________________
બાલમંદિર અધ્યયનથી માંડી વિદ્યાપીઠ સુધીની ૨૦૨ જેટલાં રજવાડા વિલીન થતા એજન્સીની કેળવણીની સળંગ અને સાંગોપાંગ એકમની કેળવણીની કેળવણી પદ્ધતિની સાથોસાથ પહેલા અને બીજાના ભૂમિકા તૈયાર કરી શ્રી મિજભાઈ તથા તારાબહેન વર્ગના દરેક રાજ્ય કેળવણી ક્ષેત્રે નિરનિસળી રીતે જેવાં સેવક-સેવિકાઓને સાથ મેળવી બાલસાહિત્યનું કામ કરી રહ્યાં હતાં પરીક્ષણ અને નિરીક્ષણ અંગે સવ ગી સર્જન તૈયાર કરાવી વ્યવહારમાં મૂકયું. પણ ભિન્ન ભિન્ન પદ્ધતિ હતી. મકાને બાબતમાં માટે સોસરા ગામ વિદ્યાપીઠ શ્રી ન્હાનાભનું આત્મ ભાગે ધણું ઘણું કરવાનું હતું ૦ ટકા શિક્ષકગણું સર્જન છે. આ મર્જનમાં તેમને શ્રી મનુભાઈ પંચોળી બિનત લીમી હતો આવી સ્થિતિ પ્રવર્તતી હોઈ તેમજ મૂળશંકરભાઈ ભટ્ટ જેવા કેળવણીને ભેખધારી તેમણે ભગીરથ કાર્યમાં સહાયભૂત થઈ મદદે લ ગી અને સાહિત્યસર્જકોનો સાથ મળી :હ્યો. શ્રી જવા અપીલ કરતાં કહ્યું કે “તમે માટીનાં ઢેફાં નાનાભાઈ પિતાને સાહિત્યકાર કરતાં કેળવણીકાર સમાન બનજો અને અન્યને બનાવજો, તેમ ન થઈ તરીકે ખપાવવાનું વિશેષ પસંદ કરતા તેમના જીવન શકે તે પથ્થર જેવા બનો અને બનાવજે, પરબર તાણાવાણામાં પૂજ્ય નથુરામ શર્માજી તથા જેવા બનશે તો પણ હું હાંડે અને ટાંકણું લઈ મહાભાગાંધીનાં જીવનસત્રો વણાઈ ગયાં હતાં આચાર સુંદર મૂર્તિઓ કંડારી લઈશ. અરે તમને સજાગ વિધિ તેમણે શર્માજી પાસેથી અપનાવી અને પ્રમાણે જેવા થવું ગમે તેવા થજે પણ ખડિયા જેવા વિચારનિધિ પૂ ગાંધીજી પાસેથી પ્રહણ કરી જીવનનું મહેરબાની કરી થશે નહિ ખડિયું નથી પોત નું તદનુસાર ઘડતર કર્યું.
ભલું કરી શકતું, નથી અન્યનું ભલું કરી શકતુ ,
નથી ખેતરનાં કામનું કે નથી સડકના કામનું. શ્રી ધાનાભાઈ કેળવણીકાર અને સાહિત્યકાર પથ્થર ઉપર ચાવવું સારું પણ ખડિયા ઉપર ચાલવું હોવા ઉપરાંત પ્રથમ કક્ષા તે ચિતક પણ હતા. તેમનું મુશ્કેલ છે. માટે તમે જે અને જેવા બનવું છે કે આગવું ચિંતન બેતાવર્ગ ઉપર ગહન અમર કરતું. તેવા બનજે પણ ખાડિયા બનવામાંથી તમારી મહ ભાત અને રામાયણનાં પાત્ર તેમનું અનોખું જાતને બચાવો. આટલે સ દેશ આપવો તમારી સાહિત્યસર્જન છે તેને ઇશ્વ વાદ, ઉપનિના સમક્ષ ઉપસ્થિત થયો છું અને આટલી અપેક્ષા બ્રહ્મવાદ અને પુરાણોનો અવતારવાદ હાનાભાઇના તમારી પાસેથી રાખી રહ્યો છું” બ્રાહમાં વ્યાપી રહ્યો દશ્યમાન થતો. સૌરાષ્ટ્રનું એકમ ૧૯૪૮ની એપ્રિલની આખરે
એક ધન્ય પ્રસંગ પૂર્ણ થતાં પરીક્ષણ અને નિરીક્ષણ બાબતમાં જામસાહેબ દારૂને ત્યાગ કરે છે. એકસૂત્રતા હજી લાવવી બકી હતી. શ્રી નેહાનાભાઈ કેળવણી પ્રધાન બનતાં વડીઆ મુકામે સૌરાષ્ટ્રના જામ શ્રી વિભાજી ઉદાર દિલના, ધર્મનિષ્ઠ કેળવણી અધિકારીઓનું એક સપ્તાહ માટેનું મિલન અને ન્યાયપ્રિય રાજવી હતા. તેમની પહેલાના જામ ગોઠવવામાં આવ્યું હતું. શ્રી હાનાભાઈ ભટ્ટ ઉપરાંત શ્રી રણમલસિંહજી કાક રાજવી હતા તે જમાને શ્રી ઉમાશંકર જોષી તેમ જ ડેકટર યાજ્ઞિક પણ જ એવો હતો કે કડક હાથે કામ લીધા દિના આ મિલન વખતે માર્ગદર્શન આપવા હાજર રહ્યા રાય ધરા વહન કરવી એ મશ્કેલ કાય હતા અને પ્રસંગોપાત ઉદબોધન પણ કર્યું હતું. નવાનગર રાજ્યનો વિસ્તાર સૌરાષ્ટ્રમાં બધાં રાજેશમાં કેળવણી ક્ષેત્રે એકસૂત્રતા લાવવા શ્રી નાનાભાઇએ મેટો હતો તેમજ જમાનાનું વાતાવરણ પ્રવાહી લાગણીપૂર્વક કામે લાગી જવા અપીલ કરી હતી. સ્થિતિમાં અમુક અંશે હતું તેથી કડક હાથે કામ તેમણે પોતાની વેદના વ્યક્ત કરતાં કહેલ કે ભાઇઓ લીધા સિવાય બીજો ઉપાય નહોતો.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
