________________
( કલાજ્ઞાન અને લોકકલ્યાણ ) મહારાજ ઋષભદેવે લોકનાયક અને રાષ્ટ્રવિરના રૂપમાં વિભિન્ન વ્યવહારોપયોગી વિધિઓથી પણ જનસમાજને પરિચિત કરાવ્યો. એ સમયે તેઓ ગૃહસ્થપર્યાયમાં હતા. અતઃ પરિગ્રહની હેયતા(મહત્તા)ને સમજવા છતાં પણ એના ત્યાગી ન હતા. એમણે માનવસમાજને અભક્ષ્ય ભક્ષણથી બચાવી સાત્ત્વિક જીવન જીવવા માટે અસિ, મસિ અને કૃષિ કર્મની શિક્ષા આપી અને સમજાવ્યું કે - “આવશ્યકતાવશ ક્યારેક દોષવૃત્તિ કરવી પણ પડે, તો પાપને પાપ સમજી, નિષ્પાપ જીવનની તરફ ચાલવાનું જ લક્ષ્ય હોવું જોઈએ, એ જ સમ્યગદર્શન છે.'
આ પ્રકારે એમણે કર્મયુગના આગમન સમયે ભોળા લોકોને સુખપૂર્વક જીવવાની કળા શીખવીને માનવતાને ભટકવાથી બચાવી. આ એમનો માનવતા ઉપર મહાન ઉપકાર છે. માનવતાના કલ્યાણ માટે એમણે એમના પુત્રોના માધ્યમથી પુરુષો માટે ૭૨ કળાઓની શિક્ષા આપી, સાથે જ એમણે મહિલાઓના જીવનને પણ ઉપયોગી ને શિક્ષાસંપન્ન બનાવવું આવશ્યક સમજ્યુ. પોતાની પુત્રી બ્રાહ્મીના માધ્યમથી એમણે લિપિજ્ઞાન તો આપ્યું, સાથે જ મહિલાઓ માટે ઉપયોગી ૬૪ કળાઓ પણ શીખવાડી.
(વર્ણવ્યવસ્થાનો પ્રારંભ) ભ. ઋષભદેવે સર્વપ્રથમ માનવને સહઅસ્તિત્વ, સહયોગ, સહૃદયતા, સહિષ્ણુતા, સુરક્ષા અને સૌહાર્દૂનો પાઠ ભણાવી માનવના હૃદયમાં માનવ પ્રત્યે ભ્રાતૃભાવનો જન્મ આપ્યો. એમણે ગુણ-કર્મ અનુસાર વર્ણ-વિભાગ કર્યા, જન્મને પ્રધાનતા ન આપી. લોકોને સમજાવ્યા કે - “બધા પોત-પોતાનું કામ કરતા કરતા એક-બીજાની સાથે પ્રેમપૂર્ણ વ્યવહાર કરે, કોઈને પણ તિરસ્કારની ભાવનાથી ન જુએ.” - ભગવાન આદિનાથની પૂર્વે ભારતવર્ષમાં કોઈ વર્ણ અથવા જાતિવ્યવસ્થા ન હતી. લોકોની એક જ જાતિ હતી. માનવ જાતિ, જેમાં ઉચ્ચનીચનો ભેદ ન હતો. બધા લોકો બળ, બુદ્ધિ અને વૈભવમાં પ્રાયઃ સમાન હતા. પ્રાપ્ત સામગ્રીથી બધાને સંતોષ હતો, પ્રેમ હતો. જ્યારે લોકોમાં વિષમતા વધી ને લોકોમાં લોભ-મોહનો સંચાર થયો, તો ભગવાન આદિનાથે વર્ણવ્યવસ્થા સૂત્રપાત કરી. એ સમયના માનવને સુંદર, સુખમય અને શાંત જીવન વિતાવવા માટે સહઅસ્તિત્વનો પાઠ ભણાવવાની સાથે જૈન ધર્મનો મૌલિક ઈતિહાસ 9696969696969696969696969696969. ૪૯ |
