________________
ચક્રવતી સગર વર્તમાન અવસર્પિણી કાળમાં જમ્બુદ્વીપસ્થ ભરતખંડના દ્વિતીય ચક્રવર્તી મહારાજ સગર થયા. ભગવાન અજિતનાથના તીર્થ પ્રવર્તન કરવાના થોડા સમય પશ્ચાતું મહારાજ સગરની આયુધશાળામાં દિવ્ય ચક્રરત્ન પ્રગટ થયું. આ મહાન શુભ સંયોગના ઉપલક્ષ્યમાં મહારાજ સગરે પોતાના સંપૂર્ણ રાજ્યમાં આઠ દિવસ સુધી હર્ષોલ્લાસની સાથે મહોત્સવ ઉજવવાનો આદેશ આપ્યો. આ પ્રકારે દિવ્ય ચક્રરત્નને મેળવીને મહારાજ સગરને ત્યાં કુલ ૧૪ રત્ન પ્રગટ થયાં. સગરે ૩૨000 વર્ષ સુધી ભરત ક્ષેત્રના છ ખંડોના દિગ્વિજય થઈ સંપૂર્ણ ભરત ક્ષેત્ર ઉપર પોતાનું એકછત્ર સામ્રાજ્ય સ્થાપિત કર્યું. એમને ત્યાં નવ નિધિઓ હતી.
બત્રીસ હજાર મુકુટધારી રાજા સદા એમની સેવામાં તત્પર રહેતા હતા. મહારાજા સગરના અંતઃપુરમાં ૬૪૦૦૦ રાણીઓ અને સહસ્ત્રાશું, સહસાક્ષ, જળુ, સહસ્ત્રબાહુ આદિ સાત હજાર પુત્ર હતા. આચાર્ય શીલાંકના ચોપન (૫૪) “મહાપુરિસચરિય” તથા આચાર્ય હેમચંદ્ર દ્વારા રચિત ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત્ર અનુસાર સહસ્ત્રાશુ આદિ સાઠ હજાર પુત્ર પોતાના પિતા સગરની આજ્ઞા પ્રાપ્ત કરી સેનાપતિરત્ન, દંડરત્ન આદિ રત્નો અને મોટી સેનાની સાથે ભરત ક્ષેત્રના ભ્રમણ માટે નીકળ્યા. અનેક સ્થાનોએ ભ્રમણ કર્યા પછી તેઓ અષ્ટાપદ પર્વતની પાસે પહોંચ્યા ત્યાં એમણે જિનમંદિરોને જોયાં અને મંદિરોની સુરક્ષા માટે પર્વતની ચારેય તરફ એક ખીણ ખોદવાનો વિચાર કર્યો અને ભવનપતિઓનાં ભવનો સુધી ઊંડી ખીણ ખોદી નાંખી. જર્નાએ દંડરત્નના પ્રહારથી ગંગાનદીના એક તટને ખોદીને એનું પાણી ખીણમાં ભરી દીધું. ખીણનું પાણી ભવનપતિઓનાં ભવનોમાં જઈ પહોંચ્યું, તો રોષે ભરાઈને નાગકુમારોએ સગરના સાઠ હજાર પુત્રોને દૃષ્ટિવિષથી ભસ્મસાત્ કરી દીધા.
જૈનશાસ્ત્રમાં આ કથાથી સંબંધિત ઘટનાઓનો અથવા ભરત દ્વારા નિર્મિત જિનમંદિરોનો ક્યાંયે ઉલ્લેખ નથી મળતો, અતઃ આ કથા વિમર્શનીય (કાલ્પનિક) પ્રતીત થાય છે સંભવ છે, પુરાણોમાં શતાશ્વમેધીની કામના કરનારા મહારાજા સગરના યજ્ઞાથને ઇન્દ્ર દ્વારા પાતાળલોકમાં કપિલ ન ધર્મનો મલિક ઇતિહાસ 9696969696969696969696969696969694 ૯૦ ]
