________________
માધુર્ય આદિ બધા ગુણોમાં ક્રમિક હાસ આવતો રહે છે, જેનો પ્રભાવ મનુષ્ય ઉપર પણ પડે છે અને એના શારીરિક વિકાસ અને માનસિક સુખ-શાંતિમાં પણ હાસ થવાનો પ્રારંભ થઈ જાય છે.
જેમ-જેમ માનવની સુખ-સામગ્રીમાં ઊણપ આવે છે અને એણે અભાવનો સામનો કરવો પડે છે, તેમ-તેમ એનું શાંત મસ્તિષ્ક વિચારસંઘર્ષનું કેન્દ્ર બનતું જાય છે. અભાવથી અભિયોગોનો જન્મ થાય છે. આ ઉક્તિ અનુસાર અભાવની સાથે-સાથે વિચાર-સંઘર્ષ અને અભિયોગ પણ વધી જાય છે. આ પ્રકાર અપકર્ષોન્મુખ અવસર્પિણી કાળના ત્રીજા આરાનો
જ્યારે અડધાથી પણ વધારે કાળ વ્યતીત થઈ જાય છે, ત્યારે પૃથ્વીનાં રૂપ, રસ, ગંધ, ઉર્વરતા આદિ ગુણોનો અત્યાધિક માત્રામાં હ્રાસ થઈ જાય છે. કલ્પવૃક્ષોના વિલુપ્ત થઈ જવાના કારણે જીવનોપયોગી સામગ્રી પર્યાપ્ત માત્રામાં ઉપલબ્ધ નથી થતી. અભાવની અનનુભૂત સ્થિતિમાં જનમનમાં ક્રોધ, લોભ, છળ-પ્રપંચ, વેર-વિરોધની પાશવિક પ્રવૃત્તિઓ વધતા-વધતા દાવાનળનું રૂપ ધારણ કરી લે છે, જેમાં સંપૂર્ણ માનવસમાજ સળગવા લાગે છે. અશાંતિની અસહ્ય આગ જ્યારે એની પરાકાષ્ઠાએ પહોંચી જાય છે, તો મનુષ્ય શાંતિ માટે વિહ્વળ થઈ ઊઠે છે.
પરિણામસ્વરૂપ એ માનવસમાજમાંથી જ કેટલીક વિશિષ્ટ પ્રતિભા સંપન્ન વ્યક્તિનો સંયોગ મેળવી, ભૂમિમાંથી દટાયેલાં બીજની જેમ ઉપર આવે છે, જે એ ત્રસ્ત માનવોને ભૌતિક શાંતિનો માર્ગ પ્રદર્શિત કરે છે.
( પૂર્વકાલીન સ્થિતિ અને કુળકર કાળ ) માનવસમાજમાં એવી વિશિષ્ટ બળ, બુદ્ધિ અને પ્રતિભાસંપન્ન વ્યક્તિ જ કુળોની સ્થાપના કરે છે, જેના કારણે તે કુળકર કહેવાય છે. એમની દ્વારા અસ્થાયી વ્યવસ્થા કરવામાં આવે છે, જેનાથી તાત્કાલિક સમસ્યાઓનું આંશિક સમાધાન થાય છે. જ્યારે વધતી જતી સમસ્યાઓનું સમાધાન કુળકરોના સામર્થ્યની બહાર થઈ જાય છે, તો સમયના પ્રભાવ અને જનતાના સદ્ભાગ્યથી કોઈ અલૌકિક-પ્રતિભાસંપન્ન વ્યક્તિનો જન્મ થાય છે, જે તેજપૂર્ણ નર-રત્નના રૂપમાં ધર્મતીર્થનો સંસ્થાપક થઈને લોકોને નીતિ અને ધર્મની શિક્ષા આપીને મનુષ્ય જાતિને પરમ [ ૩૦ 969696969696969696969696963 જૈન ધર્મનો મૌલિક ઇતિહાસ
