________________
વિષય હતો. માટે સ્વયં ઈન્દ્ર અને ઇન્દ્રાણીએ એ વિવાહ સંબંધી બધાં કાર્યો સંભાળ્યાં. આ વિવાહથી પૂર્વ યૌગલિક કાળમાં નર-નારી શિશુ યુગલ માતાની કૂખમાંથી એકસાથે જન્મ લેતા અને સમય આવતા પતિપત્નીના રૂપમાં પરિવર્તિત થઈ જતા હતા. પોતાના યુગની આ નિતાંત નવીન અને બધાથી પહેલી વિવાહ-પ્રક્રિયાને જોવા માટે યોગલિકોનો એક વિશાળ સમૂહ નાભિરાજને ત્યાં એકત્ર થઈ ગયો. એમણે ભાવિ માનવસમાજના હિતમાં કાલપ્રભાવથી વધતી જતી વિષયવાસનાને વિવાહસંબંધથી સીમિત કરી માનવજાતિને વાસનાની ભઠ્ઠીમાં પડવાથી બચાવવા માટે વિવાહ પરંપરાનું સૂત્રપાત કર્યું.
વિવાહ સમારંભ કેટલાય દિવસો સુધી ચાલતો રહ્યો અને સમગ્ર વાતાવરણ આનંદથી ઓત-પ્રોત રહ્યું. સ્વયં નાભિરાજ અને મરુદેવી પોતાના પુત્ર ઋષભકુમારને વરરૂપમાં તૈયાર બે નવવધૂઓની સાથે જોઈ પુલકિત થઈ રહ્યાં હતાં અને અપાર આનંદનો અનુભવ કરી રહ્યાં હતાં. આ પ્રમાણે વિવાહસંપન્ન થઈ જવા પર ઋષભદેવ સુમંગલા અને સુનંદાની સાથે સુખી દામ્પત્ય જીવન વિતાવવા લાગ્યા.
(ભોગભૂમિ તથા કર્મભૂમિનો સંધિકાળ) આમ તો, આ અવસર્પિણી કાળના પ્રથમ કુળકરના સમયથી જ કાળ પડખું બદલવા લાગ્યો હતો, પણ નાભિરાજના સમયમાં સ્થિતિ પૂર્ણરૂપે બદલાઈ ચૂકી હતી. જ્યારે ભોગભૂમિના અંત અને કર્મભૂમિના ઉદયનો સંધિકાળ સમીપ આવ્યો તો કલ્પવૃક્ષ નામ માત્ર માટે શેષ રહી ગયા હતા. ભૂખ અને અભાવથી માનવ ત્રાહિ-ત્રાહિ કરવા લાગ્યો હતો. અત્યાર સુધી લોકો કંઈ પણ કર્યા વગર જ બધા પ્રકારનાં સુખોને ભોગવી રહ્યાં હતાં, પણ હવે વિના કંઈ કર્યે ભોજન અને પાણી મળવું અસંભવ હતું. ભૂખ અને અભાવથી સંત્રસ્ત લોકો નાભિરાજની પાસે પહોંચ્યા અને એમને પોતાની સ્થિતિથી અવગત કરાવ્યા. નાભિરાજ પોતાના પુત્ર ઋષભકુમારના બુદ્ધિ-કૌશલ્ય અને અલૌકિક ગુણોથી સારી રીતે પરિચિત હતા. એમણે પોતાના પુત્રને સંકટગ્રસ્ત માનવતાનું માર્ગદર્શન કરવા માટે કહ્યું.
કુમાર ઋષભદેવે લોકોને આશ્વાસન આપતાં કહ્યું કે - “કલ્પવૃક્ષોથી પ્રાપ્ત ફળોના અતિરિક્ત વનમાં ઊગતા શાલી આદિ અન્નનું સેવન કરો, | જન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ 9696969696969696969696969696 ૪૧ |
