________________
ઇતિહાસ ગ્રંથમાળા પર પ્રાપ્ત વિદ્વાનોના લેખ ડો. દૌલતસિંહ કોઠારી, પદ્મ-વિભૂષણ
ચાન્સલર
જવાહરલાલ નેહરુ વિશ્વવિધાલય, નવી દિલ્હી
આચાર્યશ્રીના અથાગ ચિંતન, મનન, પરિશ્રમ અને અણમોલ માર્ગદર્શને જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ’નામક ગ્રંથમાળાના રૂપમાં જે પ્રેરણાદાયી બહુમૂલ્ય દેન જૈન ધર્મ અને જૈન ઇતિહાસને પ્રાપ્ત થયેલ છે, તેના માટે પરમ પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી હસ્તીમલજી મ.સા.નાં પ્રતિ મનના ઊંડાણથી અગાધ કૃતજ્ઞતા પ્રગટ કરીએ છીએ.
શ્રી દેવેન્દ્રમુનિ ‘શાસ્ત્રી'ના ઉદગાર (સંક્ષિપ્ત)
સાહિત્યની અન્ય વિદ્યાઓની અપેક્ષાએ ઇતિહાસનું લેખન દુષ્કર કાર્ય છે. તેમાં સત્ય તથ્યોની અન્વેષણા સાથે લેખકની તટસ્થ દૃષ્ટિ અપેક્ષિત હોય છે. જો લેખક પૂર્વગ્રહથી ગ્રસ્ત અને તેનામાં તટસ્થ દૃષ્ટિનો અભાવ હોય તો તે ઇતિહાસલેખનમાં સફળ ના થઈ શકે. મને પરમ આનંદ છે કે આચાર્ય પ્રવર શ્રી હસ્તીમલજી મ.સા. એક તટસ્થ વિચારક, નિષ્પક્ષ ચિંતક અને આચાર પરંપરાના એક સજગ પ્રહરી સંતરત્ન છે. એમના જીવનના કણ-કણમાં અને મનના અણુ-અણુમાં આચાર પ્રતિ ગહરી નિષ્ઠા છે, અને તે ગહરી નિષ્ઠા ઇતિહાસના લેખનકળામાં યંત્ર-તંત્ર સહજ રૂપમાં પ્રગટ થઈ છે. પ્રત્યેક લેખકની પોતાની આગવી શૈલી હોય છે. વિષયને પ્રસ્તુત કરવાની પોતાની કળા હોય છે. પ્રત્યેક પાઠકનું લેખકના વિચારથી સહમત થવું આવશ્યક નથી, છતાં પણ અધિકાર સાથે કહી શકાય કે આચાર્ય પ્રવરના તત્ત્વાવધાનમાં બહુ જ દીર્ઘદર્શિતાથી ઇતિહાસનું લેખન કરવામાં આવ્યું છે. એમની પારદર્શી સૂક્ષ્મ પ્રતિભાનાં દર્શન ગ્રંથના પ્રત્યેક અધ્યાયમાં થઈ રહ્યાં છે. ગ્રંથની ભાષા પ્રવાહપૂર્ણ અને શૈલી ચિત્તાકર્ષક છે.
શ્રી વિનયૠષિજી મહારાજસાહેબ (મહારાષ્ટ્રના મંત્રી તથા પ્રવર્તક)
ગ્રંથ શું છે, માનો સાહિત્યિક વિશેષતાઓથી ભરપૂર એક મહાન કૃતિ છે, જે ભારતીય સાહિત્ય ભંડારમાં, વિશેષતઃ જૈન સાહિત્યમાં અભિવૃદ્ધિની સાથે-સાથે એક જરૂરી આવશ્યકતાની સંપૂર્તિ કરે છે.
-
આ ગ્રંથ ઇતિહાસ પુરાતત્ત્વ અને શોધકાર્યની સાથે-સાથે અભ્યાસુ વિદ્વાનો તમા સાધારણ પાઠકોની જ્ઞાનપિપાસાને એકસાથે પૂર્ણ કરે છે. આ નવોદિત સર્વોત્તમ ગ્રંથરત્ન છે.
આત્માર્થી મુનિશ્રી મોહનૠષિજી મ.સા.
અનેક વર્ષોની સાધના અને તપશ્ચર્યા પશ્ચાત્ આચાર્યશ્રીની આ કૃતિ સમાજની સામે આવી છે. આટલી લગનની સાથે આટલો પરિશ્રમ કદાચ જ આજ સુધી કોઈ અન્ય લેખકે કર્યો હશે ! ભાવિ પેઢી માટે અપૂર્વ દેન સિદ્ધ થશે. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
ઊ
૭૭ ૪૨૩