________________
ઉત્પન્ન કરવામાં આવે છે. પછીથી તેનું પરિણામ સુખદાયક જોઈને લોકો તેને આપમેળે જ કરવા લાગે છે.”
કાલોદાયીનો બીજો પ્રશ્ન હિંસા સાથે સંકળાયેલો હતો કે - “એક વ્યક્તિ અગ્નિ સળગાવે છે અને બીજો ઓલવે છે, તો આમાં કોણ વધુ પાપનો ભાગીદાર બને છે ?” ભગવાને કહ્યું : “જો કે આગ ઓલવવાવાળો અગ્નિની હિંસા કરે છે, પણ તે આગ ઓલવીને બીજા પૃથ્વી, જળ, વાયુ, વનસ્પતિ અને ત્રસજીવની હિંસાને રોકે છે, ઓછી કરે છે; જ્યારે કે સળગાવવાવાળો આગને જિંદગી આપે છે, પણ આગ સળગાવવાથી બીજા જીવોની હિંસા થાય છે. આથી આગ સળગાવવાવાળો આગ ઓલવવાવાળા કરતાં વધુ હિંસા કરે છે. માટે પાપનો ભાગીદાર બને છે.”
કાલોદાયી પ્રભુના જવાબોથી સંતુષ્ટ થઈ જુદાં-જુદાં રીતનાં તપ કરતો-કરતો અનશન કરી કાળધર્મ પ્રાપ્ત કરી નિર્વાણનો અધિકારી બન્યો. ગણધર પ્રભાસે પણ એક મહિનાનું અનશન કરી એ જ વરસે નિર્વાણ પ્રાપ્ત કર્યું અને ભગવાને પોતાનો ચાતુર્માસ રાજગૃહમાં પૂરો કર્યો.
કેવળીચર્ચાનું છવ્વીસમું વરસ
વર્ષાકાળ પૂરો થવાથી ભગવાન જુદાં-જુદાં સ્થળોએ ધર્મપ્રચાર કરતા-કરતા ફરીથી રાજગૃહના ગુણશીલ ચૈત્યમાં પધાર્યા. આ વરસે અચલભ્રાતા અને મેતાર્ય ગણધરોએ અનશન સાથે નિર્વાણ પ્રાપ્ત કર્યું. ભગવાને આ વરસનો વર્ષાકાળ નાલંદામાં પસાર કર્યો.
કેવળીચર્ચાનું સત્યાવીસમું વરસ
નાલંદાથી વિહાર કરી ભગવાને વિદેહ તરફ પ્રયાણ કર્યું અને ભ્રમણ કરતા-કરતા મિથિલાના મણિભદ્ર ચૈત્યમાં બિરાજ્યા, રાજા જિતશત્રુ ભગવાનની સેવામાં આવ્યા. ભગવાને વિશાળ લોકસમૂહની સામે ધર્મોપદેશ આપ્યો. ઇન્દ્રભૂતિ વગેરે શ્રમણ-શિષ્યોએ સૂર્યનું મંડળભ્રમણ, પ્રકાશ-ક્ષેત્ર અને છાયા, ચંદ્રની વધઘટ, ગ્રહોના લીધે ઉત્પાત, ઉલ્કાપાત, સંવત્સરની શરૂઆત વગેરે વિષયો પર ભગવાનને પ્રશ્ન પૂછ્યા. ભગવાને તે વરસનો ચાતુર્માસ મિથિલામાં જ કર્યો.
૩૫૮૭૭
૭. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
