________________
ચી (૪૫)
“દૂર પડયો નિજ ધામથી હું ને ઘેરે ઘન અંધાર,
માર્ગ સૂઝે નવ ઘોર રજનીમાં, મુજ જીવનપંથ ઉજાળ !” આવી જ અવદશા થાય, બાપડા એ સાધક જીવની અને એ તો, ખરેખર, એનાં જીવનનો સાચો “દુર્દિન' (A rang day) જ બની જાય ! How pitliable ! Miserable !
શ્લોકનો છંદ : માલિની (૧૪૫)
૧૪૬ एताभ्यामेव शक्तिभ्यां बन्धः पुंसः समागतः ।
याभ्यां विमोहितो देहं मत्वात्मानं भ्रमत्ययम् ॥ १४६ ॥ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ :
એતાભ્યામેવ શક્તિવ્યાં બન્ધઃ jર સમાગતા યાભ્યાં વિમોહિતો દેહ મવાત્માને ભમત્યયમ્ II ૧૪૬ /
શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય :- પતામ્યાં જગ્યા (વ) પુન: વન્ય: સમતિ, याभ्यां विमोहितः भूत्वा अयं (जीवात्मा, पुरुषः) देहं आत्मानं मत्वा (अस्मिन् સંસાર) પ્રતિ II ૨૪૬ ||
શબ્દાર્થ :- મુખ્ય વાક્ય છે : પુલ: : સમાતિઃ | પુરુષને, એટલે કે જીવને બંધન આવે છે, આવ્યું છે. આ બંધન કોના વડે આવે છે ? તાપ્યાં
ગાં વI અવિદ્યાની, રજોગુણ-તમોગુણની, “વિક્ષેપ” અને “આવરણ'ની આ બે શક્તિઓને કારણે જ. તેના વડે બીજું શું પરિણામ આવે છે ? યાખ્યાં વિમોહિત કર્યો (પુરુષ:) રેહું માત્મા મવા (મન સંસાર) પ્રતિ ! જેના વડે અત્યંત મોહિત થઈને, વિમૂઢ બનીને, આ માણસ, આ જીવાત્મા, સ્થૂળ દેહને આત્મા માનીને, સમજીને (આ સંસારચક્રમાં) ભમ્યા કરે છે, ભટક્યા કરે છે, રખડ્યા કરે છે, અટવાતો રહે છે. (૧૪૬)
અનુવાદ :- (અવિદ્યાની) આ બે શક્તિઓનાં કારણે જ પુરુષને બંધન આવ્યું છે, જેના વડે વિમૂઢ બનીને આ (જીવાત્મા, પુરુષ) (સ્થૂળ) દેહને આત્મા માનીને (સંસારમાં) ભમ્યા કરે છે. (૧૪૬) - ટિપ્પણ – આ આખી ચર્ચા શરૂ થઈ ત્યારે, શિષ્ય સદ્ગુરુને સવાલ પૂછુયો હતો (શ્લોક-૫૧) કે –
को नाम बन्धः कथमेष आगतः ॥ બંધન, ખરેખર, શું છે? કોને કહેવાય? અને આ બંધને ક્યાંથી આવ્યું છે ?' એનો સીધો જવાબ આ શ્લોકમાં આપવામાં આવ્યો છે કે તમોગુણની
૨૮૬ | વિવેકચૂડામણિ
