________________
માત્ર-એક આનંદ-સ્વરૂપમાં રહેતો પ્રત્યક્-સ્વરૂપ, ઉચ્ચ પ્રકારનો, સ્વયંપ્રકાશ અને શુદ્ધ એવો આ (આત્મા, પરમાત્મા) પ્રકાશી રહે છે ! (૧૫૨-૧૫૩)
ટિપ્પણ : વાવમાં રહેલું પેલું પાણી પોતે તો ચોખ્ખું હતું, છતાં તે કેમ દેખાતું ન્હોતું ? પેલી શેવાળનાં પડ એને ઢાંકી રહ્યાં'તાં, એ કારણે. તરસથી પીડાતો માણસ ત્યાં, પાણીની નજીક ગયો, અને પોતાના હાથ વડે, લીલનાં બધાં પડોને પાણી પરથી દૂર કર્યાં કે તરત જ, પાણી ચોખ્ખું નજરે પડ્યું ! તરસ્યો તો તે હતો જ, તેણે તરત પાણી પીધું, અને તરસની તેની સઘળી પીડા ચાલી ગઈ, અને તેને ખૂબ શાંતિ મળી ગઈ ! બસ, એવી જ રીતે, અહીં, આપણા પ્રસ્તુત સંદર્ભમાં, સાધકે, પોતાના આત્માને ઢાંકી રહેલા, અન્નમય વગેરે પેલા પાંચે પાંચ કોશોનાં આવરણને હટાવી કાઢ્યું, એના અપવાદથી તે મુક્ત થઈ ગયો, અને તરત જ એક અદ્ભુત ‘જાદુ’ સર્જાયું ! આત્મા સ્વયંપ્રકાશ અને શુદ્ધ તો હતો જ, પેલા કોશો એને ઢાંકી દેતા હતા. સાધકની સાધના એવી સંનિષ્ઠ અને સંપૂર્ણ હતી કે પેલા પાંચેય કોશોનું કશું નામ-નિશાન ન રહ્યું અને આત્મા, એનાં મૂળભૂત શુદ્ધ અને પર સ્વરૂપે ઝળહળી ઊઠ્યો ! સરસ મજાનું, સમુચિત, પ્રતીતિકારક દૃષ્ટાંત !
આમ, પાયાની જરૂરિયાત છે, કોશોનાં આવરણથી આત્માને મુક્ત કરવાનીરાખવાની : પછી તો, આત્માનો પુણ્ય પ્રકાશ સર્વત્ર ઝળાંહળાં ! બંને શ્લોકોનો છંદ : ગીતિ (૧૫૨-૧૫૩)
૧૫૪
आत्मानात्मविवेकः कर्तव्यो बन्धमुक्तये विदुषा ।
तनैवानन्दी भवति स्वं विज्ञाय सच्चिदानन्दम् ॥ १५४ ॥
શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ :
આત્માનાત્મવિવેકઃ કર્તવ્યો બન્યમુક્તયે વિક્રુષા ।
તેનૈવાન્દી ભવતિ સ્વ વિશાય સચ્ચિદાનન્દમ્ ॥ ૧૫૪ || શ્લોકનો ગદ્ય અન્વય : (તસ્માત્) વિદુષા વધમુખ્ય આત્મા-અનાત્મવિવે ર્તવ્ય:, તેન વ્ સત્-વિદ્-ગાનનું સ્વં વિજ્ઞાય (સ: વિદ્વાન્)ઞાનન્દ્રી મતિ
॥૧૪॥
શબ્દાર્થ : : you asu &): (47) fagu1 3411241-3171124-faàch: anda: । વિદુષા – વિદ્વાન વડે; વિસ્ શબ્દની ત્રીજી વિભક્તિ એકવચનનું રૂપ; વિવેઃ બે પરસ્પર-વિરોધી વાતો-વિચારો-વસ્તુઓ ભેગી થઈ ગઈ હોય, એકમેકમાં ભળી ગઈ હોય તો, એને જૂદી કરવાની પ્રક્રિયા, એટલે ‘વિવેક' Sense of Discretion; Sense of Discrimination. જે ‘આત્મા'નથી તે, દેહ, ઇન્દ્રિયો વગેરે “અનાત્મા” છે. આ બંને એકમેકથી સાવ ભિન્ન છે, તેથી જો એ બંને વિવેકચૂડામણિ | ૨૯૯
–
