________________
છતાં તે પહેલી નથી વળી જે જે પ્રાણી ઉડી શકે છે પક્ષીઓની ઇન્દ્રિમાં દૃષ્ટિની શકિત તથા શ્રવણ છે તે દરેક પ્રાણી પક્ષ' નથી કારણ કે ભાખી ને ઇંદ્રિઘણીજ વિકસેલી છે. પક્ષીઓની આંખની રચના પતંગીયા ઉડી શકે છે છતાં તે પક્ષ નથી. વળી કુદરતે ઘણીજ અદભૂત કરી છે જેને અંગે એક પક્ષી એટલે ઉડી શકતું પ્રાણી એ પણ બરાબર પ્રકૃતિવિદે કહ્યું છે કે “પક્ષી ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાં નથી. કારણ કે શ હમૃગ, એમુ અને કીવી એ ત્રણે તેની આંખને સક્રમ દર્શકયંત્ર જેવી તો ઘડિકમાં પક્ષીઓ હોવા છતું ઉડી શકતાં નથી. પણ જે ટેલીસ્કેપ યંત્ર જેવી કરી શકે છે ?' કોઈ પ્રાણીને બે પગે હય, બે પાંખ હોય અને જે પીંછા હોય તો તેને જરૂર પક્ષી કહી શકાય.
વૈજ્ઞાનિકોએ સમગ્ર સૃષ્ટિના બે વિભાગ કર્યા એટલે પીંછ એ જ પફીનું લાક્ષણિક ચિહ્ન છે. છે. એક સજીવ પ્રાણી સૃષ્ટિ - એટલે ચેતન સૃષ્ટિ એટલે જે પ્રાણીને પીંછા નથી તે પ્રાણ પક્ષી નથી જ,
અને બીજે જડ એટલે અતન સૃષ્ટિ વિભાગ, તેમાં ચેતન સૃષ્ટિને વૈજ્ઞાનિક સજીવ સૃષ્ટિ કહે છે.
જેને અંગ્રેજીમાં Animal Kingdom - પ્રાણી હવે સજીવ જગતમાં પક્ષીઓને વૈજ્ઞાનિકે એ
જગત કહે છે આ પ્રાણી જગત નીચે ઉષ્ણ લેહીવાળાં કરોડરજજુ ધરાવનાર પ્રાણી
જણાવેલા પેટા વિભાગોમાં વહેંચાએલું છે. સમુદાય(phyllums) માં પક્ષીઓને વંશ (Class Age) મકો છે. પક્ષીવંશની બે શાખાઓ છે. એક ૧ Animal Kingdom Group યૂથ 21.04 a 24139 R. Genet (Archalornithes) Phylum...247614 Tribe-510 એટલે પ્રાગવયસ શાખાનાં પક્ષીઓ છે અને તે ૩ class...વંશ - Section-વિભાગમાં શાખાનાં પક્ષીઓ આજે નાશ પામ્યાં છે. જ્યારે 8 sub-class. ૧૦ Famiy-કુળ પક્ષીઓની બી જી શા ખા માં નિર્નિથીસ
વંશશાખ
11 Sub-Family (Neornithes) એટલે અર્વાગ વયસ શાખાના 0.1. As
કુળશાખા -- પક્ષીઓ છે પક્ષીની એક પ્રાણી તરીકે વિશિષ્ટતા એ , s,.
17 Genus-6114 છે કે તેનું ઉષ્ણતામાન આજુબાજુના ઉષ્ણતામાનની વર્ગ શાખા એસર પામ્યા વિનાનું ઓછું વતું એક સરખું રહે છે Group-યુથ ૧૩ Species-જાતિ ચાની છે. આ વિશિષ્ટતા બીજા પ્રાણીઓથી વિરુદ્ધમાં જાય છે. દા. ત. પટેચાલનારા પ્રાણી-દેડકાં જેવાં કોઈ કવિએ સાચે જ ગાયું છે કે “પ્રભુ તેરી પ્રાણીઓ કે ભાછલાં-શિસલેહી Cold-Blooded લીલા અપરંપાર” આ હકિકત ખરેખર પક્ષી પ્રાણી એટલે કે જેઓનું લોહીનું ઉષ્ણતામાન જગતમાં સહેજ પણ રસ લેતા થશું કે તેમાં સહેજ આજુબાજુની પરિસ્થિતિ અનુસાર ગરમ અથવા ઊંડા ઉતરશું તે ખરી જણાશે ટૂંકામાં પ્રભુની ઠંડુ રહ્યા કરે છે. વળી જે ઉ ણતામાને મનુષ્ય લીલાને કેાઈ પારજ નથી. એ માટે પક્ષીઓને સામાન્ય રીતે જીવતો રહી ન શકે તે ઉષ્ણતામાનો અભ્યાસ કરે જોઈએ. પક્ષીઓનું સામાન્ય ઉણતામાન ગણાય છે એટલે મનુષ્ય સૌથી પ્રથમ કયું પક્ષી પાળવાનું શરૂ તો હવામાનની ગમે તેવી વિષમ પરિસ્થિતિથી કર્યું. અથવા મનુષ્ય કયારથી પક્ષી પાળવાનું શરૂ પક્ષીઓને કંઈ કરતાં ક જ વરતાતું નથી જ્યાં કે, તે ચેકસ કહી શકાય તેમ નથી છતાં સુધી તેઓને પુરતા પ્રમાણમાં ખોરાક મળી રહે ત્યાં મનુષ્ય પક્ષીને નીચે જણાવેલા જુદા જુદા કારણોસર સુધી. એ સિવાય એવું માનવામાં આવે છે કે .
* પાળવાનું શરૂ કર્યું હશે. દા. ત. કેઈએ પક્ષીને પક્ષીઓ-પેટે ચાલન રાં પ્રાણીઓમાંથી ઉતરી આવ્યાં તેને ભભકાદાર રંગ માટે પાળવાનું તો કોઈએ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
