________________
-: ૩ી
:
સંગીતનો અભ્યાસ કરી, દિલરૂબા વાદનની સાધના ભાવનગર રાજય ગાયિકા સિતાર સમ્રાટ તેમના ગુરૂશ્રી પ્રજ્ઞાચક્ષુ શ્રી. શંકરરાવ કેશવ પાસેથી શ્રી રહીમખાં :- ભારત વર્ષના મશહુર સિતાર સંપાદન કરેલી, ભારત વર્ષના પ્રથમ કક્ષાના દિલરૂબા વાદન સમ્રાટ શ્રી રહીમખાંને જન્મ સને ૧૮૮૬માં પાદક હતા અને ભારતના ઉ ચ સંગીત કલાકારો થયો હતો. તેમનું મુળ વતન જયપુર હતું. ખાંસાહેબે સાથે દિલરૂબાની સંગત કરેલી જેમના નામ પંડીત સિતારની સાધના દ્વારા સંગીતની દુનિયામાં પ્રણવ શ્રી ઓમકારનાથજી ઠાકર, પ્રો. નિસારહુસેન, શ્રી. સ્થાન તથા પાંડીય સંપાદન કર્યું હતું. ખસિાહેબે રજબઅલીખાં દેવાસ, પ્રો વિનાયકરાવ પટવર્ધક પિતાના સિતાર વાદનની કલાથી સમસ્ત વિશ્વના બાલગાંધ શ્રીવસંત, રાજાભૈયા, રાતાનજનકર મહારાણી વિકટોરીયાને મનોમુગ્ધ કરી દીધા હતા. સિધેશ્વરીદેવી બનારસ, ઈત્યાદિ ઇત્યાદિ. તેઓ તાલ અને તેઓ રવર્ગસ્થ નરેશ ભાવસિંહજી પાસે રહેતા
અને લયના પંડીત હતા અને શ્રી. ભાતખંડેછ તથા હતા. શ્રી ભાવસિંહજીએ સંગીતને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું વિશુદિગંબઝને પણ સમાગમમાં આવી ગયા હતા. અને આકાશવાણી અમદાવાદ રેડીયો સ્ટેશનના એક ભાવનગરના રાજ્ય ગાયિકા શ્રી ચંદ્રપ્રભાદેવી મહાન “કલાવત' દિલરૂબા વાદનાચાર્ય હતા. શ્રી. ભારત વર્ષની મશહુર ગાયિકા શ્રી ચંદ્રપ્રભાદેવીએ નાગરદાસજીને એક વર્ષ પહેલા સ્વર્ગવાસ થયો સ ગીતના સંસારમાં સંગીતની મહાન સાધના કરી તેમના દિલના રંગથી એકવાર દિલરૂબા વાદમાં અને પોતાના મધુર કંઠ દ્વારા સારાયે ભારતમાં મોરલી વગાડી સર્પ જેવા ઝેરી જીવને પણ મંત્ર
ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી હતી. તેઓ ગુરૂ દત્તાત્રયના
ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી. હતા. મુગ્ધ કરી દીધે હતો.
ઉપાસક હતા, સમસ્ત ભારત વર્ષમાં ચંદ્રપ્રભાદેવી
જેવા કે શૈરવી રાગિણું ગાતું ન હતું, શ્રી ભાવનગરના રાજ્ય ગાયિકા શ્રી ચંદ્રપ્રભાદેવીએ સંગીતની સાધનામાં અને પ્રભુ બાબાબહેન :- શ્રી બાબાબહેને સંગીતનું ઉંચ ભક્તિમાં પોતાનું જીવન વિતાવ્યું. શિક્ષણ કચ્છના ગયા શ્રી લાલખાંજી પાસેથી લીધું હતું. શ્રી બાબા બહેને તેમની પુત્રી દીના ગાંધર્વને
ષ્ટ્રના સંગીત સમ્રાટ- પંડીત સંગીતની ઊચ શિક્ષા આપી, સંગીતના સુરાને દ્વારકેશલાલજી :- પોરબંદર નિવાસી ૫ડીત રાજકોટ રેડીયે સ્ટેશનેથી પ્રસરાવ્યા હતા. શ્રી દ્વારકેશવાલજી ભારતીય સંગીત જગતમાં પોતાની ભાવનગર નરેશ શ્રી કૃષ્ણકુમારસિંહજીને સંગીતને પ્રતિષ્ઠા જમાવી, શ્રી દ્વારકેશલાલજીએ હારમોનીયમ પ્રોત્સાહન આપી રાજ્ય ગાયકેને ઘણાજ આશ્રય વાદનની ઉંચ સાધનાથી સારાએ વિશ્વમાં પિતાનું આપ્યો હતો, જેમનું નામ સંગીતના ઈતિહાસમાં અનોખું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું. તેમણે હારમોનીયમ વાદનની અમર છે શ્રી બાબાબહેન ખ્યાલ ગાયકીમાં સંગીત પુજ્ય પંડીત શ્રી. એમકારનાથ ઠાકુર, શ્રી, પ્રવિણ્યતા મેળવી હતી.
યાઝખાં, પંડીત દતામય યલુરકર, ૫. નારાયણરાવ
વ્યાસ, શ્રી. વિલાપત હુસેનખાં ઇત્યાદિ મહાન ભાવનગરના મસ્ત ફકીર ગાયક મુરાદ કે જેમાં કલાકારો સાથે હારમોનીયમ વાદનનું માંડીત્ય બતાવી એક એલીયા ગાયક સમ્રાટ હતા, જેમણે પિતાના રવર તથા લયનું અદ્ભુત દર્શન કરાવ્યું, શ્રી. બુલંદ તથા મધુરકંઠની બક્ષિશથી સ્વર્ગસ્થ શ્રી
દ્વારકેશલાલજી મહારાજ બે ત્રણ વર્ષ પહેલાં સ્વર્ગવાસ ભાવસિંહજી મહારાજને મનોમુખ્ય પોતાની ગાયકી દ્વારા કરી દીધા હતા, તેઓ ફકીરના વેષમાં ફરતા
થયા છે. ભારતીય સંગીત જગતમાં આજે પણ હતા, કે જેઓ એક રાગ ત્રણ કલાક ગાતા હતા,
તેમના જેવો હારમોનીયમ વાદક છે. તેઓ લય તથા અને મસ્ત હતા.
રવરના મહાન પંડિત હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
