________________
હું નાગરાજની પત્ની છું, છતાં પણ એણે ધ્યાન ન આપ્યું.’’’ પોતાની પત્નીના મોઢે આ વાત સાંભળી નાગરાજ ઘણો ગુસ્સે ભરાયો. એણે બ્રહ્મદત્તને મારી નાંખવાનો પ્રણ કર્યો અને રાતના સંતાઈને એના શયનકક્ષ સુધી પહોંચી ગયો.
નાગરાજ શયનકક્ષની બહાર યોગ્ય તકની વાટ જોતો બેઠેલો હતો કે એણે સાંભળ્યું - બ્રહ્મદત્તની રાણી પૂછી રહી હતી કે - “મહારાજ ! સાંભળ્યું છે કે, તમે યૂનાનનરેશના ઘોડા પર બેસીને દૂર ગાઢ જંગલોમાં પહોંચી ગયા હતા, શું ત્યાં તમે કોઈ અચરજભરી વસ્તુ જોઈ ?” બ્રહ્મદત્તે નાગકન્યા અને જારપુરુષની ઘટના કહી અને બોલ્યો કે - એમના અયોગ્ય વ્યવહારને જોઈને મેં બંનેને દંડિત કર્યા.” બ્રહ્મદત્તની વાત સાંભળી નાગરાજની આંખો ખૂલી ગઈ. થોડા સમય પછી બ્રહ્મદત્ત શયનકક્ષમાંથી બહાર નીકળ્યા તો નાગરાજ શિશ નમાવી એમની સામે ઊભો થઈ ગયો અને બોલ્યો : “મહારાજ ! તમે જે નાગકન્યાને દંડ આપ્યો હતો, હું એનો જ ભરથાર છું. એની વાત સાંભળી હું તમારા પર પ્રહાર કરવા માટે આવ્યો હતો, પણ તમારા મોઢે સાચી વાત જાણી મારા વિચાર બદલાઈ ગયા છે. તમારી સેવા કરવા માંગુ છું.” બ્રહ્મદત્તે કહ્યું : “હું ઇચ્છુ છું કે મારા રાજ્યમાં ચોરી, વ્યભિચાર, અકાળ મોત જેવી વાતો ન થાય.” નાગરાજે કહ્યું : “એમ જ થશે. પરોપકારની આવી તમારી ભાવના વખાણપાત્ર છે. તમે કંઈક તમારા પોતાના હિતની પણ વાત કરો.” બ્રહ્મદત્તે કહ્યું : “નાગરાજ ! હું એવું ઇચ્છું છે કે - હું પ્રાણી-માત્રની ભાષા સમજી શકું.'' નાગરાજે કહ્યું : “મહારાજ હું તમારાથી એટલો ખુશ છું કે આ અદેય (આપી ન શકાય એવી વિદ્યા પણ તમને પ્રદાન કરી રહ્યો છું. પણ આ વિદ્યાના અટલ અને કઠોર નિયમને તમે હંમેશાં ધ્યાનમાં રાખજો કે - કોઈક પ્રાણીની બોલીને સમજીને જો તમે કોઈ અન્યની સામે એને પ્રગટ કરી તો તમારા માથાના સાત ટુકડા થઈ જશે.” બ્રહ્મદત્તે નાગરાજને આ બાબતે નિશ્ચિત કર્યા, તો નાગરાજ આ વિશેષ શક્તિ પ્રદાન કરી પાછા વળ્યા.
હું
એક દિવસ બ્રહ્મદત્ત એની પ્રિય મહારાણીની સાથે પ્રસાધન-ગૃહમાં બેઠા હતા કે, એમણે બે ચકલીઓ પક્ષીઓને પરસ્પર વાત કરતા સાંભળ્યાં. માદા-ચકલી ગર્ભિણી હતી, એણે નર-ચકીને કહ્યું : “મને એવી ઇચ્છા થઈ રહી છે કે તું રાજાના શરીર પર લગાડાતું ઉબટન-લેપ
| જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇંતિહાસ
૨૫૧