________________
કહીને કિરાતરાજ જિનદેવ સાથે ભગવાન મહાવીરના સભા-સ્થળ તરફ ચાલી પડ્યા. સભાભવનમાં ભગવાન મહાવીરનું સિંહાસન અને છત્ર વગેરે જોઈને કિરાતરાજ ચિકત થઈ ગયો. તેમણે ભગવાનને પ્રણામ કર્યા અને તેમને તેમનાં રત્નો વિશે પૂછ્યું. ભગવાને કહ્યું : “રત્ન બે પ્રકારના હોય છે દ્રવ્ય-રત્ન અને ભાવ-રત્ન, આગળ ભાવ-રત્નના પણ ત્રણ પ્રકાર છે. દર્શન-રત્ન, શાન-રત્ન અને ચારિત્ર-રત્ન. આ ત્રણે ભાવ-રત્ન એવાં પ્રભાવશાળી રત્ન છે જે ધારણ કરવાવાળાની પ્રતિષ્ઠા તો વધારે જ છે, સાથોસાથ તેનો લોક-પરલોક બંને સુધારે છે. દ્રવ્ય-રત્નોની અસર મર્યાદિત હોય છે. તેઓ ફક્ત વર્તમાનકાળમાં જ સુખદાયી હોય છે; પણ ભાવ-રત્ન, જન્મ-જન્માંતરમાં સુખદાયક અને સદ્ગતિ આપનાર હોય છે.” આ સાંભળી કિરાતરાજ ખૂબ ખુશ થયો અને બોલ્યો : “સ્વામી, તો તો મને ભાવ-રત્ન જ આપો.” ભગવાને તેનો રજોહરણ અને મુખવસ્ત્રિકા અપાવી, જેને કિરાતરાજે ખુશીથી સ્વીકાર કરી અને ભગવાનના શ્રમણ સંઘમાં સામેલ થઈ ગયો.
સાકેતથી વિહાર કરી ભગવાન પાંચાલ પ્રદેશના કામ્પિલપુર પધાર્યા. ત્યાંથી સૂરસેન, મથુરા, સૌરિપુર, નંદીપુર વગેરે સ્થળોનું ભ્રમણ કરતાકરતા વિદેહ તરફ પધાર્યા અને વર્ષાકાળ મિથિલામાં વિતાવ્યો.
કેવળીચર્ચાનું પચીસમું વરસ
વર્ષાકાળ પૂરો થતા જ ભગવાને મગધ તરફ પ્રયાણ કર્યું. જગ્યાજગ્યાએ નિગ્રંથ પ્રવચન કરતા-કરતા પ્રભુ રાજગૃહ પહોંચ્યા અને ગુણશીલ ચૈત્યમાં બિરાજમાન થયા. એક વાર કાલોદાયી શ્રમણે ભગવાનને પૂછ્યું : “વ્યક્તિ અશુભ ફળવાળા કર્મ પોતાની મેળે કેવી રીતે કરે છે. ?” ભગવાને કહ્યું : “જેમ કોઈ દૂષિત પકવાન ખાતી વખતે તેના સ્વાદમાં તેનાં દૂષ્પરિણામોનો ખ્યાલ નથી આવતો, તે જ રીતે તરત જ સુખદાયક હોવાના લીધે કોઈ કાર્ય કરતી વખતે વ્યક્તિ ભૂલી જાય છે કે તેનું પરિણામ સમય જતાં ખરાબ હોય છે.” કાલોદાયીએ ફરી પૂછ્યું : “આવી પરિસ્થિતિમાં વ્યક્તિ શુભકર્મ કેવી રીતે કરે છે ?” ભગવાને કહ્યું : “દવા કડવી હોવા છતાં પણ વ્યક્તિ એ માટે ખાય છે અથવા તેને એ સમજાવીને ખવડાવવામાં આવે છે કે તેનાથી લાભ થશે. શરૂઆતમાં શુભકર્મો પ્રત્યે પ્રવૃત્તિ લાલચથી જ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
છે.
૧૭૭૭ ૩૫૦