________________
૧૭૪
ડાબે પડખે ૧૮૦૩માં બંધાયેલું મંદિર છે. મંદિર તેના આસમાની રંગના આરસના જે આસમાની આરસનું છે. તેમાં પણ મંડપ છત્તરથી ને પીળાં આરસમાં થયેલી કતરણીથી તે પર ઘુંમટને ગભારા ઉપર શિખરો છે. શોભી રહ્યું છે. કુમારપાળનું મંદિર જૂનાં
મંદિરોમાંનું એક હોવા છતાં તેમાં એટલા આ મંદિરની સામે જ સૂરતના ઝવેરી બધા ફેરફાર થતા આવ્યા છે કે તેમાંથી મૂળ પ્રેમચંદ ઝવેરચંદનું જેવું જ મંદિર છે પણ તેમાં ભાગ કર્યો હશે તે કહી શકાય નહીં. બીજા નાનાં નાનાં ૬૦ જેટલા દહેરાઓ છે.
આ બહારના ચોકમાં એક દિગંબર સંપ્રઉજમબાઈના મંદિર પાસેથી નીચે ઉતરતાં ટાયત અતિ પણ છે.
પાસેથી નીચે ઉતરતા દાયનું મંદિર પણ છે. ખડકમાંજ આદીબુદ્ધની ખડકમાંથી કોતરી કાઢેલી ૧૮ ફૂટ ઊંચી અને પલાંઠીમાં ૧૪ફૂટ
કુમારપાળના મંદિરની પશ્ચિમે હાથી પળને પહેલી સુંદર મૂતિ છે જેને લેકે ભીમની
દરવાજે આવે છે. તેમાંથી એક બીજા દરવાજામાં મૂતિ પણ કહે છે.
જવાય છે, તેમાં અંદર જતાં શત્રુંજય તીર્થને
પોતાના વિચરણથી પરમ પાવન બનાવનારા ત્યારપછી આવે છે. બાલાભાઈએ બંધાવેલું આદિનાથ પ્રભુનું સૌથી જૂનામાં જૂનું ને સૌથી મંદિર જેની ટુક ૧૫૧ ફૂટ લાંબી અને ૧૯ પાવત્ર સ્થાન આવે છે. આદીશ્વર ભગવાનનું ફૂટ પહોળી છે. તેમાં પણ કેટલીયે પત્થરની –
મંદિર સૌથી ભવ્ય છે પણ તેની જેવાં જ ડી ધાતુની મૂર્તિઓ બે પંચતીર્થ એક સિદ્ધ ચક, નાભી રાજાની અને બધાજ તીર્થકરોની
બીજું મંદિરનું વર્ણન આગળ આવી ગયું છે.
મંદિરનો મંડપ બે માળને છે એ તેની સૌથી મૂતિઓ ચકેશ્વરી માતા અને ગેમુખ યક્ષની
મોટી વિશેષતા છે. બજે સના માનવા પ્રમાણે મૂતિઓ છે.
મૂળ આ મંદિર લાકડાનું હતું ને પત્થરનું ત્યાંથી નીચે ઊતરતાં મોતીશાની ટૂંક ૨૩૧ મંદિર બનાવવામાં આવ્યું ત્યારે પણ તેની મૂળ ફૂટ લાંબી અને ૨૨૪ ફૂટ પહોળી છે ને ફરતે લાકડાના મંદિરની બાંધણી જાળવી રાખવામાં મજબૂત ગઢ છે. આ ટુંકમાં પણ અન્યત્ર આવી છે. આદીશ્વર અષભદેવની ચિત્તને શાંતિ વર્ણન છે તેવી જ પ્રતિમાઓ, સિદ્ધચકો, પંચ
ઓ. સિદ્ધચકો. પંચ આપે તેવી ભવ્ય અસાધારણ પ્રતિમા મનમોહક તીથી ઇત્યાદિ છે.
છે. આ મુખ્ય પ્રતિમાજી ઉપરાંત ગભારામાં જ
બીજી પ૫, તીર્થકર ભગવંતેની પ્રતિમાજીઓ શત્રુંજ્યની દક્ષિણ શિખરની વિમલ વસહી છે. રંગ મંડપમાં પણ ઘણી સુંદર પ્રતિમાજીઓ ટુંક બહારજ ભૂલવણીના મંદિરે છે. આમાં પણ છે. બન્ને મંડપમાં ને ગર્ભગૃહમાં મળીને ભૂલભૂલામણી થઈ જાય તેવાં અસંખ્ય મંદિરો ૨૭૩ થી યે વધુ પ્રતિમાજીઓ ને પાદુકાઓ છે. છે ને પાછળ તળાવ છે. વળી ટુકમાં અજમેરના જયમલ શેઠનું શતક્તમ્ભ મંદિર જેમાં જૈનોના મંતવ્ય પ્રમાણે તે પહેલું મંદિર ૬૪ થાંભલાઓ જ છે તે અને ત્યાંથી પશ્ચિમે ભરત ચક્રવતીએ ને પછીની જાણ પ્રમાણે પાછા વળતાં જગતશેઠનું સુમતિનાથનું મંદિર તેરમી વાર જાવડાશાએ તેને જીર્ણોદ્ધાર કરાબંને દર્શનીય છે.
વેલે. પણ ચક્રવર્તી ભરતનું કે જાવડાશાનું
મંદિર આજે મળતાં નથી. ઐતિહાસિક દષ્ટિએ આ પછી બહારના ચોકમાં જ કુમારપાળનું જોઈએ તે સોલંકી યુગમાં મંત્રીશ્વર ઉધ્યાનને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
