________________
છે. આ પુરાણ – શબ્દની વ્યુત્પત્તિ પણ નોંધપાત્ર છે : પુરા નવમ્ રૂતિ પુરાણમ્ I - એટલે કે જે નવીન કે નૂતન (New) તો હતો, પરંતુ ક્યારે? હમણાં, આજ-કાલ નહીં, પરંતુ “અગાઉ” (પુરી) ! અને એટલે જ તે “અનાદિ છે ! આવો આ “પુરાણ પુરુષ એટલે જ “અંતરાત્મા’ - God, the Supreme Being, the Soul of the Universe.
આવા આત્માનું, અંતરાત્માનું સુખ તો અખંડ, અનંત, નિરન્તર જ હોય; ઇન્દ્રિયગમ્ય સુખ હોય તે જન્મે અને પછી, નાશ પામે, થોડો સમય જ ટકનારું Temporary હોય; પરંતુ આ સુખ તો અંત-વિનાનું, ખંડ(Part)વિનાનું, સનાતન, શાશ્વત જ હોય; Eternal Bliss. સંસારમાંની સર્વ વસ્તુઓ સતત પરિવર્તનશીલ છે, એનાં રૂપોમાં ફેરફાર થતા જ રહે છે, પરંતુ આ તો “અનાદિ પુરુષ છે, એટલે તે સદા-સર્વદા, પોતાનાં મૂળભૂત સ્વરૂપે જ રહે છે. Ever Changeless અને તે ‘ચિત્'-રૂપ, ચિદૂપ હોવાથી, એનું સ્વરૂપ માત્ર એક જ, “જ્ઞાન” જ હોય છે, જ્ઞાનમાત્ર, પ્રતિબોધમાત્ર'.
આ અન્તરાત્મા - પરમાત્માની વિશિષ્ટતા એ છે કે એની જ પ્રેરણાથી (ચેન પિતા:) વાણી, મનુષ્ય-શરીરમાંનાં (વાવ) વગેરે કર્મેન્દ્રિયો, ચક્ષુ વગેરે જ્ઞાનેન્દ્રિયો અને પ્રાણ-અપાન વગેરે પાંચ પ્રાણો, પોતપોતાને સોંપાયેલાં (Assigned) કાર્યો(Duties, Functions)માં સક્રિય રહે છે. શરીરમાંનાં આ સર્વ તત્ત્વોની સઘળી પ્રેરણા, ચેતના અને હુર્તિનું એકમાત્ર ઉદ્ભવ-સ્થાન આ અંતરાત્મા (N: માત્મા) જ છે, જેની ગેરહાજરીમાં શરીર અને એમાંનાં અવયવો જડ, નિદ્માણ, નિર્જીવ બની રહે : આવું અદ્ભુત છે પરમાત્માનું સ્વરૂપ ! .
શ્લોકનો છંદ : ઉપજાતિ (૧૩૩)
૧૩૪ अत्रैव सत्त्वात्मनि धीगुहाया
-માતાજી સુપ્રશ: आकाश उच्चै रविवत् प्रकाशते
स्वतेजसा विश्वमिदं प्रकाशयन् ॥ १३४ ॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ :
અત્રેવ સત્ત્વાત્મનિ ધીગુહાયા
- વ્યાકૃતાકાશ ઉરુપ્રકાશઃ. આકાશ ઉચ્ચ રવિવત્ પ્રકાશિત
સ્વતેજસા વિશ્વમિદં પ્રકાશયનું II ૧૩૪ છે. શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય:- (પષ:) ૩ya: (અત્તરાત્મા) ત્ર વ સર્વિત્મિનિ
૨૫૮ | વિવેકચૂડામણિ
