________________
ભગવાન આનંદ વગેરે શ્રમણો સાથે આ વાત કરી રહ્યા હતા કે ગોશાલક પોતાના આજીવક શિષ્યો સાથે તે બાગમાં પહોંચ્યો. તે સીધો ભગવાન પાસે પહોંચ્યો અને બોલ્યો : “કાશ્યપ, તમે કહો છો કે મખલિપુત્ર ગોશાલક તમારો શિષ્ય છે. વાત બરાબર છે, પણ તે શિષ્ય મૃત્યુ પામીને દેવલોકમાં દેવ થઈ ગયો છે. હું તો કૌડિન્યાયન ગૌત્રનો ઉદાયી છું. ગોશાલકનું શરીર મેં એટલા માટે ધારણ કર્યું છે કે તે તકલીફ સહન કરવા માટે સક્ષમ છે. આ મારો સાતમો શરીર-બદલીનો પ્રવેશ છે.” ભગવાને ગોશાલકની વાત સાંભળીને કહ્યું : “ગોશાલક, તારી ચોરી પકડાઈ ગઈ, તો તું બચાવ માટે શબ્દોની જાળ ગુંથી રહ્યો છે, પણ તે યોગ્ય નથી. તું ગોશાલક છે અને ગોપાલક સિવાય બીજું કોઈ નહિ. આવો ખોટો પ્રલાપ કરવાની કોઈ જરૂર પણ નથી.” ભગવાનનું આ સ્પષ્ટ વક્તવ્ય સાંભળીને ગોશાલક ખૂબ જ ગુસ્સે થયો અને ગુસ્સામાં એલફેલ બોલવા લાગ્યો. તેણે ગુસ્સામાં ભગવાન માટે કેટલાક અપશબ્દ પણ કહ્યા.
ગોશાલકની તિરસ્કારભરી વાતોની ભગવાન પર કોઈ અસર ન પડી. બીજા મુનિ પણ ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ મૌન જ રહ્યા, પણ મુનિ સર્વાનુભૂતિથી ન રહેવાયું. તેમણે ગોશાલકને કહ્યું: “ગોશાલક, ભગવાનથી દીક્ષા લઈને પણ તું તેમની સાથે આવો અશોભનીય વ્યવહાર કરી રહ્યો છે, તારા જેવા સંન્યાસી માટે આ યોગ્ય નથી. ગુસ્સામાં આવીને અવિવેકનો આશરો ન લઈશ.” સર્વાનુભૂતિની વાત સાંભળીને ગોશાલક તમતમી ઊઠ્યો. તેણે ગુસ્સામાં આવીને તેજોવેશ્યા છોડી, જેનાથી સર્વાનુભૂતિ બળી ગયા અને તેમનું પ્રાણ પંખેરું ઊડી ગયું. સર્વાનુભૂતિની જેમ જ “સુનક્ષત્ર” મુનિ પણ ગોશાલકનો આ પ્રલાપ ન સહન કરી શક્યા. તેમણે પણ ગોશાલકને સમજાવવાની ચેષ્ટા કરી, જેથી ગોશાલકે તેમની પર પણ તેજોલેશ્યા છોડી જો કે તેની અસર એટલી તેજ ન હતી, પણ પીડાની ભયંકરતા જોઈને તેમણે ભગવાન પાસે આવીને વંદના કરી, આલોચનાપૂર્વક ફરીથી મહાવતારોહણ કરીને બધા પાસે ક્ષમાયાચના કરતા-કરતા સમાધિપૂર્વક કાળધર્મ પ્રાપ્ત કર્યા.
છેલ્લે ભગવાન મહાવીરે પોતે ગોશાલકને સમજાવવાની કોશિશ કરી, પણ તેની પણ ગોશાલક પર ઊંધી જ અસર પડી અને તેણે મહાવીર પર પણ તેજોલેશ્યાનો પ્રહાર કરી દીધો. તેજોલેશ્યાએ ભગવાનના શરીરને બાળ્યું નહિ, પણ તેમના શરીરની પ્રદક્ષિણા કરી | ૩૪૪ 9999999999999eod જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |