________________
આજીવિકાનો અંત આવી રહ્યો છે. મારા ઉપર દયા કરો અને અહીંથી
ક્યાંક બીજે જતા રહો.” ભગવાને અછંદકની વેદના અને મર્મને જાણ્યો અને ત્યાંથી વિહાર કરી ઉત્તર વાચાલાની તરફ જતા રહ્યા. વાચાલાના માર્ગે સુવર્ણકુલાના કિનારે પ્રભુનું દેવદૂષ્ય કાંટાઓમાં ભેરવાઈને ખભા પરથી પડી ગયું. પ્રભુએ જરાક પાછળ ફરીને જોયું કે દેવદૂષ્ય વસ્ત્ર ક્યાંક અસ્થાને તો નથી પડી ગયું ને? જ્યારે એમણે એને કાંટાઓમાં ભેરવાયેલું જોયું તો જાણી ગયા કે શિષ્યોને વસ્ત્ર સુગમતા સરળતાથી પ્રાપ્ત થશે. ત્યાર બાદ પ્રભુએ એ દેવદૂષ્યને ત્યાં જ છોડી દીધું અને સ્વયં નિર્વસ્ત્ર થઈ ગયા તેમજ ત્યાર બાદ આજીવન નિર્વસ્ત્ર રહ્યા. દેવદૂષ્યને મેળવવાની લાલસા-લાલચથી પાછળ-પાછળ ફરનારા મહારાજ સિદ્ધાર્થના ઓળખીતા બ્રાહ્મણે એ વસ્ત્રને ઊંચકી લીધું અને ઘરે પરત ફર્યો.
(ચંડકૌશિકને પ્રતિબોધ) ઉત્તરવાચાલા તરફ આગળ વધતા પ્રભુ કનખમલ નામના આશ્રમ પહોંચ્યા. તે આશ્રમથી વાચાલા પહોંચવા માટે બે માર્ગ હતા - એક આશ્રમ થઈને અને બીજો બહારથી ભગવાન સીધા માર્ગે આગળ વધ્યા. થોડે દૂર જતાં તેમને કેટલાક ગોવાળો મળ્યા. તેમણે પ્રભુને કહ્યું: “ભગવન્! આ માર્ગ પર આગળ એક જંગલ છે, જ્યાં ચંડકૌશિક નામનો એક ભયંકર દૃષ્ટિવિષ સાપ રહે છે, જે રાહગીરોને જોઈને પોતાનાં ઝેરથી તેમને ભસ્મ કરી દે છે. સારું રહેશે કે આપ બીજા માર્ગે થઈને આગળ તરફ પધારો.”
ભગવાને વિચાર્યું - “ચંડકૌશિક ભવ્ય પ્રાણી છે, આથી પ્રતિબોધ આપવાથી તે જરૂરથી પ્રતિબુદ્ધ (જાગૃત) થશે. અને તેઓ ચંડકૌશિકનો ઉદ્ધાર કરવા માટે તે જ રસ્તા પર આગળ વધતા રહ્યા.
ચંડકૌશિક સાપ પોતાના પૂર્વજન્મમાં એક તપસ્વી હતો. એકવાર તપના પારણાના દિવસે તે તપસ્વી પોતાના શિષ્ય સાથે ભિક્ષા માટે નીકળ્યો. ભ્રમણ કરતી વખતે મુનિના પગ નીચે અજાણતાથી એક દેડકી દબાઈ ગઈ. આ જોઈ શિષ્ય કહ્યું : “ગુરુદેવ ! આપના પગ નીચે દબાઈને દેડકી મરી ગઈ.” મુનિએ કાંઈ ન કહ્યું. શિષ્ય વિચાર્યું કે - સાંજે પ્રતિક્રમણ વખતે ગુરુદેવ આનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરશે.' પણ સાંજે પ્રતિક્રમણ વખતે તપસ્વી મુનિ દ્વારા તે પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત ન કરવાથી શિષ્ય તેમને ફરી દેડકીની યાદ અપાવી અને પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા માટે કહ્યું. આ ૩૦૮ છ9696969696969696969696969696. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ