________________
પૃથક્ સ્થાન નથી. એનું કારણ એમ છે કે પાર્શ્વનાથના સંત વિજ્ઞ હતા. આથી તેઓ સ્ત્રીઓને પણ પરિગ્રહના અંતર્ગત સમજી બહિદ્ધાદાનમાં જ સ્ત્રી અને પરિગ્રહ બંનેનો અંતર્ભાવ કરી લેતા હતા. કારણ કે બહિદ્ધાદાનનો અર્થ બાહ્ય વસ્તુનું આદાન (ગ્રહણ કરવું) હોય છે.
આ ચાતુર્યામધર્મનો ઉદ્ગમ વેદો અને ઉપનિષદોથી ઘણો પહેલાં શ્રીમણ સંસ્કૃતિમાં થઈ ચૂક્યો હતો. ઇતિહાસના વિદ્વાન ધર્માનંદ કૌશાંબીએ પણ આ વાતને માન્ય રાખી છે.
વિહાર અને ધર્મપ્રચાર
કેવળજ્ઞાન મેળવ્યા પછી ભગવાન પાર્શ્વનાથે ક્યાં-ક્યાં વિચરણ કર્યું અને કયા વર્ષે ક્યાં ચાતુર્માસ કર્યો, એનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ મળતો નથી, પણ ઉપલબ્ધ ઐતિહાસિક સામગ્રીના આધારે માનવામાં આવે છે કે કાશી-કોશલથી લઈ નેપાળ સુધી પ્રભુનું વિહારક્ષેત્ર રહ્યું છે. દક્ષિણકર્ણાટક, કોંકણ, પલ્લવ અને દ્રવિડ આદિ એ સમયે અનાર્ય ક્ષેત્ર ગણાતા હતા. શાક પણ અનાર્ય પ્રદેશ હતો. પરંતુ પાર્શ્વનાથ અને એમની પરંપરાના શ્રમણ ત્યાં પહોંચ્યા હતા. શાક્યભૂમિ નેપાળની ઉપત્યકામાં છે, ત્યાં પણ પાર્શ્વના અનુયાયી હતા. મહાત્માં બુદ્ધના કાકા સ્વયં ભગવાન પાર્શ્વનાથના શ્રાવક હતા, જે શાક્ય દેશમાં પ્રભુના વિહાર કરવાથી જ સંભવ થઈ શકે છે. ભગવાન પાર્શ્વનાથે લગભગ ૭૦ વર્ષ સુધી દેશ-દેશાંતરમાં વિચરણ કર્યું અને જૈનમતનો પ્રચાર કર્યો. બિહારના રાંચી અને માનભૂમિ આદિ જિલ્લાઓમાં હજારો લોકો આજે પણ માત્ર પાર્શ્વનાથની ઉપાસના કરે છે અને ‘સરાક' (શ્રાવક) કહેવાય છે. તથા એમને જ પોતાના ઇષ્ટદેવ માને છે. ખોજથી તપાસ કરતા પ્રમાણિત થઈ ચૂક્યું છે કે પાર્શ્વનાથ એક વાર તામ્રલિપ્તિથી આગળ વધીને ‘કોપટક' પહોંચ્યા હતા. એમણે ત્યાં આહાર ગ્રહણ કર્યો હતો આથી ‘ધન્યકટક'ના નામે ઓળખાવા લાગ્યું. આ જગ્યાઓ ઉપર એમની માન્યતા આજે પણ જેમની તેમ બની રહેલી છે.
પાર્શ્વનાથની ઐતિહાસિકતા
ભગવાન પાર્શ્વનાથ એક ઐતિહાસિક મહાપુરુષ હતા, આ વાત ઐતિહાસિક તથ્યોના આધારે અસંદિગ્ધ રૂપે સાબિત થઈ ચૂકી છે. જૈન
૨૦૦ ૭૭૭૮
૩. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
