________________
દેવીના સ્વર્ગગમન વખતે પ્રદ્યોતની ઉંમર ૧૪ વરસની હતી. તે મુજબ ૫૨૭ ઈ.પૂ.માં ભગવાન મહાવીરનો પ્રામાણિક નિર્વાણકાળ માનતા મહાવીરનો જન્મ ઈ.પૂ. ૫૯૯માં અને બુદ્ધનો જન્મ ઈ.પૂ. ૫૮૫માં થયો સાબિત થાય છે. આ બધાં તથ્યોને એકબીજાં સાથે જોડીને વિચાર કરવાથી એ જ નિચોડ નીકળે છે કે - ‘ભગવા મહાવીરનું નિર્વાણ ઈ.પૂ. ૫૨૭માં થયું અને બુદ્ધનું નિર્વાણ મહાવીરના નિર્વાણના ૨૨ વરસ બાદ એટલે કે ઈ.પૂ. ૫૦૫માં થયું.’
અશોકના શિલાલેખોમાં અંકાયેલ ૨૫૬નો આંકડો, જેને વિદ્વાનો બુદ્ધ નિર્વાણ વરસનું સૂચક માને છે, એ જ સાબિત કરે છે કે બુદ્ધનું નિર્વાણ ઈ.પૂ. ૫૦૫માં થયું. શિલાલેખો પર લખવામાં આવેલ આ આંકડા વિશે ઘણા વિદ્વાનોનો એ મત છે કે - જે દિવસે આ શિલાલેખ લખાવવામાં આવ્યા, તે દિવસે બુદ્ધ નિર્વાણપ્રાપ્તિના ૨૫૬ વરસ વીતી ચૂક્યાં હતાં. ઇતિહાસકારો જણાવ્યા મુજબ અશોકનો રાજ્યાભિષેક ૨૬૯ ઈ.પૂ.માં થયો હતો. રાજ્યાભિષેકના આઠ વરસ પછી તેમણે કલિંગ પર વિજય પ્રાપ્ત કર્યો, જે યુદ્ધમાં થયેલ ભીષણ નરસંહારને જોઈને તેમના મનમાં યુદ્ધ પ્રત્યે તિરસ્કાર થઈ ગયો અને તેઓ બૌદ્ધ ધર્મના અનુયાયી બની ગયા. તેમણે પોતાની અને પોતાના રાજ્યની સઘળી શક્તિ બૌદ્ધ ધર્મના પ્રચાર અને પ્રસારમાં લગાવી દીધી. પરિણામે બૌદ્ધ ધર્મ ભારતમાં જ નહિ, પણ ભારતની બહાર પણ કેટલાય દેશોમાં પ્રગતિની ટોચ પર પહોંચી ગયો. ત્યાર બાદ તેમણે ઉપરોક્ત શિલાલેખ વગેરેનું નિર્માણ શરૂ કર્યું હશે. આ બધાં કામોમાં લગભગ દસ-બાર વરસ લાગ્યાં હશે, એટલે કે આ શિલાલેખ રાજ્યાભિષેકના વીસમાં વરસ એટલે કે ઈ.પૂ. ૨૪૯મા તૈયાર કરવામાં આવ્યો હશે. જે દિવસે બુદ્ધના નિર્વાણના ૨૫૬ વરસ વીતી ચૂક્યા હતા આ ગણતરી મુજબ બુદ્ધનો નિર્વાણકાળ ૫૦૫ ઈ.પૂ. ઠરે છે, જે ‘વાયુપુરાણ’માં ઉલ્લેખ કર્યા મુજબ પ્રદ્યોતના રાજકાળના આધારે સાબિત થયેલ નિર્વાણકાળનું સમર્થન કરે છે. આ બધાં અટલ ઐતિહાસિક તથ્યોના આધાર પર નિઃશંકપણે અને ચોક્કસરૂપે એમ કહી શકાય છે કે - ‘ભગવાન મહાવીરનું નિર્વાણ ઈ.પૂ. ૫૨૭માં અને બુદ્ધનું નિર્વાણ ઈ.પૂ. સન ૫૦૫માં થયું હતું.
જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
૭૩૭ ૪૧૧
