Book Title: Avashyak Niryukti Part 07
Author(s): Aryarakshitvijay
Publisher: Vijay Premsuri Sanskrit Pathshala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005759/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAvizvaniyukita (satITha gurjarAnuvAdarUDhita) [J[ || cayi (II zrImad bhadrabAhuvAmI TIkAkAra zrImad haribhadrasUri bhASAMtara kaI munizrI AryarakSartAvajaya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH | | | zrImavijayaprema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa-candrazekhara-jitarakSitagurubhyo nama:// zrImad bhadrabAhasvAmI praNIta zrImad haribhadrasUriracitaziSyahitAvRttiyukta zrI Avazvaniryukita (saTIka gurjaranuvAda sahita) bhAga-7 (ni. 1419thI 1625) bhASAMta2 kartA : yugapradhAna AcAryasama pUjyapAda paM. zrI candrazekharavijayajI ma. sAhebanA ziSyaratna jJAnapremI pU. paM. zrI jitarakSitavijayajI ma. sAhebanA ziSyaratna muni AryarakSitavijaya saMzodhaka rAjaprabhAvaka pU. A. zrI ratnasuMdarasUrIzvarajI ma. sA.nA ziSyaratna pU. munizrI bhavyasuMdaravijayajI ma. sAheba prakAzaka zrImadvijaya premasUrIzvarajI saMskRta pAThazALA amadAvAda- tapovana Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - divyakRpA - siddhAnta mahodadhi zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma. sAheba vardhamAna taponidhi zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sAheba yugapradhAna AcAryasama paM zrI candrazekharavijayajI ma. sAheba - zubhAziSa - siddhAntadivAkara zrImadvijayajayaghoSasUrIzvarajI ma. sAheba su9tAnumodanA pU.paM. zrI candrazekharavi. ma. sAhebanA upakAronI mRtyarthe pa.pU. A. bha. yazoratnasUrIzvarajI ma. sAhebanI preraNAthI umarA zvetAMbara mUrtipUjaka jainasaMgha umaNa-surata ApazrIe jJAnakhAtAnI upajamAMthI bhASAMtara sahita A graMthanA sAtamA bhAganA prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. ApanI A zrutabhaktinI ame hArdika anumodanA karIe chIe. prathama prakAzanaH vi.saM. 2069 tA. 01-08-2013 | nakala: 700 mUlya rU. 200/ viksthAna zrImadvijayapremasUrIzvarajI saMskRta pAThazALA) tapovana saMskArapITha, mu. amiyApura, po. sughaDa, tA. ji. gAMdhInagara - 382424. ' phonaH (079) 29289738, 32512648 dIkSita Ara. zAha sImaMdhara meDikala sTora 2, vrajaplAjhA komlekSa, utsava resToranTanI sAme, pAlaDI-bhaTTA, amadAvAda. phona : 079-2662061 bhAgyavaMtabhAI saMghavI C/o. vardhamAna saMskAra dhAma, 1-2, vItarAgaTAvara, 60 phUTa roDa, bAvana jinAlayanI sAme, bhAyaMdara (vesTa) thANA, phona : 022-28041866, 9819169719 - Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. pitAzrI - pU. mAtuzrI d, zrI pratIkSaII eauIghanadAsa TopiyA mAM. zrImatI zAradAbena meghatI HIT BpiyA janma ApyA bAda dravya ArogyanI ciMtA to dareka mA-bApa kare che. paraMtu dravya Arogya sAthe-sAthe bhAva ArogyanI paNa jeoe satata ciMtA karI, zubha saMskAronuM jemaNe satata siMcana karyuM, dhArmika vAtAvaraNamAM rAkhIne pazcimanA pavanothI jeoe suputrane dUra rAkhavAdvArA anahada upakAra karyo tevA mu. AryarakSitavijayajI ma. sAhebanA mAtApitAne upakAronI smRti-arthe A sAtamo bhAga munirAjazrInI preraNAthI samarpita karatA ame AnaMda anubhavIe chIe. premasUrIzvarajI saMskRta pAThazALA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 prAstAvika kAyotsarga ane pratyAkhyAna adhyayananI samApti sAthe A sAtamA bhAganI pUrNAhuti thAya che. e sAthe 1 thI 7bhAgamAM TIkA sahitanA gurjarAnuvAdanI paNa pUrNAhuti thAya che. lagabhaga akSarazaH anuvAda karavAno prayatna karyo che. paraMtu te daramiyAna anubhava kaMika judo thayo che. akSarazaH anuvAda eTale saMskRta-prAkRtabhASAmAM TIkAkAra vigeree je rIte anvaya karyo che te anusAre teno anuvAda karavo. paraMtu tema karatAM gujarAtI bhASAno anvaya, tenI vAkyaracanA ghaNI kharI badalAya jAya che. vAMcanArane gujarAtI vAkyaracanAo kliSTa lAge che. jethI padArthanI subodhatA durbodhatAmAM pariName che. A saMpUrNa anuvAdanA aMte mane potAne evo anubhava thayo ke akSarazaH anuvAda karavAne badale TIkA vigerene anusAre bhAvAnuvAda karavo joie. temAM je kliSTa zabdo ke paMkti hoya teno kauMsamAM akSarazaH anuvAda karavo joie. jethI zabda ke paMktino bhAvArtha ane zabdArtha baMneno bodha thai zake. A vAta thai anuvAda aMge, bAkI padArthonA bodha aMge 'Avazyaka niryukti' vAMcanAre svayaM anubhava karavA jevo che ke A graMtha keTalA viziSTa padArthothI bharapUra che astu. gItArtha gurubhagavaMtanA kathanAnusAre eka khAsa noMdha dhyAnamAM levI ke bhAga-2 pRSTha 41 mULa gA. 222mAM pUrvamudritapratanA AdhAre "sthimisebA" zabda chapAyo che. chapAyA bAda hastalikhitaprati jotA dhyAnamAM AvyuM ke 'rUlTiMga milegA' zabda azuddha che, tenI badale 'cchiJAmilegA' zabda yogya che, jeno artha che ke vIra vi. pAMca tIrthaMkarono icchita abhiSeka = rAjyAbhiSeka thayo nathI, arthAt teoe rAjA banyA pahelAM ja pravrajayA lIdhI. ATalo khulAso dhyAnamAM levA vinaMtI. pa. pU. A. bha. zrImadvijaya kulacandrasUrijInA praziSyaratna pU. mu. zrI hemaprabhavijayajIe tathA pa. pU. A. bha. zrImadvijayahemaratnasUrijInA ziSyaratna pU. mu. zrI yazojayaratnavijayajIe A sAtamA bhAganA saMskRtaNUkanuM rIDiMga karI ApyuM te badala teone khUba-khUba dhanyavAda. A saMpUrNa graMthano anuvAda nirvighne pUrNa thayo temAM deva-gurunI kRpAno prabhAva che. aMtamAM A saMpUrNa anuvAdamAM paramapavitra jinAjJA viruddha je kai lakhAyuM, chapAyuM hoya te badala trividha-trividhe micchA mi dukkaDaM sAthe viramuM chuM. gurupAdapadmareNu mu. ArcarakSitavijayajI vi. saM. 2069 jeTha vada ekama tA. 24-6-2013 amadAvAda, tapovana. noMdha :- gujarAtI bhASAMtaramAM amuka-amuka sthAne '(H)' nizAnI che te ema sUcave che ke te padArtha pAchaLa pariziSTamAM Apela TippaNImAM che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 gAthA kramAMka viSaya *|34 vigerethI lai anaMtI AzAtanAo *|naithya pravacananA guNo viSayAnukramaNikA pRSTha kramAMka (iNameva niggaMthaM pAvayANaM |sUtrano artha) * te dhamma saddahAmi... sUtrano artha * naM saMmAmi... sUtrano artha * 'afrAptemu' sUtrano artha *|18000 zIlAMgo * brAnemi savva nIve... sUtrano artha 0 kAyotsarga adhyayana 0 1419 AlocanA vigere daza prAya0 |nuM svarUpa 1420-28 dravya-bhAvavraNo 1429 kAyo0 ne AzrayIne dvAragAthA 1430-48 kAryazabdanA nikSepA ane ekArthikanAmo 1449-53 utsargazabdanA nikSepA ane ekArthikanAmo 1454 kAyotsarganA be prakAra 1455-59 kAyo0 mAM upasargane sahana ka2vA saMbaMdhI guru-ziSyanI carcA 1460 abhibhava-ceSTA kAyonuM kALamAna 1461-63 kAyotsarganA utkRta vigere bhedonA nAmo 1464 kAyo0 nA phAyadA 1 2 5 7 8 (9 10 12 14 18 19 32 34 34 35 37 38 gAthA kramAMka viSaya 1465-80 dhyAnanuM svarUpa, dhyAnanA prakAro tathA mana vigere traNe yogamAM dhyAnanI siddhi 1481-98 utkRta vigere bhedonuM svarUpa * icchAmi ThAuM kAussaggaM sUtrano artha *|tassuttarInoLa sUtra |'annatya'sUtra 1499 divasa vigerenA aticAronA jJAna mATe kAyova 1500 saITHILapALe gAthAno artha 1501-02 kAyo0 mAM zuM vicAravuM ? 1503-06|sAmAyika karIne kAryo karavo | 1507-08 | 'micchA mi dukkaDaM' padano artha 1509-11 tatsuttarIromAM vigere padono artha 1512-18 'annatha sasipna' vigere padono artha 1519-26 | sAMjanA pratikramaNa pUrvenI vidhi, pratikramaNanI vidhi ane tenA hetuo arihaMtaneyALa sUtrano artha puaravara vIvalolR sUtrano artha siddhAmAM buddhALuM sUtrano artha 1527 vAMdaNA be vAra zA mATe ? 1528 savAre prathama kAyo mAM rAtrika aticAronuM ciMtana zA mATe nahi ? pRSTha kramAMka 38 46 para 54 55 57 OM . 4 62 63 65 74 x O ka 87 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA gAthA pRSTha kramAMka viSaya kramAMka 1 kramAMka viSaya kramAMka 1529-31 savAranA prathama traNa kAyo zA 363 pAkhaMDIonuM svarUpa | 157 mATe ? tathA tapaciMtavaNInI prathama aNuvratano AlAvo ane vidhi tenA aticAro | 164 amuka sUtrano artha bIjA aNuvratano AlAvo ane (pakhiprati7 nI vidhi) tenA aticAro cAra khAmaNAsUtrano artha trIjA aNuvratano AlAvo ane | (pakhiprati) nI vidhi). tenA aticAro bhA. 234 comAsI ane saMvatsarIe cothA aNuvratano AlAvo ane AlocanA vigere avazya karavA 98 tenA aticAro 1532-35 niyatakAyo. kyAre ? ane pAMcamA aNuvratano AlAvo keTalo? ane tenA aticAro | | 1851536-41, aniyatakAyo. kyAre? chaThThA aNuvratano AlAvo ane keTalo ? (iriyAvahI kyAM kyAM tenA aticAro karavI ?) sAtamA aNuvratano AlAvo 1542| ucchavAsanuM pramANa ane tenA aticAro 1543-46 mAyAthI kAyo nahIM paMdara karmAdAnonuM svarUpa | 194 karanArane doSo AThamAM guNavratano AlAvo 1547-48 kAyokevI rIte karavo? ane tenA aticAro 196 1549-50| kAyo0 nA 19 doSo * navamA sAmAyikavratanuM svarUpa | 200 . 1551-53| kAyo0 no adhikArI ane sAdhu ane zrAvaka vacce taphAvata 204 tenuM phaLa dasamA zikSAvratanuM svarUpa 1554-57 kAyo0 mAM karmakSaya ane ane tenA aticAro 209 | mATe kAyo0 nI karaNIyatA agiyAramA pauSadhopavAvratanuM 0 pratyAkhyAna adhyayana O svarUpa ane tenA aticAro 211 1558|pratyAkhyAnanA dvArA bAramA atithisaM. vratanuM svarUpa 1559-64] zrAvakadharmanI vidhi ane ane tenA aticAro zrAvakonA prakAro mAraNAMtikI saMlekhanA ane zrAvakavratagrahaNanA 16808 tenuM svarUpa prakAro 1565-67) anAgata vigere daza pratyA) samyattvano AlAvo ane nA bhedo 224 tenA aticAro 216 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 gAthA kramAMka viya 1568-87 anAgata vigerenuM vistArathI varNana 1588 pratyA0 nI cha prakAranI zuddhi navakArazI pratyAno AlAvo 1589-90 AhAranA cAra bhedo tathA azana vigere zabdono vyutpatti artha 1591-93 azana vigere cAra bhedo zA |mATe ? 1594 pratyAmAM manogata bhAvo ja pramANa che 1595-98 pratyAnI vidhi ane phaLa 1599- apratyAnA prakAro ane 1604 tenA AgAro * porisIpratyAno AlAvo ekAsaNa pratyAno AlAvo * pANaH... vigere AgArono artha *|nIvignatyA no AvAvo 1605-07 AyaMbilasaMbaMdhI nirUpaNa * adhyayanonuM vargIkaraNa bhAga-1 sAmAyika adhyayana bhAga-2 sAmAyika adhyayana bhAga-3 sAmAyika adhyayana bhAga-4 bhAga-5 bhAga-da bhAga-7 pRSTha kramAMka 242 248 227 1610-11 keTalA aMgulapramANa nIvyAtu gaNAya? 1612|pAriSThapanikA kone khape ? 1613-14 vidhigRhIta-vidhibhukta 1615-18 pratyA kyAre zuddha gaNAya? 249 250 252 253 254 255 257 gAthA kramAMka 259 261 262 viSaya 1608-09|vigaionA prakAro 1619 pratyAkhyAtavya 1620 anuyogayogya parSadA * dezanA kevI rIte ApavI ? 1621 dhanavidhi 1622-23 pratyAnA phaLo 1624 jJAna-kriyAnaya 1625 pramANanaya sAmAyika adhyayana caturvizatistava, vaMdana ane pratikramaNa adhyayana (pada if sudhI) pratikramaNa adhyayana kAyotsarga ane pratyAkhyAna adhyayana Ta patraka) * pariziSTa-1 (hemacandrasUrikRta *|pariziSTa-2 akArAdikrama * pariziSTa-3 (bhAga-1 dhI nI viSayAnukramaNikA) *|pariziSTa-4 (bhAga-1 dhI hanI dRSTAntAnukramaNikA pRSTha kramAMka 268 269 271 273 275 278 280 281' 281 282 287 287 293 302 323 338 * niryuktigAthAonuM vargIkaraNa bhAga-1 bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 bhAga-5 1056-1272(dhyAnazataka) bhAga-da bhAga-7 1-185 186-641 642-879 880-1055 1273-1418 1419-1625 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo dRSTAntAkukarmANakA mmmmmmm pRSTha krama daSTAMta kramAMka 12. prANAtipAtatyAganI kathAo 166 | mRSAvAdatyAga-koMkaNaga zrAvaka 14. krama dRSTAMta kramAMka 1. | kAyonA AlokaphaLa upara subhadrA tathA sudarzananI kathA 111 rAjAbhiyoga-kArtikazeThanI) kathA | devatAbhiyoga-zrAvakanI kathA . ' gusanigraha-bhikSuupAsakaputra 146 vRttikAMtAra-saurASTramrAvaka zaMkA-rAba pInAro svadAramaMtrabheda-vepArI mRSA upadeza-parivrAjaka adattAdAna-yuvAna ToLakI maithuna sevana-traNa sakhIo, vepArI, yuvAnaToLakI, 12 saMbaMdhonuM daSTAnta parigrahatyAga-zrAvaka tucchauSadhibhakSaNa-magaphaLI kAMkSA-rAjA vicikitsA-zrAvaka khAnAra jugupsA-zrAvaka dIkarI parapAkhaMDaprazaMsAtyAya pratyAkhyAnanA AlokaphaLa upara dhamilanI kathA 163 | 21. | pratyA0nA paralokaphaLa 165 | upara dAmannakanI kathA cANakya prANAtipAta-koMkaNaga. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Avazyaka niryuktiH haribhadrIyavRtti bhAga-7 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtrIsa vi3 mAzatanAmI ( pagAma0... sUtra) * 1 'tathA sajjhAe na sajjhAiyaM tassa micchA mi dukkaDaM' tathA svAdhyAyike-asvAdhyAyikaviparyayalakSaNe na svAdhyAyitaM / itthamAzAtanayA yo'ticAraH kRtastasya mithyA duSkRtamiti pUrvavat / eyaM suttanibaddhaM attheNa'NNaMpi hoti viNNeyaM / taM puNa avvAmohatthamohao saMpavakkhAmi // 1 // tettIsAe uvariM cottIsaM buddhavayaNaatisesA / paNatIsa vayaNaatisaya chattIsaM uttarajjhayaNA 5 // 2 // evaM jaha samavAe jA sayabhisarikkha hoi satatAraM / tathA coktaM-sayabhisayA nakkhatte saegatAre taheva paNNatte // iya saMkhaasaMkhehiM tahaya aNaMtehiM ThANehiM // 3 // saMjamamasaMjamassa ya paDisiddhAdikaraNAiyArassa / hoti paDikkamaNaM tti tettIsehi ta tANi paNa // 4 // avarAhapade suttaaMtaggaya hoMti Niyama savvevi / savvo va'iyAragaNo dugasaMjogAdi jo esa // 5 // (zaMkAH pUrve kahyA pramANe 1 thI laIne 33 AzAtanAo sudhInA sthAno ja pratikramaNane yogya 10 che ke bIjA paNa pratikramaNa karavA yogya sthAno che ?) samAdhAna : A 33 AzAtanAo sudhInA sthAno sAkSAt sUtramAM gUMthyA che. arthathI bIjA sthAno paNa jANavAnA che. (Azaya e che ke 33 sudhInA sthAno to dizAsUcana che tenA upalakSaNathI 34 thI laI anaMta sudhInA bIjA sthAno arthathI jANI levAnA che.) te anya sthAnone paNa huM vyAmoha = mUMjhavaNa na thAya te mATe oghathI = saMkSepathI kahIza |1|| 33mA sthAna pachI 34mA 15 sthAna tarI3 34 praa2n| juddha = tIrtha.42 nA vayana vigere 34 atizayo 141. (buddhAnAM-jinAnAM vayaNatti-vacanapramukhA: sarvasvabhASAnugataM vacanaM dharmAvabodhakaramityAdinoktasvarUpA ye'tizeSA-atizayA iti aupapAtikasUtra. 10) pAMtrIsa satyavacananA atizayo. (te atizayo papAtikasUtra 10mAMthI jANI levA.) chatrIsa uttarAdhyayanasUtranA adhyayano jANavA. llrA A pramANe je rIte samavAyAMgasUtramAM chelle 100 mA 20 sthAna tarIke zatabhiSapha nakSatra 100 tArAvALuM kahyuM che. e ja pramANe AgaLa vadhatA-vadhatA saMkhyAtA, asaMkhyAtA tema ja anaMtA sthAno (anaMtasthAna tarIke anaMta paramANuo, anaMta skaMdho, anaMta jIvo vigere levA. AvA anaMtasthAno) vaDe Ilal saMyama ke asaMyamasaMbaMdhI pratiSiddhanuM AcaraNa vigere aticAranuM pratikramaNa sUtrAntargata 33 aparAdhapadothI ja niyamA thaI jAya che. (JAthavA 'paDikkamAmi dohiM baMdhaNehiM' vigere pahovaDe adde| 2|ys visaMyoga vize335 15 // 04 25 matiyArono samUchate 'paDikkamAmi egavihe asaMjame' 56 vA. rAyeda viSamasaMyamano . 1. etatsUtranibaddhamarthenAnyadapi bhavati vijJeyam / tatpunaravyAmohArthamoghataH saMpravakSyAmi ||1||trystriNshteruprii ctustriNshdbuddhvcnaatishessaaH| paJcatriMzadvacanAtizayAH SaTtriMzaduttarAdhyayanAni // evaM yathA samavAye yAvatzatabhiSakanakSatraM bhavati zatatArakam / zatabhiSaknakSatre zatatArakANi tathaiva prajJaptAni / iti saMkhyAsaMkhyaistathA cAnantaiH sthAnaiH // 3 // saMyamAsaMyamayozca pratiSiddhAdikaraNAticArasya / bhavati 30 pratikramaNamiti trayastriMzadbhistu tAni punaH ||4||apraadhpdaani sUtrAntargatAni bhavanti niyamAtsarvANyapi / sarvo vA'ticAragaNo dvikasaMyogAdirya eSa // 5 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. * Avazya:niyujita * 62madrIyavRtti * samASAMtara (bhAga-7) egavihassAsaMjamassa havatIha pajjavasamUho / evaM'tiyAravisohi kAuM kuNatI NamokkAraM // 6 // Namo cauvIsAe ityAdi, athavA prAktanAzubhasevanAyAH pratikrAntaH apunaHkaraNAya pratikrAman namaskArapUrvakaM pratikramannAha - namo cauvIsAe titthagarANaM usabhAdimahAvIrapajjavasANANaM (sUtraM) 5 namazcaturviMzatitIrthakarebhya RSabhAdimahAvIraparyavasAnebhyaH, prAkRte SaSThI caturthyartha eva bhavati, tathA coktaM - "bahuvayaNeNa duvayaNaM chaTThivibhattIe~ bhannai cautthI / jaha hatthA taha pAyA namo'tthu devAhidevANaM // 1 // " itthaM namaskRtya prastutasya guNavyAvarNanAyAha - iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM neAuyaM saMsuddhaM 10 sallagattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijjANamaggaM nivvANamaggaM avitahamavisaMdhi savvadukkhappahINamaggaM, itthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti muccaMti parinivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kareMti (sUtraM) paryAyasamUha = bhedasamUha ja che arthAt te badhA aticAro A ekavidha asaMyamano ja vistAra che. mA prabhArI matiyArona vizuddhine rIne te 71 ve bhAga mAhitIrtha rone Namo cauvIsAe..... 15 vi daa2|| nama2712 43 cha. // 4-6 // avataraNikA : athavA pUrvanI azubha sevanAthI (= pApAcaraNathI) pAcho pharelo apunaHkaraNa mATe pratikramaNa karato sAdhu namaskArapUrvaka pratikramaNa karatA kahe che (Azaya e che ke ekavAra prati. thagayuM. ve asaMjamaM paDikkamAmi vi. 2 // bhATe ? to pun:429| mATe. sane te mATe prathama nmH||2 kare che ; 20 sUtrArtha : TArtha prabhArI vI. TIkArtha : RSabha vigerethI laIne mahAvIra sudhInA covIsa tIrthakarone namaskAra thAo. prAkRtamAM caturthIvibhaktinA arthamAM SaSThIvibhakti thAya che. kahyuM che - "bahuvacanavaDe dvicavanano bhane pahAvimati43 yatuAno nirdeza thAya che. bha3 jaha hatthA taha pAyA (A) 14 bhane 52 // le DovA chatA nirdeza pahuvayanamA yo cha.) namotthu devAhidevANaM ( namas n| yogamA yatuthA 25 thavAne pahale 54. 25 cha. artha yaturthI vo.)" avataraNikA : A pramANe namaskAra karIne prastuta (nairaidhya pravacananI ArAdhanA karavA mATe ja upasthita thayelo hovAthI prastuta) evA nairgathya pravacananA guNonuM varNana karavA mATe kahe che ke sUtrArtha : TIDA prabhArI vo. 2. ekavidhasyAsaMyamasya bhavatIha paryavasamUhaH / evamaticAravizodhiM kRtvA karoti namaskAram // 6 // 30 bahuvacanena dvivacanaM SaSThIvibhaktyA bhaNyate caturthI / yathA hastau tathA pAdau namo'stu devAdhidevebhyaH // 1 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiiJthya pravacananA guNo (paHo.... sUtra) 2 3 - 'idameve 'ti sAmAyikAdi pratyAkhyAnaparyantaM dvAdazAGgaM vA gaNipiTakaM, nimranthAH-bAhyAbhyantaragranthanirgatAH sAdhavaH nirgranthAnAmidaM nairgranthyaM 'prAvacana miti prakarSaNAbhividhinocyante jIvAdayo yasmin tatprAvacanam, idameva nairgranthyaM prAvacanaM kimata Aha-satAM hitaM satyaM, santo-munayo guNAH padArthA vA sadbhUtaM vA satyamiti, nayadarzanamapi svaviSaye satyaM bhavatyata Aha-'aNuttaraM 'ti nAsyottaraM vidyata ityanuttaraM, yathAvasthitasamastavastupratipAdakatvAt uttamamityarthaH, yadi nAmedamIttha- 5 mbhUtamanyadapyevambhUtaM bhaviSyatItyata Aha-'kevaliyaM' kevalamadvitIyaM nAparamitthaMbhUtamityarthaH yadi nAmedamitthabhUtaM tathApyanyasyApyasaMbhavAdapavargaprApakairguNaiH pratipUrNaM na bhaviSyatItyata Aha-'paDipunnaM 'ti pratipUrNamapavargaprApakairguNai tamityarthaH, bhRtamapi kadAcidAtmabharitayA na tannayanazIlaM bhaviSyatItyata TIkArya : A sAmAyikAdhyayanathI laIne pratyAkhyAna sudhInuM SaDAvazyakarUpa) pravacana athavA bAra aMgarUpa gaNipiTaka (ahIM gaNi = AcArya, peTI jema sarva ratnono AdhAra hoya tema sarva 10 arNorUpa ratnono AdhAra dvAdazAMgI hovAthI dvAdazAMgIne peTInI upamA ApI che. tethI AcAryanI peTI te gaNipiTaka eTale ke dvAdazAMgI. A pravacana athavA gaNipiTaka sarva duHkhono aMta karanAra che ema, sUtranA aMte rahela zabdo sAthe anvaya joDavo. A pravacana kevuM che? te kahe che -). nirgatha eTale bAhya-atyaMtara parigrahathI rahita sAdhuo. A pravacana nigraMthonuM che mATe te rnigraMthya kahevAya che. prAvacana - prakarSathI abhividhivaDe jemAM jIvAdi padArtho kahevAya che te pravacana. 15 A ja nairgathya prAvacana zuM che? te kahe che - A pravacana satya = hitakara che. sane je hitakara che te satya. sat tarIke munio, guNo athavA padArtho jANavA. (dvAdazAMgI munio mATe hitakara che e to spaSTa che ja. e ja rIte guNo athavA padArthonuM yathAvasthita nirUpaNa karela hovAthI te pravacana guNa-padArtho mATe hitakara che.) athavA saMbhUta hovAthI A pravacana satya che. jo ke judA judA nayarUpa darzano = mato paNa pota-potAnA viSayamAM satya che ane anya-anyanA viSayamAM asatya 20 * che. tethI satya tarIke AvA namatono samAveza koI na kare te) mATe kahe che - "anuttara' - jenA pachI koI nathI te anuttara, arthAt A pravacana samasta vastuonuM yathAvasthita pratipAdana karatuM hovAthI uttama che. zaMkA : jo A darzana AvuM hoya to bIjA darzano paNa yathAvasthita vastunA pratipAdaka haze ja ne? AvI zaMkAno nirAsa karavA kahe che - "rvatriya' - A pravacana kevala che = advitIya che. tenA jevuM bIjuM koI nathI. 25 zaMkA : bhale A pravacana uttama che ane uttama evA anyano asaMbhava che. chatAM paNa A pravacana mokSaprApaka evA guNothI paripUrNa na hoya to ? AvI zaMkAne dUra karavA kahe che - pratipUrNa' - mokSaprApaka evA guNothI A pravacana bhareluM che. arthAt A pravacanane pAmIne jIva potAnAmAM mokSaprApaka guNonuM pragaTIkaraNa karato hovAthI te guNonuM kAraNa pravacana che. tethI AvA guNothI pravacana bhareluM che ema kahyuM che.) zaMkA guNothI pUrNa hovA chatAM paNa AtmabharI hoya to 30 mokSamAM lai jai zake nahIM. ( arthAt pravacanane dhAraNa karanAra jIva pote te guNothI mokSa pAme, bIjAne na pamADe.) AvI zaMkAne dUra karavA kahe che - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) Aha-'neyAuyaM 'ti nayanazIlaM naiyAyikaM, mokSagamakamityarthaH, naiyAyikamapyasaMzuddhaM-saMkIrNaM nAkSepeNa naiyAyikaM bhaviSyati ityata Aha-saMsuddhaM 'ti sAmastyena zuddhaM saMzuddhaM, ekAntAkalaGkamityarthaH, evaMbhUtamapi kathaJcittathAsvAbhAvyAnnAlaM bhavanibandhananikRntanAya bhaviSyatItyata Aha'sallagattaNaM ti kRntatIti karttanaM zalyAni-mAyAzalyAdIni teSAM karttanaM, bhavanibandhanamAyAdizalyacchedakamityarthaH, paramataniSedhArthaM tvAha-siddhimaggaM muttimaggaM' sedhanaM siddhiH-hitArthaprAptiH siddhermArgaH siddhimArgaH, mocanaM mukti:-ahitArthakarmavicyutistasyA mArgo muktimArga iti, muktimArgakevalajJAnAdihitArthaprAptidvAreNAhitakarmavicyutidvAreNa ca mokSasAdhakamiti bhAvanA, anena ca kevalajJAnAdivikalAH sakarmakAzca muktA iti durnayanirAsamAha, vipratipattinirAsArthamAha 'nijjANamaggaM nivvANamaggaM' yAnti taditi yAnaM 'kRtyalyuTo bahulaM' (pA0 3-3-113) iti 10 vacanAt karmaNi lyuT, nirupama yAnaM niryAnaM, ISatprAgbhArAkhyaM mokSapadamityarthaH, tasya mArgo niryANamArga iti, niryANamArga:-viziSTanirvANaprAptikAraNamityarthaH, anenAniyatasiddhikSetrapratipAdanaparadurNayanirAsamAha, nirvRtinirvANaM-sakalakarmakSayajamAtyantikaM sukhamityarthaH, nirvANasya mArgo naiviza' - mokSamAM laI janAruM A pravacana che. zaMkA : mokSamAM laI janAruM hovA chatAM paNa asaMzuddha hoya = saMkIrNa hoya = kalaMkita hoya to jhaDapathI laI janAruM banatuM nathI. AvI zaMkAnuM 15 samAdhAna Ape che - A pravacana saMzuddha che eTale ke ekAnta kalaMka vinAnuM che. zaMkA : AvA prakAranuM hovA chatAM koika rIte tathA svabhAvathI ja saMsAranA kAraNone toDavAmAM samartha nahIM hoya. tethI kahe che - "sattA ' - je kApe te kartana. zalyo tarIke mAyAzalyAdi jANavA. A pravacana te saMsAranA kAraNabhUta evA mAyA vigere zalyone kApanAruM che. bIjAnA matono niSedha karavA kahe che - 'siddhimAM muttama' siddhi eTale hitakara padArthonI 20 prApti. te siddhino je mArga te siddhimArga. mukti eTale ahitakara padArtho ane tenA kAraNabhUta evA karmothI chUTakAro. teno je mArga te muktimArga. A pravacana e muktino mArga che eTale ke kevalajJAna vigere hitakara evA padArthonI prApti karAvavAdvArA ane ahitakara evA karmono kSaya karAvavAdvArA mokSane sAdhI ApanAruM che. A baMne vizeSaNodvArA je durnaya evuM mAne che ke "mukta jIvo kevalajJAnAdi vinAnA ane karmasahitanA che' te durnayano nirAsa karAyelo jANavo, arthAt tevA durnayanuM khaMDana thayeluM 25 samajavuM. AvA prakAranI bIjI paNa khoTI mAnyatAonuM khaMDana karavA mATe kahe che - niSNAma' jyAM jIvI jAya te mAna. ahIM kRtya... sUtrathI 'aa' dhAtune karma arthamAM nyu pratyaya lAgatA "yAna zabda banyo che. nirupama evuM yAna te niyana arthAt iSa-AbhAra nAmanuM mokSasthAna. teno mArga te niryAnamArga, arthAt viziSTa evA nirvANanI prAptinuM kAraNa. (ahIM anyadarzanIoe mAnelA 30 mokSasthAna karatA A mokSasthAna viziSTa hovAthI nirvANa mATe viziSTa' vizeSaNa mUkela che.) A vizeSaNadvArA jeo siddhikSetrane aniyata mAne che eTale ke amuka cokkasa sthAne siddhikSetra che evuM jeo mAnatA nathI, tevA durnayanuM khaMDana karAyeluM jANavuM. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ___Adhya pratyanana Yell (pagAma... sUtra) * 5 nirvANamArga iti, nirvANamArgaH paramanirvRtikAraNamiti hRdayaM, anena ca niHsukhaduHkhA muktAtmAna " iti pratipAdanaparadurNayanirAsamAha, nigamayannAha-idaM ca "avitahamavisaMdhiM savvadukkhappahINamaggaM" avitathaM-satyaM avisandhi-avyavacchinnaM, sarvadA avaravidehAdiSu bhAvAt, sarvaduHkhaprahINamArgasarvaduHkhaprahINo-mokSastatkAraNamityarthaH, sAmprataM parArthakaraNadvAreNAsya cintAmaNitvamupadarzayannAha'etthaM TThiyA jIvA sijhaMti'tti 'atra' nairgranthe pravacane sthitA jIvAH sidhyantItyaNimAdisaMyamaphalaM 5 prApnuvanti 'bujhaMtIti budhyante kevalino bhavanti 'muccaMti'tti mucyante bhavopagrAhikarmaNA 'parinivvAyaMti'tti pari-samantAt nirvAnti, kimuktaM bhavati ?-'savvadukkhANamaMtaM kariti 'tti sarvaduHkhAnAM zArIramAnasabhedAnAM antaM-vinAzaM kurvanti-nirvarttayanti / ___ itthamabhidhAyAdhunA'tra cintAmaNikalpe karmamalaprakSAlanasamarthasalilaughaM zraddhAnamAviSkurvannAha - taM dhammaM saddahAmi pattiyAmi roemi phAsemi aNupAlemi, taM dhammaM saddahato pattiaMto royaMto phAsaMto aNupAlaMto tassa dhammassa abbhuTThiomi ArAhaNAe viraomi virAhaNAe asaMjamaM pariANAmi saMjamaM uvasaMpajjAmi abaMbhaM pariANAmi baMbhaM uvasaMpajjAmi akappaM parivANAmi kappaM uvasaMpajjAmi aNNANaM pariANAmi nANaM uvasaMpajjAmi akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpajjAmi micchattaM pariyANAmi sammattaM uvasaMpajjAmi 15 abohiM pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi amaggaM pariyANAmi maggaM uvasaMpajjAmi (sUtraM) . 'nivvANamaggaM' -nie geTa nivRti arthAta sa.78 bhAnA kSayathI. utpanna thanAra bhAtyanti sukha. teno mArga = upAya te nirvANamArga, arthAta paramanivRtinuM kAraNa. A vizeSaNadvArA "muktAtmA sukha-du:kha vinAnA che' evA pratipAdanamAM tatpara durnayanuM khaMDana jANavuM. upasaMhAra karatA kahe che - A pravacana avitatha eTale ke satya che, A pravacana pazcima mahAvideha vigere kSetramAM haMmezA 20 rahenAruM hovAthI avisandhi = nAza na pAmanAruM che. A pravacana sarva duHkhothI rahita evA mokSanuM // 29 // che. have parArtha karanAruM hovAthI A pravacana ciMtAmaNisvarUpa che evuM jaNAvatAM kahe che - A nidhya pravacanamAM rahelA jIvo siddha thAya che eTale ke aNimAdi aSTa siddhi vigere saMyamaphaLane prApta kare che. A pravacanamAM rahelAM jIvo bodha pAme che eTale ke kevalajJAnanI prApti kare che, 25 aghAtikarmothI mUkAya che, sarva prakAre nirvANane pAme che eTale ke zArIrika ane mAnasika evA sarva duHkhonA vinAzane kare che. avataraNikA : A pramANe pravacananA mAhabhyane kahIne have A ja ciMtAmaNisamAna pravacanamAM karmamalane dhoI nAMkhavAmAM samartha evI pANInA samUharUpa zraddhAne pragaTa karatA kahe che ke sUtrArtha : 2ii prabhArI anal. 30 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) ya eSa nairgranthyaprAvacanalakSaNo dharma uktaH taM dharmaM zraddadhmahe sAmAnyenaivamayamiti 'pattiyAmi 'tti pratipadyAmahe prItikaraNadvAreNa 'roemitti rocayAmi, abhilASAtirekeNAsevanAbhimukhatayA, tathA prItI rucizca bhinne eva, yataH kvaciddadhyAdau prItisadbhAve'pi na sarvadA ruci:, 'phAsemitti spRzAmi AsevanAdvAreNeti 'aNupAlemi' anupAlayAmi paunaHpunyakaraNena 'taM dhammaM saddahaMto ' 5 ityAdi, taM dharmaM zraddadhAnaH pratipadyamAnaH rocayan spRzan anupAlayan 'tassa dhammassa abbhuTTiomi ArAdhanAe 'ti tasya dharmasya prAguktasya abhyutthito'smi ArAdhanAyAm - ArAdhanaviSaye 'viratomi virAdhanAe 'tti virato'smi - nivRtto'smi virAdhanAyAM - virAdhanAviSaye, etadeva bhedenAha - 'asaMjamaM pariyANAmi, saMjamaM uvasaMpajjAmi' asaMyamaM - prANAtipAtAdirUpaM pratijAnAmIti jJaparijJayA vijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAmItyarthaH, tathA saMyamaM prAguktasvarUpaM upasaMpadyAmahe, pratipadyAmahe 10 kRtyartha:, tathA 'avaMma pariyALAmi baMma vasaMpannAmi' abrahma--vastyaniyamanakSaLa viparIta vRdgha, zeSaM pUrvavat, pradhAnAsaMyamAGgatvAccAbrahmaNo nidAnaparihArArthamanantaramidamAha, asaMyamAGgatvAdevAha'akappaM pariyANAmi kappaM uvasaMpajjAmi' akalpo'kRtyamAkhyAyate kalpastu kRtyaM iti, idAnIM dvitIyaM bandhakAraNamAzrityAha, yata uktaM- "assaMjamo ya ekko aNNANaM aviraI ya duvihaM" tu TIkArtha : je A naisa~thya prAvacanasvarUpa dharma kahyo, te dharmanI huM zraddhA karuM chuM eTale ke sAmAnyathI 15 A dharma A pramANeno ja (=pUrve kahyo tevo ja) che' e pramANanI zraddhA karuM chuM. te dharma upara prItine dhAraNa karavAdvArA dharmano svIkAra karuM chuM, tIvra icchAthI te dharmanA pAlanane abhimukha thavAvaDe te dharma upara ruci dhAraNa karuM chuM. ahIM prIti ane ruci baMne ta na judA ja che, kAraNa kendahIM vigere koI vastumAM prIti hovA chatAM paNa haMmezA ruci hoya ja evuM hotuM nathI. (arthAt prIti hovA chatAM kyAreka ruci na paNa hoya. Ama ruci ane prIti taddana judA che.) tenuM (= te pravacanamAM kahelA anuSThAnonuM) 20 pAlana karavAdvArA te dharmane huM sparza chuM. vAraMvAra karavAdvArA te dharmanuM anupAlana karuM chuM. taM thamAM sa Mto... vigereno artha - te dharmanI zraddhA karato, svIkArato, rUciM karato, sparzanA karato, anupAlana karato evo huM te prAvacanarUpa dharmanI ArAdhanA karavA mATe Ubho thayo chuM eTale taiyAra thayo chuM. (te dharma ArAdhavA mATe ja) virAdhanAothI pAcho pharyo chuM. (te ArAdhanAmAM kevI rIte taiyAra thayo che ? ane virAdhanAthI kevI rIte pAcho pharyo che?) te ja vAta bhedathI = vistArathI 25 jaNAve che - prANAtipAta vigererUpa asaMyamane huM jANuM chuM arthAt jJaparikSAvaDe = jJAnathI asaMyamane jANIne pratyAkhyAnaparijJAvaDe te asaMyamanuM pratyAkhyAna karuM chuM. tathA prANAtipAta vigerethI nivRttirUpa saMyamane svIkAruM chuM. - tathA maithunasevana te abrahma. ane tenAthI viparIta brahma jANavuM. zeSa zabdono artha pUrvanI jema jANavo. abrahma e asaMyamanuM pradhAna kAraNa hovAthI abrahmanA kAraNano niSedha karavA asaMyama pachI 30 abrahma grahaNa karyuM che. e ja pramANe asaMyamanuM aMga hovAthI ja kahe che - akathyanuM pratyAkhyAna karuM chuM, kalpsano svIkAra karuM chuM. akalpya eTale akRtya = akartavya. ane kalpya eTale nRtya. have bIjA kAraNane AzrayIne jaNAve che, kAraNa ke kahyuM che - asaMyama e prathamaprakAranuM kAraNa che. ajJAna e Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva doSonuM pratikramaNa ( pAma.... sUtra) ityAdi |'annnnaannN pariyANAmi nANaM uvasaMpajjAmi' ajJAnaM samyagjJAnAdanyat jJAnaM tu bhagavadvacanajaM, 'ajJAnabhedapariharaNAyaivAha - ' akiriyaM pariyANAmi kiriyaM uvasaMpajjAmi' akriyA - nAstikavAdaH kriyA - samyagvAdaH / tRtIyaM bandhakAraNamAzrityAha- 'micchattaM pariyANAmi sammattaM uvasaMpajjAmi' mithyAtvaM-pUrvoktaM samyaktvamapi, etadaGgatvAdevAha - ' abohiM pariyANAmi bohiM uvasaMpajjAmi' abodhiH- mithyAtvakAryaM bodhistu samyaktvasyeti, idAnIM sAmAnyenAha - ' amaggaM pariyANAmi maggaM 5 uvasaMpajjAmi' amArgo - mithyAtvAdiH mArgastu samyagdarzanAdiriti / idAnIM chadmasthatvAdazeSadoSazuddhyarthamAha jaM saMbharAmi jaM ca na saMbharAmi jaM paDikkamAmi jaM ca na paDikkamAmi tassa savvassa devasiyassa aiyArassa paDikkamAmi samaNo'haM saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakammo aniyANo diTThisaMpaNNo mAyAmosavivajjio / ( sUtraM ) - 10 yat kiJcit smarAmi yacca chadmasthAnAbhogAnneti, tathA 'jaM paDikkamAmi jaM ca na paDikka mAmi' yat pratikrAmAmi AbhogAdividitaM yacca na pratikrAmAmi sUkSmamaviditaM, anena prakAreNa yaH kazcidaticAraH kRtaH 'tassa savvassa devasiyassa atiyArassa paDikkamAmi tti kaNThyaM, itthaM pratikramya punarakuzalapravRttiparihArAyAtmAnamAlocayannAha - 'samaNo'haM sNjyvirypddihypccane avirati e be prakAranA kAraNo che... vigere. ajJAnanuM pratyAkhyAna karuM chuM ane jJAnane 15 svIkAruM chuM. samyajJAnathI je viparIta che te ajJAna che ane jJAna bhagavAnanA vacanothI pragaTa thatuM jANavuM. ajJAnanA bhedono tyAga karavA mATe ja kahe che - akriyAnuM pratyAkhyAna ane kriyAno svIkAra karuM chuM. akriyA eTale nAstikavAda ane kriyA eTale samyagvAda. have trIjA baMdhanA kAraNane AzrayIne kahe che - mithyAtvanuM pratyAkhyAna ane samyaktvano svIkAra karuM chuM. mithyAtvano artha pUrve kahevAI gayo che. e ja pramANe samyaktvano paNa artha pUrve kahevAI gayo che. mithyAtva ane 20 samyaktva (abodhi--bodhinuM) kAraNa hovAthI kahe che - abodhinuM pratyAkhyAna ane bodhino svIkAra karuM chuM. abodhi mithyAtvathI utpanna thanAruM jANavuM. ane bodhi samyaktvanuM kArya jANavuM. have sAmAnyathI jaNAve che - amArganuM pratyAkhyAna ane mArgano svIkAra karuM chuM. mithyAtva vigere amArga ane samyagdarzana vigere mArga jANavo. avataraNikA : have pratikramaNa karanAra chadmastha hovAthI saMpUrNa doSonI zuddhi mATe kahe che - 25 sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : je kaMika mane yAda che ane chadmastha avasthAmAM thanArA anAbhogane kAraNe je kaMIka mane yAda AvatuM nathI. tathA Abhoga vigerethI jaNAyela jenuM huM pratikramaNa karuM chuM ane nahi jaNAyela evA sUkSma aparAdhonuM je meM pratikramaNa karyuM nathI. A rIte je koI aticAra sevAyo che 'te sarva daivasika aticAronuM huM pratikramaNa karuM chuM' A vAkyano artha spaSTa ja che. A pramANe pratikramaNa 30 karIne akuzala evI pravRttino tyAga karavA mATe potAnA AtmAnI AlocanA karatA kahe che - huM Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) kkhAyapAvakammo aNiyANo diTThisaMpanno mAyAmosavivajjio tti zramaNo'haM tatrApi na carakAdiH, kiM tarhi ?, saMyataH sAmastyena yataH idAnIM, virato - nivRttaH atItasyaiSyasya ca nindAsaMvaraNadvAreNa ata evAha-pratihatapratyAkhyAtapApakarmA, pratihatam - idAnImakaraNatayA pratyAkhyatamatItaM nindayA eSyamakaraNatayeti, pradhAno'yaM doSa itikRtvA tatzUnyatAmAtmano bhedena pratipAdayannAha-'anidAno' 5 nidAnarahitaH sakalaguNamUlabhUtaguNayuktatAM darzayannAha - 'dRSTisaMpannaH' samyagdarzanayukta ityarthaH / vakSyamANadravyavandanaparihArAyAha-mAyAmRSAvivarjakaH - mAyAgarbhamRSAvAdaparihArItyuktaM bhavati / vaMbhUta: san dri ? -- aDDAijjesu dIvasamuddesu panarasasu kammabhUmIsu jAvaMti kei sAhU rayaharaNagucchapaDiggahadhArA paMcamahavvayadhArA / aDDArasahassasIlaMgadhArA akkhuyAyAracarittA te savve 10 sirasA maLamA masthaLa vaMmi / (sUtra) arddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu-jambUdvIpadhAtakIkhaNDapuSkarArddheSu paJcadazasu karmabhUmiSu-paJcabharatapaJcairAvatapaJcavidehAbhidhAnAsu yAvantaH kecana sAdhavaH rajoharaNagucchapratigrahadhAriNaH, nihnavAdivyavacchedAyAha-paJcamahAvratadhAriNaH, paJca mahAvratAni - pratItAni, tadekAGgavikalapratyekabuddhAdi zramaNa chuM. temAM paNa caraka vigere nathI paraMtu saMyata chuM arthAt have sarva prakAre (zubha pravRttimAM) 15 yatnavALo chuM. tathA virata = aTakelo chuM, arthAt bhUtakALanA pAponI niMdA ane bhaviSyanA pAponuM saMvaraNa karavAdvA2A pApothI pAcho pharelo chuM. A rIte saMyatavirata che mATe ja kahe che - 'pratihata-pratyAkhyAta pApakarmavALo chuM', arthAt vartamAnamAM pApone nahIM karato hovAthI pratihata ane bhUtakALanA aparAdhone niMdAvaDe tathA bhaviSyanA pAponI akaraNatAne kAraNe pratyAkhyAta pApakarmavALo chuM. niyANuM e sauthI moTo doSa che mATe ja 20 AtmAnI te doSathI zUnyatAne svataMtra rIte jaNAvatAM kahe che (arthAt A doSathI saMpUrNa rIte AtmA zUnya che tevuM jaNAvavA pharIthI juduM vizeSaNa kahe che --) 'huM niyANAthI rahita chuM.' sakalaguNomAM je mukhya guNa che te guNathI AtmA yukta che te jaNAvavA kahe che - 'huM samyagdarzanathI yukta chuM.' AgaLa kahevAtA dravyavaMdanano tyAga karavA mATe (eTale ke have je vaMdana karavAnuM che te mAtra zabdothI nathI te jaNAvatA) kahe che - 'mAyAthI yukta evA mRSAvAdano tyAga karanAro chuM.' AvA 25 prakArano thayelo te sAdhu zuM kare che ? te kahe che H - sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : jaMbudvIpa, dhAtakIkhaMDa ane ardhapuSkaradvIparUpa aDhIdvIpamAM rahela pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvidehanAmanI paMdara karmabhUmimAM je koi paNa sAdhuo rajoharaNa, gucchA, pAtrane (upalakSaNathI sarva aughika upakaraNone) dhAraNa karanArA che. (teone sirasA maLasA... pada 30 sAthe anvaya joDavo.) ahIM nihnava vigerenI bAdabAkI karavA kahe che - jeo pAMca mahAvratone dhAraNa karanArA che, pAMca mahAvrato prasiddha ja che. (pUrve 'rajoharaNAdidhAraNa karanArA' vizeSaNa kahyuM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA0 jarA | To aDhArahajAra zIlAMgo (TTY... sUtra) 9 saGgrahAyAha-aSTAdazazIlAGgasahasradhAriNaH, tathAhi kecid bhagavanto rajoharaNAdidhAriNo na - bhavantyapi, tAni cASTAdazazIlAGgasahasrANi darzyante, tatreyaM karaNagAthA-joe karaNe sannA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIlaMgasahassANaM aDDArasagassa nipphattI // 1 // sthApanA tviyaM - yon | H0 | G0 | | | | | | sannA | sa | No phaMdiya | sauo | | dhao | 20 | glo bhomAi | na | te. | va | va | veva | teo | | paM0 | 10 | sa0dha0 khaM0 50 | | | | ta | saM0 | sa | so | mA | vaM0 | 10 iyaM bhAvanA-maNeNa Na karei AhArasaNNAvippajaDho sotidiyasaMvuDo khaMtisaMpanno puDhavIkAyasaMrakkhao 1, maNeNa Na karei AhArasaNNAvippajaDho sotiMdiyasaMvuDo khaMtisaMpanno AukkAyasaMrakkhao 2 evaM teu 3 vAu 4 vaNassati 5 bi0 6 ti07 ca0 8 paM0 9 ajIvesu dasa bhedA, ete khaMtipayaM amuyaMteNa laddhA : evaM maddavAdisu ekkekkedasa 2 labbhati, evaM sataM, 100 evaM sortidiymmuyNtenn laddhA, evaM cakkhidiyAdiyesuvi ekkakke sayaM 2 jAtA satA 500, 15 paraMtu, keTalAka pratyekabuddha vigere rajoharaNAdi eka aMga (bAhya upadhi e eka aMga ane AtyaMtara saMyamanA pariNAmo e bIjuM aMga jANavuM.) ne dhAraNa kaMranArA nathI paNa hotA tethI teono saMgraha karavA mATe kahe che - aDhArahajArazIlAMgone dhAraNa karanArA. pratyekabaddha vigere pAse paNa aDhAra hajArazIlAMgo che ja. te aDhArahajArazIlAMgone meLavavAnI karaNagAthA A pramANe che - 3 yoga x 3 karaNa x 4 saMjJA x 5 indriya x 10 pRthvI vigere x 10 zramaNadharma. A pramANe 18000 20 zIlAMgo thAya che. te bhAMgAo A pramANe che - (1) AhArasaMjJA vinAno, zrotendriyathI saMvRta thayelo, kSamAthI yukta huM manathI pRthvIkAyano AraMbha karIza nahIM, (2) AhArasaMjJA vinAno, zrotendriyathI saMvRtta, kSamAyukta huM manathI aplAyano AraMbha karIza nahIM, (3) A pramANe tejasakAyanA, (4) vAyukAyanA, (5) vanaspatinA, (6) beindriyanA, (7) indriyanA, (8) caundriyanA, (9) paMcendriyanA 25 AraMbhane ane (10) ajIvaasaMyamane (= mulyavAna vastra, pAtra, suvarNa vigerenA sevanane) karIza nahIM. A pramANe 'kSamA' pada choDyA vinA pRthvI vigerethI laI ajIva sudhInA daza bheda prApta thayA. A pramANe "kSamA' padane badale mArdava vigere pado mUkatA dareka padanA 10-10 bhAMgA prApta thAya. badhA maLI 100 bhAMgA thAya. A 100 bhAMgA "zrotendriya padane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe cakSu-indriya vigere pAMca indriyone AzrayIne darekanA 100-100 bhAMgA gaNatA pAMca 30 indriyanA 500 bhAMgA thAya. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) etevi AhArasaNNA'pariccAyageNa ladvA, bhayAdisaNNAdisuvi patteyaM 2 paMcasayA, jAtA sahassA, eta na kareMtitti eteNa laddhA na kAraveti eteNavi do karate NANujANati vi do sahassA 2000, jAtA 6 sahassA, ete maNeNa laddhA 6000, vAyAevi 6000, kAeNavi chatti 6000, jAtA aTThArasatti 18000 | 'akSatAcAracAritriNaH' akSatAcAra eva cAritraM, 'tAn 5 sarvAn' gacchagatanirgatabhedAn 'zirasA' uttamAGgena manasA - antaHkaraNena mastakena vandAmIti vAceti, itthamabhivandya sAdhUn punaroghataH sakalasattvakSAmaNamaitrI pradarzanAyAha khAmi savva jIve, savve jIvA khamaMtu me / ttI me savvabhUesa, veraM majjhaM na keAi // 1 // evamahaM Aloiya nindiya garahiya durgAchiyaM sammaM / tiviheNa paDikkato vaMdAmi jiNe cauvIsaM // 2 // ( sUtra ) nigadasiddhA eveyaM, savve jIvA khamaMtu metti, mA teSAmapyakSAntipratyayaH karmabandho bhavatviti A 500 bhAMgA 'AhArasaMjJA' padane choDyA vinA prApta thayA. e ja rIte bhaya vigere saMjJA laine bhAMgA karatA darekanA 500-500 bhegA karatA be hajAra bhAMgA thAya. A be hajAra bhAMgA 'karavuM nahIM' padane AzrayIne maLyA. e ja rIte 'karAvavuM nahIM' padanA be hajAra ane 'anumodavuM 15 nahIM' padanA be hajAra. badhA maLI cha hajAra bhAMgA thayA. A cha hajAra bhAMgA 'manathI' padane AzrayIne maLyA. e ja rIte vacana ane kAyAnA cha-cha hajAra gaNatAM badhA maLI aDhArahajAra thAya che. 10 -- akSata AcAra e ja ahIM cAritra jANavuM. te akSatAcArarUpacAritravALA, (Ama rajoharaNagucchapratigrahadhArI vigerethI laI akSatAcAracAritravALA) badhA ja eTale ke gacchamAM rahelA (sApekSa yatidharmI) ke gacchamAMthI nIkaLelA (nirapekSa yatidharmI) badhA sAdhuone mastakathI = kAyAthI, 20 manathI ane 'matthaeNa vaMdAmi' e pramANe vacanathI vaMdana kare che. avataraNikA : A pramANe sAdhuone vaMdana karIne pharIthI sarva jIvo sAthe kSamAyAcanApUrvakanA maitrIbhAvane dekhADavA mATe kahe che sUtrArtha : sarva jIvone huM kSamA ApuM chuM, sarva jIvo mane kSamA Apo. sarvajIvo sAthe mAre maitrI che, koI sAthe mAre vairabhAva nathI. 25 sUtrArtha : A pramANe potAnA aparAdhonI samyag rIte gurune kathanakaravArUpa AlocanA karI, manathI svasAkSIe niMdA karI, vacanathI anyasAkSIe garhA karI, tathA AlocanA--niMdA--gaharUpa durgaMchA karI. A mana-vacana--kAyArUpa traNa prakArathI pAcho pharelo huM covIsa jInezvarone vaMdana karuM chuM. TIkArtha : prathama gAthAno artha spaSTa ja che. temAM bIjA badhA jIvone paNa akSamA nimitte karmabaMdha 30 na thAya te mATe karuNAthI 'savva nauvA vrataMtu me' zabdonuM uccAraNa jIva kare che. have A adhyayananA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyotsarga adhyayanano saMbaMdha che. 11 karuNayedamAha / samAptau svarUpapradarzanapuraHsaraM maGgalamAha-evetyAdi nigadasiddhA, evaM daivasikaM pratikramaNamuktaM, rAtrikamapyevambhUtameva, navaraM yatraiva daivasikAticAro'bhihitastatra rAtrikAticAro vaktavyaH / Aha-yadyevaM 'icchAmi paDikkamiuM goyaracariyAe' ityAdi sUtramanarthakaM, rAtrAvasya asaMbhavAditi, ucyate, svapnAdau saMbhavAdityadoSaH / ityukto'nugamaH, nayAH prAgvat // __ityAcAryazrImaddharibhadrasUrizakravihitAyAM AvazyakavRttau ziSyahitAyAM pratikramaNAdhyayanaM 5 samApta che 0 atha kAyotsargAdhyayanaM 0 vyAkhyAtaM pratikramaNAdhyayanamadhunA kAyotsargAdhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaHanantarAdhyayane vandanAdyakaraNAdinA skhalitasya nindA pratipAditA, iha tu skhalitavizeSato'parAdhavraNavizeSasaMbhavAdetAvatA'zuddhasya sataH prAyazcittabheSajenAparAdhavraNacikitsA pratipAdyate, yadvA 10 pratikramaNAdhyayane mithyAtvAdipratikramaNadvAreNa karmanidAnapratiSedhaH pratipAditaH, ythoktNaMtamAM (jIva kevI rIte pApothI pAcho pharyo che ? tenuM) svarUpa dekhADavApUrvaka maMgalane kahe che - vimahaM...' gAthArtha spaSTa ja che. A pramANe daivasika pratikramaNa kahyuM. rAtrika pratikramaNa paNa A ja pramANe jANI levuM. mAtra jyAM daivasika aticAra kahyAM, tyAM rAtrika aticAra jANavA. zaMkA : jo devasika pramANe ja rAtripratikramaNa jANavAnuM hoya to 'phUchAmi pazcimij 15 loyaravariyA...' vigere sUtra nirarthaka banI jaze kAraNa ke rAtrimAM gocarI javAnuM na hovAthI gocarIsaMbaMdhI aticAro paNa thavAnA nathI. | samAdhAnaH svapramAM gocaracaryA vigare saMbhavatA hovAthI rAtrie paNa tenuM pratikramaNa karavAnuM hovAthI koI doSa nathI. A pramANe anugamanAmaka trIjuM anuyogadvAra kahyuM. nayo pUrvanI jema jANavA. A rIte AcAryomAM indra samAna evA AcAryazrI haribhadrasUriracita ziSyahitAnAmaka 20 AvazyakaTIkAne vize pratikramaNaadhyayana samApta thayuM. # kAyotsarga-adhyayana & pratikramaNa--adhyayana kahyuM. have kAyotsarga-adhyayananI zarUAta karAya che. ane teno saMbaMdha A pramANe che - pUrvanA adhyayanamAM vaMdana vigerene nahIM karavA vigerene kAraNe alita thayelAnI niMdAnuM pratipAdana karyuM. (arthAt vaMdana na karavuM, vigerene kAraNe je skUlanA thaI tenI niMdA karavAnuM 25 pUrvanA adhyayanamAM kahyuM.) ahIM A adhyayanamAM alanA thavAthI aparAdharUpa ghAno saMbhava hovAthI mAtra niMdAthI zuddhi nahIM pAmanArane prAyazcittarUpa auSadharUpa ghAnI cikitsAnuM pratipAdana karAya che. (arthAt skUlanA thavAthI je aparAdho thAya che tenI kAyotsargarUpa prAyazcitta svIkAravAdvArA cikitsA cUrNI-evamiti anena prakAreNa 'AloiyaM' payAsitUNaM guruNaM kahitaM, "NiMdiyaM' maNeNa pacchAtAvo, 'garahitaM' vaijogeNaM, evaM AloiyaNidiyagarahiyameva duguMchitaM, evaM tiviheNa jogeNa paDikkato vaMdAmi jiNe 30 cauvvIsaMti / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) 'micchattapaDikkamaNa 'mityAdi, iha tu kAyotsargakaraNataH prAgupAttakarmakSayaH pratipAdyate, vakSyate ca - "jaiha karagao nikaMtar3a dAruM jaMto puNo'vi vaccaMto / iya kiMtaMti suvihiyA kAussaggeNa kammAI // 1 // kAussagge jaha suTThiyassa bhajjaMti aMgamaMgAI / iya bhidaMti suvihiyA aTThavihaM kammasaMghAyaM // 2 // " ityAdi, athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturviMzatistave tvarhatAM guNastutiH, 5 sA ca jJAnadarzanarUpA, evamidaM tritayamuktaM, asya ca vitathAsevanamaihikAmuSmika pAyara gurornivedanIyaM, tacca vandanapUrvakamityatastannirUpitaM, nivedya ca bhUyaH zubheSveva sthAneSu pratIpaM kramaNamAsevanIyamityanantarAdhyayane tannirUpitaM, iha tu tathApyazuddhasyAparAdhavraNacikitsA prAyazcittabheSajAt pratipAdyate, tatra prAyazcittabhaiSajameva tAvadvicitraM pratipAdayannAha AloyaNa paDikkamaNe mIsa vivege tahA viussagge / tava cheya mUla aNavaTTayA ya pAraMcie ceva // 1419 // 'AloyaNaM 'ti AlocanA prayojanato hastazatAd bahirgamanAgamanAdau gurorvikaTanA, karavAnuM A adhyayanamAM kahevAya che.) athavA pratikramaNa--adhyayanamAM 'mithyAtvapratimA....' (ni. 1251) vigere dvArA mithyAtva vigerenuM pratikramaNa ka2vAdvArA karmanA kAraNono niSedha karyo. A adhyayanamAM kAyotsarganA karaNathI pUrve grahaNa karelA karmono kSaya pratipAdana karAya che. te mATe 15 AgaLa kaheze - jema karavata AvatA--jatA lAkaDAMne kApe che (arthAt lAkaDAMne kApavA karavata pheravatAM te karatava jema lAkaDAMne kApe che.) tema suvihita sAdhuo kAyotsargavaDe karmone kApe che. (bhA. 239) jema kAyotsarga karanAranA aMgopAMga tUTe che te ja pramANe sAdhuo (kAyotsargamAM) aSTaprakAranA karmasamUhane toDe che. (1553) vigere. 10 athavA sAmAyika--adhyayanamAM cAritranuM varNana karyuM. caturvizatistavaadhyayanamAM arihaMtonA 20 guNonI stavanA karI. ane te stavanA jJAnadarzanarUpa hovAthI prathama be adhyayanamAM jJAnAdi trika kahyA. A jJAnAditrikasaMbaMdhI kaMika khoTuM thayuM tenuM AlokaparalokamAM thatAM nukasAnone nahIM icchanAra sAdhue gurune kathana karavuM joie. ane te kathana vaMdanapUrvaka karavAnuM hovAthI tenA pachI vaMdana adhyayanamAM vaMdananuM nirUpaNa karyuM. kathana karyA pachI pharIthI zubha sthAnomAM pAchA pharavAnuM hoya che tethI pUrvanA adhyayanamAM pratikramaNanuM nirUpaNa karyuM. A adhyayanamAM pratikramaNa ka2vA chatAM azuddha jIvanI 25 (eTale ke pratikramaNa karavA chatAM saMpUrNa zuddhi prApta na karela jIvanI) aparAdhorUpa ghAnI cikitsA prAyazcittarUpa auSadhavaDe pratipAdana karAya che. temAM judA judA prakAranA prAyazcittarUpa auSadhonuM pratipAdana karatA kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : (1) AlocanA - kAraNavazAt sohAthathI bahAra javA--AvavAmAM guru pAse kathana 30 3. yathA krakaco nikRntati dAru yAn punarapi vrajan / evaM kRntanti suvihitAH kAyotsargeNa karmANi // 1 // kAyotsarge yathA susthitasya bhajyante aGgopAGgAni / evaM bhindanti suvihitA aSTavidhaM karmasaMghAtam // 2 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlocanA vigere daza prAyazcitta (ni. 1419) 13 'paDikkamaNe 'tti pratIpaM kramaNaM pratikramaNaM, sahasA'samitAdau mithyAduSkRtakaraNamityarthaH, 'mIsa 'tti mizraM zabdAdiSu rAgAdikaraNe vikaTanA mithyAduSkRtaM cetyarthaH, 'vivege tti vivekaH aneSaNIyasya bhaktAdeH kathaJcit gRhItasya parityAga ityarthaH, tathA 'viussagge 'tti tathA vyutsargaH kusvAda kAyotsarga iti bhAvanA, 'tavetti karma tApayatIti tapaH - pRthivyAdisaMghaTTanAdau nirvikRtikAdi, 'chede 'tti tapasA durdamasya zramaNaparyAyacchedanamiti hRdayaM, 'mUle 'tti prANAtipAtAdau punavratAropaNa - 5 mityarthaH, 'aNavaTTayA yatti hastatAlAdipradAnadoSAt duSTatarapariNAmatvAd vrateSu nAvasthApyate ityanavasthApyaH tadbhAvo'navasthApyatA, ca 'pAraMcie ceva tti puruSavizeSasya svaliGgarAjapalyAdyAsevanAyAM pAraJcikaM bhavati, pAraM prAyazcittAntamaJcati - gacchatIti pAraJcikaM, na tata UrdhvaM prAyazcittamastIti gAthArthaH // 1419 // karavuM te AlocanA. (arthAt gurune pUchIne, guruvaDe anujJAta sAdhu AhArAdinA grahaNa vigere 10 avazyakartavya vyApAro mATe sohAthathI bahAra jaIne pAcho AvyA bAda potAnA vyApAranuM guru pAse je kathana kare te AlocanAprAyazcitta kahevAya che. A AlocanA prAyazcitta niraticAra apramatta sAdhune jANavuM. sAticAra sAdhune AlocanA karatAM paNa vadhAre prAyazcitta Ave che.) (2) pratikramaNa - pAchuM pharavuM te pratikramaNa arthAt sahasAtkAre-upayoga rAkhavA chatAM iryA vigeremAM asamiti thavI vigeremAM micchA mi dukkaDaM prAyazcitta jANavuM. (3) mizra - zabda, rUpa vigere viSayomAM rAga vigere thAya tyAre 15 tenuM gurune kathana karavuM ane micchA mi dukkaDaM ApavuM te mizraprAyazcitta. (4) viveka - koika rIte akalpya evA bhakta-pAna grahaNa thayA pachI teno tyAga karavo te vivekanAmanuM prAyazcitta che. (5) vyutsarga - kharAba svapra vigeremAM karavAmAM Avato kAyotsarga te vyutsargaprAyazcitta jANavuM. (6) tapa - je karmane tapAve = nAza kare te tapa arthAt pRthvI vigere jIvono saMghaTTo vigere thAya tyAre karavAmAM AvatA nIvi vigere tapo e tapaprAya. jANavuM. (7) cheda - tapadvArA durdama 20 (eTale ke tapaprAya. thI je Darato na hovAthI pApathI aTake tevo na hoya tevA sAdhunA) dIkSAparyAyano cheda karavo te cheda. (8) mUla - prANAtipAta vigere doSo sevyA hoya tyAre je pharIthI pAMca mahAvratonuM uccAraNa te mUlaprAyazcitta. (9) anavasthApyatA - hastatAla sAmevALAne lAphA mAravA. A hastatAlavigere doSo sevanAra sAdhu duSTatara pariNAmavALo hovAthI vratomAM sthApita karAto nathI eTale ke tene vratomAM rahevA devAmAM Avato nathI. eTale te sAdhu anavasthApya banI 25 jAya che. ane te anavasthApyano je bhAva te anavasthApyatA. (TUMkamAM anavasthApyaprAyazcitta liMga, kSetra, kAla ane tapathI ema cAraprakAre hoya che. tenuM vistRta varNana anyagraMthomAMthI jANI levuM.) (10) pArAMcika - pArane = prAyazcittanA aMtane je pAmela che eTale ke AnA pachInuM koI prAyazcitta na hovAthI A prAyazcitta bIjA badhA prAyazcittonA aMtane pAmeluM hovAthI pArAMcika kahevAya che. A prAyazcitta sAdhvI, rAjapatnI vigere sAthe akArya karanAra sAdhuvizeSane = AcAryane 30 Ave che. II1419lI = Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 14 * Avazya'niyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) evaM prAyazcittabhaiSajamuktaM, sAmprataM vraNaH pratipAdyate, sa ca dvibhedaH - dravyavraNo bhAvavraNazca, dravyavraNaH zarIrakSatalakSaNaH, asAvapi dvividha eva, tathA cAha duvi kAryami vo dubbhavAgaMtuo a NAyavvo / AgaMtuyasa kAra salluddharaNaM na iyarassa // 1420 // taNuo atikkhatuMDo asoNio kevalaM tae laggo / avaujjhatti sallo sallo na malijjai vaNo u // 1421 // lagguddhiyaMmi bIe malijjai paraM adUrage salle / uddharaNamalaNapUraNa dUrayaragae taiyagaMmi // 1422 // mA veNA u to uddharittu gAlaMti soNiya cauthe / rujjhai lahuMti ciTThA vArijjai paMcame vaNiNo // 1423 // rohei vaNaM chaTThe hiyamiyabhoI abhuMjamANo vA / tittiamittaM chijjai sattamae pUimaMsAI // 1424 // tahavi ya aThAyamANo goNasakhaiyAi rupphae vAvi / kIrai tayaMgacheo saaoi sesarakkhaThThA // 1425 // dvividho-dviprakAraH 'kAyaMmi vaNo 'tti cIyata iti kAyaH - zarIramityarthaH tasmin vraNa:kSatalakSaNaH, dvaividhyaM darzayati - tasmAdudbhavo'syeti tadudbhavo - gaNDAdiH Agantukazca jJAtavyaH, AgantukaH kaNTakAdiprabhavaH, tatrAgantukasya kriyate zalyoddharaNaM netarasya - tadudbhavasyeti gAthArthaH // 1420 // yadyasya yathoddhriyate uttaraparikarma ca kriyate dravyavraNa eva tadetadabhidhitsurAha-'taNuo gAhA-- tanureva tanukaM kRzamityarthaH, na tIkSNatuNDamatIkSNatuNDamatIkSNamukhamiti bhAvanA, nAsmin avataraNikA : A pramANe prAyazcittarUpa auSadha kahyuM. have aparAdharUpa vraNanuM pratipAdana karAya che. ane te vraNa be prakAre che dravyatraNa ane bhAvavraNa. temAM zarIra upara ghA paDavo te dravyatraNa che. A paNa be prakAre che. te ja kahe che gAthArtha : pAMce gAthAono artha TIkArtha pramANe jANavo. - - TIkArtha : je puSTa karAya che te kAyA eTale ke zarIra. tene vize je traNa thAya che te be prakAranA 25 hoya che. te je prahArane 4 jatAve che - ( 1 ) temAMthI = zarIramAMthI utpatti che bhe prAnI te praza = taddabhava kahevAya che. eTale ke zarIramAM ja utpanna thatAM gumaDAM vigere. (2) AgaMtuka eTale ke kAMTA vigerethI utpanna thatuM vraNa. temAM je AgaMtuka vraNa hoya tenuM zalyoddharaNa karAya che paNa tadudbhavanuM zalyoddharaNa karAtuM nathI. / / 1420 dravyaNamAM ja eTale ke zarIramAM koi kAMTo vigere zalya lAgyuM hoya tyAre je jIvanuM je zalya je rIte uddhAra karAya arthAt je zalyano je rIte uddhAra karAya ane 30 je zalyanuM je rIte uttaraparikarma karAya te kahevAnI IcchAvALA graMthakArazrI kahe che - (1) je zalya kAMTo pAtaLo che paNa, tIkSNamukhavALo = tIkSNa nathI, je kAMTo lAgatAM lohI nIkaLyuM nathI, tathA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zalyonuM uttara parikarma (ni. 1421-23) zaika 15 zoNitaM vidyata ityazoNitaM kevalaM navaraM tvaglagnaM-bAhyatvaglagnaM uddhRtya 'avaujjhatti sallo 'tti parityajyate zalyaM prAkRtazailyA tu pulliGganirdezaH, jasovva, 'sallo na malijjai vaNo ya' na ca mRdyate vraNaH, alpatvAt zalyasyeti gAthArthaH // 1421 // prathamazalyaje ayaM vidhiH, dvitIyAdizalyaje punarayaM-'lagguddhiyaMmi' lagnamuddhRtaM lagnoddhRtaM tasmin dvitIye kasmin ?-adUragate zalya iti yogaH; manAg dRDhalagna iti bhAvanA, atra 'malijjai paraM 'ti mRdyate yadi paraM vraNa iti, uddharaNaM 5 zalyasya, mardanaM vraNasya, pUraNaM karNamalAdinA tasyaivaitAni kriyante dUragate tRtIye zalya iti gAthArthaH // 1422 // 'mA veyaNA u to uddharettu gAlaMti soNiya cautthe / rujjhau huMti ciTThA vArijjai' iti mA vedanA bhaviSyatIti tata uddhRtya zalyaM gAlayanti zoNitaM caturthe zalya iti, tathA ruhyatAM zIghramiti ceSTA-parispandanAdilakSaNA vAryate-niSidhyate, paJcame zalye uddhRte vraNo'syAstIti vraNI tasya dra.NinaH raudrataratvAcchalyasyeti gAthArthaH // 1423 // 'rohei vaNaM chaThe' 10 iti rohayati vraNaM SaSThe zalye uddhRte sati hitamitabhojI hitaM-pathyaM mitaM-stokaM, abhuJjAno veti, yAvacchalyena dUSitaM 'tattiyamittaM ti tAvanmAnaM chidyate, saptame zalye uddhRte kiM ?-pUtimAMsAdIti AvA prakArano hovA sAthe je kAMTo mAtra cAmaDIne ja lAgyo che eTale ke aMdara sudhI gayo nathI paraMtu bahAra cAmaDIne ja lAgyo che. AvA prakAranA te kAMTAne kheMcI laI dUra naMkhAya che. gAthAmAM 'so' e pramANe je pulliga karyuM che te prAkRta hovAthI jANavuM. jema ke, "go' (arthAt "' zabda 15 saMskRtamAM napuMsakaliMgavALo hovA chatAM prAkRtamAM "gaNo' lakhAya che.) A rIte te kAMTAne bahAra kADhI nAMkhavAmAM Ave che ane ghAnuM mardana (= dabAvavuM vi.) karavAnI jarUra paNa nathI hotI kAraNa ke zalya alpa che. (arthAt kAMTo bahuM vizeSa lAgyo nathI.) II1421 prathama prakAranA zalyathI utpanna thayela ghAmAM A vidhi kahI. have bIjA vigere prakAranA zalyathI utpanna thayela ghAmAM vidhi jaNAve che - (2) jo zalya = kAMTo kaMIka daDha rIte lAge, to lAgelA te 20 kAMTAno prathama uddhAra karAya, pachI je ghA che tene ghasavuM, dabAvavuM vigererUpa mardana karAya che. (A bIjo prakAra kahyo.) (3) have jo trIjA prakArano kAMTo aMdara sudhI gayo hoya to zalyano uddhAra, ghAnuM mardana ane ghAnA sthAne kAnano mela vigere pUravo vigere uttara parikarma karAya che. 14rarA (4) vadhu aMdara gayelA evA cothA prakAranuM zalya hoya to te zalyane bahAra kADhIne lohI nIkALe jethI vedanA thAya nahIM. (5) tathA pAMcamA prakAranuM zalya hoya to te vadhu raudra hovAthI tenA 25 nIkALyA pachI jaldI saMjhAI jAya te mATe traNavALAjIvane hAlavA-cAlavA vigerarUpa zarIranI kriyA baMdha karAvavAmAM Ave che. I1423 (6) chaThThA prakAranuM zalya lAgyuM hoya to hita = pathya, mita = pramANasara khAnAro athavA nahIM khAnAro puruSa ghAne rujhAve che (arthAtu pathya ane pramANasara khAnArano ke bilakula nahIM khAnArano te ghA jaldIthI saMjhAya jAya che.) (7) sAtamA prakAranuM zalya lAgyuM hoya to te zalyavarDa jeTalo bhAga dUSita thayo hoya teTalo bhAga kapAya che, eTale ke teTalA 30 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 16 mI Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) gAthArthaH // 1424 // tahavi ya aThAye 'ti tathApi ca 'aTThAyamANe 'tti atiSThati sati visarpatItyarthaH, gonasabhakSitAdau rapphake vApi kriyate tadaGgachedaH sahAsthikaH, zeSarakSArthamiti gAthArthaH // 1425 // evaM tAvad dravyavraNastaccikitsA ca pratipAditA, adhunA bhAvavraNaH pratipAdyate mUluttaraguNarUvassa tAiNo paramacaraNapurisassa / avarAhasallapabhavo bhAvavaNo hoi nAyavvo // 1 // (pra0) / iyamanyakartRkI sopayogA ceti vyAkhyAyate, mUlaguNA:-prANAtipAtAdiviramaNalakSaNAH piNDavizuddhyAdayastu uttaraguNAH, ete eva rUpaM yasya sa mUlaguNottaraguNarUpastasya, tAyinaH, paramazcAsau caraNapuruSazceti samAsaH tasya aparAdhA:-gocarAdigocarAH ta eva zalyAni tebhyaH prabhavaH-sambhavo yasya sa tathAvidhaH bhAvavraNo bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // 10 sAmpratamasyAnekabhedabhinnasya bhAvavraNasya vicitraprAyazcittabhaiSajena cikitsA pratipAdyate, taba 'bhikkhAyariyAi' gAhA - bhikkhAyariyAi sujjhai aiAro koi viyaDaNAe u| bIo asamiomitti kIsa sahasA agutto vA ? // 1426 // saddAiesu rAgaM dosaM ca maNA gao taiyagaMmi / nAuM aNesaNijjaM bhattAivigiMcaNa cautthe // 1427 // ussaggeNavi sujjhai aiAro koi koi u taveNaM / teNavi asujjhamANaM cheyavisesA visohiMti // 1428 // bhAgamAM saDeluM mAMsa vigere bahAra kADhI naMkhAya che. I/1424 sApano DaMkha vigere hoya tyAre ke rapphake = rogavizeSa hoya. tyAre bhAMsano ch| 421 // 7did isAto to Doya to zeSa zarIranu 20 rakSaNa karavA mATe ghAvALo bhAga hADakAM sAthe kApI nAMkhavo paDe che. 5142pA. avataraNikA : A pramANe dravyavraNa ane tenI cikitsAnuM pratipAdana karyuM. have bhAvavraNa kahevAya che ; thArtha : (prakSita thA) 20. prabhA vo. TIkArya : A gAthAnA kartA anya che chatAM A gAthA upayogI hovAthI tenuM vyAkhyAna karAya 25 che. prANAtipAta vigerethI aTakavuM e mUlaguNa che tathA piMDavizuddhi vigere uttaraguNo jANavA. A mUlaguNa ane uttaraguNa e che svarUpa jenuM tevA tathA rakSaNa karanAra cAritrarUpe puruSanA gocarI vigere saMbaMdhI je aparAdho che te zalya tarIke jANavA. (TUMkamAM cAritra e puruSa che ane aparAdho. e zalya che.) bhAvavraNo A aparAdhorUpa zalyamAMthI utpanna thanArA che ema jANavuM. // prakSiptagAthA avataraNikA : have judA judA prakAranA prAyazcittarUpa auSadhavaDe aneka prakAranA bhAvavraNonI 30 yitsiA pratipAina 42||y che. tebha - gAthArtha : traNe gAthAono artha TIkArya pramANe jANavo. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvavraNonI cikitsA (ni. 1426-28) ( 17. vyAkhyA-bhikSAcaryAdiH zudhyatyaticAraH kazcidvikaTanayaiva-AlocanayaivetyarthaH, AdizabdAd vicArabhUmyAdigamanajo gRhyate, iha cAticAra eva vraNaH 2, evaM sarvatra yojyaM, 'bitiutti dvitIyo vraNaH apratyupekSite khelavivekAdau hA asamito'smIti sahasA agupto vA mithyAduSkRtamiti vicikitsetyayaM gAthArthaH // saddAIesu gAhA-'zabdAdiSu iSTAniSTeSu rAga dveSaM vA manasA gataH / atra 'taio' tRtIyo vraNaH mizrabhaiSajyacikitsyaH, AlocanApratikramaNazodhya ityarthaH, jJAtvA aneSaNIyaM 5 bhaktAdi vigiJcanA caturtha iti gAthArthaH // 'ussaggeNavi sujjhai' kAyotsargeNApi zuddhyati aticAraH kazcit kusvapnAdi, kazcittu tapasA pRthivyAdisaMghaTTanAdijanyo nirvigatikAdinA SaNmAsAntena, tenApyazuddhyamAnastathAbhUtaM gurutaraM chedavizeSA vizodhayantIti gAthArthaH // 14262428 __evaM saptaprakArabhAvavraNacikitsApi pradarzitA, mUlAdIni tu viSayanirUpaNadvAreNa svasthAnAdava- 10 TakAthaH (1) bhikSAcaryA vigere saMbaMdhI koIka aticAra AlocanAvaDe ja = gurune kahevAmAtrathI ja zuddha thaI jAya che. "vivAhiyArU - ahIM AdizabdathI vicArabhUmi = spaMDilabhUmi vigeremAM javAthI utpanna thanAra aticAra grahaNa karavA. aticAra e ja vraNa te aticAravraNa e pramANe AgaLa paNa badhe samajI levuM. (A pramANe A prathama bhAvavraNa jANavuM.) (2) bIjuM bhAvavraNa A pramANe - apratyupekSita bhUmibhAgamAM gaLAmAMthI nIkaLatA galaphAno tyAga karyo vigere aparAdha thatAM 15 "hA ! huM asamita thayo, arthAt meM pAriSThApanikAsamitinuM pAlana na karyuM. kevI rIte? sahasAtkAre (arthAt upayoga hovA chatAM ekAeka apratyupekSitasthAne gaLapho naMkhAI gayo.) athavA huM sahasAtkAre agupta thayo, (arthAt sahasAtkAre manathI ciMtana thaI gayuM ke vacanathI azubha bolAI gayuM ke kAyAthI azubha ceSTA thaI gaI. A rIte sahasAtkAre asamiti ke anupta thatAM) micchA mi dukkaDa karato sAdhu zuddha thAya che. A pratikramaNarUpa auSadhathI vicikitsA kahI. // 1426ll 20 (3) ISTa ke aniSTa evA zabda vigere viSayomAM jIva manathI rAga ke dveSa pAmyo. ahIM A trIjo ghA samajavo. tenI cikitsA mizraauSadhathI = AlocanA ane pratikramaNarUpa auSadhathI thAya che. (4) lAvelA evA bhojana-pANI akathya che evuM khabara paDe ke tarata tene paraThavavuM te vivekarUpa auSadhathI sAdhya evuM cothA prakAranuM bhAvavraNa jANavuM. I142zI. (5) koIka kusvapra vigerethI utpanna thayela aticAra kAyotsargathI zuddha thAya che. (6) koIka 25 vaLI pRthvIkAya vigere jIvonA saMghaTTana vigerethI utpanna thayela aticAra nIvithI laIne cha mAsa sudhInA tamarUpa cikitsAthI zuddha thAya che. (7) te tapathI paNa zuddha na thatAM tevA prakAranA moTA aticArane chedavizeSo zuddha kare che. 1428 avataraNikA: A pramANe sAta prakAranA bhAvavraNonI cikitsA paNa (arthAt bhAvavraNo to kahyA, sAthe cikitsA paNa) dekhADI. mUla vigere chellI traNa cikitsA pota-potAnA viSayone 30 jaNAvavAdvArA svasthAnamAMthI (= je graMthamAM A traNanuM nirUpaNa che te svasthAna che, temAMthI) jANavI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zuM Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) seyAni, neha vitanyante, ityuktamAnuSaGgikaM, prastutaM prastumaH-evamanenAnekarUpeNa-sambandhenAyAtasya kAyotsargAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saMprapaJcAni vaktavyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe kAyotsargAdhyayanamiti kAyotsargaH adhyayanaM ca, tatra kAyotsargamadhikRtya dvAragAthAmAha niyuktikAra: nikkheveMga? vihANamaggaNAM kAla bheyaparimANe / asaDha saMDhe vihi~ dosA kassattiM phalaM ca dArAI // 1429 // 'nikkhevegaTThavihANa' nikkheveti kAyotsargasya nAmAdilakSaNo nikSepaH kAryaH 'egaTThatti ekArthikAni vaktavyAni 'vihANamaggaNa' tti vidhAnaM bhedo'bhidhIyate bhedamArgaNA kAryA 'kAlabhedapariNAme 'tti kAlaparimANamabhibhavakAyotsargAdInAM vaktavyaM, bhedaparimANamutsRtAdi kAyotsargabhedAnAM vaktavyaM yAvantasta iti. 'asaDhasaDhe tti azaThaH zaThazakAyotsargakartA vaktavyaH 10 'vihi'tti kAyotsargakaraNavidhirvAcyaH 'dosa'tti kAyotsargadoSA vaktavyAH 'kassatti' kasya kAyotsarga iti vaktavyaM 'phalaM catti aihikAmuSmikabhedaM phalaM vaktavyaM 'dArAI 'ti etAvanti dvArANIti gAthAsamAsArthaH, vyAsArthaM tu pratidvAraM bhASyakRdevAbhidhAsyati // 1429 // . ahIM tenuM nirUpaNa karatA nathI. A pramANe prAsaMgika vAta karI. prastuta = mULa vAtane kahIe - temAM pUrve kahyAM te pramANenA aneka prakAranA saMbaMdhothI Avela kAyotsarga adhyayananA upakrama vigere 15 cAra anuyogadvArA vistArathI kahevA yogya che. temAM nAmaniSpanikSepamAM "kAyotsarga-adhyayana' e pramANenuM nAma hovAthI kAyotsarga ane adhyayana ema be zabdo che. temAM kAyotsargane AzrayIne dvAragAthAne niyuktikAra kahe che ? gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya H (1) kAyotsargano nAma vigere rUpa nikSepa karavo. (2) kAyotsarganA ekArthikanAmo 20 kahevA. (3) kAyotsarganA bhedonI vicAraNA karavI. (4) abhibhAvakAyotsarga viMgerenuM kAlaparimANa kahevuM. (davAdivaDe jayAre upasarga karAto hoya tyAre mahAmuni je kAyotsarga kare te abhibhAvakAyotsarga kahevAya. AdizabdathI bIjA bhedo paNa che te AgaLa jaNAvaze.)(5) kAyotsarganA utkRta (= UThelo, AgaLa gA. 1461 vigeremAM nirUpaNa Avaze.) vigere bhedanuM parimANa kahevuM arthAt kAyotsarganA utkRta vigere keTalA prakAro che? te kahevuM. 25 (6-7) kAyotsarga karanArAmAM koNa azaTha = nirmAyAvI che ? ane koNa zaTha = mAyAvI che ? te kahevuM. (8) kAyotsarga karavAnI vidhi kahevI. (9) kAyotsarganA doSo kahevA. (10) kAyotsarga kono che? (arthAt kAyotsargano adhikArI koNa che?)(11) kAyotsarganuM Aloka ane paralokasaMbaMdhI phala kahevuM. A pramANe kAyotsarganA A dvAro che. ahIM dvArA saMkSepathI kahyA. dareka dvArano vistArathI artha bhASyakAra pote ja AgaLa kaheze. ll1429tI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayazabdanA nikSepA (ni. 1430 - 3 ) 19 tatra kAyasyotsargaH kAyotsarga iti dvipadaM nAmetikRtvA kAyasya utsargasya ca nikSepaH kArya iti / tathA cAha bhASyakAra: kAe ussagaMmi ya nikkheve huMti dunni u vigappA | eesiM duNhaMpI patteya parUvaNaM vucchaM // 231 // ( bhA0 ) 'kAe ussaggaMmi ya' kAye kAyaviSayaH utsarge ca - utsargaviSayazca evaM nikSepe - nikSepaviSayau 5 bhavataH dvau eva vikalpau - dvAveva bhedau, anayordvayorapi kAyotsargavikalpayoH pratyekaM prarUpaNAM vakSya iti gAthArthaH // 231 // tatra - kAyassa u nikkhevo bArasao chakkao a ussagge / eesiM tu payANaM patteyaM parUvaNaM vRcchaM // 1430 // * nAmaM TharvaNasarIre gaI nikAyatthiya davie ya / mAuMya saMgarha pajjaiva bhAre taha bhAvekAe ya // 1431 // kAo kassa nAma kIrai dehovi vuccaI kAo / kAyamaNiovi gas baddhamavi nikAyamAhaMsu // 1432 // akkhe varADa vA kaTTe putthe ya cittakamme ya / sabbhAvamasabbhAvaM ThevaNAkAyaM viyANAhi // 1433 // lippaTtthI hathitti esa sabbhAviyA bhave ThavaNA / hoi asabbhAve puNa hatthitti nirAgiI akkho // 1434 // orAliyaveuvviyaAhAragateyakammae ceva / eso paMcaviho khalu sarIrakAo muNeyavvo // 1435 // suvisu deho neraiyAINa jo sa gaikAo / eso sarIrakAo visesaNA hoi gaikAo // 1 // (pra0 ) vahio vacca bhavaMtaraM jaccireNa kAleNa / eso khalu gaikAo sateyagaM kammagasarIraM // 1436 // 10 - 15 20 avataraNikA : temAM kAyano zarIrano ja utsarga tyAga te kAyotsarga. A pramANe 'prayotsarga' zabdamAM 'aya' bhane 'utsarga' khema se paho bhAvatA hovAthI 'Aya' bhane 'utsarga' 25 zabdano nikSepa karavA yogya che. A ja vAtane bhASyakAra kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArya : kAyAne vize = kAyAviSayaka ane utsagamAM = utsargaviSayaka. A pramANe nikSepamAM be vikalpo = bhedo che. kAyotsarganA A baMne bhedonI darekanI prarUpaNAne huM kahIza. IIbhA.231|| temAM cha gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 30 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 * Avazyaniyuti * rimadrIyavRtti * samASAMtara (1-3) niyayamahio va kAo jIvanikAo nikAyakAo ya / atthitti bahupaesA teNaM paMcatthikAyA u // 1437 // jaM tu purakkhaDabhAvaM daviyaM pacchAkaDaM va bhAvAo / taM hoi davvadaviyaM jaha bhavio davvadevAI // 1438 // jai atthikAyabhAvo iyaeso hujja atthikAyANaM / pacchAkaDuvva to te havijja davvatthikAyA va // 232 // (bhA0) tIyamaNAgayabhAvaM jamatthikAyANa natthi atthittaM / . tena ra kevalaesuM natthI davvatthikAyattaM // 1439 // kAmaM bhaviyasurAisu bhAvo so ceva jattha vaTuMti / esso na tAva jAyai tena ra te davvadevutti // 1440 // duhao'NaMtararahiyA jai evaM to bhavA aNaMtaguNA / egassa egakAle bhavA na jujjaMti u aNegA // 1441 // duhao'NaMtarabhaviyaM jaha ciTThai AuaM tu jaM baddhaM / hujjiyaresuvi jai taM davvabhavA hujja to te'vi // 1442 // saMjhAsu dosu sUro adissamANo'vi pappa samaIyaM / jaha obhAsai khittaM taheva eyaMpi nAyavvaM // 1443 // mAuyapayaMti neyaM navaraM annovi jo payasamUho / so payakAo bhannai je egapae bahU atthA // 233 // (bhA0) saMgahakAo'NegAvi jattha egavayaNeNa ghippaMti / jaha sAligAmaseNA jAo vasahI(ti) niviTThatti // 1444 // pajjavakAo puNa huMti pajjavA jattha piMDiyA bahave / paramANuMmi vikkaMmivi jaha vannAI aNaMtaguNA // 1445 // ego kAo duhA jAo ego ciTThaI ego mArio / jIvaMto a maeNa mArio taM lavamANava ! keNa heuNA ? // 1446 // duga tiga cauro paMca va bhAvA bahuA va jattha vaTuMti / so hoi bhAvakAo jIvamajIve vibhAsA u // 1447 // kAe sarIra dehe buMdI ya caya uvacae ya saMghAe / ussaya samussae vA kalevare bhattha taNa pANU // 1448 // tatra 'kAyassa u nikkhevo' kAyasya tu nikSepaH kArya iti 'bArasautti dvAdazaprakAraH / thArtha : TArtha prabhArI vo. TIkArtha : temAM kAyano bAraprakArano nikSepa karavo ane utsargaviSayaka cha prakArano nikSepa 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 kAyazabdanA nikSepA (ni. 1430-36) 'chakkao ya ussagge' SaTkazcotsargaviSayaH SaTprakAra ityarthaH, pazcArddhaM nigadasiddhaM // 1430 // tatra kAyanikSepapratipAdanAyAha - ' nAmaM ThavaNA' nAmakAyaH sthApanAkAyaH zarIrakAyaH gatikAya: nikAyakAyaH astikAyaH dravyakAyazca mAtRkAyaH saMgrahakAyaH paryAyakAyaH bhArakAyaH tathA bhAvakAyazceti gAthAsamAsArthaH || 1431 // vyAsArthaM tu pratidvArameva vyAkhyAsyAmaH, tatra nAmakAyapratipAdanAyAha - 'kAo kassavitti kAyaH kasyacit padArthasya sacetanasyAcetanasya vA 5 nAma kriyate sa nAmakAyaH, nAmAzritya kAyo nAmakAya:, tathA deho'pi - zarIrasamucchrayo 'pi ucyate kAya:, tathA kAcamaNirapi kAyo bhaNyate, prAkRte tu kAyaH / tathA baddhamapi kiJcillekhAdi 'nikAyamAhaMsu 'tti nikAcitamAkhyAtavantaH, prAkRtazailyA nikAyeti gAthArthaH, gataM nAmadvAraM // 1432 // adhunA sthApanAdvAraM vyAkhyAyate -' akkhe varADae' akSe-candanake varATake vA - kapardake vA kASThe-kuTTime puste vA - vastrakRte citrakarmaNi vA pratIte, kimityAha-sato bhAvaH sadbhAvaH tathya 10 . ityarthaH tamAzritya tathA asatobhAvaH asadbhAvaH atathya ityarthaH, taM cAzritya kiM ? - sthApanAkAyaM vijAnAhIti gAthArtha // 1433 // sAmAnyena sadbhAvAsadbhAvasthApanodAharaNamAha - 'leppagahatthI' yadiha jANavo. A baMne padonI darekanI prarUpaNAne huM kahIza. II1430) temAM kAyanA nikSepAnuM pratipAdana karavA mATe kahe che - nAmakAya, sthApanAkAya, zarIrakAya, gatikAya, nikAyakAya, astikAya, dravyakAya, mAtRkAya, saMgrahakAya, paryAyaphAya, bhArakAya tathA bhAvakAya. A saMkSepathI kahyA. / / 1431 / / vistArathI 15 dareka dvArane ame kahIe chIe. temAM nAmakAyanuM pratipAdana karavA mATe kahe che - koi sacitta ke acitta padArthanuM je 'kAya' e pramANe nAma karAya che te nAma e nAmakAya kahevAya. kAraNa ke nAmane AzrayI je kAya te nAmakAya e pramANenI vyutpatti che. tathA zarIranI UMcAI eTale ke zarIra paNa 'kAya' zabdathI kahevAya che. tathA prAkRtabhASAmAM kAcamaNi = sphaTika mATe paNa 'kAya' zabda vaparAya che. baMdhAyelA evA paNa 20 koI lekha vigerene loko 'nikAcita' kahe che. te nikAcita mATe prAkRtamAM 'nikAya' zabda vaparAya che. (TUMkamAM zarIra, kAcamaNi ke baMdhAyela lekha vigere kAya, nikAya, zabdathI kahevAtA hovAthI A badhA nAmakAya che.) nAmadvAra pUrNa thayuM. ||1432 // have sthApanAdvArane kahe che - akSa eTale ke caMdanaka (= sthApanAcArya tarIke je sthapAya che te.) tene vize, athavA koDIne vize athavA lAkaDAne vize athavA vasranA banAvelA pustakane vize athavA 25 citrakarmane vize sadbhAvasthApanA ane asadbhAvasthApanAne AzrayIne sthApanAkAya tuM jANa. temAM satno je bhAva te sadbhAva, arthAt vAstavikasthApanA (eTale ke jemAM sthApyavastuno AkAra hoya temAM tenI sthApanA karavI, jema ke pustaka ke citrakarma jemAM zarIrano = kAyano AkAra hoya, te pustaka ke citrakarmane kAya tarIke sthApavuM te sadbhAvasthApanAkAya.) tathA satno bhAva na hovo te asadbhAva arthAt avAstavikasthApanA. (jema ke, akSa, koDI vigeremAM kAyano = zarIrano AkAra nathI chatAM 30 te akSa vigerene kAya tarIke je sthApavuM te asadbhAvasthApanAkAya.) 51433 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) lepyakahastI hastIti sthApanAyAM nivezyate 'esa sabbhAviyA bhave ThavaNa 'tti eSA sadbhAvasthApanA bhavatIti, bhavatyasadbhAve punarhastIti nirAkRtiH - hastyAkRtizUnya eva ( akSaH) caturaGgAdAviti / tadevaM sthApanAkAyo'pi bhAvanIya iti gAthArthaH // 1434|| zarIrakAyapratipAdanAyAha'orAliyaveuvviya' udAraiH pudgalairnirvRttamaudArikaM vividhA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM 5 prayojanArthinA Ahriyata ityAhArakaM tejomayaM taijasaM karmaNA nirvRttaM kArmmaNaM, audArikaM vaikriyaM AhArakaM taijasaM kArmaNaM caiva eSa paJcavidhaH khalu zIryanta iti zarIrANi zarIrANyeva pudgalasaGghAtarUpatvAt kAyaH zarIrakAya: vijJAtavya iti gAthArthaH // 1435 // gatikAyapratipAdanAyAha'causuvi gai' iyamapyanyakartRkI gAthA sopayogeti ca vyAkhyAyate - catasRSvapi gatiSunArakatiryagnarAmaralakSaNAsu 'deho 'tti zarIrasamucchrayo nArakAdInAM yaH sa gatau kAya itikRtvA 10 zatijAyo bhaLyate, atrAnto mAnna covaH--'so sarIrA'tti narveSa zarIrAya urjA, tathArttinaudaarikaadivytiriktaa nArakatiryagAdidehA iti, AcArya Aha- 'visesaNA hoti gatikAo' vizeSaNAd-vizeSaNasAmarthyAd bhavati gatikAyaH, vizeSaNaM cAtra gatau kAyo gatikAyaH, yathA sAmAnyathI sadbhAva ane asadbhAva sthApanAnA udAharaNa kahe che - mATI vigerethI banAvela hAthImAM hAthI tarIkenI je sthApanA te sadbhAvasthApanA ane caturaMga vigeremAM (= zataraMja vigere te 15 ramata ramatI vakhate) hAthInA AkArathI zUnya evuM akSa (= pAso) hAthI tarIke je sthapAya te asadbhAvasthApanA jANavI. A ja pramANe sthApanAkAya paNa vicAravo. (je upara kahevAI gayo che.) 1434 // 22 zarIrakAyanuM pratipAdana karavA mATe kahe che - udAra = (vaikriya vi. nI apekSAe) bAdara evA pudgalothI je baneluM che te audArika. judI judI kriyA te vikriyA. tene vize je thayeluM hoya te vaikriya. 20 prayojana AvI paDe tyAre je grahaNa karAya te AhArakazarIra. tejamaya (= prakAzamaya) je hoya te taijasaza2I2. ane karmathI = kAryaNavargaNAthI baneluM kAryaNazarIra jANavuM. A pAMca prakAranA zarIro che. je nAza pAme che te zarIra kahevAya che. (kAyazabdano artha samUha thato hovAthI kahe che ke) A pAMca prakAranA zarIro ja pudgalanA samUharUpa hovAthI 'kAya' tarIke che. tethI samAsa A pramANe jANavo ke zarIra e ja kAya te zarIrakAya. 51435 // = 25 gatikAyanuM pratipAdana kare che - jo ke A gAthAnA kartA anya che chatAM upayogI hovAthI tenI vyAkhyA karAya che - nAraka, tiryaMca, manuSya ane devarUpa cAre gatimAM nA2ka vigere jIvone je deha prApta thAya che te deha gatikAya tarIke jANavo, kAraNa ke gatine vize je kAyA = zarIra te gatikAya kahevAya che. zaMkA : A to zarIrakAya ja kahevAya ne ? kAraNa ke nAraka, tiryaMca vigerenA deho audArika 30 vigere pAMca prakAranA je zarIrakAya batAvyA tenAthI judA hotA nathI. samAdhAna : 'gatikAya'e pramANenA vizeSaNanA sAmarthyathI te deha gatikAya kahevAya che. gatimAM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyazabdanA nikSepA (ni. 1430-36) jo 23 dvividhAH saMsAriNaH-trasAH sthAvarAzca, punasta eva strIpuruSanapuMsakavizeSeNa bhidyanta ityevamatrApIti gAthArthaH // athavA sarvasattvAnAmapAntarAlagatau yaH kAyaH sa gatikAyo bhaNyate, tathA cAha'jeNuvagahio' yenopagRhIta-upakRto vrajati-gacchati, kiM ?-bhavAdanyo bhavaH bhavAntaraM tat, etaduktaM bhavati-manuSyAdirmanuSyabhavAt cyutaH yenAzrayeNApAntarAle devAdibhavaM gacchati sa gatikAyo bhaNyate, taM kAlamAnato darzayati-yaccireNa kAleNaM'ti sa ca yAvatA kAlena samayAdinA vrajati 5 tAvantameva kAlamasau gatikAyo bhaNyate, eSa khalu gatikAyaH svarUpeNaiva darzayannAha 'sateyagaM kammagasarIraM' kArmaNasya prAdhAnyAt saha taijasena vartata iti sataijasaM kArmaNazarIraM gatikAyastadAzrayeNApAntarAlagatau jIvagateriti bhAvanIyaM gAthArthaH, dvAraM // 1436 // nikAyakAyaH pratipAdyate tatra-'niyaya'tti gAthArddha vyAkhyAyate 'niyayamahio va kAo jIvanikAya 'tti niyato-nityaH kAyo nikAyaH, nityatA cAsya triSvapi kAleSu bhAvAt adhiko vA kAyo nikAyaH, yathA adhiko 10 dAho nidAha iti, AdhikyaM cAsya dharmAdharmAstikAyApekSayA svabhedApekSayA vA, tathAhi-ekAdayo je kAya te gatikAya e pramANe ahIM vizeSaNa jANavAnuM che. jema ke, saMsArIjIvo trasa ane sthAvara ema be prakAre che. chatAM te ja saMsArIjIvo strI, puruSa ane napuMsakarUpa vizeSaNothI traNa prakAre paNa thAya che. e ja pramANe ahIM paNa jANavuM. (arthAt zarIra e ja kAya te zarIrakAya, e pramANenA vizeSaNathI audArikAdi zarIro zarIrakAya kahevAya che. ane te ja zarIro "gatimAM je kAya' AvA 15 vizeSaNathI gatikAya kahevAya che.) || prakSiptagAthA || athavA (gatikAya bIjI rIte ghaTADatA kahe che.) badhA ja jIvone apAntarAlagatimAM je zarIra che te gatikAya jANavuM. te ja vAtane kahe che - jenI madadathI jIva pAme che. zuM pAme che? eka bhavathI bIjo bhava te bhavAntara. te bhavAntarane pAme che, eTale ke manuSya vigere jIva manuSyabhavamAMthI vIne jenA sahAre apAntarAla gatimAM thaIne devAdibhavamAM jAya che te gatikAya kahevAya che. te 20 gatikAya keTalA kAla sudhI hoya? te jaNAve che - ekasamaya, basamaya vigere jeTalA samaya zarIrane eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM thAya che teTalA samaya sudhI te zarIra gatikAya kahevAya che. A gatikAyanuM svarUpa jaNAve che - taijasa sAthenuM kAmaNazarIra gatikAya tarIke jANavuM. (Ama to baMne zarIro apAntarAlagatimAM hovAthI baMne zarIro gatikAya kahevA joIe chatAM) kAmaNa zarIranI pradhAnatA hovAthI "taijasasahitanuM kArmaNazarIra' ema jaNAvyuM che. "taijasa sAthe je raheluM che te 25 sataijasa' e pramANe samAsa jANavo. A taijasasahitanA kArmaNazarIrathI ja apAntarAlagatimAM jIvanI gati thatI hovAthI tene gatikAya kahyuM che ema jANavuM. ll1436ll have nikAyanuM pratipAdana kare che - niyata eTale ke nitya. nitya evo je kAya te nikAya. (ahIM nikAya tarIke jIva levAno che. tethI) jIva traNe kALamAM vidyamAna hovAthI nikAyanI nityatA che. athavA adhika evo je kAya te nikAya. jemake, adhika dAha te nidAha. dharmAstikAya ane 30 adharmAstikAyanI apekSAe jIvAstikAya adhika che kAraNa ke dharmAstikAya ane adharmAstikAya eka che, jIvo aneka che.) athavA svabhedanI apekSAe adhika hovAthI nikAyanI adhikatA samajavI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) yAvadasaGkhyeyAH pRthivIkAyikAstAvat kAyasta eva svajAtIyAnyaprakSepApekSayA nikAya iti, evamanyeSvapi vibhASetyevaM jIvanikAyaH sAmAnyena nikAyakAyo bhaNyate, athavA jIvanikAyaH pRthivyAdibhedabhinnaH SaDvidho'pi nikAyo bhaNyate tatsamudAyaH evaM ca nikAyakAya iti, gataM nikAyakAyadvAraM / adhunA'stikAya: pratipAdyate, tatredaM gAthAzakalaM 'atthittItyAdi' astItyayaM 5 trikAlavacano nipAtaH, abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhAvanA, bahupradezAzca yatastena paJcaivAstikAyAH tuzabdasyAvadhAraNArthatvAnna nyUnA nApyadhikA iti, anena ca dharmAdharmAkAzAnAmekadravyatvAdastikAyatvAnupapattiraddhAsamayasya ca ekatvAdastikAyatvApattirityetat parihRtamavagantavyaM, svabhedanI apekSAe adhikatA A pramANe jANavI - eka be vigerethI laine asaMkhyeya pRthvIkAyika jIvo e kAya tarIke jANavA. A kAyamAM ja svajAtIya evA anya jIvono = asaMkhyeya sudhInA 10 je jIvo lIdhA te sivAyanA zeSa pRthvIkAyika jIvono umero karatA te kAya ja nikAya kahevAya che. A ja pramANe aplAya vigeremAM paNa jANavuM. (jema ke eka, be, vigerethI laine asaMkhyeya sudhInA aplAyajIvonI kAya tarIke vivakSA karavI. tyAra pachInA zeSa jIvo A ja kAyamAM umeratA te kAya ja nikAya kahevAya. A pramANe pRthvIkAya, aplAya darekamAM nikAyatA prApta thAya che. chatAM ahIM) sAmAnyathI sarva jIvasamUha nikAyakAya tarIke jANavo. (kAraNa ke have pachI tarata je 'athavA' karIne 15 bIjo vikalpa Apaze te vizeSathI bheda pADIne ApavAnA che tethI A pahelo vikalpa sAmAnyathI levAno che ane mATe ja ahIM 'nikAya e ja kAya' e pramANe karmadhArayasamAsa karavo. jyAre AgaLa batAvAtA vikalpamAM dareka pRthvIkAya vigerenI nikAya tarIke vivakSA karIne 'nikAyono kAya te nikAyakAya' e pramANe SaSThItatpuruSamAsa karavo. rUti TippaLa) athavA pRthvIkAya vigere cha prakArano jIvanikAya nikAya tarIke jANavo. A pramANe nikAyakAya kahyo. 20 have astikAyanuM pratipAdana kare che - 'asti' e traNakALane jaNAvanAra nipAta zabda jANavo. tethI (kALa vinA dharma--adharmAstikAya vigeremAM) je kAraNathI ghaNA badhA pradezo hatA, che ane haze, te kAraNathI astikAyo pAMca ja jANavA. mULamAM 'tu' zabdano evakAra artha hovAthI pAMca ja che paNa ochAvattA nathI. ahIM 'bahupradezavALA astikAya' AvuM kahevAthI AgaLa batAvAtA zaMkAkAranuM khaMDana thayeluM jANavuM. 25 zaMkA : kAyazabdano 'samUha' artha hovAthI dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya A traNe ekaeka dravyarUpa hovAthI samUha artha ghaTato nathI tethI te dharmAdinuM astikAyapaNuM ghaTatuM nathI. mATe 'pAMca astikAyo' A vacana ayukta che. have jo ekadravyarUpa hovA chatAM dharmAdinuM astikAyatva mAnavAnuM hoya to adbAsamaya(=kALadravya) paNa ekadravyarUpa hovAthI tenuM paNa astikAyatva mAnavuM paDaze. ane ema mAnatA pAMca ne badale cha astikAya mAnavAnI Apatti Ave che. samAdhAna : gAthAmAM 'bahupradeza' ane evakAraarthavALA 'tu' zabdathI A Apatti jANavI. te A pramANe -- dharma, adharma ane AkAza A traNe bahupradezavALA che evuM kahevAthI te traNe paNa samUharUpa banatA hovAthI teonuM astikAyatva mAnavAmAM koi virodha nathI. jyAre thayelI 30 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyazabdanA nikSepA (ni. 1437) *** 25 te cAmI paMJca tadyathA-dharmAstikAyo'dharmAstikAyaH AkAzAstikAyaH jIvAstikAyaH pudgalAstikAyazcetyastikAyA iti hRdayamayaM gAthArthaH || 1437 // sAmprataM dravyakAyAvasarastatastatpratipAdanAyAha , 'jaM tu purakkhaDa 'tti yad dravyamiti yoga:, tuzabdo vizeSaNArthaH kiM vizinaSTi ? - jIvapudgaladravyaM, na dharmAstiAyAvi, tatazrRtanun bhavati--cavuM dravya yat vastu puraskRtamAvamiti-pura:-aprata:5 kRto bhAvo yeneti samAsaH, bhAvino bhAvasya yogyamabhimukhamityarthaH / ' pacchAkaDaM va bhAvAo i vAzabdasya vyavahitaH sambandhaH, tatazcaivaM prayogaH - pazcAtkRtabhAvaM, vAzabdo vikalpavacanaH pazcAt kRtaH prApyojjhito bhAvaH - paryAyavizeSalakSaNo yena tat tathocyate, etaduktaM bhavati yasmin bhAve varttate dravyaM tato yaH pUrvamAsId bhAvaH tasmAdapetaM pazcAtkRtabhAvamucyate, 'taM hoti davvadaviyaM' taditthaMbhUtaM dviprakAramapi bhAvino bhUtasya ca bhAvasya yogyaM 'davvaM 'ti vastu vastuvacano hyeko 10 ahvAsamaya e vartamAnaekasamaya rUpa hovAthI samUharUpa banato na hovAthI astikAyarUpa nathI. Ama astikAyo pAMca ja che paNa ochAvattA nathI. te pAMca astikAyo A pramANe che -- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya. ||1437thI - have dravyakAyano avasara che. tethI tenuM pratipAdana karavA mATe kahe che - 'naM tu puravaDa' ahIM 'na' zabda sAthe 'vyaM' zabdano saMbaMdha joDavo. tethI je dravya, 'tu' zabda vizeSa arthane jaNAvanAro 15 che. te A pramANe ke -- ahIM dravya tarIke jIva ane pudgaladravya levA paNa, dharmAstikAya vigere levA nahIM. tethI artha A pramANe jANavo ke je jIva-pudgaladravya puraskRtabhAvavALuM che, arthAt bhaviSyamAM thanArA bhAvane = paryAyane yogya = abhimukha che. 'AgaLa karela che bhAva jenAvaDe te' e pramANe 'puraskRtabhAva' zabdano samAsa jANavo. = 'pADa va bhAvAo' ahIM 'vA' zabdano saMbaMdha 'bhAvAo' zabda pachI choDavo. tethI prayoga 20 A pramANe karavo ke -- 'pazcAtkRtamAnuM vA' 'vA' zabda vikalpavacanavALo jANavo. tethI artha A pramANe karavo ke je dravya puraskRtabhAvavALuM che athavA je dravya pazcAtkRtabhAvavALuM che. pazcAtkRta pAmIne choDI devAyo che bhAva = paryAya jenAvaDe te eTale ke vartamAnamAM dravya je paryAyamAM vartI rahyuM che te pahelAno je paryAya hato tenAthI rahita dravya vartamAnamAM che tethI te dravya pazcAtkRtabhAvavALuM kahevAya che. - - 25 (TUMkamAM je vastu bhaviSyabhAvane abhimukha che ke bhUtaparyAyane choDIne rahelI che.) AvA baMne prakAranI eTale ke bhAvi ane bhUta paryAyane yogya evI vastu 'dravya' tarIke kahevAya che. 'navaviyaM' ahIM prathama dravyazabda 'vastu'arthamAM che ane bIjo zabda 'dravya' arthamAM che. tethI bhUtabhAvi paryAyane yogya je vastu che te dravya kahevAya che. mULamAM rahela 'bhavati' zabda 'vavvaniyaM" zabdamAM rahela prathama dravyazabda pachI joDavo. A pramANe dravyanuM lakSaNa kahIne have udAharaNa kahe che 'yathA' zabda 30 - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) dravyazabdaH, kiM ?-bhavati dravyaM, bhavatizabdasya vyavahitaH sambandhaH, itthaM dravyalakSaNamabhidhAyAdhunodAharaNamAha-'jaha bhavio davvadevAdi' yathetyudAharaNopanyAsArthaH bhavyo-yogyaH dravyadevAdiriti, iyamatra bhAvanA-yo hi purUSAdima'tvA devatvaM prApsyati baddhAyuSkaH abhimukhanAmagotro vA sa yogyatvAd dravyadevo'bhidhIyate, evamanubhUtadevabhAvo'pi, AdizabdAd dravyanArakAdigrahaH paramANugrahazca, 5 tathAhi-asAvapi dvayaNukAdikAyayogyo bhavatyeva, tatazcetthaMbhUtaM dravyaM dravyakAyo bhaNyata iti gAthArthaH ||1438||aah-kimiti tuzabdavizeSaNAjjIvapudgaladravyamaGgIkRtya dharmAstikAyAdInAmiha vyavacchedaH kRta iti ?, atrocyate, teSAM yathoktaprakAradravyalakSaNAyogAt, sarvadaivAstikAyatvalakSaNabhAvopetatvAd, Aha ca bhASyakAra:-'jai asthikAyabhAvo' yadyastikAyabhAvaH astikAyatva lakSaNaH, 'iya eso hojja asthikAyANaM' 'iya' evaM yathA jIvapudgaladravye viziSTaparyAya iti 10 eSyan-AgAmI bhavet, keSAm ?-astikAyAnAM-dharmAstikAyAdInAmiti vyAkhyAnAd vizeSapratipattiH, tathA pazcAtkRto vA yadi bhavet 'to te havijja davvatthikAya'tti tataste bhaveyurdravyAstikAyA iti gAthArthaH ||bhaa0 232 // yatazca-tIyamaNAgaya' atItam-atikrAntamanAgatabhAvaM-bhAvinaM yad-yasmAt kAraNAdastikAyAnAM-dharmAstikAyAdInAM nAsti-na vidyate astitvaM udAharaNane jaNAvanAra che. je baddhAyuSyavALo (= jeNe AgAmI devagatinA AyuSyano vartamAnabhavamAM 15 baMdha karI dIdho che te baddhAyuSya.) ke abhimukhanAmagotravALo (= jenA vartamAnabhavanA chellA aMtarmuhUrtamAM devagatimAM udayamAM AvanArI nAmakarmanI prakRtio ane gotrakarma phalAbhimukha banyA hoya tevo jIva abhimukhanAmagotra dravyadeva kahevAya che.) puruSa vigere marIne devatvane pAmaze te puruSa vigere devapaNAne yogya hovAthI dravyadeva kahevAya che. e ja rIte bhUtakALamAM (= pUrvajanmamAM) devatvano anubhava jeNe karyo che evo puruSa vigere paNa dravyadeva kahevAya che. 20 AdizabdathI dravyanAraka vigere ane paramANu levA. paramANu dravyakAya kevI rIte? te kahe che ke A paramANu paNa vyaNuka vigere kAyane yogya hovAthI dravyakAya che ja. tethI AvA prakAranA dravya dravyakAra tarIke jANavA. ||1438. zaMkA : ahIM "tu' zabdanA vizeSaNathI mAtra jIva-pudgaladravyane laI dharmAstikAya vigerenI bAdabAkI zA mATe karI? 25 samAdhAnaH dharmAstikAya vigeremAM pUrve kahelA pramANenuM dravyanuM lakSaNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke teo haMmezA astikAyatvarUpa bhAvathI yukta hoya che. tethI temanI bAdabAkI karI che. A ja vAta bhASyakAra kare che- jIvapudgaladravyamAM jema viziSTaparyAya prApta thAya che tema jo dharmAstikAya vigere astikAyono astikAyatvabhAva bhaviSyamAM prApta thavAno hota ke bhUtakALamAM astikAyatvabhAvane pAmIne atyAre choDI dIdho hota to teo paNa dravyAstikAya kahevAta. bhA. 23rA paraMtu dharmAstikAya vigereno 30 astitva = vidyamAnatArUpa paryAya atikrAnta nathI = bhUtakALamAM pAmIne choDI dIdho nathI ke bhaviSyamAM thanAro nathI. (arthAta astitva paryAya nAza pAmyo ke bhaviSyamAM prApta thaze evuM dharmAdi Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyazabdanA nikSepA (ni. 1439-40) tA 27 vidyamAnatvaM, kAyatvApekSayA sadaiva kAyatvayogAditi hRdayaM, 'teNa ra 'tti tena kila kevalaM-zuddhaM 'teSu' dharmAstikAyAdiSu nAsti-na vidyate, kiM ?-'davvatthikAya'tti dravyAstikAyatvaM, sadaiva tadbhAvayogAditi gAthArthaH // 1439 // Aha-yadyevaM dravyadevAdyudAharaNoktamapi dravyaM na prApnoti, sadaiva tadbhAvayogAt, tathAhi-sa eva tasya bhAvo yasmin varttate iti / atra gururAha-'kAmaM bhaviyasurAdi' kAmamityanumataM yathA bhaviyasurAdiSu' bhavyAzca te surAdayazceti vigrahaH AdizabdAt 5 dravyanArakAdigrahaH teSu-tadviSaye vicAre bhAvaH sa eva yatra varttate tadAnIM manuSyAdibhAva iti, kiMtu eSyo-bhAvI na tAvajjAyate tadA, teNa ra te davvadeva 'tti tena te krila dravyadevA iti, yogyatvAd, yogyasya ca dravyatvAt, na caitad dharmAstikAyAdInAmasti, eSyakAle'pi tadbhAvayuktatvAdeveti gAthArthaH // 1440 // yathoktaM dravyalakSaNamavagamya tadbhAve'tiprasaGgaM ca manasyAdhAyAha codkHmATe thavAnuM nathI.) kAraNa ke kAyatvanI apekSAe dharmAdinuM kAyatva haMmezA raheluM ja che. (eTale ke 10 dharmAdi bhUtakALamAM paNa astikAya tarIke hatA, vartamAnamAM che ane bhaviSyamAM rahevAnA ja che.) te kAraNathI dharmAstikAya vigeremAM zuddha (= bhAvarahita) evuM dravyAstikAyatva prApta thatuM nathI.133lA zaMkA : jo dharmAstikAya vigereno tadbhAva = je bhAvamAM te varte che te bhAva eTale ke astikAyatvabhAva haMmezA raheto hovAthI teonuM dravyAstikAyatva ghaTatuM na hoya to, dravyadeva vigere udAharaNamAM kahevAyela dravya = dravyanikSepo paNa ghaTaze nahIM, kAraNa ke tyAM paNa tabhAva to haMmezA 15. che ja. te A pramANe - tabhAva eTale je bhAvamAM te atyAre vartI rahyo che te bhAva. (TUMkamAM je vastu je bhAvamAM varte che te bhAva te vastuno tarbhAva kahevAya che. ane vastuno tadbhAva to haMmezA rahevAno ja che kAraNa ke vastu haMmezA koikane koika bhAvamAM = paryAyamAM vartavAnI to che ja. eTale jo tadbhAvane AzrayIne dharmAdinuM dravyAstikAyatva = dravyanikSepo ghaTe nahIM, to dravyadeva vigere paNa ghaTaze nahIM kAraNa ke te samaye paNa tadbhAva = manuSyAdibhAva to che ja.) 20 ' samAdhAna : he ziSya ! tArI vAta sAcI che ke bhavyadeva = dravyadeva vigeremAM, AdizabdathI dravyanAraka vigere levA. bhavyadeva vigere viSayaka vicAra karIe tyAre te ja bhAva ke jemAM teo vartI rahyA che eTale ke manuSyAdibhAva = manuSyatva vigere paryAya tyAre vidyamAna che. paraMtu te samaye bhAvI paryAya = devatva vi. haju utpanna thayo nathI. te kAraNathI atyAre teo yogya hovAthI = bhaviSyamAM teomAM deva banavAnI yogyatA hovAthI ane yogya ja dravya kahevAtuM hovAthI te manuSya vigere 25 dravyadeva tarIke kahevAya che. jayAre AvuM dharmAstikAya vigeremAM ghaTatuM nathI. (arthAtu atyAre astikAyatva nathI paraMtu bhaviSyamAM astikAyata teonuM utpanna thaze evuM banatuM nathI.) kAraNa ke jema atyAre teonuM astikAyatva che tema bhaviSyakALamAM paNa astikAyatvathI teo yukta ja hovAnA che. tethI dravyAstikAyavarUpa dravyanikSepo ghaTato nathI. 144nA kahevAyela evA dravyanA lakSaNane jANIne ane AvA lakSaNamAM atiprasaMga = ativyAptine 30 manamAM rAkhIne ziSya prazna pUche che ke - zaMkA vartamAnabhavamAM rahelAM jIvanA bhaviSyakALanA ane Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) 'duhao'NaMtararahiyA' 'duhau'tti varttamAnabhAvasthitasya ubhayata eSyakAle'tItakAle ca 'aNaMtararahiya'tti anantarau eSyAtItau anantarau ca tau rahitau ca varttamAnabhavabhAveneti prakaraNAd gamyate anantararahitau tAvapi 'jaitti yadi tasyocyate 'evaM to bhavA aNaMtaguNa'tti evaM sati tato bhavA anantaguNAH, tadbhavadvayavyatiriktA vartamAnabhavabhAvena rahitA eSyA atikrAntAzca te'pyucyeraMstatazca 5 tadapekSayApi dravyatvakalpanA syAt, athocyeta-bhavatvevameva kA no hAniriti ?, ucyate, ekasya puruSAderekakAle-puruSAdikAle bhavA na yujyante-na ghaTante aneke bahava iti gAthArthaH // 1441 // itthaM codakenokte gururAha-'duhao'NaMtarabhaviyaM' 'duhau'tti vartamAnabhave vartamAnasya ubhayataH eSye'tIte cAnantarabhavikaM, puraskRtapazcAtkRtabhavasambandhItyuktaM bhavati, yathA tiSThati AyuSkameva tuzabdasyAva dhAraNArthatvAt, na zeSaM karma vivakSitaM yad baddhamayaM bhAvArtha:-puraskRtabhavasambandhi tribhAgAvazeSA10 yuSkaH sAmAnyena tasminneva bhave vartamAno badhnAti, pazcAtkRtasambandhi punastasminneva bhave vedayati / atiprasaGganivRttyarthamAha-'hojjiyaresuvi jai taM davvabhavA hojja tA te'vi' bhavet itareSvapi-prabhUteSvatIteSu yad baddhamanAgateSu ca yad bhokSyate yadi tasminneva bhave vartamAnasya bhUtakALanA anaMtara bhavo eTale ke Avato bhava ane gayo bhava te baMne bhavo vartamAnabhavanA paryAyathI rahita che. have jo vartamAnabhavanA paryAyathI baMne bhavo rahita hovA chatAM te baMne bhavo 15 vartamAnabhavamAM rahelA jIvana kahevAya che. to A rIte to vartamAnabhavanA paryAyathI rahita evA bhUta-bhaviSyanA anaMtara evA be bhavo sivAyanA anaMtA bhavo paNa tenA ja kahevA joie arthAt e bhAvomAM paNa dravyatvanI kalpanA thavI joie. (tenI badale mAtra be bhavo ja kema dravyadeva vigere tarIkenI virakSA karo cho. bhUta-bhaviSyanA anaMtA bhavo paNa dravyadeva vigere tarIkenI vivakSA kema karatAM nathI ?) AnI sAme jo koI kahetuM hoya ke - bhale anaMtA bhavo dravya tarIke mAnIe temAM 20 zuM vAMdho che? to tenuM zaMkAkAra samAdhAna Ape che ke - eka puruSa vigerene eka ja kALe ghaNA badhA bhavo ghaTI zakatA nathI. (Azaya e che ke je puruSa bhaviSyamAM judA judA bhavomAM bhamavAno che te puruSane puruSanA bhavamAM "A dravyadeva che, A dravyanAraka che, A dravyatiryaMca che vigere eka sAthe ghaNA bhavono vyapadeza ghaTI zakato nathI.) 144ll : A rIte ziSyanA kahyA pachI guru kahe che - vartamAnabhavamAM vartatA jIvane bhaviSya ane 25 bhUtakALasaMbaMdhI anaMtarabhavonuM eTale ke puraskRtabhavanuM = AgAmIbhavanuM ane pazcAtkRtibhavanuM = gayA bhavanuM je baMdhAyeluM AyuSya ja je rIte saMbaddha che, paraMtu zeSabhavonuM AyuSyakarma saMbaddha nathI. bhAvArtha e che ke - A bhavamAM jayAre sAmAnyathI trIjA bhAga jeTaluM AyuSya bAkI hoya tyAre jIva AgAmIbhavanuM AyuSya bAMdhe che. ane gayAbhavamAM bAdheluM AyuSya to A bhavamAM te bhogavI rahyo che. (Ama, AgAmI ane gayAbhavasaMbaMdhI A be AyuSya ja jIva sAthe baMdhAyelA hoya che.) 30 atiprasaMganuM nivAraNa karavA mATe kahe che ke - jo A rIte = AgAmI ane gayAbhavanA baMdhAyelA AyuSyanI jema bhUtakALamAM jeTalA AyuSya baMdhAyelA hatA te ane bhaviSyamAM je bAMdhavAnA che te jo Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyazabdanA nikSepA (ni. 1442-43) dravyabhavA bhaveraMstataste'pi tadAyuSkakarmasambandhAditi hRdayaM, na caitadasti, tasmAdasaccodakavacanamiti gAthArthaH // 1442 // asyaivArthasya prasAdhakaM lokapratItaM nidarzanamabhidhAtukAma Aha- 'saMjhAsu dosu sUro' sandhyA ca sandhyA ca sandhye tayoH sandhyayordvayoH pratyUSapradoSapratibaddhayoH sUrya-AdityaH adRzyamAno'pi - anupalabhyamAno'pi prApaNIyaM- prApyaM samatikrAntaM - samatItaM ca yathAvabhAsate - prakAzayati kSetraM, tadyathA - pratyuSasandhyAyAM pUrvavidehaM bharataM ca, pradoSasandhyAyAM tu bharatamaparavidehaM 5 ca, tathaiva-yathA sUryaH idamapi prakrAntaM jJAtavyaM - vijJeyametaduktaM bhavati - varttamAnabhave sthitaH puraskRtabhavaM pazcAtkRtabhavaM ca AyuSkakarma saddravyatayA spRzati, prakAzenAdityavaditi gAthArthaH // 1443 // dvAramadhunA mAtRkAkAya: pratipAdyate, mAtRketi mAtRkApadAni 'uppaNNetti ve 'tyAdIni tatsamUho mAtRkAkAyaH, anyo'pi tathAvidhapadasamUho bahvartha iti, tathA cAha bhaassykaar:'mAvapayaMti nATTA, vyAvyA-mAtRApamiti gema 'gema ti cihna, navaramanyo'pa yaH pavasamUha:- 10 padasaGghAtaH sa padakAyo bhaNyate mAtRkApadakAya iti bhAvanA, nAviziSTaH padasamUhaH, kiMtu 'je egapae bahU atthA' yasminnekapade bahavaH arthAsteSAM padAnAM yaH samUha iti, pAThAntaraM vA 'jammekapade badhA AyuSya A bhavamAM hota to te badhA bhavo paNa dravyabhava tarIke kahevAta, kAraNa ke te badhA bhavonA AyuSyakarmano saMbaMdha hota. paraMtu AvuM hotuM nathI eTale ke te badhA bhavonuM AyuSyakarma A bhavamAM hotuM nathI, mAtra AgAmI ane gayAbhavanuM AyuSyakarma ja vidyamAna hoya che. tethI te be 15 bhavo ja dravyabhava bane che te savAyanA bIjA bhavo nahIM. mATe ziSyanuM vacana mithyA jANavuM. 29 514420 A ja arthane sAdhI ApanAra lokamAM prasiddha evuM dRSTAnta kahevAnI IcchAvALA kahe che savAranI sanmyAnA = pho phATavAnA samaye na dekhAto hovA chatAM paNa sUrya prApta karavA yogya evA kSetrane = bharatakSetrane ane oLaMgI gayelA evA kSetrane = pUrvavidehane jema prakAzita kare che. tathA 20 sAMjanI sandhyAnA samaye paNa na dekhAto evo sUrya prApya kSetrane = pazcimavidehane ane atikrAntakSetrane bharatakSetrane jema prakAzita kare che. tenI jema ja prastuta vAta paNa jANavI. Azaya e che ke jema sUrya potAnA prakAzavaDe baMne kSetrane sparze che tema vartamAnabhavamAM rahelo jIva AgAmI ane gayAbhavasaMbaMdhI AyuSyakarmane sattArUpe sparze che. II1443gA have mAtRkAkAyanuM pratipAdana kare che - ahIM 'mAtRkA' eTale 'TappanD vA...' vigere mAtRkApado 25 jANavA. teno je samUha te mAtRkAkAya jANavo. anya paNa tevA prakAranA ghaNA arthAvALA padono samUha mAtRkAkAya jANavo. A ja vAta bhASyakAra kahe che - mAtRkApada e nema che. nema e cihna che, (arthAt mAtRkApado e mAtRkAkAya che ema je kahyuM te upalakSaNa che.) tenAthI bIjA paNa je padasamUho che te padakAya = mAtRkApadakAya kahevAya che. jo ke sAmAnya padasamUha e mAtRkApadakAya nathI paraMtu, je eka padamAM ghaNA badhA artho hoya tevA padono samUha mAtRkApadakAya tarIke jANavo. 30 'ne rUpa' nA sthAne 'khambhe,pare' pAThAntara jANavo. (artha - mmi rUpave nuM prAkRta hovAthI = Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ja Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) bahU attha 'tti gAthArthaH ||bhaa.233|| saMgrahakAyapratipAdanAyAha-'saMgahakAo NegA' saMgrahaNaM saMgrahaH sa eva kAyaH saMgrahakAyaH, sa kiMviziSTaH ? ityAha-'NegAvi jattha egavayaNeNa gheppaMti'tti prabhUtA api yatraikavacanena gRhyante, yathA zAligrAmaH senA jAto vasati niviThThatti, yathAsaGkhyaM, prabhUteSvapi stambeSu satsu jAtaH zAliriti vyapadezaH, prabhUteSvapi puruSavilayAdiSu vasati grAmaH, 5 prabhUteSvapi hastyAdiSu niviSTA seneti, ayaM zAlyAdirarthaH saGgrahakAyo bhaNyate iti gAthArthaH // 1444 // dvAraM, sAmprataM paryAyakAyaM darzayati'pajjavakAo gAhA, vyAkhyA-paryAyakAyaH punarbhavanti paryAyA-vastudharmA yatra-paramANvAdau piNDitA bahavaH, tathA ca paramANAvapi kasmiMzcit sAMvyavahArike yathA varNAdayo-varNagandharasasparzA anantaguNAH anyApekSayA, tathA coktam "kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca 10 // 1 // " sa caikastiktAdirasastadanyApekSayA tiktataratiktatamAdibhedAnantyaM pratipadyate, evaM varNAdiSvapi nakhepa thaI zake che. tethI artha pUrvanI jema ja jANavo.) bhA. 233 saMgrahakAyanuM pratipAdana karavA mATe kahe che - saMgraha karavo te saMgraha te rUpa je kAya te saMgrahakAya. te kevA prakArano che? te kahe che - jyAM ekavacanathI ghaNA badhAno saMgraha karAya che. jema ke, zaniH nAtA, prAma: vasati, senA viviSTA, ahIM ghaNA badhA DAMgaranA DoDA utpanna thayA hoya tyAre zAli (-cokhA) utpanna thayo, 15 e pramANeno prayoga thAya che. (arthAt "zAli' zabdathI ghaNA badhA cokhAno saMgraha thAya che.) e ja rIte ghaNA badhA puruSo, ghara vigere sthAno vigereno vasavATa thatAM gAma vase che evo prayoga thAya che. (ahIM gAmazabdathI lokono, raheThANo vigereno saMgraha thAya che.) ghaNA badhA hAthI vigere beThA hoya tyAre tenA beThI che evo prayoga thAya che. A zAli vigere artha e saMgrahakAya kahevAya che. ||1444 20 have paryAyakAya dekhADe che - paryAyakAya te che ke je paramANu vigeremAM paryAyo = vastunA dharmo ghaNA badhA bhegA thayA hoya. jema ke, koI eka evA paNa sAMvyavahArika (= anaMtA sUkSma paramANuothI banela eka paramANu sAMvyavahArika paramANu kahevAya che.) paramANumAM varNa vigere eTale ke varNa, gaMdha, rasa, ane sparza anya paramANunI apekSAe anaMtaguNA hoya che. (paramANumAM varNAdi che enI siddhi mATe paramANunuM svarUpa A pramANe) kahyuM che - "paramANu aMtima kAraNa ja che ('ja kArathI 25 - kArya nathI ema jANavuM.), sUkSma che, nitya che, eka rasa, eka varNa, eka gaMdha ane (paraspara avirodhI) evA be sparzavALo che ane kAryaliMga che (ahIM kArya e che liMga jenuM ema samAsavigraha karavo. tethI chabasthone kArya uparathI paramANunI hAjarI jaNAya che.) I1mA" temAM te eka paramANu kaDavA vigere rasavALI hoya, to tenAthI anyanI apekSAe te ja paramANu vadhu kaDavAza, tenAthI paNa vadhAre kaDavAza vigere bhedothI anaMtapaNAne pAme che. (Azaya e ja che ke - koI eka paramANu eka 30 guNa kaDavArasavALo hoya, bIjo be guNa, trIjo traNa guNa, ema karatA-karatA koI eka paramANu eka guNavALA paramANu karatA asaMkhyaguNa vadhu kaDavArasavALo hoya. anya koI paramANu tenI ja apekSAe anaMtaguNa vadhu kaDavArasavALo hoya. Ama, eka guNa kaDavArasavALA paramANu karatA anya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 kAyazabdanA nikSepA (ni. 1446-48) vibhASetyayaM gAthArthaH // 1445 // adhunA bhArakAyastatra gAthA - 'eko kAo duhA jAo' ekaH kAMya:- kSIrakAyaH dvidhA jAtaH, ghaTadvaye nyAsAt, tatra ekastiSThati, eko mAritaH, jIvan mRtena mAritastadetallavatti- brUhi he mAnava ! kena kAraNena ? kathAnakaM yathA pratikramaNAdhyayane pariharaNAyAmiti gAthArthaH, bhArakAyazcAtra kSIrabhRtakumbhadvayopetA kApotI bhaNyate, bhArazcAsau kAyazca bhArakAyaH, aNNe bhAMti - bhArakAyaH kApotyevocyate iti dvAraM // 1446 // bhAvakAyapratipAdanAyAha 5 'dugatigacauro' dvau trayazcatvAraH paJca vA bhAvA - audayikAdayaH prabhUtA vA'nye'pi yatra ' sacetanAcetane vastuni vidyante sa bhavati bhAvakAyaH, bhAvAnAM kAyo bhAvakAya iti, 'jIvamajIve vibhAsA u' jIvAjIvayorvibhASA khalvAgamAnusAreNa kAryeti gAthArthaH // 1447 / / mUladvAragAthAyAM kAyamadhikRtya gataM nikSepadvAram adhunaikArthikAnyucyante, tatra gAthA - kAyetyAdi kAyaH zarIraM dehaH bondI caya upacayazca saGghAta ucchrayaH samucchrayaH kalevaraM bhastrA tanuH pANuriti gAthArthaH // 1448 // 10 paramANumAM anaMtaguNa kaDavo rasa hovAthI anaMtagaNAne te pAme che.) A ja pramANe varNa vigeremAM paNa varNana jANI levuM. 1445 have bhArakAya jaNAve che. temAM gAthA - llo jAgo.... vigere. ahIM kAya tarIke dUdha levuM. te dUdha be ghaDAmAM nAMkheluM hovAthI be vibhAgamAM vaheMcAi gayuM. (kAvaDamAM dUdha lai jatI vakhate viSayamasthAnamAM cAlatA--cAlatA Thokara lAgI. A Thokare baMne bAjunA ghaDAmAMthI) eka ghaDo phoDI 15 nAMkhyo. bIjo ghaDo bacI gayo. paraMtu phUTelA ghaDAe bacI gayelA ghaDAne paNa phoDI nAMkhyo. tethI he mAnava ! tuM kahe ke kayA kAraNathI eke bIjAne phoDI nAMkhyo ? (kAraNa e ja ke kAvaDamAM eka bAjunuM vajana ochuM thatAnI sAthe bIjI bAjunuM vajana nIce paDavAnuM che.) A saMbaMdhI kathAnaka pratikramaNa adhyayanamAM (bhAga-5, gA. 1243, pR. 205) pariharaNAmAM kahyuM che. ahIM bhArarUpa je kAya te bhA2kAya ema samAsa jANavo. ane bhA2kAya tarIke dUdhathI bharela be ghaDAthI yukta kAvaDa levuM. keTalAka AcArya ema kahe che ke - dUdhathI bharela ghaDAthI yukta kAvaDa levAnI jarUra nathI paraMtu ekaluM kAvaDa ja bhArakAya kahevAya che. ||1446zA have bhAvakAyanuM pratipAdana karavA mATe kahe che - audayika vigere bhAvono kAya = samUha bhAvakAya. temAM be, traNa, cAra athavA pAMca audayika vigere bhAvo athavA sacitta ke acitta vastumAM bIjA paNa je bhAvo che te bhAvakAya jANavo. jIva ane ajIvamAM bhAvakAyanuM varNana AgamAnusAre 25 karavuM. (jema ke, jIvamAM audayika vigere pAMce bhAvo che ane ajIvamAM pAriNAmikabhAva jANavo. e ja rIte anityatva vigere bIjA paNa bhAvo jIva-ajIvamAM jemAM je ghaTatA hoya temAM te ghaTADI devA.) / / 1447 / / mUladvAragAthAmAM (1429) kAyAne AzrayIne nikSepadvAra pUrNa thayuM. have kAyAnA ja ekArthika nAmo kahe che. temAM gAthA - jAya.... vigere. kAya, zarIra, deha, bodi, caya, upacaya, saMghAta, ucchvaya, samuya, kalevara, bhasrA, tanu ane pANu A badhA kAyazabdanA ekArthikanAmo 30 jANavA. 51448]] Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 32 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) ____ mUladvAragAthAyAM kAyamadhikRtyoktAnyekArthikAni, adhunA utsargamadhikRtya nikSepaH ekArthikAni cocyante, tatra nikSepamadhikRtyAha - nAmaMThavaNAdavie khitte kAle taheva bhAve y|... eso ussaggassa u nikkhevo chavviho hoi // 1449 // davvajjhaNA ujaM jeNa jattha avakiraDa davvabhao vaa| jaM jattha vAvi khitte jaM jaccira jaMmi vA kAle // 1450 // bhAve pasatthamiyaraM jeNa va bhAveNa avakirai jaM tu / assaMjamaM pasatthe apasatthe saMjamaM cayai // 1451 // . . kharapharusAisaceyaNamaceyaNaM durbhigNdhvirsaaii| daviyamavi cayai doseNa jeNa bhAvujjhaNA sA u // 1452 // ussagga viussaraNujjhaNA ya avagiraNa chaDDaNa vivego / vajjaNa cayaNummuaNA parisADaNa sADaNA ceva // 1453 // ussage nikkhevo caukkao chakkao a kAyavvo / nikkhevaM kAUNaM parUvaNA tassa kAyavvA // 1 // 15 'nAmaMThavaNAdavie' samAsArthamadhikRtya nigadasiddhA, vizeSArthaM tu pratidvAraM prapaJcena vakSyAmaH tatrApi nAmasthApane gatArthe, dravyotsargAbhidhitsayA punarAha-'davvujjhaNA u jaM jeNa jattha avakirai davvabhUo vA'tti dravyojjhanA tu-dravyotsargaH tvayaM 'janti yad dravyamaneSaNIyaM 'avakirati 'tti yoga:-utsRjati 'jeNe'ti yena karaNabhUtena pAtrAdinotsRjati, 'jattha 'tti yatra dravye utsRjati dravyabhUto vA-anupayukto vA utsRjati eSa dravyotsargo'bhidhIyate dvAraM / kSetrotsarga ucyate 'jaM jattha 20 avataraNikA : maladvAragAthAmAM kAyazabdane AzrayIne ekArthikanAmo kahyA. have utsargazabdane AzrayIne nikSepa ane ekArthikanAmo kahevAya che. temAM nikSepane AzrayIne kahe che ? gAthArtha : pAMca gAthAono artha TIkArya pramANe jANavo. gAthArtha : utsargamAM cAra prakAre ane cha prakAre nikSepa karavo. nikSepa karIne darekanI prarUpaNA karavI. 25 TAI : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, jala tathA bhAva sema utsargano cha re nikSe5 thAya che. II144lAM gAthA saMkSepArthane AzrayIne spaSTa ja che. vizeSa artha darekadvAramAM vistArathI kahIzuM. temAM nAma-sthApanA spaSTa ja che. dravyotsargane kahevAnI icchAthI kahe che - dravyotsarga = dravyatyAga mA prbhaae| evo - (1) aneSIya dravyano tyAga 43 te (dravya) athavA (2) 425 bhUta sevA je pAtarA vigeredvArA dravyano tyAga kare (te pAtaruM vigere) athavA (3) je dravyamAM tyAga kare te 30 (dravya) athavA (4) 4 anupayusta 1 dravyano tyAga 43 te 01 dravyotsarga upAya che. (hI kramazaH dravya, pAtaruM, vigere adhikaraNadravya ane anupayukta jIva e dravyotsarga kahevAya che.) * iyaM gAthA prAptahastAdarzeSu nAsti TIkAyAM ca tasyA vyAkhyA api nAsti / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsargazabdanA nikSepA (ni. 1450-13) nA 33 vAvi khette 'tti yatkSetraM dakSiNadezAdhutsRjati yatra vA'pi kSetre utsargo vyAvaya'te eSa kSetrotsargaH, kAlotsarga ucyate-'jaM jaccira jammi vA kAle 'tti yaM kAlamutsRjati yathA bhojanamadhikRtya rajanI sAdhavaH 'jacciraM 'ti yAvantaM kAlamutsargaH, yasmin vA kAle utsargo vyAvaya'te eSa kAlotsarga iti gAthArthaH // 1450 // bhAvotsargapratipAdanAyAha - ___ 'bhAve pasatthamiyaraM' 'bhAve 'tti dvAraparAmarzaH, bhAvotsargo dvidhA-prazastaM-zobhanaM vastvadhikRtya 5 'itaraM 'ti aprazastaM-azobhanaM ca, tathA yena bhAvanotsarjanIyavastugatena kharAdinA 'avakirati jaMtu' utsRjati yat tatra bhAvenotsarga iti tRtIyAsamAsaH, tatra asaMyama prazaste bhAvotsarge tyajati, aprazasye tu saMyamaM tyajatIti gAthArthaH // 1451 // yaduktaM yena vA bhAvenotsRjati tatprakaTayannAha'kharapharusAisaceyaNa' kharaparuSAdisacetanaM kharaM-kaThinaM paruSa-dubhASaNopetaM acetanaM durabhigandhavirasAdi yad dravyamapi tyajati doSeNa yena kharAdinaiva 'bhAvujjhaNA sA u' bhAvenotsarga iti 10 gAthArthaH // 1452 // gataM mUladvAragAthAyAmutsargamadhikRtya nikSepadvAram, adhunaikArthikAnyucyante, tatreyaM gAthA-'ussagga viussaraNu' utsargaH vyutsarjanA ujjhanA ca avakiraNaM chardanaM vivekaH varjanaM tyajanaM unmocanA parizAtanA zAtanA caiveti gAthArthaH // 1453 // . have kSetrotsarga kahevAya che - je dakSiNadeza vigereno tyAga karAya che te dakSiNadeza vigere kSetra kSetrotsarga jANavo. athavA je kSetramAM utsarganuM varNana karAya che te kSetra kSetrotsarga jANavo. kAlotsarga 15 -je kAlano tyAga karAya che te kAla kAlotsarga jANavo. jema ke, sAdhuo bhojane AzrayIne rAtrino tyAga kare che. athavA jeTalA kAla sudhI athavA je kAle utsarganuM varNana karAya te kAlotsarga jANavo. |145olii. have bhAvotsarganuM pratipAdana karAya che - mULamAM 'bAva' zabda dvArA jaNAvanAro che. bhAvotsarga be prakAre che- vastune AzrayIne zobhana ane itara = aprazasta = azobhana. (jema ke mithyAtvano 20 tyAga e bhAvotsarga zobhana che. samyaktano tyAga azobhana che.) tathA tyAjya vastumAM rahelA kaThoratA vigere je bhAvane = dharmane laIne vastuno tyAga thAya che te bhAvane kAraNe tyAga karelo jANavo. mAve 3: mAvo: e pramANe tRtIyA tapuruSa samAsa jANavo. temAM asaMyamano tyAga te prazasta bhAvotsarga ane saMyamano tyAga te aprazasta bhAvotsarga jANavo. 1451 - athavA hamaNAM ja kahI gayA ke "je bhAvane kAraNe vastuno tyAga thAya che te vikalpane ja pragaTa 25 karatA kahe che - khara = kaThina, paruSa = karkaza bhASA yukta, AvA prakAranA doSone kAraNe sacitta(ziSya)no ane durgadha, virasa vigere doSone kAraNe acitta(bhojanAdi)no je tyAga thAya che te bhAvane kAraNe tyAga karelo hovAthI bhAvotsarga che. 145rA mUladvAragAthAmAM utsargane AzrayIne nikSepadvAra kahyuM have ekarthiko kahevAya che. temAM - utsarga, vyutsarjana, ujhana, avakiraNa, chedana, viveka, varjana, tyajana, unmocana, parizATana ane zATana A badhA ekArdikanAmo jANavA. 30 LI1453 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) mUladvAragAthAyAmuktAnyutsargaikArthikAni, tatazca kAyotsarga iti sthitaM, kAyasyotsargaH kAyotsarga iti / idAnIM mUladvAragAthAgatavidhAnamArgaNAdvArAvayavArthavyAcikhyAsayA''ha so uso duviho ciTThAe abhibhave ya nAyavvo / bhikkhAyariyAi paDhamo uvasaggabhijuMjaNe biio // 1454 // vyAkhyA- ' so ussaggo duviho' sa kAyotsarge dvividhaH, 'ceTThAe abhibhave ya nAyavvo' ceSTAyAmabhibhave ca jJAtavyaH, tatra 'bhikkhAyariyAdi paDhamo' bhikSAcaryAdau viSaye prathamaceSTA kAyotsargaH tathAhi - ceSTAviSaya evAsau bhavatIti, 'uvasagga'bhiuMjaNe biio tti upasargAdivyAdayastairabhiyojanamupasargAbhiyojanaM tasminnupasargAbhiyojane dvitIyaH - abhibhavakAyotsarga ityarthaH, divyAdyabhibhUta eva mahAmunistadaivAyaM karotIti hRdayam, athavopasargANAmabhiyojanaM - soDhavyA 10 mayopasargAstadbhayaM na kAryamityevaMbhUtaM tasmin dvitIya itigAthA // 1454 // 5 15 34 20 - itthaM pratipAdite satyAha codakaH - kAyotsarge hi sAdhunA nopasargAbhiyojanaM kAryaM iyarahavitA na jujjai abhiogo kiM puNAi ussage ? | na gavveNa parapuraM abhirujjhai evameyaMpi // 1455 // mohapayaDIbhayaM abhibhavittu jo kuNai kAussaggaM tu / bhayakAraNe utivihe NAbhibhavo neva paDiseho // 1456 // - avataraNikA : mUladvAragAthAmAM kahela ekArthikanAmo jaNAvyA. tethI kAyAno utsarga te kAyotsarga. A pramANe 'kAyotsarga' zabda thayo. have mUladvAragAthAmAM rahela 'bhedamArgaNA' nAmanA dvArano vistArArtha kahevAnI icchAthI kahe che H gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : te kAyotsarga 'ceSTA ane abhibhavane vize' ema be prakAre jANavo. temAM ceSTAkAyotsarga bhikSAcaryA vigere viSayaka jANavo. A ceSTAkAyotsarga ceSTA = kriyAsaMbaMdhI ka2vAno thAya che tethI bhikSAcaryA vigere kriyAviSayaka kahyo che. divya (= devasaMbaMdhI) vigere upasargo sAthenuM je sAmI chAtIe joDANa te upasargAbhiyojana. te joDANa thAya tyAre bIjo = abhibhavakAyotsarga karavAno hoya che, arthAt jyAre koi mahAmunine divya vigere upasargo AvI paDe che tyAre ja te 25 mahAmuni A kAyotsarga kare che. athavA upasargonuM abhiyojana eTale mAre upasargo sahana karavAnA che paraMtu tenAthI DaravAnuM nathI evA prakAranuM je upasargonuM abhiyojana che temAM A bIjo kAyotsarga karavAno thAya che. (TUMkamAM upasargone sahana karavA mATe abhibhavakAyotsarga che.) 1454 // avataraNikA : A pramANe kahevAye chate ziSya prazna kare che ke - sAdhue kAyotsargamAM upasargonuM abhiyojana = huM upasargone sahIza, DarIza nahIM. A rIte upasargano parAbhava karavo 30 joie nahIM. kAraNa ke gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhanmimayo0 // mATe ? (ni. 1457-60) * 34 AgAreUNa paraM raNivva jai so karijja ussaggaM / sRjijja abhibhavo to tadabhAve abhibhavo kassa ? // 1457 // aTThavihaMpi ya kammaM aribhUyaM teNa tajjayaTThAe / abbhuTThiyA u tavasaMjamaMmi kuvvaMti niggaMthA // 1458 // tassa kasAyA cattAri nAyagA kammasattusinnassa / kAussaggamabhaggaM karaMti to tajjayaTThAe // 1459 // . saMvaccharamukkosaM aMtamuhattaM ca abhibhavussagge / ciTThAussaggassa u kAlapamANaM uvari vucchaM // 1460 // 'iyarahavi tA Na' itarathApi-sAmAnyakArye'pi tAvat kvacidavasthAnAdau na yujyate'bhiyogaH kasyacit kartuM, 'kiM puNAI ussagge' kiM punaH kAyotsarge karmakSayAya kriyamANe ?, sa hi sutarAM 10 garvarahitena kAryaH, abhiyogazca garvo varttate, nanvityasUyAyAM garveNa-abhiyogena parapuraM-zatrunagaramabhirudhyate, yathA tadgarvakaraNamasAdhu evameyaMpitti evametadapi kAyotsargAbhiyojanamazobhanameveti gAthArthaH // 1455 // itthaM codakenokte satyAhAcArya:-'mohapayaDIbhayaM' mohaprakRtau bhayaM 2 athavA mohaprakRtizcAsau bhayaM ceti samAsaH, mohanIyakarmabheda ityarthaH, tathAhi-hAsyaratyaratibhayazokajugupsASaTkaM mohanIyabhedatayA pratItaM, tat 'abhibhavittu' abhibhUya yaH kazcit karoti kAyotsarga 15 tuzabdo vizeSaNArthaH nAnyaM kaJcana bAhyamabhibhUyeti, 'bhayakAraNe tu tivihe' bAhye bhayakAraNe trividhe divyamanuSyatirizcabhedabhinne sati tasya 'nAbhibhavaH' nAbhiyogaH athetthaMbhUto'pyabhiyoga gAthArtha : TArtha prabhArI vo.. TIkArtha : jo kyAMka rahevuM vigere sAmAnya kAryomAM paNa koIno parAbhava karavo yogya nathI to, kAyotsarga ke je karmakSaya mATe karAya che te kAyotsargamAM parAbhava karavo kevI rIte ghaTe? te kAyotsarga 20 to sutarAM garva vinA ja karavo joie. (upasargano parAbhava e eka jAtano ahaMkAra che. te ja kahe cha -) 521 me sa2 che. bhUgamA 'nanu' 206 dveSamA 49||vnaaro cha. 052%80. ma2mAM AvI jaIne zatrunuM nagara saMdhe che tyAre jema te rAjAno A ahaMkAra sAro nathI, tema A kAyotsargaabhiyojana paNa sAruM nathI. ll145pA. ___mA pramANa ziSyamA thanano guru 4Apeche - bhopratimA (maya (= mayamonIyama) 25 che te mohaprakRtibhaya athavA mohaprakRtirUpa je bhaya te mohaprakRtibhaya, arthAt mohanIyakarmano bheda. (zuM bhaya se moDanIyano me cha ? 81,) te yA pramANe - hAsya, rati, ati, bhaya, zo sane jugupsA A cha karma mohanIyakarmanA bheda tarIke prasiddha che. A bhayano abhibhava = parAbhava karIne je sAdhu kAyotsargane kare che, teno te abhibhava = parAbhava gaNAto nathI.) 'tu' zabda vizeSa arthane jaNAve che ke je sAdhu divya, manuSya ane tiryaMca ema traNa prakAranA bAhya bhayanA kAraNono nahIM paNa 30 mohanIyakarmanA bhedarUpa bhayano parAbhava karIne kAyotsarga kare che te sAdhuno te abhibhava = parAbhava kahevAto nathI. jo ziSya ema kaheto hoya ke AvA prakArano abhibhava paNa abhiyoga ja = Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) ityatrocyate- 'neva paDiseho ' itthaMbhUtasyAbhiyogasya naiva pratiSedha iti gAthArthaH // 1456 // kintu - 'AgAreUNa paraM ' ' AgAreUNa 'tti AkArya re re kva yAsyasi idAnIM evaM param-anyaM kaJcana 'raNevva' saMgrAme iva yadi sa kuryAt kAyotsargaM yujyeta abhibhavaH, tadabhAve - parAbhAve'bhibhavaH kasya ?, na kasyaciditi gAthArthaH // 1457 // tatraitat syAt - bhayamapi karmAMzo varttate, karmaNo'pi 5 cAbhibhavaH khalvekAntena naiva kArya ityetaccAyuktam, yataH - ' aTThavihaMpi ya kammaM aSTavidhaM - aSTaprakAramapi cazabdo vizeSaNArthaH tasya ca vyavahitaH sambandhaH, 'aTThavihaMpi kammaM aribhUyaM ya', tatazcAyamarthaH-yasmAt jJAnAvaraNIyAdi aribhUtaM - zatrubhUtaM varttate bhavanibandhanatvAccazabdAdacetanaM ca tena kAraNena tajjayArthaM - karmajayanimittaM ' abbhuTTiyA utti Abhimukhyena utthitA eva ekAntagarvavikalA api tapo dvAdazaprakAraM saMyamaM ca saptadazaprakAraM kurvanti nirgranthAH - sAdhava 10 ityataH karmajayArthameva tadabhibhavanAya kAyotsargaH kArya eveti gAthArthaH // 1458 // 36 parAbhava ja che. to tyAM guru kahe che ke - AvA prakAranA abhiyogano = parAbhavano zAstramAM niSedha nathI. / / 1454 paraMtu jo koI sainika yuddhamAM sAmevALA zatrusainikano - "re ! re ! Darapoka ! kyAM jAya che ? Ava laDavA Ava" Ama kahIne parAbhava kare che tenI jema je sAdhu devAdi jeo upasarga karatA hoya 15 che teone bolAvIne eTale ke re ! re ! deva kyAM jAya che ? Ava kara upasarga mane tAro koi bhaya nathI'' A rIte bIjAne bolAvIne jo te kAyotsarga karato hoya to A teno (devAdino) parAbhava kahevAya che. paraMtu sAdhu kyAreya A rIte parAbhava = tiraskAra karIne kAyotsarga karato nathI. tethI parano abhAva ja che to kono abhibhava thAya ? arthAt koIno abhibhava thato nathI. (TUMkamAM sAdhu bIjAno = devAdino tiraskAra karIne nahIM paNa mohanIyakarmanA phaLarUpa bhayano tiraskAra karIne 20 kAyotsarga kare che tethI sAdhue kAyotsargamAM abhiyojana = mohanIyakarmAdino kSaya karavA sAmethI upasargone sahana karavuM ghaTe ja che.) 1457nA zaMkA : bhaya paNa eka prakAranA karmano aMza ja che. ane karmano paNa sAdhue ekAnte tiraskAra karavo joie nahIM. samAdhAna : A vAta yogya nathI, kAraNa ke 'adRvitti ya jamma' ahIM 'va' zabda vizeSa arthane 25 jaNAvanAro che ane teno anya sthAne saMbaMdha joDavAno che. te A pramANe - 'JavruvinaMpi mAM abhUyaM ya'. mATe artha A pramANe jANavo ke je kAraNathI jJAnAvaraNAdi ATha prakAranA karmo saMsAranuM kAraNa hovAthI zatrubhUta che ane acetana = cetanasvarUpa nathI te kAraNathI te karmono jaya ka2vA mATe sAmethI upasargAdine sahana karavA udyata thayelA sAdhuo ekAnte garvathI rahita hovA chatAM paNa bAraprakAranA tapa ane sattaraprakAranA saMyamane kare che. Ama te karmono jaya karavA te karmono tiraskAra karavAno 30 che ane te tiraskAra karavA kAyotsarga karavo ja joIe. / / 1458 / / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayotsarganA leho (ni. 1461-63) tathA cAha-tassa kasAyA iti 'tasya' prakrAntazatrusainyasya kaSAyAH prAgnirUpitazabdArthAzcatvAraH krodhAdayo nAyakAH-pradhAnAH, 'kAussaggamabhaggaM kareMti to tajjayaTThAe 'tti kAussaggaM-abhibhavakAyotsargaM abhagnaM- apIDitaM kurvanti sAdhavastatastajjayArthaM - karmajayanimittaM tapaH saMyamavaditi gAthArthaH // 1459 // gataM mUladvAragAthAyAM vidhAnamArgaNAdvAram adhunA kAlaparimANadvArAvasaraH, tatreyaM gAthA - saMvatsara ityAdi saMvatsaramutkRSTaM kAlapramANaM, tathA ca bAhubalinA saMvatsaraM kAyotsargaH 5 kRta iti, 'antomuhuttaM ca abhibhavussagge' aMtarmuhUrttaM ca jaghanyaM kAlaparimANaM abhibhavakAyotsarga iti ceSTAkAyotsargasya tu kAlaparimANamanekabhedabhinnaM 'uvari vocchaM 'ti upariSTAd vakSyAma iti gAthArthaH // 1460 // uktaM tAvadoghataH kAlaparimANadvAraM, adhunA bhedaparimANadvAramadhikRtyAha usiussio a taha ussio a ussiyanisannao ceva / nisassio nisanno nissannaganisannao ceva // 1461 // nivaNussio nivanno nivannanivannago a nAyavvo / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vucchaM // 1462 // * ussi anisannaganivannage ya ikkikkagaMmi upayaMmi / davveNa ya bhAveNa ya caukka bhayaNA u kAyavvA // 1463 // 'ussiussio' utsRtotsRtaH utsRtazca utsRtaniSaNNazcaiva niSaNNotsRtaH niSaNNo niSaNNaniSaNNazcaiveti gAthArthaH // 1461 // ' nivaNussio nivanno' nivaNNotsRtaH nivaNNaH nivaNNa - * 39 A ja vAtane kahe che ke - krodhAdi cAra kaSAyo e prastuta karmazatrunA sainyamAM mukhya che. tethI teno jaya karavA mATe sAdhuo tapa-saMyamanI jema (AgAro sivAya) abhagna = apIDita kAyotsargane 52 che. // 1458 // mUladvAragAthAmAM Apela 'vidhAnamArgaNA' dvAra pUrNa thayuM. have 'kAlaparimANa' dvA2no avasara che. temAM A pramANenI gAthA che - eka varSa e abhibhava kAyotsarganuM utkRSTa kAlapramANa che. ane bAhubalIjIe eka varSa sudhI te kAyotsarga karelo hato. tathA abhibhavakAyotsarganuM jaghanya kAlapramANa aMtarmuhUrta jANavuM. ceSTAkAyotsarganuM kAla parimANa aneka prakAranuM che jene huM AgaLa kahIza. // 1460 // 10 15 20 25 avataraNikA : kAlaparimANadvAra sAmAnyathI kahyuM. have bhedaparimANadvA2ne AzrayIne kahe che gAthArtha : TIDArtha pramANe bhAvo. TIDaartha : (1) utsRtotsRta, (2) utsRta, (3) utsRtaniSanna, (utsRta = lo, niSanna = jehelo) (4) niSannotsRta, (4) niSanna, (6) niSana - niSanna. || 1461 || (7) nivannotsRta (nivanna 30 = sUteso), (8) nivanna, (8) nivanna- nivana. AA hare! pahonI pra3pazA huM arIza khApramANe Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 38 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) nivaNNazca jJAtavyaH, eteSAM tu padAnAM pratyekaM prarUpaNAM vakSya iti gAthAsamAsArthaH, avayavArthaM upariSTAdvakSyAmaH // 1462 // tatra 'ussia-gAhA-utsRtaniSaNNanivaNNeSu ekaikasminneva pade / 'davveNa ya bhAveNa ya caukkabhayaNA u kAyavvA' dravyata utsRta UrdhvasthAnasthaH bhAvata utsRta dharmadhyAnazukladhyAyI, anyastu dravyata utsRtaH UrdhvasthAnasthaH na bhAvataH utsRtaH dhyAnacatuSTayarahitaH kRSNAdilezyAgatapariNAma ityarthaH, anyastu na dravyata utsRtaH nordhvasthAnasthaH, bhAvata utsRtaH, dharmazukladhyAyI anyastu na dravyato nApi bhAvata ityayaM pratItArtha evamanyapadacaturbhaGgikA api vaktavyeti gAthArthaH // 1463 // itthaM sAmAnyena bhedaparimANe darzite satyAha codakaH, nanu kAryotsargakaraNe kaH punarguNa ityAhAcAryaH - dehamaijaDDasuddhI suhadukkhatitikkhayA aNuppehA / jhAyai ya suhaM jhANaM eyaggo kAusaggaMmi // 1464 // aMtomuhuttakAlaM cittassegaggayA havai jhANaM / taM puNa aTTa rudaM dhammaM sukkaM ca nAyavvaM // 1465 // tattha ya do AillA jhANA saMsAravaDDaNA bhaNiyA / dunni ya vimukkhaheU tesi'higAro na iyaresiM // 1466 // saMvariyAsavadArA avvAbAhe akaMTae dese / / kAUNa thiraM ThANaM Thio nisanno nivanno vA // 1467 // baMne gAthAono saMkSepathI artha kahyo. vistArArtha AgaLa jaNAvaze. 146rA ahIM utkRta, niSajJa ane nivagna A dareka padamAM dravya ane bhAvathI caturbhagI karavA yogya che. temAM (1) dravyathI utkRta eTale Ubho rahelo kAyotsarga kare, bhAvathI utkRta dharmazukladhyAnane dharanAra. (2) bIjI 20 vyakti dravyathI utkRta = UbhI che, bhAvathI utkRta nathI arthAt dharmAdi cAramAMthI eka paNa dhyAna karatI nathI. paraMtu A vyakti kRSNa vigere lezyAsaMbaMdhI pariNAmavALI jANavI. (te A rIte - koI puruSe anya puruSane mArI nAkhavAno saMkalpa karyo. e saMkalpa tenA hRdayamAM cAlyA kare che. jayAre te puruSa nidrA vigere avasthAmAM hoya tyAre te saMkalpa pragaTarUpe na hovAthI cAramAMthI eka paNa dhyAna nathI, chatAM te saMkalpa lezyarUpe to cAlu ja che.) 25 (3) jI(r) meM vyakti dravyathI utsRta = mesI nathI, mAthI utsRta cha = dharma zukladhyAnadhyAyI che. (4) koIka dravya-bhAvathI utkRta nathI. Ano artha spaSTa ja che. A pramANe niSajJa ane nivanna padonI caturbhagI paNa kahI devI. 1463 avataraNikA : A pramANe kAyotsarganA sAmAnyathI bheda batAvyA bAda ziSya prazna kare che ke kAyotsarga karavAthI kayo moTo phAyado thAya che ? teno javAba AcArya Ape che ; 30 yArtha : 21st prabhArI aaat. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna prAranA che (ni. 1468-80) ceyaNamaceyaNaM vA vatthaM avalaMbiuM ghaNaM maNasA / jhAyai suamatthaM vA daviyaM tappajjae vAvi // 1468 // tattha bhaNijja koI jhANaM jo mANaso parINAmo / taM na havai jiNadiTTaM jhANaM tivihevi jogaMmi // 1469 // vAIdhAUNaM jo jAhe hoi ukkaDo dhAU / kuviotti so pavuccai na ya iare tattha do natthi // 1470 // emeva ya jogANaM tiNhavi jo jAhi ukkaDo jogo / tassa tarhi niddeso iare tatthikka do va navA // 1471 // kavi ajjhappaM vAyAi maNassa ceva jaha hoi / . kAyavayamaNojuttaM tivihaM ajjhappamAhaMsu || 1472 // jai egaggaM cittaM dhArayao vA niruMbhao vAvi / jhANaM hoi naNu tahA iaresuvi dosu emeva // 1473 // desiyadaMsiyamaggo vaccaMto naravaI lahai saddaM / * rAyatti esa vaccai sesA aNugAmiNo tassa // 1474 // paDhamilluassa udae kohassiare vi tinni tatthatthi / naya teNa saMti tahiyaM na ya pAhanaM taheyaMmi // 1475 // mA me eja kAutti acalao kAiaM havai jhANaM / emeva ya mANasiyaM niruddhamaNaso havai jhANaM // 1476 // 'jaha kAyamaNanirohe jhANaM vAyAi jujjai na evaM / tamhA vaI u jhANaM na hoi ko vA viseso'ttha ? // 1477 // mA me calautti taNU jaha taM jhANaM nireiNo hoi / ajayAbhAsavivajjassa vAiaM jhANamevaM tu // 1478 // evaMvihA girA me vattavvA erisA na vattavvA / iya veyAliyavakvassa bhAsao vAiyaM jhANaM // 1479 // maNasA vAvAraMto kAyaM vAyaM ca tapparINAmo / 39 aaM guNato i tivihevi jhANaMmi // 1480 // 'dehamatijaDDusuddhI 'ti dehajADyazuddhiH - zleSmAdiprahANataH matijADyazuddhiH tathAvasthitasyo 5 10 15 20 25 gAthArtha : TIDArtha pramANe bhAvo. TIkArtha : kAyotsarga karavAthI (1) zleSma vigere ochA thavAthI dehanI jaDatA dUra thAya che. (2) kAyotsargamAM UbhA rahelAne sthira upayogavizeSa hovAthI buddhinI jaDatA dUra thAya che. (3) sukha 30 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) payogavizeSataH, 'suhadukkhatitikkhaya'tti sukhaduHkhatitikSA sukhaduHkhAtisahanamityarthaH, 'aNuppehA' anityatvAdyanuprekSA ca tathA'vasthitasya bhavati, tathA 'jhAyai ya suhaM jhANaM' dhyAyati ca zubhaM dhyAnaM dharmazuklalakSaNaM, ekAgraH-ekacittaH zeSavyApArAbhAvAt kAyotsarga iti, ihAnuprekSA dhyAnAdau dhyAnoparame ca bhavatItikatvA bhedenopanyasteti gAthArthaH // 1464 // iha dhyAyati ca zabhaM dhyAnamityaktaM, 5 tatra kimidaM dhyAnamityataM Aha-'aMtomuhuttakAlaM' dvighaTiko muhUrttaH bhinno muhUrto'ntarmuhUrta ityucyate, antarmuhUrttakAlaM cittasyaikAgratA bhavati dhyAnaM 'ekAgraciMtAnirodho dhyAna' (tattvArthe a0 9 sUtra 27) mitikRtvA, tat punarAta raudraM dharmaM zuklaM ca jJAtavyamityeSAM ca svarUpaM yathA pratikramaNAdhyayane pratipAditaM tathaiva draSTavyamiti gAthArthaH // 1465 // 'tattha u do AillA' gAthA nigadasiddhA // 1466 // sAmprataM yathAbhUto yatra yathAvasthito yacca dhyAyati tadetadabhidhitsurAha-saMvariyA10 savadAra 'tti saMvRtAni sthagitAni AzravadvArANi-prANAtipAtAdIni yena sa tathAvidhaH, kva dhyAyati? -'avyAbAdhe akaMTae dese 'tti avyAbAdhe-gandharvAdilakSaNabhAvavyAbAdhAvikale akaNTakepASANakaNTakAdidravyakaNTakavikale 'deze' bhUbhAge, kathaM vyavasthito dhyAyati ?-'kAUNa thiraM ane duHkhane sahana karavAnuM thAya che. (sukhane sahana karavuM eTale lIna na thavuM ane duHkhane sahana karavuM eTale dIna na banavuM. A lInatA ane dInatA baMne kAyotsargathI dUra thAya che.) (4) kAyotsargamAM 15 rahelo anityatva vigerenI anuprekSA karI zake che. (5) dharma-zuklarUpa zubha dhyAna dharavAnuM thAya che. (6) zeSa vyApArono tyAga thavAthI kAyotsargamAM ekAgratA vadhe che. ahIM anuprekSA dhyAna pahelAM ane dhyAna pachI thAya che evuM jaNAvavA judI kahI che. 1464o , zaMkA : kAyotsargamAM zubha dhyAna kare che evuM kahyuM temAM dhyAna kone kahevAya? samAdhAna : be ghaDI = eka muhUrta. bhinna = kaMIka nyUna evuM muhUrta te aMtarmuhUrta kahevAya 20 che. "(agra = AlaMbana) eka AlaMbanamAM ciMtAno nirodha = caMcaLa cittane bIje jatAM aTakAvIne eka AlaMbanamAM sthira karavuM e dhyAna che" evuM tattvArthasUtranuM vacana haoNvAthI aMtarmuhUrtakAla sudhI (zubha ke azubha arthamAM) cittanI je ekAgratA te dhyAna kahyuM che. te dhyAna Arta, raudra, dharma ane zukla ema cAra prakAranuM che. te cAre prakAranuM svarUpa je rIte pratikramaNa adhyayanamAM (= dhyAnazatakamAM) kahyuM che te rIte jANI levuM. ll146pA temAM Arta ane raudradhyAno saMsAranI vRddhi karanArA kahyA che ane 25 dharma-zukladhyAna mokSanuM kAraNa kahyA che. ahIM dharma-zuklanuM prayojana che paNa Arta-raudradhyAnanuM prayojana nathI. 1466ll. have dhyAnane karanAro kevo hoya ? kayA sthAne kare ? kevI rIte kare ? ane konuM dhyAna dhare ? te kahevAnI icchAvALA sUtrakAra kahe che - prANAtipAta vigere AzravadvAro jeNe baMdha karI dIdhA che, tevo jIva dhyAnane karanAro che. kyAM rahIne dhyAna kare ? - jayAM nRtyayukta gIta-gAna vigere rUpa 30 bhAvavizna na hoya tathA paththara, kAMTA vigere dravyakAMTA na hoya evA sthAnamAM dhyAna kare. kevI rIte dhyAna kare? - (kAyAnI) sthitine sthira karIne eTale ke bilakula halanacalana karyA vinA UbhA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe yogamAM dhyAnanI siddhi (ni. 1468-80) ( 41 ThANaM Thito nisaNNo nivanno vA' kRttvA sthiraM-niSprakampaM sthAnaM-avasthitivizeSalakSaNaM sthito niSaNNo nivaNNo veti prakaTArthaM, cetanaM-puruSAdi acetanaM vA pratimAdi vastu avalambyaviSayIkRtya ghanaM-dRDhaM manasA-antaHkaraNena yat dhyAyati, kiM ? tadAha-'jhAyati suyamatthaM vA' dhyAyatIti sambadhyate, sUtraM-gaNadharAdibhirbaddhaM arthaM vA-tadgocaraM, kiMbhUtamarthamata Aha-daviyaM tappajjave vAvi' dravyaM tatparyAyAn vA, iha ca yadA sUtraM dhyAyati tadA tadeva svagatadharmairAlocayati, 5 na tvarthaM, yadA tvarthaM na tadA sUtramiti gAthAdvayArthaH // 1467-1468 // adhunA prAguktacodyaparihArAyAha-tatra bhaNet-brUyAt kazcit, kiM brUyAdityAha-'jhANaM jo mANaso parINAmo' dhyAnaM yo mAnasaH parINAmaH, 'dhyai cintAyA 'mityasya cintArthatvAt, itthamAzaGkyottaramAha-'taM na bhavati jiNadiTuM jhANaM tivihevi jogaMmi' tadetanna bhavati yat pareNAbhyadhAyi, kutaH ?, yasmAjjinairdRSTaM dhyAnaM trividhe'pi yoge-manovAkkAyavyApAralakSaNa iti gAthArthaH // 1469 // kiM tu ?, kasyacit 10 kadAcit prAdhAnyamAzritya bhedena vyapadezaH pravarttate, tathA cAmumeva nyAyaM pradarzayannAha-vAyAIdhAUNaM' vAtAdidhAtUnAM AdizabdAt pittazleSmaNoryo yadA bhavatyutkaTa:-pracuro dhAtuH kupita iti sa procyate utkaTatvena prAdhAnyAt, 'na ya itare tattha do natthi 'tti na cetarau tatra dvau na sta iti gAthArthaH UbhA, beThA-beThA ke sUtA-sUtA dhyAna kare. (dhyAnano viSaya kayo? te kahe che -) puruSa vigere sacitta ke pratimA vigere acittavastunuM AlaMbana laIne manathI daDha rIte (= manathI daDhatApUrvaka) jenuM 15 dhyAna kare te kahe che - gaNadharAdie banAvela sUtranuM ke sUtraviSayaka arthonuM dhyAna kare. te kevA prakAranA artho che ? te kahe che - dravya ke tenA paryAyarUpa arthanuM dhyAna kare. ahIM (eTaluM jANavuM ke) jyAre sUtranuM dhyAna karato hoya tyAre te sUtrane ja sUtra saMbaMdhI dharmovaDe (eTale ke sUtranA akSaro, pado, laghumAtrA, gurumAtrA, chaMda, alaMkAra vigerene AzrayIne sUtrane) vicAre, paNa arthane nahIM. jayAre arthanuM dhyAna kare tyAre sUtranuM dhyAna kare nahIM. ll1467-68mA . have ziSyanI zaMkAne dUra karavA kahe che. temAM (prathama zaMkA karaze pachI teno uttara Apaze.) - ahIM koI jo ema kahe ke - dhyAna" zabda "bai' dhAtuthI banela che ane "bai' dhAtu ciMtana arthamAM vaparAto hovAthI dhyAna e manano pariNAma che. A pramANe zaMkA karIne teno uttara Ape che - ziSya je kahe che ke dhyAna e manano pariNAma che e vAta yogya nathI, kAraNa ke jinoe mana-vacanaane kAyArUpa traNe yogamAM dhyAna joyuM che. (arthAt kAyika vAcika ane mAnasika traNa prakAranuM dhyAna 25 kahyuM che.) I/1469mAM (jo ke traNa prakAranA dhyAna che) chatAM kyAreka (mana vigeremAMthI) koIkanI pradhAnatAne AzrayIne bhedathI vyapadeza karAya che. A ja nyAyane = jyAre jenI pradhAnatA hoya tyAre te kahevAya evA prakAranA nyAyane jaNAvatA kahe che 5. vAta-pitta ane kapha A traNa dhAtuomAM jyAre je dhAtu pracura pramANamAM hoya tyAre te dhAtu 30 kupita thayo che ema kahevAya che, kAraNa ke te samaye te dhAtu pracura pramANamAM hovAthI tenI pradhAnatA * hoya che. paraMtu te samaye bIjA be dhAtu na hoya evuM hotuM nathI. (arthAt hoya ja che chatAM bIjI be 20 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 eka Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) // 1470 // 'emeva ya jogANaM' evameva ca yogAnAM - manovAkkAyAnAM trayANAmapi yo yadA utkaTo yogastasya yogasya tadA - tasmin kAle nirdezaH, 'iyare tatthekka do va NavA' itarastatraiko bhavati dvau vA bhavataH, na vA bhavatyeva, iyamatra bhAvanA - kevalinaH vAci utkaTAyAM kAyo'pyasti asmadAdInAM tu manaH kAyo, 'na ve 'ti kevalina eva zailezyavasthAyAM kAyayoganirodhakAle sa 5 eva kevala iti, anena ca zubhayogotkaTatvaM tathA nirodhazca dvayamapi dhyAnamityAveditamiti gAthArthaH // 1471 // itthaM ya utkaTo yogaH tasyaivetarasadbhAve'pi prAdhAnyAt sAmAnyena dhyAnatvabhAyAdhunA vizeSeNa triprakAramapyupadarzayannAha - 'kAevi ya' kAye'pi ca adhyAtmaM adhi Atmani varttata iti adhyAtmaM dhyAnamityarthaH, ekAgratayA ejanAdinirodhAt, 'vAyAe 'tti tathA vAci adhyAtmaM ekAgratayaivA'yatabhASAnirodhAt, 'maNassa ceva jaha hoi 'tti manasazcaiva yathA bhavatyadhyAtmaM 10 evaM kAye'pi vAci cetyarthaH, evaM bhedenAbhidhAyAdhunaikadaivopadarzayannAha - kAyavAGmanoyuktaM trividhaM adhyAtmamAkhyAtavantastIrthakarA gaNadharAzca vakSyate, ca- ' bhaMgiasutaM guNaM tivihevi jhANaMmi 'tti gAthArthaH // 1472 // parAbhyupagatadhyAnasAmyapradarzanenAnabhyupagatayorapi dhyAnatAM dhAtuo ochA pramANamAM hovAthI teonI gauNatA hoya che.) 1470nA e ja pramANe mana-vacana ane kAyA A traNa yogomAMthI jyAre je yoga pradhAna hoya tyAre te 15 yogano nirdeza thAya che. te samaye bIjA bemAMthI eka hoya athavA be hoya athavA bemAMthI eka paNa na hoya evuM bane. jema ke - kevaline vAcikayoga pracura hoya tyAre kAyA paNa hoya che. jyAre ApaNane vAcikayoga samaye mana--kAyA baMne hoya che. kevaline ja zailezI--avasthAmAM kAyayoganA nirodha samaye mAtra kAyayoga ja hoya che, mana-vacana hotA nathI. AnA dvArA = jaNAvelA nyAyane anusAre zubhayogonuM utkaTapaNuM ane yoganirodha A baMne paNa eka prakAranA dhyAna ja che evuM 20 jaNAveluM che ema jANavuM. / / 1471 = A pramANe je yoga utkaTa = pracura che te yoganI ja pradhAnatA hovAthI te yogasaMbaMdhI dhyAna che ema sAmAnyathI kahIne have vizeSathI traNe prakArone dekhADatA kahe che - AtmAmAM je raheluM che te adhyAtma arthAt dhyAna. kAyAmAM paNa A dhyAna raheluM che. jIva ekAgra banI halanacalana vigere ceSTAono nirodha kare tyAre te kAyayoga paNa dhyAna che. vacanayogamAM paNa dhyAna che. jIva jyAre 25 ekAgra banI yatanA vinAnI bhASAono nirodha karavA pUrvaka bolato hoya tyAre teno te vacanayoga dhyAna kahevAya che. A pramANe jema mananuM dhyAna hoya che tema kAyA ane vacananuM paNa dhyAna hoya che. Ama, bhedathI = svataMtrarUpe kahIne have eka samaye ja traNe dhyAna sAthe hoya te jaNAvatA kahe che - tIrthaMkaro ane gaNadharoe kAya--vacana ane manathI yukta traNa prakAranuM dhyAna kahyuM che. ane te mATe AgaLa kaheze - bhaMgikasUtrone guNato jIva traNe prakAranA dhyAnamAM varte che. 1472aa 30 bIjAoe svIkArela dhyAna sAthenuM sAmya jaNAvavAdvArA nahIM svIkArelA evA paNuM vacana kAyAnI dhyAnatAne dekhADatAM kahe che - (arthAt je yuktithI sAmevALo mAnasa dhyAna svIkAre che te Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe yogamAM dhyAnanI siddhi (ni. 1468-80) tA 43 pradarzayannAha-'jai egaggaM' gAhA, he AyuSman ! yadyekAgraM cittaM vacid vastuni dhArayato vA sthiratayA dehavyApiviSavat DaMka iti 'niraMbhao vAvi 'tti nirundhAnasya vA tadapi yoganirodha iva kevalinaH kimityAha-dhyAnaM bhavati mAnasaM yathA nanu tathA itarayorapi dvayorvAkkAyayoH, evameva-ekAgradhAraNAdinaiva prakAreNa tallakSaNayogAd dhyAnaM bhavatIti gAthArthaH // 1473 // itthaM trividhe dhyAne sati yasya yadotkaTatvaM tasya tadetarasadbhAve'pi prAdhAnyAd vyapadeza iti, 5 lokalokottarAnugatazcAyaM nyAyo varttate, tathA cAha-'desiya' gAhA, dezayatIti dezika:-agrayAyI dezikena darzito mArga:-panthA yasya sa tathocyate vrajan-gacchan narapatI-rAjA labhate zabdaprApnoti zabdaM, kiMbhUtamityAha-rAyatti esa vaccati 'tti rAjA eSa vrajatIti, na cAsau kevalaH, prabhUtalokAnugatatvAt, na ca tadanyavyapadezaH, teSAmaprAdhAnyAt, tathA cAha-sesA aNugAmiNo tassa'tti zeSAH-amAtyAdayaH anugAmina:-anuyAtArastasya-rAjJa ityataH prAdhAnyAdrAjetivyapadeza 10 iti gAthArthaH // 1474 // ayaM lokAnugato nyAyaH, ayaM punarlokottarAnugataH-'paDhamillu' prathama eva ja yukti dvArA vacana-kAyAnAM dhyAnane siddha karatA kahe che.) - jema dehamAM vyApela viSane jhaMkhanA sthAne lAvIne ekaThuM karavAmAM Ave che, sthira karavAmAM Ave che tenI jema koI eka vastumAM ekAgra cittane sthira karavaMdvArA dhArI rAkhanAranuM jo te citta mAnasa dhyAna che, athavA kevalinA yoganirodhanI jema cittane nirodha karanAranuM jo te citta mAnasa dhyAna che. (TUMkamAM eka vastumAM ekAgratA pUrvaka 15 cittane sthira karavuM athavA te cittano nirodha karavo e jo mAnasa dhyAna che.) to tenI jema ja vacanakAyAmAM paNa ekAgradhAraNA, ane nirodha karavAArA dhyAnanuM lakSaNa ghaTI jatuM hovAthI vAcika - kAyikayoga paNa dhyAna ja che. (arthAt bolatI vakhate vacanane paNa pUrNa yatanApUrvaka bolavuM te athavA vacanayogano nirodha baMne vAcikadhyAna ja che. e ja pramANe kAyAmAM paNa samajI levuM.) 1473. A pramANe traNa prakAranA dhyAna hovAthI jyAre je dhyAnanI utkaTatA = pracuratA hoya tyAre te 20 . dhyAnanI pradhAnatA hovAthI bIjA be dhyAno hovA chatAM te dhyAnano vyapadeza thAya che. A nyAya loka ane lokottara baMnemAM jovA maLe che. A ja vAtane kahe che - je mArgane batAve che te dezika eTale ke AgaLa cAlanAro. A dezika vaDe = bhomiyAvaDe batAvela che mArga jene te tathA kahevAya che eTale ke dezikadarzitamArga kahevAya che. dezikadarzitamArgavALo rAjA jato hoya tyAre zabdane pAme che. kevA prakAranA zabdane pAme che ? - "A rAjA jaI rahyo che evA zabdane pAme che. (bhAvArtha - 25 bhomiyAvaDe batAvelA mArga upara potAnA sainya sAthe rAjA jato hoya tyAre sainya sAthe hovA chatAM loko ema ja kahe ke "A rAjA jAya che.") jyAre loko A zabda bole che tyAre rAjA ekalo nathI, kAraNa ke maMtrI vigere ghaNA loko tenI sAthe che. chatAM rAjAthI anya evA maMtrI vigereno vyapadeza = nAmollekha thato nathI (arthAt "rAjA ane maMtrI vigere jAya che' ema loko bolatA nathI.) kAraNa ke rAjA sivAya anya lokonI pradhAnatA nathI. A ja vAtane mULamAM kahI che ke - zeSa maMtrI vigere 30 to badhA rAjAnA anugAmI = anusaranArA ja che. tethI rAjAnI pradhAnatA hovAthI "rAjA jAya che e pramANeno vyapadeza thAya che. 1474 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) prathamillukaH, prAthamyaM cAsya samyagdarzanAkhyaprathamaguNaghAtitvAt tasya prathamillukasya udaye, kasya?, krodhasya anantAnubandhina ityarthaH 'itarevi tiNNi tatthatthi' zeSA api trayaH-apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajvalanAudayatastatra-jIvadravye santi, na cAtItAdyapekSayA tatsadbhAvaH pratipAdyate, yata Aha-'na ya te Na saMti tahiyaM' na ca te-apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAdayo na santi tadA 5 kiMtu santyeva, na ca prAdhAnyaM teSAmato na vyapadezaH, Adyasyaiva vyapadezaH, 'taheyaMpi' tathA etadapi adhikRtaM veditavyamiti gAthArthaH ||1475||adhunaa svarUpataH kAyikaM mAnasaM ca dhyAnamAvedayannAha'mA me ejau kAu'tti ejatu-kampatAM 'kAyo' deha iti, evaM acalata ekAgratayA sthitasyeti bhAvanA, kiM ?, kAyena nirvRttaM kAyikaM bhavati dhyAnaM, evameva mAnasaM niruddhamanaso bhavati dhyAnamiti gAthArthaH // 1476 // itthaM pratipAdite satyAha codaka:-'jaha kAyamaNanirohe' nanu yathA 10 kAyamanasornirodhe dhyAnaM pratipAditaM bhavatA 'vAyAi jujjai na evaM'ti vAci yujyate naivaM, kadAcidapravRttyaiva nirodhAbhAvAt, tathAhi-na kAyamanasI yathA sadA pravRtte tathA vAgiti 'tamhA vatI u jhANaM na hoi' tasmAd vAg dhyAnaM na bhavatyeva, tuzabdasyaivakArArthatvAt vyavahitaprayogAcca, 'ko vA viseso'ttha 'tti ko vA vizeSo'tra ? yenetthamapi vyavasthite sati vAg dhyAnaM bhavatIti A lokamAM anusaranAro nyAya kahyo. A vaLI lokottarazAsanamAM vartato nyAya jANavo ke - 15 prathama = anaMtAnubaMdhI, ahIM anaMtAnubaMdhI prathama zA mATe che ? te kahe che - samyagdarzananAmanA prathama guNano ghAta karanAra hovAthI anaMtAnubaMdhI prathama che. A prathama anaMtAnubaMdhI evA krodhanA udaya vakhate zeSa evA paNa traNa = apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ane saMjvalananA udayo paNa te jIvadravyamAM (= jIvamAM) che. ahIM bhUtakALa vigerenI apekSAe zeSa traNanI hAjarI samajavAnI nathI, kAraNa ke mULamAM ja kahyuM che - apratyAkhyAna, pratyAkhyAna vigere tyAre = udaya samaye nathI 20 evuM nathI paraMtu che ja. chatAM zeSa traNenuM prAdhAnya na hovAthI teono vyapadeza thato nathI paraMtu prathamano ja vyapadeza (= anaMtAnubaMdhI krodhano udaya che. e pramANeno ullekha) thAya che. jema A kaSAyamAM che te ja rIte prastuta dhyAna mATe paNa jANavuM. /147pI. have svarUpathI kAyika ane mAnasika dhyAna jaNAvatA kahe che - "mArA dehanuM halana-calana na thAo' e pramANe ekAgra banIne sthira thayelAnuM kAyika dhyAna thAya che. kAyAvaDe baneluM hoya te 25 kAyika. e ja pramANe manano virodha karanAranuM mAnasa dhyAna thAya che. 1476o A pramANe kahetA ziSya prazna kare che - je pramANe tame kAyA ane manano nirodha thavAthI kAyika ane mAnasa dhyAna kahyuM che te ja pramANe vacanamAM dhyAna ghaTatuM nathI, kAraNa ke vacananI to kyAreka apravRtti ja hoya che. te A pramANe ke- jema kAyA ane mana haMmezA pravRtta che tema vANI haMmezA pravRtta nathI. (tethI kyAreka apravRttithI ja vacanano nirodha thaI jAya che. paMratu apravRttimAtrathI thatAM nirodhane nirodha kahevAya 30 nahIM. Ama vAstavikapaNe) nirodhano abhAva hovAthI vacana dhyAnarUpa nathI. tethI 'takhtavatI 3...." ahIM 'tu' zabda evakAra arthavALo jANavo ane teno saMbaMdha horU' zabda pachI joDavo. tethI vacana dhyAna nathI ja. athavA ahIM zuM vizeSa che ke jethI AvuM hovA chatAM paNa eTale ke vacana niraMtara Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 traNe yogamAM dhyAnanI siddhi (ni. 1468-80) 45 gAthArthaH // 1477 // itthaM codakenokte satyAha guru:-'mA me calau'tti mA me calatukampatAmitizabdasya vyavahitaH prayogaH taM ca darzayiSyAmaH, tanuH-zarIramiti evaM calanakriyAnirodhena yathA tad dhyAnaM kAyikaM 'nireiNo' nirejino-niSkampasya bhavati 'ajatAbhAsavivajjissa vAiyaM jhANamevaM tu' ayatAbhASAvivarjino-duSTavAkpariharturityarthaH, vAcikaM dhyAnameva yathA kAyikaM, tuzabdo'vadhAraNArtha iti gAthArthaH // 1478 // sAmprataM svarUpata eva vAcikaM dhyAnamupadarzayannAha- 5 'evaMvihA girA' evaMvidheti niravadyA gI:-vAgucyate 'metti mayA vaktavyA 'erisa'tti IdRzI sAvadyA na vaktavyA 'iya viyAliyavakkassa bhAsato vAiyaM jhANaM' evamekAgratayA vicAritavAkyasya sato bhASamANasya vAcikaM dhyAnamiti gAthArthaH // 1479 // evaM tAvad vyavahArato bhedena trividhamapi dhyAnamAveditaM, adhunaikadaiva ekatraiva ca trividhamapi darzyate-tatra 'maNasA vAvAraMto' manasAantaHkaraNenopayuktaH san vyApArayan kAyaM-dehaM vAcaM-bhAratI ca 'tapparINAmo' tatpariNAmo 10 vivakSita zrutapariNAmaH, athavA tatpariNAmo-yogatrayapariNAmaH sa tathAvidhaH zAnto yogatrayapariNAmo yasyAsau tatpariNAmaH, bhaGgikazrutaM-dRSTivAdAntargatamanyad vA tathAvidhaM 'guNato 'tti guNayan varttate trividhe'pi dhyAne manovAkkAyavyApAralakSaNe iti gAthArthaH // 1480 // avasitamAnuSaGgikaM, sAmprataM bhedaparimANaM pratipAdayatA'dha utsRtotsRtAdibhedo yo navadhA / kAyotsarga upanyastaH sa yathAyogaM vyAkhyAyata iti, tatra - pravRtta na hovA chatAM tenuM dhyAna ghaTe che? 147thA. A pramANe ziSyano prazna sAMbhaLIne guru kahe che - mArA zarIranuM halanacalana na thAo e pramANe niSpakaMpa thayelAnuM jema calanakriyAnA nirodhavaDe kAyikadhyAna ghaTe che. mULamAM 'ti' zabdano saMbaMdha 'tanuM' zabda pachI joDavo. e ja pramANe ayatA (= sAvadya) bhASA choDanAranuM vAcikadhyAna jANavuM. 1478ll have svarUpathI ja vAcikadhyAna jaNAvatA kahe che - AvA prakAranI niravadyabhASA 20 mAre bolavI, AvA prakAranI sAvaghabhASA mAre na bolavI. A pramANe ekAgratApUrvaka vicArIne bolanArane vAcikadhyAna kahyuM che. I/1479o A pramANe bhedathI traNa prakAranA dhyAnane kahyuM. have eka ja samaye ane eka ja vastumAM traNa prakAranA dhyAnane dekhADe che - manathI upayukta thaIne kAyA ane vANIno prayoga karato, vivakSitazratanA pariNAmavALo athavA tatpariNAma eTale yogatrayano pariNAma. te yogatrayano pariNAma jene zAMta thayelo che te tatpariNAmavALo kahevAya che. 25 (arthAt vivakSita kArya sivAyanA bIjA badhA kAryamAMthI traNe yogano pariNAma jeno nivRtta thaI gayo che te jIva) dRSTivAdamAM rahela bhaMgikahyutane ke tevA prakAranA anya koI bhaMgikahyutane guNato hoya tyAre mana-vacana ane kAyAnA vyApArarUpa traNe dhyAnamAM varte che. 148nA avataraNikA : AnuSaMgika vAto pUrNa thaI. have bhedanA parimANanuM pratipAdana karatA graMthakArazrIe pUrve je utkRtaHsRta vigere nava prakAre je kAyotsarga kahyo. te kAyotsarganuM yathAyoga 30 (= te nava prakAranA kAyotsarganI potapotAnI vyAkhyA pramANe) vyAkhyAna karAya che. temAM che Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 46 * khAvazyaDaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) dhammaM sukaM duve jhAya jhANAi~ jo Thio saMto / eso kAussaggo usausio hoi nAyavvo // 1481 // dhammaM sukkaM ca duve navi jhAyai navi ya aTTaruddAI / so kAuso davvusio hoi nAyavvo // 1482 // payalAyaMta susutto neva suhaM jhAi jhANamasuhaM vA / avvAvAriyacitto jAgaramANovi emeva // 1483 // acirovavannagANaM mucchiyaavvattamattasuttANaM / ohADiyamavvattaM ca hoi pAeNa cittaMti // 1484 // gADhAlaMbaNalaggaM cittaM vRttaM nireyaNaM jhANaM / sesaM na hoi jhANaM mauamavattaM bhamaMtaM vA // 1485 // umhAsesovi sihI houM ladhiNo puNo jalai / iya avattaM cittaM houM vattaM puNo hoi // 1486 // puvvaM ca jaM taduttaM cittassegaggayA havai jhANaM / AvannamaNegaggaM cittaM ciya taM na taM jhANaM // 1487 // maNasahieNa u kAeNa kuNai vAyAi bhAsaI jaM ca / eyaM ca bhAvakaraNaM maNarahiyaM davvakaraMNaM ca // 1488 // jar3a te cittaM jhANaM evaM jhANamavi cittamAvannaM / tena ra cittaM jhANaM aha nevaM jhANamannaM te // 1489 // niyamA cittaM jhANaM jhANaM cittaM na yAvi bhaiyavvaM / jaha khairo hoi dumadumo ya khairo akhayaro vA // 1490 // aTTaM ruddaM ca duve jhAya jhANAI jo Thio saMtoM / eso kAussaggo davvusio bhAvau nisanno // 1491 // dhammaM sukkaM ca duve jhAya jhANAiM jo nisanno a / eso kAussaggo nisanusio hoi nAyavvo // 1492 // dhammaM sukkaM ca duve navi jhAyai navi ya aTTaruddAI | eso kAussaggo nisaNNao hoi nAyavvo // 1493 // aTTaM ruddaM ca duve jhAya jhANAi jo nisanno ya / eso kAussaggo nisannaganisannAo nAmaM // 1494 // dhammaM sukkaM ca duve jhAya jhANAi jo nivanno u / eso kAussaggo nivanusio hoi NAyavvo // 1495 // gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayotsarganA lehonuM ni3pasa (ni. 1481-88) dhammaM sukaM ca duve navi jhAyai navi ya aTTaruddAI / so kAussaggo nivaNNao hoi nAyavvo // 1496 // aTTaM ruddaM ca duve jhAya jhANAi~ jo nivanno u / eso kAussaggo nivannaganivannao nAma // 1497 // ataraMto u nisanno karijja tahavi asahU nivanno u / saMbAhuvassae vA kAraNiyasahUvi ya nisanno // 1498 // dharmaM ca zuklaM ca prAkpratipAdisvarUpaM te eva dve dhyAyati dhyAne yaH kazcit sthitaH san eSa kAyotsarga utsRtotsRto bhavati jJAtavyaH, yasmAdiha zarIramutsRtaM bhAvo'pi dharmazukladhyAyitvAdutsRta eveti gAthArthaH // gataH khalveko bhedo'dhunA dvitIyaH pratipAdyate -'dhammaM sukkaM' dharmaM zuklaM ca dve nApi dhyAyati nApi Arttaraudre eSa kAyotsargo dravyotsRto bhavatIti jJAtavya iti gAthArtha: 10 // 1481-1482 // Aha- kasyAM punaravasthAyAM na zubhaM dhyAnaM dhyAyati nApyazubhamiti ?, atrocyate'payalAyaMta' pracalAyamAna ISat svapannityarthaH, 'susuttatti suSTha suptaH susupta sa khalu naiva zubhaM dhyAyati dhyAnaM-dharmazuklalakSaNaM azubhaM vA - ArttaraudralakSaNaM na vyApAritaM kvacid vastuni cittaM yena so'vyApAritacittaH jAgradapi evameva - naiva zubhaM dhyAyati dhyAnaM nApyazubhamiti gAthArthaH // 1483 // kiMca- 'acirovavannagANaM' na ciropapannakA aciropapannakAH teSAmaciropapannakAnAma- 15 cirajAtAnAmityarthaH, mUcchitAvyaktamattasuptAnAM - mUcchitAnAmabhighAtAdinA avyaktAnAm - avyaktacetasAM mattAnAM madirAdinA suptAnAM nidrayA, ihAvyaktAnAmiti yaduktaM tatrAvyaktacetasaH avyaktAH, tat * 47 5 gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. TIkArtha : (1) je jIva pUrve nirUpitasvarUpavALA dharma-zukla be dhyAna UbhA UbhA kare che teno te kAyotsarga utkRtotsata jANavo, kAraNa ke ahIM Ubho hovAthI zarIra paNa utkRta che ane dharma- 20 zuklanuM dhyAna karato hovAthI tenA bhAvo paNa utkRta ja che. A pramANe prathama bheda kahyo. have bIjo bheda jaNAve che -(2) Ubho--Ubho kAyotsarga kare che paraMtu temAM dharma--zukladhyAna paNa karato nathI ke Arta--raudradhyAna paNa karato nathI. tethI A kAyotsarga dravyathI utkRta jANavo. / / 1481- 14825 zaMkA : evI kaI avasthA che ke jemAM jIva zubha ke azubha ekapaNa dhyAna karato nathI ? te 25 kahe che - kaMIka uMghato hoya te, tathA je gADha nidrAmAM sUI gayo hoya te dharma-zuklarUpa zubhadhyAna ke ArTaraudrarUpa azubhadhyAna karato nathI. e ja pramANe jAgrata avasthAmAM paNa jeNe koi vastumAM potAnuM citta parovyuM nathI te paNa zubha--azubha dhyAna karato nathI. II14835 vaLI, (bIjA kone zubhAzubha dhyAna hotuM nathI te kahe che -) jene utpanna thayAne lAMbo vakhata na thayo hoya eTale ke aciropapatraka arthAt tAjA janmelA jIvone, prahAra vigerene kAraNe mUcchita 30 thayelAone, avyaktacittavALAone, dArU vigerenA nazAmAM rahelAone, nidrAdhIna thayelAone (zubhAzubha dhyAna hotuM nathI.) ahIM 'avyaktone' e pramANe je kahyuM che temAM avyaktacitavALA je Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) punaravyaktaM kIdRgityAha-' ohADiyamavvattaM ca hoi pAeNa cittaM tu' 'ohADiyanti sthagitaM viSAdinA tiraskRtasvabhAvaM avyaktaM ca-avyaktameva cazabdo'vadhAraNe bhavati prAyazcittamapi, prAyograhaNAdanyathA'pi sambhavamAheti gAthArthaH // 1484 // syAdetat - evaMbhUtasyApi cetaso dhyAnatA'stu ko virodha iti ?, atrocyate, naitadevaM, yasmAt 'gADhAlaMbane ' - Alambane lagnaM 2 gADhamAlambane lagnaM 5 2 vhAlambane sthiratayA vyavasthitamityartha:, citta--atta:raLa gu--mati, nirenana--nibrajamAM dhyAnaM, yatazcaivamataH zeSaM - yadasmAdanyat tanna bhavati dhyAnaM, kiMbhUtaM ? - 'maduyamavattaM bhamantaM vA' mRdu-bhAvanAyAmakaThoraM avyaktaM pUrvoktaM bhramanvA - anavasthitaM veti gAthArthaH // 1485 // / Aha- yadi mRdvAdi cittaM dhyAnaM na bhavati vastutaH avyaktatvAt tat kathamasya pazcAdapi vyaktateti ?, atrocyate- 'umhAsesovi' uSmAvazeSo'pi manAgapi uSNAmAtra ityarthaH, zikhI - agnirbhUtvA labdhendhanaH10 prAptakASThAdiH san punarjvalati, 'iya' evaM avyaktaM cittaM madirAdisamparkAdinA bhUtvA; vyaktaM punarbhavatyagnivaditi gAthArthaH // 1486 // itthaM prAsaGgikaM kiyadapyuktaM, adhunA prakrAntavastuzuddhiH hoya te avyakta samajavA. te avyakta citta kevA prakAranuM hoya te kahe che - viSa vigerene kAraNe cittano dhyAna dharavAno je svabhAva che te DhaMkAyelo hoya che ane avyakta eTale ke aspaSTa ja hoya che. TUMkamAM aciropapakSaka vigereonuM citta prAyaH karIne aspaSTa ane dhyAna karavAnA svabhAva 15 vinAnuM hoya che. (AvuM citta hovAne kAraNe teone zubhAzubha dhyAna hotuM nathI.) ahIM 'prAyaH' zabda grahaNa karela hovAthI ema jANavuM ke kyAreka koine A rItanuM citta na paNa hoya evo saMbhava che. / / 1484 48 zaMkA : AvA prakAranuM paNa citta dhyAna che evuM mAnavAmAM kayo virodha Ave ? samAdhAna H evuM mAnI na zakAya, kAraNa ke AlaMbanamAM lIna thayeluM je hoya te AlaMbanalagna, 20 ane gADha rIte AlaMbanamAM lIna thayeluM citta, gADhAlaMbanalagna ApramANe samAsa jANavo. gADhAlaMbanalagna eTale eka AlaMbanamAM sthirarUpe raheluM. je niSprakaMpa citta AvA eka AlaMbanamAM gADha rIte sthira hoya che te citta dhyAna tarIke kahevAyeluM che. AthI ja AvA citta sivAyanuM anya citta ke je mRdu che eTale ke bhAvanAmAM akaThora che arthAt bhAvanAomAM je ekAgra nathI, aspaSTa che, athavA koi eka AlaMbanamAM sthira rahevAne badale bhramaNasvabhAvavALuM che tevuM citta dhyAna nathI. 25 1198241l - zaMkA : je mRdu vigererUpa citta che. te citta kharekhara to avyakta hovAthI atyAre dhyAnarUpa nathI to tevuM citta pachIthI kevI rIte vyakta banI jaze ? samAdhAna H agni olavAi javAnI taiyArImAM hoya ane te ja vakhate jo tene lAkaDA vigere iMdhaNa maLe to jema te pharIthI vRddhine pAme che, e ja pramANe madirA vigerenA saMparka vigerenA kAraNe 30 citta avyakta thaine paNa pharI pAchuM vyakta thai zake che. II1486 / A pramANe keTalIka prAsaMgika vAto karI. have prastutavastunI zuddhi karAya che. ane te prastuta zuM che ? kAyika vigere trividha dhyAnanI te Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 dhyAnasaMbaMdhI zaMkAnuM nirAkaraNa (ni. 1481-98) kriyate, kiMca prakrAntaM ?, kAyikAdi trividhaM dhyAnaM, yata uktaM- ' bhaMgiyasuyaM guNato vaTTai tivihe'vi jhANaMmi' ityAdi, evaM ca vyavasthite 'antomuhuttakAlaM cittassegaggayA bhavati jhANaM' yaduktamasmAd vineyasya virodhazaGkayA sammohaH syAdatastadapanodAya zaGkAmAha-' puvvaM ca jaM taduttaM' nanu trividhe dhyAne sati pUrvaM ca yaduktaM cittasyaikAgratA bhavati dhyAnaM 'antomuhuttakAlaM cittassegaggayA bhavati jhANaM 'ti vacanAt cazabdAdyacca tadUrdhvamuktaM bhaMgiyasuyaM guNaMto vaTTai tivihevi jhANaMmi' 5 tadetat parasparaviruddhaM kathayatastrividhe dhyAne sati ApannamanekAgramanekaviSayaM dhyAnamiti, tathAhimanasA kiJciddhyAyati vAcA'bhidhatte kAyena kriyAM karotIti anekAgratA, AcArya idamanAdRtya sAmAnyenAnekAgraM cittaM hRdi kRtvA kAkvA''ha - 'cittaM ciya taM na taM jhANaM' yadanekAgraM taccittameva na tad dhyAnamiti gAthArthaH // 1487 // Aha-uktanyAyAdanekAgraM trividhaM dhyAnaM tasya tarhi dhyAnatvAnupapatti:,na, abhiprAyAparijJAnAt, tathA--i'maLasahippA' mana:sahitanaiva jAyena joti, 10 yaditi sambadhyate, upayukto yat karotItyarthaH, vAcA bhASate yacca manaH sahitayA, tadeva bhAvakaraNaM varttate, bhAvakaraNaM ca dhyAnaM, manorahitaM tu dravyakaraNaM bhavati, tatazcaitaduktaM bhavati - ihAnekAgrataiva ahIM vAta cAlI rahI che, kAraNa ke 'bhaMgikazrutane guNato traNe dhyAnamAM vartI rahyo che' e ApaNI prastutavAta cAlI rahI che. Ano artha dhyAna kAyikAdi traNa prakAranuM che to pUrve 'eka vastumAM aMtarmuhUrta sudhI cittanI ekAvratA e dhyAna che' evuM je kahyuM tenAthI ziSyane virodhanI zaMkAdvArA 15 saMmoha thAya. tethI tene dUra karavA mATe prathama ziSyanI zaMkA jaNAve che H - zaMkA : jo traNa prakAranA dhyAna hoya to pUrve tame kahyuM ke - 'aMtarmuhUrta sudhI cittanI ekAgratA e dhyAna che' A vacana u52thI dhyAnano eka ja prakAra eTale ke mAnasikadhyAna ja siddha thAya che. ane have tame kaho cho ke 'bhaMgikazrutane guNato trividha dhyAnamAM varte che.' A vacana uparathI dhyAna traNa prakAranuM siddha thAya che. to A rIte paraspara viruddha vacanone bolanArA tamArA mate trividha dhyAna 20 siddha thatAM arthapattithI e jaNAya che ke dhyAna anekAgra = anekaviSayavALuM che. te A rIte ke manathI kaMika dhyAna kare che, vacanathI bole che ane kAyAthI kriyA kare che. Ama dhyAna anekAgra banI jAya che. samAdhAna : AcArya A vAtano anAdara karIne sAmAnyathI 'anekaviSayavALuM e to citta ja hoya' e vAtane manamAM karIne kaTAkSadvArA kahe che - je anekAgra che - anekaviSayavALuM che te to 25 citta ja che. te citta dhyAna nathI. II1487nA zaMkA : to pachI pUrve kahevAyelA nyAya pramANe = bhaMgikazrutane guNato... pramANe trividha dhyAna anekAgra = anekaviSayavALuM banatA te dhyAna ja nahIM kahevAya. samAdhAna H tamane abhiprAyanuM jJAna na hovAthI tamArI vAta yogya nathI. te A pramANe - manasahitanI kAyAvaDe je kare che eTale ke upayogapUrvaka je kriyA kare che, ane manasahitanI vANIvaDe 30 je bole che arthAt upayogapUrvaka je bole che, te ja bhAvakaraNa che (arthAt upayogapUrvakanI kriyA ja kriyArUpa che.) ane bhAvakaraNa e ja dhyAnarUpa che. manarahitanuM karaNa e dravyakaraNa che. tethI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) nAsti sarveSAmeva manaHprabhRtInAmekaviSayatvAt, tathAhi-sa yat manasA dhyAyati tadeva vAcA'bhidhatte tatraiva ca kAyakriyeti gAthArthaH // 1488 // itthaM pratipAdite satyaparastvAha-'jai te cittaM jhANaM'yadi te-tava cittaM dhyAnaM 'antomuhuttakAlaM cittassegaggayA havai jhANaMti vacanAt, evaM dhyAnamapi cittamApannaM, tatazca kAyikavAcikadhyAnAsambhava ityabhiprAyaH, tena kila cittameva dhyAnaM nAnyaditi 5 hRdayaM, atha naivamiSyate-mA bhUt kAyikavAcike dhyAne na bhaviSyata iti, itthaM tarhi dhyAnamanyatte tava cittAditi gamyate, yasmAnnAvazyaM dhyAnaM cittamiti gAthArthaH // 1489 // atra AcArya AhaabhyupagamAdadoSaH, tathAhi-niyamA cittaM jhANaM' niyamAt-niyamena uktalakSaNaM cittaM dhyAnameva, 'jhANaM cittaM na yAvi bhaiyavvaM' dhyAnaM tu cittaM na cApyevaM bhaktavyaM-vikalpanIyaM, atraivArthe dRSTAntamAha-'jai khairo hoi dumo dumo ya khairo akhairo vA' yathA khadiro bhavati druma eva, drumastu 10 khadiraH akhadiro vA-dhavAdirvetyayaM gAthArthaH // 1490 // anye punaridaM gAthAdvayamatikrAntagAthAvaya vAkSepadvAreNAnyathA vyAcakSate, yaduktaM 'cittaM ciya taM na taM jhANaMtI' tyetadasata, kathaM ?, 'jadi te cittaM jhANaM evaM jhANamavi cittamAvannaM' sAmAnyena tena ra cittaM jhANaM' kimucyate 'cittaM ciya kahevAno bhAvArtha e che ke - traNa prakAranA dhyAnamAM anekAgratA che ja nahIM, kAraNa ke mana vigere traNeno viSaya eka ja che. te A pramANe ke te manathI jenuM dhyAna kare che tene ja vacanathI bole che 15 ane temAM ja kAyAthI kriyA kare che. I1488mAM , A pramANe kahetA ziSya kahe che ke - aMtarmuhUrta sudhI cittanI ekAgratA e dhyAna che evA vacanathI jo tamArA mate ekAgra citta e dhyAna che to dhyAna paNa cittarUpe prApta thayuM ane tethI kAyika ane vAcika dhyAna ghaTaze nahIM. tethI citta ja dhyAna che paNa vacana-kAyA dhyAna nathI. have jo vAcika ane kAyika dhyAna nahIM ghaTe mATe jo tame cittane dhyAnarUpa nathI mAnatA to tamArA mate dhyAna cittathI 20 anya che evuM mAnavuM paDe, kAraNa ke tamArA mate dhyAna e avazya cittasvarUpa nathI. II1489aa. samAdhAna : ame A vAta svIkArelI hovAthI koI doSa nathI. te A pramANe ke ekAgracitta to niyamathI dhyAnarUpa che ja, paNa dhyAna e cittarUpa hoya ane na paNa hoya. A ja viSayamAM daSTAnta jaNAve che - jema je khadira che te vRkSa che ja, paraMtu vRkSa khadiranA ja hoya evuM nathI, khadiranA vRkSo paNa hoya ke khadira sivAyanA = dhAvaDI vigerenA paNa hoya. /149nA keTalAka AcAryo chellI baMne gAthAono artha pUrve kahevAyela gAthA (1487) nA avayavanA AkSepadvArA (eTale ke e avayavane praznarUpe karIne) bIjI rIte kare che - pUrve (1487mAM) pUrvapakSIe je kahyuM ke - (bhaMgikasUtranA parAvartanamAM citta ekAgra nathI tethI te citta ja che, dhyAna nathI. te vAta khoTI che. kevI rIte? te A pramANe ke - "jo tuM ekAgracittane ja dhyAna mAnato hoya to dhyAna paNa cittarUpa thaI gayuM to pachI te (bhaMgikasUtranuM parAvartana karanAra) citta paNa dhyAna thaI 30 ja jaze. to tuM zA mATe kahe che ke - "te citta ja che, dhyAna nathI." have jo tuM A niyama mAnato Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnasaMbaMdhI zaMkAnuM nirAkaraNa (ni. 1481-98) ( 51 taM na taM jhANaM'ti 'aha nevaM jhANamannaM te' cittAt, atra pAThAntareNottaragAthA 'niyamA jhANaM cittaM cittaM jhANaM na yAvi bhaiyavvaM' yato'vyaktAdi cittaM na dhyAnamiti, 'jai khadiro' ityAdi nidarzanaM pUrvavadalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, prakRtazca dvitIyaH ucchritAbhidhAnaH kAyotsargabheda iti, sa ca vyAkhyAta eva, navaraM tatra dhyAnacatuSTayAdhyAyI lezyAparigato veditavya iti, athedAnI tRtIyaH kAyotsargabhedaH pratipAdyate-nigadasiddhaiva, adhunA caturthaH kAyotsargabhedaH pradarzyate, tatreyaM gAthA- 5 nigadasiddhaiva, navaraM kAraNika eva glAnasthavirAdiniSaNNakArI veditavyaH, vakSyate ca-ataraMto u' ityAdi, adhunA paJcamaH kAyotsargabhedaH pradarzyate, tatreyaM gAthA-nigadasiddhA, navaraM prakaraNAnniSaNNa: sa dharmAdIni na dhyAyatItyavagantavyam, adhunA SaSThaH kAyotsargabhedaH pradarzyate, tatreyaM gAthAnigadasiddhA, adhunA saptamaH kAyotsargabhedaH pratipAdyate, iha ca 'dhammaM sukkaM ca' nigadasiddhA, navaraM kAraNika eva glAnasthavirAdiryo niSaNNo'pi kartumasamarthaH sa nivaNNakArI gRhyate, sAmpratamaSTamaH 10 na hoya to tArA mate dhyAna e cittathI anya thaI jaze. kAraNa ke have pachInI gAthA pAThAntararUpe jANavI.) dhyAna to citta che ja, citta dhyAna hoya ke na hoya. kAraNa ke avyaktAdi citta dhyAnarUpa nathI, dRSTAnta pUrvanI jema jANavuM- (ahIM bace tuM.. no bhAvArtha spaSTa thato na hovAthI bahuzrutagamya jANavo.) vadhu prasaMgathI saryuM. - mULa vAta upara AvIe. mULavAta tarIke utkRtanAmano bIjo kAyotsargano bheda che. ane tenuM 15 vyAkhyAna karI dIdhuM che. mAtra eTaluM jANavuM ke dhyAnacatuSTayano adhyAyI lezyAyukta hoya che. (3) have trIjo kAyotsargabheda pratipAdana karAya che - je UbhA-UbhA kAyotsarga karavA sAthe Arta-raudradhyAna kare che te dravyathI utkRta che bhAvathI niSajJa = beThelo che. (4) have cotho kAyotsargabheda dekhADAya che - je beThA-beThA kAyotsarga karavA sAthe dharma-zukladhyAna kare che te dravyathI niSatra ane bhAvathI utkRta che, ahIM glAna, vRddha vigere glAnatva, vRddhatva vigerene kAraNe beThA-beThA kAyotsarga karatA 20 hovAthI A bheda kAraNika jANavo. te mATe AgaLa kaheze - asamartha hoya tyAre... (gA. 1498) (5) have pAMcamo kAyotsargabheda dekhADAya che - je beThA-beThA kAyotsarga karavA sAthe dharma- zukladhyAna ke Arta-raudradhyAna cAramAMthI eka paNa dhyAna karato nathI. te dravyathI niSatra jANavo. ahIM mULamAM Ubhelo ke beThelo evuM kazuM jaNAvyuM nathI chatAM prakaraNathI jaNAya che ke beThelo te dharmAdinuM dhyAna karato nathI. (6) have chaThTho kAyotsargabheda dekhADAya che - je beThelo chato kAyotsargamAM 25 Arta-raudradhyAna kare che te dravyathI ane bhAvathI niSa#-niSajJa jANavo. (7) have sAtamo kAyotsargabheda jaNAve che - je sUtA-sUtA kAyotsarga karavA sAthe dharma-zukladhyAnane kare che te dravyathI nivatra ane bhAvathI ustRta jANavo. paraMtu A bheda kAraNika jANavo. je glAna-vRddha vigere beThA-beThA paNa kAyotsarga karavA samartha nathI te ahIM sUtA sUtA kAyotsarga karanAro grahaNa karavo. //1491-9pI. * 'citta kSAnuM jJAnaM vitta' - pUrvamukite 30 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) kAyotsargabhedaH nidarzyate, nigadasiddhA, ihApi ca prakaraNAnnivaNNaH sa dharmAdIni na dhyAyatItyavagantavyam, adhunA navamaH kAyotsargabhedo pratipAdyate, iha ca - 'aTTaM ruddaM ca duve ' gAhA nigadasiddhA / 'ataraMto' gAhA nigadasiMddhaiva, navaraM 'kAraNiyasahUvi ya nisaNNo tti yo hi guruvaiyAvRttyAdinA vyAvRtaH kAraNikaH sa samartho'pi niSaNNaH karotIti // 1491 - 1498 // itthaM tAvat kAyotsarga 5 uktaH, atrAntare adhyayanazabdArtho nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa nirUpitatvAnnehAdhikRtaH, gaMto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama ityAdiprapaJco vaktavyaH yAvat taccedaM sUtraM - 'karemi bhaMte ! sAmAiyamityAdi yAvat appANaM vosirAmi', asya saMhitAdilakSaNA vyAkhyA yathA sAmAyikAdhyayane tathA'vagantavyA punarabhidhAne ca prayojanaM vakSyAmaH, idamaparaM sUtraM 10 - icchAmi ThAuM kAussaggaM jo me devasio aiAro kao kAio vAio mANasio usto ummaggo akappo akaraNijjo dujjhAo duvvicitio aNAyAro aNicchiavvo asamaNapAuggo nANe daMsaNe caritte sue sAmAie tinhaM guttINaM caunhaM kasAyANaM paMcaNhaM mahavvayANaM chaNhaM jIvanikAyANaM sattaNhaM piMDesaNANaM aTThaNhaM pavayaNamAUNaM - - (8) have AThamo kAyotsargabheda dekhADAya che * je sUtA--sUtA kAyotsarga karavA sAthe dharma-- 15 zukla ke Arta--raudra cAremAMthI eka paNa dhyAna karato nathI. ahIM paNa mULamAM 'nivajJa' na hovA chatAM prakaraNathI sUtelo dharmAdi--dhyAna karato nathI ema samajavuM. (9) have navamo kAyotsargabheda pratipAdana karAya che - je sUtA--sUtA kAyotsarga ka2vA sAthe Arta-raudradhyAna kare che te nivajJa--nivajJa jANavo. TUMkamAM je UbhA--UbhA kAyotsarga karavAmAM asamartha che. te beThAbeThA ka2e. je beThAbeThA karavA mATe paNa asamartha hoya to sUtA--sUtA kAyotsarga kare. athavA upAzrayanI UMcAI nAnI hoya vigere 20 kA2Ne beThAbeThA kare. tathA je sAdhu guruvaiyAvacca vigere kAryomAM rokAyelo che te UbhA--UbhA kAyotsarga karavAmAM samartha hovA chatAM beThA--beThA ka2e. (AnuM kAraNa evuM lAge che ke te samartha hovAthI UbhA--UbhA kAyotsarga kare paraMtu temAM pAchaLathI zrama lAgavAnA kAraNe guruvaiyAvacca vigere kAryo karI na zake. tethI te kAryomAM bilakula uNapa Ave nahIM, kAryo sidAya nahIM te mATe te beThAbeThA kAyotsarga kare.) II1496-14985 na 25 avataraNikA : A pramANe kAyotsarga kahevAyo. have adhyayanazabdano artha nirUpaNa karavA yogya che. te anya graMthomAM vistArathI kahelo hovAthI ahIM tenuM varNana adhikRta nathI. A pramANe nAmaniSpanna nikSepa pUrNa thayo. have sUtrAlApakaniSpanna nikSepano avasara che. ane te sUtranI hAjarImAM saMbhave che. sUtra sUtrAnugama hoya tyAre saMbhave che vigere varNana tyAM sudhI samajI levuM ke chelle A sUtra AvIne UbhuM rahe - remi bhaMte ! thI laI appALuM vosirAmi" A sUtranI saMhitA vigererUpa 30 vyAkhyA je rIte sAmAyika--adhyayanamAM kahI che te rIte ahIM jANavI. ane A sUtra pharIthI kahevA pAchaLanuM prayojana ame AgaLa (gA. 1505-6mAM) batAvIzuM. have A bIjuM sUtra Ave che $ Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'icchAmi ThAuM kAusaggaM' sUtra 53 navaNhaM baMbhaceraguttINaM dasavihe samaNadhamme samaNANaM jogANaM jaM khaMDiaM jaM virAhiaM tassa micchA mi dukkaDaM // (sUtram) asya vyAkhyA-tallakSaNaM cedaM-saMhitA cetyAdi, tatra icchAmi sthAtuM kAyotsarga yo me daivasiko'ticAraH kRta ityAdi saMhitA, padAni tu icchAmi sthAtuM kAyotsarga yo mayA daivasiko'ticAraH kRta ityAdIni, padArthastu 'iSu icchAyA'mityasyottamapuruSaikavacanAntasya 5 'iSugamiyamAM cha' iti (pA0 7-3-77) chatve icchAmIti bhavati, icchAmi-abhilaSAmi sthAtumiti 'SThA gatinivRttau' ityasya tumpratyayAntasya sthAtumiti bhavati, 'kAyotsarga 'miti 'ciJ cayane' asya ghaJantasya 'nivAsacitizarIropasamAdhAneSvAdezca ka iti (pA0 3-3-41) cIyate iti kAyaH deha ityarthaH 'sRja visarge' ityasya utpUrvasya ghaJi utsarga iti bhavati, zeSapadArthoM yathA pratikramaNe tathaiva, padavigrahastu yAni samAsabhAJji padAni teSAmeva bhavati nAnyeSAmiti, tatra 10 icchAmi sthAtuM, kaM ?-kAyotsarga-kAyasyotsargaH kAyotsargaH taM, zeSapadavigraho yathA pratikramaNe, evaM cAlanA pratyavasthAnaM ca yathAsambhavamupariSTAd vakSyAmaH / tathedamanyattu sUtraM - - tassuttarIkaraNeNaM pAyacchittakaraNeNaM visohIkaraNeNaM visallIkaraNeNaM pAvANaM kammANaM nigghAyaNaTThAe ThAmi kAussaggaM / annattha UsasieNaM nIsasieNaM khAsieNaM chIeNaM jaMbhAieNaM uDDaeNaM vAyanisaggeNaM bhamalie pittamucchAe suhumehiM aMgasaMcAlehiM 15 suhumehiM khelasaMcAlehiM suhumehiM diTThisaMcAlehiM evamAiehiM AgArehiM abhaggo sUtrArtha : 211 prabhArI vo. TIkArthaH vyAkhyAnuM lakSaNa - saMhitA, pada, padavigraha vagere pUrvanI jema jANavuM. temAM saMhitA - icchAmi sthAtuM kAyotsarga... vigaire sUtranuM spaSTa zate 3thyaa25|| 42. 5ho - icchAmi sthAtuM.... vigere 5:o aun. partha - iS pAtu mAM varte che. bhA uttama = prathama puruSa-4vayanAnta 20 dhAtune iSa, gam, ane yam dhAtuonA aMtimavyaMjanano cha thAya che' e sUtranA AdhAre 6 no che thata iS - iccha tha6 'icchAmi' 35 thAya che. icchAmi bheTale 7 7. 'sthAtuM' 206mA 'sthA'pAtu jImA 23j arthamA cha. mA 'tuma' pratyayAnta thAtuna 'sthAtuM' 35 thAya che. 'yotsa' za6mA 'aya' za6 che. te 'ci' 'me561 42' pAtu 752thI janyo che. ghaMJ mAge tyAre / pAtune 'nivAsa...' sUtrathA 'ci' paatun| 'ca' no 'ka' thAya che. 5chI tene anya sUtrathA 'ghaJ' pratyaya sAtA kAya za06 25 pane che. cIyate = puSTa 42rAya te Aya bheTa hai. _ 'sRj' dhAtu tyAga arthamA che. 'ut' 75sA pUrvanA mA pAtune ghaJ pratyaya dAtA 'utsarga' zabda bane che. zeSa padanA artho je rIte pratikramaNa-adhyayanamAM kahyAM te rIte jANavA. padavigraha je samAsavALA pado hoya teono ja thAya che. temAM "kAyotsarga' zabdano padavigraha-kAyAno utsarga yotsarga. zeSa pahavi pratibhaeadhyayana prabhArI vo. artha - yotsargamA 234 / mATe 30 "huM IcchuM chuM. A sUtra saMbaMdhI praznottarI yathAsaMbhava AgaLa kahIzuM. tathA A bIjuM sUtra Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) avirAhio hujja me kAussaggo jAva arihaMtANaM bhagavaMtANaM namokkAreNaM na pAremi tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi // (sUtram ) // asya vyAkhyA----tasyottarIkaraNena' 'tasye 'ti tasya- anantaraprastutasya zrAmaNyayogasaGghAtasya kathaJcit pramAdAt khaNDitasya virAdhitasya cottarIkaraNena hetubhUtena 'ThAmi kAussaggaM ti yoga:, 5 tatrottarakaraNaM punaH saMskAradvAreNoparikaraNamucyate, uttaraM ca tat karaNaM ca ityuttarakaraNaM anuttaramuttaraM kriyata ityuttarIkaraNaM, kRtiH- karaNamiti, tacca prAyazcittakaraNadvAreNa bhavati ata Aha-- 'pAyacchittakaraNeNaM' prAyazcittazabdArthaM vakSyAmaH tasya karaNaM prAyazcittakaraNaM tena, athavA sAmAyikAdIni pratikramaNAvasAnAni vizuddhau karttavyAyAM mUlakaraNaM, idaM punaruttarakaraNamatastenottarakaraNena--prAyazcittakaraNeneti, kriyA pUrvavat, prAyazcittakaraNaM ca vizuddhidvAreNa bhavatyata 10 Aha- ' visohIkaraNeNaM 'vizodhanaM vizuddhiH aparAdhamalinasyAtmanaH prakSAlanamityarthaH tasyAH karaNaM hetubhUteneti, vizuddhikaraNaM ca vizalyakaraNadvAreNa bhavatyata Aha- 'visallIkaraNeNaM' vigatAni zalyAni - mAyAdIni yasyAsau vizalyastasya karaNaM vizalyakaraNaM tena hetubhUtena, 'pAvANaM kammANaM sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : 'tottarIrangena' ahIM tasya = koika rIte pramAdathI khaMDita thayelA (= dezathI 15 bhAMgelA) ane virAdhita thayelA (= sarvathI bhAMgelA) evA pUrvanA sUtramAM kahevAyelA zrAmaNyayoganA samUhanA uttarIkaraNadvArA kAyotsargamAM rahuM chuM e pramANe anvaya joDavo. (TUMkamAM pramAdathI khaMDita ane virAdhita evA zrAmaNyayogasamUhanA uttarIkaraNa karavAdvArA huM kAyotsargamAM rahuM chuM.) uttarIkaraNa eTale saMskA2dvArA uparIkaraNa. (arthAt je zrAmaNyayogo khaMDanA--virAdhanAdvArA nIcA thayA che hIna thayA che teono saMskAra karavAdvArA = AlocanA vigerevaDe saMskAra karavAdvArA upara karavA te 20 uttarIkaraNa kahevAya che.) 'uttara va tat.... vigere samAsa jaNAvyA che. uttara evuM je karaNa te uttarakaraNa. pUrve je anuttara (= nIcuM) hatuM te have uttara (= UMcuM) karAya che te uttarIkaraNa, karaNa eTale karavuM. te uttarIkaraNa prAyazcittanA ka2NavaDe thAya che. - tethI kahe che 'prAyazcittAronuM' prAyazcittazabdano artha AgaLa (gA. 1510mAM) kahIzuM. prAyazcittanuM karavuM te prAyazcittakaraNa - tenAdvArA, athavA AtmAnI vizuddhi ahIM kartavya che 25 tethI sAmAyikathI laI pratikramaNa sudhInA cAra muddA e mUlakaraNa jANavuM ane A (kAyotsargarUpa) prAyazcitta e uttarakaraNa che. tethI uttarakaraNavaDe = prAyazcittakaraNavaDe 'kAyotsarga karuM chuM' (arthAt zrAmaNyayogonI khaMDanA--virAdhanA dvArA je pApakarmo lAgyA che teno nAza karavA kAyotsargarUpa prAyazcitta karuM chuM.) e pramANe kriyA pUrvanI jema joDI devI. prAyazcittakaraNa vizuddhidvArA thatuM hovAthI kahe che - 'visohIroI' aparAdhathI malina thayelA AtmAne zuddha karavo te vizuddhi. te vizuddhinA 30 karaNadvArA (= AtmAne zuddha karavAdvArA.) vizuddhikaraNa vizalyakaraNadvArA thAya che mATe kahe che 'visarIrabheLa' mAyA vigere zalyo jenA nIkaLI gayA che te vizalya. tenuM karaNa te vizalpakaraNa tenAdvArA (= AtmAne mAyAdizalyothI - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'annatya' sUtra NigghAyaNaTThAe ThAmi kAussaggaM' pApAnAM saMsAranibandhanAnAM karmaNAM - jJAnAvaraNAdInAM nirghAtanArthaMnirdhAtananimittaM vyApattinimittamityarthaH, kiM ?-' tiSThAmi kAyotsargaM' kAyasyotsarga :- kAyaparityAga ityarthaH taM etaduktaM bhavati - anekArthatvAd dhAtUnAM tiSThAmIti - karomi kAyotsargaM, vyApAravataH kAyasya parityAgamiti bhAvanA, kiM sarvathA ? netyAha - ' annatthUsasieNaM 'ti anyatrocchvasitena, ucchasitaM muktvA yo'nyo vyApArastena vyApAravata ityarthaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM tatrordhvaM prabalaM 5 vA zvasitamucchasitaM tena, 'nIsasieNaM 'ti adhaHzvasitaM niHzvasitaM tena niHzvasitena, 'khAsieNaM 'ti kAsitaM pratItaM, 'chIeNaM ti kSutena idamapi pratItameva 'jaMbhAieNaM 'ti jRmbhitena, vivRtavadanasya prabalapavananirgamo jRmbhitamucyate, 'uDDueNaM ti udgAritaM pratItaM, 'vAyanisaggeNaM 'ti apane pavananirgamo vAtanisargo bhaNyate tena, 'bhamalIe tti bhramalyA, iyaM cAkasmikI zarIrabhramilakSaNA pratItaiva 'pittamucchAe' pittamUrcchayA'pi, pittaprAbalyAt manAg mUrcchA bhavati, 'suhumehiM aMgasaMcAlehiM' 10 sUkSmairaGgasaJcArairlakSyAlakSyairgAtravicalanaprakArai romodgamAdibhiH, 'suhumehiM khelasaMcAlehiM' sUkSmaiH khelasaJcArairyasmAt sayogivIryasaddravyatayA te khalvantarbhavanti 'suhumehiM diTThisaMcAlehiM' sUkSmairdRSTisaJcArai:-nimeSAdibhiH, 'evamAiehiM AgArehiM abhaggo avirAhio hojja me kAussaggo' evamAdibhirityAdizabdArthaM vakSyAmaH, Akriyanta ityAkArA AgRhyanta iti bhAvanA, sarvathA dUra karavAdvArA) saMsAranA kAraNabhUta evA jJAnAvaraNAdi pApakarmonA nAza mATe huM kAyotsargane 15 =kAyAnA tyAgane karuM chuM. dhAtuo aneka arthovALA hovAthI tiAmi eTale romi artha jANavo, arthAt vyApAravALI evI kAyAno tyAga karuM chuM. zuM sarvathA kAyAno tyAga karuM chuM ? (arthAt sUkSma ke bAdara koIpaNa jAtanA vyApAro ka2vA nathI ?) nA, ucchvAsa sivAyanA vyApArovALI kAyAno tyAga karuM chuM. A pramANeno anvaya have batAvAtA badhA pado sAthe joDavo. temAM UMco athavA prabaLa evo je zvAsa te ucchvAsa - tenA sivAya, nIceno je zvAsa te 20 niHzvAsa - tenA sivAya, Udharasa sivAya, chIMka sivAya, zRmmita eTale ughADelA moMmAMthI jorathI pavana nIkaLavo te, arthAt bagAsA khAvA - (te sivAyanA vyApAravALI kAyAno tyAga karuM chuM.), oDakAra, 'vAyanisso' apAnabhAgamAMthI pavana nIkaLavo te, arthAt vAchUTa thavI - te vAtanisarga kahevAya che - tenA sivAya, bhrami eTale Akasmika thanAruM zarIranuM bhramaNa, arthAt cakkara AvavA - tenA sivAya, pittamUrchA eTale pitta vadhI javAnA kAraNe kaMika bebhAna jevuM thavuM 25 - tenA sivAya, sUkSma aMgasaMcAra eTale ke rUMvATA UbhA thavA vigere jaNAtAM ke nahIM jaNAtAM evA zarIranA calana prakAro sivAya. = " 55 = = sUkSma khelasaMcAra - je kAraNathI sayogijIvane yogasahita vIryano sadbhAva hovAthI te zleSmanuM halanacalana sUkSma rIte zarIranI aMdara thayA kare che. tethI tenA sivAya. sUkSma dRSTisaMcAra - AMkhanA palakArA vigere sUkSmadaSTisaMcAra sivAya. vamAEi vigere zabdonA artho ame AgaLa (gA. 30 1518 mAM) kahIzuM. (kAyotsargano bhaMga na thAya te mATe) je grahaNa karAya te AgAro arthAt Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) kAyotsargApavAdaprakArA ityarthaH, tairAkAraividyamAnairapi na bhagno'bhagnaH, bhagnaH sarvathA nAzitaH, na virAdhito'virAdhito, virAdhito dezabhagno'bhidhIyate, bhavet mama kAyotsargaH, kiyantaM kAlaM yAvadityAha-jAva arahaMtANaM bhagavaMtANaM namokkAreNaM na pAremi' yAvadarhatAM bhagavatAM namaskAreNa na pArayAmi, yAvaditi kAlAvadhAraNaM, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmarhantItyarhantasteSAmarhatAM 5 bhagaH-aizvaryAdilakSaNaH sa vidyate yeSAM te bhagavantasteSAM bhagavatAM sambandhinA namaskAreNa 'namo arahaMtANaM'ityanena na pArayAmi-na pAraM gacchAmi, tAvat kimityAha-'tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi'tti tAvacchabdena kAlanirdezamAha, kAyaM-dehaM sthAnena-UrdhvasthAnena tathA maunena-vAgnirodhalakSaNena, tathA dhyAnena zubhena, 'appANaM'ti prAkRtazailyA AtmIyaM, anye na paThantyevainamAlApakaM, vyutsRjAmi-parityajAmi, iyamatra bhAvanA-kAyaM sthAnamaunadhyAnakriyA10 vyatirekeNa kriyAntarAdhyAsadvAreNa vyutsRjAmi, namaskArapAThaM yAvat pralambabhujo niruddhavAkprasaraH prazastadhyAnAnugatastiSThAmIti, tathA ca kAyotsargaparisamAptau namaskAramapaThatastadbhaGga eva draSTavya ityeSa tAvat samAsArthaH, avayavArthaM tu bhASyakAro vakSyata iti tatrecchAmi sthAtuM kAyotsargamityAcaM kAyotsarga mATenA badhI ja rItanA apavAdanA prakAro. bhagna eTale sarvathA kAyotsargano nAza thavo. sarvathA nAza na thavo te alagna. virAdhita eTale dezathI bhagna. te na thavo te avirAdhita. apavAdanA 15 prakAro = kAraNo hovA chatAM mAro kAyotsarga abhagna ane avirAjita thAya. (arthAt apavAda sivAya kAyotsarga agni, avirAjita thAya.) : keTalA kAla sudhI kAyotsarga karavAno? te kahe che - jayAM sudhI arihaMta bhagavaMtone namaskAra karavAvaDe huM kAyotsargane pUrNa na karuM tyAM sudhI mAro kAyotsarga thAo. A pramANe kAla nakkI thayo. azokavRkSa vigere ATha mahAprAtihArya vigererUpa pUjAne je yogya che te arihaMto. bhaga eTale 20 aizvarya vigere. te jemane che te bhagavaMta. AvA te arihaMta bhagavaMta saMbaMdhI "namo arihaMtAna' e pramANenA namaskAradvArA jayAM sudhI huM kAyotsarga pUrNa na karuM tyAM sudhI zuM? te kahe che ke tyAM sudhI huM sthAnAdivaDe AtmAne vosirAvuM chuM. ahIM 'tAva' zabda kAla jaNAve che, arthAt "tyAM sudhI e arthamAM che. kAyAne = dehane sthAnavaDe = UbhA rahevAvaDe, tathA maunavaDe = vacanane aTakAvavAvaDe, tathA zubhadhyAnavaDe (saMpUrNa artha - tyAM 25 sudhI sthira UbhA rahevAdvArA, mauna rAkhIne zubhadhyAna karavAdvArA) "gappA' = potAnI kAyAne vosirAvuM chuM. keTalAka AcArya 'upA" zabda bolatA nathI. saMpUrNa bhAvArtha - sthAna-mauna ane dhyAnanA abhigraha sAthe ucchavAsAdi kriyA sivAyanI anya kriyAomAM kAyAne rAkhavAne AzrayIne huM kAyAno tyAga karuM chuM. (eTale ke anya kriyAomAM kAyAne rAkhIza nahIM.) arthAt "namo arihaMtANaM' boluM nahIM tyAM sudhI nIce ghUMTaNa tarapha laMbAvelI bhUjAvALo, bolavAnuM baMdha karIne prazastadhyAna karato 30 huM rahuM chuM. AvI pratijJA hovAne kAraNe kAyotsarganI pUrNAhuti pachI "namo arihaMtANaM' nahIM bolanArane kAyotsargano bhaMga ja jANavo. A pramANe A saMkSepathI artha kahyo. vistArArtha bhASyakAra kaheze. : Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyotsarganuM prayojana (ni. 1499) tA 57 sUtrAvayavamadhikRtyAha paraH-kAyotsargasthAnaM na kArya, prayojanarahitatvAt, tathAvidhaparyaTanavaditi, atrocyate, prayojanarahitatvamasiddha, yataH - kAussaggaMmi Thio nireyakAo niruddhavaipasaro / jANai suhamegamaNo muNi devasiyAi aiyAraM // 1 // (pra0) parijANiUNa ya jao saMmaM gurujaNapagAsaNeNaM tu / sohei appagaM so jamhA ya jiNehiM so bhaNio // 2 // (pra0) kAussaggaM mokkhapahadesiyaM jANiUNa to dhIrA / divasAiyArajANaNaTThayAi ThAyaMti ussaggaM // 1499 // vyAkhyA-iha ca sambaddhagAthAdvayamanyakartRkaM tathApi sopayogamitikRtvA vyAkhyAyate, kAyotsarge uktasvarUpe sthitaH san nirejakAyo-niSprakampadeha iti bhAvanA, niruddhavAkaprasaraH-maunavyavasthitaH 10 san jAnIte sukhamekamanA-ekAgracittaH san, ko'sau ?-muniH-sAdhuH, kiM ?-daivasikAdyaticAraM AdizabdAdrAtrikagraha iti gAthArthaH // tataH kimityAha-parijJAyAticAraM yataH yasmAt kAraNAt samyag-azaThabhAvena gurujanaprakAzanena-gurujananivedaneneti hRdayaM, tuzabdAt tadAdiSTaprAyazcittakaraNena ca zodhayatyAtmAnamasau, aticAramalinaM kSAlayatItyarthaH, taccAticAraparijJAnamavikalaM kAyotsargavyavasthitasya bhavatyataH kAyotsargasthAnaM kAryamiti, kiMca-yasmAjjinairbhagavadbhirayaM kAyotsargo 15 bhaNita-uktaH, tasmAt kAyotsargasthAnaM kAryamiti gAthArthaH // 1-2 // yatazcaivamataH 'kAussaggaM ... zaMst : mAM 'icchAmi sthAtuM kAyotsarga' 2. prabhAganA prathama sUtrAvayavane mAzrayIne ziSya 43 che - kAyotsargamAM rahevAnI eTale ke kAyotsarga karavAnI jarUra nathI, kAraNa ke niSkAraNa paryaTananI jema tenuM koI prayojana nathI. - samAdhAna : kAyotsarga prayojanarahita che e vAta asiddha che kAraNa ke 9 20 thArtha : TArtha prabhArI anal.. TIkArtha : ahIM jaNAvela prathama be gAthAo anyakartAnI hovA chatAM upayogI hovAthI teonuM vyAkhyAna karAya che. kahevAyelA svarUpavALA kAyotsargamAM rahelo sAdhu dehanA halanacalanA vinAno cha, bhane bhauna thayeto to mehamAnathI sumapUrva se che. zuM che ? - haisi vigere aticArone, AdizabdathI rAtri,aticArone jANe che. aticArone jANIne zuM karavAnuM? te kahe che 25 - aticArone jANIne je kAraNathI te sAdhu samyam rIte = mAyA vinA gurujana pAse nivedana karavAdvArA ane "tu' zabdathI gurue batAvela prAyazcittane karavAdhArA potAnA AtmAne zuddha kare che, arthAt aticArothI malina AtmAnuM prakSAlana kare che. Ama, je kAraNathI te aticAronuM saMpUrNa jJAna kAyotsargamAM rahelAne thAya che, te kAraNathI kAyotsargamAM sAdhue rahevuM joie. vaLI, je kAraNathI A kAyotsarga jinoe upadezelo che, te kAraNathI kAyotsargamAM rahevuM joie. prali1-rA 30 ' bhane 4 ||25||thii mA yotsa nopadRiSTa che te ||25||thii 'mokSapathadezita' maha tIrtha Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) mokkhapahadesiyaMti mokSapanthAstIrthakara eva bhaNyate tatpradarzakatvAt, kAraNe kAryopacArAt, tena mokSapathena dezitaH-upadiSTaH mokSapathadezitastaM, 'jANiUNaM'ti divasAdyaticAra-parijJAnopAyatayA vijJAya tato dhIrAH-sAdhavaH, divasAticArajJAnArthamityupalakSaNaM rAtryaticAra-jJAnArthamapi, 'ThAyaMti ussaggaM'ti tiSThanti kAyotsargaM kurvanti, kAyotsargamityarthaH, tatazca kAyotsargasthAnaM kAryameva, 5 saprayoganavAna, tathavidhavaiyAvRtti thArtha: 2426. sAmprataM yaduktaM 'divasAticArajJAnArtha 'miti, tatraughato viSayadvAreNa tamaticAramupadarzayannAha - sayaNAsaNaNNapANe ceiya jai sejja kAya uccAre / samitIbhAvaNaguttI vitahAyaraNaMmi aiyAro // 1500 // vyAkhyA-zayanIyavitathAcaraNe satyaticAraH, etaduktaM bhavati-saMstArakAderavidhinA grahaNAdau 10 aticAra iti, 'AsaNa 'tti AsanavitathAcaraNe satyaticAraH pIThakAderavidhinA grahaNAdau aticAra iti bhAvanA, aNNapANe 'tti annapAnavitathAcaraNe satyaticAraH annapAnasyAvidhinA grahaNAdAvaticAra ityarthaH, 'cetiya'tti caityavitathAcaraNe satyaticAraH, caityaviSayaM ca vitathAcaraNamavidhinA vandanakaraNe akaraNe cetyAdi, 'jai 'tti yativitathAcaraNe satyaticAraH, yativiSayaM ca vitathAcaraNaM yathArha vinayAdyakaraNamiti, 'sejja'tti zayyAvitathAcaraNe satyaticAraH, zayyA vasatirucyate, 15 mokSamArgane dekhADanArA hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karatA mokSapatha tarIke tIrthakaro ja jANavA. temanAvaDe upadiSTa evA A kAyotsargane divasanA aticArone jANavA mATenA upAya tarIke jANIne dhIra = sAdhuo kAyotsargane kare che. ahIM 'divasanA aticAronuM jJAna' e upalakSaNa hovAthI rAtrinA aticAronA parijJAna mATe paNa jANI levuM. Ama tevA prakAranA vaiyAvaccanI jema saprayojana hovAthI kAyotsargamAM sAdhuoe rahevuM joie. 1499yA. 20 avataraNikA : have je kahyuM ke 'divasanA aticAronA parijJAna mATe temAM sAmAnyathI viSayadvArA te aticArane jaNAvatA kahe che ? gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : saMthAro vigere khoTI rIte grahaNa karavA vigeremAM aticAra lAge. (Azaya e che ke saMthAro vigere jyAre grahaNa karavAnA hoya, AdizabdathI koIka sthAne mUkavAnA hoya to pratilekhana- 25 pramArjana vinA grahaNa-maMcana karavAmAM aticAra lAge. A ja pramANe have pachInA padomAM avidhi eTale yathAyogya pratilekhana-pramArjana vigere jANavuM.) Asana eTale pITha-phalaka vigere avidhithI grahaNa karavA vigeremAM aticAra lAge. anna-pAna vigerene avidhithI grahaNa vigere karavAmAM (arthAt anna-pAna vahoratI vakhate doSa na lAge tenI kALajI rAkhyA vinA athavA vAparatI vakhate dRSTi paDilehaNa vigere karyA vinA vAparavAmAM) aticAra lAge. 30 caityasaMbaMdhI khoTuM AcaraNa thatAM eTale ke avidhithI caityavaMdana karavAmAM ane sarvathA caityavaMdana na kare to aticAra lAge. sAdhusaMbaMdhI khoTuM AcaraNa thatAM eTale ke sAdhuomAM jene je yogya hoya tene te vinaya vigere na karavAthI aticAra lAge. zayyA eTale upAzraya. te saMbaMdhI khoTuM AcaraNa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sayaLAsALavAne' gAthAno artha (ni. 1500) 59 tadviSayaM vitathAcaraNamavidhinA pramArjanAdau stryAdisaMsaktAyAM vA vasata ityAdi, 'kAya' iti kAyikAvitathAcaraNe satyaticAraH, vitathAcaraNaM cAsthaNDile kAyikAM vyutsRjataH sthaNDile vA'pratyupekSitAdAvityAdi, 'uccAre 'tti uccAravitathAcaraNe satyaticAraH uccAra:- purISaM bhaNyate vitathAcaraNaM caitadviSayaM yathA kAyikAyAM, 'samiti tti samitivitathAcaraNe satyaticAraH, samitayazceryAsamitipramukhAH paJca yathA pratikramaNe, vitathAcaraNaM cAsAmavidhinA''sevane'nAsevane 5 cetyAdi; 'bhAvane 'ti bhAvanAvitathAcaraNe satyaticAraH, bhAvanAzcAnityatvAdigocarA dvAdaza, tathA coktam---- bhAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatAnyatve / azucitvaM saMsAraH karmAzravasaMvaravidhizca // 1 // nirjaraNalokavistaradharmasvAkhyAtatattvacintAzca / bodheH sudurlabhatvaM ca bhAvanA dvAdaza vizuddhAH // 2 // " athavA paJcaviMzatibhAvanA yathA pratikramaNe, vitathAcaraNaM cAsAmavidhinAsevanenetyAdi, 'guttiti guptivitathAcaraNe satyaticAraH, tatra manoguptipramukhAstisro guptayaH tathA pratikramaNe, 10 vitathAcaraNamapi guptiviSayaM yathA samitiSviti gAthArthaH // 1500 // itthaM sAmAnyena viSayadvAreNAticAramabhidhAyAdhunA kAyotsargagatasya muneH kriyAmabhidhitsurAha thatAM eTale ke upAzrayanuM avidhithI pramArjana vigere kare athavA strIsaMsakta vasatimAM rahe to aticAra lAge. kAyikA = mAtru, te saMbaMdhI vitatha AcaraNa thatAM eTale ke sacittabhUmi upara mAtru paraThave athavA acittabhUmi upara paNa pratyupekSaNa vigere karyA vinA paraThave to aticAra lAge. 15 uccAra = vaDInIti, te saMbaMdhI khoTuM AcaraNa mAtrAnI jema ja samajavuM.temAM vitatha AcaraNa thatAM aticAra lAge. samitisaMbaMdhI khoTuM AcaraNa thatAM aticAra lAge. samiti eTale IryAsamiti vigere pAMca ke jenuM nirUpaNa pUrve pratikramaNa--adhyayanamAM (DimAmi paMdi samiai sUtramAM) kareluM che. samitionuM vitatha AcaraNa avidhithI samitionuM pAlana karavAmAM ke sarvathA apAlanamAM jANavuM. bhAvanAsaMbaMdhI vitatha AcaraNa thatAM aticAra lAge che. ahIM anityatva vigere bAra 20 bhAvanAo jANavI. kahyuM che - bAra prakAranI vizuddha bhAvanAo bhAvavA yogya che. te A pramANe - anityatva, azaraNatva, ekatva, anyatva, azucitva, saMsAra, karmAzrava, saMvaravidhi, karmanirjarA, lokano vistAra (= lokanuM svarUpa), dharma (arihaMtAdivaDe) sArI rIte kahevAyelo che e pramANenuM tAtvika ciMtana ane bodhinI sudurlabhatA. II prazamarati-149-150 // athavA pratikramaNa adhyayanamAM kahelI paccIsa bhAvanAo levI. ane bhAvanAonuM vitatha-- 25 AcaraNa avidhithI sevana karavuM athavA sarvathA na bhAvavI vigere prakAre jANavuM. guptisaMbaMdhI vitatha--AcaraNamAM aticAra lAge che. temAM manogupti vigere traNa pratikramaNa adhyayanamAM kahela pramANe jANavI. guptiviSayaka khoTuM AcaraNa samitinI jema jANavuM. 51500 avataraNikA : A pramANe sAmAnyathI viSayadvArA (= kyAM kyAM aticAro lAge ? te jaNAvavA dvArA) aticArone kahIne have kAyotsargamAM rahela muninI kriyAne kahevAnI icchAvALA 30 graMthakArazrI kahe che Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) gosamuhaNaMtagAI Aloe desie ya aiyAre / savve samANaittA hiyae dose ThavijjAhi // 1501 // kAuM hiae dose jahakkama jA na tAva pArei / . . tAva suhumANupANU dhammaM sukkaM ca jhAijjA // 1502 // 5 goSaH pratyUSo bhaNyate, 'muhaNaMtagaM' mukhavastrikA AdizabdAccheSopakaraNagrahaH, tatazcaitaduktaM bhavati-goSAdArabhya mukhavastrikAdau viSaye 'Aloe desie ya aiAre 'tti avalokayetnirIkSeta daivasikAnaticArAn-avidhipratyupekSitApratyupekSitAdIniti, tataH 'savve samANaittA' sarvAnaticArAn mukhavastrikApratyupekSaNAdArabhya yAvat kAyotsargAvasthAnamatrAntare ya iti 'samANaittA' samApya buddhyavalokanena samAptiM nItvA etAvanta eta iti, nAtaH paramaticAro'sti tato 'hRdaye' 10 cetasi doSAn-pratiSiddhakaraNAdilakSaNAn AlocanIyAnityarthaH, sthApayediti gAthArthaH // 1501 // 'kAuM hiyaye' gAhA vyAkhyA-kRtvA hRdaye doSAn yathAkramamiti pratisevanAnulomyena AlocanAnulomyena ca, pratisevanAnulomyaM nAma ye yathA''sevitA iti, AlocanAnulomyaM tu pUrvaM laghava gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha goSa eTale savAra. muitA eTale muhapatti, AdizabdathI zeSa upakaraNa levA. tethI 15 bhAvArtha A pramANe ke savArathI laIne mukhavatrikA vigere viSayamAM avidhithI pratyupekSaNa karI, pratyupekSaNA na karI vigere divasa saMbaMdhI aticAronuM (kAyotsargamAM rahelo sAdhu) ciMtana kare. tyAra pachI muhapattinA paDilehaNathI laIne atyAre kAyotsargamAM rahelo che tyAM sudhImAM je aticAro lAgyA che te badhA aticAronuM samApaNa karIne eTale ke potAnI buddhithI divasadaramiyAnanA te badhA aticAronuM avalokana karavAdvArA samAptine pamADIne (arthAtu potAnI buddhimAM te badhA aticArone 20 lAvIne) ATalA aticAro Aje mane lAgyA che AnA sivAyano eka paNa vadhAre aticAra have vicAravAno rahyo nathI. (e pramANe badhA aticAronuM sArI rIte samApana karyA) pachI AlocanA karavA yogya evA te pratiSiddhanuM karaNa vigere doSone (ahIM divase lAgelA badhA aticArono A pratiSiddhakaraNa vigere cAramAM samAveza thayelo jANavo. tethI pratiSiddhakaraNa vigere eTale ja divasanA badhA aticArone) hRdayamAM sthApita kare (eTale ke tenI barAbara dhAraNa karI le.) II15015 25 te doSone hRdayamAM kramazaH sthApita kare, arthAt pratisevana anusAra athavA AlocanAnusAre sthApita kare. temAM pratisevanAnusAre eTale ke je aticAra je rIte sevAyA che te rIte. tathA AlocanAnusAre eTale pahelAM nAnA aticAro ane pachI moTA aticArone goThave. (Azaya e che ke je sAdhu chedasUtrAdino abhyAsa karIne gItArtha banyo che ane kayA aticAranuM keTaluM prAyazcitta Ave? te jeNe khabara che te gItArtha sAdhu jenuM prAyazcitta ochuM AvatuM hoya tenI prathama AlocanA 30 kare ane jenuM prAyazcitta vadhAre AvatuM hoya tenI pachI AlocanA kare. Ane AlocanAnusAra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devasika vi. pratikramaNamAM traNa prakAro (ni. 1503-05) hA 61 Alocyante pazcAd gurava iti, 'jA na tAva pAreti 'tti yAvanna tAvat pArayati gurunamaskAreNa, 'tAva suhumANupANu'tti tAvaditi kAlAvadhAraNaM, sUkSmaprANApAnaH, sUkSmocchvAsanizvAsa ityarthaH, kiM ?-'dhamma sukkaM ca jhAejjA' dharmadhyAnaM pratikramaNAdhyayanoktasvarUpaM 'zuklaM ca' zukladhyAnaM ca dhyAyediti gAthArthaH // 1502 // evaM - desiya rAiya pakkhiya cAummAse taheva varise ya / ikkikke tini gamA nAyavvA paMcaseesu // 1503 // vyAkhyA-'desiya'tti daivasike pratikramaNe divasena nirvRttaM daivasikaM, 'rAiya'tti rAtrike, 'pakkhie'tti pAkSike 'cAummAse 'tti cAturmAsike 'taheva varise 'tti tathaiva vArSike ca, varSeNa nirvRttaM vArSikaM-sAMvatsarikamiti bhAvanA, ekaikasmin pratikramaNe daivasikAdau trayo gamA jJAtavyAH, paJcasveteSu daivasikAdiSu, kathaM trayo gamAH ?, sAmAyikaM kRtvA kAyotsargakaraNaM, sAmAyikameva 10 kRtvA pratikramaNaM, sAmAyikameva kRtvA punaH kAyotsargakaraNam, iha ca yasmAd divasAdi tIrthaM divasapradhAnaM ca tasmAd daivasikamAdAviti gAthArthaH // 1503 // atrAha codakaH - AimakAussagge paDikkama tAva kAu sAmaiyaM / ' to kiM kareha bIyaM taiaM ca puNo'vi ussagge ? // 1504 // samabhAvaMmi ThiyappA ussaggaM kariya to paDikkamai / 15 emeva ya samabhAve Thiyassa taiyaM tu ussagge // 1505 // kahevAya che.) A rIte aticArone sthApita karyA bAda jyAM sudhI guru namaskAravaDe potAno kAyotsarga pAre nahIM tyAM sudhI sUkSma zvAsozvAsavALo sAdhu pratikramaNaadhyayanamAM kahela svarUpavALuM dharmadhyAna ane zukladhyAna kare II150rI te A pramANe che. gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. : : TIkArya : divasavaDe baneluM daivasika kahevAya. devasika pratikramaNamAM, e ja pramANe rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane vArSika pratikramaNamAM. ahIM varSavaDe baneluM te vArSika arthAt sAMvatsarika ema jANavuM. A daivasika vigere pAMce pratikramaNomAM dareka pratikramaNamAM traNa prakAro jANavA. kevI rIte traNa prakAro ? te kahe che - sAmAyikane karIne kAyotsarga karavo (arthAt karemi bhaMte ! sUtra bolIne 'sapAsaT['no je kAyotsarga karAya che te prathama prakAra.) sAmAyikane ja karIne pratikramaNa 25 (arthAta karemi bhaMte ! sUtra bolIne paImatinA sUtra bolavuM te bIjo prakAra.) ane sAmAyikane ja karIne pharI kAyotsarga karavo (arthAt karemi bhaMte ! bolyA pachI sAMjanA pratikramaNamAM be logassa, eka logassa ane eka logassano je kAyotsarga thAya che te trIjo prakAra) jANavo. ahIM tIrthanI zarUAta divasathI thaI (divase tIrthanI sthApanA thai hovAthI)ane divasa pradhAna hovAthI (arthAt pAkSika paNa divase ja hoya che, cAturmAsika paNa divase ane sAMvatsarika paNa divase ja hoya che. 30 jayAre rAtrie pAkSika vigere hotA nathI mATe divasanI pradhAnatA hovAthI rUti vU ) pAMce pratikramaNomAM prathama devasika pratikramaNa grahaNa karyuM che. 1503 ahIM ziSya prazna kare che ? 20 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipayANesu / saMtaguNakittaNesu a na huMti puNaruttadosA u // 1506 // vyAkhyA-'AdimakAussagge' iti prathamakAyotsarge kRtvA sAmAyikamiti yogaH 'paDikkama tAva bitiyaM kAuM sAmAiyaMti yogaH, tA kiM kareha taiyaM ca sAmAiyaM puNo'vi ussagge' yaH 5 pratikrAntoparIti gAthArthaH // 1504 // cAlanA ceyam, atrocyate-'samabhAvaMmi' gAhA vyAkhyA-iha samabhAvasthitasya bhAvapratikramaNaM bhavati nAnyathA, tatazca samabhAve-rAgadveSamadhyavartini sthita AtmA yasyAsau sthitAtmA, 'ussaggaM kariya to paDikkamati' divasAticAraparijJAnAya kAyotsarga kRtvA guroraticArajAlaM nivedya tatpradattaprAyazcittaH samabhAvapUrvakameva tataH pratikrAmati, 'emeva ya samabhAve Thitassa tatiyaM tu ussagge' evameva ca samabhAve vyavasthitasya satazcAritrazuddhirapi 10 bhavatItikRtvA tRtIyakaM sAmAyikaM kAyotsarge pratikrAntottarakAlabhAvini kriyata iti gAthArthaH // 1505 // pratyavasthAnamidamathavA-'sajjhAyajhANa' gAhA, vyAkhyA nigadasiddhA // 1506 // idAnIM 'jo me devasio aiyAro kao' ityAdi sUtramadho vyAkhyAtatvAdanAdRtya 'tassa micchA mi dukkaDaM 'ti sUtrAvayavaM vyAcikhyAsurAha - mitti miumaddavatte chatti a dosANa chAyaNe hoi / 15 mitti ya merAi Thio dutti duguMchAmi appANaM // 1507 // gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo TIkArya : sAmAyika karIne prathama kAyotsarga karyo. tyAra pachI bIjI vAra sAmAyika karIne pratikramaNa karyuM. e pramANe (mULamAM rahelA zabdone badalI) anvaya karavo. have pratikrAntoparI = pratikramaNa karyA bAda je kAyotsarga karavAno che te kAyotsarga karatA pahelA paNa trIjI vAranuM sAmAyika 20 zA mATe karavAnI jarUra che ? ||1504o A cAlanA = ziSyano prazna che. samAdhAna : je samabhAvamAM rahelo che tenuM bhAvapratikramaNa thAya che. je samabhAvamAM nathI tenuM bhAvapratikramaNa thatuM nathI. ane tethI je sAdhue potAno AtmA rAga-dveSanA madhyamAM rahelA evA samabhAvamAM sthApita karyo che (= je sAdhu madhyastha banyo che) te sAdhu divasa saMbaMdhI aticArone jANavA mATe kAyotsarga karIne, gurune aticArasamUhanuM nivedana karIne guruvaDe apAyela prAyazcittavALo 25 tyAra pachI samabhAvapUrvaka ja prAyazcittane vahana karato aticArothI pAcho phare che. ane A ja pramANe samabhAvamAM rahelAne cAritrazuddhi paNa thatI hovAthI pratikramaNa karyA pachI thanArA kAyotsarga pahelAM trIjuM sAmAyika karavAnuM che. 150pI A pratyavasthAna = uttara jANavo. athavA svAdhyAya, dhyAna, tapa, auSadha, upadeza, stuti, dAna ane sabhUta guNonuM kIrtana A badhuM vAraMvAra karavA chatAM (jama) punarukta doSa lAgato nathI. (tema sAmAyikanuM paNa vAraMvAra 30 uccAra karavAmAM punarukta doSa nathI.) I/1506ll avataraNikA: 'go me tevo baphAro mo' vigere sUtra pUrve kahI dIdhuM hovAthI tene choDIne have "tassa micchA mi dukkaDuM' sUtrAvayavanI vyAkhyA karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tassuttarIkaraNeNaM' no artha (ni. 1508 - 11) katti kaDaM meM pAvaM Dattiya Devemi taM uvasameNaM / eo micchAukkaDapayakkharattho samAseNaM // 1508 // idaM gAthAyugalakaM yathA sAmAyikAdhyayane vyAkhyAtaM tathaiva draSTavyamiti // 1507-8 // sAmprataM 'tasyottarIkaraNene 'ti sUtrAvayavaM vivRNvannAha khaMDiyavirAhiyANaM mUlaguNANaM sauttaraguNANaM / uttarakaraNaM kIrai jaha sagaDarahaMgagehANaM // 1509 // pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaM tu bhannaI teNaM / pAeNa vAvi cittaM visohae teNa pacchittaM // 1510 // dave bhAve ya duhA sohI sallaM ca ikkamikkaM tu / savvaM pAvaM kammaM bhAmijjai jeNa saMsAre // 1511 // 63 TIkArtha : A baMne gAthAono artha je pramANe sAmAyika adhyayanamAM (bhA. 3 gA. 686687bhaaN) khAyesa che te pramANe nahIM bhAvo / / 1507-8 / / avataraziDA : 'have 'tasyottarIkaraNena' sUtrAvayavanuM vivaraNa uratA he che gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. 5 vyAkhyA----khaNDitavirAdhitAnAM' khaNDitAH - sarvathA bhagnA virAdhitA : - dezato bhagnA mUlaguNAnAM-prANAtipAtAdivinivRttirUpANAM saha uttaraguNaiH - piNDavizuddhyAdibhirvarttata iti sottaraguNAsteSAmuttarakaraNaM kriyate, AlocanAdinA punaH saMskaraNamityarthaH, dRSTAntamAha-yathA zakaTarathAGgagehAnAM-vahitracakragRhANAmityarthaH tathA ca zakaTAdInAM khaNDitavirAdhitAnAM akSAvalikAdinottarakaraNaM kriyata iti gAthArthaH // 1509 // adhunA 'prAyazcittakaraNene 'ti sUtrAvayavaM 15 7 gAthArtha : TIDArtha : prabhArI bhaeAvI. = 10 20 = 'TIDArtha : paMDita = sarvathA bhaMgAyelA, virAdhita = dezathI bhaMgAyelA, prazAtipAtAddithI vinivRtti e mULaguNo jANavA. piMDavizuddhi vigere uttaraguNo jANavA. A piMDavizuddhi vigere uttaraguNo sAthe je rahelA che te mUlaguNo sottaraguNa kahevAya che. saMpUrNa artha A pramANe - khaMDita ane virAdhita thayelA uttaraguNa sahitanA mULaguNonuM uttarakaraNa karAya che arthAt AlocanA vigeredvArA teonuM saMskaraNa karAya che. A viSayamAM dRSTAnta kahe che ke jema gADuM, rathAMga = cakra ane gharonuM, 25 arthAt jema khaMDita - virAdhita evA gADAM vigerenuM akSa = paiDuM, AvalikA (= paiDAmAM rahelA ArA) vigeredvArA uttarakaraNa karAya che. (TUMkamAM jema gADuM bhAMgyu hoya to paiDuM vagere lagADavAdvArA, rathAMga = gADAnuM paiDuM, te tUTyuM hoya to temAM ArA lagADavAdvArA, ane ghara tUTyuM hoya to tenuM samArakAma karAvavAdvArA uttarakaraNa karAya che. tema khaMDita-virAdhita evA mULa-uttaraguNonuM AlocanA vigeredvArA uttarakaraNa sNs42e| 4rAya che.) / / 1508 || 'gantrI' - pUrvamudrite / 30 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) vyAcikhyAsurAha----pAvaM' gAhA, vyAkhyA- pApaM - karmocyate tat pApaM chinatti yasmAt kAraNAt prAkRtazailyA 'pAyacchittaM ti bhaNyate tena kAraNena, saMskRte tu pApaM chinattIti pApacchiducyate, prAyaso vA cittaM-jIvaM zodhayati - karmamalinaM vimalIkaroti tena kAraNena prAyazcittamucyate, prAyo vA - bAhulyena cittaM svena svarUpeNa asmin satIti prAyazcittaM, prAyograhaNaM saMvarAderapi tathAvidhacitta5 sadbhAvAditi gAthArthaH // 1510 // adhunA 'vizodhikaraNe 'tyAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayA''ha-- 'davve bhAve ya duhA sohI' gAhA - dravyato bhAvatazca dvividhA zuddhiH zalyaM ca, 'ekkamekkaM tu ekaikaM zuddhirapi dravyabhAvabhedena dvidhA, zalyamapItyarthaH / tatra dravyazuddhiH USAdinA vastrAderbhAvazuddhiH prAyazcittAdinA''tmana eva, dravyazalyaM kaNTakazilImukhaphalAdi, bhAvazalyaM tu mAyAdi, sarvaM jJAnAvaraNIyAdi karma pApaM varttate, kimiti ? - bhrAmyate yena kAraNena tena karmaNA jIvaH saMsAre10 tiryagnaranArakAmarabhavAnubhavalakSaNe, tathA ca dagdharajjukalpena bhavopagrAhiNA'lpenApi satA kevalino'pi na muktimAsAdayantIti dAruNaM saMsArabhramaNanimittaM karmeti gAthArthaH // 1511 // sAmpratam 'anyatrocchvasitene 'tyavayavaM vivRNoti - 64 have 'prAyazcittaLena' sUtrAvayavanI vyAkhyA karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che pApa eTale karma. je kAraNathI te pApane chede che = nAza kare che te kAraNathI prAkRtazailIthI 'pAyacchitta' 15 kahevAya che. saMskRtamAM A pramANe jANavuM - pApane chede che mATe 'pApati' kahevAya che. (prAkRtamAM ane saMskRtamAM artha eka ja che mAtra zabda pheraphAra jANavo.) athavA prAyaH karIne cittane = jIvane zuddha kare che arthAt karmathI malina thayelA jIvane prAyaH karIne nirmala kare.che te kAraNathI prAyazcitta kahevAya che. athavA jenI hAjarImAM citta prAyaH svasvarUpamAM (sthira thAya che) te prAyazcitta. ahIM prAyazcittathI ja citta svasvarUpavALuM thAya evuM nathI paNa saMvara vigeredvArA paNa svasvarUpavALA evA 20 cittanI prApti thatI hovAthI 'prAyaH' zabda jaNAvela che. (arthAt saMvara vigerethI AvuM citta prApta thAya paraMtu moTA bhAge prAyazcittathI thAya che. tethI 'prAya' zabda jaNAvela cheH) 1510nA have 'vizodhiraLa' vigere sUtranA avayavanI vyAkhyA karavAnI icchAthI graMthakArazrI kahe che - dravyathI ane bhAvathI ema be prakAre zuddhi ane zalya jANavuM; eTale ke zuddhi paNa dravyabhAva ema be prakAre ane zalya paNa be prakAre che. temAM vastra vigerenI uSa (= khAravizeSa) vigeredvArA je zuddhi 25 te dravyazuddhi. AtmAnI ja prAyazcitta vigeredvArA je zuddhi te bhAvazuddhi jANavI. dravyazalya tarIke kAMTo, bANano agrabhAga (zilImudgha = bANa, zilImuvata = bANano agrabhAga.) ane mAyA vigere bhAvazalya tarIke jANavA. (have 'pAvALuM mmAnaM' zabdanI niryukti jaNAve che-) jJAnAvaraNIyAdi badhA karmo pAparUpa che. zA mATe ? te kahe che - je kAraNathI te karmanA kAraNe jIva tiryaMca, nara, nAraka ane devabhavanA anubhavarUpa saMsAramAM bhame che. eTaluM ja nahIM paNa baLI gayelA 30 doraDA jevA aghAtikarmo ke je ghaNA ochA hovA chatAM paNa kevila jevA keline paNa muktipada pAmavA detA nathI. tethI karma e saMsArabhramaNanuM bhayaMkara nimitta che. 1511 avataraNikA : have 'anyatroAntina' avayavanuM vivaraNa kare che - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UsasieNaM, nIsasieNaM no martha (ni. 1512-18) * 65 ussAsaM na niraMbhai Abhiggahiovi kimua ciTThA u?| sajjamaraNaM nirohe suhumussAsaM tu jayaNAe // 1512 // kAsakhuajaMbhie mA hu satthamaNilo'nilassa tivvuNho / asamAhI ya nirohe mA masagAI a to hattho // 1513 // vAyanisagguDDoe jayaNAsahassa neva ya niroho / uDDoe vA hattho bhamalImucchAsu ya niveso // 1514 // vIriyasajogayAe saMcArA suhumabAyarA dehe / bAhiM romaMcAI aMto khelANilAIyA // 1515 // AloacalaM cakkhU maNuvva taM dukkaraM thiraM kAuM / rUvehiM tayaM khippai sabhAvao vA sayaM calai // 1516 // 10 na kuNai nimesajattaM tatthuvaoge Na jhANa jhAijjA / eganisiM tu pavanno jhAyai sAhU aNimisaccho'vi // 1517 // . agaNIucchidijja va bohiyakhobhAi dIhaDakko vA / *AgArehi abhaggo ussaggo evamAIhiM // 1518 // UrdhvaH prabalo vA zvAsa ucchavAsaH taM 'na niraMbhai'tti na niruNaddhi 'Abhiggahiovi' 15 abhigRhyata iti abhigrahaH abhigraheNa nirvRtta Abhigrahika:-kAyotsargastadavyatirekAt tatkartA'pyAbhigrahiko bhaNyate, asAvapyabhibhavakAyotsargakAryapItyarthaH, 'kimuta ceTThA utti kiM punazceSTAkAyotsargakArI, sa tu sutarAM na niruNaddhi ityarthaH, kimityata Aha-sajjamaraNaM nirohe'tti sadyomaraNaM nirodhe ucchAsasya, tatazca 'suhumussAsaM tu jayaNAe'tti sUkSmocchAsameva yatanayA muJcati, nolbaNaM, mA bhUt sattvaghAta iti gAthArthaH // 1512 // adhunA 'kAsite tyAdisUtrA- 20 gAthArtha : TII prabhArI anal. TIkArtha UMco athavA prabaLa evo che zvAsa te uzvAsa. A uvAsane aTakAvato nathI. (koNa? te kahe che-) je grahaNa karAya te abhigraha. te abhigrahavaDe banela Abhigrahika arthAt kAyotsarga. te kAyotsarga sAthe tenA kartAno abheda hovAthI kartA paNa Abhigrahika kahevAya che. tethI A abhibhAvakAyotsargane karanAro evo paNa sAdhu ucchavAsane aTakAvato nathI to, ceSTAkAyotsargane 25 karanArAnI zuM vAta karavI? arthAt te to sutarAM aTakAvato nathI. zA mATe aTakAvato nathI? - jo ucchavAsane aTakAvavA jAya to tarata maraNa thAya. tethI (have je ucchavAsa lIdho ja che tene jyAre choDavo che tyAre) kAyotsarga daramiyAna yatanAthI sAdhu ucchavAsane choDe che, paraMtu vAyukAya vigere jIvono ghAta thAya nahIM te mATe jorathI choDato nathI. 1512aa . ve kAsika vigaire sUtra-avayavAna artha ne pragaTa 42vAnI 687thA cha - ma yotsargamA 30 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) vayavarthapracikaTayiSayedamAha - 'kAsakhuyajaMbhie' gAhA vyAkhyA - iha kAyotsarge kAsakSutajRmbhitAdIni yatanayA kriyante, kimiti ? - ' mA hu satthamaNilo'Nilassa tivvuNho 'tti mA zastraM bhaviSyati kAsitAdisamudbhavo'nilo - vAyuranilasya - bAhyasya vAyoH, kiMbhUtaH ? - tIvroSNaH, bAhyAnilApekSayA atyuSNa ityarthaH / na ca na kriyante na ca nirudhyanta eva 'asamAhI ya nirohe tti asamAdhizca 5 cazabdAt maraNamapi sambhAvyate kAsitAdinirodhe sati, 'mA masagAI 'tti mA masakAdayazca kAsitAdisamudbhavapavana zleSmAbhihatA mariSyanti jRmbhite vA vadanapravezaM kariSyanti tato hasto'grato dIyata iti yataneyamiti gAthArthaH // 1513 // Aha - niHzvasiteneti sUtrAvayavo na vyAkhyAyate iti kimatra kAraNam ?, ucyate, ucchvasitena tulyayogakSematvAditi, idAnIm 'udgAritene 'tyAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayA''ha - vAtanisargaH - uktasvarUpa udgAro'pi tatrAyaM vidhiH- yatanA zabdasya kriyate 10 na nisRSTaM mucyata iti, 'neva ya niroho 'tti naiva ca nirodhaH kriyate, asamAdhibhAvAdeva, udgAre vA hasto'ntare dIyata iti 'bhamalImucchAsu ya niveso' mA sahasApatitasyAtmavirAdhanA bhaviSyatIti gAthArthaH // 1514 // sAmprataM 'sUkSmairaGgasaJcArai 'rityAdisUtrAvayavavyAcikhyAsayA''ha - vIryasayogatayA udharasa, chIMka, bagAsu vigere yatanAdvArA karAya che. zA mATe yatanA karavAnI ? - udharasa vigerethI utpanna thayela acittavAyu bahAra rahelA cittavAyunuM zastra na bane te mATe yatattApUrvaka udharasa vigere 15 karavAnA hoya che. udharasa vigerethI bahAra nIkaLelo vAyu kevA prakArano hoya che ? te kahe che ke bAhya vAyunI apekSAe atyaMta uSNa hoya che. (tethI te bahAra rahela vAyu mATe zastra bane che.) ane te udharasa vigere na khavAya evuM banI zakatu nathI ke teono nirodha paNa karI zakAya nahIM, kAraNa ke udharasa vigerene aTakAvavAmAM asamAdhi ane 6' zabdathI maraNano saMbhava che. vaLI udharasa vigerene kAraNe bahAra nIkaLelA pavana, zleSma vigerethI haNAyelA macchara vigere jIvo mare nahIM 20 athavA bagAsu khAvAmAM te macchara vigere moMmAM praveze nahIM te mATe udharasa, chIMka vigere khAtI vakhate moM AgaLa hAtha rAkhavo joIe. A tenI yatanA che. 1513 / / - zaMkA : 'ni:zrRteina' A sUtrAvayavanI tame vyAkhyA na karI temAM zuM kAraNa che ? samAdhAna : 'ujjaisittena' sAthe A sUtrAvayavano tulya yogakSema che (arthAt niHsvAsanA anirodha, yatanA vigere ucchvAsa pramANe ja jANavAnA che.) have ritena' vigere sUtrAvayavane 25 kahevAnI icchAthI kahe che - vAtanisarga ane udgAra baMnenuM svarUpa pUrve kahI dIdhuM che. temAM vidhi A pramANe jANavI - jyAre vAchUTa ke oDakAra Ave tyAre zabdanI yatanA karavI joie arthAt jorathI avAja thAya e rIte vAchUTAdi karavA joie nahIM. tathA asamAdhi thavAnA kAraNe ja vAchUTAdine aTakAvavA paNa nahIM. athavA oDakAra Ave tyAre moM upara hAtha mUkavo. cakkara ke mUrchA AvavAnI hoya to tarata besI javuM ke jethI acAnaka paDI javAthI AtmavirAdhanA thAya nahIM. ||1514 // have sUkSma sajjAre: vigere sUtranA avayavone kahevAnI icchAthI kahe che vIryane kAraNe ja za2I2mAM sUkSma--bAdara halanacalana avazya thayA ja kare che. ahIM vIryAntarAyakarmanA yogasahitanA 30 hRda - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma vigereno artha (ni. 1515-18) zA 67 kAraNena saMcArAH sUkSmabAdarA dehe avazyaMbhAvino, vIryaM vIryAntarAyakSayopazamakSayajaM khalvAtmapariNAmo bhaNyate yogAstu-manovAkkAyAstatra vIryasayogatayaivAticArAH sUkSmabAdarA bhavanti na kevalAt vIryAditi deha eva ca sati bhavati nAdehasya, tatra 'bAhiM romaMcAdi' bahI romaJcAdaya AdizabdAdutkampagrahaH 'anto khelAnilAdIyA' antaH-madhye sUkSmAH zleSmAnilAdayo vicarantIti gAthArthaH // 1515 // adhunA 'sUkSmadRSTisaJcArai 'riti sUtrAvayavaM vyAkhyAnayati-avalokanamavaloka- 5 stasminnavaloke calaM avalokacalaM darzanalAlasamityarthaH, kiM ?-cakSuH-nayanaM, yatazcaivamato manovad-antaHkaraNamiva taccakSurduSkaraM sthiraM kartuM, na zakyata ityarthaH, yato rUpaistadAkSipyate svabhAvato vA-svabhAvena vA naisargikeNa svayaM calati, Atmanaiva calatIti gAthArthaH // 1516 // yasmAdevaM tasmAt na karoti nimeSayatnaM kAyotsargakArI, kimiti ?-'tatthuvaoge Na jhANa jhAejjatti tatra-nimeSayatne ya upayogastena satA mA na dhyAnaM dhyAyet abhipretamiti, 'eganisaM 10 tu pavanno jhAyai sAhU aNimisaccho'vi' ekarAtrikI tu pratimAM pratipanno mahAsattvo dhyAyati samarthaH animeSAkSo'pi-animiSe akSiNI yasya saH animiSAkSaH nizcalanayana iti gAthArthaH // 1517 // adhunA evamAdibhirAkArityAdisUtrAvayavavyAcikhyAsurAha-'agaNi'tti yadA jyotiH kSayopazamathI utpanna thayela AtmapariNAma vIrya kahevAya che. yoga tarIke mana-vacana ane kAyA jANavA. yogasahitanA vIryathI ja sUkSma-bAdara aticAro thAya che paraMtu ekalA vIryathI nahIM. ane 15 deha hoya to ja aticAra thAya che paraMtu dehavinAnAne aticAra saMbhavatA nathI. temAM bAhya halanacalana tarIke rUMvATA ubhA thavA, AdizabdathI kaMpana thavuM. ane zarIranI aMdara sUkSma evA zleSma, vAyu vigere halanacalana kare che. I151pA have 'sUkSmaNisara:' sUtrAvayavanuM vyAkhyAna kare che - jovuM te avaloka. tene vize caMcaLa te avalokacaMcaLa arthAt te te vastu jovAnI lAlasAvALI, AvI koNa che? te kahe che - cakSu eTale 20 ke AMkho, je kAraNathI AMkho AvI lAlasAvALI che te kAraNathI te AMkhone sthira karavI te mananI jema duSkara che, arthAt sthira rAkhavI zakya nathI, kAraNa ke kAMto te AMkho rUpavaDe kheMcAya che athavA svabhAvathI svayaM pote ja potAnI meLe halyA kare che. /1516ll kAyotsargane karanAro sAdhu nimeSanA = palakArAnA yatnane = na thavArUpa yatna karato nathI. . (arthAt AMkhanA palakArA na thAya tenI kALajI sAdhu karato nathI.) zA mATe nathI karato ? - jo 25 sAdhu nimeSano yatnamAM upayoga rAkhavA jAya to icchita dhyAna karI zake nahIM. jyAre je sAdhue eka-rAtrinI pratimAne svIkArelI che te mahAsattvazALI samartha hovAthI animeSa AMkhovALo eTale ke AMkhone sthira rAkhIne dhyAna kare che. 151thI have vamavifparA vigere sUtrAvayavanuM vyAkhyAna karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che. - (annattha sUtramAM uvAsa vigere je apavAdo kahyA che ane 'vamavihiM' zabdanA AdizabdathI 30 bIjA cAra apavAdo paNa levAnA che te kayA? te kahe che -) jo agni sparzato hoya eTale ke Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 % Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) spRzati tadA prAvaraNAya kalpagrahaNaM kurvato'pi na kAyotsargabhaGgaH, Aha-namaskAramevAbhidhAya kimiti tadgrahaNaM na karoti ? yena tadbhaGgo na bhavati, ucyate, nAtra namaskArapAraNamevAviziSTaM kAyotsargamAnaM kriyate, kiM tu yo yatparimANo yatra kAyotsarga uktastata UrdhvaM parisamApte'pi tasminnamaskAramapaThato bhaGga ityarthaH, aparisamApte'pi ca paThato bhaGga eva, sa cAtra na bhavatIti, 5 evaM sarvatra bhAvanIyaM, 'ucchidijja vatti mArjArImUSakAdibhirvA purato yAyAt, tatrApyagrataH sarato na kAyosargabhaGgaH, 'bohiyakhobhAi'tti bodhikA:-stenakAstebhyaH kSobha:-saMbhramaH, AdizabdAdrAjAdikSobhaH parigRhyate, tatrAsthAne'pyuccArayato'nuccArayato vA na kAyotsargabhaGgo 'dIhaDakko ve 'ti sarpadaSTe cAtmani pare vA sAdhau sahasA-akANDa evoccArayatastathaiva, Akriyanta ityAkArAstairAkArairabhagnaH syAt kAyotsarga evamAdibhiriti gAthArthaH // 1518 // 10 athunIyataH #AyotsavidhipratipAvanAvAda - ujjaI AvatI hoya tyAre oDhavA mATe kAMbaLInuM grahaNa karato hovA chatAM tene kAyotsargano bhaMga thato nathI. zaMkA : "namo arihaMtANaM' bolIne eTale ke kAyotsargane pArIne kAMbaLInuM grahaNa kema karato nathI? ke jethI kAyotsargano bhaMga thAya nahIM. 15 samAdhAna : sAmAnyathI "namo arihaMtANaM' bolavA sudhIno ja kAyotsarga nakkI karelo nathI, paraMtu je kAyotsargamAM jeTalA pramANano kAyotsarga karavAnuM kahyuM che te pUrNa thayA pachI "namo arihaMtANaM nahIM bolanArane kAyotsargano bhaMga thAya che. e ja pramANe teTalo kAyotsarga pUrNa thayA pahelA "namo arihaMtANaM bolanArane bhaMga ja thAya che. jyAre ahIM prastutamAM te parimANavALo kAyotsarga pUrNa thayo nathI. eTale teo kAyotsarga na pAravA (chatAM kAyotsargabhaMga thato nathI.) A pramANe badhA 20 AgAromAM samajI levuM. 'fchanna vA' athavA bilADI, uMdara vigere paMcendriyajIvo ADA utaravAnI saMbhAvanA hoya te samaye sAdhu sthApanAcArya pAse thoDo najIka Ave to paNa AgaLa sarakatA sAdhune kAyotsargano bhaMga thato nathI. cora vigerethI, AdizabdathI rAjA vigereno kSobha levo. tethI cora, rAjA vigereno bhaya utpanna thayo hoya te samaye kAyotsarga pUrNa thayA vinA paNa 'namo arihaMtANaM' bolIne kAyotsarga 25 pAre ke bolyA vinA pAre to paNa kAyotsargabhaMgano doSa lAgato nathI. e ja pramANe potAne ke bIjA sAdhune sApe DaMkha mAre tyAre kAyotsarga pUrNa thayA pahelAM ja "namo arihaMtANaM' bolIne pAranArane kAyotsargabhaMgano doSa lAgato nathI. (A pramANe vimami:' zabdamAM rahela AdizabdathI bIjA cAra apavAdo batAvyA. have 'nA'IThuM - AgArazabdano artha kare che -) je grahaNa karAya te AgAra eTale ke kAyotsarga mATenA apavAda sthAno. AvA badhA prakAranA apavAdovaDe kAyotsarga 30 abhagna thAya, arthAt A apavAdo hovA chatAM paNa kAyotsargano bhaMga thAya nahIM. ll1518 avataraNikA : have sAmAnyathI kAyotsarganI vidhinuM pratipAdana karavA mATe kahe che ; Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 kAyotsargavidhinuM nirUpaNa (ni. 1519-26) 69 te puNa sasUrie ciya pAsavaNuccArakAlabhUmIo / pehittA atthamie ThaMtussaggaM sae ThANe // 1519 / jai puNa nivvAghAe AvAsaM to kariMti savvevi / saDDhAikahaNavAghAyayAe pacchA gurU Thati // 1520 // sesA u jahAsattiM ApuchittANa ThaMti saTThANe / suttatthasaraNaheuM Ayarie~ ThiyaMmi devasiyaM // 1521 // jo hujja u asamattho bAlo vuDDo gilANa paritaMto / so vikahAivirahio. jhAijjA jA gurU ThaMti // 1522 // jA devasiaM duguNaM ciMtai gurU ahiNddo'cittuN| bahuvAvArA iare egaguNaM tAva ciMtaMti // 1523 // pavvaiyANa va ciTuM nAUNa gurU bahuM bahuvihIaM / kAleNa taducieNaM pArei thevaciTTho'vi // 1524 // namukkAracauvIsagakiikammAloaNaM paDikkamaNaM / kiikammadurAloia duppaDikkaMte ya ussaggo // 1525 // esa carittussaggo daMsaNasuddhIi taiyao hoi / suanANassa cauttho siddhANa thuI a kiikammaM // 1526 // vyAkhyA te puna:-kAyotsargakartAraH sAdhavaH sasUrya eva divase prazravaNoccArakAlabhUmIH pratyupekSante, dvAdaza prazravaNabhUmaya: AlayaparibhogAntaH SaT SaT bahiH, evamuccArabhUmayo'pi dvAdaza, pramANaM cAsAM tiryag jaghanyena hastamAtramadhazcatvAryaGgalAni acetanaM, utkRSTatastu sthaNDilaM dvAdaza yojanamAnaM, na ca tenAdhikAraH, tisrastu kAlabhUmaya:-kAlamaNDalAkhyAH, yAvaccainamanyaM 20 ca aMmaNayogaM kurvanti kAlavelAyAM tAvat prAyaso'stamupayAtyeva savitA tatazca 'atthamie ThaMti thArtha : pramovo. TIkArtha : kAyotsargane karanArA sAdhuo sUryAsta pahelAM ja laghunIti - vaDInIti mATenI bhUmio joI le che. temAM bAra bhUmio mAtru mATe jovAnI. te A pramANe ke cha bhUmio upAzrayanI aMdara ane cha bhUmio upAzrayanI bahAra. A ja pramANe vaDInIti mATenI paNa bAra bhUmio 25 aMdarabahAra jovI. je bhUmi jovAnI che tenuM pramANa ATaluM hovuM joIe - tirphe jaghanyathI eka hAthapramANa ane nIce cAra aMgulapramANa acitta hoya che ane utkRSTathI bAra yojana pramANa acittabhUmi jANavI. bArayojana pramANa sthaDilabhUminuM ahIM prayojana nathI. (ahIM jaghanyathI je mAna kahyuM teTalA pramANavALIbhUmio sAdhuo jue che.) A covIsa sivAya bIjI traNa kAlabhUmio eTale ke kAlamAMDalAnI bhUmio juve che. ATalI bhUmionuM pratyupekSaNa ane bIjo je zramaNayoga 30 karavAno hoya te kAlAvelAmAM kare tyAM sudhImAM prAyaH sUrya asta pAme che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) ussaggaM sae ThANe 'tti uktamanyathA yasya yadaiva vyApAraparisamAptirbhavati sa tadaiva sAmAyikaM kRtvA tiSThatIti gAthArthaH // 1519 // ayaM ca vidhiH kenacit kAraNAntareNa gurorvyAghAte sati / 'jai puNa nivvAghAo' vyAkhyA - yadi punarnirvyAghAta eva sarveSAmAvazyakaM - pratikramaNaM tataH kurvanti sarve'pi sahaiva guruNA 'saDDAdikahaNavAghAyayAe pacchA gurU ThaMti tti nigadasiddhamiti gAthArthaH 5 // 1520 // yadA ca pazcAd guravastiSThanti tadA-' sesA u jahAsattI' gAhA vyAkhyA - zeSAstu sAdhavo yathAzakti - zaktyanurUpaM yo hi yAvantaM kAlaM sthAtuM samarthaH 'ApuchittANa guruM ThaMti saTTA sAmAyikaM kAUNa, kiMnimittaM ? - suttatthasaraNaheDaM' sUtrArthasmaraNanimittaM- 'Ayarie ThiyaMmi devasiyaM' Ayarie purao Thie tassa sAmAiyAvasANe devasiyaM aiyAraM ciMteMti, aNNe bhAMti - jAhe Ayario sAmAiyaM kaDDai tAhe tevi tahaTThiyA ceva sAmAiyasuttamaNuperheti guruNA saha pacchA 10 devasiyaM ti gAthArthaH // 1521 // zeSAstu yathA zaktirityuktaM yasya kAyotsargeNa sthAtuM zaktireva tethI sUrya asta pAmyA pachI sAdhuo kAyotsargamAM rahe che. A sAmAnyathI kahyuM. bAkI bhUmionuM pratyupekSaNa vigere kArya jenuM jyAre pate te sAdhu tyAre ja sAmAyika karIne kAyotsargamAM rahe che. (sUryAsta thayo hoya ke na thayo hoya kArya pUrNa thatAM kAyotsargamAM UbhA rahe.) I1519 / A vidhi jyAre koI kAraNathI gurune vyAghAta hoya tyAranI samajavI. (arthAt guru dharmakathA vigeremAM vyasta 15 hoya to guru jyAM sudhI na Ave tyAM sudhI sAmAyika karIne kAyotsargamAM sAdhuo UbhA rahe.) jo badhAne koIpaNa prakArano vyAghAta na hoya to badhA sAdhuo gurunI sAthe ja pratikramaNa kare che. jo zrAvakone kathA vigere karavAne kAraNe gurune vyAghAta hoya to guru pAchaLathI AvIne kAyotsargamAM rahe che. II1520nA jo guru dharmakathA vigeremAM vyasta hovAne kAraNe pratikramaNa mATe moDA AvavAnA hoya to zeSa 20 sAdhuo potAnI zakti anusAre arthAt jeTalo kALa kAyotsargamAM rahevA mATe samartha hoya teTalA kALa sudhI gurune pUchIne pratikramaNa mAMDalImAM pota-potAnA sthAne sAmAyikasUtra bolIne kAyotsargamAM rahe che. zA mATe ? - sUtra-arthanuM smaraNa karavA mATe kAyotsargamAM rahe che. tyAra pachI jyAre guru mAMDalImAM AvIne sAmAyika sUtra bolIne kAyotsargamAM rahe tyAre zeSa sAdhuo manamAM daivasika aticAronuM ciMtana kare che. ahIM keTalAka AcAryo ema kahe che ke - (te sAdhuo sUtrArthanuM smaraNa 25 karatA tyAM sudhI kAyotsargamAM UbhA rahe ke jyAM sudhI guru Ave. pachI) jyAre AcArya guru mAMDalImAM AvIne sAmAyika bole tyAre kAyotsargamAM UbhelA sAdhuo manamAM sAmAyikasUtranuM dhyAna kare che. tyAra pachI guru ane zeSa sAdhuo badhA sAthe daivasika aticAronuM ciMtana kare che. II1521 // - 'zeSa sAdhuo yathAzakti' e pramANe pUrvanI gA. 1520mAM je kahyuM. temAM je sAdhunI kAyotsargamAM = 4. ApRcchya gurUn tiSThanti svasthAne sAmAyikaM kRtvA, kiMnimittaM ?, sUtrArthasmaraNahetoH / 'AcArye sthite 30 vaivasi'-AcArye purataH sthite tasya sAmAyiAvasAne vaisimativAra cintayanti, anya maLattiydaa''caaryaaH sAmAyikaM kathayanti tadA te'pi tathAsthitA eva sAmAyikasUtramanuprekSante guruNA saha pazcAddaivasikaM / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devasikapratinI vidhi (ni. 1519-26) je 71 nAsti sa kiM kuryAditi tadgataM vidhimabhidhitsurAha-'jo hujja u asamattho' gAhA vyAkhyA-yaH kazcit sAdhu vedasamarthaH kAyotsargeNa sthAtuM, sa kiMbhUta ityAha-bAlo vRddho glAnaH 'paritaMto 'tti parizrAnto guruvaiyAvRtyakaraNAdinA asAvapi vikathAdivirahitaH san dhyAyet sUtrArthaM 'jA gurU ThaMti'tti yAvad guravastiSThanti kAyotsargamiti gAthArthaH // 1522 // AcArye sthite daivasikamityuktaM tadgataM vidhimabhidhitsurAha-'jA devasiyaM duguNaM ciMtai' gAhA vyAkhyA-nigadasiddhA, navaraM ceSTA 5 vyApArarUpA'vagantavyA, pavvaiyANaM va ciTuM NAuNa gurU bahuM bahuvidhIyaM / kAleNa taduciteNa pAreti thevaceTTo vi // 1523-1524 // namokkAracauvIsaga' gAhA vyAkhyA-'namokkAre 'ti kAussaggasamattIe namokkAreNa pAreMti namo arahaMtANaMti, 'cauvIsaga'tti puNo jehiM imaM titthaM desiyaM tesiM titthagarANaM usabhAdINaM cauvIsatthaeNaM uktittaNaM kareMti, logassujjoyagareNaMti bhaNiyaM hoti, 'kitikamme 'ti tao vaMdiukAmA guruM saMDAsayaM paDilehittA uvavisaMti, tAhe muhaNaMtagaM paDilehiya 10 sasIsovariyaM kAyaM pamajjaMti, pamajjittA pareNa viNaeNa tikaraNavisuddha kitikammaM kareMti, UbhA rahevAnI zakti ja nathI te zuM kare ? mATe have tenA saMbaMdhI vidhi kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che - je bALa, glAna, vRddha, guruvaiyAvacca karavA vigerene kAraNe thAkI gayelo sAdhu che, te badhA kAyotsargamAM UbhA rahevA mATe asamartha hoya to teo paNa vikathA vigere vinAnA thayelA chatAM jayAM sudhI guru AvIne kAyotsargamAM na rahe tyAM sudhI sUtrArthanuM dhyAna kare. 1522aaaa 15 A "AcArya AvyA bAda daivasika' e pramANe 1251mAM je kahyuM te saMbaMdhI vidhine kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che - gurune gocarI vigere mATe bahAra pharavAnuM na hovAthI ane paDilehaNa vigere vyApArarUpa ceSTA vinAnA hovAthI teo jyAre devasika aticAro be vAra ciMtave che tyAre zeSa sAdhuo ghaNA vyApAravALA hovAthI eka vAra ciMtave che. 15rayall athavA sAdhuonI ghaNI, ghaNA prakAranI vyApArarUpa ceSTAne jANIne alpaceSTAvALA evA paNa guru tenA ucitakALe 20 kAyotsargane pAre che. (arthAt sAdhuone ciMtana karavAmAM vadhAre vAra lAgavAnI jANIne guru te pramANenA kALa sudhI kAyotsargamAM rahIne pachI pAre.) I/1524o. kAyotsarga pUrNa thayA bAda 'namo arihaMtANaM' e pramANe namaskAradvArA kAyotsarga pAre che. tyAra pachI je tIrthakaroe A tIrthanI sthApanA karI che, te RSabha vigere tIrthakaronuM cauvIsastavadvArA kIrtana kare che, arthAt to 3moyAre sUtra dvArA stavanA kare che. tyAra pachI gurune vaMdana karavAnI 25 icchAvALA sAdhuo saMDAsakanuM (sattara saMDAsAnuM) pramArjana karIne nIce ubhaDaka page bese che. tyAre muhapattinuM paDilehaNa karIne zIrSa sahitanI nAbhithI uparanI kAyAne muhapattithI pramArjana kare che. kAyAnuM pramArjana karIne utkRSTa vinayapUrvaka trikaraNathI zuddha vaMdana (= vAMdaNA) kare che. kahyuM che - 5. kAyotsargasamAptau namaskAreNa pArayati namo'rhadbhya iti, caturviMzatiriti, punaridaM tIrthaM dezitaM teSAM tIrthakarANAmRSabhAdInAM caturviMzatistavenotkIrtanaM kurvanti, lokasyodyotakareNeti bhaNitaM bhavati, kRtikarmeti 30 tato vanditukAmA guruM saMdaMzakAn pramAryopavizanti, tato mukhAnantakaM pratilikhya sazIrSamuparitanaM kAyaM pramArjayanti, pramRjya pareNa vinayena trikaraNavizuddha kRtikarma kurvanti / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) vandanakamityarthaH, uktaM ca - " AloyaNavAgaraNAsaMpucchaNapUyaNAe sajjhAe / avarAhe ya gurUNaM viNao mUlaM ca vaMdaNaga // 1 // " mityAdi 'AloyaNaM 'ti evaM ca vaMdittA utthAya ubhayakaragahiyaraoharaNAddhAvaNayakAyA puvvaparicitie dose jahArAyaNiyAe saMjayabhAsAe jahA gurU suNei tahA pavaDDUmANasaMvegA bhayavippamukkA appaNo vizuddhinimittamAloyaMti, uktaM ca- "viNaeNa viNayamUlaM 5 gaMtUNAyariyapAyamUlaMmi / jANAvijja suvihio jaha appANaM taha paraMpi // 1 // kayapAvovi masso Aloya niMdiu gurusagAse / hoi airegalahuo ohariyabharovva bhAravaho // 2 // tathA - uppaNNANuppannA mAyA aNumaggao nihaMtavvA / AloyaNaniMdaNagarahaNAhiM Na puNotti yA bitiyaM // 3 // tassa ya pAyacchittaM jaM maggaviU gurU uvaisaMti / taM taha aNucariyavvaM aNavatthapasaMgabhIeNaM // 4 // 72 * "AlocanA karavI hoya tyAre, gurue kaMIka kahyuM hoya tyAra pachI te saMbaMdhI kaMika pUchavuM hoya, pUjana 10 vakhate, svAdhyAya samaye, aparAdhanI kSamA mAMgavI hoya tyAre gurune vaMdana karavuM joIe. A vaMdana = e vinayanuM mULa che. / 1 / / " A pramANe vaMdana karIne UbhA thaI baMne hAthathI rajoharaNa pakaDIne ardha namelI kAyAvALA sAdhuo pUrve kAyotsargamAM ciMtana karelA doSonI ratnAdhikanA krama pramANe yatanApUrNa bhASAmAM je rIte guru sAMbhaLe te rIte vardhamAnasaMvegabhAvavALA, bhayathI rahita thaine potAnI cAritravizuddhinimitte AlocanA kare che. kahyuM che - vinayathI aticAranA akaraNapariNAmathI 15 vinayamUlane = saMvegane pAmIne suvihita sAdhu AcArya pAse potAne = potAnA doSone jaNAve che. sAdhu jema svayaM potAnA doSone jaNAve che tema je sAdhu AlocanA karavAnuM bhUlI gayA hoya temane paNa jaNAve = yAda apAve che. (paramapi = vistRta samAnadhAmimiti padmava.-460) // 1 // jema bhArane vahana karanAro bhArane utAryA bAda haLavo thAya che te ja pramANe pApane karyA pachI paNa manuSya A rIte guru pAse potAnA doSonuM kathana ane niMdA karyA bAda atyaMta haLavo thAya che. II2 - AlocanA karatI veLAe utpanna ke anutpanna mAyAne tarata ja AlocanA, niMdA, gahavaDe haNI nAkhe jethI bIjI vAra mAyA thAya nahIM. (utpanna mAyA eTale mAyA karI. ane anutpannamAyA eTale mAyA karavAnI icchA. Avo artha lAge che.) IIII mArgane jANanArA guru te aticAronuM je prAyazcitta Ape te prAyazcittane anavasthAnA prasaMgathI DarelA (= pote ane bIjA sAdhuo te doSone pharI seve nahIM te mATe) sAdhue AcaravuM = pUrNa karavuM joIe. (jethI te 25 anavasthA--prasaMga thAya nahIM.) // 4 // 20 tathA -- 6. AlocanAvyAkaraNasaMprazna- pUjanAsu svAdhyAye / aparAdhe ca gurUNAM vinayo mUlaM ca vandanakaM / evaM ca vanditvotthAyobhayakaragRhItarajoharaNA ardhAvanatakAyAH pUrvaparicintitAn doSAn yathAratnAdhikaM saMyatabhASayA yathA guruH zRNoti tathA pravardhamAnasaMyogA bhayavipramuktA Atmano vizuddhinimittamAlocayanti-vinayena vinayamUlaM gatvA''cAryapAdamUle / jJApayet suvihito yathA''tmAnaM tathA paramapi // kRtapApo'pi manuSya 30 Alocya ninditvA gurusakAze / bhavatyatizayena laghuruddhRtabhara iva bhAravAhaH // 2 // utpannA'nutpannA mAyA anumArgato nihantavyA / AlocanAnindanAgarhaNAbhirna puNariti ca dvitIyam // 3 // tasya ca prAyazcittaM yanmArgavido guruva upadizanti / tattathA'nucaritavyamanavasthAprasaGgabhItena // 4 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devasikapratinI vidhi (ni. 1519-26) za 73 'paDikkamaNaM'ti-'AloiUNa dose guruNA paDidiNNapAyacchittA u / sAmAiyapuvvagaM samabhAve ThAUNa paDikamaMti ||1||smmmuvuttaa payaMpaeNa paDikkamaNaM kaDeti aNavatthapasaMgabhIyA, aNavatthAe puNa udAharaNaM tilahAragakappaTThagotti, 'kitikammaM 'ti tao paDikkamittA khAmaNAnimittaM paMDikkamaNaniveyaNatthaM ca vaMdaMti, tao AyariyamAdI paDikkamaNatthameva daMsemANA khAmeMti, uktaM ca-AyariuvajjhAe sIse sAhamie kulagaNe ya / je me ke'vi kasAyA savve tiviheNa khAmemi 5 // 1 // savvassa samaNasaMghassa bhagavao aMjaliM kariya sIse / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ( A pramANe doSonI AlocanA karyA bAda gurudvArA apAyelA-prAyazcittavALA sAdhuo sAmAyikasUtranA uccAraNa pUrvaka potAnA AtmAne samabhAvamAM sthApIne pratikramaNa kare che. tenA arthAt anavasthAprasaMgathI DarelA sAdhuo 'paITHsannA' sUtranA dareka padomAM samya rIte upayoga rAkhIne "paI/masiMAI'. sUtra bole che. anavasthAmAM talanI corI karanArA bALakanuM daSTAnta jANavuM. 10 # tilahArakanuM dRSTAnta . (jenA zarIre telanI mAliza karelI hatI evo eka bALaka ramato-ramato talanA DhagalA upara ramavA lAgyo. bALaka hovAnA kAraNe koI tene aTakAvatuM nathI. telanI mAlizane kAraNe tenA zarIra upara tala coMTI gayA. coTelA talanI sAthe ja te bALaka ghare gayo. mAtAe tenA zarIra upara tala coTelA joyA. te badhA tala kADhyA ane laI lIdhA. have talanA lobhane kAraNe mAtA te bALakane 15 vAraMvAra telanI mAliza karIne talanA DhagalA pAse mokale che. jatAM kALe mAtA te bALaka pAse ja talanI corI karAve che. A rIte dhIre dhIre tala jevI nAnI-nAnI corI karatA-karatA te moTo cora banI gayo. pariNAme ekavAra sainikoe pakaDyo ane mArI nAMkhyo. (vyavahArasUtra bhA. 6 gA. 4188) A rIte pratikramaNa karyA bAda kSamApaNAnimitte ane (muM pratikramaNa karI lIdhuM che enuM) nivedana 20 karavA mATe gurune vaMdana kare che. tyAra pachI (AcAryAdinI thayelI AzAtanAothI) pAchA pharavA mATe ja AgaLa batAvatA AcAryAdikane khamAve che. kahyuM che - AcArya, upAdhyAya, ziSyo, sAdharmiko, kula (= eka AcAryano parivAra) ane gaNane (aneka AcAryonA samudAyane) AzrayIne mArAvaDe je kaSAyo karAyA che te badhAnI mana-vanaca-kAyAthI kSamA mAMgu chuM. /1ii mastake aMjaline karIne bhagavAna evA sarva zramaNa saMghapAse sarva aparAdhonI kSamA yAcIne huM paNa temanA aparAdhone sahuM 25 chuM (arthAt temanA karelA aparAdhonI temane kSamA ApuM chuM.) rA dharmamAM bhAvathI sthApita kareluM che 7. Alocya doSAn guruNA pratidattaprAyazcittAstu / sAmAyikapUrvaM samabhAve sthitvA pratikrAmyanti // 1 // samyagupayuktAH padaMpadena pratikramaNasUtraM kathayantyanavasthAprasaGgabhItAH, anavasthAyAM punarudAharaNaM tilahArakazizuriti / tataH pratikramya kSAmaNAnimittaM pratikramaNanivedanArthaM ca vandante, tata AcAryAdIn pratikramaNArthameva darzayataH kSamayanti / AcAryopAdhyAn ziSyAn sArmikAn kulagaNAMzca / ye mayA ke'pi 30 kaSAyitAH sarvAn trividhena kSamayAmi // 1 // sarvazramaNasaGghasya bhagavate'JjaliM kRtvA zIrSe / sarvaM kSamayitvA kSame sarvasya + 'paDikkaM tAyavattani0' - pUrvamudrite / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 * Avazya'niyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) ahayaMpi // 2 // savvassa jIvarAsissa bhAvao dhammanihiyaniyacitto / savvaM khamAvaittA khamAmi savvassa ahayaMpi // 3 // " ityAdi, 'durAloiyaduppaDikkaMte ya ussagge tti evaM khAmittA AyariyamAdI tato duloiyaM vA hojjA duppaDikaMtaM vA hojjA aNAbhogAdiNA kAraNeNa tato puNovi kayasAmAiyA carittavisohaNatthameva kAussagaM kareMtitti gAthArthaH // 1525 // 'esa carittussaggo' 5 gAhA vyAkhyA - esa carittusaMggotti carittAtiyAravisuddhinimittotti bhaNiyaM hoi, ayaM ca paMcAsussAsaparimANo // 1526 // tato namokkAreNa pArettA vizuddhacarittA vizuddhadesayANaM daMsaNavisuddhinimittaM nAmukkittaNaM kareMti, carittaM visohiyamiyANi daMsaNaM visohijjatittikaTTu, taM puNa NAmukkittaNamevaM karaMti, 'logassujjoyagare 'tyAdi, ayaM caturviMzatistavaH caturviMzatistave nyakSeNa vyAkhyAta iti neha punarvyAkhyAyate, caturviMzatistavaM cAbhidhAya darzanavizuddhinimittameva kAyotsargaM cikIrSavaH 10 punaridaM sUtraM paThanti savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggaM vaMdaNavattiyAe pUaNavattiyAe sakkAravattiyAe sammANavattiyAe bohilAbhavattiyAe niruvasaggavattiyAe saddhAe mehAe fuse dhAraNAe aNuppehAe vaDDhamANIe ThAmi kAussaggaM ( sUtra ) // potAnuM citta jeNe evo huM sarva jIvarAzinA sarva aparAdhonI mAphI mAMgIne temanA sarva aparAdhonI 15 mAphI ApuM chuM. IIII A pramANe AcArya vigere pAse kSamA yAcIne anAbhoga vigerene kAraNe je koi aparAdhanI sarakhI AlocanA thai nathI ke sarakhuM pratikramaNa thayuM nathI, tenA kAraNe pharI sAmAyikanA uccArapUrvaka cAritranI vizuddhi mATe ja kAyotsargane kare che. 1525 / A kAyotsarga cAritrasaMbaMdhI aticAronI nimitte hovAthI cAritrano kAyotsarga che ke je pacAsa ucchvAsa pramANa (= caMdesu nimmalayarA sudhInA je logassapramAeA) bhAvo // 126 // tyAra pachI namaskAravaDe 20 kAyotsargane pArIne vizuddhacAritravALA thayelA sAdhuo samyagdarzananI vizuddhi mATe vizuddhamArganA dezaka evA tIrthaMkaronuM nAmotkIrtana kare che, kAraNa ke cAritranI vizuddhi thaI gaI have darzananI vizuddhi karavI che. te vaLI nAmotkIrtana logassasUtra dvArA kare che. A sUtranI caturviMzatistavanAmanA adhyayanamAM vistArathI vyAkhyA karela hovAthI ahIM pharIthI batAvatA nathI. logassa bolIne darzanavizuddhinimitte ja kAyotsargane ka2vAnI icchAvALA sAdhuo A sUtra bole che sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 25 8. ahamapi // 2 // sarvasmin jIvarAzau bhAvato dharmanihitanijacittaH / sarvaM kSamayitvA kSame sarvasyAhamapi // 3 // evaM kSamayitvA''cAryAdIn tato durAlocitaM vA bhavet duSpratikrAntaM vA bhavet anAbhogAdinAkAraNena tataH punarapi kRtasAmAyikAzcAritravizodhanArthameva kAyotsargaM kurvanti / eSa cAritrotsarga iti cAritrAticAravizuddhinimitta iti bhaNitaM bhavati, ayaM ca paJcAzaducchvAsaparimANaH, tato namaskAreNa pArayitvA 30 vizuddhacAritrA vizuddhadezakAnAM darzanazuddhinimittaM nAmotkIrttanaM kurvanti, cAritraM vizodhitamidAnIM darzanaM vizudhyatvitikRtvA tatpunarnAmotkIrttanamevaM kurvanti / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'arihaMtannevALa' sUtrano artha 75 asyA vyAkhyA-sarvaloke'rhaccaityAnAM karomi kAyotsargamiti, tatra lokyate - dRzyate kevalajJAnabhAsvateti lokaH - caturdazarajjvAtmakaH parigRhyate iti, uktaM ca-" dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam // 1 // " sarvaH khalvadhastiryagUrdhva bhedabhinnaH, sarvazcAsau lokazca 2 tasmin sarvaloke trailokye ityarthaH, tathAhi - adholoke camarAdibhavaneSu tiryagloke dvIpAcalajyotiSkavimAnAdiSu, Urdhvaloke saudharmAdivimAnAdiSu 5 santyevArhaccaityAni, tatrazokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmarhantItyarhantaH - tIrthakarAsteSAM caityAnipratimAlakSaNAni arhaccaityAni, iyamatra bhAvanA - cittam - antaH karaNaM tasya bhAve karmaNi vA varNadRDhAdilakSaNe SyaJi kRte caityaM bhavati, tatrArhatAM pratimAH prazastasamAdhicittotpAdakatvAdarhaccaityAni bhaNyante teSAM kiM ? - karomItyuttamapuruSaikavacananirdezenAtmA'bhyupagamaM darzayati, kimityAhakAyaH-zarIraM tasyotsarga : - kRtAkArasya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsamadhikRtya 10 parityAga ityarthaH, taM kAyotsarga, Aha-kAyasyotsarga iti SaSTyA samAsaH kRtaH, arhaccaityAnAmiti TIkArtha : sarvalokamAM (2helAM) arihaMtacaityonA (vaMdanAdi mATe) kAyotsargane huM karuM chuM. temAM, je kevalajJAnarUpa sUryavaDe dekhAya che te loka. ahIM lokazabdathI caudarAja Atmaka loka grahaNa karavo. kahyuM che - "dharmAstikAya vigere dravyo jyAM rahelA che te dravyothI yukta evuM te kSetra loka kahevAya che. tenAthI viparIta kSetra aloka jANavuM. // 1 // " sarva eTale ke adho, tiryaMg ane Urdhva ema traNe 15 prakAra. sarva evo je loka te sarvaloka arthAt traNe loka, temAM, (zaMkA : - traNe lokamAM caityo rahelA che ? samAdhAna : - hA, che.) te A pramANe - adholokamAM camarAdinA bhavanomAM, tiryaMglokamAM dvIpo, parvato ane jyotiSThavimAna vigeremAM tathA UrdhvalokamAM saudharma vigere vimAnAdimAM arihaMtacaityo che ja. azoka vigere ATha mahAprAtihArya vigere pUjAne je yogya che te arihaMto eTale ke tIrthaMkaro 20 temanA caityo eTale ke pratimAo te arhacaitya, ahIM varNadaDha vagererUpa sUtrone AzrayIne cittazabdane ke jeno artha aMtaHkaraNa che te zabdane bhAva athavA karmamAM 'vyaMg' pratyaya lAgatA caitya zabda banyo che. arihaMtonI pratimA e prazastasamAdhiyukta cittane utpanna karanAra hovAthI caitya kahevAya che. te pratimAonA (vaMdanAdi mATe kAyotsargane karuM chuM ema anvaya joDavo. temAM 'romi' zabdano artha jaNAve che.) 'romi' e pramANenA uttamapuruSa (= prathamapuruSa) eka vacanAnta nirdezavaDe AtmA 25 svIkArane jaNAve che. romni = huM karuM chuM. zuM karuM chuM ? te kahe che kAya eTale zarIra teno utsarga eTale jeNe kAyotsarga mATenA AgAro = apavAdo karelA che = svIkArelA che evA sAdhuno sthAna, mauna, dhyAna ane ucchvAsAdi kriyA sivAyanI anyakriyAmAM kAyAne rAkhavAne AzrayIne zarIrano parityAga (arthAt annatyaM siphLa... mAM kahelAM apavAdo sivAya anyakriyAomAM kAyAne huM rAkhIza nahIM e pramANe anyakriyAomAM zarIrane rAkhavAno tyAga te utsarga.) AvA te kAyotsargane 30 huM karuM chuM. zaMkA : 'kAyAno utsarga' e pramANe ahIM SaSThI tatpuruSasamAsa karelo che ane pUrve 'arhacaityonuM' Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 mI Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) prAguktaM, tat kimarhaccaityAnAM kAyotsarga karoti ?, netyucyate, SaSThInirdiSTaM tatpadaM padadvayamatikramya maNDUkaplutyA vandanapratyayamityAdibhiH sambadhyate, tatazcArhaccaityAnAM vandanapratyayaM karomi kAyotsargamiti draSTavyam, tatra vandanam-abhivAdanaM prazastakAyavAGmanaH pravRttirityarthaH, tatpratyayaM tannimittaM, tatphalaM me kathaM nAma kAyotsargAdeva syAdityato'rthamityevaM sarvatra bhAvanA kAryA, tathA 5 'pUyaNavattiyAe 'tti pUjanapratyayaM-pUjAnimittaM, tatra pUjanaM-gandhamAlyAdibhirabhyarcanaM, tathA 'sakkAravattiyAe'tti satkArapratyayaM-satkAranimittaM, tatra pravaravastrAbharaNAdibhirabhyarcanaM satkAraH, Aha-yadi pUjanasatkArapratyayaH kAyotsargaH kriyate tatastAveva kasmAnna kriyete ?, ucyate, dravyastavatvAdapradhAnatvAd, uktaM ca-'devvatthau bhAvatthau davvatthao bahugaNotti buddhi siyA, aNiuNamai vayaNamiNaM chajjIvahitaM jiNA beMti / chajjIvakAyasaMjamo davvatthato so virujjatI 10 kasiNo, to kasiNasaMjamavidU puSpAdiyaM Na icchaMti / akasiNa pavattayANaM viratAviratANa esa khalu jutto, saMsArapatanukaraNo davvatthe kUvadito / ityAdi, ataH zrAvakAH pUjanasatkArAvapi e pramANe kahyuM. tethI ahacaityonI kAyAno tyAga sAdhu kare che? samAdhAna : SaSThIvaDe nirdiSTa evA te "advaityAnAM' padano romi ane kAyotsara A baMne padone oLaMgIne maMDUkaplati nyAye (= jema deDako kUdakA mArato mArato amuka-amuka sthAnane 15 oLaMgIne AgaLa vadhe tema A be padone oLaMgIne) "vandranapratyaya vigere pado sAthe saMbaMdha joDavAno che. tethI ahacaityonA vaMdananimitte huM kAyotsargane karuM chuM e pramANe artha jANavo. temAM vaMdana eTale abhivAdana arthAt prazasta mana-vacana-kAyAnI pravRtti. te mATe eTale ke AvI prazastapravRttinuM phaLa mane kevI rIte prApta thAya ? to kAyotsargathI ja thAya. tethI prazastapravRttinA phaLane prApta karavA kAyotsarga karuM chuM. A pramANe AgaLa paNa badhe phaLaprApti mATe ja samajI levuM. 20 pUjAnimitte' - pUjA eTale sugaMdhI dravyo, puSponI mAlA vigerevaDe abhyarcana karavuM. (zrAvaka pratimAnI je AvA badhA dravyovaDe pUjA kare che te pUjAnuM phaLa prApta karavA huM kAyotsarga karuM chuM. ema anvaya joDavo.)'rivattiyA' - satkAra mATe, temAM satkAra eTale utkRSTa evA vastra, AbhUSaNo vigerevaDe pUjA karavI. zaMkA : jo pUjana-satkAra mATe sAdhu kAyotsarga karato hoya to te pUjana-satkAra ja sAdhu kema 25 karato nathI ? samAdhAna : pUjana-satkAra e dravyastava hovAthI sAdhu mATe apradhAna che. kahyuM che - "dravyastava ane bhAvastava, temAM dravyastava bahuguNavALo che. vigereno artha pUrve bhA. 193 vigere gAthAo pramANe jANavo. AthI (= dravyastava zrAvakone guNakArI hovAthI) zrAvako pUjana-satkArane paNa kare 9. dravyastavo bahuguNa iti buddhissyAdanipuNavacanamidaM SaDjIvahitaM jinA bruvanti / SaDjIvakAyasaMyamo 30 dravyastave sa virudhyate / kRtsnastato kutstrasaMyamavidavaH puSpAdikaM necchanti / akRtstrapravarttAnAM viratAviratAnAmeSa khalu yuktaH saMsArapratanukaraNAd, dravyastave kUpadRSTAntaH / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'hiMtarephayA' sUtrano artha ja 77 kurvantyeva, sAdhavastu prazastAdhyavasAyanimittamevamabhidadhati, tathA 'sammANavattiyAe'tti sanmAnapratyayaM-sanmAnanimittaM, tatra stutyAdibhirguNonnatikaraNaM sanmAnaH, tathA mAnasaH prItivizeSa ityanye, atha vandanapUjanasatkArasanmAnA eva kiMnimittamityata Aha-'bohilAbhavattiyAe' bodhilAbhapratyayaMbodhilAbhanimittaM pretya jinapraNItadharmaprAptirbodhilAbho bhaNyate, atha bodhilAbha eva kiMnimittamityata Aha 'niruvasaggavattiyAe' nirupasargapratyayaM-nirupasarganimittaM, nirupasargo-mokSaH, ayaM ca 5 kAyotsargaH kriyamANo'pi zraddhAdivikalasya nAbhilaSitArthaprasAdhanAyAlamityata Aha-saddhAe mehAe dhiIe dhAraNAe aNuppehAe vaDDamANIe ThAmi kAussaggaM'ti zraddhayA hetubhUtayA tiSThAmi kAyotsarga na balAbhiyogAdinA zraddhA-nijo'bhilASaH, evaM medhayA-paTutvena, na jaDatayA, anye tu vyAcakSate-medhayeti maryAdAvartitvena nAsamaJjasatayeti, evaM dhRtyA-manaHpraNidhAnalakSaNayA na punA rAgadveSAkulatayA, dhAraNayA-arhadguNAvismaraNarUpayA na tacchUnyatayA, anuprekSayA-arhadguNA- 10 nAmeva muhurmuhuravicyutirUpeNAnucintanarUpayA na tavaikalyena, varddhamAnayeti pratyekamabhisambadhyate, zraddhayA varddhamAnayA evaM medhayetyAdi, evaM tiSThAmi kAyotsargam, Aha-uktameva prAkkaromi kAyotsarga sAmrati tierIti vimarthamiti 2, 3, vartamAnasAmINe vartamAnavA (pa0 rU-rU-232) ja che. jayAre sAdhuo prazastAdhyavasAya mATe ja kAyotsargane kare che. (arthAt zrAvako A pUjanasatkAradvArA je karmanirjarA vigerarUpa phaLa prApta kare che te phaLa mane paNa prApta thAo evA prazasta 15 adhyavasAya mATe ja kAyotsarga kare che.) tathA "sampattiyA,' - sanmAna mATe, temAM tIrthakaronI stuti vigere dvArA temanA guNone bolavA te sanmAna. keTalAka AcAryo sanmAna eTale mAnasika prItivizeSa kahe che. te sanmAna mATe kAyotsarga karuM chuM. A vaMdana, pUjana, satkAra ane sanmAna A badhuM ja zA mATe karavAnuM che? te kahe che - bodhilAbha mATe. paralokamAM jinadharmanI prApti te bodhilAbha kahevAya che. bodhilAbha ja zA mATe ? te kahe che - nirupasarga = mokSa mATe. karAto evo 20 paNa A kAyotsarga zraddhA vigerethI rahita jIvane icchita arthane sAdhI ApavA mATe samartha banato nathI. mATe kahe che - (1) hetubhUta evI zraddhAthI huM kAyotsarga karuM chuM. (arthAt mArI potAnI zraddhAthI huM A kAyotsarga karuM chuM.) nahIM ke baLajabarI vigerethI. zraddhA eTale potAnI icchA. (2) e ja pramANe huM jaDatAthI nahIM paNa samajI-vicArIne kAyotsarga karuM chuM. keTalAka medhAvaDe asaMjamasa rIte arthAt huM maryAdAmAM rahelo hovAthI gametema kAyotsarga karato nathI' ema 25 artha kare che. (3) e ja pramANe kRtivaDe eTale ke rAga-dveSanI vyAkuLatAthI nahIM paNa mananI ekAgratAthI kAyotsarga karuM chuM. (4) dhAraNAvaDe eTale ke ardhaguNonI vismRti karyA vinA (arthAt adgaNone manamAM yAda karIne) huM kAyotsarga karuM chuM nahIM ke dhAraNA rAkhyA vinA. (5) anuprekSAvaDe arthAt algaNone ja vAraMvAra yAda karavA sAthe huM kAyotsarga karuM chuM, nahIM ke te anuprekSA vinA. vardhamAna' zabda zraddhA vigere pAMca pado sAthe joDavo. tethI vadhatI evI zraddhA sAthe, vadhatI evI medhA 30 sAthe huM kAyotsarga karuM chuM vigere artha karavo. zaMkA: sUtranI zarUAtamAM ja 'mi' zabda ApI ja dIdho che to pharI sUtranA aMtamAM 'tiSThAma' Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 eka Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) itikRtvA karomi kariSyAmIti kriyAbhimukhyamuktamidAnIM tvAsannataratvAt kriyAkAlaniSThAkAlayoH kathaJcidabhedAt tiSThAmyeva, Aha-kiM sarvathA ?, netyAha - ' annatthUsasieNamityAdi pUrvavat yAvadvosirAmitti, evaM suttaM paDhittA paNavIsUsAsaparimANaM kAussaggaM kareMti, 'daMsaNasuddhIya tatiyao hoi 'tti tRtIyatvaM cAsyAtIcArAlocanaviSayaprathamakAyotsargApekSayeti, tao namokkAreNa 5 pArettA suyaNANaparivuDDinimittaM atiyAravisohaNatthaM ca suyadhammassa bhagavao parAe bhattIe tapparUvaganamokkArapuvvayaM thuikittaNaM kareMti, taMjahA pukkharavaradIvaDDhe dhAyaisaMDe ya jaMbuddIve ya / bharaheravayavidehe dhammAigare nama'sAmi // 1 // tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNanariMdamahiassa | sImAdharassa vaMde papphoDiyamohajAlassa // 2 // jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, kallANapukkhalavisAlasuhAvahasa / 10. jo vevavAnava vALavigamsa, dhammasa sAramuvalabma re pamAyaM ? rUA siddhe mo! payao Namo jiNamae naMdI sayA saMjame, devaMnAgasuvaNNakiNNaragaNassabbhUabhAvaccie logo jattha paTTao jagamiNaM tellukkamaccAsuraM, dhammo vaDDau sAsao vijayaU dhammuttaraM vaDDau ||4|| suassa bhagavao karemi kAussaggaM vaMdaNa0 annattha0 / (sUtram ) zabda zA mATe mUkyo ? / samAdhAna : 'najIkanA bhaviSya ke bhUtakALamAM vartamAnavibhaktio paNa thAya che' e nyAyane AzrayIne 'romi' zabdano 'riSyAmi' artha karatA 'huM kAryotsarga karIza' e pramANe pUrve kAyotsarganI kriyAne abhimukhatA kahI. (arthAt kriyA karavAnI taiyArI batAvI.) have sUtranA aMte te kriyA kALa atyaMta najIka hovAthI kriyAkALa ane niSThAkALano kaMcid abheda che. ane tethI huM kAyotsargamAM ja chuM. (ahIM Azaya e che ke 'mi hrAssamAM' zabda bolyA pachI haju AkhuM 'annatya' sUtra 20 bolavAnuM bAkI che. te bolAze pachI kAyotsarga zarU thaze. tethI 'mi...' eTale ke huM kAyotsargamAM chuM ema kevI rIte bolAya ? tethI khulAso kare che ke 'mi gaDa' sUtrano aMta e niSThAkALa che ane kAyotsargakriyAno AraMbha e kriyAkALa che. kAyotsargakriyA have atyaMta najIkamAM hovAthI A kriyAkALa ane niSThAkALano kaMthacid abheda che ane tethI huM kAyotsargamAM ja chuM evuM bolavAmAM koi doSa nathI.) 15 zaMkA : koipaNa jAtanI chUTa rAkhyA vinA kAyotsarga kare che ? samAdhAna H nA, ucchvAsa vigere pUrve je kahyA te badhA apavAdo (= chUTo) ahIM jANI levA. A 'annattha' sUtrane bolIne paccIsa ucchvAsa pramANa kAyotsargane sAdhuo kare che. (pUrve gA. 1526mAM) kahyuM ke 'darzanavizuddhi mATe trIjo kAyotsarga che.' ahIM 'sayaLAsaLA' nA kAyotsarganI apekSAe A kAyotsarga trIjo gaNyo che ema jANavuM. tyAra pachI 'namo arihaMtANaM' dvArA kAyotsargane 30 pArIne zrutajJAnanI parivRddhi mATe ane aticAronI zuddhi mATe bhagavAna evA zrutadharmanI utkRSTa bhaktivaDe te zrutanA prarUpakone namaskAra karavA pUrvaka stuti ane kIrtana kare che. te A pramANe hra sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 25 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravaravIva sUtrano artha 79 asya vyAkhyA-puSkarANi-padmAni tairvara:-pradhAnaH puSkaravaraH 2 zcAsau dvIpazceti samAsaH, tasyArdhaM mAnuSottarAcalArvAgvati tasmin, tathA dhAtakInAM khaNDAni yasmin sa dhAtakIkhaNDo dvIpastasmiMzca, tathA jambopalakSitastatpradhAno vA dvIpo jambUdvIpastasmiMzca, eteSvarddhatRtIyeSu dvIpeSu mahattarakSetraprAdhAnyAGgIkaraNataH pazcAnupUrkopanyasteSu yAni bharatairAvatavidehAni prAkRtazailyA tvekavacananirdezaH dvandvaikavadbhAvAd vA bharatairAvatavideha ityapi bhavati, tatra dharmAdikarAnnamasyAmi- 5 'durgatiprasRtAn jIvAn, yasmAd dhArayate tataH / dhatte caitAn zubhasthAne, tasmAd dharma iti smRtaH // 1 // ' sa ca dvibheda:-zrutadharmazcAritradharmazca, zrutadharmeNehAdhikAraH, tasya bharatAdiSvAdau karaNazIlAstIrthakarA evAtasteSAM stutiruktA, sAmprataM zrutadharmasyocyate-'tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNe 'tyAdi, tamaH-ajJAnaM tadeva timiraM tamastimiramathavA tamaH-baddhaspRSTanidhattaM jJAnAvaraNIyaM nikAcitaM timiraM tasya paTalaM-vRndaM tamastimirapaTalaM tad vidhvaMsayati vinAzayatIti tamasti- 10 mirapaTalavidhvaMsanaH tasya, tathA cAjJAnanirAsenaivAsya pravRttiH, tathA suragaNanarendramahitasya, tathA cAgamamahimAnaM kurvantyeva surAdayaH, tathA sImAM-maryAdAM dhArayatIti sImAdharaH, sImni vA dhArayatIti TIkArtha : kamaLothI pradhAna evo je dvIpa te puSkaravaradvIpa. teno aDadho vibhAga eTale ke mAnuSottaraparvata pUrve rahelo vibhAga, temAM tathA dhAtakI vRkSanA vano jemAM che te dhAtakIkhaMDa-temAM, tathA jaMbuvRkSathI upalakSita athavA jaMbuvRkSothI pradhAna evo je dIpa te jaMbudvIpa - temAM. moTA kSetrone 15 pradhAna gaNIne UMdhA krame A aDhIdvIpamAM je bharata, airAvata ane mahAvideha kSetro che. ahIM mULamAM maratairaviviveda' e pramANe je ekavacanamAM nirdeza karyo che te prAkRtazailI hovAthI jANavo athavA samAhAra dvanda samAsa karelo hovAthI che. te bharatAdi kSetromAM dharmanI Adi = zarUAta karanArAone huM namaskAra karuM chuM. (dharmanI vyAkhyA kare che -) "je kAraNathI durgatimAM jatAM jIvAne aTakAve che ane zubhadhyAnamAM jIvone sthApe 20 che te kAraNathI te dharma kahevAya che. 1" te dharma be prakArano che - zratadharma ane cAritradharma. ahIM zratadharmanuM prayojana che. bharata vigere kSetromAM te zrutadharmane sau prathama karavAnA svabhAvavALA tIrthakaro ja che. tethI (prathamagAthAdvArA) temanI stuti kahI. have zrutadharmanI stuti kahevAya che - tamaH eTale ajJAna. te ajJAnarUpa aMdhakAra te tamatimira. athavA tama: eTale baMdhAyela, spardhAyela, nidhatta evuM jJAnAvaraNIya karma. ane timira eTale nikAcita 25. jJAnAvaraNIya karma. teono je samUha te tamatimirapaTala. A samUhane je nAza kare che tevA zratadharmane (huM vaMdana karuM chuM ema 'vanTe' pada sAthe anvaya karavo.) ajJAnane dUra karavADhArA ja zratadharmanI pravRtti thatI hovAthI (= zrutadharmadvArA ajJAna dUra thatuM ja hovAthI) zratadharma ajJAnane nAza karanAruM kahyuM che. tathA devo vigere AgamanI pUjA (namaskAra) karatA hovAthI ja te zratadharma surasamUha ane cakravartI vigere rAjAvaDe pUjAyela = namaskAra karAyela ti ) che. tene (huM vaMdana karuM chuM.) 30 - tathA sImA eTale maryAdA, tene je dhAraNa kare che athavA sImAne vize = maryAdAmAM (jIvana) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) tasyeti, karmaNi SaSThI, taM vande, tasya vA yat mAhAtmyaM tad vande, athavA tasya vanda iti vandanaM karomi, tathAhi-Agamavanta eva maryAdAM dhArayanti, kiMbhUtasya ?-prakarSeNa sphoTitaM mohajAlaMmithyAtvAdi yena sa tathocyate tasya, tathA cAsmin sati vivekino mohajAlaM vilayamupayAtyeva, itthaM zrutadharmamabhivandyAdhunA tasyaiva guNopadarzanadvAreNa pramAdAgocaratAM pratipAdayannAha-'jAIjarA5 karo tyA, nAtiH-3tpattiH nara-vathohAni: maragha-prApAtyAH zo:-mano suvizeSa:, jAtizca jarA ca maraNaM ca zokazceti dvandvaH, jAtijarAmaraNazokAn praNAzayati-apanayati jAtijarAmaraNazokapraNAzanastasya, tathA ca zrutadharmoktAnuSThAnAjjAtyAdayaH praNazyantyeva, anena cAsyAnarthapratighAtitvamAha, kalyam-ArogyaM kalyamaNatIti kalyANaM, kalyaM zabdayatItyarthaH, puSkalaM-sampUrNaM na ca tadalpaM kiM tu vizAlaM-vistIrNaM sukhaM-pratItaM kalyANaM puSkalaM vizAlaM 10 sukhamAvahati-prApayatIti kalyANapuSkalavizAlasukhAvahastasya, tathA ca zrutadharmoktAnuSThAnA duktalakSaNamapavargasukhamavApyata eva, anena cAsya viziSTArthaprasAdhakatvamAha, kaH prANI devdaanvdhArI rAkhe che te samAdhara. ane zrata e samAdhara ja che kAraNa ke AgamavALA ja jIvo maryAdAnuM pAlana kare che. ahIM tamatimira...sa, sura...sa, sImAtharasta e pramANe je SaSThIvibhakti che te karmamAM = dvitIyA arthamAM jANavI. tethI sImadhara vanTe e pramANe artha karavo athavA SaSThI vibhakti ja . 15 rAkho, artha A pramANe karavo ke te zratadharmanA mAhAbhyane huM vaMdana karuM chuM. athavA 'tasya vinTe' eTale tene huM vaMdana karuM chuM. kevA prakArano te dhRtadharma che? te kahe che - prakarSathI toDI nAkhyo che mithyAtva vigere mohanIyano samUha jeNe te poDiyamodanAta kahevAya che. tene, kAraNa ke zrutajJAnanI hAjarImAM vivekI jIvono mohasamUha nAza pAme che. A pramANe zratadharmanI stuti karIne have te zrutadharmanA ja guNone jaNAvavAdvArA temAM apramattatAne 20 keLavavAnuM jaNAvatA kahe che - nAgarImara.... vigere. jAti eTale janma, jarA eTale ghaDapaNa, maraNa eTale prANono tyAga, zoka eTale mAnasika duHkhavizeSa. A badhA padono dvanda samAsa karavo. A zratadharmamAM kahevAyelA anuSThAnothI jAti vigere nAza pAmatA hovAthI A Rtadharma jAti, jarA, maraNa ane zokane nAza karanAro che - tene, A vizeSaNadvArA zratadharma anarthono pratighAta karanAro che ema jaNAvyuM che. kalya eTale Arogya (= mokSa) te kalyane je bolAve te kalyANa. puSkala eTale 25 saMpUrNa. te paNa alpa nahIM paraMtu vizAla eTale ghaNA prakAranuM (jema ke, anaMtajJAna, saMpUrNa kahevAya paraMtu te anaMtadarzanAdi ghaNA prakAronI apekSAe alpa che. tethI "vipula' vizeSaNa mUkyuM ke sukha saMpUrNa to Ape paNa vipula = ghaNA prakAranuM Ape arthAt anaMtajJAna eTaluM ja nahIM, sAthe anaMtadarzana, anaMtacAritra, anaMtavIrya vigere ghaNA prakAranuM sukha Ape.) sukhano artha spaSTa ja che. saMpUrNa artha - A zrutadharma saMpUrNa ane ghaNA prakAranA mokSasukhane pamADanAro che. A vAta satya che, 30 kAraNa ke zrutadharmamAM kahevAyelA anuSThAnothI kahevAyela svarUpavALuM evuM mokSasukha prApta thAya ja che. A vizeSaNa dvArA zratadharma viziSTa arthano prasAdhaka che ema kahyuM. kayo cetanavaMteM jIva AvA deva Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puravara varavIva' sUtrano artha . 81 narendragaNArcitasya zrutadharmasya sAraM-sAmarthyamupalabhya-dRSTvA-vijJAya kuryAt pramAdaM sacetanaH? cAritradharme pramAdaH kartuM na yukta iti hRdayam, Aha-suragaNanarendramahitasyetyuktaM punardevadAnavanarendragaNArcitasyeti kimarthamiti ?, atrocyate tannigamanatvAdadoSaH, tasyaivaMguNasya dharmasya sAramupalabhya kaH sakarNaH pramAdI bhaveccAritradharma iti, yatazcaivamataH 'siddhe bho payao namo jiNamaye'ityAdi, siddhe-pratiSThite prakhyAte bho ityetadatizayinAmAmantraNaM pazyantu bhavantaH prayato'haM- 5 yathAzaktyaitAvaMtaM kAlaM prakarSeNa yataH, itthaM parasAkSikaM prayato bhUtvA punarnamaskaroti-namo jinamate' arthAd vibhaktipariNAmo namo jinamatAya, tathA cAsmin sati jinamate nandiH-samRddhiH sadA-sarvakAlaM, kva ?-saMyame-cAritre, yathoktaM-'paDhama NANaM tao daye 'tyAdi, kiMbhUte saMyame?devanAgasuvarNakinnaragaNaiH sadbhUtabhAvenArcite, tathA ca saMyamavantaH aya'nta eva devAdibhiH, kiMbhUte jinamate ?-lokyate'neneti lokaH-jJAnameva sa yatra pratiSThitaH, tathA jagadidaM jJeyatayA, 10 dAnava-narendronA samUhathI pUjAyela zratadharmanA sAmarthyane jANIne pramAda karaze? arthAta (zrutadharmamAM kahevAyela anuSThAnarUpI) cAritradharmamAM pramAda karavo yogya nathI. zaMkA : pUrve "surANanarendrahitaca' vizeSaNa ApyuM ja hatuM to pAchaLathI "reva-Anava narendrAvatI' vizeSaNa zA mATe ApyuM? samAdhAna : pUrve kahelAno ja upasaMhAra hovAthI koI doSa nathI. AvA guNavALA te 15 zrutadharmanA sAmarthyane jANyA bAda kayo sakarNa jIva cAritradharmamAM pramAdI thAya ? (Azaya e che ke - zrutadharmanuM AvuM sAmarthya che eTale ke mRtadharmamAM kahevAyelA anuSThAnothI mokSa jevuM viziSTa phaLa prApta thatuM hoya to te zrutadharmane jANIne = bhaNIne cAritrAnuSThAnomAM pramAda karavo nahIM.) je kAraNathI A pramANe che te kAraNathI - (huM jinamatane namaskAra karuM chuM ema anvaya joDavo. jinamata kevo che? te kahe che-) siddha che eTale ke (phalane lAvI ApanAra tarIke) pratiSThita che. (athavA sarvanayane 20 potAnAmAM samAvela hovAthI ane kaSa-cheda-tAparUpa trikoTIthI parizuddha hovAthI) prakhyAta che. "mo' zabda atizayionA AmaMtraNa mATe che, arthAt he viziSTajJAnIo! tame juo, huM prayata thayo chuM arthAt mArI zakti pramANe ATalA kALa sudhI prakarSathI (jinamatamAM) yatnavALo thayo chuM. he viziSTa jJAnIo ! vigere AmaMtraNa ApavAdvArA A jIva parasAkSIe prayata thaIne have pharIthI namaskAra kare che - "namo ninamate' ahIM vibhaktino pheraphAra karI "namo ninamatA' artha jANavo arthAt 25 - jinamatane namaskAra thAo. (TUMkamAM paMktino artha - he jJAnIo ! prakhyAta evA jinamatamAM ATalA kALathI yatnavALo huM A jinamatane namaskAra karuM chuM.) tathA A jinamatanI hAjarImAM sarvakALa mATe saMyamamAM sArI vRddhi thAya che. kahyuM che - prathama jJAna ane pachI dayA... vigere. saMyama kevA prakAranuM che ? - devo-nAgakumAro-suvarNakumArokinnaradevonA samUhadvArA kharAbhAvathI A saMyama pUjAyuM che. A vAta satya che saMyamIo devAdithI 30 pUjAya ja che. jinamata kevA prakArano che ? - jenAvaDe jaNAya te loka eTale ke jJAna. ahIM jJAna ja "loka' zabdathI grahaNa karavAnuM che. te jJAna jemAM pratiSThita che evo A jinamata che. vaLI je Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) kecit manuSyalokameva jagat manyante ityata Aha-trailokyamanuSyAsuraM, AdhArAdheyarUpamityarthaH, ayamitthaMbhUtaH zrutadharmo varddhatAM-vRddhimupayAtu zAzvataH-dravyArthAdezAnnityaH, tathA coktaM'dravyArthAdezAt ityeSA dvAdazAGgI na kadAcid nAsIdi'tyAdi, anye paThanti-dharmo varddhatAM zAzvataM iti, asmin pakSe kriyAvizeSaNametat, zAzvataM varddhatAM apracyutyeti bhAvanA, vijayataH-karmaparapra5 vAdivijayeneti hRdayaM, tathA dharmottaraM-cAritradharmottaraM varddhatu, punarvRddhyabhidhAnaM mokSArthinA pratyahaM jJAnavRddhiH kAryeti pradarzanArthaM, tathA ca tIrthakaranAmakarmahetUn pratipAdayatoktaM-"appuvvaNANagahaNe"tti, 'suyassa bhagavao karemi kAussaggaM vaMdaNavattiyAe' ityAdi pUrvavat, yaavdvosiraami| eyaM suttaM paDhittA paNuvIsussAsameva kAussaggaM kareMti Aha ca-'suyaNANassa cauttho 'tti, tao namokkAreNa pArittA visuddhacaraNadasaNasuyAiyArA maMgalanimittaM caraNadaMsaNasuyadesagANaM siddhANaM 10 ti, machiye -siddhAe zu 'tti, sA revaM stutiH- * jinamatamAM jagata joya tarIke pratiSThita che. keTalAka jIvo manuSyalokane ja jagata tarIke mAne che tethI (jagatanuM saMpUrNa svarUpa jaNAvavA A jagata kevuM che?) te kahe che - A jagata railokyasvarUpa che eTale ke AdhAra che ane temAM rahenArA manuSya, sura ane asuro che (ahIM mULamAM prAkRta hovAthI "sura" zabdano lopa thavAthI makhvasura rUpa thayuM che.) mATe jagata AdheyarUpa paNa che. (manuSya, sura. 15 ane asura e Adheya che. manuSya vigere ja jagata che. mATe jagata AyarUpa paNa che.) mATe ja kahyuM che ke A jagata Adhara-AyarUpa che. AvA prakArano zrutadharma vRddhine pAmo. vaLI te kevo che?) zAzvata che eTale ke dravyArthikanayanI apekSAe nitya che. kahyuM che - "dravyArthikanayanI apekSAe A dvAdazAMgI kyAreya nahotI evuM nathI vigere." keTalAka ema kahe che - "zAzvata zabda kriyAvizeSaNa jANavo. tethI artha - haMmezA vRddhine 20 pAmo. tathA vijayathI eTale ke karmarUpa paravAdI upara jita meLavavAdvArA A zrutadharma vadho. "dharmottara arthAt cAritradharma pradhAna bane e rIte zratadharma (mArAmAM) vadho. ahIM pharIthI vRddhinuM kathana karyuM te mokSArthI jIve roje-roja jJAnavRddhi karavI joIe e vAta jaNAvavA karyuM che. tathA tIrthakara nAmakarmanA kAraNonuM (= vIzasthAnakonuM) pratipAdana karatI vakhate graMthakAre apUrvajJAnanuM grahaNa paNa eka kAraNa tarIke kahyuM che. "bhagavAna zrutajJAnanA vaMdananimitte kAyotsarga 25 karuM - thI laI vosirAmi' sudhInuM sUtra pUrvanI jema jANavuM. A sUtrane bolIne paccIsa ucchavAsa pramANa kAyotsarga sAdhuo kare che. A ja vAta gA. 1526mAM kahI che - zrutajJAnano cotho kAyotsarga che. (sayAsaUA kAyotsarganI apekSAe cotho jANavo.) tyAra pachI namaskAravaDe kAyotsargane pArIne cAritra, darzana ane zrutasaMbaMdhI aticArothI vizuddha thayelA sAdhuo maMgala mATe cAritra, darzana ane zrutanA dezaka evA siddhonI stutine bole che. A ja vAta gA. 15raM6mAM karI 30 ke - "tyAra pachI siddhonI stuti kare." ane te stuti A pramANe jANavI che Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'siddhAmAM buddhALuM' sUtrano artha 83 siddhANaM buddhANaM pAragayANaM paraMparagayANaM / loyaggamuvagayANaM namo sayA savvasiddhANaM // 1 // jo devANavi devo jaM devA paMjalI namaMsaMti / taM devadevamahiaM sirasA vaMde mahAvIraM // 2 // ikko'vi namukkAro jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAgarAo tArei naraM va nAriM vA // 3 // ujjitaselasihare dikkhA nANaM nisIhiA jassa / taM dhammacakkavaTTiM ariTThanemiM nama'sAmi // 4 // cattAri aTTha dasa do ya vaMdiA jiNavarA 5 cauvvIsaM / paramaTThaniTThiaTThA siddhA siddhi mama disaMtu // 5 // ( sUtra ) asya vyAkhyA - sitaM mAtameSAmiti siddhA nirdagdhakarmendhanA ityarthastebhyaH siddhebhyaH, te ca sAmAnyato vidyAsiddhA api bhavantyata Aha- buddhebhyaH, tatrAvagatAzeSAviparItatattvA buddhA ucyante, tatra kaizcit svatantratayaiva te'pi svatIrthojjvAlanAya ihAgacchanti ityabhyupagamyante ata Aha-- 'pArAtebhya:' pAra paryanta saMsArasya prayoganagrAtasya ca AtA: pArAtA: tebhyaH, tepi cAnAvisiddha - 10 jagatpatIcchAvazAt kaizcit tathA'bhyupagamyante ata Aha- 'paramparagatebhyaH' paramparayA ekenAbhivyaktArthAdAgamAt pravRtto'nyo'nyenAbhivyaktAdarthAdanyo'nyenApyanya ityevaMbhUtayA gatAH paraMparagatAstebhyaH, Aha- prathama eva kenAbhivyaktArthAdAgamAt pravRtta iti ?, ucyate, anAditvAt siddhAnAM sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : sitaM = baMdhAyeluM karma jemanuM dhyAtaM = nAza pAmyuM che te arthAt baLI gayuM che kama~Na 15 jemanuM tevA siddho, temane (namaskAra thAo ema anvaya joDavo.) sAmAnyathI siddho tarIke vidyAsiddha vigere paNa samajI zakAya che. paraMtu teone ahIM grahaNa karavA nathI tethI kahe che - buddhone, badhA ja tattvo samyag rIte jemaNe jANelA che te buddha kahevAya che. (jo ke 'buddha' vizeSaNathI vidyAsiddha vigerenI bAdabAkI thai jAya che paraMtu) keTalAka mithyAdarzanIo potAnI buddhikalpanAthI ja evuM mAne che ke te buddho paNa potAnA tIrthanI unnati mATe mokSamAM gayA pachI paNa pAchA ahIM jagatamAM 20 Ave che. tethI A buddhonI bAdabAkI karavA kahe che ke - pAragatone, arthAt jeo saMsAranA ane potAnA sarva prayojanonA pArane pAmelA che teone. (mithyAdarzanIoe mAnelA buddhone svatIrthanI unnatirUpa prayojana pUrNa thayuM nathI tethI AvA buddho pAragata kahevAtA nathI. tethI 'pAragata' vizeSaNadvArA teonI bAdabAkI samajavI.) keTalAka mithyAdarzanIo evuM mAne che ke - "te pAragato paNa anAdisiddha evA eka jagatpatinI 25 icchAthI pAra pAmelA che." teonI A mAnyatAne dUra karavA kahe che ke - paraMparAgatone, ahIM paraMparAvaDe eTale ke eke pragaTa karelA arthavALA AgamathI anya pravRtta thayo (arthAt ekanA upadezathI bodha pAmIne bIjo siddha thayo. e ja pramANe) anyadvArA jaNAvelA arthavALA AgamathI anya pravRtta thayo. e ja pramANe anya dvArA anya ema paraMparAvaDe mokSamAM jIvo gayA che. (A vizeSaNathI ema jaNAvyuM ke anAdisiddha evo jagatpatinAmano koi eka AtmA nathI ke te ekalAnI 30 icchAthI jIvo mokSa pAme. paraMtu aneka jIvonA upadezathI anekajIvo siddha pAmyA che.) zaMkA : prathama jIva konA upadezathI siddha thayo ? Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) prathamatvAnupapattiriti, athavA kathaJcit karmakSayopazamAt darzanaM darzanAt jJAnaM jJAnAccAritramityevaMbhUtayA paramparayA gatAstebhyaH, te'pi ca kaizcit sarvalokApannA eveSyanta ityata Aha'lokAgramupagatebhyaH' lokAgram-ISatprAgbhArAkhyaM tamupagatA: tebhyaH, Aha-kathaM punariha sakalakarma vipramuktAnAM lokAgraM yAvadgatirbhavati ?, bhAve vA sarvadaiva kasmAnna bhavatIti ?, atrocyate, 5 pUrvAvedhavazAd daNDAdicakrabhramaNavat samayamevaikamaviruddheti, namaH sarvadA-sarvakAlaM sarvasiddhebhyaH' tIrthasiddhAdibhedabhinnebhyaH, athavA sarvaM sAdhyaM siddhaM yeSAM te sarvasiddhAstebhyaH. itthaM sAmAnyena sarvasiddhanamaskAraM kRtvA punarAsannopakAritvAd vartamAnatIrthAdhipateH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminaH stutiM kurvanti-'jo devANavi devo jaM devA paMjalI'tyAdi, yo bhagavAn vardhamAnoH devAnAmapi bhavanavAsyAdInAM devaH, pUjyatvAt, tathA cAha-yaM devAH prAJjalayo namasyanti-vinayaracitakarapuTAH 10 santaH prAnti, te revadevamadi' revadevA:-zavaH tai: hita-pUnita 'fzarI' uttamahenatsAra samAdhAna : siddho anAdi hovAthI pahelo jIva' ema kahevuM ja ghaTatuM nathI. (mithyAdarzanIo je jagatpatinAmano anAdi siddha mAne che te eka jIvanI apekSAe hovAthI mithyA che. jyAre ahIM siddho anAdi kahyA te pravAhanI apekSAe che ema jANavuM.) athavA paraMparA eTale koika rIte karmanA layopazamathI darzana prApta thAya, darzanathI jJAna ane jJAnathI cAritra. AvA prakAranI paraMparAthI 15 mokSamAM gayelA siddhone namaskAra thAo. A siddhone paNa keTalAka loko sarvalokavyApI ja mAne che tethI temanI A mAnyatAnuM khaMDana karavA kahe che- lokAjhane pAmelA. lokAgra eTale iSa~AgubhAranAmanuM sthAna. tene pAmelA siddhone namaskAra thAo. zaMkA : (jIvanI gati karmane AdhIna che. to) sakala karmothI rahita thayelA evA siddhonI lokAgra sudhI gati kevI rIte thAya che? ane jo karma vinA gati siddhonI thaI hoya to kAyama mATe 20 have karma rahita hovAthI kAyama gati kema thatI nathI ? . samAdhAna : jema daMDathI utpanna thayeluM bhramaNa pachIthI daMDa vinA paNa pUrvAbhyAsanA kAraNe cAlyA kare che ane te kaMI lAMbAkALa sudhI cAlatuM nathI tema pUrva abhyAsanA vazathI siddhonI paNa karma vinA lokAgra sudhI gati thAya che ane te paNa lAMbAkALa mATe nahIM eTale ke eka ja samaya mATe thAya che temAM koI virodha nathI. 25 "namo sayA savyasiddhALa' sarvadA eTale ke sarvakALa mATe tIrthasiddha vigere judA judA prakAranA sarvasiddhone namaskAra thAo. athavA sarva sAdhya jemane siddha thaI gayA che te sarvasiddho, temane namaskAra thAo. A pramANe sAmAnyathI sarvasiddhone namaskAra karIne pharI AsajJopakArI hovAthI vartamAna tIrthanA adhipati zrImanmahAvIravardhamAnasvAminI stutine kare che - "no tevA vi..." je bhagavAna vardhamAnasvAmI devone paNa pUjya hovAthI devAdhideva che eTale ke bhavanavAsI vigere 30 devonA paNa deva che. A ja vAtane kahe che ke - vinayapUrvaka joDelA hAthovALA evA devo jemane praNAma kare che tevA ane indrothI pUjAyelA mahAvIrane mastakavaDe huM vaMdana karuM chuM mastakavaDe A zabda Adara jaNAvavA kahyo che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 'siddhavi vRddhA' sUtrano artha che 85 pradarzanArthamAha, vande, taM kaM ?-'mahAvIraM' 'Ira gatipreraNayo rityasya vipUrvasya vizeSeNa Irayatikarma gamayati yAti vA zivamiti vIraH, mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH taM, itthaM stutiM kRtvA punaH phalapradarzanArthamidaM paThati-'ekko'vi namokAro jiNavaravasahasse 'tyAdi, eko'pi namaskAro jinavaravRSabhasya varddhamAnasya saMsArasAgarAttArayati naraM vA nArI vA, iyamatra bhAvanA-sati samyagdarzane parayA bhAvanayA kriyamANa eko'pi namaskAraH tathAbhUtAdhyavasAyaheturbhavati 5 yathAbhUtAccheNimavApya nistarati bhavodadhimityataH kAraNe kAryopacArAdetadevamucyate, anyathA cAritrAdivaiphalyaM syAt / etAstisraH stutayo niyamenocyante, kecidanyA api paThanti, na ca tatra niyamaH, 'kitikammaM ti puNo saMDaMsayaM paDilehiya uvavisaMti, muhapottiyaM paDilehaMti sasIsovariyaM kAyaM pamajjittA Ayariyassa vaMdaNaM kareMti'tti gAthArthaH // 1526 // mA- inimittamid vanamiti ?, 3yate - s dhAtu gati ane preraNA arthamAM che. 'vi' upasarga pUrvakanA A dhAtu uparathI 'vIra' zabda banyo che, arthAt vizeSathI je karmane prere che = dUra kare che te vIra athavA je mokSamAM jAya che te vIra. mahAna evA vIra te mahAvIra. temane huM vaMdana karuM chuM. A pramANe vIraprabhunI stuti karIne pharI temane karelA namaskAranuM phaLa dekhADavA kahe che - pro.vi. jinavaromAM vRSabha samAna evA vardhamAna svAmine karelo eka paNa namaskAra nara ke nArIne saMsArasAgarathI tAre che. bhAvArtha e che 15 ke - samyagdarzananI hAjarImAM utkRSTa evI bhAvanA sAthe karAto eka paNa namaskAra tevA prakAranA adhyavasAyanuM kAraNa bane che ke jevA prakAranA adhyavasAyathI jIva kSapakazreNine pAmIne saMsArasAgara tarI jAya che. tethI kAraNamAM kAryano upacAra karatA namaskAra saMsArasAgara utAre che ema bolAya che. jo A rIte upacAra na samajavAno hoya ane mAtra namaskArathI ja mokSa maLI javAno hoya to cAritra vigere badhuM niSphaLa thaI jAya. A traNa stutio (= siddhANaM-buddhANaMnI A traNa gAthAo gaNadharakRta hovAthI) niyamathI bolAya che. keTalAko chellI be gAthAo paNa bole che paraMtu chellI be bolavI ja evo niyama nathI. (icchA hoya to bole, na hoya to na bole. jo ke atyAre sAmAcArI bolavAnI che. teno artha A pramANe - giranAra parvatanA zikhara upara jemanA dIkSA, kevalajJAna ane naiSelikI = mokSamAM sarva vyApArono niSedha hovAthI mokSa e ja naiSadhikI zabdathI levo. tethI naiSadhinI eTale ke mokSa thayA che 25 te dharmacakravartI evA ariSTanemine huM namaskAra karuM chuM. tathA cAra, ATha, dasa ane be (e pramANe) vaMdana karAyelA, paramArthathI niSThita arthovALA ane siddha thayelA evA covIse jinavaro mane siddhine Apo.) (have gA. 1526mAM Apela) "kRtikarma' zabdano artha kare che - A rIte siddhANaM buddhANaM bolIne pharIthI sAMdhAonuM pramArjana karIne nIce bese che ane muhapatinuM paDilehaNa kare che. tyAra 30 pachI mastaka sahita nAbhithI uparanI kAyAnuM pramArjana karIne AcAryane vaMdana kare che. /1526ll zaMkA : A vaMdana zA mATe karavAnuM? samAdhAna 20 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazya niyukti * hariladrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) sukayaM ANatiM piva loge kAUNa sukayakiikammaM / va MtiyA thuIo guruthuigahaNe kae tini // 1527 // 'sukayaM ANatiM piva loe kAUNaM 'ti jaha raNNA maNussA ANattigAe pesiyA paNAma kAUNa gacchaMti, taM ca sukataM kAUNa puNo paNAmapuvvagaM niverdeti, evaM sAhuNo'vi gurusamAdiTThA 5 vaMdaNagapuvvagaM carittAdivisohiM kAUNa puNo sukayakitikammA saMto guruNo nivedaMtibhagavaM ! kayaM taM pesaNaM AyavisohikAragaMti, vaMdaNaM ca kAUNa puNo ukkaDuyA AyariyAbhimuhA viNayaratiyaMjalipuDA ciTThati, jAva gurU thuigahaNaM kareMti, tato pacchA samattAe paDhamathutIe thuI kaDDiti viNautti, tao thuI yA va MtiyAo ka++ti tiNNi, Aha ca-vatiyA thaio guruthutigahaNe kae tiNitti gAthArthaH // 1527 // tao pAusiyaM kattavvaM kareMti, evaM tAva devasiyaM kareMti, 10 gataM devasiyaM, idANi rAiyaM, tatthimA vihI, paDhamaM ciya sAmAiyaM kaDDiUNa carittavisuddhinimittaM 86 gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. TIkArtha : jema rAjAvaDe koi kArya mATe AjJA apAyelA puruSo rAjAne praNAma karIne jAya che. sArI rIte te kAryane patAvIne pAchA AvelA te puruSo praNAmapUrvaka te kAryanI samAptinuM nivedana kare che. A ja pramANe guruvaDe AjJA apAyelA sAdhuo paNa cAritrAdinI vizodhine karIne pharIthI sArI 15 rIte karyA che vaMdana jemaNe tevA sAdhuo gurune nivedana kare che ke - he bhagavan ! Atmavizuddhi kAraka evuM (kAyotsargAdi) kArya ame pUrNa karyuM che. ane A pramANeM vaMdana karIne pharI utkaTuka Asane AcAryanI sAme vinayathI racAyelI aMjalivALA thaine rahe che. - tyAra pachI bhyAre guru ( namo'stu vardhamAnAya nI) prathama gAthA jolI rahe pachI jadhA sAdhukho te stutine bole che, gurunA bolI rahyA pachI bolavuM e vinaya hovAthI sAdhuo pachI bole che. 20 sAdhuo tyAre akSaro ke svarovaDe vadhatI evI traNa stutio bole che. A ja vAta mULagAthAmAM jaNAvI che ke - guruvaDe stuti bolAyA bAda sAdhuo vRddhi pAmatI traNa sturtio bole che ||152NA tyAra pachI sAdhuo rAtrinuM kartavya kare che. A pramANe daivasika pratikramaNa sAdhuo kare che. daivasikapratikramaNanI vidhi pUrNa thai. have rAtripratikramaNa kahevAya che. temAM vidhi A pramANe prathama sAmAyikasUtrane bolIne cAritravizuddhi mATe paccIsa ucchvAsapramANa kAyotsarga kare che. 25 10. yathA rAjJA manuSyA AjJaptyA preSitAH praNAmaM kRtvA gacchanti, tacca kRtvA punaH praNAmapUrvakaM nivedayanti, evaM sAdhavo'pi gurusamAdiSTA vandanapUrvaM cAritrAdivizuddhiM kRtvA punaH sukRtakRtikarmANaH santo gurubhyo nivedayanti bhagavan ! kRtaM taM preSaNamAtmavizuddhikArakamiti, vandanaM ca kRtvA punarutkaTukA AcAryAbhimukhA vinayaracitAJjalipuTAstiSThanti yAvadguravaH stutigrahaNaM kurvanti, tataH pazcAt samAptAyAM prathamastutau stutIH kathayanti vinaya iti, tataH stutIrvardhamAnAH kathayanti tisraH, vardhamAnAH stutayaH gurustutigrahaNe kRte 30 tistrariti / tataH prAdoSikaM kAlaM kurvanti, evaM tAvaddaivasikaM kurvanti, gataM daivasikaM, rAtrikamidAnIM tatrAyaM vidhiH- prathamameva sAmAyikaM kathayitvA cAritravizuddhinimittaM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmapratinI vipa (ni. 1528) * 87 paNuvIsussAsamettaM kAussaggaM kareMti, tao namokkAreNa pArittA daMsaNavisuddhInimittaM cauvIsatthayaM paDhaMti, paNuvIsussAsaparimANameva kAussaggaM kareMti, etthavi namokkAreNa pArettA suyaNANavisuddhInimittaM suyaNANatthayaM kaDeti, kAussaggaM ca tassuddhinimittaM kareMti, tattha ya pAosiyathuimAdIyaM adhikatakAussaggapajjaMtamaiyAraM ciMtei, Aha-kiMnimittaM paDhamakAussagge eva rAiyAiyAraM Na ciMteti ?, ucyante, . niddAmatto na sarai aiAraM mA ya ghaTTaNaM'NNo'NNaM / kiiakaraNadosA vA gosAI tinni ussaggA // 1528 // niddAmatto-niddAbhibhUo na sarai-na saMbharai suSTha aiyAraM mA ya ghaTTaNaM 'NNo'NNaM aMdhayAre vaMdaMtayANaM, 'kitiakaraNadosA vA' aMdhayAre adaMsaNAo maMdasaddhA na vaMdaMti, eeNa kAraNeNaM gose-paccUse Aie tiNNi kAussaggA bhavanti, na puNa pAosie jahA ekkotti // 1528 // 10 (savAre pratikramaNa ThAvyA bAda namuskurNa bolyA pachInI A vidhi jANavI.) namaskAravaDe kAyotsargane pArIne darzanavizuddhinimitte pragaTa logassasUtra bole. pachI paccIsa ucchavAsapramANa kAyotsarga kare. ma 59 nama253 pArIne zrutazAnana vizuddhi bhATe 'pukkharavaradIvaDDe' sUtra bole mane tenI zuddhi mATe kAyotsargane kare che. ane te kAyotsargamAM AgalI rAte pratikramaNamAM namoDastu vardhamAnAya vigere je stuti bolyA hatA tyAMthI laIne atyAre cAlI rahelA trIjA kAyotsarga sudhInA aticAro vicAre. 15. zaMkA : cAritrazuddhinA prathama kAyotsargamAM ja rAtriAka-aticAro kema na vicAre ? samAdhAna : gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha (UThIne tarata ciMtana karavAmAM) nidrAthI abhibhUta thayelo sAdhu sArI rIte aticAronuM sm29|| 42rI to nathA. quii aMdhA2mA vahana 2d (= 27muhimo pAmatI veNA) sAdhulone 20 paraspara athaDAmaNa na thAya athavA aMdhakAramAM na dekhAvAne kAraNe maMdazraddhAvALA (= sAmAcArImAM DhIlApocA) sAdhuo aMdhakArano phAyado uThAvIne vaMdana karatA nathI. AvA badhA kAraNone kAraNe savAre prathama traNa kAyotsarga karavAnA Ave che. temAM pahelA be kAyotsarga karatA sudhImAM nidrA UDI javAthI trIjA kAyotsargamAM aticAronuM smaraNa sArI rIte thaI zake.) paNa sAMjanA pratikramaNanI jema eka kAyotsarga thato nathI. ./1528. 11. paJcaviMzatyucchAsamAnaM kAyotsargaM kurvanti, tato namaskAreNa pArayitvA darzanavizuddhinimittaM caturviMzatistavaM paThanti paJcaviMzatyucchAsaparimANameva kAyotsargaM kurvanti, atrApi namaskAreNa pArayitvA zrutajJAnavizuddhinimittaM zrutajJAnastavaM karSayanti, kAyotsargaM ca tacchuddhinimittaM kurvanti, tatra ca prAdoSikastatyAdikaM adhikatakAyotsargaparyantamaticAraM cintayanti / Aha-kiMnimittaM prathamakAyotsarga eva rAtrikAticAraM na cintayanti ?, - nidrAmattaH-nidrAbhibhUto na smarati suSThvaticAraM mA ghaTTanamanyo'nyaM 30 vandamAnAnAmandhakAre kRtikarmAkaraNadoSA vA-andhakAre'darzanAt mandazraddhA na vandante, etena kAraNena pratyUSe Adau trayaH kAyotsargA bhavanti, naM punaH prAdoSike yathaika iti, 25 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) ettha paDhamo caritte daMsaNasuddhIeN bIyao hoi / suyanANassa ya tatio navaraM ciMtaMti tattha imaM // 1529 // taie nisAiyAraM ciMtai caramaMmi kiM tavaM kAhaM ? / chammAsA egadiNAihANi jA porisi namo vA // 1530 // ahamavi bhe khAmemI tubbhehi samaM ahaM ca vaMdAmi / AyariyasaMtiyaM nitthAragA u guruNo a vayaNAiM // 1531 // . tato ciMtiUNa aiyAraM namokkAreNa pArettA siddhANa thuI kAUNa puvvabhaNieNa vihiNA vaMdittA AloeMti, tao-sAmAiyapuvvayaM paDikkamaMti, tao vaMdaNapuvvayaM khAmeMti, vaMdaNaM kAUNaM tao sAmAiyapuvvayaM kAussaggaM kareMti, tattha ciMteMti-kamhi niyoge niuttA vayaM gurUhi ?, to 10 tArisayaM tavaM pavajjAmo jAriseNa tassa hANi na bhavati, tao ciMteti-chammAsakhamaNaM karemo ?, gAthArtha : prathama kAyotsarga cAritra mATe, bIjo darzanazuddhi mATe che. trIjo zrutajJAnanI vizuddhi mATe jANavo, paraMtu temAM A pramANe vicAre. . gAthArtha : trIjA kAyotsargamAM rAtri aticAra vicAre. chellA (tapativaNInA) kAyotsargamAM - huM kayo tapa karI zakIza? temAM chamahinAthI laIne eka divasa vigerenI 15 hAni karatA chelle porisi athavA navakArazI sudhInuM ciMtana kare. gAthArtha : huM paNa tamane khamAvuM chuM, tamArI sAthe (mAruM paNa pakhavADiyuM sAruM gayuM che.), caityone huM vaMdana karuM chuM, AcArya saMbaMdhI, vistAra pAmo - A badhA gurunA (kSamApaNA vakhatanA) vacano jANavA. TIkArya : A rIte kAyotsargamAM aticArone vicAryA pachI. namaskAravaDe kAyotsargane pArIne 20 siddhonI stutine (= siddhANaM-buddhANaM sUtrane) bolIne pUrvokta (= muhapatti vigerenA pratilekhana pUrvakanI) vidhi pramANe vaMdana karIne gurune aticAronuM kathana kare. tyAra pachI sAmAyikasUtrane bolIne pagAmasikkAe sUtradvArA pratikramaNa kare che. tyAra pachI vaMdanapUrvaka AcAryAdine khamAve che. tyAra pachI vaMdana karIne sAmAyikapUrvaka kAyotsarga kare che. temAM A pramANe vicAre che - gurue mane kayA yogamAM joDyo che? (e pramANe vicArIne) tevA prakArano huM tapa karuM ke jethI te tapanA 25 kAraNe gurue sopela kArya sadAya nahIM. tapa mATe te sAdhu kAyotsargamAM vicAre ke chammAsano tapa karavA huM samartha chuM? nathI. eka divasa 12. tatazcintayitvA'ticArAn namaskAreNa pArayitvA siddhANamiti stutiM kRtvA pUrvabhaNitena vidhinA vanditvA''locayanti, tataH sAmAyikapUrvakaM pratikrAmyanti, tato vandanakapUrvakaM kSamayanti, vandanaM kRtvA tataH sAmAyikapUrvakaM kAyotsargaM kurvanti, tatra cintayanti-kasminniyoge niyuktAzca vayaM gurubhiH ?, tatastAdRzaM 30 tA: prapadAmadevana tasya hAnine mati, tazcittatti-mAsakSapas : ?, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapativaNInI vidhi (ni. 1531) nA 89 nai sakkemo, egadivaseNa UNaM ?, tahavi na sakemo, evaM jAva paMca mAsA, tao cattAri tao tinni tao donni, tato ekkaM tato addhamAsaM cautthaM AyaMbilaM egaThANayaM egAsaNaM purimaTuM nivvigaiyaM porusI namokkArasahiyaM vatti, uktaM ca-'carime kiM tavaM kAhaMti, carime kAussagge 'chammAsA egU( egadi)NAdihANI jAva porisi namo vA, evaM jaM samatthA kAuM tamasaDhabhAvA hiae kareMti, pacchA vaMdittA gurusakkhayaM pavajjaMti, savve ya namokAraittagA samagaM udveti vosirAveMti 5 nisIyaMti ya, evaM porisimAdisu vibhAsA, tao tiNNi thuI jahA puvvaM, navaramappasaddagaM deMti jahA ocho evo chamAsano tapa karavA samartha chuM? te paNa karavA samartha nathI. A pramANe pAMca mAsa sudhI samajavuM. tyAra pachI cAra, traNa, be, eka ema eka-eka mahino ghaTADavo. tyAra pachI paMdara divasano tapa karavA samartha chuM? nathI. e ja rIte upavAsa, AyaMbila, ekasthAna, ekAsaNa, parimaDha, nIvi, porisI athavA navakArazI sudhI vicAravuM. (vartamAnakAlina sAmAcArI A pramANe 10 che - cha mAsano tapa karavA samartha chuM? nathI. eka divasa nyUna chamAsa ? zakti nathI, pariNAma nathI. A pramANe eka-eka divasa ochA karatA-karatA chelle 29 divasa nyUna chamAsa tapa karavA samartha chuM? nathI. A ja pramANe have pAMca divasa nyUna pAMca mahinA tapa karavA samartha chuM? nathI. 10 divasa nyUna pAMca mahinA, 15 divasa nyUna pAMca mahinA, 20 divasa nyUna pAMca mahinA, 25 divasa nyUna pAMca mahinA tapa karavA samartha chuM? nathI. A ja paddhati pramANe) cAra mahinA, traNa 15 mahinA, be mahinA sudhI javuM tyAra pachI 1 divasa nyUna 1 mahinAno tapa karavA samartha chuM? nathI ema eka-eka divasa ocho karatA karatA chelle 13 divasa nyUna eka mahinAno tapa karavA samartha chuM? nathI. tyAra pachI cotrIsa bhakta, batrIsa bhakta vigerethI laI upavAsa, AyaMbila, ekasthAna, ekAsaNa, purimaDha, nIvi, porisI athavA navakArazI sudhI vicAravuM.) A ja vAta gAthAmAM karI che - "chellA kAyotsargamAM kayo tapa karuM? temAM chamAsathI AraMbhI eka divasa nyUna vigererUpa 20 hAni karatA chelle porisI athavA navakArazI vicAre." - temAM je tapa karavA samartha hoya te tapane mAyA vinAnA sAdhuo hRdayamAM kare arthAt te tapa karavAnuM nakkI kare. pachI gurune vaMdana karIne gurusAkSIe te tapanuM paccakhkhANa kare. temAM jeTalA sAdhuo navakArazIvALA hoya te badhA eka sAthe upasthita thAya, vosirAve (= paccakhkhANa le) ane besI jAya. A ja pramANe poriTI vigerenA paccakhkhANavALA sAdhuo mATe samajI levuM. tyAra pachI 25 pUrvanI jema vardhamAna traNa stutio bole paraMtu (rAtrino aMtima samaya hovAthI) maMdasvare bole jethI 13. na zaknumaH, ekadivasenonaM ?, tathApi na zaknumaH, evaM yAvat paJca mAsAH, tatazcaturaH, tatastrIn tato dvau tata ekaM tato'rdhamAsaM caturthabhaktamAcAmAmlaM ekasthAnakaM ekAsaNaM pUrvArdhaM nirvikRtikaM pauruSI namaskArasahitaM veti, carame kAyotsarge SaNmAsAdekonAdihAniryAvat pauruSI namaskArasahitaM vA, evaM yat samarthAH kartuM tadazaThabhAvA hadi kurvanti, pazcAt vanditvA gurusAkSikaM pratipadyante, sarve ca namaskArasahite 30 pArakAH samakamuttiSThanti vyutsRjanti niSIdanti ca, evaM pauruSyAdiSu vibhASA, tatastisraH stutIryathA pUrvaM, navaramalpazabdaM dadati yathA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) ghairakoilAdI sattA na uTTheti, tao deve vaMdaMti, tao bahuvelaM saMdisAveMti, tato rayaharaNaM paDilehaMti, tato uvadhiM saMdisAveMti paDilehaMti ya, tao vasahiM paDilehiya kAlaM niverdeti, aNNe bhaNaMti- thuisamaNaMtaraM kAlaM niveeMti, evaM ca paDikkamaNakAlaM tuleMti jahA paDikkamaMtANaM thuiavasANe ceva paDilehaNavelA bhavati, gayaM rAiyaM, iyANiM pakkhiyaM, tatthimA vihI- jAhe devasiyaM paDikkaMtA 5 bhavaMti niviTTagapaDikkamaNeNaM tAhe gurU nivisaMti, tao sAhU vaMdittA bhAMti - icchAmi khamAsamaNo pakkhiyaM khAmaNaM tti / ettha paDhamaM khAmaNasuttaM taM puNa icchAmi khamAsamaNo ! uvaTThiomi abbhitarapakkhiyaM khAmeDaM, pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINaM jaM kiMci apattiyaM parapattiyaM bhatte pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe ataMrabhAsae uvaribhAsAe jaM kiMci majjha viNayaparihINaM 10 garoLI vigere jIvo jAgI na jAya. (ahIM pratikramaNanI vidhi pUrNa thAya che. tyAra pachI prAtaHkAlamAM kartavya hovAthI) 'namunthuLa' vigere sUtrodvArA devone vaMdana kare. tyAra pachI bahuvelanI anujJA mAMge. tyAra pachI rajoharaNanuM paDilehaNa kare. tenA pachI upadhinA paDilehaNanI anujJA mAMge ane upadhinuM pratilekhana kare. tyAra bAda vasatinuM pratilekhana karIne kAla (zuddha che ke azuddha che tenuM) nivedana kare. keTalAko ema kahe che ke - stuti bolyA bAda tarata ja kAlanuM 15 nivedana kare. A pramANe pratikramaNakAlanI tulanA kare (eTale ke e rIte pratikramaNa karavAnI zarUAta kare ke) pratikramaNa karyA bAda stutinA aMte pratilekhanano samaya thAya. rAtrikapratikramaNa pUrNa thayuM. have pAkSikapratikramaNa kahevAya che. temAM A pramANenI vidhi jANavI - jyAre devasiyapratikramaNa dvArA (= pAmasipnAr sUtradvArA) sAdhuo pratikrAnta thAya che tyAre guru potAnuM pratikramaNa pUrNa thavAne kAraNe besI jAya che. tyAra pachI sAdhuo vaMdana karIne gurune kahe che.ke "he kSamAzramaNa ! huM 20 pAkSikakSamApaNA karavA icchuM chuM." te mATe ahIM prathama kSamApaNAsUtra A pramANe che - sUtrArtha : he kSamAzramaNa ! huM khamAvavA icchuM chuM, (icchuM chuM eTaluM janahIM paraMtu) pakhavADIyAnI aMdara thayelA pAkSika aticAronI kSamA mAMgavA upasthita thayo chuM - udyamI thayo chuM. vIti gayelA paMdara divasa ane paMdara rAtrimAM je kaMipaNa aprIti thai hoya, prakRSTa aprIti thai hoya (tenuM micchA mi dukkaDaM ema anvaya joDavo.) tathA bhojanane vize, pANIne vize, abhyutthAna vigere vinaya 25 karatA, vaiyAvacca daramiyAna, ekavAra vAtacIta karavAmAM, vAraMvAra vAtacIta karavAmAM, ApanA karatA 02 - - UMcA Asane besavAmAM, samAna Asane besavAmAM, anyanI sAthe ApanI vAtacIta cAlatI 14. gRhakokilAdyAH sattvA nottiSThanti tato devAn vandante, tato bahuvelaM saMdizanti, tato rajoharaNaM pratilikhanti tata upadhiM saMdazanti pratilikhanti ca tato vasatiM pratilikhya kAlaM nivedayanti, anye bhaNantistutisamanantaraM kAlaM nivedayanti, evaM ca pratikramaNakAlaM tolayanti yathA pratikrAmyatAM stutyavasAna eva 30 pratilekhanAvelA bhavati / gataM rAtrikaM / idAnIM pAkSikaM, tatrAyaM vidhiH yadA daivasikaM pratikrAntA bhavanti nirviSTapratikramaNena tadA guravo niSIdanti, tataH sAdhavo vanditvA bhaNanti - icchAmi kSamAzramaNa ! pAkSikAM kSAmaNAmiti, atra prathamaM kSAmaNAsUtraM, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama khAmaNAsUtrano artha che 91 suhumaM vA bAyaraM vA tubbhe jANaha ahaM na yANAmi tassa micchA mi dukkaDaM (sUtraM) ___ idaM ca nigadasiddhameva, navaramantarabhASA-AcAryasya bhASamANasyAntare bhASate, uparibhASA tUttarakAlaM tadeva kilAdhikaM bhASate, atrAcAryo yadabhidhatte tat pratipAdayannAha-ahamavi khAmemi' gAhA vyAkhyA-ahamavi khAmemi tubbhetti bhaNiyaM hoti, evaM jahaNNeNaM tiNNi ukkoseNaM savve khAmijjaMti, pacchA gurU uTheUNaM jahArAiNiyAe uddhaTThio ceva khAmeti, iyarevi jahArAiNiyAe 5 savvevi avaNauttimaMgA bhaNaMti-devasiyaM paDikkaMtaM pakkhiyaM khAmemo paNNarasaNhaM divasANamityAdi, evaM sesagAvi jahArAiNiyAe khAmeMti, pacchA vaMdittA bhaNaMti-devasiyaM paDikkaMtaM pakkhiyaM paDikkamAveha, tao gurU gurusaMdiTTho vA pakkhiyapaDikkamaNaM kaDDati, sesagA jahAsattiM kAussaggAdisaMThiyA dhammajjhANovagayA suNeti, kaDDie muluttaraguNehiM jaM khaMDiyaM tassa pAyacchittanimittaM hatI tyAre vacce bolavAmAM, ApanA karatAM kaMIka vadhu nirUpaNa karavAmAM, je kaMI paNa vinayathI rahita 10 sUkSma ke bAdara mAruM vartana thayuM, je tame jANo cho, huM nathI jANato tenuM micchA mi dukkaDuM mAMgu chuM. TIkArtha : sUtrArtha spaSTa ja che. mAtra aMtarabhASA eTale AcArya bolatA hoya tyAre vacce bolavuM. uparIbhASA eTale AcAryo je nirUpaNa karyuM che te ja nirUpaNa temanA pachI adhika spaSTa karatA bolavuM - A rIte ziSyanA khAmaNA thayA bAda AcArya je bole tenuM pratipAdana karatA kahe che - "huM paNa tamane khamAvuM chuM." A pramANe sAdhuo jaghanyathI guru vigere traNa jaNAne khamAve ane 15 utkRSTathI sarvane khamAve che. pachI guru UbhA thaIne ratnAdhikanA krama pramANe moTAone UbhA UbhA ja (UbhA-UbhAnuM kAraNa e che ke anya sAdhujanane khabara paDe ke jema huM ahaMkAra choDIne dravyathI Ubho thayo chuM tema bhAvathI paNa UbhA thaIne = madhyastha banIne khamAvavuM joie. ti palivU) khamAve che. (have utkRSTathI badhAne khamAve ema je kahyuM te kevI rIte? te jaNAve che -) tyAra pachI guru karatAM moTA jeTalA ratnAviko che teo paNa potAnAmAM ratnAdhikonA krama pramANe mastaka namAvIne 20 kahe che ke - devasiya khamAvyuM have pakhi khamAvIe chIe... vigere. A pramANe zeSa badhA paNa (eTale ke guru karatAM nAnA badhA sAdhuo guru karatAM moTAone) ratnAdhikanA krama pramANe khamAve che. pachI vaMdana karIne badhA gurune kahe che-devasika pratikramaNa (S/matijJA sUtradhArA) karyuM. have ApazrI amane pAkSika pratikramaNa karAvo. tyAre guru athavA guruvaDe kahevAyela sAdhu pAkisUtra bole che. zeSa sAdhuo potAnI zakti pramANe kAyotsarga vigere mudrAmAM rahelA dharmadhyAnane pAmelA 25 pAkSikasUtrane sAMbhaLe che. pAkSika sUtra bolyA bAda mUla-uttaraguNomAM je khaMDita thayuM tenA prAyazcitta 15. taM puNaH-ahamapi kSamayAmi yuSmAn iti bhaNitaM bhavati, evaM jaghanyena traya utkRSTataH sarve kSAmyante, pazcAt gururutthAya yathArAtnikamUrdhvasthita eva kSamayati, itare'pi yathArAnikaM sarve'pyavanatottamAGA bhaNantidaivasikaM pratikrAntaM pAkSikaM kSamayAmaH paJcadazasu divaseSu, evaM zeSA api yathArAnikaM kSamayanti, pazcAd vanditvA bhaNanti-daivasikaM pratikrAntaM pAkSikaM pratikrAmayata, tato gururgurusaMdiSTo vA pAkSikapratikramaNaM 30 kathayati, zeSA yathAzakti kAyotsargAdisaMsthitA dharmadhyAnopagatAH zRNvanti, kathite mUlottaraguNeSu yat khaNDitaM tasya prAyazcittanimittaM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) tiNi UsAsasayANi kAussaggaM kareMti, bArasaujjoyakaretti bhaNiyaM hoti, pArie ujjoyakare thuiM kahRti, pacchA uvaviTThA muhaNaMtagaM paDilehittA vaMdaMti pacchA rAyANaM pUsamANavA atikte maMgalijje kajje bahumannaMti-sattuparakkameNa akhaMDiyaniyabalassa sobhaNo kAlo gao aNNo'vi evaM ceva uvaTThio, evaM pakkhiyaviNaovayAraM khAmeti bitiyakhAmaNAsutteNaM, taccedaM - 5 icchAmi khamAsamaNo ! piyaM ca me jaM bhe haTThANaM tuTThANaM appAyaMkANaM abhaggajogANaM susIlANaM suvvayANaM sAyariyauvajjhAyANaM NANeNaM daMsaNeNaM caritteNaM tavasA appANaM bhAvemANANaM bahusubheNaM bhe divaso posaho pakkho vatikkato, aNNo ya bhe kallANeNaM pajjuvaTThio sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi (sUtram) nigadasiddhaM, AyariA bhaNaMti-sAhUhiM samaM jameyaM bhaNiyaMti, tao ceiyavaMdAvaNaM sAdhuvaMdAvaNaM 10 mATe traNaso ucchavAsa pramANa = bAra logassano kAyotsarga kare che. kAyotsarga pAryA bAda pragaTa logassarUpa stuti bole che. pachI nIce besIne muhapattinuM pratilekhana karIne vaMdana (= vAMdaNA) kare che. tyAra pachI jema maMgalapAThako maMgaLabhUta kArya pUrNa thayA bAda rAjAnuM bahumAna karatA bole che ke - zatruono parAjaya karavAdvArA akhaMDita svabaLavALA evA Apano kALa ghaNo sAro pasAra thayo che A ja pramANe bIjo kALa (bIjuM pakhavADIyuM) paNa upasthita thayo che. A rIte jema maMgalapAThako 15 rAjAno vinaya kare che te ja pramANe sAdhuo paNa pAkSika vinayopacAra mATe bIjA kSamApanAsUtradhArA gurune khamAve che. te sUtra A pramANe che 9 sUtrArtha: he kSamAzramaNa ! huM (AgaLa kahevAtI vastune) icchuM chuM, ane mane priya che. (te zuM vastu che? ane zuM priya che? te kahe che -) ke (sAmAnya) rogathI rahita, AnaMdavALA, mAraNAMtika rogothI rahita, agnisaMyamayogovALA, samyakazIlavALA, ane samyaguvratovALA, tathA 20 anuyogAcArya-upAdhyAyothI yukta ane jJAna, darzana, cAritrathI potAne bhAvita karatA evA Apano ghaNI sArI rIte dharmapoSaka evo divasa, pakSa pasAra thayo che. ane bIjo pakSa zubhathI yukta evo zarU thayo che. (A pramANe maMgalavacano bolIne have gurune pramANa karatA kahe che -) manathI mastakavaDe namaskAra karuM chuM. TIkArtha : ('harasa masA masthaLa vaMtAmi' ahIM 'patthaUM vaMHi' zabdo "namaskAra karuM chuM' 25 e arthamAM AgamamAM rUDha thayelA jANavA. tethI sirasA zabda ApyA pachI paNa masthaLa je kahyuM emAM koI doSa nathI. "sirasA maLatA... paMktino artha - zIrSathI = kAyAthI, manathI namaskAra karuM chuM.) sUtrArtha spaSTa ja che. ziSyo dvArA A rIte bolAyA bAda AcArya kahe che - sAdhuonI sAthe je kaMI 16. trINyucchvAsazatAni kAyotsarga kurvanti, dvAdazodyotakarAniti bhaNitaM bhavati, pArita udyotakare stuti kathayanti, pazcAdupaviSTA mukhAnantakaM pratilikhya vandante, pazcAt rAjAnaM puSpamANavA atikrAnte mAGgalike 30 kArye bahumanyante-zatruparAkramaNenAkhaNDitanijabalasya zobhana: kAlo gataH evamevAnyo'pi upasthitaH, evaM pAkSikavinayopacAraM kSamayanti dvitIyakSAmaNAsUtreNa, AcAryA bhaNanti-sAdhubhiH samaM yadetat bhaNitamiti, tatazcaityavandanaM sAdhuvandanaM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA khAmaNAsUtrano artha ca nivedituMkAmA bhaNanti 'icchAmi khamAsamaNo ! puvviM ceiyAiM vaMdittA namaMsittA tubbhaM pAyamUle viharamANeNaM je kei bahudevasiyA sAhuNo diTThA samANA vA vasamANA vA gAmANugAmaM duijjamANA vA, rAiNiyA saMpucchaMti omarAiNiyA vaMdaMti ajjA vaMdaMti ajjiyAo vaMdaMti sAvayA vaMdaMti sAviyAo vaMdaMti ahaMpi nissallo nikkasAo tikaTTu sirasA maNasA matthae 5 vaMmi // avi vAmi eDvADuM (sUtram) nigadasiddhaM, navaraM samANo- vuDDhavAsI vasamANo - NavavigappavihArI, vuDDavAsI jaMghAbalaparihINa Nava vibhAge khettaM kAUNa viharati navavigappavihArI puNa uubaddhe aTTha mAsA mAkappe - 93 kahyuM te badhuM te ja rIte thayuM che. (arthAt he sAdhuo ! tamArI sAthe mAruM gayuM pakhavADIyuM sAruM gayuM che ane navuM pakhavADIyuM sArI rIte zarU thayuM che.) tyAra pachI ziSyo gurune caityo ane sAdhuone 10 vaMdana karAvavA mATe (anya sAdhu-sAdhvI vigereoe potAnA gurune karelI vaMdanAnuM) nivedana karavAnI icchAvALA kahe che - sUtrArtha : he kSamAzramaNa ! huM (Apane caitya ane sAdhuone vaMdana karAvavA nivedana karavAne) icchuM chuM. pUrvakAle eTale ke vihAra karatA pahelAM huM jyAre ApanI pAse hato tyAre Apa badhAvatI caityone stutiodvArA vaMdana karIne ane praNAmadvArA namaskAra karIne 15 (AnAdvArA caityonA vaMdananuM nivedana karyuM.) tyAra pachI anyatra vihAra karatA evA mArAvaDe je koi sAmAnyathI ghaNA divasanA paryAyavALA sAdhuo jovAyA. (te sAdhuo kevA hatA ? --) jaMghAbaLano nAza thavAthI eka kSetramAM nava vibhAga karIne rahelA athavA vihAra karatA eTale ke RtubaddhakALamAM mAsakalpavaDe ane varSARtumAM cAra mahinA eka sthAne rahevAvaDe vihAra karatA (ane AthI ja) gAmAnugAma vicaratA. A badhA sAdhuomAM je moTA AcAryo 20 hatA (teone meM vaMdana karyA ane ApanAvatI naMdana kahyA tyAre) teoe ApanA kuzalAdinA samAcAra pUchyA che. jeo ApanAthI nAnA hatA teoe Apane vaMdanA kahI che, sAdhu-sAdhvIjIoe Apane vaMdanA kahI che. zrAvaka-zrAvikAoe Apane vaMdanA kahI che. te samaye meM paNa zalya ane kaSAya vinAnA thaine teone mana-vacana--kAyAthI vaMdanA karyAM. e kAraNathI (ApazrI 25 paNa teone vaMdana karo. e pramANe ziSyanA kahevAthI guru kahe che -) huM paNa te te caityone (ane upalakSaNathI AcAryAdi sAdhuone) vaMdana karuM chuM. TIkArtha : sUtrArtha spaSTa ja che. samALo eTale vRddhatvAdine kAraNe sthiravAsamAM rahelA. vasamALo eTale navakalpavihArI. jaMghAbaLathI kSINa thayelo sthiravAsI sAdhu eka ja kSetramAM rahevAnuM Ave tyAre te kSetrane nava vibhAgamAM (gAma ke vasatino ane gocarInA gharono jo zakya hoya to nava vibhAga 30 17. ca nivedayitukAmA bhaNanti - navaraM zramaNo vRddhAvAsaH vaizramaNo (vasan) - navavikalpavihAraH, vRddhAvAsaH parikSINajaGghAbalo nava vibhAgAn kSetraM kRtvA viharati, navakalpavihAraH punaH Rtubaddhe'STa mAsAn mAsakalpe + 'vaMvAvemi' - pUrvamudrite. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) viharati, ee aTTha vigappA, vAsAvAsaM egaMmi ceva ThANe kareMti, esa Navavigappo, atrAcAryo bhaNati - matthaeNa vaMdAmi api tesiMti, aNNe bhAMti - ahamavi vaMdAvemitti // tao appagaM gurUNaM nivedaMti cautthakhAmaNAsutteNaM, taccedaM - - icchAmi khamAsamaNo ! uvaTThiomi tubbhaNhaM saMtiyaM ahAkappaM vA vatthaM vA paDiggahaM 5 vA kaMbalaM vA pAyapucchaNaM vA ( rayaharaNaM vA ) akkharaM vA payaM vA gAhaM vA silogaM vA (silogaddhaM vA ) aTTaM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA tubbhehiM ciyatteNa diNNaM mae aviNaNa paDicchiyaM tassa micchA mi dukkaDaM (sUtram ) karIne) vicare. navakalpavihArI sAdhu RtubaddhakALamAM ATha mahinA mAsakalpavaDe vicare ane varSAkALa eka ja sthAne pUrNa kare che. A pramANe tenA navavikalpo thAya che. (ziSyodvArA kahyA pachI) AcArya 10 kahe che ke -- huM paNa te caityo ane sAdhuone mastakavaDe vaMdana karuM chuM. tyAre guru karatAM anya eTale ke ziSyo gurune kahe che ke - huM paNa caityavaMdanA karAvuM chuM (arthAt amuka nagara vigeremAM ApanA vatI je meM caityone vaMdana karyA tathA je--je saMghoe paNa ApanI mATe vaMdanAdi kahyA te caityo vigerene Apa paNa vaMdana karo. keTalAko 'aLe' zabdano artha 'anya AcAryo' kare che. saMpUrNa sUtrano bhAvArtha A pramANe ke - vihAra karyA bAda ziSya gAmogAma je caityone je je ucita vyavahAra karyA, te te 15 gurunI samakSa jaNAvIne gurune paNa te te caityone tathA AcAryAdizrIsaMghane vaMdana karavA vinaMti kare che, te sAMbhaLIne prasanna guru paNa caityo vigerene vaMdanAdi kare che.) avataraNikA : tyAra pachI ziSya cothA khAmaNAsUtradvArA potAnuM gurune nivedana kare che. te sUtra A pramANe che - sUtrArtha : he kSamAzramaNa ! huM (potAnuM nivedana karavA) icchuM chuM. (icchuM chuM eTaluM ja nahIM 20 paraMtu nivedana karavA) taiyAra thayo chuM. ( je kaMi paNa mArI pAse che te badhuM) tamArA saMbaMdhI = tamAruM ja che. (zuM che te ?--) yathAkalpa (= sthavikalpane ucita ane kalpanIya) evuM vastra, pAtra, kAMbaLI, pAdapuMchaNa = daMDAsaNa (TIppaNIkAre pAdapuMchaNa eTale rajoharaNa artha karela che. temanI pAse je pATha haze emAM 'rajoharaNa' zabda judo nahIM hoya. vartamAnamAM pAdapuMchaNa ane rajoharaNa baMne zabdo judA bolAya che. eTale pAdapuMchaNa zabdano artha vartamAnakALa pramANe 25 daMDAsaNa karela che,)(rajoharaNa), akSara, pada, gAthA (AryAchaMdathI gUMthAyela padya), zloka (anuSTupa padya), zlokArdha, artha, hetu, prazna ke uttara A pramANe je kaMi paNa mArI pAse che te badhuM ApanuM ja che. A pramANe potAnuM nivedana karIne Ape ja A badhuM mane ApyuM che e pragaTa karatA A badhI vastu grahaNa karatI vakhate je avinaya thayo che tenI kSamA mAMgatA ziSya kahe che ke --) ApazrIe prasannatAthI ApyuM ane meM avinayathI grahaNa karyuM tenuM micchA mi dukkaDaM. 30 18. viharati, ete'STa vikalpAH varSAvAsamekasmin sthAne karoti, eSa navamo vikalpaH / mastakena vande'hamapi teSAmiti, anye bhaNanti - ahamapi vandApayAmIti, tata AtmAnaM gurubhyo nivedayanti caturthakSAmaNAsUtreNa, Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA khAmaNAsUtrano artha kSe 95 nigadasiddhaM, AyariA bhaNaMti-'AyariyasaMtiyaM ti ya ahaMkAraparivajjaNatthaM-kiM mamAtreti // tao jaM viNaiyA tamaNusarTsi bahu mannaMti paMcamakhAmaNAsutteNa, taccedaM - icchAmi khamAsamaNo ! kayAiM ca me kitikammAiM AyAramaMtare viNayamaMtare sehio sehAvio saMgahio uvagahio sArio vArio coio paDicoio ciyattA me paDicoyaNA abbhuTTio'haM tubbhaNhaM tavateyasirIe imAo cAturaMtasaMsArakaMtArAo sAhaTTa 5 nitthAressAmittikaTTa sirasA maNasA matthaeNa vandAmi (sUtraM) nigadasiddhaM, saMgahio-NANAdIhiM sArio-hie pavattio vArio-ahiyAo nivattio coio-khalaNAe paDicoio-puNo 2 avatthaM uvaTThiutti, pacchA Ayario bhaNai-nitthAraga TIkArtha : sUtrArtha spaSTa ja che. ziSyanA kahyA pachI AcArya potAne ahaMkAra na thAya te mATe kahe che ke - mAruM ahIM kaI nathI, je che te badhuM AcAryanuM (= mArA gurumahArAja vigerenuM) che. 10 avataraNikA : tyAra pachI chellA pakhavADIyAmAM gurue je hitazikSA grahaNa karAvaDAvI tene upakArarUpe pAMcamA kSAmaNAsUtravaDe bahumAna karatA ziSyo kahe che ke sUtrArtha: he kSamAzramaNa ! huM bhaviSyasaMbaMdhI vinayarUpa kRtikarma karavA icchuM chuM. tathA meM ApanuM vaiyAvaccavizeSarUpa kRtikarma karyuM. temAM je kaI paNa AcArAntara eTale ke jJAnAdi AcAraviSayaka athavA jJAnAdiAcAronuM pAlana na karatA tathA vinayAntara = AsanadAna vigere vinayaviSayaka 15 athavA vinayana karatAM Ape mane zIkhavADyuM (anvaya A pramANe - ApanA vaiyAvaccarUpa kRtikarma karavAmAM je kaI meM AcAra ke vinaya karyo nahIM te Ape mane zIkhavADyuM.), upAdhyAyAdidvArA mane zIkhavADyuM, tathA jJAnAdi bhaNAvavAdvArA mane saMgRhIta karyo ane vastrAdi ApavAdvArA mArA upara upakAra karyo. tathA saMyamayogorUpa hitamAM mane joDyo, ahitamAM jatA mane aTakAvyo, saMyamayogomAM 20 sIdAtA mane preraNA karI, vAraMvAra preraNA karI. ApanI A vAraMvAranI preraNA mArI mATe AnaMda karanArI che. (TUMkamAM Ape je kaI paNa mane zIkhavADyuM vigerethI laI vAraMvAranI preraNAo karI te badhuM mane AnaMda ApanAruM che paraMtu uga pamADanAruM nathI.) ane tethI ApanI te preraNA pramANe vartavA huM udyamI thayo chuM. vaLI mArA potAnA AtmAne kaSAyAdimAMthI bahAra kADhIne ApanA tapanA prabhAvarUpa lakSmIthI A cAuraMta (cAra gati e che aMta jeno tevA) saMsArarUpa jaMgalamAMthI 25 nistAra pAmIza. ane mATe ja manavacana-kAyAthI huM Apane vaMdana karuM chuM. TIkArtha: spaSTa ja che. temAM saMgRhIta eTale jJAnAdi bhaNAvavA vigere dvArA taiyAra karyo. sariko eTale hitamAM joDyo. vArio eTale ahitamAMthI pAcho vALyo. voLo eTale skUlanA thatAM preraNA karI. DivoDyo eTale vAraMvAra preraNA karavAdvArA svaavasthAmAM sthApita karyo. ahIM ziSyanA 19. AcAryA bhaNanti-AcAryasatkamiti cAhaGkAraparivarjanArthaM, tato yat vinAyitAstAmanuzAsti bahu manyante 30 paJcamakSAmaNAsUtreNa, saMgRhItaH-jJAnAdibhiH sArita:-hite pravartitaH vArito'hitAt nivartitaH coditaH skhalanAyAM praticoditaH punaH punaravasthAmupasthApitaH, pazcAdAcAryA bhaNanti-nistAraka Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) pAraga'tti nitthAragapAragA hohatti, guruNotti, eyAiM vayaNAiMti vakkasesamayaM gAthArthaH // 1531 // evaM sesANavi sAhUNaM khAmaNAvaMdaNaM kareMti, aha ativiyAlo vAghAo vA tAhe sattaNhaM paMcahaM tiNhaM vA, pacchA devasiyaM paDikkamaMti, kei bhAMti - sAmaNNeNaM, anne bhAMti - khAmaNAiyaM, a carittussaggAiyaM, sejjAdevayAe ya ussaggaM kareMti, paDikkaMtANaM gurUsu vaMdi vaDhAyA 5 tiNi thuio AyariyA bhaNaMti, imevi aMjalimauliyaggahatthA samattAe samattAe namokkAreMti, pacchA sesagAvi bhaNaMti, taddivasaM navi suttaporisI navi atthaporusI, thuIo bhAMti jassa jattiyAo eMti, esA pakkhiyapaDikkamaNavihI mUlaTIkAnusAreNa bhaNiyA, aNNe puNa AyaraNANusAreNa bhAMti - devasie paDikkaMte khAmie ya tao paDhamaM gurU ceva uTThittA pakkhiyaM bolyA pachI guru kahe che 'A saMsArarUpa jaMgalamAMthI nistArane pAmanAro tuM thA.' (gA. 1531 10 mAM ApelA guruno a vayaLArUM zabdano artha karatA kahe che ke --) Ama gurunA A vacano che e pramANe vAkyazeSa jANavo. 1531|| 96 -- jema gurune tema zeSa sAdhuone paNa khAmaNAvaMdana kare che. jo samaya ghaNo thai gayo hoya ke koi vyAghAta hoya to sAta, pAMca athavA traNane khAmaNAvaMdana kare. tyAra pachI pharI daivasikapratikramaNa kare. keTalAko kahe che - khAmaNAdi cAra alaga nahIM paNa sAmAnyapaNe khAmaNA karavA. bIjAo kahe 15 che. * khAmaNA vigere.. eTale ke khAmaNAthI mAMDIne bAkI badhuM karavuM. keTalAko kahe che ke khAmaNA karIne pachI cAritra-darzana--jJAnanA kAyotsarga vigere karavA. pratikramaNa karIne gurune vAMdaNA ApyA bAda guru traNa vadhatI stuti bole. te samaye ziSyo aMjalimudrAe hAtha joDIne dareka stuti pUrNa thatAM namaskAra kare che. ane gurunA traNa stuti bolyA bAda zeSa sAdhuo traNa stuti bole che. te divase sUtra ke arthaporisI sAdhuo karatA nathI. paraMtu jene 20 jeTalI stutio AvaDatI hoya teTalI stutio bole che. A pakkhipratikramaNanI vidhi mUla TIkAkAranA anusAre kahevAI. keTalAko AcaraNAnusAre vidhi A pramANe kahe che ke - daivasikapratikramaNa ane khAmaNA karyA bAda prathama guru UbhA thaine ratnAdhika pramANe pakkhi khAmaNA kare che. (ahIM baMne matomAM taphAvata eTalo jANavo ke mUlaTIkAkAra pramANe - daivasikapratikramaNa ane abhuDhio karyA bAda sAdhuo jaghanyathI traNa ane utkRSTathI sarvane khamAve che. jyAre ahIM AcaraNAmAM 25 20. pAragA bhavateti, gurUNAmiti etAni vacanAnIti vAkyazeSaH / evaM zeSANAmapi sAdhUnAM kSAmaNAvandanakaM kurvanti, athAtivikalo vyAghAto vA tadA saptAnAM paJcAnAM trayANAM vA, pazcAddaivasikaM pratikrAmyanti, kecit bhaNanti - sAmAnyena, anye bhaNanti kSAmaNAdikaM, anye cAritrotsargAdikaM, zayyAdevatAyAzcotsargaM kurvanti, pratikrAmyatsu guruSu vanditeSu (ca) vardhamAnAstisraH stutIrguravo bhaNanti, ime'pi aJjalimukulitAgrahastAH samAptau samAptau namaskAraM kurvanti, pazcAccheSA api bhaNanti, taddivase naiva sUtrapauruSI naivArthapauruSI, 30 stutIrbhaNanti yena yAvatyo'dhItAH, eSa pAkSikapratikramaNavidhirmUlaTIkAkAreNa bhaNitaH, anye punaH AcaraNAnusAreNa bhaNanti - daivasike pratikrAnte kSAmite ca tataH prathamaM gururevotthAya pAkSikaM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAtu, ane saMva, pratikramaNa saMbaMdhI vidhi : 97 khAmeti jahArAiNiyAe, tao uvavisaMti, evaM sesagAvi jahArAiNiyA khAmettA uvavisaMti, pacchA vaMdittA bhaNaMti-devasiyaM paDikkataM pakkhiyaM paDikkamAveha, ityAdi pUrvavat, gataM pakkhiyaM evaM cAumAsiyaMpi, navaraM kAussaggo paMcussAsasayANi, evaM saMvacchariyapi navaraM kAussaggo aTThasahassaM ussAsANaM, cAumAsiyasaMvacchariesu savvevi mUlaguNauttaraguNANaM AloyaNaM dAuM paDikkamaMti, khettadevayAe ussaggaM kareMti, keI puNa cAumAsige sijjadevayAevi ussaggaM kareMti, pabhAe ya 5 Avassae kae paMcakallANagaM giNhaMti, puvvagahie ya abhiggahe nivedeti, abhigrahA jai saMmaM NANupAliyA to kuiyakakkarAiyassa ussaggaM kareMti, puNo'vi aNNe giNhaMti, nirabhiggahANa na devasikapratikramaNa ane abhuDhio karyA bAda prathama guru ratnAdhika pramANe khamAve che.) tyAra pachI guru besI jAya ane zeSa sAdhuo paNa ratnAdhikanA krama pramANe khamAvIne besI jAya che. pachI badhA sAthe vAMdaNA ApIne kahe che - daivasipratikramaNa karyuM. paknipratikramaNa karAvo... vigere vidhi 10 pUrvanI jema jANI levI. pAkSikapratikramaNa pUrNa thayuM. cAturmAsikapratikramaNanI vidhi paNa A pramANe ja jANI levI. paraMtu A pratikramaNamAM pAcaso ucchavAsa = 20 lorAssapramANa kAyotsarga karavo. A ja pramANe sAMvatsarika pratikramaNanI vidhi paNa jANavI. tyAM 1008 ucchavAsa = 40 logassapramANa kAyotsarga jANavo. cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNamAM badhA sAdhuo mUla-uttaraguNonI AlocanA ApIne pratikramaNa kare. 15 kSetradevatAno kAyotsarga kare. (TIkAkAranA mate devasika-pakhipratikramaNamAM kSetradevatAno kAyotsarga kartavya nathI. jyAre cAturmAsikAdimAM karavAnuM kahyuM che.) keTalAko cAturmAsikamAM vasatisaMbaMdhI devatAno paNa kAyotsarga kare che. (cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNamAM) savAre pratikramaNa karyA bAda paMcakalyANakanuM prAyazcitta svIkAra kare. pUrve grahaNa karelA abhigrahonuM gurune nivedana kare. temAM abhigrahonuM jo 20 samyagrIte pAlana na karyu hoya (= loca vigeremAM hAya-hoya, o.. re vigere karyA hoya) to RArUya no kAyotsarga kare che. ane pharIthI bIjA abhigraho dhAraNa kare, kAraNa ke sAdhuone abhigraha vinA rahevuM yogya nathI. saMvatsarinA divase sAMje pratikramaNa karyA bAda paryuSaNAkalpa (= 21. kSamayanti yathArAnikaM, tata upavizanti, evaM zeSA api yathArAnikaM kSamayitvopavizanti, pazcAdvanditvA bhaNanti-daivasikaM pratikrAntaM pAkSikaM pratikrAmayata, gataM pAkSikaM, evaM cAturmAsikamapi, paraM kAyotsarge 25 paJcocchAsazatAni, evaM sAMvatsarikamapi navaraM kAyotsargo'STasahastramucchvAsAnAM / cAturmAsikasAMvatsarikayoH sarve'pi mUlottaraguNAnAmAlocanAM dattvA pratikrAmyanti, kSetradevatAyA utsargaM kurvanti, kecit punazcAturmAsike zayyAdevatAyA api kAyotsarga kurvanti, prabhAte cAvazyake kRte paJcakalyANakaM gRhNanti, pUrvagRhItAMzcAbhigrahAn nivedayanti, abhigrahA yadi punaH samyag nAnupAlitAstadA kUjitakarkarAyitatayotsargaM kurvanti, punarapi anyAn gRhNanti, nirabhigrahairna 30 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 88 * khAvazya niyukti * haribhadrIyavRtti * satbhASAMtara (bhAga - 9) vaidRi acchiuM, saMvaccharie ya Avassae kae pAosie pajjosavaNA kappo kaDDijjati, so puNa puvviM ca aNAgayaM paMcaratteNa kahijjai ya, esA sAmAyAritti, enAmeva lezataH upasaMharannAha bhASyakAra: cAummAsiyavarise AloaNa niyamaso hu dAyavvA / gahaMNaM abhiggahANa ya puvvagahie niveeuM // 234 // ( bhA0 ) cAummAsiyavarise ussaggo khittadevayAe u / pakkhiya sijjasurIe kariMti caumAsie vege // 235 // ( bhA0 ) gAthAdvayaM gatArthaM / adhunA niyatakAyotsargapratipAdanAyAha desiya rAiya pakkhiya caumAse yA taheva varise ya / eesa huMti niyayA ussaggA aniayA sesA // 1532 // sAya sayaM gosa'ddhaM tinneva sayA havaMti pakkhami / paMca ya cAummAse aTThasahassaM ca vArisae // 1533 // cattAri do duvAla vIsaM cattA ya huMti ujjoA / desiya rAiya pakkhiya cAummAse a varise ya // 1534 // paNavIsamaddhaterasa siloga pannattariM ca boddhavvA / sayamegaM paNavIsaM be bAvannA ya vArisie / 1535 // kalpasUtra) vaMcAya che. (zaMkA : je A paryuSaNAkalpa vaMcAya che te zuM eka divasamAM ja vaMcAya che ? samAdhAna : - nA,) te paryuSaNAkalpa pUrvanA pAMca divasathI vaMcAya che (arthAt saMvatsarIe pAMcamo divasa Ave te rIte vaMcAya che. te pAMcamA divase saMvatsarIprati karyA bAda je zeSa vAMcana bAkI hoya 20 te vaMcAya che.) A pramANe A sAmAcArI jANavI. A sAmAcArIne ja lezathI upasaMhAra karatA bhASyakAra kahe che gAthArtha : cAturmAsika ane saMvatsarIe niyamathI AlocanA ApavI. ane pUrvagRhIta abhigrahonuM nivedana karIne navA abhigrahonuM grahaNa karavuM. gAthArtha H cAturmAsika ane saMvatsarIpratikramaNamAM kSetradevatAno kAyotsarga kare. pakSmiprati25 kramaNamAM ane keTalAkonA mate cAturmAsikapratikramaNamAM paNa upAzrayasaMbaMdhI devatAno kAyotsarga kare. TIkArtha : baMne gAthAono artha spaSTa ja che. II234-235 / / have niyatakAyotsarganuM pratipAdana karavA mATe kahe che gAthArtha : daivasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika A pAMce pratikramaNomAM (rAto) prayotsarga niyata che. zeSa prayotsarga aniyata bharAvA. gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 30 22. varttate sthAtuM, sAMvatsarike cAvazyake kRte pradoSe paryuSaNAkalpaH kathyate, sa punaH pUrvamevAnAgate paJcarAtreNa kathyate ca, eSA sAmAcArIti / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNamAM logassa vigerenuM parimANa (ni. 1536) nigadasiddhAH, navaraM zeSA - gamanAdiviSayA iti, sAmprataM niyatakAyotsargANAmoghata ucchvAsamAnaM pratipAdayannAha----sAya'tti sAyaM - pradoSaH tatra zatamucchvAsAnAM bhavati, caturbhirudyotakarairiti, bhAvita evAyamarthaH prAk, 'gosaddhaM 'ti pratyUSe paJcAzadyatastatrodyotakaradvayaM bhavati, zeSaM prakaTArthamiti gAthArthaH, ucchvAsamAnaM copariSTAd vakSyAmaH 'pAyasamA ussAsA' ityAdinA // 1533 // sAmprataM daivasikAdiSUdyotakaramAnamabhidhitsurAha - ' cattAri 'ttigAhA bhAvitArthA // 1534 // adhunA zlokamAna- 5 mupadarzayannAha--'paNavIse 'tigAhA nigadasiddhaiva, navaraM caturbhirucchvAsaiH zlokaH parigRhyate // 1535 // ityuktA niyatakAyotsargavaktavyatA, idAnImaniyatakAyotsargavaktavyatAvasaraH, tatreyaM gAthA * gamanAgamaNavihAre sutne vA sumiNadaMsaNe rAo / nAvAnaisaMtAre iriyAvahiyApaDikkamaNaM // 1536 // 99 TIkArtha : prathama gAthAno artha spaSTa ja che. mAtra zeSa eTale gamana vigere viSayaka kAyotsarga 10 jANavA. (ahIM 'te tAva vaitALiyameLa maLitA vADamsa' kRti vRSNiAravavanAt niyata eTale cokkasa samaye karavA yogya kAyotsarga. ane aniyata eTale gamana vigere jyAre thAya tyAre karavA yogya kAyotsarga.) I1532 / / have niyatakAyotsargonA ucchvAsapramANane sAmAnyathI pratipAdana karatA kahe che - sAMjanA pratikramaNamAM ekaso ucchvAsa = cAra logassapramANa kAyotsarga thAya che. (sAMjanA pratikramaNamAM 'Ayariya vajJAC sIse...' sUtra bolyA pachI be, eka, eka ema cAritra, 15 darzana, ane jJAnanI zuddhi mATe je cAra logassano kAyotsarga thAya che te samajavo.) savAranA pratikramaNamAM pacAsa ucchvAsapramANa kAyotsarga jANavo, kAraNa ke tyAM be logassa ja hoya che. (A be logassa eTale savAre pratikramaNa ThAvyA pachI cAritra-darzana--jJAnanI vizuddhi mATe traNa kAyotsarga thAya che. temAM pahelA be kAyotsarga eka--eka logassapramANa je che te be logassa ahIM jANavA.) pAkSikapratikramaNamAM traNaso ucchvAsa, cAturmAsikamAM pAMcaso ane vArSikamAM eka hajAra ATha 20 ucchvAsapramANa kAyotsarga jANavo. eka ucchvAsa eTale keTaluM pramANa jANavuM ? te ame AgaLa 'pAyasamA ussAsA' vigere gAthAvaDe jaNAvIzuM. / / 1533 / / have daivasika vigere pratikramaNamAM keTalA logassapramANa kAyotsarga Ave che ? te kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che - cAra, be, bAra, vIsa ane cAlIsa logassa kramaza daivasika, rAtrika, pakti, cAturmAsika ane sAMvatsarikapratikramaNamAM jANavA. / / 1534 / have dareka pratikramaNamAM zlokonuM 25 pramANa keTaluM hoya ? te dekhADatAM kahe che paccIsa, sADAbAra, piMcottera, ekaso paccIsa ane saMvatsarIe baso bAvana zloko jANavA, ahIM cAra ucchvAsapramANa eka zloka jANavo. 1535 avataraNikA : A pramANe niyatakAyotsarganI vAta karI. have aniyata kAyotsarganI vAtano avasara che. temAM A gAthA jANavI che gAthArtha : gamanamAM, AgamanamAM, vihAramAM, sUtramAM, rAtrie svapradarzanamAM, nAvaDImAM, 30 nadImAM, pulamAM A badhAne vize iriyAvahI ka2vI. (A dvAragAthA che.) - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 100 15 Avazya niyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) bhatte pANe sayaNAsaNe ya arihaMtasamaNasijjAsu / uccAre pAsavaNe paNavIsaM huMti ussAsA // 236 // dvAram ( bhA0 ) niyaAlayAo gamaNaM annattha u suttaporisinimittaM / hoi vihAro itthavi paNavIsaM huMti UsAsA // 1 // ( pra0 ) uddesasamuddese sattAvIsaM aNunnavaNiyAe / aTTheva ya UsAsA paTThavaNapaDikkamaNamAI // 1537 // jujjai akAlapaDhiyAiesu duTTu a paDicchiyAIsu / samaNunnasamuddese kAussaggassa karaNaM tu // 1538 // jaM puNa uddisamANA aNaikkaMtAvi kuNaha ussaggaM / esa akaovi doso paridhippai kiM muhA bhaMte !? // 1539 // . pAvugdhAI kIrai ussaggo maMgalaMti use / aNuvahiyamaMgalANaM mA hujja kahiMci Ne vigdhaM // 1540 // pANavahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva / sayamegaM tu aNUNaM UsAsANaM bhavijjAhi // 1541 // nAvAe uttariuM vahamAI taha naI ca emeva / saMtAreNa caleNa va gaMtuM paNavIsa UMsAsA // 1 // ( pra0 ) maNaM bhikSAdinimittamanyagrAmAdau, AgamaNaM tatto ceva, ittha iriyAvahiyaM paDikkamiUNa paMcavIsussAso kAussaggo kAyavva // 1536 // tathA cAmumevAvayavaM vivRNvannAha bhASyakAraH'bhatte pANe sayaNAsaNe' gAhA, bhattapANanimittamannagAmAdigayA jar3a na tAva veleti tA IriyAvahiyaM 20 paDikkamiUNa acchaMti / AgayAvi puNo'vi paDikkamaMti, sayaNAsaNetti evaM sayaNAsaNanimittaMpi, gAthArtha : zeSa gAthAono artha TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : prathama gAthAmAM gamana eTale bhikSA vigere mATe anya gAma vigeremAM javuM. Agamana eTale anya gAma vigerethI pAchA AvavuM. ahIM iriyAvahI pratikramIne paccIsa ucchvAsa prbhaae| ayotsarga 'zvo // 153 // // 4 avayavanuM vivaraNa uratA bhASyAra uhe che - bhatte 25 pANe...' gAthA, temAM bhakta-pAna mATe anyagAma vigeremAM sAdhuo gayA hoya ane hajuM bhakta- pAnano samaya na thayo hoya ane tyAM rAha joine rokAvavAnuM hoya to iriyAvahI karIne rahe che. e ja pramANe bhakta--pAna vigere laine mULasthAne AvelA sAdhuo pharI iriyAvahI kare che. A 4 pramANe zayyA = saMthAro athavA vasati, ane Asana = pIThaka vigere mATe gamanAgamanamAM - 23. gamanaM bhikSAdinimittamanyagrAmAdau AgamanaM tata evAtreryApathikIM pratikramya paJcaviMzatyucchvAsaH kAyotsargaH 30 karttavyaH, bhaktapAnanimittamanyagrAmAdigatA yadi tAvanna veleti taderyApathikIM pratikramya tiSThanti, AgatA api punarapi pratikrAmyanti, evaM zayanAsananimittamapi, Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAM DeTalo ayotsarga vo ? (lA. 236 ) ** 101 saiMyaNaM-saMthArago vasahI vA, AsaNaM- pIDhagAdi, 'arahaMtasamaNasejjAsu 'tti ceigharaM gayA paDikkamiUNaM acchaMti, evaM samaNasejjaMmi - sAhuvasatimityarthaH, 'uccArapAsavaNe 'tti uccAre vosirie pAsavaNe ya jativi hatthamettaM gayA to'vi AgayA paDikkamaMti, aha mattae vosiriyaM hojja tAhe jo taM pariThaveti so paDikkamati, se saThANesu puNa jai hatthasayaM niyattaNassa vA bAhiM to paDikkamaMti, aha aMto na paDikkamaMti, etesu ya ThANesu kAussaggaparimANaM paNuvIsaM hoti UsAsatti gAthArtha : 5 // 236 // ' vihAre 'tti vihAradvAraM vyAcikhyAsurAha - 'niyayAlayAu gamaNaM 'gAhA 'nyakarttRkI sopayogA ca nigadasiddhA ca / 'sutte vatti sUtradvAraM vyAcikhyAsurAha - 'uddesasamuddese' gAhA vyAkhyA - suttasa use samuddese ya jo kAussaggo kIrai tattha sattAvIsamussAsA bhavaMti, aNuNNavaNayAe ya, ettha jai asaDho sayaM ceva pArei, aMha saDho tAhe AyariyA, 'aTTheva UsAsA paTThavaNapaDikkamaNamAI' iriyAvahI kare. e ja pramANe caityagharamAM gayA hoya tyAre iriyAvahI karIne rahe. e ja pramANe 10 sAdhunI vasatimAM (= so hAtha bahAra svavasatithI judI vasatimAM) gayA hoya tyAre iriyAvahI karIne rahe. vaDInIti ke mAtra paraThavavA mATe jo ke eka hAtha ja dUra gayA hoya to paNa pAchA AvIne iriyAvahI kare. paraMtu jo kuMDImAM mAtru karyuM hoya to je te kuMDIne paraThave te iriyAvahI kare. jyAre zeSasthAnomAM = bhakta--pAna vigere mATe jo so hAthathI bahAra gayelA hoya to, athavA so hAtha bahAra jaine pAcho phare to iriyAvahI kare, paNa so hAthanI aMdara ja hoya to na kare. A badhA 15 sthAnomAM iriyAvahImAM paccIsa ucchvAsa pramANa kAyotsarga jANavo. IIbhA.-236|| have vihAradvAranI vyAkhyA karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che 'niyayAlayAu...' jA gAthA anyakartAnI hovA chatAM upayogI hovAthI dekhADAya che. vihAra eTale potAnA sthAne asajjhAya vigerene kAraNe sUtraporisI mATe anyatra gamana thAya che. tyAM paNa paccIsa ucchvAsapramANa kAyotsarga jANavo. // prakSiptagAthA | sUtradvAranuM vyAkhyAna karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che - sUtranA 20 uddesa, samuddesa ane anujJAmAM sattAvIsa ucchvAsapramANa kAyotsarga thAya che. temAM jo ziSya pote nirmAyAvI hoya to jAte ja kAyotsarga pAre. ane jo mAyAvI hoya (eTale ke pote kAyotsarga vyavasthita karI zakato na hoya athavA kAyo. karavAmAM goTALA vALato hoya to) AcArya kahe tyAre te pAre. - 24. zayanaM saMstArako vasatirvA, AsanaM pIThAdi 'arhacchramaNazayyAsvi 'ti caityagRhaM gatAH pratikramya tiSThanti, 25 evaM zramaNazayyAsviti sAdhuvasatau 'uccAraprazravaNa ' iti uccAraM vyutsRjya prazravaNaM ca yadyapi hastamAtraM gatAstadA'pyAgatAH pratikrAmyanti, atha mAtrake vyutsRSTaM bhavet tadA yastaM pariSThApayet sa pratikrAmyet, zeSasthAneSu punaryadi hastazatanirvRttAdbahistadA pratikrAmyanti, athAntarna pratikrAmyanti eteSu ca sthAneSu kAyotsargaparimANaM paJcaviMzatirucchvAsA iti / sUtrasyoddeze samuddeze ca yaH kAyotsargaH kriyate tatra saptaviMzatirucchAsA bhavanti, anujJAyAM ca atra yadyazaThaH svayameva pArayati, atha zaThastadA''cAryA 30 'aSTaivocchvAsAn prasthApanapratikramaNAdau Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) paiTThavio kajjanimittaM jai khalai aTThassAsaM ussaggaM kariya gacchai, bitiyavAraM jati to solassussAsaM, tatiyavAraM jai to na gacchati, aNNo paTTavijjati, avassakajje vA deve vaMdiya purao sAhU ThavettA aNNeNa samaM gacchati, kAlapaDikkamaNevi aTThaussAsA, AdisaddAo kAlagiNhaNa paTThavaNe ya goyaracariyAe suyakhaMdhapariyaTTaNe aTTha ceva, kesiMci pariyaTTaNe paMcavIsa, tathAhi5 'suyakhaMdhapariyaTTaNaM maMgalatthaM kAussaggaM kAUNa kIrai 'tti gAthArthaH // 1537 // atrAha codakaH'jujjai akAlapaDhiyAi' gAthA, yujyate-saMgacchate ghaTate akAlapaThitAdiSu kAraNeSu satsu akAlapaThitamAdizabdAt kAle na paThitamityAdi, duSTha ca pratIcchitAdi-duSTavidhinA pratIcchitaM AdizabdAt zrutahIlanAdigrahaH, 'samaNuNNasamuddese 'tti samanujJAsamuddezayoH, samanujJAyAM ca samuddeze ca kAyotsargasya karaNaM yujyata eveti yogaH, aticArasambhavAditi gAthArthaH // 1538 // 'jaM puNa' 10 gAhA-yat punaruddizyamAnAH zrutamanatikrAntA api nirviSayatvAdaparAdhamaprAptA api kuNaha ussaggaM'ti 'va sIsA..' gurue ziSyane koI kAma mATe javAnuM kahyuM hoya tyAre te kAma mATe jatI vakhate jo Thokara vigere lAge to ATha ucchavAsano kAyotsarga karIne nIkaLe, bIjIvAra skUlanA pAme to soLa ucchavAsano kAyotsarga kare. trIjI vAra jo alanA pAme to te kAma mATe pote nIkaLe nahIM paraMtu guru bIjAne mokale. jo javuM ja paDe evuM hoya to arihaMta devone vaMdana karIne potAnI AgaLa 15 bIjA sAdhune rAkhIne te sAdhu sAthe nIkaLe. (arthAtu pote AgaLa na rahe paraMtu bIjAne AgaLa karIne tenI sAthe nIkaLe.) e ja pramANe kAlanuM pratikramaNa karavAnuM hoya (jogamAM kAlagrahaNa pachI pATalInA aMtamAM je "pAbhAIkAla paDikkama? vigere je Adeza mAMgavAmAM Ave che, temAM, tathA AdizabdathI kAlanuM grahaNa karavAmAM, kAlanuM prasthApana karavAmAM, gocarImAM (= gocarImAM che aneSaNA thaI tenA prAyazcittarUpe) ane zrutaskaMdhanuM punarAvartana karavAnuM hoya tyAre ATha ucchavAsapramANa kAyotsarga thAya 20 che. keTalAka punarAvartana mATe paccIsa ucchavAsapramANa kAyotsarga karavAnuM kahe che. (zaMkA : punarAvartana mATe kAyotsarga karavAnuM kahyuM che ? - hA kahyuM che.) te A pramANe - "zrutaskaMdhanuM punarAvartana maMgalamATe kAyotsarga karIne karavuM." 153thI zaMkA: akAle svAdhyAya karyo, AdizabdathI kAle svAdhyAya na karyo vigere levA, avidhithI zruta svIkAryuM = bharyuM, AdizabdathI zrutanI halanA karI vigere levA, tathA anujJA ane samudeza, A 25 badhAmAM aticArano saMbhava hovAthI kAyotsarga karavo e ghaTe che. 1538 paraMtu je sAdhuone haju zrutano uddezo karAvAI rahyo che arthAt je sAdhuoe zruta bhaNavAnuM haju to zarU karavAnuM che, haju 25. prasthApitaH kAryanimittaM yadi skhalati aSTocchchAsamutsargaM kRtvA gacchati, dvitIyavAraM yadi tadA SoDazocchAsaM, tRtIyavAraM yadi tadA na gacchati, anyaH prasthApyate, avazyakArye vA devAn vanditvA purataH sAdhUn sthApayitvA'nyena samaM gacchati, kAlapratikramaNe'pyaSTocchvAsAH, AdizabdAt kAlagrahaNe prasthApane 30 ca, gocaracaryAyAM zrutaskandhaparAvarttane'STaiva, keSAJcit parAvarttane paJcaviMzatiH, zrutaskandhaparAvarttanaM maGgalArthaM kAyotsargaM kRtvA kriyate / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAM keTalo kAyotsarga karavo? (ni. 1539-41) ka 103 kuruta kAyotsarga eSaH akRto'pi doSaH kAyotsargazodhyaH parigRhyate kiM mudhA bhadanta !, na cet parigRhyate na karttavyaH taryudezakAyotsarga iti gAthAbhiprAyaH // 1539 // atrAhAcArya:-'pAvugghAI kIrai' gAhA nigadasiddhA // 1540 // 'sumiNadaMsaNe rAu'tti dvAraM vyAkhyAnayannAha-pANavahamusAvAe' gAhA, sumiNami pANavahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva Asevie samANe sayamegaM tu aNUNaM ussAsANaM bhavijjAhi, mehuNe diTThivippariyAsiyAe sayaM itthIvippariyAsayAe aTThasayaMti uktaM 5 ca-"diTThIvippariyAse sayaM mehunnaMmi thIvipariyAse / aTThasayaM vavahAre aNabhissaMgassa sAhussa Rza thArtha: 254zA "vipatisaMtAra'tti triyaM vyavasthANurahiM-nAvAI kiMvadA' gAhA, gAtheyamanyakartRkI sopayogA ca nigadasiddhA, idanImucchAsamAnapratipAdanAyAha - jeoe zruta bhaNIne pUrNa karyuM nathI ane tethI teo nirviSaya hovAthI eTale ke aparAdhano viSaya = zrata e haju pAmyA ja nathI ane mATe ja aparAdhane paNa pAmyA nathI chatAM kAyotsarga kare che. 10 to te guru ! A nahIM karAyelo evo paNa doSa kAyotsargathI zodhya zA mATe mAno cho? ane jo nathI mAnatA to uddezasaMbaMdhI kAyotsarga karavAnI jarUra nathI. //1pa39 samAdhAna : pApono ghAta karanAra evo kAyotsarga maMgala hovAthI uddezAmAM karAya che, maMgala nahIM karanArA sAdhuone koI rIte viztha na thAya te mATe maMgala karavuM Avazyaka che. ane mATe maMgalarUpa kAyotsarga kartavya che.) 154oll. "svapradarzana rAtrie" dvAranuM vyAkhyAna karatA kahe che 15 - svapramAM prANava, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigrahanuM Asevana thayuM hoya to saMpUrNa evA so ucchavAsapramANa kAyotsarga thAya che. maithunamAM eTaluM vizeSa jANavuM ke - daSTiviparyAsa thayo hoya (eTale strI tarapha rAgadRSTithI joyuM hoya) to so ucchavAsano ane strIviparyAsa thayo hoya (eTale ke strI sAthe abrahmanuM sevana thayuM hoya) to ekaso ATha ucchavAsano kAyotsarga karAya che. kahyuM che - "vyavahArathI anabhinkaMga = sAkSAt maithunasevana nahIM karanArA sAdhune maithunane vize 20 daSTivimaryAsamAM so ane strIviparyAsamAM ekaso ATha ucchavAsapramANa kAyotsarga karavAno hoya che. // 1II" 1541il "nAvaDI, nadI ane pula' e traNadvAranI vyAkhyA karavAnI icchAvALA graMthakArazrI nAvA.... gAthA kahe che - A gAthA anyakartAnI hovA chatAM upayogI che. nAvaDIvaDe pANIno pravAha vigere utarIne (jo ke pANI vigereno saMghaTTo vigere na hoya to paNa) paccIsa ucchavAsapramANa kAyotsarga 25 kare. e ja pramANe nadIne utarIne athavA caMcaLa evA saMtAravaDe (saMtAravaDe eTale nadIne sAme kinAre javA mATe mUkelA paththara vigere ke dorI vigerethI bAMdhelA pula vigerevaDe) utarIne paccIsa uvAsapramANa kAyotsarga karavAno hoya che. e prakSiptagAthA II have eka ucchavAsa eTale keTaluM pramANa? te jaNAvavA mATe kahe che ; 26. svapne prANavadhamRSAvAdAdattamaithunaparigraheSvAseviteSu satsu zatamekamanUnamuccAsAnAM bhavet, maithune 30 dRSTiviparyAse zataM strIviparyAse'STazatamiti. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 104 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) pAyasamA UsAsA kAlapamANeNa huMti nAyavvA / eyaM kAlapamANaM ussaggeNaM tu nAyavvaM // 1542 // 'pAyasamA ussAsA kAla' gAhA nigadasiddhA-navaraM pAdaH-zlokapAdaH // 1542 // vyAkhyAtA gamanetyAdidvAragAthA, adhunA''dyadvAragAthAgatamazaThadvAraM vyAkhyAyate, iha vijJAnavatA zAThyarahitenAtma5 hitamitikRtvA svabalApekSayA kAryotsargaH kAryaH, anyathAkaraNe'nekadoSaprasaGgaH, tathA cAha bhASyakAra: jo khalu tIsaivariso sattarivariseNa pAraNAisamo / visame va kUDavAhI nivvinnANe hu se jaDDo // 237 // (bhA0) samabhUmevi aibharo ujjANe kimua kUDavAhissa ? / aibhAreNaM bhajjai tuttayaghAehi a marAlo // 238 // (bhA0) emeva balasamaggo na kuNai mAyAi sammamussaggaM / mAyAvaDiaM kammaM pAvai ussaggakesaM ca // 1 // (pra0) mAyAe ussaggaM sesaM ca tavaM akuvvao sahuNo / ko anno aNuhohI sakammasesaM aNijjariyaM ? // 1543 // nikkUDaM savisesaM vayANurUvaM balANurUvaM ca / khANuvva uddhadeho kAussagaM tu ThAijjA // 1544 // vyAkhyA-yaH kazcit sAdhuH, khaluzabdo vizeSaNArthaH, triMzadvarSaH san khaluzabdAd balavAnAtaGkarahitazca saptativarSeNAnyena vRddhena sAdhunA pAraNayA samaH-kAyotsargaprArambhaparisamAptyA tulya ityarthaH / viSama iva-udaMkAdAviva kUTavAhI viSamavAhI balIvaI iva nirvijJAna evAsau 20 gAthArtha : kAlathI eka pAdasamAna ucchavAsa jANavo. A kAlapramANa utsargathI jANavuM. TIkArtha H gAthArtha spaSTa ja che. mAtra zlokano cotho bhAga eTale eka pAda. ||154rA A pramANe gamana vigere je dvAragAthA (1536) hatI tenuM vyAkhyAna pUrNa thayuM. have je prathama dvAragAthAmAM (1429mAM) "asaTha dvAra che tenuM vyAkhyAna karAya che. ahIM jJAnIe mAyA rahita thaIne Atmahita samajIne potAnA baLanI apekSAe kAyotsarga karavA yogya che. svazakti pramANe kAyotsarga na 25 42vAmAM Ane ghoSo dAgavAno prsN| Ave che. // 4 pAta mAdhya.2 43 cha / PuthArtha : TII prabhArI vo. TIrtha : 4 sAdhu trIsavarSano yuvAna che. 'khalu' 206 vizeSa arthane 45||vnaar DopAthI, baLavAna ane rogarahita che. Avo te sAdhu jo sitteravarSanA anya vRddha sAdhunI sAthe pAravAvaDe samAna che arthAt kAyotsarga sAthe cAlu karyo ane sAthe pUro kare che. (arthAt potAnA sAmarthya 30 pramANeno kAyotsarga karato nathI, paraMtu potAnI zakti gopave che.) te sAdhu pelA UMcA caDANa vigere viSamasthAnomAM sIdho nahIM cAlanAra (= ADAI karanAra) evA baLada jevo jJAna vinAno jaDa Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAzakti kAyo. na karanArane doSo (bhA. 237-38) che105 'jaDDo' jaDaH; svahitaparijJAnazUnyatvAt, tathA cAtmahitameva samyakkAyotsargakaraNaM svakarmakSayaphalatvAditi gAthArthaH ||237||adhunaa dRSTAntameva vivRNvannAha-'samabhUmevi aibharo'gAhA vyAkhyAsamabhUmAvapi atibharaHviSamavAhitvAt 'ujjANe kimuta kUDavAhissa'UrdhvaM yAnamasminnityudyAnamudakaM tasminnudyAne kimuta ?, sutarAmityarthaH, kasya ?-kUTavAhino-balIvardasya, tasya ca doSadvayaM kathamityAha-'atibhAreNaM bhajjati tuttayaghAehi ya marAlo' tti atibhAreNa bhajyate yato viSamavAhina 5 evAtibhAro bhavati, tuttayaghAtaizca viSamavAhyeva pIDyate, tuttago-pAiNago marAlo-galiriti gAthArthaH // 238 // sAmprataM dArTAntikayojanAM kurvannAha-emeva balasamaggo' gAhA vyAkhyAiyamanyakartRkI sopayogA ca vyAkhyAyate, 'emeva' marAlabalIvardavat balasamagraH san yo na karoti mAyayA kAraNena samyak sAmarthyAnurUpaM kAyotsarga sa mUDhaH mAyApratyayaM karma prApnoti niyamata eva, tathA kAyotsargaklezaM ca niSphalaM prApnoti, tathAhi-nirmAyasyApekSArahitasya svazaktyanurUpaM 10 ca kurvata eva sarvamanuSThAnaM saphalaM bhavatIti gAthArthaH // adhunA mAyAvato doSAnupadarzayannAha'mAyAe ussaggaM gAhA, mAyayA kAyotsarga zeSaM ca tapaH-anazanAdi akurvataH 'sahiSNoH'samarthasya kazca tasmAdanyo'nubhaviSyati ?, kiM-svakarmazeSamanirjaritaM, zeSatA cAsya smyktvpraaptyotkRssttjANavo, kAraNa ke te potAnA hitanA jJAna vinAno che. te A pramANe ke - samyagrIte kAyotsarga karavo te potAnA karmakSayarUpa phaLavALo hovAthI Atmahitakara che. ane A sAdhu potAnI zakti 15 pramANeno Atmahitakara evo kAyotsarga karato na hovAthI hitakara evA jJAna vinAno che ane mATe jaDa che.) I bhA.-237 II ' have daSTAntanuM ja vivaraNa karatA kahe che - sIdho nahIM cAlato hovAthI jene atibhAra lAge che tevo gaLiyo baLada samAna bhUmibhAgamAM paNa jo herAna thato hoya to UMcA caDANamAM tenuM zuM thAya? arthAt sutarAmU herAna thAya che. jene vize vAhana Urdhva thatuM hoya te udyAna, eTale ke UMcuM caDANa. AvA 20 baLadane be doSa thAya che. kevI rIte? te kahe che -te gaLiyo baLada (potAnuM sAmarthya hovA chatAM sarakhI rIte cAlato na hovAthI) atibhArane kAraNe zarIrathI tUTe che, kAraNa ke sIdhA nahIM cAlanArane vadhu bhAra lAge che. ane sIdho nahIM cAlanAro ja cAbUkonA mArathI vadhu mAra khAya che. || bhA. 238 che. ' have dAntikayojanAne karatA kahe che - "va vatsasamajo...' A gAthA anyakartAnI che, paNa upayogI hovAthI vyAkhyAna karAya che. gaLiyA baLadanI jema baLayukta evo je sAdhu mAyAthI 25 . sAmarthya pramANeno kAyotsarga karato nathI te mUDha sAdhu niyamathI mAyAthI utpanna thayelA karmothI lepAya che ane nakAmA kAyotsarganA klezane pAme che. (arthAt te je kAyotsarga kare che te paNa niSphaLa jAya che.) A pramANe mAyA vinA Aloka-paralokanI AzaMsAthI rahita thaIne potAnI zakti pramANe anuSThAna karanArAnAM ja badhA anuSThAno saphaLa thAya che. | prakSiptagAthA || have mAyAvALAnA doSone jaNAvatA kahe che - samartha hovA chatAM mAyAthI kAyotsarga ane zeSa 30 anazana vigere tapane je karato nathI tenA sivAya vaLI bIjo koNa nahIM nirjarA karAyelA potAnA karmazeSane anubhavaze. (Azaya e che ke kAyotsarga, tapa vigerethI je zeSa karyo che te nirjarA thaI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) karmApekSayeti, uktaM ca--" sattaNhaM pagaDINaM abbhitarao u koDIkoDIe / kAUNa sAgarANaM jar3a lahai cauNhamaNNayaraM // 1 // " anye paThanti - ' emeva ya ussaggaM 'ti, na cAyamatizobhanaH pATha iti thArtha: 94rU| yatIvamata:-'nikUDa savizenuM'gA, 'niSkRTa '-mityazanuM 'savizeSa''miti samabalAdanyasmAt sakAzAt, na cAhamahamikayA, kiM tu vayo'nurUpaM, sthANurivordhvadeho niSprakampaH 5 samazatrumitra: kAyotsargaM tu tiSThet, tuzabdAdanyacca bhikSATanAdyevaMbhUtamevAnutiSTheta iti gAthArthaH x 445 10 106 taruNo balavaM taruNo a dubbalo therao balasamiddho / thero abalo casuvi bhaMgesu jahAbalaM ThAI // 1545 // taruNo balavAn 1 taruNazca durbalaH 2 sthaviro balasamRddhaH 3 sthaviro durbalaH 4 caturSvapi bhaGgakeSu yathAbalaM tiSThati balAnurUpamityarthaH, na tvabhimAnataH, kathamanenApi vRddhenaM tulya jAta paraMtu je sAdhu kAyotsargAdine sAmarthya hovA chatAM karato nathI tenA te karmo nirjarAne pAmatA nathI. tethI te anirjarita evA zeSa karmo tenA sivAya koNa bhogavavAnuM che ? arthAt ene ja bhogavavA paDaze.) (zaMkA : ahIM karmone 'zeSa' kema kahyA che ? samAdhAna : ) samyaktvanI prApti 15 pahelA je utkRSTa karmo hatA tenI apekSAe have je karmo bAkI rahyA che te ghaNA ochA hovAthI 'zeSa' kahyAM che. kahyuM ja che - "AyuSya sivAyanI sAte karmonI sattA eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdara thAya tyAre jIva cAramAMthI koi sAmAyikane prApta kare che. / / 1 / / " keTalAka AcAryo - 'mAyAd gussaA' nI badale 'meva ya gussamAM' pATha kahe che paraMtu te bahu sAro jaNAto nathI. II1543 - = je kAraNathI A pramANe che te kAraNathI - mAyA vinA samAna baLavALA evA bIjA sAdhu karatA 20 savizeSa kAyotsarga kare. te kAyotsarga paNa 'huM AnA karatA vadhAre kAyotsarga karuM' evA prakAranI ahaahimakAthI nahIM paratuM potAnI UMmarane anusAre, ThuMThAnI jema UrdhvakAyAvALo (= UbhA-- UbhA), niSprakaMpa rIte zatru--mitrane vize samAna dRSTi rAkhIne kAyotsargane kare. 'tu' zabdathI bhikSA mATe javuM vigere badhA anuSThAno A pramANe 'mAyA vinA' vigere vizeSaNothI yukta banIne kare. 11948811 idAnIM vayo balaM cAdhikRtya kAyotsargakaraNavidhimabhidhatte. 25 avataraNikA : have UMmara ane baLane AzrayIne kAyotsarga ka2vAnI vidhine kahe che che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : (UMmara ane baLane AzrayIne ahIM caturthaMgI jANavI. te A pramANe - (1) yuvAna ane baLavAna hoya, (2) yuvAna paNa durbaLa hoya, (3) vRddha ane baLavAna hoya, (4) vRddha ane durbaLa hoya. A cAre bhAMgAmAM jenuM jeTaluM baLa hoya te pramANe kAyotsarga kare paraMtu abhimAnathI 30 na kare, arthAt potAnuM baLa na hovA chatAM A baLavAna vRddhanI samAna kevI rIte thAuM' (arthAt te 27. saptAnAM prakRtInAmabhyantare tu koTIkoTyAH / kRtvA sAgaropamANAM yadi labhate caturNAmanyatarat (tarhi namate) III Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaTha ane vidhidvAra (ni. 1546-48) 2 107 ityabalavatApi sthAtavyam, uttaratrAsamAdhiglAnAdAvadhikaraNasambhavAditi gAthArthaH // 1445 // gataM saprasaGgamazaThadvAraM, sAmprataM zaThadvArAvasarastatreyaM gAthA - payalAyai paDipucchar3a kaMTayayaviyArapAsavaNadhamme / niyaDI gelannaM vA karei kUDaM havai eyaM // 1546 // kAyotsargakaraNavelAyAM mAyayA pracalayati-nidrAM gacchati, pratipRcchati sUtramarthaM vA, kaNTakaM 5 apanayati, 'viyAra'tti purISaparityAgAya gacchati, 'pAsavaNe'tti kAyikAM vyutsRjati 'dhamme 'tti dharmaM kathayati, 'nikRtyA' mAyayA glAnatvaM vA karoti kUTaM bhavatyetad-anuSThAnamiti gAthArthaH I14ddA gataM zaThadvAram, adhunA vidhidvAramAkhyAyate, tatreyaM gAthA - puvvaM ThaMti ya guruNo guruNA ussAriyaMmi pAreti / ThAyaMti savisesaM taruNA u anUNaviriyA u // 1547 // cauraMgula muhapattI ujjUe Dabbahattha rayaharaNaM / vosaTThacattadeho kAussaggaM karijjAhi // 1548 // 'puvvaM ThaMti ya guruNo' gAhA prakaTArthA // 1547 // 'cauraMgula 'tti cattAri aMgulANi pAyANaM aMtaraM kareyavvaM, 'muhapotti ujjue 'tti dAhiNahattheNa muhapottiyA ghettavvA, Dabbahatthe rayaharaNaM 15 jeTalo kAyotsarga kare che eTalo moTo kAyotsarga huM paNa kema na karuM?) AvA prakAranA abhimAnathI baLa vinAnA sAdhue moTA kAyotsarga karavA nahIM, kAraNa ke AvA kAyotsarga karavAmAM pachIthI asamAdhi, mAMdagI vigere thavAthI hiMsA thavAno saMbhava che. 154pA. avataraNikA : prasaMgasahita azaThadvAra pUrNa thayuM. have zaThArano avasara che. temAM A pramANenI gAthA jANavI ? . ' gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : kAyotsarga karavAnA samaye sAdhu mAyAthI sUI jAya arthAt UMdhe. athavA sUtra ke arthane pUche (paNa kAyotsarga na kare.) athavA kAMTo kADhavA besI jAya, athavA vaDInIti mATe jAya, mAtru karavA jAya, dharmakathA karavA besI jAya, athavA mAyAthI bimAra paDe. (A pramANe karavAthI tenuM te) anuSThAna khoTuM thAya che, (arthAt svakarmakSaya karanAruM banatuM nathI.) II1546ll avataraNikA : zaThadvAra pUrNa thayuM. have vidhidvAra kahevAya che. temAM A gAthA che ke gAthArtha : baMne gAthAonA artha TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha: guru karatA pahelAM kAyotsarga cAlu kare, gurunA pAryA pachI kAyotsarga sAdhuo pAre. jemanuM baLa hIna thayuM nathI tevA baLavAna taruNo vadhAre paNa kAyotsarga kare. ./1547ii temAM be paga vaccenuM aMtara (AgaLathI) cAraAMgaLa jeTaluM rAkhe. jamaNA hAthe muhapattine pakaDe. DAbA hAthe 30 rajoharaNa rAkhe, A pramANenI vidhivaDe vyutkRSTa ane vyakta dehavALo sAdhu kAyotsarga kare. 20 25 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) kAyavvaM, eteNa vihiNA 'vosaTTacattadeho 'tti pUrvavat, kAussaggaM karijjAhitti gAthArthaH // 1548 // gataM vidhidvAram adhunA doSadvArAvasaraH, tatredaM gAthAdvayaM ghoDaga layAi khaMbhe kuDDe mAle a savari vahu niyale / laMbuttara Na uddhI saMjaya khali Ne ya] vAyasakaviTThe // 1549 // sIsukkaMpiya mUI aMgulibhamuhA ya vAruNI pehA / nAbhIkarayalakuppara ussAriya pAriyaMmi thuI || 1550 // vyAkhyA - Asovva visamapAyaM AuMTAvittu ThAi ussaggaM / kaMpai kAussagge layavva kharapavaNasaMgeNaM // 1 // khaMbhe vA kuDDe vA avaThaMbhiya kuNati kAusaggaM tu / mAle ya uttamaMgaM avaThaMbhiya ThAi ussaggaM // 2 // sabarI vasaNavirahiyA karehi sAgAriyaM jaha Thavei / ThaUNa 10 gujjhadesaM karehi iya kuNai ussaggaM // 3 // avaNAmiuttamaMgo kAussaggaM jahA kulavahuvva / niyaliyaoviva calaNe vitthAriya ahava melaviuM // 4 // kAUNa colapaTTaM avidhIe nAbhimaMDalassuvariM / hiTThA ya jANumittaM ciTThaI laMbuttarussaggaM // 5 // ucchAIUNa ya thaNe colagapaTTeNa ThAi ussaggaM / daMsAirakkhaNaTThA ahavA annANadoseNaM // 6 // melittu pahiyAo calaNe vitthAriUNa (vyutkruSTadeha eTale pariSahone sahana karavAnI taiyArI sAthe dehano tyAga karanAra, ane tyaktadeha 15 eTale deha paranuM mamatva choDanAra.) 1548 avataraNikA : vidhidvAra pUrNa thayuM. have doSadvArano avasara che. temAM A be gAthAo jANavI gAthArtha : baMne gAthAono artha TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : (kAyotsargasaMbaMdhI doSo A pramANe jANavA -) (1) ghoTakadoSa H ghoDAnI jema paga 20 vAMko rAkhIne kAyotsarga kare. (2) latAdoSa : karkazapavananA saMgathI jema velaDI kaMpe tema kAyotsargamAM zarIra kaMpe. (3) staMbhadoSaH thAMbhale ke divAla upara Teko rAkhIne kAyotsarga kare. (4) mAlAdoSa : uparanA bhAgarUpa mAlamAM potAnA mastakane TekIne kAyotsarga kare. (5) zabarIdoSa H zabarI eTale AdivAsI strI, te strI vastrothI rahita hoya tyAre potAnA hAthovaDe gupta aMgone jema chupAve te rIte potAnA hAthovaDe gupta aMgone chupAvIne kAyotsarga kare. : (6) vadhdoSa : kulavadhUnI jema mastaka namAvIne kAyotsarga kare. (7) nigaDadoSa : sAMkaLathI jANe ke pago bAMdhelA hoya tema baMne pagone pahoLA karIne ke bhegA karIne kAyotsarga kare. (8) laMbuttaradoSa : colapaTTAne avidhithI paherIne eTale ke nAbhithI cAra AMgaLa nIce ane ghuMTaNathI cAra AMgaLa upara paheravAne badale nAbhithI u52 ane ghuMTaNa sudhI colapaTTo paherIne kAyotsarga kare. (9) stanadoSa : daMza--mazaka vigerethI rakSaNa meLavavA mATe ke ajJAnane lIdhe colapaTTAthI 30 (athavA koipaNa vastrothI) stanone (= chAtInA bhAgane) DhAMkIne kAyotsarga kare. (10) UdhdhikAdoSa H te be prakAre che - bAhya ane atyaMtara. temAM paganI eDIo bhegI kare ane AgaLano bhAga pahoLo 5 25 - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyo. karaNamAM mAyAvIne thatAM doSo (ni. 1550) mA 109 bAhirao / ThAussaggaM eso bAhirauddhI muNeyavvo // 7 // aMguDhe melaviuM vitthAriya paNhiyAo bAhiM tu / ThAussaggaM eso bhaNio abhitaruddhitti // 8 // kappaM vA paTTa vA pAiNiuM saMjaivva ussaggaM / ThAi ya khaliNaM va jahA rayaharaNaM aggao kAuM // 9 // bhAmei tahA diDhei calacitto vAyasovva ussagge / chappaiANa bhaeNaM kuNaI a paDheM kaviTuM va // 10 // sIsaM pakaMpamANo jakkhAiTThavva kuNai ussaggaM / mUyavva huahuaMto taheva chijjaMtamAIsu // 11 // aMgulibhamuhAovi ya cAlato tahaya kuNai 5 ussaggaM / AlAvagagaNaNaTThA saMThavaNatthaM ca jogANaM // 12 // kAussaggaMmi Thio surA jaha buDabuDei avvattaM / aNupehaMto taha vAnaruvva cAlei oTThauDe // 13 // ee kAussaggaM kuNamANeNa vibuheNa dosA u / sammaM parihariyavvA jiNapaGikuTThattikAUNaM // 14 // _ 'nAbhIkarayalakuppara ussAre pAriyaMmi thui'tti niyuktigAthAzakalaM lezato'duSTakAyotsargAvasthAnapradarzanaparaM vidhyantarasaMgrahaparaM ca, tatra 'nAbhitti nAbhIo heTThA colapaTTago kAyavvo, 10 karayaletti sAmaNNeNaM heTThA palaMbakarayale 'jAva koppare 'tti so'viya kopparehiM dhareyavvo, evaMbhUtena karIne kAyotsargamAM Ubho rahe te bAhyoddhikA ane eDIo pahoLI ane AgaLano bhAga bhego karIne Ubho rahe te atyaMtaroddhiko jANavI. (11) saMyatI doSa H vastrane ke colapaTTAne sAdhvInI jema oDhIne (eTale ke baMne khabhAnA bhAgo DhaMkAya te rIte oDhIne) kAyotsarga kare. (12) khalInadoSa : ghoDAnA moDhAmAM rahelA cAkaDA (gAma)nI jema rajoharaNane AgaLa (arthAt dazIo AgaLa rahe 15 ane dAMDI pAchaLa rahe e rIte) pakaDIne Ubho rahe. (13) vAyasadoSa : caMcalacittavALo sAdhu kAyotsargamAM kAgaDAnI jema AMkhanI kIkIo bhADe. (14) kapittha doSa : kapittha eTale koThAnuM phaLa, jUnA bhayathI colapaTTAne koThAnI jema DUco vALIne be paga vacce bharAvIne kAyotsarga kare. (15) zIrSolDaMpita doSa H jANe ke koI yakSa zarIramAM pesyo hoya tenI jema mastakane dhUnAvato kAyotsarga kare. (16) mUkadoSa H jyAM kAyotsarga karavA Ubho hoya tyAM najIkamAM koI 20 vanaspati vigere chedatuM hoya tyAre tene chedato aTakAvavA mUMgA vyaktinI jema "huM huM karato kAyotsarga kare. (17) aMgulikAbUdoSa : AlApakonI gaNatarI karavA mATe AMgaLIone calAvatA kAyotsarga kare. tema ja sAmevALAnA koI vartanathI potAne azAMti thatI joIne potAnA mana-vacana-kAyAnI zAMti mATe sAmevALAne te vartanathI aTakAvavA bhavAne Ama-tema pherave. (18) vAruNIdoSa H kAyotsargamAM rahIne dArUDiyAnI jema avyakta avAjane kare = avyaktapaNe baDabaDa kare. (19) 25 prekSAdoSa : namaskArAdinuM ciMtana karato te vAMdarAnI jema hoThone halAve. kAyotsarga karanArA evA paMDita janoe A ogaNIsa doSo jinIvaDe niSedhAyelA hovAthI samyam rIte tyAgavA joie. nAmIyata... vigere gAthAno pAchalo bhAga saMkSepathI kAyotsargamAM sArI rIte rahevAnuM jaNAvanAra ane anya vidhino saMgraha karanAra jANavo. temAM nama' eTale colapaTTo nAbhithI cAra AMgaLa nIce paheravo. "rayatna' arthAt sAmAnyathI hAtha ghUMTaNa tarapha laTakatA rAkhavA. "nAva korpore' eTale te 30 28. nAbhito'dhastAt colapaTTakaH karttavyaH, karataleti sAmAnyena adhastAt pralambakaratalaH yAvat kUrparAbhyAMso'pi ca kUrparAbhyAM dhArayitavyaH, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.10 ka mApazyaniyujita * rimadrIyavRtti * samASAMtara (mA-7) kAyotsargaH kAryaH, ussArie ya-kAussagge pArie namokkAreNa avasANe thuI dAyavveti gAthArthaH // 1549-50 // gataM prAsaGgikaM, sAmprataM kasyeti dvAraM vyAkhyAyate, tatroktadoSarahito'pi yasyAyaM kAyotsargo yathoktaphalo bhavati tamupadarzayannAha - vAsIcaMdaNakappo jo maraNe jIvie ya samasaNNo / ' dehe ya apaDibaddho kAussaggo havai tassa // 1551 // tivihANuvasaggANaM divvANaM mANusANa tiriyANaM / sammamahiyAsaNAe kAussaggo havai suddho // 1552 // ihalogaMmi subhaddA rAyA uioda siTThibhajjA ya / 10 sodAsakhaggathaMbhaNa siddhI saggo ya paraloe // 1553 // 'vAsIcaMdanakappo'gAhA vyAkhyA-vAsIcandanakalpa:-upakAryapakAriNormadhyasthaH, uktaM ca"jo caMdaNeNa bAhuM AliMpai vAsiNA va tacchei / saMthuNai jo va nidai maharisiNo tattha samabhAvA // 1 // " anena paraM prati nAdhyasthyamuktaM bhavati, tathA yo maraNe-prANatyAgalakSaNe jIvite ca prANasaMdhAraNalakSaNe cazabdAdihalokAdau ca samasaJaH tulyabuddhirityarthaH, anena cAtmAnaM prati 15 mAdhyasthyamuktaM bhavati, tathA dehe ca-zarIre cApratibaddhaH cazabdAdupakaraNAdau ca, kAyotsargo colapaTTo paNa baMne hAthanI koNIvaDe pakaDI rAkhavo. A rIte thaine kAyotsarga karavo. "namo arihaMtANa' kahIne kAyotsarga pAryA bAda stuti bolavI. 1549-50nI savata29t : prAsaMnis pAta pU 57. ve 'kasya' dvA2nu vyAjyAna rAya che. temA uparokta doSothI rahita evo paNa kAyotsarga jene yathokta phaLavALo thAya che, te jIvane jaNAvatAM 20 53 cha - gAthA : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : vAsIcaMdanakalpa eTale ke (vAsI = charI jevuM zastravizeSa. tenAvaDe koI zarIrane kApavAdvArA apakAra karanAra hoya ke gozIrSa vigere caMdanavaDe AliMpana karavAdvArA upakAra karanAra hoya) A upakArI ke apakArI upara rAga-dveSa vinAno madhyastha kahyuM che - "je caMdanavaDe bhujAonuM 25 AliMpana kare ke vAsIvaDe chole, je potAnI prazaMsA karatuM hoya ke koI potAnI niMdA karatuM hoya, bhASiyo mAvA 648103 a54 52 samAnabhAvavANA Doya che.' // 75. bhA. -82 // A vizeSaNathI sAdhunuM bIjA pratye mAdhyathya kahyuM. tathA je prANonA tyAgarUpa maraNane vize ane prANanA dhAraNarUpa jIvanane vize - "gha' zabdathI Aloka ane paralokane vize tulya buddhivALo che. A vizeSaNathI sAdhunuM potAnA pratye mAdhyacya kahyuM. 30 tathA zarIrane vize bhane 'ca' 206thI. 75.424virene vize mapratibaddha = bhU vinAno che. 29. utsArite ca-kAyotsarge pArite namaskAreNAvasAne stutirdAtavyA / yazcandanena bAhumAlimpati vAsyA vA takSayati / saMstauti yo vA nindati maharSayastatra samabhAvAH // 1 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyotsarganuM phaLa (ni. 1552) thI 111 yathoktaphalo bhavati tasyeti gAthArthaH // 1551 // tathA-'tivihANuvasaggANaM' gAhA, trividhAnAMtriprakArANAM upasargANAM divyAnAM-vyantarAdikRtAnAM mAnuSANAM-mlecchAdikRtAnAM tairazcAnAMsiMhAdikRtAnAM samyak-madhyasthabhAvena atisahanayA satyA kayotsargo bhavati zuddhaH-aviparIta ityarthaH / tatazcopasargasahiSNoH kAyotsargo bhavatIti gAthArthaH // 1552 // dvAraM / sAmprataM phaladvAramabhidhIyate, tacca phalamihalokaparalokApekSayA dvidhA bhavati, tathA cAha granthakAraH- 5 'ihalogaMmi' gAhA vyAkhyA-ihaloke yat kAyotsargaphalaM tatra subhadrodAharaNaM-kathaM ?, vasaMtapuraM nagaraM, tattha jiyasuttarAyA, jiNadatto seTThI saMjayasaDDao, tassa subhaddA dAriyA dhuyA, atIvarUvassiNI orAliyasarIrA sAvigA ya, so taM asAhamiyANaM na dei, taccaniyasaDDeNaM caMpAo vANijjagaeNa diTThA, tIe rUvalobheNa kavaDasaDDao jAo, dhammaM suNei, jiNasAhU pUjei, aNNayA bhAvo samuppaNNo, AyariyANaM Aloei, tehivi aNusAsio, jiNadatteNavi se bhAvaM 10 AvA sAdhuno kAyotsarga yathoktaphalane = svakarmanA kSayarUpa phalane ApanAro che. 155nA tathA traNa prakAranA upasargone eTale vyaMtarAdikRta divya, halakI jAtivALA evA manuSya vigere dvArA karAyelA mAnuSa ane siMhAdikRta tiryaMcasaMbaMdhI upasargone je sAdhu madhyasthabhAvavaDe sahana kare che te sAdhuno kAyotsarga zuddha = aviparIta thAya che. tethI bhAvArtha e che ke je upasargone sahana karanAra che teno kAyotsarga thAya che, (arthAt yathAktarUlavALo thAya che.) I15parA 15 have phaladhAra kahevAya che. ane te phala Aloka ane paralokanI apekSAe be prakAranuM che. A ja vAta graMthakArazrI kare che - AlokamAM je kAyotsarganuM phala che temAM subhadrAnuM udAharaNa che. kevI rIte ? te kahe che - # kAyo. nA Alokaphala upara subhadrA vigerenA daSTAnto , vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjA hato. tyAM jinadattanAmano zreSThi sAdhuo pratye bhakti- 20 bahumAnavALo hato. tene subhadrAnAmanI dIkarI hatI. te atyaMtarUpavAna, suMdara zarIravALI ane zrAvikA hatI. jinadatta potAnI dIkarIne asamAnadharmavALA (= mithyAtvI) sAthe paraNAvA mAMgato nahato. ekavAra caMpAnagarIthI (vasaMtapura) vepAra mATe gayelA bauddhadharmapriya evA eka vepArIe subhadrAne joI. teNInA rUpanA lobhathI te kapaTI zrAvaka thayo. (arthAt mAyAthI teNe zrAvakapaNuM svIkAryuM.) te dharma sAMbhaLe che. jinezvaradeva ane sAdhuonI pUjA kare che. Ama karatA-karatA) teNe 25 ekavAra vAstavika jinadharma pratye rUci utpanna thaI. potAnI te mAyAnI AcArya pAse AlocanA karI. AcAryuM paNa tene hitazikSA ApI. jinadatta 30. vasantapuraM nagaraM, tatra jitazatrU rAjA, jinadattaH zreSThI saMyatazrAddhaH, tasya subhadrA bAlikA duhitA'tIva rUpiNI udArazarIrA zrAvikA ca, sa tAmasAdhArmikAya na dadAti, taccanikazrAddhena campAto vANijyagatena dRSTA, tasyA rUpalobhena kapaTazrAddho jAtaH, dharmaM zRNoti, jinasAdhUn pUjayati, anyadA bhAvaH samutpannaH, 30 AcAryANAM kathayati, tairapyanuziSTaH, jinadattenApi tasya bhAvaM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazya'niyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-9) " dhUyAdiNNA, vitto vivAho, keccirakAlassavi so taM gahAya caMpaM gao, naNaMdasAsumAiyAo taccaNNiyasaDDigAo taM khisaMti, tao juyagaM gharaM kayaM tatthANege samaNA samaNIo ya pAugganimittamAgacchaMti, tato taccaNNiggasaDDiyA bhAMti - esA saMjayANaM daDhaM aNurattatti, bhattAro se na pattiyaitti, aNNayA koI vaNNarUvAiguNagaNapunno, taruNabhikkhU pAugganimittaM gao, tassa 5 ya vAddhayaM acchimi kaNagaM paviTTaM, subhaddAe taM jIhAe lihiUNa kaDDitaM, tassa nilADe tilao saMkaMto, teNavi aNuvautteNa Na jANio, so nIsarati tAva taccaNigasaDDigAhiM athakkAgayassa bhattArassa sa daMsio, peccha imaM vIsattharamiyasaMkaMtaM sabhajjAe saMtagaM tilagaMti, teNavi ciMtiyaMkimidamevaMpi hojjA ?, ahavA balavaMto visayA aNegabhavabbhatthagA ya kinna hoitti ?, maMdaneho jAo, subhaddAe kahavi muNio esa vuttaMto, ciMtiyaM ca NAe - pAvayaNIo esa uDDAho kahaM 10 tenA suMdara bhAvone jANIne potAnI dIkarI ApI. baMneno vivAha thayo. keTalAka kALa pachI te vepArI subhadrAne laine caMpAnagarImAM gayo. tyAM subhadrAnI naNaMda, sAsu vigere bauddhadharmapriya hovAthI subhadrAno tiraskAra kare che. tethI te baMne judA gharamAM rahevA jAya che. tyAM aneka sAdhu-sAdhvIo potAne prAyogya AhAra-pANI mATe vahoravA Ave che. tethI bauddhadharmapriya evA sAsu vigere potAnA dIkarAne kahe che--'A subhadrA sAdhuo upara dRDha rAgavALI che.' subhadrAno pati vizvAsa karato nathI. ekavAra subhadrAnA ghare varNa, rUpa vigere guNonA samUhathrI pUrNa evo yuvAna sAdhu prAyogya vahoravA gayo. tyAM tenA AMkhamAM pavanathI uDeluM eka rajakaNa pesyuM. subhadrAe te rajakaNane potAnI jIbhathI bahAra kheMcI lIdhuM. Ama karavAmAM potAnuM tilaka sAdhunA kapALe lAgI gayuM. upayoga na hovAthI sAdhune paNa kapALa upara tilaka lAgyAnI khabara na paDI. te gharamAMthI bahAra nIkaLe che. teTalAmAM naMdaNa, sAsu vigeree akALe ghare AvelA potAnA dIkarAne sAdhu dekhADyo. (arthAt 20 sAdhunA kapALa upara lAgela potAnI patnInuM tilaka dekhADyuM.) ane kahyuM,-- he putra ! A pramANe saMkrAnta thayelA tArI patninA tilakane tuM vizvAsapUrvaka jo. 15 112 patie paNa vicAryuM ke - '(ATalI dharmiSTha patnI hovA chatAM) zuM AvuM paNa karI zake che ? athavA viSayo baLavAna ane anekabhavothI abhyasta che tethI zuM na thaI zake ?" subhadrA uparano patino sneha ocho thayo. subhadrAe tenuM kAraNa koipaNa rIte jANI lIdhuM. teNIe vicAryuM - "A 25 31. jJAtvA duhitA dattA, vRtto vivAhaH, kiyaccireNa kAlena so'pi tAM gRhItvA campAM gataH, nanandRzvazvAdikAstaccanika zrAddhyastAM nindanti, tataH pRthaggRhaM kRtaM, tatrAneke zramaNAH zramaNyazca prAyogyanimittamAgacchanti, taccanika zrAddhyo bhaNanti - eSA saMyateSu dRDhamanurakteti bharttA tasyA na pratyetIti, anyadA ko'pi varNarUpAdiguNagaNapUrNastaruNabhikSuH prAyogyanimittaM gataH, tasya ca vAyUdbhutaM rajo'kSiNa praviSTaM, subhadrayA tajjihvayollikhya kRSTaM, tasya lalATe tilakaH saMkrAntaH, tenApyanupayuktena na jJAtaH, sa nissarati tAvattaccanika30 zrAddhIbhirakANDAgatAya bhartre sa darzitaH, pazyedaM vizvastaramitisaMkrAntaM svabhAryAyAH satkaM tilakamiti, tenApi cintitaM kimidamevamapi bhavet ?, athavA balavanto viSayA anekabhavAbhyastakAzceti kiM na bhavatIti, mandasneho jAtaH, subhadrayA kathamapi jJAta eSa vRttAntaH, cintitaM cAnayA - prAvacanika eSa uDDAhaH kathaM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhadrAnuM udAharaNa (ni. 1552) 113 pheDito tti, pavayaNadevayamabhisaMdhAriUNa rayaNIe kAussaggaM ThiyA, ahAsaMnihiyA kAi devayA tIe sIlasamAyAraM nAUNa AgayA, bhaNiyaM ca tIe-kiM te piyaM karemitti, tIe bhaNiyaM-uDDAhaM pheDehi, devayAe bhaNiyaM-pheDemi, paccUse imAe nayarIe dArANi thaMbhemi, tao Aulaggesu nAgaresu AgAsatthA bhaNissAmi-jAe parapuriso maNeNAvi na ciMtio sA itthiyA cAlaNIe pANiyaM choNaM gaMtUNaM tiNNi vAre chaMTeuM ugghADANi bhavissaMti, tao tumaM viNNAsite 5 sesanAgarigAhiMto pacchA jAejjAsi, tao ugghADehisi, tao phiTTihitti uDDAho, pasaMsaM ca pAvihisi, taheva kayaM pasaMsaM ca pattA, eyaM ihaloiyaM kAussaggaphalaM, anne bhaNaMti-vANArasIe subhaddAe kAussaggo kao, elagacchuppattI bhANiyavvA / rAyA udiodae'tti, uditodayassa raNNo pravacanasaMbaMdhI hIlanA kevI rIte dUra karAyelI thAya? (arthAt kayA upAyathI tene dUra karuM?)" subhadrA zAsanadevatAno saMkalpa karIne rAtrie kAyotsargamAM UbhI rahI. AjubAjumAM rahela koI devI 10 tIna sapAlanamA mAyA2ne eAne tyAM mAvI sane sayuM - "pola, huM zuM tasaM priya OM ?" subhadrAme dhuM - "avayanahIlanAne dU2 ro." . | devIe kahyuM - "huM dUra karuM chuM. temAM savAre huM nagaranA dvArone baMdha karI daIza. nagaranA daravAjA baMdha hovAthI loko jyAre Akula-vyAkula thaze, tyAre AkAzamAM rahIne huM kahIza ke - je strIe manathI paNa parapuruSa izyo nathI te strI cAlaNImAM pANIne bharIne daravAjA pAse AvIne 15 traNa vAra pANInA chAMTaNA karaze tyAre daravAjA khUlI jaze. A sAMbhaLIne tArA sivAyanI nagaranI zeSa strIo kholI nahIM zake tyAre tuM daravAjo kholI ApavAnI mAMgaNI karaje. jethI tuM daravAjo kholI zakIza. ane A rIte pravacanahIlanA dUra thatAM tuM prazaMsAne pAmIza." teNIe e pramANe karyuM ane prazaMsAne pAmI. A AlokasaMbaMdhI kAyotsarganuM phala kahyuM. keTalAko A pramANe kahe che ke - vArANasInagarImAM subhadrAe kAyotsarga karyo (jethI deve AvIne tarata marelA bakarAnI AMkho lagADI.) 20 ahIM eDakAkSanI utpatti kahevI. (A kathAnaka bhAga-6 pR.165 anizritopadhAnanAmanA cothA yogasaMgrahamAMthI jANI levuM.) (2) potAnI rANIne meLavavAnA lobhathI AvelA dharmaci rAjAthI gherAyelA uditoditarAjAno 32. spheTito bhavatIti ?, pravacanadevatAmabhisaMdhArya rajanau kAyotsarge sthitA, yathAsannihitA kAciddevatA tasyAH zIlasamAcAraM jJAtvA''gatA, bhaNitaM ca tayA-kiM te priyaM karomIti, tayA bhaNitaM-uDDAhaM spheTaya, 25 devatayA bhaNitaM-spheTayAmi, pratyUSe'syA nagaryA dvArANi sthagiSyAmi, tato''kuliteSu nAgareSu AkAzasthA bhaNiSyAmi-yayA parapuruSo manasA'pi na cintitaH sA strI cAlinyAmudakaM kSiptvA gatvA trIn vArAn chaNTayati udghATAni bhaviSyanti, tatastvaM vinyAsite zeSanAgarikAbhistato pazcAdyAceH, tata udghATayiSyasi tataH spheTiSyatItyuDDAhaH prazaMsAM ca prApsyasi, tathaiva kRtaM, prazaMsAM ca prAptA, etattAvadehalaukikaM kAyotsargaphalaM, anye bhaNanti-vArANasyAM subhadrayA kAyotsargaH kRtaH, eDakAkSotpattirbhaNitavyA / rAjA uditodaya iti, 30 uditodayasya rAjJaH Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) bhaijjAlobhAgayaNivarohiyassa uvasaggasamaNaM jAyaM, kahANagaM jahA namokkAre / 'seTThibhajjA yatti caMpAe sudaMsaNo seTThiputto, so sAvago aTThamicauddasIesu caccare uvAsagapaDimaM paDivajjai, so mahAdevIe patthijjamANo Nicchai, aNNayA vosaTThakAo devapaDimatti vatthe ceDIe veDhiuM aMteuraM atiNIo, devIe nibbaMdhevi kae necchai, pauTThAe kolAhalo kao, raNNA vajjho ANatto, 5 nijjamANe bhajjAe se mittavatIe sAviyAe sutaM, savvANajakkhassArAdhaNAe kAussagge ThitA, sudaMsaNassavi aTThakhaMDANi kIraMtutti khaMdhe asI vAhito, savvANajakkheNa puSphadAmaM kato, mukko rannA pUito, tAdhe mittavatIe pAriyaM / tathA 'sodAsa 'tti sodAso rAyA, jahA namokkAre, (kAyotsargadvArA) upasarga zAMta thaI gayo. A kathAnaka je rIte namaskAraniyuktimAM (bhAga. 4 pR. 172mAM) Avyu che te rIte ahIM jANI levuM. (3) trIjuM udAharaNa zreSThibhAryAnuM che - caMpAnagarImAM 10 sudarzananAme zreSThiputra hato. te zrAvaka AThama-caudasane divase cha rastA jyAM paDatA hoya tevA cokamAM zrAvakapratimAne svIkAre che. mahArANIvaDe prArthanA karAvA chatAM sudarzana icchato nathI. ekavAra te potAnI kAyAne vosirAvIne kAyotsargamAM rahyo. (te avasarano lAbha uThAvI) dAsI 'devapratimA che' ema (mAyA karIne) vastramAM lapeTIne sudarzanane aMtaHpuramAM laIne AvI. devIvaDe ghaNo Agraha karAyA chatAM te icchato nathI. tethI vaiSa pAmIne devIe kolAhala karyo. 15 rAjAe sudarzanane mArI nAkhavAnI AjJA ApI. vadhyasthAne jyAre sudarzanane laI jatA hatA tyAre tenI zrAvikA patnI mitravatIe A vAta sAMbhaLI. te sarvAnanAmanA yakSanI ArAdhanA mATe kAyotsargamAM rahI. sudarzananA ATha TukaDA thAo ema vicArI jyAM vadha karanArAvaDe talavAra khabhA upara mAravA uMcakAI eTalAmAM sarvAnayakSe talavAranI puSpamALA banAvI dIdhI. A joIne rAjAe tene choDI mUkyo ane tenI pUjA karI. tyAra pachI mitravatIe kAyotsarga pAryo. (4) cothuM sodAsarAjAnuM dRSTAnta je rIte namaskAraniyuktimAM (bhAga-4 pR. 87) che. te rIte tyAMthI jANI levuM. (jo ke te daSTAntamAM kyAMya kAyotsarganI vAta AvatI nathI chatAM ahIM have pachInuM je geMDAnuM dRSTAnta ApavAnA che. tenI jema ahIM A daSTAntamAM paNa saMbhavita lAge che arthAt mAMsapriya evo sodAsa jyAre sAdhuone mAravA jAya che tyAre sAdhuo kAyotsargamAM UbhA rahyA haze. tene joine sodAsarAjA paNa zAMta thaI dharma pAmyo. evuM kaMIka hovuM joie.) (5) geMDAnuM 25 aTakavuM - koI pUrvabhavamAM zramaNyanI virAdhanAne kAraNe jaMgalamAM geMDA tarIke utpanna thayo. te 33. bhAryAlobhAgatarAjarodhitasyopasargaprazamanaM jAtaM, kathAnakaM yathA namaskAre / zreSThibhAryA ceti campAyAM sudarzanaH zreSThiputraH, sa zrAvako'STamIcaturdazyozcatvare upAsakapratimAM pratipadyate, sa mahAdevyA prArthyamAno necchati, anyadA vyutsRSTakAyo devapratimeti ceTyA vastrairveSTayitvA antaHpuramAnItaH, devyA nirbandhe kRte'pi necchati, pradviSTayA kolAhalaH kRtaH, rAjJA vadhya AjJaptaH, nIyamAno bhAryayA tasya mitravatyA zrAvikayA 30 zrutaH, sarvANayakSasya ArAdhanAya kAyotsarge sthitA, sudarzanasyApyaSTa khaNDA bhavantviti skandhe'siH prahRtaH, sarvANayakSeNa puSpadAmIkRtAH, mukto rAjJA pUjitaH, tadA mitravatyA pAritaH / saudAseti saudAso rAjA, yathA namaskAra, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 DAyo nuM pAralauDiija (ni. 1543) 'khaggathaMbhaNe 'tti koi virAhiyasAmaNNo khaggo samuppaNNo, vaTTAe mAreti, sAhU pahAviyA, teNa diTThA Agao, iyarevi kAussaggeNa ThiyA, na pahavar3a, pacchA taM daNa uvasaMto / etadaihikaM phalaM, 'siddhI saggo ya paraloe 'siddhi: - mokSaH svargo - devalokaH cazabdAt cakravarttitvAdi ca paraloke phalamiti gAthArtha: // 1553 / / Aha-siddhiH sakalakarmakSayAdevApyate, 'kRtstrakarmakSayAnmokSaH' iti vacanAt, sa kathaM kAyotsargaphalamiti ?, ucyate, karmakSayasyaiva kAyotsargaphalatvAt, paramparAkAraNa - 5 syaiva vivakSitatvAt, kAyotsargaphalatvameva karmakSayasya kathaM?, yata Aha bhASyakAra: jaha karagao nikiMtai dAruM iMto puNovi vaccaMto / ia kaMtaMti suvihiyA kAussaggeNa kammAI // 239 // ( bhA0 ) kAussagge jaha suTThiyassa bhajjaMti aMgamaMgAI / iya bhiMdaMti suvihiyA aTThavihaM kammasaMghAyaM // 1554 // annaM imaM sarIraM anno jIvutti eva kabuddhI / dukkhaparikilesakaraM chiMda mamattaM sarIrAo || 1555 // jAvaiyA kira dukkhA saMsAre je mae samaNubhUyA / itto duvvisahatarA narasu aNovamA dukkhA // 1556 // tamhA u nimmameNaM muNiNA uvaladdhasuttasAreNaM / kAussaggo uggo kammakhayaTThAya kAyavva // 1557 // kAussagganijjuttI samattA ( granthAgra 2539 ) 10 mArgamAMthI je pasAra thAya tene te geMDo mArI nAMkhe che. ekavAra sAdhuo te rastethI nIkaLyA. geMDAe sAdhuone joyA. temane mAravA te tarapha te Avyo. sAdhuo paNa kAyotsargamAM UbhA rahI gayA. temanA prabhAvathI geMDo mAravA mATe samartha banato nathI. pAchaLathI sAdhuone joine te upazAMta thayo. 20 A kAyotsarganuM aihikaphala jANavuM. paralokamAM mokSa, devaloka ke '7' zabdathI cakravartI vigere phaLonI prApti thAya che. // / 1553 / / zaMkA : kAyotsargathI karmakSayarUpa phaLa kevI rIte prApta thAya ? samAdhAna : te mATe bhASyakAra kahe che - gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 15 avataraNikA : zaMkA : 'saMpUrNakarmonA kSayathI mokSa thAya che.' AvuM zAstravacana hovAthI sakala karmono kSaya thavAthI jo mokSa prApta thato hoya to te mokSa kAyotsarganuM phaLa kevI rIte kahevAya ? samAdhAna : karmano kSaya e ja kAyotsarganuM phaLa che. (arthAt kAyotsargathI karmono kSaya thAya 25 ane karmanA kSayathI mokSa prApta thAya. A rIte) paraMparAe ja ahIM kAyotsargane mokSanA kAraNa tarIkenI vivA karelI jANavI. tena 34. khaGgastambhanamiti, kazcidvirAddhazrAmaNyaH khaGgaH samutpannaH, varttanyAM mArayati, sAdhavaH pradhAvitAH, dRSTA AgataH itare'pi kAyotsargeNa sthitAH, na prabhavati, pazcAttaddRSTvopazAntaH / 30 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) vyAkhyA-yathA 'karagato ti karapatraM nikRntati-chinatti vidArayati dAru-kASThaM, kiM kurvan ? -Agacchan punazca vrajannityarthaH, 'iya' evaM kRntanti suvihitAH-sAdhavaH kAyotsargeNa hetubhUtena karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni, tathA'nyatrApyuktaM "saMvareNa bhave gutto, guttIe saMjamuttaro / saMjameNa tavo hoi, tavAo hoi nijjarA // 1 // nijjarAe'subhaM kammaM, khijjaI kamaso sayA / Avassaga5 juttassa, kAussagge visesao // 2 // " ityAdi, ayaM gAthArthaH // 239 // atrAha-kimidamitthamityata Aha-'kAussagge'gAhA vyAkhyA-kAyotsarge yathA susthitasya sataH bhajyante aGgopAGgAni 'iya' evaM cittanirodhena 'bhindanti' vidArayanti munivarA:-sAdhavaH aSTavidhaM-aSTaprakAraM karmasaGghAtaMjJAnAvaraNIyAdilakSaNamiti gAthArthaH // 1554 // Aha-yadi kAyotsarge susthitasya bhajyante sopAna tataza vRSTIparatnAvAmaneneti ?, 3matro, saumya ! maivaM- manna rU' TET, 10 vyAkhyA-anyadidaM zarIraM nijakarmopAttamAlayamAtramazAzvatam, anyo jIvo'syAdhiSThAtA. zAzvataH svakRtakarmaphalopabhoktA ya idaM tyajatyeva, evaM kRtabuddhiH san duHkhapariklezakaraM chiddhi mamatvaM zarIrAt, kiM ca yadyanenApyasAreNa kazcidarthaH sampAdyate pAralaukikastataH sutarAM yatnaH kArya iti TIkArya : AvatuM-jatuM (arthAt ghasAtuM) evuM karavata jema lAkaDAne chede che tema sAdhuo kAyotsargadvArA jJAnAvaraNIyAdi karmone chede che. tathA anyatra paNa kahyuM che - "Avazyaka kriyAothI 15 yukta jIvane saMvarathI gupti, guptithI uttarasaMyama, saMyamathI tapa, tapathI nirjarA nA nirjarAthI haMmezA kramazaH azubhakarmono kSaya thAya che. jayAre kAyotsargathI vizeSa prakAre karmakSaya thAya che. rA" vigere. | bhA. - 239 . zaMkA : kAyotsargathI karmakSaya thAya evuM kema ? samAdhAna : jema kAyotsargamAM sArI rIte rahelAnA aMgopAMga pIDAya che te ja pramANe sAdhuo 20 kAyotsargamAM cittano nirodha karavAdvArA jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA karmasamUhane toDe che. 1554 zaMkA jo kAyotsargamAM rahelAnA aMgopAMga pIDAtA hoya to te apakAra spaSTa dekhAto hovAthI AvA kAyotsargavaDe saryuM, arthAt zA mATe Avo kAyotsarga karavo joIe ? samAdhAna : he saumya ! tuM kahe che e pramANe nathI. potAnA karmothI prApta kareluM, Atmane rahevA mAtranuM azAzvata sthAnarUpa A zarIra e (AtmAthI) juduM che. tathA A zarIramAM rahenAra, zAzvata, 25 svakRtakarmonA phaLane bhogavanAra evo jIva e (zarIrathI) judo che je A zarIrane avazya choDe ja che, (arthAt A zarIrane Aje nahIM to kAle avazya choDavAnuM ja che) AvA prakAranI buddhine karIne tuM du:kharUpa pariklezane karanArA evA zarIra paranA mamatvane chedI nAMkha. (Azaya e che ke - "huM kAyotsarga karIza to mArA aMgopAMgane pIDA thaze' evA vicArathI kAyotsargano tyAga kara nahIM paraMtu A zarIra jIvathI juduM che, azAzvata che vigere vicAravA dvArA zarIra uparanA mamatvabhAvane choDa.) 30 vaLI asAra evA paNa A zarIravaDe jo koI pAralaukika prayojana pUrNa thatuM hoya to sutarAM te 35. saMvareNa bhavedgupto guptyA saMyamottaro bhavet / saMyamena tapo bhavati tapaso bhavati nirjraaH||1||nirjryaa'shubhN karma kSIyate kramazaH sadA / Avazyakena yuktasya kAyotsarge vizeSataH // 2 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyo nI kartavyatA (ni. 1557) * 117 gAthArthaH // 1555 // kiM caivaM ca bhAvanIyam - 'jAvaiyA 'gAhA vyAkhyA - yAvantyakRtajinapraNItadharmeNa kilazabdaH parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH duHkhAni zArIramAnasAni saMsAre - tiryagnaranArakAmarabhavAnubhavalakSaNe yAni mayA samanubhUtAni tataH - tebhyo durviSahatarANyagrato'pyakRtapuNyAnAM narakeSusImantakAdiSu anupamAni--- upamArahitAni duHkhAni, durviSahatvameteSAM zeSagatisamutthaduHkhApekSayeti gAthArtha:||6|| yatInuM 'taddA' gAthA, tasmAt tu nirmamena--mamatvahitena muninA--mAdhunA, 5 mUirtana ?--3panAvyasUtrasAreLa-vijJAtasUtraparamArthanetvartha:, viM ?--Ayotsaf: 3115: pra:shubhaadhyvsaayprblH karmakSayArthaM na tu svargAdinimittaM kartavya iti gAthArthaH // 1557 // ukto'nugamaH, nayAH pUrvavat // ziSyahitAyAM kAyotsargAdhyayanaM samAptam / "kAyotsargavivaraNaM kRtvA yadavAptamiha mayA puNyam / tena khalu sarvasattvAH paJcavidhaM kAyamujjhantu // 1 // " // ityAcAryazrIharibhadrakRtAyAM ziSyahitAkhyAyAmAvazyakavRttau kAyotsargAdhyayanaM samAptaM // * atha pratyeAdhyAnAdhyayana 10 vyAkhyAtaM kAyotsargAdhyayanaM, adhunA pratyAkhyAnAdhyayanamArabhyate, asya caaymbhismbndhHprayojana pUrNa karavA mATe kAyotsarga vigere karavAmAM yatna karavA yogya che. 1555 vaLI tAre A rIte vicAravuM joie ke 'nAvavA... thA. ahIM 'ti' zabda parokSa--Apta-- 15 AgamavAdano saMsUcaka che. (ahIM Azaya evo lAge che ke graMthakArazrIne A AptAgamavAda = Agama paraMparAe prApta thayuM che evuM jaNAvanAra jita zabda che.) jinapraNItadharmanuM pAlana na karavAne kAraNe tiryaMca, nara, nAraka ane devanA bhavone anubhavavArUpa A saMsAramAM jeTalA zArIra-mAnasa evA je duHkho meM bhogavyA che tenA karatA paNa vadhAre asahya jeno joTo nathI tevA duHkho ApaNI sAme rahelA evA paNa amRtapuNyavALA jIvone sImantaka vigere narakAvAsomAM Avaze. (tethI... 20 ema AgaLanI gAthA sAthe anvaya joDavo.) A duHkho nAraka sivAyanI zeSa gatimAM utpanna thatAM duHkhonI apekSAe asahya jANavA. / / 1556 // Ama ghaNA duHkho bhUtakALamAM sahana karyA che ane tenA karatA paNa vadhAre asahya duHkho nArakamAM sahana ka2vA paDaze jo dharmanuM pAlana nahIM karIe to, tethI sUtranuM rahasya jeNe jANeluM che evA sAdhue mamatva vinAnA thaine zubha adhyavasAya prabaLa che jemAM evo kAyotsarga svargAdi mATe nahIM paraMtu 25 karmakSaya mATe karavo joie. 1557nA anugama kahyo. nayo pUrvanI jema jANI levA. A pramANe AvazyakasUtranI ziSyahitA nAmanI TIkAne vize kAyotsarga adhyayana pUrNa thayuM. A kAyotsarganuM vivecana karIne meM je puNya prApta karyuM che tenAthI sarvajIvo audArika vigere paMcavidha zarIrane choDanArA bano. / / 1 / / * pratyAkhyAna adhyayana phra kAyotsarga adhyayana kahyuM. have pratyAkhyAnAdhyayanano AraMbha karAya che. teno saMbaMdha A pramANe 30 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) anantarAdhyayane skhalanavizeSato'parAdhavraNavizeSasambhave nindAmAtreNAzuddhasyaughataH prAyazcittabheSajenAparAdhavraNacikitsoktA, iha tu guNadhAraNA pratipAdyate, bhUyo'pi mUlaguNottaraguNadhAraNA kAryeti, sA ca mUlaguNottaraguNapratyAkhyAnarUpeti tadatra nirUpyate, yadvA kAyotsargAdhyayane kAyotsargakaraNadvAreNa prAgupAttakarmakSayaH pratipAditaH, yathoktaM 'jaha karagao niyaMtaI 'tyAdi, 5 'kAussagge jaha suTTiyasse 'tyAdi, iha tu pratyAkhyAnakaraNataH karmakSayopazamakSayajaM phalaM pratipAdyate, vakSyate ca-'ihaloiyaparaloiya duviha phalaM hoi paccakhANassa / ihaloe dhammilAdI dAmaNNagamAi paraloe // 1 // paccakkhANamiNaM seviUNa bhAveNa jiNavaruddiTuM / pattA aNaMtajIvA sAsayasokkhaM lahuM mokkhaM // 2 // ' ityAdi, athavA sAmAyike cAritramupavarNitaM, caturviMzatistavetvarhatAM guNastutiH, sA ca darzanajJAnarUpA, evamidaM tritayamuktaM, asya ca vitathAsevanamaihikAmuSmikApAyaparijihIrSaNA 10 guronivedanIyaM, tacca vandanapUrvakamityatastannirUpitaM, nivedya ca bhUyaH zubheSveva sthAneSu pratIpaM kramaNamAsevanIyamiti tadapi nirUpitaM, tathA'pyazuddhasya sato'parAdhavraNavicikitsA AlocanAdi jANavo - kAyotsarga adhyayanamAM alanAnA kAraNe je aparAdharUpa ghA paDyA che. te aparAdhonI niMdAmAtrathI azuddha (arthAt ekalI niMdAthI jenA aparAdho dhovAyA nathI) evA sAdhune sAmAnyathI prAyazcittarUpa auSadhovaDe aparAdharUpa ghAnI cikitsA kahI. (eTale ke niMdA ane prAyazcittadvArA te 15 aparAdhonI zuddhi kahI.) have A adhyayanamAM guNadhAraNA kahevAya che eTale ke (te aparAdhone dUra karIne have) pharIthI paNa mUlaguNa ane uttaraguNonI dhAraNA karavA yogya che. ane te dhAraNA mUlauttaraguNonA pratyAkhyAnarUpa che. (Azaya e che ke je ghA paDyo tene prAyazcittadvArA = kAyotsargarUpa prAyazcittadvArA dUra karyA bAda mUla-uttaraguNone pharI prApta karavA che. ane tenI prApti te mUla| uttaraguNasaMbaMdhI pratyAkhyAna karavAthI thAya che. tethI) te pratyAkhyAnanuM have ahIM nirUpaNa karAya che. athavA kAyotsargAdhyayanamAM kAyotsargane karavAdvArA pUrve grahaNa karelA karmono kSaya kahyo. te A pramANe "gada ro.....' vigere. tathA Diso naha... vigere. have A adhyayanamAM pratyAkhyAna karavAdvArA karmanA kSayopazamathI ane kSayathI utpanna thatAM phaLanuM pratipAdana karAya che. ane te mATe AgaLa kaheze - "aihilaukika ane pAralaukika e be prakAranA pratyAkhyAnanA phaLa che. IhalokamAM dhammila vigere ane paralokamAM dAmanaka vigere daSTAnta jANavA. (1622) jinezvaroe batAvelA A 25 pratyAkhyAnanuM bhAvathI sevana karIne anaMtA jIvo zAzvata sukhavALA evA mokSane zIdhra pAmyA che. (1623)" vigere. athavA sAmAyika adhyayanamAM cAritranuM varNana karyuM. caturvizatistava adhyayanamAM arihaMtonI guNastuti karI ane te stuti darzana-jJAnarUpa che. Ama jJAnAditrikanuM varNana karyuM. A jJAnAditrikanuM jyAre khoTuM Asevana thAya tyAre aihika-pAralaukika nukasAnone choDavAnI icchAvALA sAdhue te 30 khoTA AsevananuM gurune nivedana karavuM joie. ane te nivedana vaMdanapUrvaka karavAnuM hovAthI tyAra bAda vaMdana-adhyayana kahyuM. nivedana karyA bAda zubha sthAnomAM pharI pAchA pharavuM joie, tethI vaMdana bAda pratikramaNa adhyayananuM nirUpaNa karyuM. pratikramaNa karavA chatAM jene zuddhi prApta thaI nathI tevA Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAkhyAnanirUpaNanA dvArA (ni. 1558) za 119 kAyotsargaparyavasAnaprAyazcittabheSajAdyanantarAdhyayana uktA, iha tu tathApyazuddhasya pratyAkhyAnato bhavatIti tannirUpyate, evamanenAnekarUpeNa sambandhenAyAtasya pratyAkhyAnAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi saprapaJcaM vaktavyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe pratyAkhyAnAdhyayanamiti pratyAkhyAnamadhyayanaM ca, tatra pratyAkhyAnamadhikRtya dvAragAthAmAha niyuktikAra: paccakkhANaM paccakkhAo paccakkheyaM ca ANupuvvIe / 5 parisA kahaNavihI yA phalaM ca AIi chabbheyA // 1558 // asyA vyAkhyA-khyA prakathane' ityasya pratyApUrvasya lyuDantasya pratyAkhyAnaM bhavati, tatra pratyAkhyAyate-niSidhyate'nena manovAkkAyakriyAjAlena kiJcidaniSTamiti pratyAkhyAnaM kriyAkriyAvato: kathaJcidabhedAt pratyAkhyAnakriyaiva pratyAkhyAnaM, pratyAkhyAyate'smin sati vA pratyAkhyAnaM "kRtyalyuTo vahuna"miti (pa0 rU-rU-22) vavanArIthaSoSa: prati mAhyAnuM pratyAghAnamAvI, tathA 10 pratyAkhyAtIti pratyAkhyAtA-guruvineyazca, tathA pratyAkhyAyata iti pratyAkhyeyaM-pratyAkhyAnagocaraM vastu, cazabdastrayANAmapi tulyakakSatodbhAvanArthaH, AnupUrvyA-paripATyA kathanIyamiti vAkyazeSaH, sAdhune te aparAdharUpaghAnI cikitsA AlocanA vigerethI laIne kAyotsargasudhInA prAyazcittarUpa auSadhavaDe pUrvanA adhyayanamAM karavAnuM kahyuM. have ahIM ATaluM karavA chatAM paNa azuddha evA sAdhunI aparAdhacikitsA pratyAkhyAnathI thAya che mATe te pratyAkhyAnanuM nirUpaNa karAya che. - A rIte aneka prakAranA saMbaMdhothI AvelA A pratyAkhyAnAdhyayanamAM upakrama vigere cAra anuyogadvAro vistArathI kahevA. temAM nAmaniSpanna nikSepamAM pratyAkhyAna ane adhyayana ema be zabdonA nikSepa karavA, kAraNa ke A pratyAkhyAna adhyayana che. temAM prathama pratyAkhyAnane AzrayIne (tenuM nirUpaNa karavA mATe) dvAragAthAne niyuktikAra kahe che ; gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. 20 .TIkArtha: (1) "dhyA' dhAtu prakarSathI kathana karavAnA arthamAM che. prati' ane 'mA' upasarga pUrvanA dhyA' dhAtune mana (mana) pratyaya lagADatA "pratyAkhyAna' zabda bane che. temAM pratyAkhyAna karAya che eTale ke mana-vacana-kAyAnI kriyAnA samUhavaDe kaMIka aniSTano je niSedha karAya che te pratyAkhyAna. ahIM kriyA ane kriyAvAnano kathaMcit abheda hovAthI pratyAkhyAnanI kriyA ja pratyAkhyAnazabdathI levI. athavA nyu pratyaya aneka arthomAM lAgato hovAthI-jenI hAjarImAM pratyAkhyAna karAya che = 25 niSedha karAya che te pratyAkhyAna athavA prati AkhyAna te pratyAkhyAna vigere judA judA artho karavAmAM paNa koI doSa nathI. (ahIM badhe pratyAkhyAna zabdathI pratyAkhyAnanI kriyA ja grahaNa karavAnI che.) (2) tathA je pratyAkhyAna kare che te pratyAkhyAtA jANavo eTale ke guru ane ziSya. (3) tathA jenuM pratyAkhyAna karAya te pratyAkhyaya eTale ke jenuM paccakhkhANa karavAnuM che te vastu. 'va' zabda pratyAkhyAna vigere traNenI tulyatA jaNAvanAra che (arthAt prarUpaNAne AzrayIne traNe tulya che ane 30 mATe ja) pratyAkhyAna vigere traNenuM kramazaH nirUpaNa karavuM e pramANe vAkyazeSa jANavo. (4) tathA 15 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 15 120 . Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) tathA pariSad vaktavyA, kiMbhUtAyAH parSadaH kathanIyamiti, tathA kathanavidhizca-kathanaprakArazca vaktavyaH, tathA phalaM caihikAmuSmikabhedaM kathanIyaM, AdAvete SaD bhedA iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthaM tu yathA'vasaraM bhASyakAra eva vakSyati // 1558 // tatrAdyAvayavavyAsArthapratipipAdayiSayAha - nAmaMThavaNAdavie aiccha paDisehameva bhAve y| ee khalu chabbheyA paccakkhANaMmi nAyavvA // 240 // (bhA0) davvanimittaM davve davvabhUo va tattha rAyasuA / aicchApaccakkhANaM baMbhaNasamaNA adicchatti // 241 // (bhA0) amugaM dijjau majjhaM natthi mamaM taM tu hoi paDiseho / sesapayANa ya gAhA paccakkhANassa bhAvaMmi // 242 // (bhA0) taM duvihaM suanosua suyaM duhA puvvameva nopuvvaM / . puvvasuya navamapuvvaM nopuvvasuyaM imaM ceva // 243 // (bhA0) nosuapaccakkhANaM mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUle savvaM desaM ittariyaM AvakahiyaM ca // 244 // (bhA0) mUlaguNAvi ya duvihA samaNANaM ceva sAvayANaM ca / te puNa vibhajjamANA paMcavihA huMti nAyavvA // 1 // (pra0). pANavahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva / samaNANaM mulaguNA tivihaMtiviheNa nAyavvA // 245 // (bhA0) vyAkhyA-nAmapratyAkhyAnaM sthApanApratyAkhyAnaM 'davie 'tti dravyapratyAkhyAnaM, 'adicchatti 20 dAtumicchA ditsA na ditsA aditsA saiva pratyAkhyAnamaditsApratyAkhyAnaM 'paDisehe 'tti pratiSedhapratyAkhyAnaM, 'evaM bhAve 'tti evaM bhAvapratyAkhyAnaM ca, 'ee khalu chabbheyA paccakkhANaMmi nAyavva'tti gAthAdalaM nigadasiddhamayaM gAthAsamudAyArthaH, avayavArthaM tu yathAvasaraM vakSyAmaH, tatra kevA prakAranI parSadA AgaLa A badhuM kathana karavuM joIe te parSadA jaNAvavI. (5) kathana kevI rIte 42j ? te athanano 2 49||vo. (6) maiTi-mAbhuSmi pratyAdhyAnana // 4 // g. mA 25 pramANe zarUAtamAM A cha bhedo jANavA. A gAthAno saMkSepArtha kahyo. vistArathI artha bhASyakAra ja avasara pramANe AgaLa kahaze. (1558 avataraNikA : temAM prathama "pratyAkhyAna' nAmanA avayavano vistArathI artha pratipAdana karavAnI icchAthI kahe che ? thArtha : artha prabhArI vo. 30 : nAma, sthApanA, dravya, mahitsA, pratiSedha, ane bhAvamA pramApathyAne vize cha prakAranA nikSepA jANavA. temAM devAnI icchA te ditsA, ditsAno abhAva te aditsA. te rUpa je pratyAkhyAna te aditsApratyAkhyAna. A saMkSepathI artha kahyo. vistAra artha avasara pramANe AgaLa Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapratyA upara rAjaputrInI kathA (bhA. 241) tA 121 nAmasthApane gaMtArthe // 240 // adhunA dravyapratyAkhyAnapratipAdanAyAha-davvanimittaM' gAthAzakalam, asya vyAkhyA-dravyanimittaM pratyAkhyAnaM vastrAdidravyArthamityarthaH, yathA keSAJcit sAmpratakSapakANAM, tathA dravye pratyAkhyAnaM yathA bhUmyAdau vyavasthitaH karoti, tathA dravyabhUtaH-anupayuktaH san yaH karoti tadapyabhISTaphalarahitatvAt dravpratyAkhyAnamucyate, tuzabdAd dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyaidravyeSviti, kSuNNazcAyaM mArgaH, 'tattha rAyasuya'tti atra kathAnakaM-eMgassa raNNo dhUyA aNNassa 5 raNNo diNNA, so ya mao, tAhe sA piuNA ANiyA, dhammaM putta ! karehi tti bhaNiyA, sA pAsaMDINaM dANaM deti, aNNayA kattio dhammamAsotti maMsaM na khAmitti paccakkhAyaM, tattha pAraNae daMDiehiM aNegANi sattasahassANi maMsatthAe uvaNIyANi, tAhe bhattaM dijjati, jo bhuMjati NANAvihANi maMsANi tassa dijjaMti tattha sAhU adUreNa voleMtA nimaMtiyA, tehiM bhattaM gahiyaM, maMsaM necchaMti, sA kaheze. temAM nAma-sthApanA spaSTa ja che. te bhA-240 || have dravyapratyAkhyAnanuM pratipAdana karavA mATe kahe che-vastra vigere dravyono tyAga karavA mATenuM je pratyAkhyAna te dravyapratyAkhyAna. jema ke, keTalAka vArtamAnika (te kALanI apekSAe) tapasvIonA (te-te dravyono tyAga karavA) karAtA pratyAkhyAna. tathA dravya upara rahIne je pratyAkhyAna karAya te dravyapratyAkhyAna. jema ke, bhUmi vigere upara Ubho rahIne paccakhkhANa kare. tathA je upayoga vinA paccakhkhANa kare che tenuM te paccakhANa paNa icchita phaLane ApanAruM na hovAthI dravyapratyAkhyAna 15 kahevAya che. 'tu' zabdathI dravyanuM, dravyonuM, dravyavaDe, dravyo vaDe, dravyone vize e pramANe judI judI rIte samAsa karavAdvArA artho karavA. A pUrve aneka rIte kahevAyelA che. dravyapratyAkhyAnane vize rAjaputrInuM daSTAnta jANavuM. te A pramANe - eka rAjAe potAnI dIkarI bIjA rAjA sAthe paraNAvelI hatI. te rAjA mRtyu pAmyo. tyAre A rAjAe dIkarIne pAchI potAne tyAM bolAvI ane kahyuM - "he putrI ! tuM have dharmane kara." te vratadhArIone 20 bhikSA vigerenuM dAna kare che. ekavAra kArtika mAsa e dharmamAsa kahevAya" ema vicArI "huM mAMsa khAiza nahIM' e pramANe kArtikamAsa puratu mAMsanimitte paccakhANa karyuM. pAraNAnA divase ("rAjaputrInuM pAraNuM che ema vicArI) khaMDiyA rAjAo aneka prakAranA lAkho pazuo mAMsa mATe laIne AvyA. te divase jene judA judA prakAranA mAMsa khAvA hoya tene mAMsa apAya che ane jene mAMsa vinAnuM bhojana khAvuM hoya tene te bhojana apAya che. evAmAM najIkamAMthI sAdhuo pasAra thatAM hatA tyAre sAdhuone bhikSA mATe nimaMtraNa karyuM. teoe bhojana grahaNa karyuM paNa mAMsa grahaNa karyuM nahIM. tethI rAjaputrIe kahyuM - "zuM tamAre haju 36. ekasya rAjJo duhitA'nyasmai rAjJe dattA, sa ca mRtaH, tadA sA pitrAnItA, dharmaM putrike ! kurviti bhaNitA, sA pASaNDibhyo dAnaM dadAti, anyadA kArtiko dharmamAsa iti mAMsaM na khAdAmIti pratyAkhyAtaM, tatra pAraNake daNDikairanekAH zatasahasrAH ( pazavo ) mAMsArthamupanItAH, tadA bhaktaM dIyate, yo bhuGkte nAnAvidhAni mAMsAni 30 tasmai dadAti / tatra sAdhavo'dUre vyativrajanto nimantritAH, tairbhaktaM gRhItaM, mAMsaM necchanti, sA 25 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ki Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) ya rAyadhUyA bhaNai-kiM tujhaM na tAva kattiyamAso pUrai ?, te bhaNaMti jAvajjIvAe kattiutti, kiM vA kaha vA, tAhe te dhammakahaM parikaheMti, maMsadose ya parikahaMti, pacchA saMbuddhA pavvatiyA, evaM tIse davvapaccakkhANaM, pacchA bhAvapaccakkhANaM jAtaM, adhunA aditsApratyAkhyAnaM pratipAdyate, tatredaM gAthArddha, 'aicchApaccakkhANaM baMbhaNasamaNA adicchatti aditsApratyAkhyAnaM he brAhmaNa he zramaNa aditseti-na me dAtumicchA, na tu nAsti yad bhavatA yAcitaM, tatazcAdityaiva vastutaH pratiSedhAtmiketi pratyAkhyAnamiti gAthArthaH // 241 // adhunA pratiSedhapratyAkhyAnavyAcikhyAsayedaM gAthAzakalamAha-'amugaM dijjau majjhaM gAhA vyAkhyA-amukaM ghRtAdi dIyatAM mahyaM, itarastvAhanAsti me taditi, na tu dAtuM necchA, eSa itthaMbhUto bhavati pratiSedhaH, ayamapi vastutaH pratyAkhyAnameva, pratiSedha eva pratyAkhyAnaM 2 / // 242 // idAnIM bhAvapratyAkhyAnaM pratipAdyate, tatredaM gAthArddha 10 'sesapayANa ya gAhA paccakkhANassa bhAvaMmi' zeSapadAnAmAgamanoAgametyAdInAM sAkSAdihAnuktAnAM pratyAkhyAnasambandhinAM gAdhA-kAryeti yogavAkyazeSau, iha gAdhA pratiSThocyate, nizcitirityarthaH, kArtikamahino puro thayo nathI ? (jethI tame mAMsa grahaNa karatA nathI.)" teoe kahyuM - "amAre to mAvajIva kArtika ja che." putrIe pUchyuM-"zA mATe? kevI rIte ?" sAdhuoe dharmakathA karI, ane mAMsanA doSo jaNAvyA. pachIthI rAjaputrIe bodha pAmIne dIkSA lIdhI. A pramANe mAtra kArtikamAsa 15 mATe je paccakhANa karyuM te dravyapaccakhANa jANavuM ane pAchaLathI dIkSA lIdhI te bhAvapaccaSmANa thayuM. have aditsApratyAkhyAnanuM pratipAdana kare che - temAM "accha kvA..." vigere gAthAno pAchalo aDadho bhAga jANavo. tenI vyAkhyA A pramANe - "he brAhmaNa ! he zramaNa ! tame jenI yAcanA karo cho te vastu nathI evuM nathI paraMtu mane te vastu devAnI icchA nathI." ahIM kharekhara to aditsA ja pratiSedha Atmaka hovAthI pratyAkhyAna che. (Azaya e che ke pratyAkhyAna niSedharUpa 20 che. ahIM aditsA e niSedharUpa hovAthI aditsA pote ja pratyAkhyAnarUpa banI jAya che.) IIbhA.-241 ||. have pratiSedhapratyAkhyAnanI vyAkhyA karavAnI icchAthI gAthAavayavane kahe che - "mui Tribba3..." vyAkhyA - "ghI vigere amuka vastu mane Apo." tyAre sAmevALo kahe ke - "mArI pAse te vastu nathI." ahIM devAnI icchA nathI evuM nathI, paraMtu te vastu ja nathI mATe niSedha karela che. Ane 25 pratiSedha kahevAya che. AvA prakArano pratiSedha paNa kharekhara to pratyAkhyAna ja che (kAraNa ke pratyAkhyAna pratiSedharUpa che.) pratiSedharUpa je pratyAkhyAna te pratiSedhapratyAkhyAna. //bhA.-242 pUrvAdhI have bhAvapratyAkhyAnanuM pratipAdana karAya che - temAM A pramANe gAthAnuM aDadhiyuM jANavuM - bhAvapratyAkhyAnamAM sAkSAt sUtramAM nahIM kahevAyelA evA Agama-noAgama vigere pratyAkhyAnasaMbaMdhI zeSapadonI ahIM gAdhA karavA yogya che. ahIM gAdhA eTale pratiSThA artha karavo eTale ke nizcita 30 37. ca rAjaduhitA bhaNati-kiM yuSmAkaM na tAvat kArtikamAsaH pUrNaH ?, te bhaNanti-yAvajjIvaM kArtika iti, kiM vA kathaM vA ?, tadA te dharmakathAM kathayanti, mAMsadoSAMzca parikathayanti, pazcAt saMbuddhA pravrajitA, evaM tasyA dravyapratyAkhyAnaM pazcAd bhAvapratyAkhyAnaM jAtaM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvapratyAkhyAnanuM nirUpaNa (bhA. 243) tA 123 'gA, pratiSThAlipsayorgranthe ceti dhAtuvacanAt, 'bhAvaMmi'tti dvAraparAmarzaH, bhAvapratyAkhyAna iti gAthArthaH / tadetaddarzayannAha-'taM duvihaM sutaNosuya gAhA, 'tad'bhAvapratyAkhyAnaM dvividha-dviprakAraM 'sutanosutaM 'tti zrutapratyAkhyAnaM nozrutapratyAkhyAnaM ca 'suyaM duhA puvvameva nopuvvaM' zrutapratyAkhyAnaM dvidhA bhavati-pUrvazrutapratyAkhyAnaM nopUrvazrutapratyAkhyAnaM ca, 'puvvasuya navamapuvvaM' pUrvazrutapratyAkhyAnaM navamaM pUrvaM, pratyAkhyAnapUrvamityarthaH / 'nopuvvasuyaM imaM ceva' nopUrvazrutapratyAkhyAnamidameva- 5 pratyAkhyAnAdhyayanamityetaccopalakSaNamanyaccAturapratyAkhyAna-mahApratyAkhyAnAdi pUrvabAhyamiti gAthArthaH // 243 // adhunA nozrutapratyAkhyAnapratipAdanAyAha-'nosuyapaccakkhANaM' gAhA 'NosuyapaccakkhANaM 'ti zrutapratyAkhyAnaM na bhavatIti nozrutapratyAkhyAnaM, 'mUlaguNe ceva uttaraguNe ya' mUlaguNAMzcAdhikRtyottaraguNAMzca, mUlabhUtA guNAH 2 ta eva prANAtipAtAdinivRttirUpatvAt pratyAkhyAnaM varttate, uttarabhUtA guNA: 2 ta evAzuddhapiNDanivRttirUpatvAt pratyAkhyAnaM tadviSayaM 10 vA anAgatAdi vA dazavidhamuttaraguNapratyAkhyAnaM, 'mUle savvaM desaM'ti mUlaguNapratyAkhyAnaM dvidhAsarvamUlaguNapratyAkhyAnaM dezamUlaguNapratyAkhyAnaM ca, sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM paJca mahAvratAni, = nizcaya karavo, kAraNa ke gAdhu dhAtu pratiSThA, lisA ane guMthana arthamAM vaparAya che evuM dhAtupAThanuM vacana che. "' zabda bhAvadvArane sUcavanAra jANavo. (TUMkamAM Azaya e che ke bhAvapratyAkhyAnanI vicAraNA karavAmAM sUtramAM na kahyuM hovA chatAM AgamabhAvapratyAkhyAna, noAgamabhAvapratyAkhyAna 15 vigere zeSa padonI paNa ahIM pratiSThA = samAveza svayaM karI levo.) mULamAM "hA parvavasvAnalsa' A pramANeno pATha che. temAM jaNA' zabdano pravravAsa' zabda pachI yoga = anvaya karavo. tathA 'ryA' e pramANe vAkyazeSa samajI levo. | bhA.-242 || ' bhAvapratyAkhyAnane dekhADatA kahe che - te bhAvapratyAkhyAna be prakAre che - zrutapratyAkhyAna ane noDyutapratyAkhyAna. temAM zrutapratyAkhyAna be prakAre che- pUrvazrutapratyAkhyAna ane nopUrvazrutapratyAkhyAna. 20 pUrvazrutapratyAkhyAna tarIke caudapUrvomAnuM navamu pUrva eTale ke pratyAkhyAnanAmanuM pUrva jANavuM. nopUrvazrutapratyAkhyAna tarIke A pratyAkhyAna adhyayana ja jANavuM. A upalakSaNa hovAthI bIjA paNa AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna vigere je je pUrvathI bahAranA che te badhA ahIM samajI levA. || bhA.-243. have noDyutapratyAkhyAnanuM pratipAdana karatA kahe che- je zrutapratyAkhyAna nathI te noDyutapratyAkhyAna, 25 arthAt mUlaguNa ane uttaraguNa e noDyutapratyAkhyAna jANavuM. temAM mULabhUta je guNo te mUlaguNo ane te ja prANAtipAta vigerethI nivRttirUpa hovAthI pratyAkhyAnarUpa che. uttarabhUta je guNo te uttaraguNo ane te ja azuddhapiMDathI nivRttirUpa hovAthI pratyAkhyAnarUpa che. athavA uttaraguNaviSayaka je pratyAkhyAna te uttaraguNapratyAkhyAna athavA anAgata vigere (Adi zabdathI atikrAnta, koTisahita, niyaMtrita, anAgAra, sAgAra, niravazeSa, parimANakRta, saMketa ane addhA e pramANenA) daza prakAranA 30 uttaraguNapratyAkhyAna jANavA. mUlapratyAkhyAna be prakAre che - sarvamUlaguNapratyAkhyAna ane dezamUlaguNapratyAkhyAna. sarvamUlaguNapratyAkhyAna tarIke pAMca mahAvrato ane dezamUlaguNapratyAkhyAna Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) dezamUlaguNapratyAkhyAnaM paJcANuvratAni, idaM copalakSaNaM varttate yata uttaraguNapratyAkhyAnamapi dvidhaivasarvottaraguNapratyAkhyAnaM dezottaraguNapratyAkhyAnaM ca, tatra sarvottaraguNapratyAkhyAnaM dazavidhamanAgatamatikrAntamityAdyupariSTAd vakSyAmaH dezottaraguNapratyAkhyAnaM saptavidhaM - trINi guNavratAni catvAri zikSAvratAni, etAnyapyUrdhvaM vakSyAmaH punaruttaraguNapratyAkhyAnamoghato dvividhaM -' ittariyamAvakahiyaM 5 ca' tatretvaraM - sAdhUnAM kiJcidabhigrahAdi zrAvakANAM tu catvAri zikSAvratAni yAvatkathikaM tu niyantritaM yat kAntAradurbhikSAdiSvapi na bhajyate, zrAvakANAM tu trINi guNavratAnIti gAthArtha: // 244 // sAmprataM svarUpataH sarvamUlaguNapratyAkhyAnamupadarzayannAha - 'pANivahamusAvAe' gAhA, prANAindriyAdayaH, tathA coktam - " paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsanizvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " teSAM vadhaH prANavadho na jIvavadhastasmin, 10 mRSA vadanaM mRSAvAdastasmin, asadabhidhAna ityarthaH, 'adattaM 'ti upalakSaNatvAdadattAdAne paravastvAharaNa ityarthaH, 'mehuNa 'tti maithune abrahmasevane yaduktaM bhavati, 'pariggahe ceva tti parigrahe caiva eteSu viSayabhUteSu zramaNAnAM - sAdhUnAM mulaguNAH trividhatrividhena yogatrayakaraNatrayeNa netvyaaHtarIke pAMca aNuvrato jANavA. A upalakSaNa che kAraNa ke uttaraguNapratyAkhyAna paNa be prakAre che sarvauttaraguNapratyAkhyAna ane dezauttaraguNapratyAkhyAna. temAM sarvauttaraguNapratyAkhyAna anAgata, 15 atikrAnta vigere dazaprakAranuM jANavuM ke je ame AgaLa kahIzuM. dezauttaraguNapratyAkhyAna traNa guNavrato ane cAra zikSAvrato ema sAtaprakAranuM jANavuM. A sAta prakAro paNa ame AgaLa kahIzuM. uttaraguNapratyAkhyAna pharI sAmAnyathI be prakAranuM che - itvara ane yAvatkathika. temAM itvara tarIke sAdhuone koika abhigraha vigere ane zrAvakone cAra zikSAvrato jANavA. yAvatkathika tarIke niyaMtritapratyAkhyAna (AgaLa gA. 1573mAM kaheze te) ke je jaMgala, durbhikSa vigeremAM paNa toDAya 20 nahIM. zrAvakone yAvatkathika tarIke traNa guNavrato jANavA. II bhA.-244 // (have mULamAM rahela prakSiptagAthAno artha lakhAya che - mUlaguNo paNa zramaNa ane zrAvakone AzrayIne be prakAre che. te mUlaguNono jo vibhAga karIe to te pAMcaprakAranA jANavA.) have sarvamUlaguNapratyAkhyAnanuM svarUpa batADatA kahe che prANivadha vigere mUlaguNonA viSayo jANavA. temAM indriya vigere prANa tarIke jANavA. kahyuM che - "pAMca indriyo, mana-vacana ane kAyAnuM baLa, 25 ucchvAsa--niHzvAsa, ane AyuSya A daza prANo bhagavAne kahyA che. A daza prANono viyoga karavo te hiMsA che. III' A daza prANono je vadha te prANavadha. A prANavadha tarIke ahIM indriya vigere daza prANono vadha jANavo, paNa jIvavadha nahIM (kAraNa ke jIva = AtmA, teno vadha thato ja nathI.) A prANavadhane vize eTale ke prANavadhaviSayaka (sAdhuone mUlaguNa hoya che. ema AgaLa anvaya karavo.) khoTuM bolavuM te mRSAvAda, tene vize, mULamAM 'Javatta' e upalakSaNa hovAthI adattanuM grahaNa 30 karavAmAM eTale ke bIjAnI vastu haraNa karavAmAM, maithuna = abrahmanuM sevana karavAmAM, ane parigrahane vize arthAt A pAMca viSayomAM = A pAMcasaMbaMdhI mUlaguNo sAdhuone yogatraya-karaNatrayane AzrayIne anusaravA. -- Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 125 zrAvadharmanI vidhi (ni. 1559-64 ) anusaraNIyAH, iyamatra bhAvanA - zramaNAH prANAtipAtAdviratAstrividhaM trividhena tattha 'tividha 'nti na kareti na kAravei karaMtaMpi aNNaM NANujANeti, 'tiviheNa 'ti maNeNaM vAyAe kAraNaM, evamanyatrApi yojanIyamiti gAthArthaH // 245 // 5 itthaM tAvadupadarzitaM sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM, adhunA dezamUlaguNapratyAkhyAnAvasaraH, tacca zrAvakANAM bhavatItikRtvA vineyAnugrahAya taddharmavidhimevaughataH pratipipAdayiSurAha sAvayadhammassa vihiM vucchAmI dhIrapurisapannattaM / jaM cariUNa suvihiyA gihiNovi suhAI pAvaMti // 1559 // sAbhiggahA ya nirabhiggahA ya oheNa sAvayA duvihA / te puNa vibhajjamANA aTThavihA huM ti nAyavvA // 1560 // duvihativiheNa paDhamo duvihaM duviNa bIyao hoi / duvihaM egaviNaM egavihaM ceva tiviheNaM // 1561 // egavihaM duviheNaM ikkikkaviNa chaTTao ho / uttaraguNa sattamao avirayao ceva aTThamao // 1562 // paNaya caukaM ca tigaM dugaM ca egaM ca giNhai vayAI / ahavA'vi uttaraguNe ahavA'vi na giNhaI kiMci // 1563 // nissaMkiyanikkaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThI ya / vIravayaNami ee battIsaM sAvayA bhaNiyA // 1564 // vyAkhyA- tatrAbhyupetasamyaktvaH pratipannANuvrato'pi pratidivasaM yatibhyaH sakAzAt sAdhUnAmagAriNAM ca sAmAcArIM zRNotIti zrAvaka iti, uktaM ca- "yo hyabhyupetasamyaktvo, yatibhyaH pratyahaM kathAm / zRNoti dharmasambaddhAmasau zrAvaka ucyate // 1 // " zrAvakANAM dharmmaH 2 20 -- 10 15 bhAvArtha e che ke - sAdhuo trividha--trividhavaDe prANAtipAtathI virata che. temAM trividha eTale prAzAtiyAta Dare nahIM, urAve nahIM DaratA sevA pakSa jIbhanI anumohanA Dare nahIM. trividhena kheTale bhana--vayana-jhAyAthI. Ama, trividha trividhavaDe sAdhujo prAzAtipAtathI virata hoya che. kha 4 pramANe bhRSAvAda vigerebhAM bheDI hevu. // mA.-245 / / avataraNikA : A pramANe sarvamUlaguNapratyAkhyAna batAvyuM. have dezabhUlaguNapratyAkhyAnano 25 avasara che. ane te zrAvakone hovAthI ziSyonA anugraha mATe (= ziSyone paNa zrAvakadharmano bodha thAya te mATe) zrAvakadharmanI vidhine sAmAnyathI pratipAdana karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che gAthArtha : TIartha prabhAze bhAvo. TIkArtha : samyaktva ane aNuvrato paNa jeNe svIkArela che evo je jIva roje roja sAdhuo pAsethI sAdhuonI ane gRhasthonI = zrAvakonI sAmAcArIne sAMbhaLe che te zrAvaka kahevAya che. kahyuM 30 che - 'samyaktva svIkAranAra evo je jIva rojeroja sAdhuo pAse dharmathI saMbaddha evI kathAne sAMbhaLe Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 # Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) tasya vidhistaM vakSye-abhidhAsye, kiMbhUtaM ?-'dhIrapuruSaprajJaptaM' mahAsattvamahAbuddhitIrthakaragaNadharaprarUpitamityarthaH, yaM caritvA suvihitA gRhiNo'pi sukhAnyaihikAnyAmuSmikANi prApnuvantIti gAthArthaH // 1559 // tatra-sAbhiggahA ya nirabhiggahA ya' gAhA, abhigRhyanta ityabhigrahA:pratijJAvizeSAH saha abhigrahairvarttanta iti sAbhigrahAH, te punaranekabhedA bhavanti, tathAhi5 dezamUlaguNottaraguNeSu sarveSvekasmin vA bhavatyeva teSAmabhigrahaH, nirgatA-apetA abhigrahA yebhyaste nirabhigrahAH. te ca kevalasamyagadarzanina eva. yathA kaSNasatyakizreNikAdayaH, itthaM oghenasAmAnyena zrAvakA dvividhA bhavanti, te punardvividhA api vibhajyamAnA abhigrahagrahaNavizeSeNa nirUpyamANA aSTavidhA bhavanti jJAtavyA iti gAthArthaH // 1560 // tatra yathA'STavidhA bhavanti tathopadarzayannAha-'duvihativiheNa' gAhA, iha yo'sau kaJcanAbhigrahaM gRhNAti sa hyevaM-'dvividha miti 10 kRtakAritaM 'trividhena 'ti manasA vAcA kAyeneti, etaduktaM bhavati-sthUlaprANAtipAtaM na karotyAtmanA na kArayatyanyairmanasA vAcA kAyeneti prathamaH, asyAnumatirapratiSiddhA, apatyAdiparigrahasadbhAvAt, te zrAvaka kahevAya che. ll1aaaa' zrAvakono je dharma te zrAvakadharma. tenI vidhine huM kahIza. te vidhi kevA prakAranI che? - mahAsattvazALI ane mahAbuddhimAna evA tIrthakaro-gaNadharovaDe prarUpaNA karAyelI A vidhi che ke jene AcarIne suvihita (= samyaguM anuSThAnavALA) gRhastho paNa Aloka- 15 paralokasaMbaMdhI sukhone prApta kare che. /1559mAM sAmAnyathI zrAvako be prakAranA che - abhigrahavALA ane abhigraha vinAnA. temAM je grahaNa karAya che te abhigraho arthAt pratijJA vizeSo. je zrAvako abhigraha sAthe rahe che te sAbhigraha zrAvako jANavA. te sAbhigraha zrAvako aneka prakAranA che. te A pramANe - dezamUlaguNa ane dezauttaraguNomAM zrAvakone te badhA guNomAM ke koI ekamAM abhigraha hoya ja che. jemanAmAMthI 20 abhigraho nIkaLI gayA che te nirabhigraha eTale ke abhigraha vinAnA evA zrAvako. ane AvA nirabhigraha zrAvako tarIke kRSNa, satyakI, zreNika vigere jevA (vratavinAnA) mAtra samyagdarzana dharAvanArA ja jANavA. A pramANe sAbhigraha ane nirabhigraha ema sAmAnyathI zrAvako be prakAre che. A baMne prakAranA zrAvakonuM abhigrahanA grahaNavizeSathI (= emane grahaNa karelA abhigrahone AzrayIne) nirUpaNa karIe to teo ATha prakAranA che. jo ke nirabhigraha zrAvako koI abhigraha 25 na hovAthI teonA koi bheda paDaze nahIM tethI temano chellA AThamA bhedamAM samAveza karaze. bAkI sAbhigrahonA abhigrahone AzrayIne sAta bheda paDaze. eTale baMne maLIne te baMne prakAranA zrAvakonA ATha bheda thaze.) II1560nA temAM have je rIte ATha prakAra thAya che te rIte batAvatA kahe che - je zrAvaka koi abhigraha dhAraNa karato hoya to te A pramANe abhigrahone dhAraNa kare che. (1) koika zrAvaka dvividhatrividha 30 eTale ke mana-vacana-kAyAthI kRta-kArita paccakhkhANa kare che. eTale ke huM skUlaprANAtipAtane mane vacana-kAyAthI jAte karIza nahIM, bIjA pAse karAvIza nahIM, A prathama prakAra jANavo. A jIvane anumati apratiSiddha che eTale ke A zrAvaka anumatinuM paccakhANa hotuM nathI, kAraNa ke A Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakane trividha-trividhapratyA, kvacit ja hoya zrI 127 tadvyApattikaraNAcca tasyAnumatiprasaGgAd, itarathA parigrahAparigrahayoravizeSeNa pravrajitApravrajitayorabhedApatteriti bhAvanA, atrAha-nanu bhagavatyAmAgame trividhaM trividhenetyapi pratyAkhyAnamuktamagAriNaH, tacca zrutoktatvAdanavadyameva, tadiha kasmAnnoktaM niyuktikAreNeti ?, athocyate, tasya vizeSaviSayatvAt, tathAhi-kila yaH pravivrajiSureva pratimAM pratipadyate putrAdisantatipAlanAya sa eva trividhaM trividheneti karoti, tathA vizeSyaM vA kiJcid vastu svayambhUramaNamatsyAdikaM tathA sthUla- 5 prANAtipAtAdikaM cetyAdi, na tu sakalasAvadhavyApAraviramaNamadhikRtyeti, nanu ca niyuktikAreNa sthUlaprANAtipAtAdAvapi trividhaMtrividheneti nokto vikalpaH, 'vIravayaNaMmi ee battIsaM sAvayA zrAvakane dIkarA vigereno parigraha che. ane A dIkarA vigere dvArA koi jIvanI hiMsA thaI to temAM A zrAvakanI anumati = anumodanA rahelI che. mATe tene anumatinuM paccakhANa nathI. ane jo AvuM na mAno eTale ke parigraha hovA chatAM anumati lAgatI nathI evuM mAno to parigraha hoya ke 10 parigraha na hoya baMnemAM koI pharaka na hovAthI sAdhu-zrAvaka vacce abhedanI Apatti Ave. (mATe pote bhale prANAtipAta karato nathI ke bIjA pAse karAvato nathI chatAM potAnA dIkarA vigere je kaI hiMsA kare che temAM tenI anumati hovAthI A prathama prakAranA zrAvakane anumati apratiSiddha che, arthAt anumatinuM paccakhkhANe A zrAvakane hotu nathI.) zaMkA : bhagavatInAmanA pAMcamA aMgamAM zrAvakane trividha-trividha pratyAkhyAna kahyuM che. ane 15 te zrutamAM kaheluM hovAthI nirdoSa ja che, arthAt AgamamAM ja kaheluM hovAthI tame temAM koI doSa = Apatti paNa ApI zakatA nathI. to pachI niyuktikAre prathama prakAramAM trividha-trividha batAvavAne badale dvividha-trividha zA mATe kahyuM? samAdhAna : AgamamAM zrAvakane je trividha-trividha pratyAkhyAna kahyuM che te cokkasa prakAranA viSayane AzrayIne kahyuM che. te A pramANe - pravrajayA levAnI icchAvALo evo ja je zrAvaka putra 20 vigere saMtAnonuM pAlana karavA mATe pratimAne svIkAre che. (eTale ke je zrAvaka pravrajayA levA icche che paraMtu potAnA putra vigere haju nAnA che. temanuM pAlana karanAra bIjuM koI nathI. tethI jayAM sudhI te putrAdi moTA thaIne samartha bane nahIM tyAM sudhI pravrayA laI zakAya evI paristhiti nathI. tevo zrAvaka pravrajayA laI zakato na hovAthI ane saMtAnonuM pAlana karavA saMsAramAM rahevuM paDatuM hovAthI viziSTa ArAdhanArUpe jayAre pratimAne svIkAre tyAre) te ja zrAvaka trividha-trividha paccakhkhANa kare che. 25 athavA svayaMbhUramaNasamudramAM rahelA matsya vigere koI cokkasa vastune AzrayIne trividhatrividha paccakhkhANa kare. te paNa sthUlaprANAtipAtAdine AzrayIne nahIM ke sakalasAvaghavyApArathI viratine AzrayIne trividha-trividha kare. (Ama koIka ja zrAvaka kare athavA amuka viSayane ane zUlaprANAtipAtAdine AzrayIne kare mATe trividha-trividha pratyAkhyAna cokkasa viSayane AzrayIne thAya che.) zaMkA : jo zUlaprANAtipAtAdine AzrayIne trividhi-trividhi pratyAkhyAna thatuM hoya to niryuktikAre zUlaprANAtipAtAdimAM paNa te vikalpa kema na kahyo? tathA "vIravacanamAM = AgamamAM A batrIza 30 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) bhaNiyA' iti vacanAdanyathA punaradhikAH syuriti ?, atrocyate, satyametat, kiMtu bAhulyapakSamevAGgIkRtya niyuktikAreNAbhyadhAyi, yat punaH kvacidavasthAvizeSe kadAcideva samAcaryate na suSTha samAcArAnupAti tannoktaM, bAhulyena tu dvividhaM trividhenetyAdibhireva SaDbhirvikalpaiH sarvasyAgAriNaH sarvameva pratyAkhyAnaM bhavatIti na kazcid doSa ityalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, 'duvihaM duviheNa 5 bitiyao hoti 'tti 'dvividha' miti sthUlaprANAtipAtaM na karoti na kArayati 'dvividhene 'ti manasA vAcA, yadvA manasA kAyena, yadvA vAcA kAyena, iha ca pradhAnopasarjanabhAvavivakSayA bhAvArtho'vaseyaH, tatra yadA manasA vAcA na karoti na kArayati tadA manasaivAbhisandhirahita eva vAcApi hiMsakamabruvanneva kAyenaiva duzceSTitAdinA karotyasaMjJivat, yadA tu manasA kAyena ca na karoti na kArayati yadA manasAbhisandhirahita eva kAyena ca duzceSTitAdi pariharanneva anAbhogAdvAcaiva hiMsakaM brUte, yadA tu 10 vAcA kAyena ca na karoti na kArayati tadA manasaivAbhisandhimadhikRtya karotIti, anumatistu tribhirapi sarvatraivAstIti bhAvanA, evaM zeSavikalpA api bhAvanIyA iti, "duvihaM egaviheNaM'ti zrAvako kahyA che" (1564) A pramANenA vacanathI trividha-trividhano abhAva siddha thAya che. bAkI jo trividha-trividha hota to 32thI vadhAre zrAvako thAta. samAdhAna : tamArI vAta sAcI che. paraMtu bahulatAne AzrayIne niryuktikAre dvividha-trividha 15 vigere vikalpo kahyA che paraMtu je trividha-trividha pratyAkhyAna vigerenuM koika avasthAvizeSamAM kyAreka ja AcaraNa thAya che (mATe ja) sAmAcArIne sArI rIte anusaranAruM nathI (eTale ke vAraMvAra jenuM sevana thatuM nathI) te kahyuM nathI. moTA bhAge dvividha-trividha vigere cha ja vikalpovaDe badhA zrAvakonA badhA ja pratyAkhyAna thAya che. tethI (trividha-trividhano vikalpa na kahyo hovA chatAM) koI doSa nathI. prAsaMgika carcAvaDe saryuM. 20 (2) mULa vAta upara AvIe. (prathama prakAra kahyo. have) dvividha-ddhividhavaDe bIjo prakAra jANavo. temAM dvividha eTale zUlaprANAtipAtane karIza nahIM, bIjA pAse karAvIza nahIM. 'ddhividhana" eTale mana-vacanathI, ke mana-kAyAthI, ke vacana-kAyAthI. ahIM mukhya-gauNabhAvanI vivaphAvaDe bhAvArtha jANavA yogya che. arthAta jyAre mana-vacanathI zUlaprANAtipAtane karIza nahIM, karAvIza. nahIM e pramANenuM pratyAkhyAna kare, tyAre manathI prANAtipAtanA vicAra vinA ja, vacanathI paNa 25 hiMsaka vacanone nahIM ja bolato mAtra dugeSTita vigere kAyAvaDe ja asaMjJinI jema hiMsAne kare che. (Ama, mana-vacana gauNa ane kAyA ja mukhya bane che.). - jyAre mana-kAyAthI karIza nahIM, karAvIza nahIM evuM pratyAkhyAna grahaNa kare tyAre manathI vicArarahita ane kAyAthI duceSTA vigereno tyAga karato ja anAbhogathI vacanathI "mArI nAMkhuM vigere hiMsakavacana bole. jyAre vacana-kAyAthI karIza nahIM, karAvIza nahIM evuM pratyAkhyAna grahaNa 30 kare tyAre mAtra manathI vicAra karavAdvArA ja prANAtipAtane kare che. manavacana-kAyA A traNethI anumodanA to badhA vikalpomAM che eTaluM jANavuM. A ja pramANe AgaLa batAvAtA zeSa vikalpo paNa vicArI levA. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakanA batrIsa bhedo * 129 dvividhamekavidhena, 'ekkavihaM ceva tiviheNaM ti ekavidhaM caiva trividheneti gAthArthaH // 1561 // 'egaMvihaM duviheNaM 'ti ekavidhaM dvividhena 'ekkkaviheNa chaTTao hoi' ekavidhamekavidhena SaSTho bhava bhedaH, 'uttaraguNa sattamao 'tti pratipannottaraguNaH saptamaH, iha ca sampUrNAsampUrNottaraguNabhedamanAdRtya sAmAnyenaika eva bhedo vivakSitaH, 'avirayao ceva aTThamao 'tti aviratazcaivASTama iti aviratasamyagdRSTiriti gAthArthaH // 1562 // itthamete aSTau bhedAH pradarzitAH, eta eva vibhajyamAnA dvAtriMzad 5 bhavanti, kathamityata Aha-' paNaga 'tti paJcANuvratAni samuditAnyeva gRhNAti kazcit, tatroktalakSaNAH SaD bhedA bhavanti, 'caukaM ca 'tti tathA'NuvratacatuSTayaM gRhNAtyaparastatrApi SaDeva, 'tiganti evamaNuvratatrayaM gRhNAtyanyastatrApi SaDeva, 'dugaM ca 'tti itthamaNuvratadvayaM gRhNAti, tatrApi SaDeva, 'ekkaM vatti tathA'nya ekamevANuvrataM gRhNAti, tatrApi SaDeva, 'giNhai vayAI ti itthamanekadhA gRhNAti vratAni, vicitratvAt zrAvakadharmasya, evamete paJca SaTkAstriMzad bhavanti, pratipannottaraguNena sahaikatriMzat, 10 (3) dvividha-ekavidhavaDe arthAt manathI karIza nahIM, karAvIza nahIM. vacanathI karIza nahIM, karAvIza nahIM. kAyAthI karIza nahIM, karAvIza nahIM. (ahIM paNa gauNa-mukhyabhAva pUrvanI jema jANavo. anumati badhA ja vikalpomAM raheze.) (4) ekavidha--trividhavaDe arthAt mana-vacana-- kAyAthI karIza nahIM. athavA mana--vacana--kAyAthI karAvIza nahIM. ||1561|| (5) ekavidha--dvividhavaDe arthAt mana-vacanathI karIza nahIM, mana--kAyAthI karIza nahIM, vacana- 15 kAyAthI karIza nahIM. A ja pramANenA bIjA traNa vikalpo 'karAvIza nahIM' rUpa kArApaNamAM samajI levA. (6) ekavidha-ekavidhavaDe chaThTho bhAMgo jANavo. arthAt manathI karIza nahIM, vacanathI karIza nahIM, kAyAthI karIza nahIM. A ja pramANe anya traNa vikalpo kArApaNamAM samajavA. (A cha vikalpomAM ja badhA zrAvakonA badhA ja paccakkhANono samAveza thai jAya che. A cha mUlabhAMgA thayA. A badhAnA peTA-vikalponI badhI maLIne saMkhyA ekavIza jANavI. A cha mUlabhAMgAne AzrayIne cha 20 prakAranA zrAvako thayA.) (7) sAtamo zrAvaka te che ke jeNe uttaraguNo = guNavrata ane zikSAvrato svIkArelA che. ahIM badhA ke amuka uttaraguNonA bhedonI vivakSA karavAne badale sAmAnyathI eka ja bhedanI vivakSA karI che. (8) jeNe eka paNa abhigraha dhAraNa karyo nathI. evA (kRSNa vigere) aviratasamyagdaSTino AThamo bheda jANavo. / / 1562 25 A pramANe ATha bhedo batAvyA. A ATha bhedomAM ja vadhAre vibhAgo pADatA batrIsa thAya che. kevI rIte ? te kahe che - koika zrAvaka eka sAthe pAMca aNuvrato grahaNa kare. temAM pUrve kahelA dvividha-- trividha vigere cha mUlabhAMgA thAya che. koika cAra aNuvrato grahaNa kare temAM paNa cha thAya. e ja pramANe koi traNa aNuvrato svIkAre temAM paNa cha bhedo paDe. A ja pramANe koi be aNuvrato grahaNa kare athavA koi eka aNuvrata grahaNa kare darekamAM cha-cha bheda paDe. A pramANe aneka rIte vrato grahaNa 30 kare kAraNa ke zrAvakadharma vicitra che. (= aneka prakArano che.) Ama, A pAMca aNuvratone AzrayIne da2ekanA cha bheda paDatA hovAthI trIsa bhedo thAya che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) tathA cAha-'ahavAvi uttaraguNe'tti athavottaraguNAn-guNavratAdilakSaNAn gRhNAti, samuditAnyeva gRhNAti, kevalasamyagdarzaninA saha dvAtriMzad bhavanti, tathA cAha-'ahavAvi na giNhatI kiMci'tti athavA na gRhNAti tAnapyuttaraguNAniti, kevalaM samyagdRSTireveti gAthArthaH // 1563 // iha punarmUla guNottaraguNAnAmAdhAraH samyaktvaM varttate tathA cAha-'nissaMkiyanikkaMkhiya'gAhA, zaGkAdisvarUpa5 mudAharaNadvAreNopariSTAd vakSyAmaH vIravacane' bhagavan mahAvIravarddhamAnasvAmipravacane 'ete' anantaroktA dvAtriMzadupAsakA:-zrAvakA bhaNitA:-uktA iti gAthArthaH // 1564 // ete ceva battIsavihA karaNatiyajogatiyakAlatieNaM visesejjamANA sIyAlaM samaNovAsagasayaM bhavati, kahaM ?, pANAivAyaM na kareti maNeNaM, athavA pANAtipAtaM na karei vAyAe, ahavA pANAtipAtaM na karei kAeNaM 3, athavA pANAtivAtaM na kareti maNeNaM vAyAe ya 4, athavA pANAtivAyaM na kareti maNeNaM 10 kAeNa ya 5, athavA pANAtipAtaM na kareti vAyAe kAeNa ya 6, athavA pANAtipAtaM na kareti maNeNaM vAyAe kAraNa ya 7, ete satta bhaMgA karaNeNaM, evaM kAravaNeNavi ee ceva satta bhaMgA 14, evaM aNumoyaNeNavi satta bhaMgA 21, ahavA na karei na kAravei maNasA 1 ahavA na karei na kAravei vacasA 2 ahavA na karei na kAravei kAeNa 3 ahavA na karei na kAravei maNasA athavA koi zrAvaka guNavratAdirUpa uttaraguNone eka sAthe ja svIkAre. tethI te maLIne ekatrIsa 15 ane mAtra samyagdarzanI maLIne batrIsa bhedo thAya che. kahyuM che ke koI uttaradrato paNa svIkAre nahIM, te samyagdaSTi ja jANavo. ll1563. ahIM mUla-uttaraguNono AdhAra samyakta che. A vAtane mULamAM kahe che ke niHzaMkita, niSkAMkSita, amUDhadaSTi evA zrAvako hoya che. (arthAt zaMkA-kAMkSA vigere vinAnA zrAvako hoya che. zaMkA-kAMkSA vigere samyaktanA aticAro che.) te zaMkAdinuM svarUpa udAharaNa dvArA AgaLa batAvIzuM. vIravacanamAM 20 eTale ke bhagavAna mahAvIravardhamAna svAminA pravacanamAM A pUrve kahevAyelA batrIsa zrAvako kahevAyA. 1564. A ja batrIsa prakAranA zrAvakone karaNatrika, yogatrika ane kAlatrikane AzrayIne vizeSita karIe to teonA ekaso suDatAlIsa = 147 bhedo thAya che. kevI rIte? te kahe che - (1) manathI prANAtipAtane karIza nahIM, athavA (2) vacanathI prANAtipAtane karIza nahIM, athavA (3) kAyAthI 25 prANAtipAtane karIza nahIM. athavA (4) mana-vacanathI prANAtipAtane karIza nahIM, athavA (5) mana-kAyAthI prANAtipAtane karIza nahIM, athavA (6) vacana-kAyAthI prANAtipAtane karIza nahIM. athavA (7) mana-vacana-kAyAthI prANAtipAtane karIza nahIM. A karaNane AzrayIne sAta bhAMgA prApta thayA. A ja pramANe karAvaNane AzrayIne A ja rIte sAta bhAMga prApta thatAM 14 bhAMgA thAya. A ja pramANe anumodanAne AzrayIne bIjA sAta bhAMgA prApta thatAM kula ekavIsa bhAMgA thayA. 30 athavA (1) manathI karIza-karAvIza nahIM, athavA (2) vacanathI karIza-karAvIza nahIM, athavA (3) kAyAthI karIza nahIM-karAvIza nahIM. athavA (4) mana-vacanathI karIza nahIM- karAvIza nahIM, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakavratanA 147 prakAro * 131 vayasA 4 ahavA na karei na kAravei maNasA kAyeNaM 5 ahavA na karei na kAravei vayasA kAyasA 6 ahavA na karei na kAravei maNasA vayasA kAyasA 7, ete karaNakArAvaNehiM satta bhaMgA 7, evaM karaNANumoyaNehivi satta bhaMgA 7, evaM kArAvaNANumoyaNehivi satta bhaMgA, evaM karaNakArAvaNANumoyaNehivi satta bhaMgA 7, evete satta sattabhaMgANaM egUNapaNNAsaM vigappA bhavanti, ettha imo gaNapannAsaimo vigappo - pANAtivAyaM na karei na kAravei kareMtaMpi annaM na 5 samaNujANai maNeNaM vAyAe kAraNaMti, esa aMtimavigappo paDimApaDivannassa samaNovAsagassa tivihaMtiviheNaM bhavatIti, evaM tAva atItakAle paDikkamaMtassa egUNapaNNA bhavanti, evaM paDupavi kAle saMvareMtassa egUNapaNNA bhavanti, evaM aNAgaevi kAle paccakkhAyaMtassa egUNapannAsA bhavanti, evametA egUNapaNNAsA tiNNi sIyAlaM sAvayasyaM bhavati sIyAlaM bhaMgasyaM jassa visohIeN hoti uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe kusalo sesA 10 akusalA u // 1 // evaM puNa paMcahiM aNuvvaehiM guNiyaM sattasayANi paMcattIsANi sAvayANaM bhavanti [sIyAlaM bhaMgasayaM gihipaccakkhANabheyaparimANaM / jogatiyakaraNatiyakAlatieNaM guNeyavvaM // 2 // sIyAlaM bhaMgasayaM paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe kusalo sesA asalA ya // 3 // sIyAlaM bhaMgasayaM gihipaccakkhANabheyaparimANaM / taM ca vihiNA imeNaM bhAveyavvaM payatteNaM athavA (5) mana--kAyAthI karIza nahIM - karAvIza nahIM, athavA (6) vacana--kAyAthI karIza nahIM-- 15 karAvIza nahIM, athavA (7) mana-vacana--kAyAthI karIza nahIM--karAvIza nahIM. A karaNa--karAvaNane AzrayIne sAta bhAMgA thayA. A ja pramANe karaNa-anumodana, karAvaNa-anumodana ane karaNa-- karAvaNa-anumodanavaDe darekanA sAtasAta bhAMgA gaNatA badhA maLIne ogaNapacAsa = 49 bhAMgA thAya che. temAM chellA ogaNapacAsamAM bhAMgAnuM svarUpa A pramANe Avaze - "mana-vacana--kAyAthI prANAtipAtane karIza nahIM, karAvIza nahIM ke karatA evA paNa bIjAnI anumodanA karIza nahIM." 20 A chello vikalpa pratimA svIkArela evA zrAvakane trividha--trividhe thAya che. A ogaNapacAsa vikalpo bhUtakALanuM (niMdA dvArA) pratikramaNa karatAne, vartamAnakALamAM saMvaraNa karatAne ane bhaviSyakALamAM paccakkhANa karatAne thAya che. Ama traNe kALanA gaNatA badhA maLIne ekaso suDatAlIsa bhAMgA thAya che, eTale ke ekaso suDatAlIsa prakAranA zrAvako thAya che. "je jIvane paccakkhANaviSayaka (vizodhi = paccakkhANa) ekaso suDatAlIsa bhAMgAonuM jJAna prApta thayuM che te ja paccakkhANamAM 25 kuzala jANavo. zeSa akuzala jANavA ||1||' A pramANe pAMce aNuvrato sAthe A 147 bhAMgAo guNatA sAtaso pAMtrIsa = 735 bhedo zrAvakonA thAya che. -- [gRhasthonA paccakkhANanA ekaso suDatAlIsa bhedo thAya che. (pUrve kahelA ogaNapacAsa bhAMgAone) yogatrika, karaNatrika ane kAlatrikavaDe gaNatA ATaluM parimANa prApta thAya che. II2 // pratyAkhyAnane vize jene A ekaso suDatAlIsa bhAMgAnuM jJAna prApta thayuM che. te ja paccakkhANamAM 30 kuzala jANavo. zeSa akuzala jANavA. IIII gRhastha paccakkhANanA A ekaso suDatAlIsa bhAMgAnI [ ] koSTakamadhyavartI pAThaH prAptAdarzeSu na dRzyate / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ja Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) // 4 // tinni tiyA tinni duyA tinnikkikkA ya hu~ti jogesuM / tiduikkaM tiduikkaM tiduegaM ceva karaNAiM // 5 // paDhame labbhai ego sesesu paesu tiya tiya tiyaMti / do nava tiya do navagA tiguNiya sIyAla bhaMgasayaM // 6 // ] ahavA aNuvvae ceva paDucca ekkagAdisaMjogaduvAreNa pabhUyatarA bhedA nidaMsijjaMti, tatreyamekAdisaMyogaparimANapradarzanaparA'nyakartRkI gAthA // ___ paMcaNhamaNuvayANaM ikkagadugatigacaukkapaNaehi / paMcagadasadasapaNaikkago ya saMjoga nAyavvA // 1 // __etIe vakkhANaM-paMcaNhamaNuvvayANaM puvvabhaNiyANaM 'ekkagadugatigacaukka paNaehiM' ciMtijjamANANaM 'paMcagadasadasapaNagaekkago ya saMjoga NAtavvA' ekkeNa ciMtijjamANANaM paMca saMjogA, kahaM ?, paMcasu gharaesu egeNa paMceva bhavanti, dugeNa ciMtijjamANANaM dasa ceva, kahaM ?, 10 paDhamabIyaghareNa ekko 1 paDhamatatiyaghareNa 2 paDhamacautthaghareNa 3 paDhamapaMcamaghareNa 4 bitiyatatiyaghareNa 5 bIyacautthaghareNa 6 bIyapaMcamaghareNa sattamo 7 tatiyacautthaghareNa 8 tatiyapaMcamaghareNa 9 cautthapaMcamaghareNa 10 // tigeNa ciMtijjamANANaM dasa ceva, kahaM ?, paDhamabiyatatiyaghareNa ekko 1 paDhamabitiyacautthaghareNa 2 paDhamabitiyapaMcamaghareNa 3 paDhamataIyacautthaghareNa 4 paDhamatatiyapaMcamaghareNa 5 paDhamacautthapaMcamaghareNa 6 bitiyatatiyacautthagharaeNa 7 bitiyatatiyapaMcamaghareNa 8 bitiyacauttha15 saMkhyAne AgaLa batAvAtI vidhivaDe prayatnathI vicAravI. 4 (have batAvela pAMcamI ane chaThThI gAthAno artha bhAga. 4 pR. 336 pramANe jANI levo) I5-l] athavA aNuvratone ja AzrayIne eka vigerenA saMyogadvArA ghaNA badhA bhedo dekhADAya che. temAM eka vigerenA saMyoganA parimANane dekhADanAra anyakartAnI gAthA A pramANe che ; gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. 20 TIkArya : pUrve kahelA pAMca aNuvratonA eka-be-traNa-cAra ane pAMcavaDe vicAratA kramazaH pAMca dasa-dasa-pAMca ane eka saMyogo jANavA. temAM eka-ekavaDe vicAratA pAMca saMyogo thAya che. kevI rIte? te kahe che ke pAMca gharomAM = pAMca khAnAmAM darekamAM eka-eka mUkatA pAMca bhAMgA thAya. (arthAt koIpaNa zrAvaka koI eka ja vrata le. bIjo zrAvaka koI bIjuM vrata le. koi vaLI trIjuM eka ja vrata le. ema pAMca samajavA.) bevaDe vicAratA dasa saMyogo thAya. kevI rIte ? (1) pahelA-bIjA vratane 25 AzrayIne, (2) pahelA-trIjA, (3) pahelA-cothA, (4) pahelA-pAMcamA, (5) bIjA-trIjA, (6) bIjA-cothA, (7) bIjA-pAMcamA, (8) trIjA-cothA (9) trIjA-pAMcamA, ane (10) cothA-pAMcamA vratane AzrayIne dasamo bhAMgo thAya che. traNavaDe vicAratA dasa saMyogo thAya che. kevI rIte ? te kahe che - (1) pahelA-bIjA-trIjAvratane AzrayIne pahelo bhAMgo. e ja pramANe (2) pahelA-bIjA-cothA, (3) pahelA-bIjA-pAMcamA, (4) 30 pahelA-trIjA-cothA, (5) pahelA-trIjA-pAMcamA, (6) pahelA-cothA-pAMcamA, (7) bIjA-trIjA-cothA, (8) bIjA-trIjA-pAMcamA, (9) bIjA-cothA-pAMcamA, ane (10) trIjA-cothA-pAMcamA gharavaDe (eTale Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aNuvratonA sAMyogika bhAMgAo cheH 133 paMcamaghareNa 9 tatiyacautthapaMcamaghareNa 10 / caukkageNa ciMtijjamANANaM paMca havaMti, kahaM ?, paDhamabitiyatatiyacautthaghareNa ekko 1 paDhamabitiyatatiyapaMcamaghareNa 2 paDhamabitiyacautthapaMcamaghareNa 3 paDhamatatiyacautthapaMcamaghareNa 4 bitiyatatiyacautthapaMcamaghareNa 5, paMcageNa ciMtijjamANANa ego ceva bhavatittigAthArthaH // 1 // ettha ya ekkageNa ya je paMca saMjogA dugeNa je dasa ityAdi, eesiM cAraNiyApaogeNa AgayaphalagAhAo tiNNi - vayaekkagasaMjogANa haMti paMcaNha tIsaI bhNgaa| dugasaMjogANa dasaNha tinni saTTA sayA huMti // 1 // tiga saMjogANa dasaNha bhaMga sayA ikkavIsaI saTThA / causaMjogANa puNo causaTThisayANi'sIyANi // 2 // sattattari sayAI chasattarAI paMcasaMjoe / uttaraguNa avirayameliyANa jANAhi savvaggaM // 3 // solasa ceva sahassA aTThasayA ceva hoMti aTThahiyA / .eso uvAsagANaM vayagahaNavihI samAseNaM // 4 // (pra0) - vyAkhyA-etAzcatasro'pyanyakRtAH sopayogA | prA0 | mR0 a0 | mai0 / pa0 ityupanyastAH, etAsiM bhAvaNAvihI imA-tatra 15 213 | 13 | 13 | 23 | 23 tAvadiyaM sthApanA, thUlagapANAtivAtaM paccakkhAi 2 / 2 | 2 / 2 | 22 | 2 / 2 | 2 / 2 duvihaM tiviheNa 1 duvihaM duviheNaM 2 duvihaM 2 / 1 / 2 / 1 | 2 / 1 | 2 / 1 | 21 ekkaviheNaM 3 egavihaM tiviheNaM 4 egavihaM duviheNa 113 | 13 | 13 | 13 | 113 5 egavihaM egaviheNa 6, evaM thuulgmusaavaay1|2 | 12 | 12 | 12 | 12 adattAdANamehuNapariggahesu, ekkakke chabhedA, ee 20 1 / 1 | 11 | 11 | 11 | 11 | savvevi miliyA tIsaM havaMti, tatazca yaduktaM prAk ke trIjA-cothA-pAMcamAnuM eka nAnuM banAvavuM tenAvaDe) dasamo bhAMgo thAya che. cAravaDe pAMca saMyogo thAya chavI zata ? te 4 cha - (1) paDelA-90%80-trI-yothA, (2) 581-0[0%a-la-5iyamA, (3) paDeda-900-yothA-pAyamA, (4) paDedA-trI-yothA-pAyamA, mane (5) 40%0-trI-yothA-5iyamA vratane mAzrayIne pAyamo mAMgo thAya che. pAyava viyArata me 4 wigo thAya che. // prakSiptathA // 25 avataraNikA: ahIM ekavaDe je pAMca saMyogo, bevaDe je dasa saMyogo vigere kahyuM. te A badhA bhAMgAonI cAraNikA karatA AvelA phaLane jaNAvanArI traNa gAthAo kahe che ke, gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya : (ahIM prathama pAMcavratone AzrayIne 30 bhAMgA jaNAve che. (1) koi zrAvaka sthUlaprAtipAtanu pathya5418 dvividha-trividhavaDe 72. (2) mA 4 5thya540 dvividha- 30 dvivi55 43, (3) vividha-vidhavaDe 42, (4) vidha-trivi55 43, (5) o' Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) 'vayaekkagasaMjogANa hotI paMcaNha tIsaI bhaMga'tti tad bhAvitaM, iyANi dugacAraNiyA-thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNa 1 thUlagapANAivAyaM duvihaM tiviheNa, thUlagamusAvAyaM puNa duvihaM duviheNa 2, thUlagapANAivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa duvihaM egaviheNa 3 thUlagapANAivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa egavihaM tiviheNa 4 thUlagapANAivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM 5 puNa egavihaM duviheNa 5 thUlagapANAtivAyaM 2-3 thUlagamusAvAyaM puNa egavihaM egaviheNa 6, evaM thUlagaadattAdANamehuNapariggahesu ekkakke chabbhaMgA, savvevi miliyA cauvvIsaM, ee ya thUlagapANAivAyaM paDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, evaM bitiyAdigharaesuvi patteyaM cauvvIsa havaMti, ee savvevi miliyA coyAlaM sayaM, cArio thUlagapANAivAo, iyANi thUlagamusAvAyAi ciMtijjai tattha thUlagamusAvAyaM thUlagaadattAdANaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNaM 1 thUlagamusAvAyaM duvihaM 10 tiviheNa thUlagaadattAdANaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puvvakameNa chabbhaMgA nAyavvA, evaM ekavidha-ddhividhavaDe ane (6) koi vaLI ekavidha-ekavidhavaDe kare. A sthUlaprANAtipAtane AzrayIne cha bhAMgA thayA. A ja pramANe sthUlabhUSAvAda, sthUla adattAdAna, sthUlamaithuna ane sthUla parigrahamAM paNa darekanA cha-cha bhAMgA gaNatA badhA maLIne trIsa bhAMgA thAya che. Ama je gAthAmAM kahyuM ke - "pAMce vratonA ekasaMyoganA trIsa bhAMgA thAya che" te vicArAI gayuM. 15 have be vratonI cAraNikA jaNAve che - (1) sthUlaprANAtipAta ane sthUla mRSAvAdanu dvividha trividhavaDe paccakhkhANa kare. (2) zUlaprANAtipAtanuM dvividha...trividhavaDe ane skUlamRSAvAdanuM vaLI dvividha-dvividha vaDe paccakhANa kare. (3) zUlaprANAtipAtanuM dvividha-trividhavaDe ane sthUla mRSAvAdanuM dvividha-ekavidhavaDe paccakhkhANa kare. (4) zUlaprANAtipAtanuM dvividha-trividhavaDe ane skUlamRSAvAdanuM ekavidha trividhavaDe paccakhkhANa kare. (5) skUlaprANAtipAtanuM dvividha-trividhavaDe ane sthUla mRSAvAdanuM 20 ekavidha-ddhividhavaDe kare. (6) sthUlaprANAtipAtanuM dvividha-trividhavaDe ane sthUla mRSAvAdanuM ekavidha- ekavidhavaDe kare. A ja pramANe zUlaprANAtipAtane pUrvanI jema rAkhIne sthUla mRSAvAdanI badale sthUla adattAdAna, skUlamaithuna ane sthUla parigraha darekanA cha-cha bhAMgA prApta thAya. badhA maLIne covIsa bhAMgA thayA. A covIsa bhAMgA pUlaprANAtipAtarUpa prathamagharane = prathamakhAnAne choDyA vinA prApta thayA. A 25 ja pramANe have zUlaprANAtipAtanA dvividha-dvividha vi. bIjA, trIjA, cothA ane pAMcamA khAnAne AzrayIne darekanA covIsa-covIsa bhAMgA thAya che. Ama zUlaprANAtipAtanA dvividha-trividha vigere cha bhAMgAnA darekanA 24-24 bhAMgA gaNatA 24 x 6 = 144 bhAMgA thayA. A zUlaprANAtipAtanI cAraNikA thaI. have sthUla mRSAvAda vigerenI vicAraNA karAya che - (1) koI zrAvaka skUlamRSAvAda ane 30 sthUla adattAdAnanuM dvividha-trividhavaDe paccakhANa kare. (2) koI zrAvaka skUlamRSAvAdanuM dvividha trividhavaDe ane bhUlaadattAdAnanuM dvividha-dvividha vaDe paccakhANa kare. pUrve kahelI paddhatithI e ja Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aNuvratonA sAMyogika bhAMgAo para 135 mehuNapariggahesu vi patteyaM patteyaM cha 2, savvevi miliyA aTThArasa, ete musAvAyaM paDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA 18, evaM bIyAdigharesuvi patteyaM 2 aTThArasa 2 bhavanti, ee savvevi meliyA aTTattaraM sayaMti, cArio thUlagamusAvAo, iyANi thUlagAdattAdANAdi ciMtijjati, tattha thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paccakkhAti duvihaMtiviheNa 1, thUlagAdattAdANaM 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puvvakameNa chabbhaMgA nAyavvA, evaM thUlagapariggaheNavi chabhaMgA, meliyA bArasa, 5 ee ya thUlagaadattAdANaM paDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, evaM bitiyAisuvi patteyaM duvAlasa 2 havaMti, savvevi meliyA bAvattari havaMti, cAritaM thUlagAdattAdANaM, idANiM thUlagamethuNAdi ciMtijjati, tattha thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAti duvidhaM tividheNa 1 thUlagamethuNaM 2-3 thUlagapariggaraM puNa duvidhaM duvidheNa 2 evaM puvakameNa chabbhaMgA, ete thUlagamethuNapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAdisuvi patteyaM 2 cha 2 havaMti, savvevi meliyA chattIsaM, ete ya mUlAo Arabbha savvevi 10 cotAlasayaM aluttarasayaM bAvattariM chattIsaM melitA tiNNi satANi sahANi havaMti, tatazca yaduktaM prAk 'dugasaMjogANa dasaha tinni saTThA satA hoMti'tti tadetad bhAvitaM, idANi ticaarnniyaapramANe cha bhAMgA jANI levA. A ja pramANe maithuna ane parigrahane laIne darekanA cha-cha bhAMgA prApta thaze. tethI badhA maLIne 18 bhAMgA thayA. A aDhAra bhAMgA dvividha-trividhanAmanA mRSAvAdanA prathamavikalpane AzrayIne prApta thayA. A ja pramANe mRSAvAdanA dvividha-dvividha vigere zeSa vikalponA 15 paNa darekanA 18-18 bhAMgA prApta thatAM badhA maLIne 108 bhAMgA thayA. A pramANe sthUla mRSAvAdanI cAraNikA kahI. have sthUla adattAdAna vigere vicArAya che - (1) koI zrAvaka sthUla adattAdAna ane skUlamaithunanuM dvividha-trividhavaDe paccakhkhANa kare che. (2) koI zrAvaka skUla adattAdAnanuM dvividha-trividhavaDe ane skUlamaithunanuM dvividha-DhividhavaDe paccakhANa kare. A ja pramANe pUrvanI paddhatithI cha bhAMgA jANavA. 20 A ja pramANe sthUla parigrahane laIne paNa cha bhAMgA thatAM badhA maLIne 12 bhAMgA thaze. A 12 bhAMgA dvividha-trividhanAmanA sthUla adattAdAnanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe dvividha-dvividha vigere vikalpone AzrayIne darekanA 12-12 bhAMgA prApta thatAM badhA maLIne bahottera bhAMgA thaze. A sthUla adattAdAnanI cAraNikA kahI. ' have cUlamaithuna vigere vicArAya che - temAM (1) koI zrAvaka skUlamaithuna ane sthUla parigrahanuM 25 dvividha-trividhavaDe paccakhANa kare. (2) anya koI zrAvaka skUlamaithunanuM dvividha-trividha ane sthUla parigrahanuM vaLI dvividha-dvividha paccakhANa kare. A pramANe pUrva paddhatithI cha bhAMgA thAya. A cha bhAMgA pUlamaithunanA dvividha-trividhanAmanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe dvividha-dvividha vigere dareka vikalpomAM cha-cha bhAMgA prApta thatAM badhA maLIne 36 bhAMgA prApta thayA. have pahelethI badhA vikalpo bhegA karatA eTale ke 144 + 108 + 72 + 36 = 360 bhAMgA 30 thAya che. Ama, mULamAM je kahyuM ke dasa evA brikasaMyoganA 360 bhAMgA thAya che e vAtanI vicAraNA karI lIdhI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) thUlagapANAtivAtaM thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM ca paccakkhAti duvidhaM tividheNa 1 thUlagapANAtivAtaM thUlagamusAvAdaM ca 2-3 thUlagAdattAdANaM puNa duvidhaM duvidheNa 2 thUlagapANAtivAyaM thUlagamusAvAyaM ca 2-3 thUlagAdattAdANaM puNa duvihaM egaviheNaM 3 evaM puvvakameNa chabbhaMgA, evaM mehuNapariggahesuvi patteyaM 2 cha 2, savvevi meliyA aThThArasa, ete ya thUlagamusAvAdapaDhama5 gharakamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAdisuvi patteyaM 2 aTThArasa 2 havaMti, savvevi meliyA anuttaraM sayaM, evaM ca thUlagapANAivAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAisuvi patteyaM 2 anuttaraM 2 sayaM havaMti, ee ya savvevi miliyA cha sayANi aDayAlANi, evaM thUlagapANAtivAo tigasaMjoeNa thUlagamusAvAeNa saha cArio, evaM adattAdANeNa saha cArijjati, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paccakkhAi duvihaM tiviheNa 1 thUlagapANAivAyaM thUlagAdattAdANaM 10 ca 2 - 3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puvvakameNa chabbhaMgA, evaM thUlagapariggaNavi chaliyA duvAla, ete ya adattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, evaM bIyAisuvi patteyaM 2 duvAlasa 2, savvevi meliyA bAvattari havaMti, ete ya pANAivAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, ete batiyAisuvi patteyaM bAvattari 2, saMvve'vi miliyA cattAri sayA battIsA havaMti, evaM 136 have traNa vratonI cAraNikA jaNAve che - temAM (1) koi zrAvaka sthUlaprANAtipAtanuM 15 skUlamRSAvAdanuM ane sthUlaadattAdAnanuM dvividha-trividhavaDe paccakkhANa kare. (2) koI zrAvaka sthUlaprANAtipAta ane sthUlamRSAvAdanuM dvividha-trividhavaDe sthUlaadattAdAnanuM vaLI dvividha-dvividhavaDe paccakkhANa kare. (3) koi vaLI sthUlaprANAtipAta ane sthUlamRSAvAdanuM dvividha-trividhavaDe tathA sthUla adattAdAnanuM vaLI dvividha-ekavidhavaDe kare. Ama pUrva paddhatithI cha-cha bhAMgA thAya. badhA maLIne 18 bhAMgA thayA. A 18 bhAMgA sthUlamRSAvAdanA prathama vikalpane choDyA vinA prApta thayA. 20 A ja pramANe bIjA vigere vikalpomAM paNa darekanA 18-18 prApta thatAM 108 thayA. A 108 bhAMgA sthUlaprANAtipAtanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe zeSa vikalpomAM paNa darekanA 108-108 thatAM 648 bhAMgA thAya che. Ama, sthUlaprANAtipAtanI trikanA saMyogamAM sthUlamRSAvAda sAthe cAraNikA karI. have e ja pramANe sthUlaadattAdAna sAthe cAraNikA karAya che - temAM (1) koI zrAvaka 25 sthUlaprANAtipAta, sthUlaadattAdAna ane sthUlamaithunanuM dvividha-trividhavaDe paccakkhANa kare che. (2) koi zrAvaka sthUlaprANAtipAta ane sthUlaadattAdAnanuM dvividha-trividhavaDe tathA sthUlamaithunanuM vaLI dvividha-dvividhavaDe paccakakhANa kare che. pUrvanI rItathI cha bhAMgA jANavA. A ja rIte sthUlaparigrahamAM paNa cha bhAMgA prApta thatAM baMne maLIne 12 bhAMgA thayA. A 12 bhAMgA sthUlaadattAdAnanA prathamavikalpane choDyA vinA maLyA. A ja rIte zeSa vikalpomAM darekanA 12-12 bhAMgA gaNatA 30 bahottera bhAMgA thayA. A bahotterabhAMgA sthUlaprANAtipAtanA prathamavikalpane choDyA vinA maLyA. A ja rIte prANAtipAtanA zeSa vikalpomAM darekamAM 72-72 maLatA badhA maLIne 432 bhAMgA thayA. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aNuvratonA sAMyogika bhAMgAo * 137 thUlagapANAivAo tigasaMjogeNa thUlagAdattAdANeNa saha cArio, iyANi thUlagamehuNeNa pariggaNa saha cArijjai, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAi duvihaM tiviheNa 1, thUlagapANAtipAtaM thUlagamehuNaM ca 2 - 3 thUlagapariggahaM puNa duvihaM duviheNa 2, evaM puvvakkameNa chabbhaMgA, ee u thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2 cha cha, savve'pi meliyA chattIsaM, ete ya thUlagapANAtivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisu 5 patteyaM 2 chattIsaM, savvevi meliyA solasuttarA do sayA / evaM thUlagapANAtivAo tigasaMjoe mehuNeNa saha cArio, cArio ya tigasaMjoeNaM pANAtivAo, idANi musAvAo ciMtijjai, tattha thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNa 1 thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM ca 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puvvakkrameNa chabbhaMgA, evaM thUlagapariggaheNavi cha, meliyA duvAlasa, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, 10 bitiyAdisuvi patteyaM duvAlasa 2, savve'vi meliyA bAvattari, ete ya thUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisu patteyaM bAvattari 2, savvevi meliyA cattAri sayA battIsA, evaM thUlagamusAvAo tigasaMjoeNa thUlagAdattAdANeNa saha cArio, iyANi thUlagamehuNeNa saha Ama, trikanA saMyogamAM sthUlaprANAtipAtanI skUlaadattAdAna sAthe cAraNikA karI. have sthUlaprANAtipAtanI'sthUlamaithuna ane sthUlaparigraha sAthe cAraNikA kare che. temAM (1) koi 15 zrAvaka sthUlaprANAtipAta, sthUlamaithuna ane sthUlaparigrahanuM dvividha-trividhavaDe paccakkhANa kare. (2) koi zrAvaka sthUlaprANAtipAta ane sthUlamaithunanuM dvividha-trividhavaDe tathA sthUlaparigrahanuM dvividha-dvividhavaDe paccakkhANa kare. A pramANenI pUrvanI paddhatithI cha bhAMgA prApta thAya. A bhAMgA sthUlamaithunanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe zeSa vikalponA paNa cha-cha bhAMgA gaNatA 36 bhAMgA thaze. A 36 bhAMgA sthUlaprANAtipAtanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja 20 pramANe zeSa vikalponA 36-36 gaNatA 36 x 6 = 216 bhAMgA prApta thayA. Ama, trikasaMyogamAM sthUlaprANAtipAtanI maithuna sAthe cAraNikA karI. A sAthe trikasaMyogamAM sthUlaprANAtipAtanI cAraNikA pUrNa thai. (ahIM sudhI 648 + 432 + 216 A traNa saMkhyA prApta thai che.) have trikasaMyogamAM mRSAvAdanI cAraNikA karAya che - temAM (1) sthUlamRSAvAda, sthUla adattAdAna ane sthUlamaithunanuM 2-3 vaDe pacca. kare. (2) sthUlamRSAvAda ane sthUlaadattAdAnanuM 2-3vaDe tathA 25 sthUlamaithunanuM 2-2 vaDe pacca. kare. ahIM paNa pUrvapaddhatinI jema cha bhAMgA thaze. e ja pramANe sthUlaparigrahamAM paNa cha bhAMgA thaze. baMne maLIne 12 bhAMgA thayA. A 12 bhAMgA sthUla adattAdAnanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. e ja pramANe zeSa vikalpomAM paNa 12-12 bhAMgA prApta thatAM badhA maLIne 72 thaze. A 72 bhAMgA sthUlamRSAvAdanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. e ja pramANe zeSa vikalponA 72-72 gaNatA badhA maLIne 432 thayA. Ama, trikasaMyogamAM 30 sthUlamRSAvAdanI skUlaadattAdAnanI sAthe cAraNikA karI. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 para Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) cArijjai, tattha thUlagamusAvAyaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNa 1 thUlagamusAvAyaM thUlagamehuNaM 2-3 thUlagapariggahaM puNa duvihaM duviheNa 2 evaM puvvakkameNa chabbhaMgA, ee thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2 cha 2 havaMti, savve'vi meliyA chattIsaM, ete ca thUlagamusAvAdapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2 cha 5 2 havaMti savvevi meliyA do sayA solasuttarA, cArio tigasaMjoeNa thUlagamusAvAo, iyANi thUlagAdattAdANAdi ciMtijjai, tattha thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccaMkkhAi duvihaM tiviheNa 1 thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca 2-3 thUlagapariggahaM puNa duvihaM duviheNa 2, evaM puvvakkameNa chabbhaMgA, ete ya thUlagamehuNapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM cha 2, savve'vi meliyA chattIsaM, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAisu 10 patteyaM chattIsaM 2, savve'vi meliyA do sayA solasuttarA, ete ya mUlAoM Arabbha savve'vi aDayAlA cha sayA battIsA causayA solasuttarA do sayA ya battIsA causayA solasuttarA do sayA solasuttarA do sayA, ee savve'vi meliyA igavIsasayAiM saTThAiM bhaMgANaM havaMti, tatazca yaduktaM prAg 'tigasaMjogANa dasaNha bhaMgasayA ekkavIsaI saTThA' tadetad bhAvitaM, iyANi caukkacAraNiyA, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNa 15 have sthUla mRSAvAdanI ja skUlamaithunanI sAthe cAraNikA karAya che- (1) koI zrAvaka skUlamRSAvAda, sthUlamaithuna ane sthUla parigrahanuM 2-3 vaDe pacca. kare. (2) koI vaLI sthUla mRSAvAda ane skUlamaithunanuM 2-3 vaDe tathA sthUla parigrahanuM 2-2 vaDe kare. A pramANe pUrvanI rIte cha bhAMgA prApta thAya. A skUlamaithunanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja rIte zeSa vikalponA paNa cha-cha gaNatA badhA maLIne 36 thaze. A sthUla mRSAvAdanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe 20 zeSavikalponA paNa 36-36 gaNatA badhA maLIne 216 thaze. Ama, trikasaMyogamAM mRSAvAdanI cAraNikA karI. have sthUla adattAdAna vigere vicArAya che - temAM (1) koi zrAvaka sthUla adattAdAna, pUlamaithuna ane sthUla parigrahanuM 2-3 vaDe pacca. kare. (2) koi zrAvaka pUla adattAdAna ane skUlamaithunanuM 2 3 vaDe tathA sthUla parigrahanuM 2-2 vaDe pacca. kare. Ama pUrvanI jema cha bhAMgA prApta thayA. A che 25 bhAMgA pUlamaithunanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja rIte bIjA vigere vikalponA cha-cha bhAMgA gaNatA 36 thaze. A sthUla adattAdAnanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe bIjA vigere vikalponA 36-36 gaNatA 216 bhAMgA thAya che. have pahelethI laIne badhAnI gaNatarI karatA 648 +432 + 216 +432+ 216 + 216 A badhA maLIne ekavIsaso sATha = 2160 bhAMgA thaze. Ama, mULamAM je kahyuM ke "dasa evA trikasaMyoganA 2160 bhAMgA thAya 30 che e vAtanI vicAraNA karI lIdhI. have cAra saMyoganI cAraNikA kare che - temAM (1) koi zrAvaka zUlaprANAtipAta, sthUla mRSAvAda, skUlaadattAdAna ane skUlamaithunanuM 2-3 vaDe pacca. kare. (2) koi zrAvaka skUlaprANAtipAta vigerenuM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aNuvratonA sAMyogika bhAMgAo zA 139 1 thUlagapANAtivAyAi 2-3 thUlagamehuNaM puNa duvihaM duviheNa 2, evaM puvvakkameNa chabbhaMgA, thUlagapariggaheNavi cha, eevi meliyA duvAlasa, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM duvAlasa 2, savvevi meliyA bAvattari, ete u thUlagamusAvAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAsuvi patteyaM bAvattari 2, savvevi meliyA cattAri sayA battIsA, ete ya thUlagapANAtivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM cattAri 2 sayA 5 battIsA, savvevi meliyA do sahassA paMca sayA bANauyA, idANiM aNNo vigappo-thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNa 1, thUlagapANAtipAtAdi 2-3 thUlagapariggahaM puNa duvihaM duviheNa 2, evaM puvvakkameNa chabbhaMgA, ete u thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisu patteyaM 2 cha cha savve meliyA chattIsaM, ete uthUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM chattIsaM 2, savvevi meliyA do sayA solasuttarA, 10 ee thUlagapANAivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM 2 do 2 sayA solasuttarA, savvevi meliyA duvAlasa sayA channauyA, iyANiM aNNo vigappo-thUlagapANAivAyaM thUlagaadattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNa 1, thUlagapANAtivAtaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM 2-3 thUlagapariggahaM ca puNa duvihaM duviheNa 2, evaM puvvakkameNa chabbhaMgA, ete ya 2-3 vaDe ane skUlamaithunanuM vaLI 2-2 vaDe pacca. kare. A pramANe pUrvanA krame cha bhAMgA thayA. e 15 ja rIte sthUla parigrahanA paNa cha bhAMgA thaze. baMne maLIne 12 bhAMgA thayA. A 12 bhAMgA sthUlaadattAdAnanA prathamavikalpa(2-3 rUpa)ne choDyA vinA maLyA. e ja pramANe zeSa vikalponA 12-12 gaNatA bahotera thaze. A bottera bhAMgA pUlamRSAvAdanA prathamavikalpa(2-3 rUpa)ne choDyA vinA maLyA. e ja rIte dareka vikalpanA 72-72 gaNatA 72 x 6 = 43ra thaze. A zUlaprANAtipAtanA prathamavikalpa(2-3 rUpa)ne choDyA vinA prApta thayA. e ja pramANe zeSa vikalponA 20 gaNatA 432 x 6 = 2592 bhAMgA thaze. - have bIjo vikalpa jaNAve che. (1) koi zrAvaka zUlaprANAtipAta, sthUla mRSAvAda, sthUlamaithuna ane sthUla parigrahanuM 2-3 vaDe pacca. kare che. (2) koI vaLI zUlaprANAtipAta vigerene 2-3 vaDe tathA sthUla parigrahanuM 22 vaDe pacca. kare. Ama pUrvanI paddhati pramANe cha bhAMgA prApta thAya. A skUlamaithunanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. e ja pramANe zeSa vikalponA cha-cha gaNatA 25 badhA maLIne 36 thayA. A sthUla mRSAvAdanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe zeSa vikalponA 36-36 gaNatA badhA maLIne ra16 thaze. A sthalaprANAtipAtanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja pramANe zeSa vikalponA 216-216 gaNatA badhA maLIne ra16 x 6 = 1296 bhAMgA thaze. have trIjo vikalpa jaNAve che - temAM (1) koI zrAvaka zUlaprANA, sthUla adattA. sthUlamaithuna 30 ane sthUla parigrahanuM ra-3vaDe pacca. kare che. (2) koI zrAvaka zUlaprANA, sthUla adattA. sthUlamaithananuM 2-3vaDe ane sthUla parigrahanuM 2-2vaDe pacca. kare che. A rIte pUrvanI jema cha bhAMgA thAya che. A Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) thUlagamehuNassa paDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi cha 2, meliyA chattIsaM ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM chattIsaM 2, savve'vi meliyA do sayA solasuttarA, ete ya thUlagapANAivAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM do do sayA solasuttarA, savve'vi meliyA duvAlasa sayA chaNNauyA, idANimaNNo vigappo5 thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAti duvihaM tiviheNaM 1 thUlagamusAvAyAdi 2-3 thUlagapariggahaM puNa duvihaM duviheNa 2, evaM puvvakvameNa chabbhaMgA, ete ya thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAdisuvi patteyaM cha 2, meliyA chattIsaM, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAisuvi gharesu patteyaM 2 chattIsaM 2, meliyA do sayA solasuttarA, ete thUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAisuvi patteyaM do do 10 sayA solasuttarA, savvevi miliyA duvAlasa sayA chaNauyA, ee ya mUlAo Arabbha savvevi do sahassA paMcasayA bANauyA, duvAlasasayA chaNNauyA 3, miliyA chasahassA cattAri sayA asIyA, tatazca yaduktaM prAk 'causaMjogANa puNa causaTThisayANa'sIyANi 'tti, iyANi paMcagacAraNiyA, tattha thUlagapANAivAyaM thUlagamusAvAyaM thUlagAdattAdANaM thUlagamehuNaM thUlagapariggahaM ca paccakkhAi duvihaM tiviheNa 1 thUlagapANAtivAyAdi 2-3 thUlagapariggahaM duvihaM duviheNa 2 evaM puvvakkameNa 15 cha bhAMgA sthUlamaithunanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. e ja pramANe bIjA vigere vikalponA 6-6 gaNatA badhA maLIne 36 thAya. A sthUlaadattA. nA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. zeSa vikalponA 36-36 gaNatA 216 thaze. A sthUlaprANA. nA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. bIjA vigere vikalponA 216-216 gaNatA badhA maLIne 1296 thaze. have cotho vikalpa jaNAve che - temAM (1) koi zrAvaka sthUlamRSAvAda, sthUlaadattA., sthUlamaithuna 20 ane sthUlaparigrahanuM 2-3vaDe pacca. kare che. (2) koi zrAvaka sthUlamRSAvAda, sthUlaadattA., sthUlamaithunanuM 2-3vaDe ane sthUlaparigrahanuM 2-2vaDe pacca. kare che. Ama pUrvanI rItivaDe cha bhAMgA prApta thAya che. A sthUlamaithunanA prathama vikalpane choDyA vinA prApta thayA. zeSa vikalponA cha-cha gaNatA 36 thaze. A sthUlaadattA. nA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. zeSa vikalponA 36-36 gaNatA 36 x 6 = 216 thaze. A sthUlamRSAvAdanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta 25 thayA. zeSa vikalponA 216-216 gaNatA badhA maLIne 1296 bhAMgAo thaze. mULathI AraMbhIne A badhAno eTale ke 2592 + 1296 + 1296 +1296 saravALo karatA 6480 bhAMgAo thAya che. tethI mULamAM je kahyuM ke 'cAra saMyoganA 6480 bhAMgAo thAya che' e vAtanI vicAraNA karI lIdhI. // prakSi.-2 // have pAMcanI cAraNikA kare che - temAM (1) koI zrAvaka prANAtipAta vigere pAMce anuvratonuM 30 2-3vaDe pacca. kare che. (2) koi zrAvaka sthUlaprANAtipAta vigerenuM 2-3vaDe ane sthUlaparigrahanuM 2-2vaDe pacca. kare che. A pramANe pUrvakramathI cha bhAMgA sthUlamaithunanA prathama vikalpane choDyA vinA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aNuvratonA sAMyogika bhAMgAo * 141 chabbhaMgA, ee thUlagamehuNapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bIyAisuvi patteyaM 2 cha cha, meliyA chattIsaM, ete ya thUlagAdattAdANapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bIyAdisuvi patteyaM 2 chattIsaM 2, miliyA do sayA solasuttarA, ee ya thUlagamusAvAyapaDhamagharagamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAisuvi patteyaM 2 do sayA solasuttarA 2, meliyA duvAlasa sayA channauyA, ee ya thUlagapANAtivAyapaDhamagharamamuMcamANeNa laddhA, bitiyAisuvi patteyaM 2 duvAlasa sayA chaNNauyA, savvevi meliyA 5 sattasahassA sattasayA chAvuttarA, tatazca yaduktaM prAk 'sattatarIsayAiM chasattarAiM tu paMcasaMjoe ' etad bhAvitaM, 'uttaraguNaavirayameliyANa jANAhi savvaggaM 'ti uttaraguNagAhI ego ceva bheo, avirayasammadiTThI bitio, eehiM meliyANa savvesiM puvvabhaNiyANa bheyANa jANAhi savvaggaM imaM jAtaM, parUvaNaM paDucca taM puNa imaM - solasa cevetyAdi gAthA bhAvitA'rthaivetyabhihitamAnuSaGgikaM prakRtaM prastumaH, tatra yasmAt nAvakadharmasya tAvat mUlaM samyaktvaM tasmAd tadgatameva vidhimabhidhAtukAma 10 Aha -- samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamai, saMmattaM uvasaMpajjai, no se kappai ajjappabhiI annautthie vA annautthiadevayANi vA annautthiyapariggahiyANi vA arihaMtaceiyANi vaMdittae vA namasittae vA puvviM aNAlattaeNa Alavitta vA saMlavittae vA tesiM asaNaM vA prANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA, 15 nannattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM prApta thayA. zeSa vikalponA cha-cha bhAMgA gaNatA kula 36 thaze. A sthUla adattAdAnanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. zeSa vikalponA 36-36 gaNatA 216 thayA. A sthUlamRSAvAdanA prathamavikalpane choDyA vinA prApta thayA. zeSa vikalponA darekanA 216-216 gaNatA 1296 thayA. A sthUlaprANA. nA prathama vikalpane choDyA vinA prApta thayA. A ja rIte zeSa vikalponA darekanA 20 1296-1296 gaNatA badhA maLIne 7776 bhAMgAo thAya che. tethI mULamAM je kahyuM ke 'pAMcanA saMyogamAM sityoteraso chottera bhAMgAo thAya che' e vAta vicArI lIdhI. uttaraguNane grahaNa karanArano (eka ja bhedanI vivakSA karelI hovAthI) eka ja bheda che. ane avirata samyagdaSTino bIjo bheda. A baMne bhedo pUrvanA saravALAmAM umeratA sarvAgra = badhAnuM parimANa ATaluM (AgaLa batAvAtuM) thAya che. prarUpaNAne AzrayIne te parimANa ATaluM che 16808 (30+360+2160+6480+7776+uttaraguNano eka+aviratasamyagdaSTano eka = 16808) mA pramANe zrAvonI vratagrahazanI vidhi saMkSepathI hI / / prakSipta gA.3-4 / / avataraNikA : A pramANe AnuSaMgika vAta karI. have mULa vAta upara AvIe. je kAraNathI zrAvakadharmanuM mULa samyaktva tethI samyaktvasaMbaMdhI ja vidhine kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che 30 sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. - 25 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) vittIkaMtAreNaM, [se ya saMmatte pasatthasamattamohaNiyakammANuveyaNovasamakhayasamutthe pasamasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme pannatte,] asya vyAkhyA-zramaNAnAmupAsakaH zramaNopAsakaH zrAvaka ityarthaH, asau zramaNopAsakaH 'pUrvameva' AdAveva zramaNopAsako bhavan mithyAtvAt-tattvArthAzraddhAnarUpAt pratikrAmati-nivarttate, 5 na tannivRttimAtramatrAbhipretaM, kiM tarhi ?, tannivRttidvAreNa samyaktvaM-tattvArthazraddhAnarUpaM upa sAmIpyena saMpadyate, samyaktvamupasampannasya sataH na 'se' tasya 'kalpate' yujyate 'adyaprabhRti' samyaktvapratipattikAlAdArabhya, kiM na kalpate ?-anyatIthikAn-carakaparivrAjakabhikSubhautAdIn anyatIrthikadevatAni-rudraviSNusugatAdIni anyatIrthikaparigRhItAni vA arhatcaityAni-arhat pratimAlakSaNAni yathA bhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdIni boTikaparigRhItAni vA vandituM vA 10 namaskartuM vA, tatra vandanaM-abhivAdanaM, namaskaraNaM-praNAmapUrvakaM prazastadhvanibhirguNotkIrtanaM, ko doSaH syAt ?, anyeSAM tadbhaktAnAM mithyAtvasthirIkaraNAdiriti, tathA pUrva-Adau anAlaptena TIkArtha : sAdhuono je upAsaka te zramaNopAsaka eTale ke zrAvaka. A zramaNopAsaka sauthI pahelAM eTale ke zramaNopAsakapaNuM svIkArato hoya tyAre ja tattvArthanI azraddhArUpa mithyAtvathI pAcho phare che. ahIM mithyAtvathI pAcho phare eTaluM ja ISTa nathI. paraMtu mithyAtvathI pAchA pharavA sAthe 15 tattvArthanI (= sarvajJoe upadezelA hovAthI pAramArthika evA jIvAdipadArthonI) zraddhArUpa samyaktane najIkathI samyam rIte svIkAre che. samyaktano svIkAra karyA bAda samyaktasvIkAranA samayathI laIne tene kalpatuM nathI. zuM kalpatuM nathI? te kahe che - caraka, parivrAjaka; bhikSu, bhauta (bhasmavALA) vigere anyatIrthikone ke rudra, viSNu, buddha vigere anyatIrthikanA devone ke anya tIrthikoe grahaNa karela autpatimArUpa ati caityone - jema ke bhautalokoe grahaNa karela vIra, bhadra, mahAkAla 20 vigere. (A badhI ahastratimA hovA chatAM te lokoe potAnA devanuM nAma ApIne potAnA kabajAmAM A pratimAo karI hovAthI anyatIrthika parigRhIta kahevAya che.) athavA digaMbarodvArA parigRhIta pratimAone vaMdana ke namaskAra karavuM kalpatuM nathI. ahIM vaMdana eTale abhivAdana eTale ke praNAma. ane namaskaraNa eTale praNAma karavA sAthe prazasta zabdo vaDe guNotkIrtana karavuM. zaMkA : A lokone vaMdana-namaskAra karavAmAM kayo doSa lAge? samAdhAnaH A lokone vaMdana-namaskAra karavAthI bIjA je temanA bhakto hoya temanA mithyAtvanuM (temane paNa namaskAra upAdeya jaNAya te mithyAtva. tenuM) sthirIkaraNa vigere doSo lAge che. (tathA bIjuM zuM na karavuM kalpe ? te kahe che ke, anyatIrthikovaDe prathama na bolAvAyelA teNe te anyatIrthikonI sAthe eka vAra bolavuM ke vAraMvAra vAtacIta karavI te kalpatI nathI. (Azaya e ja che ke anyatIrthiko 30 jo sAmethI bolAve nahIM to A jIva teone sAmethI bolAve nahIM, sAmethI teonI sAthe vAtacIta [ ] koSTakamadhyagataH pAThaH prAptAdarzeSu na dRzyate TIkAyAM ca tasya vyAkhyA'pi nAsti / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyatIrthiko sAthe sAmethI vAtacIta karavAmAM doSo nA 143 satA anyatIrthikaistAnevAlaptuM vA saMlaptuM vA, tatra sakRt sambhASaNamAlapanaM punaHpunazca saMlapanaM, ko doSaH syAt ?, te hi taptatarAyogolakalpAH khalvAsanAdikriyAyAM niyuktA bhavanti, tatpratyayaH karmabandhaH, tathA tena vA praNayena te gRhAgamanaM kuryuH, tatra ca zrAvakasya svajanaH parijano vA'gRhItasamayasArastaiH saha sambandhaM yAyAdityAdi, prathamAlaptena tvasambhramaM lokApavAdabhayAt kIdRzastvamityAdi vAcyamiti, tathA teSAmanyatIthikAnAM azanaM-ghRtapUrNAdi pAnaM vA-drAkSApAnAdi 5 khAdimaMtrapuSaphalAdi svAdima-kakkolalavAdi dAtuM vA anupradAtuM vA na kalpata iti, tatra sakRd dAnaM punaH punaranupradAnamiti, kiM sarvathaiva na kalpata iti ?, na, anyathA rAjAbhiyogenetirAjAbhiyogaM muktvA 'gaNAbhiyogena'-gaNAbhiyogaM muktvA 'balAbhiyogena'-balAbhiyogaM muktvA 'devatAbhiyogena'-devatAbhiyogaM muktvA 'gurunigraheNa'-gurunigrahaM muktvA 'vRttikantAreNa' vRttikAntAraM karavA jAya nahIM.) ahIM ekavAra vAtacIta karavI te AlApa ane vAraMvAra vAtacIta karavI te 10 saMlApa che. zaMkA H A rIte sAmethI ekavAra ke vAraMvAra vAtacIta karavAmAM kayo doSa thAya che? samAdhAna : jo zrAvaka anyatIrthiko sAthe vAtacIta kare to tenA kAraNe atyaMta tapAvelA lokhaMDanA goLAsamAna teo vAta karavA mATe bese vigere kare tethI zrAvakane tenA kAraNe karmabaMdha thAya. vaLI vAtacIta karavI vigere snehane kAraNe teo vAraMvAra gharamAM AvatA-jatA thAya. ane temAM 15 zrAvakanAM svajano ke parijano ke jemaNe zAstranuM rahasya jANyuM nathI teonI sAthe A anyatIrthikono paricaya thAya (pariNAme svajana ke parijana mithyAtvane pAme) vigere doSo thAya che. have jo te anyatIrthiko zrAvakane sAmethI bolAve to te zrAvaka lokanI niMdAnA bhayathI teonI sAthe Adara vinA "kema cho tame?' vigere vAto kare, (arthAt "A zrAvaka kevo ahaMkArI che, A loko bolAve che to paNa javAba Apato nathI" vigere AvA prakAranI loko taraphathI potAnI = dharmanI niMdA na 20 thAya te mATe bolavuM ja paDe to kema cho? vigere yathocita vAto kare paNa kharo, paNa vaMdanAdi na kare.) tathA te anyatIrthikone ghebara vigere azana, drAkSanuM pANI vigere pAna, cIbhaDuM vigere khAdima, kaLela (=sugaMdhI dravyavizeSa), lavIMga vigere svAdima ekavAra devuM ke vAraMvAra devuM kalpatuM nathI. (ahIM je anAdino niSedha che te dharmanI buddhithI ApavAno niSedha jANavo. paraMtu karuNA = anukaMpA ke aucityanI buddhithI ApavAno niSedha nathI.) 25 zaMkA : zuM zrAvakane A vaMdana-namaskAra vigere karavuM sarvathA = ekAne na kahyuM? samAdhAna : nA ekAnta niSedha nathI. jo rAjAbhiyoga = rAjAnI AjJA =baLajabarI hoya eTale ke rAjA parANe karavAnuM kahe eTale karavuM paDatuM hoya to kare paNa kharo. e ja pramANe gaNAbhiyoga = lokasamudAyanI AjJA = baLajabarI hoya, baLAbhiyoga = rAjA ane gaNa sivAyanA baLavAna vyaktinI AjJA = baLajabarI hoya, devatAbhiyoga = kuladevatA vigerenI baLajabarI 30 hoya, guru mAtA-pitA vigereno Agraha hoya ke AjIvikAno cheda thavAno hoya (eTale ke jo Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 A Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) muktvA, etaduktaM bhavati - rAjAbhiyogAdinA dadadapi na dharmamatikrAmati / iha codAharaNAni, 'kaiMhaM rAyAbhiogeNa deto NAticarati dhammaM ?, tatrodArahaNam - hatthaNAre nayare jiyasattU rAyA, kattio seTThI negamaTTasahassapaDhamAsaNio sAvagabaNNago, evaM kAlo vaccai, tattha ya parivvAyago mAsaMmAseNa khamai, taM savvalogo ADhAti, kattio nADhAti, tAhe 5 se so geruo paosamAvaNNo chiddANi maggati, aNNayA rAyAe nimaMtio pAraNae necchati, bahuso 2 rAyA nimaMtei tAhe bhaNai - jai navaraM mama kattio parivesei to navaraM jememi, rAyA bhAi - evaM karemi, rAyA samaNUsso kattiyassa gharaM gao, kattio bhAi- saMdisaha, rAyA bhaNati - geruyassa parivesehi, kattio bhaNati-na vaTTai amhaM, tumha visayavAsitti karemi, anyatIrthikone ke temanAthI parigRhIta caityone vaMdana--namaskAra na kare ke teone azanAdi na Ape 10 to potAnI AjIvikAno cheda thavAno hoya) tyAre AvA rAjAbhiyoga vigere kAraNone kAraNe paratIrthikone vaMdana vigere je niSedha karyo che tenuM bhaktibhAva vinA AcaraNa karato hoya to paNa te zrAvaka samyaktvarUpa dharmane aticAra lagADato nathI. ahIM udAharaNo A pramANe jANavA - (1) rAjAbhiyogathI paratIrthikone azanAdi ApavA chatAM kevI rIte dharmane aticAra lagADato nathI ? temAM udAharaNa -- hastinApura nagaramAM jitazatru rAjA hato. tyAM ATha hajAra vepArIomAM 15 mukhya vepArI kArtikazreSThi hato. anya graMthomAMthI ahIM zrAvakanuM varNana samajI levuM. A pramANe keTaloka kALa pasAra thAya che. te nagaramAM eka parivrAjaka mahine--mahine mAsakSapaNa kare che. nagaranA badhA loko teno AdarasatkAra kare che. paraMtu kArtika AdarasatkAra karato nathI. tyAre te parivrAjaka kArtikazeTha upara dveSane pAmyo. te kArtikazeThano parAbhava karavAnI taka zodhe che. ekavAra rAjAe parivrAjakane potAne tyAM pAraNAnuM AmaMtraNa ApyuM. te icchato nathI. vAraMvAra 20 rAjAe vinaMti karI eTale teNe kahyuM - "jo mane kArtikazeTha pIrase to huM jamIza." rAjAe kahyuM - "bhale huM evI vyavasthA karIza." rAjA potAnA mANaso sAthe kArtikazeThanA ghare gayo. kArtike kahyuM - 'rAjan ! AjJA Apo, (zA mATe padhAravAnuM thayuM ?)" rAjAe vAta karI ke - "tAre parivrAjakane pIrasavuM." kArtike kahyuM - "jo ke amAre AvuM karavuM kalpatuM nathI chatAM A parivrAjaka tamArA dezamAM rahenAro che mATe huM tene pIrasIza." 25 rU8. jyaM rAnAmiyopena tannAtitvarati dharma ? ddastinApure nAre nitazatrU rAnA, RttiSTha: zreSThI naimASTasahastraprthmaasnikH zrAvakavarNakaH, evaM kAlo vrajati, tatra ca parivrAjako mAsaMmAsena kSapayati, taM sarvaloka Adriyate, kArtiko nAdriyate, tadA tasmai sa gairikaH pradveSamApannacchidrANi mArgayati, anyadA rAjJA nimantritaH pAraNake necchati, bahuzo 2 rAjA nimantrayati tadA bhaNati yadi paraM kArtikaH mAM pariveSayati tarhi navaraM jemAma, rAjA bhaNati evaM karomi, rAjA samanuSyaH kArttikasya gRhaM gataH, kArtiko bhaNati - saMdiza, rAjA 30 maLati-saurika pariveSaya, jAttio maLati-na vattateDasmA, yudviSavavAsIti vomi, Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArtikazeThanI kathA * 145 ciMtei - jai pavvaio hoMto na evaM bhavaMtaM, pacchA NeNa parivesiyaM, so parivesejjaMto aMguliM cAleti, kiha te ?, pacchA kattio teNa nivveeNa pavvaio negamaTTasahassaparivAro muNisuvvayasamIve, bArasaMgANi paDhio, bArasa varisANi pariyAo, sohamme kappe sakko jAo, so parivvAyao teNAbhiogeNa abhiyogio erAvaNo jAo, pAsiya sakkaM palAo gahiuM sakko vilaggo, do sIsANi kANi, sakkAvi do jAyA, evaM jAvaiyANi sIsANi viuvvati tAvatiyANi sakko 5 sakkaravANi viuvvati, tAhe nAsiumAraddho, sakkeNAhao pacchA Thio, evaM rAyAbhiogeNa deMto nAikkamati, kettiyA eyArisayA hohiMti je pavvaissaMti, tamhA na dAyavvo / gaNAbhiogeNa varuNo kArtikazeTha vicAre che ke - "jo meMdIkSA lIdhI hota to Aje mArI AvI dazA thAta nahIM." pachIthI zeThe te parivrAjakane pIrasyuM. pIrastI veLAe parivrAjaka nAsikA upara AMgaLI pheravatAM zeThane kahe che - "kema, aMte tAre jhUkavuM paDyuM ne ?" pachIthI kArtike te prasaMgamAM nirveda pAmIne ATha 10 hajAra vepArIo sAthe munisuvratasvAmI pAse dIkSA lIdhI. bAra aMgono abhyAsa karyo. bAra varSa dIkSA jIvana pALIne saudharma kalpamAM indra banyo. te parivrAjaka te abhiyogane kAraNe = kArtikazeTha pAse anicchAe paNa pIrasAvavAnA kAraNe Abhiyogika = jenI upara hukama--AjJA karAya evo airAvaNa hAthIrUpa deva thayo. te hAthI zakrane joine jyAM bhAgavA jAya che tyAM zakra tene baLajabarIthI pakaDIne tenI upara 15 AruDha thAya che. tyAre te hAthI potAnA be mastaka = be rUpa kare che. zakra paNa be rUpa kare che. Ama, hAthI potAnA jeTalA rUpa vikurve che zakra teTalA potAnA rUpa vikarSe che. tyAre te hAthI nAsI chUTavA bhAgavA lAgyo. zakre zastrathI ene haNyo. jethI te bhAgatA aTakyo. A pramANe rAjAnA abhiyogathI azanAdi deto zrAvaka dharmanuM ullaMghana karato nathI arthAt dharmamAM aticAra lagADato nathI. kArtikazeTha jevA sattvazALI `keTalA jIvo hovAnA ke jeo dIkSA lai le. mATe rAjAbhiyoga sivAya azanAdi 20 ApavA nahIM. . (2) gaNAbhiyogamAM varuNanuM udAharaNa jANavuM. te A pramANe - gaNAbhiyogathI eTale ke ceTakarAjA, maMtrI vigeree bhegA thaine varuNanAmanA sArathIne (ke je bAvratadhArI zrAvaka hato tene) rathamuzalanAmanA yuddhamAM (koNika ane ceTakarAjAnI vacce thayelA rathamuzalayuddhamAM) varuNanI icchA 39. cintayati-yadi pravrajito'bhaviSyaM naivamabhaviSyat, pazcAdanena pariveSitaM, sa pariveSyamANo'GguliM cAlayati, 25 kathaM tava ?, pazcAt kArttikastena nirvedena pravrajito naigamASTasahastraparivAro munisuvratasamIpe, dvAdazAGgAni paThitaH, dvAdaza varSANi paryAyaH, saudharme kalpe zakro jAtaH, sa parivrAT tenAbhiyogenAbhiyogika airAvaNo jAtaH dRSTvA ca zakraM palAyitaH gRhItvA zakro vilagnaH, dve zIrSe kRte, zakrau api dvau jAtau, evaM yAvanti zIrSANi vikurvati tAvanti zakrarUpANi vikurvati zakraH, tadA naMSTumArabdhaH, zakreNAhataH pazcAt sthitaH evaM rAjAbhiyogena dadat nAtikrAmati, kiyanta etAdRzo bhaviSyanti ye pravrajiSyanti tasmAnna dAtavyaH / 30 gaNAbhiyogena varuNo Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ja Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7). jahA gaNAbhiyogena varuNo rahamusale niutto, evaM ko'vi sAvago gaNAbhiogeNa bhattaM davAvijjA ditovi so nAicarai dhammaM, balAbhiogovi emeva, devayAbhiogeNa jahA ego gihattho sAvao jAo, teNa vANamaMtarANi cirapariciyANi ujjhiyANi, egA tattha vANamaMtarI paosamAvaNNA, tassa gAvIrakkhago putto tIe vANamaMtarIe gAvIhiM samaM avahario, tAhe uddaNNA sAhai tajjaMtI5 kiM mamaM ujjhasi na vatti ?, sAvago bhaNai, navari mA mama dhammavirAhaNA bhavatu, sA bhaNai mamaM accehi, so bhaNai-jiNapaDimANaM avasANe ThAhi, AmaM ThAmi, teNa ThaviyA, tAhe dArago gAvIo ANIyAo, erisA kettiyA hohiMti tamhA na dAyavvaM, evaM davAvijjaMto NAticarati dhammaM / guruniggaheNaM-bhikkhuuvAsagaputto sAvagaM dhUyaM maggati, tANi na deMti, so kavaDasaDDattaNeNa na hovA chatAM joDyo. A ja pramANe koI zrAvaka gaNAbhiyogathI bhaktAdine apAvAto hoya 10 (arthAta paratIrthikAdine bhaktAdi ApavAnI gaNa pharaja pADato hoya) tyAre bhaktAdine ApavA chatAM te zrAvaka dharmamAM aticAra lagADato nathI. (3) baLAbhiyogathI paNa A ja pramANe jANI levuM. (4) devatAbhiyothI A pramANe ke - koI eka gRhastha zrAvaka thayo. tethI lAMbA kALathI paricita evA vANavyaMtarono teNe tyAga karyo. (arthAt je vANavyaMtaronI te lAMbAkALathI pUjA vigere karato hato te have teNe choDI dIdhA.) tethI temAM eka vANavyaMtarI gusse thaI. vyaMtarIe gAyonuM 15 rakSaNa karanArA tenA eka putranuM gAyo sAthe apaharaNa karyuM. (tyAre zrAvake vANavyaMtarIne yAda karI.) tethI nIce AvelI vANavyaMtarI zrAvakane tiraskAra karatI bolI ke - "bola, mane choDIza ke nahIM ?" (arthAt zA mATe te mArI pUjA baMdha karI. bola, have karIza ke nahIM?)" zrAvake vicAryuM - "mArA dharmanI virAdhanA na thAo." vyaMtarIe kahyuM - "tuM mArI pUjA kara." tyAre zrAvake kahyuM - "tuM jinapratimAnI bAjumAM UbhI rahe." teNIe kahyuM - "sAruM huM UbhI rahIza." zrAvake 20 vANavyaMtarInI pratimA jinapratimAnI pAse sthApita karI dIdhI. tethI vANavyaMtarIe putra ane gAyo pAchI ApI. AvA sattvazALI puruSo keTalA hoya? (arthAt potAno putra vANavyaMtarI upADI gaI che ane vANavyaMtarI potAnI pUjA karavAnuM kahe che tyAre zrAvaka jinapratimAnI bAjumAM rahe to pUjA karuM evI zarata kare che. AvA keTalA hovAnA?) tethI prathama azanAdi ApavuM ja nahIM ane chatAM devatAbhiyogathI Apato hoya to paNa dharmamAM aticAra lagADato nathI. 25 (5) guruno nigraha - bhikSu = bauddhanI upAsanA karanAra evA koI gRhasthano putra zrAvaka 40. yathA gaNAbhiyogena na varuNo rathamuzale niyuktaH, evaM ko'pi zrAvako gaNAbhiyogena bhaktaM dApyate dadadapi sa nAticarati dharmaM / balAbhiyogo'pyevameya / devatAbhiyogena yathaiko gRhasthaH zrAvako jAtaH, tena vyantarAzciraparicitA ujjhitAH, ekA tatra vyantarI pradveSamApanA, tasya gorakSakaH putrastayA vyantaryA gobhiH samamapahRtaH, tadA'vatIrNA kathayati tarjayantI-kiM mAmujjhasi na veti ?, zrAvako bhaNati-navaraM mA me 30 dharmavirAdhanA bhUt, sA bhaNati-mAmarcaya, sa bhaNati-jinapratimAnAM pArve tiSTha, AM tiSThAmi, tena sthApitA, dArako gAvazca tadAnItAH, IdRzAH kiyanto bhaviSyanti tasmAnna dAtavyaM, evaM dApyamAno nAticarati dhrmm| guru nideT fmakUpAsakraputra: zrAva ditAM yAvate na tau satta, sa paTazraddhata kafje' - tUrto Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurunigraha upara bhikSuupAsakaputranI kathA che. 147 sAdhU seveti, tassa bhAvao uvagayaM, pacchA sAhei-eeNa kAraNeNa puvvaM Dhukkomi, iyANiM sabbhAvo, sAvao sAhU pucchai, tehiM kahiyaM, tAhe diNNA dhUyA, so sAvao juyagaM gharaM karei, aNNayA tassa mAyApiyaro bhattaM bhikkhugANa kareMti, tAI bhaNaMti-ajja ekkasi vaccAhitti, so gao, bhikkhuehiM vijjAe maMtiUNa phalaM diNNaM, tAhe vANamaMtarIe ahiTThio gharaM gao taM sAvayadhUyaM bhaNai-bhikkhugANaM bhattaM demo, sA necchai, dAsANi sayaNo ya Araddho sajjeuM, sA 5 vi AyariyANa gaMtuM kaheti, tehiM jogapaDibheo diNNo, so se pANieNa diNNo, sA vANamaMtarI naTThA, sAbhAvio jAo pucchai-kahaM kahaM ca tti ?, kahie paDiseheti, aNNe bhaNaMti-tIe mayaNamiMjAe vamAvio, so to sAbhAvio jAo, bhaNai-ammApiuchaleNa maNAmi vaMciutti, pAse tenI dIkarInI mAMgaNI kare che. zrAvaka-zrAvikA detA nathI. tethI te putra mAyAthI zrAvakapaNuM svIkArIne sAdhuonI sevA kare che. ema karatA te putra kharekhara bhAvathI zrAvaka banI gayo. pAchaLathI 10 teNe sAdhuone vAta karI ke huM A kAraNathI tamArI pAse Avyo hato paraMtu have kharekhara zrAvakapaNuM meM svIkAryuM che. zrAvake sAdhuone puchyuM, eTale sAdhuoe bhAvathI zrAvaka banyAnI vAta karI. zrAvake potAnI dIkarI tenI sAthe paraNAvI. te zrAvaka patnIne laine judA gharamAM rahevA lAgyo. ekavAra tenA mAtA-pitAe bauddho mATe bhojana taiyAra karyuM ane dIkarAne kahyuM - "tuM ekavAra (bhojananuM AmaMtraNa ApavA) temanI prAse jA." 15 (javAnI icchA na hovA chatAM mAtA-pitAnA AgrahathI = gurunA nigrahathI) te tyAM gayo. bhikSuoe vidyAthI maMtrita karIne tene khAvA phaLa ApyuM. teNe khAdhuM. tyAre vANavyaMtarIthI adhiSThita thayelo te ghare Avyo. AvIne teNe zrAvakadIkarIne = patnIne kahyuM ke - "ApaNe bhikSuone bhojana ApIe." te icchatI nathI. bIjI bAju tenA dAsa ane svajano bhikSuo mATe bhakta banAvavA lAgyA. eTale patnI paNa AcArya pAse jaIne kahevA lAgI. AcArye sAmevALAnI zaktine haNanAra 20 evuM cUrNa ApyuM. teNIe te cUrNa pANImAM nAMkhIne patine ApyuM. potAnI sAthe te vANavyaMtarI bhAgI gaI. jethI svastha thayelo te pUche che - "zuM thayuM? kevI rIte thayuM?" tyAre patnIe badhI vAta karI eTale teNe bhikSuone bhojana ApavAno niSedha karyo. ahIM keTalAka AcAryo ema kahe che ke - patnIe miDhaLadvArA patine ulTI karAvI. jethI te svastha thayo ane kahyuM ke - "huM mAnuM chuM ke mAtA-pitAnA bahAnAthI (= emanA dvArA bauddhoe) 25 41. sAdhUn sevate, tasya bhAvenopagataM, pazcAt kathayati-etena kAraNena pUrvamAgato'smi idAnIM sadbhAvaH, zrAvakaH sAdhUna pRcchati, taiH kathitaM, tadA dattA duhitA, sa zrAvakaH pRthaggRhaM karoti, anyadA tasya mAtApitarau bhaktaM bhikSukANAM kurutaH, tau bhaNataH-adyaikaza vraja iti, sa gataH, bhikSukairvidyayA mantrayitvA phalaM dattaM, tayA vyantaryA'dhiSThito gRhaM gataH tAM zrAvakaduhitaraM bhaNati-bhikSukebhyo bhaktaM dadvaH, sA necchati, dAsAH svajanazca ArabdhaH sajjayituM, sApyAcAryAn gatvA kathayati, taiH yogapratibhedo dattaH, sa tasmai pAnIyena 30 dattaH, sA vyantarI naSTA, svAbhAviko jAtaH pRcchati-kathaM ceti ?, kathite pratiSedhati, anye bhaNanti-tayA madanabIjena vamitaH, sa tataH svAbhAviko jAto, bhaNati-mAtApitRcchalena manasi vaJcita iti, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mA Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) te kira phAsugaM sAhUNaM diNNaM, erisA kettiyA AyariyA hohiMti tamhA pariharejjA / vittIkaMtAreNaM dejjA, jahA soraTThago saDDho ujjeNiM vaccai dukkAle taccaNNiehiM samaM, tassa patthayaNaM khINaM, bhikkhuehi bhaNNai-amhaehiM vahAhi patthayaNaM to tujjhavi dijjihitti, teNa paDivaNNaM, aNNayA tassa poTTasaraNI jAyA, so cIvarehiM veDhio tehiM aNukaMpAe, so bhaTTAragANa namokkAraM kareMto 5 kAlagao devo vemANio jAo, ohiNA taccaNiyasarIraM pecchai, tAhe sabhUsaNeNa hattheNa pariveseti, saDDANa ohAvaNA, AyariyANa AgamaNaM, kahaNaM ca, tehiM bhaNiyaM-jAha aggahatthaM gihiUNa bhaNaha-namo arahaMtANaM, bujjha gujjhagA 2, tehiM gaMtUNa bhaNio saMbuddho vaMdittA logassa kahei-jahA natthi ettha dhammo, tamhA pariharejjA // mane Thagyo che." je bhojana taiyAra karAvyuM hatuM, te kathya bhojana sAdhuone vahorAvyuM. AvA samartha 10 AcArya keTalA hovAnA? (ke jeo ApaNane ApattimAMthI bacAve ?) tethI paratIrthikone azanAdi ApavuM nahIM. (6) vRttikAMtArane kAraNe Ape te A pramANe - saurASTradezamAM rahenAro koi zrAvaka duSkALa paDavAthI bauddhadharmIo sAthe ujjayinI tarapha jAya che. rastAmAM tenuM sAthe lAveluM bhAtu puruM thaI jAya che. tethI bhikSukoe kahyuM - "jo tuM amAruM bhAtu upADIne cAlato hoya to tane paNa ame khAvA ApIzuM." (A jaMgalamAM potAnI AjIvikA = jIvana TakAvavuM muzkela samajIne vRttikAMtArane 15 kAraNe) teNe hA pADI. AgaLa-AgaLa jatAM eka divasa teNe jhADA thayA. bauddhoe anukaMpAthI tene potAnA vastro paherAvyA. te zrAvaka arihaMtAdi pUjayone namaskAra karato mRtyu pAmIne vaimAnika deva thayo. avadhithI teNe bauddhazarIra = potAnuM zarIra bauddhavastrothI vIMTaLAyeluM) joyuM. (jethI teNe ema lAgyuM ke bauddhadharmanA prabhAve huM deva thayo chuM.) tethI te deva AbhUSaNosahitanA hAthavaDe bauddhone pIrasavA lAgyo. 20 (ahIM Azaya evo lAge che ke te deva bauddhapratimAmAM praveza karI AbhUSaNothI yukta evI pratimAnA hAthathI bauddhabhikSuone pIrasavA lAgyo. athavA AkAzamAM rahelA AbhUSaNothI yukta evA hAthavaDe pIrasavA lAgyo. A camatkAra joine loko bauddhadharmane mahAna mAnI temanA tarapha AkarSAyA.) bIjI bAjuM zrAvakonI apabhrAjanA thavA lAgI. evAmAM tyAM AcArya AvyA. zrAvakoe AcAryane badhI vAta karI. AcArye kahyuM - "tame jAo ane tenA AgaLa rahelA hAthane pakaDIne kaho 25 "namo arihaMtANuM he deva ! bodha pAma, bodha." zrAvakoe jaine e pramANe kahetA te bodha pAmyo 42. tatkila prAsukaM sAdhubhyo dattaM, IdRzAH kiyanta AcAryA bhaviSyanti tasmAt pariharet / vRttikAntAraNa dadyAt, yathA saurASTrakaH zrAvaka ujjayinI vrajati duSkAle taccanikaiH samaM, tasya pathyadanaM kSINaM, bhikSukairbhaNyate-asmadIyaM vaha pathyadanaM tarhi tubhyamapi dIyate iti, tena pratipannaM, anyadA tasyAtIsAro jAtaH, sa cIvarairveSTitastairanukampayA, sa bhaTTArakebhyo namaskAraM kurvan kAlagato devo vaimAniko jAtaH, avadhinA 30 taccanikazarIraM prekSate, tadA sabhUSaNena hastena pariveSayati, zrAddhAnAmapabhrAjanA, AcAryANAmAgamanaM, kathanaM ca, tairbhamitaM-yAtAgrahastaM gRhItvA bhaNata-namo'rhadbhaya, budhyasva guhyaka ! 2, tairgatvA bhaNitaH saMbuddho vaMditvA lokAya kathayati-yathA nAstyatra dharmastasmAtpariharet / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 anyatIrthikone dharmabuddhithI dAnano niSedha che. 149 atrAha-iha punaH ko doSaH syAd yenetthaM teSAmazanAdidAnapratiSedha iti ?, ucyate, teSAM tadbhaktAnAM ca mithyAtvasthirIkaraNaM, dharmabuddhyA dadataH samyaktvalAJchanA, tathA ArambhAdidoSAzca, karuNAgocaraM punarApannAnAmanukampayA dadyAdapi, yaduktaM "savvehipi jiNehiM dujjayajiyarAgadosa-mohehiM / sattANukaMpaNaTThA dANaM na kahiMci paDisiddhaM // 1 // ". tathA ca bhagavantastIrthakarA api tribhuvanaikanAthAH pravivrajiSavaH sAMvatsarikamanukampayA prayacchantyeva dAnamityalaM vistareNa / prakRtamucyate - saMmattassa samaNovAsaeNa ime paMcAticArA jANitavvA Na samAyariyavvA, taMjahAsaMkAkaMkhA vitigicchA parapAsaMDapasaMsA parapAsaMDasaMthavotti / mUlagraMthaH / asya vyAkhyA-'samyaktvasya' prAgnirUpitasvarUpasya zramaNopAsakena-zrAvakeNa 'ete' 10 vakSyamANalakSaNAH athavA'mI ye prakrAntAH paJceti saGkhyAvAcakaH, aticArA mithyaatvmohniiyane namaskAra karIne te lokone kahevA lAgyo ke - "bauddhadharma e dharma nathI." (AvA samartha AcAryo keTalA hoya ?) mATe paratIrthikone azanAdi ApavAno tyAga karavo.. zaMkAahIM to evo kayo doSa lAge che ke jethI A pramANe tame teone azanAdinA dAnano pratiSedha karo cho? - samAdhAnaH te paratIrthiko ane temanA bhaktomAM mithyAtvane sthira karavAno doSa lAge che. tathA A lokone dharmanI buddhithI azanAdi ApanAranuM samyakta malina thAya che ane AraMbha vigere doSo thAya che. hA, eTaluM kharI ke karuNAno viSaya banelA evA teone anukaMpAnI buddhithI ApavAmAM koI doSa nathI. kahyuM che - "durjaya evA rAga, dveSa ane mohane jItanArA sarva jinezvaroe jIvonI anukaMpA mATe dAnano kyAMya = koI sthaLe niSedha karyo nathI. tenA" vaLI, tribhuvananA nAtha evA 20 tIrthakara bhagavaMto paNa jayAre pravrayA levAnI icchAvALA thAya che tyAre anukaMpAthI eka varSanuM dAna Ape ja che. mATe vadhu vistArathI saryuM. mULa vAta upara AvIe - (ahIM mULamAM adhika pATha che tenI vyAkhyA - prazasta eTale ke zuddha karAyelA mithyAtvamohanIyanA pudgalo te samyakvamohanIya karma kahevAya che. A karmane vedavAthI utpanna thayela, A karmanA upazamathI utpanna thayela ane A karmanA kSayathI utpanna thayela anukrame 25 kSayopathamika, aupathamika ane kSAyikasamyakta ke je prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya e che liMga = cihna jenuM tevuM, zubha ane AtmAnA pariNAmarUpa arihaMtoe kahyuM che.) sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha: zramaNopAsaka evA zrAvake samyaktanA AgaLa kahevAtA athavA A ja prastuta pAMca aticAro jJaparijJAthI = jJAnathI jANavAnA che paNa AcaravAnA nathI. "pAMca" zabda saMkhyAvAcaka 30 43. sarvairapi jinairjitadurjayarAgadveSamohaiH / sattvAnukampanArthaM dAnaM na kutrApi pratiSiddham // 1 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ra Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) karmodayAdAtmano'zubhAH pariNAma vizeSA ityarthaH, yaiH samyaktvamaticarati, jJAtavyAH jJaparijJayA, na samAcaritavyAH nAsevyA iti bhAvArthaH / 'tadyathe'-tyudAharaNopanyAsArthaH, zaGkA kAGkSA vicikitsA parapASaNDaprazaMsA parapASaNDasaMstavazceti, tatra zaGkanaM zaGkA, bhagavadarhatpraNIteSu padArtheSu dharmAstikAyAdiSvatyantagahaneSu matidaurbalyAt samyaganavadhAryamANeSu saMzaya ityarthaH, kimevaM 5 syAt naivamiti, tathA coktaM-saMzayakaraNaM zaGkA, sA punarbibhedA-dezazaGkA sarvazaGkA ca, dezazaGkA dezaviSayA, yathA kimayamAtmA'saGkhyeyapradezAtmakaH syAdatha niSpradezo niravayavaH syAditi, sarvazaGkA punaH sakalAstikAyavrAta eva kimevaM syAt naivaM syAditi / mithyAdarzanaM ca trividhamabhigRhItAnabhigRhItasaMzayabhedAt, tatra saMzayo mithyAtvameva, yadAha-"yamakkharaM ca ekkaM jo na roei suttanidiTuM / sesaM royaMtovi hu micchaddiTThI muNeyavvo // 1 // " tathA "sUtroktasyaikasyApyarocanA10 dakSarasya bhavati naraH / mithyAdRSTiH sUtraM hi naH pramANaM jinAjJA ca // 1 // ekasminnapyarthe sandigdhe pratyayo'rhati hi naSTaH / mithyAtvadarzanaM tatsa cAdiheturbhavagatInAm // 2 // " tasmAt mumukSuNA vyapagatazaGkena satA jinavacanaM satyameva sAmAnyataH pratipattavyaM, saMzayAspadamapi satyameva, jANavo. aticAra eTale mithyAtvamohanIyakarmanA udayathI utpanna thatAM AtmAnA azubha pariNAmo, ke jenA dvArA jIva samyaktamAM aticAra lagADe che. te pAMca aticAro A pramANe che - (1) zaMkA, 15 (2) kAMkSA, (3) vicikitsA, (4) parapAkhaMDonI prazaMsA, ane (5) parapAkhaMDano saMstava. temAM zaMkA eTale bhagavAna arihaMtovaDe kahevAyelA, atigahana ane potAnI matidurbaLatAnA kAraNe sArI rIte nahIM samajAtA evA dharmAstikAya vigere padArthone vize thayelo saMzaya, arthAta "zuM A pramANe haze, A pramANe nahIM hoya ?" kahyuM ja che - saMzaya karavo te zaMkA." te zaMkA dezathI ane sarvathI ema be prakAre che. temAM dezazaMkA amuka aMzaviSayaka jANavI. jema 20 ke, A AtmA zuM asaMkhyayapradezAtmaka che? ke pradeza vinAno niravayava che ? sarvazaMkA vaLI sakala astikAyanA samUhane vize jANavI. jema ke, zuM A pramANe haze, A pramANe nahIM hoya? (arthAtu A saMpUrNa jagata vAstavika che ke badhuM mithyA che vigere.) saMzaya e mithyAtva ja che, kAraNa ke mithyAtva abhigRhIta, anabhigRhIta ane saMzaya ema traNa prakAre che. kahyuM ja che - "je jIva bIjA badhA upara zraddhA karavA chatAM sUtramAM batAvela eka pada ke eka akSara upara paNa zraddhA na kare to te 25 mithyAtvI jANavo. II" tathA - "sUtramAM kahevAyelA evA eka paNa akSaranI azraddhAthI manuSya mithyAdaSTi jANavo, kAraNa ke amane sUtra ane jinAjJA ja pramANa che. tenA eka paNa padArthamAM jo zaMkA hoya to arihaMta pratyeno vizvAsa naSTa thAya che. arihaMta pratyenA vizvAsano nAza e mithyAdarzana che ane te bhavagationuM = saMsAranuM prathama kAraNa che. //rA'" tethI mumukSuoe zaMkA vinAnA thaine "jinavacana e satya ja che' ema sAmAnyathI (= koIpaNa 30 jAtanI vizeSa vicAraNA karyA vinA paheluM) svIkArI levuM. (ane pachI yukti che ke nahIM ? enI 44. padamakSaraM caikaM yo na rocayati sUtranirdiSTam / zeSaM rocayannapi mithyAdRSTitivyaH // 1 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA upara rAba-pInAranI kathA A 151 sarvajJAbhihitatvAt, tadanyapadArthavat, matidaurbalyAdidoSAttu kArtsnyena sakalapadArthasvabhAvAvadhAraNamazakyaM chadmasthena, yadAha - " na hi nAmAnAbhogazchadmasthasyeha kasyacinnAsti / jJAnAvaraNIyaM hi jJAnAvaraNa prakRti karma // 1 // " iha codAharaNaM - jo saMkaM karei so vissati, jahA so pejjApAo, pejjAe mAsA je paribhajjamANA chUDhA, aMdhagArae lehasAlAo AgayA do puttA piyaMti, zo ciMteti--dyAJo masjIivAo, tasya saMjAN vadhunI vAdI nAo, mo ya, viDyo 5 ciMter3a-na mama mAyA macchiyAu dei jIo, ete dosA / kAGkSaNaM kAGkSA - sugatAdipraNItadarzaneSu graho'bhilASa ityarthaH, tathA coktaM- 'kaMkhA annannadaMsaNaggAho' sA punardvibhedA- dezakAGkSA sarvakAGkSA ca, dezakAGkSaikadezaviSayA, ekameva saugataM darzanaM kAGkSati, cittajayo'tra pratipAdito'yameva ca pradhAno muktiheturityato ghaTamAnakamidaM na dUrApetamiti, sarvakAGkSA tu sarvadarzanAnyavakAGkSati, ahiMsAdipratipAdanaprarANi sarvANyevaM kapilakaNabhakSAkSapAdAdimatAnIha loke ca nAtyantakleza- 10 vicAraNA karavI.) tathA jemAM saMzaya che te paNa satya ja che kAraNa ke tenAthI anya padArthonI jema te paNa sarvajJoe ja kahyuM che. mAtra eTaluM ke potAnI matihInatA vigerenA kAraNe saMpUrNa rIte badhA ja padArthonA svabhAvonuM avadhA2Na ka2vuM e chadmastha mATe zakya nathI. kahyuM che - "koIpaNa chadmasthane (jJAnanA viSayamAM) anAbhoga = paripUrNatAno abhAva na hoya evuM nathI. (arthAt paripUrNatAno abhAva = saMpUrNajJAnano abhAva hovAno ja che.) kAraNa ke jJAnAvaraNIya karma jJAnanuM AvaraNa 15 karavAnA svabhAvavALuM che. - - " ahIM udAharaNa A pramANe jANavuM - je zaMkA kare che te vinAza pAme che jema te rAbane pInArI vyakti. mAtAe rAba banAvatI vakhate je aDada temAM nAMkhIne pakAvAtA hoya te nAkhyA. (arthAt je nakhAya te nAkhyA.) lekhazALAmAMthI be dIkarAo AvIne aMdhArAmAM te rAba pIe che. temAM eka dIkarAe vicAryuM ke - "rAbamAM A kALuM--kALuM dekhAya che te mAkhIo che (kharekhara aDada hatAM.) 20 Ama, mAkhIonI zaMkAthI rAba pItA tene valgulI (= rogavizeSa) nAmano vyAdhi = roga thayo ane mRtyu pAmyo. jyAre bIjo dIkaro vicAre che ke - mArI mAtA rAbamAM mAkhIo nAkhIne Ape nahIM." bIjo chokaro jIvI gayo. Ama zaMkA karavAmAM maraNa vigere doSo thAya che. kAMkSA eTale bauddha vigeree jaNAvelA darzanane prApta karavAnI icchA. kahyuM che --"anya-- anyadarzanonI icchA te kAMkSA jANavI." te vaLI deza ane sarvathI ema be prakAre jANavI. dezakAMkSA 25 ekadezaviSayaka, arthAt eka ja bauddhadharmanI icchA rAkhe. te A pramANe - A dharmamAM cittano jaya kahyo che. (kAyakaSTa kahyo nathI.) ane cittano jaya ja muktinuM mukhya kAraNa che. tethI A ja dharma yogya che paNa ayogya nathI. (A dezakAMkSA thai.) sarvakAMkSAvALo jIva sarva darzanonI icchA rAkhe, te A pramANe - A lokamAM kapila, kaNabhakSa (kaNAdaRSi) akSapAda vigere badhA ja mato ahiMsA vigerenuM 45. yaH zaGkAM karoti sa vinazyati yathA sa peyApAyI, peyAyAM mASA ye paribhRjjyamAnAste kSiptAH, 30 andhakAre lekhazAlAyA Agatau dvau putrau pibataH, ekazcintayati - etA makSikAH, tasya zaGkayA valgulI vyAdhirjAto mRtazca dvitIyazcintayati na mahyaM mAtA makSikA dadyAt jIvitaH, ete doSAH / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 heka Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) pratipAdanaparANyataH zobhanAnyeveti, athavaihikAmuSmikaphalAni kAGkSati, pratiSiddhA ceyamarhadbhirataH pratiSiddhAnuSThAnAdevainAM kurvataH samyaktvAticAro bhavati, tasmAdekAntikAtyaMtikamavyAbAdhamapavarga vihAyAnyatra kAGkSA na kAryeti, etthodAharaNaM-rAyA kumArAmacco ya AseNAvahiyA aDaviM paviTThA, chuhAparaddhA vaNaphalANi khAyaMti, paDiniyattANa rAyA ciMtei-laDDayapUyalagamAdINi savvANi 5 khAmi, AgayA dovi jaNA, raNNA sUyA bhaNiyA-jaM loe pacarai taM savvaM savve raMdhehatti, uvaTThaviyaM ca ranno, so rAyA pecchaNayadiTuMtaM karei, kappaDiyA baliehiM dhADijjaMti, evamiTThassa avagAso hohititti kaNakuMDagamaMDagAdINi khaiyANi, tehiM sUleNa mao, amacceNa puNa vamaNavireyaNANi kayANi, so AbhAgI bhogANa jAo, iyaro viNaTTho / cikitsA mativibhramaH, pratipAdana karanArA che ane atyaMta klezanuM (= atyaMta kaSTamaya kriyAnuM) pratipAdana karanArA nathI. 10 tethI badhA dharmo sArA che. athavA Aloka ane paralokasaMbaMdhI phaLonI icchA rAkhavI te kAMkSA jANavI. ane A kAMkSAno arihaMtoe pratiSedha karyo che. tethI je AvI kAMkSA kare che te jIva pratiSiddha evAnA anuSThAnadvArA (= pratiSiddha evI kAMkSAne karavAdhArA) ja A kAMkSAne karato samyaktamAM aticAra lagADe che. tethI ekAntika, Atyantika, avyAbAdha evA mokSane choDIne bIje kyAMya kAMkSA karavA jevI nathI. ahIM udAharaNa A pramANe jANavuM - 15 ghoDAvaDe apaharaNa karAyelA rAjA ane maMtrIe jaMgalamAM praveza karyo. bhUkha-tarasathI pIDAyelA te baMne vananA phaLone khAya che. pAchA pharatI vakhate rAjA vicAre che ke - "huM mahelamAM pahoMcyA bAda lADU, pUDalA vigere badhuM khAIza." baMne jaNA svasthAne pAchA AvyA. rAjAe rasoiyAone kahyuM - "lokamAM je vastu pracalita = prasiddha hoya te badhI vastu tame badhA banAvo." rasoiyAoe te badhI vastu banAvIne rAjA pAse upasthita karI. tyAre rAjA prekSaNaka (nATaka)nA daSTAMtane kare che. 20 (ahIM Azaya evo lAge che ke - jema nATakamAM judA judA pAtro hoya tema, ahIM judI-judI vAnagIo prApta thaI che. athavA rAjA ema vicAre che ke - koI nATaka jovA beThuM hoya, ane temAM tene ghaNo rasa paDyo hoya tyAre jema te nATaka daramiyAna vyakti koinA khalelane sahana na karI zake tema Aje mAre peTa bharIne A vAnagIo khAvI che tethI bhojana daramiyAna mane koi khalela na pahoMcADe tevuM kaMIka karuM. ema vicArIne) bhikSuone baLavAnapuruSovaDe bahAra kADhe che ke jethI A 25 pramANe iSTa bhojana karavAno avakAza (= ekAnta) maLe. tyAra pachI te rAjA kaNakuMDaga (= bhAtamAMthI banAvela viziSTa vAnagI), maMDaga (= vAnagI vizeSa) vigere khAya che. jethI vAnagIone kAraNe peTamAM cUla upaDavAthI te rAjA mRtyu pAmyo. maMtrIe paNa sAthe bhojana karyuM, chatAM) vamana- 46. atrodAharaNaM-rAjA kumArAmAtyazcAzvenApahRtAvaTavIM praviSTau, kSudhAparigatau vanaphalAni khAdataH, pratinivRttayo rAjA cintayati-laDDakApUpAdIni sarvANi khAdAmi, Agatau dvAvapi janau, rAjJA sUdA bhaNitA:30 yalloke pracarati tat sarvaM sarve rAdhyateti, upasthApitaM ca rAjJe, sa rAjA prekSaNakadRSTAntaM karoti, kArpaTikA balibhirdhATyante, evaM miSTasyAvakAzo bhaviSyatIti kaNakuNDakamaNDakAdIni khAditAni, taiH zUlena mRtaH, amAtyena punarvamanavirecanAni kRtAni, sa bhogAnAmAbhAgI jAtaH, itaro vinaSTaH / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA ane vicikitsA vacce bheda * 153 yuktyAgamopapanne'pyarthe phalaM prati sammohaH, kimasya mahatastapaH klezAyAsasya sikatAkaNakavalanAderAyatyAM mama phalasampad bhaviSyati kiM vA neti, ubhayatheha kriyAH phalavatyo niSphalAzca dRzyante kRSIvalAnAM na ceyaM zaGkAto na bhidyate ityAzaGkanIyaM, zaGkA hi sakalAsakalapadArthabhAktvena dravyaguNaviSayA iyaM tu kriyAviSayaiva, tattvatastu sarva ete prAyo mithyAtvamohanIyodayato bhavanto jIvapariNAmavizeSAH samyaktvAticArA ucyante, na sUkSmekSikA'tra kAryeti, iyamapi na kAryA, 5 yataH sarvajJoktakuzalAnuSThAnAd bhavatyeva phalaprAptiriti, atra codAharaNaM - sAvago naMdIsaravaragamaNaM divvagaMdhANaM devasaMghaseNamittassa pucchaNaM vijjAe ya dANaM sAhaNaM masANe cauppAyaM sikkagaM, heTThA iMgAlA khAdiro ya sUlo, aTThasayaM vArA parijavittA pAo sikkagassa chijjai, evaM bitio taio virecana vigere karyAM. jethI te (bacI gayo ane) bhogone bhogavanAro thayo. jyAre rAjA nAza pAmyo. (jema rAjAe khAdyapadArthonI kAMkSA=icchA karI eTale nAza pAmyo tema mokSa sivAya anyatra 10 kAMkSA karavI nahIM.) cikitsA eTale matino vibhrama, arthAt yukti ane AgamathI padArtha ghaTato hovA chatAM phaLa pratye saMmoha. jema ke, zuM A moTA taparUpa pIDAnA parizramarUpa retInA kaNiyA (samAna niHsvAda) bhakSaNa vigerethI bhaviSyamAM mane phaLasaMpatti prApta thaze ke nahIM ? kAraNa ke ahIM kheDUtonI khetIrUpa kriyA phaLavALI ane niSphaLa baMne rUpe dekhAya che. (A pramANenA phaLa pratyenA matisaMmohane vicikitsA kahevAya che.) tathA A vicikitsAno zaMkAthI koi bheda nathI (eTale zaMkA ane vicikitsA baMne eka ja che) evI zaMkA karavAnI jarUra nathI. kAraNa ke zaMkA saMpUrNa - asaMpUrNa padArthasaMbaMdhI thavAthI dravya ane guNaviSayaka che. (jema ke, dravyasaMbaMdhI--AtmA che ke nahIM ? vigere. guNasaMbaMdhI--AtmA nitya che ke anitya che ? vigere.) jyAre vicikitsA kriyAviSayaka ja che. (arthAt huM je kriyAo karuM chuM tenuM phaLa mane maLaze ke nahIM ? jo ke A rIte baMnemAM ghaNo taphAvata che. chatAM) vastutaH to A zaMkA-- 20 kAMkSA vigere badhA mithyAtvamohanIyanA udayathI thatAM jIvanA pariNAma--vizeSo ja samyaktvanA aticArarUpa kahevAya che. (arthAt A badhA jIvanA pariNAmavizeSa ja che.) tethI A viSayamAM bahu sUkSma dRSTi rAkhavI nahIM. A vicikitsA paNa karavI nahIM, kAraNa ke sarvajJavaDe kahevAyelA kuzala anuSThAnathI phalaprApti thAya ja che. ahIM udAharaNa A pramANe jANavuM - eka zrAvaka naMdIzvaradvIpamAM (yAtrA mATe) nIkaLyo. te 25 samaye devasaMghasenanAmanA mitre divya gaMdhavALA dravyo meLavavAnA upAyanI tene pRcchA karI. zrAvake AkAzagAminI vidyA tene ApI. ane kahyuM ke A vidyA smazAnamAM siddha karavI. te mATe cArapAyAvALuM eka zIkuM levuM. tene khadiravRkSamAMthI banAvelI zailIthI addhara laTakAvavuM. temAM tAre besavuM. nIce baLatA aMgArA rAkhavA. pachI 108 vAra vidyAno jApa karIne te zIkAno eka pAyo 47. zrAvako nandIzvaravaragamanaM divyagandhAnAM devasaMghasenamitrasya pRcchA vidyAyA ca dAnaM sAdhanaM zmazAne 30 catuSpAdaM sikkakamadhastAd aGgArAH khAdirazca stambhaH aSTazataM vArAn parijapya pAdaH sikkakasya chedyate evaM dvitIyaH tRtIyaH 15 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) cautthe ya chiNNe AgAseNaM vaccati, teNa vijjA gahiyA, kiNhacauddasirattiM sAhei masANe, coro ya nagarArakkhiehiM, parirabbhamANo tattheva atiyao, tAhe veDheuM susANaM ThiyA pabhAe ghippihititti, so ya bhamaMto taM vijjAsAhayaM pecchai, teNa pucchio so bhaNati-vijja sAhemi, coro bhaNati keNa te diNNA ?, so bhaNati-sAvageNa, coreNa bhaNiyaM-imaM davvaM giNhAhi, vijjaM dehi, so 5 saDDho vitigicchati-sijjhejjA na vatti, teNa diNNA, coro ciMtei-sAvago kIDiyAevi pAvaM necchai, saccameyaM, so sAhiumAraddho, siddhA, iyaro saDDho gahio, teNa AgAsagaeNa loo bhesio tAhe so mukko, saDDhA dovi jAyA, evaM nivittigiccheNa hoyavvaM, athavA vidvajjugupsA, vidvAMsaH-sAdhavaH viditasaMsArasvabhAvAH parityaktasamastasaGgAH teSAM jugupsA-nindA, tathAhi chedavo. e ja pramANe 108-108 vAra jApa karIne bIjo, trIjo pAyo paNa chedavo. pachI 108 10 vAra jApa karIne jyAre tuM cotho pAyo chedIza tyAre te zIkuM AkAzamAM uDavA lAgaze. mitre vidyA grahaNa karI. kRSNacaudazanI rAtrie smazAnamAM jaIne vidyA siddha karavA lAge che. tevAmAM nagaranA ArakSakothI bhAgato pharato eka cora te ja smazAnamAM pravezyo. tyAre nagaranA ArakSako savAre corane pakaDIzuM." ema vicArIne te smazAnane cArebAjuthI gherI vaLyA. te cora smazAnamAM bhamato bhamato te vidyAsAdhakane jue che. coranA pUchavAthI teNe kahyuM ke - "huM vidyA siddha karuM chuM." core 15 pUchyuM - "tane koNe ApI?" teNe kahyuM - "zrAvake ApI." core kahyuM - "le, tuM A dhana grahaNa kara ane vidyA mane Apa." te mitrane cittavibhrama thayo ke - zuM khabara A vidyA siddha thaze ke nahIM? (enuM phaLa mane maLaze ke nahIM ?) te mitre vidyA corane ApI dIdhI. core vicAryuM ke - "zrAvaka kIDIonA paNa pApane icchato nathI. (arthAt kIDIone paNa pIDA thAya evuM pApa icchato nathI. to zrAvakavaDe apAyela 20 A vidyAmAM paNa koI zaMkA karavAnI jarUra nathI. TUMkamAM Azaya e ke zrAvaka kadI bIjAne khoTo phasAve nahIM. A vidyA satya ja che. te tene siddha karavA lAgyo. tene vidyA siddha thai. jyAre bIjo zrAddha savAre nagaraArakSakovaDe pakaDAyo. AkAzamAM rahelA te core lokone DarAvyA. jethI ArakSakoe mitrane choDI mUkyo. baMne zraddhAvALA thayA. (arthAt cittavibhrama vinAnA thayA.) A pramANe nirvicikitsAvALA thavuM joie. athavA cikitsA eTale vidvAnonI jugupsA. temAM vidvAna eTale 25 saMsArano svabhAva jANanArA ane samastasaMgono tyAga karanArA sAdhuo. teonI jugupsA eTale 48. caturthe ca chinne AkAzena gamyate, tena vidyA gRhItA, kRSNacaturdazIrAtrau sAdhayati zmazAne, caurazca nagarArakSakai rudhyamAnastatraivAtigatastadA veSTayitvA zmazAnaM (te) sthitAH prabhAte gRhISyate iti, sa ca bhrAmyan taM vidyAsAdhakaM prekSate, tena pRSTo sa bhaNati-vidyAM sAdhayAmi, cauro bhaNati-kena tubhyaM dattA?, sa bhaNati-zrAvakeNa, caureNa bhaNitaM-idaM dravyaM gRhANa vidyAM dehi, sa zrAddho vicikitsati sidhyanna veti, 30 tena dattA, caurazcintayati-zrAvakaH kITikAyA api pApaM necchati, satyametat, sa sAdhayitumArabdhaH, siddhA, itaraH zrAddho gRhItaH, tenAkAzagatena loko bhApitaH, tadA sa muktaH, zrAddhau dvAvapi jAto, evaM nirvicikitsena bhavitavyaM / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niMdA upara zrAvakaputrInI kathA 155 te'snAnAt prasvedajalaklinnamalatvAt durgandhivapuSo bhavanti tAn nindati-ko doSaH syAt yadi prAsukena vAriNA'GgakSAlanaM kurvIran bhavantaH ?, idamapi na kAryA, dehasyaiva paramArthato'zucitvAt, ettha udAharaNaM-eko saDDho paccaMte vasati, tassa dhUyAvivAhe kihavi sAdhuNo AgayA, sA piuNA bhaNiyA-putti ! paDilAhehi sAhuNo, sA maMDiyapasAhiyA paDilAbheti, sAhUNa jallagaMddho tIe agdhAo, sA ciMtei-aho aNavajjo bhaTTAragehiM dhammo desio jai phAsueNa bahAejjA ko doso 5 hojjA ?, sA tassa vayaNassa aNAloiyapaDikkaMtA kAlaM kiccA rAyagihe gaNiyAe poTTe AyAtA, gabbhagatA ceva araiM jaNeti, gabbhapADaNehiM ya na paDai, jAyA samANI ujjhiyA, sA gaMdheNa taM varNa vAseti, seNio ya teNa paeseNa niggacchai sAmiNo vaMdago, so khaMdhAvAro tIe gaMdhaM na sahada raNNA pachiyaM-kiseyaM tehiM kadriyaM dAriyA gaMdho gaMta niTA ni . dAriyAe gaMdho, gaMtUNa TThiA, bhaNati-eseva niMdA te vidvajugupsA. te A pramANe - sAdhuo snAna nahIM karatA hovAthI pasInArUpa pANIthI 10 bhInA thayelA melavALA hovAthI temanA zarIramAMthI durgadha Ave che. AvA te sAdhuonI niMdA kare ke - "jo A sAdhuo acitta pANIthI zarIranuM prakSAlana kare to zuM vAMdho che?" AvA prakAranI niMdA paNa karavI nahIM, kAraNa ke deha ja paramArthathI azuci che (arthAt A deha vAstavika rIte azucirUpa che tene game teTalo dhuvo to paNa svaccha thavAno nathI.) ahIM udAharaNa A pramANe jANavuM - - eka zrAvaka gAmanA sImADe raheto hato. tenI dIkarInA vivAhamAM koika rIte sAdhuo AvI 15 caDyA. pitAe dIkarIne kahyuM - "he putrI ! tuM sAdhuone vahorAva." te suzobhita thayelI chatI vahorAve che. tevAmAM sAdhuonA zarIra upara coTelA melanI durgadha teNIne AvI. teNIe vicAryuM - "aho ! arihaMtAdi pUjayoe niravadya dharma kahyo che. jo A loko acitta pANIthI snAna kare to zuM vAMdho hovAno?" te dIkarI tenA A vacananI AlocanA-pratikramaNa karyA vinA mRtyu pAmIne rAjagRhanagaramAM vezyAnA peTamAM AvI. garbhamAM rahelI te arati utpanna kare che. garbha pADavAnA 20 ghaNA upAyo karavA chatAM garbha paDato nathI, teno janma thatAnI sAthe mAtAe teno vanamAM tyAga karyo. te bALikA potAnA zarIranA durgadhathI te vanane vAsita kare che. zreNikarAjA bhagavAnane vaMdana karavA mATe te pradeza pAsethI pasAra thAya che. te aMdhAvAra teNInA gaMdhane sahana karI zakato nathI. rAjAe pUchyuM - "A zuM che?" (arthAta A durgadha zenI che?) rakSakoe kahyuM - "A vanamAM eka bALikA che tenA zarIramAMthI durgadha nIkaLe che. rAjAe vanamAM jaine bALikAne joI ane kahyuM ke - 25 49. atrodAharaNaM-ekaH zrAddhaH pratyante vasati, tasya duhitRvivAhe kathamapi sAdhavaH AgatAH, sA pitrA bhaNitA-putrike ! pratilambhaya sAdhUna, sA maNDitaprasAdhitA pratilambhayati, sAdhUnAM jallagandhastayA-''ghrAtaH, sA cintayati-aho anavadyo bhaTTArakairdharmo dezitaH yadi prAsukena snAyAt ko doSo bhavet ?, sA tasya vacanasyAnAlocitapratikrAntA kAlaM kRtvA rAjagRhe gaNikAyA udare AyAtA, garbhagataivAratiM janayati, garbhapAtanairapi ca na patati, jAtA santyujjhitA, sA gandhena tadvanaM vAsayati, zreNikazca tena pradezena nirgacchati 30 svAmino vandanAya, sa skandhAvArastasyA gandhaM na sahate, rAjJA pRSTaM-kimetaditi ?, kathitaM dArikAyA gandhaH, gatvA dRSTA, bhaNati-eSaiva Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ka Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) paMDhamapucchati, seNieNa bhagavaM pucchio, bhagavayA puvvuddiTThavuttaMte kahite bhaNai rAyA-kahiM esA paccaNubhavissai suhaM vA dukkhaM vA ?, sAmI bhaNai-eeNa kAleNa vediyaM, sA tava ceva bhajjA bhavissati aggamahisI, aTTha saMvaccharANi jAva tujhaM ramamANassa puTThIe haMsolIlaM kAhIti taM jANijjAsi, vaMdittA gao, sA ya avagatagaMdhA egAe AhIrie gahiyA, saMvaDDiyA jovvaNatthA 5 jAyA, komuivAre mAyAe samaM AgayA, abhao seNio ya pacchaNNA komuivAraM pecchaMti, tIe dAriyAe aMgaphAseNa ajjhovavaNNo NAmamudaM dasiyAe tIe baMdhati, abhayassa kahiyaM-NAmamuddA hAriyA, maggAhi, teNa maNussA dArehiM ThaviyA, ekkekkaM mANussaM paloeuM nINijjai, sA dAriyA diTTA corotti gahiyA, pariNIyA ya, aNNayA ya vajjhakeNa ramaMti, rAyANiyA u potteNa vAheMti, "huM bhagavAna pAse jaiza tyAre sau prathama AnA vize pUchIza." tyAM pahoMcIne zreNika bhagavAnane 10 bAlikA vize pUche che tyAre bhagavAna pUrvabhavamAM banela prasaMga kahe che. tyAre rAjA pUche che - A kyAM sukha ke duHkha anubhavaze? svAmIe kahyuM - "atyAra sudhInA kALa daramiyAna teNIe potAnuM azubha karma bhogavI nAMkhyuM che have pachI te bALikA tArI ja mukhya pANI banaze. ATha varSa bAda jyAre tuM enI sAthe (sogaThAbAjI) ramato hoiza (tyAre temAM tame baMnee zarata karI haze ke je hAre te bIjAne potAnI pITha upara besADI pherave. tuM hArIza eTale) tyAre te tArI pITha upara 15 haMsalIlAne (= pITha upara besIne haMsanI jema gatine) karaze. te strIne tuM A bALikA jANaje. zreNika vaMdana karIne gayo. A bAju durgadha vinAnI thayelI te bALakane eka bharavADaNa potAnA ghare lai gaI. moTI thayelI te yauvana avasthAne pAmI. ekavAra kaumudI mahotsavamAM te mAtA sAthe AvI. abhaya ane zreNika guptaveSamAM kaumudI mahotsavane jotA hatA. evAmAM te strInA aMgasparzathI Asakta thayelo zreNika potAnI nAmamudrA (vIMTI) teNInA vastronI dazIo sAthe bAMdhe che. ane 20 abhayane teNe kahyuM - "mArI vIMTI koie corI lIdhI che tuM zodhuM." abhaye potAnA mANasone dvAra upara UbhA rAkhyA. tyAMthI nIkaLatA dareka mANasanI tapAsa karIne bahAra javA de che. tevAmAM te bALikAno naMbara Avyo. tene tapAsI evAmAM vIMTI maLavAthI A cora che ema tene pakaDI. ane rUpavAna strI hovAthI rAjA tenI sAthe paraNyo. ekavAra rAjA potAnI rANIo sAthe alovaDe (sogaThAbAjI) rame che. temAM zarata hatI ke hArelo jItelAne pITha upara besADe. temAM rANIo jItI 25 50. prathamapaccheti, zreNikena bhagavAna paSTo, bhagavatA parvoddiSTe vattAnte kathite bhaNati rAjA-kSA pratyanubhaviSyati sukhaM vA duHkhaM vA ?, svAmI bhaNati-etena kAlena veditaM, sA tavaiva bhAryA bhaviSyati agramahiSI, aSTa saMvatsarAn yAvattava ramamANasya pRSThau haMsalIlAM kariSyati tAM jAnIyAH, vanditvA gataH, sA cApagatagandhA AbhiryA gRhItA, saMvRddhA ca yauvanasthA jAtA, kaumudIvAsare'mbayA samamAgatA, abhayaH zreNikazca pracchannau kaumudIvAsaraM prekSete, tasyA dArikAyA aGgasparzenAdhyupapanno nAmamudrAM tasyA dazAyAM 30 badhnAti, abhayAya kathitaM-nAmamudrA hAritA, mArgaya, tena manuSyA dvAri sthApitAH, ekaiko manuSyaH pralokya niSkAzyate, sA dArikA dRSTA caura iti gRhItA pariNItA ca, anyadA cA! (?) ramante, rAjyastaM potena vAdanti, + 'suputtA sAniyA' - pUrvamudrita Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 pAkhaMDIo - 157 iyarA pottaM deMtiyA sA vilaggA, raNNA sariyaM, mukkA pavvaiyA, eyaM viduguMchAphalaM / parapASaMDAnAMsarvajJapraNItapASaNDavyatiriktAnAM prazaMsA prazaMsanaM prazaMsA stutirityarthaH / parapASaNDAnAmoghatastrINi zatAni triSaSTyadhikAni bhavanti, yata uktam-"asIyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasItI |annnnaanniy sattaTThI veNaiyANaM ca battIsaM // 1 // " gAhA, iyamapi gAthA vineyajanAnugrahArthaM granthAntarapratibaddhA'pi lezato vyAkhyAyate-'asiyasayaM kiriyANaM'ti azItyuttaraM zataM kriyAvAdinAM, 5 tatra na kartAraM vinA kriyA sambhavati tAmAtmasamavAyinI vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastitvapratipattilakSaNAH anenopAyenAzItyadhikazatasaGkhyA vijJeyAH, jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarApuNyApuNyamokSAkhyAn nava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupanyasanIyau, tayoradho nityAnitya bhedau, tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH gai chatAM sukulamAM utpanna thayelI hovAthI bIjI badhI rANIoe rAjAnI pITha upara mAtra eka 10 jayasUcaka vastra mUkyuM. jayAre vezyAnI dIkarI vastra mUkavA sAthe pote pITha upara besI gaI. eTale rAjAne tarata bhagavAnanA vacano yAda AvyA. tethI te hasavA lAgyo. A rANIe hasavAnuM kAraNa pUchatAM rAjAe sarva kahAnI kahI. tenAthI te rANI vairAgyane pAmI. zreNike dIkSA mATe anujJA ApI. teNIe dIkSA lIdhI. A pramANe niMdAnuM phaLa jANavuM. parapAkhaMDo eTale ke sarvajJakathita vatIo sivAyanA vatIonI prazaMsA = stuti te 15 parapAkhaMDaprazaMsA. sAmAnyathI traNaso tresaTha parapAkhaMDo jANavA. kahyuM che - "180 kriyAvAdI, 84 akriyAvAdI, 67 ajJAniko ane 3ra vaiyiko jANavA." anyagraMthamAM kahevAyelI evI paNa A gAthAnI vyAkhyA ziSyajana upara upakAra karavA lezathI kahevAya che - - kriyAvAdI : kartA vinA kriyA saMbhavatI nathI. mATe kriyA e AtmAmAM samavAyasaMbaMdhathI (nayAyikoe mAnelA eka saMbaMdhavizeSathI) rahelI che ema jeo bole che ane "ti' e pramANenI 20 kriyAne jeo bolavAnA svabhAvavALA che te kriyAvAdI jANavA. A kriyAvAdIo AtmA vigerenuM astitva svIkAranArA che. A (AgaLa batAvAtA) upAyathI kriyAvAdIonA 180 bhedo jANavA. te A pramANe - jIva, ajIva, Azrava, baMdha, saMvara, nirjarA, puNya, pApa, ane mokSa A nava padArthone goThavIne kramazaH jIvapadArthanI nIce sva = svataH ane para = parataH ema be bhedo sthApavA. te darekanI nIce nitya ane anitya ema be bhedo sthApavA. te darekanI nIce kAla, izvara, AtmA, 25 niyati ane svabhAva ema pAMca bhedo sthApavA. tenI sthApanA A pramANe - svata: parataH nitya anitya nitya anitya ka.che. A. ni. sva. ka. che. A ni, sva. ka. che. A ni. sva. ka. I. . ni. sva. 30 (A pramANe jIvanA 20 bheda thayA. uparokta 9 padArthonA darekanA 20-20 bheda karatA 180 51. itarA potaM dadatyA vilagnA, rAjJA smRtaM, muktA pravrajitA, etat vijugupsAphalaM / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) paJca nyasanIyAH, punazcetthaM vikalpAH karttavyA:-asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH, vikalpArthazcAyaM-vidyate khalvayamAtmA svena rUpeNa nityazca kAlataH, kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpaH IzvaravAdinaH, tRtIyo vikalpa AtmavAdinaH 'puruSa evedaM sarva'mityAdi, niyativAdinazcaturtho vikalpaH, paJcamavikalpaH svabhAvavAdinaH, evaM svata ityatyajatA 5 labdhAH paJca vikalpAH, parata ityanenApi paJcaiva labhyante, nityatvAparityAgena caite daza vikalpAH evamanityatvenApi dazaiva, ekatra viMzatirjIvapadArthena labdhAH, ajIvAdiSvapyaSTasvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti / akkiriyANaM ca bhavati bheda thAya che.) jIvanA 20 bhedo A pramANe karavA - (1) jIva kAlathI (= kAlavAdIonA mate) svataH nitya che. A prathama vikalpa thayo. A vikalpano bhAvArtha A pramANe jANavo - kAlavAdIonA 10 mate A AtmA potAnA svarUpathI vidyamAna che ane nitya che. (2) A ja zabdothI bIjo vikalpa jANavo. mAtra kAlavAdIonI badale IzvaravAdIo jANavA. (arthAt IzvaravAdIonA mate A AtmA = izvara svarUpathI vidyamAna che ane nitya che.). (3) A ja pramANe trIjo vikalpa AtmavAdIono "A AkhuM jagata puruSa = AtmA ja che... vigere vacanAnusAre jANavo. (4) cotho niyativAdIono ane (5) pAMcamo vikalpa = bhAMgo svabhAvavAdIono jANavo. 15 A pAMca bhAMgA "svataH' zabdane choDyA vinA prApta thayA. have "svataH'nI badale "parata" zabdane laine paNa pAMca vikalpo prApta thAya che. (saMpUrNa bhAvArtha A pramANe jANavo :- temAM pahelo bhAgo - koIka kAlavAdI ema mAne che ke AtmA potAnA svarUpathI vidyamAna che, paraMtu para upAdhinI apekSAe vidyamAna nathI, jema ke, hrasvatva e dIrghatvarUpa paraupAdhithI vidyamAna che, dIrdhatva hRsvatvanI apekSAe vidyamAna che. jema A dIrghatva ane hRsvatva e ekabIjAnI apekSA rAkhIne 20 potAnI vidyamAnatA dhAraNa kare che tema AtmA koI bIjI upAdhinI apekSAe potAnI vidyamAnatA dhAraNa karato nathI paraMtu svataH ja = potAnA svarUpathI ja vidyamAna che. vaLI A AtmA nitya = zAzvata che paNa kSaNika nathI. A keTalAka kAlavAdIonI mAnyatA che. keTalAka kAlavAdIo vaLI ema kahe che ke - AtmA svataH nahIM paNa parataH vidyamAna che. arthAt jema hRsvatva ane dIrghatva ekabIjAnI apekSAe vidyamAna che tema AtmAthI judA evA 25 kuMbha, paTa vigere padArthone joyA bAda A kuMbhAdithI judI ja evI vastumAM "A AtmA che" e pramANenI Atmabuddhi pravartatI hovAthI AtmAnuM svarUpa parathI ja jaNAya che paNa svataH jaNAtuM nathI. Ama, A kAlavAdIo kaheze AtmA parataH vidyamAna che ane te nitya che. A chaThTho bhAMgo jANavo. A ja pramANe zeSa bhAMgAo vicArI levA. ta prarvavanasAroddhAra - 206muM dvAra.) "nityatva'ne choDyA vinA A 10 vikalpo prApta thayA. A ja pramANe "anityatva'ne laIne bIjA daza bhAMgA 30 jANavA. badhA maLIne A 20 vikalpo jIvapadArthane AzrayIne prApta thayA. A ja pramANe ajIva vigere ATha padArthonA darekanA 20-20 vikalpo thAya che. tethI 20 x 9 = 180 vikalpo kriyAvAdIonA jANavA. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 akriyAvAdIo * 159 culasIti tti akriyAvAdinAM ca bhavati caturazItirbhedA iti, na hi kasyacidavasthitasya padArthasya kriyA samasti, tadbhAva evAvasthiterabhAvAdityevaM vAdino'kriyAvAdinaH, tathA cAhureke-- "kSaNikA: sarvasaMvArA:, asthitAnAM vuta: jhiyA ? / mUtirveSAM kriyA saiva, vAta ja seva gho--te " ityAdi, ete cAtmAdinAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItirdraSTavyAH, eteSAM hi puNyApuNyavarjitapadArthasaptakanyAsastathaiva jIvasyAdhaH svaparavikalpabhedadvayopanyAsaH, asattvAdAtmano 5 nityAnityabhedau na staH, kAlAdInAM tu paJcAnAM SaSThI yadRcchA nyasyate, pazcAdvikalpAbhilApa:, - nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAvasAnaiH sarve ca SaD vikalpAH, tathA nAsti jIvaH parataH kAlata iti SaDeva vikalpAH, ekatra dvAdaza, evamajIvAdiSvapi SaTsu pratipadaM dvAdaza vikalpAH ekatra, sapta dvAdazaguNAzcaturazItirvikalpA nAstikAnAmiti / 'aNNANiya sattaTThitti ajJAnikAnAM saptaSaSTirbhedA iti, tatra kutsitaM jJAnamajJAnaM tadeSAmastIti 10 ajJAnikAH, nanvevaM laghutvAt prakramasya prAk bahuvrIhiNA bhavitavyaM tatazcAjJAnA iti syAt, naiSa - akriyAvAdIonA 84 bhedo thAya che. akriyAvAdIo A pramANe bole che ke - "(dareka padArtha kSaNamAtra ja avasthita che. ane kSaNamAtra ja) avasthita evA koipaNa padArthane kriyA ghaTatI nathI, (kAraNa ke utpatti pachInI kSaNe ja te padArthono nAza thAya che.) chatAM jo kriyA mAno to avasthitino = kSaNikatvano abhAva thAya. akriyAvAdIo kahe che "badhA ja padArtho kSaNika che. mATe asthita 15 kSaNika evA teone kriyA kyAMthI hoya ? te padArthonI bhUti = utpatti e ja jemanI (= padArthonI) kriyA che ane e ja (padArthano) kartA che. ||1||'' vigere. A akriyAvAdIo AtmA vigere nathI e pramANe AtmA vigerenA nAstitvane svIkAranAra che. A upAyathI teonA 84 bhedo karavA - = teonA mate puNya-pApa vinAnA zeSa jIvAdi sAta padArtho sthApavA. ane pUrvanI jema jIvanI 20 nIce sva--para be vikalpo sthApavA. have AtmA na hovAthI nitya--anitya A be bhedo teone ghaTaze nahIM. ane kAla vigere pAMcamAM yadacchA umerI cha vikalpo sthApavA. have vikalponuM kathana karavuM. temAM (1) kAlathI (kriyAne nahIM mAnanArA evA kAlavAdIonA mate) jIva potAnA svarUpathI vidyamAna nathI. A prathama vikalpa jANavo. A ja pramANe izvara vigerethI lai yadacchA sudhInA matone lai bhAMgA karatA cha bhAMgA thAya che. tathA kAlavAdIonA mate 'jIva parataH nathI.' e pramANe 25 izvarAdivaDe vicAratA bIjA cha vikalpo thayA. badhA maLIne 12 vikalpo thayA. A ja pramANe ajIva vigere zeSa cha padomAM darekanA 12-12 vikalpo thaze. tethI 12 x 7 = 84 vikalpo akriyAvAdIonA = nAstikonA jANavA. ajJAnikonAM 67 vikalpo = bhedo thAya che. temAM kutsita = ahitakara evuM je jJAna te ajJAna. te jemane che te ajJAniko. 30 zaMkA : prastuta TIkA racavAno prayAsa tamAro laghu che = saMkSeparUpa che. (arthAt saMkSeparUcivALA mATe TUMkamAM samajAi jAya e rItano tamAro TIkA racavAno prayAsa che. tethI ajJAnavALA evA artha Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 eka Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) doSa:, jJAnAntaramevAjJAnaM mithyAdarzanasahacAritvAt, tatazca jAtizabdatvAd gaurakharavadaraNyamityAdivadajJAnikatvamiti, athavA ajJAnena caranti tatprayojanA vA ajJAnikA:- asaMcintyakRtabaMdhavaiphalyAdipratipattilakSaNAH, amunopAyena saptaSaSTirjJAtavyAH, tatra jIvAdinavapadArthAn pUrvavat mATe ajJAnA: ka2vAmAM lAghava che ajJAniA: karavAmAM gaurava che.) tethI prathamathI ja bahuvrIhi samAsa 5 tamAre karavo joie. (tenI badale tame nas tatpuruSasamAsa karyo ane pachI matvarthIya rUna pratyaya lagADIne gaurava karyuM che. enA badale sIdho 'na vidyate jJAnaM yemAM te ajJAnAH' e pramANe bahuvrIhi samAsa karo.) tethI ajJAnAH e pramANe zabda thaze. samAdhAna : ahIM koi doSa nathI, kAraNa ke jo bahuvrIhisamAsa karo to 'jJAnano abhAva evo artha prApta thAya je abhipreta nathI. ahIM ajJAna eTale anyajJAna levuM che ke je mithyAtva sAthe 10 raheluM hovAthI ajJAna che. (A artha bahuvrIhithI prApta thato nathI. ahIM jJAnAtttara ke je mithyAtvayukta hovAthI ajJAna che. tevA ajJAnavALA jeTalA hoya te sarvano ahIM samAveza karavo che. tethI 'ajJAna' zabda jAtivAcaka bane che.) ane mATe A jAtizabda hovAthI 'gauravavat aLyuM' nI jema ahIM matvarthIya pratyaya lagADIne ajJAnika zabda banela che. (auravavat arthaM gaura = sapheda, khara gadheDo. ahIM paNa jo bahuvrIhi karo to gaura: vara: smin tad gauravarUM e pramANe bahuvrIhi thai 15 zakata chatAM gauravara: jAtivAcaka zabda banAvIne tene matvarthIya lagADIne 'gauravaravar' zabda banAvyo che. vadhu vistArArthIoe vyAkaraNAcAryane pUchI levuM.). athavA ajJAnavaDe jeo care che te athavA ajJAna e ja che praznojana jeonuM te (eTale ke ajJAnane ja kalyANakArI mAnanArA jeo che te) ajJAniko. vicAryA vinA karAyelA (karmabaMdha)nI niSphaLatA vigerene svIkAranArA. (ahIM Azaya e che ke--ajJAniko ema kahe che ke--jJAna e 20 kalyANakArI nathI, kAraNa ke jJAna hoya to kyAreka viruddha prarUpaNA thai to vivAda thAya ane te vivAdane kAraNe cittamAM kaluSatA pragaTa thAya ane tene kAraNe dIrgha saMsAra thAya. jyAre ajJAna hoya to ahaMkAra thAya nahIM ke bIjA upara cittanI kaluSatA paNa thAya nahIM ane tethI karmabaMdha paNa saMbhave nahIM. vaLI, je karmabaMdha vicArIne karAya che teno vipAka paNa bhayaMkara hoya che. ane AthI ja te avazya bhogavavo paDe che, kAraNa ke tIvrAdhyavasAyathI karmabaMdha thayo che. jyAre je karmabaMdha mana vinAnI 25 mAtra vacana--kAyAnI pravRttithI thAya che temAM mana bhaLeluM na hovAthI avazya bhogavavo paDato nathI, ke teno bhayaMkara vipAka paNa hoto nathI. te karmabaMdha to atyaMta sUkAi gayelA kAdavano bhita sAthe thayelA saMganI jema jAte ja zubha adhyavasAyarUpa pavanathI kharI paDe che. mATe ajJAna ja kalyANakArI che. jethI asaMcityakRta karmabaMdha = khabara na hovAne kAraNe avicArapUrvakano karmabaMdha niSphaLa jAya che. ti SaDvarzanasamundvaye) 30 A ajJAnikonA 67 vikalpo AgaLa batAvAtA upAyavaDe jANavA, temAM jIvAdi nava padArthone pUrvanI jema sthApIne chelle nava sAthe 10mA padArtha tarIke utpattinI sthApanA karavI. te karyA bAda = Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 ajJAniko hAla 161 vyavasthApya paryante cotpattimupanyasyAdhaH sapta sadAdayaH upanyasanIyAH, sattvamasattvaM sadasattvaM avAcyatvaM sadavAcyatvaM asadavAcyatvaM sadasadavAcyatvamiti caikaikasya jIvAdeH sapta sapta vikalpAH, ete nava saptakAH triSaSTiH, utpattestu catvAra evAdyA vikalpAH, tadyathA-sattvamasattvaM sadasattvaM avAcyattvaM ceti, triSaSTimadhye kSiptAH saptaSaSTirbhavanti, ko jAnAti jIvaH sannityeko vikalpaH, prathamanA nava padArthonI nIce sat vigere sAta padArtho sthApavA. te A pramANe (1) sattva = 5 svarUpathI vidyamAnatA, (2) asattva = pararUpe avidyamAnatA, (3) sattva-asattva = svarUpe ane pararUpe kramazaH vidyamAnatA-avidyamAnatA, (4) avAcyatva = vastunI vidyamAnatA ane avidyamAnatA ekasAthe eka zabdathI kahevI azakya hovAthI te avAcya kahevAya che. (5) sata- avAcyatva = vastuno amuka aMza sat tarIke ane amuka aMza avAcya tarIke ekasAthe vivakSA karIe tyAre sata--avAcyatvabhAMgo ghaTe. (6) A ja pramANe asat--avAcyatva jANavuM. ane (7) 10 jyAre eka aMza satuM tarIke, bIjo aMza asatu tarIke ane trIjo aMza avAcyatva tarIke eka sAthe vivaphA karIe tyAre satasat--avAcyatva. jIva vigere darekanA sAta-sAta vikalpo karatA 9 x 7 = 63 thAya. ane utpattinA cAra vikalpo - (1) sattva, (2) asattva, (3) sat--asattva, ane (4) avAcyatva. (bAkInA traNa vikalpo padArthanI utpatti thayA pachI padArthanA judA judA avayavonI apekSAe ghaTe. ane padArthanA judA judA avayavonI kalpanA utpatti thayA pachI ja karI 15 zakAya, paNa utpatti vakhate na karI zakAya mATe utpattimAM chellA traNa vikalpo ghaTatA nathI.) 63mAM A cAra vikalpo umeratA 67 thAya che. (ahIM ghaTane AzrayIne sAta bhAMgAonI vicAraNA karAya che. eka vivakSita ghaDo mATIno che, amadAvAdIya che, lAla che. tethI temAM mRtmayatva, amadAvAdIyatva, ane raktatvanAmanA dharmo "svarUpa che. te ghaDo sonAno nathI, muMbApurI(muMbai)no nathI ke kALo nathI. tethI temAM suvarNatva, muMbApurIya- 20 ane zyAmatvanAmanA dharmo rahetA na hovAthI ghaDA mATe te dharmo "pararUpa che. (1) koI vyakti pUche ke ghaDo mATIno che? tyAre A vivakSita ghaDo mATIno hovAthI tene javAba apAya che ke - svarUpe = mRtmayatvena ghaDo che = dhaTa: sana. (2) koi vyakti pUche-ghaDo sonAno che? tyAre te ghaDo sonAno na hovAthI tene javAba apAya che ke - pararUpeLa = svayatve ghaTa asat = avidyamAna che = paTa: sana 25 (3) koI vyakti pUche - ghaDo mATIno che? zyAma che? tyAre tene kramazaH javAba apAya che ke ghaDo mATIno che = svarUpeNa ghaTaH sa. ane zyAma nathI = pararUpeNa ghaTI basana. (4) koI vyaktine zyAma mATInA ghaDAnI jarUra che tethI te pUche ke mATIno kALo ghaDo che ? A praznamAM mRnmayatva e "svarUpa che ane zyAmatva e "para"rUpa che. A baMneno eka sAthe eka ja praznamAM ullekha che ane eTale eka ja zabdathI javAba ApavAno Ave tyAre tevo koI zabda che nahIM ke je 30 sva-para baMne rUpono eka sAthe ullekha karI zake. tethI javAba Apavo paDe ke ghaTaH pravI: = ghaTa avAcya che. Azaya e che ke vivakSita ghaDo mATIno hovAthI "paTI = ghaTa nathI evuM bolAya Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) jJAtena vA kiM ?, evamasadAdayo'pi vAcyAH, utpattirapi kiM sato'sataH sadasato'vAcyasyeti ko jAnAtIti ?, etanna kazcidapItyabhiprAyaH / veNaiyANaM ca battIsa 'tti vainayikAnAM ca dvAtriMzad bhedAH, vinayena caranti vinayo vA prayojanameSAmiti vainayikAH, ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstrA vinayapratipattilakSaNA, amunopAyena dvAtriMzadavagantavyAH-suranRpatiyatijJAtisthavirAdhamamAtRpitRRNAM 5 pratyekaM kAyena vAcAM manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH kArya ityete catvAro bhedAH surAdiSvaSTasu sthAnakeSu, ekatra militA dvAtriMzaditi, sarvasaGkhyA punareteSAM trINi zatAni triSaSTyadhikAni, na caitat svamanISikAvyAkhyAnaM, yasmAdanyairapyuktaM- "AstikamatamAtmAdyA nityAnityAtmakA nava padArthAH / kAlaniyatisvabhAvezvarAtmakRtAH svaparasaMsthAH // 1 // kAlayadRcchA niyatIzvarasvabhAvAtmanazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamataM na santi bhAvAH svaparasaMsthAH // 2 // 10 nahIM. e ja pramANe ghaDo zyAma na hovAthI "paTe: san = ghaTa che" ema paNa bolAya nahIM. tethI avAcya bolAya che. (5) koI pUche - ghaDo amadAvAdI che? ghaDo zyAma mATIno che? tyAre javAba paTa: sa--3navI: = ghaTa svarUpe che, sva-para ubhayarUpe avAcya che. (6) koI pUche ghaDo muMbaIno che ? ghaDo zyAmamATIno che? tyAre paTa: -mavI: = ghaDo pararUpe avidyamAna che, sva-para ubhayarUpe avAcya che. (7) koi vyaktine amadAvAdI, corasa, zyAmamATInA ghaDAnuM prayojana che . 15 tethI te pUche ke - ghaDo amadAvAdI che? corasa che? zyAmamATIno che? tyAre javAba apAya che ke - amadAvAdI ghaDo hovAthI dhaTa: sana, corasa na hovAthI dhaTa: mana ane sva-para ubhayarUpe vAge che. A pramANe jIva vigere nava padArthomAM paNa vicAraNA karI levI.) tenA vikalpo A pramANe jANavA - (1) jIva che evuM koNa jANe che ? (arthAt koi pAse viziSTa jJAna na hovAthI jIve che evuM koI jANatuM nathI.) athavA jIva che evuM jANIne zuM kAma che? 20 A prathama vikalpa thayo. A ja pramANe asatu vigere paNa kahevA. utpatti paNa sanI thAya che, asanI thAya che, sata-asatanI thAya che ke avAcya evA padArthanI thAya che? te paNa koNa jANe che? arthAt e paNa koI jANatuM nathI. e pramANe ajJAnikono abhiprAya jANavo. vainayikonA batrIsa bhedo che. vinayavaDe jeo care che ke vinaya e ja che prayojana jeonuM te (eTale ke vinayathI ja sarvakAryanI siddhi jeo mAne che, te) vanayiko. A loko liMga (veza), 25 AcAra ane zAstrane dhAraNa karanArA nathI. (arthAt veza pahere nahIM, AcAra pALe nahIM, zruta bhaNe e nahIM.) mAtra vinayane ja svIkAranArA che. AgaLa kahevAtA upAyavaDe teonA batrIsa bhedo jANavA. deva, rAjA, sAdhu, jJAti, vRddha, adhama, mAtA ane pitA A AThenA mana, vacana, kAyA ane dezakAlane ucita evA dAnathI vinaya karavo. A AThenA cAra prakAre vinaya karatA 8 x 4 = 32 bhedo thAya che. A badhA maLIne 363 pAkhaMDo thAya che. A svabuddhithI vyAkhyAna karAyuM nathI, kAraNa ke 30 bIjAovaDe paNa kahevAyuM che - "AstikonA mate kAla, niyati, svabhAva, izvara ane AtmAthI karAyelA, sva-parasvarUpathI rahelA, nitya-anityarUpa AtmA vigere nava padArtho che. tevA nAstikavAdIonA samUhanA kAla, yadacchA, niyati, izvara, svabhAva ane AtmAne AzrayIne 84 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para pAkhaMDaprazaMsA upara cANakyanI kathA 163 ajJAnikavAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiM sadasadvaitAvAcyAM ca ko vetti ? ||3|| vainayikamataM vinayazcetovAkkAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtisthavirAdhama/mAtRpitRSu sadA ||4||"itylN prasaGgena prakRtaM prastumaH, eteSAM prazaMsA na kAryA- puNyabhAja ete sulabdhamebhirjanmetyAdilakSaNA, eteSAM mithyAdRSTitvAditi / atra codAharaNaM - pauDaliputte cANakko, caMdagutteNaM bhikkhugANaM vittI haritA, te tassa dhammaM kaheMti, rAyA tUsati cANakkaM paloeti, Na ya pasaMsatitti 5 Na deti, tehiM cANakka bhajjA olaggitA, tAe so karaNiM gAhito, tehiM kathite bhaNitaM - subhAsiyaMti, raNNA taM aNNaM ca diNNaM, bidiyadivase cANakko bhaNati - kIsa te dinnaM ?, yA bhAi - tujjhehiM pasaMsitaM, so bhaNai - Na me pasaMsitaM, savvAraMbhapavittA kahaM logaM pattiyAvititti !, pacchAThito, kettiyA erisA tamhA Na kAyavvA / parapASaNDaiH - anantaroktasvarUpaiH saha saMstavaH bhedo che. teonA mate sva-parasvarUpathI rahelA evA AtmA vigere padArtho nathI. / / 2 / aAnikonA 10 mate sat vigere sAta prakAranA jIvAdi nava padArthone ane sat, asat, dvaita = sat--arAt, ane avAcya ema cAra prakAranI bhAvonI utpattine koNa jANe che ? / / 3 / deva, rAjA, sAdhu, jJAti, vRddha, adhama, mAtA ane pitAne vize mana, vacana, kAyA ane dAnathI haMmezA vinaya karavo e vainayikono mata che. / / 4 / prasaMgathI saryuM. mULavAta upara AvIe. A 363 parapAkhaMDonI prazaMsA karavI nahIM, arthAt A loko 15 puNyazALI che, A lokoe janma saphaLa karyo che vigererUpa prazaMsA karavI nahIM, kAraNa ke A loko mithyAdaSTi che. ahIM udAharaNa A pramANe jANavuM - pATaliputramAM cANakya che. caMdragupte bhikSuonI = bauddhonI AjIvikA harI lIdhI. tethI teo caMdraguptane dharma saMbhaLAve che. rAjA khuza thAya che ane cANakyanI sAme jue che. cANakya te bauddhonI prazaMsA karato nathI tethI rAjA teone kaMi dAna paNa Apato nathI. bauddhabhikSuo cANakyanI patnInI sevA karavA lAgyA. tethI teNIe cANakya pAse 20 prazaMsA mATenI pratijJA karAvI. tyAra bAda bauddhoe rAjAne dharma kahyo. tyAre cANa kye teonI prazaMsA karatA kahyuM ke - "bahuM suMdara dharma kahyo." eTale rAjAe bauddhone AjIvikA ane te sivAya bIjuM paNa dAnamAM ApyuM. bIjA divase cANakye rAjAne kahyuM - "kema tame teone dAna ApyuM ?'" rAjAe kahyuM - "tame teonI prazaMsA karI mATe." cANakye kahyuM - "meM teonI prazaMsA nahotI karI. meM to phakta eTaluM ja kahyuM hatuM ke sarva 25 AraMbhomAM pravRtta evA A loko kevI rIte lokane potAnA vizvAsamAM le. che ! (Thage che ityarthaH)'' pachIthI rAjA aTakyo AvA keTalA hoya. tethI teonI prazaMsA karavI nahIM. 52. pATaliputre cANakyaH, candraguptena bhikSukANAM vRttirhatA, te tasmai dharmaM kathayanti rAjA tuSyati, cANakyaM pralokayati, tAn na prazaMsatIti na dadAti, taizcANakyabhAryA sevitumArabdhA, tayA sa karaNiM grAhitaH, taiH kathite bhaNitaM - subhASitamiti, rAjJA tadanyacca dattaM dvitIyadivase cANakyo bhaNati kathaM tvayA dattaM ?, 30 rAjA bhaNati - yuSmAbhiH prazaMsitaM, sa bhaNati na mayA prazaMsitaM sarvArambhapravRttAH kathaM lokaM pratyAyayanti ! pazcAt sthitaH kiyanta IdRzAstasmAnna karttavyA / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) . parapASaNDasaMstavaH, iha saMvAsajanitaH paricayaH saMvasanabhojanAlApAdilakSaNaH parigRhyate, na stutirUpaH, tathA ca loke pratIta eva saMpUrvaH stautiH paricaya iti, 'asaMstuteSu prasabhaM kuleSvi'tyAdAviti, ayamapi na samAcaraNIyaH, tathA hi ekatra saMvAse tatprakriyAzravaNAt takriyAdarzanAcca tasyAsakRdabhyastatvAdavAptasahakArikAraNAt mithyAtvodayato dRSTibhedaH saMjAyate ato'ticArahetutvAnna 5 samAcaraNIyo'yamiti / atra codAharaNaM-soraThThasaDDago puvvabhaNito / evaM zaGkAdisakalazalyarahitaH samyaktvavAn zeSANuvratAdipratipattiyogyo bhavati, tAni cANuvratAni sthUlaprANAtipAtAdinivRttirUpANi prAk lezataH sUcitAnyeva 'duvidhantividheNa paDhamo' ityAdi( nA) adhunA svarUpatastAnyevopadarzayannAha - thUlagapANAivAyaM samaNovAsago paccakkhAi, se pANAivAe duvihe pannatte, taMjahA10 saMkappao a AraMbhao a, tattha samaNovAsao saMkappao jAvajjIvAe paccakkhAi, no AraMbhao, thUlagapANAivAyaveramaNassa samaNovAsaeNaM ime paMca aiyArA jANiyavvA, taMga-vaMthe vade chavaccha amAre mattapApavuicche (sUtra) asya vyAkhyA-sthUlAH-dvIndriyAdayaH, sthUlatvaM caiteSAM sakalalaukikajIvatvaprasiddheH, parapAkhaMDasaMstava : pUrve kahevAyelA evA parapAkhaMDo sAthe saMstava te parapAkhaMDasaMstava ema 15 samAsa karavo. ahIM saMstava eTale emanI sAthe rahevAthI thayelo paricaya eTale ke sAthe rahevuM, sAthe bhojana karavuM, vAtacIta karavI vigere rUpa paricaya saMstava tarIke jANavo, paNa saMstava eTale stuti ema artha karavo nahIM. (saMstava eTale paricaya evo artha kyAMthI lAvyA? te kahe che ke, lokamAM A prasiddha ja che ke sam upasargapUrvakanI stuti eTale paricaya. jema ke, "asaMstuta = aparicita evA kulone vize bhayaMkara..." vigere. 20 A parapAkhaMDa saMstava paNa karaNIya nathI, kAraNa ke eka sthAne sAthe rahetA temanI prakriyAonuM zravaNa thavAthI, ane temanI kriyAonA darzana thavAthI mithyAtvano udaya thAya che kAraNa ke te mithyAtvano pUrvabhavomAM vAraMvAra abhyAsa karelo hovAthI tenA gADha saMskAra AtmAmAM paDelA) che ane A bhavamAM zravaNa-darzanarUpa sahakArIkaraNa prApta thayA. tethI mithyAtvano udaya thAya che ane tene kAraNe dRSTibheda = samyagdaSTino nAza thAya che. tethI A saMstava paNa aticAranuM kAraNa banato hovAthI 25 AcaravA yogya nathI. ahIM udAharaNa tarIke pUrve (vittikaMtAramAM) kahela saurASTradezamAM rahenAro evo zrAddha jANavo. A pramANe zaMkA vigere sarva zalyothI rahita evo samyaktavAn jIva zeSa aNuvratAdine svIkAravAnI yogyatAvALo thAya che. A sthUlaprANAtipAtAdithI nivRttirUpa aNuvrato ke je pUrve dvividha-trividheNa prathama... (1561) vigere gAthAovaDe saMkSepathI batAvyA, te ja aNuvrato have svarUpathI batAvatA kahe che ? 30 sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArthaH skUla jIvo eTale ke beindrayavigere jIvo. A beindriya vigere sakala lokamAM jIva 53. saurASTra zrAvakaH pUrvabhaNitaH / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaaNuvratanuM svarUpa che 165 etadapekSayaikendriyAH sUkSmA vigAnena jIvatvasiddheriti, sthUlA eva sthUlakAsteSAM prANA:-indriyAdayaH teSAmatipAtaH sthUlakaprANAtipAtaH taM zramaNopAsakaH zrAvaka ityarthaH pratyAkhyAti, tasmAd viramata iti bhAvanA / sa ca prANAtipAto "dvividhaH prajJaptaH' tIrthakaragaNadharairdvividhaH prarUpita ityarthaH, 'tadyathe 'tyudAharaNopanyAsArthaH, saGkalpajazcArambhajazca, saGkalpAjjAtaH saGgalpajaH, manasA saGkalpya dvIndriyAdiprANinaM mAMsAsthicarmanakhavAladantAdyarthaM vyApAdayato bhavati, ArambhAjjAtaH 5 ArambhajaH, tatrArambho-haladantAlAdikhananasUnA prakArastasmin zaGkhacandaNakapipIlikAdhAnyagRhakArakAdisaGghaTTanaparitApApadrAvaNalakSaNa iti, tatra zramaNopAsakaH saGkalpato yAvajjIvayApi pratyAkhyAti, na tu yAvajjIvayaiva niyamata iti, 'nArambhaja miti, tasyAvazyatayA''rambhasadbhAvAditi, Aha-evaM saGkalpataH kimiti sUkSmaprANAtipAtamapi na pratyAkhyAti ?, ucyate, ekendriyA hi prAyo duSparihArAH sadmavAsinAM saGkalpyaiva sacittapRthivyAdiparibhogAt, tattha pANAtipAte 10 kajjamANe ke dosA ? akajjate ke guNA ?, tattha dose udAharaNaM koMkaNago, tassa bhajjA mayA, tarIke prasiddha hovAthI sthUlajIvo che. AnI apekSAe ekendriyo sUkSma tarIke jANavA, kAraNa ke vivAdathI temAM jIMvatvanI siddhi thAya che. jayAre beindriya vigeremAM tarka vinA paNa jIvatva loko mAne che.) sthUla e ja sthUlaka. te sthUlakajIvonA indriya vigere je prANI che te prANono je atipAta te sthUlakaprANAtipAta. te sthUlakaprANAtipAtanuM zramaNopAsaka = zrAvaka pratyAkhyAna kare che eTale ke 15 tenAthI aTake che. te prANAtipAta tIrthakara-gaNadharavaDe be prakArano prarUpaNA karAyelo che. te A pramANe - saMkalpathI utpanna thayela ane AraMbhathI utpanna thayela. temAM manathI saMkalpa karIne mAMsa, hADakAM, cAmaDuM, nakha, vALa, dAMta vigere mATe beindriya vigere jIvone mAranArane saMkalpaja prANAtipAta hoya che. tathA haLa, dAtaraDuM vigeredvArA je khodakAma, sUnA = prANione mAravAnuM sthAna = katalakhAnuM, AvA 20 badhA prakAranA sthaLe zaMkha, caMdanaka, kIDIo, dhAnyane vize ghara banAvanAra jaMtuvizeSa vigere jIvono saMghaTTo, paritApa, maraNarUpa prANAtipAta te AraMbha ja kahevAya che. zrAvaka A baMne prakAramAMthI saMkalpajanuM vAvajIva paNa pratyAkhyAna kare che. paraMtu mAvajIva niyamathI pratyAkhyAna kare evuM nahIM. tathA AraMbhejanuM pratyAkhyAna na kare, kAraNa ke zrAvakane niyamathI AraMbha saMbhave ja che. zaMkA : jo A pramANe saMkalpathI pUla jIvonuM pratyAkhyAna karI zakato hoya to sUkSmajIvonA 25 prANAtipAtanuM paNa saMkalpathI pratyAkhyAna zA mATe karato nathI ? samAdhAna : gRhavAsI evA zrAvako mATe ekendriyajIvonA prANAtipAtano tyAga karavo e prAyaH karIne duHzakya che, kAraNa ke teo jANI joine ja sacittapRthvI vigereno upayoga kare che. prANAtipAta karavAmAM kayA doSo che? ane na karavAmAM kayA guNo che? te jaNAvatA prathama doSomAM koMkaNaganuM udAharaNa jANavuM - eka koMkaNaganI patnI mRtyu pAmI. te samaye tene eka nAno dIkaro 30 54. tatra prANAtipAte kriyamANe ke doSAH ? akriyamANe ca ke guNAH ?, tatra doSe udAharaNaM koGkaNakaH, tasya bhAryA mRtA, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 A Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) taya se atthi, tassa dAragassa dAiyabhaeNa dAriyaM Na labhati, sAdhe so addalakkheNa ramaMto viMdhvati / guNe udAharaNaM sattavadio / bidiyaM ujjeNIe dAragA, mAlavehiM haritA sAvagadArago, sUtreNa kIto, so teNa bhaNito - lAvage UsAsehi, teNa mukkA, puNo bhaNio mArehitti, so cchati, pacchA piTTettumAraddho, so piTTijjaMto kUjati, pacchA raNNA suto, saddAvetUNa pucchito, 5 tAdhe sAhati, raNNAvi bhaNio Necchati, tAdhe hatthiNA tAsito tathAvi Necchati, pacchA raNNA sIsarakkho ThAvito, aNNatA therA samosaDDA, tesiM aMtie pavvaito / tatiyaM guNe udAharaNapADaliputte nagare jiyasattU rAyA, khemo se amacco cauvvidhAe buddhIe saMpaNNo samaNovAsago sAvagaguNasaMpaNNI, so puNa raNNo hiuttikAuM aNNesiM daMDabhaDabhoiyANaM appito, tassa hato. koMkaNagane bIjA lagna karavAnI icchA thai. paraMtu te putranA bhayathI koi koMkaNagane potAnI 10 dIkarI paraNAvatA nahotA. (putrane kAraNe mane bIjI kanyA maLatI nathI ema jANIne) koMkaNaga putrane mArI nAMkhavAnA lakSyathI tenI sAthe ramavA lAge che. (temAM bANane choDIne te bANa pAchuM lAvavA putrane mokale che. ane dUra gayelA putrane bIjuM bANa mArIne) vIMdhe che. (ahIM A rIte mAravAnA adhyavasAyathI narakagamana vigere doSo jANavA.) guNane vize sAmapadikanuM (bhA.-1, pR. 273mAM kahela) dRSTAnta jANavuM. guNane vize bIjuM udAharaNa - ujjayinInagarImAM bALako hatA. mANasone UThAvI janArA evA coroe bALakonuM apaharaNa karyuM. temAMnA eka zrAvakanAM putrane rasoiyAe kharIdyo. rasoiyAe putrane kahyuM - "pakSIone tuM mAraje." teNe pakSIone choDI dIdhA. e putrane pharI kahyuM - "mAra." te putra pakSIone mAravA icchato nathI. tethI rasoio tene mAravA lAgyo. mArane kAraNe te bALaka jora--jorathI bUmo pADavA lAgyo. te rAjAe sAMbhaLyu. rasoiyAne bolAvIne pUchyuM. rasoiyAe 20 vAta karI. rAjAe paNa te bALakane pakSI mAravAnuM kahyuM chatAM te mAravA taiyAra thato nathI. tethI hAthIdvArA DarAvavA chatAM te mAravA icchato nathI. tethI khuza thaine rAjAe te bALakane (bhaviSyamAM aMgarakSaka banaze ema vicArIne) aMgarakSaka tarIke sthApita karyo. tyAM ekavAra AcAryamahArAja padhAryA. temanI pAse teNe dIkSA lIdhI. guNane vize trIjuM udAharaNa - pATaliputranagaramAM jitazatru rAjA hato. te rAjAne cAravidyAthI yukta, zrAvakaguNothI saMpanna, zramaNopAsaka evo kSema nAmano 25 55. putrazca tasya asti, tasya dArakasya dAyAdabhayena dArikAM na labhate, tadA so'rdalakSyeNa ramamANo vidhyati / guNe udAharaNaM saptapadikaH dvitIyaM, ujjayinyA dArakAH mAlavakairhRtAH zrAvakadArakaH sUdena krItaH, sa tena mAitaH-bhAvAt mAya, tena mutttA:, punaHkhitaH-mAti, sa neRti, pazcAtvikRyitumAra vya:, F piTTyamAnaH kUjati, pazcAd rAjJA zrutaH, zabdayitvA pRSTaH, tadA kathayati, rAjJA'pi bhaNito necchati, tadA hastinA trAsitastathApi necchati, pazcAdrAjJA zIrSarakSakaH sthApitaH, anyadA sthavirA: samavasRtAsteSAmantike 30 pravrajitaH / tRtIyamudAharaNaM guNe- pATaliputre nagare jitazatrU rAjA, kSemastasya amAtyazcaturvidhayA buddhyA saMpannaH zramaNopAsakaH zrAvakaguNasaMpannaH, sa punA rAjJe hita itikRtvA'nyeSAM daNDabhaTabhojikAnAmapriyaH, tasya 15 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANAtipAtatyAga upara- kSemamaMtrI ja 167 viNAsaNaNimittaM khemasaMtie purise dANamANehiM sakkAreMti, raNNo abhimarae pauMjaMti, gahitA ya bhaNaMti hammamANA-amhe khemasaMgatA teNa ceva khemeNa NiuttA, khemo gahito bhaNati-ahaM savvasattANaM khemaM karomi kiM puNa raNNo sarIrassatti ?, tathAvi vajjho ANatto, raNNo ya asogavaNiyAe / agAhA pukkhariNI saMchaNNapatta bhisamuNAlA uppalapaumopasobhitA, sA ya magaragAhehiM duravagAhA, Na ya tANi uppalAdINi koi ucciNiuM samattho, jo ya vajjho raNNA Adissati so vuccati- 5 etto pukkhariNIto paumANi ANehitti, tAdhe khemo uDheUNa namo'tthu NaM arahaMtANaM bhaNittu jadihaM nirAvarAdhI to me devatA sANejhaM deMtu, sAgAraM bhattaM paccakkhAyituM ogADho, devatAsANejjheNaM magarapaTTIThito bahaNi uppalapaumANi geNhittattiNNo. raNNA harisiteNa khAmito uvagaDho ya. paDipakkhaNiggahaM kAtUNa bhaNito-kiM te varaM demi ?, teNa NiruMbhamANeNavi pavvajjA caritA maMtrI Dato. te maMtrI 2%D hita 49 DopAthI 40% riyA 2%1, yoddhA, manA bhuSAmAne 10 apriya hato. tethI tenA vinAza mATe teoe kSemamaMtrInA mANasone dAna-sanmAna karavAdvArA satkAre che. arthAt teone puSkaLa dhanAdi ApIne potAnA banAve che.) ane rAjAne mArI nAMkhavA mokale che. khabara paDatA sainiko teone pakaDI le che ane mAra mAratA teo kahe che ke - "ame kSemamaMtrInA mANaso chIe ane te maMtrIe ja amane rAjAne mAravA niyukta karyA che." maMtrIne pakaDatA teNe kahyuM "huM sarvajIvonA hitane karuM chuM to zuM rAjAnA zarIrane na karuM?" 15 chatAM rAjAe maMtrIne mArI nAMkhavAnI AjJA ApI. rAjAnA bagIcAmAM patrovALA evA kamaLothI chavAyelI eka UMDI vAvaDI hatI paraMtu temAM magara, grAha (jalajaMtuvizeSa) ne kAraNe utaravuM kaparuM hatuM. te vAvaDImAMthI te kamaLo levA koI samartha hatuM nahIM. rAjA jene mArI nAMkhavAno Adeza Apato tene kahevAmAM AvatuM ke - "A vAvaDImAMthI kamaLo lAva." (maMtrIne paNa e ja pramANe kahevAmAM sAvyu.) tyAre kSemamaMtrI.hIne "namo marihatA" mema joDIne - huM ni252||dhii hoto heva 20 mane sAnidhya Ape ema kahIne sAgArika bhaktanuM paccakhkhANa karIne vAvaDImAM utaryo. | devanA sAnidhyathI = devanA prabhAve magaranI pITha upara rahIne teNe ghaNA badhA kamaLo grahaNa karIne vAvaDIthI bahAra Avyo. rAjA khUba khuza thayo, maMtrI pAse kSamA mAMgI ane bheTI paDyo. tyAra mAha zatrupakSAno niyA zane 2% meM maMtrI ne pUchayu - "bosa, tane yuM 126Ana mA ?" qj 56. vinAzananimittaM kSemasatkAn puruSAn dAnasanmAnAbhyAM satkArayanti, rAjJo'bhimarakAn prayuJjanti, gRhItAzca 25 bhaNanti hanyamAnAH-vayaM kSemasatkAH tenaiva kSemeNa niyuktAH, kSemo gRhIto bhaNati-ahaM sarvasattvAnAM kSemaM karomi kiM punA rAjJaH zarIrasyeti ?, tathApi vadhya AjJaptaH, rAjJazcAzokavanikAyAmagAdhA puSkariNI saMchannapatrabizamRNAlA utpalapadmopazobhitA, sA ca makaragrAhairduravagAhA, na ca tAnyutpalAdIni ko'pyuccetuM samarthaH, yazca vadhyo rAjJA''dizyate sa ucyate-itaH puSkariNItaH padmAnyAnayeti, tadA kSema utthAya namo'stu arhadbhayo bhaNitvA yadyahaM niraparAdhastadA mahyaM devatA sAnnidhyaM dadAtu, sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAyAvagADhaH, 30 devatAsAnnidhyena makarapRSThisthito bahUnyutpalapadmAni gRhItvottIrNaH, rAjJA hRSTena kSAmitaH upagUDhazca, pratipakSanigrahaM kRtvA bhaNitaH-kiM te varaM dadAmi ?, tena nirudhyamAnenApi pravrajyA cIrNA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) pavvaito, ete guNA pANAtipAtaveramaNe / idaM cAticArarahitamanupAlanIyaM, tathA cAha-thUlage'tyAdi, sthUlakaprANAtipAtaviramaNasya viraterityarthaH zramaNopAsakenAmI paJcAticArAH 'sAtavyAH'jJaparijJayA na samAcaritavyAH-na samAcaraNIyAH, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, tatra bandhanaM bandhaH-saMyamanaM rajjudAmanakAdibhiH, hananaM vadhaH-tADanaM kasAdibhiH chaviH-zarIraM tasya chedaH-pATanaM karapatrAdibhiH, 5 bharaNaM bhAraH atIva bharaNaM atibhAra:-prabhUtasya pUgaphalAdeH skandhapRSThyAdiSvAropaNamityarthaH, bhaktaM-azanamodanAdi pAnaM-peyamudakAdi tasya ca vyavacchedaH-nirodho'dAnamityarthaH, etAn samAcarannaticarati prathamANuvrataM, tadatrAyaM tasya vidhiH - __bandho duvidho-dupadANaM catuSpadANaM ca, aTThAe aNaTThAe ya, aNaTThAe na vaTTati baMdhettuM, aTThAe duvidho-niravekkho sAvekkho ya, Niravekkho NeccalaM dhaNitaM jaM baMdhati, sAvekkho jaM dAmagaMThiNA 10 jaM va sakketi palIvaNagAdisuM muMcituM chidituM vA teNa saMsarapAsaeNa baMdhetavvaM, evaM tAva aTakAvavA chatAM maMtrIe dIkSAnuM zaraNa lIdhuM ane teNe pravrajyA lIdhI. prANAtipAtathI aTakavAmAM A guNo thAya che. A prathama aNuvratanuM aticArarahita thaine pAlana karavAnuM hoya che. A ja vAta mULamAM kahI che ke - "zUna..." zrAvake sthUlakaprANAtipAtaviramaNanA eTale ke zUlaprANAtipAtanI viratinA A pAMca aticAro jJaparijJAvaDe = jJAnathI jANavA yogya che (eTale ke te aticAronuM 15 sArI rIte jJAna meLavavuM) paNa teonuM AcaraNa karavuM nahIM. te pAMca aticAro A pramANe che - (1) baMdha : dorI, doraDAM vigerevaDe bAMdhavuM, (2) vadha : haNavuM, eTale ke cAbUka vigerevaDe mAravuM. (3) chaviccheda : chavi eTale zarIra. tene karavata vigerevaDe chedavuM. (arthAta aMgaupAMganuM chedavuM.) (4) atibhAra : pazu vigerenI pITha vigere upara sopArI vigere ghaNI badhI vastuno bhAra mUkavo. (5) bhakta-pAnaccheda : bhAta vigere e 20 bhakta = bhojana jANavuM. pANI vigere pAna jANavuM. A bhojana-pAnanuM aTakAvavuM eTale ke te devuM nahIM. A baMdhAdine karato zrAvaka prathama aNuvratamAM aticAra lagADe che. ahIM (jo baMdha, vadhAdi karavA ja paDe to) tenI vidhi A pramANe jANavI che - (1) baMdha be prakAre che - be pagavALA evA dAsa-dAsI vigerenuM baMdhana ane cAra pagavALA evA gAya vigerenuM baMdhana. te paNa prayojanathI ane niSThayojana ema be prakAre che. zrAvake niSThayojana 25 koine paNa bAMdhavA joie nahIM. prayojanathI be prakAre baMdhAya-nirapekSa ane sApekSa. temAM nirapekSabaMdhana eTale jemAM te jIva bilakula halanacalana na karI zake tema gADha rIte bAMdhavo. ane sApekSa eTale jemAM mAtra sAmAnyathI gAMTha bAMdhavAdvArA baMdhAya athavA Aga vigere lAgatA bhAgavuM hoya tyAre bAMdhelA jIvane ApaNe sahelAithI tenA baMdhano choDI zakIe ke chedI zakIe e rIte bAMdhavo. zrAvake bAMdhavuM ja paDe to AvA DhIlAbaMdhanathI bAMdhavuM joie. A vAta tuSpadonI karI. 30 57. pravajitaH, ete guNAH prANAtipAtaviramaNe / bandho dvividho-dvipadAnAM catuSpadAnAM ca, arthAyAnarthAya ca, anarthAya na varttate baddhaM, arthAya dvividhaH-nirapekSassApekSazca, nirapekSo yannizcalaM badhnAti bAda, sApekSo yaddAmagranthinA yacca zaknoti pradIpanakAdiSu mocayituM chettuM vA tena saMsaratyAzakena baddhavyaM, evaM tAvat Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - baMdha vigerenI vidhi nA 169 catuppadANaM, dupadANaMpi dAso vA dAsI vA coro vA putto vA Na paDhaMtagAdi jati bajjhati to sAvekkhANi baMdhitavvANi rakkhitavvANi ya jadhA aggibhayAdisu Na viNassaMti, tANi kira dupadacatuppadANi sAvageNa geNhitavvANi jANi abaddhANi ceva acchaMti, vahovi tathA ceva, vadho NAma tAlaNA, aNaTThAe (taheva), Niravekkho NiddayaM tAleti, sAvekkho puNa puvvameva bhItapariseNa hotavvaM, mA haNaNaM kArijjA, jati karejja tato mammaM mottUNaM tAdhe latAe doreNa vA ekkaM do 5 tiNNi vAre tAleti, chavicchedo aNaTThAe tadheva, Niravekkho hatthapAdakaNNaNakkhAiM NiddayattAe chiMdati, sAvekkho gaMDaM vA aruyaM vA chiMdejja vA Dahejja vA, atibhAro Na Arovetavvo, puvvaM ceva jA vAhaNAe jIviyA sA mottavvA, Na hojjA aNNA jIvitA tAdhe dupado jaM sayaM ukkhivati dvipadomAM paNa dAsa, dAsI, cora ke putra ke je bhaNato vigere na hoya ane jo bAMdhavo paDe to sApekSa rIte bAMdhavo joie. ane te samaye tenuM rakSaNa karavuM joie ke jethI AjubAju Aga vigere 10 lAge tyAre bAMdhelo jIva marI na jAya. (arthAt te samaye sahelAithI tene choDI baMne jaNA bhAgI zake e rIte bAMdhI tenuM rakSaNa karavuM.) zrAvake tevA dvipada ke catuSpada grahaNa karavA joIe ke jeone bAMdhavAnI jarUra ja na paDe. (2) vadha paNa te ja pramANe (eTale ke catuSpada, dvipadane) jANavo. vadha eTale cAbuka vigerevaDe haNavuM. nimprayojana vadha karAya nahIM. (prayojanathI be prakAre nirapekSa ane sApekSa) nirapekSa eTale 15 koi jIva sAmevALAne nirdayatAthI mAre. sApekSavadhamAM zrAvake prathamathI parSadAmAM potAno bhaya Ubho rAkhavo joie. (arthAt loko tenAthI DaratA rahe ema ja vartavavuM joie.) jethI koIne mAravAnI jarUra ja paDe nahIM. chatAM koine mAravA paDe to marmasthAnane choDIne cAbukathI ke doraDAMthI eka, be ke traNavAra mAre. | (3) chaviccheda paNa niSkAraNa zrAvake karavo joie nahIM. nirapekSa chaviccheda che ke je hAtha, 20 paga, karNa, nakha vigerene nirdayatAthI kApe. sApekSa che ke je gumaDuM, ke koI ghAne chede ke bALe. (4) zrAvake atibhAra paNa koInI upara caDhAvavo joie nahIM. temAM sau prathama to evI AjIvikA grahaNa ja na karavI jemAM pazu vigere upara bhAra caDhAvIne jIvana calAvavuM paDe. jo bIjI koI AjIvikA maLatI na hoya to dvipada = dAsa-dAsI vigere potAnI meLe jeTalo bhAra caDhAvI 58. catuSpadAnAM, dvipadAnAmapi dAso vA dAsI vA cauro vA putro vA'paThadAdiryadi badhyate tadA sApekSANi 25 baddhavyAni rakSitavyAni ca yathA'gnibhayAdiSu na vinazyanti, te kila dvipadacatuSpadAH zrAvakeNa grahItavyA ye'baddhA eva tiSThanti, vadho'pi tathaiva, vadho nAma tADanaM, anarthAya (tathaiva) nirapekSo nirdayaM tADayati, sApekSaH punaH pUrvameva bhItaparSadA bhavitavyaM mA ghAtaM kuryAd, yadi kuryAt tato marma muktvA tadA latayA davarakeNa vA ekazo dvistriArAn tADayati, chavicchedo'narthAya tathaiva nirapekSo hastapAdakarNanakhAdi nirdayatayA chinatti, sApekSo gaNDaM vA arurvA chindyAdvA dahedvA, atibhAro nAropayitavyaH, pUrvameva yA vAhanenAjIvikA 30 sA moktavyA, na bhavedanyA jIvikA tadA dvipado yaM svayamutkSipati Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zaika Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) uttAreti vA bhAraM evaM vahAvijjati, baillANaM jadhA sAbhAviyAovi bhArAto UNao kIrati, halasagaDesuvi velAe muyati, AsahatthIsuvi esa vihI, bhattapANavocchedo Na kassai kAtavvo, tivvachuddho mA marejja, tadheva aNaTThAe dosA pariharejjA, sAvekkho puNa rogaNimittaM vA vAyAe vA bhaNejjA-ajja te Na demitti, saMtiNimittaM vA uvavAsaM kArAvejjA, savvatthavi jataNA jadhA 5 thUlagapANAtivAtassa aticAro Na bhavati tathA payatitavvaM, NiravekkhabaMdhAdisu ya logovaghAtAdiyA dosA bhANiyavvA / uktaM sAticAraM prathamANuvrataM, adhunA dvitIyamucyate, tatredaM sUtraM - . thUlagamusAvAyaM samaNovAsao paccakkhAi, se ya musAvAe paMcavihe pannatte, taMjahAkannAlIe gavAlIe bhomAlie nAsAvahAre kUDasakkhijje / thUlagamusAvAyaveramaNassa samaNovAsaeNaM ime paMca0, taMjahA-sahassabbhakkhANe rahassabbhakkhANe sadAramaMtabhee 10 mosuvaese kUDalehakaraNe 2 // asya vyAkhyA-mRSAvAdo hi dvividhaH-sthUlaH sUkSmazca, tatra paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavaH sthUlo, viparItastvitaraH, tatra sthUla evaM sthUlakaH 2 zcAsau mRSAvAdazceti zake ke utArI zake teTalo ja bhAra temanI pAse vahana karAvavo. baLado mATe to teo jeTalo bhAra svAbhAvika rIte vahana karI zake tenA karatA paNa kaMika ocho vahana karAve. baLadone haLa, gADAM 15 vigerethA 59 yogya samaye chUTA 3rIhe. gho|-haathiisobhaa 59 mA 4 vidhi evI.. (5) bhojana-pANIno cheda paNa koino zrAvake karavo nahIM, nahIM to te jIva tIvra bhUkhathI kadAca maraNa paNa pAme. bhakta-pAnano cheda paNa kAraNa-niSkAraNa be prakAre che. temAM niSkAraNa bhakta-pAnaccheda karavA dvArA thatAM doSono tyAga kare. (arthAt niSkAraNa cheda kare nahIM.) sApekSa bhakta-pAnacchedamAM rogane dUra karavA mATe ke koine sIdho karavA mATe mAtra vacanathI emanema bole 20 - "mA tane huM bhAvAnuM nahIM mApuM." athavA rohinI zAMti = zamana mATe 34vAsa. rAve. sarvatra jayaNA e ja ke je rIte bhUlakaprANAtipAtano aticAra na thAya te rIte vartavuM. ane nirapekSabaMdha vigeremAM lokaniMdA vigere doSo kahevA. A pramANe aticArasahita prathama aNuvrata kahyuM. avataraNikA : have bIjuM aNuvrata kahevAya che. temAM A sUtra che ? sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : mRSAvAda skUla ane sUkSma ema be prakAre che. temAM atyaMta pUla vastusaMbaMdhI atiduSTavivakSAthI utpanna thayela mRSAvAda pUla jANavo. ane tenAthI viparIta eTale ke atisUkSmavastusaMbaMdhI mRSAvAda sUkSma jANavo. sthUla pote ja sthUlaka. tathA pUlaka evo mRSAvAda te 59. uttArayati vA bhAraM evaM vAhyate, balivardAnAM yathA svAbhAvikAdapi bhArAdUnaH kriyate, halazakaTeSvapi velAyAM muJcati, azvahastyAdiSvapyeSa eva vidhiH, bhaktapAnavyavacchedo na kasyApi karttavyaH tIvrakSunmA mriyeta 30 tathaivAnarthAya doSAn pariharet, sApekSaH punA roganimittaM vA vAcA vA bhaNet-adya tubhyaM na tadAmIti, zAntinimittaM vopavAsaM kArayet, sarvatrApi yatanA yathA sthUlaprANAtipAtasyAticAro na bhavati tathA prayatitavyaM, nirapekSabandhAdiSu ca lokopaghAtAdayo doSA bhnnitvyaaH| 25 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA aNuvratanuM svarUpa che 171 samAsaH, taM zramaNopAsakaH pratyAkhyAtIti pUrvavat, sa ca mRSAvAdaH paJcavidhaH prajJaptaH-paJcaprakAraH prarUpitastIrthakaragaNadharaiH, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, kanyAviSayamanRtaM kanyAnRtaM-abhinnakanyakAmeva bhinnakanyakAM vakti viparyayo vA, evaM gavAnRtaM alpakSIrAmeva gAM bahukSIrAM vakti viparyayo vA, evaM bhUmyanRtaM parasatkAmevAtmasatkAM vakti, vyavahAre vA niyukto'nAbhavaMtavyavahArasyaiva kasyacid rAgAdyabhibhUto vakti-asyeyamAbhavatIti, nyasyate-nikSipyata iti nyAsaH-rUpyakAdyarpaNaM 5 tasyApaharaNaM nyAsApahAraH, adattAdAnarUpatvAdasya kathaM mRSAvAdatvamiti ?, ucyate, apalapato mRSAvAda iti, kUTasAkSitvaM utkocamatsarAdyabhibhUtaH pramANIkRtaH san kUTaM vakti, avidhavAdyanRtasyAtraivAntarbhAvo veditavyaH / muMsAvAde ke dosA ? akajjate vA ke guNA ?, tattha dosA kaNNagaM sthUlakamRSAvAda e pramANe samAsa karavo. A pUlamRSAvAdanuM zrAvaka pratyAkhyAna kare che. pratyAkhyAna zabdano artha pUrvanI jema jANavo arthAt zrAvaka sthUlakamRSAvAdathI aTake che. tIrthakara-gaNadharoe te 10 mRSAvAda pAMca prakArano kahyo che.' te A pramANe - (1) kanyAviSayaka mRSAvAdaH akhaMDitazIlavALI kanyAne khaMDitazIlavALI kahe athavA khaMDitazIlavALI kanyAne akhaMDitazIlavALI kahe. (2) gAya saMbaMdhI mRSAvAda : alpa dUdha ApatI gAyone bahu dUdha Ape che ema kahe athavA bahudUdhavALI gAyane alpadUdhavALI kahe. (3) bhUmisaMbaMdhI mRSAvAda: bIjAnI bhUmine potAnI kahe athavA koi kesamAM potAne nirNAyaka tarIke 15 niyukta karyo hoya tyAre jenA pakSamAM kesa na jItAto hoya tevA ja koinA pratye pote rAgAdithI yukta hovAthI bole ke - A bhUmi AnI mAlikanI che. (arthAt te vyakti pratyenA rAgAdine kAraNe tenI bhUmi na hovA chatAM tenI kahe.) (4) nyAsApahAra : jenuM sthApana karAya te nyAsa arthAt rUpiyAonuM arpaNa. tenuM apaharaNa te nyAsApahAra. (arthAtu potAnI pAse thApaNa rAkhelA dhanAdinI corI karavI.) zaMkA nyAsApahAra 20 e adattAdAnarUpa hovAthI tenuM mRSAvAdapaNuM kevI rIte ghaTe ? samAdhAna : thApaNa mUkelA dhanAdino apalopa thato hovAthI (eTale ke thApaNa mUkanAra jyAre dhanAdi pAchA levA Ave tyAre A bole ke tame mane kyAM kaMI ApyuM che? huM tamane oLakhato paNa nathI vigere rIte dhanAdinuM haraNa karavA mATe khoTuM bolato hovAthI) A mRSAvAda che. (5) kUTAlitvaH lAMca, irSA vigerethI yukta puruSa jayAre sAkSI tarIke banAvavAmAM Ave 25 tyAre khoTuM bole. (arthAt khoTI sAkSI Ape.) pativratA strI vigere saMbaMdhI mRSAvAdano A pAMcamAM yathAyogya samAveza karI lIdhelo jANavo. (Ama, pAMca prakArano sthUlakamRSAvAda kahyo.) mRSAvAdamAM kayA doSo lAge ? athavA mRSA na bolavAmAM kayA guNo thAya? temAM doSo A pramANe jANavA ke - kanyAne akanyA bolanArane (eTale ke akhaMDitazIlavALI kanyAne khaMDitazIlavALI bolanArane) bhogAMtarAya doSo thAya che athavA sAmevALI kanyA DheSa pAmatA AtmahatyA kare athavA bIjA pAse 30 60. mRSAvAde ke doSAH ? akriyamANe vA ke guNAH ?, tatra doSAH kanyakAM Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zaika Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-7) caiva akaNNagaM bhayaMte bhogaMtarAyadosA paduTThA vA AtaghAtaM karejja kAravejja vA, evaM sesesuvi bhANiyavvA / NAsAvahAre ya purohitodAharaNam-so jadhA NamokkAre, guNe udAharaNaM-koMkaNagosAvago maNusseNa bhaNito-ghoDae NAsaMte AhaNAhitti, teNa Ahato mato ya karaNaM NIto, pucchito ko te sakkhI ?, ghoDagasAmieNa bhaNiyaM-etassa putto me sakkhI, teNa dAraeNa bhaNitaM5 saccametanti, tuTThA pUjito so, logeNa ya pasaMsito, evamAdiyA guNA musAvAdaveramaNe / idaM cAticArarahitamanupAlanIyam, tathA cAha-thUlagamusAvAdaveramaNassa' vyAkhyA-sthUlakamRSAvAdaviramaNasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArAH jJAtavyAH jJaparijJayA na samAcaritavyAH, tadyatheti pUrvavat, sahasA-anAlocya abhyAkhyAnaM sahasA'bhyAkhyAnaM abhizaMsanam-asadadhyAropaNaM, tadyathA caurastvaM pAradAriko vetyAdi, raha:-ekAntastatra bhavaM rahasyaM tena tasmin vA abhyAkhyAnaM 10 rahasyAbhyAkhyAnaM, etaduktaM bhavati-ekAnte mantrayamANAn vakti ete hIdaM cedaM ca rAjApaqAritvAdi potAne mArI nakhAve. A ja pramANe zeSa bhedomAM paNa A ja doSa kahevA. nyAsApahAramAM purohitanuM udAharaNa jANavuM. te udAharaNa namaskAraniryuktimAM (bhA. 4, pR. 14pamAM) kahelAnusAre jANI levuM. guNamAM udAharaNa - eka koMkaNaga zrAvaka hato. ghoDAonA svAmIe tene kahyuM ke - "jo ghoDA bhAgI jAya to tAre mArIne tene aTakAvavA." zrAvake eka ghoDo bhAgato hato eTale tene mAryo paraMtu 15 temAM te ghoDo mRtyu pAmyo. eTale ghoDAnA svAmIe zrAvakane pakaDIne nyAyAlayamAM laI gayo. nyAyAdhIze ghoDAnA svAmIne pUchyuM ke - "zrAvake ghoDAne mAryo che emAM koI sAkSI che?" ghoDAnA svAmIe kahyuM - "Ano dIkaro ja mAre sAkSI che." tyAre putre mRSAvAda bolavAne badale je satya hakIkata hatI te kahIM. badhA loko putranI satyavAdItA upara khuza thayA. tenI pUjA thai. lokoe paNa tenI prazaMsA karI. AvA badhA prakAranA guNo mRSAvAdathI aTakavAmAM thAya che. 20 A bIjuM vrata aticAra vinA pAlavuM joie. te ja vAta mULamAM kahI che ke "zUna...' A sUtranI vyAkhyA - zrAvake sthUlakamRSAvAdathI viratinA A pAMca aticAro jJaparijJAvaDe jANavA paraMtu AcaravA nahIM. te pAMca aticAro A pramANe che-(1) vicAryA vinA khoTuM ALa caDhAvavuM te sahasAabhyAkhyAna. te A pramANe-tuM cora che athavA tuM parastrIlaMpaTa che, vigere. (2) rahasyaabhyAkhyAna : rahas eTale ekAnta. temAM je thayeluM hoya te rahasya. tenAvaDe athavA tenA 25 vize je abhyAkhyAna te rahasyAbhyAkhyAna. bhAvArtha e che ke-ekAntamAM maMtraNA karatA evA loko mATe bole ke-A loko A A rAjaapakAritva vigerenI (eTale ke rAjA viruddha thavAnI vigere) vicAraNA karI rahyA che. 61.caivAkanyakAM bhaNati bhogAntarAyadoSAH pradviSTA vA''tmaghAtaM karyAtkArayedvA, evaM zeSeSvapi bhaNitavyAH / nyAsApahAre ca purohitodAharaNaM-sa yathA namaskAre, guNe udAharaNaM-koGkaNakazrAvako manuSyeNa bhaNitaH30 ghoTakaM nazyantaM Ajahi iti, tenAhato mRtazca karaNaM nItaH, pRSTaH-kastava sAkSI ?, ghoTakasvAmikena bhaNitaM-etasya putro me sAkSI, tena dArakeNa bhaNitaM-satyametaditi tuSTAH (sabhyAH)-pUjitaH saH, lokena ca prazaMsitaH, evamAdikA guNA mRSAvAdaviramaNe / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA aNuvratanA aticAro - 173 mantrayanti, svadAre mantrabhedaH svadAramantravedaH-svadAramantraprakAzanaM svakalatravizrabdhaviziSTAvasthAmantritAnyakathanamityarthaH, mRSopadezaH asadupadeza ityarthaH, kUTam-asadbhUtaM likhyata iti lekha: tasya karaNaM-kriyA kUTalekhakriyA-kUTalekhakaraNaM anyamudrAkSarabimbasvarUpalekhakaraNamityarthaH, etAni samAcarannaticarati dvitIyANuvratamiti, tathApAyAH pradarzyante, sahasa'bbhakkhANaM kholapuriso suNejjA so vA itaro vA mArijjejja vA, DaMDijjejja vA evaMguNo esatti, bhaeNaM appANaM 5 taM vA virAdhejjA, evaM rahassabbhakkhANe'vi, sadAramaMtabhede jo appaNo bhajjAe saddhi jANi rahasse bollitANi tANi aNNesiM pagAseti pacchA sA lajjitA appANaM paraM vA mArejjA, tattha udAharaNam-mathurAvANigo disIyattAe. gato, bhajjA so jAdhe Na eti tAdhe bArasame varise aNNeNa samaM ghaDitA, so Agato, rattiM annAyaveseNa kampaDiyattaNeNa pavisati, tANaM taddivasaM - (3) svAdAramaMtabheda : potAnI patnI vize je maMtrabheda te svadAramaMtrabheda, arthAtu potAnI 10 patnIe vizvAsapUrvaka potAnI viziSTa koI avasthAnI je vAta karI hoya te vAta bIjAne kahI devI. (4) mRSA-upadeza : arthAt khoTo upadeza Apavo. (5) kUTalekhakaraNa : kUTa eTale khoTuM, je lakhAya te lekha, ane karaNa eTale kriyA. tethI bIjI vyaktinI sahi, akSara jevA svarUpavALA akSara, sahi karavA te kUTalekhakaraNa. A pAMca aticArone Acarato jIva bIjA aNuvratamAM aticAra lagADe che. have apAyone batAve che. koI kholApuruSe = rAjapuruSavizeSa sahasA-abhyAkhyAnanA 15 vacano sAMbhaLyA. temAM jo te vAta sAcI hoya to 'tuM cora che e pramANenuM abhyAkhyAna jene ApyuM che te puruSane pakaDIne rAjapuruSa rAjA pAse lai jAya ane tyAM rAjA dvArA marAve ke daMDa apAve. ane jo e vAta asatya hoya to abhyAkhyAna ApanAra upara ja "A ja AvA prakArano = cora vigere che' ema vicArI rAjapuruSa tene mATe athavA daMDa kare. (athavA) te abhyAkhyAnanA vacano rAjapuruSe sAMbhaLI lIdhA hoya to teonA bhayathI abhyAkhyayapuruSa potAne mArI nAkhe ke pachI abhyAkhyAna 20 ApanArane mArI nAkhe. A ja pramANenA doSo rahasyAbhyAkhyAnamAM paNa jANI levA. - svadAramaMtrabhedamAM jo puruSa potAnI patnI sAthe ekAntamAM je vAtacIta thaI hatI te bIjAne kahe tyAre te patnI lajjA pAmelI potAnI jAtane ke sAmevALAne mArI nAkhe. temAM udAharaNa A pramANe jANavuM - mathurAnagarIno vepArI ekavAra diyAtrA (dezATana) mATe nIkaLyo. te ghaNA samaya pachI paNa jyAre pAcho Avato nathI tyAre tenI patnIe bAramAM varSe bIjA puruSa sAthe saMbaMdho bAMdhyA. 25 bIjI bAju te vepArI digyAtrAthI pAcho pharyo. patnInI parIkSA mATe te rAtrinA samaye ajJAtaveSa dhAraNa karIne bhikSAcara tarIke gharamAM praveza kare che. te divase te baMne jaNA sAthe jamavAnA hatA. 62. sahasA'bhyAkhyAnaM rAjapuruSaH zRNuyAt sa vetaro vA mAryate daNDayate vA evaMguNaH eSa iti, bhayenAtmAnaM taM vA virAdhayet, evaM raho'bhyAkhyAne'pi, svadAramantrabhede ya Atmano bhAryayA samaM yAni rahasi uktAni tAnyanyeSAM prakAzayati pazcAt, sA lajjitA''tmAnaM paraM vA mArayet, tatrodAharaNaM-mathurAvaNik digyAtrAyai 30 gataH, bhAryA tasya yadA nAyAti tadA dvAdaze varSe'nyena samaM sthitA, sa AgataH, rAtrau ajJAtaveSeNa kArpaTikatvena pravizati, tayostaddivase Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) paMgataM, kappaDio ya maggati, tIe ya vahitavvagaM khajjagAdi, tAdhe NiyagapatiM vahAveti, aNNAtacajjAe tAdhe puNaravi gaMtuM mahatA riddhIe Agato sayaNANa samaM milito, parovadeseNa vayassANa savvaM kadheti, tAe appA mArato / mosuvadese parivvAyago maNussaM bhaNati-kiM kilissasi ?, ahaM te jadi ruccati NisaNNo ceva davvaM viDhavAvemi jAhi kirADayaM ucchiNNaM bhikSAcare bhikSA mAMgI. teNIne khAjA (khAdya vizeSa) vigere anya sthAne lai javAnA hatA. (cUrNinA AdhAre daSTAnta spaSTa karAya che - arthAt potAnA ghare je rasoi banAvI hatI temAMnI khAjA vigere amuka suMdara vastuo te potAnA premI mATe laI javA mAMgatI hatI. tethI teNIe A bhikSAcarane kahyuM - "jo tuM mAruM eka kAma karIza to huM tane sArI bhikSA ApIza." bhikSAcare vAta svIkArI.) eTale tenI patnI khAjA vigere dravyone eka vastrAdimAM bAMdhIne 10 potAnA bhikSAcara banelA patinA khabhA upara mUkI premInA ghare laI jAya che. (tyAM pahoMcyA pachI patnI bhikSAcarane kahe che ke - "tuM mArA ghare jA ane huM na AvuM tyAM sudhI tuM mArA gharanuM rakSaNa karaje." bhikSAcara tyAMthI nIkaLavAne badale tyAM ja chupAIne patnI te premI sAthe zuM kare che? vigere badhuM jANI laIne) ajJAtaveSamAM ja tyAMthI nIkaLI jAya che. tyAra pachI bIjA divase pharIthI moTI Rddhi sAthe have potAnA vepArInA veSamAM ja te ghare Ave 15 che ane ghare Avelo te svajano sAthe maLe che. (svajano, mitro vigere ATalA varSa bAda pAchA AvelA vepArIne tyAM zuM joyuM? zuM karyuM? vigere samAcAro pUche che. tyAre potAnI patnIno AgalI rAte joyelo prasaMga) bIjAnA bahAnAthI potAnA mitrone te badhI vAta kare che. (A badhI vAta potAnI patnI sAMbhaLe che ane te jANI jAya che ke mArI pola patie jANI lIdhI che.) teNIe AtmahatyA karI. 20 pRSopadezamAM parivrAjakanuM daSTAnta jANavuM. (A daSTAnta cUrNinA AdhAre spaSTa karAya che.) eka core naMdAvartanA AkAre khAtara pADyuM. bIjA divase loko tyAM bhegA thayA. coranI A kaLAnI prazaMsA kare che. te samaye cora paNa tyAM ja Ubho hoya che. tyAM ja UbhA rahelA eka parivrAjake lokone kahyuM - "tame zuM bhegA thaine coranI mUrkhatAnI prazaMsA karo cho?" cora A vAta sAMbhaLIne Azcarya pAmyo. tethI teNe ekAntamAM parivrAjakane corane murkha kahevAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre parivrAjake kahyuM 25 - "tuM A rIte karIza to kyAreka pakaDAi jaiza ane rAjA tane mArI nAkhaze. tuM A rIte corInA kAmathI nakAmo duHkhI kema thAya che? tenA karatA jo tane game to huM tane beThAbeThA ja upAyathI, dravya=dhana bheguM karI ApuM. core pUchyuM - "kayo upAya che ?" tyAre parivrAjake kahyuM - "huM amuka vepArInA dukAne jaine besIza, tuM pAchaLathI tyAM Avaje. jyAre te vepArI gharAko sAthenI levaDa 63. prakRtaM, kArpaTikazca mArgayati, tasyAzca vahanIyaM khAdyakAdi, tadA nijakapatiM vAhayati, ajJAtacaryayA 30 tadA punarapi gatvA mahatyA RddhyA AgataH svajanaiH samaM milati, paropadezena vayasyAnAM kathayati sarvaM, tayA''tmA mAritaH / mRSopadeze parivrAjako manuSyaM bhaNati-kiM klizyasi ?, ahaM te yadi rocate niSaNNa eva dravyamupArjayAmi, yAhi vaNija ucchinnaM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA aNuvratanuM svarUpa kSaka 175 maiMggAhi, pacchA kAluddesehiM maggejjAsi, jAdhe ya vAulo jaNadANagahaNeNa tAdhe bhaNijjAsi, so tadheva bhaNati, jAdhe visaMvadati tAdhe mamaM sakkhi uddisejjatti, evaM karaNe ohArito jito davAvito ya, kUDalehakaraNe bhairavI aNNe ya udAharaNA / uktaM sAticAraM dvitIyANuvrataM, adhunA tRtIyaM pratipAdayannAha - thUlagaadattAdANaM samaNovAsagA paccakkhAti, se ya adinAdANe duvihe pannatte, 5 taMjahA-sacittAdattAdANe acittAdattAdANe a|thuulaadttaadaannvermnnss samaNovAsaeNaM ime paMca aiyArA jANiyavvA, taMjahA-tenAhaDe takkarapaoge viruddharajjAikkamaNe kUDatulakUDamANe tappaDirUvagavavahAre 3 // . asya vyAkhyA-adattAdAnaM dvividhaM-sthUlaM sUkSmaM ca, tatra paristhUlaviSayaM cauryAropaNahetutvena prasiddhamatiduSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlaM, viparItamitarat, sthUlameva sthUlakaM sthUlakaM ca tat adattAdAnaM 10 ceti samAsaH, tacchramaNopAsakaH pratyAkhyAtIti pUrvavat, sezabda: mAgadhadezIprasiddho nipaatstdevaDamAM vyAkula hoya tyAre tAre tene kahevuM ke - "meM tamane je uchInA paisA ApyA hatA te Apo." te gharAkImAM vyAkula hovAthI tene koi pratyuttara Apaze nahIM. tyAra pachI tAre kAlodezavaDe UchInA paisA mAMgavA arthAt roje-roja AvIne sAmAnyathI tAre tene kahevuM ke - bhAi ! mArA paisA Apo, bhAI ! mArA paisA pAchA Apo." tArI A mAMgaNI loko paNa sAMbhaLaze. A rIte tAre roja jayAre 15 te vepArI loko sAthenA levaDa-devaDamAM vyAkula hoya tyAre paisAnI mAMgaNI karavI. te cora e ja pramANe roje roja mAMgaNI kare che. jyAre vepArI tane ema kahe che ke - "meM tArI pAsethI koi paisA lIdhA nathI." tyAre tAre mane sAkSI banAvavo. te vepArIne rAjakulamAM laI javo eTale tyAM huM sAkSI ApIza." core te ja pramANe karatA te vepArI hAryo ane paisA apAvaDAvyA. kUTalekhakaraNamAM bhairavI (?) ane bIjA udAharaNo jANavA. - ' avataraNikA : aticAra sahita bIjuM vrata kahyuM. have trIjA vratanuM pratipAdana karatA kahe che ? sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : adattAdAna skUla ane sUkSma ema be prakAre che. je adattAdAna paristhUlavastuviSayaka che, corIno Aropa thAya tenA kAraNa tarIke je prasiddha che (arthAt je vastu coravAthI loko 'A cora che" evuM bolatA hoya te vastuviSayaka) atiduSTa adhyavasAyapUrvaka thatuM adattAdAne sthUla adattAdAna 25 jANavuM. tenAthI je vaparIta che te sUkSmaadattAdAna jANavuM. sthUla pote ja sthUlaka. ane sthUlaka evuM je adattAdAna te sthUlakAdattAdAna e pramANe samAsa jANavo. zrAvaka A cUlAdattAdAnanuM pratyAkhyAna kare che ema pUrvanI jema jANavuM. mULamAM '' zabda magadhadezanI bhASAmAM prasiddha che ke je "tata' zabdanA arthamAM vaparAya che.' 64. mArgaya, pazcAt kAloddeze mArgyase, yadA ca vyAkulo janadAnagrahaNena tadA bhaNeH, sa tathaiva bhaNati, yadA 30 visaMvadati tadA mAM sAkSiNamuddizeriti, evaM karaNe'pi apahAritaH, jito dApitazca, kUTalekhakaraNe bhairavI anya vorAdara ni * *pratiSiddha' - pUrvamukite ! 20 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) cchabdArthaH, taccAdattAdAnaM dvividhaM prajJaptaM-tIrthakaragaNadharairdviprakAraM prarUpitamityarthaH, tadyatheti pUrvavat, saha cittena sacittaM-dvipadAdilakSaNaM vastu tasya kSetrAdau sunyastadurvyastavismRtasya svAminA'dattasya cauryabuddhyA''dAnaM sacittAdattAdAnaM, AdAnamiti grahaNaM, acittaM-vastrakanakaratnAdi tasyApi kSetrAdau sunyastaduya'stavismRtasya svAminA'dattasya cauryabuddhyA''dAnamacittAdattAdAnamiti, adattAdAne ke 5 doSAH ?, aMkajjate vA ke guNA ?, ettha imaM cevodAharaNam-jadhA egA goTThI, sAvago'vi tAe goTThIe, egattha ya pagaraNaM vaTTati, jaNe gate goTTIllaehiM gharaM pellitaM, therIe ekkekko morapiccheNa pAesu paDatIe aMkito, pabhAe raNNo NiveditaM, rAyA bhaNati-kathaM te jANiyavvA ?, therI bhaNati-ete pAdesu aMkitA, NagarasamAgame diTThA, do tiNNi cattAri savvA goTThI gahitA, ego tIrthaMkara-gaNadharoe te adattAdAna be prakAranuM kahyuM che. te A pramANe - sacitta adattAdAna ane 10 acitta adattAdAna. temAM sacitta eTale ke cittavALI = cetanAvALI dvipada vigerarUpa vastu. khetara vigeremAM sArI rIte mUkelI ke game tema mUkelI ke bhUlAI gayelI evI sacitta vastu ke je svAmIe potAne ApI nathI evI adatta sacitta vastune corInI buddhithI grahaNa karavI te sacitta adattAdAna kahevAya che. ahIM AdAna eTale grahaNa artha karavo. e ja pramANe khetara vigeremAM sArI rIte mUkelI, game tema mUkelI ke bhUlAi gayelI evI vastra, suvarNa, ratna vigere acitta vastu ke je svAmIe potAne 15 ApI nathI tevI adatta acitta vastune grahaNa karavI te acitta adattAdAna kahevAya che. adattAdAnamAM kayA doSo che ? ke adattAdAnanA viramaNamAM kayA guNo che? ahIM guNa-doSa baMnemAM A udAharaNa jANavuM - eka goSThi (= samAna UMmaravALAonI ToLakI) hatI. goSThimAM eka zrAvaka paNa hato. eka sthAne koI prasaMga cAlato hato. jethI ghaNA loko tyAM bhegA thayA hatA. jyAre badhA loko gharamAMthI nIkaLI gayA. tyAre te goSThinA yuvAnoe gharane lUMTI lIdhuM. (te samaye 20 te zrAvaka gharane lUMTavA icchato nahoto.) gharamAM eka DozI hatI. tenI pAse eka morapiMcha hatuM. jyAre yuvAno gharamAM AvyA tyAre DozIe darekanA pagamAM paDatA "mane mAratA nahIM ema bolatAbolatA te morapiMchAthI darekanA pagamAM amuka nizAnI karI.' bIjA divase savAre DozIe rAjAne vAta karI. rAjAe pUchyuM - "te yuvAnone kevI rIte oLakhavA ?" DozIe kahyuM - "meM teonA pagamAM amuka cihno karyA che." rAjAe nagaranA dareka 25 yuvAnone bolAvyA. temAM DozIe cihno uparathI te yuvAnone dekhADyA. be, traNa, cAra ema karatA karatA AkhI ToLakIne pakaDI lIdhI. temAM eka zrAvake kahyuM - "meM corI karI nathI. (te samaye mArI 65. akriyamANe vA ke guNAH ?, atredamevodAharaNaM-yathaikA goSThI, zrAvako'pi tasyAM goSThayAM, ekatra ca prakaraNaM varttate, jane gate goSThIkaihaM luNTitaM, sthavirayaikaiko mayUrapiccheNa pAdeSu patantyA'GkitaH, prabhAte rAjJo niveditaM, rAjA bhaNati-kathaM te jJAtavyAH ?, sthavirA bhaNati-ete pAdeSvaGkitAH, nagarasamAgame dRSTAH, 30 ta traya: sarvA chI gRhItA, paza: Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA aNuvratanA aticAro - 177 sAvago bhaNati-Na harAmi Na laMchito ya, tehiMvi bhaNitaM-Na esa harati mukko, itare sAsitA, aviya sAvayeNa goDhei Na pavisitavvaM, jaM kiMcivi payoyaNeNa pavisati tA ohAragaM hiMsAdi Na deti, Na ya tesiM AyogaThANesu ThAti / idaM cAticArarahitamanupAlanIyaM, tathA cAha thUlage'tyAdisthUlAdattAdAnaviramaNasya zramaNopAsakenAmI paJcAtIcArA jJAtavyAH, na samAcaritavyAH, tadyathAstenAhRtaM, stenA:-caurAstairAhRtaM-AnItaM kiJcit kuGkamAdi dezAntarAt stenAhRtaM tat samarghamiti 5 lobhAd gRhNato'ticAraH, taskarAH-caurAsteSAM prayogaH-haraNakriyAyAM preraNamabhyanujJA taskaraprayogaH, tAn prayuGkte-harata yUyamiti, viruddhanRpayoryad rAjyaM viruddharAjyaM tasyAtikramaH-atilaGghana viruddharAjyAtikramaH, na hi tAbhyAM tatra tatrAtikramo'nujJAtaH, 'kUTatulAkUTamAnaM' tulA pratItA mAnaM-kuDavAdi, kUTatvaM-nyUnAdhikatvaM, nyUnayA dadato'dhikayA gRhNato'ticAraH, tena-adhikRtena corI karavAnI icchA nahotI eTale huM DozInA ghare gayo paNa nahoto tethI) mane cihna paNa thayuM 10 nathI." ToLakInA yuvAnoe paNa kahyuM ke - "ene corI karI nathI." rAjAe tene choDI mUkyo. jyAre bIjA yuvAnone daMDa thayo. prathama to zrAvake AvI ToLakImAM praveza ja karavo joie nahIM. kadAca koI kAraNe praveza kare to paNa teone talavAra, bhAlo vigere hiMsAnA sAdhano ane AdizabdathI potAnA ghare bhojana vigere Ape nahIM. ane jyAM te coroe khAtara vigere pADyA hoya tevA AyogasthAnomAM = bhasthAnomAM Ubho paNa rahe nahIM. 15 A vrata aticAra vinA pAlavuM joie. A ja vAta mULamAM kahI che - 'dhUtakA..' vigere. zrAvake sthUlakaadattAdAnanI viratinA A pAMca aticAro jJAnathI jANavA paraMtu AcAraNa karavA nahIM. te pAMca aticAro A pramANe jANavA - (1) tenAdata : stana eTale coro. teovaDe dezAntaramAMthI corIne lAvela kesara vigere koI vastu te tenA&ta jANavuM. A ghaNI moMghI vastu corIno mAla hovAthI mane sastAmAM maLI jaze evA lobhathI grahaNa karanAra zrAvakane adattAdAnano 20 aticAra lAge che. (2) taskaraprayoga : taskara eTale coro. teone corI karavA mATenI preraNA = anujJA te taskara prayoga, arthAt "tame corI karo' e pramANenI preraNA karavI. (3) viruddharAjyAtikrama : paraspara viruddha evA be rAjAonuM je rAjaya te viruddharAjaya. teno atikrama eTale ke oLaMgavuM te viruddharAjayAtikrama, arthAta te baMne rAjAoe pota-potAnA rAjyanI bahAra javAnI anujJA 25 ApI na hoya. tethI rAjyane oLaMgIne viruddha evA rAjAnA rAjayamAM je jAya che tene adattAdAnano aticAra lAge che. (4) kUTatulA-kUTamAnaH tulA = trAjavuM, mAna = kuMDava vigere mApiyA. kUTatva = nyUnAdhitva, sAmevALAne ochuM Ape, vadhAre grahaNa kare to A aticAra lAge che. 66. zrAvako bhaNati-na muSNAmi na ca lAJchitaH, tairapi bhaNitaM-naiva muSNAti muktaH, itare zAsitAH, api ca zrAvakeNa goSTyAM na praveSTavyaM, yat kenApi prayojanena pravizati tadA dravyaM hiMsrANi na dadAti na ca 30 teSAmAyogasthAneSu tiSThati / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) pratirUpakaM - sadRzaM tatpratirUpakaM tasya vividhamavaharaNaM vyavahAraH - prakSepastatpratirUpakavyavahAraH, yadyatra ghaTate vrIhyAdighRtAdiSu palaJjIvasAdi tasya prakSepa itiyAvat, tatpratirUpakeNa vA vasAdinA vyavaharaNaM tatpratirUpakavyavahAraH, etAni samAcarannaticarati tRtIyANuvratamiti / puNa teNAhaDagahitaM rAyA viyANijjA, sAmI vA paccabhijANejjA tato daMDejja vA mArejja vA 5 ityAdayaH, zeSeSvapi vaktavyAH / uktaM sAticAraM tRtIyANuvrataM, idAnIM caturthamupadarzayannAha paradAragamaNaM samaNo0 paccakkhAti sadArasaMtosaM vA paDivajjai, se ya paradAragamaNe duvihe pannatte, taMjahA - orAliyaparadAragamaNe veuvviyaparadAragamaNe, sadArasaMtosassa samaNovA0 ime paMca0, taMjahA - ittariyapariggahiyAgamaNe aparigahiyAgamaNe aNaMgakIDA paravIvAhakaraNe kAmabhogativvAbhilAse 4 // ( sU0 ) vyAkhyA-Atmavyatirikto yo'nyaH sa parastasya dArAH - kalatraM paradArAsteSu gamanaM paradAragamanaM, gamanamAsevanarUpatayA draSTavyaM zramaNopAsakaH pratyAkhyAtIti pUrvavat, svakIyA dArAH svadArAH / svakalatramityarthaH, tena tasmin vA saMtoSaH svadArasantoSaH taM vA pratipadyate, iyamatra bhAvanAparadAragamanapratyAkhyAtA yAsveva paradArazabdaH pravarttate, tAbhya eva nivartate svadArasantuSTastvekAnekasvadAravyatiriktAbhyaH sarvAbhya eveti, sezabdaH pUrvavat, tacca paradAragamanaM dvividhaM 10 15 (5) tatkRtirUpakavyavahAra : tat eTale ke vivakSita vastu, pratirUpaka = tenA jevuM, arthAt vivakSita vastu jevI anya vastu te tatpratirUpaka, teno vyavahAra-eTale ke teno umero karavo. je vastu je cokhA vigeremAM ke ghI vigeremAM nakhAtI hoya te palaMjI, carabI vigereno umero karavo. te tatkRtirUpaka--vyavahAra jANavo (arthAt sArI guNavattAnA cokhAmAM tenA jevA ja palaMjI vigere amuka halakA cokhAnI jAta umerIne te cokhA vecavA. e ja pramANe ghImAM ghI jevI ja carabI vigere 20 nAkhIne ghI vecavuM.) A badhAnuM AcaraNa karato zrAvaka trIjA aNuvratamAM aticAra lagADe che. doSo - A pramANe ke - spenAmRta grahaNa kareluM rAjA jANe ke te vastuno svAmI 'A mArI vastu che ke je coroe corI hatI' ema potAnI vastune oLakhe, to rAjA ke svAmI zrAvakane daMDa kare ke mAre vigere doSo thAya. A ja pramANe zeSa aticAromAM paNa doSo jANI levA. - avataraNikA : aticArasahita trIjuM aNuvrata kahyuM. have cothA aNuvratane dekhADatA kahe che cha sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : potAnA sivAyano je anya che te 52 tarIke jANavo. te paravyaktinI patnI te paradArA. bIjAnI patnIone vize je gamana te paradArAgamana. ahIM gamana eTale Asevana jANavuM. zrAvaka parAdArAgamananuM pratyAkhyAna kare che. athavA potAnI patnIthI ke potAnI patnIne vize je saMtoSa che tene svIkAre che. bhAvArtha A pramANe jANavo - paradArAgamananuM pratyAkhyAna 30 karanAra zrAvaka je strIo mATe 'paradArA' zabda vaparAto hoya te strIothI ja aTake che. jyAre svadArAsaMtoSanuM pratyAkhyAna lenAra potAnI eka-aneka patnI sivAyanI tamAma strIothI aTake che. 67. doSAH punaH snetAhRte gRhIte rAjAvijAnIyAt, svAmI vA pratyabhijAnIyAt tato daNDayet mArayedvA, 25 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maithunanA doSo * 179 prajJaptaM, tadyatheti pUrvavat, audArikaparadAragamanaM - stryAdigamanaM vaikriyaparadAragamanaM - devAGganAgamanaM, ta~ttha cautthe aNuvvate sAmaNNeNa aNiyattassa dosA-mAtaramavi gacchejjA, udAharaNaM-giriNagare tiNNi vayaMsiyAo ujjaitaM gatAo, corehiM gahitAo, NettuM pArasakUle vikkItAto, tANa puttA DaharagA gharesu ujjhiyatA, tevi mittA jAtA, mAtAsiNeheNa vANijjeNaM gatA pArasalaM, gaNiyAo sahadesiyAutti bhADi deMti, tevi saMpattIe sayAhiM sayAhi gayA, ego sAvago, tAhiM 5 appaNIyAhi mAtIhiM samaM vucchA, saDDo Necchati, mahilA aNicchaM NAtuM tuhikkA acchati, saDDo bhaNati - kAto tubbhe ANItA ?, tAe siTTaM, teNa bhaNitaM - amhe ceva te tumhe puttA, iyaresiM siddhaM moiyA pavvaitA, ete aNivittANaM - dosA / bidiyaM - dhUtAevi samaM vasejjA, jadhA guvviNIe 'se' zabda pUrvanI jema 'tat' zabdanA arthamAM jANavo. tIrthaMkara--gaNadharoe te paradArAgamana be prakAranuM kahyuM che - (1) audArika paradArAgamana=manuSyasrI vigerenuM gamana, ane (2) vaikriyaparadArA- 10 gamana = devAMganAnuM gamana. temAM sAmAnyathI paNa je cothA vratathI aTakyo nathI tene doSo e thAya ke te jIva potAnI mAtAnuM paNa sevana karI bese. udAharaNa - girinagaramAM rahenArI traNa sakhIo ujjayinInagarImAM gai. tyAM coroe teone pakaDI lIdhI ane lai jaine pArasakuLamAM vecI dIdhI. traNe strIonA nAnA dIkarAo gharamAM rahI gayA. teo paNa paraspara mitra thayA. mAtA pratyenA snehane kAraNe pArasakuLanagaramAM vepAra mATe traNe mitro AvyA. A bAju traNe strIo vezyA banI 15 gai hatI. traNe mitro A ApaNA dezanI ja strIo che ema vicArI traNe strIone bhADuM Ape che. traNe mitro bhavitavyatAthI pota-potAnI mAtA pAse ja gayA. temAM eka zrAvaka hato. traNe mitro pota-potAnI mAtA sAthe rahyA. temAM zrAvaka te mahilA sAthe akRtya karavA icchato nathI. tethI mahilA 'A icchato nathI' ema jANIne mauna rahe che. zrAvake strIne pUchyuM - "tame kyAMthI lavAyA cho ?'' te srIe potAnI vAta karI. zrAvaka samajI gayo. teNe kahyuM - "ame ja tamArA putro chIe. 20 bIjA be mitrone paNa vAta karI. eTale tarata ja temane paNa mAtAone mukta karI. vairAgya pAmIne traNe mAtAoe dIkSA lIdhI. A maithunavratathI nahIM aTakAyelAonA doSo che. bIjuM dRSTAnta - cothA vratathI nahIM aTakela jIva putrI sAthe paNa akArya karI bese. jema ke potAnI patnI garbhavatI hatI tyAre eka vepArI digyAtrA mATe gayo. ahIM patnIe bALikAne janma 68. tatra caturthe'Nuvrate sAmAnyenAnivRttasya doSA mAtaramapi gacchet, udAharaNaM- girinagare tistro vayasyA: 25 ujjayantaM gatazcaurairgRhItAH, nItvA pArasakUle vikrItAH, tAsAM putrAH kSullakA gRheSu ujjhitAH, te'pi mitrANi jAtAH, mAtRsnehena vANijyena gatAH pArasakUlaM, tAzca gaNikAH sadezIyA iti bhATI dadati te'pi bhavitavyatayA svakIyAyAH 2 (mAtuH pArzve ) gatAH, ekaH zrAvakaH, tAbhizcAtmIyAbhirmAtRbhiH samamuSitAH, zrAddho necchati, mahelA anicchAM jJAtvA tUSNIkA tiSThati, zrAddho bhaNati kuto yUyamAnItAH ?, tayoktaM, tena maLitA-vayameva te yudhmAM putrA:, tareSAM ziSTa, mocitA: pravruttitA:, te'nivRttAnAM oSAH / dvitIya- 30 duhitrA'pi samaM vaset, yathA garbhiNyAM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) bhaijjAe disAgamaNaM, pesitaM jadhA te dhUtA jAtA, so'vi tA vavaharati jAva jovvaNaM pattA, aNNaNagare diNNA so Na yANati jadhA diNNatti, so paDiyaMto tammi Nagare mA bhaMDaM viNassihititti varisArattaM Thito, tassa tIe dhUtAe samaM ghaDitaM, tahavi Na yANati, vatte vAsAratte gato saNagaraM, dhUtAgamaNaM, daTThaNaM viliyANi, tAe mArito appA, iyaro'vi pavvatito / tatiyaM-goTThIe samaM ceDo 5 acchati, tassa ya mAtA hiMDati, suNhA se NiyagapatiNo sAhati pati ya se na pattiyai, sA tassa mAtA devakulaThitehiM dhuttehiM gacchaMtI diTThA, tehiM paribhuttA, mAtAputtANaM pottANi pariyattitANi, tIe bhaNNati-mahilAe kIsa te uvarilaM pottaM gahitaM ?, hA pAva ! kiM te kataM ?, so NaTTho Apyo eTale teNIe samAcAra mokalAvyA ke tamane bALikAno janma thayo che. vepArI paNa tyAM sudhI vepAra kare che ke dIkarI yuvAnIne pAmI. dIkarIne anyanagaramAM paraNAvI dIdhI. pitA jANato nathI 10 ke dIkarInA lagna thai gayA che. potAnA nagara tarapha pAchA pharatA tene vacce varSAkALa Avyo tethI mAla-sAmAna nAza na pAme te mATe te dIkarInA nagaramAM ja rokAI gayo. tyAM teno tenI dIkarI sAthe meLApa thayo. (akRtya karyuMchatAM te jANato nathI ke A mArI ja dIkarI che. varSAkALa pUrNa thatAM te potAnA nagaramAM pahoMcyo. (patnIe dIkarInA janmathI lai lagna vigere sudhInI vAto karI. pitA AvI gayA hovAthI mAtAne dIkarIne bolAvAnI icchA thai. tethI dIkarIne bolAvavAmAM AvI.) 15 dIkarI potAnA piyare AvI. pitA ane dIkarI baMne ekabIjAne joIne vilakhA paDI gayA, arthAt lajjA pAmyA. dIkarIe AtmahatyA karI ane pitAe dIkSA lIdhI. trIjuM udAharaNa - eka goSThi hatI. temAM eka dAsa hato. tenI mAtA (rAtrie parapuruSa pAse javA vAraMvAra) nIkaLe che. tenI putravadhu potAnA patine vAta kare che, paraMtu pati vizvAsa karato nathI. ekavAra devakuLamAM rahelA dhurtoe (goSThinA yuvAnoe) jatI evI tenI mAtAne joi. teoe 20 teNInI sAthe akRtya karyuM. (arthAt rAtrie jatI evI mAtAne goSThinA yuvAnoe joI, paNa rAtri hovAne kAraNe oLakhI na zakyA. vArApharathI badhAe mAtA sAthe akRtya karyuM.) temAM mAtA ane putranA vastro paraspara badalAI gayA. bIjA divase savAre ghare AvatA patnie patine kahyuM ke - tame upara mahilAnuM vastra zA mATe paheryuM che? hA pApI ! tame A zuM karyuM? (arthAt vastra mAtAnuM che evuM patnIne khabara paDatA patine patnI dhikkAre che.) tyAMthI pati bhAgI gayo ane dIkSA lIdhI. 25 69. bhAryAyAM diggamanaM, preSitaM yathA te duhitA jAtA, so'pi tAvat vyavaharati yAvadyauvanaM prAptA, anyA'nyasmin nagare dattA sa na jAnAti yathA datteti, sa pratyAgacchan tasminnagare mA bhANDaM vinezaditi varSArAnaM sthitaH, tasya tayA duhitrA samaM saMyogo jAtaH, tathApi na jAnAti, vRtte varSArAne gataH svanagaraM, duhitrAgamanaM, dRSTvA vilajjitau, tayA mArita AtmA, itaro'pi pravrajitaH / tRtIyaM-goSThyA samaM ceTastiSThati, tasya ca mAtA hiNDate, snuSA tasyA nijakapatiM kathayati, patizca tasyA na pratIyate, sA tasya mAtA devakulasthitaidhUtairgacchantI 30 dRSTA taiH paribhuktA, mAtRputrayorvastre parAvRtte, tayA bhaNyate-mahelAyAH kathaM tvayoparitanaM vastra gRhItaM ?, hA pApa ! viM tvathA naM 2, 4 nag: Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 181 maithunanA doSo pavvaito / cautthaM - jamalANi gaNiyAe ujjhitANi, pattehiM mittehiM gahatANi vaTTaMti, tesiM puvvasaMThitIe saMjogo kato, aNNadA so dArago tAe gaNiyAe puvvamAtAe saha laggo, sA bhagiNI dhammaM sotuM pavvaitA, ohINANamuppaNNaM, gaNiyAgharaM gatA, teNa gaNiyAe putto jAto, ajjA gahAya pariyaMdati, kahaM ?, putto'si me bhattijjao'si me dAragA devaro'si me bhAyAsi me, jo tujjha pitA so majjha piyA patI ya sasuro ya bhAtA ya me, jA tujjha mAyA sA mAyA 5 cothuM dRSTAnta - (eka nagaramAM eka vezyAne garbha rahyo. jene saMtAna na hoya tene ghaNuM mUlya prApta thAya. tethI garbha rahyA bAda 'mane mUlya maLaze nahIM' ema vicArI jyAre putra--putrIrUpa yugalano janma thayo tyAre) vezyAe te yugalane choDI mUkyA. (temAM nagaranA pUrvadvAramAM bALikAne choDI dIdhI ane pazcima da2vAje bALakane choDyo.) nagaranA be vepArIo je paraspara mitra hatA. bhavitavyatAnA yoge eka vepArIe bALikAne joI ane bIjAe bALakane joyo. baMne jaNAe baMne bALaka-- 10 bALikAne grahaNa karyA. pota-potAnA gharamAM baMne moTA thAya che. (baMne jyAre nAnA hatA tyAre baMne vepArIoe nakkI kareluM ke moTA thatAM baMnene paraspara paraNAvavA.) pUrve karelI pratijJA pramANe moTA thatAM baMneno saMyoga karyo, arthAt lagna karAvyA. lagna thayA bAda ekavAra te putra = pati potAnI mAtA ke je vezyA che tenI sAthe akRtya kare che. bIjI bAjuM tenI bahena = patnI dharma sAMbhaLIne dIkSA le che. adhijJAna utpanna thayuM. sAdhvIjI 15 gocarImAM pharatApharatA vezyAnA ghare AvI. putrae = patie vezyA sAthe karelA akRtyane kAraNe vezyAthI putrano janma thayo. (sAdhvIjIe avadhijJAnano upayoga mUkatA jANyuM ke A bALaka potAnA patino ja che. tethI bodha pamADavA) bALakane laine te bole che. zuM bole che ? te kahe che - (1) tuM mAro putra che.(arthAt sAdhvIjI bALakane potAno putra kahe che, kAraNa ke teno pitA potAno pati ja che.) (2) tuM mAro bhatrIjo che (kAraNa ke teno pitA (potAno pati) potAno bhAi paNa che.) 20 (2) he dIkarA ! tuM mAro diyara che. (kAraNa ke A bALaka vezyAno putra hato. ane vezyA sAdhvIjInA patinI mAtA hovAthI vezyAno A putra sAdhvIjInA patino nAno bhAi hato.) (4) tuM mAro bhAi che, (kAraNa ke tuM vezyAno dIkaro che ane vezyA e mArI mAtA che.) vaLI, je tAro pitA che te mArA paNa (5) pitA che (kAraNa ke mArI mAtA evI vezyAnI sAthe akRtya karanArA hovAthI vezyAnA pati che.) (6) tArA pitA mArA pati che (A saMbaMdha spaSTa ja 25 che.) (7) tArA pitA mArA sasarA che, (kAraNa ke sAdhvIjIno pati je che tenI mAtA vezyA che. eTale vezyA e sAdhvIjInI sAsu thai ane vezyAno pati e sAdhvIjInA sasarA thayA.) (8) tArA pitA 70. pravruttita: / caturthaM-yamanuM zaLiyAAita, prAkRmitravRMddItaM varSAMte, tavoH pUrvasaMsthityA saMyoga: vRtaH, anyadA sa dArakastayA gaNikayA pUrvamAtrA saha lagnaH, sA tasya bhaginI dharmaM zrutvA pravrajitA, avadhijJAnamutpanna, gaLiAAduM rAtA, tena khiLAyAM putro khAta:, AryAM gRhItvA parivarte, thaM ?, 30 putro'si me bhrAtRvyo'si me dAraka ! devA'si me bhrAtA'si me, yastava pitA sa mama pitA patiH zvasuro bhrAtA ca me, yA tava mAtA sA me mAtA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) bhAujjAiyA savattiNI sAsU ya, evaM nAUNa dose vajjeyavvaM / ete ihaloe dosA, paraloe puNa NapuMsagattavirUvapiyavippayogAdidosA bhavanti, Niyattassa ihaloe paraloe ya guNA, ihaloe kacche kulaputtagANi saDDhANi, ANaMdapUre ego ya dhijjAtio dariddo, so, thUlesare uvavAseNa varaM maggati, ko varo ? cAuvvejjabhattassa mollaM dehi, jA puNNaM karemi, teNa vANamaMtareNa bhaNitaM5 kacche sAvagANi kulaputtANi bhajjapatiyANi, eyANaM bhattaM karehi, te mahapphalaM hohiti, doNNi vArA bhaNito gato kacchaM, diNNaM dANaM sAvayANaM bhattaM dakkhiNaM ca, bhaNati-sAhaha kiM tujjhaM tavacaraNaM jeNa tujjhe devassa pujjANi ?, tehiM bhaNitaM-amhe bAlabhAve egaMtaragaM methuNaM mArA bhAI che, (A paNa spaSTa ja che.) vaLI, tArI je mAtA che te (9) mArI mAtA che, (10) mArI bhAbhI che. (kAraNa ke vezyA sAthe akRtya karavAne kAraNe vezyA sAdhvIjInA patinI = bhAinI 10 patnI kahevAya ane sAdhvIjInI bhAbhI kahevAya.) (11) tArI mAtA mArI zaukya che. (12) tArI mAtA mArI sAsu che. (A rIte judA judA saMbaMdho batAvIne patine bodha pamADe che. ane pati dIkSA le che.) A pramANe maithunathI aviratane AvA doSo thAya che ema jANIne maithunanI aviratine choDavI joie (arthAt cothuM aNuvrata grahaNa karavuM joie.) A AlokasaMbaMdhI doSo kahyA. paralokamAM napuMsakapaNuM, kurUpa, priyano viprayoga vigere doSo thAya che. 15 maithunathI aTakelA jIvane Aloka ane paralokamAM guNonI prApti thAya che. AlokanuM udAharaNa - kacchadezamAM pati-patnirUpa kulaputro (= vaMzanuM rakSaNa karanArA) zrAvaka banyA. AnaMdapuranagaramAM eka brAhmaNa garIba hato. te ghUlezvaranAmanA vANavyaMtaradevanI upavAsathI ArAdhanA karI temanI pAse varadAna mAMge che. vANavyaMtara prasanna thaIne kahe che - "bola, tane kayuM varadAna ApuM?" teNe kahyuM - "huM caturvedadhAraNa karanArA brAhmaNane bhojana karAvI zakuM eTale mane dhana Apo. jethI huM puNya 20 bAMdhI zakuM." vANavyaMtare kahyuM - "kacchadezamAM pati-patnirUpa kulaputro che je zrAvaka che teone tuM bhojana karAva jethI tane mahAna phaLa prApta thaze." A pramANe be vAra bolyA bAda te brAhmaNa kacchadezamAM jAya che. ane tyAM te baMne zrAvakone bhojana karAve che ane dakSiNA Ape che. tyAra bAda brAhmaNa teone pUche che ke - "tame kaho ke tamAruM evuM kayuM tapa-cAritra che? ke jethI tame devane pUjaya cho." teoe 25 kahyuM - "ame baMne jaNAe bALapaNamAM ekAntare maithunanuM paccakhkhANa karyuM hatuM. tyAra pachI keTalAka 71. bhrAtRjAyA zvazrUH sapatnI ca, evaM jJAtvA doSAn varjayitavyaM / ete ihaloke doSAH paraloke punarnapuMsakatvavirUpatvapriyaviprayogAdayo doSA bhavanti, nivRttasyehaloke paraloke ca guNAH, ihaloke kacche kulaputrau zrAddhau, Anandapure ekazca dhigjAtIyo daridraH, sa sthUlezvaraM (vyantaraM ) upavAsenArAdhya varaM mArgayati ko varaH ? cAturvaidyabhaktasya mUlyaM dehi yataH puNyaM karomi, tena vyantareNa kathitaM-kacche zrAvako kulaputrau 30 bhAryApatI, etAbhyAM bhaktaM dehi, tava mahatphalaM bhaviSyati, dvirbhaNito gataH kacchaM, dattaM dAnaM zrAvakAbhyAM bhaktaM dakSiNAM ca, bhaNati-kathayata kiM yuvayostapazcaraNaM yena yuvAM devasyApi pUjyau ?, tAbhyAM bhaNitaM-AvAbhyAM bAlye ekAntaritaM maithunaM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maithunaviramaNanA guNo ane svadArasaMtoSanA aticAro ** 183 paMccakkhAyaM, aNNAdA amhANaM kihavi saMjogo jAto, taM ca vivarIyaM samAvaDiyaM, jaddivasaM egassa baMbhaceraposo taddivasaM biiyassa pAraNagaM, evaM amhe jaraM gatANi ceva kumAragANi, dhijjAtito saMbuddho / ete ihaloe guNA, paraloe padhANapurisattaM devatte pahANAto accharAo maNuyatte padhANAo mANusIto viulA paMcalakkhaNA bhogA piyasaMpayogA ya AsaNNasiddhigamaNaM ceti / pUrva prAtiSArarahitamanupAnanIya, tathA cA-savArasaMtosakSma' hatyAvi, svavAsantoSasya zramo-5 pAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAstadyathA - itvaraparigRhItAgamanaM aparigRhItAgamanaM anaGgakrIDA paravivAhakaraNaM kAmabhogatIvrAbhilASaH, tatretvarakAlaparigRhItA kAlazabdalopAditvaraparigRhItA, bhATipradAnena kiyantamapi kAlaM divasamAsAdikaM svavazIkRtetyarthaH, tasyA gamanam - abhigamo maithunAsevanA itvaraparigRhItAgamanaM, aparigRhItAyA gamanaM aparigRhItAgamanaM, aparigRhItA nAma vezyA anyasatkAgRhItabhATI kulAGganA vA'nAtheti, anaGgAni - kucakakSoruvadanAdIni teSu 10 krIDanamanaGgakrIDA, athaMvA'naGgo mohodayodbhUtatIvro maithunAdhyavasAyAkhyaH kAmo bhaNyate tena tasmin samaya bAda amArA baMnenA lagna thayA. te viparIta thaI paDyuM. (arthAt je divesa baMnene vrata hoya te divase lagna thavAnA badale evA divase lagna thayA ke jethI) je divase ekane brahmacaryano pauSadha hoya tyAre bIjAne tenuM.pAraNuM hoya. A rIte ame lagnathI lai gharaDA thayA tyAM sudhI kumAra ja chIe (arthAt ame haju sudhI abrahmasevana karyuM nathI.) A sAMbhaLIne brAhmaNa pratibodha pAmyo. A 15 AlokamAM guNo kahyA. paralokamAM pradhAnapuruSapaNuM, devalokamAM pradhAna (= rUpAdiguNothI pradhAna) evI apsarAo, manuSyapaNAmAM pradhAna strIo, vipula evA pAMca indriyonA bhogo, priyano saMprayoga ane najIkamAM mokSaprApti guNo thAya che. = A aNuvrata aticAra vinA pAlavuM joie. A ja vAta mULamAM kahI che - ''savArasaMtosassa...'' zrAvake svadArAsaMtoSanA A pAMca aticAro jANavA paNa samAcaravA nahIM. te pAMca aticAro A 20 pramANe che - (1) itvaraparigRhItAgamana, (2) aparigRhItAgamana, (3) anaMgakrIDA, (4) paravivAhakaraNa, ane (5) kAmabhogatIvrAbhilASa. temAM (1) itvakAlaparigRhItAgamana : mULamAM kAlazabda lopa thayelo hovAthI itvaraparigRhItA kahyuM che. bhADuM ApIne eka divasa, be divasa, eka mahino, be mahino vigere kAla sudhI potAnA vazamAM karelI srI itvarakAlaparigRhItA kahevAya che. tevI strInuM sevana te itvaraparigRhItAgamana. (2) aparigRhItAgamana : temAM aparigRhItA eTale bIjAnuM bhADuM jeNe grahaNa karyuM nathI evI vezyA athavA anAtha evI strI. tenI sAthe sevana. (3) anaMgakrIDA : temAM anaMga eTale stana, bagala, sAthaLa, mukha vigere. teone vize je krIDA karavI te anaMgakrIDA, athavA mohanIyakarmanA 72. pratyAkhyAtaM, anyadA''vayoH kathamapi saMyogo jAtaH, tacca viparItamApatitaM yaddivase ekasya brahmacaryapoSadhaH taddivase dvitIyasya pAraNakamevamAvAM jaraM gatAveva kumArau, dhigjAtIyaH saMbuddhaH / ete 30 aihalaukikA guNAH, paraloke pradhAnapuruSatvaM devatve pradhAnA apsaraso manujatve pradhAnA mAnuSyo vipulAzca paJcalakSaNA bhogAH priyasaMprayogAzcAsannasiddhigamanaM ca / 25 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) vA krIDA kRtakRtyasyApi svaliGgena AhAryaiH kASThaphalapustamRttikAcAdighaTitaprajananaioSidavAcyapradezAsevanamityarthaH, paravivAhakaraNamitIha svApatyavyatiriktamanyApatyaM parazabdenocyate tasya kanyAphalalipsayA snehasaMbandhena vA vivAhakaraNamiti, avi ya-ussaggo NiyagAvaccANavi varaNasaMvaraNaM Na kareti kimaMga puNa aNNesiM ?, jo vA jattiyANa AgAraM 5 karei, tattiyA kappaMti, sesA Na kappaMti, Na vaTTati mahatI dAriyA dijjau godhaNe vA saMDo chubbhautti bhnniuN| kAmyanta iti kAmAH-zabdarUpagandhA bhujyanta iti bhogA-rasasparzAH, kAmabhogeSu tIvrAbhilASaH, tIvrAbhilASo nAma atyaMta tadadhyavasAyitvaM, tasmAccedaM karotisamAptarato'pi yoSinmukhopasthakarNakakSAntareSvatRptatayA prakSipya liGgaM mRta iva Aste nizcalo mahatIM velAmiti, dantanakhotpalapatrakAdibhirvA madanamuttejayati, vAjIkaraNAni copayuGkte, 10 yoSidavAcyadezaM vA mRdnAti / etAnItvaraparigRhItagamanAdIni samAcarannaticarati caturthANuvratamiti / ettha ya AdillA do atiyArA sadArasaMtuTThassa bhavaMti No paradAravivajjagassa, sesA puNa doNhavi udayathI utpanna thayela tIvrakakSAno je maithunano adhyavasAya. te maithunAdhyavasAyanAmano kAma anaMga tarIke jANavo. AvA adhyavasAyathI krIDA karavI athavA AvA adhyavasAyanI hAjarImAM je krIDA te anaMgakrIDA. AgaLanuM gurugamathI jANavuM. (4) paravivAha karaNa : potAnA putra sivAyano bIjAno putra ahIM para zabdathI levo. tene kanyArUpa phaLa maLI jAya evI icchAthI ke te putra pratyenA snehathI te putrano vivAha karavo. ahIM utsargamArga A pramANe che ke - zrAvaka potAnA paNa putrono vivAha karato nathI, to bIjAnA putrAdinI vAta ja kyAM rahI? athavA paccakhkhANa letI vakhate je zrAvaka jeTalA putrAdinI chUTa rAkhe teono vivAha karavA kahyuM. te sivAyanAno vivAha karavA kahyuM nahIM. tathA zrAvakane AvuM bolavuM 20 paNa kalpatuM nathI ke - "moTI dIkarIne paraNAvI do athavA gAyonA samUha vacce sAMDhane mUko." (5) kAma-bhogatIvrAbhilASa : je icchAya te kAmo arthAt zabda, rUpa ane gaMdha, je bhogavAya te bhogo arthAt rasa ane sparza. A kAma-bhogone vize je tIvrAbhilASa. ahIM tIvAbhilASa eTale tIvrakakSAno te kAma-bhogo pratyeno adhyavasAya. AvA adhyavasAyathI te zrAvaka A pramANe kare - AgaLanuM gurugamathI jANavuM. athavA dAMta, nakho, utpalapatro vigeredvArA 25 madanabhAvane uttejita kare. vAjIkaraNano (= mAdakadravyavizeSono) upayoga kare. athavA strInA.. A ItraparigRhItAgamana vigerenuM AcaraNa karato zrAvaka cothA aNuvratamAM aticAra lagADe che. A pAMcamAMthI prathama be aticAro svadArAsaMtuSTa zrAvaka mATe jANavA, paNa paradArAnuM varjana karanArane nahIM. zeSa traNa aticAro baMne zrAvaka mATe jANavA. doSo A pramANe - itraparigRhItAnuM 73. api ca utsarge nijakApatyAnAmapi varaNasaMvaraNaM na karoti kiM punaranyeSAM ?, yo vA yAvatAmAkAraM 30 karoti tAvantaH kalpante, zeSA na kalpante, na yujyate mahatI dArikAM dadAtu godhane vA SaNDaH kSipatviti bhaNituM / atra cAdyau dvAvaticArau svadArasaMtuSTasya bhavataH na paradAravivarjakasya, zeSAH punardvayorapi 15. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA aNuvratanuM svarUpa che 185 #vanti, dosAM puNa ittariyaparigahitAgamaNe bidieNa saddhi veraM hojja mArejja vA tAlejja vA ityAdayaH, evaM sesesuvi bhANiyavvA / uktaM sAticAraM caturthANuvrataM / adhunA paJcamaM pratipAdyate, tatredaM sUtram - ___aparimiyapariggahaM samaNo0 icchAparimANaM uvasaMpajjai, se pariggahe duvihe pannatte, taMjahA-sacittapariggahe acittapariggahe ya, icchAparimANassa samaNovA0 ime paMca0- 5 khittavatthupamANAikkame hirannasuvannapamANAikkame dhaNadhannapamANAikkame dupayacauppayapamANAikkame kuviyapamANAikkame 5 // (sU0) - 'aparimitapariggahaM samaNovAsato paccakkhAti' parigrahaNaM parigrahaH aparimitazcAsau parigrahazceti samAso'parimito-aparimANaH taM zramaNopAsakaH pratyAkhyAti, sacittAdeH aparimANAt parigrahAd viramatIti bhAvanA, icchAyAH parimANaM. 2 tadupasampadyate, sacittAdigocarecchAparimANaM krotiityrthH| 10 sa ca parigraho dvividhaH prajJaptaH, tadyathetyetat prAgvat, saha cittena sacittaM-dvipadacatuSpadAdi tadeva parigrahaH, acittaM-ratnavastraMkupyAdi tadeva cAcittaparigrahaH / ettha ya paMcamaaNuvvate aNiyattassa dose niyattassa ya guNA tatthodAharaNaM luddhanaMdo-kusImUliyaM luddharNado viNaTTho sAvago pUito sevana karavAmAM bIjAnI sAthe vaira baMdhAya athavA bIjo A zrAvakane mArI nAkhe athavA mAra mAre vigere doSo jANavA. A ja pramANe zeSa aticAromAM paNa doSo jANI levA. avataraNikA aticArasahita cothuM aNuvrata kahyuM. have pAMcamuM aNuvrata pratipAdana karAya che. temAM sUtra A pramANe che ? sUtrArtha : 2ii prabhArI vo. . TIkArya : zrAvaka aparimita evA parigrahanuM paccakhkhANa kare che, arthAta sacitta vigere aparimita evA parigrahathI zrAvaka pAcho phare che ane icchAnA parimANane svIkAre che. arthAt 20 sacitta vigere saMbaMdhI potAnI icchAnuM parimANa kare che. te parigraha sacittaparigraha ane yittaparigraha amale prare DevAyeto cha. tebhA dvi56 (= (sa, EsI viNe3), yatuSya (= gAya vigere) vigere sacitta jANavA. te rUpa je parigraha te sacittaparigraha. tathA ratna, vastra, kuSya (= sonA, cAMdi sivAyanA dhAtu, mATI vigerethI banelA gharanA upakaraNo,) vigere acitta vastuo jANavI. te rUpa je parigraha te acittaparigraha. A pAMcamA aNuvratathI nahIM aTakelAne doSo ane tenAthI aTakelAne guNo thAya che. temAM lobhInaMdanuM daSTAnta jANavuM - kozone kAraNe lobhIyo naMda nAza pAmyo. ane zrAvakanI pUjA thaI. 74. bhavanti, doSAH punaritvaraparigRhItAgamane dvitIyena sArdhaM vairaM bhavet mArayet tADayedvA, evaM zeSeSvapi bhaNitavyAH, atra ca paJcamANuvrate anivRttasya doSA nivRttasya ca guNAH, tatrodAharaNaM lubdhanandaH-kuzImUlikAM lubdhanaMdo vinaSTaH, zrAvakaH pUjito 16 25 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) bhaMDAgAravatI Thavito, ahavAvi vANigiNI rataNANi vikkiNati chuhAe maraMtI, saDDeNa bhaNitAettiaparikkhao Natthi, aNNassa NItANi, tAe bhaNNati-jaM joggaM taM dehi, so tucchaM dei, subhikkhe tIe bhattAro Agato, pucchati-rataNANi kahiM ?, bhaNati-vikkiyANi mae, kahiM diNNANi ?, sA bhaNai-gohumaseiyAe ekkekko dinno amugassa vANiyagassa, so vANiyago teNa 5 bhaNio-rayaNANi appehi pUraM vA mollaM dehi, so necchai, tao raNNo mUlaM gato erise agdhe vaTTamANe etassa maNirayaNassa eteNa ettiyaM diNNaM, so viNAsito, paDhamaM puNa tANi rataNANi sAvagassa vikkeNuyANi DhoiyANi teNa pariggahaparimANAirittAiMtikAuMna gahiyANi, sAvageNa NecchitaM, so ya pUito / idaM cAticArarahitamanupAlanIyaM, tathA cAha-'icchAparimANassa samaNovAsaeNaM0' icchAparimANasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, 10 tadyatheti pUrvavat, kSetravAstupramANAtikramaH tatra zasyotpattibhUmiH kSetraM, tacca setuketubhedAd dvividhaM, tene bhAMDAgArapati tarIke sthApyo. (A saMpUrNa dRSTAnta bhA. 4, pR. 75mAMthI jANI levuM.) athavA (eka vepArI dhaMdhA mATe bahAragAma gayo. potAnA gAmamAM duSkALa paDyo. tethI) vepArInI patnI bhUkhane kAraNe maravA paDelI ratnone vecavA nIkaLe che. prathama te zrAvaka pAse vecavA gai. zrAvake kahyuM "A ratnonAM mUlyane jANavA mATeno parIkSaka huM nathI." eTale te bIjA vepArI pAse gaI. teNIe 15 vepArIne dhu-"| ratnonuMThe yogya mUlya Doya te sApo." vepArI tenuM ghAyu a5 mUlya mApe cha: mama subhikSa thadi tIno pati pAcho mAvecha. yAvIne 5cha cha- "ratno yAM cha?" 5tnAme yUM - "meM veyI hI." 3rI pU7yuM - "one veyI hIyA ?" tee prayuM - " setikA (pramANavizeSa) pramANa ghauM sAme eka ratna ema amuka vepArIne badhA ratno vecI dIdhA che." patie jaine te vepArIne kahyuM - "tuM mArA ratno pAchA Apa athavA tenuM pUrepuruM mUlya Apa." 20 te banemAMthA me 787to nathI. tethI pati 2% pAse gayo bhane yuM - " vepArIko mAvA mUlyavAna ratnonI ATalI ja kiMmata ApI che." rAjAe te vepArIne pakaDIne nAza karyo. pahelA te ratno zrAvaka pAse vecAvA AvyA. paraMtu potAnA parigraha parimANathI vadhArAnuM hovAthI zrAvake te ratno levA ikyA nahIM. tethI rAjAe tenI pUjA karI. mI avrata matiyA22rita pAsa ho. // 4 pAta bhUbhAMDIche - icchAparimANassa.... 25 zrAvake icchAparimANanA AgaLa kahevAtA pAMca aticAro jANavA paNa caravA nahIM. te pAMca aticAro A pramANe - (1) kSetravAstupramANAtirikta : kSetra eTale dhAnyane ugADavAnI bhUmi 75. bhANDAgArapatiH sthApitaH, athavA'pi vaNigbhAryA ratnAni vikrINAti kSudhA priyamANA, zrAddhena bhaNitAIyatparIkSako nAsmi, anyasya pArzve nItAni, tayA bhaNyate-yadyogyaM taddehi, sa tucchaM dadAti, subhikSe tasyA bhattA''gataH, pRcchati-ratnAni va?, bhaNati-vikrItAni mayA, va dattAni ?, sA bhaNati-godhamasetikayaikaikaM 30 dattamamukasmai vaNije, sa vaNik tena bhaNita:-ratnAnyarpaya pUrNaM vA mUlyaM dehi, sa necchati, tato rAjJo mUlaM gataH IdRze'rthe vartamAne etasya maNiratnasyaiteneyaddattaM, sa vinAzitaH prathamaM punastAni ratnAni zrAvakAya vikretu DhaukitAni, tena parigrahapramANAtiriktAnItikRtvA na gRhItAni, zrAvakeNa neSTaM, sa ca pUjitaH, . Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAparimANanA pAMca aticAro zoka 187 tatra setukSetraM araghaTTAdisekyaM, ketukSetraM punarAkAzapatitodakaniSpAdyaM, vAstu-agAraM tadapi trividhaM khAtamutsRtaM khAtotsRtaM ca, tatra khAtaM-bhUmigRhakAdi utsRtaM-prAsAdAdi, khAtotsRtaM-bhUmigRhasyopari prAsAdaH, eteSAM kSetravAstUnAM pramANAtikramaH, pratyAkhyAnakAlagRhItapramANollaGghanamityarthaH / tathA hiraNyasuvarNapramANAtikramastatra hiraNyaM-rajatamaghaTitaM ghaTitaM vA anekaprakAraM drammAdiH, suvarNa pratItameva tadapi ghaTitAghaTitabhedametadgrahaNAccendranIlamarakatAdhupalagrahaH, akSaragamanikA pUrvavadeva, 5 tathA dhanadhAnyapramANAtikramaH, tatra dhanaM-guDazarkarAdi, gomahiSyajAvikAkarabhaturagAdyanye, dhAnyaMvrIhikodravamudgamASatilagodhUmayavAdi, akSaragamanikA prAgvadeva, tathA dvipadacatuSpadapramANAtikramaH, tatra dvipadAni-dAsIdAsamayUrahaMsAdIni, catuSpadAd-hastyazvamahiSyAdIni, akSaragamanikA pUrvavadeva, tathA kupyapramANAtikramaH, tatra kupyaM-AsanazayanabhaNDakakaroTakalohAdyupaskarajAtamucyate, etadgrahaNAcca vastrakambalaparigrahaH, akSaragamanikA pUrvavadeva, tAn kSetravAstupramANAtikramAdIn 10 samAcarannaticarati paJcamANuvratamiti / ettha ya dosA jIvaghAtAdi bhaNitavvA / uktaM sAticAraM eTale ke khetara, te kSetra setu-ketu bhedathI be prakAre che. temAM setukSetra eTale kUvA upara rahela araghaTTa vigerethI jemAM pANInuM siMcana thatuM hoya. ane ketukSetra eTale jemAM AkAzamAMthI paDatA varasAdanA pANIthI siMcana thatuM hoya. vAstu eTale ghara. te paNa khAta, utkRta ane khAtostRta ema traNa prakAre jANavuM. temAM khAtaghara eTale bhoMyarAmAM raheluM ghara vigere. utkRta eTale mahela vigere ane khAtosta 15 eTale bhoMyarA sAtheno mahela. A kSetravAstunA pramANano atikrama eTale ke paccaknAna letA samaye jeTaluM pramANa nakkI karyuM teTalA pramANane oLaMgavuM. ' (2) hiraNya-suvarNapramANAtikrama : temAM hiraNya eTale nahIM ghaDAyela ke ghaDAyela evI aneka prakAranI cAMdI jema ke dramma (calaNavizeSa) vigere. sonuM prasiddha ja che. te paNa ghaDAyela ke nahIM ghaDAyela ema be bheda jANavuM. A benA grahaNathI candranIla, marakata vigere paththaro paNa laI 20 * levA. hiraNyatikrama. vigere zabdanI akSaragamanikA = vyAkhyA pUrvanI jema jANavI. (3) tathA dhanadhAnya pramANAtikrama H temAM dhana eTale goLa, khAMDa vigere. keTalAko dhana eTale gAya, bheMsa, ajAvikA = nAno pazuvizeSa, UMTa, ghoDA vigera kahe che. dhAnya eTale vrIhi, kodrava (A baMne cokhAnI jAtio che.) maga, aDada, tala, ghauM, java vigere. akSaragamanikA pUrvanI jema ja. (4) tathA dvipadacatuSpadapramANAtikrama : temAM dvipada eTale dAsI, dAsa, mora, haMsa vigere. 25 catuSpada eTale hAthI, ghoDA, bheMsa vigere. akSaragamanikA pUrvanI jema ja. (5) tathA kupyapramANAtikrama: temAM mukhya eTale Asana, zayana, thALI vigere vAsaNo, vATako, lokhaMDa vigere sAmagrIsamUha. ane AnA grahaNathI vastra, kAMbaLI paNa grahaNa karavA. akSaragamanikA pUrvanI jema ja. te kSetravAstupramANAtikrama vigerene Acarato zrAvaka pAMcamAM aNuvratamAM aticAra lagADe che. ahIM jIvaghAta vigere doSo kahevA. aticArasahita pAMcamuM aNuvrata kahyuM. A sAthe pAMca aNuvrato kahyA. 30 76. atra ca doSA jIvaghAtAdayo bhaNitavyAH Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vaka Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) paJcamANuvratam ityuktAnyaNuvratAni / sAmpratameteSAmevANuvratAnAM paripAlanAya bhAvanAbhUtAni guNavratAnyabhidhIyante-tAni punastrINi bhavanti, tadyathA-digvrataM upabhogaparibhogaparimANaM anarthadaNDaparivarjanamiti, tatrAdyaguNavratasvarUpAbhidhitsayA''ha - disivae tivihe pannatte-uDDhadisivae ahodisivae tiriyadisivae, disivayassa 5 samaNo0 ime paJca0 taMjahA-uDDhadisipamANAikkame ahodisipamANAikkame tiriyadisipamANAikkame khittavuDDI saiaMtaraddhA 6 // (sUtraM ) asya vyAkhyA-dizo hyanekaprakArAH zAstre varNitAH, tatra sUryopalakSitA pUrvA zeSAzca pUrvadakSiNAdikAstadanukrameNa draSTavyAH, tatra dizAM saMbandhi dikSu vA vratametAvatsu pUvAdidigvibhAgeSu mayA gamanAdyanuSTheyaM na parata ityevaMbhUtaM digavrataM, etaccaughataH trividhaM prajJaptaM tIrthakaragaNadharaiH, 10 tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, UrdhvA dig Urdhvadig tatsambandhi tasyAM vA vrataM UrdhvadigvrataM, etAvatI digUrdhvaM parvatAdyArohaNAdavagAhanIyA na parata ityevaMbhUtaM iti bhAvanA, adho dig adhodiktatsambandhi tasyAM vA vrataM adhodigvrataM, etAvatI digadha indrakUpAdyavataraNAdavagAhanIyA na parata ityevaMbhUtamiti hRdayaM, tiryak dizastiryadiza:-pUrvAdikAstAsAM sambandhi tAsu vA vrataM avataraNikAH have A ja aNuvratonuM paripAlana karavA mATe bhAvanAbhUta evA (= AtmA 15 aNuvratathI bhAvita thAya te mATe) guNavrato kahevAya che. te guNavrato traNa che. te A pramANe - divrata, upabhoga-paribhogaparimANavrata, ane anarthadaMDapaMrivarjanavrata. temAM prathamaguNavratanuM svarUpa kahevAnI icchAthI kahe che ; sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya : zAstramAM dizAo anekaprakAranI varNavelI che. temAM sUrya je bAjuthI uge che te 20 pUrvadizA jANavI. te sivAyanI pUrvadizAthI DAbI bAjunA kramathI agni vigere dizAo jANavI. temAM dizAo saMbaMdhI vrata te athavA dizAo vize je vrata te divrata arthAta "pUrva vigerenA ATalA ja digvibhAgomAM (arthAt pUrvadizAnA ATalA ja vibhAgamAM = ATalA ja kilomiTara, e ja pramANe pazcima vigeremAM paNa ATalA ja vibhAgamAM) mAre gamana vigere karavuM paNa vadhAre AgaLa gamana vigere karavuM nahIM." AvA prakAranuM je vrata te divrata. tIrthakara-gaNadharoe A vrata sAmAnyathI 25 traNa prakAre kahyuM che - (1) Urvedi-Urdhva evI je dizA te UrdhvadizA. tenA saMbaMdhI ke tene vize je vrata te Urdhvadivrata, arthAta "parvata vigere upara caDhavA dvArA mAre UrdhvadizAmAM ATaluM ja upara caDhavuM, vadhAre nahIM" AvuM je vrata te Urdhvadivrata. (2) adhodigU - adhovarsI je dizA te adhodigu. tenA saMbaMdhI ke tenA vize je vrata te adhodivrata. arthAt "indrakUpa (A nAmano kUvo hovo joie evuM lAge che.) vigeremAM utaravAdvArA 30 nIce tarapha mAre ATaluM ja javuM, vadhAre nahIM." AvA prakAranuM je vrata te adhodiggata jANavuM. (3) tigdizA - ti7i evI je dizAo te tigdizAo, arthAt pUrva vigere dizAo. tenA saMbaMdhI te dizAone vize je vrata te tigdizAvrata, arthAt "pUrva dizA tarapha mAre ATaluM dUra javuM, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divratanA pAMca aticAro braka 189 tiryadigvataM, etAvatI dig pUrveNAvagAhanIyA etAvatI dakSiNenetyAdi, na parata ityevaMbhUtamiti bhAvArthaH / asmiMzca satyavagRhItakSetrAd bahiH sthAvarajaGgamaprANigocaro daNDaH parityakto bhavatIti guNaH / idamapi cAticArarahitamanupAlanIyamato'syaivAticArAnabhidhitsurAha-'disivayassa samaNo0' digvratasya uktarUpasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathAUrdhvadikpramANAtikramaH yAvatpramANaM parigRhItaM tasyAtilaGghanamityarthaH, evamanyatrApi bhAvanA 5 kAryA, adhodikpramANAtikramaH, tiryagdikpramANAtikramaH, kSetrasya vRddhiH kSetravRddhiH iti-ekato yojanazataparimANamabhigRhItamanyato daza yojanAnyabhigRhItAni tasyAM dizi samupanne kArye yojanazatamadhyAdapanIyAnyAni daza yojanAni tatraiva svabuddhyA prakSipati, saMvarddhayatyekata ityarthaH, smRtebhraMza:-antardhAnaM smRtyantardhAnaM kiM mayA parigRhItaM kayA maryAdayA vratamityevamananusmaraNamityarthaH, smRtimUlaM niyamAnuSThAnaM, tabhraMze tu niyamata eva niyamabhraMza ityaticAraH / ettha ya samAcArI-u8 10 jaM pamANaM gahitaM tassa uvariM pavvatasihare rukkhe vA makkaDo pakkhI vA sAvayassa vatthaM AbharaNaM dakSiNadizAmAM ATaluM javuM vigere, enAthI vadhAre javuM nahIM" evuM je vrata te tiSyivrata. AvA prakAranA dizAsaMbaMdhI vratanA grahaNathI nakkI karelA kSetrathI bahAranA kSetramAM je kaI paNa sthAvara, jaMgamajIvo saMbaMdhI AraMbha-samAraMbha thAya che teno tyAga karavAno lAbha prApta thAya che. A paNa vrata aticAra vinA pAlavAnuM hoya che, tethI A vratanA ja aticArone kahevAnI 15 icchAthI kahe che - "viviya..." zrAvake kahevAyelA svarUpavALA evA divratanA A pAMca aticAro jANavA, paNa AcaravA nahIM. te pAMca aticAro A pramANe - (1) Urvedi...mANAtikrama : UrdhvadizAsaMbaMdhI jeTaluM pramANa grahaNa karyuM che tene oLaMgavuM. A ja pramANe bIjA aticAromAM paNa vicAraNA karI levI. (2) adhodiSpamANAtikrama. (3) tiryaSyikTamANAtikrama, (4) kSetravRddhi : kSetranI vRddhi karavI, arthAt eka dizAmAM so yojanapramANa grahaNa kareluM che ane bIjI dizAmAM 20 10 yojanapramANa grahaNa kareluM che. have A bIjI dizAmAM 10 yojanathI bahAranA kSetramAM koI kAma AvI paDatA prathama dizAsaMbaMdhI 100 yojanamAMthI bIjA 10yojana laIne potAnI buddhithI ja bIjI dizAnA 10 yojanamAM umere, arthAt bIjI dizAnA kSetrane vadhAre te kSetravRddhi jANavI. (5) smRti-aMtardhAna : ahIM aMtardhAna eTale bhraMza = bhUlI javuM. smRtino bhraMza te mRtiaMtardhAna, arthAt kayuM vrata kai maryAdAthI grahaNa karyuM che? e bhUlI javuM te smRtiaMtardhAna. 25 kharekhara to nimayanuM pAlana smRtithI ja thAya che. (Azaya e ja che ke 100 ki.mi. nakkI karyA bAda jo te bhUlI jAya to, 100 ki.mi.thI bahAra na jAya to paNa aticAra lAge.) ahIM sAmAcArI A pramANe che ke - UrdhvadizAsaMbaMdhI je pramANa grahaNa karyuM che te pramANathI upara tarapha parvatanA zikharane vize ke vRkSane vize koI vAMdaro ke pakSI zrAvakanuM vastra ke AbhUSaNa 77. atra ca sAmAcArI-UrdhvaM yat pramANaM gRhItaM tasyopari parvatazikhare vRkSe vA markaTa: pakSI vA zrAvakasya 30 vastramAbharaNaM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) vA geNhituM pamANAtirekaM uvari bhUmi vaccejjA, tattha se Na kappati gaMtuM, jAdhe tu paDitaM aNNeNa vA ANitaM tAdhe kappati, idaM puNa aTThAvayahemakuDasammeyasupatiThThaujjeMtacittakUDaaMjaNagamaMdarAdisu pavvatesu bhavejjA, evaM adhevi kUviyAdisu vibhAsA, tiriyaM jaM pamANaM gahitaM taM tividheNavi karaNeNa NAtikkamitavvaM, khettavuDDI sAvageNaM Na kAyavvA, kathaM ?, so puvveNa bhaMDaM gahAya gato 5 jAva taM parimANaM tato pareNa bhaMDaM agghatittikAtuM avareNa jANi joyaNANi puvvadisAe saMchubhati, esA khettavuDDI se Na kappati kAtuM, siya tti volINo hojjA NiyattiyavvaM, vissarite vA Na gaMtavvaM, aNNovi Na visajjitavvo, aNANAe kovi gato hojja jaM visumariyakhettagateNa laddhaM taM Na geNhejjatti / [graM0 21000] uktaM sAticAraM prathamaM guNavataM adhunA dvitIyamucyate, tatredaM sUtraM - 10 grahaNa karIne pramANathI uparanI bhUmimAM laI gayo hoya to zrAvakane te levA javuM kalpatuM nathI. jyAre te vastra ke AbhUSaNa nIce paDe ke bIjo koI laI Ave to levuM kahyuM che. Avo prasaMga aSTApada, hemakuTa, saMmetazikhara, supratiSTha, ujjayaMta, citrakUTa, aMjanakagiri meru vigere parvatone vize thavAnI zakyatA che. A ja pramANe adhodizAmAM paNa nAnA kUvA vigeremAM vikalpo samajI levA. ticchidizAmAM je pramANa grahaNa kareluM che te pramANane zrAvake mana-vacana-kAyAthI oLaMgavuM 15 nahI. kSetravRddhi zrApa 42vI nA. vArIta ? zrApa pUrvadizAmA potArnu riyAyavA nIlyo. pote jeTaluM parimANa grahaNa karyuM hatuM tyAM sudhI te pahoMcyo. have te kSetra pachInA kSetramAM kariyANa vecAya to ghaNuM mUlya prApta thAya evA vicArathI pazcimadizAsaMbaMdhI je yojano che tene pUrvadizAmAM nAkhe. Ane kSetravRddhi kahevAya che. te zrAvakane karavI kalpatI nathI. kadAca khabara na rahI ane pramANa oLaMgAI gayuM. ane pachI khabara paDI to tyAMthI ja pAchA pharavuM. athavA keTaluM pramANa grahaNa karyuM 20 hatuM? te jo bhUlAI ja jAya to zrAvake te dizAmAM javuM nahIM. e ja pramANe bIjAne paNa mokalavo nahIM. tathA AjJA vinA koI tyAM gayuM hoya ane teNe je prApta karyuM hoya te athavA pote bhUlAyelA kSetramAM jaIne kaI prApta karyuM hoya to te grahaNa kare nahIM. avataraNikA : aticArasahita prathama guNavrata kahyuM. have bIjuM kahevAya che. temAM sUtra A pramANe che ; 25 78. vA gRhItvA pramANAtirekAmuparibhUmiM vrajet, tatra tasya na kalpate gantuM, yadA tu patitaM anyena vA AnItaM tadA kalpate, idaM punaraSTApadahemakuNDasaMmetasupratiSThojjayantacitrakUTAJjanakamandarAdiSu parvateSu bhavet, evamadho'pi kUpikAdiSu vibhASA, tiryag yat pramANaM gRhItaM tat trividhenApi karaNena tannAtikrAntavyaM, kSetravRddhiH zrAvakeNa na karttavyA, kathaM ?, sa pUrvasyAM bhANDaM gRhItvA gato yAvattatpramANaM tataH parato bhANDamarghatItikRtvA'parasyAM yAni yojanAni (tAni) pUrvasyAM dizi kSipati, eSA kSetravRddhistasya na 30 kalpate kartuM, syAdityatikrAnto bhavet nivartitavyaM, vismRte vA na gantavyaM, anyo'pi na visarjanIyaH, anAjJayA ko'pi yato bhavet yadvismRtakSetre ca gatena labdhaM tanna gRhNIyAt iti / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upabhogaparibhogavratanuM svarUpa * 191 uvabhogaparibhogavAe duvihe patte taMjahA - bhoaNao kammao a / bhoaNao saMmaNovA0 ime paJca0 - sacittAhAre sacittapaDibaddhAhAre appauliosahibhakkhaNayA duppauliosahibhakkhaNayA tucchosahibha0 7 // upabhujyata ityupabhogaH, upazabdaH sakRdarthe varttate, sakRdbhoga upabhogaH - azanapAnAdi, athavAntargoLa: 35moza:-AhAravi, pazotrAntarvacana:, pamuikhyata kRti parioga:, parizo- 5 'bhyAvRttau varttate, punaH punarbhoga: vastrAdeH paribhoga iti, athavA bahirbhogaH paribhoga vasanAlaGkArAdeH, atra parizabdo bahirvAcaka iti, etadviSayaM vrataM - upabhogaparibhogavrataM, etat tIrthakaragaNadharairdvividhaM prajJaptaM, tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH, bhojanataH karmatazca tatra bhojanata utsargeNa niravadyAhArabhojinA bhavitavyaM, karmato'pi prAyo niravadyakarmAnuSThAnayuktenetyakSarArthaH / iha ceyaM sAmAcArI - 'bhIyaNato sAvago ussaggeNa,phAsugaM AhAraM AhArejjA, tassAsati aphAsugamavi sacittavajjaM, tassa asa 10 aNaMtakAybahubIyagANi pariharitavvANi, imaM ca aNNaM bhoyaNato pariharati- asaNe anaMtakAyaM allagamUlagAdi maMsaM ca, pANe maMsarasamajjAdi, khAdime uduMbarakAuMbaravaDapippalapilaMkhumAdi, sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : 'upabhoga' zabdamAM 'upa' zabda 'ekavAra' arthamAM che. tethI je ekavAra bhogavAya te upabhoga, arthAt azanapAna vigere. athavA je aMdara bhogavAya te upabhoga arthAt AhAra 15 vigere. ahIM 'upa' zabda aMdaravAcI jANavo. 'pari' zabda 'vAraMvAra' arthamAM hovAthI vAraMvAra je bhogavAya te paribhoga, arthAt vasrAdino je vAraMvArano bhoga te paribhoga. (ahIM 'parimukhyate rUti pario:' AvI vyutpattithI vastra vigere paribhoga jANavA.) athavA 'pari'zabda bAhyavAcI hovAthI vastra, alaMkAra vigereno je bAhya bhoga te paribhoga. A baMneviSayaka je vrata te upabhoga-- paribhogavrata. 20 na A vrata tIrthaMkara--gaNadharoe be prakAranuM kahyuM che - bhojanathI ane karmathI. temAM bhojanathI utsargamArge zrAvake niravagha AhAra vAparavo joie. karmathI paNa zrAvake niravaghakarma karavuM joie. ahIM sAmAcArI A pramANe jANavI--bhojanathI zrAvaka utsargamArge prAsuka AhAra (= potAnI mATe banAvelo na hoya tevo AhAra)nuM bhojana kare. te zakya na hoya to aprAsuka paNa sacitta vinAno AhAra kare. te zakya na hoya to anaMtakAya, bahubIjavALA AhArano tyAga kare. ane bhojanamAM 25 bIjuM A paNa choDe - azanamAM Adu, mULA vigere anaMtakAya ane mAMsa, pANImAM lohI, dAru vigere. khAdimamAM uduMbara = uMbarAnuM phaLa, kAkoduMbara (uMbarAnI ja eka jAtivizeSa, tenuM phaLa), vaDa, pipaLo,plakSa vigere. svAdimamAM madha vigereno tyAga kare. = 79. bhojanataH zrAvaka utsargeNa prAsukamAhAramAharet, tasminnasati aprAsukamapi sacittavarjaM, tasminnasati anantakAyabahubIjakAni pariharttavyAni, idaM cAnyat bhojanataH pariharati-azane'nantakArya ArdrakamUlakAdi 30 mAMsaM ca, pAne mAMsarasamajjAdi, khAdye udumbarakAkondukAvaTapippalaplakSAdi Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) sAdimaM madhumAdi, acittaM ca AhAreyavvaM, jadA kira Na hojja acitto to ussaggeNa bhattaM paccakkhAtitavvaM Na tarati tAdhe avavAeNa sacittaM aNaMtakAyabahubIyagavajjaM, kammato'vi akammA Na tarati jIvituM tAdhe accaMtasAvajjANi pariharijjaMti / idamapi cAticArarahitamanupAlanIyamityatastasyaivAticArAnabhidhitsurAha-bhoyaNato samaNovAsaeNa' bhojanato yavatamuktaM tadAzritya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA-sacittAhAraH' cittaM cetanA saMjJAnamupayogopadhAnamiti paryAyAH, sacittazcAsau AhArazceti samAsaH, sacitto vA AhAro yasya sacittamAhArayati iti vA mUlakandalIkandakAkAdisAdhAraNapratyekataruzarIrANi sacittAni sacittaM ca pRthivyAdyAhArayatIti bhAvanA / tathA sacittapratibaddhAhAro yathA vRkSa pratibaddho gundAdi pakkaphalAni vA / tathA apakvauSadhabhakSaNatvamidaM pratItaM, sacittasaMmizrAhAra iti 10 vA pAThAntaraM, sacittena saMmizra AhAraH sacittasaMmizrAhAraH, vallyAdi puSpAdi vA saMmizra, tathA daSpakvauSadhibhakSaNatA duSpakkA:-asvinnA ityarthaH tadbhakSaNatA, tathA tucchauSadhibhakSaNatA tucchA hi zrAvake (uparokta sarva sAvadya AhArano tyAga karavo joie.) ane tenA sivAyanA niravadya acitta bhojana-pANIno AhAra karavo joie. jyAre acittavastunI prApti thatI na hoya to utsargathI zrAvake bhojanano ja tyAga karavo. jo temAM samartha na hoya to apavAde anaMtakAya ane 15 bahubIjane choDI sacitta vApare. karmathI paNa jo zrAvaka koipaNa dhaMdhA-pANI vagara jIvI zakAtuM na hoya tyAre atyaMta sAvadya dhaMdhAono tyAga kare. A guNavrata paNa aticAra vinA pAlavuM joie. AthI have tenA aticArone kahevAnI icchAthI kahe che - moyato.bhojanathI je vrata kahyuM tene AzrayIne zrAvake A pAMca aticAro jANavA, paNa AcaravA nahIM, te pAMca aticAro A pramANe che - (1) sacitta AhAra : citta, cetanA, saMjJAna, upayoga, 20 upadhAna A badhA samAnArthI zabdo che. sacitta evo je AhAra te sacittAvAra ema samAsa karavo. athavA sacitta AhAra che jeno te athavA je sacittane vApare che te sacittAhAra, arthAt sacitta evA mULa, kanTalI (= pratyeka vanaspati che ta nIvAro) kaMda, AdU vigere sAdhAraNa ane pratyekavRkSanA zarIrono ane sacitta evA pRthvIkAya vigereno je AhAra kare che te sacittAhAra. (2) sacittapratibaddhAhAra : vRkSa upara lAgelA guMdA vigere athavA (acitta thaI gayelA) pAkelA phaLa 25 e sacitta pratibaddha jANavA teno je AhAra te sacittapratibaddhaAhAra. (3) apakvauSadhiH eTale ke je agnivaDe raMdhAyeluM nathI te. (auSadhi = dhAnya) tenuM je bhakSaNa te apakvauSadhibhakSaNa. athavA "sacittasaMmizrAhAra' e pramANe pAThAntara jANavo. sacittathI saMmizra AhAra te sacittasaMmizraAhAra, arthAt phUla, pAMdaDA vi. thI mizra. (4) duSpakvauSadhiH duSpakva eTale je barAbara rAMdhelu nathI te. tenuM bhakSaNa te duSpakvauSadhibhakSaNa. (5) tucchauSadhibhakSaNatA : 30 80. svAdye madhvAdi, acittaM cAharttavyaM, yadA kila na bhavet acitta utsargeNa bhaktaM pratyAkhyAtavyaM na zaknoti tadA'pavAdena sacittaM anantakAyabahubIjakavarjaM, karmato'pyakarmA na zaknoti jIvituM tadA'tyantasAvadhAni parihiyante / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmane AzrayIne upabhoga. vratanA aticAro ja 193 asArA mudgaphalIprabhRtayaH, atra hi mahatI virAdhanA alpA ca tuSTiH, bahvibhirapyaihiko'pyapAyaH sambhAvyate / etth siMgAkhAyakodAharaNaM-khettarakkhago siMgAto khAti, rAyA Niggacchati, majjhaNhe paDigato, tadhAvi khAyati, raNNA koueNaM poTTe phAlAvitaM kettiyAo khaitAo hojjatti, Navari pheNo annaM kiMci Natthi, evaM bhojana iti gataM / / adhunA karmato yat vratamuktaM tadapyaticArarahitamanupAlanIyaM ityato'syAticArAnabhidhitsurAha- 5 kammao NaM samaNovA0 imAiM pannarasa kammAdANAI jA0, taMjahA-iMgAlakamme vaNakamme sADIkamme bhADIkamme phoDIkamme, daMtavANijje lakkhavANijje rasavANijje visavANijje kesavANijje, jaMtapIlaNakamme nilaMchaNakamme davaggidAvaNayA saradahatalAyaparisosaNayA asaIposaNayA yatti 7 // (sUtra) ... asyA vyAkhyA-karmato yad vratamuktaM Namiti vAkyAlaGkAre tadAzritya zramaNopAsakenAmUni- 10 prastutAni paJcadazetisaGkhyA karmAdAnAnItyalpasAvadyajIvanopAyAbhAve'pi teSAmutkaTajJAnAvaraNIyAdikarmahetutvAdAdAnAni karmAdAnAni jJAtavyAni na samAcaritavyAni / tadyathetyAdi pUrvavat, tuccha eTale asAra. (arthAt ghaNuM badhuM khAvA chatAM jenAthI tRpti alpa thAya te.) magaphaLI vigere. AvI vastumAM moTI virAdhanA ane alpAze tRpti thAya che. vaLI AvI tucchauSadhi jo ghaNA badhA pramANamAM vaparAya to AlokamAM ja nukasAna saMbhave che. ahIM magaphaLIne khAnAranuM udAharaNa jANavuM 15 - magaphaLInA khetaranuM rakSaNa karavA eka puruSane rAkhavAmAM Avyo. khetaranuM rakSaNa karanAro te magaphaLIne khAya che. ekavAra rAjA tyAMthI pasAra thayo. magaphaLIo khAtA tene joyo. baporanA samaye te rAjA pAcho pharyo. te samaye paNa pelAne magaphaLIo khAtA jue che. tethI rAjAe pelAe keTalI magaphaLIo khAdhI e jovAnA kautukathI pelAnuM peTa phADI nAMkhyuM. paraMtu temAM phINa sivAya bIjuM kazuM ja nahotuM. (Ama AvI tucchauSadhi vadhAre khAvAthI AlokamAM paNa nukazAna thavAno saMbhava che.) 20 A pramANe bhojanane AzrayIne aticAro kahyA. ' avataraNikA: have karmathI je vrata kahyuM te paNa aticAravinA pAlavuM joIe. tethI tenA aticArone kahevAnI icchAthI kahe che ; sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. - TIkArtha : mULamAM '' zabda vAkyAlaMkAramAM = vAkyanI zobhA mATe che. karmathI je vrata kahyuM 25 tene AzrayIne zrAvake AgaLa kahevAtA paMdara karmAdAno jANavA paNa AcaravA nahIM. A paMdara karmo = dhaMdhAo jIvana jIvavA mATeno alpa pApayukta upAya na hovA chatAM paNa ugra evA jJAnAvaraNIyAdi karmone bAMdhavAmAM kAraNabhUta hovAthI AdAna tarIke kahevAya che. te paMdara karmAdAno jANavA yogya che paNa AcaravA yogya nathI. tathA... vigere sUtra pUrvanI jema jANavuM. temAM aMgArakarma : lAkaDAmAMthI 81. atra zimbAkhAdaka udAharaNaM-kSetrarakSakaH zimbAH khAdati, rAjA nirgacchati, madhyAhne pratigataH, tatrApi 30 khAdati, rAjJA kautukenodaraM pATitaM kiyatyaH khAditA bhaveyuriti, navaraM phenaH, anyatkimapi nAsti / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) aGgArakarma-aGgArakaraNavikrayakriyA, evaM vanazakaTabhATakasphoTanA dantalAkSArasaviSakezavANijyaM ca yaMtrapIDananillAJchanadavadApanasarodrahAdiparizoSaNAsatIpoSaNeSvapi draSTavyamityakSarArthaH / bhAvArthastvayaM-iMgAlakammaM ti, iMgAle dahituM vikkiNati, tattha chaNhaM kAyANaM vadho taM na kappati, vaNakamma-jo vaNaM kiNati, pacchA rukkhe chiMdittuM mulleNa jIvati, evaM paNigAdi paDisiddhA 5 havaMti, sADIkamma-sAgaDIyattaNeNa jIvati, tattha baMdhavadhAI dosA, bhADIkamma-saeNa bhaMDovakkhareNa bhADaeNa vahai parAyagaM, Na kappati, aNNesiM vA sagaDaM baladde ya deti, evamAdI kAtuM NaM kappati, phoDikamma-uDDattaNaM haleNa vA bhUmIphoDaNaM, daMtavANijjaM-puci ceva puliMdANaM mullaM deti daMte dejjAhatti, pacchA puliMdA hatthI ghAteMti, acirA sa vANiyao ehiittikAtuM, evaM dhIvaragANaM kolasA banAvavA ane vecavA te aMgArakarma. A ja pramANe vana, zakaTa, bhATaka, sphoTanA, daMta, 10 lAkSa, rasa, viSa ane kezavANijaya, yaMtrapIDana, nilaMchana, davadApana, sarovara - praha vigerenuM poSaNa, ane asatinA poSaNamAM paNa jANI levuM. bhAvArtha A pramANe - (1) aMgArakarma: lAkaDAmAMthI kolasA banAvIne vece; temAM paryAyanI hiMsA hovAthI zrAvakane te karavuM kalpatuM nathI. (2) vanakarma : je jaMgalone kharIde ane pachI temAMnA vRkSone chedIne tenA vecavAthI prApta thatAM mUlyadvArA potAnI AjIvikA calAve. A ja pramANe pAMdaDAM 15 vigerene chedIne vecavAno pratiSedha jANavo. (3) zakaTakarma gADAo banAvIne vecavAdvArA AjIvikA calAve, A rIte gADA banAvIne vecavAmAM kharIdanAro temAM baLada vigerene bAMdhe, tene mAre vigere doSo jANavA. (4) bhATIkarma H (bhATI = bhADuM) potAnA gADArUpI sAdhanadvArA bhADuM laine bIjAno mAla-sAmAna laI jAya. zrAvakane AvuM karavuM kalpatuM nathI. athavA bIjAne potAnuM gADuM ane baLado Ape. AvuM badhuM karavuM zrAvakane kalpatuM nathI. 20 (5) skoTIkarma : sphoTI = uDutva arthAt kUvo, taLAva vigerenuM khodavuM. athavA haLavaDe khetara vigerenI bhUmine khodavuM. (6) daMtavANijya : jaMgalanA AdivAsIone pahelethI ja paisA ApIne kahe ke "tame mane hAthI vigerenA dAMto (upalakSaNathI camarI vigere gAyanA vALa, e ja pramANe koi prANInA nakha, koinA hADakAM, koinuM cAmaDuM vigere) Apajo." pAchaLathI te AdivAsIo "vepArI dAMto levA tarata Avaze ema vicAro hAthIone mArI nAMkhe che. A ja pramANe mAchImArone zaMkhanuM 25 82. aGgArakarmeti-aGgArAn dahya vikrINAti tatra SaNNAM kAyAnAM vadhastanna kalpate, vanakarma yo vanaM krINAti, pazcAdvakSAn chittvA mUlyena jIvati, evaM paNyAdyAH pratiSiddhA bhavanti, zAkaTikakarmazAkaTikatvena jIvati, tatra bandhavadhAdikA doSAH, bhATIkarma-svakIyena bhANDopaskareNa bhATakena vahati parakIyaM na kalpate, anyebhyo vA zakaTaM balIvau ca dadAti, evamAdi kartuM na kalpate, sphoTikarma-uDDatvaM halena vA bhUmisphoTanaM, dantavANijyaM-pUrvameva pulindrebhyo mUlyaM dadAti, dantAn dadyAteti, pazcAt pulindrA 30 hastino ghAtayanti acirAt sa vaNik AyAsyatItikRtvA, evaM dhIvarANAM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara karmAdAnonuM svarUpa * 195 'saiMkhamullaM deMti, evamAdI Na kappati, puvvANItaM kiNati, lakkhavANijje'vi ete ceva dosAtattha kimiyA hoMti, rasavANijjaM - kallavAlattaNaM tattha surAdipANe bahudosA mAraNaakkosavadhAdI tamhA Na kappati, visavANijjaM visavikkayo se Na kappati, teNa bahUNa jIvANa virAdhaNA, kesavANijjaM - dAsIo gahAya aNNattha vikkiNati jattha agghaMti, etthavi age dosA paravasittAdayo, jaMtapIlaNakammaM - telliyaM jaMtaM ucchujantaM cakkAdi taMpi Na kappati, NillaMchaNakammaM - 5 vaddhe goNAdi Na kappati, davaggidAvaNatAkammaM - vaNadavaM deti chettarakkhaNaNimittaM jadhA uttarAvahe pacchA daDDhe taruNagaM taNaM uTTheti, tattha sattANaM sattasahassANa vadho, srdhtlaagprisosnntaakmmNmUlya Ape. A pramANe karavuM kalpatuM nathI. (arthAt A rIte jaMgalAdimAM prANIone AdivAsIo dvArA marAvIne temanA avayavo grahaNa karI vecavA zrAvakane kalpatA nathI. paraMtu) jo potAnA kahyA vagara ja koie pahelethI ja dAMta vigere vecavA lAvyA hoya to te kharIdavAmAM zrAvakane koi doSa nathI. 10 (7) lAkSAvepAra : lAkSA = lAkha. (derAsaranA bhaMDAranA tAlA upara koika sthAne lAkha lagADavAmAM Ave che.) lAkhano vepAra karavAmAM paNa jIvahiMsA vigere doSo thAya che. lAkhanA rasamAM kRmijIvo hoya che. te badhAnI hiMsA thatI hovAthI teno vepAra zrAvakane kalpe nahIM. (8) rasavepAra : kalyapAla = dArU vecanAra. (dArU vecavAno dhaMdho te rasavANijya.) temAM dArU vigere (AdithI madha, mAkhaNa, carabI vigere) pIvAthI. mAravuM, Akroza karavo, vadha thavo vigere ghaNA doSo hovAthI 15 zrAvakane Avo vepAra karavo joie nahIM. (9) viSavANijya : jhera vecavuM kalpatuM nathI. jherathI ghaNA jIvonI virAdhanA thAya che. (10) kezavANijya : jyAM ghaNuM mUlya prApta thatuM hoya tevA sthAne dAsIone (upalakSaNathI dAsa vigere tathA gAya vigere catuSpadone) vecavA te kezavANijya. ahIM paNa paravaza vigere ghaNA doSo thAya che. (11) yaMtrapIlanakarma : talane pIlavA mATenuM yaMtra (= ghANI), zeraDIne pIlavAnuM cakra vigere 20 yaMtra (= kolu) A rIte yaMtrapIlanano vepAra paNa zrAvakane ka2vo kalpato nathI. (12) nirNAMchanakarma : sAMDha vigerene vardhita karavA = temanA amuka aMgono cheda karavo zrAvakane kalpe nahIM. (13) davAgnidApanatAkarma : jema uttarApathamAM (devizeSamAM) potAnA khetaranuM rakSaNa karavA mATe (= nakAmA ghAsa vigere je ugyA hoya teno nikAla karavA mATe) khetarane bALe. jethI pachIthI navuM ghAsa Uge (je gAyo vigerene caravA kAma Ave temaja potAnA khetaramAM bIjo sAro pAka thAya.) agnithI 25 83. zaGkhamUlyaM dadAti, evamAdi na kalpate, pUrvAnItaM krINAti, lAkSAvANijye'pi eta eva doSAstatra kRmayo bhavanti, rasavANijyaM - kalyapAlatvaM tatra surAdipAne bahavo doSAH mAraNAkrozavadhAdayastasmAnna kalpate, viSavANijyaM viSavikrayastasya na kalpate, tena bahUnAM jIvAnAM virAdhanA, kezavANijyaM dAsIgRhItvA'nyatra vikrINAti yatrArghanti, atrApyaneke doSAH paravazitvAdayaH, yantrapIDanakarma - tailikaM yantraM ikSuyantraM cakrAdi tadapi na kalpate, nirlAcchanakarma-vardhayituM gavAdIn na kalpate, davAgnidApanatAkarma vanadavaM dadAti 30 kSetrarakSaNanimittaM yathottarApathe, pazcAt dagdhe taruNaM tRNamuttiSThate, tatra sattvAnAM zatasahastrANAM vadhaH, sarohUdataTAkaparizoSaNatAkarma Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 meM Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) saradahatalAgAdINi soseti pacchA vAvijjaMti, evaM Na kappati, asadIposaNatAkamma-asatIo poseti jadhA gollavisae joNIposagA dAsIo posaMti tAsiM bhADi geNheMti, pradarzanaM caitad bahusAvadyAnAM karmaNAM evaMjAtIyAnAM, na punaH parigaNanamiti bhAvArthaH / .. uktaM sAticAraM dvitIyaM guNavataM, sAmprataM tRtIyamAha - 5 aNatthadaMDe caMuvvihe, pannatte, taMjahA-avajjhANAyarie pamAyAyarie hiMsappayANe pAvakammovaese, aNatthadaMDaveramaNassa samaNovA0 ime paJca0 taMjahA-kaMdappe kukkuie moharie saMjuttAhigaraNe uvabhogaparibhogAirege 8 // (sUtram) __ asya vyAkhyA-anarthadaNDazabdArthaH-arthaH-prayojanaM, gRhasthasya kSetravAstudhanazarIraparijanAdiviSayaM tadartha Arambho-bhUtopamardo'rthadaNDaH, daNDo nigraho yAtanA vinAza iti paryAyAH, arthena10 prayojanena daNDo'rthadaNDaH sa caiSa bhUtaviSayaH upamardanalakSaNo daNDaH kSetrAdiprayojanamapekSamANo'rthadaNDa ucyate, tadviparIto'narthadaNDaH-prayojananirapekSaH, anarthaH aprayojanamanupayogo niSkAraNateti paryAyAH, vinaiva kAraNena bhUtAni daNDayati saH, tathA kuThAreNa prahRSTastaruskandhazAkhAdiSu praharati bALavAmAM lAkho jIvonI hiMsA thavAthI zrAvakane AvuM karavuM kalpatuM nathI. (14) sarovara, hRda, taLAvaparizoSaNatAkarma : sarovara, hRda, taLAva vigeremAMthI potAnA khetaramAM vAvavA mATe pANIne 15 kheMcavAdvArA sarovarAdi zoSe. athavA sarovarAdinA pANIne zoSIne tyAM ja vAvaNI kare. AvuM karavuM zrAvakane kahyuM nahIM. (15) asatipoSaNatAkarma : asatio = du:zIla strIonuM poSaNa kare. jema ke, golanAmanA dezavizeSamAM yonipoSako (= strI vigerenuM poSaNa karanArI vyaktio) dAsIonuM poSaNa kare che ane teonuM bhADuM grahaNa kare che. A paMdaraprakAro mAtra dekhADyA che bAkI AnA jevA bahusAvadya bIjA paNa karmo upalakSaNathI samajI levA. enI ahIM gaNanA karI nathI. 20 avataraNikA : aticArasahita bIjuM guNavrata kahyuM. have trIjuM kahe che ke sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha anarthadaMDazabdano artha A pramANe jANavo. temAM gRhasthanuM kSetra, vAstu, dhana, zarIra, parijana vigere saMbaMdhI je prayojana te artha jANavo ane jIvono je nAza te daMDa. ahIM daMDa, nigraha, yAtanA, vinAza A badhA paryAyavAcI zabdo che. koI prayojanane kAraNe thato je daMDa te arthadaMDa. ane 25 ahIM te daMDa jIvonA nAzarUpa jANavo. TUMkamAM kSetra vigerenA prayojananI apekSA rAkhIne karAto jIvono nAza te arthadaMDa kahevAya che. tenAthI viparIta = je prayojanathI nirapekSa che te anarthadaMDa che. ahIM anartha, aprayojana, anupayoga, niSkAraNatA A badhA paryAyavAcI zabdo jANavA. TUMkamAM koipaNa kAraNa vinA jemAM jIvono nAza thAya che te anarthadaMDa kahevAya che. hRSTa-pRSTa vyakti kuhADIthI saMkalpapUrvaka vRkSanA thaDa, zAkhA vigere upara prahAra kare ane kAciMDo, kIDI vigerene mArI 30 84. sarohUdataTAkAdIn zocayati, pazcAdupyante, evaM na kalpate, asatIpoSaNatAkarma-asatIH poSayati tathA gauDaviSaye yonipoSakA dAsyaH poSayanti tAsAM bhATiM gRhNanti / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anarthadaMDanuM svarUpa * 197 kRkalAsapipIlikAdIn vyApAdayati kRtasaGkalpaH, na ca tadvyApAdane kiJcidatizayopakAri prayojanaM yena vinA gArhasthyaM pratipAlayituM na zakyate, so'yamanarthadaNDaH caturvidhaH prajJaptaH, tadyathA----apadhyAnAcarita' iti apadhyAnenAcaritaH apadhyAnAcaritaH samAsaH, aprazastaM dhyAnaM apadhyAnaM, iha devadattazrAvakakoGkaNakasAdhuprabhRtayo jJApakaM, 'pramAdAcaritaH' pramAdenAcarita iti vigrahaH, pramAdastu madyAdiH paJcadhA, tathA coktam - "majjaM visayakasAyA vikathA NiddA ya paMcamI 5 bhaNiyA" anarthadaNDatvaM cAsyoktazabdArthadvAreNa svabuddhyA bhAvanIyaM, 'hiMsApradAnaM' iha hiMsAhetutvAdAyudhAnalaviSAdayo hiMsocyate, kAraNe kAryopacArAt, teSAM pradAnamanyasmai krodhAbhibhUtAyAnabhibhUtAya vA na kalpate, pradAne tvanarthadaNDa iti, 'pApakarmopadezaH ' pAtayati narakAdAviti pApaM tatpradhAnaM karma pApakarma tasyopadeza iti samAsaH, yathA - kRSyAdi kuruta, tathA coktaM- "chiMttANi kasadha goNe damedha iccAdi sAvagajaNassa / No kappati uvadisiuM jANiyajiNavayaNasArassa // 1 // " 10 idamaticArarahitamanupAlanIyamityato'syaivAticArAbhidhitsayA''ha-' aNadudaMDe 'tyAdi, anarthadaNDaviramaNasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA - kandarpaH - kAmaH nAMkhe. te jIvone mAravAmAM koi viziSTa prakArano phAyado thAya evuM koi prayojana saratuM nathI ke jenA vinA gRhasthapaNuM pAlavuM zakya na thAya. AvA prakAranI jIvahiMsAne anarthadaMDa kahevAya che. tIrthaMkara-gaNadharoe A anarthadaMDa cAra prakArano kahyo che. te A pramANe (1) 15 * apadhyAnAcarita H je apadhyAnathI Acarelo hoya. aprazasta evuM je dhyAna te apadhyAna. ahIM devadattazrAvaka, koMkaNaka sAdhu vigere daSTAnta jANavA. (devadattazrAvakanuM dRSTAnta khyAlamAM nathI ane koMNaka sAdhunuM dRSTAnta bhA. 5 pR. 268 mAM che.) (2) pramAdAcarita : pramAdane kAraNe thayela. ahIM magha vigere pAMca prakAranA pramAda jANavA. kahyuM che - "dArU, viSaya, kaSAya, vikathA ane pAMcamo pramAda nidrA che. / 1 / / ' A pramAdonuM anarthadaMDapaNuM pUrve kahevAyela zabdArtha pramANe potAnI 20 buddhithI vicArI levuM. (AnuM vizeSavarNana yogazAstra-3jo prakAza gA. 78 vigeremAMthI jANavuM.) (3) hiMsApradAna : ahIM zastra, agni, viSa vigere hiMsAnuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karatA zasrAdi ja hiMsA kahevAya che. krodhathI yukta ke ayukta evA bIjAne A zastra vigere ApavA zrAvakane kalpatA nathI. Ape to anarthadaMDano doSa lAge. (4) pApakarmopadeza : je AtmAne narakAdimAM pADe che te pApa. pApanI mukhyatA che jemAM tevuM karma te pApakarma. teno je upadeza te pApakarmopadeza e pramANe samAsa jANavo. jema ke - "tame khetI vigere karo." kahyuM che - "khetarane kheDa, baLadonuM damana kara vigere upadeza jinavacananA rahasyane jANanAra zrAvakane Apavo yogya Hell. 11911" 25 _66 - - A guNavrata aticAra vinA pAlavuM joie. tethI tenA ja aticArone kahevAnI icchAthI kahe che - 'adrudaMDa....' vigere. zrAvake anarthadaMDaviratinA A pAMca aticAro jANavA, paNa AcaravA 30 nahIM. te A pramANe - (1) kaMdarpa : kaMdarpa eTale kAmavikAra. tenA kAraNabhUta evo viziSTa 85. kSetrANi kRSa gA damaya ityAdi zrAvakajanasya / na kalpate upadeSTuM jJAtajinavacanasArasya // 1 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7). taddheturviziSTo vAkprayogaH kandarpa ucyate, rAgodrekAt prahAsamizro mohoddIpako narmeti bhAvaH / iha sAmAcArI-sAvagassa aTTahAso na vaddati, jati NAma hasiyavvaM to IsiM ceva vihasitavvaMti / kaukucyaM-kutsitasaMkocanAdikriyAyuktaH kucaH kukucaH tadbhAvaH kaukucyaM-anekaprakArA mukhanayanoSThakaracaraNabhUvikArapUrvikA parihAsAdijanikA bhANDAdInAmiva viDambanakriyetyarthaH / ettha sAmAyArI-tArisagANi bhAsituM Na kappati jArisehiM logassa hAso uppajjati, evaM gatIe ThANeNa vA ThAtitunti / maukharyaM-dhASryaprAyamasatyAsambaddhapralApitvamucyate, muheNa vA arimANeti, jadhA kumArAmacceNaM so cArabhaDao visajjito, raNNA NiveditaM, tAe jIvikAe vitti diNNA, aNNatA rudveNa mArito kumArAmacco / saMyuktAdhikaraNaM-adhikriyate narakAdiSvanenetyadhikaraNaM vAsyudUkhalazilAputrakagodhUmayantrakAdi saMyuktaM arthakriyAkaraNayogyaM saMyuktaM ca tadadhikaraNaM ceti 10 vANIprayoga kaMdarpa kahevAya che. prabaLa evA rAgathI mohane utpanna karanArI hAsyamizrita ThaThThA mazkarI e kaMdarpa jANavo. ahIM sAmAcArI A pramANe ke - zrAvakane jora-jorathI hasavuM yogya nathI. jo kadAca hasavuM paDe to smita kare. (2) kokucya : kharAba rIte saMkocana vigere kriyAthI yukta kuca (= kriyAvizeSa) te kukuca teno je bhAva te kIku arthAt moM, AMkha, hoTha, hAtha, paga, bhramaranuM saMkocana vigere bhAMDa (vidUSaka) 15 vigerenI jema evI rIte kare che jethI sAmevALAne hasavuM Ave vigere thAya. Ama, zarIranA avayavonI aneka prakAranI saMkocana vigere kriyA kaukucya kahevAya che. ahIM sAmAcArI-zrAvake tevA prakAranuM bolavuM na joie ke e rIte cAlavuM, UbhA rahevuM, besavuM vigere na karavuM joie ke jethI lokone hasavuM Ave. (3) maukharya : dhRSTatApUrvakanA asatya, asaMbaddha vacano bolavA te maukharya kahevAya che. athavA 20 mukhathI = evA prakAranA vacanothI zatruo UbhA kare. jema ke (dRSTAnta cUrNi ane TIppaNInA AdhAre lakhAya che -) koIka rAjAne anyagAmamAM jhaDapathI jaI zake evA puruSanI jarUra paDI. tethI rAjAe maMtrIne pUchyuM ke "zIghragativALo puruSa ApaNA rAjyamAM koNa che ?" maMtrIe eka zUravIra evA sainikanuM nAma ApyuM. te sainika javA taiyAra nahoto chatAM paNa parANe te sainikane ravAnA karyo. (A rIte maMtrIe potAnA mukhathI sainikane zatru banAvyo.) sainika "mane maMtrIe parANe A kAmamAM joDyo 25 che ema vicArI maMtrI upara dveSa pAmyo. pariNAme ekavAra taka maLatA sainike maMtrIne mArI nAMkhyo. (4) saMyuktAdhikaraNa : jenAvaDe AtmA narakAdino adhikArI banAvAya che te adhikaraNa. te adhikaraNa tarIke vAsI (lAkaDAM choDalAnuM zastra), khAMDaNI, auSadha vigere vATavAno paththara, ghaMTI vigere jANavA. saMyukta eTale arthakriyAne = kuhADI vigerenuM je kArya hoya te kArya karavAne yogya. 86. zrAvakasyATTahAso na varttate, yadi nAma hasitavyaM tarhi ISadeva vihasitavyamiti / atra sAmAcArI-tAdaMzi 30 bhASituM na kalpate yaadRshailoksy hAsyamutpadyate, evaM gatyA sthAnena vA sthAtumiti mukhena vA'rimAnayati, yathA kumArAmAtyena sa cArabhaTo visRSTaH, rAjJo niveditaM, tayA jIvikayA vRttirdattA, anyadA ruSTena mAritaH kumArAmAtyaH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anarthadaMDavratanA aticAro 199 samAsaH / ettha samAcArI-sAvageNa saMjuttANi ceva sagaDAdIni na dharetavvANi, evaM vAsIparasumAdisu vibhAsA / 'upabhogaparibhogAtireka' iti upabhogaparibhogazabdArtho nirUpita eva tadatirekaH / etthavi sAmAyArI-uvabhogAtirittaM jadi tellAmalae bahue geNhati tato bahugA NhAyagA vaccaMti tassa loliyAe, aNhevi aNhAyagA prahAyaMti, ettha pUtaragAAukkAyavadho, evaM puSphataMbolamAdivibhAsA, evaM Na vamRti, kA vidhI sAvagassa uvabhoge pahANe ?, ghare pahAyavvaM Natthi tAdhe 5 tellAmalaehiM sIsaM ghaMsittA savve sADetUNaM tAhe taDAgAItaDe niviTTho aMjalihi NhAti, evaM jesu ya pupphesu puSphakuMthutANi tANi pariharati / ____uktaM sAticAraM tRtIyaguNavataM, vyAkhyAtAni guNavratAni, adhunA zikSApadavratAni ucyante, saMyukta evuM adhikaraNa te saMyuktAdhikaraNa ema samAsa jANavo. ahIM sAmAcArI-zrAvake gADA vigere saMyukta (= baLado joDIne taiyAra) rAkhavA na joie. A ja pramANe vAsI, kuhADo vigere 10 taiyAra karIne rAkhavA nahIM (jema ke, kuhADo hoya to tene hAtho saMyukta karIne na rAkhe athavA dhAra buThThI hoya to tIkSNa karIne na rAkhe vigere.) (5) upabhoga-paribhoga-atireka : upabhoga-paribhoga zabdono artha pUrve jaNAvI ja dIdho che. teno je atireka te upabhogaparibhogAtireka. ahIM sAmAcArI - upabhogaatirekapaNuM A pramANe ke jo zrAvaka taLAve snAna karavA jAya tyAre sAthe tela, AmaLA vadhu pramANamAM grahaNa 15 kare to tyAM tenI lAlacathI ghaNA badhA loko snAna karavA Ave. tathA snAna na karavAnI icchAvALA bIjA paNa tyAM tela-AmaLAnI lAlacathI snAna kare. tethI pANImAM rahelA porA vigere ane aplAyajIvonI hiMsA thAya che. A ja pramANe puSpa, taMbola vigeremAM paNa samajI levuM. upabhoganI vastuo vadhAre rAkhavI zrAvakane kalpatI nathI. zaMkA : snAnarUpa upabhogamAM zrAvakane kaI vidhi jANavI ? - prathama zrAvake potAnA gharamAM ja snAna karavuM joie. jo e zakya na hoya to tela- 20 AmaLAvaDe potAnuM mastaka ghasIne te badhuM tyAM ja khaMkherIne pachI taLAva vigerenA kinAre besI aMjalivaDe snAna kare. A ja pramANe je puSpomAM puSpanA kuMthavA jIvo hoya te puSpo choDI de. avataraNikA : aticArasahita trIjuM guNavrata kahyuM. te sAthe guNavratonuM vyAkhyAna pUrNa thayuM. have zikSApadavrato kahevAya che. (zikSA - abhyAsa, te mATenA je pado = sthAno te zikSApado. te rUpa je vrata te zikSApadavrata. aNuvrato ane guNavrato ekavAra grahaNa karavAnA hoya che, jayAre A 25 zikSApadavratono vAraMvAra abhyAsa karavAno hoya che. mATe teone zikSApada kahevAya che.) te cAra 87: atra sAmAcArI zrAvakeNa saMyuktAni zakaTAdIni na dhAraNIyAni, evaM vAsIparvAdiSu vibhASA / atrApi sAmAcArI-upabhogAtiriktaM yadi tailAmalakAdIni bahUni gRhNAti tato bahavaH snAnakArakA vrajanti tasya laulyena, anye'strAyakA api snAnti, atra pUtarakAdyapkAyavadhaH, evaM puSpatAMbUlAdivibhASA, evaM na varttate, ko vidhiH zrAvakasyopabhoge snAne ? gRhe snAtavyaM nAsti tadA tailAmalakaiH zIrSaM ghRSTvA sarvANi 30 zATayitvA tatastaDAkAdInAM taTe nivezyAJjalibhiH snAti, evaM yeSu puSpeSu puSpakunthavastAni pariharati / * 'Aya' - pUrvamudrite pratya0 ghA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7). tAni ca catvAri bhavanti, tadyathA-sAmAyikaM dezAvakAzikaM pauSadhopavAsaH atithisaMvibhAgazceti, tatrAdyazikSApadavratapratipAdanAyAha - sAmAiaM nAma sAvajjajogaparivajjaNaM niravajjajogapaDisevaNaM ca / sikkhA duvihA gAhA uvavAyaThiI gaI kasAyA ya / baMdhaMtA veyaMtA paDivajjAikkame 5 paMca // 1 // sAmAiaMmi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjA // 2 // savvaMti bhANiUNaM viraI khalu jassa savviyA natthi / so savvaviraivAI cukkai desaM ca savvaM ca // 3 // sAmAiyassa samaNo0 ime paJca0, taMjahAmaNaduppaNihANe vaiduppaNihANe kAyaduppaNihANe sAmAiyassa saiakaraNayA sAmAiyassa mAvadiyasa rAyA 2 || (sUtram) | samo-rAgadveSaviyukto yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati, Ayo lAbhaH prAptiriti paryAyAH, samasyAyaH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvairjJAnadarzanacaraNaparyAyanirupamasukhahetubhiradhaHkRtacintAmaNikalpadrumopamairyujyate, sa eva samAyaH prayojanamasya kriyAnuSThAnasyeti sAmAyikaM samAya eva vA sAmAyikaM, nAmazabdo'laGkArArthaH, avayaM-garhitaM pApaM, sahAvadyena sAvadyaH yogo-vyApAraH kAyikAdistasya parivarjanaM-parityAgaH kAlAvadhineti gamyate, tatra mA bhUt sAvadyayogaparivarjana15 mAtramapApavyApArAsevanazUnyaM sAmAyikamityata Aha-niravadyayogapratisevanaM ceti, atra sAvadhayoga che - (1) sAmAyika, (2) dazAvakAzika, (3) pauSadhopavAsa, ane (4) atithisaMvibhAga. temAM prathama zikSApadavratanuM pratipAdana karavA mATe kahe che ; sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya : rAga-dveSa vinAno je jIva bIjA badhA jIvone potAnI jema jue che (arthAt jema 20 potAne du:kha gamatuM nathI, sukha game che, tema bIjA jIvone paNa du:kha gamatu nathI sukha game che ema je jue che,) te sama kahevAya che. Aya, lAbha, prApti A traNe paryAyavAcI zabdo jANavA. tethI samano je Aya=prApti te samAya. (zuM samanI prApti thAya? hA, te A pramANe -) nirUpamasukhanA kAraNabhUta ane ciMtAmaNi tathA kalpavRkSanI upamA paNa jenI sAme ochI paDe che evA navA-navA jJAna-darzanacAritranA paryAyodvArA dareka kSaNe samanI prApti thAya che. te samAya ja je kriyAnuSThAnanuM 25 prayojana che te kriyAnuSThAna sAmAyika kahevAya che. athavA samAya e ja sAmAyika. mULamAM "nAma" zabda zobhA mATe jANavo. avadya eTale gaha pAmeluM = niMdya pApa. avadya sAthe je hoya te sAvadya. yoga eTale kAyika vigere vyApAra. A sAvadya evA yogano je amuka kALa sudhI tyAga te sAvadyayogaparivarjana. temAM sAmAyika e niravadya evA yoganA Asevana vinAnuM mAtra sAvadyayoganA tyAgarUpa na thAo te mATe 30 kahe che - (sAmAyika sAvadyayoganA tyAgarUpa) ane niravadyayoganA pratisevanarUpa che. ahIM zrAvake sAvaghayoganA tyAganI jema niravadyayoganA pratisevanamAM paNa roje roja yatna karavo joIe evuM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikanI vidhi 201 parivarjanavaniravadyayogapratisevane'pyaharnizaM yatnaH kArya iti darzanArthaM cazabdaH parivarjanapratisevanakriyAdvayasya tulyakakSatodbhAvanArthaH / ettha puNa sAmAcArI-sAmAiyaM sAvaeNa kathaM kAyavvaMti ?, iha sAvago duvidho-iDDIpatto aNiDDipatto ya, jo so aNiDDipatto so cetiyaghare sAdhusamIpe vA ghare vA posadhasAlAe vA jattha vA visamati acchati vA nivvAvAro savvattha kareti tattha, causu ThANesu NiyamA kAyavvaM-cetiyaghare sAdhumUle poSadhasAlAe ghare AvAsagaM kareMtotti, tattha jati 5 sAdhusagAse kareti tattha kA vidhI ?, jati paraM parabhayaM natthi jativi ya keNai samaM vivAdo Natthi jati kassai Na dharei mA teNa aMchaviyachiyaM kajjihiti, jati ya dhAraNagaM ?Na na geNhati mA bhajjihitti, jati vAvAraM Na vAtAreti, tAdhe ghare ceva sAmAyikaM kAtUNaM vaccati, paMcasamio tigutto IriyAuvajutte jahA sAhU bhAsAe sAvajjaM pariharaMto esaNAe kaTuM leTuM vA paDilehiuM pADavA mATe 'ca' 206 tyA ane pratisevana bane yAnI tulyatA prATa 421 // bhATe sApeko cha. 10 ahIM vaLI sAmAcArI A pramANe che - zrAvake sAmAyika kevI rIte karavuM joIe ? te kahe che ke zrAvaka be prakAranA che - RddhimAna ane Rddhi vinAnA. temAM je te Rddhi vinAno zrAvaka che te caityagharamAM, sAdhu pAse, gharamAM, pauSadhazALAmAM ke jyAM pote vyApAra vinAno thayelo zAMtithI ArAma karato hoya ke raheto hoya tyAM badhe sAmAyika kare, paraMtu mukhyatayA caityaghara, sAdhupAse, pauSadhazALA ane ghara ema jo A cAra sthAnomAM Avazyaka karato hoya tyAre niyamathI karavuM. 15 jo sAdhu pAse karato hoya to tyAM kaI vidhi che? te kahe che - jo koI parano = zatru vigereno bhaya na hoya, ke koinI sAthe vivAda nathI ke koInuM devuM mAthe nathI, kAraNa ke jo bhaya, vivAda haze to sAmevALA sAthe bAthA-bAthI na thai jAya, ane jo mAthe devuM hoya to sAdhu pAse jatI vakhate rastAmAM kyAMya leNadAra maLe ane te sAmAyikano bhaMga na kare te mATe gharethI sAmAyika grahaNa na kare. paraMtu jo AvuM kaI nathI arthAt bhaya, vivAda ke devuM nathI, ke rastAmAM jatI veLAe koI vyApAra 20 paNa karavAno nathI. to te zrAvaka gharethI sAmAyika laIne sAdhu pAse jAya. jatI veLAe te zrAvaka pAMca samiti ane traNa guptithI yukta thaine jAya. te A pramANe - sAdhunI jema irSAmAM barAbara upayukta, bhASAthI sAvaghano tyAga karato, eSaNA samitimAM kAi ke mATInA DhephA vigerenI jarUra hoya to tenA 88. aMtra punaH sAmAcArI sAmAyikaM zrAvakeNa kathaM karttavyamiti ?, iha zrAvako dvividhaHRddhiprApto'nRddhiprAptazca, yaH so'nRddhiprAptaH sa caityagRhe sAdhusamIpe vA gRhe vA pauSadhazAlAyAM vA yatra vA 25 vizrAmyati tiSThati vA nirvyApAraH sarvatra karoti tatra, catuSu sthAneSu niyamAt karttavyaM-caityagRhe sAdhumUle pauSadhazAlAyAM gRhe vA''vazyakaM kurvanniti, tatra yadi sAdhusakAze karoti tatra ko vidhiH ?-yadi paraM parabhayaM nAsti yadi ca kenApi sArdhaM vivAdo nAsti yadi kasmaicinna dhArayati mA tenAkarSavikarSaM bhUditi, yadi cAdhamarNaM dRSTvA na gRhNAti mA bhaGgakSyatIti, yadi vyApAraM na karoti, tadA gRha eva sAmAyikaM kRtvA vrajati, paJcasamitastrigupta IryAdhupayukto yathA sAdhuH bhASAyAM sAvadyaM pariharan eSaNAyAM kASThaM leSTuM vA 30 pratilikhya Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 A Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) majjettuM evaM AdANaNikkhevaNe khelasiMghANe Na vigiMcati, vigiMcaMto vA paDileheti ya pamajjati ya, jattha ciTThati tatthavi guttiNirodhaM kareti / etAe vidhIe gattA tividheNa Namittu sAdhuNo pacchA sAmAiyaM kareti - 'karemi bhante ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi duvidhaM tividheNaM jAva sAdhU pajjuvAsAmitti kAtUNaM, pacchA IriyAvahiyAe paDikkamati, pacchA AloettA 5 vaMdati AyariyAdI jadhArAtiNiyA, puNovi guruM vaMdittA paDilehittA NiviTTho pucchati paDhati vA, evaM cetiyAiesuvi, jadA sagihe posadhasAlAe vA tattha Navari gamaNaM Natthi, jo iDDIpatto so savvaDDIe eti, teNa jaNassa ucchAhovi ADhitA ya sAdhuNo supurisapariggaheNaM, jati so kayasAmAito eti tAdhe AsahatthimAdiNA jaNeNa ya adhikaraNaM vaTTati, tAdhe Na kareti, ' svAmI pAse anujJA lai tenuM pratilekhana, pramArjana karIne grahaNa karato, A ja pramANe AdAna- 10 nikSepaNamAM paNa pratilekhana-pramArjana karIne grahaNa-muMcana karato, pAriSThAparnikAmAM zleSma--gaLaphAno tyAga kare nahIM, karavo paDe to pratilekhana--pramArjana karIne paraThave, jyAM Ubho rahe tyAM paNa manAdi guptino nirodha kare. A pramANenI vidhithI upAzrayamAM jaine sAdhuone mana-vacana--kAyAthI namaskAra karIne pachI sAmAyikane kare - "he bhante ! jyAM sudhI huM sAdhuonI paryupAsanA karuM tyAM sudhI dvividha--trividha 15 sAvaghayoganuM paccakkhANa karavAdvArA sAmAyika karuM chuM." A pramANe 'karemi bhaMte !'sUtra bolIne iryAvahI pratikrame. tyAra bAda (potAnA AgamanAdinI) AlocanA karIne AcArya vigerene ratnAdhika pramANe vaMdana kare. tyAra bAda pharI gurune vaMdana karIne besavAnA sthAnanuM paDilehaNa karIne bese. Asana upara beThelo te zaMkAsthAno pUche athavA bhaNe. A ja pramANe caityaghara vigeremAM paNa jANavuM. have jyAre potAnA gharamAM ke pauSadhazALAmAM sAmAyika kare tyAre bahAra javAnuM hotuM nathI. have je rAjA vigere RddhimAna zrAvaka che. te potAnI sarvaRddhi sAthe sAdhu pAse sAmAyika karavA Ave. (arthAt Rddhi vinAnA zrAvakanI jema gharethI sAmAyika karIne nIkaLe nahIM.) AvI Rddhi sAthe zrAvaka jato hovAthI lokone paNa dharmamAM utsAha vadhe tathA AvA sArA loko paNa sAdhune pUje che ema vicArI loko paNa sAdhuono AdarasatkAra kare. Avo zrAvaka jo gharethI ja sAmAyika laine jAya to potAnI Rddhi sAthe nIkaLatA hAthI--ghoDA vigereArA ane tenA mANaso vigeredvArA 25 hiMsA thAya tethI te gharethI sAmAyika laine jAya nahIM. e ja pramANe jo gharethI sAmAyika laine javAnuM 20 89. pramRjya evamAdAnanikSepe, zleSmasiGghAne na tyajati tyajan vA pratilikhati ca pramASTi ca, yatra tiSThati tatrApi guptinirodhaM karoti, etena vidhinA gatvA trividhena natvA sAdhUn pazcAt sAmAyikaM karoti-karomi bhadanta ! sAmAyikaM sAvadyaM yogaM pratyAkhyAmi dvividhaM trividhena yAvat sAdhUn paryupAse itikRtvA, pazcAt airyApathikIM pratikrAmati, pazcAt Alocya vandate AcAryAdIn yathArAttrikaM, punarapi guruM vanditvA pratilikhya 30 niviSTaH pRcchati paThati vA, evaM caityAdiSvapi, yadA svagRhe pauSadhazAlAyAM vA AvAsake vA tadA navaraM gamanaM nAsti, ya RddhiprAptaH sa sarvardhyA''yAti, tena janasyotsAhaH api ca sAdhava AdUtAH supuruSaparigraheNa, yadi sa kRtasAmAyika AyAti tadA'zvahastyAdinA janena cAdhikaraNaM varttate tato na karoti, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAmAyikanI vidhi 203 kayasAmAieNa ya pAdehiM AgaMtavvaM, teNaM Na kareti, Agato sAdhusamIve kareti, jati so sAvao to Na koi udveti, aha ahAbhaddao tA pUtA katA hotutti bhaNNati, tAdhe puvvaraitaM AsaNaM kIrati, AyariyA uTThitA ya acchaMti, tattha uThetamaNuDheMte dosA vibhAsitavvA, pacchA so iDDIpatto sAmAiyaM kareDa aNeNa vidhiNA-karemi bhante ! sAmAiyaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi davidhaM tividheNa jAva niyamaM pajjuvAsAmitti, evaM sAmAiyaM kAuM paDikkato vaMdittA pucchati, so ya kira sAmAiyaM 5 kareMto mauDaM avaNeti kuMDalANi NAmamudaM pupphataMbolapAvAragamAdI vosirati, esA vidhI sAmAiyassa |aah-saavdyyogprivrjnaadiruuptvaat sAmAyikasya kRtasAmAyikaH zrAvako vastutaH hoya to pagethI cAlIne javuM paDe. tethI paNa gharethI sAmAyika karIne nIkaLe nahIM. Rddhi sAthe AvIne te zrAvaka sAdhupAse sAmAyika kare. " A AvanAro RddhimAna jo zrAvaka hoya (= dharma pAmelo hoya) to tenA AvavAthI koI sAdhu 10 UThe nahIM. paraMtu jo te zrAvaka na hoya paNa yathAbhadraka hoya (= dharma pAmelo na hoya, sAdhunI sAmAcArI jANato na hoya) tyAre pUjA karAyelI thAo (= mArA paNa mAna-satkAra thayA evuM tenA manamAM thAya te mATe) kai vidhi sAdhuoe karavI? te kahevAya che - te yathAbhadraka Ave te pahelA ja tene besavA mATe Asana taiyAra kare, tenA AvyA pahelA ja AcArya UbhA thaI ATA mAre, kAraNa ke jo tenA AvatAnI sAthe UThe to AvanAra gRhasthano Adara karavAnA kAraNe doSa lAge ane jo 15 UbhA na thAya to tene khoTuM lAge mATe pahelethI ja AcArya UbhA thaI ATA mAratA rahe. tyAra pachI te RddhimAna A vidhithI sAmAyika kare- 'remi bhaMte... nava niyAM pannuvAmi' (ddhi vinAno zrAvaka 'nAva sAdhU pannuvAmi' bole ane RddhimAna zrAvaka "nava niyamaM pablavIsAma' bole. AvuM kema? enA samAdhAnamAM bahuzruto evI yukti jaNAve che ke - RddhimAna zrAvaka ghaNA kAryomAM vyasta hovAthI ghaNo samaya sAdhu pAse vitAvI zake nahIM. tethI cokkasa samayanI maryAdA sAthe 20 te sAmAyika kare.) pachI pUrvanI jema iriyAvahIdvArA pratikrAnta thayelo vaMdana karIne praznAdi pUche. te RddhimAna sAmAyika karatI veLAe potAnA mukuTa, kuMDalo, vIMTI dUra mUke che ane puSpa, pAna, uttarIya vastra vigereno tyAga kare. A sAmAyikanI vidhi kahI. - zaMkA : sAmAyika e sAvaghayoganA tyAgarUpa hovAthI je zrAvaka sAmAyika kare che te kharekhara to sAdhu ja kahevAya. ane tethI te itvarakALa mATe paNa trividha-trividhavaDe sarvasAvadyayogonuM 25 90. kRtasAmAyikena ca pAdAbhyAmAgantavyaM tena na karoti, AgataH sAdhusamIpe karoti, yadi sa zrAvakastadA na ko'pi abhyuttiSThati, atha yathAbhadrakastadA''dRto bhavatviti bhaNyate, tadA pUrvaracitamAsanaM kriyate, AcAryAzcotthitAstiSThanti, tatrottiSThatyanuttiSThati ca doSA vibhASitavyAH, pazcAt sa RddhiprAptaH sAmAyikaM karotyanena vidhinA-karomi bhadanta ! sAmAyikaM sAvadhaM yogaM pratyAkhyAmi dvividhaM trividhena yAvanniyama paryupAse iti, evaM sAmAyikaM kRtvA pratikrAnto vanditvA pRcchati, sa kila sAmAyikaM kurvan mukuTaM 30 apanayati kuNDale nAmamudrAM puSpatAmbUlaprAvArakAdi vyutsRjati, eSa vidhiH sAmAyikasya / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 204 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) sAdhureva sa kasmAd itvaraM sarvasAvadyayogapratyAkhyAnameva na karoti trividhaM trividheneti ?, atrocyate, sAmAnyena sarvasAvadyayogapratyAkhyAnasyAgAriNo'sambhavAdArambheSvanumateravyavacchinnatvAt, kanakAdiSu cA''tmIyAgrahAnivRtteH, anyathA sAmAyikottarakAlamapi tadagrahaNaprasaGgAt, sAdhuzrAvakayozca prapaJcena bhedAbhidhAnAt / tathA cAha granthakAraH - sikkhA duvidhA gAhA, uvavAtaThitI gatI kasAyA ya / baMdhaMtA vedantA paDivajjAikkame paMca // 1 // asyA vyAkhyA-iha zikSAkRtaH sAdhu zrAvakayormahAn vizeSaH, sA ca zikSA dvividhA - AsevanAzikSA grahaNazikSA ca, zikSA - abhyAsaH, tatrAsevanAzikSAmadhikRtya sampUrNAmeva cakravAlasAmAcArIM sadA pAlayati sAdhuH, zrAvakastu na tatkAlamapi sampUrNAmaparijJAnAdasambhavAcca, 10 grahaNazikSAM punaradhikRtya sAdhuH sUtrato'rthatazca jaghanyenASTau pravacanamAtara utkRSTatastu bindusAraparyantaM gRhNAtIti, zrAvakastu sUtrato'rthatazca jaghanyena tA eva pravacanamAtara utkRSTatastu SaDjIvanikAM yAvadubhayato'rthatastu piNDaiSaNAM yAvat, na tu tAmapi sUtrato niravazeSAmarthata iti / sUtraprAmANyAcca paccakkhANa zA mATe karato nathI ? samAdhAna H sAmAnyathI gRhasthane sarvasAvadyayoganuM pratyAkhyAna saMbhavatuM nathI kAraNa ke sAmAyika . 15 lIdhA pachI paNa je parivArAdi mATe AraMbho cAle che temAM tenI anumodanA maTI jatI nathI. ane sonuM vigere je potAnI milakata che temAM teno mamatvabhAva jato rahyo nathI. jo jato rahyo hota to sAmAyika karyA pachI paNa te sonuM vigere grahaNa karata nahIM paNa kare che mATe mamatvabhAva paNa rahelo che. tathA sAdhu-zrAvaka vacce vistArathI (AgaLa) bheda jaNAvelo che. tethI te zrAvaka sAdhu banI jato nathI ke jethI sarvasAvadyanuM paccakkhANa tene saMbhave. zrAvaka--sAdhu vacce bheda jaNAvavA graMthakArazrI 20 kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : sAdhu-zrAvaka vacce zikSAkRta moTo bheda che. (1) te zikSA be prakAre che - AsevanazikSA ane grahaNazikSA. zikSA eTale abhyAsa. temAM AsevanazikSAne AzrayIne sAdhu badhI ja cakravAla sAmAcArIne kAyama mATe pALe che. jyAre zrAvaka tatkALapUratI paNa saMpUrNa sAmAcArIne pALato 25 nathI, kAraNa ke tenuM tene jJAna nathI ane tenAthI saMpUrNa sAmAcArInuM pAlana karavuM zakya paNa nathI. grahaNazikSAne AzrayIne sAdhu sUtra--arthathI jaghanyathI ATha pravacanamAtAnuM jJAna ane utkRSTathI biMdusAra (14muM pUrva) sudhInuM jJAna grahaNa kare che. jyAre zrAvaka sUtra--arthathI jaghanyathI te ja ATha pravacanamAMtAnuM jJAna ane utkRSTathI sUtra--artharUpa ubhayathI dazavaikA. nA 4thA SaDjavanikAya adhyayana sudhI ane arthathI piMDaiSaNA sudhInuM jJAna grahaNa kare che. te piMDaiSaNAne paNa sUtrathI nahIM paNa arthathI 30 saMpUrNa grahaNa kare. (A pramANe jJAna--kriyAne AzrayIne zrAvaka--sAdhuvacce bheda kahyo.) sUtranA prAmANyathI sAdhu-zrAvaka vacce bheda jaNAya che. kahyuM che - 'sAmAmi (2) gAthAthI = Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka-sAdhu vacceno taphAvata ja 205 vizeSaH, tathA coktam- "sAmAiyaMmi tu kate samaNo iva sAvao havai jamhA / eteNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjA // 1 // " iti, gAthAsUtraM prAg vyAkhyAtameva, lezatastu vyAkhyAyatesAmAyike prAgnirUpitazabdArthe, tuzabdo'vadhAraNArthaH, sAmAyika eva kRte na zeSakAlaM zramaNa iva-sAdhuriva zrAvako bhavati yasmAt, etena kAraNena bahuzaH-anekazaH sAmAyikaM kuryAdityatra zramaNa iva coktaM na tu zramaNa eveti yathA samudra iva taDAgaH na tu samudra evetyabhiprAyaH / 5 tathopapAto vizeSakaH, sAdhuH sarvArthasiddha utpadyate zrAvakastvacyute paramopapAtena, jaghanyena tu dvAvapi saudharma eveti, tathA coktaM-"avirAdhitasAmaNNassa sAdhuNo sAvagassa u jahaNNo / sodhamme uvavAto bhaNio telokkadaMsIhiM // 1 // " tathA sthitirbhedikA, sAdhorutkRSTA trayastriMzatsAgaropamANi jaghanyA tu palyopamapRthaktvamiti, zrAvakasya tUtkRSTA dvAviMzatiH sAgaropamANi jaghanyA tu palyopamamiti / tathA gatirbhedikA, vyavahArataH sAdhuH paJcasvapi gacchati, tathA ca 10 kurUTotkuruTau narakaM gatau kuNAlAdRSTAnteneti zrUyate, zrAvakastu catasRSu na siddhigatAviti, anye tu vyAcakSate-sAdhuH suragatau mokSe ca, zrAvakastu catasRSvapi / tathA kaSAyAzca vizeSakAH, sAdhuH kaSAyodayamAzritya sajvalanApekSayA catustridvayekakaSAyodayavAnakaSAyo'pi bhavati tu te...' A gAthAsUtrano artha pUrve kahevAI gayo ja che. chatAM ahIM saMkSepathI artha kahevAya che - tu' zabda jakAra arthavALo hovAthI sAmAyika karatI veLAe ja zrAvaka sAdhu jevo che, nahIM ke 15 sAmAyika sivAyanA zeSakALamAM je kAraNathI sAmAyika karatI vakhate zrAvaka sAdhu jevo bane che te kAraNathI zrAvaka vAraMvAra sAmAyika kare. A gAthAmAM zrAvakane "sAdhu jevo' kahyo che "sAdhu ja' kahyo nathI. jema ke, te taLAva samudra jevuM che, samudra nathI. Ama A gAthA uparathI paNa sAdhu-zrAvaka vacce bheda siddha thAya che. . (3) tathA upapAta paNa bheda pADanAra jANavo - sAdhu sarvArthasiddhamAM utpanna thAya, jyAre 20 zrAvaka ayyatanAmanA 12mAM devalokamAM utkRSTathI utpanna thAya. jaghanyathI baMne saudharma devalokamAM ja utpanna thAya. kahyuM che - "traNalokane jonArA tIrthakaroe avirAjitasaMyamavALA sAdhu ane zrAvakano jaghanyathI saudharmamAM upapAta kahyo che. //lA" (4) tathA sthiti paNa bheda pADanArI jANavI - sAdhunI pachInA bhAvamAM utkRSTa Ayusthiti 33 sAgaropama ane jadhanyathI palyopamapRthakva. zrAvakanI utkRSTathI 22 sAgaropama ane jaghanyathI palyopama. (5) tathA gati paNa bheda pADanArI jANavI - 25 vyavahArathI = bahArathI je sAdhu che te pAMce gatimAM (cAra+mokSa) jAya che. kuNAlAnagarInA dRSTAntamAM (bhA. 4, pR. 284) kuruTa ane utkarTa baMne sAdhuo narakamAM gayA ema saMbhaLAya che. jyAre zrAvaka cAra gatimAM jAya paNa siddhigatimAM jAya nahIM. keTalAka vaLI ema kahe che ke - sAdhu devagati ane mokSamAM jAya tathA zrAvaka cAra gatimAM jAya. (6) kaSAyo bhedaka jANavA - chabasthavItarAga vigere sAdhu kaSAyodayane AzrayIne saMjavalananI 30 apekSAe krodhAdi cAra athavA traNa athavA be athavA eka athavA akaSAya paNa hoya che. jayAre 91. avirAddhazrAmaNyasya sAdhoH zrAvakasyApi jaghanyataH / saudharme upapAto bhaNitastrailokyadarzibhiH // 1 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-7) chadmasthavItarAgAdiH, zrAvakastu dvAdazakaSAyodayavAn aSTakaSAyodayavAMzca bhavati, yadA dvAdazakaSAyodayavAMstadA'nantAnabandhavarjA gahyante. ete cAviratasya vijJeyA iti, yadA tvaSTakaSAyodayavAna tadA'nantAnubandhiapratyAkhyAnakaSAyavarjA iti, ete ca viratAviratasya / tathA bandhazca bhedakaH, sAdhurmUlaprakRtyapekSayA aSTavidhabandhako vA saptavidhabandhako vA SaDvidhabandhako vA ekavidhabandhako 5 vA, uktaM ca-"sattavidhabaMdhagA huti pANiNo AuvajjagANaM tu / taha suhumasaMparAgA chavihabaMdhA viNidivA // 1 // mohAuyavajjANaM pagaDINaM te u baMdhagA bhaNiyA / uvasaMtakhINamohA kevaliNo egavidhabaMdhA // 2 // te puNa dusamayaThitIyassa baMdhagA Na puNa saMparAgassa / selesIpaDivaNNA abaMdhagA hoti viNNeyA // 3 // " zrAvakastu aSTavidhabandhako vA saptavidhabandhako vA / tathA vedanAkRto bhedaH, sAdhuraSTAnAM saptAnAM catasRNAM vA prakRtInAM vedakaH, zrAvakastu niyamAdaSTAnAmiti / 10 tathA pratipattikRto vizeSaH, sAdhuH paJca mahAvratAni pratipadyate, zrAvakastvekamaNuvrataM dve trINi catvAri paJca vA, athavA sAdhuH sakRt sAmAyikaM pratipadya sarvakAlaM dhArayati, zrAvakastu punaH 2 pratipadyata iti / tathA'tikramo vizeSakaH, sAdhorekavratAtikrame paJcavratAtikramaH, zrAvakasya zrAvaka 12 ane 8 kaSAyanA udayavALo hoya che. jyAre 12kaSAyanA udayavALo hoya tyAre anaMtAnubaMdhI sivAyanA kaSAyo levA. A avirata zrAvakane jANavA. jayAre ATha kaSAyanA udayavALo 15 hoya tyAre anaMtAnubaMdhI ane apratyAkhyAna sivAyanA kaSAyavALo jANavo. A ATha dezaviratazrAvakane jANavA. (7) baMdha e bhedaka jANavo - sAdhu mUlaprakRtinI apekSAe AThaprakRtine bAMdhanAro, sAta prakRtine bAMdhanAro, cha prakRtine bAMdhanAro ke eka prakRtine bAMdhanAro hoya che. kahyuM che - "jIvo AyuvinAnA sAta prakAranA karmone bAMdhanArA hoya che. tathA sUkSmasaMparaya (= 10mAM guNasthAnavALA) 20 jIvo cha prakAranA karmone bAMdhanArA kahyA che. //teo mohanIya ane AyuSya sivAyanA cha karmone bAMdhanArA kahevAyA che. upazAMtamoha, kSINamoha ane kevalio ekavidha karmane bAMdhanArA che. rA. teo be samayanI sthitivALA karmane bAMdhanArA che paNa sAMparAyikakarmane (= kaSAyanimittaka karmane) bAMdhanArA hotA nathI. zailezI avasthAne pAmelA (= 14mAM guNasthAnavALA) kevalio abaMdha jANavA. (3" jyAre zrAvaka ATha ke sAta karmane bAMdhanArA hoya che. 25 (2) vedanAkRta bheda jANavo - sAdhu ATha, sAta ke cAra prakRtinA udayane vedanAro hoya che jyAre zrAvaka niyamathI ATha prakRtinA udayane vede = bhogave che. (9) pratipattikRta bheda jANavo - sAdhu pAMca mahAvratono svIkAra kare che, jayAre zrAvaka eka, be, traNa, cAra athavA pAMca aNuvratone svIkAranAro hoya che. athavA sAdhu ekavAra sAmAyika svIkArIne sarvakALa mATe dhAraNa kare che. jyAre zrAvaka vAraMvAra sAmAyika grahaNa kare che. (10) atikrama bhedaka jANavo - sAdhune ekavratano 30 92. saptavidhabandhakA bhavanti prANina AyurvarjAnAM tu / tathA sUkSmasaMparAyAH SaDvidhabandhA vinirdiSTAH // 1 // mohAyurvajAnAM prakRtInAM te tu bandhakA bhaNitAH / upazAntakSINamohau kevalina ekavidhabandhakAH // 2 // te panarbisamayasthitikasya bandhakA na punaH sAMparAyikasya / zailezIpratipannA abandhakA bhavanti vijJeyA // 3 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikavratanA aticAro 207 punarekasyaiva, pAThAntaraM vA, kiM ca-itazca sarvazabdaM na prayuGkte, mA bhUddezaviraterapyabhAva ityAha'savvaMti bhANiUNaM' viratI khalu jassa savviyA Natthi / so savvavirayavAI cukkai desaM ca savvaM ca tti gAhA, sarvamityabhidhAya-sarvaM sAvadhaM yogaM parityajAmItyabhidhAya viratiH khalu yasya 'sarvA' niravazeSA nAsti, anumatenityapravRttatvAditi bhAvanA, sa evaMbhUtaH sarvavirativAdI 'cukkai'tti bhrazyati dezaviratiM sarvaviratiM ca pratyakSamRSAvAditvAdityabhiprAyaH / paryAptaM prasaGgena prakRtaM prstumH| 5 idamapi ca zikSApadavratamaticArarahitamanapAlanIyamityata Aha-sAmAiyassa samaNo' [gAhA ], sAmAyikasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA-manoduSpraNidhAnaM, praNidhAnaM-prayogaH duSTaM praNidhAnaM duSpraNidhAnaM manaso duSpraNidhAnaM manoduSpraNidhAnaM, kRtasAmAyikasya gRhasatketikartavyatAsukRtaduSkRtaparicintanamiti, uktaM ca-"sAmAiyaM tu kAtuM gharacintAM jo tu ciMtaye saddho / aTTavasaTTovagato niratthayaM tassa sAmaiyaM // 1 // " vAgduSpraNidhAnaM kRtasAmAyikasyA- 10 atikrama = ullaMghana thatAM pAMce vratono atikrama thAya che. jyAre zrAvakane eka ja vratano atikrama thAya che. athavA (pUrve zaMkAkAre je zaMkA karI ke zrAvaka trividha-trividhavaDe sarvasAvadyayogonuM pratyAkhyAna kema karI zakato nathI? tenA samAdhAnamAM graMthakAre 'sivavA vidhA ThIM...' gAthA kahI. A gAthAnA badale A zaMkAnA samAdhAna mATe pAThAntara tarIke bIjI gAthA paNa maLe che. tethI jaNAve che ke, ahIM pAThAntara jANavo. potAnAmAM dezaviratino paNa abhAva na thAya te mATe zrAvaka 'remi bhaMte !' 15 sUtramAM "sarvasAvadyayo' e pramANe sarvazabdano prayoga karato nathI. A ja vAta kahe che - "vyaMti mALi...." "sarvasAvaMghayogano huM tyAga karuM chuM' e pramANe kahIne jene sarvasAvadyayogathI virati nathI eTale ke sarvasAvaghayogono jeNe tyAga karyo nathI, kAraNa ke tevA zrAvakanI anumodanA to haMmezA che ja. tethI tevA prakArano te sarvavirativAdI zrAvaka pratyakSamRSAvAdI hovAthI dezavirati ane sarvavirati baMnethI bhraSTa thAya che. (TUMkamAM sarvavirati lIdhI hovAthI dezavirati to che ja nahIM ane 20 sarvavirati lIdhA bAda anumodanA rahelI hovAthI sarvavirati paNa rahetI nathI. Ama baMnethI te bhraSTa thAya che.) vadhu prAsaMgika carcAthI saryuM. mULa vAta upara AvIe. zikSApadavrata paNa aticAra vinA pAlavAnuM hovAthI kahe che - sAmAphiyasta samaLo.....' zrAvake sAmAyikanA A pAMca aticAro jANavA paraMtu AcaravA nahIM. (1) manodupraNidhAna : praNidhAna eTale prayoga (jema ke, mananuM praNidhAna eTale manano prayoga arthAt 25 mananuM ciMtana, e ja pramANe vacanapraNidhAna = vacanaprayoga arthAt vacana uccAravuM, vigere.) duSTa = kharAba evuM praNidhAna te duSmaNidhAna, mananuM duSmaNidhAna te manoduppaNidhAna, arthAt sAmAyika karanAranuM (sAmAyikamAM) gharasaMbaMdhI potAnI pharajonuM, sukRtanuM (= phalANuM kAma thayuM te bahu sAruM thayuM.), duSkRtanuM (= phalANuM thayuM te bahu kharAba thayuM.) ciMtana. kahyuM che - "sAmAyika karIne je zrAvaka gharanI ciMtA kare che. te ArtadhyAnane pAme che ane tethI tenuM te sAmAyika nirarthaka thAya che. " 30 (2) vacanadupraNidhAna : sAmAyika karanArano asabhya, niSphara ane sAvadya evo vacanaprayoga 93. sAmAyikaM tu kRtvA gRhacintAM yastu cintayecchraddhaH / ArttavazArttamupagato nirarthakaM tasya sAmAyikam // 1 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3). sabhyaniSTharasAvadhavAkprayoga iti, uktaM ca-"kaeNDasAmaio pubbiM buddhIe pehitUNa bhAsejjA / saha NiravajjaM vayaNaM aNNaha sAmAiyaM Na bhave // 2 // " kAyaduSpraNidhAnaM kRtasAmAyikasyApratyupekSitAdibhUtalAdau karacaraNAdInAM dehAvayavAnAmanibhRtasthApanamiti, uktaM ca-"aNirikkhiyApamajjiya thaMDille ThANamAdi sevento / hiMsAbhAvevi Na so kaDasAmaio pamAdAo // 3 // " sAmAyikasya smRtyakaraNaM-sAmAyikasya sambandhinI yA smaraNA smRtiH-upayogalakSaNA tasyA akaraNam-anAsevanamiti, etaduktaM bhavati-prabalapramAdavAn naiva smaratyasyAM velAyAM mayA yatsAmAyikaM kartavyaM kRtaM na kRtamiti vA, smRtimUlaM ca mokSasAdhanAnuSThAnamiti, uktaM ca-"Na sarar3a pamAdajutto jo sAmaiyaM kadA tu kAtavvaM / katamakataM vA tassa hu kayaMpi viphalaM tayaM NeyaM // 1 // " sAmAyikasyAnavasthitasya karaNaM anavasthitakaraNaM, anavasthitamalpakAlaM vA karaNA10 nantarameva tyajati, yathAkathaJcidvA'navasthitaM karotIti, uktaM ca-"kAtUNa takkhaNaM ciya pAreti kareti vA jadhicchAe / aNavaTThiyaM sAmaiyaM aNAdarAto na taM suddhaM // 1 // ", te vacanadupraNidhAna jANavuM. kahyuM che - "sAmAyika karanAro zrAvaka haMmezA prathama buddhithI vicAre bhane pachI niravadha vayanabole, nahIM to tenu sAmAyi upAya nhiiN.||2||" (3) ayaprasidhAna : eTale ke sAmAyika karanAranuM apratyupekSita apramArjita evI bhUmi vigere upara hAtha-paga vigere 15 zarI2na avayavonu me-tema bhU. hyu, cha - "nirikSita, samAhita bhayittabhUmine vize UbhA rahevuM vigere karato zrAvaka kadAca hiMsA na thAya to paNa sAmAyikavALo kahevAto nathI, kAraNa tano bhA prabhAha che. // // " ___ (4) sAmAyinI smRti- 17255 : sAmAyi saMbaMdhI sm29|| = upayoga, te na 42j. arthAt prabala pramAdavALo jIva te yAda karato nathI ke A samaye mAre je sAmAyika karavAnuM hatuM te 20 :na . (to \ 2525 me 432 cha ? 1, 125 ) mokSa ne sAdhA sapanA2 yA sm25|puurvnaa Doya to 4 bhokSane sAdhe che. yuM 4 cha - "04 pramAyusta (r) sAmAyisyAre 42vAnucha ?, karyuM ke na karyuM ?" e pramANe sAmAyikane yAda karato nathI, te jIvanuM kareluM paNa te sAmAyika niSphaLa saya che. // 1 // " (5) anavasthitakaraNa : anavasthita evA sAmAyikane karavuM. anavasthita eTale alpakALa 25 bhATe arthAt sAmAyi sane tara 4 pArI he athavA me-tema (vidhi) 43. yuMcha - "sAmAyi karIne te ja kSaNe pArI de athavA potAnI icchA pramANe (= kahevAyelI vidhi vinA potAnI mati pramANe) kare te anavasthita sAmAyika che. AvuM sAmAyika anAdara hovAthI zuddha thatuM nathI. tenA" 94. kRtasAmAyikaH pUrvaM buddhyA prekSya bhASeta / sadA niravadyaM vacanamanyathA sAmAyikaM na bhavet // 1 // anirIkSyApramRjya sthaNDilAn sthAnAdi sevamAnaH / hiMsA'bhAve'pi na sa kRtasAmAyikaH pramAdAt // 1 // na 30 smarati pramAdayukto yaH sAmAyikaM tu kadA karttavyaM / kRtamakRtaM vA tasya hu kRtamapi viphalaM takat jJeyaM // 1 // kRtvA tatkSaNameva pArayati karoti vA yadRcchayA / anavasthitaM sAmAyikamanAdarAt na tat zuddham // 1 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezAvakAzikavratanuM svarUpa che 209 uktaM sAticAraM prathamaM zikSApadavratamadhunA dvitIyaM pratipAdayannAha - -- disivvayagahiyassa disAparimANassa paidiNaM parimANakaraNaM desAvagAsiyaM, desAvagAsiyassa samaNo0 ime paJca0, taMjahA-ANavaNappaoge pesavaNappaoge saddA[vANa rUvApuvA vaDhiyA pupivarave 205 (sUtra) ___ asya vyAkhyA-digvrataM prAg vyAkhyAtameva tadgRhItasya dikparimANasya dIrghakAlasya 5 yAvajjIvasaMvatsaracaturmAsAdibhedasya yojanazatAdirUpatvAt pratyahaM tAvatparimANasya gantumazaktatvAt pratidina-pratidivasamityetacca praharamuhUrtAdyupalakSaNaM pramANakaraNaM-divasAdigamanayogyadezasthApanaM pratidinapramANakaraNaM dezAvakAzikaM, digvratagRhItadikparimANasyaikadezaH-aMzaH tasminnavakAza:gamanAdiceSTAsthAnaM dezAvakAzastena nirvRttaM dezAvakAzikaM, etaccANuvratAdigRhItadIrghatarakAlAvadhiviraterapi pratidinasakSepopalakSaNamiti pUjyA varNayanti, anyathA tadviSayasakSepAbhAvAd 10 avataraNikA aticArasahita prathama zikSApadavrata kahyuM. have bIjA zikSApadavratanuM pratipAdana karatA kahe che : sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. 'TIkArya : divrata pUrve jaNAvI ja dIdhuM che. te divratamAM je dizAsaMbaMdhI parimANa grahaNa karyuM che, te dIrghakALanuM eTale ke mAvajIva, vArSika, cAra mahinA, vigere bhedovALuM evuM so yojana 15 vigererUpa parimANa che. ATaluM parimANa roje roja javAnuM thAya e kaI zakya nathI. (arthAt eTalA parimANa sudhI roje roja javuM saMbhavatuM na hoya.) tethI AvA diparimANanuM roje roja, ahIM 'prativi' zabda prahara, muhUrta vigerenuM upalakSaNa che. tethI te dIrghakAlIna evA didhramANane roje roja divasa vigeremAM javA yogya dezamAM sthApana karavuM. (arthAtu dhAro ke pUrvadizAsaMbaMdhI 100 yojana mAre javuM evuM koi zrAvake parimANa nakkI karyuM. have je divase 100 yojana javAnuM nathI 20 te divase mAre 10) yojananI badale 10 yojanathI vadhAre javuM nahIM athavA A eka prahara daramiyAna mAre 10 yojanathI vadhAre javuM nahIM athavA eka muhUrta mATe 10 yojanathI vadhAre javuM nahIM vigere rIte dIrghakAlIna evA dilmamANane = 100 yojana vigerene divasa vigeremAM javA yogya dezamAM = 10 yojana vigeremAM sthApana karavuM) te pratidinapramANakaraNa che. ane A pratidinapramANanuM karavuM te dezAvakAzika kahevAya che. divratamAM grahaNa karela dizAparimANano (10) yo. no) eka dezamAM eTale ke eka aMzamAM (10 dho. mAM) je avakAza eTale ke gamana vigere ceSTAnuM sthAna te dezAvakAza. tenAvaDe je baneluM che te dezAvakAzikavrata. (ahIM A vrata mAtra divrata puratuM ja nathI e spaSTa kare che.) A vrata aNuvrata vigeremAM grahaNa karela lAMbA kALa sudhInI viratinA paNa pratidina saMkSepanuM upalakSaNa che ema pUjayo = guru vigere vaDilo kahe che. (arthAt aNuvrato vigeremAM paNa grahaNa karela kALamaryAdAno 30 saMkSepa karavo te dezAvakAzika jANavuM.) nahIM to jo mAtra divratasaMbaMdhI ja A vrata hoya to aNuvrata vigere saMbaMdhI saMkSepano abhAva thaI jAya. ane jo saMkSepa karavAno hoya to judA-judA zikSApada 25 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) bhAve vA pRthakzikSApadabhAvaprasaGgAdityalaM vistareNa / aittha ya sampadidvaMtaM AyariyA paNNavayaMti, jadhA sappassa puvvaM se bArasajoyaNANi visao Asi, pacchA vijjAvAdieNa osAreMteNa joyaNe diTThavisao se Thavito, evaM sAvaovi disivvatAgAre bahuyaM avarajjhiyAu, pacchA desAvagAsieNaM taMpi osAreti / athavA visadiTTaMto- agateNa ekkAe aMgulIe ThavitaM, evaM 5 vibhAsA / idamapi zikSAvratamaticArarahitamanupAlanIyamityata Aha- ' desA0 dezAvakAzikasyaprAgnirUpitazabdArthasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA'Anayanaprayoga:' iha viziSTAvadhike bhUdezAbhigrahe parataH svayaM gamanAyogAdyadanya: sacittAdidravyAnayane prayujyate sandezakapradAnAdinA tvayedamAneyamityAnayanaprayogaH, balAt viniyojyaH preSyaH tasya prayogaH yathA'bhigRhItapracAradezavyatikramabhayAt tvayA'vazyameva gatvA mama gavAdyAneyamidaM vAM tatra 10 mAnavApaDe (arthAt jema divratasaMbaMdhI dezAvakAzika juduM tema dareka aNuvratosaMbaMdhI dezAvakAzika judA--judA. Ama mAnavAthI 12 vratonI badale ghaNA vrato mAnavA paDe. tethI A dezAvakAzikane bIjA badhAnuM upalakSaNa mAnI levuM.) vadhu vistArathI saryuM. ahIM AcArya dRSTiviSasarpanuM dRSTAnta jaNAve che. te A pramANe ke - pahelAMnA kALamAM dRSTiviSa sarpanI dRSTino viSaya 12 yojana sudhIno hato. pachIthI vidyAvAdIe ochuM karatA-karatA tenI 15 dRSTino viSaya 1 yojanamAM sthApI dIdho. A ja pramANe zrAvaka paNa divratanI chUTamAM ghaNo aparAdha karyo (arthAt ghaNuM pramANa khulluM rAkhyuM) te paNa dezAvakAzikavrata dvArA ochuM kare che. athavA viSanuM dRSTAnta jANavuM - jema vaighe zarIramAM vyApelA viSane eka AMgaLImAM sthApyuM, tema zrAvaka paNa...... vigere varNana jANI levuM. A zikSAvrata paNa aticArarahita pAlavuM joie mATe kahe che zrAvake pUrve kahevAyelA 20 zabdArthavALA dezAvakAzikavratanA A pAMca aticAro jANavA, paraMtu AcaravA nahIM. te aticAro A pramANe - (1) Anayanaprayoga : viziSTamaryAdAvALA evA bhUmibhAgano abhigraha lIdhA - bAda zrAvaka pote te bhUmibhAgathI AgaLa jai zakato na hovAthI pachInA pradezamAMthI sacitta vigere dravyo lAvavA mATe 'tAre A vastu laine AvavI" e pramANeno saMdeza ApavAdvArA bIjAne je mokale che te Anayanaprayoga kahevAya che. 25 (2) preSyaprayoga : amuka kAryamAM je baLAtkAre joDAya te preSya kahevAya che. teno prayoga eTale ke abhigraha karelA gamana mATenA dezane oLaMgavAnA bhayathI (pote jai zakato na hovAthI) "tAre pharajiyAta tyAM jaine mArI gAyo vigere lAvavAnuM che athavA tyAM jaine tAre ATaluM--ATaluM ka2vAnuM che" AvA prakArano je prayoga te preSyaprayoga. 95. atra ca sarpadRSTAntamAcAryAH prajJApayanti, yathA pUrvaM tasya sarpasya dvAdaza yojanAni viSaya AsIt, 30 pazcAdvidyAvAdinA'pasArayatA yojane tasya dRSTiviSayaH sthApitaH, evaM zrAvako'pi digvratAkAre bahvaparAddhavAn pazcAt dezAvakAzikena tadapyapasArayati / athavA viSadRSTAntaH - agadenaikasyAmaGgulau sthApitaM, evaM vibhASA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezAvakAzikavratanA aticAro haka 211 kartavyamityevaMbhUtaH preSyaprayogaH / tathA zabdAnupAtaH svagRhavRttiprAkArakAdivyavacchinnabhUdezAbhigrahe bahiH prayojanotpattau tatra svayaM gamanAyogAt vRttiprAkArakapratyAsanavartino buddhipUrvakaM kSutkAsitAdizabdakaraNena samavasitakAn bodhayataH zabdasyAnupatanam-uccAraNaM tAdRg yena parakIyazravaNavivaramanupatatyasAviti, tathA rUpAnupAta:-abhigRhItadezAd bahiH prayojanabhAve zabdamanuccArayata eva pareSAM samIpAnayanArthaM svazarIrarUpadarzanaM rUpAnupAtaH, tathA bahiH pudgalaprakSepaH-abhigRhItadezAd 5 bahiH prayojanabhAve pareSAM prabodhanAya leSTvAdikSepaH pudgalaprakSepa iti bhAvanA, dezAvakAzikametadarthamabhigRhyate mA bhUd bahirgamanAgamanAdi vyApArajanitaH prANyupamaI iti, sa ca svayaM kRto'nyena vA kArita iti na kazcit phale vizeSaH pratyuta guNaH svayaMgamane IryApathavizuddheH parasya punaranipuNatvAdazuddhiriti kRtaM prasaGgena // vyAkhyAtaM sAticAraM dvitIyaM zikSApadavrataM, adhunAM tRtIyamucyate, tatredaM sUtram - posahovavAseM cauvvihe pannatte, taMjahA-AhAraposahe sarIrasakkAraposahe baMbhaceraposahe avvAvAraposahe, posahovavAsassa samaNo0 ime paJca0, taMjahA-appaDilehiyaduppaDilehiyasijjAsaMthArae apamajjiyaduppamajjiyasijjAsaMthArae appaDilehiya (3) zabdAnupAta : potAnA gharanI vADa, killA vigerethI judA evA bhUmibhAgano (eTale ke gharanI vADa ke killA pachInA bhUmibhAgamAM mAre javuM nahIM evA prakArano) abhigraha dhAraNa karyA 15. bAda te vADa ke killA vigerethI bahAranA bhUmipradezamAM koI prayojana utpanna thayuM tyAre pote tyAM jaI zakato na hovAthI buddhipUrvaka chiMka, udharasa vigere zabdo karavA dvArA vADa, killAnI najIkamAM rahelA lokone bodha ApatA (= je prayojana hoya te jaNAvavA) zabdano uccAra te rIte karavo ke jethI te lokonA kAnamAM te zabda jaine paDe, te zabdAnupAta kahevAya che. (4) rUpAnupAta : abhigRhItadezanI bahAranA dezamAM koi kAma AvI paDatA zabdane uccAryA 20 vinA ja bIjAne potAnI pAse bolAvavA mATe potAnA zarIrarUpI rUpanuM darzana karAvavuM te rUpAnupAta kahevAya che. (5) bAhyapudgalaprakSepa : abhigRhItakSetrathI bahAranA kSetramAM koI kAma AvI paDatA bIjAone jaNAvavA mATe paththara vigere pheMkavA te bAhyapudgalaprakSepa. (zaMkA : abhigraha pote lIdho che to bIjA pAse kAma karAvavAmAM zuM vAMdho che ?). - samAdhAna dezAvakAzika enI mATe grahaNa karavAnuM che ke abhigRhItakSetrathI bahAranA kSetramAM 25 gamana-Agamana vigere vyApArothI jIvonI hiMsA na thAya. ane te jIvahiMsA pote jAte kare ke bIjA pAse karAve baMnemAM phaLamAM koi bheda paDato nathI. ulaTuM kadAca pote jAya to pote iryAsamitinuM pAlana karavA pUrvaka jato hovAthI eTalo phAyado thAya jyAre bIjAne mokale to pote evI kALajIvALo na hovAthI azuddhi thAya. prAsaMgikacarcAvaDe saryuM. avataraNikA: aticArasahita bIjuM zikSApadavrata kahyuM. have trIjuM kahevAya che. tenuM sUtra A 30 pramANe che : sUtrArtha : TIkArya pramANe jANavo. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti sabhASAMtara (bhAga-3) duppaDilehiyauccArapAsavaNabhUmIo appamajjiyaduppamajjiyauccArapAsavaNabhUmIo posahovavAsassa samma aNaNupAlaNayA // 11 // (sUtraM) asya vyAkhyA-iha poSadhazabdo rUDhyA parvasu vartate, parvANi cASTamyAditithayaH, pUraNAt parva, dharmopacayahetutvAdityarthaH, poSadhe upavasanaM poSadhopavAsaH niyamavizeSAbhidhAnaM cedaM poSadhopavAsa 5 rUti, martha ra poSathopavAsanurvida: prajJA:, tatha-pAdarapoSadha:' mAhIra: pratItaH taSiya stannimitaH poSadha AhArapoSadhaH, AhAranivRttinimittaM dharmapUraNaM parveti bhAvanA, evaM zarIrasatkAra poSadhaH brahmacaryapoSadhaH, atra caraNIyaM cayaM 'avo yadi 'tyasmAdadhikArAt 'gadamadacarayamazcAnupasarga' (pa0 rU-1-200) rUti thatuM, trAtAnuka, yatho-"brahma vetA brahma tapa, vra jJAne ca zAzvatam / " brahma ca tat caryaM ceti samAsaH zeSaM pUrvavat / tathA avyApArapoSadhaH / ettha 10 puNa bhAvattho imo-AhAraposaho duvidho-dese savve ya, dese amugA vigatI AyaMbilaM vA ekkasi vA do vA, savve catuvidho'vi AhAro ahorattaM paccakkhAto, sarIrasakkArapoSadho pahANuvvaTTaNavaNNagavilevaNapuSphagaMdhataMbolANaM vatthAbharaNANaM ca pariccAgo ya, sovi dese savve ya, dese TIkArtha : ahIM poSadhazabda rUDhithI parvone vize thAya che (arthAt poSadha eTale parva.) ane parva tarIke AThama vigere tithio jANavI. AThama vigere tithio AtmAmAM dharmanuM pUraNa karatI hovAthI 15 = dharmanI puSTinuM kAraNa hovAthI parva kahevAya che. poSadhane vize = parvanA divase upavAsa karavo te poSadhopavAsa. ane A poSadhopavAsa e niyamavizeSanuM nAma (= niyamavizeSa) che. A poSadhopavAsa e cAra prakArano kahevAyo che - (1) AhArapoSadha: "AhAra' zabdano artha prasiddha ja che. tenA nimitte = tenA tyAga nimitte je poSadha te AhArapoSadha, arthAt AhAranA tyAga nimitte dharmane pUranAruM evuM parva. (bhAvArtha pachI jaNAvaze.) A ja pramANe (2) zarIrasatkArapoSadha, 20 (3) brahmacaryapoSadha ane (4) avyApArapoSadha jANavA. temAM je AcaravA yogya che te carya. ahIM 'gavo tha' nA adhikAramAM '....' sUtrathI vat dhAtune "va' pratyaya lAgatA carya zabda banyo che. brahma eTale kuzalAnuSThAna. kahyuM ja che - "vedo e brahma che, tapa e brahma che ane zAzvata jJAna e brahma che." brahma evuM je carya te brahmacarya ema samAsa karavo. zeSa pUrvanI jema (arthAta brahmacarya nimitte je poSadha te brahmacaryapoSadha vigere vyAkhyA pUrvanI jema jANavI.) 25 ahIM bhAvArtha A pramANe jANavo. (1) AhArapoSadha dezathI ane sarvathI ema be prakAre che. dezathI - amuka vigaino tyAga karavo ke AyaMbila karavuM ke ekavAra athavA bevAra bhojana karavuM. sarvathI - azana vigere cAre prakAranA AhAranuM ahorAtra sudhI pratyAkhyAna karavuM. (2) zarIrasatkArapoSadha : snAna karavuM, zarIra uparanA melane dUra karavo, caMdananuM vilepana karavuM, mastakamAM puSpo lagADavA, gaMdha, taMbola, vastra ane alaMkArorUpa zarIrasatkArano tyAga karavo. A poSadha paNa 30 96. atra punarbhAvArtha eSaH-AhArapoSadho dvividhaH-dezataH sarvatazca, deze amukA vikRtiH AcAmAmlaM vA ekazo dvirvA, sarvatazcaturvidho'pyAhAro'horAtraM pratyAkhyAtaH, zarIrasatkArapoSadhaH snAnodvarttanavarNakavilepanapuSpagandha-tAmbUlAnAM vastrAbharaNAnAM ca parityAgaH, so'pi dezataH sarvatazca dezato .. . Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSadhopavAsavratanuM svarUpa zo 213 amugaM sarIrasakkAraM karemi amagaM na karemitti, savve savvaM Na karemi baMbhacerapoSadho dese savve ya, dese divA rattiM vA ekkasiM do vA vAretti, savve ahorattaM baMbhayArI bhavati, avvAvAre posadho duviho dese savve ya, dese amugaM vAvAraM Na karemi, savve sayalavAvAre halasagaDagharaparikkamAdIo Na kIrati, ettha jo desaposadhaM kareti sAmAiyaM kareti yA Na vA, jo savvaposadhaM kareti so NiyamA kayasAmAito, jati Na kareti to NiyamA vaMcijjati, taM kahiM ?, cetiyaghare sAdhUmUle 5 deza ane sarvathI be prakAre che. temAM dezathI - snAnAdimAMthI amuka zarIrasatkAra karIza, amuka nahIM karuM. sarvathI - snAnAdi sarva satkArano tyAga karavo. (3) brahmacaryapoSadha : te paNa deza-sarvathI be prakAre che. temAM dezathI-divase ja brahmacaryanuM pAlana, athavA rAtrie ja brahmacaryanuM pAlana, athavA ekavAranI ja ke bevAranI ja chUTa rAkhIne brahmacaryanuM pAlana. sarvathI - ahorAtra sudhI brahmacaryanuM pAlana. (4) avyApArapoSadha : te paNa 10 deza-sarvathI be prakAre che. dezathI amuka vyApAra nahIM karuM. sarvathI - haLathI kheDavuM, gADuM calAvavuM, gharanI marammata karavI vigere ekapaNa vyApAra kare nahIM. ahIM je zrAvaka dezathI avyApArapoSadha kare che te sAmAyika kare athavA na paNa kare. paraMtu je zrAvaka sarvathI avyApArapaSadha kare che, tene niyamathI sAmAyika karavuM joie. jo na kare to te zrAvaka sAmAyikanA phaLathI vaMcita rahe che. (ahIM Azaya e che ke - je zrAvaka sarvathI avyApArapoSadhane annatthaNAbhogeNa.. vigere 15. AgAro sahita svIkAre che tyAre tenuM te poSadhapratyAkhyAna skUla che ane sAmAyikamAM AvA koI AgAro na hovAthI sAmAyika sUkSma che. tathA avyApArapoSadhamAM sAvadyavyApAro nathI ja karavAnA ane sAmAyikamAM paNa sAvaghavyApAro nathI ja karavAnA. tethI sarvaavyApArapoSadha karanAro jo sAmAyika na kare to sAmAyikanuM phaLa tene maLatuM nathI. paraMtu jo zrAvaka sAmAcArI vizeSathI sarvaavyApArapoSadhane sAmAyikanI jema ja "dvividha trividhena' thI svIkAre to sAmAyikanuM phaLa A 20 poSadhamAM ja AvI javAthI sAmAyika atyaMta phaLavALuM banatuM nathI. te vakhate paNa jo "meM poSadhasAmAyika baMne vrato lIdhA che evA abhiprAyathI poSadha sAthe sAmAyika kare to te sAmAyika phaLavALuM bane che. TUMkamAM sarvathI avyApArapoSadhamAM sAvadyayoga nathI karavAnA ane sAmAyikamAM paNa sAvadyayogo nathI karavAnA. tethI te samaye sAmAyika na kare to tenA phaLathI te zrAvaka cUkI jAya che. rUti. yogazAstratRtIyaprakAzavRttau) 25 te poSadhadrata kare to kayAM kare? te kahe che - caityagharamAM, sAdhu pAse, gharamAM ke poSadhazALAmAM 97. amukaM zarIrasatkAraM karomyamukaM na karomi, sarvato sarvaM na karomi brahmacaryapoSadho dezataH sarvatazca, dezato divA rAtrau vA ekazo dviA, sarvato'horAtraM brahmacArI bhavati, avyApArapoSadho dvividho dezataH sarvatazca, dezato'mukaM vyApAraM na karomi sarvataH sakalavyApArAn halazakaTagRhaparAkramAdikAn na karoti, atra yo dezapoSadhaM karoti sAmAyikaM karoti vA na vA, yaH sarvapoSadhaM karoti sa niyamAt kRtasAmAyikaH, 30 . yadi na karoti tadA niyamAdvaJcyate, tat ka ?, caityagRhe sAdhumUle Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) vA ghare vA posadhasAlAe vA ummukkamaNisuvaNNo paDhaMto potthagaM vA vAyaMto dhammaM jhANaM jhAyati, jadhA ete sAdhuguNA ahaM asamattho maMdabhaggo dhAretuM vibhAsA / idamapi ca zikSApadavratamaticArarahitamanupAlanIyamityata Aha-'posadhovavAsassa samaNo0' 'poSadhopavAsasya'-nirUpita zabdArthasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyA na samAcaritavyAH, tadyathA-apratyupekSita5 duSpratyupekSitasijjAsaMstArau, ihaM saMstIryate yaH pratipannapoSadhopavAsena darbhakuzakambalIvastrAdiH sa saMstAraH zayyA pratItA pratyupekSaNaM-gocarApannasya zayyAdezcakSuSA nirIkSaNaM na pratyupekSaNaM apratyupekSaNaM duSTam-udbhrAntacetasaH pratyupekSaNaM duSpratyupekSaNaM tatazcApratyupekSitaduSpratyupekSitau ca tau zayyAsaMstArau ceti samAsaH, zayyaiva vA saMstAraH zayyAsaMstAraH, ityevamanyatrAkSaragamanikA kAryeti, upalakSaNaM ca zayyAsaMstArAdyupayoginaH pIThakAderapi / ettha puNa sAmAyArI-kaDaposadho No appaDalehiya 10 sejjaM durUhati, saMthAragaM vA duruhai, posahasAlaM vA sevai, dabbhavatthe vA suddhavatthe vA bhUmIe saMtharati. kAiyabhUmito vA Agato puNaravi paDilehati, aNNathAtiyAro, evaM pIDhagAdisuvi vibhAsA / maNi-suvarNane bAju upara mUkI, bhaNato athavA pustakane vAMcato dharmadhyAna kare ke, A sAdhuguNone dhAraNa karavA mATe maMdabhAgyavALo huM asamartha chuM vigere, vigere... varNana jANI levuM. A zikSApadavrata paNa aticAra vinA pAlavuM joie. mATe kahe che - zrAvake poSadhopavAsanA A pAMca aticAro 15 jANavA - (1) apratyupekSita-dupratyupekSita zadhyA-saMthAro - poSadhopavAsa lenAra zrAvaka je darbha, kuza (A baMne ghAsavizeSa che.) kAMbaLa, vastra vigere saMthArA tarIke pAthare che te saMthAro (A aDhI hAthapramANa jANavo.) zayyA eTale upAzraya athavA sarvAgI (aDhI hAtha karatAM moTo) saMthAro. pratyupekSaNa eTale cakSunA viSayane pAmelA zayA vigerenuM cakSuvaDe nirIkSaNa karavuM. pratyupekSaNa na karavuM te apratyupekSaNa. duSTapratyupekSaNa eTale udghAMtacittavALA jIvanuM je pratyupekSaNa. apratyupekSita 20 - duSyatyupekSita evA je zayyAsaMthArA te apratyupekSitadumratyupekSitazayyAsaMthAro e pramANe samAsa karavo. athavA zayyA e ja saMthAro te zayyAsaMthAro. A ja rIte pachInA aticAromAM paNa akSarArtha karI levA. A upalakSaNa hovAthI zayyAsaMthArAne upayogI evA pAThaka (= AsanavizeSa) vigere samajI levA. ahIM sAmAcArI A pramANe jANavI - poSadha lenAro zrAvaka prapekSaNa karyA vinA zavyAne 25 ke saMthArAne vize bese nahIM ke poSadhazALAmAM rahe nahIM. darbhamAMthI banelA vastrane ke sutaramAMthI banelA vastrane bhUmine vize pAthare. rAtrie mAtra mATe gayelo pAcho AvIne saMthArAnuM paDilehaNa kare, jo na kare to aticAra lAge. A ja pramANe pIThaka vigeremAM paNa jANavuM. 98. vA gRhe vA poSadhazAlAyAM vA, unmuktamaNisuvarNaH paThan pustakaM vA vAcayan dharmadhyAnaM dhyAyati, yathA sAdhuguNAnetAnahaM mandabhAgyo'samartho dhArayituM vibhASA / atra punaH sAmAcArI-kRtapoSadho no apratilikhya . 30 zayyAmArohati saMstArakaM vArohati poSadhazAlAM vA sevate darbhavastraM vA zuddhavastraM vA bhUmau saMstRNAti, kAyikIbhUmita Agato vA punarapi pratilikhati, anyathA'ticAraH, evaM pIThakAdiSvapi vibhASAM / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poSadhopavAsavratanA aticAro - 2015 tathA apramArjitaduSpramArjitazayyAsaMstArau, iha pramArjanaM-zayyAderAsevanakAle vastropAntAdineti, duSTam-avidhinA pramArjanaM zeSa bhAvitameva, evaM uccAraprazravaNabhUmAvapi, uccAraprazravaNaM niSThyUtasvedamalAdyupalakSaNaM, zeSaM bhAvitameva / tathA poSadhopavAsasya samyak-pravacanoktena vidhinA niSprakampena cetasA ananupAlanam-anAsevanam / ettha bhAvanA-kataposadho athiracitto AhAre tAva savvaM desaM vA pattheti, bidiyadivase pAraNagassa vA appaNo aTThAe ADhattiM karei kArei 5 vA-imaM 2 vatti kareha NeyaM vaTTai, sarIrasakkAre sarIraM uvvadRti, dADhiyAu kesA vA romarAI vA siMgArAbhipyAyeNa saMThaveti, dAhe vA sarIraM siMcati, evaM savvANi sarIra-bhUsAkAraNANipariharati, baMbhacere ihaloie pAraloie vA bhoge pattheti saMbAdheti vA, athavA saddapharisarasarUvagaMdhe vA ahilasati, kaiyA baMbhaceraposaho pUrihii, caittA mo baMbhacereNaMti, avvAvAre sAvajjANi vAvAreti katamaqataM vA ciMtei, evaM paMcatiyArasuddho aNupAletavvotti / 10 (2) apramArjitaduSpamArjitazayyAsaMthAro : ahIM zayyA vigerene vAparatI veLAe vastranA cheDA vigerethI pramArjana karavuM. avidhithI je pramAjavuM te duSyamArjane. zeSa samAsa vigere kahI ja dIdhA cha. // 4 prabhA (3) apratyupekSita pratyupekSitayyArapAsavarabhUmi sane (4) aprmaahitduSpamArjita uccArapAsavaNabhUmimAM paNa jANI levuM. uccAra=vi ane prazravaNa = mAtru. AnA 35819thI ps, 52sevAtha, thayela bhela vigere e. sevA. zeSa sabhAsa. vigaire 350. 4 zIyA cha. 15 (5) poSadhopavAsanuM samyagu anAsevana - poSadhopavAsanuM AgamamAM kahela vidhi pramANe niprakaMpa evA cittavaDe anAsevana. bhAvArtha A pramANe ke - poSadha karyA bAda asthiracittavALo AhAranI dezathI ke sarvathI icchA kare, athavA bIjA divase potAnI mATe pAraNAno AraMbha kare athavA "A--A karajo'ema karAve. A badhuM zrAvakane karavuM kahyuM nahIM. zarIrasatkArapoSadhamAM zarI2 752no bhela utAre. athavA hADhI, pANa, romane zRMgAranA abhiprAyathA vyavasthita 43. 20 , athavA ghaNI garamI hoya tyAre zarIrane pANIthI siMce. A pramANe zarIravibhUSAnA jeTalA kAraNo che te badhAnuM sevana kare che. brahmacaryapoSadhamAM - aihilokika athavA pAralaukika bhogonI prArthanA kare athavA manomana pIDAyA kare athavA zabda, sparza, rasa, rUpa ke gaMdhane icche athavA A brahmacaryapoSadha kyAre pUro thaze athavA hA ! brahmacarya poSadhane kAraNe mArAthI strIono tyAga thayo (arthAta huM rahI gayo. ema manomana pazcAttApa vigere kare.) avyApArapoSadhamAM sAvadya vyApAro kare athavA A karyuM 25 ke na karyuM tenI vicAraNA kare. A pAMce aticArothI zuddha poSadhopavAsanuM pAlana karavuM joie. 99. atra bhAvanA kRtapoSadho'sthiracitta AhAre tAvat sarvaM dezaM vA prArthayate dvitIyadivase vA''tmanaH pAraNakasyArthe AdaraM karoti kArayati vA-vedamidaM veti kuruta, naivaM varttate, zarIrasatkAre zarIraM varttayati daMSTrAn kezAn vA romarAjiM vA zRGgArAbhiprAyeNa saMsthApayati, nidAghe vA zarIraM siJcati, evaM sarvANi zarIrabhUSAkAraNAni pariharati brahmacarye aihalaukikAn pAralaukikAn vA bhogAn prArthayate saMbAdhayati vA, 30 athavA zabdasparzarasarUpagandhAnvA'bhilaSyati, kadA brahmacaryapoSadhaH pUrayiSyati tyAjitAH smo brahmacaryeNeti / avyApAre sAvadyAn vyapArayati kRtamakRtaM vA cintayati, evaM paJcAticArazuddho'nupAlanIyaH / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) uktaM sAticAraM tRtIyazikSApadavrataM, adhunA caturthamucyate, tatredaM sUtram atihisaMvibhAgo nAma nAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAINaM davvANaM desakAlasaddhAsakkArakamajuaM parAe bhattIe AyANuggahabuddhIe saMjayANaM dANaM, atihisaMvibhAgassa samaNo0 ime paJca0 taMjahA - saccittanikkhevaNayA saccittapihaNayA 5 kAlaikkame paravavaese macchariyA ya 12 // ( sUtra ) asya vyAkhyA - iha bhojanArthaM bhojanakAlopasthAyyatithirucyate, tatrAtmArthaM niSpAditAhArasya gRhivratinaH sAdhureva mukhyAtithistasya saMvibhAgo'tithisaMvibhAgaH, saMvibhAgagrahaNAt pazcAtkarmAdidoSaparihAramAha, nAmazabdaH pUrvavat, 'nyAyAgatAnA 'miti nyAya: dvijakSatriyaviTzUdrANAM svavRttyanuSThAnaM svasvavRttizca prasiddhaiva prAyo lokaheryA tena tAdRzA nyAyenAgatAnAM - prAptAnAm, anenAnyAyAgatAnAM 10 pratiSedhamAha, kalpanIyAnAmityudgamAdidoSaparivarjitAnAmanenAkalpanIyAnAM niSedhamAha, annapAnAdInAM dravyANAm, AdigrahaNAd vastrapAtrauSadhabheSajAdiparigrahaH, anenApi hiraNyAdivyavacchedamAha, 'dezakAlazraddhAsatkArakramayuktaM' tatra nAnAvrIhikodravakaGgugodhUmAdiniSpattibhAg dezaH subhikSadurbhikSAdiH kAlaH avataraNikA : aticArasahita trIjuM zikSApadavrata kahyuM. have cothuM kahevAya che. temAM A sUtra 216 15 jANavuM -- sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 20 TIkArtha : ahIM bhojana mATe bhojananA samaye upasthita thanAro atithi kahevAya che. temAM potAnI mATe banAvelo che AhAra jenAvaDe evA zrAvaka mATe sAdhu ja mukhya atithi che. tene je saMvibhAga te atithisaMvibhAga. (saMvibhAga eTale sam = nirdoSa, vibhAga = pazcAtkarma vigere doSo na lAge te mATe AhAramAMthI thoDA AhAranuM dAna karavuM. mATe ja khulAso kare che ke--) 'saMvibhAga' zabdanA grahaNathI pazcAtkarma vigere doSono tyAga kahyo. (arthAt nirdoSa evA vibhAganuM = AhAranuM ja dAna karatA hovAthI pazcAtkarma vigere doSo lAgatA nathI.) mULamAM 'nAma' zabdano artha pUrvanI jema (alaMkAra arthamAM) jANavo. 'nyAyathI AvelA' ahIM nyAya eTale brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdromAM pota-potAnI jAtine ucita je vyavasAya. pota-potAne ucita vyavasAya lokaparaMparAthI prAyaH prasiddha ja che. AvA prakAranA pota-potAnI jAtine Ucita vyavasAyavaDe prApta 25 thayelA (evA AhArAdi), AnAdvArA anyAyathI prApta thayelAno niSedha jANavo. 'kalpanIya' udgama vigere doSothI rahita. AnAvaDe akalpanIyano niSedha jANavo. Ama, nyAyathI AvelA, kalpanIya evA akSa-pAna vigere dravyonuM (je dAna te atithisaMvibhAga - ema AgaLa sAthe anvaya joDavo.) 'annapAnAvInAM' ahIM AdizabdathI vastra, pAtra, auSadha, bhaiSaja vigere levA. AnAdvArA paNa hiraNya vigereno niSedha kahyo. (AvA dravyonuM je dAna ApavAnuM che ? te dAna 30 kevuM che ? te kahe che -) deza, kALa, zraddhA, satkAra ane kramathI yukta' temAM judA--judA prakAranA vrIhi, kodrava, kaMDu, ghauM (A badhA dhAnyavizeSo che.) vigereno pAka jyAM thato hoya tevo deza. subhikSa, durbhikSa vigere kALa jANavo. vizuddha evo cittapariNAma e zraddhA jANavI. UbhA thavuM, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atithisaMvibhAganI vidhi * 217 vizuddhazciMttapariNAmaH zraddhA abhyutthAnAsanadAnavandanAnuvrajanAdiH satkAraH pAkasya peyAdiparipATyA -pradAnaM kramaH, ebhirdezAdibhiryuktaM - samanvitaM anenApi vipakSavyavacchedamAha, 'parayA' pradhAnayA bhaktyeti, anena phalaprAptau bhaktikRtamatizayamAha, AtmAnugrahabuddhyA na punaryatyanugrahabuddhyeti, tathAhi--AtmaparAnugrahaparA eva yatayaH, saMyatA mUlaguNottaraguNasampannA sAdhavastebhyo da sUtrAkSarArthaH / ettha sAmAcArI - sAvageNa posadhaM pAreMteNa NiyamA sAdhUNamadAtuM Na pAreyavvaM, 5 annadA puNa aniyamo - dAtuM vA pAreti pArito vA deitti, tamhA puvvaM sAdhUNaM dAtuM pacchA pAretavvaM, kathaM ?, jAdhe desakAlo tAdhe appaNo sarIrassa vibhUsaM kAuM sAdhupaDissayaM gaMtuM NimaMtetibhikkhaM geNhahatti, sAdhUNa kA paDivattI ?, tAdhe aNNo paDalaM aNNo muhaNaMtayaM aNNA bhA Asana ApavuM, vaMdana karavA, pAchaLa mUkavA javuM vigere satkAra jANavo. tathA rasoinuM rAba vigerenA kramathI ApavuM te krama. A dezAdithI yukta (evuM dAna hovuM joie. ahIM deza--kALathI 10 yukta eTale je dezamAM ke je kALamAM je ucita hoya tenuM dAna ApavuM.) A vizeSaNathI vipakSanI dezakALane anucitavastunI bAdabAkI jANavI. A dAna paNa utkRSTa bhaktithI ApavuM. A vizeSaNathI phaLanI prAptimAM bhaktivaDe karAyelo atizaya = prabhAva kahyo, (arthAt jeTalI bhakti vadhAre eTaluM phaLa vadhAre.) vaLI te dAna AtmA potAnI u52 upakAranI buddhithI ApavuM, paNa sAdhu upara upakAranI buddhithI nahIM. (arthAt 15 vahorAvanAro zrAvaka dAna ApatI vakhate vicAre ke - "sAdhu mahArAje mArA dravyo vahorIne mArI upara upakAra karyo che.' zaMkA : zuM sAdhuo A rIte bIjA upara UpakAra kare ? samAdhAna : hA,) sAdhuo sva--para upakAramAM tatpara ja hoya che. saMyato eTale mULaguNa-uttaraguNathI yukta evA sAdhuo. teone dAna. : (saMpUrNa artha - nyAyathI prApta thayelA, kalpanIya, anna--pAna vigere dravyonuM sAdhuone utkRSTa 20 evI bhaktithI, AtmAnugrahanI buddhithI deza-kALa-zraddhA-satkAra ane kramathI yukta evuM je dAna te atithi saMvibhAga.) A sUtrano akSarArtha kahyo. sAmAcArI A pramANe jANavI - zrAvake poSadha pAratI vakhate niyamA sAdhune dAna ApyA vinA pAre nahIM. e sivAya eTale ke poSadha na hoya tyAre aniyata jANavo arthAt sAdhune vahorAvIne paccakkhANa pAre athavA paccakkhANa pAryA pachI vahorAve. tethI = poSadhamAM niyama hovAthI prathama sAdhune vahorAve pachI pAre. kevI rIte pAre ? te kahe che - 25 - = , jyAre pAravAno avasara Ave tyAre potAnA zarIranI vibhUSAne karIne sAdhunA upAzrayamAM jaine niyaMtraNa kare ke - "bhikSA vahoravA padhAro." tyAre sAdhuoe zuM karavuM ? te kahe che ke eka sAdhu pallAonuM, bIjo sAdhu muhapattinuM, trIjo sAdhu pAtrAonuM paDilehaNa kare ke jethI aMtarAyano 1. atra sAmAcArI - zrAvakeNa poSadhaM pArayatA niyamAt sAdhubhyo'dattvA na pArayitavyaM anyadA punaraniyamaH dattvA vA pArayati pArayitvA vA dadAtIti, tasmAt pUrvaM sAdhubhyo dattvA pArayitavyaM, kathaM ?, yadA 30 dezakAlastadA''tmanaH zarIrasya vibhUSAM kRtvA sAdhupratizrayaM gatvA nimantrayate bhikSAM gRhNIteti, sAdhUnAM kA pratipattiH ? - tadA'nyaH paTalaM anyo mukhAnantakaM anyo bhAjanaM Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 * Avazya niyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara ((bhAga-9) paMDileheti, mA aMtarAiyadosA ThavitagadosA ya bhavissaMti, so jati paDhamAe porusIe NimaMteti atthi NamokkArasahitAito to gejjhati, athavA Natthi Na gejjhati, taM vahitavvayaM hoti, jati ghaNaM lagejjA tAdhe gejjhati saMcikkhAvijjati, jo vA ugghADAe porisie pAreti pAraNaitto aNNo vA tassa dijjati, pacchA teNa sAvageNa samagaM gammati, saMghADago vaccati, ego Na vaTTati pesituM, 5 sAdhU purao sAvago maggato, gharaM NeUNa AsaNeNa uvaNimaMtijjati, jati NiviTThagA to laTThayaM, adha Na NivesaMti tadhAvi viNayo patto, tAdhe bhattaM pANaM sayaM ceva deti, athavA bhANaM dhareti bhajjA deti, athavA ThitIo acchati jAva diNNaM, sAdhUvi sAvasesaM davvaM gehati, pacchAkammaparihAraNaTThA, dAtUNa vaMdittuM visajjeti, visajjettA aNugacchati pacchA sayaM bhuMjati, jaM ca kira sAdhU NadiNaM taM sAvageNa Na bhottavvaM, jati puNa sAdhU Natthi tAdhe desakAlavelAe disAlogo 10 doSa ane rAkhI mUkavAthI lAgato doSa lAge nahIM. jo te zrAvaka prathama porisImAM niyaMtraNa karato . hoya ane te samaye jo navakArazI vAparanArA koi sAdhuo hoya to bhikSA grahaNa kare. athavA jo na hoya to grahaNa kare nahIM, kAraNa ke savAre grahaNa kareluM bapora sudhI rAkhI mUkavuM paDe. jo zrAvaka ghaNo pAchaLa paDe to grahaNa karI le. ane sthApI rAkhe. athavA je sAdhu pAraNu hovAthI porisIpaccakkhANa pAravAno hoya tene athavA bIjA koi (glAna vigerene) vAparavA ApI de. 15 A kyAre grahaNa karavuM ? na karavuM ? te vAta kahI. pAchA mULa vAta upara AvIe ke zrAvaka jyAre niyaMtraNa kare tyAre sAdhuo pallA, pAtrA vigerenuM paDilehaNa kare che:) pachI te zrAvakanI sAthe eka saMghATaka (= be sAdhuo) jAya. ekalA sAdhune mokalavo kalpe nahIM. sAdhuo AgaLa cAle, tenI pAchaLa zrAvaka cAle. zrAvaka sAdhuone ghare lai jaine Asana upara besavA vinaMti kare. jo sAdhuo bese to zrAvaka mATe ghaNuM sAruM. jo na bese to paNa zrAvake potAno vinaya karelo 20 gaNAya che. tyAra pachI zrAvaka pote sAdhuone bhakta-pAna vahorAve. athavA pote vAsaNa dhArI rAkhe ane tenI patnI vahorAve. athavA zrAvikA vahorAve ane zrAvaka jyAM sudhI vahorAve tyAM sudhI tyAM ja Ubho rahe. sAdhuo paNa sAvazeSa dravya vahore, ke jethI pazcAtkarmadoSa lAge nahIM. zrAvaka sAdhuone vahorAvIne vaMdana karI sAdhuone javAnI rajA Ape. temane mUkavA pAchaLa jAya. tyAra pachI pote jamavA bese. zrAvake sAdhuone je dravya vahorAvyuM nathI te dravya zrAvaka pote paNa vApare nahIM. jo koi sAdhu 25 2 pratilikhati mA''ntarAyikA doSA bhUvan sthApanAdoSAzca sa yadi prathamAyAM pauruSyAM nimantrayate asti namaskArasahitastadA gRhyate'tha ca nAsti na gRhyate tadvoDhavyaM bhavet, yadi ghanaM laget tadA gRhyate saMsthApyate, yo vodghATapauruSyAM pArayati pAraNavAnanyo vA tasmai dIyate, pazcAttena zrAvakeNa samaM gamyate saMghATako vrajatieko na varttate preSituM, sAdhuH purataH zrAvakaH pRSThataH, gRhaM nItvA''sanena nimantrayati, yadi niviSThA STaM nAtha nivizanti tathApi vinayaH prayukto (bhavati), tadA bhaktaM pAnaM vA svayameva dadAti athavA bhAjanaM 30 dhArayati bhAryA dadAti athavA sthita eva tiSThati yAvaddattaM sAdhurapi sAvazeSaM dravyaM gRhNAvi pazcAtkarmapariharaNArthAya, dattvA vanditvA visarjayati visRjyAnugacchati, pazcAt svayaM bhuGkte, yacca kila sAdhubhyo na dattaM tacchrAvakeNa na bhoktavyaM, yadi punaH sAdhurnAsti tadA dezakAlavelAyAM digAlokaH Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atithisaMvibhAganA aticAro . 219 kAtavvo, visuddhabhAveNa ciMtiyavvaM-jati sAdhuNo hotA to NitthArito hoMtotti vibhAsA / idamapi ca zikSApadavratamaticArarahitamanupAlanIyamiti, ata Aha-atithisaMvibhAgasya-prAgnirUpitazabdArthasya zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA-'sacittanikSepaNaM" sacitteSu-vrIhyAdiSu nikSepaNamannAderadAnabuddhyA mAtRsthAnataH, evaM 'sacittapidhAnaM' sacittena phalAdinA pidhAnaM-sthaganamiti samAsaH, bhAvanA prAgvat, 'kAlAtikrama' iti kAlasyAtikramaH 5 kAlAtikrama iti ucito yo bhikSAkAlaH sAdhUnAM tamatikramyAnAgataM vA bhuGkte'tikrAnte vA, tadA ca kiM tena labdhenApi kAlAtikrAntatvAt tasya, uktaM ca viUU paTTA thI na tarate saMs / tasseva akAlapaNAmiyassa geNhatayA Natthi // 1 // " 'paravyapadeza' ityAtmavyatiriktoM yo'nyaH sa parastasya vyapadeza iti samAsaH, sAdhoH poSadhopavAsa- 10 pAraNakAle bhikSAyai samupasthitasya prakaTamannAdi pazyataH zrAvako'bhidhatte-parakIyamidamiti, upAzrayAdimAM vidyamAna nathI. tyAre zrAvaka potAnA jamavAnA samaye cAre bAju dizAonuM avalokana kare ane vizuddhabhAvavaDe vicAre ke jo kadAca koI sAdhu hota to mAro vistAra thayo hota vigere varNana jANavuM A zikSApadavrata paNa aticAra vinA pAlavuM joie. tethI kahe che - zrAvake atithisaMvibhAganA A pAMca aticAro jANavA, paraMtu AcaravA nahIM. 15 te pAMca aticAro A pramANe - (1) sacittanikSepaNa H (sacitta upara paDelI vastu sAdhuo vahore nahIM evo khyAla hovAthI) nahIM devAnI buddhithI mAyApUrvaka anna vigerene sacitta evA dhAnya vigere upara mUkI de. A ja pramANe (2) sacittapidhAna : sacitta evA phaLAdivaDe annAdine DhAMkI de. (3) kAlAtikrama : kAlano je atikrama te kAlAtikrama arthAt sAdhuone ucita je bhikSAkALa che tene oLaMgIne vahelA ke moDuM jamavA bese. A rIte vahelA ke moDA sAdhuone nimaMtraNa karIne 20 potAne tyAM bolAve. (nahIM devAnI buddhithI ane pote sAdhuone vahorAvavA mAMge che evuM sAdhuone dekhADavA nimaMtraNa kare. paraMtu A rIte nimaMtraNa karIne) kadAca sAdhu tyAM Ave to paNa zuM? nakAmuM ja che, kAraNa ke te samaye sAdhu bhikSAkALathI atikrAnta che arthAt te samaye sAdhu mATe bhikSAkALa vahI gayo che athavA hajuM thayo nathI. kahyuM ja che - "yogya kAle Apela miSTAnnanuM mUlya karavuM zakya nathI. paraMtu te ja miSTAnna akAle Apo to koI lenAra paNa maLatuM nathI. /nA" | (4) paravyapadeza : potAnA sivAyano je bIjo che te para tarIke jANavo. teno vyapadeza = kathana te paravyavadeza e pramANe samAsa karavo. poSadhopavAsanA pAraNAnA samaye bhikSA mATe upasthita thayelA ane sAme ja anna vigerene jotA sAdhune zrAvaka kahe - "A amAruM nathI, bIjAnuM che tethI huM A dravya vahorAvI zakIza nahIM." athavA koi vastunI sAdhue yAcanA karI hoya tyAre zrAvaka 3. karttavyaH, vizuddhabhAvena cintayitavyaM-yadi sAdhavo'bhaviSyan tadA nistArito'bhaviSyaditi vibhaassaa| 30 - kAle dattasya praheNakasyA? na zakyate kartum / tasyaivAkAladattasya grAhakA na santi // 1 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) nAsmAkInamato na dadAmi, kiJcidyAcito vA'bhidhatte-vidyamAna evAmukasyedamasti, tatra gatvA mArgayata yUyamiti, 'mAtsaryaM' iti yAcitaH kupyati sadapi na dadati, 'paronnativaimanasyaM ca mAtsarya 'miti, etena tAvad dramakeNa yAcitena dattaM kimahaM tato'pi nyUna iti mAtsaryAd dadAti, kaSAyakaluSitenaiva cittena dadato mAtsaryamiti, vyAkhyAtaM sAticAraM caturthaM zikSApadavrataM, adhunA 5 ityeSa zrAvakadharmaH / Aha-kAni punaraNuvratAdInAmitvarANi yAvatkathikAnIti ?, atrocyate - itthaM puNa samaNovAsagadhamme paMcANuvvayAiM tinni guNavvayAiM AvakahiyAI, cattAri sikkhAvayAI ittariyAI, eyassa puNo samaNovAsagadhammassa mUlavatthu sammattaM, taMjahA taM nisaggeNa vA abhigameNa vA paMcaaIyAravisuddhaM aNuvvayaguNavvayAiM ca abhiggahA 10 anne'vi paDimAdao visesakaraNajogA, apacchimA mAraNaMtiyA saMlehaNAjhUsaNArAhaNA. ya, imIe samaNovAsaeNaM ime paJca0, taMjahA-ihalogAsaMsappaoge paralogAsaMsappaoge jIviyAsaMsappaoge maraNAsaMsappaoge kAmabhogAsaMsappaoge // 13 // (sUtra) ___ atra punaH zramaNopAsakadharme punaHzabdo'vadhAraNArthaH, atraiva na zAkyAdizramaNopAsakadharme, samyaktvAbhAvenANuvratAdyabhAvAditi, vakSyati ca-ettha puNa samaNovAsagadhamme mUlavatthu 15 saMmatta 'mityAdi, paJcANuvratAni pratipAditasvarUpANi trINi guNavratAni uktalakSaNAnyeva 'yAvatkathikAnI'ti sakRdgRhItAni yAvajjIvamapi bhAvanIyAni, catvArIti saGkhyA 'zikSApadavratAnIti zikSA-abhyAsastasya padAni-sthAnAni tAnyeva vratAni zikSApadavratAni, bole - "tabhane vastu me te abhu zrAvane tyA cha tethI tyai 47 tame mAMgA." (5) mAtsarya : yAcanA karAyelo zrAvaka gusse thAya, hovA chatAM Ape nahIM. athavA bIjAnI unnatine 20ona hInatA te mAtsarya. "yAyana 42|yelaa garIle mAyuM to huM zuM tenAthI 55 utarato dhuM." AvA mAtsaryathI pote vahorAve. kaSAyathI kaluSita ja evA cittathI ApanArane matsarya jANavuM. A pramANe cothA zikSApadavratanuM aticArasahita vyAkhyAna karyuM. have A zrAvakadharma che mATe tene AzrayIne zaMkAkAra zaMkA kare che.) avataraNikA : zaMkA : aNuvrato vigeremAM kayuM vrata alpakAlina ane kayuM vrata yAvajIva 25 sudhArnu Doya cha ? te upAya che. sUtrArtha : 2ii prabhArI vo. TIkArtha : 'punaH" zabda kAra arthavALo hovAthI zAkya vigere zramaNopAsaka dharmamAM nahIM, paraMtu A (jaina) zramaNopAsakadharmamAM ja pAMca aNuvrato ane traNa guNavrato yAvaskathika hoya che kAraNa ke zAkya vigere zramaNopAsakadharmamAM samyakta na hovAthI aNuvrato vigere paNa saMbhavatA nathI. ane 30 bhAga 4 - zramopAsayabhamA sabhyatva me bhUNavastu che.. vigere. mA pAMya azuvrato ane traNa guNavrato yAvatkathika che eTale ke ekavAra grahaNa karAyelA mAvajajIva sudhI paNa hoya che. zikSA = abhyAsa, tenA je pado = sthAno. te rUpa je vrato te zikSApadavrato. A cAra ziMsApadavrato Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakadharmanuM mULa samyakta 2 221 'itvarANI'ti tatra pratidivasAnuSTheye sAmAyikadezAvakAzike punaH punaruccArye iti bhAvanA, - poSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyAviti / Aha-asya zramaNopAsakadharmasya kiM punarmUlavastviti ?, atrocyate, samyaktvaM, tathA cAha granthakAraH-'etassa puNo samaNovAsaga0' asya punaH zramaNopAsakadharmasya, punaHzabdo'vadhAraNArthaH asyaiva, zAkyAdizramaNopAsakadharme samyaktvAbhAvAt mUlavastu samyaktvaM, vasantyasminnaNuvratAdayo guNAstadbhAva- 5 bhAvitveneti vastu mUlabhUtaM dvArabhUtaM ca tad vastu ca mUlavastu, tathA coktam-"dvAraM mUlaM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / dviSaTkasyAsya dharmasya, samyaktvaM parikIrtitam // 1 // " samyaktvaMprazamAdilakSaNaM, uktaM ca-"prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyakti lakSaNaM samyaktva" miti, (tattvA0 bhASye a0 1 sU0 2) kathaM punaridaM bhavatItyata Aha-tannisaggeNa0' tat-mUlavastubhUtaM samyaktvaM nisargeNa vA'dhigamena vA bhavatIti kriyA, tatra nisarga:-svabhAvaH adhigamastu yathAvasthita- 10 padArthapariccheda iti, Aha-mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAderidaM bhavati kathamucyate nisargeNa vetyAdi ?, ucyate, sa eva kSayopazamAdinisargAdhigamajanmeti na doSaH, uktaM ca-"UsaradesaM daDDillayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa aNudaye uvasamasamma labhati jIvo // 1 // itvarakAlina che. temAM sAmAyika ane dezAvakAzika rojeroja karavA lAyaka che, jayAre poSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga rojeroja nahIM paNa amuka cokkasa divasomAM karAya che. zaMkA : A zramaNopAsakadharmanI mULavatuM zuM che? samAdhAna : samyakta e A dharmanI mULa vastu che. A ja vAta graMthakArazrI kare che - zAkyAdizramaNo-pAsakadharmamAM samyano abhAva hovAthI A (jaina) zramaNopAsakadharmanI ja mULa vastu samyakta che. ('mULavatu' zabdano artha karatA kahe che ke, tabhAvamAM (samyaktanI hAjarImAM ja) bhAvi (thanArA) hovAthI jenI (= samyaktanI) hAjarImAM aNuvrata vigere guNo AtmAmAM vase che 20 . te vastu. mULabhUta evI vastu te mULavatu. A mULavatu samyakta che. ane kahyuM che - "chavrata ane chakAyaviratirUpa A dharmanuM samyakta e dvAra che, mULa che, sthAna che, AdhAra che, bhAjana che, nidhi che ema kahevAyuM che. //vo" samyaktanA lakSaNo prazama vigere che. kahyuM che - "prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikyanuM pragaTIkaraNa e samyaktanuM lakSaNa che. lA" A samyakta kevI rIte prApta thAya che? 25 te kahe che - te mULa vastubhUta samyakta nisargathI athavA bodhathI thAya che. nisarga eTale svabhAva. adhigama eTale yathAvasthita padArthano bodha. zaMkA : A samyaktanI prApti mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazama vigerethI thAya che to tame nisarga vigerethI thAya che ema kema kaho cho ? samAdhAna : te kSayopazama vigere ja nisarga-adhigamathI prApta thato hovAthI AvuM kahevAmAM 30 koI doSa nathI. kahyuM che - "vanamAM utpanna thayelo dAvAgni jema baLelA ukharadezane pAmIne bujhAI . 4. USaradezaM dagdhaM ca vidhyAyati vanadavaH prApya / evaM mithyAtvasyAnudaye aupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 1 // 15 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) jIvAdINamadhigamA micchattassa tu khayovasamabhAve / adhigamasamma jIvo pAve visuddhapariNAmo // 2 // " tti, alaM prasaGgena, iha bhavodadhau duSpApAM samyaktvAdibhAvaratnAvAptiM vijJAyopalabdhajinapravacanasAreNa zrAvakeNa nitarAmapramAdapareNAticAraparihAravatA bhavitavyamityasyArthasyoktasyaiva vizeSakhyApanAyAnuktazeSasya cAbhidhAnAyedamAha granthakAraH 'paJcAticAravisuddha' mityAdi sUtraM, idaM 5 ca samyaktvaM prAgnirUpitazaGkAdipaJcAticAravizuddhamanupAlanIyamiti zeSaH, tathA aNuvrataguNa vratAni-prAgnirUpitasvarUpANi dRDhamaticArarahitAnyevAnupAlanIyAni, tathA'bhigrahA:-locakRtaghRtapradAnAdayaH zuddhA-bhaGgAdyaticArarahitA evAnupAlanIyAH, anye ca pratimAdayo vizeSakaraNayogAH samyakparipAlanIyAH, tatra pratimA:-pUrvoktAH 'daMsaNavayasAmAiya' ityAdinA granthena, AdizabdAda nityAdibhAvanAparigrahaH, tathA apazcimA mAraNAntikI saMlekhanAjoSaNArAdhanA cAticArarahitA 10 samyak pAlanIyetyadhyAhAraH, tatra pazcimaivApazcimA maraNaM-prANatyAgalakSaNaM, iha yadyapi pratikSaNa mAvIcImaraNamasti tathA'pi na tad gRhyate, kiM tarhi ?, sarvAyuSkakSayalakSaNamiti maraNamevAnto maraNAntaH tatra bhavA mAraNAntikI baha ca iti ThaJ (pA0 4-4-64) saMlikhyate'nayA shriirjAya che tema jIva mithyAtvanA anudayamAM upazamasamyakta pAme che. 1 mithyAtvanA kSayopazamanI hAjarImAM jIvAdi padArthonA jJAnathI vizuddhapariNAmavALo jIva adhigamasamyakta prApta kare che. 15 rA" prAsaMgika carcAthI saryuM. ahIM saMsArasamudramAM samyakta vigere bhAvaratnonI prApti duHkhethI thAya che ema jANIne jinavacanano sAra jeNe jANelo che evA zrAvake nitarAm pramAda vinA aticArono tyAga karavo joIe. A kahevAyelA arthanA ja vizeSanuM khyApana karavA mATe ane nahIM kahevAyelA evA zeSanuM ja kathana karavA mATe graMthakArazrI kahe che - A samyakta pUrve kahevAyelA zaMkA vigere pAMca aticArothI 20 vizuddha rIte pAlavuM joie. tathA aNuvrato ane guNavrato daDhapaNe aticArarahita pAlavA joie. tathA abhigraho eTale locane AzrayIne karAyelo abhigraha (arthAta varSamAM mAre ATalI vAra loca karAvavo.) ghInuM pradAna (arthAt koI sAdhune ghI vahorAvIza) vigere abhigraho bhaMga vigere aticArarahita pAlavA. ane bIjA pratimA vigere je vizeSathI karavA lAyaka vyApArI paNa samyaga rIte pAlavA. temAM 25 pratimA ke je pUrve darzana, vrata, sAmAyika vigere graMthavaDe kahI. AdizabdathI anitya vigere bhAvanAo levI. tathA chellI mAraNAntikI saMkhanAnA AsevananI ArAdhanA aticArarahita samyam rIte pAlana karavA yogya che. ahIM pazcima e ja apazcima eTale ke chellI. maraNa eTale prANano tyAga. jo ke ahIM dareka kSaNe AvI cImaraNa (= dareka kSaNe AyuSyakarmanA pudgalone bhogavavArUpa AvI cImaraNa) thAya che chatAM paNa te ahIM grahaNa karavAnuM nathI. to kayuM grahaNa karavAnuM che? - ahIM 30 sarva AyuSyakarmano kSaya thatAM je prANatyAgarUpa maraNa thAya che te ahIM grahaNa karavAnuM che. maraNa e ja aMta te raNotta. temAM thanArI te mArazAntikI. zarIra, kaSAya vigere jenA vaDe saMlekhAya che = 5. jIvAdInAmadhigamo mithyAtvasya kSayopazamabhAve / adhigamasamyaktvaM jIvaH prApnoti vizuddhapariNAmaH // 2 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAraNAntikI saMlekhanAnA aticAro : 223 kaSAyArdIti saMlekhanA-tapovizeSalakSaNA tasyAH joSaNaM-sevanaM tasyArAdhanA-akhaNDakAlasya karaNamityarthaH, cazabdaH samuccayArthaH / ettha sAmAyArI-AsevitagihidhammeNa kila sAvageNa pacchA NikkhamitavvaM, evaM sAvagadhammo ujjamito hoti, Na sakkati tAdhe bhattapaccakkhANakAle saMthAragasamaNeNa hotavvaMti vibhAsA / Aha uktam-'apazcimA mAraNAntikI saMlekhanAjhoSaNA''rAdhanA''ticArarahitA samyak pAlanIyeti vAkyazeSaH, atha ke punarasyA aticArA iti 5 tAnupadarzayannAha-imIe samaNovAsaeNaM0' asyA-anantaroditasaMlekhanAsevanArAdhanAyAH zramaNopAsakenAmI paJcAticArA jJAtavyAH na samAcaritavyAH, tadyathA-ihalokAzaMsAprayogaH, ihalokomanuSyalokastasminnAzaMsA-abhilASastasyAH prayoga iti samAsaH zreSThI syAmamAtyo veti, evaM 'paralokAzaMsAprayogaH' paraloke-devaloke, evaM jIvitAzaMsAprayogaH, jIvitaM-prANadhAraNaM tatrAbhilASaprayogaH-yadi bahukAlaM jIveyamiti, iyaM ca vastramAlyapustakavAcanAdipUjAdarzanAt 10 bahuparivAradarzanAcca, lokazlAghAzravaNAccaivaM manyate-jIvitameva zreyaH pratyAkhyAtAzanasyApi, pAtaLA karAya che te saMkhanA eTale ke tApavizeSa. tenuM je sevana, te saMlekhanA sevana. tenI je ArAdhanA arthAt aMta sudhI akhaMDapaNe pAlana karavuM. 'va' zabda samuccayArthamAM jANavo. ahIM sAmAcArI A pramANe jANavI - gRhasthadharmanuM (= aNuvrato vigerenuM) pAlana jeNe karyuM che tevA zrAvake pachIthI dIkSA levI joie. A rIte te dIkSA le to teno zrAvakadharma saphaLa thayelo gaNAya che. 15 jo te dIkSA levA samartha na hoMya to chelle bhaktapratyAkhyAna veLAe saMthAro pAtharI mahAvratone uccArI sAdhu thavuM joie... vigere varNana samajI levuM. - zaMkA : pUrve tame kahyuM ke chellI mAraNAntikI saMlekhanAAsevananI ArAdhanA samya rIte aticAro vinA pAlavI joie. to te aticAro kayA che? (A zaMkAnA samAdhAnarUpe) te aticArone jaNAvatA kahe che - hamaNAM kahevAyelI saMkhanA sevanArAdhanAnA A pAMca aticAro zrAvake jANavA, 20 paNa AcAravA nahIM. te aticAro A pramANe che - (1) IhalokaAzaMsAprayoga : ihaloka eTale manuSyaloka.. A manuSyalokane vize je AzaMsA, teno prayoga te ihalokArazaMsAprayoga, arthAt A saMlekhanA sevananI ArAdhanAnA prabhAve manuSyalokamAM huM zreSThi banuM ke maMtrI banuM. A ja pramANe (2) paralokArazaMsAprayoga : paraloka eTale devaloka. (paralokamAM huM AnA prabhAve RddhimAna deva banuM.) (3) jIvitAzaMsAprayoga : jIvita eTale prANanuM dhAraNa karavuM. tene vize je icchAno prayoga 25 arthAtu huM lAMbo kALa jIvuM. AvI icchA zrAvakane potAne bheTarUpe maLatAM) vastra, mALA, pustakavAcanA (eTale ke pustakane AzrayIne vAcanA ApavAmAM pote samartha hoya tyAre je bIjAo vAcanA Ape che teonA mAna-sanmAna) vigere pUjAnA darzanathI, (bhakta vigere) bahuparivAranA darzanathI thAya che. ane lokonI prazaMsA sAMbhaLavAthI te zrAvaka A pramANe mAne che ke -azananuM pratyAkhyAna (=anazana) karavA chatAM paNa mane jIvana ja kalyANakArI che paraMtu maraNa nahIM arthAt mAruM jIvana 30 6. atra sAmAcArI-AsevitagRhidharmeNa kila zrAvakena pazcAnniSkrAntavyaM, evaM zrAvakadharmo bhavatyudyataH, na zaknoti tadA bhaktapratyAkhyAnakAle saMstArazramaNena bhavitavyaM, vibhASA / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 Avazyakaniyukti "haribhadrIyavRtti sabhASAMtara (bhAga-7) yata evaMvidhA maduddezeneyaM vibhUtirvidyata iti, 'maraNAzaMsAprayogaH' na kazcittaM pratipannAnazanaM gaveSayati na saparyayA''driyate naiva kazcit zlAghate, tatastasyaivaMvidhazcittapariNAmo jAyate-yadi zIghraM mriye'hamapuNyakarmeti maraNAzaMsA, '[kAma ] bhogAzaMsAprayogaH' janmAntare cakravartI syAm vAsudevo mahAmaNDalikaH zubhagaH rUpavAnityAdi / uktaH zrAvakadharmaH, vyAkhyAtaM saprabhedaM 5 dezottaraguNapratyAkhyAnaM, adhunA sarvottaraguNapratyAkhyAnamucyate, tatreyaM gAthA-paccakkhANaM' gaahaa| athavA dezottaraguNapratyAkhyAnaM zrAvakANAmeva bhavatIti tadadhikAra evoktaM, sarvottaraguNapratyAkhyAnaM tu lezata ubhayadhAraNamapItyatastadabhidhitsayA''ha - paccakkhANaM uttaraguNesu khamaNAiyaM aNegavihaM / teNa ya ihayaM pagayaM taMpi ya iNamo dasavihaM tu // 1565 // aNAgaMyamaikvaMtaM koDiyasahiaM niaMTiaM ceva / sAgAramaNAgAraM parimANakaDaM niravasesaM // 1566 // saMkeyaM ceva addhAe, paccakkhANaM tu dasavihaM / sayamevaNupAlaNiyaM, dANuvaese jaha samAhI // 1567 // vyAkhyA-pratyAkhyAnaM prAgnirUpitazabdArthaM, 'uttaraguNeSu' uttaraguNaviSayaM prakaraNAt sAdhUnAM 15 tAvadidamiti-kSapaNAdi, kSapaNagrahaNAccaturthAdibhaktaparigrahaH, AdigrahaNAdvicitrAbhigrahaparigrahaH, 'anekavidha 'mityanekaprakAra, prakArazca vakSyamANaH, 'tena ca' anekavidhena, cazabdAduktalakSaNena laMbAya to sAruM.) kAraNa ke mArA uddezathI AvA prakAranI vibhUti vidyamAna che. (4) maraNAzaMsAprayoga : koI te anazana svIkAranArane jotA nathI, tenI pUjA karatA nathI ke koi tenI prazaMsA paNa karatA nathI. tethI AvuM joIne A zrAvakane paNa Avo cittapariNAma thAya 203 - "puthya vinAno hu~ 486ii bharUM to sAlaM." mA prabhAonI bha24AnI 5291 thAya. (5) kAmabhogAzaMsAprayoga : janmAMtare huM cakravartI thAuM athavA vAsudeva, mahAmAMDalikarAjA, saubhAgyavANo 35vANo thA6... vigere 678 72vI. avataraNikA : zrAvakadharma kahyo. te sAthe peTAbhedasahita dezottaraguNapratyAkhyAnanuM vyAkhyAna thu. 4ve sarvottara pratyAdhyAna upAya che. te bhATe mAga // 4 // cha - paccakkhANaM... 25 athavA bIjI rIte avataraNikA jaNAve che -) dezottaraguNapratyAkhyAna zrAvakone ja hoya che mATe te zrAvakanA adhikAramAM kahyuM. sarvottaraguNapratyAkhyAna to lezathI = amukAMze sAdhuzrAvaka ubhayane sAdhAraNa paNa che mATe te kahevAnI icchAthI kahe che $ thArtha : 21 prabhArI ko. TIkArtha : sAdhuone uttaraguNaviSayaka mAsakSamaNa vigere aneka prakAranA pratyAkhyAna hoya che. 30 mA 155 / ' 204thI yaturtha vigaire mata. (= 64vAsa vigaire) 59. 4.5 sevA. tathA zithI vicitra abhigraha levA. anekavidha eTale anekaprakAranuM pratyAkhyAna. te prakAro AgaLa jaNAvaze. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAgata vigere daza pratyA nA nAmo (ni. 1565-66) za 225 ca, 'atre ti sAmAnyenottaraguNapratyAkhyAnanirUpaNAdhikAre, athavA cazabdasyaivakArArthatvAt tenaiva, 'atre'ti sarvottaraguNapratyAkhyAnaprakrame prakRtam-upayogo'dhikAra iti paryAyAstadapi cedaM dazavidhaM tu-mUlApekSayA dazavidhaM dazaprakArakameveti gAthArthaH // 1565 // adhunA dazavidhamevopanyasyannAha'aNAgataM0' gAthA, anAgatakaraNAdanAgataM, paryuSaNAdAvAcAryAdivaiyAvRttyakaraNAntarAyasadbhAvAdArata eva tattapaHkaraNamityarthaH, evamatikrAntakaraNAdatikrAntaM, bhAvanA prAgvat / 'koTisahita miti 5 koTIbhyAM sahitaM koTisahitaM-militobhayapratyAkhyAnakoTi, caturthAdikaraNamityarthaH, "niyantritaM caiva' nitarAM yantritaM niyantritaM pratijJAtadinAdau glAnAdyantarAyabhAve'pi niyamAt karttavyamitihRdayaM, 'sAkAraM' Akriyanta ityAkArAH-pratyAkhyAnApavAdahetavo'nAbhogAdayaH sahAkAraiH sAkAraM, tathA'vidyamAnAkAramanAkAraM, 'parimANakRta miti dattyAdikRtaparimANamiti bhAvanA niravazeSa miti samagrAzanAdivinaya iti gAthArthaH // 1566 // 'saGketaM caiveti ketaM-cihnamaGguSThAdi saha ketena saGketa 10 ahIM eTale ke sAmAnyathI uttaraguNapratyAkhyAnanA adhikAramAM tenAvaDe eTale ke anekaprakAranA pratyAkhyAnovaDe ane 'va' zabdathI pUrve kahevAyelA dezottaraguNapratyAkhyAnavaDe adhikAra = prayojana che. athavA tene va' ahIM 'va' zabda evakAra arthavALo hovAthI ahIM eTale ke sarvottaraguNapratyAkhyAna adhikAramAM tenA vaDe = pratyAkhyAnavaDe ja prakRti che. (arthAt tenuM = paccakhkhANanuM ja ahIM prayojana che.) prakRta, upayoga, adhikAra A badhA paryAyavAcI zabdo jANavA. ane te anekavidha pratyAkhyAna 15 dazaprakAranuM jANavuM. mULabhedonI apekSAe A dazaprakAro ja che. 156pA - have te dazaprakArono ja upanyAsa karatA kahe che - "TI+Id..' gAthA. (1) anAgata pratyAkhyAna : avasara pahelAM thatuM hovAthI te anAgatapratyAkhyAna, arthAt paryuSaNA vigeremAM aMtarAya thAya tema hovAthI athavA bIjA vinonI saMbhAvanAthI te tapa paryuSaNA pahelAM ja karavo. A ja pramANe (2) atikrAntapratyAkhyAna : paryuSaNA pachI kare to atikrAntapratyAkhyAna. 20 . (3) koTisahita : be koTI sahitanuM je pratyAkhyAna te koTisahita jANavuM, arthAt be pratyAkhyAnanA cheDA bhegA thavA. jema ke eka sAthe be upavAsa karo tyAre prathama upavAsano chello cheDo ane bIjA upavAsano zarUAtano cheDo jyAM bhego thAya te koTisahita pratyAkhyAna. (4) niyaMtrita nitarAM yaMtrita te niyaMtrita, arthAt je divase je pratyAkhyAna karavAnuM nakkI karyuM te divase glAni vigere vipna AvI paDe chatAM niyamathI te pratyAkhyAna karavuM. te 25 niyaMtrita pratyAkhyAna. (5) sAgAra : (paccakhANano bhaMga na thAya te mATe) je grahaNa karAya che te AgAra, arthAta pratyAkhyAnanA apavAdanA kAraNa evA anAbhoga vigere. AgAra sAthenuM je pratyAkhyAna te sAgArapratyAkhyAna. (6) anAgAra : AgAra vinAnuM pratyAkhyAna te anAgAra. (7) parimANakRta : (ATalI dattI bhojana levuM e pramANe) dattI vigerevaDe karAyela pramANavALuM pratyAkhyAna. (8) niravazeSa saMpUrNa azana vigere saMbaMdhI paccakhANa. (arthAt je pratyAkhyAnamAM 30 azana vigereno saMpUrNa tyAga karavAmAM Ave te.) II1566ll ' (9) saMketa : keta eTale aMguTho vigere cihna. keta sahitanuM je pratyAkhyAna te saMketa pratyAkhyAna. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) sacihnamityarthaH, addhA yatti kAlAkhyA, addhAmAzritya pauruSyAdikAlamAnamapItyarthaH, 'pratyAkhyAnaM tu dazavidhaM' pratyAkhyAnazabdaH sarvatrAnAgatAdau sambadhyate, tu zabdasyaivakArArthatvAd vyavahitopanyAsAd dazavidhameva, iha copAdhibhedAt. spaSTa eva bheda iti na paunaruktyamAzaGkanIyamiti / Aha-idaM pratyAkhyAnaM prANAtipAtAdipratyAkhyAnavat kiM tAvat svayamakaraNAdibhedabhinnamanupAlanIyaM 5 AhozvidanyathA ?, anyathetyAha-svayamevAnupAlanIyaM, na punaranyakAraNe anumatau vA niSedha iti, Aha ca-'dANuvadese jadha samAdhitti anyAhAradAne yatipradAnopadeze ca 'yathA samAdhiH' yathA samAdhAnamAtmano'pyapIDayA pravartitavyamiti vAkyazeSaH, uktaM ca-"bhAvitajiNavayaNANaM mamattarahiyANa Nasthi hu viseso / appANami paraMmi ya to vajje pIDamubhaovi // 1 // " tti gAthArthaH // 1567 // 10 sAmratamanAra pIstavavidhapratyArAnAmeDAvavAthaffmadhitsavADa6 - 1 - (arthAt koI zrAvaka porisIpratyAkhyAna karIne khetare gayo. porisI AvavA chatAM hajuM bhojana AvyuM nathI. te samaye paccakhANa vagara huM kSaNavAra mATe paNa rahuM nahIM evA vicArathI aMguTho vigere citarUpe kare arthAt jyAM sudhI aMguTho, muThThI vigere nahIM vALuM tyAM sudhI huM jamIza nahIM. AvuM je pratyAkhyAna te saMketapratyAkhyAna.). (10) addhApratyAkhyAna : addhA eTale kALa. kALane 15 AzrayIne poriTI vigere samaya paNa addhA jANavo. Ama pratyAkhyAna daza prakAranuM jANavuM. 'tu' zabda evakAra arthavALo che ane teno saMbaMdha judI jagyAe (= vihaM pachI) karavAno hovAthI daza prakAranuM ja che ema artha karavo. ane A badhA paccakhkhANa upAdhibhedathI judA-judA hovA spaSTa che tethI koi punarukti doSa nathI. | zaMkA : prANAtipAta vigerenA pratyAkhyAno jema karaNa-karAvaNa-vigere bhedothI pAlavAnuM che 20 tema A pratyAkhyAna paNa karaNa vigere bhedo sAthe pAlavAnuM che ke judI rIte ? samAdhAnaH judI rIte. te A pramANe ke A pratyAkhyAna potAne ja pAlavAnuM che. paraMtu bIjAnA kArAvaNamAM ke anumodanamAM niSedha nathI. (Azaya e che ke prANAtipAta jema pote karavAno nathI, tema bIjA pAse karAvavAno nathI ke karatAnI anumodanA karavAnI nathI. tenA jevo niyama ahIM nathI. arthAt pote AhArano tyAga kare eTale bIjAne AhAra na Apavo evuM nahIM paNa bIjAne 25 AhAra ApI zake tema ja dAna ApanAranI anumodanA paNa karI zake.) A ja vAta mULamAM kahI che - potAne pIDA na thAya te rIte zrAvake bIjAne AhAranuM dAna karavuM joIe tema ja sAdhuone AhAranA dAnano upadeza paNa bIjAne Apavo joie. kahyuM ja che - "jinavacano jeNe AtmasAtu karyA che evA mamatvarahita jIvo mATe sva-parano koi bheda hoto nathI. tethI evA jIve sva-paranI pIDAno tyAga karavo joIe, IIII" ||1567ll 30 avataraNikA : have hamaNAM ja kahelA dazavidha pratyAkhyAnanA prathamabhedanA (anAgata pratyAkhyAnanA) vistArArthane kahevAnI icchAthI kahe che ; 7. bhAvitajinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAstyeva vizeSaH / Atmani parasmiMzca tato varjayet pIDAmubhayorapi // 1 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAgata pratyA nuM svarUpa (ni. 1568-69) 22 hohI pajjosavaNA mama ya tayA aMtarAiyaM hujjA / guruveyAvacceNaM tavassigelannayAe vA // 1568 // so dAi tavokamma paDivajje taM aNAgae kAle / eyaM paccakkhANaM aNAgayaM hoi nAyavvaM // 1569 // bhaviSyati paryuSaNA mama ca tadA antarAyaM bhavet, kena hetunetyata Aha-guruvaiyAvRttyena 5 tapasviglAnatayA vetyupalakSaNamidamiti gAthAsamAsArthaH // 1568 // sa idAnIM tapaHkarma pratipadyate tadanAgatakAle tatpratyAkhyAnamevambhUtamanAgatakaraNAdanAgataM jJAtavyaM bhavatIti gAthAsamAsArthaH // 1569 // imo puNa ettha bhAvattho-aNAgataM paccakkhANaM, jadhA aNAgataM tavaM karejjA, pajjosavaNAgahaNaM ettha vikiTTha kIrati, savvajahanno aTThamaM jadhA pajjosavaNAe, tathA cAtummAsie chaTheM pakkhie abbhattaTuM aNNesu ya hAyANujANAdisu tahiM mamaM aMtarAiyaM hojjA, gurU-AyariyA 10 tesiM kAtavvaM, te kiM Na kareMti ?, asahU hojjA, athavA aNNA kAi ANattigA hojjA gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha: paryuSaNA Avaze tyAre mane aMtarAya thaze. zA mATe ? te kahe che - gurunI vaiyAvaccane kAraNe athavA tapasvInI vaiyAvaccane kAraNe ke potAnA glAnatvane kAraNe ataMrAya paDe. ahIM paryuSaNA ane guruvaiyAvacca vigerenuM grahaNa e upalakSaNa jANavuM. 1568 AvA aMtarAyane 15 kAraNe te sAdhu atyAre (paryuSaNA pahelAM) tapakarma svIkAre che. A pratyAkhyAna anAgatakALe thatuM hovAthI anAgatapratyAkhyAna jANavuM. II156lA A bhAvArtha A pramANe jANavo - pahelAM ja tapa kare te anAgatapratyAkhyAna jANavuM. ahIM cAturmAsika ane pAkSikanI apekSAe paryuSaNAmAM aThThamarUpa moTo tapa karAya che. mATe "hohI posavaNA" (1568) vigere gAthAmAM paryuSaNAnuM grahaNa karyuM che. bAkI to jema paryuSaNAmAM aDhama 20 che tema cAturmAsikamAM chaThTha, ane pAlike upavAsa karAya che. tathA tIrthakaranA snAtra mahotsava ane rathayAtrArUpa anuyAna vigeremAM yathAzakti tapa karAya ja che. paryuSaNA vigeremAM je aTTama karAya che te vikRSTatapamAM sarvajaghanya che. paryuSaNA vigeremAM mane aMtarAya paDaze, kAraNa ke te samaye guru eTale ke AcAryanI bhakta-pAna vigerarUpa vaiyAvacca karavAnI raheze. (ahIM sAmevALo prazna kare che ke-) te samaye AcArya kema upavAsAdi karatA nathI? - samAdhAna : teo asahU hovAthI tapa karatA nathI. 25 athavA (kadAca AcArya upavAsa kare paNa kharA tethI bhakta-pAna lAvavA vigerarUpa vaiyAvacca karavAnI na rahe chatAM) bIjI koI AjJA kartavya bane. jema ke, koI prayojana AvatA anya gAma 8. ayaM punaratra bhAvArtha:-anAgataM pratyAkhyAnaM yathA'nAgataM tapaH kuryAt, paryuSaNAgrahaNamatra vikRSTaM kriyate, sarvajaghanyamaSTamaM yathA paryuSaNAyAM, tathA caturmAsyAM SaSThaM pAkSike'bhaktArthaM, anyeSu vA snAnAnuyAnAdiSu tadA mAntaravi paviSyati, purava:-vAteSAM zartavya, te viM na mukti 2, mahiwAvo vA , 30 athavA anyA vA kAcidAjJaptiH bhavet Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) kAyavviyA gAmaMtarAdi sehassa vA ANeyavvaM sarIraveyAvaDiyA vA, tAdhe so uvavAsaM kareti guruveyAvaccaM ca Na sakketi, jo aNNo doNhavi samattho so karetu, jo vA aNNo asamattho uvavAsassa so kareti Natthi Na vA labhejjA na yANejja vA vidhiM tAdhe so ceva puvvaM uvavAsaM kAtUNaM pacchA taddivasaM bhuMjejjA, tavassI NAma khamao tassa kAtavvaM hojjA, kiM tadA Na 5 kareti ?, so tIraM patto pajjosavaNA ussAritA, asahutti vA sayaM pArAvito, tAdhe sayaM hiMDetuM samattho jANi abbhAse tattha vaccau, Natthi Na vA lahati sesaM jathA gurUMmi vibhAsA, gelnnnnNvigeremAM guru mokale athavA zaikSa mATe bhakta-pAna vigere lAvavAnuM hoya athavA vyAkhyAna vigerenA zramane kAraNe gurunA zarIranI vaiyAvacca karavAnI hoya. e samaye jo te ziSya upavAsa kare ane gurUvaiyAvacca karavI zakya na bane. (tethI zuM karavuM? tenI vidhi kahe che -) jo koi bIjo sAdhu tapa 10 ane vaiyAvacca baMne karavAmAM samartha hoya to te ja vaiyAvacca kare. (jethI tyAre paNa badhAne tapa thai . zake.) athavA je sAdhu paryuSaNA vigeremAM upavAsa karavA samartha nathI te vaiyAvacca kare. athavA tevo koI sAdhu nathI athavA che chatAM tene bhakta-pAna prApta na thatAM hoya ke te vaiyAvaccanI vidhine jANato na hoya to pachI A sAdhu anAgatatapa kare ane pachI paryuSaNA vigere divasomAM vAparIne vaiyAvacca vigere kare. (tapasvI saMbaMdhI vaiyAvaccanI vidhine kahe che -) tapasvI eTale kSapaka (eTale ke 15 mAsakhamaNa vigere tapa karanAro.) tenI vaiyAvacca paryuSaNAmAM karavAnI Ave. zaMkAH je AvA viziSTa tapa karato hoya te paryuSaNA vigeremAM upavAsa vigere kema karato nathI? samAdhAna : kSepake je tapano AraMbha karyo hato te tapa (paryuSaNAnA be-cAra divisa pahelAM ja) pUrNa thayo hoya (eTale ke paryuSaNAmAM te tapane badale pAraNuM karato hoya. zaMkA to paryuSaNAsaMbaMdhI je tapa karavAno che te to bAkI rahI jaze ne ? samAdhAna : nA,) (pannosavA lassaritA =) 20 paryuSaNAsaMbaMdhI tapa tene karela mAsakSapaNa vigeremAM samAI jAya che. athavA teNe je mAsakSapaNa vigere tapa AraMbhyo hato te paryuSaNAmAM paNa cAlu rahevAno hato paraMtu te samaye AgaLa tapa karavAmAM asamartha jANIne gurue ja tene pAraNuM karAvyuM hoya. (tethI tenI mATe bhakta-pAna lAvavAnA hovAthI kaI vidhi karavI ? te kahe che ke -). tyAre tapasvI pote gocarI javA samartha hoya to je najIkanA gharo hoya temAM gocarI mATe jAya. 25 jo najIkamAM gharo nathI athavA tyAM gharo che paNa tapasvIne prAyogya maLatuM nathI to je rIte gurusaMbaMdhI vidhi karavAnI kahI te rIte tapasvI mATe paNa samajavuM. (arthAta pahelAM tapa-vaiyAvacca baMne karanAra, 9. karttavyA grAmAntarAdi zaikSakasya vA''netavyaM zarIravaiyAvRttyaM vA, tadA sa upavAsaM karoti guruvaiyAvRttyaM ca na zaknoti, yo'nyo dvayorapi samarthaH sa karotu, anyo vA yo'samartha upavAsAya sa karoti nAsti na vA labheta na jAnIyAdvA vidhiM tadA sa caiva pUrvamupavAsaM kRtvA pazcAt tad ( parva) divase bhuJjIta, tapasvI 30 nAma kSapakastasya karttavyaM bhavet, kiM tadA na karoti ?, sa tIraM prAptaH paryuSaNA utsAritA, asahu iti vA svayaM pAritavAn, tadA svayaM hiNDituM samartho yAni samIpe tatra vrajatu, nAsti na vA labhate zeSaM yathA gurau vibhASA, glAnatvaM Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mantipratyA. nuM sva35 (ni. 1570-75) 2.28 jANati jathA tahiM divase asaha hoti, vijjeNa vA bhaNitaM amugaM divasaM kIrahiti, athavA sayaM ceva so gaMDarogAdIhiM tehiM divasehiM asahU bhavatitti, sesavibhAsA jathA gurummi, kAraNA kulagaNasaMghe Ayariyagacche vA tathaiva vibhAsA, pacchA so aNAgatakAle kAUNaM pacchA so jemejjA pajjosavaNAtisu, tassa jA kira NijjarA pajjosavaNAdIhi taheva sA aNAgate kAle bhavati gatamanAgatadvAram / adhunA'tikrAntadvArAvayavArthapratipAdanAyAha - pajjosavaNAi tavaM jo khalu na karei kAraNajjAe / guruveyAvacceNaM tavassigelanayAe vA // 1570 // so dAi tavokamma paDivajjai taM aicchie kAle / eyaM paccakkhANaM aikaMtaM hoi nAyavvaM // 1571 // paTThavaNao a divaso paccakkhANassa niTThavaNao a / jahiyaM samiti dunnivi taM bhannai koDisahiyaM tu // 1572 // mAse 2 a tavo amugo amugadivasaMmi evaio / haTeNa gilANeNa va kAyavvo jAva UsAso // 1573 // . eyaM paccakkhANaM niyaMTiyaM dhIrapurisapannattaM / jaM giNhaMta'NaMgArA aNissiappA apaDibaddhA // 1574 // 15 caudasapuvvI jiNakappiesu paDhamaMmi ceva saMghayaNe / eyaM vicchinnaM khalu therAvi tayA karesI ya // 1575 // pachI upavAsa na ja karanAra, pachI A sAdhu tapasvI mATe gocarI-pANI paNa laI Ave. te mATe paryuSaNAmAM tapa na thaI zake tethI A sAdhu anAgata tapa kare.) glAnasaMbaMdhI vidhi jaNAve che - pote jANato hoya ke paryuSaNA vigere divasomAM upavAsa 20 vigerenI sahanazakti nathI athavA vaidya kahyuM hoya ke amuka divase tamAre A auSadhI levAnI. athavA pote gaMDaroga (= rogavizeSa) vigerene kAraNe te divasomAM asahu haze. to.... gurunI jema pA vidhI sevI. (arthAt tene ||24snaatt5 43.) athavA musa-11-saMgha-mAyArtha : gacchasaMbaMdhI koI kArya hoya to paNa anAgatakALe ja tapa kare ane paryuSaNA vigere divasomAM vAparIne tene kAryo pUrNa kare. A rIte karavAthI paryuSaNA vigeremAM tapa karavAthI je nirjarA maLe 25 te ja nirjarA anAgatakALe paNa prApta thAya che. anAgatadvAra pUrNa thayuM. avataraNikA : have atikrAntAranA vistArArthane pratipAdana karavA mATe kahe che ? gAthArtha :TA prabhArI anal. 10. jAnAti yathA tatra divase'sahiSNurbhavati, vaidyena vA bhaNitaM amuSmin divase kariSyate, athavA svayameva sa gaNDarogAdibhisteSu divaseSu asahiSNurbhAvIti, zeSavibhASA yathA gurau, kAraNAt kulagaNasaGkeSu AcArye 30 gacche vA tathaiva vibhASA, pazcAtso'nAgatakAle kRtvA pazcAt sa jemet paryuSaNAdiSu, tasya vA kila nirjarA paryuSaNAdibhistathaiva sA'nAgate kAle bhavati / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 * mApazyaniyujita * rimadrIyavRtti * samASAMtara (bhAga-7) paryuSaNAyAM tapo yaH khalu na karoti kAraNajAte sati, tadeva darzayati guruvaiyAvRttyena tapasviglAnatayA veti gAthAsamAsArthaH // 1570 // sa idAnIM tapaHkarma pratipadyate tadatikrAnte kAle etat pratyAkhyAnaM-evaMvidhamatikrAntakaraNAdatikrAntaM bhavati jJAtavyamiti gAthAsamAsArthaH // 1571 // bhAvattho puNa pajjosavaNAe evaM tehiM ceva kAraNehiM na karei, gurutavassigilANakAraNehiM so 5 atikkaMte kareti, tathaiva vibhAsA / vyAkhyAtamatikrAntadvAraM, adhunA koTIsahitadvAraM vivRNvannAha prasthApakazca-prArambhakazca divasaH pratyAkhyAnasya niSThApakazca-samAptidivasazca yatra-pratyAkhyAne 'samiti' tti milataH dvAvapi paryantau tad bhaNyate koTIsahitamiti gAthAsamAsArthaH // 1572 // bhAvattho puNa jattha paccakkhANassa koNo koNo ya milati, kathaM ? - gose Avassae abhattaTTho gahito ahorattaM acchiUNa pacchA puNaravi abhattaTuM kareti, bitiyassa paTThavaNA paDhamassa niTThavaNA, 10 ete do'vi koNA egaTThA militA, aTThamAdisu duhato koDisahitaM jo carimadivase tassavi egA. koDI, evaM AyaMbilanivvItiyaegAsaNa-egaTThANagANivi, athavA imo aNNo vihI-abhattaTuM TIkArtha : paryuSaNAmAM guruvaiyAvacca, tapasvInI vaiyAvacca ke pote glAna paDe. te rUpa kAraNa AvatA je sAdhu tapa karato nathI ll157ii te sAdhu paryuSaNA pUrNa thayA bAda atyAre tapa kare che tenuM te paccakhkhANa atikrAnta kALe kareluM hovAthI atikrAntapratyAkhyAna kahevAya che. /1571nA 15 bhAvArtha : paryuSaNAmAM te ja guruvaiyAvacca vigere kAraNone kAraNe tapa kare nahIM tyAre te paryuSaNA pUrNa thayA pachI tapa kare che. bAkI badhuM varNana anAgata pramANe jANavuM. atikrAntadvAra pUrNa thayuM. have koTIsahitadhAranuM vivaraNa karatA kahe che- pratyAkhyAnano prAraMbhaka divasa ane pratyAkhyAnanI samAptino divasa A baMne je pratyAkhyAnamAM bhegA thatAM hoya te pratyAkhyAna koTIsahita kahevAya che. /157rI bhAvArtha A pramANe - jyAM paccakhkhANanA be koTI = aMta bhAgo maLe che. kevI 20 rIte? prathama divase savAre pratikramaNamAM upavAsanuM paccakhANa lIdhuM. ahorAtra pasAra karIne bIjA divase savAre pharIthI upavAsanuM paccakakhANa lIdhuM. temAM bIjA divasano prAraMbha ane prathama divasano aMtima cheDo A baMne khUNA jayAM bhegA thayA te koTIsahita pratyAkhyAna jANavuM. aTTama vigeremAM (aTTama hoya tyAre) prathama be divasanI samAptirUpa be koTIo ane chellA = trIjA divasano prAraMbharUpa eka koTI (A badhAnuM jyAM milana thAya te koTIsahita.) A ja pramANe AyaMbila, nIvi, 25 ekAsaNa, ekalaThANuM vigeremAM paNa jANavuM. athavA A bIjI vidhi jANavI - upavAsa karyo ane 11. bhAvArthaH punaH paryuSaNAyAM tapastaireva kAraNairna karoti, yo vA na samartha upavAsAya gurutapasviglAnakAraNaiH so'tikrAnte karoti, tathaiva vibhASA / bhAvArthaH punaryatra pratyAkhyAnasya koNaH koNazca milataH, kathaM ?, pratyUSe Avazyake'bhaktArtho gRhItaH ahorAtraM sthitvA pazcAt punarapi abhaktArthaM karoti, dvitIyasya prasthApanA prathamasya niSThApanA, etau dvAvapi koNau ekatra militau, aSTamAdiSu dvidhAtaH koTIsahitaM yazcaramadivasaH 30 (sa) tasyApyekA koTI, evamAcAmAmlanirvikRtikaikAsanaika-sthAnakAnyapi, athavA'yamanyo vidhiH abhaktArthaH Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyaMtrita pratyAyanuM svarUpa je 231 ketaM AyaMbileNa pAritaM, puNaravi abhattaTuM kareti AyaMbilaM ca, evaM egAsaNagAdIhivi saMjogo kAtavvo, NivvIgAdisu savvesu sarisesu visarisesu ya / gataM koTisahitadvAraM, idAnIM niyantritadvAraM nyakSeNa nirUpayannAha-mAse 2 ca tapaH amuko amukadivase etAvat SaSThAdi hRSTena-nIrujena glAnena vA-anIrujena karttavyaM yAvaducchAso yAvadAyuriti gAthAsamAsArthaH // 1573 // etat pratyAkhyAnamuktasvarUpaM niyantritaM dhIrapuruSaprajJaptaM-tIrthakaragaNadharaprarUpitaM yad gRhNanti-pratipadyante 5 anagArA-sAdhavaH 'anisRtAtmAnaH' anidAnA apratibaddhAH kSetrAdiSviti gAthAsamAsArthaH // 1574 // idaM cAdhikRtapratyAkhyAnaM na sarvakAlameva kriyate, kiM tarhi ?, coddasagAhA-caturdazapUrvijinakalpikeSu prathama eva vajraRSabhanArAcasaMhanane, etad vyavachinnameva, Aha-tadA punaH kiM sarva eva sthavirAdayaH kRtavantaH AhozvijjinakalpikAdaya eveti ?, ucyate, sarva eva, tathA cAha-sthavirA api 'tadA' caturdazapUrvyAdikAle, apizabdAdanye ca kRtavanta iti gAthAsamAsArthaH // 1575 // bhAvattho puNa 10 niyaMTitaM NAma NiyamitaM, jathA ettha kAyavvaM, athavA chiNNaM jathA ettha avassaM kAyavvaMti, bIjA divase AyaMbila dvArA pAraNuM karyuM. trIjA divase pAcho upavAsa, tenA pachI pAchuM AyaMbila. A pramANe ekAsaNa vigere sAthe paNa saMyoga karavo. (arthAta upavAsa-ekAsaNa-upavAsaekAsaNa, e ja pramANe upavAsa-nIvi-upavAsa-navi vigere saMyogo karavA.) navi vigere badhAmAM sarakhA ane judA baMne prakAranA saMyogo karavA (arthAt prathama divase nIvi. e ja pramANe 15 bIjA vigere divasomAM paNa nIvi. A sadeza saMyoga thayo. videzamAM - nIvi-ekAsaNanIvi-ekAsaNa vigere.) koTIsahitadhAra pUrNa thayuM. . have niyaMtritadvArane vistArathI nirUpaNa karatAM kahe che - nirogI houM ke glAna houM yAvasajIva sudhI dara mahine mAre chaDha vigere ATalo tapa amuka divase karavAno ja. I/1573ll AvA prakAranuM pratyAkhyAna niyaMtritapratyAkhyAna che ema dhIrapuruSoe = tIrthakara-gaNadharoe kahyuM che. A 20 niyaMtritapratyAkhyAna ke jene nidAna (= AzaMsA) vinAnA, kSetra vigeremAM apratibaddha = rAga-dveSa vinAnA evA sAdhuo grahaNa kare che. I/1574ll A niyaMtritapratyAkhyAna kAyama mATe thatuM nathI. to kyAre thAya che? - A pratyAkhyAna caudapUrvIo, jinakalpiko ane prathama vajaRSabhanArAcasaMghayaNavALA sAdhuo karatA hatA. atyAre A pratyAkhyAna nAza pAmyuM che. zaMkA H te samaye paNa zuM sthavira vigere badhAoe A pratyAkhyAna AcaryuM hatuM ke jinakalpika 25 vigereoe A AcaryuM hatuM? samAdhAna : badhAe A pratyAkhyAna AcaryuM hatuM. A ja vAta graMthakArazrI kare che ke - tyAre eTale ke caudapUrvI vigerenA kALamAM sthaviroe paNa, ane 'pa' zabdathI bIjAoe A pratyAkhyAna AcaryuM hatuM. /157pI bhAvArtha : niyaMtrita eTale niyama sAthenuM pratyAkhyAna. jema ke, mAre 12. kRta AcAmAmlena pArayati, punarapyabhaktArthaM karoti AcAmAmlaM ca, evaM ekAsanAdibhirapi saMyogaH 30 karttavyaH, nirvikRtyAdiSu sarveSu sadRzeSu visadRzeSu ca / bhAvArthaH punarniyantritaM nAma niyamitaM yathA'tra karttavyaM, athavA chinnaM yathA'trAvazyaM karttavyamiti, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) mAse 2 amugehiM 2 divasehiM catutthAdi aTThamAdi evatio chaTeNa aTTameNa vA, haTTho tAva kareti ceva, jadAvi gilANo havati tadAvi kareti ceva, Navari UsAsadharo, etaM ca paccakkhANaM paDhamasaMghataNI apaDibaddhA aNissitA iha ya parattha ya, athavA Na mama asamatthassa aNNo kAhiti tti, evaM sarIrae appaDibaddhA aNissitA kuvvaMti, eyaM puNa coddasapuvvIsu paDhamasaMghataNeNa 5 jiNakappeNa ya samaM vocchiNNaM, jamhi puNa kAle AyarijjaMtaM therA tadA kareMtA Asitti, vyAkhyAtaM niyantritadvAram / sAmprataM sAkAradvAraM vyAcikhyAsurAha - mayaharagAgArehiM annattha va kAraNaMmi jAyaMmi / ___ jo bhattapariccAyaM karei sAgArakaDameyaM // 1576 // 10 artha = mahAnartha ra madAnAM nItizana madana mahatta:, manniyata phatyAre, niyamathI tapa karavo. evA prakAranA niyama sAthe je tapa kare che te tapa niyaMtrita kahevAya che. athavA chinna eTale ke vizeSa prakAranuM pratyAkhyAna pahelethI ja grahaNa kare jema ke - dara mahine amuka-amuka divase upavAsa vigere ke aThThama vigere chaThThathI ke aThThamathI avazya mAre karavo. nirogI houM tyAre to karavAno ja che. paraMtu jo glAna avasthA Ave to paNa avazya karavAno ja. A niyama jyAM 15 sudhI ucchavAsane dhAraNa karuM tyAM sudhIno jANavo. (A pramANe vizeSa prakArano niyama laIne je pratyAkhyAna thAya te niyaMtritapratyAkhyAna jANavuM. prathama vikalpamAM koI cokkasa samaya nakkI karyA vinA sAmAnyathI mAre tapa karavo ema mAsa-divasa-tapa vigere nakkI karyA vinA abhigraha dhAraNa kare. bIjA vikalpamAM cokkasa divasa, cokkasa tapa nakkI karIne abhigraha dhAraNa kare. eTalo pharaka jANavo.) A pratyAkhyAna prathamasaMghayaNI, apratibaddha, Aloka ane paralokamAM nidAna vinAnA 20 sAdhuo kare che athavA "bhaviSyamAM asamartha banIza tyAre koi bIjo A saMsAramAM sahAya karanAra nahIM hoya" (tethI atyAre ja dharma karI lauM) ema vicArI potAnA zarIrane vize apratibaddha ane niyANA vinAnA sAdhuo kare che. A pratyAkhyAna caudapUrvIo, prathamasaMghayaNa ane jinakalpikonI sAthe nAza pAmyuM. je kALe A pratyAkhyAna levAtuM hatuM te kALe sthaviro paNa te paccakhkhANa karatA hatA. niyaMtritadvAranuM vyAkhyAna karyuM. 25 avataraNikA : have sAgAradvAranuM vyAkhyAna karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che ? gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya : A mahAna che, ane A paNa mahAna che. A A baMnemAM vadhAre mahAna che, eTale 13. mAse 2 amuSmin 2 divase caturthAdi aSTamAdi etAvat, SaSThenASTamena vA, hRSTastAvat karotyeva, yadA'pi glAno bhavati tadApi karotyeva, paraM ucchvAsadharaH, etacca pratyAkhyAnaM prathamasaMhananino'pratibaddhA anizritAH, 30 atra cAmutra ca, athavA na mamAsamarthasyAnyaH kariSyatItyevaM zarIre'pratibaddhA anizritAH kurvanti, etat punazcaturdazapUrvibhiH prathamasaMhananena jinakalpena ca samaM vyavacchinnaM, yasmin punaH kAle AcaryantaM sthavirAstadA kurvanta Asan / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgArapratyAnuM svarUpa (ni. 1576) tA 233 prabhUtaivaMvidhAkArasattAkhyApanArthaM bahuvacanamato mahattarAkArairhetubhUtairanyatra vA anyasmiMzcAnAbhogAdau kAraNajAte sati bhujikriyAM kariSye'hamityevaM yo bhaktaparityAgaM karoti sAgArakRtametaditi gAthArthaH // 1576 // avayavattho puNa saha AgArehiM sAgAraM, AgArA uvariM suttANugame bhaNNihiMti, tattha mahattarAgArehi-mahallapayoyaNehiM, teNa abhattaTTho paccakkhAto tAhe Ayariehi bhaNNati-amugaM gAmaM gaMtavvaM, teNa niveiyaM jathA mama ajja abbhattaTTho, jati tAva samattho karetu jAtu ya, Na 5 tarati aNNo bhattaTThito abhattaTThio vA jo tarati so vaccatu, Natthi aNNo tassa vA kajjassa asamattho tAdhe tassa ceva abhattaTThiyassa gurU visajjitassa erisassa taM jemaMtassa aNabhilAsassa abhattaTTitaNijjarA jA sA se bhavati guruNioeNa, evaM ussUralaMbhevi viNassati acchaMtaM, vibhAsA, jati thovaM tAdhe je NamokkAraittA porusiittA vA tesiM visajjijjati je vA pAraNaittA ke mahattara che. (mahattarazabdanI A mAtra vyutpatti ja che.) je grahaNa karAya te AgAra (= pratyAkhyAnanA 10 apavAdanA kAraNo.) AvA prakAranA AgAro ghaNA badhA vidyamAna che evuM jaNAvavA mATe bahuvacana karela che. kAraNabhUta evA A mahattara AgAro ane bIjA anAbhoga vigere kAraNo utpanna thAya to huM bhojana karI paNa lauM, bAkI karIza nahIM) e pramANe je bhojanano tyAga kare che tenuM te paccakhANa sAgArakRta paccakhkhANa kahevAya che. I/1576ll. vistArArtha - AgAro sahitanuM je pratyAkhyAna te sAgArapratyAkhyAna. sUtrAnugAmanA avasare 15 AgAro jaNAvavAmAM Avaze. temAM mahattaraAgArone = moTA prayojanone kAraNe, jema ke, sAdhue upavAsanuM pratyAkhyAna karyuM. tevAmAM AcArye kahyuM - "tAre amuka gAmamAM javAnuM che." sAdhue nivedana karyuM ke - "Aje mAre upavAsa che." te samaye jo te sAdhu upavAsa sAthe javA samartha hoya to upavAsa kare ane anya gAme jAya. have jo A sAdhu samartha nathI to gacchamAM je bIjo sAdhu vAparanAro hoya ke upavAsI hoya je samartha hoya te jAya. bIjo koI sAdhu nathI athavA che paNa te 20 kArya mATe samartha nathI. tyAre te upavAsIne ja guru mokale. A rIte gurunI AjJAthI bhojananI icchA na hovA chatAM bhojana karIne janArA te sAdhune upavAsa jeTalI nirjarA prApta thAya che. A ja pramANe vahelI savAre koI dravya prApta thayuM che paNa paccakhkhANa Ave tyAM sudhImAM te bagaDI jAya evuM hoya to jo te thoDuM hoya to jeo navakArazI ke porisIvALA hoya teone Ape athavA koI moTA tapavizeSanuM pAraNu karanArAne ke asahune Ape. chatAM jo koI na hoya to 25 14. avayavArthaH punaH sahAkAraiH sAkAraM, AkArA upari sUtrAnugame bhaNiSyante, tatra mahattarAkAraiHmahatprayojanaiH, tenAbhaktArthaH pratyAkhyAtaH tadA''cAryairbhaNyate-amukaM grAmaM gantavyaM, tena niveditaM yathA mamAdyAbhaktArthaH, yadi tAvatsamarthaH karotu yAtu ca, na zaknoti anyo bhaktArtho'bhaktArtho vA yaH zaknoti sa vrajatu, nAstyanyastasya vA kAryasya 'samarthaH tadA tamevAbhaktArthikaM guravo visarjitasya IdRzasya taM jemato'nabhilASasyAbhaktArthanirjarA yA sA tasya bhavati guruniyogena, evamutsUralAbhe'pi vinazyati tiSThantaM 30 vibhASA, yadi stokaM tadA ye namaskArasahitakAH pauruSIyA vA teSAM visarjayet ye vA pAraNavanto Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) je vA asaha vibhAsA, evaM gilANakajjesu aNNatare vA kAraNe kulagaNasaMghakajjAdivibhAsA, evaM jo bhattapariccAgaM kareti sAgArakaDametaMti / gataM sAkAradvAraM, idAnIM nirAkAradvAraM vyAcikhyAsurAha - nijjAyakAraNaMmI mayaharagA no karaMti AgAraM / kaMtAravittidubbhikkhayAi eyaM nirAgAraM // 1577 // nizcayena yAtaM-apagataM kAraNaM-prayojanaM yasminnasau niryAtakAraNastasmin sAdhau mahattarA:- . prayojanavizeSAstatphalAbhAvAt 'na kurvantyAkAraM' na kurvantyAkArakAryamityarthaH, va ?-kAntAravRttau dubhikSatAyAM ca-durbhikSabhAve ceti bhAvaH, atra yat kriyate tadevaMbhUtaM pratyAkhyAnaM nirAkAramiti gAthAsamAsArthaH // 1577 // bhAvattho puNa NijjAtakAraNassa tassa jadhA Natthi ettha kiMcivi 10 vitti tAhe mahattaragAdi AgAre pA kareti, aNAbhogasahasakkAre karejja, kiM nimittaM ?, kaTuM vA . aMguliM vA mudhe chuhejja aNAbhogeNaM sahasA vA, teNa do AgArA kajjaMti, taM kahiM hojjA ?, paccakhANa pahelAM paNa tevA dravyane vAparanArane nirjarA prApta thAya che. A ja pramANe glAnanA kAryomAM ke kula, gaNa, saMghanA kAryo vigeremAM paNa samajI levuM. A pramANe = AgAro sahita je bhojanano tyAga kare che tenuM te paccakhANa sAgArakRta paccakhkhANa jANavuM. sAgAradvAra pUrNa thayuM. 15 avataraNikA : have nirAgAradvAranuM vyAkhyAna karavAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe che ; gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya : nizcayathI jemAM kAraNa nIkaLI gayuM che te niryAtakAraNa (arthAt paccakhANanA apavAdo sevavA paDe evA kAraNo jenI mATe rahyA nathI tevo) sAdhu thAya tyAre mahattara eTale ke prayojanavizeSo potAnA phaLano abhAva thavAthI AgAranA kAryane karatA nathI. (arthAt koi prayojana 20 rahe nahIM tyAre te mahattarAgAro apavAdanuM kAraNa banatA nathI.) AvuM kyAM saMbhave ? te kahe che - jaMgalamAM ke jyAM vRtti = potAnA prANo TakI zake evI bhikSA maLatI nathI tyAM ane durnikSakALamAM. (TUMkamAM jyAM bhikSA maLe evI ja nathI tevA jaMgalamAM ke dubhikSakALamAM paccakhANanA AgAro AgAra tarIkenuM kArya karatA nathI. AvA samaye) je pratyAkhyAna karAya che te nirAgArapratyAkhyAna kahevAya che. 1577ii. 25 bhAvArtha : nIkaLI gayelA kAraNavALA evA sAdhune jaMgalAdimAM koI paNa rIte bhikSA prApta na thavAnI hoya tyAre sAdhu mahattarAdi AgArone karato nathI. (arthAtu te je paccakhANa le che temAM mahattarAdi AgAro grahaNa karato nathI.) anAbhoga ane sahasAkAra A be AgAro grahaNa kare che. zA mATe ? te kahe che - kadAca koI lAkaDuM ke AMgaLI moMmAM anAbhogathI ke sahasA jatI rahe 15. ye vA'sahiSNavaH vibhASAH, evaM glAnakAryeSu anyatarasmin vA kArye kulagaNasaMghakAryAdivibhASA, 30 evaM yo bhaktaparityAgaM karoti sAkArakRtametat / bhAvArthaH punarniryAtakAraNasya tasya yathA nAsti atra . kAcidvRttiH tadA mahattarAdInAkArAn na karoti, anAbhoga sahasAkArau kuryAt, kiMnimittaM ?, kASThaM vA'Gguli vA mukhe kSipet anAbhogena sahasA vA, tena dvAvAkArau kriyete, tat kva bhavet ?, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtapariNAmadvAranuM svarUpa (ni. 1578) * 235 katAre jathA siNapallimAdIsu, kaMtAresu vittI Na lahati, paDiNIeNa vA paDisiddhaM hojjA, 'dubbhikkhaM vA vaTTai hiMDaMtassavi Na labbhati, athavA jANati jathA Na jIvAmitti tAthe NirAgAraM paccakkhAti, vyAkhyAtamanAkAradvAram / sAmprataM kRtaparimANadvAramadhikRtyAha - dattIhi u kavalehi va gharehiM bhikkhAhiM ahava davvehiM / jo bhattapariccAyaM karei parimANakaDameyaM // 1578 // 5 dattibhirvA kavalairvA gRhaibhikSAbhirathavA dravyaiH - odanAdibhirAhArAyamitamAnairyo bhaktaparityAgaM karoti 'parimANakaDametaM ti kRtaparimANametaditi gAthAsamAsArthaH // 1578 // avayavattha dattIhiM ajja mae egA dattI do vA 3-4-5 dattI, kiM vA dattIe parimANaM ?, chabbapi i ekkasi chubbhati egA dattI, DovaliyaMpi jatiyAo vArAo papphoDeti tAvatiyAo tAo 10 dattIo, evaM kavale ekkeNa 2 jAva battIsaM dohi UNiyA kavalehiM, gharehiM egAdiehiM 2 3 4, tyAre paccakkhANano bhaMga na thAya te mATe A be AgAro grahaNa kare che. AvuM nirAgAra pratyAkhyAna kyAM saMbhave ? - jaMgalamAM. jema ke, bhilonI pallI vigerevALA jaMgalamAM bhikSA maLe nahIM athavA = sAdhuonA zatrue bhikSA ApavAno niSedha karyo hoya, athavA durbhikSavALuM kSetra hoya ke jyAM gocarI mATe ghaNuM pharavA chatAM bhikSA prApta thAya nahIM. athavA pote jANe ke have huM jIvIza nahIM. tyAre 15 nirAgAra pratyAkhyAna grahaNa kare che. anAgAradvAra pUrNa thayuM. avataraNikA : have kRtaparimANadvArane AzrayIne kahe che - gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : AhAra mATe ATalI dattIo, ATalA kavalo, ATalA gharo, ATalI bhikSAo ke bhAta vi. ATalA dravyo sivAya bhojanano parityAga je kare che tenuM te pratyAkhyAna kRtaparimANa 20 jANavuM. 1578II bhAvArtha : Aje mAre eka dattI athavA be dattI ke 3, 4, ke pa dattI grahaNa karavI. (AvA prakAranA pramANathI kareluM pratyAkhyAna kRtapariNAma kahevAya che.) athavA dattInuM parimANa keTaluM jANavuM ? te kahe che - chabbaka (pAtravizeSa)vaDe paNa jo ekavAra vahorAve to te eka dattI kahevAya. e ja pramANe camacAthI paNa jeTalIvAra vahorAve teTalI dattIo thAya che. A ja pramANe kavalomAM pramANa A pramANe jANavuM ke eka koLiyA jeTaluM vAparIza, be koLiyA jeTaluM 25 vAparIza ema karatAM-karatAM chelle be nyUna evA batrIsa kavalo jeTaluM vAparIza. e ja pramANe eka ghara, be ghara, traNa, cAra ke pAMca vigere gharo (mAMthI jeTaluM maLe teTaluM vAparIza.) athavA bhikSAmAM 16. kAntAre yathA zaNapallyAdiSu, kAntAreSu vRttiM na labhate, pratyanIkena vA pratiSiddhaM bhavet, durbhikSaM vA varttate hiMDamAnenApi na labhyate, athavA jAnAti yathA na jIviSyAmIti tadA nirAkAraM pratyAkhyAti / avayavArthaH punardattibhiH adya mayA ekA dattirdve vA 3 4 5 dattayaH, kiM vA datteH parimANaM ?, chabbakamapi 30 yadi ekazaH kSipati ekA dattiH, darvImapi yAvato vArAn prasphoTayati tAvatyastA dattayaH, evaM kavale ekena yAvat dvAtriMzatA dvAbhyAmUnA kavalAbhyAM gRhairekAdibhiH 2 34, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 * bhAvazya'niyukti * haribhadrIyavRtti sabhASAMtara (bhAga-9) khAo gAdiyAo 2 3 4, davvaM amugaM odaNe khajjagavihI vA AyaMbilaM vA amugaM vA kusaNaM evamAdivibhAsA, gataM kRtapariNAmadvAraM / 236 20 adhunA niravazeSadvArAvayavArthaM abhidhAtukAma Aha savvaM asaNaM savvaM pANagaM savvakhajjabhujjavihaM / vosirai savvabhAveNa evaM bhaNiyaM niravasesaM // 1579 // sarvamazanaM sarvaM ca pAnakaM sarvakhAdyabhojyavidhi - khAdyaprakAraM bhojyaprakAraM ca vyutsRjati - parityajati sarvabhAvena - sarvaprakAreNa bhaNitametanniravazeSaM tIrthakaragaNadharairiti gAthAsamAsArthaH // 1579 // vittharo puNa jo asaNassa sattarasavidhassa vosirati pANagassa aNegavidhassa khaMDapANamAdiyassa khAimaM aNegavidhaM phalamAdi sAdimaM aNegavidhaM madhumAdi etaM savvaM jAva 10 vosirati etaM NiravasesaM, gataM niravazeSadvAram / idAnIM saGketadvAravistarArthapratipAdanAyAha - - aMguTTamuTThigaMThIgharaseussAsathivugajoikkhe / bhaNiyaM sakeyameyaM dhIrehiM anaMtanANIhiM // 1580 // aGguSThazca muSTizcetyAdidvandvaH aGguSThamuSTigranthigRhasvedocchvAsastibukajyotiSkAstAn cihnaM kRtvA 15 saMsRSTa vigerebhAMthI kheDa, je vigere. dravyamAM amuTu dravyo bha De, bhAta athavA budha-budhA prAranA khAdyavizeSo athavA AyaMbila athavA amuka gorasa AvA prakAranA judA-judA dravyomAMthI amuka dravyo vAparIza. (AvA prakAranA amuka cokkasa parimANane AzrayIne kareluM pratyAkhyAna kRtaparimANa uhevAya che.) rRtaparibhAeAdvAra pUrNa thayuM. avataraNikA : have niravazedvArane vistArathI kahevAnI icchAvALA kahe che gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. TIDArtha : sarvaprahAranA azano, sarvaprahAranA pAzI, sarvaprahAranA jAdha ( jAhima) ane sarvaprakAranA bhoya (= svAdima) je pratyAkhyAnamAM sarva prakAre choDAya che. te pratyAkhyAnane tIrthaMkaragaNadharo niravazeSa kahe che. ||1579 // vistArArtha : sAdhu sattaraprakAranA (zAli vigere dhAnyamAMthI banelA) azana, khAMDanuM pANI vigere anekaprakAranA pANI, phaLa vigere anekaprakAranA 25 khAdima ane madha vigere anekaprakAranA svAdima A badhAno tyAga kare che tenuM te pratyAkhyAna niravazeSa jANavuM. niravazeSadvAra pUrNa thayuM. avataraNikA : have saMketadvAranA vistArArthane pratipAdana karavA mATe kahe che gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. TIDArtha : aMguTho, bhuTThI, gAMDa, ghara, parasevo, ucchvAsa, pAzInA parapoTA, hIpar3anI bhyoti, 30 17. bhikSA ekAdikAH 2, 3, 4, dravyamamukamodanaH khAdyakavidhirvA AcAmAmlaM vA amukaM vA dvidalaM evamAdi vibhASA / vistArArthaH punaryo'zanasya saptadazavidhasya vyutsRjati pAnakasyAnekavidhasya khaNr3apAnamAdeH khAdimamanekavidhaM phalAdi svAdimamanekavidhaM madhvAdi etat sarvaM yAvadvyutsRjati etat niravazeSaM / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketa pratyAnuM svarUpa (ni. 1580) 237 yat kriyate pratyAkhyAnaM tat bhaNitam-uktaM saGketametat, kaiH ?-dhIraiH-anantajJAnibhiriti gAthAsamAsArthaH // 1580 // avayavattho puNa ketaM nAma ciMdhaM, saha ketena saGketaM, sacihnamityarthaH, 'so sAdhU sAvago vA puNNevi paccakkhANe kiMci cindhaM abhigiNhati, jAva evaM tAvAhaM Na jimemiti, tANimANi cindhAni, aMguTThamuTThigaMThigharasetaUsAsathibugadIvagANi, tattha tAva sAvago porusI paccakkhAito tAhe chettaM gato, ghare vA Thito Na tAva jemeti, tAhe Na kira vaTTati 5 apaccakkhANassa acchituM, tadA aMguTuciMdhaM kareti, jAva Na muyAmi tAva na jememitti, jAva vA muTThi Na muyAmi jAva vA gaMThiM Na muyAmi, jAva gharaM Na pavisAmi, jAva seo Na Nassati jAva vA evatiyA ussAsA pANiyamaMcitAe vA jAva ettiyA thibugA ussAbiMdUthibugA vA, jAva esa dIvago jalati tAva ahaM Na bhuMjAmitti, na kevalaM bhatte aNNesuvi abhiggahavisesesu saMketaM bhavati, evaM tAva sAvayassa, sAdhussavi puNNe paccakkhANe kiM apaccakkhANI acchau ? tamhA 10 A badhAne cihna karIne je pratyAkhyAna karAya che. anaMtajJAnIo te pratyAkhyAnane saMketa pratyAkhyAna kahe che. /1580nA vistArArtha : keta eTale cihna. cihna sAthenuM je che te saMketa. sAdhu ke zrAvaka pratyAkhyAna pUrNa thavA chatAM paNa koi cihnano abhigraha kare che ke jyAM sudhI A pramANe che tyAM sudhI hu~ 4bhI nahI. te yino // prabhAenA cha - aMguThI, bhuhi, is, 52, 52sevo, 77vAsa, pAna 5i, jhI54. . koi eka zrAvaka porisInuM pratyAkhyAna karIne khetare gayo athavA ghare rahyo. porisInA paccakhkhANano samaya thayo chatAM te jamato nathI. te samaye zrAvakane jayAM sudhI jame nahIM tyAM sudhI paccakhkhANa vinA rahevuM joie nahIM. tethI te zrAvaka aMguThAnuM cihna kare che eTale ke jyAM sudhI aMguThAne vALuM nahIM tyAM sudhI amIza nahIM, athavA jayAM sudhI muDhine vALuM nahIM ke gAMThane kholuM nahIM, 3 52mA pravezuM nahI, athavA 4yAM sudhI 52sevo sUya nahI, athavA 4yAM sudhA mA240 20 - ucchavAsa na thAya athavA pANInA A bhAjanamAM rahelA pANInA TIpAM ke jhAkaLanA TIpAM jayAM sudhI 'sUkAya nahIM, athavA jyAM sudhI A dIpaka baLe che tyAM sudhI huM jamIza nahIM. mAtra bhojanamAM ja nahIM . paNa bIjA abhigrahavizeSomAM paNa saMketa thAya che. A zrAvakanuM kahyuM. sAdhue paNa paccakhANa pUrNa thayA bAda zA mATe paccakhANa vinA rahevuM ? (arthAtu na rahevuM joie.) tethI sAdhue paNa A 18. avayavArthaH punaH ketaM nAma cihnaM sa sAdhuH zrAvako vA pUrNe'pi pratyAkhyAne kiJciccihna abhigRhNAti 25 yAvadevaM tAvadahaM na jemAmIti, tAnImAni cihnAni aGgaSThaH muSTimranthihaM svedabindurucchvAsAH stibuko dIpaH, tatra tAvat zrAvakaH pauruSIM pratyAkhyAnavAn tadA kSetraM gataH gRhaM vA sthitaH na tAvat jemati, tadA kila na varttate'pratyAkhyAnena sthAtuM, tadA aGgaSThacihnaM karoti yAvanna muJcAmi tAvanna jemAmi yAvadvA muSTiM na muJcAmi yAvadvA granthi na muJcAmi yAvadvA gRhaM na pravizAmi yAvadvA svedo na nazyati yAvadvA etAvanta ucchAsAH pAnIyamaJcikAyAM vA yAvadetAvantaH stibukA avazyAyabindavo vA yAvadeSa dIpako jvalati tAvadahaM na 30 bhuJje, na kevalaM bhakte'nyeSvapi abhigrahavizeSeSu saMketaM bhavati, evaM tAvat zrAvakasya, sAdhorapi pUrNe pratyAkhyAne kimapratyAkhyAnI tiSThatu ? tasmAt 15 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 * khAvazyaDaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-9) vi kAtavvaM saGketamiti, vyAkhyAtaM saGketadvAram / sAmpratamaddhAdvArapratipipAdayiSayAha 15 - addhA paccakkhANaM jaM taM kAlappamANacheeNaM / purimaDDaporisIe muhuttamAsaddhamAsehiM // 1581 // - 10 5 vyAkhyA- addhA -kAle pratyAkhyAnaM yat kAlapramANacchedena bhavati, purimArddhapauruSIbhyAM muhUrttamAsArddhamAsairiti gAthAsaGkSepArthaH // 1581 // avayavattho puNa addhA NAma kAlo kAlo jassa parimANaM taM kAleNAvabaddhaM kAlapaccakkhANaM, taMjathA - NamokkAra porisi purimaDDaekAsaNaga addhamAsamAsaM, cazabdena doNNi divasA tiNNi divasA mAsA vA jAva chammAsitti paccakkhANaM, etaM addhApaccakkhANaM / gatamaddhApratyAkhyanaM, idAnIM upasaMharannAha [ graM0 21500 ] bhaNiyaM dasavihameyaM paccakkhANaM gurUvaNaM / kayapaccakkhANavihiM etto vocchaM samAseNaM // 1582 / / Aha jaha jIvaghAe paccakkhAe na kArae annaM / bhaMgabhayA'saNadANe dhuva kAravaNaMti naNu doso // 1583 // no kayapaccakkhANo, AyariyAINa dijja asaNAI / na ya viraIpAlaNAo veyAvaccaM pahANayaraM // 1584 // no tivihaMtiviNaM paccakkhar3a annadANakAravaNaM / suddhassa tao muNiNo na hoi tabbhaMgaheutti // 1585 / / sayamevaNupAlaNiyaM dANuvaeso ya neha paDisiddho / tA dijja uvaisijja va jahA samAhIi annesiM // 1586 // 20 pramANenA saMketapratyAkhyAna haravA bheje. saMketadvAra pUrNa thayuM .. avataraNikA : have addhAdvAranuM pratipAdana karavAnI icchAthI kahe che - gAthArtha : TIDaartha prabhAze bhAvo. TIkArtha : ahvA eTale kALa. je pratyAkhyAna kALanA pramANanA bhAgathI eTale ke purimaDha, porisI, muhUrta, ardhamAsa, mAsane AzrayIne thAya che te pratyAkhyAna addhApratyAkhyAna kahevAya che. 25 / / 1581|| vistArArtha : khaddhA kheTale Aja bhenuM mAna Aja che te aNathI yukta (hovAthI) aNapayyAza bharAvaM. te payyAza khA prabhAonA che - navArazI, porisI, purimaDha, bheDAsA, ardhabhAsa, bhAsa, 'ca' zabdathI je hivasa, za hivasa, mAsa vigerethI sa cha mAsa jA jaghA adghApaccakkhANa che. addhApratyAkhyAnadvAra pUrNa thayuM. have upasaMhAra karatA kahe che - gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 30 19. tenApi karttavyaM saMketamiti / avayavArthaH punaH addhA nAma kAlaH, kAlo yasya parimANaM tat kAlenAvabaddhaM pratyAkhyAnaM, tadyathA-namaskArasahitaM pauruSI pUrvArdhaikAzanArthamAsamAsAni cazabdena dvau divasau trayo divasA mAsau vA yAvat SaNmAsAH iti pratyAkhyAnaM, etadaddhApratyAkhyAnaM, Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAkhyAnaviSayaka ziSyanI zaMkA (ni. 1582-84) & 239 kayapaccakkhANo'vi ya AyariyagilANabAlavuDDANaM / dijjAsaNAi saMte lAbhe kayavIriyAyAro // 1587 // bhaNitaM dazavidhametat pratyAkhyAnaM gurUpadezena, kRtaM pratyAkhyAnaM yena sa tathAvidhastasya vidhistaM 'ataH' UrdhvaM vakSye 'samAsena' saGkSapeNeti gAthArthaH // 1582 // pratyAkhyAnAdhikAra evAha paraH, kimAha ?-yathA jIvaghAte-prANAtipAte pratyAkhyAte satyasau pratyAkhyAtA na 5 kArayatyanyamiti-na kArayati jIvaghAtaM anyaprANinamiti, kutaH ?-bhaGgabhayAt-pratyAkhyAnabhaGgabhayAdityartha, bhAvArtha:-azyata ityazanam-odanAdi tasya dAnam-azanadAnaM tasminnazanadAne, azanazabdaH pAnAyupalakSaNArthaH, tatazcaitaduktaM bhavati-kRtapratyAkhyAnasya sataH anyasmai azanAdidAne dhruvaM kAraNamiti-avazyaM bhujikriyAkAraNaM, azanAdilAbhe sati bhokturbhujikriyAsadbhAvAt, tataH kimiti cet, nanu doSaH-pratyAkhyAnabhaGgadoSa iti gAthArthaH // 1583 // ata:-'no kayapaccakkhANo 10 AyariyAINa dijja asaNAI' yatazcaivamataH na kRtapratyAkhyAnaH pumAnAcAryAdibhya AdizabdAdupAdhyAyatapasvizaikSakaglAnavRddhAdiparigrahaH dadyAt, kim ?-azanAdi, syAdetad-dadato vaiyAvRtyalAbha ityata Aha-na ca viratipAlanAd vaiyyAvRtyaM pradhAnataramataH satyapi ca lAbhe kiM teneti gAthArthaH // 1584 // evaM vineyajanahitAya parAbhiprAyamAzaGkya gururAha-na 'trividhaM' karaNakAraNAnamatibhedabhinnaM "trividhena' manovAkakAyayogatrayeNa pratyAkhyAtA pratyAca 15 gAthArtha : TIkartha pramANe jANavo. ' TIkArtha: A pramANe gurunA upadezathI daza prakAranuM pratyAkhyAna kahyuM. have pachI jeNe pratyAkhyAna karyuM che tenI vidhine huM saMkSepathI kahIza. I158rA A pratyAkhyAnanA adhikAramAM ziSya prazna kare che. kayo prazna kare che ? te kahe che - jema jIvaghAtanuM pratyAkhyAna karanAro bIjA pAse jIvaghAta karAvato nathI, kAraNa ke temAM tene pratyAkhyAnanA bhaMgano bhaya che. (tenI jema ja upavAsanuM) 20 . pratyAkhyAna karanAro bIjAne azana vigere lAvIne Ape to temAM sutarAmu bhojana karAvavAnuM to AvyuM kAraNa ke sAmevALAne azana vigerenI prApti thavAthI te to bhojana karavAno ja che. ane A rIte bIjAne bhojana ApavAmAM pratyAkhyAnanA bhaMgano doSa nakkI thavAno ja che. je khavAya te azana eTale ke bhAta vigere. tenuM dAna te azanadAna ema samAsa jANavo. azanazabdanA upalakSaNathI pAna, khAdima, svAdima laI levA. 1583 AthI pratyAkhyAna karanAro sAdhu AcArya vigerene AdizabdathI upAdhyAya, tapasvI, nUtana sAdhu, glAna, vRddha vigerene azana vigere lAvIne Ape nahIM. kadAca tamane (uttarapakSane) lAgatuM haze ke - azana vigere ApanArane vaiyAvaccano lAbha to maLene. tenI sAme ziSya kahe che ke - viratinA pAlana karatA vaiyAvacca vadhu pradhAna nathI. tethI vaiyAvaccano lAbha maLato hoya to paNa (jo viratino bhaMga thato hoya to) tevA lAbhanuM zuM kAma che. ll1584 30 A pramANe ziSyasamUhanA hita mATe para vyaktinA abhiprAyane jaNAvIne have guru kahe che - pratyAkhyAna karanAro prastuta evA azanAdinuM pratyAkhyAna karaNa, karAvaNa, anumatithI mana-vacana 25 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) prakrAntamazanAdi ato'nabhyupagatopAlambhazcodakamataM, yatazcaivam anyasmai dAnamanyadAnamazanAderiti gamyate, tena hetubhUtena kAraNaM bhujikriyAgocaramanyadAnakAraNaM tacchuddhasya-AzaMsAdidoSarahitasya tataH-tasmAt muneH-sAdhoH na bhavati tadbhaGgahetuH-prakrAntapratyAkhyAnabhaGgahetuH, tathA'nabhyupagamAditi gAthArthaH // 1585 // kiMca-svayameva-AtmanaivAnupAlanIyaM pratyAkhyAnamuktaM niyuktikAreNa, 5 dAnopadezau ca neha pratiSiddhau, tatrAtmanA''nIya vitaraNaM dAnaM dAnazrAddhakAdikulAkhyAnaM tUpadeza iti, yasmAd evaM tasmAd dadyAdupadizedvA, 'yathAsamAdhinA' yathAsAmarthyena 'anyebhyo' bAlAdibhya iti gAthArthaH // 1586 // amumevArthaM spRSTayannAha kaya ityAdi, nigadasiddhA, // 1587 // ettha puNa sAmAyArI-sayaM abhuMjaMtovi sAdhUNaM ANettA bhattapANaM dejjA, saMtaM vIriyaM Na nigRhitavvaM appaNo, saMte vIrie aNNo NA''NAveyavvo, jathA ajjo amugassa ANedu dehi, tamhA appaNo 10 saMte vIrie AyariyagilANabAlavuDapAhuNagAdINa gacchassa vA saMNAyakulehiMto vA asaNNAtaehiM kAyAe karato nathI. tethI ziSyano mata = abhiprAya e nahIM svIkArelA saMbaMdhI doSarUpa che. (arthAt sAdhuo huM bIjAne bhojana karAvIza nahIM evuM pratyAkhyAna ja lIdhuM nathI ke jethI pratyAkhyAnabhaMgano doSa lAge. Ama nahIM svIkArela vastuno ziSya doSa Ape che.) anyane je azanAdinuM dAna te anyadAna. bIjAne lAvIne ApavAnA kAraNe thatuM je bhojanasaMbaMdhI kArApaNa te anyadAnakAraNa e pramANe 15. samAsa jANavo. (TUMkamAM bIjAne bhojana lAvIne ApavuM te bhojanasaMbaMdhI kAraNa = kArApaNa che.) (pratyAkhyAna karanAro sAdhu trividha-trividha bhojanano tyAga karato nathI, tethI AzaMsA vigere doSothI rahita evA sAdhunuM A anyadAnakArApaNa (= bIjAne azanAdi lAvI ApavAdvArA sAmevALA je bhojanakriyA kare te) sAdhunA upavAsa vigere pratyAkhyAnanA bhaMganuM kAraNa banatuM nathI, kAraNa ke sAdhue pratyAkhyAna karatI vakhate huM bhojana karAvIza paNa nahIM evuM kaI svIkAreluM nathI. /I158pI. 20 vaLI - pUrve niyuktikAre kahyuM che ke pratyAkhyAna pote ja pALavAnuM che. dAna ane upadezamAM ahIM pratiSedha nathI. temAM dAna eTale pote lAvIne Ape. ane upadeza eTale gocarI janArane dAnamAM zraddhAvALA vigere gharo batAvavA. Ama dAna ane upadezamAM pratiSedha na hovAthI pratyAkhyAna karanAra sAdhu potAnA sAmarthya pramANe bALa vigerene lAvIne Ape athavA gharo batAve. I/1586ll A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - pratyAkhyAna karanAro evo paNa sAdhu jo gocarI vigere 25 potAne maLe evA hoya to vIryAcAranuM pAlana karavAdhArA AcArya, glAna, bALa, vRddhone azana * vigere lAvIne Ape. 158thI ahIM sAmAcArI A pramANe jANavI - potAne vAparavAnuM na hoya to paNa te sAdhu anya sAdhuone bhakta-pAna lAvIne Ape. potAnuM sAmarthya hoya to chupAve nahIM. potAnuM sAmarthya hoya to bIjAne mokalavA mATeno prayatna karavo nahIM ke "he Arya ! amuka sAdhune lAvIne tuM Apa." tethI jo potAnuM sAmarthya hoya to AcArya, glAna, bALa, vRddha, mahemAna 30 ra0. satra punaH sAmAvArI-svayamamunnAnofsAthuSyamAnIya marUpane saddIrtha nihita vyaMgAtmanA, sati vIrye'nyo nA''jJApayitavyaH yathA''rya'mukasmai AnIya dehi, tasmAt AtmanaH sati dI AcAryaglAnabAlavRddhaprAghUrNakAdibhyo gacchAya vA sajJAtIkulebhyo vA'sajJAtIyebhyo Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 pratyAkhyAna karanArane dAna-upadezano aniSedha ja 241 vA laddhisaMpuNNo ANettA dejja vA davAvejja vA pariciesu vA saMkhaDIe vA davAvejja, dANetti gataM, uvadisejja vA saMviggaaNNasaMbhoiyANaM jathA etANi dANakulANi saDDhagakulANi vA, ataraMto saMbhoiyANavi disejja Na doso, aha pANagassa saNNAbhUmiM vA gateNa saMkhaDIsuttA diTThA vA hojja tAhe sAdhUNaM amugattha saMkhaDitti evaM uvadisejja / uvadesatti gataM / jahAsamAhI NAma dANe uvadese a jahAsAmatthaM, jati tarati ANeduM deti, aha na tarati to davAvejja vA uvadisejja 5 vA, jathA jathA sAdhUNaM appaNo vA samAdhI tathA tathA payatitavvaM jahAsamAdhitti vakkhANiyaM / amumevArthamupadarzayannAha bhASyakAraH - saMviggaaNNasaMbhoiyANa desejja saDDhagakulAiM / tarato vA saMmothA rennA nANamAhI raddA (ma.) gatArthA, NavaramataraMtassa aNNasaMbhoiyassavi dAtavvaM // 246 // vigere mATe ke ga7 mATe zrAvakonA kuLamAMthI ke itaronA kuLamAMthI labdhiyukta sAdhu lAvIne Ape athavA apAvaDAve. athavA paricitakuLomAMthI ke saMkhaDImAMthI apAvaDAve. dAnanI vAta karI. athavA saMvigna evA anya sAMbhogika sAdhuone (= saMvigna ane judI sAmAcArIvALA sAdhuone ke jeonI mAMDalI judI hovAthI pote lAvIne ApI zake nahIM temane) upadeza Ape ke - A badhA dAnakuLo ke zrAvakakuLo che. pote samartha na hoya to sAMbhogikone paNa batAve emAM koI 15 doSa nathI. have kadAca pote pANI vahoravA ke saMjJAbhUmi mATe gayo hoya ane pote saMkhaDI sAMbhaLI ke joI hoya to AvIne sAdhuone "amuka sthAne saMkhaDI che' ema upadeza Ape. A pramANe upadezanI vAta pUrNa karI. yathAsamAdhi eTale dAna ane upadezamAM potAnuM sAmarthya. te A pramANe ke - jo pote samartha hoya to azanAdi lAvIne Ape. jo samartha na hoya to apAvaDAve ke upadeza Ape. TUMkamAM je je rIte sAdhuone ane potAne samAdhi rahetI hoya te te rIte prayatna karavo joie. 20 yathAsamAdhinI vAta pUrNa karI. A ja arthane dekhADatA bhASyakAra kahe che ; gAthArtha : saMvigna anyasAMbhogikone zrAddhakuLo batAve. athavA pote glAnAdine kAraNe samartha na hoya to sAMbhogikone paNa gharo batAve athavA potAnI samAdhi pramANe dAna athavA upadeza Ape. TIkArya : gAthArtha spaSTa ja che. mAtra ahIM eTaluM jANavuM ke anya sAMbhogika sAdhu jo samartha na hoya to (ke teno labdhi abhAve nirvAha na thato hoya, to tene lAvIne paNa ApavuM.//bhA.-246ll 25 21. vA labdhisaMpUrNa AnIya dadyAt dApayedvA, paricitebhyo vA saGghaDyA vA dApayet, dAnamiti gataM, upadizedvA saMvignAnyasAMbhogikebhyo yathaitAni dAnakulAni zrAddhakakulAni vA, azaknuvan sAMbhogikebhyo'pyupadizenna doSaH, atha pAnakasya saMjJAbhUmiM vA gatena saMkhaDIzrutA dRSTA vA bhavet tadA sAdhubhyo'mukatra saMkhaDItyevamupadizet, upadeza iti gataM, yathAsamAdhinAma dAne upadeze ca yathAsAmarthya , yadi zaknoti AnIya dadAti atha na zaknoti tadA dApayedvopadizedvA, yathA yathA sAdhUnAmAtmano vA samAdhistathA 30 * tathA prayatitavyaM yathAsamAdhIti vyAkhyAtaM / navaramazaknuvato'nya-sAMbhogikAyApi dAtavyaM Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 % Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) sAmprataM pratyAkhyAnazuddhiH pratipAdyate, tathA cAha bhASyakAra: sohI paccakkhANassa chavvihA samaNasamayakeUhiM / pannattA titthayarehiM tamahaM vucchaM samAseNaM // 247 // ( bhA0.) sA puNa saddahaNA jANaNA ya viNayANubhAsaNA ceva / aNupAlaNA visohI bhAvavisohI bhave chaTThA // 1588 // . zodhanaM zuddhiH, sA pratyAkhyAnasya-prAgnirUpitazabdArthasya SaDvidhA-SaTprakArA zramaNasamayaketubhiH-sAdhusiddhAntacihnabhUtaiH prajJaptA-prarUpitA, kaiH ?-tIrthakaraiH-RSabhAdibhiH, tAmahaM vakSye, kathaM ?-samAsena-sakSepeNeti gAthArthaH // 247 // adhunA SaDvidhatvamupadarzayannAha-sA punaH zuddhirevaM SaDvidhA, tadyathA zraddhAnazuddhiH jJAnazuddhizca vinayazuddhiH anubhASaNAzuddhizcaiva, 10 tathA'nupAlanAvizuddhirbhAvazuddhirbhavati SaSThI, pAThAntaraM vA 'sohIsaddahaNe' tyAdi, tatra zuddhizabdo . dvAropalakSaNArthaH, niyuktigAthA ceyamiti gAthAsamAsArthaH // 1588 // ___ avayavArthaM tu bhASyakAra eva vakSyati, tatrAdyadvArAvayavArthapratipAdanAyAha - paccakkhANaM savvannadesiaMjaM jahiM jayA kAle / taM jo saddahai naro taM jANasu saddahaNasuddhaM // 248 // (bhA0) paccakkhANaM jANai kappe jaM jaMmi hoi kAyavvaM / mUlaguNe uttaraguNe taM jANasu jANaNAsuddhaM // 249 // ( bhA0) vyAkhyA-pratyAkhyAnaM sarvajJabhASitaM-tIrthakarapraNItamityarthaH 'yaditi yat saptaviMzatrividhasyAnyatamat, saptaviMzatividhaM ca paJcavidhaM sAdhumUlaguNapratyAkhyAnaM dazavidhamuttaraguNapratyAkhyAnaM dvAdazavidhaM avataraNikA: have pratyAkhyAnanI zuddhi (kevI rIte thAya che? tenuM) pratipAdana karAya che. A 20 pAtane mAdhya5t2 deg45||ve cha / thArtha : TArtha prabhArI vo. TIkArtha : jeno zabdArtha pUrve kahevAyelo che evA pratyAkhyAnanI zuddhi sAdhuonA siddhAntonA cihnabhUta evA RSabhAdi tIrthakaroe cha prakAranI jaNAvI che. te ja prakArone huM saMkSepathI kahIza. mA. 247 // ve te 7 arone 4 pAutA he cha - (1) zraddhAzuddhi, (2) zAnazuddhi, (3) 25 vinayazuddhi, (4) anubhASa zuddhi, (5) anupAsanAzuddhi ane, (6) 74. mAvazuddhi. 'sA. puNa sadahaNA' nI mahale pAThAntaramA 'sohIsaddahaNA' auj. temAM zuddhiza6 vA2 49||vnaa vo. arthAtu zuddhinA dvArA cha prakAranA che. A niryukti gAthA che. ll1588 avataraNikAH (gAthAno saMkSepArtha kahyo.) vistArArtha bhASyakAra ja kaheze. temAM prathama vArano vistArathI artha pratipAdana karavA mATe kahe che $ 30 gAthArtha : 2ii prabhArI vo. TIkArtha : paccakhkhANa sattAvIsa prakAranuM che. te A pramANe-sAdhunA pAMca prakAranA mahAvratarUpa mUlaguNapratyAkhyAna, daza prakAranA uttaraguNapratyAkhyAna ane bAra prakAranA zrAvakapratyAkhyAna. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayazuddha pratyAkhyAnanuM svarUpa (bhA. 250-55) 243 zrAvakapratyAkhyAnaM 'yatra' jinakalpe sthavirakalpe caturyAme paJcayAme vA zrAvakadharme vA 'yadA' subhikSe durbhikSe vA pUrvAhe parAhne vA kAla iti-caramakAle tat yaH zraddhatte naraH tat tadabhedopacArAt tasyaiva tathApariNatatvAjjAnIhi zraddhAnazuddhamiti gAthArthaH // 248 // dvAraM-jJAnazuddha pratipAdyate, tatra paccakkhANa gAho // pratyAkhyAnaM jAnAti-avagacchati kalpe-jinakalpAdau yat pratyAkhyAnaM yasmin bhavati karttavyaM mUlaguNottaraguNaviSayaM tajjAnIhi jJAnazuddhamiti gAthArthaH // 249 // 5 - vinayazuddhamucyate, tatreyaM gAthA - kiikammassa visohiM pauMjaI jo ahINamairittaM / maNavayaNakAyagutto taM jANasu viNayao suddhaM // 250 // (bhA0) aNubhAsai guruvayaNaM akkharapayavaMjaNehiM parisuddhaM / paMjaliuDo abhimuho taM jANaNubhAsaNAsuddhaM // 251 // (bhA0) 10 kaMtAre dubbhikkhe AyaMke vA mahaI samuppanne / jaM pAliyaM na bhaggaM taM jANaNupAlaNAsuddhaM // 252 // (bhA0) rAgeNa va doseNa va pariNAmeNa va na dUsiyaM jaM tu / taM khalu paccakkhANaM bhAvavisuddhaM muNeyavvaM // 253 // (bhA0) eehiM.chahiM ThANehiM paccakkhANaM na dUsiyaM jaM tu / 15. taM suddhaM nAyavvaM tappaDivakkhe asuddhaM tu // 254 // (bhA0) thaMbhA kohA aNAbhogA aNApucchA asNtiN| pariNAmao asuddho avAu jamhA viu pamANaM // 255 // (bhA0) paccakkhANaM samattaM kRtikarmaNaH-vandanakasyetyarthaH vizuddhi-niravadyakaraNakriyAM prayuGkte yaH saH pratyAkhyAnakAle 20 sarvajJabhASita evA A sattAvIsa prakAranuM je pratyAkhyAna je jinakalpane, vize sthavirakalpane vize caturyAmane vize, paMcayAmane vize ke zrAvakadharmane vize subhikSamAM, dubhikSamAM, savAre, sAMje ke caramakALe = maraNakALe (kartavya tarIke che. eTale ke jinakalpane AzrayIne je pratyAkhyAno che, virakalpane AzrayIne je pratyAkhyAno che, caturyAmane AzrayIne je pratyAkhyAno che e ja pramANe paMcayAma ane zrAvakadharmane AzrayIne je kALe je pratyAkhyAno che) te pratyAkhyAnonI je manuSya zraddhA 25 kare che, te manuSya zraddhAzuddha tuM jANa. ahIM te manuSya paccakhANamAM pariNata hovAthI te be vacce abheda upacAra karatA tenuM te pratyAkhyAna zraddhAthI zuddha jANavuM. //bhA. 248 zraddhAdvAra pUrNa thayuM. have jJAnadvAranuM pratipAdana karAya che - mUla ane uttaraguNaviSayaka je pratyAkhyAna je jinakalpa vigeremAM kartavya tarIke je manuSya jANe che, tenuM te pratyAkhyAna jJAnazuddha jANavuM. bhA. 24 avataraNikA : have vinayazuddha pratyAkhyAna kahevAya che. temAM A gAthA che ke, gAthArtha : 2ii prabhArI anal. TIkArtha : pratyAkhyAnanA samaye mana-vacana-kAyAthI guma thayelo chato je manuSya vaMdananI 30 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 A Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) anyUnAtiriktAM vizuddhi manovAkkAyaguptaH san pratyAkhyAtRpariNAmatvAt pratyAkhyAnaM jAnIhi vinayato - vinayena zuddhamiti gAthArtha: dvAraM // 250 // adhunA'nubhASaNAzuddhaM pratipAdayannAhakRtakRtikarmA pratyAkhyAnaM kurvan anubhASate guruvacanaM, laghutareNa zabdena bhaNatItyarthaH, kathamanubhASate?--akSarapadavyaJjanaiH parizuddhaM, anenAnubhASaNAyanamAha, NaivaraM gurU bhaNati - vosirati, 5 rUmovi maLati-vosirAmitti, sersa gurumakhitamasiM mAAitavyuM|bhUita: san ?, dhRtaprAjJatibhimukhstjjaaniihynubhaassnnaashuddhmiti gAthArtha: dvAraM // 251 // sAmpratamanupAlanAzuddhamAha- kAntArearaNye durbhikSe - kAlavibhrame AtaGke vA-jvarAdau mahati samutpanne sati yat pAlitaM yanna bhagnaM tajjAnIhyanupAlanAzuddhamiti / ettha uggamadosA solasa uppAdaNAevi dosA solasa esaNAdosA dasa ete savve bAtAlIsaM dosA NiccapaDisiddhA, ete kaMtAradurbhikSAdisu Na bhajjaMtitti gAthArthaH 10 ra125 vAnI bhAvazuddhamA rAmeLa vA--abhivRttakSaLena dveSeLa vA-aprItitakSaina, rAmena,. anynAtirikta (= saMpUrNa vidhi pramANenI) vizuddhine = niravagha rIte karavArUpa kriyAne kare che, (arthAt saMpUrNa vidhi pramANenuM vaMdana kare che) tenuM te pratyAkhyAna vinayathI zuddha che ema tuM jANa. ahIM jo ke vinayathI zuddha manuSya che chatAM pratyAkhyAna e te manuSyano ja eka pariNAma hovAthI manuSya ane paccakkhANa vacce abheda karatA manuSyane vinayazuddha kahevAdvArA pratyAkhyAna vinayazuddha kahevAyuM. 15 ||bhA. 25nA have anubhASaNAzuddhanuM pratipAdana karatAM kahe che paccakkhANa ApatA vaM karyAM bAda pratyAkhyAnane grahaNa karato ziSya gurunA vacananuM dhImA zabdothI anubhASaNa kare. (arthAt guru hoya te paccakkhANane pote paNa maMda avAje bole.) kevI rIte bole ? - akSara, pada ane vyaMjanothI zuddha bole. AnAdvArA anubhASaNAno prayatna kahyo. (arthAt guru je rIte akSarAdithI zuddha 20 paccakkhANano uccAra kare che te rIte grahaNa karanAra ziSya paNa akSarAdithI zuddha paccakkhANanA uccArano prayatna kare.) mAtra te samaye guru 'vosirati' bole ane ziSya 'vosirAmi' bole. zeSa gurunA bolyA pramANe bole. kevo thayelo ziSya bole ? joDelI aMjalivALo ane gurune abhimukha thayelo ziSya anubhASaNa kare. tenuM te pratyAkhyAna anubhASaNAzuddha jANavuM. bhA. 251 // have anupAlanAzuddhane kahe che - jaMgalamAM, durbhikSamAM ke koi moTA utpanna thayelA tAva vigere 25 rogamAM paNa je pratyAkhyAnanuM pAlana karyuM, bhAMgyuM nahIM te pratyAkhyAna anupAlanAzuddha jANa. ahIM 16 udgamadoSo, 16 utpAdanA doSo ane 10 eSaNAdoSo ema bettAlIsa doSo kAyama mATe niSedhelA che. sAdhu jaMgala, durbhikSa vigeremAM A betAlIsa doSomAMthI eka paNa doSa seve nahIM to anupAlanAzuddhi thAya che. IIbhA. 2524/ have bhAvazuddhine kahe che - je pratyAkhyAna AsaktirUpa rAgathI, aprItirUpa dveSathI, ihalokAdinI 30 22. paraM gururmaLati-vyutkRSati, prathamapi mati vyutsunAma kRti, zeSa gurumaLitasavRza matirthya / atrodgamadoSAH SoDaza utpAdanAyA api doSAH SoDaza eSaNAdoSA daza, ete sarve dvicatvAriMzat doSA nityaM pratiSiddhAH, ete kAntAradurbhikSAdiSu na bhajyante iti / = Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvazuddha pratyAkhyAnanuM svarUpa # 245 ca-ihalokAdyAzaMsAlakSaNena stambhAdinA vA vakSyamANena na dUSitaM-na kaluSitaM yat tu-yadeva - tat khalviti-tadeva khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt pratyAkhyAnaM bhAvavizuddhaM 'muNeyavvaM 'ti vijJAtavyamiti gAthAsamAsArthaH // 253 // avayavattho puNa-rAgeNa esa pUijjaditti ahaMpi evaM karemi to pujjihAmi evaM rAgeNa kareti, doseNa tahA karemi jahA logo mamahatto paDati teNa etassa NADDhAyaMti tti evaM doseNa, pariNAmeNa No ihalogaTThayAe No paralogaTThayAe no 5 kittijasavaNNahetuM vA aNNapANavatthalobheNa sayaNAsaNakaMbalahetuM vA, jo evaM kareti taM bhAvasuddhaM // 253 // ebhiranantaravyAvarNitaiH SabhiH sthAnaiH zraddhAdibhiH pratyAkhyAnaM na dUSitaM-na kaluSitaM yat tu-yadeva tat zuddhaM jJAtavyaM / tatpratipakSe-azraddhAnAdau sati azuddhaM tu-azuddhameveti gAthArthaH // 254 // pariNAmena vA na dUSitamityuktaM tatra pariNAmaM pratipAdayannAha-stambhAt-mAnAt, krodhAt-pratItAt, anAbhogAt-vismRteH anApRcchAtaH asantataH pariNAmataH azuddhaH apAyo vA 10 nimittaM yasmAdevaM tasmAt pratyAkhyAnacintAyAM vidvAn pramANaM nizcayanayadarzaneneti gAthAsamAsArthaH AzaMsArUpa pariNAmathI ke AgaLa kahevAtA ahaMkAra vigere rUpa pariNAmathI dUSita = kaluSita nathI te ja pratyAkhyAna bhAvavizuddha jANavuM. A gAthAno saMkSepArtha kahyo. || bhA. 253 / vistArArtha mA prabhAvo - (1) 2|thii - ' pUche bhATe hu~ 59 mArIta ru 4thI hu~ 59 // pU16 bhaav||2naa |gthii pratyAbhyAna 43. (2) dveSathI- 'me thI soDI maa2| sanmusa 15 sAve. 4thI pesAno mA62 42 nahI.' 04 12nA dveSathA pratyAjyAna 43. (3) pri||mthii - bhAdo bhATe nahIM, 52so bhATe nahIM, pati-yaza-q[-bhATe na 3 anna-pAna-pakhanA lobhathI nahIM ke zayana-Asana-kaMbalanA lobha vinA je paccakhANa kare che. tenuM te pratyAkhyAna bhAvazuddha . mA. 253 / / A hamaNAM varNana karAyelA zraddhA vigere cha sthAnovaDe je pratyAkhyAna dUSita = kaluSita thatuM 20 ' nathI. te ja pratyAkhyAna zuddha jANavuM. tenA pratipakSamAM eTale ke zraddhA vigere vinA te azuddha ja che. ||bhA. 254l "pariNAmathI je dUSita thayuM nathI ema je kahyuM hatuM temAM pariNAmane jaNAvatA kahe cha - 22thI, amitI35 opathI, visma2935 anAmothI, manApRthI, asaMtati = asaMpattithI, pariNAmanI azuddhi athavA apAyathI = nimittathI je kAraNathI A pramANe che eTale ke A badhA pariNAmothI pratyAkhyAna thaI zake che te kAraNathI pratyAkhyAnanI vicAraNA mATe 25 nizcayanayamate vidvAna (A badhAno jANakAra) ja pramANa tarIke che. (nizcayanayathI AcaranAra ja jANakAra che.) IIbhA. 25pA 23. avayavArthaH punA rAgeNaiSa pUjyate ityahamapi evaM karomi tataH pUjayiSye evaM rAgeNa karoti, dveSeNa tathA karomi yathA loko mamAyattau patati tenainaM nAdriyate ityevaM dveSeNa, pariNAmena nehalokArthAya na paralokArthAya na kIrtiyazovarNahetorvA annapAnavastralobhena zayanAsanakaMbalahetorvA, ya evaM karoti tat bhAvazuddhaM / 30 + '0vatthaleNa' - pratya0 / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) // 255 // thaMbheNa-eso mANijjati ahaMpi paccakkhAmi to mANijissAmi, kodheNa-paDicodaNAdi aMbADio Necchati jemetuM koheNa abbhattaTuM kareti, aNAbhogeNa Na yANati kiM mama paccakkhANaMti jimieNa saMbharitaM bhaggaM paccakkhANaM, aNApucchA nAma aNApucchAe ceva jati mA vArijjihAmi jahA tume abbhattaTTho paccakkhAtotti, ahavA jememi to bhaNIhAmi vIsaritaMti, 'asatitti Natthi 5 ettha kiMci bhottavvaM varaM paccakkhAtaMti pariNAmato'zuddhotti dAraM / so puvvavaNNito ihalogaja sakittimAdi, ahavA eseva thaMbhAdi, avAutti-ahaMpi paccakkhAmi, mA NicchubhIhAmitti, avAeNa paccakkhAti / evaM Na kappati, vidU NAma jANago tassa suddhaM bhavati so aNNadhA Na kareti jamhA, kamhA ?, jANago, tamhA vidU pamANaM, jANaMto suhaM pariharatitti bhaNitaM hoti, so pamANaMti (saMpUrNa bhAvArtha 2mA pramANo vo -) (1) sArathI - sArnu bhAna-sanmAna thAya cha tethI 10 huM paNa pratyAkhyAna karuM jethI mAruM paNa mAna-sanmAna thAya. (2) krodhathI - guvaDe praticoyaNA vigere dvaa2|| 45o. sApata ziSya opathI vaa521| chato nathI bhane 64vAsa. 43. cha. (3) anAbhogathI - "mAre kayuM paccakhkhANa che" e ja je jANato nathI ane vAparyA pachI yAda Ave ke paccakhkhANano bhaMga thayo. (4) anApRcchA - kyAMya mane vAparatA aTakAve nahIM ke te to Aje upavAsa karyo che mATe pUchyA vinA ja vAparI le. athavA pUDyA vinA vAparI lauM pachI kahI daIza 15 3 bhUlI gayo. (3 mAre 64vAsa. to.) (5) asaMtati - eTale ke avidyamAnatA. ahIM khAvA jevuM kazuM nathI tethI paccakakhANa karavuM sAruM ema mAnI paccakhANa kare. (6) parimANa - arthAt parimANathI azuddha hoya. pariNAma tarIke pUrve je ihalokayaza, kIrti vigere je kahyA te jANavA athavA A ahaMkAra vigere jANavA. (7) apAya - huM paNa paccakhANa karuM, nahIM to A loko mane paNa gacchathI bahAra kADhaze, AvA 20 apAyathI paccakhANa kare. A rIte paccakhkhANa karavA kalpatA nathI. vidvAna eTale jANakAra. tenuM paccakhANa zuddha hoya che kAraNa ke te AvA ahaMkAra vigerene AzrayIne paccakhkhANa karato nathI. zA mATe karato nathI? jANakAra che mATe. ane tethI ja vidvAna e ja pramANabhUta che arthAt je A badhAne jANe che te sukhethI ahaMkArAdino tyAga kare che ane mATe te pramANa che eTale ke tenuM 24. stambhenaiSa mAnyate ahamapi pratyAkhyAmi tato mAnayiSye, krodhena pratinodanayA nirbhasito necchati 25 jimituM krodhenAbhaktArthaM karoti, anAbhogena na jAnAti kiM mama pratyAkhyAnamiti jimitena smRtaM bhagnaM pratyAkhyAnaM, anApRcchA nAma anApRcchyaiva bhunakti mA vAriSi yathA tvayA'bhaktArthaH pratyAkhyAta iti, athavA jemAmi tato bhaNiSyAmi vismRtamiti, asaditi nAstyatra kiJcid bhoktavyaM varaM pratyAkhyAtamiti pariNAmato'zuddha iti dvAraM / sa pUrvavarNita ihalokayaza:-kIrtivarNAdi, athavaiSa eva stambhAdirapAya iti, ahamapi pratyAkhyAmi mA nizcikAziSamiti apAyena pratyAkhyAti, evaM na kalpate, vidurnAma jJAyakaH tasya 30 zuddhaM bhavati, so'nyathA na karoti yasmAt, kasmAt ?, jJAyakaH, tasmAdviduH pramANaM, jAnAnaH sukhaM pariharatIti bhaNitaM bhavati, sa pramANamiti / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anugAmanA prakAro che 247 tasya zuddhaM bhavatItyarthaH / 'paccakkhANaM samattaM' mUladvAragAthAyAM pratyAkhyAnamiti dvAraM vyAkhyAtaM / 'zeSANi tu pratyAkhyAtrAdIni paJca dvArANi nAmaniSpannanikSepAntargatAnyapi sUtrAnugamopari vyAkhyAsyAmaH, kimiti ?, atrocyate, yena pratyAkhyAnaM paramArthataH sUtrAnugamena samApti yAsyatIti / atrAntare'dhyayanazabdArtho nirUpaNIyaH, sa cAnyatra nyakSeNa nirUpitatvAnneha pratanyate, gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM cAnugame, sa ca 5 dvidhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamazca, tatra niyuktyanugamastrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugama upoddhAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniyuktyanugamazceti, tatra nikSepaniyuktyanugamo'nugato vakSyate ca, upodghAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAragAthAbhyAmavagantavyaH, tadyathA-'uddese Niddese ya' ityAdi, 'kiM katividha'mityAdi, sUtrasparzikaniyuktyanugamastu sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugama iti, sa cAvasaraprApta eva, yugapacca sUtrAdayo vrajanti, tathA coktaM-"suttaM suttANugamo suttAlAvayakato 10 ya Nikkhevo / suttapphAsiyanijjutti NayA ya samagaM tu vaccaMti ||1||"atraakssepprihaarau nyakSeNa sAmAyikAdhyayane nirUpitAveva neha vitanyete ityalaM vistareNa / tatredaM sUtraM - paccakhANa zuddha thAya che. A pramANe mULadvAragAthAmAM (gA. 1558mAM) pratyAkhyAnadvAranuM vyAkhyAna karyuM. zeSa pratyAkhyAtR vigere pAMca vAro nAmaniSpanikSepanI aMtargata hovA chatAM paNa sUtrAnugama pachI tenuM vyAkhyAna ame karIzuM. zA mATe ? te kahevAya che - (bhale ame pratyAkhyAnanuM vyAkhyAna 15 karyuM paraMtu) pratyAkhyAnadvArA paramArthathI to sUtronugamathI ja samAptine pAmaze. te pahelAM pratyAkhyAna adhyayana e pramANe be zabdomAM pratyAkhyAna kahevAI gayuM hovAthI have) adhyayanazabdano artha kahevAno che. ane te anya sthAne vistArathI jaNAvelo hovAthI ahIM tenuM vyAkhyAna karatA nathI. A pramANe nAmaniSpanna nikSepa pUrNa thayo. have sUtrAlApakaniSpanna nikSepano avasara che. te sUtra AvyA bAda saMbhave che ane sUtra anugama 20 hoya tyAre saMbhave che. te anugama be prakAre che- sUtrAnugama ane niyukti-anugama. temAM niryukti anugama traNa prakAre che - nikSepaniyuktianugama, upodyAtaniyuktianugama ane sUtrasparzikaniryuktianugama. temAM nikSepaniyuktianugama (ogha ane nAmaniSpannanAmanA be nikSepaniyuktianugama) kahI dIdhA ane sUtrolApakaniSpanna nikSepa) AgaLa kaheze. upodaghAtaniyuktianugama A be dvAragAthA - 3 Lile (bhAga 1, gA. 140) ane kiM tivighaM... (gA. 141) dvArA 25. jANavo. sUtrasparzikaniryuktianugama to sUtra AvyA bAda thAya che. ane sUtra sUtrAnugamamAM thAya che. te sUtrAnugAmano have avasara prApta thaI gayo ja che. ane tenI sAthe sUtra vigere paNa ekasAthe cAlaze. kahyuM ja che - "sUtra, sUtrAnugama, sUtrAlApakakRta nikSepa, sUtrasparzikaniyukti ane nayo A badhA eka sAthe cAle che = badhAnuM eka sAthe nirUpaNa thAya che. 1." A saMbaMdhI praznottarI vistArathI sAmAyika adhyayanamAM jaNAvelI ja che tethI ahIM tenuM nirUpaNa karatA nathI. vadhu vistArathI 30 saryuM. sUtra A pramANe che : 25. sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzika-niyuktirnayAzca yugapadeva vrajanti // 1 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) sUre uggae NamokkArasahitaM paccakkhAti cauvihaMpi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, aNNattha aNAbhogeNaM sahasAkAreNaM vosiratitti / 248 asya vyAkhyA- tallakSaNaM cedaM -' saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya SaDvidhA // 1 // tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA nirdiSTaiva, adhunA padAni - sUrye 5 udgate namaskArasahitaM pratyAkhyAti, caturvidhamapi AhAraM azanaM pAnaM khAdimaM svAdimaM, anyatrAnAbhogena sahasAkAreNa vyutsRjati / adhunA padArtha ucyate - tatra 'az bhojane' ityasya lyuDantasya azya ityazanaM bhavati, tathA 'pA pAne' ityasya pIyata iti pAnamiti, 'khAdR bhakSaNe ityasya ca vaktavyAdimanpratyayAntasya khAdyata iti khAdimaM bhavati, evaM 'svada svarda AsvAdane' ityasya ca svAdyata iti svAdimaM athavA khAdyaM svAdyaM ca, 'anyatre 'ti parivarjanArtho yathA 'anyatra droNabhISmAbhyAM, 10 sarve yodhA: pAkkuvA' kRti, tathA AmonanamAmonaH--na bhogonAmoza: atyantavismRtirityartha:, tena, anAbhogaM muktvetyarthaH, tathA sahasAkaraNaM sahasAkAra:- atipravRttiyogAnivarttanamityarthaH, tena taM muktvA - vyutsRjatItyarthaH / eSa padArthaH, padavigrahastu samAsabhAkpadaviSaya iti kacideva bhavati na sarvatra, sa ca yathAsambhavaM pradarzita eva, cAlanApratyavasthAne tu niryuktikAraH svayameva darzayiSyatIti sUtrasamudAyArthaH // 15 sUtrArtha : TIkA pramANe jANavo. TIkArtha : vyAkhyAnuM lakSaNa A pramANe che - saMhitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlanA ane pratyavasthAna A pramANe sUtranI cha prakAre vyAkhyA thAya che. temAM skhalanA vinA padonuM uccAravuM te saMhitA ke je batAvI ja dIdhI che. have pado sUrya, te... vigere pado jANavA. have padArtha kahevAya che - 'bhojana karavuM' arthamAM vaparAtA Rg dhAtune hyur (= anar) pratyaya lagADatA - je khavAya 20 te azana zabda bane che. tathA 'pANI vigere pIvuM' arthamAM vaparAtA 'pA' dhAtuthI - je pIvAya te pAna zabda bane che. 'bhakSaNa karavuM' arthamAM vaparAtA 'vAr' dhAtune rUman pratyaya lagADatA je khavAya te khAdima zabda bane che. A ja pramANe 'svAda karavo' arthamAM svad ane svad be dhAtu vaparAya che. temAM 'svad' dhAtuthI--je svAda karAya te 'svAdima' zabda bane che. = athavA khAdya ane svAgha ema zabdo jANavA. 'anyatra' zabda 'sivAya' arthamAM jANavo. jema 25 ke 'droNa ane bhISma sivAya badhA ja yoddhAo parAkrRkha thayA.' Abhoga = upayoga. Abhoga na hovo te anAbhoga, arthAt atyaMtavismaraNa. A anAbhoga sivAya, tathA sahasAkAra eTale atipravRttiyogathI pAchA na pharavuM te (arthAt jemAMthI pAchA pharavuM zakya na hoya tevo atipravRttino yoga.) tenA sivAya, azanAdino huM tyAga karuM chuM. A padArtha kahyo. pavigraha e samAsavALA padono ja hovAthI amuka padomAM ja padavigraha thAya che badhA padomAM nahIM. ane te je je padomAM 30 saMbhavita hato tyAM tyAM jaNAvI ja dIdho che. cAlanA = prazna ane pratyavasthAna = uttara A baMne niryuktikAra jAte ja batAvaze. A sUtrano saMkSepArtha kahyo. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azanAdizabdonI vyutpatti (ni. 1589-90) - adhunA sUtrasparzikaniryuktyedameva nirUpayannAha asaNaM pANagaM ceva, khAimaM sAimaM tahA / eso AhAravihI, cauvviho hoi nAyavvo // 1589 // AsuM khuhaM sameI, asaNaM pANANuvaggahe pANaM / khe mAi khAimaMti ya, sAei guNe tao sAI // 1590 // azanaM--maGajIvanAti, pAraM caiva-drAkSApAnAvi, brAni--patAvi tathA svAmi--ADatAmbUnapuugphlaadi, eSa AhAravidhizcaturvidho bhavati jJAtavya iti gAthArthaH // 1589 // sAmprataM samayaparibhASayA zabdArthanirUpaNAyAha - Azu - zIghraM kSudhAM - bubhukSAM zamayatItyazanaM, tathA prANAnAmindriyAdilakSaNAnAM upagrahe - upakAre yad varttata iti gamyate tat pAnamiti, khamiti - AkAzaM tacca mukhavivarameva tasmin mAtIti khAdimaM, svAdayati guNAn - rasAdIn saMyamaguNAn vA yatastataH 10 svAdimaM hetutvena tadeva svAdayatItyarthaH / vicitraniruktapAThAt, bhramati ca rauti ca bhramara ityAdiprayogadarzanAt, sAdhurevAyamanvartha iti gAthArthaH // 1590 // uktaH padArthaH, padavigrahastu samAsabhAkpadaviSaya iti noktaH / adhunA cAlanAmAha * 249 savvo'viya AhAro asaNaM savvo'vi vuccaI pANaM / savvo'vi khAiti ya savvo'vi ya sAimaM hoI // 1591 // avataraNikA : have sUtrasparzikaniryuktidvArA A ja arthanuM nirUpaNa karatAM jaNAve che va gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 5 15 TIkArtha : azana = maMDaka (khAkharA vigere), bhAta vagere, pAna = drAkSa vigerenuM pANI, khAdima = phaLa vigere, tathA svAdima = goLa, pAna, sopArI vigere. A pramANe AhAranA prakAro 20 cAraprakAranA jANavA. 1589 / have siddhAntanI paribhASAvaDe zabdanA arthanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che - je tarata ja bhUkhane nAza kare che te azana. tathA je indriya vigererUpa prANonA upakAramAM varte che te pAna. kha eTale AkAza. ahIM te AkAza tarIke mukhanuM polANa jANavuM. te moMmAM je mAya te khAdima. rasa vi. guNono svAda karAve te svAdima. athavA saMyamaguNono je svAda kare = bhakSaNa kare te svAdima. saMyamaguNonA nAzanuM kAraNa hovAthI te svAdima saMyamaguNonuM bhakSaNa kare che. judA--judA prakAranA niruktapAThathI, ane je bhame tathA avAja kare te bhramara vigere prayoga thatAM dekhAtA hovAthI azanAdi zabdono je anvartha kahyo te yogya ja che. 1590aa A pramANe padArtha kahyo. padano vigraha e samAsavALA padomAM saMbhave che (ane azanAdi badhA samAsa vinAnA hovAthI ahIM) padavigraha kahyo nathI. avataraNikA : have cAlanA = praznane kahe che - gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 25 30 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) yadyanantaroditapadArthApekSayA azanAdIni tataH sarvo'pi cAhArazcaturvidho'pItyarthaH azanaM, sarvo'pi cocyate pAnaM sarvo'pi ca khAdimaM sarva eva ca svAdimaM bhavati, anvarthAvizeSAt, tathAhi-yathaivAzanamodanamaNkAdi kSudhaM zamayati tathaiva pAnakamapi drAkSAkSIrapAnAdi khAdimamapi ca phalAdi svAdimamapi tAmbUlapugaphalAdi, yathA ca pAnaM prANAnAmupagrahe varttate evamazanAdInyapi, 5 tathA catvAryapi khe mAnti catvAryapi vA svAdayanti AsvAdyante veti na kazcid vizeSa:, tasmAdayuktamevaM bheda iti gAthArthaH // 1591 // iyaM cAlanA, pratyavasthAnaM tu yadyapi etadevaM tathApi tulyAnvarthaprAptAvapi rUDhito nItiH, prayojanaM ca saMyamopakArakamasti evaM kalpanAyAH, anyathA doSa:, tathA cAha jar3a asaNameva savvaM pANaga avivajjaNaMmi sesANaM / havai ya sesavivego teNa vihattANi cauro'vi // 1592 // .. yadyazanameva sarvamAhArajAtaM gRhyate tataH zeSAparibhoge'pi pAnakAvivarjane - udakAparityAge zeSANAmAhArabhedAnAM nivRttirna kRtA bhavatIti vAkyazeSaH, tataH kA no hAniriti cet ? bhavati 10 - TIkArtha : jo hamaNAM kahevAyelA padArthanI apekSAe (= siddhAntanI paribhASA pramANe) azanAdi samajavAnA hoya to cAre prakArano AhAra azanarUpa che, cAre prakArano AhAra pAnakarUpa 15 che, badho ja khAdima che ane badho ja svAdima che, kAraNa ke anyarthamAM koi bheda paDato nathI. te A pramANe - je rIte bhAta, khAkharA vigere azana bhUkhane samAve che te ja rIte drAkSanuM pANI, khIra vigere pAnaka, phaLAdi khAdima ane pAna, sopArI vigere svAdima paNa bhUkhane zamAve che. jema pAnaka e prANonA upakAra mATe thAya che e ja pramANe azana vigere paNa upakAra mATe thAya che. tathA azanAdi cAre paNa moMrUpa AkAzamAM samAya ja che. athavA azanAdi cAre paNa svAda Ape che ke 20 cakhAya che. Ama cArenA anvarthamAM koi bheda nathI tethI A pramANenA cAra prakAra pADavA te yogya nathI. 1591 avataraNikA : A cAlanA kahI. teno uttara A pramANe jANavo - jo ke A pramANe cAremAM koi bheda nathI to paNa eTale ke tulya anvarthanI prApti thavA chatAM paNa A rItanA bhedo e ruDhithI (= lokamAM khIra vigere pAnaka tarIke rUDha thayelA che. e ja pramANe khAdima vigeremAM samajavuM. Ama 25 rUDhithI) nyAya che. ane AvI kalpanAnuM prayojana mAtra 'saMyama upakAra' che, bAkI doSa lAge. A ja vAta AgaLa kahe che H gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : jo pAnaka vigere badhA ja AhArane azana tarIke samajavAnuM hoya to pANIno atyAga ane zeSano tyAga karavA chatAM (eTale ke pANI sivAyanA zeSa traNa AhArano tyAga karavA 30 chatAM) zeSa azanAdi traNa AhAranI nivRtti karAyelI nahIM thAya (TUMkamAM pANI vigere cArene jo azana ja mAnavuM hoya to azanAdi sivAya mAtra pANI vAparavAnI icchAthI paccakkhANa karanAra pANI sivAya traNa AhAra vAparato nathI chatAM zeSa traNa AhArano tyAga gaNAze nahIM.) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azanAdi cAra bhedonuM kAraNa (ni. 1593) * 251 ca zeSavivekaH-asti ca zeSAhArabhedaparityAgaH, nyAyopapannatvAt, prekSApUrvikAritayA tyAgapAlanaM * nyAyaH, sa ceha sambhavati, tena vibhaktAni catvAryapi azanAdIni, tadekabhAve'pi tattadbhedaparityAge etadupapadyata eveti cet, satyamupapadyate duravaseyaM tu bhavati, tasyaiva dezastyaktastasyaiva neti 'arddha kukkuTTyAH pacyate arddhaM prasavAya kalpyate' iti, apariNatAnAM zraddhAnaM ca na jAyate, evaM tu sAmAnyavizeSabhedanirUpaNAyAM sukhAvaseyaM sukhazraddheyaM ca bhavati iti gAthArthaH // 1592 // tathA 5 vAha -- asaNaM pANagaM ceva, khAimaM sAimaM tahA / evaM parUviyaMmI, saddahiuM je suhaM hoi // 1593 // azanaM pAnakaM caiva khAdimaM svAdimaM tathA, evaM prarUpite - sAmAnyavizeSabhAvenAkhyAte, tathAvabodhAt zraddhAtuM sukhaM bhavati, sukhena zraddhA pravarttate, upalakSaNatvAd dIyate pAlyate ca 10 sukhamiti gAthArthaH // 1593 // Aha-manasA'nyathA saMpradhArite pratyAkhyAne trividhasya pratyAkhyAnaM karomIti vAganyathA vinirgatA zaMkA : temAM amAre zuM takalIpha paDI gaI ? samAdhAna : zeSa AhAranA bhedono tyAga to thAya ja che kAraNa ke nyAyathI ghaTe che. (eTale ke pANI sivAyanA 3 AhArano buddhipUrvaka tyAga to thAya ja che. ane) buddhipUrvakanAM tyAganuM pAlana e nyAya che. ane te ahIM eTale ke azanAdi judA- 15 judA rAkho to ghaTI zake che. tethI azanAdi judA judA rAkhyA che. zaMkA : azana vigereno bheda pADavAnA badale cAre eka ja rAkhIe to paNa te te bhedono parityAga karatA tyAganuM pAlana ghaTe ja che. samAdhAna : sAcI vAta che ghaTe, paraMtu te duHkhethI jaNAya che. te A pramANe ke - azananA ja svAdima vigere eka dezano tyAga karyo ane azana--pAnakarUpa eka dezano tyAga na karyo hoya tyAre 20 'kUkaDInuM aDadhuM zarIra pakAvAya che ane aDadhuM zarIra iMDA mATe kalpAya che' evuM mAnavuM jema azakya che tema apariNatajIvo mATe Avo bheda pADavo zakya bane nahIM ane teone enI zraddhA paNa thAya nahIM. yAre sAmAnya ane vizeSabhedonI nirUpaNA karatA sukhethI jANI zake ane sukhethI zraddhA thai zake. mATe azanAdi cAra bheda yogya ja che. II1592 / A ja vAtane kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : azana, pAnaka, svAdima ane khAdima Ama, cAra prakAra pADIne sAmAnya ane vizeSa rIte (eTale ke sAmAnya rIte cAre AhArarUpa che paNa vizeSa rIte koi azanarUpa che, koi pAnakarUpa che vigere rIte) prarUpaNA thAya to te pramANeno bodha thavAthI sukhethI zraddhA thAya che. ane upalakSaNathI sukhethI paccakkhANa devAya ane sukhethI jIva tenuM pAlana karI zake. II1593 avataraNikA : zaMkA : ziSye manamAM trividha AhAranA pratyAkhyAnanI dhAraNA karI ane gurune 30 kahevAnA samaye "mAre cAra prakAranA AhAranuM pratyAkhyAna karavuM che" evI vANI nIkaLI. tethI 25 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) caturvidhasyeti guruNA'pi tathaiva dattamatra kaH pramANaM ?, ucyate, ziSyasya manogato bhAva iti, Aha ca 252 annattha nivaDie vaMjaNaMmi jo khalu maNogao bhAvo ! taM khalu paccakkhANaM na pamANaM vaMjaNacchalaNA // 1594 // 'anyatra nipatite vyaJjane' trividhapratyAkhyAnacintAyAM caturvidha ityevamAdau nipatite zabde yaH khalu manogato bhAvaH pratyAkhyAtuH khaluzabdo vizeSaNe adhikatarasaMyamayogakaraNApahRtacetaso 'nyatra nipatite na tu tathAvidhapramAdAt yo manogato bhAvaH AdyaH tat khalu pratyAkhyAnaM pramANaM, anenApAntarAlagatasUkSmavivakSAntarapratiSedhamAha, AdyAyA eva pravarttakatvAt, vyavahAradarzanasya cAdhikRtatvAd, ato na pramANaM vyaJjanaM-tacchiSyAcAryayorvacanaM kimiti ?, chalanA'sau vyaJjanamAtraM, 10 tavanyathAmAvasaddhAvAviti gAthArtha: // 14 // idaM ca pratyAkhyAnaM pradhAnanirjarAkAraNamiti vidhivadanupAlanIyaM, tathA cAha 15 - gurue paNa cAraprakAranA AhAranuM pratyAkhyAna ApyuM to ahIM kayuM paccakkhANa pramANabhUta gaNavuM ? samAdhAna : ziSyanA manamAM je bhAva hato te pramANenuM paccakkhANa pramANa gaNavuM. A ja vAta kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : trividhapratyAkhyAnanI vicAraNA karyA bAda ziSyanA moMmAMthI covihAra paccakkhANanA zabdo bahAra nIkaLe tyAre pratyAkhyAna lenAranA je manogata bhAvo che. ahIM 'vruttu' zabda vizeSa arthane jaNAve che te A pramANe ke - tevA prakAranA pramAdane kAraNe nahIM paNa adhikatara evA saMyamayogone karavAnA bhAvovALA (eTale ke jo huM covihArapacya. karavA jaiza to mArA amuka 20 saMyamayogo sidAze. tenA badale tivihArapacca. karIza to svAdhyAya, vaiyAvacca vigere yogo mArA sidAze nahi. Ama adhikatara saMyamayogonA pAlanamAM jenuM citta parovAyeluM che) evA ziSyanA moMmAMthI jyAre mananA bhAvo karatA judA zabdo nIkaLyA hoya tyAre je manano prathama bhAva che te pramANenuM pratyAkhyAna ja pramANa bane che. AnAdvArA vacce rahela sUkSma evI anyavivakSAno niSedha kahyo, (arthAt gurue pacca0 ApavAnuM zarU karyuM ane te haju pUrNa thAya te vaccenA kALamAM ziSyanA 25 manamAM cAlatI sUkSma vivakSAo = vicAraNAo jema ke, huM covihAra karuM ke tivihAra karuM vigere vivakSAono niSedha kahyo arthAt te vivakSAo pramANabhUta nathI,) kAraNa ke prathama vivakSA ja pratyAkhyAnanuM pravartana karAvanArI che. vaLI ahIM vyavahAranayano ja adhikAra che. ane vaccenI sUkSmavivakSAonI apekSAe manogata prathamabhAva ja vyavahAranayano viSaya banato hovAthI ziSya ane gurunA vacano pramANabhUta banatA nathI. zA mATe ? te kahe che ke te vacano e to chalanA che 30 arthAt zabdamAtra ja che, manamAM to tenA karatA judA bhAvo rahelA che. 1594 avataraNikA : A pratyAkhyAna pradhAnanirjarAnuM kAraNa hovAthI vidhipUrvaka pAlavuM joie. A ja vAtane kahe che Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pratyAkhyAnanI vidhi (ni. 1595) 253 phAsiyaM pAliyaM ceva, sohiyaM tIriyaM tahA / kiTTiamArAhi ceva, erisayaMmI payaiyavvaM // 1595 // spRSTaM-pratyAkhyAnagrahaNakAle vidhinA prAptaM, pAlitaM caiva-punaH punarupayogapratijAgaraNena rakSitaM, zobhitaM-gurvAdipradAnazeSabhojanAsevanena, tIritaM tathA-pUrNe'pi kAlAvadhau kiJcitkAlAvasthAnena, kIrtitaM-bhojanavelAyAmamukaM mayA pratyAkhyAtaM tat pUrNamadhunA bhokSya ityuccAraNena, 5 ArAdhitaM caiva-ebhireva prakAraiH sampUrNaniSThAM nItaM, yasmAdevaMbhUtameva tadAjJApAlanAdapramAdAcca mahatkarmakSayakAraNaM tasmAd IdRzi prayatitavyamiti evaMbhUta eva pratyAkhyAne yatnaH kartavya iti gAthArthaH // 1595 // sAmpratamanantarapAramparyeNa tatpratyAkhyAnaguNAnAha - . paccakkhANaMmi kae AsavadArAiM huMti pihiyAiM / AsavavuccheeNaM ya taNhAvuccheaNaM hoI // 1596 // taNhAvocchedeNa ya aulovasamo bhave maNussANaM / aulovasameNa puNo paccakkhANaM havai suddhaM // 1597 // - 'tatto carittadhammo kammavivego tao apuvvaM tu / tatto kevalanANaM tao a mukkho sayAsukkho // 1598 // pratyAkhyAne kRte-samyagnivRttau kRtAyAM kim ?-AzravadvArANi bhavanti pihitAnitadviSayapratibaddhAni karmabandhadvArANi bhavanti sthagitAni, tatrApravRtteH, 'Azravavyavacchedena ca' thArtha :TA prabhAe. vI. TArtha : (1) spRSTaM - zaTale pratyAjyAna 9 42tI vegAsa vidhipUrva Da yu Doya. (2) pAlitaM - 'bhAre mA4 // 5yA cha' mevo vAraMvAra upayogamA pUrva: 5thyAnuM 20 219 / 42. (3) zobhitaM - guruvirene sAdhyA pAvalA monane vA52vAdvArA 5thya5 zobhAva. (4) tIritaM - 5yyAno samaya pU[ thavA chatai 24ttNa pathyapAemA 23. (5) kIrtitaM - 152vAnA samaye meM abhu 5thya 514 :thu utuM te. pU thayuM cha. ve I pApa dhuM' meM prbhaagen| ayyAradvA2hIni 42. (E) ArAdhitaM - mAspRSTa vigere aA aArona pAlana karavAdhArA paccakhANa sArI rIte pUrNa karavuM. je kAraNathI AvA prakAranuM ja paccakhkhANa 25 moTApramANanA karmakSayanuM kAraNa bane che, kAraNa ke temAM AjJApAlana ane apramAda che, te kAraNathI AvA prakAranA ja pratyAkhyAnamAM prayatna karavo joIe. ||159pI avataraNikA : have anaMtara-paraMparAe vidhipUrvakanA pratyAkhyAnanA guNone kahe che ; gAthArtha : TII prabhArI vo. TIrtha : pratyAbhyAna 42vAthI = sabhya rIta. nivRtti thavAthI mAzravadvArI 5 thAya che bheTale. 30 ke AzravanA viSaya banatA evA karmabaMdhanA dvAro aTakAvelA thAya che, kAraNa ke temAM pravRtti baMdha thaI gaI che. AzravanA vyavacchedathI = karmabaMdhanA dvArone baMdha karavAthI = saMvara karavAthI viSayatRSNA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Avazya'niyukti * haribhadrIyavRtti sabhASAMtara (bhAga-7) karmabandhadvArasthaganena ca saMvareNa cetyarthaH, kiM ? - tRDvyavacchedanaM bhavati - tadviSayAbhilASanivRttirbhavatIti gAthArthaH // 1596 // 'tRDvyavacchedena ca tadviSayAbhilASanivRttyA ca atula:ananyasadRzaH upazamo - madhyasthapariNAmo bhavati manuSyANAM - jAyate puruSANAM puruSapraNItaH puruSapradhAnazca dharma iti khyApanArthaM manuSyagrahaNam, anyathA strINAmapi bhavatyeva, atulopazamena 5 punaH-ananyasadRzamadhyasthapariNAmena punaH pratyAkhyAnaM - uktalakSaNaM bhavati - zuddhaM jAyate niSkalaGka miti gAthArthaH // 1597 // tataH pratyAkhyAnAMcchuddhAccAritradharmaH sphuratIti vAkyazeSaH, karmavivekaHkarmanirjarA tataH - cAritradharmAt, tatazceti dvirAvartyate tatazca - tasmAcca karmavivekAt 'apUrva 'miti krameNApUrvakaraNaM bhavati, tataH - apUrvakaraNAcchreNikrameNa kevalajJAnaM tatazca - kevalajJAnAd bhavopagrAhi karmakSayeNa mokSaH sadAsaukhyaH - apavargoM nityasukho bhavati, evamidaM pratyAkhyAnaM 10 sakalakalyANaikakAraNaM ato yatnena karttavyamiti gAthArthaH // 1598 // idaM ca pratyAkhyAnamihopAdhibhedAd dazavidhaM bhavati AkArasamanvitaM vA gRhyate pAlyate vA, ata idamabhidhitsurAha * - namukkAraporisIe purimaDDhegAsaNegaThANe ya / AyaMbila abhattaTTe carame ya abhigga vigaI // 1599 // do chacca satta aTTha sattaTTha ya paMca chacca pANami / caDa paMca aTTha nava ya patteyaM piMDae navae / 1600 // 15 254 * nAza pAme che eTale ke viSayo pratyenI icchAnI nivRtti thAya che. / / 1596 // viSayo pratyenI icchAnI nivRtti thavAthI manuSyone bIjA sAthe tulanA na thai zake evo madhyastha pariNAma utpanna thAya che. ahIM dharma e puruSathI sthapAyelo che ane puruSa pradhAna che evuM jaNAvavA mATe manuSyanuM grahaNa 20 karela che. bAkI strIone paNa paccakkhANa karavAthI uparokta phaLa prApta thAya ja che. ane ananyasadaza evA upazamabhAvathI pratyAkhyAna zuddha niSTasaMjane che. // 1587|| = zuddha evA pratyAkhyAnathI cAritradharmanI prApti thAya che. te cAritradharmathI karmano kSaya thAya che. 'tatazca' zabda ke vAra samavo ane te arbhakSayathI apUrvarAnI prApti thAya che. te apUrvarathI zreNinI prApti ane te zreNidvArA kevalajJAna, te kevalajJAnathI adhAtikarmano kSaya thavAdvArA 25 nityasukhavALo mokSa thAya che. A pramANe A pratyAkhyAna sarvakalyANonuM eka kAraNa hovAthI pUrNa prayatna karavAdvArA pratyAkhyAna karavuM joie (eTale ke pratyAkhyAnamAM pUrNa yatna karavo joie.) / / 1588 / / avataraNikA : A pratyAkhyAna ahIM upAdhibhedathI daza prakAranuM che. athavA AgAro sahita pratyAkhyAna grahaNa karAya che ke tenuM pAlana thAya che. tethI tene kahevAnI icchAvALA graMthakArazrI kahe. 304> gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakA2zI vigeremAM AgAronI saMkhyA (ni. 1601-03) docceva namukkAre AgArA chacca porisIe u / satteva ya purimaDDhe egAsaNagaMmi aTTheva // 1601 // sattegaTTANassa u aTTevAyaMbilaMmi AgArA / paMceva abhattaTTe chappANe carima cattAri // 1602 // paMca cauro abhiggahi nivvIe aTTha nava ya AgArA / appAurANa paMca u havaMti sesesu cattAri // 1603 // * 255 5 namaskAra ityupalakSaNatvAt namaskArasahite pauruSyAM purimArddha ekAzane ekasthAne ca AcAmAle abhaktArthaM carame ca abhigrahe vikRtau kiM ?, yathAsaGkhyamete AkArAH, dvau SaT ca sapta aSTa saptASTau paJca SaT pAne catuH paJca aSTau nava pratyekaM piNDako navaka iti gAthAdvayAkSarArthaH 5-61-2600nA bhAvArthamA dAveva namAre AjAro, haiM namAra"hAnnamaoArasahita 10 gRhyate, tatra dvAvevAkArau, AkAro hi nAma pratyAkhyAnApavAdahetu:, iha ca sUtraM 'sUre uggae NamokkArasahitaM paccakkhAi' ityAdi sAkAraM vyAkhyAtameva, SaT ceti pauruSyAM tu, iha ca pauruSI nAma- pratyAkhyAnavizeSastasyAM SaT AkArA bhavanti, iha cedaM sUtram - porusiM paccakkhAti, uggate sUre cauvvihaMpi AhAraM asaNaM 4 aNNattha'NAbhogeNaM sahasAkAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAdhuvayaNeNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM 15 gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : 'namaskAra' zabda upalakSaNa hovAthI (1) namaskArasahitanuM pratyAkhyAna samajavuM. (2) porisI, (3) purimaDha, (4) ekAsaNa, (5) ekaThANuM, (6) AyaMbila, (7) upavAsa, (8) carama, (9) abhigraha ane (10) vigai. A daze pratyAkhyAnamAM kramazaH be, cha, sAta, ATha, sAta, ATha, pAMca, pAnakanA pratyAkhyAnamAM cha, cAra, pAMca, ATha (athavA) nava. A pramANe 20 (kramazaH) pratyeka = dareka pratyAkhyAnamAM AgAro jANavA. badhA bhegA karIe to nava AgAro thAya che. (arthAt koipaNa pratyAkhyAnamAM nava AgArothI vadhAre AgAro AvatA nathI. vadhAremAM vadhAre nava AgAro Ave. athavA piMDa = kaThina evI vigai hoya to nava AgAro jANavA. // 1599- 1600 - bhAvArtha jaNAve che -- ahIM namaskAra eTale namaskArasahita jANavuM. temAM be ja AgAro che. 25 AgAra eTale pratyAkhyAnanA apavAdanuM kAraNa. ahIM sUre ... vigere AgAro sahitanuM sUtra pUrve kahI dIdhuM che. (sUtrano artha A pramANe jANavo - sUryodayathI AraMbhIne eka muhUrta sudhI namaskArasahitanuM paccakkhANa kare che. (kevI rIte ?) azanAdi cAre AhArano anAbhoga ane sahasAgAra sivAya tyAga kare che.) porisI pratyAkhyAnamAM cha AgAro jANavA. ahIM porisI eTale eka vizeSaprakAranuM paccakkhANa jANavuM. tenuM sUtra A pramANe che sUtrArtha H porisInuM paccakkhANa kare che. (kevI rIte ?) sUryodayathI AraMbhIne azanAdi cAra prakAranA AhArano anAbhoga, sahasAgAra, pracchannakALa, dizAmoha, 30 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zuM Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) vosirA (sUtra) - vyAkhyA-anAbhogasahasAkArasaMgatiH pUrvavat, pracchannakAlAdInAM tvidaM svarUpaM-pacchaNNAto disA u raeNa reNuNA pavvaeNa vA abbhaeNa vA aMtarite sUro Na dIsati, porusI puNNattikAtuM pArito, pacchA NAtaM tAhe ThAitavvaM Na bhaggaM, jati bhuMjati to bhaggaM, evaM savvehivi, disAmoheNa 5 kassai purisassa kamhivi khette disAmoho bhavati, so purimaM pacchimaM disaM jANati, evaM so disAmoheNa-airuggadaMpi sUraM dRTuM ussUrIbhUtaMti maNNati NAte ThAti, sAdhuvayaNeNa-sAdhuNo bhaNaMti-ugghADaporusI tAva so pajimito, pArittA miNati anno vA miNai, teNaM se bhujhaMtassa kahitaM Na pUratitti, tAhe ThAiyavvaM, samAdhI NAma teNa ya porusI paccakkhAtA, AsukAritaM ca dukkhaM jAtaM aNNassa vA, tAhe tassa pasamaNaNimittaM pArAvijjati osahaM vA dijjati, etyaMtarA 10 sAdhuvacana, ane sarvasamAdhinA kAraNarUpa AgAra sivAya tyAga kare che. TIkArthaH anAbhoga ane sahasAgAranuM svarUpa pUrvanI jema jANavuM. pracchannakALAdinuM svarUpa A pramANe jANavuM - pracchannakALa : rajakaNo, reNu ke parvatane kAraNe dizAo DhaMkAi gai hoya (ane tene kAraNe sUrya dekhAto na hoya) ke vAdaLothI DhaMkAyelo sUrya dekhAto na hoya. tyAre porisIno samaya pUrNa thayo che ema jANI paccakakhANa pArI lIdhuM ane pAchaLathI khabara paDe tyAre jevI khabara paDe ke 15 tarata vAparatA jo aTakI jAya to bhaMga thato nathI. jo vAparavAnuM cAlu rAkhe to bhaMga thAya. A ja pramANe khabara paDatA badhA sAdhuoe paNa (eTale ke porisIpaccaktANasamaye vAparanArA jeTalA hoya teTalA badhAe) vAparatA aTakI javuM. dizAmohaH koIka puruSane koika kSetramAM dizAmoha thAya che, arthAt te pUrvadizAne pazcimadizA mAnI bese che. A pramANe te dizAmohane kAraNe hamaNAM ja ugelA evA paNa sUryane joIne sUryAsta 20 thavA Avyo che (ema samajIne vAparavA lAge.) paraMtu jayAre khabara paDe ke porisI haju pUrNa thaI nathI to vAparatA aTakI jAya. sAdhuvacana : sAdhuo kahe - "porisI pUrNa thaI gaI che. eTale vAparavAnI icchAvALo te sAdhu paccakhkhANa pArIne chAyAne mApe athavA bIjo koi sAdhu mApe. te bIjo sAdhu vAparatA te sAdhune kahe ke haju porisI pUrNa thai nathI. tyAre vAparatA aTakI javuM. | sarvasamAdhipratyayAgAra : sAdhue porisInuM pratyAkhyAna karyuM. porisI paccakhkhANa AvatA 25 pahelAM te sAdhune ke anya sAdhune tarata (maraNa vigere) kare evuM duHkha utpanna thayuM. tyAre te duHkhane 26. pracchannA dizo rajasA reNunA parvatena vA abhreNa vA'ntarite sUryo na dRzyate, pauruSI pUrNetikRtvA pAritavAn, pazcAt jJAtaM tadA sthAtavyaM, na bhagnaM yadi bhuGkte tadA bhagnaM, sarvairapyevaM, digmohena kasyacit puruSasya kasminnapi kSetre digmoho bhavati, sa pUrvAM pazcimAM dizaM jAnAti, evaM sa digmohena acirodgatamapi sUryaM dRSTvA utsUrvIbhUtamiti manyate jJAte tiSThati, sAdhuvacanena sAdhavo bhaNanti-udghATA pauruSI tAvat sa 30 prajimitaH pArayitvA minoti anyo vA minoti, tena tasmai bhuJjAnAya kathitaM na pUryyata iti, tadA sthAtavyaM / samAdhirnAma tena ca pauruSI pratyAkhyAtA, AzukAri ca duHkhaM jAtamanyasya vA, tadA tasya prazamanAnimittaM pAryate oSadhaM vA dIyate, atrAntare Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAsaNapratyA no AlAvo * 257 NAte taheva vivego, saptaiva ca purimArddhe - purimArddhaM prathamapraharadvayakAlAvadhipratyAkhyAnaM gRhyate tatra sapta AkArA bhavanti, iha ca idaM sUtraM - ' sUre uggate' ityAdi, SaDAkArA gatArthAH, navaraM mahattarAkAraH saptama:, asAvapi sarvottaraguNapratyAkhyAne sAkAre kRtAdhikAre atraiva vyAkhyAta iti na pratanyate, ekAzane aSTAveva, ekAzanaM nAma sakRdupaviSTaputAcAlanena bhojanaM, tatrASTAvAkArA bhavanti, iha cedaM sUtraM 5 - 'ekkAsaNa 'mityAdi 'aNNattha'NAbhogeNaM sahasAkAreNaM sAgAriyAgAreNaM AuMTaNapasAraNeNaM guruabbhuTThANeNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNa vosirati / ( sUtra ) aNAbhogasahasAkArA taheva, sAgAriyaM addhasamuddiTThassa AgataM jati voleti paDicchati, aha thiraM tAhe sajjhAyavAghAtotti uTTheuM aNNattha gaMtUNaM samuddisati, hatthaM pAdaM vA sIsaM vA AuMTejja 10 zAMta pADavA sAdhune paccakkhANa parAvAya ke auSadha Ape (to paNa paccakkhANano bhaMga thato nathI.) kadAca evuM thAya ke thoDuMka khAdhuM ane du:kha zAMta thai gayuM athavA jenI mATe pote paccakkhANa pArIne vAparI rahyo che te glAna mRtyu pAmyo che to tarata bAkInuM bhojana vA52vAno tyAga karavo. purimaDhamAM sAta AgAro jANavA. purimaTThane eTale ke prathama be prahara sudhInuM pratyAkhyAna grahaNa kare, temAM sAta AgAro thAya che. tenuM sUtra A pramANe jANavuM. 'sUre te....' vigere artha ane 15 cha AgAro pUrvanI jema spaSTa ja che. sAtamuM mahattarAgAra che. A AgAranuM paNa sarvottaraguNapratyAkhyAnamAM sAkArapratyAkhyAnano adhikAra cAlato hato tyAre A ja adhyayanamAM te adhikAra daramiyAna vyAkhyAna karAi gayeluM hovAthI ahIM jaNAvatA nathI. ( teno spaSTa artha A pramANe jANavo - pratyAkhyAnanA pAlanathI prApta nirjarAnI apekSAe vadhu nirjarAnI prAptinuM kAraNa ke je bIjAvaDe sAdhavuM zakya na hoya tevuM glAnAdiprayojana mahattara tarIke jANavuM. te rUpa AgAra te 20 mahattarAgA2.) ekAsaNamAM ATha ja AgAra jANavA. besavAnA bhAgane halAvyA vinA ekavAra bhojana karavuM te ekAzana jANavuM. temAM ATha AgAro che. tenuM sUtra A pramANe che sUtrArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 25 TIkArtha : ekAsaNanuM pratyAkhyAna kare vigere artha pUrvanI jema jANavo. temAM anAbhoga ane sahasAgAranuM svarUpa te ja pramANe jANavuM. sAgArikAgAra H ardha vAparyuM ane koi sAgArika = gRhastha Avyo tyAre jo te gRhastha jato rahevAno hoya to sAdhu vAparavAnuM baMdha karI tenA jatA rahevAnI rAha jue. have jo te gRhastha tyAM ja Ubho rahevAno hoya to svAdhyAyano vyAghAta na thAya te mATe tyAMthI UThIne anya sthAne jaine vApare. AkuMcana-pasAraNAgAra : vAparavA beThelo sAdhu potAnA hAtha, paga ke mastakane saMkoce ke prasAre chatAM ekAzanano bhaMga thato nathI. 27. jJAte tathaiva vivekaH / anAbhogasahasAkArau tathaiva, sAgAriko'rdhasamuddiSTe AgataH yadi vyatikrAmyati 30 pratIkSyate atha sthirastadA svAdhyAyavyAghAta iti utthAyAnyatra gatvA samuddizyate, hastaM pAdaM vA zIrSaM vA AJca Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 Avazya'niyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga - 9) vA pasArejja vA Na bhajjati, abbhuvANAriho Ayario pAhuNago vA Agato abbhuvetavvaM tassa, evaM samuddisa paridvAvaNiyA jati hojja kappati, mahattarAgArasamAdhI tu tahevatti gAthArthaH / / 1601 // 'saptaikasthAnasya tu' ekasthAnaM nAma pratyAkhyAnaM tatra saptAkArA bhavanti, ihedaM sUtraM'egaTThANa 'mityAdi egaTTANagaM jahA aMgovaMgaM ThavitaM teNa tahAvaTThiteNeva samuddisiyavvaM, AgArA se 5 sattA, AuMTaNapasAraNA Natthi, sesaM jahA ekkAsaNae / aSTaivAcAmlasyAkArA, idaM ca bahuvaktavyamitikRtvA bhedena vakSyAmaH 'goNNaM NAmaM tividha 'mityAdinA granthena, asammohArthaM tu gAthaiva vyAkhyAyate, 'paJcAbhaktArthasya tu' na bhaktArtho'bhaktArthaH, upavAsa ityarthaH, tasya paMcAkArA bhavanti, idaM sUtraM - ' sUre uggate 'ityAdi, tassa paMca AgArA - aNAbhoga0 sahasA0 pAri0 mahattarA0 savvasamAdhi0 jati tividhassa paccakkhAti to vikiMcaNiyA kappati, jati catuvvidhassa 10 paccakkhAtaM pANaM ca Natthi 'tadA Na kappati', jati puNa pANagaMpi uddhariyaM tAdhe sa kappaMti / jati guruabhyutthAna : abhyutthAnane yogya evA guru ke koi mahemAna Ave tyAre vAparatA sAdhue UbhA thavuM joie. (tethI A AgArane AzrayIne te Ubho thAya to paNa bhaMga thAya nahIM.) pAriSThApanikAgAra H A ja pramANe vAparyA pachI jo pAriSThApanikA yogya dravya hoya to A AgArane AzrayIne te sAdhune (amuka veLA pachI bIjI vAra paNa te pAriSThApya dravyane) vAparavuM 15 ye che. mahattarAgAra bhane sarvasamAdhipratyayAgAranuM sva35 pUrvanI prema bhae // 1601 // - 'saptaikasthAnasya tu' - khe'sthAnanAmanuM pratyAkhyAna } ThemAM sAta bhIgAro hoya che. tenuM sUtra - egaTThANaM paccakkhAi... vigere. kheDasthAna bheTale vAparatA jesatI vajate the rIte aMgopAMga rAjyA te rIte ja halanacalana karyA vinA vAparavuM. tenA sAta AgAro che. AkuMcana-prasAraNa AmAM karavAnuM hotuM nathI. zeSa artha ekAzananI jema jANavo. AyaMbilamAM ATha AgAro che. A viSayamAM 20 ghaNuM kahevAnuM hovAthI zokhkhuM maM vigere gAthAvaDe AgaLa juduM kahIzuM. atyAre to gUMcavADo na thAya te mATe mAtra gAthAnI ja vyAkhyA karAya che. upavAsamAM pAMca AgAro jANavA. bhojanavaDe prayojana te latArtha, bhaktArtha na hovo te khabhatArtha bheTale 3 upavAsa sUtra - 'sUre uggate...' tenA pAMya khAgAro - anAbhoga, sahasAgAra, pAriSThApaniDA, mahattarAgAra, ane sarvasamAdhi. jo tivihAra upavAsa hoya to pAriSThApanikA vAparavI kalpe che. jo covihAra upavAsa karyo hoya 25 te samaye jo gocarI vadhI paNa pANI vadhyuM nahIM to upavAsIne vAparavuM kalpe nahIM. have jo pANI paNa vadheluM che to upavAsIne vAparavuM kalpe. (have porisI, purimaDha, ekAsaNa, AyaMbila vigere 28. vA prasArayet vA na bhajyate, abhyutthAnArha AcAryaH prAghUrNako vA''gato'bhyutthAtavyaM tasya, evaM samuddiSTe pAriSThApanikI yadi bhavet kalpate, mahattarAkArasamAdhI tu tathaiva / ekasthAnakaM yathA aGgopAGga sthApitaM tena tathAvasthitenaiva samuddeSTavyaM, AkArAstasmin sapta, AkuJcanaprasAraNaM nAsti, zeSaM yathaikAzanake 30 / tasya paJcAkAra:- anAbhoga0 sahasA0 pari0 mahattarAkAra0 sarvvasamAdhi0, yadi trividhaM pratyAkhyAti tadA pAriSThApanikI kalpate, yadi caturvidhasya pratyAkhyAtaM pAnakaM ca nAsti tadA na kalpate, yadi punaH pAnakamapyuddharitaM tadA sa kalpate / yadi Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANInA cha AgArono artha * 259 tivihassa paccakkhAti tAdhe se pANagassa cha AgArA kIraMti - levADeNa vA alevADeNa vA 'accheNa vA bahaleNa vA sasittheNa vA asittheNa vA vosirati, vuttatthA ete chappi, etena SaT pAna ityetadapi vyAkhyAtameva, 'carime catvAra' ityetaccarimaM duvidhaM - divasacarimaM bhavacarimaM ca, divasacarimassa cattAri, aNNatthaNAbhogeNaM sahasAkAreNaM mahattarAkAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM, bhavacarimaM jAvajjIviyaM tassavi ete cattAritti gAthArthaH || 1602 // paJca catvArazcAbhigrahe, 5 nirvikRtau aSTau nava vA AkArAH, aprAvaraNa iti - aprAvaraNAbhigrahe paJcaivAkArA bhavanti, zeSeSvabhigraheSu daNDakapramArjanAdiSu catvAra iti gAthA'kSarArthaH || 1603 // bhAvArthastu 'abhiggahesu vAuDattaNaM koi paccakkhAti, tassa paMca - aNAbhoga0 sahasAgAra0 colapaTTagAgAra0 mahattarA0 savvasamAhi0 sesesu colapaTTagAgAro Natthi, nivvigatIe aTTha nava ya AgArA ityuktaM, tatha pratyAkhyAno utsargathI covihArA karavA joie. paraMtu) jo tivihAra kare to pANIsaMbaMdhI cha AgAra 10 hoya che - kRtalepa, akRtalepa, svaccha, bahala, dANA sahita ane dANA vinAnuM pANI. A cha AgArono artha spaSTa ja che. (A cha AgArono artha : - (1) kRtalepa : cIkAzavALA khajura vigere dravyonA bhAjananA dhovANa-vALuM pANI. (2) amRtalepa : kAMjI vigere pANI. (3) svaccha H cokhkhuM evuM traNa ukALAvALuM pANI. (4) bahala : tala, cokhA vigerenA dhovananuM (DahoLuM) pANI. (5) sasikstha : kaNiyAvALuM pANI. (6) asiktha : kaNiyA vinAnuM pANI.) AnA dvArA mULamAM 15 'pAnakamAM cha AgAra' je kahyuM hatuM tenuM vyAkhyAna karI dIdhuM. caramapratyAkhyAna be prakAranA che divasarima ane bhavacarima temAM divasacaramanA cAra AgAro - anAbhoga, sahasAgAra, mahattarAgAra ane sarvasamAdhi. bhavacarima yAvajjIva sudhInuM hoya che. tenA paNa A ja cAra AgAro jANavA. 1602 abhigrahamAM pAMca ane cAra AgAro tathA nIvimAM ATha athavA nava AgAro jANavA. temAM 20 vastra na paheravAno abhigraha hoya tyAre pAMca ane daMDapramArjana vigere zeSa abhigrahomAM cAra AgAra jANavA. 5160 / / bhAvArtha A pramANe jANavo H abhigrahomAM koi sAdhu vastranuM pratyAkhyAna (= mAre eka paNa vastra paheravuM nahIM evo abhigraha) kare tyAre pAMca AgAro - anAbhoga, sahasAgAra, colapaTTakAgAra, mahattarAgAra ane sarvasamAdhipratyayAgAra. (guphA vigere taddana ekAnta sthAnamAM viziSTa nirjarA vigere mATe gItArtha sAdhu guruAjJAthI Avo abhigraha laine sAdhanA kare. 25 temAM kyAreka koi acAnaka AvI caDhe tyAre bAjumAM rAkhI mUkela colapaTTo tarata ja paherI le. mATe colapaTTAgAra rAkhela che.) upAzrayamAM AvatAM--jatAM sAdhuonA dAMDA pramArjana karIne levA--ApavAno 29. trividhasya pratyAkhyAti tadA tasya pAnakasya SaDAkArAH kurvanti-lepakRtA vA alepakRtA vA acchena vA bahana vA sasikthena vA asikthena vA vyutsRjati, uktArthAH ete SaDapi, caramaM dvividhaM - divasacaramaM bhavacaramaM ca, divasacarame catvAraH anyatrAnA0 sahasA0 mahattarA0 sarvasamAdhi0, bhavacaramaM yAvajjIvikaM 30 tasyApyete catvAraH / abhigraheSu prAvRttatvaM ko'pi pratyAkhyAti, tasya paJca- anAbhoga0 sahasA0 mahattarA0 colapaTTA0 sarvasamAdhi0, zeSeSu colapaTTakAkAro nAsti, nirvikRtau aSTau nava cAkArAH / tatra za Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 huM Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-7) viMgatIo-khIraM dadhi NavaNIyaM ghayaM tellaM guDo madhuM majjaM maMsaM ogAhimagaM ca, tattha paMca khIrANi gAvINaM mahisINaM uTTINaM ajANaM eliyANaM, uTTIgaM dadhiM Natthi, NavaNItaM ghataMpi, te dadhiNA viNA Natthitti, dadhiNavaNItaghatANi cattAri, tellANi cattAri tilaadasikusuMbhasarisavANaM, etAo vigatIo, sesANi tellANi avvigatIto, levADANi puNa honti, do viyaDA-kaTThaNipphaNNaM 5 ucchumAIpitRRNa ya phANittA, doNNi guDA-davaguDo piMDaguDo ya, madhUNi tiNNi-macchiyaM kontiyaM bhAmaraM, poggalANi tiNNi-jalayaraM thalayaraM khahayaraM, athavA cammaM maMsaM soNitaM, eyAo Nava vigatIto, ogAhimagaM dasamaM, tAviyAe addahiyAe ega ogAhimagaM calacalaMtaM paccati sapheNaM koi abhigraha le. athavA AvA prakAranA bIjA koI abhigraha le to temAM cAra AgAra jANavA. colapaTTakAgAra temAM hoto nathI. 10 "nIlimAM ATha athavA nava AgAro' ema je kahyuM temAM vigaI daza prakAranI che - dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha, dArU, mAMsa ane pakvAnna (athavA kaDAvigaI.) temAM dUdha pAMca prakAranA che - gAyanuM, bheMsanuM, UMTanuM, bakarInuM ane gheTAnuM. dahIM, mAkhaNa, ane ghI cAra prakAranA che - gAyAdi cAranA, kAraNa ke UMTaDInA dUdhanuM dahIM thatuM nathI. ane dahIM thatuM na hoya to mAkhaNa, ghI paNa thAya nahIM. tela cAra prakAranA che - talanuM, alasInuM, kusuMbhanuM ane sarSavanuM. A cAra tela 15 vigaI che. zeSa telo vigadarUpa nathI, paraMtu lepakRta to che ja. dAru be prakAranA che - (kASThaauSadhionI jema amuka vRkSonA mULiyAmAMthI je dAru bane te) kAiniSpanna, ane zeraDI, drAkSa vigere tathA ghauMno loTa vigere mizra karIne pravAhI banAvIne temAMthI dAru banAve. goLa be prakAranA - DhIlo goLa, ane kaThina goLa, madha traNa prakAranuM che - madhamAkhInuM, kauttikanuM (= jIvavizeSanuM), bhamarAnuM. mAMsa traNa prakAre - jaLacara, sthaLacara ane khecarasaMbaMdhI 20 athavA cAmaDuM, mAMsa ane lohI. A nava vigaIo che. ane dazamu avagAhima = kaDAvigaI che. (ghI vigerethI) bharelI evI kaDhAImAM caca avAja karatA koi khAdya vastune pakAvAya che. te ja phINavALA evA ghI vigeremAM te ja rIte bIjI vAra ane pachI te ja ghI vigeremAM trIjIvAra paNa pakAvAya che. traNa sudhInI khAdyavastu vigadarUpa gaNAya che. tyAra pachInA zeSa = cothI vAra vigeremAM 30. vikRtayaH-kSIraM dadhi navanItaM ghRtaM tailaM guDo madhu madyaM mAMsaM avagAhimaM ca, tatra paJca kSIrANi gavAM 25 mahiSINAM ajAnAM eDakAnAmuSTrINAM, uSTrINAM dadhi nAsti, navanItaM ghRtamapi, te dadhanA vinA (na sta iti) dadhinavanItaghRtAni catvAri, tailAni catvAri tilAlasIkusumbhasarSapANAM, etA vikRtayaH, zeSANi tailAni avikRtayaH, lepakArINi punarbhavanti, dve madye-kASTaniSpannaM ikSvAdipiSTena ca phANayitvA, dvau guDau-dravaguDaH piNDaguDazca, madhUni trINi-mAkSikaM kauntikaM bhrAmaraM, pudgalAni trINi-jalacarajaM sthalacarajaM khacarajaM ca, athavA carma mAMsaM zoNitaM, etA nava vikRtayaH, avagAhimaM dazamaM, tApikAyAmadrahaNe ekamavagAhima 30 ranidatta pagane sapat + "gha' - pratya | Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 nIvino AlAvo . 261 bitiyaM tatiyaMpi sesANi ajogavAhINaM kappaMti, jati Najjati aha egeNa ceva pUaeNa savvo ceva tAvago bharito to bitiyaM ceva kappati NivvigatiyapaccakkhANAitassa, levADaM hoti, esA AyariyaparaMparAgatA sAmAyArI / adhunA prakRtamucyate, kvASTau kva vA navAkArA iti ?, tatra - navaNIogAhimae addavadahipisiyaghayagule ceva / ___nava AgArA tesiM sesadavANaM ca advaiva // 1604 // navaNIte ogAhimake addavadadhi' nigAlita ityarthaH, pisite-mAMse ghRte guDe caiva, adravagrahaNaM sarvatrAbhisambandhanIyaM, nava AkArA- amISAM vikRtivizeSANAM bhavanti zeSANAM dravANAMvikRtivizeSANAM aSTAvevAkArA bhavanti, utkSiptaviveko na bhavatIti gAthArthaH // 1604 // iha cedaM sUtraM - ... 'NivviyatiyaM paccakkhAtI'tyAdi annattha'NAbhogeNaM sahasAkAreNaM levAleveNaM gihatthasaMsadveNa ukkhittavivegeNaM paDuccamakkhieNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirati / (sUtraM) ___ idaM ca prAyo gatArthameva, vizeSaM tu 'paMceva ya khIrAI' ityAdinA granthena bhASyakAropanyAsakrama5velI pAcavastu movAmIne nAvimA 59 485 cha. (uktaM paJcavastuke - 376 - 15 caturthaghAnAdArabhya na bhavanti vikRtayaH ayogavAhinA.) 52 5 me 4 bhoTA pulAthA mAjI kaDhAi (= uparanI sapATI) bharAI gaI che to bIjI vArano ghAna ja nIvinuM paccakhkhANa karanArAne cAle che. te nIviyAti vastu lepakRta jANavI. A AcAryanI paraMparAthI AvelI sAmAcArI che. avataraNikA : have mULa vAta upara AvIe - nIvimAM ATha athavA navAgAro kahyAM, temAM ATha AgAro kyAM samajavA ke nava AgAro kyAM samajavA? temAM 5 gAthArtha : TI. pramANo vo. TArtha : 'bhadra' 276 madhe javAno cha tethI adrava = hina me bhAmA, abhi , dahIM ke je vastranA gALyA bAda kaThina hoya te, kaThina evuM mAMsa, ghI ane goLa A badhI vigaIo jo kaThina hoya to nava AgAro jANavA. A mAkhaNa vigere jo pravAhIrUpa hoya ane te sivAyanI dUdha vigere pravAhI vigaI hoya to ATha AgAro jANavA. ahIM utsitaviveka' AgAra hoto 25 nathI. ||1604o tenuM sUtra A pramANe che - sUtrArtha : TArtha prabhArI vo. TArtha : sA sUtra prAya: zane spaSTa 4 cha. (levAleveNaM vigere sAgarono artha mAgaNa Apaze. tathA) je vizeSa che te paMva ya vIraDuM vigere graMthadvArA bhASyakAre jaNAvelA kramanI 31. dvitIyaM tRtIyamapi, zeSANi ayogavAhinAM kalpante, yadi jJAyate athaikenaiva pUpakena sarva eva tApako 30 bhRtastadA dvitIyameva kalpate nirvikRtikapratyAkhyAninaH, lepakRt bhavati, eSA''cAryaparamparAgatA smaacaarii| 20 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) prAmANyAduttaratra vakSyAmaH, adhunA tadupanyastamevAcAmAmlamucyate gonnaM nAmaM tivihaM oaNa kummAsa sattuA ceva / ikkikkaMpi ya tivihaM jahannayaM majjhimukkAsaM // 1605 // AyAmAmlamiti goNNaM nAma, AyAma: - avazAyanaM AmlaM - caturtharasaM tAbhyAM nirvRttaM AyAmAmlaM 5 idaM copAdhibhedAt trividhaM bhavati, odanaH kulmASAH saktavazcaiva, audanamadhikRtya tathA kulmASAn saktUMzceti, ekaikamapi cAmISAM trividhaM bhavati - jaghanyakaM madhyamaM utkRSTaM ceti / // 1605 // kathamityAha 10 262 15 davve rase guNe vA jahannayaM majjhimaM ca ukkosaM / tasseva ya pAuggaM chalaNA paMceva ya kuDaMgA // 1606 // dravye rase guNe caiva dravyamadhikRtya rasamadhikRtya guNaM cAdhikRtyetyarthaH, kiM ? - jaghanyakaM madhyamaM cotkRSTaM ceti, tasyaivAyAmAmlasya prAyogyaM vaktavyaM, tathA AyAmAmlaM pratyAkhyAtamiti dadhnA bhuJjAnasyAdoSaH prANAtipAtapratyAkhyAne tadanAsevanavaditi chalanA vaktavyA, paJcaiva kuDaGgAvakravizeSA iti // 1606 // tadyathA pramANatAthI pachI jaNAvIzuM. have pUrve je sthApI rAkheluM hatuM te ja AyaMbilanuM vyAkhyAna kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : 'AcAmAlla' A guNaniSpanna nAma che. te A pramANe --AcAma eTale osAmaNa ane Amla eTale cotho rasa(= khATo rasa) A bevaDe je baneluM hoya te AcAmAlla. (A vyutpattimAtra artha jANavo. rUDhiartha A pramANe ke - vigaI ane cotho rasa A beno tyAga jemAM che te AcAmAmsa.) te upAdhibhedathI traNa prakAre che - bhAta, aDada ane sastu. arthAt bhAtane, 20 aDadane ane satune(= bhuMjAvelA javAdinA loTane) AzrayIne AyaMbila traNa prakAre che. (pUrvakALamAM A rIte thatuM haze. vartamAna AcaraNA pramANe aDadane badale sadhaLA kaThoLa grahaNa karAya che.) A darekanA pAchA jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa-traNa bhedo thAya che. / / 1605 / aa kevI rIte ? te kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 25 TIkArtha : dravyane, rasane ane guNane AzrayIne jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema AyaMbilanA traNa bhedo paDe che. te ja AyaMbilane prAyogya je hoya te kahevuM. tathA meM AyaMbilanuM paccakkhANa karyuM che. (eTale ke AyaMbilanI vastu vAparavAnI nahIM evuM paccakkhANa karIne) dahIM sAthe khAnArane koi doSa nathI kAraNa ke jema prANAtipAtanuM huM paccakkhANa karuM chuM eTale ke prANAtipAtanuM sevana karIza nahIM tema AyaMbilanA paccakkhANamAM paNa samajavuM. AvuM bolanAranI chalanA jANavI. pAMca 30 vakrapuruSo jANavA. (A badhAnuM vistArathI varNana AgaLa Ape che.) 1606 // te pAMca kuDaMgo = vakra puruSavizeSo A pramANe jANavA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyaMbilasaMbaMdhI pAMca vakrapuruSo (ni. 1907) 2 263 loe vee samae annANe khalu taheva gelanne ee paMca kuDaMgA nAyavvA aMbilaMmi bhave // 1607 // loke vede samaye ajJAne khalu tathaiva glAnatve lokamaGgIkRtya kuDaGgAH, evaM vedAn samayAn ajJAnaM glAnatvaM ca ete paJca kuDaGgA jJAtavyAH, AyAmAmle bhavanti, AyAmAmlaviSaya iti gAthAtrayasamAsArthaH // 1607 // vistarArthastu vRddhasampradAyasamadhigamyaH, sa cAyaM-aittha AyaMbilaM 5 ca bhavati AyaMbilapAuggaM ca, tatthodaNe AyambilaM AyaMbilapAuggaM ca, AyaMbilaM sattakUrA, jANi vA kUravihANANi, AyaMbilapAuggaM taMdulakaNiyAu kuMDato pITuM pihugA piTThapoyaliyA bharolagA maMDagAdi, kummAsA puvvaM pANieNa u kaDDijjaMti pacchA tA khalIe pIsaMti, te tividhA-sahA majjhimA thUlA, ete AyaMbilaM, pAuggANi puNa je tassa tusamIsA kaNiyAu gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. 10 TIkArtha : lokane AzrayIne, e ja pramANe vedane, samayane, ajJAnane ane glAnatvane AzrayIne pAMca prakAranA vakra puruSavizeSo AyaMbilanA viSayamAM jANavA. 1207ii vistArathI artha vRddhasaMpradAyathI jANavo. te A pramANe - AyaMbila ane AyaMbilane prAyogya ema be vastu hoya che. (Azaya e ke - bAsamatI jevA sArI jAtinA cokhA vigere dravyothI AyaMbila thatuM hovAthI upacArathI te dravyo paNa AyaMbila kahevAya che. AvA dravyo utkRSTa kakSAnA hovAthI sAdhue grahaNa 15 karavAnA hotA nathI. AthI ja bIjo vikalpa kahyo ke AyaMbilane prAyogya, arthAt hInajAtivALA cokhA vigere. je grAhya hovAthI prAyogya kahyuM che. te AyaMbila bhAta vigerene AzrayIne traNa prakAranuM che. tethI prathama) bhAtane AzrayIne AyaMbila ane AyaMbilaprAyogya jaNAve che. temAM bhAtane AzrayIne lokamAM prasiddha evA kalamazAli vigere sAta prakAranA cokhA AyaMbila jANavA athavA jeTalA cokhAnA prakAra che te badhA AyaMbila jANavA. AyaMbilakhAyogya tarIke 20 kaNakIcokhA, kaMDaka (kaNakIcokhAnI ja eka jAtivizeSa) loTa, pihuMka (pauMA), bAphelA loTamAMthI banelI pUrI, bharola, kaMDaka vigere jANavA. (A badhA cokhAmAMthI banelA khAdyavizeSo jANavA, vizeSa artha khyAlamAM nathI. A badhA AyaMbilamAM grahaNa karAtA hovAthI AyaMbilaprAyogya jANavA.) have aDadane AzrayIne jaNAve che - aDadane prathama pANImAM ukALe ane pachI tene ghaMTImAM pIse. te traNa prakAre - jhINuM, madhyama ane jADuM. A traNe AyaMbila jANavA. AyaMbilaprAyogya A 25 pramANe - je tenA photarAthI mizra evA kaNiyA che te ane koraDuM aDada. A badhA AyaMbilaprAyogya 32. atrAcAmAmlaM bhavati AcAmAmlaprAyogyaM ca, tatraudane AcAmAmla-mAcAmAmlaprayogyaM ca, AcAmAmlaM saptakUrAH, yAni vA kUravidhAnAni, AcAmAmlaprayogyaM-tandulakaNikAH, kuNDakaH, piSTaM, pihuMkAH, piSTapUpalikA, bharolagAH, maNDakAdyAH, kulmASAH pUrvaM pAnIyenokvathyante pazcAt te khalyAM piSyante, te trividhA:-madhyA: pUnA, te mAtrAmAnaM, prAyothA puna tasya tumazrAH Ii: 30 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 A Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) kaMkaiDugA ya evamAdi, sattuyA javANaM godhUmANaM vIhiyANaM vA, ete AyaMbilaM, pAuggaM puNa godhUmabhujjiyA pihugAlAyAjavabhujjiyA, je ya jaMtaeNa Na tIraMti pisituM, tasseva NiddAro kaNikkAdi vA, eyANi AyaMbilapAuggANi, taM tividhaMpi AyaMbilaM tividhaM-ukkosaM majjhimaM jahannaM, davvato kalamasAlikUro ukkosaM jaM vA jassa patthaM ruccati vA, rAlago sAmAgo vA jahanno, 5 sesA majjhimA, jo so kalamasAlIkUro so rasaM paDucca tividho ukkosaM 3, taM ceva tividhaMpi AyaMbilaM NijjarAguNaM paDucca tividhaM-ukkoso NijjarAguNo majjhimo jahaNNotti, kahaM ? - kalamasAlikUro davvato ukkosaM davvaM cauttharasieNa samuddisati, rasaovi ukkosaM tassacca AyAmeNa ukkosaM rasato, guNato jahaNNaM thovANijjaratti bhaNitaM bhavati, so ceva kalamodaNo jANavA. have sakhtune AzrayIne jaNAve che - temAM java, ghauM athavA cokhAmAMthI sakta bane che. 10 A traNe AyaMbila jANavA. AyaMbilaprAyogya - ghauMne bhuMjIne banAvelI vastu (khIcaDo, ghUgharI vi.) pieka (pauMA), lAyA (cokhAne bhuMjIne banAvela vastuvizeSa.) javabhaMjikA (= javanI dhANI). tathA yaMtravaDe je pIsI zakAya nahIM tevA dhAnyanA niddAra = ? athavA kaNikA (jADo kaNiyAvALo loTa) A badhuM AyaMbilaprAyogya jANavuM. te traNe prakAranA AyaMbila traNa prakAre jANavA utkRSTa, madhyama ane jadhanya. dravyathI 15 kalamazAlicokhAno bhAta utkRSTa che athavA jenA zarIrane je cokhA mAphaka AvatA hoya ke gamatA hoya tenA mATe te utkRSTa jANavA. rAlaka ane zyAmAka (A baMne hInakakSAnA cokhAvizeSa che.) jaghanya jANavA. zeSa madhyama jANavA. je kalamazAlicokhA che te paNa rasane AzrayIne utkRSTAdi traNe prakAre che. te traNe prakAranA AyaMbila nirjarAguNane AzrayIne traNa prakAre che - utkRSTa nirjarAguNa, madhyama nirjarAguNa ane jadhanya nirjarAguNavALuM AyaMbila. (A pramANe pUrve je kahyuM hatuM ke dravya, 20 rasa ane guNane AzrayIne AyaMbila traNa prakAranuM che. te sAmAnyathI kahyuM. have tene ja vistArathI batAve che.) dravya, rasa ane guNane AzrayIne kevI rIte jaghanyAdi bhedo paDe che'? te kahe che - - kalamazAlibhAta utkRSTadravya jANavuM. (1) tene khATArasavALA dravya sAthe vApare. jyAre te bhAtane tenA ja osAmaNa sAthe vApare to rasathI utkRSTa jANavuM. paraMtu AvuM AyaMbila guNathI jaghanya eTale ke alpanirjarAvALuM jANavuM. (2) have kalamabhAta jyAre anyajAtanA bhAtanA 25 rUrU. jAduTuAzca vamAvi, savo thavAnAM godhUmAnAM vrIddILAM vA, te ASAmAAM, prAyonuM punargodhUmabhUjjikApihuMkalAjajavabhUjjikA ye ca yantrakeNa na zakyante peSTuM, tasyaiva nirdhAraH kaNikkAdirvA, etAni AcAmlaprAyogyANi, tat trividhamapyAcAmAmlaM trividhaM - utkRSTaM madhyamaM jaghanyaM, dravyataH kalamazAlikUra utkRSTaM yadvA yasmai pathyaM rocate vA, rAlakaH zyAmAko vA jaghanyaH, zeSA madhyamAH, yaH sa kalamazAlikUraH sa rasaM pratItya trividhaH utkRSTaH 3, tadeva trividhamapyAcAmAmlaM nirjarAguNaM pratItya trividhaM - utkRSTo nirjarAguNo 30 madhyamo jaghanya iti, kathaM ? - kalamazAlikUro dravyata utkRSTaM dravyaM caturtharasena bhujyate, rasato'pi utkRSTa tasya satkenApyAcAmAmlena utkRSTaM rasato, guNato jaghanyaM stokA nirjareti bhaNitaM bhavati, sa eva kalamaudano Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyaMbilanA utkRSTAdi bhedo 265 jaMdA aNNehiM AyAmehiM tadA davvato ukkoso rasato majjhimo guNatovi majjhimo ceva, so ceva jadA uNhodaeNa tadA davvato ukkosaM rasato jahaNNaM guNato majjhimaM ceva, jeNa davvato ukkosaM na rasato, idANiM je majjhimA te odaNA te davvato majjhimA AyaMbileNa rasato ukkosA guNato majjhimA, te ceva AyAmehiM davvato majjhimA guNatovi rasatovi majjhimA te ceva uNhodaeNa davvato majjhaM rasato jahaNNaM guNato majjhaM majjhimaM davvaMtikAUNaM, rAlagataNakUrA davvato jahaNNaM 5 AyaMbileNa rasato ukkosaM guNao majjhaM, te ceva AyAmeNa davvao jahaNNaM rasao majjhaM guNao majjhaM te ceva uNhodaeNa davvao jahaNNaM rasao jahannaM guNao ukkosaM bahuNijjaratti bhaNitaM hoti, ahavA ukkose tiNNi vibhAsA-ukkosaukkosaM ukkosamajjhimaM ukkosajahaNNaM, kaMjiyAAyAmauNhodaehiM jahaNNA majjhimA ukkosA NijjarA, evaM tisuvi bhAsitavvaM / chalaNA NAma egeNAyaMbilaM mosaam| sAthe vAparo to dravyathA utkRSTa, 2sathI bhane guthA madhyama. (3) bhane te 4 sammAta 10 jayAre ukALelA pANI sAthe vApare tyAre dravyathI utkRSTa rasathI jaghanya ane guNathI madhyama, kAraNa ke dravyathI utkRSTa che, rasathI nahIM. madhyama jAtinA bhAta che te (1) dravyathI madhyama ane jyAre kAMjI sAthe vApare to dravyathI madhyama, rasathI utkRSTa ane guNathI madhyama AyaMbila jANavuM. (2) te ja dravyane koipaNa prakAranA mosAmA sAthe // 52. to dravyathA madhyama bhane 2sathI-guthI 55 // madhyama. (3) te 4 dravyane 15 ukALelA pANI sAthe vApare to dravyathI madhyama, rasathI jaghanya, ane madhyama dravya hovAthI guNathI madhyama jANavuM. 4 saya vigere usI tinA mAta che te (1) 4yAre 19 sAthe vApare tyAre dravyathA dhanya, rasathI utkRSTa ane guNathI madhyama. (2) te ja bhAtane koipaNa prakAranA osAmaNa sAthe vApare to dravyathA 4dhanya, 2sathI Ane guthI madhyama. (3) tene . tNe pA sAthe vApare to dravyathA. mane 20 . rasathI jaghanya tathA guNathI utkRSTa eTale ke ghaNI nirjarAvALuM AyaMbila jANavuM. athavA utkRSTamAM traNa vikalpo karavA - utkRSTa-utkRSTa, utkRSTa-madhyama ane utkRSTa-jaghanya. temAM kAMjI, osAmaNa ane ukALelA pANI dvArA kramazaH jaghanya, madhyama, ane utkRSTa nirjarA thAya che. A pramANe madhyama utkRSTa vigere traNa ane jaghanya utkRSTa vigere traNamAM paNa vicArI levuM. 34. yadA'nyairAcAmAmlaistadA dravyata utkRSTo rasato madhyamo guNato'pi madhyama eva, sa eva yadoSNodakena 25 tadA dravyata utkRSTaM rasato jaghanyaM guNato madhyamameva, yena dravyata utkRSTaM na rasataH / idAnIM ye madhyamAste odanAste dravyato madhyamA AcAmAmlena rasata utkRSTA guNato madhyamAH, ta evAcAmlairdravyato madhyamA guNato'pi rasato'pi madhyamA te caivoSNodakena dravyato madhyamaM rasato jaghanyaM guNato madhyamaM madhyamaM dravyamitikRtvA, rAlagatRNakUrA dravyato jaghanyaM AcAmAmlena rasata utkRSTaM guNato madhyaM, ta evAcAmAmlena dravyato jaghanyaM rasato madhyaM guNato madhyaM, ta evoSNodakena dravyato jaghanyaM rasato jaghanyaM guNata utkRSTaM, bahuni reti bhaNitaM 30 bhavati, athavA utkRSTe tisro vibhASA:-utkRSTotkRSTaM utkRSTamadhyamaM utkRSTajaghanyaM, kAJjikAcAmAmloSNodakairjaghanyA madhyamotkRSTA nirjarA, evaM triSvapi bhASitavyaM / chalanA nAma ekenAcAmAmlaM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * bhASAMtara (bhAga-3) paccakkhAtaM, teNa hiMDateNa sukkodaNo gahito, aNNeNa ya khIreNa nimaMtito ghettUNa Agato AloettuM pajimito, gurUhi bhaNito-ajja tujjha AyaMbilaM paccakkhAtaM, bhaNai-saccaM, to kiM jemesi ?, jeNa mae paccakkhAtaM, jahA pANAtipAte paccakkhAte Na mArijjati evaM AyaMbilevi paccakkhAte taM Na kIrati, esA chalaNA, parihArastu pratyAkhyAnaM bhojane tannivRttau ca bhavati, 5 bhojane AcAmAmlaM prati yadanyat tat pratyAkhyAti AcAmAmle ca varttate, tannivRttau caturvidhamapyAhAraM pratyAcakSANasya, tathA loka evameSa pratyAkhyAnasyArthaH dosu atthesu vaTTati bhojane tannivRttau ca, teNa esacchalaNA NiratthayA / paMca kuDaMgA-loe vede samae aNNANe gilANe kuDaMgotti, egeNAyaMbilassa paccakkhAtaM, teNa hiMDaMteNa saMkhaDI saMbhAvitA, aNNaM vA ukkosaM laddhaM, AyariyANa daMseti, bhaNitaM-tujjha AyaMbilaM paccakkhAtaM, so bhaNati-khamAsamaNA ! amheM bahUNi loiyANi chalanA : eka sAdhue AyaMbilanuM paccakhANa karyuM. bhikSA pharatA teNe nirasa bhAta grahaNa : karyo. ane anyagharamAM bIjAe kSIranI vinaMtI karatA tene grahaNa karIne Avelo sAdhu gurune dekhADIne vAparavA lAgyo. tyAre gurue kahyuM - "Aje to tAre AyaMbilanuM paccakhkhANa che." ziSya kahyuM - "hA, sAcI vAta che." gurue kahyuM - "to zA mATe khIra vigere khAya che?" ziSya kahyuM - "mAre AyaMbilanuM paccakhANa che mATe ja. jema, prANAtipAtanuM paccakhANa karavuM eTale koI jIvane 15 mAravo nahIM, tema AyaMbilanuM paccakhkhANa karavuM eTale AyaMbila karavuM nahIM." A chalanA jANavI. teno parihAra = uttara A pramANe jANavo ke - pratyAkhyAna bhojana ane bhojanathI nivRtti baMne vize thAya che. AyaMbilane AzrayIne bhojanane vize A pramANe ke - AyaMbilanA bhojanathI je anya bhojana che tenuM pratyAkhyAna kare ane AyaMbilanuM bhojana kare. tathA bhojananI nivRttimAM cAre prakAranA AhAranuM pratyAkhyAna karanAranuM pratyAkhyAna samajavuM. tathA A pramANe lokamAM pratyAkhyAnano 20 artha bhojana ane tenI nivRttirUpa be arthomAM varte che. tethI A chalanA nirarthaka che. pAMca kuDaMgo : loka, veda, samaya, ajJAna ane glAnane AzrayIne pAMca kuDaMgo = vakrapuruSo jANavA. temAM (1) (lokane AzrayIne) - eka AyaMbilanuM paccakhANa karyuM. bhikSAmAM pharatA teNe saMkhaDInuM bhojana prApta karyuM athavA bIjuM kaMIka sAruM dravya prApta karyuM. AvIne AcAryane dekhADe che. temaNe kahyuM - "tAre to Aje AyaMbilanuM paccakhkhANa che." ziSya kahyuM - "he kSamAzramaNa ! ame 25 ghaNA badhA laukikazAstro joyA paraMtu kyAMya AyaMbilazabda maLyo nahIM. (tethI tamAre A zabda kyAMthI 35. pratyAkhyAtaM, tena hiNDamAnena zuSkodano gRhItaH anyena ca kSIreNa nimaMtrite gRhItvA''gata Alocya prajimitaH, gurubhirbhaNitaH-adya tvayA''cAmAmlaM pratyAkhyAtaM, bhaNati-satyaM, tarhi kiM jemasi ?, yena mayA pratyAkhyAtaM, yathA prANAtipAte pratyAkhyAte na mAryate evamAcAmAmle'pi pratyAkhyAte tanna kriyate, eSA chalanA, dvayorarthayorvarttate tenaiSA chalanA nirarthikA / paJca kuDaGgAH-loke vede samaye ajJAne glAne kuDaGga iti, 30 ekenAcAmAmtasya pratyAkhyAtaM, tena hiNDamAnena saMkhaDI saMbhAvitA, anyadvotkRSTaM labdhaM, AcAryebhyo darzayate, bhaNitaM-tvayAcAmAmlaM pratyAkhyAtaM, sa bhaNati-kSamAzramaNa ! asmAbhirbahUni laukikAni .. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyaMbilapratyA nA AgAro 267 satthANi parimilitANi, tattha ya AyaMbilasaddo Natthi, paDhamo kuDaMgo 1, athavA vedesu causu saMgovaMgesu Natthi AyaMbilaM bidio kuDaMgo 2, ahavA samae caragacIriyabhikkhupaMDaraMgANaM, tatthavi Natthi, Na jANAmi esa tujhaM kato Agato ? taio kuDaMgo 3, aNNANeNa bhaNatiNa jANAmi khamAsamaNA ! kerisiyaM AyaMbilaM bhavati ?, ahaM jANAmi-kusaNehivi jimmaitti teNa gahitaM, micchAmidukkaDaM, Na puNo gacchAmi, cauttho kuDaMgo 4, gilANa bhavati-Na tarAmi 5 AyaMbilaM kAuM sUlaM me uTThati, aNNaM vA uddisati rogaM, tAhe Na tIrati karettuM, esa paMcamo kuddNgo| tassa aTTha AgArA___ aNNatthaNAbhogeNaM sahassAgAreNaM levAleveNaM ukkhitavivegeNaM gihatthasaMsadveNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosirati / / aNAbhogasahasakkArA taheva, levAlevo jati bhANe puvvaM levADagaM gahitaM samuddiSTuM saMlihiyaM 10 bhAvyo te 552 nathI.)" 20 prathama // po. (2) vahane mAzrayIna : athapA (53AtanI vArtA sarakhesarakhI jANavI. AcAryavaDe pUchAtA ziSya kahyuM -) cAre vedo sAMgopAMga joyA chatAM kyAMya AyaMbilazabda nathI. A bIjo kuDaMga. (3) athavA caraka, cirika (rastAmAM paDelA vastronA TukaDAne laIne paheranArA bhikSuvizeSo), bauddhabhikSu, zivapaMthIonA zAstromAM paNa AyaMbilazabda nathI. tethI to nathI 3 tamAre mA 208 yAMthI mAvyo ? bhAtrI 1. (4) 05 zAnane 15 kAraNe bole ke - he kSamAzramaNa ! AyaMbila kevA prakAranuM che? te huM jANato nathI. mane eTaluM khabara che ke gorasa sAthe paNa khavAya che ema samajIne meM khIra lIdhI. micchA mi dukkaDaM. huM pharI AvI rIta. sevA 4za nahI. sA yotho / po. (5) dAna : "bhane peTamAM zUdA utpanna thAya che tethI AyaMbila karavA huM samartha nathI" ema kahe. athavA AyaMbila na karavA pAchaLa koI bIjA roganU thana 43. tethI mAyanila 421. samartha janato nathI mema 58. bha. pAyabho / po. 20 A AyaMbilanA ATha AgAro che - anAbhoga vigere. (1-2) temAM anAbhoga ane sahasAgAranuM svarUpa pUrvanI jema jANavuM. (3) lepAlepa : jo pAtramAM pahelAM lepakRta vastu grahaNa karI, vAparI. pachI te lepakRta pAtrane AMgaLIthI barAbara ghasI-ghasIne sApha karI nAMkhyuM. have te 36. zAstrANi parimIlitAni, tatra cAcAmAmlazabdo nAsti prathamaH kuDaGgaH, athavA vedeSu caturyu sAGgopAGgeSu nAstyAcAmAmlaM dvitIyaH kuDaGgaH, athavA samaye carakacIrikabhikSupANDuraGgANAM, tatrApi nAsti, na jAnAmi 25 yuSmAkaM eSa kuta AgataH?, tRtIyaH kuDaGgaH, ajJAnena bhaNati-na jAnAmi kSamAzramaNAH ! kIdRzamAcAmAmlaM bhavati ?, ahaM jAne kusaNairapi jemyate iti tena gRhItaM, mithyA me duSkRtaM, na punargamiSyAmi, caturthaH kuDaGgo, glAno bhaNati-na zaknomyAcAmAmlaM kartuM zUlaM me uttiSThate, anyaM vA rogaM kathayati tato na zakyate kA, eSa paJcamaH kuDaGgaH / tasyASTAvAkArAH-anyatrAnAbhogasahasAkArau tathaiva, lepAlepo yadi bhAjane pUrvaM lepakRt gRhItaM samuddiSTaM saMlikhitaM 30 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) jati teNa ANeti taM Na bhajjati, ukkhittavivego jati AyaMbile patati vigatimAtI ukkhivittA vigiMcatu mA Navari galatu aNNaM vA AyaMbilassa appAuggaM jati uddharituM tIrati uddharite Na uvahammati, gihatthasaMsaddhevi jati gihattho Dovaliya bhAyaNaM vA levADaM kusaNAdIhiM teNa Isitti levADAdIhiM deti na bhajjati, jai raso Alikhijjati bahuo tAhe Na kappati, 5 pAriTThAvaNitamahattarAsamAdhIo taheva / vyAkhyAtamatigambhIrabuddhinA bhASyakAreNopanyastakramamAyAmAmlam, adhunA tadupanyAsaprAmANyAdeva nirvikRtikAdhikArazeSaM vyAkhyAyate, tatredaM gAthAdvayam - paMceva ya khArIiM cattAri dahINi sappi navaNItA / cattAri ya tillAiM do viyaDe phANie dunni // 1608 // mahupuggalAI tinni calacalaogAhimaM tu jaM pakkaM / eesiM saMsaTuM vucchAmi ahANupuvvIe // 1609 // ja bhAjanamAM AyaMbilanuM lAve to AyaMbilano bhaMga thato nathI. (4) utsitaviveka jo AyaMbilanA bhojanamAM koi vigai vigere dravya paDyuM. te vigaI (jo kaThana hoya jema ke, thIjeluM ghI, ane kaThanane kAraNe tene) upADIne dUra karI zakAtI hoya, gaLatI na hoya = TIpAM paDatA na hoya tyAre ke pachI 15 AyaMbilane aprAyogya koI vastu bhojanamAM paDI ane te dUra karI zakAtI hoya tyAre te vigaIne ke anya aprAyogya vastune dUra karyA bAda te AyaMbilanA dravyo vAparo to bhaMga thato nathI. (5) gRhasthasaMskRSTa : gRhasthanA DoyA ke vAsaNa gorasAdithI lepakRta thayA hoya ane tevA lepakRta DAyAdithI jo gRhastha vahorAvato hoya to paNa bhaMga thato nathI. jo te DAyAdimAMthI gorasAdinA TIpAM vadhu pramANamAM hoya to na cAle. (6-7-8) pAriSThApanikA, mahattara ane sarvasamAdhi 20 AgAro pUrva pramANe jANavA. avataraNikA : A pramANe atigaMbhIrabuddhivALA evA bhASyakAre kramathI AvelA evA AyaMbilanuM vyAkhyAna karyuM. have te jaNAvela kramanA prAmANyathI ja navinA adhikAramAM je zeSa vaktavya che tenI vyAkhyA kare che temAM A be gAthAo jANavI ; gAthArtha : pAMca prakAranA dUdha, cAra prakAre dahIM, ghI ane mAkhaNa jANavA, cAra prakAranA tela, 25 be prakAre dArU ane be prakAre goLa. gAthArthaH madha ane mAMsa traNa prakAre, "caDu caDDI e pramANe avAja karatA je pakAvAya che te avagAhima jANavuM. A badhAnA saMsRSTane kramazaH huM kahIza. 37. yadi tenAnayati taM na bhajyate, tatkSiptaviveko yadyAcAmAmle patati vikRtyAdirukSipya vivecayatu mA paraM galatvanyadvA AcAmAmlasyAprAyogyaM yadyuddhartuM zakyate uddhRte nopahanyate, gRhasthasaMsRSTe'pi yadi gRhastho. 30 darvI bhAjanaM vA lepakRtaM kusaNAdibhisteneSaditi lepakRdbhirdadAti na bhajyate, yadi rasa Alikhyate bahustadA na kalpate / pAriSThApanikAmahattarasamAdhayastathaiva / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthasaMskRSTa AgAranuM svarUpa (ni. 161-11) la 269 - idaM vikRtisvarUpapratipAdakaM gAthAdvayaM gatArthameva, // 1608-09 // - adhunA etadAkArA vyAkhyAyante-tattha aNAbhogasahasakkArA taheva, levAlevo puNa jadhA AyaMbile taheva daTThavvo, gihatthasaMsaTTho tu bahuvattavvotti gAhAhi bhaNNati, tAo puNa imAto - khIradahIviyaDANaM cattAri u aMgulAI saMsaTuM / phANiyatillaghayANaM aMgulamegaM tu saMsaTuM // 1610 // mahupuggalarasayANaM addhaMgulayaM tu hoi saMsaTuM / gulapuggalanavaNIe addAmalayaM tu saMsaDheM // 1611 // gihatthasaMsaTThassa imA vidhI-khIreNa jati kusaNitato kUro labbhati tassa jati kuMDagassa udaNAto cattAri aMgulANi duddhaM tAhe Nivvigatigassa kappati paMcamaM cAraddhaM vigatI ya, evaM dadhissavi viyaDassavi, kesu visaesu viaDeNa mIsijjati odaNo ogAhimao vA, phANitaguDassa 10 tellaghatANa ya, etehiM kusaNite jati aMgulaM uvari acchati tA vadRti, pareNa na vaTTati, madhussa TIkArtha : vigaIonuM svarUpa jaNAvatI A baMne gAthAo spaSTa che. 1608-0lA avataraNikA : have tenA = vigainA AgAronuM vyAkhyAna kare che - temAM anAbhoga ane sahasAgAra pUrvanI jema jANavA. lepAlepa AyaMbilamAM kahyA pramANe jANavo. gRhasthasaMsRSTamAM ghaNuM kahevAnuM hovAthI gAthAovaDe kahevAya che. te gAthAo A pramANe jANavI che. gAthArtha : dUdha, dahIM ane dArUmAM cAra aMgula sudhI saMsRSTa jANavuM. pravAhI goLa, tela ane ghImAM eka aMgula sudhI saMsRSTa jANavuM. . " gAthArtha : madha ane mAMsanA rasamAM ardha aMgula sudhI saMsRSTa jANavuM. tathA goLa, mAkhaNa ane mAMsanA Adramalaka pramANa (= pIluDIvRkSanA mahora pramANa) nAnA-nAnA TukaDAvaDe saMsRSTa jANavuM. . TIkArya : gRhasthasaMsRSTanI vidhi A pramANe jANavI - jo sAdhune dUdhathI mizrita karIne karaMbArUpe banAvelo bhAta maLe tyAre te karavAmAM jo bhAtathI upara vadhAremAM vadhAre cAra aMgala sudhI dUdha hoya to te nIviyAtuM gaNAya che. AvuM dUdha (saMskRSTa kahevAya che. te) navimAM kahyuM che. paraMtu jo cAra aMgulathI vadhArAnuM dUdha hoya to vigaI gaNAya che. A ja pramANe dahIM ane dArUmAM paNa jANavuM. koika dezavizeSamAM dArU sAthe bhAta athavA pakvAnna mizra karavAmAM Ave che. pravAhIgoLa, 25 tela ane ghIthI mizrita hoya tyAre jo eka AMgaLa sudhI pravAhIgoLa vigere hoya to te bhAta saMsRSTa = nIviyAtuM gaNAya che. eka AMgaLathI vadhAre hoya to cAle nahIM. (vigaI gaNAya ityartha) 38. tatrAnAbhogasahasAkArau tathaiva, lepAlepaH punaryathA''cAmAmle tathaiva draSTavyaH, gRhasthasaMsRSTastu bahuvaktavya iti gAthAbhirbhaNyate, te punarime- / gRhasthasaMsRSTasya punarayaM vidhiH-kSIreNa yadi kusaNitaH kUro labhyate tasmin kuNDake yadyodanAt catvAri aMgulAni dugdhaM tadA nirvikRtikasya kalpate paJcamaM cArabhya vikRtizca, 30 evaM dano'pi surAyA api, keSucidviSayeSu vikaTena mizyate odano'vagAhimaM vA, phANitaguDasya tailaghRtayozca, etAbhyAM kusaNite yadyaGgalamupari tiSThati tadA varttate (kalpate), parato na vartate, madhunaH 15 20 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) poggalarasayassa arddhaguleNa saMsadvaM hoti, piMDagulassa puggalassa NavaNItassa ya addAmalagamettaM saMsaTTaM, jadi bahUNi etappamANANi kappaMti, egaMpi bahuhaM Na kappaditti gAthAdvayArthaH // 16101611 // ukkhittavivego ahA AyaMbile jaM uddharituM tIrati, sesesu Natthi, paDuccamakkhiyaM puNa jati aMgulIe gahAya makkheti telleNa vA ghateNa vA tAthe Nivvigatiyassa kappati, atha dhArAe 5 chubbhati maNAgaMpi Na kappati / idANi pAriTThAvaNiyAgAro, so puNa egAsaNegaThANAdisAdhAraNottika viseseNa parUvijjati, tannirUpaNArthamAha - 'AyaMbila' gAthA yadvA'trAntare prabuddha iva codakaH pRcchati-aho tAva bhagavatA egAsaNagaegaTThANagaAyaMbilacautthachaTTamaNivvigatiesu pAriTThAvaNiyAgAro vaNNito, Na puNa jANAmi kerisagassa sAdhussa pAriTThAvaNiyaM dAtavvaM vA na dAtavvaM vA ?, Ayario bhaNai - 'AyaMbilamaNAyaMbile' gAthA -- 10 madha ane mAMsano rasa (= carabI) ardha aMgalu sudhI hoya to saMsRSTa gaNavuM. kaThinagoLa, mAMsa ` ane kaThina mAkhaNanA pIluDAvRkSanA mahora jeTalA TukaDAthI mizrita dravya saMkRSTa gaNAya. jo AvA pramANanA ghaNA badhA goLAdinA kaNiyA hoya to cAle, paraMtu AnA karatA moTA pramANano ekapaNa TukaDo hoya to nIvimAM cAle nahIM. ||1610-11 // utsitaviveka je rIte AyaMbilamAM kahyuM te rIte jeno uddhAra karavo zakya che tevI vigaio 15 dUra karatA zeSa bhojana kalpe. bAkI jene dUra na karI zakAya tevI zeSa pravAhI Atmaka vigaiomAM A AgAra hoto nathI. pratItyaprakSita : (pratItya = apekSAe arthAt taddana lukhkhA dravyonI apekSAe prakSita = kaMika snehavALuM kareluM hoya te pratItyaprakSita jANavuM. jema ke) roTalI vigere upara AMgaLIthI ghI ke tela laine copaDe (te paNa eTaluM ochuM hoya ke jeno svAda Avato na hoya tyAre) = tevI roTalI vigere nIvivALAne kalpe. paraMtu jo dhAra karIne copaDe te alpa hoya to paNa cAle nahIM. 20 have pAriSThApanikAgAra jaNAve che. te vaLI ekAsaNa, ekalasthAna vigere badhAmAM hovAthI vizeSathI tenI prarUpaNA karAya che. tenuM nirUpaNa karavA mATe ja 'JayaMtrita...' gAthA kahe che. athavA (bIjI rIte avataraNikA kahe che -) AgAronuM varNana cAlI rahyuM che te daramiyAna jANe ke UMghamAMthI uThyo hoya tema ziSya vacce prazna kare che ke - aho ! bhagavAne ekAsaNa, ekalasthAna, AyaMbila, upavAsa, chaThTha, aThThama, nIvimAM pAriSThApanikA AgAra kahyo che. paraMtu huM jANato nathI ke kevA 25 prakAranA sAdhune pAriSThApanikA vAparavA ApavI ke kevA prakAranA sAdhune na ApavI ? ahIM 39. pudgalarasasya cArdhAGgulena saMsRSTaM bhavati, piNDaguDasya pudgalasya navanItasya cArdrAmalakamAtraM saMsRSTaM, yadi bahUnyetatpramANAni tadA kalpante, ekasmin bRhati na kalpate / utkSiptaviveko yathA''cAmAmle yaduddha zakyate, zeSeSu nAsti / pratItyamrakSitaM punaryadyaGgulyA gRhItvA prakSayati tailena vA ghRtena vA tadA nirvikRtikasya kalpate, atha dhArayA kSipati manAgapi na kalpate / idAnIM pAriSThApanikAkAraH, sa punarekAsanaika30 sthAnAdisAdhAraNa itikRtvA vizeSeNa prarUpyate / aho tAvad bhagavatA ekAzanaikasthAnAcAmla - caturthaSaSThASTamanirvikRtikeSu pAriSThApanikAkAro varNito, na punarjAnAmi kIdRzasya sAdhoH pAriSThApanika dAtavyaM vA na dAtavyaM vA ?, AcAryo bhaNati Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriSThApaniGA AgAranuM sva35 (ni. 1912 ) AyaMbilamaNAyaMbila cauthA bAlavuDDusahuMasahU / aNahiMDiyahiMDiyae pAhuNayanimaMtaNAvaliyA // 1612 // * 271 vyAkhyA-pAriTThAvaNiyabhuMjaNe joggA sAdhU duvidhA - AyaMbilagA aNAyaMbilagA ya, aNAyaMbiliyA AyaMbilavirahiyA, ekkAsaNekaTThANacautthachaTTaTTamaNivvigatiyapajjavasANA, dasama - bhattiyAdINaM maMDalIe uvvariyaM pAriTThAvaNiyaM Na kappati dAtuM, tesiM pejjaM uNhayaM vA dijjati, 5 ahiTTiyA ya tesiM devatAvi hojja, ego AyaMbilago ego cautthabhattito hojja kassa dAtavvaM ?, cautthabhattiyassa, so duviho - bAlo truDDo ya, bAlassa dAtavvaM, bAlo duviho - sahU asahU ya, asahussa dAtavvaM, asahU duviho - hiMDato ahiMDeMtao ya, hiMDayassa dAtavvaM, hiMDaMtao duvidhovatthavvago pAhuNago ya, pAhuNagassa dAtavvaM, evaM cautthabhatto bAlo'sahU hiMDato pAhuNago pAriTThAvaNiyaM gyArya tenA samAdhAna mATe - "AyaMbila....." gAthA uhe che gAthArtha : TIDArtha prabhAze bhAvo. 1 TIkArtha : pAriSThApanikAne vAparanArA yogya sAdhuo be prakAranA che - AyaMbilavALA ane AyaMbila vinAnA evA ekAsaNa, ekalasthAna, upavAsa, chaThTha, akrama ane nIvi sudhInA. dazabhakta = cAra upavAsa vigerevALA sAdhuone mAMDalImAM vadhelI pAriSThApanikA ApavI kalpatI nathI. temane peyA (= thor3A bhAMta sAthe raMdhAyetuM dUdha peyA uDevAya che. uktaM ca dharmasaMgrahavRt alpatandulasahite dugdhe rAddhe peyocyate, athavA rAja) athavA uSNa pravAhI dravya upAya. ane te sAdhuone devatAno vAsa paNa hoi zake che. zaMkA : ekane AyaMbila che, bIjAne upavAsa che. kone pAriSThApanikA ApavI ? samAdhAna : upavAsavALAne ApavI. te upavAsI paNa bALa ane vRddha ema be prakAranA che. tethI bALa evA upavAsIne pAriSThApanikA ApavI. bALa paNa sahu--asahu ema be prakAre che. temAM 20 je asahu hoya tene ApavI. asahu paNa gocarI janAro ane nahIM pharanAro ema be prakAre che. temAM pharanArAne ApavI. pharanAro vAstavya (= tyAMja rahenAro) ane mahemAna ema be prakAre hoya. temAM mahemAnane ApavI. yA pramANe (1) 4 mahemAna, iranAro, asahu, jAja sevo upavAsI che 10 - 15 40. pAriSThApanikabhojane yogyAH sAdhavo dvividhA: - AcAmAmlakA anAcAmAmlakAzca, anAcAmAmlakAAcAmAmlavirahitAH, ekAsanaikasthAna - caturthaSaSThASTamanirvikRtikAvasAnAH, dazamaprabhRtibhyo maNDalyAmuddhRtaM 25 pAriSThApanikaM na kalpate dAtuM, tebhyaH peyamuSNaM vA dIyate, adhiSThitA ca teSAM devatApi bhavet / eka AcAmAmlaka ekazcaturthabhaktiko bhavet kasmai dAtavyaM ?, caturthabhaktAya, sa dvividho-bAlo vRddhazca, bAlAya dAtavyaM, bAlo dvividha:- sahiSNurasahiSNuzca, asahiSNave dAtavyaM, asahiSNurdvividhaH - hiNDamAno'hiNDamAnazca, hiNDamAnAya dAtavyaM, hiNDamAno dvividhaH - vAstavyaH prAghUrNakazca prAghUrNakAya dAtavyaM, evaM caturthabhakto bAlo'saho hiNDamAnaH prAghUrNakaH pAriSThApanIyaM 30 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) bhuMjAvijjati 1, tassa asati bAlo asahU hiMDaMto vatthavvo 2, tassa asati bAlo asahU ahiMDato pAhUNago 3, tassa asati bAlo asahU ahiMDaMto vatthavvo, evameteNa karaNovAeNa catuhivi padehiM solasa AvaliyAbhaMgA vibhAsitavvA, tattha paDhamabhaMgiassa dAtavvaM, etassa asati bitiyassa, tassAsati tadiyassa, evaM jAva carimassa dAtavvaM, paurapAriTThAvaNiyAe vA savvesiM dAtavvaM, evaM 5 AyaMbiliyassa chaTTabhattiyassa solasabhaMgA vibhAsA, evaM AyaMbiliyassa aTThamabhattiyassa solasa bhaMgA, evaM AyaMbiliyassa nivvitiyassa solasa bhaMgA, NavaraM AyaMbiliyassa dAtavvaM, evaM AyaMbilayassa ekkAsaNiyassa solasa bhaMgA, evaM AyaMbiliyassa egaTThANiyassa solasa bhaMgA, tene pAriSThApanikA vaparAve. (2) te na hoya to asahu, pharanAro vAstavya evo je bALa hoya tene ApavI. (3) te na hoya to mahemAna, nahIM pharanArA, asahu evA bALane ApavI. (4) te na 10 hoya to nahIM pharanAra, vAstavya, asahu evA bALane ApavI. A pramANe A batAvelA upAya pramANe cAre padovaDe 16 bhAMgA kahevA. te A pramANe - temAM prathama bhAMgAne pahelAM ApavI. te na hoya to bIjA bhAMgAvALAne, te na hoya to trIjAbhAMgAvALAne, A pramANe chelle chellAbhAMgAvALAne pAriSThApanikA ApavI. athavA jo pAreiSThApanikA vadhu pramANamAM hoya to badhAne apAya. jema ahIM AyaMbila upavAsa vacce joyuM. e ja pramANe AyaMbila chaThThanA 16 bhAMgA kahevA. A ja pramANe AyaMbila - aThThamanA 16 bhAMgA, AyaMbila - nIvinA 16 bhAMgA kahevA. ahIM AyaMbilanIvimAM prathama AyaMbilavALAne ApavAnuM samajavuM. A ja pramANe AyaMbila- ekAsaNanA 16 bhAMgA, AyaMbila-ekalasthAnanA 16 bhAMgA kahevA. A pramANe AyaMbilanA (1) bALa asah (2) 4 15 | (3) 4 (4) 2 (5) 4 (6) 8 4 ahiMDaka prApUrNaka ahiMDaka vAstavya hiMDaka prA. vA. ahiM. prA. vA. prA. vA. A ja pramANe vRddhanA 8 bhAMgA karavA. kula maLIne 16 bhAMgA thaze. (7) 20 | (8) hiMDa. hiMDa. - 25 41. bhojyate, tasminnasati bAlo'saho hiNDamAno vAstavyaH, tasminnasati bAlo'saho'hiNDamAnaH prAghUrNaka: tasminnasati bAlo'saho'hiNDamAno vAstavyaH, evametena karaNopAyena caturbhiH padaiH SoDazAvalikAbhaGgA vibhASitavyAH, tatra prathamabhaGgikAya dAtavyaM, etasminnasati dvitIyasmai tasminnasati tRtIyasmai, evaM yAvaccaramAya dAtavyaM, pracurapAriSThApanikAyAM vA sarvabhyo dAtavyaM, evamAcAmAmlaSaSThabhaktikayoH SoDaza bhaGgAH vibhASA, evamAcAmAmlASTamabhaktikayoH SoDaza bhaGgAH, evamAcAmAmlanirvikRtikayoH SoDaza bhaGgAH, 30 navaramAcAmAmlakAya dAtavyaM, evamAcAmAmlaikAzanayoH SoDaza bhaMgA, evamAcAmAmlaikasthAnakayoH SoDaza mA:, Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriSThApanikA kyAre gaNAya? (ni. 1613) 273 evamete AyaMbiliyaukkhevagasaMjogesu savvaggeNaM chaNNavati AyaMbiliyAbhaMgA bhavanti, AyaMbilaukkhevo gato, ego cautthabhattito ego chaTThabhattito, etthavi solasa, navaraM chaTThabhattiyassa dAtavvaM, evaM cautthabhattiyassa aTThamabhattiyassa ya solasa bhaMgA, ego ekkAsaNito ego egaTThANio egaTThANiyassa dAtavvaM, etthavi solasa bhaMgA ego ekkAsaNito ego NivvItio, ekkAsaNiyassa dAtavvaM, etthavi solasa, ego egaTThANio ego NivvItio egaTThANiyassa dAtavvaM, etthavi 5 solasatti gAthArthaH // 1612 // taM puNa pAriTThAvaNitaM jahAvidhIe gahitaM vidhibhuttasesaM ca to tesiM dijjai, tatra - vihigahiyaM vihibhuttaM uvvariyaM jaM bhave asaNamAI / taM guruNA'NunnAyaM kappai AyaMbilAINaM // 1613 // __ (vihigahiaM vihibhuttaM )taha guruhi jaM bhave )aNunnAyaM / 10 tAhe vaMdaNapuvvaM bhuMjai se saMdisAveuM // 1613 // (pAThAntaram) vyAkhyA-vidhigahitaM NAma aluddheNa uggamitaM, pacchA maMDalIe kaDapataragasIhakhaideNa vA saMyogika bhAMgA badhA maLIne 96 thAya che. A AyaMbilanI vAta karI. ekane upavAsa che ane bIjAne chaThTha che. ahIM paNa 16 bhAMgA jANavA. paraMtu chaThThavALAne pAriSThApanikA ApavI. A ja pramANe upavAsI-amavALAnA 16 bhAMgA jANavA. ekane ekAsaNa 15 che, bIjAne nIvi che. ekAsaNavALAne ApavI. (ahIM nIvi e ekAsaNA vagara mAtra vigaityAga rUpa pacca. che ane pAriSThApanikAmAM vigaI che ema samajavuM. anyathA ekAsaNA karatAM ekAsaNa + nIvivALAne pahelAM apAya.) ahIM paNa 16 bhAMgA jANavA. ekane ekalasthAna che, bIjAne nIvi che. ekalasthAnavALAne ApavI. ahIM paNa 16 bhAMgA jANavA. ll1612aa. avataraNikA : te pAriSThApanikA paNa jo vidhi pramANe gocarI grahaNa karelI hoya ane 20 vidhipramANe vAparyA bAda vadhI hoya to ja teone devAya che. temAM huM gAthArtha : TII prabhAvo . TIkArtha : vidhigRhIta eTale koipaNa jAtanA lobha vinA je gocarI meLavI hoya. vidhimukta eTale lobha vinA gocarI meLavyA pachI mAMDalImAM kaTaccheda(= je vastu vAparavAnI cAlu karI te pUrNa thAya nahI tyAM sudhI bhI vastu vA52 na), prata22 (=352- prata2=53 vApare pachI tenI 25 42. evamete AcAmAmlotkSepakasaMyogena sarvAgreNa SaNNavatirAcAmAmlabhaGgA bhavanti, AcAmAmlotkSepo gataH, ekazcaturthabhaktika ekaH SaSThabhaktikaH, atrApi SoDaza, navaraM SaSThabhaktikAya dAtavyaM, evaM caturthabhaktikasya aSTamabhaktikasya ca SoDaza bhaGgAH, eka ekAzanika eka ekasthAnikaH ekasthAnikAya dAtavyaM, atrApi SoDaza bhaGgA eka ekAzanika eko nirvikRtika ekAzanikAya dAtavyaM, atrApi SoDaza, eka sthAnika eko nirvikRtikaH ekasthAnikAya dAtavyaM, atrApi SoDaza bhaGgAH / tat punaH pAriSThApanikaM yathAvidhi 30 gRhItaM vidhibhuktazeSaM ca tadA tebhyo dIyate / vidhigRhItaM nAmAlubdhenodgamitaM, pazcAt maNDalyAM kaTapratarakasiMhakhAditena vA Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 mAsa Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) vidhIe bhuttaM, evaMvidhaM pAriTThAvaNiyaM, jAhe gurU bhaNati-ajjo imaM pAriTThAvaNiyaM icchAkAreNa bhujAhitti, tAhe so kampati vaMdaNaM dAuM saMdisAvetti bhottuM, // 1613 // ettha caubhaMgavibhAsA - cauro ya haMti bhaMgA paDhame bhaMgaMmi hoi aavliyaa| . . itto a taiyabhaMgo AvaliyA hoi nAyavvA // 1614 // 5 vyAkhyA-vidhigahitaM vidhibhuttaM vidhigahitaM avidhibhuttaM avidhigahItaM vidhibhuttaM avidhigahitaM avidhibhuttaM, tattha paDhamabhaMgo, sAdhU bhikkhaM hiMDati, teNa ya aluddheNa bAhiM saMjoaNadose vippajaDheNa ohAritaM bhattapANaM pacchA maMDalIe pataragacchedAtisuvidhIe samuddiTuM, evaMvidhaM puvvavaNiyANa AvaliyANaM kappate samuddisiuM, idANiM bitiyabhaMgo tadheva vihIgahitaM bhuttaM puNa kAgasiyAlAdidosaduTuM, evaM avidhie bhuttaM, ettha jati uvvaritaM chaDDijjati, Na kappati, 10 nIcenuM paDa, pachI tenI nIcenuM e rIte uparathI-nIce sudhInuM puruM kare.) ke siMhabhakSita (= eka bAjuthI zarU karI goLAkAre kramazaH pUrNa kare.) rUpa vidhithI vApare. AvI pAriThApanikAne AzrayIne jyAre guru kahe ke-"he Arya ! mArI rajA che jo tArI icchA hoya to tuM A pAriSThApanikAne vApara." tyAre te ziSyane vaMdana karIne rajA meLavIne vAparavuM kahyuM che. II1617ll ahIM cAra bhAMgA jANavA 9 gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : cArabhAgA A pramANe jANavA. (1) vidhigRhIta, vidhimukta, (2) vivigRhIta, avidhimukta, (3) avidhigRhIta-vidhimukta. (4) avidhigRhIta-avidhimukta. prathamabhAMgo A pramANe - sAdhu gocarI jAya. ane tyAM lobha vinA bAhyasaMyojanAnA doSone (jema ke, dUdhamAM sAkara nAkhavI vigere.) choDatA sAdhue bhakta-pAna grahaNa karyA. ane pachI mAMDalImAM prataraccheda vigere suvidhipUrvaka gocarI vApare. (A vidhigRhIta-vidhibhakta kahevAya che.) A rIte vAparyA 20 pachI vadhelI gocarI pUrve kahevAyelI AvalikAone (= upavAsI vigerenA je 16-16 bhAMgA karyA teone) vAparavI kahyuM che. have bIjo bhAgo jaNAve che - pUrvanI jema vidhipUrvaka gocarI grahaNa karI paraMtu kAkabhakSita (= jema kAgaDo vINI-vINIne khAya tema je svAda mATe pAtrAmAMthI sArI-sArI vastuo judI judI kADhIne vApare. athavA kAgaDAnI jema DhoLatAM-DhoLatAM vApare athavA kAgaDAnI jema thoDuMka khAya ane 25 cAre bAjuM joya, pharI pAchuM thoDuMka khAya ane cArebAju joya.) ziyALabhakSita (= thoDuM ahIMthI vApare thoDuM tyAMthI vApare. Ama svAda mATe judI-judI vastuo vApare.) vigere avidhithI vApare. A rIte 43. vidhinA bhuktaM evaMvidhaM pAriSThApanikaM, yadA gururbhaNati-Arya ! idaM pAriSThApanikaM icchAkAreNa bhukSveti, tadA sa kalpate vandanaM dattvA saMdizeti bhoktuM, atra catvAro bhaGgAH, vibhASA, vidhigRhItaM vidhibhuktaM vidhigRhItamavidhibhuktaM avidhigRhItaM vidhibhuktaM avidhigRhItamavidhibhuktaM, tatra prathamo bhaGgaH sAdhubhikSA 30 hiNDate, tena cAlubdhena bahiH saMyojanAdoSaviprahInenAvahRtaM bhaktapAnaM pazcAt maNDalyAM pratarakacchedAdisuvidhinA . samuddiSTaM, evaMvidhaM pUrvavarNitAnAmAvalikAnAM kalpate samuddeSTuM, idAnI dvitIyabhaGgaH tathaiva vidhigRhItaM bhuktaM punaH kAkazRgAlAdidoSaduSTaM, evamavidhinA bhuktaM, atra yaduddharitam tyajyate, na kalpate, .. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAkhyAtAnuM svarUpa (ni. 1615) * 275 cha~ddimAdIdosA havaMti, erisaM jo deti jo ya bhuMjati doNhavi vivego kIrati, apuNakArae vA uvaTThitANaM paMcakallANayaM dijjati, idANiM taiyabhaMgo, tattha avidhigahitaM -vIsuM vIsuM ukkosagANi jANi davvANi kacchapuDagaMpiva paDiggahe vireeti, etaM me bhottavvaMti Agato, pacchA maMDaligarAiNieNa samarasaM kAtuM maMDalIe vidhIe samuddinaM, evaMvidhe jaM uvvaritaM taM pAriTThAvaNiyAgAraM AvaliyANaM vidhibhuttaMtikAuM kappati 3, cautthabhaMgo AvaliyANa Na kappeti bhuttaM, te ceva 5 puvvabhaNitA dosA, evametaM bhAvapaccakkhANaM bhaNitamiti gAthArthaH // 1614 // vyAkhyAtaM mUlagAthopanyastaM pratyAkhyAnamadhunA pratyAkhyAtocyate, tathA cAha paccakkhAeNa kayA paccakkhAviMtaevi sUA u / ubhayamavi jANageara caubhaMge goNidito // 1615 // vyAvyA pratyAhyAtA--muhamtana pratyAvyAtrA vRtA pratyAkvApayitaSi ziSye sUtrA--jJikUnA, 10 vAparyA bAda je vadhe te paraThavavuM paNa, upavAsI vigerene kalpe nahIM. kAraNa ke temAM ulaTI vigere doSo saMbhave. (kAraNa evuM lAge che ke - A rIte vAparyA bAda vadhelI vastu sAva tuccha hoya, sAru-- sAruM badhuM patI gayuM hoya. tethI AvuM vAparavA jatAM kyAreka ulaTI vigere doSonI saMbhAvanA rahe.) AvI avidhithI vAparyA pachInI vadhelI gocarIne je Ape che te ane je vApare che te baMnene gacchamAMthI bahAra kADhavAmAM Ave che. athavA apunaHkaraNa sAthe jo upasthita thAya to pAMcakalyANakanuM 15 prAyazcitta apAya che. trIjo bhAMgo - temAM avidhigRhIta eTale je sArA-sArA dravyo hoya tene bagalamAM chupAvavAnI jema pAtrAmAM judA--judA grahaNa kare ke A mAre vAparavA. A pramANe gocarI laine Avelo te sAdhu pAchaLathI mAMDalImAM ratnAdhike AvelI badhI gocarIno ekarasa karIne badhAne ApelI gocarIne vidhipUrvaka vAparyuM. A rIte bhale avidhithI grahaNa karyuM chatAM vidhibhukta hovAthI vadhelI gocarI 20 AvalikAone kalpe che. cothAbhAMgAmAM vadhelI gocarI AvRlikAone vAparavI kalpatI nathI, kAraNa ke temAM te ja pUrve kahevAyelA doSo thAya che. A pramANe bhAvapratyAkhyAna kahyuM. 1614 avataraNikA : A pramANe mULagAthAmAM jaNAvela 'pratyAkhyAna' padanI vyAkhyA karI. have 'pratyAkhyAtA' pada kahevAya che. te ja vAta kare che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. 25 TIkArtha : mULamAM (gA. 1558mAM) pratyAkhyAtA evA guruno ja nirdeza karyo che. paraMtu A 44. chardhAdayo doSA bhavanti, IdRzaM yo dadAti yazca bhuGkte dvayorapi vivekaH kriyate, apunaHkaraNatayA 'votthitayoH paJcakalyANakaM dIyate, idAnIM tRtIyabhaGgaH, tatrAvidhigRhItaM viSvag viSvag utkRSTAni yAni dravyANi kakSApuTamiva patadgrahe virecayati, etAni me bhoktavyAni ityAgataH pazcAt mANDalikarAtnikena samarasaM kRtvA maNDalyAM vidhinA samuddiSTaM, evaMvidhe yaduddharati tat pAriSThApanikAkAramAvalikAnAM 30 vidhibhuktamitikRtvA kalpate, caturtho bhaGga AvalikAnAM na kalpate bhoktuM, ta eva pUrvabhaNitA doSAH, evametat bhAvapratyAkhyAnaM bhaNitam, Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) na hi pratyAkhyAnaM prAyo guruziSyAvantareNa bhavati, anye tu-paccakkhANeNa kayatti paThanti, tat punarayuktaM, pratyAkhyAturniyuktikAreNa sAkSAdupanyastatvAt sUcA'nupapatteH, pratyAkhyApayiturapi tadanantaraGgatvAditi, atra ca jJAttaryajJAtari ca caturbhedA bhavanti, tatra caturbhaGge godRSTAnta iti gAthAkSarArthaH // 1615 // bhAvArthaM tu svayamevAha - __ mUlaguNauttaraguNe savve dese ya tahaya suddhIe / paccakkhANavihinnU paccakkhAyA gurU hoi // 1616 // vyAkhyA-mUlaguNeSUttaraguNeSu ca savve dese ya tti sarvamUlaguNeSu dezamUlaguNeSu ca evaM sarvottaraguNeSu dezottaraguNeSu ca, tathA ca zuddhau-SaDvidhAyAM zraddhAnAdilakSaNAyAM pratyAkhyAnavidhijJaH, asmin viSaye pratyAkhyAnavidhimAzrityetyarthaH, pratyAkhyAtIti pratyAkhyAtA guru:-AcAryo bhavatIti 10 pathArtha: I161ddA kiikammAivihinna uvaogaparo a asaDhabhAvo a| saMviggathirapainno paccakkhAviMtao bhaNio // 1617 // vyAkhyA-kRtikarmAdividhijJaH-vandanAkArAdiprakArajJa ityarthaH, upayogaparazca pratyAkhyAna eva zabdathI pratyAkhyAna karanArA evA ziSyano paNa ullekha thayelo jANavo. (eTale ke ziSyanuM paNa 15 grahaNa karI levuM.) kAraNa ke pratyAkhyAna guru-ziSya vinA thatuM nathI. keTalAka AcArya ahIM A gAthA 'pUrveaNa kayA' zabdanI badale 'pUrvavALa yA' zabda kahe che, (eTale ke gA. 1558mAM ApelA pavanavA zabdathI pratyAkhyAtAno ullekha samajI levo ema kahe che.) paraMtuM te yogya nathI kAraNa ke gA. 1558mAM niryuktikAre pote pratyAkhyAtAno sAkSAt ullekha karyo hovAthI "paccakhkhANavaDe sUcA karAyelI jANavI' e pramANe sUcA ghaTe ja nahIM. e ja pramANe 'pUrva@ALA yA' zabdathI 20 pratyAkhyAna karanAranI sUcA paNa saMbhavatI nathI kAraNa ke te pratyAkhyAnanI aMtaraMga nathI. ahIM jANanAra ane ajANane vize caturbhagI thAya che. A cAra bhAMgAmAM gAyanuM daSTAnta jANavuM. A gAthAno akSarArtha kahyo II161po bhAvArtha graMthakArazrI pote ja kahe che ? gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha mUlaguNa ane uttaraguNone vize, arthAt sarvathI mUlaguNa ane dezathI mUlaguNane vize 25 tathA e ja pramANe sarvathI uttaraguNa ane dezathI uttaraguNane vize tathA zraddhA vigere cha prakAranI zuddhine vize pratyAkhyAnanI vidhine jANanArA guru hoya che. je nivAre = aTakAve che te pratyAkhyAtA eTale ke guru. (bhAvArtha e ja che ke guru sarvathI-dezathI mUlaguNa ane uttaraguNasaMbaMdhI pratyAkhyAna kevI rIte karavuM karAvavuM, tenI vidhinA ane te pratyAkhyAna kevI rIte zuddha banaze? tenI vidhinA jANakAra hovA joIe.) I1616ll. 30 gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha ziSya pote vaMdana, pratyAkhyAnanA AgAro vigere vidhinA prakArone jANanAro hovo Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAkhyAna ApanAralenAranI caturthaMgI (ni. 1918) * 277 copayogapradhAnazca azaThabhAvazca - zuddhacittazca saMvigno- mokSArthI sthirapratijJa :- na bhASitamanyathA ^ karoti, pratyAkhyApayatIti pratyAkhyApayitA- ziSyaH evaMbhUto bhaNitaH tIrthakaragaNadharairiti gAthArthaH / / 6617 / / itthaM puNa caubhaMgA jANagaiaraMmi goNinAeNaM / suddhAsuddhA paDhamaM mA u sesesu a vibhAsA // 1698 // vyAkhyA - ettha puNa paccakkhAyaMtassa paccakkhAveMtassa ya caubhaMgo-jANato jANagassa paccakkhAti zuddhaM paccakkhANaM, jamhA dovi jANaMti kimapi paccakkhANaM NamokkAra hitaM porusimAdiyaM vA, jANago ayANagassa jANAveuM paccakkhAti, jahA NamokkArasahitAdINaM amugaM te paccakkhAtaMti suddhaM annA Na suddhaM, ayANago jANagassa paccakkhAti Na suddhaM, pabhusaMdiTThAdisu vimAsA, ayALano ayALAstra pathvasvAti, anukrameva, tyaM vidvaMto gAvIto, nati gAvILa 10 pamANaM sAmiovi jANati, govAlova jANati, dopahaMpi jANagANaM bhUtImollaM suhaM sAmIo deti joie. pratyAkhyAnane vize upayoganI pradhAnatAvALo hovo joie. zuddhacittavALo, mokSArthI ane sthirapratijJAvALo eTale bolyA pachI pharanAro na hovo joie. je aTakanAra che te pratyAkhyApayitA ziSya che. TUMkamAM pacca. karanAra ziSya AvA badhA guNovALo tIrthaMkara--gaNadharoe kahyo che. / / 1617 5 15 gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : ahIM pratyAkhyAna ApanAra ane lenAra vacce cAra bhAMgA thAya che - (1) pratyAkhyAnanI vidhine jANanAra guru vidhinA jANakAra evA ziSyane pratyAkhyAna karAve te zuddha pratyAkhyAna jANavuM. kAraNa ke namaskArasahita, ke porisI vigere je koi pratyAkhyAna hoya te baMne jANe che. (2) jANakAra ajANakA2ne jaNAvIne eTale ke namaskArasahita vigeremAMthI amuka pratyAkhyAna huM tane ApuM chuM e 20 pramANe jaNAvIne jo pratyAkhyAna Ape to zuddha jANavuM bAkI azuddha jANavuM. (3) ajANakAra jANakArane pratyAkhyAna Ape te zuddha banatuM nathI. paraMtu jo prabhuthI = guruthI saMdiSTa vigeremAM vikalpo jANavA, arthAt gurue koine kahyuM hoya ke tuM paccakkhANa Apaje to evA ajANa pAse paNa paccakkhANa le to zuddha. (4) ajANakAra ajANakArane paccakkhANa Ape to azuddha ja jANavuM. ahIM gAyanuM dRSTAnta 25 jANavuM. jo gAyonI saMkhyA teno svAmI paNa jANato hoya ane govALiyo paNa jANato hoya to baMne jANakAra hovAthI gAyonA dekharekha mATenI kiMmata sukhethI svAmI Ape che ane govALiyo sukhethI 45. atra punaH pratyAkhyAtuH pratyAkhyApayituzca caturbhaGgI-jJo jJasya sakAzAt pratyAkhyAti zuddhaM pratyAkhyAnaM, yasmAdvAvapi jAnItaH kimapi pratyAkhyAnaM namaskArasahitaM pauruSyAdikaM vA, jJo'jJaM jJApayitvA pratyAkhyApayati, yathA namaskArasahitAdiSvamukaM tvayA pratyAkhyAtamiti zuddhamanyathA na zuddhaM, ajJo jJasya pArzve pratyAkhyAti 30 na zuddhaM, prabhusaMdiSTAdiSu vibhASA, ajJo'jJasya pratyAkhyAti, azuddhameva, atra dRSTAnto gAvaH, yadi gavAM pramANaM svAmyapi jAnAti gopAlo'pi jAnAti, dvayorapi jAnAnayorbhUtimUlyaM sukhaM svAmI dadAti Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) itaro gehati, evaM loiyo caubhaMgo, evaM jANago jANageNa paccakkhAveti suddhaM, jAgo ajANageNa keNai kAraNeNa paccakkhAvento suddho NikkAraNe Na sujjhati, ayANago jANaNa paccakkhAveti suddho, ayANao ayANageNa paccakkhAveti Na suddhotti gAthArthaH // 1618 // mUladvAragAthAyAmuktaH pratyAkhyAtA, sAmprataM pratyAkhyAtavyamuktamapyadhyayane dvArAzUnyArthamAhadavve bhAve ya duhA paccakkhAivvayaM havai duvihaM / davvaMmi a asaNAI annANAI ya bhAvaMmi // 1619 // vyAkhyA - dravyato bhAvatazca dvidhA pratyAkhyAtavyaM tu vijJeyaM, dravyapratyAkhyAtavyaM azanAdi, ajJAnAdi tu bhAve-bhAvapratyAkhyAtavyamiti gAthArtha: // 1619 // mUladvAragAthAyAM gataM tRtIya dvAraM, idANiM parisA, sA ya puvvaM vaNNitA sAmAiyaNijuttIe selaghaNakuDagAdI, ittha puNa savisesaM 10 maLati--parikSA vaividhA, TTitA anuvaTThitA ya, vakRitAr hetavya, anuTThitAN La vahetAM, 5 grahaNa kare che. (Azaya e che ke jo svAmI gAyonI saMkhyA jANato na hoya to govALiyo svAmIne ThagIne vadhAre paisA lai jAya jethI svAmIne nukasAna thAya. e ja pramANe jo govALiyo saMkhyA jANato na hoya to svAmI govALiyAne Thage jethI govALiyAne nukasAna jAya. A pramANe laukika cAra bhAMgA samajI levA.) A pramANe jANakAra evo ziSya jANakAra evA guru pAse paccakkhANa 15 le to zuddha. jANakAra evo ziSya koika kAraNe ajANa pAse paccakkhANa le to zuddha. bAkI niSkAraNa le to tenuM paccakkhANa zuddha thatuM nathI. ajANakAra evo ziSya jANakAra evA guru pAse paccakkhANa karAve to zuddha. (ahIM guru ene jaNAve ema samajI levuM.) ajANakAra evo ziSya ajANakAra evA guru pAse paccakkhANa karAve to azuddha. (pUrve gurune AzrayIne caturbhUgI jaNAvI. ahIM ziSyane AzrIyane caturbhUgI jaNAvI.) 1618 / avataraNikA : mUladvArAgAthA (gA. 1558) mAM kahela 'pratyAkhyAtA' kahyo. have pratyAkhyAna jenuM karavAnuM che te azana vigere viSayo jo ke pUrve kahI dIdhA hovA chatAM ahIM adhyayanamAM dvAra zUnya na rahe te mATe jaNAve che 20 gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : dravyathI ane bhAvathI ema be prakAre pratyAkhyAtavya jANavuM. temAM dravyathI pratyAkhyAtavya 25 azana vigere ane bhAvathI pratyAkhyAtavya ajJAna vigere jANavA. 1619 / A pramANe mUladvAragAthAnuM trIjuM dvAra pUrNa thayuM. have parSadA kahevAnI che. te magazailapaththara, megha, ghaTa vigere dRSTAnto pUrve (bhA. 1, pR. 295mAM) sAmAyikaniryuktimAM kahI ja gayA che. ahIM vaLI savizeSa kahevAya che - be prakAre parSadA che - upasthita ane anupasthita. temAM je upasthita hoya (= zAsranA - 46. itaro gRhNAti, evaM laukikI caturbhaGgI, evaM jJo jJaM pratyAkhyApayati zuddhaM, jJo'jJena kenacitkAraNena 30 pratyAkhyApayan zuddhaH niSkAraNe na zuddhyati, ajJo jJena pratyAkhyApayati zuddhaH ajJo'jJena pratyAkhyApayati na zuddhaH / idAnIM parSat, sA ca pUrvaM varNitA sAmAyikaniryuktau zailadhanakuTAdikA, atra punaH savizeSaM bhaNyate-parSad dvividhA-upasthitA anupasthitA ca, upasthitAyai kathayitavyaM anupasthitAyai na kathayitavyaM, v Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogayogya parSadA 279 jA sA uvaTThitA sA duvidhA-sammovaTThitA micchovaTThitA ya, micchovaTThitA jahA ajjagoviMdA * tArisANa Na vadRti kahetuM, sammovaTThitA duvidhA-bhAvitA abhAvitA ya, abhAvitAe Na vaTTati kahetuM, bhAvitA duvidhA-viNItA aviNItA ya, aviNItAe Na vaTTati, viNItAe kahetavvaM, viNItA duvidhA-vakkhittA avakkhittA ya, vakkhittA jA suNeti kammaM ca kiMci kareti sivvati vA aNNaM vA vAvAraM kareti, avakkhittA Na kiMci aNNaM kareti kevalaM suNati, avakkhittAe 5 kaheyavvaM, avakkhittA duvidhA-uvauttA aNuvauttA ya, aNuvauttA jA suNeti aNNamaNNANi ya artho bhaNavAnI icchAthI je AvyA hoya.) tene kathana karavuM, paNa anupasthitine na karavuM. je upasthita che te paNa be prakAre che - samya rIte upasthita ane khoTI rIte upasthita hoya. temAM khoTI rIte upasthita hoya jema ke Arya goviMda. to teone zAstranA arthonuM kathana karavuM kalpatuM nathI. (goviMdanuM daSTAnta A pramANe ke - amuka nagaramAM goviMda nAme bauddhabhikSu potAnI 10 jAtane sarvotkRSTa vAdI mAnato hato. moTA-moTA vidvAnone teNe harAvyA hatA. evAmAM te nagaramAM bahuzrutadhara evA AcArya padhAryA. temanA ajabakoTInA jJAnathI AkhA nagaramAM cAre-bAju yaza phelAyo. goviMdapaMDita A sahana na karI zakyo. tethI vAda karavA AcArya pAse gayo. paraMtu AcArya kSaNavAramAM tene harAvyo. pariNAme goviMdane dveSa utpanna thayo. tethI teNe vicAryuM ke jayAM sudhI jainasiddhAntono abhyAsa nahIM karuM tyAM sudhI A AcAryane jItavA zakya nathI. ema vicArI te dUra 15 dezamAM vicaratA bIjA AcArya pAse jainasiddhAntono abhyAsa karavA dIkSA lai bhaNavA lAgyo. vadhu vistAra upadezapada-258mAMthI jANI levo. jema ahIM goviMda bhaNavA upasthita thayo paNa AcAryane harAvavA mATe jaina siddhAnto bhaNavA mAMgato hato tethI khoTI rIte upasthita thayo.) " samya rIte upasthita parSadA be prakAre che - bhAvita ane abhAvita. temAM je abhAvita hoya tene artho kahevA kalpatA nathI. bhAvita be prakAre - vinIta ane avinIta. avinItane na kahevuM. 20 je vinItaparSadA che tene artho kahevA. vinIta be prakAre - vyAkSita ane avyAkSipta. temAM vyAkSipta eTale je artho sAMbhaLe ane sAthe bIjA kAma paNa kare athavA sIvavAnuM ke anya koI vyApAra kare. avyAlita eTale koI paNa anya kAma kare nahIM, mAtra sAMbhaLe. temAM avyAkSipta parSadAne artho kahevA. avyAkSita be prakAre - upayukta ane anupayukta. anupayukta eTale je sAMbhaLe bIjuM ane 47. yA sopasthitA sA dvividhA-samyagupasthitA mithyopasthitA ca, mithyopasthitA yathA AryagovindAH, 25 tAdRzyai na yujyate kathayituM, samyagupasthitA dvividhA-bhAvitA abhAvitA ca, abhAvitAyai na yujyate kathayituM, bhAvitA dvividhA-vinItA avinItA ca, avinItAyai na yujyate kathayituM, vinItAyai kathayitavyaM, vinItA dvividhA-vyAkSiptA avyAkSiptA ca, vyAkSiptA yA zRNoti karma ca kiJcit karoti sIvyati vA anyaM vA vyApAraM karoti, avyAkSiptA na kiJcidanyat karoti kevalaM zRNoti, avyAkSiptAyai kathayitavyaM, avyAkSiptA dvividhA-upayuktA anupayuktA ca, anupayuktA yA zRNoti anyadanyAni ca 30 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) "ciMteti, uvauttA jA taccittA tammaNA, uvauttAe kahetavvaM / tathA cAha - souM uvaTThiyAe viNIyavakkhittataduvauttAe / evaMvihaparisAe paccakkhANaM kaheyavvaM // 1620 // dvAram . vyAkhyA-gatArthA // 1620 // evamesA uvaTThitA sammovaTThitA bhAvitA viNIyA'vakkhittA 5 uvayuttA ya, paDhamaparisA joggA kahaNAe, sesA u tevaTThi parisAo ajoggAo, ajjogANa imA paDhamA-uvaTThitA sammovaTThitA bhAvitA viNIyA avakkhittA aNuvauttA, esA paDhamA ajoggA, evaM tevarddhipi bhANitavvA,-'uvaThiyasammovaTThiyabhAvitaviNaNIe ya hoi vakkhittA / uvauttigA ya vicAre bIjuM, upayukta eTale je taccitta, tanmana thaine sAMbhaLe. upayuktane artho kahevA. A ja vAtane kahe che ? 10 gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArya : je sAMbhaLavA mATe upasthita hoya, vinIta hoya, - yAkSipta hoya ane tadupayukta hoya tevI parSadAmAM paccakhkhANanuM varNana karavuM joie. //1620nI A pramANe je upasthita che, samyagU rIte upasthita che, bhAvita che, vinIta che, avyAkSita ane upayukta che tevI prathama parSadA 1 kathana mATe yogya jANavI. zeSa tresaTha parSadAo ayogya - 1 2 3 4 5 * | jANavI. ayogyaparSadAmAM prathama parSadA A pramANe che 6 15 | 1 4 4 4 4 / - upasthita, samyagupasthita, bhAvita, vinIta, | avyAkSita, anupayukta. A ayogya prathama parSadA jANavI. A ja pramANe tresaTha parSadAo paNa kahI devI. (te A pramANe jANavI - 1 thI 6 ADI paMkti batAvyA pramANe sthApavI. temAM eka naMbaranI paMktimAM 32 vAra 4 ane 32 vAra * mUkavA. be naMbaranI paMktimAM 16 vAra 4, 16 vAra ka, 16 vAra ane _ 16 vAra x mUkavA. trIjA naMbaranI paMktimAM 8 vAra 4, 8 vAra 8 ema vArApharatI 64 sudhI mUkavA. cothA naMbaranI paMktimAM 4 vAra - 4 vAra vakhata 4 * ema 64 sudhI. pAMcamA naMbaramAM 2 vAra 4 2 vAra 4, 2 vAra 4 2 vAra 8 ema 64 sudhI ane 25 6 naMbaranI paMktimAM /x/xema eka-eka vAra 64 sudhI mUkatA 64 bhAMgA taiyAra thAya che.) kahyuM che - upasthita, samyagupasthita, bhAvita, vinIta, avyAkSita ane upayukta A yogya parSadA che, 48. cintayati, upayuktA yA ca taccittA tanmanA, upayuktAyai kathayitavyaM / evameSA upasthitA samyagupasthitA bhAvitA vinItA'vyAkSiptA upayuktA ca prathamA parSad yogyA kathanAyai, zeSA ayogyAH triSaSTiH parSadaH, ayogyAnAmiyaM prathamA-upasthitA samyagupasthitA bhAvitA vinItA avyAkSiptA anupayuktA, eSA prathamA . 30 ayogyA, evaM triSaSTirapi bhaNitavyAH, upasthitA samyagapasthitA bhAvitA vinItA ca bhavatyavyAkSiptA upayuktA ca nome awwu z Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathanavidhi (ni. 1921) 281 joggA sesa ajogAto tevaTThi // 1 // ' etaM paccakkhANaM paDhamaparisAe kahejjati, tavvatirittAe Na kahetavvaM, Na kevalaM paccakakhANaM savvamavi AvassayaM savvamavi suyaNANaMti // 1620 // mUladvAragAthAyAM pariSaditi gatamadhunA kathanavidhirucyate, tatrAyaM vRddhavAda:-kAe vidhIe kahitavvaM?, paDhama mUlaguNA kahijjati pANAtipAtaveramaNAti, tato sAdhudhamme kathite pacchA asattiTThassa sAvagadhammo, iharA kahijjati sattiTThovi sAvayadhammaM paDhamaM sotuM tattheva dhittI karei, uttaraguNesuvi 5 chammAsiyaM Adi kAuM jaM jassa joggaM paccakkhANaM taM tassa asaDheNa kahetavvaM / athavA'yaM kathanavidhiH - ANAgijjho attho ANAe ceva so kaheyavvo / diTuMtiu diTuMtA kahaNavihi virAhaNA iarA // 1621 // dvAram vyAkhyA-AjJA-AgamastadgrAhyaH-tadvinizcayo'rthaH, anAgatAtikrAntapratyAkhyAnAdiH 10 AjJayaiva-AgamenaivAsau kathayitavyo, na dRSTAntena, tathA dAntikaH-dRSTAntaparicchedyaH prANAtipAtAdyanivRttAnAmete doSA bhavantItyevamAdirdRSTAntAt-dRSTAntena kathayitavyaH, kthne'yNvidhiHzeSa tresaTha parSadA ayogya jANavI. vA' A paccakhANa prathamaparSadAne guru kahe che. tenA sivAyanI parSadAne na kahevuM. mAtra paccakhANa ja nahIM paraMtu badhuM ja Avazyakazruta, badhuM ja zrutajJAna prathama pAne puM. (3vI zata ? te bhAga 4 cha.) bhuusvaar||thaamaa 27 parSAvAra pUrA thayu. 15 I/1620mA have kathanavidhi kahevAya che. temAM vRddhasaMpradAya A pramANe che- kaI vidhithI paccakhkhANa kahevuM joie? - prathama sAdhudharmanA prANAtipAtaviramaNa vigere pAMca mahAvratorUpa mUlaguNo kahevA. tyAra pachI eTale ke sAdhudharma kahyA bAda jo sAMbhaLanAra sAdhudharma mATe azakta hoya to tene zrAvakadharma kahevo. jo vidhithI viparIta kathana karo eTale ke prathama sAdhudharma batAvyA pahelA sIdho zrAvakadharma kaho to zakti hovA chatAM paNa te zrotA zrAvakadharmane sAMbhaLIne temAM ja vRtine karaze. (arthAt e ja dharma 20 svIkArI le.) e ja pramANe uttaraguNomAM paNa prathama chamAsI tapa kahevo e rIte zarUAta karI chelle jene je yogya paccakhkhANa hoya tene te paccakhkhANa saraLabhAve kahevuM. athavA kathanavidhi A pramANe jANavI ; gAthArtha : TArtha pramAaano. TIkArya : AjJA eTale Agama. tathrAhya eTale AgamathI nizcaya karavA yogya evo 25 anAgatapratyAkhyAna, atikrAntapratyAkhyAna vigere artho. AvA AjJAgrAhya artho AjJAvaDe = AgamAnusAre ja kathana karavA yogya che, paNa daSTAntathI nahIM. tathA dASTablika eTale ke daSTAntadvArA 49. yogyA zeSA ayogyAstriSaSTiH // 1 // etat pratyAkhyAnaM prathamAyai parSadeH kathyate, tadvyatiriktAyai na kathayitavyaM, na kevalaM pratyAkhyAnaM sarvamapyAvazyakaM sarvamapi zrutajJAnamiti / kena vidhinA kathayitavyaM ?, prathamaM mUlaguNAH kathyate prANAtipAtaviramaNAdayaH, tataH sAdhudharme kathite pazcAt azaktisthAya zrAvakadharmaH, 30 itarathA kathyamAne zaktistho'pi zrAvakadharmaM prathamaM zrutvA tatraiva dhRttiM karoti, uttareti uttaraguNeSvapi SANmAsikamAdau kRtvA yadyasya yogyaM pratyAkhyAnaM tattasmai azaThena kathayitavyaM, Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ja Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) eSaH kathanaprakAraH pratyAkhyAne, yadvA sAmAnyenaivAjJAgrAhyo'rthaH-saudharmAdiH AjJayaivAsau kathayitavyo na dRSTAntena, tatra tasya vastuto'sambhavAt, tathA dArTAntikaH-utpAdAdimAnAtmA vastutvAd ghaTavadityevamAdirdRSTAntAt kathayitavyaH, eSaH kathanavidhiH, virAdhanA itarathA-viparyayo'nyathA kathanavidheH apratipattihetutvAd adhikatarasammohAditi gAthArthaH // 1621 // 5 mUladvAragAthopanyasta uktaH kathanavidhiH, sAmprataM phalamAha - paccakkhANassa phalaM ihaparaloe a hoi duvihaM tu / ihaloi dhammilAI dAmanagamAI paraloe // 1622 // vyAkhyA-pratyAkhyAnasya-uktalakSaNasya phalaM-kArya ihaloke paraloke ca bhavati dvividhaMdviprakAraM, tuzabdaH svagatAnekabhedapradarzanArthaH, tathA cAha-ihaloke dhammilAdaya udAharaNaM dAmannakAdayaH 10 paraloke iti gAthA'kSarArthaH // 1622 // kathAnakaM tu dhammilodAharaNaM dhummillahiMDito NAyavvaM, jANavA yogya padArtho jema ke, prANAtipAta vigerethI anivRttone AvA doSo thAya che vigere padArtho dRSTAntathI ja jaNAvavA joie. A pramANe pratyAkhyAnane vize kathananI vidhi = kathanaprakAra jANavo. athavA sAmAnyathI ja (eTale ke mAtra pratyAkhyAna vigere padArtho ja nahIM paraMtu sAmAnyathI jagatanA badhA ja padArthomAM) je AjJA grAhya evA saudharma devaloka vigere artho che te AjJAvaDe ja 15 kahevA paNa, daSTAntavaDe nahIM, kAraNa ke te devalokasaMbaMdhI daSTAntono kharekhara asaMbhava che. (arthAt tyAMnI sukha-sAhyabI vigerenuM nirUpaNa karI zakAya evA daSTAnto ahIM saMbhavatA nathI.) tathA dAntika eTale "AtmA vastu hovAthI utpAda vigere paryAyovALo che jema ke, ghaTa" AvA badhA padArtho daSTAntothI kahevA joie. A kathanavidhi jANavI. viparIta kathana karo to virAdhanA thAya che, kAraNa ke viparIta kathanavidhi e padArthane svIkAravAnuM kAraNa banatuM na hovAthI te padArtha vize 20 zrotAne vadhAre saMmoha utpanna thAya che. 1621il avataraNikA : mUladvAragAthAmAM kahela kathanavidhi kahI. have pratyAkhyAnanuM phaLa kahe che ? gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. TIkArtha : pratyAkhyAnanuM phaLa AlokasaMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI ema be prakAre thAya che. tu zabda svagata aneka bhedone jaNAvanAra che. (arthAt AlokamAM paNa aneka prakAre ane paralokamAM paNa 25 aneka prakAranA phaLo prApta thAya che.) I/162rI te ja kahe che - AlokamAM dhammila vigere ane paralokamAM dAmannaka vigere daSTAnto jANavA. dhamilanuM udAharaNa dhammilahiDimAMthI jANI levuM. # dharmilakumAranuM daSTAnta & [kuzArtanagaramAM surendradattanAmanA zreSThine subhadrAnAme strI hatI. temane dhamilanAme putrano janma thayo. bALakane yuvAvasthAmAM AvatA yazomatinAmanI kanyA sAthe paraNAvyo. dhamila dharmamAM 30 rUcivALo hovAthI potAnI patnI tarapha paNa vairAgya vAsita thAya che. tethI ciMtAtura thayelI mAtAe teNe saMsArakuzaLa thavA mATe jugArIone soMpyo. temAMthI anukrame vezyAgAmI thayo. dhammilanA kahevA 50. dhammillahiNDito jJAtavyaM, Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAmajJakanI kathA * 283 AdisaddAto AmosadhimAdIyA gheppaMti / dAmaNNagodAharaNaM tu-rAyapure Nagare ego kulaputto jAtIto, tassa jiNadAso mitto, teNa so sAdhusagAsaM NIto, teNa macchayamaMsapaccakkhANaM gahitaM, dubhikkhe macchAhAro logo jAto, itarovi sAlehiM mahilAe ya khiMsijjamANo gato, udiNNo dahaM macche daThThe puNarAvattI jAtA, evaM tiNNi divase tiNNi vAraM gahitA mukkA ya, aNasaNaM kA rAyagihe Nagare maNiyAraseTThiputto dAmaNNago NAma jAto, aTThavarisassa kulaM mArIe ucchiNNaM, 5 pramANe mAtApitA dhana mokalyA kare che. chevaTe putraviyogamAM mAtA-pitA mRtyu pAmyA. patinA kahevA pramANe dhana mokalatA yazomati paNa nirdhana banI javAthI piyara cAlI gai. dhanaprApti baMdha thavAne kAraNe vezyAnI mAtAe dhammilanI durdazA karIne gharamAMthI kADhI mUkyo. te bhamato bhamato agaDadattamunine maLyo. temaNe potAnA caritrane saMbhaLAvavAdvArA upadeza Apyo. te pratibodha pAmyo. paraMtu saMsArasukhanI icchA UbhI hovAnA kAraNe guru pAse teno upAya pUchyo. gurue pariNAma 10 suMdara hovAthI upAyarUpe kahyuM ke - cha mAsa sudhI AyaMbilano covihAra tapa karavo, dravyathI muniveSa dhAraNa karavo, doSarahita gocarI vAparavI, munipaNuM jALavavuM ane navakAramaMtranA navalAkha jApa sAthe huM ApuM te maMtrano jApa karavo." dhammile gurunA kahevA pramANe cha mAsa sudhI tapa, japa karyAM. pariNAme devanI prasannatAthI temaja pUrvabhavamAM bAMdhelA karmonA kSayathI rAjya, strI, putrAdikanA vaibhavarUpa aneka sAMsArika sukho prApta thayA. chelle dharmarUcinAmanA guruthI pratibodha pAmIne 15 parivArasahita dIkSA lai devalokamAM gayo. A pramANe dhammilakumAre paccakkhANanA prabhAve AlokasaMbaMdhI sukha meLavyuM.] AdizabdathI AmarSoSadhi vigere labdhio paccakkhANanA prabhAve prApta thAya che. * paralokamAM dAmannakanuM udAharaNa rAyapuranagaramAM eka sArI jAtino kulaputra hato. tene jinadAsa nAme mitra hato. ekavAra 20 jinadAsa kulaputrane sAdhupAse lai gayo. tyAM te kulaputre mAchalInuM mAMsa na khAvAnuM paccakkhANa karyuM. te nagaramAM duSkALa thayo. cAre bAju loko (anya AhAra na maLavAthI) mAchalIne mArI-mArIne khAvA lAgyA. temAM patnInA bhAio ane patnidvArA Thapako ApatA kulaputra paNa mAchalI levA gayo. sarovaramAM utarelo te mAchalIone joine tenuM potAnuM paccakkhANa yAda AvyuM. (tethI mAchalIo pakaDI kharI paNa choDI dIdhI.) A rIte satata traNa divasa sudhI traNa-traNa vAra pakaDIne choDI dIdhI. 25 chevaTe anazana karIne rAjagRhanagaramAM maNiyArazreSThine tyAM putrarUpe dAmajJakanAme janma thayo. jyAre te AThavarSano thayo tyAre tenuM AkhuM kuTuMba mArImAM mRtyu pAmyuM. te dAmajJaka te ja naga2mAM 51. AdizabdAt AmarzoSadhyAdyA gRhyante, dAmannakodAharaNaM tu rAjapure nagare ekaH kulaputro jAtyaH, tasya jinadAso mitraM tena sa sAdhusakAzaM nItaH tena matsyamAMsapratyAkhyAnaM gRhItaM, durbhikSe matsyAhAro loko jAtaH, itaro'pi zyAlairmahilayA ca nindyamAno gataH, uttIrNo hUdaM matsyAn dRSTvA punarAvRttirjAtA, evaM trIn 30 divasAn trIn vArAn gRhItA muktAzca, anazanaM kRtvA rAjagRhe nagare maNikAra zreSThiputro dAmannako nAma jAtaH, aSTavarSasya mAryA kulamutsannaM, Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) tattheva sAgarapoyasatthavAhassa gihe ciTThai, tattha ya gihe bhikkhaTuM sAdhuNo paiTThA, sAdhuNA saMghADaillassa kahitaM-etassa gihassa esa dArago adhipatI bhavissati, sutaM satthavAheNa, pacchA satthavAheNa pacchannaM caMDAlANa appito, tehiM dUraM NetuM aMguli chettuM bhesito Nivvisao kato, NAsaMto tasseva gosaMdhieNa gahito puttotti, jovvaNattho jAto, aNNatA sAgarapoto tattha gato 5 taM daTThaNa uvAeNa pariyaNaM pucchati-kassa esa ?, kathitaM aNAdhotti ihAgato, imo sotti, bhIo tA lehaM dAuM gharaM pAvehitti visajjito, gato, rAyagihassa bAhiparisare devaule suvvati, sAgarapotadhUtA visA NAma kaNNA tIe accaNiyavAvaDAe diTTho, pitumuddamudditaM lehaM dardU vAeti-etassa dAragassa asoiyamakkhitapAdassa visaM dAtavvaM, aNussAraphusaNaM, kaNNagadANaM, puNovi muddeti, NagaraM sAgara potanAmanA sArthavAhanA gharamAM rahe che. tenA gharamAM bhikSA mATe sAdhuo pravezyA. eka sAdhue 10 potAnA saMghATa mevAnI sAdhune yuM - "bhA bhanna mA gharano svAmI janaze." so pAta sArthavAha sAMbhaLI. pAchaLathI sArthavAhe te bALakane gupta rIte cAMDALone soMpyo. teoe tene dUra laI jaine tenI AMgaLI chedIne DarAvyo ane nagarabahAra kADhI mUkyo. bhAgatA tene sArthavAhanA ja govALiyAe potAnA putra tarIke grahaNa karyo. kramazaH yuvAna thayo. ekavAra te govALiyA pAse gayela sArthavAha yuvAnane joIne upAyadvArA parijanone pUche che 153 - "bhA yuvAna ono cha ?" 5204ne | - "anAtha vo bhI mI sAveto cha." sArthavAha tene "A te ja che" e pramANe oLakhI gayo. tethI DarelA evA te sArthavAhe putrane mAravA mATeno lekha lakhI ApIne "rAjagRhamAM mArA ghare jaje" ema kahIne rAjagRha mokalyo. putra patra laIne rAjagRhanagara tarapha cAlyo. rAjagRhanA bahAranA parisara = vibhAgamAM devakulamAM sUto. tyAM pUjA karavAmAM vyApRta thayelI evI sAgarapotanI viSAnAmanI dIkarIe tene joyo. pitAnI mudrAthI mudrita 20 khemane na tAme te patra vAthyo - "na dhoyelA, nI sAI 4265vA mA yuvAnane viSa ApavuM. (arthAt AvatAnI sAthe tarata ja viSa ApavuM.)" dIkarIe 'viSa" zabda uparano anusvAra kADhI nAkhyo ane viSA nAmanI kanyAnuM dAna karavuM e pramANe "kanyAdAna' zabda umerI daI pharI lekha baMdha karI dIdho. dAmannaka nagaramAM pravezyo. 52. tatraiva sAgarapotasArthavAhasya gRhe tiSThati, tatra ca gRhe bhikSArthaM sAdhavaH praviSTAH, sAdhunA saMghATakIyAya 25 kathitaM-etasya gRhasyaiSa dArako'dhipatirbhAvI, zrutaM sArthavAhena, pazcAt sArthavAhena pracchannaM cANDAlebhyo'rpitaH, tairdUraM nItvA'GgaliM chittvA bhApitaH nirviSayaH kRtaH, nazyan tasyaiva gosaMdhikena (goSThAdhipatinA) gRhItaH putra iti, yauvanastho jAtaH, anyadA sAgarapotastatra gataH taM dRSTvopAyena parijanaM pRcchati-kasyaiSaH ?, kathitamanAtha iti ihAgataH, ayaM sa iti bhItastato lekhaM dattvA gRhaM prApayeti visRSTo gataH, rAjagRhasya bahi: parisare devakule suptaH, sAgarapotaduhitA viSAnAmnI kanyA, tayA'rcanikAvyApRtayA dRSTaH, pitRmudrAmudritaM 30 lekhaM dRSTvA vAcayati, etasmai dArakAya adhautAmrakSitapAdAya viSaM dAtavyaM, anusvAraspheTanaM kanyAdAnaM, punarapi mudrayati, nagaraM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAmakanI kathA che. 285 paiviTTho, visA'NeNa vivAhitA, Agato sAgarapoto, mAtigharaaccaNiyavisajjaNaM, sAgarapotassa puttamaraNaM sotuM sAgarapoto hitayaphuTTaNeNa mato, raNNA dAmaNNago gharasAmI kato, bhogasamiddhI jAtA, aNNayA puvvAvaraNhe maMgaliehiM purato se uggIyaM-'aNupuMkhamAvayaMtAvi aNatthA tassa bahuguNA hoti / suhadukkhakacchapuDato jassa kataMto vahai pakkhaM // 1 // ' sotuM satasahassaM maMgaliyANa deti, evaM tiNNi vArA tiNNi satasahassANi, raNNA sutaM, pucchiteNa savvaM raNNo siTuM, tuDeNa 5 svajanoe viSAdIkarInA lagna tenI sAthe karI dIdhA. thoDA samaya bAda sArthavAha tyAM Avyo. (AvIne jANyuM ke viSAnA lagna pelA dAmannaka sAthe thayA che tyAre pote ghaNo gusse thayo. ane pelA caMDALane bolAvIne Thapako Apyo ke te zA mATe choDI dIdho? caMDALe kSamA yAcI ane kahyuM - "zeTha! mane pharI batAvo have huM ene mArIne ja rahIza." sAgarapote kahyuM -) "mAtRdevInI pUjA mATe Aje huM tene maMdire mokalIza, tuM tene tyAM mArI nAkhaje." 10 . (ghare AvIne sAgarapote jamAI-putrIne mAtRdevInI pUjA karavA maMdire javA kahyuM. jethI sAMjanA samaye baMne jaNA taiyAra thaIne devInA maMdira tarapha cAlyAM. sAgara potAno dIkaro samudradatta sAme maLyo. teNe pUchyuM - "A rAtri thavAnA samaye tame kyAM cAlyAM? dAmannake devIpUjAnI vAta karI. samudradatte baMnene aTakAvatA kahyuM - "rAta paDavA AvI che. mArI benane lai e jagyAe atyAre javuM ucita nathI. tethI tame pAchA pharo. tamArI badale huM A naivedyAdi devIne caDhAvIne pAcho 15 AvuM chuM." ema kahI baMnene pAchA mokalI samudradatta pote devInA maMdire gayo. jevo tyAM teNe praveza karyo ke cAMDALe tene mArI nAMkhyo.) ja potAnA putranuM maraNa thayuM jANIne sAgarapota hRdayaphATavAnA kAraNe mRtyu pAmyo. rAjAe dAmannakane gharano svAmI banAvyo. bhogasamRddhinI prApti thaI. ekavAra paroDhiye maMgalapAThakoe dAmannakanI AgaLa gIta gAyuM ke - "pAchaLa AvI paDelA evA paNa anartho tevAne bahuguNovALA 20 thAya che, jeno pakSa sukha-duHkhanI paMktino saMbaMdha karanAra evo yamadUta vahana kare che." (bhAvArtha : yamarAja sukha-duHkha ApanAro che. Avo yamarAja jenA pakSamAM hoya tenI upara karelA anartho paNa ghaNo phAyado ApanArA thAya che.) A sAMbhaLIne dAmake te maMgalapAThakone lAkha rUpiyA ApyA. A pramANe traNavAra te maMgalapAThakoe dAmannakanI stuti karatA traNa lAkha rUpiyA dAmake teone ApyA. rAjAe vAta sAMbhaLI. ATaluM badhuM dravya ApavAthI Azcarya pAmelA rAjAe dAmannakane kAraNa 25 pUchyuM. tyAre dAmannake bALapaNathI laIne atyAra sudhInuM saMpUrNa jIvanavRttAnta kahyuM. rAjA khuza thayo. 53. praviSTaH, viSA'nena vivAhitA, AgataH sAgarapotaH, mAtRgRhAcanikAyai visarjanaM, sAgarapotasya putramaraNaM zrutvA sAgarapotaH hRdayasphoTanena mRtaH, rAjJA dAmannako gRhasvAmI kRtaH, bhogasamRddhirjAtA, anyadA ca parvAparAhni mAGgalikaiH puratastasyodgItaM-anupuGkhamApatanto'pyanastasya bahuguNA bhavanti / sukhaduHkhakakSapuTako yasya kRtAnto vahati pakSaM // 1 // zrutvA zatasahasraM mAGgalikAya dadAti, evaM trIn vArAn trINi zatasahasrANi, 30 rAjJA zrutaM, pRSTena sarvaM ziSTaM rAje, tuSTena Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) raiNNA seTThI ThAvito, bodhilAbho, puNo dhammANuTTANaM devalogagamaNaM, evamAdi paraloe / a suddheNa paccakkhANeNa devalogagamaNaM puNo bodhilAbho sukulapaccAyAtI sokkhaparaMpareNa siddhigamaNaM, kesiMci puNo teNeva bhavaggahaNeNa siddhigamaNaM bhavatIti / ata eva pradhAnaphalopadarzanenopasaMharannAhapaccakkhANamiNaM seviUNa bhAveNa jiNavaruddinaM / 5 pattA anaMtajIvA sAsayasukkhaM lahuM mukkhaM // 1623 // vyAkhyA- pratyAkhyAnamidaM - anantaroktaM Asevya bhAvena antaHkaraNena jinvroddissttNtIrtharathita, prAsA anantanIvA:, zAzvatAvyuM zIghra mokSam // 623 // A--havuM pattuM muLaniruupnnaayaaN 'paccakkhANammi kate' ityAdinA darzitameva punaH kimarthamiti ?, ucyate, tatra vastutaH pratyAkhyAnasvarUpadvAreNoktaM, iha tu lokanItita iti na doSa:, yadvA ita eva dvArAdavatArya 10 svarUpakathana eva pravRttihetutvAt tatroktaM ityanaparAdha evetyalaM vistareNa / ukto'nugamaH sAmprataM ane tene nagaranA zreSThi sthAne sthApyo. (ekavAra jJAnI gurubhagavaMtano satsaMga thatAM dAmannakane potAno pUrvabhava jANavA maLyo. pUrvabhavamAM karelA paccakkhANanA prabhAvane jANIne tene dharmamAM rUci UbhI thai.) te bodhi pAmyo. pharI dharmanuM AcaraNa karyuM. aMte mRtyu pAmI devalokamAM gayo. AvA badhA prakAranuM phaLa paralokamAM prApta thAya che. athavA zuddha paccakkhANanA prabhAve devalokamAM gamana 15 thAya, pharI bodhino lAbha thAya, sukuLamAM pAchA AvavuM, AvA prakAranA sukhonI paraMparAdvArA mokSamAM gamana thAya che. keTalAkone vaLI te ja bhavamAM mokSagamana thAya che. ane AthI ja pradhAnaphaLane dekhADavA sAthe upasaMhAra karatAM kahe che gAthArtha : TIkArtha pramANe jANavo. TIkArtha : hamaNAM ja kahevAyelA A pratyAkhyAnane aMtaHkaraNathI sevIne anaMtAjIvo tIrthaMkarakathita 20 evA zAzvatasukhavALA mokSane zIghra pAmyA che. 1623 zaMkA H phaLanA nirUpaNa samaye pannavaddhAmmi te.... (1596) vigere gAthAo dvArA A phaLa jaNAvyuM hovA chatAM pharI zA mATe ahIM jaNAvyuM ? samAdhAna : pUrve je mokSagamananuM phaLa jaNAvyuM te kharekhara to pratyAkhyAnanA svarUpadvArA ja batAvyuM che. (arthAt tyAM phaLa batAvavAnuM koi prayojana nahotuM paraMtu jyAre koi vastunuM nirUpaNa 25 karavAnuM hoya tyAre te vastunA phaLano paNa te vastunA svarUpanirUpaNamAM samAveza thato hovAthI pratyAkhyAnanA svarUpamAM ja tenA phaLanuM nirUpaNa karI dIdhuM.) ahIM lokanItithI kareluM jANavuM. (arthAt lokanI nIti = niyama che ke aMte te vastunA phaLanuM varNana karavuM.) athavA phaLanuM varNana e te vastumAM pravRtti karAvanAra hovAthI A dvAramAMthI laine tyAM phaLa varNana kareluM hovAthI koi doSa nathI. tethI vadhu vistArathI saryuM. anugama kahyo. 30 14. rAjJA zreSThI sthApita:, vodhinnAma:, punardhamAMnuSThAna vevatoAmAM, vamavi parove / athavA zuddhena " pratyAkhyAnena devalokagamanaM punarbodhilAbhaH sukulapratyAyAtiH saukhyaparamparakeNa siddhigamanaM, keSAJcit punastenaiva bhavagrahaNena siddhigamanaM bhavatIti / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanaya zrI 287 10 nayAH, te ca naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtabhedabhinnAH khalvaughataH sapta bhavanti, svarUpaM caiteSAmadhastAt sAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitameveti neha pratanyate, iha punaH sthAnAzUnyArthaM ete jJAnakriyAntarabhAvadvAreNa samAsataH procyante, jJAnanayaH kriyAnayazca, tatra jJAnanayadarzanamidaMjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt, tathA cAha - nAyaMmi giNhiyavve agiNhiyavvaMmi ceva atthaMmi / jaiyavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 1624 // savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaTThio sAhU // 1625 // | | kRti pathyavarabrAninuttI samA // zrIbhadrabAhusvAmiviracitaM zrImadAvazyakasUtraM sampUrNam // vyAkhyA-jJAte-samyakaparicchinne 'geNhitavve 'tti grahItavye upAdeye 'agiNhitavvaMmi'tti agrahItavye anupAdeye, heya ityarthaH, cazabdaH khalubhayorgrahItavyAgrahItavyayotitvAnukarSaNArtha, upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH, jJAta eva grahItavye agrahItavye tathopekSaNIye ca jJAta eva nAjJAte 'atthaMmi 'tti artha aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaH, srakcandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH upekSaNIyastRNAdiH 15 have nayo kahevAya che. ane te nayo naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta ema oghathI sAta prakAranA che. A nayonuM svarUpa pUrve sAmAyika adhyayanamAM vistArathI batAvI gayA hovAthI ahIM teno vistAra karatA nathI. chatAM ahIM sthAna zUnya na rahe te mATe A nayono jJAna ane kriyAmAM samAveza karI te nayone saMkSepathI kahe che. mATe A sAtanayono jJAnanaya ane kriyAnayamAM samAveza karI te be nayonA mato batAve che. temAM prathama jJAnanayano mata 20 jaNAve che - jJAna ja yuktiyukta hovAthI aihika-AmukhikaphalanI prAptinuM kAraNa che. A ja vAta kahe che ; gAthArtha : TIkArya pramANe jANavo. # jJAnanaya 8 TIkArya : je grahaNayogya = upAdeya che ane je agrahaNayogya = heya che te, "va' zabda 25 grahaNayogya ane agrahaNayogya baMnemAM jJAtapaNAne jaNAvanAro che. athavA upekSaNIya arthano samuccaya karanAro jANavo. 'va' pachI rahela 'va' zabda avadhAraNa arthavALo jANavo. ane teno saMbaMdha anya sthAne (= jJAte pachI) karavo. tethI saMpUrNa artha A pramANe jANavo - jaNAyelA evA ja upAdeya, heya ane upekSaNIya aihika-Amukhika arthamAM aihika-AmukhikalanI prAptinA arthI evA jIve prayatna karavo ja joIe, arthAt pravRtti vigerarUpa prayatna karavo joie. ahIM aihika 30 upAdeya tarIke puSpa vigerenI mALA, caMdana, strI, vigere jANavA. heya tarIke viSa, zastra, kAMTo vigere jANavA. ane upekSaNIya tarIke taNakhalA vigere jANavA. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-3) AmuSmiko grahItavyaH samyagdarzanAdiragrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNIyo vipakSAbhyudayAdiriti, tasminnarthe yatitavyameva iti-aihikAmuSmikaphalaprAptyArthinA sattvena yatitavyameva, pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH / itthaM caitadaGgIkarttavyaM, samyagjJAne vartamAnasya phalAvisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAt pravRttasya, 5 phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAptyarthinA'pi jJAna eva yatitavyaM, tathA''gamo'pyevameva vyavasthitaH, yata uktaM-"peMDhamaM NANaM tato dayA, evaM ciTThati savvasaMjate / aNNANI kiM kAhiti kiM vA NAhiti cheyapAvayaM ? // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM yasmAt tIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihArakriyA'pi niSiddhA, tathA cAgama:-"gItattho ya vihAro bidito gItatthamIsito bhaNito / etto tatiyavihAro NANuNNAto jiNavarehiM // 1 // " na yasmAdandhenAndhaH 10 samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvat kSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhestaTasthasya dIkSApratipannasya utkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saJjAyate yAvajjIvAdyakhilavastu Amumbika upAdeya tarIke samyagdarzana vigere, heya tarIke mithyAtva vigere ane upekSaNIya. tarIke potAnA zatruno abhyadaya vigere jANavA. Ama ajJAta nahIM paraMtu jJAta evA ja upAdeya 15 vigeremAM yatna karavo joie. ane A vAta A pramANe ja svIkAravI, kAraNa ke samyajJAnamAM vartatAne ja phalanI ekAMte prApti thatI dekhAya che. tathA bIjAo paNa kahyuM che - "mANasone jJAna ja phalane ApanAra che, paNa kriyA phalane ApanArI manAI nathI, kAraNa ke mithyAjJAnathI pravRtta thayelAne phalanI aprApti thatI dekhAya che. " tathA Amukhika phaLanI prAptinA arthI evAe paNa jJAnamAM ja yatna karavo joie. tathA Agama 20 paNa jJAnamAM ja yatna karavAnuM kahe che, kAraNa ke kahyuM ja che - "prathama jJAna, pachI kriyA. A pramANe sarva sAdhuo rahe, kAraNa ke ajJAnI zuM karI zakavAno che? athavA zuM pApa ane zuM puNya e ajJAnI kevI rIte jANI zakavAno che? I1" (daza. vai. - a. 4). "jJAna ja mahatvanuM che -' e vAta ja svIkAravA yogya che, kAraNa ke tIrthakara-gaNadharoe ekalA evA agItArthonI vihArakriyAno paNa niSedha karela che. te Agamavacana A rahyuM - "prathama gItArthano vihAra, bIjo gItArthamizrita vihAra 25 anujJAta che. A be sivAya trIjo vihAra jinezvarovaDe anujJAta nathI. " bhAvArtha eTalo ja che ke - eka AMdhaLo bIjo AMdhaLAne samyagu mArga dekhADI zakato nathI. (mATe jJAna prApta karavAmAM ja yatna karavA yogya che.) A lAyopathamikajJAnane AzrayIne vAta karI. kSAyikajJAnane AzrayIne paNa jJAna ja viziSTaphaLane sAdhI ApanAruM jANavA yogya che, kAraNa ke bhavasamudranA kinAre AvelA, dIkSAne prApta karI cUkelA, utkRSTa evA tapa ane cAritranuM pAlana 30 karanArA evA paNa arihaMtone tyAM sudhI mokSanI prApti thatI nathI, jyAM sudhI jIva-ajavAdi saMpUrNa . 55. prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati kiM vA jJAsyati chekaM pApakaM vA // 1 // gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthanizrito bhaNitaH / itastRtIyavihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzananaya che 289 paricchedyarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAt jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti "sthitaM 'iti jo uvadeso so Nao NAma 'tti iti-evaM uktena nyAyena ya upadezaH jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya ityarthaH / ayaM ca nAmAdau SaDvidhapratyAkhyAne jJAnarUpameva pratyAkhyAnamicchati, jJAnAtmakatvAdasya, kriyArUpaM tu tatkAryatvAt tadAyatattvAnnecchati, guNabhUtaM cecchatIti gAthArthaH // 1624 // ukto jJAnanayo'dhunA kriyAnayAvasaraH, taddarzanaM cedaM-kriyaiva pradhAnaM aihikAmuSmika- 5 phalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt, tathA cAyamapyuktalakSaNameva svapakSasiddhaye gAthAmAha-'NAyammi geNhitavve' ityAdi, asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA-jJAte grahItavye agrahItavye caivamartha aihikAmuSmikaphalaprAptyarthinA yatilavyameva, na yasmAt pravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilaSitArthAvAptirdRzyate, tathA cAnyairapyuktaM-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAt sukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAptyArthinA'pi 10 kriyaiva karttavyA, tathA munIndravacanamapyevaM vyavasthitaM, yata uktam-"ceiyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNa sue ya / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNaM // 1 // " itshcaitdevmnggiikrtvymvastune jANavArUpa kevalajJAne temane utpanna thAya nahIM. tethI jJAna ja aihika-AmukhikaphalanI prAptinuM pradhAna kAraNa che e vAta sthira thai. A pramANeno je jJAnanI pradhAnatA jaNAvavAmAM tatpara evo upadeza che te jJAnanya che. A jJAnanaya nAmAdi cha prakAranA pratyAkhyAnamAM jJAnarUpa (= 15 pratyAkhyAnanA pariNAmarUpa) pratyAkhyAnane ja icche che, kAraNa ke te pratyAkhyAna jJAnAtmaka che. jyAre kriyArUpa pratyAkhyAna jJAnarUpa pratyAkhyAnanuM kArya hovAthI jJAnane AdhIna che. mATe A jJAnanaya kriyArUpa pratyAkhyAnane mukhyarUpe icchato nathI, gauNarUpa icche paNa che. 1624 jJAnanaya kahyo. ka kriyAnaya je have kriyAnayano avasara che. tenI mAnyatA A pramANe che- kriyA e ja "aihika AmukhikaphalanI 20 prAptinuM pradhAna kAraNa che kAraNa ke te ja yuktiyukta che. A naya paNa potAnA pakSanI siddhi mATe uparokta gAthA ja jaNAve che. 'yaMga IndriyaLe...' ityAdi, kriyAnaya A gAthAnI vyAkhyA A pramANe kare che - upAdeya, heya evA arthomAM aihika-AmukhikaphalanI prAptinA arthI jIve yatna ja karavA yogya che. (jJAnanaya jJAte va' e pramANe "ja' kAra jJAna sAthe joDe che. kriyAnaya "ja' kAra yatna zabda sAthe joDe che.) kAraNa ke upAdeyamAM pravRtti, heyathI nivRtti vigere rUpa prayatna vinA 25 jJAnavALAne paNa icchita arthanI prApti thatI dekhAtI nathI. anyovaDe paNa kahevAyeluM che - "puruSone kriyA ja phaLa ApanArI che, jJAna phaLa ApanAruM che evuM manAyuM nathI, kAraNa ke strIbhoga, bhakSyabhogane jANanAro ekalA jJAnamAtrathI sukhI thato nathI lA" tathA AmukhikaphalanI prAptinA arthIne kriyA ja karavA yogya che ane jinezvaronuM vacana paNa kriyAnA mahatvane ja jaNAvanArA tarIke raheluM che. te A pramANe - "caitya, kula, gaNa, saMgha, AcArya, pravacana, zrata A badhAnuM kartavya teNe karyuM 30 che, je tapasaMyamamAM udyamI che. (arthAt caityAdinI bhakti dvArA je karmakSaya prApta thAya che teTalo 56. caityakulagaNasaGke AcAryeSu ca pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaHsaMyamayorudyacchatA // 1 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) yasmAt tIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktaM, tathA cAgamaH - " "subahupi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippahINassa ? | aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // " dRzikriyAvikalatvAt tasyetyabhiprAyaH / evaM tAvat kSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktaM, cAritraM kriyetyanarthAntaraM, kSAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samutpanna - 5 kevalajJAnasyApi na tAvat muktyavAptiH saJjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalabhUtA hrasvapaJcAkSarodgiraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA cAritrakriyA nAvApteti, tasmAt kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti ya upadezaH - kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma kriyAnaya ityarthaH / ayaM ca nAmAdau SaDvidhe pratyAkhyAne kriyArUpameva pratyAkhyAnamicchati, tadAtmakatvAdasya, jJAnaM tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati guNabhUtaM cecchatIti gAthArthaH / uktaH kriyAnayaH / itthaM jJAnakriyAnayasvarUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha-kimatra tattvaM ?, pakSadvaye'pi yuktisambhavAd, AcAryaH punarAha - 'savvesiM 'gAhA, athavA jJAnakriyAnayamataM karmakSaya tapa ane saMyamamAM udyamI jIva prApta kare che. tapa ane saMyama kriyArUpa che, mATe kriyA ja mahattvanI che, jJAna nahi.) / 1 / / ' AthI ja kriyAnuM mahattva che e vAta svIkAravA yogya che, kAraNa ke tIrthaMkara-gaNadharoe kriyAthI rahita evA jIvonuM jJAna niSphaLa batAvyuM che. A rahyuM te vacana - 15 'ghaNuM badhuM bhaNAyeluM evuM paNa zruta cAritrathI rahita jIvane zuM kAmanuM che? (arthAt koi kAmanuM nathI. jema ke) baLatA evA lAkho, karoDo dIpako AMdhaLI vyaktine zA kAmanA ? koi kAmanA nathI. / / 1 / / '' kAraNa ke te AMdhaLI vyakti jovArUpI kriyAthI rahita che. A vAta thai kSAyopRzamikacAritrane AzrayIne. (are ! tame to kriyAnuM mahattva batAvavA mAMgo cho cAritra kyAMthI vacce AvyuM ? he Arya !) cAritra ane kriyA e samAnArthI zabdo ja che. 10 kSAyikacAritrane AzrayIne vicArIe to paNa kriyA ja viziSTaphaLane sAdhI ApanArI jANavA yogya che, kAraNa ke kevalajJAna utpanna thayA pachI paNa arihaMta bhagavaMtone tyAM sudhI,mokSaprApti thatI nathI, jyAM sudhI saMpUrNa karmarUpa iMdhaNa mATe agnisamAna, hRsvapaMcAkSaronA uccAraNa jeTalo kALa rahenArI evI sarvasaMva2rUpa cAritrakriyAnI prApti thAya nahIM. tethI kriyA ja aihika--AmuSmikaphala prAptinuM pradhAna kAraNa che, e vAta nakkI thai. A pramANeno je upadeza che arthAt kriyAnI pradhAnatA 25 jaNAvanAra je upadeza che te kriyAnaya che ane te nAmAdi cha prakAranA pratyAkhyAnamAMthI kriyArUpa pratyAkhyAnane ja icche che, kAraNa ke te kriyAtmaka che. jyAre jJAna e kriyA mATe ja grahaNa karavAnuM hovAthI apradhAna che. tethI A naya jJAnane pradhAnarUpe icchato nathI, gauNarUpe icche paNa che. // 1625|| kriyAnaya kahyo. 20 avataraNikA : A pramANe jJAnanaya ane kriyAnayanA svarUpane jANIne saMzayane pAmelo ane 30 A nayonA abhiprAya(bhAvArtha)ne nahi jANato ziSya prazna kare che ke - "ahIM vAstavikatA zuM che ? arthAt jJAna mahAna ke kriyA mahAna, kAraNa ke baMne pakSamAM yuktio prApta thAya che. AcArya 57. subahvapi zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNaviprahINasya / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakoTyaMpi // 1 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANanaya * 291 pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha - ' savvesiMpi gAhA vyAkhyA -' sarveSA 'miti mUlanayAnAM apizabdAt tadbhedAnAM ca nayAnAM - dravyAstikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM - sAmAnyameva vizeSA eva ubhayamevAnapekSaM ityAdirUpAM athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM nizamya - zrutvA tat sarvanayavizuddhaM - sarvanayasammataM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH yasmAt sarve nayA eva bhAvanikSepamicchantIti gAthArthaH // 1625 // 5 / / ziSyahitAyAM pratyAkhyAnavivaraNaM samAptamiti // "vyAkhyAyAdhyayanamidaM yadavAptamiha zubhaM mayA puNyam / zuddhaM pratyAkhyAnaM labhatAM bhavyo janastena // 1 // " // samAptA ceyaM ziSyahitAnAmAvazyakaTIkA // kRti: sitAmbarAcAryajinabhadranigadAnusAriNo vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya dharmato 10 jAiNImahattarAsUnoralpamaterAcAryaharibhadrasya / "yavihotsUtramajJAnAt, vyAvyAta tad naduzrutai:| kSantavyaM kasya sammohaH, chadmasthasya na jAyate ? // 1 // " javAbamAM savvesipi... gAthA jaNAve che. athavA jJAna--kriyAnayamAM darekanAM mata kahIne have sthitapakSane batAvatA kahe che dravyAstika vigere sarva mULanayonI paNa ane 'vi' zabdathI dravyArthikAdinA 15 bhedonI (vaktavyatAne sAMbhaLIne.., te vaktavyatA kevA prakAranI che ? te kahe che --) jagatavartI sarva vastuo sAmAnyarUpe ja che athavA jagatavartI sarva vastuo vizeSarUpe ja che, athavA ubhayarUpa che paNa ekabIjAthI nirapekSa che (eTale ke keTalAka nayanI apekSAe jagatamAM sAmAnya ane vizeSa baMne rUpe vastuo che paNa te sAmAnyarUpa vastu taddana judI ane vizeSarUpa vastu taddana judI, ekabIjAnI apekSA vinAnI che.) AvA prakAranI ghaNI vaktavyatAone athavA nAma--sthApanA vigere nayomAMthI 20 kayo naya kayA sAdhune icche che ? vigere (eTale ke kone sAdhu mAne ? veSadhArI ne ke... vigere) evI ghaNA prakAranI vaktavyatAne sAMbhaLIne, je sAdhu caraNa = mULaguNamAM ane guNa=uttaraguNamAM sthita che, arthAt AMtarikapariNAmo ane bAhyaAcArothI yukta che te sAdhu ja sarvanayone sammata che, kAraNa ke sarvanayo bhAvanikSepane to icche ja che. 1625|| = ziSyahitATIkAne vize pratyAkhyAnanuM vivaraNa samApta thayuM. A adhyayananuM vyAkhyAna karIne 25 ahIM mArAvaDe je zubhapuNya prApta karAyuM che, tenAvaDe bhavyajIvo zuddhapratyAkhyAnane prApta karo // 1 // ziSyahitAnAmanI AvazyakaTIkA pUrNa thai. zvetAMbarAcAryajinabhadranA vacanane anusaranArA, vidyAdharakulamAM tilaka samAna evA jinadattasUrinA ziSya, dharmathI yAkinImahattarAnA putra, alpamativALA evA AcAryaharibhadranI A kRti = TIkA jANavI. ajJAnathI je ahIM utsUtra vyAkhyAna karyuM hoya tenI bahuzrutoe kSamA 30 ApavI, kAraNa ke chadmastha evA kone saMmoha na thAya ? // 1 // AvazyakasUtranI A subodhya evI Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 * Avazyakaniyukti * haribhadrIyavRtti * sabhASAMtara (bhAga-7) "yadarjitaM viracayatA subodhyAM puNyaM mayA''vazyakazAstraTIkAm / bhave bhave tena mamaivameva, bhUyAjjinoktAnumate prayAsaH // 2 // anyacca santyajya samastasattvA, mAtsaryaduHkhaM bhavabIjabhUtam / sukhAtmakaM muktipadAvahaM ca, sarvatra mAdhyasthamavApnuvantu // 3 // " samAptA ceymaavshykttiikaa| dvAviMzatiH sahastrANi, pratyekAkSaragaNanayA ( saMkhyayA ) / anuSTupchandasA mAnamasyA uddezataH kRtam // 1 // aMkato'pi granthAnaM 22000 iti niryuktigAthAkramAGkAd 1419 tamAdArabhya 1625 kramAGkaM yAvadAvazyakasUtrasya saniryuktiharibhadrIyavRttergurjarAnuvAdasyA'yaM saptamo vibhAgaH samAptaH tena saha tapAgacchagaganeM sarvadikSu prasaradyazobhiH zvetAmbarAcAryaiH siddhAntadivAkara zrImadvijayaghoSasUriprabhRtibhirdattayugapradhAnAcArya10 samapadAnAM zAsanaprabhAvakAnAM siddhAntamahodadhizrImadvijayapremasUrIzvaraziSyavaryANAM matpitAmahagurUNAM paMnyAsapravarANAM zrImaccandrazekharavijayAnAM ziSyaratnAnAM jJAnapremINAM pUjyapaMnyAsapravara zrIjitarakSitavijayAnAM ziSyeNa svalpamatinA''ryarakSitavijayena viracito rAjaprabhAvakAnAJca zrImadvijayaratnasundarasUrINAM ziSyaratnena kuzAgrabuddhimatA munizrIbhavyasundaravijayena saMzodhitaH saMvat 2064 tamavarSe kArtika kRSNapakSapratipaddine navasArInagare prArabdho'yaM saptabhAgamayo gurjarAnuvAdaH saMvat 15 2068 tamavarSe kArtikakRSNapakSapratipaddine pAlitANAnagare samAptaH / zubhaM bhavatu // 5 TIkAne racatI veLAe meM je zubha puNya prApta karyuM che tenA dvArA dareka bhavamAM jinoktazAstramAM mAro AvA prakArano ja prayAsa thAo / / 2 / / ane bIjuM saMsAranA bIjasamAna evA mAtsaryanA duHkhane choDIne sarvajIvo sukhAtmaka ane muktipadane lAvI ApanAra evA udAsInabhAvane pAmo. // 3 // A pramANe ni. gA. 1419 thI lai 1625 sudhImAM niryuktisahitanI haribhadrIyaTIkAnA 20 gujarAtI anuvAdano A sAtamo bhAga pUrNa thayo. tenI sAthe tapAgaccharUpI gaganamAM cAre dizAomAM jemano yaza prasarI rahyo che evA siddhAntadivAka2zrImadvijayajayaghoSasUri vigere zvetAMbaraAcAryovaDe jemane 'yugapradhAnaAcAryasama' padavI apAyelI che evA zAsanaprabhAvaka siddhAntamahodadhizrImadvijayapremasUrIzvarajInA ziSyavarya ane mArA dAdAgurudevazrI pUjyapAda paMnyAsapravara zrImad candrazekharavijayajInA ziSyaratna, jJAnapremI pUjya paMnyAsa zrIjItarakSitavijayajInA svalpamati25 svalpabodhavALA AryarakSitavijayanAmanA ziSyadvArA racAyela ane rAjaprabhAvaka pUjyapAda zrImadvijayaratnasuMdarasUrIzvarajInA ziSyaratna kuzAgrabuddhivALA evA pUjya munizrIbhavyasuMdaravijayadvArA saMzodhita, saMvat 2064 varSanA kArtikavadI ekame navasArInagare AraMbhela evo A sAtabhAgano gujarAtI anuvAda saMvat 2068 varSanA kArtikavadI ekame pAlItANAnagaramAM samApta thayo. mo Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 zrImanmaladhAragacchIyazrImaddhemacandrasUrisUtritaM haribhadrIyAvazyakavRttiTIppaNakam nanu trayastriMzadAzAtanAparyantAnyeva pratikramaNasthAnAni utAnyAnyapi santItyAzaGyAha-'eyaM suttanibaddha 'mityAdi (1-4), vyAkhyA-etattAvatpUrva digmAtrapradarzanAya sUtranibaddhaM pratikramaNasthAna- 5 kadambakamuktaM, na caitAvadevaitaditi mantavyaM aparasyApi catustriMzadAderanantaparyyavasAnasya pratikramaNasthAnasyArthato'tra sUcitatvAt, tadapi cAsaMmohArthamoghataH-sAmAnyenAhaM pravakSyAmItigAthArthaH, yathApratijJAtamAha 'tettIsAe' gAhA (1-5), trayastriMzadAzAtanAsthAnebhya upari catustriMzadvacanA(buddhA)tizeSAHcatustriMzattIrthakkarAtizayAH pratikramaNIyatvena vaktavyAH te ca pratItA eva, tathA paJcatriMzadvacanAtizayA vaktavyAH, teSAM ca svarUpaM na viviyate viziSTasampradAyAbhAvAt, tathA SaTtriMzaduttarAdhyayanAni vAcyAnIti- 10 gAthArthaH / idAnIM zatasthAnakaM yAvadgAthArddhanAtidezamAha-evaM yathA samavAye tathaiva saptatriMzadAdisthAnAni tAvadvaktavyAni yAvacchatasthAnake "saibhisayAnakkhatte sayatAre pannatte" iti / sAmpratamuttarArddhana zatasthAnakAduparyapi pratikramaNasthAnAni pazyannatibahutvena tadbhaNane sAmarthyamapazyannatidezamAha-iti saGkhyeyairasaGkhyeyairanantaizca paramANuskandhajIvarAzyAdibhiH sthAnaiH kRtvA yaH saMyamasyAsaMyamasya vA sambandhitvena pratiSiddhAdyAcaraNarUpo'ticArastasya bhavati pratikramaNamityuttaragAthAyAM sNttngkH| tettIsehiM 15 tu tANi puNo 'tti (1-8) tAni punaH saMkhyeyAsaMkhyeyAnantAni pratikramaNasthAnAni trayastriMzadAzAtanArUpeSvantargatAni sANyapi niyamAd bhavantIti uttaragAthAyAM sambandhaH, pakSAntaramAha-'savvo va'iyAragaNo'ityAdi (1-9), idamuktaM bhavati-kiJcAsmAkaM matena trayastriMzadAzAtanApadeSvapAntarAlikAntarbhAvena tAnyapi hi AzAtanApadAnyaparo'pi ca dvikasaMyogAdiko ya eSa "paDikkamAmi dohi baMdhaNehi" ityAdipadopAttaH saMkhyeyAsaMkhyeyAnantapadaizcAnantaranirdiSTaH sa sarvo'pyekavidhasyAsaMyamasya 20 'paDikkamAmi egavihe asaMyame' ityAdipadopAttasya bhavati paryavasamUho-bhedasamUhastatprapaJcaH sarvo'pyeSa bhavatItyarthaH, ityanantaragAthAyAM mIlanIyaM, uttaragranthasya sambandhamAha-evamaticArazuddhiM kRtvA karoti namaskAramRSabhAdInAmitigAthAcatuSTayArthaH / vakSyamANadravyavandanaparihArAyeti (8-6) jAvaMta kevi sAhU rayaharaNagocchetyatra vakSyamANA ye sAdhavasteSAM bhAvazUnyaM dravyavandanamidaM mA bhUditi vizeSyatemAyAmRSAvarjita itibhAvArthaH // pratikramaNAdhyayanaM samAptamiti ||saamprtN kAyotsarganiyuktirArabhyate- 25 sA ca prAyaH sarvaiva sugamA, navaraM nikAyakAyavyAkhyAyAM evaM jIvanikAyaH sAmAnyena nikAyakAyo bhaNyate' ityAdi (24-2) etaduktaM bhavati-ekAdyasaMkhyeyAntaH pRthvIskandhaH kAyatvena vivakSitastadadhikoddharitasajAtIyapRthvIkAyikaprakSepe so'pi nikAya ityucyate, evamekAdyasaMkhyeyAntApkAyaskandhaH kAyaH tadadhikoddharitApkAyikajIvaprakSepe sa eva nikAyaH, evaM tejovAyuvanaspatiSvapi vAcyaM, evaM ca * prathama aMka pAnA naMbara ane bIjo aMka paMkti naMbara sUcave che. 30 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 & maladhArIhemacandrasUrikRta TIppaNaka (bhAga-3) yadyapi sarveSvapi pRthivyAdibhedeSu pratyekaM nikAyatA labhyate tathApi sAmAnyeneha sarvo'pi jIvasaGghAto nikAyatvena vivakSyate, anyathA anantaravakSyamANavyAkhyAntarabhedAbhAvaprasaGgAt, tatazca nikAya eva kAyo nikAyakAya iti karmadhArayo'tra vidheyo, dvitIyavyAkhyAne tu SaDvidho'pi pRthvyAdibhedo nikAyatayA pratyekaM vivakSyate, tatazca nikAyAnAM kAyo nikAyakAya iti SaSThItatpuruSa iti vyAkhyAdvayasya bheda iti / 5 'anena ca dharmAdharmAkAzAnAmaikaikadravyatvAdastikAyatvAnupapattiraddhAsamayasya caikatvAdasti kAyatvApattiriti etatparihRtamavagantavya'mityAdi (24-6), ayamatra bhAvArtha:-atra yadi kazcid brUyAt-nanu kAyazabdasya nicayavAcitvAddhAdhAkAzAnAM tvekaikadravyarUpatvAdastikAyatvAnupapattiriti paJcAstikAyA ityayuktaM, athaikarUpasyApyastikAyatvamabhyupagamyate tIddhAsamayasyApyeka rUpasya tatsyAd, evaM ca sati SaDastikAyAH prApnuvanti, etad gAthAyAM bahupradezagrahaNenaivakArArthena 10 tuzabdena ca parihataM, etaduktaM bhavati-dharmAdhAkAzAnAM bahupradezatvasyAgame'nekadhA pratipAditatvena nicayarUpatAyA avirodhAtkAyazabdapravRttiraduSTaiva, addhAsamayasya tu vartamAnasamayamAtrarUpatvAnnicayatvAyogAd Agame ca kvacidapi anuktatvAnna kAyazabdapravRttiriti paJcaivAstikAyA na hInA nApyadhikA iti, gandhahastinA tu kayAcidvivakSayA kAlasyApyastikAyatA uktA, sA tviha na vivakSiteti // iha pAkSikakSAmaNakasUtrANi vRttikRtA na sAmastyena vyAkhyAtAnyataH saMkSepataH kiJcidavyAkhyAyante-tatra ca 15 vAcanAvaicitryadarzanAt pratyakSaraM sUtramabhilikhyate-'icchAmi khamAsamaNo ! abbhuTTiomi abhitara pakkhiaM khAmeDaM, pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINaM jaMkiMci apattiyaM parapattiyaM bhatte pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe aMtarabhAsAe uvaribhAsAe jaMkiMci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tubbhe jANaha ahaM na yANAmi tassa micchA mi dukkaDaM 'ti (90-7), vyAkhyA-'icchAmi 'tti abhilaSAmi kSamayitumitiyogaH 'khamAsamaNo 'tti he 20 kSamAzramaNa !, okArAntatvaM ca prAkRtatvAt, na kevalamicchAmi kintu 'abbhuTTiomi'tti abhyutthito'smi prArabdho'smyahaM, anenAbhilaSitamAtravyapohena kSamaNakriyAyAH prArambhamAha, 'abhitarapakkhiaMti pakSAbhyantarasambhavamaticAramiti gamyate, kSamayituM-marSayitumitiprastAvanA, kSamaNamevAha"pannarasaNhaM" paJcadazAnAM "divasANaM"ti dinAnAM 'pannarasaNhaM' paJcadazAnAM 'rAINaM'ti rAtrINAM abhyantara iti zeSaH, "jaMkiMci"tti yatkiJcitsAmAnyato niravazeSaM vA "apattiaM"ti prAkRtatvAdaprItikaM25 aprItikamAtraM "parapattiaM" prakRSTaM aprItikaM parapratyayaM vA-parahetukaM upalakSaNatvAdasya AtmapratyayaM ceti draSTavyaM, bhavadviSaye mama jAtaM bhavatAM vA mayA janitamiti vAkyazeSaH, "tassa micchAmi dukkaDa"miti sambandhaH, tathA bhakte-bhojanaviSaye pAne-pAnaviSaye vinaye-abhyutthAnAdirUpe vaiyAvRttye-auSadhapathyadAnAdinopaSTambhakaraNarUpe AlApe-sakRjjalpe saMlApe-mithaH kathAyAM uccAsane samAsane ceti vyaktaM antarabhASAyAM-ArAdhyasya bhASamANasya antarAlabhASaNarUpAyAM uparibhASAyAM-ArAdhyabhASaNAnantarameva 30 tadadhikabhASaNarUpAyAM, iha samuccayArthaH cazabdo lupto draSTavyaH, yatkiJcitsamastaM sAmAnyato vA . "majjha"tti mama vinayaparihINaM-zikSA viyutatvamanaucityamityarthaH saJjAtamitizeSaH, vinayaparihINasyaiva sAmastyaM sAmAnyarUpatAM vA darzayannAha-sUkSmaM vA bAdaraM vA, vAzabdau dvayorapi mithyAduSkRtaviSayatAtulyato Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1285 dbhAvanArthau 'tubbhe jANaha' tti yUyaM jAnItha yatkiJciditivarttate "ahaM na yANAmi "tti ahaM punarna jAnAmi mUDhatvAd yat kiJciditi varttata eva 'tassa 'tti SaSThIsaptamyoradAdasmin aprItikaviSaye vinayaparihINaviSaye ca 'micchA mi dukkaDaM 'timithyA me duSkRtamiti svaduzcaritrAnutApasUcakaM svadoSapratipattisUcakaM vA pratikramaNamiti paribhASitaM vAkyaM prayacchAmItizeSaH, athavA 'tassa 'tti vibhaktipariNAmAttadaprItikaM vinayaparihINaM ca mithyAmokSasAdhanaviparyayabhUtaM varttate me mama tathA duSkRtaM pApamiti svadoSapratipatti- 5 rUpamaparAdhakSamaNamiti / atrA''cAryyo brUte - 'ahamavi khAmemi tubbhe 'tti (91-4), pratItArthamevedamiti / iha yathA rAjAnaM puSpamANavA - maGgalapAThakA atikrAnte mAGgalyakA bahu manyante yaduta akhaNDitabalasya te suSThu kAlo gato'nyo'pyevamevopasthitaH / evaM pAkSikaM vinayopacAraM dvitIyakSAmaNakasUtreNa sAdhavaH AcAryasya kurvvanti, taccedaM - ' icchAmi khamAsamaNo ! piaM ca me jaMbhe haTThANaM tuTThANaM appAyaMkANaM abhaggajogANaM susIlANaM suvvayANaM sAyariyauvajjhAyANaM nANeNaM 10 daMsaNeNaM caritteNaM tavasA appANaM bhAvemANANaM bahusubheNa bhe divaso posaho pakkho vaikkato kallA jjuvaTThio sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi" vyAkhyA-tatra icchAmiabhilaSAmi vakSyamANaM vastu he kSamAzramaNa !, kuto'pi kAraNAdapriyamapi kiJcidiSyata ityata AhapriyaM - abhimataM cazabdaH samuccaye me-mama, kiM tadicchAmi priyaM cetyAha- yad bhe-bhavatAM hRSTAnAMrogarahitAnAM tuSTAnAM - toSavatAM athavedaM harSAtirekapratipAdanArthamekArthikapadadvayopAdAnaM alpAtaGkAnAM - 15 alpazabdasyAbhAvavacanatvAtsadyoghAtirogavarjitAnAM sAmAnyena vA nIrogANAM stokarogANAM vA sarvvathA nirujatvasyAsaMbhavAt "abhaggajogANaM "ti abhagnasaMyamayogAnAM 'susIlANaM suvvayANaM 'ti vyaktaM, sAcAryopAdhyAyAnAM-anuyogAdyAcAryyopAdhyAyopetAnAM jJAnAdibhirAtmAnaM bhAvayatAM bahuzubhenaatyarthazreyasA ISadUnazubhena vA sarvvasya zubhasyAsaMbhavAt 'bhe 'iti bho bhagavantaH athavA bhe iti bhavatAM bhAvayatAmityekenaiva vizeSaNena sambandhanIyaM, divaso-dinaM, kiMviziSTaH ? - pauSadho-dharmmapoSakaH tathA 20 . pakSa:- arddhamAsarUpo vyatikrAntaH - atilaGghitaH anyazca pakSa iti varttate bhe- bhavatAM kalyANena - zubhena yukta iti gamyate paryupasthitaH - prakrAnta ityevaM maGgalavacanamabhidhAya gurUn praNamannAha - zirasA manaseti vyaktaM, cazabdazceha samuccayArtho draSTavyaH 'matthaeNa vaMdAmi tti namaskAravacanamavyutpannaM samayaprasiddhaM ataH zirasetyabhidhAyApi yanmastakenetyuktaM tadaduSTameva, yathaiSAM balIvarddhAnAM eSa gosvAmIti gosvAmizabdasya svAmiparyAyatayA loke rUDhiriti // atrAcArya Aha- 'tubbhehiM samaM' (92 - 9) ti, yuSmAbhiH 25 sArddhaM sarvvametatsampannamityarthaH / atha caityavandApanaM sAdhuvandApanaM ca nivedayitukAmA bhaNanti - 'icchAmi khamAsamaNo ! puvviM ceiAI vaMdittA NamaMsittA tubbhaNhaM pAyamUle vihAramANeNaM je keI bahudevasiyA sAhuNo diTThA samANA vA vasamANA vA gAmANugAmaM dUijjamANA vA rAyaNiyA saMpucchaMti omarAyaNiyA vaMdaMti ajjayA vaMdaMti ajjiyAo vaMdaMti sAvayA vaMdaMti sAviyAo vaMdaMti ahaMpi nissallo nikkasAo sirasA maNasA matthaeNa vaMdAmi // ' ahamavi vaMdAvemi 30 ceiyAiM 'ti vyAkhyA-icchAmi - abhilaSAmi caityavandApanaM sAdhuvandApanaM ca bhavatAM nivedayitumiti vAkyazeSa: 'khamAsamaNo 'tti pUrvvavat 'puvvi 'nti vihArakAlAtpUrvvaM caityAni - jinapratimA: vanditvA - Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhasadhArIhebhayandrasUriddhRta TIppazaGa (bhAga-7) stutibhirnamaskRtya praNAmata:, kva vanditvA ? ityAha-'tubbhaNhaM pAyamUle' yuSmadIyacaraNAntike, etaduktaM bhavati-bahirvihAraM cikIrSatA yuSmadantika eva tAvadviziSTapraNidhAnataH saGghasatkacaityavandanamakAri, tadanantaraM kimityAha----viharamANeNaM 'ti vicaratA mayA 'je kei 'tti ye kecana sAmAnyataH 'bahudevasiyA' bahudivasaparyAyAH sAdhavo dRSTAH, kiM viziSTA ityAha-' samANA va 'tti jaGghAbalaparikSayAdvRddhavAsita5 yaikakSetravAsinaH 'vasamANA va 'tti vihAravantaH Rtubaddhe kAle mAsakalpena varSAkAle tu caturmAsakalpeneti, ata evAha - 'gAmANugAma 'mityAdi grAmaH pratIto'nugrAmastu tadanantara iti grAmAnugrAma taddravanto-gacchantaH atra teSu madhya iti vAkyazeSo draSTavyaH, 'rAyaNiya 'tti rAttrikA:-bhAvaratnavyavahAriNa AcAryA ityarthaH, 'saMpucchaMti' saMpraznayanti mayA vanditAH santo bhavatAM zarIrAdikuzalavArttAmiti gamyate, avamarAttrikA:-bhavataH pratItya laghutaraparyAyA eva vandante - praNamanti kuzalAdi ca praznayanti, 10 'ajjayA vaMdaMti 'tti sAmAnyasAdhavaH praNamanti evamAyikAdayo'pi 3 ahamapi ca tAn yathAdRSTasAdhUnniHzalyAdivizeSaNo'vandAmi 'tti vanditavAnityartho, varttamAnatAnirdezastu tatkAlApekSayetyadoSaH, zeSaM prAgvat / tathA "ahamavi vaMdAvemi ceiyAI" ti ahamapi tAn yathAdRSTasAdhUn vandApayAmi, caityAni vandApitavAnityarthaH, varttamAnatAnirdezaH prAgvad, amutra nagarAdau yuSmatkRte mayA caityAni vanditAni tAni yUyaM vandadhvamityevaM te mayA caityAni vandApitA iti bhAvArtha:, evaM ziSyeNokte AcAryaH 15 pratyuttarayati - yathA mastakena vande tAn ye mama vArttAsaMpRcchanAdi kurvvantItibhAvaH / atha vastrAdinivedanadvAreNAtmAnaM gurUNAM nivedayati caturthakSAmaNakasUtreNa, taccedaM -' icchAmi khamAsamaNo ! uvao'haM tubbhahaM saMtiyaM ahAkappaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA akkharaM vA payaM vA gAhaM vA silogaM vA silogaddhaM vA aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA 296 bhehiM citteNa dinaM mae aviNaeNa paDicchiyaM tassa micchA mi dukkaDaM 'ti (94-4), 20 vyAkhyA- icchAmi kSamAzramaNa ! vastrAdinivedanadvAreNAtmAnaM nivedayitumitivAkyazeSa:, na kevalaM icchAmyeva kintu abhyutthito'smyAtmanivedanAyeti zeSaH, yatkimapyasmatparibhogyamasti tatsarvaM 'tubbhaNhaM saMtiyaM 'ti yuSmAkaM satkaM yuSmadIyamityarthaH, kiMbhUtaM tad ? ityAha-' ahAkappaM 'ti kalpAnatikrAntaM sthavirakalpocitaM kalpanIyaM cetyarthaH, kiM punastadityAha -' vastraM ve 'tyAdi pratItameva, navaraM patadgrahaH-pAtraM pAdaproJchanakaMrajoharaNaM 'aTTaM va'tti artha:-sUtrAbhidheyaH prAkRtatvAnnapuMsakanirdezaH, praznaH - paNDitAbhimAnI pa 25 mAnanigrahAya gururvA saMzaye sati yatpraznyate tatraiva ca yaduttaraM tadvyAkaraNaM, vAzabdAH samuccayArthAH evaM tAvadyatkimapyasmatparibhogyaM tatsarvaM yuSmadIyamityevaM vastrAdinivedanadvAreNAtmAnaM gurUNAM nivedya sAmprataM yuSmAbhirevedaM vastrAdi mama dattamityAvedayaMstadgrahaNasaMbhavinamavinayaM kSamayannidamAha- 'tubbhehI 'tyAdi, yuSmAbhiryat prItyA dattaM mayA tvavinayena pratIpsitaM tatra mithyAduSkRtamiti prAgvad, evaM cokte sUrirAha - 'AyariasaMtiyaM 'ti (95 - 1), pUrvvAcAryasatkametadvastrAdikaM kiM mamAtre30 tyahaGkAravarjjanArthaM gurubhaktikhyApanArthaM cetthamAheti / sAmprataM pakSAbhyantare yadvinayitAH zikSAM . grAhitAstamanugrahaM bahumanyamAnAH paJcamakSAmaNakasUtramAhuH, taccedaM -' icchAmi khamAsamaNo ! apuvvAI kAI ca me kiikammAI AyAramaMtare viNayamaMtare sehio sehAvio saMgahio uvaggahio Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 287 sArio vArio coio paDicoio ciyattA me paDicoaNA uvaTThio'haM tubbhaNhaM tavateyasirie imAo cAuraMtasaMsAra- kaMtArAo sAhaTTu nittharissAmittikaTTu sirasA ma matthaeNa vaMdAmi 'tti vyAkhyA - he kSamAzramaNa ! icchAmi abhilaSAmyahamapUrvANi-anAgatakAlInAni kRtikarmmANi vinayopacArarUpANItiyogaH, kartumiti vAkyazeSa:, tathA kRtAni ca mayA pUrvakAle 'me'tti mayA kRtikarmmANi vaiyAvRttyavizeSarUpANi bhavatAmiti gamyate, teSu ca vaiyAvRttyavizeSeSu kriyamANeSu 5 yatkiJcid AcArAntare-jJAnAdyAcAravizeSe viSayabhUte AcAravyavadhAne vA sati, jJAnAdikriyAyA akara satIti bhAva:, tathA vinayAntare-AsanadAnAdivinayavizeSe viSayabhUte vinayavicchede vA tadakaraNa ityartha:, 'sehio 'tti yadahaM zikSitaH svayameva bhavadbhiH zikSAM grAhita ityarthaH, sedhito vA - niSpAdita: AcAravizeSe vinayavizeSeSu kuzalIkRta ityarthaH, tathA 'sehAvio 'tti zikSApitaH sedhApito vA upAdhyAyAdiprayojanataH, tathA 'saMgahio 'tti saGgRhItaH ziSyatvenAzritaH, tathopagRhIto - 10 jJAnAdibhirvastrAdibhizcopaSTambhitaH, tathA sArito - hite pravarttitaH kRtyaM vA smAritaH, tathA vArita:ahitAnnivarttita:, tathA 'coio 'tti saMyamayogeSu skhalitaH sannayuktametadbhavAdRzAM vidhAtumityAdivacanena prerita: 'paDicoio'tti tathaiva punaH punaH preritaH, evaM cAsau 'ciyattA me paDicoyaNa 'tti prItiviSayA saumanasyakarI mameyaM pratipreraNA bhavadbhiH kriyamANetyarthaH, upalakSaNaM caitat zikSAderiti, etaduktaM bhavatiteSu 2 vaiyAvRttyAdikRtikarmmasu kriyamANeSu yat kvacidAcArAntarAdau bhavadbhiH zikSAdikaM dattaM tatsarvaM 15 mama paramaprItikAraNamevaM na punarvaimanasyajanakamiti, tatazca 'abbhuTTio'haM 'ti upasthito'smyahaM pratipreraNAdiviSayArthasampAdane kRtodyama ityarthaH, kiMca yuSmAkaM tapastejaH zriyA - bhavadIyayA tapa:prabhAvasampadA hetubhUtayA asmAccaturantasaMsArakAntArAt - catvAro nArakatiryagnarAmaragatilakSaNA antA yasya saMsArasya sa tathA sa eva kAntAraM tasmAt 'sAhadvRtti saMhRtya - kaSAyendriyayogAdibhirvistIrNamAtmAnaM saMkSipyetyartha: "nittharissAmi 'tti laGghayiSyAmi 'itikaTTu 'tti itikRtvA - itihetoritiyAvat, 'sirasA 20 maNasA matthaeNa vaMdAmi'tti bhavata iti vAkyazeSaH, zeSaM prAgvad, atra gurunirvacanaM - 'nitthAragapAragA hoha'tti (95-8) nistArakA bhavata saMsArasamudrAt prANinAM pratijJAyA vetigamyate, pAragAstu-saMsArasamudratIragAmino bhavatetyAzIrvacanamiti, atra ca yadAdau 'apuvvAiM 'ti sUtrapadaM likhitaM tadbahuSvAdarzeSu na dRzyate kevalaM pUrvvAcAryaiH kutazcidvyAkhyAtaM yuktisaMgataM ceti mayApi vyAkhyAtaM yadivA ' kayAI ce 'tyatra pakSAntarasUcakacazabdAdapi labhyata evedamityadoSaH, zeSaM sugamaM yAvatkAyotsarganiryuktiH samAptA 25 // sAmprataM pratyAkhyAnaniryuktirArabhyate - iha ca 'duvihaM tiviheNaM paDhamao ityAdinA (125-10) zrAvakArhapaJcANuvratAdivratasaMhatibhaGgakadevakulikAH sUcitAH, tAzcevaM- duvihaM tiviheNetyAdinA ekaikaM vrataM prati abhihitaSaDbhaGgairniSpadyate tathA ebhireva SaDbhaGgairmanovAkkAyakaraNakAraNadvAreNa cAritairekaikavrataM prati ye ekaviMzatirbhaGgA bhavanti taizca tathA tivihaM tiviheNaM vA paDikkamatItyAdinA bhagavatyAmekaikavrataM prati ye nava bhaGgA uktAstaizca tathaibhireva navabhirbhaGgairmanovAkkAyakaraNakAraNAnumatidvAreNa cAritairekaikavrataM 30 prati ye ekonapaJcAzadbhaGgA bhavanti taizca tA niSpadyante, tathA ca vRddhA: - egavaechabbhaMgA tahegavIsA nave iguvaNNA / egAhiyatagguNiA teNa juyA vayasamaM bhaMgA || 1 || asyAzca vineyAnugrahAya lezato vyAkhyA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * bhAghArIDebhayandrasUriddhRta TIppADa (lAga-7) pratanyate-ihaikasminvrate sthUlaprANAtipAtaviramaNAdike'nantaroktanItyA SaT tathaikaviMzatistathA navaikonapaJcAzadbhaGgA bhavanti, atra ca dvyAdivratabhaGgasaGkhyAparijJAnAyottarArddhena karaNamAha-'egAhiyatagguNiya'ttita eva SaTkAdirAzayo'vadhau vyavasthApyante tenaiva SaTkenaikaviMzatyA navakenaikonapaJcAzadrAzinA caikAdhikenaprakSiptaikarUpeNa saptAdirAzinetyartho guNitAH - tADitAstena ca - SaTkAdinA 5 yuktA bhaGgA bhavanti - sarvvabhaGgakasaGkhyArAzirbhavatItyarthaH kiyatIH punarvArAH SaTkAdirAzayo guNyanta ityAha-'vayasamaM 'ti yAvanti vratAni vivakSyante tAvatIrvArA guNyante, sthUlaM ca nyAyamAzrityaivamucyate yAvatA ekavratabhaGgarAzeravadhau vyavasthApitatvAdvivakSitavratebhya ekena hInA vArA guNyante ityakSarArthaH, bhAvArthastu paJcANuvratAnyAzritya tAvaddarzyate - ekavrate tAvat SaDbhaGgAH te ca rUpAdhikena SaTkena saptabhirityartho guNitA jAtA dvicatvAriMzat tatra SaT kSipyante jAtA aSTacatvAriMzat 48 eSApi saptabhirguNyante 10 SaT kSipyante jAtaM 342 atrApi saptabhirguNite SaTsu prakSipteSu jAtaM 2400 punaH saptabhirguNite SaTprakSepe jAtaM 16806 evaM SaDbhaGgapakSabhAvanA, ekaviMzatibhaGgapakSe'pyevameva, kevalamekaviMzatiravadhau vyavasthApya' vAraM 2 dvAviMzatyA guNyante ekaviMzatistu prakSipyate yAvaccaturthavArAyAmAgataM 5153631, navabhaGgapakSe'pyevaM, navaramavadhau nava te ca vAraM 2 dazabhirguNyante nava ca prakSipyante yAvaccaturthavArAyAmAgataM 99999, ekonapaJcAzadbhaGgapakSe tvavadhAvekonapaJcAzad vAraM 2 paJcAzatA guNyante ekonapaJcAzatkSipya 15 yAvaccaturthavelAyAmAgataM 312499999, evaM tAvat SaDbhaGgakAdiSu caturSvapi padeSu paJcANuvratAnyAzrityaiSA sarvvabhaGgakasaGkhyA, yadi punardvAdazAnAmapi vratAnAM kazcid bhaGgakasaMkhyAM jijJAset tadA tathaiva SaDbhaGgarAzizcatasro vArAH pUrvaM guNitastathaiva saptakaguNitaSaTprakSepadvAreNAparA api saptavArA guNanIyA yAvadekAdazyAM velAyAmAgataM 13841287200 evamekaikavrataM prati SaDbhaGgapakSe sarvA dvAdazavratabhaGgasaGkhyaiSA, ekaviMzatibhaGgapakSe'pi dvAviMzatiguNanaikaviMzatiprakSepakrameNa pUrvavadaparA api saptavArA 20 gaNanA vidheyA yAvadekAdazavelAyAM sarvadvAdazavrata bhaGgasaMkhyAyAmAgataM (12855002631049215) (pratyantare - 128550003631049215) navabhaGgapakSe'pi dazaguNananavaprakSepakrameNa pUrvavadanyA api saptavArA guNanIyaM yAvadekAdazyAM vArAyAM sarvvavratabhaGgakasaMkhyAyAmAgataM 999999999999, ekonapaJcAzadbhaGgapakSe paJcAzaGguNanaikonapaJcAzatprakSepakrameNAparasaptavArAguNite sarvvavratabhaGgasaMkhyAyAmAgataM 244140624999999999999 iti gAthArtha: / nanvanayA gAthA 25 vivakSitavratabhaGgakasarvvasaMkhyaivAgacchati, bhedatastvekaikadvikasaMyogAdibhaGgakaracanAkrameNa yA devakulikAracanA sA kathamAnIyata iti, satyaM, atrApyuktaM vRddhaiH, tadyathA - egAI vayatullA uvaruvariM pakkhive crmvjjaa| chacchakkagaguNiANaM guNakArA hoMti nAyavvA // 1 // vyAkhyA - ekAdaya: AdizabdAd dvitricatuHpaJcAdiparigraha: te ekAdayo yAvanti vratAni vivakSyante tattulyA uparyupari vyavasthApyante, tatra kila paJcANuvratAni vivakSyante'tastattulyekAdInAM sthApanA ete ca vAraM vAraM caramaM varjayitvA 30 uparyupari prakSeptavyA:, tadyathA - ekako dvike prakSipto jAtAstrayaH 3 te'pi caturSu kSiptA jAtA daza caramastu paJcako varjyate na punarapyekastriSu kSipyate jAtAzcatvAraste'pi SaTsu kSiptA jAtA 298 5 4 2 1 te'pyuparitanatriSu prakSiptA jAtA: SaT - kimapi tatra kSipyata ityarthaH, tataH daza uparitanastu dazako varjyate, Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1288 tataH punarapyekazcaturSu kSipto jAtAH paJca uparitanastu dazako varjyate evamete guNAkArA jAtAH, keSAmiticedityAha-'"chacchakkagaguNiyANaM "ti SaNNAM ca SaDbhirguNitAnAM cetyarthaH, etaduktaM bhavatiSaTkasya paJcako guNAkArakastasmizca SaTke SaDbhireva guNite yo rAzistasya dazako guNakArakastasyApi rAzeH SaDguNitasya paJcako guNakArastasyApi SaDguNitasyaikako guNakArakaH, etaizca guNakArakairguNyarAzau guNate sati yallabhyate tena saha devakulikA sthApanA nidarzyate sA ca patrAdau likhitA ayaM ca bhAvArtha:- paJca kilaikakasaMyogAH te ca pratyekaM SaT bhaGgAn labhante ataH SaT paJcabhirguNitA triMzat tathA daza dvikasaMyogAH te ca pratyekaM SaTtriMzataM 2 bhaGgAn labhante ato dazabhi: SaTtriMzad guNitA labdhaM SaSTyadhikAni trINi zatAni bhaGgAnAM tathA daza trikasaMyogAH paJca catu:saMyogAH ekastu 10 paJcakasaMyogaH, zeSaM pUrvvavadeveti, atra yantramasti, evaM navaikaviMzatyekonapaJcAzadbhaGgapakSe'pyanayA dizA devakulikAracanAbhaGgAH samAnetavyAH 16806 || kevalaM 'chacchakkagaguNiANa' mityasya sthAne 'navanavahiyaguNiyANa'mityAdyAlApakabhedo vidheyo, dvAdazApi ca vratAnyuktakrameNa bhAvanIyAnItigAthArtha: / 'jassa visohIe hoi uvaladdhaM ti (131 - 10), tatra 15 vizodhirnAma jIvasya vizuddhikAritvAtpratyAkhyAnamucyate tadviSaya ityarthaH, zeSaM sugamam / 'kholapuriso suNejjA so vA iyaro vA 'ityAdi (173 -4), kholo - rAjapuruSavizeSastena tasminnabhyAkhyAnava . zrute yadi tatsatyaM tadA abhyAkhyeyapuruSo rAjJaH sakAzAnmAryate daNDyate vA athAsatyaM tat tadA sa evAsadabhyAkhyAtA tathA kRtvA nigRhyate, kasmAtpunaH so'bhyAkhyeyo mAryate daNDyate vetyAha- ' evaMguNo esa'tti (173-5), cauratvAdiguNopeto'sAvitikRtvA ityAvazyakacUNNipATho, vRttipustakeSu tvanyathApi 20 kvaciddRzyate nacAsau samyagavabudhyata ityupekSitaH, doSAntaramAha - ' bhaeNe 'tyAdi, etaduktaM bhavatitasminnabhyAkhyAnavacasi rAjapuruSAdinA zrute sati so'bhyAkhyeyo bhayAdAtmAnamabhyAkhyAtAraM vA virAdhayet mArayediti / mRSopadezakathAnakaM kiJcitspaSTIkriyate kazcit parivrAjakaH kaMciddaridrapuruSaM bhaNati - kimiti klizyasi ? tvAmarthapatiM vidhApayAmi, kathamityupAyamAha - amukasya vaNijaH satkahaTTe'hamagre gatvopavekSyAmi tvayA'pi pRSThatastatrAgantavyaM, vyAkulazcAsau vaNig bhaNanIyo-mamocchinnaM sahasramekaM 25 drammANAM prayaccha, sa ca vyAkulatayA na tava pratyuttaraM dAsyati, tatazca dvitIyadine punargatvA sAmAnyena yAcanIyaM mama dehi 2, sa vyAkulacittatayA pratyuttarayiSyati - pratIkSasva prayacchAmi, pratidinaM caitatkarttavyaM, tato bahujanenaitasmin zrute'nyasmindine bhaNanIyaM - prayaccha yat mayA tava sthapanikAyAM drammANAM sahasramekamaMrpitaM, yadA na manyate tadA rAjakule neyo'haM ca sAkSitvenoddeSTavyo yena dApayAmi, tena tathaiva kRtamiti bhAvArthaH // 'ohAragaM hiMsAiesu na dei 'tti ( 177 - 2) hiMsAdiSu karttavyeSu tannivahArthaM 30 dravyaM na dadAtItyarthaH, 'hiMsAI na dei 'tti kvacitpATha: - tatra hiMsrANi khaDgakuntAdIni praharaNAni AdizabdAtteSAM svagRhe bhojanAdikaM ca na dadAtIti / AyogasthAnAni - tatkarANAM kSAtrakhananAdi 6 5 30 36 10 360 216 10 2160 1596 5 6480 7776 1 7776 16806 5 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 * bhaladhArI DebhayandrasUriddhRta TIppaeAGa (bhAga-7) pradezarUpANi lAbhasthAnAnItyarthaH, 'dantanakhotpalapatrikAdibhirityAdi (184 -9), dantairnakhaizca yoSitzarIrAvayaveSu yAnyutpalapatrikAracanAdIni tairmadanamuttejayati, tathA avAjino vAjirUpatApAdanaM vAjIkaraNaM tacca karoti, vAjino hi kila zukradhAtuprAcuryaM bhavatIti auSadhaprayogAdinA so'pyAtmanastadrUpatAmApAdayatItyeke, anye tvAhuH - auSadhAdiprayogAccireNa zukradhAtoH pAtanaM 5 vAjIkaraNamiti / 'muheNa vA ariM ANei jahA kumArAmacceNe 'tyAdi (198-6), kathAnikA saMkSipyAnavagamyamAnArthatayA ceha likhitA, cUrNau tu kiJcitsavistarA sugamA ca dRzyate, tadyathAkasyacidrAjJaH kvaciddezAntare tvaritantrA puruSeNa prayojanamabhUditi ko'tra zIghra iti sacivaM papraccha, so'pi kaJcana puruSaM tathAvidhaM niveditavAMstasya cAnicchato'pi rAjJA vRttiH kRtA, haThAcca tasminprayojane preSito'yaM cAmAtye pradveSamApanno'mAtyaM jaghAnetyamAtyenAsau svamukhena zatrutAM nIta iti 10 vRttyakSarANyapyuktanyAyena gamanIyAnIti / pauSadhAdhikAre 'ikkasiM vA do va 'tti (213-2), ekabhaktaM . dvibhaktaM vA karotItyarthaH / 'dabbhavatthaM vA suddhavatthaM vatti (214 - 10), darbhavastrAdi zuddhavastraM vA''staratItyarthaH / 'pajjosavaNAgahaNaM ettha vigiTThe kIrai savvajahanno aTThamaMnti (227-9) idamuktaM bhavati-cAturmAsikapAkSikApekSayA paryuSaNAyAmaSTamaMlakSaNaM gariSThaM tapaH kriyata itikRtvA " "hohI pajjosavaNA'ityAdigAthAyAM paryuSaNAgrahaNamakAri, anyathA hi yathA paryuSaNAyAmaSTamaM tathA cAturmAsike 15 SaSThaM pAkSike caturthaM vidhIyata eva, tathA tIrthaGkarasnAtre'nuyAne ca rathayAtrArUpe yathAzaktyA tapaH kriyata eveti, idaM ca paryuSaNAyAmaSTamaM kriyate tadvikRSTatapasAM madhye sarvvajaghanyamitizeyaM, ata evoktaM- "vigiTTha karei savvajahanno aTThamaM"ti, gurava:- AcAryAsteSAM paryuSaNAyAM bhaktapAnAdi vaiyAvRttyaM vidheyamiti cetasi nidhAya para: prerayati-'te kinna kareMti 'tti (227-11), idamuktaM bhavati - te'pi guravaH paryuSaNAyAmupavAsaM 1 kiM na vidadhati ?, tadvidhAne ca sAdhorguruvaiyAvRttyAsaMbhava eveti parAbhiprAyaH, atrottaramAha-'asahU 20 hujja'tti upavAse karttavye'sahiSNavaH - asamartha guravo bhaveyuriti na tapaH kurvvantItibhAvaH, yadi guravo'pi kurvantyeva tatropavAsaM tarhi guruvaiyAvRttyAsaMbhava iti cenna, yato na bhaktAdyAnayanameva guruvaiyAvRttyaM, kiMtvanyadapItidarzayati----aNNA kAi ANattiM paye 'tyAdi (227 - 11), tatra dine grAmAntarAdau guravaH preSayeyuH zikSakAdinimittaM vA bhaktapAnAdyAnayanaM kArayeyurvyAkhyAnAdizrAntAnAM vA teSAM zarIre kiJcidvaiyAvRttyaM karttavyaM syAdityanyadapi guruvaiyAvRttyaM saMbhavatItisthitaM, atra ca vidhimAha - 25 so'ityAdi (228-1), ayamatra bhAvArtha:- sa ca kazcidvivakSitasAdhuranyo vA paryuSaNAyAmupavAse vaiyAvRttye ca karttavye yadi samartho bhavati tadA sa eva vaiyAvRttyaM kAryate na punaranAgataM ko'pi tapa:karmma kAryate, atha dvitaye karttavye nAsti ko'pi kSamastadA ya upavAsakaraNAkSamastatra dine svata eva pArayiSyati, sa karotu vaiyAvRttyaM atha so'pi nAsti na vA labhate bhaktapAnAdikaM vaiyAvRttyavidhiM na jAnAti tadA sa eva vivakSitasAdhuranAgatameva tapa:karma kAryata iti, tapasvivaiyAvRttyavidhimAha - 'tavassI nAma khavao 'ityAdi 30 (228-4), tasya bhaktAdibhirvaiyAvRttyaM tatra dine karttavyamityupajIvya paraH prAha - so'pi kSapakastadA paryuSaNAyAM kiM na tapaH karotIti ?, atrAcArya Aha - 'so tIrapatto 'tti (228-5), etaduktaM bhavatiyattena tapa: prArabdhamAsIt tasya tapasastIraprApto'sau samarthitaM tattapaH ityarthaH, ityasau paryuSaNAyAmapi Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTam - 1 * 301 pArayati, nanu paryuSaNAyAM yadaSTamalakSaNaM tapaH kriyate tadasau kSapakastahi kadA kariSyatItyAha-'pajjosavaNA - osAriya'tti (228-5), yattena mAsakSapaNAdikaM tapaH kRtaM tatraiva tat tapo'ntarbhAvyata eveti bhAvaH, yadivA tIraM na prAptaH kintu vivakSitatapasyaparisamApte'pyasahiSNuriti svayaM gurubhistatra dine pAraNakaM kArita ityetadevAha-'asahU sayaM pArAvito'tti (228-5), tatra vidhimAha-'tAhe saya'mityAdi sugamaM / 'niyaMTitaM nAma niyamiya'mityAdi (231-11), tatraikena prakAreNa tAvanniyantritaM tapaH prAha- 5 'jahA ettha kAyavvaM'ti etasminsamaye mAse divase vA vivakSite tapaH syAdvivakSitaM kiJcit niyamena tAvatkarttavyamityeva kazcinniyamya tatastapaH karoti, prakArAntareNAha-'vocchinnaM ahavA chinnaM jahA ittha avassakAyavva'-mityAdi, pUrvameva chinnaM-vizeSitaM abhigrahaM gRhNAti, kathamityAha-mAse amuge amugo cautthAi tavo amugadivase iti cUrNiNapAThaH, prathame niyamaH sAmAnyato dvitIye tu mAsadivasatapAMsi viziSya niyamayatIti vizeSa iti tAtparyArthaH / 'AyaMbilaM ca bhavati AyaMbilapAuggaM ce'tyAdi 10 (263-5), 'AcAmlaM nAmotkRSTaM zAlikUrAdidra vyaM tena kilAcAmlaM kriyate ata upacArAttadapyAcAmlamuktaM, idaM cotkRSTatvAtprAyo na gRhyate evetyata Aha-"AyaMbilaM pAuggaM ce"ti, etacca tandulakaNikAdi draSTavyaM, asya ca nirapavAdaM grAhyatvAtprAyogyatvamuktamiti, etaccAcAmlaM pUrvamodanasatkukakulmASabhedAtridhoktaM, tatraudanamAzrityAcAmlaM prAyogyaM ca didarzayiSurAha-'tattha oyaNe AyaMbilaM ce'tyAdi (263-6), odanaviSaye AcAmlaM bhavati, kiM tadityAha-sapta lokaprasiddhAH 15 kalamazAlyAdikUravizeSAH, yadivA na saptaiva, kintu yAni kAnicilloke kUravidhAnAni-kUrabhedAste sarve'pyAcAmlaM ucyate, odanamAzritya prAyogyaM, kiM tadityAha-tandulakaNikAH pratItAH kuNDakastu tandulakaNikAvizeSa eva kazciditi lakSyate, piSTaM piSTapUpalikAzca pratItAH "pihugaM"ti pihuMka: bharolA nisveditaloTTapiNDikA-janapratItA:maNDakAstu-paryuSitotsveditA gRhyanta iti vyAcakSate guravo'nyeSAmutkRSTatvAt, tattvaM tu kevalino vidntiiti| sAmprataM kulmASAnAzrityAcAmlaM prAyogyaM ca 20 didarzayiSurAha-'kummAsA puNa puvva'mityAdi (263-8) sugamaM / saktUnAzrityAha-'sattugA javANa'mityAdi subodhaM, navaraM godhUmayavabhUjjikAdhANikA, zeSaM prAyaH sugamaM yAvat pratyAkhyAnaniyuktiH samApteti / tatsamAptau zrImadabhayadevasUricaraNAmbujacaJcarIkazrIhemacandrasUriviracitamAvazyakavRttipradezavyAkhyAnakaM samAptamiti // iti gurujanamUlAdarthajAtaM svabuddhyA, yadavagatamihAtmasmRtyupAdAnahetoH / taduparacitametat yatra kiJcitsadoSaM, mayi kRtagurutoSaistatra zodhyaM munIndraH // 1 // chadmasthasya hi mohaH kasya na bhavatIha karmavazagasya ? / sadbuddhivirahitAnAM vizeSato madvidhAsumatAm / / 2 / / granthAgraM 4600 cha / zubhaM bhavatu / / . zrI / / / maladhAragacchIyazrImadabhayadevasUriziSyazrImaddhemacandrasUrivira citamAvazyakahAribhadrIvRttiTIppaNakaM samAptimagamat / / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama pariziSTam-2 niyuktibhASyAdizlokAnAmakArAdikramaH saMta sUthi bhA. = bhASyathA dhyA. = dhyAnazata (niyuti 1272 57) pra. = prakSiHuthA pA. = 5ripani niyukti (dhyAnazata 57.) niyuktigAthAonuM vargIkaraNa che bhAga-1 1-185 bhAga-2 186-641 bhAga-3 642-878 (bhAga-4 880-1055 bhAga-5 1026-1272 (dhyAnazataka) bhAga-1 1273-1418 (bhAga-7 1419-1625 * maadhyaamonuvaa329|| * bhAga-1 1- 3. bhAga-2 4 - 118 (bhAga-3 120-151 (bhAga-4 152 - 190 bhAga-5 191-205 bhAga-6 206-230 bhAga-9 231-255 [a] akasiNapavattagANaM.... ||bhaa.195|| | ajiassa kumArattaM ..... // 278 // akkhara sapaNI samma,.... // 19 // | ajjiyalAbhe giddhA ..... // 1183 // aMguTumuTThigaMThIghara0..... // 1580 // | akkhara sannI saMmaM..... // 862 // | ajjhayaNapi ya..... bhA. 150 // aMgulamAvaliyANaM,.... // 32 // | akkhaliasaMhiAI.... // 1015 // | ajjhavasANanimitte.... // 724 // aMDagamujjhiyakappe..... bhaa.222|| | akkhe varADae vA ...... // 1433 // ajjhAvio mi.... pA. 14 // aMtaramegaM samayaM..... ||bhaa. 166 // | aga Agao turaMto ..... // 501 // | aTTa ruiMca duve // 1491 // aMto bahiM ca ......... // 1353 // | agaNissa ya uDhANaM.... bhaa.10|| | aTTaM ruI ca duve ...... // 1494 // aMto barhi ca bhinnaM ...... // 1355 // | agaNIo chidijja ..... // 1518 // | aTTa ruiMca duve ....... // 1497 // aMtomahattakAlaM citt.....||1465||| aggiyae pavvayae ...... // 1293 // | aTTa ruiMdhamma ..... ||dhyaa.5|| aMtomuhattaparao ..... ||dhyaa. 4 // aggeNIaMmi ya jahA .... // 1022 // | aTuMtagaDA rAmA ..... // 414 // aMtomuhattamettaM ..... ||dhyaa. 3 // | acirovavannagANaM ..... // 1484 // | aTThaNhaM payaDINaM..... // 105 // aMbaralohamahINaM...... ||dhyaa.97|| | accAhAro na sahe ..... // 1267 // | aTThamabhattaMtaMmI pAsosa.... // 255 // acciya dehAvatthA..... ||dhyaa. 39 // | aTTavihaM kammarayaM...... // 1068 // auNApaNNaM juale ..... // 197 // | ajarAu tinni pA0..... ||bhaa.223|| | aTThavihaMpi ya kamma..... // 1458 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryaktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH 303 aTTavihaMpiya kamma.... // 920 // | addhaddhaM ahivaiNo..... // 587 // | arahaMta cakkavaTTI ..... ||bhaa.49|| . aTThAvayaMmi sele ..... // 434 // | addhabharahamajjhilluti.... // 15 // | arahaMtanamukkAro evaM ..... // 925 // aTThAvayacaMpujjita0.... // 307 // addhA paccakkhANaM ... // 1581 // arahaMtanamukkAro jIvaM .... // 923 // aTThAvIsA do vAsa0... bhaa.133|| addhAi avaTThANaM,.... // 58 // arahaMtAI niamA sAhU.... 1007 // advaiva gayA mokkhaM ..... // 401 // addhANe palimaMtho ..... pA. 24 // arahaMtuvaeseNaM siddhA ..... // 1009 // aThuttaraM ca vAsA.... // 656 // addhANe pAsAe ..... // 1243 // arihaMta siddha.... // 179 // aDaviM sapaccavAyaM ...... // 905 // aniayavAsaM siddhtth0....||492|| arihaMtanamukkAro dhannANa.... // 124 // aDavIi desiattaM 1 ..... // 904 // annaM imaM sarIraM ...... // 1555 // arihaMtanamukkAro savva..... // 926 // aDDAijjA (adbhuTThA)... // 284 // arihaMtasiddhapavayaNa0.... // 451 // annattha nivaDie .... aDDhAijjehiM rAiMdi0.... // 875 // // 1594 // arihaMti vaMdaNanamaMsa0..... // 921 // aNa miccha mIsa.... // 121 // annayarapamAyajuyaM .... // 1342 // ariho u namukkArassa ..... // 908 // aNathovaM vaNathovaM.... // 120 // annAviTTAsarIre paMtA..... paa.39|| aliyamuvaghAyajaNayaM ..... // 881 // aNadaMsanapuMsitthI..... // 116 // | | anniyaputtAyariA...... // 1184 // aloe paDihayA .... // 959 // aNabhoga kAraNeNa..... .paa.11|| aparAjia 18 vissa0..... // 329 // avaNAmA dunnahA...... // 1204 // aNAgayamaikkaMtaM ..... // 1566 // | apuhutte aNuogo.... // 773 // avarajjuyassa tatto..... paa.61|| aNADhiyaM ca thaddhaM.... // 1208 // | appaMpi suyamahIya..... // 19 // avaravidehe gAmassa.... bhA. 1 // aNiANakaDA rAmA .... // 415 // | appakkharamasaMdiddhaM ..... // 886 // avaravidehe do vaNiya.... // 153 // aNigRhaMto viriyaM ..... // 1170 // | appaggaMthamahatthaM battI...... // 880 // avareNa bhavaNa..... bhA. 118 // aNimisiNo savva.... ||bhaa.187|| appuvva0 .... // 453 // avahAsaMmohavivegavi.... ||dhyaa.90|| aNuogo ya niyogo... // 131 // appuvvaM daTTaNaM ....... // 1126 // aviyAramatthavaMjaNa..... ||dhyaa.80|| aNukaMpa'kAmaNijjara ..... 845 // appuvvanANagahaNe...... // 181 // avvAbAhaM duvihaM ...... // 1224 // aNukaMpA veyaDDho ...... // 1297 // abbhaMtara majjha bahiM ..... // 549 // | asaMjayaM na vaMdijjA ...... 1106 // aNugAmio.... // 56 // abbhatthaNAe maru o.... // 680 // asajjhAiyani0...... // 1418 // aNubhAsai guru va0.... ||bhaa.251|| abhitaramalali0...... // 1411 // asajjhAiyanijjuttI..... // 1322 // aNumANaheudiTuMta0 ..... // 948 // abhitaraladdhIe,.... // 63 // asajjhAiyanijjuttI..... // 1417 // aNuvakayaparANugga0..... ||dhyaa.49|| abbhuTThANe viNae ..... // 848 // asajjhAyaM tu duvihaM ...... // 1323 // aNNANamAru eriya0..... ||dhyaa.57|| asaNaM pANagaM ceva,..... // 1589 // aNNAyayA alohe..... // 1276 // abbhuvagarmami najjai... // 669 // abhae 1 siTThi 2...... ataraMto u nisanno ...... // 1498 // asaNaM pANagaM ceva, .... // 1593 // // 949 // atthaM bhAsai.... asarIrA jIvaghaNA .... // 977 // abhikaMkhaMtehiM suhA0.... // 708 // // 12 // abhivAhArokAli0.... ||bhaa. 182 // asahAe sahAyattaM .... asthakaro ahia0...... // 1075 // // 1005 // // 3 // | asiasirao..... atthA NaM ogahaNami.... abhisaMbhUA sAsatti..... // 1081 // // 192 // athirassa puvbagahiyassa.... // 701 // amaNuNNANaM........ ||dhyaa.En. asiasirao suna0..... ||bhaa.70|| addhaTThamalakkhAI..... asivAibahiyA...... amaranararAyamahio .... 540 // paa.56|| // 290 // addhaTThamA sahassA. // 296 // | amugaM dijjau majjha.... bhaa.242|| asive omoyarie.... paa.12|| addhaTThamA sahassA 20.... // 276 // ayale 1 vijae 2 .... bhaa.41|| asivomAghayaNesuM..... // 1361 // addhatterasa lakkhA asuiTThANe paDiyA ...... // 1112 // ..... // 280 // | ayasivaNaM va kusu0.... bhA. 103 // assaMjamo ya ekko ..... // 740 // addhatterasakoDI ukkosaa...||332|| | aramalliaMtare duNNi .... // 420 // / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama assaMjayamaNuehiM ...... paa.66|| | AimakAussagge...... // 1504 // Ayariya uvajjhAe ...... // 1196 // assAyamAiyAo.... // 573 // AillANaM tiNhaM..... ||bhaa.162|| | Ayasamutthamasa0....... // 1404 // assAvagapaDiseho ..... // 365 // AujjanakusalAvi..... // 1145 // | AyA khalu sAmaiyaM... // 790 // assiNiki-..... AuTTiyA'varAha ...... // 1412 // | AyA hu kArao ...... // 1035 // aha aNNayA kayAI ...... // 350 // aha UNaaTThavA0..... bhaa.72|| AgamauvaesANANi..... ||dhyaa.67|| | AyAhiNa puvvamuho ..... // 556 // aha khaMtimaddavajjava..... ||dhyaa.69|| AgamasatthaggahaNaM..... // 21 // | AruggabohilAbhaM ..... // 1094 // aha cittasuddhapa0... ||bhaa.61|| Agamasiddho savvaMgala..... // 935 // | AroDhuM muNivaNiyA.... ||dhyaa.60|| aha chaumatthassa ..... ||dhyaa.84|| AgAreUNa paraM ...... // 1457 // ArovaNA ya bhayaNA ..... // 902 // ahataM ammApi0..... ||bhaa.76|| AgAsassa paesA ..... bhaa.198|| | AlaMbaNahINo puNa ..... // 1174 // aha taM pAgaDarUvaM..... // 360 // Aghosie bahUhiM ..... // 1375 // | AlaMbaNAi0 ...... ||dhyaa. 42 // aha davvavaggaNANaM,.... // 39 // ANayapANayakappe, .... // 49 // | AlaMbaNANa logo ...... // 1189 // aha divase ..... bhaa.48|| ANAgijjho attho .... // 1621 // | AlaMbaNeNa keNai .... // 1172 // aha puNa nivvA0..... // 1366 // aha bhagavaM bhavamahaNo ..... // 433 // ANAbalAbhiogo .... // 677 // | AlaiamAlamauDo..... ||bhaa. 95 // aha bhaNDa jiNavariMdo ..... 369 // | AtuvamAe paradu0... // 1032 // | AlaeNaM vihAreNa ...... // 1149 // aha bhaNai jiNavariMdo ..... 373 // | ApucchaNa kii0..... // 1372 // | AlaeNaM vihAreNaM..... // 1150 // aha bhaNai NegamesiM.... ||bhaa. 51 // ApucchaNA u ....... // 697 // | AlabhiAe vAsaM ..... // 488 // aha bhaNai narava0 ..... bhaa.44|| | AbhaTTho ya jiNeNaM ..... // 607 // | AlabhiyAe hari ..... // 515 // aha bhaNai naravariMdo ..... // 372 / / | AbhaTTho ya jiNeNaM.... // 599 // | Alamsa mohavaNNA .... // 841 // aha vaDDhai so ...... // 191 // AbhaTTho ya jiNeNaM..... // 603 // Alukkai apalukkai... // 1058 // aha vaDDhai so ..... bhA. 69 // AbhaTTho ya jiNeNaM ..... // 611 // AloaMmi cila0.... // 1402 // aha vayapariyAehiM... // 712 // AbhaTTho ya jiNeNaM .... // 615 // | AloacalaM...... . // 1516 // aha sattamaMmi..... bhA. 59 // AbhaTTho ya jiNeNaM ..... // 619 // | AloaNA ya 1..... bhaa.178|| aha savvadavvapariNAma.... // 77 // AbhaTTho ya jiNeNaM.... // 623 // Aloie viNI..... ||bhaa. 180 // ahamavi bhe khAmemI ..... // 1531 // AbhaTTo ya jiNeNaM .... // 627 // AloyaNa paDikkAla..... // 1419 // ahayaM ca dasArANaM ... // 432 // Abhadro ya jiNeNaM ..... // 631 // AloyaNA nirava0.... // 1275 // ahayaM tubbhaM eya..... // 673 // AbhaTTho ya jiNeNaM.... // 635 // AlovaNamAluMcana ...... // 1244 // ahava nimittAINaM... bhA. 29 // AbhaTTho ya jiNeNaM ..... // 639 // | AvattAisu jugavaM...... // 1227 // ahavA NANapaINaM.... // 676 // AbharaNarayaNa..... bhA. 62 // | Avassaesu jaha jaha ..... // 1215 // ahavA saMghAo 1 ..... ||bhaa. 174 // ahavA sayaM karentaM.... // 674 // AbhiNibohiya.... // 1 // | Avassagassa.... // 84 // ahavA'vi viNAseMtaM.... // 672 // AbhiNibohiyanANe... // 16 // | AvassayaMmi jutto..... bhaa.122|| ahiyAsiyAiM aMto ..... // 1364 // AbhoeuM sakko ..... // 199 // | AvassiyaM ca .... bhaa.120|| ahisariyA pAehi ..... // 873 // Amosahi vipposahi .... // 69 // | AvassiyaM ca Nito ca.... // 692 // AyaMbilamaNAyaM0..... // 1612 // [A] AvassiyaM ca Nito.... // 691 // AyaMsagharapaveso bharahe ..... // 436 // AvassiyA u.... // 424 // // 694 // Aigaru dasArANaM ..... Ayarie ya gi0 ..... pA. 75 // | AvAsagaMtu kAuM...... // 1369 // Ainna pisiya ma0...... // 1400 / / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suu.|| niryaktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH 304 AvAsiyaM ca vUDhaM ..... // 1360 // | icchA micchA.... // 666 // | ukkoso maNuesuM..... // 53 // AsaggIve 1 tAraya 2... bhaa.42|| | icchA ya aNunnavaNA ..... // 1219 // | uggakulabhoga0.... bhA. 50 // AsamapayaMmi pAso ..... // 231 // | icchAmi khamAsamaNo ..... ||suu. // ) uggaha ikka...... // 4 // AsavadArA saMsAra0.... ||dhyaa.95|| | icchAmi paDikkamiuM.... suu.|| | uggaha IhA'vAo..... // 2 // AsavadArAvAe taha.... ||dhyaa.88|| | icchAmi paDikkamiuM..... uggA 1 bhogA 2 ...... // 202 // AsA hatthI gAvo ..... // 201 // | icchAmi paDikkamiuM..... . // | uggANaM bhogANaM ....... // 225 // AsADhI iMdamaho ...... // 1339 // iTANaM visayAINa ...... ||dhyaa.8|| | uccAraM kuvvaMto chAyaM ..... ||paa. 81 // AsAyaNAvi NevaM.... // 714 // | ittariyaM pina kappar3a.... // 721 // uccAre pAsavaNe ...... // 1250 // AsI aikkhubhoI... bhaa.6|| ittariyAivibhAsA..... // 719 // | ujjamamANassa ...... // 1161 // AsI a kaMdahArA.... | itthaM puNa ahigAro..... // 79 // | ujjANaM saMpatto..... bhA. 106 / / AsI a pANighaMsI... bhaa.8|| itthaM puNaM caubhaMgo ..... // 1618 // ujjANapurimatAle .... // 342 // AsuMkhuhaM sameI, ..... // 1590 // itthI vijjA'bhihiyA ..... // 931 // ujjeNi aTTaNe ..... // 1280 // AsukkAragilANe ..... paa.31|| iya karaNakAraNA..... ||dhyaa. 23 // | ujjeNidevilAsuya ..... // 1310 // Aha jaha jIvaghAe ..... // 1583 // iya dullahalaMbhaM ..... // 836 // | ujjeNivaMtivaddhaNa0...... // 1288 // AhAkamme ya tahA ...... paa.73|| iya nANacaraNahINo ..... ||0||ujjennii aMbarisI...... // 1301 // AhAraMmi u jA sA..... pA. 72 // iya liMganANasa0..... // 1146 // ujjeNIe jo jaMbhagehi.... // 766 // AhArao u jIvo ..... // 815 // iya savvaguNAdhANaM.... ||dhyaa.105||| ujjeNIe dhaNavasu ..... // 1282 // AhArateyalaMbho,.... // 46 // iyarahavi tAna ...... // 1455 // | uTThANaNAmagahaNe ...... // 1274 // AhAre 1 sippa.... IR03 // iriyAvahiyA hatthaM0..... // 1384 // | uTThANAI dosA u ....... paa.59|| AhAre saMghAo...... ||bhaa. 170 // iriyAsamiI bhAse0.... pA. 27 // | ussAso apa0..... pA. 25 // - [i] iha loi attha0 .... . // 1011 // | uttarakuru sohamme..... (*prakSi.) iMdapura iMdadatte bAva0..... // 1292 // ihabhavabhinnAgAro..... // 968 // | uttarakuru sohamme..... // 172 // iMdiyamAuttANaM ..... // 1389 // ihaloe phalameyaM ...... // 1416 // ] uttaravAcAlaMtaravaNasaMDe..... // 467 // iMdiyavisayakasAe ..... // 919 // ihalogaMmi tidaMDI 1..... // 1012 // uttaravAyAlA nAgaseNa .... // 468 // ia savvakAlatittA.... // 986 // | ihalogaMmi subhaddA ..... // 1553 // | uttANauvva pAsillauvva... // 967 // ia siddhANaM sukkhaM ..... // 984 // [I] utti uvaogakaraNe..... // 998 // ikkassa doNha va ...... // 1387 // | IsatthaM ghaNuveo 15 .... bhA. 17 // | utti uvaogakaraNe ..... // 999 // ikkArasavi gaNahare.... // 82 // IsIpabbhArAe sIAe .... // 960 // uttharamANo savvaM ...... // 1261 // ikkAre makkAre dhikkAre.... // 167 // IsIpabbhArAe sIAe..... // 965 // udiA parIsahA siM0..... // 235 // ikkAsII 10 baavttrii....||267|| IhA apoha vImaMsA ,..... // 12 // | uddesa 1 samuddese 2 .... ||bhaa.183|| ikkikka tinni vAre.... bhaa.228|| [] uddesasamuddese sattA..... // 1537 // ikkhAga bhUmi 1.... // 382 // ukkuTThisIhaNAyaM ...... // 55 // uddese 1 niddese.... // 140 // ikkhAgakule jAo.... // 149 // ukkosayaTThitIe .... // 817 // | uppajjati vayaMti .... // 793 // ikkhAgesu marII .... // 440 // ukkoseNa duvAlasa..... // 1343 // | uppaNNami aNate ..... // 341 // iccevamAi savvaM ..... // 312 // ukkoseNaM ceyaM addhA0.... // 900 // | uppaNNami aNaMte ..... // 539 // * aa sUtra ni. 1218 5chI cha. + 1271 57.. + 1157 57.. 171 57.. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama uppaNNanANarayaNo.... bhaa.35|| | usabho siddhatthavarNami .... // 230 // | ekkArasa ugaNaharA ..... // 269 // uppattiA 1 veNa0..... // 938 // | usiussio a taha ..... // 1461 // | ekkArasavi gaNaharA..... // 592 // uppattI(1) nikkhe0..... // 887 // | ussage nikkhevo ...... pr.|| | ekkekkIya disAe ..... // 56 // uppannA'Nuppanno ..... // 888 // | ussagga viussaraNu0..... // 1453 // | ekkekko ya sayaviho.... // 759 // uppannANuppannaM kayA0.... bhaa.175|| | ussaggeNavi sujjhai ...... // 1428 // | egaM kira chammAsaM .... // 529 // uppAyaTThiibhaMgAipa0..... ||dhyaa.77|| | ussannakayAhAro..... // 1268 // | egaM paDucca hiTThA ..... // 899 // ubhayaM aNAi0..... bhA. 173 // | ussAriyeMdhaNabharo...... ||dhyaa.73|| | egaMtamaNAvAe ...... paa.74|| umAggadesaNAe ...... // 1153 // | ussAsa na nilaM bhai ...... // 1512 // | egaMtamaNAvAe ...... pA. 76 / / ummAyaM ca labhejjA ...... // 1415 // | ussianisannaga ..... // 1463 // egate ya vivitte.... // 542 // ummukkamaNummukke .... // 829 // [] egaggassa pasaMtassa na.... // 693 // umhAsesovi sihI ...... // 1486 // | UNagasayabhAgeNaM.... // 1119 // | egaTThiyANi tiNNi..... // 129 // uvaoga paDuccaMto0.... // 894 // | UrU su usabhalaMchaNa .... // 1080 // | egatte jaha muIi..... // 1036 // uvaogadidusArA..... // 946 // UsasinIsasiaM..... // 20 // | eganikkhamaNaM ceva, .... // 1205 // uvaogalakkhaNa..... ||dhyaa.55|| | UsAsaga NIsAsaga ...... // 814 // egapaesogADhaM.... // 44 // uvagaraNami ujA .... pA. 78 // | UhAe paNNattaM.... bhA. 147 // | egavihaM duviheNaM ..... // 1562 // uvaNayaNaM tu kalANaM.... bhA. 23 // . [e] | egA joaNakoDI..... // 962 // uvamArU vagadosA'niddesa.... // 884 // | etaM mahiDviyaM ...... // 562 // |egA ya hoi rayaNI ...... // 973 // uri AyariyANaM...... paa.50|| | ee kayaMjaliuDA bhttii.....||330|| | egA hiraNNa0 ||bhaa. 82 // uvavAo savvaDe.... // 185 // | ee khalu paDisattU ... bhaa.43|| uvasaMpanno jaM kAraNa..... // 720 // | ee caudasa sumiNe.... bhaa.47|| egA hiraNNakoDI ...... // 217 // egeNdiynoegeNdiypaari0....paa.2|| uvasaMpayA ya.... // 667 // | ee coddasa su....... bhA. 57 // // 1330 // uvasaMpayA ya..... // 698 // | ee coddasasumi0..... egeNa tosiyataro.... bhA. 55 // uvasAmaM uvaNIA..... // 118 // | ee te pAvAhI ....... // 1263 // | ego a sattamAe .... // 413 // uvahayamaiviNNANo ..... // 506 // | ee devanikAyA .... | ego kAo duhA...... // 1446 // // 215 // usabhacariAhigAre... // 208 // | ee devanikAyA0 bhA. 87 // | ego bhagavaM vIro ..... // 24 // usabhajiNasamuTThANaM .... // 313 // | eecciya puvvANaM...... ||dhyaa.64|| | eMgo bhayavaM vIro..... // 308 // usabhassa upAraNae,.... // 320 // | eesAmannayare'sa0...... // 1403 // etAI akuvvaMto ...... // 1130 // usabhassa kumArattaM ..... // 277 // | eesAmannayare'sa0...... // 1408 // | etesiM nijjutti..... // 86 // usabhassa purimatAle .... // 254 // | eesimasaMkhijjA,.... // 51 // etehi kAraNehiM ...... // 842 // usabhassa puvvalakkhaM ..... // 272 // | eesa paDhamabhikkhA ..... // 326 // | etthaM puNa ahigAro.... // 733 // usabhassa puvvalakkhaM .... // 300 // | eehiM addhabharahaM .... // 364 // ettha u jiNavayaNAo.... // 717 // usabhe 1 sumitta0 ..... // 399 // | eehiM ahaM khaio ..... // 1265 // | ettha paDhamo caritte ..... // 1529 // usabhe bharaho ajie ..... // 416 // | eehiM chahiM ThANehi.... bhA. 254 // | ettha ya thalakaraNe ..... paa.63|| usabho aviNIAe ..... // 229 // | eehiM jo khajjai ..... // 1264 // | ettha ya paoa0..... // 1010 // usabho varavasabhagaI .... // 316 // | eehiM diTThivAe .... // 760 // | emeva arajiNidassa // 294 // + 1453 pachI.. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryuktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH 309 // kayapaccakkhANo'vi ..... // 1587 // kayAka 1 keNa..... // 1027 // // bhA. 208 // karakaMDu kaliMgesa, // 1016 // karaNe 1 bhae ..... / / sU. / / karemi bhate / sAmAiyaM....... kalahakaro Damarakaro ..... // 1074 | kallaM savviDDhIe. // 335 // kasiNaM kevalakappaM ...... kassa na...... eyaM kiikammavihiM. evaM cavvihaM....... ***** ogAhaNAi siddhA 0.... // 974 // kayapaMcanamukkAro // 1014 // odaie 1 ovasa 0... bhA. 201 // omaMpAhAraMtA ajIra0... // mA. 7 // // 143 // ome sIsapavAsaM / / 1179 / / / / 1365 / / orAliaveDavia0..... // 41 // / / 1407 / / orAliyaveDavyiyaA..... / / 1435|| / / 1231 / / orAliyaveubviyaAhArI..... // 9 // ||dhyaa 24 / / orAliyAr3a 0..... // bhA. 159 // evaM caiva pamANaM ...... // 581 // osappiNI imIse...... // 150 // evaM jahannamukkosa..... // mA. 164 // ohAvaNaM paresiM....... / / 1182 // eyaM paccakkhANaM. / / 1574 / / ohI khittaparimANe..... ||27|| evaM sAmAyAriM juMjaMta.... // 723 // evaM abhiyukta....... // bhA. 88 // evaM ee kahiyA...... // 784 // evaM kakAralaMMbho....... // 1029 // evaM khu sIlavato. / / 1121 // ||dhyaa. 10 // / / dhyA. 76 // // 538 // / / 1079 / / // 137 // // 1028 // // 958 // // 1502 // ****** kaha sAmAialaMbho ?. kahiM pahiyA siddhA..... kAuM hiae dose. kAussaggaM mukkha...... kAussaggaMmi Thio..... kAussagge jaha...... / / 1499 / / // pra / / / / 1554 // evaM cava....... evaM ciya vayajoga ...... evaM tavoguNarao. evaM baddhamabaddha..... evaM ya kAlagayaMmI....... ||1023 // // pA. 32 // evaM sadevamaNuA.... // mA. 105 // evaM savvaMmivi evaM sAmAcArI..... evaM so ruiamaI. evaMvihA girA ....... evaN thokaNaM..... emeva balasamaggo....... emeva ya kuMthussavi emeva va jogA ....... emeva ya niddeso...... emeva ya pAsavaNe emeva va samaNIyaM ...... ..... ..... evamaNucitaMtassa esa caritussaggo..... esA u vihI savvA. eso u asajjhAo eso disAvibhAgo esovi na dikkhi0 [ o ] pra. / // 293 // // / 1479 / / ...... ||maa. 185 // ||722|| // 359 // / / 1479 / / ...... [ka] kammavivego asarIrayAya .... // 747 // kayalisamAgama bhoyaNa..... // 483 // kaMtAre dubbhikkhe...... // bhA. 252 // . / / 1104 / / kaioNavaM kaIsira 0 kaihi samaehi logo,..... kaTTe 1 putthe.... kaDipaTTae va hilI.... kaNagA haNati, katti kaDaM me pAvaM. katti kaDaM me..... kattiabahule paMcami kattiasuddhe tajhyA ...... katto me vaNNeDaM...... katto me vaNThaM...... // 10 // // 135 // kAUNa egachataM kAUNa ya abhi....... kAUNamaNegAI. kAe ussaggaMmi ya...... pA. 13 // // 1390 // / / / / 1508 // kAeM sarIra dehe. ||687 ||kAeviya ajjhaSNaM ...... kAo kassai nAma....... kAmaM ubhayAbhAvo ....... khA gAthA ni. 1541 pachI che. 1014pachI ..... // 242 // // 245 // // 18 // ||26 // // bhA. 231 // / / 1448 / / / / 1472 / / // 1432 // / / 1135 // kAmaM caraNaM bhAvo taM .....||1141 // kAmaM dehAvayavA ...... // 1410 // // 429 // kappaTThagarU yassa u........ // 1440 // // 352 // kappassa ya..... // 1340 // ***... ||paa.67|| // 85 // / / 1526 / / kapyAkappe pariNiTTiyassa.. // 688 // ||paa. 64 // kamabhiNNavayaNabhiNNaM..... // 882 // // 1362 // kammaM kisivANijjAi3 // bhA. 12 // ||paa 65 // kammaM jamaNAyario0.... // 928 // // 1038 // // pA. 28 // kammamavajjaM jaM kamme 9 sippe a 2 // 853 // // 927 // kAlamaNataM ca sue. kammovafraM..... // 40 // kAlA0 suNagAre // 476 // + 1488 pachI. kAmaM bhaviyasurAisu. kAmaM suovaogo.. kAyassa u nikkhevo......||1430 // // 1157 // kAraNakajjavi 0...... kAlacaukkaM ukko 0..... // 1395 // kAlacakke NANa0....... kAlajaticchavidosA // 1883 / / ***** ***** ***** ..... ****** ||bhaa. 36 // // bhA. 66 // 1839 // ***** ***** ***** Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama kAliyasurya ca...... bhaa.124|| | kuNao va pasatthA0 ..... ||dhyaa. 12 // | khomaM kuMDalaju0..... bhA. 67 // kAle cauNha vuDDI,.... // 36 // | kullAga bahula pAyasa .... // 474 // [ga] kAle tiporasi'dya...... // 1352 // kusamuTThI egAe ...... paa.48|| gaiiMdie ya..... // 14 // kAleNa asaMkheNavi ..... // 575 // | kusumANi paMcava0 .... bhaa.100|| gaMgAo dokiriyA ..... // 780 // kAleNa kao..... // 729 // | keI teNeva bhaveNa .... // 334 // kAlevi natthi karaNaM ..... // 1018 // | kevalaNANitti ahaM ..... gaMtUNa joaNaM tu ..... // 164 // // 750 // kAlo saMjhA ya tahA ..... // 1377 // kevalaNANeNatthe ..... gaMdhavvadisAvijju0..... // 1335 // // 78 // kAlo'vi socciya..... ||dhyaa. 38 // | kevalanANuvauttA ..... gaMdhavvanAgadatto ..... // 1253 // // 978 // kAvAlie sarakkhe ...... paa.17|| gai 1 siddhA 2 ..... bhA. 197 // kevaliNo tiuNa ..... // 559 // kAvoyanIlakAlA ...... ||dhyaa. 25 // kesAIuvarayaNaM..... gai siddhA bhaviyAya.... // 662 // ||bhaa.161|| kAvoyanIlakAlA0... ||dhyaa. 14 // kesiMci haMti'mohA..... // 1337 // gaiANupuvvI do..... // 122 // kAsakhuajaMbhie mA ...... // 1513 // gaineraiyAIyA,.... .. // 68 // | ko kArao ?, ..... // 1034 // kAsavaguttA savve .... // 394 // | gaNahara AhAra .... // 570 // koDIvarisacilAe ..... // 1311 // kAhu ?udiDhe ...... ||bhaa. 177 // gaNisaddamAimahio...... // 1414 // kosaMbi ajiyaseNe ..... // 1287 // kiM? jIvo ..... // 892 // gabbhagae jaM jaNaNI.... // 1087 // kosaMbie sayANIo ..... // 520 // kiM picchasi sAhUNaM ..... // 1003 // gabbhagae jaM jaNaNI.... // 1083 // kosaMbI caMdasUroyaraNaM .... // 517 // kiM bahuNA ? savvaM ..... ||dhyaa.62|| gamaNAgamaNavihAra...... // 1536 // ki maNNi asthi ..... kohaMmi u niggahie .... // 1067 // // 604 // gaya1 vasaha 2 sIha3 bhaa.46|| kiM maNNi jAriso.... // 616 // [kha] gayaura sijjaMsikkhu0.... // 322 // kiM maNNi paMca ..... // 12 // khaMDiyavirAhiyANaM ...... // 1509 // gayaMgAhA ...... bhA. 54 // kiMmaNNe nivvANaM .... // 640 // khaiyaMmi vaTTamANassa.... // 735 // gayagAhA ...... bhA. 56 // kiM maNNe paralogo ...... // 36 // khaNamavi na khamaM ....... // 1122 // gayasIsagaNaM ome ........ // 1185 // kiM manasi saMti ..... // 624 // khamaNe ya asajjhAe..... paa.60|| | garahAvi tahAjAI0 ... // 1050 // kiM manni atthi ..... // 600 // kharapharu sAisaceya0..... // 1452 // gahaNaM tappaDhamatayA sutte.... // 702 // kiM manni puNNapAvaM ..... // 632 // kharavAya kalaMkaliyA ..... // 504 // gahiyaMmi aDDharatte ..... // 1397 // kiM manni baMghamokkhA .... // 20 // khavage10 amaccaputte 11... // 950 // gADhAlaMbaNalaggaM..... // 1485 // kiM manne neraiyA ..... // 28 // khiivalayadIvasAgara0.... ||dhyaa.54|| gAmAga bihelaga ..... // 486 // kiM13 kaivihaM14... // 141 // khiticaNausabhaku0...... // 1285 // gAmAyArA visayA .... // 233 // kiMcicca (stha)... bhA. 30 // khittami jaMmi khitte ..... // 1073 // giNhai NAmaM egassa..... paa.57|| kiikammaM ca pasaMsA ...... // 1193 // khittassa avaTThANaM,.... giNhai ya kAieNaM,... kiikammaM ca pasaMsA ...... // 1195 // // 57 // // 7 // khittassa. natthi krnnN....||1017|| gihavAse aTThArasa ..... kiikammapi karito ..... // 1206 // // 288 // guNAhie vaMdaNayaM ...... // 1148 // kiikamapi karito ..... // 1213 // khIradahIviyaDANaM ..... // 1610 // guru pariosagaeNaM..... khettadisAkAlagai0.... // 804 // kiikammassa visohi... bhaa.250|| | // 709 // | guru mUlevi vasaMtA ...... // 642 // kiikammAivihinnU ..... // 1617 // khette kAle jamme..... pA. 83 // kittemi kitta0....... // 1077 // | kheyaviNoo sIsa0.... 580n| goTuMgaNassa majjhe..... bhaa.211|| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goNAI kAlabhUmIr3a goNI 1 gottAsiu mahurAe gonaM nAmaM tivihaM gobhUmi bajjalade gomahisuTTipasUNaM govamamAI sAmAiyaM tu .... goyaramabhiggahajuyaM. **** ...... govanimittaM sakkassa gosamuhaNaMtagAI. ****** ..... [gha] ghaMseUNaM timmA... ghaDapaDarahamAINi u ..... dhituM ca suhaM..... ghittUNa saMkalaM so,. pitRRNa saMkalaM. ghudraM ca ahodANaM ..... ghoDaga lavAi **** **** .... **** .... [ca] caMdajasacaMdakaMtA surU va ... // 159 // caMdajasA rAyagihe ... // 1304 // candapabhA ya sImA // bhA. 92 // caMdAiccagahANaM pahA // 1102 // caMdimasUru varAge caMpA vAsAvAsaM caMpAe kosiyajjo caMpAeM mittapa caiUNa devalogA...... // 1303 // ||5.23 // / / 1294 / / / / 1303 / / // 148 // caudasapuvvI jiNa0.... // 1575 // caudasa ya sahassAI 24 // 259 // capaNaM 12 paNNArasa 13 // 274 // aMgula muhapattI. | 1548 // sII 11 bAvantarI 12...||304 // caurAsII 1 bAvattarI .... ||395 // caurAsII 1 bisa0 .... // 405 // pra. / / 136 / / / / 446 // / / 1605 // // 491 // ...... carAsI 1 bisanttari 2... // 303 // caDaro'vi tivihajoge...... // 820 // caro'vi tivihavede 1818 / / / / 1614 / / // 315 // ||1078 / / / / 1056 / / pr.| // 812 // // 11 // - // 325 // // 421 // // 158 // // 261 // // 972 // // 47 // // 1534 // ||1202 // cattAri gAuyAI, cattAri do duvAlasa cattAri paDikamaNe....... cattAri maMgalaM ari0 ****.. sU. / / [cha] carame nANAvaraNaM..... // 126 // chadeNa'NujANAmi ... calacavalabhUSaNa0 // bhA. 99 / / chamatthakAlamitto....... calaNAhaya 16 AmaMDe / / 151 / / chamatthaparIyAgaM..... cAummAsivavarise..... // bhA. 234 // cAummAsiyavari se..... ||bhaa. 235 // cAuloyagamAIhiM ...... ||paa. 70 // cAraNaAsIvisa..... // 70 // / / dhyA. 91 / / chaumatyapyariAo...... chajjIvakAyasaMjamu..... chaTThi hiTTimamajjhimaga... chaNaM bhatteNaM ..... chattIsA solasagaM...... cittabahulaTThamIe cittabahulaThThamIe jAo.... cittassa suddhataiA...... cittAbhAvevi sA...... citte bahulacautcI citte suddhikkArasi // 243 // culasIi 1 paMcanauI 2 // 405 // culasI 1 paMcanauI 2 ....||266 // pA. 53 // // 314 // / / 187 / / / / 249 / / ||dhyaa.86 // ||252 // 1271 pachI. // 1071 // ||745 // / / 5.31 / / / / 461 / / . / 1501 // // bhA 9 // // 1001 // // 91 // ||74 / / // 72 // // 321 / / / / 3549 / / niryuktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH cao va huMti cauro sAhassIo cauvIsaMti ya saMkhA ..... caThavItaitthayassa u ..... casuvi gaIsu deho..... casuvi gatIsu. cauhi samaehi logo, .... 1383 pachI + 1435 pachI **** ****** cakkapuraM 17 rAyapura 18 cakkidugaM haripaNagaM cAlijjar3a bIbher3a ciNhadA uvagaraNaM. cakkhuma jasamaM ca cattAri a tIsAI 7 ..... cattAri a rayaNIo ..... ..... .... ***** ***** ***** culasIiM ca sahassA 1 culasIImappaTTe cedumapeDachaMdaya . .... ***** ceiyakulagaNasaMdhe ceiyakulagaNasaMghe ceyapUyA kiM ceyaNamacevaNaM vA....... ceyaNamacevaNassa...... ceva Au .... coaga mANusaso..... coeti jar3a hu..... coddasa vAsANi...... coisa solasa vAsA... coddA dovAsasayA..... corA maMDava bhojjaM ..... colo 31 vaNaya 32 collaga pAsaga dhaNNe collaga pAsaga..... ****** ****** ****** chappuvvasayasahassA chammANi gova chammAse aNubaddha chalavA va sesaeNaM chvvAsasayAI... vaIi 14 causadri chiNNaoNma saMsayaMmI..... chiNNaoNma saMsayaMmI ..... 309 // 256 // // 448 // // 553 // // 1101 // // 1180 // // 1181 // // 1468 // // 661 // / / 162 // ||bhaa. 229 // // 711 // // bhA. 125 // // 782 // ***** ||bhaa. 129 // // 481 // // 206 // // 832 // // 832 // // 1225 // // 302 // // 653 // // 339 // ||bhaa. 194 // // 50 // // bhA. 96 // // 651 // // 196 // // 525 // // 513 // / / 1341 / / // bhA. 145 // // 258 // / / 613 / / // 601 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 chiNNama saMsayaMmI.... chiNNami saMsayaMmI chAmi saMsayaMmI chiNNami saMsayaMmI chiNNami saMsayaMmI...... chiNNami saMsayaMmI....... chAmi saMsayaMmI...... chiNNami saMsayaMmI....... chinnami saMsayaMmI. chelAvaNamukkiTThAi Avazyakaniryukti * haribhadrIyavRtti akArAdikrama // 609 // jar3a puNa gacchaMtANaM ...... ***** ***** ***** ****** [ja] ***** ...... ****** // 617 // // 621 // // 629 // / / 633 // / / 794 // ||795 // // bhA. 157 // // 163 // ..... // 637 // // 641 // ||605 // / / 625 / / // bhA. 28 // ..... jaM jaM je je bhAve jaM jaM je je bhAve jaM jaM nijjI ....... jaM jassa AuyaM...... jaM tu purakkhaDabhAvaM .... jaM tehiM dAyavvaM jaM thiramajjhavasANaM jaM disi vikaDDiya jaM dukkaDaMti micchA .... jaM dukkaDati micchA..... puNa uddisamANA jaM puNa suNiSpakaMpaM.. jaM velaM kAlagao....... jaM saMThANaM tu i. jaMkAraNa NikkhamaNaM ..... ****** / / 969 / / jaha 2 sujjhai. // 595 // jaha ullA sADIA jabhiya vahi ujuvA0...... // 526 // jaha karagao nikiM0 jabhayagAme nANassa // 524 // jar3a asvikAya bhAvo... ||bhaa. 232 // jar3a abbhatve..... // 668 // jar3a asaNameva savvaM // 1592 // jar3a vyasaMtakasAo..... // 119 // jai egaggaM cittaM ...... / / 1473 / / // 1489 / / jar3a te citta jar3a se liMga pamA....... // 1124 // * 1157 pachI 1274 pachI. / / 1438 / / / 1096 / / // dhyA. 2 // pA. 62 // ||685 // ||684 // / / 1539 / / / / dhyA. 79 / / paa.38|| jai puNa nivvAghAe. jar3a phusai tahiM ..... jar3a va paDikkamiyavvaM ... jar3a liMgamapyamANaM ..... jar3a vAsudevu paDhamo jai hujja tassa...... jar3avi paDimATha jahA...... // ****** jaivi vayamAiehi ... jaNaNI savvattha. jaNNU 22 sava 23 jattha apuvvosaraNaM. jatha apuvvosaraNaM. jattha ya ego siddho jattha ya natthi jamacevaNatti ***** ****** jammaNa viNIa 1..... jammaNe nAma vuDDhI . jamhA daMsaNanANA jamhA viNayar3a kamma jasabhadde sirikaMtA ****** ...... jassa aNunnAe..... jassa ya icchAkAro..... jassa sAmANio // 1373 // // 1520 // ||maa. 224 / / ***** ..... // 683 // // 1925 // // 431 // // 670 // / / 1136 // // 713 // ||1082 // // 205 // // 568 // ||544 / / / / 975 / / . // pA. 51 // // bhA. 218 // / / 397 / / // 186 // jaha nAma koI micchache. ****** jaha nAma mahura0 jaha rogAsayasamaNaM ..... // 1168 // // 1298 // // 983 // // 1120 // // dhyA. 100 // // dhyA. 102 // // 837 // // 1138 // jaha savvakAmaguNiaM. // 985 // jaha savvasarIragayaM ..... // dhyA. 71 // jaha vA ghaNasaM0 jaha vArimajjhachUDhoya.. jaha velaMbagaliMgaM. ****** // pA. 52 // jANato'vi ya tari..... / / 1147 / jANagabhaviaritaM... // mA. 153 // jANAvaraNapaharaNe. // 843 // jArisayA loagurU. // bhA. 38 // // 1290 // // bhA. 91 // // 763 // / / 1556 / / jAva va kuMDaggA 0..... // 767 // jAvaMti ajjavairA ...... / / 690 // jAvar3ayA kira // 797 // jAvaiyA tisamayAhAra0.... // 30 // // 1156 // jAvadavadhAraNaMmi ..... // 1042 // jAhevi ya paritaMtA ...... // 1177 // jiNacakkidasArANaM / / 368 / / jiNadesivAi // dhyA. 52 // jaha cirasacivamiM0.... / / dhyA. 101 // jiNapavavaNauppattI..... / / 128 / / jaha cheyaladdhanijjAma 0.... // 95 // jaha jaccabAhalANaM...... // 678 // jiNavayaNabAhirA ....... / / 1164 / / jaha tamiha satyavAhaM // 907 // jinnsaahuugunnkittnn0....||dhyaa.68|| jaha tikkharuIvi. // jiyakohamANamAyA // 1076 // jaha dUo rAyANaM ...... // 1230 // jIvanikAyA gAvo jaha nANeNaM na viNA...... / / 1154 // jIvappaogakaraNaM / / 956 / / // bhA. 239 // jaha kAyamaNanirohe...... || 1477 // jiNavaramaNuNNa0 // bhA. 107 // ***** ****** // 916 // ||bhaa. 158 // ****** ***** jaha sAvajjA / / 1134 / / jahA kharo caMdaNabhAra0.... // 100 // ..... ..... jahA jalatA( ta )... // 1313 // jahiyaM tu mAsakappaM pra. / / / / 1523 // jA devasiaM duguNaM. jAissaro a bhavavaM...... // 193 // jAIsaro a bhayavaM0 // bhA. 71 // ...... ****** ***** jAe dikhAe gAmo ..... ***** ****** ***** Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryaktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH * 311 jIvamajIve pAA0..... ||bhaa.156|| | jo ya tavo aNu0.... ||527||nnaamN 1 ThavaNA 2 ..... // 1057 // jIvamajIve bhAve ..... // 1019 // | jo vaccaMtaMmi vihI.... // 1383 // NAmaM ThavaNA davie ...... // 1222 // jIvamajIve rUvama0..... bhaa.196|| | jo samo savvabhUesu, .... ||798||nnaamN ThavaNA davie ..... // 1235 // jIvANa'yaMtabhAgo ..... // 901 // jo savvakammakusalo.... // 929 // | NAmaM ThavaNA davie ..... // 1236 // jIve kamme tajjIva .... // 596 // NAmaM ThavaNA davie ...... // 1237 // jIvo aNAinihaNo ..... // 1116 // | jo hujja u asa0.... // 1368 // NAmaM ThavaNA davie ...... // 1238 // jIvo u paDikkamao..... // 1233 // | jo hujja u asa..... // 1522 // NAmaM ThavaNA davie ..... // 1240 // jIvo guNapaDivanno ..... // 792 // | jo hoi nisiddha0..... bhaa.121||nnaamN ThavaNA davie.... // 132 // jIvo. pamAyabahulo .... // 802 // [jha] NAmaM ThavaNAdavie...... // 1220 // jIvovalaMbha8 suya0.... // 210 // jhAijjA niravajja.... ||dhyaa. 46 / / NAmakaro 1 ThavaNa0...... // 1070 // jaMjaNakaraNaM tivihaM..... // 1025 // | jhANappaDivatti0...... ||dhyaa. 44||nnaavi apArivvajjaM..... // 428 // jugavaMpi samuppannaM ..... // 1155 // | jhANassa bhAvaNAo.... ||dhyaa. 28 // | NAvi tAva jaNo.... bhaa.31|| jujjai akAla....... // 1538 // | jhANovarame'vi muNI..... ||dhyaa. 65 // | Nikkhevo kAraNaMmI.... // 737 // je jattha jayA ...... // 1175 // [Tha] NijjuttA te atthA.... // 8 // je jattha jayA jaiyA .... // 1190 // ThANaM pamajjiUNaM... // 704 // NiddAe bhAvao'vi ..... // 816 // je jattha jayA jaiyA..... // 1191 // ThANAsai biMdUsu a...... // 1393 // NihAvigahApariva0.... // 707 // je te devehi kayA .... // 557 // NippheDiyANi .... [Da] // 870 // je baMbhacerabhaTThA ...... // 1110 // NiyamA maNuyagatIe.... // 744 // je suttaguNA vuttA ...... pA. 16 // | Dakko jeNa maNusA..... // 1262 // NivveDhaNamuvvaTTe .... // 806 // jeTThA kittiya sAI..... // 46 // | Dakko jeNa maNUso .... // 1255 // NII hakkArAI 14.... bhA. 16 // jeTThA sudaMsaNa jamA0.. bhaa.126||| Dakko jeNa maNUso ..... // 1257 // NIsavamANo jIvo ..... // 828 // jeNuddhariyA vijjA.... // 769 // | DaharagagAmamae vA..... bhaa.226|| NegamasaMgahavavahAra0.... // 754 // jeNuvagahioM vaccai ..... // 1436 // [Na] NegehimANehi minnittii....||755|| joisiya bhavaNa..... bhaa.117|| | Na seNio Asi..... // 1159 // NeraiadevamaNuA.... bhaa.200|| jo iMdakeuM sama0..... bhaa.213|| | NaikheDajaNava ulluga... bhaa.134|| NeraiyadevatitthaMkarA ya..... // 66 // jo kannAi dhaNeNa ya.... // 768 // | Natthi Naehi vihUNaM.... // 761 // NoAhAraMbhI jA sA..... paa.77|| jo koMcagAvarAhe ..... // 869 // Natthi ya si koi ..... // 868 // NoegidiehiM jA sA ... paa.5|| jo khalu tIsaiva0... bhA. 237 // NayaraM ca siMba0...... // 1318 // NotasapANehiM jA ...... paa.71|| jo gujjhaehiM bAlo..... // 765 // NayaraM sudaMsaNapuraM ..... // 1299 // NomaNuehiM jA sA ...... paa.69|| jo cUyaru kkhaM ..... bhaa.215|| Nava dhaNusayA ya.... jo jahiyaM so tatto..... ||paa.58|| Navamo a mahApaumo.... // 375 // [ta] jo jAhe Avanno ..... ||1246||nnvmo a mahApaumo..... bhaa.39|| taM kesu kIraI ...... bhA. 176 // : jo Navi vaTTai rAge..... // 803 // NANaM payAsagaM.... // 103 // taM ca kahaM .... // 455 // jo tihiM paehi ... // 872 // | NANAyaTThA dikkhA ..... pA. 22 // | taM ca kahaM veijjai ?.... // 183 // jo niccasiddhajatto ..... // 936 // | NANe joguvaoge.... // 805 // taM ca kahaM veijjai ?.... // 743 // jo puNa karaNe jaDo .... paa.30|| NANe NiccabbhAso..... ||dhyaa. 31 // taM ca si vAlaggAhI ..... // 1259 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ja Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama taM taha dullahalaMbhaM ..... // 840 // tappAgAre 1.... // 55 // | tiNNeva ya koDisayA .... // 220 // taM dRTThaNa pavatto0..... bhA. 22 // tappuvviyA arahayA ..... // 567 // | tiNNeva ya lakkhAI 1 ..... // 260 // taM dAei jiNiMdo ..... // 423 // tammUlaM saMsAro ..... // 439 // | tiNNeva ya vAsasayA ..... // 298 // taM divvadevaghosaM ..... // 591 // tamhA Na bajjhakaraNaM ..... // 1142 // | tiNNeva ya0 ||bhaa. 85 // taM duvihaM suanosua..... bhaa.243|| tamhA u nimmameNaM ..... // 1557 // tiNha sahassapuhuttaM .... // 857 // taM pavvaiyaM souM ..... // 602 // taruNadivAyaranayaNo ...... // 1254 // | tiNha sahassamasaMkhA ..... // 858 // taM buddhimaeNa paDeNa.... // 90 // taruNo balavaM ....... // 1545 // | tittIsa 18 aTThavI.... // 268 // . taM vayaNaM soUNaM ..... // 425 // | tavaniyamanANaru kkha .... tavaniyamanANaru kkhaM ..... // 89 // | titthaM 16 gaNo 17 ... // 89 // // 211 // taM vayaNaM soUNaM..... bhaa.74|| tavasaMjamo aNumao.... // 789 // | titthaM cAuvvaNNo ..... // 25 // taMbAe naMdiseNo ..... // 484 // tavvayaNaM soUNaM ...... // 430 // | titthapaNAmaM kAuM..... // 566 // . taiamavaccaM bhajjA ..... // 466 // tasapANehiM jA sA sA ..... paa.6|| titthayaraguNA paDi0..... // 1131 // taie nisAiyAraM ..... // 1530 // tassuttarIkaraNeNaM ..... suu.||| titthayarANaM paDhamo ....... // 338 // .. taiyakasAyANudae.... // 110 // tassa kasAyA ...... // 1459 // | titthayare bhagavaMte...... . // 80 // taccAvAI caMpA ...... // 521 // tassa ya saMtaraNasahaM .... ||dhyaa.58|| titthayaro kiMkAraNaM.... // 742 // tajjAyapariTThavaNA...... ||bhaa.206|| tassa ya sakammajaNiyaM.... ||dhyaa.56|| titthAisesasaMjaya ..... // 558 // tajjIvatassarIraMti ..... // 608 // tassa'kkaMdaNasoyaNa.... ||dhyaa. 15 // tinni ya pAgAravare .... // 548 // taNa cheyaMguli kammAra ..... // 465 // tasseva ya selesIga...... ||dhyaa.82|| tinni sayA tittisA ..... // 971 // taNuo atikkha0..... // 1421 // taha tivvakohalohAu..... ||dhyaa. 21 // | tinni sayA tittIsA ..... // 966 // taNhAvocchedeNa ya ..... // 1599 // taha tihuyaNataNuvi0..... ||dhyaa.72|| tiriesu aNuvvaTTe ...... // 826 // tatto sumaMgalAe .... // 522 // | taha nANaladdhanijjAma0.... // 16 // | tillaM tegicchasuo.... // 174 // tatto carittadhammo ..... // 1598 // | taha bArasa vAsAiM,.... // 240 // | tiviThU a1divi0 ..... bhaa.40|| tatto ya ahakkhAyaM.... // 115 // taha revaitti ...... paa.44|| tivihaMmi sarIraMmi,... // 8 // tatto ya NaMgalAe ..... // 480 // taha visaiMdhaNahINo..... ||dhyaa.74||| tivihANuvasaggANaM ...... // 1552 // tatto ya purimatAle .... // 490 // | taha sUlasIsarogAi0... dhyA. 7 // | tiviheNaMti na juttaM .... // 1047 // tatto ya samateNaM ..... // 551 // taha sojjhAisamatthA...... ||dhyaa.98|| tiviho ya hoi jaDDo..... pA. 20 // tatto'NuppehAo .... ||dhyaa. 29 // tahaviya aThAya0..... // 1425 // | tiviho sarIrajaDDo ...... pA. 23 // tattha u bhaNijja ....... // 1469 // | tAyaMmi pUie cakka ..... // 343 // | tivvo rAgo a...... bhA. 202 // tattha kila somila0..... // 541 // tAlapisAyaM 1 do ..... ||bhaa. 113 // tisamayahINaM khuDDa.... bhaa.165|| tattha marIInAmA ..... // 422 // | tAvo voso bheo..... ||dhyaa.99|| | tisu tinni tAra0..... // 1392 // tattha ya tirayaNavi0.... ||dhyaa.61|| tiga 14 duga 15 .... // 239 // tihi nANehi .... bhA. 58 // tattha ya do AillA ...... // 1466 // | tigasaMjogANa dasaNha...... pr.||| tihiM nANehiM ..... bhA. 110 // tattha ya maidobbaleNaM...... ||dhyaa.47||| tiNNi a7 aDDAi0..... // 257 // | tihirikkhaMmi..... bhA. 79 // tatthavi so icchaM.... // 675 // | tiNNi ya goyamagottA.... // 649 // | tihuyaNavisayaM ...... dhyaa.70|| tadavirayadesavirayA..... ||dhyaa. 18 // | tiNNi sae divasANaM.... // 535 // | tIyamaNAgayabhAvaM ..... // 1439 // taddivasabhoiAI...... // 1347 // | tiNNeva uttarAI ...... paa.42|| | tIsA bArasa dasagaM.... // 52 // . * 1488 pachI. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuMgIya sannive..... 'tuMbavaNasaMnivesAo...... tuTTAo devIo tumae samagaM AmaMti te pavvai soDaM. te pavvaie sorDa...... te pavvaie so ...... ...... te pavvaie souM ...... te pavvaie souM ..... te pAie so...... te pavvaie so ...... te pavvaie souM . te pavvaie so...... te puNa sasUrie te ya viseseNa.. te vaMdiUNa sirasA ..... ...... ***** ****** ****** ..... ..... // 645 // / / 764 // ||maa 63 // ..... // ||paa. 19 // ||606 // // 610 // / / 614 / / // 618 // // 622 // / / 626 // ||630 // / / 634 // / / 638 // / / 1519 // niryuktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH * 313 davvAbhilAvaciMdhe vee .... // 736 // davvujjoujjoo. ||dhyaa. 94 // // 83 // thuithuNaNavaMdaNana ...... // 1092 // dhUNAI pUsamitto // 441 // thUNAe bahiM pUso. // 472 // thUbhasaya bhAugANa // bhA. 45 // thUhaM rayaNavicittaM ...... // 1088 // thovAvasesaporisi0 ...... // 1327 // thovAvasesivAe .... // 1380 // thovAhAro thovabha0...... // 1269 // ***** ..... [da] daMDa kavADe maMcatare....... daMDakasasattharajjU. daMtapuradantacakke. daMte diddhi vigiMcaNa daMsaNa viNae...... .... daMsaNa viNae .. daMsaNanANacarite ...... daMsaNanANacaritte....... daMsaNanANacaritte tave...... daMsaNanANacarittesu.. daMsaNapakkho sAvaya ..... // 1194 // | pA. 21 // // 1069 // // 1166 // ||bhaa. 24 // // 154 // diTThe sue'NubhUe. // 844 // daTTu kathaM vivAha ... divvo maNUsagho..... // bhA. 108 // kAUNa namokkAra.... // bhA. 109 // // 347 // disA avaradakkhiNA..... ||paa.33|| disidAha chinnamUlo / / 1336 / / ***** teAkammANaM ...... // bhA. 172 // teAbhAsAdavvANa // 38 // ||38|| teNavi paDicchiyavvaM ... // 1226 // teNiyaM paDiNiyaM // 1290 // teNehi pahe gahio ||485 // tevAkammasarIre..... / / 43 / / daI siNehakaraNaM.... tellokkaM asamatyaMti .....||500 // Na kIramANi tevIsa ca sahassA // 275 // daDhabhUmIe bahiA 497 // tevIsAe nANaM uppaNNaM... // 253 // dattivva dANamusa // bhA. 25 // dIhaM vA hassaM vA to uvagArittaNao ..... // 997 // | dattIhi u kavalehi va .... // 1577 // dIhakAlarayaM jaM tu . to jattha 1871 // duga tiga co // dhyA. 37 // datteNa pucchio jo...... to desakAlacedvAniyamo ...||dhyaa 41 // damadaMte mevajje kAla..... ||865 // duggAitosiyanivo...... // 1329 // to samaNo jai 1867 // davie cauro bhaMgA...... // bhA. 186 // dubdhAsieNa ikkeNa toyamiva nAliyAe.... ||dhyaa. 75 // // 1040 // duvihaM ca hor3a gahaNaM ...... tosalikusIsa va ||509 // // 1048 // ||bhaa. 203 // ||bhaa. 193 // // 970 // // 953 // / / 1447 / / // 438 // ||paa. 4 // davvaMmi niNhagAI 3 davyami niNhagAI // 739 // / / 144 / / ...... [tha ] thaMDilavAghAeNaM ||paa. 47 / / zaMbhA kohA aNA....... bhA. 255 // // 54 // zibuyAvAra jahaNo..... thirakayajogANaM........ ||dhyaa 36 // duvihaM ca hor3a bhAve..... duvihaMpi NegamaNao..... duvihativiheNa paDhamo..... / / 1561 // // bhA. 241 // duvihA jAyamajAyA. ||paa. 79 // // 1051 // duvihA parUvaNA...... // 64 // | duvihAya caritaMmI..... // 891 // // 718 // .... ***** davvaguNa 1 khitta..... davvathao bhAvathao.... davvanimittaM davve // 955 // ||725 // / / 1281 / / / / 1358 // // 180 // // 452 // / / 1192 // davvaviussagge khalu. davvAo asaMkhijje,...... ..... // 1062 // ...... davvujjhaNA u jaM. ....... / / 1450 // davve addha ahAuya... davve taM ciya davvaM ..... davve bhAve ya duhA ....... davve bhAve ya duhA. davve maNavayakAe. // 660 // ||bhaa. 220 // // 1619 // / / 1511 // // 1039 // | darase guNe vA...... / / 1606 / / davve saccittAI 3 ..... // bhA. 190 // davveNa va bhAveNa....... dasa do ya kira dasapure nagarucachudhare.... dasahi sahassehi usabho ****** dasArasIhassa ya. dANaM ca mAhaNANaM 1 dANanna paMtha..... dAhovasamaM tanhAi0..... diTThamadiTThe ca tahA..... ..... ..... // ...... ..... // 825 // // 532 // mA. 142 // / / 319 // / / 1161 / / // 366 // // bhA. 2 // // 1066 // // 1211 // ****** Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama duvihAe veyaNAe ..... // 824 // [dha] navi saMkhevo na ..... // 1006 // duviho u hoi ..... // 1370 // | dhaNasatthavAha.... // 171 // | nAUNa ya sabbhAvaM ..... // 1143 // duviho kAyaMmi vaNo ..... // 1420 // dhamma sukkaM ca duve...... // 1481 // nAUNa veaNijjaM ..... // 954 // duviho khalu ujjo.... // 1059 / / | dhamma sukkaM ca duve..... // 1482 // | nANa saNa vibbhaMge,.... // 28 // duviho pamANakAlo...... // 730 // dhamma sakkaM ca duve ...... // 1492 // | nANaM bhAvujjoo .... // 1060 // duvihovakkamakAlo.... // 665 / / | dhamma sukkaM ca duve ... // 1495 // | nANaM savisayaniyayaM..... // 1144 // dhamma sukkaM ca duve..... // 1496 // nANami daMsaNaMmi a..... // 979 // duha hoi bhAvadhammo ...... // 1064 // ||1054||dhmm sukkaM ca duve...... // 1493 // | nANassa jaivi ...... pr0|| duhao'NaMtarabhaviyaM..... // 1442 // dhammakahAakkhitte ..... // 361 // nANAvaraNijjassa ya ..... // 893 // duhao'NaMtararahiyA ...... // 1441 // dhammaniyattamaIyA ...... // 1158 // nAbhI 1 jiasatt 2..... // 387 // dUijjaMtagA piuNo.... // 462 // dhammassa kumArattaM ...... // 291 // | nAbhI viNIabhUmI..... // 170 // devagaiANupuvvI..... // 125 // dhammodaeNa rUvaM ..... // 574 // nAma ThavaNA davie.... // 145 / / devANuatti bhattI ...... // 583 // dhammovAo pavayaNa...... // 270 // nAmaM 1 ThavaNA 2...... // 1037 // devAdIyaM loyaM ...... bhA. 216 // dhiI maI ya saMvege, ..... // 1277 // | nAmaM 1 ThavaNA 2..... // 1043 // devAsuramaNuesuM..... // 922 // dhIro cilAyaputto ...... // 874 // nAma 1ThavaNA.... ||bhaa. 152 // deviMdacakkavaTTittaNAI... ||dhyaa. 9 // dhUlI pivIliAo ..... // 502 // | nAmaM 1 ThavaNAsAhU 2 .... // 1000 // deviMdavaMdiehi mahANu0.... // 774 // dhoyaMmi u nippagale ...... // 1405 // nAma ThavaNasarIre gaI ..... // 1431 // devI sumaMgalAe ..... bhA. 4 // [na] nAmaM ThavaNAtitthaM ..... // 1065 // devesu aNuvvaTTe ..... // 827 // devehiM saMparivuDo ..... naMdiaNuogadAraM .... // 809 // bhA. 65 // // 1013 // nAma ThavaNA davie ..... devo cu( Thi)o ....... // 514 // na kasAyasamutthehi.... ||dhyaa.103|| nAmaM ThavaNA davie ..... // 1221 // desiya rAiya ...... // 1503 // na kilammai jo tavasA ..... // 952 // nAma ThavaNA davie ..... // 1239 // desiya rAiya pakkhiya.... // 1532 // na kuNai nimesajattaM ...... // 1518 // | nAmaM ThavaNA davie ...... // 1241 // desiyadaMsiyamaggo ...... // 1474 // na vao ettha pamANaM.... // 715 // | nAma ThavaNA davie ...... // 1242 // desaNagaM ca varisaM..... // 189 // nai 10 asAi 11 ..... naI 10 asIi 11 ..... // 379 // | nAma ThavaNA davie.... // 27 // // 751 // dehamaijaDDusuddhI...... // 1464 // namiNo kumAravAso ..... // 297 // nAma ThavaNA davie.... // 142 // dehavivittaM pecchai .... ||dhyaa.92|| namivinamINaM jAgaNa .... // 317 // nAmaM ThavaNA davie...... ||bhaa.191|| do ceva mattagAI khele.... 705 // namukkAracauvAsaga ..... // 1525 // namukkAracauvIsaga ..... // 1525 // nAma ThavaNA davie...... ||bhaa.192|| do ceva ya chaTThasae ..... // 533 // namukkAraporisIe ..... // 1599 // nAmaM ThavaNAdavie,.... . // 29 // do ceva suvaNNesuM..... // 165 // nayarI ya caMpanAmA ...... // 1320 // nAmaMThavaNAdavie .... // 993 // do chacca satta aTTa ..... // 1600 // nayarI ya paMDumahurA ...... // 1302 // nAmaMThavaNAdavie .... // 996 // dooNayaM ahAjAyaM...... // 1203 // nava kira cAummAse .... // 528 // nAmaMThavaNAdavie ..... bhA. 240 // docceva namukkAre ..... // 1601 // | navakammANAyANaM ..... ||dhyaa. 33 // | nAmaMThavaNAdavie..... // 1449 // doNhaM varamahila0... bhaa.60|| | navakAlavelasese..... bhaa.227|| nAyami giNhiavve .... // 1054 // donni ya divaDDhakhette...... paa.41|| | navaNIogAhimae ..... // 1604 // nAyami giNhiyavve ..... // 1624 // dosolA battIsA,..... // 73 // navi asthi mANasANaM ..... // 980 // nAvAe uttariuM..... // 0 // * 1157 5chI. + 1541 5chI. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** // 716 // niMdai ya niyakayAI ..... ||dhyaa. 16 // niamA maNuva // 456 // nikkicaNAya samaNA...... || 355 // nikkUDaM savisesa....... / / 1544 / / nikkhato hatthisIsA.... // bhA. 151 // nikkheve 1 gaDDu 2 // 1429 // nicca ciya juvai0.... // 35 // nicchayao duneyaM ko.... nicchinnasavvadukkhA // 188 // nijjaMtaM muttUrNa - // 1361 // | paMca ya puttasayAI nijjavaNa bhaddagupte vIsuM... / / 776 // nijjAmagaravaNANaM....... // 994 // nijjAyakAraNamI / / 1577 // niddAmatto na sarai. // 1528 // nihosa sAravantaM ||885 // nimagaM ca gAm... nimitte 1 atthasatye 2 paMca o ***** / / 727 // ****** ***** ...... ****** ****** ***** // 944 // ||728 // // 961 // pra. ...... nimmAcchiyaM mahuM..... nimmaladagarayavaNNA ..... niyaAlayAo gamaNaM niyamA cittaM jhANaM // 1490 // niyamA jiNesu u...... / / 1137 / / niyamA maNuyagaI ..... // 184 // niyayamahio va // 1437 // nivaNussio. / / 9462 / / nivavallabhabahupakkhami ..... // pA. 18 // nivvANaM 1 cir3agAgiI. ||435 // nivvANagamaNakAle....... / / dhyA.81 / / nivvANamaMtakiriA sA.... // 306 // nisIyA namukkAre // 1379 // nisIhiA Asajja ....... pra. nissaMkiyanikkaMkhiya ..... / / 1564 / / nihnAi davva bhAvA.... // 890 // nIyAvAsavihAra // 1176 // nIruyattAe ayalo...... / / 748 / / + 1535 pachI + 1383 pachI niryuktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH neraiyatiriyamaNuyAdevA 0 .... ||664 // nevvANasAhae joe, ..... // 1002 // no kayapaccakkhA.... || 1584 / / no tivihativiheNaM / / 1585 // nouvagaraNe jA sA nosuakaraNaM duvihaM. nosuapaccakkhANaM ***** ***** ..... ..... [pa] paMca va mahavyavAI...... paMca savA culasIvA paMca rahate baMdaMti....... paMcahaM kiikammaM paMcaNhaM paMcasayA // 597 // paMcaNDaM vaNNANaM jo.... // 731 / / paMcahamaNuvayANaM pra. // paMcatthikAyamar3ayaM ||dhyaa. 53 // paMcamahavvayajutto / / 1198 / / paMcamiyAe~ asaMkhaDi... // pA. 35 // paMcavihaM AyAraM ...... // 994 // paMcavihaasajjhAyasssa..... / / 1363 // paMcavihe mANusse ||bhaa. 80 // paMcasaya 1 addhapaMcama 2 // 392 // paMcasayA culasIyA.... // bhA. 149 // paMcasayA coyAlA..... mA. 135 // paMcahi samaNasaehiM ||309 // paMcANaur3a sahassA 17 .... paMcANaur3a sahassA 6 paMcAsa AyAmA..... paMcAsIi sahassA 6 paMcAsII 1 paNNattarI pacidiyANa davve........ ||305 // // 396 // ||maa 93 / / ||407 // * // 406 // // 1351 // paMcidiehiM jA sA sA.... // pA. 8 // paMcaiva 1 addhapaMcama 2 ..... / / 378 // | 156u pachI. ...... ..... ****** pA. 80 // // 1024 // // bhA. 244 // ***** ***** ..... / / 1603 / / / / 345 // // 1249 // // 783 // / / 419 / / / / 1108 / / 315 // 1608 // ..... paMceva ya khIrAiM . paMceva ya sippAI ghaDa 1.... // 207 // paMccuppaNNaggAhI ujju0... / / 757 / / paMthaM kira desittA...... // 146 // paMsU accittarao // 282 // paMsU ya maMsaruhire par3aThANe nAgavasU paumassa kumArataM. paumAbhavAsupujjA // 376 // paThamuttare 9 mahAhari 10... ||400 // paurannapANapaDhamA ||paa. 34 // pakkaNakule vasaMto // 1113 // pakkheva DahaNamosahi..... ||bhaa. 11 // pagaDINaM aNNAsuvi.. // 572 // ****** ****** ...... ..... ****** ****** ***** ***** paccakkhAeNa kayA paccakkhANaM uttara ..... paccakkhANaM jANai... paccakkhANaM savvannu0... paccakkhANaM se...... paccakkhANaM pacca0.... paccakkhANaMmi kae paccakkhANamiNaM paccakkhANamiNaM 10 paccakkhANassa phalaM paccakkhANo viu ..... paccakkhe daNaM. paccayaNikakhevo...... // 749 // pajjavakAo punn.......||1445 / / pajjosavaNAr3a padruvaNao a divasa..... / / 1572 // paTTaviya die vA........ // 879 // // 1570 // // 1386 // paTTaviyami siloge...... / / 1401 // ***** // 1333 // // 1332 // // 1286 // // 1615 // / / 1565 // ****** ||bhaa. 249 // ||bhaa. 248 // // bhA. 144 // || 1558 // // 1596 // / / 1623 / / ***** // 237 // / / 1622 // / / 1278 // paDikamaNaM desiya // 1248 // paDikamaNaM paDika0..... // 1232 // paDikamaNaM paDiya0...... // 1234 / / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama paNNA chAyAlIsA ..... paDikamaNe sajjhAe paDikuDaviNe. paDikkamAmi goyaraca0... sU. // 1201 // // bhA. 181 // // 650 // // 1316 // patte vasaMtamAse A0..... patteyabuddhakaraNa....... 1152 / / pasijaggiyaMmi paDhame.. . / / 1398 / / patteyamakkharA.... paDiNIvasarIraNe ||paa. 68 // paDimA bhadda mahAbhara // 496 // ||1273 // // 1272 // // dhyA. 83 // // bhA. 32 // // 791 // // 168 // // 236 // // 264 // // 108 // / / 194 / paDilehaNA disA paDisiddhANaM karaNe ..... paDhamaM joge joge..... paDhamaM diTThIjuddhaM paDhamami savvajIvA..... paDhamabIyANa paDhamA...... paDhamassa bArasaMga paDhamANuogasiddho paDhamitya iMdabhUI. // 593 // paDhamittha varaNAbho..... // 176 // paDhamittha vimalavAhaNa.... / / 155 // paDhamilluassa udAe. // 1475 // paDhamilluyANa udae...... paDhamo akAlamaccU paDhamo caudasapucI.... paDhamodhaNUNasII 1 paDhamo ya kumAra..... / / 164 // paNatIsA 6 tIsA 7...... // 393 // paNaya caukkaM ca. / / 1563 / / paNayA paccaMtanivvA .....||1090 // paNavIsaM tu sahassA..... // 273 // paNavIsamaddhaterasa || 1535 // paNavIsasahassAiM // 286 // paNavIsA (Avassaga )... // 1207 // paNa puvvasahassA // 285 // paNNarasa 21 dasa ||380 // paNNarasa sayasahassA // 279 // paNNarasa sayasahassA // 177 // ||403 // ***** pAyasamA UsAsA / / 289 // pAraMparapyasiddhI paNNarasi mAhabahule. // 246 // pAriThThAvaNiyavihiM 12725chI. 1488 pachI + 1108 pADI ...... ***** ...... ...... ***** ..... ***** ****** ..... ***** ..... payaiThiGgapaesANu...... payalAyaMta susutto.. payalAvar3a paDipu0 paramohi asaMkhijjA,. paravasaNaM ahinaMda..... pariAo pavvajjA...... parijANiUNa jIve....... parijANiUNa Thio..... pariNivvuvA gaNaharA...... paribhAsaNA u.... ****** ..... ..... ***** // ||658 // ||bhaa. 3 // pariyAya baMbhaceraM // bhA. 205 // pariyAyaparisapurise..... // 1129 // paliAsaMkhijjaime // 898 // paliodamadasabhAe .... pallaya 1 girisa 0.... pavayAnIhUyANaM jaM... // 161 // pavvaiyANa va ...... pavvajna puTTile pavvajjAe juggagaM.... pavvajjAe paDhamaM pasaMte AsaNatve ya........ // 107 // // 787 // / / 1524 / / ||450 // // bhA. 179 // // 536 // ||1200 // pAosi avaratte / / 1394 / / pADaliputta mahAgiri .....|| 1284 / / pADaliputta huyAsaNa ||1300 // pANavahamusAvAe ||bhaa. 245 // pANIpattaM 3 gihi...... // 463 // pAbhAiyakAlaMmi u ........ / / 1399 / / pAyacchittaparu vaNa // 1321 // / / 1542 // / / 1167 // ****** / / ****** ****** ||17|| / / dhyA. 51 // / / 1483 // / / 1546 / / / / 45 // / / dhyA. 27 // // 412 // 1878 // fr. pAlaMti jahA gAvo pAvaM chiMdai jamhA pArvati jahA pAraM pArvati nibbuipuraM ..... ****** ***** pAvavahamusAvAe pAvugdhAI kIraha....... pAsavAI baMdamA0...... pAsatyo osanno hoDa pAsassa kumArataM pAso ariTThanemI piTTIcaMpA vAsaM piyadhammo daDhadhammo ..... ****** pA. 1 // 1525 pachI. ..... pisuNAsabhAsabhU0. pukkharavaradIvaDDe. ***** ...... pucchaMtANa kahei puDhaM suNer3a saha ..... puTTo jahA abaddha..... // 478 // // 1376 // ....... // dhyA. 20 // ...... / / 915 // // 1510 // // 992 // // 906 // / / 1541 / / // 1540 // ****** // 1109 // // 5 // puDhaviM tasapANasa..... // bhA. 143 // ||paa. 82 // ||paa.3|| puDhavI AukkAe. puNaravi a samosaro. ..... // 367 // puNaravi bhaddianagare ... // 487 // putto dhaNaMjayassA // 449 // putto payAvaissA .. // 447 // **** ||bhaa. 136 // puvvAvarasaMjuttaM veragga..... // pA. 15 // purimaMtararAja bhUyaguha..... purimeNa pacchimeNa.... purimeNa0 ... // 182 // // 454 / / // 679 // / / 1487 / / , / / 1547 / / ..... Tusoll ***** // 299 // // 232 // purisajjAe'vi tahA..... puvvaM ca jaM taduttaM ....... puvvaM ThaMti ya guruNo pukhvaM davvAloyaNa...... ||paa.36|| puvvaMte hojja jugaM 1833 // puvvakayabhAso...... ||dhyaa 30 // pukhvapaDivannagA puNa // 808 // puSvappaogao ciya... ||ghyaa. 85 // sU. // // 437 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH * 317 puvvabhavajammamAma..... // 152 // | bahuraya jamAlipabhavA.... // 779 // | bharahami addhamAso,.... // 34 // puvvamadiTThamassuama0..... // 939 // | bahuraya paesa avvatta0.... // 778 // | bharahasila 1 paNia 2..... // 940 // puvvasayasahassAiM paMca ..... // 283 // | bahusAlagasAlavaNe ..... // 489 // bharahasila 1 miDha 2 ..... // 941 // puvvAIAsu mahA0 ..... // 810 // | bADhaMti bhANiU0:... bhaa.53||| bharahassarU vakamma8..... ||bhaa. 14 // puvvANupuvvi na kamo ..... // 1008 // | bANauI cauhattari.... // 655 // bharaho pasannacaMdo ..... // 1151 // puTvi ukkhittA ..... bhA. 98 // | bAravai arahamitte ...... // 1309 // | bharu yacchaMmi ya...... // 1317 // puci kayAi..... bhA. 21 // | bAravaI veyaraNI ...... // 1306 // | bharu yacchejiNadevo..... // 1305 // pusse 9 puNavvasU 10 ..... // 328 // | bArasa ceva ya vAsA ..... // 537 // | bhavaNavaivANama0..... bhA. 64 // puhavI ya vAruNI..... // 648 // | bArasa vAse ahie ...... // 534 // bhavaNavaivANamaM0...... bhaa.115|| poaNa 1 bAravai0..... // 408 // ] bArasa solasa.... // 654 // bhavaNavaivANamaMta0..... bhA. 90 // porANayagayadappo ..... bhaa.212|| | bArasaMgo jiNakkhAo .... // 997 // bhavaNavaivANamaMtarajoisa0 // 346 // posassa puNNimAe ..... 248 // | bArasavihe kasAe.... // 113 // bhavaNavaI joisiyA .... // 560 // posassa suddhachaTThI...... // 247 // bAlo abAla0.... ||bhaa.73|| bhavasiddhio u..... // 813 // praNipatya jinavare..... . // 1 // | bAvIsaM titthayarA ..... // 1247 // | bhAiyapuNANiyANaM ..... // 585 // bAhirakhittami ...... // 1223 // bhAvasuasaddakaraNe ..... // 1026 // phagguNabahulikkArasi ..... // 241 // | bAhiralaMbhe bhajjo..... // 2 // bhAvugaabhAvugANi...... // 1115 // phagguNabahule ekkA0..... // 340 // bAhubalikovakaraNaM ..... // 349 // bhAve khaovasamie.... // 104 // phagguNabahule chaTThI .... // 244 // | biMdu ya chIe ya ....... // 1381 // | bhAve pasatthamiyara..... // 1451 // : phaDDA ya asaMkhijjA,.... // 60 // | biiyaMmi hoMti ...... // 563 // bhAve savvodaio0.... bhaa.189|| phaDDA ya ANugAmI,..... // 1 // | biiyakasAyANudae... // 109 // bhAsaga paritta.... // 15 // phAsiyaM pAliyaM.... // 1595 // | boDiyasivabhUIo.... ||bhaa. 148 // bhAsA asaccamosA ...... // 1095 // phiDiyaMmi aDDharatte..... // 1396 // [bha] bhAsAsamaseDhIo.... // 6 // phusai aNate .... // 976 // | bhagavaM adINamaNaso.... // 318 // bhikkhAyariyAi..... // 1426 // - [ba] bhadreNa carittAo..... // 1160 // bhinnavisayaM nisiddhaM...... // 1228 // baMdhaNasADbhayANaM.... bhA. 171 // | bhaNai a ArhiDijjA .... 770 // | bhisiNIpattehiare...... // 200 // baMbhaNagAme naMdovanaMda ..... // 475 // bhaNai adhAreavvA.... // 771 // | bhImaTTahAsa hatthI ..... ||bhaa. 112 // battIsadosaparisuddhaM ...... // 1214 // bhaNiyaM dasavihameyaM ..... // 1582 // bhUApariNayavigae..... // 1021 // baddhamabaddhaM tu suaM..... // 1020 // | bhattaM vA pANaM vA ...... // 1186 // | bhogaMmi cakkimAI 7..... // 1044 // baladevavAsudevA ..... // 404 // bhattivihavANurUpaM ..... // 582 // bhogaphalaM bAhubalaM.... // 178 // balipavisaNasamakAlaM ..... // 586 // ] bhattIi jiNavarANaM ...... // 1097 // bhogasamatthaM NAuM..... bhA. 78 // bahalI a joNagA ..... // 337 // bhattIi jiNavarANaM...... // 1098 // bhogasamatthaM nAuM..... // 195 // bhliiaddNbillaajonng....||336|| bhatte pANe sayaNAsaNe...bhA. 236 // | - [ma] bahiA ya NAya0.... bhA. 111 // bhadda 1 subhaddA 2 ..... // 410 // maMkhali maMkha subhaddA ..... // 473 // bahidhoyaraddhapakke...... // 1354 // bhadaM ca mahAbhaI ..... // 530 // maMDiyamoriyaputte ..... // 594 // bahumajjhadesabhAge ..... // 963 // bhaddilapura 10 sIha0..... // 383 // maMdire aggibhUI .... // 442 // bahuyANa saddayaM ...... bhaa.214||| bharanittharaNasamatthA ..... // 943 // | magasirasuddhikkArasi ..... // 251 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ja Avazyakaniryukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama magahA gobbaragAme..... // 643 // mAuyapayaMti neyaM ...... bhA. 233 // | mUluttaraguNarU vassa ..... . // magahA gobbaragAmo ..... // 493 // mAgahamAI vijayo ..... // 348 // mUsAi mahAkAyaM..... ||bhaa.221|| magahArAyagihAisu ..... // 234 // mANussa khetta jAI ..... // 831 // | meru girituMgasariso ..... // 1256 // mggsirsuddhikkaarsiii....||250|| | mANussayaM cauddhA ..... // 1356 // meru girIsamabhAre na ..... // 351 // magge 1 avippaNA0..... // 903 // mAyaraM piyaraM vAvi ...... // 1197 // mottuM gilANakajja..... pA. 29 // macchuvvattaM maNasA ...... // 1209 // mAyA ya ruddasomA..... // 775 // | mottUNamesimikkaM sesaann..||785|| mjjnnnnisejjakkhaa....||703|| | mAyAe ussaggaM sesaM ..... // 1543 // morI nauli birAlI... bhaa.138|| majjhatthassa u ....... ||dhyaa. 11 // mAraNayA jIvavaho 21... bhA. 19 // morIyasannivese do.... // 644 // maDayaM mayassa ..... ||bhaa. 26 // | mAsaM pAovagayA..... // 659 // mosali saMdhi, ....... // 510 // maNapajjavanANaM..... // 6 // mAse 2 a tavo .... // 1573 // mohapayaDIbhayaM abhi0.... // 1456 // maNapariNAmo a...... ||bhaa. 89 // mAhakuMDaggAme ..... // 457 // mohe 1 ya jhANa 2..... bhA. 114 // maNasahieNa u......||1488|| mAhesarIu sesA puriaM.... // 772 // . [ya] . . . maNasA vAvAraMto ....... // 1480 // migAvaI 1 umA .... // 409 // yadyapi mayA tathA..... // 2 // maNiAI dorAisu ..... bhA. 15 // | micchattakAliyAvAya0 .... // 913 // [ra] maNikaNagarayaNacittaM ..... // 545 // micchattapaDikkamaNaM...... // 1251 // rajjAiccAo'viyara ..... // 213 // maNikaNagarayaNacitte ..... // 547 // | micchattamohaNijjA ..... // 1093 // rattukkaDA uitthI ...... // 1357 // : maNirayaNahemayAviya ..... // 550 // micchabhayaghosaNa...... // 1325 // rahavIrapuraM nayaraM dIvaga.... |bhA. 146 // maNue caumaNNayara ..... // 565 // | micchAdiTThIyANaM jaM.... // 788 // rAiNiyaM vajjettA.... // 671 // maNuehiM khalu jA..... ||paa.9||| mitti miumaddavatte ...... // 1507 // rAovraNIyasIhAsaNe..... // 589 // mayaharagAgArehiM anna.... // 1576 // | mitti miumaddavatte.... // 686 // | rAgaddosakasAe (ya), .... // 918 // mayaharapagae bahupa0...... // 1348 // | mihilA 21 soria0..... // 384 // rAgaddosakasAyAsa0...... ||dhyaa.50|| maru devI 1 vijaya 2..... // 385 // | mihilAe lacchighare.... bhaa.132|| rAgeNa va doseNa..... . bhA. 253 // malae pisAyarU ... // 508 // mukkdhuraasNpaagddsevii0...||1127|| rAgeNa va doseNa ...... // 1413 // mallissavi vAsasayaM .... // 295 // muNicaMda kumArAe ..... // 477 // | | maNicaMTa kamArA ..... // 477 // rAgo doso moho....... ||dhyaa. 13 // . maharihasijjArUhaNaMmi.... // 1085 // muNisuvvae namimi ...... // 418 // | rAyakulesu'vi jAyA ..... // 222 // mahiyA ugabbhamAse..... bhaa.219|| muNisuvvao a...... // 381 // rAyagiha vissanaMdI ..... // 444 // mahiyA ya bhinnavAse ..... // 1328 // | muttapurIsanirohe jinnnnaa0..||726|| rAyagiha vissabhUI .... // 445 // mahupuggalAI tinni .... // 1609 // muhapuggalarasayANaM ..... // 1611 // rAyagihamagahasuMdari ..... // 1315 // mahurapariNAma sAmaM 1.... // 1031 // mUaM huMkAraM vA.... // 23 // | rAyagihe guNasilae.... bhaa.128|| mahurAe jauNa rAyA ... // 1283 // mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM.... // 762 // rAyA Aiccajaso ...... // 363 // mahurAe jiNadAso ..... // 470 // mUDho va disijjha...... // 1382 // rAyA iha titthayaro ...... // 1326 // mahusittha 17 muddi 18 ..... // 942 // | mUyaM ca DhaDDuraM ceva, ..... // 1212 // // 1212 // rAyA karei daMDaM siddhe..... // 198 // mA me ejau kAutti ..... // 1476 // | mUlaguNauttaraguNe ..... // 1616 // rAyA va rAyamacco ..... // 584 // mA me calautti ....... // 1478 // | mUlaguNANaM laMbha.... // 111 // ruppaM TakaM visamA0..... // 1139 // mA veaNA u to....... // 1423 // | mUlaguNAvi ya duvihA ...... pr.|| ruppaM patteyabuhA TaMka...... // 1140 // * 1557 57.. * 1425 pachI. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH * 318 rogaharaNaM tigicchA 17... ||bhaa. 18 // | vaNasaMDovva kusu0.... bhA. 101 // | viulA vimalA ..... // 937 // roddA ya satta veyaNa ..... // 464 // | vaNNeNa vAsudevA ....... // 402 // | vigaliMdiehiM jA sA.... paa.7| rohIDagaMca nayaraM...... // 1319 // vattaNA saMdhaNA ..... // 699 // vicchya sappe mUsaga... ||bhaa.137|| roheDa vaNaM chadre hiya0...... // 1424 // | vatthUo saMkamaNaM.... // 758 // vijjasaassa.... . // 173 // [la] vanarasagaMdhasaMThANa0..... |bhA. 204 // | vijjAcaraNanaesuM ..... // 1053 // lakkhaM 12 asayANi.... // 262 // vayaekkagasaMjogANa..... . // vijjANa cakkavar3I..... // 932 // marATiyaMmi bIe..... // 2422 // varakaNagataviagorA ..... // 377 // | viNao sAsaNe...... // 1217 // laddhilliaMca bohiM ..... // 1099 // varapaDahabherijhalla0.... ||bhaa. 104 // viNaoNaehi.... // 138 // laddhilliaMca bohiM ....... // 1100 // varavariA ghosijjai ..... // 219 // viNaovayAra ....... // 1216 // lakSNa ya sammattaM.... . // 147 // varavariA0 ..... bhA. 84 // vittAsejja hasejja...... pA. 40 // lAuAeraMDaphale ..... // 957 // varasurahimallasayaNami.... // 1089 // vitti u suvaNNa...... // 580 // lADhesu ya uvasaggA ..... // 482 // vavagayamohA samaNA ..... // 482 // // 356 // vimalataNubuddhi ..... // 1086 // lAhA hu te suladdhA .... // 427 // vavahAre 12 nIi 13 .... // 204 // | vimalamaNaMtai dhammo ..... // 371 // liMgaM jiNapaNNattaM...... // 1132 // | vavahAro'vihu balavaM. bhaa.123|| virayAviraI saMvuDama0..... // 863 // liMgAi tassa ..... ||dhyaa. 26 // vasabhe ya iMdakeU ..... bhaa.209|| visamaMmi samA0...... ||dhyaa. 43 // lippagahatthI hatyitti...... // 1434 // vasahi nivesaNa........ paa.54|| visamA jar3a hojja..... paa.49|| lehaM livIvihANaM.... bhA. 13 // vasahinivesaNasAhI...... paa.55|| visayasuhaniattANaM ..... // 1004 // loiMdiamuMDA saMjayA ..... // 354 // | vasubhUI dhaNamitte.... // 647 // vihigahiyaM vihibhuttaM ..... // 1613 // loe vee samae ..... // 1607 // vAe parAjio.... bhA. 140 // vIraM ariTThanemi pAsaM ..... // 221 // logassujjoagarA ... // 1061 // vANArasI ya koThe ..... // 1308 // vIraM sukkajjhANa0..... ||dhyaa. 1 // logassujjoyagare, dhamma0.... ||s.|| vANArasI ya NayarI ...... // 1312 // vIravarassa bhagavao ..... // 471 // lobhANuM veaMto jo.... // 117 // vANiyagAmAyAvaNa ..... // 495 // vIriyabhAve ya tahA.... 1 // 752 // [va] . vAyaNapaDisuNaNAe.... // 689 // vIriyasajogayAe ..... // 1515 // vaMdaNaciikiikamma...... // 1103 // vAyanisagguDDoe jaa0...||1514|| vIro ariTThanemI ..... // 226 // vaMdAmi mahAbhAgaM..... // 81 // vAyAIdhAUNaM ....... // 1470 // vaMdijjamANA na ...... // 866 // | vAyAe namokkAro ..... // 1128 // vIsamiUNa niyaMTho... // 124 // vaisAhasuddhaekkArasIe.... // 734 // | vAraNa saNaMkumAre ...... // 19 // vIsarasaharu aMte ....... bhaa.230|| vakkhANaMsamattIe.... // 10 // | vAluya paMthe teNA ..... // 507 // vIsasakaraNamaNAI... bhA. 154 // vakkhittaparAhutte a...... // 1199 // | vAghAe taio siM ...... // 1371 // vIsA do vAsasayA .... ||bhaa.131|| vaccaMte jo u kamo..... ||bhaa.207|| vAsattANAvariyA .... // 1331 // vuDDhI vA hANI.... // 59 // vaccagagoNI 1 khujjA.... // 133 // vAsasahassaM 1 bArasa 2.... // 238 // | veMTaTThAI surabhi ..... // 546 // vaccaha hiMDaha na ..... // 512 // | vAsANa kumArattaM ..... ... // 287 // veuvviasaMghAo..... bhA. 167 // vajjaMta'vajjabhIrU .... // 358 // vAsAsu ya tinni..... // 1391 // vejje meMThe taha ....... // 846 // vajjarisahasaMghayaNA.... // 157 // | vAsIcaMdaNakappo jo.... // 1551 // | vesamaNavayaNasaMco0.... bhA. 68 // vaDr3hate pariNAme ...... // 823 // vAsodayassa va jahA ..... // 577 // vesAli bhUyaNaMdo ..... // 518 // + 1056 pachI. X 1pa63 pachI Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ja Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama vesAlIe paDima .... // 494 // | saMtI kuMthU a aro.... // 417 // | satteyA TThiIA..... // 786 // voggaha daMDiyamAdI..... // 1345 // saMdiTTho saMdiTThassa..... // 700 // saddahaNa jANaNA khalu.... // 753 // [sa] saMbohaNa 1 pari0 .... // 209 // // 209 // sadAiesu rAgaM dosaM...... // 1427 // saMkAidosarahio ...... ||dhyaa. 32 // | saMbhiNNaM pAsaMto.... // 127 // | saddAivisayagiddho ....... ||dhyaa. 17 // saMkeyaM ceva addhAe,.... // 1567 // | saMmattassa suyassa ..... // 811 // | saddAivisayasAhaNa..... ||dhyaa. 22 // saMkhAIAo khalu,..... // 25 // | saMmasuANaM laMbho ..... // 807 // | sannihiyANa vaDAro..... // 1385 // saMkhAIe'vi bhave..... // 590 // | saMvaccharamukkosa...... // 1460 // // 1460 // | sapaDikkamaNo dhammo ..... // 1245 // saMkhijja maNodavve,.... // 42 // saMvacchareNa dhUaM ...... sappaMca taru va0..... bhA. 75 // saMkhijjami u kAle, .... // 35 // | saMvacchareNa bhikkhA .... // 319 // | sappaM sayaNe jaNaNI.... // 1091 // saMkhijjamasaMkhijjo, ..... // 67 // | saMvacchareNa hohI ..... // 216 // samaNaM vaMdijja ....... // 1107 // saMkhijjAU cauro .... // 819 // | saMvacchareNa....... bhaa.81||| samaNA tidaMDavirayA..... // 353 // saMkhejjajoyaNA khalu, .... // 52 // | saMvaTTa meha AyaMsagA ..... // 188 // | samaNo u vaNivva ....... // 1406 // saMgamatherAyario ...... // 1178 // saMvarakayanicchidaM ....... ||dhyaa.59||| samattassa suyassa ..... // 849 // saMgahakAo'NegAvi ....... // 1444 // saMvaraviNijjarAo .... ||dhyaa. 96 // samabhAvaMmi ThiyapyA ....... // 1505 // saMgahiyapiDiyatthaM saMga0.... // 756 // | saMvariyAsavadArA ..... // 1467 // | samabhUmevi aibharo.... bhA. 278 // saMgANaM ca prinnnnaaN,......||1279|| saMviggaaNNasaMbho0.... ||bhaa.246|| | samayA sammatta ..... // 1033 // saMghayaNa rUva saMThANa ..... // 571 // saMsaria thAvaro..... // 443 // samayAvaliamuhuttA..... ||bhaa.199|| saMghayaNaM saMThANaM.... // 160 // saMsAra paDikkamaNaM ...... // 1252 // | samayAvaliya muhattA.... // 663 // saMghAyaNaparisADo.... bhA. 168 // saMsArasAgarAo ubbuDDo.... // 97 // samavAiasamavAI.... // 738 // saMghAyabheatadu0..... bhA. 155 // saMsArAaDavIe ..... // 909 // | samavAo goTThINaM.... bhA. 20 // saMghAyamegasamayaM... bhA. 163 // | | sakkIsANA paDhama,... // 48 // samahiMdA kappa..... ' bhA. 119 // saMjamaghAuppAte ...... // 1324 // | sakko atassama0..... bhA. 77 // | samilA pabbhaTThA ....... // 834 // saMjamajoe abbhuTThiyassa.. // 682 // | sakko a devarAyA ..... // 498 // | samuTThANa 1 vAya0 .... // 889 // saMjamajoe..... // 681 // sakko vaMsaTThavaNe.... // 190 // samusaraNa bhatta uggaha ..... // 362 // saMjamajoesu sayA ...... // 1171 // | saggahanibbuDa eva...... // 1344 // | samosaraNe kevaiyA ..... // 543 // saMjayamaNuehiM jA.... paa.10|| sacarittapacchayAvo ..... // 1049 // saMmmatta 8 nANa 9 ..... // 897 // saMjayavemANitthI..... bhaa.116|| | sajjhAyajhANatava0...... // 1506 // | sammattaM acarittassa ...... // 1163 // saMjogasiddhIi phalaM.... // 102 // | sajjhAyamaciMtatA .... // 1374 // | sammattacaraNasahiyA .... // 859 // saMjJAsu dosu sUro ....... // 1443 // saTThi 18 paNapaNNa 19 ... // 263 // sammattadesaviraI ...... // 56 // saMtapayaM paDivanne ..... // 896 // | sattaNhaM payaDINaM..... // 106 // | sammattadesavirayA ..... // 51 // saMtapayaparU vaNayA 1 .... // 895 // | sattattari sayAI ...... . // | sammattadesavirayA ..... // 50 // saMtapayaparU vaNayA..... // 13 // sattavahavehabaMdhaNaka0.... ||dhyaa. 19 // sammattasuyaM savvAsu ..... // 822 // saMtA titthayaraguNA ...... // 1133 // | sattasahassANaMtaiji0.... // 310 // | sammaiMsaNadiTTho...... // 910 // saMtissa kumArattaM ...... // 292 // sattasu parimiya .... bhaa.217|| | sammaddiTThi amoho ..... // 861 // saMtI kuMthU a aro..... // 223 // sattegaTThANassa u..... // 1602 // sammasuyaagArINaM..... // 54 // 1567 pachI. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghADaya0 niryaktibhASyAdizlokAnAM akArAdikramaH 321 sayaNAsaNaNNapANe... // 1500 // savvo'viya AhAro..... // 1591 // | sAvayadhammassa vihi .... // 1559 // sayabhisayA bharaNIo..... paa.45|| saha maru devAi niggao..... // 344 // | sAhAraNaosaraNe ..... // 554 // sayamevaNapAlaNiyaM ..... // 1586 // sahasA kAlagayaMmI ...... paa.37||| sAhAraNamapajjatta..... // 123 // sayasAhassA gaMthA .... // 876 // sA caMDavAyavIcIpa0 ..... // 835 // | sAhAraNAsavatte ..... // 578 // salaliyavillahala0...... // 1258 // sA pUNa saddahaNA ...... // 1588 // | sAhANasavvamatA - sAhINasavvamaMto .... // 933 // saviyAramatthavaMjaNa0..... ||dhyaa.78|| | sA vatthI siribhaddA ..... // 479 // sAhuM tigicchiUNaM.... // 175 // savvaM asaNaM savvaM ..... // 1579 // | sA havai savva0..... bhA. 188 // sighADagatigacaukka0.... // 218 // savvaM ca desavirati ..... // 564 // | sAee puMDarIe ....... // 1289 // ||bhaa.83|| savvaM pANaivAyaM ....... // 1271 // | sAgAramaNAgArA,.... // 65 // siuMbarajaMghAe ..... // 1072 // savvati bhANiUNaM ..... // 800 // sAgAriyADa kahaNaM...... // 1349 // sikkhA duvidhA... // 1 // savvagayaM sammattaM ..... // 830 // sAgeyammi mahAbala ...... // 1298 // sijjasa 1 babhadatta 2 ... // 32 // savvaggahobhayANaM.... bhA. 169 // | sAdIsapajjavasio.... // 732 // | siddhAtta a buddhAtta ..... // 987 savvajIverhi surya ...... // 860 // sAbhAviya tinni .... // 1334 // siddhatthapure teNetti ..... // 511 // savvattha avisamattaM ..... // 576 // sAbhiggahA ya nirabhi0... // 1560 // siddhatthavaNaM..... bhA. 102 // savvapamAyarahiyA ...... ||dhyaa.63|| sAmaMsamaM ca 2..... // 1030 // siddhassa suhA rAsA ... // 18 // savvabahuagaNijIvA,.... // 31 // sAmAiamAIaM... bhA. 37 // siddhANa namukkAro .... // 992 // savvaloe arihaMta ...... suu.|| | sAmAiyaM karemI..... // 1046 // siddhANa namukkAro evaM0 // 991 // savvavihIsu a kusalA... // 1084 // | sAmAiyaM ca tivihaM .... // 796 // siddhANa namukkAro dhannA0 // 990 // savvasurA jai rU vaM..... // 569 // | sAmAiyaM ca paDhama.... // 114 // siddhANa namukkAro..... // 989 // savvAuaMpi soyA ..... // 579 // sAmAiyaM sa maiyaM ..... // 864 // siddhANaM buddhANaM ...... . // savvAovi gaIo...... // 1162 // | sAmAiyaMmi ukae ..... // 801 // siddhivasahimuvagayA ..... // 911 // savvAsu vaTTamANA ..... ||dhyaa. 40 // | sAmAiyanijjuti.... // 87 // siddhe namaMsiUNaM ..... // 1270 // savve kAussaggaM kareMti.... // 706 // | sAmAiyamAIya.... // 13 // sirigutteNa'vi .... bhA. 139 // savve ya mAhaNA.... // 657 // // 657 // sAmAiyAiyA vA..... // 271 // sIA sADI dIhaM ...... // 945 // savve'vi egadUseNa ..... // 227 // | sAmANiadeviDDhi .... // 505 // sIAi majjhayAre.... bhA. 94 // savve'vi egavaNNA.... // 391 // // 391 // sAya sayaM gosaddhaM ..... // 1533 // sIAlaM bhaMgasayaM .... // 1045 // savve'vi gayA ..... // 390 // | sArassaya 1 mAiccA 2.... // 214 // sIyalalukkhA'NuciyaM.... // 1187 // savve'vi sayaMbuddhA ..... // 212 // sArassayamAiccA0 bhA. 86 // sIyale khuDDae ..... // 1105 // savvevi davvajogA ..... // 934 // sArIraMpiya duviha...... // 1350 // sIyANe jaM dig ...... ||bhaa.225|| savvevia aiyArA..... // 112 // | sAlaMbaNo paDato ..... // 1173 // sIyAyavAiehi ..... ||dhyaa.104|| savvesipi jiNANaM ..... // 333 // sAvagabhajjA 1 satta0.... // 134 // sIsa 1 muro 2 ... bhaa.160|| savvesipi nayANaM ..... // 1055 // sAvajjajogappariva0 ..... // 799 // sIsukkaMpiya sUI ...... // 1550 // savvesipi nayANaM ..... // 1625 // sAvajjajogavirao .... // 1052 / sIso paDhamapavese ...... // 1229 // savvesuvi saMThANesu ..... // 821 // sAvajjajogavirao.... bhaa.142|| sIhAsaNe nisa0 ..... ||bhaa.97|| savvehiMpi jiNehiM ..... // 331 // | sAvatthI usabhapuraM .... 781 // suaNosuasua...... // 1041 // 15255chI.. + 15645chI.. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 Avazyakaniyukti haribhadrIyavRtti akArAdikrama suanANaMmi abhattI ..... // 1409 // | suvihiya duvihiyaM ..... // 1123 // | soUNa aNAuDhei ...... // 877 // suanANaMmivi jIvo...... // 14 // | sussUsai paDipucchai...... // 22 // | soUNa kIramANI...... // 598 // sukayaM ANattiM piva ..... // 1527 // | suhumo ya hoi...... // 37 // | soria suravarevi a..... // 1295 // sukkaMbarA ya samaNA ...... // 357 // sUre 17 sudaMsaNe 18... // 389 // | soriyasamuddavijae ..... // 1296 // sukkjjhaannsubhaaviy0.dhyaa.87|| | sUrodaya pacchimAe ..... // 555 // solasa ceva sahassA ...... pr.|| sukkAe lesAe do .... ||dhyaa.89|| | seeNa kakkhamAI...... pA. 26 // | | solasa rAyasahassA... // 7 // suggIve 9 daDharahe 10.... // 388 // | sejjaM ThANaM ca jadA.... // 696 // | solasa vAsANi.... bhaa.127|| sucirapi acchamANo.... // 1114 // | sejjaM ThANaM ca.... // 695 // | sohammakappavAsI ...... // 499 // suciraMpi acchamANo.... // 1118 // | seNAhivaI bhoiya ..... // 1346 // | sohI paccakkhANassa... bhaa.247|| suciraMpi vaMkuDAiM ..... // 1314 // | seyaM sujAyaM suvi0...... bhaa.210|| [ha] sujasA 14 suvvayA0.... // 386 // | seyapuraM 9 riTThapuraM 10 .... // 324 // hatyami muhuttanto,.... // 33 // suTTagAiyaM suTTa0..... // 1291 // | seyavi polAsADhe.... bhaa.130|| | hasthiNauraM 1 aojjhA 2... // 323 // suTThataraM nAsaMtI ..... // 1111 // | selaghaNa kuDaga..... // 139 // hatthI chaccitthIo..... // 166 / sudRvi sammaddiTTI ....... // 1165 // | sevAmi selakANa. ..... // 1266 // hatthI hatthINiAo ..... // 503 // suttatthatadubhayaviU.... ||paa.46|| | sesA u jahAsattiM ...... // 1367 // hatthuttarajoeNaM kuMDa0.... // 459 // suttatthaba ...... // 1188 // sesA u jahAsattiM ..... // 1521 // hayaM nANaM kiyAhINaM,.... // 101 // suttattho khalu paDhamo,..... // 24 // | sesA u daMDanII..... // 169 // harisaha seyaviyAe ...... // 16 // suniuNamaNAiNihaNaM..... ||dhyaa.45|| | | sesANaM pariAo .... // 301 // havai payAvai 1 baMbho .... // 411 // subahuMpisuya mahIya.... // 18 // so ussaggo duviho..... // 1454 // heUdAharaNAsaMbhave ya.... ||dhyaa.48|| sumaMgalA jasavaI 2 ..... // 398 // so eva jippamANo.... bhaa.33|| herannieM 1 karisae 2 ..... // 947 // sumaissa kumArattaM ...... // 281 // | so jiNadehAINa... bhA. 27 // | hoMti kamavisuddhAo..... ||dhyaa.66|| sumaI tha niccabhatteNa .... // 228 // | so dAi tavokamma..... // 1569 // | hoti suhAsavasaMvara..... ||dhyaa.93|| sumiNa 1 mavahAra 2..... // 458 // | so dAi tavokammaM ..... // 1571 // | hoi pavittinIvittI.... // 746 // suya dhamma tittha.... // 130 // so devapariggahio ..... // 460 // hoi pasatthaM mokkhassa.... // 741 // suyapaDivaNNA saMpai,..... // 852 // so vANarajUhavatI ..... // 847 // hoi bhayaMto bhayaaM0.....' |bhaa.184|| suyasamma sattayaM ..... // 855 // | so vAnarajUhavaI ....... // 1307 // | hohI ajio saMbhava ...... // 370 // suragaNasuhaM samattaM ...... // 981 // | so viNaeNa uvagao ..... // 426 // hohI te viNivAo ..... // 1260 // surahipura siddhajatto .... // 469 // so soyai maccujarA0..... // 838 // hohI pajjosavaNA..... // 1568 // suvidiyajagassa0..... ||dhyaa. 34 // | souM uvaTTiyAe ..... // 1620 // hohI sagaro maghavaM ..... // 374 // + 1563 pachI. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA : pariziSTa-3 323 pariziSTa-3 viSayAnukramaNikA bhAga-1 gAthA kramAMka pRSTha 46 12 1. 2 1 | pRSTha | viSaya kramAMka maMgalAcaraNa prayojanAdinuM varNana maMgalavAda maMgala zabdanI vyAkhyA nAmAdi nikSepAonI vyAkhyA tathA nAmAdi maMgalo pAMcajJAnarUpa naMdI | pAMca jJAnanA nAma mati-zrutajJAnanA zabdanI vyAkhyA 21 mati-zrutanI sAmyatA ' 23 avadhi zabdanI vyAkhyA ane mati-zruta sAthe sAmyatA kevala zabdanI vyAkhyA ane mana:paryavajJAna sAthe sAmyatA | 25 mati-zratano paraspara bheda, pAMca jJAnanA kramanuM prayojana matijJAnanuM svarUpa zrutaanizrita matijJAnanuM svarUpa) zrutanizritamatijJAnanuM svarUpa avagrahAdinuM svarUpa avagrahAdinuM kAlapramANa zrotrendriyAdinI prAptaprApta viSayatA indriyonuM viSaya pramANa cakSu ane mana aprApyakArI | mizravAsita dravyonuM zravaNa kAyikavAcikayogavaDe zabda dravyonuM kramazaH grahaNa)muMcana kAyayoga e ja vAgyoga ane gAthA kramAMka viSaya kramAMka manoyoga 8-9 trividha zarIramAM rahelA AtmapradezovaDe bhASAnuM grahaNa (jIvanI sapradezatAnI siddhi) | 49 10-11 | | bhASA dravyovaDe lokapUrtinA samayo matijJAnanA paryAyavAcI zabdo 13-15 satpadaprarUpaNAdivaDe matijJAnanuM svarUpavarNana 16-18 mati-zrutanA bhedo 19-20 zrutajJAnanA cauda bhedo 21-22 zrutajJAnano lAbha ane buddhinA ATha guNo 23-24 | zravaNavidhi ane vyAkhyAnavidhi 25-28 | avadhijJAnanA bhedo avadhinA nikSepA 30 jaghanyAvadhi kSetra 31 utkRSTAvadhikSetra 32-35 madhyamAvadhikSetra 36 dravyAdimAM jenI vRddhimAM jenI vRddhi thAya te 37 kAla karatAM kSetranI sUkSmatA 97 38 jaghanyAvadhimAM dekhAtA dravyo 39-40 vargaNAonuM svarUpa 99 41 gurulaghu ane agurulaghu dravyo 42-43 avadhimAM dravya, kSetra ane "kALano paraspara saMbaMdha 107 44-45 paramAvadhinA dravya, kSetra ane kALa 110 46-47 tiryaMca-nArakanA avadhinuM jaghanyatA pramANa 114 26 " che ja 2 106 0 0 45 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 kramAMka viSaya T12 1 . 59 ni 0126 gAthA | JkamAMka | 48-51 | vaimAnika devonA avadhinuM Urdhva-adho-tiya kSetrapramANa 117 vaimAnika sivAyanA devonuM sAmAnyathI avadhikSetra pramANa 119 53 | jaghanyotkRSTa ane pratipAtI apratipAtI avadhijJAna 54-55 stibuka vigere avadhinA AkAro pa6 deva-nArakone anugAmI, zeSone traNa prakAre avadhijJAna 57-58 kSetrAdine AzrayI jaghanyatara | avadhinuM avasthAna dravyAdine AzrayI vRddhinahAni 60-63 tIvra-maMda tathA pratipAtotpAda dvAra avadhijJAnamAM jadhanyAdithI keTalA paryAyo dekhAya? 65-66 jJAna, darzana, vilaMga ane dezadvAra 132 67 bAhya-abAhyAvadhinuM kSetra pramANa 68-70 gatyAdikArono atideza ane RddhionuM varNana 71-75 vAsudevAdinuM zArIrika bala 141 mana:paryavajJAnanuM svarUpa kevalajJAnanuM svarUpa 145 prajJApanIya padArthonI dezanA ane te dezanA vacanayoga che. 146 sva-para prakAzaka hovAthI zrutajJAnano adhikAra 148 pIThikA vivaraNa samApta * # upakramAdinuM svarUpa # zrutajJAnano anuyoga, zAstranI zarUAtamAM naMdI adhyayananA arthanuM kathana anAvazyaka, Avazyaka zabdano artha, Avazyaka gAthA pRSTha kamAM viSaya kramAMka AvazyakanA nikSepA, agItArtha | asaMvignanuM derAnta, AvazyakanA ekArthika nAmo, zrata ane skaMdhanA nikSepA, cha adhyayananA chA viSayo, upakramAdi cAra anuyoga dvAronuM svarUpa, upakramanA bhedo, bAhmaNi vigerenA dento, gurunI ArAdhanAnuM mahattva, zAstrIyopakramanA bhedo, anAnupUrvInA bhAMgAonI prAptino upAya, upoddhAtaniryuktino avasara 149 80-82 upoddhAtaniyuktinuM maMgala (tIrthanuM svarUpa). 173 AvazyakAdiRtajJAna niryuktinI pratijJA 180 | sAmAyikaniyuktinI pratijJA (dravyaparaMparAnuM daSTAnta) 183 | niyuktizabdano artha 195 tIrthaMkara-gaNadharonI zIlAdi saMpatti 90-92 | sUtraracanA,, tenuM prayojana 93 zrutajJAnanI zarUAta | aMta, teno sAra nirvANa 94-97 pavana vinAnA vahANanI jema tapa-saMyama vinAnI vyaktine zratamAtrathI mokSAbhAva 98-101 | AMdhaLAne karoDo dIpakonI jema cAritrarahita jIvanuM ghaNuM zrata paNa nirarthaka AMdhaLA ane pAMgaLAnuM daSTAntA210 jJAnAdi trikanA samAyogamAM mokSa 212 104 | kaSAyonA kSayamAM ja kevalajJAna, ATha karmanI utkRSTasthitivALAne sAmAyikamAtrano alAbha 135 137 143 102 2 14 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA pariziSTa-3 hada 325 245 53 gAthA | pRSTha kramAMka viSaya krimAMka 106 nyUna koTAkoTI sAgaropama thatAM anyatara sAmayikano lAbha|218 107 samyaktvasAmAyikanI prAptimAM palyAdidaSTAnto - 221 dezaviratI vigereno prAptikALa]226 108-11 | anaMtAnubaMdhI vigere kaSAyonuM phaLa J2 27 112-13 | saMjavalananA udayamAM aticAra, zeSamAM cheda, tathA bAra kaSAyonA kSayAdithI cAritra 231 114-15 pAMca prakAranA cAritranuM svarUpa 233 116-17 |upazamazreNInuM svarUpa 241 118-20 kiSAyonI duSTatA 121-26 | kSapakazreNinuM svarUpa, 247 127 kevalInI sarvadarzitA 128 jinapravacanotpatti, pravacananA ekArthika nAmo, dvAravidhi vagere dvAro 254 129-31 pravacanAdinA ekArthika nAmo 132 |anuyoganA nikSepA 133. | anuyoga/ananuyoganA daSTAnto 265 bhAvaviSayaka anuyogAdinA daSTAnto 135 bhASakAdinuM svarUpa 136 vyAkhyAnavidhimAM gAyAdinA daSTAnto 137 ziSyanA doSa-guNo 138 gurunI ArAdhanAthI zrutanI prApti 139 ziSyanI parIkSAmAM magazalAdinA dRSTAnto 295 gAthA pRSTha kramAMka viSaya kramAMka # upodyAtaniyukti # 140-41 | uddezAdi dvAro 304 142-43 uddeza-nirdezanA nikSepo 310 144 | nayonI apekSAe nirdezano vicAra 313 145 | nirgamanA nikSepo 317 vIrajinAdinI vaktavyatA | 146 | nayasAranA bhavamAM samyaktvanI prApti 320 147-49 ] devabhava ane marIcino janma 322 150-51 | kulakarono kALa ane kSetra 323 152 ] kulakarasaMbaMdhI dvAragAthA 324 153-54] prathamakulakarano pUrvabhavAdi 324 155-68 kulakaronA nAma, pramANa, saMghayaNa, saMsthAna, varNa, strIonA nAmAdi, AyuSya, kulakarabhAga, gati, strIo ane hastionI gati, nIti | 327 169 mANavakanidhimAMthI bharatane daMDanItinI prApti 335 170 RSabhavatavyatA pratipAdaka dvAragAthA 336 171-72 RSabhadevanA pUrvabhavo 173-74] vaidyaputravaDe sAdhunI cikitsA | 342 175-78 |RSabhadevanA pUrvabhavo ane tIrthakaratvanI nikAcanA 343 179-81 | vIzasthAnakonuM svarUpa 182 | kayA tIrthakare keTalA thiAnakanI ArAdhanA karI ? ( 349 jinanAmakarmanuM vedana, teno baMdha-kALa 349 | jinanAmano baMdha mAtra manuSyagatimAM 350 RSabhadevano janma 352 ma. hemacandrasUrikata TippaNI pariziSTa-1 353 337 134 347 183 22x Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 gAthA kramAMka viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 * viSayAnukrarmANakA bhAga-2 viSaya 186 RSabhadevanA janma,nAmAdi dvAro 187-88 RSabhadevano janma ane teno dikumArIovaDe janmamahotsava indrovaDe janmAbhiSeka 189-90 |vaMzanI sthApanA 191-92 |naMdA-sumaMgalA sahita prabhunI vRddhi 193-94 | jAtismaraNa, akAlamRtyu, kanyAgrahaNa 195-96 | prabhuRSabhano vivAha, apatyadvAra 197-98 |nItinuM atikrama, rAjAnI sthApanA 199-200| rAjyAbhiSeka, vinItAnagarInI sthApanA 201-02 |azvAdi tathA ugnAdino saMgraha 203-06 | AhArAdi lokavyavahAro bhA.5-9 |yugalikono AhAra ane tenI paddhati bhA.10 agninI utpatti 207 zilpadvAra 208-11 |jinasaMbodhanAdi dvAro 212 svayaMbuddha jinezvaro, sAMvatsarika 213 mahAdAna keTalAoe tIrthaMkaro sAthe dIkSA lIdhI? vi.nI pratijJA 214-15 | lokAntikadevonA nAma ane saMbodhana 216-20 | sAMvatsarikadAnasaMbaMdhI varNana 221-23 tIrthaMkaromAM keTalA rAjA hatA vigere 224-25 | keTalAoe tIrthaMkaro sAthe dIkSA lIdhI ? pRSTha kramAMka 1 1 8 10 13 14 15 16 o o o 24 28 30 33 36 36 37 38 40 41 gAthA kramAMka viSaya 226-27 | kayA vayamAM ane keTalI upadhi sAthe dIkSA lIdhI. 228-32 |dIkSAsaMbaMdhI tapa, sthAna tathA nirvANakALa 317 318-19 | ekavarSa sudhI RSabhadevane bhikSAnI aprApti dIkSA pachInA prathama pAraNe zuM hatuM ? pAraNe zuM thayuM ? prabhuAdinAthanA pAraNAnuM varNana 323-30 | sarva tIrthaMkaronA pAraNAnuM sthaLa ane pAraNA karAvanAranuM nAma 331-32 prathama pAraNe dhananI vRSTinuM 233-37 viSayAsevanAdi dvAro 238-40 | chadmasthakALa ane tapakarma dvAro 241-54 | kevalajJAna prAptino kALa ane kSetra 46 kevalajJAna samaye tapa 255 256-305 parivAra, tIrtha, gaNa, gaNadhara, dIkSAdiparyAya 49 57 306-12 |nirvANatapa, sthAna, parivAra 313-14 | RSabhadevanuM utthAna ane dIkSA 58 315-16 | cArahajA2nuM svayaM dIkSAgrahaNa ane prabhuno vihAra. nami-vinamine vidyAnI prApti ane vidyAdharonI utpatti 320 321 322 pramANa 333-34 | bhikSAdAtRnI gati 335-41 | dharmacakra, anAryavihAra, kevalajJAna, mahAvratonI dezanA, jJAnanI pUjA 342-43 kevalajJAna ane cakraratnanI utpattinA samAcAra, pitAnI pRSTha kramAMka pUjA 344-47 | putra-pautra ane marIcinI dIkSA 42 9 x 1 2 3 59 62 63 64 64 65 69 70 30 72 73 76 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA kramAMka 348 349 350-58 marIcivaDe kuliMganuM ciMtana 359-61 |marIcivaDe parivrAjakaveSano svIkAra, yatidharmano upadeza ane ziSyonuM arpaNa sAdharmikabhaktino AraMbha bharata pachInA ATha rAjAo ane temanuM Adhipatya navamA jinAntare sAdhuviccheda brAhmaNone dAna vigere dvAro 362 363-64 365 366 367 368 viSaya SaTyuMDano vijaya, suMdarInI dIkSA 82 bAhubalinI dIkSA 85 88 anyajina vigere saMbaMdhI bharatanI pRcchA jina, cakrI, vAsudevonA varNAdidvAro pRSTha kramAMka gotra, AyuSya, janmabhUmi, mAtA-pitAnA nAmo, gati 402:15 | vAsudevAdinA varNa, zarIpramANa, gotra, AyuSya, janmabhUmi, mAtA-pitAnA nAmo, gati jinazvaronA AMtarA 416-18 | cakravartIono kALa 419-20 | vAsudevono kALa 92 (96 33 3 99 100 369 zeSa trevIsa tirthaMkaronA nAmo |101 372-75 | cakrIpRcchA ane cakrInA nAmo 101 376-90 |tIrthaMkaronA varNa, zarI2pramANa, gotra, janmabhUmi, mAtApitAnA nAmo, gati 391-401 cakravartIonA varNa, zarIrapramANa, 104 107 109 113 115 118 421 cakrI ane vAsudevonA AMtarA 119 422-32 |marIcinA jIvanaprasaMgo 433-34 | prabhuAdinAthanuM nirvANa 120 124 435 125 nirvANagamananI vidhi bharatarAjAne kevalajJAna ane 436 dIkSA 127 viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 2 327 pRSTha kramAMka gAthA kramAMka viSaya 437-39 |marIcinuM durvacana, saMsAravardhana, kapilaziSya 440-57 |prabhuvIranA marIci pachInA bhavo vIraprabhusaMbaMdhI dvAragAthA (cauda mahAsvapro) 459-60 |prabhuvIrano gRhavAsa ane dIkSA (zibikAnuM pramANa, tenuM svarUpa, zibikAmAM vIraprabhunuM ArohaNa asurAdidevonA indrovaDe 458 129 132 147 zibikAnuM vahana, asurAdinuM svarUpa, jJAtakhaMDavanamAM praveza, kezanuM luMcana, zakendravaDe prabhunA kezo kSIrasamudramAM laI javA, cAritrano svIkAra, prabhuno vihAra) 161 461-64 | govALiyAno upasarga, prathama pAraNuM, pAMca abhigaho, zUlapANi yakSano pUrvabhava, zUlapANikRta upasargo, rAtrinA aMte dasa mahAsvapro, utpalavaDe phaLakathana, acchedaka upara indrano kopa. 191 465-66 | achaMdakanI AMgaLIno cheda, corI vigerenuM pragaTIkaraNa, kAMTAomAM vastranuM lAgavuM. caMDakauzikasarpane pratibodha nAgasenavaDe pAraNuM 469-71 | kaMbala-zaMbalanI utpatti vigere 199 472-73 |gozALAnI prApti, vijaya 467 197 468 197 AnaMda ane sunaMdavaDe kramazaH traNa mAsakSapaNanA pAraNA 474-97 gozALAvaDe niyatinuM grahaNa brAhmaNagAmamAM vihAra, caMpAnagarImAM cAturmAsa, kAlAkAdisaMnivezamAM vihAra, anAryadezamAM gamana, bhadrikAnagarImAM pAMcamuM 176 205 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha kramAMka 207 583 | 304 328 viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 gAthA kramAMka viSaya cAturmAsa, naMdiSeNAcArya, vijayA-pragalabhApabriAjikAvaDe prabhunuM maMcana, tyAra pachI judA judA gAmomAM vihAra ' 498-526| saudharmasabhAmAM indravaDe prabhunI prazaMsA, saMgamadevane ISya, saMgamadevavaDe upasargo, saMgamanuM devalokamAMthI niSkAzana, vaizAlImAM agiyAramu comAsu, abhigraha, caMdanabALAvaDe pAraNuM, svAdidattano prazna, SamANI gAmamAM govALiyAno aMtima upasarga, kevalajJAnanI prApti | pa27-38 | mahAvIraprabhue karelA tapa ane pAraNAnI saMkhyA | |273 539-42 | mahasenavanamAM gamana, bIjuM sama vasaraNa, somilArya brAhaNano yajJa, jJAnanI pUjA | |277 # samavasaraNanI vaktavyatA na 543 | samavasaraNasaMbaMdhI dvAragAthA |279 544 | badhe ja samavasaraNa thAya evuM nahi,280 545-54 | kayo deva samavasaraNanA kayA | bhAgane race ? 555 kyAre ane kayA dvArathI prabhuno samavasaraNamAM praveza papa6-5 | zeSa traNa dizAmAM prabhunuM pratibiMba 285 558-61 | bAra5rSadAnuM svarUpa 286 pa62 | parasparanA vairAdibhAvono nAza 290 pa63 | zeSa be gaDhamAM tiryaMcAdi 291 pa64-65. anyatara sAmayikanI prApti 291 566 yojanavyApI dezanA 567 tIrthapraNAma zA mATe? 568 samavasaraNamAM nahi AvanAra sAdhune prAyazcitta 294 pa69-70| tIrthakarAdinuM rUpa 295 571-73 tIrthakaranA saMghayAdi gAthA kramAMka viSaya kramAMka 574 | bhagavAnanuM utkRSTa rUpa zA mATe ?| 298 575-76 |sarvasaMzayonuM ekasAthe nirAkaraNa| 299 577-79 | sva-svabhASAmAM vANInuM pariNamana 300 580-82 | cakravartI vigerevaDe vRtti-prItidAna 302 dAnanA phAyadA 584-87 | balinuM svarUpa vigere 304 588-89 | bIjI pauruSimAM gaNadharanI dezanApu ane tenA guNo 307 pa90 | gaNadharanI dezanA zakti 308 * gaNadharavAda #L 591-92 | yajJamAM agiyAra brAhmaNonuM | Agamana 309 593-96 |gaNadharonA nAma ane saMzaya | 310 597 | gaNadharonA parivAranI saMkhyA | 312 pa98-601| prathama gaNadharavAda (jIvanI siddhi) 602-05 | bIjo gaNadharavAda : (karmanI siddhi) 606-09 |trIjo gaNadharavAda (zarIrathI jIva judo che.) ,' 610-13 cotho gaNadharavAda (pRthvI vi. paMcabhUtanI siddhi) 614-17| pAMcamo gaNadharavAda (asadazatAnI siddhi) 342 chaThTho gaNadharavAda (baMdha-mokSanI siddhi) 345 622-25 | sAtamo gaNadharavAda divonI siddhi) 350 626-29 | AThamo gaNadharavAda (nArakanI siddhi). 930-33 navamo gaNadharavAda (puNya pApanI siddhi) 634-37 dasamo gaNadharavAda (paralokanI siddhi) 638-41 |agiyAramo gaNadharavAda (mokSanI siddhi). ma. hemacandrasUrikRta TippaNI pariziSTa - 1 ra46. 293 293 296 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 4 329 kavidhyAnukramaNikA bhAga-3 pRSTha 14 gAthA | | pRSTha | kramAMka viSaya kramAMka * gaNadhara vaktavyatA # 642 | gaNadharavaktavyatA dvAragAthA 643-59] | gaNadharosaMbaMdhI janmabhUmi, janmanakSatra, mAtA-pitA, gotra, gRhastha-chabastha-kevaliparyAya, savayuSka, jJAna, nivaNa, tapa, labdhi, saMghayaNa ane saMsthAna | EEO dravyAdikAlanA bhedonI dvAragAthA 7 661 dravyakAlanuM svarUpa 662 | sacitta-acittadravyonI caturvidha sthiti 663-65 | | addhAdikAlanuM svarUpa # dasavidha sAmAcArI ja 666-67 |dasaprakAranI sAmAcArInA nAmo 668-77 | IcchAkArasAmAcArI 678-79 | avivekI ziSyane vize balAbhinI yoga jaNAvavA azvanuM dRSTAMta 21 680 | abhyarthanAmAM brAhmaNa ane vAnaranuM tathA guru svayaM vaiyAvacce kare temAM be vepArIonuM daSTAMta 681. kevA prakAra sAdhune labdhinA | abhAvamAM gocarInI prApti na thavA chatAM nirjarAno lAbha 682-85 | mithyAkAra sAmAcArI 27 686-87 | 'fmacchA mi TuvatuM' padano artha 688-89 | tathAkAra sAmAcArI 690 | icchAkArAdi sAmAcArIonuM phala 32 691-94 | Avastahi sAmAcArI 695-96 | nitIti sAmAcArI 697 | ApRcchAdi cAra sAmAcArIo 698-702| sAdhu-upasaMpadAnA prakAro 41 703-16 | sUtra ane arthanA grahaNanI vidhi, zravaNavidhi, vaya ane paryAyathI gAthA kramAMka | viSaya kramAMka laghu evA paNa anubhASakane vaMdanamAM anAzAtanA, vaMdanaviSayamAM nizcaya-vyavahAra, vyavahAra paNa balavAna che. 44 718-20| cAritrosaMpadAnI vidhi 50 72 1 | gRhasthopasaMpadA 722-23 sAmAcArIno upasaMhAra ane tenuM phala 724 | AyuSya tUTavAnAM sAta kAraNo | ane tenA dRSTAMto 725-26 kRtanAzAdi doSono parihAra 727-33 dezakALAdinuM svarUpa 734-35 | sAmAyikanI utpattinAM kSetra kAla-bhAva 736-41 puruSaddhAra, kAraNadvAra, kAraNanAM judA judA bhedo, 742-48 tIrthakaro zA mATe sAmAyika kahe che? ane gaNadharo zA mATe sAmAyika sAMbhaLe che? 749-50 pratyayadvAranuM svarUpa 751-52 lakSaNadvAranuM svarUpa 7pa3 | simyakatvAdi sAmAyikanA lakSaNo 88 754-61 | nayonA prakAra ane teonuM svarUpa 89 762 niyonA samavatAranI vicAraNA|100 '763 | vajasvAmI sudhI anuyoga apRthaka 101 vajasvAmIno pUrvabhava 102 gautamasvAmInuM aSTApada parvata tarapha gamana 105 765-66 vajasvAmInI devovaDe parIkSA 114 767 AcAryapadavInimitte devovaDe 23 pUjA 768-69 vajasvAmIne namaskAra 123 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 gAthA pRSTha kramAMka viSaya kramAMka 770-71 | vidyAnI zakti ane tenuM adAna 124 772-73 | puSponuM Anayana, anuyogonuM apRtha 774-76 | AryarakSitasUrivaDe anuyogonuM pRthakktva, AryarakSitasUrijInuM | caritra 777 * * nihnavavaktavyatA 778-83 | nirhAvo, temanI utpatti, deza ane kAla * * * viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 * chedasUtro e caraNakaraNAnuyoga che IndravaDe AryarakSitasUrijIne vaMdana prathama nirbhava (jamAli) bIjo nihnava (tiSyagupta) trIjo nihnava (ASADhAcAryanA ziSyo) 177 180 cotho nihnava (azvamitra) pAMcamo nihlava (gaMga-AcArya) 183 chaThTho nirbhava (rohagupta) 185 sAtamo nirbhava (goSThAmAhila) 193 digaMbaramatanI utpatti vigere |201 784-87 | ninvavakratavyatAnuM nigamana, darekane doSo, nihnavono mata e saMsAranuM kAraNa, nirNavo sAdhu nathI. 788 789 digaMbaro mATenA azanAdi sAdhuone khape kayA nayane samyaktvAdi kayuM sAmAyika mokSamArga tarIke ISTa che? 790 AtmA sAmAyika che mahAvratonA viSayo 391 792-95 dravyArthikanayamate AtmA sAmA 127 128 161 166 170 173 205 208 209 211 213 yika che ane paryAyArthikanaye guNo sAmAyika che tenI carcA. 214 gAthA kramAMka viSaya sAmAyikanA prakAro ('tividha' dvAra) 797-99 |sAmAyika kone hoya ? ('sya' dvAra) 3-26 800 801-802 gRhasthe vAraMvAra sAmAyika karavuM joIe madhyasthanuM lakSaNa 804-29 | kSetrAdimAM kyAM 803 830 831 847 gRhasthane trividha-trividha paccakkhANano niSedha 848 sAmAyika hoya tenuM nirUpaNa ('va' dvAra) 225 kSetrAdimAM sAmAyikanA pUrva pratipanna ane pratipadyamAnakone jaNAvatuM koSTaka kayA dravyo ke kayA paryAyone vize sAmAyika hoya ? ('g' dvA2) 262 manuSyAdisthAnonI durlabhatA ('e' dvAra) 832-35 | manuSyabhavanI durlabhatAnA daza dRSTAnto 836-40 | dharmakaraNano upadeza 841-42 |AlasAdi dharmazravaNanA vighno 278 yoddhAnuM dRSTAnta * 264 276 279 843 844 dRSTAdi sAmAyikaprAptinA kAraNo 280 845-46 | anukaMpAdi sAmAyikaprAptinA kAraNo abhyutthAnAdi sAmAyika prAptinA kAraNo samyaktvAdino sthitikAla ('yinnira' dvAra) 850-52 |samyaktvAdi prApta karanArAdinI saMkhyA ('Rti' dvAra) 853-60 | samyaktvAdino aMtarakAla, 849 sAdhunI anukaMpAthI vAnara deva banyo pRSTha kramAMka 219 221 223 224 225 258 264 280 284 314 315 316 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA kramAMka viSaya niraMtarakAla, virahakAla, bhavo, AkarSo, sparzanA, . 861-64 |niruktidvAra (samyaktvAdinA paryAyavAcI nAmo) cAritranA paryAyavAcI nAmo 865 gAthA kramAMka upara damadaMtAdi dRSTAntonA nAmo 887 866-68 | munipaNAnuM svarUpa ane zramaNa-zabdanI vyAkhyA 329 338 869-70 |metAryamuninI stavanA 871 kAlikAcAryanI stavanA 872-75 |cilAtIputranI stavanA 344 341 880 sUtranuM lakSaNa 881-86 |sUtranA doSo ane guNo sUtrAnugamAdinuM prayojana * namaskAraniyukti * namaskAranI vatavyatAsaMbaMdhI 903 viSaya pRSTha kramAMka dvAragAthA 888-89 utpattidvAra ane namaskAranI utpattinA kAraNo namaskAranA nikSepAdi dvAro 891-902 namaskAra zuM che ? kono che ? 890 kevI rIte prApta thAya ? kyAM hoya ? keTalA kALa sudhI hoya ? keTalA prakArano hoya ? e rUpe cha prakAranI prarUpaNA, bIjI rIte nava ane pAMca prakAre prarUpaNAkAra arihaMtAdine namaskAra karavAnA mArgadazakAdi kAraNo 904-18 | arihaMtanA guNo 318 323 326 * viSayAnukrarmANakA bhAga-4 pRSTha kramAMka 1 ra - 11 12 15 19 viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 * 331 pRSTha kramAMka 33 35 gAthA kramAMka viSaya 876-79 | lAkha zlokono saMkSepa, dharmarucimuninI anAkuddhi, parijJAne vize IlAputranuM dRSTAnta, pratyAkhyAnamAM tetali putranuM dRSTAnta // upodghAtaniyukti samApta II ma. hemacandrasUriSkRta TippaNI pariziSTa - 1 * gAthA kramAMka * udbhuta dRSTAnto pariziSTa - 2 niryuktigAthAone akArAdi krama pariziSTa-3 * 345 352 370 378 pRSTha kramAMka viSaya 53 nayone AzrayIne krodhAdino rAga-dveSamAM samAveza bAvIsa pariSahonI bhAvanA upasargonA prakAra 919-22 | arhat zabdano nirukti-artha 100 91 95 102 927 106 107 923-26 | arihaMtanamaskAranuM phala karma vigere siddhonA nikSepA 928-29 | karmasiddha ane tenuM dRSTAnta 930 zilpasiddha ane tenuM dRSTAnta 931- 32 |vidyAsiddha - khapuTAcArya maMtrasiddha 109 114 933 117 934 118 935 120 123 yogasiddha - samitAcArya Agama-arthasiddha 936-37 yAtrA-abhiprAya(buddhi) siddha 938-39 | autpattikI vigere buddhinA cAra prakAro,autpattikIbuddhinuM svarUpa 125 940-42 | autpattikIbuddhinA dRSTAnto 943-45 | vainayikIbuddhinuM svarUpa ane 126 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha kramAMka (3 955 33ra ja viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 gAthA pRSTha gAthA kramAMka viSaya kramAMka viSaya | kramAMka daSTAnto 150 1012 | namaskAranA Iha-paraloka 946-47 | kArmikIbuddhinuM svarUpa ane daSTAnno163 daSTAnto 243 948 | pAriNAmikIbuddhinuM lakSaNa ja sAmAyika sUtra je. 949-51 | pariNAmikIbuddhinA dRSTAnto 1013-14|sUtramaMgala ane saMbaMdha | 249 95ra | tapa siddha karemi bhaMte!... sUtrano artha 251 953 | karmakSayasiddhanuM svarUpa 1015-16 | sUtrasparzikaniyukti ane 954 | samuddhAtamAM saMpUrNa karmakSaya karaNAdi pado samudyAtanuM svarUpa 956 samudraghAtamAM viziSTakarmakSaya bhA.151-61nAmakaraNAdinuM svarUpa, mATenI yukti audArika zarIrAdinuM 957 tuMbaDA vigerenI jema siddhonI uttarakaraNa svAbhAvika Urdhvagati bhA.162-73 audArikAdizarIrane AzrayI 958-77 | siddhonuM sthAna, siddhazilAnuM saMghAtAdinuM kAlamAna 263 sthAna, svarUpa ane pramANa, bhA. 174 jIvaprayoganiSpanna siddhonI avagAhanAnuM sthAna, caturvidhakaraNa 274 siddhono AkAra, siddhonI 1017-19| kSetrAdikaraNonuM svarUpa avagAhanAnuM pramANa, jyAM bava, bAlavAdi karaNone eka siddha tyAM anaMtA siddho, jANavAno upAya | siddhonuM svarUpa 10] 1020-23|baddha-abaddhazrata, pAMcaso , " 978-92 | kevalajJAna-darzananI saMpUrNa |Adezo paikI amuka Adezo 281 viSayatA, kevaline eka sAthe 1024-26notakaraNAdi 286 be upayogano niSedha, siddhonA 1027 sAmAyikane AzrayI sukhanuM svarUpa, siddhanA paryAyavAcI kRtAkRtAdi dvArA | 289 zabdo, siddhanamaskAranuM phala 1028-29| karemi bhaMte ! sUtranA kakArano 993 | AcAryanA nikSepAra [229 lAbha kevI rIte thAya? 305 994-95 | lokottara bhAvAcAryanuM svarUpa | 1030-31 sAmAyikAra ' 310 996-99 | upAdhyAyanikSepAo, 1032 | bhAvasAmAdinuM svarUpa 311 | upAdhyAyazabdano artha, 1033 sAmAyikanA paryAyavAcI 1000 | sAdhunikSepAo 1001-05 dravya-bhAvasAdhunuM svarUpa 1034-36 sAmAyikanA karyAdi ane namaskAra 1037 sarvazabdanuM nirUpaNa 320 1006-07 | paMcavidhanamaskAra mATe 1038-41 sAvadyAdizabdonuM nirUpaNa 324 zaMkA-samAdhAna 1042 | navijJIvAI' zabdanuM nirUpaNa 328 1008-11] | arihaMtAdino krama, 1043-44diza prakAranA jIvana 328 prayojana, phala 1045 | trivadhuM - trivadhena' zabdanuM zabdo 312 313 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 333 gAthA pRSTha kramAMka kramAMka | 33pa 350 335 kramAMka viSaya nirUpaNa gRhasthapaccakakhANanA bhAMgAo zrAvakane paNa trividha trividha paccakakhANa 1046 karemi bhaMte ! sUtramAM traNe kAlanuM grahaNa 'tassa bhaMte ! paDikkamAmi' padano artha 1047 | 'trividhena' zabda vadhArAno nathI. 1048 dravya ane bhAvathI mithyA duSkRta ane tenA udAharaNo gAthA kramAMka viSaya 1049-50|niMdA-gartA zabdonuM nirUpaNa 1051 | 'vosirAmi' =vyutsarganuM nirUpaNa prasannacaMdrarAjarSinuM dRSTAnta 1052 (sAmAyikanA kartAnuM svarUpa 1053-54] jJAna ane krIyAnaya 1055 | | sthitapakSa = pramANanaya ma. hemacandrasUrikRta TIppaNI pariziSTa-1 uddhatakathA pariziSTa-2 bhAga-1,2, 3nI dRSTAntAnukramaNikA pariziSTa-3 353 353 3pa6 357 362 3 343 364 399 344 346 405 viSayAnurmANakA bhAga-5 viSaya gAthA kramAMka viSaya kramAMka ja caturvizatistavAdhyayana ka sAmAyika ane caturvizatistava vacce saMbaMdha 1056, bhA. 'caturvizatistava" nA nikSepA 191-194 bhA, 195 | zrAvakone dravyastava upAdeya sU. 1 | nonasunnore...." 1057 | 'loka' zabdanA nikSepa bhA.196- dravyaloka vigerenuM nirUpaNa 204 1058 lokanA paryAyavAcI zabdo 1059-62 { "udyota' zabdanuM nirUpaNa 1063-64| dharmazabdanuM nirUpaNa 106pa-69| 'tIrtha" zabdanuM nirUpaNa 1070-75| 'kara' zabdanuM nirUpaNa 1076-79) "jina" vigere zabdanuM nirUpaNa gAthA pRSTha kramAMka sU.2-4 samanavra vaM?... vigere sUtro 1080-91|RSabha vigere tIrthakaronA 91 | nAmonuM kAraNa sU.pa-6 | parva mag fmathuna ... vigere | sUtro 1093 siddho uttama zA mATe? 1094- Arogya-bodhilAbha vigerenI 1101 |mAMgaNI niyANuM nathI sU.7 raMtu nimpatayarA. sUtra | 62 0 vaMdanaadhyayana 0 1103-00 vaMdananA ekArthika nAmo, vaMdana | kone karavA? vigere dvAro | 65 1105 kRtikarmane vize zItalAcArya vigerenuM daSTAnta Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ( viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 kramAMka | viSaya 139 gAthA gAthA pRSTha kramAMka kramAMka ' viSaya kramAMka 1106 | avaMdanIya koNa? saMsAra mATe thAya che 1107 vaMdanIya koNa? 1175-79| zithilAcArIo nityavAsane 1108 pArthastha vigere avaMdanIya | nirdoSa kahe che tenI carcA 140. pArthasthAdinuM svarUpa 1180-91 zithilAcArIonuM 1109-12 pArzvasthAdine vaMdanamAM doSo caityabhakti vigerenuM AlaMbana 145 1113-23/pArthasthAdinA saMsargamAtrathI 1192 |darzanAdimAM pArzvastha avaMdanIya 153 doSo 1193 pArthasthAdine vaMdanamAM doSo |154 1124 vaMdanamAM liMga-veSa pramANa 1194-95 susAdhu vaMdanIya ane tenA nathI 100 vaMdanamAM guNo |154 1125-29| sAdhuveSa joIne vaMdana karavA ke 1196 AcAryAdi vaMdanIya ane nahIM? zuM karavuM? tenuM nirUpaNa 101 temanI vyAkhyA 156 1130 | kAraNe pArthasthAdine vaMdana nahIM| 1197 'vena'tAra-mAtA-pitAdine karanAranI pravacanamAM abhakti 106 vaMdana na karavA 158 - 1131-32 pUrvapakSaH-veSane vaMdana kartavya che 107 1198 vaMdana karanAra sAdhu kevo hoya? 159 1133-40]uttarapakSaH-mAtra veSa vaMdanIya 1199- | 'ktA' dvAra-vaMdana kayAre nathI | |108 1200 karavA? 1141-43| jJAnanayaH-jJAnI vaMdanIya che |116 1201-02| 'RtikRtvA' vaMdana keTalI vAra | 1144-47 uttarapakSaH-jJAnamAtrathI phalanI karavA? prApti nathI 118 | 1203-05| 'tyavata' vigere dvAro-keTalA 1148-53| guNAdhikatva ke guNahInatva kevI avanata? vAMdaNAnA paccIsa rIte jANavuM? tenI carcA |120 Avazyako 1154-57|darzananayaH-samyagdarzanI ja 1206-07| paccIsa AvazyakonuM mahatva vaMdanIya che 124 1208-15 vaMdanamAM TALavAnA batrIsa 1158-66| zithilAcArIonA khoTA doSo vigere | | 168 AlaMbano ane AcAryadvArA 1216-18 vaMdanathI ahaMkArAdino nAza |173 teonuM khaMDana 129 * vAMdaNA sUtrano artha 1167-70 jJAnAdi trikanI AvazyakatA |134 1219- vaMdanamAM cha sthAno, icchA 1171-73 bAhyakriyAmAM ALasI pAse 1224 vigerenA artho 183 zuddha cAritra nathI | |137 | 1225-26 vaMdanasaMbaMdhI gurunI vidhi 187 1174 | niSkAraNa apavAdanuM sevana 1227-30| vaMdanasaMbaMdhI praznottarI 108 160 188 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA pariziSTa-3 mA 335 pRSTha pRSTha 189 287 90 201 313 226 gAthA kramAMka viSaya kramAMka 1231 | vaMdananuM phaLa # pratikramaNa-adhyayana * | pratikramaNa zabdanI vyAkhyA 191 1232 |traNe kALanuM pratikramaNa 192 1233 |pratikramaNa karanAranuM svarUpa |193 1234-42| pratikramaNanA paryAyavAcI zabdo ane tenA nikSepa 194 1243 pratikramaNa vigerenA dRSTAnto 1244 | sAdhue roja zuddhi karavI joie 223 1245-46 | madhyama tIrthakaronA sAdhuone kAraNa Ave tyAre pratikramaNa 225 1247 | konA tIrthamAM kayuM saMyama? 1248 | pratikramaNanA bhedo 228 1249-50|yAvaskathika ane itvara | pratikramaNanA bhedo 228 1251-52 pratikrAntavyanA prakAro 231 1253-64(pratikrAntavya krodhAdi cAranuM 1264 svarUpa 1265- | krodhAdinA nigraha mATe 1271 |saMyamano svIkAra 239 # pratikramaNa sUtra * ('AmANijJANa'..nuM vivecana) cattArimaMgalAdi traNa gAthA 245 rUchAmiM Damirka sUtrano artha 249 1272 pratikramaNa kyAre karavuM? 254 iriyAvahi sUtrano artha 255 VIHsannA..' no artha 258 # dhyAnazataka 2 | dhyAnanuM lakSaNa 286 gAthA kramAMka viSaya kramAMka 3-4 ] dhyAnanA kALa ane svAmI 5-18 | dhyAna ane ArtadhyAnanA bhedo, tenA svAmI, phaLa, lezyA ane cihno 19-27 raudradhyAnanA bhedo, tenA svAmI, tenuM phaLa, vezyA ane cihno 3i04 28-29 | dharmadhyAnanuM svarUpa jaNAvatI dvAragAthA 312 30-34 dharmadhyAnanI bhAvanAonuM svarUpa 35-44 dharmadhyAna mATenA deza, kALa, Asana, AlaMbana, krama 318 45-46 dhyAnano viSaya, prabhunI AjJAnuM svarUpa 47-49 prabhunI AjJA na samajAya tenA kAraNo. chatAM tahatti karavI |33 50-62 | | dharmadhyAnanA apAyaricaya vigere bIjA viSayo 3i37 63-64 | dharma-zukladhyAnane karanArA | 3pa6 65-68 | dharmadhyAnInI anuprekSA, vezyA, cihno, phaLa 358 69 zukladhyAna mATenuM AlaMbana 361 70-75 chabaWvItarAga manane paramANumAM sthApe pachI jina bane 362 yoganirodhanuM svarUpa 366 77-82 zukladhyAnano viSaya, tenA bhedo kayA yogamAM zukladhyAnano 327 234 76 370 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 za viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 gAthA kramAMka pRSTha kramAMka 373 gAthA pRSTha kramAMka viSaya kramAMka 105 | | vezyA, cihno, phaLa, upasaMhAra | 376 mAladhArI hemacandrasUrikRta TippaNI pariziSTa - 1 |385 viSaya kayo bheda ? kevalIne mana na hovA chatAM dhyAna kevI rIte ? zukladhyAnInI anuprekSA, 84-86 wwj viSayAnurmANakA bhAga-6 pRSTha ' viSaya kramAMka kramAMka 106 110 gAthA gAthA pRSTha kramAMka viSaya kramAMka : * | (5//malikjhAda sUtra). 11 zrAvakapratimA 101 kriyAdhikAra 12 bhikSupratimA 103 IryA vigere samitionuM 13 kriyAsthAno svarUpa 14 guNasthAnakonuM svarUpa IryA vigere samitionA 15 paramadhArmikonuM varNana 112 dRSTAnto 17 prakAranA saMyama 115 # pAristhApinikAniryukti * 20 asamAdhi sthAno 121 3-4 ekendriyajIvonI pAri0 vidhi | 23 21 zabalasthAno 126 pa-6 noekendriyapAri0 vidhi | 22 pariSaho 130 vikalendriya pAri0 vidhi mahAvratonI 25 bhAvanAo 135 8-32 |paMcendriyapAri0 vidhi 30 mohanIyasthAno 1273-74| kAladharma pAmelA sAdhunI 1275-79[batrIsa yogAsaMgrahanA nAmo | 152 pAri0 vidhi 128033-65 |dizA vigere dvAronuM nirUpaNa 1321 | yogasaMgrahanA daSTAnto 154 66-68 | asaMyamanuSyapAri0 vidhi koNika ane ceTakarAjAnuM yuddha |208 69-70 tiryaMcapAri0 vidhi tetrIsa AzAtanAo 71-79 AhAra ane upakaraNapAri0 marihaMtAI mAlAyaUTU sUtrano artha vaDInIti vigerenI pAri0 jaM vAiddhaM vaccAmeliyaM.... vidhi sUtrano artha lezyA vize jAMbukhAdaka ane # asvAdhyAyaniyukti # | gAmaghAtakanuM daSTAnta 96 | 1322-23|asvAdhyAyanA prakAro | 144 | 310 vidhi | |324 335 336 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA kramAMka pRSTha kramAMka 2340 345 viSaya 1324 parasamurtya asvAdhyAyanA prakAro 337 1325-27 asvAdhyAyamAM svAdhyAyanuM phaLa 338 1328-31 saMyamaghAtaka asvAdhyAya 1332-34| utpAda asvAdhyAya 1335-44|sAdivya asvAdhyAya 1345-49|vyuAha asvAdhyAya 1350-61 zArIrika asvAdhyAya * 1362-64 svAdhyAyasaMbaMdhI sAmAcArI, 27 bhUminuM nirikSaNa 2347 355 358 1365 sUryAsta bAda pratikramaNa 1366-68 pratikramaNanI vidhi 1369 1403 phAlagrahaNanI vidhi 371 373 373 376 viSayAnukramaNikA * pariziSTa-3 * 337 pRSTha kramAMka |403 gAthA kramAMka viSaya 1404 Atmasamrutya asvAdhyAya 1405-07 ghA lAgyo hoya tyAranI vidhi tathA RtukALasaMbaMdhI vidhi 1408-09| asvAdhyAyamAM svAdhyAyanA doSo 1410-11 asvAdhyAyasaMbaMdhI guru-ziSyanI carcA 1412-16| zruta AzAtanAnuM phaLa 1417-18 asvA0 niyuktinuM samApana pariziSTa-1 (maladhArIhemacandrasUrikRta TIppaNaka) na coracoryaM na ca rAjahAryaM na bhrAtRbhAjyaM na ca bhArakAri / vyaye kRte vardhate eva nityaM vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam // vidhArUpI dhata kevuM anupama !! cora corI na zake, sarakAra AMcakI ta zake, bhAio bhAga na paDAvI zake, jokhama-ciMtA kazI rahe ja nahIM, jema vAparIe tema vadhe. sarvadhatomAM vidhAdhata mukhya che. dhunI kurute prakAzaM, zamaM vidhatte vinihanti kopam / tanoti dharmaM vidhunoti pApaM jJAnaM na kiM kiM kurute narANAm ? // jJAta ajJAnarUpa aMdhakArane haNe che, AtmAmAM prakAza pAthare che, samatAne kare che, kopane haNe che, dharmane vistAre che ane pApano nAza kare che. manuSyone samyajJAna zuM zuM karatuM nathI ? |404 | 405 406 407 410 411 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ka. daSTAntAnukramaNikA pariziSTa-4 pariziSTa-4 daSTAnnAnukramaNikA bhAga-1 je deSTAnta pRSTha kramAMka daSTAnta pRSTha kramAMka 1. vargaNAonuM svarUpa samajavA *bhAvaviSayaka anuyoga | OM kucikarNa dhanapatinuM dRSTAnta - 100 ananuyoganA daSTAnto no-AgamathI lokottara dravyAvazyaka 15. zrAvaka patnI upara agItArtha - asaMvignanuM 16. sAptAdika dRSTAnta 15ra 17. koMkaNaka 3. aprazastabhAvopakama upara brAhmaNI 18 noLiyo vigerenA daSTAnto 19. kamalAmelA 4. prazastabhAvapakrama upara vinayI 20. zAbanuM sAhasa , ziSyanuM dRSTAnta 21. zreNikano kopa : pa. dravyaparaMparA upara citrakAra putranuM daSTAnta * vyAkhyAnavidhi upara dekho 6. strIlaMpaTa suvarNakAranuM daSTAnta | 22. rogiSTa gAya 7. aMdha ane paMgunuM daSTAnta 211 23. caMdanakaMthA 8. samyakatvaprAptidarzaka palyAdinA 24. zreSThi putrIo daSTAnto 221 25. mleccho 9. kAcabAnA zokanuM dAna 206 26. ziSya parIkSA mATenA magazailAdinA che * anuyoga ananuyoganA dekhAtto * dRSTAnto * 27. bharavADaNanuM dRSTAnta 10. gAya ane vAcharaDuM 28. nayasArano bhava 11. kubbA dAsI 266 29. prathama kulakarano pUrvabhava | 12. svAdhyAya 30. dhanasArthavAhano bhava huM 13. baheruM kuTuMba 268 31. (. 'no) vaidyaputra tarIkeno huM 13. gAmaDIyo 2 6 269 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTAntAnukrarmANakA bhAgara dRSTAnta 1. | zreyAMsavaDe RSabhadevanuM pAraNuM 2. | bharatavaDe SaTyuMvijaya 3. 4. | bharatane kevalajJAna deSTAntAnukramaNikA * pariziSTa-4 bharata ane bAhubalinuM yuddha 5. | vizvabhUtIno bhava 6. | tripRSThavAsudevano bhava 7. | bALavIrane DarAvavA devanuM Agamana 8. | prabhuvIravaDe aDadhA devadRSyanuM brAhmaNane dAna 9. | zUlapANiyakSano pUrvabhava 10. | caMDakauzikano pUrvabhava 11. kaMbala-zaMbaladevanI utpatti 12. | vaizyAyanaRSinI kathA 13.| caMdanabALAnI kathA pRSThakramAMka 65 77 83 128 134 139 157 172 178 194 199 234 259 1 339 : Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 @ dekhAttAnukramaNikA * pariziSTa-4 deSTAnnAnukramaNikA bhAga-3 dekhAtta dAnta pRSTha deSTAnta kramAMka pa0 1. vinaya ane avinaya upara azvanuM 18. manuSyabhavanI durlabhatAnA dazadaSTAnto daSTAMta - 21 19. AnaMdazrAvaka vaiyAvaccAdi mATe AmaMtraNanI rAha | |20. kAmadevazrAvaka jovAmAM brAhmaNa ane vAnaranI kathA 24 21. valkalacIri |. 3. guru svayaM vaiyAvacca kare temAM be 22. * sAmAyikaprAptinA dekhAto * vepArIonuM daSTAMta * anukaMpAne vize vaitaraNIvaidyanI kathA 282 4. AyuSya tUTavAnA kAraNo : * akAmanirjarAmAM mahAvatanI kathA 285 * rAgathI (rUpavAna yuvAna) * bALapamAM IndranAganI kathA 292 * snehathI vepArI ane tenI patnI) 57 * supAtradAnamAM kRtapuNyanI kathA * bhayathI (somila brAhmaNa) * vinayArAdhanAmAM puSpazAlanI kathA 301 5. naigamanayanI mAnyatAne jANavA * virbhAgajJAnamAM zivarAjarSinI kathA vasavATAdinA daSTAnto , * saMyoga-viyogamAM be vepArIonI kathA 1 6. vajasvAmI caritra 102 * du:khamAM be bhAIonI kathA che 7. puMDarika-kaMDarikanI kathA 370 * utsavamAM bharavADanI kathA 3. 8. dazapuranagaranI utpatti (kumAranaMdi) * RddhimAM dazArNabhadranI kathA - che 9. AryarakSitasUri caritra * asatkAramAM IlAputranI kathA 10. jamAli (bahataramata). 170 |23. damadaMtamuni 11. tiSyagupta (jIvapradezamata) 24. metAryamuni 4 12. ASADhAcAryanA ziSyo (avyaktamata) 25. kAlakAcArya 13. azvamitra (samucchedamata) 26. cilAtIputra 14. AcArya gaMga (dvijhiyamata) 184 27. AtreyAdi che. 15. rohagupta (trarAzikamata) 28, dharmaci aNagAra * 16. goSThAmAhila (abaddhikamata) 193 |29. IlAputra 4 17. zivabhUti (digaMbaramata) - 201 30. tetaliputra 129 177 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTAnnAnukramaNikA pariziSTa-4 ( 341 daSTAnnAnukramaNikA bhAga-4che. pRSTha kramAMka kramAMka dRSTAnta 20. nuM $ $ $ $ $ $ $ diSTAnta dravyanamaskAranuM dRSTAnta arihaMtanA mArgadazakatvaguNa upara aTavInuM dRSTAnta rAgane vize ahanmitra dveSa upara naMdanAvika krodha upara jamadagni mAna upara subhUmacakravartI mAyA upara paMDAryA mAyA upara sarvAMgasuMdarI mAyA upara popaTa lobha upara naMdazreSThi zrotrendriya-puSpazAla cakSu-Indriya-zreSThiputra durlabha arthonI prAptijinadattasArthavAha dhrANendriya-kumAra rasanendriya-sodAsarAjA sparzendriya-sukumAlikA karmasiddha-sahmagirika zilpasiddha - kokAza vidyAsiddha - khapuTAcArya maMtrasiddhanuM daSTAnta yogasiddha - samitAcArya arthasiddha - mammaNazeTha yAtrAsiddha - tuMDika autpattikIbuddhinA dRSTAnto vainAyikIbuddhinA dRSTAnto kArmikIbuddhinA dRSTAnto pAriNAmika buddhinA daSTAnto tapa:siddha-daDhaprahArI *namaskAranA udAharaNo | * AlokamAM-tridaMDI * AlokamAM - devanuM sAnidhya * AlokamAM - bIjorAnuM vana - paralokamAM - caMDapiMgala * paralokamAM - huMDikayakSa kuruTa - utkaTa be bhAIo | pratyAkhyAna upara - rAjaputrInuM 30. 31. $ 2 4 zuM che 'micchA mi dukkaDa - kuMbhAra ' micchA mi dukkaDa-mRgAvatIjI kAyotsarga - prasannacaMdrarAjarSa ke 'cha' Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 krama 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. deSTAntAnukramaNikA * pariziSTa-4 dRSTAntAnukrarmANakA bhAga-5 dRSTAnta zItalAcArya kSullakamuni kRSNavAsudeva sevaka pAlaka kuzIlasaMsarganA tyAgamAM brAhmaNanuM dRSTAnta saMgama AcAryanuM dRSTAnta udAyana RSi pratikramaNa upara mArganuM dRSTAnta praticaraNA upara prAsAdanuM dRSTAnta pariharaNA upara dUdhanI kAvaDanuM dRSTAnta vAraNA upara viSabhojana taLAvanuM dRSTAnta pRSTha krama kramAMka 68 30 72 76 99 %0 92 142 149 202 203 205 207 dRSTAnta 13. | nivRtti upara prathama kanyAnuM daSTAnta 208 14. | nivRtti upara bIjuM dRSTAnta 210 15. niMdA upara citrakAraputrInuM 16. 17. 18: dRSTAnta garhA u52 patimArikAnuM daSTAnta kaSAyanA pratikramaNamAM | nAgadattanuM dRSTAnta manadaMDa upara koMkaNagasAdhunuM dRSTAnta kAyadaMDa upara | caMDarUdrAcAryanuM daSTAnta 20. | traNagupti upara dRSTAnto 21. traNa gArava upara | maMguAcAryanuM dRSTAnta 19. pRSTha kramAMka 212 221 233 268 269 270 275 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhAjAnukramaNikA * pariziSTa-4 ra 343 - daSTAntAnukramaNikA bhAga-6 kama. jA pRSTha kathA 155 1 61 pRSTha daSTAnta kramAMka dRSTAnta kramAMka | IryAvigere samitio callaNA ane sulasAnI upara dRSTAnto | naMdiSaNamuninI kathA | 15 koNikanI kathA lezyA vize jAMbukhAdaka drAMkadevano pUrvabhava vi. ane gAmaghAtakanuM dRSTAnta 96 secanakahAthIno pUrvabhava AlocanA upara vigere aTTanamalla kUlavAlakamuninI kathA nirapalApa-dhanamitravi. | 159 satyakInI kathA dravya Apatti-dharmo arNikAputranI kathA bhAva Apatti-daMDasAdhu | 162 vinayaratnasAdhunI kathA anizritopadhAna kalpakamaMtrInI kathA AryamahAgiri zakaTAlamaMtrInI kathA eDakAkSanagaranI utpatti sthUlabhadrajInI kathA gajAgrapada parvatanI utpatti 167 nipratikarmatA-nAgadatta avaMtIsukumAlanI kathA ajJAtatapa-dharma zamuni zikSA-sthUlabhadrajI alobha-zullakakumAra zreNikanI kathA titikSA-nivRtikanyA abhayakumAranuM jIvana 14. saraLatA-aMgarSi caritra | 173 | 15. | | dezasuci-dhanaMjayazreSThi * | sarvasuci-nAradajI Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 na dekhAttAnukramaNikA * pariziSTa-4 je krama krama dRSTAnta ' | kramAMka daSTAnta 27. 27pa | 30. samyagdaSTi-prabhAkara samAdhi-suvratamuni AcAropaga-jvalanabrAhmaNa vinaya-nibakamuni dhRtimatimati-sumati saMvega-sujAta vigere vAratrakaRSinI kathA dravyapraNidhi (mAyA) - guggalabhagavAna bhAvaprasidhi-be bhAio saMvara-naMdazrI AtmadoSatyAga-jinadeva 289 sarvakAmaviraktatAdevilAsuta rAjA 290 mUlaguNapratyAkhyAnacilotarAjA uttaraguNapratyAkhyAnadharmaghoSa vigere vyutsarga-karakaMDa vigere apramAda-magadhasuMdarI lavAlava -vijayaziSya dhyAna-puSpabhUtiAcArya mAraNAnika vedanAdharmaruci aNagAra saMgatyAga-jinadevazrAvaka prAyazcittakaraNadhanaguptaAcArya maraNakALe ArAdhanAmarudevImAtA aMsajhAyamAM snadhyAyano doSa-jitazatrurAjA | 292 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annaM imaM sarIraM anno jIvutti eva kybuddhii| dukkhaparikilesakaraM chiMda mamattaM sriiraao|| he jIva ! zarIra ane jIva baMne ekabIjAthI judA che ema vicArIne du:kharUpa pariklezane karanArA evA zarIra pratyenA. mamatvabhAvane chedI nAkha. (ane karmakSaya mATe kAyo. ne kara.)