________________
વિટાસ્થળ જૈન માન્યતા મુજબ ભગવાન મહાવીરનું નિર્વાણ સ્થળ પટના જિલ્લામાં આવેલ રાજગૃહની નજીક પાવાપુરી છે. જેને આજે ભવ્ય મંદિરો વડે એક જૈનતીર્થ બનાવી દેવામાં આવ્યું છે. ઇતિહાસકાર એનાથી સહમત થતાં નથી દેખાતા, એનું કારણ એ છે કે જે સમયે ભગવાન મહાવીરનું નિર્વાણ થયું હતું, તે વખતે મલ્લો અને લિચ્છવીઓના અઢાર ગણરાજા હાજર હતા. આ ઉત્તરીય બિહારના પાવાપુરીમાં હોવું જ શક્ય છે, કેમકે ઉપર જણાવેલ બધાં જ ગણરાજય બિહારની ઉત્તર દિશામાં આવેલ છે. દક્ષિણ બિહારનું પાવા તો તેમના દુશ્મન વિસ્તારમાં હતું. ડૉ. જેકોબીએ પણ બૌદ્ધશાસ્ત્રોમાં વર્ણવેલ મહાવીરનું નિર્વાણ સ્થળ પાવાને શાક્યભૂમિમાં હોવું સ્વીકાર્યું છે. પં. રાહુલ સાંકૃત્યાયને પણ આ જ તથ્યને ટેકો આપ્યો છે. પં. રાહુલ સાંકૃત્યાયને અને નાથુરામ પ્રેમીએ પણ એવી જ શક્યતા વ્યક્ત કરી છે. તેમનું કહેવું છે કે – “ભગવાન મહાવીરનું નિર્વાણ ખરેખર ગંગાના ઉત્તરીય આંચલમાં આવેલ પાવા નગરીમાં જ થયું હતું, જે વર્તમાન ગોરખપુર જિલ્લામાં આવેલ પપુહર નામના ગામથી જાણીતું છે.
૪૧૨ 9696969696969696969696969696963
જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |
