________________
સૌરાષ્ટ્રના બંદરો
–મુનિકુમાર ભટ્ટ
આજની ભૌગોલિક સ્થિતિમાં સૌરાષ્ટ્ર એક કુદરતી અનુકૂળતાને કારણે કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં દ્વીપકલ્પ છે પણ પહેલાં તે તે દ્વીપ હતા. અને ઘણું બંદશ વિકાસ પામ્યા, આજે પણ વ્યાપારી તેના ઉત્તર પૂર્વ પ્રદેશમાંથી દરિયાઈ અવશે આજે વહાણવટામાં અહીં તેમજ પરદેશમાં સૌરાષ્ટ્રના પણ મળી આવે છે તે તેની સાબિતી છે. સરસ્વતિ ખલાસીઓ નોકરી કરે છે તેમજ સ્વતંત્ર વહાણવટું નદી સમુદ્રને મળતી હતી તેવા પણ ઉલ્લેખ છે. પણ કરે છે. અને ૨૫ ગ્રેજો જેવી દરિયાઈ પ્રજાનું લેથલના અવશેષો ‘ઉપરથી માલૂમ પડે છે કે તે વર્ચસ્વ થતાં આ બંદરોનું જુદું રાજકારણ પણ એક કાળે ધીકતું બંદર હતું એટલું જ નહીં પણ વિકાસ પામ્યું. ત્યાં રહેતા લોકે બંધ બાંધવામાં, સ્નાનાગાર યોજવામાં, પાણી વાળવામાં, નીકે અને નહેર કરવામાં,
કચ્છના બંદરને બાદ કરતાં સૌરાષ્ટ્રમાં ઉત્તર નૌકાકાનમાં, વહાણ બાંધવામાં હથિયાર હશે. આમ
બાજુએ તાજેતરમાં જાણીતું થયેલ નવલખી, જોડીયા, સારાષ્ટ્રને દરિયાખેડુ જગતભરને જૂનામાં જૂને નાવિક ગણી શકાય.
સલાયા, ભાટિયા, વસઈ, બેડ, બેડી, વગેર બંદરો છે. ત્યાંથી આગળ પશ્ચિમ તરફ જતાં છેક એના
અને બેટશંખે દ્વાર સુધી નાનાં નાનાં બંદર છે. એક ઉપની બંજ કચ્છનો અખાત, વચ્ચે પછીથી પશ્ચિમ દિશામાં પોરબંદર વગેરે બંદરો અરબી સમુદ્ર અને બીજી બાજુએ ખંભાતને અખ ત આજે ભારત ઉપર વિદેશીઓના આક્રમણો પૈકી અને ત્રણ બાજુથી સમુદ્ર સૌરાષ્ટ્રને વટી વોલ છે આર આ રસ્તે અને આપણા પ્રદેશમાં આ બંદએટલે સૌરાષ્ટ્રમાં બ દરોનો વિકાસ થાય તેમાં નવાઈ થી આવેલા. પછીના કાળમાં આક્રિમ સાથે શરુ જેવું નથી. આ સબંધમાં માન્યતા એવી પણ થયેલા સંબંધમાં આ બંદરેએ મોટે ભાગ ભજવ્યું છે કે સમુદ્ર પાન કરનાર અગત્યનો આશ્રમ સૌરાષ્ટ્રમાં છે. હાજી કાસમની આગબોટ વીજલડી તોફાનમાં હતા, કે કેલમ્બસ અમેરિકા પહેઓ તેના પહેલાં આગળ ન વધવાની સલાહ આપનાર પણ પિોરબંદરના ત્યાં માથાનું સામ્રજ્ય સ્થાપનાર કે ભારતમાંથી સત્તાધીશો હતા. ત્યાંથી આગળ ચાલતાં કદવાર, ત્યાં ગયેલા અને તેઓ સૌરાષ્ટ્રના દરિયાકિનારેથી કહેનાર, વગેરે આવે છે તેમ દીવ, બંદર પણ આવે ત્યાં ગયા હોવાનો સંભવ છે અને કે લંકાને એકત્રી છે. બનવા જોગ છે કે આ બંદર પિચુગીઝના બનાવનાર રાજા વિર્ય ત્યાં ઘેઘથી ગયેલો, અને હાથમાં હતું તેને બદલે અંગ્રેજોના હાથમાં હેત તે લંકાની લાડી અને ઘોઘાનો વર એ કહેવત તેના મુંબઈનો વિકાસ પહેલાં આ બંદરનો વિકાસ થયે. ઉપરથી પ્રચલિત થઈ
હોત, ત્યાર પછી વેરાવળ અને પ્રભાસના બંદરો આવે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
