________________
સૌરાષ્ટ્રનું નૃત્ય અભિનય દર્શન
-યશવંતરાય ડી. ભટ્ટ સંગીતાચાર્ય, ભાવનગર
રાતિ પ્રેદમાં મારા માત: સૌરાષ્ટ્રના નૃત્યેનું પરિચય દર્શન નિર્વત્તિ વાઘની જ્ઞમારતા રાતે II તાંડવ નૃત્ય. (પુ.) નૃત્ય (લાસ્ય નૃત્ય મહિલા) અર્થાત્ જે મનુષ્ય પ્રસન્ન ચિતથી ભક્તિ ભાવ
મદારી , રસ ગરબા નૃત્ય રસ પૂર્વક શ્રદ્ધાથી નૃત્ય કરે છે. તે મનુષ્ય જન્મ
ઢાલ તલવાર , તાલ
રાસ - જમાંતર પાપોથી વિમુક્ત થાય છે.
દાંડીયા રાસ , અભિનય મયુર , પ્રાચીન માન્યતાઓ અનુસાર દેવતાઓના મતાનુસાર પાંચમા વેદની એટલે કે નાટય વેદની નટવરી -, રૂપ ગાગર , રચના બ્રહ્માજીએ કરી, પ્રત્યેક મનુષ્ય એ કલા દ્વારા અશ્વ
ગુણ ટીપણી , આનંદ લઈ શકે છે. આ નાટય તથા નૃત્ય વેદની ભીલ , અલંકાર રૂમાલ ,, પ્રણવ શિક્ષા ભરત મુનિએ પ્રાપ્ત કરી, નૃત્યની
ભાલા તીર , પહેરવેશ દાંડીયારાસ , પ્રાચિન લલિત કલાનું રસ અભિનય દર્શન કરાવ્યું. ભારતના પ્રાચીન કે “મહાભારત” “રામાયણ” ત ગ , વેષભુજા કટાર , ઈત્યાદિ ગ્રંથોમાં પણ આપણું નૃત્યનું અભિ- ભગવાન શંકરના ગણ તંદુજીએ પ્રાચિન દર્શન કરાવેલ છે ભગવાન શંકરે હાથમાં ડમરૂ રૂપિ મુનિએ ને તાંડવ નૃત્યની શિક્ષા આપી. અને બજાવી તાંડવ નૃત્યની ઉપતિ કરી અને ભગવતી તે તો વિના મા,
ગવત તે નૃત્ય વિદ્યા માનવ જીવનમાં પ્રચલિત કરી. પાર્વતી દેવીએ લાસ્ય નૃત્યની ઉત્પત્તિ કરી, એટલે ભગવતી પાર્વતી દેવીએ બાણાસુરની પુત્રી ઉષાને કે તાંડવ એટલે પુરૂષનું કૃત્ય અને લાસ્ય એટલે કે હાસ્ય ન
અટન કે લાસ્ય નૃત્યની અદભૂત તાલીમ આપી નૃત્યમાં મહિલાઓનું નૃત્ય, અમ બે પ્રણાલિકા ગણવામાં
પ્રવીણતા પ્રાપ્ત કરાવી. ઉષાએ દ્વારકા નગરીમા જઈ આવે છેભારતમાં નૃત્યના ભિન્ન ભિન્ન ઘણીજ સોરાષ્ટ્ર ની દ્વારકા નગરીની મહિલાઓ દ્વારા આ પ્રકાર છે. કે જે કથક, કથકલી, મણીપુરી. ભરત લાય નૃત્યના સૌરાષ્ટ્ર સમસ્તમાં પ્રયાર કર્યો. નાટયમ, બારમીઝ, જાવાઈ રોક એન્ડ રોલ (પાશ્ચાત્ય) ઇત્યાદિ ઘણીજ પદ્ધતિઓ છે પરંતુ અહિંયા આગળ મુગલાઇ રાજ્ય કાલમાં દક્ષિણના મહાન દેવ આપણે તે “સૌરાષ્ટ્રના પ્રાચીન નૃત્ય”નું અવલોકન મંદિરોમાં ઈશ્વરની મુર્તિ સાનિધ્ય મહાન નર્તકીના કરવાનું છે. અને આ સ્થાને સૌરાષ્ટ્રનું નૃત્ય દર્શન અન્ય ગીતના મહાન સમારંભે આયોજન કરવામાં તથા તેના ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારો અહીંયા આગળ આવતા હતા અને દેવ મ દીરોમાં પણ નૃત્યની દર્શાવવામાં આવે છે, કે જે નૃત્યના નામે રાસ, સાધનાને પવિત્ર ગણવામાં આવતી હતી પરંતુ નૃત્ય, ગરબા નૃત્ય, ગાગર નૃત્ય, મદારી–બીન-નૃત્ય, મુગલ બાદશાહએ આપણી નર્તક થા નર્તકીની રૂમાલ નત્ય, દાંડીયા રાસ-નૃત્ય, ટીપણી નૃત્ય, ભાંગરા નૃત્ય સાધનની કિંમતનું મુલ્ય શરાબ થા દ્રવ્યના નૃત્ય, મયુર નુત્ય" ઇત્યાદિ પ્રાચિન લેક નૃત્યની મુલાકનથી પરિવર્તન કર્યું જે નૃત્ય સાધનાથી દેવ ઘણજ પ્રકારો સૌરાષ્ટ્રની ધરતી ઉપર પ્રચલિત છે. દાસી નર્તકીએ. પરમ કૃપાવંત પરમાત્માને તેમની અને જેનો ઉલ્લેખ અહીંયા આગળ કરવામાં આવે છે. નૃત્યની સાધનાની સિદ્ધિ દારા સિંહાસન ભકિત દ્વારા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
