________________
૪૨૬
રાખતા નથી. સમાજના તમામ સ્થશે એણે
તુ ગીતે પરિભ્રમણ કર્યું છે ને તે તેને એકધારા આનંદ આપીને જ જંપ્યું છે. હવે આપણે દરિયાકાંઠાના પ્રદેશ ઉપર નજર ઠેરવીએ તે વિકટર બંદરથી તે કે કે ભગવાન સોમનાથના જ્યાં બેસણાં છે ત્યાં સુધીની
ઉકસાહિત્ય આપણું સાહિત્યને અમૂલ્ય સાગરપટી ઉપર ગવાતા વહાણવટું કરતી કાળી
ખજાને છે. સૌરાષ્ટ્રનાં ગામડે એ ગામડાંઓનાં કોમના એક લેકગીત ઉપર.
ચારાઓમાં, એ ગામડાંઓનાં સિમાડે ઉભેલા પાળીયામાં અને વગડાની વાટે આવતી દેરીઓની ભીતરમાં
ગ્રામ્ય નર-નારીઓના જીવનની અભૂતપૂર્વ ઝાંખી દરિયે ટાઢ પડે છે, ચાર ચાર માસ સુધી
કરાવતી કથાઓ, ગીત, છું અને દુહાઓ પડયા એકધારો આરામ કરીને વહાણવટીઓ આળસ
છે. આ ગીતે ને લોકોએ પિતાનાં દીલમાં સંધરી મરડીને ખેપે જાવા બેઠાં થાય છે, ત્યારે આઠ-આઠ
રાખ્યા છે અને મે આપે રજુ કરતા રહ્યા છે. માસના ઘેરા વિજોગના વાદળાં પિયુની તૈયારી સાથે કળી જુવતીની આંખમાં ઉતરી પડે છે ને આખરે
લોક સાહિત્યમાં ગ્રામ્ય જીવનની ખાનદાની, એ વાદળાં ઘેરા બને છે ને પિતાને પિયુ આઠ-આઠ માસ સુધીની સાગર સફરે ઉપડે છે. સફરે ઉપડી
0 રખાટ અને પ્રેમના ધબકારા છે. લોકસાહિત્યનાં
* ચૂકેલા રંગભીના કંથને ઉચે સાદે કોઈ કાળી જીવતી
શબ્દો અવિસ્મરણીય ઝાંખી કરાવે છે. અજબ છે તેની તાકાત અને ભવ્ય છે તેની કલ્પના.
ઓલ્યા જાણીડાના હાટને
લીલે રૂમાલ મારો લેતા આવજો. એ ઈ લેતા જજો.
કીક કેતા જાજે. મારી સગી નણંદના વીરા
રૂમાલ મારો લેતા જાજે, મારી પાતળી પરણેતરના પરણ્યા
રૂમાલ મારે લેતા જાજે.
એક એક કાવ્યની જમાવટ જાણે લેકહેયનાં ભાને આબેહુબ ઓળખે છે એટલું જ નહિ, એ ભાવને વાચા આપે છે. અને તેથી જ આજે વર્ષોનાં વર્ષોથી કમુખે ટપકતી રહેલી અનેકવિધ લોક-સાહિત્યની કૃતિઓ દટાઈ નથી ગઈ આજે પણ એટલીજ પાસાદાર અને ચળકતી લાગે છે, એજ લેક-સાહિત્યની ખુબી છે અને એજ એની વિશિષ્ઠતા છે.
આપણે અહિ એક વિજોગણ નારીની મનોવ્યથાનું આલેખન કરતી કતિ જોઈએ. મેં
આમ ઠેકાણે ઠેકાણે આપણા સમાજની લેક સંસ્કૃતિની ગાતા ઉજજવળ ગાથા મીતે અનેકવિધ લોકગીતે લીક શિક્ષણ ને લેક ઘડતરનું સાચું સ્વરૂપ ધારણ કરી શકે તેવા અગાધ તત્વ અને સત્ત્વવાળા નજરે ચડે છે.
પરણીને આવેલ નાનો પતી–તે હજુ ઘરમાં સ્થિર થાય તે પહેલાં ધંધાર્થે પરદેશ ચાલ્યો જાય છે. ત્યારે પાછળ એ નારીનાં અંતરમાં કેવી વ્યથા, કેવો ઉલ્કાપાત, કેવી વિજોગની વેદના, અને કેવા દલડાનાં દુઃખ જાગે છે તેનું એ ગીતમાં રૂપાંતર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
