgI. yaugalikoe camakanA kAraNe aMgArAne ratna samajIne pakaDavAno prayAsa karyo, paNa sparzatA ja jyAre hAtha dAjhayA to AganA aMgArAne pheMkIne teo RSabhakumAranI pAse pahoMcyA ane AkhI vArtA kahI saMbhaLAvI. RSabhe kahyuM: "A Aga che, A AgamAM kAcA dhAnane pakavIne khAvAmAM Ave to udaravikAranI koI phariyAda nahi rahe." tyAra pachI emaNe mATIne bhInI karI ane e mATInA pAtrane banAvavAnuM zIkhavyuM, emAM bhojana pakavavAnI kaLA zIkhavI. RSabhakumAre emanI samasyAnuM samAdhAna karyuM. ataH yaugalika emane vidhAtA ane prajApati kahevA lAgyA ane emanI 42 |696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika ItihAsa | Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItaLachAyAmAM samaye-samaye sAcuM mArgadarzana meLavI zAMtipUrvaka jIvana vitAvavA lAgyA. A prakAre bhogayuga ane karmayuganA saMkrAtikALamAM RSabhadeve 14 lAkha pUrva sudhI eka kuLakaranA samAna yogalikonI saMbhALa rAkhI. A ja kAraNa che ke AgamIya-vyAkhyAnA graMthomAM AcAryoe "jaIyA kira kulakaro usabho' A gAthApadonA rUpamAM RSabhadevanI yazogAthAonuM gAna karyuM che. (aSabhadevano parivAra ) jyAre RSabhadevanuM AyuSya 6 lAkha pUrvanuM thayuM to sumaMgalAe putra ane putrInA eka yugalanA rUpamAM bhArata ane brAhmIne janma Apyo. enA thoDA ja samaya pachI sunaMdAe paNa putra-putrInA eka yugalanA rUpamAM bAhubalI ane suMdarIne janma Apyo. sumaMgalAe kAlAntaramAM punaH 49 vakhata garbha dhAraNa karI 49 yugala-putrone janma Apyo. A prakAre devI sumaMgalAe 99 putro tathA 1 putrI ane devI sunaMdAe eka putra ane eka putrInI mAtA banI. A pramANe RSabhadevanA 100 putra ane be putrIo kula meLavIne 102 saMtAno hatAM. te badhAM vajaRSabhanArAca saMhanana, samacaturastra saMsthAnanA caramazarIrI hatA. digaMbarAcArya jinasene RSabhadevanA 101 putra mAnyA che. : devI sumaMgalAe prathama garbhadhAraNanA samaye 14 mahAsvapna joyAM. svapnAMone joIne devI sumaMgalA RSabhadevanA zayanakakSamAM gaI ane emane potAnAM svapno kahI saMbhaLAvI svapnaphaLa jANavAnI jijJAsA pragaTa karI. RSabhadeve kahyuM ke - "A svapno upara vicAra karavAthI evuM pratIta thAya che ke tuM eka mahAna puNyazALI caramazarIrI putranI mAtA banaze, je AgaLa jatA saMpUrNa bhU-khaMDano cakravartI samrATa banaze." garbhakALa pUrNa thatA devI sumaMgaLAe bharata ane brAhmIne janma Apyo. bharatanAM caraNomAM cauda ratnonAM cihno hatAM. (prazikSaNa) trikALajJa bha. RSabhadeva jANatA hatA ke bhogayuga samAptinI tarapha che ane karmayuga AvavAno che. jemAM prAkRtika sukha-suvidhAono abhAva haze ane mAnavasamAje potAnA parizrama vaDe jIvananirvAha karavo paDaze. tyAre jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696963 43 | Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe e vicAra karyo ke - "jo bharata Adi so 100) kumAro tathA brAhmI ane suMdarIne kAmamAM AvanArI badhI kalAo ane vidyAonuM samucita prazikSaNa ApavAmAM Ave, to samaya AvavA para samagra mAnavatA mATe kalyANakArI raheze. mArAM badhAM saMtAno e samaye dUradUranAM sthaLoe jaIne tyAMnA lokone e kAryakalAponI jANakArI ApI emanA jIvanane saraLa ane sukhamaya banAvavAmAM sahAyaka thaze." A prakArano dUradarzitApUrNa vicAra manamAM AvatAM ja prabhue sarvaprathama potAnI putrI brAhmIne jamaNA hAthathI 18 prakAranI lipionuM jJAna karAvyuM ane suMdarIne DAbA hAthathI gaNitanuM jJAna karAvyuM. e pachI yeSThaputra bharatane puruSonI 72 kalAo ane bAhubalIne prANIlakSaNanuM jJAna karAvyuM. pachI prabhue potAnI baMne putrIone mahilAonI 64 kalAonI zikSA ApI. A prakAre avasarpiNI kALanA Adya vidyArthIonA rUpamAM bhArata Adi bhAIoe potAnI baheno brAhmI ane suMdarInI sAthe potAnA pitA Adyaguru bha. RSabhadevanAM caraNomAM besIne ghaNI ja niSThApUrvaka lekhana, citrakalA, saMgItakalA, Ayurveda, arthazAstra, zilpazAstra, raNazAstra Adi badhA prakAranI vidyAo ane kalAonuM adhyayana karI e kalAomAM niSNAtatA prApta karI. (8Sabhano rAjyAbhiSeka ) prakRtinuM rUpa ghaNI tIvratAthI parivartita thavA lAgyuM. prakRti dvArA maLelI kalpavRkSa Adi badhA prakAranI suvidhAo dhIre-dhIre lupta thaI gaI. kaMda-mULa, phaLa-phUla, dhana-dhAnya AdinI utpati alpa ne aparyApta thaI gaI. auSadhio, vanaspationI adabhuta zakti prabhAvahIna thaI gaI. A pramANe jIvananirvAhanI sAmagrInI mAtrA aparyApta thavAnA kAraNe abhAvanI sthiti utpanna thaI. abhAvanA pariNAmasvarUpa abhiyogomAM vRddhi thaI. abhAvagrasta mAnavanA mastiSkamAM aparAdhavRttie ghara banAvyuM. lUMTaphATa vadhavA lAgI, pArasparika kleza vadhavA lAgyo, lokanA zAMtipUrNa ane saumya svabhAvamAM parivartana AvavA lAgyuM, lokomAM kaTutA (kaDavAza) utpanna thavA lAgI. pariNAma svarUpe aMtima kuLakaro dvArA pracalita "dhikkAra'nI daMDa-nIti paNa nitAMta niSkriya, niSphaLa ane niSNabhAvI siddha thavA lAgI. A prakAranI saMkaTapUrNa sthitithI gabharAI yaugalika samAja ekatrita thaI potAnA upakArI, 44 ha969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathapradarzaka RSabhadevanI pAse pahoMcyA ane emane vastusthitithI paricita karAvatA prArthanA karI ke - "lokomAM azAMti, kleza, lUMTa-phATa Adi Apasadhika pravRttionI vRddhine rokIne amArA jIvananirvAhanI samucita vyavasthA mATe mArgadarzana ApavAnI kRpA karo." RSabhadeve yaugalikone AzvAsana ApatAM kahyuM ke - "have A bhUmi upara karmayuga padArpaNa karI cUkyo che, phaLasvarUpa tamAre tamArA jIvananirvAha mATe kaThora zrama karavo paDaze.' yaugalikone emanA aMdhakArapUrNa bhaviSyamAM eka AzAnI kiraNa dRSTigocara thaI. emanI nirAzA dUra thaI ane emaNe dRDha saMkalpanA svaramAM kahyuM : "prabho ! ame ApanA iMgit (izArA)mAtra upara kaThorathI parizrama karavA taiyAra chIe.' A sAMbhaLI RSabhadeva bolyA : "AvI sthitimAM tame loko tamAruM jIvana sukhI ane samRddha banAvavAmAM saphaLa thazo. aparAdha-nirodha mATe daMDanIti ane daMDavyavasthAnI AvazyakatA hoya che, jenuM saMcAlana rAjA dvArA thAya che. rAjAnA e pada upara rAjyanA vRddhajano, prajAjano dvArA abhiSeka karavAmAM Ave che, ane te ja paristhiti anusAra nItimAM saMzodhana ane saMvardhana kare che." Ama sAMbhaLatAM ja yaugalikoe harSavibhora thaIne kahyuM : "tame ja amArA rAjA cho. ame hamaNAM ja tamAro rAjyAbhiSeka karIe chIe." AthI kumAra RSabhe kahyuM : "mahArAja nAbhi ja ApaNA pUjya che. tame loko emanI ja sevAmAM upasthita thaI nivedana karo." yaugalikoe nAbhi kuLakaranI sevAmAM upasthita thaI, AkhI sthiti emanI samakSa rajU karI. yaugalikonI vAta sAMbhaLI nAbhirAje kahyuM : "huM to have vRddha thaI cUkyo chuM. sAruM thaze ke tame loko RSabhadevane ja tamArA rAjA banAvI lo. vastutaH teo ja A saMkaTapUrNa sthitithI tamAro uddhAra karavAmAM sarvathA sakSama ane rAjyapada mATe paNa badhI rIte suyogya che.' nAbhi kuLakaranI AjJA meLavI yaugalika loko ghaNA prasanna thayA. te loko tarata ja RSabhadevanI pAse pahoMcyA ane parama pulakita tathA harSavibhora kaMThathI bolyA : "mahArAja nAbhie tamane ja rAjApada upara abhiSikta karavAnI anumati ApI che, ataH ame loko hamaNAM ja pavitra jaLa lAvIne tamAro abhiSeka karIe chIe.' ane te loko harSathI uchaLIne padma sarovaranI tarapha gayA. jaina dharmano maulika itihAsa UUU 45 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja samaye devarAja zakranuM siMhAsana calAyamAna thayuM. prabhu RSabhadevanA mahArAjyAbhiSekano samaya najIka Avelo jANI potAnAM badhAM devI-devatAonI sAthe prabhunI sevAmAM pahoMcyA. divya vastrAlaMkArothI susajjita karI prabhu RSabhadevane eka divya rAjasiMhAsana upara sthApita karI, ghaNA harSollAsathI emano rAjyAbhiSeka karyo. AkAzamAMthI devoe puSpavRSTi karI, tyAra bAda mahArAja nAbhie paNa potAnA putrano rAjyAbhiSeka karyo. devAMganAoe maMgaLagIta gAyAM. e ja samaye yaugalikono vizALa samUha padma sarovaranuM jaLa laI prabhu RSabhadevano abhiSeka karavA pahoMcyo. prabhune rAjasiMhAsana para AsIna joI, e lokonA harSano pAra na rahyo. emaNe padma sarovaranuM jaLa RSabhadevanAM caraNomAM reDI emano rAjyAbhiSeka karyo. "mahArAjAdhirAja RSabhadevanI jaya'thI vAyumaMDaLa gUMjI UThyuM. yaugalikonA A vinIta svabhAvane joIne devarAja zakrae ikvAku bhUminA e pradeza upara kuberane Adeza ApI eka vizALa nagarInuM nirmANa karAvyuM ane enuM nAma vinItAnagarI rAkhyuM, je kALAntaramAM potAnA abhedya, ajeya ane ayodhyA pratApanA kAraNe ayodhyA nAmathI vikhyAta thaI. te A pramANe bhagavAna RSabhadeva A avasarpiNI kALanA prathama rAjA banyA. emaNe tyAM sudhI cAlatI AvI rahelI kuLakara vyavasthAne samApta karI navIna rAjya-vyavasthA sthApita karI. prabhunA rAjasiMhAsana para AsIna thatAM ja karmayugano zubhAraMbha thayo ane atyAra sudhInI yogabhUmi, karma-bhUminA rUpamAM rUpAMtarita thaI. mahArAja RSabhadeve emanI prajAne karmakSetramAM UtaravAnuM AhvAna karyuM ane karmabhUminA abhinava nirmANanuM mahAna kArya potAnA hAthamAM lIdhuM. je samaye bhagavAna RSabhadevano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo e samaye emanI vaya 20 lAkha pUrvanI hatI. ( samartha rASTranuM nirmANa) rAjyAbhiSeka pachI mahArAja RSabhadeve rAjyanI suvyavasthA mATe sarvaprathama ArakSaka vibhAganI sthApanA karI. ArakSaka daLa sugaThita karyuM. A daLanA adhikArI "ugra' nAmathI oLakhAyA. tyAra bAda emaNe rAjakIya vyavasthAmAM parAmarza mATe eka maMtrImaMDaLanuM nirmANa karyuM ane e maMtrIone pRthaka pRthaka vibhAgonuM uttaradAyitva soMpyuM. vibhinna vibhAgonA | 46 96969696969696969696969696969696). jaina dharmano maulika itihAsa | Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccAdhikArIone 'bhoga' nAmathI saMbodhavAmAM AvyA, tyAra pachI saMpUrNa rASTrane bAvana janapadomAM vibhakta karI emanuM zAsana calAvavA mATe suyogya vyaktiono mahAmAMDalika rAjAonA rUpamAM rAjyAbhiSeka karyo. mahAmAMDalike rAjAone adhIna aneka nAnAM-nAnAM rAjyonuM gaThana karyuM ane emanuM zAsana calAvavA mATe rAjAone e rAjyonA siMhAsana para besADyA. e badhA nAnA-moTA zAsakone emanuM uttaradAyitva samajAvatAM kahyuM : "je pramANe sUrya potAnI razmio dvArA jalAzayomAMthI, emane koI hAni pahoMcADyA vagara thoDuM-thoDuM jaLa bASpanA rUpamAM kheMce che, e ja prakAre zAsanavyavasthA calAvavA mATe prajA pAse thoDo-thoDo kara levAmAM Ave ane je prakAre sUrya dvArA bASpa(varALa)nA rUpamAM grahaNa kareluM jaLa pAchaLathI vAdaLa varSARtumAM samAna rUpe sarvatra pahoMcADI de che, e ja prakAre prajA pAse karanA svarUpamAM lIdheluM dhana prajAnA hitanAM kAryomAM kharca karavAmAM Ave." - A prakAre rAjyonuM gaThana karyA pachI mahArAja RSabhe rAjAonA eka parAmarza maMDaLanI sthApanA karI, je mahArAjanI sAthe zAsana saMbaMdhI vicAronuM AdAna-pradAna karI zake. mahArAje e rAjAone mahAmAMDalika, mAMDalika, rAjanya, kSatriya Adi upAdhiothI vibhUSita karyA. rASTranI surakSA mATe mahArAja RSabhe cAra prakAranI senAnI racanA karI ane emanA ucca adhikArIonA rUpamAM senApationI niyukti karI. aparAdha-nirodha mATe kaThora niyamonI sAthe nimnalikhita daMDavyavasthA pracalita karI : 1. paribhASaNa : sAdhAraNa aparAdha mATe aparAdhIne kaThora, AkrozapUrNa zabdomAM daMDita karavA. 2. maMDaLI baMdha: aparAdhIne niyata samaya mATe sImita kSetra, maMDaLamAM rokI rAkhavo. 3. cAraka baMdhaH aparAdhIne baMdIgRhamAM baMdha rAkhavo. 4. chaviccheda : mAnavatAdrohI, rASTradrohI athavA vAraMvAra jaghanya I aparAdha karanAranA zarIranAM aMgonuM chedana karavuM. A daMDanItio saMbaMdhamAM keTalAka AcAryono abhimata che ke - "aMtima be nItio bharata cakravartInA zAsanakALamAM pracalita thaI hatI. jina dharmano maulika itihAsa 963696969696969999999999 40 ] Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu niryuktikAra AcArya bhadrabAhunA maMtavyAnusAra baMdha ane ghAta nIti paNa RSabhadevanA zAsanakALamAM ja pracalita thaI gaI hatI." aparAdhIne zodhI kADhavA ane daMDa apAvavA mATe aneka padAdhikArIonI niyukti karavAmAM AvI hatI. (prajAne prazikSaNaH grAmo-nagaronuM nimaNa) zAsana, surakSA ane aparAdha-nirodhanI vyavasthA karyA pachI mahArAja RSabhadeve karmabhUminA kAryakalApo mATe potAnI prajAne svAvalaMbI banAvavAnI yojanA banAvI. emaNe prajAnA hita mATe asi, masi ane kRSi karma tathA 100 zilponI zikSA ApI. zilpakAronA rUpamAM pahelA kuMbhakAranuM karma zikhavADyuM, pachI vastro mATe paTakAra karma, gRhanirmANa mATe vardhakI karma, pachI citrakAra karma ane keza tathA nakho mATe nApita karma nAmaka pAMca mULa zilpakanI zikSA ApI. A pAMca mULa zilponA 20-20 bhedothI 100 prakAranAM karma utpanna thayAM. A badhAM zilpo temaja kRSi Adi kAryo mATe RSabhadeve potAnA 100 putrone pahelethI ja prazikSita karI rAkhyA hatA. jenAthI janasAdhAraNane praSikSaNa ApavAmAM ghaNo sahayoga maLyo. loko sazakta ane vizALakAya hatA. emaNe kaThora parizrama karyo. khetaromAM haLa calAvIne bIja nAkhyAM. samaye-samaye varSA thaI, lIlAchama khetaro laherAvAM lAgyAM. kevaLa prakRti upara nirbhara raheto Avelo mAnava potAnA parasevAnI kamANI joI prasanna thaI jhUmI UThyo. mahArAja RSabhadeva, emanAM badhAM putra-putrIo ane emanAthI prazikSita lAkho zilpI temaja kalAkAra svargopama suMdara rASTranA nirmANa mATe kaTibaddha thaI cUkyAM hatAM. mahArAja RSabhanA eka ja iMgita (izArA) para emanAthI prazikSaNa meLavela zilpIoe potAnAM samasta upakaraNonI sAthe mahArAjano AjJApatra laI vibhinna janapadomAM mahArAjAo tathA rAjAonI pAse ane pachI tyAMthI rAjyAdhikArIonAM daLonI sAthe rASTranA khUNe-khUNAmAM pahoMcI tyAMnA sthAnIya nivAsIono zramajIvI sakyoga meLavI grAmo, nagaro, pATanagaro saMvAho AdinuM nirmANa prAraMbha karI dIdhuM. jota-jotAmAM saMpUrNa rASTra gaganacuMbI ImArato ane bhavanothI maMDita grAmo, nagaro ane pATanagarothI susaMpanna thaI dharA svargatulya suzobhita thaI UThI. 48 99999999999999963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kalAjJAna ane lokakalyANa ) mahArAja RSabhadeve lokanAyaka ane rASTraviranA rUpamAM vibhinna vyavahAropayogI vidhiothI paNa janasamAjane paricita karAvyo. e samaye teo gRhasthaparyAyamAM hatA. ataH parigrahanI heyatA(mahattA)ne samajavA chatAM paNa enA tyAgI na hatA. emaNe mAnavasamAjane abhakSya bhakSaNathI bacAvI sAttvika jIvana jIvavA mATe asi, masi ane kRSi karmanI zikSA ApI ane samajAvyuM ke - "AvazyakatAvaza kyAreka doSavRtti karavI paNa paDe, to pApane pApa samajI, niSpApa jIvananI tarapha cAlavAnuM ja lakSya hovuM joIe, e ja samyagadarzana che.' A prakAre emaNe karmayuganA Agamana samaye bhoLA lokone sukhapUrvaka jIvavAnI kaLA zIkhavIne mAnavatAne bhaTakavAthI bacAvI. A emano mAnavatA upara mahAna upakAra che. mAnavatAnA kalyANa mATe emaNe emanA putronA mAdhyamathI puruSo mATe 72 kaLAonI zikSA ApI, sAthe ja emaNe mahilAonA jIvanane paNa upayogI ne zikSAsaMpanna banAvavuM Avazyaka samajyu. potAnI putrI brAhmInA mAdhyamathI emaNe lipijJAna to ApyuM, sAthe ja mahilAo mATe upayogI 64 kaLAo paNa zIkhavADI. (varNavyavasthAno prAraMbha) bha. RSabhadeve sarvaprathama mAnavane sahaastitva, sahayoga, sahRdayatA, sahiSNutA, surakSA ane sauhArdUno pATha bhaNAvI mAnavanA hRdayamAM mAnava pratye bhrAtRbhAvano janma Apyo. emaNe guNa-karma anusAra varNa-vibhAga karyA, janmane pradhAnatA na ApI. lokone samajAvyA ke - "badhA pota-potAnuM kAma karatA karatA eka-bIjAnI sAthe premapUrNa vyavahAra kare, koIne paNa tiraskAranI bhAvanAthI na jue." - bhagavAna AdinAthanI pUrve bhAratavarSamAM koI varNa athavA jAtivyavasthA na hatI. lokonI eka ja jAti hatI. mAnava jAti, jemAM uccanIcano bheda na hato. badhA loko baLa, buddhi ane vaibhavamAM prAyaH samAna hatA. prApta sAmagrIthI badhAne saMtoSa hato, prema hato. jyAre lokomAM viSamatA vadhI ne lokomAM lobha-mohano saMcAra thayo, to bhagavAna AdinAthe varNavyavasthA sUtrapAta karI. e samayanA mAnavane suMdara, sukhamaya ane zAMta jIvana vitAvavA mATe sahaastitvano pATha bhaNAvavAnI sAthe jaina dharmano maulika ItihAsa 9696969696969696969696969696969. 49 | Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sucAru rUpe samAjavyavasthAnI AdhArazilA rAkhI. je loko zArIrika dRSTie vadhu sudRDha hatA, zakti-saMpanna hatA, emane lokonI rakSAnA kAryamAM niyukta karI oLakhANa mATe e vargane kSatriya varNanI saMjJA ApI. je loko kRSi, pazu-pAlana ane vastuonA kraya-vikrayanuM vitaraNa karavAmAM athavA vitta-vANijyamAM nipuNa siddha thayA e lokonA vargane vaizya varNanI saMjJA ApavAmAM AvI. je kAryone karavAmAM loko prAyaH anicchA vyakta karatA hatA, e kAryone karavAmAM paNa je lokoe tatpara thaI janasamudAyanI sevAmAM abhiruci dekhADI, emane zUdra varNanI saMjJA ApavAmAM AvI. A pramANe RSabhadevanA samayamAM mAtra traNa varNonI utpatti thaI - kSatriya, vaizya ane zUdra. ApaNA dezanA Adi bhUpati RSabhadevanuM rAjya nitAMta lokakalyANanI bhAvanAothI otaprota hatuM. mahArAja RSabhadevamAM padalipsA (lAlasA) lezamAtra paNa na hatI. emane to prajAe svataH rAjA banAvyA hatA ane emaNe paNa ekamAtra janahitAya, lokakalyANanI bhAvanAthI anuzAsana-priya, svAvalaMbI, susabhya samAjanI saMracanAno bhAra saMbhALyo hato. mAtra prakRti upara nirbhara rahenArAo prakRti-putronAM mAthA uparathI jyAre kalpavRkSanI sukhada chAyA UThI gaI, to RSabhadeve potAno varada hAtha emanA mAthA para rAkhyo ane emane sukhI ane svAvalaMbI jIvana mATe 100 zilpa tathA asi, masi ane kRSi karmonI aMtargata AvanArA badhA kArya-kalAponuM jJAna e lokone svayaM tathA potAnAM putra-putrIonA mAdhyame karAvyuM. potAnA uttarottara vadhatA anubhavanA AdhAre mAnava tIvragatithI niraMtara AgaLanI tarapha vadhato ja rahyo. e badhAnuM sukhada pariNAma e AvyuM ke ApaNA dezanuM bhUmaMDaLa lIlAchama khetaro, moTA-moTA bagIcAo, yAtAyAtanA mATe nirmita prazasta patho, gaganacuMbI imArato, bhavano AdithI maMDita thaI UThyuM. dhImedhIme abhAva-abhiyoganuM A dharAthI nAma sudhdhAM bhUMsAI gayuM. varSIdAna ane dIkSA A pramANe RSabhadeve prathama narendra ane lokanAyakanA rUpamAM 63 lAkha pUrva sudhI rAjyanuM saMcAlana karI, prema ane nyAyapUrvaka prajAnuM paripAlana karyuM. tyAra bAda sthAyI zAMti prApta karavA ane pavitra.jIvana jIvavA mATe jaina dharmano maulika itihAsa 50 8 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogamArga apanAvavAno nizcaya karyo. emane vizvAsa hato ke - "adhyAtmasAdhanA vagara manuSyane sthAyI zAMti nathI maLI zakatI." Ama vicArI emaNe potAnA jyeSTha putra bharatane rAjyanA uttarAdhikArI banAvyo ane zeSa 99 putrone pRthaka pRthaka rAjyonA adhikAra soMpIne gRhasthajIvanathI chuTakAro laI Atma-sAdhanAnA mArge AgaLa vadhavAno saMkalpa lIdho. prabhunA A nirNayano AbhAsa meLavI lokAMtika devoe potAnAM kartavyanuM pAlana karatA prabhune prArthanA karI ke - "te saMpUrNa jagatanA kalyANArthe dharmatIrtha pragaTa kare.' lokAMtika devonI prArthanA sAMbhaLI bhagavAne varSIdAna prAraMbha karyuM ane pratidina prabhAtanI puNya veLAe 1 karoDa 8 lAkha svarNamudrAonuM dAna karavA lAgyA. prabhue A dAna niraMtara 1 varSa sudhI karyuM. A prakAre 1 varSamAM kula 3 araba 88 karoDa 80 lAkha svarNamudrAonuM dAna karyuM. A dAna dvArA emaNe lokonA manamAM evI bhAvanA bharI dIdhI ke - dravyanuM mahattva enA bhogamAM nahi paraMtu enA tyAgamAM che." aMte 83 lAkha pUrva gRhasthajIvanamAM vitAvI caitra kRSNa navamInA divase uttarASADhA nakSatramAM RSabhadeve dIkSArthe abhiniSkramaNa karyuM. emaNe rAjya-vaibhava ane parivArane choDIne samasta bhogasAmagrIne ne tilAMjali ApI ane deva-mAnavonA vizALa samUhanI sAthe vinItA nagarImAMthI nIkaLIne SaSTamabhakta (chaThTha)nA nirjaLa tapanI sAthe azoka vRkSanI nIce muni-dIkSA svIkArI ane siddhonI sAkSImAM pratijJA karI - sivaeN akaraNijja pAva-karmo paccakakhAmi" arthAtu - "hiMsA Adi pApakarma akaraNIya che, ataH huM emano sarvathA tyAga karuM chuM." e pachI mAthAnA vALano caturmuSTikalocana (cAre taraphathI muThThIthI vALa kheMcavA) karI prabhue batAvyuM ke - "mAthAnA vALanI jema ja ApaNe pApone paNa jaDamULathI ukhADI pheMkavAnAM che." IndranI prArthanAthI emaNe ekamuSTi (muThThI) jeTalA vALa rahevA dIdhA. prabhunA A apUrva tyAga ane tapane joIne devo, dAnavo ane mAnavono vizALa samUha citravat rahI gayo. emanA tyAgathI prabhAvita thaI kSatriya vaMzanA 8000 anya rAjakumAroe paNa emanI sAthe pravajyA grahaNa karI. emane pravajyA zrI RSabhadeve nahi ApI, paraMtu emaNe svayaM ja prabhunuM anusaraNa karI keza-locana Adi kriyAo karI ane sAdhu banI prabhunI sAthe vicaraNano prAraMbha karyo. A prakAre saMyamita jIvananI nirmaLa sAdhanAno saMkalpa laI RSabhadeva prathama muni/zramaNanA rUpamAM vizvavaMdya thayA. jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969pa1 ] Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vidhAdharonI utpatti ) bha. RSabhadeva jyAre sAvadha-tyAgarUpa abhigraha laI nirmohabhAvathI vicAravA lAgyA, to nami ane vinami nAmaka be rAjakumAra, je kaccha ane mahAkacchanA putra hatA, bhagavAnanI sevAmAM upasthita thayA ane bolyA : "bhagavan! tame badhAne yogya sAmagrI ApI che, amane paNa Apo." A prArthanA pachI teo prabhunI pAchaLa lAgI rahyA. eka vAra devarAja Indra prabhunI pAse AvyA to emaNe A baMne kumArone bhagavAna pAse e ja prArthanA karatA joyA. emaNe rAjakumArone kahyuM ke - "bhagavAna vItarAga che, emanI pAse yAcanA karavI ThIka nathI. tamArI sevA niSphaLa na thAya e mATe huM tamane paThana(vAMcavA)mAtrathI siddha thatI 48000 vidyAo ApuM chuM, jemAM gaurI, gAMdhArI, rohiNI ane prajJapti cAra mahAvidyAo che; emanA sahAre tame loko vidyAdhara banI pota-potAnAM nagara sthApita karI sukhathI raho. nami ane vinamie devendranI AjJAnuM pAlana karI vaitADhya parvatanI dakSiNa ane uttara zreNImAM kramazaH 50 ane 60 nagara vasAvIne vibhinna dezomAMthI sulabhya lokone bolAvIne potAne tyAM vasAvyAM. A pramANe nami ane vinamie 8-8 nikAyonuM vibhAjana karyuM ane vidyAbaLanA prabhAvathI devonI samAna sukha bhogavatA vicaravA lAgyA, ane A pramANe vidyAdharanI paraMparAno prAdurbhAva thayo." (prathama pAraNA ) digaMbara paraMparAnA "tiloyapatti' nAmaka graMthamAM dIkSA grahaNa karatI vakhate bhagavAnanA 6 upavAsanA tapano ullekha maLe che. AcArya jinasena anusAra 6 mahinAnuM anazana ane zvetAMbara paraMparAmAM chatapa (belA) karavAno ullekha che. zramaNa banyA pachI RSabhadeva dIrghakALa sudhI akhaMDa maunavratI thaI anAsakta bhAvathI, ghora abhigrahano saMkalpa laI grAmAnugrAma bhikSA mATe bhramaNa karatA rahyA, paNa emane bhikSA prApta na thatI, kAraNa ke janasAdhAraNane bhikSA athavA enI vidhinuM jJAna na hatuM. sAthenA 4000 zramaNa e pratIkSAmAM hatA ke bhagavAna emanI mATe kaMIka vyavasthA karaze. paNa ghaNA samaya sudhI bhagavAna kaMI bolyA nahi to teo bhUkha-tarasathI saMtrasta thaI valkaladhArI tApasa thaI gayA. te punaH ghare to nahi gayA, paNa kaSTa-sahiSNutA ane vivekanA abhAvathI sammasAdhanAthI para 9696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicalita thaI parivrAjaka thaI gayA ane vanamAM rahI phaLa-phaLAdithI potAnuM jIvanayApana karavA lAgyA. bha. AdinAtha to vItarAga hatA, A paristhitimAM samacita thaI aglAna bhAvathI vicaraNa karatA rahyA. bhAvuka bhaktajana emane joI prasanna thatA, moMghIdATa vastu, vastrAbhUSaNa, ratha, vAhana, phaLa-phUla Adi prastuta karI grahaNa karavAnI prArthanA karatA; paNa vidhipUrvaka bhikSA ApavAnuM dhyAna koIne na hatuM, pariNAmasvarUpa bha. RSabhadevae badhI agrahaNIya bheTone choDIne UMdhA page khAlI hAthe pAchA pharatA. A pramANe bhikSA mATe vicaraNa karatA emane lagabhaga 1 varSa karatAM paNa vadhu samaya thaI gayo, chatAM paNa emanA manamAM koI glAni utpanna na thaI. bhramaNa karatA-karatA eka divasa prabhu kuru janapadanA hastinApuramAM padhAryA, tyAM bAhubalInA pautra ane rAjA somaprabhanA putra zreyAMsa yuvarAja hatA. emaNe rAtre svapnamAM joyuM - "sumeru parvata kAMtihIna (camakahIna) thaI gayo che. ene meM amRtathI siMcita karI punaH camakAvyo che. subuddhi zreSThIne svapna AvyuM ke sUryanI hajAro kiraNo potAnA sthAnathI calAyamAna thaI rahI hatI. ke zreyAMse" emane punaH sUryamAM prasthApita karI dIdhAM, jenAthI sUrya vadhu prakAzamAna thaI gayo. mahArAja somaprabhane svapna AvyuM ke - "zatruo sAthe yuddha karatI vakhate zreyAMse koI sAmaMtane sahAyatA pradAna karI ane sAmaMte e sahAyatAnA baLe zatrusenAne pAchaLa dhakelI dIdhI. bIjA divase traNee maLIne pota-potAnA svapno upara vicAra karyo to e niSkarSa upara pahoMcyA ke - "zreyAMsane kaMIka vizeSa lAbha thavAno che." e divase puNyodayathI bha. RSabhadevanuM hastinApuramAM padArpaNa thayuM. prabhunAM darzana meLavI loko atyaMta prasanna ane pulakita thayAM. zreyAMsakumAre rAjamArga para bhramaNa karI rahelA bhagavAna RSabhadevane joyA to emanAM darzana karatA ja zreyAMsanA manamAM jijJAsA thaI ane ciMtana karatAM-karatAM emane jJAnAvaraNanA kSayopazamathI jAti smaraNa jJAna thaI gayuM. pUrvabhavanI smRtithI emaNe jANyuM ke - "A AraMbha-parigrahathI saMpUrNa tyAgI prathama tIrthakara che ane emane nirdoSa AhAra Apavo joIe." saMyogathI e samaye sevakagaNa rAjabhavanamAM Izurasa(zeraDIno rasa)nuM pAtra laIne pahoMcyA. parama prasanna thaI zreyAMsakumAra sAta-ATha DagalAM bhagavAnanI sAme cAlIne gayA, pradakSiNA karI ane vaMdanapUrvaka svaya ikSarasanuM eka pAtra laI trikaraNa zuddhithI pratilAbha ApavAnI bhAvanAthI jaina dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 pa3] Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanI sAme upasthita thaI bolyA: "prabho! zuM khapa che?" bhagavAne aMjalipuTa (khobo) AgaLa dharyo ane zreyAMse prabhunI aMjalimAM ikSurasa reDI dIdho. bhagavAna achidrapANi hatA. AthI rasanuM eka TIpuM paNa nIce na paDyuM. zreyAMsane ghaNI prasannatA thaI. devoe paMca-divyanI varSA karI ane "aho dAna, aho dAna'nI dhvanithI AkAza guMjI UThyuM. bhagavAna AdinAthe badhAthI pahelAM jagatane tapano pATha bhaNAvyo, to zreyAMsakumAre sarvaprathama bhikSAdAnanI vidhi mAnavasamAjane batAvI. e yuganA te prathama bhikSAdAtA thayA. prabhunAM pAraNAno te akSayakaraNI vaizAkha zukla tRtIyano divasa hovAne lIdhe lokomAM akSaya-tRtIyA. athavA akhAtrIjanA nAmathI prasiddha thayo. A divasa Aje paNa "sarvajanavidyuta parva mAnavAmAM Ave che. bharata cakravartIe zreyAMsakumAranA ghare jaI temanuM abhinaMdana ane sanmAna karatA kahyuM ke - "vatsa ! tuM A avasarpiNI kALano prathama dAnatIrtha saMsthApaka che, ataH tane praNAma che." ahIM e prazna upasthita thAya che ke - "bhagavAna RSabhadeve caitra kRSNa aSTamInA divase SaSThabhakta athavA belenI tapasyAthI pravajyA grahaNa karI ane jo bIjA varSe vaizAkha zukla tRtIyAe prathama pAraNAM karyA, to e emanI eka varSanI tapasyA na thaIne tera mahinA ane dasa divasanI tapasyA thaI. AvI sthitimAM "saMvacchareNa bhiphabA laddhA usahaNa loganAhaNa" "samavAyAMga sUtra'nA A ullekhanI sAthe saMgatatA nathI besatI, je anusAra AdinAthanA prathama tapane "saMvatsara tape" kahevAmAM AvyuM che. vastutaH A eka ghaNo prAcIna ane bahucarcita prazna che ane enA samucita samAdhAnanA rUpamAM evuM kahI zakAya che ke - "sUtromAM aneka sthaLoe sUtranA mULa lakSaNavALI saMkSepAtmaka zailI apanAvI kALagaNanA karatI vakhate moTAkALanI sAthe jyAM nAnokALa paNa saMmilita che, tyAM prAyaH nAnAkALane choDI mAtra moTAkALano ullekha karavAmAM Ave che." vAstavamAM dIkSAnA samaye bhagavAna RSabhadeva dvArA grahaNa karavAmAM Avela bele(chaThTha)nuM tapa bhikSA na maLavAnA kAraNe 12 mahinA karatAM paNa vadhu samaya sudhI cAlatuM rahyuM ane jyAre zreyAMsakumAra pAsethI prabhune bhikSA maLI to zAstramAM e ja sUtra-lakSaNAnusAriNI saMkSepa zailImAM e ghaTanAno ullekha "saMvacchareNa bhikabA laddhA usaheNa loganAheNa A 54 da69696969696969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpamAM karyo. A eka vyavahAra-vacana che. vyavahAra-vacanamAM 1 varSathI uparano samaya alpa hovAnA lIdhe gaNanAmAM eno ullekha na karI moTAbhAge saMvatsara kahI devAmAM Avyo che. dIkSAkALathI bhikSAkALa sudhI 13 mAsa ane 10 divasa prabhu RSabhadeva nirjaLa ane nirAhAra rahyA. e samayane zAstramAM vyavahAranI bhASAmAM 'saMvacchara' kahevAmAM Avyo, saMbhava che ke vyavahAra bhASAnuM A ja rUpa kALAntaramAM rUpAMtarita thaI te varSItapanA nAmathI abhihita karavAmAM Avyo hoya. bhagavAna RSabhadevanA prathama tapa saMbaMdhamAM A tathya haMmezAM dhyAnamAM rAkhavA yogya che ke - prabhue dIkSA grahaNa karatI vakhate je tapa aMgIkAra karyuM hatuM, te zvetAMbara paraMparAnI mAnyatAnusAra beleno (chaTTa)ane digaMbara paraMparAnusAra 6 mAsanuM tapa hatuM. tapanA divasomAM bhale je matabheda hoya, paNa pAraNAnI tithi vaizAkha zukla tRtIyA ja sarvamAnya che.' ane dIkSAtithi caitra kRSNa navamIthI prathama pAraNAkALa 13 mAsa ane 10 divasa thAya che. vastutaH jovA jaIe to mAnavatA para bhagavAna RSabhadevanA asIma upakAra che. prakRtinA sukhada khoLAmAM moTA thayelA ane jIvananI pratyeka AvazyakatA mATe mAtra prakRti para nirbhara rahevAvALA yaugalika mAnavasamAjanA mAthA parathI jyAre prakRtie potAno hAtha haTAvI lIdho to Adi-lokanAyaka RSabhadeve ja emane svAvalaMbI ane Atmanirbhara rahevAnI vidyAo ane kalAonuM jJAna karAvyuM. lokone bhautika kSetramAM sukhI, samRddha banAvyA pachI emano janma-jarA-mRtyunAM duHkhothI chuTakAro ApanArA satpaMthanA jJAna-hetu utkRSTa sAdhanA karI. sAdhanA dvArA kaivalyaprApti pachI muktisetu dharmatIrthanI sthApanA karI. jenI zaraNa laI anAdi kALathI janma-maraNanI ghaMTImAM pisAtI AvI rahelI mAnavatA enAthI mukti meLavavAmAM saphaLa thAya che. bha. RSabhadeve eka evI mAnava saMskRtinuM sarjana karyuM, je sahaastitva, vizva-baMdhutva Adi ucca ane uttama mAnavIya vizeSatAothI paripUrNa prANImAtranA mATe ihaloka ane paraloka, baMnemAM kalyANakArI che. pariNAmasvarUpa bhagavAna AdinAtha RSabhadeva mAnavamAtranA ArAdhyadeva banI gayA. bhAratanA badhA prAcIna dharmagraMthomAM emane e ja sArvabhauma jaina dharmano maulika itihAsa 55 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna prApta che, je jainagraMthomAM, Rgvada, atharvavedamAM emanAM guNagAna che. "zrImad bhAgavata, zivapurANa, kUrmapurANa, brahmAMDapurANa, manusmRti, bauddha graMtha "AryamaMjuzrI sUrasAgara' Adi graMthomAM nAbhiputra RSabhadevanuM yazogAna che ane purANomAM emane bhagavAnanA AThamA (8)mAM avatAra mAnavAmAM AvyA che. emanA prathama pAraNAthI saMbaMdhita akSaya-tRtIyAnA parvanuM mahattva vaidika paraMparAmAM paNa eTalI ja zraddhA ane bhaktinuM pratIka ane puNyapradAtA che. (kaivalyaprApti) pravrajyA grahaNa karyA pachI prabhu 1000 varSa sudhI grAmAnugrAma vicaraNa karatA-karatA tapazcaraNa dvArA AtmasvarUpane prakAzita karatA rahyA. aMte prabhu purimatAla nagaranI bahAra zakaTamukha nAmaka udyAnamAM phAgaNa kRSNa ekAdazanA divase, divasanA pUrva bhAgamAM, uttarASADhA nakSatranA yogamAM aSTama-tapa(aTTama)nI sAthe dhyAnAvasthita thayA ane kSapakazreNIthI cAra ghAtI karmone naSTa karI kevaLajJAna, kevaLadarzananI upalabdhi karI. emane A jJAna eka vaTavRkSanI nIce thayuM, tethI vaTavRkSane bha. AdinAthanuM caityavRkSa mAnavAmAM Ave che, ane bhAratadezamAM vaTavRkSane Adara ane gauravanI diSTithI jovAmAM Ave che. kevaLajJAnanI prAptinI sAthe bhagavAna RSabhadeva arihaMta thaI gayA ane emanAmAM arihaMtonA 12 guNa pragaTa thayA. (tIrthakaronI vizeSatA ) sAmAnya kevaLInI apekSAe tIrthakaramAM keTalIka khAsa vizeSatAo hoya che, jemane atizaya nAmathI oLakhavAmAM Ave che, ane jemane samavAyAMga sUtrA'mAM "cotIsa buddhAIsA" ane "paNatIsa saccavaNAIsasA paNatA' kahevAmAM AvyA che. zvetAMbara ane digaMbara baMne saMpradAyomAM saMkhyA samAna hovA chatAM paNa emAM aMtara che. zvetAMbara paraMparAmAM 34 atizayone mULabhUta 4 bhAgomAM vibhAjita karavAmAM AvyA che - "apAyApagamAtizaya, jJAnAtizaya, pUjAtizaya tathA vAgatizaya; jyAre digaMbara paraMparAmAM ene traNa (3) bhAgomAM vibhakta karavAmAM AvyA che. janmanA atizaya, kevaLajJAnanA 10 atizaya tathA 14 devakRta atizaya che. pa6 9999999999999999. jaina dharmano maulika itihAsa | Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAMbara graMtha 'samavAyAMga'mAM tIrthaMkaronA AhArane carmacakSu dvArA ardazya-pracchanna mAnyo che, jyAre digaMbara paraMparAmAM skUla AhArano abhAva ane nIhAra nahi thavuM mAnavAmAM AvyuM che. 'samavAyAMga'nA chaThThA atizaya AkAzagata cakrathI 11mA azokavRkSa sudhInA atizaya digaMbara paraMparAmAM nathI. enA sthAne nirmaLa dizA, svaccha AkAza, caraNanI nIce svarNakamaLa, AkAzamAM jaya-jayakAra, jIvo mATe AnaMdadAyaka, AkAzamAM dharmacakranuM cAlavuM ane aSTamaMgaLa - A 7 atizaya mAnavAmAM AvyA che. 'samavAyAMga'nA tejomaya bhAmaMDaLanA sthAne digaMbara paraMparAmAM kevaLI avasthAno caturmukha atizaya mAnyo che. chAyArahita zarIra, AkAzagamana ane nirnimeSa cakSu je digaMbara paraMparAmAM jovA maLe che, samavAyAMga athavA zvetAMbara paraMparAmAM nathI. A rIte saMkoca, vistAra ane sAmAnya dRSTibhedane choDIne baMne paraMparAomAM tIrthaMkarone 34 atizayothI saMpanna mAnavAmAM AvyA che. sAthe ja samavasaraNamAM tIrthaMkara bhagavAnanI medha-sadeza vANI 35 atizayonI sAthe avirata rUpathI pravAhita thAya che, jene 'tIrthaMkaranI vANInA 35 guNa' paNa kahevAmAM Ave che. bharatano viveka je samaye bhagavAna RSabhadevane kevaLajJAnanI upalabdhI thaI, e samaye saMpUrNa lokamAM jJAnano prakAza thaI gayo. samrATa bharatane je samaye prabhunAM kevaLajJAnanI sUcanA maLI, e samaye eka dUte AyudhazALA(zastrazALA)mAM cakraratna utpanna thavAnI sUcanA paNa ApI. AcArya jinasena anusAra emane putraratnaprAptinI trIjI sUcanA paNa e samaye maLI. .. ekIsAthe traNa zubha sUcanAo meLavI mahArAja bharata asamaMjasamAM paDI gayA ke - kayA mAMgalika kAryano mahotsava pahelA manAvavAmAM Ave ?' paNa samyak vivekanA AdhAre emaNe nirNaya lIdho ke - cakraratna ane putraratnanI prApti to artha ane kAmanuM phaLa che. A baMne upalabdhio nazvara ane bhautika che, paNa prabhunuM kevaLajJAna dharmanuM phaLa che ane zAzvata che. ataH pahelAM prabhucaraNonI vaMdanA ane upAsanA karavI joIe, kAraNa ke kevaLajJAna ja badhAM kalyANonuM mULa ane mahAlAbhanuM kAraNa che.' Ama vicArI cakravartI bharata prabhu RSabhadevanA caraNa-vaMdana mATe cAlI nIkaLyA. jaina dharmano maulika itihAsa 77 pa Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( prathama dezanA ane tIrtha sthApanA ) kevaLajJAna dvArA jJAnanI pUrNa jyoti meLavI lIdhA bAda bhagavAne jyAM prathama dezanA (upadeza/bodha) ApI, e sthAnane ane upadeza-zravaNArtha upasthita nara-nArI samudAya, deva-devI ane tiryaMca samudAyane samavasaraNa kahe che. AcAryoe samavasaraNanI vyAkhyA karatA kahyuM che ke - "sAdhu-sAdhvI Adi saMghanuM ekatra thavuM athavA vyAkhyAna-sabhAne samavasaraNa kahe che. tIrthakaranI pravacana-sabhAne paNa samavasaraNa kahevAmAM Ave che.' Ama to kevaLajJAnI ane vItarAgI thaI gayA pachI bha. RSabhadeva dhArata to ekAMta sAdhanAthI paNa mukti meLavI zakatA hatA, chatAM paNa emaNe dezanA ApI. enAM kAraNomAM prathama to e che ke jyAM sudhI dezanA ApI dharmatIrthanI sthApanA nathI karavAmAM AvatI. tyAM sudhI tIrthakara nAmakarmano bhoga nathI thato. bIjuM, jemake, "praznavyAkaraNa sUtra'mAM kahevAmAM AvyuM che - "samasta jagajIvonI rakSA ane dayA mATe bhagavAne pravacana ApyuM. ataH bha. RSabhadevane zAstramAM prathama dharmopadezaka tathA vaidika purANomAM dazavidha dharmanA pravartaka mAnavAmAM AvyA che." je divase bhagavAna RSabhadeve prathama dezanA ApI, te phAgaNa kRSNa ekAdazano divasa hato. e divase bhagavAne zruta ane cAritra dharmanuM nirUpaNa karIne rAtribhojana - viramaNa sahita ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha rUpa pAMca mahAvrata dharmano upadeza Apyo. prabhue samajAvyuM ke - "mAnavajIvananuM lakSya bhoga nahi, yoga che; rAga nahi, virAga che; vRttionuM damana nahi, paNa jJAnapUrvaka zamana che.' bhagavAnanI amRtavANIthI nIkaLelA e tyAga-virAgapUrNa udgArone sAMbhaLI samrATa bharatanA RSabhasena Adi pAMcaso (100) putro ane sAtaso (700) pautroe zramaNa saMghamAM ane brAhmI Adi pAMcaso (100) sannArIoe zramaNI saMghamAM dIkSA grahaNa karI. mahArAja bharata samyadarzI (zrAvaka) thayA. zreyAMsakumAra Adi sahastro narapuMgavo ane subhadrA Adi sannArIoe saphadarzana ane zrAvakavrata grahaNa karyuM. A prakAre sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikA rUpa A cAra prakAranA saMgha sthApita thayA. dharmatIrthanI sthApanA karavAnA kAraNe bhagavAna RSabhadeva prathama tIrthakara kahevAyA. [ 58 [9696969696969696969696969696969ii jena dharmano maulika ItihAsa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabhasene pravajyA grahaNa karI ane traNa pRcchAothI emaNe cauda pUrvanuM jJAna prApta karyuM. bhagavAnanA coryAsI (84) gaNadharomAM prathama gaNadhara RSabhasena thayA. RSabhadevanI sAthe pravajyA grahaNa karanAra je 4 hajAra vyaktio kaSTathI gabharAIne tApasa thaI gayA hatA, emaNe paNa jyAre bhagavAnanA kevaLajJAnotpatti ane dharmatIrtha pravartananI vAta sAMbhaLI to kaccha ane mahAkacchane choDI zeSa badhA bhagavAnanI sevAmAM AvyA ane AhatI pravajyA grahaNa karI sAdhu saMghamAM saMmilita thaI gayA. (mAtA marudevInI mukti) mAtA marudevI potAnA putra RSabhadevanAM darzana mATe cirakALathI vyAkuLa hatI. pravrajyA grahaNa karyA pachI 1000 varSa vyatIta thaI javA chatAM paNa te potAnA priya putrane ekavAra paNa joI na zakI. putranI smRtimAM pratipaLa emanI AMkhomAMthI azrudhArA pravAhita thatI rahetI hatI. bhAratanI vipula rAjyavRddhi joI emane upAlaMbha ApatA prAyaH kahetI hatI ke - "tuM amiTa aizvaryano upabhoga karI rahyo che, paNa mAro lADako RSabha na jANe kyAM kaI sthitimAM haze ?' ataH bharate jayAre bhagavAna RSabhadevanA kevaLajJAnanA samAcAra sAMbhaLyA to tatkALa mAtA marudevInI sevAmAM pahoMcyA ane emane RSabhadevanA purimatAla nagaramAM padhAravAnA ane kaivalya-prAptinA zubha samAcAra saMbhaLAvyA. A sAMbhaLI mAtA marudevI harSAtirekathI pulakita thaI UThI ane bharatanI sAthe ja prabhunAM darzanArthe cAlI nIkaLI. samavasaraNanI najIka pahoMcI mAtA marudevIe RSabhadevanI mahimA-arcA joI to vicAravA lAgI ke - huM to vicAratI hatI ke mAro putra komAM haze, paNa ahIM to e anirvacanIya AnaMdasAgaramAM gothA khAI rahyo che." A pramANe vicAra karatA-karatA emanA ciMtanano pravAha badalAI gayo, te ArtadhyAnathI zukladhyAnamAM ArUDha thaI ane thoDI ja kSaNomAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya ane mohanIyanAM saghana AvaraNone dUra karI kevaLajJAna ane kevaLadarzananI dhAraka banI gaI. Ayuno avasAnakALa najIka hovAnA lIdhe thoDA ja samayamAM zeSa cAra aghAtI karmone paNa samULa naSTa karI gajArUDha sthitimAM ja siddha, buddha ane mukta thaI gaI. | jaina dharmano maulika ItihAsa 969696969696969696969696999 59 | Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka AcAryonI mAnyatA che ke - "te bha. RSabhadevanI dharmadezanA sAMbhaLatAM-sAMbhaLatAM ja Ayu pUrNa thavAthI siddha thaI gaI. A avasarpiNI kALamAM siddha thavAvALA jIvomAM mAtA marudevInuM prathama sthAna che.' (bhagavAna badaSabhadevano dharma-parivAra) bhagavAna RSabhadevano gRhastha-parivAra vizALa hato, e ja prakAre emano dharma-parivAra paNa ghaNo moTo hato. Ama jovA jaIe to prabhu RSabhadevanI vItarAga vANIne sAMbhaLI koI viralo ja evo haze je lAbhAnvita ane emanA pratye zraddhAmaya na thayo hoya. paNa ahIM vrattIonI dRSTithI ja emanA dharma-parivAranuM vivaraNa prastuta karavAmAM AvI rahyuM che. "jabUdvIpaprajJapti' anusAra kauzalika RSabhadevanA dharmasaMghamAM gaNadhara AdinI saMkhyA A pramANe hatI : gaNadhara 84, kevaLI sAdhu 20000, kevaLI sAdhvIo 40000, mana:paryavajJAnI 12650, avadhijJAnI 9000, caturdaza pUrvadhArI 4750, vAdI 12650, vaikriya labdhidhArI 20600, anuttaropapAtika 22900, sAdhu 84000, sAdhvIo 300000, zrAvaka 350000, zrAvikAo papa4000. bhagavAna RSabhadevanA A dharma-parivAramAM 20 hajAra sAdhuo ane 40 hajAra sAdhvIo e pramANe kula meLavIne 60 hajAra aMtevAsI sAdhu-sAdhvIoe ATha karmono samULa nAza karI mokSa prApta karyo. ghaNA aNagAra UrdhvajAnuM ane adhozira karI dhyAnamagna rahI tapazcaryAthI potAnA AtmAne pavitra karIne vicaraNa karatA hatA. ( bha. ka8SabhadevanAM kalyANaka bha. RSabhadevanAM pAMca kalyANaka uttarASADhA nakSatramAM ane chaThuM kalyANaka abhijita nakSatramAM thayuM : (1) sarvArthasiddha vimAnathI cyavana (2) janma (3) prabhujIno rAjyAbhiSeka (4) dIkSA (5) kevaLajJAnaprApti - A badhA uttarASADhA nakSatramAM thayA tathA (6) ATheya karmone naSTa karI mokSagamana abhijita nakSatramAM thayuM. (nivaNa-prApti) prabhuRSabhadeve 1 lAkha pUrvamAM 1000 varSa ochA sudhI tIrthaMkaraparyAyamAM bhAratanAM vibhinna kSetromAM vihAra karyo. emaNe bahalI, aMDaballA-aTaka pradeza, yavana-cUnAna, pannava-parziyA, svarNabhUmi jevAM dUra-dUranAM kSetromAM paNa vicaraNa karyuM ane lokone dharmano upadeza Apyo. A bha. AdinAthanA 0 69696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa : oj Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezonuM ja pariNAma hatuM ke e samaye jaina dharma dezanA dUrastha pradezomAM sArvabhauma dharmanA pratiSThita pada upara adhiSThita hato. RSabhadeva ra0 lAkha pUrvanI avasthA sudhI kumAra avasthAmAM ane 63 lAkha pUrva sudhI mahArAjapada upara, A prakAre kula 83 lAkha pUrva sudhI gRhasthAvasthAmAM rahyA. pachI aNagAra banI 1000 varSa sudhI prastha paryAyamAM rahyA. 1 lAkha pUrvamA 1000 varSa ochAM sudhI te kevaLIparyAyamAM arthAt tIrthakara rUpamAM rahyA. badhuM maLIne emaNe 1 lAkha pUrva sudhI zramaNadharmanuM pAlana karyuM. aMte Ayu-samAptine nikaTa samajI 10000 aMtevAsI sAdhuonA parivAranI sAthe aSTApada parvata upara pAdapopagamana saMthAro karyo. tyAM mAgha kRSNa trayodazInA divase (teraze) abhijita nakSatranA yogamAM divasanA pUrva bhAgamAM prabhu RSabhadeva nirvANane prApta thayA. prabhunI sAthe je 10 hajAra sAdhuoe saMthAro karyo hato, te paNa emanI ja sAthe siddha-buddha-mukta thayA. e samaye trIjA ArakanI samApti thavAmAM 89 pakSa eTale ke 3 varSa, 8 mAsa ane 15 divasa bAkI hatA. kALano sUkSmAtisUkSma-avibhAjya kALa, samaya kahevAya che. anAdi kALathI A niyama che ke - "eka samaye utkRSTa avagAhanAvALA 2 jIva ja ekasAthe siddha thaI zake che, paNa 500 dhanuSanI utkRSTa avagAhanA- . vALA bha. RSabhadeva ane emanA 107 aMtevAsI kula meLavIne 108 jIva eka ja samaye siddha thaI gayA. ene vartamAna avasarpiNI kALanA 10 AzcaryomAMthI eka Azcarya mAnavAmAM AvyuM che. prabhunI sAthe saMthAro karelA zeSa 9893 aMtevAsIoe paNa e ja divase thoDI-thoDI kSaNonA aMtare zuddha-buddha-mukta thaI siddha gati prApta karI. prabhunI sAthe mukta thayelA e 10 hajAra zramaNomAM prabhunA gaNadhara, putra, pautra ane anya paNa saMmilita hatA. . (nirvANa mahotsava) bhagavAna RSabhadevano nirvANa thatAM ja devarAja indra Adi 64 IndronAM Asana calAyamAna thayAM. te badhAM pota-potAnA deva-parivAranI sAthe aSTApada parvata upara pahoMcyA. devarAja IndranI AjJAthI traNa citAo ane traNa zivikAonuM nirmANa karAvavAmAM AvyuM. svayaM Indrae prabhunA pArthiva zarIrane kSIrodakathI snAna karAvIne gozISacaMdanano lepa karavAmAM Avyo. anya devoe gaNadharo tathA sAdhuonAM pArthiva zarIrone e prakAre | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696964 61 ] Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snAna karAvyAM ane caMdana lepa karyo. e pArthiva zarIrone ati suMdara zivikAomAM rAkhyA, indroe prabhunI zivikAne ane devoe gaNadharo tathA sAdhuone uThAvIne citAonI pAse pahoMcADyA. e ja kramathI pArthiva zarIrone emanA aMtima saMskAra mATe nirmita citAo para rAkhavAmAM AvyA. zakranI AjJAthI agnikumAroe citAomAM agninI vikurvaNA(taNakhA)thI ane vAyukumAra devoe agnine prajvalita karyo. A prakAre prabhu RSabhadeva tathA emanA aMtevAsIonA agni saMskAra samApta karI emanI citAone kSIrodakathI zAMta karavAmAM AvI. taduparAMta devarAjanI AjJAthI e citAsthAno upara caitya-stUponuM nirmANa karavAmAM AvyuM. 'Avazyaka niryukti'mAM e deva nirmita caitya stUpono ullekha che. vaidika paraMparAmAM mAgha kRSNa caturdazI(caudaza)nA divase Adidevano zivaliMganA rUpamAM uddbhava thayo hovAnuM mAnavAmAM AvyuM che. bhagavAna AdinAthanuM ziva-pada-prAptinuM enAthI sAmya pratIta thAya che. e saMbhava che ke bhagavAna RSabhadevanI citA para je stUpa nirmita thayo, e ja AgaLa jatA stUpAkAra cihna zivaliMganA rUpamAM lokomAM pracalita thaI gayuM hoya. jainetara sAhityamAM RSabhadeva jaina paraMparAnI jema vaidika paraMparAnA sAhityamAM paNa RSabhadevano vistRta paricaya upalabdha che. bauddha sAhityamAM paNa bhagavAna RSabhadevano ullekha maLe che. purANomAM RSabhanA viSayamAM lakhAyuM che ke - 'brahmAjIe potAnAthI utpanna potAnA ja svarUpa svAyaMbhuvane prathama manu banAvyo. svAyaMbhuvathI priyavrata, priyavratathI AgnIdhra Adi dasa putra utpanna thayA. AgnIdhrathI nAbhi ane nAbhithI RSabha utpanna thayA. nAbhinI priyA marudevInI kukSithI atizaya kAMtimAna putrano janma thayo, jenuM nAma RSabha rAkhavAmAM AvyuM. RSabhadeve dharmapUrvaka rAjyazAsana karyuM tathA vividha yajJonAM anuSThAna karyAM. pachI potAnA putra bharatane rAjya soMpI tapasyA mATe pulahAzrama cAlyA gayA. jyArathI RSabhadeve potAnuM rAjya bharatane soMpI dIdhuM tyArathI e himavarta lokamAM bhAratavarSanA nAmathI prasiddha thayuM. 'zrImad bhAgavata'mAM RSabhadevane viSNunA aMzAvatAra mAnavAmAM AvyA che. e anusAra bhagavAna nAbhino prema saMpAdana karavA mATe mahArANI 7. jaina dharmano maulika itihAsa kara Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marudevInA garbhathI saMnyAsI vAtarazanA-zramaNonA dharmane pragaTa karavAne lIdhe zuddha satvamaya vigrahathI pragaTa thayA. RSabhadevanA zarIra para janmathI ja vaja, aMkuza Adi viSNunAM cihna hatAM. emanA suMdara zarIra, vipula teja, baLa, aizvarya, parAkrama ane zUravIratAnA kAraNe mahArAja nAbhie emane RSabha (zreSTha) nAmathI saMbodhyA. 'zrImad bhAgavata'mAM RSabhadevane sAkSAt Izvara kahyA che. indra dvArA ApavAmAM AvelI jayaMti kanyA sAthe emanuM pANigrahaNa ane emanA garbhathI emanI ja samAna so putronA utpanna thavAno ullekha che. 'brahmAvarta- purANa'mAM lakhyuM che ke - 'emaNe potAnA putrone AtmajJAnanI zikSA ApI ane pachI svayaM emaNe avadhUtavRtti svIkArI lIdhI. 'zrImad bhAgavata' mAM emanA upadezono sAra A pramANe che - 'mArA A avatAra - zarIranuM rahasya sAdhAraNajano mATe buddhigamya nathI. zuddha sattva ja mAruM hRdaya che ane emAM ja dharmanI sthiti che. meM adharmane potAnAthI ghaNo dUra - pAchaLa dhakelI dIdho che, eTalA mATe satpuruSa mane RSabha kahe che. putro ! tame saMpUrNa carAcara bhUtone mAruM ja zarIra samajI zuddhabuddhithI Dagale ne pagale emanI sevA karo. Aja mArI sAcI pUjA che.' 'zrImad bhAgavata'mAM evo paNa ullekha che - 'RSabhadeve pRthvInuM pAlana karavA mATe bharatane rAjagAdI upara besADavA. svayaM dharmanI zikSA ApavA mATe virakta thaI gayA. kevaLa zarIramAtrano parigraha rAkhyo ane badhuM ja ghara upara rahIne ja choDI dIdhuM. teo tapasyAnA kAraNe sukAIne taNakhalA jevA thaI gayA hatA ane emanA zarIranI zirAo-dhamanIo dekhAvA lAgI hatI. 'zivapurANa'mAM zivano tIrthaMkara RSabhadevanA rUpamAM avatAra levAno ullekha che. bauddha sAhityamAM lakhyuM che ke - 'bhAratanA Adi samrATomAM nAbhiputra RSabha ane RSabhaputra bharatanI gaNanA karavAmAM AvI che. teo nrutapAlanamAM dRDha hatA. emaNe himavaMta gira-himAlaya upara siddhi prApta karI. dhammapada'mAM RSabhane sarvazreSTha vIra kahyA che.' RSabhadevane AdinAtha sivAya anya paNa keTalAMye nAmothI jANavAmAM Ave che. jemake, - 'hiraNyagarbha, prajApati, lokeza, caturAnana, nAbhija, sRSTA, svayaMbhU Adi: A badhAM nAmo purANomAM prasiddha deva brahmAnA paryAya che. eTale kyAMka-kyAMka A vAtano ullekha paNa maLe che ke - brahmA ane bhagavAna RSabhadeva alaga nathI, paNa eka ja che.' jaina dharmano maulika ItihAsa 63 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadevanA virATa vyakitatvanuM je zraddhAnI sAthe jaina dharmanA AgamagraMthomAM digdarzana karAvavAmAM AvyuM che, bilakula e ja prakAranI agAdha pragADha zraddhAnI sAthe bhAratanA prAyaH badhA prAcIna dharmonA pavitra graMthomAM emanA lokavyApI varcasvanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. emaNe mAnavasamAjane A lokanI sAthe-sAthe paralokane paNa sukhada ane suMdara banAvavAno je mArga dekhADyo, te na to mAtra mAnava, apitu prANImAtranA mATe varadAna siddha thayuM. emanA dvArA Avirbhata lokanIti ane rAjanIti je pramANe koI vargavizeSa mATe nahi, paNa samaSTinA hita mATe hatI, e ja prakAre emanA dvArA sthApita dharmamArga paNa samaSTinA kalyANa mATe hato. A ja kAraNa che ke - "bhAratanA prAcIna dharmagraMthomAM bhagavAna RSabhadevane dhAtA, bhAgyavidhAtA ane bhagavAna vagere saMbodhanothI abhihita karavAmAM AvyA che.' RSabhadevanA samayanA viSayamAM zrI rAmadhArI siMha dinakara'nuM kathana che - "A dRSTie keTalAye jaina vidvAnonuM evuM mAnavuM ayuktiyukata nathI ke RSabhadeva vedolikhita hovA chatAM paNa vedapUrvanA che." (AjakAla, mArca-1962, pRSTha. 8) DaoN. niMbhara lakhe che - "pahelA tIrthakara RSabha thayA, jemaNe mAnavane sabhyatAnA pATha bhaNAvyAM." "ataH jaina dharma bhagavAna RSabhadevanA kALathI cAlato AvI rahyo che." (dhI philosophI oNpha InDiyA, pR. 217) bhagavAna RSabhadeva ane samrATa bharatano ullekha vedanA maMtro, jainetara purANo, upaniSado AdimAM paNa maLe che. bhAratanA prAcIna dharmagraMtho - vedo, vaiSNava bhAgavata, zaiva prabhUti vibhinna AjJAo upara varNita 10 purANo, manu smRti ane bauddha graMtha Arya maMjuzrI AdinA garimApUrNa ullekho upara ciMtana-mananathI. sahaja ja vidita thaI jAya che ke - "yugAdinI saMpUrNa mAnavatAe bhagavAna RSabhadevane ja sArvabhauma lokanAyaka, sArvabhauma dharmanAyaka ane sarvocca sArvabhauma hRdayasamrATanA rUpamAM svIkAryA hatA." bha. RSabhadeva dvArA sthApita karavAmAM AvelI nIti lokanItinA nAmathI ane pragaTa karavAmAM Avela dharmamArga "vizvadharma" athavA "zAzvatadharmanA nAmathI gailokyamAM vikhyAta thayA, jyAM vizvadharmathI tAtparya sarva prakAranAM vizeSaNothI rahita kevaLa dharma ja hato. 64 696969696969696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama cakravatI bharatA pravartamAna avasarpiNI kALamAM jambudvIpamAM sthita bharata kSetranAM cha khaMDonA sArvabhauma cakravartI samrATa bharata thayA. teo A kSetranA prathama rAjA ane prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadevanA so putromAM badhAthI moTA hatA. emanI mAtAnuM nAma sumaMgalA hatuM. (saMvardhana ane zikSA) badhAM zizuonuM ghaNA lADa-koDamAM lAlana-pAlana karavAmAM AvyuM. moTA thatA svayaM RSabhadeve potAnAM saMtAnone zikSA ApavAno prAraMbha karyo. badhA kumAra kuzAgra buddhivALA hatA ane zIgha ja puruSocita 72 kalAomAM pAraMgata thaI gayA. e ja prakAre brAhmI ane suMdarIe paNa lipi ane gaNitanA sivAya striyocita 64 kalAonuM jJAna grahaNa karyuM. je samaye bhAratanI Ayu 14 lAkha pUrvanI thaI, e samaye emanA pitA RSabhadevano rAjyAbhiSeka thayo. 63 lAkha pUrva sudhI nyAyapUrvaka zAsana karyA pachI potAnA putra bharatane vinItA tathA bAhubalI Adi 99 putrone anya bIjAM rAjyonA siMhAsana para besADI teo pravrajita thaI gayA. - je samaye vinItAnA rAjasiMhAsana upara bharatano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo e samaye emanI vaya sitotera (77) lAkha pUrvanI thaI cUkI hatI. te nyAya ane nItipUrvaka prajAnuM pAlana karavA lAgyA. te IndranI samAna priyadarzI, tejasvI, mRdubhASI, parAkramI ane sAhasI hatA. te ghaNA ja udAra, dayALa tathA prajAvatsala hatA. teo zaMkha, cakra, gadA, pA, chatra, cAmara, dhvaja, zazi, sUrya Adi 1008 uttama lakSaNonA dhAraka hatA. mahArAjA bharatanI kIrtipatAkA digadigaMtamAM pharapharavA lAgI. mahArAjA bharatanA vinItAnA rAjasiMhAsana para AsIna thavAnA 1000 varSa pachI emanA prabaLa puNyodayanA prabhAvathI emanI Ayudha zALAmAM eka divase divya cakraratna pragaTa thayuM. A joI AyudhazALAno rakSaka tvarita gatithI mahArAja bharatanI sevAmAM upasthita thayo. eNe mahArAjane AyudhazALAmAM divyacakraratna pragaTa thavAnA samAcAra ApyA. AyudhAgAranA rakSakanA moDhe A sukhada samAcAra sAMbhaLI mahArAjane apAra harSa thayo. emaNe rakSakane inAma ApIne pUrNarUpe saMtuSTa karI ravAnA karyo. | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969699 5 ] Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda vastrAbhUSaNothI alaMkRta thaI rAjyanA ucca adhikArIo, parijano, puravAsIonA samUhathI gherAyelA mahArAjA bharata divya cakraratnanuM darzana-abhyarthana karavA mATe AyudhazALA pahoMcyA. cakraratnane svAgatapUrvaka vadhAvyA pachI bhArata potAnI upasthAnazALAmAM parata pharyA ane rAjasiMhAsana para besIne ATha divasa sudhI divya cakraratnanI upalabdhino mahAmahimA-mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. mahotsavanI aSTAhnikA (8 divasanI) avadhinA samApananI sAthe ja cakraratna Ayudha zALAmAMthI nIkaLyuM. sahastra devothI susevita e cakraratna divya vAdyonA guru - gaMbhIra - mRdughoSanI sAthe AkAzamAM cAlIne vinItA nagarInA madhyabhAgathI AgaLa vadhatuM-vadhatuM gaMgAnadInA dakSiNI taTathI pUrva dizAmAM sthita mAgadhatIrthanI tarapha AgaLa vadhavA lAgyuM. mahArAja bharata potAnI caturaMgiNI senAnI sAthe vizALa abhiSikta hAthI upara savAra thaI divyacakranuM anugamana karavA lAgyA. AkAzamAM cAlatuM cakraratna eka-eka yojananuM aMtara pAra karI thaMbhI jatuM, tyAM ja mahArAja potAnI senAne rokI vizrAma karatA. AkAzamAM sthita divyacakranA cAlatAM ja teo paNa potAnI senAnI sAthe AgaLa vadhatA. mArgamAM AvanArA pradezonA nareza emanI AdhInatA svIkArI emane samocita bheTa ane upahAra ApatA. A prakAre potAnI vijayapatAkA pharakAvatA mahArAja bharata mAgadhatIrtha pahoMcyA.. mAgadhatIrthanI najIka pahoMcIne mahArAja bharate 12 yojana lAMbA ane 9 yojana pahoLA eka vizALa sthaLe potAno paDAva nAkhyo. paDAva suvyavasthita thavAthI mahArAja bharate mAgadha tIrthanA adhiSThApaka devanI ArAdhanA-sAdhanA mATe aSTamabhaktanI tapasyA karI, pratyAkhyAna karyuM. tapasyA pUrNa thatAM mahArAje cakraratna dvArA pradarzita patha upara potAnA rathane AgaLa vadhAryo ane potAnI vizALa senAthI bhUkhaMDone AcchAdita karIne pUrva dizAmAM mAgadhatIrthanA taTathI lavaNa (khArA) samudramAM praveza karyo. potAnA divya dhanuSanI pratyaMcA para potAnA nAmathI suzobhita bANanuM saMdhAna karyuM ane pratyaMcAne kheMcI bANa choDI dIdhuM. bharata dvArA choDavAmAM AveluM A bANa 12 yojanAnA aMtarane lAMdhIne mAgadha tIrthAdhipatinA bhavanamAM paDyuM. bhavananA prAMgaNamAM paDelA A bANane joIne mAgadha tIrthAdhipati deva ghaNo ja rUkha ane krodhita thayo. paNa jevuM eNe bANa para | 6 |2696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMkita nAma vAMcyuM, eno krodha zAMta thaI gayo. enA manamAM vicAra Avyo ke - 'jambudvIpanA bharata kSetramAM bharata nAmaka je cakravartI utpanna thayA che, te SaTkhaMDanI sAdhanA mATe AvyA che. vigata, vartamAna ane bhAvi mAgadha tIrthAdhipano A jItAcAra che ke cakravartInI samakSa upasthita thaI emane samocita bheTa prastuta kare.' A vicAra manamAM AvatAM ja mAgadha tIrthAdhipati cakravartI bharatane bheTa ApavA mATe vastrAbhUSaNa, mugaTa Adi laI bharatanA nAmathI suzobhita bANa ane mAgadhatIrthanuM jaLa sAthe laI bharata cakravartInI pAse pahoMcyAM. jaya-vijaya'no ghoSa karIne mAgadhApatie mahArAja bharatane nivedana karyuM ke - 'huM ApanA rAjyanI pUrva dizAnI aMtima sImAno rakSaka banI Apane praNAma karuM chuM, ane potAnA taraphathI Apane kaMIka bheTa samarpita karuM chuM, svIkAra karo.' mahArAja bharate mAgadha tIrthAdhipatinI bheTano svIkAra karI ane emane yathocita satkArasanmAna ApI vidAya karyA. mAgadhatIrtha kumAradevane vidAya karyA pachI mahArAja potAnI senAnA paDAva upara parata pharyA. aSTamabhakta tapanA pAraNA karI emaNe potAnA samasta parijano ane prajAjanone mAgadhatIrtha kumAradevano ATha divasa sudhI mahimA mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. ATha divasano mahotsava saMpanna thatAM ja sudarzana nAmanuM e cakraratna AyudhazALAthI bahAra nIkaLIne dakSiNa-pazcimanI vaccenA naiRtya koNamAM varadAmatIrthanI tarapha vadhyuM. mahArAja bharata potAnA hAthI upara savAra thaI senAnI sAthe cakranuM anugamana karavA lAgyA. cakraratna dvArA pradarzita mArga upara sarvatra vijaya prApta karatA, vijito pAsethI Adara-sanmAna ane bheTa svIkAra karatA varadAmatIrthanI pAse pahoMcyA. tyAM emaNe potAnI senAne paDAva nAkhavAno Adeza Apyo ane svayaM varadAma tIrthAdhipati devanI ArAdhanA-sAdhanA mATe aSTamabhakta tapa karyuM. aSTamabhakta tapanA pUrNa thatAM ja cakraratna dvArA batAvelA mArga upara varadAmatIrthanI tarapha prasthAna karyuM. tIrthanI najIka pahoMcI lavaNa samudramAM potAno ratha rokI mahArAja bharate potAnuM nAmAMkita sara (bANa) saMdhAna karI pratyaMcA kheMcI. varadAma tIrthAdhipatie paNa emanI adhInatAno svIkAra karatA nivedana karyuM ke - "huM Apane adhIna ApanA rAjyanI dakSiNI sImAno aMtapAla chuM." mahArAja bharate emanI bheTa svIkArI ane samucita satkAra-sanmAnanI jaina dharmano maulika itihAsa 77 377 6 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe emane vidAya ApI senA sahita paDAva upara AvIne mahArAje dvitIya aSTamabhakta tapanuM pAraNuM karyuM ane ATha divasa sudhI varadAma tIrthAdhipati devano mahAmahotsava UjavavAno badhAne Adeza Apyo. A pramANe uparokta rItithI tRtIya aSTamabhakta tapanuM anuSThAnapUrvaka mahArAja bharata vAyavya dizAnA samasta bhUmaMDaLane potAnA AdhIna karIne prabhAsatIrthanI pAse pahoMcyA. prabhAsa tIrthAdhipati deve paNa cakravartI bharatane bheTa prastuta karI. caturtha aSTamabhakta tapanA prabhAvathI siMdhu nadInA taTa para avasthita siMdhudevIne paNa jyAre avadhijJAnanA lIdhe jJAta thayuM ke - "bharata kSetranA prathama cakravartI samrATa bharata pakhaMDanA sAdhanArthe emanI pAse AvyA che, to teNI ratnajaDita 1008 kuMbha, kaLaza ane jAta-jAtanAM durlabha maNiratnonI sAthe mahArAjanI sAme upasthita thaI." tyAra bAda mahArAja bharata IzAna koNamAM vaitAdya parvatanI tarapha vadhyA. vaitADhya parvatanA devanI ArAdhanA mATe karavAmAM Avela pAMcamA aSTamabhakta tapane samApta thatAM ja vaitADhaya devanuM Asana DolI UThyuM. emane bharatanA Agamana ane uddezyanuM jJAna thayuM ane te bhAvi strIratna mATe tilaka vagere 14 prakAranA AbharaNa tathA bharatanA tathA bhAratanA abhiSeka yogya alaMkAra ane anya sAmagrIonI sAthe emanI sanmukha upasthita thayA. bharate emanuM svAgata karyuM. emanI bheTa svIkArI ane vidAya ApI. thoDA samaya pachI bharata timistra guphAnI najIka pahoMcyA. chaThThA aSTamabhakta tapanA samApta thatA thatA timitra guphAnA kRtamAla devanuM Asana DolI UThyuM. emane jyAre jANa thaI ke - "mahArAja bharata potAnI SakhaMDa sAdhanAmAM tatpara che, to teo paNa aneka prakAranA vastrAlaMkAra ane AbhUSaNa laI mahArAja bharatanI sevAmAM upasthita thayA. mahArAje kRtamAla devanI bheTa svIkArI ane satkAra-sanmAnanI sAthe emane vidAya karyA." chaThThA mahotsavanA samApta thatA mahArAja bharate potAnA senApati suSeNane caturaMgiNI senAnI sAthe jaI siMdhu nadInA pazcima taTathI lavaNa samudra ane vaitADhaca parvata sudhInA bhUkhaMDane jItIne tyAMthI ratna vagere vastuo bheTa svarUpamAM lAvavAno Adeza Apyo. senApati suSeNa mahAparAkramI, ojasvI, badhA prakAranI bhASAonA vizeSajJa, bharata kSetranA durgama ane gupta badhAM sthaLonA jANakAra, zastra [ 68 0996969696969696969696969696963 jaina dharmano molika itihAsa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zAstra baMne vidyAomAM niSNAta, arthazAstra, nItizAstramAM pAraMgata ane potAnA ajeya zaurya mATe vikhyAta hato. eNe sainya zibiramAM AvI susajjita senAnI sAthe siMdhu nadInI tarapha prasthAna karyuM. siMdhunadI samIpa jaI senApatie bharata cakravartInuM carmaratna UMcakyuM. carmaratna vizALa hoDInA rUpamAM parivartita thaI gayuM. senApati potAnI samagra senAnI sAthe sadala-baLa e hoDI para savAra thaI gayA ane thoDA samaya pachI siMdhu nadInA pazcimI pradezamAM UtarI potAnA vijaya abhiyAnano prAraMbha karI dIdho. emaNe siMhala, jaMgaloka, yavanadvIpa, arabadeza, roma tathA uttara dizAmAM vaitADhya parvata sudhInA badhA dezo tathA siMdhu-nadIthI samudra sudhInA kaccha pradeza upara vijaya prApta karyo. vijayI dezonA adhipatioe cakravartI bharata mATe bheTa svarUpa vibhinna bahumUlya vastuono vipula bhaMDAra senApatine Apyo ane mahArAja bharata cakravartIne potAnA svAmI ane zaraNadAtA svIkAryA. senApatie A badhAne yathocita Adara-sanmAna karyA ane zAsana saMbaMdhita vAtacIta ane Adeza ApyA pachI vidAya karyA. badhA vijayI pradeza upara mahArAja bharatanI AjJAnuM prasAraNa karI senApati pUrNa senAnI sAthe siMdhu nadIne pAra karI mahArAjanI sevAmAM AvyA. senA ane senApatine thoDA samaya sudhI vizrAma ApyA pachI eka divasa mahArAja bharate senApati suSeNane timistra guphAnA dakSiNa dvAranA kabATane (daravAjo) kholavAno Adeza Apyo. senApatie mahArAjanI AjJAnusAra pauSadhazALAmAM aSTamabhaktanA tapa dvArA kRtamAla devanI ArAdhanA karI ane tapanI samApti para ArAdhanA-pUjAnI samasta sAmagrInI sAthe timitra guphAnA dakSiNI dvAra para pahoMcyA. senApatinI sAthe aneka mAMDalika, vaNiko tathA dAsa-dAsIono samUha paNa hato. kAranI vidhivatu pUjA-arcanA karyA pachI senApatie kapATone (daravAjAne) karabaddha praNAma karyA ane bharata cakravartInA sarvazaktimAna ane sakSama daMDarathI kabATa (daravAjA) upara pUrA vegathI traNa vAra prahAra karavAthI timistra guphAnA kapATa ghora rava (avAja) karatA pAchaLanI tarapha sarakyA ane pUrI rIte daravAjA khUlavAnA samAcAra mahArAjane saMbhaLAvyA, jene sAMbhaLI mahArAja ghaNA prasanna thayA. emaNe senApatine sanmAnita karyA. jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696999 9 ] Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja samaye divya cakraratna paNa AyudhazALAmAMthI nIkaLIne timistra prabhAnA dakSiNI dvAranI tarapha agresara thayuM. mahArAja bharate paNa guphAnA dakSiNa dvAra para pahoMcIne guphAmAM praveza karyo. A aMdhakArapUrNa timistra prabhA nAmaka guphAmAM praveza karatI vakhate mahArAja bharate kAkiNIratna hAthamAM laI lIdhuM. enA prabhAvathI e aMdhakAra pUrNa timistra guphAmAM bAra yojana sudhI prakAza ja prakAza thaI gayo. e timistra prabhA guphAnI vacamAM unmagnajalA ane nimagnajalA nAmanI be ghaNI bhayAnaka mahAnadIo vahe che. A baMne mahAnadIoe guphAnI pUrva dizAnI bhIMtathI nIkaLI pazcima dizAnI siMdhu mahAnadImAM maLI gaI che. unmagnajalA nadI enAmAM paDanArI koI paNa vastune traNa vAra pheravIne kinArA upara pheMkI de che. jyAre nimagnajalA nadI potAnI aMdara paDelI vastune traNa vAra pheravI potAnA gahane taLiye DubADI de che. mahArAja bharate potAnA vArdika ratnane e baMne nadIo upara suda pula banAvavAno Adeza Apyo, jenA thakI teo potAnI AkhI senAnI sAthe nadIone pAra karI timistra guphAnA uttarI dvAranI tarapha agresara thayA. bharatanA tyAM pahoMcatA ja guphAnA uttarI dvArA kaDa-kaDa avAjanI sAthe svataH (jAte ja) khUlI gayAM. mahArAje senAnI sAthe AgaLanI tarapha prasthAna karyuM. e samaye bharata kSetranA e uttarArdha bhAgamAM ApAta nAmaka cilAta arthAt mleccha jAtinA samRddha ane tejasvI loko rahetA hatA. emanA bhaMDAra svarNaratna, pracura annathI paripUrNa hatA. emanI pAse baLA ane vAhanonuM bAhubaLa hatuM. te svayaM baliSTha, hRSTapuSTa, zUravIra ane yoddhA tathA saMgrAmamAM amogha lakSyavALA hatA. jyAre e lokoe mahArAjanI senAnA azcima bhAgane potAnA bhUkhaMDanI tarapha vadhatA joyo, to teo paraspara vicAra-vinimaya karI bhinna-bhinna prakAranAM zastrAstrothI samRddha (sajja) thaI mahArAja bharatanI senAnI agrima TukaDI para tUTI paDyA. ApAta cilAtonA A prahArathI bharatanI senAno A agrima bhAga Ahata ane trasta thaI gayo ane parAjita thaI palAyana thavA lAgyo. potAnA sainikonI A hAlata joI mahArAjanA senApati potAnA kamalasena nAmaka azva upara savAra thaI mahArAja bharatanuM khaDjharatna laI ApAtA cilAto para garuDa vegathI jhApaTyA. kirAtonI senAno koI paNa subhaTa yoddhA senApati suSeNanI sAme TakI na zakyo. senApatinA prahArothI teo eTalA hataprabha, udvigna ane kiMkartavyavimUDha thayA ke raNabhUmine choDI [ 00 79696969696969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka yojana (jojana) dUra pAchaLanI tarapha bhAgI gayA ane koI rasto na maLavAthI vicAra-vimarza karI siMdhunadInA taTa uparanI retIne pAtharaNuM banAvI aSTamabhakta tapanI sAthe pUrNarUpe nagna thaI uparanI tarapha moDhuM rAkhI sUI gayA ane potAnA kuLadevatA meghamukha nAmaka nAgakumAranI ArAdhanA karavA lAgyA. e kirAtonA sAmUhika aSTamatapanA prabhAvathI nAgakumAronuM Asana halI UThyuM. nAgakumAroe kirAtonI najIka pahoMcI AkAzamAM ja rahIne emane pUchyuM ke - "tamArA kuLadevatA nAgakumAra tamArA mATe zuM karI zake che ?" kuLadevatAonI vANI sAMbhaLI kirAta ghaNA saMtuSTa thayA ane bolyA : "koI duSTa amArA deza upara AkramaNa karI amArI svataMtratA jhUMTavavA AvyA che, tame emane enA mATe daMDita karo. emanI zaktine chinna-bhinna karI emane bhagADI do, jethI te pAchA kyAreya paNa amArA deza upara AkramaNa karavAnuM sAhasa na karI zake." kirAtonI vAta sAMbhaLI nAga-kumAroe kahyuM ke - "tamArA upara AkramaNa karavAvALA rAjA bharata cakravartI samrATa che, jemanuM koI paNa deva, dAnava athavA gaMdharva koI paNa prakAre nukasAna nathI karI zakatuM, na to emane harAvI zake che, chatAM paNa tamArA lokonA snehanA kAraNe ame bharata rAjAne upasarga karavA, bAdhA pahoMcADavAno prayAsa karIe chIe.'' kirAtone A pramANe AzvAsana ApI meghamukha nAgakumAroe meghanuM rUpa dhAraNa karI bharata rAjAnI zivira upara ghanaghora ghaTAthI ghora garjanAnI sAthe mUsaLadhAra vRSTi karI. AvI asAdhAraNa varSAne joI mahArAja bharate potAnuM carmaratna hAthamAM laI lIdhuM je tarata ja bAra yojana sudhI vistRta thaI phelAI gayuM. mahArAja potAnI senAnI sAthe enA para savAra thaI gayA ane divya chatraratnathI badhAne aMdara samAvI lIdhA. A prakAre AkhI senA pUrNarUpe surakSita thaI gaI. mahArAje potAnA maNiratnane chatranI madhyamAM rAkhI dIdhuM, jenAthI atyaMta ujjvaLa prakAza thaI gayo. senA mATe badhI Avazyaka sAmagrI carmaratnathI prApta karI zakAtI hatI. A pramANe AkhI senA carmaratna upara chatraratnathI surakSita hatI ane A tarapha anavarata (ekadhArI) mUsaLadhAra vRSTi thatI rahI. sAta divaso sudhI A ja sthiti rahI, to mahArAja bharata vicAra karavA lAgyA ke - 'Akhare evuM koNa che ke je mArA vijayathI aprasanna che, ane A pramANe amArA mArgamAM vighna utpanna karI rahyo che !' jaina dharmano maulika itihAsa 1 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjane A prakAre ciMtita joI emanA sAMnidhyamAM rahevAvALA soLa hajAra devagaNa dareka prakAranI yuddhanI sAmagrIthI susajjita thaI nAgakumAronI pAse pahoMcyA ane lalakAratA bolyA ke - "tame loko zA mATe akAraNa ja mahArAja bharatane kaSTa ApI emanA mArgamAM bAdhA pahoMcADI rahyA cho? sAruM e thaze ke tame loko A avivekapUrNa kArya choDI potAnA sthAne pAchA vaLo, anyathA ame loko kaMIka karavA mATe bAdhya thaI jaIzuM." A sAMbhaLI nAgakumAro ghaNA bhayabhIta thayA. emaNe tarata ja varSA rokI dIdhI ane badhAM vAdaLone dUra karI kirAtone kahyuM ke - "cakravartI bharata mahAna Rddhi-siddhisaMpanna zaktizALI samrATa che, emanuM koI kaMI paNa bagADI zakatuM nathI. emane asuvidhA pahoMcADavAno amAro badho prayAsa ane parizrama vyartha ja rahyo che. sAruM thaze ke tame loko paNa emanuM Adhipatya svIkArI lo ane aneka prakAranAM bahumUlya ratno - AbharaNo bheTa dharI emanI zaraNa grahaNa karo ane emanI pAse kSamAyAcanA karo." nAgakumAronA cAlyA gayA pachI kirAtoe snAna-dhyAna karyuM ane bhInAM vastromAM potAnA khullA vALanI sAthe vipula maNiratna Adi bheTa svarUpa laIne mahArAja bharatanI zaraNamAM pahoMcyA ane nivedana karatA bolyA: "mahArAja, Apa cirAyu thAo, uttarArdha ane dakSiNAdhI samasta bhArata upara ApanuM ekachatra zAsana rahe. ame ApanA svAmitvamAM rahIne ApanI AjJAnuM pAlana karIzuM." A pramANe emaNe bharatanI adhInatA svIkArI lIdhI. mahArAja bharate potAnA senApatiratnane bolAvIne pUrvamAM siMdhu, dakSiNamAM vaitADhaya parvata, pazcimamAM lavaNa samudra tathA uttaramAM himavaMta parvata sudhI sthita samasta pradezane jItavAno Adeza Apyo. mahArAjanI AjJA anusAra caturaMgiNI senAnI sAthe senApatie potAno vijaya abhiyAna prAraMbha karyo. thoDAka ja samayamAM emaNe badhAM kSetrone jItIne cakravartI bharatanA vizALa sAmrAjyanA bhAga banAvI dIdhAM ane emanI pAse bahumUlya bheTa vagere prApta karI cakravartI bharatanI samakSa prastuta karyA. mahArAje ati prasanna thaI senApatine sanmAnita karyA ane senAne yogya pAritoSika-InAma ApI thoDA samaya sudhI vizrAma karavA kahyuM. | 2 96969696969696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka divasa punaH (pharI) e cakraratna AyudhazALAmAMthI nIkaLyuM ane AkAzamArgathI IzAna koNanI tarapha cAlavA lAgyuM. mahArAja paNa senAnI sAthe cakraratnanuM anusaraNa karatA rahIne cuhimavaMta parvatanI pAse pahoMcyA, jyAM cakraratna AkAzamAM sthira thaI gayuM. mahArAje senAne paDAva nAkhavAno Adeza Apyo. mahArAja bharate pauSadhazALAmAM aSTamabhakta tapa AraMbha karyuM. akhaMDa (SaTkhaMDa) bhAratanI sAdhanA-hetu karavAmAM AveluM. mahArAjA bharatanuM A sAtamuM aSTamabhakta tapa hatuM. tapanI samAptie mahArAja bharate dhanuSya upara sara (bANa) saMdhAna karyuM ane ene uparanI tarapha choDyuM. bANa keTalAMye yojana upara jaIne cullahimavaMta girinA kumAradevanA bhavanamAM paDyuM. potAnA bhavananA prAMgaNamAM paDelA bANane oLakhIne kumAradevane AkhI sthitinuM jJAna thayuM ane teo vibhinna prakAranI bahumUlya auSadhio, puSpamALAo, gozIrSa-caMdana tathA aneka prakAranAM ratnAbharaNa vagere laI bharatanI sevAmAM upasthita thayA. mahArAja bharate emanI bheTa svIkArI tathA satkAra-sanmAnanI sAthe emane vidAya ApI. pachI emaNe emanA rathane pAchaLa pheravyo ane RSabhakUTa parvatanI pAse AvyA. RSabhakUTa parvatane traNa vAra potAnA ratha vaDe sparza karyA pachI emaNe emanA kAkiNIratnathI parvatanI pUrvIya dIvAla upara A pramANe abhilekha lakhyo - 'avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA dvitIya bhAgamAM bharata nAmaka cakravartI, huM bharata kSetrano adhipati prathama bhUpati ane naranarendra chuM. meM samasta bharata kSetra upara vijaya prApta karyo che ane mAro koI pratizatru nathI.' A kAryane saMpanna karI bharata potAnI senA sahita paDAvasthaLe pahoMcyA. emaNe potAnA sAtamA aSTamatapanAM pAraNAM karyAM ane potAnI samasta prajAne ghaNA prakAre prasanna karI himavaMta giri kumAranAM aSTAkSika (ATha divasIya) mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. mahotsava samApta thayA pachI cakraratnanuM anukaraNa karatA-karatA mahArAja bharata dakSiNa dizAmAM vaitADhya parvatanI samIpa pahoMcyA, tyAM namI ane vinamI nAmaka vidyAdharo rAjAone sAdhavA mATe mahArAja bharate AThamA aSTamabhakta tapanI ArAdhanA karI. pariNAmasvarUpa tapa samApta thatA-thatA namI uttama vastrAbhUSaNAdi ane vinamI rUpa, lAvaNya ane strIocita sarvaguNothI saMpanna 'subhadrA' nAmaka strIratna bheTanA svarUpamAM sAthe laIne jaina dharmano maulika itihAsa H 000 63 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAja bharatanI sevAmAM prastuta thayA. bharate e baMne vidyAdharonI bheTa svIkArI ane emane ucita Adara-satkAra tathA sanmAna ApI vidAya karyA. prajAe aSTAlika mahotsava manAvyo. mahotsava samApta thatA ja cakraratna AyudhazALAmAMthI nIkaLI gagana pathe IzAna koNanI tarapha gayuM. potAnI senAnI sAthe cakraratnanuM anugamana karatA bharata gaMgAdevInA bhavana pAse AvyA. tyAM pahoMcI bharate gaMgAdevInI ArAdhanA mATe pauSadhazALAmAM navamuM aSTamubhakta tapa karyuM. tapa pUrNa thatAM ja gaMgAdevI vibhinna manohara citrothI maMDita ane ratnothI bharelA 1008 kuMbha-kaLaza tathA ratnajaDita be svarNasiMhAsanonI bheTa laI mahArAja bharata samakSa upasthita thaI. emaNe gaMgAdevInI A bheTano saharSa svIkAra karI ucita satkAra-sanmAnanI sAthe emane vidAya karyo. gaMgAdevInA gayAM pachI emaNe potAnA navamA tapanuM pAraNuM karyuM ane lokone aneka prakAranI suvidhAo ApI saMtuSTa karyA ane gaMgAdevIno aSTAtika mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. gaMgAdevIno mahotsava saMpanna thayA pachI cakraratna AyudhazALAmAMthI bahAra nIkaLI nabhamAge gaMgAnadInA pazcimI taTathI dakSiNa dizAnI tarapha vadhyuM ane khaMDaprapAta guphAnI najIka AvI thaMbhI gayuM. mahArAje khaMDaprapAta. guphAnA adhiSThAtA maityamAla devanI ArAdhanA mATe aSTamabhakta tapa karyuM A emanuM dasamuM tapa hatuM, jemAM mahArAje maityamAla devanuM dhyAna karyuM. tapasyA pUrNa thatA ja naityamAla deva bharatanI sanmukha upasthita thayA ane hAtha joDI bolyA : "huM nityamAla deva ApanA rAjyamAM rahevAvALo, Apano sevaka chuM. Apa mArI A bheTa svIkAra karo." mahArAja bharate nityamAlanI bheTa svIkArI ane ucita Adara-sanmAnanI sAthe emane ravAnA karyo. maityamAla devanA gayA pachI bhArate dasamA tapanuM pAraNuM karyuM. ane naiityamAla devano aSTArtika mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. maityamAla devano mahotsava saMpUrNa thatAnI sAthe ja mahArAje suSaNa senApatiratnane bolAvyA. mahArAjano Adeza meLavI senApatie gaMgAnadIthI pUrvamAM lavaNa samudra sudhI, dakSiNamAM vaitADhya parvata sudhI ane uttaramAM cullahimavaMta paryata sama-viSama badhA prakAranA bhUbhAga upara vijaya abhiyAna karatA jaI saMpUrNa laghukhaMDa para adhikAra karyo. [ 74 9999999999999999 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDA divaso sudhI vizrAma karyA pachI mahArAje suSeNa senApatiratnane bolAvyA. senApatie svAmInI AjJAnusAra khaMDaprapAta guphAnA uttara dizAnA dvAra, timistra prabhA guphAnA dvAranI jema kholAvyAM ane enI sUcanA mahArAjane ApI. mahArAje potAnA kAkiNIratnanI madadathI guphAne prakAzita karI, emAM praveza karyo ane dakSiNI dvArathI khaMDaprapAta guphAne pAra karI. guphAnI bahAra nIkaLI mahArAje senAne paDAvanI vyavasthA karAvI ane svayaM pauSadhazALAmAM jaI nava nidhiratnonI ArAdhanA-hetu aSTamabhakta tapa prAraMbha karyuM, A mahArAjanuM agiyAramuM aSTamabhakta tapa hatuM. A tapamAM darbhanA Asana upara ekAgracitta beThelA mahArAja nidhiratnonuM ciMtana karI rahyA hatA. aSTamatapa samApta thatA-thatA badhAM nidhiratna mahArAjanI pAse ja rahevA mATe upasthita thayA. emaNe emanA aSTamatapanA pAraNAM karyA ane pachI pharI navanidhiratnonA aSTAlika mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. navanidhionA aSTAddhika mahotsava pUrNa thatA mahArAje potAnA senApatine gaMgA mahAnadInA pUrvavartI laghukhaMDa upara vijaya prApta karavAno Adeza Apyo. senApatie mahArAjanI AjJAnuM pAlana karatA rahIne vijaya abhimAna pUrNa karyuM. enA thoDA samaya pachI eka divase cakraratna AyudhazALAmAMthI bahAra nIkaLIne AkAzamArgathI bharata cakravartInI vizALa senAnI vaccethI AgaLa vadhatuM vinItA nagarInI tarapha agresara thayuM. Ama joI mahArAja ghaNA prasanna thayA. emaNe senAne vinItAnI tarapha prasthAna karavAno Adeza Apyo. 60 hajAra varSanI avadhi(samaya)mAM saMpUrNa bharata kSetranA pakhaMDonI vijayayAtrA saMpUrNa karyA pachI samrATa bharata emanI mukhya rAjadhAnI vinItA tarapha pharyA. badhAthI AgaLa aSTa maMgaLa, emanI pAchaLa pUrNa kaLaza, jhArI, divya chatra, vaiDUrya ratnamaya vimala daMDayuta chatradhara cAlavA lAgyA. emanI pAchaLa anukramazaH 7 ekendriyaratna, nava nidhiratna, 16 hajAra deva, 32 hajAra mahArAjA, senApati Adi pa ratna cAlI rahyAM hatAM. emanI pAchaLa hajAronI saMkhyAmAM tukalyANikA, janapada kalyANikA, nATaka karavAvALA, rasoIyA, caturaMgiNI senA, ghaNA badhA rAjA, Izvara, yuvarAja, talavara, vaNiko, khagUdhara, daMDadhara, krIDA karatA gAyaka, vAdaka, nartaka, e pachI zaNagArAyelA azva cAlI rahyA hatA. jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696963 05 | Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanI pAchaLa hastIratna para ArUDha mahArAja bharata hatA. emanI pAchaLa azvarathonI zreNIo (katAra) cAlI rahI hatI. vinItA nagarInI samIpa pahoMcI senAne paDAva nAkhavAno Adeza ApI mahArAja bharate vinItA rAjadhAnInA devanI ArAdhanA-hetu aSTamabhakta tapa karyuM. tapa pUrNa karyA pachI hAthI upara savAra thaI hajAro devI-devatAo ane rAjA-prajAnA vizALa janasamUhanI sAthe nagarImAM praveza karyo. nava mahAnidhio tathA caturaMgiNI senAe nagaramAM praveza nahi karyo. vinItA nagarIne navavadhUnI jema zaNagAravAmAM AvI hatI. bharata potAnA rAjabhavananA bhavya suzobhita dvAra upara pahoMcyA. hAthI uparathI UtarIne rAjabhavanamAM upasthita lokonuM svAgata-abhivAdana svIkAratA-svIkAratA tyAM potAnA bAramA aSTamabhakta tapanuM pAraNuM karyuM ane sukhapUrvaka rahevA lAgyA. potAnA rAjyAbhiSekano ucita samaya jANI eka divasa mahArAja bharata pauSadhazALAmAM jaI aSTamabhakta tapamAM saMlagna thayA. tapa pUrNa thayA pachI Abhiyogika devone bolAvI emane vinItA nagarInA IzAna khUNAmAM eka moTo abhiSeka maMDapa taiyAra karavAnI AjJA ApI. pakhaMDanI sAdhanAnA pazcAt vinItA nagarImAM mahArAja bharate je kuberopama RddhinI sAthe nagaramAM praveza karyo hato, e ja prakAranI RddhinI sAthe mahArAja bharata potAnA rAjaprAsAdamAMthI prasthAna karI vinItA nagarInA madhyamAM thaIne rAjadhAnInA IzAna koNamAM nirmita abhiSeka maMDapamAM praviSTa thayA. tyAM emano mahardhika, mahAmUlyavAna mahArAjyAbhiSeka saMpanna thayo. rAjyAbhiSeka thayA pachI mahArAja punaH potAnA rAjamahelamAM pharyA ane snAnAdithI nivRtta thaI aSTamabhakta tapanuM pAraNuM karyuM. prajAe bAra varSa sudhI emanA mahArAjyAbhiSekano mahotsava ujavyo. mahArAja bharatanA rAjyamAM samasta prajA pUrNarUpathI sukhI ane samRddha hatI. loko potAnA kartavyanuM pAlana karIne sukhamaya jIvana vyatIta karI rahyA hatA. saMpUrNa bharatakSetra upara emanuM ekachatra rAjyazAsana hatuM. emanA sainyanI zakti ajeya ane abhedya hatI. emaNe eka hajAra varSa ochA cha lAkha pUrva sudhI cakravartInA rUpamAM potAnI prajAnuM pAlana karyuM. emanA rAjyakALamAM rAjA ane prajA baMnenI samRddhimAM atulanIya abhivRddhi thaI. 39 jaina dharmano maulika itihAsa 77 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatanI anAsakti bhAratavarSanuM.ekachatra sArvabhauma sAmrAjya meLavIne paNa bharatanA manamAM zAMti na hatI. potAnA navvANuM bhAIone khoIne nazvara rAjyanA mATe potAnA bhAIonA manamAM je aMtadvandva emaNe utpanna karyuM, enAthI emanA manamAM kheda hato. pariNAmasvarUpa saMpUrNa bharata kSetra upara zAsana karavA chatAM paNa emanA manamAM enI pratye koI Asakti na hatI. eka vakhata RSabhadeva bhagavAna potAnA ziSyonI sAthe vinItA nagarInA udyAnamAM virAjamAna hatA. prabhunI divya dezanA thaI rahI hatI. eka zrotAe pUchyuM : "prabho ! cakravartI bharata kaI gatimAM jaze ?'' prabhue kahyuM : "mokSamAM." praznakartA maMda svare bolI UThyo : "aho ! bhagavAnanA manamAM paNa putranA pratye pakSapAta che.'' A vAta bharatanA kAno sudhI pahoMcI, to bharatane duHkha thayuM ke - emanA kAraNe bhagavAna para AkSepa karavAmAM AvI rahyo che.' e vyaktinA manamAM bhagavAnanI vANI pratye utpanna saMdehanA nirAkaraNa mATe emaNe e vyaktine bolAvIne kahyuM : "telathI bharelo A vATako laI vinItA nagarInA bajAromAM cakkara lagAvIne Ava, paNa dhyAna rahe, jo vATakAmAMthI telanuM eka paNa TIpuM nIce paDaze to tane phAMsI ApavAmAM Avaze.' bharatanA AdezAnusAra e vyakti pUrI vinItA nagarImAM pharI AvI. A samaye nagarImAM jAta-jAtanA manoraMjaka kAryakramo thaI rahyA hatA, paNa mRtyunI bIke ene koInI tarapha najara sudhdhAM uThAvavAno avasara nahi Apyo. ataH jyAre mahArAje e vyaktine nagaramAM cAlI rahelA nATaka Adi jovAnA viSayamAM pUchyuM to e vyaktie uttara Apyo : "jenA mAthe motano bhaya hoya, e nATaka vagere kevI rIte joI zake che ?" enA para bharate kahyuM : "bhAI, je prakAre tuM eka jIvananA mRtyu-bhayathI saMtrasta thavAnA kAraNe nATaka vagere na joI zakyo, e ja prakAre mArI sAme to sudIrghakALanI mRtyu paraMparAno bhaya che, jenA kAraNe huM sAmrAjya sukha ane lIlAno upabhoga karavA chatAM paNa emAM Asakta nathI thaI zakato. huM tanathI saMsAranA sukhano upabhoga karavA chatAM paNa manathI prAyaH nirlipta ja rahuM chuM." bharatanA A kathanane sAMbhaLI e vyaktinA manamAM bhagavAna RSabhadevanI vAta pratye je zaMkA hatI te dUra thaI gaI. bharatanA janahitakArI zAsananA kAraNe ja A dezanuM nAma bhAratavarSa prasiddha thayuM. jaina dharmano maulika itihAsa 77 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( parivrAjaka matano prAraMbha ) Avazyaka niryukti' Adi zvetAMbara graMtho anusAra bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI ane samavasaraNanI abhuta mahimA joI samrATa bhAratano putra marIci paNa prabhu-caraNomAM dIkSita thaI gayo, paNa sukumAratAne kAraNe eka vakhata grISmakALanA bhISaNa tApathI pIDita thaIne te sAdhanAnA mArgathI vicalita thaI gayo. e manomana vicAravA lAgyo ke - "saMyamanA A gurutara bhArane huM thoDo samaya paNa vahana nathI karI zakato, to mAre zuM karavuM joIe ?' eNe vicAryuM ke - "vrataparyAyamAM AvIne pAchA parata pharavAthI loko kAyara kaheze, paNa sAthe ja jo sAdhurUpamAM rahIne saMyamanuM pAlana nathI karato to AtmavaMcanA thaze. ataH potAnI sthiti anusAra navIna veza dhAraNa karI vicaravuM joIe." eNe zramaNadharmathI alaga vezanI kalpanA karI : 1. "jinendramArganA zramaNa mana, vacana ane kAyAnA azubha vyApAra rUpa daMDathI mukta, jitendriya hoya che, paNa huM emanAthI mukta nathI, ataH pratIkanA rUpamAM tridaMDa rAkhIza." 2. zramaNa sarvathA hiMsAnA tyAgI hoya che, ataH muMDita hoya che. paNa huM sthUla hiMsAthI nivRtta rahIza ane zikhA rAkhI zura(mAthe) muMDana karAvIza.' 3. "zramaNa-dhana-kaMcanarahita, aparigraha ane zIlayukta hoya che, paNa huM parigrahI ane zIlarahita chuM, ataH caMdana vagereno lepa karIza." 4. "zramaNa nirmohI hovAthI chatra nathI rAkhatA, paNa huM moha sahita hovAthI chatra dhAraNa karIza ane upAnaha athavA khaDAu paNa paherIza." 5. "nirmaLa manovRttinA pratIka zramaNa niraMbara athavA zuklabara hoya che, paNa huM kaSAyathI lUSita hovAnA lIdhe kaSAya athavA geruraMga(kesarI)nAM vastra dhAraNa karIza." 6. "zramaNa pApanA bhayathI sacitta jaLano upayoga nathI karatA, paNa huM parimita jaLano upayoga snAna-pAna AdinA mATe karIza.' A pramANe parivrAjaka vezanI kalpanA karI marIci bhagavAnanI sAthe vicaraNa karavA lAgyo. je loko marIcinI pAse AvI dharmanI pRcchA karatA, te e badhAne dazavidha zramaNa dharmanI zikSA Apato ne bhagavAnanAM | 08 9i696969696969696969696969696963 jaina dharmano molika itihAsa | Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNomAM ziSya banavA mATe mokalI Apato eka vakhata bharate bhagavAnane prazna karyo ke - "zuM ApanI sabhAmAM koI evI vyakti che, je ApanA samAna tIrthakara banaze?" enA para bhagavAne kahyuM ke - "tAro putra marIci je pahelo parivrAjaka che, AgaLa jatA A ja avasarpiNI kALamAM mahAvIranA nAmathI covIsamo tIrthakara thaze. enA pahelA te prathama vAsudeva ane sUkA nagarImAM cakravartI paNa haze." A sAMbhaLI bharata ati prasanna thayA ane marIcinI pAse jaI enuM abhivAdana karatA bolyA: "marIci ! bhagavAne kahyuM che ke - "tuM covIsamA tIrthaMkaranA rUpamAM janma leze." ataH huM tane vaMdana karuM chuM." A sAMbhaLI marIcinI prasannatAnI sImA na rahI. eNe kahyuM : "mAru kuLa keTaluM UMcuM che, dAdA prathama tIrthakara, pitA prathama cakravartI ane huM bhAvi tIrthakara, zuM AnAthI paNa vadhAre sAruM koI uccakuLa haze?" A pramANe kuLamadanA kAraNe marIcie nIca gotrano baMdha karI lIdho. AgaLa jatA eNe kapila rAjakumArane potAno ziSya banAvyo. je purANo anusAra yogazAstra ane sAMkhyadarzananA pravartaka mAnavAmAM Ave che. kapilamunizrIthI ja vyavasthita rUpe parivrAjaka paraMparAno AraMbha thayo. ( brAhI ane suMdarI) bhagavAna AdinAthanA so putromAM je prakAre bharata ane bAhubalI prasiddha che, e ja prakAre emanI baMne putrIo brAhmI ane suMdarI paNa sarvajana-vidyuta che. bhagavAna RSabhadeve brAhmInA mAdhyamathI ja samAjane lipionuM jJAna karAvaDAvyuM hatuM. "Avazyaka niryukita'nA TIkAkara anusAra brAhmIno bAhubalInI sAthe ane bhAratano suMdarI sAthe saMbaMdha batAvavAmAM Avyo che. ahIM zaMkA e thAya che ke - "jo baMnene brahmacAriNI mAnavAmAM AvI che, to pachI vivAha kevI rIte?" saMbhava che ke e kALanI loka-vyavasthA anusAra prAraMbhamAM baMneno saMbaMdha ghoSita karavAmAM Avyo hoya, paNa vaivAhika saMbaMdha prAraMbha thavA pahelAM ja baMnee bhagavAna pAse pravajyA grahaNa karI lIdhI hoya. AcArya jinasena anusAra suMdarIe bhagavAna RSabhadevanA prathama pravacanathI ja pratibodha meLavI brAhmInI sAthe dIkSA grahaNa karI hatI. paNa letAMbara paraMparA anusAra bhAratanI AjJA prApta na hovAnA lIdhe, te e | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969999 09 | Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaye prathama zrAvikA banI. jyAre bharata pakhaMDa para vijaya vaijayantI pharakAvavA nIkaLyA to suMdarIe niraMtara AyaMbila vratano prAraMbha karI dIdho. 60 hajAra varSa pachI jyAre bharata vijaya abhiyAnathI pAchA pharyA to suMdarInuM kSINakAya rUpa ane saMyamanI utkaTa abhilASA joIne ene bhagavAnanI sevAmAM rata brAhmInI pAse pravrajita karAvI dIdhI. zvetAMbara paraMparAnA pazcAdavartI sAhityamAM brAhmInI dIkSA to saMghanI sthApanAnI sAthe ja mAnya karavAmAM AvI, paNa suMdarInI dIkSA brAhmIthI 60 hajAra varSa pachI arthAt bharata cakravartInA digvijaya pachI mAnavAmAM AvI che. paraMtu bIjI bAju dhyAnastha bAhubalIne pratibodha ApavA mATe brAhmInI sAthe suMdarIne mokalavAno paNa ullekha che, e tyAre ja saMbhava che jyAre baMnenuM dIkSA grahaNa sAthe mAnavAmAM Ave, bIjA paNa upalabdha tathyo upara taTasthatAthI vicAra karavAmAM Ave to jambudvIpaprajJapti ane kalpasUtra'nI bhAvanA anusAra brAhmI ane suMdarI baMne bahenonuM sAthe-sAthe dIkSita hovuM ja yuktisaMgata ane ucita pratIta thAya che. ( kaSabhadevano putrone pratibodha) RSabhadeve potAnA badhA putrone pRthaka pRthaka rAjya ApI pravrajyA grahaNa karI. jyAre bhArate pakhaMDa upara vijaya meLavyo. to potAnA bhAIone paNa potAnA AjJAnuvartI banAvavA IcchaDyAM. bhAIoe arasaparasa vicAra-vimarza karyo. paNa koI nirNaya upara na pahoMcI zakyA. aMte emaNe emanA sAMsArika pitA bhagavAna RSabhadevanI pAse jaIne potAnI samasyA kahI. teo jyAre bhagavAnanI pAse pahoMcyA to bhagavAne emane bhautika rAjyanI nazvaratA batAvatA AdhyAtmika rAjyanuM mahattva samajAvyuM. bhagavAnanAM vacanathI badhA bhAI prabuddha ane virakta thaI gayA. emaNe paMca mahAvratarUpa dharmane grahaNa karyo ane bhagavAnanA ziSya banI gayA. ( ahiMsaka yuddha) samrATa bharata saMpUrNa bhArata-bhUkhaMDa para potAnuM sAmrAjya sthApita karavA mAMgatA hatA. emanA 98 bhAIoe dIkSA grahaNa karI emano mArga saraLa banAvI dIdho hato, chatAM paNa eka bAdhA hatI ke bAhubalIne kevI rIte jItavAmAM Ave ? e vagara cakravartitva tathA ekachatra rAjyanI sthApanA asaMbhava hatI, tethI emaNe potAnA nAnA bhAI [ 80 38 39006939696969696969696] jena dharmano maulika itihAsa | Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhubalIne saMdeza mokalyo ke - "te paNa emanI adhInatA svIkArI le." paNa bAhubalIe spaSTa nA kahI dIdhI. cakravartI nAmakarmanA prAbalyanA kAraNe bharatane bAhubalI para AkramaNa karavAno nirNaya levo paDyo. bharate vizALa senAnI sAthe bahalI dezanI sImA upara AvIne paDAva nAkhyo. baMne senAomAM thoDA samaya sudhI yuddha cAlatuM rahyuM. paNa enAthI thanArA narasaMhArathI bacavA mATe bAhubalIe eka darakhAsta mUkI ke - baMne bhAIo ja maLIne nirNAyaka jayuddha karI laIe." bharate vAta mAnI lIdhI. baMnemAM dRSTi-yuddha, vAyuddha, bAhu-yuddha ane muSTi-yuddha thayuM ane badhAMmAM jIta bAhubalInI ja thaI. nAnA bhAIthI parAjita thaI bharatane eTalo UMDo AghAta lAgyo ke emaNe bAhubalInA ziracchedana mATe cakraratnano prahAra karyo. pahelAM to bAhubalIe krodhita thaI cakrane pakaDavA icchayuM, paNa tatkSaNa emanA manamAM vicAra Avyo ke - "moTA bhAI bhale maryAdA viruddha kAma kare, paNa eNe bhrAtRvadha jevuM jaghanya pApa na karavuM joIe." bAhubalI bharatanA ja parivArano ja sadasya ane caramazarIrI hovAnA lIdhe cakraratna bAhubalInI pradakSiNA karIne parata pharyuM. hemacaMdranA triSaSTi zalAkApuruSa caritra'nA anusAra bAhubalIe bharata para prahAra karavA mATe jevI muSTi uThAvI, tyAre ja emane vicAra Avyo - "RSabhanI kauTuMbika paraMparA hiMsAnI nathI, apitu ahiMsAnI che." paraMtu uThAvelo hAtha khAlI kevI rIte jAya ? emaNe potAnA uThelA hAthane potAnA ja mastaka upara nAkhyo ane vALonuM locana karI zramaNadharma svIkArI lIdho. | RSabhadevanI sevAmAM javAnI icchA hovA chatAM paNa bAhubalInA paga AgaLa na vadhI zakyA. kAraNa ke emanA manamAM evo ahaMkAra utpanna thayo ke - pUrva-dIkSita potAnA nAnA bhAIo pAse ema ja kaI rIte jAuM!" phaLasvarUpa te tyAM ja dhyAnastha thaI gayA ane eka varSa sudhI e ja avasthAmAM UbhA rahyA. zarIra upara velAo UgI nIkaLyA, sukomaLa kAyA karamAI gaI, paga UdhaInI mATIthI DhaMkAI gayA, paNa emane kevaLajJAna na thayuM. prabhu RSabhadevane bAhubalInI A sthitinuM jJAna thayuM, to emaNe emane pratibodha ApavA mATe brAhmI ane suMdarIne emanI pAse mokalI. baMne sAdhvIo tatkALa bAhubalInI pAse gaI ane mRdu svaramAM bolI: "bhAI, hAthI uparathI nIce Utaro, hAthI upara besIne kevaLajJAnanI prApti nathI thatI." sAdhvIonI preraka, mRdu vANIne sAMbhaLI baMdhu samajI gayA ke te jaina dharmano molika itihAsa 969696969696969696969696969696907 81 | Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhimAnanA hAthI upara ArUDha che. emano badho ahaMkAra naSTa thaI gayo ane emaNe potAnA nAnA bhAIne namana karavA mATe paga uThAvyA ja hatA ke emane kevaLajJAnanI prApti thaI gaI. kevaLI banIne teo bhagavAnanA samavasaraNamAM gayA ane prabhune vaMdana karI kevaLI-pariSadamAM besI gayA. (bharata dvArA brAhmaNa varNanI sthApanA ) AcArya jinasena anusAra mahArAja bharata jyAre cakravartI padathI alaMkRta thayA, to emanA manamAM vicAra Avyo ke - "emaNe emanA vipula vaibhava, sAdhana ane saMpattino upayoga jana-samAja mATe hitakara koI kalyANakArI kAryamAM karavo joIe." enI sAthe ja emanA manamAM evo paNa vicAra Avyo ke - "buddhimAna, buddhijIvI lokono eka evo varga taiyAra karavo joIe ke je zeSa trivarganA naitika jIvana-nirmANamAM bauddhika sahayoga pradAna kare, jenAthI samAja-ammunnatinA patha upara agresara thato rahe." emaNe samasta ziSTa lokone potAne tyAM AmaMtrita karyA. emanA mArgamAM lIluM ghAsa patharAvI dIdhuM. adhikatara loko eno artha ane Azaya samajI na zakyA ane lIlA ghAsa para cAlI bharatanA prAsAdamAM cAlyA AvyA. vivekazIla lokonA manamAM evo vicAra Avyo ke - "lIlA ghAsamAM paNa jIva hoya che, je ApaNA cAlavAthI marI jaze athavA pIDAno anubhava karaze ane te loko bahAra ja UbhA rahyA." mahArAja bharate emanI dayA. bhAvanAnA vakhANa karyA ane emane bIjA mArgathI prAsAdamAM bolAvyA ane sanmAnita karI "mAhaNa" arthAt "brAhmaNanI saMjJAthI saMbodhita karyA. "Avazyaka cUrNi' anusAra bharata potAnA 98 bhAIonI pravrajyAM grahaNa karavAnI vAtathI adhIrA thaI UThyA ane manamAM vicAravA lAgyA ke - "ATalI atula saMpadA zuM kAmanI? je potAnA svajanonAM kAmamAM paNa na AvI zake? jyAre bhagavAna vinItA nagarImAM AvyA to bhArate potAnA dIkSita bhAIone sukhabhoga mATe AmaMtrita karyA, paNa emaNe tyAgelA bhogone grahaNa karavAno asvIkAra karyo. tyAre bhArate e parigraha tyAgI munione AhAradAna vagere dvArA satkAravA mAMgyA, to prabhue kahyuM ke - "sAdhuo mATe banAveluM athavA lAveluM bhojana grAhya nathI." tyAre bhArate prArthanA karI ke - "AvI sthitimAM mArA mATe banelo AhAra svIkAra karavAmAM Ave" to emaNe ene "rAjapiMDa' kahI agrAhya batAvyo. [ 82 969696969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre bharate pUchyuM ke - "zramaNonA mATe lAvavAmAM AvelA A AhAra-pAnAdino sadupayoga kevI rIte thAya ? to devendrae kahyuM ke - "je paNa tArAthI guNamAM adhika hoya, emane A sAmagrI ApI Adara-satkAra kara." bharate badhI sAmagrI zrAvakone ApI ane kahyuM ke - "tame loko potAnI jIvikA mATe koI vyavasAya na karo, tamAruM kArya zAstronuM zravaNa, adhyayana, paThana, manana tathA gurunI sevA karavI mAtra che. tamArI jIvikAnI vyavasthA rAjyanA taraphathI thaze." A prakAre je zrAvaka jIvikA mATe AvatA, 'mAhaNa' 'mAhaNa' kahetA ane bhojana grahaNa karatA. dhIme-dhIme A prakAre jIvikA mATe AvanArAonI saMkhyA niraMtara apratyAzita rUpathI vadhavA lAgI, to bharate Adeza Apyo ke - "vyavasthApaka loko AgaMtukonI pUchaparacha karI patto meLave ane mAtra zrAvakone ja AhAra pradAna kare." pUchaparacha daramiyAna je loko sAcA ane yogya pratIta thAya emane ja mahArAjanI pAse pahoMcADavAmAM AvatA ane mahArAja emane kAMkiNIratnathI cihnita karatA A loko tathA emanA putra-pautro parigrahanI pravRttiothI alaga rahI lokone 'mAhana' mAhana' 'hiMsA na karo'no upadeza ApatA A prakAre 'mAhaNa' loko utpanna thayA. je kALAntaramAM 'brAhmaNa' kahevAvA lAgyA. bharata dvArA pratyeka zrAvakanA deva, guru, dharma athavA jJAna, darzana ane cAritrarUpI ratnatrayanI ArAdhanAnA kAraNe kAMkiNIratnathI traNa rekhAo kheMcavAmAM AvatI, je AgaLa jatA yajJopavItanA rUpamAM parivartita thaI. A prakAre brAhmaNa varNanI utpatti thaI. A rIte bhagavAna AdinAthathI laIne bharata cakravartInA rAjyakALa sudhImAM cAra varNonI sthApanA thaI. bharatanuM kaivalya ane mukti bharata eka divasa vastrAlaMkArathI vibhUSita thaI potAnA zIzamahelamAM gayA. tyAM arIsAomAM pratibiMbita potAnA sauMdaryane joI svayaM mugdha thaI rahyA hatA. potAnI AMgaLIonI zobhAne nihALatI vakhate emane lAgyuM ke badhI AMgaLIonI vacce eka AMgaLI zobhAvihIna che, kAraNa ke enI vIMTI kyAMka paDI gaI che. pachI emanA manamAM vicAra Avyo ke - joIe ke vIMTIonA na rahevAthI AMgaLIo kevI lAge che.' ane emaNe eka-eka karIne badhI vIMTIo utArI dIdhI, pachI emaNe badhAM AbhUSaNo paNa utArI dIdhAM. AbhUSaNonA utAratAM ja emane potAnuM jaina dharmano maulika itihAsa 37 83 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra kamaLarahita sarovara samAna zobhAvihIna pratIta thayuM. A joI bharatanA manamAM e vicAra Avyo ke - "zarIranuM badhuM AkarSaNa asalI (sAcuM) nathI, nakalI che; prAkRtika nahi, kRtrima che. emane anubhava thayo ke - "bhautika alaMkArothI ladAyelI suMdaratA keTalI sArahIna ane bhrAmaka che. enA mohamAM paDI manuSya potAnA svarUpane bhUlI jAya che." dhIre dhIre bharatanA ciMtanano pravAha sama, saMvega ane nirvedanI bhUmikAe pahoMcyo ane apUrvakaraNamAM praviSTa thatA emaNe jJAnAvaraNIya, darzanA varaNIya, mohanIya ane aMtarAya nAmaka cAra ghAtakarmono kSaya karI kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karyuM. teo bhUta, bhaviSya, vartamAna traNe kALonA saMpUrNa lokanA samasta paryAyonA jJAtA-draSTA banI gayA. emaNe svayaM samasta alaMkaraNone utArI dIdhAM ane paMcamuSTi locana karyuM. kevaLInA rUpamAM bharata zIzamahelamAMthI nIkaLyA ane potAnA aMtaHpuranA madhya bhAgathI AgaLa vadhatA bahAra AvyA, emaNe dasa hajAra rAjAone pratibodha ApI zramaNadharmamAM dIkSita karyA. pachI emanI sAthe vinItA nagarImAMthI bahAra nIkaLIne sukhapUrvaka vicaraNa karavA lAgyA. lagabhaga eka lAkha pUrva sudhI vicaraNa karyA pachI teo aSTApada parvata upara AvyA. tyAM emaNe eka zilApaTTa upara bhakta-pAnanuM pratyAkhyAna karI pAdapopagamana saMthAro karyo kALanI kAmanA rahita e pAdapopagamana saMthArAmAM sthira rahyA. bharata kevaLI sittotera (77) lAkha pUrva sudhI kumArAvasthAmAM rahyA. kumArAvasthA pachI eka hajAra varSa sudhI mAMDalika rAjAnA pada para rahyA. tyAra bAda cha lAkha pUrvamAM eka hajAra varSa ochA sudhI cakravartI rahyA. A prakAre kula maLIne tyAMsI (83) lAkha pUrva sudhI te gRhavAsamAM rahyA. zIzamahelamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta thayA sudhI te koI pada athavA paryAyathI saMbaMdhita na hatA. ataH e kALane choDIne eka lAkha pUrvamAM keTalAka ochA samaya sudhI emaNe kevaLIparyAyanuM pAlana karyuM ane eTalA ja samaya sudhI pratipUrNa zramaNaparyAyanuM A pramANe kula meLavIne 84 lAkha pUrvanI Ayu pUrNa karI eka mahinA sudhI jaLarahita bhakta pratyAkhyAnathI caMdramAnI sAthe zravaNa nakSatrano yoga thatA teo kALadharmane prApta thaI siddhabuddha ane mukta thayA ane anaMta, akSaya, zAzvata ziva- padane prApta thayA. A prakAre prabhu RSabhadevanAM caraNacihno para cAlIne emaNe AtmakalyANa karyuM. 84 99996369696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI aMjatanAtha evo niyama che ke vartamAnamAM jenuM jIvana jeTaluM ucca haze, enI pUrvajanmanI sAdhanA paNa eTalI ja ucca rahI haze, jaina dharmanA bIjA tIrthakara bhagavAna zrI ajitanAthanI pUrvajanmanI sAdhanA paNa evI ja utkRSTa ane anukaraNIya hatI. emanA pUrvabhavonuM varNana A prakAre che : jambudvIpanA mahAvideha kSetramAM sItA nAmanI eka mahAnadInA dakSiNI taTe eka ati samRddha tathA parama ramaNIya vatsa nAmaka eka vijaya che. tyAM susImA nAmanI eka ati suMdara nagarI hatI. vimalavAhana nAmaka mahApratApI, nyAyapriya, dharmaparAyaNa ane zAsakanA yogya zreSTha guNothI saMpanna rAjA tyAM rAjya karatA hatA. te bhogothI alipta hatA tathA rAjakIya sukho pratye anAsakta hatA. lokomAM dAnavIra ane dayAnidhAnanA rUpamAM emanI khyAti hatI. ' sukhapUrvaka rAjya karatA rAjA vimalavAhana eka divasa AtmanirIkSaNa karatA-karatA vicAravA lAgyA ke - "mAnavajIvana meLavI prANIe zuM karavuM joIe ? A saMsAramAM janma, jarA, maraNarUpI kALacakranuM na koI Adi che, na koI aMta. coryAsI lAkha jIvayoniomAM mAnavayoni ekamAtra evI yoni che, jemAM prANI sAdhanA-patha upara A gresara thaI sAMsArika duHkhothI mukta thaI zake che. mAre paNa A pAzamAMthI mukta thavA mATeno svarNima avasara prApta thayo che. A mAnavajIvananI eka-eka kSaNa amUlya che. je anaMta mUlyavAna samaya nIkaLI gayo, enA mATe hAtha ghasIne pastAvo karavAthI kaMI maLavAnuM nathI, paNa have je jIvana zeSa rahyuM che, enAthI adhikAdhika AdhyAtmika lAbha uThAvavo mArA mATe parama hitakara raheze. A pramANe mahArAja vimalavAhane Atmahita sAdhanAno sudaDha saMkalpa karyo hato ke udyAnapAle emane praNAma karI nivedana karyuM ke - "susImAvAsIone mahAna puNyodayathI nagarInI bahAra sthita udyAnamAM mahAna tapasvI AcArya aridamananuM zubhAgamana thayuM che." A samayocita sukhada saMvAdane sAMbhaLI mahArAja vimalavAhanane anirvacanIya AnaMdano anubhava thayo ane emaNe vicAryuM ke - "kevo zubha saMyoga che ke manamAM zubha bhAvanAno udbhava thavAnI sAthe saMta-samAgamano suavasara prApta thayo che. mahArAja tarata ja potAnAM parijano ne purajanonI | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969697 85 | Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe e udyAnamAM pahoMcyA. AcArya aridamananuM amaratva pradAna karanAruM pravacana sAMbhaLI vimalavAhananI vairAgya bhAvanA vadhu prabaLa thaI UThI. emaNe AcArya devane vinayapUrvaka pUchyuM ke- "atyaMta dAruNa duHkhothI paripUrNa A saMsAramAM niraMtara pratADita ane pIDita thatA rahevA chatAM paNa sarva sAdhAraNa prANInA manamAM saMsArathI virakti nathI utpanna thatI AvI sthitimAM tamane saMsArathI virakti kayA kAraNe athavA kayA nimitte thaI?" javAbamAM AcAryazrIe kahyuM ke - "vijJa vicAraka mATe saMsAramAM Dagale ne pagale vairAgyotpAdaka nimitta prastuta thatAM rahe che, paNa moha-mada ane. mamatvathI AMdhaLA banela prANI joIne paNa na joyuM karI jIvana jIvato rahe che. sulabha-bodhI prANI to svAnubhUta athavA parAnubhUta pratyeka ghaTanAnA nimittathI taNa saMsArathI virakta thaI jAya che. rAjya siMhAsana para ArUDha thayAnA thoDA samaya pachI meM digvijaya. karavAno nizcaya karyo ane mArI caturaMgiNI senAnI sAthe vijaya-yAtrA para nIkaLI paDyo. e yAtrA samaye me eka sthaLe naMdanavananI samAna eka ati ramaNIya udyAna joyuM. vAthIkUpa-taDAga evaM latA maMDapothI AkIrNa e udyAna svarga-jevuM pratIta thaI rahyuM hatuM. A udyAnanI manohara chaTA para huM mugdha thaI gayo. mArA sAmaMto ane senApationI sAthe e udyAnamAM keTalAka samaya sudhI vizrAma karyA pachI punaH digvijaya mATe pravRtta thayo. e vijayayAtrAmAM meM aneka dezo para Adhipatya jamAvyuM, paraMtu evo nayanAbhirAma udyAna pachI kyAreya dRSTigocara na thayo. digvijaya pachI jyAre huM punaH mArI rAjadhAnInI tarapha pharyo, to e udyAnane pUrNata vinaSTa ane ujjaDa thayelo joyo. gIca vizALa phaLa-phUlathI ladAyelA vRkSonI, jagyAe UbhelAM hUMThAM pretonI samAna bhayAvaha lAgI rahyA hatA. A joI mArA-mana-mastiSkamAM ghaNo UMDo AghAta lAgyo. mane saMpUrNa dazyamAna jagata kSaNabhaMgura pratIta thavA lAgyuM ane manamAM vicAra Avyo ke - saMsAranAM badhAM prANIone vahelI - moDI A sthiti prApta thavAnI ja che." - tyAra bAda je vicAra mArA manamAM Avyo enAthI huM dhrujI UThayo, sahemI gayo. meM vicAryuM ke - "anaMta kALathI janma-maraNanI ghaMTImAM daLAto AvI rahelo huM paNa eka saMsArI prANI chuM, sAdhAraNa jIva chuM ane mAre paNa zIdhra ja A sthitino sAmano karavo paDaze. jo nahi saMbhALIza to anaMtakALa sudhI bhavasAgaramAM bhaTakavuM paDaze. mane saMsAra eka vizALa [ 80 3939696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa | Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agnikuMDa samAna dAhaka pratIta thavA lAgyo." mane e ja samaye saMsArathI virakti utpanna thaI gaI. meM e ja kSaNe badhuM ja choDIne zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI lIdhI, ane tyArathI zAzvata sukhadAyI paMca-mahAvratonuM pAlana karI rahyo chuM." AcAryazrI aridamananAM pravacano sAMbhaLI rAjA vimalavAhane paNa potAnA putrane rAjyabhAra soMpI zramaNadharma svIkAra karI lIdho. muni banyA pachI vimalavAhane gurunI sevAmAM rahIne tapazcaraNanI sAthe-sAthe AgamonuM adhyayana karyuM. sudIrghakALa sudhI pAMca samiti, traNa guptinI vizuddha sAdhanAnI ane anaMta kALathI saMcita karmonI nirjarA karI. arihaMta bhakti Adi 20 bolomAMthI keTalAka bolonI utkRSTa ArAdhanA karI ane tIrthakara nAmagotrakarmanuM upArjana karyuM. aMte anazanapUrvaka Ayu pUrNa karI vijaya nAmaka anuttara vimAnamAM tetrIsa (33) sAgara AyuvALA devarUpamAM utpanna thayA. ( cyavana ane garbha-kalyANaka ) jambudvIpanA bharatakhaMDamAM vinItA nAmanI nagarI hatI. tyAM bhagavAna RSabhadevanA ikvAku vaMzamAM asaMkhya rAjAonA rAjya thayA pachI jitazatru nAmaka eka mahAna pratApI ane dharmaniSTha rAjA thayA. emanI mahArANInuM nAma vijayA hatuM. mahArANI vijayA sarvaguNasaMpanna, sarvAMgasuMdarI, rUpalAvaNyayukta, dharmaniSTha viduSI ane pativratA nArI hatI. rAjadaMpatI nyAyapUrvaka prajAnuM pAlana karIne uttama sAMsArika sukhono upabhoga karIne zramaNopAsaka dharmanuM sucAru rUpe pAlana karatAM hatAM. bha. RSabhadevanA nirvANathI lagabhaga 71 lAkha pUrva ochA 50 lAkha karoDa sAgara pazcAt vimalavAhanano jIva vijaya nAmaka anuttara vimAnanA devanI 33 sAgaropama Ayu pUrNa thatA vaizAkha zukla trayodazI(teraza)nI rAtrie rohiNI nakSatranI sAthe caMdrano yoga thavAthI mati, zruti ane avadhi jJAnathI yukta citrA nakSatramAM ja vijaya vimAnamAMthI cyavana karI mahArAja jitazatrunI mahArANI vijayAdevIne garbhamAM praviSTa thayo. e ja rAtrinA aMtima praharamAM mahArANI vijayAdevIe ardhasukha-ardhajAgRta avasthAmAM cauda mahAsvapna joyAM. mahArANI parama pramudita (AnaMdita) thaI potAnA svapnanI vAta mahArAja jitazatrune saMbhaLAvI. mahArAjA jitazatru paNa harSavibhora thayA. emaNe kahyuM ke - "ApaNane mahApratApI jagatavaMdya putranI prApti thaze." | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969699 80 ] Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( bIjA cakravartInuM garbhamAM Agamana e ja rAtre mahArAja jitazatrunA nAnA bhAI sumitra vijayanI yuvArANI vaijayaMtIe paNa cauda mahAsvapna joyAM. jemanI prabhA mahArANI vijayAnAM svapnothI thoDI maMda hatI. bIjA divase mahArAja jitazatrue kuzaLa svapnapAThakone bolAvI svapnaphaLa jaNAvavAno Agraha karyo, to emaNe ciMtana-manana pazcAt kahyuM ke - "mahArANI vijayAdevInA garbhathI A avasarpiNI kALanA bIjA tIrthakarano janma thaze ane yuvArANI vaijayaMtI devI dvitIya cakravartInI mAtA banaze." (janma) garbhakALa pUrNa thatAM mAgha zukla aSTamInI rAtrie caMdrano rohiNI nakSatra sAthe yoga thatA mAtA vijayAdevIe sukhapUrvaka trilokya pUjya putraratnane janma Apyo. bha. RSabhadevanA janma mahotsavanI jema ajitanAthano janma mahotsava ujavavAmAM Avyo. prabhunA janmanA thoDA samaya pachI yuvarAja sumitranI yuvArANI vaijayaMtIe paNa putraratnane janma Apyo, je AgaLa jatA dvitIya cakravartI banyo. rAjakuLamAM eka sAthe be-be putronA janmathI rAjamahela khuzI ane vadhAmaNInA vAtAvaraNathI, AnaMdamaya thaI gayo. lokone jAta-jAtanAM prItidAna ane pAritoSika ApavAmAM AvyAM. cAreya tarapha rAgaraMga, utsavanuM vAtAvaraNa hatuM. eka zubha divase mahArAja jitazatrue potAnA baMdhu-bAMdhavo, amAtyo, sAmaMto ane nagarInI gaNamAnya vyaktione AmaMtrita karI, samucita sanmAnasatkAra karyA. uparAMta ghoSaNA karI ke - "jyArathI amAro A putra mAtAnA garbhamAM Avyo tyArathI huM pratyeka kSetramAM ajita rahyo chuM, eTalA mATe A bALakanuM nAma ajita rAkhavuM ucita thaze." lokoe harSollAsathI emanI sahamati pragaTa karI. yuvarAja sumitranA putranuM nAma sagara rAkhavAmAM AvyuM. baMne rAjakumAronuM lAlana-pAlana ane saMvardhana sAthe-sAthe thavA lAgyuM. baMne zizuoe aneka varSo sudhI potAnI bALalIlAothI mAtA-pitA ne parijano-purajanone AnaMdita karyA. rAjakumAra ajita janmathI traNa jJAnanA dhAraka hatA. teo badhI vidyAo ane kaLAo jANatA hatA; ataH emane kaMI paNa zIkhavavAnI AvazyakatA na hatI. paNa sagara kumArane 88 9696969696969696969696969PS969696] jena dharmano maulika itihAsa | Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhI vidyAo ane kalAomAM nipuNa banAvavA mATe suyogya vidvAnonI vyavasthA karavAmAM AvI. sagara kuzAgra buddhivALA hatA, tethI niSThA ane vinayapUrvaka adhyayanaMnA phaLasvarUpa nakkI samayanA pUrve ja teo badhI vidyAo ne 72 kaLAomAM niSNAta thaI gayA. adhyayana kALamAM sagarakumArane emanA jyeSTha bhrAtA ajita pAsethI paNa jijJAsA samAdhAnamAM ghaNo lAbha maLyo. A prakAre bALapaNathI kizorAvasthA ane pachI baMne rAjakumAranA yuvAvasthAmAM padArpaNathI mahArAja jitazatrue suyogya, rUpa-lAvaNyayukta, badhA strIocita guNothI saMpanna aneka rAjakumArIonI sAthe emano vivAha saMpanna karAvyo. rAjakumAra ajite paNa bhogya karmone udita thayela jANI vivAha mATe potAnI svIkRti ApI dIdhI. jyAre ajitakumAranI avasthA 18 lAkha pUrvanI thaI gaI tyAre mahArAja jitazatrue saMsArathI virakta thaI zramaNadharma grahaNa karavAno emano nizcaya ajitakumArane jaNAvyo ane emane rAjyabhAra saMbhALavAno Agraha karyo. rAjakumAre emanA pitAzrInA pravrajyA grahaNa karavAnA saMkalpanI sarAhanA karI ne kahyuM ke - "mokSanI sAdhanA karavI pratyeka mumukSu mATe Avazyaka che ane AvA kAryamAM koIe paNa bAdhaka na banatA sAdhaka ja banavuM joIe. paNa jyAM sudhI rAjyabhAranI vAta che, ene Apa pitRsama zrI(kAkA)ne ja Apo, teo yuvarAja paNa che ane rAjyabhAra grahaNa karavAmAM samartha ane suyogya paNa che." rAjakumAra ajita potAnI vAta pUrI kare e pahelAM ja yuvarAja sumitra bolyA : "huM rAjyakAryanI jhaMjhaTamAM bilakula paDavA mAMgato nathI, huM. to mahArAjanI sAthe ja pravrajyA grahaNa karI sAdhanA-mArgane apanAvIza." rAjakumAra ajite potAnA jJAnopayogathI jANyuM ke - 'sumitra vijayane pravrujita thavAmAM hajI paryApta vilaMba che, ataH emane anurodha karyo ke - "teo rAjyabhAra grahaNa na kare to paNa thoDA samaya mATe bhAva tinA rUpamAM gRhavAsamAM ja rahevAnuM kaSTa kare." mahArAja jitazatrue paNa potAnA bhrAtAne Aja Agraha karyo. yuvarAja sumitra emanA anurodhane TALI na zakyA. ataH ghaNA dhAma-dhUmathI kumAra ajitanA rAjyAbhiSekanuM Ayojana karavAmAM AvyuM, ne siMhAsana para besatAM ja ajita mahArAje sagarakumArane yuvarAjapada para adhiSThita karI dIdhA. jaina dharmano maulika itihAsa ulle 89 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnI dIkSA : kaivalya ne mukti kumAra ajitano rAjyAbhiSeka saMpanna thatAM ja mahArAja jitazatruno abhiniSkramaNa samAroha thayo. emaNe prathama tIrthaMkara RSabhadeva dvArA sthApita dharmatIrthanI paraMparAnA eka sthavira munirAja pAse dIkSA grahaNa karI. dIkSita thayA pachI muni jitazatrue dIrghakALa sudhI kaThora tapasyA dvArA potAnAM cAra ghAtIkarmone naSTa karI kevaLajJAna prApta karyuM ne aMte zeSa cAra aghAtIkarmone vinaSTa karI anaMta, zAzvata, sukhadhAma-mokSa prApta karyo. mahArAjA ajitanuM zAsana mahArAjA ajite 53 lAkha pUrva sudhI nyAya-nItipUrvaka prajAnuM pAlana karyuM. amita zaktisaMpanna ajitanA puNyapratApathI anya rAjAgaNa zraddhAbhaktithI natamastaka thaI svataH emane AdhIna thaI gayA. emanA zAsanakALamAM samasta prajA sukhI, saMpanna, samRddha tathA nyAya-nIti-dharmaparAyaNa rahI. eka divasa mahArAja ajite ekAMtamAM ciMtana karatA vicAryuM ke - 'have mAre saMsAranA prapaMcapUrNa kAryakalApono parityAga karI mArA mULa lakSyanI siddhimAM tatpara thaI javuM joIe. nirbaMdha, nirvikAra ane niSkalaMka thavA mATe sAdhanAmAM have jarA paNa vilaMba na karavo joIe.' mahArAjanA manamAM A prakAre ciMtana cAlI rahyuM hatuM ke lokAMtika deva emanI sAme upasthita thaI prArthanA karatA bolyA ke - "bhagavan ! have dharmatIrthanuM pravartana karI prANIono uddhAra karo." devonA gayA pachI mahArAja ajite yuvarAja sagarane bolAvIne kahyuM ke - "huM badhA prakAranA prapaMcono parityAga karI sAdhanApatha para agresara thavA mAMgu chuM, ataH tuM A rAjyabhAra saMbhALa." mahArAjanA mukhamAMthI A vacana sAMbhaLI sagara avAk thaI gayA. emanAM netra sajaLa banyAM. avaruddha kaMThathI bolyA : "meM to tamane ja mArAM mAtA-pitA-guru sarvasva samajyA che. huM kSaNabhara mATe paNa tamArI chAyAthI alaga nathI rahI zakato. tamArAthI alaga thaIne huM A rAjya to zuM, samasta vizvanuM ekachatra rAjya paNa svIkArI nathI zakato. jo tame pravrujita thavAno saMkalpa laI ja lIdho che. to mane paNa tamArI sevAmAM rahevAnI AjJA Apo.' Ama kahI sagare potAnuM mastaka emanA moTA bhAInAM caraNomAM dharI dIdhuM. 90 Uge jaina dharmano maulika itihAsa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa jJAnanA dhaNI mahArAja ajitane vidita hatuM ke - "emano bhAI sagara dvitIya cakravartI banaze, ataH emaNe ghaNI AtmIyatAthI AjJApUrNa svaramAM kahyuM : "yuvarAja, hajI tArA bhogya karmo avaziSTa (bAkI) che. huM tane AjJA ApuM chuM ke - "A rAjyabhAra saMbhALIne prajA-pAlananuM tAruM kartavya pUruM kara." haMmezAM pitRvat pUjita potAnA gurutulya bhrAtAno Adeza pALavA sivAya koI mArga yuvarAja sagaranI sAme na rahyo. mahArAja ajita zubha tithi ane nakSatramAM sagarakumArano rAjyAbhiSeka karyo. (varSIdAna ane dIkSA) yuvarAja sagarano rAjyAbhiSeka karyA pachI mahArAje varSIdAna ApyuM. te pratyeka divase prAtaHkALa eka karoDa ATha lAkha svarNamudrAonuM dAna karatA hatA. varSIdAna saMpanna thatAM ja zakra Adi cosaTha (64) Indra mahArAjanI sevAmAM upasthita thayA. zakrAdi devendra tathA mahArAja sagare mahArAja ajitanA abhiniSkramaNa mahotsavanuM Ayojana karyuM. mahArAjane vastrAbhUSaNothI alaMkRta karI suprabhA nAmaka zivikAmAM virAjamAna karyA. narendronA samUhe devendronI sAthe mahArAjanI pAlakhI uThAvI ane vinItA nagarInI bahAra sthita sahastrApravanamAM pahoMcyA. devatAo ane nara-nArIono vizALa samUha mahotsava jovA mATe UmaTI paDyo. mAgha zukla navamIe caMdranA rohiNI nakSatranI sAthe yoga thatA ajita mahArAje svayaM ja vastrAlaMkAra utAryA ane zakra dvArA samarpita devadUSya dhAraNa karyuM. tyAra bAda paMcamuSTika luMcana (loca) karI "namo siddhANaM' pada vaDe siddhabhagavaMtone namaskAra karI SaSTa bhaktanI tapasyA sahita eka hajAra rAjAo vyaktionI sAthe vAvajIvana sAmAyika cAritra svIkAra karyuM. dIkSAgrahaNa karatA ja emane mana:paryavajJAna pragaTa thaI gayuM. | (chaghasyakALa) dIkSA grahaNanA bIjA divase prabhune sAketa (ayodhyA/vinItA)mAM ja rAjA brahmadatte emane tyAM kSIrAtrathI bele(chaThTha) tapanuM pAraNuM karAvyuM ane te prabhu ajitanAthanA prathama bhikSAdAtA thayA. tyAM 5 prakAranI divya vRSTi thaI. bhagavAna ajitanAtha dIkSita thayA pachI 12 varSa sudhI chaghasthAvasthAmAM grAmAnugrAma vicaraNa karatA rahyA. bAra varSa sudhI bAhya jaina dharmano maulika ItihAsa 9696969696969696969696969690 91 | Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane AtyaMtara tapasyA dvArA prabhu karmasamUhone dhvasta karatA rahyA. eka divasa prabhu sahastrApravanamAM bele(chaThTha)nI tapasyAnI sAthe dhyAnamagna hatA. thAnAvasthAmAM kSapakazreNI para ArUDha thaI ghAtakarmonA samUhaccheda karI yugapatu kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prAptinI sAthe teramA sayogI kevaLI nAmaka guNasthAnamAM praveza karyo. A pramANe bAra varSa sudhI chaghasthAvasthAmAM sAdhanA karyA pachI bhagavAna ajitanAtha poSa zukla ekAdazanA divase caMdra ane rohiNI nakSatrano yoga thatA sarvajJa - sarvadarzI thaI gayA. devoe paMca divyonI vRSTi karI ane devendroe tyAM samavasaraNanI racanA karI. bhagavAnane kevaLajJAna thavAnI sUcanA mahArAja sagarane maLI. te tatkALa potAnA amAtyo, parijano tathA purajano sAthe samasta rAjasI ThAThanI sAthe prabhunAM darzana mATe udyAnamAM padhAryA. samavasaraNamAM pahoMcI mahArAjA sagare prabhune amita zraddhA-bhakti ane AphlAda sahita vaMdananamana karyA ane yathAsthAne besI gayA. bhagavAna ajitanAthe devo dvArA nirmita ucca Asana para ArUDha thaI samavasaraNamAM pIyUSavarSiNI (amRtadhArA) amogha dezanA (upadeza/bodha) ApI. prabhunI dezanAthI prabuddha thaI aneka vyaktioe zramaNa-zramaNI ane zrAvaka-zrAvikA dharma svIkAra karyo. bhagavAna ajitanAthanA 95 gaNadhara hatA, jemAM prathama gaNadhara siMhasenA thayA. prabhunI prathama ziSyAnuM nAma phalyu hatuM, je prabhunA sAdhvIsaMghanI pravartinI thaI. A prakAre tIrthakara ajitanAthe prathama dezanAmAM mRtadharma ane cAritradharmanI zikSA ApI caturvidha saMghanI sthApanA karI. (zAligrAmavAsIono uddhAra) bhagavAna ajitanAtha vibhinna kSetro ane pradezomAM zAzvata satya dharmanA upadeza dvArA prANIone mokSamArge ArUDha karatA rahIne kauzAMbI nagarInI bahAra uttara dizAmAM sthita udyAnamAM padhAryA. devoe samavasaraNanI racanA karI. azokavRkSanI nIce vizALa siMhAsana para virAjamAna thaI prabhue dezanA AraMbha karI. e ja samaye eka brAhmaNa potAnI patnInI sAthe samavasaraNamAM upasthita thayo ane prabhunI pradakSiNA tathA vaMdana-namana karyA, pachI emanAM caraNonI najIka besI gayo. dezanAnA anantara e brAhmaNe hAtha joDI prabhune pUchyuM: "prabhu! A 2 96969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravuM A pramANe zA mATe che?" prabhue javAba Apyo "A samyaktvano prabhAva che." brAhmaNe AgaLa pUchyuM: "kevI rIte prabho?" prabhue samajAvyuM: "samyakatvano prabhAva ghaNo moTo che. enA prabhAvathI vera zAMta thaI jAya che, vyAdhio naSTa thaI jAya che, azubha karma vilIna thaI jAya che, abhipsita (icchita) kArya siddha thaI jAya che, deva Ayuno baMdha thAya che, deva-devIgaNa sahAyatA (madada) mATe sadA samudyata rahe che. A badhAM to samyaktanAM sAdhAraNa phaLa che. samyakatvanI utkRSTa upAsanAthI prANI samasta karma-samUhane bhasma karI tIrthakarapada suddhAM prApta karI zuddha, buddha ane mukta thaI zake che." prabhunA mukhethI Ama sAMbhaLI brAhmaNe kahyuM: "bhagavanuM, evuM ja hoya to, emAM lezamAtra paNa anyathA (zaMkA) nathI." eTaluM kahI e brAhmaNa saMtuSTa mudrAmAM potAnA sthAne besI gayo. dezanAmAM upasthita zrotAone A rahasyathI avagata karAvavA mATe prabhunA mukhya gaNadhare pUchyuM: "bhagavana, brAhmaNanA prazna ane ApanA uttaranuM zuM rahasya che?" enA para bhagavAna ajitanAthe kahyuM : ahIMthI thoDAka aMtare zAligrAma nAmaka eka gAma che. e gAmamAM dAmodara nAmano eka brAhmaNa raheto hato. enI patnInuM nAma sImA hatuM. emanA putranuM nAma zuddhabhaTTa hatuM. zuddhabhaTTanA vivAha samaya AvatA siddhabhaTTa nAmaka brAhmaNanI kanyA sulakSaNA sAthe karavAmAM Avyo. zuddhabhaTTa ane sulakSaNA sukhapUrvaka jIvana vyatIta karI rahyAM hatAM ke baMnenAM mAtA-pitA avasAna pAmyAM ane enA pachI emano badho dhana-vaibhava paNa naSTa thaI gayo. sthiti eTalI badhI vaNasI gaI ke be TaMkanuM bhojana prApta karavuM paNa emanA mATe kaThina thaI gayuM. A daridratAthI zuddhabhaTTa eTalo duHkhI thayo ke eka divasa cupacApa potAnI patnIne jaNAvyA vagara paradeza cAlyo gayo. enAthI sulakSaNAne ghaNo AghAta lAgyo. zokasAgaramAM DUbelI badhAMthI dUra ekAkI sulakSaNA vairAgInI jema jIvana jIvavA lAgI. e ja divasomAM vipula nAmaka eka prarvatinI be anya sAdhvIonI sAthe varSAvAsa-hetu e gAmamAM AvI hatI ane sulakSaNAnA gharamAM eka sthAna mAMgI rahevA lAgI. sulakSaNA pratidivase A pravartitInA upadezone sAMbhaLatI, jenAthI enA manamAM jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969694 93 | Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma pratye ruci jAgRta thaI. enA mithyAtvanAM staro dUra thayAM, to enA aMtara sthaLamAM samyakatva pragaTa thayuM ne eNe saMsArasAgarathI pAra utAranArA jaina dharmano svIkAra karI lIdho. enAthI teNInA kaSAyonuM upazamana thayuM ane viSaya-vAsanAo pratye aruci ane virakti utpanna thaI. saMpUrNa caturmAsamAM eNe avirata niSThAnI sAthe sAdhvIonI sevA-suzruSA karI. varSAvAsa vItI gayA pachI sAdhvIoe sulakSaNAne bAra aNuvratonA niyama grahaNa karAvI zrAvikA banAvI ane tyAMthI anyatra vihAra karyo. sAdhvIonA vihAra karyA pachI sulakSaNAno pati videzathI vipula dhanarAzi upArjita karIne pAcho pharyo. patinA AvavAthI sulakSaNA ghaNI ja prasanna thaI. jyAre zuddhabhaTTe ene pUchyuM ke - "mArA javA pachI te tAro samaya kevI rIte vitAvyo?" to sulakSaNAe kahyuM : "huM ApanA viyogathI duHkhI hatI ke gaNinI ahIM padhAryA ane cAra mAsa sudhI ApaNA gharamAM ja virAjIne gharane pavitra karyuM. emanAM darzanathI ApanA virahanuM duHkha zAMta thayuM ane meM emanI pAsethI samyakatva-ratna prApta karI mAro janma saphaLa karyo." zuddhabhaTTa jijJAsA pragaTa karI ke - "samyakatva kone kahe che ane te kevI rIte thAya che?" sulakSaNAe vItarAga jinendra dvArA prarUpita zAzvata dharmanuM svarUpa potAnA patine samajAvatA kahyuM ke - "rAgadveSa Adi samasta doSone naSTa karI vItarAga banelA arihaMta prabhu dvArA prarUpita jaina dharmano svIkAra karI sudeva, sadguru ane zuddhadharma pratye aTala zraddhA rAkhavI ja samyakatva che. samyakatvanuM ja bIjuM nAma samyagdarzana che. samyakatvanAM pAMca lakSaNa che - zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AsthA arthAt Astikya. svadharmI baMdhuone samyakatvamAM sthira rAkhavA, prabhAvanA, bhakti, jinazAsanamAM kuzaLatA ane caturvidha tIrthasevA, enA pAMca bhUSaNa che." samyagadarzana ane jaina dharmanA sAcA svarUpane potAnI patnI pAsethI sArI rIte samajIne zuddhabhaTTa ghaNo ja prasanna thayo. eNe paNa samyakatva prApta karyuM ne pati-patnI baMne samyakatvadhArI banIne jaina dharmanA anuyAyI banI gayAM. jaina dharmamAM AsthA na rAkhanArA gAmanA keTalAka loko A baMnene zrAvaka dharmanuM pAlana karatA joI emanI niMdA karatA rahetA hatA, paNa teo koIne kaMI paNa kahetA na hatA. 94 23369696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlAntaramAM sulakSaNA eka putranI mAtA banI. ziyALAnA divaso hatA. eka divasa prAtaHkALa zuddhabhaTTa potAnA putrane sAthe laI dharma-agniSTiko'nI pAse gayo. tyAM aneka brAhmaNa agninuM tApaNuM karI rahyA hatA. zuddhabhaTTane potAnI pAse Avato joI e loko AganI cAreya tarapha evI rIte besI gayA ke koI paNa bAjuthI besavA mATe sthAna na rahe, sAthe ja bolyA ke - "tuM zrAvaka che, ataH tArA mATe amArI vacce koI sthAna nathI." ane aTTahAsya karI e lokoe zuddhabhaTTano upahAsa karyo. brAhmaNonA A tiraskArapUrNa vyavahArathI duHkhI ne krodhita thaI zuddhabhaTTe kahyuM : "jo jaina dharma saMsArasAgarathI pAra utAranAro na hoya, jo ahaMtu tIrthakara sarvajJa nahi hoya, jo samyaka jJAna, darzana ane caritra mokSano mArga nahi hoya athavA samyakatva nAmanI koI vastu saMsAramAM na hoya, to mAro A putra agnimAM bhasma thaI jAya ane jo A badhuM hoya to eno vALa paNa vAMko na thAya, ene jarA paNa UnI AMca na Ave." evuM bolIne zuddhabhaTTe potAnA putrane aMgArAthI bharelI e agnivedImAM pheMkI dIdho. A joI tyAM beThelA loko AkrozapUrNa uccasvaramAM cIsa pADI UThyA: "hAya ! hAya ! A anAryae potAnA putrane saLagAvI dIdho." paNa jevI Aga tarapha dRSTi nAkhIne joyuM ke tyAM AganuM nAma sudhdhAM na hatuM, enA sthAne tyAM eka vizALa pUrNa vikasita kamaLa phUla suzobhita che ane enA upara bALaka khilakhilATa hAsya karatuM potAnI ramatamAM masta che. loko cakita thaI e camatkArane jotA rahI gayA. vAtsavamAM thayuM evuM ke je samaye zuddhabhaTTe enA putrane AgamAM pheMkyo, e samaye samyakatvanA prabhAvane pragaTa karavAmAM tatpara ane lIna rahenArI vyantara jAtinI devIe, je saMjogavazAt tyAM ja kyAMka hatI, ghaNI tatparatAthI agnine tirohita (bujhAvI) karI; enI jagyAe kamaLanuM vizALa puSpa pragaTa karI bALakanI rakSA karI. e devI pUrvajanmamAM eka sAdhvI hatI ane zramaNadharmanI virAdhanAnA kAraNe mRtyu pachI vyattara jAtinI devI thaI. jyAre eNe eka kevaLI prabhu pAse potAnA vantarI rUpamAM janma levAnuM kAraNa pUchyuM to emaNe e vAta spaSTa karI ane sujhAva Apyo ke - "tAre sadA samyakatvanA prabhAva ane vikAsane | jaina dharmano maulika itihAsa 999999993369696969696969 5 | Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAravA mATe tatpara rahevuM joIe." tyArathI e vyattarI samyakatvanA prabhAvane pragaTa karavA mATe udyata rahetI hatI. zuddhabhaTTa potAnA putrane laIne ghare pAcho pharyo. eNe enI patnIne pUrI vAta jaNAvI, to eNe kahyuM ke - "tame A sAruM na karyuM! jo ApaNo putra saLagI jato to zuM samyakatva, jinendra dvArA prarUpita dharma tathA ahaMtu prabhunuM astitva nirasta thaI jatuM?" nA, emanuM astitva to trikALa siddha che. tyAra bAda brAhmaNI sulakSaNA gAmanA e badhA lokone tathA potAnA patine samyakatvamAM sthira karavA mATe potAnI sAthe laIne ahIM AvI che. brAhmaNe ahIM AvIne mane enA viSayamAM pUchyuM che ane meM paNa ene samyakatvano ja prabhAva batAvyo che." bhagavAna ajitanAthanA mukhe A varNana sAMbhaLI brAhmaNa daMpatInI sAthe AvelA zAligrAmanA nivAsIonI AsthA sudaDha thaI. samavasaraNamAM upasthita lokoe paNa samyakatva grahaNa karyuM. zuddhabhaTTa ane sulakSaNAe e ja samaye zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI ane aneka varSo sudhI vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karI samasta karmasamUhane naSTa karyo ane aMte mokSa prApta karyo. (parinirvANa ) aMte 72 lAkha pUrvanI Ayu pUrNa karI ajitanAtha eka hajAra munionI sAthe sameta zikhara upara eka mahinAnA anazanapUrvaka caitra zukla paMcamI (pAMcama)e mRgazira nakSatramAM siddha, buddha, mukta thayA. emaNe 18 lAkha pUrva kumArAvasthAmAM, 53 lAkha pUrvathI kaMIka vadhAre samaya rAjya-zAsakanI avasthAmAM, 12 varSa chadmastha avasthAmAM ane 1 lAkha pUrvamAM thoDA ocho samaya kevaLIparyAyamAM vitAvyo. cirakALa sudhI emanuM dharma-zAsana jayapUrvaka cAlatuM rahyuMjemAM asaMkhya AtmAoe potAnuM kalyANa karyuM. emanA dharmaparivAramAM 95 gaNadhara hatA. 22000 kevaLI, 12500 mana:paryavajJAnI, 9400 avadhijJAnI, 3700 caudapUrvadhArI, 20400 vaikriyalabdhidhArI, 12400 vAdI, 100000 sAdhu, 330000 sAdhvIo, 298000 zrAvaka ane pa45000 zrAvikAo hatAM. [ 969696969696969686396ThTha6363 jaina dharmano maulika itihAsa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravatI sagara vartamAna avasarpiNI kALamAM jambudvIpastha bharatakhaMDanA dvitIya cakravartI mahArAja sagara thayA. bhagavAna ajitanAthanA tIrtha pravartana karavAnA thoDA samaya pazcAtuM mahArAja sagaranI AyudhazALAmAM divya cakraratna pragaTa thayuM. A mahAna zubha saMyoganA upalakSyamAM mahArAja sagare potAnA saMpUrNa rAjyamAM ATha divasa sudhI harSollAsanI sAthe mahotsava ujavavAno Adeza Apyo. A prakAre divya cakraratnane meLavIne mahArAja sagarane tyAM kula 14 ratna pragaTa thayAM. sagare 32000 varSa sudhI bharata kSetranA cha khaMDonA digvijaya thaI saMpUrNa bharata kSetra upara potAnuM ekachatra sAmrAjya sthApita karyuM. emane tyAM nava nidhio hatI. batrIsa hajAra mukuTadhArI rAjA sadA emanI sevAmAM tatpara rahetA hatA. mahArAjA sagaranA aMtaHpuramAM 64000 rANIo ane sahastrAzuM, sahasAkSa, jaLu, sahastrabAhu Adi sAta hajAra putra hatA. AcArya zIlAMkanA copana (54) "mahApurisacariya" tathA AcArya hemacaMdra dvArA racita triSaSTizalAkApuruSacaritra anusAra sahastrAzu Adi sATha hajAra putra potAnA pitA sagaranI AjJA prApta karI senApatiratna, daMDaratna Adi ratno ane moTI senAnI sAthe bharata kSetranA bhramaNa mATe nIkaLyA. aneka sthAnoe bhramaNa karyA pachI teo aSTApada parvatanI pAse pahoMcyA tyAM emaNe jinamaMdirone joyAM ane maMdironI surakSA mATe parvatanI cAreya tarapha eka khINa khodavAno vicAra karyo ane bhavanapationAM bhavano sudhI UMDI khINa khodI nAMkhI. jarnAe daMDaratnanA prahArathI gaMgAnadInA eka taTane khodIne enuM pANI khINamAM bharI dIdhuM. khINanuM pANI bhavanapationAM bhavanomAM jaI pahoMcyuM, to roSe bharAIne nAgakumAroe sagaranA sATha hajAra putrone dRSTiviSathI bhasmasAt karI dIdhA. jainazAstramAM A kathAthI saMbaMdhita ghaTanAono athavA bharata dvArA nirmita jinamaMdirono kyAMye ullekha nathI maLato, ataH A kathA vimarzanIya (kAlpanika) pratIta thAya che saMbhava che, purANomAM zatAzvamedhInI kAmanA karanArA mahArAjA sagaranA yajJAthane indra dvArA pAtALalokamAM kapila na dharmano malika itihAsa 9696969696969696969696969696969694 90 ] Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muninI pAse bAMdhavA ane sagaraputronuM tyAM pahoMcI kolAhala karavAthI kapila RSi dvArA emane bhasmasAt karavAnI ghaTanAthI prabhAvita thaI jainAcAryoe AvI kathA prastuta karI hoya. kaMI paNa hoya, paNa mahArAja sagarano itivRta (aMtima samaya) ghaNo ja vairAgyavardhaka ane zikSAprada che. potAnA badhA putronA ekasAthe maraNanA samAcAra sAMbhaLI mahArAja sagarane hRdayavidAraka kaSTa thayuM. teo kalpanA paNa nahi karI zakyA ke cha khaMDonA ekachatra adhipati, cauda divyaratno, nava nidhionA svAmI eka cakravartI samrATanI avasthA paNa AvI dIna, asahAya ane nirAzApUrNa hoI zake che. teo AkrozapUrNa upAlaMbha karatA-karatA vilApa karavA lAgyA ke - 'bhautika Rddhi ane zaktinI niHsAratAnuM AnAthI vadhAre moTuM kayuM udAharaNa hoI zake che ?' AnAthI moTI kaI viDaMbanA hoI zake che ke SaTkhaMDAdhipati cakravartI samrATa potAnA parivAra sudhdhAMnI rakSA na karI zakyo ? A samasta saMsAra eka bhayAnaka mAyAjALa, indrajALa che, avAstavika ane asatya che. enA vyAmohamAM phasAvuM vyartha che. meM vyartha ja mArA durlabha mAnavajIvanane A niHsAra aizvaryanI pAchaLa naSTa karyuM. astu (haze), atyAra sudhI je thayuM te thayuM, have avaziSTa (baceluM) jIvana AtmakalyANamAM lagAvIza ane mArA mAnavajIvanane kRtArtha karIza.' A prakAre saMsArathI virakta thaI sagara cakravartIe potAnA pautra bhagIrathane siMhAsana para besADIne svayaM tIrthaMkara bhagavAna ajitanAthanAM caraNomAM zramaNadharma grahaNa karI vizuddha saMyamanuM pAlana karIne keTalIye ugra tapazcaryAo karI. tapa ane saMyamanI agnimAM cAra ghAtIkarmono samULa nAza karI kevaLajJAna prApta karyuM ane aMte aghAtIkarmono kSaya karI zAzvata sukhadhAma nirvANane prApta thayA. 98 Wan jaina dharmano maulika itihAsa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI saMbhavanAtha bhagavAna ajitanAthanA ghaNA samaya pachI trIjA tIrthakara zrI saMbhavanAtha thayA. emaNe pUrvabhavamAM rAjA vipulavAhananA rUpamAM ucca karaNInA phaLasvarUpa tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM. rAjA vipulavAhana kSemapurImAM rAjya karatA hatA. te ghaNA prajAvatsala hatA. eka vakhata emanA rAjyamAM bhayaMkara akALa paDyo, jenAthI vipulavAhanane ghaNI ciMtA thaI. karuNAzIla nRpati potAnI prajAne bhUkhathI taDapatI ne joI zakyA. emaNe bhaMDArIone AjJA ApI ke - "rAjyanA annabhaMDArone kholIne anAja prajAmAM vaheMcI devAmAM Ave." emaNe saMto ane prabhu-bhaktonI paNa niyamAnusAra saMbhALa lIdhI. sAdhu-saMnyAsIone nirdoSa tathA prAsuka AhAra ApavAnI vyavasthA karI tathA dharmaniSTha loko ane sajjanone potAnI samakSa khavaDAvIne saMtuSTa karatA. A rIte nirmaLa bhAvathI caturvidha saMghanI sevA karI emaNe tIrthakarapadanuM yogya zubhakarma upArjita karI lIdhuM. eka vakhata AkAzamAM vAdaLone banatA-bagaDatA joI emane saMsAranI nazvaratAnuM jJAna thayuM ane manamAM virakti utpanna thaI gaI. AcArya svayaMprabhunI sevAmAM dIkSita thaI emaNe saMyamadharmanI ArAdhanA karI ane aMte samAdhi-maraNathI kALadharma pAmI navama-kalpa Anata devalokamAM devarUpamAM utpanna thayA. (janma ane nAmakaraNa) vipulavAhananA jIve devatAnA rUpamAM Ayu samApta karyA pachI phAgaNa zukla aSTamI ne mRgazira nakSatramAM devalokathI yavana karI zrAvastI nagarInA mahArAja jitArInI mahArANI senAdevInA garbhamAM praveza karyo. senAdevIe te rAtre cauda zubha svapna joyA ane mahArAja jitArInA mukhe e svapnanuM phaLa sAMbhaLI ghaNI prasanna thaI. nava mahinA sudhI mAtAnA garbhamAM rahyA pachI mAgazara zukala caturdazI(caudaza)nA ardharAtrinA samaye mRgazira nakSatramAM emano janma thayo. | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969. 99 ] Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyArathI teo mAtAnA garbhamAM AvyA tyArathI rAjyamAM prabhUta (vipula) mAtrAmAM sAMba (dhAnya, anAja), maga AdinI utpatti thaI ane bhUmi dhAnyathI lacI (ladAI gaI) paDI, eTale mAtA-pitAe emanuM nAma saMbhavanAtha rAkhyuM. vivAha, rAjya ane dIkSA bALapaNa pUruM karI jyAre saMbhavanAtha yuvAna thayA, to mahArAja jitArIe emano pANigrahaNa saMskAra karAvyo ane emane rAjyabhAra soMpI pravrajyA grahaNa karI. pitAnA AgrahathI saMbhavanAthe vivAha to karyA, siMhAsanArUDha paNa thayA, paNa manathI sAMsArika sukha-bhogathI virakta rahyA. emane saMsArano badho sukhabhoga viSa-mizrita svAdiSTa pakavAnanI jema pratIta thaI rahyo hato. saMsAranA sukhabhoga bhogavatI vakhate AnaMdadAyaka lAge che, paNa aMte to te Atmika guNo mATe ghAtaka. hoya che. keTalI zaramajanaka vAta che ke manuSya pracura puNyathI prApta potAnuM durlabha-jIvana parigraha ane viSaya-vAsanAonI pUrtimAM naSTa karI rahyo che. saMbhavanAthe vicAryuM ke - 'te svayaM tyAgamArganA pathika banI jana-janane preraNA Apaze ane saMsArane samyak bodha pradAna karaze.' A pramANe zubha-ciMtana ane prajApAlananA potAnA narezocita (rAjAne zobhe evuM) kartavyanuM pAlana karIne saMbhavanAthe 44 lAkha pUrva ane cAra pUrvAMga sudhI rAjyapadano upayoga karIne pachI svayaM virakta thaI gayA. mAyAnusAra lokAMtika devoe prabhu pAse pravrajyA grahaNa karavAnuM nivedana karyuM. varSIdAna pachI saMyamamArga upara agresara thavA udyata saMbhavanAthanA tyAgathI prabhAvita thaI anya eka hajAra rAjA paNa emanI ja sAthe mAgazara zukla pUrNimAe mRgazira nakSatramAM paMcamuSTi loca karI saMpUrNa pApakarmono parityAga karI saMyamadharmamAM dIkSita thaI gayA. saMbhavanAthanA tyAgathI deva, devendra, mAnava badhA prabhAvita thayA. teo indriyo ane mAnasika vikAro upara pUrNa vijaya prApta karI muMDita thayA hatA. dIkSita thatA ja emane manaHparyavajJAna thayuM tathA jana-jananA mana para emanI dIkSAno ghaNo prabhAva paDyo. 100 jaina dharmano maulika itihAsa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikSA grahaNa karatI vakhate saMbhavanAthane nirjaLa SaSTam (chaThTha)bhaktanuM tapa hatuM. dIkSAnA bIje divase emaNe zrAvastI nagarImAM rAjA surendrane tyAM prathama pAraNuM karyuM ane tapa karatA rahIne vibhinna sthAnoe vihAra karatA rahyA. ( kevaLajJAna ) cauda varSanI chaghaWkAlIna kaThora tapa-sAdhanAthI prabhu saMbhavanAthe cAra ghAtakarmono kSaya karI kArataka kRSNa paMcamIe mRgazira nakSatranA yogamAM zrAvastImAM kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prApti karI. kevaLajJAnI thayA pachI dharmadezanA ApI emaNe caturvidha saMghanI sthApanA karI ane bhAva-tIrthakara kahevAyA. emanA mukhya ziSya cArujI thayA. emanA saMghamAM 102 gaNadhara, 15000 kevaLI, 12150 mana:paryavajJAnI, 9600 avadhijJAnI, 2150 caudapUrvadhArI, 1980) vaikriyalabdhidhArI, 12000 vAdI, 200000 sAdhu, 336000 sAdhvIo, 293000 zrAvaka ane 636000 zrAvikA hatAM. (parinirvANa) 1 lAkha pUrvamAM cAra pUrvAga ochAM varSo sudhI kevaLIparyAyamAM rahIne teo caitra zukala chaThThanA roja mRgazira nakSatramAM anazanapUrvaka zukladhyAnanA aMtima caraNamAM siddha, buddha ane mukta thayA. emaNe 15 lAkha pUrva varSa sudhI kumArAvasthAmAM, cAra pUrvAga sahita 44 lAkha pUrva rAjya-zAsakanI avasthAmAM ane 1 lAkha pUrvamAM thoDAMka ochAM varSa sudhI zramaNa avasthAmAM vitAvyA. A pramANe kula meLavIne 60 lAkha pUrva varSanuM emanuM AyuSya hatuM. jaina dharmano maulika itihAsa 23969696969696969696969696969ii 101] Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAd @ii maiTaLa jaina dharmanA trIjA tIrthakara bhagavAna saMbhavanAtha pachI bhagavAna abhinaMdana cothA tIrthaMkara thayA. emano janma ayodhyA nagarImAM mahArAja saMvarane tyAM thayo. pUrvabhavamAM mahAbaLa rAjAnA janmamAM emaNe AcArya vimalacaMdra pAse dIkSA laIne tIrthakara gotranA vIsa sthAnonI ArAdhanA karI ane aMte kALadharma prApta karIne vijaya vimAnamAM anuttara deva thayA. vaizAkha zukla caturthIe punarvasu nakSatranA yogamAM vijaya vimAnathI cyavana karI teo mahArANI siddhArthAnA garbhamAM AvyA. mahArANIe 14 mahAsvapna joyAM, jenAthI rAjA-rANI baMne ghaNAM prasanna thayAM. garbhakALa pUrNa thatAM mAgha zukalA dvitIyAe puSya nakSatranA yogamAM mahArANI siddhArthAe putraratnane janma Apyo. jyArathI teo garbhamAM AvyA hatA, badhe ja prasannatA chavAI gaI hatI. ataH mAtA-pitA tathA parijanoe emanuM nAma abhinaMdana rAkhyuM. jyAre abhinaMdana vivAhayogya thayA to mahArAja saMvare emanA vivAha yogya kanyAo sAthe saMpanna karAvyA. tyAra bAda mahArAja saMvaranA manamAM sAMsArika sukhothI viraktinI bhAvanA utpanna thaI ane emaNe nivRttimArga grahaNa karavAno nirNaya laI kumAra abhinaMdanane rAjyasiMhAsana para abhiSikta karI munidharmanI dIkSA lIdhI tathA AtmasAdhanAmAM lIna thaI gayA. mahArAja banyA pachI abhinaMdane atyaMta kuzaLatAthI rAjya-saMcAlana karyuM ane potAnA rAjyakALamAM potAnI prajAne nItidharma ane kartavyapAlananI zikSA ApI. anAsakta bhAvathI sADA chatrIsa lAkha pUrva sudhI zAMti ane nyAyapUrvaka zAsana calAvyA pachI emaNe dIkSA grahaNa karavAno nirNaya lIdho. lokAMtika devo dvArA prArthanA karAtA varSIdAna ApyA pachI mAgha zukla dvAdazI (bAraza)nA roja abhijita nakSatramAM eka hajAra anya rAjAonI sAthe paMcamuSTi loca karI saMpUrNa pApakarmonA tyAgarUpa saMyama svIkArI saMsArathI virakta thaI gayA. dIkSA samaye emaNe bele (chaThTha)nI tapasyA karI. bIjA divase emaNe sAtamAM mahArAja indradattane tyAM prathama pAraNuM karyuM. devoe 102 da96969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcadivyonI varSA karI ane "aho dAna, aho dAna'no ghoSa karyo, dIkSA lIdhA pachI varSo sudhI ugra tapasyA karIne vicaraNa karatA rahyA. mamatvabhAvarahita saMyamadharmanI sAdhanA karIne emaNe 18 varSa sudhI chaghasthacaryAmAM vihAra karyA pachI poSa zukla caturdazInA roja abhijita nakSatramAM ayodhyA nagarImAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya - A cAra ghAtI karmono kSaya karI kevaLajJAna-kevaLadarzananI upalabdhi karI. e pachI emaNe devo ane manuSyonI sabhAmAM dharmadezanA ApI tathA dharmAdharmano bheda samajAvI lokone kalyANano mArga batAvyo tathA tIrthanI sthApanA karavAthI bhAva-tIrthakara kahevAyA. bhagavAna zrI abhinaMdane sADA bAra lAkha pUrva sudhI kumArAvasthA, 8 pUrvAga sahita sADA 36 lAkha pUrva sudhI rAjyapada ane 1 lAkhamAM 8 pUrvAga ochA pUrva sudhI dIkSA paryAyanuM pAlana karyuM ane A pramANe kula 50 lAkha pUrvanI pUrNa vayanA aMte jIvanakALanI samApti nikaTa samajI vaizAkha zukla aSTamIe puSya nakSatranA yogamAM eka mahinAnA anazanathI eka hajAra munionI sAthe sakaLa karmono kSaya karI siddhabuddha-mukta thaI nirvANapada prApta karyuM. emanA parama pAvana upadezothI asaMkhya AtmAo e potAnuM kalyANa sAdhyuM. - emanA dharmaparivAramAM 116 gaNa ane gaNadhara hatA. e sivAya 14000 kevaLI, 11600 mana:paryavajJAnI, 9800 avadhijJAnI, 1500 caudapUrvadhArI, 19000 vaikriyalabdhidhArI, 11000 vAdI, 300000 sAdhu, 630000 sAdhvIo, 288000 zrAvaka ane pa27000 zrAvikAono vizALa samUha hato. | jaina dharmano maulika itihAsa 9639696969696969696969696969699 103] Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI sumatinAtha cothA tIrthaMkara bhagavAna abhinaMdana bAda nava lAkha karoDa sAgara jevI sudIrghAdhi (lAMbA samaya) pachI pAMcamA tIrthaMkara bhagavAna sumatinAtha thayA. jambudvIpanA puSkalAvatI vijayamAM samRddha ane sukhI lokothI paripUrNa zaMkhapura nAmaka eka suMdara nagara hatuM. tyAM vijayasena nAmaka rAjA rAjya karatA hatA. mahArAja vijayasenanI mahArANInuM nAma sudarzanA hatuM. emane koI saMtAna na hatuM. eka divasa koIka utsava prasaMge nagaranA badhA vargonA nAgariko Amoda-pramoda mATe eka vizALa udyAnamAM ekatrita thayA. pAlakhImAM ArUDha mahArANI sudarzanAe e udyAnamAM AMTha vadhUothI gherAyelI eka mahilAne meLAno AnaMda letAM joI. emaNe utsukatAvaza e mahilAnA viSayamAM jANakArI mAMgI. paricArikAe kahyuM ke - "e mahilA A nagaranA zreSThI naMdiSaNanI patnI sulakSaNA che. enA be putra che ane A ATheya enI putravadhUo che." A sAMbhaLI mahArANI sudarzanAnA manamAM pote niHsaMtAna hovAnuM ghaNuM du:kha thayuM. ene potAnI pratye ghaNI AtmaglAni thaI ke - te eka paNa saMtAnanI mAtA na banI zakI.' te vicAravA lAgI ke - 'e mahilAnuM jIvana, yauvana, dhana-vaibhava, aizvarya zuM kAmanuM, jeNe saMtAnasukha na joyu hoya.' A pramANe vicAratA mahArANI agAtha zokasAgaramAM nimagna thaI gaI. ene udyAnanuM vAtAvaraNa smazAnatulya pratIta thavA lAgyuM. te tarata mahelamAM pAchI pharI. te rAjamahelamAM potAnA zayanakakSamAM pravezatAM ja mahArANI dhrusakedhrusake raDavA lAgI. eka dAsIe tatkALa jaI mahArAjane A sthitithI avagata (vAkepha) karyA. mahArAja A samAcAra sAMbhaLatAM ja mahArANI sudarzanAnI pAse pahoMcyA. emaNe mahArANInA du:khanuM kAraNa jANavAno prayAsa karyo. jethI e mATe javAbadAra vyaktine daMDa ApavAmAM Ave. mahArANIe kahyuM : "deva ! mArI A sthiti mATe svayaM huM ja javAbadAra chuM. mane mArA A nirarthaka jIvanathI glAni thaI rahI che ke 7. jaina dharmano maulika itihAsa 104 37 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM eka paNa saMtAnanI mAtA na banI zakI." mahArAja vijayasene rANI sudarzanAne badhI rIte AzvAsana ApatAM kahyuM ke - "huM ucita upacAra, auSadhi Adi vividha upAyothI tamArA manorathane pUro karavAmAM koI kasara rAkhIza nahi." eka divasa mahArAja vijayasene bele(chaThTha)nI tapasyA karI kuLadevInI ArAdhanA karI, jenAthI prasanna thaI kuLadevIe rAjAne svapnamAM darzana ApIne kahyuM : "tAre udvigna ane nirAza thavAnI AvazyakatA nathI. zIgha ja tane eka mahApratApI putranI prApti thaze." enA thoDA ja divaso pachI rAtrinA aMtima praharamAM mahArANIe svapnamAM eka kesarI-kizorane emanA moDhAmAM praveza karato joyo. mahArANInA moDhethI svapnanI vAta sAMbhaLI mahArAje prasanna thaIne kahyuM: "mahAdevI! kuLadevInA kathanAnusAra tane siMhanA samAna parAkramI ane prabhAvI putranI prApti thavAnI che." samaya AvatA mahArANI sudarzanAe eka parama tejasvI putrane janma Apyo. ene apAra khuzI thaI. rAjyabharamAM utsava manAvavAmAM Avyo. baMdIone kArAgAromAMthI mukta karavAmAM AvyA ane lokone samucita dAna-sanmAna AdithI saMtuSTa karyA. ghaNA dhAma-dhUmathI nAmakaraNa mahotsava Ayojita karavAmAM Avyo ane rAjakumAranuM nAma puruSasiMha rAkhyuM. rAjasI ThATha-mAThathI rAjakumAranuM lAlana-pAlana thayuM. samaya AvatA suyogya zikSako pAse dareka prakAranI vidyAo ane kalAonI zikSA apAvI. A pramANe dareka guNothI saMpanna rAjakumAranA yuvAvasthAmAM praveza karavAthI mAtA-pitAe emanA vivAha ghaNA ja harSollAsapUrvaka rUpalAvaNyavatI aniMdya soMdaryasaMpanna ATha sulakSaNA rAjakanyAo sAthe karyA. rAjakumAra puruSasiMha badhAM sAMsArika sukhono upabhoga karIne Amoda-pramodapUrNa sukhamaya jIvana vyatIta karavA lAgyA. eka divasa rAjakumAra puruSasiMha manovinoda mATe zaMkhapuranI bahAra eka suramya udyAnamAM pahoMcyA. tyAM emaNe munivRMdathI parivRtta AcArya vinayAnaMdane eka suramya sthAna para beThelA joyA. emane jotAM ja rAjakumAranuM hRdaya harSAtirekathI praphullita thatA roma-roma pulakita thaI | jaina dharmano molika itihAsa 969696969696969696969696969696969] 105 | Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UThyuM. teo vicAravA lAgyA ke - "A mahApuruSa koNa che ? je paripUrNa yauvanakALamAM ja vizvavijayI kAmadeva upara vijaya prApta karI zramaNa banI gayA che. huM paNa jaIne dharmanA viSayamAM emanI pAse kiMIka viziSTa jJAna prApta karuM.' rAjakumAra AcAryazrInI sevAmAM upasthita thayA. vaMdana-namana karyA pachI rAjakumAre emane kahyuM : "bhagavan! huM e to samajI gayo chuM ke A saMsAra nissAra che, saMsAranAM badhAM sukha nIrasa che, karmono paripAka (phaLa) ati viSama che, tathApi e batAvavAnI kRpA karo ke saMsArasAgarathI pAra UtaravAmAM kayo dharma sakSama che?" AcArya zrI vinayAnaMda rAjakumArano prazna sAMbhaLI ghaNA ja prasanna thayA ane bolyA: "saumya, tuM dhanya che ke atula rUpayovananI saMpattinA svAmI hovA chatAM paNa tArA manamAM dharma pratye jijJAsA utpanna thaI che. dAna, zIla, tapa ane bhAvanAnA bhedathI dharma cAra prakArano che. dAna paNa cAra prakAranAM che - jJAnadAna, abhayadAna, dharmopagrahadAna ane anukaMpAdAna! dharmano bIjo bheda che - zIla paMca mahAvratonuM pAlana, kSamA, mRdutA, saraLatA, saMtoSa, manane vazamAM rAkhavuM, pratipaLa-pratikSaNa apramatta bhAvathI sajAga rahI jJAnArAdhanA karavI, prANImAtrane mitra samajavo tathA saMsAranA badhA kriyAkalApomAM madhyastha bhAvathI nirIha, nisTaMga ane nirlipta rahevuM. A zIladharma che. dharmano trIjo bheda che - tapadharma tapa be prakAranA che - bAhya tapa ane AMtarika tapa. anazana, avamodarya, kAya-phleza Adi bAhyatapa che; ane svAdhyAya, dhyAna, indriyadamana Adi AMtarika (AtyaMtara) tapa. A baMne prakAranI tapazcaryAonI uttarottara, adhikAdhika ArAdhanA karavI tapadharma che. cothA prakArano dharma che - bhAvanA dharma. bhAvanAo 12 prakAranI che, ataH bhAvanA dharma paNa 12 prakAranA che. jemake, (1) anitya bhAvanA (2) azaraNa bhAvanA (3) saMsAra bhAvanA (4) ekatva bhAvanA (5) anyatva bhAvanA (6) azuci bhAvanA (7) Asrava bhAvanA (8) saMvara bhAvanA (9) nirjarA bhAvanA (10) lokasvarUpa bhAvanA (11) bodhidurlabha bhAvanA ane (12) dharma bhAvanA. ( 106 39696969696969696969696969696ii jaina dharmano molika itihAsa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te je mumukSu A bAra bhAvanAomAMthI koI eka bhAvanAno paNa vizuddha manathI utkaTa ciMtana-manana nidhidhyAsana (AcaraNa) kare che, te sunizcitarUpe zIghra ja zAzvata zivasukhano adhikArI thaI jAya che. A rIte AcAryazrIe dAna-zIla-tapa-bhAvanArUpa dharmanuM savistAra vivecana karyuM. AcArya vinayAnaMdanA mukhAraviMdathI dharmanA vAstavika svarUpane sAMbhaLI rAjakumAra puruSasiMhanA aMtarcakSu unmIlita (khullI javuM) thaI gayAM. emaNe hAtha joDI natamastaka thaI AcArya vinayAnaMdane nivedana karyuM : "bhagavan ! tame dharmanuM je suMdara svarUpa batAvyuM che, enAthI mane navo patha dRSTigocara thayo che. mane saMsAranA kriyAkalAponI virakti thaI gaI che. mArI tamane e ja prArthanA che ke - 'tame mane zramaNadharmamAM dIkSita karI tamArAM caraNonI zItaLa chAyAmAM zaraNa Apo.''' A pramANe rAjakumAra puruSasiMha potAnAM mAtA-pitAnI AjJA meLavI AcArya vinayAnaMdanI pAse dIkSita thayA. zramaNadharma svIkArIne pachI emaNe ghaNI niSThAthI AgamonuM adhyayana karyuM. sudIrghakALa sudhI saMyama-pAlana karatA karatA tIrthaMkara nAmakarma upArjananA 20 bolomAMthI keTalAka bolonI utkRSTa ArAdhanA karI ane tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMte samAdhipUrvaka Ayu pUrNa karI vaijayaMta nAmaka anuttara vimAnamAM 33 sAgaropamanI AyuvALA mahardika ahamindranA rUpamAM utpanna thayA. sumatinAthano janma ane nAmakaraNa vaijayaMta vimAnanI sthiti pUrNa thayA pachI zrAvaNa zuklanI dvitIyAe maghA nakSatramAM puruSasiMhano jIva vaijayaMta vimAnamAMthI cyuta thaI ayodhyApati mahArAja meghanI rANI maMgalAvatInA garbhamAM Avyo. tyAra bAda mAtA maMgalAvatI garbhasUcaka 14 zubha svapna joI parama prasanna thaI. garbhakALa pUrNa thatAM vaizAkha zukla aSTamIe madhyarAtrinA samaye maghA nakSatramAM mAtAe sukhapUrvaka putraratnane janma Apyo. bALakanA garbhamAM rahevAnA samaye mahArANIe potAnI sumatinA prabhAvathI moTI-moTI gUMcavAyelI samasyAonAM nirAkaraNa karyA hatAM, eTale bALakanuM nAma sumatinAtha rAkhavAmAM AvyuM. jaina dharmano maulika itihAsa eka 100 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha, rAjya ane dIkSA rAjakumAra sumatinAtha jyAre yuvAna thayA to mahArAje yogya kanyAonI sAthe emanA vivAha saMpanna karAvyA. 29 lAkha pUrva varSo sudhI rAjyapadano upabhoga karIne aMte teo saMyamadharma mATe tatpara thayA. lokAMtika devonI prArthanAthI varSIdAna ApI eka hajAra rAjAonI sAthe vaizAkha zukla navamIe maghA nakSatramAM paMcamuSTika loca karIne samasta pApakarma tyAgI muni banI gayA. kevaLajJAna ane dezanA dIkSA grahaNa karatI vakhate prabhue SaSTamabhakta (chaTTa)tapa karyuM hatuM. bIjA divase prabhue vijayapura padhArIne tyAMnA mahArAjA padma(padma)ne tyAM potAnA tapanuM prathama pAraNuM svIkAryuM hatuM. dIkSA grahaNa karI vIsa varSa sudhI teo chadmasthAvasthAmAM rahyA ane vividha prakAranI tapasyA karIne vicaraNa karatA rahyA. dharmadhyAnathI karmanirjarA karI, pachI sahasrAmravanamAM padhArI dhyAnAvasthita thayA ane cAra ghAtIkarmono kSaya karI caitra zukla ekAdazanA divase maghA nakSatramAM kevaLajJAna ane kevaLadarzananI upalabdhi karI. kevaLajJAnanI prApti karI prabhue deva, dAnava ane mAnavonI vizALa sabhAmAM mokSamArgano upadeza Apyo ane caturvidha saMghanI sthApanA karI bhAva-tIrthaMkara kahevAyA. cAlIsa lAkha pUrvanI AyumAMthI bhagavAna sumatinAthe 10 lAkha pUrva sudhI kumArAvasthA, 29 lAkha 11 pUrvAMga sudhI rAjyapada, 12 pUrvAMgamAM 1 lAkha ochA pUrva sudhI cAritra-paryAya pAlana karyuM ane aMta samaya najIka jANI eka mAsanuM anazana karyuM ane caitra zukla navamIe punarvasu nakSatramAM cAra aghAtIkarmono kSaya karI siddha, buddha, mukta thaI nirvANapada prApta karyuM. bhagavAna sumati nAthanA dharmaparivAramAM 100 gaNadharo sivAya 13000 kevaLI, 10450 mana:paryavajJAnI, 11000 avadhijJAnI, 2400 caudapUrvadhArI, 18400 vaikriyalabdhidhArI, 10650 vAdI, 320000 sAdhu, 530000 sAdhvIo, 281000 zrAvaka ane 516000 zrAvikAono vizALa samUha hato. 108 jaina dharmano maulika itihAsa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI padmaprabha jaina dharmanAM chaThThA tIrthaMkara bhagavAna zrI padmaprabha thayA. emanA pUrvabhavamAM teo susImA nagarImAM mahArAjA aparAjita hatA. teo nyAya-nIti ane dharmapUrNa vyavahAra karatA hatA. eka divasa saMsArathI virakta thaI emaNe pihitAzrava muninAM caraNomAM saMyama grahaNa karI arhadbhakti Adi sthAnonI ArAdhanA karI tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMta samaye samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karI teo 31 sAgaranI parama sthitivALA traiveyaka deva thayA. janma ane nAmakaraNa traiveyaka devanI vaya pUrNa thatA aparAjitano jIva mahA kRSNa SaSThIe citrA nakSatranA yogamAM devalokathI cyuta thaI kauzAMbI nagarInA mahArAjA dharane tyAM emanI mahArANI susImAnI kukSimAM utpanna thayo. mahArANIe 14 mahAzubha svapna joyAM. garbhakALa pUrNa thatA kArataka kRSNa dvAdazI(bAraza)nA roja citrA nakSatramAM emano janma thayo. garbha-kALamAM mAtA mahArANI susImAne padmanI zayyA para suvAnI icchA utpanna thaI ane bALakanA zarIranI AbhA padma samAna hatI, eTale mAtA-pitAe emanuM nAma padmaprabha rAkhyuM. vivAha ane dIkSA bALapaNa pUrNa thatA jyAre padmaprabhae yauvanamAM praveza karyo to mahArAja dhare suyogya kanyAonI sAthe emanA vivAha karAvyA. 8 lAkha varSa pUrva sudhI kumAranA rUpamAM rahyA pachI zrI padmaprabhae rAjyapada grahaNa karyuM. 21 lAkha pUrvathI paNa vadhu varSo sudhI rAjya karyA pachI bhogya karmonI kSINatA jANI teo muktimArganI tarapha agresara thayA. lokAMtika devonI prArthanA para emaNe eka varSa sudhI dAna ApI kArataka kRSNa trayodazI(teraza)nA divase be divasIya nirjaLa SaSTamabhakta tapanI sAthe vidhipUrvaka dIkSA lIdhI. e samaye rAjanya Adi vargonA eka hajAra anya puruSoe emanI sAthe dIkSA grahaNa karI. bIjA divase brahmasthaLanA jaina dharmano maulika itihAsa 37 109 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAja somadevane tyAM emanuM pAraNuM thayuM. devo dvArA dAnanI mahimAhetu paMcadivyanI vRSTi thaI. ( kevaLajJAna) 6 mahinA sudhI ugra tapasyA karIne chadmasthAvasthAmAM vicaraNa karyA pachI teo sahastrApravanamAM padhAryA. tyAM SaSTamubhakta tapanI sAthe vaTavRkSanI nIce kAyotsarga mudrAmAM sthira thaI emaNe zudhyAnathI ghAtI karmono kSaya karyo ane caitra zukla pUrNimAnA divase citrA nakSatranA yogamAM kevaLajJAna prApta karyuM. kevaLajJAnanI prApti pachI prabhue dharmadezanA ApI caturvidha saMghanI sthApanA karI ane teo anaMta catuSTayanA dhAraka thaI lokAlokanA jJAtA, draSTA, upadraSTA ane bhAva-tIrthakara thayA. emanA dharmaparivAramAM 100 gaNadhara, 12000 kevaLI, 10300 mana:paryavajJAnI, 10000 avadhijJAnI, 2300 caudapUrvadhArI, 16800 vaikriyalabdhidhArI, 9600 vAdI, 330000 sAdhu, 420000 sAdhvIo, 276000 zrAvaka tathA 505000 zrAvikAonI vizALa saMkhyA hatI. bhagavAna padmaprabhae kevaLI banI ghaNAM varSo sudhI saMsArane kalyANakArI mArganI zikSA ApI. aMte AyuSyanI samApti najIka joI 1 mahinAnuM anazana karI mAgazara kRSNa ekAdazanA divase citrA nakSatramAM saMpUrNa yogono virodha karIne siddha-buddha-mukta thaI gayA. emanI kula Ayu 30 lAkha pUrva varSanI hatI. jemAMthI 6 pUrvAga ochAM sADA sAta lAkha pUrva varSa sudhI kumAra rahyA, sADA 21 lAkha pUrva varSa sudhI rAjya karyuM ane 1 lAkha pUrvamAM thoDAM ochAM varSa sudhI cAritryadharmanuM pAlana karI prabhue nirvANa prApta karyuM. 110 36969696969696969696969696969696jaina dharmano maulika itihAsa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI supArzvanAtha bhagavAna padmaprabhanA pachI sAtamA tIrthaMkara zrI supArzvanAtha thayA. bhagavAna supArzvanAtha potAnA pUrvabhavamAM kSemapurInA mahArAja naMdisena hatA. emaNe AcArya aridamananI pAse saMyama laI vIsa sthAnonI ArAdhanA karI ane tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. aMta samaye kALadharma prApta karI teo chaThThA traiveyakamAM ahamindranA rUpamAM utpanna thayo. traiveyakanI Ayu pUrNa karI bhAdaravAnI kRSNa aSTamInA divase vizAkhA nakSatramAM vArANasI nagarInA rAjA pratiSThasenanI rANI pRthvInI kukSimAM praviSTa thayA. e ja rAte mahArANIe mahApuruSanA janmasUcaka maMgaLakArI cauda svapna joyAM ane garbhakALanI samAptie jeTha zukla dvAddazI(bAraza)nA roja vizAkhA nakSatramAM sukhapUrvaka putraratnane janma Apyo. bAramA divase nAmakaraNanA samaye mahArAje garbhakALamAM mAtAnA pArzva - zobhana rahyA.' ema vicArI emanuM nAma supArzvanAtha rAkhyuM. vivAha-yogya thatA supArzvanAthano vivAha yogya kanyAo sAthe karAvavAmAM Avyo ane tyAra bAda emane rAjyapada para suzobhita karyA. prabhue cauda lAkha pUrvathI thoDAMka vadhu samaya sudhI rAjazrIno upabhoga karIne prajAne nIti ane dharmanA mArga upara cAlavAnuM zIkhavyuM. lAMbA samaya sudhI rAjya karyA pachI bhogya karmane kSINa thayela jANIne emane saMyama grahaNa karavAnI icchA thaI. lokAMtika devonA AgrahathI emaNe 1 varSa sudhI dAna ApyuM ane jeTha zukla trayodazI (teraza)nA roja eka hajAra anya rAjAonI sAthe dIkSA mATe niSkramaNa karyuM. SaSThamabhakta tapanI sAthe udyAnamAM pahoMcI prabhue paMcamuSTi locana karI sarvathA pApone tyAgIne munivrata grahaNa karyuM. bIjA divase pATalikhaMDa nagaranA mahArAjA mahendrane tyAM emanuM pAraNuM thayuM. 9 mahinA sudhI chadmasthacaryAmAM vividha prakAranAM tapa karIne vicaratA rahyA. pachI sahasrAmravanamAM AvI zukaladhyAnamAM sthita thaI gayA. prabhue jJAnAvaraNAdi cAra ghAtIkarmono nAza karI phAgaNa zukla SaSThI(chaThTha)e jaina dharmano maulika itihAsa che 377 111 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizAkhA nakSatramAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karyuM. kevaLI banIne emaNe deva-manujonI vizALa pariSadamAM dharmadarzanA ApI ane jaDacetanano bheda samajAvatAM kahyuM ke - "dezya jagatanI badhI vastuo ahIM sudhI ke tana paNa ApaNuM nathI. bAhya vastuone potAnI mAnavI ja duHkhanuM mULa kAraNa che." emanA A prakAranA sadupadezathI hajAro nara-nArI saMyamadharmanA ArAdhaka banyAM. prabhue caturvidha tIrthanI sthApanA karI bhAva-arihaMtapadane prApta karyuM. prabhunA saMghamAM 95 gaNa ane gaNadhara hatA, jemAM pramukha vidarbhajI hatA. sAthe ja 11000 kevaLI, 9150 mana:paryavajJAnI, 9000 avadhijJAnI, 2350 caudapUrvadhArI, 15300 vaikriyalabdhidhArI, 8400 vAdI, 300000 sAdhu, 430000 sAdhvIo, 257000 zrAvaka tathA 493000 zrAvikAo paNa prabhunA saMghamAM hatA. 20 lAkha pUrva varSanI kula AyumAMthI 5 lAkha pUrva varSa kumArAvasthAmAM, 14 lAkhathI kaMIka adhika pUrva varSa rAjAnA rUpamAM, 20 pUrvAMga ochA 1 lAkha pUrva sudhI samyakcAritranuM pAlana karyA pachI jyAre emane emano aMtima samaya nikaTa dekhAyo to 1 mAsanuM anazana karI pAMcaso munionI sAthe cAra aghAtIkarmono nAza karI phAgaNa kRSNa saptamIe siddha, buddha ane mukta thaI nirvANapada prApta karyuM. 112 32 Wan jaina dharmano maulika itihAsa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI caMdramaNa bhagavAna supArzvanAtha pachI AThamA tIrthaMkara zrI caMdraprabha svAmI thayA. potAnA pUrvabhavamAM dhAtakIkhaMDamAM maMgaLAvatI nagarInA mahArAja padmanA rUpamAM emaNe ucca yogonI sAdhanAo karI, phaLasvarUpa emane vairAgya thayo ane emaNe yugadhara muninI pAse saMyama grahaNa karI dIrghakALa sudhI cAritradharmanuM pAlana karIne vIsa sthAnonI ArAdhanA karI ane tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMta samayanI ArAdhanAthI kALadharma prApta karI teo vijaya vimAnamAM ahamindrarUpamAM utpanna thayA. vijaya vimAnamAMthI UtarI mahArAja padmano jIva caitra kRSNa paMcamIe anurAdhA nakSatramAM caMdrapurInA rAjA mahAsenanI rANI sulakSaNAne tyAM garbharUpamAM utpanna thayo. rANIe e ja rAtre cauda mahAzubha svapna joyAM. garbhakALa pUrNa thatA mahArANI sulakSaNAe poSa kRSNa dvAdazI(bAraza)nA divase anurAdhA nakSatramAM ardharAtrinA samaye putraratnane janma Apyo, jeno janmotsava ati-pAMDa-kaMbala-zilA upara deva-devendroe utsAhapUrvaka ujavyo. mahArAja padmasene bAramA divase putranA nAmakaraNa mATe lokone nimaMtrita karI kahyuM ke - "bALakanI mAtAe garbhakALamAM caMdrapAnanI icchA pUrNa karI tathA bALakanA zarIranI prabhA paNa caMdra jevI che, ataH bALakanuM nAma caMdraprabha rAkhavAmAM Ave che." yuvAvasthA prApta karatA ja mahArAje caMdraprabhanA vivAha uttama rAjakanyAo sAthe karAvyA. aDhI lAkha pUrva varSa sudhI yuvarAjapada para rahyA. pachI emane rAjyaprada upara abhiSikta karavAmAM AvyA. 6 lAkha pUrva varSathI thoDA vadhu samaya sudhI emaNe rAjya-saMcAlana karIne nItidharmano pracAra-prasAra karyo. saMsAranAM bhogakarma kSINa thayAM jANI prabhue zramaNa dIkSAno saMkalpa karyo. lokAMtika devonI prArthanA ane varSIdAna pachI eka hajAra rAjAonI jana dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969ii 113] Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe SaSTamabhaktanI tapasyAthI emanuM abhiniSkramaNa thayuM. poSa kRSNa trayodazI(teraza)nA anurAdhA nakSatramAM saMpUrNa pApakarmone parityAgI bhagavAna caMdraprabhae dIkSA lIdhI. dIkSAnA bIjA divase padmakhaMDanA somadatta rAjAne tyAM kSIrAtrathI emanuM pAraNuM thayuM. devoe paMcadionI varSA karI dAnano mahimA pragaTa karyo. traNa mahinA sudhI chadmasthacaryAmAM vicaraNa karyA pachI prabhu caMdraprabha sahasrAmravanamAM padhAryA. tyAM priyaMgu vRkSanI nIce zukladhyAnamAM dhyAnAvasthita thaI gayA. phAgaNa kRSNa saptamIe jJAnAvaraNa Adi cAra ghAtIkarmono kSaya karI emaNe kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prApti karI. pachI deva-mAnavonI vizALa sabhAmAM zruta ane cAritradharmanI dezanA ApI emaNe tIrthanI sthApanA karI. 1 lAkhamAM thoDAM ochAM pUrva varSa sudhI kevaLIparyAyamAM rahI prabhue jIvonuM kalyANa karyuM. emanA dharmaparivAramAM 93 gaNa ane gaNadhara, 10000 kevaLI, 8000 mana:paryavajJAnI, 8000 avadhijJAnI, 2000 caudapUrvadhArI, 14000 vaikriyalabdhidhArI, 7600 vAdI, 250000 sAdhu, 380000 sAdhvIo, 250000 zrAvaka ane 491000 zrAvikAo hatAM. je samaye prabhue potAnA jIvanano aMtakALa samIpa joyo, e samaye sameta zikhara para eka hajAra munionI sAthe 1 mahinAnuM anazana karyuM ane ayogI dazAmAM cAra aghAtIkarmono kSaya karI bhAdaravA kRSNa saptamIe anurAdhA nakSatramAM nirvANa prApta karyuM. emanI kula vaya 10 lAkha pUrva varSanI hatI, jemAMthI aDhI lAkha pUrva varSa sudhI yuvarAjapada para ne sADA cha lAkha pUrva varSa rAjyapada para rahyA tathA 1 lAkha pUrvamAM thoDAM ochAM varSa sudhI prabhue cAritradharmanuM pAlana karI siddhapada prApta karyuM. Wan 114 3 9. jaina dharmano maulika itihAsa Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI savidhinAtha | tIrthakara caMdraprabhanI pazcAtu navamA tIrthakara zrI suvidhinAtha thayA. teo puSpadaMtanA nAmathI paNa jANItA che. kArkadI nagarInA mahArAja sugrIva emanA pitA ane rANI rAmAdevI emanI mAtA hatAM. puSkalAvatI vijayanA bhUpati mahApadmanA bhavamAM emaNe saMsArathI virakta thaI muni jagannadanI pAse dIkSA grahaNa karI ane ucca koTinI tapa-sAdhanA karIne tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMta samaye anazanapUrvaka kALadharma pAmI teo vaijayaMta vimAnamAM ahamindra rUpamAM utpanna thayA. vaijayaMta vimAnamAMthI nIkaLI mahApadmano jIva phAgaNa kRSNa navamIe mULa nakSatramAM rANI rAmAdevInA garbhamAM utpanna thayo. rAmAdevIe e ja rAtre 14 maMgaLakArI mahAsvapna joyAM. garbhakALa pUrNa thatA rAmAdevIe mAgazara kRSNa paMcamIe madhyarAtrimAM mULa nakSatramAM putraratnane janma Apyo. mAtA-pitA tathA deva-devendroe emano janma AnaMdathI ujavyo ane 10 divasa sudhI kAkaMdI nagarImAM Amoda-pramodanuM vAtAvaraNa rahyuM. bALakanA garbhamAM rahevAnA samaye mAtA badhI vidhithI sukhapUrvaka rahI, ataH nAmakaraNanA samaye mahArAja sugrIve bALakanuM nAma suvidhinAtha rAkhyuM. sAthe ja garbhakALamAM rANI rAmAdevIne puSpanI 'icchA utpanna thaI, AthI puSpadaMta nAma paNa rAkhavAmAM AvyuM. 50 hajAra pUrva varSanI emanI Ayu thatA vivAha yogya jANIne yogya kanyAo sAthe pANigrahaNa karAvavAmAM AvyuM. pachI emane rAjyapada upara suzobhita karavAmAM AvyA. 50 hajArathI kaMIka vadhAre pUrva varSo sudhI emaNe alipta bhAvathI rAjyanuM kuzaLatApUrvaka saMcAlana karyuM. - rAjyakALa bAda suvidhinAthanI icchA saMyamamArga apanAvavAnI thaI. lokAMtika devoe potAnA kartavyAnusAra prArthanA karI. emaNe varSadAna ApI eka hajAra rAjAonI sAthe dIkSArthe abhiniSkramaNa karyuM. mAgazara kRSNa SaSThInA divase bhagavAna sahassAmravana pahoMcyA ane mULa | jaina dharmano molika itihAsa 96969696969696969696969696969699 115 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakSatramAM saMpUrNa pApone parityAgIne siddhanI sAkSIthI dIkSita thayA. dIkSA grahaNa karatA ja emane mana:paryavajJAna prApta thayuM. bIjA divase zvetapuranA rAjAne tyAM prabhunuM paramAzathI pAraNuM thayuM. devoe paMcadivyone pragaTa karI dAnano mahimA batAvyo. 4 mAsa sudhI vividha kaSTone sahana karIne teo grAmAnugrAma vicaraNa karatA rahyA. pachI e ja udyAnamAM AvI prabhu kSapakazreNI para ArUDha thaI zukladhyAnathI ghAtakarmono kSaya karI mAlUra vRkSanI nIce kArataka zukla tRtIyAnA mULa nakSatramAM kevaLajJAnanI prApti karI. kevaLI thaI samavasaraNamAM prabhue dharmopadeza Apyo ane caturvidha saMghanI sthApanA karI bhAva-tIrthakara kahevAyA. prabhunA dharmaparivAramAM 88 gaNadhara, 7500 kevaLI, 7500 manaHparyavajJAnI, 8400 avadhijJAnI, 1500 caudapUrvadhArI, 13000 vaikriyalabdhidhArI, 6000 vAdI, 200000 sAdhu, 120000 sAdhvIo, 229000 zrAvaka ane 472000 zrAvikAo hatAM. 1 lAkhamAM thoDAM ochAM pUrva sudhI saMyamanuM pAlana karI jyAre prabhue potAno AyukALa najIka joyo to eka hajAra munionI sAthe sameta zikhara upara 1 mahinAnA anazana dhAraNa karyA. pachI yoga nirodha karIne 4 aghAtI karmono kSaya karI bhAdaravo kRSNa navamIe mULa nakSatramAM siddha, buddha ne mukta thaI nirvANa prApta karyuM. kahevAmAM Ave che ke kALadoSanA kAraNe suvidhinAtha pachI zramaNadharmano viccheda thaI gayo hato ane zrAvaka loko icchAnusAra dAna Adino upadeza ApavA lAgyA hatA. saMbhava che ke e kALa brAhmaNa saMskRtinA pracAraprasArano pramukha samaya rahyo hoya. dvAdazAMgIno viccheda paNa enuM eka kAraNa mAnavAmAM Ave che. | 110 369696969696969696969696969696963 jaina dharmano molika itihAsa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI zItalanAtha bhagavAna zrI suvidhinAtha pachI bhagavAna zrI zItalanAtha dasamA tIrthakara thayA. emano janma bhakilapuranA rAjA daDharathanI rANI naMdAdevInA putranA rUpamAM thayo. bhagavAna zrI zItalanAthe potAnA pUrvabhavamAM susImA nagarInA mahArAjA pakvottaranA rUpamAM ghaNAM varSo sudhI rAjya karyA pachI "sastAdha" nAmanA AcArya pAse saMyama grahaNa karI kaThina tapa-sAdhanAthI tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMta samayamAM anazana karI ArAdhanApUrvaka kALadharmane prApta karI prANata svargamAM vIsa sAgaranI sthitivALA deva thayA. vaizAkha kRSNa pachInA divase pUrvASADhA nakSatramAM prANata svargathI cyavana karI pavottarano jIva naMdAdevInA garbhamAM praviSTa thayo. mahArANIe mahAmaMgalamayI 14 svapno joyAM. garbhakALa pUrNa thatA mahA kRSNa dvAdazInA pUrvASADhA nakSatramAM putraratnane janma Apyo. mahArAja deDharathe umaMga ane utsAhathI janmotsava ujavyo. mahArAjanA zarIramAM bhayaMkara dAha baLatI hatI, je vibhinna upacArothI paNa zAMta thaI na hatI. putranA garbhakALamAM eka divasa rANI naMdAdevInA kara-sparzamAtrathI mahArAjanI dIrghakAlIna vedanA ane dAha zAMta thaI gayAM ane emanA tana-manamAM zItaLatA chavAI gaI. ata mahArAje bALakanuM nAma zItalanAtha rAkhyuM. zItalanAthe zaizavakALa pUrNa karI yuvAvasthAmAM praveza karyo. mAtApitAe yogya kanyAonI sAthe emanA vivAha karAvyA. 25 hajAra pUrva sudhI kuMvarapada para rahyA pachI pitAnA atyAgrahathI 50 hajAra pUrva sudhI nirliptabhAvathI rAjyapada saMbhALyuM ane pachI bhogyakarmanA bhoga kSINa thayA jANI dIkSA grahaNa karavAnI icchA pragaTa karI. zItalanAthanI dIkSA levAnI IcchA jANI lokAMtika deve emane prArthanA karI. varSIdAna samApta thatA prabhu sahastrApravanamAM pahoMcyA ane SaSThabhakta tapasyAnI sAthe saMpUrNa pApone tyAgI mahA kRSNa dvAdazInA | na dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696999999 110] Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvASADhA nakSatramAM dIkSA grahaNa karI muni banI gayA. dIkSA letA ja emane mana:paryavajJAna prApta thayuM. bIjA divase ariSTapuranA mahArAja punarvasune tyAM paramAtrathI potAnuM prathama pAraNuM saMpanna karyuM. e pachI 3 mAsa chaghasthacaryAmAM jAta-jAtanA parISaho (kaSTo)ne sahana karIne punaH sahastrApravanamAM pahoMcyA ane pIpaLanA vRkSanI nIce zukladhyAnamAM sthita thaI gayA. zukladhyAnathI 4 ghAtakarmono nAza karI prabhue poSa kRSNa caturdazI (caudaze)e pUrvASADhA nakSatramAM kevaLajJAna prApta karyuM. kevaLI thaI prabhue devAsura-mAnavonI vizALa sabhAmAM dharmadezanA karI. emaNe saMsAranA nazvara padArthonI prItine du:khajanaka batAvI, mokSamArgamAM yatna karavAnI zikSA ApI ane caturvidha saMghanI sthApanA karI bhAva-tIrthakara kahevAyA. 25 hajAra pUrvamAM thoDA ochA samaya sudhI saMyamanuM pAlana karI jyAre AyukALa nikaTa joyo tyAre prabhue eka hajAra munionI sAthe 1 mahinAnuM anazana karyuM. aMte mana, vacana ane kAyika yogono nirodha karIne saMpUrNa karmono kSaya karI vaizAkha kRSNa dvitIyAe pUrvASADhA nakSatramAM prabhue siddha, buddha ne mukta thaI nirvANapada prApta karyuM. emanA dharmaparivAramAM 81 gaNa ane gaNadhara, 7000 kevaLI, 7500 mana:paryavajJAnI, 7200 avadhijJAnI, 1400 caudapUrvadhArI, 12000 vaikriyalabdhidhArI, 5800 vAdI, 100000 sAdhu, 100006 sAdhvIo, 289000 zrAvaka ane 458000 zrAvikAo hatAM. [118 0999999999999999ii jena dharmano maulika itihAsa Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI zreyAMsanAtha, bhagavAna zrI zItalanAtha pazcAt zrI zreyAMsanAtha agiyAramA tIrthaMkara thayA. zrI zreyAMsanAtha siddhapurI nagarInA mahArAjA viSNunI mahArANI viSNudevInA putra hatA. potAnA pUrvabhavamAM teo puSkaradvIpanA rAjA nalinagulmanA rUpamAM utpanna thayA hatA. rAjaroganI jema rAjyabhoga choDI RSi vajadaMta pAse dIkSA lIdhI ane nirmohabhAvathI vicaratA rahIne visa sthAnonI ArAdhanA karI tIrthakara nAmakarma upArjita karyuM. aMte zubhadhyAnamAM Ayu pUrNa karI nalinagulma mahAzukra kalpamAM RddhimAna deva thayA. jeTha kRSNa SaSThInA divase zravaNa nakSatramAM nalinagulmano jIva svargamAMthI nIkaLI mahArANI viSNudevInA garbhamAM utpanna thayo. mAtAe e ja rAtre 14 mahAsvapna joyAM. garbhakALa pUrNa thatA phAgaNa kRSNa dvAdazI (bAraze)e putraratnano janma thayo. bALakanA janmathI samasta rAjaparivAra ane rASTranuM zreya-kalyANa thayuM, ataH mAtApitAe bALakanuM nAma zreyAMsanAtha rAkhyuM. zreyAMsanAtha jyAre yuvAvasthAmAM praviSTa thayA, to pitAnA AgrahathI yogya kanyAonI sAthe emanuM pANigrahaNa thayuM. 21 lAkha varSanI avasthAmAM teo rAjyapadanA adhikArI thayA. 22 lAkha varSa sudhI nyAyapUrvaka rAjyanuM saMcAlana karyuM. bhogakarmanA kSINa thavA para jyAre saMyama grahaNa karavAnI icchA karI, tyAre maryAdA anusAra lokAMtika devoe emane prArthanA karI. mahArAje AkhuM varSa pratidina dAna karyuM ane phAgaNa kRSNa trayodazI(teraze)e zravaNa nakSatramAM eka hajAra anya rAjAonI sAthe bele (chaThTha)nI tapasyAnI sAthe dIkSA mATe niSkramaNa karyuM. sahasAmravanamAM azoka vRkSanI nIce saMpUrNa pApone tyAgIne emaNe vidhipUrvaka pravrajyA grahaNa karI. bIjA divase siddhArthapuranA rAjA naMdane tyAM paramAtrathI pAraNA karyA. dIkSAnI pazcAt ra mahinA sudhI chadmastha avasthAmAM emaNe vibhinna kaSTone acala sthirabhAvathI sahana karIne bhinna-bhinna | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969699 119 | Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnoe vicaraNa karyuM. SaSThatapamAM mahA kRSNa amAsanA roja kSapakazreNI para ArUDha thaI, ghAtakarmano nAza karI kevaLajJAna ane kevaLadarzananI upalabdhi karI. A prakAre kevaLI thaI prabhu zreyAMsanAthe deva-mAnavonI vizALa sabhAmAM zruta-cAritradharmanI dezanA ApI ane caturvidha saMghanI sthApanA karI bhAva-tIrthakara kahevAyA. kevaLajJAnanI prApti pachI bhagavAna zreyAMsanAtha vicaraNa karatA-karatA potanapuramAM padhAryA. bhagavAnanA AgamananA zubha samAcAra sAMbhaLI tripRSTha ghaNA prasanna thayA ane potAnA moTA bhAI acala baLadevanI sAthe bhagavAnane page lAgavA gayA. bhagavAnanI samyakatva sudhAyukta vANIne sAMbhaLIne baMne bhAIoe samyakatva dhAraNa karyuM. rAjakumAra tripRSTha ane acala baLadeva mahArAja prajApatinA putra ane vartamAna avasarpiNI kALanA krama pramANe prathama vAsudeva ne prathama baLadeva hatA. - bha. mahAvIranA pUrvajanmanA marIcinA jIve ja tripRSThanA rUpamAM janma lIdho. A tarapha prativAsudeva azvagrIve nimittajJonI bhaviSyavANI dvArA enA saMhArakanA janmanI vAta jANI, to te ciMtAtura banI potAnA pratidvandI (duzmana)nI zodhamAM tatpara thayo. jyAre zAlikhatamAM bhayaMkara siMhano vadha karI enA AtaMkathI lokone mukta karAvanAra tripRSThakumAranA viSayamAM eNe jANyuM, to ene khAtarI thaI gaI ke tripRSTha ja eno saMhAraka (mAraka) che. Ama jANI eNe A kArya mATe baMne bhAIone zAbAzI ApavAnA bahAne potAne tyAM bolAvI chaLakapaTathI marAvI nAkhavAno nizcaya karyo ane A hetuthI eNe mahArAja prajApatine sUcanA mokalI. A saMdezanA javAbamAM tripRSTha kahevaDAvyuM - "je rAjA eka siMhane paNa mArI na zakyo, enI pAse ame koI prakAranuM inAma levA taiyAra nathI." A sAMbhaLI athagrIva dhUMApUMA thaI UThyo ane senA laI prajApati upara AkramaNa karyuM. yuddhanA medAnamAM vyartha narasaMhArane rokavAnA irAdAthI tripRSThae azvagrIvane dhanvayuddha mATe lalakAryo, jemAM tripRSTha azvagrIvano saMhAra karI addhabharata potAne AdhIna karI lIdhuM. 120 [9636326220999999999 jena dharmano maulika itihAsa ] Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI eka divase madhura saMgItano AnaMda letA-letA UMghavAno samaya thatA zadhyApAlakane Adeza Apyo ke - "mane UMgha AvI jatA saMgIta baMdha karI deje." madhura saMgItanI mastImAM zavyApAlaka tripRSThanI AjJAnuM pAlana karavAnuM bhUlI gayo. tripRSTha jyAre jAgyA to, saMgIta cAlatuM joI atyaMta krodhita thaI zadhyApAlakanA kAnomAM garama-garama sIsuM reDAvyuM, jenAthI zayyApAlaka taraphaDIne tyAM ja mRtyu pAmyo. A krUra karmathI tripRSThanA samyakatvano bhAva khaMDita thaI gayo ane eNe naraka gatino baMdha karyo. 84 lAkha varSanuM AyuSya bhogavIne te sAtamI narakano adhikArI banyo. baLadeva acale jyAre bhAInA avasAnanA samAcAra sAMbhaLyA to bhrAtRpremanA kAraNe zokAtura thaI karuNa svare vilApa karatA-karatA bezuddha thaI gayo. mUccha dUra thatA vaDIlonA samajAvavAthI ane sva-ciMtanathI saMsAranI asAratA jANI sAMsArika viSayothI vimukha thaI emaNe AcArya dharmaghoSa pAse jinadIkSA grahaNa karI ane tapa-saMyamathI saghaLAM karmono kSaya karI siddha thaI gayA. emano jIvanakALa 85 lAkha varSa hato. bha. zreyAMsanAthe kevaLajJAna prApta karyA pachI 21 lAkha varSamAM 2 mahinA ochA jeTalo samaya bhUmaMDaLa para vicaraNa karIne. jIvone AtmakalyANano mArga dekhADyo. mokSakALa samIpa jANI eka hajAra munionI sAthe anazana grahaNa karI zukaladhyAnanA tRtIya caraNamAM ayogI dazAne prApta karI zrAvaNa zukla trIjanA roja ghaniSThA nakSatramAM saMpUrNa karmono dhvaMsa karI siddha, buddha ane mukta thayA. emanuM AyuSya 84 lAkha varSanuM hatuM. zreyAMsanAtha bhagavAnanA dharmakuTuMbamAM 76 gaNadhara, 6500 kevaLI, 6000 mana:paryavajJAnI, 6000 avadhijJAnI, 1300 caudapUrvadhArI, 11000 vaikriyalabdhidhArI, 5000 vAdI, 84000 sAdhu, 103000 sAdhvIo, 279000 zrAvaka ane 448000 zrAvikAo hatAM. | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969 121] Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAd zrI vAsupUjya zreyAMsanAtha pachI bhagavAna zrI vAsupUjya bAramA tIrthaMkara thayA potAnA pUrvajanmanA teo puSkarAddha dvIpanA maMgalAvatI vijayamAM pakvottara rAjA hatA. e janmamAM emaNe niraMtara-avirata jinazAsananI bhakti karI. emanA manamAM haMmezAM e ja vicAra Avato hato ke - lakSmI caMcaLa che ane puNyabaLa nazvara che, tethI jIvananuM vAstavika dhyeya mokSapadane prApta karavAnuM ja hovuM joIe. saMjogavazAt emano bheTo guru vajanAbha sAthe thayo. emanA upadezathI virakta thaI rAjA pakvottare saMyama dhAraNa karI kaThora tapa tathA adbhakti vagere sthAnonI AzaMdhanA karI tIrthakara nAmakarma upArjita karyuM. aMtima samaye zubhadhyAnathI kALadharma prApta karI teo prANata svargamAM RddhimAna deva banyA. bhAratanI prakhyAta caMpA nagarImAM pratApI rAjA vasupUjya rahetA hatA, emanI rANI jayAdevI hatI. pakvottarano AtmA devanuM AyuSya pUrNa thatAM jeTha zukla navamI (noma)nA zatabhiSA nakSatramAM rANI jayAdevInA garbhamAM pravezyo. rANIe 14 mahAsvapno joyAM ane garbhakALa pUro thatA phAgaNa kRSNa caturdazI (caudaza)nA zatabhiSA nakSatramAM putraratnane janma Apyo. mahArAja vasupUjyanA putra hovAnA lIdhe emanuM nAma vAsupUjya rAkhavAmAM AvyuM. AcArya hemacaMdra anusAra vAsupUjya avivAhita hatA. jinasena Adi digaMbara paraMparAnA AcAryono paNa A ja mata che. AcArya hemacaMdranA kahevA pramANe - "rAjA vasupUjyae yuvarAja vAsupUjyane vivAdyogya sthiti prApta thatA potAnI abhilASA (icchA) vyakta karatA kahyuM ke - tAre paNa pUrva tIrthakaronI jema vivAha, rAjya, dIkSA ne tapa-sAdhanAnI cAlI AvatI paraMparAnuM pAlana karavuM joIe." vAsupUjyae potAnA pitAnI vAtano javAba ApatA kahyuM ke - "e lokonAM bhogakarma bAkI hatAM, evAM mArAM bAkI nathI. bhaviSyamAM paNa mallInAtha, neminAtha vagere paNa kuMvArA ja dIkSita thaze, mATe mane paNa kuMvArA ja saMyamamArga para javAnI anumati Apo." AcArya hemacaMdranA kahevA pramANe - "mAtA-pitAe emanI vAta mAnI lIdhI ane emaNe lagna karyA vagara temaja rAjyasukhane bhogavyA vagara dIkSA grahaNa karI." ema to AcArya zIlAMke emaNe lagna karIne thoDo samaya rAjya karIne pachI ja dIkSA grahaNanI vAta lakhI che, hakIkatamAM tIrthakaranI gRhacaryA | 122 96969696969696969696969696969696] jaina dharmano maulika itihAsa | Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhogyakarma pramANe ja hoya che, mATe emanA lagna thavA ke na thavAno koI vizeSa artha nathI raheto. vivAhathI tIrthakaranA tIrthakaratamAM koI aDacaNa nathI AvatI. jIvananAM 18 lAkha varSa pUrNa thatAM lokAMtika devonA AgrahathI vAsupUjyae varSIdAna ApyAM pachI chasso (600) anya rAjAonI sAthe caturthabhakatathI dIkSA mATe niSkramaNa karyuM tathA phAgaNa kRSNa amAsanA zatabhiSA nakSatramAM saghaLAM pApone tyAgI zramaNavRtti svIkArI lIdhI. bIjA divase mahApuranA rAjA sunaMdane tyAM paramAtrathI prathama pAraNuM karyuM. devoe paMcadivyono varasAda karI pAraNAno ghaNo mahimA karyo. dIkSA laI bhagavAna vAsupUjya 1 mahinA sudhI ghaNAM kaSTo sahana karI vicaraNa karatA rahyA ane e ja udyAnamAM AvI pATalA vRkSanI nIce dhyAnAvasthita thayA. zukladhyAnanA bIjA caraNamAM cAra ghAtakarmono nAza karI mahA zukla dvitIyA(bIja)nA roja zatabhiSAnA yogamAM emaNe caturthabhaktathI kevaLajJAnanI prApti karI. kevaLI thaI prabhue deva-dAnava-mAnavonI vizALa sabhAmAM dharmadezanA (upadeza) ApI, tathA zAnti Adi dazavidha dharmanAM svarUpa samajAvIne caturvidha saMghanI sthApanA karI ane bhAva-tIrthakara kahevAyA. vihAra karatA jyAre bhagavAna vAsupUjya dvArakAmAM padhAryA to A kALanA bIjA vAsudeva dvipRSTha emanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI tyAM pahoMcIne emanI vItarAga vANI sAMbhaLI samyakatva dhAraka thayA. vijaya baLadeva paNa samyakatvI banyA ane kALAntaramAM munidharma aMgIkAra karI vijaya zivapadane pAmyA. - A pramANe bhagavAna zreyAMsanAthanI jema bhagavAna vAsupUjyano paNa e samayanA rAjA-rajavADAMomAM vyApaka prabhAva hato. 54 lAkha varSamAM 1 mahino ocho sudhInAM varSo sudhI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karI prabhue lAkho lokone dharmasaMdeza Apyo ane aMte caMpA nagarImAM 600 munionI sAthe 1 mahinA sudhI anazana karI zukladhyAnanA caturtha caraNathI niSkriya thaI saMpUrNa karmono lopa karyo ane aSADha zukla caturdazI (caudaza)nA uttarAbhAdrapada nakSatramAM siddha, buddha ane mukta thaI nirvANapada pAmyA. emanA saMghaparivAramAM 69 gaNa ane gaNadhara, 6000 kevaLI, 6100 mana:paryavajJAnI, pa400 avadhijJAnI, 1200 caudapUrvadhArI, 10000 vaikriyalabdhidhArI, 4700 vAdI, 72000 sAdhu, 100000 sAdhvIo, 215000 zrAvaka ane 436000 zrAvikAo hatAM. jaina dharmano maulika ItihAsa 29:26969696969696969696969696969] 123] Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavALa zrI vimalanAtha bAramA tIrthaMkara bhagavAna vAsupUjya pachI bhagavAna vimalanAtha teramA tIrthakara thayA. emanI janmabhUmi kampilapura hatI. vimala yazadhArI, mahArAja kRtavarmA emanA pitA ane mahArANI zyAmA emanI mAtA hatAM. potAnA gatajanmamAM bha. zrI vimalanAtha dhAtakIkhaMDanI mahApurI nagarInA rAjA pAsena hatA. muni sarvaguptano upadeza sAMbhaLI teo virakta thayA. dIkSA laI nirmaLabhAvathI saMyamanuM pAlana karIne vIsa sthAnonI ArAdhanA karI tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM. aMte samAdhipUrvaka jIvanakALa samApta karI AThamA sahastrArakalpamAM RddhimAna devarUpe utpanna thayA. devalokathI cyavana karI padmasenano jIva vaizAkha zukla dvAdazI (bAraza)nA uttarAbhAdrapada nakSatramAM kampilapuranI mahArANI zyAmAnA garbharUpe prasthApita thayo. mAtAe e ja rAtre 14 mahAsvapna joyAM ane sukharUpa garbhakALa samApta thatA mahA zukla tRtIyAe uttarAbhAdrapadamAM caMdrayoga thatA putraratnane janma Apyo. bALakanA garbhamAM rahevAnA samaye mAtA tana-manathI nirmaLa banI rahI, mATe bALakanuM nAma vimalanAtha rAkhyuM. vimalanAtha jyAre yuvAna thayA to mAtA-pitAnA AgrahathI yogya kanyAo sAthe pANigrahaNa karyuM. 15 lAkha varSa kuMvarapadamAM vitAvI rAjyabhAra saMbhALyo. 30 lAkha varSa sudhI nyAya-nItipUrNa rAjyanuM saMcAlana karyuM. 45 lAkha varSanuM AyuSya pUrNa thatAM emaNe AhatI dIkSA levAnI icchA vyakta karI. lokAMtika devo dvArA prArthita prabhue varSIdAna ApyA pachI mahA zukla caturthIe uttarAbhAdrapada nakSatramAM eka hajAra rAjAonI sAthe sahastrApravanamAM SaSThabhakata tapasyA karI badhAM pApakarmono lopa karI zramaNadIkSA svIkArI lIdhI. bIjA divase dhAnyakaTapuranA mahArAja jayane tyAM paramAtrathI pAraNuM karyuM. tyAMthI vihAra karI prabhu be varSa sudhI vibhinna paristhitione samabhAve sahana karatA vicaraNa karatA rahyA. pachI 124 29290699999999932633 jena dharmano maulika itihAsa ] Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikSAsthaLe pahoMcI kSapakazreNImAM ArUDha thaI cAra ghAtakarmono kSaya karI poSa zukla SaSThIe uttarAbhAdrapada nakSatramAM belenI tapasyAthI emaNe kevaLajJAna meLavyuM. kevaLajJAna prApta karyA pachI prabhu vihAra karatA-karatA vArikA (dvArakA) pahoMcyA. tyAM samavasaraNamAM tatkAlIna vAsudeva svayaMbhU paNa hAjara thayA. emaNe tyAM samyakatva-dharma svIkArI lIdho, tathA hajAro nara-nArIoe prabhunI dezanA sAMbhaLI cAritra-dharma svIkAryo. prabhue caturvidha saMghanI sthApanA karI ane bhAva-tIrthakarapada sArthaka karyuM. emanA saMghamAM maMdara Adi pa6 gaNa ane gaNadhara, 5500 kevaLI, 5500 manaH paryavajJAnI, 4800 avadhijJAnI, 1100 caudapUrvadhArI, 9000 vaikriyalabdhidhArI, 3200 vAdI, 68000 sAdhu, 100800 sAdhvIo, 208000 zrAvaka ane 424000 zrAvikAo hatAM. bhagavAna vimalanAthanA samayamAM A kALanA trIjA prativAsudeva meraka, vAsudeva svayaMbhU ane baLadeva bhadra thayA. emanA dharmazAsanamAM sAdhAraNa janatAthI laI lokanAyako upara paNa jinadharmano saMpUrNa prabhAva hato. vAsudeva svayaMbhUnA avasAna bAda bhadrae munidharma svIkArI 65 lAkha varSano jIvanakALa bhogavI aMtima samayanI ArAdhanAthI mukti meLavI. bhagavAna vimalanAthe 15 lAkha varSamAM 2 varSa ochA samaya sudhI kevaLInA rUpamAM lokone satyamArgano upadeza Apyo. potAno aMta samaya samIpa jANI chaso sAdhuonI sAthe 1 mahinAnuM anazana karyuM ane aghAtI karmone naSTa karI aSADha kRSNa saptamI(sAtama)e revatI nakSatramAM zuddha-buddha ane mukta thaI nirvANapadanA adhikArI banyA. emanuM saMpUrNa AyuSya 60 lAkha varSanuM hatuM. | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969] 125 | Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAd zI achatanAtha | bhagavAna zrI vimalanAtha pachI bhagavAna anaMtanAtha caudamA tIrthaMkara thayA. anaMtanAtha emanAM gatajanmamAM dhAtakIkhaMDanI ariSTA nagarInA mahArAja pAratha hatA. te atyaMta zUravIra ane parAkramI hatA. potAnA parAkrama vaDe teoe samasta mahI-maMDaLane jItI lIdhuM. paraMtu thoDA samaya pachI vairAgyanI bhAvanA utpanna thatA cittarakSa gurunI pAse saMyama dhAraNa karyo ane mokSa-sAdhanAmAM tanmaya thaI gayA. potAnA tapa ane saMyamanI viziSTa sAdhanAnA jore teo tIrthakara nAmakarma adhikArI thayA. aMta samaye zubhadhyAnamAM deha tyAgI dasamA svarganA RddhimAna deva banyA. zrAvaNa kRSNa saptamIe revatI nakSatramAM padmarathano AtmA svargamAMthI nIkaLI ayodhyAnA rAjA mahArAja siMhasenanI rANI suyazAnI kUkhamAM padhAryA. mAtAe 14 mahAzubhasvapna joyAM ane garbhakALa samApta thatA vaizAkha kRSNa trayodazI (teraza)nA divase revatI nakSatranA yogamAM putraratnane janma Apyo. dasa divasa sudhI putrajanmano mahotsava ujavyA pachI mahArAja siMhasene jyAre bALaka garbhamAM hatuM tyAre "AkramaNa mATe AvelI apAra ane utkaTa senA upara vijaya prApta thayo.' evuM vicArI bALakanuM nAma anaMtanAtha rAkhyuM. bALaka anaMta 7 lAkha 50 hajAra varSa pUrNa karI taruNAvasthAmAM pravezyA, to mahArAje yogya kanyAo sAthe emanA vivAha karAvI rAjyapada para emane abhiSikta karyA. 15 lAkha varSa sudhI nyAya-nIti pUrNa rAjya karyA pachI munivrata grahaNa karavAno saMkalpa karyo. lokAMtika devAnI prArthanAthI varSIdAna saMpanna karI vaizAkha kRSNa caturdazI(caudaza)nA roja revatI nakSatramAM eka hajAra anya rAjAonI sAthe pApono samULago aMta karI munidharmanI dIkSA grahaNa karI. A samaye mahArAja anaMte bele (chaThTha)nI tapasyA karI hatI, jenuM pAraNuM AgalA divase vardhamAna-puranA vijaya nRpane tyAM paramAtrathI pUrNa thayuM. prabhu anaMtanAtha traNa varSa sudhI vikaTa-viSama paristhitione samatvanI bhAvanAthI sahana karatA vicaraNa karatA rahyA. tyAra bAda 120 9i696969696969696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsa, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahassAmravanamAM pahoMcyA ane azoka vRkSanI nIce dhyAnastha thaI gayA. zukladhyAnanA bIjA caraNamAM emaNe kSapakazreNIthI kaSAyo(pApo)nuM unmelana (nAza) karI ghAtakarmono kSaya karyo ane vaizAkha kRSNa caturdazI (caudaza)e revatI nakSatramAM aSTamabhakta tapasyAthI kevaLajJAna prApta karyuM. kevaLajJAnanI upalabdhi pachI bhagavAna anaMtanAthe dharmadezanA (bodha) ApI ane caturvidha saMghanI sthApanA karI. bhAva-tIrthakara tarIke jANItA thayA. dvArikAnI pAse pahoMcatA e samayanA vAsudeva puruSottama ane baLadeva suprabhae emano upadeza sAMbhaLIne samyakatva prApta karyuM. baLadeva suprabhae bhAInA dehAvasAna pachI vairAgya dhAraNa karI munidharma aMgIkAra karyo ane aMte jIvanalIlA saMkelI siddhapada prApta karyuM. bhagavAna anaMtanAthanA saMghamAM 50 gaNa ane gaNadhara, 5000 kevaLI, 5000 mana:paryavajJAnI, 4300 avadhijJAnI, 900 caudapUrvadhArI, 8000 vaikriyalabdhidhArI, 3200 vAdI, 66000 sAdhu, 62000 sAdhvIo, 206000 zrAvaka tathA 414000 zrAvikAono bahoLo samUha hato. 7 lAkha varSamAM 3 varSa ochA samaya sudhI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karyA pachI prabhu eka hajAra sAdhuonI sAthe 1 mahinAnA anazana bAda caitra zukla paMcamI (pAMcama)nA roja revatI nakSatramAM 30 lAkha varSanI jIvanalIlA saMkelIne saghaLAM karmono vilApa karI siddha, buddha ane mukta thayA. | jaina dharmano maulika itihAsa kaccha6969696969696969696969696969697 1ra0] Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI yamanAtha bhagavAna zrI dharmanAtha jaina dharmanA paMdaramA tIrthaMkara thayA. potAnA pUrvajanmamAM teo dhAtakIkhaMDanA pUrvavidehamAM sthita bhakilapuranA mahArAja siMharatha hatA. te ati parAkramI ne vipula sAmrAjyanA adhipati hatA. emane dharmamAM ghaNI AsthA hatI. saMsAranA sakaLa sukhone asAra samajI nirlepabhAvathI indriya-sukhone parityAgI emaNe vimalavAhana muninI pAse cAritradharma aMgIkAra karI tapa-saMyamanI sAdhanA karIne tIrthakara nAmakarma upArjita karyuM. lAMbA samaya sudhI samatA, saMyama ane titikSAnI (sukha-duHkha sahana karavAnI vRtti) sAthe sAdhanA ane samAdhipUrNa jIvana-nirvAha karI teo vaijayaMta vimAnamAM ahamindranA rUpamAM pragaTa thayA. tyAMnuM AyuSya bhogavI siMharathano AtmA vaizAkha zukla saptamIe puSya nakSatramAM ratnapuranA mahApratApI mahArAja bhAnunI mahArANI suvratAnA garbhamAM AvyA. mahArANI suvratA 14 mahAsvapna joI ghaNI prasanna thaI. garbhAvasthA pUrNa thatA mahA zukla tRtIyAe puSya nakSatramAM emaNe putraratnane janma Apyo. ghaNA harSollAsathI putrano janmotsava ujavavAmAM Avyo. bALakanA garbhamAM rahevAnA samaye mAtAne dharma-sAdhanAnI uttama utkaTa icchA thatI rahI, mATe bALakanuM nAma dharmanAtha rAkhyuM. dharmanAtha yuvAna thatA pitAnI abhilASA pUrNa karavA mATe vivAha saMbaMdhamAM baMdhAyA pachI 2 lAkha 50 hajAra varSanI vaye rAjyabhAra saMbhALyo. 5 lAkha varSa sudhI sucArurUpe rAja-kAja karyA pachI dIkSA levA mATe tatpara thayA. lokAMtika devonA AgrahathI dharmanAthe varSIdAna ApI eka hajAra rAjAonI sAthe belenI tapasyA karatA-karatA mahI zukla trayodazI (teraza)ne puSya nakSatramAM dIkSA lIdhI. bIjA divase somanasa nagaranA dharmasiMha rAjAne tyAM paramAtrathI pAraNuM karyuM. dIkSA grahaNa karyA pachI bhagavAna dharmanAthe vikaTa paristhitione veThIne ra varSa sudhI chadmasthacaryAmAM vicaraNa karyuM. e pachI dIkSAsthaLe jaI dadhiparNa vRkSanI nIce dhyAnamagna thaI zukladhyAnathI kSapakazreNIkarmano nAza karavAnI paripATInuM ArohaNa karIne poSa zukla pUnamanA divase 128 96969696969696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSya nakSatramAM ghAtakarmono aMta ANI kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karyuM. kevaLI banI vizALa samavasaraNamAM upadeza ApatA bha. dharmanAthe kahyuM : "tame tamArA aMtaranA vikAro sAthe yuddha karo, potAnA svarUpane samajo ane sAMsArika sukhabhogathI virata thaI sahajAnaMdanA bhAgI bano." prabhunI dezanA sAMbhaLI hajAronI saMkhyAmAM lokoe cAritradharma svIkAryo, tIrthanI sthApanA karI prabhu bhAva-tIrthakara thayA. bhagavAna dharmanAthanA dharmaparivAramAM ariSTa Adi 43 gaNadhara, 4500 kevaLI, 4500 mana:paryavajJAnI, 3600 avadhijJAnI, 900 caudapUrvadhArI, 7000 vaikriyalabdhidhArI (bahurUpI zakti dhAraNa karanAra) 2800 vAdI, 64000 sAdhu, 6 2400 sAdhvIo, 244000 zrAvaka ane 413000 zrAvikAono bahoLo samUha hato. aDhI lAkhamAM ra ochAM varSa sudhI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karI bha. dharmanAthe lAkho lokono uddhAra karyo. potAno mokSakALa najIka jANI AThaso munionI sAthe emaNe sameta zikhara upara 1 mahinA sudhI anazana karI jeTha zukla paMcamIe puSya nakSatramAM sakaLa karmono vilopa karI 10 lAkha varSanI vaye siddha, buddha, mukta thaI nirvANapada pAmyA. - ( bhagavAna dharmanAthanA zAsananA tejasvI ratna ) bha. dharmanAthanA mahimAnAM guNagAna sAMbhaLI vAsudeva puruSasiMha ne baLadeva sudarzana paNa prabhAvita thayA. prabhuvANI sAMbhaLI puruSasiMha ane sudarzana samyakatvadhAraka banyA. prativAsudeva nizuMbhano vadha karI puruSasiMha trikhaMDAdhipati vAsudeva banyA ane abhimAnI thavAnA kAraNe marIne chaThThA narakamAM gayA. sudarzana bhrAtRviyogamAM vItarAgI thaI saMyamI banyA ane tapa-saMyamanI samyaka-ArAdhanA karI mukti meLavI. bhagavAna dharmanAthanA zAsanakALamAM emanA nirvANa pachI kramazaH be cakravartI thayA. trIjA cakravartI maghavA tathA cothA cakravartI sanatkumAra. | jaina dharmano malika itihAsa 9696969696969696969696969696963 129 ] Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravartI maghavA | bharata kSetranI zrAvastI nagarImAM samudravijaya nAmanA eka mahApratApI rAjA rAjya karatA hatA. emanI paTarANInuM nAma bhadrA hatuM. rAjA-rANI baMne ghaNA nyAyapriya ane dharmabhIru hatAM. eka rAtre rANIe 14 maMgaLa svapna joyAM. svapnapAThakoe mahArAjane jaNAvyuM ke - "A svapna anusAra mahArANInA garbhamAM Avela jIva moTo thaI cakravartI samrATa banaze." garbhAvasthA pUrNa thatA mahArANIe eka mahAna tejasvI, suMdara ne sukumAra putrane janma Apyo. mahArAja samudravijaye potAnA A putranuM nAma maghavA rAkhyuM. yogya uchera ne zikSA pachI rAjakumAra maghavA jyAre yuvAna thayA, to kulIna kanyAonI sAthe emanA vivAha karAvavAmAM AvyA. 25000 varSa sudhI kumArAvasthAmAM vidyAdhyayana karyA pachI mahArAje emano rAjyAbhiSeka karyo. ra5000 varSa sudhI mAMDalika rAjAnA rUpamAM rAjya karyuM. emanA zAsanakALa daramiyAna emanI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM, jenA phaLasvarUpa mahArAja maghavAe 10000 varSa sudhI pakhaMDanI sAdhanA karI. 39000 varSa sudhI cakravartI samrATanA rUpamAM bhAratanA kaye che khaMDo para zAsana karyA pachI zramaNadharmanI dIkSA lIdhI. 50000 varSa sudhI vizuddha zramaNAcAranuM pAlana karyuM ane aMte 5 lAkha varSe dehAMta thatA trIjA devalokamAM devanA rUpe utpanna thayA. cakravartI maghavAnA devalokagamananA saMbaMdhamAM titvogAlI patraya nAmaka prAcIna graMthamAM gAthA kramAMka pa7mAM kahevAmAM AvyuM che ke - "12mAMthI 8 cakravartI mokSe gayA. subhama ne brahmadatta nAmaka be cakravartI sAtamA narakamAM tathA maghavA ne sanatkumAra nAmanA be cakravartI trIjA devalokamAM gayA." keTalAka vidvAnono mata che ke - "maghavA cakravartI mokSamAM gayA, nahi ke trIjA devalokamAM. enI puSTi mATe "uttarAdhyayanasUtra'nA 18mA "saMja ijja adhyayanamAM bharatAdi muktAtmAonI sAthe karavAmAM AvelA maghavA ane sanatkumAra cakravartInA nAmano ullekhane prastuta kare che. ukta adhyayananI 3pamI gAthAmAM bhArata ane sagara cakravartI mATe parinivu?' [ 130 6969696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 thI 43 saMkhyA sudhInI gAthAomAM bha. zAMtinAtha, kuMthunAtha ane aranAtha tathA cakravartI mahApava, hariSaNa ane jayasenanA mATe patto gaImaNattara'padano prayoga ane enAthI viparIta 36mI gAthAmAM maghavA cakravartI mATe upavAjamabhuvagao" ane 37mI gAthAmAM sanatkumAra mATe "sovi rAyA tava care pada-prayoga karavAmAM AvyA che. jo gAthA 37 ane 38nA aMtima caraNa kramazaH "maghava parinibuDA" tathA "patto gaImaNuttara" - A rUpamAM hota to nizcita rUpathI kahI zakAya ke - "teo muktimAM gayA. sAthe ja sthAnAMgasUtra'mAM sanatkumAra cakravartInA mATe dIheNuM pariyANaM sijhaI jAva savadubhANamaMta kareI' pada AvyuM che, jeno bhAva che ke - "teo mukta thaI gayA." cakravartI sanakumAra jambudvIpanA bharata kSetramAM hastinApura nagaranA zAsaka mahArAja azvasena zaurya, zIla Adi guNothI saMpanna hatA. emanI dharmabhIru rANI sahadevIe garbhastha jIvanA puNya prabhAvathI cauda zubhasvapno joyAM ane ghaNI AnaMdita thaI. yathA samaye emaNe suvarNa samAna tejasvI kAMtimAna putrane janma Apyo. jenuM nAma sanatkumAra pADavAmAM AvyuM. yogya pAlana-poSaNanI sAthe sanatkumAre kizorAvasthA pAra karI yuvAnImAM praveza karyo. mahendrasiMha nAmaka eka ati guNavAna ane parAkramI sanatkumArano mitra hato. . eka divasa mahArAja azvasenane uttama jAtanA ghaNA badhA ghoDA bheTa svarUpa maLyA. sanatkumAra emAM sarvottama ghoDA upara savAra thaI gayA. rAjakumAranA besatAM ja ghoDo pavanavegI banyo. rAjakumAre ghoDAne rokavA ghaNo prayatna karyo, paNa te eTalo ja vadhu ne vadhu jhaDapathI AgaLa vadhI gayo. mahendrasiMha Adi mitro enI pAchaLa gayA, paNa sanatkumAra sudhI na pahoMcI zakyA. rAjA azvasena potAnA putranA A rIte adazya thavAnA samAcAra sAMbhaLI ghaNA duHkhI thayA ane svayaM ja rAjakumAranI bhALa meLavavA nIkaLI paDyA. mahArAjAnI badhI mahenata niSphaLa thatI joI mahendrasiMhe yena-kena prakAreNa samajAvI-paTAvI emane pAchA | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969, 131 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokalyA ane ekalA ja sanatkumAranI tapAsamAM AgaLa vadhyA. eka varSa sudhI zodhavA chatAM paNa kumArano kyAMya patto lAgyo nahI. eka divasa jaMgalamAM eka sthaLe vividha prakAranAM paMkhIono madhura kalarava saMbhaLAyo ane e dizAmAMthI zItaLa sugaMdhita havAno Acho sparza paNa pratIta thayo. mahendrasiMha kaMIka AzAvAdI thaI te tarapha gayo. thoDe dUra jatA tyAM ramaNIonA Amoda-pramodano madhura dhvani saMbhaLAyo. najIka jatA ramaNIonI vacce potAnA mitra sanatkumArane joI te . Azcaryacakita thaI harSavibhora thaI UDyo. sanatakumAre paNa mahendrasiMhane oLakhI lIdho ne UThIne AliMgana (bheTI paDatA) karatA enuM svAgata karyuM. paraspara kuzaLa-maMgaLa pUchIne mahendrasiMhe sanatkumAranI ApavItI jANavA mAMgI. to eNe ramaNIomAMnI eka ramaNI tarapha izAro karatA kahyuM ke - "mArI vArtA mArI karatAM vidyAdhara kanyA bakulamatithI sAMbhaLavI vadhu ucita raheze." bakulamatie mahendrasiMhane saMkSepa(TUMkANa)mAM kahyuM ke - "kevI rIte sanatkumAre yakSanI AsurI zaktione vIratAthI parAsta karI ane emane potAnI anucarInA rUpamAM svIkArI." mahendrasiMha sanatkumAranI gauravagAthA sAMbhaLI atyaMta prasanna thayo ne emane hastinApura ane mAtA-pitAnI yAda apAvI. sanatkumAra AnaMdita thaI potAnA parivAranI sAthe potAnAM mAtA-pitAne maLavA mATe cAlI nIkaLyo. sanatkumAranA AgamananA samAcAra sAMbhaLI mahArAja azvasenane apAra AnaMda thayo. emaNe moTA samAraMbhanI sAthe rAjakumArano nagarapraveza karAvyo ane yogya samaya joI emane sattAdhIza banAvyA. mahendrasiMhane kumAranA senApati banAvI svayaM sthavira muninI pAse dIkSA grahaNa karI sAdhanAno mArga pasaMda karyo. sanatkumAre dharma ane nyAya-nItithI rAjyanuM saMcAlana karyuM. emanI AyudhazALAmAM cakraratna pragaTa thatAM emaNe cha khaMDo upara vijaya meLavI cakravartIpada prApta karyuM. sanatkumAranA dehalAlityanI prazaMsA devalokamAM paNa thavA lAgI. phaLasvarUpa be devatAo brAhmaNa veze emane jovA AvyA. e samaye teo snAnapITha upara khullA zarIre nAhavA beThA hatA, tyAre emanuM rUpalAvaNya joI brAhmaNa devatA daMga 132 9099696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika ItihAsa) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI gayA. sanakumAre emane kahyuM: "hamaNAM zuM joI rahyA cho, snAna pachI jyAre vastrAlaMkArothI susajja thaI rAjyasabhAmAM besIza, tyAre jojo." brAhmaNoe evuM ja karyuM, paNa tyAM sudhImAM sanatkumAranA rUpamAM parivartana AvI gayuM hatuM, ane brAhmaNa manomana kheda anubhavavA lAgyA. rAjAe emanA A hAvabhAvanuM kAraNa pUchyuM, to teo bolyA : "mahArAja, tamArA suMdara zarIramAM to kIDA paDyA che." zarIranI kSaNabhaMguratA ane nazvaratAne joI sanatkumAra tatkALa vitarAgI banI gayA ane saMpUrNa vaibhava-parigraha tyajI muni banI gayA. dIkSita thaI teo avirata bele-belenuM tapa karavA lAgyA. jenA phaLasvarUpa emane aneka labdhio prApta thaI. eka vakhata pharI svargamAM emanA vakhANa thavA lAgyA to eka deva emanI dhIrajanI parIkSA levA AvyA. devavaidyanuM rUpa laI e muni pAse gayA. munie kahyuM: "vaidya ! jo bhavaroganI davA karI zako to ThIka che, nahi to dravyaroganI davA to huM paNa karI zakuM chuM." ' evuM kahI munie lohI nItaratI AMgaLIne thUka lagADatA te tatkALa kaMcana (suvarNa) samAna camakavA lAgI. deva kSobha anubhavI kSamA yAcanA karI ane potAnA sthAne parata pharyA. A rIte mahAmuni sanatkumAra 1 lAkha varSa sudhI saMyamanuM pAlana karI jIvananA saMdhyAkALe ArAdhanA karI siddha, buddha, mukta thaI gayA. [ jena dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 133] Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'lagavAna zrI zAMtinAtha. jaina dharmanA soLamA tIrthaMkara bhagavAna zrI zAMtinAthanuM jIvana atyaMta lokopakAraka ane pratibhAvaMta hatuM. emaNe aneka gata pUrvabhavothI tIrthaMkara-padanI dakSatA saMpAdana karelI hatI. emanA zrISeNa, yuMgalika AdinA bhavomAMthI ahIM vajAyudhanA janmano saMkSipta paricaya ApavAmAM Avyo che. ghaNA samaya pahelAM videhanA maMgalAvatI vijayamAM ratnasaMcayA nAmanI eka nagarI hatI. tyAMnA mahArAja kSemakaranI rANI ratnamAlAnI kukSithI vajAyudhano janma thayo. moTA thatA lakSmIvatI devI sAthe emanAM lagna thayAM. samaya jatA lakSmIvatIe eka putrane janma Apyo, jenuM nAma sahastrAyudha rAkhavAmAM AvyuM. koI eka vakhata svargamAM Indrae devonI sAme vajAyudhanA samyakatvanI prazaMsA karI. badhA devagaNa indranA A kathanathI saMtuSTa thayA, paNa citrazUla nAmaka eka deve emanI kasoTI karavAnI icchA pradarzita karI ane kSemaMkaranI sabhAmAM upasthita thayA. sabhAmAM emaNe kahyuM ke - jagatamAM AtmA, paraloka ane pApa-puNya Adi kaMI paNa nathI, loko aMdhavizvAsu thaI kaSTa bhogave che." vajAyudhe javAba Apyo ke - "deva ! avadhijJAnathI jotAM khabara paDaze ke tame tamArA pUrvajanmamAM koI vizeSa kArya karyuM che, jenA pariNAme A bhavamAM tamane devatva prApta thayuM che. vartamAnanI A Rddhi tamArA pUrva janmanA puNyapratApe ane pariNAme ja che." vajAyudhanI dRDhatAthI deva prabhAvita thayA ane vajAyudhane potAnI icchAnusAra kaMIka mAMgavA kahyuM. vajAyudhe kahyuM : "huM eTaluM ja icchIza ke - "tame samyakatvanuM pAlana karo." vajAyuddhanI niHsvArtha pravRttithI prasanna thaI deve emane divyAlaMkAra bheTarUpe ApI emanA samyakatvanI prazaMsA karI. kAlAntaramAM rAjA kSemaMkare vajAyuddhane rAjya soMpI dIkSA lIdhI ne kevaLajJAna prApta karI bhAva-tIrthakara banyA. A tarapha vajAyudhanI AyudhazALAmAM cakraratna pragaTa thayuM ane emaNe cha khaMDa pRthvIne jItIne sArvabhauma samrATapada prApta karI sahastrAyudhane yuvarAja banAvyA. samaya jatAM emane [ 134 99090333333333) jaina dharmano maulika itihAsa Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyanI dhurA soMpI dIkSA laI saMyama-sAdhanA karI pAdopagamana saMthAro karI traiveyakamAM deva thayA. traiveyakamAMthI nIkaLI puMDarIkiNI nagarInA rAjA ghanarathanI rANI priyamatInA garbhamAMthI emanA putrarUpe janmyA, jemanuM nAma megharatha rAkhavAmAM AvyuM. megharatha ati baLazALI ane dayALu hatA. mahArAja ghanarathe dIkSA aMgIkAra karatA megharatha rAjA banyA. rAjA hovA chatAM paNa teo dharmanuM pAlana karatA rahyA. eka divasa rAjA megharatha pauSadhazALAmAM sAdhanAmAM lIna hatA. eka kabUtara emanA khoLAmAM AvIne paDyuM. te DaranuM mAryuM dhrUjI rahyuM hatuM. rAjAe premathI enI pITha para hAtha pheravatA ene Azvasta karyuM. eTalAmAM eka bAja Avyo ane kabUtaranI mAgaNI karavA lAgyo. rAjAe zaraNamAM AvelAne parata karavAnI nA pADI, to e vAta para bAje kahyuM : "tAjA mAMsa vagara mAruM jIvavuM kaThina che. A rIte kabUtaranA prANanI rakSA karI Apa mane maravA mATe vivaza karI rahyA cho. jo tame sAce ja dharmAtmA hova to baMnenI rakSA karo." A sAMbhaLI megharathe kahyuM : "jo evuM ja hoya to huM kabUtaranA vajananuM mAruM mAMsa ApuM chuM, ene khAIne tuM kabUtarane choDI de." trAjavA (vajanakAMTo) maMgAvavAmAM AvyAM. rAjAe eka pallAmAM kabUtarane mUkyuM ane bIjAmAM potAnA zarIranuM mAMsa kApIne mUkavAnuM zarU karyuM. jyAre kabUtaravALuM palluM potAnA sthAnethI hAlyuM nahi, to rAjA svayaM saharSa e pallAmAM besI gayA. rAjAnA A apratima tyAgane joI bAja banelA deve potAnuM asala rUpa pragaTa karIne bolyA : "meM indranI vAtano avizvAsa karI tamane kaSTa ApyuM, tame mane mApha karo. tamArI zraddhA ane dayA anukaraNIya che." thoDA samaya bAda megharathe pharIthI pauSadhazALAmAM aSTamatapa grahaNa karyuM. IzAnendrae svargamAMthI vaMdana karI emanA pratye Adara vyakta karyo, to indrANIoe emanI dRDhatAnI kasoTI karavA mAMgI. emaNe pauSadhazALAmAM AvI megharathane dhyAnamArgethI calita karavA mATe vividha kaSTo ApyAM, paNa teo rAjAne vicalita karI zakI nahi ane potAnI jaina dharmano maulika itihAsa FGFGFGFGFFFFFF7 135 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAra mAnI pAchI pharI gaI. tapa samAptie rAjAe dIkSA grahaNa karavAno nirdhAra karyo ane potAnA putrane rAjyabhAra soMpI muni ghanarathanI pAse aneka sAthIonI sAthe dIkSA dhAraNa karI. emaNe pahelAM prANIdayAthI utkRSTa puNyano saMcaya karelo hato. have tapa ane saMyamanI sAdhanAthI tIrthakara nAmakarma meLavI lIdhuM. chellA samaye anazananI ArAdhanA karI sarvArthasiddha vimAnamAM tetrIsa sAgaranA AyuSyayukta devarUpe utpanna thayA. bha. zAMtinAthanA pitA hastinApuranA mahArAja vizvasena hatA, ane emanI mAtAnuM nAma mahArANI acirAdevI hatuM. megharathano AtmA sarvArthasiddha vimAnamAMthI Tyuta thaI bhAdaravA kRSNa saptamInA bharaNI nakSatranA yogamAM rANI acirAnA garbhamAM sthApita thayo. mahArANIe zubhamaMgaLa cauda svapno joyAM, garbhAvasthA pUrI thatA jeTha kRSNa trayodazI(teraza)nA bharaNI nakSatramAM ardharAtrinA samaye mahArANIe putraratnane janma Apyo. zAMtinAthanA garbhamAM praviSTa thavAnA pahelAM hastinApuranI AsapAsanuM kSetra mahAmArIthI pIDita hatuM. badhA loko ciMtAtura hatA. mAtA acarAdevIe garbha dhAraNa karatA ja mahAmArI zAMta thavA lAgI ane dhIme-dhIme sthiti sAmAnya banI, eTale mAtA-pitAe putranuM nAma zAMtinAtha rAkhyuM.. kumAra zAMtinAtha jyAre 25 hajAra varSanA thayA ane taruNAvasthAmAM pravezyA to mahArAja vizvasene emanAM lagna aneka rAjakanyAo sAthe karAvyAM. thoDA samaya pachI emane rAja-kAja soMpI svayaM munivratadhAraka thayA. rAjA banyA pachI emanI rANI yazomati dvArA emane eka putra prApta thayo, jenuM nAma cakrAyudha rAkhavAmAM AvyuM. 25 hajAra varSa sudhI mAMDalika rAjAnA rUpamAM rAjya karyA bAda emanI AyudhazALAmAM cakraratna pragaTa thatA emaNe cha khaMDo para potAnuM Adhipatya sthApIne cakravartIpada meLavyuM. 25 hajAra varSa sudhI cakravartInA rUpamAM sAmrAjya calAvyA bAda emane dIkSA grahaNa karavAnI tamannA thaI. lokAMtika devonI preraNAthI emaNe varSIdAnanI zarUAta karI ane te pUru thatA jeTha kRSNa caturdaza(caudaza)nA bharaNI nakSatramAM eka hajAra rAjAonI sAthe chaThThabhakta tapasyA karI dIkSA mATe niSkramaNa karyuM. deva[ 130 29696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa , Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavothI gherAyelA sahasrAmravanamAM pahoMcI siddha prabhunI sAkSImAM dIkSA aMgIkAra karI. bIjA divase maMdirapuranA mahArAja sumitrane tyAM paramAtrathI pAraNAM karyAM. devoe paMcadivyono varasAda karyo. dIkSA grahaNa pachI teo eka varSa sudhI alaga-alaga rItanAM tapa karIne chadmastha vicaraNa karatA rahyA. pachI teo hastinApuranA sahasrAmra udyAnamAM AvI dhyAnamAM rata thaI gayA. emaNe zukladhyAnathI kSapakakSeNI para besIne ghAtIkarmono nAza karyo ane poSa zukla navamIe bharaNI nakSatramAM kevaLajJAna meLavyuM. kevaLI thaI prabhu zAMtinAthe deva-mAnavonI moTI sabhAmAM upadeza ApatA kahyuM : "saMsAramAM AtmA ja sarvocca che ane je kAryathI AtmAno utthAna thAya, e ja kArya zreyaskara che. manuSyajIvana meLavI jeNe AtmasAdhanA nathI karI, enuM jIvana niSphaLa che." prabhuno dharma-bodha (dezanA) sAMbhaLI hajAro lokoe saMyamadharma svIkAryo. caturvidha saMghanI sthApanA karI bhagavAna bhAva-tIrthaMkara banyA. prabhue 25 hajAra varSamAM 1 varSa ochuM jeTalo samaya kevaLIparyAyamAM vicaraNa karatA vitAvyo ne lokone Atma-kalyANano saMdeza Apyo. jIvanano aMta nikaTa jANI navaso sAdhuonI sAthe 1 mahinAnuM anazana karI jeTha kRSNa trayodazI(teraza)nA bharaNI nakSatramAM cAra aghAtIkarmono lopa karI sameta zikhara upara siddha, buddha, mukta thaI nirvANapadanA adhikArI thayA. emano kula jIvanakALa 1 lAkha varSano hato. emanA dharmaparivAramAM 36 gaNa ane gaNadhara, 4300 kevaLI, 4000 mana:paryavajJAnI, 3000 avadhijJAnI, 800 caudapUrvadhArI, 6000 vaikriyalabdhidhArI, 2400 vAdI, 62000 sAdhu, 61600 sAdhvIo, 290000 zrAvaka tathA 393000 zrAvikAono bahoLo samudAya hato. 5 jaina dharmano maulika itihAsa 3731. 130 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavALathI kuMthanAtha | jaina dharmanA sattaramA tIrthakara bhagavAna kuMthunAtha thayA, je bhagavAna zAMtinAtha pachI thayA. hastinApuranA mahArAjA vasu ane mahArANI zrIdevI emanAM mAtA-pitA hatAM. potAnA pUrvajanmamAM bhagavAna kuMthunAtha pUrva-videhanI khagnI nagarInA mahArAja siMhAvaha hatA. saMsAra asAra lAgatA vairAgya dhAraNa karI emaNe saMvarAcArya pAse dIkSA laI aha-siddha bhakti vagere viziSTa bolonI sAdhanA karI tIrthakara nAmakarma meLavyuM. samAdhipUrvaka dehAMte karI sarvArthasiddha vimAnamAM ahamindranA rUpamAM pragaTyA. tyAMthI cuta thaI siMhAvahano AtmA zrAvaNa kRSNa nomanA kRttikA nakSatramAM mahArANI zrIdevInA garbhamAM pravezyo. rAtre mahArANIe zubhamaMgaLakArI cauda svapno joyAM. garbhasamaya pUro thatA vaizAkha kRSNa caturdazI (caudaza)nA kRttikA nakSatramAM mahArANIe putraratnane janma Apyo. bALaka jyAre mAtAnA garbhamAM hato tyAre mAtAe kuMtharatnonI rAzi joI, AthI bALakanuM nAma kuMthunAtha rAkhyuM. bALapaNa pUruM karI yuvAnImAM Daga mAMDatA kuMthunAthanA vivAha rAjakanyAo sAthe karAvavAmAM AvyA. thoDA samaya pachI mahArAje emane rAjyapada upara abhiSikta karyA. 22 hajAra varSa sudhI teo mAMDalika rAjAnA rUpamAM rAjya-zAsana karatA rahyA. eka vakhata emanI AyudhazALAmAM cakraratna pragaTa thayuM, tyAre enA pariNAmasvarUpa mahArAja kuMthunAthe cha khaMDo para vijayapatAkA laherAvI ane 23,750 varSa sudhI cakravartI samrATanA pade rahyA. bhogomAM anAsakti utpanna thatA dIkSAdhAraNanI emanI kAmanA jANI lokAMtika devoe saMyamamArge AgaLa vadhavA vinaMtI karI, to prabhue varSIdAna ApI vaizAkha kRSNa paMcamIe kRttikA nakSatramAM eka hajAra bhUpationI sAthe dIkSArthe niSkramaNa karyuM tathA sahastrApravanamAM jaI chaThThabhakta tapa karI badhAM pApothI vimukta thaI vidhivat dIkSA dhAraNa karI. dIkSA [ 138 9696969696969696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsa, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ letAM ja emane mana 5ryavajJAnanI upalabdhi maLI. bIjA divase cakrapura nagaranA rAjA vyAghasiMhane tyAM temanuM paheluM pAraNuM thayuM. chadmasthacaryAmAM emaNe vidha-vidha tapo karIne 16 varSa pachI sahastrApravana pahoMcI dhyAnamAM lIna thaI gayA. caitra zukla tRtIyAe kRttikA nakSatranA yogamAM zukladhyAnanA bIjA caraNamAM tilaka vRkSanI nIce moha ane ajJAnano sarva prakAre nAza karI emaNe kevaLajJAna prApta karyuM. kevaLI banyA pachI bha. kuMthunAtha deva-manuSyonA bahoLA samudAyane zruta-cAritradharmano bodha ApI caturvidha saMghanuM nirmANa karI bhAva-tIrthakara thayA. emanA saMghaparivAramAM svayaMbhU Adi 35 gaNadhara ane gaNa, 3200 kevaLI, 3340 mana:paryavajJAnI, 2500 avadhijJAnI, 670 caudapUrvadhArI, 5100 vaikriyalabdhidhArI, 2000 vAdI, 60000 sAdhu, 60600 sAdhvIo 179000 zrAvaka ane 381000 zrAvikAo hatAM. mokSAgamana pAse jANI bhagavAna sameta zikhara para gayA. tyAM eka hajAra munionI sAthe 1 mAsanuM anazana karI vaizAkha zukla pratipadA(ekama)ne kRttikA nakSatramAM samasta kAryono lopa karI siddha, buddha ane mukta thayA. emaNe kevaLInA rUpamAM 23,750 varSa gALyAM. emanuM saMpUrNa AyuSya 95 hajAra varSanuM hatuM. | jaina dharmano maulika ItihAsa (8333333339696969696969 139] Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI aranAtha bhagavAna zrI aranAtha e bha. kuMthunAtha pachI aDhAramA tIrthaMkara thayA. potAnA gata janmamAM bhagavAna aranAthe mahAvidehanI susImA nagarInA nRpati dhanapatinA rUpamAM potAnI prajAne saMyama ne anuzAsanapUrvaka jIvana vyatIta karavAnI umadA ane pratibhAvaMta zikSA pradAna karI hatI. kAlAntaramAM mahArAje saMsArathI vairAgya laI saMvara muninI pAse saMyamadharmanI dIkSA lIdhI ane ArAdhanA karatA rahIne vicaraNa karavA lAgyA. deva, guru ane dharmamAM vinamratAnA guNathI ane uttamottama sAdhanAnA prabhAvathI emaNe tIrthakara nAmakarma prApta karyuM. chevaTe samAdhipUrvaka kALadharma pAmI teo raiveyakamAM mahAddhika deva rUpe thayA. tyAMno samaya pUrNa karI tyAMthI dhanapatino jIva phAgaNa zukla dvitIyAnA roja hastinApuranA mahArAja sudarzananI rANI mahAdevInA garbhamAM pratisthApita thayo. mahArANIe cauda mahApuNyavaMta svapna joI harSAnvita thaI. garbhakALa samApta thatA mAgazara zukla dazamIe revatI nakSatramAM emaNe putraratnane janma Apyo. garbhAvasthA daramiyAna mAtAe bahukImatI ratnacakrano ara (orA) joyo hato, mATe bALakanuM nAma aranAtha rAkhyuM. kumAra aranAtha jyAre yuvAna thayA tyAre mahArAje ucita kanyAo sAthe emanAM lagna karAvyAM. 21 hajAra varSa pachI kumArano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. 21 hajAra varSa sudhI mAMDalika rAjA tarIke rAja karyA pachI zastrAgAramAM cakraratna pragaTa thatAM emaNe potAnuM pakhaMDa vijaya abhiyAna zarU karyuM, je saMpUrNa thatA te cakravartI samrATa banyA ane bIjA 21 hajAra varSo sudhI potAnuM ekacakrIya Adhipatya thakI suzAsana dvArA suzikSA, sukha-zAMti ane samRddhimAM vadhAro karyo. bhogyakarmonuM jora ochuM thatAM sAMsArika vaibhava tyajI saMyamasAdhanAnA mArge AgaLa vadhavAnI icchA vyakta karI. lokAMtika devonA anunaya para varSIdAna ApI mahArAje samagra rAjyadhurA kumAra araviMdanA hAthomAM dharI. eka hajAra rAjAonI sAthe samAraMbhapUrvaka [ 140 da6969696969696969696969696969696I jaina dharmano maulika itihAsa Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSArthe niSkramaNa karyuM. sahastrApravanamAM jaI mAgazara zukla ekAdazanA revatI nakSatramAM chaThTha-bhaktanI tapasyAthI samULa pApone tyajIne vidhivat dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA dhAraNa karatA ja emane mana:paryavajJAna prApta thayuM. bIjA divase rAjapura nagaramAM rAjA aparAjitane tyAM prabhue paramAtrathI pAraNuM karyuM. bhinna-bhinna abhigrahone dhAraNa karI UMgha-ALasane varjita gaNI traNa varSa sudhI chavAstha sthitimAM dhyAnanI sAdhanAmAM lIna rahyA. tyAra bAda teo sahastrApravanamAM pahoMcyA ane dhyAnastha thaI gayA. kArataka zukla dazamIe revatI nakSatranA yogamAM zukladhyAnathI kSapakazreNI para Asana thaI ghAtakarmonuM vilopana karI kevaLajJAna ane kevaLadarzana meLavyuM. kevaLI thaI prabhue deva-mAnavonA vyApaka samavasaraNamAM dharma-bodha ApI caturvidha saMghanI sthApanA karI ane bhAva-tIrthakara tathA bhAva-arihaMta kahevAyA. bhAva-arihaMta aDhAra doSothI mukta hoya che tathA anaMta caturya ane aSTa mahApratihAryane dhAraNa karanAra hoya che. emanA dharmaparivAramAM kuMbhajI Adi 33 gaNadhara ane 33 gaNa, 2800 kevaLI, 2551 mana:paryavajJAnI, ra600 avadhijJAnI, 610 caudapUrvadhArI, 7300 vaikriyalabdhidhArI, 1600 vAdI, 50000 sAdhu, 60000 sAdhvIo, 184000 zrAvaka ane 372000 zrAvikAo hatAM. A 21 hajAra varSamAM 3 varSa ochAnI kevaLIcaryAmAM vicaraNa karyA pachI mokSakALa pAse jANI teo eka hajAra munionI sAthe sameta zikhara para pahoMcyA, tyAM 1 mAsanuM anazana grahI zailezIdazAne prApta karI. cAra aghAtakarmone saMpUrNapaNe naSTa karI mAgazara zukala dazamIe revatI nakSatranA yogamAM 84 hajAra varSanA jIvanakALamAM siddha, buddha ane mukta thaI niraMjana-nirAkAra thayA. jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969690 141] Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavALa thI mallILAza bhagavAna zrI aranAtha pachInA ogaNIsamA tIrthaMkara zrI mallInAtha thayAM. emano janma aDhAramA tIrthaMkaranA nirvANanA pa5 hajAra varSa ochAM 1 hajAra karoDa varSa vityA pachI thayo. pUrvajanma) bhagavAna mallInAtha emanA pUrvajanmamAM mahAbaLa nAmaka mahArAjA hatA. emanI kathA kaMIka A pramANe che : - ghaNA lAMbA samaya pahelAM bhUtakALamAM jambudvIpanA mahAvideha kSetramAM salilAvatI nAmaka vijayamAM vItazokA nAmanI eka nagarI hatI. e nagarImAM baLa nAmano eka rAjA hato. enI mahArANI dhAriNIe eka rAte svapna joyuM ke eka kesarI siMha emanA moDhAmAM praveza karI rahyo che. svapnapAThakoe jaNAvyuM ke - "mahArANI eka atibaLazALI ane pratApI putrane janma Apaze." yathAsamaye putrajanma thatA rAjA baLe emanA A putranuM nAma mahAbaLa rAkhyuM. ucita uMmara thatA mahAbaLanAM lagna atyaMta rUpavatI kamalazrI Adi pAMcaso (500) rAjakumArIo sAthe karavAmAM AvyAM. A rIte rAjakumAra mahAbaLa sAMsArika bhogonA upabhogamAM rata thaI jIvana vyatIta karavA lAgyA. samaya jatA vItazokA nagarInA IndrakuMbha udyAnamAM sthavira munionuM padArpaNa thayuM. mahArAja baLa potAnA parijano ane purajanonI sAthe darzana ane pravacanano lAbha levA tyAM pahoMcyA. muniono upadeza sAMbhaLI mahArAjanA manamAM dIkSA levAnI prabaLa IcchA jAgI. rAjAe potAnA yuvarAjano rAjyAbhiSeka karI vironI sevAmAM upasthita thaI bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI. dIkSA pachI mahArAja baLe aneka varSo sudhI pUrNa niSThA ane pragADha zraddhAthI zramaNaparyAyanuM pAlana karyuM aMte cAru parvata para saMlekhanA-saMthAro karyo ane 1 mAsanA anazana sAthe samULagA karmano aMta ANI nirvANa prApta karyuM. A tarapha siMhAsana para beThA pachI mahAbaLe nyAya-nItipUrNa prajAnuM pAlana karyuM. emanI mahArANI kamalazrIe eka ojasvI putrane janma Apyo, jenuM nAma baLabhadra rAkhavAmAM AvyuM. mahArAja ane mahArANIe. 14ra 9696969696969696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsa Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baLabhadranuM rAjasI ThATha-mAThathI pAlana-poSaNa karyuM, yogya keLavaNI pradAna karI ane samaya AvatA yuvarAja ghoSita karyA. mahArAja mahAbaLanA acala, dharaNa, pUraNa, vasu, vaizramaNa ane abhicaMda nAmanA cha samavayaska mitro hatA. A sAteya mitromAM eTalI pragADha mitratA hatI ke eka divase emaNe saMkalpa karyo ke - "teo AjIvana sAthe raheze ne jIvananAM badhAM kAma, eTale sudhI ke paralaukika hita-sAdhanAnAM badhAM kAmo paNa sAthe rahIne karaze. vakhata jatA indrakuMbha udhAnamAM keTalAka sthavira zramaNonuM Agamana thayuM. sAtesAta mitro paNa zramaNadarzana ane upadeza-zravaNa mATe tyAM gayA. dharmopadeza sAMbhaLyA pachI mahAbaLe kahyuM ke - "huM mArA putrane rAjyano kArabhAra soMpI dIkSA levA mAMgu chuM." mahAbaLanI A vAta sAMbhaLI bAkInA mitroe kahyuM ke - "amane paNa saMsArathI kayuM vizeSa AkarSaNa che? ame loko paNa tArI sAthe ja pravrajyA dhAraNa karIzuM." badhA mitroe pota-potAnA putrone rAjyano kArabhAra soMpI pota-potAnA hAtho vaDe paMcamuSTi loca karI sthavira muninI pAse zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karI. zramaNadharmamAM dIkSita thayA pachI e sAteya mitroe sAthe rahIne ekAdazAMgInuM adhyayana karyuM ane potAnA AtmAne tapa ane saMyama vaDe bhAvita karI vicaraNa karavA lAgyA. kAlAntare arasaparasamAM vicAra karI e sAteya munioe nirNaya lIdho ke - "teo badhA potAnA tapa ane sAdhanAo ekasAthe, samAnarUpe karaze." potAnA nirNayAnusAra sAteya zramaNa-mitra ekasAthe, samAna tapanuM AcaraNa karavA lAgyA. thoDA samaya pachI muni mahAbaLanA manamAM evo vicAra spharita thayo ke - "zramaNadharma svIkAryA pahelAM huM mArA badhA ja mitro karatA Rddhi, siddhi, samRddhi ne aizvaryamAM ghaNo ja AgaLa rahyo chuM. A loko kyAreya mArA samakakSa na hatA, ataH mAre tapanA AcaraNamAM paNa emanAthI AgaLa ja rahevuM poIe." A vicAra-taraMgathI mahAbaLanA manamAM chala-chavAnI bhAvanA jagI ane potAnA anya mitrothI saMtADI te emanI sAthe ja emanAthI bAgaLanI UMcI sAdhanA karavA lAgyo. jema chae cha muni SaSThabhakta tapa karatA, to mahAbaLa aSTamabhaktanuM tapa karato. phaLasvarUpe moTA rahevAnI mAkAMkSA ane ghamaMDanI bhAvanAthI mahAbaLanuM samyakatva malina thayuM. . A pramANe potAnA chae cha mitronI sAthe saMyukta rUpe lIdhelI samAna tapasyA karavAnI potAnI pratijJA chatAM potAnA mitrone enA Po wafal Alfas ulaeizi 00000000000000000 983 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaHkaraNano bheda na pAmavA detA adhika tapasyA karatA rahevAne lIdhe muni mahAbaLe strI nAmakarmano baMdha karI lIdho. tyAra bAda tamAma prakAranA doSothI rahita thaI vIsa kholonI pharI-pharIne utkaTa ArAdhanA karIne tIrthaMkara nAmakarma upArjita karyuM. muni mahAbaLa Adi sAteya zramaNo vividha prakAranI ghora ne atiugra tapasyAomAM tanmaya rahyA. aMte cAru parvata para saMlekhanAnI sAthe yAvajjIvana azana-pAnAdinA pratyAkhyAna rUpa pAdapogamana saMthAro karyo. e sAteya munioe aMte be mahinAnI saMlekhanA sahita 84 lAkha pUrva varSanI emanI jIvanalIlA saMkelIne jayaMta nAmaka anuttara vimAnamAM ahamindra deva thayA: mahAbaLa pUrNa 32 sAgaranI vayavALA ane anya 6 zramaNa 32 sAgara karatA thoDAM ochAM AyuSyavALA deva thayA. A pramANe muni mahAbaLanA bhavavALA bhagavAna mallInAthanuM jIvana pratyeka sAdhakane sAdhanAmAM sadaiva haMmezAM sAvadhAna ane jAgRta rahevAnI preraNA Ape che. janma ane nAmakaraNa jayaMta nAmaka anuttara vimAnanA devabhavanuM AyuSya pUrNa karI mahAbaLa munino jIva phAgaNa zukla cothanA roja azvinI nakSatranA yogamAM jammU-dvIpanA bharata kSetranI mithilA nagarInA rAjA kuMbhanI mahArANI prabhAvatIdevInI kukSimAM pravezyo. e ja rAtre mahArANIe cauda atyaMta zubhasvapna joyAM. bIjA divase svapnapAThakoe mahArAjane kahyuM ke - "mahArAja ! mahArANIe joyelAM svapna e ja saMketa Ape che ke - 'tame loko zIghra ja evA saMtAnanA mAtA-pitA banazo je bhaviSyamAM kAMto cakravartI samrATa athavA dharmasaMghanA saMsthApaka tIrthaMkara haze.'' svapna-phaLa sAMbhaLI mahArAja-mahArANI baMne ati AnaMdita thayAM. garbhAvasthAnA savA nava mahinA pUrNa thatA mAgazara zukla ekAdazanI aDadhI rAte caMdra ane azvinI nakSatrano yoga thatA mahArANIe anupama zobhA ane kAMtimAna putrIne janma Apyo. deva-devendro ane rAjA-prajAe vidhipUrvaka putrIno janmotsava ujavyo. garbhAvasthA daramiyAna mAtAne pAMca prakAranAM phUlonI zayyA(pathArI)nI icchA utpanna thaI hatI, mATe mahArAje putrInuM nAma mallI ghoSita karyuM. mallI rAjakumArI anukrame divaso-divasa vRddhi pAmatI gaI. jyAre e 100 varSathI kaMIka ochI avasthAnI thaI, emaMNe emanA avidha7. jaina dharmano maulika itihAsa 144 77 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnathI potAnA pUrvajanmanA cha rAjakumAra mitronI AjanmanI sthitino tAga meLavyo ane badhuM ja jANIne potAnI bahenapaNIo sAthe sukharUpa jIvana vyatIta karavA lAgI. A daramiyAna emaNe emanA kuTuMbanA puruSone bolAvI e pramANe kahyuM ke - "azoka vATikAmAM eka vizALa mohana-gharanuM nirmANa karavAmAM Ave, jenI madhyamAM cha garbhagRhonI vacce eka jALIdAra gRhanI racanA karI, e jALIgRhanI vaccovacca eka cabUtaro banAvavAmAM Ave. rAjakumArI mallInA nirdezAnusAra nirmANakArya pUrNa karI enI sUcanA emane ApavAmAM AvI, rAjakumArIe potAnI ja AbehUba svarNa pratikRti taiyAra karAvIne cabUtarA para sthApita karAvI dIdhI. mUrti evI banI hatI ke jonArane sAkSAt rAjakumArI mallIno ja bhrama thaI jAya. e pratimAnA mastaka upara eka kANuM paDAvIne ene kamaLAparNa vaDe DhaMkAvI dIdhuM. enA pachI rAjakumArI dararoja je AhAra grahaNa karatI eno eka koLiyo (grAsa) kANA vATe pratimAmAM nAMkhI kANuM baMdha karI devAmAM AvatuM. A krama dararoja avirata cAlato rahyo. ( alaukika sauMdaryanI khyAti - nAmanA ) unmukta bALasahaja svabhAvavALI bhagavatI mallInA adbhuta dehalAlitya tathA utkRSTa guNonI khyAti digudigaMtamAM prasaravA lAgI. e ja divasomAM mallInA pUrvabhavanA bALamitro - chae cha rAjAone mallI pratye judAM-judAM nimittothI pragADha sneha pragaTyo, e nimittono sArAMza A pramANe che : (1) mahArAja mahAbaLanA pUrvajanmanA mitra acalano jIva jayaMta vimAnanA devanuM AyuSya pUrNa thatA kauzala dezanI rAjadhAnI ayodhyAmAM pratibuddhi nAmaka kauzalanareza thayo. eka samaye sAketapuramAM rAjA pratibuddhie rANI padmAvatI mATe nAgadharanA yAtrA mahotsava mATe lAvavAmAM Avela, eka suMdara-manorama guladastAne joI potAnA subuddhi nAmaka pradhAnane pUchayuM : "zuM te kyAreya paNa Avo manohara guladasto joyo che?" maMtrIe uttara Apyo: "mahArAja! huM eka vAra Apano saMdezo laI mithilA gayo hato. e samaye rAjakumArI mallInA vArSika-janmamahotsavanA prasaMge je divya guladasto meM joyo, enI sAme A guladasto tenA lAkhamAM bhAga barAbara paNa nathI. sAthe ja svayaM rAjakumArI paNa jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969699 145] Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ advitIya sauMdaryavatI che." mallInA sauMdaryanI prazaMsA sAMbhaLI rAjA pratibuddhie potAnA eka dakSa dUtane mithilAnA rAjA pAse mokalyo ane kahyuM ke - "te rAjA kuMbhane nivedana kare ke huM emanI rAjakumArI mallI sAthe lagna karavA IcchuM chuM ane enA mATe huM mAruM samasta rAjya ovAravA (oLa-ghoLavA) taiyAra chuM." (2) mahArAja mahAbaLanA gatajanmanA bIjA mitra dharaNano jIva jayaMta vimAnanI devAyu pUrNa thatA aMga janapadanI rAjadhAnI caMpA nagarInA caMdrachAga nAmaka aMgarAja thayo. e samaye caMpA nagarImAM sAthe maLIne vyApAra karanArA ghaNA vANiyAo hatA. vyApArIo AgaboTathI dUra-dUranA dezomAM vyApAra karavA mATe sAgaranI musApharI karatA hatA. e vyApArIomAMno eka arahannaka nAme vyApArI ghaNo ja samRddhizALI ane dharmaniSTha zramaNopAsaka hato. eka vakhata e arahajhaka potAnA keTalAka vepArI mitronI sAthe be vizALakAya jahAjo (AgaboTo)mAM bhAta-bhAtanA moMghAdATa levecanA sAmAnane laIne samudrI yAtrAe nIkaLyo. e loko ghaNA divasonI musApharI karyA pachI UMcA-UMcA taraMgo sAthe ramatA-jhajhUmatA potAnAM jahAjomAM samudranA vakSasthaLane cIratA ghaNA AgaLa nIkaLI gayA. cAreya tarapha agAdha (aphATa) dariyAnI UMcI lahero sivAya kaMI paNa dekhAtuM na hatuM. rAtano samaya hato, acAnaka ja AkAzamAM jAta-jAtanA citravicitra utpAta thavA lAgyA. acAnaka ja vepArIoe joyuM ke eka meSanA samAna kALo ane atyaMta vizALakAya daitya bhayaMkara aTTahAsa karato ane karAla kAla bhairavanI jema nRtya karato-karato emanA jahAjanI tarapha AvI rahyo che. eNe gaLAmAM narasuMDonI mALA dhAraNa karI hatI ane hAthamAM baMdhAruM lohIthI kharaDAyela khagna hatuM. A dAruNa (bhISaNa) sAkSAt kALa samAna pizAcane joIne badhA vaNika bhayAkrAMta thaI ekabIjAne coMTI paDyA. mAtra arahannaka sthira rahyA, emaNe jahAjamAM ja eka sthAnane svaccha karI pairyapUrvaka dhyAna dharIne siddhaprabhunI stuti karI ane AgAranI sAthe saMthArAno pratyAkhyAna karyo. A tarapha pizAca arahajJakanI samIpa AvIne jAtajAtanI vAtothI ene gabharAvavA lAgyo. arahannaka dhIra, gaMbhIra ane nirbhaya thaI potAnI sAdhanAmAM rata rahyo. ene A pramANe zAMta ane dhyAnamagna joI pizAca potAnI niSphaLatA para nirAza ane krodhita thayo. eNe daze daza-dizAone dhrujAvanArI bhayAnaka garjanA karI ne arahatrakanA [ 146 923369696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahAjane potAnI be AMgaLIothI uThAvI lIdhuM ane upara UMcI chalAMga mAratA bolyo : "jo tuM hajI paNa tArI AsthA ane zramaNopAsanAmAM lAgI raheze, to tArA jaLayAna(jahAja)ne dariyAnAM aphATa jaLanA taLiye DubADI daIza." chatAM paNa lezamAtra DagyA vagara arahannaka pahelAMnI jema ja potAnAM dharma, AsthA ane samyakatva para sthira che ema joI pizAce jahAjane dhIme rahIne samudranI upara mUkI dIdhuM ane potAnA divya deva rUpamAM arahajJakanI sAme pratyakSa pragaTa thaI bolyo : "arahaka ! nigraMtha pravacana pratye tArI aDaga AsthAthI huM ghaNo prabhAvita thayo chuM. jyAre vizALa devasamUhanI sAme devarAja Indrae tArI zraddhA-niSThAnA vakhANa karyA hatA, to mane emanA kathana para vizvAsa na besatA, meM tArI kasoTI karavA mATe pizAca rUpe tArA mArgamAM A badhAM vidano nAkhyAM, mane eno kheda-aphasosa che. kharuM kahetA to tArI zramaNaniSThA ane zrAvakadharmanI jeTalI paNa prazaMsA karavAmAM Ave eTalI ochI che." Ama kahI deve vAraMvAra mAphI mAMgI ane arahannakane divya kuMDaLonI be joDIo bheTamAM ApI pAcho pharyo. devanA jatAM ja arihannake potAnA sAgarI dariyAI saMthArAnA pAraNA karyA ne badhA vepArIo sukhapUrvaka samudranI yAtrA karavA lAgyA. havA-pavananA vaheNe emanAM jahAjo eka baMdara para pahoMcyAM. vepArIoe emanAM jahAjo tyAM baMdara para laMgAryA ane ghaNI badhI kriya-vikrayanI sAmagrIo laI mithilA nagarImAM pahoMcyA. zramaNopAsaka arahannaka bheTamAM ApavAyogya anya sAmagrIonI sAthe devadatta kuMDaLonI eka joDI laIne mithilAnA rAjAne maLavA gayo. mahArAje arihannakanI sAme ja mallIkumArIne bolAvIne kuMDaLo enA kAnamAM dhAraNa karAvI dIdhA, ane pachI emaNe arahannaka ane enA mitrone tyAMthI sanmAnapUrvaka vidAya karyA. potAnuM kArya pUrNa karI teo mithilAthI AgaLa vadhyA, pAchA jahAjomAM pravAsa karatA-karatA caMpA nagarImAM AvyA. potAnI yAtrA sukharUpa pUrI thayAnI ane yAtrAnuM Avazyaka varNana ApavA arahatraka rAjA caMdrachAga pAse gayA, ane sAthe rAjAne bheTa ApavAyogya sAmagrI ane devadatta kuMDaLonI bIjI joDI paNa letA gayA. caMpAnareza caMdrachAge ghaNA snehathI arahannakanuM svAgata karyuM ane saharSa bheTa svIkArIne pUchyuM: "tame tamArA pravAsamAM ghaNI jagyAe gayA hazo, zuM tame kyAMka koI atyaMta adbhuta dRzya ke vastu joI?" arahannake kahyuM: "meM mahArAja kuMbhane paNa A ja prakAranAM divya kuMDaLo bheTa karyA, jene emaNe amArI jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969te 140 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAme ja potAnI rAjakumArI mallIne bolAvIne paherAvI dIdhAM. rAjakumArI mallInA tole to mAnavakanyA zuM devakanyA paNa na AvI zake." mahArAje arahannaka ane tenA bAkInA mitrono Adara-satkAra karI vidAya karyA ane potAnA badhAthI kuzaLa-dakSa dUtane bolAvIne AjJA ApI ke - "tuM mithilAnareza kuMbha pAse jaI emane Agraha kara ke teo emanI kanyAnuM sagapaNa mArI sAthe karI de ane emanA A upakAra mATe huM mAruM saMpUrNa rAjya emane soMpI zakuM chuM." mahArAja caMdrabAganI AjJA zirodhArya karI dUta tatkALa mithilA javA ravAnA thayo. (3) mahArAja mahAbaLanA pUrvabhavanA trIjA mitra pUraNano AtmA jayaMta vimAna parathI devAyu pUrNa karI kuNAlA janapadanI rAjadhAnI kuNAlA nagaramAM rUkhI nAmaka kuNAlAdhipati thayo. jenuM zAsana zrAvastI nagarImAM hatuM. emanI mahArANI dhAriNIe eka atyaMta svarUpavAna kanyAne janma Apyo, jenuM nAma subAhu rAkhavAmAM AvyuM. eka vakhata mahArAje rUkhIe potAnI kanyA mATe majjana mahotsavanuM Ayojana karyuM. e mahotsavahetu eka viziSTa prakAranI nagarI ane maMDapanuM nirmANa karavAmAM AvyAM. maMDapamAM svarNa ane rajatanA kuMbhothI rAjakumArIne snAna karAvavAmAM AvyuM ane jyAre e vastrAbhUSaNothI alaMkRta thaI pitA pAse AzIrvAda levA AvI to rAjA rUpI rAjakumArInuM apratima sauMdarya joI cakita rahI gayo. emaNe varSadhara puruSone bolAvIne pUchyuM : "zuM tamArAmAMthI koIe subAhu jevI suMdara kanyA joI che?" eka varSadhara puruSe javAba Apyo : "mahArAja, eka samaye ame mithilAnarezanI kanyA mallI mATe Ayojita AvA ja avasare upasthita hatA. enI samakakSa-tole tamArI kanyA subAhunuM sauMdarya lAkhamAM bhAganuM paNa nathI." A sAMbhaLI kuNAlAdhipatino garva ThaMDo thaI gayo ane te mallIkumArIne meLavavA mATe lalacAyo. eNe enA dUta mithilAnarezanI pAse mokalyo ane saMdezo Apyo ke - "teo emanI kanyAnAM lagna zrAvastInareza sAthe karI de.' (4) rAjakumArI mallInA alaukika - adbhuta sauMdaryanI khyAti kAzInarezanI pAse paNa pahoMcI. kAzInarezanuM nAma zaMkha hatuM, ane te emanA, gatajanmamAM mahArAja mahAbaLanA mitra abhicaMda hatA. koI eka vakhate arahajJaka dvArA apAyelAM kuMDaLamAMthI eka kuMDaLanI joDa tUTI jatAM mithilAnareze emanA sunAro pAse saMdhAvavA mATe ApyA. paNa koI [ 148 96969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunAra A kAma karI zakyo nahi, jethI krodhita thaI roSe bharAI mahArAja kuMbhe badhA svarNakArone potAnA rAjyamAMthI nirvAsita karyA. nikAsita thatA te badhA svarNakAra kAzInareza pAse pahoMcyA ane tyAM vasavATa karI kAma karavAnI anumati mAMgI, kAzInareze jyAre svarNakArone nirvAsita karavAnuM kAraNa pUchyuM to emaNe kuMDaLavALI ghaTanA kahI ane kuMDaLanI sAthe rAjakuMvarI mallInA rUpa-lAvaNyanI paNa carcA karatA kahyuM ke - "mahArAja, devI mallInI suMdaratAmAM je alaukika kAMti che, te mAnavakanyAmAM to zuM, devakanyAmAM paNa maLavI durlabha che." sunAronA mukhe mallInI suMdaratAnuM varNana sAMbhaLI rAjA enA para mugdha banyA. emaNe tatkALa potAnA dUta sAthe vivAhano prastAva mithilA ravAnA karyo, sAthe evuM paNa kahevaDAvyuM ke - "enA badale kAzInareza potAnuM vizALa rAjya paNa emane ApavA mATe taiyAra che." (5) bhagavatI mallInA dehalAlityanI nAmanA UDatI-UDatI kuru sudhI pahoMcI gaI. mahArAja mahAbaLanA pUrvabhavanA pAMcamA mitra vasuno jIva jayaMta vimAnamAMthI sudIrgha vaya pUrNa thatA kuru janapadanI rAjadhAnI hastinApuramAM adInazatru nAmano kururAja thayo. rAjakuMvarI mallInA nAnA bhAInuM nAma malladinna kumAra hatuM. e citrakalAno zokhIna hato. eka vakhata eNe enA pramodavanamAM citrakalAnuM eka pradarzana rAkhyuM. rAjakumAra malladinna pote paNa pradarzana jovA gayo. tyAM te potAnI moTI bahena mallIne joI acaraja pAmyo ane zaramAI gayo. saMkocathI te potAnI bahenanI pAchaLanI tarapha khasavAno prayatna karavA lAgyo, to emanI dAImAe kahyuM ke - "rAjakumAra jene joI rahyA che te emanI sazarIrI bahena nathI, paNa emanuM sajIva lAgatuM citra che." A sAMbhaLI rAjakumArane gusso Avyo ane eNe e citrakAra mATe prANadaMDanI AjJA ApI. jyAre ene khabara paDI ke - "citrakAre devI mallIne nahi, paraMtu koI ekAda vakhata emanA paganA aMgUThAne joIne enA AdhAre ja potAnI kalpanAthI rAjakumArInuM pUrNa citra banAvyuM hatuM. to citrakAranI addabhuta citrakalAthI prabhAvita gaNamAnya darzako ane anya mahAna citrakAronA anurodha ane AgrahathI rAjakumAre citrakAranA aMgUThA chedAvIne tyAMthI nirvAsita karavAno Adeza ApI dIdho. citrakAra tyAMthI nirvAsita thaI hastinApura pahoMcyo. hastinApuramAM eNe devI mallInuM | jana dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 149 | Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra mahArAja adanazatrune bheTasvarUpa ApyuM. citra joIne ne mallInA sauMdaryanA vakhANa sAMbhaLI mahArAja maMtramugdha banyA. emaNe emanA eka kuzaLa dUtane bolAvI mithilA javA Adeza karyo ane kahyuM ke - "te videhanareza kuMbhanI kanyAne potAnI paTarANI banAvavA mATe vyagra che ane potAnuM saMpUrNa rAjya paNa ApavA taiyAra che." (6) mahArAja mahAbaLanA pUrvajanmanA chaThThA sAthI vaizramaNano jIva jayaMta vimAnathI devAyu pUrNa thatA pAMcAla janapadanI rAjadhAnI kAmpityapura nagarImAM jitazatru nAmaka pAMcAlAdhipati thayo. nagaramAM rAjAno bhavya rAjamahela hato, jemAM khUba ja moTuM ne suramya aMtaHpura hatuM. aMtaHpuramAM mahArANI dhAriNI sAthe jitazatrunI bIjI eka hajAra rANIo hatI, je badhI ja anidya suMdarIo hatI. mahArAja kuMbhanA zAsanakALamAM ja mithilAmAM cokhA nAmanI eka parivrAjikA hatI. cokhA parivrAjikA ghaNI ja zAstrajJa ane pAraMgata vidUSI hatI. te mithilAmAM alaga-alaga sthaLoe zaucamUlakadharma, dAnadharma ane tIrthAbhiSeka vagerenuM vyAkhyA sahita upadezabodha ane AcaraNathI emanuM pradarzana paNa karatI hatI. eka samaye te aneka parivrAjikAo sAthe mithilAnA rAjabhavanamAM gaI. tyAM temaNe bhagavatI mallInA aMtaHpuramAM zaucadharma ane dAnadharmanuM mahattva samajAvatA enuM nirUpaNa karyuM. emanuM nirUpaNa sAMbhaLyA pachI mallIkumArIe pUchyuM ke - "dharmano mULa kone mAnavAmAM Avyo che?" cokhAe kahyuM ke dharmane zaucamUlaka mAnavAmAM AvyuM che, arthAt dharmane mATe zucitA ane pavitratA parama Avazyaka che, eTalA mATe jyAre koI vastu azuddha - apavitra thaI jAya che, to ApaNe ene mATI-pANI vaDe dhoIne pavitra karIe chIe, e ja pramANe jaLa-snAnathI zarIranI sAthe AtmAne paNa pavitra banAvI levAmAM Ave che." enA para mallIe kahyuM: "A to jANe evuM che ke jema koI lohIvALA vastrane lohI vaDe ja dhoIne sApha karavAno prayAsa karavAmAM Ave; enAthI to e vadhu gaMdu, lohIyukta ane raktavarNa thaze. asatya, hiMsA, maithuna, parigraha, mithyApradarzana vagere karmothI AtmA karma-maLamAM lapeTAyela hoya che. AtmA para lAgelo e karmano mela jaLasnAna ke yajJAdi kAryothI kyAreya dUra karI zakAto nathI, kAraNa ke A badhAM kAryo hiMsAtmaka ane pApAcAra che. je pramANe raktaraMjita vastrane svaccha, [150 9999999696969696969696969che jena dharmano malika itihAsa Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmaLa karavA mATe ene kSAra(khAra) vageremAM DubADIne agnimAM tapAvavAmAM (ukALavAmAM) Ave che ane pachI ene zuddha jaLa (pANI) vaDe dhovAmAM Ave che, e ja pramANe pApakarmothI pralipta AtmAne paNa samyaktvarUpI kSAramAM boLI tapazcaryAnA agnimAM tapAvI saMyamanA vizuddha jaLa (pANI) vaDe dhoIne ja karmanA melathI mukti meLavI zakAya che." mallIdevInuM A spaSTa vivecana sAMbhaLI cokhA parivrAjikA anuttara thaI gaI ane cupacApa emanI tarapha animeSa jotI rahI gaI. thoDA samaya pachI cokhAe anya parivrAjikAo sAthe mithilAthI pAMcAla tarapha prayANa karyuM. tyAM pahoMcI cokhA parivrAjikA potAnI ziSyAone laIne pAMcAla rAjyanA kAmpilya nagaramAM pahoMcI ane tyAM lokone potAnA zaucamUlaka-dharmano upadeza ApavA lAgI. eka divase te enI ziSyAonI sAthe rAjAnA aMtaHpuramAM gaI. rAjAe enuM svAgata karyuM ane potAnA rANIvAsanAM bahoLAM kuTuMba sAthe emano dharmopadeza sAMbhaLyo. dharmopadezanA samaye paNa rAjAnuM citta emanI suMdara rANIonAM vastrA-bhUSaNonI tarapha ja hatuM. te manomana ja enA atula aizvarya para abhimAna karI rahyo hato. dharmopadeza pUrNa thatAM ja rAjAe cokhAne pUchyuM : "tame tamArA dharmopadezo mATe moTAM-moTAM aizvaryayukta aMtaHpuramAM jatAM hazo, zuM tame AvuM vistRta ane avarNanIya aniMdya suMdarIothI bhareluM aMtaHpura anyatra kyAMye joyuM che ?" mahArAjano prazna sAMbhaLI cokhA parivrAjikA thoDA samaya sudhI malakAtI rahI, pachI bolI : 'videharAja mithilezanI kanyA mallIkumArIne ame joI che. vastutaH te saMsAranI sarvottama suMdarI che. enI sAme samasta devakanyAo ane nAgakanyAonuM sauMdarya phikkuM che. enA rUpanI sAme tamAruM A aMtaHpura tuccha ane nagaNya che." ATaluM kahI cokhA potAnA raheNAMkanA sthAne jatI rahI. mallInuM sauMdaryavarNana sAMbhaLI mahArAja jitazatrue potAnA dUtane mithilA tarapha prayANa karavAnI AjJA ApIne kahyuM ke - "tuM mithilAnarezane nivedana kara ke - huM mAru saMpUrNa pAMcAla ApIne paNa emanI kanyA sAthe lagna karavA kRta-saMkalpa chuM."" pratibuddhi Adi chae cha rAjAo dvArA mahArAja kuMbhanI pAse mokalelA chae cha dUto saMjogavazAt eka ja sAthe mithilA pahoMcyA ane ekabIjAne maLyA pachI ekasAthe ja rAjAnA darabAramAM gayA. Adara-abhivAdana jaina dharmano maulika itihAsa GS 3777777 151 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patyA pachI badhA dUtoe pota-potAnA mahArAjanA abhiprAya - mata mahArAja kuMbhanI pAse rajU karyA. dUtonA moDhe chae cha rAjAonA kumArI mallInI sAthenA vivAha-prastAvanI vAta sAMbhaLI mahArAja kuMbhanA gussAnI koI sImA na rahI. emaNe AvezamAM AvI jaI e dUtone kahyuM : "jaIne pota-potAnA rAjAone kahI do ke - emAMnA eka paNa rAjA sAthe huM mArI kanyAnA vivAha karIza nahi.''' rAjamahela-bhavanamAMthI nIkaLI badhA dUtoe pota-potAnA rAjyanI vATa pakaDI. emaNe potAnA rAjAone mithilAnarezanA krodha ane AvezAtmaka uttara saMbhaLAvyo ke - 'mahArAja kuMbha emanI rAjakumArInu lagna koI paNa zarate ane koI paNa kiMmate tamArI sAthe karavA taiyAra nathI.' dUtonA moDhe mahArAja kuMbhano nakArAtmaka javAba sAMbhaLI jitazatru Adi chae cha rAjAoe dUtonA mAdhyamathI aMdarakhAne saMdeza mokalI nirNaya lIdho ke- 'rAjA kuMbhe amArA dUtone ekasAthe apamAnita karI emanA mahelamAMthI kADhI mUkyA ane amArA Agraha ane anurodhane Thokara mArI amAruM apamAna karyuM che, eTale ApaNe badhA sAthe maLI mithilA upara AkramaNa karIe ne mahArAja kuMbhane parAsta karI ApaNA apamAnano badalo laIe.' A pramANe nirNaya laI badhA rAjAoe pota-potAnI senA sAthe mithilA tarapha prayANa karyuM. jyAre mahArAja kuMbhane khabara paDI ke - 'pratibuddhi vagere chae cha rAjA mithilA para AkramaNa karavA mATe AvI rahyA che,' to emaNe emanuM lazkara taiyAra karyuM ane rAjyanI sImA para emano sAmano karavA mATe emanAthI pahelAM pahoMcI gayA. thoDI ja vAramAM badhA rAjAonI vizALa senA AvI gaI ane AkramaNa karI dIdhuM. badhA rAjAonI bhegI senA sAme mahArAja kuMbhanI senA vadhu samaya TakI na zakI ane pIchehaTha karavA lAgI. rAjA kuMbhane badhA rAjAoe gherI lIdho. potAnA prANa saMkaTamAM joI rAjA nirAza thayA. emaNe tarata ja emanI senAne pAchA pharavAno Adeza Apyo ane mithilA pahoMcI badhAM ja pravezadvAro baMdha karAvI dIdhAM. A rIte zatruonA AvAgamananA badhA rastA baMdha karAvI nagaranI rakSA-vyavasthA ane bhaviSyanI raNanIti para vicAra karavA lAgyA. mahArAja kuMbha emanI senAnI sAthe pAchA pharyA, to badhA rAjAo emanI senA sAthe emanI pAchaLa gayA ane mithilA pahoMcI cAreya UUU jaina dharmano maulika itihAsa 152 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraphathI emane gherI lIdhA. mithilAnarezane koI rAjAnI sahAyatA maLavI to dUra, AmajanatAnuM bahAra AvavA-javAnuM paNa muzkela thaI gayuM. A pramANe rAjyane gherAyeluM joI rAjA kuMbha kiMkartavya vimUDha thaI gayA. keTalAya divaso sudhI potAnA pitAnA darzana na thavAnA lIdhe mallIkumArI svayaM rAjA pAse gaI, paNa mahArAja eTalA ciMtAtura hatA ke emanuM mallI tarapha dhyAna ja na gayuM. tyAre mallIe mahArAjane pUchyuM : "tAta ! zuM vAta che ke Aje tame ATalA ciMtAtura cho ke mArA AvavAnI khabara paNa na paDI ?" mahArAje kahyuM: "evI vAta nathI, vastutaH huM tArA viSayamAM ja ciMtita chuM. tArI sAthe vivAha karavAno prastAva laIne cha rAjAoe emanA dUta mArI pAse mokalyA hatA. meM emano prastAva asvIkAra karyo ane rAjadUtone apamAnita karI pAchA mokalyA hatA. mATe have emaNe badhAe sAthe maLI mithilA para AkramaNa karI dIdhuM che ane mithilAne gherIne beThA che. mArI samajamAM nathI AvatuM ke have zuM karavAmAM Ave ?" pitAnI A vAta sAMbhaLI mallIkumArI bolI : "tame emanI pAse judA-judA dUta mokalI dareka rAjAne kaho ke - "tame emane tamArI kanyA ApavA rAjI cho" pachI rAtanA samaye emane alaga-alaga bolAvI alaga-alaga garbhagRhomAM rokANa karAvo, pachI mithilAnAM badhAM ja pravezadvAra baMdha karAvI badhA rAjAone ahIM rokI AtmarakSAno prabaMdha karo." mahArAje evuM ja karyuM ane rAtrinA samaye chae cha rAjAone alaga-alaga bolAvI alaga-alaga garbhagRhomAM rokANa karAvyuM. sUryodaya thatA ja garbhagRhanA saMvAtaka - vAtAyanamAMthI dareka rAjA rAjakumArI mallInI e pratikRtine sAce ja mallIkumArI samajI enA kRpa-lAvaNya para atyaMta Asakta thaI mohI paDI animeSa jotA rahI gayA. e samaye rAjakumArI pratimA-pUtaLA pAse jaIne pratimAnA mAthAnA chedra paranuM DhAMkaNa dUra karyuM to AkhuM vAtAvaraNa asahya durgadhayukta thaI yuM. badhA rAjAoe emanA nAkane emanA uttarIya kapaDA vaDe dAbI I bIjI tarapha moDhuM pheravI besI gayA. rAjAoe uttara Apyo : "rAjakumArIjI, ame A asahya durgadhane dezamAtra paNa sahana nathI karI zakatA." enA para rAjakumArIe kahyuM : "A kanaka-suvarNa pratimAmAM dararoja mArA mATe ja banela atyaMta svAdiSTa rojana, pAna ane khAdya temaja svAdya khorAkano mAtra eka-eka koLiyo, jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969, 153] Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -grAsa nAkhavAmAM Avato rahyo che. nAkhavAmAM Avela e ja AhAranA phaLasvarUpa A prakAranI durgaMdhamaya vikRti utpanna thaI zake che, to jAta-jAtanA azaucathI bharelA, jAta-jAtanA rogonA ghara, asthi, hADakAM, carma-cAmaDAthI banelA A zarIramAM dararoja nAkhavAmAM Avela paryApta khAdyAnnanuM pariNAma keTaluM durgaMdhapUrNa hoI zake che ? mATe he devAnupriyo ! A zAzvata-sanAtana satyane dhyAnamAM rAkhIne tamAre A sAMsArika kAma-bhogomAM phasAvuM na joIe. yAda karo, ApaNe sAte sAta jaNA A janmanA pahelAnA trIjA janmamAM mahAvideha kSetranA salilAvatI vijaya kSetranI rAjadhAnI vItazokA nagarInA samavayaska sakhA, ananya mitra rAjaputra hatA. ApaNe jIvanamAM badhAM kAma sAthe ja karyAM, zramaNadIkSA paNa sAthe ja lIdhI ane muni banIne badhAM ja tapa sAthe maLIne samAna rUpe karavAno nirNaya lIdho. munijIvananI prAraMbhika avasthAmAM tamArA lokothI saMtADIne vadhAre tapa karavAnA karmanA phaLarUpe mane A janmamAM strI avatAra maLyo. AgaLa jatA ApaNe badhAe vizuddhabhAvathI eka samAna duSkara tapa-sAdhanA karI. tIrthaMkara nAmakarma maLe evAM vIsa sthAnonI sAdhanA meM utkaTa rUpe ghaNI vAra karI, pariNAme meM tIrthaMkara nAmakarmane meLavyuM. ApaNe badhA pota-potAnAM tapa ane sAdhanAmAM lIna rahyAM. aMte ApaNe badhA sAteya munioe cAru parvata para jaI saMlekhanApUrNa sAthe ja pAdapopagamana saMthArA karyAM ane samAdhipUrvaka jIvana samApta karI jayaMta nAme anuttara vimAnamAM arhaminna thayA. tamArA lokonI jayaMta vimAnanI avadhi mArA karatAM thoDI ochI hovAnA lIdhe tame loko mArA karatAM pahelAM ja cyuta thaI A janmamAM cha janapadonA rAjA banyA. meM mArI 32 sAgaranI avadhi pUrNa karI ahIM janma lIdho. tame badhA tamArA devabhavanuM smaraNa karo, jemAM ApaNe zapatha lIdhA hatA ke - ame badhA devalokathI cyavana karyA pachI ekabIjAne pratibodhita karIzuM." kumArI mallInA mukhe potAnA be pUrvajanmonI kathanI sAMbhaLI badhA rAjA vicAramagna thayA. e ja avasthAmAM emane jAtismaraNanuM jJAna thayuM. badhA ja rAjA ekasAthe devI mallI pAse pahoMcyA. mallIe kahyuM : "huM to sAMsArika jIvanathI udvigna chuM ane pravrujita thaI jaIza. tame badhA tamArI icchAnusAra nirNaya levA mATe svataMtra cho." devI mallInI UUU jaina dharmano maulika itihAsa 154 73 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta sAMbhaLI emaNe kahyuM ke - "AvI paristhitimAM ame paNa pravrajita thavAnuM pasaMda karIzuM, jethI pahelAnA bhavanI jema A bhavamAM paNa tamAruM mArgadarzana maLatuM rahe." e badhA rAjAone devI mallI emanA pitA mahArAja kuMbha pAse laI gaI. rAjAoe emanA caraNasparza karI namana karyuM. mahArAje emanuM yogya Adara-sanmAna karyuM. pachI teo badhA tyAMthI vidAya laI pota-potAnA rAjyomAM jatA rahyA. dIkSA levAno potAno nirNaya devI mallIe emanA pitAne jaNAvI emanI pAse anumati laI varSIdAna zarU karyuM. mahArAjA kuMbhe mithilA nagarImAM aneka sthaLoe bhojanazALA kholAvI dIdhI. mAMganArane enI mAgaNI pramANe dAna ApavAmAM AvyuM. varSIdAna samApta thatA mallIkumArIe pravrajyA grahaNa karavAno vicAra karyo. lokAMtika devoe maryAdAmAM rahI saMyama grahaNa karavAnI prArthanA karI. mahArAje emanA kuTuMbIjanone Adeza ApI tIrthaMkaranA niSThamaNAbhiSeka mATe jarUrI badhA ja prakAranI sAmagrIo jaladI lAvavAnI AjJA ApI. devarAja Indrae paNa devone Adeza ApI devI mallInA dIkSA-samAraMbha mATe devo taraphanI badhI ja jarUrI vyavasthAo karAvaDAvI. mahArAja kuMbhanI badhI sAmagrIonI sAthe devatAo dvArA lAvavAmAM Avela kaLaza vagere badho sAmAna paNa mUkI devAmAM Avyo. nakkI karelA samaye devarAja ane mahArAje mallIdevIno e kaLazo vaDe abhiSeka karyo. abhiSeka patyA pachI devIne siMhAsana para besADI khAsa vastrAlaMkArathI alaMkRta karavAmAM AvI. tyAra pachI mahArAje emanAM kuTuMbIone manoramA nAmaka zivikA - (pAlakhI) lAvavA mATe kahyuM. devarAje paNa keTalAye staMbho(thAMbhalA)vALI divya ane suramya zivikA (pAlakhI) maMgAvI. daivI prabhAvathI Indra dvArA maMgAvAyelI pAlakhI mahArAjanI manoramA pAlakhI sAthe ekAkAra thaI gaI. pachI devIe pAlakhImAM besI vizALa zobhAyAtrA dvArA mithilA nagarInA mukhya rAjamArgamAMthI pasAra thatI sahastrApravanamAM azoka vRkSanI nIce AvI. tyAM devI mallIe potAnA hAtho vaDe badhAM AbhUSaNa utArI svayaMnA kezo(vALa)no paMcamuSTi loca karyo. kezone indrae zveta vastramAM rAkhI kSIrasAgaramAM padharAvI dIdhAM. aSTamatapanI sAthe ahaMtu mallIe 'NamottharaM siddhANaM' bolIne siddhone praNAma karI sAmAyika cAritra dhAraNa | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969699 155] Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM. e dhAraNa karatA ja bhagavatIne mana:paryavajJAna prApta thayuM ane cAra jJAnanI dhAriNI banI. e samaye poSa mahinAnA zukla pakSanA ekAdazano divasa hato, ane azvinI nakSatrano yoga hato. mahAdevI sAthe emanA AtyaMtara pariSadanI traNaso (300) strIoe ane bAhya pariSadanA traNaso (300) puruSoe paNa muMDana karI dIkSA dhAraNa karI. sAthe ja naMda, naMdimitra, sumitra, balamitra, bhAnumitra, amarapati, amarasena ane mahAsena nAmaka ATha rAjakumAroe paNa pravajyA lIdhI. cAra prakAranA devoe bhagavatI mallInA abhiniSkramaNanuM khUba mahimAgAna karyuM ane naMdIzvara nAmaka dvIpamAM ATha divasIya mahotsava ujavyo ane pachI emanA lokamAM sidhAvyA. ( kevaLajJAna ) pravajyA grahaNa karyA pachI e ja divase bhagavatI mallI azoka vRkSa nIce padmAsanamAM dhyAna avasthAmAM magna thaI gayAM. emaNe zubha pariNAma, prazasta adhyavasAya ane vizuddha vezyAo dvArA ghanaghAtika karmonAM saMpUrNa AvaraNono nAza karanArA apUrvakaraNamAM praveza karyo ane ghaNA ochA samayamAM bAra guNasthAno pAra karI divasanA pazcima prahara(sUryAsta pachI)mAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta karI lIdhuM. e divasa poSa zukla ekAdazInI tithi ane azvinI nakSatrano yoga hato. A pramANe bhagavatI mallIno chaghasyakALa eka praharathI thoDo vadhu athavA doDha praharano rahyo. ATalA ochA samayamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana bha. mallInAthanA pahelAM ane pachI koI paNa tIrthakarane upalabdha thayo na hato. A bhagavAna mallInAthanI viziSTatA rahI. bha. mallInAthanuM prathama pAraNuM paNa kevaLajJAnamAM ja mithilAnA mahArAja kuMbhanA adhIna rAjA vizvasenane tyAM saMpanna thayuM. (prathama dezanA ane tIrtha sthApanA ) bha. mallInAthane kevaLajJAna prApta thavAno AbhAsa thatA ja devadevendroe kevaLajJAna mahotsava ujavIne paMcadivyonI varSA karI ane e ja AmravanamAM samavasaraNanI racanA karI. bhagavAnanAM kevaLajJAna-prAptinA samAcAra vAyuvege sarvatra prasArita phelAI gayA. mahArAja kuMbha, mahArANI prabhAvatI, samasta kuTuMbIjano, purajano ane vizALa janamedanI tyAM 156 96969696969696969696969696969696Ne jaina dharmano maulika itihAsa, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthita thaI. pratibuddhi vagere cha rAjA paNa pota-potAno rAjyabhAra emanA yuvarAjone soMpI vizALa pAlakhIomAM besI dIkSA grahaNa karavAnA irAdAthI samavasaraNamAM pahoMcyA. A pramANe devI-devatAo ane nara-nArIonA vizALa samavasaraNamAM devakRta ucca siMhAsana para besI prabhu mallIe emanI prathama amogha divya dazanAmAM saMsAranA dareka prakAranAM duHkhono aMta ANI jagatanA jIvonA kalyANa karanArA dharmanA kharA svarUpanI lokone samaja ApI. upasthita zrotAgaNo mATe to A samavasaraNano eka alaukika anubhava hato. svayaM mahArAja kuMbhe zrAvakadharma ne mahArANIe zrAvikAdharma aMgIkAra karyo. jitazatru vagere chae cha rAjAoe zramaNadharmanI dIkSA dhAraNa karI. AgaLa jatA teo caturdazapUrvadhara ane tyAra bAda kevaLI thaI siddha, buddha ane mukta thayA. A rIte caturvidha dharmatIrthanI sthApanA karI bha. mallI bhAva-tIrthakara kahevAyAM. bha. mallInAthanA prathama ziSya ane pramukha gaNadharanuM nAma bhiSaka hatuM ane prathama ziSyA ane sAdhvI saMghanI pravartinInuM nAma baMdhumatI hatuM. bha. mallInAthanA pahelAM ane pachInA badhA je tIrthakaronI eka ja prakAranI pariSada hatI. paraMtu bha. mallInAthanI sAdhvIonI AtyaMtara (AMtarika) ane sAdhuonI bAhya pariSada nAmanI be pariSado hatI. bhagavAna mallInAthe 54900 varSo sudhI aneka kSetromAM vicaraNa karatA rahIne lAkho bhavya AtmAone dharmamArge dorIne emanuM kalyANa karyuM. aMte bhagavAna sameta zikhara para pahoMcyA. tyAM emaNe potAnAM eka hajAra sAdhu-sAdhvIonI sAthe pAdapopagamana saMthAro karI nirjaLa anazananuM pratyAkhyAna karyuM. zAMta-sthira bhAvathI prabhue zeSa cAra aghAtI karmono lopa karI potAno pa5 hajAra varSano jIvanakALa samApta karI caitra zukla caturthInI aDadhI rAtre bharaNI nakSatranA yogamAM 1 mahinAnuM anazana pUrNa karI eka hajAra sAdhusAdhvIonI sAthe nirvANa meLavyuM. - bha. mallInAthanA dharmasaMghamAM 28 gaNa ane 28 gaNadhara, 3200 kevaLI, 800 mana:paryavajJAnI, 2000 avadhijJAnI, 600 caudapUrvadhArI, 3500 vaikriyalabdhidhArI, 1400 vAdI, 40000 sAdhu, pa5000 sAdhvIo, 2000 anuttaropapAtika muni, 184000 zrAvaka ane 365000 zrAvikAono vistRta samUha hato. | jaina dharmano malika itihAsa 969696969696969696969696969690 150 | Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhUma cakravartI bharata kSetranA AThamA cakravartI samrATa subhUma jaina dharmanA aDhAramA tIrthaMkara ane sAtamA cakravartI bhagavAna aranAtha ane ogaNIsamA tIrthaMkara bhagavAna mallInAthanA aMtarakAlamAM thayA. subhUma hastinApuranA prasiddha mahAzaktizALI rAjA kArtavIrya sahastrArjunanA putra hatA. emanI mAtAnuM nAma tArA hatuM. AcArya zIlAMkanA 'cauppannamahApurisacariya'mAM samrATa sUbhUmano paricaya maLe che. e anusAra jambudvIpanA bharatakhaMDamAM hastinApura nAmaka eka nagara hatuM. e nagaranI pAse vizALa vanamAM tApasa lokono eka Azrama hato. e AzramanA pramukha tapasvInuM nAma jama athavA yama hatuM. eka divase eka anAtha brAhmaNa-bALa enA mitrothI vikhUTo paDI ahIM-tahIM bhaTakato-bhaTakato e AzramamAM AvI pahoMcyo. tapasvI jame e bALakane potAnI pAse rAkhyo. thoDA vakhata pachI e bALaka saMnyAsI banyo, jene 'agni' nAma ApavAmAM AvyuM. AgaLa jatA bALakanA nAmanI sAthe enA gurunuM nAma paNa joDAI gayuM ane e nAme tene bolAvAtA enuM nAma 'jamadagni' prasiddha thaI gayuM. ghora tapasyA karavAne lIdhe temanI gaNanA tapasvImAM thavA lAgI. eka vakhata rAtanA samaye jyAre maharSi jamadagni enA AzramanA eka jhADanI nIce ghora tapasyAmAM magna hato, tyAre be deva enI parIkSA levAnA hetuthI nara-cAtaka ane mAdA-cAtakanA rUpe jhADa para besI gayA. mAdA-cAtake nara-cAtakane pUchyuM : "A jhADanI nIce eka paga para Ubho rahI tapa karI rahyo che, zuM te enI tapasyAnA prabhAvathI AgalA bhavamAM svarganAM sukhono adhikArI banaze ?'' cAtake javAba Apyo : "nahi.' ethI mAdA-cAtake Azcarya vyakta karatA kahyuM : "Akhare zA mATe ? ATalo moTo tapasvI jo svarganAM sukhono adhikArI nahi thaze to bIjo koNa svarganAM sukhone meLavI zake che ?" enA anusaMdhAnamAM nara-cAtake kahyuM : "aputrasya gatiusti' A vacana anusAra jeno putra nathI hoto te mokSa nathI meLavI zakato, bhale te keTaloya moTo tapasvI kema na hoya ! A tapasvIne koI putra nathI. 37. jaina dharmano maulika itihAsa "" 153 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta vArtAlApa sAMbhaLI janmadagni vicAravA lAgyA. emaNe vicAryuM - baMne pakSI barAbara ja to kahI rahyA che. putra vagara tapasyA karI mukti prApta karavAnI AzA karavI mRgajaLanI pAchaLa bhAgavA jevuM che. ataH huM tapasyA choDI pahelA koI kuLavAna suMdarI sAthe vivAha karI putra meLavavAno prayatna karIza." manamAM A vicAra AvatAM ja bIjA divase RSi jamadagni emanA daMDa-kamaMDaLa laI mithilA tarapha cAlI nIkaLyA. mithilA pahoMcIne emaNe rAjAne kahyuM : "huM vivAha karavA mAMgu chuM, tamArI 100 kanyAomAMthI koI eka rAjakanyA mane ApI do." Adeza na mAnatA tapasvI koI aniSTa na karI de, evuM vicArI rAjA bolyA: "bhagavan! tame tamArI IcchAnusAra mArI koI paNa rAjakanyAne pasaMda karI zako cho." jamadagnie rAjAnI reNukA nAmanI kanyAne pasaMda karI, ane vivAha karI reNukAne laIne tapovanamAM pAchA pharyA. reNukAnI eka bahenanuM nAma tArA hatuM. tArAnA vivAha hastinApuranAM kauravavaMzIya nareza kArtavIrya sahastrArjuna sAthe thayuM hatuM. samaya jatA reNukAe eka putrane janma Apyo. jamadagnie emanA e putrane potAnuM parazu ApI ane enuM nAma parazurAma rAkhyuM. eka vakhata reNukA enI bahena tArAne tyAM gaI. hastinApuranA rAjamahelamAM tArAe rAjasI vaibhavanI sAthe enuM Atithya karyuM. rAjamahelanA sukhabhogothI AkarSAIne reNukA kArtavIrya para mohita thaI gaI ane enI sAthe kAma-bhogomAM mazagUla rahevA lAgI. jamadagnine jyAre A vAtanI jANa thaI, to te reNukAne potAnA AzramamAM laI AvyAM. emaNe reNukAnA cAritryazaithilyanI vAta putra parazurAmane karI, to putrae parazuthI enI mAtAnuM mastaka kApI nAkhyuM. reNukAnI hatyAnA samAcAra sAMbhaLI kArtavIrya jamadagninA AzramamAM pahoMcyA. tyAM reNukAnA hatyArA parazurAmane na jotA tapasvI jamadagninI ja hatyA karI nAMkhI. kArtavIrya dvArA potAnA pitAnI hatyAnA samAcAra jANI parazurAmanI krodhanI sImA na rahI. eNe hastinApura jaI kArtavIryane mArI nAMkhyo ane kSatriyonA nAzano saMkalpa laI lIdho. parazurAme pRthvIne nakSatriya karavA mATe pharI-pharIne sAta vakhata kSatriyono sAmUhika saMhAra karyo. kArtavIryanA vadhanA samaye tenI rANI tArA garbhavatI hatI. eNe eno jIva bacAvavA mATe veza badalI hastinApuranA mahelane choDIne eka tapasvInA AzramamAM bhUgarbhamAM rahevA lAgI. samaya jatA teNe eka putrane janma Apyo. jenA moDhAmAM janmathI ja dAMta ane dADho hatI. mAtAnA jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969f36999999 59] Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garbhathI nIkaLatA ja A bALaka bhUmitaLane enI dADhothI pakaDIne Ubho thaI gayo. mATe mAtAe enuM nAma subhUma rAkhyuM. bhUgarbhamAM ja bALakanuM lAlana-pAlana thayuM ane tyAM ja moTo thayo. AzramanA tapasvI-AcAryae subhUmane dareka prakAranI vidyAo zIkhavI. moTA thatA subhUme enI mAtAne pUchyuM ke - "mArA pitA koNa che ane A bhUgarbhamAM mane zA mATe rAkhyo che ?" subhUmanA vAraMvAra Agrahane vaza thaI tArAe badho vRttAMta ene saMbhaLAvyo. potAnA pitAnA hatyArAnuM nAma sAMbhaLI subhUma krodhavALAmAM saLagavA lAgyo. eNe pUchyuM: "mA! mAro e pitRghAtI adhama kyAM rahe che ?" mAtAe kahyuM : "e nRzaMsa pAsenA ja nagaramAM rahe che. potAnA vaDe marAyelA kSatriyonI saMkhyAnI jANakArI rAkhavA mATe eNe mAryA gayelA kSatriyonI eka-eka dADha ukheDIne badhI dADho eka moTA thALamAM bhegI karI rAkhI che. koIka jyotiSe ene kahyuM che ke - "samaya jatA koI evI vyakti Avaze, jenA siMhAsana para besatAM ja A dADhothI bharelo thALa khIra bharelo thALa banI jaze." e vyakti khIrane pI jaze ane pachI tAro aMta karaze." jyotiSanI vAta sAMbhaLI parazurAme eka zastrAgAra banAvaDAvyo. zastrAgAramAM eka maMDapamAM eNe eka UMcuM siMhAsana mukAvyuM, enI pAse ja eNe e dADhothI bharelo thALa mUkI dIdho. parazurAme e zastrAgAranA rakSaNArthe ghaNI moTI saMkhyAmAM sainiko niyukta karyA. mAtAnA moDhe parazurAmanuM vRttAMta sAMbhaLI subhUma tarata tyAM javA mATe nIkaLI paDyo. zastrAgAranA sainikono vadha karI te siMhAsana para jaIne beTho. tyAM besatAM ja jevI dADho bharelA thALa tarapha najara nAkhI, e thALa adRSTa zaktinA prabhAvathI khIrathI bharela thALamAM rUpAMtarita thaI gayo. subhUma e khIrane khAvA lAgyo. zastrAgAranA ghavAyelA sainikoe parazurAmanI pAse jaI ene mAhitagAra karyA. sainiko pAse AkhI ghaTanA jANI parazurAmane jyotiSanI vAto yAda AvI, te tatkALa zastrAgAramAM pahoMcyA. emaNe joyuM, bALaka sAthe ja e siMhAsana para besI nirbhaya ane niHzaMka bhAve khIra khAI rahyo che. emaNe kaThorasvare subhUmane kahyuM : "are o brAhmaNanA bALaka ! tuM koNa che ane konA kahevAthI A siMhAsana para beThelo che ? zuM tuM nathI, jANato ke thALamAM mArA dvArA vadha karAyelA kSatriyonI dADho rAkhavAmAM AvelI che ? jene tuM ghaNA svAdathI khAI rahyo che ? jo tane bhUkha ja 160 99996969696969696969696969696Ne jaina dharmano maulika itihAsa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAgI che to mArA A zastrAgAramAM uttama bhojananI vyavasthA che. jene khAIne tAruM peTa bharI zake che." subhUma sahaja nirbhayabhAvathI parazurAmanI vAto paNa sAMbhaLato rahyo ne khIra paNa khAto rahyo. parazurAmanI vAto pUrI thatA te bolyoH "huM koInA kahevAthI nahi, paNa mArA parAkramanA jore A siMhAsana para beTho chuM. hA, huM jANuM chuM ke A thALamAM kSatriyonI dADho rAkhelI hatI, paNa huM adRSTa zakitathI rUpAMtarita khIra khAI rahyo chuM. huM jovAmAM tApasa brAhmaNa jevo lAgu chuM, paNa hakIkatamAM brAhmaNa nathI, huM kSatriyakumAra chuM ane tAro vadha karavA mATe Avyo chuM ! pitRRNathI mukta thavA mATe mArI bhujAo pharakI rahI che, mATe vAto karavI choDI zastra laI tAruM parAkrama batAva. huM kArtavIrya sahastrArjunano putra chuM. te sAta vakhata pRthvIne kSatriyothI rahita karI che ane huM ekavIsa vAra pRthvIne brAhmaNarahita karIza, tyAre ja mArI krodhajvALAo zAMta thaze." subhUmano A lalakAra sAMbhaLI parazurAmanA rUMve-rUMvA phaphaDavA lAgyA. emaNe tarata ja potAnA dhanuSanI paNacha caDhAvI subhUma para bANothI varSA karI dIdhI. paNa abhUme thALane DhAla banAvI badhAM bANone niSkriya karI dIdhAM. A joI parazurAma cakita ane hataprabha thaI gayA. dhanuSabANane eka tarapha rAkhI emaNe emanI parazu upADI, paNa tene paNa niSpabha thatI joI emane ghaNI nirAzA thaI. thoDI kSaNo vicAryA pachI emaNe subhUmanuM ziza kApavA mATe enI garadananI tarapha parazuno vAra karyo, paNa e parazu subhUmanA pagomAM jaI paDI. subhUme aTTahAsa karyo ne parazurAmane mAravA mATe thALa UMcakyo. subhUmanA hAthomAM AvatA ja e thALa sahastrAra cakranI jema camakavA lAgyo. subhUme parazurAmanI Dokane lakSamAM laI thALa pheMkyo, jenAthI parazurAmanuM mAthuM tADanA phaLanI jema kapAIne pRthvI upara AvI paDyuM. parazurAmanuM mastaka kApavA chatAM paNa subhUmano gusso zAMta na thayo. eNe bhISaNa saMhAra karI ekavIsa vakhata pRthvIne brAhmaNavihIna banAvI. samaya jatA subhUme saMpUrNa bharata kSetrane enA sAmrAjyamAM bheguM karI cakravartIpada prApta karyuM. nava nidhio ane cauda ratnonA svAmI banI subhUma sudIrgha samaya sudhI vistRta sAmrAjyano adhipati rahyo. samasta sukhono upabhoga karI aMte eno jIvanakALa pUrNa thatA avasAna pAmI ghora narakano adhikArI thayo. | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969697373 11] Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI munisuvrata zrI munisuvrata bhagavAna jaina dharmanA vIsamA tIrthaMkara thayA. teo emanA pUrvajanmamAM caMpA nagarInA rAjA surazreSTha hatA. emaNe naMdana muninA AzrayamAM saMyama svIkArI arhatRbhakti jevAM vIsa sthAnonI samyak-sAdhanA karI tIrthaMkara nAmakarma upArjita karyuM. aMtima samaye samAdhipUrvaka kALadharma pAmI dasamA prANata devalokamAM devarUpe utpanna thayA. tyAMnA lokanI avadhi pUrNa karI emano jIva zrAvaNa zukla pUnamanA zravaNa nakSatramAM mAtAnA garbhamAM praviSTa thayo. rAjagRhInA mahArAja sumitra emanA pitA ane mahArANI devI padmAvatI emanI mAtA hatAM. garbhAvasthA pUrI thatA emano janma jeTha kRSNa navamInA divase zravaNa nakSatramAM thayo. garbhAvasthAnA samayamAM mAtA samyak rItithI muninI jema vratapAlana karatI rahI, mATe mahArAja sumitrae emanuM nAma munisuvrata rAkhyuM. yuvAna thatA pitAe prabhAvatI Adi aneka yogya kanyAo sAthe emanAM lagna karAvI thoDA samaya bAda rAjyabhAra emane soMpI dIkSA laI lIdhI. pitAnI bAda emaNe rAjyano kAryabhAra to saMbhALyo, paNa rAjakIya vaibhava ane indriya-sukhathI haMmezAM aLagA ja rahyA. 15 hajAra varSo sudhI zAsana karyA pachI emaNe lokAMtika devonI prArthanAthI varSIdAna ApyAM, pachI potAnA jyeSTha (moTA) putrane rAjya soMpI phAgaNa kRSNa aSTamInA divase zravaNa nakSatramAM eka hajAra rAjakumAronI sAthe dIkSA grahaNa karI. bIjA divase rAjagRhInA rAjA brahmadattane tyAM belenuM prathama pAraNuM karyuM. 11 mahinA sudhI chadmasta avasthAmAM vicarIne dIkSA lIdhelI, te udyAnamAM caMpA vRkSanI nIce dhyAnamAM besI phAgaNa kRSNa bArazanA roja kevaLajJAna ane kevaLadarzana meLavyAM. kevaLI banI munisuvrata svAmIe zrutadharma ne cAritradharmanI dezanA ApI ane hajAro lokone dIkSA ApI caturvidha saMghanI sthApanA karI. emanA dharmaparivAramAM 18 gaNa ane 18 gaNadhara, 1800 kevaLI, 1500 manaHparyavajJAnI, 1800 avadhijJAnI, 500 caudapUrvadhArI, 2000 vaikriyalabdhidhArI, 1200 vAdI, 30000 sAdhu, 50000 sAdhvIo, 172000 zrAvako ane 350000 zrAvikAo hatAM. 30 hajAra varSanAM pUrNa AyuSyamAM sADA sAta hajAra varSa sudhI saMyamadharmanI ArAdhanA karyA pachI chevaTanA samaye prabhue eka hajAra munionI sAthe 1 mahinAnA nirjaLa anazanathI jeTha kRSNa navamInA roja azvinI nakSatramA siddha, buddha ane mukta thaI gayA. jaina itihAsa ane purANo pramANe maryAdA puruSottama rAma (padma baLadeva) ane vAsudeva lakSmaNa bhagavAna munisuvratanA zAsanakALamAM ja thayA. rAme utkRSTa sAdhanA vaDe siddhi meLavI ane sItAno jIva bAramA svargano adhikArI thayo. 162 73 7. jaina dharmano maulika itihAsa Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravartI mahApadma vartamAna avasarpiNI kALamAM jambudvIpanA bharata kSetranA hastinApura nagaramAM navamA cakravartI samrATa mahApadma thayA. teo bhagavAna munisuvratanI hayAtImAM thayA. prAcIna samayamAM bharata kSetranA AryAvartakhaMDamAM hastinApura ghaNuM ja prasiddha ane samRddha nagara hatuM. tyAM RSabhadevanA vaMzaja padmottara nAmanA mahApratApI rAjA rAjya karatA hatA. emanI paTarANInuM nAma jvAlA hatuM. mahArANIe eka rAtre svapnamAM joyuM ke eka kesarI siMha emanA moDhAmAM pravezI gayo che. rANIe emanA svapnanI vAta rAjAne kahI. svapnapAThakoe gaNatarI karIne kahyuM ke - "mahArANInA kUkhamAM eka mahAna puNyavaMta bALaka Avyo che, je AgaLa jatA akSaya kIrtinuM arjuna karaze." garbhakALa pUro thatA mahArANIe eka atyaMta tejasvI putrane janma Apyo, jenuM. nAma viSNukumAra rAkhavAmAM AvyuM. AgaLa jatA mahArANIe eka rAtre 14 mahAsvapna joyAM. svapnapAThakoe mahArAja ane mahArANInI jijJAsA zAMta karatA kahyuM ke "mahArANInI kukSithI je putra janma leze te moTo thaI saMpUrNa bharata kSetrano cakravartI samrATa banaze.' garbhasamaya pUrNa thatA mahArANIe eka zubhalakSaNasaMpanna mahAna tejasvI putraratnane janma Apyo, jenuM nAma maMhApadma rAkhavAmAM AvyuM. viSNukumAra ane mahApadma baMne bhAIonuM rAjasI ThATha-mATha sAthe pAlana-poSaNa karavAmAM AvyuM ane rAjakumAro mATe Avazyaka suyogya zikSA-dIkSAno prabaMdha karavAmAM Avyo. baMne bhAIo tIvra buddhivALA hatA ane tarata ja badhA prakAranI vidyAomAM pAraMgata thaI gayA ane bALapaNamAMthI taruNa avasthAmAM AvyA. viSNukumAra bALapaNathI ja sAMsArika kriyA-kalApo ane sukha-bhogo pratye udAsIna hatA, mATe emaNe jaladI ja mAtA-pitAnI AjJA ane anumati laI zramaNadharma apanAvI lIdho, aMgazAstronuM adhyayana karyuM ane kaThora tapanuM AcaraNa karyuM, pariNAme emaNe aneka labdhio ane vidyAo sahaja prApta karI lIdhI. A tarapha mahApadmamAM eka suyogya zAsaka ane samrATanAM badhAM ja lakSaNo ne guNono vikAsa thavA lAgyo. ataH rAjA padmottare emane yuvarAjapade sthApI rAjya-kArabhAra soMpI dIdho. jaina dharmano maulika itihAsa U 7777 163 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja divasomAM vIsamA tIrthakara munisuvrata prabhunA ziSya AcArya suvrata apratihata vihAra karatA-karatA ujena(ujjayinI)mAM padhAryA. AcAryazrInA AgamananA samAcAra sAMbhaLI ujjayinInareza zrI varmA potAnA pradhAna-amAtya namuci ne anya gaNamAnya lokonI sAthe emanAM darzane gayA. namucine enA paMDitva para ghaNo ghamaMDa hato. tyAM besI te vaidika karmakAMDanA vakhANa karatA-karatA zramaNadharmanI niMdA (TakA). karavA lAgyo. namucinA A karma para AcArya suvrata to mauna rahyA paNa emanAM eka alpavayaska ziSya enI sAthe zAstrArtha karI lokonI sAme ene harAvI dIdho. namucine ghaNuM duHkha thayuM ane teNe manomana A apamAnanuM vera levAno saMkalpa karyo. badalAnI bhAvanAthI vazIbhUta namuci rAtanA aMdhakAramAM eka ughADI talavAra laI e udyAnamAM Avyo ane badhAne gADha UMghamAM joI nirvidana alpavayaska muninI pAse pahoMcI gayo. munine mAravA mATe eNe baMne hAtho vaDe talavArane dabAvIne pakaDI ne baMne hAtha upara uThAvyA. te pUrI tAkAtathI hAthone nIce lAvavA mAMgato hato, paNa te e ja sthitimAM jaDavat thaI gayo, enA hAtha uparanA upara ja rahI gayA, enA mATe potAnA paga UMcakavA paNa azakya thaI gayA. potAnI A sthitimAM bIjA divase savAre thanArI durgati, apakIrti ane kALA kalaMkanA vicAramAtrathI enA moDhAno raMga UDI gayo. bIjA divase brahmamuhUrtamAM ja badhAthI pahelA munioe namucine A hAlatamAM joyo, pachI munionAM darzana mATe AvelA zraddhALu nAgarikoe joyo ane vAta phelAtAM ja AkhuM nagara namucine A sthitimAM jovA mATe UmaTI paDyuM. loko namucinI TIkA-TippaNI karavA lAgyA. jevo staMbhanano prabhAva pUro thayo, te glAnithI potAnuM moTuM saMtADI potAnA ghare gayo. ujjayinImAM rahevuM tenA mATe azakya banatA, te cupacApa ujjayinI choDIne rakhaDato-rajhaLato hastinApura pahoMcyo. hastinApuramAM jaI namuci yuvarAja mahApAnA saMsargamAM Avyo ane dhIme-dhIme emano vizvAsu banI gayo. mahArAje ene maMtrIpade niyukta karyo. e ja divasomAM hastinApuranA AdhIna siharatha nAmano rAjA vidrohI thayo. te hastinApuranI AjubAjunAM kSetromAM lUMTa-phATa 164 96969696969696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsa Sta karyo. e ja astinApuranI A dharmano mo Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI potAnA durga(killA)mAM jato raheto. yuvarAja siMhane pakaDavA mATe potAnI senA mokalI, paNa niSphaLatA hAtha AvI. aMte mahApadmae namucine Adeza Apyo ke - "te siharathane kedI banAvI lAve.' namucie vizALa senA vaDe siharathanA killAne cAreya taraphathI gherI laI AvAgamana(avarajavara)nA badhA ja rastA baMdha karI dIdhA. namucie kArastAna karI siMharathanA keTalAka durgarakSakone lAlaca ApI phoDI lIdhA ane eka divase guptamArgathI siMharathanA durgamAM senA sAthe jaIne ene baMdI banAvI lIdho. namucinA A saphaLa abhiyAnathI mahApa ghaNA prabhAvita thayA ne ene enI icchAnusAra kaMIka mAMgavA kahyuM! namucie mahApadmanA A anugraha mATe AbhAra vyakta karI kahyuM ke - "mahArAja, tame A vacanane tamArI pAse mArI thApaNa samajI rAkhI mUko, huM yogya samaye ane jarUriyAta UbhI thatA tamArI pAse mAMgI laIza." yuvarAje namucinI prArthanA mAnya rAkhI. kAlAntaramAM mahApadyanI AyudhazALAmAM divya cakraratna pragaTyuM ne emaNe cha khaMDo para Adhipatya sthApI, nava nidhio ane cauda ratnonA svAmI banyA ane cakravartI samrATanA pade zobhAyamAna thayA. jyAre teo bharatakhaMDanA cakravartI samrATanA rUpe hastinApuranA siMhAsana para beThA, tyAre eka vAra AcArya suvrata emanA ziSyavRMdanI sAthe tyAM AvyA ane tyAMnI zraddhALu janatAnI prArthanA sAMbhaLI caturmAsa mATe nagaranI bahAra eka udyAnamAM rahevA lAgyA. namucie potAnA apamAnanuM vera vALavAno yathocita samaya jANI mahApadyane emanA vacana yAda karAvyA ane kahyuM ke - "huM mArI paralaukika siddhi mATe eka mahAna yajJa karavA mAMgu chuM, jenI vyavasthita rIte pUrNAhuti mATe tame mane yajJanI pUrNAhuti thAya tyAM sudhI tamArA sAmrAjyano svAmI banAvo ane mArI AjJA e samaye badhA mATe mAnya ane anullaMghanIya rahe." samrATa mahApadmae namucinI vAta mAnI lIdhI. | nAnA-moTA badhA adhikArI, gaNamAnya nAgarika, dharmAdhyakSa vageree namucinI pAse jaI ene sAdhuvAda Apyo ane yajJanI pUrNAhuti mATe zubhakAmanAo ApI. sAMsArika prapaMca vyavahArothI dUra rahevuM, zramaNadharma ane zramaNAcAranI A maryAdAne dhyAnamAM rAkhI AcArya suvrata namucinI pAse na gayA. enAthI te ghaNo nArAja thayo. suvratAcArya ane zramaNavarNa jaina dharmano maulika itihAsa 9696963333333333333 15] Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratye enuM vaimanasya (vera) dekhADavA mATe ja to eNe A badhuM SaDayaMtra racyuM hatuM. te krodhathI vyAkuLa thaI AcArya suvrata pAse gayo ane bolyo : "tame badhA sAdhuo sAta divasanI aMdara mArA rAjyanI hada bahAra jatA raho, tyAra bAda koI paNa zramaNa rAjyamAM dekhAyo to mRtyudaMDano bhAgI thaze." zramaNa saMghane A ghora saMkaTamAMthI bacAvavA mATe Arya suvate emanA ziSya ane mahAna labdhidhArI muni viSNukumArane bolAvyA. emaNe namucine samajAvavAno prayAsa karyo, paNa namuci enI jIdane vaLagI rahyo. aMte emaNe namucine kahyuM : "kaMI vAMdho nahi, ochAmAM ochI traNa caraNa(pagalAM) bhUmi to mane ApI de." namuci taiyAra thaI gayo ane bolyo: "ThIka che, e traNa caraNa bhUminI bahAra je paNa zramaNa-sAdhu raheze, ene mArI nAkhavAmAM Avaze." pachI zuM hatuM, viSNukumAre vaikriyalabdhinA sahAre potAnuM zarIra vadhAravAnuM zarU karyuM. jota-jotAmAM asIma AkAza emanA zarIrathI DhaMkAI gayuM. muni viSNukumAranuM A rU5 joI namuci bhayabhIta thaI jamIna para paDI gayo. muni viSNukumAre potAno eka paga samudranA pUrva taTe rAkhyo ane bIjo paga sAgaranA pazcima taTe. pachI pralayakArI, meghagarjanA karI bolyA : "have bola namuci ! huM mAruM trIjuM pagaluM kyAM mUkuM ?" namuci avAka rahI gayo. te pIpaLanA pAnanI jema tharathara dhrUjavA lAgyo. cakravartI mahApA aMtaHpurathI bahAra AvI, ghaTanA sthaLe pahoMcIne emaNe viSNukumArane oLakhI emane namana karI upekSAjanya aparAdha mATe kSamAprArthanA karI. muni viSNukumAra zAMta thayA. emaNe emanuM virATa svarUpa saMkocyuM. namuci tarapha kSamA-daSTi karI. zramaNa saMghanI rakSA mATe karelA A labdhi-prayoganuM prAyazcitta karI pAchA potAnI sAdhanAmAM magna thaI gayA. tapa-saMyamanI sAdhanAthI emaNe emanA ATheya karmono mULathI nAza karI zAzvata sukhadhAma mokSane pAmyA. cakravartI mahApadmae 20 hajAra varSanA jIvanakALamAM zramaNadharmanI dIkSA svIkArI ane 10 hajAra varSa sudhI vizuddha saMyamanuM AcaraNa karI tapa dvArA ATheya karmono lopa karI mokSanA adhikArI thayA. 1% 96969696969696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsa Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI naminAtha bhagavAna zrI neminAtha prabhu munisuvrata pachInA ekavIsamA tIrthaMkara thayA. teo emanA pUrvajanmamAM pazcima videhanI kauzAMbI nagarInA rAjA siddhArtha hatA. koIka nimitta meLavI teo vairAgI banyA. e ja samaye sudarzana muninuM Agamana thayuM, emanI pAse dIkSA grahI emanI chatrachAyAmAM viziSTa tapa-saMyamanI sAdhanA karI ane tIrthakara nAmakarma prApta karyuM. aMta samaye zubhabhAvonI sAthe kALadharma pAmI aparAjita svargamAM devanA rUpe utpanna thayA. devajanma samApta thatA rAjA siddhArthano jIva svargathI Tyuta thaI Aso zukla pUnamanA divase azvinI nakSatramAM mithilAnareza vijayanI rANI viprAnA garbhamAM pravezyo. mahArANIe maMgaLamaya cauda svapna joyAM ane AnaMdita thaI yogya AhAra-vihAra ne AcaraNathI garbhanuM rakSaNa karavA lAgI. samaya AvatA mAtA viprAdevIe zrAvaNa kRSNa aSTamIe azvinI nakSatramAM kaMcanakAya putrane janma Apyo. nAmakaraNanA divase mahArAjane lokoe jaNAvyuM ke - "jyAre A bALaka mAtAnA garbhamAM hato tyAre zatruoe mithilAne gherI lIdhI hatI. mAtA viprAe rAjamahelanI agAzImAMthI zatruonI tarapha saumya dRSTi nAkhatA ja zatrurAjAonuM hRdaya parivartana thayuM ane teo rAjAnAM caraNomAM namaskAra karavA mATe AvyA. A garbhamAM sthita bALakano ja prabhAva hato, mATe navajAta zizunuM nAma naminAtha rAkhavuM yogya raheze." naminAtha jyAre yuvAvasthAe pahoMcyA tyAre mahArAje yogya rAjakuMvarIo sAthe emanA vivAha karAvyA. jyAre teo 2500 varSanA thayA to temano rAjyAbhiSeka bhavya rIte karavAmAM Avyo. naminAthe 5000 varSo sudhI rAjya karI dIkSA grahaNa karavAno nirNaya lIdho. lokAMtika devoe naminAthane tIrtha-pravartanano anurodha karyo. mahArAja naminAthe varSIdAna patyA pachI rAjakumAra suprabhane rAjyabhAranI javAbadArI soMpI, eka hajAra rAjakumAronI sAthe dIkSA mATe jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696997 100] Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahastrApravana tarapha prayANa karyuM. tyAM pahoMcI chaThThabhaktanuM tapa karI vidhivat saMpUrNa pApone parityAgI aSADha kRSNa navamInA roja dIkSA dhAraNa karI. bIjA divase vihAra karI prabhu vIrapura gayA, jyAM mahArAja dattane tyAM paramAtrathI prathama pAraNuM karyuM. dAnanI mahimA vadhAravA mATe devoe paMcadivyono varasAda varasAvyo. dIkSA grahaNa pachI 9 mahinA sudhI bhagavAna neminAtha anekavidha tapa karatA-karatA chaghaDcaryAmAM vicarIne pachI e ja udyAnamAM AvI borasalI vRkSanI nIce dhyAnamagna thaI gayA. tyAM mAgazara kRSNa ekAdazanA roja zukladhyAnanI bhISaNa agnimAM samagra ghAtakarmono vilopa karI kevaLajJAna tathA kevaLadarzana prApta karI bhAva- arihaMta kahevAyA. kevaLI thaI deva-mAnavonI vistRta sabhAmAM emaNe dezanA (bodha) ApI caturvidha saMghanI sthApanA karI bhAva-tIrthakara thayA. emanA dharmasamUhamAM 17 gaNa ane 17 gaNadhara, 1600 kevaLI, 1207 mana:paryavajJAnI, 1600 avadhijJAnI, 450 caudapUrvadhArI, 5000 vaikriyalabdhidhArI, 1000 vAdI, 20000 sAdhu, 41000 sAdhvIo, 170000 zrAvaka ane 348000 zrAvikAo hatAM. aDhI hajAra varSamAM 9 mahinA ochA jeTalAM varSa sudhI kevaLIparyAyathI dharmopadeza ApI prabhue eka hajAra munionI sAthe sameta zikhara para jaI anazana 1 mahinA sudhI karI aMte zukaladhyAnanA aMtima caraNamAM yoga-nirodha karI vaizAkha kRSNa dazamIe azvinI nakSatramAM badhAM karmono nAza karI prabhu siddha, buddha ane mukta thayA. emanI saMpUrNa jIvanalIlA 10 hajAra varSanI hatI. munisuvrata svAmInA 6 lAkha varSa pachI bha. naminAtha mokSe sidhAvyA. tIrthakara ane mithilAnA namirAjarSi eka nathI, paraMtu alaga-alaga che. nAma ne nagaranI sAmyatAnA lIdhe keTalAka lekhaka baMnene eka ja samajavAnI bhUla karI bese che. 168 za3969696969696969696969696969I jaina dharmano maulika itihAsa ) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravartI hariSaNa bharata kSetranA dasamA cakravartI samrATa hariSaNa ekavIsamA tIrthaMkara bhagavAna naminAthanI hayAtImAM ja thayA. jammUdrIpanA bharata kSetranA pAMcAla pradezamAM kAmpilya nAmaka eka nagara hatuM, jyAM ikSvAkuvaMzIya rAjA mahAhari rAjya karatA hatA. emanI rANI mahiSIe eka rAtre cauda zubhasvapna joyAM. garbhakALa pUrNa karI rANIe cakravartInAM badhAM lakSaNothI yukta eka ojasvI putrane janma Apyo. mAtA-pitAe putranuM nAma hariSeNa rAkhyuM. rAjakumAranuM ghaNA prema ane rAjasI vaibhavayukta lAlana-pAlana thayuM ane yogya keLavaNI ApavAmAM AvI. putranA yuvAna thatA ja aneka kuLavAna khAnadAna kanyAo sAthe lagna karAvavAmAM AvyAM. 325 varSanI uMmara thatA emano rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. mAMDalika rAjAnA rUpamAM rAjya calAvatA 325 varSano samaya vyatIta thatA, emanI AyudhazALAmAM eka divase divya cakraratna utpanna thayuM. mahArAja hariSeNe 150 varSanA samayagALAmAM pUrNa bharata kSetra para potAno vijayadhvaja laherAvI dIdho ane cakravartI samrATa banyA. cauda ratno ane nava nidhionA svAmI banyA. 8850 varSo sudhI emanuM saMpUrNa bharata kSetra upara ekAdhipatya rahyuM. tyAra pachI emanA manamAM vairAgyanI bhAvanA jAgRta thaI. badhAM sukhopabhogo ane aizvaryane tilAMjali ApI teo zramaNadharmamAM dIkSita thayA. muni hariSeNe 350 varSo sudhI ghora tapa karI vizuddha saMyamanuM pAlana karI 10 hajAra varSanA jIvanakALamAM ATheya karmono kSaya karI zAzvata sukhadhAma mokSa pAmyA. jaina dharmano maulika itihAsa 5 377 179 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakravartI jayasenA ekavIsamA tIrthakara bhagavAna zrI naminAthanA parinirvANa pachI emanA ja dharmatIrtha kALamAM bharata kSetranA agiyAramA cakravartI samrATa jayasena thayA. jayasenano janma magadha rAjyanI rAjagRhI nagarImAM thayo. emanAM mAtA-pitA anukrame rAjA vijaya ane rANI vaprA hatAM. rANIe eka rAte cauda mahAsvapna joyAM. svapnapaMDitoe jaNAvyuM ke - "A svapnonI gaNatarI sarvazreSTha svapnomAM karavAmAM Ave che ane ene jovAvALI mahilA cakravartI putranI mAtA bane che." svapnaphaLa sAMbhaLI rAjA-rANI tathA parivAra ane purajano ghaNAM AnaMdita thayAM. samaya AvatA rANIe eka tejasvI ane nayanAbhirAma putrane janma Apyo, jenuM nAma jayasena rAkhavAmAM AvyuM. rAjArANIe emanA putra mATe uccatama uchera ane keLavaNInI vyavasthA karI ane samaya AvatA yogya kanyAo sAthe emanAM lagna karAvyAM. 300 varSanI uMmara thatA mahArAja vijaye kumAra jayasenane siMhAsana para besADI svayaM pravrajita thaI gayA. 300 varSa sudhI mAMDalika rAjA rUpe rAjaya karyA pachI rAjA jayasenanI AyudhazALA - zastrAgAramAM cakraratna utpanna thayuM. emaNe emanuM cha khaMDo para vijaya meLavavAnuM abhiyAna AraMbha karI 100 varSomAM saMpUrNa bharata kSetra potAnA adhikAramAM laI lIdhuM. cakravartI samrATanA rUpe pratiSThita thaI nava nidhio ane cauda ratnonA svAmI thayA. 1900 varSo sudhI ekadhAruM cakravartI zAsana karIne pachI aihika vaibhavano tyAga karI dIkSA dhAraNa karI 400 varSa sudhI saMyamamaya munijIvana pasAra karyuM ane tapa vaDe badhAM karmono nAza karI 3 hajAra varSano jIvanakALa samApta karI mokSagamana karyuM. ka 100 9696969696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI rUDhami bhagavAna zrI ariSTanemi jaina dharmanA bAvIsamA tIrthaMkara thayA. emane bha. neminAtha paNa kahevAmAM Ave che. (pUrvabhava) bha. ariSTanemi emanA pUrvajanmamAM hastinApuranA rAjA zrISeNa ne mahArANI zrImatInA putra zaMkhakumAra hatA, je moTA thaI zaMkharAjAnA nAme prakhyAta thayA. kumAra jyAre bALaka hatA tyAre eka divasa emanA pitA zrISeNane evI sUcanA maLI ke - DAku (pallIpati) samaraketue sImA upara lUMTa-phATa macAvI mUkI che, loko AtaMkita thaI rahyA che; jo samaya rahetA samaraketune nAthavAmAM na Avyo to hajI vadhu samasyAo UbhI karI zake che. A samAcAra sAMbhaLatAM ja mahArAje senAne sajja thavAno Adeza Apyo ne svayaM yuddhamAM javAno nizcaya karyo. kumAra zaMkhane A vAtanI jANa thatA mahArAjane Agraha karavA lAgyA ke - "AvA sAdhAraNa rAjA sAthe yuddha karavA mATe emane mokalavAmAM Ave, jethI emane paNa yuddha-kauzalya zIkhavA ane potAnI vIratA siddha karavAnI taka maLe." kumAranA sAhasapUrNa Agrahane sAMbhaLI mahArAje ene anumati ApI dIdhI. kumAre ghaNI ja saraLatAthI DAkune baMdI banAvI lIdho, eNe lUMTelo mAla-sAmAna enA mAlikone apAvI dIdho ane baMdIne sAthe laI hastinApura tarapha AgekUca karI. rastAmAM kumAra zaMkhano sAmano vidyAdhara maNizekhara sAthe thayo, je jitArInI kanyA yazomatinuM haraNa karI ene sAthe laI jaI rahyo hato. kumAre ene paNa parAsta karyo. yazomati kumAranI vIratA para mugdha thaI emane potAnA svAmI mAnI lIdhA. kumAranA zaurya ane yogyatAthI prabhAvita thaI mahArAja zrISeNe emane rAjA banAvI dIkSA dhAraNa karI sAdhanAmArga svIkAryo tathA kALAntaramAM kevaLajJAna meLavyuM. mahArAja zaMkha emanI rANI yazomati para ghaNA Asakta ane mugdha hatA. eka vakhata mahArAja zaMkha zrISeNa muninI dezanA sAMbhaLavA mATe gayA. dezanA pUrNa thatA emaNe munine pUchyuM : "bhagavan! mane yazomatithI ATaluM AkarSaNa ane moha zA mATe che? huM IcchavA chatAM saMyamamArge vaLI zakato nathI." jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969, 101 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLI munie thoDIvAra sudhI mauna dhAraNa karyA pachI kahyuM: "tamArA baMneno sAta janmono saMgAtha che, jemAM keTalIye vAra tame baMne patipatnInA rUpe sAthe rahyAM cho. pUrvajanmanA sudIrgha saMbaMdhanA lIdhe ja tamArA baMnemAM ATalo pragADha prema che. have pachI devano janma pUro karI AgalA janmamAM tuM bAvIsamo tIrthaMkara neminAtha banIza." pUrvajanmanI A vAta sAMbhaLI mahArAja zaMkhanA manamAM vairAgya jAgyo ane emaNe rAjyadhurA putrane soMpI pravajyA dhAraNa karI. pravajyA laI tapa-saMyamanI sAthe ahaMtu, siddha ane sAdhunI bhaktimAM utkRSTa abhiruci ane utkaTa bhAvanAnI sAthe haMmezAM tatpara rahevAnA lIdhe emaNe tIrthakara nAmakarma upajAvyuM tathA samAdhibhAvathI jIvana pUrNa karI aparAjita vimAnamAM ahamindra rUpe anuttara vaimAnika deva banyA. (janma ane nAmakaraNa) mahArAja zaMkhano jIva aparAjita vimAnamAMthI devAyuM pUrNa karI kArataka kRSNa dvAdazI(bArasa)nA citrA nakSatramAM mahArAja samudravijayanI dharmazIlA rANI zivAdevInA garbhamAM utpanna thayA. emaNe cauda mahAsvapna joyAM ne ghaNI harSAvita thaI. garbhAvasthA pUrNa thatA zrAvaNa zukla paMcamInA divase citrA nakSatramAM putrane janma Apyo. devatAoe janmotsava ujavyo. mahArAja samudravijaye chUTe hAthe dAna ApI lokone saMtoSa Apyo. ariSTanemi ghaNA ja suMdara hatA. zyAmavarNa zarIra upara 1008 zubha lakSaNa, zarIra vaja jevuM daDha ane mukhAraviMda ghaNuM ja manohara hatuM. bAramA divase nAmakaraNa karatA mahArAje kahyuM ke - "garbhAvasthA daramiyAna ApaNe badhA dareka prakAranAM ariSTothI surakSita rahyA ane mAtAe ariSTa ratnamaya cakra-neminAM darzana karyA, mATe bALakanuM nAma ariSTanemi ghaNuM ja yogya che. ariSTaneminAM pitA mahArAjA samudravijaya harivaMzIya pratApI rAjA hatA, mATe emanA vaMza-paricayamAM harivaMzanA udbhavano paricaya AvazyakatA pramANe nIce ApavAmAM Ave che. (harivaMzanI utpatti ) dasamA tIrthakara bhagavAna zItalanAthanA zAsanakALamAM vatsadezanI kauzAMbI nagarImAM sumUha nAmano eka rAjA hato. eNe vIraka nAmanI eka ( 102 9636999999996969696969696ii jena dharmano maulika itihAsa Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktinI vanamALA nAmanI eka khUba suMdara patnIne potAnI pAse rAkhI lIdhI ane te kauzAMbIti sumUha pAse badhAM sukhono upabhoga karavA lAgI. A tarapha vIraka patnI-virahamAM vikSipta thaI gayo ane kALAntaramAM bALa-tapasvI banI vanamAM rahevA lAgyo. eka divasa rAjA vanamAlAne laIne vanamAM pharavA gayo. tyAM emaNe vIrakanI dayAjanaka hAlata joI. ane baMnene ghaNuM du:kha thayuM temaja potAnA kukarma para pazcAttApa karavA lAgyo. acAnaka ja vIjaLI paDavAthI baMne mRtyu pAmyAM, ane AgalA janmamAM harivAsa nAmanI bhogabhUmimAM yugalikanA rUpe utpanna thayAM. kALAntaramAM vIraka paNa avasAna pAmyo ne saudharma kalpamAM kilviSI deva thayo. eNe adhijJAnathI joyuM ke sumUha ane vanamAlA hira ane hariNInA yugalika rUpamAM janmI sukharUpe jIvana vyatIta karI rahyAM che. eNe vicAryuM ke - 'mAro apakAra karIne paNa A loko sukhI che, bhogabhUmine mANI rahyAM che. emane mArI to nathI zakAtAM, paNa evI jagyAe pahoMcADI zakAya che, jyAM tIvra baMdhayogya bhoga bhogavIne teo duHkhonI vaNajhAramAM phasAI jAya.' ene khabara paDI ke caMpAnarezanuM thoDA samaya pahelAM avasAna thayuM che ane loko koI bIjI vyaktine rAjA banAvavA mATe zodha-khoLa karI rahyA che. eNe tarata ja karoDa pUrva AyuSyavALA 'hari-yugala'ne cittarasa kalpavRkSanI sAthe caMpA nagarImAM pahoMcADI dIdhAM, emanI vayane ghaTADIne 1 lAkha varSa ane avagAhanA (UMcAI) ghaTADI 100 dhanuSa karI nAMkhI ane AkAzavANI karI ke - A baMnene rAjA-rANI banAvI sukhapUrvaka jIvananirvAha karo.' AkAzavANIne devavANI samajI lokoe harino rAjyAbhiSeka karyo. tAmasI AhAra ane bhoga pratyenI AsaktinA lIdhe hari ane hariNI baMne mRtyu pAmIne naraka gatinA adhikArI banyAM. paNa ahIM eka Azcaryajanaka ghaTanA ghaTI, kAraNa ke yugalikonuM narakAgamana nathI thatuM. A 'hira-hiraNI' yugalathI harivaMzanI utpatti thaI, jemAM aneka zaktizALI, pratApI ane dharmAtmA rAjA thayA, jemanI dvArA vasAvAyelAM keTalAMye nagaro Aje paNa vidyamAna che. harivaMzanI utpattino samaya tIrthaMkara zItalanAthanA nirvANa pachIno tathA bhagavAna zreyAMsanAthanA pUrveno mAnavAmAM Ave che. jaina dharmano maulika itihAsa che 3771 103 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( harivaMzanI paraMparA ) harivaMzamAM hari pachI je rAjA thayA emAMnA keTalAka A pramANe che : (1) pRthvIpati (hari-putra) (2) mahAgiri, (3) himagiri (4) vasugiri, (5) naragiri, (6) indragiri. A rIte harivaMzamAM agaNita rAjAo thayA vIsamA tIrthakara bhagavAna munisuvrata paNa A ja prazasta harivaMzamAM janmyA. mAdhava Indragirino putra dakSa prajApati thayo. dakSa prajApatinI patnInuM nAma ilA temaja putranuM nAma ila hatuM. koIka kAraNasara ilA enA pati dakSa prajApatithI risAIne enA putra IlanI sAthe tAmralipti pradezamAM jatI rahI, jyAM eNe ilAvartana nAmaka nagara vasAvyuM te putra ile mAhezvarI nagarI vasAvI. rAjA ila pachI emano putra pulina siMhAsana para beTho. eka sthAne eka hariNIne kuMDI banAvI kuMDALAkAra mudrAmAM siMhano sAmano karatA joI, to ene e sthAnano prabhAva jANI puline e sthAne kuMDiNI nAmaka nagarI vasAvI. pulina pachI varie indrapura nagara vasAvyuM. A vaMzanA ja rAjA saMjatIe vaNavAsI athavA vANavAsI nagarI vasAvI. A vaMzamAM kuNima nAmanA eka rAjA thayA, jeo kollayara nagaranA adhipati hatA. emano putra mahendradatta rAjA thayo, jenA ariSTanemi ane matsya nAmanA be ghaNA pratApI putra rAjA thayA. ariSTanemie gajapura ane matsyae bhadila nAmanuM nagara vasAvyuM. A baMnenA 100-100 putro hatA. A ja harivaMzanA ayadhaNu nAmanA rAjAe sonjha nAmaka nagara vasAvyuM. AgaLa jatA mUla nAmaka rAjA thayA. emanA pachI rAjA vizAla mithilAnI sthApanA karI. vizAla pachI kramazaH haripeNa, nahaSaNa, saMkha, bhadra ane abhicaMdra rAjA thayA. abhicaMdrano putra vasu eka ghaNo moTo ane prasiddha rAjA thayo, je AgaLa jatA uparicara vasunA nAmathI prasiddha thayo. (uparicara vAsu ) uparicara vasu harivaMzano eka khyAtanAma ane pratApI rAjA hato. eNe nAnapaNamAM kSIrakadaMbaka nAmaka upAdhyAya pAse adhyayana karyuM. upAdhyAyanA putra parvata ane maharSi nArada paNa enA sahAdhyAyI hatA. e samaye A traNe ziSyone sAthe joI koIka atizaya jJAnIe enA sAdhumitrane kahyuM hatuM ke - A traNemAMthI eka to sajA banaze, bIjo 104 9696969696969696969696969696969) jaina dharmano molika itihAsa | Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargano adhikArI ane trIjo naraka gati prApta karaze." jyAre A vAta kSIrakadaMbakanA kAne paDI to emaNe vicAryuM ke - 'vasu rAjaputra che, ataH te to rAjA banaze, paNa bAkInA bemAMthI koNa narakane prApta karaze, enI bhALa meLavavI joIe.' emaNe eka kRtrima bakaro banAvyo ane emAM lAkSArasa bharI dIdho. bakaro ekadama jIvaMta lAgI rahyo hato. kSIrakadaMbake nAradane bolAvI kahyuM : "vatsa, meM A bakarAne maMtra vaDe staMbhita karI dIdho che. Aje bahulA aSTamI che, mATe saMdhyA (sAMja)nA samaye ene koI evI jagyAe laI jA, jyAM koI jotuM na hoya ane ene mArIne cupacApa pAcho phara.' nArada sAMjanA samaye e bakarAne potAnI sAthe laI eka nirjana sthAne gayo. jyAre eNe bakarAne mAravAnI icchA karI to ene manamAM vicAra Avyo ke - 'ahIM to badhA tArA ane nakSatra joI rahyA che.' te bakarAne laIne vanamAM khUba aMdara sudhI gayo, tyAM enA mane kahyuM - 'ahIM badhAM jhADapAna ane vanaspatio ene joI rahI che.' hajI AgaLa jatA eka nAnuM maMdira (devAlaya) maLyuM, je sAce ja ekAMtasthaLa hatuM. jevo nArada bakarAne mAravA udyata thayo ke enA manamAM vicAra Avyo ke - 'ahIM to svayaM devAlayanA devatA joI rahyA che.' Akhare bakarAne jemano tema sAthe laI nArada guru pAse gayo ane badhI vAta kahI dIdhI. gurue nAradane sAdhuvAda Apyo ane kahyuM : "vatsa ! teM sAruM ja karyuM, tuM jaI zake che, paNa A vAta koIne karIza nahi.'' tyAra bAda kSIrakadaMbaka enA putra parvatane bolAvIne bakaro soMpatA ene paNa e ja Adeza Apyo. parvata bakarAne laI eka sUnasAna galImAM gayo, jyAM ene dUra sudhI koI na dekhAtA ene khAtarI thaI ke koI ene joI nathI rahyuM, to eNe bakarAne kApI nAMkhyo ane AzramamAM AvI badhI vAta enA pitAne kahI. potAnA putranI vAta sAMbhaLI upAdhyAyane khUba gusso Avyo ane parvatane kahyuM : "adhama ! teM A zuM karyuM ? tuM nathI jANato ke AkAzamaMDaLanA deva, vanaspatio ane adezya rUpathI pharanArA guhyaka ApaNAM badhAM ja kAryone jue che. bIjuM kaMI nahi to tArA manamAM evo vicAra to Avavo joIto hato ke svayaM tuM to joI rahyo che.' teM bakarAne mArI jaghanya pApa karyuM che. tuM avazya narakamAM jaze. sAruM thaze ke tuM mArI sAmethI dUra thaI jA.''' jaina dharmano maulika itihAsa 7777 105 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana samApta thatA eka-eka ziSya guru pAsethI vidAya laI pota-potAnA ghare gayA. jyAre vasu guru kSIrakadaMbakanI pAse AzIrvAda levA gayA to gurune gurudakSiNA mATe anurodha karyo, to upAdhyAya bolyA : "vatsa ! moTA thaI rAjA banIne tArA gurubhrAtA parvata pratye paNa sneha rAkhaje, A ja mArI gurudakSiNA haze." vasu AgaLa jatA cedi dezano rAjA banyo. eka vakhata AkheTa (zikAra) karavA mATe te jaMgalamAM gayo, jyAM eNe eka haraNa(mRga)ne nizAna banAvI tIra choDyuM, paNa te adhavacce ja paDI gayuM. pAse jatA vasue joyuM ke tyAM eka vizALakAya pAradarzaka paththara che, je haraNa ane tIranI vacce hato, jenAthI haraNa to dekhAyuM paNa paththara na dekhAtA enI sAthe TakarAIne tIra haraNa sudhI na pahoMcatAM nIce paDI gayuM. vasue vicAryuM - "Avo pAradarzaka sphaTika paththara mArA jevA rAjA mATe kAmano puravAra thaI zake che." mahelamAM jaI vasue enA amAtyane mAhitagAra karyo to amAtyae moTA sphaTikane rAjamahelamAM maMgAvI sabhAmaMDapamAM mUkI dIdho, ane tenA upara mahArAjanuM siMhAsana mUkI dIdhuM, jene lIdhe lokone lAgatuM ke - "rAjAnuM siMhAsana havAmAM adhdhara laTakeluM che.' ataH rAjA vasunuM nAma "uparicara vasu'nA nAme prakhyAta thaI gayuM. upAdhyAya kSIrakadaMbakanA dehAvasAna bAda emano ekamAtra putra parvata upAdhyAya banI adhyApanakArya karavA lAgyo. e enA ziSyone ajairyaSTabhaM'no artha samajAvavA lAgyo ke - "aja arthAt bakaro, eTale ke "bakarA vaDe yajJa karavo joIe; jyAre ke vedomAM ajano prayoga "janma nahi levAvALo' arthAtu na UgavAvALA anAja bIjanA rUpamAM karavAmAM Avyo che. nAradane jyAre A vAtanI jANa thaI to tarata enI pAse jaI samajAvavA lAgyA ke - e vedavAkyanA paraMparAgata arthano anartha rUpamAM parivartita na kare. RSioe haMmezAMthI ja "ajano artha "naivArSika-yava-brIhI' arthAtu nahi UgavAvALuM dhAna" kahyo che, nahi ke bakaro." paNa parvata nAradanI vAta mAnyo nahi. te enI vAta para daDha rahyo, ane kahyuM ke - "jo mArI vAta khoTI sAbita thAya to mArI jIbha kApI nAkhavAmAM Ave, nahi to tArI kApavAmAM Avaze." chelle evo nirNaya levAmAM Avyo ke - "A prazna upAdhyAyanA trIjA ziSya amArA sahAdhyAyI mahArAja vasu sAme mUkavAmAM Ave ane emano Apelo nirNaya baMne mATe mAnya raheze.' 106 336999999996392963 jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parvate A badho ja vRttAMta potAnI mAtAne saMbhaLAvyo, to mAtAe daDhapUrvaka kahyuM ke - "nAradane tArA pitA samyapha zikSArthI samajatA hatA, mATe nAradanI vAta ja sAcI hovI joIe. parvata koI paNa saMjogamAM hAra mAnavA taiyAra na hato. chelle parvatanI mAtA mahArAja vasu pAse gaI ane nArada-parvata vaccenA vivAdanI vAta jaNAvI. vasune ajeryaSTavyano upAdhyAya dvArA batAvelo artha pUchyo. rAjAe nAradanA arthane ja saMmati ApI, to parvatanI mAtA vyathita ane ciMtAtura banI. eNe vasune kahyuM : tArA A nirNayathI mArA putrano to sarvanAza thaI jaze. enA karatAM sAruM che ke pahelAM huM ja mArA prANa tyAgI dauM." ema kahI te AtmahatyAno prayAsa karavA lAgI. A joI rAjAe parvatanI tarapheNamAM nirNaya ApavAnuM vacana ApyuM. bIjA divase vizALa janamedanI ekaThI thaI. rAjA vasu enA adhdhara dekhAtA siMhAsana para birAjyA, pachI nArada ne parvate pota-potAnI vAta emanI samakSa rajU karI. vAstavika hakIkata jANavA chatAM paNa rAjAe gurumAtA ane guruputranI tarapheNamAM nirNaya Apyo ke - ajairyaSTavyam anusAra yajJamAM bakarAno upayoga karavo joIe arthAt yajJamAM bakarAnI bali caDhAvavI joIe." rAjA jANatA chatAM, asatyano pakSa levAnA lIdhe emanuM siMhAsana satya-samarthaka devatAoe Thokara mAratA pRthvI para AvI paDyuM. teo "uparicarathI "sthaLacara' thaI gayA. prAmANikatAne joIne paNa mUDhatAvaza emaNe parvatanA ja kathanane kharuM TharAvyuM, pariNAme adezya zaktio dvArA vasune rasAtaLa(pAtALa)mAM dhakelI devAyo. adharmapUrNa asatya-pakSanuM samarthana karavAne lIdhe ene narakamAM javuM paDyuM. nArada to devalokamAM cAlyA gayA, paNa parvate kAlAntaramAM rAjA sagaranA zatru mahAkALa nAmanA devatAnI sahAyathI yajJamAM pazubaline vaidha (ApavAyogya) batAvI eno sUtrapAta karyo. ( mahAbhAratamAM vasunuM upAkhyAna ) - prAcIna samayamAM RSi-maharSi, rAjA-mahArAjA "aja' arthAt naivArSikayava, bRta ane vanya auSadhiothI yajJa karatA hatA. e samaye yajJamAM pazubalinuM koI ja sthAna na hatuM. yajJomAM pazubaline gahita, pApapUrNa ane ghora niMdanIya gaNavAmAM AvatuM hatuM. e mahAbhAratamAM | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 100 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekhita tulAdhAra, vicarUnu ne uparicara rAjA vasunAM upAkhyAnomAMthI spaSTarUpe siddha thAya che. 'mahAbhArata'nA zAMtiparvamAM paNa vAsudeva hinDIthI prAyaH thoDA vadhu aMzothI haLatuM-maLatuM upAkhyAna ApavAmAM AvyuM che. cedirAja vasu dvArA asatya pakSanuM samarthana karAtA vaidikI zruti 'ajairyaSTavyam'mAM ApavAmAM Avela 'aja' zabdano artha 'vaivArSikayavo'nI jagyAe chAga athavA bakaro' pratipAdita karavAmAM Avyo. yajJomAM pazubalinI zarUAta thaI, A tathyane jaina ne vaiSNava baMne paraMparAonA prAcIna ane sarvamAnya graMtha ekamate svIkAre che. yajJamAM pazubalinA vacanamAtrathI anumodana karavAne lIdhe uparicara vasune rasAtaLamAM aMdhakArapUrNa UMDI khINamAM dhakelAvuM paDyuM, A saMdarbhamAM 'mahAbhArata'mAM ullekhanIya vasuno saMkSipta paricaya A pramANe che : rAjA vasune ghora tapamAM tallIna joI indrane vahema (zaMkA) thayo ke - jo A rIte ja cAlatuM rahyuM to ekAda divasa mAruM indrapada avazya chInavAI jaze' A AzaMkAthI vihvaLa thaI, Indra vasu pAse gayo ane emane tapasyAthI vicalita karavA mATe emane samRddha cedinuM vizALa rAjya ApavAnI sAthe-sAthe sphaTika ratnajaDita gaganavihArI vimAna ane sarvajJa thavAnuM varadAna ApyuM. vasunI rAjadhAnI zaktimatI nadInA taTa para hatI. indra dvArA apAyela AkAzagAmI vimAnamAM vicaraNa karavAne lIdhe e uparicara vasunA nAmathI prakhyAta thayA. uparicara vasu ghaNA satyaniSTha, ahiMsaka ane yajJaziSTa annanuM bhojana lenArA hatA. aMgirasa-putra bRhaspati emanA guru hatA. nyAya-nIti ane dharmathI rAjya karIne emaNe mahAna azvamedha yajJa karyo. e azvamedha yajJamAM svayaM bRhaspati hotA tathA zAlihotra, kapila, vaizaMpAyana, kaNva Adi soLa maharSi joDAyelA hatA. e mahAna yajJamAM yajJa mATe jarUrI badhI sAmagrI bhegI karavAmAM AvI, paNa emAM koI paNa pazuno vadha ka2vAmAM Avyo nahI. rAjA uparicara vasue yajJamAM pUrNapaNe ahiMsaka bhAvathI hAjara rahyA. vanamAM UgelAM phaLa, mULa vagere padArtho vaDe ja e yajJamAM devatAono bhAga nakkI karavAmAM Avyo. vasunA A rItanA yajJathI prasanna thaI bhagavAna nArAyaNe svayaM darzana ApI potAne mATe apAyela puroDAza (yajJano bhAga) svIkAryo. ane A mahAna azvamedha yajJa pUrNa karI rAjA ghaNA samaya sudhI prajAnuM pAlana karatA rahyA. 178 7 UUUU jaina dharmano maulika itihAsa Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM ane bhUtonA hitanI ane je eka vakhata devatAo ane RSiomAM yajJamAM ApanArI AhutinA viSayamAM vivAda jAgyo. devagaNa RSione kahevA lAgyA ke - "arjaryaSTavyam arthAt aja vaDe yajJa karavo joIe." A vidhAnamAM aja' zabdano matalaba "bakaro" samajavo joIe." enA para RSioe kahyuM: yajJomAM bIja (biyAM)no upayoga karavo joIe, vaidika zruti paNa A ja kahe che. bIjonuM nAma ja aja che, ajanA nAme bakarAno vadha karavo yogya nathI. jyAM kyAMye paNa yajJamAM pazuono vadha thato hoya, e satpuruSono yajJa athavA dharma nathI." je samaye suro ane RSio vacce A vAda-vivAda (takarAra) cAlI rahyo hato, e samaye nRpazreSTha vasu paNa AkAzamArga vicaraNa karatA e sthAne AvI pahoMcyA. emane AvatA joI brahmarSioe devatAone kahyuM : A nareza ApaNA saMdehane dUra karaze. teo svayaM yajJa karavAvALA, saMpUrNa bhUtonA hitecchu tathA mahAna puruSa che, zAstronI viruddha jAya tevA nathI." tyAre RSio ane devatAoe ekI avAje rAjA vasune pUchyuM : "rAjana ! konA vaDe yajJa karavo joIe ? anna athavA bakarA vaDe?" rAjAe emane ja pUchyuM ke - "emAMthI kone kayuM priya che? "aja' zabdano artha koNa bakaro mAne che ane koNa anna ?" vasunA A praznanA saMdarbhamAM RSioe kahyuM : "rAjan ! amArA badhAno mata evo che ke - "yaza aza vaDe karavo joIe" paNa devatAonuM mAnavuM che ke - "chAga nAmanA pazuthI yajJa thavo joIe." have tame tamAro nirNaya amane jANavo." rAjA vasue devatAono pakSa letA kahyuM ke - "aja'no artha che chAga athavA bakaro, mATe bakarA vaDe yajJa thavo joIe." A sAMbhaLI badhA RSio krodhita thaI gayA ane bolyA : "tame "ajIno vAstavika artha anna che ema jANavA chatAM paNa, devatAono pakSa laI bakaro kahyo che, ataH tAruM AkAzathI patana thaI jaze, tArI AkAzamAM vicara-vAnI zakti paNa samApta thaI jaze. teM jo veda-zAstra viruddha kahyuM haze to tuM pAtALamAM samAI jaIza ane jo amArI vAta zAstra viruddha haze to ame patananA bhAgI thaIzuM." RSionuM kathana pUrNa thatAM ja rAjA uparicara AkAzathI bhUmi para AvI gayA ane tarata ja pRthvInI nIce rasAtaLa (pAtALa)mAM samAI gayA. jina dharmano maulika itihAsa 3:3696969696969696969696969696] 109 ] Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasunA ATha putromAMthI cha putra kramazaH eka pachI eka siMhAsana para beThA, paNa siMhAsana para besavAnI sAthe ja koIka daivIzakti vaDe mRtyu pAmyA. enAthI bhayabhIta thaI zeSa be putro suvasu ane pihaddhaya zuktimatI nagarImAMthI palAyana karI gayA. suvasu mathurAmAM vasyA ne pihaddhayano uttarAdhikArI subAhu thayo. subAhu pachI kramazaH dIrghabAhu, vajabAhu, ardhvabAhu, bhAnu ane subhAna thayA. subhAnu pachI emanA putra yadu harivaMzanA mahApratApI rAjA thayA. yadunA vaMzamAM saurI ane vIra nAmanA be parAkramI rAjA thayA. mahArAja saurIe sauripura ane vIre sauvIra nagara sthApyAM. ( bha. neminAthanuM pitRkuLa ) harivaMzIya mahArAja saurinA aMdhakavRSNi ane bhogavRSNi nAmanA be parAkramI putra thayA. aMdhakavRSNinA dasa putra hatA, je dazAha nAmathI prasiddha thayA. emAMnA sauthI moTA samudravijaya ane sauthI nAnA vasudeva viziSTa pratibhAsaMpanna ane prabhAvazALI hatA. samudravijaya ghaNA ja udAra, nyAyapriya ane prajAvatsala rAjA thayA. samudravijaye ja potAnA nAnA bhAI vasudevanuM lAlana-pAlana karyuM. samaya jatA vasudeva paNa emanAM parAkrama ane zaurya mATe prakhyAta - nAmacIna thayA. (vasudevano pUrvabhava) vasudeva emanA pUrvajanmamAM naMdiSeNa nAmanA brAhmaNa hatA. mAtApitA svarge sidhAvatAM kuTuMbIoe emane gharamAMthI jAkAro Apyo. ghara tyAga bAda emano uchera eka mALIe karyo. mALIe enI traNa putrIo mAMthI koI paNa ekanI sAthe lagna karAvI ApavAnuM AzvAsana ene ApyuM. paNa e putrIomAMthI koIe paNa enI sAthe lagna karavAnI taiyArI na batAvatA ene ghaNuM duHkha thayuM, jenA pariNAmasvarUpa eNe jaMgalamAM jaI ApaghAtano prayatna karyo. paNa koIka muninI enA para najara paDatA, ene A kArya karatA aTakAvyo. munino bodhapUrNa upadeza sAMbhaLI eNe muni pAse dIkSA lIdhI ne tapa-saMyama temaja sAdhanA karavA lAgyo. potAnA tiraskRta-jIvanane upayogI banAvavA mATe eNe pratijJA karI ke - "koI paNa rogagrasta sAdhunI sUcanA maLatAM ja pahelAM enI [ 180 3339999999999999tuM jena dharmano maulika itihAsa ] Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA karaze, pachI anna grahaNa karaze.' kaThora tapasyAnA phaLasvarUpa eNe ghaNI labdhio meLavI, jenAthI rogiSTha sAdhunI sevA mATe ene je vastunI jarUriyAta hoya te ApoApa maLI jatI. potAnI A niHsvArtha sevAne lIdhe te ghaNo prakhyAta thayo ane mahAna puNyano saMcaya karyo. Ama chatAM tenA manamAM mALI kanyAo dvArA apamAnita thayAno khaTako to hato ja, mATe eNe nidAna karyuM ke - jo mArI tapasyAonuM phaLa hoya to huM mArA AgalA janmamAM strI-vallabha banuM.' mRtyu pachI enI tapasyAonA prabhAva thakI e devalokamAM pragaTa thayA ane tyAMnI avadhi pUrNa karI aMdhakavRSNine tyAM vasudevanA rUpe janma lIdho. vasudeva ane kaMsa vasudevanuM bALapaNa vyavasthita rIte pasAra thayuM. yogya zikSAkeLavaNI mATe emane ucita guru pAse mokalavAmAM AvyA. jyAre vasudeva vidyAbhyAsa karI rahyA hatA, to eka divasa eka vyApArI tyAM Avyo ne enI sAthe eka bALaka paNa hatuM. te bolyo : "A bALaka kaMsa tamArI sevA karaze, tame ene tamArI pAse rAkhI lo." vasudeve enI vAta mAnI. kaMsa enI sevAmAM rahI enI sAthe-sAthe vidyAbhyAsa paNa karavA lAgyo. eka divasa jarAsaMdhe samudravijayanI pAse dUta sAthe saMdezo mokalAvyo 'siMhapuranA udaMDa rAjA siMharathane pakaDIne je mArI sAme upasthita karaze, enI sAthe huM mArI putrI jIvayazAnA vivAha karIza ane bheTasvarUpe eka nagara paNa ApIza.' vasudevane AnI sUcanA maLatAM ja emaNe samudravijayane vinaMtI karI ke - 'siMharathane pakaDIne emanI sevAmAM upasthita karavAnI anumati Ape.' samudravijaye eno Agraha svIkArIne zaktizALI senAnI sAthe emane yuddha mATe ravAnA karyA. siMharatha ane vasudeva sAmasAme yuddha karavA lAgyA. ghamasANa yuddhamAM vasudevanI senA pIchehaTha karavA lAgI. A joI vasudeve enA sArathI kaMsane Adeza Apyo ke - emanA rathane siMharatha tarapha levAmAM Ave.' kaMse evuM ja karyuM, ane vasudeve jota-jotAmAM siMha2thanI senAne khedAnamedAna karI dIdhI. kaMse adbhuta raNakauzalya dekhADyuM ane siMharathanA rathanA cakrano bhukko bolAvI ene baMdI banAvI lIdho. siMharathanI AkhI senA tyAMthI palAyana karI gaI. vasudeve siMharathane baMdI banAvI samudravijaya jaina dharmano maulika itihAsa 73.181 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samakSa prastuta karyo. kumAra vasudevanA A sAhasI kAryathI samudravijaya ghaNA prasanna thayA ane enA svAgatanI taiyArI karAvI. ekAMta meLavI samudravijaye vasudevane kahyuM ke - "jIvayazAnAM lakSaNonA AdhAre jANavA maLyuM che ke - "vivAha pachI e baMne kuLono vinAza karavAvALI che," mATe enI sAthe tAruM pANigrahaNa karavuM zreyaskara nathI jaNAtuM." AthI vasudeve kahyuM ke - "A abhiyAnanI saphaLatAmAM kiMsano ghaNo moTo phALo rahyo che, tethI pAritoSika inAmasvarUpe jIvayazA ene ApI zakAya che." tyAre samudravijaye prazna karyo ke - "koI ucca kuLanI kanyA eka sAdhAraNa vaNikaputranI sAthe kevI rIte lagna karI zake che ?" vasudeve kahyuM ke - "kaMsanuM zauryayukta kArya to evuM ja siddha kare che ke te eka kSatriyaputra ja che." hakIkatanI tapAsa karavA mATe jyAre vaNikane pUchavAmAM AvyuM to eNe kahyuM : "mahArAja, vAstavamAM A mAro putra nathI, yamunA nadImAM vahetI kAMsya-peTImAMthI e maLyo, mATe enuM nAma kaMsa rAkhI dIdhuM." kAMsya-peTImAM enI sAthe eka mudrikA-vITI paNa maLI, jenA para rAjA ugrasenanuM nAma joIne samudravijayane vizvAsa besI gayo ke - kaMsa emano ja putra che. teo kaMsa ane siMharathanI sAthe tarata ja jarAsaMdha pAse gayA ane kaMsa dvArA siMharathane baMdI banAvavAnI ghaTanAnuM varNana karatA jaNAvyuM ke - "kasa hakIkatamAM mahArAja ugrasenano putra che." A sAMbhaLI jarAsaMdha khuza thaI enI putrI jIva zAnAM lagna kaMsa sAthe karAvI ApyAM." potAnA pitA dvArA tyajAyela jANIne kaMse emanI sAthe badalo levAno saMkalpa karyo. jarAsaMdhanA jamAI banatAM ja eNe jarAsaMdha pAse mathurAnuM rAjya mAMgI lIdhuM ane tyAM jatA prathama ja eNe ugrasenane kArAvAsamAM dhakelI dIdhA ane svayaM tyAM zAsana karavA lAgyo. ( vasudevanuM vyaktitva ) vasudevanuM vyaktitva ghaNuM ja AkarSaka ane prabhAvazALI hatuM. rAjamArga para temane AvatA-jatA joI loko emanA manohArI sauMdaryanA mukta kaMThe vakhANa karatA. strIo to emanI kamanIya (kAmaNagArI) kAMtine ekITase jotI ja rahI jatI ane jANe maMtramugdha thaI zuddha-buddha gumAvI [ 182 396369696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanI pAchaLa-pAchaLa cAlavA lAgatI. paNa vasudevane saMbhavataH potAnA A mAdaka sauMdaryamaya yauvanano AbhAsa sudhdhAM na hato. eka divasa teo upavanomAMthI havAphera karIne parata pharyA ja hatA ke samudravijaye ghaNA snehathI kahyuM ke - bhAI ! tuM A rIte bahAra pharIza nahi, tAruM sukumAra komaLa zarIra dhULavALuM thaI karamAI rahyuM che. rAjabhavanamAM ja rahIne anya koIka kaLAo athavA vidyAono abhyAsa karI zake che." vasudeve emanA moTA bhAInI vAta mAnI lIdhI ane rAjabhavanamAM ja potAno samaya vyatIta karavA lAgyA. eka divasa samudravijaya mATe lepa taiyAra karatI eka kubbA dAsIne vasudeve pUchyuM : "zuM A ubaTana mArA mATe nathI?" dAsIe kahyuM : "tame aparAdha karyo che mATe mahArAja tamane uttama vastrAbhUSaNa, vilepana vagere nathI ApatAM." jyAre vasudeve dAsI vaDe nA paDAtA paNa jabarajastIthI ubaTana laI lIdhuM to dAsIe chaNako karatA kahyuM : "A rItanAM AcaraNonA lIdhe ja to tamane rAjamahelamAM rokI rAkhavAmAM AvyA che, chatAM paNa avinayathI bAja nathI AvatA." vasudeve sAvadhAna thaI premapUrvaka saMbhASaNa vaDe ene prasanna karI to dAsIe kahyuM : "kharekhara to keTalAka lokoe mahArAja samudravijayane jaNAvyuM che ke - "kumAra vasudeva jyAre rAjamArga para Ava-jA kare che, to strIo emanuM badhuM kAmakAja choDI emanI pAchaLa paDI jAya che ane mugdha thaI emane joyA kare che. keTalIka navayuvatIo to badhuM ja bhUlIvisarIne kumAranA AgamananI vATa jotI rahe che. badhA upara vasudevano jANe unmAda chavAyelo rahe che. tamArA moTA bhAIe lokonI A vAta sAMbhaLIne tamArA mATe A goThavaNa karI che." dAsInA moDhethI A vAta sAMbhaLI vasudeva ciMtAmAM paDyA ane vicAryuM ke - "A sthitimAM ahIMthI cupacApa nIkaLI javuM ja zreyaskara thaze ane sAMjanA samaye vallabha nAmanA eka sevakane sAthe laI rAjabhavanamAMthI bahAra jatA rahyA. jatI vakhate rastAmAM eka smazAna AvyuM, tyAM eka maDaduM joyuM. kumAre emanA sevaka pAse thoDAMka lAkaDAMo lAvI citA taiyAra karavA mATe kahyuM. jyAre citA taiyAra thaI gaI to emaNe sevakane kahyuM: "jA, mArA zayanakhaMDamAM jaI mAruM ratnakaraMDaka (karaMDiyu) laI Ava. huM thoDuMka dravya| jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696769696969696969696962 183 | Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna karI agnipraveza karIza." sevaka kumAranA A bola sAMbhaLI raDamasa thaI gayo, pachI bolyo : "jo tame agnipraveza karavA mAMgo cho, to huM paNa tamArI sAthe ja praveza karIza." kumAre kahyuM: "ThIka che, paNa pahelAM ratnakaraMDiyu to laI Ava? ane hA, A vAta koIne karIza nahi." sevaka nagara tarapha gayo. vasudeve maDadAne citA upara rAkhIne Aga lagAvI dIdhI. citAnI pAse ja eka jhADa upara lAkaDI vaDe lakhIne TAMgI. dIdhuM ke - "sAcA svabhAva ane caritranA hovA chatAM paNa lokoe mArI upara zaMkA karI, mATe meM mArI jAtane agnine samarpita karI dIdhI che.' sevakanA AvatA pahelAM ja teo tyAMthI jatA rahyA. rastAmAM eka baLadagADuM maLyuM, jemAM beThelI eka yuvatI sAsarethI potAne piyara jaI rahI hatI. enI sAthe eka vRddha paNa hato. vasudevane pagapALA jatA joI ene dayA AvatA eNe vRddhane kahyuM ke - "ene gADImAM besADI do, rAtre ApaNe tyAM visAmo laI AgaLa jato raheze." vRddhanA kahevAthI vasudeva emanI sAthe besI gayA ne emanA ghare pahoMcI snAna vagere karI bhojana karI vizrAma karavA lAgyA. vizrAma karatI vakhate pAsenA yakSAyatana (yakSamaMdira)thI keTalAka lokonI aMdaroaMdaranI vAtacIta sAMbhaLatA khabara paDI ke - "emanA agnipravezanI vAta e sevaka dvArA jANa thatA parivAranA loko smazAnamAM pahoMcyA ane tyAM emanuM lakhANa vAMcI agnipravezanuM kAraNa jANI teo ghaNAM duHkhI thayAM ane ciMtita thaI raDatAM-raDatAM badhuM ja jarUrI karmakAMDa patAvI nagaramAM pAchA pharyA. vasudevane lAgyuM ke sAMsArika baMdhana keTaluM gUDha, rahasyamaya ane kSaNika che. sAruM che, lokone vizvAsa thaI gayo ke - huM nathI rahyo, mATe mane zodhavAno prayatna karaze nahi ane huM niHzaMka thaI svataMtra vicaraNa karI zakIza." AkhI rAta vizrAma karI vasudeva tyAMthI AgaLa vadhI alaga-alaga jagyAoe pharatA rahyA, ane sAthe-sAthe emaNe ghaNuM badhuM zIkhI lIdhuM. jAta-jAtanI vidyAonuM adhyayana karyuM ane keTalAye prasaMgoe potAnAM zaurya ane sAhasano paricaya Apyo. A rIte pharatA-pharatA vasudeva kauzala rAjyanA pramukha nagara ariSTapuramAM pahoMcyA. tyAM emane khabara paDI kekauzalanareza rudhira emanI rAjakumArI rohiNIno svayaMvara racI rahyA che. jemAM jarAsaMdha, damaghoSa, pAMDu, samudravijaya, caMdrAbha ane kaMsa vagere moTA| 184 99696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTA rAjAo AvyA che. vasudeva paNa paNava vAdya hAthamAM laIne svayaMvaranA maMDapamAM gayA ane eka sthAna para besI gayA. agaNita dAsIothI gherAyelI rohiNIe varamALA laI praveza karyo ke Akho maMDapa enA sauMdaryathI aMjAIne jaDavat thaI gayo. je rAjAonI sAme rohiNI varamALA laIne UbhI rahetI, emanAM mukhamaMDaLa sUrya-samAna camakI UThatAM; paNa enA AgaLa vadhatAM ja jANe e caherAo rAhugrasta sUryanI jema nisteja thaI kALA paDI jatA. vasudeve potAnA vAdyayaMtra upara Acho madhura nAda karyo, je rohiNInA kAne paDatAM ja jANe te maMtramugdha mayUrInI jema moTA-moTA mahArAjAone pAchaLa choDI vasudevanI tarapha AgaLa vadhI gaI ane varamALA enA gaLAmAM nAkhI cupacApa potAnA aMtaHpuranI tarapha jatI rahI. - maMDapamAM hobALo thaI gayo. keTalAka loko kahevA lAgyA : "varaNa paNa karyuM to eka gAyakanuM." ghaNA rAjAone A ayogya lAgyuM. eke kauzalanarezane kahyuM : "jo tamArI kanyA eka gAyakane ja prema karatI hatI, to pachI A svayaMvaranuM nATaka karIne kSatriya rAjAone apamAnita karavAnI zuM AvazyakatA hatI?" ethI kauzalAdhIze kahyuM: "svayaMvaramAM kanyAne potAnA patine pasaMda karavAnI svataMtratA hoya che. te jene potAne yogya gaNe, ene pasaMda kare che." vasudeve kahyuM : zuM koI kSatriya mATe gAvuM-vagADavuM niSedha che? mArA hAthamAM paNava joI tame lokoe kevI rIte jANI lIdhuM ke huM kSatriya nathI?" A sAMbhaLI damaghoSe kahyuM : "ajJAta vaMzavALAne cUMTIne A rIte kuLavAna rAjAonuM apamAna karavuM yogya nathI." vAta vadhatI joI koIke sujhAva Apyo ke - "gAyaka jo potAnI jAtane kSatriya gaNAve che, to ene ja enA vaMza vize pUchI levAmAM Ave." vasudeve kahyuM : "vyartha vAda-vivAdathI zuM phAyado ? mAruM bAhubaLa ja mAro paricaya Apaze." A sAMbhaLI jarAsaMdhe kahyuM : "badhA phasAdanI jaDa svayaM kauzalapati ja che, pakaDI lo rAjA rudhira ne?" - badhA rAjAoe maLIne kauzalanarezane gherI lIdho. A joI arijayapuranA vidyAdhara rAjA "dadhimukhInA rathamAM besI vasudeve badhAne jaina dharmano maulika itihAsa 9633333333333333 185 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalakAryA. vasudevanI lalakAra sAMbhaLI keTalAye rAjA AkramaNa karavA mATe UbhA thayA, to mahArAja pAMDue kahyuM : "nahi, A kSatriyone zobhatuM nathI ke aneka rAjAo maLI koI eka vyakti para AkramaNa kare." jarAsaMdhe paNa sahamati darzAvI kahyuM ke - "hA, eka pachI eka rAjA vArApharatI enI sAthe yuddha kare, je jItI jaze, rohiNI enI ja thaze." pachI zuM hatuM ? vasudeve eka-eka karIne zatruMjayanI jema keTalAye parAkramI rAjAone paLavAramAM parAsta karI dIdhA, to jarAsaMdhe mahArAja samudravijayane kahyuM : "sAruM thaze ke tame enI sAthe yuddha karI rohiNIne meLavo." jarAsaMdhano Agraha svIkArI mahArAja samudravijaye vasudeva upara bAvarSA zarU karI. vasudeve emanAM bANone vIMdhI nAkhyAM, paNa emanA upara prahAra karyo nahi. potAnAM bANone tUTIne jamIna para paDatAM joI samudravijaya ghaNA kopAyamAna thayA. e samaye vasudeve potAnA nAmanuM bANa emanAM caraNonI tarapha choDyuM. bANa upara vasudevanuM nAma joI samudravijaya cakita thaI gayA. badhuM ja bhUlIne AnaMdita thaI vasudevanI tarapha doDyA. vasudeva paNa emanuM zastra pheMkI bhAInA pagamAM paDyA. moTA bhAIe nAnA bhAIne hRdayasaraso cAMpI dIdho. bAkInA ATheya bhAIo paNa praphullita thaI emane maLyA. jarAsaMdha vagere rAjAoe kauzalezane bhAgyazALI gaNyA. emaNe badhAnI hAjarImAM ja ghaNA dhAma-dhUmathI rohiNInA vivAha vasudeva sAthe saMpanna karAvyA. vivAhotsava pUrNa thatA badhA rAjAo pota-potAnA rAjyamAM parata pharyA. samudravijaye kauzalAdhipatino Agraha svIkArI 1 varasano samaya tyAM vitAvI aMte vasudevane tyAM thoDo vadhu samaya rokAvAnI anumati ApI soriyapura tarapha prayANa karyuM. ariSTapuramAM rahIne rohiNIe eka putrane janma Apyo, jenuM nAma baLarAma rAkhavAmAM AvyuM, ariSTapuramAM hajI thoDo samaya vitAvIne vasudeva, rohiNI ne anya patnIo temaja putra baLarAmanI sAthe tyAMthI vidAya laI soriyapura cAlyAM AvyAM. thoDA samaya pachI kaMse tyAM AvI ghaNA anunaya-vinaya sAthe Agraha karyo ke - "vasudeva saparivAra mathurA Ave." vasudeve kaMsanI prArthanAne mAna ApI mathurA AvI sukhapUrvaka rAjamahelomAM rahevA lAgyA. [186 baaaaaaaaa999999thI na dharmano maulika itihAsa ] Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vasudeva-devakInA vivAha ane kaMsavadha ) eka divasa kaMsanA AgrahathI mahArAja vasudeva devaka rAjAnI putrI devakInuM varaNa karavA mATe kRttikAvatI nagarImAM gayA. kaMsanA anurodha para devake devakInA vivAha vasudeva sAthe karAvI dIdhA. vasudeva dahejanA rUpamAM moTA pramANamAM dhana-saMpatti ane dAsa-dAsIo sahita devakIne laI mathurA pahoMcyA. kaMsa paNa e mAMgalika prasaMgamAM vasudevanI sAthe mathurA pahoMcyo ane vinayapUrvaka vasudevane kahyuM: "A khuzInA prasaMge mane paNa moM-mAMgyo upahAra Apo." vasudevanA 'hA' kahetA khuza thaI kaMse devakInA sAta garbha mAMgyA. maitrI-vaza sahajabhAvathI koI aniSTanI AzaMkA vagara vasudeve kaMsanI vAta svIkArI lIdhI. pAchaLathI vasudevane khabara paDI ke - "atimuktaka kumAra zramaNe kaMsa-patnI jIvayazA vaDe emane joI devakInuM AnaMdavastra batAvI upahAsa-mazkarI karavAthI krodhita thaI emaNe kahyuM hatuM : "jenA para prasanna thaI tuM nAcI rahI che, e devakIno sAtamo putra tArA pati ne pitAno ghAtaka haze." A ghaTanA sAMbhaLI vasudeva jANI gayA ke mAMgelA vacananI pAchaLa kaMsanI kaI manasA che ! chatAM paNa emaNe nirNaya lIdho ke eka vAra apAyela vacanathI pAchaLa nahi haTIza, bhale enA mATe koI paNa hAni kema na uThAvavI paDe ! vivAha pachI devakIe cha vAra garbha dhAraNa karyA, enA janma lenArA chae cha saMtAno sulasA gAthApatnIne tyAM ane tulasAnAM mRtasaMtAno devakIne tyAM hariegamethI deva vaDe emanI devamAyAthI ajJAta rUpe pahoMcADavAmAM AvatA. vasudevae ja saMtAnone potAnI pratijJA pramANe kiMsane soMpato ane kaMsa pahelethI ja mRta joI emane pheMkI deto. jyAre devakI sAtamI vakhata garbhavatI thaI to sAta mahAzubha svapna joI jAgI gaI. vasudeve svapnaphaLa saMbhaLAvatAM kahyuM : "devI, tame eka mahAna bhAgyazALI putrane janma Apazo, je moTo thaI kaMsa ane jarAsaMdha baMneno vinAza karaze." - devakIe kahyuM : "deva, ApaNe ApaNA A putrane koI paNa dazAmAM bacAvavo paDaze, mAro eka putra to jIvato rahevo joIe." jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696 180 | Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsane zaMkA hatI ke vacanabaddha hovA chatAM paNa vasudeva potAnA saMtAnane bacAvavAno prayatna karI zake che, eTale eNe devakI ne vasudevane. baMdIgRha(kArAvAsa)mAM baMdI banAvIne rAkhyA hatA. 9 mahinA pUrA thatA jyAre devakIe putrane janma Apyo to divya prabhAvathI badhA cokIdAro nidrAdhIna thaI gayA. vasudeva potAnA putrane laIne gokuLanI tarapha gayA, e samaye dhImo dhImo varasAda paDato hato, devatAe adezya chatra dhAraNa karyuM. yamunA pAra karI teo naMdane tyAM gayA, jyAM yazodAe eka putrIne janma Apyo hato. vasudeve putrInI jagyAe putrane rAkhIne putrI devakI pAse laI AvyA. jyAre dAsa-dAsIo jAgyAM to, devakInI putrIne kaMsanA hAthomAM soMpI dIdhI. kaMsa eno bhaya TaLI gayo samajI Azvasta thaI gayo. A tarapha gokuLamAM naMda ane yazodAne tyAM kRSNanuM lAlanapAlana thatuM rahyuM. bALapaNathI ja kRSNanAM abhuta zaurya ane parAkramanI jANa thatA kaMsane ghaNIvAra enA vize zaMkA thatA, ene mArI naMkhAvavA mATe keTalIye vAra jAta-jAtanAM SaDayaMtro racyAM, paNa te haMmezAM niSphaLa ja rahyo. kRSNa thoDAka moTA thayA, to kaMse potAnA rAjamahelamAM mallayuddhanuM Ayojana karyuM. kRSNa ane baLarAma paNa tyAM pahoMcyA. kaMse cANura ane muSTika nAmanA be durdAnta mallone taiyAra karyA ane be madonmatta hAthI paNa emane kacaDavA mATe taiyAra rAkhyA. paNa kRSNa ne baLarAme maLIne baMne mallo ane hAthIone haNI nAMkhyA. potAnA SaDayaMtrane viphaLa thatuM joI kaMsa ghaNo krodhita thayo. eNe enA yoddhAone e baMnene mArI nAkhavAno Adeza Apyo. tarata ja keTalAka sainiko baMne para tUTI paDyA. baLarAme sainikone saMbhALyA ane kRSNae krodhita zArdUla(vAgha)nI jema chalAMga mArI kaMsane siMhAsana uparathI pRthvI para pachADI dIdho ane eno vadha karI prajAne enA atyAcArothI mukta karI. ( jarAsaMghano prakopa ) kaMsanA haNAvAthI mahArAja samudravijaye ugrasenane kArAvAsamAMthI mukta karI emane mathurAnA rAjA banAvyA. ugrasene emanI putrI satyabhAmAnA vivAha ghaNA dhAma-dhUmathI kRSNa sAthe karAvyA, kaMsanA mRtyu pAmavAthI jIvayazA ema kahIne rAjagRhanI tarapha cAlI gaI ke - "te baLarAma ane kRSNa sahita badhA dazAhe saMtationo nAza karI nAkhaze.' 188 36969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjagRha pahoMcI eNe AkhI ghaTanA jarAsaMdhane kahI. jarAsaMdhe enI putrInA vaidhavyathI du:khI thaI yAdavavaMzanA vinAzano saMkalpa karyo. emaNe emanA putra kAlakumArane Adeza Apyo ke - te vizALa senAnI sAthe yAdavo para AkramaNa karI emane samApta karI de.' kAlakumAre pratijJA lIdhI ke - 'huM yAdavone mArIne ja pAcho pharIza. jo teo mArA bhayathI agnimAM praveza karaze to huM tyAM paNa emano pIcho karIza.' jyAre yAdavone khabara paDI ke - 'kAlakumAra potAnI vizALa senA sAthe emanI tarapha AvI rahyo che, to samudravijaya ne ugrasena potAnA 18 karoDa yAdavone sAthe laI dakSiNa-pazcima samudra tarapha javA lAgyA. AgaLa jaI emaNe viMdhya parvatanI kaMdarAomAM paDAva nAkhI dIdho. harivaMzanI kuLadevIe emanI mAyA vaDe e mArga upara eka ja daravAjAvALo vizALa parvata Ubho karI dIdho, jemAM asaMkhya citAo saLagAvI dIdhI. yAdavonuM pageruM zodhatI jyAre kAlakumAranI senA tyAM pahoMcI, to saLagatI citAone joI avAka rahI gaI. pAse ja eka vRddha strI vilApa karI rahI hatI. pUchatAM teNIe kahyuM ke - "jarAsaMdhanA bhayathI badhA yAdavo bhAgI rahyA hatA. jyAre emane khabara paDI ke kAlakumAra vizALa senAnI sAthe emanI pAchaLa-pAchaLa AvI rahyo che, to potAnA prANonI rakSA mATe koI rastA na sUjhatA emaNe citAo saLagAvI ane emAM praveza karI lIdho. huM mArA kuLano A rIte vinAza thato joI svayaM paNa agnipraveza karavA jaI rahI chuM." Ama bolIne teNI citAmAM kUdI paDI. A joI kAlakumAre enA bhAIo ane sAthIone kahyuM ke - "meM mArA pitA sAme pratijJA lIdhI hatI ke - jo yAdavo agnipraveza karaze to huM AgamAMthI paNa emane kheMcI-kheMcIne mArIza,' mATe huM AgamAM kUdIne emano pIcho karIza.'' Ama kahI hAthamAM ughADI talavAra laI te AgamAM kUdI paDyo ane badhAnA jotA-jotAmAM saLagIne rAkha thaI gayo. jarAsaMdhanI senA khAlI hAthe parata rAjagRhe jatI rahI. dvArikAnuM nirmANa jyAre yAdavone khabara paDI ke - 'kAlakumAre agnimAM praveza karI lIdho ane jarAsaMdhanI senA rAjagRha parata pharI che', to e loko prasanna samudra taTanI tarapha AgaLa vadhavA lAgyA. emaNe saurASTra pradezamAM jaina dharmano maulika itihAsa thaI 77 189 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ revata parvatanI pAse potAno paDAva nAMkhyo. tyAM satyabhAmAe bhAnu ne bhAmara nAmanA be putrone janma Apyo. kRSNae traNa divasanA upavAsa karyo ane lavaNasamudranA adhiSThAtA susthita devatAnuM ekacitte dhyAna karyuM. trIjA divase rAtre e deve pragaTa thaI zrIkRSNane pAMcajanya zaMkha, baLarAmane sughoSa nAmaka zaMkha, ratna, vastra vagere bheTo ApI ane yAda karavAnuM kAraNa pUchyuM. zrIkRSNae kahyuM : "pahelAMnI addhacakrIonI dvArikA nagarIne tame tamArA aMkamAM sameTI lIdhI che, have tame ene pAchI ApI do." deve tyAMthI tarata ja jaLarAzine kheMcI lIdhI. devendranI AjJAthI vaizravaNe tyAM 12 yojana lAMbI ne 9 yojana pahoLI dvArikA nagarInuM rAtorAta nirmANa karyuM. apAra dhanarAzithI bharelA bhavya prAsAdo, suMdara jaLa-sarovaro ane udyAno tathA pahoLA rAjapathonuM nirmANa karI dIdhuM. zubhamuhUrta joI yAdavoe dvArikApurImAM praveza karyo ane mahAna samRddhine sukhapUrvaka bhogavatA AnaMdathI rahevA lAgyA. ( jarAsaMdha sAthe yuddha ) jarAsaMdhanA AtaMkathI trAsIne yAdavo jyAre dvArikA tarapha prayANa karI rahyA hatA, te vakhate bALaka ariSTanemi mAtra cAra-sADAcAra varSanA hatA. dvArikAmAM emanuM pAlana-poSana thavA lAgyuM ne bALapaNa sukhethI vItavA lAgyuM. yAdavoe paNa ahIM rahI dhIme-dhIme potAnI rAjyazrIno vistAra karyo ane emanA aizvarya ane samRddhinI yazogAthAo dUra-dUra sudhI phelAvA lAgI. jyAre yAdavonA vadhatA jatA yaza vize jarAsaMdhane khabara paDI to eNe enA eka dUtane dvArikA mokalyo ane kahevaDAvyuM ke - "tame lokoe je chaLanItino Azraya laI mArA putra kAlakumArane yamaloka pahoMcADyo che, enuM vera jarAsaMdha laIne raheze. eNe yAdavonA sarvanAzano je paNa karyo che, enAthI tame loko jaLa, thaLa, pAtALa koInI paNa zaraNa laI bacI nahi zako." dUtanI vAta sAMbhaLI yAdavavIro asImita krodhe bharAyA, paNa samudravijaye IzArAmAtrathI badhAne zAMta karatA kahyuM ke - "je kaMI paNa thayuM emAM koIka daivI zaktino ja hAtha hato, yAdavonuM chaLakapaTa nahi. chatAM paNa tamArA svAmIne kahI do ke teo je kAryano prAraMbha karI cUkyA che, ene pUruM kare." [ 190 di833u69696969696969696969696965 jaina dharmano maulika itihAsa Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUtanA jatA rahyA pachI mahArAja samudravijaye emanA daze daza bhAIo tathA bhojarAja ugrasena ane baLarAma, kRSNa vagerenI sAthe jarAsaMdhano pratikAra karavAnI raNanIti para vicAra-vimarza karyo. bhojarAjanuM kahevuM hatuM ke - "jarAsaMdhanI sAthe mAtra eka ja nItino upayoga karI zakAya che, ane te che - daMDanIti." paNa daMDanIti tyAre ja kAragata ane zreyaskara siddha thaze jyAre ApaNe raNanItinA atyaMta mahattvapUrNa siddhAMtanuM haMmezAM dhyAna rAkhIzuM. yuddhamAM ramamANa pratyeka vyakti aMtima paLa sudhI prANa-paNathI laDato raheze ane eka kSaNa mATe paNa virame nahi." badhA lokoe bhojarAjanI vAtanuM samarthana karyuM ane samudravijaya tarapha apekSAthI jotA emaNe kahyuM : "abhimAnI jarAsaMdhanA garvanuM khaMDana karavA mATe ApaNe daMDanIti apanAvI joIe, paNa e paNa ApaNA durga(killA)mAM besIne nahi, paraMtu potAnI senAnI sAthe AgaLa jaI sImA upara jaI enI sAthe yuddha karavuM joIe. enAthI ApaNuM pauruSatva pragaTe che ane rAjyano ghaNo moTo bhAga ApaNA hAthamAM surakSita rahe che. enAthI zatru vicalita ane prabhAvita thAya che temaja potAnI senA ane prajA baMnenuM manobaLa vadhe che." samudravijayanI salAha sAMbhaLI yAdavonI senAe prasthAna karyuM ane thoDA ja divasomAM dvArikAthI 45 yojana athavA 180 kosa (360 mAila) dUra sarasvatI nadInA taTe sthita sinIpallI gAmanI pAse yuddha mATe jarUrI samataLa bhUmi para paDAva nAMkhyo, jenAthI 4 yojana dUra jarAsaMdhanI senA paDAva nAkhI cUkelI hatI. yAdavonI senAe je samaye sinIpallImAM paDAva nAkhyo, e samaye keTalAka vidyAdhara-pati potAnI senAo sAthe mahArAja samudravijayanI pAse AvyA ane bolyA : "mahArAja ! tamArI pAse to ariSTanemi, kRSNa, baLadeva, pradyumna, zAmba vagere ekathI eka caDhiyAtA mahApuruSa yoddhA che tathA ame loko paNa tamArI sevAmAM upasthita chIe, amane yathAzakti sevA ane sahAyatAno avasara ApavAmAM Ave. ame icchIzuM ke vasudevane amArA senApati banAvavAmAM Ave ane zAmba temaja pradhumnane emanI sahAyatA - madada mATe rAkhavAmAM Ave. aneka zaktizALI vidyAdhara rAjA magadharAja jarAsaMdhanA mitra che ne emanI sahAyatA mATe jaina dharmano maulika itihAsa 191 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnI senAo sAthe AvI rahyA che. amane paravAnagI Apo ke ame emane rastAmAM ja yuddhamAM rokAyelA rAkhIe.' samudravijaye emanI prArthanA svIkArI, ane vasudeva, zAmba tathA pradyumnane emanI sAthe mokalI dIdhA. e samaye ariSTanemie vasudevane devatAo dvArA bAMdhavAmAM AvelI asronA prabhAvanuM nirAkaraNa karanArI auSidha ApI." A tarapha jarAsaMdhanA amAtya 'haMse' ene samajAvavAno prayatna karatA kahyuM : "mahArAja, koI paNa kAryanI zarUAta karatA pahelAM potAnA hita ane ahitanA viSayamAM sArI rIte vicArI levuM joIe. tame samudravijaya ane vasudevanI zaktiothI paNa sArI rIte paricita cho. rohiNInA svayaMvara vakhate vasudeve ekale hAthe ja badhA rAjAone parAjita karyA hatA. enA baMne putro kRSNa ane baLarAma baMne mahApratApI che. ariSTanemi, baLarAma ane kRSNanI sAme badhA deva-devendra mAthuM namAve che. ekalA ariSTanemi potAnA bAhubaLanA jore AkhI pRthvI jItI zake che. ApaNI senAmAM tamArA sivAya bIjuM koNa eTaluM parAkramI ane baLavAna che ? moTA bhAganA mahArathI chaLakapaTanI madada vaDe kAma calAve che. tamArA putra kAlakumArano sarvanAza svayaM kuLadevIe chaLathI karyo. e divasathI svayaM bhAgya paNa tamArI sAthe nathI. yAdavo paNa tamArAthI dUra dvArikAmAM jatA rahyA hatA, paNa tame emane yuddha karavA mATe ukasAvyA che. have paNa tame yuddha aTakAvI do, to e loko saharSa dvArikA jatA raheze." paNa jarAsaMdhe haMsanI nItipUrNa vAto upara dhyAna ApyuM nahi, ane uparathI emane apamAnita karI tiraskRta karyA. baMne senAoe pota-potAnI vyUharacanA goThavI. goThavaNa samApta thatA jarAsaMdhe kauzalanareza hiraNyanAbhane potAnA senApati nImyA. samudravijaye kRSNanA moTA bhAI anAvRSTine yAdavonA senApati nImyA. zaMkhadhvani, raNavAdyo ane jayaghoSothI gaganamaMDaLa gUMjI UThyuM. baMne taraphanA yoddhAo bhUkhyA siMhanI peThe eka-bIjA para tUTI paDyA. ariSTanemi paNa yuddha mATe ughata thayA, to devarAja indrae divya astra-zastrathI sajja jaivaratha potAnA sArathI mAlinI sAthe mokalyo. mAtalinI prArthanA sAMbhaLI ariSTanemi ratha para ArUDha thayA. ghaNI vAra sudhI bhISaNa saMgrAma cAlu rahyo. koI koInA vyUhane toDI na zakyA. aMte jarAsaMdhanI senA yAdavonA chelle jaina dharmano maulika itihAsa 192 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garuDa-bUhanI rakSA mATenI prathama haroLane toDavAmAM saphaLa thaI, to kRSNae garuDadhvaja pharakAvI senAne sthira karI ane mahAnemi, arjuna tathA anAvRSTie bhISaNa AkramaNa karI jarAsaMdhanI senAne raphedaphe karI nAMkhI. enA cakravyuhane traNe taraphathI toDI nAkhyo. yAdavasenA zatrusenAmAM pravezIne emanuM damana karavA lAgI. bhayaMkara yuddha khelAtuM rahyuM. baMne taraphathI keTalAye mahArathIoe agatyano bhAga bhajavyo, baMne senApatioe ghaNA lAMbA samaya sudhI bhayaMkara yuddha karyuM. chelle anAvRSTie hiraNyanAbhanA mAthAne dhaDathI alaga karI detA jarAsaMdhanI senAmAM hAhAkAra macI gayo. senAmAM bhAgadoDa thavA lAgI. saMjogavazAt sUrya paNa asta thavAnI taiyArImAM hato, ataH baMne senAo pota-potAnI zibiromAM parata pharI. bIjA divase jarAsaMdhe zizupAlane senApati banAvyo. baMne senAo pota-potAnA cakrabhUha pramANe raNakSetramAM Amane-sAmane AvI UbhI rahI. kRSNa-baLarAma tarapha dhanuSano TaMkArava karato jarAsaMdha Avyo. eno putra yuvarAja yavana paNa tvarAthI vasudevanA putro para AkramaNa karavA lAgyo. sAraNakumAre talavAra vaDe yavananuM mAthuM vADhI nAMkhyuM. jethI krodhe bharAyelA jarAsaMdhe baLarAmanA putronAM mAthAM vADhI dIdhAM. zizupAla astronI sAthesAthe kRSNa para gALo apazabdonI paNa varSA karavA lAgyo. kRSNae zizupAlanA dhanuSa, kavaca ane rathanAM cIMtharAM uDADI dIdhAM. zizupAla talavArano vAra karavA mATe kRSNanI tarapha lAkyo ja hato ke emaNe enI talavAra, mugaTa ane mAthAne kApI pRthvI para DhALI dIdhAM potAnA senApatino A rIte kAramo vadha thato joI jarAsaMdha vikarALa kALanI jema kRSNanI tarapha trATakyo. ekasAthe keTalAye yAdavo jarAsaMdha para tUTI paDyA. paNa eNe ekalA hAthe ja keTalAye yoddhAone saMhAryA. jarAsaMdhanA 28 putroe baLarAma para AkramaNa karyuM. baLarAme thoDA samaya sudhI emanI sAthe yuddha karyA pachI potAnA haLa-mUsaLa vaDe e badhAne yamaloka pahoMcADI dIdhA. potAnA putrono A rIte karuNa saMhAra joI jarAsaMdhe emanA para gadAno vAra karyo. baLarAma bezuddha thayA. teo bIjI vAra baLarAma para vAra karavA jaI rahyA hatA tyAM vacce vidyutavege arjuna jaI caDyo, ne baMne vacce gadAyuddha thavA lAgyuM, tyAre A tarapha kRSNae jarAsaMdhanA bAkInA 19 putrono paNa vadha karyo. jarAsaMdha krodhathI bebAkaLo thaI UThyo. te bolyo : "kRSNa! baLarAma to maryo ja samaja, have tuM paNa maravA mATe taiyAra thaI jA." na dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696997 193 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATaluM kahI te kRSNanI tarapha jhApaTyo ke mAtalie ariSTanemine prArthanA karI : "prabho ! yadyapi tame saMpUrNa sAvadhakAryothI vimukha cho, paNa A samaye tamAre tamArA kuLano vinAza thato aTakAvavo joIe. A jarAsaMdha tamArI samakSa tuccha kaDA samAna che. nAtha ! tamArI thoDI lIlA batAvo." (ariSTaneminI lIlA ane jarAsaMdha vadha) mAtalinI prArthanAthI ariSTanemie vagara koI uttejanAthI potAnA pariMdara zaMkhathI ghoSa karyo. enA nAdathI daze dizAo dhrUjI UThI. yAdavasenA Azvasta thaI navA jozathI yuddha karavA lAgI. ariSTaneminA kahevAthI mAtalie rathane bhayaMkara cakravAtanI jema pheravyo ane ariSTanemie jarAsaMdhanI senA para bANavarSA zarU karI ane emanAM ratho, dhvajAo, mugaTonA bhukkA bolAvI dIdhA ane jarAka ja vAramAM to yuddhasthaLa para ja 1 lAkha sainikone rokIne avarodhI dIdhA. A saMgharSamAM jarAsaMdha maraNatola thaI gayo. emanA rathanI cakravAtI gatinI AgaLa koInuM kaMI cAlyuM nahi. A badhuM thayuM tyAre vacce ja baLarAma zuddhimAM AvyA to emaNe paNa haLa-mUsaLa laI zatruono vadha karavA mAMDyo. potAnI senAnI A durdazA joI jarAsaMdha kALajhALa thayo ane eNe potAno ratha kRSNa tarapha AgaLa vadhAratA kahyuM : "kRSNa ! have huM tArI chaLakapaTanI lIlAne sadAne mATe samApta karI devA mAMgu chuM. te kaMsa ane kAlakumArane kapaTathI mAryA che. have huM tane ja mArIne jIva zAnA sogaMdha (pratijJA) pUrNa karuM chuM." zrIkRSNae hasIne kahyuM : "e to jIva zAnA agnipravezathI pUrNa thaze." zrIkRSNanI vAta sAMbhaLI jarAsaMdha krodhathI bhaDake baLyo. eNe dhanuSanI pratyaMcA kheMcI kRSNa para tIronI jhaDI varasAvI dIdhI. paNa kRSNae enAM bANo adhavacce ja kApI nAMkhyAM, jyAre eNe joyuM ke enuM eka paNa astra kRSNa para kAragara na nIvaDyuM, to eNe enuM amogha astra cakrano prahAra karyo. kRSNa tarapha AgaLa vadhatA cakrane joI AkhI yAdavasenA gabharAI gaI. keTalAye yoddhAoe e cakra para potAnAM divya amogha astrothI vAra karyo, paNa badhAM niSphaLa rahyAM. cakra AgaLa vadhatuM ja rahyuM. acAnaka ja cakrae potAnI dhAra vaDe kRSNanA vRkSasthaLe jarAka sarakho prahAra karyo ne ( 194 9999999999963699963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI traNa vAra emanI pradakSiNA karI emanA jamaNA khabhA para jaIne rokAI gayuM. kRSNa tatkALa potAnA jamaNA hAthanI tarjanI para cakrane dhAraNa karyuM. AkAzamAMthI kRSNa upara sugaMdhita jaLa ne puSponI vRSTi thaI ane AkAzavANI thaI - "navamA vAsudeva pragaTa thaI cUkyA che." - kRSNa jarAsaMdhane kahyuM: "magadharAja ! zuM AmAM paNa tane koI chaLakipaTa-kAvAdAvA dekhAI rahyA che?" ghamaMDI jarAsaMdhe kahyuM : "jarA mArA A cakrane mArI tarapha calAvIne to jo!" basa pachI zuM hatuM, kRSNae cakrane jarAsaMdha tarapha pheravyuM ane jarAsaMdhanuM mastaka kapAIne dharatI para DhaLI paDyuM. yAdavonA vijayollAsa ane jayaghoSathI AkAza gAjI UThyuM. ariSTanemie paNa potAno ratha thaMbhAvI dIdho ane badhA rAjA emanAM caraNomAM mUkIne kSamA yAcanA karavA lAgyA. e badhAne laI ariSTanemi kRSNa pAse pahoMcyA. kRSNae ariSTanemine AliMgana ApyuM. ane ariSTaneminA Agrahane vaza thaI e rAjAone emanuM rAjya kRSNae parata karyuM, ane samudravijayanA kahevAthI jarAsaMdhanA putra sahadevane magadha rAjya ApI dIdhuM. e ja samaye traNa vidyAdharoe hAjara thaI emane sUcanA ApI ke - jarAsaMdhanI madade AvanArA vidyAdhara rAjAone vasudeva, pradyumna ne zAmbe rastAmAM ja vyasta rAkhyA hatA. paNa jarAsaMdhanA mRtyunA samAcAra maLatAM ja teo ApanA zaraNe AvyA che. have teo badhA ahIM ja AvI rahyA che." thoDI ja vAramAM badhA tyAM pahoMcyA. yAdavoe emanA A vijayazrInA harSollAsathI utsava ujavIne dvArikA jatA rahyA. tyAM samudravijaye ariSTanemine vivAha-baMdhanamAM bAMdhavA mATe ghaNA niSphaLa prayAso karyA. (ariSTanemi ane kRSNa ) eka divasa kumAra ariSTanemi pharatA-pharatA vAsudeva kRSNanI AyudhazALAmAM pahoMcyA. tyAM temaNe eka atyaMta prakAzita cakra, zeSanAga samAna bhayaMkara dhanuSa, gadA, talavAra ane bRhadAkAra paMcajanya zaMkha joyA. zaMkha jotAM kumAranA manamAM jijJAsA janmI ne zaMkha levA mATe jevo teoe hAtha upADyo ke tyAMnA pharaja paranA sainike vinamratAthI emane aTakAvatA kahyuM ke - "kumAra ! A zaMkha to mAtra zrIkRSNa ja upADI ane vagADI zake che, sAdhAraNa vyakti mATe ene vagADavAnuM to dUra, UMcakavuM paNa muzkela che." jaina dharmano malika itihAsa 2:3999999999999999 15] Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSakanI vAta hajI pUrI paNa thaI na hatI ke kumAre zaMkhane UMcakIne haLavethI hoTho AgaLa laI jaI phUkI dIdho. basa, pachI zuM hatuM? dvArikAnA samudramAM uttuMga taraMgo uchaLIne jora-jorathI athaDAvA lAgI dvArikAnA AjubAjunAM bhavano DolavAM lAgyAM. hAthI citkAra karavA lAgyA, keTalAye loko bebhAna thaI gayA. svayaM baLarAma ane kRSNa paNa vicAramAM paDI gayA ke zuM thayuM ? AyudhazALAnA rakSakoe hAjara thaI kahyuM ke - "Ayudha- zALAmAM kumAra ariSTanemie kutUhalavaza paMcajanya zaMkha vagADyo che." kRSNanA mAnavAmAM AvatuM na hatuM. tevAmAM ariSTanemi tyAM pahoMcyA. kRSNae emane pAse besADIne pUchyuM : "zuM te paMcajanya zaMkha vagADyo che?" ariSTanemie kahyuM : "hA." kRSNae lADathI kumArane AliMganamAM laI kahyuM : mane prasannatA thaI rahI che ke te mAro zaMkha vagADyo. huM evuM dhArato hato ke A zaMkha mAtra huM ja vagADI zakuM chuM, mArA sivAya bIjuM koI nahi. mATe cAla, ApaNe vyAyAmazALAmAM jaI ApaNA baLanuM parIkSaNa karIe." ariSTanemi saharSa taiyAra thayA. emane potAnA baLanuM jJAna hatuM, mATe emaNe vicAryuM ke - "mallayuddha AdimAM kRSNane kaSTa pahoMcI zake che.' mATe kRSNane kahyuM ke - "ApaNe ekabIjAnA hAthane namAvIne paNa baLanuM parIkSaNa karI zakIe chIe." kumAranI A bhAvanA samajIne kRSNae emanI jamaNI bhujA-hAtha AgaLa karIne namAvavA kahyuM. kumAre vagara mahenate emanI bhujAne kumaLI kamaLanI dAMDInI jema namAvI dIdhI. kRSNae prayatna karyo, paNa saMpUrNa baLa lagAvavA chatAM paNa teo kumAranA hAthane namAvI zakyA nahi. kumAranA asIma baLane joI kRSNa daMga rahI gayA ane bolyA : "kumAra ! tArA alaukika baLane jotAM mane ghaNI khuzI thaI che." kRSNa kumArane laI aMtaHpuramAM gayA, sAthe bhojana karAvyuM, ariSTanemine pUrNapaNe nirvikAra jANI kRSNae emanA rakSakone AjJA ApI ke - "emane be-rokaToka aMtaHpuramAM kyAre paNa AvavA-javA devA." potAnA nAnA bhAInA asIma baLane jotAM teo Azcarya pAmyA ane sAthe AnaMdita paNa thayA. ATaluM amApa baLa to cakravartI ne IndramAM paNa nathI hotuM. ATalI zaktino svAmI hovA chatAM paNa e samasta cha khaMDIya | 16 96969696969696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratane potAnA hastagata karavAnI taka zA mATe nathI jhaDapato ! tyAre baLarAme jaNAvyuM ke - "emanAmAM rAjya mATenI abhilipsA rajamAtra paNa nathI." rukmiNI Adi rANIo emanuM ghaNuM dhyAna rAkhatI hatI. svayaM kRSNa paNa emanI sAthe pUrato samaya vitAvatA hatA. eka divasa emanA manamAM vicAra sphUryo ke - mAro bhrAtR-prema tyAre ja sArthaka thaze jyAre kumAra nemi vivAha karI dAmpatyajIvananuM sukha bhogave ne rAjyanuM aizvarya bhogave. A tyAre ja saMbhava che jyAre kumAra sAMsArika sukha tarapha AkarSAya.' Ama vicArI emaNe emanI badhI rANIone AjJA ApI dIdhI ke - 'teo kumAranuM mana saMsAra tarapha AkarSita karavAno prayAsa kare.' zrIkRSNanA Adeza ne saMketa pramANe rukmiNI, satyabhAmA vageree vasaMtotsava ujavavAno kAryakrama goThavyo. kRSNae ghaNA Agraha ane anurodha sAthe kumArane vasaMtotsava jovA ane temAM joDAvA mATe sAthe lIdhA. kumAra nemi A badhI lIlAo sahaja nirvikArabhAve jotA rahyA, ane bhAI-bhAbhIonI vividha krIDAo-ramato pratye lezamAtra paNa AkarSAyA nahi. A vasaMtotsava niSphaLa javA chatAM rukmiNI ane satyabhAmAe hAra mAnI nahi. teNIo jyAre paNa taka maLatI tyAre kumAranA manamAM saMsAra pratye Asakti jagAvavAno prayatna karatI ane kahetI : "A rIte ekalavAyA na rahI jIvanasaMginI banAvIne paNa juo ke jIvananuM sAcuM sukha zuM che ?' kRSNa paNa vakhatovakhata anukULatA joI yogya kanyA pasaMda karavAno saMketa karatA rahetA. A rIte badhAM parijanono Agraha joI ariSTanemi vicAramAM paDatA ke - 'saMsArano A moha keTalo vicitra che ke loko emAM pote to baMdhAya ja che, paNa je baMdhAvA nathI icchato tene paNa bAMdhavA mAMge che, ene paNa emAM paloTavA mAMge che. anukULatAe e ja yogya raheze ke hamaNAM huM vacanamAtrathI emanI vAta mAnI lauM ane samaya AvatA potAnuM kArya karuM.' Ama vicArI kumAre lagna mATe saMmati ApI. emanI svIkRtithI badhAM prasanna thayAM. zrIkRSNa emanI mATe yogya kanyA meLavavA prayatnazIla thayA. tyAre satyabhAmAe emane kahyuM : "mArI nAnI bahena rAjImatI dareka prakAre emanA mATe yogya che.' jaina dharmano maulika itihAsa 77777, 190 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa satyabhAmAnA A sujhAvathI saMtoSa pAmatA tarata ja mahArAja ugrasena pAse pahoMcyA. kRSNanA moDhe ariSTanemi mATe potAnI putrI rAjImatInA mAMgAnI vAta sAMbhaLI teo ghaNA harSa pAmyA. teo tarata ja taiyAra thaI gayA. enI jANa kRSNae samudravijayane karI. A sAMbhaLI samudravijayanA AnaMdano koI pAra na rahyo, Akhare kayo pitA potAnA putranA vivAha-prastAva para rAjI na thAya? vivAhano samaya nakkI karI baMne taraphathI taDAmAra taiyArIo zarU thaI gaI. nakkI karelA divasa ane tithie kumAra ariSTaneminI jAna ghaNI dhAma-dhUmathI mahArAja ugrasenanA mahela tarapha ravAnA thaI. varayAtrAnuM dezya ghaNuM ja saMmohaka, manohara ane darzanIya hatuM. suMdara, samRddha ane suzobhita jAnaiyAonI vacce nemikumAra vararAjAnA rUpamAM saMsAranA ziromaNi, railokya cUDAmaNinI mAphaka zobhI rahyA hatA. kumArane vararAjA svarUpe jovA lokonI hakaDeThaTha medanI UbharAI rahI hatI, je emane joI zakato te potAne bhAgyazALI samajato. jAna dhIme-dhIme rAjA ugrasenanA bhavana pAse pahoMcI. rAjakumArI rAjImatInI bahenapaNI oe kumArane joyA to Azcaryacakita rahI gaI. emaNe doDatAM AvI rAjImatIne gherI lIdhI ane kahevA lAgI. "tuM khUba ja bhAgyazALI che? tane kumAra neminAtha jevA railokya-tilaka vara sAthe tArAM lagna thaze." sahelI-onA moDhethI neminAthanA rUpanA vakhANa sAMbhaLI rAjImatInuM mana gagada thaI rahyuM hatuM ane AMkho zaramathI jhUkI jatI hatI. sahelIone vAraMvAra nA pADavA chatAM teo ene kheMcIne bArI pAse laI AvI, jyAMthI eNe neminAthane joyA. svapnamAM paNa kahyAM na hatA tevA railokya-maNi nara-ratna ene prANanAthanA svarUpe maLavAnA hatA. e samajI na zakI ke enAM kayAM sukRtyonA phaLasvarUpa ene bhagavAna neminAtha jevA suMdara vara maLI rahyA hatA." A tarapha rAjakumArI kumArane joIne enA bhAgya para khuza ane pramudita thaI rahI hatI ane bIjI tarapha AvatI vakhate nemikumAre pazuonAM karuNa AkraMdane sAMbhaLIne jANavA chatAM paNa potAnA sArathIne pUchyuM: "A kevuM karuNa AkraMda saMbhaLAI rahyuM che?" sArathIe kahyuM: "svAmin ! tamArAM lagna prasaMge vividha bhojanasAmagrI banAvavA mATe aneka bakarAMo, gheTAMo tathA vanya pazu-pakSI 198 99999996969696969696999) jaina dharmano maulika itihAsa Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvavAmAM AvyAM che. prANImAtrane potAnA prANa atyaMta priya che, ataH teo AkraMda karI rahyAM che." neminAthe sArathIne pazuonA vADAnI tarapha hAthIne laI javAnI AjJA ApI. tyAM pahoMcIne nemikumAre joyuM ke asaMkhya pazuonAM gaLAM tathA paga doraDAothI bAMdhelAM hatAM, e asaMkhya pakSIo piMjarAmAM tathA jALamAM phasAyelA dIna-glAna moDhe dhrujatI dazAmAM baMdha hatAM. karuNAsAgara neminAthanuM hRdaya karuNAthI dravI UThyuM. emaNe sArathIne badhAM pazupakSIone mukta karavA kahyuM. ane jota-jotAmAM badhAM pazu-pakSIne AjhAda karI dIdhAM. tyAra bAda neminAthe emanAM badhAM ja AbhUSaNa utArIne sArathIne ApI hAthIne emanA bhavana bhaNI laI javA kahyuM. A joI mahArAja ugrasena kiMkartavya-vimUDha thaI gayA. kRSNa Adi yAdavo kumAranA mArgamAM AvI emane aTakAvavA lAgyA. tyAre emanA pitA samudravijaye pUchyuM : "acAnaka ja A zubha prasaMgathI moTuM pheravI kyAM jaI rahyo che?" vairAgI nemikumAre kahyuM : "he mAta-pitA! je pramANe A pazu-paMkhI baMdhanathI baMdhAyelAM hatAM, e ja pramANe tame ane ame badhAM karmonA pragADha baMdhanamAM baMdhAyelA chIe. je rIte meM emane baMdhanamukta karyA che, e ja rIte have huM mArI jAtane karmabaMdhanathI harahaMmeza mATe mukta karavAnA lakSathI karma-baMdhana kApanArI ziva-sukha pradAyinI dIkSA grahaNa karIza." emanA moDhe dIkSAnI vAta sAMbhaLI mAtA zivAdevI bebhAna thaI gaI. samudravijaya stabdha thaI gayA. kRSNae kahyuM: "bhAI ! tArA A vairAgyayukta vyavahAranuM kAraNa samajAtuM nathI, acAnaka evI kaI vAta thaI gaI?" - ariSTanemie kahyuM : "cakrapANe ! deva, manuSya, naraka ane tiryaMca gatiomAM pharI pharIne vAraMvAra janma-maraNanA cakkaramAM phasAyela prANI anaMta ane asahya duHkha veThe che. A ja mArA vairAgyanuM pradhAna kAraNa che. anaMta janmomAM anaMta mAtA-pitA, putra ane baMdhu-bAMdhava vagere thaI gayAM, paNa koI koInAM duHkhane vaheMcI na zakyuM. potAnA karelAM karmonuM phaLa badhAMe jAte ja bhogavavuM paDe che. huM to A saMsAranA kinArA vagaranA patha para cAlI-cAlIne thAkIne lothapotha thaI gayo chuM, ane asahya duHkhane anubhavI rahyo chuM. huM mArA, tamArA temaja saMsAranA jaiina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969 199 ] Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dareka prANI mATe paramazAMtino prazastamArga zodhavA mAMgu chuM. meM nakkI karI lIdhuM che ke anaMta du:khonAM mULabhUta karmono huM mULamAMthI nAza karIza, ane vagara saMyama dhAraNa karyuM karmono kSaya zakya nathI, mATe huM cokkasapaNe pravrajyA dhAraNa karIza. tame badhAM khoTI rIte mArA mArgamAM bAdhya na bano.'' nemikumAranI vAta sAMbhaLI samudravijaye kahyuM : "vatsa ! garbhamAM AvavAthI laIne atyAra sudhI teM aizvaryamAM jIvana gALyuM che. tAruM A sukomaLa aMga unALAnA ghora tApa, ziyALAnI bhayaMkara ThaMDI ane bhUkhatarasa jevAM asahya kaSTone sahana karavA mATe kevI rIte samartha thaze ?'' nemikumAre kahyuM : "tAt ! je loko narakanuM duHkha jANe che, emanI sAme to tamArAM gaNAvelAM kaSTo-duHkho tuccha ane nahivat samAna che. tapasyAnA mArgamAM AvanArAM duHkhone sahevAthI karmasamUha saLagIne bhasma thaI jAya che ane aMte akSaya temaja anaMta sukharUpI mokSa prApta thAya che. viSayajanya sukha to aMte narakanAM dAruNa duHkhonA daravAjA ja khole che. have tame ja kaho ke manuSyae kayo rasto apanAvavo joIe ?' kumAranA praznathI badhAM nirUttara thaI gayAM. kharuM jotA to emanA kathanamAM AdhyAtmika ciMtananuM zAzvata-satya jhaLakI rahyuM hatuM. 'kumAre potAno mArga nakkI karI lIdho che.' evo badhAMne dRDha vizvAsa besI gayo. yogya prasaMga joI lokAMtika deva neminAtha samakSa pragaTa thayA ane emane prArthanA karI ke - "have dharmatIrthanuM pravartana karo." prabhue varSIdAna prAraMbha karyuM. A saMvAda sAMbhaLI rAjImatI bezuddha thaI gaI ane zuddhimAM AvatAM vilApa karavA lAgI. sakhIoe samajAvI ke - "zuM thaI gayuM e nirmohI tane choDIne jatA rahyA, anya aneka suMdara ane sarvaguNasaMpanna yAdavakumAro che. tuM tArI marajI pramANe koI ekanuM varaNa karI le." ATaluM sAMbhaLatAM ja rAjImatI bolI : "saMsAramAM nemithI zreSTha koI nathI. meM mana-vacanathI emanuM varaNa karyuM che. have mArA kuLane lAMchana lAgavA daIza nahi. huM paNa e ja mArge agresara thaIza, je mArge mArA priyatame cAlavAnuM praNa lIdhuM che.' 200 jaina dharmano maulika itihAsa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiniSkrimaNa ane dIkSA varSIdAna patyA pachI nara-narendro tathA deva-devendroe prabhuno abhiniSkramaNa mahotsava ghaNA AnaMda-ullAsa ane alaukika ThATha-mAThathI ujavyo. prabhuno niSkramaNotsavanI e bahoLI janamedanI rAjapatha parathI pasAra thatI ujyaMta parvatanA parama ramaNIya sahasrAmravanamAM pahoMcI azoka vRkSanI nIce ratnajaDita pAlakhImAMthI UtarI neminAthe emanAM badhAM ja AbharaNa utArI dIdhAM, jene indrae kRSNane ApyAM. A rIte 300 varSa sudhI gRhasthaparyAyamAM rahI zrAvaNa zukla chaThThanA divase pUrvAtamAM caMdranI sAthe citrA nakSatranA yogamAM tele(aTTama)nI tapasyA sAthe prabhue jAte ja paMcamuSTi loca karyo. zakrae prabhunA kezone UMcakI laI kSIrasAgaramAM padharAvI dIdhA. tyAre prabhue siddha-sAkSIthI saMpUrNa sAvadya-tyAgarUpa pratijJA - pAThanuM uccAraNa karyuM. prabhue eka hajAra puruSo sAthe dIkSA dhAraNa karI, ane dIkSA dhAraNa karatA ja emane mana:paryava nAmanuM cothuM jJAna paNa prApta thayuM. bIjA divase savAre prabhue goSThamAM varadatta nAmanA brAhmaNane tyAM aSTamatapanuM paramAzathI pAraNuM karyuM. 'aho dAnam, aho dAnam'no divya ghoSanAda thayo ane devatAoe paMcadivyonI vRSTi karI. tyAra bAda prabhue potAnAM ghAtIkarmono lopa karavAnA saMkalpanI sAthe tapa ane saMyamanI sAdhanA zarU karI ane anya bIjA sthAne vihAra karI gayA. kevaLajJAna ane samavasaraNa pravrajyA grahaNa karI 54 divaso sudhI jAta-jAtanAM tapa karatAM rahIne prabhu ujjvatagiri(revatagiri)mAM padhAryA ane tyAM ja aSTamatapathI dhyAnastha thaI gayA. eka rAtrinA dhyAnathI zukla-dhyAnathI agnimAM mohanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa vagere ghAtIkarmono nAza karI Aso kRSNa amAsanA pUrvAhna kALamAM citrA nakSatranA yogamAM emaNe kevaLajJAna ane kevaLadarzana meLavyuM. prabhu ariSTanemine kevaLajJAnanI prApti thatAM ja devendroe raivataka parvata upara anupama samavasaraNanI racanA karI. kRSNa paNa potAnA uttama hAthI jaina dharmano maulika itihAsa 33 201 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para savAra thaI daza daza dazAha, mAtAo tathA bhAI-bhAMDuonA vizALa samUha temaja ardhacakrInI tamAma samRddhinI sAthe bha. neminAthanA samavasaraNamAM AvyA. bha. ariSTanemi aSTa mahAprAtihAryothI alaMkArita eka alaukika sphaTika siMhAsana para virAjamAna hatA. prabhunuM mukhamaMDaLa cAreya dizAomAMthI eka samAna dekhAI rahyuM hatuM. prabhunI pradakSiNA ane bhaktivaMdanA karI badhAM pota-potAnAM sthAne goThavAyAM. bhagavAne badhAM samajI zake evI vANImAM jIvonA ajJAna-timirano vinAza karI parama divya prakAzamAna jJAnane pragaTa karanArI divya dezanA ApI. (tIrtha-sthApanA ) " prabhunI jJAna-vairAgyasabhara dezanA sAMbhaLI badhAMthI pahelAM varadatta nAmanA rAjAe saMsArathI virakta thaI te ja samaye prabhucaraNomAM dIkSita thavAnI vinaMtI karI. bhagavAne ene dareka prakAre yogya samajI dIkSA pradAna karI. e ja samaye kRSNae prabhune savAla karyo ke - "rAjImatIne ApanA pratye ATalo badho anurAga zA mATe che?' javAbamAM emaNe rAjImatI sAthenA emanA pUrva ATha janmo saMbaMdhanuM vivaraNa saMbhaLAvyuM. pUrvajanmanAM A vRttAMto sAMbhaLatAM ja traNa rAjAo, je samavasaraNamAM padhAryA hatA ane pUrvabhavomAM prabhunI sAthe rahyA hatA, tarata ja jAtismaraNa jJAna thaI jatAM prabhu pAse dIkSA svIkArI lIdhI. A rIte be hajAra vyaktioe dezanA pachI tarata ja varadattanuM anukaraNa karatA dIkSA grahaNa karI. e be hajAra eka sAdhuomAMnA varadatta Adi agiyAra munione prabhue utpAda, vyaya ane dhrauvya rUpa tripadInuM jJAna ApI gaNadhara pado upara nImyA. tripadInA AdhAre munioe bAra aMgonI racanA karI ane gaNadhara kahevAyA. e ja samaye yakSiNI Adi aneka rAjaputrIoe paNa dIkSA aMgIkAra karI. prabhue AryA yakSiNIne zramaNIsaMghanI pravartinI banAvI. daza-daza dazArdo ugrasena, zrIkRSNa, baLabhadra ane pradyumna Adie paNa prabhu pAsethI zrAvakadharma athavA samyakatvadharma svIkArI lIdho. mahArANI zivAdevI, rohiNI, devakI ane rukmiNI Adi aneka strIoe zrAvikAdharma svIkAryo. A rIte prabhue sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha tIrthanI sthApanA karI ane bhAva-tIrthakara tarIke jANItA thayA. . | 202 990999636969696969696999 jaina dharmano maulika itihAsa, Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( rAmatI ane rathanemi ) ariSTanemi lIlA toraNethI pAchA vaLI gayA pachI emanA nAnA bhAI rathanemie rAjImatIne joI to te enA para Asakta thayo. te dararoja kaMIka ne kaMIka navI-navI vastuo rAjImatIne bheTa svarUpa ApavA lAgyo. bhAbhI thavAnA saMbaMdhe rAjImatIno enI sAtheno saMbaMdha ziSTa hato ane te enA vaDe apAyelI vastuo cupacApa svIkArI letI hatI, jenA kAraNe rathanemie evuM vicArI lIdhuM ke teNI paNa enA pratye AkarSAI che. mATe jyAre paNa koI taka maLatI to te rAjImatI pAse jato raheto. eka divasa ekAMta jotAM eNe rAjImatIne kahyuM: "mugdha ! bhAIe tArI sAthe lagna na karI tene tyAgavAmAM mUrkhAI karI che. hakIkatamAM e temanuM durbhAgye ja che. jo tuM icche to emanuM durbhAgya mArA sadbhAgyamAM palaTAvI zake che. jo mArI sAthe lagna karavA rAjI thaI jaIza, to huM tane mArI prANezvarI banAvI AMkhonI palako (pAMpaNo) para besADIza." rAjImatI enI vAta sAMbhaLI daMga rahI gaI. te have samajI zakI ke rathaneminA ATalA snehapUrNa vyavahArano kharo artha zuM hato. eNe rathanemine samajAvyo ke - "ariSTaneminI vAgdattA patnI banI cUkI che ane tArI mA-svarUpa bhAbhI che, mATe enA pratye tArA manamAM AvA vicAro AvavA na joIe. eTaluM ja nahi, bhale tArA bhAIe enI sAthe vivAha na karyA hoya, paNa emanI vAgdattA patnI hovAnA lIdhe te eka vamana-(UlaTI) karelI vastu samAna che. je pramANe koI vamana karelI vastunuM sevana karavuM agrAhya ane abhakSya hovAnA lIdhe varjita che, e ja pramANe koI pArakI strInI icchA karavI paNa dhRNAspada ane zaramajanaka che, nArakIya Ayu baMdha karAvanAra che (narakamAM javA barAbara che), Avo vicAra karavo paNa pApa che." rAjImatInI catura tarkasaMgata vAto sAMbhaLI rathanemi ghaNo kSobha pAmyo. thoDA samaya pachI eNe vairAgya dhAraNa karI lIdhuM, ane dIkSita thaI bha. neminAthanI sevAmAM revatAcala tarapha jato rahyo. A tarapha rAjImatI tana-mananuM zAna-bhAna gumAvI divasa-rAta neminAthanA vicAromAM khovAyelI rahetI. eka varasanA lAMbA gALAnI vATa joyA pachI eNe ariSTaneminI pravrajyAnI vAta sAMbhaLI, to eno badho utsAha TharI gayo. eNe vicAryuM ke - "AvI dazAmAM emanA mArgane anusaravuM ja mArA jena dharmano molika itihAsa 999999696969696969696969692 203] Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe zreyaskara raheze." Ama nakkI kare teNe mAtA-pitA pAse AjJA laIne potAnA suMvALA kALA bhammara kezonuM svayaM luMcana karI dhairyatAthI ane makkamapaNe saMyamamArganuM samucita pAlana karyuM. kevaLajJAna prApta thayA pachI eka vAra bhagavAna neminAtha revatAcala upara birAjamAna hatA. sAdhvI rAjImatI anya aneka sAdhvIonI sAthe emane vaMdana karavA mATe tyAM javA lAgI, tyAre rastAmAM musaLadhAra varasAda thavA lAgyo. varasAdathI bacavA mATe te badhI sAdhvIo surakSita sthaLone zodhavA mATe ahIM-tahIM vikherAI gaI. rAjImatI paNa najIkanI ja eka guphAmAM jatI rahI ane tyAM potAnAM bhInAM vastro utArIne sukAvA mATe phelAvI dIdhAM. e ja guphAmAM rathanemi muni pahelethI ja dhyAnamAM beThA hatA. ghora aMdhakAranA kAraNe rAjImatI emane joI zakI nahi. ekAeka vIjaLInA camakArAnA ajavALAmAM rAjImatIne nagnAvasthAmAM joI vItarAgI rathaneminuM mana DagI UThya, ane A tarapha rAjImatIe rathanemine joyo to ekadama gabharAI gaI. ene gabharAyelI joI rathanemi bolyA: "he surUpe! mAro hajI paNa svIkAra kara. Ava, ApaNe indriya-sukhone bhogavIe. bhuktabhogI thaI ApaNe pAchA jinarAjanA mArganuM anusaraNa karIzuM." rathanemine A rIte bhagnacitta joI rAjImatI nirbhaya thaI potAnI jAtanuM saMvaraNa karyuM ane bolI : "rathanemi ! tuM to sAdhAraNa puruSa che, mArI sAme svayaM vaizramaNa deva athavA devarAja indra paNa Ave, to paNa huM emane prema karIza nahi. nAga jAtimAM agaMdhana kuLanA sApa hoya che, je saLagatI agnimAM paDavAnuM pasaMda kare che, paNa vamana karela viSane kyAreya pAchA nathI letA. pachI tame to uttama kuLanA manuSya cho. zuM tyAgelA viSayone pharIthI dhAraNa karazo? rathanemi ! tane dhikkAra che." . rAjImatInA saMyata svabhAva ane hitecchu vacanoe rathanemi upara aMkuzanuM kAma karyuM, emanuM mana dharmamAM aDaga thaI gayuM. emaNe bha. ariSTaneminAM caraNomAM jaI Atmazuddhi karI ane kaThora tapamAM rata thaI potAnA samagra karmasamUhone bALIne zuddha-buddha temaja mukta thaI gayA. rAjImatI paNa bhagavaccaraNamAM jaI, tapasaMyamanI sAdhanA karatA-karatA kevaLajJAna meLavIne aMte nirvANa meLavyuM. 204 69696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ariSTanemi dvArA rahasyodghATana ) dharmatIrtha sthApI.asaMkhya lokone sAcA mArge vALI bha. ariSTanemi aneka jagyAoe bhramaNa karatA-karatA bhadilapura nagaramAM padhAryA. tyAM emanI dezanA sAMbhaLI anIkasena, ajitasena vagere cha bhAIoe vairAgya dhAraNa karI emanAM caraNomAM dIkSita thayA. te badhA bhAI-munio chaTTa-cha bhaktanI avirata tapasyA karatA rahIne vicaraNa karavA lAgyA. bhadilapurathI vihAra karI bha. ariSTanemi aneka zramaNonI sAthe dvArikApurI pahoMcyA. anIkasena Adi chae cha muni ahaMnta ariSTaneminI AjJA meLavI bele (chaThTha) tapanA pAraNA mATe babbenA samUhamAM, bhikSA mATe dvArikApurI tarapha ravAnA thayA. e munionuM prathama joDuM vibhinna kuLomAM madhukarI karatA-karatA devakInA mahelamAM pahoMcyuM, devakIe munione jotAM ja bhaktipUrvaka vaMdana karyA ane snehapUrvaka vizuddha kalapatA AhAranI bhikSA ApI. bhikSA laI muni parata pharyA. thoDA samaya pachI devakIe muni-yugalanA bIjA joDAne potAnA mahelamAM bhikSA mATe AvatA joyA. e baMne muni paNa pahelAMnA munio jevA ja dekhAtA hatA. emaNe paNa bhikSA-yAcanA karI, te baMneno avAja paNa pahelAMnA munio jevo ja hato. devakIe vicAryuM - zakya che ke pahelAM je bhikSA ApavAmAM AvI hoya, e emanA mATe paryApta nahi haze, mATe pAchA AvyA che." eNe ghaNA Adara ane AnaMdathI munione pharI pratilAbha Apyo. e baMne paNa bhikSA laI jatA rahyA. e baMnenA javA pachI, munionuM trIjuM joDuM paNa nAnAM-moTAM kuLomAM gocarI karatuM-karatuM saMjogavazAt devakIne tyAM AvyuM. A yugala paNa pahelAMnAM be yugalo jevuM ja hatuM. devakIe pUrNa zraddhA, sanmAna ane bhaktithI trIjA muni-yugalane paNa vizuddha bhAve bhikSA ApI. bhikSA ApyA pachI devakIe enA manamAM UThelA kutUhalanA bhAvanA samAdhAna mATe emane pUchyuM : "bhagavan! ochA bhAgyazALI loko mATe tamArA jevA tyAgI munionuM darzana durlabha che. mAruM ahobhAgya che ke tame tamArA pAvana "caraNa-kamaLa vaDe A AMgaNAne pAvana karyuM,' mArI zaMkA e che ke dvArikAmAM hajAro saMtasevI, guNAnurAgI kuLone choDIne tame mAre tyAM traNa vakhata kevI rIte AvyA?" jaina dharmano maulika itihAsa 999999999999999ii 205 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni-yugale devakInA saMdehanuM nivAraNa karatA kahyuM ke - "he devAnupriye ! bhaddilapura nagaranA nAga gAthApati ane emanI patnI sulasAnA Atmaja amo cha sahodara bhAIo chIe. je badhA ja samAnarUpa, AkRti ane vayanA dekhAIe chIe. ame badhA bhAIoe tIrthaMkara bhagavAna ariSTaneminI pAse dharmopadeza sAMbhaLI zramaNadharmanI dIkSA aMgIkAra karI ane AjIvana bele-bele (chaTTa-chaTTha) tapa karavAno abhigraha dhAraNa karyo. Aje ame badhA bhAIo A tapanA pAraNA mATe divasanA pahelA praharamAM svAdhyAya karyA pachI prabhunI AjJA laI traNa samUhonA rUpamAM ucca, madhyama ane nimna kuLomAM bhikSA mATe bhramaNa karatA-karatA saMjogavazAt vArApharatI tamAre tyAM AvyA chIe. mATe he devAnupriye ! pahelA je muni yugalo ahIM bhikSA levA mATe AvyA hatA, te amo nathI." munionA gayA pachI devakInA manamAM vicAra jAgyo ke - 'polAsapura nagaramAM zramaNa atimuktaka kumAre bALapaNamAM mArA viSayamAM kahyuM hatuM ke - 'moTI thaI tuM ATha putronI mAtA thaze ane je dareka prakAre samAna, sarakhA ane apratima rUpathI suMdara haze ane bharatakSetramAM tArA sivAya koI anya strI evA putrone janma nahi Apaze, paNa A cha munione jotAM to e bhaviSyavANI asatya siddha kare che. zakya che ke anya koI strIe paNa A prakAranA putrone janma Apyo che.' devakI rathamAM besI prabhunA samavasaraNamAM gaI ane prabhunI paryu. pAsanA karavA lAgI. tyAra bAda prabhue devakIne pUchyuM : "he devakI ! ekasarakhA rUpa-lAvaNyavALA cha munione joIne tArA manamAM atimuktaka kumAranI bhaviSyavANInI khoTI hovAnI zaMkA janmI che ? ane enA samAdhAna mATe ja tuM mArI pAse AvI che ?'' devakIe emanI vAtane samarthana ApyuM. prabhue kahyuM : "e samaye bhaddilapuramAM nAga nAmanA gAthApati rahetA hatA, je ghaNA zrImaMta hatA. emanI patnInuM nAma sulasA hatuM. sulasAne bALapaNamAM koIka nimittajJae kahyuM hatu ke - 'te moTI thaIne mRtavatsA arthAt marelAM bALakone janma ApanArI mAtA banaze.' Ama sAMbhaLatAM ja sulasA bALapaNathI hariNaigameSI devanI bhakta banI ane ghaNA premapUrvaka emanI pUjA-arcanA karavA lAgI. gAthApatnInI zraddhA-bhaktithI chattA jaina dharmano maulika itihAsa 206 773 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasanna thaI e deva gAthApatnI ane tane-baMnene sAthe ja RtumatI karatA. tame baMne samakALamAM garbha dhAraNa karatI ane samakALamAM ja bALakane janma ApatI. sulasA bharelAM bALakone janma ApatI. tyAre haribaigameSI deva sulasA para anukaMpA karIne enA mRtaputro tArI pAse lAvIne mUkI detA ane tArA je putra thatA te tulasA pAse pahoMcADI detA. mATe he devakI ! e chae cha zramaNa vAstavamAM tArA ja putra che, sulasAnA nahi." A adbhata rahasyodghATanathI atyaMta prasanna thaI devakIe prabhu neminAthane praNAma karyA ane e muni-bhrAtAonI pAse gaI. e munione jotAM ja devakInA manamAM eTalo gADha putraprema jAgyo ke enA stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. AMkho sajaLa banI ane AkhuM zarIra romAMcita thaI pulakita banyuM. ghaNIvAra sudhI e munionI tarapha animeSa jotI rahI, tyAra bAda emaNe munione vaMdana karyA ane pharI bhagavAnanI pradakSiNA-vaMdanA karI potAnA rAjabhavananI tarapha vaLI thaI. A ghaTanAnuM varNana "caMuvamahApurisacariya"mAM thoDI alaga rIte karavAmAM AvyuM che. jyAre devakIe trIjA munijoDAne pUchyuM ke - "zuM kRSNanI devapurI dvArikAmAM zramaNa nirgathone bhikSAno lAbha nathI maLato, jethI tame eka ja kuLamAM traNa vakhata bhikSA mATe praveza karyo?" to muni yugale cokhavaTa karatA kahyuM: "nahi, evI koI vAta - nathI. kharekhara to ame chae cha sahodarabhAIo eka ja mAtAnA putro chIe ane AkAra-prakAra temaja rUpa-raMgamAM ekasarakhA ja chIe. vAstavamAM ame loko hariegameSI deva vaDe mRtavatsA sulasA gAthApatnInA mRtaputronI sAthe utpanna thavAnA tarata bAda badalI devAmAM AvyA. sulasAe ja amAruM pAlana-poSana karyuM ane vivAha Adi karAvyA. moTA thatA bha. neminAthanA moDhe amArA kuLa-parivartananI vArtA sAMbhaLI ame chae cha bhAIone saMsAra asAra lAgatA virakta banyA ane ame A mAyAjALamAMthI mukti meLavavA mATe bha. neminAtha pAse dIkSA dhAraNa karI lIdhI." munionI A vAta sAMbhaLI devakI bebhAna thaI dharatI para DhaLI paDI. bhAnamAM AvatA enI AMkhomAM AMsu ane stanamAMthI dUdhanI dhAra vahI rahI hatI. emaNe raDatAM-raDatAM kahyuM: "huM kevI hatabhAgI chuM ke | jaina dharmano molika itihAsa 9696969696999999999999 200 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA cha-cha putraratna mArAthI chInavAI gayA ne maLyA te paNa evI sthitimAM jyAre emaNe saMsAranA badhA saMbaMdho tyAgIne saMnyAsa dhAraNa karI lIdho che.' devakIno karuNa vilApa sAMbhaLI anya loko paNa tyAM AvI gayA. AkhI dvArikAmAM A samAcAra phelAI gayA. bAkInA cAreya muni bhAIo paNa tyAM AvI gayA, ane devakIne samajAvavA lAgyo ke - "saMsAramAM na koI koInI mAtA che ane na koI koInA pitA. ahIM badhAM prANI pota-potAnAM karma-baMdhanamAM baMdhAI janma-maraNanA cakkaramAM bhramaNa karatA rahe che. prANI eka janmamAM koInA pitA to bIjA janmamAM enA putra banIne janma le che. eka janmano svAmI bIjA janmamAM dAsa banI jAya che. eka janmanI mAtA bIjA janmamA siMhaNa banI pUrvajanmanA putrane mArI nAMkhe che. saMsAramAM manuSya karoLiyAnI mAphaka potAnA ja banAvelA jALAmAM phasAI AjIvana saMtapta (duHkhI) rahe che, chUTavA mAMge che, chatAM paNa chUTI zakato nathI. saMsAranI A dAruNa ane bhayaMkara sthitine joIne ame loko virakti pAmyA. ame bha. neminAthanI pAsethI saMyama svIkArI lIdho ane tyArathI saMsAranA AvAgamananAM mULa kAraNa karma-baMdhanone kApavAnA prayAsamAM tallIna chIe." A AkhA vRttAMtane sAMbhaLI kRSNae rUMdhAyelA avAje kahyuM : "kevI Azcaryajanaka vAta che .ke huM trikhaMDano adhipati rAjyazrIno upabhoga karI rahyo chuM ane mArA potAnA ja sagA bhAI bhikSAtra mATe bhaTakI rahyA che. bhAIo, have evuM samajo ke Aje ja ApaNo navo janma thayo che. AjathI ApaNe sAteya bhAIo sAthe rahIne saMsArane navI dRSTithI joIe, sAthe-sAthe sukha-vaibhavano lAbha laIe." vasudeve paNa kRSNanI vAtanuM samarthana karyuM ane chae cha munione Agraha karyo ke - "teo zramaNajIvana tyAgI pharIthI saMsAramAM AvI jAya" munioe kahyuM : "je rIte vAghanA paMjAmAM phasAyeluM haraNa enAthI chaTakIne, pharI kyAreya enI pAse nathI pharakatuM, e ja rIte viSaya-bhogonA dAruNa jALamAMthI nIkaLIne have ame pharI emAM phasAvA nathI mAMgatA. sAdhu-muni pote dareka prakAranAM baMdhanone kApe che ujaina dharmano maulika itihAsa 208 700 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane bIjAne ene kApavAnI preraNA ane mArga-darzana pUru pADe che. tyAre pharI e tyajelA baMdhanane apanAvavuM kyAMnI samajadArI che ? ame to icchIzuM ke amane saMsAramAM paloTavAnI tamArI apekSAe tame loko paNa duHkhonAM mULabhUta sAMsArika karma-baMdhanane kApavA mATe zramaNadharmanI dIkSA svIkArI lo.'' Ama kahI e badhA munio bha. neminAthanI sevAmAM pAchA pharyAM. zokathI vyAkuLa devakI paNa emanI pAchaLa-pAchaLa prabhu pAse samavasaraNamAM pahoMcI. bhagavAne karmavipAkanI dAruNatA samajAvatA potAnA amRtamaya upadezathI emano zokAgni zAMta karI. 'aMtagaDasUtra'thI haLatuM-maLatuM varNana 'triSaSTizalAkApuruSacaritra'mAM upalabdha thAya che. te pramANe sarvajJa prabhunA vacana sAMbhaLI devakI harSa-vibhora thaI gaI. saharSa chae cha munione praNAma karyA ane potAnA bhAgya para garva karatI kahevA lAgI : "mArA eka putre vizALa sAmrAjya meLavyuM ane bAkInA putroe sarvottama sAmrAjya prApta karAvanArI bhAgavatI dIkSA grahaNa karI. paNa A mArI puNyahInatA che ke huM eka paNa bALakanuM zizu avasthAmAM lAlanapAlana na karI zakI.'" devakIne pratibodhita karatA prabhue kahyuM : "devakI, tuM nakAmI ciMtA choDI de. saccAI to e che ke teM tArI pUrvajanmamAM tArI sapatnInA sAta ratna corI lIdhAM hatAM ane enAM ghaNAM raDavAMkakaLavAM pachI teM enuM eka ja ratna parata karyuM hatuM ane bAkInAM cha potAnI pAse rAkhI lIdhAM. tArA e ja karmanuM phaLa che ke tArA cha putra anyatra cAlyA gayA ane ekamAtra kRSNa ja tArI pAse che." kSamAmUrti muni gajasukumAla bhagavAnanA samavasaraNamAMthI pAchA pharI devakI enA mahelamAM gaI. bhagavAnanA moDhe cha munionuM rahasya jANI enuM mana putra-prema mATe vyAkuLa thaI gayuM. e ciMtAmAM eNe khAvA-pIvA sudhdhAM choDI dIdhuM. mAtAnI A dazA joI kRSNa ciMtAtura banyA. emaNe mAtAnI vyathA samajI emanA manorathanI siddhi mATe traNa divasIya nirAhAra (aTTama) jaina dharmano maulika itihAsa 27777 209 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa karI devanuM smaraNa karyuM. hariNagameSI deva hAjara thayA. pUchatAM kRSNae kahyuM: "huM IcchuM chuM ke, mAro eka nAno bhAI hoya." deve kahyuM : "devalokamAMthI yuti thaI eka jIva tamArA sahodara bhAInA rUpe janma leze, paraMtu bALabhAvamAMthI mukta thaI taruNAvasthAmAM pravezatAM ja te arihaMta ariSTanemi pAsethI dIkSA leze." prasanna thaI kRSNa putra thavAnI vAta potAnI mAtAne jaNAvI. yogya ucita samaye devakIe putrane janma Apyo, jemanuM zarIra gajatALu (hAthInA tALavA) samAna komaLa-mRdu hovAnA lIdhe emanuM nAma gajasukumAla rAkhavAmAM AvyuM. yogya lAlana-pAlana ane dekhabhALathI te taruNAvasthAmAM pravezyo. dvArikAmAM somila nAmano eka brAhmaNa raheto hato. te ghaNo ja vidvAna hato. enI patnInuM nAma hatu somazrI. emanI eka somA nAmanI kanyA hatI, eka divasa kRSNa emanA anuja gajasukumAla sAthe arihaMta ariSTaneminAM darzane jaI rahyA hatA. rastAmAM emaNe somila brAhmaNanI kanyA somAne vastra-alaMkArothI suzobhita thaI sakhIo sAthe ramata ramatI joI. somAnA rUpathI aMjAI emaNe rAjapuruSone kahyuM : "somila pAse jaI enI kanyA mATe gajasukumAlanI vadhU banAvavAnI yAcanA karI, enI anumatithI aMtaHpuramAM pahoMcADI do." tyAra bAda kRSNae emanA bhAI gajasukumAla sAthe sahastrApravana udyAnamAM jaI prabhune praNAma karI emanI dezanA sAMbhaLI, dezanA pUrI thatA kRSNa emanA rAjabhavanamAM pAchA pharyA. paNa gajasukumAla tyAM ja thoDA samaya sudhI rokAIne manana-ciMtana karIne pachI prabhu pAse jaI bolyA : "prabhu ! huM tamArI vANI para zraddhA-pratIti karuM chuM, mArI icchA che ke mAtA-pitAnI AjJA laI huM zramaNadharma aMgIkAra karuM." bha. neminAthe kahyuM: "jemAM tane sukha maLe tevuM kara." gajasukumAle bhavanamAM jaI mAtA pAse potAnA pravrajita thavAnI abhilASA jaNAvI. devakI enI vAta sAMbhaLI bebhAna thaI gaI. kRSNae A vAta sAMbhaLI to ene samajAvavAno prayatna karavA lAgyA : "huM mAru sarvasva tArA upara nyochAvara karuM chuM. tAre pravajyA dhAraNa karavAnI zI jarUra che ?" 210 9696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajasukumAle kahyuM : "saMsAranI A badhI vastuone aMte to maLavat choDavI ja paDe che, ataH huM icchuM chuM ke emane grahaNa ja na karuM. enI apekSAe arihaMta ariSTaneminAM caraNomAM pravrajyA grahaNa karI dharmane svIkAravo kyAMka vadhu zreSTha che." A rIte gajasukumAla potAnA nirNaya para aDaga rahyA ane bha.nA caraNomAM dIkSita thaI aNagAra banI gayA. dIkSita thaI e ja divase baporanA samaye teo bhagavAnanI AjJA meLavI mahAkALa smazAnamAM AvyA, sthaMDila(sthAna)nI pratilekhanA karI ane pachI e ja rAtrinA samaye ekAgratAmAM dhyAnastha thaI gayA. A tarapha somila brAhmaNa, je yajJanI sAmagrI levA nagaranI bahAra gayelo hato, sAMje pAchA vaLatI vakhate e ja smazAnanI pAsethI pasAra thayo. tyAM gajasukumAla munine dhyAnamAM beThelA joI pUrvajanmanA veranuM smaraNa thatA te krodhe bharAIne uttejita thaI vicAravA lAgyo : 'are, A gajasukumAle mArI putrI somAne vagara kAraNe choDIne pravrajyA dhAraNa karI che, mATe mAre enI sAthenuM vera vALavuM joIe.' evuM vicArI eNe gajasukumAlanA mAthA upara bhInI mATInI pALa bAMdhI, emAM citAnA saLagatA dhagadhagatA kolasA (aMgArA) mUkI dIdhA temaja sAvadhAnIpUrvaka Ama-tema joI cupacApa enA ghare jato rahyo. gajasukumAle somila para jarA paNa dveSabhAva karyA vagara mAthA paranA dhagadhagatA kolasAnI asahya pIDAne zAMtacitte sahana karI. jema-jema AganI teja jvALAothI mAthAnI nADIo ane naso taDa-taDa karIne tUTavA lAgI, tema-tema muninA mananI nirmaLa jJAna-dhArA vahevA lAgI. emanA aMtarmanamAM e zabdo paDaghAI rahyA hatA ke - 'huM ajara chuM amara chuM, avinAzI chuM, zarIranA baLavA chatAM paNa mAruM kaMI paNa baLI nathI rahyuM. mane na to agni bALI zake che, na zastra kApI zake che.' A rIte emaNe siddhatvane prApta karI lIdhuM. karoDo-karoDo janmonI tapasyAothI paNa prApta na karI zakAya evA mokSane emaNe eka divasathI paNa ochA samayanI sAcI sAdhanA vaDe meLavIne evuM siddha karI dIdhuM ke - jo manuSya icche to enI bhAvapUrNa utkaTa sAdhanA ane laganathI siddhi sAme cAlIne Ave che ane prApta thAya che.' jaina dharmano maulika itihAsa U 37777, 211 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (gajasukumAla mATenI kRSNanI jijJAsA ) bIjA divase savAramAM kRSNa, bha. ariSTanemine page paDavA gayA. tyAM gajasukumAla munine na jotA bha.ne pUchyuM. bhagavAne kahyuM: "kRSNa ! muni gajasukumAle emanuM kArya siddha karI lIdhuM che." kRSNe kahyuM: "e kevI rIte ?" tyAre bha. ariSTanemie AkhI ghaTanA saMbhaLAvI. kRSNa roSe bharAIne pUchyuM: "prabhu! e koNa che, jeNe akALe ja rAjasukumAlane jIvanarahita karI dIdhA?" bhagavAne kahyuM : "kRSNa ! roSa na karIza. ahIM AvatI vakhate rastAmAM je rIte te eka IMTa UMcakIne vRddha brAhmaNanI madada karI, e ja rIte te puruSa paNa gajasukumAlane mukti apAvavAmAM madadagAra nIvaDyo che." jyAre zrIkRSNa vizeSa Agraha karyo to prabhue kahyuM : "vArikA jatI vakhate je tane sAme joI enA prANa tyajI deze, e ja puruSa gajasukumAlano prANaghAtaka che." tyAre prabhune namana karI kRSNa dvArikA tarapha jatA rahyA. somila bhayabhIta thaI vicAravA lAgyo - "kRSNa, bhagavAnanAM darzana mATe gayA che. kevaLI bhagavAna pAse pUro vRttAMta jANI teo mAro sarvanAza karI nAMkhaze." ema vicArI te gharethI bhAgI gayo. saMjogavazAta te e ja mArgamAMthI nIkaLyo, je mArge zrIkRSNa parata pharI rahyA hatA. zrIkRSNane sAme jotAM ja somila gabharAIne jamIna para DhaLI paDyo ane Darano mAryo tarata ja mRtyu pAmyo. (TaMTaNa muni ) bha. neminAthanA sAdhu-saMghamAM Ama to badhA ja sAdhu ghora tapasvI ane duSkara karaNI karavAvALA hatA, paNa e badhA muniomAM DhaMDhaNamuninuM sthAna svayaM bha. neminAtha vaDe sarvazreSTha gaNavAmAM AvyuM che. vAsudeva zrI kRSNanI DhaMDhaNA rANInA putra DhaMDhaNakumAra bha. neminAthano dharmopadeza sAMbhaLI vItarAgI thayA. emaNe bharayuvAnImAM emanI aneka pariNItA suMdara patnIone choDI, aizvaryane tyajIne bhagavAna pAse dIkSA 212 chi999999996969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgIkAra karI. emanI dIkSA mATe svayaM zrIkRSNae bhavya mahotsavanI vyavasthA karI. muni DhaMDhaNa dIkSita thaI harahaMmeza prabhu neminAthanI sevAmAM khaDepage hAjara rahevA lAgyA. atyaMta vinamra ane Rju-mRdu svabhAvane lIdhe teo thoDA ja samayamAM badhAnA mAnItA ane prItipAtra banyA. kaThaNa saMyama ane tapane sAdhIne emaNe zAstrono paNa abhyAsa karyo. thoDo samaya vityA pachI emanAM pUrvasaMcita aMtarAya karmono udaya thayo. teo bhikSA mATe nIkaLatA to temane kyAMye koI paNa rItanI bhikSA maLatI na hatI, eTaluM ja nahi, emanI sAthe je sAdhu jatA, emane paNa na maLatI ane emaNe khAlI hAthe pAchuM AvavuM paDatuM. A pramANe keTalAye divaso sudhI cAlatuM rahyuM. tyAre eka divasa sAdhuoe bhagavAnane enuM kAraNa pUchyuM : "bhagavan! DhaMDhaNa muni tamArA jevA trilokInAthanA ziSya che, mahApratApI ardhacakrI vAsudeva kRSNanA putra che, paNa evuM te kayuM kAraNa che, jenA lIdhe emane nagaranA moTA-moTA zreSThIo, dharmaniSTha zrAvako temaja atyaMta udAra gRhasthone tyAMthI lezamAtra paNa bhikSA prApta nathI thatI? e ochu hoya tema emanI sAthe janArA sAdhue paNa khAlI hAthe pAchA AvavuM paDe che?" munionA praznanuM nirAkaraNa karatA prabhu bolyA : "DhaMDhaNa enA gayA janmamAM magadha pradezanA dhAnyapura gAmamAM pArAzara nAmaka brAhmaNa hato. tyAM te rAjA dvArA nImavAmAM Avela kRSi Ayukta hato. te svabhAve ghaNo ja niSphara-kaThora hato, gAmaDiyAo pAse rAjyanI jamInamAM khetI karAvato. bhojananA samaye bhojana AvI javA chatAM te jamavA mATe rajA Apato nahi ane kAma karAvato raheto. bhUkhyA-tarasyA baLado pAse paNa haLadharo vaDe eka-eka haLa vadhAre calAvaDAvato. potAnA A duSkRtyanA pariNAme eNe ghora aMtarAya karmano baMdha karyo. aneka bhava karatA karatA e ja pArAzarano jIva A bhavamAM DhaMDhaNanA rUpamAM pedA thayo che. pAchalA aMtarAya-karmanA baMdha svarUpe ene saMpanna kuLomAMthI mAMgavA chatAM bhikSA maLatI nathI." prabhunA mukhe uparokta vRttAMta sAMbhaLI potAnA pUrvakRta duSkRtya mATe DhaMDhaNa munine ghaNo pazcAttApa thayo. emaNe prabhune vaMdana karI evo abhigraha dhAraNa karyo ke - "huM mArA duSkarmane svayaM bhogavIne ane kApIza. kyAreya bIjA dvArA maLela bhojana grahaNa karIza nahi." aMtarAyanA jaina dharmano maulika itihAsa cha0000000000000000000 ra13 | Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe DhaMDhaNa munine kyAMyathI paNa bhikSA maLatI nahi ane emanI pratijJA pramANe teo bIjA dvArA lAvela bhojana paNa ArogatA nahi. phaLasvarUpa emaNe keTalAye divaso sudhI avirata nirAhAra tapa karavA paDatA, chatAM paNa teo samabhAvathI tapa ane saMyamanI sAdhanA aDagapaNe karatA rahyA. eka divasa samavasaraNamAM zrIkRSNa pUchayuM : "bhagavan! tamArA munisaMghamAM badhAthI kaThora sAdhanA kayA muni kare che?" prabhue kahyuM : "DhaMDhaNa muni duSkara karaNI karanArA zramaNa che. keTakeTalAya divaso sudhI anazanapUrvaka samaya pasAra karyA chatAM paNa emanA manamAM lezamAtra glAni-duHkha nathI." A sAMbhaLI kRSNa ghaNA khuza thayA. bodha sAMbhaLyA pachI teo emanA mahela tarapha jaI rahyA hatA ke DhaMDhaNa munine gocarI mATe jatA joyA. emaNe hAthI uparathI UtarIne DhaMDhaNa munine sAdara praNAma karyA. eka zreSThI A badhuM nihALI rahyo hato. eNe vicAryuM ke - "dhanya che A munine ke jemane svayaM kRSNae zraddhA namaskAra karyA che." saMjogavazAt DhaMDhaNa muni bhikSA mATe e ja zreSThIne tyAM pahoMcyA. zreSThIe AnaMdita thaI Adara sAthe munine lADu vahorAvyA. DhaMDhaNa muni bhikSA laI prabhunI sevAmAM pahoMcyA ane namana karI prabhune pUchyuM : "zuM mArA aMtarAya-avarodha karma kSINa thaI gayA che?" prabhue kahyuM : "nahi, harinA prabhAvathI A bhikSA tane maLI che. harie tane praNAma karyA, enAthI prabhAvita thaI zreSThIe tane A bhikSA ApI che." DhaMDhaNa munie bhikSA mATe emanA manamAM tasubhAra paNa rAgadveSa janmavA dIdho nahi. teo bhikSA paraThavA (dATI devA) mATe spaMDila bhUmi tarapha cAlyA gayA. bhUmimAM dATatI vakhate emanA manamAM zubhabhAvo utpanna thayA - "oha ! upArjana karelAM karmono lopa karavo keTalo duHsAdhya che, jene AsAnIthI choDI zakAtuM nathI. prANI mohamAM phasAIne kharAba karma karatI vakhate evuM nathI vicArato ke - A kharAba kRtyanuM pariNAma mAre ekane eka divase jarUra bhogavavuM ja paDaze.' A rItanA vicAramAM emanuM ciMtana zukladhyAnanI uccatama kakSAe pahoMcI gayuM. zukladhyAnanI A prakriyAmAM emanAM cAreya ghAtakarmo nAza [ 214 969696969696969999990399 jena dharmano maulika itihAsa | Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAmyAM ane emane kevaLajJAna, kevaLadarzana maLyuM. muni DhaMDhaNa aMDila bhUmi parathI pAchA prabhunI sevAmAM AvyA ane emane namaskAra karI kevaLI pariSadamAM goThavAyA. samaya jatA badhAM karmono nAza karI teo siddha, buddha, mukta thayA. ( ariSTaneminA samayanuM Azvarya) zrIkRSNanuM pAMDavo pratye pUrNa vAtsalya hatuM, je e samaye hastinApuramAM rahIne rAjya karI rahyA hatA. eka vakhatanI vAta che, tyAre maharSi nArada hastinApura AvyA ane draupadInA prAsAda(mahelomAM pahoMcyA. pAMDavoe emanuM samucita svAgata karyuM, paNa teonA avratI hovAnA kAraNe driaupadIe emanA pratye kaMI khAsa dhyAna ApyuM nahi. nAradane enAthI apamAnita thayAnI lAgaNI thaI ane tethI ghaNA duHkhI thaI A avagaNanAnuM vera levAnI bhAvanAthI tyAMthI ravAnA thaI gayA, ane A asaMjamasamAM teo dhAtakIkhaMDa dvIpanA bharata kSetramAM AvelA amarakaMkA nagaranA strIlaMpaTa rAjA padmanAbhanA bhavanamAM pahoMcyA. tyAMnA rAjAe emanuM ghaNA ullAsathI svAgata karyuM ane emane rANIvAsamAM laI gayA. tyAM emanI 700 ekathI eka caDhiyAtI rANIo batAvatAM kahyuM ke - "maharSi ! tame to aneka rAjAonA rANIvAsa joyA haze, zuM koI paNa rANIvAsanI rANIo mArI A rANIonI barAbarI karI zake che ?" nArada to AvA ja mokAnI vATa joI rahyA hatA. bolyA: "mahArAja! tame rANIvAsa joyA ja kyAM che ? hastinApuranA pAMDuputronI rANI draupadInI AgaLa to tamArI badhI ja rANIo dAsI jevI lAge che." nArada to cAlyA gayA, paNa emanuM tIra barAbara nizAnA para lAgyuM hatuM. draupadIne meLavavA mATe padmanAbhe tapa karIne eka mitra devanI ArAdhanA karI ane teonA pragaTa thatA draupadIne ahIM lAvavA mATe prArthanA karI. deve kahyuM : "draupadI pativratA che. te pAMDavo sivAya koI puruSane prema karatI nathI, chatAM paNa tArA mATe huM ene laI AvuM chuM." Ama kahI deva hastinApura gayA ane tyAM avasthApinI vidyA vaDe draupadIne cIranidrAmAM poDhADI padmanAbha pAse laI AvyA. dropadInI UMghabhaMga thatA tene enI sthitinuM bhAna thayuM. te ghaNI vyAkuLa thaI. ene ciMtA karatI joI padmanAbhe kahyuM: "devI! tame nAhakanI jaina dharmano maulika ItihAsa 969696969696969696969696969696962 215 | Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtA karo cho. tame amarakaMkAnA rAjA padmanAbhanA prAsAda(mahelomAM cho. huM tamane mArI paTarANI banAvavA mAMgu chuM." draupadI vastusthitinI jaTilatA samajI kaMI vicAra karIne dUranuM vicArI bolI : "rAjanuM ! bharatakhaMDanA kRSNa vAsudeva mArA rakSaka che, jo cha mahinAnI aMdara teo mane zodhatA-zodhatA ahIM nahi Ave to huM tamArI rajUAta para vicAra karIza." padmanAbhe vicAryuM ke - "koI bIjA dviIpanA mANase ahIM pahoMcavuM azakya che, mATe cha mahinA sudhI vATa jovAmAM koI nukasAna nathI." eNe draupadInI vAta mAnI ene kanyAonA aMtaHpuramAM mokalI dIdhI. tyAM draupadI AyaMbila tapa karIne divaso gALavA lAgI. bIjA divase rAjamahelamAM draupadIne na jotAM pAMDavo ene zodhavA lAgyA. jyAre koI sagaDa nA maLyA to kRSNane sUcanA ApI. kRSNa e samasyAnA viSayamAM vicArI ja rahyA hatA ke - devarSi nArada tyAM padhAryA.. jyAre kRSNa draupadInA viSayamAM nAradane pUchyuM, to nArade jaNAvyuM ke - meM dhAtakIkhaMDa kaMpanI amarakaMkA nagarInA nRpati padmanAbhanA rANIvAsamAM draupadI jevI ja suMdarIne joI che." nAradanI vAta sAMbhaLI kRSNa pAMDavo sAthe mAgadhatIrtha tarapha prayANa karyuM ane tyAM aSTamapa vaDe lavaNasamudranA svAmI susthitadevane ArAdhyA, susthitadevanI madada vaDe zrIkRSNa ane pAMDavonA cha ratho lavaNasamudrane pAra karI amarakaMkA pahoMcI gayA. kRSNa emanA sArathI dArakane padmanAbha pAse draupadIne parata karavA mATe kaheNa mokalyuM, paNa padmanAbhe vicAryuM ke - "A cha mANaso mAruM zuM bagADI levAnA che?' mATe draupadIne ApavAnI nA pADI dIdhI ane yuddha karavAnI ghoSaNA karI. pAMDavoe kRSNa pAse AjJA laI yuddhamAM pahelA UtaravAnI icchA pragaTa karI ane te pramANe karyuM, paNa padmanAbhanA asImita lazkaranI sAme teo TakI na zakyA ane hArIne kRSNa pAse AvyA. tyAra bAda kRSNae pAMcajanya zaMkha vaDe bhayaMkara ghoSaNA karI ane dhanuSanI TaMkAra karI, je sAMbhaLavA mAtra ja padmanAbhanI senA veravikhera thaI nAsI gaI. padmanAbha paNa tyAMthI palAyana karI nagaramAM jaI nagaranAM dvArone lokhaMDanA daravAjA vaDe baMdha karI rANIvAsamAM [ 210 5999999999999999ne jaina dharmano maulika itihAsa | Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtAI gayo. zrIkRSNae tyAra bAda nRsiMhanuM rUpa dharI eka ja hAthanA vaja prahArathI lokhaMDI daravAjAone bhAMgIne bhukko bolAvI dIdho, ane padmanAbhanA mahela tarapha AgaLa vadhyA. kRSNanI siMhagarjanA sAMbhaLI moTA-moTAnA hAMjA gagaDI gayA. sAkSAt mahAkALane potAnI tarapha Avato joI pAnAbha draupadInA pagamAM AvIne paDyo ane prANonI bhIkha mAMgatA AjIjI karavA lAgyo ke - "devI! A karAlaphAla kezavathI mArI rakSA karo, huM tamArI zaraNamAM chuM." draupadIe kahyuM : "jo tAro jIva bacAvavA mAMge che to mArAM kapaDAM paherI mArI pAchaLa-pAchaLa cAlyo Ava." gabharAyelA padmanAbhe ema ja karyuM. te strIveze draupadInI pAchaLa-pAchaLa jaI kRSNanA pagamAM mAthuM namAvI dIdhuM. kRSNa dayA karI ene abhayadAna ApyuM ane draupadIne pAMDavo pAse pahoMcADI dIdhI. te samaye dhAtakIkhaMDanI caMpA nagarInA pUrNabhadra udyAnamAM tyAMnA tIrthakara munisuvratanA samavasaraNamAM beThelA tyAMnA vAsudeva kapile kRSNanA zaMkhanAdane sAMbhaLI jinendra prabhune pUchyuM : "mArA zaMkhanAdanA jevo ja A kono zaMkhanAda saMbhaLAI rahyo che?" munisuvrate draupadI-haraNanI AkhI ghaTanA kahetAM kahyuM ke - "jabUDhIpanA bharatakhaMDanA vAsudeva kRSNa vaDe karAyelo A zaMkhanAda che." kapile kahyuM: "to mAre e atithinuM svAgata karavuM joIe." munisuvrate kahyuM : "je pramANe be tIrthakara ane be cakravartI eka jagyAe nathI maLI zakatA. e ja rIte be vAsudeva paNa eka jagyAe nathI maLI zakatA. hA, tuM kRSNanI zveta-pILA dhvajAno Agalo bhAga joI zakIza." prabhu pAse Ama sAMbhaLI kapila vAsudeva zrIkRSNane maLavAnI kAmanA laI kRSNanA rathanA paiDAnuM anusaraNa karIne samudra kinArA tarapha AgaLa vadhyA ane tyAM emaNe samudramAM jatA kRSNanA rathanI zveta ane pILA varNanI dhvajAno agrabhAga joyo. emaNe emanA zaMkha vaDe nAda karIne evuM jaNAvyuM ke - "huM kapila vAsudeva tamane maLavAnI utkaMThA laIne Avyo chuM. kRpA karI pAchA Avo." kRSNa zaMkhanAda vaDe ja uttara Apyo ke - "ame ghaNA dUra nIkaLI gayA chIe, mATe have tame AvavA mATe na kahezo." kRSNano javAba meLavI jina dharmano malika itihAsa 99999999999999999 210] Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapila amarakaMkA nagarImAM pahoMcyA. emaNe padmanAbhanI pratADanA karI emane nirvAsita karyA ane enA putrane amarakaMkAno nareza banAvyo. A tarapha lavaNasamudra pAra karI kRSNa pAMDavone kahyuM : "huM susthita devane dhanyavAda kahIne AvuM chuM, tyAM sudhImAM tame loko gaMgAnI pele pAra jAo." pAMDavo hoDImAM besI gaMgA oLaMgI ane e jovA UbhA rahyA ke kRSNa hoDI vagara kevI rIte gaMgA oLaMge che, mATe hoDIne tyAM ja UbhI rAkhI. susthita deva pAsethI vidAya laI kRSNa gaMgAkinAre AvyA to emane hoDI na dekhAI. tyAre emaNe rathane gaMgAmAM utAryo ane eka ja hAthathI ghoDA sahita rathane pakaDIne bIjA hAtha vaDe taratA-taratA gaMgA pAra karavA lAgyA. gaMgAnI madhyamAM AvatA teo thAkI gayA ane vicAravA lAgyA - pAMDavo ghaNA baLavAna che ke vagara hoDIe emaNe nadI oLaMgI lIdhI." kRSNanA manamAM A vicAra jAgyo ja hato ke gaMgAnuM vaheNa dhImuM thaI gayuM ane ema saraLatAthI emaNe gaMgA oLaMgI lIdhI. kinAre AvI emaNe pAMDavone pUchyuM: "tame loko kevI rIte gaMgA oLaMgI zakyA?" teo bolyA: "hoDI vaDe." to kRSNa kahyuM : "to pachI tame lokoe mArA mATe hoDI zA mATe pAchI na mokalI ?" pAMDavoe hasatAM-hasatAM kahyuM: "tamArI tAkAtanI kasoTI karavA mATe." AvA javAbathI kRSNa atyaMta krodhamAM AvIne bolyA ke - "hajI paNa mArA baLanI parIkSA karavI bAkI che ? agAtha-apAra sAgarane pAra karIne amarakaMkA upara vijaya meLavyA chatAM paNa tamane mArA baLa vize khabara na paDI?" emaNe lokhaMDanA daMDa vaDe pAMDavonA rathano bhukko bolAvI potAnA rAjyamAMthI jatA rahevAno Adeza Apyo, ane pote dvArikA jatA rahyA. pAMDavo draupadI sAthe hastinApura AvyA. emaNe mAtA kuMtIne AkhI bInA jaNAvI. e sAMbhaLI kuMtI dvArikA gaI ane kRSNane kahyuM : kRSNa ! tame mArA putrone tamArA rAjyamAMthI kADhI mUkyA che, to have tame ja kaho ke teo kyAM raheze ?" [ 218 09909969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa kahyuM : "dakSiNI samudranA kinAre pAMDu-mathurA nAmanA navA nagaranI racanA karIne tyAM rahe." kuMtInI salAha mAnI pAMDavoe hastinApura choDI dakSiNI samudranA kinAre pAMDu-mathurA nAmanuM nagara vasAvyuM, ane tyAM rahI ene dareka rIte samRddha banAvyuM. kRSNa hastinApuranA siMhAsana para emanI bahena subhadrA ane arjunanA pautra eTale ke abhimanyunA putra parIkSitane besADyo. kAlAntaramAM jyAM kRSNa pAMDavo para krodhita thaI emanA rathane toDyo hato, tyAM "rathamardana'nAmanuM nagara vasAvavAmAM AvyuM. (dvArikAnuM bhaviSya ) bha. ariSTanemi emanI amRta samAna dezanA vaDe prANIono uddhAra karatA rahIne dvArikA padhAryA. emanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI kRSNabaLarAma emanA pUrA kuTuMba sAthe emanA samavasaraNamAM gayA. kRSNa savinaya prabhune pUchyuM : "bhagavan! mArI A dvArikAno nAza kevI rIte thaze ?" bhagavAne kahyuM : "kRSNa ! ghora tapasvI parAzaranA putra brahmacArI parivrAjaka taipAyanane zAmba Adi yAdavakumAra madyapAnanA kephamAM nirdayatApUrvaka mArI nAkhaze, jenA pariNAme dvaipAyana krodhita thaI dvArikA temaja yAdavone saLagAvavA mATe deva utpanna karaze, je badhAne saLagAvIne bhasma karI deze. tArA prANAnta tArA moTA bhAI jarAkumAranA tIra vaDe kauzAMbI vanamAM thaze." - prabhuno javAba sAMbhaLI badhA loko stabdha thaI gayA. lokoe jarAkumAra tarapha joyuM. te AtmaglAnithI ghaNo khinna thaI potAnI jAtane e kalaMkathI bacAvavA mATe mAtra dhanuSa-bANa laI dvArikA choDI vanavAsI banyo. e ja pramANe dvaipAyana paNa dvArikA ane tyAMnA vAsIonI rakSA mATe vanamAM rahevA lAgyo. - ariSTaneminA mukhethI dvArikAnA viSayamAM A bhaviSyavANI sAMbhaLI kRSNa ghaNAM duHkhI thayA. teo saMsAranI nazvaratA, aizvarya ane rAjavaibhavanI kSaNabhaMguratAnA viSayamAM vicAravA lAgyA - jAlikumAra Adi dhanya che, jemaNe vinAza thavA pahelAM ja tyAgamArga svIkArI lIdho, ane huM hajI paNa trikhaMDanA vizALa sAmrAjaya ane enA aizvaryamAM bezuddha (bebhAna) chuM." tIrthakara ariSTanemie kRSNanI A manovedanAne sArI rIte samajI Azvasta karyA - "vAsudeva nidAnakRta hovAnA lIdhe trikALamAM paNa jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 219] Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAreya parivrajita nathI thatA. mATe tuM nakAmI ciMtA kara mA. hA, have pachInA AgAmI utsarpiNI kALamAM A bharata kSetramAM tuM paNa mArI jema bAramo tIrthakara banaze ane baLarAma paNa tArA e tIrthakara kALamAM siddha, buddha ane mukta thaze." prabhunuM A kathana sAMbhaLI kRSNa ghaNA khuza thayA. emaNe dvArikA jaIne lokone jaNAvyuM ke - "dvArikAno aMta cokkasa nakkI ja che, mATe je paNa icche, svecchAe prabhucaraNomAM jaI pravrajyA dhAraNa karI zake che. emaNe emanA parivAra temaja Azrito mATe jarUra ciMtA karavAnI jarUra nathI. emanI vyavasthA rAjya dvArA karavAmAM Avaze." zrIkRSNanI A udAratApUrNa ghoSaNAthI ghaNI moTI saMkhyAmAM lokoe pravrajyA lIdhI ane AtmakalyANanI rAha svIkArI. manuSya saMpradAya ane jinazAsananI potAnI A atyaMta umadA sevA-bhAvanAne pariNAmarUpe kRSNae tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM. dvArikA-dAhanI vAta sAMbhaLI baLarAmanA bhAI ane sArathI siddhArthe prabhu pAse dIkSA lIdhI. muni-dharma aMgIkAra karyA pachI cha mahinAnI ghora tapasyA vaDe siddhArthano jIva AyuSyakALa pUro karI deva thayo. A tarapha dvArikAmAM ghoSaNA karI devAmAM AvI ke - "kArikAvAsIo surApAna (madyapAna)thI dUra rahe." bhaviSyamAM surA ja dvArikAnA nAzanuM kAraNa banaze, mATe tyAM upalabdha badhI madirA ane madirApAtrone kadaMba vananA parvatomAM kAdaMbarI guphAnA paththaro para pheMkAvI dIdhI. zAmbakumArano eka sevaka eka vakhata koIka kAraNasara kAdaMbarI. guphAnI tarapha gayo ane khUba tarasa lAgatA te kAdaMbarI zilAnI pAsenA kuMDamAMthI pANI pIvA lAgyo. pANInAM thoDAM TIpAM cAkhatAM ja te jANI gayo ke A pANI nathI, paraMtu nazIlI madirA (dArU) che. zAmbanA sevake pote to madirA pIdhI, paNa sAthe ja eka pAtramAM enA svAmI mATe paNa leto Avyo. zAkhe e madirA pIdhI to tene ghaNuM Azcarya thayuM ke AvI svAdiSTa madirA sevakane kyAMthI maLI? sevaka pAse AkhI vAta jANI te enA keTalAka mitro sAthe e guphA pAse pahoMcyo ane AvelA badhA ja madyapAna karavAmAM mazagUla banyA. je madirA tyAM pheMkI devAmAM AvI hatI, te nIce zilAkuMDomAM ekaThI thaI gaI hatI ane tyAM phUlonA kharI paDavAthI e jaLa svAdiSTa madirA banI gayuM hatuM. yAdavakumAra madyapAnanA prabhAvathI. unmatta thavA lAgyA [ 220 969696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. ahIM-tahIM rakhaDatI vakhate emanI najara parvata para dhyAnamAM beThelA vaipAyana para paDI. nazAmAM cakacUra thaI yAdavoe vicAryuM ke - "Aja taipAyana ApaNA temaja ApaNI vahAlI dvArikAnA vinAzanuM kAraNa banaze, to zA mATe eno ja vinAza na karavAmAM Ave." ane tarata ja badhA emanA para tUTI paDyA ane emane adhamuvo karIne bhAgI gayA. zrIkRSNa jyAre A ghaTanA jANI tyAre teo ghaNA gusse bharAyA ane duHkhI thayA temaja tarata ja baLarAmane sAthe laI taipAyananI pAse gayA ane yAdavo taraphathI mAphI mAMgavA lAgyA. dvaipAyanano gusso tyAre paNa zAMta na thayo. emaNe kahyuM: "yAdavoe nirdayI rIte mane mArI-mArIne adhamuvo karI nAMkhyo, mATe meM emano vinAza nizcita karI lIdho che, paNa huM tame baMne bhAIonuM aniSTa nahi karuM." dvaipAyanano dehAMta thatA te agnikumAra deva banyA ane dvArikAne bhasma karavA mATe dvArikAmAM pahoMcyA. dvArikA to tapobhUmi banI cUkelI hatI. loko bhAta-bhAtanAM tapa ane vrata karavAmAM rata hatA. vaipAyana avirata 11 varSa sudhI dvArikAne saLagAvavAno prayatna karatA rahyA, paNa dvArikAvAsIonI akhaMDa - avirata dharmasAdhanAnA prabhAve emano prayatna asaphaLa rahyo. vaipAyananI A niSphaLatAne lIdhe dvArikAvAsIonA manamAM evI graMthi baMdhAI gaI ke - "emanI tapasyAnA prabhAvane lIdhe dvaipAyana prabhAvahIna banyA che, mATe have kAya-kleza, dharma-dhyAna vagerenI koI jarUriyAta nathI." pachI zuM hatuM, loko mAMsa-madirAnuM sevana karavA lAgyA arthAtu dharmamArgathI dUra thaI adharma ane anAcAranuM AcaraNa karavA lAgyA, jenA pariNAmasvarUpa agnikumArane joItI taka maLI ane PNe dvArikA para agnivarSA AraMbhI dIdhI. dvArikAmAM cAreya tarapha macaMDa jvALAo dhagadhagI UThI. AkhI dvArikA jota-jotAmAM nAza pAmI. zrIkRSNa ane baLarAme vasudeva, rohiNI ane devakIne eka rathamAM besADI laI javAno prayAsa karyo, to ratha enA sthAnethI jarA paNa caskayo nahi. dvaipAyane kahyuM : "kRSNa meM pahelAM ja kahyuM hatuM ke tamArA be bhAIonA sivAya bIjuM koI bacI nathI zakavAnuM." AkhI dvArikA saLagI gaI paNa kRSNa ane baLarAma kaMI paNa karI zakyA nahi ane badhuM ja samApta thatA tyAMthI cAlyA gayA. rastAmAM jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969221 | Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhinna muzkelIone veThatA rahIne keTalAya divasonA niraMtara parizrama ane saMgharSa pachI baMne bhAIo kauzAMbI vanamAM pahoMcyA. tyAM tRSAtura thayelA kRSNa baLarAma pAse pANI maMgAvyuM. baLarAma pANI zodhavA jatA rahyA to kRSNa eka jhADanA chAMyaDAmAM thAka khAvA beThA. teo pItAMbara oDhI DAbA ghUMTaNa upara jamaNo para rAkhI ADA paDelA hatA. e ja samaye zikAranI zodhamAM jarAkumAra e taraphathI nIkaLyo. pItAMbara oDhelA kRSNane haraNa samajI enA para bANa calAvyuM. je emanA jamaNA pagamAM lAgyuM. kRSNa cIsa pADI UThyA: "koNa che, UMghatI vakhate mArA upara ghAta karanAruM? sAme Ave." kRSNano avAja oLakhI jarAkumAra sAme Avyo - "bhAI ! huM tamAro kamanasIba bhAI jarAkumAra chuM. tamane bacAvavA mATe huM vanomAM bhaTakato rahyo ane Aje chelle tamArA prANano ghAtaka banyo." kRSNa ene dvArikAdahananI AkhI vAta kahI ane kaustubhamaNi ApIne kahyuM ke - "Ane batAvIne tuM pAMDavonI sAthe raheje. have mAro zoka karyA vagara ahIMthI jato rahe, nahi to baLarAma pANI laIne AvatA ja haze ane tane jIvato nahi choDe." jarAkumAranA jatAM ja zrIkRSNanA prANa nIkaLI gayA. thoDA vakhata pachI baLarAma jyAre pANI laIne AvyA, to emaNe kRSNane sUtelA joyA. emane acaraja thayuM ke - "kRSNane tarasa lAgelI hatI, chatAM paNa UMgha kevI rIte AvI gaI !" pagamAM lAgelA ghA tarapha najara jatA ja gussAbharyA svare bUma pADI UThyA : "koNa che jeNe mArA bhAIne A rIte UMghamAM jhabbI karyA che, sAme Ave to ene A kapaTanA badalAmAM sAro evo svAda cakhADuM." ATaluM bolI baLarAma AjubAjumAM e ghAtakanI zodha karavA lAgyA. jyAre koI maLyuM nahi to kRSNane uThADavAno prayatna karyo ane te na UThatAM emanA zarIrane khabhA para UMcakIne lathaDAtA-paDatA AgaLa vadhyA. vacce-vacce rokAIne kRSNane jagADavAno prayatna karatA, jANe te sUI rahyA hoya. A rIte baLarAma kRSNanuM niHprANa zarIra khabhA para UMcakI vanamAM bhaTakatA rahyA. baLarAmanI A hAlata emanA sArathI siddhArthanA jIve 222 9636969696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joI, ke je bhagavAna neminAtha pAse dIkSita thaI zramaNa thaI gayA hatA ane saMyamasAdhanA vaDe potAnI jIvanalIlA saMkelI deva banyA hatA. eNe vicAryuM - "karmanuM phaLa keTaluM durnivAra che, kRSNa ane baLarAma jevA loko paNa enAthI bacI nathI zakyA. mAre baLarAmane samajAvavA joIe." e deve alaga-alaga rUpo dharI udAharaNonA mAdhyame emane samajAvavAno prayatna karyo ane vAraMvAra "kRSNa mRtyu pAmyA che' ema ThasAvavAno prayatna karyo. aMte baLarAme vicAryuM - "zuM have sAce ja kRSNa nathI rahyA ? A badhA eka ja rItanI vAto karI rahyA che." baLarAmanA manamAM AvA prazno UbhA thatA joI deva emanA vAstavika rUpamAM emanI sAme upasthita thaI bolyA : "baLadeva ! huM tamAro sArathI siddhArtha chuM. bhagavAnanI kRpA thakI huM saMyama-sAdhanA vaDe deva banyo chuM. tame mane kahyuM hatuM ke - "jo deva bane to mane pratibodha ApavA Avaje." mahArAja ! A saMsArano aTala niyama che ke je janma le che, te ekane eka divasa mare ja che. mATe vizvAsa karo ke vAsudeva kRSNa have nathI rahyA. jo tamArA jevA vijJa ane samartha puruSa paNa mRtyunA AghAtane joIne vihvaLa thaI jaze to AmajanatAnI zI dazA thaze? mATe have je vItI gayuM, enA para zoka karavo nakAmo che. tame aNagAradharmane svIkArI, AtmAnI unnatino rasto amalamAM lo, jenAthI pharI kadI paNa priyajananA viyoganuM duHkha sahevuM na paDe." - siddhArthanI vAtothI emanuM mohanuM AvaraNa haTI gayuM ane emaNe sanmAnapUrvaka zrIkRSNanA pArthiva dehanI vidhivat aMtyeSTi karI, bhagavAna neminAthe baLarAmanI dIkSita thavAnI manobhAvanA jANIne jaMghAcAraNa munine emanI pAse mokalyA. baLarAme muni pAse dIkSita thaI zramaNa dharmAnusAra kaThora tapa AdarI enI agnimAM potAnA karmasamUhone dhvasta kiravAnI zarUAta karI. eka vakhata mAsopavAsa(mAsakhamaNa)nI tapasyAnA pAraNA mATe baLarAma muni bhikSA mATe koIka gAmamAM dAkhala thayA. emanuM tapathI sukAyeluM zarIra-kRSakAya zarIra paNa sauMdarya mUrti hatuM. emanuM zarIra ghaNuM manamohaka, kAMtiyukta tathA kuMcita kezavALuM, bhavya lalATa ghaNuM ja cittAkarSaka jaina dharmano molika itihAsa 96969696969696969696969696969699 223 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaja prabhAvazALI lAgatuM hatuM. gAmanI bhramaNAmAM paDelI strIo emane bhikSA mATe vicaratA jotI ja rahI jatI hatI. kUvA para pANI bharI rahelI eka mahilAe muni tarapha nihALatA-nihALatA pANI kheMcavAnuM doraDuM kaLazanA badale potAnA bALakanA gaLAmAM nAMkhI dIdhuM, ane e doraDuM kheMcavA ja jatI hatI ke eka anya strIe ene sAvadha karI. jyAre A vAta muninA kAne paDI, to emaNe nirNaya lIdho ke - "teo nagara athavA grAmamAM bhikSA mATe jaze nahi. emaNe vanamAM rahevAno saMkalpa karyo ane taMgiyAgirinAM pragADha vanomAM rahI tapasyA karavA lAgyA. emanA tapanA prabhAvathI vanya prANIo siMha ane haraNa vagere parasparanuM vera bhUlI emanI pAse besI rahetA hatA. eka divasa muni baLarAma sUraja tarapha mukha karIne kAyotsarga mudrAmAM dhyAna dharI UbhA hatA, e ja samaye koI eka kaThiyAro jhADa kApavA mATe Avyo. eNe munine joIne praNAma karyA ane potAnA kAme lAgyo. jamavAno samaya thatAM te kaThiyAro aDadhA kapAyelA vRkSanA chAMyaDe besI bhojana ArogavA lAgyo. yogya prasaMga jANI muni paNa e tarapha gayA. sAthe beTheluM eka haraNa paNa emanI sAthe gayuM ke Aje muninuM pAraNuM thaze temaja sAro dharmalAbha maLaze. kaThiyArAe munine joIne AnaMda vyakta karyo. ghaNI zraddhA ane bhaktipUrvaka te potAnA bhojanamAMthI bhikSA ApavA lAgyo. kaMI evuM thayuM ke e samaye jorathI pavana phUMkAtA peluM aDadhuM kapAyeluM vizALa vRkSa e traNeyanI upara paDyuM. muninI tapasyA to uttama hatI ja, sAthe ja kaThiyArA ane haraNanI bhAvanA paNa ghaNI ja zuddha - sAttvika ane umadA hatI. phaLasvarUpe traNeya eka sAthe mRtyune bheTyA ane brahmaloka-paMcamakalpamAM devarUpamAM utpanna thayA. ( mahAmuni thAvastrAputrA thAvasyApu dvArikAnA samRddhazALI zreSThIomAMnA eka hatA. bALapaNamAM ja pitAnuM dehAMta thatA kuLano badho ja kArabhAra thAvaccagAthA-patnI ja saMbhALatI hatI. emaNe paNa emanA kuLanI maryAdA ane pratiSThA evI ja jALavI rAkhI, jevI emanA pati jALavatA hatA. thAvacca patnInI lokapriyatAnA lIdhe emano putra paNa thAvagsAputranA nAme lokapriya thaI gayo. 224 chaE9696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka samaye prabhu neminAtha emanAM aDhAra hajAra zramaNa ane cAlIsa hajAra zramaNIonI sAthe raivataka parvatanA naMdana-vana udyAnamAM padhAryA. prabhunA zubhAgamananA samAcAra sAMbhaLI zrIkRSNa, vAsudeva, dazedaza dazAI temaja dvArikAnA agaNita nAgariko samavasaraNamAM hAjara thayA. thAvasyAkumAra paNa enA priyajanonI sAthe tyAM hAjara rahyA. bhagavAne dharmopadeza Apyo, je sAMbhaLI thAvasyAkumAra vairAgya pAmI enI mAtA pAse gayo ane bolyo : "mAtA ! meM prabhu ariSTaneminAM amRta-vacano sAMbhaLyAM che. huM janma-maraNanAM baMdhanothI chuTakAro meLavavA mATe prabhunAM caraNomAM pravrajyA dhAraNa karavA mAMgu chuM." potAnA putranI vAta sAMbhaLI e mAtA daMga rahI gaI. eNe alagaalaga rItathI samajAvavAno prayatna karyo, paNa tene potAnA nizcaya para aTala joI aMte ene pravajyA levAnI anumati ApI dIdhI. thAvastrAputranA dIkSita thavAnA samAcAra vAsudeva kRSNane maLyA, to emaNe paNa ene samajAvavAno prayatna karyo. ethI thAvasyAputra kahyuM : "huM-janma-jarA-mRtyunA cakkarathI gabharAI pravrajyA levA mAMgu chuM. jo tame A badhAthI mane bacAvI zako, to huM pravrajyAno vicAra choDIne saMsAramAM rahI sukhone bhogavA-mANavA taiyAra chuM." tethI kaNe kahyuM : "janma-jarA-mRtyu to saMsAranuM nivAra na thaI zakAya TALI na zakAya evuM nagna satya che. jene nivAravAnuM sAmarthya to mAnava ke koI devatAmAM paNa nathI, ene to mAtra ane mAtra karmano nAza karavAthI ja sAdhI zakAya che, meLavI zakAya che." thAvaggAputre kahyuM: "basa, eTalA mATe ja huM pravrajyA dhAraNa karavA taiyAra thayo chuM." enA A deDha saMkalpathI prabhAvita thaI vAsudeva kRSNae ghoSita karAvyuM ke - "thAvaggAputra ahaMtu ariSTanemi pAse dIkSA levA mAMge che, emanI sAthe bIjuM koI paNa taiyAra thatuM hoya to, emane kRSNanI anumati che. emanA para avalaMbita rahelA darekano bhAra rAjyanI taraphathI vahana karavAmAM Avaze." pachI zuM hatuM, vividha vargo ane kuLomAMthI Azare eka hajAra vyakti thAvagsAputra sAthe dIkSita thavA taiyAra thaI gaI. nakkI karelI jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 225 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tithie svayaM vAsudeva zrIkRSNa badhA dIkSArthIono abhiSeka karyo ane bhagavAnanA samavasaraNamAM jaI badhA dIkSArthIoe munidIkSA lIdhI. dIkSita thayA pachI thAvaggAputrae cauda pUrvonuM adhyayana karyuM ane tapa vaDe karmono lopa karatA rahIne vicaraNa karavA lAgyA. emanI A tapasyA ane tIkSNa sAdhanA-buddhithI prabhAvita thaI bhagavAna ariSTanemie emanI sAthe dIkSA pAmelA hajAra zramaNa-zramaNIone emanA ziSyanA rUpe emane pradAna karyA ane emanI sAthe vihAracaryA karavAnI paravAnagI ApI dIdhI. aNagAra thAvastrAputrae prabhunI AjJA mAthe caDhAvI-zirodhArya karI ane moTI javAbadArInI sAthe vihAracaryAmAM tallIna thayA. potAnA hajAra ziSyonI sAthe vihAra karatA-karatA thAvagyA muni ekavAra zailakapuramAM pahoMcyA. tyAM emanA upadezothI prabhAvita thaI zailakanareze pAMcaso bIjI pramukha vyaktionI sAthe zrAvakadharma svIkAryo. tyAMthI AgaLa vadhatA teo saugaMdhikA nagarImAM pahoMcyA, tyAMnA sudarzana nAmanA pratiSThita zreSThIe, je thoDA samaya pahelAM ja zuka nAmanA vidvAna parivrAjakAcAryanA upadezathI prabhAvita thaI emano upAsaka banI gayo hato, thAvacca muninA umadA AcAra-vicArathI prabhAvita thaI zrAvakadharma svIkAryo. potAnA ziSya sudarzane zrAvakadharma svIkAryAnA samAcAra sAMbhaLI zuka parivrAjaka sudarzana pAse gayo. sudarzane emanI sAme thAvasthA muninI apratima prazaMsA karI to zuke emanI sAthe dharmacarcA karavAno vicAra prastuta karyo. sudarzana zreSThI saharSa zukane muni pAse laI gayA. zuke aNagAra thAvasthA muni sAthe dhArmika ane AdhyAtmika viSayo upara gaMbhIra carcA karI. muni dvArA zukanI zaMkAonuM khUba ja vinaya ane vidvattApUrvaka samAdhAna thatA te ghaNA saMtuSTa thayA. muninAM vacano sAMbhaLI zukane vAstavika bodha maLyo. emaNe munine praNAma karI, emanI ziSyatA svIkArI ane potAnA eka hajAra anuyAyIonI sAthe paMcamuSTi loca karI zramaNadharma svIkArI lIdho. zake enA ziSyonI sAthe thAvasyA muni pAse caudapUrva ane ekAdaza aMgono vidhivat abhyAsa karIne thoDA ja samayamAM AtmajJAna mATe jANItA banyA, tyAre thAvagyA munie emane emanA ziSyo sAthe bhramaNa karavAnI anumati ApI. zuke emanI AjJAnuM pAlana karyuM. emanA upadezothI prabhAvita thaI thAvacca muninA zramaNopAsaka ziSya zailakanareze potAnA pAMcaso zrAvaka mitro sAthe zramaNadharma apanAvI lIdho. | 226 96969696969696969696969696969696 jana dharmano maulika itihAsa Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama aneka varSo sudhI saMyama-sAdhanA ane dharma-saMcAlana karatA rahIne thAvaccA muni puMDarika parvata para pahoMcyA. tyAM eka mahinAnI saMlekhanA karIne-anazana karIne nirvANapada meLavyuM. emanA ziSya zuka ane zailaka (rAjarSi) paNa kAlAntaramAM puMDarika parvata para jaI eka mahinAnI saMlekhanA vaDe nirvANa prApta karyuM. ariSTanemino dvArikA-vihAra bha. ariSTanemi vairAgI ane kevaLI hovA chatAM paNa eka sthAne sthira rahyA nahi. emaNe dUra-dUra sudhI vicaraNa karyuM, mATe emanA varSAvAsono koI ullekha maLato nathI. paNa eTaluM to cokkasapaNe kahI zakAya che ke emanuM vihAranuM kendra adhikatara dvArikA rahyuM che. bha. neminAthanuM vAraMvAra tyAM javuM e vAtanI sAbitI che ke dvArikA e samayanuM dhArmika kendra rahyuM che. eka samaye jyAre prabhu naMdanavanamAM beThA hatA tyAre aMdhakavRSNinA samudra, sAgara vagere dasa putroe pravrajyA grahaNa karI. bIjI vakhate himavaMta Adi vRSNui-putronA pravrujita thavAno ullekha maLe che. trIjI vakhata vasudeva ane dhAriNInA putra sAraNa kumAre dIkSA grahaNa karI. baladevaputra sumukha, durmukha, kUpaka ane vasudevaputra dAruka temaja anArdaSTinI pravrajyA paNa dvArikAmAM ja thayelI pratIta thAya che. pachI vasudeva ane dhAriNInA putra jAli, mayAli Adi tathA kRSNanA putra pradyumna ane jAMbavatInA putra sAmbakumAra, vaidarbhIkumAra, aniruddha tathA samudravijayanA satyanemi, deDhanemie tathA kRSNanI anya rANIoe paNa dvArikAmAM ja dIkSA grahaNa karI. enAthI evuM ja siddha thAya che ke vAsudeva. kRSNanA parivAranA badhA loko bhagavAna ariSTaneminA pratye atUTa zraddhA rAkhatA hatAM pAMDavonI mukti zrIkRSNanA aMtima Adeza pramANe jarAkumAra pAMDava-mathurAmAM pAMDavo pAse gayo ane emaNe zrIkRSNa dvArA ApavAmAM Avela kaustubhamaNi ene batAvI ane dvArikA-dahana temaja yaduvaMzano sarvanAza ane potAnA vaDe ja zrIkRSNanA Akasmika nidhananuM vivaraNa emane saMbhaLAvyuM. jarAkumAranA mukhe A hRdayadrAvaka zoka samAcAra sAMbhaLI pAMDava ghaNA duHkhI thayA. potAnA parama sahAyaka ane mitra kRSNanuM nidhana to emanA mATe vrajAghAta karatA paNa atyaMta duHkhadAyI hatuM. emane Akho saMsAra jaina dharmano maulika itihAsa a 220 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANe zUnya-samAna virakta lAgavA lAgyo ane emanA hRdayAkAzamAM vairAgyano sUrya tapI UThyo. bhagavAna ariSTanemie pAMDavonI saMyamasAdhanAnI aMtaranI icchA (manasA) jANI tarata ja emanA caramazarIrI sthavira muni dharmaghoSane pAMcaso munione pAMDava-mathurA mokalyA. pAMDavoe emanuM rAjya pAMDusenane soMpI dharmaghoSa pAse zramaNadIkSA svIkArI lIdhI. mahArANI draupadIe AryA suvratA pAse dIkSA lIdhI. dIkSita thayA pachI pAMceya pAMDavo ane draupadIe anukrame cauda pUrve ane ekAdaza aMgono abhyAsa karIne ghora tapa karyuM. kaThaNa saMyama ane tapanI agnimAM potAnA karma-samUhone bALIne rAkha karatA rahI pAMceya pAMDava muni vicaraNa karatA rahyA ane emaNe sAMbhaLeluM ke bhagavAna ariSThanemi saurASTramAM vicarI rahyA che. potAnA gurunI AjJA meLavI emaNe saurASTra tarapha prayANa karyuM. tyAM jatI vakhate eka divasa teo ujjayaMtagirinI pAse hastakalpa nagaranI bahAra sahasrAmravanamAM rokAyA. yudhiSThira munine tyAM ja rokI daI bAkInA cAra muni mAsakhamaNanA pAraNA mATe bhikSA mAMgavA nagaramAM gayA. tyAM ja emane khabara paDI ke - 'bhagavAna neminAthe ujjayaMtagiri upara nirvANa meLavI lIdhuM che.' cAreya muni-bhAI jhaDapathI sahasrAmravanamAM pAcha pharyA. muni yudhiSThiranA abhiprAya pramANe gRhIta bhikSAnnanuM pariSThApana karI pAMceya munioe zatruMjaya parvata para pahoMcI saMlekhanA karI. be mahinAnI saMlekhanAthI ArAdhanA karI kaivalyanI upalabdhi bAda nirvANapada meLavyuM. AryA draupadI paNa aneka varSonI kaThora saMyama-tapa-sAdhanA temaja eka mahinAnI saMlekhanA karI paMcama kalpamAM mahardika devarUpe pragaTa thaI, parinirvANa ane dharmaparivAra sAtaso varSomAM thoDA ochA samayanI kevaLIcaryA pachI prabhue jIvanasaMdhyAnI samAptino samaya pAse joI ujjayaMtagiri upara pAMcaso chatrIsa sAdhuonI sAthe 1 mahinAnuM anazana dhAraNa karI aSADha zukla AThamanA citrA nakSatranA yogamAM madhyarAtanA samaye Ayu, nAma, gotra ane vedanIya nAmanAM cAra aghAtIkarmono lopa karI niSadyA AsanathI siddha, buddha ane mukta thayA. arihaMta ariSTaneminuM AyuSya kula eka hajAra varSanuM hatuM. 228 3. jaina dharmano maulika itihAsa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna ariSTaneminA saMghaparivAramAM varadatta Adi 11 gaNadhara ane 11 gaNa hatA, 1500 kevaLI, 1000 mana:paryavajJAnI, 1500 avadhijJAnI, 400 caudapUrvadhArI, 800 vAdI, 18000 sAdhu, 40000 sAdhvIo, 199000 zrAvaka, 336000 zrAvikAo hatAM. prabhunA 1500 zramaNa ane 3000 zramaNIo, kula 4500 aMtevAsI siddha, buddha ane mukta thayAM. ( aitihAsika paripArja) Adhunika itihAsakAra bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna pArzvanAthane ja Aja sudhI aitihAsika mahApuruSa mAnI rahyA hatA, paraMtu pAchalAM keTalAMka varSothI taTastha ane niSpakSa anusaMdhAna vaDe evuM sAbita thaI cUkyuM che ke - "arihaMta ariSTanemi paNa aitihAsika mahApuruSa hatA.' RgvadImAM ariSTanemi' zabdano prayoga vAraMvAra thayo che. mahAbhArata'mAM tArya' zabda ariSTaneminA samAnArthI rUpe vaparAyo che. e tAThya-ariSTanemie rAjA sagarane je mokSanA saMdarbhamAM upadeza Apyo che, enI tulanA jaina dharmanA mokSane lagatAM maMtavyo sAthe karI zakAya che. "RSi bhASitasutta'mAM ariSTanemi ane kRSNa - nirUpita 45 adhyayana che, emAMno vIsa adhyayanonA pratyekabuddha ariSTaneminA tIrthakarakALamAM thayA hatA. emanA vaDe nirUpAyelA adhyayana ariSTaneminA astitvanA svayaM-siddha pramANa che. Rgvada sivAyanA vaidika sAhityanA anya graMthomAM paNa ariSTanemino ullekha thayo che. ATaluM ja nahi, tIrthakara ariSTanemino prabhAva bhArata bahAranA videzomAM paNa pahoMcelo jaNAya che. itihAsakAra karnala jemsa ToDe lakhyuM che - "mane evuM pratIta thAya che ke prAcInakALamAM cAra buddha athavA medhAvI mahApuruSa janmelA che. emanI pahelAM AdinAtha ane bIjA neminAtha hatA. neminAtha ja skeDDoneviyA nivAsIonA prathama "oDina ane cInIonA prathama "pho' devatA hatA." bauddha vidvAna dharmAnaMda kauzAMbIe ghora AMgirasane neminAtha mAnyA che. yajurveda'mAM spaSTapaNe ullekha maLe che ke - "adhyAtma-vedane pragaTa karanArA saMsAranA badhA jIvone dareka prakArathI yathArtha upadeza ApanArA ane jemanA upadeza thakI jIvonA AtmA baLavAna thAya che, evA sarvajJa ariSTanemine Ahuti samarpita che." "mahAbhAratamAM viSNunA sahastra | jaina dharmano maulika itihAsa 9333339999PS9696969699 229 | Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmono ullekha che. emAM "zUraH zaurirjanezvaraH pada AveluM che. A zlokonuM aMtima caraNa dhyAnagaya che. ogaNIsamI zatAbdInA AraMbhamAM jaina vidvAna ToDaramale emanA graMtha, "mokSamArga prakAzakamAM janezvara'nI jagyAe "jinezvara' lakhyuM che. bIjI vAta evI che ke emAM zrIkRSNane zauriH' kahyA che. AgarA jillAnA baTesaranI pAse zoripura" nAmanuM eka sthaLa che. jaina graMthAnusAra AraMbhamAM ahIM A ja sthaLe yAdavonI rAjadhAnI hatI. ahIMthI ja teo dvArikA gayA hatA. ahIM ja ariSTanemino janma thayo hato, mATe emane "zauri paNa kahevAmAM Ave che, ane teo jinezvara to hatA ja. upara jaNAvelAM tathyothI ema spaSTa thAya che ke bhagavAna ariSTanemi niHzaMka eka aitihAsika vyakti che. (vaidika sAhityamAM ariSTanemi) saMsAranA prAyaH badhA ja prAcIna ane arvAcIna itihAsakArono eka mata che ke - "zrIkRSNa eka aitihAsika mahApuruSa che. A pari sthitimAM emanA kAkAnA suputra tIrthakara ariSTaneminI aitihAsikatA kabUlavAmAM bemata nA hovo joIe temaja sAthosAtha A saMbaMdhamAM koI vivAdanI paNa koI zakyatA na hovI joIe, koI sthAna na hovuM joIe. chatAM paNa Aja paryata sudhI A prazna itihAsavido mATe eka koyaDo banelo che ke vaidika paraMparAnA graMthomAM jyAM yAdavakuLanuM savistara varNana che, tyAM ariSTanemino kyAMka ullekha che athavA nahi? A praznane ukelavAnA prayatno to karavAmAM AvyA, paNa emanI zodhakhoLa mAtra "mahAbhArata" ane "zrImad bhAgavata sudhI ja sImita rahI mATe emanI saphaLatA paNa sImita ja rahI. Akhare vedavyAsa vaDe racAyelA harivaMza'ne dhyAnapUrvaka tapAsavAmAM AvyuM to emAM A samasyAnuM spaSTa samAdhAna dekhAyuM. "harivaMzamAM vedavyAse zrIkRSNa ane ariSTaneminuM kAkAbhAI hovAnuM mAnyuM che - mahArAja yadunA sahastrada, payoda, koNa nIla ane aMjika nAmanA devakumAro samAna pAMca putro thayA. kroNAnA mAdrI nAmaka bIjI rANIthI yudhAjita ane devamIDhuSa nAmanA be putro thayA. krokhAnA jyeSTha putra yuvAjitanA vRSNi ane aMdhaka nAmanA be putro thayA. vRSNinA be putro thayA, jemAM ekanuM nAma svaphalka ane bIjAnuM 230 9696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma citraka hatuM. citrakanA pRthu, vipRthu, azvagrIva, azvabAhu, supArzvaka, gaveSaNa, ariSTanemi, azva, sudharmA, dharmabhUta, subAhu ane bahubAhu nAmanA bAra putro tathA zraviSThA ane zravaNA nAmanI be putrIo thaI. zrI ariSTaneminA vaMzavarNananI sAthe-sAthe zrIkRSNanA vaMzanuM varNana paNa harivaMza'mAM vedavyAse A pramANe karyuM che - yadunA koSTA, kroNAnA bIjA putra devamIDhuSanA putra zUra tathA zUranA vasudeva Adi dasa putra tathA pRthakIrti Adi pAMca putrIo thaI. vasudevanI devakI nAmanI rANIthI kRSNano janma thayo. A rIte vaidika paraMparAnA mAnya graMtha "harivaMza'mAM ApavAmAM Avela yAdavavaMzanA varNanathI evuM siddha thAya che ke zrIkRSNa ane zrI ariSTanemi kAkA-kAkAnA dIkarA bhAI hatA ane baMnenA paradAdA (vaDadAdA) yudhAjita ane devamIDhuSa sahodara hatA. baMne paraMparAomAM pharaka mAtra eTalo ja che ke jaina paraMparAnA sAhityamAM ariSTaneminA pitA samudravijayane vasudevanA sahodara bhAI mAnavAmAM AvyA che; jyAre ke "harivaMza purANa'mAM citraka ane vasudevane kAkAbhAI mAnavAmAM AvyA che. zakya che ke citraka (citraratha). samudravijayanuM apara nAma rahyuM hoya. paNa baMne paraMparAomAM zrIkRSNa ane ariSTanemine kAkAbhAI mAnavAmAM koI bemata nathI. baMne paraMparAonAM nAmonI asamAnatA atIta(bhUtakALa)mAM thayela lAMbA samayanI Iti, bhIti, dukALa, aneka bhISaNa yuddho, gRha-kleza, videzI AkramaNa Adi aneka kAraNonA lIdhe hoI zake che. paNa jaina sAhityamAM tIrthakaronA saMbaMdhamAM je vivaraNa Agamo ane itihAsa graMthomAM sAcavIne rAkhavAmAM AvyA che, ane pramANabhUta mAnavAmAM koI zaMkAne sthAna nathI rahetuM. eTaluM ja nahi, harivaMza'mAM zrIkRSNanI mukhya paTarANI satyabhAmAnI vacalI bahena daDhavratAno paNa ullekha maLe che, enAM lagna thayAno koI cokkasa ullekha nathI maLato. daDhavratA, A guNa-niSpanna nAmathI, zakya che ke te rAjImatI mATe ja hoya, kAraNa ke e samaye emanAthI vadhAre dRDhavratinI kanyAratna bIjI koNa hoI zake che? jeNe mAtra vAgdattA hovA chatAM paNa potAnA varanA pAchA pharavA chatAM paNa AjIvana avivAhita rahevAnI pratijJA laI mahAvratonuM daDhatApUrvaka AcaraNa karyuM hoya. jaina dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 231] Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta cakravartI A avasarpiNI kALanA aMtima cakravartI samrATa brahmadattano janma bhagavAna ariSTaneminA nirvANa pachI ane bhagavAna pArzvanAthanA janma pahelAM eTale ke bhagavAna ariSTaneminA dharma-zAsanakALamAM thayo hato. brahmadattanuM jIvana eka tarapha amAsanA aMdhArA jevuM dAruNa duHkhothI lIMpAyelu hatuM, to bIjI tarapha zarada pUnamanI manorama zItaLa cAMdanI jevuM sAMsArika sukhomAM racyuM-pacyuM. brahmadattanI jIvanI sAMsArika jIvananI bhaTakAva bharelI dAruNatAnuM DarAmaNuM citra prastuta kare che, je ghaNuM ja preraka ane vairAgyapreraka che. pAMcAlapati brahma ane rANI culanInA putra hatA brahmadatta. mahArANI culanIe garbhiNI thatA cakravartI sUcaka zubha cauda mahAsvapno joyAM ane yogya samaye pUrNa kAMtimAna tejasvI putrane janma Apyo. putranuM mukha jotAM ja pAMcAla-nRpati jANe brahmanaMdamAM ramamANa thayA hoya evI alaukika anubhUti karavA lAgyA. mATe emaNe zizunuM nAma brahmadatta rAkhyuM. pAMcAlanareza brahmanI kAzInareza kaTaka, hastinApuranareza kaNerudatta, kozalanareza dIrgha ane caMpApati pUSpacUlaka sAthe ghaNI saghana maitrI hatI. A pAMceya mitro pAMceya rAjyonAM pATanagaramAM eka-eka varSa mATe sAthe ja rahetA hatA. eka vakhata A rItanI goThavaNa mujaba e loko pAMcAlanI rAjadhAnI kAmpilyapuramAM bhegA thayA. pAMceya mitro AnaMdathI tyAM samaya vitAvI rahyA hatA ke acAnaka ja pAMcAlanareza brahmanuM avasAna thayuM. zokAtura pAMcAlanarezanAM kuTuMbIjano sAthe e cAreya mitroe mahArAja brahmanA aMtima saMskAra karyA. te vakhate brahmadatta mAtra bAra varSanA ja hatA, mATe cAreya mitrae paraspara vicAra-vimarza karIne evo nirNaya lIdho ke - jyAra sudhI brahmadatta pukhta na thAya tyAM sudhI emanAmAMthI eka-eka rAjA eka-eka varSa mATe kAmpilyapuramAM brahmadatta tathA pAMcAla rAjyanA saMrakSaka ane abhibhAvaka banIne raheze. ane e pramANe pahelA varSa mATe kauzalanareza dIrghane kAspiya nagaramAM rahevA daI bAkInA traNeya rAjA pota-potAnAM rAjyomAM jatA rahyA. kauzalapati dIrghae tyAM rahIne dhIme-dhIme rAjabhaMDAra temaja rAjya para potAnuM Adhipatya jamAvI dIdhuM. eTaluM ja nahi, emaNe potAnA UUUU jaina dharmano maulika itihAsa 232 37 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svargastha mitra brahmanI patnI culanIne paNa potAnA premapAzamAM bAMdhI lIdhI. culanIe paNa kuLanI maryAdAne phagAvIne dIrghanI sAthe maLI gaI. pAMcAlanA pradhAnamaMtrI dhanune dIrgha ane culanInA A anaitika saMbaMdha ane dagAkhora vyavahArano anubhava thaI gayo. enuM mana zaMkAzIla banyuM ke - jo kadAca A baMne kAmAtura thaI AgaLa jatA brahmadattano jIva levAno prayatna kare, mATe eNe enA putra varadhanune rAta-divasa kumAranI sAthe rahevAnI salAha ApI ane sAthe-sAthe dIrgha tathA culanI pratye paNa sAvadhAna rahevAnI cetavaNI ApI. brahmadatta enI mAtA temaja dIrghanA ayogya saMbaMdhanA viSayamAM jANatA ghaNo duHkhI thayo. te ghaNo gusse paNa bharAyo. eNe jAta-jAtanA saMketo dvArA teoe potAnI mAtA tathA dIrghane potAnA mananI bhAvanA jaNAvavAno prayatna karyo paNa, e baMnenI pApalIlA cAlatI ja rahI. dIrgha ghaNo cAlAka-hoziyAra hato. te brahmadattanI ceSTAone samajato hato. teNe culanIne kahyuM ke - "jo ApaNe sAvadhAnI na rAkhI to tAro dIkaro ja eka divase ApaNo moTAmAM moTo zatru banI jaze. sAruM to e ja raheze ke e pahelAM ja ApaNe e nAganuM mAthuM kacaDI nAkhIe." jenA pariNAme svayaM mAtA culanI ja enA putrano jIva levA tatpara banI. lokalAjathI bacavA mATe baMnee maLIne kAvataruM ghaDI kADhyuM ke - "kumAranA lagna karAvI devA ane madhurajanI mATe baMnene lAkSAgRhamAM suvaDAvIne tyAM Aga lagADI bALI mUkavA.' Ama nakkI karI culanIe enA ja bhAI puSpacUlanI putrI puSpavatIne pasaMda karI lagnanI taiyArIomAM lAgI gaI. - pradhAna amAtya dhanu ekadama sAvadha hato temaja dIrgha ane culanI baMne para bAjanajara rAkhIne beThelo hato, tethI e baMnenuM kAvataru jANI gayo ane vara-vadhUnA rakSaNano mArga vicAravA lAgyo. eNe savinayapUrvaka dIrgha rAjAne nivedana karyuM ke - "mahArAja ! mAro putra pradhAna amAtyanA hoddAne dhAraNa karavA mATe paripakva thaI cUkyo che ane huM uMmaranA prabhAvanA lIdhe rAjyanI kArya-vyavasthAmAM joIe eTalI tatparatAthI mahenata karavA mATe samartha nathI, mATe have huM mAro bAkIno vakhata dAna-dharma vagere karavAmAM gALavA mAMgu chuM. tethI mArI tamane prArthanA che ke mane pradhAnAmAtyanA kAryabhArathI chUTo karavAmAM Ave." | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 233] Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrgha paNa ocho hoziyAra na hato. enI kuTila buddhinA jore te samajI gayo ke - "jo Ane rAjyanA kAryathI navarAza maLI jaze to amArI yojanAonI mAhitI meLavIne dhULa-dhANI karI nAkhaze. AthI ghaNA mIThA avAje javAba Apyo : "maMtrIvara ! tamArA jevA vicakSaNa buddhisaMpanna maMtrI vagara amAruM kAma eka divasa paNa nathI cAlI zakatuM. AthI tame maMtrIpade rahIne ja dAna Adi dhArmika kAryo karatA raho." dhanue dIrvanI vAta sAMbhaLI laI gaMgAnadInA kinAre vizALa yajJamaMDapanI racanA karAvI. badhuM ja rAjakArya nipuNatAthI calAvatA emaNe gaMgAkinAre annadAnano mahAna yajJa karyo. yajJamaMDapamAMthI hajAro lokone dararoja anna maLavA lAgyuM. dhanue A kArya vaDe maLela dhanathI potAnA vizvAsu karmacArIonI madada vaDe yajJamaMDapathI lAkSAgRha sudhInI eka suraMga taiyAra karAvI ane sAthe-sAthe puSpacUlane paNa thanArA SaDayaMtrathI vAkepha karAvI dareka kArya sAvadhAnIpUrvaka karavAnI salAha ApI. mahAmAtyanI salAha pramANe puSpacUle ghaNA dhAmadhUmathI brahmadattano lagna-prasaMga ATopyo ane kanyAdAnanI sAthe-sAthe moMghIdATa aDhaLaka sAmagrIo ApIne emane vidAya karyA. ahIM kAmpitya nagaramAM dIrgha ane cUlanIe madhurajanI mATe emanA putra ane putravadhUne lAkSAgRhamAM mokalyAM. dhanunA izArAthI sAvadha thaI puSpacUle vadhUnA rUpamAM potAnI putrI puSpavatInI jagyAe enA jevA ja AkAra ane rUpavALI dAsIputrIne mokalI hatI, jenI khabara koIne paNa paDI nahi. rAtanA samaye lAkSAgRhamAM lAla-lAla lapakArA mAratI jvALAo bhabhUkI UThI ane jota-jotAmAM e gaganacuMbI mahelanuM drAvaNa banI Ama tema relAvA lAgyuM. A tarapha varadhanu pAsethI AkhI sthitine jANIne brahmadatta enI sAthe suraMganA raste gaMgAkinAre rahelA yajJamaMDapamAM jaI pahoMcyo. pradhAnAmAtya dhanue brahmadatta ane varadhanune be jhaDapathI bhAgatA ghoDAo para besADI dUra-dUrAMtanA pradezamAM javA mATe ravAnA karyA ane pote paNa koI nirApada sthaLanI tapAsamAM nIkaLI gayo. baMne ghoDA vAyuvege avirata bhAgatA-bhAgatA kompilyapurathI 50 yojana dUra to AvI gayA, paNa ekadhArA doDavAne lIdhe baMne ghoDAna. phephasAM phATI gayAM ane teo dharAzAyI thayA. have brahmadatta ane varadhanuM 234 96969696969696969696969696969696] jaina dharmano maulika itihAsa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA paganA jore pote ja doDavA lAgyA. doDatAM-doDatAM koika gAmamAM pahoMcyA. brahmadattane gAmanI bahAra Ubho rAkhIne varadhanu gAmamAM gayo ane eka hajAmane sAthe laI Avyo. hajAma pAse muMDana karAvIne brahmadare kALAM kapaDAM paherI lIdhAM ane potAnA zrIvatsa cihnane DhAMkI dIdhuM. varadhanue enI janoI brahmadattane paherAvI dIdhI. A rIte vezapalaTo karI teo gAmamAM gayA, to eka brAhmaNa emane potAnA ghare laI gayo ane Adara-sanmAnapUrvaka emane bhojana karAvI ArAma karavA kahyuM. - baMne mitro beThA ja hatA ke brAhmaNI enI khUba ja suMdara putrI baMdhumatInI sAthe AvI ane brahmadattanI sAme hAtha joDI UbhI rahI gaI. Ama joI baMne mitro daMga rahI gayA. brAhmaNI bolI : "mArI putrInA yoga cakravartInI patnI thavAnA che. nimittoe enA varanI je oLakha batAvI che te Aje mane maLI gaI che. emaNe kahyuM hatuM ke - je vyakti potAnA zrIvatsa cihnane kapaDA vaDe DhAMkIne tamAre ghare AvI bhojana karaze e ja tArI kanyAno vara haze." - brahmadattanA lagna baMdhumatI sAthe thaI gayA. eka rAtanuM sukha meLavI pharI duHkhano dariyo kheDavAno hato. sUryodaya thayA pahelAM ja dIrgharAjanA sainikoe koSTaka gAmane gherI lIdhuM. A joI baMne mitro brAhmaNanA gharamAMthI nIkaLI jaMgalI-haraNanI jema jaMgalanAM vRkSo ane jhADIomAM saMtAtA-lapAtA bhAgatA rahyA. Ama ekadhArA doDavAnA lIdhe brahmadattane tarasa lAgI. eNe varadhanune kahyuM: "varadhanu! have eka paNa DagaluM cAlI zakAtuM nathI, tarasathI jIva sukAI rahyo che." te eka jhADanA othe besI gayo. brahmadattane tyAM ja choDIne varadhanuM pANI levA gayo. pANI laIne AvI ja rahyo hato ke eTalAmAM keTalAka sainikoe ene pakaDI lIdho ane brahmadattanA viSayamAM pUchaparacha karavA lAgyA. varadhanuM dvArA javAba na maLatAM tene mAravA lAgyA. mAra khAIne paNa varadhanue brahmadattane . IzArA vaDe bhAgI javA kahyuM. brahmadara gADha jhADo ane jhAMkharAMonI otha laI bhAgavA lAgyo. lAgalagATa traNa divasa sudhI bhAgatA rahyA, pachI brahmadatte eka tApasane joyo. tApasa ene potAnA AzramanA kulapati pAse laI gayo. kulapatie tejasvI vyaktitvavALA brahmadattane temaja tenA vakSasthaLe zrIvatsa cihnane joI Azcaryacakita thaI pUchyuM ke - "tuM A dazAmAM kevI rIte phasAI gayo ?" jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969 235] Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadare AkhI vastu sthitino citAra Apyo, tyAre emaNe ene hRdayasaraso cAMpI dIdho ane bolyA : "vatsa, tArA pitA mahArAja brahma mArA moTA bhAI samAna hatA. A Azramane tuM potAnuM ja ghara samaja ane sukhapUrvaka rahe." brahmadatta tyAM rahI vidyAbhyAsa karavA lAgyo. enI kuzAgra buddhithI aMjAIne kulapatie ene badhA ja prakAranAM zAstro, vidyAo temaja zastrAstronI zikSA ApI. vidyA-adhyayana karIne temaja AzramamAM rahIne brahmadatta sarvAMgasuMdara ane svastha 7 dhanuSanI UMcAIvALo yuvaka banI gayo hato. eka divasanI vAta che, jyAre brahmadatta enA tApasa mitronI sAthe vanamAM phaLa-phaLAdi levA gayo, jyAM teNe hAthInA tAjA paDelA DagalAnA nizAna joyA. te hAthIne zodhavA nIkaLI paDyo ane pagalAnI pAchaLapAchaLa jatA-jatA sAthIothI vikhUTo paDIne ghaNo dUra nIkaLI Avyo. chelle eNe eka jaMgalI hAthI joyo, je enI sUMDha vaDe vRkSonuM nikaMdanA kADhI rahyo hato. brahmadatte hAthI para humalo karI enA para jhApaTyo, ane potAnuM uttarIya-khesa enA para pheMkyuM ane jevI hAthIe khesa pakaDavA mATe potAnI sUMDha UMcI karI, tarata ja brahmadatte uchaLIne enA dAMta para paga mUkI pITha para savAra thaI gayo ane tyAra bAda ghaNIvAra sudhI te hAthI sAthe ramata karI rahyo hato ke kALAM DIbAMga vAdaLo gherAI gayAM ane mUsaLadhAra varasAda thayo. varasAdamAM bhIMjAto hAthI ciciyArIo pADato bhAgyo, tyAre brahmadatte moTA jhADanI DALakhI pakaDIne enI Upara caDhI gayo. jyAre varasAda thoDo ocho thayo to kALAM DIbAMga vAdaLAMothI dizAo dhUMdhaLI thaI cUkI hatI. brahmadatta jhADa parathI UtarIne Azrama javA lAgyo. paNa dizAbhramathI bIjA ja vanamAM jaI pahoMcyo. Ama-tema aTavAto te eka nadInA kinAre jaI pahoMcyo. eNe tarIne nadI pAra karI to najIkamAM ja eNe eka ujjaDa verAna gAma joyuM. AgaLa vadhatAM gADha vAMsanA jhUmakhAonI vacce pahoMcyo. jyAM teNe eka talavAra ane DhAlane paDelI joI. te laIne eNe kutUhalavaza vAMsonAM jhaMDone kApavAnuM zarU karyuM. jhUMDane kApatAM-kApatAM ene enI sAme mAnavanuM kapAyelu mastaka ane dhaDa paDIne taraphaDAtuM dekhAyuM. dhyAnathI jotA lAgyuM ke koI vyakti vAMsa para UMdho laTakIne koIka vidyAnI sAdhanA karI rahyo hato, jene joyA vagara ja ajANatAM ja eNe kApI nAkhyuM hatuM. te ghaNo 236 9696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSobha pAmyo ke enA vaDe vyartha ja eka sAdhanA karatA yuvakanI hatyA thaI gaI. prazcAttApa karato-karato te AgaLa vadhyo, to eNe eka manohara bagIcAmAM bhavya mahela joyo. te bhavananA dAdara caDhavA lAgyo, to ene eka zaNagArelA khaMDamAM eka adbhuta sauMdaryavAna kanyA palaMga para ciMtAtura mudrAmAM beThelI dekhAI. acarajapUrvaka te e bALA pAse pahoMcyo ane bolyo : "devI ! tame koNa cho ? ane A nirjana bhavanamAM A rIte zA mATe beThelI cho ?'" yuvatI ekadama ja eka yuvakane potAnI sAme Ubhelo joI gabharAI gaI. e yuvatIe pUchyuM : "tame koNa cho ane tamAruM ahIM AvavAno kayo prayojana-hetu che ?' brahmadatte zAMta sthira svare yuvatIne nIDara karatA kahyuM : "devI ! huM pAMcAlanareza brahmano putra...!'' brahmadatte enuM vAkya pUruM paNa na karyuM hatuM ke e yuvatI enA pagamAM AvI paDI : "kumAra ! huM tamArA mAmA puSpacUlanI putrI puSpavatI chuM, jene vAgdAnamAM tamane soMpI hatI, paNa tamArI sAthe lagna thAya e pahelAM ja nATyonmatta nAmaka vidyAdhara mAruM apaharaNa karI mane ahIM laI Avyo, mane vazamAM karavA mATe te pAsenI ja koI jhADI-jhAMkharAmAM vidyAnI sAdhanA karI rahyo che. have huM tamArA zaraNe chuM, mArI rakSA karo." kumAre yuvatIne AzvAsana ApatA kahyuM : "e vidyAdhara hamaNAM ja mArA hAthe ajANatA marAyo che. mArA hovA thakI tane koI paNa prakArano bhaya nathI." tyAra bAda eNe puSpavatI sAthe gaMdhavidhithI lagna karyAM ane A rIte lAMbAM duHkho pachI pharI sukhanA hiMcake hiMcAvA lAgyAM. rAtri vItI rahI hatI, tyAre acAnaka ja vAdaLonA gaDagaDATano avAja sAMbhaLI Amatema jovA lAgyo, to puSpavatIe kahyuM : "A vidyAdharanI khaMDA ane vizAkhA nAmanI be bahenonA AvavAno saMketa che. mane emano to koI bhaya nathI, paNa potAnA bhAInA mRtyunA samAcAra jANI jo teo emanA anya bhAIone laI AvI, to muzkelIono sAmano karavo paDI zake che. sAruM thaze ke tame saMtAI jAo. huM emanI sAthe vAta karI emanA manamAM ApanA pratye AkarSaNa utpanna karavAno prayatna karIza. jo vAta banI jaze to huM lAla dhajA pharakAvIza, jeno artha haze ke tame niHzaMka bahAra AvI zako cho, nahi to zveta ! sapheda dhajA pharakAvI izAro karIza ke emano gusso zamyo nathI, mATe tame cupacApa bhAgI jAo - palAyana karI jAo.' puSpAvatI vidyAdharanI jaina dharmano maulika itihAsa 33 230 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahenonA svAgata mATe jatI rahI ane brahmadatta enA taraphathI izArAnI rAha joto Ubho rahyo, ekAeka ene sapheda dhajA pharakatI dekhAI ane eNe vicAryuM ke - "ahIM rahevuM jokhamI che, tethI cupacApa vanamAM jatA rahevuM yogya raheze, mATe te jato rahyo. gADha jaMgalone pAra karIne te eka vizALa sarovara pAse pahoMcyo. sarovaranA svaccha nirmaLa jaLanuM AkarSaNa te khALI na zakyo ane temAM kUdI paDyo ane dhIme-dhIme tarIne te bIjA kinAre jaI pahoMcyo. tyAM najIkamAM ja phUlonA velA parathI phUla toDatI eka atyaMta svarUpavAna kanyA dekhAI. te ene jotAM ja rahI gayo ane jANe evuM anubhavyuM ke te paNa enI sAme ja joIne dhIme-dhIme hasI rahI che. pachI eNe joyuM ke teNI enI eka sakhIne enI tarapha izAro karIne kaMIka kahI rahI che ane pachI thoDI ja vAramAM e baMne strIo tyAMthI alopa thaI gaI. brahmadatta e ja dizAmAM maMtramugdha thaIne joto rahyo, tyAre ene enI najIkamAM ja jhAMjharano avAja saMbhaLAyo. eNe pAchaLa vaLIne joyuM to e suMdarInI dAsIne tAMbula, vastra ane AbhUSaNa laIne UbhelI joI. eNe brahmadattane kahyuM : "tame thoDIvAra pahelAM je rAjakumArIne joyAM hatAM, emaNe tamArI sevAmAM A vastuo mokalI che ane sAthe kahevaDAvyuM che ke - "huM tamane emanA pitAzrInA maMtrIne tyAM pahoMcADI dauM." brahmadetA yaMtravat e dAsInI pAchaLa javA lAgyo. e suMdara kanyAnuM nAma zrIkAMtA hatuM. te vasaMtapuranA rAjAnI ekanI eka putrI hatI. zrIkAMtAnA pitA Ama to vasaMtapuranA rAjA hatA, paNa gRhakaMkAsanA kAraNe corapallImAM AvIne rahevA temaja rAjya karavA lAgyA hatA. emaNe brahmadattanuM sAdara svAgata-satkAra karyo ane potAnI putrInI sAthe raMgecaMge emanAM lagna karAvI dIdhAM. brahmadatta pharI ekavAra rAjavI sukhano AnaMda mANavA lAgyo. eka divasa vasaMtapura javAnI IcchA thatA te corapallIthI nIkaLyo. rastAmAM sAMja paDI gaI, mATe rAtrivAsA mATe te eka nAnA-amathA nagaramAM atithigRhamAM rokAI gayo. tyAMnI goThavaNa karIne te bhojanazALAmAM gayo ja hato ke daravAjAmAMthI aMdara AvatA eka vyakti para enI najara paDI. dhyAnathI enI tarapha jotAM eNe jANyuM ke A koI bIjuM koI nahi paNa eno mitra sAthI varadhanuM ja che. eNe jhaDapathI doDIne varadhanune hRdayasaraso cAMpI dIdho. varadhanuM paNa daMga rahI gayo | 238 969696969696969696969696969696969 jaina dharmano malika itihAsa Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane khuzImAM jhUmI UThyo. baMne mitroe sAthe ja bhojana lIdhuM ane baMne brahmadattanA khaMDamAM ja suvA cAlyA gayA. varadhanue enI ApavItI saMbhaLAvatAM kahyuM : "huM tamArA mATe pANI laIne AvI ja rahyo hato ke dIrghanA sipAhIoe mane pakaDIne mAravA lAgyA temaja tamArA mATe pUchavA lAgyA, to meM emane kahyuM ke 'tamane siMhe phADI khAdho che.' to emaNe mane e jagyA batAvavA kahyuM. emane ahIM-tahIM bhaTakAvIne meM tamane izArA vaDe bhAgI javA kahyuM. tamArA bhAgI javA pachI emaNe mane mArI-mArIne adhamuvo karI dIdho. taka maLatAM meM bebhAna thavAnI goLI moDhAmAM mUkI dIdhI, jenA lIdhe mane marelo samajI teo mane ema ja tyAM choDIne jatA rahyA. emanA gayA pachI moDhAmAMthI goLI kADhI huM tamane zodhavA lAgyo, paNa tamAro kyAMye patto lAgyo nahi. pitAjInA eka mitra pAsethI pitAjInA kyAMka bhAgI javAnA ane dIrgha vaDe mAtAjInI satAmaNInA samAcAra maLyA, to meM koI paNa prakAre mAtAjIne kAmpilyapuramAMthI khaseDI levAno saMkalpa karyo. ghaNI nATakIya rIte huM mAtAjIne tyAMthI bahAra laI Avyo ane pitAjInA eka khAsa mitranA Azraye mUkIne tamane zodhavA nIkaLI paDyo ane bhaMTakto-bhaTakto Aje ja ahIM Avyo chuM.' tyAra bAda brahmadatte enI ApavItI saMbhaLAvI. brahmadatta hajI kaMI vadhu kahe te pahelA ja tene khabara maLI ke - dIrgharAjanA sipAhIonuM eka moTuM ToLuM AvI rahyuM che.' e baMne tyAMthI bhAgyA ane jaMgalo temaja guphAomAMthI rajhaLatA-rakhaDatA kauzAMbI nagarImAM pahoMcyA. kauzAMbI nagarInA eka moTA bagIcAmAM emaNe joyuM ke nagaranA be moTA zreSThIo eka-eka lAkha rUpiyAno dAva lagADI potapotAnA maraghA laDAvI rahyA hatA. baMne maraghA lAMbA samaya sudhI manoraMjaka ramata ramatA rahyA, paNa chelle sArI jAtino hovA chatAM paNa sAgaradattano maragho, buddhilanA maraghAthI hArI gayo. enAthI brahmadatta daMga rahI gayo. eNe buddhilanA maraghAne pakaDIne dhyAnathI joyuM to enA paMjAmAM aNIdAra pAtaLI khIlIo lagAvelI hatI. eNe khIlIo kADhIne pachI baMne maraghAone medAnamAM utAryA. thoDI ja vAramAM buddhilano maragho hArI gayo. hArelI bAjI jItI jatA sAgaradatta ghaNo khuza thayo ane kumArane varadhanu sAthe potAnA ghare laI gayo ane sagA bhAIonI jema ene tyAM rAkhyA. paNa jaina dharmano maulika itihAsa U 377 239 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratha joyo vatIe pUchyuM tenArI vATa jouM chuM kevI rIte kauzAMbIno rAjA dIrghanA kahevAthI brahmadatta ane varadhanune zodhAvI rahyo hato, mATe emaNe kauzAMbI choDavAno nirNaya lIdho. aDadhI rAtre baMne sAgaradattanA rathamAM besI kauzAMbIthI ravAnA thayA. thoDe sudhI mUkIne sAgaradatta pAcho vaLyo, ane A baMne mitro AgaLa nIkaLyA. tyAM rastAmAM emaNe zastrothI zaNagArAyela eka ratha joyo, jenA upara eka juvAnajodha rUpavAna kanyA beThelI hatI. emane jotAM ja e yuvatIe pUchyuM : "tame loko ATale moDe sudhI kyAM rahI gayA hatA? huM to kyAranI tamArI vATa jouM chuM." kumAre camakIne kahyuM : "kumArike ! tame koNa cho ane amane lokone kevI rIte oLakho cho?" rathArUDha yauvanAe kahyuM: "huM buddhilanI bahena ratnavatI chuM. buddhi ane sAgaradattanA maraghAonI laDAImAM jyAre meM tamane joyA hatA, tyArathI huM tamane maLavA mATe talapApaDa hatI, have mArI e dIrgha icchAne pUrI karavA mATe ahIM AvI chuM." baMne mitro ratnavatInA rathamAM besI gayA. varadhanue ghoDAnI lagAma pakaDI. ratnAvatIe rathane potAnA pitA samAna dhanAvaha zreSThIne tyAM magadhapurInI tarapha laI javA kahyuM. varadhanue. ema ja kahyuM. vAyuvege doDato ratha kauzAMbInI bahAranAM gADha jaMgalomAM pahoMcyo. jaMgalamAM DAkuo sAthe mArA-mArI, varadhanuthI vikhUTA paDavuM vagere muzkelIo veThatA-veThatA brahmadA rAjagRha pahoMcyo. ratnavatIne rAjagRhanI bahAranA AzramamAM rokI te nagaramAM gayo. nagaramAM nATyanmatta vidyAdharanI khaMDA ane vizAkhA nAmanI baMne vidyAdhara kanyAo sAthe eNe gaMdharvavivAha karyA ane tyAra bAda zreSThI dhanAvahanA ghare gayo. zreSThI ene joIne atyaMta rAjI thayo ane enI sAthe ratnAvatInAM lagna karAvI dIdhAM. brahmadatta ratnavatI sAthe sukharUpa rAjagRhamAM rahevA lAgyo paNa te varadhanunA khovAI javAthI ghaNo duHkhI hato. eNe varadhanune zodhavA ghaNA prayatno karyA, paNa jyAre koI ja prakAranI sagaDa na maLI to ene mRta samajI enA zrAddhakarma karI brAhmaNone bhojana mATe nimaMtraNa mokalyuM. acAnaka ja brAhmaNonI vacce varadhanuM paNa AvI gayo ane bolyoH "mane khavaDAveluM bhojana sIdhuM ja varadhanunA peTamAM jaze." brahmadA eno avAja oLakhI gayo ane ene bheTI paDyo. zokanuM vAtAvaraNa AnaMdamAM palaTAI gayuM. | 240 889999999969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMne mitro eka divasa vasaMta mahotsava jovA mATe gayA. AkhuM rAjagRha nagara sarasa raMgaberaMgI paridhAno ane jAta-jAtanAM bahumUlya AbhUSaNothI zaNagArAyela mahotsavane jovA mATe UmaTI paDyuM hatuM. e ja samaye hAthIkhAnAmAMthI eka hAthI enI sAMkaLa toDIne madonmatta thaI meLAmAM AvI citkAra pADavA lAgyo. lokomAM nAzabhAga thavA lAgI, keTalAye zAnabhAna gumAvI beThA, nAnAM bALako ane yuvatIonI cIsAcIsathI AkhuM vAtAvaraNa bhayaMkara banyuM. e gAMDo thayelo hAthI eka yuvatI tarapha AgaLa dhasyo ane ene sUMDhamAM UMcakI lIdhI. loko A joI thaDakAro cUkI gayA. tyAre brahmadatta vIjaLIvege UchaLIne e hAthInI sAme chAtI kADhIne Ubho rahI gayo ane karkaza avAje ene paDakAryo. hAthIe yuvatIne choDIne potAnI sUMDha ane pUMchaDI vaDe Dolato-Dolato brahmadatta para jhApaTyo. brahmadatta hAthI sAthe karavAmAM AvatA yuddhanI kaLAno jANakAra hato, mATe Akhare eNe hAthIne potAne AdhIna karI lIdho ane ene hAthIkhAnAmAM laI jaI thAMbhalA sAthe bAMdhI dIdho. A ghaTanA sAMbhaLIne magadhanareza paNa e sthaLe pahoMcI gayA ane sUrya jevI kAMtivALA tejasvI ane indra jevA zaktimAna manamohaka yuvakane joI cakita rahI gayA. nagaranA zreSThI dhanAvahe kumArano paricaya karAvyo to emane apAra AnaMda thayo. emaNe emanI putrI puSpamatInA enI sAthe lagna ghaNI dhAma-dhUmathI karAvyAM. brahmadatte je yuvatInA prANa hAthIthI bacAvyA hatA, te rAjagRhanA vaizravaNa nAmanA zreSThInI putrI zrImatI hatI. vaizravaNe ghaNA raMgecaMge zrImatInAM lagna brahmadatta sAthe karAvyAM. A tarapha magadhanarezanA maMtrI subuddhie varadhanune emano jamAI banAvyo ane potAnI putrI naMdA ene soMpI dIdhI. A rIte baMne mitro ArAmathI rAjagRhamAM rahevA lAgyA. brahmadattanI vIratA ane suMdaratAnI gAthAo thoDA ja samayamAM bhAratanA ghare-gharamAM gavAvA lAgI. Ama rAjagRhamAM rahI badhI ja rItanA nAma ane yaza meLavIne brahmadatte varadhana sAthe vArANasI tarapha prayANa karyuM, jethI pAMcAla rAjyane dIrghanA hAthomAMthI pharI prApta karavA mATe jarUrI taiyArI karI zakAya. vArANasInareze brahmadatta je emanA parama priya mitra brahmano putra hato, tenA AgamananA samAcAra jANI hetathI pulakita thaI jAte ja enA svAgata mATe AvyA ane ghaNA sanmAnapUrvaka potAnI sAthe rAjajaina dharmano maulika itihAsa 23003630333333333333 241] Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahelamAM laI gayA ane yogya samaya joI potAnI putrI kaTakavatInAM lagna enI sAthe karAvI dIdhAM ane sAthe potAnI caturaMgiNI senA paNa dahejamAM ApI. brahmadattanA vArANasI pahoMcavAnA samAcAra sAMbhaLI hastinApuranA rAjA karNadatta, bhAmAnA rAjA puSpacUlaka, pradhAnAmAtya dhanu Adi potapotAnI senAone laIne vArANasI gayA. badhI senAone ekaThI karIne brahmadatte varadhanune senApati banAvyo ane dIrgha para AkramaNa karavA mATe kAmpipura tarapha prasthAna karyuM. jyAre dIrthe A samAcAra jANyA to eNe vArANasInarezane saMdezo mokalyo ke - "teo enI sAthenI mitratA toDe nahi', tyAre emaNe kahevaDAvyuM ke - "ApaNe pAMceya mitro nahi, paNa sagA bhAIo jevA hatA. brahmadattanA pitA brahmanuM rAjya ane parivAra tane dekharekha mATe thApaNanA rUpamAM ApavAmAM AvyuM hatuM. te potAnA bhAI samAna dosta sAthe je vizvAsaghAta (dago) karyo che, te akSamya aparAdha che. potAnuM rAjya pAchuM meLavavA mATe brahmadatta jAte Avyo che, tArA mATe e ja sAruM raheze ke tuM ene enuM rAjya pAchuM soMpI de.' . dIrgha paNa enI badhI tAkAta lagAvI brahmadatta sAthe laDavA mATe raNamedAnamAM AvI gayo. baMne senAo vacce bhISaNa yuddha thayuM. pahelAM to dIrghanuM palluM bhArI paDyuM, paNa jyAre brahmadatte svayaM bhISaNa astrazastrothI prahAra karavAnuM zarU karyuM, to dIrghanI senA vAmaNI paDavA lAgI. brahmadatte dIrghanA ghaNA kharA yoddhAone kaLathI nIti-kuzaLatAno upayoga karI potAnI tarapha karI lIdhA. chelle dIrgha ane brahmadatta vacce yuddha thayuM. lAMbA samaya sudhI Ama ja cAlatuM rahyuM ane jyAre hAra-jItano koI nirNaya na thaI zakyo tyAre baMne yoddhAo eka bIjA mATe ajeya rahyA. dIrgha jevo narAdhama ane pApAtmA paNa ATalo puruSArthI ane parAkramI hoI zake che - baMne taraphanI senAo mATe e eka Azcarya baneluM hatuM. brahmadatta ane dIrgha vacce zvayuddha cAlI rahyuM hatuM ane badhA loko jaDavat thaIne ghAta-pratyAghAtanA vicakSaNa kauzalyane joI ja rahyA hatA ke AkAzamAMthI eka gaMbhIra garjanA karatuM jAjvalyamAna, ulkApata jevuM, lokone enI avarNanIya camaka vaDe AMjI detuM eka divya cakraratna pragaTa thayuM ane eNe brahmadattanI traNa vAra pradakSiNA pharIne enA jamaNA bhAgamAM eka hAthanI UMcAI para adhdhara sthira thaI gayuM. brahmadare 242 99999999999999999) jaina dharmano maulika itihAsa | Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e cakrane enA jamaNA hAthanI tarjanI para dhAraNa karIne jhaDapathI pheravIne dIrgha tarapha pheMkyuM. paLavAramAM dIrghanuM zira dhaDathI alaga thaI pRthvI para DhaLI paDyuM. aMte dharma ane satyanI vijayathI AnaMdita senAono jayaghoSa badhI dizAomAM gAjI UThyo. bhavya samArohathI brahmadatte kAmpityapuramAM praveza karyo. enI mAtA culanI moDemoDe paNa Akhare, potAnA anucita patitakAryathI lajjita thaI dharmamArgamAM pravrajita thaI brahmadattanA nagarapraveza pahelAM ja anyatra kyAMka jatI rahI. zubha ane yogya prasaMgathI pAMcAlanI janatAe ghaNA AnaMda-ullAsathI brahmadattano rAjyAbhiSeka karyo. A kAmpityapuranA rAjasiMhAsana para ArUDha thatAM ja eNe enI nave-nava patnIone emanA pitagRhethI potAnA rAjamahelamAM bolAvI lIdhI ane pa6 varSo sudhI mAMDalika rAjAnA rUpamAM rAja-kAja saMbhALyuM ane pachI potAnI samasta caturaMgiNI senAnI sAmUhika zakti sAthe bhAratanA cha khaMDo para vijaya meLavA mATe prasthAna karyuM. soLa varSa sudhI aneka yuddho ane bhayaMkara saMgharSa karyA pachI Akhare potAnI vijayapatAkA pharakAvI ja dIdhI, ane pachI kAmpilyapura pharyo ane cauda ratno, nava nidhio ane cakravartI samrATanI badhI samRddhiono svAmI banyo. eka divasanI vAta che, tyAre rAjA enA aMtaHpuramAM badhI rANIo ane AtmIyajano sAthe aneka prakAranAM manoraMjanomAM ramamANa hato, tyAre eka dAsIe ghaNo ja moTo ane cittAkarSaka phalono guladasto lAvIne emanI sAme mUkI dIdho. e guladastAmAM jAta-bhAtanAM raMgIna phUlothI haMsa, mora, sArasa, mRga (haraNa) vagere pazu-pakSIonI manorama sajIva jevI lAgatI AkRtio banelI hatI. e kalAtmaka puSpa-stavakane brahmadatta ghaNI ja mugdhatAthI ane tanmayatAthI joI rahyo hato ke enA mAnasapaTa para evo vicAra spharyo ke - "AvI kalApUrNa puSpa-kRti eNe pahelA paNa kyAMka joI che." ekAgra ciMtana, vivAda ane jJAnAvaraNa karmanA kSayaupazamathI brahmadattane jAtismaraNa jJAna thayuM ane ene potAnA pUrvanA pAMca janma yathAvat dekhAvA lAgyA, ane te ja kSaNe brahmadatta bebhAna thaI DhaLI paDyo. Ama enA bebhAna thaI javAthI tyAM hAjara badhAM ja loko ciMtAthI vyAkuLa thavA lAgyA. yogya upacAra vaDe ghaNI vAra pachI emane bhAna jaina dharmano maulika itihAsa 9633362363396969696969696969 243] Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyuM. paNa jevA pelAM jUnAM dazyo enA magajamAM AvatAM ke te pharI bebhAna thaI jato. ghaNA samaya sudhI brahmadattanI A ja sthiti rahe ane jyAre badhAM ene Ama thavAnuM kAraNa pUchatAM to te pitta-prakopane enuM kAraNa batAvI vAstavika rahasyane TALI deto. potAnA pAMca pUrvajanmonuM jJAna thatAM ene potAno e sahodara yAda Avyo, je pAMca janmomAM eno potAno sago bhAI hato ane karma-phaLa svarUpa A janmamAM judo janma lIdho hato. Ama sAthe-sAthe pAMca janmo sudhI rahyA pachI chaThThA janmamAM alaga janma levAnI vAta yAda karI ene mAnasika trAsa thato hato ane e vicArato ke chaThThAM janamamAM e bhAI emanAthI judo zA mATe thayo ane kayA rUpamAM janma lIdho ? chelle emane eka upAya sUjhayo, ane potAnA samagra rAjyamAM evI ghoSaNA karAvI dIdhI ke - "je vyakti A gAthAkayanA caturtha padanI pUrti karaze, ene potAnuM aDadhuM rAjya soMpI deze." paMktio A pramANe hatI. dAsA dasaNae AsI, miyA kAliMjare Nage ! haMsA mayaMga tIrAe, sonAgA kAsibhUmie ! " devA ya devaloyami, Asi ahe mahiphiyA II aDadhuM rAjya meLavavAnI icchAthI ghaNA lokoe samasyA - pUrtino prayatna karyo, pariNAme doDha gAthA darekane moDhe hatI. eka vakhata citta nAmano eka mahAna tApasa muni vicaraNa karatAkaratA kAppilya nagaramAM Avyo ane eka suMdara bagIcAmAM dhyAnastha thaI gayo. e bagIcAno mALI te vakhate jhADa-pAnamAM pANI pAI rahyo hato, ane pANI pivaDAvatI vakhate te pelI gAthAnI paMktio mamaLAvI rahyo hato. mALInA moDhethI e paMktione dhyAnathI sAMbhaLatAM citta muninA manamAM paNa saMkalpa-vikalpa ane UthalapAthala macI gaI ane emane paNa jAtismaraNanuM jJAna thaI gayuM. te paNa emanA pUrvajanmanA pAMca bhavone spaSTa paNe jovA lAgyA. emaNe samasyA-pUrti karavA mATe mALIne nimnalikhita aDadhI gAthA moDhe karAvI dIdhI. ImA No chaphiyA jAI, aNamaNehiM jA viNA II mALIe brahmadatta pAse jaI cAreya paMktio saMbhaLAvI dIdhI. e sAMbhaLatAM ja brahmadatta bezuddha thaI DhaLI paDyo. A joI mALI gabharAI 244 3696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa * Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayo ane kahevA lAgyo : "A paMktio meM nathI banAvI, paNa bAgamAM AvelA eka munie banAvIne mane (yAda) - moDhe karAvI che." brahmadatte prasanna thaI mALIne eNe paherelAM badhAM ja AbhUSaNo bheTamAM ApI dIdho ane enAM badhAM ja kuTuMbIo sAthe munidarzana mATe bAgamAM gayo. citta munine jotAM ja brahmadatta enuM ratnamugaTathI zobhatuM mAthuM emanAM caraNomAM namAvIne pAchalA snehane yAda karI dhrusake dhrusake raDavA lAgyo. muni citta sivAyanA UbhelA badhAM ja lokonI AMkho bhInI banI. rAjarANI puSpavatIe Azcarya vyakata karatA pUchyuM : "prANanAtha ! cakravartI samrATa hovA chatAM paNa Aje Apa sAdhAraNa mANasanI jema dhrusake dhrusake raDI rahyA cho. to kayA kAraNe ?" brahmadatta thoDA svastha thaI javAba Apyo : "mahAdevI ! A mahAmuni mArA sagAbhAI che." rAjarANIe e ja rIte pUchyuM : "e kevI rIte mahArAja?" brahmadare kahyuM: "A to munivaranA moDhe ja sAMbhaLo !" rANIone savinaya anurodhathI muni citte kahevAnuM cAlu karyuM : saMsAramAM dareka prANI jAta-jAtanAM rUpo dhAraNa karIne janma, jarA ne maraNanA avirata krama ne anaMta cakramAM anAdikALathI paribhramaNa karato AvI rahyo che. dareka prANI anya prANIo sAthe mAtA, pitA, bhAI bahena, pati, patnI vagere saMbaMdhomAM agaNita vAra baMdhAI cUkyo che. ame baMne paNa pAchalA pAMca janmomAM sagAbhAI rahI cUkyA chIe. pahelA janmamAM ame zrIdaDa gAmamAM zAMDilyAyana brAhmaNanI jasamatI nAmanI dAsInA kUkhe dAsanA rUpe utpanna thayA hatA. e brAhmaNa amArA baMne pAse divasa-rAta tanatoDa mahenata karAvato hato. eka vakhate ziyALAnI RtumAM ame baMne khetaramAM kAma karI rahyA hatA ke acAnaka AkAza kALA DibAMga vAdaLothI gherAI gayuM ane mUsaLadhAra-sAMbelAdhAra varasAda thavA lAgyo. TUMThavAtA rahIne ame baMne bhAI kinArAnA eka moTA - vaDanI nIce besI gayA. varasAda baMdha ja thato na hato ane cAreya tarapha pANI pharI vaLyuM hatuM. rAta paDatA ame baMne vaDanI vaDavAIone sarakhI karI rahyA hatA ke eka jherIlA sApe amane DaMkha mAryo ane tatkALa ame mRtyu pAmyA. tyAra pachI ame kAliMjara parvata upara eka haraNInA kUkhe hiraNa-yugala (joDakA)nA rUpe janma lIdho. juvAna thatA ame eka divasa ThekaDA lagAvatA vegavatI nadInA kinAre tarasa lAgatA pANI pIvA mATe | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969636963 245] Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA ke koI eka zikArIe amane bANo vaDe vIMdhI nAkhyAM, thoDI ja vAramAM taraphaDIne ame marI gayA. tyAra pachI ame loko mayaMga nadInA kinAre eka sarovaramAM haMsiNInA peTe haMsonA rUpe jamyA ane sarovaramAM pAradhIe jALa pheMkIne amane baMnene phasAvI dIdhA ane DokI maraDIne mArI nAkhyA. - haMsanI yonimAMthI nIkaLI ame kAzInA ghaNA samRddha cAMDALa bhUtadInanI patnI bhAryA atikAnI kUkhe joDiyA bhAIonA rUpamAM janma lIdho. mAruM nAma citra ane emanuM nAma saMbhUta rAkhavAmAM AvyuM. jyAre ame ATha varSanA thayA, tyAre kAzInareza amitavAhane emanA purohita namucine kAMIka aparAdha karyA badala dehAMtadaMDanI sajA phaTakArI amArA pitAne e kArya sopyuM. amArA pitAe namucine kahyuM: "jo tuM mArA A baMne putrone dareka kaLAomAM nipuNa banAvavA taiyAra thAya to huM tane mArA bhoMyarAmAM surakSita rAkhIza." namuci mAnI gayo ne amane zikSA ApavA lAgyo. namucinAM khAvA-pIvA temaja nAhavA-dhovAnI vyavasthA amArI mAtA karatI hatI. thoDAka ja vakhatamAM purohita ane amArI mAtA, baMne ekabIjA para mohI paDyA. ame baMnee vidyAbhyAsanA lobhamAM e baMnenA avaidya saMbaMdhanI vAta pitAne na jaNAvI ane vidyAbhyAsamAM niraMtara vidyAdhyayana karI ame baMne badhI ja kaLAomAM kuzaLa thaI gayA. eka divasa amArA pitAne e baMnenA avaidya saMbaMdhanI khabara paDI gaI ane emaNe namucinI jIvanalIlA samApta karI devAnuM nakkI karyuM. A vAtanI khabara paDatA ame cupacApa namucine ahIMthI bhagADI dIdho. te hastinApura jaIne sanatkumAra cakravartIne tyAM maMtrI banI gayo. gAyana-vidyAmAM dakSa thayelA ame baMne bhAI vArANasInI zerIomAM svecchAthI gAtA-gAtA vicAravA lAgyA. amArA gAyanathI AkarSAIne nagaranAM loko temAM paNa khAsa karIne ramaNIo-strIo badhuM ja bhUlIne maMtra-mugdha thaI doDatI AvatI. e joI vArANasInA mukhya nAgarikoe kAzInarezane kahIne amArA nagarapraveza para pratibaMdha lagAvaDAvI dIdho. eka divasa vArANasInA kaumudI-mahotvanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. ame baMne bhAIo paNa mahotsavanI majA mANavA mATe saMtAIne nagaramAM ghUsI gayA. tyAM koI eka jagyAe saMgIta maMDaLIno kAryakrama cAlI rahyo hato. anAyAse ja amArA baMnenA moDhethI saMgItanA svara nIkaLI paDyA. amAro avAja sAMbhaLatAM ja cAreya taraphathI DoLuM UmaTI paDyuM. [ 246 999999999963696993 jaina dharmano maulika itihAsa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acAnaka koIke bUma pADIne kahyuM: "are A to pelA cAMDAlaputro che, jemanA nagarapraveza para niSedha hato." pachI zuM hatuM, saMgIta sAMbhaLavuM choDI badhA amane mAravA mATe doDyA. ame adhdhara jIve mAra khAtAkhAtA zaheranI bahAra AvyA. Ama ekalavAyA nirjana sthaLe jaI ame vicAryuM ke - "AvA pazuvat dhikkArane pAtra jIvanano zo phAyado? ame UMce parvata parathI kUdIne amAruM jIvana TUMkAvavAno nirNaya karyo. parvatanI Toce pahoMcIne ame joyuM ke eka muni tyAM zAMta mudrAmAM dhyAnamAM UbhA che. emanAM darzana mAtrathI ame zAMta thayA ane emanAM caraNomAM zaraNuM lIdhuM. ame amArI ApavItI emane saMbhaLAvI ane kahyuM ke - "ame baMne ahIMthI kUdIne AtmahatyA karavAnI icchAthI AvyA chIe." Ama sAMbhaLatA karuNAmUrti munie kahyuM : "AtmahatyAthI to mAtra tamAruM pArthiva zarIra nAza pAmaze, duHkha nahi. duHkhanuM sAcuM kAraNa, ApaNA janma-janmAMtaranAM bhegAM thayelAM karmo che, emane naSTa karavA mATe tapazcaraNa karo." muninI vAta amane tarkasaMgata lAgI. mATe ame baMnee saMyamamArga apanAvI lIdho. dayALu munie mokSamArganA mULabhUta siddhAMtonuM amane adhyayana karAvyuM. ame SaSTa(chaThTha) aSTama bhakta, mAsakSamaNa vagere tapo vaDe amArA zarIrane sUkavI nAMkhyuM - kRSakArya karyuM. vividha jagyAoe vicaraNa karIne ame baMne eka divasa hastinApuramAM gayA ane nagaranI bahAra eka bagIcAmAM rahIne kaThina tapanuM AcaraNa karavA lAgyA. - eka vakhata mAsakSamaNanA pAraNAnA divase saMbhUta muni bhikSA mATe hastinApuramAM gayA. tyAM ekAeka namucinI najara emanA para paDI ane eNe munine oLakhI lIdhA. "kyAMka A mAro bhAMDo phoDI na nAkhe ema vicArI eNe enA sevakone Adeza Apyo ke - "A munine nagaranI bahAra kADhI mUko." namucino Adeza meLavI e loko muni para tUTI paDyA ane nirdayapaNe mAravA lAgyA. paNa muni zAMtabhAvathI udyAna tarapha vaLyA. Ama chatAM paNa namucinA sevakoe mAravAnuM baMdha na karyuM, to muni krodhe bharAyA. emanA moDhAmAMthI bhayaMkara aganajvALAo okatI tejolezyA pragaTI. e aganajvALAothI AkhuM AkAza lAla thaI gayuM. AkhuM nagara trAhimAm pokArI UThyuM. lokonAM ToLe-ToLAM AvIne muni pAse ziza jhukAvI zAMta thavAnI AjIjI-kAlAvAlA karavA lAgyA. jaina dharmano maulika itihAsa 963333333333399 240] Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa muni zAMta na thayA. nabhamaMDaLane AganI jvALAothI saLagatuM joI huM paNa ghaTanAsthaLe gayo ane mArA bhAIne zAMta karyo. saMbhUti munine emanA kArya para aphasosa thayo. paLavAramAM jvALAo zAMta thaI gaI. ame baMne munibhrAtAo udyAna tarapha jatA rahyA. bagIcAmAM AvIne ame vicAryuM ke - "A nazvara - kSaNabhaMgura zarIranA poSaNa mATe bhikSA mAMgavA mATe amane jAta-jAtanI musIbato veThavI paDe che. amo sAdhuone AhAra ne A zarIra sAthe kevI nisabata ?' Ama vicArI ame baMnee saMlekhanA karI cAreya jAtanA AhArano jIvanaparyata parityAga karyo.. cakravartI sanatakumAre jyAre AkhI ghaTanA jANI, to emaNe munine kaSTa ApanArA aparAdhI namucine doraDA vaDe baMdhAvIne amArI sAme hAjara karyo ane kahyuM: "munivara, A tamAro aparAdhI che, ene zuM daDAM ApavAmAM Ave?" ame kahyuM - "rAjanuM! ene choDI mUkavAmAM Ave" namucine tarata ja choDIne hastinApurathI taDIpAra karavAmAM Avyo. e ja samaye sanatkumAranI cosaTha hajAra (64000) rAja-rANIonI sAthe paTarANI sunaMdA amane vaMdana karavA AvI. muni saMbhUtanA pagamAM page paDatI vakhate strIratna sunaMdAnA suvAsita lAMbA kALA vALano manohara sparza muni saMbhUtanA pagomAM thayo. vaMdana-pUjana pachI rAjaparivAra rAjamahela tarapha jato rahyo. ame baMne munioe samAdhi laI sAthe ja amAruM zeSa AyuSya pUrNa karI saudharma kalpanA nalinI gulma(pA gulma)nAmanA vimAnamAM deva thayA. devano samayagALo pUro karI huM purimatAlanA vaibhavazALI zreSThI gaNapuMjanI bhAryA naMdAnA kUkhe utpanna thayo. tamAma sukha-suvidhA ane bhoganAM sAdhana hovA chatAM paNa mArA manamAM emanA pratye koI AkarSaNa na hatuM, mATe eka muni pAse jaI huM pravrajita thaI gayo. saMyamadharmanuM AcaraNa karatA rahIne huM vividha kSetromAM vihAra karatA karatA A udyAnamAM Avyo. dhyAnastha sthitimAM meM mALInA moDhe gAthAnI keTalIka paMktio sAMbhaLI, to mane jAti-smaraNa jJAna thayuM. A chaThThA janmamAM ame baMne bhAIo vikhUTA zA mATe paDyA, te mane khabara nathI." Ama sAMbhaLI badhAM ja stabdha thaI gayA. loko vArApharatI brahmadA ane munine jotAM rahyAM. tyAre brahmadatte kahyuM: "mahAmune ! A janmamAM 248 9696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika ItihAsa Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikhUTA paDavAnuM kAraNa huM kahuM chuM. cakravartI sanatkumAranuM aizvarya ane sunaMdA vagere rANIonuM adbhuta rUpa-lAvaNya joI meM tatkSaNa nidAna karI lIdhuM hatuM ke - "mArI A tapasyAnuM jo koI phaLa hoya to mane cakravartInA saMpUrNa aizvaryanI prApti thAya." meM chellI ghaDI sudhI A adhyavasAyanI AlocanA-niMdA karI nahi, mATe saudharma devalokanuM AyuSya pUrNa thatA nidAnanA kAraNe cakravartI banyo chuM. mArA A vizALa rAjya ane aizvaryane tame tamAruM ja samajo-jANo. A yauvana viSaya-sukho ane sAMsArika bhogone bhogavavA mATe che, mATe tame mArI sAthe mArA bhAInI jema ja raho ane badhAM sukhone mANo. A badhAM tapo sukha meLavavA mATe ja to karavAmAM Ave che. jo A badhI sagavaDa Apane Ama ja saraLatAthI maLI zakatI hoya to pachI tapa karavAnI zI jarUra che?" muni citte zAMta dhIragaMbhIra avAje kahyuM: "A asAra saMsAramAM mAtra dharma ja ekamAtra sAra che. zarIra, sauMdarya, yauvana, dhana-aizvarya vagere badhAM pANInA parapoTA jevA kSaNabhaMgura che. te cha khaMDonI sAdhanA karI, je phateha meLavI che, te mAtra bahAranA duzmano paranI jIta che. have munidharma svIkArI kAma-krodha vagere aMtaraMga zatruone paNa jItavA mATe samartha bana, jenAthI tane muktinuM zAzvata sukha maLe. huM samajI gayo chuM ke samagra viSayasukha viSa jevuM ghAtaka ane tyAjya che, mATe meM vecchAe ja badhAno saharSa parityAga karyo che ane saMyama dhAraNa karyuM che. te pote ja jANe che ke ApaNe baMnee dAsa, haraNa, haMsa ane pataMganA janmomAM keTalAM dAruNa duHkho sahana karyA che ane pachI pasyA karIne devalokanAM divyo sukho paNa bhogavyAM che. puNya rivAratA ApaNe pharI devalokathI pRthvI para AvIne pharI janma lIdho. che tuM A durlabha manuSyajIvanano upayoga muktipathanI sAdhanA mATe na ryo to khabara nathI kaI-kaI adhogatiomAM kyAM-kyAM asahya duHkho veThIne kyAM sudhI bhavabhramaNa karavuM paDaze. rAjan ! tuM badhuM ja jANavA chatAM paNa eka abudha bALakanI jema zA mATe anaMta duHkhonA mULa indriya-sukhamAM palaTAI rahyo che ? amUlya manuSya jIvanane viSayabhogamAM nakAmuM veDaphavuM, hAthamAM Avela amRtakuMbhane pIne tarasa chipAvavAnI jagyAe hAtha-paga dhoI mATI meLavavA samAna che." jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 249 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmada javAba Apyo : "bhagavan! tamAruM kahevuM so TakA sAcuM che. huM jANuM chuM ke viSayAsakti badhAM duHkhonI janetA che ane anarthonuM mULa che. paraMtu je rIte kAdavamAM phasAyelo hAthI IcchavA chatAM paNa emAMthI bahAra nathI nIkaLI zakto, e ja rIte huM paNa nidAnathI maLela A bhogonA kAdava-kIcaDamAM eTalI kharAba rIte phasAyelo chuM ke saMyama grahaNa karavuM mArI hesiyata bahAranI vAta che." citte kahyuM : "rAjanuM! jIvana jhaDapathI pasAra thaI rahyuM che. viSayabhoga haMmezAM rahevAnA nathI. je rIte phaLa vagaranuM vRkSa choDI pakSI jatAM rahe che, e ja rIte A kAmabhoga paNa eka divasa tane jarUra choDI deze. je ApaNane choDIne janAra che, ene ApaNe ja pahelA choDI daIe e ja vadhu sAruM che. tuM kahe che ke - "nidAnathI prApta sukha-bhogone pUrNataH choDavAmAM asamartha che." paNa jo tuM prANImAtranI sAthe maitrIpUrNa bhAva rAkhIza ane paropakAranAM kAryomAM saMlagna rahIza, to enAthI tane divya sukha prApta thaI zakaze." ATaluM kahI muni citta tyAMthI anyatra vihAra karI gayA. aneka varSo sudhI saMyamanuM AcaraNa karatA rahIne kaThora tapanI AgamAM potAnAM saMpUrNa karmone bhasmIbhUta karI zuddha-buddha thaI nirvANa pAmyA. - brahmadatta pahelAMnI jema ja cakravartInI Rddhi, siddhi ane rAjyazrIno upabhoga karavA lAgyo. eka divasa brahmadatta yUnAnanareza pAsethI bheTamAM maLela eka ghoDA upara besIne kAmpilya nagaranI bahAra nIkaLyo. ghoDAnI gatinI kasoTI karavA mATe javuM eNe cAbuka vIMjhayo, ghoDo vAyuvege doDavA lAgyo. eNe ghoDAne thobhAvavA ghaNI mahenata karI, paNa e aneka nadI-nALAM ane vanone oLaMgIne eka gADha jaMgalamAM jaIne Ubho rahyo. e vanamAM sarovaranA kinAre eka suMdara nAgakanyAne koIka jArapuruSa sAthe saMbhoga karatI joI brahmadatta ghaNo gusse thayo ane emane baMnene cAbukathI phaTakAryA. thoDI vAra pachI brahmadattanA sevako emane zodhatA-zodhatA tyAM AvI pahoMcyA to te emanI sAthe kAmpilyapura pAchA pharyA. A tarapha cAbukanI phaTakArathI jakhkhI thayela nAgakanyAe enA pati nAgarAjane brahmadattanI phariyAda karI : huM mArI sakhIo sAthe vanavihAra ane jalakrIDA karIne pharI rahI hatI, tyAre brahmadatta cakravartIe mane joI ane mArA pativratadharmane naSTa karavA prayatna karyo. mArA nA pADavAthI mane cAbuka vaDe vijhIne adhamuvI karI nAMkhI. meM kahyuM : 250 9i6969696969696969696969696969696) jaina dharmano molika itihAsa Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM nAgarAjanI patnI chuM, chatAM paNa eNe dhyAna na ApyuM.''' potAnI patnInA moDhe A vAta sAMbhaLI nAgarAja ghaNo gusse bharAyo. eNe brahmadattane mArI nAMkhavAno praNa karyo ane rAtanA saMtAIne enA zayanakakSa sudhI pahoMcI gayo. nAgarAja zayanakakSanI bahAra yogya takanI vATa joto beThelo hato ke eNe sAMbhaLyuM - brahmadattanI rANI pUchI rahI hatI ke - "mahArAja ! sAMbhaLyuM che ke, tame yUnAnanarezanA ghoDA para besIne dUra gADha jaMgalomAM pahoMcI gayA hatA, zuM tyAM tame koI acarajabharI vastu joI ?" brahmadatte nAgakanyA ane jArapuruSanI ghaTanA kahI ane bolyo ke - emanA ayogya vyavahArane joIne meM baMnene daMDita karyA." brahmadattanI vAta sAMbhaLI nAgarAjanI AMkho khUlI gaI. thoDA samaya pachI brahmadatta zayanakakSamAMthI bahAra nIkaLyA to nAgarAja ziza namAvI emanI sAme Ubho thaI gayo ane bolyo : "mahArAja ! tame je nAgakanyAne daMDa Apyo hato, huM eno ja bharathAra chuM. enI vAta sAMbhaLI huM tamArA para prahAra karavA mATe Avyo hato, paNa tamArA moDhe sAcI vAta jANI mArA vicAra badalAI gayA che. tamArI sevA karavA mAMgu chuM." brahmadatte kahyuM : "huM icchu chuM ke mArA rAjyamAM corI, vyabhicAra, akALa mota jevI vAto na thAya." nAgarAje kahyuM : "ema ja thaze. paropakAranI AvI tamArI bhAvanA vakhANapAtra che. tame kaMIka tamArA potAnA hitanI paNa vAta karo." brahmadatte kahyuM : "nAgarAja ! huM evuM icchuM che ke - huM prANI-mAtranI bhASA samajI zakuM.'' nAgarAje kahyuM : "mahArAja huM tamArAthI eTalo khuza chuM ke A adeya (ApI na zakAya evI vidyA paNa tamane pradAna karI rahyo chuM. paNa A vidyAnA aTala ane kaThora niyamane tame haMmezAM dhyAnamAM rAkhajo ke - koIka prANInI bolIne samajIne jo tame koI anyanI sAme ene pragaTa karI to tamArA mAthAnA sAta TukaDA thaI jaze." brahmadatte nAgarAjane A bAbate nizcita karyA, to nAgarAja A vizeSa zakti pradAna karI pAchA vaLyA. huM eka divasa brahmadatta enI priya mahArANInI sAthe prasAdhana-gRhamAM beThA hatA ke, emaNe be cakalIo pakSIone paraspara vAta karatA sAMbhaLyAM. mAdA-cakalI garbhiNI hatI, eNe nara-cakIne kahyuM : "mane evI icchA thaI rahI che ke tuM rAjAnA zarIra para lagADAtuM ubaTana-lepa | jaina dharmano maulika iMtihAsa 251 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laI AvIne mArA zarIra para lagADa. nara bolyo : '"lAge che ke, tAro jIva mArAthI bharAI gayo che, eTalA mATe ja tuM mane motanA moDhAmAM dhakelavA mAMge che.' pakSIonI vAta sAMbhaLI brahmadatta jorathI hasI paDyo. rAjAne Ama anAyAse ja hasatA joI rANIne ghaNuM acaraja thayuM. emaNe rAjAne hasavAnuM kAraNa pUchyuM. brahmadatta muzkelImAM mukAI gayo. eNe Amatema goLa-goLa vAto upajAvI rANIne TALavAno prayatna karyo, paNa rANI enI jIda para aDI beThI. brahmadatte rANIne samajAvavAno prayAsa karyo ke - mahArANI ! samajavAno prayatna karo. huM tArAthI kaMI paNa saMtADavA nathI mAMgato, paNa A vAtanI pAchaLa rahasya-bheda che, jenA pragaTa thaI javAthI mArA mAthAnA sAta TukaDA thaI jaze.'' rANIe brahmadattanI vAta para avizvAsa dAkhavatA kahyuM : "jo ema ja hoya to tamArI sAthe huM paNa mAro jIva TUMkAvI daIza, paNa A rahasya jANyA vagara huM jIvI nathI zaktI.' rANImAM vadhAre paDato jIva hovAnA lIdhe rAjAe rANI sAthe maraghaTa-smazAnamAM jaI citA goThavavAno Adeza Apyo ane rahasya batAvavA taiyAra thaI gayo. snehanA lIdhe akALa mRtyu mATe taiyAra thayela brahmadattane samajAvavA mATe emanI kuLadevIe daivImAyA vaDe eka garbhavatI bakarI ane bakarAnuM rUpa dharyuM bakarIe enI bhASAmAM bakarAne kahyuM : "rAjAnA ghoDA mATe je lIlA-lIlA javanI pUNIo rAkhelI che, emAMthI eka pUNI laI Ava to huM ene khAIne mArI icchA (dohada) pUrI karuM." bakarAe kahyuM : "A prayatna karavA jatA rAjAnA mANaso mAro jIva laI leze." bakarIe jIda karI : "jo tuM nahi jaIza to huM jIva TUMkAvI daIza." bakaro bolyo : "koI vAMdho nathI, huM bIjI bakarIne mArI patnI banAvI laIza." bakarIe kahyuM : 'eno artha evo thayo ke tuM mane prema nathI karato. A rAjAne jo, jeNe potAnI rANI mATe mRtyune vahAluM karI rahyo che." bakaro bolyo : "aneka patnIono svAmI thaIne paNa eka strInI haThane lIdhe brahmadatta maravAnI mUrkhatA karI rahyo che, paNa huM enI jema mUrakha nathI.'' bakarAnI vAta sAMbhaLI brahmadattane potAnI mUrkhatA para aphasosa (kheda) - thayo ane bakarAnA gaLAmAM potAno hAra nAMkhI cupacApa mahelamAM jato rahyo. cakravartInI samRddhine bhogavatA-bhogavatA jyAre 584 varSa vItI gayAM to emano eka pahelAno oLakhIto brAhmaNa saparivAra emanI ujaina dharmano maulika itihAsa 252 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAse Avyo. brahmadatte brAhmaNano ghaNo Adara-satkAra karyo. rAtre bhojananA vakhate brAhmaNe brahmadattane kahyuM : "rAjan ! Aje huM paNa e ja bhojana karavA mAMgu chuM, je tamArA mATe baneluM che." brahmadatta kahyuM: "mitra! A bhojana tArA mATe apathya ane unmAdakArI thaze." paNa brAhmaNe emanI vAta na mAnI, pariNAme brAhmaNa ane enA parivArane rAjA mATe baneluM bhojana ja pIrasavAmAM AvyuM. rAtre bhojane eno prabhAva batAvyo. brAhmaNa parivAranA dareka sabhya adamya kAmabhAvanAthI uttejita thaI UThyo, jene zAMta karavA mATe pitA-putra, gharanI badhI ja strIo sAthe AkhI rAta badhA naitika saMbaMdhone bhUlIne ratikrIDA karavA lAgyA. savAra paDatAM jyAre e gariSTha rAjasI bhojanano prabhAva thoDo ocho thayo ane e parivArano unmAda thoDo zAMta thayo, to badhAMe pota-potAnAM kukRtya jANyAM ane zaramanA mAryA moTuM saMtADavA lAgyA. brAhmaNa potAnA pAzavika kRtyathI kSobha pAmyo ane brahmadattane vakhoDato-koSato nagara bahAra jato rahyo. araNyamAM uddeza vagara bhaTakatA rahelA brAhmaNe eka carAvanArAne joyo je enI giloLa vaDe vaDanAM kumaLAM pAnone nIce pADI bakarIone khavaDAvI rahyo hato. bharavADanI acUka nizAnabAjI joI brAhmaNe vicAryuM ke - "enI madada vaDe brahmadatta sAthe vera vALI zakAya.' eNe bharavADane thoDuMka dhana ApI enI giloLa vaDe brahmadattanI AMkho phoDAvI nAMkhI. bharavADane tarata ja pakaDI levAmAM Avyo. jyAre bharavADa pAsethI sAcI vAta jANI to brahmadatte brAhmaNa parivArane marAvI nAMkhyo. chatAM paNa brahmadattano gusso osaryo nahi to eNe enA maMtrIne Adeza Apyo ke - "nagaranA badhA ja brAhmaNonI AMkho kADhIne eka moTA patarALamAM enI sAme rAkhavAmAM Ave." maMtrIe AMkhonI jagyAe AMkho jevA ja zleSma puMja cIkaNA guMdAnA ThaLiyAthI AkhI patarALa bharIne AMdhaLA brahmadattanI sAme mUkI dIdhI. guMdAne brAhmaNonI AMkho samajI emane sparzIne brahmadatta atyaMta khuzIno anubhava karato raheto. te divasa-rAta thALIne potAnI pAse ja rAkhato hato ane vAraMvAra ene aDakIne parama saMtoSa pAmato hato. A rIte brahmadatte enA jIvanakALanA chellAM soLa varSa avirata tIvra Arta ane raudradhyAnamAM gALyA ane sAtaso varSanuM AyuSya pUrNa thatA potAnI mahArANI kurumatIne niraMtara yAda karatA-karatA dehatyAga karI sAtamA narakamAM cAlyo gayo. jena dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 253] Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( prAcIna itihAsanI eka bhagna kaDI) bAramAM cakravartI brahmadattanuM jaina Agamo ane graMthomAMthI prAyaH maLatuM-haLatuM varNana vedavyAsa racita "mahAbhArata" ne "harivaMzapurANamAM paNa maLe che. brahmadattanA jIvananI keTalIka ghaTanAo jenA viSayamAM baMne paraMparAomAM samAnatA che, ene tulanAtmaka vivecana mATe ahIM ApavAmAM AvI rahI che : 1. brahmadatta pAMcAla janapadanA kAppilya nagaramAM raheto hato. 2. brahmadattanA jIve pUrvajanmamAM eka rAjAnI Riddhi joI evo saMkalpa karyo hato - "jo meM koI sukRta niyamapAlana athavA tapazcaraNa karyuM hoya to enA phaLasvarUpa huM paNa Avo ja rAjA banuM." 3. brahmadattane jAtismaraNa jJAna (pUrvajanmanuM jJAna) thayuM, enuM baMne paraMparAomAM nimitabhedane choDI samAna-sarakhuM varNana che. 4. brahmadattanA pUrvajanmonuM varNana baMne paraMparAomAM ekasarakhuM ja maLe che. 5. brahmadattanAM lagna brAhmaNa-kanyAnI sAthe thayAM hatAM, A viSayamAM paNa baMne paraMparAonI sarakhI mAnyatA che. 6. brahmadatta pazu-paMkhIonI bhASA samajato hato, A vAtano ullekha baMne paraMparAomAM che. 7. vaidika paraMparAmAM pUjanikA nAmanI eka cakalI dvArA brahmadattanA putranI AMkha phoDI nAMkhavAno ullekha che, jyAre ke jaina paraMparAnA graMthomAM eka paricita brAhmaNanA kahevAthI eka bharavADa vaDe brahmadattanI AMkho phoDavAno ullekha maLe che. A keTalIka samAna mAnyatAo hovA chatAM paNa brahmadattanA rAjyakALanA saMbaMdhamAM baMne paraMparAnA graMthomAM moTu aMtara che. harivaMzamAM mahAbhAratakALanA ghaNA pahelAM brahmadattanA hovAno ullekha che, paNa paNa enAthI UMdhuM jaina paraMparAnA Agama Adi graMthomAM pAMDavonA nirvANa pachInA ghaNA samaya pachI brahmadattanI hayAtIno ullekha che. pratyeka tIrthakara, cakravartI, baLadeva, vAsudeva ane prativAsudevanAM jIvana-caritranI sAthe-sAthe A badhAno kALa jaina paraMparAnA badhAM Agamo-graMthomAM samAnarUpe ApavAmAM Avyo che. mATe jaina sAhityamAM emanA jIvanakALanA saMbaMdhamAM zaMkA mATe avakAza nathI rahevA pAmato. bhArata varSanI A be prAcIna paraMparAonA mAnya graMthomAM adhikAMzata : samAnatA dharAvatuM A brahmadattanuM varNana upalabdha che. A saMbaMdhamAM itihAsakAro dvArA zodhatapAsa karavAmAM Ave to cokkasapaNe A prAcIna bhAratIya itihAsanI zRMkhalA kaDIne joDavAmAM madadagAra sAbita thaI zake che.* 254 9i636969696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa TitvanA - - - Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhagavAna zrI pArzvanAtha bAvIsamA tIrthaMkara bhagavAna ariSTaneminA pachI tevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha thayA. emano janma IsavI sananI navamI-dazamI sadI pahelAM thayo. teo covIsamA tIrthakara bhagavAna mahAvIrathI ra50 varSa pahelAM thayA hatA. aitihAsika zodhanA AdhAre AjanA itihAsaviSayanA vidvAna bhagavAna pArzvanAthane aitihAsika mahApuruSa mAnavA lAgyA che. mejara janarala pharlAge dIrgha zodha karyA pachI lakhyuM che - "e kALamAM saMpUrNa uttara bhAratamAM dArzanika ane tapa-pradhAna dharma arthAt jaina dharma astitvamAM hato. jenA AdhAra vaDe brAhmaNa ne bauddha dharma saMnyAsa pachIthI vikasyA. AryonA gaMgAkinAre athavA sarasvatInA kinAre pahoMcavAnA pahelAM ja lagabhaga 22 pramukha saMta athavA tIrthakara jainone dharmopadeza ApI cUkayA hatA. emanA pachI pArtha thayA, jemane emanI pahelAMnA badhA 22 tIrthakaro athavA RSionuM jJAna hatuM. emane aneka dharmazAstronuM jJAna hatuM, je emanI prAcInatAnA kAraNe purANanA nAmathI oLakhAtuM hatuM. - DaoN. harmana jekobI jevA labdhapratiSThita pazcimI vidvAna bhagavAna pArzvanAthane aitihAsika puruSa mAne che ane emaNe jaina AgamonI sAthe ja bauddhapiTakonA prakAzamAM evuM siddha karavAno prayatna paNa karyo che. aneka anya vidvAna paNa jekobInuM samarthana kare che. DaoN. vAsama anusAra bhagavAna mahAvIra bauddhapiTakomAM buddhanA pratispardhInA rUpamAM batAvavAmAM AvyA che arthAt emanI aitihAsikatA asaMdigdha che. Do. cArla zArpeTiyare lakhyuM che - "jaina dharma nizcita ja mahAvIrathI jUno che. emanA pUrvagAmI saMta athavA tIrthaMkara pArtha nizcita rUpathI vidyamAna hatA, eTale ke jaina dharmanA mULa siddhAMta mahAvIrathI ghaNA AgaLa pahelethI sUtra-rUpa dhAraNa karI cUkyA hatAM." (pArzvanAthanA pahelAMnI dhArmika sthiti) bhagavAna pArzvanAthanA upadezonI viziSTatA samajavA mATe e samayanA bhAratanI dhArmika sthiti samajavI jarUrI che. upalabdha vaidika sAhityanA adhyayanathI jaNAya che ke isavI sananI navamI sadI pahelAM vedanA aMtima maMDaLanI sthApanA thaI cUkI hatI, jenA pariNAme dezamAM tattvasaMbaMdhI abhuta jijJAsAo thavA lAgI hatI ane emanA para na dharmano maulika itihAsa 963696969696969696969696969696969) 255] Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMbhIra ciMtano thatAM hatAM. upaniSadakALamAM A ciMtana-manana, vidvAnonA vAda-vivAdo ane sabhAonuM rUpa dhAraNa karavA lAgyA hatA. jagatanAM mULabhUtatattvonA viSayamAM dhIra-gaMbhIra ciMtana karIne siddhAMta prasthApita karavAmAM AvyA. AtmA viSayaka ciMtanane vega maLavAthI e to svAbhAvika ja hatuM ke yajJAdi karmakAMDomAM rasa ocho thaI jAya. kAraNa ke mokSa-prApti mATe yajJa vagereno koI paNa upayoga nathI thato. A vicAradhArAonA phaLarUpe vedonA anAdittva ane apauruSeyatva upara paNa savAla UThavA lAgyA. A vicArako prAyaH mauna dhAraNa karIne zAMta, ekAMta vanapradezomAM brahma, jagatuM ane AtmA vagere atindriya viSayo upara manana-ciMtana karatA, ataH emane muninI saMjJA ApavAmAM AvI. A vanavAsIonuM jIvana siddhAMta, tapasyA, dAna, Arjava, ahiMsA ane satya hatuM. "gItA" anusAra A bhAvanAonI utpatti svayaM Izvara (Atmadeva)thI thaI che. e samaye eka tarapha Avo jJAnayajJa thaI rahyo hato, to bIjI tarapha yajJanA nAme pazuonI bali caDhAvIne devone prasanna karavAnAM Ayojano paNa sArAM evAM pramANamAM thaI rahyAM hatAM. e vakhate AmajanatA mATe e niSkarSa para AvavuM muzkela hatuM ke kayo mArga sAco ane kalyANakArI che. ane evA ja samayamAM bhAratanI puNya-pAvana bhUmi vArANasImAM bhagavAna pArzvanAthano janma thayo. yajJomAM thatI hiMsAno emaNe jora-zorathI virodha karyo ane AtmadhyAna temaja indriya-damana para lokonuM dhyAna kheMcyuM. emanuM karuNa - komaLa hRdaya prANImAtrane sukha-zAMtino sAco ane prazasta rasto batAvavA mAMgatuM hatuM. keTalAka ItihAsalekhako evI kalpanA kare che ke - "hiMsAyukta yajJano virodha karavAthI yajJapremI emanA virodhI thaI gayA." jenA lIdhe pArzvanAthe emanI janmabhUmi choDI anArya pradezane upadezakSetra banAvavuM paDyuM. kharuM jotAM A tarka yuktisaMgata nathI, kAraNa ke yajJano virodha to bhagavAna mahAvIranA samayamAM AnA karatAM paNa vadhu ugra hato. paNa mahAvIra emanA janmasthaLanI AsapAsanAM kSetromAM jA dharmano pracAra - prasAra karatA rahyA. ataH bhagavAna pArzvanAthe paNa anArya-pradezomAM vicaraNa, virodhane lIdhe nahi, paNa sahaja dharmapracAranI bhAvanAthI ja karyo hato. [ 256 0996969696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pUrvajanma ane sAdhanA ) koI paNa AtmA ekAeka ja pUrNa vikAsa prApta nathI karato. janmo-janmanAM karmo ane sAdhanA vaDe ja vizuddhi meLavIne te mokSayogya sthiti meLave che. "cauvajJamahApurisacariya" ane "triSaSTizalAkApuruSacaritra'mAM bhagavAna pArzvanAthanA dasa pUrvabhavonuM varNana che. prathama marubhUti ane kamaThano bhava, bIjo hAthIno bhava, trIjo sahastrAra devano, cotho kiraNadeva vidyAdharano, pAMcamo azruta devano, chaThTho vajanAbhano, sAtamo greveyaka devano, AThamo svarNabAhuno, navo prANata devano ane dasamo pArzvanAthano. bhagavAna pArzvanAthe emanA AThamA eTale ke svarNabAhu(suvarNabAhu)nA bhavamAM tIrthakara nAma-gotra upArjita karyuM. e janmano TUMkasAra ahIM ApavAmAM AvI rahyo che. vajanAbhano jIva devalokathI zruta thaI pUrvavidehamAM mahArAja kulizabAhunI dharmapatnI rANI sudarzanAnI kukSithI cakravartInAM saghaLAM lakSaNothI sajja suvarNabAhunA rUpamAM janmyo. enA yuvAna thatA ja mahArAje emanAM lagna karAvI dIdhAM ane emano rAjapada para abhiSeka karI pote dIkSA laI lIdhI. eka vakhatanI vAta che, jyAre suvarNabAhu ghoDA para besIne havA phera karavA ane prakRtinuM sAMnidhya mANavA mATe gayA, tyAre rastAmAM ghoDo bekAbU thaI jhaDapathI emane eka gADha jaMgalamAM laI gayo. jaMgalamAM eka sarovara pAse e ghoDo Ubho rahyo, tyAre rAjAe ghoDA parathI UtarIne sarovaramAM hAtha-moDhuM dhoI, pANI pIdhuM ane ghoDAne eka jhADa sAthe bAMdhIne laTAra mAravA UpaDI gayo. thoDe dUra jatA eka Azrama pAse bAgamAM emaNe keTalIka yuvatIone ramatI joI. emAMnI atyaMta sauMdaryavAna yuvatI para rAjAnI najara TharI gaI ane ene animeSa tAkatA ja rahyA. e yuvatIe emanA kapALa upara caMdana vagereno lepa karyo hato, jene lIdhe enA moDhA upara bhamarAo bhamI rahyA hatA. yuvatI emane jema dUra karavAno prayatna karatI tema-tema vadhAre ne vadhAre bhamarAo enI para bhamavA lAgyA. chelle kaMTALIne te cIsa pADI UThI. A joI suvarNabAhue enI cAdaranA cheDA vaDe bhamarAone dUra karI e yuvatIne herAna thatI bacAvI. jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969699999999 250 | Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanyAo suvarNabAhuno AbhAra mAnI bolI: "A rAjA khecarendranI rAjakumArI paDyA che. enA pitA mRtyu pAmatA enI mAtA ratnAvalInI sAthe ahIM gAlava RSinA AzramamAM surakSA mATe AvelI che. gaIkAle. eka divyajJAnIe kahyuM hatuM ke - "ene suvarNabAhu jevA yogya vara maLaze." te vAta sAcI TharI che." AzramanA AcArya gAlava RSie jayAre suvarNabAhunA AgamananA samAcAra sAMbhaLyA to mahArANI ratnAvalInI sAthe teo paNa tyAM pahoMcyA ane sAdara svAgata-satkAra karyA pachI padmAnA emanI sAthe lagna karAvI dIdhA. thoDoka samaya tyAM gALI rAjA enA rAjyamAM pAchA pharyA. rAjyazrI mANatA hatA tevAmAM emane tyAM cakraratna utpanna thayuM. enA prabhAva paDe cha khaMDo para vijayadhvajA pharakAvI suvarNabAhu cakravartI samrATa banI gayA. eka divasa purANapuranA udyAnamAM tIrthakara jagannAthanuM samavasaraNa thayuM. AnaMdita thaI suvarNabAhu paNa saparivAra emane praNAma karavA gayA. tIrthakara jagannAthanAM darzana ane samavasaraNamAM AvelA devonuM vAraMvAra smaraNa karI suvarNabAhu ghaNA romAMcita thayA ne emane vairAgya-jIvananI mahattA para UMDuM ciMtana karatA jAtismaraNa jJAna thaI gayuM, pariNAme emaNe emanA putrane rAjakAja soMpIne tIrthakara jagannAtha pAse dIkSA aMgIkAra karI ane ugra tapasyA karIne adbhakti vagere vIsa sthAnomAMthI anekanI samyaka rUpe ArAdhanA karIne tIrthakara nAmagotrano baMdha karyo. teo tapanI sAthe-sAthe ghaNI kaThora pratijJAo paNa karatA hatA. eka samaye teo vihAra karatA-karatA kSIragirinI pAse kSIravarNa nAmanA jaMgalamAM sUrya tarapha najara karI, kAyotsargapUrvaka AtApanA levA UbhA thaI gayA. e samaye kamaThano jIvaje sAtamA narakamAMthI nIkaLIne e vanamAM siMhanA rUpe janmyo hato, munine joIne pUrvajanmanA verathI kheMcAIne krodhathI garjanA karato emanA para tUTI paDyo. muni suvarNabAhu kAyotsarga pUru karI saMlekhanApUrvaka anazana karI dhyAnamagna thaI gayA hatA. siMhe emanA para humalo karI emanA zarIrane phADavA mAMDyuM. chatAM paNa muni bilakula zAMta ane acaLa rahyA. samabhAvathI emanuM AyuSya pUrNa karI teo mahAprabha nAmanA vimAnamAM deva thayA ane visa sAgaranI vaya meLavI. siMha paNa marIne cothA narakamAM utpanna thayo ane dasa sAgaranI uMmara meLavI. narakano samayagALo pUro thatA te lAMbA samaya sudhI tiryapha yoniomAM aneka jAtanAM duHkho bhogavato rahyo. [ 258 969696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vividha graMthomAM pUrvabhavanuM vivaraNa ) padmacaritra pramANe pArzvanAthanA pUrvajanmanuM nAma AnaMda hatuM. emano janma sAketa nagarImAM vItazoka DAmarane tyAM thayo hato. ravisene pArzvanAthane vaijayanA svargathI avatarita thayelA mAnyA che, jyAre tiloyapaNastI" ane "kalpasUtra'mAM emane prANatakalpathI cuta thayelA mAnyA che. uttarapurANa" ane pAsanAhacariuM'mAM paNa pArzvanAthanA pUrvajanmanuM ekasarakhuM varNana che. AcArya hemacandranA triSaSTizalAkApuruSacaritra' ane lakSmI vallabhanA "uttarAdhyayanasUtra'nI TIkAnA tevIsamA adhyayanamAM paNa pUrvabhavonuM varNana che. pazcAdvartI AcAryoe pArzvanAthanI jIvanagAthA svataMtra rUpe paNa lakhI. zvetAMbara paraMparAmAM badhAthI pahelA zrI devabhadra sUrie "siripArasanAcariuM'nA nAmathI svataMtra prabaMdha-nibaMdha lakhyo. devabhadra sUri pramANe marubhUti enA pitAnuM avasAna thatA duHkhI rahevA lAgyo ane haricaMdra muninA upadezothI prabhAvita thaI enI patnI ane parivArathI paNa udAsIna rahevA lAgyo, pariNAme enI patnI vasuMdharI kamaTha nAmanI vyakti pratye kheMcAI. kamaTha . ane potAnI patnInAM pApAcaraNanI vAta marubhUtie kamaThanI patnI varuNA dvArA jANI. A vAtanI kharAI jANavA marubhUtie nagarathI bahAra javAnuM jUThANuM calAvyuM. rAtanA samaye yAcakanA-(mAMgaNanA) vezamAM pAchA pharI eNe nakkI karelI jagyAe rokAvAnI paravAnagI meLavI lIdhI. tyAM eNe kamaTha ane vasaMdhurIne maLatAM joyAM. tyAra pachI A pApAcArane joI te rAjA araviMda sAme nyAya mAMgavA gayo. rAjA araviMde e ja samaye kamaThane bolAvI sainikone AjJA ApI ke - A pApInuM moTuM kALuM karI gadheDA para besADI nagaranI bahAra tageDI mUko." sainikoe ema ja karyuM ane lokoe paththaro mArI-mArIne ene gAmanI bahAra kADhI mUkyo. A rIte tiraskArAyela - dhikkArAyela te jaMgalamAM jaI AtmahatyA karavAno vicAra karavA lAgyo, paNa kaMIka vicArI te muni banI dhyAnamagna thaI gayo. thoDA samaya pachI marubhUtie ciMtana karyuM ke - "mAre kauTuMbika samasyAomAM rAjAne vacce lAvavA joItA na hatA ane mAphI mAMgavA kamaThanI pAse gayo, paNa tyAM to ene jotAM ja kamaTha gusse bharAyo ane | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 ra59] Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA mAthA para eka moTo paththara mArI enI hatyA karI nAkhI. A samAcAra sAMbhaLI rAjA araviMda vairAgI banyA ane saghaLuM ja tyajIne dIkSA aMgIkAra karI lIdhI. - A rIte bhagavAna pArzvanAthano jIva janma-maraNanA cakkara kApatAMkApatAM navamA suvarNabAhunA janmamAM saMyamadharmanuM AcaraNa karI tIrthakara nAmakarmane upajita karyuM ane e ja bhavamAM eka siMha(je kamaThano jIva hato)nA humalAthI ghAyala thaI mRtyu pAmyo ane prANatA devalokamAM pragaTa thayo. (janma ane mAtA-pitA) devalokamAM vIsa sAgaranI vayamaryAdA pUrI karI suvarNabAhuno jIva caitra kRSNa cothanA vizAkhA nakSatramAM aDadhI rAtanI vakhate cyavana karI vArANasInA mahArAja azvasenanI mahArANI vAmAnA kUkhamAM garbha rUpe pragaTa thayo. mahArANIe cauda zubha-svapnonI moDhAmAM praveza karatA joI paramAnaMdanI lAgaNI anubhavI. garbhAvasthA pUrI thatA poSa kRSNa dazamanA divase aDadhI rAtre vizAkhA nakSatra sAthe caMdrano yoga thatA emaNe sukhathI putraratnane janma Apyo. tiloyapaNI" pramANe bhagavAna pArzvanAthano janma bhagavAna neminAthanA janmanA coryAzI hajAra chaso pacAsa (84650) varSa vItyA pachI thayo hato. putrajanmanA AnaMdamAM mahArAja azvasene dasa divasa sudhI janmotsava ujavyo. bAramA divase nAmakaraNanAM murata vakhate azvasene ghoSaNA karI ke - "bALakanA garbhamAM rahevA pachI enI mAtAe aMdhAkArapUrNa rAtamAM paNa pAse (pAzva)thI jatA sApane joIne mane jANa karelI ane mAro jIva bacAvyo, mATe bALakanuM nAma pArzvanAtha rAkhavuM yogya che. uttarapurANa anusAra svayaM Indrae bALakanuM nAma pArzvanAtha rAkhyuM hatuM. samavAyAMga" ane "Avazyakaniyukti'mAM pArzvanA pitAnuM nAma AsasaNa (azvasena) temaja mAtAnuM nAma vAmA lakheluM che. AcArya guNabhadra ane puSpadaMte "uttarapurANa" ane "mahApurANamAM pitAnuM nAma vizvasena ane mAtAnuM nAma brAhmI lakhyuM che. vAdirAje pArzvanAthacaritra'mAM mAtAnuM nAma brahmadattA lakhyuM che. tiloyapaNastI'mAM pArzvanI mAtAnuM nAma varmilA paNa ApeluM che. azvasenanuM samAnArthI hayasena [ 260 90996969696969696969696969mAM jana dharmano maulika itihAsa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma paNa maLe che. maulika rUpe jovAmAM Ave to enAthI koI pharaka nathI paDato. guNa, prabhAva, bolacAla vagerenI dRSTithI vyaktinA nAmamAM thoDIka alagatAM hovI svAbhAvika - sahaja che. bhagavAna pArzvanAthanA kuLa ane vaMza saMbaMdhamAM samavAyAMga' vagere mULa AgamomAM koI spaSTa ullekha maLato nathI. mAtra "Avazyakaniryukti'mAM 22 tIrthakarane kAzyapagotrIya ane munisuvrata temaja ariSTanemine gautamagautrIya batAvavAmAM AvyA che. paNa devabhadra sUrinA pArzvanAtha caritra' ane hemacaMdranA "triSaSTizalAkApuruSacaritra'mAM azvasena nRpane IkvAkuvaMzI mAnavAmAM AvyA che. kAzyapa ane ikvAku baMneno eka ja artha thato hovAne lIdhe kyAMka IkvAkunI jagyAe kAzyapa kahevAmAM Ave che. puSpadaMte pArthane ugravaMzIya kahyA che. "tiloyapaSNattI'mAM paNa emanA vaMzane ugravaMza kahevAmAM Avyo che ane AjakAlanA itihAsanna vidvAna pArzvane uraga eTale ke nAgavaMzI paNa kahevAmAM Ave che. pArzvanAtha agaNita zaktizALI tathA 1008 zubhalakSaNothI vibhUSita hatA. bALakanI pratibhA, buddhi ane tejasvitAne joIne mahArANI vAmA ane mahArAja azvasena atyAdhika prasanna ane saMtuSTa hatA. pArzvanAtha garbhakALathI ja mati, zruti ane avadhijJAnathI saMpanna hatA. . (pArzvanI vIratA ane vivAha) mahArAja azvasena eka divasa emanI rAjyasabhAmAM beThelA hatA ke kuzasthala nagarathI eka dUta Avyo. eNe mahArAjane vaMdana karyA ane bolyo : "kuzasthalanA rAjA naravarmAe zramaNadIkSA laI lIdhI che ane emano putra prasenajita A samaye rAjyano kArabhAra saMbhALI rahyo che. emanI putrI prabhAvatIe jyAre tamArA putra kumAra pArzvanAthanA rUpa ane guNanAM vakhANa sAMbhaLyA, tyArathI eNe pratijJA karI che ke - pArzvanAtha sivAya bIjA koI sAthe lagna karaze nahi." mAtA-pitA paNa putrInI A pasaMdagIthI khuza hatA, paNa kaliMga dezanA rAjA yavane "mArA rahetA prabhAvatI pArthane kevI rIte ApI zakAya che?' Ama karIne kuzasthala para AkramaNa karavAnI AjJA ApI dIdhI che. mahArAja prasenajita moTI muzkelImAM - AphatamAM phasAI gayA che. emaNe mane AkhI paristhitithI Apane vAkepha karAvavA mATe mokalyo che." | jaina dharmano maulika itihAsa 9638333023099093 201 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e dUta pAsethI Ama jANI azvasenanuM zUrava jAgI gayuM. te bolyA: "e pAmaranI A hiMmata, je mArA rahetA tamArA para caDhAI kare ?" Ama kahI emaNe yuddhanuM byugala vagAvaDAvyuM. pArthakumAre jyAre yuddhavAdya sAMbhaLyuM to pitA pAse jaI vastusthiti jANIne bolyA : "tamAre javAnI zI jarUra che? e yavanane daMDita karavA mATe to huM ekalo ja kAphI (basa) chuM, mane emAM kAMI vizeSa mahenata dekhAtI nathI." putranA AvA utsAhita ane zauryapUrNa vacana sAMbhaLI ene yuddha mATe javAnI AjJA ApavAmAM AvI. pArzvanAthe kaliMgarAjanI pAse saMdezo mokalAvyo ke - "rAjA prasenajite azvasenanuM zaraNuM lIdhuM che, mATe kuzasthaLa upara AkramaNa karavAno vicAra tyajI de." enA badalAmAM kaliMga- nareze kahevaDAvyuM ke - "tAre vacamAM paDavAnI jarUra nathI. kyAMka evuM na bane ke amArA krodhathI tuM kasamaye ja potAnA prANone khoI bese." pArzvanAtha to karaNAsiMdha hatA. te yavanarAjanI vAtathI nArAja thayA nahi, paNa emaNe ene pharI vAra samajAvavA mATe dUtane mokalyo. dUtanI vAta sAMbhaLI yavanarAje kahyuM : "lAge che ke tane tArA svAmIthI koIka duzmanAvaTa che, tethI ene mArI sAthe laDavA mATe majabUra karI rahyo che." yavanarAjanI vAta sAMbhaLI emano maMtrI bolyo : "mahArAja ! pArzvanAthanI mahAnatAthI Apa vAkepha nathI. Indra paNa emanI zaktinI sAme natamastaka rahe che. mATe badhAnuM hita pArzvanAthanI zaraNa levAmAM ja samAyeluM che." maMtrInI A sva-para hitakara zikSAthI yavanarAja prabhAvita thayo ane pArzvanAtha pAse jaI mAphI mAMgI. pArzvanAthe paNa ene abhayadAna ApI sanmAnapUrvaka vidAya karyo. e ja vakhate kuzasthaLano rAjA prasenajita prabhAvatInI sAthe tyAM jaI bolyo : "mahArAja ! tame je rIte amArI prArthanA svIkArI amArI temaja amArA rAjyanI rakSA karI che, e ja rIte mArI putrInI prArthanA svIkArI enI sAthe lagna karI amArA para upakAra karo." pArzvanAthe kahyuM : "rAjanuM! huM mArA pUjyavara pitAjInI AjJAthI tamArA rAjyanuM rakSaNa karavA mATe Avyo hato, nahi ke tamArI putrI sAthe vivAha karavA mATe. eTale A samaye nakAmo Agraha 262 363263396969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na karo." Ama kahI pArzvanAtha emanI senA laIne vArANasI javA mATe nIkaLI paDyA. prasenajita paNa emanI putrI sAthe pArzvanI sAthe-sAthe vArANasI gayA. emaNe mahArAjane nivedana karyuM : "mArI putrI prabhAvatIne kumAra mATe svIkArI amArI para kRpA karo." azvasena mahArAje kumArane bolAvI kahyuM : "kumAra ! prasenajitanI putrI prabhAvatI sarvaguNasaMpanna che, ame paNa evuM ja icchIzuM ke tuM ene tArI patnInA rUpamAM svIkAre.'" pitAnA Agrahane pArzvakumAra khALI na zakyo ane emaNe bhogya karmonA kSaya mATe prabhAvatI sAthe lagna karI lIdhAM. vivAhanA viSayamAM matabheda pArzvanAthanA paraNelA hovAnA viSayamAM jainAcAryomAM matabheda che. 'triSaSTizalAkApuruScaritra' ane 'caupannamahApurisacariya'mAM bhagavAna pArzvanAthanA lagnanuM varNana che. paNa 'tilloyapaNattI, padmacaritra, uttarapurANa, mahApurANa' ane vAdirAjakRta pArzvacaritra'mAM lagnano ullekha maLato nathI. devabhadrakRta 'pAsanAhariya' ane 'triSaSTizalAkApuruSacaritra'mAM yavanarAjanA AtmasamarpaNa pachI vivAhanuM varNana che. padmakIrtie vivAhano avasara upADyo to che, paNa lagna thavAno koI ullekha karyo nathI. mULa Agama 'samavAyAMga' ane 'kalpasUtra'mAM lagnanuM varNana nathI. zvetAMbara ane digaMbara paraMparAnA keTalAka graMthomAM lakheluM che ke tIrthaMkara vAsupUjya, mallI, nemi, pArzva ane mahAvIra kumArAvasthAmAM ja dIkSita thayelA ane bAkInA ogaNIse rAjya karyuM hatuM.' A AdhAre ja digaMbara paraMparA emane apariNIta mAne che. zvetAMbara paraMparAnA AcAryonA mate - 'kumArakALano abhiprAya ahIM yuvarAja avasthAthI che. pArzvane pariNIta mAnavAvALAnI dRSTimAM teo pitAnA AgrahathI vivAha karavA chatAM paNa bhoga-jIvanathI alipta rahyA temaja taruNa ane samartha thaIne paNa emaNe rAjyapada svIkAryuM nahi. A kAraNe ja emane kumAra kahevAmAM AvyA che. paraMtu bIjA AcAryonI dRSTie teone apariNIta rahevAnA lIdhe kumAra kahevAmAM AvyA che.' A ja matabhedanuM mULa kAraNa che. 'zabdaratnakoSa' ane 'vaijayaMti'mAM paNa kumArano artha yuvarAja karavAmAM Avyo che. jaina dharmano maulika itihAsa 7 263 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nAgano uddhAra ) eka divasa pArzvanAtha potAnA rAjamahelamAMthI vArANasInI chaTAprabhAnuM avalokana karI rahyA hatA ke emaNe ghaNAbadhA lokone pUjAarcanAnI sAmagrI laI nagaranI bahAra jatA joyA. pRcchA karatA khabara paDI ke - "nagaranA bagIcAmAM kamaTha nAmanA moTA tapasvI paMcAgni tapa karI rahyA che ane loko emanI sevA-arcanA mATe jaI rahyA che." kumAra paNa kutUhalavaza tApasane jovA gayA. emaNe joyuM ke tApasa dhUNI saLagAvI paMcAgni tApI rahyo che. enI cAreya tarapha bhISaNa Aga saLagI rahI che, ane mAthA upara unALAno sUrya tapI rahyA che. lAMbIlAMbI jaTAonI vacce lAlaghUma AMkho tapasvIne vadhu bhayAnaka banAvI rahI che. ToLe-ToLAM vaLIne loko Ave che, phulahAra vagere mUke che, ane vibhUti(bhasma)no prasAda laIne potAnI jAtane dhanya samajI jatA rahe che. pArthakumAre emanA avadhijJAna vaDe jANI lIdhuM ke - "dhUNImAM paDelA eka lAkaDAmAM eka moTo nAga ('uttarapurANa" pramANe nAga-nAgaNanuM joDuM) saLagI rahyuM che." ema khabara paDatAM kumAranuM hRdaya pIgaLI gayuM. emaNe tApasa kamaThane kahyuM: dharmanuM mULa dayA che. te agnine saLagAvavAthI kaI rIte zakya thaI zake che ? kAraNa ke agni saLagAvavAthI badhA prakAranA jIvono vinAza thAya che." pArzvanI vAta sAMbhaLI tApasa kALa-jhALa thaI UThyo : "kumAra ! tame zuM jANo dharma zuM che ? tAruM kAma to hAthI-ghoDA sAthe manoraMjana karavAnuM che. dharmano marma to ame muni loko ja jANIe chIe. zuM tuM A dhUNInI AgamAM saLagatA koI jIva vize kahI zake che?" rAjakumAre sevakone Adeza ApI agnikuMDamAMthI saLagatuM lAkaDuM bahAra kaDhAvyuM ane ene sAvadhAnIpUrvaka phADavAmAM AvatA emAMthI baLato eka sApa bahAra kADhyo. pArzvanAthe sApane pIDAto joI sevaka pAse navakAra maMtra bolAvIne paccakakhANa apAvyA ene Arta-raudrarUpa durgAnathI bacAvyo. zubhabhAve AyuSya pUrNa karI e nAga, nAgajAtinA bhavanavAsI devAmAM dharaNendra nAmano indra thayo. upasthita janasamUha pArzvanAthanA jJAna ane vivekanA chUTA moMe vakhANa karavA lAgyA. tApasanI pratiSThA ochI thaI gaI. te pArzvakumAra pratye IrSALu banyo. aMte ajJAna-tapathI jIvana samApta karI e asurakumAromAM meghamAlI nAmano deva thayo. ( 204 E6299969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vairAgya ane dIkSA , jagatamAM bodha meLavanArI traNa zreNIo mAnavAmAM AvI che - svayaMbuddha, pratyekabuddha ane buddhabodhita. tIrthakaronI gaNanA svayaMbhuddhamAM karavAmAM Ave che. teo koI pAse bodha meLavI vairAgya nathI pAmatA. pArzvanAtha sahaja vairAgI hatA, trIsa varSa sudhI gRhasthajIvanamAM rahIne paNa teo temAM Asakti pAmyA nahi. bhogyakarmonA phaLabhogone kSINa jANI pArzvae saMyama grahaNa karavAno saMkalpa karyo. niyama pramANe lokAMtika devoe emane anurodha karyo ke - "teo dharmatIrthane pragaTAve." tadanusAra pArzvanAthe AkhA varSa sudhI svarNa mudrAonuM dAna karyuM. varSIdAna saMpanna thatA poSa kRSNa ekAdazanA divase vArANasI nagarInA Azramapada udyAnamAM vizALa janasamUhanI vacce azoka vRkSanI nIce potAnA hAtho vaDe vastrAbhUSaNa utArI paMcamuSTi loca karyo, ane traNa divasa sudhI nirjaLa upavAsa(aSThamatapa)thI vizAkhA nakSatramAM traNaso anya lokonI sAthe aNagAradharma svIkAra karyo. dIkSA letA ja emane mana:paryavajJAna thaI gayuM. bIjA divase Azramapada udyAnathI vihAra karI kopakaTaka sannivezamAM pahoMcyA. tyAM dhanya nAmanA eka gRhasthane tyAM emaNe paramAnna khIrathI aSTamasapanuM pAraNuM karyuM. devoe paMca-divyonI vRSTi karI dAnanI mahimA gAI. AcArya guNabhadra "uttarapurANa'mAM aSTamasapanuM pAraNuM gulmakheTanA rAjA dhanyane tyAM hovAnuM lakhyuM che. pikIrtie aSThamatapanI jagyAe ATha upavAsa sAthe dIkSita thavuM lakhyuM che, je vicAra karavA yogya che. dIkSA grahaNa karyA pachI bhagavAne evo abhigraha (saMkalpa) karyo ke - "chapasthIkALamAM sAdhanA vakhate saMpUrNapaNe samAdhistha rahIza, A avadhimAM potAnA zarIra pratye paNa koI jAtanuM mamatva rAkhIza nahi, temaja dareka prakAranA upasargone aDaga bhAve sahana karIza." (sAdhanA ane upasarga) vArANasIthI vihAra karatI vakhate bhagavAna zivapurI nagaramAM gayA ane potAnA abhigraha pramANe kauzAMba vanamAM dhyAnastha UbhA rahI gayA. tyAM potAnA pUrvajanmanuM smaraNa karI dharaNendra Avyo ane tApathI bacAvavA mATe emanI upara chatrachAyA karI dIdhI. tyArathI e sthAnanuM nAma "ahichatra' paDI gayuM. | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969699339EUR 265 | Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI vicaraNa karatA prabhu eka tApasAzrame pahoMcyA. sAMja thaI javAne lIdhe tyAM ja eka vaDanI nIce kAyotsarga karI UbhA rahI gayA. acAnaka kamaThanA jIve, je meghamAlI asura banyo hato, potAnA jJAnathI prabhune dhyAnamagna UbhelA joyA. pUrvajanmanI smRtithI enuM vera jAgI gayuM. badalo levA mATe eNe siMha, cittA, hAthI, vIchI ane sApanAM rUpo dharI bhagavAnane jAta-jAtanAM kaSTo ApyAM. pachI eNe bIbhatsa vaitALanuM rUpa dharI prabhune gabharAvavA-dhamakAvavAno prayatna karyo. paraMtu bhagavAna pArzvanAtha parvatarAjanI jema dhyAnamAM aDaga rahyA. potAnAM kArastAnone niSphaLa banatAM joI meghamAlIe vaikriyalabdhinI zakti vaDe ghanaghora mUsaLadhAra varasAda varasAvyo. vAdaLonI garjanA temaja vIjaLInA camakAra sAthe oLA paNa paDavA lAgyA. vananA jIvo trAsIne Ama-tema bhAgavA lAgyA. Akho vanapradeza jaLabaMbAkAra thaI gayo. pANI caDhatuM-caDhatuM bhagavAnanAM ghUMTaNo, kamara ane pachI gaLA sudhI AvI gayuM ane nAkane sparzavA lAgyuM, paNa pArzvanAthanuM dhyAnabhaMga thayuM nahi. bhagavAnanuM zarIra pANImAM DUbavAnI taiyArImAM ja hatuM ke dharaNendranuM Asana DolI UThyuM. avadhijJAnathI emane pArzvanAthanI sthitinuM jJAna thatA emaNe emanA paganI nIce lAMbI DAMDIvALA kamaLanI racanA karI ane mAthA upara sAta pheNonuM chatra banAvI emanA pUrA zarIranI rakSA karI. vitarAga bhAvamAM pahoMcelA bhagavAna pArzvanAtha kamaThAsuranI upasargalIlA ane dharaNendranI bhakti, baMne upara samadaSTi rahyA. paraMtu meghamAlIne samajAvatA dharaNendrae kahyuM: "mUrkha, tuM kone upasarga ApI pIDA pahoMcADI rahyo che? AvA mahAna AtmAnI avagaNanA ne asAtanA thAya e agnine paga vaDe dabAvavA samAna duHkhadAyaka che. emanuM to kaMI bagaDavAnuM nathI, svayaM tAro paga dAjhI jaze, tAro sarvanAza thaze. bhagavAna to karuNAnI mUrata che, teo to kAMI karaze nahi, badhuM ja zAMtithI sahana karI leze, paNa huM vadhu samaya sudhI zAMta nathI rahI zakato." dharaNendranI vAta sAMbhaLI meghamAlI gabharAI gayo, eNe prabhunI apAra sahanazIlatAno paNa anubhava karyo ane tatkALa potAnI mAyA saMkelI lIdhI eNe pArzvanAthanAM caraNomAM kSamAyAcanA karI, ane potAnA sthAne jato rahyo. dharaNendrae paNa prabhune praNAma karyA ane potAnA sthAna tarapha cAlyo gayo. upasarga upara vijaya meLavI bhagavAna emanI akhaMDa sAdhanAmAM ( 26 96969696969696969696969699339 jaina dharmano maulika itihAsa) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tallIna thaI gayA. aneka jagyAoe vihAra karIne prabhu vArANasInA Azramapada udyAnamAM gayA ane emanI chadmAvasthAnI 83 rAto pUrI karI. ( kevaLajJAna ane dezanA ) bhagavAna pArzvanAthano chaghasyakALa 83 divasano hato. 84mA divase prabhu Azramapada udyAnamAM aSTamatAnI sAthe ghAtakI vRkSanI nIce dhyAnamagna thaI UbhA rahyA. zukaladhyAnanA bIjA caraNamAM mohakarmano lopa karI saMpUrNa ghAtakarmo upara vijaya meLavI ane kevaLajJAna tathA kevaLadarzananI upalabdhi karI. je vakhate emane kevaLajJAna thayuM, e vakhate caitra kRSNa cothanA divase vizAkhA nakSatramAM caMdrano yoga hato. bhagavAna pArzvanAthane kevaLajJAna prApta thatA devadevendroe harSa pragaTa karyo ane samavasaraNanI racanA karI. potAnI prathama dezanAmAM prabhue kahyuM : "dharma vagaranuM jIvana zUnya ane sArahIna che. AthI dharmanI ArAdhanA karavI joIe. karmajanya AvaraNa ane baMdhanane kApavAno ekamAtra rastI dharma-sAdhanA che. samyajJAna, samyaggadarzana ane sammacAritra ja AvaraNa-muktino sAco mArga che. je zrata ane cAritradharmanA bhedathI be prakArano che. cAritradharma AgAra ane aNagAranA bhedathI be rItano che - zakti pramANe emanI ArAdhanA karavI ane paramatattvane prApta karavuM ja manuSyajIvananuM parama ane carama lakSya che." : bhagavAnanI prathama dezanA ghaNI asarakAraka hatI. prabhunI vANI sAMbhaLI mahArAja azvasena vairAgI banyA ane putrane rAjyano kArabhAra soMpI svayaM pravrajita thaI gayA. mahArANI vAmAdevI ane prabhAvatI Adi keTalIye strIoe paNa AhatI-dIkSA lIdhI. zubhadatta Adi vedapAThI vidvAna paNa prabhunI sevAmAM dIkSita thayA tathA prabhu pAsethI tripadInuM jJAna meLavI teo caturdazapUrvenA jJAtA temaja gaNadharapadanA adhikArI banI gayA. A rIte prabhue caturvidha saMghanI sthApanA karI ane bhAva-tIrthakara thayA. (pArzvanAtha gaNadhara ) - "sirIpAsanAhacariyaM" pramANe bhagavAna pArzvanAthanA gaNadharono paricaya A prakAre che : - 1. zubhadattaH bhagavAna pArzvanAthanA prathama gaNadhara zubhadatta kSemapurInA rahevAsI hatA. emanAM mAtA-pitAnAM nAma dhanya ane lIlAvatI hatAM. | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969ii 20] Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhUta muni pAse emaNe zvAvakadharma dhAraNa karyo. mAtA-pitAnA avasAna pachI teo saMsAra asAra lAgatA vairAgI banyA. Azramapada udyAnamAM bhagavAna pArzvanAthanA prathama samavasaraNamAM emanI dezanA sAMbhaLI pravajyA lIdhI ane prathama gaNadhara banyA. - 2. AryaghoSa pArzvanAthanA bIjA gaNadhara AryaghoSa rAjagRhanA rahevAsI amAtyaputra hatA. teo paNa bhagavAnanA prathama samavasaraNamAM hAjara hatA temaja dIkSA laI gaNadharapada meLavyuM. 3. vaziSTha vaziSTha bhagavAnanA trIjA gaNadhara hatA. teo kampilapuranRpa mahendranA putra hatA. pArzvanAthanA prathama samavasaraNamAM hAjara thayA ane tyAM saMyama dhAraNa karI trIjA gaNadhara banyA. 4. AryabrahmaH surapuranA bhUpati kanakaketunA putra hatA Aryabrahma. mAtAnuM nAma zAMtimatI hatuM. bhagavAnane kevaLajJAna maLyAnI sUcanA meLavI teo paNa tyAM gayA ane dezanA sAMbhaLI pravrajita thaI cothA gaNadhara banyA. 5. soma soma kSitipratiSThita nagaranA nareza mahIdhara ane rANI revatInA putra hatA. emanI patnInuM nAma caMpakamAlA hatuM. emane eka putra paNa thayo, je cAra varSano thaI mRtyu pAmyo. patnI paNa bImAra hatI ane maraNane zaraNa thaI. A baMne mota emane vairAgya tarapha dorI gayAM ane teo virakta banyA. bhagavAnanA pravacanathI prabhAvita thaI saMyamamArga apanAvI pAMcamA gaNadhara banyA. - 6. Arya zrIdhara pArzvanAthanA chaThThA gaNadhara hatA Arya zrIdhara, emanA pitAnuM nAma nAgabala ane mAtAnuM nAma mahAsuMdarI hatAM. emanAM lagna mahArAja prasenajitanI putrI rAjamatInI sAthe thayAM. jAtismaraNajJAna ane nAnA bhAInA akALa mRtyu emanI viraktinAM mukhya kAraNa banyAM. bhagavAna pArzvanAthano saMyoga meLavIne teo paNa dIkSita thaI gayA. 7. vArisena : bhagavAna pArzvanAthanA sAtamA gaNadhara vArisena mithilAnA nivAsI hatA. yazodharA tathA namirAjA emanAM mAtA-pitA hatAM. pUrvajanmanA saMskAra eTalA baLavAna hatA ke bALapaNathI ja emanuM aMtarmana pravrajyA tarapha DhaLeluM hatuM. mAtA-pitAnI AjJA laI potAnA 268 969696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthI rAjakumAronI sAthe bhagavAna pArzvanAthanA samavasaraNamAM gayA ane dezanAthI prabhAvita thaI pravrajyA dhAraNa karI gaNadhara banI gayA. 8. bhadrayaza H bhagavAnanA AThamA gaNadhara hatA bhadrayaza. emanAM pitAzrI ane mAtA hatAM samarasiMha ane padamA, mannakuMja nAmanA udyAnamAM emaNe eka vyaktine aNIdAra khIlAothI pIDAtI joI. bhadrayaze enA zarIramAMthI e aNIdAra khIlIo kADhI ane jyAre emane jJAta thayuM ke - "emanA bhAIe ja pUrvajanmanA veravaza enI A dazA karI che,' to saMsAranI svArthI vRtti joIne emanuM mana virakta thayuM. potAnA keTalAye sAthIonI sAthe emaNe bhagavAna pArzvanAtha pAse dIkSA aMgIkAra karI ane gaNadharapadanA adhikArI banyA. 9. jaya tathA 10. vijaya : A baMne zrAvastInA rahevAsI sahodara bhAIo hatA. baMne vacce ghaNo prema hato. eka vakhata emaNe svapnamAM joyuM ke - "emano jIvanakALa ghaNo TUMko che." enAthI virakta thaI baMne bhAIo pravajyA grahaNa karavAnA irAdAthI bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyA ane dIkSita thaI gaNadharapadanA adhikArI banyA. Avazyakaniyukti" ane "tiloyapaSNattI'mAM bhagavAna pArzvanAthanA dasa gaNadhara batAvavAmAM AvyA che, jyAre ke "samavAyAMga' ane kalpasUtra'mAM emanA 8 gaNadharono ja ullekha che. A saMkhyA bhedane spaSTa karatA "kalpasUtra'nA TIkAkAra upAdhyAya vinaya vijaye lakhyuM che ke - jaya vijaya nAmanA be gaNadhara ochI uMmaranA hatA, AthI 8 ja gaNadharono ullekha yogya samajavAmAM Avyo che.' (pArzvanAthano cAturyAmadharma) tatkAlIna saraLa ane prAjJajano - DAhyA mANasone lakSyamAM rAkhI bhagavAna pArzvanAthe je cAritradharmanI dIkSA ApI, ene cAturyAmadharmanA nAme jANavAmAM Ave che. yamano artha che damana karavuM. cAra prakArathI AtmAnuM damana karavuM, arthAt ene saMyamita ke niyaMtrita rAkhavuM ja cAturyAma dharmano marma che. A cAreya yAma vratanA rUpe hatA, yathA - (1) sarvathA prANAtipAta viramaNa - hiMsAno tyAga, (2) sarvathA mRSAvAda viramaNa - asatyano tyAga, (3) sarvathA adattAdAna viramaNa - caurya(corI)tyAga, (4) sarvathA bahiddhAdAna viramaNa - parigraha tyAga. A cAreyamAM brahmacaryanuM | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 269 | Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthak sthAna nathI. enuM kAraNa ema che ke pArzvanAthanA saMta vijJa hatA. AthI teo strIone paNa parigrahanA aMtargata samajI bahiddhAdAnamAM ja strI ane parigraha baMneno aMtarbhAva karI letA hatA. kAraNa ke bahiddhAdAnano artha bAhya vastunuM AdAna (grahaNa karavuM) hoya che. A cAturyAmadharmano udgama vedo ane upaniSadothI ghaNo pahelAM zrImaNa saMskRtimAM thaI cUkyo hato. itihAsanA vidvAna dharmAnaMda kauzAMbIe paNa A vAtane mAnya rAkhI che. vihAra ane dharmapracAra kevaLajJAna meLavyA pachI bhagavAna pArzvanAthe kyAM-kyAM vicaraNa karyuM ane kayA varSe kyAM cAturmAsa karyo, eno spaSTa ullekha maLato nathI, paNa upalabdha aitihAsika sAmagrInA AdhAre mAnavAmAM Ave che ke kAzI-kozalathI laI nepALa sudhI prabhunuM vihArakSetra rahyuM che. dakSiNakarNATaka, koMkaNa, pallava ane draviDa Adi e samaye anArya kSetra gaNAtA hatA. zAka paNa anArya pradeza hato. paraMtu pArzvanAtha ane emanI paraMparAnA zramaNa tyAM pahoMcyA hatA. zAkyabhUmi nepALanI upatyakAmAM che, tyAM paNa pArzvanA anuyAyI hatA. mahAtmAM buddhanA kAkA svayaM bhagavAna pArzvanAthanA zrAvaka hatA, je zAkya dezamAM prabhunA vihAra karavAthI ja saMbhava thaI zake che. bhagavAna pArzvanAthe lagabhaga 70 varSa sudhI deza-dezAMtaramAM vicaraNa karyuM ane jainamatano pracAra karyo. bihAranA rAMcI ane mAnabhUmi Adi jillAomAM hajAro loko Aje paNa mAtra pArzvanAthanI upAsanA kare che ane 'sarAka' (zrAvaka) kahevAya che. tathA emane ja potAnA iSTadeva mAne che. khojathI tapAsa karatA pramANita thaI cUkyuM che ke pArzvanAtha eka vAra tAmraliptithI AgaLa vadhIne 'kopaTaka' pahoMcyA hatA. emaNe tyAM AhAra grahaNa karyo hato AthI 'dhanyakaTaka'nA nAme oLakhAvA lAgyuM. A jagyAo upara emanI mAnyatA Aje paNa jemanI tema banI rahelI che. pArzvanAthanI aitihAsikatA bhagavAna pArzvanAtha eka aitihAsika mahApuruSa hatA, A vAta aitihAsika tathyonA AdhAre asaMdigdha rUpe sAbita thaI cUkI che. jaina 200 7778 3. jaina dharmano maulika itihAsa Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityathI ja nahi, bauddha sAhityathI paNa bhagavAna pArzvanAthanI aitihAsikatA siddha (pramANita) thAya che. DaoN. harmana jaikobIe bauddha sAhityanA ullekhonA AdhAre buddha karatAM pahelA nigraMtha saMpradAyanA astitvane pramANita karatA lakhyuM che ke - 'bauddhoe emanA sAhityamAM ahIM sudhI ke tripiTakomAM paNa nigraMthono sAro evo ullekha karavAmAM Avyo che. enAthI evuM tAraNa nIkaLe che ke - bauddha nigraMtha saMpradAyane eka mukhya saMpradAya mAne che.' majhima nikAya'nA 'mahAsiMhanAdasUtra'mAM buddhe emanI kaThora tapasyAnuM varNana karIne tapanA cAra prakAra batAvyA che. A cAreya tapa nigraMtha saMpradAyamAM paNa thatA hatA. svayaM bhagavAna mahAvIre enuM pAlana karyuM hatuM ane anya nigraMtho mATe emanuM pAlana Avazyaka hatuM. 'dIghanikAya'mAM ajAtazatru vaDe bhagavAna mahAvIra ane emanA ziSyone cAturyAmayukta batAvavAmAM AvyA che. jaina sAhityanI dRSTithI e saMpUrNa siddha che ke bhagavAna mahAvIranI paraMparA paMca mahAvratanI che, chatAM paNa ene cAturyAma-yukta kahevuM e vAtanI tarapha saMketa kare che ke - bauddha bhikSu pArzvanAthanI paraMparAthI vAkepha rahyA che ane emaNe mahAvIranI paraMparAne paNa e ja rUpamAM ja joI che.' buddhanA pUrvanI A cAturyAma paraMparA bhagavAna pArzvanAthanI ja dena che. enAthI buddhanI pUrva pArzvanAthanI aitihAsikatA pramANita thAya che. bodhisatva dvArA prarUpita Arya ASTAMgika mArgamAM paNa cAturyAmano samAveza karAyelo che. pArzvanAthano dharmaparivAra puruSAdAnIya bhagavAna pArzvanAthanA saMghamAM nimnalikhita dharmaparivAra hato zubhadatta Adi 8 gaNadhara ane 8 ja gaNa. 1000 kevaLI, 750 mana:paryavajJAnI, 1400 avadhijJAnI, 350 caudapUrvadhArI, 600 vAdI, 1200 anuttaropapAtika muni, AryadinnAdi 16000 sAdhu, puSpacUlA Adi 38000 sAdhvIo, sunaMda Adi 164000 zrAvaka tathA naMdinI Adi 327000 zrAvikAo, bhagavAna pArzvanAthanA zAsanakALamAM 1000 sAdhuo ane 2000 sAdhvIoe siddhi prApta karI. A badhAM sivAya karoDo strI-puruSo samyagdaSTi banI prabhunA bhakta banyA. jaina dharmano maulika itihAsa 37777 201 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (parinirvANa) sittera varSamAM thoDAM ochAM varSa sudhI kevaLIcaryAmAM vicarIne jyAre bhagavAne emano AkharI samaya najIka jANyo, to teo vArANasIthI AmalakappA thaI sameta zikhara para gayA ane tetrIsa sAdhuonI sAthe eka mahinAnA anazana bAda zukladhyAnanA trIjA ane cothA caraNanuM ArohaNa karyuM. pachI emaNe zrAvaNa zukla aSTamInA vizAkhA nakSatramAM caMdrano yoga thatA yogamudrAmAM UbhA rahI dhyAnamagna AsanathI vedanIya Adi cAra aghAtakarmone kSaya karyo ane siddha-buddhamukta thayA. (zramaNa paraMparA ane pArzvanAtha) zramaNa paraMparA bhAratavarSanI sauthI prAcIna dhArmika paraMparA che. mana ane indriyathI tapa karanArAne zramaNa kahe che. jaina Agamo ane graMthomAM zramaNa pAMca prakAranA batAvavAmAM AvyA che - nirgatha, zAkya, tApasa, geruA ane AjIvaka. jaina zramaNone nigraMtha kahevAmAM Ave che, zramaNa paraMparAnA pAyA RSabhadevanA samayamAM naMkhAyA hatA. bRhadAraNyaka upaniSada, vAlmIki rAmAyaNa ane zrImad bhAgavata' Adi graMthonA zramaNa' zabdano prayoga thayo che. tripiTaka sAhityamAM paNa nigraMtha' zabdano Theka-ThekANe prayoga thayo che. A AdhAre evuM spaSTa thAya che ke - "buddhanA pahelAM lAMbA samaya pahelAM atItamAM paNa nigraMtha paraMparA vidyamAna hatI.' "aMguttaranikAya'mAM bappa'nAmanA zAkyane nigraMtha zrAvaka batAvAyA che, je mahAtmA buddhanA kAkA hatA. enAthI khabara paDe che ke - buddhanA pahelAM zAkyadezamAM nigraMtha dharmano pracAra hato.' buddha to mahAvIranA samakAlIna hatA, ataH evuM sAbita thAya che ke - "nigraMtha dharmano pracAra mahAvIrathI pahelAM emanA pUrvavartI tIrthakara bhagavAna pArzvanAtha dvArA karavAmAM AvI rahyo hato. vAstavamAM nigraMtha dharmanuM pravartana pArzvanAthathI pahelAM ja thaI cUkyuM hatuM. bhagavAna RSabhadevane Akho jainasamAja A dharmanA prathama tIrthakara ane pravartaka mAne che. A tathyanA aneka aitihAsika AdhAra ane pramANa che. DaoN. rAdhAkRSNananA pramANe - "jaina dharmanuM astitva bhAratamAM asaMdigdha rUpe vaddhamAna ane pArzvanAthathI ghaNuM pahelA paNa hatuM.' 202 369696969696969696969696969696] jaina dharmano maulika itihAsa, Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pArzvanAthano vyApaka prabhAva bhagavAna pArzvanAthanI vANImAM asIma karuNA, gADha madhuratA ane apAra zAMtinI triveNI vahetI hatI. emanA kALamAM tApasa paraMparAnuM calaNa pUrajozamAM hatuM, paraMtu loko tapanA nAme mAtra zarIrane ja kaSTa ApI rahyA hatA. prabhue emanAM jJAna ane vairAgAyapUrNa upadezothI tapanuM sAcuM svarUpa lokonI sAme mUkyuM. e vakhatanA prakhyAta vaidika RSi jemake - pippalAda, bhAradvAja, naciketA ane ajita kezakambala AdinA vicAro upara pArzvanAthanA upadezonI pratichAyA spaSTapaNe jhaLake che. pArzvanA upadezono prabhAva bahAranA dezo upara paNa paDelo dekhAya che. emAM yUnAnI dArzanika pAIyogorasanuM nAma laI zakAya che, je jIvAtmAnA punarjanma ane karmasiddhAMtamAM vizvAsa rAkhatA hatA. lokone mAMsAhAranI viruddha upadezo ApatA hatA ane keTalIye vanaspatione abhakSya mAnatA hatA. - - buddhanA jIvana - paricayathI e vAta spaSTa thaI jAya che ke emanI upara pArthanA AcAra-vicArano UMDo prabhAva paDyo hato. buddhe je aSTAMgika - mArgano AviSkAra karyo, emAM emaNe cAturmAsano samAveza karyo. kahevAmAM Ave che ke - buddhanA na mAtra vicAro upara ja jaina dharmanI chApa paDI hatI, paraMtu saMnyAsa dhAraNa karyA pachI cha varSa sudhI jaina zramaNanA rUpamAM emaNe jIvana gALyuM hatuM. pArzvanAthanA asarakAraka upadezono prabhAva e samayanA keTalAye rAjA-mahArAjA ane rAjakuTuMbo upara paNa paDyo hato. pArzvanAthanA samayamAM keTalAMye evAM rAjyo hatAM, jyAM pArzvanAthane ja ISTadeva mAnavAmAM AvatA hatA. madhya temaja pUrvIya dezonA moTA bhAganA vAtya kSatriya paNa jaina dharmanA ja upAsaka hatA. e vakhate dezanA judA-judA bhAgomAM khAsa karIne dakSiNa bhAratamAM baLavAna nAgavaMza udaya pAmyA hatA, jemanA ISTadeva pArzvanAtha ja hatA. videha ane vaizAlInA baLavAna vajI-gaNamAM paNa pArzvanAthano dharma ja lokapriya hato. kaliMgapati ane pAMcAlanareza paNa pArzvanAthanA upadezothI prabhAvita batAvavAmAM Ave che. (jyotimaMDaLamAM pArzvanAthanA ziSya ) nirayAvalikAsUtra'nA puSmitA nAmanA trIjA varganA prathama temaja dvitIya adhyayanomAM jyotiSIonA indra, caMdra ane sUrya temaja tRtIya adhyayanamAM zukrAdi grahonuM varNana maLe che. A sUtra pramANe eka vAra jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969694 ra03] Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra rAjagRha nagaranA guNazIlaka nAmanA udyAnamAM rokAyelA hatA, e vakhate jyotirmaMDaLano indra 'caMdra' prabhu darzanArthe samavasaraNamAM hAjara thayo. jinazAsananI prabhAvanA-hetu tyAM upasthita caturvidha saMghanI sAme eNe enI vaikriyazaktithI agaNita deva-devIsamUhone pragaTa karI aneka suMdara ane AkarSaka dezya prastuta karyA ane upasthita lokone camatkAra batAvI potAnA sthAne parata pharyA. gautama gaNadhare bhagavAna mahAvIrane pUchyuM : "bhagavan ! A caMdradeva emanA pUrvajanmamAM koNa hatA ane emane A Rddhi-siddhi kevI rIte maLI che ?" bhagavAna mahAvIre javAba Apyo : "ghaNA samaya pahelAM zrAvastI nagarImAM aMgita nAmano eka samRddha ane sanmAnita gAthApati raheto hato. eka vAra bhagavAna pArzvanAthanI zrAvastImAM padharAmaNI thaI. vizALa janamedanInI sAthe aMgati paNa samavasaraNamAM gayo ane prabhunA upadeza sAMbhaLI saMsArathI virakta thaI zramaNa banI gayo. tyAra bAda eNe kaThora tapanuM AcaraNa karyuM. saMyamanA mULabhUta guNonuM eNe saMpUrNapaNe pAlana karyuM, paNa doSa sahita AhAra-pANIne karavuM vagere uttara guNonI virAdhanA ane enuM prAyazcitta paNa karyuM nahi. A rIte aMte paMdara divasanA saMthArAthI jIvanakALa samApta karI te jyotimaMDaLamAM indra banyo. tapa ane saMyamanA prabhAvathI ene A Rddhi maLI che." gaNadhara gautamanA pUchatA bhagavAne AgaLa jaNAvyuM : "jIvana pUruM thatAM e caMdradeva mahAvideha kSetramAM janma laI siddha, buddha ane mukta thaze." e ja rIte eka vAra jyAre rAjagRha nagaranA guNazIlaka caityamAM bhagavAna mahAvIra padhAryA, to sUrya paNa bhagavAnanA samavasaraNamAM hAjara thayA. sUryae paNa adbhuta camatkAra dekhADI potAnA loka tarapha prayANa karyuM. gautama gaNadhara vaDe sUryanA pUrvajanmanA viSayamAM pUchatAM bhagavAne kahyuM : "zrAvastI nagarIno gAthApati supratiSTha, vaibhavazALI, udAra ane yazasvI hato. te bhagavAna pArzvanAthanA samavasaraNamAM dezanA sAMbhaLavA gayo ane dIkSita thaI gayo. eNe paNa ugra tapasyAo karI, mULaguNonuM pUrNapaNe pAlana karyuM, paraMtu uttaraguNonI upekSA karI ane prAyazcitta karyA vagara ja saMlekhanApUrvaka AyuSya pUruM karI sUryadeva banyo. devalokano jIvanakALa samApta thatA te mahAvidehamAM janma laI tapa-saMyamanI sAdhanAthI siddhi prApta karaze. 204 7 jI. jaina dharmano maulika itihAsa Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e ja pramANe zukadeve paNa bhagavAnanA samavasaraNamAM jaI potAnI vaikriyazakti vaDe acarajabharyA dazyo batAvyA ane prabhune namaskAra karI pAchA pharyA. zukranA viSayamAM gaNadhara gautamanI jijJAsAnA javAbamAM bhagavAna mahAvIre jaNAvyuM : "pUrvajanmamAM te somila nAmano eka brAhmaNa hato, je vedomAM vidvAna hato ane vArANasImAM raheto hato. jyAre bhagavAna pArzvanAtha vArANasImAM AmrazAla vanamAM AvyA to somila paNa tyAM pahoMcyo. eNe bhagavAnane keTalAye prazno pUchaLyA ane emanA javAbo meLavI saMtoSa pAmI bhagavAnano zrAvaka banyo. kALAntaramAM asAdhu darzana ane mithyAtvanA udayathI enA manamAM vicAra Avyo ke - "jo te aneka jAtanAM udyAno banAve to ghaNuM zreyaskara raheze,' ane eNe kaTelAMye udyAno banAvaDAvyAM. pachI AdhyAtmika ciMtana karatA-karatA enA manamAM tApasa banavAnI bhAvanA jAgI. eNe enA moTA putrane kuTuMbanI dhurA soMpI ane pravrajita thaI gayo. tApasa thaI somiMla chaThTha-chaTTanI tapasyA ane dizA-cakravAlathI sUryanI AtApanA letA rahI vicaraNa karavA lAgyo. eka vakhata rAtanA jAgaraNa karIne eNe saMkalpa karyo ke - "te uttara dizAmAM prayANa kare, kASThamudrAmAM moTuM bAMdhIne mauna rahe ane cAlatAM-cAlatAM je sthAne thAkI jAya athavA paDI jAya, tyAM paDyo rahe." - savAranA samaye potAnA saMkalpa pramANe eNe uttaranI tarapha prasthAna karyuM. cAlatAM-cAlatAM bapore te eka azoka vRkSanI nIce gayo. tyAM eNe enI kAvaDa rAkhI ane jamI-paravArIne kASThamudrAmAM moTuM bAMdhI maunastha thaI gayo. aDadhI rAtanA samaye koIka deve kahyuM : "somila, tArI pravajyA barAbara nathI." paNa somile kaMI dhyAna ApyuM nahi. dave ekanI eka vAta be-traNa vAra kahI ane jatA rahyA. somila avirata uttaranI tarapha vadhato ja rahyo. baporanA samaye jhADanI nIce vizrAma karato ane moTuM bAMdhI kASThamudrAmAM rAta gALato hato. rAtre pharI e ja deva AvatA ane kahetA : "somila, tArI pravajyA barAbara nathI." momila dhyAna ApyA vagara mauna rahetA. deva jatA rahetA. pAMcamA divase romila eka gUlaranA jhADanI nIce dainika kriyA AdithI nivRtta thaI kASThamudrAmAM maunastha thaI gayo. rAtre deve pharI enI e ja vAta kahI. deve jyAre trIjI vAra A vAta kahI, to somile enuM mauna toDIne ene pUchyuM : "devAnupriya ! mArI pravrajyAmAM zuM khAmI che ?" | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696963 25] Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deve kahyuM : "somila, teM arhat pArzvanI samakSa bAra vratavALo zrAvakadharma svIkAryo hato. ene tyajIne tApasa banI gayo che, e ja tArI duSpravrajyA che. jo tuM pharI zrAvakanAM bAra vrata svIkAra karaze to tArI pravrajyA supravrajyA thaI zake che." deva to jatA rahyA, somile devanA kathAnAnusAra pUrvavat zrAvakadharma svIkAryo ane belA, telA Adi tapasyAo karato rahIne vicaraNa karato rahyo. Akhare 15 divasanI saMlekhanAthI AtmAne bhAvita karato-karato pUrvakRta duSkRtyanI AlocanA karyA vagara jIvanakALa samApta karI zukra mahAgraharUpe deva thayo. kaThora tapa ane zramaNopAsaka dharmanuM pAlana karavAne lIdhe ene A Rddhi prApta thaI che. devanuM AyuSya pUruM thatAM te A mahAvidehamAM janma leze ane pravrujita thaI sakaLa karmono nAza karI nirvANa prApta karaze.' ahIM somilanI kASThamudrAmAM moDhuM bAMdhI mauna rahevAnI kriyA vicAraNIya ane saMzodhanano viSaya che. jaina dharma sivAya bIje kyAMye moDhuM bAMdhavAnuM vidhAna nathI. 'nirayAvalikA'mAM somilanA moDhe kASThamudrA bAMdhavI pramANita kare che ke - prAcIna samayamAM jainetara paraMparAomAM paNa mukhatrikA bAMdhavAnI prathA hatI ane pArzvanAthanA samayamAM paNa jaina paraMparAmAM mukhavisrakA (muhapattI) bAMdhavAnI prathA hatI, nahi to deva somilane moDhuM bAMdhavAnI kriyA baMdha karavAno parAmarza Apato.' bahuputrikA devInA rUpamAM pArzvanAthanI AryA 'nirayAvalikAsUtra'nA trIjA varganA cothA adhyAya pramANe rAjagRha nagaranA guNazIlaka upavanamAM bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM saudharmakalpanI RddhizAlinI bahuputrikA devI upasthita thaI. dezanA sAMbhaLyA pachI bhagavAnane praNAma karIne e devIe potAnI jamaNI bhujA phelAvIne 108 devakumAra ane DAbI bhujA uThAvIne 108 devakumArIonI sAthe nAnI-moTI vayanAM aneka bALako-bALakIone utpanna karI ghaNuM ja manoraMjaka ane AzcaryakAraka pradarzana karyuM ane potAnA sthAne parata pharI. AthI gautama gaNadhare bhagavAna mahAvIrane pUchyuM : "bhagavan ! A devI koNa che ? pUrvajanmamAM zuM hatI ane A rItanI Rddhi ene kevI rIte maLI ?'' bhagavAne kahyuM : "vArANasImAM bhadra nAmano eka atyaMta samRddhizALI sArthavAha (vaNika) raheto hato. enI patnI subhadrA ghaNI ja suMdara ane KDO(c) jaina dharmano maulika itihAsa 206 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suzIla hatI, paNa ene koI saMtati hatI nahi, kAraNa ke te vAMjhaNI hatI. saMtatinA abhAvamAM te potAnI jAtane ghaNI abhAgiNI samajatI hatI ane atyaMta duHkhI temaja ciMtita thaI aMdaroaMdara ghoLAtI rahetI hatI. eka divasa bhagavAna pArzvanAthanI ziSyA AryA suvratA potAnI anya sAdhvIonI sAthe madhukarI karatA-karatA subhadrAnA ghare pahoMcI. subhadrAe emanI AgatA-svAgatA karI ane potAnA vAMjhiyApaNAnI vAta jaNAvI madada karavAnI vinaMtI karI. AryAe kahyuM : "devI, amArA mATe AvA viSayamAM vicAravuM sudhdhAM niSedha che, paNa jo tuM icche to ame tane sarvaduHkhanAzaka vItarAgadharma vize jaNAvI zakIe chIe." subhadrAe taiyArI batAvatA AryAe subhadrAne sAMsArika bhoga-upabhogonI viDaMbanA samajAvatA vItarAgatA ane tyAgamArganuM mahattva samajAvyuM. subhadrAe parama saMtoSa anubhavyo. eNe zrAvikAdharma svIkArI lIdho ane pAchaLathI pravrujita thaI gaI. sAdhvI banyA pachI kAlAntaramAM AryA subhadrA bALakone joIne emane ghaNA snehathI ramADatI, khavaDAvatI ane mamatA darzAvatI hatI. AryA suvratAe ene samajAvyuM ke - enuM AvuM AcaraNa sAdhvIdharmanI viruddha che' paNa enA vyavahAramAM koI pharaka Avyo nahi, ane aMte te anya upAzrayamAM jatI rahI. tyAM niraMkuza thaI zithilAcArapUrvaka ghaNAM varSo sudhI zramaNaparyAyanuM pAlana karyuM. aMte ardha mAsanI saMlekhanA karI AyuSya pUruM thatA saudharmakalpamAM bahuputrikA devInA rUpe utpanna thaI." . gautamanA praznanA uttaramAM bhagavAne AgaLa jaNAvyuM ke saudharmakalpathI vyuta thaI bahuputrikA devI bhAratanA vimala sannivezamAM somA nAmanI eka brAhmaNa putrInA rUpe janma leze. enAM lagna enA mAmAnA chokarA rASTrakUTa sAthe thaze. rASTrakUTathI ene dara varSe bALakabALakInA yugala (joDiyAM) saMtAno thaze ane soLa varSamAM 32 bALakonI mAtA banI jaze. jemanI dekha-bhALa, zora-bakora ane maLa-mUtramAM te vyasta thaI potAnI jAtane hatabhAgI kaheze. kAlAntaramAM te eka suvratA nAmanI eka AryA pAse prajita thaI ghora tapa karaze aMte 1 mahinAnA saMlekhanApUrNa potAnA jIvanano aMta AvatA zakrendra samAna deva banaze. devabhava pUro thatA mahAvideha kSetramAM manuSyarUpe janma laI tapa-saMyamanI sAdhanAthI nirvANapada meLavaze.' jaina dharmano maulika itihAsa - 3777 200 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhagavAna pArzvanAthanI keTalIka sAdhvIo) nirayAvalikA" ane "jJAtAdharmakathAsUtromAM upalabdha AkhyAnothI khabara paDe ke bhagavAna pArzvanAthanA upadezothI prabhAvita thaI samayesamaye 216 vRddhAvasthAe pahoMcelI kumArikAoe prabhunI zaraNamAM pravrajyA dhAraNa karI. e AkhyAnothI tatkAlIna sAmAjika sthiti upara bhagavAna pArzvanAthano prabhAva temaja emanI lokapriyatAno khyAla Ave che temaja emanA nAmanI sAthe puruSAdAnIya' vizeSaNanA upayoganA kAraNa upara sAro evo prakAza paDe che. ataH e AkhyAnone saMkSepamAM ahIM prastuta karavAmAM Ave che. nirayAvalikA'nA puSpacUlikA nAmanA cothA varganA kula 10 adhyAya che. prathama adhyAyamAM zrIdevInuM varNana che. eka vAra rAjagRhamAM Avela guNazIlaka udyAnamAM bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM saudharmakalpanA zrI avataMsaka vimAnanI ghaNI RddhizAlinI zrIdevI paNa AvI. eNe prabhune vaMdana karI potAnI uttama koTinI vaikriyalabdhi vaDe atyaMta manohara temaja abhuta nATakanuM pradarzana karyuM. enAM parata pharyA pachI gaNadhara gautamanI jijJAsAnA javAbamAM bhagavAne enA pUrvajanmano paricaya ApatA kahyuM : "rAjA jitazatrunA rAjyamAM rAjagRha nagarImAM sudarzana nAmaka eka ati samRddha gAthApati raheto hato. enI patnInuM nAma priyA ane ekanI eka putrInuM bhUtA hatuM. bhUtAnAM lagna na thaI zakyAM ane tenI uMmara thatAM te vRddha thaI gaI. eka vakhata puruSAdAnIya ahetu pArzvanAtha rAjagRhamAM padhAryA. bhUtA paNa potAnAM mAtA-pitAnI AjJA laI samavasaraNamAM AvI. prabhunA upadezathI vairAgya pAmI eNe mAtA-pitA pAse dIkSAnI anumati mAMgI. gAthApatie prasanna thaI dIkSA samArohanuM Ayojana karyuM ane potAnI putrIne ziSyA rUpe samarpita karavA prabhu pAse gayA. prabhunI paravAnagI meLavI bhUtAe potAnAM AbhUSaNo utAryA ane puSpacUlA AryAnI pAse pravrajita thaI gaI. tyAra bAda kAlAntaramAM bhUtA AryA zarIranAkuzikA (zarIrazuddhi tathA bAhAzuddhi upara vizeSa dhyAna ApanArI) thaI puSpacUlAe ene samajAvI ke - "sAdhvI mATe A dehazakti yogya nathI. paNa bhUtAe emanI vAta mAnI nahi, paNa upAzrayamAM 208 369696969696969696969696969696| jaina dharmano maulika itihAsa Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alagathI ekalI rahevA lAgI. pUrvavat AcaraNa karatI rahIne aneka tapothI potAnI AtmAne bhAvita karatI rahIne aMte saMlekhanApUrvaka mu potAnA zithilAcAranI AlocanA karyA vagara ja AyuSya samApta karI saudharmakalpanA zrI avataMsaka vimAnamAM devI thaI ane A Rddhi meLavI. devalokamAM eka palyopamanuM AyuSya bhogavI teNI mahAvidehamAM janma leze ane siddha-buddha tathA mukta thaze. zrIdevInI jema ja hI, dhI, kIrti, buddhi, lakSmI, ilAdevI, surAdevI, rasadevI ane gaMdhadevI Ama nava anya devIonuM varNana paNa 9 adhyayanomAM ApavAmAM AvyuM che. e ja pramANe "jJAtAdharmakathAsUtra'nA dvitIya zrutaskaMdhanA 10 vargomAM kula meLavIne 206 rAjIrNa vRddha kuMvArIo vaDe prabhu pArzvanAtha pAse pravrajita thavAno ullekha che. prathama vargamAM caramendranI kAlI Adi 5 agre mahArANIonAM kathAnaka ApavAmAM AvyAM che. yathA-prathama kAlIdevIe bhagavAna mahAvIrane rAjagRhamAM birAjamAna joI zraddhApUrvaka vaMdana karyA ane potAnAM deva-devI gaNanI sAthe sUryAbhadevanI jema potAnI vaikriya-zaktithI nATyakaLAnuM pradarzana karyuM ane potAnA sthAne jatI rahI. gautama gaNadharanA pUchavA para enA pUrvajanmano paricaya ApatA prabhue kahyuM ke - "bhAratavarSanI AmalakalpA nAmanI nagarImAM kAla nAmaka gAthApatinI kAlazrI bhAryAthI kALI nAmanI bALakIno janma thayo. te vRddha thayA sudhI kuMvArI ja rahI, AthI ene vRddhAvRddha kumArI athavA junnA-junnakumArI kahevAmAM AvI. AmalakalpA nagarImAM bhagavAna pArzvanAthanI padharAmaNI thaI, to kAlI paNa samavasaraNamAM gaI ane emano upadeza sAMbhaLI saMsArathI virakta thaI. mAtA-pitAnI paravAnagIthI bhagavAna pArzvanAtha pAse pravrajita thaI gaI ane AryA puSpacUlA pAse ziSyArUpe mokalavAmAM AvI. A kAlI ekAdaza aMgonI jJAtA thaI vibhinna tapasyAo vaDe AtmAnuM kalyANa karatI vicAravA lAgI, paNa AryAkAlI potAnA zarIra temaja rahevAnA sthAnanI saphAI vagere upara vizeSa dhyAna ApatI. puSpacUlAe kahyuM ke - "sAdhvI mATe A yogya nathI.' paNa eNe dhyAna na ApatAM alaga upAzrayamAM rahI svataMtra vicaraNa karavA lAgI. varSo sudhI cAritranuM pAlana karI eka pakSanI saMkhanAthI kALadharma pAmI camacaMcA rAjadhAnImAM kAlIdevInA rUpamAM jaina dharmano maulika ItihAsa 9633333969696969696969699 209 | Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camarendranI agramahiSI thaI. camaracaMcAthI cyavana karI te mahAvidehamAM utpanna thaze ane tyAM mukti prApta karaze. " A varganI bAkInI cAra devIo rAtri, rajanI, vidyuta ane meghA paNa emanA pUrvajanmamAM AmalakalpA nagarInA gAthA daMpatIonI putrIo hatI. jarAjIrNa vRddhA thavA chatAM paNa teo apariNIta kuMvArI ja rahI. bhagavAna pArzvanAthanA upadezothI vairAgya AvatA emaNe pravajyA lIdhI, vividha tapasyAo karI, potAnAM zithila AcaraNone lIdhe zramaNI saMghathI alaga thaI svataMtra vihAriNI banI ane aMte saMkhanA karI amarendranI mukhya paTarANIo banI. jIvanakALa samApta thatA e badhI mahAvidehamAM janma leze ane mukta thaze. bIjA varganA dvitIya zrutaskaMdhanA balIdranI pAMca agramahiSIo zuMbhA, nizuMbhA, raMbhA, niraMbhA ane madanA emanA pUrvabhavamAM sAvathI nagarImAM potAnAM jevAM ja nAmavALAM gAthApati daMpatIonI kumArI putrIo hatI. trIjA vargamAM nava dakSiNendronI cha-chanA pramANe kula 54 mahApaTarANIo emanA pUrvabhavamAM vArANasI nagarImAM potAnAM jevAM ja nAmavALA gAthApati-daMpatIonI kuMvArI putrIo hatI ane vRddhAvasthAmAM bhagavAna pArzvanAtha pAse dIkSita thaI zramaNI saMghamAM joDAI gaI. cothA vargamAM ullekhita 9 bhUtAnaMda Adi uttarendronI 54 mukhya rANIo emanA pUrvajanmamAM caMpA nagarInA rahevAsI mAtA-pitAonI putrIo hatI. AjIvana kuMvArI rahI ane bhagavAna pArzvanAthanA caMpA nagarImAM padhAravAthI pravartinI suvratA pAse saMyama dhAraNa karyo. ghaNAM varSo sudhI saMyama ane tapanI ArAdhanAthI emaNe cAritranuM pAlana karyuM ane chelle saMlekhanApUrvaka AyuSya pUrNa karI uttarendranI mahArANIo banI. pAMcamA vargamAM vyantarendronI 32 agramahiSIonuM varNana che. A batrIsa devIo emanA pUrvajanmamAM nAgapuranivAsI gAthApati daMpatIonI putrIo hatI, je AjIvana kuMvArI rahI. jyAre teNIo vRddha thaI, to bhagavAna pArzvanAthanuM Agamana tyAM thayuM. te badhI ja strIo samavasaraNamAM gaI ane virakta thaI AryA suvratA pAse pravrajita thaI. emaNe aneka varSo sudhI saMyamanuM yogya pAlana karyuM, ugra tapasyAo karI, paNa AcAranI zithilatAne lIdhe AlocanA karyA vagara saMlekhanApUrvaka jIvana samApta karI dakSiNendronI rANIo banI. - | 280 9696969696969696969696969696969mAM jaina dharmano molika itihAsa Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA vargamAM varNavela vyantara jAtinA 32 uttarendronI devIo emanA pUrvajanmamAM sAketapuranA gAthApati daMpatIonI putrIo hatI. emaNe paNa bhagavAna pArzvanAthanA upadezothI prabhAvita thaI AryA suvratA pAse pravajyA dhAraNa karI. aneka varSo sudhI saMyama ane tapanI sAdhanA karI, paNa zithila AcaraNane lIdhe svataMtra vihAriNI banI. vagara AlocanA karye saMlekhanApUrvaka jIvanakALa samApta karI mahAkALa Adi 32 uttarendronI agra mahArANIo banI. sAtamA vargamAM varNavelI sUryanI cAra mahArANIo emanA pUrvabhavamAM arakhapurImAM gAthApati daMpatIonI putrIo hatI. AThamA vargamAM varNavela caMdranI 4 agramahiSIo emanA pUrvabhavamAM mathurAnA gAthApati daMpatInI putrIo hatI. navamA vargamAM jaNAvelI saudharmendranI ATha agra paTarANIo zrAvastI, hastinApura, kampilapura ane sAketapura nivAsI gAthApati daMpatIonI putrIo hatI. dazamA vargamAM varNAvAyela IzAnendranI ATha agramahiSIo vArANasI, rAjagRha, zrAvastI temaja kauzAMbInA gAthApati daMpatIonI putrIo hatI. A pramANe bIjA vargathI dasamA varga sudhImAM varNavela badhI 201 devIo pota-potAnA pUrvabhavamAM AjIvana kuMvArI rahI. jarAjIrNa vRddhAvasthAmAM A badhI vRddha kuMvarIoe bhagavAna pArzvanAthanA upadezothI prabhAvita thaI zramaNIdharma svIkAryo. agiyAra aMgonI jJAtA thaI aneka jAtanI tapasyAo karI, paNa kAlAntaramAM zithilAcaraNane lIdhe sAdhvIsaMghathI alaga thaI svataMtra vihAriNI banI ane aMte saMkhanApUrvaka AyuSya pUruM karI indro, sUrya, caMdranI rANIo banI. (bhagavAna pArzvanAthano amiTa prabhAva) vItarAgatA ane sarvajJatA Adi Atmika guNonI badhA tIrthakaromAM samAnatA hovA chatAM paNa zakya che, pArzvanAthamAM koI vizeSatA rahI hoya, jenAthI teo vadhu ne vadhu lokapriya thayA. jaina sAhityamAMthI maLela stutio, stotro ane maMtrothI mAluma paDe che ke - "vartamAna covIsImAM bhagavAna pArzvanAthanA saMbaMdhamAM sauthI vadhu stutio, maMtra Adi prApta thAya che." bhagavAna pArzvanAthanI bhakti ane mahimAthI otaprota aneka vidvAno temaja mahAtmAo vaDe racAyela keTalAMye kAvya, mahAkAvya, stotro ane jIvanacaritra temaja dezanA vibhinna bhAgomAMthI jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969 281] Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLela prabhu pArzvanAthanA prAcIna bhavya kalAkRtionA pratIka, vizALa maMdira A vAtanAM pramANa che ke dharmaniSTha samAja sadIothI emanI pratye zraddhAvAna temaja kRtajJa rahyo che. AgamomAM anyAnya tIrthaMkaro mATe 'arahA' vizeSaNano prayoga karavAmAM Avyo che. jemake 'mallI arahA', 'usabheNa arahA', 'nemiarahA' Adi paNa pArzvanAthano paricaya ApatI vakhate 'puruSAdAnIya' zabdano prayoga karavAmAM Ave che. puruSAdAnIya'no artha che puruSomAM AdaraNIya enAthI sAbita thAya che ke AgamakALamAM paNa bhagavAna pArzvanAthanI koI viziSTatA mAnavAmAM AvatI hatI, jenAtha emane 'puruSAdAnIya' vizeSaNathI saMbodhita karavAmAM AvyA. jema mahAvIranAM viziSTa tapone lIdhe emanA nAmanI sAthe samaNebhagava mahAvIre' lakhAya che, e ja rIte pArzvanAthanA nAmanI sAthe 'puruSAdAnIya vizeSaNa joDavAnuM koI viziSTa kAraNa cokkasa hovuM joIe. enuM eka mukhya kAraNa to 220 devo ane devIonA pUrvabhava upara bhagavAna pArzvanAthano vizeSa prabhAva dekhAya che. bhagavAna mahAvIranA samavasaraNomAM upasthita vibhinna nagaronA vizALa janasamUhae devI-devatAonI vipula Rddhi ane adbhuta zaktinA pratyakSa darzana karyA temaja trikALadarzI sarvajJa tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranA moDhethI emanA pUrvajanmano vRttAMta sAMbhaLI jyAre ema jANyuM ke teo badhA ja bhagavAna pArzvanAthanAM aMtevAsI hatA, to cokkasa ja lokonA manamAM pArzvanAthanI pratye agAdha bhakti ane zraddhA svAbhAvikapaNe ja janmI haze. e vRddhA kuMvArIonA AkhyAnothI khabara paDe che ke e samayanI keTalIka paristhitio hatI, jene lIdhe saMpanna parivAranA loko paNa emanI kanyAo mATe yogya vara zodhI zakatA na hatA. AvI bALAonA nirAza ane nIrasa jIvanamAM saMyamanI jyoti pragaTAvI AzAno saMcAra karI bhagavAne samAjane navI dizA ApI hatI. e vRddha kuMvArIoe pArzvanAthanI kRpA vaDe ja daivIRddhi prApta karI. A badhuM jANI cokkasapaNe e samayano samAja emano RNI ane kRtajJa upAsaka banI gayo haze. 202 76 77 jaina dharmano maulika itihAsa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAne emanA bALapaNamAM ja prasenajitanI madada karI ane ene kaliMganA anArya yavanarAjathI mukta karAvyo, je bhagavAnanI zaraNamAM AvI gayo ane emanA upadezothI prabhAvita thayo. bhagavAne kevaLajJAna meLavyA pachI emanA vihArakALamAM anArya pradezonI yAtrA paNa karI ane tyAMnA asaMkhya lokone potAnA dharmAnurAgI banAvyA lAge che ke A badhI vizeSatAone lIdhe ja bhagavAna pArzvanAtha Arya ane anArya baMne janasamUhomAM prabhAvakArI, lokapriya ane abhUtapUrva Adarane pAtra thaI puruSAdAnIya' kahevAyA. ( bhagavAna pArzvanAthanI AcArya paraMparA sAmAnya niyama pramANe eka tIrthaMkaranA nirvANa pachI jyAM sudhI bIjA tIrthakara vaDe potAnA dharmatIrthanI sthApanA karavAmAM nathI AvatI tyAM sudhI e ja pUrvavartI tIrthakaranuM dharmazAsana ane AcArya paraMparA cAlatI rahe che. tevIsamA tIrthakaranA pahelAM paNa asaMkhya AcAryo thayA che, paNa emanA saMbaMdhamAM prAmANika sAmagrI upalabdha na thavAne lIdhe emano paricaya nathI ApavAmAM Avyo. jyAre ke bhagavAna pArzvanAthanI AcArya paraMparAnI prAmANika sAmagrI upalabdha che. bhagavAna mahAvIranA zAsananA pahelAM emano aMtarakALa mAtra 250 varSano che. "kalpasUtra' pramANe bhagavAna pArzvanAthanA cothA AcArya sudhI mokSagamana mAnavAmAM Avyo che. AthI emanI AcArya paraMpArano ullekha karavo aitihAsika dRSTithI Avazyaka ane yogya che. "upakezagaccha caritAvalI'nA AdhAre bhagavAna pArzvanAthanI AcArya paraMpArano saMkSipta paricaya ahIM ApavAmAM AvyI rahyo che : 1. Arya zubhadatta H zubhadatta bhagavAna pArzvanAthanA pahelA paTTadhara gaNadhara hatA. emaNe bhagavAnanA nirvANakALa pachI 24 varSa sudhI AcAryapadanI zobhA vadhArI ane caturvidha saMghanuM ghaNI kuzaLatAthI saMcAlana karIne dezanA karI. tyAra bAda Arya haridattane potAno uttarAdhikArI niyukta karI teo mokSagatine pAmyA. 2. Arya haridatta prabhu pArzvanAthanA bIjA paTTadhara haridatta zramaNa banatA pahelAM 500 DAkuonA nAyaka-DAku hatA. gaNadhara zubhadattanA jaina dharmano maulika itihAsa 96263696969696969696969696969690 283] Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSya varadatta munie eka vAra jaMgalamAM potAnA 500 ziSyonI sAthe rokAvuM paDyuM, e samaye haridatta enA pAMcaso sAthIo sAthe emane lUMTavAnA irAdAthI tyAM pahoMcyo. tyAM dhana-saMpattinI jagyAe DAkuone varadatta munino upadeza maLyo, jenAthI prabhAvita thaI tarata ja te enA sAthIonI sAthe emano ziSya thaI gayo ane AgaLa jatA svayaM muninAyaka ane dharmanAyaka banI gayo. potAnI vicakSaNa buddhinA prabhAvathI ekAdazAMgInA pAragAmI vidvAnomAM emanI gaNanA thavA lAgI. haridattanI sevA, lagana ane kuzAgra buddhithI prabhAvita thaI zubhadatte emane potAnA uttarAdhikArI banAvyA. AcArya haridatta 90 varSa sudhI dharmapracAra karyo ane samudrasUrine potAno uttarAdhikArI banAvI pArzvanirvANa saMvata 94mA mokSanA adhikArI thayA. AcArya haridatta emanA samayanA ghaNA prabhAvazALI AcArya hatA. emaNe "vaidikI hiMsA, hiMsA na bhavati matanA kaTTara samarthaka ane prabaLa pracAraka lauhityAcAryane rAjyasabhAmAM zAstrArthamAM parAsta karyA ane ahiMsA paramo dharmanI dhAka besADI. lauhityAcArya enA eka hajAra ziSyonI sAthe haridatta pAse dIkSita thaI gayo ane emanI AjJAthI dakSiNamAM ahiMsAdharmano pracAra karyo. 3. Arya samudrasUri : samudrasUri bhagavAna pArzvanAthanA trIjA paTTadhara AcArya thayA. pArtha saMvata 94 thI 166 sudhI emaNe jinazAsananI sevA karI. teo caturdaza pUrvadhArI hatA ane yajJavAdathI thanArI hiMsAnA virodhI hatA. emanA eka ziSya videzamuni vihAra karatA karatA ujajaina pahoMcyA. videzI muni Arya samudrasUrinA sAcA anuyAyI ane pratibhAzALI vidvAna hatA. kahevAmAM Ave che ke videzI muninA upadezathI prabhAvita thaI ujjainanA rAjAe emanI rANI ane putra kezInI sAthe zramaNadharma aMgIkAra karyo. bAlarSi kazI jAtismaraNanI sAthe-sAthe caturdaza pUrva sudhI zrutajJAnanA dhAraka hatA. emaNe yajJavAdanA pracAraka mukuMda AcAryane zAstrArthamAM harAvyA. AcArya samudrasUrie emano aMta samaya najIka jANI kezIne AcAryapada ApyuM ane pArtha saMvata 166mAM sakaLa karmono lopa karI nirvANa pAmyA. 284 396369696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. Arya kezIzramaNa : prabhu pArzvanAthanA cothA paTTadhara hatA kezIzramaNa, Arya kezIzramaNa bALabrahmacArI, pratibhAzALI, caudapUrvadhArI, mati, zruti, avadhijJAna temaja mana:paryavajJAnanA dhAraka hatA. emaNe ghaNI nipuNatAthI zramaNa saMghanA saMgaThanane sudaDha banAvyo ane vidvAna zramaNonA netRtvamAM pAMca-pAMca sAdhuonI 9 TukaDIo bhinna-bhinna dUradUranA pradezomAM mokalI ane svayaM eka hajAra sAdhuonI sAthe magadhapradezamAM rahIne AkhA bhAratavarSamAM jaina dharmano pracAra-prasAra karyo. emaNe pArtha saMvata 166 thI 250 sudhI arthAt 84 varSa sudhI AcAryapadane zobhAvyuM ane aMte svayaMprabhasUrine emano uttarAdhikArI niyukta karI mukti meLavI. emaNe emanA upadezanA prabhAvathI zvetAMbikAnA mahArAja paradezIne ghora nAstikamAMthI Astika banAvyo. phaLasvarUpa rAjA paradezIe zrAvakadharma svIkAryo. paradezI potAnA rAjyanI Avakano eka caturthAza dAnamAM ApavA lAgyo ane sAMsArika sukhone tyajIne bele-belenI tapasyAmAM lAgI gayo. potAnA patine rAjyanA kAryamAM udAsIna joI rANI sUrikAMtAe potAnA putrane rAjA banAvavAnI icchA karI ane potAnA pati paradezIne vratanA pAraNAnA divase jherIluM bhojana ApI dIdhuM. paradezIne jheranI asara thatA ja te AkhI sthiti pAmI gayo ane koI paNa jAtanA pratirodha ke durbhAvanA rAkhyA vagara samAdhipUrvaka prANotsarga karI saudharmakalpamAM RddhimAna sUryAbha deva banyo. zAstromAM kezI nAmanA be muniono paricaya maLe che. eka to paradezI rAjAne pratibodha ApanArA kezIzramaNano ane bIjo gaNadhara gautamanI sAthe saMvAda pachI zrAvastI nagarImAM cAturyAmadharmathI paMcamahAvrata rUpa zramaNadharma svIkAra karanArA kezIkumAra zramaNano. ahIM A prazna vicAraNIya che ke bhagavAna pArzvanAthanA cothA paTTadhara AcArya koNa hatA ? AcArya rAjendrasUrinA "abhidhAnarAjendrakoSa'mAM be jagyAe kezIzramaNano paricaya ApavAmAM Avyo che, paNa paradezI pratibodhaka AcArya kezIzramaNane ja gaNadhara gautamanI sAthe saMvAda jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969698 285 | Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAvALA kezIzramaNa batAvIne baMnenI eka ja hovAnI mAnyatA vyakta karI che. 'upakezagacchapaTTAvalI' ane gujarAtI graMtha 'jainaparaMparAonA itihAsa'nI paNa A ja hAlata che. e vAta alaga che ke koI emane mahArAja jayasenanA putra, to koI emane nigraMthI putra mAne che. enAthI viparIta pArzvanAthanI paraMparAno itihAsa'mAM baMneno judo-judo paricaya ApavAmAM Avyo nathI, paNa baMnenA alagaalaga astitvano svIkAra karyo che. vAstavikatA ema che ke AcArya kezI ane kezIkumAra zramaNa baMne alaga-alaga vyakti che. AcArya kezI ke jeo bhagavAna pArzvanAthanA cothA paTTadhara che ane zvetAMbikAnA mahArAja paradezInA pratibodhaka mAnavAmAM Ave che, emano kALa 'upakezagacchapaTTAvalI' anusAra pArzva nirvANa saMvata 166 thI 250 sudhIno che, je bhagavAna mahAvIranI chadmasthAvasthA sudhIno ja hoI zake che. enAthI viparIta zrAvastI nagarImAM kezIkumAra zramaNa ane gaNadhara gautamanA saMvAdano kALa mahAvIranA kevaLIcaryAnA paMdara varSa vItI gayA pachI Ave che, arthAt baMneno kALa judo-judo che. sAthe ja 'rAjapraznIyasUtra'mAM paradezIne pratibodha ApavA-vALA kezIne cAra jJAnanA dhAraka batAvavAmAM AvyA che, jyAre ke gautama gaNadharanI sAthe zrAvastImAM saMvAda karavAvALA kezIkumAra zramaNane traNa jJAnanA dhAraka batAvavAmAM AvyA che. AvI sthitimAM mahAvIranA chadmasthakALavALA cAra jJAnanA dhAraka kezIzramaNanuM mahAvIranA kevaLIcaryAnA paMdara varSa vItI gayAM pachI traNa jJAnanA dhArakanA rUpamAM gautamane maLavuM koI paNa prakAre yuktisaMgata pratIta nathI thatuM. uparyukta tathyothI ema nirvivAdapaNe siddha thaI jAya che ke - kezIzramaNa AcArya ane kezIkumAra zramaNa baMne eka na hoI bhinna che. ekanuM nirvANa pArzvanAthanA zAsanamAM thayuM, jyAre ke bIjAnuM nirvANa gautama gaNadhara sAthe saMvAdanA pachIno cAturyAmadharmathI paMca mahAvrata rUpe zramaNadharma svIkAra karyA pachI mahAvIranA zAsana kALamAM. 286 37 O jaina dharmano maulika itihAsa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' bhagavAna zI mahAvIra jaina dharmanA covIsamA ane aMtima tIrthakara bhagavAna mahAvIra mAtra eka mahAnuM dharmanAyaka ja na hatA, sAtho-sAtha mahAna lokanAyaka, krAMtikArI samAjasudhAraka, vizvabaMdhutvanA pratIka, prANImAtranA hitaciMtaka ane mAnavatAnA sAcA patha-pradarzaka paNa hatA. emaNe samasta vizvane ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, anekAnta ane samatAno prazasta mArga batAvI amaratvanI tarapha agrasara karyA. sarve jIvAvi Icchati jIviluM na mariz2iunA divyaghoSanI sAthe emaNe mAtra manuSyajAtine ja nahi, paraMtu pazu-pakSIo sudhdhAMne ahiMsA, dayA ne premano pATha bhaNAvyo. dharmanA nAme yajJomAM thatI pazubalinI viruddha janatAne AMdolita karI, emaNe aMdhavizvAsapUrNa hiMsaka prathAne paDakAra pheMkIne asaMkhya prANIone abhayadAna ApyuM. emaNe pAkhaMDa, mithyAbhimAna, rUDhivAda ane varNabhedathI UMDA khADAmAM paDatI mAnavatAne upara lAvavAnA athAga prayatno ja nahi karyA, paraMtu potAnA divyajJAnanA prakAzathI vinAzonmukha mAnavasamAjane samyajJAna, samyakdarzana ane samyagu cAritranI ratnatriveNI ApI muktipatha para AgaLa vadhavAnI preraNA ApI. ghorAtighora upasargo ane parISahone abhuta sAhasa, alaukika dherya, avicaLa daDhatA, agAdha gAMbhIrya temaja apAra zAMtinI sAthe sahana karI emaNe sahanazIlatA, kSamA ane karuNAnA apUrva kIrtimAna sthApita karyA. bhagavAna mahAvIrano samaya I.sa. pUrve chaThThI sadI mAnavAmAM Avyo che ke je bhAratavarSa ja nahi, paNa vizvanA sAMskRtika ane dhArmika ItihAsamAM ghaNuM mahattvanuM sthAna dharAve che. A e ja samaya hato jyAre bhAratavarSamAM tIrthakara mahAvIranI sAthe mahAtmA buddha paNa ahiMsA ane karuNAno upadeza ApI dhArmika temaja sAMskRtika krAMtinuM sarjana karyuM. e ja kALakhaMDamAM cInamAM lAotsa ane kAMgadhrUstrI, yUnAnamAM pAIthogorasa, aphalAtUna ane sUkAta Adie pota-potAnAM kSetromAM sAMskRtika ane dhArmika krAMtinA sUtradhAranuM kAma karyuM. rUDhivAda ane aMdhavizvAsano virodha karIne badhA mahApuruSoe janatAne sAcI dizAmAM AgaLa vadhavAnI preraNA ApI ane zuddha ciMtananI dizA dekhADI. tatkAlIna samayanA badhA mahApuruSomAM bha. mahAvIranuM sthAna keTalIye daSTikoNathI viziSTa, parama sanmAnanIya, uccatama ane zreSThatama che. jaina dharmano maulika itihAsa cha3339696969696969696969696969 280 ] Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIrakAlIna deza-dazA tevIsamA tIrthaMkara bhagavAna pArzvanAthanA 250 varSa pachI bha. mahAvIra thayA. e samayamAM deza ane samAjanI dazA ghaNI vikRta thaI cUkI hatI, pArzvakAlIna tapa, saMyama ane dharma pratye lokonI ruci maMda paDI gaI hatI. dharmanA nAme ADaMbara chavAyelo hato. yajJa-yAga ane kriyA-kAMDane ja dharmanuM rUpa mAnavAmAM AvatuM hatuM. yajJamAM dhRta Adi ja nahi, paraMtu pazu paNa caDhAvavAmAM AvI rahyAM hatAM ane vedavihita yajJamAM thanArI hiMsAne hiMsA nahi, ahiMsA gaNavAmAM AvatI hatI. varNa-vyavasthA ane jAti-vAdanA baMdhanamAM mAnavasamAja eTalo badho jakaDAyelo hato ke nimnavarganI vyaktione koI paNa prakAranI suvidhA ane svataMtratA hatI nahi. garIbo pratye amIronI sahRdayatA ochI thaI rahI hatI. strI jAtinI sthiti to emanAthI paNa kharAba hatI. strIone koI khAsa svataMtratA na hatI ane emanI sAthe dAsI jevo vyavahAra karavAmAM Avato hato. rAjanaitika dRSTie paNa A samaya Uthala-pAthalano hato. alaga-alaga. rAjyomAM sthiratA ane ekarUpatA hatI nahi. tatkAlIna gaNarAjyomAM licchavI gaNarAjya sauthI vadhu baLavAna hatuM. enI rAjadhAnI vaizAlI hata ane mahArAjA ceTaka tyAMnA pradhAna hatA. mahAvIra svAmInI mAtA trizala emanI ja bahena hatI. kAzI ane kauzalanA pradezo paNa emAM joDAyela hatA. licchavI gaNarAjya sivAya zAkya gaNarAjyanuM paNa vizeSa mahattva ane prabhAva hato. enI rAjadhAnI kapilavastu hatI. enA pradhAna rAja zuddhodhana hatA. gautama buddha emanA ja putra hatA. bIjA paNa keTalAMye nAnAM nAnAM gaNarAjya hatAM. jemake - malla, kola, AmlakaMpA, pippalIvana Adi magadha, uttarI kozala, avaMti, kaliMga Adi svataMtra rAjyo paNa hatAM. A rAjyomAM prAyaH maitrIpUrNa saMbaMdha hatA. paraMtu nimnavarganI dazA badhAM ja rAjyomAM dayanIya ane ciMtanIya hatI. brAhmaNavarganuM varcasva hatuM. prajAma utpIDanathI kSobha ane viSAdanuM vAtAvaraNa hatuM. A badhI paristhitiono prabhAva dhArmika vAtAvaraNa upara paNa paDyo hato. janasamAjamAM dharmanI bhAvanAnI UNapa dekhAtI hatI. sAdhanAnuM lakSya nirvANa ane muktinI jagyAe mAtra svargaprAptinuM ja rahI gayuM hatuM. zramaNa saMghanI sthiti divase divase ghasAI rahI hatI. yAjJikI hiMsAno virodha ane ahiMsAno pracAra paNa kyAreka-kyAreka ja thato hato, paraMtu emAM paryApta baLa ane sahayogano abhAva hato. AvA viSama samayamAM prANImAtra ane mAnavamAtranA hita mATe satyamArgane sthApita karavA mATe bhagavAna mahAvIrano janma thayo. UUUU jaina dharmano maulika itihAsa 288 333 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavo) jenazAstro pramANe pratyeka AtmA paramAtmA banavAnI yogyatA rAkhe che ane viziSTa sAdhanAnA mAdhyame enA tIrthakara athavA bhagavAnanA rUpamAM uttara-janma thAya che. paraMtu Izvara karmamukta hovAne lIdhe pharI manuSya rUpe avatAra dhAraNa karatA nathI, janma letA nathI, nIce UtaratA nathI. manuSya satkarma vaDe bhagavAna banI zake che. A rIte naranuM nArAyaNa thavuM arthAt upara caDhavuM utAra che. AthI jaina dharma avatAravAdI nahi, utAravAdI che. bhagavAna mahAvIranA jIve nayasAranA bhavamAM satkarmanuM bIja ropI enuM kramazaH siMcana karatA rahI tIrthakarapada sudhInI saphara - yAtrA karI. ekadA pratiSThAnapuranA grAmaciMtaka nayasAra jaMgalamAM lAkaDAMo levA mATe gayo hato. bapore te khAvA mATe beTho ja hato ke ene eka tapasvI muni dekhAyA, je emano rasto bhUlIne A tarapha nIkaLI AvyA hatA. eNe bhUkhyA-tarasyA e munine bhAvapUrvaka nirdoSa AhAra-pANI ApyA ane emane sAco mArga batAvyo. munie paNa nayasArane dharmaupadeza Apyo ane AtmotthAnano mArga dekhADyo, pariNAme nayasArane samyaktvanI prApti thaI ane eNe saMsAra saMkelI lIdho. bIjA bhavamAM te saudharmakalpamAM deva thayo ane trIjA bhavamAM te rAjA bharatano putra marIci rUpe pedA thayo. cothA bhavamAM brahmalokamAM deva, pAMcamAmAM kauziMka brAhmaNa, chaThThAmAM puSyamitra brAhmaNa, sAtamAmAM saudharma deva, AThamAmAM agnidyota, navamA bhavamAM dvitIyakalpano deva, dasamAmAM agnibhUti brAhmaNa, agiyAramAmAM sanatkumAra deva, bAramA bhavamAM bhAradvAja, teramA bhavamAM mahendrakalpano deva, caudamAmAM sthAvara brAhmaNa, paMdaramA bhavamAM brahmakalpano deva, soLamA bhavamAM yuvarAja vizAkhabhUtino putra vizvabhUti, sattaramAmA mahAzukra deva ane aDhAramAmAM tripRSTa vAsudevanA rUpamAM janma dhAraNa karyo. tripRSTanA bhavamAM nikAcita karmabaMdhanA phaLasvarUpa ogaNIsamA bhavamAM saptama narakamAM neraiyA rUpe utpanna thayo. vIsamA bhavamAM siMha temaja ekavIsamAmAM caturtha narakamAM janma lIdho. bAvIsamA bhavamAM priyamitra (poTTila) cakravartI, tevIsamA bhavamAM mahAzukrakalpamAM deva tathA covIsamA bhavamAM-naMdanarAjAnA bhavamAM tIrthakara gotrano baMdha karyo. pacIsamA bhavamAM bhagavAna prANata svarganA puSpottara vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969699927 289 ] Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'samavAyAMgasUtra' pramANe prANata svargathI cyavana karI naMdanano jIva devanaMdAnI kUkhamAM dAkhala thayo. A emano chavIsamo bhava tathA devanaMdAnA garbhathI trizalAdevInI kUkhamAM hariNaigameSI deva vaDe sAharaNathI vardhamAnanA rUpamAM janma levA bhagavAna mahAvIrano sattAvIsamo bhava mAnavAmAM Avyo che, arthAt kramazaH be garbhomAM Agamanane be alaga-alaga janma mAnavAmAM AvyA che. digaMbara paraMparAmAM bhagavAna mahAvIranA 33 bhavonuM varNana che. baMne paraMparAomAM bhagavAnanA pUrva bhavonI saMkhyA ane nAmamAM bhinnatA hovAthI paNa A pramukha tathyone ekImate svIkAravAmAM AvyA che ke anaMta bhavabhramaNa pachI samyagdarzananI upalabdhi temaja karmanirjarAnA prabhAvathI nayasArano jIva abhyudaya ane Atmonnati tarapha AgaLa vadhato ja rahyo. kaThora karmabaMdhanathI eNe pharI eka ghaNA lAMbA samaya sudhI bhavATavImAM bhaTakavuM paDyuM. ane aMte naMdana rAjAnA bhavamAM utkaTa ciMtana, manana ane bhAvanAnI sAthosAtha uttama koTinA tyAga, tapa, saMyama, vairAgya, bhakti ane vaiyAvRtyanA AcaraNathI eNe sarvocca pada tIrthaMkara nAmakarmanuM upArjana karyuM. bhagavAne naMdana rAjAnA bhavamAM tIrthaMkara nAmakarma upArjita karI lIdhuM. A bhagavAnano covIsamo bhava hato. chatrA nagarInA mahArAja jitazatrunA putra naMdane poTTilAcAryanA upadezathI rAjasI vaibhava tyajIne dIkSA lIdhI ane eka lAkha varSanA saMyamapUrNa jIvanamAM niraMtara mAsa-mAsakhamaNanI tapasyA karI ane kula meLavIne agiyAra lAkha sATha hajAra mAsakhamaNa karyAM. A badhAMno pAraNAkALa traNa hajAra traNaso tetrIsa varSa traNa mahinA ane ogaNatrIsa divasono thayo. tapa-saMyama ane arhatabhakti Adi vIse-vIsa bolonI utkaTa ArAdhanAnA paripAka rUpe emaNe tIrthaMkara nAmakarma upArjita karyuM ane aMte be mahinAnuM anazana karI samAdhi bhAve AyuSya pUrNa karIne prANata svarganA puSpottara vimAnamAM devarUpe utpanna thayA. bhagavAna mahAvIranAM kalyANaka bhagavAna mahAvIranAM pAMca kalyANaka uttarAphAlgunI nakSatramAM thayA. uttarAphAlgunI nakSatramAM dazama svargathI vyuta thaI devAnaMdAnA garbhamAM AvyA. uttarAphAlgunI nakSatramAM ja emanuM devanaMdAnA garbhamAMthI mahArANI trizalAdevInA garbhamAM sAharaNa karavAmAM AvyuM. uttarA phAlgunI nakSatramAM ja bhagavAna mahAvIrano janma thayo. A ja nakSatramAM teo muMDana karI 7. jaina dharmano maulika itihAsa 290 |3732 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgArathI aNagAra banyA ane uttarAphAlganImAM ja emaNe kevaLajJAna ane kevaLadarzana ekasAthe meLavyuM. jyAre ke bhagavAna mahAvIranuM nirvANa svAti nakSatramAM thayuM. ( cyavana-kalyANaka ' vartamAna avasarpiNI kALanA traNa Araka vItI cUkyA hatA ane cothA ArakanA paNa lagabhaga 76 varSa bAkI hatAM, tyAre aSADha zukla chaThThanI rAte caMdrano uttarAphAlyunI nakSatra sAthe yoga thatA naMdana rAjAno jIva dasamA svargathI cyavana karI vidaha rAjyanA kuDapura sanniveza nivAsI brAhmaNa RSabhadattanI patnI devanaMdAnA garbhamAM dAkhala thayo. ardhajAgRta ane ardhasupta avasthAmAM devAnaMdAe cauda maMgaLamaya zubha svapna joyAM. eNe enA pati RSabhadattane A sapanAMonuM varNana saMbhaLAvyuM. svapnanuM vivaraNa sAMbhaLI RSabhadatte kahyuM : "tane puNyavAna putra maLaze, je moTo thaI samasta zAstro ane viSayomAM nipuNa, vidvAna, zUravIra ane mahAna parAkramI haze." Ama jANI mAtA AnaMdapUrvaka potAnA garbhanuM paripAlana karavA lAgI. * (gabhapahAra) devapati zakrendrane avadhijJAna vaDe jyAre covIsamA tIrthakara bhagavAna mahAvIrane devAnaMdA brAhmaNInA kUkhamAM utpanna thayelA joyA, to enA manamAM vicAra jAgyo ke - ciraMtana kALathI evI ja paraMparA rahI che ke zIrthakara haMmezAM prabhAvazALI virocita kuLomAM ja utpanna thAya che, chatAM paNa karmodayathI bhagavAna mahAvIra devAnaMdA brAhmaNInI kUkhamAM utpanna yA che, A azakya ane Azcaryajanaka ghaTanA che." mAruM kartavya che ke huM emanuM vizuddha-kuLa-vaMzamAM sAharaNa-saMkarSaNa karAvuM. emaNe hariNegameSI devane A pramANe Adeza Apyo. hariplegameSI deve brAhmaNakuMDa gAmamAM AvI devAnaMdAne nidrAdhIna karI koI paNa jAtanAM kaSTa-aDacaNa vagara mahAvIranA zarIrane hatheLImAM lIdho ane trizalA kSatriyANInA kUkhamAM lAvIne mUkI dIdho tathA trizalAnA garbhane laIne devAnaMdAnI kUkhamAM sthApita karI dIdho. Ama vyAMsI rAta sudhI devAnaMdAnA garbhamAM rahyA pachI Aso kRSNa trayodazI (teraza)nA roja bhagavAna mahAvIranuM trizalAnA garbhamAM sAharaNa karavAmAM AvyuM. | jaina dharmano molika itihAsa 969696969696969696969696969696969 291 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (garbhapahAra upara vicAra ) garbhApahAranI kriyA adbhuta hovAnA lIdhe Azcaryajanaka hoI zake che, paNa azakya nahi. digaMbara paraMparAe to A prakaraNane vivAdAspada gaNI mULamAMthI choDI dIdhuM che. paNa zvetAMbara paraMparAnAM mULasUtro ane TIkA cUrNi AdimAM eno spaSTa ullekha upalabdha che. zvetAMbara AcAryoe garbhaharaNane saMbhava mAnyo che. "samavAyAMgasUtra'nA 83mA samavAyamAM garbha parivartanano ullekha che. "sthAnAMgasUtra'nA pAMcamA sthAnamAM bhagavAna mahAvIranA paMcakalyANakomAM uttarAphAlyunI nakSatramAM garbhaparivartanano spaSTa ullekha che. "sthAnAMga'nA dasamA sthAnamAM dase Azcarya batAvavAmAM AvyA che, jemAM garbhaharaNanuM bIjuM sthAna che. daza.Azcarya A pramANe cheH 1. upasargaH zramaNa bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM gozAlake muni sarvAnubhUti ane sunakSatrane tejolezyA vaDe bhasmIbhUta karyA ane svayaM bhagavAna upara paNa tejovezyAno upasarga karyo. A prathama Azcarya che. 2. garbhaharaNa tIrthakaranuM garbhaharaNa nathI thatuM, paNa bhagavAna mahAvIranuM thayuM, je bIjuM Azcarya che. 3. strI-tIrthakara : tIrthaMkarapada puruSa ja prApta kare che, paNa vartamAna avasarpiNI kALamAM ogaNIsamA tIrthakara mallInAtha mallI bhagavatInA rUpamAM hatAM, je strI hatI. A paNa eka Azcarya che. 4. abhAvitA pariSada : tIrthakaranuM prathama pravacana ghaNuM prabhAvazALI hoya che, jene sAMbhaLI loko saMyamamArga grahaNa kare che, paNa bhagavAna mahAvIranI prathama dezanAmAM koIe pravrajyA lIdhI nahi, A paNa eka Azcarya che. 5. kRSNanuM amarakaMkAgamana : draupadIne zodhavA mATe vAsudeva kaNa dhAtakIkhaMDanI amarakaMkA nagarImAM AvyA ane tyAMnA kapila vAsudevanI sAthe zaMkhanA mAdhyame vArtAlApa thayo. cakravartI ane vAsudeva kyAreya emanI sImAthI bahAra jatA nathI, paNa kRSNa gayA, je eka Azcarya che. caMdra-sUryanuM Agamana : sUrya, caMdra Adi deva bhagavAnanAM darzane Ave che, paNa potAnA mULa vimAnathI nahi. paraMtu kauzAMbImAM bhagavAna mahAvIranA samavasaraNamAM caMdra-sUrya pota-potAnAM vimAnomAM AvyA. A eka Azcarya che. [ 292 6i96969696969696969696969696969che jena dharmano maulika itihAsa | Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. harivaMza kulotpatti (yaugalikanuM narakagamana) : hari ane hariNI nAmanA yaugalikane sukha-zAMtithI jIvana gALatA joI emanA pUrvajanmanA zatrune, je e bhavamAM deva hato, pUrvajanmanI verabhAvanA yAda AvI ane potAnI zaktino upayoga karI emanI uMmara ane AkRtine nAnI karI caMpA nagarImAM pahoMcADI dIdhAM. caMpAnA nAgariko navA rAjAnI zodhamAM hatA. emaNe A baMnene rAjA-rANI banAvI dIdhAM. kusaMgatinA kAraNe baMne ja durvyasanI thaI gayAM, pariNAme baMne marIne narakamAM utpanna thayAM. yugalika narakamAM nathI jatA, paNa hari ane hariNIe narakamAM javuM paDyuM, je eka Azcarya che. A yugalathI harivaMzanI utpatti thaI. 8. camarano utpAta H pUraNa tApasano jIva asurendra (camarendra)nA rUpamAM pedA thayo. eNe joyuM ke enI uparanA devalokamAM zakrendra siMhAsana upara birAjelo che ane sukhone bhogavI rahyo che. dveSabhAve eNe zakranA sukhabhogamAM aDacaNa nAMkhavA mAMgI. bhagavAna mahAvIranI zaraNamAM jaI eNe saudharma devalokamAM utpAta - udhama macAvyo. enAthI zakrendrae krodhe bharAI enA upara vaja pheMkyuM. bhayabhIta thaI camarendra bhagavAnanAM caraNomAM DhaLI paDyo. zakrendrane jyAre khabara paDI ke camarendra bhagavAnanAM caraNomAM zaraNArthI che, to te atyaMta vegathI tyAM Avyo ane potAnuM vaja pakaDIne camarendrane bacAvyo ane kSamA karI dIdho. amarendranuM arihaMtanI zaraNa laI saudharma devalokamAM javuM eka Azcarya che. 9. utkRSTa avagAhanA 108 siddhaH niyama pramANe utkRSTa avagAhanAvALA ekasAthe mAtra be ja siddha hovA joIe. paraMtu 500 dhanuSanI avagAhanAvALA bhagavAna RSabhadeva ane emanA putra Adi 108 jIva ekasAthe eka ja samayamAM siddha thayA. A eka Azcarya che. 10. asaMyata pUjA sAmAnyapaNe saMyata ja vaMdanIya ne pUjanIya hoya che, paNa navamA tIrthaMkara suvidhinAthanA zAsanakALamAM zramaNa-zramaNInI achatamAM asaMyatanI ja pUjA thaI. A paNa eka Azcarya che. bhAratIya sAhityamAM varNita garbhApahAra jevI ghaNI badhI vAto avizvasanIya mAnavAmAM AvI che, paNa vaijJAnika yuganAM nita-navAM | jaina dharmano maulika ItihAsa 9696969696969696969696969293 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anveSaNoe emAMnI ghaNI kharI vAto pratyakSa karI batAvI che. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI dvArA prakAzita "jIvanavijJAna" (pRSTha 43)mAM eka AzcaryakAraka ghaTanA prakAzita karavAmAM AvI che ke - "eka amerikana DaoNkTare eka garbhavatI strInA peTanuM oparezana karavAnuM hatuM. AthI e DaoNkTare pahelAM eka garbhavatI bakarInuM peTa cIrIne enA peTamAMnA baccAne vijaLInI zaktithI yukta eka DabbAmAM rAkhyuM ane e strInA peTamAMnuM ba kADhI e bakarInA garbhamAM nAMkhI dIdhuM. strInuM oparezana thaI gayA bAda DaoNkTare pharI e strInuM baccuM enA peTamAM mUkI dIdhuM ane bakarInuM baccuM bakarInA peTamAM mUkI dIdhuM. kAlAntaramAM bakarI ane strIe je baccAMone janma Apyo, te svastha ane svAbhAvika rahyA. (mAtA trizalAnA garbhamAM) je samaye hariegameSIe indranI AjJAthI mahAvIranA jIvano devAnaMdAnA garbhamAMthI trizalAnA garbhamAM sAharaNa karyuM hatuM, e vakhate devAnaMdAe 14 mahAsvapnone potAnA moDhAmAMthI nIkaLatAM joyAM. jAgIne zoka saMtapta thaI te vilApa karavA lAgI ke - "koIe enA garbhane harI lIdho che. e ja rIte Aso kRSNA trayodazI (teraza) caMdrano uttarAphAlganI nakSatra sAthe yoga thatA trizalAne cauda mahAsvapna dekhAyAM. svapnazAstrIoe kahyuM: "AvAM svapna tIrthakara athavA cakravartInI mAtAo ja jue che. AthI trizalA mahArANIne mahAna bhAgyazALI putra prApta thaze, je moTo thaI cakravartI athavA tIrthakara banaze." svapnapAThakonI vAta sAMbhaLI rAjA siddhArtha ane rANI trizalA ghaNA AnaMda pAmyAM. trizalA sAvadhAna rahIne sukhapUrvaka potAno garbhakALa pUro karavA lAgI. (garbhamAM abhigraha ane janma ) bhagavAna mahAvIre avadhijJAnathI joyuM ke garbhamAM enuM svAbhAvika halana-calana mAtAne ghaNuM kaSTa pamADe che. AthI emaNe emanuM aMga-saMcAlana baMdha karI dIdhuM, enAthI mAtA trizalA gabharAI gaI ane vicAravA lAgI - "mArA garbhastha zizune zuM thaI gayuM che?" A samAcArathI svayaM trizalA ane rAjaparivAra vyAkuLa rahevA lAgyo. jyAre bhagavAne avadhijJAnathI mAtA ane parivAranI ciMtA jANI to pharI potAnAM aMgopAMga halAvavADolAvavA lAgI gayA; jenAthI mAtA ane badhAM khuza thaI gayAM. mAtAnA 24 9999999696969696969696969) jaina dharmano maulika itihAsa | Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prabaLa snehabhAvane joI bhagavAne garbhamAM ja abhigraha dhAraNa karyo - jyAM sudhI mAtA-pitA hayAta raheze, huM pravrujita thaIza nahi.' maMgaLakArI vAtAvaraNamAM garbhano samaya pUro thatA caitra zukla trayodazI(teraza)nA aDadhI rAtanA samaye uttarAphAlgunI nakSatramAM mahArANI trazalAe putraratnane janma Apyo. AkAzamAMthI devoe paMcadivyonI rSA karI. samasta lokamAM alaukika udyota ane parama zAMtinuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. 56 dikumArIo ane 64 devendroe hAjara thaI prabhuno maMgaLakArI janmotsava ujavyo. mahArAja siddhArthe paNa badhA kedIone mukta karI dIdhA ane badhAne khullA hAthe dAna ApyAM. dasa divasa sudhI ghaNA AnaMda-pramodathI bhagavAnano janmotsava ujavavAmAM Avyo ane AkhA rAjyamAM apAra AnaMda ane ullAsanuM vAtAvaraNa chavAI gayuM. nAmakaraNa dasa divasa sudhI putrajanmano utsava ujavyA pachI mahArAja siddhArthe bAramA divase potAnA badhAM ja parijano ane mitrone AmaMtrita karI nAmakaraNa mahotsava ujavyo. e samaye emaNe lokone jaNAvyuM ke - "jyArathI A zizu mAtAnA garbhamAM Avyo che tyArathI amAre tyAM dhanadhAnya AdinI vipula pramANamAM abhivRddhi thaI che. AthI A bALakanuM nAma 'varSamAna' rAkhavuM ucita raheze." badhAMe sahamati darzAvI harSani karyo. emanA bALapaNanAM vIrocita kAryothI prabhAvita thaI devoe emanuM nAma 'mahAvIra' rAkhyuM. sahaja maLela sadguddhine kAraNe 'sanmati' temaja tyAga-tapanI sAdhanAmAM kaparI mahenata karavAthI zAstramAM emane 'zramaNa' kahevAmAM AvyA che. janmasthAna ane mAtA-pitA mahAvIranA janmasthAnanA viSayamAM vidvAnomAM keTalAka matabheda che. keTalAka loko vaizAlIne emanuM janmasthaLa mAne che, to keTalAka kuMDanapura'ne ane keTalAka to 'kSatriyakuMDa.'ne sAthe ja prabhunA janmasthaLane keTalAka vidvAna magadhamAM AveluM mAne che, to keTalAka videhamAM, 'AcArAMga' ane 'kalpasUtra'mAM mahAvIrane videhavAsI mAnavAmAM AvyA che. digaMbara paraMparAnA graMthomAM A ja matane samarthana maLyuM che. tyAM kuMDapura - kSatriyakuMDane videhanI aMdara AvelA mAnyA che. muni kalyANa jaina dharmano maulika itihAsa jI 77777, 295 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijaye kuDapurane vaizAlInuM upanagara mAnyuM che, jyAre ke vijayendrasUri kuDapurane vaizAlInuM upanagara nahi, paraMtu svataMtra nagara mAne che. A rIte kyAMka-kyAMka kuDapura mATe brAhmaNakuMDa grAma nagara ane kSatriya grAma nagarano paNa alaga-alaga prayoga thayo che. A baMne sthAne judIjudI vastInA rUpamAM hovA chatAM paNa eTalA najadIka hatA ke emane kuDapuranA sanniveza paNa mAnavAmAM AvyA che. "bhagavatIsUtra'nA navama prakaraNamAM emanI sthiti kaMIka vadhu spaSTa karavAmAM AvI che. tyAM brAhmaNakuMDa grAmathI pazcima dizAmAM kSatriyakuMDa grAma ane baMnenI vacce bahuzAla caityano ullekha batAvavAmAM Avyo che. eka vakhata bhagavAna mahAvIra brAhmaNakuMDanA bahuzAla caityamAM padhAyAM jyAre kSatriyakuMDanA lokone A sUcanA maLI to te loko emane praNAma karavA gayA. rAjakumAra jamAli paNa kSatriyakuMDathI pasAra thatA brAhmaNakuMDanA bahuzALa caityamAM pahoMcyA, jyAM bhagavAna mahAvIra birAjamAna hatA. emanI sAthe pAMcaso kSatriya kumArone dIkSita thavAnuM paNa varNana che. kharekhara to baMne sthaLomAM koI maulika aMtara nathI. kuDapuranA ja uttara bhAgane kSatriyakuMDa kahe che, ane dakSiNa bhAgane brAhmaNakuMDa. AcArAMga'mAM ema ja lakhAyuM che ke - "dakSiNamAM brAhmaNakuMDa sanniveza ane uttaramAM kSatriyakuMDa sanniveza hato." kSatriyakuMDamAM "jJA' arthAta kSatriya rahetA hatA. bauddha graMthomAM "jJAtRkAnI vastu hovAne lIdhe ene jJAtigrAma paNa kahevAmAM Avyo che. "jJAtRkAnI avasthiti vajrideza aMtargata vaizAlIne koTigrAmanI vacce batAvavAmAM AvI che. vaizAlI AjakAla bihAra prAMtanA mujaphapharapura (tirahuta) DivijhanamAM vaniyA vasADhanA nAmathI prakhyAta che ane vasADhanI najIka je vAsukuMDa che, tyAM ja prAcIna kuMDapuranI sthiti batAvavAmAM Ave che. uparyukta pramANo ane aitihAsika AdhArothI ema spaSTa thaI jAya che ke bhagavAna mahAvIrano janma vaizAlInA kuDapuranA kSatriyakuMDa sannivezamAM thayo hato. A kuDapura vaizAlInuM upanagara nahi, paNa svataMtra nagara hatuM. jJAtR arthAt kSatriyavaMzIya mahArAja siddhArtha bhagavAna mahAvIranA pitA ane mahArANI trizalA mAtA hatAM. zAstromAM bhagavAna mahAvIrane mahAna rAjAnA kuLanA batAvavAmAM AvyA che. "kalpasUtra'mAM paNa kahevAmAM AvyuM che : "taeNe se siddhatve rAyA." AvI sthitimAM paNa keTalAka | 29 [96969696969696969696969696969696ne jaina dharmano maulika itihAsa | Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAnonI evI mAnyatA che ke - siddhArtha rAjA nahi paNa kSatriya umarAva athavA saradAra hatA, khoTuM che. siddhArthane rAjA mAnavAmAM je Apatti che, enuM ekamAtra kAraNa e ja dekhAya che ke vaizAlInA ceTaka jevA pramukha rAjAnI jema emanuM koI moTuM sAmrAjya na hatuM, paNa teo rAjA to hatA ja. anyathA ceTakanI bahena trizalAnAM lagna emanI sAthe kevI rIte thayA hoya ? vastutaH siddhArtha nyAya-nItipUrvaka rAjyanuM saMcAlana karanAra ghaNA ja AdaraNIya nareza hatA. 'kalpasUtra' ane 'AcArAMga'mAM siddhArtha, zreyAMsa ane yazasvI A traNeya nAma siddhArthanA temaja trizalA, videhadizA ane priyakAriNI A traNeya nAma trizalAnA kahevAmAM AvyAM che. bALapaNanI eka ghaTanA-bInA bALaka vardhamAnanAM lAlana-pAlana mATe pAMca supAtra dAsIone nImavAmAM AvI. mAtA trizalA ane A pAMceya dhAyamAnA aDhaLaka lADapremamAM vardhamAnanuM pAlana-poSana rAjaputra jevuM sukha-suvidhAonI sAthe thayuM. bALaka vardhamAnanI bALaramato mAtra manoraMjaka ja nahi, paraMtu jJAnaprada ane sAhasika paNa rahetI. eka vakhata bALaka vardhamAna potAnA keTalAka mitronI sAthe bagIcAmAM 'tala sAMkaLI' nAmanI ramata ramI rahyA hatA, e vakhate emanI uMmara 8 varSanI AsapAsa hatI. emanI hiMmata ane nIDaratAnA vakhANa karatA devarAja indrae devatAone kahyuM : "bALaka vardhamAna eTalA parAkramI ane sAhasI che ke manuSya to zuM deva-dAnava paNa emane harAvI zakatA nathI.'' eka deva indranI A vAta sAthe sahamata na hato. eNe vardhamAnanI kasoTI karavA mAMgI ane sApanA rUpe udyAnamAM e vRkSanI DALakhIe lapeTAI gayo, jenA para vardhamAna caDhyA hatA. bIjA badhAM bALako e sApane joIne gabharAI gayAM ane bhAgavAM lAgyA. vardhamAna jarA paNa vicalita thayA nahi. emaNe badhA mitrone rokatA kahyuM : "are bhAI ! tame loko zA mATe bhAgo cho ? A nAnuM-amathuM prANI ApaNuM kaMI paNa bagADI nathI zakatuM. ene pakaDIne dUra pheMkI do." vardhamAnanI vAta sAMbhaLI emanA mitroe kahyuM : "vardhamAna ! bhUlathI paNa ene aDakIza nahi, enA karaDavAthI mANasa marI jAya che." vardhamAne zaMkArahita bhAve DAbA hAthe sApane pakaDyo ane doraDAnI jema UMcakIne ene eka tarapha nAMkhI dIdho. jaina dharmano maulika itihAsa 377777 297 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda bALako hiMdusaka" ramavA lAgyA. A ramatamAM be bALako ekasAthe eka jhADane aDakavA mATe doDe che ane je pahelA aDakI le che, te bIjA bALakanI pITha upara savAra thaI e sthaLe pAcho phare che, jyAMthI eNe doDavAnuM zarU karyuM hatuM, e deva paNa eka chokarAnuM rUpa dhAraNa karI e ramatamAM joDAI gayo. varlaeNmAne A ramatamAM lAgalagATa keTalAye chokarAone harAvyA ane eka vakhata e devanI sAthe doDavAno vAro Avyo. deva hArI gayo ane vartamAnane potAnA khabhA upara besADI pAcho pharyo. deve emane gabharAvavA mATe potAnI UMcAI keTalIye gaNI vadhArI dIdhI ane rUpa paNa bhayAnaka banAvI gabharAvavA lAgyo. chokarAo gabharAI gayA, paNa vaddhamAne hiMmata hArI nahi. emaNe jJAna vaDe jANI lIdhuM ke - "A koI mAyAvI jIva amArI sAthe vaMcanA karavA mAMge che." emaNe khabhA para beThA-beThA ja devanI pITha upara muThThI vaDe evo prahAra karyo ke devanuM AkhuM zarIra pIcakIne nAnuM thaI gayuM. deve varNamAna pAse kSamA yAcanA karI ane kahyuM: "indra sAcuM ja kahyuM ja hatuM - "tame vIra nahi mahAvIra cho." mahAvIra tIrthakara hatA ane tIrthakaranA baLanI tulanA koI sAthe karI zakAtI nathI. deva, dAnava, mAnava, indra, cakravartI AdinAM baLathI paNa anaMtagaNI zakti tIrthakaranI TacalI AMgaLImAM hoya che. emanuM zArIrika saMvanana (nAza karavo) vajaRSabhanArAMca ane saMsthAna samacaturastra hoya che. emanI zakti janmojanmanI karaNIthI saMcita hoya che. mahAvIra jyAre vidyAbhyAsa mATe yogya thayA to mAtA-pitAe zubhamuhUrta joI emane eka kalAcArya pAse mokalyA. devarAja indrane jyAre khabara paDI to eNe vicAryuM ke - "traNa jJAnanA dhArI mahAvIrane A alpajJAnI - sAdhAraNa paMDita zuM zIkhavaze?' ema vicArI indra eka vRddha brAhmaNanA vezamAM paMDita sAme pragaTa thayo ane eNe mahAvIrane dhyAnamAM rAkhI jAta-jAtanA pAMDityapUrNa savAla pUchayA. mahAvIre badhA ja praznonA yogya ane yuktipUrNa javAba ApyA, jenAthI kalAcArya ane badhA hAjara rahelA loko acaraja pAmyA. paMDite paNa keTalIka zaMkAo mahAvIra sAme mUkI ane emanuM samyaka samAdhAna meLavI te avAcaka rahI gayo. tyAre vRddha brAhmaNe kahyuM : "paMDitajI ! tamArI sAme ziSya rUpe koI sAdhAraNa bALaka nathI, paraMtu vidyAno sAgara ane zAstromAM pAraMgata eka mahApuruSa che." vRddha brAhmaNe mahAvIranA tatkALa praznottarono saMgraha karI "aindra vyAkaraNa'nI racanA karI. | 298 9i69696969696969696969696969696969| jaina dharmano maulika itihAsa pa ka 1 - 4 4 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (yazodA sAthe lagna) bALapaNa pU. thatA mahAvIra jyAre kizorAvasthAmAM AvyA tyAre mahArAja siddhArtha ane mAtA trizalAe emanI sAme lagnano prastAva mUkyo. Ama to mahAvIra bhogothI sahaja virakta hatA, tathA jevuM garbhakALamAM ja mAtAnA vadhu snehane joI mahAvIre abhigraha karyo hato ke - "jyAM sudhI mAtA-pitA hayAta raheze, teo dIkSA leze nahi." e ja pramANe mAtA-pitAnI khuzI ane karmonA phaLabhoga-hetu Akhare teo lagna mATe rAjI thayA ane vasaMtapuranA mahAsAmaMta samaravIranI sarvaguNasaMpanna suputrI yazodA sAthe zubhamuhUrtamAM emanuM pANigrahaNa saMpanna thayuM. zvetAMbara paraMparAnA Agama "AcArAMga, kalpasUtra ane Avazyakaniyukti' Adi badhA graMthomAM bhagavAna mahAvIranAM lagna thavAnA ullekho che, paNa digaMbara paraMparAnA graMthomAM A svIkArya nathI. e graMthomAM mAtA-pitA vaDe lagna mATenA Agraha ane vibhinna rAjAo dvArA emanI kanyAo mATe prArthanA temaja jitazatrunI kanyA yazodA mATe savinaya nivedana avazya maLe che, paNa lagna karyAno ullekha kyAMye nathI. A pramANenI zaMkAonuM mULa kAraNa "kumAra" zabdano upayoga ane enA arthanI bhinnatA che. baMne paraMparAomAM vAsupUjya, mallI, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIrane "kumAra pravrajita' kahevAmAM AvyA che. kumArano artha "apariNIta" ane "akRta-rAjya" baMne che. digaMbara paraMparAnA tiloyapaNadI, harivaMzapurANa ane padmapurANa'mAM pAMceya tIrthakaronA kumAra" rahevA ane bAkInA rAjya karavAno ullekha che. "lokaprakAza'mAM lakhyuM che ke - "mallI ane neminAthanA bhogakarma bAkI hatAM nahi, eTale emaNe lagna na karyA, vagara lagna ja dIkSA lIdhI." kumArano artha mAtra kuMvAro athavA apariNIta ja nathI thato, paNa yuvarAja ne rAjakumAra paNa thAya che. mATe Avazyakaniryukta dIpikA'mAM rAjyAbhiSeka na karavAthI "kumAravAsamAM pravrajyA levuM mAnyuM che. - (mAtA-pitAno svargavAsa ) mahAvIranAM mAtA-pitA bhagavAna pArzvanAthanA zraddhAvAna zrAvaka hatAM. ghaNAM varSo sudhI zrAvakadharmanuM paripAlana karI jyAre aMta samaya najIka jANyo to emaNe AtmAnI zuddhi mATe ahaMtu, siddha ane AtmAnI sAkSIthI utarApa mATe prAyazcitta karyuM. yathAyogya prAyazcitta svIkAra karyuM. DAbhanA jaina dharmano molika itihAsa 96969696969696969696969696969692 299 | Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI vAta mAnI janoe hAra rAjI khuzIthI saMthArA upara besIne caturvidha AhArane tyajI saMthAro grahaNa karyo ane maraNonmukha saMkhanAthI kALadharma pAmI ayyata kalpa(bAramA svargamAM devarUpe pragaTa thayA. teo svargathI cyavana pAmI mahAvidehamAM janma leze ane siddhi meLavaze. ( tyAga tarapha mAtA-pitAnAM nidhana vakhate mahAvIra 28 varSanA hatA, tyAre emaNe emanA moTA bhAI naMdivardhana AdinI sAme potAnI pravajyA dhAraNa karavAnI IcchA pragaTa karI. bhAI naMdivardhane kahyuM : "hajI to mAtApitAnA svargavAsanA zokamAMthI ame nIkaLyA paNa nathI, thoDA samaya mATe hajI vATa jo, pachI pravajyA dhAraNa karI leje." mahAvIre kahyuM: "vAru, paNa mAre kyAM sudhI rokAvuM paDaze?" svajanoe kahyuM: "ochAMmAM ochAM be varSa." mahAvIre emanI vAta mAnI lIdhI, paraMtu bolyA : "A avadhimAM AhAra Adi mArI IcchA pramANe karIza." parijano rAjI-khuzIthI taiyAra thaI gayA. tyAra bAda be varSathI thoDA vadhu samaya sudhI mahAvIra virakta bhAve gharamAM rahyA. emaNe sacitta jaLa ane rAtribhojana tyajI dIdhuM. brahmacaryanuM pAlana karyuM. teo paga paNa acitta jaLa vaDe dhotA hatA, bhUmizayana karatA ane krodha AdithI rahita ekatva bhAvamAM ramamANa (lIna) rahetA hatA. Ama eka varSa sudhI vairAgyanI sAdhanA karI, prabhue varSIdAna AraMbhya. pratyeka divase eka karoDa ATha lAkha svarNa mudrAonuM dAna karatA trIsa varSanI uMmara pUrI thatA mahAvIranI bhAvanA phaLI. e vakhate niyama pramANe lokAMtika devoe mahAvIrane nivedana karyuM: "bhagavan! muni dIkSA dharIne samasta jIvonA kalyANa mATe dharmatIrthanI sthApanA karo." bhagavAna mahAvIre emanA bhAI naMdivardhana ane kAkA supArzva AdinI anumati laIne dIkSAnI taiyArI karI. naMdivardhane bhagavAnanA niSkramaNa mATe emanAM kuTuMbIjanone eka hajAra suvarNa, raupya AdinA kaLaza taiyAra karavAnA Adeza ApyA. "AcArAMgasutra" pramANe zramaNa bhagavAna mahAvIranA abhiniSkramaNanI vAta jANI cAra prakAranAM deva-devIonA samUhe pota-potAnAM vimAno laI saMpUrNa kAMti ane RddhinI sAthe kSatriyakuMDa sannivezamAM pahoMcyA. tyAM emaNe vaikriyazaktithI siMhAsananuM nirmANa karyuM. badhAe maLIne mahAvIrane siMhAsana upara pUrvamukhathI besADyA. 300 $399696969696969696969696963 jaina dharmano molika itihAsa | Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe sugaMdhita tela vaDe emanuM mAliza karI svaccha pANI vaDe navaDAvyA. gaMdhakASAya vastrathI zarIrane lUMkyu ane gozISacaMdana lagADyuM. pachI haLavA ane kImatI vastra ane alaMkAra paherAvyAM. kalpavRkSanI jema zaNagArI emane caMdraprabhA zivikA(pAlakhI)mAM besADyA. mAnavo, devo ane indroe pAlakhI UMcakI. prabhunI pAlakhInI AgaLa baMne tarapha ghoDA ane pAchaLa hAthI ane ratha cAlI rahyA hatA. rAjA naMdivardhana hAthI upara savAra potAnI caturaMgiNI senAnI sAthe mahAvIranI pAchaLa-pAchaLa cAlI rahyA hatA. A prakAranA vizALa mAnava maherAmaNathI gherAyelA prabhu kSatriyakuMDanA madhya bhAgamAMthI pasAra thatA jJAtakhaMDa udyAnamAM AvyA ane azoka vRkSa nIce pAlakhImAMthI UtaryA. AbhUSaNo ane vastrone utArIne potAnA hAthe vaDe paMcamuSTi lonca karyo. (dIkSA) mAgazara kRSNa dazame. uttarAphAlvanI nakSatrAmAM vijaya muhUrtanA zubha samaye nirjaLa bele(chaThTha)nI tapasyAthI prabhue dIkSA aMgIkAra karI. prabhue deva-manuSyonA vizALa samudAyanI sAme siddhone namaskAra karatA pratijJA lIdhI : "savaeN me akaraNijja pArva karmo' have pachIthI badhAM pApakarma mArA mATe akaraNIya che, arthAt AjathI huM koI paNa prakAranA pApakarmamAM pravRtta thaIza nahi. prabhue sAmAyika cAritra svIkAryuM : "karemi sAmAIyaM savaeN sAvajaM jogaM paccakhAmi' - AjathI huM saMpUrNa sAvadyakarmano traNa karaNa ane traNa yogathI tyAga karuM chuM. vakhate prabhue A pratijJA karI, e vakhate hAjara rahela AkhI pariSada jaDavat rahI gaI. mahAvIra badhuM ja choDIne ja sAdhanAnA kAMTALAmArge AgaLa vadhI rahyA hatA. cAritra-grahaNa karatA ja prabhune mana:paryavajJAna thaI gayuM. enAthI mahAvIra badhAM ja sannI prANIonA manogata bhAvone jANavA lAgyA. - ( bhagavAnano abhigraha ane vihAra ) badhAnA jatA rahyA pachI bhagavAne nimna abhigraha dhAraNa karyo - "AjathI sADA bAra varSa sudhI, jyAM sudhI mane kevaLajJAna prApta na thAya, huM dehanI mamatA tyAgI jIvana gALIza arthAt A kALamAM deva, mAnava athavA tiryaMcanA taraphathI je paNa upasarga - kaSTa utpanna thaze, emane samabhAvapUrvaka sahana karIza." tyArabAda emaNe tyAMthI vihAra karyo. | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969693 301 | Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAye AcAryono mata che ke - "vihAramArgamAM bhagavAnane eka nirdhana brAhmaNa maLyo, je varSIdAna vakhate prabhu pAse pahoMcI zakyo na hato. bhagavAne enI dayanIya sthiti joI khabhA upara mUkelA devadUSya vastramAMthI aDadhuM phADI ene ApI dIdhuM. AcArAMga" ane "kalpasUtra'mAM 13 mahinA pachI devadUSyanuM paDavuM lakhyuM che. kalpasUtra' athavA anya koI mULa zAstramAM aDadhuM vastra phADIne ApavAno ullekha nathI. hA, cUrNi, TIkA' AdimAM brAhmaNane aDadhuM devadUSya vastra ApavAno ullekha cokkasa maLe che. ( prathama upasarga ane pAraNuM ) je vakhate prabhu kurmAragrAmanI bahAra dhyAnastha UbhA hatA, e vakhate eka govALiyo enA baLadone laIne tyAM Avyo. eNe mahAvIranI pAse baLadone caravA mATe choDI dIdhA ane gAyane dohavA mATe najIkanA gAmamAM cAlyo gayo. baLado caratA-caratA dUra jatA rahyA. thoDA samaya pachI jyAre govALa pAcho Avyo ane potAnA baLadone tyAM na joyA, to dhyAnastha mahAvIrane pUchyuM. dhyAnamAM lIna mahAvIre koI javAba Apyo nahi, to te jAte ja baLadone zodhavA jato rahyo. te AkhI rAta baLadone zodhato rahyo. saMjogavazAt ahIM thoDIvAra pachI baLada ApameLe ja pAchA AvI gayA ane mahAvIra pAse besI gayA. bebAkaLo govALa savAre khAlI hAthe pAcho pharyo to baLadone mahAvIra pAse beThelA joI gusse bharAyo. mahAvIrane cora samajI emane doraDA vaDe mAravA doDyo. A joI indra tarata ja tyAM hAjara thayo ane A parISahathI bhagavAnanI rakSA karI. A ghaTanA ghaTyA pachI Indra bhagavAnane prArthanA karI ke - "teo ene sevA karavAno moko Ape." prabhue kahyuM : "atta kevaLajJAna ane siddhi meLavavA mATe koInI madada nathI letA, paraMtu potAnI zakti vaDe ja ene prApta kare che." chatAM paNa indra enA saMtoSa mATe mAraNAntika upasarga TALavA mATe siddhArtha nAmanA vyantara devane prabhunI sevAmAM rokyA ane bhagavAnane vaMdana karI jatA rahyA. bIje divase bhagavAne tyAMthI vihAra karyo ane kollAga sannivezamAM pahoMcyA. tyAM bahula nAmanA brAhmaNanA ghare ghI ane sAkara meLavela paramAjhamathI potAnA chaThTha tapanuM prathama pAraNuM karyuM: "aho dAnam aho [ 302 969696969696969696969696969699 na dharmano maulika itihAsa, Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna'nA nArAothI AkAza gAjI UThyuM. devatAoe paMcadivyono varasAda varasAvyo ane dAnano mahimA pragaTa karyo. ( bhagavAna mahAvIranI sAdhanA ) "AcArAMga sUtra" ane "kalpasUtra'mAM lakheluM che ke - dIkSita thaI mahAvIre potAnI pAse devadUSya vastranA sivAya kaMI paNa rAkhyuM nahi. lagabhaga tera mahinA sudhI e vastra emanA khabhA upara rahyuM, tyAra bAda vastra paDI javAthI teo saMpUrNapaNe acela (nagna) rahevA lAgyA." potAnA sAdhanAkALamAM teo kyAreka nirjana jhUMpaDI, kuTira, dharmazALA, paraba vageremAM rokAtA hatA. teo nitAMta sahaja mudrAmAM baMne hAtha laTakAvI-phelAvIne rahetA hatA. ziyALAnI kAtilamAM kAtila ThaMDImAM paNa potAnI bAyone saMkoratA nahi. jyAre badhA sAdhaka ThaMDIthI bacavAnA upAya zodhatA, to zramaNa bhagavAna mahAvIra khullA sthaLe nagna UbhA rahetA. zaradI-garamI sivAya paNa aneka prakAranA kaThora sparza athavA macchara AdinA DaMkha sahevA paDatA. rokANa mATenuM sthaLa paNa jAtajAtanA upasargothI bharAyeluM rahetuM tathA vIMchI, sApa Adi jherIlA jaMtu athavA kAgaDA, gIdha vagere cAMcavALAM pakSIonI cAMcano mAra paNa sahevo paDato. kyAreka-kyAreka duSTa loko mArajhUDa karatA athavA tiraskAra karatA, strIo ane bALako majAka uDADatA athavA ThekaDI uDADatA, paraMtu prabhu e badhI aDacaNo ane upasargonI vacce paNa samabhAve nizcala, zAMta ane samAdhistha rahetA ane koI paNa prakAranI udvignatA manamAM lAvatA nahi. kyAreka koI sthaLane choDavAnuM kAraNa UbhuM thatuM, to kaMI paNa kahyA vagara cupacApa jatA rahetA. sAdhanAkALamAM mahAvIre kyAreya UMgha kADhI nahi, pratyeka paLe dhyAna athavA kAyotsargamAM magna rahyA. vicaraNa karatI vakhate teo AgaLa-pAchaLa athavA Aju-bAjumAM pharIne jotA nahi, temaja nA koI sAthe vAto karatA. dareka dazAmAM samabhAva rAkhIne ghare-ghare bhikSA mATe jatA, mahela, jhUMpaDI, dhanavAna, kaMgALa Adino koI bheda-bhAva rAkhatA nahi. lUkhuM-sUkuM, ThaMDu-garama jevuM paNa prAsuka bhojana maLatuM ene niHspRha bhAve grahaNa karI letA, paNa AdhAkarmI athavA sadoSa AhAra svIkAratA nahi. zarIra pratyenI emanI moharahita bhAvanA acarajakAraka hatI. ThaMDI-garamI ja nahi, asvasthatAnI paNa teo avajaina dharmano maulika itihAsa 33369696969696969696969696999 303 | Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNanA karatA hatA. zarIra uparathI koI vastu dUra karavI ke khaMjavALavA sudhdhAMno prayatna karatA na hatA. dehanA mamatvathI upara AvI sadeha ja videhavat thaI gayA hatA. muzkelathI muzkela zArIrika pIDA athavA . kaSTamAM emaNe kyAreya uph sudhdhAM na karyuM ane na enA nivAraNa mATe koI prayatna karyAM. vAstavamAM sAdhanAmAM AvI anupama sahiSNutA ane hara hAlatamAM samabhAvanuM udAharaNa anyatra maLavuM durlabha che. sAdhanAnuM prathama varasa kollAga sannivezathI prayANa karI prabhu morAka sannivezamAM padhAryA. tyAMnA Azramano kulapati mahArAja siddhArthano mitra hato. eNe mahAvIranuM svAgata karyuM ane tyAM rokAvAnI prArthanA karI. mahAvIre tyAM eka rAtano rAtavAso karyo ane bIjA divase prayANa karavA taiyAra thayA, to kulapatie emane tyAM cAturmAsa kALamAM rokAvAnI vinaMtI karI. bhagavAna thoDA samaya sudhI AjubAjunAM gAmomAM pharI ne pharI varSAvAsa mATe e AzramamAM gayA ane eka kuTiramAM rahevA lAgyA. emanA hRdayamAM prANImAtra mATe dayA ane maitrInI bhAvanA hatI. akALanI asarathI ghAsa vagerenI achatamAM gAyo AzramanI kuTira sudhI AvI kuTiranuM ghAsa caravA lAgatI. anya parivrAjaka to emane bhagADI mUkatA, paNa mahAvIra niHspRha bhAve AtmadhyAnamAM UbhA rahetA. emanA manamAM na to Azrama mATe ke kularpIta mATe koI rAga hato, na gAyo pratye dveSa. teo A badhI bAbatothI virakta rAta-divasa dhyAnamAM ja ramamANa rahetA. keTalAka tApasoe kulapati pAse mahAvIranA A AcaraNanI phariyAda karI. kulapatie mahAvIra ne mITho Thapako ApatA kahyuM : "kumAra, tame niraMtara dhyAnamagna raho cho, A ghaNA AnaMda ane saMtoSano viSaya che, paNa pazuothI Azramane koI nukasAna na pahoMce, enA upara to thoDuMka dhyAna ApI ja zako cho." mahAvIrane kulapatinA ThapakAno artha samajAI gayo. emaNe vicAryuM - 'mahela choDIne parNakuTiramAM rahevAno zuM A ja uddeza che ke sacetana pazuonI apekSA acetana Azrama ane kuTiranI rakSA upara vadhu dhyAna ApavAmAM Ave ?' ema vicArI UUUU jaina dharmano maulika itihAsa 304 7 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSARtuno eka pakSa vItI gayA pachI emaNe tyAMthI cupacApa anyatra vihAra karyo. emaNe manomana keTalIka pratijJAo lIdhI. jemake - aprItikara sthAne kyAreya rahIza nahi, haMmezAM dhyAnamAM rahIza, koI sAthe bolIza nahi, mauna rahIza, hAthamAM ja AhAra laIza, gRhasthono kyAreya vinaya karIza nahi.' mULa zAstromAM A pratijJAono kyAMye ullekha nathI. paraMparA pramANe chadmAvasthAmAM tIrthaMkara prAyaH mauna rahe che. yakSano upadrava, nidrA ane svapna AzramamAMthI vihAra karI mahAvIra asthigrAma tarapha cAlavA lAgyA. tyAM pahoMcatA-pahoMcatA sAMja paDI gaI. ekAMta sthaLanI zodha karatAkaratA emaNe nagaranI bahAra zUlapANi yakSanA yakSAyatanamAM rokAvAnI maMjUrI meLavI. sAMjanA samaye pUjA mATe pUjArI indrazamAM tyAM Avyo. eNe pUjA pachI badhAne.tyAMthI bahAra nIkaLI javA mATe kahyuM. mahAvIrane paNa kahyuM, paNa teo to mauna hatA, dhyAnastha hatA. indrazarmAe kahyuM : "prabhu, ahIM eka yakSa rahe che, je ghaNo krUra svabhAvavALo che. rAte te ahIM koIne ja rokAvA deto nathI.' paNa mahAvIra aDaga rahyA. emaNe kanaDagata sahana karavA ne yakSane bodhapATha bhaNAvavA mATe tyAM ja rokAvuM yogya jANyuM, teo dhyAnamagna ja rahyA. Akhare indrazarmA paNa jato rahyo. rAte aMdhAruM thayA pachI yakSa pragaTa thayo. bhagavAnane dhyAnamagna joI bolyo : "lAge che, ene mArA parAkramanI jANa nathI.'" eNe aTTahAsya karyuM. Akho vanapradeza dhrUjI UThyo, paNa mahAvIra upara koI asara thaI nahi. eNe hAthI ane pizAcanuM rUpa dharI mahAvIrane gabharAvavA ane aneka rIte satAmaNI karavAno prayatna karyo, paNa prabhu jarA paNa vicalita thayA nahi. pachI yakSe mahAvIranI AMkha, kAna, nAka, mAthuM, dAMta, nakha ane baraDAmAM bhayaMkara vedanA utpanna karI, paNa mahAvIra upara eno koI prabhAva ke pratikriyA thaI nahi. chelle yakSe hAra mAnI prabhunAM caraNomAM zaraNAgati svIkArI, karelA aparAdhanI kSamA mAMgI jato rahyo. rAtanA aMte yakSanA upasarga baMdha thayA. bhagavatI zataka' 16 uddezaka 6mAM chadmastha avasthAnI aMtima rAtamAM svapnadarzanano ullekha che. thoDI rAta bAkI hatI ke mahAvIrane muhUrta sudhInI UMgha AvI gaI ane emaNe nimna dasa svapna joyAM : jaina dharmano maulika itihAsa 77 $ZFG] 305 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. eka tADa-pizAcane potAnA hAthe pachADatA joyo. 2. sapheda nara koyala emanI sevA mATe hAjara thayo. 3. vicitra raMgano narakoyala sAme joyo. 4. dedIpyamAna be ratnahAra joyA. 5. eka sapheda gAyano varga sAme Ubhelo joyo. 6. vikasita padmakamaLanuM sarovara joyuM. 7. potAnI bhujAothI mahAsamudrane tarato joyo. 8. vizvane prakAzita karatA sahasrakiraNa sUryane joyo. 9. nIlA-bhUrA varNa jevA potAnA AMtaraDAthI mAnuSottara parvatane AcchAdita karato joyo. 10. potAnI jAtane meru upara ArohaNa karatA joyo. sapanAM jotAM ja bhagavAnanI AMkha khUlI gaI, prabhu dhyAnAvasthAmAM UbhA hatA ke darzanAvaraNIya udayanA jorathI paLavAra mATe UMgha AvI gaI hatI. sAdhanAkALano A pahelo prasaMga hato, jyAre emane UMgha AvI gaI hatI. nimittajJa dvArA svapnaphaLanuM kathana e gAmamAM utpala nAmano eka nimittajJa raheto hato. te pahelA pArzvanAthanI zramaNa paraMparAno zramaNa hato, paNa koIka kAraNasara te zramaNajIvana tyajI cUkyo hato. eNe jyAre yakSAyatanamAM mahAvIranA rokANanI vAta sAMbhaLI, to amaMgaLanI AzaMkAthI enuM hRdaya halI UThyuM. savAramAM te paNa pUjArInI sAthe tyAM pahoMcyo. tyAM eNe bhagavAnane dhyAnamagna UbhA joyA, te ghaNo AnaMda pAmyo. rAtanA sapanAMonA phaLanA saMbaMdhamAM eNe prabhu sAme nimna vicAra vyakta karyA : 1. pizAcane pachADavAno artha che - 'tame mohakarmano aMta ANazo.' 2. sapheda koyala jovAno artha che - tamane zukladhyAna prApta thaze.' 3. vicitra raMganA koyalane jovAnuM tAtparya che ke - 'tame vividha jJAnothI pUrNa zrutanI dezanA karazo.' 4. dedIpyamAna be ratnahAronuM tAtparya nimittajJa batAvI zakyo nahi. 306 QQQQGOOG000000000 jaina dharmano maulika itihAsa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. sapheda govarganuM tAtparya che ke - 'tame caturvidha saMghanI sthApanA karazo.' 6. vikasita padma sarovarano artha che ke - cAra prakAranA deva tamArI sevA karaze.' 7. samudrane tarIne pAra karavAno artha che ke - 'tame saMsArasAgarane pAra karI zakazo.' che 8. udayamAna sUryathI vizvamAM Aloka-prakAzano artha che ke - 'tame kevaLajJAna prApta karI bIjA badhAne pratibodha Apazo.' 9. AMtaraDAthI mAnuSottara parvatane AcchAdita karavAno artha evo che ke - 'tamArI kIrti AkhA manuSyalokamAM phelAze.' 10. meru parvata upara caDavAno artha evo che ke - 'tame siMhAsana upara ArUDha thaI dharmopadeza Apazo.' dedIpyamAna-jhagamagatI mALAono artha svayaM bhagavAne batAvyo ke - 'e be prakAranA dharma arthAt sAdhudharma ane zrAvakadharmanI dezanA karaze.' Ama svapnono artha jANI badhA prasanna thayA. asthigrAmanA varSAvAsamAM bhagavAnane tyAra bAda koI upasarga naDyo nahi. emaNe zAMtithI paMdarapaMdara divasanA upavAsa 8 vakhata karyA ane prathama varSAvAsa pUrNa karyo. sAdhanAnuM bIjuM varSa asthigrAmano varSAkALa pUro karI mAgazara kRSNa pratipadAe bhagavAne morAka sannivezanI tarapha vihAra karyo. morAka pahoMcIne teo eka upavanamAM birAjyA. tyAM acchedaka nAmano eka mANasa raheto hato, je jyotiSathI enI AjIvikA calAvato hato - (gujarAna calAvato hato.) siddhArtha deve morAka grAmanA lokone kahyuM : "A tapasvI traNa jJAnanA dhAraka che ane bhUta, bhaviSya, vartamAna traNeya kALanI vAto jANe che.'' eTaluM ja nahi, eNe acchedaka vaDe karAyelA khoTAM kAmone paNa ughADAM pADyAM, je tapAsa karatA sAcA sAbita thayA, pariNAme eno prabhAva ocho thavA lAgyo. A tarapha bhagavAnanA tapathI prabhAvita vadhu ne vadhu saMkhyAmAM loko emanI pAse AvavA lAgyA. A joI acchedaka gabharAI gayo. eNe bhagavAna pAse jaI prArthanA karI : "bhagavan ! tame to niHspRha ane sarvazaktimAna che, tamArA ahIMyA rokAvAthI mArI jaina dharmano molika itihAsa 77 307 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjIvikAno aMta AvI rahyo che. mArA upara dayA karo ane ahIMthI kyAMka bIje jatA raho." bhagavAne achaMdakanI vedanA ane marmane jANyo ane tyAMthI vihAra karI uttara vAcAlAnI tarapha jatA rahyA. vAcAlAnA mArge suvarNakulAnA kinAre prabhunuM devadUSya kAMTAomAM bheravAIne khabhA parathI paDI gayuM. prabhue jarAka pAchaLa pharIne joyuM ke devadUSya vastra kyAMka asthAne to nathI paDI gayuM ne? jyAre emaNe ene kAMTAomAM bheravAyeluM joyuM to jANI gayA ke ziSyone vastra sugamatA saraLatAthI prApta thaze. tyAra bAda prabhue e devadUSyane tyAM ja choDI dIdhuM ane svayaM nirvastra thaI gayA temaja tyAra bAda AjIvana nirvastra rahyA. devadUSyane meLavavAnI lAlasA-lAlacathI pAchaLa-pAchaLa pharanArA mahArAja siddhArthanA oLakhItA brAhmaNe e vastrane UMcakI lIdhuM ane ghare parata pharyo. (caMDakauzikane pratibodha) uttaravAcAlA tarapha AgaLa vadhatA prabhu kanakhamala nAmanA Azrama pahoMcyA. te AzramathI vAcAlA pahoMcavA mATe be mArga hatA - eka Azrama thaIne ane bIjo bahArathI bhagavAna sIdhA mArge AgaLa vadhyA. thoDe dUra jatAM temane keTalAka govALo maLyA. temaNe prabhune kahyuM: "bhagavan! A mArga para AgaLa eka jaMgala che, jyAM caMDakauzika nAmano eka bhayaMkara dRSTiviSa sApa rahe che, je rAhagIrone joIne potAnAM jherathI temane bhasma karI de che. sAruM raheze ke Apa bIjA mArge thaIne AgaLa tarapha padhAro." bhagavAne vicAryuM - "caMDakauzika bhavya prANI che, AthI pratibodha ApavAthI te jarUrathI pratibuddha (jAgRta) thaze. ane teo caMDakauzikano uddhAra karavA mATe te ja rastA para AgaLa vadhatA rahyA. caMDakauzika sApa potAnA pUrvajanmamAM eka tapasvI hato. ekavAra tapanA pAraNAnA divase te tapasvI potAnA ziSya sAthe bhikSA mATe nIkaLyo. bhramaNa karatI vakhate muninA paga nIce ajANatAthI eka deDakI dabAI gaI. A joI ziSya kahyuM : "gurudeva ! ApanA paga nIce dabAIne deDakI marI gaI." munie kAMI na kahyuM. ziSya vicAryuM ke - sAMje pratikramaNa vakhate gurudeva AnuM prAyazcitta karaze.' paNa sAMje pratikramaNa vakhate tapasvI muni dvArA te pApanuM prAyazcitta na karavAthI ziSya temane pharI deDakInI yAda apAvI ane prAyazcitta karavA mATe kahyuM. A 308 cha9696969696969696969696969696. jaina dharmano maulika itihAsa Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte ziSya dvArA vAraMvAra AlocanA mATe kahevAthI tapasvI muni gusse thaI gayA ane ziSyane mAravA mATe doDyA. gussAmAM ne gussAmAM teo eka thAMbhalA sAthe athaDAI paDyA ane tatkALa temanuM prANapaMkheruM UDI gayuM. marIne teo jyotiSka jAtimAM deva banyA. tyAMthI AyuSya pUruM karIne teo kanakhamala AzramanA kulapatinA putrarUpe pedA thayA. bALakanuM nAma kauzika rAkhavAmAM AvyuM. te bALapaNathI ja ugra svabhAvano hato, AthI tene caMDakauzika kahevAmAM Avato. AgaLa jaIne caMDa kauzika Azramano kulapati banI gayo. tene AzramanA jaMgala pratye khUba ja mamatA hatI, tyAM sudhI ke te tyAMthI koIne phaLa sudhdhAM nahoto levA deto. AthI loko Azrama choDIne bIje cAlyA gayA. ekavAra najIkanA nagaranA rAjakumAroe tenI gerahAjarImAM AzramanA jaMgalane naSTa karI dIdhuM. caMDakauzikane khabara paDI to te pharasI laIne rAjakumArone mAravA doDyo. gussAmAM te eka khADAmAM paDI gayo ane pharasIthI tenuM mAthuM kapAI gayuM. caMDakauzikanA tarata ja rAma ramI gayA, ane teja jaMgalamAM dRSTiviSa sApa rUpe pedA thayo. pUrvajanmanA saMskAro mujaba te gussA sAthe te jaMgalanI kALajI rAkhavA te lAgyo. caMDakauzika divasa-rAta AkhA jaMgalamAM pharIne pazu-pakSI sudhdhAMne potAnAM jherathI bhasma karI deto hato. caMDakauzikanA DarathI lokoe te rastethI AvavA-javAnuM paNa baMdha karI dIdhuM hatuM. prabhu mahAvIra caMDakauzikane pratibodha ApIne teno uddhAra karavAnA hetuthI nirbhaya thaIne te jaMgalamAM gayA. tyAM pahoMcIne teo dhyAnamagna UbhA thaI gayA. caMDakauzike temane joIne potAnI gussAvALI najara temanI para nAMkhI ane phuMphADo mAryo. paNa bhagavAna mahAvIra para koI asara na thaI. AthI caMDakauzika vadhu gusse thayo ane teNe bhagavAnanA paga para jherIlo daMtaprahAra karyo. bhagavAna acaLa UbhA rahyA. temanA pagamAMthI lohIne badale dUdhanI dhArA vahevA lAgI. temaNe tenA pratye koI roSa jAhera na karyo. caMDakauzika cakita thaIne bhagavAna tarapha apalaka najare jovA lAgyo. teno badho ja gusso zAMta thaI gayo. caMDakauzikane zAMta joIne bhagavAna dhyAnathI nivRtta thayA ane bolyA : "he caMDakauzika ! zAMta thAva ! jAgo ! pUrvajanmanAM karmonA lIdhe : jaina dharmano maulika ItihAsa Y9QF;_309 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuM sApa banyo che, have to samajI jA! nahi to avagatiomAM bhaTakavuM paDaze." bhagavAnanA bola sAMbhaLI caMDanI AtmA jAgI UThI. tenA manamAM vivekanI jyoti pragaTI. pUrvajanmone yAda karIne teNe manamAM saMkalpa karyo - "have huM koIne nahi satAuM ne AjathI maratAM sudhI anna nahi grahaNa karuM." te potAnA daramAM cAlyo gayo. prabhu paNa bIje vihAra karI gayA. caMDe potAnA daramAMthI bahAra nIkaLavAnuM sudhdhAM baMdha karI dIdhuM. jaMgalamAM zAMti sthapAI gaI. loko caMDanI pUjA karavA lAgyA. tenA dara para dUdha, khAMDa, kaMku, phUla vagereno varasAda thavA lAgyo. caMDa to aDakato paNa nahoto, AthI te vastuothI AkarSAIne kIDIo ubharAI gaI. caMDa kokaDuM vALIne evI rIte acaLa hato, jANe nirjIva hoya. dhIme-dhIme kIDIo tene vaLagI-vaLagIne karaDavA lAgI, paNa caMDa ema ja paDI rahyo. badhI ja vedanAne samabhAvathI sahana karatA karatA zubhabhAvathI AyuSya pUruM karIne teNe aSTama svarga meLavyuM. (vihAra ane naukArohaNa) caMDakauzikano uddhAra karIne bhagavAna vihAra karatA karatA vAcAlA pahoMcyA. tyAM temaNe nAgasenanA tyAM paramAthI potAnA paMdara divasanA upavAsanAM pAraNAM karyA. tyAMthI vihAra karIne bhagavAna zvetAMbikA nagare padhAryA. tyAM rAjA paradezIe temanuM bhAvabhInuM svAgata karyuM ane satkAra karyo. zvetAMbikAthI vihAra karIne bhagavAna surabhipura tarapha cAlyA. vacce gaMgAnadI vahI rahI hatI. gaMgAne pAra karavA mATe prabhune nAvaDImAM besavuM paDyuM. jevI nAvaDI cAlI, jamaNI bAju ghuvaDa bolyuM. ghuvaDano avAja sAMbhaLIne nAvaDImAM beThelA khemila nimittaze kahyuM : "moTuM saMkaTa AvavAnuM che, paNa A mahApuruSanA prabaLa puNya-pratApe koI rItanuM nukasAna nahi thAya." thoDe dUra jatAM ja AMdhI-tophAnanA joradAra jhApaTAmAM AvIne nAvaDI bhamaramAM phasAI gaI. yAtrALu gabharAyA, paNa bhagavAna nirbhaya- nizcala-dhyAnamagna besI rahyA. thoDIvAra pachI tophAna rokAI gayuM ane nAvaDI kinAre lAgI gaI. kahevAya che ke tripRSTanA bhavamAM je siMhane bhagavAne mAryo hato, tenA ja jIve vera bhAvathI sudaMSTra devanA rUpamAM gaMgA pAra karatI vakhate mahAvIranA rastAmAM A tophAna UbhuM karyuM hatuM. kaMbala ane zaMbala nAmanA nAgakumAroe A apazukana dUra karavAmAM prabhunI sevA karI. [ 310 90993039696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa ] Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSyanimittajJanuM samAdhAna hoDI(nAvaDI)mAMthI UtarIne bhagavAna sthUNAka sanniveza padhAryA. tyAM eka jagyA para dhyAnamagna UbhA thaI gayA. gAmanA puSya nimittaze bhagavAnanA pada-cihna joIne kahyuM : "A cihnovALI vyakti koI cakravartI samrATa hovI joIe. hoI zake ke koI muzkelI hovAne lIdhe te ekalI pharI rahI hoya, jaIne tenI madada karuM." evuM vicArIne padacihnone anusarIne te bhagavAna pAse pahoMcyo. koI samrATa ke rAjakumArane badale bhikSukane joIne te Azcaryacakita thaI gayo ke cakravartInAM badhAM ja lakSaNa hovA chatAM A bhikSuka kevI rIte che ? zuM zAstromAM lakhela vAto khoTI che ? tyAre ja devendrae pragaTa thaIne kahyuM : "A koI sAdhAraNa puruSa nathI, mahAna dharma-cakravartI che, jemanI vaMdanA devadevendra sudhdhAM kare che." nimittajJa bhagavAnane praNAma karIne jato rahyo. gozAlakanuM prabhusevAmAM Agamana A rIte vihAra karatA-karatA bhagavAna rAjagRha pahoMcyA ane tyAM nAlaMdAnI ekasUtra zALAmAM varSAvAsa mATe birAjyA. bhagavAnanA pahelA mAsakhamaNanA pAraNA vijaya zeThane tyAM thayAM. te vakhate AkAzamAM devano DaMko vAgyo ane paMcadivya pragaTa thayAM. bhAva-vizuddhithI vijaya zeThe saMsArathI prayANa karyuM ane devalokano bhava pAmyA. rAjagRhamAM sarvatra vijaya gAthApatinI gAthA gavAI rahI hatI. maMkhaliputra gozAlaka paNa te vakhate tyAM ja varSovAsa karI rahyo hato. gozAlake bhagavAnanA tapano mahimA joyo ne temanI pAse gayo. bhagavAne varSAvAsa vakhate mahinA-mahinAnA lAMbA tapa svIkAra karI rAkhyAM hatAM. bIjA mahinAnAM pAraNAM AnaMda gAthApatie karAvyAM. trIjA mahinAnA mAsakhamaNanAM pAraNAM sunaMda gAthApatine tyAM khIrathI pUrA thayAM. kArataka pUnamanA divase bhikSA mATe nIkaLatI vakhate gozAlake bhagavAnane pUchyuM : "bhagavan ! mane Aja bhikSAmAM zuM maLaze ?" siddhArtha deve kahyuM : "vAsI bhAta, khATI chAza ane khoTo rUpiyo.'' A bhaviSyavANIne khoTI sAbita karavA mATe gozAlaka bhikSA mATe moTA moTA gAthApatione tyAM gayo, paNa tene tyAM bhikSA na maLI. chevaTe eka luhArane tyAM tene khATI chAza, vAsI bhAta ane dakSiNAmAM eka rUpiyo jaina dharmano maulika itihAsa U 77 311 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLyo, je bajAramAM na cAlyo. gozAlakanA mana para A ghaTanAnI e asara paDI ke te niyativAdano bhakta banI gayo. "bhagavatIsUtra'mAM upara jaNAvela bhaviSyavANIno ullekha nathI maLato. cAturmAsa pUrA thavAthI bhagavAne nAlaMdAthI vihAra karyo. ane kolyAga sannivezamAM bahula brAhmaNane tyAM chellA mAsakhamaNanAM pAraNAM karyA. jyAre bhagavAne nAlaMdAthI prayANa karyuM to gozAlaka bhikSA mATe bahAra gayo hato. pAchA pharyA bAda jyAre taMtuvA(ekasUtra) zALAmAM bhagavAnane na joyA to potAnAM kapaDAM, kuMDikA, citraphalaka vagere vastuo brAhmaNone ApI dIdhI ane muMDana karAvIne bhagavAnanI zodhamAM nIkaLI paDyo. prabhune zodhatA-zodhatA te paNa kollAga pahoMcyo. lokonA moDhe bahula brAhmaNanA dAnano mahimA sAMbhaLyo to tene vizvAsa thaI gayo ke A bhagavAnanA tapano ja prabhAva hoI zake che. kolyAganI bahAra praNIta-bhUmimAM teNe bhagavAnanAM darzana karyA. AnaMdavibhora thaIne teNe prabhune praNAma karyA ane bolyo : "AjathI Apa mArA dharmAcArya cho ane huM Apano ziSya chuM." khUba Agraha karavAthI bhAvibhAvane jANatA hovA chatAM paNa bhagavAne gozAlakanI prArthanA svIkArI. gozAlaka cha varSa sudhI bhagavAnanI sAthe rahyo. (sAdhanAnuM trIjuM varasa ) kollA-thI vihAra karIne prabhu gozAlaka sAthe svarNakhala tarapha cAlyA. rastAmAM keTalAka govALo khIra banAvatA maLyA. gozAlakanuM mana khIra joIne jhUmI UThyuM. teNe kahyuM : "bhagavan! thoDo vakhata rokAya jaIzuM, to khIra khAIne jaIzuM." siddhArtha deve kahyuM: "hAMDalI phUTI javAthI khIra banatAM pahelAM ja dhULamAM maLI jaze." gozAlake govALone sAvadhAna karyA ane khIra mATe rokAI gayo, paNa bhagavAna AgaLa prayANa karI gayA. badhI ja sAvacetI rAkhavA chatAM paNa cokhA phUlI javAthI hAMDalI phUTI gaI ane khIra dhULamAM paDI gaI. gozAlaka potAnuM nAnakaDuM moDhuM laI AgaLa vadhIne mahAvIra pAse pahoMcyo. tyAra bAda bhagavAna brAhmaNa gAma padhAryA. gAma "naMda ane upanaMda nAmanI be viziSTa vyaktionAM nAmathI be bhAgamAM vaheMcAyeluM hatuM - naMdapATaka ane upanaMdapATaka. bhagavAna mahAvIra naMdapATakamAM naMdane tyAM 312 9999999999999999] jena dharmano malika itihAsa | Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSA mATe gayA. tyAM temane "dahIM-bhAta' maLyA. gozAlaka upanaMdapATakamAM upanaMdane tyAM gayo. tyAM dAsIe tene vAsI bhAta vahorAvyA, jeno gozAlake asvIkAra karyo. AthI upanaMde dAsIne kahyuM: jo te bhikSA na le to tenA mAthA para pheMkI dejo." dAsIe tevuM ja karyuM, jethI gozAlaka khUba ja nArAja thayo ne gharanA lokone zApa ApIne pAcho pharyo. "AvazyakacUrNi' mujaba gozAlake zApa Apyo hato ke - "upanaMdanA gharamAM Aga lAgI jAya." tapanA mahimAne sAcI sAbita karavA mATe pAsenA vyantara devoe upanaMdanuM ghara saLagAvyuM ane gozAlakanA zApane sAco sAbita karyo. brAhmaNa gAmathI vihAra karIne bhagavAna caMpA padhAryA ane tyAM ja trIjo varSAkALa pUro karyo. te vakhate be-be mahinAnuM utkaTa tapa bhagavAne karyuM ane vividha Asano ane dhyAnayogonI sAdhanA karI. prathama be mahinAnA tapanA pAraNA caMpAmAM ane bIjA be mahinAnA tapanA pAraNA caMpAthI bahAra karyA. . ( sAdhanAnuM cothuM varasa) aMga dezanI caMpA nagarIthI vihAra karIne bhagavAna kAlAya sanniveza pahoMcyA. tyAM eka sUnA gharamAM bhagavAna dhyAnamagna thaI javAthI gozAlaka daravAjA pAse besIne tyAM AvelI eka dAsI sAthe hAsya-majAka karavA lAgyo. dAsIe gAmamAM jaIne gAmanA mukhIne phariyAda karI ane mukhInA dIkarA puruSasiMhe gozAlakane mAryo. kAlAyathI prabhu pustakAlaya gayA. tyAM paNa bhagavAna to zUnya sthaLe dhyAnamagna thaI gayA, paraMtu gozAlaka ahIM-tahIM vAto karato rahyo, jethI lokonA gussAno bhoga banyo. pustakAlayathI te loko kumAraka gayA. tyAM caMpaka ramaNIya bAgamAM bhagavAna dhyAnamagna thayA. tyAM kUpanAthanI kuMbhArazALAmAM pArzvanAtha paraMparAnA AcArya municaMdra potAnA ziSyo sAthe rokAyA hatA. temaNe potAnA eka ziSyane sukhI banAvIne pote jinakalpa svIkAra karI rAkhyo hato. gozAlaka ekalo ja bhikSA mATe gayo, to tyAM teNe pArtha paraMparAnA sAdhuone joyA, jemaNe raMgaberaMgI kapaDAM paheryA hatAM. kutUhalavaza gozAlake temane pUchyuM : "tame loko koNa cho ?" temaNe kahyuM : "ame loko pArtha paraMparAnA zramaNa nigraMtha chIe." ethI gozAlake kahyuM : "AzcaryanI vAta che, tame lokoe ATalAM raMgaberaMgI kapaDAM paheryA che. jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696999 313] Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtra paNa rAkhyuM che, chatAM paNa potAnI jAtane nigraMtha kaho cho. sAcA nigraMtha to mArA dharmAcArya che, je tyAga ane tapanI pratyakSa mUrti che ane sAthosAtha kapaDAM ane pAtrarahita paNa che." pArzva paraMparAnA sAdhuoe kahyuM: "jevo tuM, tevA ja tArA AcArya digaMbara avasthA svIkArela che." gozAlake gussAmAM kahyuM: "tame loko mArA AcAryanI niMdA karo cho, tamAro upAzraya baLIne bhasma thaI jaze." gozAlake caMpaka ramaNIyamAM pAchA pharIne AkhI vAta prabhune saMbhaLAvI. siddhArtha dave kahyuM : "gozAlaka ! teo pArzvanAtha paraMparAnA sAdhu che. sAdhuonAM tapa teja - zApa ApavA ane upAzraya bALavA mATe nathI hotA.". ' tyAM AcArya municaMdra upAzrayanI bahAra UbhA thaIne dhyAnamagna thaI gayA. aDadhI rAte kUpanaya nAmano kuMbhAra potAnA sAthIo sAthe dArU pIne ghera pAcho pharyo ane tyAM dhyAnamagna munine cora samajIne potAnA baMne hAthathI temanuM gaLuM dabAvI dIdhuM. asahya vedanA thavA chatAM paNa muni sthira rahyA. samabhAvathI zula dhyAnamAM sthita hovAne lIdhe temane kevaLajJAnanI prApti thaI gaI ane temaNe nirvANa meLavI lIdhuM. devoe phUlono varasAda varasAvyo ane kevaLajJAnano mahimA pragaTa karyo. devonI avarajavara joIne gozAlake bhagavAnane kahyuM : "lAge che temano upAzraya baLI rahyo che." siddhArtha deve kahyuM : "nahi AcArya municaMdrane kevaLajJAnanI prApti thaI che, mATe devagaNa mahimA karI rahyA che." gozAlake upAzrayamAM jaIne municaMdranA ziSyone uThADyA. potAnA AcAryane kALa prApta samajIne teo pazcAttApa karavA lAgyA. AcArya hemacaMdra A ghaTanAno ullekha karatA lakhyuM che ke - "municaMdrane te vakhate avadhijJAna thayuM ane temaNe svargArohaNa karyuM." kumArakathI vihAra karIne bhagavAna corAka sanniveza padhAryA, tyAM corono utpAta hato, AthI cokIdAra khUba ja sAvadhAna rahetA hatA. cokIdAroe bhagavAna pAse temanA vize jANavA mAMgyuM, paNa teo potAnA vratane kAraNe mauna ja rahyA. cokIdAroe vicAryuM ke - "A koI cora ke guptacara che AthI temane pakaDIne jAta-jAtanI takalIpho ApI. jyAre A vAtanI jANa gAmanA nimittajJa utpalanI baheno ne somA ane jayaMtIne thaI to temaNe tyAM pahoMcIne bhagavAnane choDAvyA. bhagavAnano kharo paricaya jANIne cokIdAroe potAnI bhUla mATe mAphI 314 909909969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa) Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMgI. tyAMthI bhagavAna pRSThacaMpA gayA ane potAno cotho varSAkALa tyAM ja vitAvyo. A kALamAM temaNe cAra mahinAnuM lAMbu tapa ane judIjudI pratimAomAM dhyAnamagna thaIne, kAyotsarga pUrNa sAdhanA karI. tapa-samApta thayA bAda bhagavAne caMpA bAririkAmAM pAraNA karyA. (sAdhanAnuM pAMcamuM varasa ) pRSThacaMpAmAM varSAkALa pUro karI bhagavAna kayaMgalA padhAryA. tyAM daridragheranA devalamAM kAyotsarga-sthita thaIne rahyA. kayaMgalAthI prayANa karIne sAvathI padhAryA ane nagaranI bahAra dhyAnamagna thaI gayA. atizaya ThaMDI paDI rahI hatI, to paNa bhagavAna ThaMDInI paravA karyA vagara AkhI rAta dhyAnamAM lIna rahyA. gozAlaka ThaMDI sahana na karI zakyo, AthI AkhI rAta thatharato-kaNasato rahyo. tyAM devalamAM utsava hovAne lIdhe strI-puruSa ekasAthe rAtabhara nAcavA-gAvAmAM lIna rahyAM. gozAlake hAMsI karI - "A kevo dharma che, jemAM strI-puruSa ekasAthe zarama vagara nAca-gAna kare che!" lokoe tene bahAra kADhI mUkyo. bahAra ThaMDImAM thatharato joIne lokoe pharIthI tene aMdara bolAvI lIdho, paNa potAnI AdatathI majabUra, te ela-phela bolI nAMkhato. A rIte keTalIya vAra tene aMdara-bahAra thavuM paDyuM. chelle lokoe tene bhagavAnano ziSya jANIne "A koI nukasAna nathI karI zakato" evuM vicArIne tene aMdara rahevA dIdho. sAthosAtha lokoe Dhola-nagArAMno avAja vadhArI dIdho, jethI gozAlakanI vAto na saMbhaLAya. paroDhiye mahAvIra tyAMthI zrAvastI tarapha cAlI nIkaLyA. tyAM pitRdatta gAthApatinI patnIe koI ajJAnInA kahevAthI potAnA putranI rakSA mATe eka garbhanA mAMsanI khIra banAvI ane tapasvIne ApavAnA vicArathI gozAlakane ApI dIdhI. siddhArtha deva dvArA pahelAthI sAvadha karavA chatAM paNa teNe te khIra khAI lIdhI ane akhAdya jANIne UlaTI karI dIdhI. A ghaTanAthI te pAkko niyativAdI thaI gayo. zrAvastIthI prayANa karI prabhu haleduga padhAryA. bhagavAne tyAM ja rAtri-ArAma karyo. ghaNA bIjA musApharo paNa rAta gujAravA mATe tyAM ja rokAyA hatA. rAtre ThaMDIthI bacavA mATe te lokoe Aga saLagAvI ane savAre te Aga olavyA vagara ja ravAnA thaI gayA. sUkA ghAsamAM Aga jaina dharmano maulika ItihAsa 969696969696969696969699 315] Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDI levAne kAraNe mahAvIranA paga dAjhI gayA. bapora vakhate dhyAna pUruM thavAthI bhagavAne AgaLa prayANa karyuM, ane nAMgalA thaIne Avarta pahoMcyA. tyAM baLadevanA maMdiramAM dhyAnamagna thaI gayA. gozAlaka lokone cIDavato-coMkAvato ane jAta-jAtanI musIbato AvarI leto rahyo. AvartathI prayANa karIne keTalIka jagyAe vihAra karatA-karatA teo caurAka sanniveza pahoMcyA. tyAM gozAlakane potAnI harakatone kAraNe mAra khAvo paDyo. teNe nArAja thaIne kahyuM: "lokoe kAraNa vagara ja mane satAvyo che, mArA gurunA tapanA prabhAvathI yajJamaMDapa baLI jAya." saMjogathI maMDapamAM Aga lAgI gaI. AgaLa vihAra karIne loko kalabukA pahoMcyA jyAMnA DuMgarALa pradezanA mAlika be bhAI hatA. megha ane kAlahastI. saMjogovazAtuM. kAlahastInI mulAkAta mahAvIra sAthe thaI. teNe pUchyuM: "tame koNa cho?" bhagavAne koI javAba na Apyo, to kAlahastIe temane mAryA, to paNa teo cUpa rahyA. kAlahastIe temane megha pAse mokalyA, megha pahelA temane kuMDagrAmamAM joyA hatA, AthI oLakhI gayo ane potAnA bhAInI bhUla mATe mAphI mAMgI. A ghaTanA bAda bhagavAne vicAryuM ke - "mAre haju khUba karmono kSaya karavAno che, jo badhI jagyAe koI ne koI oLakhIto maLI jaze to karmono kSaya karavAmAM moDuM thaze. AthI mAre anArya ane aparicita vistAramAM vicaraNa karavuM joIe." evuM vicArIne temaNe lADha (rADha) dezamAM javAno nirNaya karyo je pUrI rIte anArya mAnavAmAM Avato hato, ane jyAM koI muni ke sAdhu javAnI kalpanA sudhdhAM nahotA karatA. rADha pradezanA be bhAga hatA. uttara ane dakSiNa athavA vaja ane zubhra. baMne vacce ajaya nadI vahetI hatI. "AcArAMgasUtra' mujaba bhagavAne tyAM bhayaMkara ane romAMcakArI takalIpho sahana karI. rADhanA anArya pradezamAM bhagavAnane anukULa raheThANa na maLyAM. lUkhuM-sUkuM bhojana paNa khUba ja muzkelIthI maLatuM hatuM. kUtarAo dUrathI ja karaDavA doDatA hatA, paNa te kUtarAone koI rokavAvALuM ja nahotuM. e to ThIka, ghaNAM loko to karaDavA mATe ja uzkeratA hatA. nirdaya svabhAvanA te loko lAkaDI laIne pharatA hatA, paNa bhagavAna niHzaMka bhAve ja vicaraNa karatA. duSTa svabhAvavALA loko pratye paNa manamAM [ 310 2i696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddabhAva rAkhatA. karmanirjarA temano hetu hato. lokonAM durvacanone, rastAnA kAMTAone harSabhera sahana karatA ane prasanna rahetA. koInI paNa pratye hiMsAno bhAva manamAM na lAvatA. kyAreka-kyAreka bhayaMkara jaMgalamAM rAta vitAvavI paDatI. kyAreka-kyAreka gAmanA loko gAmamAM ghUsavA paNa na detA ane AgaLa javA kahetA. koI kAraNa vagara ja jAta-jAtanA ghA temanI para karatA ane aTTahAsya karatA. bIjA paNa ghaNI jAtanAM kaSTa ApatAM, zarIra para dhULa pheMkatA, pakaDIne uThAvatA ane daDAnI jema uchALIne nIce pheMkatA zarIranAM aMgone lohIluhANa karatAM. kahevAno matalaba e che ke bhagavAnane ghaNI jAtanA asahA ane akalpanIya duHkha ApyAM, jemano temaNe zAMtithI saMyama-sAdhanAmAM sthira rahIne sAmano karyo. anArya pradezamAM samabhAvapUrvaka utpAtone sahana karIne temaNe aDhaLaka kamanI nirjarA karI. anArya pradezathI Arya pradeza tarapha pharIthI praveza karI rahyA hatA ke chevADAnA gAmamAM be cora maLyA, je anArya pradezamAM corI karavA jaI rahyA hatA. sAmethI bhagavAnane AvatA joI apazukana samajIne dhAradAra zastrathI temanI para humalo karyo. svayaM Indra pragaTa thaIne temane bacAvyA ane corone dUra bhagADyA. Arya pradezamAM pahoMcIne bhagavAna malaya dezamAM pahoMcyA ane te varasano varSAvAsa bhadila nagarImAM karyo. vividha AsanomAM dhyAnamagna rahIne bhagavAne cAturmAsika tapanI ArAdhanA karI ane cAturmAsa pUro thavAthI nagaranI bahAra tapanAM pAraNAM karIne kadalI samAgama ane jammu saMDa tarapha prayANa karyuM. A (sAdhanAnuM chaThuM varasa ) kadalI samAgama ane jabbe saMDathI bhagavAna taMbAya sanniveza padhAryA. te vakhate pArthApatya sthavira naMdiSeNa tyAM hatA.gozAlake temanI sAthe paNa vivAda karyo. taMbAyathI prabhu mUviya tarapha gayA. viyamAM temane guptacara samajIne pakaDavAmAM AvyA ane baMdI banAvI levAmAM AvyA. tyAM vijayA ane pragabhA nAmanI be saMnyAsinIoe lokone bhagavAna vize jaNAvyuM ane kahyuM ke - "A carama tIrthakara mahAvIra che, ane jo indrane jANa thaI ke tame lokoe temanI sAthe Avo vyavahAra karyo che to teo tamane sajA Apaze." A baMne pahelA pArzvanAthanI ziSyA rahI cUkI hatI. temanI vAta mAnIne lokoe prabhune mukta karyA | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969694 310. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane temanI mAphI mAMgI. tyAMthI prabhue vaizAlI tarapha Daga mAMDyAM. gozAlake prabhuno saMgAtha choDIne ekalA ja vihAra karavAnI icchA pragaTa karI ane siddhArtha deva pAsethI svIkRti meLavIne rAjagRha tarapha rAha lIdho. vaizAlI pahoMcIne bhagavAna luhAranI kAryazALA mAM rahevAnI paravAnagI meLavIne dhyAnamagna thaI gayA. kAryazALAno eka luhAra cha mahinAthI bImArInA kAraNe kAma para nahoto AvI rahyo. bhagavAnanA tyAM AvavAnA bIjA ja divase te kAma para Avyo, to teNe bhagavAnane UbhelA joyA ane amaMgaLa samajIne temanI para prahAra karavA jato hato, paNa daivI prabhAvathI havAmAM hAtha uThAvIne ja te tyAM ja sthira thaI gayo. vaizAlIthI prayANa karIne bhagavAna grAmaka sannivezamAM AvyA ane vibhelaka yakSanA sthaLe dhyAnamagna thaI gayA. bhagavAnanA tapomaya jIvanathI prabhAvita thaIne yakSa paNa guNagAna karavA lAgyo. grAmaka sannivezathI vihAra karIne bhagavAna zAlizIrSanA ramaNIya bAgamAM padhAryA. mahA mahinAnI kaDakaDatI ThaMDI paDI rahI hatI. loko garama kapaDAM paherIne gharanI aMdara paNa ThUMThavAI rahyA hatA, paNa te vakhate bhagavAna khullA zarIre dhyAnamAM UbhA hatA. jaMgalamAM rahetI kaTapUtanA nAmanI vyantarIe jyAre bhagavAnane dhyAnamagna joyA, to tenuM pUrvajanmanuM vera jAgI UThyuM. te saMnyAsinInuM rUpa dhAraNa karI potAnI vikharAyelI jaTAothI bhagavAnanA khabhA upara UbhI thaIne vAdaLonI jema varasAda karavA lAgI ane joradAra havA vahevaDAvA lAgI. kaDakaDatI ThaMDI, teja havA, uparathI varasAda, to paNa bhagavAnA potAnA dhyAnamAM aTala rahyA. te vakhate temane viziSTAvadhi jJAna prApta thayuM. teo AkhuM jagata joI zakatA hatA. bhagavAnano apAra samabhAva, akhUTa kSamatA ane parama sahiSNutA joIne kaTapUtanA thAkIne hArI gaI ane potAnA vyavahAra badala mAphI mAMgIne pAchI cAlI gaI. zAlizIrSathI vihAra karIne bhagavAna bhadrikA nagarI padhAryA, tyAM temaNe cAturmAsika tapathI dhyAna ane sAdhanAmAM chaThTho varSAkALa vitAvyo. te daramiyAna gozAlaka paNa pharIthI bhagavAna pAse AvI gayo. varSAkALa samApta thavAthI prabhue nagaranI bahAra pAraNA karyA ane magadha tarapha prayANa karyuM. [ 318 9696969696969696969696969696969ii jena dharmano maulika itihAsa Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sAdhanAnuM sAtamuM varasa ) magadhanA judA judA bhAgomAM vihAra karatA-karatA bhagavAne sAtamA varasanA ATha mahinA utpAta vagara sAdhanA karI. cAturmAsa mATe AlaMbiyA nagarI pahoMcyA ane cAturmAsika tapa sAthe dhyAna karatAkaratA sAtamo cAturmAsa pUro karyo. nagaranI bahAra tapanA pAraNA karIne kaMDAga sannivezamAM vAsudeva maMdiramAM tathA bhadaNA sannivezamAM baLadevanA maMdiramAM rokAyA. gozAlake maMdiromAM mUrtiono tiraskAra karyo ane loko vaDe mAra khAdho. bhadraNAthI vihAra karIne bahusAla gAma padhAryA ane tyAMnA sAlavanamAM dhyAnamagna thaI gayA. ahIM zAlArya nAmanI rAkSasIe keTalIya jAtanA trAsa ApyA, paNa bhagavAnane vicalita na karI zakI ane chelle mAphI mAMgIne jatI rahI. ( sAdhanAnuM AThamuM varasa bhaNAthI prayANa karI bhagavAna lohAlA padhAryA. lohArmalAmAM praveza karatI vakhate adhikArIoe paricaya pUchyo, to bhagavAna mauna rahyA. temaNe zaMkA karIne bhagavAnane rAjA jitazatruo pAse pahoMcADyA. tyAM asthika gAmano nimittajJa utpala hAjara hato. teNe bhagavAnane praNAma karyA ane temano paricaya Apyo. rAjA jitazatrue paNa bhagavAnanI vaMdanA karI ane yogya Adara-satkAra ApI vidAya karyA. tyAMthI prabhue purimatAla tarapha prayANa karyuM ane nagaranI bahAra zakaTamukha bAgamAM dhyAnamagna thaI gayA, tyAMthI UnAga ane gobhUmi thaIne rAjagRha padhAryA. tyAM ja temaNe AThamo varSAkALa vitAvyo ane cAturmAsika tapasyA ane anukULa sAdhanAo karI ane cAturmAsa tapa samApta thavAthI nagaranI bahAra pAraNAM karyA ane AgaLa vihAra karyo. ( sAdhanAnuM navamuM varasa ) 'rAjagRhathI vihAra karavAthI bhagavAnanA manamAM ekavAra pharI vicAra Avyo ke - "kharekhara karmonI nirjarA to anArya pradezamAM ja thaI zake che." ema vicArIne teo pharIthI lADha ane zubhrabhUminA anArya kSetra tarapha padhAryA. tyAMnA loko nirdaya, nirmama ane dayA vinAnA hatA. AthI bhagavAne judAM judAM kaSTone samabhAve sahana karyA. yogya sthaLa na | jana dharmano maulika itihAsa 233333333333339:30 319] Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLatA khaMDeromAM, vRkSo nIce athavA phakta haratA-pharatA temaNe varSAkALa pUro karyo. A rIte 6 mahinA sudhI anArya pradezamAM vicaraNa karI bhagavAna pharIthI Aryadeza tarapha padhAryA. sAdhanAnuM dasamuM varasa anArya pradezathI bhagavAna siddhArthapura ane tyAMthI kUrma gAma tarapha padhArI rahyA hatA, sAthe gozAlaka paNa hato. teNe rastAmAM sAta phUlavALo talano eka choDa joyo, to bhagavAnane pUchyuM : "bhagavan ! zuM A choDa phaLa pedA karaze ?" bhagavAne javAba Apyo : "hA, choDa phaLaze ane sAteya phUlonA jIva enI eka ja phaLImAM pedA thaze.' bhagavAnanA vacanane khoTo sAbita karavA mATe gozAlake eka kSaNa rokAIne te choDa UkhADIne dUra pheMkI dIdho. saMjogovaza te ja vakhate thoDo varasAda paDyo ane talano choDa je UkhaDI gayo hato, te pharIthI jAmIne Ubho thaI gayo. tyAMthI bhagavAna kUrma gAma pahoMcyA. tyAM vaizyAyana nAmano eka tapasvI gAmanI bahAra ja sUryamaMDaLa tarapha najara karIne baMne hAtha upara uThAvIne tApa laI rahyo hato. garamInA lIdhe tenI moTI-moTI jaTAomAMthI nIkaLIne jUo nIce paDI rahI ane tapasvI temane uThAvIne pharIthI potAnI jaTAomAM mUkI rahyo hato. gozAlake joyuM to tapasvI pAse jaIne bolyo : "tame tApasa cho ke jUniketana ?" tapasvI cUpa rahyo. gozAlake vAraMvAra A vAta pUchavAthI tapasvIne gusso AvI gayo ane temaNe tenI para tejolezyA choDI. gozAlaka bhayabhIta thaIne bhAgyo ane prabhunA pagamAM paDI gayo. prabhue dayA karIne zItaLa lezyAthI tejolezyAne zAMta karI ane gozAlakanI rakSA karI. thoDA vakhata pachI bhagavAne pharI siddhArthapura tarapha prayANa karyuM. talanA khetara pAse pahoMcatA ja gozAlakane jUnI vAta yAda AvI. teNe bhagavAnane pUchyuM : "bhagavan ! ApanI bhaviSyavANInuM zuM thayuM ?" bhagavAne kahyuM : "pelo alaga choDa je joI rahyo che, te ja pahelAvALo choDa che, jene te ukhADIne pheMkI dIdho hato." gozAlaka bhagavAnanI vAta para vizvAsa karavA mATe taiyAra nahoto. te talanA choDa pAse gayo ane phaLIne toDIne joyuM to sAta ja tala nIkaLyA. A ghaTanAthI te niyativAdano samarthaka banI gayo. tyAMthI gozAlake bhagavAnano sAtha choDI dIdho ane potAno mata calAvavAnI vAta vicAravA lAgyo. jaina dharmano maulika itihAsa 320 77 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhArthapurathI bhagavAna vaizAlI padhAryA. tyAM nagaranI bahAra eka sthaLe dhyAnastha UbhA thaI gayA. AvatAM-jatAM bALako temane pizAca samajIne takalIpho ApavA lAgyA. saMjogathI rAjA siddhArthanA ghaniSTha mitra zaMkha-bhUpati te raste nIkaLyA. temaNe bALakone samajAvIne haTAvyAM ane pote prabhunI vaMdanA karI. tyAMthI prabhu vANiyagAma padhAryA. rastAmAM gaMDakI nadI pAra karavA mATe prabhune hoDImAM besavuM paDyuM. nAvike bhADuM mAMgyuM, to bhagavAna mauna rahyA. nAvike nArAja thaIne temane garama retI para UbhA karI dIdhA. saMjogovazAt zaMkharAjAno bhaginIputra citra tyAM AvI caDyo. teNe nAvikane samajAvIne bhagavAnane mukta karAvyA. vANiyagAmamAM pArzvanAthanI paraMparAnA AnaMda nAmanA zramaNopAsakane kALajJAna prApta thayuM hatuM. te bele-bele(chaTTa-cha)nI tapasyA sAthe AtApanA karato hato. teNe bhagavAnane joIne temane vaMdanA karI ane bolyo : "ApanuM zarIra ane mana vajanI jema deDha che. Apa kaThorathI kaThora kaSTa paNa samabhAve sahana karI lo cho. jaladI ja Apane kevaLajJAnanI prApti thavAnI che." vANiyagAmathI nIkaLIne bhagavAna sAvathI padhAryA ane vividha jAtanI tapasyA ane yoga-sAdhanAthI AtmAne bhAvanAmaya karIne temaNe tyAM dasamo cAturmAsa pUro karyo. (sAdhanAnuM agiyAkhkhuM varasa ) sAvasthIthI bhagavAne sAnulakriya tarapha vihAra karyo. tyAM bhadra, mahAbhadra ane sarvatobhadra pratimAo vaDe dhyAnasAdhanA ane niraMtara soLa divasanA upavAsa karyA. bhadra pratimAnI sAdhanA mATe pahelA be divasa pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttaranA kramathI cAra-cAra pahora dhyAna karavAmAM Ave che. be divasanI tapasyAnA pAraNA karyA vagara mahAbhadra pratimA aMgIkAra karI. temAM te ja krama mujaba dararoja eka-eka dizAmAM divasarAta dhyAna karyuM. tyAra bAda pAraNA karyA vagara sarvatobhadra pratimAnI ArAdhanA zarU karI. AmAM dasa dizAonA kramathI eka-eka dizAnA divasa-rAta dhyAna karyA. A rIte soLa divasanA upavAsathI traNe pratimAonI dhyAna-sAdhanA pUrI karI. traNe pratimAo pUrI thavAthI bhagavAna AnaMda gAthApatine tyAM pahoMcyA. te vakhate tenI dAsI bahulA rasoIgharanAM vAsaNone khAlI karIne rAtanuM vadheluM khAvAnuM bahAra nAMkhavA | jaina dharmano maulika ItihAsa 969696969696969696969696969998 321] Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe AvI hatI. teNe svAmIne joIne pUchyuM: "zuM joIe mahArAja?" mahAvIre hAtha phelAvyo. dAsIe zraddhAthI vadheluM khAvAnuM bhagavAnane ApI dIdhuM. bhagavAne nirdoSa jANIne te ja khorAkathI khUba ja sahajabhAvathI pAraNA karyA. devoe paMcadivyano varasAda karyo ane dAnano mahimAthI dAsIne dAsItvathI mukta karI dIdhI. tyAMthI prabhue deDhabhUmi tarapha prayANa karyuM. nagaranI bahAra polAsa nAmanA caityamAM poDhAla nAmano bAga hato. tyAM aSTamatapa karIne bhagavAne zarIra thoDuM namAvyuM ane eka pugala para najara kendrita karIne dhyAnamagna thaI gayA. deva-devIonA vizALa samUhamAM beThelA devarAja indra kALajJAnathI bhagavAnane dhyAnamagna joyA ane namaskAra karI bolyA : "vardhamAna mahAvIranuM sAhasa ane pairya eTaluM AgavuM che ke mAnavI to zuM, deva ane dAnava paNa temane sAdhanAthI vicalita nathI karI zakatA." badhA ja devendranI A vAta sAMbhaLI khuza thayA, paraMtu saMgama nAmanA eka deva bhagavAnane sAdhanAthI vicalita karavAnA uddezyathI bhagavAnanI najIka AvyA ane temaNe bhagavAnanI sAdhanAbhaMga karavA mATe ekathI vadhIne eka utpAtonI jALa phelAvI. pahelA zarIranA romeromamAM vedanA pedA karI, pralayakArI dhULano varasAda karyo, kIDI, vIMchI ane sApa vagerethI zarIrane kaSTa ApyAM; paNa jyAre bhagavAna para koI asara na thaI to temaNe anukULa utpAta pedA karyA. lAlacanA manamohaka dezya hAjara karyA. karuNAmaya dazyothI manane vicalita karavAnI koziza karI, paNa bhagavAna sumerunI jema dhyAnamAM sthira ane acaLa rahyA. saMgame eka rAtamAM judI-judI jAtanA vIsa asahanIya utpAta macAvyA, tyAM sudhI ke bhagavAnanAM mAtA-pitA siddhArtha ane trizalAne karuNa vilApa karatAM batAvyA, suMdara apsarAo dvArA manane AkarSavAnI koziza karI ane devanA rUpamAM hAjara thaIne svarga ane mokSanI lAlaca paNa ApI. chevaTe asaphaLa thaIne saMgama bhagavAnane vicalita karavAnA bIjA upAya vicAravA lAgyA. bhagavAna tyAMthI potAnuM dhyAna pUruM karIne bAlukA tarapha padhAryA. bAlukAthI teo suyoga, succhatA, malabha ane hastizIrSa vagere sthaLoe padhAryA. saMgama badhI ja jagyAe pote kanaDato hovAno paricaya Apato rahyo. tosali gAma ane mosaligAmamAM te sAdhuveza banAvIne [ 322 9696969696969696969999na dharmano maulika itihAsa | Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ corI karato ane pakaDAI javAthI bhagavAnane potAnA guru jaNAvIne badho doSa temanA para nAMkhI deto. tosali gAmamAM mahAbhUtila aindrajAlike ane mosali gAmamAM sumAgadha nAmanA pradeza adhikArIe prabhuno paricaya ApIne lokothI temane choDAvyA. ekavAra pharIthI tosali AvavAthI teNe keTalAMka zastra ane astra corI karyA ane tene dhyAnamAM lIna bhagavAna pAse chupAvI dIdhAM, ane pharI corI karavA gayo, jyAM pakaDAI gayo. pakaDAI javAthI teNe potAnA guru para badho doSano Topalo ThAlavI dIdho. bhagavAna zastra-astra sAthe pakaDAI gayA, to temane rAjya taraphathI phAMsInI sajA pharamAvavAmAM AvI jyAre prabhune phAMsI ApavAno prayatna karavAmAM Avyo to gaLAno phaMdo tUTI gayo. chevaTe adhikArIoe bhagavAnane mahApuruSa jANIne choDI dIdhA. siddhArthapuramAM paNa saMgame A ja rIte corIno Aropa lagAvIne temane pakaDAvI dIdhA, jyAM ghoDAnA vepArIe bhagavAnane choDAvyA. - vajagAma padhAryA tyAre tyAM mahotsava hovAthI badhAM gharomAM khIra banI hatI. bhagavAna jyAM paNa bhikSA mATe padhAryA, saMgame badhe ja aneSaNA karI dIdhI. saMgamano utpAta samajIne bhagavAna pAchA pharI gayA ane gAmanI bahAra dhyAnamagna thaI gayA. A rIte cha mahinA sudhI saMgame lagAtAra bhagavAnane asaMkhya kaSTa ApyAM, paNa bhagavAna potAnI sAdhanAthI vicalita na thayA. saMgamanI dhIraja khUTI gaI ane hatAza thaIne te bhagavAna pAse AvyA ane bolyA: "bhagavan! devendrae ApanI vize je kAMI kahyuM che te satya ja che. Apa ApanI pratijJAmAM daDha cho. mArA aparAdha mApha karo. have Apa bhikSA mATe jAo, koI utpAta nahi thAya." bhagavAne kahyuM: "huM svecchAthI tapa ke bhikSA grahaNa karuM chuM. mane koInA dilAsAnI jarUra nathI." bIjA divase cha mahinAnI tapasyA pUrI karI bhagavAna te ja gAmamAM vasyapAlaka nAmanI vRddhane tyAM gayA ane parannathI pAraNA karyA. dAnano mahimAthI paMcadivya pragaTa thayA. A bhagavAnanI dIrghakALanI utpAta sahitanI tapasyA hatI. saMgama deva vize 'Avazyakaniryukti, malayavRtti ane AvazyakacUrNimAM paNa varNana Apela che. cha mahinA sudhI niraMtara ghora utpAta macAvavA chatAM paNa jyAre saMgame joyuM ke bhagavAna koI paNa hAlatamAM dhyAnathI jina dharmano molika itihAsa 969696969696969696969696969690 323] Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicalita thavAnA nathI, to vajagAmamAM temaNe temanI mAphI mAMgI ane saudharma devaloka pAchA pharyA. tyAM devatAoe temanAthI moM pheravI lIdhuM ane indra tene devalokamAMthI hAMkI kADhyA. tyAre te potAnI devIo sAthe maMthara girinA Toca para rahevA lAgyA. saMgamanA A udAharaNathI sAmAnya janatAne eTaluM samajavAmAM madada maLI zakaze ke jyAre eka devane paNa potAnI vaDe karavAmAM Avela ayogya kAryonuM phaLa bhogavavuM paDe che, to mAnavInI to zuM visAta che ke je jANI joIne lokonuM ahita karato rahe che? vajagAmathI AlaMbhiyA, zvetAMbikA, sAvatthI, kauzAMbI, vArANasI, rAjagRha, mithilA vagere sthaLonuM bhramaNa karatA-karatA bhagavAna vaizAlI padhAryA. nagaranI bahAra samarodyAnamAM baLadevanA maMdiramAM cAturmAsika tapa aMgIkAra karI dhyAnamagna thayA ane varSAkALa tyAM ja pUruM karyuM. ( jIrNazeThanI bhAvanA ) vaizAlImAM jinadatta nAmano eka zraddhALu zrAvaka raheto hato. Arthika sthiti pAMgaLI hovAthI tenuM ghara jUnuM thaI gayuM hatuM ane loko tene jIrNazeTha kahevA lAgyA. te sAmudrika zAstrano jANakAra paNa hato. prabhunI padarekhAono abhyAsa karavA mATe te udyAnamAM gayo ane bhagavAnane dhyAnamagna joIne khuza thayo. te dararoja bhagavAna pAse jato ane bhagavAnane AhAra vagere mATe bhAvanA karato. paNa cAra mahinA niraMtara prayatna karavA chatAM paNa tenI bhAvanA pUrI na thaI zakI. cAturmAsa pUro thavAthI bhagavAna bhikSA mATe nIkaLyA ane abhinava zreSThI jenuM mULa nAma pUrNa hatuM - nA daravAje gayA. prabhune joIne zeThe dAsIne Adeza Apyo ke - "camacI bharIne kulattha ApI de." bhagavAne tenAthI ja cAra mahinAnA tapanA pAraNA karyA. paMcadivya vRSTi sAthe deva Dako vAgyo. A bAju jIrNazeTha bhagavAnanA AvavAnI ane temane pAraNA karAvavAnI rAha joIne Ubho hato. te bhAvanAnI atyaMta ucca sthiti para pahoMcI cUkyo hato. te ja vakhate devavANIno divya ghoSa tenA kAne paDyo. A ujvaLa bhAvanAthI jIrNazeThe bAramA svargano baMdha karyo. kahevAya che ke jo be ghaDI vadhu te devavANI na sAMbhaLI zakata to bhAvanAnA jore te kevaLajJAna meLavI leto. [ 324 96969696969696969696969696969s jaina dharmano maulika itihAsa Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (sAdhanAnuM bAramuM varasa) varSAkALa pUro karI bhagavAna tyAMthI susumArapura pahoMcyA. tyAM bhUtAnaMde AvIne prabhune temanA AnaMdamaMgaLa (khabara-aMtara) pUchaDyA ane kahyuM : "thoDA vakhatamAM ja Apane kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prApti thaze." bhUtAnaMdanI vAta sAMbhaLIne prabhu mauna rahyA. suMsamArapuramAM camarendranA utpAtanI ghaTanAnuM vistArapUrvaka varNana bhagavatIsUtra'mAM upalabdha che. sUtra mujaba bhagavAne kahyuM : "je vakhate huM chaghaDcaryAnA agiyAra varasa vitAvI cUkyo hato, te vakhatanI vAta che. huM chaTTa-chaThTha tapanA niraMtara pAraNA karatA-karatA susumArapuranA vanakhaMDamAM Avyo ane azoka vRkSa nIce pRthvIzilApaTTa para dhyAnamagna thaI gayo. te vakhate camacaMcAmAM pUraNa bALa tapasvIno jIva indrarUpe pedA thayo hato. teNe avadhijJAnathI potAnI upara zakrendrane siMhAsana para divya bhoga bhogavatA joyo. tenA manamAM IrSA pedA thaI. zakrendranI zobhAne naSTa karavAnA vicArathI te mArI pAse Avyo, ane bolyo : "bhagavAna ! hu ApanuM zaraNuM laIne devendra zukrane tenI zobhAthI bhraSTa karavA mAMgu chuM." tyAra bAda vaikriya rUpa dharIne te sauddharma devalokamAM gayo ane devarAja zakrendrane elaphela bolavA lAgyo. devarAja indra gussAmAM siMhAsana para beThA-beThA ja potAnuM vaja camarendra para calAvI dIdhuM, tene joIne dAnavarAja camarendra DarIne bhAgyo ane mArA pagamAM paDI gayo. tyAM ja calAvyA bAda devarAje vicAryuM kecamara potAnA jore to mAruM apamAna karavAnuM sAhasa na karI zake, tene bIjA koIno sAtha maLelo hovo joIe." avadhijJAnathI jyAre temane jANa thaI ke camara mArA zaraNe che, to jhaDapathI doDIne temaNe potAnA vajane 4 AMgaLa pahelAM pakaDI lIdhuM ane camarendrane choDI dIdho. suMsumArapurathI bhagavAna bhojapura, naMdigrAma ane meDhiyAgAma pahoMcyA. meDhiyAgAmathI bhagavAna kauzAMbI pahoMcyA ane tyAM temaNe poSa kRSNa ekama (pratipadA)nA divase nIce jaNAvela abhigraha grahaNa karyA : (1) dravyathI aDadanA bAkaLA, (2) sUpaDAnA khUNAmAM hoya, (3) kSetrathI dehalInI vacce UbhI hoya, (4) kALathI bhikSAno samaya vItI gayo hoya, (5) bhAvathI rAjakumArI dAsI banI hoya, (6) hAthamAM hathakaDI [ na dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 325] Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, (7) pagamAM beDI hoya, (8) muMDita hoya, (9) AMkhomAM AMsu hoya, (10) tele(ama)nI tapasyA karelI hoya. A rItanI vyaktinA hAthathI jo bhikSA maLe to ja svIkAra karIza, nahi to nahi. uparokta pratijJA sAthe mahAvI2 da22oja bhikSA mATe jatA, loko khUba ja AzA ane utkaMThA sAthe bhikSA laIne AvatA, paNa abhigrahane lIdhe mahAvIra kAMI paNa kIdhA vagara - lIdhA vagara pAchA pharI jatA. A rIte cAra mahinAno samaya vItI gayo, paNa abhigraha pUro na thavAne lIdhe bhikSA levAno saMjoga na banyo. AkhA nagaramAM AnI para Azcarya pragaTa karavAmAM AvavA lAgyo. eka divasa bhagavAna kauzAMbInA amAtya suguptanA ghera padhAryA. amAtyanI patnI naMdA je zraddhALu upAsikA hatI, khUba zraddhAthI bhikSA ApavA lAgI, paNa mahAvIra kAMI paNa lIdhA vagara ja pAchA pharI gayA, to naMdA khUba ja du:khI thaI. na bhagavAnane abhigraha dhAraNa karye pAMca mahinA pacIsa divasa thaI gayA hatA. saMjogovazAt eka divasa prabhu bhikSA mATe dhannA zreSThInA tyAM gayA. tyAM rAjakumArI caMdanA traNa divasathI bhUkhI-tarasI, sUpaDAmAM aDadanA bAkaLA laIne potAnA dharmapitAnA AvravAnI rAha joI rahI hatI. zeThANI mUlAe tenA mAthAne muMDana karIne hAthamAM hathakaDI ane pagamAM beDIo paherAvIne bhoMyarAmAM baMdha karI rAkhI hatI. bhagavAnane AvelA joI te khuza thaI gaI. tenuM hRdaya-kamaLa khIlI UThyuM, paNa bhagavAna abhigrahamAM kAMIka kamI joIne pAchA pharavA lAgyA, to caMdanAnI AMkhomAMthI AMsu vahevAM lAgyAM. bhagavAnano abhigraha pUro thayo. temaNe rAjakumArI caMdanAnA hAthe bhikSA grahaNa karI. caMdanAnI hathakaDIo-beDIo badhuM ghareNAMomAM badalAI gaI. AkAzamAM devaduMdubhi vAgI ane paMcadivya pragaTa thayAM. caMdanAnuM ciMtAtura citta ane malina mukha caMdranI jema camakI gayuM. pAMca mahinA pacIsa divasa bAda bhagavAnanA pAraNA thayA. kauzAMbIthI vihAra karIne prabhu sumaMgala, suchettA, pAlaka prabhRti gAmomAM thatAM thatAM caMpA nagarI padhAryA ane cAturmAsika tapa karIne temaNe tyAM ja svAtidatta brAhmaNanI yajJazALAmAM bAramo cAturmAsa pUro karyo. bhagavAnanI sAdhanAthI prabhAvita thaIne pUrNabhadra ane maNibhadra nAmanA be yakSa rAtre prabhunI sevAmAM AvatA hatA. A joI svAtidatte UUUUUUU jaina dharmano maulika itihAsa 326 |333 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAryuM ke - 'A koI viziSTa jJAnI che.' svAtidatta bhagavAnanI pAse Avyo ane teNe pUchyuM : "bhagavan ! AtmA zuM che ?" bhagavAne kahyuMH 'huM' no je vAcyArtha che, te ja AtmA che, eTale ke AtmA zarIranAM aMga-upAMgothI alaga che. rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagerethI rahita che, upayoga-cetanA ja tenuM lakSaNa che. rUpa vagaranuM hovAne lIdhe, indriyo tene grahaNa nathI karI zakatI." pachI svAtidatte pUchyuM : "zuM jJAnanuM nAma ja AtmA che ?'' bhagavAne kahyuM : "jJAna AtmAno asAmAnya guNa che ane AtmA jJAnano AdhAra che. guNI hovAthI AtmAne jJAnI kahe che." svAtidatta bIjI paNa ghaNI zaMkAonuM samAdhAna meLavI khUba ja khuza thayo. sAdhanAnuM teramuM varasa caMpAthI vihAra karIne prabhu jaMbhiyagrAma padhAryA. tyAM thoDo vakhata rahyA bAda prabhu meDhiyAgrAma thaIne chammANi gAma gayA. gAmanI bahAra dhyAnamagna thaI gayA. sAMjanA vakhate eka govALa tyAM Avyo ane potAnA baLada prabhu pAse choDIne koIka kAmasara gAmamAM cAlyo gayo. pAchA pharavAthI baLada na jovAthI teNe mahAvIrane pUchyuM, paNa teo mauna rahyAM. temanA cUpa rahevAthI gusse thaIne govALe mahAvIranA baMne kAnamAM kAMsa nAmanI ghAsanI saLIo nAMkhI dIdhI ane paththarathI ThokIne kAnanI aMdara ghusADI dIdhI. tenAthI thatI atyaMta pIDAne bhagavAna potAnAM pUrvakarmanuM phaLa samajIne cupacApa sahana karatA rahyA. chammANithI vihAra karI prabhu madhyamapAvA padhAryA ane bhikSA mATe siddhArtha nAmanA eka vaizyanA tyAM gayA. te samaye siddhArtha potAnA vaidyamitra kharaka sAthe vAto karI rahyo hato. kharake bhagavAnanuM moDhuM * jotAM ja jANI lIdhuM ke - 'AmanAM zarIramAM koI kAMTo che.' teNe siddhArthane kahyuM ane temaNe bhagavAnane thoDIvAra rokAvavAnI prArthanA karI, paNa bhagavAna na rokAyA. teo tyAMthI ravAnA thaIne gAmanI bahAra AvyA ane pharIthI bAgamAM dhyAnamagna thaI gayA. thoDIvAra pachI siddhArtha ane kharaka auSadhio sAthe bAgamAM pahoMcyA. temaNe bhagavAnanA zarIranI telathI khUba mAliza karI ane pachI sANasInI madadathI kAnamAMthI saLIo kheMcIne kADhI. lohIthI khadabada saLIo nIkaLatAM ja bhagavAnanA moDhAmAMthI eka cIsa nIkaLI gaI, jenAthI Akho bAga guMjI UThyo. jaina dharmano maulika itihAsa 777777 320 - Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda vaidya kharake sarohaNa auSadhi ghA para lagAvIne prabhunI vaMdanA karI ane baMne mitra pAchA pharyA. kahevAya che ke tapasyAkALamAM prabhue ghaNI jAtanAM kaSTo ane utpAto sahana karyA, paNa kAnamAMthI kAMTA kADhavAvALo utpAta sauthI vadhu kaSTadAyaka.. hato. A badhA utpAtone samabhAvathI sahana karI bhagavAne vipula karmanirjarA karI. AzcaryanI vAta che ke bhagavAnane pahelo upasarga eka govALe Apyo hato ane chelle upasarga paNa eka govALa ja Apyo hato. chaghasyakALanA sAdhanAnA sADhA bAra varSamAM bhagavAna mahAvIre phakta 349 divasa ja khorAka grahaNa karyo, bAkI badhA divasa nirjaLA tapasyAmAM gujAryA. (kevaLajJAna ane prathama dezanA ) teramA varSanA madhyamAM vaizAkha zukla dazamanA divase pAchalA pahoramAM jaMbhikA gAmanI bahAra, RjubAlukA nadInA kinAre, jIrNabAgamAM zAlavRkSanI nIce prabhu AtApanA laI rahyA hatA. te vakhate chaThThabhaktanI nirjaLA tapasyAthI temaNe kSapakazreNInuM ArohaNa karI, zukladhyAnanA bIjA caraNamAM mohanIya, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya nAmanA cAra ghAtakarmono kSaya karyo ane uttarAphAgunI nakSatranA yogamAM kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prApti karI. bhagavAna bhAva ahaMnA kahevAyA. tathA sarvajJa ane sarvadarzI banI gayA. bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna prApta thatAM ja devagaNa paMcadivyonI vRSTi karatA-karatA jJAnano mahimA karavA AvyA. devatAoe suMdara ane virATa samavasaraNanI racanA karI. e jANatA hovA chatAM ke tyAM saMyamavrata grahaNa karavAvALuM koI nathI, bhagavAne kalpa samajIne thoDA vakhata sudhI upadeza Apyo. manuSyonI hAjarI na hovAne lIdhe mahAvIranI prathama dezanA prabhAvahIna rahI. koIe virati rUpa cAritra dharma svIkAra na karyo. paraMparA mujaba tIrthakarano upadeza vyartha nathI jato, A dRSTithI abhUtapUrva hovAne lIdhe A Azcarya mAnavAmAM Ave che. AcArya guNacaMdra "mahAvIracariyam'mAM bhagavAna mahAvIranA prathama samavasaraNamAM manuSyonI hAjarI svIkAratA pariSadane abhAvitA kahyuM 328 0999999999999999 jena dharmano maulika itihAsa ] Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tyAM ja zIlAMka jevA uccakoTinA vidvAna ane prAcIna AcArye potAnA coppanamahApurisacariyamAM abhAvitA piraSadano ullekha sudhdhAM nathI karyo ane lakhyuM che ke - 'RjubAlukA nadInA kAMThe thayela bhagavAna mahAvIranI prathama dezanAmAM ja indrabhUti vagere agiyAra mahAvidvAna potapotAnA ziSyo sAthe hAjara hatA. bhagavAne temanI mananI zaMkAonuM nivAraNa karyuM ane prabhucaraNomAM dIkSita thaIne temaNe gaNadharapada prApta karyu.' madhyamApAvAmAM samavasaraNa jaMbhikA gAmathI bhagavAna madhyamApAvA padhAryA. tyAM Arya somila eka vizALa yajJanuM Ayojana karI rahyA hatA, jemAM ucca koTinA ghaNA vidvAna AmaMtrita hatA. tyAM bhagavAnanA padhAravAthI devoe azoka vRkSa vagere mahAprAtihAryothI prabhuno mahAna mahimA karyo ane eka virATa samavasaraNanI racanA karI. tyAM deva-dAnava ane mAnavonI vizALa sabhAmAM bhagavAna ucca siMhAsana para birAjamAna thayA ane megha gaMbhIra vANImAM temaNe ardhamAgadhI bhASAmAM potAnI dezanA zarU karI. samavasaraNamAM AkAzamArgathI deva-devI AvavAM lAgyAM. yajJasthaLanA paMDitoe vicAryuM - 'teo devayajJa mATe AvI rahyA che,' paNa jyAre teo AgaLa vadhyA, to temane Azcarya thayuM. paMDita indrabhUtine jyAre khabara paDI ke - devagaNa mahAvIranA samavasaraNamAM jaI rahyA che' to teo paNa bhagavAna mahAvIranA jJAnanI kasoTI ane temane zAstrArthamAM harAvavAnA hetuthI tyAM potAnA pAMcaso chAtro ane bIjA vidvAno sAthe pahoMcyA. samavasaraNamAM mahAvIranA tejasvI mukhamaMDaLa ane mahApratihAryone joIne indrabhUti khUba ja prabhAvita thayA. mahAvIre jyAre temane 'indrabhUti gautama' kahIne saMbodhita karyA to teo cakita thaI gayA. paNa manomana vicAravA lAgyA ke - 'huM Amane sarvajJa tyAre ja samajIza jyAre te mArA mananI zaMkAnuM nivAraNa karI de.' gautamanA mananA bhAvone samajIne mahAvIre kahyuM : "gautama ! tame lAMbA samayathI AtmAnA viSayamAM zaMkAzIla cho." indrabhUtie Azcaryacakita thatAM-thatAM svIkAra karyo ane kahyuM ke - "zrutiomAM kahevAmAM AvyuM che ke vijJAna - ghana AtmA bhUta - vargathI ja pedA thAya che ane jaina dharmano maulika itihAsa 3 77 329 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharIthI temAM ja bhaLI jAya che, AthI paralokanI saMjJA nathI to pachI pRthvI vagere bhUtothI alaga puruSanuM astitva kevI rIte saMbhava thaI zake che ?" bhagavAne kahyuM: "indrabhUti ! tamArI badhI zaMkA arthabhedanA kAraNe. che. kharekhara vijJAnaghanano artha bhUtavargathI pedA thayela cetanApiMDa nathI, paraMtu vividha jJAnaparyAyothI che. AtmAmAM haMmezAM navI-navI jJAnaparyAyanI utpatti thaI rahe che ane pahelAnI jJAnaparyAya temAM bhaLatI rahe che. te ja rIte bhUta" zabdano artha pRthvI vagere paMcabhUtathI na hoIne jaDa-cetanarUpI samasta zeyapadArthathI che. jyAre puruSamAM uttarakALano jJAnaparyAya pedA thAya che, tyAre pUrvakALa jJAnapatha sattAhIna thaI jAya che." bhagavAna mahAvIranA tarkayukta samAdhAnathI indrabhUtinI zaMkA dUra thaI gaI. temaNe potAnA ziSyo sahita prabhunuM ziSyatva svIkAryuM. A ja indrabhUti AgaLa jaIne bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM gautama svAmInA nAmathI prasiddha thayA. ( digaMbara paraMparAnI mAnyatA) digaMbara paraMparA mujaba bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAnanI prApti thavAthI devoe paMcadivyonI vRSTi karI ne indranI AjJAthI kubere vaizAkha zukla dazamInA divase samavasaraNanI racanA karI. bhagavAna mahAvIre pUrvadvArathI samavasaraNamAM praveza karyo ane siMhAsana para birAjamAna thayA. bhagavAnano upadeza sAMbhaLavA mATe devendra bIjA devo sAthe potapotAnI jagyAe besI gayA, paNa prabhu mauna ja rahyA. keTalAya divaso rAha joyA bAda indra ciMtita thayA ke - "zuM kAraNa che?" avadhijJAnathI temaNe jANyuM ke - "pariSadamAM gaNadharanI kamI che." indra yogya vyaktinI zodhamAM lAgyA, to temane prakAMDa paMDita indrabhUtinuM dhyAna AvyuM. veza badalIne devarAja indrabhUti pAse pahoMcyA ane bolyA : "mArA guru AjakAla mauna dhAraNa karela che. huM icchuM ke Apa mane eka gAthAno artha samajAvo." indrabhUtie kahyuM ke - "huM gAthAno artha tyAre ja samajAvI zakuM chuM, jyAre Apa vacana Apo ke gAthAno artha samajI javAthI Apa mArA ziSya banI jazo." guptavezadhArI indra indrabhUtinI vAta saharSa svIkArI lIdhI ane gAthA temanI sAme rAkhI. 330 9999999969696969696969ii jena dharmano mAlika itihAsa | Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indrabhUti gAthAne sAMbhaLatAM ja cakkaramAM paDI gayA. gAthAmAM ullekhita "chajajIvaNikAyA'thI to ekadama cakarAI gayA. jIvanA astitvanA viSayamAM zaMkA temanA manamAM ghara karela hatI. thoDIvAra pachI temaNe kahyuM: "tame mane tamArA guru pAse laI jAva. huM A gAthAno artha temanI sAme ja samajAvIza." potAnuM manavAMchita kAma pAra paDatuM joI indra khUba khuza thayA ane indrabhUtine potAnI sAthe laIne bhagavAnanA samavasaraNamAM pahoMcyA. indrabhUtine jotAM ja bhagavAna mahAvIre temane nAma-gotrathI saMbodhita karatA kahyuM: Avo gautama indrabhUti! tamArA manamAM jIvanA astitva vize zaMkA che. jene tame kyAreya koInI sAme jAhera nathI karI tamArA aMtaramAM je A rItano vicAra cAlI rahyo che, te ja jIva che. te jIvano na kyAreya abhAva thayo che, na thaze, eTale ke te jIva ja zAzvata che." bhagavAnanA moDhethI potAnI zaMkAnuM samAdhAna sAMbhaLIne indrabhUtie zraddhA ane bhaktinA atirekathI prabhucaraNomAM natamastaka namAvI dIdhuM. teo prabhunA pahelA ziSyarUpe dIkSita thayA. A rIte gautamane nimitta joIne kevaLajJAna thayAnA 66 divasa bAda zrAvaNa kRSNa ekama (pratipadA)nA divase bhagavAna mahAvIre potAno prathama upadeza Apyo hato. (tIrtha sthApanA ) indrabhUti pachI bIjA dasa paMDitoe paNa bhagavAna mahAvIranI pAse dIkSA grahaNa karI. bhagavAna mahAvIre temane "uuI vA, vigaI vA, dhuveI vAnI tripadInuM jJAna ApyuM. A ja tripadInA AdhAre indrabhUti vagere vidvAnoe dvAdazAMga ane dRSTivAdanA aMtargata caudapUrvanI racanA karI ane gaNadhara kahevAyA. A vidvAnonA kula maLIne cAra hajAra cAraso ziSya paNa te ja divase dIkSita thayA. bhagavAnanA dharmasaMghamAM rAjakumArI caMdanabAlA prathama sAdhvI banI. zaMkha-zataka vageree zrAvakadharma ane sulasA vageree zrAvikAdharma svIkAra karyo. A rIte bhagavAna mahAvIre zrata ane cAritradharmanuM jJAna ApIne sAdhusAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA rUpa caturvidha tIrthanI sthApanA karI ane pote bhAva-tIrthakara kahevAyA. tIrtha-sthApanA bAda bhagavAna "madhyamApAvAthI pharI rAjagRhI padhAryA ane te varasanuM cAturmAsa tyAM ja pUruM karyuM. jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969699 331 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kevaLIcaryAnuM paheluM varasa ) rAjagRhamAM te vakhate pArtha paraMparAnA ghaNAM badhAM zrAvaka ane zrAvikAo rahetAM hatAM. bhagavAna tyAM guNazIla caityamAM birAjyA. rAjA zreNikane bhagavAnanA AgamananI jANa thaI, AthI teo potAnAM kuTuMbIjano sAthe temanI sevAmAM pahoMcyA. prabhue sabhAmAM dharma-dezanA ApI, dezanAthI prabhAvita thaIne zreNike samyakatvano svIkAra karyo ane abhayakumAra vageree zrAvakadharma grahaNa karyo. rAjakumAra meghakumAre ane naMdiSaNe bhagavAna pAsethI dIkSA grahaNa karI. jyAre naMdiSeNa dIkSA mATe taiyAra thayA to AkAzamAMthI eka devA bolyA : "hamaNAM tamArA cAritrAvaraNanuM jora che, AthI thoDA divasa haju gharamAM rahI lo." paNa kumAre AnI para dhyAna na ApyuM ne prabhu zaraNamAM AvIne dIkSA grahaNa karI lIdhI. sthaviro pAse jJAna meLavyuM ane vividha jAtanAM tapa karavA lAgyAM. ekavAra pharI te ja deva bolyA : "naMdiSeNa, tamArAM bhogakarma haju bAkI che, tene pUrAM karyA vagara tamAruM rakSaNa nahi thaI zake." A vakhate paNa naMdiSeNe koI dhyAna na ApyuM. eka vAra bele(chaThTha)nI tapasyAnA pAraNAnA divase naMdiSeNa ekalA ja bhikSA mATe nIkaLyA ane saMjogovazAt eka vezyAnA ghera pahoMcI gayA. jyAre vezyA sAthe dharmalAbhanI vAta karI, to vezyAe kahyuM : "ahIM to phakta arthalAnI vAta ja thAya che ane hasI paDI-naMdiSaNane te strInuM hasavuM sAruM na lAgyuM ane eka tRNa khecIne ratnono Dhagalo khaDakI dIdho ane kahyuM : "A lo arthalAbha" ane cAlyA gayA. ratnono Dhagalo joIne vezyA cakita thaI gaI, ane naMdiSaNanI pAchaLa doDI : "prANanAtha, mane choDIne kyAM jAva cho? tamArA javAthI huM mAro jIva ApI daIza." vezyAnA premabharyA Agraha ane bhogakarmanA udayathI naMdiSeNe tyAM rokAvAnuM svIkArI lIdhuM ane bolyA: "paNa huM dararoja dasa vyaktione bodha ApIne ja bhojana karIza. je divase AmAM kamI rahI jaze te ja divase huM pharIthI gurucaraNomAM jato rahIza." vezyAe temanI vAta mAnI lIdhI ane naMdiSeNa tyAM ja rahevA lAgyA. potAnI pratijJAnuM pAlana [ 332 969696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA-karatA dararoja bhojana karatA pahelAM dasa vyaktione bodha ApIne bhagavAnanI pAse dIkSita thavA mATe mokalatA. eka divasa evo Avyo jyAre teo phakta nava vyaktione ja dharmamArga para prerita karI zakyA ane vezyA vAraMvAra temane bhojana mATe AmaMtrita karI rahI hatI. chevaTe jyAre te pote bolAvavA AvI, to niMdiSeNe kahyuM: "ThIka che, Ajano dasamo huM ja chuM." ane ema kahIne teo vezyAnA gherathI nIkaLyA ne bhagavAnanAM caraNomAM daDha sAdhanAmAM lIna thaI gayA. bhagavAnano teramo varSAkALa rAjagRhImAM pUro thayo." (kevaLIcaryAnuM bIjuM varasa ) rAjagRhImAM varSAvAsa pUro karI prabhue videha tarapha prayANa karyuM. teo brAhmaNakuMDa pahoMcIne bahuzAla caityamAM birAjyA. paMDita RSabhadatta potAnI patnI devAnaMdA sAthe vaMdanA mATe pahoMcyA. bhagavAnane jotAM ja devAnaMdAnuM hRdaya snehathI bharAI gayuM. te AnaMdamagna ane praphullita thaI gaI, AMkhomAMthI AMsunI dhArA vahI nIkaLI ane stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. gautama A joIne cakita thaI gayA ane bhagavAnane pUchyuM : "bhagavan! A koNa che ?" bhagavAne kahyuM : "gautama A mArI mAtA che, putrapremane lIdhe temane romAMca thaI UThyo che." tyAra bAda samavasaraNamAM prabhuvANI-zravaNa karIne RSabhadatta ane devAnaMdA prabhu pAse dIkSita thaI gayAM ne agiyAra aMgono abhyAsa karI judIjudI rItanAM tapa ane vratathI varaso sudhI saMyama-sAdhanA karI mokSane pAmyAM. brAhmaNakuMDathI ja joDAyeluM kSatriyakuMDa hatuM. tyAMnA rAjakumAra jamAlie pAMcaso bIjA kSatriya kumAro sAthe bhagavAnathI dIkSA grahaNa karI. temanI patnI priyadarzanA; je bhagavAnanI putrI hatI, e paNa eka hajAra strIo sAthe dIkSA grahaNa karI. bhagavAne A varSAkALa vaizAlImAM pUro karyo. (kevaLIcarcAnuM trIjuM varasa ) vaizAlIthI vihAra karI bhagavAna vatsadezanI rAjadhAnI kauzAMbI padhAryA ane caMdrAvataraNa caityamAM birAjamAna thayA. kauzAMbInA rAjA sahassAnIkano pautra tyAM rAja karato hato, tenuM nAma udAyana hatuM. te zatAnIkano putra hato. tenI mAnuM nAma mRgAvatI hatuM, te vaizAlInA rAjA jaina dharmano maulika itihAsa 29009099239699999999 333] Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceTakanI putrI hatI. tyAM sahasAnIkanI putrI eTale ke zatAnIkanI bahena ane udAyananI phoI, jayaMtI nAmanI zramaNopAsikA rahetI hatI. bhagavAnanA AvavAnA samAcAra sAMbhaLIne rAjA udAyana potAnI mA mRgAvatI tathA phoI jayaMtI sAthe bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyo. jayaMtIe prabhunI dezanA sAMbhaLI ane bhagavAna sAthe praznottara karyA. jayaMtIno pahelo prazna hato : "jIva bhArI ane halako kevI rIte thAya che?" javAbamAM bhagavAne kahyuM : "je jIva 18 pApomAM racyopacyo rahe che te bhArI thaIne anaMtakALa sudhI saMsAramAM pharato rahe che. A pApothI virati ke nivRttithI jIva halako thAya che ane saMsAra-sAgarane pAra kare che." jayaMtIno bIjo prazna hato: "mokSanI yogyatA jIvamAM svabhAvathI hoya che ke pariNAmathI?" bhagavAne kahyuM "mokSanI yogyatA svabhAvathI thAya che, pariNAmathI nahi." jayaMtIno Agalo prazna hato : "zuM badhA bhava-siddhika mokSa pAmavAvALA che ?" bhagavAne kahyuM : "hA, badhA bhava-siddhika mokSa pAmaze." cotho prazna hato : "jo badhA bhava-siddhika mokSa pAmaze to zuM saMsAra bhavyajIvothI khAlI thaI jaze?" bhagavAnano javAba hato : "nA, jIva anaMta che, bhava-siddhika jIva niraMtara mukta thatA raheze to paNa saMsAra bhavyajIvothI kyAreya khAlI nahi thAya." jayaMtInA bIjA paNa ghaNA praznonA javAba ApatA bhagavAne kahyuM: "je loko adharmanA premI, adharmanA pracAraka ane adharma-AcaraNavALA hoya, teo sUtA ja sArA, temanA sUtA rahevAthI saMsAramAM adharmanI vRddhi nahi thAya." te ja rIte bhagavAne e paNa kahyuM ke - "zakita, saMpatti ane sAdhanonuM sArApaNuM ke kharAbapaNe temanA sadupayoga ke durupayoga para nirbhara che." bhagavAnanA yuktipUrvakanA javAbothI saMtuSTa thaIne upAsikA jayaMtIe saMyama grahaNa karyo ane AtmakalyANa tathA parakalyANano mArga apanAvyo. kauzAMbIthI bhagavAna zrAvastI padhAryA. tyAM sumanobhadra ane supratiSTha dIkSA grahaNa karI. samaya jatAM utkRSTa saMyamanuM pAlana karatA-karatA temaNe mukti meLavI. tyAMthI bhagavAna vANijya gAma padhAryA, jyAM temaNe AnaMda gAthApatine bodha ApIne zrAvakadharmamAM dIkSita karyA ane potAno varSAvAsa tyAM ja pUro karyo. 334 9696969696969696969696969696969che jaina dharmano maulika itihAsa | Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kevaLIcayanuM cothuM varasa ) varSAkALa pUro thavAthI bhagavAne vANijya grAmathI magadha tarapha vihAra karyo ane rAjagRhInA guNazIla caityamAM padhAryA. tyAM zreSThIputra zAlibhadra rahetA hatA. zAlibhadranA pitA gobhadra devalokavAsI hatA. teo snehane lIdhe svargathI zAlibhadra ane temanI patnIo mATe nitanavAM kapaDAM, AbhUSaNa ane bhojana mATenA khAdya padArtho pahoMcADatA hatA. zAlibhadranI mAtA bhadrA eTalI udAra hatI ke je ratnakAmaLAo rAjA zreNika paNa kharIdI zakatA na hatA, nagarInuM mAna vadhAravA mATe teNe temane kharIdI lIdhA. te ratnakAmaLAone be-be TukaDA karIne potAnI putravadhUone ApI dIdhA. - bhadrAnA vaibhava ane udAratAthI mahArAja zreNika paNa daMga hatA. teo bhadrAne. tyAM pahoMcyA. zAlibhadranuM aizvarya joIne cakita thaI gayA. rAjAnAM darzana mATe bhadrAe jyAre zAlibhadrane bolAvyo, to teNe kahyuM : "mArA AvavAnI ane jovAnI zuM jarUra che? je paNa kiMmata hoya te ApIne bhaMDAragharamAM mukAvI do." AthI mAtAe kahyuM : "A koI kharIdavAnI vastu nathI, A to ApaNA nAthe che." "nAtha" zabda sAMbhaLIne zAlibhadrane jhaTako lAgyo : "to mArI upara paNa koI nAtha che? to tenI parAdhInatAthI chUTavA mATe mAre koI sAruM kArya karavuM paDaze." teNe mAtAnI salAha mujaba dhIme-dhIme tyAgano mArga apanAvyo ane dararoja potAnI eka-eka patnIne choDavAnuM zarU karyuM. zAlibhadranI bahena subhadrAe potAnA pati dhannAzeThane potAnA bhAInA A tyAganI prazaMsA karI, to teNe kahyuM : "choDavuM hoya to badhuM ekIsAthe choDI de, A eka-eka karIne choDavuM te kAyaratA che ?" subhadrAe kahyuM : "patideva, kahevuM jeTaluM saheluM che, karavuM eTaluM saheluM nathI." A sAMbhaLatAM ja dhannA tarata ja UThyo ane zAlibhadrane sAthe laIne baMne bhagavAnanAM caraNomAM dIkSita thaI gayA. judI-judI jAtanA tapa-sAdhanA karIne baMne sarvArthasiddha vimAnamAM deva banyA. A rIte aneka lokone cAritrAdharmanI dIkSA-bodha 'ApatA-ApatA bhagavAne rAjagRhamAM vaSakALa pUro karyo. jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969 335 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kevaLIcaryAnuM pAMcamuM varasa ) rAjagRhamAM varSAkALa pUro karI bhagavAne caMpA tarapha vihAra karyo ane tyAM pUrNabhadra yakSAyatanamAM birAjamAna thayA. bhagavAnanA AgamananI vAta sAMbhaLIne nagaranA adhipati mahArAja "datta sahaparivAra AvyA. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI rAjakumAra mahAcaMdra bodhita thayo. teNe zrAvakadharma svIkAra karyo. thoDA samaya bAda bhagavAnanA pharI Agamana para badhuM ja tyAgIne kumAre pravajyA grahaNa karI lIdhI. thoDA samaya bAda bhagavAna caMpAthI vItabhaya nagarI tarapha padhAryA. tyAMno rAjA udAyana ekavratI zrAvaka hato ane pauSadhazALAmAM besIne dharma-jAgaraNa karyA karato hato. vItabhayanA rastAmAM sAdhuone garamInA lIdhe khUba ja takalIpho veThavI paDI. dUra-dUra sudhI vastInuM nAma sudhdhAM na hatuM. bhojana ane pANI maLavuM to khUba ja muzkela hatuM. rastAmAM tala bharelI gADIo maLI. gADIvALAoe bhUkhyA-tarasyA sAdhuone joIne gADIomAM rAkhelA talathI bhUkha zAMta karavAnI prArthanA karI. bhagavAnane jANa hovA chatAM paNa ke tala acitta che, tala grahaNa karavAnI manAI karI dIdhI. pAsenA taLAvanuM pANI paNa aciMtta hatuM, to paNa bhagavAne tenAthI tarasa chipAvavAnI rajA na ApI. bhagavAne vicAryuM ke - nirjIva banelA anAja ane pANIne jo sahaja sthitimAM svIkAra karavAmAM AvavA lAgyA to samaya jatAM agrAhyane paNa grAhya mAnavAnI vRtti banI jaze ane munidharma para niyaMtraNa nahi rahe. AthI chAstha mATe nizcayamAM nirdoSa hovA chatAM paNa loka viruddha vastunuM grahaNa vajarya che." vItabhaya nagarImAM prabhunA vihAra vakhate rAjA udAyane prabhunI sevA karI ane keTalAya loko tyAgamArganA rAhagIra banyA. tyAMthI vihAra karI bhagavAna vANijyagAma padhAryA ane tyAM ja temaNe varSAkALa vitAvyo. ( kevaLIcarcAnuM chaThuM varasA vANijya gAmamAM varSo vAsa pUro karI bhagavAna vArANasI tarapha cAlyA ane koSTaka caityamAM birAjyA. tyAM hAjara lokasamUhane dharmopadeza Apyo. jenAthI prabhAvita thaIne yulliNI-pitA, temanI patnI zyAmA [330 999999999999999che jena dharmano maulika itihAsa ] Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA surAdeva tathA temanI patnI dhanyAe zrAvakadharma grahaNa karyo, je AgaLa jaIne bhagavAnanA mukhya zrAvakomAM gaNavAmAM AvyA. vArANasIthI prabhu AlaMbiyA padhAryA ane zaMkhanAda bAgamAM ziSyo sAthe rokAyA. AlaMbiyAnA rAjA jitazatru prabhunI sevAmAM hAjara thayA. zaMkhanAda bAga pAse ja pudgala nAmanuM saMnyAsIonuM sthaLa hatuM. pudgala veda ane zAstrono prakAMDa paMDita hato. niraMtara chaTTa-chanI tapasyAthI AtApanA letA-letA teNe virbhAgajJAna prApta karyuM hatuM, jethI te brahma devaloka sudhdhAMnI sthiti jANavA lAgyo hato. eka vAra ajJAnatAne lIdhe tenA manamAM evI dhAraNA thaI gaI ke - "devonI uMmara dasa hajAra varSathI dasa sAgara sudhInI che ane teNe pharI-pharIne A dhAraNAno pracAra karyo. bhikSA mATe bhramaNa karatA-karatA A vAta gautamanA kAne paDI, to temaNe bhagavAnanI sAme A vAta jAhera karI. bhagavAne kahyuM: "nA, utkRSTa uMmara tetrIsa sAgara sudhI che." pudgalanA kAne bhagavAnanI A vAta paDI, to zaMkA-samAdhAna mATe te bhagavAna pAse pahoMcyo. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI tenI AMkho khUlI gaI. bhakitapUrvaka teNe prabhuthI dIkSA grahaNa karI ane tapa-saMyamanI ArAdhanA karatA-karatA muktino adhikArI banyo. cullazatake paNa te ja vihArakALamAM zrAvakadharmano svIkAra karyo. AlaMbhiyAthI vibhinna sthaLoe bhramaNa karatA-karatA bhagavAna rAjagRha padhAryA ane tyAM makAI, kiMkama, arjuna mALI ane kAzyapane munidharmanI dIkSA ApI. gAthApati varadatte paNa tyAM ja saMyama grahaNa karyo ane bAra varasa sudhI saMyamadharmanuM pAlana karI mukti prApta karI. te varasano varSAkALa rAjagRhamAM pUro thayo. naMdana maNikAre paNa tyAM ja zrAvakadharma grahaNa karyo. (kevaLIcayanuM sAtamuM varasa ) - varSAkALa pUro thavA chatAM paNa bhagavAna taka jANIne rAjagRhamAM rokAI gayA. ekavAra rAjA zreNika bhagavAna pAse hAjara hatA ne eka koDhI tyAM AvIne besI gayo. ekAeka bhagavAnane chIMka AvI. koDhIe kahyuM: "jaladI maro." pachI zreNikane chIMka AvI to koDhI bolyo : "cirakALa sudhI jIvo." abhayakumAra chIMkyo to teNe kahyuM : "jIvo ke maro." ane kAlazaukarikanA chIMkavAthI tenA moDhethI nIkaLyuM: na jIvo jaina dharmano maulika itihAsa 19099696969696969696969696997 330 ] Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne maro." A rIte judI-judI vyaktionA chIMkavAthI teNe judA-judA zabda kahyA. khAsa karIne bhagavAna mATe "maro" zabda sAMbhaLI zreNika nArAja thayA. koI kAMI kahe ke kare te pahelAM ja koDhI gAyaba thaI gayo. tenA jatAM rahevAthI zreNikanI jijJAsA zAMta karatA bhagavAna bolyA: "rAjanuM! te vyakti koI koDhI na hato, paNa koDhInA vezamAM eka deva hato. teNe mArA mATe kahyuM - jaladI maro' eTale ke jaladIthI mokSa prApta karo. te ja rIte tamArA mATe khUba jIvo' kahyuM, eTale ke A jIvanamAM sukha che, jIvI lo, AgaLa to duHkha che, narakano rasto khullo che. abhaya mATe baMne sarakhA che - "ahIM paNa sukha che ane marIne AgalA bhavamAM paNa sukha che." kAlazaukarika mATe baMne kharAba, na jIvavAmAM sukha, na mAravAmAM koI lAbha, tethI ja kahyuM - "na jIvo na maro." potAne mATe narakano mArga khullo e jANIne zreNike bhagavAnane pUchyuM : "bhagavAna, mane narakanAM duHkhothI bacAvavAno koI upAya che ?" to bhagavAne kahyuM : "jo kAlazaukarika dvArA hatyA karavAnuM choDAvI zako ke kapilA brAhmaNI vaDe dAna apAvI zako, to tamane naraka thavAthI chuTakAro maLI zake che." zreNike potAnuM badhuM baLa lagAvI dIdhuM, paNa na to kasAIe hatyA karavAnuM choDyuM, na to brAhmaNIe dAna ApyuM. zreNikane hatAza ane duHkhI joIne bhagavAne kahyuM : "ciMtA na karo, tame bhaviSyamAM tIrthakara banazo." thoDA vakhata pachI rAjA zreNike jAherAta karAvaDAvI ke - "je koI bhagavAna pAse pravajyA grahaNa karavA mAMge che, te nizcita thaIne pravajyA grahaNa kare. tene badhI ja rItanI madada ApavAmAM Avaze ane tenA AzritonI sArasaMbhALanI paNa yogya vyavasthA karavAmAM Avaze." jAherAtathI prerita thaIne ghaNA nAgariko tathA trevIsa rAjakumAro ane tera rANIoe bhagavAna pAse dIkSA lIdhI. Adraka muni paNa bhagavAnanI sevAmAM AvyA bhagavAne A cAturmAsa paNa rAjagRhamAM pasAra karyo.' (kevaLIcaryAnuM AThamuM varasa ) varSAvAsa pachI thoDo vadhu samaya rAjagRhamAM vitAvIne bhagavAna kauzAMbI padhAryA. kauzAMbImAM mRgAvatInI suMdaratA para mohita thaIne ujjainIno rAjA caMDapradyota tene potAnI rANI banAvavA mAMgato hato, te mATe teNe kauzAMbI para ghero ghAlI rAkhyo hato. potAnA pati [ 338 9i696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divaMgata thaI javAthI ane potAnA putra udayananI ochI uMmaranA kAraNe mRgAvatI pote rAjyanuM saMcAlana karI rahI hatI. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne te bhagavAnanI dezanAmAM gaI. bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI tene saMsArathI virakti thaI gaI. dIkSA levA mATe taiyAra rANIe tyAM hAjara caMDapradyota pAse dIkSA mATe paravAnagI ApavAnI prArthanA karI. bharI sabhAmAM caMDapradyote majabUra thaIne phakta paravAnagI ja na ApI, paNa moTA samAraMbha sAthe mRgAvatIne bhagavAna pAse dIkSA apAvI. khUba ja caturAIthI mRgAvatIe potAnA zIlavratanI rakSA karI ane dharmamArganuM anusaraNa karyuM. bhagavAne te varasanuM cAturmAsa vaizAlImAM pUruM karyuM. - (kevaLIcanuM navamuM varasa ) vaizAlImAM varSAvAsa pUro karI bhagavAna mithilA thaIne kAkaMdI AvyA ane sahastrApravanamAM rokAyA. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne rAjA jitazatru paNa temanI sevAmAM pahoMcyA. bhadrA sArthavAhinIno putra dhanyakumAra paNa pahoMcyo ane prabhunA upadezathI vizALa vaibhava ane sukhabhoga choDIne dIkSita thaI gayo. dIkSA grahaNa karatA ja dhanyakumAre bhagavAnanI sAme pratijJA karI : "huM AjIvana chaTTa-chaThThanI tapasyA karatA-karatA vicaraNa karIza ane chaThTha tapanA pAraNAmAM AyaMbila karIza ane ujijhata bhojana ja grahaNa karIza." A rIte ghora tapasyA vaDe temaNe potAnuM zarIra sUkavI nAMkhyuM. dhanyakumAranAM tapa ane adhyavasAya eTalA ucca hatAM ke bhagavAna mahAvIre temane 14 hajAra sAdhuomAM sauthI vadhu duSkara karaNI karavAvALA jaNAvIne temanI prazaMsA karI. 9 mahinAnA sAdhuparyAyamAM dhanya munie anazanapUrvaka dehatyAga karyo ane sarvArthasiddhi vimAnamAM devarUpe pedA thayA. sunakSatrakumAra paNa A ja rIte dIkSita thaIne sarvArthasiddhimAM gayA. kAkaMdIthI vihAra karI bhagavAna kAmpilapura ane polAsapura thaIne vANijya gAma padhAryA. "kAmpilapura'mAM kuMDakaulike zrAvakadharma grahaNa karyo ane polAsapuramAM sadAlaputre bAra vrata svIkAra karyA. vANijya gAmathI vihAra karIne bhagavAna vaizAlI padhAryA ane tyAM ja varSAvAsa pUro karyo. jaina dharmano maulika ItihAsa 9999999999999999 339 | Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLIcarcAnuM dasamuM varasa varSAkALa bAda bhagavAna magadha tarapha vihAra karatA-karatA rAjagRha pahoMcyA. tyAM mahAzataka gAthApatie zrAvakadharma svIkAra karyo. pArthApatya sthavira paNa tyAM bhagavAnanA samavasaraNamAM AvyA. ane bhagavAna pAsethI potAnI zaMkAonuM samAdhAna meLavI khUba saMtuSTa thayA. temaNe kahyuM ke "bhagavAna mahAvIra sarvajJa che." temaNe bhagavAnano paMcamahAvrata rUpa dharma svIkAra karyo. tyAM ja rohaka muninA thoDA praznonA javAba rUpe bhagavAne kahyuM ke - "loka-aloka, jIva-ajIva, IMDu-maraghI vagerenA astitva vize pahelo-pAchaLano prazna sanAtana che. kharekhara AmAM koI niyama-krama nathI, A anAdi paraMparA che. e ja rIte saMsAranI badhI ja vastuonuM astitva paraspara eka bIjA para AdhArita che." gautamanI jijJAsAnuM samAdhAna karatAM prabhue kahyuM : "lokanI sthiti ane vyavasthA ATha prakAranI che - (1) AkAza para vAyu, (2) vAyunA AdhAre pANI, (3) pANInA AdhAre pRthvI, (4) pRthvInA AdhAre jIva, (5) jIvanA AdhAre ajIva, (6) karmanA AdhAre jIvanI judI-judI paryAyo, (7) jIvo dvArA mana-bhASAnA saMgRhIta ajIva pudgala ne (8) jIva karma dvArA saMgRhIta che." A cAturmAsa bhagavAne rAjagRhamAM pUruM karyuM. - kevaLIcarcAnuM agiyAramuM varasa rAjagRhathI vihAra karI bhagavAna jyAre kRtaMgalA-kayaMgalA nagarImAM pahoMcyA, to tyAMnA chatrapalAza bAgamAM samavasaraNa thayo. te vakhate kayaMgalA najIka zrAvastI nagaramAM skaMdaka nAmano eka saMnyAsI raheto hato, je gardabhAlano ziSya hato ane veda-vedAMgano jANakAra hato. teno bheTo ekavAra piMgala nAmanA nigraMtha sAthe thayo. piMgale skaMdakane pUchyuM : "he mAgadha ! zuM batAvI zako cho ke loka, jIva, siddhi ane siddha aMtasahita che ke aMtarahita tathA kayA maraNathI jIva ghaTe ke vadhe che ?" skaMdake bahu vicAra karyo, paNa javAba tenI samajamAM na Avyo. te vakhate ja tene khabara paDI ke chatrapalAzamAM bhagavAna mahAvIra AvyA che, to teNe vicAryuM ke - temanI pAse jaIne ja AnuM nivAraNa kema na karavAmAM Ave ?' ema vicArI te kayaMgalA tarapha cAlI nIkaLyo. UUUU jaina dharmano maulika itihAsa 34077 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM bhagavAne gautamane kahyuM ke - "tAro eka pUrvaparicita saMnyAsI skaMdaka thoDA ja vakhatamAM ahIM Avaze." gautamane utsukatA thaI ane pUchayuM : "bhagavan! zuM skaMdaka ApanuM ziSyatva grahaNa karaze ?" to bhagavAne kahyuM: "hA, Aje kaMika mAro ziSya banavAno che." skaMdaka tyAM Avyo. gautame skaMdakanuM svAgata karyuM ane pUchyuM : "skaMdaka, zuM tuM bhagavAna pAse eTalA mATe Avyo che ke piMgala nirgathe tane kAMIka pUchyuM ane tuM teno javAba na ApI zakyo ?" skaMdaka cikita thayo ane bolyo : "gautama, zuM huM jANI zakuM chuM. ke tane mArI A gupta vAta koNe batAvI che?" gautame bhagavAnanI sarvajJatAno paricaya Apyo, to aMdaka saMnyAsIe khUba ja zraddhAthI bhagavAnane namana karyA. pachI potAnI samasyA prabhunI sAme mUkI, prabhue kahyuM: "adaka ! loka cAra jAtanA hoya che - dravya, kSetra, kALa ane bhAva. koIka rIte loka aMtasahita che, to koI rIte aMtarahita eTale ke anaMta kahevAno artha che ke loka aMta sahita ane aMtarahita bane che. e ja paristhiti jIva, siddhi ane siddhanI paNa che. jyAM sudhI maraNanI vAta che, to maraNa be rItanA che - bALamaraNa ane paMDitamaraNa. bALamaraNathI saMsAra vadhe che ane paMDitamaraNa athavA samAdhimaraNathI saMsAra ghaTe che. krodha, lobha, moha vagere bhAvamAM ajJAnapUrvaka asamAdhithI maravuM ja bALamaraNa che." prabhunA bodhajanya samAdhAnathI skaMdaka khUba ja khuza thayo. teNe prabhu pAse saMnyAsI thavAnI potAnI IcchA jAhera karI. skaMdakane suyogya pAtra jANIne bhagavAne tene dIkSita karyo. dIkSA grahaNa karIne skaMdaka muni banyo. teNe bAra varasa sudhI sAdhudharmanuM AkaruM pAlana karyuM, ane judAMjudAM tapo vaDe AtmAne bhAvamaya karyo ane vipulAcala para samAdhistha thaIne dehatyAga karyo. prabhu kayaMgalAthI sAvatthI thaIne vANijya gAma padhAryA ane tyAM ja varSAkALa vitAvyo. ( kevaLIcaryAnuM bAramuM varasa ) varSAkALa pUro thavAthI bhagavAne vANijya grAmathI vihAra karyo ane brAhmaNakuMDanA bahuzAla caityamAM AvIne birAjyA. jamAli aNagAre tyAM ja bhagavAnathI alaga vicaraNa karavAnI paravAnagI mAMgI ane temanA jaina dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 341] Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mauna rahevAthI potAnA pAMcaso sAdhuo sAthe te svataMtra vihAra mATe nIkaLI paDyo. prabhu tyAMthI vatsadeza tarapha vihAra karIne kauzAMbI padhAryA. kauzAMbImAM caMdra ane sUrya potAnA mULa vimAnathI vaMdanA mATe AvyA hatA, je eka Azcarya che. kauzAMbIthI bhagavAna rAjagRha pahoMcyA ane guNazIla caityamAM birAjyA. prabhuno te varasano varSAkALa rAjagRhamAM vItyo. te ja varase prabhunA ziSya vehAsa ane abhaya vageree vipulAcala para anazana karIne devatva prApta karyuM. (kevaLIcayanuM teramuM varasa) rAjagRhathI vihAra karIne bhagavAna caMpA padhAryA ane tyAMnA pUrNabhadra bAgamAM birAjyA. caMpAmAM te vakhate kauNikanuM rAjya hatuM. kauNike bhagavAnanA kuzaLa ane vihAra vagerenA samAcAra jANavAnI niyamita vyavasthA karI rAkhI hatI. bhagavAnanA vihAra vagerenI sUcanA meLavIne ja te bhojana karato hato. bhagavAnanA AgamananA samAcAra jANIne kauNika sajI-dhajIne bhagavAnane vaMdana karavA gayo. bhagavAne dezanA ApI. keTalAya gRhasthoe munidharma svIkAra karyo. temAM zreNikanA dasa pautra mukhya hatA. jinapAlita vageree paNa zramaNadharma aMgIkAra karyo ane pAlita jevA prasiddha vepArIe zrAvakadharma svIkAra karyo ane prabhue potAnuM cAturmAsa tyAM ja pUruM karyuM. (kevaLIcaryAnuM caudamuM varasA caMpAthI bhagavAne videha tarapha vihAra karyo. kAkaMdI nagarImAM gAthApati khemaka ane dhRtidhare dIkSA grahaNa karI ane soLa varasa sudhI saMyama ane tapanuM pAlana karatA-karatA chevaTe baMne vipulAcala para siddha thayA. vihAra karIne prabhu mithilA pahoMcyA ane tyAM ja varSAvAsa karyo. varSAvAsa pUro karI prabhu aMgadeza thaIne caMpA nagarImAM AvyA ane pUrNabhadra nAmanA caityamAM samavasaraNa karyuM. te vakhate vaizAlImAM yuddha cAlI rahyuM hatuM. rAjagharAnAnI rAjarANIo ane sAmAnya janatA vaMdana mATe hAjara thayAM. dezanA pUrI thayA bAda kAlI-sukAlI vagere 10 rANIoe yuddhamAM gayelA potAnA rAjakumAronA kuzaLakSetra vize khabara-aMtara bhagavAnane pUchyA. javAbamAM bhagavAna dvArA putronuM maraNa 342 9696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhaLIne kAlI vagere rANIone virakti thaI gaI ane temaNe koNikathI rajA laIne dIkSA grahaNa karI. A badhI rANIoe AryA caMdanAnI sevAmAM agiyAra aMgono abhyAsa karyo ane judAM-judAM tape karyA ane chevaTe anazanapUrvaka samAdhibhAvathI badhAM duHkhono aMta lAvIne nirvANa prApta karyuM. ( kevaLIcaryAnuM paMdaramuM varasa ) bhagavAne vaizAlInA rastethI zrAvastI tarapha vihAra karyo. tyAM koNikanA halla ane vihalla nAmanA bhAIoe zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI ane tapazcaryA dvArA AtmoddhAramAM lAgI gayA. zrAvastI pahoMcIne bhagavAna koSTaka caityamAM birAjyA. makhaliputra gozAlaka paNa te vakhate zrAvastImAM ja hato. te "AjIvaka matano pracAra karato hato ane potAne tIrthakara jaNAvato hato. zrAvastImAM A vAta phelAyelI hatI ke - "tyAM be tIrthakara mahAvIra ane gopAlaka birAjamAna che' gautame bhagavAna pAsethI vAstavikatA jANavA IcchI. bhagavAne gozAlakano pUro paricaya Apyo ane kahyuM ke - "gozAlaka "jina" nahi "jinapralApI' che." gozAlake jyAre A vAta sAMbhaLI to tene khUba gusso Avyo. jyAre te gussAmAM vAta karI rahyo hato, te vakhate bhagavAnano ziSya AnaMda te rastethI nIkaLyo. : gozAlake tene joyo, to tene potAnI pAse bolAvyo ane kahyuM : "AnaMda, tArA dharmaguru zramaNa mahAvIre zreSTha avasthA meLavI che ane deva-manuSyomAM temanuM sanmAna ane pratiSThA che, paNa jo te mArA vize kaMI kaheze to ThIka nahi thAya, huM mArA tejathI temane bhasma karI daIza." gozAlakanI vAta sAMbhaLIne saraLa prakRtinA AnaMda thoDA duHkhI ne ciMtita thayA. temaNe badhI ja vAta bhagavAnane jaNAvI ane pUchyuM : "bhagavan! zuM gozAlakamAM eTaluM teja che ke te eka tIrthakarane bhasma karI zake?" bhagavAne kahyuM: "gozAlakamAM jarUrathI eTaluM teja che ke te koI sAmAnya vyaktine bhasma karI zake, paNa te arihaMtane nathI bALI zakato. hA, kaSTa-takalIpha jarUra pedA karI zake che. AthI tame gautama vagere zramaNa nigraMthone sAvadhAna karI do. gozAlaka koI paNa ghaDIe ahIM AvI zake che. te dveSathI gussAmAM che, AthI koI tenI vAtano javAba na Ape. tenI sAthe dharmacaryA karavAnI ke dharmapreraNA ApavAnI paNa koI jarUra nathI." | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969). 343] Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna AnaMda vagere zramaNo sAthe A vAta karI rahyA hatA ke gozAlaka potAnA AjIvaka ziSyo sAthe te bAgamAM pahoMcyo. te sIdho bhagavAna pAse pahoMcyo ane bolyo : "kAzyapa, tame kaho cho ke makhaliputra gozAlaka tamAro ziSya che. vAta barAbara che, paNa te ziSya mRtyu pAmIne devalokamAM deva thaI gayo che. huM to kauDinyAyana gautrano udAyI chuM. gozAlakanuM zarIra meM eTalA mATe dhAraNa karyuM che ke te takalIpha sahana karavA mATe sakSama che. A mAro sAtamo zarIra-badalIno praveza che." bhagavAne gozAlakanI vAta sAMbhaLIne kahyuM : "gozAlaka, tArI corI pakaDAI gaI, to tuM bacAva mATe zabdonI jALa guMthI rahyo che, paNa te yogya nathI. tuM gozAlaka che ane gopAlaka sivAya bIjuM koI nahi. Avo khoTo pralApa karavAnI koI jarUra paNa nathI." bhagavAnanuM A spaSTa vaktavya sAMbhaLIne gozAlaka khUba ja gusse thayo ane gussAmAM elaphela bolavA lAgyo. teNe gussAmAM bhagavAna mATe keTalAka apazabda paNa kahyA. gozAlakanI tiraskArabharI vAtonI bhagavAna para koI asara na paDI. bIjA muni paNa bhagavAnanI AjJA mujaba mauna ja rahyA, paNa muni sarvAnubhUtithI na rahevAyuM. temaNe gozAlakane kahyuM: "gozAlaka, bhagavAnathI dIkSA laIne paNa tuM temanI sAthe Avo azobhanIya vyavahAra karI rahyo che, tArA jevA saMnyAsI mATe A yogya nathI. gussAmAM AvIne avivekano Azaro na laIza." sarvAnubhUtinI vAta sAMbhaLIne gozAlaka tamatamI UThyo. teNe gussAmAM AvIne tejovezyA choDI, jenAthI sarvAnubhUti baLI gayA ane temanuM prANa paMkheruM UDI gayuM. sarvAnubhUtinI jema ja "sunakSatra" muni paNa gozAlakano A pralApa na sahana karI zakyA. temaNe paNa gozAlakane samajAvavAnI ceSTA karI, jethI gozAlake temanI para paNa tejolezyA choDI jo ke tenI asara eTalI teja na hatI, paNa pIDAnI bhayaMkaratA joIne temaNe bhagavAna pAse AvIne vaMdanA karI, AlocanApUrvaka pharIthI mahAvatArohaNa karIne badhA pAse kSamAyAcanA karatA-karatA samAdhipUrvaka kALadharma prApta karyA. chelle bhagavAna mahAvIre pote gozAlakane samajAvavAnI koziza karI, paNa tenI paNa gozAlaka para UMdhI ja asara paDI ane teNe mahAvIra para paNa tejolezyAno prahAra karI dIdho. tejolezyAe bhagavAnanA zarIrane bALyuM nahi, paNa temanA zarIranI pradakSiNA karI | 344 9999999999999eod jaina dharmano maulika itihAsa | Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane uchaLIne gozAlakanA ja zarIrane bALIne tenA zarIramAM pesI gaI. gozAlakanA zarIramAM pIDA thavA lAgI to paNa teNe bhagavAnane kahyuM : "kAzyapa ! Aje to tame bacI gayA cho, paNa mArI A tejolezyAnI asarathI cha mahinAnI aMdara-aMdara ja chadmastha avasthAmAM ja jarUrathI kALane prApta karazo.'' bhagavAne kahyuM : "gozAlaka, huM to haju soLa varasa sudhI tIrthaMkaraparyAyamAM vicaraNa karIza, paNa tuM tArI ja tejolezyAthI pIDita thaIne sAta rAtanI aMdara ja A zarIrano tyAga karI daIza.' tejolezyAno vAraMvAra prayoga karavAthI gozAlaka nisteja thaI gayo ane tenuM tapa-teja tenA mATe ja ghAtaka banI gayuM. bhagavAna para lezyA calAvIne to teNe potAnI jAtane tejabhraSTa ane tejahIna banAvI lIdhI hatI. bhagavAnanI AjJAthI nigraMthoe potAnA praznothI tene javAbahIna karI dIdho. potAnI asaphaLatA joIne te nirAza thaI gayo. tejolezyAnI baLatarAne zAMta karavA mATe te ThaMDu pANI pIvA lAgyo ane mAthe nAMkhavA lAgyo. gozAlake potAnA AjIvaka sthavirone bolAvIne kahyuM ke "tenA mRtyu pachI, sugaMdhita pANIthI navaDAvI-dhovaDAvIne, navAM moMghAM AbhUSaNo ane kapaDAMthI sajAvIne tenI aMtima yAtrA khUba ja zAna ane pratiSThA sAthe kADhavAmAM Ave ane jAherAta karavAmAM Ave ke gozAlaka covIsamA tIrthaMkara jina hatA ane siddha, buddha ane mukta thayA.''' sAtamI rAte ekAeka temanI najara nirmaLa ane zuddha thaI. teno badho ja khoTo bhrama dUra thaI gayo. te manomana pazcAttApa karavA lAgyo ke - 'huM jina na hovA chatAM paNa potAnI jAtane jina jAhera karI rahyo hato. zramaNo para prahAra karavo ane temanA dharmAcAryathI dveSa karyo mArI bhUla hatI. bhagavAna mahAvIra ja sAcA jina ane tIrthaMkara che.' teNe tarata ja badhA sthavirone bolAvyA ane kahyuM : "meM potAnA vize je kAMI paNa vAto kahI che, te badhI ja khoTI che. huM jina nathI AthI mArA marI gayA bAda prAyazcita rUpe mArA pagamAM dorI bAMdhIne zrAvastInA rAjamArgo para mane dhaseDI laI jaIne jAherAta karajo ke - 'gozAlaka jina na hato, jina to mahAvIra ja che.' teNe potAnA sthavirone A badhuM ja pUruM karavAnA sogaMdha apAvyA ane sAtamI rAte ja jIva choDI dIdho. gozAlakanA maravAthI sthaviroe vicAryuM ke - jaina dharmano maulika itihAsa 77 345 - Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AjJA mujaba zabane ghaseDavuM e badhI kriyAothI amAruM nIcuM dekhAze. AthI AjJAbhaMganA doSathI bacavA mATe aMdaroaMdara maLIne vicAra karyo ane je gharamAM gozAlaka raheto hato, kuMbhAraNanA te gharane ja zrAvastInuM rUpa ApIne zabane temAM pharAvIne dhAmadhUmathI tenI zabayAtrA kADhI ane sanmAnapUrvaka gozAlakanA aMtima saMskAra karyA.' (bhagavAnano ilAja) bhagavAna meDhiyA gAma pahoMcIne gAmanI bahAra sAlakoika cetyamAM pRthvI zilApaTTa para birAjamAna thayA. te vakhate gozAlaka dvArA phekelI tejovezyAnA kAraNe bhagavAnanA zarIramAM atyaMta baLatarA-vedanA pedA thaI, rakta atisAranI paNa takalIpha hatI. bhagavAna A bane takalIphone zAMtabhAvathI sahana karatA rahyA. te vakhate tyAM ja mAluyAkacchamAM bhagavAnanA zAlIna prakRtinA eka ziSya sIhA muni birAjamAna hatA. teo bele(chaThTha)nI tapasyA sAthe dhyAna karI rahyA hatA ke temanA manamAM vicAra Avyo ke - "mArA dharmAcAryane atyaMta roga pedA thayo che ane teo A ja hAlatamAM kALa pAmaze to loko kaheze ke te cha0 hAlatamAM ja kALa pAmI gayA.' Ama vicArIne sIhA aNagAra haiyAphATa rudana karavA lAgyA. bhagavAnane sIhAnI A sthitinI jANa thaI, to temaNe sIhA aNagArane bolAvaDAvyo ane tene kahyuM: "sIhA, mArI takalIphanI kalpanA karIne duHkhI thavAnI jarUra nathI. gozAlakanI tejolezyAnA prabhAvathI mane kaSTa to che, paNa huM maravAno nathI. huM haju sADA paMdara varasa sudhI jinacaryAmAM vicaraNa karIza. tuM meDhiyA gAmamAM revatI gAthApatnIne ghera jA ane tenI pAsethI mArA mATe taiyAra karela AhAra na laIne jUno bijorApAka laIne Ava, je A vyAdhine maTADavA mATe yogya che." bhagavAnanI AjJA sAMbhaLI sIhA aNagAra khUba prasanna thayA ane tarata ja meDhiyA gAmamAM revatIne tyAM pahoMcyA. revatIne tyAMthI maLela bijorApAka khAvAthI bhagavAnanuM zarIra pIDAmukta thavA lAgyuM ane thoDA ja divasamAM teo pahelAnI jema tejasvI thaI gayA. bhagavAnane pUro svAthya lAbha thavAthI mAnava ane suralokamAM badhe ja khuzInuM mojuM doDI gayuM. revatIe paNa bhAvapUrvaka ApavAmAM Avela A dAnanA phaLarUpe devagatino baMdha ane tIrthakara nAmakarma prApta karyuM [346 6i96969696969696969696969699 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvAnubhUti vagerenI gati eka divasa gautame bhagavAnane pUchyuM : "bhagavaMta ! ApanA aMtevAsI sarvAnubhUti aNagAra je gozAlakanI tejolezyAthI bhasma karI devAmAM Avyo che, tene zI gati maLI ?" bhagavAne javAba Apyo : "sarvAnubhUti AThamA svargamAM aDhAra sAgaranI uMmaravALA devarUpe pedA thayo che, ane tyAMthI chUTIne mahAvidehamAM janma laIne siddha-buddha tathA mukta thaze. te ja rIte sunakSatra bAramA acyuta kalpamAM bAvIsa sAgaranI uMmara bhogavIne mahAvidehamAM pedA thaze ane tyAM uttama karmo karIne badhAM karmono kSaya karIne siddha, buddha ane mukta thaze." tyAre gautame pUchyuM : "gozAlaka kALa karIne kyAM gayo ?'" prabhue kahyuM : "chellA vakhatanI pariNAmazuddhithI gozAlaka bAramA svargamAM bAvIsa sAgaranI'sthitivALA devarUpe pedA thayo che. tyAMthI pharI janmojanma sudhI naraka ane tiryaMcanAM dAruNa duHkhone sahana karyA bAda samyagdaSTi prApta karaze. chellA bhavamAM saMyama-dharmanuM pAlana karIne kevaLajJAnanI prApti karaze ane karmakSaya karIne badhAM duHkhono aMta karaze." meDhiyA gAmathI vihAra karIne bhagavAna mithilA padhAryA ane tyAM ja varSAkALa pUro karyo. te ja varase jamAli munino bhagavAna sAthe matabheda thayo ane sAdhvI sudarzanA DhaMka kuMbhAra dvArA bodha pAmIne pharIthI bhagavAnanA saMghamAM sAmela thaI gaI. kevaLIcarcAnuM soLamuM varasa mithilAmAM varSAkALa pUro karI bhagavAne hastinApura tarapha vihAra karyo. te vakhate gautama svAmI keTalAka sAdhuvarga sAthe vicaratA-vicaratA zrAvastImAM Avela koika bAgamAM padhAryA. nagaranI bahAra hiMduka bAgamAM pArzvaparaMparAnA kezIkumAra zramaNa potAnA muni-maMDaLa sAthe rokAyelA hatA. teo mati, zruti, avadhi A traNa jJAnanA dhAraka hatA. A rIte te vakhate zrAvastImAM zramaNonA be varga vicaraNa karI rahyA hatA. baMnenI veza-bhUSA ane AcAra-vicAramAM thoDo pharaka hato. AthI lokonA manamAM AnI vize zaMkAo thavI svAbhAvika hatI ke eka ja jaina dharmano maulika itihAsa 347 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanA be vargomAM A rItano pharaka kema ? eka cAturyAmanA samarthaka to bIjA paMcavratI kema ? ekano dharma acelaka che to bIjAno sacelaka kema ? lakSa eka che, paNa vyavahAra alaga kema ? kezI ane gautamanA manamAM A vicAra pedA thayo ke - 'ApaNe baMne sAthe maLIne AnI para paraspara vicAra karIe, jethI zramaNo ane zrAvako baMnenA manamAMthI zaMkAo dUra thaI jAya.' kezIkumAranI moTAI ane zreSThatAnuM dhyAna rAkhIne maryAdAzIla gautama potAnA ziSyamaMDaLa sAthe hiMduka vanamAM padhAryA. kezIkumAre gautamano suyogya svAgata-satkAra karyo ane sanmAna ApyuM be mAnanIya sthavironA A adabhuta saMgamane jovA ane temanA vicAronA AdAna-pradAnane sAMbhaLavA mATe temanI ziSya maMDaLI uparAMta hajAro lokamedanI bhegI thaI gaI hatI. kezIkumAre gautamane kahyuM : "mahAbhAga, amAruM saubhAgya che ke Apa ApanA zramaNavarga sAthe ahIM padhAryA cho. huM icchuM chuM ke Apa mArI keTalIka zaMkAonuM samAdhAna karo. mArI pahelI zaMkA e che ke - 'bhagavAna pArzvanAthe cAturyAmadharma kahyo che, jyAre bhagavAna mahAvIre paMca-mahAvrata rUpa dharma - tenuM zuM kAraNa che ?" gautame kahyuM : "je samaye lokone jevI buddhi hoya che, te mujaba ja dharma-tattvanuM kathana karavAmAM Ave che. prathama tIrthaMkara vakhate loko saraLa ane jaDa hatA ane chellA tIrthaMkara mahAvIra vakhate loko vAMkA ane jaDa che. pahelAnA lokone samajAvavuM agharuM hatuM, to AjanA lokone vratanuM pAlana karavuM agharuM che. AthI baMne e vratone vadhu spaSTa karIne pAMca mahAvratarUpa dharma batAvyo. vaccenA tIrthaMkaronA kALamAM loko saraLa ane buddhizALI hatA. upadezane sahelAIthI samajIne tenuM pAlana paNa saraLatAthI karatA hatA, mATe vaccenA 22 tIrthaMkaroe cAturyAmIdharmano upadeza Apyo.' gautamanA varNanamaya javAbathI kezIkumAra khUba ja saMtuSTa thayA ane temaNe bIjo prazna karyo : "varhumAna mahAvIre acelakadharma batAvyo, jyAre bhagavAna pArzvanAthe uttarottara pradhAna vasravALA dharmano upadeza Apyo, tenuM zuM kAraNa ?'' gautame javAba Apyo : "lokonI jANakArI mATe vezanI jarUra hoya che. veza to bAhya che, je badalI zakAya che. kharekhara 3480 jaina dharmano maulika itihAsa Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSanI sAdhanAmAM jJAna, darzana ane cAritra ja cokkasa liMga che, je kyAre paNa badalI nathI zakatA. bAhyAveza jarUrI hovA chatAM paNa gauNa che, mukhya ane mahattvanAM to AMtarika tattvo ja che, je bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIra baMne jevA ja che." gautama svAmInA mukhAraviMdathI A rIte 12 judI-judI zaMkAonuM saMtoSakAraka samAdhAna meLavIne kezIkumAra zramaNa khUba prasanna thayA ane temaNe gautamane praNAma karIne potAnA ziSya samudAya sAthe temanI pAse bhagavAna mahAvIrano paMcamahAvratarUpI dharma aMgIkAra karyo. kezI ane gautamanA A dhArmika ane AdhyAtmika vArtAlApano tyAM hAjara loko para moTo prabhAva paDyo. zrAvastImAM A jJAna-saMgamanI carcA ghaNA divaso sudhI thaI ane pariNAme lokonA AcAra-vyavahAra para khUba ja anukULa asara paDI. ' tyAM bhagavAna mahAvIra kuru janapada hovA chatAM paNa hastinApura padhAryA ane sahastrApravanamAM birAjamAna thayA. hastinApuramAM te vakhate rAjA ziva rAja karatA hatA. teo svabhAve saMtoSI, bhAvanAzIla ane dharmapremI hatA. ekavAra aDadhI rAte temanI UMgha UDI, to temanA manamAM vicAra Avyo ke - huM badhI ja rIte sukhI chuM, dhana-dhAnya, putra, mitra, bhaMDAra vagere badhAMmAM vRddhi karI rahyo chuM, to paNa bhoga ane aizvaryanuM jaMtu banIne ja jIvana pasAra karavuM ThIka nathI. mAre mArA bhaviSya mATe paNa kAMIka karavuM joIe. sAruM thaze ke kAle savAra paDatA ja putra zivabhadrakumAranuM rAjatilaka karI dauM ane pote saMnyAsa grahaNa karI lauM.' paroDhiye temaNe tApasI dIkSA grahaNa karI lIdhI ane nirNaya karyo ke - "teo niraMtara chaTTanI tapasyA karatA-karatA dizA cakravAtathI baMne hAtha uThAvIne sUryanI sAme AtApanA letA-letA vicaraNa karaze.' A rIte teo rAjarSi banI gayA. chaTTa tapanA pAraNAnA divase vidhisara vedikAnI racanA karatA, havana karatA tathA atithi pUjA karyA pachI bhojana karatA. A rIte lAMbA samaya sudhI AtApanApUrvaka tapa karatA-karatA zivarAjarSine vibhaMga-jJAna utpanna thaI gayuM. teo sAta TApu ane sAta samudra sudhI jANavA ane jovA lAgyA. A upalabdhithI | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969939 349 | Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo prasanna thayA ane kahevA lAgyA: "mane tapasyAthI jJAna maLyuM che ke saMsAramAM sAta samudra ane sAta TApuonI AgaLa kaMI ja nathI." zivarAjarSinI A vAta indrabhUtinA kAne paDI, to temaNe bhagavAnane A vize pUchyuM. bhagavAne kahyuM : "nA, A pRthvI para asaMkhya TApu ane samudra che." lokone bhagavAna mahAvIra ane gautamanI praznottarInI vAta khabara paDI, to lokomAM zivarAjarSi ane mahAvIranA kathana para carcA thavA lAgI. zivarAjarSinA manamAM saMkalpa-vikalpa UThavA lAgyA ane A asamaMjasanI sthitimAM temanuM vibhaMga-jJAna luptA thaI gayuM. temaNe vicAryuM - lAge che ke mArA jJAnamAM ja khoTa hatI, mahAvIranuM kathana ja sAcuM haze." teo tApasI-AzramathI nIkaLIne sahastrApravana pahoMcyA ane mahAvIrane praNAma karIne yogya sthaLe besI gayA. bhagavAnano upadeza pUro thayA bAda temaNe bhagavAnane prArthanA karI : "bhagavan! kRpA karIne mane ApanA nigraMthadharmamAM dIkSita karo." bhagavAnanI paravAnagI meLavIne temaNe tApasI vezabhUSA ane sAdhanono tyAga karyo tathA paMcamuSTi loca karI paMcamahAvrata grahaNa karyA. nigraMthamArgamAM praveza karIne temaNe judAM-judAM tapa karyA, ekAdaza aMgano abhyAsa karyo ane chevaTe sakaLa karmono kSaya karIne nirvANa prApta karyuM. thoDA samaya bAda bhagavAna hastinApurathI mokA nagarI thaIne vANijya gAma padhAryA ane tyAM ja varSAvAsa karyo. te varase dIkSA levAvALAomAM poTTila aNagAranuM nAma paNa ullekhanIya che. (kevaLIcaryAnuM sattaramuM varasa ) varSAkALa pUro thatAM ja bhagavAne videhathI magadha tarapha vihAra karyo ane rAjagRha pahoMcIne guNazIla caityamAM samavasaraNa karyo. te varase ghaNA sAdhuo e rAjagRhanA vipulAcala para anazana karIne AtmAnuM kArya siddha karyuM. bhagavAne te varSAkALa paNa rAjagRhImAM ja vitAvyo. (kevalIcanuM aDhAramuM varasa) rAjagRhanuM cAturmAsa pUro karI bhagavAne caMpA tarapha vihAra karyo ane tenA pazcima bhAga pRSThacaMpAmAM birAjamAna thayA. prabhunA AgamananI vAta sAMbhaLIne caMpAnA rAjA zAle potAnA nAnA bhAI yuvarAja [ 350 99999999999999999 jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAzAla sAthe prabhuno upadeza sAMbhaLyo ane tenA prabhAvathI saMsArathI virakta thaIne zramaNadharma svIkAra karyo. pRSThacaMpAthI bhagavAna caMpAnA pUrNabhadra caityamAM pahoMcyA. temanA samavasaraNamAM zramaNopAsaka kAmadeva paNa hAjara hatA. dezanA pUrI thaI gayA bAda bhagavAne zramaNa nigraMthone saMbodhita karIne kahyuM : "kAmadeve gRhasthajIvanamAM rahIne paNa utpAtone samabhAvathI sahana karyA che. badhA zramaNa nigraMthoe tenAthI preraNA levI joIe. sAdhu-sAdhvI samudAye savinaya A vAta svIkArI.' caMpAthI vihAra karIne bhagavAna dazArNapura tarapha padhAryA. tyAMno rAjA bhagavAnano moTo bhakta hato. te caturaMgiNI senA sAthe moTA ADaMbarabharyA dhAmadhUmathI prabhunI sevA mATe nIkaLyo. rastAmAM tenA manamAM garva thayo ke - 'ATalA badhA vaibhava sAthe bhagavAna pAse koNa AvyuM haze ?' te ja vakhate AkAzamArgathI UtaratA devarAja indranA vaibhava para tenI najara paDI, to tenuM ghamaMDa TukaDe TukaDA thaI gayuM. paNa teNe potAnA gauravanI rakSA mATe bhagavAna pAse te ja ghaDIe dIkSA grahaNa karI ane zramaNa saMghamAM sthAna meLavI lIdhuM. devarAja indra, je tenA garvane naSTa karavA mATe adbhuta vaibhava sAthe AvyA hatA, dazArNabhadranA A sAhasane joIne zaramAI gayA ane temane vaMdana karIne potAnI jagyAe pAchA pharI gayA. dazArNapurathI videhamAM vicaraNa karIne bhagavAna vANiya gAma padhAryA tyAM somila nAmano eka brAhmaNa, je vedazAstrono jANakAra hato, potAnA ziSyo sAthe bhagavAnanI pAse pahoMcyo ane UbhA-UbhA ja yAtrA, yApanIya, avyAbAdha ane prAsuka vihAra vize prazna karyA. A praznomAM prabhune javAbahIna na karI zakatA somile bhakSyAbhakSya vize keTalAka aTapaTA prazna pUchyA. A praznono paNa saMtoSakAraka javAba meLavI lIdhA bAda mahAvIranI tattvajJatAne samajavA mATe teNe keTalAka saiddhAMtika prazna pUchyA. prabhunA yuktimaya samAdhAna meLavIne somila khUba prabhAvita thayo ane teNe prabhu pAse zraddhApUrvaka zrAvakadharma svIkAra karyo ane chevaTe samAdhipUrvaka uMmara pUrI karI svargano adhikArI thayo. bhagavAne potAno cAturmAsa vANijya gAmamAM pUro karyo. jaina dharmano maulika itihAsa H 77.351 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLIcarcAnuM ogaNIsamuM varasa varSAkALa pUro thavAthI bhagavAna kauzala dezanA sAketa, sAvatthI vagere sthaLothI vihAra karatA-karatA pAMcAla padhAryA ne kampilapuranA sahasrAmravanamAM rokAyA. tyAM aMbaDa nAmano eka brAhmaNa raheto hato. te saMnyAsI hato ane tenA sAtaso ziSya hatA. jyAre teNe mahAvIranuM tyAga-tapamaya jIvana joyuM ane vItarAgayukta pravacana sAMbhaLyAM, to potAnA ziSyo sAthe jaina dharmano upAsaka banI gayo ane saMnyAsInI vezabhUSA rAkhavA chatAM paNa dezavirati cAritranuM AcaraNa karavA lAgyo. eka divasa bhikSA mATe bhramaNa karatI vakhate gautame sAMbhaLyuM ke - 'aMbaDa saMnyAsI kampilapuramAM ekasAthe so gharomAM AhAra grahaNa karato dekhAya che, to temaNe jijJAsApUrvaka bhagavAnathI AnA vize jANavA ichyuM.' bhagavAne kahyuM : "aMbaDa eka khUba ja bhadra ane vinIta prakRtino saMnyAsI che. niraMtara chaTTha tapa sAthe AtApanA karavAthI tene zubha-pariNAmothI vIryalabdhi ne vaikriyalabdhi sAthe avadhijJAna paNa prApta thayuM che. AthI labdhibaLathI te so rUpa banAvIne so gharomAM jovA maLe che. te aMbaDa jIvAjIvano jANakAra zramaNopAsaka che, te zramaNadharmagrahaNa nahi kare." aMbaDanI vihAracaryA vize jaNAvatA bhagavAne kahyuM : "te sthULa hiMsA, asatya ane adattAdAnano tyAgI, sarvathA brahmacArI ane saMtoSI che. te yAtrA vakhate rastAmAM Avela pANI sivAya bIjI nadI, talAva ke kUvAmAM nathI Utarato, vAhano para nathI besato, pagapALA ja yAtrA kare che, ramata-tamAzo nathI dekhato ane na to koI vikathA kare che. lIlI vanaspatine sparza nathI karato ke chedana-bhedana paNa nathI karato. vAsaNamAM tuMbaDuM, lAkaDAnuM vAsaNa ke mATInuM vAsaNa ja rAkhe che, koI dhAtunuM nahi. bhagavA raMganI cAdara sivAya koI bIjuM kapaDuM paherato nathI. zarIra para gaMgAnI mATI sivAya bIjI koI vastuno lepa nathI karato. te gALeluM pANI ja vApare che, te paNa bIjA vaDe ApeluM. aMbaDa saMnyAsI ghaNAM varasonuM sAdhanAmaya jIvana gujArIne chevaTe eka mahinAnA anazananI ArAdhanA karIne brahmaloka-svargamAM RddhimAnadevanA rUpe pedA thaze." kAmpilapurathI vihAra karIne bhagavAna vaizAlI padhAryA ane tyAM ja varSAkALa pasAra karyo. 352 jIllA jaina dharmano maulika itihAsa Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLIcarcAnuM vIsamuM varasa varSAkALa pUro thavAthI bhagavAna ghaNAM sthaLoe vicaraNa karatAkaratA ekavAra pharIthI vANijya grAma padhAryA. tyAMnA dUtipalAza caityamAM jyAre bhagavAna dezanA ApI rahyA hatA, tyAre pArzvasaMtAnIya gAMgeya muni tyAM AvyA. temaNe dezanA pachIthI bhagavAnane bIjA prazna karyA ane temanA javAbothI saMtuSTa thaIne kahyuM ke - "Apa sarvajJa cho.'' temaNe bhagavAnano paMcamahAvrata dharma svIkAra karyo ane temanA zramaNa saMghamAM sAmela thaI gayA. bhagavAna tyAMthI vihAra karIne vaizAlI padhAryA ane tyAM ja cAturmAsa pasAra karyo. kevaLIcarcAnuM ekavIsamuM varasa varSAkALa pUro karI bhagavAne vaizAlIthI magadha tarapha prayANa karyuM ane rAjagRha pahoMcIne guNazIla bAgamAM birAjamAna thayA. guNazIla bAga pAse bIjA tIrthanA ghaNA sAdhu rahetA hatA. teo vakhatovakhata aMdaroaMdara vAda-vivAda karyA karatA hatA. A vAda-vivAdomAM lagabhaga potAnA matanuM maMDana ane bIjAnA matanuM khaMDana thayA karatuM hatuM. gautame temanI vAto sAMbhaLI to bhagavAna sAme potAnI jijJAsAo mUkI. bhagavAne evI ja eka jijJAsAnA javAbamAM jaNAvyuM ke - "jIva ane jIvAtmA eka ja che, alaga nathI." eka divasa bAga pAse AzramamAM keTalAka loko paMcAstikAya viSaya para carcA karI rahyA hatA ke - maduka nAmano zrAvaka tyAMthI nIkaLyo. te lokoe tene joIne kahyuM ke - maduka mahAvIranA siddhAMtonuM sAruM jJAna dharAve che, to tenuM ja maMtavya kema na levAmAM Ave.' evuM vicArIne teo mahuka pAse pahoMcyA ane tene paMcAstikAya vize aneka prazna karyAM. madukanI yuktio ane tarka sAMbhaLIne te badhA avAk thaI gayA. jyAre maduka bhagavAnanAM darzana karavA pahoMcyo tyAre bhagavAne tenA vakhANa karyA. gautama madukanI yogyatA, vilakSaNatA joIne khUba prabhAvita thayA. tenA gayA bAda temaNe bhagavAnane pUchyuM : "prabhu ! zrAvaka maduka zuM zramaNa dIkSA svIkAra karaze ?' bhagavAne kahyuM : "nA, te gRhasthadharmamAM rahIne ja ArAdhanApUrvaka jIvana pUruM karaze ane aruNAbha vimAnamAM deva banaze, pachI manuSyabhavamAM saMyamadharmanI sAdhanA karI siddha, buddha, mukta thaze." bhagavAne A cAturmAsa rAjagRhamAM ja pUro karyo. jaina dharmano maulika itihAsa ZGFGG/353 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kevaLIcaryAnuM bAvIsamuM varasa ) rAjagRhathI vihAra karIne judAM-judAM sthaLoe vicaraNa karIne bhagavAna pharI rAjagRha padhAryA ane guNazIla caityamAM rokAyA. eka vAra jyAre indrabhUti gautama bhikSA grahaNa karI guNazIla caitya tarapha pAchA pharI rahyA hatA, to kAlodAyI ane zailodAyI nAmanA tIrthaka rastAmAM maLyA ane bolyA ke - "ApanA dharmAcArya jJAtaputra mahAvIra dharmAstikAya Adi paMcAstikAyanuM je varNana kare che, teno sAco artha amane samajAvI zako to sAruM thaze." gautame TUMkamAM kahyuM : "ame astitvamAM "nAstitva" ane nAstitvamAM "astitva nathI kahetA. tame pote ciMtana karIne marma samajI zakazo." Ama kahIne gautama AgaLa cAlyA gayA, paNa AnAthI temanI samasyAnuM samAdhAna nA thayuM, AthI teo paNa gautamanI pAchaLa pAchaLa bhagavAna pAse pahoMcyA. bhagavAne temane paMcAstikAya vize samajAvyuM ane yogya taka joIne dezanA ApI. jenAthI prabhAvita thaIne kAlodAyI nigraMthamArge dIkSita thaIne muni banI gayA ane kramazaH agiyAra aMgono abhyAsa karIne te pravacana-rahasyano kuzaLa jANakAra banI gayo. ' rAjagRhanA IzAna khUNAmAM nAlaMdA nAmanuM nagara hatuM. tyAM zeSadravikA nAmanI zALA pAse hasti gAma bAgamAM ekavAra bhagavAna mahAvIra birAjamAna hatA. tyAM pArzvanAtha paraMparAnA zramaNa peDhAlaputra udaka indrabhUtine maLyA. upAsako vaDe hiMsA-tyAga vize pratijJA vize udaka dvArA karavAmAM Avela zaMkAnuM samAdhAna karatA indrabhUtie kahyuM : "tranI hiMsAno tyAga karavAvALAne vartamAna trasaparyAyanI hiMsAno ja tyAga thAya che, bhUtakALamAM te sthAvara hato ke trasa, enAthI koI matalaba nathI. je vartamAnamAM traNa paryAyadhArI che, tenI hiMsA tenA mATe varya hoya che. tyAgInuM lakSya vartamAnaparyAyathI che. bhUtakALamAM zuM paryAya hatI ke bhaviSyamAM zuM thavAnI che, te jJAnI ja jANI zake che. AthI je loko saMpUrNa hiMsA-tyAgarUpI zrAmapya nathI svIkArI zakatA teo maryAdita pratijJA karIne kuzaLa pariNAmanA ja lAyaka mAnavAmAM Ave che. A rIte trasa hiMsAnA tyAgI zramaNopAsakanuM sthAvara-paryAyanI virAdhanAthI vrata bhaMga nathI thatuM." |354 9999999999999999che jaina dharmano maulika itihAsa Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte bIjA paNa ghaNAM udAharaNo sAthe gautamanAM yukitamaya pramANothI udaka-peDhAlanI zaMkA dUra thaI. te UThIne javA lAgyo, to gautame kahyuM. "udaka, tame jANo cho ke koI paNa zramaNa-mAhaNathI dharmayukta vacana sAMbhaLIne tenI pAsethI jJAna meLavavAvALI vyakti tene bhagavAna jevo mAnIne tene mAna Ape che." gautamanA saMketano artha udaka samajI gayo. teNe gautama pratye pUrI zraddhA vyakata karI ane sAthosAtha bhagavAnanAM caraNomAM rajU thaIne paMca-mahAvratarUpI dIkSA svIkAra karI ane mahAvIranA zramaNa saMghamAM sAmela thaI gayA. prabhue te varasano cAturmAsa nAlaMdAmAM ja pasAra karyo. ( kevaLIcaryAnuM trevIsamuM varasa ) varSAkALa pUro thavAthI bhagavAna nAlaMdAthI vihAra karIne videhamAM vANijya gAma padhAryA. te divasomAM vANijya gAma vepAra mATe khUba ja prasiddha hatuM. tyAM sudarzana nAmano eka vepArI raheto hato. vANijya gAmamAM dUtipalAza caityamAM bhagavAna rokAyelA hatA. tyAM bhagavAnanAM darzana mATe AvavAvALA lokonI bhIDa jAmI hatI. sudarzana paNa bhagavAnanI sevAmAM pahoMcyo. lokonA gayA pachI sudarzane bhagavAnane kALanA prakAra vize pUchyuM. sudarzanane palyopamano kALamAna samajAvatA bhagavAne tenA gayA janmanI kathA saMbhaLAvI. bhagavAnanA moDhethI potAnA gatajanmanI vAta sAMbhaLIne sudarzanane potAno pUrvajanma yAda AvI gayo. teNe te ja vakhate zramaNadIkSA svIkArI lIdhI. pachI kramazaH ekAdazAMgI ane caudapUrvono abhyAsa karIne teNe bAra varasa sudhI zamaNadharmanuM pAlana karyuM ane chevaTe karmakSaya karIne nirvANa pAmyA. ekavAra gautama vANijya gAmamAM bhikSA mATe bhramaNa karIne jyAre dUtipalAza caitya tarapha pAchA pharI rahyA hatA, to temaNe rastAmAM AnaMda zrAvakanA anazana-grahaNanI vAta sAMbhaLI. temaNe vicAryuM - "AnaMda prabhuno upAsaka ziSya che teNe anazana grahaNa karI rAkhyuM che, to teNe jaIne jovuM joIe ane teo kollAga sanniveza padhAryA. gautamane potAnI pAse AvelA joIne AnaMda khUba khuza thayo. teNe temane praNAma (vaMdana) karyA ane thoDI vAra pachI bolyo : "bhagavan! zuM ghera rahIne gRhastha paNa avadhijJAnano adhikArI banI zake che ?" gautame kahyuM : "hA." | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969699 3papa | Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre AnaMde kahyuM : "mane paNa avadhijJAna thayuM che ane huM uttaramAM cullahimavaMta parvata sudhI, lavaNasamudramAM traNe bAju 500500 jojana sudhI, upara saddharma devaloka sudhI, nIce lolacuA narakAvAsa sudhInA padArthone jANuM ane jouM chuM." gautame kahyuM: "gRhasthane avadhijJAna to thAya che, paNa ATalA dUra sudhInuM nahi. AthI tAre A asatya bolanI AlocanA karavI joIe." AthI AnaMde kahyuM: "huM satya kahI rahyo chuM, kadAca AlocanA Ape karavI joIe." gautamanA manamAM zaMkA utpanna thaI gaI. ane teo tarata ja bhagavAna pAse pahoMcyA. bhagavAne kahyuM: "AnaMde je kahyuM te barAbara che, AthI tAre potAnA asatya kathana mATe AlocanA karavI joIe." bhagavAnanI vAta sAMbhaLIne gautama pAraNA karyA vagara AnaMda pAse pahoMcyA ane potAnI bhUlano svIkAra karIne temanI pAse mAphI mAMgI. tyAMthI prayANa karI vihAra karatA-karatA bhagavAna vaizAlI pahoMcyA ne tyAM ja varSAvAsa karyo. (kevaLIcaryAnuM covIsamuM varasa ) vaizAlImAM cAturmAsa pUro karI bhagavAna kauzalabhUmimAM sAketa nagarI tarapha padhAryA. tyAMno eka prasiddha zrAvaka jinadeva bhramaNa karato-karato koTivarSa nagare pahoMcyo. tyAMno kirAtarAja pleccha vaMzano hato. vepAra mATe Avela jinadeve temane judI-judI jAtanAM ratna vagere bheTa ApyAM. te vastuone joIne kirAtarAje kahyuM: "A vastuo kyAM utpanna thAya che ?" jinadeve kahyuM : "amAro deza A ratnono bhaMDAra che." kirAtarAje kahyuM : "tamArA rAjA pAsethI paravAnagI laIne mane paNa sAthe laI lo, to huM tamAro deza ane tyAMnAM ratnone jovA mAMgu chuM." jinadeva yAtrAnI badhI vyavasthA karIne kirAtarAjane potAnI sAthe laI AvyA ane potAne tyAM rokAvAnI vyavasthA karI dIdhI. te ja vakhate bhagavAna mahAvIra sAketamAM padhAryA hatA. lokonI bhIDa joIne kirAtarAje pUchyuM : "ATalA badhA loko kyAM jaI rahyA che?" jinadeve kahyuM: "mahArAja, ratnono moTo svAmI ane vepArI Avyo che, loko tenI pAse jaI rahyA che." "to to ApaNe paNa javuM joIe." [ 356 969696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahIne kirAtarAja jinadeva sAthe bhagavAna mahAvIranA sabhA-sthaLa tarapha cAlI paDyA. sabhAbhavanamAM bhagavAna mahAvIranuM siMhAsana ane chatra vagere joIne kirAtarAja cikata thaI gayo. temaNe bhagavAnane praNAma karyA ane temane temanAM ratno vize pUchyuM. bhagavAne kahyuM : "ratna be prakAranA hoya che dravya-ratna ane bhAva-ratna, AgaLa bhAva-ratnanA paNa traNa prakAra che. darzana-ratna, zAna-ratna ane cAritra-ratna. A traNe bhAva-ratna evAM prabhAvazALI ratna che je dhAraNa karavAvALAnI pratiSThA to vadhAre ja che, sAthosAtha teno loka-paraloka baMne sudhAre che. dravya-ratnonI asara maryAdita hoya che. teo phakta vartamAnakALamAM ja sukhadAyI hoya che; paNa bhAva-ratna, janma-janmAMtaramAM sukhadAyaka ane sadgati ApanAra hoya che." A sAMbhaLI kirAtarAja khUba khuza thayo ane bolyo : "svAmI, to to mane bhAva-ratna ja Apo." bhagavAne teno rajoharaNa ane mukhavastrikA apAvI, jene kirAtarAje khuzIthI svIkAra karI ane bhagavAnanA zramaNa saMghamAM sAmela thaI gayo. sAketathI vihAra karI bhagavAna pAMcAla pradezanA kAmpilapura padhAryA. tyAMthI sUrasena, mathurA, sauripura, naMdIpura vagere sthaLonuM bhramaNa karatAkaratA videha tarapha padhAryA ane varSAkALa mithilAmAM vitAvyo. kevaLIcarcAnuM pacIsamuM varasa varSAkALa pUro thatA ja bhagavAne magadha tarapha prayANa karyuM. jagyAjagyAe nigraMtha pravacana karatA-karatA prabhu rAjagRha pahoMcyA ane guNazIla caityamAM birAjamAna thayA. eka vAra kAlodAyI zramaNe bhagavAnane pUchyuM : "vyakti azubha phaLavALA karma potAnI meLe kevI rIte kare che. ?" bhagavAne kahyuM : "jema koI dUSita pakavAna khAtI vakhate tenA svAdamAM tenAM dUSpariNAmono khyAla nathI Avato, te ja rIte tarata ja sukhadAyaka hovAnA lIdhe koI kArya karatI vakhate vyakti bhUlI jAya che ke tenuM pariNAma samaya jatAM kharAba hoya che." kAlodAyIe pharI pUchyuM : "AvI paristhitimAM vyakti zubhakarma kevI rIte kare che ?" bhagavAne kahyuM : "davA kaDavI hovA chatAM paNa vyakti e mATe khAya che athavA tene e samajAvIne khavaDAvavAmAM Ave che ke tenAthI lAbha thaze. zarUAtamAM zubhakarmo pratye pravRtti lAlacathI ja jaina dharmano maulika itihAsa che. 1777 350 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utpanna karavAmAM Ave che. pachIthI tenuM pariNAma sukhadAyaka joIne loko tene ApameLe ja karavA lAge che." kAlodAyIno bIjo prazna hiMsA sAthe saMkaLAyelo hato ke - "eka vyakti agni saLagAve che ane bIjo olave che, to AmAM koNa vadhu pApano bhAgIdAra bane che ?" bhagavAne kahyuM : "jo ke Aga olavavAvALo agninI hiMsA kare che, paNa te Aga olavIne bIjA pRthvI, jaLa, vAyu, vanaspati ane trasajIvanI hiMsAne roke che, ochI kare che; jyAre ke saLagAvavAvALo Agane jiMdagI Ape che, paNa Aga saLagAvavAthI bIjA jIvonI hiMsA thAya che. AthI Aga saLagAvavAvALo Aga olavavAvALA karatAM vadhu hiMsA kare che. mATe pApano bhAgIdAra bane che." kAlodAyI prabhunA javAbothI saMtuSTa thaI judAM-judAM rItanAM tapa karato-karato anazana karI kALadharma prApta karI nirvANano adhikArI banyo. gaNadhara prabhAse paNa eka mahinAnuM anazana karI e ja varase nirvANa prApta karyuM ane bhagavAne potAno cAturmAsa rAjagRhamAM pUro karyo. kevaLIcarcAnuM chavvIsamuM varasa varSAkALa pUro thavAthI bhagavAna judAM-judAM sthaLoe dharmapracAra karatA-karatA pharIthI rAjagRhanA guNazIla caityamAM padhAryA. A varase acalabhrAtA ane metArya gaNadharoe anazana sAthe nirvANa prApta karyuM. bhagavAne A varasano varSAkALa nAlaMdAmAM pasAra karyo. kevaLIcarcAnuM satyAvIsamuM varasa nAlaMdAthI vihAra karI bhagavAne videha tarapha prayANa karyuM ane bhramaNa karatA-karatA mithilAnA maNibhadra caityamAM birAjyA, rAjA jitazatru bhagavAnanI sevAmAM AvyA. bhagavAne vizALa lokasamUhanI sAme dharmopadeza Apyo. indrabhUti vagere zramaNa-ziSyoe sUryanuM maMDaLabhramaNa, prakAza-kSetra ane chAyA, caMdranI vadhaghaTa, grahonA lIdhe utpAta, ulkApAta, saMvatsaranI zarUAta vagere viSayo para bhagavAnane prazna pUchyA. bhagavAne te varasano cAturmAsa mithilAmAM ja karyo. 35877 7. jaina dharmano maulika itihAsa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( kevaLIcarcAnuM aThThAvIsamuM varasa ) cAturmAsa bAda bhagavAne potAnA vihArakramamAM videhanAM keTalAMya sthaLoe vicaraNa karyuM. te daramiyAna temaNe ghaNA lokone zramaNadharmamAM dIkSita karyA ane ghaNA mahAnubhAvone zrAvakadharma tarapha prerita karyA. saMjogovazAt bhagavAnano A cAturmAsa paNa mithilAmAM ja pasAra thayo. (kevaLIcarcAnuM ogaNatrIsamuM varasa ) varSAkALa pUro thavAthI bhagavAne mithilAthI magadha tarapha vihAra karyo ne rAjagRha pahoMcIne guNazIla bAgamAM birAjamAna thayA. te vakhate rAjagRhamAM mahAzataka zrAvake chevaTanI ArAdhanA mATe anazana karI rAkhyuM hatuM. anazanamAM adhyavasAyanI zuddhithI tene avadhijJAna prApta thaI gayuM hatuM, ane te cAre bAju, cAre dizAomAM dUra-dUra sudhI joI zakato hato. tenI eka patnInuM nAma revatI hatuM, jeno svabhAva ane prakRti mahAzatakathI taddana bhinna hatAM. mahAzatakanI dharma-sAdhanAthI revatI duHkhI hatI. eka divasa revatI te sthaLe pahoMcI, jyAM mahAzataka potAnI sAdhanAmAM lIna hato. tyAM pahoMcIne te UMcA avAje mahAzatakane vaDhavA - bhAMDavA mAMDI ane vihvaLa banIne vALa khullA karIne abhadra vyavahAra karavA lAgI. mahAzataka ghaNI vAra sudhI zAMta rahyo, paNa chevaTe tene revatInA vyavahArathI kheda thayo ane ekadama bolI uThyo : "revatI, tAro A rItano abhadra ane unmAdakArI vyavahAra ThIka nathI. tArA A karmanuM phaLa sAruM nahi hoya. tuM sAta divasamAM mRtyu pAmIza ane pahelA narakamAM jaIza." mahAzatakanA bola sAMbhaLI revatI DarI gaI. chevaTe mahAzatakanA kahyA mujaba tenuM mRtyu thaI gayuM ane te - pahelA narakanI adhikArI banI. mahAzataka bhagavAnano dharmaniSTha zrAvaka hato. temane mahAzatakanI manosthitinI jANa thaI gaI ane temaNe gautamane kahyuM ke - "tame mahAzatakanI pauSadhazALAmAM jaIne tene kaho ke teNe revatI sAthe je vyavahAra karyo che, te yogya na hato. AthI teNe prAyazcitta karavuM joIe." mahAzatake prabhunI AjJA mujaba AlocanAthI Atmazuddhi karI. jana dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696999999 359 ] Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA mukhya ziSya ane gaNadhara agnibhUti ne vAyubhUtie rAjagRhamAM anazana karI nirvANa prApta karyuM. bhagavAne A varasa cAturmAsa rAjagRhamAM ja pUro karyo. (kevaLacarcAnuM trIsamuM varasa ) cAturmAsa pUro thayA bAda paNa bhagavAna thoDA samaya sudhI rAjagRhamAM birAjyA. te divasomAM temanA gaNadhara avyakta maMDita ane akaeNpita guNazIla bAgamAM ja eka-eka mahinAnA anazana karI nirvANa pAmyA. rAjagRhathI vihAra karI bhagavAna pAvApurInA rAjA hastipAlanI rajuga sabhAmAM padhAryA. surasamUhe tarata ja suMdara samavasaraNanI racanA karI. apAra lokasamUha sAme bhagavAne dharmopadeza ApatA kahyuM ke - "dareka prANIne jIvanathI prema che ane temane sukha ane madhura vyavahAra priya che. ethI UlaTuM mRtyu, duHkha ane kaThora vyavahAra koIne priya nathI. vyakti je vyavahAra potAnI mATe anukULa samaje che te ja vyavahAra bIjAo sAthe kare, e ja mAnavatAno mULa-siddhAMta ne dharmanI AdhArazilA che." lokonA gayA bAda rAjA puNyapAle bhagavAnane kahyuM : "bhagavan! gaI rAtanI chellI ghaDIomAM meM eka sapanAmAM hAthI, vAMdarA, kSIrata, kAgaDo, siMha, kamaLa, bIja ane kuMbhanA rUpe ATha vastuonAM sapanAM joyAM che. mane ciMtA che ke A sapanuM kyAMka koI amaMgaLanAM cihno to nathI ne?" bhagavAna mahAvIre rAjA puNyapAlane kahyuM : "rAjanuM! A sapanAM AvanAra bhaviSyanI sUcanA ApI rahyA che. sapanAmAM hAthI te vAtanuM sUcaka che ke bhaviSyamAM vivekazIla zramaNopAsaka paNa thoDI samRddhisaMpanna gRhasthajIvanamAM hAthInI jema ja madonmatta thaIne raheze. bhayaMkarathI bhayaMkara saMkaTanI paLomAM paNa saMnyAsI banavAno vicAra manamAM nahi lAve. je koI gharano tyAga karIne saMyama grahaNa karaze teo paNa kusaMganA prabhAvathI saMyamano tyAga karaze athavA sArI rIte saMyamanuM pAlana nahi kare. saMyamanuM dRDhatAthI pAlana karavAvALA khUba ochA loko maLaze." sapanAmAM vAMdaro jovo e aniSTanuM sUcaka che ke - bhaviSyamAM moTAmoTA saMghapati AcArya paNa vAMdarAnI jema caMcaLa prakRtinA haze, ochA parAkramI ane vyavahAramAM ALasu thaze. dharmazAstronI upekSA ja nahi, 360 9i96969699999999993 una dharmano malika itihAsa | Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avajJA paNa karaze. thoDA ghaNA je yogya AcaraNavALA haze, vratonuM pAlana karaze, vAstavika dharmano upadeza Apaze, loko temanI majAka uDAvaze. - kSIrata(azvattha)nuM sapanuM e batAve che ke - bhaviSyamAM kSudrabhAvathI dAna ApavAvALA zrAvakone sAdhu nAma dhAraNa karelA pAkhaMDI gherI raheze. A loko AcAraniSTha sAdhuone zithilAcArI samajaze, ane ziyALanA jevA zithilAcArI sAdhuone siMha jevA AcAraniSTha samajaze. kAgaDAnuM sapanuM e darzAve che ke - bhaviSyamAM aneka sAdhu-sAdhvI ane gRhastha zistanuM ullaMghana karIne judA-judA pAkhaMDI paMthono Azaro laIne mata-parivartana karatA raheze. te loko kAgaDAnI jema "kAva-kAva' karIne vAdavivAda(vitaMDAvAda)nI madadathI dharmanA sAcA upadezakonuM khaMDana karavAne ja potAnuM kartavya samajaze. - siMhane duHkhI jovA te e batAve che ke - siMha jevA tejasvI ane vItarAga-varNita jaina dharma bhaviSyamAM nirbaLa thaI jaze. dharmanI pratiSThAthI moDhuM pheravI loko khoTA matavALA sAdhuvezadhArIonI pratiSThA karaze. - sapanAmAM kamaLa jovuM e batAve che ke - bhaviSyamAM kusaMgatanA prabhAvathI kuLavAna vyakti paNa dharmamArgethI moM pheravIne azubha AcAravyavahAramAM pravRtta thaze. sapanAmAM bIja jovuM e vAtanuM sUcaka che ke - bhaviSyamAM loko supAtrane choDIne kupAtrane dAna Apaze. bilakula tevI ja rIte jema vivekahIne kheDUta sArA bIjane khArI jamInamAM nAMkhe che ane jIvAtavALA kharAba bIjane upajAu jamInamAM ugADavAno prayatna kare che. rAjanuM ! tame chelle ghaDA(kuMbha)nuM sapanuM joyuM che, je batAve che ke - bhaviSyamAM tapa, tyAga, kSamA vagere guNovALA, AcAraniSTha muni ja haze. temanA pramANamAM phakta nAma mATe veza dhAraNa karavAvALA zithilAcArI sAdhuonI saMkhyA vadhu haze. gRhastha loko koInAmAM paNa pharaka nahi karI zake ane baMne rItanA sAdhuo sAthe sarakho vyavahAra karaze." potAnA sapanAnuM A phaLa sAMbhaLIne rAjA puNyapAlanA manamAM virati pedA thaI gaI. temaNe bhagavAnanAM caraNomAM zramaNadIkSA grahaNa karI lIdhI ane utkRSTa sAdhanAthI potAnAM badhAM karmono kSaya karIne nirvANa prApta karyuM. | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969 301 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALacakranuM varNanA eka divasa bhagavAnanA pahelA gaNadhara indrabhUti gautame bhagavAna pAse kALacakranI pUrI jANakArI saMdarbhe potAnI jijJAsA abhivyakta karI. bhagavAne kahyuM : "kALacakranA be mukhya bhAga che - avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALa. uttarottara apakarSonmukha kALa avasarpiNI kALa kahevAya che, ane kramazaH utkarSonmukha kALa utsarpiNI kALa kahevAya che. dareka kALa daza kroDAkoDI sAgarano hoya che. A rIte eka kALacakra kula maLIne visa kroDAkoDI sAgarano hoya che." (avasarpiNI kALa) avasarpiNI kALanA kramika apakarSonmukha kALane cha vibhAgomAM vaheMcavAmAM Avyo che. dareka vibhAgane ArakanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. cha Arako ke AronAM nAma A rItanAM che : (1) suSama-suSama (2) suSama (3) suSamA-duSama (4) duSama-suSama (5) duSama (6) duSamA-duSama.. prathama Araka suSama-suSama" pUrI rIte sukhamaya hoya che. A Araka4 koDAkoDI sAgarano hoya che. A ArAnI zarUAtamAM manuSyanI uMmara 3 palyopamanI, UMcAI 3 kosanI ne zarIramAM 256 pAMsaLIo hoya che. deha vajaRSabhanArAca sahanana ane samacaturastra saMsthAnamaya hoya che. A kALamAM mAtA, putra ane putrIne ekasAthe joDIrUpe (joDakAM) janma Ape che, je samaya Avye pati-patnInI jema dAmpatyajIvana gujAre che, te samayanA loko parama divyarUpa-saMpanna, saumya, mRdubhASI, zAMtasaraLa, svabhAvavALA ane patra-puSpa-phaLAhArI hoya che. traNa divasa pachI temane bhUkha lAge che. te vakhate pRthvIno svAda sAkara karatA paNa vadhu mITho hoya che. te kALamAM cAre bAjunuM vAtAvaraNa atyaMta manorama, sukhada, zAMta ne AnaMdamaya hoya che. te vakhatanA mAnavane jIvana gujAravA mATe lezamAtra paNa mahenatanI jarUra nahotI paDatI, kemake dasa prakAranAM kalpavRkSa temanI badhI IcchAo pUrI karI detA hatA. yugalonuM AyuSya cha mahinA bAkI rahI jatuM, to yugalinI putra-putrIrUpe eka yugalane janma ApatI hatI. mAtApitA dvArA 49 divaso sudhI pAlana-poSana karyA bAda te yugala pUrA yuvAna thaIne dAmpatyajIvana gujAratA ane icchA mujaba vicaraNa karatA hatA. 3 palyopamanuM AyuSya pUruM thatAM ja ekane chIMka ane bIjAne bagAsuM AvatAM ja te baMne potAnI jIvanalIlA samApta karIne devayonimAM pedA thAya che. prathama ArakanA mAnava cha prakAranA hoya che. [ 36ra 9999999999999999) jaina dharmano maulika itihAsa | Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suSama" nAmano bIjo Araka 3 kroDAkoDI sAgarano hoya che. AmAM pahelA ArakanA pramANamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA paryAyomAM anaMtagaNI hInatA thaI jAya che. A ArAnI zarUAtamAM uMmara 2 palyopama, UMcAI ra kosanI ane pAMsaLIo 128 thaI jAya che. deha vajaRSabha - nArAca sahaMnana ane samacaturastra saMsthAnamaya hoya che. be divasa bAda tene bhUkha lAge che. pRthvIno svAda ghaTIne khAMDa jevo thaI jAya che. A ArAmAM paNa mAnavanI badhI jarUriyAto ane icchAo dasa prakAranAM kalpavRkSo vaDe pUrI thaI jAya che. pahelA ArAnI jema jyAre yugala daMpatInA AyuSyanA cha mahinA bAkI rahetA to teo putra-putrInA eka yugalane janma ApatA hatA, je 64 divaso sudhI mAtA-pitA vaDe pAlanapoSana karAyA bAda svataMtrarUpe daMpatIrUpe rahevA lAge che. uMmara pUrI thatAM A ArakanA yugala paNa chIMka ane bagAsuM khAIne mRtyu pAmIne devagatimAM pedA thAya che. A ArAmAM 4 prakAranA manuSya hoya che. suSamA-duSama" nAmano trIjo Aro 2 kroDAkoDI sAgarano hoya che. emAM bIjA ArakanA pramANamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA paryAyomAM amaryAdita gaNI apakarSatA thaI jAya che. A ArAnI zarUAtamAM uMmara 1 palyopama, UMcAI 2000 dhanuSa ane pAMsaLIo 64 thaI jAya che. deha vajaRSabhanArAca sahanana ane samacaturasa saMsthAnamaya hoya che. eka divasanA gALA bAda temane bhUkha lAge che. pRthvIno svAda goLa jevo hoya che. temanA jIvananI badhI ja jarUriyAto kalpavRkSothI pUrI thAya che ane potAnA jIvana-gujArA mATe temaNe paNa koI mahenata nahotI karavI paDatI. AthI A yuga bhogayuga paNa kahevAya che. mRtyuthI cha mahinA pahelAM yugalinI eka putra-putrIne janma Ape che, jenI sAra-saMbhALa mAtA-pitA 79 divaso sudhI kare che ane pachI teo svataMtrarUpe svecchAthI jIvana gujAre che. chevaTanA samaye chIMka ane bagAsAthI baMne mRtyu pAmIne devalokamAM deva banIne pedA thAya che. . A sthiti A ArAnA tRtIyAMza kALabhAga sudhI cAle che. jhaDapathI parivartanane lIdhe A ArakanA chevaTanA bhAga (lagabhaga koTi pUrva)nA manuSyonA cha rItanA sahanana, cha prakAranA saMsthAna, seMkaDo, dhanuSanI UMcAI. jaghanya saMkhyAta varasanI ane utkRSTa asaMkhyAta varasanuM AyuSya hoya che. badhA mAnava marIne devalokamAM ja nathI jatAM naraka, tiryaMca ane manuSya gatimAM paNa jAya che ane mokSaprAptino krama zarU jaina dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 33 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI jAya che. te trIjo bhAga pUro thavAmAM jyAre eka palyopamano AThamo bhAga bAkI rahI jAya che tyAre bharata kSetramAM kramazaH 15 kuLakara pedA thAya che. kalpavRkSonI saMkhyA ochI thaI jAya che jenAthI jIvana gujArA mATe jarUrI vastuo pUratA pramANamAM nathI maLatI ane lokomAM kleza ane saMgharSanI zarUAta thaI jAya che. kuLakara, lokone zistamAM rAkhavAno prayatna kare che. A avasarpiNI kALanA trIjA ArAnA coryAzI lAkha pUrva pahelAM, traNa varSa ane sADA ATha mahinA bAkI rahyA, tyAre RSabhadevano janma thayo, je prathama nRpati ane prathama tIrthaMkara rUpe oLakhAyA. RSabhadeve 63 lAkha pUrva pahelAM sudhI suvyavasthita zAsana calAvIne te samayanA mAnavasamAjane asi, si ane kRSinI sAthosAtha bIjI vidyAo ne kaLAo zIkhavIne bhogabhUmine karmabhUmimAM badalI. avasarpiNI kALamAM prathama tIrthanI sthApanA karI. e ja ArAmAM prathama cakravartI paNa thayA. trIjA ArAnA pUrA thavAmAM traNa varasa ne sADA ATha mahinA bAkI hatA tyAre bhagavAna RSabhadevanuM nirvANa thayuM. 'duSamA-suSama' nAmano cotho Araka beMtAlIsa hajAra varasa ochA eka kroDAkoDI sAgarano hoya che. temAM trIjA ArakanA pramANamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA paryAyomAM tathA utthAna, baLa-vIrya, karma, parAkrama vageremAM anaMtagaNI hInatA (ghaTADo) thaI jAya che. manuSyonuM cha prakAranuM sarhanana, cha prakAranAM saMsthAna, ghaNAM dhanuSanI UMcAI, jaghanya aMtarmuhUrta tarapha utkRSTa pUrvakoTinuM AyuSya hoya che tathA teo marIne pAMce prakAranI gatimAM jAya che. A ArakamAM 23 tIrthaMkara, 11 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ne 9 prativAsudeva hoya che. tIrthaMkaronI hAjarI vakhate deza badhI rIte suMdara, samRddha ane dhanadhAnyathI bharyo rahe che. te vakhatanA AcAryagaNa athAga jJAnanA jyotathI prakAzamAna hoya che. temanAM darzanamAtrathI hRdayamAM tRpti ane zAMtino anubhava thAya che ane vANI-zravaNathI dareka vyaktinA manane AhlAdakatA prApta thAya che. mAtA-pitA, deva-daMpatI jevA ane vAtsalyabharyA hoya che. nAgarika satyavAdI, vinIta, dharmaniSTha, pavitra-hRdaya, deva-gurunI pUjA ane sanmAna karavAvALA hoya che. tIrthaMkara kALamAM vidyA, vijJAna sadAcAra, kuLa-gaurava ane garimA badhuM ja uccakoTinuM hoya che. rAjA loko vItarAgatAnA premI ane vItarAga prabhunA parama upAsaka hoya che. OM jaina dharmano maulika itihAsa 398 000 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama ArakanI bhISaNa sthitinuM digdarzana karAvatA bhagavAne kahyuM: "gautama ! mArA mokSagamananA traNa varSa ATha mahinA ane paMdara divasa bAda duSama" nAmano pAMcamo Araka zarU thaze, jeno kALa ekavIsa hajAra varSano haze. pAMcamA ArAnA chellA divasa sudhI mAruM dharmazAsana cAlatuM raheze. paNa pAMcamA ArAnI zarUAta thatAM ja varNa, gaMdha, rasa, sparzanA kSayathI sAthe-sAthe dhIre-dhIre lokomAM dharma, zIla, satya, zAMti, samyakatva, sadAcAra, buddhi, zaurya, parAkrama, kSamA, dAna, vrata vageremAM paNa kramika ghaTADo thato jaze ane tenI jagyAe durguNono samAveza thato jaze. gAma smazAna jevA bhayAnaka ane zahero pretonAM krIDAMgaNa jevAM lAgaze. rAjA loko yamarAja jevA duHkhadAyaka ane nAgarika sevako jevA bhIru haze. cAre bAju "masyarAjya'nI bolabAlA haze, eTale ke potAnAthI nAnAne pUro karavAnI prathA vyApta thaI jaze. adhikArIomAM lUMTavA-khAvAnI pravRttino vikAsa thaze ane badhI jagyAe avyavasthAnuM rAjya haze. badhAM rASTro ne dezonI sthiti DAmADoLa thaI jaze. gRhakaMkAsa sAmAnya vAta jaI jaze, AtmIyajanomAM paNa paraspara avizvAsanI bhAvanA ghara karI leze. loko ekabIjA sAthe upakAra ane sahayoganA badale Sa ne duzmanIno vyavahAra karaze. lokomAM gurujano pratye zraddhA-bhakitane badale anAdara ane apamAnanI bhAvanA ucharaze. guru paNa jJAna ane dharmaupadezane badale ziSyomAM potAnA asaMtulita vyavahArathI svachaMdatA ane AtmaprazaMsAnI bhAvanA jagAvaze; jethI dhArmika kAryomAM paNa pradarzananI bhAvanAno samAveza thaze. pitA-putramAM snehane badale tiraskAranI bhAvanA jovA maLaze. strIomAM zarama(lAja)nI UNapa haze, tenI jagyAe ThaThThA-mazkarI, vilAsa-kaTAkSa ane vAcALatA ruci vadhaze. AthI deva-darzana phakta vAto sudhI ja maryAdita thaI jaze." pAMcamo Araka pUro thatAM-thatAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikArUpI caturvidha dharmasaMgha lagabhaga lupta thaI jaze. pAMcamA ArAnA aMtamAM duprasaha AcArya, phalyuzrI sAdhvI, nAMgila zrAvaka ane satyazrI zrAvikA - A cAreyano caturvidha saMgha bAkI raheze. bhArata dezanA aMtima rAjA vimalavAhana ane maMtrI sumukha haze. manuSyanuM zarIra be hAthanI UMcAIvALuM ane AyuSya vIsa varSanuM haze. moTAmAM moTuM tapa belA(cha) (SaSThabhakta) haze. AcArya duHprasaha chellA samaya sudhI caturvidha saMghane pratibodha ApatA | jana dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969696) 35] Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raheze. chevaTanA samayamAM jyAre teo saMghamAM kaheze ke - "have dharma nathI rahyo' to saMgha temane saMghamAMthI hAMkI kADhaze. teo. bAra varasa sudhI gRhasthaparyAyamAM raheze ane ATha varasa sudhI munidharmanuM pAlana karI telA (aTTama) sAthe AyuSya pUru karI saudharma kalpamAM devarUpe pedA thaze. pAMcamA ArakanA chellA divase gaNadharma, cAritradharma, rAjadharma ane agnino bharata kSetra bhUmi parathI badhI ja rIte nAza thaI jaze. pAMcamo Araka pUro thayA bAda duSamA-duSama" nAmano chaThTho Araka zarU thaze. teno gALo paNa 21 hajAra varasano che, ane A kALamAM paDatI tenI parAkASThAe pahoMcI jaze. dase dizAo hAhAkAra, hAyavoya ane kolAhalathI vyApta haze. haMmezAM bhayaMkara AMdhIo ane badhuM ja uDAvI devAvALI joradAra havA cAlatI raheze. A havAone lIdhe samagra vAtAvaraNa dhUMdhaLuM, dhULiyuM ne aMdhakAramaya raheze. samayanA prabhAvathI sUryanI garamI ane caMdranI zItaLatAmAM akalpanIya vRddhi thaze. vAdaLo TANekaTANe joradAra varasAda karaze ane UMcA parvatone choDIne bAkI dharatI dhIme-dhIme sarakhI thaI jaze. AkhI pRthvI tApanA lIdhe AganI jvALAonI jema baLatI raheze. lokonuM kAma karavuM to ThIka, haravuM-pharavuM paNa muzkela thaI jaze. A ArAmAM mAnavazarIra basa eka hAtha jeTaluM haze ane AyuSya 16 thI 20 varasanuM haze. kuTuMbamAM putra-putrIonI saMkhyA ghaNI haze ane lokomAM potAnAM kuTuMba sivAya bIjA koI pratye prema ke sneha nahi rahe. loko rAta-divasa potIkAonI ciMtAmAM magna raheze. loko atyaMta kadarUpA, karkaza, bezarama, kleza ne kukarmamAM lIna, amaryAdita, avinayI, judA-judA rogothI pIDAtA, teja vagaranA, mAyAmoha vagere durguNothI grasta ane vyasanI haze. vikalAMga paNa vadhu pramANamAM jovA maLaze. gaMgA ane siMdhu nadInI pahoLAI ane UMDAI khUba ochI thaI jaze. pANI ochuM ane mAchalIo tathA kAcabAonuM pramANa vadhu haze, jene bhojanarUpe grahaNa karavAmAM Avaze. loko maryA pachI lagabhaga naraka ane tiryaMca yonimAM pedA thaze. (utsarpiNI kALa) A avasarpiNI kALanA duSamA-duSama nAmano chaThTho Araka pUro thavAthI utkarSonmukha utsarpiNI kALa zarU thaze. utsarpiNI kALamAM paNa avasarpiNI kALanI jema cha Araka haze - UMdhA kramathI eTale ke pahelo Aro duSamAduSama haze ane chello eTale chaThTho Aro "suSamA-suSama haze. utsarpiNI 360 dadadarU969696969696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa | Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musaLadhAra varase niraMtara sAra zubha samayanA para judA judA kALano pahelo Aro ra1 hajAra varasano haze ane sthiti moTA bhAge tevI ja haze, je avasarpiNI kALanA chaThThA ArAmAM raheze. pharaka e ja che ke utsarpiNI kALamAM sthiti uttarottara sudharatI raheze. pahelo Araka pUro thatAM duSama nAmano bIjo Araka zarU thaze. jeno samaya 21 hajAra varasano haze. A kALanI zarUAtathI ja zubha samayanA zrIgaNeza thaze. puSkara-saMvartaka nAmanA megha niraMtara sAta divasa sudhI AkhA bhArata vistAra para musaLadhAra varasaze. pRthvIno badho tApa pUro thaze ane judA-judAM anAja ane auSadhio utpanna thaze. A rIte puSkaramegha, kSIramegha, vRtamegha, amRtamegha ane rasamegha sAta-sAta divasonA gALAmAM avirata varasIne sUkI dharatI (pRthvI)ne zItaLa ane tRpta karIne tene harIbharI banAvI deze. guphAmAM chupAyelA loko pAchA bahAra Avaze ane lIlIchama dharatIne joIne navA jIvananI zarUAta karaze. mAMsAhAra choDIne zAkAhArI banaze. navI rIte samAjanI racanA karaze ane dhIme-dhIme jJAna, vijJAna, kaLA, zilpa vagereno vikAsa thaze. - 21 hajAra varasano "duSama' nAmano bIjo Araka paNa pUro thaze ane duSama-suSama nAmano trIjo Araka zarU thaze, je 42 hajAra varSa ochAM eka kroDAkoDI sAgarano haze. trIjA ArakanA traNa varSa sADA ATha mahinA vItI javAthI utsarpiNI kALanA pahelA tIrthakarano janma thaze. te ArakamAM kula 23 tIrthakara, 11 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ane 9 prativAsudeva thaze. A ArAmAM badhI ja sthiti avasarpiNI kALanA duSama-suSama nAmanA cothA ArA jevI ja thaze, pharaka eTalo che ke badhI ja sthiti uttarottara utkarSonmukha haze. utsarpiNI kALano "suSamA-duSama' nAmano cotho Aro be kroDAkoDI sAgarano haze. tenI zarUAtamAM covIsamA tIrthakara ane bAramA cakravartInI utpatti thaze. A ArakanA 1 karoDathI thoDo vadhu samaya vItI javAthI kalpavRkSonI utpatti thaze ane bharatabhUmi pharIthI bhogabhUmi banI jaze. utsarpiNI kALanA "suSama' nAmanA pAMcamA ane "suSama-suSama' nAmanA chaThThA ArAmAM avasarpiNI kALanA pahelA be ArAvALI sthiti haze. aMvasarpiNI ane utsarpiNI kALanA cha-cha ArAne maLAvIne kula bAra ArakonA vIsa kroDAkoDI sAgarano eka kALacakra hoya che. rana dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969697 360 | Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautame bhagavAnane pUchyuM: ApanA nirvANa bAda kaI kaI mukhya ghaTanAo thaze ?" enA javAbamAM bhagavAne kahyuM: "mArA mokSagamananAM traNa varSa ATha, mahinA bAda duHSama' nAmano pAMcamo Aro lAgaze. coMsaTha varSa bAda chellA kevaLI jambu siddhagati pAmaze. te ja vakhate mana:paryavajJAna, paramaavadhijJAna, pulAkalabdhi, AhAraka zarIra, kSapakazreNI, upazamazreNI, jinakalpa, parihAra vizuddhi, sUmasaMparAya, yathAkhyAtacaritra, kevaLajJAna ane muktigamana - A bAra sthaLonuM bharata kSetrathI viccheda (nAza) thaI jaze. mArA nirvANa bAda mArA zAsanamAM pAMcamA ArAnA aMta sudhI 2004 yugapradhAna AcArya thaze. temAM pahelA Arya sudharmA ane chellA duprasaha haze. mArA nirvANanAM 170 varasa bAda AcArya bhadrabAhunA svargArohaNa pachI chellA 4 pUrva, samacaturastra saMsthAna, vajaRSabhanArAca sahanana ane mahAprANadhyAnano bharata vistArathI nAza thaI jaze. pAMcaso varasa pachI AcArya AryavajanA samayamAM dasamA pUrva ane prathama saMhanana-catuSka samApta thaI jaze. * mArA nirvANanA lagabhaga 470 varSa vItI gayAM bAda vikramAditya nAmano eka rAjA thaze, je sajjana ane suvarNapuruSa haze ane pRthvI para nirvine rAjya karI potAno saMvata calAvaze. nirvANanA 453 varSa bAda gardabhillanA rAjyano aMta karavAvALo kAlakAcArya thaze. ghaNAM badhA sAdhu bhAMDa jevA haze, je AtmaprazaMsA ane paraniMdAmAM potAno samaya vitAvaze. vipula AtmabaLavALAonI koI vAta nahi kare ane AtmabaLa vagaranA lokonI pUjA thaze." bhagavAna dvArA A rItanuM varNana sAMbhaLI hastipAla vagere ghaNA bhavya AtmAoe nigraMtha dharmanI zaraNa lIdhI. te varase nigraMtha pravacanano puSkaLa pracAra ane vistAra thayo. cAturmAsanA cothA mahinAmAM kArataka kRSNa amAse paroDhiye rajuga sabhAmAM bhagavAne potAnA chellA upadezAmRtano varasAda karyo. sabhAmAM kAzI, kauzalanA nava licchavI, nava malla ane 18 gaNarAjA paNa hAjara hatA. | 368 [9696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parinirvANa bhagavAna mahAvIranuM parinirvANa kArataka mahinAnA kRSNa pakSanI amAse thayuM. te divase prabhu chaTTabhakta(bele)nI tapasyA sAthe soLa pahora sudhI niraMtara pravacana karatA rahyA. prabhue potAnI A chellI dezanAmAM puNyaphaLanA paMcAvana adhyAyonuM ane pApaphaLa-vipAkanA paMcAvana adhyAyonuM varNana karyuM, je 'vipAkasUtra'nA be khaMDa, sukhavipAka ane duHkhavipAka nAmathI prasiddha che. temaNe 'apRSThavyAkaraNa'nA chatrIsa adhyAya paNa kahyA je 'uttarAdhyayanasUtra'nA nAmathI prakhyAta che. sADatrIsamo pradhAna marudevI nAmano adhyAya kahetA-kahetA bhagavAna paryakAsanamAM sthira thaI gayA. temaNe bAdara kAyayogamAM sthira rahIne kramazaH bAdaramanoyoga ane bAdara- vacanayoganuM damana karyuM. pachI sUkSma kAyayogamAM sthira rahIne bAdara-kAyayogane rokyo, vANI ane mananA sUkSmayogane rokyo, zukladhyAnanA sUkSmakriyA apratipAtI trIjA caraNane meLavIne sUkSma kAyayoganuM damana karyuM ane samucchinna kriyA anivRtti nAmanA cothA caraNamAM pahoMcIne 'a, i, u, R, lU' A pAMca akSaronA uccAraNa kALa sudhI zailezI-hAlatamAM rahIne cAra aghAtIkarmono kSaya karyo ane siddha, buddha tathA mukta avasthA pAmyA. bhagavAne potAno nirvANa samaya najIka jANIne prathama gaNadhara indrabhUti gautamane devazarmA nAmanA brAhmaNane pratibodha ApavA mATe bIje mokalI ApyA hatA. aDadhI rAta bAda temane bhagavAnanA nirvANano saMdeza maLyo, to teo khUba du:khI thayA. gautama sneha-vihvaLa thaIne vilApa karI rahyA hatA ke ekAeka temanA aMtare kahyuM - 'gautama ! A kevo prema che ! bhagavAna to vItarAga che, tAre to pote prabhunAM padacihnonuM anukaraNa karavuM joIe.' A vicArathI temanA ciMtananI dhArA badalAI ane gautame rAta pUrI thatA-thatA to potAnAM ghAtIkarmono kSaya karIne kevaLajJAnanA akSaya Alokane prApta karI lIdhuM. teo pote trikALadarzI thaI gayA. kahevAya che ke potAnAthI nAnA sAdhuone paNa kevaLajJAnathI vibhUSita thatAM joIne eka vAra gautama ciMtita thayA ke "mane haju sudhI kayA kAraNosara kevaLajJAnanI prApti nathI thaI ?' bhagavAna mahAvIre gautamanI A ciMtAne jANI ane gautamane kahyuM : "gautama ! tAro mArA pratye khUba jaina dharmano maulika itihAsa UrjI 777771369 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja gADha sneha che. vAstavamAM ApaNe baMne ghaNA janmothI sAthe rahyA chIe. ahIM AyuSya pUruM karIne paNa ApaNe baMne eka ja jagyAe pahoMcIzuM ane pachI kyAreya alaga nahi thaIe. mArA pratye tamAro A sneha ja tamArA mATe kevaLajJAnamAM vidana banyo che. A rAgAtmakatA kSINa thatA ja tamane kevaLajJAnanI prApti thaze." nirvANa bAda bhagavAnanA pArthiva zarIrane pAlakhImAM besADIne citAsthaLe pahoMcADavAmAM AvyuM. tyAM deva vaDe banAvela gozISacaMdananI citA para prabhunA zarIrane mUkavAmAM AvyuM. agnikumAre agni saLagAvI ane vAyu vaDe saMcArela sugaMdhita padArtho sAthe prabhunA zarIranI aMtima kriyA pUrI thaI. tyAra bAda meghakumAre pANIthI citA zAMta karI. nirvANakALa vakhate hAjara aDhAra gaNa-rAjAoe amAsanA divase pauSadha upavAsa karyo. prabhunA nirvANathI bhAva-udyota UThI gayo jANI, jJAnanA cihnarUpe gAme-gAma, nagara-nagara ane ghera-ghera dravya prakAza karavAmAM Avyo, je AgaLa jaIne daravarSe kArataka kRSNa amAsanI rAtre divALI rUpe Ayojita karavAmAM AvavA lAgI. divALI ujavavAnI A prAcInatama aitihAsika sAbitI che. ( bhagavAna mahAvIranI uMmara ) zramaNa bhagavAna mahAvIra lagabhaga 30 varasa 7 mahinA 12 divasa gRhasthAvasthAmAM rahyA. 12 varSa 5 mahinA 15 divasa chaghasthaparyAyamAM sAdhanA karI ane 29 varasa 5 mahinA 20 divasa kevaLIcaryAmAM vicaraNa karatA rahyA. A rIte kula 7ra varasa 6 mahinA 16 divasanI uMmaramAM prabhu mokSa pAmyA (360 divasanA RtuvarSathI), graMthomAM chaghasyakALa 12 varasa 13 pakSa (Rtu mahinAthI 12 varasa 11 pakSa) kahevAmAM Avyo che. (bhagavAna mahAvIranA cAturmAsa ) zramaNa bhagavAna mahAvIre pahelo cAturmAsa (1) asthi gAmamAM karyo caMpA ane pRSTha caMpAnAM traNa (3) cAturmAsa karyo. vaizAlI ane vANijya gAmamAM bAra (12), rAjagRha ane nAlaMdAmAM cauda (14), mithilA nagarImAM cha (6), bhadrikA(bhadila)mAM be (2), AlaMbhikA ane zrAvastImAM eka-eka, anArya vraja bhUmimAM traNa (3) ane pAvApurImAM ekamAtra (1) chello cAturmAsa. A rIte bhagavAne kula maLIne (42) betAlIsa cAturmAsa karyA. | 300 99099699890391909969019 jena dharmano maulika itihAsa ] Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhagavAna mahAvIrano dharmaparivAra ) bhagavAna mahAvIranA caturvidha saMghamAM nIce jaNAvela dharmaparivAra hato. gautama IndrabhUti vagere 11 gaNadhara ane 9 gaNa, 700 kevaLI, 500 mana:paryavajJAnI, 1300 avadhijJAnI, 300 caudapUrvadhArI, 400 vAdI, 700 vaikriyalabdhidhArI, 800 anuttaropapAtikamuni, kula 14000 sAdhu, 36000 sAdhvIo tathA 1,59,000 vatI zrAvaka ane 3,18,000 vatI zrAvikAo. A sivAya prabhunA karoDo bhakta hatA. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM sAtaso sAdhuo ane caudaso sAdhvIoe nirvANa prApta karyuM. (gaNadharono paricaya zramaNa bhagavAna mahAvIranA dharmaparivAramAM agiyAra gaNadhara hatA. teo badhA gRhasthajIvanamAM judAM-judAM kSetronA nivAsI brAhmaNa hatA. madhyama pAvAnA somila brAhmaNanA AmaMtraNa para teo badhA potapotAnA vidyArthIo sAthe yajJamAM AvyA hatA. kevaLajJAna prApta thavAthI bhagavAna paNa pAvApurI padhAryA. te badhA brAhmaNa vidvAna potapotAnA vidyArthIo sAthe bhagavAnanA samavasaraNamAM gayA ane bhagavAnanA jJAnathI prabhAvita thaIne pota-potAnA vidyArthIo sahita vaizAkha zukla ekAdazanA divase dIkSita thaIne zramaNa banI gayA. tripadInuM jJAna prApta karIne temaNe caturdaza pUrvanI racanA karI ane gaNadhara kahevAyA. temano TUMko paricaya A rIte che. 1. indrabhUti prathama gaNadhara indrabhUti magadhadezamAM Avela gobara gAmanA rahevAsI gautama gotranA vasUbhUti brAhmaNanA putra hatA. mAtAnuM nAma pRthvI hatuM. veda-vedAMtanA pAThI hatA ane pAMcaso vidyArthIone zikSaNa ApatA hatA. bhagavAna mahAvIra pAsethI AtmA saMbaMdhI zaMkAnuM samAdhAna pAmIne potAnA pAMcaso vidyArthIo sAthe zramaNadharmamAM dIkSita thaI gayA hatA. dIkSA vakhate temanI uMmara 50 varasanI hatI. teo khUba ja vinayI, jijJAsu ane tapasvI hatA. temane bhagavAnanA nirvANa bAda tarata ja kevaLajJAna prApta thayuM na hatuM. trIsa varasa sudhI chagha0-bhAvathI vicaraNa karyA bAda 12 varasa sudhI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karyuM. 92 varasanI uMmara pUrI jaina dharmano maulika itihAsa 960969696969696969696969699 301] Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne temaNe guNazIla caityamAM eka mahinAnA anazanathI nirvANa prApta karyuM. 2. agnibhUti : bIjA gaNadhara agnibhUti indrabhUtinA vaceTa bhAI hatA. bhagavAna mahAvIra pAsethI "puruSAdvaita' zaMkAnuM samAdhAna pAmIne temaNe paNa potAnA pAMcaso vidyArthIo sAthe 46 varasanI uMmaramAM munidharma svIkAra karyo, ane 12 varasa sudhI chagha0bhAvamAM vihAra karyA bAda kevaLajJAna prApta karyuM. 16 varasa sudhI kevaLIparyAyamAM rahIne 74 varasanI uMmaramAM bhagavAnanA jIvanakALa daramiyAna ja temaNe guNazIla caityamAM eka mahinAnA anazana vaDe mukti meLavI. 3. vAyubhUti trIjA gaNadhara vAyubhUti indrabhUti ane agnibhUtinA nAnA bhAI hatA. bhagavAna mahAvIra pAsethI bhUtAtirikta AtmAno bodha pAmIne temaNe " tajIva-taccharIra-vAdane choDIne potAnA pAMcaso vidyArthIo sAthe dIkSA grahaNa karI. te vakhate temanI uMmara 42 varasanI hatI. 10 varasa sudhI chaghaD-bhAvamAM sAdhanA karyA bAda temaNe kevaLajJAna prApta karyuM ane pachI 18 varasa sudhI kevaLIrUpe vicaraNa karyuM. bhagavAnanA nirvANanA 2 varasa pahelAM temaNe 70 varasanI uMmaramAM eka mahinAnA anazanathI guNazIla caityamAM siddhi prApta karI. 4. Arya vyakta H cothA gaNadhara Arya vyakta kollAga sannivezanA bhAradvAja gotramAM brAhmaNa hatA. temanI mAtAnuM nAma vAruNI ane pitAnuM nAma dhanamitra hatuM. temanI dhAraNA hatI ke brahma sivAya AkhuM jagata mithyA che. bhagavAna mahAvIranA upadezathI prabhAvita thaIne temaNe potAnA pAMcaso vidyArthIo sAthe 50 varasanI uMmaramAM dIkSA grahaNa karI. 12 varasa sudhI chavAstha-sAdhanA karIne temaNe kevaLajJAna prApta karyuM ane 18 varasa kevaLIparyAyamAM rahyA. bhagavAnanA jIvanakALamAM ja eka mahinAnA anazana bAda 80 varasanI uMmaramAM guNazIla caityamAM badhAM karmone kSaya karIne mukti prApta karI. 5. sudhamAM sudharmA kollAga' sannivezanA agnivezyAyana gotranA brAhmaNa hatA. temanI mAtAnuM nAma bhakilA ane pitAnuM nAma dhammila hatuM. temaNe bhagavAna pAsethI "janmAMtara' viSaya para potAnI zaMkAnuM 302 2999999999999999Ne jaina dharmano maulika itihAsa | Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtoSapUrvaka varNana sAMbhaLIne potAnA pAMcaso vidyArthIo sAthe dIkSA grahaNa karI. teo pAMcamA gaNadhara ane pachI bhagavAnanA uttarAdhikArI AcArya thayA. temaNe vIra nirvANanA 20 varasa bAda sudhI dharmasaMghanuM saMcAlana karyuM ane 100 varasanI uMmara pUrI karI rAjagRhamAM mokSa prApta karyo. potAnA jIvanakALamAM teo 50 varasa gRhastha rUpe, 4ra varasa cha sthaparyAyamAM ane 8 varasa kevaLI rUpe rahyA. maMDita : maMDita bhagavAna mahAvIranA dharmaparivAranA chaThThA gaNadhara hatA. teo viziSTa gotranA brAhmaNa hatA ane maurya sannivezanA nivAsI hatA. temanA pitAnuM nAma dhanadeva ane mAtAnuM nAma vijayAdevI hatuM. AtmAnA saMsAra sAthenA saMbaMdha saMdarbhe zaMkAnuM samAdhAna thavAthI prabhAvita thaIne temaNe potAnA traNaso pacAsa vidyArthIo sAthe dIkSA grahaNa karI. te vakhate teo 53 varasanA hatA. 14 varasa sudhI chadmastha-sAdhanA karIne temaNe 67 varasanI uMmaramAM kevaLajJAna prApta karyuM. 16 varasa kevaLIparyAyamAM rahIne bhagavAnanI sAme ja 83 varasanI uMmaramAM guNazIla caityamAM anazanapUrvaka mukti prApta karI. mauryaputra : maurya sannivezanA kAzyapa gotranA brAhmaNa mauryaputra bhagavAnanA sAtamA gaNadhara hatA. temanA pitAnuM nAma maurya ane mAtAnuM nAma vijayAdevI hatuM. deva ane devaloka vizenI zaMkAnuM yogya samAdhAna meLavIne mauryaputro potAnA traNaso pacAsa vidyArthIo sAthe bhagavAna pAsethI zramaNadharma svIkAra karyo. 14 varasa, chadmastha hAlatamAM rahIne temaNe 79 varasanI uMmaramAM kevaLajJAna prApta karyuM. pachI 16 varasa sudhI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karIne temaNe bhagavAnanA jIvanakALanAM ja 95 varasanI . uMmaramAM guNazIla caityamAM anazanapUrvaka nirvANa prApta karyuM. alaMpita : mithilA nivAsI, gautama gotranA brAhmaNa akaMpita AThamAM gaNadhara hatA. temanI mAtAnuM nAma jayaMtI ane pitAnuM nAma deva hatuM. bhagavAne naraka ane narakanA jIvana vize temanI zaMkAnuM samAdhAna karyuM, ane temaNe potAnA traNaso ziSyo sAthe zramaNadIkSA grahaNa karI. te vakhate akaMpita 48 varasanA hatA. 9 varasa sudhI chavastha hAlatamAM vicaraNa karIne temaNe pa7 varasanI uMmaramAM kevaLajJAna prApta karyuM. 21 varasa kevaLIparyAyamAM rahIne | jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696999 303] Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. 78 varasanI uMmaramAM prabhunA jIvananA chellA varasamAM guNazIla caityamAM 1 mahinAnuM anazana karIne nirvANa prApta karyuM. acalabhrAtA : kauzala nivAsI hArIta gotranA brAhmaNa acalabhrAtA navamA gaNadhara hatA. temanI mAtAnuM nAma naMdA ane pitAnuM nAma vasu hatuM. 46 varasanI uMmaramAM potAnA traNaso vidyArthIo sAthe temaNe bhagavAnanA samavasaraNamAM hAjara thaIne puNya-pApa viSayaka praznanuM saMtuSTi pUrNa samAdhAna pAmIne zramaNadIkSA svIkAra karI. 12 varasa sudhI ugra tapa ane dhyAna karIne 58 varasanI uMmaramAM temaNe kevaLajJAna prApta karyuM. 14 varasa sudhI kevaLIparyAyamAM rahIne 72 varasanI uMmaramAM 1 mahinAnuM anazana karIne temaNe guNazIla caityamAM nirvANa prApta karyuM. 10. metArya : dasamA gaNadhara metArya vatsadeza sthita tuMgika sannivezanA nivAsI kaoNMDitya gautranA brAhmaNa hatA. temanI mAtAnuM nAma varuNAdevI ane pitAnuM nAma datta hatuM. temane punarjanma vize zaMkA hatI. bhagavAna mahAvIranA samAdhAnathI prabhAvita thaIne potAnA traNaso vidyArthIo sAthe temaNe 36 varasanI uMmaramAM zramaNadIkSA svIkAra karI. 10 varasanI sAdhanA bAda temaNe kaivalya prApta karyuM. 16 varasa kevaLIparyAyamAM rahIne 62 varasanI uMmaramAM bhagavAnanA jIvanakALamAM ja temaNe guNazIla caityamAM nirvANa prApta karyuM. 11. prabhAsa : agiyAramA gaNadhara prabhAsa rAjagRhanA rahevAsI kaoNMDitya gotranA brAhmaNa hatA. temanI mAtAnuM nAma atibhadrA ane pitAnuM nAma bala hatuM. temanI mukti vizenI zaMkAnuM samAdhAna bhagavAna mahAvIre e rIte karyuM ke teo potAnA traNaso ziSyo sAthe mahAvIranA ziSya thaI gayA. te vakhate prabhAsanI uMmara phakta 16 varasanI hatI. 8 varasa pachI temane kevaLajJAna prApta thayuM ane tyAra bAda 16 varasa kevaLIparyAyamAM rahIne 40 varasanI uMmaramAM guNazIla caityamAM 1 mahinAnuM anazana karIne temaNe nirvANa prApta karyuM. prabhAsa ja ekamAtra evA gaNadhara che, jemaNe sauthI nAnI uMmaramAM dIkSita thaIne kevaLajJAna prApta karyuM. A badhA gaNadhara jAte brAhmaNa ane vedAMtI paMDita hatA. dIkSita thaIne badhAe bAra aMga-zAstrono pUro abhyAsa karyo. AthI badhA ja caturdaza pUrvadhArI ane viziSTa upalabdhionA dhAraka hatA. * 34 [88 UUU jaina dharmano maulika itihAsa Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digaMbara paraMparAmAM gautama vagereno paricaya digaMbara paraMparAnA maMDalAcArya dharmacaMdre potAnA graMtha 'gautamacaritra'mAM bhagavAna mahAvIranA pahelA traNa gaNadharono paricaya Apyo che. te mujaba magadhapradezanA brAhmaNa nagaramAM zAMDilya nAmanA eka vidvAna brAhmaNa rahetA hatA, temanI be patnIo hatI - sthaMDilA ane kesarI. eka divasa rAtanA chellA pahoramAM sthaMDilAe zubhasapanAM joyAM ane paMcama devalokano eka deva, devanuM AyuSya pUruM karIne temanA garbhamAM Avyo. mahinA bAda sthaMDilAe eka ati priyadarzI putrane janma Apyo, je mahAna puNyazALI hato. paMDitoe bhaviSyavANI karI ke - 'bALaka AgaLa jaIne sakala zAsrono jANakAra thaze ane AkhI pRthvI para tenI kIrti phelAze.' mAtA-pitAe tenuM nAma 'indrabhUti' rAkhyuM. A ja bALaka AgaLa jaIne bhagavAna mahAvIranA pahelA gaNadhara banyA ane 'gautama' nAmaMthI prasiddha thayA. thoDA vakhata bAda paMcama svarganA eka bIjA deva sthaMDilAnA garbhamAM pravezyA. garbhakALa pUro thavAthI spaMDilAe eka ati suMdara ane mahAna tejasvI putrane janma Apyo. mAtA-pitAe potAnA A putranuM nAma gArgyu rAkhyuM ane A ja AgaLa jaIne 'agnibhUti'nA nAmathI bhagavAna mahAvIranA bIjA gaNadhara rUpe prasiddha thayA. samaya jatAM zAMDilyanI bIjI patnI kesarIe paNa paMcama svargathI Avela eka devane potAnA garbhamAM dhAraNa karyo ane samaya jatAM eka putraratnane janma Apyo. zAMDilyae potAnA A putranuM nAma bhArgava rAkhyuM. bhArgava paNa AgaLa jaIne potAnA be moTA bhAIonI jema ja vidvAna thayA ane temanI jema ja zramaNadharmamAM dIkSita thaIne mahAvIra bhagavAnanA trIjA gaNadhara vAyubhUtinA nAme prasiddha thayA. maMDita ane maurya : bhramanivAraNa bhagavAna mahAvIranA chaThThA gaNadhara maMDita ane sAtamA gaNadhara mauryaputra vize keTalAka pahelAnA AcAryo ane hAlanA vidvAnoe e mAnyatA phelAvI che ke - 'te baMne bhAI hatA, baMnenI mAtA eka hatI, jemanuM nAma vijayAdevI hatuM. maMDitanA pitAnuM nAma dhanadeva hatuM. maMDitanA janma pachI jaina dharmano maulika itihAsa G 6777771-305 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDA samaya bAda dhanadevanuM avasAna thaI gayuM. to vijayAdevIe dhanadevInA mAsiyAI bhAI maurya sAthe vivAha karI lIdho ane maurya thakI tene eka bIjo putra pedA thayo, jenuM nAma mauryaputra rAkhavAmAM AvyuM.' muni ratnavijaye A matanA pakSamAM "sthavirAvalI' bhAga-1mAM lakhyuM che ke - "te samaye vidhavAvivAha virya nahotuM. kharekhara baMne gaNadharonI mAtAonuM nAma eka hovAne lIdhe A bhrama utpanna thayo. paNa samavAyAMga sUtramAM A baMne gaNadharo vize je mahattvapUrNa tathya ApavAmAM AvyAM che, tenA yogya abhyAsathI e sAbita thAya che ke - "uparokta dhAraNA sAcI nathI." "samavAyAMgasUtra'mAM Arya maMDitanI kula uMmara 83 varasa jaNAvavAmAM AvI che ane temanA vize spaSTa lakhavAmAM AvyuM che ke - teo 30 varasa sudhI zramaNadharma pAlana karIne siddha thayA. eTale ke jyAre temaNe bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karI to temanI uMmara 53 varasanI hatI. te ja "samavAyAMga'mAM mauryaputra vize lakhavAmAM AvyuM che ke - "temaNe 65 varasanI uMmaramAM dIkSA grahaNa karI. A paNa sarvavidita satya tathya che ke- "badhA agiyAra gaNadharoe bhagavAna mahAvIra pAse eka ja divase dIkSA grahaNa karI hatI. e saMjogomAM A kevI rIte zakya hoya zake che ke eka ja divase dIkSA grahaNa karatI vakhate moTo bhAI 53 varasano hoya ane nAno bhAI 65 varasano! eTale ke nAno bhAI moTA bhAIthI 12 varasa moTo hoya ! muni ratnaprabhavijaye pote sthavirAvalI'mAM lakhyuM che ke - "dIkSA grahaNa karatI vakhate maMDitanI uMmara pa3 varasa ane mauryaputranI 65 varasa hatI. A badhAM purAvAothI e sAbita thAya che ke - baMne bhAI hovAnI mAnyatA phakta bhrama che. je baMnenI mAtAnuM nAma vijayAdevI hovAne lIdhe phelAI hatI.' ( mahAvIranI prathama ziSyAH caMdanabAlA ) mahArAjA dadhivAhana caMpA nagarInA rAjA hatA. temanI mahArANInuM nAma dhAriNI hatuM. temanI ekamAtra putrInuM nAma vasumatI hatuM. je khUba ja suMdara, suzIla ane sarvaguNasaMpanna hatI. mahArAja dadhivAhananA rAjyamAM sukha-zAMti hatI. kuTuMbamAM paraspara prema ane sneha hato. te vakhate kauzAMbImAM zatAnIka rAja karato hato. zatAnIka ane dadhivAhana vacce koIka kAraNosara aNabanAva thaI gayo ane zatAnIka IrSAnA | 306 9i999999999999993 aina dharmano maulika itihAsa | Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe caMpA nagarI para caDhAI karIne tene veraNa-cheraNa karavAnI yojanA banAvavA lAgyo. ekavAra tene potAnA guptacaro vaDe sUcanA maLI ke - caMpA para caDhAI karavAno samaya AvI gayo che ane jaladI ja senA prayANa karI de.' samAcAra maLatAM ja zatAnIke eka moTI senA sAthe jaLamArge caMpA tarapha prayANa karI dIdhuM. tenI senA caMpA pahoMcI gaI ane caMpA nagarInA loko UMghamAMthI UThe te pahelAM to zatAnIke caMpA nagarIne cAre bAjuthI gherI lIdhI. A aNadhArI ghaTanAthI caMpAnareza ane nAgariko stabdha thaI gayA. mahArAja dadhivAhana koInI madada vagara A Akasmika caDhAIno sAmano karavA mATe asamartha hatA. AthI maMtrIoe Agraha karyo ke - 'teo caMpA choDIne gupta raste jaMgala tarapha nIkaLI jAya.' bIjA divase zatAnIke potAnA sainikone hukama Apyo ke - 'caMpAnA koTa ane daravAjAone toDIne lUMTa-phATamAM je maLe te laI lo,' pachI zuM ? sainikoe toDa-phoDa karI. mahArANI dhAriNI pote rAjakumArI vasumatI sahita zatAnIkanA eka sainika dvArA baMdInI banAvI levAmAM AvI. te A baMnene potAnA rathamAM besADIne kauzAMbI tarapha cAlI nIkaLyo. mahArANInA rUpa-lAvaNyane joIne sainike kahyuM : "caMpA nagarInI lUMTamAM A suMdara strIne meLavIne meM badhuM ja meLavI lIdhuM che. kauzAMbI pahoMcatAM ja huM AnI sAthe lagna karI laIza." sainikanI A vAta sAMbhaLIne rANI gussA ane tiraskArathI tamatamI gaI. caMpAnA pratApI ane yazasvI nareza dadhivAhananI rAjarANIne eka sAmAnya sainikanA moDhethI A zabda sAMbhaLIne khUba ja kAramo AghAta lAgyo. potAnA satItva para AMca AvavAnA DarathI te kAMpI gaI. teNe eka hAthathI potAnI jIbha moMmAMthI bahAra kADhI ane bIjA hAthathI potAnI dADhI para jorathI ghA karyo. te e ja ghaDIe nirjIva thaIne rathamAM DhaLI paDI. dhAriNInA A Akasmika mRtyuthI sainikane potAnI bhUla para duHkha ane AtmaglAni thaI. tene Dara lAgyo ke - 'kyAMka A suMdara, sukomaLa, bhoLI bALA paNa potAnI mAtAnuM anukaraNa na karI bese, mATe teNe vasumatIne mRdu zabdothI dilAso ApavAno prayatna karyo.' kauzAMbI pahoMcatA ja vasumatIne vecANa mATe bajAranA cAra raste UbhI karI dIdhI. jaina dharmano maulika itihAsa U 000 366 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kauzAMbInA dhanAvaha nAmanA zeTha vecANa mATe UbhelI bALAne joI. dhanAvaha khUba ja udAra ane dhArmika pravRttinI vyakti hatI. bALAne jotAM ja samajI gayA ke - "te koI moTA kuLanI kanyA che, je kamanasIbe potAnAM mA-bApathI chUTI paDI gaI che. temaNe moM mAMgI kiMmata ApIne bALAne kharIdI lIdhI ane tene potAne ghera laI AvyA. khUba premathI tenuM ane tenAM mAtA-pitAnuM nAma pUchyuM, paNa vasumatIe potAnuM mo paNa na kholyuM. chevaTe temaNe vasumatIne potAnI patnIne soMpIne kahyuM: "lAge che ke A koI sAmAnya kuLanI kanyA nathI, Ane potAnI putrI samajIne sneha-premathI rAkhajo." zeThanI patnI mUlAe bALAne potAnI putrInI jema rAkhI. bALA dhanAvahanA kuTuMbamAM haLI-maLI gaI. teNe potAnA mIThA bhASaNa, savyavahAra ane vinaya vagere saguNothI zeTha-parivAranuM mana mohI lIdhuM. tenA caMdana jevA suMdara zarIra ane zItaLa ane komaLa svabhAvanA lIdhe zeTha-parivAre tene caMdanA nAmathI bolAvavAnuM zarU karI dIdhuM. caMdanA jema-jema moTI thaI tenuM rUpa-sauMdarya vadhu ne vadhu khIlatuM gayuM ane eka divasa evo paNa Avyo ke te apAra rUpa pratye mUlAnA manamAM IrSA ane zaMkA pedA thaI gaI. teNe vicAryuM - "kyAMka mArA pati AkarSita thaIne AnI sAthe lagna na karI le, jo evuM thAya to to mAro sarvanAza thaI jaze. e pahelAM ke putrIpatnI banavAnI bhAvanA manamAM pedA karI zake, tene mArA rastAmAMthI haMmeza mATe haTAvI devuM ja sAruM thaze." te daramiyAna ja dhanAvaha zeTha thoDA divaso mATe kyAMka bahAra gayA. mUlAe eka hajAmane bolAvIne pahelA caMdanAnA vALa kaDhAvI naMkhAvyA ane tenuM muMDana karI dIdhuM. pachI tenA hAtha-pagamAM hathakaDI ane beDIo paherAvIne tene eka bhoyarAmAM baMdha karI dIdhI ane badhAne sAvadhAna karI dIdhA ke - "zeThanA AvavAthI koI paNa caMdanA vize temane kAMI paNa na jaNAve." caMdanA 3 divaso sudhI bhUkhI-tarasI bhoMyarAmAM baMdha rahI. zeTha bahArathI pAchA pharatA ja caMdanA vize pUchyuM : "badhAM ja dAsa-dAsIone cUpa joIne dhanAvahane zaMkA thaI ane temaNe gussAthI kaDaka thaIne sAce sAcuM jaNAvavA mATe kahyuM. eka vRddha dAsIe sAhasa bheguM karI AkhI ghaTanA kahI saMbhaLAvI. bhoyarAno daravAjo kholIne dhanAvahe caMdanAnI 308 96969696969696969696969696969696) jaina dharmano maulika itihAsa Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAlata joI, to te raDI paDyA. bhUkha ane tarasathI mUMjhAyelI caMdanAnA moDhAne joIne te rasoIghara tarapha gayA. tyAM tene sUpaDAmAM rAkhela aDadanA bAkaLA sivAya kAMI na maLyuM. teo e ja laIne caMdanA pAse pAchA pharyA ane bolyA: "beTI, hamaNAM AnAthI ja potAnI bhUkha ochI karo, tyAM sudhI huM koI luhArane laIne AvuM chuM ane teo jhaDapathI bahAra nIkaLyA. bhUkhathI pIDita hovA chatAM paNa caMdanAnA manamAM vicAra Avyo - zuM huM eTalI badhI kamanasIba chuM ke Aje paNa mAre koI atithine khavaDAvyA vinA ja khAvuM paDaze? teNe atithinI zodhamAM daravAje najara nAMkhIne joyuM, karoDo sUryanA teja jevA dedIpyamAna mukhamaMDaLavALA ane atikamanIya, kaMcanavarNa, suMdara, suDoLa zarIravALA tapasvI daravAje che." harSanA atirekathI tenAM AMsu sukAI gayAM. tenA mukhamaMDaLa para zarada pUnamanI cAMdanI nAcavA lAgI ane te sUpaDu hAthamAM laIne UThI beDIothI jakaDAyelA potAnA eka pagane khUba ja muzkelIthI UMbarAnI bahAra kADhIne teNe vinaMtInA avAje atithine prArthanA karI : "prabho ! jo ke aDadanA bAkaLA ApanA khAvAyogya nathI, to paNa muja abaLA para kRpA karIne Apa Ane grahaNa karo." atithie eka ghaDI mATe badhuM dhyAnathI joyuM ane pAchA pharavA lAgyA ke caMdanAnA moDhethI sarI paDyuM: "AnAthI vadhu zuM durbhAgya hoI zake che ke AMgaNAmAM AvelA kalpataru pAchA pharI rahyA che." ane tenI AMkhomAMthI AMsuonI dhArA vahevA lAgI. atithie tarata ja caMdanA sAme potAnuM karapAtra dharI dIdhuM. caMdanAe AnaMdavibhora thaIne zraddhA sAthe sUpaDAnA badhA ja bAkaLA atithinA karapAtramAM nAMkhI dIdhA. A atithi bIjA koI nahi, zramaNa bhagavAna mahAvIra pote hatA, je eka viziSTa abhigraha dhAraNa karIne pAchalA pAMca mahinA ane pacIsa divasothI bhikSA mATe bhramaNa karI rahyA hatA. caMdanAnI bhikSAthI abhigrahanI badhI ja zarato pUrI thatI joIne temaNe potAnuM karapAtra caMdanAnI sAme dharI dIdhuM hatuM. karapAtramAM bAkaLAnI bhikSA paDatAM ja mahAdAna mahAdAna"nA divyaghoSathI AkAza guMjI UThyuM ane devatAoe paMcadivyono varasAda karyo. devoe dhanAvaha zeThanA ghera sADA bAra karoDa suvarNa mudrAono varasAda karyo. vizALa lokasamUha A alaukika dRzya jovA mATe bhegA thaI gayA ane lokoe caMdanAnA bhAgyanA vakhANa karyA. [na dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969699 309 ] Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jota-jotAmAM ja muMDana kareluM mAthuM suMdara vALanA jaththAthI suzobhita thaI gayuM. loDhAnI hAthakaDIo ane beDIo suMdara sonAnAM AbhUSaNomAM pheravAI gayAM. devendra pote aneka deva-devIo sAthe tyAM hAjara thayAM. kauzAMbInA rAjA zatAnIka paNa mahArANI mRgAvatI ane bIjAM parijano sAthe dhanAvaha zeThanA tyAM pahoMcyA. temanI sAthe dadhivAhanano aMgarakSaka paNa hato, jene rAjA zatAnIka baMdI banAvIne lAvyA hatA. teNe caMdanAne jotAM ja oLakhI lIdhI ane haiyAphATa rudana karavA lAgyo. jyAre zatAnIka tathA mRgAvatIne jANa thaI ke caMdanA mahArAja dadhivAhananI putrI vasumatI che, to mRgAvatIe potAnI bhANIne AMcalamAM bharI lIdhI. Indrae zatAnIkane kahyuM: "bhagavAna mahAvIranA kevaLI banavAthI caMdanabAlA temanI prathama ziSyA banaze ane A ja zarIrathI nirvANa prApta karaze." mahArAjA zatAnIka ane mahArANI mRgAvatI khUba premathI Agraha karIne caMdanabAlAne potAnI sAthe rAjamahelamAM laI AvyAM. caMdanabAlA potAnA bhAvi jIvanathI sArI rIte paricita hatI. te rAjamahelomAM rahIne paNa sAdhvInI jema virakta ane vitarAgajIvana gujAratI hatI. jaladI ja te divasa Avyo, jyAre bhagavAnane kevaLajJAna prApta thayuM. caMdanabAlAe bhagavAna pAse dIkSA grahaNa karI ane temanI pahelI ziSyA banI tathA bhagavAna dvArA sthApita zramaNI saMghanI prathama saMcAlikA banI. saMghanuM saMcAlana karatA-karatA ghaNI jAtanI kaThora sAdhanApUrvakanI tapasyAothI potAnAM badhAM ja karmono kSaya karIne caMdanabAlAe nirvANa prApta karyuM. ( pArzvanAtha ane mahAvIra : zAsana-bheda ) pahelA tIrthakara bhagavAna RSabhadeve pAMca mahAvratono upadeza Apyo. temanA pachI ajitanAthathI pArzvanAtha sudhInA bAvIsa tIrthakaroe cAturyAmarUpI dharmano bodha Apyo. temaNe ahiMsA, satya, acaurya ane bahistAtu-AdAna-viramaNa eTale ke ApyA vagaranI bAhya vastuonA grahaNano tyAgarUpI cAra yAmavALo dharma batAvyo. pArzvanAtha pachI jyAre mahAvIrano dharmayuga Avyo to temaNe pharI ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraharUpI pAMca mahAvratono upadeza Apyo. A rIte baMnenAM vrata-vidhAnamAM saMkhyAno phera hovAthI A prazna UThavo svAbhAvika che ke AvuM kema? ( 380 96969696969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vakhate lokonI jevI bauddhika zakti hoya che, te ja anusAra dharma-tattvanuM kathana karavAmAM Ave che. prathama tIrthakaranA vakhate loko saraLa ane jaDa hatA ane aMtima tIrthakara mahAvIra vakhate loko vAMkA (vakra) ane jaDa hatA. RSabhadevanA vakhatamAM lokone samajAvavuM agharuM hatuM, to mahAvIranA vakhatamAM lokone vratanuM pAlana karAvavuM agharuM hatuM. AthI baMnee vratone vadhu spaSTa karIne pAMca mahAvratarUpI dharma batAvyo. vaccenA gALAnA tIrthakaronA samayamAM loko saraLa ne buddhizALI hatA. upadezane sahelAIthI samajIne tenuM pAlana paNa saraLatAthI karatA hatA, mATe vaccenA 22 tIrthakaroe cAturyAma-dharmano upadeza Apyo. bhagavAna mahAvIra dvArA brahmacarya ane aparigrahanuM pRthakkaraNa phakta spaSTatA mATe karavAmAM AvyuM che AthI saMkhyAmAM phera hovA chatAM paNa bane paraMparAomAM maulika bheda nathI. (cAritra) bhagavAna pArzvanAthanA vakhate zramaNavargane sAmAyika cAritra ApavAmAM AvatuM hatuM, jyAre bhagavAna mahAvIre sAmAyikanI sAthosAtha chedopasthApanIya cAritranuM paNa pravartana karyuM. chedopasthApanIyamAM je cAritraparyAyano cheda uDAvavAmAM Ave che, pArzvanAthanI paraMparAnA sajAga sAdhako mATe tenI jarUra ja nahotI. AthI temaNe nivibhAga sAmAyika cAritranuM vidhAna karyuM. "bhagavatIsUtra'nA ullekhathI spaSTa thAya che ke - je muni cAturyAmadharmanuM pAlana karatA hatA, temanuM cAritra sAmAyika kahevAmAM AvatuM ane jyAre A paraMparAne badalIne paMcayAmadharmamAM praveza karyo, tyAre temanuM cAritra chedopasthApanIya kahevAyuM." . bhagavAna mahAvIra vakhate baMne rItanI vyavasthAo cAlatI hatI. temaNe alpakAlIna nivibhAgamAM sAmAyika cAritrane ane dIrghakALa mATe chedopasthApanIya cAritrane mAnyatA ApI. mahAvIre A sivAya vratomAM rAtribhojana-viramaNane paNa alaga vratarUpe pratiSThita karyA. bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIranA zAsanamAM bIjo pharaka sacela- acelano che. pArzvanAthanI paraMparAmAM sacela-dharma mAnavAmAM Avato hato, che paNa mahAvIre acela-dharmano bodha Apyo. ahIM acalakano artha saMpUrNa vastrano tyAga nahi, paNa soMghA, pramANopeta, jIrNa-zIrNa vastradhArI samajavA na dharmano maulika ItihAsa 96969696969696969696969696900 381] Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. rajoharaNa ne mukhavastrikA to badhAM ja zramaNa rAkhe ja che, mATe bhASyakAre kahyuM che ke - "acelaka be rItanA hoya che - sacelaka ane acalaka. tIrthakara acalaka hoya che, teo devadUSya vastra paDI javAthI haMmezAM vastra vinA ja rahe che. bAkI badhA jinakalpika vagere sAdhu sacelaka kahevAmAM AvyA che. ochAmAM ochuM rajoharaNa ane mukhavastrikAno to sadbhAva rahe ja che. A ja rIte ochAM vastra rAkhavAvALA muni paNa mUccharahita hovAne kAraNe acela mAnavAmAM AvyA che.' (sapratikramaNa dharma) pahelA ane chellA tIrthakara vakhate niyamitarUpe ubhayakALa pratikramaNa karavAnuM vidhAna che ane sAthosAtha doSanA samaye paNa iryApatha ane bhikSA vagere rUpe tarata ja pratikramaNanuM vidhAna che; eTale ke bhagavAna mahAvIre doSa lAge ke na lAge, potAnA ziSyo mATe dararoja baMne kALamAM (savAre-sAMje) pratikramaNa karavuM pharajiyAta jaNAvyuM che; jyAre ajitanAthathI pArzvanAtha sudhI bAvIsa tIrthakaro vakhate doSa lAgatA ja zuddhi karI levAmAM AvatI hatI. mATe temanI mATe ubhayakALamAM pratikramaNanuM vidhAna nahotuM. ' (sthitakalpa) prathama ane aMtima tIrthakara vakhate badhA ja kalpa pharajiyAta hatA, AthI emane sthitakalpa kahevAya che, jyAre bAkI bAvIsa tIrthakaro mATe cAra sthitakalpa ane cha asthitakalpa mAnavAmAM AvyA che. bhagavAna mahAvIranA zramaNo mATe mAsikalpa vagere niyata che. temanAM sAdhu-sAdhvI mAsakalpathI vadhu kAraNa vagara kyAMya na rahe, e sthitakalpa che. vartamAnamAM thoDAM sAdhu-sAdhvI vizeSa kAraNa vagara eka ja sthaLe rokAyelAM rahe che, e zAstra-maryAdAne anukULa nathI. bhagavAna mahAvIranA nilava jamAli bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM sAta ninava thayA, jemAM be bhagavAnanI sAme thayA - prathama jamAli ane bIjA tiSyagupta. jamAli bhagavAnano bhANo ane temanI ekamAtra putrI priyadarzanAno prati hovAthI ( 38ra 9999999999999999 jaina dharmano maulika itihAsa Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamAI paNa hato. jamAlie zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA lIdhI. dIkSAnAM thoDAM varaso bAda jamAlie bhagavAna pAse svataMtra vihAra karavAnI paravAnagI mAMgI. bhagavAne kAMI paNa javAba na Apyo. bhagavAnanA maunane temanI svIkRti samajIne jamAli pAMcaso sAdhuo sAthe mahAvIrathI judA thaI vihAra karI gayA. aneka sthaLe bhramaNa karatA-karatA te sAvaOI AvyA ne tyAM koika bAgamAM rokAyA. thoDA divaso pachI tenA zarIramAM baLatarA thavA lAgI. tene mATe besI rahevuM paNa azakya thaI gayuM. teNe potAnA zramaNone saMthAro karAvavAnuM kahyuM, jethI te sUI jAya. sAdhuloko saMthAro karAvI ja rahyA hatA ke jamAlinA manamAM vicAra Avyo ke - "bhagavAna mahAvIra je calamAnane calita ane kriyamANane kRta kahe che, te mithyA che. huM to rUbarU joI rahyo chuM ke kriyamANa zayyA saMsmAraka akRta che. pachI to calamAnane paNa acalita ja kahevuM joIe." potAnI A navI siddhine teNe potAnA sAdhuone samajAvI. ghaNA sAdhu je jamAlinA anurAgI hatA, tenI para vizvAsa karavA lAgyA. bIjAoe jamAline samajAvavAnI koziza karI, paNa jyAre te na mAnyo to tene choDIne pAchA mahAvIra pAse jatA rahyA. jamAlinI asvasthatAnI vAta sAMbhaLIne priyadarzanA paNa tyAM AvI. te bhagavAna mahAvIranA paramabhakta haeNka kuMbhArane tyAM rokAyelI hatI. jemAli pratyenA snehane lIdhe priyadarzanAe teno mata svIkArI lIdho ane TaMkane paNa teno anuyAyI banAvavAno prayatna karavA lAgI. DhaMke kahyuM ke - "ame to eTaluM ja jANIe chIe ke - "vItarAganuM vAkya khoTuM na hoI zake." ane teNe priyadarzanAne paNa samajAvavAnuM nakkI karI lIdhuM. eka divasa jyAre sAdhvI priyadarzanA DhaMkanI zALAmAM svAdhyAyamAM lIna hatI, to Dhake sAvadhAnIthI tenA kapaDAnA cheDe AganuM taNakhaluM mUkI dIdhuM. sAdhvIe kahyuM: "zrAvaka, teM mArI sADI bALI nAMkhI." DhaMke kahyuM : "nA, nA phakata khUNo baLI rahyo che. ApanA gurunA mata mujaba jalAyamAna vastune baLelI na kahI zakAya." DhaMkanI vAta sAMbhaLI priyadarzanA jAgRta thaI gaI. teNe potAnI bhUla badala "mithyA me dukRta bhavatu" kahIne prAyazcitta karyuM. tyAra bAda potAnI ziSyAo | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 383 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe pharIthI bhagavAna mahAvIra pAse jatI rahI. A rIte eka-eka karIne badhA ziSya jamAline choDIne cAlyA gayA, paNa te potAnI jIda para aDI rahyo. te potAnI jAtane kevaLInA rUpe jAhera karato. bhagavAna mahAvIra ane gautama baMnee tene samajAvavAno prayatna karyo, paNa tenI para koI asara na paDI. AlocanA vagara mRtyu pAmIne te kalviSI" deva thayo. (tiSyagupta) bhagavAna mahAvIranA kaivalyanAM soLa varasa pachI eka bIjA nihnava thayA, jenuM nAma tiSyagupta hatuM. te caturdaza pUrvajJAnI vasuno ziSya hato. eka vAra AcArya vasu rAjagRhamAM guNazIla caityamAM virAjamAna hatA, temanI pAse Atma-pravAdano AlApalaka vAMcatA-vAMcatA tiSyaguptane e dRSTi pedA thaI ke - "jIvano eka pradeza jIva nahi, Ama to be, traNa saMkhyA vagere paNa jIva nahi, paNa asaMkhya pradeza hovAthI ja tene jIva kahevo joIe. kemake jIva lokAkAza - pradeza samAna che ane chellA pradezamAM ja jIvatva che.' gurue tiSyaguptane samajAvavAno prayatna karyo, paNa jyAre tenI dhAraNA na badalAI to gurue tene saMghathI bahAra karI dIdho. svaccheda vicaratI-vicarato tiSyagupta AmalakalpA nagarImAM pahoMcyo ane tyAM AmrasAlavanamAM rokAyo. tyAM mitrazrI nAmano eka zrAvaka hato, teNe tiSyaguptane samajAvavAno upAya vicAryo. teNe eka divasa bhikSA mATe tiSyaguptane potAne tyAM AmaMtrita karyo. tiSyaguptanA AvavAthI mitrazrIe teno Adara-satkAra karyo. teNe bhikSA mATe judI-judI jAtanI sAmagrI maMgAvI ane temAMthI darekanA chellA bhAgano eka-eka kaNa tiSyaguptane Apyo. A joIne tiSyagukhe kahyuM : "zrAvaka ! zuM tame mArI majAka karI rahyA cho ?" zrAvake kahyuM : "mahArAja, ApanA mujaba chello pradeza ja jIva che, to meM zuM bhUla karI? jo eka kaNamAM Apa pUrNa nathI mAnatA to Apano siddhAMta khoTo sAbita thayo." zrAvakanI preraNAthI tiSyagupta potAnI bhUla samajI. mitrazrIe temane khUba ja sanmAna ane pratilAbha Apyo temaja temane pAchA gurunI sevAmAM mokalIne temanI saMyamazuddhimAM madada karI. ( 384 696969696969696969696969696969ii jaina dharmano maulika itihAsa | Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra ane gozAlaka bhagavAna mahAvIra ane gozAlakano varaso sudhI najIkano saMbaMdha rahyo che. jainazAstro mujaba gozAlaka prabhuno ziSya hovA chatAM paNa temano prabaLa harIpha rUpe vyavahAra karato rahyo. bhagavAne gozAlakane potAno kuziSya kahIne paricaya Apyo. gozAlakanA nAmakaraNa vize 'bhagavatIsUtra'mAM spaSTa nirdeza maLe che. tyAM kahevAmAM AvyuM che ke - pahelAnA vakhatamAM maMkha nAmanI jAtinA loko koI devanuM citrapaTa batAvIne AjIvikA kamAtA hatA. gozAlakanA pitA maMkhalI A maMkha jAtinA hatA. gozAlakanI mAtAnuM nAma bhadrA hatuM. jyAre gozAlakanI mAtA tene garbhamAM dhAraNa karela hatI ane tenA janmano samaya najIka AvI gayo hato, to maMkhalI, saravala gAmanA gobahula brAhmaNanI gauzALAmAM rokAyelA hatA. A ja gauzALAmAM janma thavAne lIdhe bALakanuM nAma gozAlaka rAkhavAmAM AvyuM. A rIte gozAlakanuM pUruM nAma maMkhaliputra gozAlaka hatuM. moTo thayA bAda te paNa citrapaTa hAthamAM laIne AjIvikA mATe pharavA lAgyo.' AcArya guNacaMdra vaDe racela 'mahAvIra-cariya' mujaba uttarApathanA siliMgha nAmanA sannivezamAM kezava nAmano eka mukhIo raheto hato. tenI patnInuM nAma zivA hatuM. temane eka putra thayo, jenuM nAma maMkha rAkhavAmAM AvyuM. maMkha jyAre yuvAna thayo to eka divasa potAnA pitA sAthe snAna karavA mATe eka taLAve gayo. tyAM teNe jhADa para beThelA eka cakravAka-yugalane joyuM, je paraspara judI-judI premakrIDAo karI rahyuM hatuM. te ja vakhate eka zikArIe dhIrethI tIra mArI dIdhuM. je cakavAne lAgI gayuM, ne te taDapavA lAgyo. cakavAne taDapato joIne cakavIe vilApa karIne jIva ApI dIdho ane thoDIvAramAM cakavo paNa marI gayo. cakavo ane cakavInI A dazA joIne maMkha behoza thaIne jamIna para paDI gayo. tene behoza joIne tenA pitA kezava ciMtAtura thaI gayA. maMkhane bhAna AvatA kezave tene tenI behozInuM kAraNa pUchyuM. maMkhe AkhI ghaTanA jaNAvI ane kahyuM ke - "cakavo-cakavInI A hAlata joIne mane mArA pUrvajanmanI yAda AvI gaI, jemAM huM paNa mArI cakavI sAthe A ja rIte mRtyu pAmIne ApanA tyAM pedA thayo chuM." jaina dharmano maulika itihAsa 385 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezava maMkhane samajAvI-phosalAvIne ghare laI Avyo, paNa gherA pahoMcIne paNa maMkha khUba ja udAsa rahevA lAgyo, ane khAvAnuM pIvAnuM choDIne haMmezAM ciMtAtura raheto. maMkhano ghaNI rIte upacAra karavAmAM Avyo. keTalAya tAMtrikone batAvavAmAM Avyo, paNa badhuM ja vyartha. eka divasa eka vRddha salAha ApI ke - "AnA pUrvajanmanA cakavA-cakavIvALA vRttAMtane citrapaTa para aMkita karAvaDAvo. te citra laIne maMkha bhramaNa kare, lokone batAve. AvuM karavAthI kadAca koIne potAnA pUrvajanmanI yAda AvI jAya ane AnI pUrvajanmanI patnI maLI jAya, to Ane zAMti maLe kezave AvuM ja karyuM ane maMkha te citrapaTane laIne pharavA lAgyo. loko citra jotA ane kyAreya saMkhane te citra vize pUchatA, to te AkhI kathA vigate jaNAvato. A rIte pharatA-pharatA paMkha caMpAnagarI pahoMcyo. tenuM bhAthuM pUruM thaI gayuM hatuM, AthI jIvana-gujArA mATe bIjuM koI sAdhana na joIne maMkha te ja citrapaTane potAnI AvakanuM sAdhana banAvIne gIto gAtA-gAtAM bhikSA mATe pharavA lAgyo. te ja nagarImAM maMkhalI nAmanI eka parama ALasu vyakti rahetI hatI. jenI patnInuM nAma subhadrA hatuM. te haMmezAM e ja upAyanI zodhamAM rahetI hatI ke kevI rIte te sahelAIthI potAnuM gujarAna calAvI zake. eka divasa tenI mulAkAta maMkha sAthe thaI. teNe maMkhano sAtha pakaDI lIdho. tenI sevA-cAkarI karavA lAgyo, tenI pAsethI thoDAM gIta paNa zIkhI lIdhAM, ane thoDA samaya bAda maMkhanA mRtyu bAda vistRta varNana sAthe tevuM ja citrapaTa taiyAra karAvIne potAne ghera gayo. potAnI patnIne paNa sAthe laI lIdhI ane makhanI jema ja citrapaTa batAvIne gujarAna calAvavA lAgyo. jyAM paNa jato, loko tene pahelAno maMkha samajIne "maMkha Avyo, maMkha Avyo' kahIne bolAvatA. dhIme-dhIme maMkhalInuM nAma "makhalI-saMkha" thaI gayuM. pharatAM-pharatAM paMkhalI ekavAra saravaNa gAma pahoMcyo ane gobahula brAhmaNanI gauzALAmAM rokAyo. tyAM tenI patnI subhadrAe eka putrane janma Apyo, jenuM nAma gozAlaka rAkhavAmAM AvyuM. gozAlaka svabhAve duSTa prakRtino hato. mAtA-pitAnI vAta nahoto mAnato ane badhAnI sAthe kharAba vyavahAra karato. mA jyAre paNa kahetI: 386 96969696969696969696969696969696ii jaina dharmano maulika itihAsa Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "meM tane nava mahinA mArA garbhamAM rAkhyo, premathI pAlana-poSana karyuM, to paNa tuM mArI eka paNa vAta nathI mAnato." to te javAba Apato : "mA, tuM mArA peTamAM AvI jA, huM tane bamaNA samaya sudhI rAkhIza." tenA A duSTa svabhAvane lIdhe loko tenAthI moM pheravI letA. eka vAra teNe potAnAM mAtA-pitA sAthe jhagaDo karyo ane temanA gujarAtanuM sAdhana citrapaTa laIne ekalo ja bhramaNa karavA nIkaLI paDyo ne pharatAM-pharatAM te zALAmAM pahoMcyo, jayAM bhagavAna mahAvIra birAjamAna hatA. bhagavAna mahAvIra potAnI sAdhanAnA bIjA varase rAjagRhanI bahAra nAlaMdAmAM mAsika tapa sAthe cAturmAsa karI rahyA hatA, te ja vakhate gozAlaka paNa potAnA hAthamAM paraMparAgata citrapaTa laIne harato-pharato taMtuvAya zALAmAM Avyo. teNe paNa tyAM cAturmAsa vitAvavAnuM nakkI karyuM. bhagavAna mahAvIre pahelA mahinAnA pAraNA vijaya gAthApatine tyAM karyA. tenA dAnanI devoe mahimA karI ane paMcadivya pragaTa thayo. makhalIputra gozAlaka A dazya joIne cakita thaI gayo. te bhagavAna mahAvIra pAse pahoMcyo ane pradakSiNA karI vaMdana karIne bolyo : "bhagavan! AjathI huM Apano ziSya chuM ane Apa mArA AcArya, mane ApanA caraNa-zaraNamAM laIne sevAno moko Apo." prabhu tenI vAta sAMbhaLIne mauna rahyA. bhagavAna gocarI mATe bahAra nIkaLyA hatA tyAre gozAlaka tyAM nahoto, AthI taMtuvAya zALA pAchA pharyA bAda jyAre gozAlake bhagavAnane na joyA to khUba duHkhI thayo. teNe AkhI rAjagRhI khUMdI nAMkhI, paNa prabhuno patto na lAgyo. chevaTe hArI jaIne udAsa mane gozAlaka prabhunI zodhamAM kollAga sanniveza tarapha cAlI nIkaLyo. rastAmAM loko vacce bahulane tyAM thayela divya-vRSTinA samAcAra sAMbhaLIne gozAlakane vizvAsa thaI gayo ke bhagavAna tyAM ja birAjamAna che. - bhagavAna pAse pahoMcIne gozAlake vidhisara vaMdana karIne kahyuM : "prabhu ! huM tamArA vagara have ghaDI paNa bIje kyAMya nathI rahI zakato. meM mAruM jIvana ApanAM caraNomAM arpaNa karI dIdhuM che. huM pahelAM paNa kahI cUkyo chuM ke - huM Apano ziSya chuM ane Apa mArA dharmAcArya cho." prabhue gozAlakanA vinayapUrvakanA aMtaHkaraNane joyuM, to tenI | jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969698 380 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA para 'tathAstu'nI mahora lagAvI dIdhI. prabhu dvArA potAnI prArthanAno svIkAra thavAthI gozAlaka cha varasathI vadhu samaya sudhI ziSyarUpe bhagavAnanI sAthe vicaraNa karato rahyo. eka divasa prabhu pAsethI tejovezyA prApta karavAnI vidhi jANIne te temanAthI alaga thaI gayo ane niyativAdano prabaLa pracAraka banI gayo. thoDA divaso pachI tene thoDA samarthaka, sAthI ane ziSya paNa maLI gayA ane tyAre te potAnI jAtane jina ane kevaLI paNa jAhera karavA lAgyo. ( AjIvaka ane AjIvanacaryA) " gozAlaka paraMparA AjIvakanA nAme prasiddha che. A paraMparAnA anuyAyI paNa bhAta-bhAtanAM tapa ane dhyAna karatAM hatAM. teo AtmavAdI, nirvANavAdI ane kaSTavAdI hovA chatAM paNa kaTTara niyativAdI hatA. temanA mate puruSArtha koI paNa rIte kArya-sAdhaka nathI. AjIvaka nAma jANItuM thavA pAchaLa bIjAM je paNa kAraNa rahyAM hoya, A nAma sarvamAnya thavAnuM eka kAraNa AjIvikA paNa che. jenAgama bhagavatI mujaba gozAlaka nimittazAstrano paNa abhyAsI hato. AjIvaka loko paNa A vidyAnA jore potAnA sukhanI sAmagrI bhegI karatA hatA. enA vaDe teo saraLatAthI potAnI AjIvikA calAvatA. A ja kAraNa che ke jainazAstromAM A matane AjIvaka ane liMga-jIvI kahevAmAM Ave che. makjhimanikAya' mujaba nigraMtho jevA AjIvakonI jIvanacaryAnA niyama paNa kaThora jaNAvavAmAM AvyA che. temanI bhikSAcarInA prazaMsAtmaka ullekha karatA lakhyuM che ke - "AjIvaka sAdhu eka-be gharo pachIthI, keTalAka traNa ane pAvatu sAta gharo choDIne bhikSA grahaNa kare che. cha lezyAonI jema gozAlake cha abhijAtionuM varNana karyuM che. jenA kRSNa, nIla vagere nAma paNa maLe che. "bhagavatI'nA AjIvaka upAsakonA AcAra-vicArano TUMko paricaya ApatA batAvavAmAM AvyuM che ke - gozAlakanA upAsaka arihaMtane deva mAnatA, mAtA-pitAnI sevA karatA, umaraDo, vaDa, boraDI, aMjIra ane pilaMkhu nAmanAM pAMca phaLo nathI khAtAM, baLadone lAMchita nathI karatA, temanA nAka-kAna nathI chedatA ane tevo vepAra nathI karatA, jenAthI trasaprANIonI hiMsA thAya: [ 388 9269099909969690999Ne jaina dharmano maulika itihAsa | Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjIvaka matano pravartaka haju sudhI. ghaNA vidvAna gozAlakane AjIvaka matanA saMsthApaka mAnatA AvyA che. jainazAstro mujaba gozAlaka, niyativAdano samarthaka ane AjIvaka matano mukhya AcArya rahyo che, paNa saMsthApaka rUpe tenA nAmano ullekha kyAMya nathI maLato bauddhagraMtha dIghanikAya' ane 'majhimanAikAya'mAM maMkhalI gozAlaka sivAya kissa saMkicca' ane 'naMdavaccha' nAmanA be anya AjIvaka netAonA nAma maLe che, je gozAlaka pahelAnA AjIvaka bhikSu hatA. hoya zake che ke AjIvaka mata svIkAra karyA bAda gozAlakane upalabdhi ane nimittazAstrano jANakAra samajIne AjIvaka saMghano netA banAvI dIdho hoya. AjIvaka matanI sthApanAno spaSTa ullekha na hovA chatAM paNa e anumAna lagAvavAmAM Ave che ke - 'udAyI kuMDiyAyana AjIvaka saMghanA pravartaka rahyA hoya, je gozAlakanA svargavAsanA 133 varasa pahelAM thaI cUkyA hatA. AjIvaka veza AjIvakonA koI khAsa vezano ullekha nathI maLato. bauddhazAstromAM paNa AjIvaka bhikSuone nagna ja batAvavAmAM AvyA che ane temanI mATe 'acelaka' zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. gozAlakanA liMga-dhAraNa para mahAvIranI spaSTa asara jovA maLe che, kemake jyAre te nAlaMdAnI taMtuvAya zALAmAM bhagavAna mahAvIrane pahelI vAra maLyo hato, to tenI pAse kapaDAM hatAM. 'dInikAya'mAM kazyapanA moDhe ane 'majhimanikAya'mAM saccakanA moDhethI AjIvakonA AcAra nIce pramANe kahevAyo che : "teo badhA kapaDAMone tyAga kare che, ziSTAcArone dUra rAkhIne cAle che ane potAnA hAthamAM bhojana kare che vagere." " 'majhimanikAya'mAM AjIvakonA AcAra vize lakhyuM che ke -'teo bhikSA mATe potAnA AvavAnI temaja rAha jovA saMdarbhe koInI vAta nathI mAnatA, potAne mATe banAvaDAvela AhAra nathI letA, je vAsaNamAM bhojana banAvyuM hoya, temAMthI te nathI letA, UMbarAnI vacce rAkheluM, khAMDaNImAM khAMDeluM ane cUlA para thatuM bhojana grahaNa nathI karatA. teo jAta-jAtanA upavAsa karatA. A rItano AcAra nitha paraMparA sivAya kyAMya bIje nathI maLato. spaSTa che ke gozAlaka para mahAvIranA AcAranI asara che. AjIvaka ane nigraMthonA AcAranI samAnatA jaina dharmano maulika itihAsa che. 7777389 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIne keTalAka jJAnIo vicAre che ke - "A baMnenA AcAra eka che, paNa kharekhara baMne paraMparAonA AcAramAM maulika phera paNa che. mULamAM nigraMtho ane AjIvakonA AcAramAM pahelo bheda sacittaacittano che. jyAM nirgatha paraMparAmAM sacittano sparza sudhdhAM paNa niSedha mAnavAmAM Avyo che, tyAM AjIvaka paraMparAmAM sacitta phaLa, bIja ane ThaMDu pANI grAhya batAvela che. ( digaMbara paraMparAmAM gozAlaka ) zvetAMbara paraMparAmAM gozAlakane bhagavAna mahAvIrano ziSya batAvavAmAM Avyo che, paNa digaMbara paraMparAmAM gozAlakano paricaya pArzvanAtha paraMparAnA munirUpe ApavAmAM Ave che. kahevAya che ke - mazkarI gozAlaka mahAvIranA prathama samavasaraNamAM hAjara thayo, paNa mahAvIre dezanA na ApI ane te nArAja thaIne cAlyo gayo. koI kahe che ke - "te gaNadhara banavA Icchato hato, paNa tene gaNadharapada na maLyuM tethI te judo thaI gayo. judo thaIne te sAvatthImAM AjIvaka saMpradAyano netA banI gayo ane potAnI jAtane tIrthakara kahevA lAgyo. AjIvaka saMpradAyano mULastrota zramaNa paraMparAmAM darzAvela che. AjIvako ane zramaNomAM mukhya phera e vAtano che ke jIvananuM gujarAna calAvavA mATe potAnI vidyAno upayoga kare che, jyAre zramaNa paraMparAmAM AvI manAI che. AjIvaka mULabhUta rIte pArzvanAtha paraMparA sAthe saMkaLAyela mAnavAmAM AvyA che. "sUtrakRtAMga'mAM niyativAdIne pAsatya' kahevAmAM Avyo che. keTalAka loko A kAraNe paNa AjIvakane pArzvanAtha paraMparAthI joDe che. pAsanthanuM saMskRta artha "pArthastha thAya che, paNa teno artha pArzvanAthanI paraMparA sAthe karavo yogya nathI jaNAtuM. Ama to pAsatya'no matalaba koI paNa paraMparAnA sAdhu sAthe thaI zake che. "pAsattha' eTale ke pAsamAM sthita, sArA anuSThAnanA pAsamAM, jJAna vagerenA pArthamAM - bAhupAzamAM jakaDAyela AjIvakane pAsattha eTalA mATe kahevAmAM Avyo che ke teo jJAna vagere - trayane pArtha(pAza)mAM rAkhI mUke che. AthI AjIvaka gozAlakane pArtha paraMparA sAthe joDavuM yogya nathI. jaina AgamomAM prApta sAmagrI mujaba gozAlakane mahAvIranI paraMparAnI saMkaLAyela mAnavuM ja vadhu yogya lAge che. ' ( 390 9696969696969696969696969696969jaina dharmano maulika itihAsa ] Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | mahAvIrakAlIna dharmaparaMparAo | bhagavAna mahAvIranI vakhate dharmaparaMparAo mULarUpe cAra prakAranI hatI - (1) kriyAvAdI, (2) akriyAvAdI, (3) ajJAnavAdI, (4) vinayavAdI. "sthAnAMga" ane "bhagavatI'mAM emane paNa cAra samosaraNa nAme batAvavAmAM AvI che. kriyAvAdI : kriyAvAdI AtmA sAthe kriyAno sIdho saMbaMdha mAne che. temano mata che ke - "karyA vinA puNya-pApa vagere kriyAo nathI thatI." teo jIva vagere nava padArthone ekAMta ati rUpe mAne che. kriyAvAdanA 180 bheda che - 1. jIva, 2. ajIva, 3. puNya, 4. pApa, 5. ADhava, . saMvara, 7. baMdha, 8. nirjarA ane 9. mokSa. A nava padArtha che. emAMthI darekanA svatA, paratA, nitya, anitya A cAra ane pachI kALa, Izvara, AtmA, niyati ane svabhAva A pAMca rUpabheda karavAthI 180 bheda thAya che. akriyAvAdIH temanI mAnyatA che ke kriyA-puNya vagere rUpa nathI, kemake kriyA sthira padArthane lAge che ane pedA thatAM ja vinAza thavAthI saMsAramAM koI paNa sthira padArtha nathI. A AtmAone paNa nathI mAnatA. AmanA 84 prakAra che - (1) jIva, (2) ajIva, (3) Asrava (4) saMvara, (5) nirjarA, (6) baMdha ane (7) mokSarUpI sAta padArtha, sva ane para ane temanA (1) kALa, (2) Izvara, (3) AtmA, (4) niyati, (5) svabhAva ane (6) yadacchA - A cha bhedo sAthe guNAkAra karavAthI 84 prakAra thAya che. AtmAnuM astitva svIkAra nahi karavAthI emanA matamAM nitya-anitya bheda nathI mAnavAmAM AvatA. ajJAnavAdI : temanA mate jJAnamAM jhagaDo thAya che, kemake pUrNa jJAna to koIne hotuM nathI ane adhUrA jJAnathI judAM-judAM mata pedA thAya che. AthI jJAna meLavavuM vyartha che. ajJAnathI ja jagatanuM kalyANa che. emanA 67 bheda batAvavAmAM AvyA che. jIva vagere nava padArthonA (1) satva, (2) asatva, (3) sadasatva, (4) avAcyatva, (5) sarvAcyatva, (6) asadavAdhyatva ane (7) sadasadavAcyatva rUpe sAta bheda karavAthI 63 tathA utpattinA satva vagere 4 vikalpa joDavAthI kula 67 bheda thAya che. - vinayavAdI : vinayapUrvaka cAlavAvALo vinayavAdI kahevAya che. emanA liMga ane zAstra judAM nathI hotA. A phakta mokSane mAne che. | jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 391 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA 32 bheda che. - (1) sura, (2) rAjA, (3) yati, (4) jJAti, (5) sthavira, (6) adhama, (7) mAtA ane (8) pitA. A badhAM pratye mana, vacana, zarIrathI deza - samaya (kALa) mujaba yogya dAna ApIne vinaya karo. A rIte 8 ne 4 thI guNatA 32 thAya che. biMbasAra zreNika mahArAja zreNika (biMbasAra) itihAsaprasiddha zizunAgavaMzanA eka mahAna pratApI ane yazasvI rAjA hatA. vAhIka dezanA mULa rahevAsI hovAne lIdhe temane vAhIka kuLanA kahevAmAM AvyA che. zreNika magadhanA rAjA hatA ane mahAvIranA bhakta rAjAomAM mukhya hatA. temanA pitA mahArAja prasenajita pArzvanAtha paraMparAnA upAsaka ane samyagdaSTi zrAvaka hatA. zreNika biMbasAra janmathI jaina-dharmAvalaMbI hovA chatAM paNa potAnA rAjakALamAM jaina dharmanA saMparkathI haTI gayA hoya, evuM jaina sAhityanI keTalIka kathAothI lAge che. mahArANI celanAthI mahArAjA zreNikanI dhArmika carcA AnI sAbitI che. jaina Agama 'dazAzrutaskaMdha' mujaba jyAre bhagavAna mahAvIra rAjagRha padhAryA to potAnA parijanonA moDhethI A samAcAra sAMbhaLI zreNika khUba ja prasanna thayA. tyAra bAda teo mahArANI celanA sAthe bhagavAna mahAvIranI sevAmAM hAjara thayA. temanA tyAga, virAga ane upadezathI prabhAvita thaIne zreNika nirmaLa cittathI jaina dharmamAM Asakta thayA, temane jaina dharmano yogya bodha maLyo. mahArAja zreNikane nigraMtha dharma para khUba zraddhA hatI. meghakumAranI dIkSAnA prasaMge temaNe kahyuM ke - nigraMtha dharma satya che, zreSTha che, paripUrNa che. muktimArga che, tarka-siddha ane upamArahita che.' kevaLajJAnanA. pahelA va2se jyAre bhagavAna mahAvIra rAjagRha padhAryA to temaNe samyaktva dharma svIkAra karyo. tyAra bAda temanA putra kUNike potAnA keTalAka bhAIone potAnI sAthe laIne mahArAja zreNikane baMdIgharamAM baMdha karI dIdhA ane pote rAjA banI gayo, potAnA pitAne jAta-jAtanI takalIpho paNa ApI. eka divasa mahArANI celanAe jyAre kUNikane, tenA pratyenA zreNikanA prema ane upakAranI vAto jaNAvI, to tene potAnI bhUla para pastAvo 9. jaina dharmano maulika itihAsa 392 7778 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayo. te bhAvanAvaza pitAnA baMdhana kApavA mATe kuhADI laIne baMdIgRha tarapha cAlyo. zreNikane lAgyuM ke - "Nika temane mAravA mATe kuhADI laIne AvI rahyo che. potAnA putrane pitRhatyAnA kalaMkathI bacAvavA mATe temaNe potAnI vIMTInuM jhera cATI lIdhuM ane marIne nikAcita karmabaMdhanA kAraNe prathama narakamAM pedA thayA. potAnA jIvanakALamAM zreNike mahAvIranA dharmazAsananI khUba ja prabhAvanA karI. phaLasvarUpe temaNe tIrthakara gotra meLavyuM. narakathI nIkaLIne AvanArI covIsInA prathama tIrthakaranA rUpe pedA thaze ane bhagavAna mahAvIranI jema ja paMcamahAvrata-rUpI dharmanI dezanA karaze. ( mahArAjA ceTaka zreNikanI jema ja ceTaka paNa jaina paraMparAnA deDhadharmI upAsaka mAnavAmAM Ave che. "AvazyakacUrNi'mAM temane vratadhArI zrAvaka batAvavAmAM AvyA che. teo bhagavAna mahAvIranA paramabhakta ane sAMsArika saMbaMdhe mAmA hatA. vaizAlI gaNataMtranA pramukha ane haihayavaMzI rAjA hatA. potAnA vakhatanA vIra yoddhA, kuzaLa rAjakartA ane nyAyanA mahAna pakSakAra hatA. potAnI A ja nItine lIdhe temaNe kUNika sAthe bhayaMkara yuddha karavuM paDyuM ane chevaTe vaizAlI patanathI nirveda prApta karIne temaNe anazana karIne samAdhipUrvaka kALa karI devatva prApta karyuM. (ajAtazatru pUNika bhagavAna mahAvIranA bhakata rAjAomAM kUNikanuM paNa moTuM nAma che. mahArAja zreNika temanA pitA ane mahArANI celanA temanI mAtA hatAM. mAtAe siMhanuM sapanuM joyuM. garbhakALamAM mAtAne bhAva pedA thayo ke - "zreNika rAjAnA kalejAnuM mAMsa khAuM." rAjAe abhayakumAranI buddhi kauzalyathI bhAvanA pUrI karI, paNa garbhakALamAM ja bALakanI AvI durbhAvanA joIne celanA khUba duHkhI thaI. teNe garbha pADavAno prayatna karyo, paNa saphaLa na thaI, to janma bAda tene kacarAmAM pheMkAvI dIdho. - jyAM maraghAe tenI AMgaLI karaDI khAdhI ane paru jamA thaI gayuM. bALaka raDavA lAgyo to zreNike moDhAthI cUsIcUsIne paruM kADhyuM ane AMgaLI ThIka karI. AMgaLInA ghAne lIdhe tenuM nAma kUNika rAkhavAmAM jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969 393] Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyuM. moTo thatAM ja kUNikanA manamAM rAja karavAnI icchA jAgI. potAnA keTalAka bhAIone potAnI tarapha karIne teNe zreNikane jelamAM nAMkhI dIdhA ane pote rAjA banI beTho. mAtAnA samajAvavAthI tene potAnI bhUla badala pastAvo thayo. te bhAvAvezathI pitAnA baMdhana kApavA mATe kuhADI laIne jela tarapha gayo. zreNika samajyA ke kUNika temane mAravA mATe kuhADI laIne AvI rahyo che. potAnA putrane pitRhatyAnA kalaMkathI bacAvavA mATe temaNe potAnI vIMTImAMnuM jhera cATI lIdhuM ane mRtyu pAmyA. A AkhI ghaTanAthI kUNikane khUba ja duHkha thayuM ne teNe rAjagRha choDIne caMpAmAM magadhanI rAjadhAnI vasAvI ane tyAM ja rahevA lAgyo. mAtA cetanAno saMga ane bIjA saMskAroe kRNikanA manamAM bhagavAna mahAvIra pratye atUTa bhakti utpanna karI. teNe bhagavAna mahAvIranI dainika vihAracaryA vagerenI sUcanA meLavavA tathA jarUrI jANakArI rAkhavA mATe eka alaga vibhAga ja banAvI rAkhyo hato. ekavAra jyAre bhagavAna caMpA nagarInA upavanamAM padhAryA, to potAnAM purajano-parijano : sAthe prabhunI sevAmAM hAjara thayo. bhagavAnanA amRta-vacana sAMbhaLIne kUNika Atmavibhora thaI UThyo ane vaMdana karIne rAjamahela pAcho pharyo. te zarUAtathI ja khUba tejasvI ane zUravIra hato. potAnA zAsanakALamAM ghaNA duzmanone harAvIne te ajAtazatru nAmathI prakhyAta thayo. ( kRNika dvArA vaizAlI para caDhAI) kUNika rAjagRhanA mahArAja zreNika ane mahArANI celanAno putra hato. mahArAja zreNikane celanA vaDe kUNika sivAya bIjA be putra hatA halla ane vikalla. "nirayAvalikA'mAM phakta vehallakumArano ullekha che. zreNike potAnA A baMne rAjakumArone te samayanA sarvazreSTha hAthI secanaka ane devo dvArA Apela mogho hAra ApI dIdhA hatA. lokonA moDhe te hAra ane hAthInA vakhANa sAMbhaLI kUNikanI rANI padmAvatIe te paDAvavA mATe kRNika pAse haTha pakaDI. pitA dvArA Apela A baMne vastuone potAnA ja sagA bhAIo pAsethI laI levAnI vAta kUNikane koI paNa rIte nItisaMgata na lAgI, paNa strIhaTha sAme tene namavuM paDyuM ane teNe halla ane vihalla pAse te baMne vastuonI mAMga karI. halla 394 9099963696969696969696969 jena dharmano maulika itihAsa Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vihalle kahyuM ke - "A baMne vastuo pitAzrIe pote temane ApI che, mATe te baMne para temano ja hakka che. chatAM paNa jo caMpAnareza kUNika temane levA mAMgatA hoya to badalAmAM aDadhuM rAjya temane ApI de." FNike potAnA bhAIonI nyAyayogya mAMgano asvIkAra karyo. AthI halla ane vihalla baLaprayoganI zaMkAthI potAnA parivAra sahita secanaka hAthI para savAra thaIne hAra paherIne potAnA nAnA ceTaka pAse vaizAlI cAlyA gayA. halla-vihallanA vaizAlI javAnA samAcAra sAMbhaLIne kRNika khUba ja gusse bharAyo. teNe mahArAja ceTaka pAse dUta mokalAvIne kahevaDAvyuM ke - "teo hAra ane hAthI sAthe halla ane vihallane tenI pAse mokalI Ape." mahArAja ceTake javAbamAM saMdezo mokalAvyo ke - "baMne kumAra tenA zaraNArthI che, teo temane asahAya rUpe kUNika pAse na mokalI zake. caMpAdhIza jo Icche to caMpAnuM aDadhuM rAjya hallavihallane ApIne badalAmAM hAthI ane hAra laI zake che." ceTakanA javAbathI gusse thaIne potAnI ane potAnA dasa bhAIonI senAo sAthe kUNike vaizAlI para caDhAI karI dIdhI. mahArAja ceTaka paNa potAnI tathA kAzI ane kauzalanI vizALa senAo sAthe raNabhUmimAM AvI pahoMcyA, yuddhano pahelo divasa pUro thatAM-thatAM kaNikanA senApati kAlakumAre mahArAja ceTaka tarapha potAno hAthI hAMkyo ane temane yuddha mATe AmaMtrita karyA. ceTake paNa upekSAbharyA smita sAthe mahAvatane potAno gajarAja kAlakumAra tarapha vALavAno hukama karyo. baMnenI uMmaramAM AkAza-pAtALano pharaka hato. nAnAno Adara karatA kAlakumAre kahyuM : "Arya ! pahelAM Apa prahAra karo." ceTake kahyuM : "nA, pahelo prahAra tAre ja karavo paDaze. kemake ceTakanI pratijJA sau jANe che ke te prahAraka para ja prahAra kare che." kAlakumAre potAnuM badhuM ja jora lagAvIne, ceTakanA kapALane nizAna banAvIne potAnuM bANa choDyuM. ceTake abhuta hastakaLAthI saune cakita karatA potAnA ardhacaMdrAkAra phaLavALA bANathI kAlakumAranA tIrane vacce ja kApI nAMkhyuM ane kahyuM : "kumAra ! have A vRddhanA tIranA prahArathI potAno jIva bacAvavA icchato hoya to raNabhUmimAMthI moM jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696999 395 | Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pheravIne jato rahe, nahi to.." ane ceTake kumAranA kapALane nizAna banAvIne potAnuM tIra choDI dIdhuM. rakSAnA badhA ja upAya niSphaLa rahyA ane kAlakumAra tatkALa kALane zaraNe pahoMcIne hAthInI aMbADI para ja haMmeza mATe sUI gayo. kAlakumAranA mRtyu bAda tenA mahAkAla vagere nava bhAI paNa eka-eka karIne pachInA nava divasomAM mahArAjA ceTaka dvArA marAyA. chevaTe kRNike daivIzaktino sahAro levAnuM nakkI karyuM. teNe be divasano upavAsa karIne zakrendra ane camarendranuM dhyAna dharyuM. pUrvajanmanI dostI ane tapanA prabhAvathI baMne indra kRNikanI sAme hAjara thayA. kUNike kahyuM : "ceTake potAnAM amogha bANothI mAMrA dasa bhAIonA rAma ramADI dIdhA che. meM pratijJA karI che ke - vizAlIne naSTa karIne vaizAlInI dharatI para gadheDAothI haLa calAvaDAvIza, nahi to uttuMga zalazikhara parathI kUdako lagAvIne motane bheTI jaIza." AthI tame loko ceTakanI jIvanalIlA samApta karavAno koI mArga batAvo." devarAja zake kahyuM : "prabhu mahAvIranA parama bhakta zrAvaka ane potAnA svadharmI cetakane huM mArI to nathI zakato, paNa tenAM amogha bANothI tArI rakSA jarUra karI zakuM chuM." ATaluM kahIne temaNe kUNikane eka abheda kavaca ApyuM. camarendra paNa potAnA pUrvajanmamAM kUNikano tapasvI-sAthI hato. teNe kUNikane "mahAzilA kaMTaka' nAmanuM eka prakSepaNa astra ane rathamUsala'nAmanuM pralayakArI astra banAvavAnI ane tenA prayoganI vidhi batAvI. A rIte devI madadathI sajja thaIne bIjA divase begaNA utsAha sAthe kUNika yuddhabhUmimAM Utaryo. ceTake potAno hAthI AgaLa vadhAryo. potAnA dhanuSya para bANa caDhAvIne pratyaMcAne potAnA kAna sudhI kheMcI ane kUNika para potAnuM amogha bANa calAvI dIdhuM. te bANa zakra dvArA Apela vraja kavaca sAthe athaDAIne TukaDe-TukaDA thaI gayuM. potAnA amogha bANane niSphaLa thatuM joIne paNa satyavAdI ceTake te divase bIjuM bANa na calAvyuM. A bAju kUNike camarendra dvArA darzAvela "mahAzilA kaMTaka' astrano prayoga karyo. A yaMtranA mAdhyamathI taNakhaluM, lAkaDuM, pAna, loDhuM, bAlukA-kaNa vagere je kAMI paNa vaizAlInI senA para pheMkavAmAM AvatA, temano ghA vistarelI zilAonA ghA karatA paNa vadhu ghAtaka thatAM thoDA ja samayamAM EBC9696969696969696969696969696963 jaina dharmano molika itihAsa Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizAlInI senAnA yoddhAo moTI saMkhyAmAM jamInadosta thaI gayA. A divasanuM yuddha "mahAzilAkaMTaka saMgrAma'nA nAmathI prakhyAta thayuM. bIjA divase kUNika "rathamUsala' nAmanuM pralayakArI svasaMcAlita yaMtra laIne senA sahita raNabhUmimAM pahoMcyo. ceTake AgaLa vadhIne kUNika para eka bANano ghA karyo, paNa camarendranA vraja kavaca sAthe athaDAIne te TukaDe-TukaDA thaI gayuM. deDha-pratijJAvALA ceTake te divase bIjuM koI bANa na calAvyuM. pralaya-dUta jevuM, rAkSasI, loDhAnuM banela jAte cAlatuM, "rathamUsala" yaMtra koI vAhana vagara, koI vAhaka ke calAvanAra vagara potAnI pralayakArI, ghora megha ghaTAo jevI garjanAothI dharatIne kAMpatI karIne vijaLIvege vaizAlInI senA para tUTI paDyuM. temAM lAgelA vizALa, yamadaMDa jevuM mugarAkAra mUsala ApameLe ja avirata prahAra karavA lAgyuM. cakrAvAta jevI tenI jhaDapa eTalI badhI teja hatI ke, paLavAramAM cAre tarapha narasaMhAranuM pralaya saMdeza dezya dekhAvA lAgyuM. cAre bAju hAhAkAra thaI gayo. AkhI yuddhabhUmi lohI ane mAMsanA kIcaDavALo kAdava dekhAvA lAgyo. koIne bIjuM koI astra vAparavAnI taka ja na maLI. vaizAlInAM badhAM ja gaNarAjyonI senA bhayabhIta thaIne jIva bacAvavA mATe potaSpotAnAM nagara tarapha bhAgI gaI. A eka divasanA rathamUsala-saMgrAmamAM moTI saMkhyAmAM sainikono saMhAra thayo. bIjo koI upAya na joIne mahArAja ceTaka potAnA vadhyA-ghaTyA laDavaiyAo sAthe vaizAlI pAchA pharyA ane nagaranA badhAM ja daravAjA-bAraNAM baMdha karAvI diIdhAM. kUNike potAnI senA sAthe vaizAlInI cAre bAju ghero ghAlI dIdho. jaina Agama ane Agama sivAyanA sAhityathI evuM lAge che ke kaNike ghaNAM lAMbA samaya sudhI vaizAlIne gherI rAkhyuM. A bAju rAtanA vakhate halla ane vihalla secanaka hAthI para savAra thaIne bahAra AvatA ane kUNikanA sainikono saMhAra karIne pAchA pharI jatA. A krama keTalAya - divaso sudhI cAlu rahevAthI je sainikono bhArI vinAza thayo, tenAthI kUNika hatAza ane ciMtita thayo. - kuNike koTa toDavA mATe ghaNA upAya karyA, paNa saphaLatA na maLI. chevaTe koI adazya zakti vaDe tene jANa thaI ke kUlavAlaka nAmano zramaNa tapasvI vaizAlIne bolAvavAmAM madada karI zake che. tenI mATe kRNike vaizAlInI prasiddha gaNikA mAgadhikAnI madada lIdhI. teNe tapasvI kUlavAlakane jaina dharmano maulika itihAsa 96969696969696969696969696969697 397 | Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA premapAzamAM phasAvIne tene vaizAlIne kholAvavAmAM madada karavA mATe taiyAra karI lIdho. A bAju halla-vihallanI rAtanI caLavaLathI thatA nukasAna mATe paNa kUNike cUMTanIti zodhI kADhI. temanA rastAmAM eka UMDI khAI khodIne tene saLagatA aMgArAthI bharI dIdhI ane khAIne sAvacetIthI DhAMkI dIdhI. rAte halla-vihalla secanaka hAthI para savAra thaIne bahAra nIkaLyA. khAI pahoMcatAM ja vibhaMga-jJAna dvArA bhayanA bhaNakArA pAmI jaIne hAthI tyAM ja rokAI gayo. halla-vihalle Ane hAthInI kAyaratA samajIne tene kharuM-khoTuM kahyuM ane lalakAryo ane AgaLa vadhavA mATe majabUra karI dIdho. chevaTe bIjo koI upAya na joIne secanake baMne bhAIone nIce utArI dIdhA ane pote AganI khAImAM kUdIne bhasma thaI gayo. baMne bhAIone AkhI vAtanI samaja paDI, to temane khUba ja pastAvo thayo ne potAnA jIvanathI tiraskAra thaI gayo. jinazAsanarakSikA devIe temane bhagavAna mahAvIra pAse pahoMcADI dIdhA, jyAM teo dIkSita thaIne zramaNa banI gayA. phUlavAlaka naimittikano veza banAvyo ane khUba ja saraLatAthI vaizAlImAM praveza karI gayo. teNe khabara kADhI ke vaizAlImAM Avela bhagavAna munisuvratanA eka bhavya stUpane lIdhe vaizAlIno killo ne koTa abheda banelo che. phUlavAlaka naimittikano veza dhAraNa karI pharI rahyo hato, to keTalAka nAgarikoe khUba utsukatAthI pUchyuM : "mahArAja, A ghero kyAM sudhI haTaze ?" phUlavAlake sArI taka joIne kahyuM : "jyAM sudhI A stUpa Ubho raheze, tyAM sudhI A ghero paNa paDyo raheze. A stUpa ja badhA azubha ane amaMgaLanuM kAraNa che." A sAMbhaLIne loko stUpane toDavA lAgyA ane thoDI ja vAramAM stUpanuM nAmonizAna sudhdhAM maTI gayuM. phUlavAlake kUNikane izArAthI khabara ApI dIdhI. rAtre kUNike caDhAI karIne vaizAlInA koTane toDavAmAM saphaLatA meLavI. vaizAlIbhaMganA samAcAra sAMbhaLIne mahArAja ceTake anazana karIne jIva ApI dIdho ane devalokamAM devarUpe pedA thayA. kUNike vaizAlInI ujjaDa dharatI para gadheDAothI haLa calAvaDAvyA ane potAnI pratijJA pUrI karI caMpA pAcho pharI gayo. 'mahAzilAkaMTaka' ane 'rathamUsala'jevAM vinAzaka astro meLavIne kRNika potAnI jAtane ajeya samajavA lAgyo ane tenA manamAM cakravartI 398 199 O jaina dharmano maulika itihAsa Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavAnI icchA jAgI. bhagavAna mahAvIra caMpAnA pUrNabhadra caityamAM birAjamAna hatA. te emanI sevAmAM pahoMcyo ane bolyo H 'bhagavan ! zuM huM bharata vistAranA cha khaMDone jItIne cakravartI banI zakuM chuM ?' bhagavAne kahyuM : "nA, vartamAna avasarpiNI kALanA badhA ja bAra cakravartI thaI cUkyA che. AthI tamAruM cakravartI banavuM azakya che." tyAre teNe pUchyuM : "cakravartInI zuM oLakha che ?'' bhagavAne kahyuM : "temanI pAse cakra vagere cauda divyaratna hoya che." kUNike bhagavAna pAse te ratno vize pUrI jANakArI meLavI ane potAnA mahela tarapha pAcho pharyo. tene bhagavAnanAM vAkyo para pUro vizvAsa hato, paNa sAthosAtha te potAnAM divya zastrono adbhuta camatkAra paNa joI cUkyo hato. teNe zreSTha zilpIonI madadathI cakra vagere kRtrima ratna banAvaDAvyAM ane aSTamatapa vagere sAthe prabaLa senA ane badhAM ja yuddha-astrothI susajjita thaIne te SaTkhaMDa vijaya mATe nIkaLI paDyo. aneka rAjyone potAne AdhIna karato-karato te timiruguphAnA daravAje pahoMcyo. tyAM aSTamatapa karIne teNe timiruguphAnA daravAjA para ghA karyo. guphAnA rakSakadeve jAhera thayA vagara pUchyuM : "koNa che ?" kRSike javAba Apyo : "cakravartI azokacaMdra.' dvArarakSaka deve kahyuM : "asaMbhava, bAra cakravartI thaI cUkyA che." kRNike kahyuM : "huM teramo cakravartI chuM.'' AthI dvArarakSaka deve gusse thaIne hUMkAra karyo ane kUNika tatkALa tyAM ja bhasmIbhUta thaI gayo. marIne te chaThThA narakamAM pedA thayo. bhagavAna mahAvIrano bhakta hovA chatAM paNa kUNika svArtha ane lobhanA kAraNe mArgathI bhaTakI gayo ane durgatine pAtra banyo. kUNika jIvanabhara bhagavAna mahAvIrano bhakta ane anuyAyI rahyo. jo ke DaoN. smitha lakhe che ke - bauddha ane jaina baMne ajAtazatrune potapotAno anuyAyI jaNAve che. paNa jainono dAvo vadhu AdhArayukta che. kUNikanuM sAcuM nAma azokacaMdra athavA, samrATa azoka hatuM. mahArAjA udAyana bhagavAna mahAvIranA bhakta ane upAsaka aneka zaktizALI rAjAonI saMkhyAmAM zreNika, kRNika ane ceTakanI jema mahArAjA udAyana paNa agragaNya nareza mAnavAmAM AvyA che. mahArAjA udAyana jaina dharmano maulika itihAsa G 9998-399 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMdhu-sauvIra rAjyanA lokapriya rAjA hatA. siMdhu-sauvIra rAjyanI rAjadhAnI vItabhaya nagarI hatI, je khUba ja vizALa, suMdara ane badhI rIte samRddha hatI. mahArAjA udAyananI mahArANInuM nAma prabhAvatI ane putranuM nAma abhIcakumAra hatuM. udAyanano bhANo kezIkumAra paNa temanI sAthe ja raheto hato. mahArAjA udAyanane bhagavAna mahAvIranAM kathano para khUba ja zraddhA hatI. teo mahAvIranA bAra vratadhArI zrAvaka hatA. eka vAra mahArAjA udAyana potAnI pauSadhazALAmAM pauSadha karIne rAtanA vakhate dharmaciMtana karI rahyA hatA. ke temanA manamAM bhAvanA thaI 'te loko dhanya che, je zramaNa bhagavAna mahAvIranAM darzana kare che, temanI vANI sAMbhaLe che ane temanI sevA karIne kRta-kRtya thAya che. mane AvI suvarNa taka kyAre maLaze !' bIjA ja divase mahArAja udAyananI icchA pUrI thaI ane prabhu caMpA nagarIthI vihAra karIne vItabhaya nagarInA mRgavana bAgamAM padhAryA. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLIne udAyananA AnaMdano pAra na rahyo. temaNe siMhAsanathI UThIne bhAva-vibhora thaIne traNa vAra prabhune vidhisara vaMdana karyA ane potAnA badhAM ja parijano ane purajano sAthe prabhunI sevAmAM pahoMcyA. mahArAjA udAyana para bhagavAnanA vItarAgamaya upadezano evo prabhAva paDyo ke temaNe bhagavAnane vinaMtI karI : "huM mArA putra abhIcikumArane rAjya soMpIne ApanAM caraNomAM dIkSita thavA icchuM chuM." prabhue kahyuM : "je kAmamAM sukha maLe te kalyANakArI kAmamAM ALasa na karo.' mahArAja udAyana parama saMtoSano anubhava karatA-karatA potAnA mahela tarapha pAchA pharyA. rastAmAM temanA manamAM vicAra Avyo je rAjyane mahAduHkhanuM kAraNa jANIne huM choDI rahyo chuM, te ja rAjyano uttarAdhikArI jo huM mArA putrane banAvuM chuM, to te vadhu mohI hovAthI rAjyabhogomAM Asakta ane lIna thaIne potAno apAra saMsAra vadhArI leze. AthI tenuM kalyANa emAM ja che ke huM tene rAjya na ApIne mArA bhANA kezIkumArane rAjya ApI dauM.' te mujaba temaNe kezIkumArane potAnA vizALa rAjyano uttarAdhikArI banAvyo ane pote bhagavAna mahAvIra pAse saMnyAsI banI gayA. 400 : 7. jaina dharmano maulika itihAsa - Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA dvArA potAnA paitRka adhikArathI vaMcita karavAthI abhIcikumAranA hRdaya para UMDo AghAta lAgyo, to paNa teNe pitAnI AjJAnuM akSarazaH pAlana karyuM ane zAMtipUrvaka magadhasamrATa kUNika pAse caMpA nagarImAM jaIne rahyo. potAnA pitAno A vyavahAra jIvanabhara tenA manamAM kAMTAnI jema khUMcato rahyo. bhagavAna mahAvIrano zraddhALu zramaNopAsaka hovA chatAM paNa teNe jIvanabhara potAnA pitA zramaNa udAyanane namaskAra sudhdhAM na karyA. A verane aMtarmanamAM rAkhIne zrAvaka-dharmanuM pAlana karatA-karatA teNe eka mahinAnI saMkhanAthI AyuSya pUruM karyuM. pitA pratye potAnI durbhAvanAnI AlocanA karyA vagara mRtyu pAmavAthI te asurakumAra deva banyo. asurakumAranI uMmara pUrI thayA bAda te mahAvideha vistAramAM mAnavabhava meLavIne siddha, buddha ane mukta thaze. zramaNa udAyane dIkSita thayA bAda agiyAra aMgono abhyAsa karyo ane kaThora tapasyAthI potAnAM karma-baMdhanone kApavAmAM lAgI gayA. judI-judI jAtanI ghora tapasyAothI temanuM zarIra hADapiMjara mAtra rahI gayuM ane pratikULa AhArathI temanA zarIramAM bhayaMkara vyAdhi pedA thaI gaI. vaidyonI vinaMtIthI teo davArUpe dahIM khAvA lAgyA. - ekalA ja vihAra karatA-karatA eka vAra udAyana vItabhaya nagarI pahoMcyA. maMtrIne khabara paDI, to teNe durbhAvathI mahArAja kezIne kahyuM: "rAjarSi udAyana pharIthI potAnuM rAjya levA mATe AvyA che. AthI yena-kena rIte udAyanane motane ghATa utArI devAmAM ja ApaNuM kalyANa che." kezI ekadama maMtrInI vAta sAthe sahamata na thayo, paNa maMtrInI lagAtAra samajAvaTathI te udAyanane jherayukata bhojana ApavAnI yojanAmAM sahamata thaI gayo. tenA kahevAthI eka govAlaNa vaDe rAjarSi udAyanane jherayukta dahIM ApavAmAM AvyuM. jene khAvAnI thoDI vAra bAda jheranI asara thatAM joI rAjarSi udAyana AkhI vAta kaLI gayA ane temaNe samabhAvathI saMthAro dhAraNa karIne zukladhyAnathI kSapakazreNI para ArUDha thaIne kevaLajJAna prApta karyuM ane addhamAsa (aDadhA mahinA)nI saMkhanAthI zAzvata nirvANa prApta karyuM. rAjarSi udAyana bhagavAna mahAvIra vaDe chellA mokSagAmI rAjA batAvavAmAM AvyA che. jaina dharmano maulika itihAsa 969696969696969696969696969696969ii 401] Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA keTalAka avismaraNIya prasaMgo eka vAra bhagavAna mahAvIra pottanapura nagaranA manorama nAmanA bAgamAM birAjamAna hatA. tyAMnA rAjA prasannacaMdra bhagavAnano vItarAgamaya upadeza sAMbhaLIne saMsArathI virakta thaIne dIkSita thaI gayA ane sthaviro pAse jJAna-ArAdhanA karatA-karatA sUtrArthanA pAThI thaI gayA. thoDA vakhata pachI bhagavAna pottanapurathI vihAra karIne rAjagRha padhAryA. muni prasannacaMdra paNa temanI sAthe hatA. rAjagRhamAM bhagavAnathI thoDA dUra jaIne eka ekAMta rastA para dhyAnamagna thaI gayA. saMjogovazAt rAjA zreNika bhagavAnanI sevAmAM jatI vakhate te raste ja nIkaLyA. temaNe prasannacaMdrane ekapage dhyAnamAM UbhelA joyA. bhagavAnane vaMdana vagere karyA bAda savinaya bolyA : "bhagavan ! rastAmAM je muni dhyAnastha che, te jo A vakhate kALa kare to kaI gatimAM jAya ?'' bhagavAne kahyuM : "sAtamA narakamAM.'' prabhunI vANI sAMbhaLIne zreNikane Azcarya thayuM ke - eka ugra tapasvI paNa narakamAM jaI zake che.' thoDI vAra pachI temaNe jijJAsApUrvaka pharI e prazna pUchyo. bhagavAna mahAvIre kahyuM : "A samaye kALa kare to sarvArthasiddha vimAnamAM deva banIne pedA thaze." A sAMbhaLIne zreNika vadhu vismita thayA. bhagavAne zreNikanI zaMkAnuM samAdhAna karIne kahyuM : "rAjan ! pahelI vAra jyAre tame prazna karyo hato, te vakhate dhyAnastha muni potAnA pratipakSI sAmaMto sAthe mAnasika yuddha karI rahyA hatA ane pachInA praznakALamAM teo potAnI bhUla mATe AlocanA karIne ucca vicAronI zreNI para ArUDha thaI gayA hatA. mATe baMne praznonA javAbamAM ATalo badho phera dekhAI rahyo che.' zreNikanI prArthanA para bhagavAne AgaLa kahyuM : "rastAmAM jatAM sumukha-durmukha nAmanA be senApationI vAta dhyAnastha muni prasannacaMdranA kAne paDI. temaNe jyAre e jANyuM ke pAtAnA je abodha putrane teo rAjyano bhAra soMpIne muni banyA hatA, zakya che ke rAjyano dhUrtamaMtrI ane duzmana rAjA tene padabhraSTa karIne tenA rAjyane haDapa karI le, to teo khaLabhaLI jaIne putramohanA kAraNe potAnA virodhI rAjA ane dhUrtamaMtrI sAthe manomana yuddha karavA lAgyA. pariNAmonI te bhayaMkaratA 402 777 7. jaina dharmano maulika itihAsa Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakhate tame prazna karyo, AthI temane sAtamA narakanA adhikArI batAvavAmAM AvyA; paNa thoDI vAra pachI jyAre temane e bhAna thayuM ke - 'teo to muni che ane temane rAja-tAjathI zuM matalaba ?' tyAre AtmAlocana karatA-karatA vicAronI uccazreNI para ArUTa thaI rahyA hatA. tyAre sarvArthasiddha vimAnanI gati batAvavAmAM AvI.' bhagavAna mahAvIra zreNikane potAnA kathananuM rahasya samajAvI rahyA hatA, tyAre ja AkAzamAM duMdubhinAda saMbhaLAyo. bhagavAne zreNikane kahyuM : "te ja prasannacaMdra muni, je sarvArthasiddha vimAnane yogya adhyavasAya para hatA, zukladhyAnanI vimalazreNI para ArUDha thaIne mohakarmanI sAthosAtha jJAnAvaraNIya vagere karmono paNa kSaya karIne kevaLajJAna ane kevaLadarzananA adhikArI banI gayA che. tenI ja mahimAmAM devaloko duMdubhi vagADI rahyA che." zreNika prabhunI sarvajJatA para manomana rAjI thayA. eka vAra bhagavAna mahAvIra rAjagRhInA bAgamAM birAjamAna hatA. te vakhate eka vyakti bhagavAna pAse AvI ane pagamAM paDIne bolI : "bhagavan ! Apano upadeza bhavasAgarane pAra karAvavAvALA jahAja jevo che. mane eka vAra ApanI vANI sAMbhaLavAno moko maLyo hato ane te vakhatanA upadeze mArA jIvanane saMkaTathI bacAvyuM che. Aje huM ApanI vANI sAMbhaLavAno lAbha laIza." A rIte dRDha nirNaya karIne teNe prabhuno upadeza sAMbhaLyo, jenA prabhAvathI tenA manamAM potAnA pahelAMnAM kRtyo para atyaMta duHkha thayuM. teNe hAtha joDIne bhagavAnane vinaMtI karI : "bhagavan ! mAruM pahelAMnuM jIvana kukarmothI kALuM baneluM che. zuM tene dhovA mATe zuM huM ApanI sevAmAM sthAna meLavI zakuM chuM ? zuM eka cora ane atyAcArI paNa zramaNa-dharmano hakadAra banI zake che ?'' te vyaktinA chaLamukta vAkyane sAMbhaLIne bhagavAne kahyuM : "rohiNeya ! sAcA pastAvAthI pApanI kALAza dhovAI jAya che. tArA mananI badhI ja kALAza AtmAlocananI bhaThThImAM baLIne bhasma thaI gaI che. AthI tuM zramaNapada pAmavAno hakadAra banI gayo che." kukhyAta cora rohiNeya jota-jotAmAM sAdhu banI gayo ane te potAnAM sakarmo ane tapasyAthI khUba AgaLa vadhI gayo. vItarAga prabhunI vANIe ghora pApIne paNa dharmAtmA banAvI dIdho. jaina dharmano maulika itihAsa 403 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( magadha mahAmaMtrI abhayakumAra magadhasamrATa zreNika ane temanA parivAranI gaNanA bhagavAna mahAvIranA zreSTha bhaktomAM karavAmAM Ave che. A zreyamAM temanA mahAmaMtrI abhayakumArano moTo hAtha rahyo che. abhayakumAra mahArAja zreNikano putra paNa hato. jeno janma rANI naMdAthI thayo hato. abhayakumAre keTalIya vAra rAjanaitika saMkaTothI zreNikanI rakSA karI hatI. eka vAra ujjainInA rAjA caMDapradyote keTalAka bIjA rAjAo sAthe maLIne rAjagRha para caDhAI karI. abhayakumAre evI buddhi batAvI ke caMDapradyota jAte ja DarIne pAcho pharI gayo. abhayakumAre jyAM duzmananI chAvaNI lAgavAnI hatI, tyAM pahelAthI ja suvarNa mudrAo daTAI devaDAvI. jyAre caMDapradyote rAjagRhane gherI lIdhuM tyAre abhayakumAre sUcanA mokalAvI ke - ApanA hitecchu saMbaMdhe huM Apane sAvadhAna karI devA IcchuM chuM ke - "ApanA sAthI rAjA zreNika sAthe maLI gayA che ane te badhA Apane dagAthI zreNikanA hAthe kedI banAvavAnI yojanA banAvI cUkyA che. tenA badalAmAM zreNike temane khUba dhana ApyuM che, je ApanI chAvaNInI jamIna nIce ja dATI devAmAM AvyuM che." A sUcanA maLatAM ja caMDapradyote jamIna khodAvaDAvI, to daTAyelI suvarNa mudrAo maLI. AnAthI DarIne te jemano tema ujainI pAcho pharI gayo. rAjagRhIno eka kaThiyAro Thumaka Arya sudharmA pAse dIkSita thayo. Thumaka bhikSA mATe nagaramAM jato to loko tenI mazkarI karatA ne kahetA : "A AvyA che moTA tyAgI puruSa, keTalo moTo vaibhava choDyo che temaNe ?" lokonA AvA vyavahArathI Thumaka khUba duHkhI tharyo ane teNe potAnI A vyathA Arya sudharmAne saMbhaLAvI. ThumakanA duHkhane dUra karavAnA vicArathI Arya sudharmAe bIjA ja divase tyAMthI vihAra karavAnuM nakkI karI lIdhuM. jyAre abhayakumArane A vAtanI jANa thaI to temaNe Arya sudharmAne potAno nirNaya badalavAnI vinaMtI karI. pachI abhayakumAre nagaramAM eka-eka karoDa suvarNamudrAone traNa DhagalA karAvyA ane nagaranA lokone AmaMtrita karIne jAherAta karAvaDAvI ke - je vyakti AjIvana strI, agni ane pANIno tyAga karaze, te A traNa karoDa suvarNa mudrAo laI zake che. jyAre koI paNa taiyAra na thayuM tyAre | 404 cha969696969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayakumAre kahyuM: "juo te Thumaka muni keTalA moTA tyAgI che. temaNe jIvanabhara mATe strI, agni ane sacitta pANIno tyAga karI dIdho che." abhayanI A buddhisabhara yuktinA pariNAme Thumaka muni mATenI lokonI vyaMga carcA samApta thaI gaI. bhagavAna mahAvIra jyAre rAjagRha padhAryA to abhayakumAra paNa temanI dezanAmAM hAjara thayA. dezanAnA aMte abhaye bhagavAnane pUchyuM : "bhagavan! ApanA zAsanamAM chellA mokSagAmI rAjA koNa haze ?" javAbamAM bhagavAne kahyuM : "vItabhayanA rAjA udAyana, je mArI pAse ja dIkSita muni che, te ja chellA mokSagAmI rAjA haze." abhayakumAre vicAryuM ke - "jo huM rAjA banIne dIkSA grahaNa karIza to mArI mATe mokSano rasto ja baMdha thaI jaze. sAruM thaze ke huM kumAra avasthAmAM ja dIkSA grahaNa karI lauM." abhayakumAre jyAre potAno A vicAra zreNika sAme mUkyo to zreNike kahyuM: "vatsa! dIkSA grahaNa karavAno samaya to mAro che, tAre to rAjya grahaNa karavuM joIe." jyAre abhayakumAre vadhu Agraha karyo to zreNike kahyuM ke - "je divase huM koI vAte nArAja thaIne tane kahuM, "cAlyo jA ahIMthI ane bhUlathIya kyAreya mane potAnuM moTuM na dekhADato', te ja divase tuM saMnyAsI banI jaje." samaya jatAM bhagavAna mahAvIra pharIthI rAjagRha padhAryA. te vakhate bhayaMkara ThaMDInI Rtu hatI. eka divasa rAjA zreNika potAnI rANI celanA sAthe pharavA gayA. saMdhyA TANe pAchA pharatI vakhate te lokoe nadIkinAre eka munine dhyAnamAM lIna joyA. rAtanA vakhate ekAeka rANI jAgI to tene te muninI yAda AvI ane tenA moDhAmAMthI nIkaLI paDyuM - "Aha ! teo zuM karatA haze?' A sAMbhaLIne rAjAnA manamAM rANI pratye zaMkA pedA thaI gaI ane temaNe paroDhiye abhayakumArane Adeza ApyoH "celanAno mahela saLagAvI do, tyAM durAcAra ucharI rahyo che." abhayakumAre mahelamAMthI cetanAne kADhIne temAM Aga lagAvI dIdhI. tyAM zreNike bhagavAnanI sAme rANIonA AcAravicAra para jijJAsA pragaTa karI, to mahAvIre kahyuM: "tamArI celanA vagere badhI ja rANIo niSpApa ane zIlavatI che." bhagavAnanA moDhethI potAnI rANIo pratye A vAkya sAMbhaLI rAjA potAnI AjJA para pastAvA lAgyA ane e bhayathI kyAMka koI nukasAna na thaI jAya, mahela tarapha pAchA pharyA. rastAmAM | jaina dharmano malika itihAsa 99999999999999999405 | Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayakumArane jotAM ja rAjAe pUchyuM: "mahelanuM zuM thayuM?" abhaye kahyuM : "ApanI AjJA mujaba tene saLagAvI dIdho." A sAMbhaLIne rAjA khUba duHkhI thayA ane bolyA : "te A ThIka nathI karyuM. mArI AjJA hovA chatAM paNa tAre potAnI buddhithI kAma levuM joItuM hatuM ane thoDo vakhata TALIne AjJAnuM pAlana karavuM joItuM hatuM." AthI abhaye javAba Apyo : "tamAre A rIte vicAryA vagara, samajyA vagara AjJA nahotI ApavI joItI." abhayanA prazna-javAba ane potAnI vaDe ApavAmAM Avela duSTa AjJAthI rAjA khUba gusse thayo ane tenA moDhethI ekAeka nIkaLI gayuM - "cAlyo jA ahIMthI ane bhUlathI paNa mane tAre mo nA batAvato." abhaya to A ja icchato hato. tarata ja te tyAMthI cAlI nIkaLyo ne bhagavAnanAM caraNomAM jaIne teNe saMnyAsa grahaNa karI lIdho. rAjA zreNike mahelamAM pahoMcIne jyAre badhAne surakSita joyA, to tene pharI eka vAra potAnI ekAeka ApavAmAM Avela AjJA para duHkha thayuM tene lAgyuM ke - "teNe bhUlathI potAnA catura putra ane yogya maMtrIne khoI dIdho che. te tarata ja bhagavAna mahAvIra pAse pahoMcyA, paNa tyAM sudhI abhayakumAra dIkSita thaI cUkyo hato. abhayakumAra muni vizuddha munidharmanuM pAlana karIne vijaya nAmanA anuttara vimAnamAM ahamindra banyA. ( aitihAsika dRSTithI nirvANakALa) bhagavAna mahAvIranuM nirvANa para7 I.pU.mAM thayuM hatuM. A vAtanA purAvA jaina paraMparAnA prAcIna ane arvAcIna, moTA bhAge badhI ja jAtanA graMthomAM puSkaLa pramANamAM upalabdha che. je sAbita thayelA ane prabaLa purAvAonA AdhAre upara jaNAvela nicoDa kADhavAmAM Avyo che, temanI prAmANikatA pUrI rIte zaMkA vinAnI che, tema chatAM paNa thoDA Adhunika itihAsanA vidvAna zodhakartAoe A viSaya para judI-judI najarethI vakhato-vakhata UMDuM saMzodhana karavAno prayatna karyo che. te vidvAnomAM DaoN. harmana jekobInuM nAma sau prathama levAmAM Ave che. badhA ja purAvAomAM lagabhaga mahAvIra nirvANakALa ne buddha nirvANakALanI sarakhAmaNI karavAmAM AvI che ane e nicoDa kADhyo che ke - [406 93969696969696969696969696969 jaina dharmano maulika itihAsa Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha mahAvIra karatA nAnA hatA. DaoN. jekobInA purAvAono yogya abhyAsa karavAthI keTalAka vidvAnoe A maMtavya jAhera karyuM che ke - jekobInA nirNayane aMtima rUpe mAnI levuM yogya nathI. AcArya hemacaMdra mujaba mahAvIrano nirvANakALa I. pU. pa27 ja yogya jaNAya che. DaoN. ke. pI. jayasvAlanuM kahevuM che ke - "bauddha AgamomAM varNavela mahAvIranA nirvANanA prasaMgo aitihAsika tathyo nakkI karavAmAM koI rItanI upekSAne pAtra nathI. temaNe mahAvIra-nirvANane buddhathI pahelAM gayuM che. Do. rAdhA-kumuda mukharjI ane purAtattva saMzodhaka muni jinavijayajIe paNa Do. jayasvAlanA mata mujaba bhagavAna mahAvIranuM moTApaNuM svIkAryuM che. Aja rIte DaoN. hastee buddhanuM nirvANa mahAvIrathI pAMca varasa pachI batAvyuM che. te mujaba buddhano janma mahAvIrathI traNa varSa pahelAM thaI cUkyo hato. | muni kalyANa vijayajIe paNa bhagavAna mahAvIrano nirvANakALa I.pU. para7 mAnyo che, je paraMparA-saMmata paNa che ane purAvA-saMmata paNa. zrI vijayendrasUri vaDe lakhAyela "tIrthakara mahAvIra'mAM paNa judAMjudAM purAvAo sAthe bhagavAna mahAvIrano nirvANakALa I. pU. para7 ja pramANita karavAmAM Avyo che. bhagavAna mahAvIranA nirvANakALano vicAra je AdhAro para karavAmAM Avyo che, te badhAmAM sAkSAt ane spaSTa purAvo bauddhapiTakono che. AmAM buddhe AnaMda ane cuMda sAthe bhagavAna mahAvIranA nirvANanI vAta karI che. jyAM sudhI buddha pahelAM bhagavAna mahAvIranA nirvANano prazna che, ApaNe eTalA mATe paNa zaMkA na karavI joIe, kemake jaina AgamomAM AnAthI viruddhano koI ullekha nathI maLato - muni nagarAjajI mujaba mahAvIranuM moTApaNuM sAbita karavA mATe bauddha sAhityamAM ghaNA prasaMga jovA maLe che, jemAM buddha pote potAnI jAtane nAnA svIkAre che. dAkhalA tarIke bhagavAna buddha koIka vakhate zrAvastImAM anAtha piMDikanA uttavanamAM vihAra karI rahyA hatA, tyAre rAjA prasenajite koI prasaMge temane pUchyuM hatuM ke - "Apa to nAnA ane svayaM saMnyAsI cho, pachI ema kevI rIte kahI zako cho ke tame samyaka saMbodhino sAkSAtkAra karyo che?" AthI buddhe kahyuM hatuM: "agni, sApa, kSatriya ane bhikSune nAnA samajIne apamAna na karavuM joIe." | jaina dharmano maulika itihAsa 99999999999999999 ruo | Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vakhatanA dharmAcAryo dharmanAyakomAM buddhanI sauthI nAnI uMmarano A sauthI sabaLa purAvo che. A badhuM jotAM mahAvIranA moTApaNA ane pUrvanirvANamAM zaMkAne koI sthAna nathI rahetuM. te ja rIte temano nirvANakALa paNa pAraMparika ane aitihAsika baMne dRSTithI ane AdhArothI I.pU. 527 ja yogya jaNAya che. A ja viSayamAM eka bIjo purAvo e paNa che ke itihAsamAM samrATa caMdraguptanuM rAjyArohaNa I.pU. 322 mAnavAmAM AvyuM che. je jaina paraMparA mujaba mahAvIranA nirvANanA 215 varSa pachI mAnavAmAM AvyuM che. jenI gaNatarI avaMti rAjyArohaNanI sAthe karavAmAM Ave che ane A eka aitihAsika tathya che ke - caMdragupta maurye potAnA rAjyanI sthApanA rAjyArohaNanA dasa varasa pachI karI hatI.' A rIte 322-10=312+215=527 eTale ke jainakALa gaNatarI mujaba paNa mahAvIranA nirvANano samaya 527 I.pU. ja thAya che. I.pU. 527ne bhagavAna mahAvIranA nirvANane niHzaMkapaNe sAbita karavAvALo sauthI prabaLa ane sarvasAmAnya purAvo e paNa che, jene zvetAMbara ane digaMbaranA badhA prAcIna AcAryoe ekamate svIkAra karyo che, te che mahAvIra-nirvANanA 605 varasa ane pAMca mahinA bAda zaka saMvata zarU thavAno purAvo. A rIte I.pU. 527 ja mahAvIra-nirvANano itihAsa siddha thayelo ane mAnyatA prApta kALa che. mahAvIra ane buddhanA nirvANakALanI sarakhAmaNI bhagavAna mahAvIra ane buddha samakAlIna hatA. AthI temanA nirvANakALano nirNaya karatI vakhate lagabhaga badhA ja vidvAnoe baMne mahApuruSonAM nirvANakALane nakkI karavAmAM eka-bIjAnA kALano ekabIjA sAthe saMbaMdha jANIne sAthe-sAthe carcA karI che. e vAta alaga che ke AnA lIdhe samasyA ukelAvAnA badale vadhu gUMcavAI gaI che. itihAsakAra paM.gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAe 'buddhanirvANa saMvata'nI carcA karatA lakhyuM che ke - buddhanuM nirvANa kayA varase thayuM, teno cokkasa nirNaya haju sudhI nathI thaI zakyo. laMkA, barmA ane zyAmamAM buddhanuM nirvANa 544 I.pU. mAnavAmAM Ave che ane evuM ja AsAmanA rAjaguru mAne che. cInI yAtrI hyuenasAMga mujaba A kALa I.pU. cothI sadInI vacce Ave che. bIjA keTalAka itihAsakAroe Ane I.pU. 408 7777 UUUUUU jaina dharmano maulika itihAsa Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothI ane pAMcamI sadInI vacceno mAnyo che. muni kalyANavijaye e sAbita karavAno prayatna karyo che ke - 'mahAtmA buddha tIrthaMkara mahAvIrathI 22 varasa moTA hatA ane buddhanA nirvANathI 15 varasa pachI mahAvIranuM nirvANa thayuM. A rIte buddhanuM nirvANa I.pU. 542mAM thayuM jaNAvavAmAM Ave che. ApaNe ahIM vidvAnonI dhAraNAonA vizleSaNamAM na paDIne phakta te tathyo ane purAvAono ullekha karavA mAMgIzuM, jenAthI nirvANakALano sAco samaya jANI zakAya. yAda rahe ke ApaNe AjathI lagabhaga aDhI hajAra varasa pahelAMnI ghaTanA saMdarbhe nirNaya karavAno che. sau jANe che ke te vakhate jaina, vaidika ane bauddha A traNa dharmaparaMparAo ja mukhya rIte hatI, je Aje paNa jANItI che. buddhanA jIvana saMbaMdhe jaina AgamomAM koI varNana nathI maLatuM. bauddhazAstra ane sAhityanA buddhanA nirvANa saMbaMdhe je varNano upalabdha thAya che, te paraspara eTalA virodhI che ke temanAmAMthI koI ekane paNa yogya nathI mAnI zakAtuM. AvI paristhitimAM amArI mATe paurANika sAhityamAM evI sAmagrInI zodha atyaMta jarUrI banI jAya che. saubhAgyathI 'zrImadbhAgavatapurANa'nA pahelA skaMdhamAM eka evo zloka che je buddha vize thoDo prakAza pAthare che. te zlokano artha e thAya che ke - 'kaliyuga AvI javAthI magadha deza(bihAra)mAM devatAono dveSa karavAvALA rAkSasone mohita karavA mATe aMjanI (AMjanI)nA putra rUpe Apano buddha avatAra thaze.' kharekhara zlokamAM bhAgavatkAre buddhanA prasaMgamAM te samayamAM pratApI rAjA aMjananA nAmano ullekha karyo che. buddha vizenAM varNano mujaba buddhanA pitAnuM nAma zuddhodhana hatuM. AthI zlokanA AdhAre buddhane aMjananA putra mAnavAnI vAta UbhI ja nathI thatI. kharekhara bhAgavatakArano matalaba buddhane rAjA aMjananI putrI AMjanInA putra batAvavAthI che. A eka taddana navuM paNa aitihAsika tathya che ke mahAtmA buddha mahArAja aMjananA dohitra hatA. zlokamAM janakanI putrI jAnakI, maithilanI putrI maithilInA rUpe ja aMjananI putrI AMjanInA prayoganI * madada levAmAM AvI che. e sAbita thaI cUkyuM che ke - barmI-bauddha paraMparA mujaba buddhanA nAnA mahArAjA aMjana zAkya kSatriya hatA, jemaNe potAnA nAma para jaina dharmano maulika itihAsa 7 409 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata paNa calAvyo hato. temanuM nAma ItajAnA hatuM. barmI bhASAmAM 'ItajAnA' zabdano artha aMjana thAya che. 'IMtajAnA' saMvata mujaba buddhanuM nirvANa ItajAnA saMvata 148nI vaizAkhI pUnamanA roja maMgaLavAranA divase thayuM hatuM, je IsavI sana kALakrama mujaba 501 I.pU. 15 eprila, maMgaLavAra Thare che. A samasyA ukelavAmAM 'vAyupurANa'no eka zloka paNa madadarUpe sAbita thayo che. jenA arthamAM pradyota nAmanA eka rAjAnuM varNana che, je potAnA pitA munika dvArA rAjAnI hatyA karyA pachI avaMtinA rAjasiMhAsana para besADavAmAM Avaze ane badhA ja sAmaMtone potAnA vazamAM rAkhIne 23 varSa sudhI rAja karaze. tibeTI bauddha paraMparA mujaba buddha ane caMDapradyote eka ja divase janma lIdho ane caMDapraghota avaMtinA rAjasiMhAsana para e ja divase beTho, je divase buddhane AtmajJAna prApta thayuM. badhA itihAsakAra A tathyane ekamate svIkAre che ke - bodhiprAptinA samaye buddha 35 varasanA hatA.' Ano matalaba e thayo ke pradyota paNa 35 varasanI uMmaramAM avaMtino rAjA banyo. 'vAyupurANa'nA zloka mujaba pradyote 23 varasa sudhI rAja karyuM ane tyAra bAda teno putra pAlaka avaMtino rAjA banyo. jaina paraMparAnA badhA ja prAmANika graMthomAM e vAtano ullekha che ke - je divase potAnA pitAnA mRtyu bAda pAlaka avaMtinA rAjasiMhAsana para beTho, te ja divase bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM. A rIte vaidika, jaina ane bauddha dhAraNAo mujaba sAbita thayelA purAvAonA samanvayathI A sAbita thAya che ke - je divase bhagavAna mahAvIre 72 varasanI uMmara pUrI karI nirvANa pAmyA, te divase 58 varasanI uMmaramAM pradyotanuM dehAvasAna thayuM ane te ja divase buddha paNa 58 varasanA thaI gayA hatA. buddhanuM AkhuM AyuSya 80 varasanuM mAnavAmAM AvyuM che, jethI buddhano janmakALa mahAvIranA janmanA 14 varasa pachI ane nirvANakALa bhagavAna mahAvIranA nirvANanA 22 varasa pachI sAbita thAya che. 'AvazyakacUrNi'mAM cUrNikA2e lakhyuM che ke - je vakhate bhagavAna mahAvIra 28 varasanA thayA, te vakhate temanAM mAtA-pitAno svargavAsa thaI gayo.' cUrNikAranA jaNAvyA mujaba mahArAja siddhArtha ane trizalA 410 3(c)(c) cha jaina dharmano maulika itihAsa Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devInA svargagamana vakhate pradyotanI uMmara 14 varasanI hatI. te mujaba 527 I.pU.mAM bhagavAna mahAvIrano prAmANika nirvANakALa mAnatA mahAvIrano janma I.pU. 599mAM ane buddhano janma I.pU. 585mAM thayo sAbita thAya che. A badhAM tathyone ekabIjAM sAthe joDIne vicAra karavAthI e ja nicoDa nIkaLe che ke - 'bhagavA mahAvIranuM nirvANa I.pU. 527mAM thayuM ane buddhanuM nirvANa mahAvIranA nirvANanA 22 varasa bAda eTale ke I.pU. 505mAM thayuM.' azokanA zilAlekhomAM aMkAyela 256no AMkaDo, jene vidvAno buddha nirvANa varasanuM sUcaka mAne che, e ja sAbita kare che ke buddhanuM nirvANa I.pU. 505mAM thayuM. zilAlekho para lakhavAmAM Avela A AMkaDA vize ghaNA vidvAnono e mata che ke - je divase A zilAlekha lakhAvavAmAM AvyA, te divase buddha nirvANaprAptinA 256 varasa vItI cUkyAM hatAM. itihAsakAro jaNAvyA mujaba azokano rAjyAbhiSeka 269 I.pU.mAM thayo hato. rAjyAbhiSekanA ATha varasa pachI temaNe kaliMga para vijaya prApta karyo, je yuddhamAM thayela bhISaNa narasaMhArane joIne temanA manamAM yuddha pratye tiraskAra thaI gayo ane teo bauddha dharmanA anuyAyI banI gayA. temaNe potAnI ane potAnA rAjyanI saghaLI zakti bauddha dharmanA pracAra ane prasAramAM lagAvI dIdhI. pariNAme bauddha dharma bhAratamAM ja nahi, paNa bhAratanI bahAra paNa keTalAya dezomAM pragatinI Toca para pahoMcI gayo. tyAra bAda temaNe uparokta zilAlekha vagerenuM nirmANa zarU karyuM haze. A badhAM kAmomAM lagabhaga dasa-bAra varasa lAgyAM haze, eTale ke A zilAlekha rAjyAbhiSekanA vIsamAM varasa eTale ke I.pU. 249mA taiyAra karavAmAM Avyo haze. je divase buddhanA nirvANanA 256 varasa vItI cUkyA hatA A gaNatarI mujaba buddhano nirvANakALa 505 I.pU. Thare che, je 'vAyupurANa'mAM ullekha karyA mujaba pradyotanA rAjakALanA AdhAre sAbita thayela nirvANakALanuM samarthana kare che. A badhAM aTala aitihAsika tathyonA AdhAra para niHzaMkapaNe ane cokkasarUpe ema kahI zakAya che ke - 'bhagavAna mahAvIranuM nirvANa I.pU. 527mAM ane buddhanuM nirvANa I.pU. sana 505mAM thayuM hatuM. jaina dharmano maulika itihAsa 737 411 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viTAsthaLa jaina mAnyatA mujaba bhagavAna mahAvIranuM nirvANa sthaLa paTanA jillAmAM Avela rAjagRhanI najIka pAvApurI che. jene Aje bhavya maMdiro vaDe eka jainatIrtha banAvI devAmAM AvyuM che. itihAsakAra enAthI sahamata thatAM nathI dekhAtA, enuM kAraNa e che ke je samaye bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM hatuM, te vakhate mallo ane licchavIonA aDhAra gaNarAjA hAjara hatA. A uttarIya bihAranA pAvApurImAM hovuM ja zakya che, kemake upara jaNAvela badhAM ja gaNarAjaya bihAranI uttara dizAmAM Avela che. dakSiNa bihAranuM pAvA to temanA duzmana vistAramAM hatuM. DaoN. jekobIe paNa bauddhazAstromAM varNavela mahAvIranuM nirvANa sthaLa pAvAne zAkyabhUmimAM hovuM svIkAryuM che. paM. rAhula sAMkRtyAyane paNa A ja tathyane Teko Apyo che. paM. rAhula sAMkRtyAyane ane nAthurAma premIe paNa evI ja zakyatA vyakta karI che. temanuM kahevuM che ke - "bhagavAna mahAvIranuM nirvANa kharekhara gaMgAnA uttarIya AMcalamAM Avela pAvA nagarImAM ja thayuM hatuM, je vartamAna gorakhapura jillAmAM Avela papuhara nAmanA gAmathI jANItuM che. 412 9696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa | Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya AcAryazrI hastImalajI mahArAjano TUMko paricaya - pI. zikharamala surANA 1. phakta dasa varasanI nAnI uMmaramAM bALaka hastIe A asAra saMsArane choDIne munijIvana apanAvI lIdhuM. sADA paMdara varasanI kizora vayamAM temaNe eTalI ahatA ane vidvattA prApta karI lIdhI ke saMghanA AcArya rUpe temanI pasaMdagI karI levAmAM AvI. jaina itihAsamAM teo sauthI ochI uMmaranA AcArya rUpe pasaMdagI pAmela muni banI gayA ane phakta ogaNIsa varasanI taruNAvasthAmAM teo saMghanA AcArya banI gayA. 2. AcArya banyA bAda temaNe 61 varaso sudhI dezabharamAM pagapALA vihAra karyo. potAnI vihArayAtrAomAM temaNe pAMca mahAvrato ane kaThora jene zramaNAcAranuM pUruM pAlana karyuM. 3. ekasaTha varaso sudhI dararoja potAnA prabhAvazALI upadezo vaDe temaNe jana-janane mANasAIno sAco pATha bhaNAvyo ane durlabha mAnavajIvananI mahattA samajAvI. 4. temanI maMgaLa preraNAthI temanA sAMnidhyamAM paMcyAsI mumukSuoe - dIkSA lIdhI. dIkSita sAdhu-sAdhvIoe sva ane para kalyANa - karyuM ane karI rahyAM che. 5. jainazAstro ane bIjA viSayo para temaNe saraLa-sacoTa vivecanAo vyAkhyAo lakhI. 7. ghaNA sthaLoe temaNe samAjamAM keTalIya jAtanA jhagaDAone - haMmezane mATe samApta karAvI dIdhA ane prema ane mitratAnI pratiSThA karI. 8. ghaNA evA prasaMga AvyA, jyAre temaNe potAnI jiMdagIne khatarAmAM nAMkhIne paNa bIjAM prANIonI jiMdagI bacAvI. 90 prakhyAta jyotiSI, sAMsada ane rAjakAraNI DaoN. lakSmImala siMghavIe lakhyuM - "mArI jiMdagInA dareka paDAve AcArya hastIe mane anuprerita karyA." jaina dharmano maulika itihAsa 9696969696969696969696969696969694 413] Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. Ara. bI. AI.nA pUrva DepyuTI gavarnara, samAjasevaka, padmabhUSaNa zrI devendrarAja mahetA lakhe che - "ImAnadAra, nItipUrvaka ane sAdagImaya jIvana ane bIjAnI niHsvArtha sevAnI preraNA mane AcArya hastI dvArA (vaDe) maLI.'' 11. Ara. esa. dhUmaTa (AI.e.esa.) kahe che : "temanA jIvananA rUpAMtaraNamAM AcArya hastInI mahattvanI bhUmikA rahI che." 12. sarvocca adAlatanA nyAyAdhIza zrI Ara. ema. loDhAnA pitAnyAyAdhIza zrI zrIkRSNamala loDhA mujaba - - 'AcArya hastI je kAMI kahetA hatA, te sAcuM thaI jatuM hatuM. ' "temane bhaviSyano pUrvAbhAsa thaI jato hato. A atIndriya jJAnanA AdhAre teo temanA bhaktonuM mArgadarzana ne saMrakSaNa karatA hatA. mArA parivAra para paNa temanI asIma kRpA rahI." "temanA AzIrvAda khUba ja maMgalakArI hatA. temanA AzIrvAdathI tanAvo dUra thaI jatA hatA ane asIma zAMtino anubhava thato hato.'' 13. bhAratIya rakSAvijJAnanA praNetA padmavibhUSaNa vaijJAnika DaoN. daulatasiMha koThArI lakhe che - "prANImAtranuM kalyANa icchatA teo eka lokapriya ane vidvAna jaina saMta hatA." jyAre teo mauna - sAdhanAmAM hatA, tyAre paNa temanAthI sphuratI sakArAtmaka preraNA, UrjA mArA hRdaya sudhI pahoMcI gaI.'' "temanA vaDe cAra bhAgomAM lakhela - jaina dharmano maulika itihAsa' eka atyaMta mahattvapUrNa, kImatI ane preraka avadAna che.' 14. rAjasthAna ucca adAlatanA nyAyAdhIza zrI jasarAja copaDA kahe che ke - "temane nitya sAmAyika-svAdhyAyanI preraNA AcArya hastIthI maLI. 15. kolakAtA vizvavidyAlayanA pUrva kulapati sAhityakAra prophesara kalyANamala loDhAe lakhyuM che - "teo pote vItarAgI bhagavAna samAna hatA.' 16. bhagavAna mahAvIra ane mahAtmA gAMdhInI jema temaNe paNa lokone prerita karyA ke potAnI jAtane dhananA mAlika nahi, thApaNadAra samajavuM joIe. temanI preraNAthI aneka vyaktioe potAnI kamAyelI saMpattine pAramArthika kAmomAM lagAvI dIdhI. temanA aneka 414 7777 UUUUU jaina dharmano maulika itihAsa Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyAyI Aje paNa nirlipta-anAsakta jIvana jIve che. prakhyAta udyogapati. zrI mophatarAja guNota jevI aneka saphaLa ane samRddha vyakti tenA jIvaMta udAharaNa che. 17. (i) ekyAsI varasa sudhI nirdoSa jIvana jIvyA bAda temane lAgyuM ke - "temano chello samaya najIka che." evuM jANIne nimAja(pAlI-rAjasthAna)mAM temaNe potAnA jIvananAM badhAM jANyAMajANyAM pAponI AlocanA karI tathA prANImAtrathI khamatakhAmaNA karIne saMthAro grahaNa karI lIdho. anAja, pANI, davA, upacAra vagereno pUro tyAga karIne teo AtmadhyAnamAM lIna thaI gayA. saMthArAkALamAM asaMkhya lokoe temanAM darzana karIne potAnI jAtane dhanya gaNyA. (i) saMthArAkALamAM nimAjanA seMkaDo muslima temanAM darzana mATe AvyA ane saMkalpa karyo ke - "temano saMthAro cAlaze tyAM sudhI teo na to pazuvadha karaze ane na to mAMsAhAra karaze. temaNe te saMkalpane pUro nibhAvyo. (ii) tera divasanA aitihAsika tapa-saMthArA pachI temaNe potAno nazvaradehano tyAga karIne mahAprayANa karyuM. (iv) eka lAkhathI vadhu loko temanI aMtima yAtrAmAM sAmela thayAM, jemAMthI lagabhaga aDadhI saMkhyA jaina sivAyanA varganA lokonI hatI ane temAM paNa hajAronI saMkhyAmAM muslima hatA. (V) temanI aMtima yAtrAnA saMbaMdhe A tathyono ullekha nyAyAdhIza zrI jasarAja copaDA ane sebInA pUrva adhyakSa zrI DI. Ara. mahetAe paNa karyo. 18. AvA asAmAnya adbhuta vyaktitvanA dhaNI mahAna saMta AcArya zrI hastImalajI ma.sA.nI janma zatAbdInA pAvana prasaMge temane - koTi-koTi vaMdana. adhyakSa : samagajJAna pracAraka maMDaLa 61-63, rDo. rAdhAkRSNana roDa. malApura, cennaI - 400 004 (bhArata) - (5 eprila 2010 e cennaImAM Ayojita AcArya hastI janmazatI karuNA ratna evorDa samArohamAM aMgrejImAM prastuta paricayanuM gujarAtI rUpAMtara) | jaina dharmano maulika ItihAsa hi9696969696969696969696969696969 415] Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'saMdarbha sUtra graMthAdi D | (a) 0 aMguttaranikAya - 503, 504 aMtagaDa, aMtakRta dazAMga sUtra - 384, 389, 390, 393, 411, 625, 626, 634, 740. agatsya RSi kRta cUrNi - 20 0 agnipurANa - 137 ] atharvaveda - 430 2 aNuttarovavAI - 622, 626, 628, 740 D. abhayadevIyA vRtti - 730 2 abhidhAna cintAmaNi - 559 3 abhidhAna rAjendra koza - 61, 68, 69, para9, 690, 714, 736 azoka ke dharmalekha - 782 (A) 3 AtaMkheya sutta - 506 0 Agama aura tripiTaka - 731 9 AcArAMga sUtra - 241, 542, 544, 555, 558, 560, pa61, pa67, 168, pa69, 570, 572, pa73, 575, 192, pa93, 641, 645, 711. 0 Ajakala - 135 2 Adi purANa - 5, 42, 139, 480, 555 a ApTe saMskRta iMgliza DikzanarI - pa66 0 Avazyaka cUrNi - 6, 9, 20, 23, 27, 37, 46, 47, 48, 68, 72, 73, 122, 123, 127, 150, 194, 228, 298, 307, 315, 482, 533, pa62, 563, 564, pa67,568, pa69, 571, pa72, 574, 576, 279, 580, 584, 585, 199, 601, 602, 606, 608, 626, 627, 700, 714, 744, 7pa6, 763. 0 Avazyaka niryukti - 3, 4, 5, 6, 10, 13, 14, 21, 23, 24, 31, 36, 37, 45, 46, 67, 69, 73, 74, 114, 115, 116, [ 410 2696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173, 241, 308, 428, 147, papa7, pa65, 575, 583, 609, 613, 634, 696, 699 0 Avazyaka malayagiri vRtti - 12, 24, 48, 74, 117, 122, 124, pa33, 575, 577, 603, 609 (I) a inDiyana enTIkverI - 500, 503 0 InDiyana philosophI - 503. - 3 iDiyolaoNjikala sTaDIjha - 719 3 IzAna saMhitA - 132 (u) 0 uttara purANa - 480, 481, 483, 486, 488, 491, pa39. 1 uttarAdhyayana cUNi - 691 0 uttarAdhyayana sUra - 315, 330, 370, 372, 377, 382, 383, 463, 530, 548, 650, 658, 709, 735. 3 upakeza gaccha-caritAvalI - para5, 529 . 3. upakeza gaccha-paTTAvalI - para7, pa29 upAsaka dazAMga sUtra - 628, 657, 669, 675, 734 0 uvavAI sUtra - 70, 744, 745, 746 () 0 Rgvada - 429 a RSibhASita sutta - 429 (e) 0 ekaviMzartisthAna prakaraNa - 566 n ena eDavAnDa hisTrI opha inDiyA - 769, 774 0 enasAIklopIDiyA opha InDiyA - 776 0 enasAiklopIDiyA oNpha rilijana enDa ethiksa - 733 - a insiyenTa jogrAphI oNpha inDiyA - pa58 a epiToma oNpha jainijhama - 768 esa. bI. I. volyuma - 766 jana dharmano maulika itihAsa 9093222333969696969699 410] Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) 0 0 0 0 3 aindra vyAkaraNa - 564 (o) a papAtika sUtra - 616, 632, 645, 662, 74pa (ka). 3 kaThopaniSada - 476 kalpacUNi - 728 3 kalpasUtra - 13, 14, 20, 45, 61, 67, 468, 493, 494, 501, para3, 143, 145, papa1, papa6, 560, pa61, 609, 610, 690, 691, 692, 694 3 kalpa kiraNAvalI - 30 3 kalpasUtra subodhinI TIkA - 30, 38, 41, 45, pa7pa kahAvalI - 21, 23 0 kApta iskripzansa inDikezansa - 776 kAlamAdhavIya nAgara khaMDa - 132 0 kuvaLaya mALA - 617 0 kUrma purANa - 137. 0 kedAra paTTika - 719 a kembrija hisTrI opha inDiyA - 503 (kha) kharataragaccha bRhad gurvAvalI - 54 (ga). 3 gItA - 477 2 gautama dharmasUtra - 234 | (ca) 2 cauvajJa mahApurisa cariyuM - 149, 167, 169, 172, 196, 199, 202, 218, 224, 227, 228, 238, 239, 242, 245, 292, 297, 307, 317, 332, 340, 341, 343, 348, 350, 3pa1, 355, 360, 369, 391, 393, 407, 410, 418, 419, 426, 458, 465, 463, 468, 472, 479, 488, 491, 492, 612, 632, 694, 707. 0 candragupta maurya enDa hijha TAImsa - 773 cAturyAma - 500 418 9i69696969696969696969696969696969| jaina dharmano maulika itihAsa Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (cha) 0 chAndogyopaniSada - 477 2 jambudvIpa prajJapti - 3, 7, 9, 18, 19, 41, 45, 128, 132, papapa, 682, 688 0 janarala oNpha bihAra eNnDa uDIsA risarca sosAyaTI - 769 . jAtaka aThakathA - 74ra 'n jIvana vijJAna - 548 ' a jaina darzana - 709 jaina paramparAno ItihAsa - para9 jaina sAhitya ane itihAsa - 784 0 jaina sAhityano ItihAsa - 430 a jaina sUtra (esa.bI.I.) - pa06 0 jJAtAdharma kathAga sUtra - 10, 280, 281, 286, 287, 401, 404, - 406, 407, 420, 518, pa20, 740. (ta) a tattvArtha sUtra : 10 a titvogAlI painnaya - 768, 773 a tiloya paNagatti - 5, 8, 162, 168, 173, 174, 223, 480, - 481, 486, 493, 494, pa66, 616, 774. 2. tIrthakara mahAvIra - 589, 595, 648, 741, 742 10. tIrthakara vartamAna - 733 a tIrthoddhAra prakIrNa - 773 0 tripiTaka - 720 . ni trilokasAra - 774 'n triSaSTi zalAkA puruSa caritra - 51, 54, pa6, 72, 117, 118, : 122, 162, 167, 172, 174, 196, 202, 205, 208, 211, 213, 215, 221, 224, 225, 228, 319, 345, 346, 3pa1, 3para, 355, 359, 360, 363, 368, 370, 376, 378, 380, 382, 393, 404, 407, 409, 411, 418, 419, 426, 427, 461,462,470,472, 479, 480,482,484, 490, 537, hina dharmano maulika itihAsa 2:3906996369696969696969696907 419] Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538, 149, papa1, papa4, pa60, 561,pa63, 571, 504, 576, 585, 586, 589, 594, 608, 617, 619, 620, 622, 623, 632, 658, 676, 685, 694, 700, 739, 741, 763, 768. (da) darzana digdarzana - 784 0 darzanasAra - 506, 507 n daza bhakti - 556, 560 0 dazavaikAlika sUtra - 386, 685, 713 0 dazAzruta skaMdha - 740 a dAi leha dera jainAja (jarmana) 647 dIrthanikAya - 500, 506, 726, 730, 732, 733, 767, 770 3 dhI uttarAdhyayana sUtra InTroDakazana - 476 3 dhI philosaoNphijha opha inDiyA - 136 0 dhI vanDara dheTa vAjha inDiyA - 47pa 0 dhI sekreTa buksa oNpha dhI isTa - 475, 504, 556 devI bhAgavata - 8 duHkha vipAka - 691 0 0 0 0 0 0 | (1) . dhammapada - 135, 720 dharma aura darzana - 774 dharmaratna prakaraNa - 763 nandIzvara bhakti - 64 a naya sUtra - 647 nArada purANa - 113 2 nAsadIya sUkta - 476 niriyAvalikA - 507, 509, 513, 516, 633, 744, 754, 76ra 0 niyukti dIpikA - ra3 nizItha cUrNi - 617, 739 420 9i6969696969696969696969696969Ne jaina dharmano maulika itihAsa | Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (h) pauma cariyuM - 6, 300, 315, 355 padma caritra - 480, 486 n n padma purANa - 300, 566 n pariziSTa parva - 767, 768 pAiya lacchI nAmamAlA - 58 n pANinikAlIna bhAratavarSa - 726 n pAtajala mahAbhASya - 720 n pAtaJjala yoga sUtra - 709 n pArzvacaritra - 494, 498, 499 2 pArzvanAthano cAturyAma dharma - 498, 500, 505, 506 D pArzvanAthanI paramparAno itihAsa - 529, 530 D pArzvanAtha cAritra - 483, 498, 499 n pAsanAha riuM - 481, 482, 488, 491, 492 n pAsAdika sutta - 506 2 paoNliTikala hisTrI oNpha ensiyeTa inDiyA - 774 n prabuddha karNATakA - 779, 780 n prabhAvaka caritra - 56 D prabhAsa purANa - 430 D pravacana sAroddhAra - 174,. 223, 428, 502, 738, 739 2 prazna vyAkaraNa sUtra - 72, 73, 298 D prAkRta bhASAonuM vyAkaraNa - 617 3 prAkRta sAhityano itihAsa - 617 Q prAcIna bhArata 773 (ba) D vAlmIkiya rAmAyaNa - 502 biloMgsa oNpha dhI bauddha - 504 n buddhiSTa inDiyA - 535 n brahmAMDa purANa - 73, 137 3 brahmAvarta purANa - 133 jaina dharmano maulika itihAsa A 77 421 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bha) 0 0 bhagavatI sUtra - papa7, 585, 586, 197, 605, 619, 620, 622, 625, 628, 629, 631, 632, 637, 638, 640, 643, 645, 649, 655, 658, 660, 662, 665, 668, 671, 672, 675, 685, 687, 710, 717, 720, 730, 732, 736, 737, 746, 754, 755, 757 . bhagavatI sUtra abhayadevIyA TIkA - 645 a bhagavAna buddha - 770, 777 0 bhagavAna mahAvIra - 673. 2 bharatezvara bAhubalI vRtti - 622, 634, 762 bhAratano bRhad itihAsa - 773 bhAratIya itihAsa eka dRSTi - 475, 74ra. 0 bhAratIya itihAsamAM jaina dharmanuM yogadAna - 507. 0 bhAratIya prAcIna lipi mAlA - 775 3 bhAratIya saMskRtimAM jaina dharmanuM yogadAna - 477 0 bhAva prakAza nighaTTa - 646 0 bhAva saMgraha - 73pa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 majhima nikAya - 500, 720, 729, 730, 732, 733, 770 . matsya purANa - 8 manusmRti - 7, 21, 128, pa33, 234 0 mahAparinivANa sutta - papa8, 770 0 mahA purANa - 6, 14, 20, 30, 47, 57, 58, 117, 119, 124, 139, 481, 482, 486, 489 mahAbhArata - 324, 329, 420, 430, 431, 437, 470 0 mahAvaMza - para7 0 mahAvIra kathA - 733 2 mahAvIra cariyuM - 547, 149, 550, 560, 612, 616, 617, 6 20, 626, 690, 691, 725, 740, 741, 774 2 mahAvIrano saMyama dharma - 731 mahAsiMhanAda sutta - 500 422 9696969696969696969696969900M jaina dharmano maulika ItihAsa | Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsa graMthamALA para prApta vidvAnonA lekha Do. daulatasiMha koThArI, padma-vibhUSaNa cAnsalara javAharalAla neharu vizvavidhAlaya, navI dilhI AcAryazrInA athAga ciMtana, manana, parizrama ane aNamola mArgadarzane jaina dharmano maulika itihAsa'nAmaka graMthamALAnA rUpamAM je preraNAdAyI bahumUlya dena jaina dharma ane jaina itihAsane prApta thayela che, tenA mATe parama pUjya AcArya zrI hastImalajI ma.sA.nAM prati mananA UMDANathI agAdha kRtajJatA pragaTa karIe chIe. zrI devendramuni 'zAstrI'nA udagAra (saMkSipta) sAhityanI anya vidyAonI apekSAe itihAsanuM lekhana duSkara kArya che. temAM satya tathyonI anveSaNA sAthe lekhakanI taTastha dRSTi apekSita hoya che. jo lekhaka pUrvagrahathI grasta ane tenAmAM taTastha dRSTino abhAva hoya to te itihAsalekhanamAM saphaLa nA thaI zake. mane parama AnaMda che ke AcArya pravara zrI hastImalajI ma.sA. eka taTastha vicAraka, niSpakSa ciMtaka ane AcAra paraMparAnA eka sajaga praharI saMtaratna che. emanA jIvananA kaNa-kaNamAM ane mananA aNu-aNumAM AcAra prati gaharI niSThA che, ane te gaharI niSThA itihAsanA lekhanakaLAmAM yaMtra-taMtra sahaja rUpamAM pragaTa thaI che. pratyeka lekhakanI potAnI AgavI zailI hoya che. viSayane prastuta karavAnI potAnI kaLA hoya che. pratyeka pAThakanuM lekhakanA vicArathI sahamata thavuM Avazyaka nathI, chatAM paNa adhikAra sAthe kahI zakAya ke AcArya pravaranA tattvAvadhAnamAM bahu ja dIrghadarzitAthI itihAsanuM lekhana karavAmAM AvyuM che. emanI pAradarzI sUkSma pratibhAnAM darzana graMthanA pratyeka adhyAyamAM thaI rahyAM che. graMthanI bhASA pravAhapUrNa ane zailI cittAkarSaka che. zrI vinayaRRSijI mahArAjasAheba (mahArASTranA maMtrI tathA pravartaka) graMtha zuM che, mAno sAhityika vizeSatAothI bharapUra eka mahAna kRti che, je bhAratIya sAhitya bhaMDAramAM, vizeSataH jaina sAhityamAM abhivRddhinI sAthe-sAthe eka jarUrI AvazyakatAnI saMpUrti kare che. - A graMtha itihAsa purAtattva ane zodhakAryanI sAthe-sAthe abhyAsu vidvAno tamA sAdhAraNa pAThakonI jJAnapipAsAne ekasAthe pUrNa kare che. A navodita sarvottama graMtharatna che. AtmArthI munizrI mohanaRRSijI ma.sA. aneka varSonI sAdhanA ane tapazcaryA pazcAt AcAryazrInI A kRti samAjanI sAme AvI che. ATalI lagananI sAthe ATalo parizrama kadAca ja Aja sudhI koI anya lekhake karyo haze ! bhAvi peDhI mATe apUrva dena siddha thaze. jaina dharmano maulika itihAsa U 77 423 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyag-darzana (sailAnA) 20 mArca, 1902 samIkSaka : zrI umezamuni 'aNu' (saMkSipta) pUjyazrInI saiddhAMtika dRSTi A lekhanakAryamAM barAbara sthira rahI che. bhASA pravAhapUrNa ane sarasa che. kathA-2sapremI ane itihAsapremI baMnenI rucine saMtuSTa karavAnuM sAmarthya che. A graMthamAM ATalI vizALa pRSThabhUmimAM tIrthaMkaronA viSayamAM eka ja graMthamAM pramANa AdhArita Alekhano mArI dRSTie A prathama vyavasthita prayAsa che. aitihAsika zodhakartAo mATe A graMtha khUba ja sahAyaka thaI zake che. saMkSiptamAM kahIe to graMthamAM itihAsanA pariprekSyamAM tIrthaMkaronI bAbate upalabdha tathyo, purANo Adino samAveza karIne ekAMgI dRSTikoNa na apanAvIne sAcuM mUlyAMkana karavAmAM saphaLatA prApta karI che. mane vizvAsa che ke itihAsanA vidyArthIonI mAphaka ja sAdhAraNa pAThakavarga dvArA paNa A graMthanuM paThana-pAThana karavAmAM Avaze. zrI madhukara munijI ma.sA. itihAsalekhana vastutaH saraLa nathI. enA AlekhanamAM pramukha AvazyakatA hoya che, 'taTasthatA' ane 'sajAgatA' aneka purAtana ane navya-bhavya graMthonA adhyayana, avalokana karyA pachI AcAryazrIjIe A graMtha taiyAra karyo che, ane temAM teo saphaLa thayA che tevo mAro abhimata che. parama viduSI mahAsatIjI zrI ujvaLa kumArIjI ma.sa. tIrthaMkaronA jIvananI prAmANika sAmagrI prApta karavA mATe AcAryazrIjIe mahAna parizrama karyo che, ene joI koI paNa vyakti dhanyavAda ApyA vagara rahI zake nahi. Do. raghuvIrasiMha (M.A., DI.liTa.) sItAmau (madhya pradeza) 26 jAnyuArI, 1972no pratrAMza atyAra sudhI jaina dharmano prAmANika pUro itihAsa kyAMya paNa ane vizeSa karI hindImAM to jovA maLyo na hato, ethI A graMthanA prakAzanathI eka bahu moTI kamI kaMIka aMze pUrI thaI che, tethI A graMthanA prakAzanane huM hRdayapUrvaka AvakAruM chuM. harmana jekobI Adi keTalAka pAzcAtya vidvAnoe avazyapaNe jaina dharmanA itihAsa bAbate kAMIka dhyAna rAkhyuM hatuM, chatAM ahIM prAcIna bhAratIya itihAsa viSayaka saMzodhako ane itihAsakAroe jaina dharmanA itihAsa tathA te saMbaMdhI AdhArasAmagrInI prAyaH upekSA ja karI che. jaina dharmanA itihAsanI AdhArasAmagrI adhikatara ardhamAgadhI Adi prAcIna bhASAomAM prApta che, ane tenuM samyajJAna ane adhyayana na thavAnA kAraNe paNa itihAsakAroe ukta sAmagrImAM prAyaH jANakArI tarapha dhyAna nahotuM ApyuM, chatAM thoDuM dhyAnamAM AvyuM che, tethI A vAta spaSTa che ke prAcIna kALamAM to jaina dharmAvalaMbIonI bhAratIya itihAsamAM mahattvapUrNa bhUmikA rahI che, tethI prAcIna bhAratIya itihAsanA te prakaraNanuM saMpUrNa adhyayana karyA vagara te saMbaMdhI satyanI jANakArI thaI zakaze nahi. mAro vizvAsa che ke e dRSTithI paNa jaina dharmano maulika itihAsa' vizeSa rUpathI upayogI ane sahAyaka siddha thaze. jaina dharmano maulika itihAsa 424 7 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva aitihAsika kALanA vivaraNane jainagraMthanA AdhAra para prastuta karI te kALa para AgaLa zodha karavAvALAne tatsaMbaMdhI adhika jANakArI ane adhyayanamAM bahu moTI saMhAyatA ApavAmAM AvI che. tatsaMbaMdhI jaina paraMparAonuM atyAra sudhI adhyayana ane vizleSaNa nahotuM thayuM, kAraNa ke sunizcita rUpamAM subodha DhaMgathI te itihAsajJone upalabdha nahatuM. ataH have A maulika itihAsamAM prastuta vivaraNanA AdhAre te paNa bhaviSyamAM saMbhava thaI jaze. jaina dharmanAM tattvo AdinI paNa saraLa-subodha DhaMgathI vyAkhyA karavAmAM AvI che. Ama A graMthane bahuvidha jANakArIthI paripUrNa banAvavAmAM Avyo che. jaina dharma ja nahi, paraMtu bhAratIya saMskRti ane purAtana paraMparAonA pahelu-vizeSanI jANakArInA icchukonI jANakArI mATe A graMtha bahu ja upayogI ane prAmANika banaze, tethI A vAta niHsaMkoca kahI zakAya ke hindI sAhityanI vizeSa upalabdhInA rUpamAM A graMthane vizeSa sthAna prApta thaze. paMDita hIrAlAla zAstrI (nasiyAM, byAvara) 'meM' A graMthanuM UMDANapUrvaka adhyayana karyuM. digaMbara ane zvetAMbara paraMparAnI bAbatone lagatA viSayaka graMthonuM manana karI je niSpakSatAthI A graMtha lakhavAmAM Avyo che, tenA mATe tenA lekhaka-nirdezaka AcAryazrI hastImalajI ma.sA. tathA saMpAdaka maMDaLanuM jainasamAja sadaiva RNI raheze. pratyeka tIrthaMkaranA samayamAM thayela zalAkA puruSa ane anya prasiddha puruSonuM caritracitraNa karIne saMkSiptamAM aneka graMthonA sArane mUkI devAmAM Avyo che. AjanA samayamAM AvA ja jaina itihAsanA graMthanI AvazyakatA ghaNA lAMbA samayathI apekSita hatI, enI pUrti karIne itihAsa samitie eka moTI kamInI pUrti karI che, e mATe Apa sau dhanyavAdane pAtra cho. zrI agaracaMda nAhaTA pustaka khUba upayogI che. khUba parizramathI taiyAra thayela che. AnAthI thoDAMka navAM tathya sAme AvelAM che. digaMbara-zvetAMbara tulanAtmaka koSTaka upayogI che. AvA pustakanI ghaNI ja AvazyakatA hatI. zrIcaMda jaina M.A.,LL.B AcArya ane upAdhyakSa, hindI vibhAga sAMdIpani snAtakotara mahAvidyAlaya, ujjaina. (ma.pra.) vastutaH itihAsa lakhavuM e talavAranI dhAra para tIvragatithI cAlavA samAna A kaThina sAdhanAmAM saphaLatA te ja vidvAnane prApta thAya che, jenA mAnasamAM satya prApta karavAnI jvAlA agnijvAlAnI mAphaka prajvalita hoya che. che. AcArya zrI hastImalajI ma.e je sunizcita ane vyApaka dRSTikoNane apanAvIne jaina dharmano maulika itihAsa lakhyo che, te temanI satata sAdhanAno eka avarNanIya kIrtistaMbha che. temAM temanuM vistRta adhyayana, niSpakSa ciMtana, akATya tarkazIlatA ane aMtarmukhI AtmAnubhUtinI niSkalaMka chabI prasphurita thaI che. je prakAre vyagra tophAnomAM nAvikanuM cAturya parIkSita thAya che tevI ja rIte hajAro virodhI pramANonI pRSThabhUmimAM eka mAnavatAvAdI, dArzanika ane aitihAsika satyanI sthApanA karavAmAM jaina dharmano maulika itihAsa DO 77 425 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsakAranI vivekazIlatA pragaTa thAya che. pUjya hastImalajI ma.sA.nI lekhanImAM A viziSTatA sarvatra vidyamAna che. vidvAnonI A eka mAnyatA che ke - "itihAsa susta viSaya che, tethI pAThaka tene vAMcatAM ja gothA khAya che. paraMtu pUjya AcAryazrInI zailI pUrNarUpeNa sarasa che, saraLa che ane UMcI che. graMthamAM sarvatra bhASAzailInI sughaDatA ullekhanIya che. bhAvone vyavasthita rUpamAM pragaTa karavAvALI pravAhapUrNa AvI bhASA bahu ja ochA vidvAnonA graMthomAM uplabdha thAya che.' samAlocca racanA eka evA abhAvanI pUrti kare che, je seMkaDo varSothI jainamanISIone khaTakatuM hatuM. paraMtu AsthA-vizvAsanI kamInA kAraNe koI niSThAvAna itihAsanA vidvAna AgaLa vadhavAnuM sAhasa karI nA zakyA. A graMthamAM maulikatAnuM prAdhAnya che. sAhityasAdhanAne samarpita saMta ja A mahAna kArya karI zake che, paristhitionuM citraNa A racanAnI vizeSatA che. A itihAsathI evAM ghaNAM taththo prakAzamAM AvyAM che ke je aitihAsika pIThikAne baLavAna banAve che. AnAthI prasiddha itihAsakArone paNa potAnI mAnyatAone parivartita karavI paDaze. AcAryazrInI A sAhityasAdhanA yuga-yugo sudhI smaraNIya raheze. AvA mahimAmaya graMthane prakAzita karI itihAsa samiti sAdhuvAdane sarvathA yogya che. Do. mahAvIrasaranA jena ema.e., DI.phila, DI.liTa (adhyakSa - snAtakotara hindI ane bhASAvijJAna vibhAga. jabalapura vizvavidhAlaya, jaina dharmano maulika itihAsa" tIrthakara khaMDa meM aMta sudhI vAMcyo. jaina dharmanA covIsa tIrthakaronA saMbaMdhamAM pracura mAtrAmAM navAM tathyonuM rahasyoddaghATana ane vivecana thayela che. A itihAsanI sauthI moTI vizeSatA e che ke tenAmAM upalabdha samasta sAmagrIno upayoga tathA digaMbara ane zvetAMbara baMne paraMparAnI mAnyatAne pratipAdita karavAmAM Avela che. samIkSA AkAzavANI jayapura, samIkSaka - rava. zrI sumaneza jozI, prastuta khaMDamAM covIsa tIrthakaro saMbaMdhamAM prAcIna ane Adhunika graMthonA prakAzamAM anuzIlanAtmaka, prAmANika ane suvyavasthita sAmagrI prastuta karavAmAM Avela che ane sAthe te vAtonuM khaMDana paNa karavAmAM AvyuM che, je bhrAmaka hatI. AcAryazrIe nakkI karela che ke A graMtha sAmAnya pAThako mATe saphaLa, subodha zailImAM prastuta karavAmAM Ave. temane A prayAsamAM saMpUrNa saphaLatA maLI che. pariziSTamAM covIsa tIrthakaro bAbate alabhya aitihAsika sAmagrI vargIkRta DhaMgathI ApavAmAM Avela che, teNe graMthanuM mahattva anekagaNuM vadhArI dIdhuM che. jena paraMparAnA tIrthakaronA viSayamAM ekasAthe ATalA vyavasthita rUpamAM saMbhavatu prathamavAra ja itihAsa graMtha taiyAra karavAmAM Avyo che. jaina ane jainettara evA tamAma loko mATe A graMtha atyaMta mahattvano che. je jaina paraMparAnA covIse tIrthakaranuM jIvanavRttAMta, kaThora tapasAdhanA ane emanAM udAta caritrone jANavA Icche che. [426 9999999999999999che jaina dharmano maulika itihAsa Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( anekAnta - zrI paramAnaMda jaina zAstrI ) graMthamAM yathAsthAne matabhedo ane digaMbara mAnyatAono nirdeza karavAmAM Avyo che. lekhanazailImAM kyAMya paNa kaTutA, sAMpradAyikatAno ubhAra thayo nathI. bhASA saraLa ane muhAvaredAra che. temAM gati ane pravAha che. pariziSTanA cArTa bahu upayogI che. pustaka paThanIya ane saMgrahanIya che. ' (Do. kamalacaMda sogAnI) itihAsa samiti - jayapura eka bahu ja uttama kAryamAM lAgelI che. AcAryazrInA athaka parizrame ApaNane AvuM uttama pustaka pradAna karyuM che. tIrthakaronA paraMparAgata itihAsa para haju sudhI koI pustaka AvuM vyavasthita jovA nathI maLyuM. AmAM lekhake tamAma dRSTikoNathI tIrthakaronAM caritra lakhavAmAM saphaLatA prApta karela che. mULa saMdarbha graMthonI sUci ApavAthI pustaka prAmANika ane pramANita banI gayuM che. tIrthakara (baMdara) jAnyuArI - 1902 * samIkSaka Do. nemIcaMda jaina A graMtha A dazakanuM eka mahattvapUrNa ane ullekhanIya prakAzana che. AmAM jaina tIrthakara paraMparAne laIne tulanAtmaka ane vaijJAnika paddhatithI jaina tathyone AMkalita, samIkSita ane mUlyAMkita karavAmAM Avela che. Ama to jaina dharmanA ItihAsanI bAbate chUTAchavAyA prayAsa thayA che, paNa A graMthanuM A saMdarbhe svataMtra mahattva che. AmAMnI sAmagrI prAmANika, vizvasanIya, vyavasthita ane vastubhukha che. : graMthanI mahattA emAM nathI ke kayA tIrthakaranI keTalI sAmagrIno ullekha thayo che, paNa pahelIvAra ATalI vipula mAtrAmAM prAmANika, vaijJAnika, vizvasanIya, tulanAtmaka ane gaveSaNAtmaka DhaMgathI tamAma sAmagrIno samAveza karavAmAM Avyo che. samagratA ane samIkSAtmaka dRSTi A graMthanI pramukha vizeSatA che. bIjI mahattvapUrNa vAta che ke AmAM kevaLa athaka zrama ane sUkSma AloDana ja nahi, paraMtu tathyonI samIkSA karavAmAM AvI che, tethI ja A graMtha suvyavasthita aitihAsika graMtha che. svataMtra gaveSaNAtmaka dRSTinA kAraNe jainetara strotono paNa udAratApUrvaka AmAM upayoga thayela che ane jaina dRSTithI lakhavAthI tathyonA vivAdathI bacI zakAyeluM che. AcAryazrI hastImalajI ma.sA.nA suyogya nirdezananuM maNikAMcana yoga sarvatra dravya che. emanAM dvArA lakhAyela prAkakathane A graMthanA mahattvane svayaMmeva vadhArI dIdhelA che. prAthanamAM kAMIka maulika tathyo para pahelIvAra vicAra thayela che jema ke - tIrthakara ane kSatriyakuLa" "tIrthakara ane nAtha saMpradAya." pariziSTha graMthanI upayogitAmAM vRddhi karI che. prAyaH jaina graMthomAM ATalA vyApaka ane tulanAtmaka pariziSTha jovA maLatAM nathI. paraMtu A graMthanAM traNe pariziSTa kaMIka vizeSa tathyone ujAgara kare che. ApavAmAM Avela tathya tulanAtmaka ane zvetAMbara tathA digaMbara dRSTikoNane anAsakta bhAve pragaTa kare che. jaina dharmano maulika ItihAsa 969696969696969696969696969699 420] Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taththonAM pratipAdananI zailI subodha ane rocaka che. itihAsanI nIrasatA ane zuSkatAnI apekSAe A sAhityamAM sahaja lokabhASAnI samAyela chaTA dekhAya che. A kAraNe graMtha paThanIyatAmAM vRddhi thaI che. jaina vicAra, AcAra ane saMbaMdhita mahApuruSone laIne A graMtha maulika che ane potAnAmAM vizeSa sthAna rAkhavAvALuM che. amane vizvAsa che ke AnuM ItihAsa ane dharmanA marmajJomAM samAdara thaze ane jaina dharmanA vibhinna saMpradAya AnI samagratAthI prabhAvita thaI adhika nikaTa Avaze. jainasaMdeza - 24 phebruArI - 2 ). samIkSakaH paM. kailAsacaMdra zAstrI kyAMya paNa zailImAM sAMpradAyikatAnA darzana thatAM nathI. pustaka paThanIya che. saMgrAhya che. lekhananI jema prakAzana paNa AkarSaka che. AjanA samaye AvA prakAzananI AvazyakatA che. ame itihAsa samitine temanA AvA suMdara prakAzana para abhinaMdana pAThavIe chIe. Do. bhAgacaMdra jena M.A, Ph.D. adhyakSa pAli prAkRta vibhAga, nAgapura vizvavidhAlaya, nAgapura AmAM atra-tatra jainetara sAhityano paNa bharapUra saMdarbha levAmAM Avyo che. zAstrathI viparIta na javAnuM vizeSa dhyAna vidvAna lekhake rAkhyuM che, chatAM paNa digaMbara jaina paraMparAnAM, bauddha tathA vaidika paraMparAnA graMthono samAveza aitihAsika taththone yathAsthAne uddaghATita karavAno mahArAja sAhebano prayatna sarAhanIya che. bhASA. bhAva. zailI ane viSayanI dRSTie lekhaka nisaMdeha potAnA lakSyaprAptimAM saphaLa thayela che. AvA mahAna graMtha mATe lekhaka ane saMpAdaka maMDaLa dhanyavAdane pAtra che - ( jenasamAjanA uccakoTinA vidvAna zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA ) AcAryazrIjI, sAdara bahumAnapUrvaka vaMdanA. jaina dharmanA maulika ItihAsa bhAga-2nA rocaka prakaraNa ane ApanI prastAvanA vAMcI. ApanA A graMthamAM jaina itihAsanI gurthIione sUlajAvavAmAM je parizrama karyo che, jevI taTasthatA dekhADI che, te durlabha che. cirakALa sudhI Apano A itihAsa graMtha prAmANika itihAsanA rUpamAM kAyama raheze. navAM tathyonI saMbhAvanA have ochI ja che. je tathya Ape ekatrita karyA che, ane temane yathAsthAne goThavyA che, te eka sUza ItihAsanA vidvAnanA yogya kArya che. A graMthane vAMcyA pachI ApanA prati je Adara hato te ora vadhI gayo che. AzA che AgaLanA bhAgomAM paNa Apa AvuM ja karazo. zrI rAThoDanuM parizrama ane bahuzrutva A kAmamAM Apane sahAyaka banyuM che, jene Ape svIkAra karela che. je ApanA tathA temanA vyaktitvane vadhAre che. 428 969696969696969696969696969696963 jaina dharmano maulika itihAsa Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmano molika itihAsa (prathama bhAga) para jaina dharmanA zIrSa vidvAna zrI dalasukha mAlavaNiyAnA dilanA udgAra AcAryazrI, sAdara bahumAnapUrvaka vaMdana. jaina dharmano maulika itihAsa'nA rocaka prakaraNa tathA ApanI prastAvanA vAMcI. Ape jaina itihAsanI gurthIione sulajhAvavAmAM je parizrama lIdho che, je taTasthatA darzAvI che, te durlabha che. Apa dvArA likhita A aitihAsika graMtha "itihAsa' rUpe cIrakALa sudhI kAyama raheze. navAM tathyonI saMbhAvanA have pachI ochI rahe che. je tathya Ape ekatrita karIne graMthamAM yathAsthAne sajAvyAM che, te eka sujJa itihAsavidvAna ja karI zake. A graMthanuM vAMcana karI - manana karyA pachI ApanA pratye je AdarabhAva hato te anekagaNo vadhI gayo che. navAM tathya tathA navI vizeSatA * bhagavAna RSabhadevathI bhagavAna mahAvIra sudhInA yugamAM gaveSaNApUrNa citraNa. mAnava-sabhyatAnA AdhaH pravartaka bhagavAna RSabhadevanuM rocakavivecana. * bhagavAna ariSTanemi ane temanA yuga saMbadhanA navIna khojapUrNa tathya. bhagavAna pArzvanAthanA puruSAdAnIya svarUpa tathA tatkAlIna anya dhArmika paraMparAono viziSTa paricaya. bhagavAna mahAvIranA jIvana, sAdhanA, prabhAva tathA saMbaMdhita yuganA vyApaka tathA gozAlakanA jIvana ane mahAvIra tathA buddhanA kALanirNaya saMbaMdhita navInatama prAmANika digdarzana. prAra 5 sllo chek prakAzaka . samyajJAna pracAraka maMDaLa bApU bajAra, jayapura jayapura