________________
સ્થાન પ્રાપ્ત છે, જે જૈનગ્રંથોમાં, ઋગ્વદ, અથર્વવેદમાં એમનાં ગુણગાન છે. “શ્રીમદ્ ભાગવત, શિવપુરાણ, કૂર્મપુરાણ, બ્રહ્માંડપુરાણ, મનુસ્મૃતિ, બૌદ્ધ ગ્રંથ “આર્યમંજુશ્રી સૂરસાગર' આદિ ગ્રંથોમાં નાભિપુત્ર ઋષભદેવનું યશોગાન છે અને પુરાણોમાં એમને ભગવાનના આઠમા (૮)માં અવતાર માનવામાં આવ્યા છે. એમના પ્રથમ પારણાથી સંબંધિત અક્ષય-તૃતીયાના પર્વનું મહત્ત્વ વૈદિક પરંપરામાં પણ એટલી જ શ્રદ્ધા અને ભક્તિનું પ્રતીક અને પુણ્યપ્રદાતા છે.
(કૈવલ્યપ્રાપ્તિ) પ્રવ્રજ્યા ગ્રહણ કર્યા પછી પ્રભુ ૧૦૦૦ વર્ષ સુધી ગ્રામાનુગ્રામ વિચરણ કરતા-કરતા તપશ્ચરણ દ્વારા આત્મસ્વરૂપને પ્રકાશિત કરતા રહ્યા. અંતે પ્રભુ પુરિમતાલ નગરની બહાર શકટમુખ નામક ઉદ્યાનમાં ફાગણ કૃષ્ણ એકાદશના દિવસે, દિવસના પૂર્વ ભાગમાં, ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રના યોગમાં અષ્ટમ-તપ(અટ્ટમ)ની સાથે ધ્યાનાવસ્થિત થયા અને ક્ષપકશ્રેણીથી ચાર ઘાતી કર્મોને નષ્ટ કરી કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શનની ઉપલબ્ધિ કરી. એમને આ જ્ઞાન એક વટવૃક્ષની નીચે થયું, તેથી વટવૃક્ષને ભ. આદિનાથનું ચૈત્યવૃક્ષ માનવામાં આવે છે, અને ભારતદેશમાં વટવૃક્ષને આદર અને ગૌરવની દિષ્ટિથી જોવામાં આવે છે. કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિની સાથે ભગવાન ઋષભદેવ અરિહંત થઈ ગયા અને એમનામાં અરિહંતોના ૧૨ ગુણ પ્રગટ થયા.
(તીર્થકરોની વિશેષતા ) સામાન્ય કેવળીની અપેક્ષાએ તીર્થકરમાં કેટલીક ખાસ વિશેષતાઓ હોય છે, જેમને અતિશય નામથી ઓળખવામાં આવે છે, અને જેમને સમવાયાંગ સૂત્રા'માં “ચોતીસ બુદ્ધાઈસા” અને “પણતીસ સચ્ચવણાઈસસા પણતા' કહેવામાં આવ્યા છે. શ્વેતાંબર અને દિગંબર બંને સંપ્રદાયોમાં સંખ્યા સમાન હોવા છતાં પણ એમાં અંતર છે. શ્વેતાંબર પરંપરામાં ૩૪ અતિશયોને મૂળભૂત ૪ ભાગોમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે - “અપાયાપગમાતિશય, જ્ઞાનાતિશય, પૂજાતિશય તથા વાગતિશય; જ્યારે દિગંબર પરંપરામાં એને ત્રણ (૩) ભાગોમાં વિભક્ત કરવામાં આવ્યા છે. જન્મના અતિશય, કેવળજ્ઞાનના ૧૦ અતિશય તથા ૧૪ દેવકૃત અતિશય છે. પ૬ 9999999999999999. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ |
