________________
સાથે ફરીથી ભગવાન મહાવીર પાસે જતી રહી. આ રીતે એક-એક કરીને બધા શિષ્ય જમાલિને છોડીને ચાલ્યા ગયા, પણ તે પોતાની જીદ પર અડી રહ્યો. તે પોતાની જાતને કેવળીના રૂપે જાહેર કરતો. ભગવાન મહાવીર અને ગૌતમ બંનેએ તેને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો, પણ તેની પર કોઈ અસર ન પડી. આલોચના વગર મૃત્યુ પામીને તે કલ્વિષી” દેવ થયો.
(તિષ્યગુપ્ત) ભગવાન મહાવીરના કૈવલ્યનાં સોળ વરસ પછી એક બીજા નિહ્નવ થયા, જેનું નામ તિષ્યગુપ્ત હતું. તે ચતુર્દશ પૂર્વજ્ઞાની વસુનો શિષ્ય હતો. એક વાર આચાર્ય વસુ રાજગૃહમાં ગુણશીલ ચૈત્યમાં વિરાજમાન હતા, તેમની પાસે આત્મ-પ્રવાદનો આલાપલક વાંચતા-વાંચતા તિષ્યગુપ્તને એ દૃષ્ટિ પેદા થઈ કે - “જીવનો એક પ્રદેશ જીવ નહિ, આમ તો બે, ત્રણ સંખ્યા વગેરે પણ જીવ નહિ, પણ અસંખ્ય પ્રદેશ હોવાથી જ તેને જીવ કહેવો જોઈએ. કેમકે જીવ લોકાકાશ - પ્રદેશ સમાન છે અને છેલ્લા પ્રદેશમાં જ જીવત્વ છે.' ગુરુએ તિષ્યગુપ્તને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો, પણ જ્યારે તેની ધારણા ન બદલાઈ તો ગુરુએ તેને સંઘથી બહાર કરી દીધો. સ્વચ્છેદ વિચરતી-વિચરતો તિષ્યગુપ્ત આમલકલ્પા નગરીમાં પહોંચ્યો અને ત્યાં આમ્રસાલવનમાં રોકાયો. ત્યાં મિત્રશ્રી નામનો એક શ્રાવક હતો, તેણે તિષ્યગુપ્તને સમજાવવાનો ઉપાય વિચાર્યો. તેણે એક દિવસ ભિક્ષા માટે તિષ્યગુપ્તને પોતાને ત્યાં આમંત્રિત કર્યો. તિષ્યગુપ્તના આવવાથી મિત્રશ્રીએ તેનો આદર-સત્કાર કર્યો. તેણે ભિક્ષા માટે જુદી-જુદી જાતની સામગ્રી મંગાવી અને તેમાંથી દરેકના છેલ્લા ભાગનો એક-એક કણ તિષ્યગુપ્તને આપ્યો. આ જોઈને તિષ્યગુખે કહ્યું : “શ્રાવક ! શું તમે મારી મજાક કરી રહ્યા છો ?” શ્રાવકે કહ્યું : “મહારાજ, આપના મુજબ છેલ્લો પ્રદેશ જ જીવ છે, તો મેં શું ભૂલ કરી? જો એક કણમાં આપ પૂર્ણ નથી માનતા તો આપનો સિદ્ધાંત ખોટો સાબિત થયો.” શ્રાવકની પ્રેરણાથી તિષ્યગુપ્ત પોતાની ભૂલ સમજી. મિત્રશ્રીએ તેમને ખૂબ જ સન્માન અને પ્રતિલાભ આપ્યો તેમજ તેમને પાછા ગુરુની સેવામાં મોકલીને તેમની સંયમશુદ્ધિમાં મદદ કરી. ( ૩૮૪ 696969696969696969696969696969ી જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |
