________________
'ભોગ્યકર્મ પ્રમાણે જ હોય છે, માટે એમના લગ્ન થવા કે ન થવાનો કોઈ વિશેષ અર્થ નથી રહેતો. વિવાહથી તીર્થકરના તીર્થકરતમાં કોઈ અડચણ નથી આવતી.
જીવનનાં ૧૮ લાખ વર્ષ પૂર્ણ થતાં લોકાંતિક દેવોના આગ્રહથી વાસુપૂજ્યએ વર્ષીદાન આપ્યાં પછી છસ્સો (૬00) અન્ય રાજાઓની સાથે ચતુર્થભકતથી દીક્ષા માટે નિષ્ક્રમણ કર્યું તથા ફાગણ કૃષ્ણ અમાસના શતભિષા નક્ષત્રમાં સઘળાં પાપોને ત્યાગી શ્રમણવૃત્તિ સ્વીકારી લીધી. બીજા દિવસે મહાપુરના રાજા સુનંદને ત્યાં પરમાત્રથી પ્રથમ પારણું કર્યું. દેવોએ પંચદિવ્યોનો વરસાદ કરી પારણાનો ઘણો મહિમા કર્યો.
દીક્ષા લઈ ભગવાન વાસુપૂજ્ય ૧ મહિના સુધી ઘણાં કષ્ટો સહન કરી વિચરણ કરતા રહ્યા અને એ જ ઉદ્યાનમાં આવી પાટલા વૃક્ષની નીચે ધ્યાનાવસ્થિત થયા. શુક્લધ્યાનના બીજા ચરણમાં ચાર ઘાતકર્મોનો નાશ કરી મહા શુક્લ દ્વિતીયા(બીજ)ના રોજ શતભિષાના યોગમાં એમણે ચતુર્થભક્તથી કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરી. કેવળી થઈ પ્રભુએ દેવ-દાનવ-માનવોની વિશાળ સભામાં ધર્મદેશના (ઉપદેશ) આપી, તથા શાન્તિ આદિ દશવિધ ધર્મનાં સ્વરૂપ સમજાવીને ચતુર્વિધ સંઘની સ્થાપના કરી અને ભાવ-તીર્થકર કહેવાયા. વિહાર કરતા જ્યારે ભગવાન વાસુપૂજ્ય દ્વારકામાં પધાર્યા તો આ કાળના બીજા વાસુદેવ દ્વિપૃષ્ઠ એમના આગમનના સમાચાર સાંભળી ત્યાં પહોંચીને એમની વીતરાગ વાણી સાંભળી સમ્યકત્વ ધારક થયા. વિજય બળદેવ પણ સમ્યકત્વી બન્યા અને કાળાન્તરમાં મુનિધર્મ અંગીકાર કરી વિજય શિવપદને પામ્યા. - આ પ્રમાણે ભગવાન શ્રેયાંસનાથની જેમ ભગવાન વાસુપૂજ્યનો પણ એ સમયના રાજા-રજવાડાંઓમાં વ્યાપક પ્રભાવ હતો. ૫૪ લાખ વર્ષમાં ૧ મહિનો ઓછો સુધીનાં વર્ષો સુધી કેવળીપર્યાયમાં વિચરણ કરી પ્રભુએ લાખો લોકોને ધર્મસંદેશ આપ્યો અને અંતે ચંપા નગરીમાં ૬૦૦ મુનિઓની સાથે ૧ મહિના સુધી અનશન કરી શુક્લધ્યાનના ચતુર્થ ચરણથી નિષ્ક્રિય થઈ સંપૂર્ણ કર્મોનો લોપ કર્યો અને અષાઢ શુક્લ ચતુર્દશી (ચૌદશ)ના ઉત્તરાભાદ્રપદ નક્ષત્રમાં સિદ્ધ, બુદ્ધ અને મુક્ત થઈ નિર્વાણપદ પામ્યા.
એમના સંઘપરિવારમાં ૬૯ ગણ અને ગણધર, ૬૦૦૦ કેવળી, ૬૧૦૦ મન:પર્યવજ્ઞાની, પ૪૦૦ અવધિજ્ઞાની, ૧૨૦૦ ચૌદપૂર્વધારી, ૧૦000 વૈક્રિયલબ્ધિધારી, ૪૭૦૦ વાદી, ૭૨૦૦૦ સાધુ, ૧૦૦૦૦૦ સાધ્વીઓ, ૨૧૫૦૦૦ શ્રાવક અને ૪૩૬૦૦૦ શ્રાવિકાઓ હતાં. જૈન ધર્મનો મૌલિક ઈતિહાસ 29:26969696969696969696969696969] ૧૨૩]