________________
ગણના કરતા હતા. શરીર ઉપરથી કોઈ વસ્તુ દૂર કરવી કે ખંજવાળવા સુધ્ધાંનો પ્રયત્ન કરતા ન હતા. દેહના મમત્વથી ઉપર આવી સદેહ જ વિદેહવત્ થઈ ગયા હતા. મુશ્કેલથી મુશ્કેલ શારીરિક પીડા અથવા . કષ્ટમાં એમણે ક્યારેય ઉફ્ સુધ્ધાં ન કર્યું અને ન એના નિવારણ માટે કોઈ પ્રયત્ન કર્યાં. વાસ્તવમાં સાધનામાં આવી અનુપમ સહિષ્ણુતા અને હર હાલતમાં સમભાવનું ઉદાહરણ અન્યત્ર મળવું દુર્લભ છે.
સાધનાનું પ્રથમ વરસ
કોલ્લાગ સન્નિવેશથી પ્રયાણ કરી પ્રભુ મોરાક સન્નિવેશમાં પધાર્યા. ત્યાંના આશ્રમનો કુલપતિ મહારાજ સિદ્ધાર્થનો મિત્ર હતો. એણે મહાવીરનું સ્વાગત કર્યું અને ત્યાં રોકાવાની પ્રાર્થના કરી. મહાવીરે ત્યાં એક રાતનો રાતવાસો કર્યો અને બીજા દિવસે પ્રયાણ કરવા તૈયાર થયા, તો કુલપતિએ એમને ત્યાં ચાતુર્માસ કાળમાં રોકાવાની વિનંતી કરી. ભગવાન થોડા સમય સુધી આજુબાજુનાં ગામોમાં ફરી ને ફરી વર્ષાવાસ માટે એ આશ્રમમાં ગયા અને એક કુટિરમાં રહેવા લાગ્યા. એમના હૃદયમાં પ્રાણીમાત્ર માટે દયા અને મૈત્રીની ભાવના હતી. અકાળની અસરથી ઘાસ વગેરેની અછતમાં ગાયો આશ્રમની કુટિર સુધી આવી કુટિરનું ઘાસ ચરવા લાગતી. અન્ય પરિવ્રાજક તો એમને ભગાડી મૂકતા, પણ મહાવીર નિઃસ્પૃહ ભાવે આત્મધ્યાનમાં ઊભા રહેતા. એમના મનમાં ન તો આશ્રમ માટે કે કુલર્પીત માટે કોઈ રાગ હતો, ન ગાયો પ્રત્યે દ્વેષ. તેઓ આ બધી બાબતોથી વિરક્ત રાત-દિવસ ધ્યાનમાં જ રમમાણ રહેતા.
કેટલાક તાપસોએ કુલપતિ પાસે મહાવીરના આ આચરણની ફરિયાદ કરી. કુલપતિએ મહાવીર ને મીઠો ઠપકો આપતા કહ્યું : “કુમાર, તમે નિરંતર ધ્યાનમગ્ન રહો છો, આ ઘણા આનંદ અને સંતોષનો વિષય છે, પણ પશુઓથી આશ્રમને કોઈ નુકસાન ન પહોંચે, એના ઉપર તો થોડુંક ધ્યાન આપી જ શકો છો.” મહાવીરને કુલપતિના ઠપકાનો અર્થ સમજાઈ ગયો. એમણે વિચાર્યું - ‘મહેલ છોડીને પર્ણકુટિરમાં રહેવાનો શું આ જ ઉદ્દેશ છે કે સચેતન પશુઓની અપેક્ષા અચેતન આશ્રમ અને કુટિરની રક્ષા ઉપર વધુ ધ્યાન આપવામાં આવે ?' એમ વિચારી ઊઊઊઊ જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
૩૦૪ ૭
