________________
અને ઉછળીને ગોશાલકના જ શરીરને બાળીને તેના શરીરમાં પેસી ગઈ. ગોશાલકના શરીરમાં પીડા થવા લાગી તો પણ તેણે ભગવાનને કહ્યું : “કાશ્યપ ! આજે તો તમે બચી ગયા છો, પણ મારી આ તેજોલેશ્યાની અસરથી છ મહિનાની અંદર-અંદર જ છદ્મસ્થ અવસ્થામાં જ જરૂરથી કાળને પ્રાપ્ત કરશો.’’ ભગવાને કહ્યું : “ગોશાલક, હું તો હજુ સોળ વરસ સુધી તીર્થંકરપર્યાયમાં વિચરણ કરીશ, પણ તું તારી જ તેજોલેશ્યાથી પીડિત થઈને સાત રાતની અંદર જ આ શરીરનો ત્યાગ કરી દઈશ.'
તેજોલેશ્યાનો વારંવાર પ્રયોગ કરવાથી ગોશાલક નિસ્તેજ થઈ ગયો અને તેનું તપ-તેજ તેના માટે જ ઘાતક બની ગયું. ભગવાન પર લેશ્યા ચલાવીને તો તેણે પોતાની જાતને તેજભ્રષ્ટ અને તેજહીન બનાવી લીધી હતી. ભગવાનની આજ્ઞાથી નિગ્રંથોએ પોતાના પ્રશ્નોથી તેને જવાબહીન કરી દીધો. પોતાની અસફળતા જોઈને તે નિરાશ થઈ ગયો. તેજોલેશ્યાની બળતરાને શાંત કરવા માટે તે ઠંડુ પાણી પીવા લાગ્યો અને માથે નાંખવા લાગ્યો.
ગોશાલકે પોતાના આજીવક સ્થવિરોને બોલાવીને કહ્યું કે “તેના મૃત્યુ પછી, સુગંધિત પાણીથી નવડાવી-ધોવડાવીને, નવાં મોંઘાં આભૂષણો અને કપડાંથી સજાવીને તેની અંતિમ યાત્રા ખૂબ જ શાન અને પ્રતિષ્ઠા સાથે કાઢવામાં આવે અને જાહેરાત કરવામાં આવે કે ગોશાલક ચોવીસમા તીર્થંકર જિન હતા અને સિદ્ધ, બુદ્ધ અને મુક્ત થયા.’’’ સાતમી રાતે એકાએક તેમની નજર નિર્મળ અને શુદ્ધ થઈ. તેનો બધો જ ખોટો ભ્રમ દૂર થઈ ગયો. તે મનોમન પશ્ચાત્તાપ કરવા લાગ્યો કે - ‘હું જિન ન હોવા છતાં પણ પોતાની જાતને જિન જાહેર કરી રહ્યો હતો. શ્રમણો પર પ્રહાર કરવો અને તેમના ધર્માચાર્યથી દ્વેષ કર્યો મારી ભૂલ હતી. ભગવાન મહાવીર જ સાચા જિન અને તીર્થંકર છે.' તેણે તરત જ બધા સ્થવિરોને બોલાવ્યા અને કહ્યું : “મેં પોતાના વિશે જે કાંઈ પણ વાતો કહી છે, તે બધી જ ખોટી છે. હું જિન નથી આથી મારા મરી ગયા બાદ પ્રાયશ્ચિત રૂપે મારા પગમાં દોરી બાંધીને શ્રાવસ્તીના રાજમાર્ગો પર મને ધસેડી લઈ જઈને જાહેરાત કરજો કે - ‘ગોશાલક જિન ન હતો, જિન તો મહાવીર જ છે.' તેણે પોતાના સ્થવિરોને આ બધું જ પૂરું કરવાના સોગંધ અપાવ્યા અને સાતમી રાતે જ જીવ છોડી દીધો. ગોશાલકના મરવાથી સ્થવિરોએ વિચાર્યું કે -
જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
૭૭ ૩૪૫
-