________________
માંગી. ત્યાંથી ભગવાન પૃષ્ઠચંપા ગયા અને પોતાનો ચોથો વર્ષાકાળ ત્યાં જ વિતાવ્યો. આ કાળમાં તેમણે ચાર મહિનાનું લાંબુ તપ અને જુદીજુદી પ્રતિમાઓમાં ધ્યાનમગ્ન થઈને, કાયોત્સર્ગ પૂર્ણ સાધના કરી. તપ-સમાપ્ત થયા બાદ ભગવાને ચંપા બારિરિકામાં પારણા કર્યા.
(સાધનાનું પાંચમું વરસ ) પૃષ્ઠચંપામાં વર્ષાકાળ પૂરો કરી ભગવાન કયંગલા પધાર્યા. ત્યાં દરિદ્રઘેરના દેવલમાં કાયોત્સર્ગ-સ્થિત થઈને રહ્યા. કયંગલાથી પ્રયાણ કરીને સાવથી પધાર્યા અને નગરની બહાર ધ્યાનમગ્ન થઈ ગયા. અતિશય ઠંડી પડી રહી હતી, તો પણ ભગવાન ઠંડીની પરવા કર્યા વગર આખી રાત ધ્યાનમાં લીન રહ્યા. ગોશાલક ઠંડી સહન ન કરી શક્યો, આથી આખી રાત થથરતો-કણસતો રહ્યો. ત્યાં દેવલમાં ઉત્સવ હોવાને લીધે સ્ત્રી-પુરુષ એકસાથે રાતભર નાચવા-ગાવામાં લીન રહ્યાં.
ગોશાલકે હાંસી કરી - “આ કેવો ધર્મ છે, જેમાં સ્ત્રી-પુરુષ એકસાથે શરમ વગર નાચ-ગાન કરે છે!” લોકોએ તેને બહાર કાઢી મૂક્યો. બહાર ઠંડીમાં થથરતો જોઈને લોકોએ ફરીથી તેને અંદર બોલાવી લીધો, પણ પોતાની આદતથી મજબૂર, તે એલ-ફેલ બોલી નાંખતો. આ રીતે કેટલીય વાર તેને અંદર-બહાર થવું પડ્યું. છેલ્લે લોકોએ તેને ભગવાનનો શિષ્ય જાણીને “આ કોઈ નુકસાન નથી કરી શકતો” એવું વિચારીને તેને અંદર રહેવા દીધો. સાથોસાથ લોકોએ ઢોલ-નગારાંનો અવાજ વધારી દીધો, જેથી ગોશાલકની વાતો ન સંભળાય. પરોઢિયે મહાવીર ત્યાંથી શ્રાવસ્તી તરફ ચાલી નીકળ્યા. ત્યાં પિતૃદત્ત ગાથાપતિની પત્નીએ કોઈ અજ્ઞાનીના કહેવાથી પોતાના પુત્રની રક્ષા માટે એક ગર્ભના માંસની ખીર બનાવી અને તપસ્વીને આપવાના વિચારથી ગોશાલકને આપી દીધી. સિદ્ધાર્થ દેવ દ્વારા પહેલાથી સાવધ કરવા છતાં પણ તેણે તે ખીર ખાઈ લીધી અને અખાદ્ય જાણીને ઊલટી કરી દીધી. આ ઘટનાથી તે પાક્કો નિયતિવાદી થઈ ગયો.
શ્રાવસ્તીથી પ્રયાણ કરી પ્રભુ હલેદુગ પધાર્યા. ભગવાને ત્યાં જ રાત્રિ-આરામ કર્યો. ઘણા બીજા મુસાફરો પણ રાત ગુજારવા માટે ત્યાં જ રોકાયા હતા. રાત્રે ઠંડીથી બચવા માટે તે લોકોએ આગ સળગાવી અને સવારે તે આગ ઓલવ્યા વગર જ રવાના થઈ ગયા. સૂકા ઘાસમાં આગ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઈતિહાસ 969696969696969696969699 ૩૧૫]