Book Title: Shabda Ane Shrut
Author(s): Pravin Darji, Balwant Jani
Publisher: Vidyavikas Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032363/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda ane mRta Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda ane zruta saMpAdaka Do. pravINa da2jI Do. baLavaMta jAnI, prakAzaka vidhAvikAsa TrasTa navacetana kAryAlaya, navabhArata sAhitya maMdira Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shabda Ane Shrut (Abhinandan Granth) Edited by Dr. Pravin Daraji and Dr. Balwant Jani mUlya baso rUpiyA, prathama AvRtti, 2004 Avara-citra zrI rajanI vyAsa prAptisthAna navabhArata sAhitya maMdira mahAvIra svAmInA derAsara pAse, gAMdhI roDa, amadAvAda-380 001 * 134, prinsesa sTrITa, muMbaI-400 002 navacetana kAryAlaya 61/A, nArAyaNanagara sosAyaTI, jayabhikhkhuM mArga pAlaDI, amadAvAda-380 007 vidyAvikAsa TrasTa 209, saMpadA kompalekSa, mIThAkhaLI cha rastA pAse, navaraMgapurA, amadAvAda-380 009 ka caMdrikA prinTarI, mirajhApura, amadAvAda-380 001 TAITala ane ArTa-pleTa zuddha hAiskena limiTeDa, mIThAkhaLI cha rastA pAse, navaraMgapurA, amadAvAda-380 009 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAraMva 'zabda ane zruta e graMthanA prakAzana samaye ame atyaMta AnaMda ane harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. A graMthanuM nimitta to DaoN. kumArapALa desAIne arpaNa thayelo padmazrIno khitAba che. bhArata sarakAra dvArA rASTrapati DaoN. e. pI. je. abdula kalAmanA haste emane A khitAba arpaNa karavAmAM Avyo. A pachI aneka saMsthAoe emanuM abhivAdana karyuM ane zikSaNa, sAhitya, patrakAratva, dharmadarzana ane mAnavakalyANanA kSetranI emanI anekavidha pravRttione biradAvavAmAM AvI. Azcarya e vAtanuM hatuM ke ramatagamatanI duniyAnA lokone emanI dharmadarzananI pravRttino kazo khyAla na hato. emanA patrakAratvanA pAsAne jANanAra emanA zikSaNakSetranA pradAnathI anabhijJa hatA. emanA sAhityane jANanArAo emaNe videzamAM karelI pravRttithI sAva ajANa hatA. AthI AvI meghadhanuSI pratibhAnA judA judA raMgono khyAla Ave te AzayathI ame e kSetranA keTalAka agraNIone lekho lakhavAnuM nimaMtraNa ApyuM. emane vize deza ane videzathI puSkaLa lekho AvyA. enTavarpa, keniyA, siMgApora, maleziyA ane hoMgakoMganA emanA cAhaka-vartuLa sudhI ame pahoMcI na zakyA te svIkAravuM rahyuM. emAM paNa emanA vidyArthI samUhanA lekhono samAveza karIe to eka bIjo graMtha thAya, AthI be ke traNa vidyArthIonA ja lekhone ahIM sthAna ApyuM che. e vize alaviyA' sAmayikanA saMpAdaka ane DaoN. kumArapALa desAInA vidyArthI zrI mAsuMga caudharI eka judo ja graMtha pragaTa karavAnA che. emanAM aneka kuTuMbIjano paNa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnAM smaraNo AlekhavA utsuka hatA, paraMtu emAMthI mAtra kuTuMbanA mukhya movaDI zrI jazavaMtabhAI vI. desAIno lekha ahIM mUkyo che. AmAM kyAMka jarUra lAgI tyAM lekhakanI TUMkI paricayanoMdha paNa mUkI che. A graMthanuM saMpAdanakArya gujarAtI nibaMdha ane vivecanasAhityamAM bahumUlya pradAna karanAra ane zikSaNavida DaoN. pravINa darajI ane hemacaMdrAcArya uttara gujarAta yunivarsiTInA pUrva kulapati tathA labdhapratiSTha vivecaka-saMzodhaka DaoN. baLavaMta jAnI jevA vidvAnoe karyuM, te amArA mATe atyaMta AnaMdanI vAta che. ame temanA atyaMta AbhArI chIe. vaLI DaoN. dhIrubhAI ThAkara, DaoN. bhoLAbhAI paTela ane prA. priyakAnta parIkhanAM mahattvanAM sUcanone kAraNe amAruM kAma ghaNuM AsAna banI gayuM. AMtararASTrIya kSetre nAmanA meLavanAra gujarAtanI A virala pratibhAnI AmAMthI thoDIka jhAMkhI maLI raheze to A graMthanuM prayojana siddha thayeluM gaNAze. 2 oNkTobara, 2004 pri. Ara. ela. saMghavI mukuMda zAha mahendra zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRtipremIo zuM saMmatIthI - 99 eka rAtre mAro dIkaro kahe, "pappA ! pravINakAkAno phona che. meM kahyuM. "kAkA ! namaskAra', kAkA kahe, "ApaNA mitrane abhinaMdana ApyAM?" kahyuM, "kone kAkA ?' kAkA kahe, 'nathI khabara ? kumArapALabhAIne "padmazrI' enAyata thayAnA samAcAra nathI joyA ?" meM kahyuM, "nA.' kAkAe kahyuM ke "hamaNAM ja TI.vI.mAM joyuM ne meM abhinaMdana paNa ApI dIdhA ne pachI tame yAda AvyA eTale tamane khabara ApI." meM kahyuM, 'nA kAkA ! A khabara nathI, vadhAmaNI che ane khUba AnaMda thayo. huM paNa abhinaMdana ApuM chuM. meM prayatna karyo paNa mobAila ke laeNnDalAina koI phona na lAge. satata eMgeja Tona Ave. pachI moDI rAtre vAta karI, rAjIpo vyakta karyo ne kahyuM ke "kumArapALabhAI ! tamArA vize A nimitte kaMIka kAyamI saMbhAraNA jevuM jaLavAI rahe evuM karavuM che." "tamArI bhAvanA che ja ne baLavaMtabhAI' jevo TUMko pratibhAva ane phona pUrNa karyo. pachI ame pravINabhAI maNiyAra ane pravINabhAI puMjANI maLelA ane jaina ekeDemInA upakrame kumArapALabhAInuM sanmAna ane emanA pradAna vize parisaMvAdanuM Ayojana vicAreluM. paNa pachI paryuSaNa parva AvyuM ane pravINabhAI puMjANInI tabiyata paNa lathaDI. daramyAna pravINabhAI anaMtanI yAtrAe cAlyA gayA. amAre kumArapALabhAIne prasaMgopAtta maLavAnuM bane. eka vakhata kahe ke, 'tame kahetA hatA ema vidyAvikAsa TrasTa, navabhArata sAhitya maMdira ane navacetana' kahe che ke kAyamI sAcavavA jevo graMtha karavo che." e badhA mitrono khUba ja umaLako hato. mahendrabhAI ane mukuMdabhAI kahe ke 'ramatajagatanA kumArapALabhAInA pradAnathI dharma ane darzanavALA ke sAhityavALA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajANa che ane dharmadarzanavALA, sAhityika pAsAthI ajANa che. ApaNe e badhAne kumArapALathI suparicita karavA che." meM paNa kahyuM, 'hA, barAbara che. ApaNe samagra kumArapALabhAIne bhAvi peDhI samakSa mUkavA che. kumArapALathI pUrA abhijJa na hoya emane abhijJita karavA che. lekho meLavavAnuM goThavIe." vidyAvikAsa TrasTa, navacetana ane navabhArata sAhitya maMdire bhAre utsAhathI kAma upADyuM. patro mokalyA ane lagabhaga ekAda mahinAmAM to lekhono Dhagalo thayo. ATalI badhI sAmagrI, ATalo badho pratisAda maLaze evI amane mitrone kalpanA paNa na hatI. lagabhaga evuM koI na hatuM ke jemaNe lekho na mokalyA hoya. kumArapALabhAI paratvenI prItino paDagho jabaro paDyo. vaLI pAchA ame badhA mitro maLyA. prakAzakoe kahyuM ke have AnuM saMpAdana zarU karo. meM kahyuM, "ekalAthI to kyAMthI thAya?" mane tarata ja sanmitra pravINa darajI yAda AvyA. phona karyo. bhAre umaLakAthI hA bhaNI ne amAruM kAma cAlyuM. graMthanAma nakkI karyuM - "zabda ane zruta'. khUba lekho hatA. vidyArthIonA bAda karyA, to paNa khAssA hatA. sagAMsaMbaMdhInA lekho paNa sAmela na karyA. aMte e sivAyanA zatAdhika lekho jovA zarU karyA. lekhone ATha bhAgamAM vibhAjita karyA. kumArapALabhAInA tamAma pAsAone AvarI levAyA ane ekaso ne sATha jeTalA vidvAnonuMsaMskArapuruSonuM adhIta te A "zabda ane zruta'. A badhAmAM dareka sthAne satata madadarUpa thayelA pravINa darajInuM mArgadarzana mArI moTI mUDI che. uparAMta mukuMdabhAI, mahendrabhAI ane pri. Ara. ela. saMghavIe paNa Apelo uSmAbharyo sahayoga A graMthane AvA suMdara rUpe-raMge prakAzita karavAmAM kAraNabhUta che. bhAre moTA gajAnA udyogapatio, prakAMDa paMDito, agraNI lekhako, tattvaciMtako, samAja sevako, ramatajagatanA AMtararASTrIya niSNAto, videzI mahAnubhAvo ane sAdhu bhagavaMtothI mAMDIne vijJAnIonuM saMgamatIrtha A zabda ane zruta che. ekabIjAthI ajANyA kumArapALabhAIthI keTalA ane kevA jANItA che eno paricaya A graMtha dvArA thaze. A graMtha ApaNA samayanA nakhazikha sajja ane sajjana vidyApuruSa-saMskArapuruSanI vyaktimattAno supere paricaya karAve che. gujarAtanuM bhAratIya saMskArajIvanane je pradAna che te A kumArapALabhAI che; evuM sahu koIne lAge che. prathama bhAgamAM gujarAtI sAhityakSetre kumArapALabhAInuM pradAna trIsa jeTalA gujarAtI vidvAnoe potAnI rIte cIMdhI batAvyuM che. emanA saMzodhana, caritralekhana ane bALa sAhityasarjana jevA kSetramAM je kaMI AgavuM pradAna emaNe karyuM che e bhAnuprasAda paMDyA, baLavaMta jAnI, nItina vaDagAmA, prasAda brahmabhaTTa, maNilAla paTela, bahecarabhAI paTela vageree vigate nirdezya che. bhoLAbhAI paTele khUba ja vizada rIte 'zabdasamIpa' graMtha anuSaMge kumArapALa-bhAInA vyaktitvane ane emAM vasatA vicArazIla vivecakane mUlavela che, to ratilAla borIsAgara, raghuvIra caudharI, madhusUdana pArekha, ke. kA. zAstrI, dhIrubhAI ThAkara, pravINa darajI, vijaya paMDyA, sumana zAha, VI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratilAla nAyaka, jorAvarasiMha jAdava vageree emanA sAhityakAra tarIkenA koI ne koI pAsAne ke bahumukhI vyaktitvanA koIka ne koIka pAsAne lekhano viSaya banAvIne potAno pratibhAva prastuta karela che. lagabhaga badhAMne kumArapALabhAInA sAhityika pradAnathI paritoSa che. e sarva lekhomAMthI kumArapALabhAInI eka zIlabhadra sArasvatanI chabI pragaTatI jaNAya che. bIjA vibhAgamAM dharma ane darzanakSetranA cha mahAnubhAvoe kumArapALabhAInA vyaktitvanA e pAsAne nijI rIte mUlavyuM che. ahIM AcArya padhasAgarasUri, AcArya pradyumnavijayajI, AcArya zIlacaMdravijayajI jevA sAteka jena, mahaMta devaprasAdajI, brahmAkumArI saralAdIdI ane mA sarvezvarI jevA cAreka jainetara saMtoe emanA lekhomAM adhyAtmavidyA kSetre pragaTelAM kumArapALabhAInAM teja ane tapane potAnA AzIrvAda ApyA che, to dIpacaMdabhAI gArDa, zreNikabhAI kastUrabhAI, pratApabhAI bhogIlAla jevA dazeka zreSThIo ane jaina saMghanA vividha phirakAnA movaDIoe kumArapALabhAInA dharma-darzanane ane temanA taviSayaka prabhAvane upasAvI ApavAnuM kArya supere karyuM che. zrAvakavarya tapasvI samAna zazIkAMtabhAI mahetA, vasaMtabhAI khokhANI, pravINabhAI maNiyAra, kumArapALa vI. zAha, guNavaMta baravALiyA vagerenA lekho paNa kumArapALabhAInA dharmamUlaka vyaktitvane ane emAMthI pragaTatA bhAratIya rU5 tarapha aMgulinirdeza kare che. kumArapALabhAInI vyApaka dharmabhAvanA, dharmasamajaNa ane dharmamarmanI abhijJatAno pUro paricaya e lekhomAMthI thaI rahe che. sAhityakAra kumArapALamAM dharmatattvano eka bIjo cheDo paNa keTalo samRddha che teno paricaya karAvatA A lekho svayaM graMthanI garimA banI rahe che. trIjo vibhAga kumArapALabhAInA bahuparimANI vyaktitvano paricaya karAvatA aDatALIsa lekhono che. ahIM emanI nikaTamAM AvIne emanA vyaktitvanA koI ne koI pAsAthI prabhAvita thayA tenI vigato maLe che. e nimitte kumArapALanA vyaktitvanA vividha pAsAothI paricita thavAya che. ahIM ke. lAla ane zAhabuddIna rAThoDa jevAthI mAMDIne bI. je. dIvAna ane maphatakAkA jevA mahAnubhAvo che to premapurI AzramanA naTavarabhAI desAI ane madanamohana vaiSNava tathA DaoN. zekharacaMdra jene paNa che. uparAMta takhtasiMha paramAra, vinoda adhvaryu, rajanIkumAra paMDyA, pannAlAla zAha, gulAba deDhiyA, vijaya zAstrI, padmA phaDiyA ane mukuMdabhAI zAha jevA ghaNA badhA sAhityakAro paNa che. kumArapALabhAInA meghadhanuSI vyaktitvanI aneka lakIro ahIM jhaLahaLI rahe che. A aDatALIsa murabbIo, mitroe kumArapALanI nikaTa hovAnA kAraNe vyaktitvanI je suvAsa anubhavI e sugaMdhita suvAsanI phorama ApaNA sudhI pahoMcADI che. ema A badhA attariyAoe saMgharI rAkhelI kumArapALa vizenI suvAsa have sAmAjika sahiyArI saMpadA bane che. je ApaNane emanA mAnavIya, saujanyapUrNa ane paramazraddheya vyaktimattAnA guNono suMdara paricaya VII Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAve che. maitrIbhAvanuM pavitra jharaNuM kumArapALamAMthI avirata vahetuM AvyuM che, jeNe A badhA mitrone bhAre bhIMjavyA che, e bhInAza ahIM emanA lekhomAMthI ApaNane paNa anubhavAya che. kaho ke ApaNe paNa bhInA thaIe chIe. ApaNane kumArapALanA AvA vyaktitvanA zIkarothI ArTa banAvanArA A vibhAganA lekhonuM paNa adakeruM mUlya che. cotho vibhAga ramatajagata vizenA arpaNano che. ahIM A viSayanA emanA arpaNano paricaya karAvanArA ATha lekho prApta thayA che. emAM sureza saraiyA, dhIraja parasANA, aruNa zropha, jagadIza binIvAle, sudhIra talATI jevA rASTrIya AMtararASTrIya khyAta mahAnubhAvonI saMgata prApta thaI che. emanI saMgatathI kumArapALabhAInI ramatasamIkSA kevI zraddheya, abhyAsapUta, mAhitIprada ane tulanAtmaka hoya che eno paricaya prApta thAya che. teo ApaNI bhASAnA paNa rASTrIya kakSAnA ramatasamIkSaka che. ApaNe tyAM philma samIkSA ane ramatasamIkSA kSetre bahu ochA jANakAro kriyAzIla che. kumArapALabhAIe A ochuM jANItuM ane khUba mahenata mAgI le tevuM kSetra pakaDIne potAnA vyaktitvano eka nirALo kahI zakAya tevo raMga prakaTa karyo che. temanI A samIkSAonuM tatkAlIna mUlya to rahyuM che ja, sAthe eTaluM ja enuM aitihAsika mUlya paNa rahyuM che. ahIM A vibhAganA lekho e dizAmAM prathama pagaluM pADe che. ApaNe tyAM ramatajagatanI samIkSAnI samIkSA to bhAgye ja thaI che. pAMcamo vibhAga sAhityika patrakAratvakSetranA emanA pradAnano che. ApaNe tyAM sAhityika patrakAratvamAM khUba kheDANa thayuM che paNa emAM dareka potAnA koI ne koI eka pAsAthI pradAna karatA hoya che. koI nibaMdha dvArA koI sAhityika samIkSA dvArA, koI pravAsavRtta ke aMgata anubhavavRtta dvArA, koI dharmadarzana ane vicArapradhAna ciMtanalekha dvArA, mUlyaniSTha ane saMskAramUlaka bodhAtmaka lekha dvArA-paNa A badhA prakAranI vividhatApUrNa sAmagrIno rasathALa koI eka pAse hoya to e che mAtra ane mAtra kumArapALa desAI. emanA A vaividhyapUrNa evA sAhityika patrakAratva-pradAnano ane patrakAratva-viSayakasaiddhAttika AlocanAtmaka graMthonuM kArya mArI dRSTie patrakAratva-jagatakSetre viziSTa pradAna che. kumArapALabhAInA A viziSTa pAsAnuM darzana ahIM zAMtilAla zAha, yAsina dalAla, baLavaMtabhAI zAha, ane caMdrakAntabhAI jevA mitroe pUrA abhyAsa sAthe mUlavyuM che. emanuM patrakAratvakSetre pradAna e paNa gujarAtI sAhityanI eka moTI siddhi tarIke haMmezAM yAda raheze. chaThTho vibhAga emanI vividha saMsthAonAM saMkalana-saMcAlana ane saMvardhanajanya kAmagIrInA mUlyAMkanano che. emAM paNa A kSetre jemanuM pAyAnuM pradAna rahyuM che evA mahAnubhAvo ratilAla caMdarayA ane nemu caMdarayA tathA bI. ema. mULe, vinodacaMdra trivedI, hasu yAjJika vageree te vize lakhyuM che. emanA taMtravAhaka tarIkenA kAryamAM kevI mUlyaniSThA, sevA ane samarpaNabhAvanA paDI che teno paricaya A lekho karAve che. gujarAtamAM anivArya evuM emanA dvArA kevuM uttama VII Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavattAvALuM maLyuM eno nirdeza paNa ahIM maLe che. A vibhAganA lekho paNa e rIte vizeSa mUlya dharAve che. kumArapALa mULe adhyApaka, saMzodhaka ane mArgadarzaka. temaNe gujarAtI bhASA-sAhitya, patrakAratva uparAMta jaina saMskRtidarzana ema vividha kSetre zikSaNakArya karyuM hoIne emanA e pAsAne mUlavatA sattara lekho kumArapALa adhyApaka tarIke kevI ucca pratibhA dharAve che teno khyAla Ape che. ahIM sukhyAta zikSako ramaNalAla jozI, dhIru parIkha ane tapasvI nAndI jevAe kumArapALanA adhyApaka pAsAne bhAre UMDANathI ane emAM rahelI tejasvitAnI rekhAone tAravIne kholI batAvI che. to vahIvaTI ke sahaadhyApaka rahI cUkelAM kaMcanalAla parIkha, raMjanA aragaDe, cAMdabIbI zekha, sunaMdA zAstrI, darzanA trivedI che, to vidyArthIomAM punita haNe, mahAsatI vistIrNAjI, dIpaka paMDyA vagerenA lekhomAMthI kumArapALanA vatsala, mUlyaniSTha mUThI UMcerA pAsAono paricaya thAya che. zikSaka tarIkenA temanA adhyayana-adhyApanano UMco AMka darzAvatA A lekhonuM zaikSaNika jagatamAM paNa khAsa mUlya raheze. AThamA vibhAgamAM videzamAM jaIne kumArapALe potAnA jJAnanI suvAsa kevI kevI rIte prasArI te tyAM vasatA nava bhAratIya vidvAnoe mUlavela che, jemAM nyUyorkanA nareza zAha, laMDananA vinoda kapAsI tathA hyusTananA kizora dozI vagere che. keneDAnA keneDiyana gujarAtI DAyasporA lekhaka jaya gajjare paNa kumArapALe tyAM ApelAM vyAkhyAnone vigate mUlavyAM che. Ama ATha vibhAgonA kula ekaso sATha lekhonA lekhako dvArA kumArapALanA saMkhyAtIta pAsAone kholI batAvyA che. A mahAnubhAvonI saMgata ane enI paMgata kumArapALanA vyaktitvane evI rIte kramazaH khole che ke pUrA padmazrI kumArapALa khIlelA pArUpe gujarAtI bhAvakomAM paricita banaze. emano alpa ane AMzika paricaya paNa pUro prabhAvAtmaka ane Avo pratibhAvAtmaka rahyo to A sarvAgI paricaya ApaNane kharA-pUrA emanA banAvaze. Ama premanA raMganA bhAvanAM chAMTaNAMnI bochAra kumArapALabhAInI eka hRdayasparzI chabI khaDI kare che. e kumArapALanuM kharuM pUruM citra hajI ghaNI vikAsanI-vistAranI kSamatA dharAve che, paNa atyAre to Aja sudhInA 'kumArathI padmazrI kumArapALa' sudhInI vAta. kumArapALane Ama tamArI samakSa vividha mahAnubhAvone saMgAthe emanA puruSArthathI je je zakya banyuM enI prasannatA sAthe rajU karyA che. cAraNI DIMgaLI bhASAmAM kahuM to kumArapALa ! "vadhanyA vadhanyA toLAM bhAmaNAM' - vadhAvuM chuM, vadhAvuM chuM, ane tamArAM ovAraNA lauM chuM. astu, iti zubhamu. baLavaMta jAnI 1 pravINa darajI IX Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aQIkaLA -7 - sAhitya 1. bahumukhI pratibhA ke. kA. zAstrI 2. bhadrazIla saMskArasevaka dhIrubhAI ThAkara 3. kumArapALanI samIpa - zabdasamIpa' bhoLAbhAI paTela 4. gujarAtanI asmitA madhusUdana pArekha 5. nehabharyo sAtha raghuvIra caudharI - 6. saMzodhanapUrNa vivecana bhAnuprasAda paMDyA 7. garimA ane garavAI baLavaMta jAnI 8. caritrasAhityamAM pradAna prasAda brahmabhaTTa 9. saMzodhana-pravRttino Alekha nItina vaDagAmA 10. bALasAhityanA sarjaka dhIrajalAla gajjara 11. gujarAtanA panotA putra caMdulAla bI. selArakA 12. belaDI : pitA-putranI vasubahena 13. jIvana-sAdhanAnI phalazruti jorAvarasiMha jAdava 14. zatadala patramAM poDhelo parimala ratilAla sAM. nAyaka 15. pAMca ghoDAno savAra harIza nAyaka 16. kumArabhAI, mAre mana sumana zAha 17. pragatinI vaNathaMbhI kUca priyakAnta parIkha 18. mArA kumArapALa pravINa darajI 19. sattvazIla sAhityakAra, saujanyazIla InsAna taru kajAriyA 20. heta ane uSmAnA mANasa maNilAla ha. paTela 21. thoDuM aMgata aMgata ratilAla borIsAgara 22. sAcuM jaina vyaktitva sudhA niraMjana paMDyA 23. prAcIna ane arvAcInane joDato samartha setu caMdrakAnta mahetA 24. sauhArdanI vistaratI kSitija vijaya paMDyA 25. AgavI pratibhAnI amITa chApa harSada dozI 26. zAlIna vyaktitva latA hirANI 27. sAhitya, saraLatA ane vidvattAno triveNI saMgama razmibhAI jhaverI 28. puruSArtha sarjaka mInAbahena modI 29. mUlyasaMvardhananuM amUlya kArya haribhAI koThArI 30. mAnavatAnA pratibaddha sArasvata bahecarabhAI paTela 100 104 108 us 122 124 127 130 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma-darzana 1. zubhAzIrvAda 2. AzIrvAda 3. samagra jainasamAjanuM gaurava 4. mahAmUluM suvarNapiccha 5. maramI sAhityakAra 6. adhyAtmano aMtarasparza 7. vaizvika pratibhAno paricaya 8. yuvApeDhIne preraka vyaktitva 9. AkarA jIvanatapanI viziSTa phlazruti 10. divyaguNonA caitanya guladastA 11. janapriyatva ane jinapriyatva 12. putravat mitra 13. gauravano anubhava 14. saMkalpa ane siddhi AgavA snehI-svajana 15. 16. viziSTa yogadAna 17. videzamAM adbhuta nAmanA ane cAhanA 18. siddhinI anumodanA 19. anupama sevA ane ajoDa kauzalya 20. pALa jene bAMdhI na zake tevA 21. AMtararASTrIya kSetre amUlya sevA 22. anokhuM vyaktitva 23. vidvAna chatAM namra AcArya padmasAgarasUri AcArya pradyumnavijayajI ma.sA. zIlacaMdravijayajI ma.sA. nirvedacaMdravijayajI ma.sA. munizrI bhAnuvijayajI mA sarvezvarI mahaMta devaprasAdajI mahArAja pU. AtmAnaMdajI 30. prakAza phelAvatI jIvanajyota 31. sAhityasarjaka mahAmAnava 32. snehathI maghamaghato saMbaMdha 33. eka jaina-ratnano prakAzapuMja 34. mAnavadharmanA mahAna ciMtaka 35. zubhAMzI 36. 134 135 136 137 141 144 147 150 153 nalinabhAI koThArI 'bhAIzrI' rAjayoginI brahmAkumArI saralAdIdI 156 sunaMdAbahena vohorA dIpacaMdabhAI gArDI 159 163 165 169 171 173 176 178 179 183 186 188 191 194 196 199 203 209 211 212 216 218 220 227 231 232 A Great Scholar of Jain Religion and Philosophy XI zreNikabhAI kastUrabhAI ramaNalAla cI. zAha zAradAbahena yu. mahetA pratApabhAI bhogIlAla paM. dhIrajalAla mahetA 24. virala sAMskRtika pratibhA zubhakaraNa surANA 25. meM jevA joyA, jANyA ane mANyA nakhazikha bhAratIya pravINabhAI 2. maNiyAra zazIkAnta mahetA vasaMtabhAI khokhANI dhIrubhAI zAha tryaMbakalAla yu. mahetA maNilAla jha. zAha vasaMtabhAI paMDita araviMda pI. zAha 26. bahumUlya pradAna 27. nokhI koTinA vidvAna, anokhI koTinA mAnavI ! kanubhAI zAha 28. dharma ane saMskRtinA saMvardhaka 29. vaMdanIya kArya guNavaMta baravALiyA kumArapALa vI. zAha pravINa puMjANI sureza koThArI DaoN. manaharabhAI zAha pravINA rasikabhAI gAMdhI mIThAlAla koThArI pra. u. zAstrI Dinanath Sharma Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 246 265 284 ja vyaktitva 1. uttama ane sanniSTha mArgadarzaka nAgarika 2. mArI saMvedanA 3. eka mAnavI : aneka zakti 4. mArA bhAI 5. kumArathI pavazrI kumArapALa desAI 6. gAMTha vagaranI nigraMthavRtti 7. jeTaluM mane maLyuM teTaluM uttama che 8. saumya saMtulita vyaktitva 9. dostInI IMTa ane imArata 10. sADAcAra dAyakAnI dostI 11. amArA savAI amitAbha 12. moMghI mirAta 13. prasannavadana, anAkUla, anekAntavAdI jhaverI 14. mokaLAza ane haLavAza 15. jiMdagInI thoDIka kSaNono hisAba 16. bahumukhI pratibhA dharAvatA sarjaka ane ciMtaka 17. premabhInI maitrI 18. mitra, dArzanika tathA mArgadarzaka 19. nakhazikha sajana mitra 20. virala viziSTatAo 21. prasannatAnI sAdhanA 22. jIvananI IMTa ane imAratanA sarjaka 23. jAgRti kAryamAM pariNamavI joIe ! 24. maulika ciMtana ane vaNakhUTI vidyopAsanA 25. mere damana mere rosta 26. mahAmUluM jIvanapAtheya 27. navI daSTinA ughADano ujAsa 28. puNyodayI paLomAM 29. sauMdaryanA zAMta sAgare, varasyuM svAti-biMdu 30. viralane sahaja siddha karanAra 31. baDho mAdhurya enuM sarvadA 32. madhura amITa chApa 33. mAnavatAnA mUrtimaMta pratIka 34 saujanyazIla svajana bI. je. dIvAna 236 maphatalAla ema. mahetA ke. lAla 241 prabhAbahena cInubhAI rajanI vyAsa 249 takhtasiMha paramAra 255 rajanIkumAra paMDyA 258 hemaMta desAI 261 zAhabuddIna rAThoDa yazavanta mahetA 268 - dhanavaMta zAha 272 vinoda adhvaryu 276 azvina desAI 279 dilAvarasiMha jADejA dinakara bhojaka 285 yazavaMta kaDIkara 288 ravIndra ThAkora 297 rajanIkAMta ela. saMghavI 294 cInubhAI Ara. zAha 298 guNavaMta cho. zAha/AzleSa zAha301 saubhAgyacaMda zAha malkacaMda 2. zAha (kAmadAra) 307 avaMtikA guNavaMta 315 madanamohana vaiSNava 319 zekharacaMdra jaina 322 navanIta ThAkarazI 326 raMjanA harIza 329 dinezabhAI zAha sanmitra' 332 pannAlAla ra. zAha vijaya zAstrI 339 vADIlAla e. paTela 341 AzA upendra rAvala 343 mukuMda pI. zAha 346 thavA phaDiyA 150 305 337 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 mahAsukhabhAI kAmadAra rohita zAha harasukha zAha manubhAI zeTha naTavarabhAI sI. desAI jazavaMta vIracaMda desAI Aloka gupta gulAba deDhiyA anila gAMdhI mInAkSI ThAkara manoja jAnI N. P. Jain Prafull Bakeri T. J. Purani 356 359 362 365 367 372 375 378 382 386 390 394 396 398 402 35. sAcA arthamAM karmayogI 36. samayane satata paDakAratuM vyaktitva 37. bhAtIgaLa vyaktitva 38. tejasvI tAralo 39. racanAtmaka abhigama 40. kula pavitra, jananI kRtAryA 41. Dina mana che ghanI 42. eka kAma emane nathI phAvatuM 43. AkAza jevI siddhi, dharatI parano sneha ja. nita navI kSitijonI khoja 45. mArA priya mitra X5. Future Belongs to Padmashri Kumarpal Desai 47. Grace Personified 48. As I know him. ja ramatagamata 1. ananya pratibhA 2. Adarza ane asAdhAraNa ArAdhanAmUrti 3. virala ane advitIya ramatasamIkSaka 4. medhAvI vyaktitva ane preraNAdAyI ramatasamIkSaka 5. rASTrIya kakSAnA samIkSaka 6. akalpanIya parizramanA svAmI 7. mArI siddhinA bhAgIdAra 8. karmayoga ane jIvanasAdhanA ja patrakAratva 1. imAratanI IMTa 2. udAharaNIya vikAsayAtrA 3. bahumukhI pratibhAsaMpanna kaTAralekhaka 4. vizALa vAcakasamudAyanA hitazikSaka 5. sAhitya ane patrakAratvanI zAna 6. mUlyaniSTha patrakAra ane daSTivaMta saMpAdaka A saMsthAo 1. amAruM mahAmUluM ratna 2. maitrI - moMghI mUDI 3. maitrIno AraMbhakALa 405 408 aruNa zropha sureza saraiyA sudhIra talATI jagadIza binIvAle pI. DI. zarmA kekI dUdhavALA dhIraja parasANA jagadIzabhAI zAha 413 417 419 420 424 426 430 zAMtilAla zAha baLavaMtabhAI zAha maheza ThAkara candrakAMta zeTha yAsina dalAla vinubhAI ema. zAha 432 434 439 ratilAla caMdarayA nemu caMdarayA praphulla bhAratIya 443 446 451 XIII Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 vinodacaMdra pra. trivedI bI. ema. mULe hasu yAjJika 457 460 463 469 471 473 476 478 482 485 kaMcanabhAI caM. parIkha ramaNalAla jozI tapasvI nAndI dhIru parIkha bhImajI nAkarANI raMjanA aragaDe kriznA gosvAmI mahAsatI vistIrNAjI cAMdabIbI e. zekha pradIpa trivedI sunaMdA zAstrI nUtana DAmora kAlidAsa prajApati punitA haNe kalAsa nAyaka dIpaka paMDyA darzanA trivedI 488 491 4. vizvakozanuM benamUna gulAba 5. bahoLA parivAranA sabhya 6. abhyAsI saMvedanazIla taMtravAhaka ja zikSaNa 1. anuddhata puruSa 2. vidyAnurAgI vidyArthI ane saMniSTha zikSaka 3. vadanaM madhuram, hasitaM madhuram 4. nakhazikha sajanatA 5. garavI gujarAtanuM mahAmUluM ghareNuM 6. ghaTa bhinna... jala bhinna 7. mUThI UMcerA mAnavI 8. vidyAkSetranA mArgadarzaka 9. insAniyatanI misAla 10. mArgadarzaka ane jIvanadarzaka preraNAmUrti 11. vatsala vyaktitva 12. ri-DiphAiniMga karuNA 13. mahAna zikSaka 14. yu varsasa yu 15. koTi koTi vaMdana 16. AdhyAtmika sArasvata 17. mUlyaniSTha zikSaka - videza 1. navI kSitijJA sarjaka 2. vahetI sugaMdha videzamAM 3. bhAratanA ananya saMtAna 4. padma ane zrI 5. videzamAM dharmadarzananuM ajavALuM 6. AnaMdano anubhava 7. Unique Dedication A Multifaceted Personality 9. garavI gujarAtanuM gaurava 496 498 500 503 507 510 513 s16 520 523 nareza zAha Do. maNibhAI mahetA vinoda kapAsI caMdrakAMta bI. mahetA kizora dozI rohiNI kinakhAbavAlA Virendra S. Shah Dr. Dhiraj H. Shah jaya gajjara 526 529 533 535 537 539 XIV Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zada ane zrata Page #17 -------------------------------------------------------------------------- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja .. bahumukhI pratibhA bhAI kumArapALanA pitAzrI sva. bAlAbhAI desAInA mitromAMnA eka tarIke hovAnuM bhAgya mane maLyuM hatuM. saMbaMdhanuM bIja to gUrjara graMtharatna kAryAlayamAM vavAyuM hatuM. amadAvAdanA sAta akSarajJonI beThaka A kAryAlayamAM avAranavAra thatI hatI, jemAM uMmare nAno kahI zakAya evo huM hato. kAryAlaya taraphathI mArAM paNa pustakonuM prakAzana thatuM eTale enA "zAradA mudraNAlaya'mAM paNa avAranavAra javAnuM thatuM. zrI bAlAbhAI A mudraNAlayanA saMcAlaka hatA eTale emanI sAthenI mulAkAta svAbhAvika hatI. mArI 1937nA eprila mAsathI saMzodhaka tarIkenI sevA gujarAta varnAkyulara sosAyaTI(AjanI gujarAta vidyAsabhA)mAM zarU thayelI. cha vAgye tyAMthI nIkaLI mANekacoka zAka mArkeTamAM zAka levA javAno ane gAMdhIne tyAMnI vastuo kharIdavAno krama hato. e sAthe gAMdhImArga upara mANekacokanA pravezamArga sAme ja mudraNAlaya hovAthI mudraNAlayanA dvAra pAse mArI sAikala mUkI zrI bAlAbhAI pAse pAMceka kalAka besavAno krama hato. baMne saurASTranA ane sUDI-sopArInA zokhIna eTale emanA hAthamAMthI sUDI sopArI laI, sopArIno bhUko karI sAmasAme khAvAnuM cAlu hoya. mArA nAnA bhAI jevA zrI bAlAbhAI desAI, vikhyAta sAhityakAra "jayabhikhkhuM Aje hayAta nathI. AvA sarjaka sArasvatanA putra (pro. DaoN.) kumArapALane gaLathuthImAM pitAno vAraso maLyo che. che. kA. zAstrI. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe emanuM paheluM sarjanaH kAlpanika krAMtivIranI vArtA potAnA 11mA varSe lakhI jhagamaga' nAmanA bAlasAptAhikamAM chapAveluM. bezaka, bhAI kumArapALano saMparka hajI thayo na hato, eno AraMbha to 1963mAM bI.e. uttIrNa thaI ema.e.nA varga gujarAta yunivarsiTInA cAlu hatA emAM abhyAsa mATe joDAyA tyAre thayo, paNa eka sarjaka tarIke nahi, eka vidyArthI tarIke, be varSa mATe. 1965mAM ema.e. thayA. 1969mAM pitAjI svargastha thayA. A pUrve 1964-65nA varSamAM amArI "eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM eka varSa phelozipa karI amArI kaoNlejane yazanI adhikArI banAvI ane 1965mAM ema.e. thatAM ja mArA AtmIya ziSya AcArya hatA e navagujarAta ArTsa kaoNlejamAM vyAkhyAtA tarIke 1983 sudhI prophesara tarIke sevA ApI. daramyAna pro. DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana nIce 'AnaMdaghana : eka adhyayana' zodhanibaMdha taiyAra karI 1980mAM gujarAta yunivarsiTInA pIeca.DI. thayA. zodhanibaMdha taiyAra karatA hatA tyAre AnaMdaghana vize huM kAMI mAhitI ApI zakuM evI AzAe mane maLavA AvyA. AnaMdaghananI jaina sAhityasevA vize mane khAsa khyAla nahoto, paraMtu puSTimArgIya maMdiromAM gavAtAM, aSTachApanA dhuraMdhara kavio temaja pachInAM paNa mahattvanAM racelAM, pado gavAya che eomAM AnaMdaghananAM pado paNa gavAya che enI mAhitI ApI. A rIte amArA beuno saMparka zarU thayo. - sva. bAlAbhAI sAthenA saMbaMdhano emane khyAla hato ja eTale e niHsaMkoca rAte 9-00thI 10-00 sudhInA eka kalAka mATe mAre tyAM AvatA thayA. emanI tIvra saMzodhana-zaktino tyAre mane anubhava thayo. cAra mahinAmAM emano pahelo DrAphaTa vAMcavAno mane lAbha maLyo. Ane kAraNe mArA hRdayamAM mane ja mAtra nahi, paraMtu mArAM patnIne paNa vAtsalyabhAva vikasita thayo. 1983mAM phebruArIthI gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavanamAM emanI niyukti thaI tyArathI saMparka ghaniSTha thato cAlyo. sadbhAgye gujarAta sAhitya sabhAnA e sabhya hatA ane e kAraNe saMparka gADha thato cAlyo, jyAM emanI eka maMtrI tarIke niyukti thaI. Aje eo traNa maMtrIomAMnA sakriya maMtrI che. vadhu laMbAvato nathI. mAre eka ja prasaMga noMdhavo che. gujarAta sAhitya pariSadamAM 1983mAM mArI pramukhasthAna upara binaharIpha pasaMdagI thaI. pAchuM kheMcavAnI mudatane paNa pUrI thayAnA ATha divasa paNa vItI gayA. acAnaka eka maghA pro. umAzaMkara jozI mAre tyAM AvyA ane pro.yazavaMtabhAI zuklanA lAbhamAM khasI javA vinaMtI karI. vicAravA meM 24 kalAka mAgI lIdhA. bIje divase madhyAhna samaye eo AvyA. puSTimArgIya vaiSNava hovAne kAraNe "ganA isarvatra ane hatyAnya sarvathA prakArano svabhAva sva. pitAjI taraphathI baMne bhAIone vArasAmAM maLela hoI meM kahyuM ke "khuzIthI khasI jAuM chuM. bolo ahIM pro. yazavaMtabhAIne laI Avazo yA tamAre tyAM maLiye ?" emaNe kahyuM ke "pro. yazavaMtabhAIne tyAM bahumukhI pratibhA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLiye e rIte vaLate divase zrI ThAkorajIno prasAda ane lAMbo prasAdI uparaNo laI mArA vevAI zrI harikRSNa ANaMdajIvAlAsI. ena. vidyAlayanA saMcAlaka)ne sAthe laIne gayo. tyAM pro. umAzaMkarabhAI ane AcArya jhINAbhAI desAI sneharazmi' beThA hatA. tyAM pro. anaMtarAya rAvaLa ane bhAI kumArapALa AvI pahoMcyA. huM Ubho thayo ane UbhA thayelA bhAIzrI pro. yazavaMtabhAInA hAthamAM prasAda Apyo ane uparaNo emane oDhADyo. A prasaMge je vAtAvaraNa sarjAyuM temAM pro. anaMtarAya rAvaLa ane bhAI kumArapALanAM mukho para cokkasa prakAranA bhAvanAM cihno jovA maLyAM. mArA hRdayane anubhava thayo ke A be svajanone A bAbatathI hRdayamAM AghAta thayo che. bhAI kumArapALanuM e samayanuM mukha mArA cittamAM hajI sudhI taddhatuM cItarAyuM anubhavuM chuM, je mArA emanA taraphanA vAtsalyanuM pratIka banI rahyuM che. teo bahumukhI pratibhAnA eka vidvAna ane sAhityika patrakAra tarIke je sthAna zobhAvI rahyA che e ja emane prathama paMktinI sArasvatatA arpe che. 3 ke. kA. zAstrI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke je nI " che badrazIla saMskArasevaka Type of the wise, who soar but never roam, True to the kindred points of heaven and home. - Wordsworth AjanA mUlyahrAsanA jamAnAmAM zikSaka hovuM te sadbhAgyanI vAta gaNAya ke kema e prazna che, paraMtu zikSaka tarIke huM sadbhAgI chuM emAM zaMkA nathI. mane uttama koTinA ziSyo maLyA che. kolejanA adhyApakanA hAtha nIce bhaNanArAonI jotajotAmAM be-traNa-cAra peDhI thaI jAya che. keTalIka vAra guruziSya vacce vayanuM aMtara bahu hotuM nathI eTale beu sarakhA lAge. koI vAra adhyApaka nAno hoya ema paNa bane. eka vAra eka mitra sAthe pharnicara kharIdavA gayo. temanA dhoLA vALa ane mArA kALA vALa. temanI kAyA paDachaMda. te parathI pharnicaravALAe mane temano dIkaro dhArI lIdho. e mitrane meM kahyuM, "have tamAre mane vArasAmAM tamArI milakata ApavI paDaze." te khUba hasyA. temaNe dukAnadAra samakSa cokhavaTa karI, huM temano ziSya chuM." - sureza jozI, sureza dalAla, "anAmI', upendra paMDyA, puSkara caMdaravAkara, indravadana dave, hemakumAra mistrI, kanubhAI jAnI, narottama vALaMda, dAudabhAI ghAMcI, cimanalAla trivedI, candrakAnta zeTha, lAbhazaMkara ThAkara, rAdhezyAma zarmA, pravINa darajI, maNilAla ha. paTela vagere dhuraMdharo mArA vargamAM besatA. varganI bahAra kaoNlejanI pravRtti aMge nikaTa AvelAomAM su paTela, udayana cinubhAI, bhAnuprasAda paMDyA, prabodha rAvaLa, hariprasAda vyAsa vagerene gaNAvI dhIrUbhAI ThAkara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya ghaDapaNamAM mArI smRtine harIbharI rAkhanAra nATyakSetranA kalAkAra mitronI to vAta ja nathI karato. A tejasvI yuvakone meM keTaluM ApyuM che enI mane khabara nathI, paNa temanI upasthiti mane celenjarUpa lAgatI tethI satata jAgrata raheto ane sajjatA keLavavA mathato. e dRSTie e badhA mArA guru gaNAya. mArI cAra dAyakAnI kArakirdImAM saMkhyAbaMdha vidyArthIo pasAra thaI gayelA. temAMnA moTAbhAgane ApaNe oLakhIe nahIM, to paNa te bhUle nahIM. 1955nA me mAsamAM huM simalA pAse subAtha hilsa para akhila bhArata yunivarsiTI zikSakonA nATyatAlIma zibiramAM gayelo. zibiramAMthI eka ja divasanI chuTTI simalA zaheramAM javA mATe maLelI. zaheramAM pharatAM pharatAM rAta paDI gaI. zibiranuM sthaLa 50 ki.mI. dUra hatuM. simalAmAM rAtri-mukAmanI koI sagavaDa nahotI. hoTelanA eka rAtanA bhADAnA ApavA jeTalA paisA pAse nahotA. huM ane mAro sAthIdAra mUMjhAtAM mUMjhAtAM simalAnI bajAramAM pharatA hatA tyAre acAnaka mAro eka jUno vidyArthI maLI gayo ! teNe mane oLakhI kADhyo ane amane baMnene tenI nAnakaDI kholImAM sUvAnI sagavaDa karI ApelI. enuM nAmaThAma bhUlI gayo chuM paNa teno sadbhAvasmaraNamAM rahI gayo che. evuM ja laMDanamAM baneluM. moDAsA kolejano eka bhUtapUrva vidyArthI umaLakAthI maLavA Avyo ane brAiTananA pravAse laI gayelo. e rIte ziSyarUpe maLelA aneka mitroe jiMdagIbhara premasaMbaMdha jALavI rAkhyo che. zikSakanuM moTAmAM moTuM inavesTamenTa' duniyAbharamAM phelAyelo teno ziSyasamudAya che. koI ne koI rIte e javAba de che. bIjA vyavasAyo karatAM zikSakanA vyavasAyanI e vizeSatA nathI? huM ochuM ApIne mArA ziSyo pAsethI vadhu pAmyo chuM. mArA karatAM vizeSa siddhiprasiddhi pAmelA ziSyone joIne mane eka prakArano sAttvika AnaMda thAya che! "sarvatra vinayamicchet putrIta ziSyA para nayam' e uktine caritArtha kare tevA vidvattA, sarjakatA ane sujanatAmAM mArAthI caDhI jAya tevA ziSyo mane maLyA tene huM IzvaranI kRpA mAnuM chuM. saMsArayAtrAmAM yogya strIputrAdino yoga jema prArabdhAdhIna hoya che tema saMzodhana ane jJAnaupAsanAmAM yogya sAthI-ziSya maLavA e paNa prArabbAdhIna che. jenI AMkhomAM jijJAsAnI evI camaka hoya ke tenI samakSa zikSakano jJAnabhaMDAra ApoApa khUlato jaIne satya pragaTa thatuM jAya evA satuziSyanI zodhamAM sAro zikSaka haMmezAM hoya che. je vAta patnI ke mitra samakSa pragaTa na karI zakAya te jJAnagoSThi daramiyAna ziSya samakSa pragaTa thaI zake ema huM mAnuM chuM, kemake satyanI zodhamAM kazuM gopanIya hotuM nathI. e daSTie guruziSyano saMbaMdha pavitra ane vizremapUrNa hoya che. mArA AvA thoDAka AtmIya svajanarUpa ziSyomAM kumArapALanuM sthAna che. temane huM temanA pitA jayabhikhkha sAthenI maitrIne kAraNe cheka bALapaNathI oLakhuM chuM. kumAra lADanAma kanaiyo)thI padmazrI DaoN. kumArapALa desAI sudhIno temano vikAsa mArI najara sAme thayo che. nAnapaNathI dhIra 5 dhIrubhAI ThAkara Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMbhIra zAnta ane namra svabhAva. mAtApitAnI ziSTa saMskArapriya chatrachAyAmAM temanuM cAritraghaDatara thayuM che. pitAnI mUlyaniSThA ane sAhityaprIti ane mAtAno zILo svabhAva tathA temanI udAra vatsala AtiththabhAvanA kumArapALane vArasAmAM maLyAM che. jayabhikhkhuM eka vizALa kuTuMbanA vaDIla hatA. kuTuMbameLo karIne kuTuMbanA nAnAmoTA praznonA vyAvahArika ukela lAvavAnI temane adbhuta sUjha hatI. saMyukta kuTuMbanA sau sabhyone paraspara prema ane sumeLabharyA sadbhAvathI sAthe rahevAnI zIkha ApatA. temane tyAM mitro ane snehIono meLo jAmato. zAradA mudraNAlayamAM dhUmaketu, guNavaMtarAya, manubhAI jodhANI, kAga bApu vagere sAhityakAro uparAMta kanu desAI ane candra jevA citrakAro, prakAzako, mudrako, blokamekarsa, bAinDarsa vagereno DAyaro jAmato. temAM cAnAstA sAthe alakamalakanI vAtono raMga relAto. jayabhikhkhuM saune premanI sAMkaLe bAMdhIne jarUra paDye madadarUpa thatA. UgatA lekhaka ke kaLAkArane protsAhana ApatA. jaina gurukulamAM tAlIma pAmelA lekhaka jayabhikhkhae jaina dharma ane tIrthaMkaro vize ghaNuM lakhyuM che, paraMtu anya dharmo vize paNa temane eTalo ja AdarabhAva hato. jaina munivaronI mAphaka anya saMto sAthe paNa temane premasaMbaMdha hato. teo saMpradAyanI vADa kUdI gayelA saMskArapuruSa hatA. temanAM lakhANomAMthI nIti, sadAcAra ane mAnavatAno bodha Upasato. jyAM jyAM vibhUtimatuM, zrImad ane Urjita jovA maLe tyAM tyAM tene biradAvavAno moko te javA detA nahIM. nAnA mANasanuM hIra pragaTa kare tevA prasaMgo teo potAnI kaoNlamamAM camakAvatA. garIba ke niHsahAyane tenuM svamAna sAcavIne madada karavAnuM temanuM valaNa haMmezAM rahetuM. kumArapALano uchera A sAMskArika mAholamAM thayo hato. temanA vyaktitvanA ghaDataramAM pitAnA uparyukta sadgaNonA saMskAra paDelA che. A saMskAramAM sva-puruSArtha bhaLatAM Aje ApaNe joIe chIe tevI saphaLatA temane varI che. abhyAsakALa daramyAna khaMtathI potAnA viSayanuM adhyayana karavA uparAMta adhyApakanI mulAkAta laIne tene vize vadhu ne vadhu mAhitI ekatra karavAnI temane Teva hatI. eTale parIkSAmAM uttama pariNAma maLatuM. bhASA-sAhityanA abhyAsa sAthe jaina dharma, sAhitya ane ramatagamata jevAM itara kSetro vize zAstrIya ane adhikRta jANakArI meLavavAno zokha temaNe keLavelo che. A viziSTa upalabdhino upayoga gujarAta samAcAranI potAnI kaoNlamomAM te karatA rahyA che. pitAnA avasAna pachI temanI ITa ane imArata' kaoNlama mahenata karIne pitAnA jeTalA ja sAmarthyathI te calAve che. sAhityakSetre bALasAhitya, kizorasAhitya, vArtA ane caritra uparAMta sAhitya-vivecana, saMzodhana-saMpAdana ema vividha prakAranI uttama racanAo temaNe ApI che. madhyakALanA AnaMdaghana vize saMpUrNa kahI zakAya evo saMzodhana-prabaMdha ane hemacaMdrAcArya vize sarvAgINa samAlocanA temanAM A kSetranAM smaraNIya pradAna che. bhadrazIla saMskArasevaka Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma temano bIjo priya viSaya che. zrImad rAjacaMdranA jIvana ane ciMtana vize temaNe UMDo abhyAsa karelo che. jene tattvajJAnanI pAraMparika mImAMsAthI AgaLa vadhIne teo tenuM Adhunika yugane anurUpa arthaghaTana karIne jaina dharmanA hArdane ane bhagavAna mahAvIranA saMdezane ucca jIvanazailInA ghaTaka tarIke rajU kare che. ahiMsA, kSamApanA ane nirAmiSAhAranuM vyApaka bhUmikA para mahattva temaNe videzI jijJAsuone samajAvyuM. tene kAraNe temane jaina ane bhAratIya saMskRtinI asmitAnA dhAraka tarIke AMtararASTrIya pratiSThA maLI che. vizva dharmapariSadamAM gayela bhAratanA pratinidhimaMDaLamAM temano samAveza thayelo. dara varSe kvacit varSamAM be vAra - paradezamAM vasatA bhAratIyo mATe jaina dharma ane sAhitya vize kumArapALanAM vyAkhyAno yojAya che. adhyApaka tarIke paNa teo eTalA ja saphaLa che. taiyArI karyA vagara vargamAM na javuM. vidyArthIne kazuMka navuM vicAravAnI preraNA ApavI ane bane teTalA madadarUpa thavuM e temano mudrAlekha. UgatA juvAnane jIvanasaMgrAmamAM jhUjhavAnuM baLa Ape tevA AdarzanuM siMcana paNa teo temanAmAM kare che eTale te yuvApeDhInA priya prophesara che. kumArapALanA vyaktitvanuM bIjuM ujjavaLa pAsuM te vahIvaTI kuzaLatA ane saMgaThanazakti. temanI pratyeka pravRttinI pAchaLa sucitita Ayojana hoya che. je je saMsthAnuM saMcAlana temanA hAthamAM hoya tenA para sughaDa "kumArapALa Taca' jovA maLe. gujarAta vizvakoza TrasTanA sthApanAkALathI kumArapALa mArI sAthe joDAyelA che. chellAM 18 varSathI vizvakozanA prakAzananuM kAma suMdara ane saMgIna rIte samayasara thAya che tenuM zreya kumArapALane che. vahIvaTI tApa dekhAya nahIM evI salukAIthI saMsthAnuM saMcAlana karavAnI kuzaLatA temanAmAM che. koI prazna Ubho thAya to zAMtithI yogya ukela lAve. mArAmAM nAma pramANe guNa nathI. utAvaLiyo chuM. koIka vAra gussAmAM nirNaya levA jauM to kumArapALa breka mAre. Aja sudhInA amArA sahakAryakara tarIkenA saMbaMdhamAM kaDavAza UbhI kare evo eka paNa banAva banyo nathI tenuM zreya paNa kumArapALanI zANI tathA sadbhAvapUrNa kAryanItine che. jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa, gujarAtI sAhitya pariSada, gujarAta sAhitya akAdamI, gujarAta sAhitya sabhA ane gujarAta yunivarsiTInuM bhASAsAhityabhavana jevI sAhityika saMsthAo uparAMta "insTiTyUTa opha jenolojI" jevI AMtararASTrIya staranI saMsthAne kumArapALanI A prakAranI sevAono lAbha maLelo che. kazI dhAMdhaladhamAla vagara zAMtithI ramatAM ramatAM vahIvaTa cAle evI kuzaLatA temaNe dekhADI che. kumArapALa haMmezAM uttamanA abhilASI rahyA che. kazuM jevuMtevuM ke halakuM game nahIM. Excellence temanuM nizAna ane te sAcavavAno temano sadAye prayatna hoya. A guNane lIdhe anekAvadhAnI sAdhakanI mAphaka sAhitya, zikSaNa, patrakAratva, dharma-saMskRti ema ekasAthe aneka kSetromAM temanI pravRttio cAle che. AnaMdanI vAta e che ke temanI A pravRttio eka yA bIjI dhIrubhAI ThAkara Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte biradAvAtI rahI che. caritra ane bALasAhityanAM temanAM pustakone gujarAta sarakAra, gujarAta sAhitya akAdamI ane dilhInI NCERTnAM pAritoSiko prApta thayelAM che. gujarAta yunivarsiTI taraphathI saMzodhana mATeno DaoN. ke. jI. nAyaka suvarNacaMdraka temane be vAra maLela che. uparAMta IMTa ane imArata', ramatanuM medAna vagere kaoNlamone evorDa maLelA che. gujarAtanA sAmAjika ane sAMskArika kSetranA zreSTha kAryakara tarIke ane Adarza yuvAna tarIke temane gujarAta ane bhAratanI temaja paradezanI aneka saMsthAoe sammAnita karyA che. A sivAya paNa dezIvidezI jana saMsthAo taraphathI paNa temane jena-ratna' jevA durlabha evaoNrDa enAyata thayA che. gujarAtamAM sauthI vadhu evaoNrDo ke pAritoSiko prApta karanAra vyaktionuM sarvekSaNa karavAmAM Ave to aneka kSetramAM vyApelI temanI pravRttine kAraNe kumArapALano naMbara kadAca pahelo Ave ane te mATe temane vadhu eka evaoNrDa enAyata thAya evuM bane ! jayabhikhu prabhAvaka zailInA lekhaka hatA. paNa temanAmAM sabaLa vaknatvazakti nahotI. potAnI A UNapa putra pUrI kare evI temanI icchA hatI. kumArapALe uttama ane prabhAvaka vastRtvazakti keLavIne pitAnI e icchA pUrI karI che. koI pUche, "kumArapALanI A siddhio ane saphaLatAnuM kAraNa zuM?" kartavyaniSThA, pAradarzaka vyavahAra ane samabhAvazIla vartana, nAnAmAM nAnA mANasa pAsethI zIkhavAmAM zarama nahIM, dhyeyaprApti thAya nahIM tyAM sudhI mathyA rahevuM - te bAbatone gaNAvI zakAya. prema ane parizrama temanAM cAritryanAM dhuvabiMduo che. dhIragaMbhIra namra svabhAvanA kumArapALa haMmezAM lo prophAilamAM kAma kare che. bIjI mahattvanI vAta e ke te samayanA tIvra bhAna sAthe kAma kare che. koIne paNa jarUra karatAM eka paNa kSaNa vadhu na Ape. kastUrabhAInI mAphaka kumArapALa paNa samayanI karakasara kare che. eka paLa paNa nakAmI veDaphAya nahIM te rIte temano dararojano kAryakrama goThave che. lekhana, vAcana, adhyayana, sabhAo vagereno kAryakrama bharacaka hoya. bahAragAma paNa vAraMvAra javAnuM thAya. paNa badhuM nizcita samayapatraka mujaba vyavasthita cAle. ema thatAM zista ane saMyamanuM pAlana ApoApa thaI jAya. ema kahevAya che ke vaNikajana dhana sAcavI ane pacAvI jANe. A variSTha vaNikajane siddhio paNa pacAvI che. siddhione kAraNe temanA magajamAM pavana bharAyo nathI tenuM saune sAnaMdAzcarya che. A bhadrazIla saMskArasevaka gujarAtanuM kImatI ratna che. sAhitya ane saMskArane kSetre teo haju vizeSa unnati sAdhe evI zubhakAmanA sAthe temane enAyata thayela padmazrInA ilakAba badala hArdika abhinaMdana ApatAM AnaMda thAya che. bhadrazIla saMskArasevaka Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanI samIpa - zabdasamIpa kizorAvasthAmAM je sAhityakAro vAMcavA maLyA hatA, temAM eka hatA jayabhikhkhuM'. emanI kAmavijetA sthUlibhadra jema gamI gaI hatI, tema pachI premabhakta kavi jayadeva paNa gamI gaI. amArI pADozamAM mukhyatve jaina ghara hatAM, eTale jayabhikhunI jaina dharmaviSayaka pustikAonI graMthamALAnA keTalAka maNakA vAMcavA maLatA. gujarAta samAcAra'mAM pachI "jayabhikhkhae zarU karelI kaoNlama IMTa ane imArata vAMcavAnI Teva paDelI. jyAre jayabhikhkhanuM karuNa avasAna thayuM tyAre have A kolama koNa lakhaze evo manomana prazna thayelo. kadAca A kaoNlama baMdha paNa thAya evuMya thayeluM. paraMtu kaoNlama cAlu rahI ane enA lekhaka tarIke pitAnA lekhanavArasAnA uttarAdhikArI taruNa kumArapALa desAInI gujarAta samAcAra' jevA pratiSThita akhabAre varaNI karI, tyAre jarA Azcarya thayeluM. sadgata jayabhikhkhanI lekhanazailIthI TevAyelA vizALa vAcakavargane A taruNa lekhaka saMtoSI zakaze kharA? - evo prazna paNa thayelo. tyAre kumArapALanuM nAma vizeSa to ramatanI kaoNlama lakhatA lekhaka tarIke ane alabatta gujarAtI bhASAnA abhyAsI adhyApaka tarIke jANyuM hatuM. e kaoNlama kumArapALa dAyakAothI uttama rIte saMbhALI ane hajI paNa vividha viSayothI ekavidhatAno kazoya kaMTALo upajAvyA vinA e lakhI rahyA che. svanAmathI ke anya upanAmothI bIjI kaoNlamo bhoLAbhAI paTela Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa e lakhe che, paNa ITa ane imArata gujarAta samAcAranI jema kumArapALanA nAma sAthe abhinna banI gaI che. kumArapALa gujarAtInA adhyApaka ane huM hiMdInA adhyApaka, paNa amAro Acho Acho zarUAtano paricaya sAhityanA saMbaMdhe thato rahelo. pachI to bhASAsAhityabhavanamAM e amArA sAthI banyA. dararoja maLavAnuM bane e sahaja hatuM. paraMtu e samaye paNa adhyayana-adhyApana uparAMta anya pravRttiothI te lagAtAra joDAyelA rahetA. temAM mukhyatve zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanI vividha pravRttio kendramAM rahetI. jaina dharmanA abhyAsano vAraso, je pitAjI pAsethI maLelo, te emaNe potAnA anuzIlanathI adhika samRddha ane kaMIka aMze samAjalakSI paNa banAvyo ane e rIte dharmanI vyAkhyAne vyApaka arthamAM svIkArI. e rIte emanA mitramaMDaLamAM mAtra sAhityakAro na rahetAM, samAjanA ane dharmakSetramAM kAma karatA aneka mahAnubhAvo umerAtA gayA che. dezamAM ane videzamAM saune upakAraka thavAnI emanI tatparatA ane saujanyapUrNa vyavahArathI e lagabhaga sarvamitra jevA banI gayA che, tema chatAM kahevAno prasaMga Ave tyAre kharI vAta kahevAmAM khacakAtA nahi. kumArapALa sAhitya pariSadanA maMtrI banyA ane e ane zrI raghuvIra caudharI pariSadanI imAratathI laI anekamukhI pravRttionuM Ayojana karatA hatA tyAre parabano huM saMpAdaka hato. pariSadanAM jJAnasatro ane adhivezano amane nikaTa lAvatAM gayAM. sauthI vadhAre najIka AvavAnuM banyuM, te to gujarAta sAhitya akAdamImAM I. sa. 1999thI 2003 sudhI ame sAthe kAma karyuM te samayagALAmAM - navI cUMTAyelI gujarAta sAhitya akAdamImAM anukrame ame adhyakSa-upAdhyakSa tarIke cUMTAyA. cUMTaNImAM sArI evI spardhA hatI - paNa amArA sahayoge amane A pado para sAthe kAma karavAno avasara Apyo. kArobArInA sabhyono paNa sAro evo sahayoga meLavI zakAyo. ame aneka parisaMvAdo, prakAzanonuM Ayojana karyuM ane gujarAta sAhitya akAdamIne pravRttiothI eka rIte dhamadhamatI' karI. A samagra kAryavyApAramAM ame sAthe ne sAthe rahyA ane emane atyaMta nikaTa rIte jANavAnI pratyakSa abhijJatA maLatI gaI. - kumArapALabhAIne akAdamI uparAMta anya saMsthAono kAryabhAra paNa saMbhALavAno hato, uparAMta bhASAsAhityabhavananuM adhyApanakArya to kharuM ja. chatAM jeTalo joIe eTalo ane jyAre joIe tyAre akAdamI mATe samaya e kharcI zakatA, tethI gujarAta sAhitya akAdamInI pravRttionI sArI rIte noMdha levAI sAthI tarIke emanA umadA guNoe mane prabhAvita karyo. kaMI paNa kAmanuM Ayojana hoya, eno amala karavAno hoya tyAre e tarata ja kahe - tame kaho tema. pravAsamAM to e rItasara kALajI rAkhanArA mitra banI jatA. 10 kumArapALanI samIpa - zabdasamIpa Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanAmAM kArya karavAnI ane anya pAsethI kAma levAnI eka kuneha che. ethI kadAca eka avatAramAM betraNa avatAranI kAmagIrI karavAno saMkalpa laIne cAlatA lAge che. A pravRttiparAyaNatAmAM emanA adhyayana-lekhananuM kAma satata cAlatuM rahyuM che. koI paNa parisaMvAdamAM teyArI vagara emane joyA nathI banI zake to emanuM vaktavya lekhita rUpe laI AvyA hoya. vaktA to pahelethI ja sArA ane prabhAvI. e kAraNe parisaMvAdomAM emanI upasthiti rekhAMkita thatI rahI che. paryuSaNanA divasomAM to te lagabhaga videzomAM dharmaviSayaka vyAkhyAno ApavA varSovarSa jAya che. tyAM paNa emaNe nAmanA kADhI che. ahiMsA vizenAM emanAM pravacano mAtra jenadharmIo vacce ja nahIM, vidvatuM maMDaLImAM paNa vyApaka svIkRti pAmyAM che. mArA jevA mAtra sAhityaviSayaka ane adhyApananI sImita pravRttimAM rahenArane A kSetramAM maLatI mitratAnuM mUlya vadhAre hoya. e rIte kumArapALanA adhyayananA phAla rUpe jyAre pustako pragaTa thAya tyAre mAro AnaMda bevaDAya. sAhitya akAdamIe alabhya paNa praziSTa pustakonAM saMpAdana karAvI pragaTa karyA che. temAM emaNe nArAyaNa hemacaMdranI AtmakathA "huM pote'nuM saMpAdana karI, je abhyAsalekha joDyo che, te emanI vivecanAtmaka dRSTino paricAyaka che. madhyakAlIna jene kavi AnaMdaghana paranuM emanuM saMzodhanakArya to jANItuM thayeluM che, paraMtu emane jyAre dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka enAyata thayo e prasaMge pragaTa thayela abhyAsalekhonuM saMkalana "zabdasamIpanuM mane vizeSa parizIlana karavAno avasara maLyo hato. mAre e pustakanuM vimocana karavAnuM hatuM. e prasaMge Apela vaktavyano thoDoka aMza ahIM ApavAnA lobhanuM saMvaraNa karI zakato nathI. zabdanI sAdhanAnA pariNAmarUpa che A "zabdasamIpa' graMtha - ane enuM vivecana karatAM huM AnaMda anubhavuM chuM. enuM vimocana mAre hAthe thAya che ethI huM eka prakAranuM gaurava anubhavuM chuM. A pustakanuM zIrSaka "zabdasamIpa' e zrI kumArapALabhAInI vADmaya upAsanAnuM dyotaka che. zabda emano nityano sAthI rahyo che, pachI bhale e zabda lAkho vAcako sudhI pahoMcato, vartamAnapatranA kaoNlama rUpe pragaTa ane ethI sahaja rIte subodha evo zabda hoya ke pachI aneka divasanA abhyAsa, vAcanalekhana-manana pachI lakhAto ane vizeSajJo sudhI pahoMcato evo zabda hoya, paNa upAsanA mukhyatve to zabdanI." sarjaka zabdano viniyoga kare che, vivecakanuM kAma e zabdonA rahasyane kholI ApavAnuM che. kumArapALe eka sarjaka tarIke kathAonuM jIvanacaritronuM, bALasAhityanI racanAonuM nirmANa karyuM che, paNa "zabdasamIpamAM teo vivecaka che, je sanniSTha adhyApaka paNa che. Adhunika vivecana ke vivecanAtmaka abhyAsanuM ugamasthAna sAhityanA varganI cAra divAlo che, evA arthanuM eliyaTanuM vidhAna "zabdasamIpa'nA abhyAsaniSTha vivecaka saMdarbhe yojI zakAya ema che. 11. bhoLAbhAI paTela Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdasamIpamAM gujarAtI asmitAnA Adi udgAtA hemacaMdrAcAryanA saghana abhyAsalekhathI mAMDI gujarAtanA, dezanA ane videzanA (alpakhyAta paNa) mahattvanA sAhityakAro vize sAdhikAra kahevAmAM AvyuM che. A saMgrahanA prathama be lekha hemacaMdrAcArya ane temanI paraMparA" tathA "jJAnavimalasUrinuM pradAna' kumArapALanI gujarAtanA jaina sAhityanA viziSTa adhyayananA nirdezaka che. DaoN. harivallabha bhAyANI jevA bhASAtattvavid hemacaMdrAcAryane mukhyatve saMskRta, prAkRta ke apabhraMzanA, ane nahi ke gujarAtInA sAhityakAra mAne - paNa e sAthe gujarAtI bhASA ane sAhityanA parokSa ugamasthAna rUpe to emanI prathama paMktimAM gaNanA kare. kumArapALe lekhanA AraMbhamAM ja noMdhyuM che: gujarAtI bhASAnuM prabhAta kaLikALasarvajJa hemacaMdrAcAryathI UghaDe che. gujarAtI asmitAnA e prathama chaDIdAra." teo anya vidvAnono havAlo ApIne potAnA kathananI prAmANikatA adhyApakIya dRSTithI siddha kare, temAM emanA AcArya hemacaMdrAcArya vizenA parizIlananuM darzana thAya che. gujarAtanA saMskArajIvana para hemacaMdrAcAryanA prabhAvano nirdeza karI, te AcAryanI sarvatomukhI pratibhAnuM darzana - vividha zAstromAM karelA pradAna ane vividha sAhityasvarUponA karelA sarjananI vigato ApIne, ApaNane karAve che. aneka udAharaNo saMskRta-prAkRta-apabhraMza Adi kAvyomAMthI ApIne potAnAM nirIkSaNone pramANita karatA gayA che. vivecana eTale eliyaTanA zabdone rUpAMtarita karI umAzaMkara jene 'AsvAdamUlaka avabodhakathA' kahe che. sAhityanA AsvAda mATe avabodhanI jarUra che, paNa jo te avabodhamAM AsvAdano abhAva hoya, to te vizenI vAta nIrasa banI jAya che. A lekha gaMbhIra paryeSaNAmUlaka hovA chatAM AsvAdya paNa banI rahe che - emAM ApelAM avataraNonI vyAkhyA ane vizleSaNathI. dvayAzraya' ane 'triSaSTizalAkApuruSa' jevA AcArya hemacaMdranA mahAkAvyopama graMthonuM vivecanavizleSaNa e rIte noMdhapAtra che. A prakArano ja abhyAsalekha che jJAnavimalasUri vize. gujarAtInA sAmAnya bhAvakone hemacaMdrAcArya jeTalA e paricita nathI, ane ethI eka jaina kavi tarIkenuM temanuM mUlyAMkana adhikRta rIte thAya te iSTa che, kumArapALa emanA vipula sarjanane jena dharmanA siddhAMto ane AcAronI bhUmikAmAM biradAve che. gujarAtI sAhitya vizenA adhyayanalekhomAM huM potenA lekhaka nArAyaNa hemacaMdranI e nAmanI AtmakathAnA suvistRta saMpAdakIya dvArA vicitramUrti gaNAtA, aneka graMthonA lekhakano 12. kumArapALanI samIpa - zabdasamIpa Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvasparzI paricaya prApta thAya che. gujarAtI bhASAnI e prathama prakAzita AtmakathA che, e lekhaka supere vigato ApIne sthApita kare che. nArAyaNa hemacaMdranA jAhera jIvananI AMgaLIe aMgata jIvana cAle che." - ema kahI lekhaka kRtimAM nirUpita adhika to bAhya, paNa aMgata rIte ochA anubhavo citrita che, ema kahI A AtmakathAnI maryAdAo paNa cIMdhe che. gujarAtI gadyanA prabhAta'mAM lekhakanI evI sthApanA che ke bhale narmada pahelAM thoDuMka gadyalekhana thayuM hoya, paNa gujarAtI gadyano kharo prAraMbha to narmadathI thayo gaNAya. potAnA A vidhAna saMdarbhe narmadanA gadyalekhanamAMthI avataraNo ApI batAve che ke narmadanA gadyanuM baLa kyAM raheluM che. sAhityavivecanamAM kAvyavivecana eTalA mATe sukara hoya che ke tenI cAvIo paraMparAgata rIte upalabdha che. paraMtu gadya vivecana e rIte vivecaka mATe paDakArarUpa hoya che. narmadanA gadyanI maryAdAo cIMdhIne paNa gujarAtI gadyanA prAraMbhakALe ene upalabdha "zabdabhaMDoLa ke bhASAno khajAno hato, eno ja upayoga karavAno hato ema kahI e rakSAkavaca paNa dhare che. caMdravadana mahetAnI sAhityasRSTi pratye kumArapALano pakSapAta emaNe saMpAdita karela caM.cI.nA "adAlata vinAnI adAvata' nATaka ane caM. cI.e rUpAMtarita karela Demona raniyananI vArtAonA saMgraha che. A baMnenI bhUmikA rUpe lekhake saMpAdakIyamAM potAnuM adhyayana pragaTa karyuM che. e rIte nATyakRtio vizenA lekho paNa A saMgrahamAM dhyAna kheMce che. temAM AphrikAnA nATyakAra oNsTina luvAngA bukenyAnA nATaka "dha brAiDa'nuM ane ravIndranAthanA rAjA' (aMgrejI "kiMga oNpha dha DArka cembarsa)nuM vizleSaNa lekhakanI nATyavivecanAnI rItinA paricAyaka che. dha brAiDano to temaNe gujarAtImAM anuvAda paNa Apyo che. rAjA' vize to gujarAtImAM ekAdhika vAra lakhAyuM che, paNa bukanyA to ahIM pahelI vAra prastuta thAya che. e rIte "cekhova'nA prasiddha nATaka "zrI sisTarsanI sarjakakalA - e lekhamAM cekhovanA nATakanI khUbIo batAvavAmAM lekhaka saphaLa rahyA che. ahIM eka gujarAtI nATaka baLavaMtarAya praNIta "UgatI juvAnI'nI bIjI AvRtti mATe enA lekhake taiyAra karelI hastapratanuM vizleSaNa kumArapALanI pakva saMzodhanakaLAnuM udAharaNa che. e rIte jotAM lekhakanA abhyAsanuM kSetra pramANamAM sAro evo vyApa dharAve che. enI eka vadhAre pratIti prasiddha urdU zAyara jJAnapITha puraskAravijetA phirAka gorakhapurInI kavitAmAM avagAhana karAvato lekha prayogazIla sarjaka phirAkathI thAya che. "IMTa ane imArata'nA lekhaka emanI e kaTAramAM koI ne koI urdU zera ApatA hoya che. avazya emAMnA ghaNA svaracita paNa haze - tema chatAM urdU kavitA mATeno emano zokha to pragaTa thAya che. phirAkanI kavitAnAM udAharaNa ApI teo kahe che ke "phirAka kalA khAtara kalAmAM mAnanAra kavi che. "phirAkanI jema "aba gireMgI jaMjIramAM AjhAdI pachI pAkistAna jaI vaselA kavi pheja ahamada phejanI saMkula kavitAsRSTinA vivecanamAM kumArapALanI urdU kavitAnA parizIlananI jhAMkhI thAya che. 13 bhoLAbhAI paTela Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdasamIpanA lekhono vyaktitva ane vAmaya' nAmathI eka alaga khaMDa che. temAM 11 jeTalA sAhityakArono viziSTa zailImAM paricaya ane emanuM mUlyAMkana che. kumArapALanI eka vizeSatA "zIrSako zodhI kADhavAnI che. A vibhAgamAM teo dareka sAhityakAra vize eka vizeSaNa zodhI kADhI e dvArA enA vyaktitvanA pramukha aMzano nirdeza karI de che. jemake raNajitarAma vAvAbhAI mATe gujarAtI asmitAnA draSTA', muni puNyavijayajI mATe pAragAmI vidvattA, mohanalAla dalIcaMda desAI mATe "bhulAyelo bhekhadhArI ke paMDita sukhalAlajI mATe jJAnopAsaka ane jIvanasAdhaka' ke 'darzaka'nI ciravidAyane saMskRtipuruSanI vidAya' - A rIte te te sarjakanA vyaktitva ke upalabdhine rekhAMkita karI Ape che. "zabdasamIpanA A khaMDamAM AtmIyatAno raNako sAMbhaLavA maLe che, e sAthe te te sAhityakAramanISInA pradAnano paricaya paNa. zabdasamIpanA prakAzana prasaMge A lekhakamitrane mArA hRdayanAM abhinaMdana ApuM chuM.* * zrI kumArapALa desAIne dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka apAyo te prasaMge thayela "zabdasamIpa'nA vimocana vizenuM vaktavya pheraphAra ane abhivRddhi sAthe. 14 kumArapALanI samIpa - zabdasamIpa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kama sAheba, majhAmAM? huM kumArapALa boluM gujarAtanI aMramatA "are, tuM? have to kyAMya jovA nathI maLato ! tuM have AMtararASTrIya vyakti - vaktA - thaI gayo, pachI kyAMthI dekhAya?' - huM ekadama varasavA mAMDuM. tyAM eno namra, madhura sAda pharI saMbhaLAya : sAheba ! evuM te hoya? kAMI paNa kAma paDe tyAre kahejo... doDI AvuM chuM ke nahi ?" A prakArano saMvAda Teliphona para avAranavAra amArI vacce cAlyA kare. ane kharekhara, enA udgAra aupacArika, ThAlA na hoya. jyAre paNa mane kazIka kAma patAvavAnI takalIpha hoya, enI madadanI, oLakhANonI jarUra paDI hoya tyAre e avazya amArI madade amAruM kAma patAvavA AvI ja rahyo che. e niSThA eno eka moTo guNa che. paNa A niSThAnuM kAraNa ? khAsa kazuM nahi. eca. ke. kaoNlejamAM prAdhyApaka tarIkenA mArA vyavasAya daramyAna e gujarAtI viSaya laIne abhyAsa karato hato. amArI kolejamAM e saMparkanAM, niSThAnAM bIja vavAyAM. eka saumya, kaMIka zaramALa, atyaMta vivekI ane svAdhyAyarata vidyArthI tarIke mAtra mArA para ja nahi, bIjA pratiSThita adhyApako - nagInadAsa pArekha temaja AcArya yazavaMta zukla upara paNa teNe sArI chApa pADI. A abhyAsakALa daramyAna amAre ghera kyAreka mArgadarzana mATe maghusUdana pAkha 15 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avato-jato haze, paNa e prasaMgo te kadI bhUlyo nathI. avAranavAra e RNa te yAda karato hoya che. koI nAnA satkAryane paNa te mahimAvaMtuM gaNAve evo sAlasa teno svabhAva che. kumArapALa amArI kaoNlejamAM abhyAsaniSTha hato te daramyAna enA pitA bAlAbhAI desAI 'jayabhikhkhuM gAMdhI roDa para phuvArA pAse AvelA zAradApresamAM besatA. mAre kaMIka kAmasara e samayamAM betraNa vAra zAradA presamAM javAnuM baneluM. tyAM kumArapALanA pitAno saMparka thayo. emanA saujanyanI ane milanasAra svabhAvanI mArA para tarata asara paDI. emaNe kumArapALanI jANe mane soMpaNI ja karI dIdhI. emanuM pustaka paNa bheTa ApyuM. enuM nAma to atyAre yAda nathI, paNa kavi suMdarame paNa emanI vArtAkalAnI prazaMsA karI hovAnuM yAda che. meM paNa "buddhiprakAzamAM e vize lakhyuM hatuM enuMya jhAMkhuM smaraNa che. kaoNlejamAM sahu adhyApakonI cAhanA meLavI e TI.vAya.bI.e.nI parIkSAmAM jhaLahaLatA pariNAma sAthe gujarAta yunivarsiTImAM ema.e.mAM dAkhala thayo ane tyAMya enuM hIra jhaLakI UThyuM. gujarAtanA eka uttama adhyApaka ane tenA pitAnA parama mitra DaoN. dhIrubhAI ThAkare tenA sAhityarasane poSyo, tenI adhyayananiSThAne tejasvI banAvI. emanuM RNa e kadApi bhUlyo nathI. bhUlI jaze paNa nahi. enA svabhAvanI kaho ke enA vyaktitvanI kaho, A ja vizeSatA che. kumArapALanA pitA dharmaniSTha ane dharmatattvanA sanniSTha vicAraka hatA. gujarAta samAcAramAM emanI kaTAra ITa ane imAratamAM emaNe je manana karIne prApta kareluM, anubhaveluM dharmatattva prakAzita thatuM hatuM. hajAro vAcako emanI kaTAranA rasiyA vAcaka hatA. evA dharmaparasta ane sAmAjika kAryakara pitAno vAraso kumArapALane maLyo hato ane e vAraso teNe ujvaLa karI batAvyo che. kumArapALanA pitAnA avasAna pachI gujarAta samAcAra'nA taMtrI zrI zAMtilAla zAhanA AgrahathI pitAnI kaoNlama "IMTa ane imArata" teNe zarU karI, paNa eNe to kalamane vividha mArge viharatI karI mUkI. kumArapALanI kaTAramAM adhyAtma to kharuM ja. dharmalakSI preraka prasaMgoya kharA, paNa Azcarya e vAtanuM ke eNe krikeTanI ramata vize e ja akhabAramAM rasika AlocanA karavA mAMDI. kumArapALa keTalIya krikeTa meco jANe ramI cUkyo haze, keTalIya TImonA saMparkamAM Avyo haze - evI hesiyatathI eNe krikeTanA kSetramAM kalamane phaLavatI banAvI. paNa eTalethIya enI kalama viramI nahi. enI kaoNlamamAM zera-zAyarIe paNa vAcakone mugdha karI dIdhA. pitAnI jema dharma vizenA vicArono pravAha paNa enI kalamamAMthI Aja sudhI vaheto rahyo che. enI kalama bahurUpiNI hatI aneka rUpe viharatI. eNe sAhityanA kSetramAMya gati karavA mAMDI. bAlasAhityanAM kizorone preraka nIvaDe tevA saMkhyAbaMdha vArtAsaMgraho ane uttama 16 gujarAtanI asmitA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnubhAvonAM kizorabhogya caritro ApyAM. moTerAMne paNa rasa paDe evI kalamanI kAmiyAbI emAM hatI. sAhityanA kSetramAM tenI (pra)gati thavA mAMDI eTale amAro jUno snehasaMbaMdha pharI tAjo thavA mAMDyo. sAhityanA prasaMgo nimitte amAre maLavAnuM thatuM. evA prasaMgomAM paNa e mArI samakSa to vidyArthI rUpe ja adabapUrvaka 'sAheba' kahIne ja saMbodhavAnuM cUkato nahi. enAmAM mitro karavAnI, gaNyA gaNAya nahi teTalA loko sAthe snehathI baMdhAvAnI nirALI zakti hatI. mAtra moTA mANaso sAthe ja nahi, sAmAnya mANaso sAthe paNa eno vartAva vivekabharyo ja raheto ane koInAMya kAma karI ApavAmAM, koI paNa prakAranI sahAya karavAmAM teno utsAha raheto. e DaoNkTareTanI padavI 'AnaMdadhana'nI kavitA vize mahAnibaMdha lakhIne meLavI cUkyo hato. e pachI to eNe haraNaphALa ja bharavA mAMDI. gujarAtI sAhitya pariSadano maMtrI thayo, gujarAta sAhitya akAdamImAM upapramukha thayo. gujarAta sAhitya sabhAmAMya mArI vinaMtI svIkArIne mArA kAryamAM madadarUpa thavA maMtrIpada paNa svIkAryuM. vartamAnapatramAM niyamita kaTAro lakhavI, sAhityakSetramAM satata kalamane pravRtta rAkhavI, pustakonAM prakAzana karavAM, e badhuM to kharuM ja, paNa pitAno je vA2so hRdayamAM Utaryo hato te tene dharmanA vicArakSetre AkarSAto ja rahyo ane jaina sAhityamAM teNe je vAcana, manana-parizIlana karyuM te tene mATe yazodAyI banI rahyuM. gujarAtamAM ane gujarAtanI bahAra paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM kumArapALanuM dhArmika daivata jhaLakI UThyuM ane enI e pratiSThA mAtra dezamAM sImita rahI nahi. jaina dharmanA eka anokhA rasika vidvAna ane ciMtaka tarIke tenI mAga paradezamAMya thavA mAMDI. amerikA, iMglaeNnDa, AphrikA ane duniyAnA bIjA aneka dezomAM tene vyAkhyAno mATe AgrahabharyAM ijano maLavA mAMDyAM ane jotajotAmAM to enI eka rasika dharmaciMtananA vyAkhyAtA tarIke kIrti dUra dUra sudhI prasarI rahI. kumArapALa eka samartha vaktA che. pote vyAkhyAnano je viSaya nirUpe che temAM temanI rasikatA, tArkikatA ane dharmagraMthomAMthI samucita avataraNo--prasaMgo TAMkavAnI kuzaLatA khAsa dhyAna kheMcI 2he che. ahIM mAro eka prasaMga yAda Ave che. mane raNajitarAma suvarNacaMdraka enAyata thayo tyAre vaktAomAM ene mAtra maMtrI tarIke aupacArika zabdo kahevAnA hatA, paNa eNe to spaSTa kahI dIdhuM ke huM sAheba vize vaktavya ApIza ja. bIjA vaktAone haTAvIneya huM vaktA tarIke rahIza. enI mArA pratyenI apAra sadbhAvanA, kadAca gurubhakti emAM nimitta hatI. ane mAre kahevuM joIe ke mArA vize, mArA pitA vize ane mArI sAhitya-pravRtti vize eNe vIseka miniTa je vaktavya ApyuM te sarva vaktAomAM uttama nIvaDyuM. kumArapALanI vaktA tarIke eka AgavI chaTA che. e vaktavyamAM vigato kema 2jU ka2vI, tene kema bahelAvavI, vacamAM rasikatA kema ANavI te badhI kaLA barAbara samaje che ane enAM vyAkhyAna haMmezAM vyavasthita hoya che. 17 madhusUdana pArekha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanI mArA pratyenI A snehabhAvanAno mane bIjA prasaMgoe paNa sukhada anubhava thayo che ane hajI thato ja rahyo che. eka prasaMge vyAkhyAna nimitte mAre muMbaI javAnuM hatuM. mArI sAthe ja TrenamAM kumArapALa hatA. kadAca bIjA mitra rameza bhaTTa paNa hatA. huM ane kumArapALa uparanI barthamAM hatA. jarAka ThaMDI hatI. mArI pAse oDhavAnuM pUratuM nahotuM. kumArapALe tarata potAno coraso mane ApavA mAMDyo. meM nA pADI dIdhI eTale eNe jIdapUrvaka kahyuM ke tame jo A coraso nahi oDho to mane UMgha nahi Ave. AvA premALa mitra-vidyArthI kyAM maLe ? keTalA maLe ? Avo ja eka bIjo prasaMga mArA pratye premAdarano smaraNamAM Ave che. gujarAta sAhitya sabhAnI kArobArInI beThakamAM raNajitarAma suvarNacaMdraka mATe pasaMdagI karanArA nirNAyakoe mAruM nAma e caMdraka mATe jAhera karyuM. bhoLAbhAI paTele khuzAlI vyakta karatAM kahyuM : 'madhubhAI, have badhAne cA pivaDAvo.' ekadama kumArapALa ane vinoda bhaTTa UbhA thaI gayA. baMne sanmitro kahe : cA nahi, ame sAheba vatI badhAne AisakrIma khavaDAvIzuM.' kumArapALa ane vinoda bhaTTa vacce mIThI spardhA thaI. e prasaMga paNa mane mitronI bAbatamAM - yuvAmitronI bAbatamAM mAruM kevuM sadbhAgya che tenI sukhada pratIti karAve che. kumArapALanI sajjanatAno, paropakAravRttino keTakeTalA mANasone anubhava thayo haze ! mane to emano kadI na bhUlI zakAya evo sneha sAMpaDyo che. raNajitarAma suvarNacaMdraka mane enAyata thayo te prasaMge kumArapALe mArI ane mArA pitAnI sAhityapravRttionI to atyaMta prazaMsA karI ja, paNa eTalAthIya saMtoSa nahi mAnIne jayabhikhkhu sAhitya TrasTa taraphathI kumArapALe zAla oDhADIne mAruM sanmAna karI emano varSo jUno snehAdara hajI kevo tAjo ja che teno sukhada anubhava karAvyo. huM kaoNlejamAMthI nivRtta thayo tyAre kumArapALa, caMdrakAnta mahetA Adi mArA niSThAvAna mitroe mAruM bahumAna karavAnuMya Ayojana vicAryuM hatuM, paNa mArI e bAbata lAparavAI ane kaMIka aNagamo hovAne kA2Ne e vAta paDatI mukAI hatI. kumArapALanI bahuvidha sAMskRtika, sAhityika, sAmAjika pravRttimAM emano have vizeSa rasa dharmaciMtana aMge varatAya che. emanA pitAnI dharmabhAvanA emanAmAM evI AtmasAt thaI che ke emAMthI e have chUTI zake tema nathI. e nimitte vividha dharmonuM - savizeSa to jaina dharmanAM tattvonuM, tenA itihAsanuM vadhu ne vadhu parizIlana ka2vAmAM te vyasta rahetA lAge che ane e nimitte te pravAsI paMkhI banI rahyA che. emane mATe yogya zabda zleSa yojIne kahuM to e 'sadAbahAra' che. vividha pravRttiomAM emano ghaNo samaya vyatIta thato hovAthI sAhityapravRttimAM te AraMbhe thoDA udAsIna rahyA hoya tevuM lAge. paNa emano sAhityakArano AtmA mauna keTalo 18 gujarAtanI asmitA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya rahe? emaNe sarjana-vivecana ane patrakAratvanAM kSetre potAnA abhyAsa ane anubhavanA nicoDa rUpe ThIka ThIka saMkhyAmAM pustako prakAzita karyA che. patrakArakSetramAM abhyAsa karI rahelA AvatIkAlanA patrakArone upakAraka nIvaDe tevAM temanAM pustako patrakAratvanA kSetre temanA mahattvanA arpaNarUpa che. evuM ja sAhityanA kSetre paNa banI AvyuM che. emanAM prakAzita caritro to suvAcya che ja, paNa zabdasamIpa' jevA vivecanasaMgrahamAM paNa sAhityamAM temano rasa kevo jIvaMta che ane kevI taTasthatAthI sahRdayatApUrvaka e kRtionI samIkSA kare che teno anubhava thAya che, paNa sAhityanAM vadhu sarjana-vivecana temanI pAsethI maLavAM joIe evI mAgaNI ApaNe avazya karI zakIe. sAhityanI pratiSThita saMsthAo sAthe gADhapaNe saMkaLAyelA ApaNA kumArapALa pAsethI evI apekSA ApaNe rAkhIe to te ucita ja gaNAya. kumArapALa mAtra dharma, sAhitya ke samAja mATe kalama calAvanArA kalamavIra nathI. eka vahIvaTakAra tarIke paNa temanI kuzaLatA evI ja dhyAnapAtra che. vahIvaTa gujarAtI sAhitya pariSadanA maMtrI tarIke karavAno hoya ke gujarAta sAhitya akAdamInA upapramukha tarIke karavAno hoya ke gujarAta sAhityasabhAnAM kAryo pAra pADavAnAM hoya emanI nIti-rIti emanA vyaktitvanI ghAtaka che. emanA vahIvaTamAM pAradarzitA avazya jovA maLe. nAnAmAM nAnI bAbata jemake vyAkhyAna mATenAM kArDa chapAvavAnAM hoya athavA kAryano ejanDA nakkI karavAno hoya ke sAhityano moTo samAraMbha yojavAno hoya, e AdithI aMta sudhI badhuM ja vicArIne Ayojana goThave che. emanA sAhityika ke vahIvaTI ke anya lakhANamAM sughaDatA, spaSTatA ane ziSTatA tarata ja dhyAna kheMcaze. DaoN. dhIrubhAI ThAkara ApaNA eka pIDha pratiSThita vivecaka-nATyakAra ane zikSaNakAra che. gujarAtanI asmitAno mahimA thAya, gujarAtanuM gaurava vadhe evI uccabhAvanAne kAraNe temane vizvakozanA Ayojanano vicAra udbhavyo. A bhagIratha kArya kema AraMbhAze, kyAre pUruM thaze tenI ciMtA to hatI ja, paNa emanI bhAvanAnAM rUDAM phaLa maLyAM. emaNe "vizvakoza'nuM bhavya Ayojana karyuM. Arthika sahAyo maLatI rahI. A vizvakozanA kAryamAM dhIrubhAI ThAkara sAthe hRdayapUrvaka sahayoga karanArA paNa kumArapALa desAI ja che. emanA ananya sahakAra vize to DaoN. dhIrubhAI ja kahI zake. DaoN. dhIrubhAI vizvakozanA AtmA che to kumArapALa tenuM hRdaya che. vizvakozanI pravRtti satata cAlatI rahe, tenAM adhikaraNo vidhavidha vidyAzAkhAnA niSNAto dvArA lakhAtAM rahe, prakAzano mATe Arthika sahAyanI khoTa nA paDe te mATe vizvakozanA praNetA DaoN. dhIrubhAInI sAthe DaoN. kumArapALano sahayoga kadI bhUlI zakAya nahi. 19 madhusUdana pArekha Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa videzamAMya jJAnayAtrA karatA rahe che, paNa te sAthe e dezonI saMskRtino paNa paricaya kare che. tyAMnA koI khyAtanAma lekhakanuM sarjana temanI dRSTine AkarSe to tene gujarAtImAM anuvAda rUpe ApavAnuM paNa te cUkatA nathI. tAjetaramAM ja AphrikAnA eka prasiddha sarjaka oNsTina bUkenyAnA nATaka "dha brAiDa'no aMgrejI bhASAmAMthI gujarAtImAM navavadhU tarIke anuvAda Apyo che. AphrikAnI prajAnI rAjakIya, dhArmika temaja sAmAjika rItarasamano paricaya karAvatuM e suMdara nATaka che. Ama, bahumukhI pratibhA dharAvanArA gujarAtanA eka suprasiddha sAhityakAra, dharmaciMtaka ane sAmAjika-zaikSaNika kSetre prakAza prasAranArA DaoN. kumArapALa desAIne A varSe bhArata sarakAra taraphathI bahumUlyavAna evo padmazrIno khitAba enAyata thayo e avasarathI gujarAtane viziSTa gaurava prApta thayuM che. gujarAtanI asmitA prasAranAra kumArapALathI gujarAta dhanya banyuM che. 20 gujarAtanI asmitA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkumArapALa desAI (ja. tA. 30 oNgasTa 1942, rANapura)ne huM kadAca sAthe kAma karavA maLyuM e pUrvethI ja oLakhuM chuM. enuM kAraNa emanA pitAzrI jayabhikhuno emaNe sAcavelo vAraso paNa hoI zake. rohabharyo sAtha - kumArapALa ane pratimAbahenane tyAM eka zubha prasaMge jAdugara ke. lAlane joIne mane prazna thayelo ke kAMtilAla sAtheno jJAtine kAraNe bhAIcAro haze ? pachI jANyuM ke zrI ke. lAlanI jAdugara tarIkenI kArakirdInA AraMbhe emanA muzkela samayamAM vyavasthAnA kAmamAM paNa zrI jayabhikhkhuM samaya ApatA, ane emanI hAjarIthI prekSakono pratibhAva sAnukULa raheto. pachI to zrI ke. lAla vizvavikhyAta banyA. paNa AvA ghaNA kalAkAro, patrakAro, sAhityakArone kArakirdInA AraMbhe upayogI thavAno jayabhikhuno svabhAva hato. A svabhAva kumArapALane vArasAmAM maLelo che. jayabhikhkha sAthe nikaTano paricaya keLavavAnI taka maLI na hatI, paNa jayAbahenanA vatsala Atithyano lAbha maLelo. zrI ramaNalAla cI. zAhanA AmaMtraNathI jaina yuvaka saMghanA upakrame paryuSaNa vyAkhyAnamALA mATe muMbaI javAnuM thayuM hoya ane gujarAtI sAhitya pariSadane moTI sakhAvata maLI hoya te ghaTanA yAda rahe enI sAthe kumArapALanA pitarAI kuTuMbIjanonuM Atithya paNa yAda rahI jAya. A kuTuMbIjano sArvajanika kAme, raghuvIra caudharI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ reDakraoNsanA kAme cheka rANapura AvyA hoya to sevA karatA karatA goSThIno AnaMda karavAnI kaLA paNa jovA maLe. kumArapALa ane emanA kauTuMbika parivezano vicAra karuM chuM tyAre eka saMvAditAno khyAla Ubho thAya che. pratimAbahenanA pitAzrI saMgItakAra hoya e ghaTanA paNa A khyAla sAthe anAyAsa saMkaLAI jAya. baMne dIkarAo-kauzala ane nIrava-nA zikSaNamAM kumArapALe evI kunehathI rasa lIdho ke emanuM bhaNatara bhAra vinAnuM nIvaDyuM ane baMne svAvalaMbI thayA. nAnA nIrava vize lAgatuM hatuM ke ene bhaNavA karatAM krikeTamAM vadhu rasa che. paNa AgaLa jatAM eNe paNa gajuM kADhavuM ane vyAkhyAno ApavA videza javAnuM thatuM hatuM emAM svajanone maLavAnuM kAraNa paNa umerAyuM. kumArapALanI kArakirdI vize vicAra karatAM lAge che ke vyavahAra hovuM. saujanyazIla rItabhAtathI sAmA mANasanuM hRdaya jItI levuM e eka guNa che. A kAraNe uttarottara aMgata saphaLatA maLe ene mAtra kAyadAnI bhASAmAM bAMdhI devAnI jarUra nathI. A saujanyane sabhya samAjanuM lakSaNa mAnavuM joIe. jene ApaNe bhadra saMskRti kahIe chIe e kumArapALa jevA saujanyazIla vyaktitvane kAraNe sarjAya che ane TakI rahe che. jeNe saMta saMskRti sAthe nAto bAMdhavo che e kyAreka gusse paNa thaI zake, laDI paNa zake. paraMtu kumArapALe saMgharSa vinAnA sahayoga ane zubhecchA dvArA sarjAtA vyavahArathI bhadra saMskRtinuM pratinidhitva prApta karyuM che ane A kAraNe sAhitya pariSadanA kAme zreNikabhAI jevA zreSThIne maLavA javAmAM kumArapALano ane amArA beunA vaDIla dhIrubhAI ThAkarano sAtha upakAraka nIvaDyo che. vIseka varSa pahelAMnI vAta che. lokabhAratI - saNosarAmAM gujarAtI sAhitya pariSadanuM satra hatuM. vyavasthA pUratI hatI, paNa keTalAka chellI ghaDIe satramAM bhAga levA AvyA. lokabhAratInA kAryakaro sAthe mAre ane kumArapALe paNa rAtre be vAgyA sudhI jAgavAnuM baneluM. e pachI eka navI banelI oraDImAM, lIMpaNa vinAnI bhUmi para godaDI nAkhIne ame thoDA kalAka mATe ArAma karyo. mAre to dhULa sAthe bALapaNano nAto che, paNa sukha-sAhebImAM UcharelA kumArapALane dhULa sAme sUga nathI e meM te divase joyeluM. ane sUga hoya to IMTa ane imAratanI vAta kyAMthI sUjhe ? akhila bhAratIya urdU saMmelana sAhitya pariSada yojyuM tyAre tophAnone kAraNe amadAvAdamAM karaphyU hato. zaheramAM zAMti thaI emAM e saMmelanano phALo paNa hato. e AyojanamAM kumArapALe ghaNo samaya Apelo ane sAhitya pariSadanA bhavana ane enI pravRttinA vikAsanA e dAyakAomAM zrI bhagavatIkumAra zarmA ane kumArapALano je nehabharyo sAtha maLelo te saMsmaraNo vidhAyaka mUDIrUpa lAgatAM rahyAM che. kumArapALe jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanI pravRttio vikasAvI emAM mArI satata zubhecchAo rahI che ane satata vArSika vyAkhyAnamALAnA vaktAno nehabharyo sAtha Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya ApavA huM hAjara rahyo chuM. gujarAta vizvakoza TrasTano vyavasthAgata kAryabhAra upADavAmAM zrI dhIrubhAI ThAkarane keTalI moTI madada karI che e suvidita che. emanI A javAbadArI vadhavAnI che ane eno emane bhAra lAgavAno nathI enI mane khAtarI che. ame bhASAbhavanamAM sAthe adhyApanakArya karyuM to vyAkhyAna ApavA mATe gujarAtamAM alaga alaga sthaLe gayA tyAre vidyArthIothI mAMDIne vyApaka zrotAvarga sudhI kumArapALa mATenI cAhanA meM joI che. emane zrI guNavaMta zAhanI jema dRSTAMto ane avataraNono upayoga karIne vaktavyane rasaprada banAvavAnI phAvaTa che. e jarUra paDye hiMdI ane aMgrejImAM paNa vaktavya rajU karI zake che. gujarAtI sAhitya akAdamInI pravRttio vistAravAmAM zrI bhoLAbhAI paTelane emano uSmAbharyo sAtha maLyo che. gujarAta yunivarsiTInI ArTsa phekalTInA e DIna thayA emAM sAmasAmI laDatAM jUthoe paNa emane svIkAryA te noMdhapAtra che. A badhI pravRttio vacce madhyakAlIna sAhityanA bhASAsaMzodhananuM kAma e cAlu rAkhI zake e mATe mArI emane zubhecchA che. e sAthe ja jaina dharma ane tattvajJAnane jagatanAM vividha nagaronA zrotAo samakSa adyatana jIvaMta praNAlIne upakAraka nIvaDe e rIte vyAkhyAna ApI zake che ane saMvAda sAdhI zake che e emanI sauthI moTI siddhi che. gajhalanA lokapriya zera ane anekAMtavAdanA be dhruvo vacce keTakeTalA sahRdayonI saMvedanA seturUpa banI haze e ja upalabdhi. 23 raghuvIra caudharI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzoghanapUrNa vivecana ApaNe tyAM sAMprata sAhityanI jeTalI abhijJatA jovA maLe che, teTalI prAcIna ke madhyakAlIna sAhitya vize nathI dekhAtI, AthI arvAcIna sAhityanAM samIkSAtmaka adhyayano thAya che, tenI tulanAmAM madhyakAlIna sAhitya vizenAM saMzodhanAtmaka adhyayano paNa ochAM thAya che. kharekhara, e kSetramAM kartAlakSI ke kRtilakSI saMzodhanane ghaNo avakAza che. A paristhitimAM DaoN. kumArapALa desAInuM pustaka "AnaMdaghana : jIvana ane kavana jotAM saheje AnaMda thAya che. DaoN. desAIe A jene kavi vize samagradarzI saMzodhanAtmaka abhyAsa karyo che. emano zodhaprabaMdha A viSaya para lakhAyelo che, paNa pachIthI je keTaluMka saMzodhana thayuM te muddAne anulakSIne tathA kabIra, mIrAM, akho jevAM saMta bhaktakavijano sAthe AnaMdaghananI tulanA karatAM je lekho lakhAyA te prastuta graMthamAM samAviSTa karyA che. madhyakAlIna saMtakavinuM adhyayana karatAM sau prathama samasyA Ave enA samayanirNayanI. ApaNA saMtakavio potAnA vizenI mAhitI paNa bhAgye ja emanAM sarjanomAM Ape che, tethI emanI jIvanarekhA tAravavI paNa muzkela bane. ahIM DaoN. kumArapALe AnaMdaghanajInA samayanirNaya mATe, emanA jIvananI nakkara vigata meLavavA mATe temaja emanA bhAnuprasAda paMDayA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika jIvanano paricaya prApta karavA ghaNI saMdarbhasAmagrI tapAsI lIdhI che. akabara, jahAMgIra ane auraMgajhebanA zAsanakALamAM jemano jIvanakALa pasAra thayo hato evA A jainasUri vi. saM. 1660-vi. saM. 1730 daramyAna hayAta hatA evuM emaNe saMzodhanapUta pratipAdana karyuM che. e mATe A adhyAtmayogInI potAnI racanAo, samakAlIna jaina sAdhuo, tapAgaccha paTTAvali, 'sametazikhara tIrthanAM DhALiyAM' prakAranAM geya kAvyo temaja agaracaMda nAhaTA tathA anya mahAnubhAvoe karelAM vidhAno-maMtavyonI paNa temaNe pheratapAsa karI lIdhI che. enI pAchaLa adhyayananI Ayojanapaddhati ane zista pratIta thAya che. sarva gacchathI para 'mahAprakAza'nI zodha mATe tatpara, nirmaLa sthira bhaktimAM lIna evA AnaMdaghanajI rAjasthAnamAM janmyA hatA ane tyAMnA ja meDatAmAM emano dehotsarga thayo hato evuM teo emanA abhyAsa 52thI spaSTapaNe tA2ve che. emaNe bIjuM paNa noMdhapAtra tAraNa rajU karyuM che ke 'virahaghelI mIrAM ane adhyAtmayogI AnaMdaghana' baMnenA jIvana sAthe meDatA zahera saMkaLAyeluM che. anuzrutiomAM vIMTaLAyelA AnaMdaghanajInA jIvanane Alokti ka2vAno DaoN. desAIe sUjhapUrvaka parizrama karyAnI pratIti ApaNane graMthanA prathama saMzodhAtmaka lekha jIvana : anuzruti ane AdhArabhUta mAhitI'- mAMthI thAya che. - bIjo lekha 'kavana : pado, stavano ane apragaTa racanAo'mAM temaNe 'AnaMdaghananI graMthAvali'mAMnAM padomAMthI avataraNo ApIne temaja emanAM stavanone anulakSIne A anubhUtisaMpanna yogI kavinI racanAomAM sahaja rIte prakaTatAM AtmajJAna, UMDI bhakti ane jainadarzananI jhalakano marmagrAhI paricaya karAvyo che. AnaMdaghananAM stavano jaina paraMparAnA ujvala aMzo dAkhave che, to emanAM pado 'kabIra, narasiMha ane mIrAMnAM padonI kakSA che,' evuM emanuM abhyAsapUta nirIkSaNa ApaNane A kSaNe saMtakavijanomAM tulanAtmaka dRSTie nimajajana karavA prere che. emanAM stavano ane padomAM 'zAstrajJa ane kavi' ubhaya ekasAthe pragaTe che, evuM emanuM vidhAna jotAM kahI zakAya ke tattvajJAna ane kavitAno samanvaya karanArA narasiMha - akho jevA ApaNA kavionI paDakhe potAnuM Asana jamAve evA AnaMdaghanajI paNa samartha jJAnI kavi che. 'AnaMdaghanabAvIsI' ane 'AnaMdaghanabahotarI' jevI emanI suprasiddha racanAomAM emanA sarjana uparAMta anyano hAtha paNa haze evI saMbhAvanA paNa emaNe sAdhAra darzAvI che. AnaMdaghananAM stavano para 'gujarAtIno DhoLa' caDelo che ane padonI chaTA 'rAjasthAnI' che evI tapAsa A adhyAtmamArganA pravAsI kavinAM sarjanono bhASAkIya abhyAsa paNa rasaprada bane che. 25 bhAnuprasAda paMDayA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo abhyAsalekha paraMparA ane AnaMdaghanamAM jene kAvyaparaMparAnA saMdarbhamAM AnaMdaghananI kavitAnI AlocanA karavAmAM AvI che. A paraMparAmAM stuti, stavana ane sakjhAya jevA kAvyaprakAro pracalita che. emAM vaLI nAmastotra, rUpastotra, karmastotra, guNastotra ane AzIrvAdAtmaka stotra jevA pAMca stotraprakAro paNa che. e sarvanI bhUmikA ApIne DaoN. desAIe A abhyAsalekhamAM enI sadRSTAMta carcA karI che. pachIthI AnaMdaghanajInAM stavano jemAM AdhyAtmika unnatino bodha vyakta thayo che, tenuM vizada vivaraNa kare che. AnaMdaghanajInAM A prakAranAM kAvyomAM adhyAtmamArganAM gUDha rahasyonuM darzana thAya che, eTaluM ja nahi paNa emAM tIvra talasATabharI bhaktino paNa eTalo ja abhiSeka thAya che, te paNa temaNe spaSTa karI ApyuM che. amI bharI tujha mUrati racI re upamA na ghaTe koI dRSTi sudhArasa jhIlatI re, nirakhati tRpati na hoI. (vimalanAtha jinastavana: 13: 6) uparanI paMktiomAM sahRdayane narasiMha, mIrAM ke dayArAmanA tIvra bhaktibhAvathI hRdayodgAranI vibhoratA anubhavAze. graMthano cotho abhyAsalekha AnaMdaghana ane yazovijaya' - jenaparaMparAnA A be samartha sUrIzvaronA adhyAtmasaMbaMdha para prakAza pADe che. yazovijayajIe AnaMdaghanajI vize "aSTapadI racelI kahevAya che. A baMne sAdhujano vize jena paraMparAmAM keTalIka daMtakathAo paNa pracalita che. DaoN. desAIe e badhI janazrutionA saMdarbho paNa ahIM rajU karyA che. temAM AnaMdaghana ane yazovijayajI eka ja hovAnI mAnyatA nirAdhAra hovAnuM paNa emaNe spaSTapaNe kahyuM che. ahIM A baMnenA stavanopado AdinI tulanA karIne DaoN. kumArapALa desAIe je tAraNa kADhyuM che te pramANanirbhara che. teo lakhe che ke AnaMdaghanajInA jevI bhAvanI gahanatA, vyApakatA ke "alakhanAM rahasyo pALavAnI jhaMkhanA upAdhyAya yazovijayamAM dekhAtI nathI. AvuM tAraNa karatAM paNa zrI kumArapALa desAI ubhaya saMtakavionI kRtione svasthatA, samabhAva ne pUrA Adara-odArthathI jue che, te anAkula abhyAsaniSThAnuM ghAtaka bane che. - AnaMdaghana ane kabIra beya suratAnI mastImAM rahenArA, jaDa sAmAjika baMdhano sAme vidroha karanArA ane hiMdu-muslima aikyanuM gAna karanArA kavio hatA. tenI vAta temaNe 'AnaMdaghana : kabIra, mIrAM ane akhAnA saMdarbhamAM e lekhamAM karI che. ahIM temaNe AnaMdaghana temaja mIrAMnA hadayano talasATa temanI racanAomAM kevo vyakta thayo che, te paNa sadaSTAMta darzAvyuM che, to 26. saMzodhanapUrNa vivecana Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramatattvanI upalabdhino AnaMda akhAmAM ane AnaMdaghanamAM tevo utkaTa rIte prakaTyo che, tenI tulanA paNa karI che. akho ane AnaMdaghana to samakAlIna hatA, to AnaMdaghana ane mIrAM to eka ja bhUminAM saMtAno hatAM. A traNenI padakavitAmAM tattvajijJAsA ane kAvyAnaMdapipAsAthI laTAra mArIne DaoN. kumArapALe emanI kavitvazaktino saMkSepamAM paNa supere tulanAtmaka Alekha dorI Apyo che. A badhA abhyAsalekhomAM DaoN. desAInI vivecanAtmaka gadyazailImAM vivaraNAtmaka vizadatA, vaktavyanI pAradarzakatA, bhASAnI saraLatA, proDhi ane zAlInatA jevAM tattvo anAyAsa prakaTI rahyAM che, tethI emAM kyAMya pAMDityanI durbodhatA nathI. yathAvakAza mULa graMthonAM dRSTAMto-avataraNo emanA saMzodhana-vivecanane pramANabhUtatA arpe che. AvI saMzodhanapUta AlocanA emanuM mUlyavAna pradAna che. 21 bhAnuprasAda paMDayA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garimA ane garavAI baLavaMta jAnI e samaye jANItA bhASAvijJAnI DaoN. prabhAzaMkara teraiyA saurASTra yunivarsiTInA gujarAtI bhASA-sAhityabhavananA adhyakSa hatA. pahelethI AMkho nabaLI. emAM kALA motiyAno AraMbha thayo. DaoN. kizora dozInI niyamita tapAsa cAlatI, paNa bhAyANIsAhebe reTinA khUba nabaLI hovAthI amRtasara-paMjAbanA DaoN. dalajitasiMghanI mulAkAta levAnuM sUcaveluM. mahine eka vakhata gujarAtamAM dahegAmanI haoNspiTalamAM teo padhAratA. emanI epaoNinTamenTa meLavavI, tyAM pahoMcavuM e badhuM amAre mATe e divasomAM kaparuM hatuM. e divasomAM DaoN. kumArapALa desAI mArA eka vidyArthInI pIeca.DI.nI maukhika parIkSA levA mATe AvelA. amArI mUMjhavaNano temane vAtavAtamAM ja khyAla AvI gayo haze. pachInA becAra divasamAM ja patra Avyo ke DaoN. dalajitasiMgha sAthenI mulAkAta, tArIkha, samaya nizcita thaI gayAM che. tame Agale divase sAMjanA mArA mahemAna ane bIjA divase javAnuM goThavyuM che. amArA Azcaryano pAra na rahyo. DaoN. kizora dozI ke anya mitro sAthenA vArtAlApamAMthI amArI mUMjhavaNa emaNe kaLI lIdhelI. mAtra mulAkAta ja nahIM paNa amArA mATe cheka dahegAma sudhI javA-AvavA mATe gADInI vyavasthA paNa karI rAkhI. AvuM to kone sUjhe ? Aje paNa ame teraiyAsAhebane tyAM beThA hoIe tyAre vAtacItamAM kumArapALanA 28 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktitvanI A garavAI ane garimA amane emanA mATe ahobhAva jagAve che. emanI sAthenA chellA be-aDhI dAyakAnAM AvAM to aneka saMbhAraNAM che. mAre kaMI paNa saMdarbha sAmagrI joItI hoya, eTale emane jaNAvIne nizcita thaI javAnuM ApaNe dhAryA karatAM vahelA ApaNane sAmagrI maLI jAya ane pAchuM kAma keTale pahoMcyuM enI khabara paNa kADhatA rahe. ema thAya ke ApaNe sabhAgI chIe ke kumArapALa jevA ApaNI khevanA rAkhe che, kALajI rAkhe che. akAraNa sneha, prIti ke sadbhAva mane je thoDA mitro-vaDIlonAM maLyAM emAM kumArapALa paNa che. emanA dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka arpaNavidhi vakhatanA eka kAryakramamAM meM kaheluM ke, A kAryakrama kumArapALa mATe che enI pratIti ahIMyAM eka paNa khurazI khAlI nathI te che. vaLI, kanubhAI jAnIthI mAMDI kulInacaMdra yAjJika sudhInA aneka vaDIlo, sAhityakAro, kulapatio, upakulapatio ane keTalA badhA sAthI mitro ane zreSThIo paNa upasthita che. A upasthiti ja ApaNane kumArapALanA vyaktitvano paricaya karAvavA mATe pUratI che. vyavahArajagatanA samAjanA vividha prakAranA aneka varganA lokone ekasAthe jovAno ane maLavAno paNa A prasaMga che ane e kAraNe paNa A prasaMga virala che. mArI A vAtane sabhAgRhe tALIothI vadhAvelI. emanI kaoNlamo vAMcato rahyo chuM. vacce siMgApora ke laMDana pravAsavRttonI zRMkhalA AvI tyAre kaheluM ke "IMTa ane imAratamAMthI kaMI nahIM to A pravAsavRttanuM pustaka to prakAzita karo. kahe ke kharekhara karavuM che paNa joIe kyAre karavuM. ITa ane imAratanA tamAma nibaMdhone jo vibhAgIkaraNa, vargIkaraNa ane graMthastha karIe to ochAmAM ochA soeka graMtho thAya. emAMthI caritro ane mAnavatAvAdI dRSTibiMduvALA prasaMgo ane pravAsanI sAmagrI to mane khUba ja hRdayasparzI jaNAya che. paNa emanA dvArA je prakAzana thayuM che e kAMI ochuM nathI. emanA caritranibaMdhonA saMcaya ane caritragraMtho ApaNe tyAM caritrasAhityanA itihAsamAM mahattvano hisso banI raheze. sI. ke. nAyaDu ke lAlabahAdura zAstrInAM caritro AraMbhe lakhelAM paNa pachI satata pravAha cAlu rahyo te A caritralekhanano. emaNe je kAMI caritro lakhyAM che emAM yu. ena. mahetAnuM caritra eka uttama caritragraMtha che. AvI moTI davAnI kaMpanInA mAlika banyA emanI pUrvAvasthA kevI vicitra hatI. Draga eDikzana hoya evI vyaktinA palaTAyelA vyaktitvanI oLakha samAja samakSa karAvavA mATe emaNe je zailI svIkArI che e zailI sAce ja caritragraMtha kaI rIte lakhavA ane potAnA samayanI vyaktinuM adhikRta caritra kaI rIte mUkavuM enuM uttama udAharaNa che. yu. ena. mahetAviSayaka caritra uparAMta bIjuM premacaMda vrajapALa zAha vize paNa lakhyuM che. emaNe lakhelAM tamAma caritro kharA arthamAM viziSTa che, 29 baLavaMta jAnI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI e phirAka gorakhapurI vize hoya, ke lAlA amaranAtha vize hoya - e badhA mahAnubhAvonI saMkhyA pacAsathI vadhu che. huM ema kahIza ke kumArapALa caritranibaMdhonA lekhaka che. emaNe evAM caritro pasaMda karyAM che ke jemanAM vyaktitva kharekhara anukaraNIya banI rahe. evA bhavya vyaktitvavALA, udAtta bhAvanAvALA ane deza mATe kazuMka karI gayelA A samAjanA mobhAnuM sthAna prApta karI zake evA lokone pasaMda karIne emaNe caritro lakhyAM che. e caritragraMthoviSayaka emanuM pradAna paNa kharA arthamAM atyaMta mahattvanuM che. - kumArapALe caritralekhana pachI vipula mAtrAmAM sAhityakSetre kAma karyuM hoya to e bIjuM kSetra che bALasAhityanuM. chellA pAMca dAyakAthI bALasAhityakSetre teo satata kriyAzIla rahyA che - sarjana karyuM che. eTaluM ja nahIM, bALasAhitya viSaye zAstrIya carcAo ane parisaMvAdonuM paNa Ayojana karIne '21mI sadInuM bALasAhitya' tathA 'bAlasAhityasaMgoSThi' jevA graMthonuM prakAzana paNa karyuM che. ApaNe tyAM sarjako dvArA bALasAhityanI upekSA paNa khUba thaI che to lAbhazaMkara ThAka2 ke 2meza pArekha jevAe uccakoTinuM ane dRSTipUta sarjana paNa karyuM che. paNa kumArapALe bALasAhityamAM judI rIte kAma karyuM che. ApaNe tyAM caturAI mATe akabara-bIrabalanuM caritra ja sthira thaI gayeluM. bhUtakALamAM ane vartamAnamAM ApaNe tyAM paNa AvA DahApaNanAM bhaMDArarUpa caritro samAjamAM hatAM e oThAM ane emanI sAthe joDAyelA caturAInA prasaMgo kumArapALe zodhI kADhyAM. emAMthI 'Damaro' nAmanA dAmodara ApaNA paricayanuM pAtra banyuM. je mATe ApaNI bhASAmAM 'DAhyoDamaro' evo zabda paNa rUDha thayelo. ApaNA bhAratIya caritranI caturAI-kathAo AlekhIne kumArapALe kharA arthamAM saMskRti-sevA karI che. emaNe bALasAhityaviSayaka je kaMI pustako prakAzita karyAM e badhAMmAMthI bALakonA jJAnanI kSitija vistare che, emanI mAhitInuM jagata vadhu vyApaka bane che ane kharA arthamAM e kalpanAzIla bALaka evI kalpanAonI sRSTimAM, evI svapnAMonI sRSTimAM doDe che ke A dezanI dharatI mATe potAnI jAnanI kurabAnI ApavA mATe svapnAM sevavA lAge che. A moTI vastu che. bALakone evuM sAhitya ApavuM ke je dvArA enAmAM dezaprema pragaTe, A mATe emaNe krAMtikArIo ke jemaNe A dezane mATe potAnA jAnane kurabAna karI dIdhA che evAM caritronI balidAnanI kathAo, evI birAdarInI kathAo ApI ke e dvArA dezaprema ane kharA bhAratIya jIvanamUlyanA guNo bALakomAM sahaja rIte prasare che. kharA arthamAM bALakonuM ghaDatara thAya ane ghaDatara thayelA bALaka upara ja rASTranuM caNatara thaI zake. AvI eka vibhAvanA-dRSTi laIne bALasAhityakSetromAM kriyAzIla bahu ochA lekhako che. lakhavuM, dRSTi sAme lakhavuM, tarkabaddha rIte lakhavuM; mAtra kalpanAonA ghoDA doDAvIne, kalpanAonAM vAdaLa umaTAvIne e besI rahetA nathI. bALakonI AMkhamAM evAM svapno AMje che, bALakone evAM mUlyonAM pIyUSanAM pAna karAve che ke jethI bALako 30 garimA ane garavAI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaviSyamAM dayAnaMda sarasvatI jevA ke mahAna zrImad rAjacaMdra jevA guNavAna, zIlavAna, cAritryazIla ane jJAnazIla bane. emanA nirmANa mATe emaNe AvA sAhityanuM sarjana karyuM jaNAya che. bALasAhityakSetranI emanI sAmagrInuM koI kharuM ane pUruM mUlyAMkana kare to A uparAMtanI paNa ghaNI badhI bAbato vigate cIMdhI zake. potAnI pAse koI zakti nathI, koI kSamatA nathI ema mAnIne vikalAMgo laghutAgraMthithI na pIDAya; e paNa keTalAM moTAM kAryo karI zake enAM kevAM ane keTalAM badhAM bhavya udAharaNo emaNe zodhyAM ? zodhyAM eTaluM ja nahIM paNa e eTalI sarasa rIte lakhyAM ke e lakhelA lekho pAThyapustakomAM sthAna pAmyA eTaluM ja nahIM, paNa breila lipimAM paNa mukAyAM ane vaLI vividha bhASAmAM anuvAda paNa thayA ane judI judI bhASAmAM e pahoMcyAM. krikeTa vize emaNe lakhelA graMthonI nakalo lAkhonI saMkhyAmAM chapAya che. vartamAna sAhityakSetramAM mArI sAme koI evo sarjaka nathI ke jemanA graMthanI savAlAkha jeTalI nakalo vecAI hoya. krikeTa ramatAM zIkho, bhAga 1-2' meM mArA dIkarA pulakezI pAse paNa joyuM. eNe kharIdyuM haze kyAre e mane khabara nahIM. ramata vize je niSNAta loko che ane meM kumArapALa pAse carcA karatA joyA che. krikeTa vize emaNe lakhelAM pustako paikI sI. ke. nAyaDu vize lakheluM caritra to atyaMta adhikRta caritra manAyuM che. emanA A badhA sAhityetara lAgatA pustako paNa kharA arthamAM sAhityakSetranI sImAmAM jeno praveza karAvavo paDe evA prakAranI abhivyaktinuM svarUpa A graMthone sAMpaDyuM che. e prakAranI viSayasAmagrI che ke jene kAraNe bhaviSyamAM koIe emanI A kSetranI paNa vigate mImAMsA karavI paDaze to e lokone khyAla Avaze ke bALasAhitya kevA prakAranuM lakhAya, proDha sAhitya kevA prakAranuM lakhAya, ramatagamatanI mAhitI ApatuM sAhitya paNa adhikRta rIte kevI rIte racAya. huM ema kahIza mAtra bALako mATenuM sAhitya nathI, prauDho mATenuM sAhitya nathI, ramatagamatanA rasiyAo mATenuM sAhitya nathI. gujarAtI bhASakone gujarAtI bhASAnI garimA ane gujarAtI bhASAnuM gaurava samajAvatuM e sAhitya che. kumArapALanuM A eka bahu moTuM pradAna mane lAgyuM che. kumArapALe jaina sAhitya ane jainadarzana vize je graMtho lakhyA che ke e atyaMta adhikRta che. e tamAma graMtho meM kALajIpUrvaka vAMcyA che. emanA saMdarbho cakAsyA che ane aneka saMdarbhamAM emanI sAthe carcA paNa karI che. zrImad rAjacaMdra vize hoya ke mahAvIra vize hoya ke mahAvIranA ahiMsA saMdeza vize hoya - aneka AgamonAM viSaya, sUtro ekatrita karavAM, e sUtronuM viSaya tarIke vibhAjana karIne enuM vibhAgIkaraNa karIne yogya sthAne udAharaNa tarIke mUkavAM, daSTAMtarUpe 31 baLavaMta jAnI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkavAM ane ethI sarasa rIte AkhI vastu samajAvavI ke jenetara loko paNa atyaMta saraLatAthI, sahajatAthI jaina dharmanA jJAnavArasAne samajI zake - pacAvI zake ane koIne samajAvI zake. adhikRta rIte jaina siddhAMtone samajAvavAmAM jainamuni mahArAjasAhebone paNa prazno thatA hoya che kAraNa ke aneka phirakAonA aneka prazno che, aneka mato che, paNa kumArapALa to samanvayavAdI che. dareka phirakAnA samanvayanAM sUtrone laIne binavivAdAspada bAbatane pakaDIne cAlatA hoya che. zrImad rAjacaMdra vizenA emanA graMthane zrImadbhA anuyAyIo paNa adhikRta mAne che. emAM je dRSTAMto pasaMda karyA che ane adhyAtmabhAva viSayane saraLa rIte samajAvavA mATe zrImadbhA vicAro ane hastAkSaro mUkavA ke zrImadbhA prasaMgo mUkavA e badhAmAMthI emanI UMDI sUjha pragaTe che. zrImad rAjacaMdranI ahiMsAnI parAkoTi zemAMthI pragaTe che e mATe eka uttama dRSTAMta mUkyuM che. zrImad rAjacaMdra zAka samAratA hatA ane emanI AMkhomAMthI AMsu jatAM hatAM. zrImad rAjacaMdrano adazya pratinI ahiMsAno sUkSma bhAva anubhavAya ane koIne kahI zakatA nathI eTale raDe che. A vAta kumArapALe mArmika rIte batAvI ApI. kyAMka khUNekhAMcare paDelI atyaMta hRdayasparzI bAbata pakaDavI, enI AjubAju AkhI vastune vaNavI ane vyaktitvane evI rIte vaLoTa ApIne ApaNI samakSa rajU karavI ke zrImatuM kharuM vyaktitva ApaNA cittamAM praveze. ApaNe paNa enA anuyAyI thaI jaIe. ApaNe paNa emanA sAhityanA abhyAsI thaI zakIe e prakAranI vRtti ApaNAmAM jagAve e rIte viSayane nirUpavAnuM kauzalya ke AvaData mane atyaMta sarAhanIya lAgyAM che. e prakAranA to aneka graMtho che. e graMtho paNa kumArapALanuM kharA arthamAM jaina sAhityamAM sauthI moTuM pradAna banI raheze. kumArapALa sAhityakSetramAM sattvazIla ane adhikRta prakAranuM kAma karyuM che ane e khUba ja mahattvanuM paNa che. e kAraNe ke A viSayanAM kAmo khUba ochAM thAya che. bAlAvabodha ke TabA saMpAdana karavAnuM kAma bhogIlAla sAMDesarA ane ke. kA. zAstrI pachI lagabhaga koI adhyApakane Aja sudhI sUkyuM nathI. emAM je gadya che, enI bhASA che - eno bahu abhyAsa thayo nathI - ame ane bhAyANIsAheba mArA "bharatezvara bAhubalirAsanA saMpAdananI carcA karatA hatA tyAre temanI pAse kumArapALano saMpAdita "jJAnavimalasUrikRta stabaka' nAmanuM saMpAdana ane ajitazAMti stavanano bAlAvabodha e graMtho hatA. meM kahyuM ke, "kema sAheba, A graMtho lIdhA che ?" to kahe "eTalA mATe ke mAtra padyanAM rUpone AdhAre gujarAtI bhASAnuM aitihAsika vyAkaraNa samajavuM ke racavuM barAbara nathI. badhuM nahIM kahI zakIe. kharI rIte to vyAkaraNano pUro paricaya gadya dvArA thAya che. kavitAmAM to koIka kAraNosara chaMdane kAraNe. amuka prakAranA vAkyaprayoga karyA hoya paraMtu gadyamAM kharuM rUpa hoya che. A bAlAvabodhamAMthI ke TabAmAMthI evAM ghaNAM rUpo maLe che eTale jouM chuM." AvA moTA gajAnA vizvavikhyAta vidvAno jemanA graMthane hAthapothI tarIke 32 garimA ane garavAI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhe, e ja rIte aneka mahArAjasAhebo pAse meM AnaMdaghanaviSayaka graMtho emanI pAse hAthapothI tarIke joyA che. jeo adhikRta che ke A viSayanI aMdara UMDA UtarelA che teo paNa jemanA pradAnane saMdarbha tarIke khapamAM le evuM emanuM pradAna che. "AnaMdaghana : eka adhyayananuM kAma mAtra pIeca.DI. thIsisa pUratuM maryAdita na rahyuM prakAzita paNa thayuM. paraMtu e pachI paNa AnaMdaghanaviSayaka emano svAdhyAya satata cAlato rahyo. meM koI prasaMge eka evuM vyAkhyAna mArA zodhArthIo samakSa ApyuM jemAM meM AnaMdaghana vize mahAnibaMdha pachI kumArapALe je lekho lakhyA che ane kALakrama pramANe goThavIne saMzodhanamUlaka sAmagrInI prAptinI vigato kahelI. meM jaNAveluM ke, eka pachI eka teo zuM kahe che? chelle emaNe tulanAtmaka rIte mIrAM, kabIra, akho vagerene AnaMdaghananA vicAro sAthe tulanA karI che. kaMpereTiva rilijiyasa sTaDInA philDamAM atyaMta upayogI thaI paDe evuM gujarAtanuM jo bhAratane kaMIka tAjetaranuM pradAna batAvavuM hoya to kumArapALanA AnaMdaghanaviSayaka tulanAtmaka abhigamathI lakhAyelA A lekho che. emanuM 'apragaTa madhyakAlIna kRtio paNa emanI saMzodhananiSThAnuM suMdara pariNAma che to "zabdasaMnidhi', "bhAvanavibhAvana" ane "zabdasamIpamAM emanI vivecaka tarIkenI sajjatA dRSTigocara thAya che. emaNe karela kRtilakSI samIkSAo vigate tapAsavA jevI che. maNilAla nabhubhAInuM jIvanavRttAMta' vize lekha hoya, gujarAtI, aMgrejI, hiMdI, urdu, Aphrikana sAhitya, raziyana sAhitya ema kumArapALa pelA emanA vyApaka abhigamane kAraNe sAhityika adhyayana mATe paNa AvA vyApaka viSayo pasaMda kare che. emanuM vivecana eka adhyApaka keTalo khullo hovo joIe enuM udAharaNa che. bhale madhyakAlIna sAhityane potAnuM speziyalAijhUDa philDa mAnyuM hovA chatAM emano abhyAsa keTalo vyApaka che, emanA vicAro keTalA bahoLA che, teno khyAla e traNe vivecanasaMgrahamAMthI Ave che. saMzodhana-vivecana uparAMta patrakAratvakSetre paNa emanuM pradAna ullekhanIya gaNAze. emanuM akhabArI lekhana' patrakAratvanA vidyArthIo mATe hAthapothI gaNAyuM che. "sAhitya ane patrakAratva' nAmanuM saMpAdana paNa mahattvanuM che. Ama, saMzodhana, vivecana ane patrakAratva kSetranuM temanuM kArya paNa gujarAtI sAhityanA itihAsamAM mahattvanuM sthAna ane mAna prApta kare e koTinuM jaNAyuM che. kumArapALanA caritrasarjana, bALasAhityasarjana, saMzodhana-vivecana-patrakAratva kSetranA pradAna ane jaina dharmasaMskRtimUlaka sAhityanA pradAna uparAMta anuvAda ke vividha prakAranAM saMpAdanonA graMtho paNa vipula mAtrAmAM che. emanAM aMgrejI bhASAmAM prakAzita pustako paNa daseka 33 baLavaMta jAnI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeTalAM che. A sAhityika pradAna uparAMta emanuM bIjuM mahattvanuM pradAna 'gujarAtI vizvakoza' che. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzanamAM eka TrasTanI racanA karIne gujarAtI vizvakozanA vividha graMthonA bhAgo prakAzita karIne gujarAtI bhASakone jJAnagaMgAnuM ghera beThAM Acamana karavAnI taka ApI che. emanI A yojanA gujarAtanA sAMskRtika itihAsanuM UjaLuM prakaraNa banI 2heze. e ja rIte insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI'nA upakrame videzamAM sthita jaina sAhityanI prAcIna hastapratonuM sUcipatra taiyAra karavAno emano upakrama paNa ApaNA prAdhyApakonA abhyAsanuM mahattvanuM udAharaNa banI raheze. emaNe to sAhityanI sevAno bhekha dhAraNa karyo che ane eTale ja e vizvakozanuM svapna sevI zake che. vizvakoza mATe jamIna meLavI zake che ane aneka TrasTone dAna apAvI zake che. eTaluM ja nahIM, aneka lokone potAnuM nAma na Ave e rIte anudAnanI sa2vANI paNa vahAve che. AvAM aneka udAharaNono huM sAkSI chuM ke jeo emanI pAsethI sahAya meLavIne khUba moTI kArakirdI para pahoMcyA hoya, athavA to asahAya lokone eka prakAranI sAMtvanA ApIne ghaNI badhI madada pahoMcADI che. to Ama koI takatI upara potAnuM nAma lakhAya eTalA mATe nahIM, koI jagyAe potAnuM nAma amara banI jAya eTalA mATe nahIM paNa naryA mAnavatAvAdI dRSTibiMduthI mAnavanuM gaurava jaLavAya e rIte emanI pAse rahelAM svajanone emaNe A rIte sahAya karI che ane nirbheLa-niHsvArtha prema vahAvyo che. temanuM vyaktitva mAtA-pitA uparAMta kavi kAga, meghANI ane dhUmaketu jevAnA sahavAsamAM mahoryuM e darzana temanAM vANI, vyavahAra ane vartanamAM adyApi dRSTigocara thAya che. gujarAtI bhASA-sAhityanA saMniSTha prAdhyApaka ane jainadarzananA aneM sAhitya ke mAnavIya jIvanamUlyonA UMDA abhyAsI, uttama vaktA, saMniSTha sAhityakAra ke vividha saMsthAomAM saMsthApaka ane e nimitte saMsthAlakSI pravRttionA praNetA, vizvapravAsI ane padmazrI, kumArapALa eka nakhazikha mAnavapremI vyakti che. mANasanA uttamane cAhavuM e emanuM pAyAnuM valaNa rahyuM che. AvA umadA sAhityakAra kumArapALanI sAthe ja mAtra vyaktigata nahIM paNa samagra parivAra sAthe amArA parivArano gADha snehasaMbaMdha che enuM mAre mana moTuM mUlya che. emanA vyaktitva ane vADmayamAMnI A garimA ane garavAI ApaNI moTI mUDI che. 34 garimA ane garavAI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanAra anekavidha kSetromAM pradAna kumArapALa desAI mukhyatve sAhityakAra ane patrakAra che. temanA vyaktitvanAM A be pAsAM paraspara gADhapaNe saMlagna che. kumArapALe agiyAra varSanI vaye 'jhagamaga' nAmanA bAlasAptAhikamAM deza mATe jIvananuM balidAna ApanAra eka krAMtivIranI kAlpanika kathAthI lekhananA zrIgaNeza karelA. I. sa. 1966nI 11mI jAnyuArIe lAlabahAdura zAstrInuM aNadhAryuM avasAna thatAM kumArapALe emanA jIvananI vizeSa vigato prApta karI lagabhaga traNaso pRSThanuM 'mahAmAnava zAstrI' nAmaka vistRta caritra taiyAra karyuM jeno prakAzana-samAroha dhUmaketukRta 'dhruvadevI' navalakathAnA prakAzana sAthe (tA. 20-4-66nA roja) saMlagna hato. 'lAla gulAba'nI saphaLatA pachI kumArapALe bAlasAhityasarjanamAM ane caritralekhanamAM sakriyatA dAkhavI. potAnAM pustakonI saMkhyAmAM satata vRddhi ka2vI eTaluM ja emanuM lakSya na hatuM. pratyeka pustakanA lekhana pAchaLa eka AgavI dRSTi rAkhIne teo lakhatA. bAdazAha (akabara) ane bIrabalanI cAturInI vAto sAMbhaLanArA gujarAtane catura tathA vicakSaNa gujarAtInI oLakha karAvavI joIe e dRSTie 'DAhyo Damaro' jevI kahevatanI pAchaLa rahelA dAmodara mahetAnI kathA tathA cAturInI vAta ApI. A rIte kacchanI vIratA darzAvatuM 'keDe kaTArI khabhe 35 caritrasAhityamAM pradhAna prasAda brahmabhaTTa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla, komI ekhalAsanA viSaya para birAdarI', nAnI vyaktinAM sAhaso darzAvatAM hayuM nAnuM, hiMmata moTI', nAnI uMmara, moTuM kAma', 'jhabaka dIvaDI', motane hAthatALI' jevAM aneka pustako lakhyAM. jIvanacaritrakSetre kumArapALe "vIra rAmamUrti', 'sI. ke. nAyaDu, 'lAlA amaranAtha', "bALakonA buddhisAgarasUrijI', "bhagavAna RSabhadeva', 'phirAka gorakhapurI', "bhagavAna mallinAtha', "AtmajJAnI zramaNa kahAve', bhagavAna mahAvIra", "aMgUThe amRta vase', "zrI mahAvIra jIvanadarzana', 'mAnavatAnI maheMka" (zrI premacaMda vrajapALa zAhanuM jIvanacaritra), "AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara' (yu. ena. mahetAnuM caritra) tathA "mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara' (zrImad rAjacaMdranuM jIvanacaritra) jevAM aneka caritro ApyAM che. A paikI keTalAMka caritro vize TUMkamAM joIe. eka saikA pahelAM AphrikAnA dUra-sudUranAM jaMgalomAM vaselA ardhabhUkhyA ane ardhanagna Aphrikano mATe udyogonI sthApanA karanAra zrI premacaMda vrajapALa zAhanuM jIvanacaritra mAnavatAnI maheMka' (I. 2000) preraNAdAyI che. premacaMdabhAInuM jIvana eTale vepAranAM ucca zikharo sara karyA pachI udyogonA kSetre eziyana ane Aphrikanone doravaNI ApIne navI dizA bakSanAra AgevAnanuM jIvana, mahAtmA gAMdhIjInA Adarzone vAstavika vyavahAramAM pragaTAvanAra dezapremInuM jIvana AphrikA hoya ke bhArata, thikA hoya ke jAmanagara, anyAyane mUMge moDhe sahevAne badale e anyAyane paDakAranAruM khamIravaMtuM joma emanA jIvanamAM jovA maLe che. paraMtu savizeSa to teo garIbonA belI, du:khiyAno visAmo ane mAnavatAnA upAsaka hatA. A jIvanacaritranA Alekhana mATe so varSa pUrve premacaMdabhAI AphrikAnAM je je gAmaDAMomAM ghUmyA hatA te gAmaDAMono caritralekhake pravAsa karyo. caritranAyakanA caritrane ujAgara karavA mATe 75 jeTalI vyaktione maLIne emanI pAsethI caritranAyaka vizenI vigato lekhake ekaThI karI. A caritramAM AphrikA vepAra karavA jatI vakhate kevI Aphato veThavI paDatI hatI enuM bayAna maLe che. to sAthe sAthe tatkAlIna AphrikanonI paristhitino citAra paNa sAMpaDe che. AphrikAnAM ghanaghora jaMgalomAM gujarAtI sAhasavIro kevI rIte AgaLa dhapatA hatA ane hiMmata dAkhavIne kaI rIte vepAra vikasAvatA hatA tenuM citraNa AmAM thayuM che. enI sAthe AphrikAmAM vasatA gujarAtIonA rivAjo temaja gAMdhIjImAM svAtaMtrya-AMdolana ane emanA vicArono gujarAtIo para kevo prabhAva paDyo enuM Alekhana paNa thayu che. AvuM ja ullekhanIya bIjuM caritra che TaoNranTa grUpanA vizALa audyogika sAmrAjyanA sarjaka zrI yu. ena. mahetAnuM jIvanacaritra "AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara' (1999). - 36 caritrasAhityamAM pradAna Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritranAyakanA puruSArthanI virala gAthA A caritranI mahimAvaMta prakriyA che. nAyakanA jIvanamAM AvelA saMgharSo ane vyApAramAM emaNe jhIlelA paDakArone ahIM zabdabaddha karavAmAM AvyA che. A jIvanakathAmAM viSAda ane ullAsa, bharatI ane oTa, bhavya saphaLatA ane ghora niSphaLatA - e badhuM maLe che ane emAMthI dRSTigocara thAya che caritranAyakanuM bahuAyAmI vyaktitva. A caritramAM nAyakanA vyaktitvanAM judAM judAM pAsAMo pragaTa karavAmAM AvyAM che. audyogika sAhasasurA mAnasanuM pratibiMba ahIM supere jhilAyuM che. saMgharSanI vAstavikatAnA svIkAra sAthe svapuruSArtha kevA kevA paDakArone pAchA ThelIne siddhitapamAM pariName tenuM jvalaMta udAharaNa eTale yu. ena. mahetA. lekhaka caritranAyakanI mAnavatA, jIvanadRSTi, vyApArI kuneha ane samajabUjhane vAcA ApI che. mAnavatAnA maramI evA yu.ena. mahetA vaizvika dRSTibiMdue sevAdharmane kaI rIte caritArtha kare che ne temAM vighnarUpa duHkha-dardano kevo sAmano kare che e ahIM supere phalita che. bhAvanagaranI sAyansa kaoNlejamAMthI bI.esa.sIthanAra tejasvI vidyArthI yu. ena. mahetA zikSaNanAM satyone loka-ArAdhanAmAM, davAnAM vyavasAyamAM kevI rIte kendrita kare che te A caritramAM upasAvAyuM che. yu. ena. mahetAe eka rezaniMga klArkathI potAnI kArakirdI zarU karelI. pachI teo davA vitaraka thayA. e anubhavano upayoga karI temaNe TriniTi leboreTarijhanA nAme davA-vyavasAya zarU karyo. I. 1959thI zarU thayelI temanI A saphara 31-3-1998nA roja jIvananA aMta sudhI avirata siddhinAM zikharo sara karatI cAlyA karI. temaNe TaoNranTa phArmAsyuTikalsa limiTeDa dvArA jAtajAtanA rogonI zAmaka davAo rASTrane samarpita karI che. yu. ena. mahetA ceriTebala TrasTa dvArA emanI sevAdharmI AtmAnI dIrghakAlIna dRSTino vyApa pArakhI zakAya che. zrI mahetAnA mUlyavAna pradAnane biradAvatA aneka evaoNrDjha paikI I. 1991no eziyA inTaranezanala evorDa phArmAsyuTikalanA A krAMtivIra puruSanA prabaLa, prakhara ane prAMjala vyaktitvanI sAhasikatAno namUno che. adanAmAM adanI vyaktine kaI rIte mArgadarzaka madada pahoMcADavI enI gatizIlatAmAM satata vyasta rahenAra yu. ena. mahetA gujarAtanI asmitAnA pratIkarUpa hatA. emanA darzanane lekhake pragaTa karyuM che. guNAnuvAda ke zekhIkhorInA abhAvamAMthI prakaTatI nAyakanI pAradarzaka sAhasavRtti pragaTAvatuM A caritra gujarAtI caritragraMthomAM noMdhapAtra che. uparyukta baMne caritromAM vepAra-udyogakSetre siddhi saMprApta karanAra sAhasavIronI jIvanarekhA upasAvanAra kumArapALa mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara' (I. 2000) caritragraMthamAM zrImad rAjacaMdranI preraka jIvanagAthA Alekhe che. zrImadgI dehavilaya zatAbdI saMdarbhe racAyelA A pustaka pAchaLano potAno uddeza 'AraMbhe spaSTa karatAM lekhake kahyuM che, "AvI divya 37 prasAda brahmabhaTTa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhUtinuM caritra AlekhavAnI pAchaLano amAro Azaya eTalo ja ke zrImad rAjacaMdrajInA divya prakAzita jIvananAM thoDAM kiraNo vAcako, bhAvako ke jijJAsuone sAMpaDe ane e dvArA emanAmAM mumukSA jAge. e jAgelI mumukSAne emanA A jIvanacaritramAMthI dizAsUcana sAMpaDI rahe." A caritragraMthamAM eka pRSTha para citro ane sAme pRSTha lakhANa e rIte 80 jeTalAM lakhANo ApavAmAM AvyAM. aMte zrImadbhAM vacanAmRto ApavAmAM AvyAM che. A graMtha zrImadbhI sAmAnya mAnavIthI mAMDI sAdhaka sudhInI sapharano paricAyaka banI rahe che. graMthano aMgrejI anuvAda "A Pinnacle of Spirituality' nAmathI pragaTa thayo che. 'AtamajJAnI zramaNa kahAve' (vi. saM. 2045) AcArya kelAsasAgarasUri mahArAjanuM caritra che. A caritranI vizeSatA e che ke emAMthI AcArya mahArAjanI nizrAmAM yojAyelA utsavo, mahotsavo ke pratiSThA mahotsavonI vAta gauNa karIne lekhake AcAryazrInA AMtarajIvanane AlekhavA para vizeSa dhyAna ApyuM che. ene lIdhe caritra rasaprada banyuM che. 13 prakaraNomAM vibhAjita A caritramAMthI caritranAyakanI asAdhAraNa pratibhA supere UpasI AvI che. bALakonA buddhisAgarasUrimAM lekhake 108 pustakonA racayitA ane adhyAtmayogI AcArya buddhisAgarasUrinA caritrane rasaprada rIte AlekhyuM che. jinazAsananI kIrtigAthA' (1998) caritrasAhityano viziSTa graMtha che. emAM kula 108 caritronI paricayajhalaka rajU thayelI che, je paikI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA - pratyekanAM satyAvIsa caritronI jIvanasuvAsanuM AsvAdya Alekhana thayuM che. Ama to A caritrakathAo che paraMtu e kathAomAM kyAMka dharmanAM ojasa che, kyAMka bhAvanAnI bhavyatA che, kyAMka samarpaNanI suvAsa che to kyAMka tyAganuM teja che. lAchIdevInuM caritra sAdharmikanI sevAthI tarabatara che, to jyeSThAnuM caritra umadA cAritranuM udAharaNa che. vikramAditya hemu vIratAthI sabhara che to savacaMda ane somacaMda zeThanAM laghucaritro mANasAInAM mahAmUlAM ratno samAna che. zeTha jagaDuzA udAratAnuM ucca zikhara che to mahAmaMtrI abhayakumAra buddhipratibhAno svAmI che. sAdhvI rukmiNInuM caritra hRdayaparivartanano Alekha che je itihAsanuM gaurava bane che. jevI rIte gItanA zabdone saMgIta laya Ape che tevI rIte ahIM Alekhita caritrone suMdara citrAMkano laya Ape che. prastuta graMthamAM samAviSTa pratyeka caritrakathAne zrI azoka sahA (padmaputra) ane zrImatI prArthanA sahAnI citrakalAno apUrva laya sAMpaDyo che. zabdomAMthI citra pragaTe che ane citromAMthI kathAnI saravANI vahe che. A graMthanI vizeSatA e che ke e jainazAsananI gauravagAthAnuM Alekhana hovA chatAM emAM sAMpradAyika atizayokti nathI ane anya dharma pratye kaTu caMgaprahAro paNa nathI. jainetara bhAvaka paNa bhAvavibhora banI UThe evuM samatola ane virala 38 caritrasAhityamAM pradAna Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjanakArya A graMthanA pRSTha pRSTha pratibiMbita thAya che. A pustakanA hindI ane aMgrejI anuvAda paNa pragaTa thayA che. jayabhikhkhae lakhelI bhagavAna mallinAthanI laghu pustikAmAM jarUrI umero karI kumArapALe 56 pRSThanI caritrakathA "bhagavAna mallinAtha' (1989) ApI che. bhagavAna mallinAtha e mULa rAjakumArI mallikA hatA ane emAMthI teo tIrthaMkarapade pahoMcyA tenI rasAvaha bhASAmAM rocaka rajUAta thaI che. bhagavAna mallinAthanA jIvananI samaja ApatuM A ullekhanIya caritra che. 'aMgUThe amRta vase' (1992) bhagavAna mahAvIranA prathama ziSya guru gautamasvAmInuM caritra che. saMsArI ane sAdhaka baMnene mATe preraka ane mArgadarzaka evA guru gautamasvAmInA jIvanaprasaMgone lekhake pravAhI ane rasaprada zailImAM AlekhyA che. enI sAthosAtha emanA dharmasaMdezane ane jainadarzanane kathAnA tANAvANAmAM gUMthI lIdhA che. ArTa peparamAM anekaraMgI citro dharAvatuM A jIvanacaritra AvanArI peDhImAM saMskArasiMcana kare evo Azaya rAkhavAmAM Avyo I. sa. 1990mAM "bhagavAna mahAvIra' nAmaka caritra ApanAra kumArapALa 2004mAM tIrthakara mahAvIra' nAmaka bRha sacitra caritra Ape che. graMthanI prastAvanAmAM lekhake lakhyuM che, tIrthaMkara paramAtmA mahAvIranA AvA caritrane AlekhavAnI sAthosAtha emane vize sarva mAhitI samAvato Akara graMtha racavAno A upakrama che. eka arthamAM kahIe to bhagavAna mahAvIra vize ensAiklopIDiyA sarjavAnI dizAno A namra prayAsa che." suMdara raMgIna citro sAtheno ArTa pepara para suMdara rIte mudrita thayelo A graMtha bhagavAna mahAvIranA jIvana ane saMdezane samajavA mATe upayogI che. - kumArapALe caritrasAhityamAM mUkI zakAya evuM eka preraka pustaka "apaMganAM ojasa' (1973) paNa ApyuM che. A pustaka breila lipimAM ane "apAhija tana, aDiga mana' nAme hiMdImAM anUdita thayuM che. A pustakanI prastAvanA gujarAtanA samartha saMta pU. moTAe tathA prasiddha krikeTara vijaya marcanTa lakhI che. lekhake A pustakamAM zArIrika maryAdAne saMkalpabaLathI vaTAvIne ramatagamata kSetre siddhi meLavanArAonAM caritra ApyAM che. ramatagamatanAM judAM judAM kSetromAM saphaLatA saMprApta karanAra vyaktionAM jIvanane AlekhIne lekhake vaividhya paNa jALavyuM che, ane sAthe puravAra paNa karyuM che ke apaMga, azakta mAtra eka ja kSetre nahi paNa pratyeka kSetre jhaLakI zake che. A pustaka parAkrama, sAhasa ane mardAnagI prati preraNA Ape evuM che. zailI pravAhI che ane vAcakanA dilamAM jhaNajhaNATI pedA prasAda brahmabhaTTa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare evI che. jiMdAdila apaMgonA jIvanasaMgharSa tarapha samAjane abhimukha karavAmAM pustaka upakAraka nIvaDe evuM che. kumArapALanA samagra caritrasAhitya para daSTipAta karatAM dhyAnamAM Avaze ke temaNe badhAM caritro bALakone, taruNone kendramAM rAkhI temane preraNA, protsAhana pUruM pADavAnA mukhya uddezathI lakhyAM che. bALako-kizorone rasa paDe te mATe caritromAM suMdara raMgIna citro paNa mUkavAmAM AvyAM che. moTA bhAganAM caritro ArTa pepara para kalAtmaka rIte mudrita thayAM che. emanAM aMgrejImAM lakhAyelAM caritrapustako AgavI bhAta pADe che. AmAM "Glory of Jainism', 'A Pinnacle of Spirituality', Tirthankara Mahavira' e aMgrejI pustako mahattvanAM che. A caritro mAtra bAhya rUparaMgamAM ja uttama, zreSTha che evuM nathI. caritronuM aMtaraMga paNa AphlAdaka che, AkarSaka che. lekhakanI zailI saraLa, pravAhI ane sacoTa che. caritromAM prasaMgonuM pramANa vizeSa hovAthI rasaprada banI zakyAM che. sAthe caritra mATe jarUrI vigato, mAhitI paNa temaNe saMkSepamAM ApI che. mAhitI pramANabhUta hoya e mATe temaNe pUratI cokasAI rAkhI che ane ThIka ThIka jahemata paNa uThAvI che. samagra gujarAtI caritrasAhityamAM kumArapALanuM pradAna aneka rIte noMdhapAtra che. 40 caritrasAhityamAM pradAna Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumAra mArapALa desAI eTale bahupArzva vyaktitva. sAhityanA saMskAro temane gaLathUthImAM maLyA che; zikSaNane temaNe vyavasAya tarIke svIkAryuM ane patrakAratva sAthe premanuM sagapaNa bAMdhyuM; jAherAtanA kazA ja ghoMghATa vinA temaNe samAjasevA karI che; ramatanA medAnamAM temanI dRSTi doDe che; to temanA vyaktitvane dharma ane tattvadarzanano raMga paNa caDyo che. AvAM vividha ane vyApaka kSetromAM vihAra karatAM kumA2pALa, saMzodhanane kSetre paNa sakriya rahyA che. svAdhyAya-saMzodhano mATe kumArapALa bahudhA madhyakAlIna sAhityane pasaMda kare che. emAMye vizeSa karIne jaina sAhitya upara temanuM saMzodhana kendrIbhUta thayuM che. 'AnaMdaghana : eka adhyayana' e temano mUlyavAna saMzodhana-graMtha che. pIeca.DI.nA zodhanibaMdha nimitte thayeluM A saMzodhana, saMzodhaka kumArapALa desAInI dRSTi-zaktino saMtarpaka paricaya karAve che. adhyAtmayogI AnaMdaghanajInI stavana bAvIsI'ne anulakSIne temaNe sUkSma ane sarvagrahI svAdhyAya prastuta karyo che. AnaMdaghanajI vizenI anuzruti ane AdhArabhUta mAhitI ApIne teo AnaMdaghanajInAM pado, stavano ane temanI apragaTa racanAono paricaya karAve che. emAMnAM vastu, bhAva, vicAra ane AlekhananI dRSTie enI tapAsa karyA bAda jaina paraMparAnA pariprekSyamAM teo AnaMdaghananI mulavaNI kare che. 41 saMzoghana-pravRttino Alekha nItina vaDagAmA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'AnaMdaghana bAvIsInI cAraso jeTalI hastaprato meLavIne, e hastapratonI praziSTa vAcanA ApavAno saMniSTha puruSArtha temaNe karyo che. uparAMta e vAcanA ApatA pUrve hastapratono paricaya ApIne tathA saMpAdanapaddhati vize vigate carcA-vicAraNA karIne saMzodhake potAnI saMzodhanasUjhano paNa paricaya karAvyo che. vaLI, AnaMdaghanajIe bAvIsa ja stavano lakhyAM che ane tevIsamuM tathA covIsamuM stavana anya vyaktine hAthe lakhAyAM che, evA tarkapUta tAraNa upara paNa teo AvyA che. AnaMdaghana vizenI anuzrutio ke pachI emanA aMge pUrvasUrioe karelI vAtone AdhAre AgaLa vadhavAne badale kumArapALa, saMzodhana-viSayamAM UMDA Utare che, keTalIka pratyakSa ane pramANabhUta mAhitI meLave che temaja keTalAka abhyAsIonAM vidhAnonI-tAraNonI pheratapAsa paNa kare che. ema karatI vakhate jarUra jaNAya tyAM vivekapUrvaka virodha karIne, potAnA tArkika ane saMzodhanamUlaka niSkarSo rajU kare che. jemake, AnaMdaghanajI vize AcArya kSitimohana sene ApelI vigatono temaNe virodha paNa karyo che. to vaLI, vikhyAta saMzodhaka agaracaMdajI nAhaTAnAM keTalAMka vidhAno sAthe paNa teo saMmata thatA nathI. AnaMdaghananA veza aMgenI AcArya kSitimohana sene karelI vAtano punarvicAra karIne teo potAno mata rajU kare che temaja nAhaTAnAM vidhAnono paNa, mULamAM jaIne abhyAsa karI, temaNe nirdezelo AnaMdaghanajInA kALadharma pAmyAno samaya yogya nathI, evA tAraNa upara kumArapALa Ave che. A badhAmAMthI saMzodhaka tarIkenI temanI niSThA ane nisabata pragaTa thAya che. pIeca.DI.nI padavI nimitte AraMbhAyelI kumArapALa desAInI saMzodhana-pravRtti pachIthI paNa AgaLa vadhatI rahe che. pariNAmasvarUpa temanI pAsethI "zrI jJAnavimalasUrikata stabaka jevuM saMzodhanamUlaka saMpAdana maLe che. jJAnavimalasUri racita stabaka(Tabo)nuM saMpAdana karatI veLAe saMpAdaka, lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiramAMthI prApta thayelI vi. saM. 1769nI hastapratane adhikRta pATha tarIke svIkAre che. AraMbhe stabakanI vizeSatAo jaNAvIne saMpAdake stabakakArano tathA pratino paricaya karAvyo che. tyArabAda enI bhASAbhUmikA vize sadRSTAMta vicAraNA karI che. aMte 56 jeTalAM pRSThomAM mukAyelA stabakanA zabdArtha A saMpAdananuM mUlya vadhAre che ane saMpAdaka-saMzodhakanI sajjatAno aMdAja paNa Ape che. 'apragaTa madhyakAlIna kRtio zIrSakathI kumArapALa, madhyakAlIna gujarAtI hastapratomAMthI trevIsa jeTalAM aprasiddha kAvyo saMpAdita kare che. vaividhyapUrNa evI A kRtiomAM kyAMka prabhubhaktinI saravANI che, to kyAMka piyumilananI Arata paNa che. koI kAvya bodhapradhAna che, to 42 saMzodhana-pravRttino Alekha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI, 'bhIlI gIta' jevuM kAvya prasaMgAlekhana kare che. pustakane aMte pratyeka kAvya vizenI 'mitAkSarI noMdha' paNa ApavAmAM AvI che. A saMpAdanane AvakAratA zrI ke. kA. zAstrI noMdhe che ke, " apragaTa madhyakAlIna kRtio' ApIne emaNe gujarAtI bhASAnI kramika bhUmikAonA abhyAsano mArga cAlu rAkhI ApI pUrva ane vartamAna samAnadharmAonI haroLamAM sthAna prApta ka2vAno AraMbha karI ApyAM che. e amArA jevA dhULadhoyAone paNa AnaMda ApanAro che.'' kumArapALanA saMzodhana-saMpAdanano anya mukAma che vAcaka merusuMdara kRta bAlAvabodha'. vikramanA soLamA zatakanA pUrvArdhamAM thaI gayelA vAcaka merusuMdaragaNie jaina ane jainetara kartAonI kRtio 52 2celA bAlAvabodhamAMthI, ahIM kula soLa bAlAvabodhane pasaMda karavAmAM AvyA che ne eno saMkSipta paricaya apAyo che. zatruMjayamaMDana RSabhadeva stavana bAlAvabodha, puSpamAlA-prakaraNa bAlAvabodha, SaDAvazyaka-sUtra athavA zrAvaka pratikramaNasUtra bAlAvabodha, zIlopadezamAlA bAlAvabodha, SaSTizataka-praka2Na bAlAvabodha, bhaktAmarastotra bAlAvabodha, yogazAstra bAlAvabodha vagereno paricaya ApyA bAda saMpAdake, ajita zAMtistavana bAlAvabodha upara dRSTi kendrita karI che ane enI vigate carcA-vicAraNA karI che, AraMbhe bAlAvabodhanI samajUtI ApavA uparAMta saMkSipta karyuparicaya paNa Apyo che; to saMpAdanane aMte mukAyelA mahattvapUrNa zabdArtha-TippaNa vAcakone temaja abhyAsIone upayogI banI rahe che. 'aba hama amara bhaye' e AnaMdaghananA jIvana ane kavana upara prakAza pADatuM pustaka che. pIeca.DI. nimitte AnaMdaghana vize saghana ane UMDo abhyAsa karanAra kumArapALa, svAbhAvika rIte ja ahIM keTalIka zraddheya sAmagrI sulabha karI Ape che. AnaMdaghananA jIvanaviSayaka kiMvadantIone gALI-cALIne teo pramANabhUta vigato rajU kare che. AnaMdaghananuM kavana, jaina paraMparA ane AnaMdaghana tathA AnaMdaghana ane yazovijaya jevAM prakaraNomAM kumArapALa, vividha koNathI AnaMdaghanajIne mUlave che. aMtima prakaraNamAM kabIra, mIrAM ane akhAnA saMdarbhamAM AnaMdaghananuM mUlyAMkana karatI veLAe teo e traNe sAthenuM AnaMdaghananuM sAmya-vaiSamya cIMdhI batAve che. sAmagrImAM ane abhivyaktimAM e traNethI AnaMdaghanajI kyAM kevI rIte judA paDe che temaja e bAbate temanI vacce kyAM ane kevuM maLatApaNuM che enI ahIM sadRSTAMta carcA thaI che. A tulanAtmaka tAraNo rasaprada ane noMdhapAtra che, tema saMzodhakanI vyApaka dRSTinAM paricAyaka paNa che. 'hemacaMdrAcAryanI sAhityasAdhanA' nAmaka pustikAmAM lekhake hemacaMdrAcAryanA jIvana ane kavanano vigate paricaya karAvyo che. gujarAtI bhASAnA prabhAtanI chaDI pokAratA kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanA jIvananI tathA temanI sAhityasAdhanAnI mUlyavAna sAmagrI A pustikA sulabha 43 nItina vaDagAmA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI Ape che. saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAnA e mahAna sarjaka, saMgrAhaka ane saMyojakanA arpaNanI ahIM samucita noMdha levAI che. kumArapALa desAInI saMzodhana-saMpAdananI pravRtti Ama, madhyakAlIna sAhitya - jaina sAhitya upara kendrita thayelI che. saMzodhana-saMpAdana mATe teo je kartA ke kRtine pasaMda kare che eno sarvagrAhI svAdhyAya kare che ane enI phalazruti rUpe ApaNane keTalAMka noMdhapAtra nirIkSaNo maLe che. kumArapALamAM saMzodhana-saMpAdananI niSThA ane nisabata che, tema zakti ane sAmarthya paNa che eno paricaya temanAM A pAMca-cha pustakomAMthI sahaja rIte ja maLI zake che. 44 saMzodhana-pravRttino Alekha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI-~Arda ? 1 mo. th hA mArA * #di , mAM , bAvAsAhityanA sarjaka eka nAno chokaro, ene vAMcavAnI bhAre lata. koI copaDI maLe ke jANe AkhI duniyA maLI gaI. jevI copaDI hAtha lAge ke tarata vAMcavA besI jAya. vAMcatI vakhate vakhatane bhUlI jAya. jamavAnuM bAjue rahI jAya. rAta hoya to madharAta thaI jAya. 1953nI A vAta che. e chokaro amadAvAdanA elisabrija vistAramAM rahe. e vakhate jhagamaga' ene bahu game. A chApuM sau paheluM elisabrija sTezane Ave. AthI e vahelo-vahelo sTezana para pahoMcI jAya. thoDuM moDuM thayuM hoya to e doDa lagAve. varasAda varasato hoya to chApuM khamIsathI DhAMkIne, jatanathI jALavIne ghera lAve. jevo ghera pahoMce ke tarata e vAMcI kADhe. vAMcyA pachI chApAMnI sarasa phAIla banAve. A chokaro enA pitAne roja lakhatA jue. enA pitA Tebala para besIne kalamathI lakhe. e lekha judAM judAM chApAMmAM pragaTa thAya. A bALakane ema thAya ke maneya AvuM lakhavA maLe to? vaLI, A chokarAnA dilamAM dezanA krAMtikArIo mATe ajaba cAhanA hatI. kyAreka aMgrejone thApa ApatA nAnAsAheba pezvA dekhAya, kyAreka manamAM bhaDavIra bhagatasiMha ghUme, kadIka mUcha para tAva detA caMdrazekhara AjhAda dekhAya. rAtanAM svapnAMmAM avanavA krAMtikArIo maLavA Ave, je dezane mATe hasate mukhe potAno prANa ApatA hoya. eka vAra A chokarAe anAmI zahIdanI ghIrajalAla gajjara 25 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA lakhI. kathA nAnI paraMtu emAM dezadAjha nItaratI hatI. potAnA priya evA "jhagamagamAM A kathA mokalI. kathA para potAnuM nAma lakhyuM. ku. bA. desAI. vaLatI TapAle vArtAnA svIkArano patra Avyo. ane A chokarAnA AnaMdano pAra na rahyo. jhagamaga'nA taMtrIe e vArtAne trIje pAne sarasa rIte camakAvI. A chokaro enI thoDI vadhu nakala levA mATe jhagamaga kAryAlayamAM pahoMcI gayo. taMtrIne maLyo. taMtrI sAthe vAtacIta thaI ane emaNe jANyuM ke A chokaro kumArapALa, te gujarAtanA siddhahasta lekhaka jayabhikhkhano putra che, tyAre temanA AnaMdano pAra na rahyo. thoDA ja samaya pachI taMtrIe 'jhagamaga'mAM kumArapALanuM 'jhagamagatuM jagata' nAmanuM niyamita kaoNlama zarU karyuM. emAM dezavidezanA samAcAro Ave. bALakone rasa paDe te rIte AmAM samAcAra lakhavAmAM Ave. ghaNI avanavI vigato paNa apAtI. kyAreka vijJAna, itihAsa ke sAmAnya jJAnanI kasoTI kare tevA prazno mUkavAmAM AvatA ane bALako tenA uttara ApatA. A samaye "bAlajIvanamAM eka vArtA mokalI. e vArtAne paheluM inAma maLyuM. A pachI to kumArapALabhAInA lekho judAM judAM sAmayikomAM prasiddha thavA lAgyA. 1965mAM emaNe emanuM bAlasAhityanuM paheluM pustaka lakhyuM. bALapaNamAM je mAtRbhUmi mATe prANa ApanArA zahIdonAM svapnAM sevyAM hatAM, evA dezane kAje samarpaNa karanArA bhekhadhArIonI kathA emAM ApI. pustakanuM nAma ApyuM : "vatana, tArAM ratana". emAM aMgrejonA damanano sAmano karanAra lAlA lajapatarAyanI kathA ApI, yuvAna caMdrazekhara AjhAdanI zahIdagAthA ApI, mahAna saMgItakAra e. viSNu digaMbaranA puruSArthanI vArtA lakhI; to lokamAnya tilakanI svarAjyabhAvanA batAvatI eka ghaTanA ApI. A 60 pAnAMnuM pustaka pragaTa thatAM ja thoDA vakhatamAM aprApya banI gayuM. 1965nuM e varSa kumArapALane mATe mahenata ane parizramanuM varSa hatuM. A samaye teo ema.e.nA aMtima varSamAM abhyAsa karatA hatA. bIjI bAju TesTamecanAM bayAna lakhatA hatA. enI sAthosAtha "gujarAta samAcAra', 'jhagamaga' ane "navacetanamAM niyamita kolama lakhatA hatA. evAmAM emane lAlabahAdura zAstrIno paricaya thayo. bhAratanA e vaDApradhAnamAM gAMdhIjInA sAcA anuyAyInAM darzana thayAM. emanI sAdAI, saccAI ane puruSArtha khUba gamI gayAM. A pachI to zrI lAlabahAdura zAstrInA jIvana vize TheraTherathI pramANabhUta mAhitI ekatrita karavA mAMDI ane emanA janmathI AraMbhIne emanuM saLaMga caritra lakhavA mAMDyuM. A samaye navacetana'nA taMtrIzrI cAMpazIbhAI uddezIe kumArapALa pAse AgrahapUrvaka lAlabahAdura zAstrIno caritralekha taiyAra karAvyo. mukhapRSTha para lAlabahAduranI chabI pragaTa karIne Akhoya vistRta lekha lIdho. 46 bALasAhityanA sarjaka Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA dareka pustakanA zIrSakamAM kAvya hoya che athavA to bIjA arthamAM kahIe to navInatA hoya che. emaNe emanA lAlabahAduranI jIvanagAthA varNavatA pustakanuM nAma rAkhyuM "lAla gulAba' ane e pustaka emaNe arpaNa karyuM: "mAtAne ! janmadAtrIne !! janmabhomane." prathama jIvanacaritrathI ja kumArapALane bahoLI khyAti maLI ane bALasAhityanA kuzaLa kasabI tarIke e bahAra AvyA. A pustaka vize e samayanA gujarAtanA keLavaNI pradhAna DaoN. bhAnuprasAda paMDyAe ene AvakAratAM umaLakAbhera prastAvanAmAM lakhyuM: kumArapALa desAIe sva. zAstrIjInA jIvanamAMthI yogya prasaMgonI pasaMdagI karIne tenuM rasALa ane sarasa bhASAmAM varNana kareluM che. temanI pramANabhUtatA ane rajUAtanI cokasAI vidyArthIone paNa AkarSaze. A pustakathI kumArapALa sAhityanA kSetramAM rItasara praveza kare che. temanA pitA zrI jayabhikhkhanI mAphaka temanI lekhanayAtrA zubha phaLadAyI ane UrdhvamukhI nIvaDo evI mArI zubhecchA che." lAla gulAba' pustakanI ekasAthe cAlIsa hajAra prata pragaTa thatAM ja vecAI gaI hatI. gujarAtI sAhityamAM A noMdhapAtra ghaTanA gaNI zakAya. vaLI 'lAla gulAba' e gujarAtabharamAM jANItI ziSTavAcananI parIkSAmAM pAThyapustaka tarIke pasaMda thayuM. gujarAta sarakAranI ucca guNavattAvALA bALasAhityanI spardhAmAM lAla gulAbane prathama puraskAra prApta thayo. evAmAM 1966nI 11mI jAnyuArIe raziyAnA tAnkaMda zaheramAM hRdayaroganA humalAthI bhAratanA vaDApradhAna lAlabahAdura zAstrInuM avasAna thayuM. A samaye gujarAtanAM akhabAro ane sAmayikomAM lAlabahAdura zAstrI vizenA kumArapALanA caritralekho pragaTa thayA. potAnA A caritranAyakanA jIvanane saMpUrNapaNe Alekhe evA caritranI jarUra jaNAI. Ane pariNAme lAlabahAdura zAstrInA jIvananAM tamAma pAsAMone lakSamAM rAkhIne traNaso pAnAMnuM mahAmAnava zAstrI' nAmanuM pustaka taiyAra karyuM. A pustakano prakAzana-samAroha 1966nI 20mI eprile amadAvAdanA eca. ke. kaoNleja haoNlamAM yojavAmAM Avyo. gujarAtanI pustakaprakAzana kSetre prasiddha evI saMsthA gUrjara graMtharatna kAryAlaye vikhyAta sAhityakAra dhUmaketunA avasAna pachI emanI apUrNa rahelI navalakathA "dhruvadevI' temaja navodita lekhaka kumArapALanA pustaka "mahAmAnava dhIrajalAla gajara Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrI'no prakAzana-samAroha goThavyo. A saMyoga kevo virala kahevAya ! eka mahAna sAhityakAranA akSaradehanuM aMtima svarUpa ane eka navodita sAhityakAranA akSaradehano prAraMbha ! A samAraMbhanA pramukha bhAratanA tattvaciMtaka prajJAcakSu paM. sukhalAlajI hatA. emaNe A navodita lekhaka para aMtaranA AzIrvAda varasAvyA. jyAre samAraMbhanA atithivizeSa tatkAlIna mukhya pradhAna zrI hitendrabhAI desAI hatA. A samAraMbhamAM prA. phIrojha dAvara, zrI prabhudAsa paTavArI, DaoN. dhIrubhAI ThAkare pravacano karyAM. A phIrojha dAvara to kumArapALanA A kArya para khuza thaI gayA ane hasatAM hasatAM mArmika Takora paNa karI ke kumArapALanuM A eka ja pustaka batAvI jAya che ke teo emanA bApane haTAvI jaze ! A samAraMbha pachI cAra divasa bAda zrI kumArapALa desAInAM lagna thayAM. 'mahAmAnava zAstrI' pachI kumArapALanI lekhinI to cAlatI ja rahI. akhabAromAM emanAM lakhANo niyamita pragaTa thatAM rahyAM, paraMtu A lakhANone pustakarUpe pragaTa karatAM pahelAM so gaLaNe gALavAM ema teo mAne che. AthI ja akhabAromAM puSkaLa lakhANo lakhyAM hovA chatAM temanA graMtho to varSe ke be varSe ekAda ja pragaTa thAya. AnuM kAraNa e che ke sattvazIla, ciraMjIva ane zAzvata mUlyo dharAvatA sAhityane ja teo pustakAkAre pragaTa karavAno Agraha seve che. vaLI emanI eka bIjI viziSTatA paNa anokhI che. pahelAM manamAM amuka bhAva jAge, pachI bhAvane anurUpa prasaMgo goThavAya ane e pachI e pustakAkAre pragaTa thAya. AthI emanA dareka pustakanA pAyAmAM koI mahattvano vicAra paDelo hoya che. e vicAra ja pustakamAM rasamaya rIte zabdadeha pAmato hoya che. AnuM eka udAharaNa joIe. bALapaNamAM bAdazAha ane bIrabalanI cAturInI aneka vAto temaNe sAMbhaLI hatI. eka vAra ema thayuM ke gujarAtanAM bALakone koI catura gujarAtInI vArtA ApavI joIe. vaLI e vArtA gujarAtanA vAtAvaraNamAM upasAvavI joIe, AthI temaNe itihAsa bhaNI mITa mAMDI. gujarAtanA suvarNayuga samA solaMkI yugamAMthI dAmodara mahetAnuM pAtra maLI AvyuM. daMtakathAo, rAsAo ane prabaMdhomAM A pAtro vize AchI-pAtaLI lakIro ja jovA maLatI hatI. emAM UMDI khoja karatAM emane adbhuta ghaTanAo prApta thaI. bAdazAha akabaranA darabAramAM jema bIrabala hatA, tema gujarAtanA rAjA bhImadevanA darabAramAM dAmodara mahetA hatA. je pAtra Aje paNa 'DAhyo Damaro' jevI kahevatamAM sajIva che. A 'DAhyo Damaro' eTale Adarza gujarAtI, laherI, tyAgI ane dezAbhimAnI maMtrI dAmodara mahetA bhImadeva ane vimalamaMtrI jevA yoddhAoe zastrathI raNa khelyuM, jyAre A mAnavIe niHzastra rahIne potAnI buddhi ane caturAIthI bhalabhalAne harAvyA ane mA gurjarInI sevA karI. 48 bALasAhityanA sarjaka Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pAtranI vigato meLavIne gujarAtanAM pATaNa, UMjhA, siddhapura jevAM gAmonA vAtAvaraNamAM DAhyADamarAnI caturAInI kathAo AlekhI. A rIte gujarAtanA lagabhaga bhulAI gayelA mahAna nararatnanI kathA ApIne bALakone gammata sAthe gujarAtanA gauravanI jhAMkhI karAvI. mahAmAnava zAstrI' pachI pUrA eka varSa bAda DAhyo Damaro'nI racanA thaI. gujarAtI paNa vira ane vicakSaNa hoya che evA saMskAro poSavAno AnI pAchaLa Azaya hato. A pustakane paNa gujarAta sarakAranI bALasAhityanI spardhAmAM pAritoSika prApta thayuM. koI bhAva jAge pachI ja pustaka racAya. 1968mAM mitranA lagnaprasaMge kumArapALane kacchamAM javAnuM thayuM. kacchamAM Thera Thera ghUmyA. kacchI prajAnuM khamIra nihALyuM. kacchI narabaMkAonI kathAo sAMbhaLI. emAM eka navo vicAra jaDI Avyo. ApaNe tyAM sAmAnya khyAla evo che ke rAjya jene jAkAro Ape te kAM to bahAravaTiyo thAya athavA to rAjadrohI bane. kacchanA pravAsamAM evI kathAo sAMbhaLI ke rAjAe jenuM apamAna karyuM hoya evA mAnavIoe mAtra vatananA premane khAtara, potAnI dharatInA rakSaNa kAje ekalA to ekalA paNa laDIne zahAdata vahorI lIdhI hatI. aMgata mAnaapamAna karatAM dezabhakti ghaNI mahAna bAbata che te A prasaMgomAM pragaTa thatuM hatuM. AvI kacchanI vIrakathAo meLavIne keDe kaTArI, khabhe DhAla' nAmanA pustakanuM sarjana karyuM. enI prastAvanAmAM potAno manobhAva pragaTa karatAM lakhyuM: "saurASTranI dharatInI vIratAnI vAto saraLa, rocaka ane janasamUhane sparze tevI zailImAM aneka lekhakone hAthe lakhAyelI che, paNa sAmAnya rIte Aja sudhI bahudhA upekSA pAmelA kacchanA itihAsanI vIratAnI vAto AvI zailImAM lakhAyelI nathI. AvI kathAo bALako, yuvAno ane proDhone kacchI saMskRtinAM khamIra ane vIratAno yatkiMcit khyAla Apaze." "vaLI kaccha dezanI vIragAthAo gAvAno ahIM ekamAtra uddeza nathI, paraMtu e dvArA A mahAna vizALa dezanA aMgabhUta nAnA pradezomAM Atithya ane AtmasamarpaNanuM je bhAratIya khamIra UchaLe che, tenuM nidarzana karAvavAno mukhya Azaya che. e rIte A bhAratIya gAthAo lakhAI che." A gAthAo deza tarapha bhakti, siddhAMta mATe sneha ane nekaTeka kAje jAnaphesAnInI bhAvanAo jagADaze, to huM mArI kalamane dhanya mAnIza." keDe kaTArI, khabhe DhAla pustaka vAMcIne zreSThIvarya zrI kastUrabhAI lAlabhAIe eka patramAM zrI jayabhikhkhane lakhyuM ke "kumArapALane keDe kaTArI, khabhe DhAla' nAmanuM pustakamaLyuM. vAMcatAM lAgyuM ke kumArapALa paNa tamane ThIka ThIka pahoMcI rahyo che. tene mArA abhinaMdana pAThavazo." atyAra sudhI gujarAtanA bALasAhitya kSetramAM kumArapALe kAmayAbI meLavI hatI. gujarAta 49. dhIrajalAla gajara Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakAranI spardhAomAM emanAM pustako pAritoSikothI navAjeza pAmyAM hatAM. paraMtu keDe kaTArI, khabhe DhAlane bhArata sarakAranuM paMdaramI bALasAhityanI rASTrIya spardhAmAM eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSika prApta thayuM. A spardhAmAM bhAratanI tamAma bhASAomAM kula tera pAritoSika ApavAmAM AvyAM, emAM gujarAtamAMthI ekamAtra kumArapALa desAInA pustakane A pAritoSika prApta thayuM. 1969nI 24mI Disembare kumArapALanA jIvanamAM satata preraNAstrota banI rahelA emanA pitAzrI jayabhikhkhanuM avasAna thayuM ane eka varSa bAda kumArapALane A rASTrIya pAritoSika maLyuM. A samaye amadAvAdanA zrI jhAlAvADa vi. mU. jena maMDaLa taraphathI cAMdInA kAskeTa sAthe kumArapALane eka abhinaMdana patra enAyata karavAmAM AvyuM. emAM emaNe ATalI nAnI vaye meLavelI saphaLatAone biradAvatAM lakhavAmAM AvyuM : tamArI vidyopAsanAnA AvA bahumAna dvArA gujarAta ane gujarAtI sAhitya baMne gauravazALI banyAM che ema ame mAnIe chIe. UgatI kArakirdImAM ja AvuM virala bahumAna prApta karavA badala tamane hArdika abhinaMdana ApIe chIe. sAhityasarjana kSetre temane maLavA lAgelI AvI saphaLatA ane lokapriyatAthI ema lAge che ke, tame tamArA pitAzrI ane gujarAtanA khyAtanAma lekhaka sva. jayabhikhkhanA suyogya putra tarIke teonI sAhityasarjananI pravRttinuM sAtatya jALavyuM che. emanA vidyAvArasAne dIpAvI jANyo che. zrI jayabhikhkhanA svargavAsa bAda teonI khUba lokapriya banelI IMTa ane imArata jevI lekhamALA tame saphaLatApUrvaka cAlu rAkhI zakyA cho, e uparathI paNa tamArI vidyAprIti ane sarjakazaktino khyAla AvI zake che. tamArI AvI saphaLatA mATe ame tamane pharI pharI abhinaMdana ApIe chIe." "keDe kaTArI, khabhe DhAla' pragaTa thayA pachI kumArapALanI lekhinI sAhitya ane tattvajJAnanA kSetramAM ghUmatI rahI. I. sa. 1971mAM amadAvAdamAM komI ramakhANa thayAM ane emAMthI birAdarI' nAmanA pustakanuM sarjana thayuM. A pustakamAM vArtA rUpe komI ekatAnI bhAvanA pragaTa karI. mAtra hiMdu ane musalamAna ja nahi, balka zIkha ane siMdhI prajAnI birAdarInI kathAo AmAM rajU karI. AmAM guru nAnaka jevA dharmasthApakanI kathA che, to siMdhI komanA ceTI cAMda utsavanI pAchaLa rahelI siMdhI, hiMdu ane muslima dharmanA aikyanI kathA hatI. jayasiMha siddharAja ane raNathaMbhoranA rAjavI hamIradevanI aitihAsika kathAo hatI. amadAvAdamAM hiMdu kAmadAro mATe jAnaphesAnI karanAra musalamAna AgevAnanI kathAe to ghaNAMnAM dila harI lIdhAM. rAmaprasAda bismila ane azaphAka ullAkhAMnI zahIdonI joDIe svAtaMtrya saMgrAmamAM ApelA samarpaNanI gAthA AlekhI. pratApa' dainikanA taMtrI gaNeza zaMkara vidyArthIe komI ekatA mATe potAnA prANa pAtharI dIdhA. 50 bALasAhityanA sarjaka Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre 1946nI 1lI julAIe amadAvAdanI dharatI para komI ekta kAje ekasAthe hasatA mukhe zahAdata vahorI lenAra vasaMtarAva ane rajabaalInI birAdarInAM poyaNAM pragaTAvatI balidAnanI kathA AmAM rajU karI. A pustakamAM birAdarI'no mahAna Adarza vArtA rUpe pragaTa karavAmAM Avyo, jenA pariNAme hiMdu ane musalamAna sahu koI A pustaka vAMcI, enA lekhakane dhanyavAda ApavA lAgyA. mukhyatve musalamAna vidyArthIo jemAM bhaNatA hatA evI amadAvAdanI eka nizALe potAnA tejasvI vidyArthIone bheTa rUpe A pustaka ApyuM. dara be varSe A pustakanI navI AvRtti pragaTa thaI. zrI kumArapALa desAInI eka vizeSatA e che ke pustaka pragaTa thayA pachI e vizenI mAhitI teo satata ekatrita karatA rahe che, AthI ja emanA pustakanI dareka AvRtti kaMIka navuM rUpa dhAraNa karatI hoya che. A birAdarI' pustakane navazikSito mATenI bhArata sarakAranI soLamI spardhAmAM eka hajAra rUpiyAnuM inAma prApta thayuM. A samAcAra AlekhatA gujarAtanA agraNI dainika gujarAta samAcAre potAnA kaoNlama-lekhaka vize lakhatAM jaNAvyuM: gujarAta samAcAranI lokapriya kolama "ITa ane imArata temaja gujarAta samAcAra ane jhagamagamAM ramatavibhAganA saMpAdaka zrI kumArapALa desAIne emanA pustaka "birAdarI mATe eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSika enAyata thayuM che. soLamI navazikSito mATenI sAhitya spardhAmAM inAma meLavanArA teo eka ja gujarAtI lekhaka che. pitA dvArA gaLathuthImAM ja sAhityasaMskAranuM siMcana prApta karI yuvAna vaye ja zrI kumArapALa desAI gujarAtI sAhitya jagatamAM AgavuM sthAna hAMsala karavAmAM kAmayAba nIvaDyA che. A agAunAM emanAM traNe pustakone rAjya ke bhArata sarakAranAM pAritoSika maLyAM che. pratyeka pustakane pAritoSika maLavAM, te ja hakIkata emanI lekhanazailInuM sAmarthya batAve che. tejasvI zaikSaNika kArakirdI dharAvatA zrI kumArapALa desAI atrenI navagujarAta kaoNleja skUla oNpha jarnAlijhama ane gujarAta yunivarsiTInA anusnAtaka kendramAM adhyApaka tarIke kAmagIrI bajAve che. vaLI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanA maMtrI tarIke doDha ja varSamAM ATha pustako pragaTa karIne jayabhikhkhanA sAhityane jIvaMta rAkhavA saphaLa prayatna karyo che. gujarAta samAcAra' parivAra A yuvAna lekhakanI zakti mATe gaurava anubhave che ne AvI siddhi badala abhinaMdana Ape che." zrI kumArapALa desAI avAranavAra bhAratanA vikhyAta dArzanika paM. sukhalAlajIne maLavA jatA. paM. sukhalAlajIe sattara varSanI uMmare zItaLAne kAraNe AMkho gumAvI hatI, Ama chatAM teonI pAse koI kazI zAstrIya vAta kare to teo tarata ja judAM judAM zAstromAMthI udAharaNa Ape. kumArapALane thayuM ke ApaNA jevAne pustako pheMdavAM paDe, AdhAra zodhavA paDe, jyAre ahIM 51 dhIrajalAla gajara Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to jANe AkhI lAibrerI ja emanA cittamAM che. A ghaTanAe emanA manamAM ghaNI saMvedanA pedA karI. Ane pariNAme 'apaMganAM ojasa' nAmanA pustakanI 'birAdarI' pachI cheka be varSe racanA karI. A pustakamAM aMdha ane apaMga mAnavIoe sAhasa, daDhatA ane manobaLanA sahAre zArIrika baLanI mahattA dharAvanArA ramatagamatanA kSetre meLavelI Azcaryajanaka siddhionuM Alekhana karyuM. aMdha, apaMga ke azakta mAnavImAM paDelI virATa zakti samAjanI upekSA, apamAna ke avagaNanAne kAraNe suSupta paDI rahe che. samAja AvA apaMga loko tarapha ane temanAmAM paDelI akhUTa zakti tarapha jAgrata bane ane AvI apaMga vyaktio nirAdhAra, lAcAra ke niHsahAya jIvana gujAravAne badale potAnAM hiMmata ane khamIrathI goravabharyuM jIvana sarjI zake te uddezane lakSamAM rAkhIne A pustakanuM sarjana karyuM. A pustakanA 'AvakAra'mAM gujarAtanA mahAna saMta pU. moTAe biradAvatAM lakhyuM : "bhAIzrI kumArapALabhAInI kalamamAM vyakta thavAnI koIka kaLA to che, tenAM anubhavadarzana to 'gujarAta samAcAra'nA emanA lekho dvArA thAya che ja, tema chatAM A pustakanI lekhanazailI saraLa, somya ane prasaMgakathAone sAnukULa che. dilane sAhasanAM ane mAnavIne azakyane zakya karavAnAM preraNAbharyAM pAtronAM caritrane AlekhatAM AlekhatAM emaNe je hathoTI pragaTa karI che te parathI hajI bhaviSyamAM AvA prakAranA sAhityanuM darzana emanA taraphathI vadhAre ne vadhAre samAjane thayA karaze, evI zraddhA sAthe viramuM chuM. zrI kumArapALabhAIne AvA sAhityasarjana mATe hRdayanA bhAvathI mubArakabAdI ApuM chuM.'' bhAratamAM apaMgo mATenA ramatotsavanA preraNAdAtA vikhyAta mAnavatAvAdI krikeTara zrI vijaya marcanTe pustakanA AmukhamAM lakhyuM, 'AvA jiMdAdila apaMgonA jIvanasaMgharSa tarapha ApaNA samAjanuM dhyAna kheMcavA badala zrI kumArapALa desAInA ApaNe kharekhara RNI chIe. mane khAtarI che ke zrI kumA2pALa desAInuM A pustaka ucita AvakAra pAmaze ja, kAraNa ke A prakAranuM pustakalekhana paNa apaMgonI eka moTI sevA ja che.'' jyAre navacetananA taMtrI sva. cAMpazIbhAI uddezIe Ane sAhitya tarIke oLakhAvIne A prakAranuM pustaka aMgrejI bhASAmAM paNa pragaTa thayuM nathI tema jaNAvyuM. A pustaka keTalAya apaMgonAM jIvanamAM navo utsAha jagADanAruM banyuM. sAta aMdha yuvAno AphrikAnA kilimAMjAronA 19,340 phUTa UMcA sarvocca zikhara kIbo sara karI AvyA enI kathA vAMcIne surendranagaranA traNa aMdha yuvako koInA sAtha vinA giranAra caDhI AvyA. mukhyatve aMdha janonI banelI lAyansa klaba oNpha vastrApure pustakanA lekhakane AvuM utkRSTa pustaka lakhavA mATe gujarAta rAjyanA rAjyapAla zrI ke. ke. vizvanAthananA haste evaoNrDa enAyata karyo. ghaNI saMsthAoe A pustakane pAThyapustaka tarIke svIkAryuM eTalu ja nahIM, enuM breila lipimAM rUpAMtara 52 bALasAhityanA sarjaka Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayuM. A pustake enA sarjakane anokhI nAmanA apAvI. A pustaka mATe 1977no saMskAra evaoNrDa paNa prApta thayo. eno 'apAhina tana, aDiLa mana nAme hiMdImAM anuvAda thayo che. A pachI eka vakhata zrI kumArapALa desAI bALakonI vacce besIne vArtA kahetA hatA, Ave samaye eka prazna Ubho thayo ke nAnAM bALakone pratApa ke zivAjInI parAkramagAthA kahIe paNa emanA manamAM prazna paNa thAya ke pratApa pAse cetaka ghoDo hato ane teo AsAnIthI bhAlo calAvI zakatA. zivAjI bakhtara paherI zakatA. AvuM nAnuM bALaka zI rIte karI zake ? AthI ene enA jeTalI ja vayanAM bALakoe batAvelI hiMmata ane bahAdurInI vAta karavAmAM Ave to enI sAthe sahelAIthI tAdAtmya anubhavI zake. potAnI uMmaranAM bALako AvuM sAhasa karI zake evo AtmavizvAsa ane khamIra pragaTAvavAno uddeza rAkhyo. Ane pariNAme motane hAthatALI' ane e pachI 'nAnI uMmara moTuM kAma' jevAM pustakonI racanA thaI. 'motane hAthatALI' pustakane ogaNIsamI bALasAhityanI rASTrIya spardhAmAM eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSika prApta thayuM. bhAratabharanI tamAma bhASAonA lekhako mATe yojAyelI A sAhityaspardhAmAM dasa bhASAnA lekhakone pAritoSika ApavAmAM AvyAM. emAM gujarAtI bhASAmAM pAritoSika meLavanArA ekamAtra kumArapALa hatA. A aMge AkAzavANI amadAvAda taraphathI 1975nI 5mI mee 2Atre 9-45 vAge emanI mulAkAta prasArita thaI, temAM temane pUchavAmAM AvyuM ke, 'tame akhabAro ane sAmayikomAM ghaNuM lakho cho, paraMtu enA pramANamAM jUja pustako pragaTa karyAM che, tenuM kAraNa zuM ? eno javAba ApatAM kumA2pALe jaNAvyuM, "huM pustaka lakhavA besato nathI, paraMtu koI vicAra jAgatAM ja ApoApa lakhAI jAya che. vaLI ema mAnuM chuM ke je lakhANomAM lAMbo samaya Take evI mUlyavattA ane guNavattA hoya tevuM ja lakhANa pustaka svarUpe pragaTa karavuM joIe. AthI ja chellAM bAreka varSathI vividha akhabAro ane sAmayikomAM lekho lakhuM chuM, paNa hajI bAra pustako paNa meM lakhyAM nathI.'' I. sa. 1980mAM prakAzita thayelA bALako mATenA sacitra pustaka 'cAlo pazuonI duniyAmAM - bhAga 1, 2, 3'mAM judAM judAM pazuonI khAsiyato ane vizeSatAonuM varNana ka2vAmAM AvyuM che. AmAM pALelAM prANIo ane hiMsaka prANIonI jIvanarItinuM varNana karIne emanAmAM rahelI vizeSatAo darzAvavAmAM AvI che. kumArapALe bALapaNamAM harikathAkAro pAsethI oThAM sAMbhaLyAM hatAM. harikathAkAra Ave eTale gAmamAM jJAna ane AnaMdanI laherI laIne Ave. vaLI nAnI vaye gujarAtanA suprasiddha sAhityakAra sva. guNavaMtarAya AcArya pAsethI AvAM ghaNAM oThAM sAMbhaLavA maLyAM hatAM. emanI 53 dhIrajalAla gajjara Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtamAM AvAM oThAM AvyA vagara rahe nahi. harikathAkAronAM AvAM oThAM dhIre dhIre bhulAtAM jatAM hatAM. AvAM kathA-motI samAjamAMthI lupta thAya, te pahelAM Thera Thera pharIne harikathAkAro pAsethI e meLavIne enI mALA racI ane e pustakanuM nAma ApyuM motInI mALA'. emAM vAtane malAvI malAvIne kahevAnI oThAMonI laDhaNa hUbahU AlekhavAno prayatna karyo. A pustakanI hastapratane navazikSito mATenI aDhAramI rASTrIya spardhAmAM eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSika prApta thayuM. I. sa. 1983mAM pragaTa thayelI "vahetI vAtomAM gAmaDAmAM pracalita evAM oThAMo AlekhavAmAM AvyAM che. gAmaDAmAM harikathAkAranuM Agamana thAya ane e rAtre kathA jamAve. bIjI eka vyakti vAjuM vagADe ane trIjo tabalAM vagADe. purANa ke mahAkAvyano koI prasaMga laIne bahelAvato jAya ane vacce vacce vAtane sacoTa rIte samajAvavA mATe oThAM Apato jAya. A oThAMmAM bhArobhAra vAstavikatA hoya, emAM samAjajIvananI sAcI tasavIra jovA maLe. judI judI komanI jANItI khAsiyato ane Tevo jovA maLe paraMtu emAM kyAMya niMdAno bhAva hoya nahIM. emAM koI komanI nahIM paraMtu koI TevanI hAMsI uDAvI hoya. harikathAkAranAM e bhulAtA jatAM oThAMone ekatrita karIne, e ja malAvI malAvIne kahevAnI rIta sAthe vahetI vAto' pustakamAM AlekhavAmAM AvyAM. AmAM bharapUra hAsya hoya, paraMtu aMte to sadvartana para bhAra mukAyo hoya. AvA agiyAra oThAMono AmAM samAveza karyo che, jemAMthI DagalI vero jevAM oThAMo to pAThyapustakomAM paNa sthAna pAmyAM che. A pachI bALasAhityanA lekhananI pravRtti thoDo samaya thaMbhI gaI. zrI kumArapALa desAI pIeca.DI.nI padavI mATe AnaMdaghana nAmanA rahasyavAdI jaina kavi aMge saMzodhana karI rahyA hatA. A aMge emaNe hastalikhita pratio dharAvatA aneka bhaMDAronI pratio joI. Aja sudhI ajANa hoya tevAM mahAyogI AnaMdaghananAM ghaNAM kAvyo zodhI kADhyAM. emane 1977nA oNkTobaramAM gujarAta yunivarsiTI taraphathI pIeca.DI.nI padavI maLI. eka hajAra pAnAMno e mahAnibaMdha pustaka rUpe pragaTa thayo. gujarAtanA paM. bahecaradAsa dozI, paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA ane DaoN. ramaNalAla cI. zAhe ene umaLakAbharyo AvakAra Apyo che. 1979mAM kumArapALe AbAlavRddha samajI zake tevI bhASAmAM bALakonA buddhisAgarasUrijI nAmaka pustakanI racanA karI. AmAM vahema, ajJAna ane aMdhazraddhA sAme samAjane jAgRta karanArA 108 graMthonA praNetA zrImad buddhisAgarasUrijInA jIvananI kathA AlekhavAmAM AvI. A pustaka pragaTa thatAM cha mahinAmAM ja aprApya banI gayuM. AnA prakAzanasamAraMbhanI amadAvAdamAM bhavya ujavaNI thaI hatI. te samaye zrI zreNikabhAI kasturabhAI vageree 54 bALasAhityanA sarjaka Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakanI zailInAM ane kumArapALanI kalamanAM mukta kaMThe vakhANa karyAM hatAM. AvA suMdara pustakanI racanA mATe kumArapALane saMsthA taraphathI muMbaImAM jAhera samAroha yojIne suvarNacaMdraka enAyata karavAmAM Avyo. nAnAM bALakonI sAcI sAhasagAthA AlekhatA zrI kumArapALa desAInA pustaka "nAnI umara, moTuM kAma eka navI ja bhAta pADI gayuM. A pustakamAM emaNe bALa-sAhasavIronI gAthA AlekhI che. enA prathama bhAgamAM cAra varSathI mAMDIne cauda varSanAM bALakoe karelI bahAdurInI vArtAo AlekhI che. vaLI A badhI satya ghaTanAo hovAthI e ghaNI asarakAraka banI rahI. emAM AvatA sAhasavIra gAMgaTe ane navInacaMdra ghoSane to bhArata sarakAra taraphathI vIratA batAvavA mATe prajAsattAka dine "vIra bALakano khitAba maLyo hato. AvI ja rIte cauda varSanA bAbu pUnA nAmanA kizore be hajAra mAnavIone jaLazaraNa thatA bacAvyA tenI kathA AlekhI che. jyAre enA bIjA bhAgamAM hiMmata, sAhasa, sUjha ane samayasUcakatAthI anyanA jIvanamAM ajavALuM phelAvanArI viDIonI - nAnI chokarIonI kathA AlekhI che. emAM AvatI ATha varSanI prajJA, agiyAra varSanI svITI, cauda varSanI jhabaka ane vIsa varSanI kAntAbahena - e sahue bIjAne bacAvavAnI paropakArabharI kAmagIrI bajAvI che. AmAM chokarAo upADI janAra, bAvAo pAsethI traNa bALakone bacAvanAra dilhInI skUlamAM bhaNatI bahAdura svITInI kathA lakhI che. kumArapALa desAIe lakhelI e vArtA gujarAtamAMthI cheka dilhI sudhI pahoMcI. e pachI svITI koNa che ane kyAM che tenI tapAsa karavAmAM AvI. A aMge kumArapALabhAIe ApelI vigato parathI eno sagaDa zodhavAmAM Avyo, jenA pariNAme thoDA samaya pahelAM svITIne bhArata sarakAra taraphathI "vIra bALakano khitAba maLyo. A pustakane mATe kumArapALa desAIne bhArata sarakAra dvArA pAMca hajAra rUpiyAnuM pAritoSika enAyata karavAmAM AvyuM. A pAritoSika mATe Thera Thera emanuM bahumAna thayuM. ena.sI.I.Ara.TI. Ayojita bAlasAhitya vizenA parisaMvAdamAM emane dilhI AmaMtravAmAM AvyA. gujarAtanA A bAlasAhityakAre tyAM ekatrita thayelA sAhityakAro ane vidvAnone gujarAtI bALasAhityanI vizeSatAothI vAkepha karyA, eTaluM ja nahIM paNa kumArapALe A parisaMvAdamAM "Children Literature -- A Challenge' nAmanuM saMzodhanapatra paNa vAMcyuM. samagra bhAratamAM patharAyelI ola inDiyA jesIsa nAmanI saMsthAe eka navI zodha karavAnuM zarU karyuM. cAlIsa varSathI ochI vayanA temaja rASTra ke samAjanA ghaDataramAM phALo ApanArA dasa pratibhAzALI bhAratIya yuvakonI zodha AdarI. A mATe bhAratanAM judAM judAM zaheromAM pasaMdagI yojAI. amadAvAda jesIsa dvArA pahelA amadAvAdanA traNa pratibhAzALI yuvakonI pasaMdagI SS dhIrajalAla gajara Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM AvI. AmAM prathama zrI kumArapALa desAInI pasaMdagI thaI. e pachI judAM judAM zaheronI sATha jeTalI jesIsa saMsthAomAMthI AvelA 170 jeTalA pratibhAzALI yuvakonI spardhAmAMthI dasa yuvako pasaMda karAyA. AmAM vikhyAta krikeTara sunila gavAskara, patrakAra vikrama vorA ane gujarAtamAMthI kumArapALa desAInI pasaMdagI thaI. rASTrIya pasaMdagI pAmanArA teo ekamAtra gujarAtI yuvAna hatA. A pachI rAmAyaNa vize lakhavAno prAraMbha karyo. gujarAtanA vikhyAta citrakAra rajanI vyAsanA sahayogathI parAkramI rAma', sItAharaNa', "rAma vanavAsa' ane "vIra hanumAna" jevA cAra bhAgonI racanA karI. pazuono paricaya ApatI traNa raMgIna pustikAo pragaTa karI. A sivAya bAlabhAratI zreNImAM vIra rAmamUrti nAmanI caritrAtmaka pustikAnI racanA karI, jemAM eka damiyala bALakamAMthI rAmamUrti icchAzaktinA baLe kevA baLavAna banyA enI romAMcaka kathA ApI. AvI ja rIte bhAratanA mahAna krikeTara "sI. ke. nAyaDu vize eka bIjI pustikA lakhI temAM sI. ke. nAyaDunI zAnadAra ramata uparAMta emanA rasaprada jIvana-prasaMgo AlekhyA. zrI kumArapALa desAIe citrakAra zivanA sahayogathI bhIma' vizenI pustikA lakhI. temAM bALakone game tevI rasaLatI zailImAM bhImanA pAtrane AbehUba upasAvyuM. gujarAta sarakAra dvArA 1 thI 4 dhoraNanAM pAThyapustako prakAzita karavAmAM AvyAM hatAM te tamAma pAThyapustakomAM eka saMpAdaka tarIke kumArapALe kAmagIrI bajAvI. A uparAMta ghaNAM pAThyapustakomAM emanA lekho pragaTa thayA che. "bulabula' ane 'ramakaDuM jevAM sAmayikomAM emanI vArtAo avAranavAra pragaTa thatI rahI. I. sa. 1992mAM prakAzita thayela lokhaMDI dAdAjI e svIDananA 66 varSanA gussAve hajAra mAIla lAMbI sAikala spardhAmAM bhAga laIne meLavelA vijayanI rasaprada kathA che. pAMca divasa ane pAMca kalAka sAikala calAvIne eka hajAra mAIlanuM aMtara kApIne gusTAve vijaya meLavyo. gusTAva pachIno sauthI AgaLano emano harIpha emanAthI pUro eka divasa pAchaLa rahyo. svIDana dezanA lokhaMDI dAdAjI tarIke jANItA thayelA gusTAvanI preraka kathA che. I. sa. 1993mAM temanAM cAra pustako pragaTa thayAM jemAM vAtonA vALamAM 13 jeTalI kahevatakathAo AlekhI che. bALakone kahevatanI kathA ApIne ane enI sAthe koI sAro vicAra joDIne A kathAo AlekhavAmAM AvI che. A ja varSe pragaTa thayelI katharoTamAM gaMgAmAM judI judI kahevatonI pAchaLa rahelI kathAonuM bALabhogya nirUpaNa che. sattara jeTalI kahevatakathAo citrakAra jaya paMcolInAM citro sAthe AmAM AlekhAI che. 'Dhola vAge DhamADhamamAM kANIdAsanI duSTa yuktine viphaLa banAvatA hasatArAmanI kathA che. s6 bALasAhityanA sarjaka Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajanI vyAsanA utkRSTa citro sAthe e pragaTa thaI che ane "sAcanA sipAhImAM ravizaMkara mahArAjanA jIvanane bALabhogya zailImAM AlekhavAmAM AvyuM che. zrI kumArapALa desAInAM bALasAhityanAM pustakonI tarI AvatI viziSTatA e emanI TUMkAM TUMkAM vAkyovALI chaTAdAra zailI che. bALakone vArtAnA rasapravAhamAM kheMcI javAnI emanI pAse anokhI kuzaLatA che. emanAM bALasAhityanAM pustako jotAM eka bIjI lAkSaNikatA paNa dekhAI Ave che. kAlpanika pAtronI taraMgalIlA ke parIkathAonI sRSTine badale teo dharatInA nakkara pAtrane potAno viSaya banAve che. AvA vAstavika viSayane laIne rasaprada kathAnI racanA karavI e koI paNa sarjakane mATe paDakArarUpa bane che. emanAM pustakomAM mAnavIya khamIrano dhabakAra anubhavAya che. pustakamAM je hakIkatonuM bayAna kare che enI teo pUrepUrI cakAsaNI kare che. moTe bhAge to enuM citra ApIne vAstavikatA tAdaza kare che. A rIte joIe to DaoN. kumArapALa desAIe bALasAhityanA kSetre keTalAka navIna cIlAo para kAma karyuM. bALasAhityamAM bALakone vartamAna dora sAthe sAMkaLavAno prayAsa karyo che. AnuM eka kAraNa e che ke cheka nAnI vayathI 'jhagamaga' sAptAhikamAM "jhagamagatuM jagata' nAme eka kaoNlama lakhatA hatA jemAM vizvanI mahattvanI ghaTanAone bALakone rocaka bane te rIte rajU karatA hatA. 1965thI thayeluM emanuM bALasAhityanuM sarjana 1993 sudhI cAlu rahyuM. e pachI bALasAhitya vizenA parisaMvAdonuM Ayojana ane emAM vaktavya ApyAM ane tyArabAda sAhityanAM bIjAM svarUpomAM emanI vizeSa gati thaI. 57 dhIrajalAla gajjara Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA panotA putrA anohara mukhAkRti, mRdu svara ane sadAye smitanuM jANe jharaNuM vahetuM hoya tevA caherAthI dIpta vyakti bahu ochI jovA maLe che. mArA chaeka dAyakAnA sArvajanika kAryakSetramAM AvI eka vyakti jovAnuM sadbhAgya prApta thayuM, te vyakti eTale DaoN. kumArapALa desAI. siddhivaMta, kIrtivaMta, yazasvI ane tejasvI sAhityakAra-vidvAna hovA sAthe namra, vivekI ane premALa hoya tevA paNa jhAjhA anubhavo thayA nathI. vRkSane phaLo Ave che tyAre e vadhu nIcuM name che tema, jema jema eka pachI eka aneka evaoNrDo, caMdrako, sanmAno maLatAM gayAM tema tema DaoN. kumArapALa jANe vadhu ne vadhu namra ane saujanyapUrNa banatA gayA. A guNa-vizeSanA mULamAM emano uchera, mAtA-pitAnI jIvanadaSTi ane zaizavathI maLeluM sAhityika ane zaikSaNika vAtAvaraNa che. | DaoN. kumArapALa amadAvAdamAM rahe paNa dharmapracAra, dharmazikSaNa ane tene AnuSaMgika vidyAnAM, sAhityanAM aneka kAryo mATe, vividha pravRttio mATe, mane lAge che, teo vadhu samaya amadAvAdanI bahAra ja pharatA rahetA haze. teo sAcA arthamAM parivrAjaka ane jagatapravAsI che. mArI emanI sAthenI prathama mulAkAta ghATakopara(muMbaI)mAM Azare cAreka dAyakA pahelAM thaI. ghATakoparanA sthAnakavAsI jaina upAzrayanA Azraye yojAyelI vyAkhyAnamALAmAM teonuM eka pravacana yojAyeluM. te veLA te sabhAnA pramukhasthAne caMdulAla bI. selArakA 38 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane nimaMtravAmAM Avela. huM jainetara mANasa. jena dharmano vizeSa abhyAsa nahi ane AvA parvAdhirAja paryuSaNanA pavitra prasaMge, vizALa janasamUha sAme, vidvAna vaktA sAthe pramukha tarIke besatAM mane tyAre kharekhara saMkoca thato hato. AvA vidvAna mArI sAthe kevI rIte vartaze, kema vAta karaze teno thoDo bhaya paNa hato. vidvattAnA ghamaMDadhArI vaktAo vize huM jANato hato, paraMtu mAro saMdeha, saMkoca, bhaya vagere temane maLatAveMta ja caMda kSaNomAM jANe varALa banI UDI gayA. evuM madhuruM smita, mitrabhAve vAta karavAnI temanI zailI ane namra vartane mane jItI lIdho. tyArathI, huM jANe emane varSothI oLakhato houM tevA ane avAranavAra jene maLatA hoIe evA nikaTanA mitra jevo snehabhAva, maitrIbhAva mArA hRdayamAM temane mATe rahyA che. Ama to temanuM nAma "navacetana' mAsikamAM krikeTa vizenA temanA lekho dvArA jANItuM thayeluM. kharuM kahuM to, mane krikeTamAM jarA paNa rasa nahi eTale e lekho huM vAMcato nahi. mane navalikAomAM rasa eTale navacetana'mAM vArtAo vAMcuM ane pachI to temAM mArI aneka TUMkIvArtAo pragaTa paNa thaI. paraMtu samaya jatAM zrI kumArapALanA vyaktitvanA puSpanI pAMkhaDIo eka pachI eka UghaDatI gaI. teo prAdhyApaka thayA, DaoNkTareTa karI, bhASAsAhityabhavanamAM nimAyA, sAhitya pariSadanA maMtrI thayA, pIeca.DI. karatA vidyArthIonA 'gAiDa' banyA vagere siddhionI yazakalagIo umerAtI gaI. DaoN. kumArapALa desAInAM pravacano muMbaImAM yojAya ane paradezomAM paNa yojAya. tenA ahevAlo vAMcIne rAjI thauM. koI adazya taMtu jANe temanA prati mane AkarSyA kare. emanuM gaurava thAya temAM dUra rahyuM paNa jANe huM sahabhAgI thato houM tevI anubhUti thAya. emane rUbarU maLavAnuM bahu banyuM nathI. bIjI vakhata maLyA Azare eka varSa pahelAM. ghaNuMkharuM zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanI rajatajayaMtI nimitte, muMbaImAM premapurI AzramamAM kAryakrama yojAyo hato, tyAre mane vizeSa atithi tarIke premapUrvaka nimaMtrelo. te vakhatanA mAre ApavAnA pravacanane meM mArI "muMbaI samAcAranI kaTAra "kalarava ane kolAhalamAM pragaTa karavA mokaleluM ane te pragaTa thayeluM tyAra pachI ekAdabe vakhata phona para ane patravyavahAra dvArA maLavAnuM banyuM. upara jeno ullekha karyo che te mArI kaTAra "kalarava ane kolAhalamAM meM eka lekha lakhelo jenuM zIrSaka AvuM hatuM : "aMdhArAmAM paDelI jJAnanI peTIo'. mane ghaNA vakhatathI lAgatuM ke sAhityanA, dharmanA ane tenA anuSaMgI viSayo para dara varSe utsAhI abhyAsIo risarca kare che. pIeca.DI. thavA mATe zodhanibaMdha-thIsisa taiyAra kare che. te kAryamAM keTalo badho zrama teo le che ane emano keTalo kImatI samaya tenI pAchaLa Ape che. teo DaoNkTara to thAya. eTalA pUratI temanI mahenata lekhe lAge, paraMtu jJAnanI e peTIo - thIsisa - zodhanibaMdho loko sudhI caMdulAla bI. selArakA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahoMcatA nathI jyAM lokapriya vAcana, manoraMjaka vAcananA sarjakone paNa prakAzako maLatA nathI tyAM AvA gaMbhIra viSayanA nibaMdhonAM pustako koNa chApe ? eTaluM na thAya to chevaTe kayA kayA viSayo para saMzodhana thayuM che tenI rUparekhA, koNe karyuM, teno paricaya vagere pragaTa karavAM joIe. A to kImatI dhana kabATamAM - aMdhArAmAM saMgharAIne paDyuM rahe che. A lekha vAMcI, jANItA caMdarayA parivAranA mu. zrI ratibhAI caMdarayAe mane patra lakhyo ane phona paNa karyo - 'tame lakho cho paNa evuM koI kAma karavA taiyAra hoya to huM nANAkIya madada karavA taiyAra chuM.' e viSayamAM najara konA upara paDe ? meM zrI kumArapALane patra lakhyo. temaNe sahakAra ApavAnI khAtarI ApI. temaNe ema paNa jaNAvyuM ke gujarAtanI vividha yunivarsiTIomAM jenadarzananAM vividha aMgo para thayela saMzodhanonI sUci taiyAra thaI che. muMbaI yunivarsiTI mATe tevI sUci taiyAra karavI joIe. temanAmAM kArya karavAnI dhagaza ane tatparatA hatI, paraMtu mArI tabiyata joIe tevI sArI na hovAthI huM e kAryamAM AgaLa vadhI zakyo nahi. kumArapALa mATe to aneka pravRttio rAha joIne paDI hoya. AvA utsAhI, milanasAra, vidvAna, jainadarzananA jJAtAne jeTalA caMdrako, evaoNjha maLe eTalA ochA che. gujarAtanA itihAsamAM eka rAjavI kumArapALanuM nAma prasiddha che tema vIsamI sadInA jena koma ke jaina dharmanA - samAjanA itihAsamAM A kumArapALanuM nAma aMkita raheze. jaina samAjamAM keTalAka agraNI vidvAno, jeonI kIrti jaina jagatanI bahAra prasarelI tevI mAnanIya vyaktionAM nAma ApaNe jANIe chIe. teomAM sva. motIcaMdabhAI kApaDiyA, sva. paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA, sva. vA. mo. zAha ane sva. cImanalAla cakubhAI zAha vagere che. temanI paMktimAM besavAnI yogyatA DaoN. kumArapALanI che, temaNe te sthAna meLavI ja lIdhuM che tema kahuM to te asthAne nahi gaNAya. bhAratanI kendra sarakAre temane padmazrI khitAbathI sanmAnyA te mATe ApaNe sau harSa ane gaurava anubhavIe te svAbhAvika che. teo te sanmAna mATe lAyaka che. DaoN. kumArapALa desAIne ApaNAM anekAneka abhinaMdano tathA uttarottara vadhu ne vadhu uccatara sanmAnanA teo adhikArI bane tevI zubhakAmanA vyakta karuM chuM. eka vAta atre noMdhavAnuM mana thAya che. dara varSe kendra sarakAra taraphathI padmazrI', padmabhUSaNa' vagere khitAbo apAya che temAM pasaMdagI samitinI dRSTi uttara bhArata ane dakSiNa bhAratanI siddhivaMta vyaktio prati vizeSa rUpe jatI jaNAya che. gujarAta, mahArASTra, rAjasthAna, madhyapradeza jevAM rAjyonI vyaktionAM nAma ochAM jovA maLe che. gujarAta tarapha to mAMDa mAMDa najara jatI hoya evuM lAge che. muMbaImAM chelle sArasvata zrI gulAbadAsa brokarane padmazrI'no khitAba maLyo. 60 gujarAtanA panotA putra Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene paNa dazako thavA Avyo. gujarAtamAM zuM sAhityakAro, kavio, zikSaNazAstrIo, itihAsavido, vijJAnIo vagere AvA khitAbone lAyaka nahIM lAgatA hoya ? (mArI mAhitI kadAca adhUrI hoya to kSamA cAhuM chuM.) ke gujarAtI siddhivaMta vyaktio tarapha dhyAna doranAra dilhImAM koI nathI ? AmAM 'laoNbiMga'nI vAta nathI. samatola, samabhAva, samadraSTinI vAta che. A paristhitimAM DaoN. kumArapALane 'padmazrI'no khitAba maLe che tethI tenuM mahattva vadhI jAya che ane tethI ApaNo harSa paNa vadhe che. Izvara temane taMdurastIbharyuM dIrghAyu bakSe tathA jiMdagInI hareka paLa emaNe je icchA vyakta karI che - "samAjane upayogI evuM mUlyaniSTha sAhitya racI zakuM, AdhyAtmika jIvana jIvI zakuM, graMthonAM rahasyo para ciMtana karI zakuM tathA dharmanI sAcI vibhAvanA pahoMcADI zakuM tevo mAnavadeha pharI maLe tevI Izvarane mArI prArthanA che.' - te prApta karavA mATe zubhecchA ane te mATe temane jarUrI zakti-sphUrti Ape tevI Izvarane prArthanA. gujarAtanA AvA eka panotA putra mATe AthI vadhu bIjI kaI bhAvanA vyakta karuM ? astu. 61 caMdulAla bI. selArakA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prima karI ne belaDI: pitA-putranI mArapALa desAInA pitAzrI bAlAbhAI jayabhikhkhane prathama vAra maLI tyAre eka ochA ujAsavALA presanA rUmamAM mitro vacce e beThA hatA. AMkhe jADA cazmAM hatA. AvI aMdhArI oNphisamAM AnaMdathI kAma karatA emane joIne meM pUchyuM, "A AMkhe ATalo parizrama karo cho to prakAzita oraDAmAM beso ne!" emaNe kahyuM, "ahIM jacI gayuM che. ekalI AMkhane kyAM jIvanamAM zrama Apyo che? e to magaja doDe che, pena doDe che enI sAthe mUMge mUMguM kAma kare che." tyArapachI to aneka vAra emane maLavAnuM thayuM. emanAM patnI jayAbahenano paNa paricaya thayo. emanI mahemAnagati cAkhI ane gharamAM sukhI dAMpatyanAM darzana karyA. bAlAbhAI gujarAta samAcAramAM "ITa ane imArata' lakhatA ane je paddhatithI teo lakhatA te ja bhAI kumArapALe vArasAgata rIte cAlu rAkhI che. bodhAtmaka TUMkI vArtA, bIrabalanI hAjarajavAbI e sahu koInuM AkarSaNa che. Aje guruvAra che e cokasAI ITa. imArata' uparathI nakkI thatuM. vartamAna saMjogo pramANe vArtAnA AdhAre e nAnakaDI kolama janatAne uddezIne keTaluM badhuM kahI jAya che! penanI tAkAtano paricaya A TUMkI kaoNlamamAM jovA maLe che. pitAputrane sarasvatInuM varadAna maLyuM che ane kumArapALa janabhogya sAhitya sAthe vAcakone vikAsanA paMthe laI javAnuM kArya kare che. bAlAbhAI atyaMta premALa, udAra ane vasubahena Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyanA upayogamAM AvavAnuM kArya karatA. gaLAnI takalIphane kAraNe emanA avAjamAM gharagharATa raheto, paNa emanuM lakhANa svaccha, muddAsara ane saraLa hatuM. mahilAo sarasa kArya kare to teo tene protsAhita karatA. cArumatI yoddhA "gujarAtanuM ratna che' ema lakhI emaNe emane biradAvyAM. dhotiyuM, kaphanI baMDI ane khAdInI sapheda TopI sAthe bAlAbhAI AkAzavANImAM praveza kare tyAre emanI vAto sAMbhaLavA kAryakrama-niyojako bhegA maLatA. DAyaro jamAvI aneka suMdara prasaMgakathAo karatA. emanAM lakhANa mATe kyAreya smRtipatra pAThavavo paDyo nathI. niyama ane samayamAM cUka nahi. muddAsara lokabolImAM saraLa bhASAmAM temanuM lakhANa zrotAone atyaMta priya hatuM. kumArapALanI pAse A badhA vArasAgata lAbha hovA sAthe vANInI chaTA ane vinoda jagAvatA TucakA e emanI viziSTatA che. emanuM vaktavya haMmezAM muddAsara ane samayapAlanane anusaratuM hoya che. kyAre samApta karavuM enI AgavI sUjha emanA vaktavyamAM hoya che ane enA kAraNe ja zrotAjano icchatA hoya ke teo hajI bole, tyAre teoe pUrNavirAma mUkI dIdhuM hoya. sArA vaktAe kyAM, kyAre ane kema aTakavuM eno khyAla hovo joIe, je kumArapALanA vaktavyamAM haMmezAM jovA maLe. spaSTavaktA, madhura khullo avAja, navIna vicAradhArA - A badhAMne kAraNe teo uttama vaktA che. UMDA abhyAsI hovAnA kAraNe deza-paradezamAM paNa teoe sarasa nAmanA meLavI che. AtmIyatA e pitA-putrano sarasa vAraso che. tame parivAranA ja ho evI bhAvanA sAthe tamAro saMbaMdha cAlu rAkhe e emanI viziSTatA che. meM kyAreya pitA-putrane lagharavaghara joyA nathI. kumArapALa pATaluna-buzarTamAM, mAthAnA vALa jarAya vikharAyA nA hoya ane tAjA ja snAna karIne AvyA hoya evA skUrtidAyaka jovA maLe. zAlInatA, sujanatA ane namratA emanI raktavAhinIomAM che. teo je samitimAM hoya e samitino abhyAsa karI samayabaddha rIte hAjarI ApI kArya pUruM kare. emanuM samitimAM hovuM e gaurava che. jaina sAhityano emano abhyAsa UMDo ane viziSTa che. enA pracAraka karatAM enuM UMDANa samajAvavAno emano prayatna pAvanakArI che. A abhyAsa dvArA teo satata jIvanamUlyonI samaja keLavatA rahyA che. kumArapALe padmazrI svIkAravAnI saMmati ApI gujarAtane gaurava bakSya che. emane aneka evaoNrDo prApta thayA chatAM aham bhAva ke AchakalApaNuM emanAmAM DokAtuM nathI. pitAjIne kAraNe ane emanA svavartuLane kAraNe aneka viziSTa vyaktionA paricayamAM AvavAnuM thayuM ane teo sadbhAgya ane jIvananI dhanyatA samaje che. vividha kSetrano emano abhyAsa, zikSaNa, sAhitya, AdhyAtmika ane sAthe jIvanano umaMga, ramatagamatanA paNa teo UMDA vasubahena bhaTTa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsI che. gujarAtamAM krikeTa premIone ramata vize vividha mAhitI pUrI pADavAmAM temano phALo amUlya che. kArya e ja prArthanA che e sUtrane varelA pitA-putranI belaDI jIvanamAM paNa sevAmaMtrane sadAya prAdhAnya ApatA rahyA che. svacchatA, sudaDhatA, saraLatA ane zAlInatA emanA rojiMdA sAthIo che. mane eka vAtano aphasosa e che ke huM jyAre muMbaI hatI tyAre bAlAbhAIe khAsa Agraha karI mane majAdara dulAbhAI kAgane tyAM AvavAnuM AmaMtraNa pAThavyuM hatuM. muMbaInA vyasta jIvana pachI amadAvAdanuM AkarSaNa evuM hatuM ke huM amadAvAdamAM AvI ane majAdara na gaI. mArA jeTalo ja raMja emane rahyo. tenI vAto teo aneka vAra karatAM ane mArI gerahAjarInI noMdha aMge dilasojI vyakta karatA. bAlAbhAInuM avasAna ane emanI AkharI chabI Aje paNa tAdRzya che. emanA jevA Aptajana gumAvyA eno khAlIpo che to putraratna vArasAmAM ApI emaNe e khoTa pUrI karI che. bhAI kumArapALa koI paNa evorDathI phulAI jatA nathI ke koI paNa vastu prApta na thatAM duHkhI thatA nathI. paNa emane je kaMI prApta thAya che tenAthI Aptajana ati AnaMda anubhave che. guNakArI vyaktinI pratiSThA thavI ja joIe. to ja ratna jaLavAI rahe. bhAI kumArapALa - AvuM ja eka ratna gujarAtane sAhitya, zikSaNa, samAjasevA arthe prApta thayuM che. belaDI : pitA-putranI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : " kaDa jIvanasAghanAnI phalazruti eka loka-kahevatamAM kahyuM che keH bApa nAmI to dIkarAne kAMu ? paNa dIkaro karabhI to bApane lhAva' arthAtu pitA game eTalo mahAna hoya, kIrtivaMta hoya ethI putrane zuM lAbha? paNa putra karamI thAya to A dIkaro mAro che ema kahevAno lahAvo pitAne prApta thAya che. paNa ahIM pitAthI putra zobhe ane putrathI pitAne gaurava thAya evI virala ghaTanA DaoN. kumArapALa desAInA jIvana sAthe joDAyelI che. kheDUtano dIkaro kheDUta bane, vepArIno dIkaro vepArI bane, vakIlano dIkaro vakIla bane ane DaoNkTarano dIkaro DaoNkTara bane enI ApaNe tyAM kAMI navAI nathI; paNa samartha sarjakano dIkaro mUlyaniSTha ane sattvazIla sAhityano sarjaka banI sAhitya, zikSaNa, saMzodhana, saMskRti ane patrakAratva jagatane ajavALe, jenadarzana-ciMtanane vadhu ujjavaLa banAvI jagatacokanI vacamAM mUkI samagra bhAratavarSane gaurava apAve evo akasmAta samAjajIvanamAM koka koka kALe ja sarjAto hoya che. Avo sukhada akasmAta sarjanAra bahumukhI pratibhA dharAvanAra labdhapratiSThita sAhityakAra che DaoN. kumArapALa desAI padmazrInuM ucca sanmAna prApta karanAra, jena vicAradhArAnA prakhara puraskartA evA A niSThAvAna sAhityakArane sauthI vadhu videzayAtrA karavAnuM sadbhAgya sAMpaDyuM che ema kahI zakAya. I. sa. - jorAvarasiMha jAdava 65 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1953mAM 'jayabhikhkhu'e AraMbhelI kaoNlama 'IMTa ane imArata' emanA avasAna (I. sa. 1969) sudhI ekadhArI cAlatI rahI. pitAnA avasAna pachI e kaoNlamanI javAbadArI svIkArI AjaparyaMta DaoN. kumArapALa saphaLatApUrvaka calAvI rahyA che ane eno eka viziSTa evo bahoLo vAcakavarga Ubho karI zakyA che e emanI anerI siddhi ja nahIM, paNa patrakAratva jagatanI benamUna ghaTanA paNa che. I. sa. 1956-57mAM huM gUjarAta vidyApIThamAM abhyAsa karato tyAre DaoN. umAzaMkara jozI, pannAlAla paTela, pItAMbara paTela, guNavaMtarAya AcArya, cunIlAla maDiyA ane bAlAbhAI desAI arthAt 'jayabhikhkhu'no jamAno hato. 'jayabhikhkhu'ne bhakta kavi dulA bhAyA kAga sAthe khUba nikaTano nAto. lokagAyaka ratikumAra vyAsa ane anya sAhityakAro sAthe emane majAdara (kAgadhAma) javAnuM banatuM. kAgabApu uparAMta samartha sAhityakAronI beThako 'jayabhikhkhu'ne tyAM ane zAradA presamAM jAmatI. bALaka kumArapALa kutUhalathI A badhuM nihALyA karatA. emanI carcAo sAMbhaLatA. Ama sAhityanA bharyAbhAdaryA vAtAvaraNamAM kumArapALa UcharIne moTA thayA. sAhityano saMskAravAraso to emane gaLathUthImAM ja maLyo hato. 11-12 varSanI vaye sarjaka thavAnAM zamaNAM emanA aMtaramAM UgavA mAMDyAM ane 'jhagamaga' sAptAhikathI emaNe sarjananA zrIgaNeza mAMDyA. e arasAmAM zrI puSkara caMdaravAkare gUrjara graMtharatna kAryAlayamAM mane jayabhikhkhu'nI oLakhANa karAvI. lokasAhitya-saMzodhananA kSetre meM pA-pA pagalI mAMDelI. khoDIdAsa paramAranAM viziSTa lokazailInAM citro sAthe mAro prathama lokakathAsaMgraha 'marada kasuMbala raMga caDe' prasiddha thayo. e saMgraha 'jayabhikhkhu'ne khUba gamyo. emaNe mane khUba protsAhita karyo tyArathI A parivAramAM AvavA-javAno saMbaMdha zarU thayo. kumArapALa desAI ane huM uMmaramAM lagabhaga samavayaska. kumArapALa jayabhikhkhunA ekanA eka putra. AMkhanI kIkI jevA vahAlA putranA uchera, abhyAsa, saMskAra ane ghaDatara mATe emanAM mAtApitA khUba ja rasa letAM. bALavayathI kumArapALa abhyAsamAM khUba ja tejasvI. gujarAtI viSaya sAthe ema.e. karyuM. madhyakAlIna sAhityamAM UMDI abhiruci hovAne kAraNe saMta kavi AnaMdaghana' upara pIeca.DI. karyuM ane kumArapALa DaoN. kumArapALa banyA. abhyAsanI sAthosAtha emanuM sarjanakArya cAlatuM rahyuM. ghaNI vAra evuM paNa bane che ke pitAnI chAyAmAM putro DhaMkAI jatA hoya che. ahIM evuM na banyuM. pitAne pagale pagale cAlavAne badale DaoN. kumArapALe sAhityajagatamAM potAnI AgavI keDI kaMDArI je Aje rAjamArga banI che. vidhavidha viSayo upara 100 uparAMta sAttvika ane mAnavajIvanane UrdhvagAmI banAve evAM uttama pustako ApyAM. jIvanacaritro ApyAM. saMzodhanagraMtho ApyA. vivecanakSetre emanI kalama viharatI rahI. patrakAratva aMgenAM pustako ApyAM. 2matagamatano itihAsa, prasaMgo AlekhyA. jaina dharmano emano 66 jIvanasAdhanAnI phlazruti Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UMDo abhyAsa ane saMzodhana mAna upajAve evAM rahyAM. insTiTyUTa oNpha jainolojI dvArA jene dharmano pracAra ane prasAra karavAnuM bahumAna DaoN. kumArapALane phALe jAya che. videzomAM vasatAM gujarAtIo jaina dharma uparanAM emanAM abhyAsI pravacanonI prazaMsA karatAM Ajeya thAkatAM nathI. DaoN. kumArapALane sAMbhaLavA e paNa jIvanano eka lahAvo gaNAya che. pUrNa abhyAsa karyA vagara koI paNa viSaya upara bolatA nathI e emanuM bahu moTuM jamA pAsuM che. je pitAe sAhityasaMskArano mUlyavAna vAraso Apyo e mamatALu pitAne kumArapALa Aje bhUlyA nathI. pitRRNa cUkavavA mATe emaNe "zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanI pravRtti karI. prakAzanonI sAthe sAthe vividha viSayo paranA vidvAnonAM pravacano prativarSa yojIne amadAvAdanA sAhityapremIone lAbha ApatA rahyA che. gujarAtamAM uccakoTinA gaNyAgAMThyA vidvAno askAmata rUpe ApaNI pAse rahyA che, emAMnuM eka AdaraNIya nAma DaoN. kumArapALa desAInuM che. sarjana ane zikSaNakAryanI sAthosAtha teo gujarAtI sAhitya pariSada, gujarAtI sAhitya akAdamI, gujarAtI vizvakoza, gujarAtI sAhitya sabhA, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI, anaMtarAya rAvaLa smAraka samiti jevI aneka jANItI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che eTaluM ja nahIM, paNa emAM sakriya rasa laI rahyA che. kyAMya ALasa nahIM, thAka nahIM, kaMTALo nahIM niyata samaye je te saMsthAmAM ghaDiyALanA kAMTe hAjara ja hoya. kAmanI cIvaTa paNa eTalI ja. svabhAvanI RjutA, madadarUpa thavAnI bhAvanA, A badhA guNone laIne emanuM mitravartuLa paNa bahoLuM che. maLavA-maLavAnuM ochuM bane paNa saMbaMdho kAyama evA ne evA akabaMdha. pravRtti jANe ke emano jIvanamaMtra che. savArathI laIne sAMja sudhI sAhityapravRttimAM racyApacyA rahenArA sarjaka-saMzodhaka DaoN. kumArapALa ochuM bole che paNa emanuM kAma vadhu bole che. mANasa jIvanabhara sAdhanA kare, tapa kare enuM phaLa ene avazya maLe che. DaoN. kumArapALe sAhityajagatamAM niSThA, khaMta ane dhIrajathI je kArya karyuM che enI suvAsa janatA-janArdananAM haiyAM sudhI pahoMcI che. sAhityasevAnI kadara rUpe vaDApradhAna aTala bihArI vAjapeyInA haste emane jenaratna' evaoNrDa apAyo ane 2004mAM padmazrIno evorDa paNa enAyata thayo. AvA udAtta mAnapAnanA adhikArI DaoN. kumArapALa desAIne gujarAta lokakalA phAunDezana vatI hArdika zubhakAmanAo pAThavuM chuM. mArA vidvAna mitra ane kartavyaparAyaNa DaoN. kumArapALa desAInuM jIvana sAhitya ane patrakAratvajagatamAM pagalAM mAMDanAra sahu koInA mATe pathadarzaka banI rahe evuM che. GT jorAvarasiMha jAdava Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatadala padmamAM poDhelo parimala DA. kumArapALa desAIne padmazrI'no gauravavaMto evaoNrDa enAyata thayo che tyAre emanA bahuAyAmI vyaktitvanI noMdha letAM harSa anubhavuM chuM. chellAM cAlIsa varSathI preraka, mUlyaniSTha ane AdhyAtmika sAhitya sarjatA rahIne emaNe gujarAta, bhArata ane bhArata bahAra AgavI pratiSThA prApta karI che tenI yogya kadararUpa A jAherAta che. sAhitya sAthe zikSaNa ane saMskRtiviSayaka emanI sevAone paNa A evorDa mATe lakSyamAM levAmAM AvI che. sAhityakSetre caritra, vivecana, saMzodhana, saMpAdana, ciMtana, anuvAda, bALasAhitya, praDha sAhitya, moTerAMnuM sAhitya, navalikA, dharmadarzana vagere viSayaka sothI vadhu graMtho temaNe lakhyA che. eka kALe amadAvAdamAM ramaNabhAI nIlakaMTha pacAsa jeTalI jAhera saMsthAomAM koI ne koI hodde rahI mArgadarzana ApatA hatA, evI sUjha ane sevAbharI TrasTIsahAya kumArapALa desAI dvArA gujarAta vizvakoza TrasTa, zrI mahAvIra mAnava kalyANa kendra, vidyAvikAsa TrasTa vagerene maLI rahI che. gujarAta sAhitya sabhAnA teo maMtrI che, gujarAtI sAhitya pariSadanI kAryavAhaka samitinA sabhya tarIke ane gujarAta sAhitya akAdamInA pUrva upAdhyakSa tarIke ke gujarAtI strI keLavaNI maMDaLanA salAhakAra tarIke, samanvaya TrasTanA TrasTI tarIke, samasta jaina sevA samAjanA upapramukha tarIke evI to pacIsathI vadhu saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. jene ratilAla sAM. nAyaka Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ senTara opha nordhana kaeNliphaoNrniyA taraphathI jenadarzananA kArya mATe emane gaurava puraskAra apAyo che to jainadarzana viSayaka emanAM vyAkhyAno deza bahAra vAraMvAra yojAI rahyAM che. 1993mAM zikAgomAM ane 1999mAM kepaTAunamAM yojAyelI pArlAmenTa opha varlDa rilijiyansamAM ane 1994mAM veTikanamAM popa jhaoNna pola(dvitIya)nI mulAkAta lenAra pratinidhimaMDaLanA jainadarzananA vicAraka tarIke dharmacarcA karI hatI. gujarAtI vizvakoza, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI, inDiyana reDakrosa sosAyaTI (boTAda zAkhA) vagere saMsthAomAM teo sevArata che. temanI gujarAta vizvakoza TrasTanI kAmagIrI mAre mATe eka judI rIte noMdhanIya rahI che. jUnI raMgabhUminA kSetrane punarutthAna karavA mATe je viziSTa madadanI jarUrata che temAM temanA hAthe eka khAsa kAmagIrI thavA pAmI che te tarapha samAjanuM dhyAna dorAya ema icchuM chuM. temanA pitAzrI "jayabhikhkhae emanI raMgadarzI zailImAM je rIte asAita ane hemALA paTelanI gaMgAnA prasaMgane vAcA ApI hatI evI ja dillagIthI kumArapALe eka vakhatanA abhinayanA diggaja chagana romiyo vagerenAM caritro dvArA jUnI raMgabhUmi tarapha samAjanuM dhyAna doryuM che ane savizeSa to emaNe zrI dhIrendra somANInI emanA jIvananI aDadhI sadInI sAdhanArUpa jUnI raMgabhUminI sAhityasAmagrI rajU karato gujarAtI raMgabhUmi : riddhi ane ronaka nAme mUlyavAna graMtha gujarAta vizvakoza TrasTa dvArA prakAzita karAvyo che. . AvI ja emanI sAhityanAM vividha kSetromAM sevA-sahAya maLI che paNa mAre mana emanA dvArA gujarAtI bALasAhityane je nirIkSaNa-vivecana-saMmArjananI UNapa khaTakatI hatI emAM gujarAtI sAhitya pariSada ane gujarAta sAhitya akAdamI dvArA kAryazibira, parisaMvAda jevI sakriya pravRttio ane "bALasAhitya saMgoSThi ke "ekavIsamI sadInuM bALasAhitya saMpAdanagraMtha dvArA gujarAtI bALasAhityane mUThI UMceruM, marmALuM ne mahimAvaMta karavAmAM svayaM utkRSTa sarjaka evA kumArapALa desAIno nAnosUno phALo nathI. kavi nAnAlAle "rAja, koI vasaMta lyonI vAta karI che to zatadala padmamAM poDhelo parimala dAkhavo jo dIThelo'nI vAta karI che tevA kumArapALa desAInA jIvanamAM je saMvitta ane sugaMdha che ene AbhArI che. emano patharATa prabaLa ne prokvala che ne eTalo ja sahajasuMdara ne nircAja nirmaLa neyukta che. emanA snigdha vyaktitvamAM sarjaka to vase che, paNa eka maMtradraSTA paNa vasI rahyo che. pitA "jayabhikhkhanI pracchanna AziSa ane mAtA jayAbahena dvArA thayeluM ghaDatara potAnI A pragatinAM gupta baLa tarIke teo svIkAre che e ja emanI vazekAI che. kumArapALa pUrvAzramanA tapobhaMga RSiAtmA to nahi hoya ? na jAne. 69. ratilAla sAM. nAyaka Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakha te lekhaka. pAMca ghoDAno savAra vAMce te vAcaka. bole te vaktA. sAMbhaLe te zrotA. zrI jayabhikhkhuM AvI zailIthI lakhatA. ame kyAreka gammata karatA : "lakhe te lekhaka' e pUrNa vAkya kahevAya? zuM lakhe te lekhaka? koI nAmuM lakhe, koI TapAla lakhe, koI gharakAma lakhe, koI hisAba lakhe. zuM e badhAMne lekhaka kahI zakAya? gammatanI vAta javA daIe paNa lAve tene lekhaka jarUra kahI zakAya. lAve te lekhaka bane. zrI jayabhikhUnI IMTa ane imAratanI tathA 'jhagamaga'nA pahelA pAnAnI vArtA eka vidyArthI niyamita laIne gujarAta samAcAra presa para Avato. apaTuDeTa, hoMzIlo, hasamukho e vidyArthI jayabhikhkhanuM sAhitya lAvatAM lAvatAM ja vidyArthImAMthI vidvAna banI gayo. e camatkAra zabdano ane sarasvatIno. e vidyArthIe tyArathI ja pitAnI sAthe sAthe pote paNa kalama ajamAvavA mAMDI hatI. pitAnI sAthe goThavAvA mAMDyuM hatuM. pitAnI chAyA kharI paNa paDachAyA nahi. e vidyArthI te kumAra, kumArapALa, kumArapALa desAI. zarUAta ja karI teNe ekasAthe pAMca ghoDA paranI savArIthI. bALasAhitya, ramatagamata, abhyAsa, adhyayana ane zIla-saMyama-zauryano pAMcamo rASTrIya azva. abhyAsa to cAle ja bhaNavAnuM harIza nAyaka 10 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to kharuM ja. temAM dhyAna ApavuM ja paDe ane temAM jeTaluM dhyAna Ape, teTaluM ja dhyAna sarjanamAM Ape. pAMca ghoDAnI savArI sAtheno A nipuNa ghoDesavAra vidyArthI amArI najara samakSa zizumAMthI sAhityakAra, vidyArthImAMthI vidvAna, pravacanakAramAMthI prAdhyApaka, adhyApakamAMthI adhyakSa, parizrama dvArA padmazrI banato nihALyo. ame gammata karanArA gammata karatA rahI gayA, jonArA joI ja rahyA ane enA e pAMceya ghoDA ekasAthe e doDe, zuM doDe!na ghoDA parathI e paDe, na ghoDAone paDavA de. A pachI to paMcakalyANI e ravAla evI tAlamAM AvI gaI ke na e pAMca ghoDAne potAnA savAra vagara cAle, na savArane paMcAvyA vagara cAle. basa, samaya kapAto jAya, gati AgaLa vadhatI jAya, maMjhilo pAchaLa chUTatI jAya, navI dizAo khUlatI jAya. amArA bALasAhityamAM ghoDo UDeya kharo. A cha sAthIo mAtra dharatI para doDyA ja nahi, dezavidezamAM UDyA. pAMkho evI phelAvI ke keneDA, IMglenDa, amerikA, siMgApora, enTavarpa, keniyA, dubAI jevA kaMIka dezo e pamukha uDDayanane jovA mATe garadana UMcI karatA rahyA. e pAMca ghoDAnI niyamitatA to AzcaryakAraka, kumArapALa game tyAM hoya, game tyAM jAya, game te kare, tenuM kaoNlama niyamita AvatuM ja rahe. koI samaya na cUke, koI vAra na cUke, koI kalAka na cUke. kyAreka lAge ke A kalamakAra pAse bethI vadhAre dRSTio jarUra haze. ramatagamatanA lekhamAM jUnI puSTi sAthenI navAmAM navI mAhitI, 'jhagamagamAM hoLI, divALI, nAtAla badhuM sAcave. samayanA thapATa para banatI ghaTanAonI sAthe ja kalamane doDAve, jJAnavijJAnane vArtAmAM vaNIgUMthIne tenI sugaMdhabharI zAzvata puSpamALA banAve. pravacanamAM bIjA tajajJonA vacana sAthe potAnA sUcana paNa sAmela kare. badhuM ja suramya rIte, surIlI rIte. na pote boja anubhave, na vAcaka ke zrotAne boja anubhavavA de. hAsyakAra nahi, paNa hasAvavAnI thoDIka yuktio ajamAve ane hasavAmAM phasAve. jene vize bole teno abhyAsa karyo hoya, pUchIne jANIne gUMthI le. ekasAthe eka ja viSaya para cha praziSTo bolavAnA hoya to paNa jarAya pIchehaTha nahi. badhAMthI juduM bole, alAyaduM bole, najIkanuM bole, badhAnAM vaktavyonA sArane cagAvI de. ramatamAM to tAtkAlika ja lakhavuM paDe paNa lAlabahAdura zAstrInA avasAna vakhate lAla gulAba" paNa tAtkAlika lakhAyela pustaka. 200 pAnAM, eka saptAhamAM daza hajAra pratonuM vecANa. e samaye kula 60 hajAra pratonuM vecANa. pustakane inAma to ThIka paNa enI ciraMjIvitAya vaMdana kare. rAtorAta lakhAyelAM pustako prasiddha nathI hotAM evuM mAnazo nahi, lAla gulAba' hajI Ajeya lokapriya che, khuzabo phelAve che. 11 harIza nAyaka Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanya eTaluM ke potAnI tAlabaddha doDanI sAthe sAthIo ane jarUratamaMdonAM kAmeya thatAM ja jAya. akAdamImAM pahoMcyA to bALasAhityane nyAya apAvyo. Aja sudhI je bALasAhitya "aDadhI TikiTa manAtuM tene proDha sAhityanI samakakSa mUkyuM. avAjo UDyA haze, UDyA ja haze. moTI navalakathAnA lekhako kahe, "ame baso pAnAM lakhIe ane pAMca hajAra inAma ane bALasAhityavALA visa pAnAM lakhe, tenA pAMca hajAra?" temane teno javAba maLI raheto : "tameya lakho vIsa pAnAM, batAvI Apo. medAna badhAne mATe khulluM che. paNa tamArAM baso pAnAMnI vAta teo vIsamAM samAvatA haze kevI rIte ? e khUbI vicArajo." bALasAhityane jAhera maMca upara ATalI garimA apAvI kumArapALe. kAma karavuM che eTale karavuM ja che, karatA ja rahevuM che, e ja jANe ke mudrAlekha che jIvanano. kAmanI haLavAza A kumArane azokakumAra jevA sadAbahAra kumAra banAvI rahe che. sArasvatakumAra kahIzuM? moTAonI, nibaMdhonI, mahAnibaMdhonI ghaNI vAta moTAo lakhaze, paNa bALasAhityane nUtana bALasAhityanuM rUpa tathA gaurava apAvyuM kumArapALe. detya, dAnava, bhUvA, DAkaNa, pAyAvihIna kaMIka vArtAnI gaLApakaDamAMthI bALasAhityane A pitA-putre je sAra samaja, subuddhi, saujanya, sadAcArI sumArge mUkyuM che teno yaza to itihAsa Apavo ja paDaze. sumati, subuddhi, susaMskAritA ane suramyatAnI evI sahela bALa AlayamAM mUkI ke jUnA, pIDha, pAyA vinAnA, jaDa ghAlI beThelA kiMvadaMtI rAkSaso bhAgI jAya. saMjogavazAt phenTasI AvI paNa te hetulakSI ane tarkasaMgata. pitA je IMTa goThavatA e imAratane vadhu majabUta, dakSa, suzobhita tAjamahAla banAvavAnuM kAma putra sAthe ja zarU karyuM ane pitA na rahyA to kalamano caMdo pitA-putranI saMyukta javAbadArIthI ramADI "IMTa-imAratane amITa imArata, aitihAsika imArata, maMdira imArata ke prArthanA imAratanI kakSAe mUkI dIdhI. ATalI lAMbI, ATalI tAlabaddha, ATalI saMgItamaya, ATalI paripakva, ATalI prabuddha kaoNlamazreNIno ullekha koIe limakA ke ginesa sudhI pahoMcADavA jevo che. huM ane navanIta sevaka tyAre sAhityanAM kArakhAnAM manAtA, ANe to ene udyoganuM aMbANI svarUpa ja bakSI dIdhuM. jaina che eTale vyavahAru che, catura che, kuzaLa che, cANakya paNa kahevA paDe, paNa vivAdanA ukela mATe enI ja jarUra paDe. paDe che. eka bAju adhyakSa bhoLAbhAIno kAryabhAra upADI yaza temane Ape, bIjI bAju samitionuM sabhyonuM sAhityakAronuM sanmAna paNa sAcave agharI vAta che, paNa ene mATe sahelI che. smita sahitanA enA AgamanathI ja ghaNAM mUMjhAyelAM rAhatano zvAsa letA haze ! 12 pAMca ghoDAno savAra Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALe kadI koI vAhana calAvyuM nathI tema chatAM sAmagrIsahita dareka jagAe niyamita pahoMcI javAnI nema eNe rAkhI che, jALavI che. kakSAmAM eNe kadI koIne bAMdhyA nathI. UtaratAM, nIcenAM ke pachInAne eTaluM ja sanmAna ApyuM che, jeTaluM moTAone maLe. nokara' zabda emanA zabdakozamAMthI bhUMsAI gayo che. je kAma kare che te kiMkara nathI, evI emanI vyAkhyA che. emanI AjubAju sAthI-sahakArIono eka pharato tulasIkyAro che. tulasIbhAI emanuM badhuM ja kAma kare, kumArapALa temane vaDIla samuM mAna Ape. eka vakhata tulasIbhAI sAMsArika kAraNosara risAI gayA ne kyAMka jatA rahyA to jayabhikhkhuM ane kumArapALa pahele pAne jAherAta ApI : "bhAI tulasIbhAI, pAchA pharo. ame tamArI rAha joIe chIe." ane tulasIbhAI paNa AvIne ja rahyA. AvA kumArabhistuothI risAvAnuM kone pAlave ? kumArapALa vize koIke thIsisa lakhavI ja paDaze. eTaluM bahoLuM, pahoLuM, phelAyeluM, patharAyeluM kAma che enuM je koI e kAma karaze tene takalIpha jarAya nahi paDe, badhuM vyavasthita haze, che ja. kumArapALa adbhuta madhyasthI che. be pakSonI jarUriyAta jANe che. jyAre meM badhuM choDI mAtra vArtAkAra tarIkenuM jIvana jIvavAnuM zarU karyuM tyAre muzkelI AvI che. vArtA-phArtA ahIM nahi cAle. huM, cAra dIkarIo jolI, DolI, bholI, pholI tathA temanI mAtA lakSmIbahena jyAre vaDodarA gayAM tyAre eNlembikanA amArA kAryakramanA mukhya mahemAna caM.cI. hatA. mahetA sAhebe amane dhamakAvIne kahyuM, "A zuM mAMDyuM che. sahakuTuMba ApaghAta ? pAchA pharI jAva. baMdha karo A badhA dhAMdhiyA. vArtA kahIne jIvavuM che, haM!" paNa kumArapALanI bhASA judI ja. teNe ke.lAla ane mArI dostI karAvI ApI. meM ke.lAlanI copaDIo lakhIne jIvavA mAMDyuM. keTalAlanI sAthe gAmegAma pharIne zALAomAM vArtAo paNa kahevA mAMDI. amArI A madhyasthInI yukti kharI, bhASA caM.cI.nI ja paNa suMvALI. "A badhuM jokhamI che. sahakuTuMba vArtA kaho paNa niyamita AvakanuM to vicAravuM ja paDe." e vicAranAra te kumArapALa. ghaNI vAto che. badhI ja raLiyAmaNI, majhAnI, jiMdagInI soMsaravI keDInI. e badhI lakhanArA lakhaze ja. jema eNe lakhyuM che tema ja. ame enA karatAM uMmaramAM sIniyarsa chIe. ame amArI najara samakSa A kumArane lAkaDAnA ghoDAthI pAMkhALA ghoDA uDAvato joyo che. amane AnaMda thAya che. juniyarsane ameya kadI juniyarsa kahetAM nathI. tema chatAM kumArapALa vIseka varSa nAnA haze. amArI pAchaLathI AvIne AgaLa nIkaLI gayA ame joyA che. AnaMda che. ema ja thavuM joIe. kapiladeva, gAvaskara, ravi zAstrI AgaLa "ramata' thobhI jAya te kema cAle ? sacIna, saurava, rAhula, yuvarAja, pArthiva, kapha, paThANa, jhahira jevA AvatA rahe che. AvatA ja rahevA 13 harIza nAyaka Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. jyAre sacIno AgaLa vadhe che tyAre e AnaMda sIniyarsano che, amAro che. amane komenTarI ApI temane biradAvavA game che. amArI zubhecchAo che kumArapALa, sadA sarvadA kumAra' banI rahe, navA mArga cIMdho, sAhityane - bALasAhityane, sporTsa sAhityane, adhyAtmasAhityane, zaikSaNika sAhityane amadAvAdathI gAMdhInagara, gAMdhInagarathI dilhI pahoMcADyuM che, yuno sudhI ke tethIya AgaLa vadhAro. pAMca ghoDAnA savAra kumArapALanI A kathA Ama to daza-kumAracaritra jevI che, Aje emAMnA kadAca ekanI ke ekathI pAMcanI kahI che. vadhu bIjI koIka vAra. pharIthI paheluM vAkya vicArIe. lakhe te lekhaka lakhato rahe te lekhaka.lakhyA ja kare te lekhaka. haMmezAM satata navuM navuM upayogI jIvanadRSTi ApanAruM mArgadarzaka lakhyA kare e ja lekhaka, e ja kumArapALa desAI. 14 pAMca ghoDAno savAra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane kumArabhAI kahuM chuM kemake kumArapALa kahevAmAM tochaDAza lAge ane kumArapALabhAI kahevAmAM bhadraMbhadrIya viveka lAge. bhASA-sAhityabhavananA gujarAtI vibhAgamAM vIseka varSathI ame sAthe chIe. huM joke nivRtta thayo chuM chatAM mAruM prophesara imeriTasa' tarIkenuM kAma gujarAtI vibhAga sAthe joDAyeluM che jenA kumArabhAI Aje adhyakSa che. majAnI vAta e paNa che ke teo hAla bhASA-sAhityabhavananAya adhyakSa che. vaLI gujarAta yunivarsiTInI vinayana zAkhAnA DIna paNa che. tAjetaramAM sa2kA2e emane padmazrInA birudathI navAjyA teno saune AnaMda che tema maneya che. joke A sammAna savizeSa gauravanI bAbata e rIte che ke e eka sAhityakAranuM sammAna che, gujarAtI sAhityakAranuM sammAna che. kumArabhAInI vaiyaktika siddhio saMdarbhe to A vAtano garva laIe ja paraMtu huM icchuM ke AkhI ghaTanAne ApaNe evI bhUmikAe paNa poMkhIe. eka adhyApaka-sAhityakAranuM AvuM rASTrIya sammAna aneka rIte aMkita karavAjoga che. gujarAtI vibhAgamAM huM ATha-nava varSa heDa hato chatAM heDa vagere kAyadesaranI pojhizanamAM mane kyAreya rasa paDelo nahIM. sadbhAgye badhA ja sAthIo javAbadAra mitro hatA. eTale mAro sthAyI bhAva paNa e ja rahyo ke DipArTamaeNnTa bhAIbaMdhInI rItebhAte cAlavuM joIe ane jo ema na cAle, to hari hari ! ane ame soe joyuM ke ema ja cAlyuM, - 75 kumArabhAI, mAre mana sumana zAha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhapUrvaka vaLI pragatibhera cAlyuM. mAro Avo abhigama ane kumArabhAInIya evI ja haLavI vyaktitA - baMneno barAbarano meLa jAmyo - DipArTamenTamAM teo tarata mArA pachInA krame hatA, chatAM! amArI vacce sadA maitrInI eka judI ja bhUmikA rahI. evI ke jyAre maLIe tyAre mIThI majAka-mazkarIothI zarU thaIe ne pachI emAM ne emAM evA to gulatAna thaI rahIe ke kAmanI jarUrI vAta bacArI bAjumAM cupacApa UbhI rahI gaI hoya, rAha jotI ! e DIna thayA te vAte abhinaMdana ApatAM meM pUchyuM : kumArabhAI, have vasI kyAre bano cho ?' emane padmazrI enAyata thayo e prasaMge paNa pUchyuM: "have gavarnara kyAre thavAnA?' emano sa-hAsya uttara e hato ke "basa, ATalethI basa che.' varSamAM ochAmAM ochuM emane eka vAra to amerikA javAnuM hoya ja, moTe bhAge paryuSaNa nimitte vyAkhyAno mATe. huM kahuM : "kumArabhAI, tamArI joDe mane paNa laI jAone, kaho to jaina dharmanuM badhuM vAMcIkarIne sajja thaI jAuM. kaho to jaina dharmano aMgIkAra paNa karuM" e kahe: "mArAthI sumanabhAI, tamArA para evo julama thoDo thAya? ane thAya, to pachI mAruM zuM thAya?' - ane ame hasIe. - huM heDa hato e daramyAna evI rasama ja nahIM rAkhelI ke dareka sAthIe mane rUbarU thavuM ja joIe. sau saunuM saMbhALatA ja hoya, vaLI phariyAda na Ave tyAM lagI zuM kAma UMcA-nIcA thavuM? chatAM cinu modI ane kumArabhAI lagabhaga mane roja maLIne ja jatA. kumArabhAI pUche : "badhuM barAbara to che ne, kazuM vizeSa karavApaNuM hoya to kaho." emanA evA sadA tatpara sahakArabhAvathI mane khAssI khAtarI rahetI, hUMpha anubhavAtI. thAya ke sAthI, mAtra potAnI sAthe ja nathI, mArI sAthe paNa che. chatAM, badhAMnI jema huM emanI pelI jANItI mazkarI karI ja leto "kAma to che kumArabhAI, paNa tamane navarAza ja kyAM che? - tame to DipArTamenTamAM "vijhiTiMga prophesara" cho, kemake vadhAre vakhata to tamAre videzomAM gALavAno hoya che ! mAre mukhe thayelo Avo kazo paNa ThaThTho kumArabhAI hasatuM vadane jhIlI le, kahe, "javuM paDe che, zuM karuM..." sAcI vAta evI ke temanI videzanI Tripo mAtra dasa-paMdara divasanI hoya paNa e vAtanuM emane mAna apAya AvuM! bAkI, mAtra sAhityakalAmAM ja sImita rahevAnuM pasaMda karatA sau adhyApakoe ane sAhityakAroe A vAta dhyAne levA jevI to che ja. pAsaporTanI pAMkhethI vadhAre jANItA thayelA paraMtu jaina dharmanA moTA vidvAna prophesara ramaNalAla cI. zAha pachI videzomAM jaina dharma-kendrI vyAkhyAno-vArtAlApo mATe koI niyamita jatuM hoya to te kumArapALa desAI che. ApaNane jANa che ke videza vasanArAM ApaNA bhAI-bahenonuM ane saMtAnonuM krame krame badhuM badalAtuM rahetuM hoya che - bhASA, saMskAra, dharma, ghaNuM badalAyA pachI vIsarAtuM cAle, ghasAI jAya. evA viSama saMjogomAM, ramaNalAla ke kumArabhAI jevA dharmahiteSIonI e sevAo kevI to upakAraka ane keTalI to samayasaranI kahevAya te samajAya evuM che. 16. kumArabhAI, mAre mana Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArAM rasaruci-kSetro sAva bhinna : mane badhA Adhunika sAhityano mANasa gaNe, emane madhyakAlIna sAhityano. mArAM lakhANo gaMbhIra ane durbodha lekhAya, emanAM haLavAM ane subodha. emane krikeTa-pramukha AkhuM ramatajagata game, jyAre mane ? Tebala Tenisa ane cesa ThIka ThIka ramo chuM. chatAM sAMpratamAM ramata mAtra mATe kaMTALo che. emanI AvI sAhitya ke dharma uparAMtanI ruci herata pamADe evI che. mane thAya, zI rIte pahoMcI vaLAtuM haze badhe ? emanAM pustakomAMthI pasAra thavAno mane koI avasara sAMpaDyo nathI paNa huM emanI ITa ane imArata' kaoNlama hamezAM jouM, vAMce. emAM peluM rucivaividhya viSayavaividhyamAM palaTAtuM agresara thatuM jouM, sAthe pelI saraLa zailI paNa parakhAya. vaividhyano eka cheDo akabara-birabalanI dRSTAMtakathAo lagI laMbAyelo hoya, to bIjo zeara-zAyarInI kavitA lagI. kaoNlamanA e lagabhaga dareka lekhamAM kumArabhAI eka zeara to mUke ja che, baoNksa' karAvIne mUke che. meM eka vAra pUcheluMH "A badhuM kyAre vAMco cho? A zeara tamArA to nathI ne ? hoya to, veLAsara kahI dejo bhAI.!" mane UMDe UMDe hajIya evuM lAgyA kare che ke A mANasa khAnagImAM kAvyo ke kAvyo-jevuM jarUra lakhato haze - e rahasyodghATana to thAya tyAre kharuM - Aje kumArabhAIne hRdaya-kavi gaNI levAmAM, mane lAge che, ApaNe kazuM moTuM jokhama nathI uThAvatA svabhAve Rju ane eTalA ja sahiSNu. emano koI duzmana haze ? tame dhAraNA karI hoya to khoTA paDo. mArAthI to vAtavAtamAM ne khullaMkhullAM nArAja thaI javAya. sAmAvALo riperiMganI dAnata na rAkhato hoya to kAyamI kiTTA paNa thaI jAya. eTalI ja AsAnIthI, sAmAvALAne paNa mArI joDe duzmanAvaTathI vartavAnI, zI khabara majA paDe. jyAre, kumArabhAI ajAtazatru che. enA pAyAmAM emano milanasAra svabhAva to kharo ja paNa nabhAvI levAnI udAratAya kharI. jevA milanasAra che evA ja paragajuya che. emanuM pIArao - pablika rilezana orgenijhezana - joradAra che. eka prasaMga TAMkuM : eka vAra razmItAne daseka divasa mATe hospiTalamAM rAkhavI paDelI. ekabe mitro sivAya koIne jaNAveluM nahIM. eka savAre kAmasara huM hospiTalethI ghera gayelo. pAcho pharyo tyAre khabara paDI ke kumArabhAI tabiyata jovA doDI AvelA. e to kharuM ja paNa hospiTalanI maeNnejamenTanA movaDIone temaja dAktarone kahIne gayelA ke razmItAnI tabiyata mATe savizeSa kALajI kare. bIje divase DipArTamenTa para maLyA. mane AbhAravaza joI bolyA : "amadAvAdamAM koI paNa DaoNkTaranI ke haoNspiTalanI jarUra paDe to mane paheluM kahejo, badhe ApaNI pahoMca che.' huM hasI paDelo ne ThaThThAmazkarInI e ja cAlamAM kaheluM: 'eno artha e ke ame mAMdA paDIe, roga-maMdavADa ghara ghAle evuM tame iccho cho..." pachI ame paraspara hasI rahevA sivAyanuM kaMI karI zakelA nahIM.... sumana zAha Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI sAhityakAro vaDe ApaNe tyAM sAhityakArane vagara mAgye apAtAM rahetAM be vAcika pramANapatro mane A prasaMge yAda Ave che. paheluM pramANapatra A che: "mANasa tarIke bahu sAro che." sUcitArtha e ke enuM sAhitya ThIkaThAka che. bIjuM pramANapatra AvuM che - "javA do ne, mANasa tarIke sAva nakkAmo che.' sUcitArtha e ke enA sAhityamAM dama che. mane khabara nathI paNa mArI dhAraNA che ke judA judA varganA sAhityakAro judA judA prasaMgoe kumArabhAI mATe baMne pramANapatro vAparatA haze. jevI jarUriyAta ! paNa, kAnamAM kahuM baMne pramANapatro jUThAM che kemake zuM vyaktino ke zuM tenA sAhityano kazo prAmANika abhyAsa karyA vinA apAtAM hoya che, mAtra chApane AdhAre ane vadhAre to Tevavaza. huM icchuM ke AvanArAM varSomAM kumArabhAInuM samagralakSI adhyayana thAya ane emane sAcakaluM pramANapatra apAya. athavA evuM adhyayana karavuM e ja zuM koI paNa sAhityakArane ApI zakAtuM moTuM pramANapatra nathI ? 78 kumArabhAI, mAre mana Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratinI vaNathaMbhI kUca 15 jUna, 1968thI huM navagujarAta kaoNleja amadAvAdamAM adhyApaka tarIke joDAyo tyArathI arthAt 36 varSo pUrve, kumArapALa desAIno pratyakSa paricaya gujarAtInA sahaadhyApaka tarIke thayo hato. e pahelAM kumArapALa desAIno nAma-kAmathI parokSa paricaya hato ja. kumArapALanA saMparkamAM AvyA pachI alpa samayamAM ja kumArapALanA svabhAva - saujanyanI ane vyaktitvanI maheMka mane sparzI gayelI ane ame tame jevuM saMbodhana choDI, "tuM jevA AtmIyatAsUcaka saMbodhana para AvI gayelA. Aje paNa e silasilo cAlu ja che. samAna zatama vyasaneSa sam'nA nyAye "cAnA - saMskRtanA sahaadhyApaka zrI paMDyAsAhebanA zabdomAM "uSNodaka'nA - amArA zokhe amane vadhu najIka AvavAnI tako UbhI karI ApI. sAthe "phrI pIriyaDa' hoya to ame acUka kaoNlejanI pAchaLa UbhI rahetI bhaiyAjInI lArI para aDadho aDadho kapa "cA" pIvA jatA. amAro Avo zokha joI te samayanA sahaadhyApakoe amane "Tea Tiger'nuM majhAnuM biruda ApI dIdhuM hatuM. Aje paNa sAthe cA pItA e birudanuM smaraNa karatAM AnaMda anubhavIe chIe. kumArapALa zikSaNapaddhatithI, vidyArthIo sAthenI susaMvAditA ane gRhakArya (Home Work) ApavAnI Tevane lIdhe vidyArthIonA prema ane AdaranA adhikArI banyA hatA eno huM sAkSI chuM. pricakAta parIkha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI to kumArapALa Ph.D.nI padavI hAMsala karI, zikSaNakSetre haraNaphALa bharatA rahyA. navagujarAtamAMthI gujarAta yunivarsiTImAM joDAyA. rIDara banyA. rIDaramAMthI prophesara banyA. bhASAbhavananA adhyakSa banyA. "DInanI cUMTaNImAM vijayI banI 'DIna'no ucca hoddo prApta karyo. thoDA thoDA divase kumArapALane koI ne koI siddhi hAMsala karyA badala abhinaMdana ApavA DAyala ghumAvavuM paDe. bahumAnonI phalazruti rUpe hoya ema jainadarzana, zikSaNa ane sAhityakSetre karelA pradAna badala bhArata sarakAre padmazrI' jevA ilakAbathI emane navAjyA. gujarAtI sAhityakSetre pitA-putranI be peDhIo sAhityanA itihAsamAM noMdhAI che. kavizvara dalapatarAmanA dehavilaya pachI kavIzvara hAnAlAle ane mahipatarAma rUparAma nIlakaMTha pachI ramaNabhAI nIlakaMThe sAhityanI dhurA saMbhALI lIdhI. A paraMparAmAM trIjI peDhInuM umeraNa karavuM paDe. jemanI eka navalakathA "premabhakta kavi jayadeva' mane vidyArthI avasthAmAM khUba gamI hatI evA suprasiddha jIvanalakSI sAhityakAra ane jaina tattvajJAnanA ciMtaka jayabhikhkhanA avasAna pachI kumArapALe emanA sarjananuM sAtatya sAdhI lIdhuM. gujarAta samAcAramAM lokapriya banelI kaTAra IMTa ane imAratanI javAbadArI kumArapALe upADI lIdhI enI lokapriyatA hajuya akabaMdha rahI che. A uparAMta gujarAta samAcAramAM pragaTa thatI ramata-gamata, agamanigama, jainadarzanane nirUpatI vividha kaTAronuM sarjana kumArapALanI kalame thatuM rahyuM che. sAhityakSetre kaTAralekhana uparAMta jIvanalakSI bAlasAhitya, TUMkIvArtAo, vivecana, saMzodhana, saMpAdana, patrakAratva kSetre noMdhapAtra pustakonuM pradAna karyuM che. sAhitya saMsthAomAM ucca hoddAo maLyA che. gujarAtI sAhitya pariSadanA maMtrI, gujarAta sAhitya akAdamInA upAdhyakSa rahI cUkyA che. hAlamAM gujarAta sAhitya sabhAnA maMtrI che. uparAMta gujarAtI sAhityanA itihAsanuM pleTinama pRSTha banI rahe evA "vizvakozanA mukhya saMpAdaka DaoN. dhIrubhAI ThAkaranI nizrAmAM sahasaMpAdaka tarIke javAbadArIpUrNa kArya bajAvI rahyA che. sAhitya ane savizeSa jainadarzana para vyAkhyAno ApavA videzagamananA saMdarbhamAM kumArapALane huM kahuM chuM gujarAtI sAhityamAM vyAkhyAno mATe sauthI vadhu videzayAtrA karanAra kumArapALa haze. have kyAre, kayA dezanI yAtrA karavI che? kumArapALa amadAvAda pAchA phare tyAre AgAmI videzayAtrAnuM bukiMga thaI jatuM hoya che. kumArapALanI videzayAtrAnA anusaMdhAnamAM huM ghaNI vAra emane gaMbhIratAthI kahuM chuM kumArapALa, tame karelI videzonI yAtrA sthaLanAM saMkSipta varNana ane vyAkhyAnonA saMkSipta sArane AlekhatA pustakanuM saMpAdana thAya to eka viziSTa prakAranuM pustaka sAhityane prApta thAya. huM enuM saMpAdana karavA taiyAra chuM.' kumArapALa bhale mArI vAtane haLavAzathI le paNa huM pharIthI 80 pragatinI vaNathaMbhI kUca Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMbhIratApUrvaka kahuM chuM ke, kumArapALa pote enuM lekhana kare athavA koI anya adhikArIne enuM saMpAdana soMpI de, paNa A kAma ka2vA jevuM che ema lAge che mane. je kAma hAthamAM lIdhuM hoya enuM dRSTipUrNa Ayojana, e kAryanI pUrvataiyArI (Home Work), abhyAsaniSThA, nididhyAsana ane niyamitatA kumArapALanI dareka kSetre prApta karelI saphaLatAnuM rahasya che. mArA paMcoteramA pustaka "sUryacaMdranA paDachAyA'(bhAga 1-2)nuM vimocana gujarAta rAjyanA mukhyamaMtrI zrI narendrabhAI modIe 16-1-2004nA roja amadAvAda mukAme karyuM tyAre kAryakramane AnaMdadAyaka banAvanAra zrI vinoda bhaTTanI sAthe kumArapALa paNa mukhya vaktA hatA. varSonI maitrI hovAthI vagara taiyA2Ie keTalAka vaktAonI jema AgaLanA vaktAonuM vaktavya sAMbhaLI, goLa goLa bolavAnA badale kumArapALe aneka prazno kRti vize pUchI, muddAonI noMdha karI, kRti ane kartAne pUro nyAya Apyo hato. kumArapALa ghaNI vAra kahe che : 'Home Work karyA vagara kadI javuM nahIM.' kumArapALanA vyaktitvanAM aneka paheladAra pAsAMomAM sauthI uttama pAsuM 'mANasa' tarIkenuM che. kumArapALanA vyaktitvamAMthI mAnavatA, saMskAra, saujanyapUrNa vyavahAranI vAchaMTa pharapharatI sadA anubhavI che. alaMkAranI paribhASAmAM kahuM to, 'Kumarpal is Kumarpal.' kumArapALa desAImAMthI DaoN. kumArapALa desAIthI zarU karI 'padmazrI' sudhInI majala taiyA2 karanAra kumArapALa snehIo, saMbaMdhIo, mitro, vidyArthIo, cAhako ane jJAtijanonuM ativistIrNa vartuLa dharAve che. A sarve pAse kumArapALa sAthe saMbaMdhonAM vividha smaraNo hoya e svAbhAvika che. kumArapALane huM ghaNI vAra 'prinsa !' tarIke saMbodhuM chuM ane e mane kyAreka kyAreka 'rAjjA !' kahe che. AtmIyatAnI e phalazruti che. mArI pAse paNa chavvIsa varSanI maitrI pachI vyakti, zikSaNakAra, sAhityakAra, vikrama vizvapravAsI kumArapALanA saujanyanA aMtarane tarabatara karatAM aneka smaraNo che. paNa e badhAMne kyAM ukelavA besuM ? aMte suprasiddha gajhalakAra manoja khaMDeriyAnI gajhalanA eka zera sAthe viramuM chuM : "kSaNone toDavA besuM to varasonAM varasa lAge, bukAnI choDavA besuM to varasonAM varasa lAge.'' 81 priyakAnta parIkha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsa kumArapALa kaTalAka aTapaTA viSaya mATe ghaNI vAra AvuM kahevAtuM hoya che : tame e vize kazuM na pUcho to huM enA vize ghaNuM jANuM chuM, paNa tame jo e vize kazuM pUcho to huM kazuM jANato nathI. kumArapALanuM vyaktitva aneka saMdarbho, aneka saMbaMdho dAkhave che. e rIte emanA vize kazuM kahevAnuM hoya tyAre pelA aTapaTA viSaya jevI ja mUMjhavaNa sAme AvIne UbhI rahe che. paNa eno eka toLa maLI Ave che. kumArapALanA saMparkamAM AvelA darekane emanA potAnA eka kumArapALa che. basa, Ama thatAM peluM aTapaTApaNuM dUra thaI jAya che. vAta karanArane ke temanA vize lakhanAranI sAme pachI emanA potAnA kumArapALa AvIne UbhA rahe che. mArI sAme paNa "mArA" ja kahI zakAya evA eka kumArapALa che. ogaNIso chAsaThasaDasaThanAM e varSo hatAM. moDAsA tyAre DaoN. dhIrubhAI ThAkarasAheba pAse huM ema.e. karuM, sAthe adhyApanakArya paNa karuM. kyAreka teo kumArapALano nirdeza kare, potAnA mitra jayabhikhkhanA e ekanuM eka saMtAna - putraratna che evuM paNa tyAre vAtacItamAM emanI pAsethI jANeluM. kumArapALane tyAre meM joyelA nahi, mane pelA kumArapALa', rAjavI kumArapALanuM tyAre smaraNa jAge. saDasaTha pachI meM mArA mahAnibaMdhanuM kArya AraMbhya. kumArapALa vize pachI kyAreka kyAreka ThAkarasAheba vAta kare, ane kumArapALe AnaMdaghana upara kAma zarU karyuM pachI to e vize ThAkarasAheba umaLakAthI vAta kare. temanuM saMzodhanakArya paNa temaNe ThAkarasAheba pAse ja zarU kareluM. e rIte pravINa darajI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame baMne eka ja gurunA ziSya. pachI kumArapALanAM sadehe darzana thayAM. saumya, smita sabhara cahero, bhAra vinAnA haLavA, bole to paNa dhImethI, mane thAya paNa kharuM puruSa ane ATaluM mArdava ! paNa kadAca e ja kumArapALanA vyaktitvanI lAkSaNikatA - tyAre ane Aje paNa... pachI temanI navagujarAta kaoNlejamAM, sAhityanA samAraMbhomAM mulAkAta thatI rahI. ame parasparane 'tuM'thI paNa kyAreka bolAvIe, kyAreka 'tame'thI paNa amArA vacce kazAka aMtarahetuono eka nAto baMdhAI gayo hato. e divasomAM eka vAra emane tyAM amadAvAda khAte rAtrirokANa karavAnuM banyuM. amadAvAdano mitra hoya, temAMya rAtrirokANa hoya eTale peluM 'amadAvAdIpaNuM' yAda Ave. paNa kumArapALe, temanA parivAre 'amadAvAdI-paNA'nuM smaraNa kyAMya na thavA dIdhuM. bhArobhAra AtithyabhAvano mane anubhava karAvyo. temanAM premALa mAtuzrIno paricaya thayo. brazanA badale dAtaNa, mIThuM, garama pANInA kogaLA - vagere aneka vAto temanI mAtA pAsethI jANI. kumArapALanuM tyAre e 'chatra' hatAM. kumArapALamAM je bhInAza che te ahIM mAtAmAMthI jhamatI jhamatI AvI che. temanAM mAtA A ekanA eka dIkarAne skUTara calAvavAnI maMjUrI paNa na Ape ! mAtAe tethI skUTa2-DrAivara rAkhyo hato ! temanAM premALa patnI paNa e gharamAM barAbara samarasa thaI gayelAM lAgyAM. savAre cA sAthe nAstAnI Teva nahIM chatAM, temanA AgrahathI ja nAsto karyo. kumArapALa ane temanA parivAramAM 'amadAvAda' vacce paNa peluM 'rANapura' ane 'sAyalA' satata jIvatAM lAgyAM..... - - navamA dAyakAnA AraMbhamAM ne te pachInAM varSomAM sAMskRtika kAryakrama pramANapatra baoNrDa, gujarAta sAhitya akAdamI, pAThyapustaka maMDaLa ema ghaNAM baoNrDamAM kAma ka2vAnuM mAre banyuM. amadAvAdanA AMTApherA tethI vadhyA. e divasomAM kumArapALane ThIka ThIka maLavAnuM banatuM. kyAreka patrathI paNa maLatA, kyAreka amArA baMnenA kaoNmana vidyArthIo mA2phate maLatA. kumArapALanA mAnavyanI sugaMdha ema vadhatI jatI hatI. temanAM vyAkhyAno vize, temanAM samAjopayogI kAryo vize, temanA maLatAvaDA svabhAva vize, vidyArthIo sAthenI temanI zikSaka tarIkenI nisabata vize ghaNI vAto sAMbhaLavA maLatI. kumArapALa temanA vartuLamAM ema eka 'mitha' banatA jatA hatA.... 83 pravINa darajI mArAM saMtAno zALAmAM jatAM thayAM, sAhityamAM rasa letAM thayAM, e divasomAM amAre tyAM be lekhakonI vadhu carcA bALako ka2tAM. eka kumArapALanuM 'IMTa ane imArata' ne bIjuM bakula tripAThInuM 'kakko-bArAkhaDI'. hA, amAre tyAM 'gujarAta samAcAra' paNa anya chApAMo sAthe AvatuM. huM joto ke kumArapALa moTerAMone ane bALakone paNa game evuM sarasa temAM tyAre lakhatA hatA. temaNe e kaTArane pitAnA jevI rasa-2hasya bharapUra to banAvI ja, sAthe temaNe potAnA samayane, tenI ghaTanAone, saMvedanAone paNa svakIya rIte mUkavA mAMDI... Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'IMTa ane imArata' ethI emanA vyaktitvano eka avibhAjya aMza banI rahI che. gujarAtanA vAcakanA hRdayamAM kumArapALe e rIte Asana jamAvyuM. ane pachI to te svabaLe aneka kSetre potAnI rItanI mathAmaNa Adare che. luNAvADA mAre tyAM, mArI kaoNlejamAM Ave che, AdhunikatA vize paNa e bole, ane jaina upAzrayamAM mahAvIra vize paNa rasabharI zailImAM vAta kare, luNAvADA roTarI klabamAM koI Aphrikana vArtA kahI te mAnavIya vedanAne paNa pratyakSa karI Ape.... kumArapALa vistaratA jatA hatA, temanuM vaktRtva paNa vistaratuM jatuM hatuM.... mAre tyAM rokAyA paNa sAhityakAranA kazA bhAra vinA. phAvaze, bhAvaze, cAlazenI vRtti temanAmAM evI ke yajamAnane koI muzkelI na lAge. kumArapALa uttama yajamAna ane uttama atithi ! A badhuM sUkSma mAnavasamAjamAMthI Ave. kumArapALamAM mAtA-pitAno saMskAravAraso tANAvANAnI jema vaNAI gayo che... kumArapALamAM meM joyuM ke kazI dhakhanA nathI, baDAza paNa nathI ane chatAM niraMtara udyama, pravRtti ane pariNAme vikAsa - aMda2no ane bahA2no - tarata najare paDe tevo jovAya che. jUthamAM nahi ane chatAM jUtha ! aneko vacce chatAM ekalA ! aneka pravRttio ane chatAM mukta ! saMsthAothI dUra chatAM saMsthAo vacce... koIne aDavA-naDacA vinA kumArapALa vRkSazailIe vistaryA che, tethI ja pariSadamAM, sAhityasabhAmAM ke gujarAta sAhitya akAdamImAM e anukULa evuM karI-karAvI zakyA che. akAdamInA upAdhyakSa tarIke binaharIpha AvI zakyA che, sumana zAha ane raghuvIra caudharI jevA bhinna prakRti dharAvanArAo sAthe paNa maitrIsaMbaMdha keLavI zakyA che. kumArapALa mRdu, madhura ne vinamra to che paNa dakSatAno, kunehano, vicakSaNatAno paNa temanAmAM eka evo ja bIjo cheDo nIkaLyo che je temanA dAdAnA kArabhArIpaNA sAthenuM anusaMdhAna dharAve che. kumArapALanA vyaktitvanI eka prabaLa rekhA helsiMga necaranI che. kumArapALa koIne paNa kazI muzkelI hoya, tarata teno mArga kADhe, madadarUpa thavAnI taiyArI batAve ane madada paNa kare. eTale kyAreka emanA ghare koI Arthika madada mATe paNa AvyuM hoya, koI vidyArthI temanI oNphisamAM maTIriyala levA Avyo hoya, koIka riphrezara korsamAM Avelo adhyApaka temanI pAsethI utArAnI vyavasthA mATe kaheto hoya, vizvakoza TrasTanI bAbate kyAreka Arthika madada mATe koI zreSThIne maLavAnuM hoya - badhI veLA kumArapALa svastha rIte, anAkula rahI mArga kADhe, madada kare. are, eka vAra emanA ghare mArI rUbarUmAM kuMDalinI carcA mATe eka temano vAcaka Avyo hato ! kumArapALa ene paNa saMtoSe... ! AvA kumArapALa pachInAM varSomAM potAnA rasanA viSayomAM AgaLa vadhe che. kaoNlamono e bAdazAha che. saMkhyAbaMdha kaoNlamo lakhe, paNa kazI tenI haDiyAdoTa ke boja na lAge. badhuM niyamita, samayasara kare. samayavyavasthA e kumArapALano moTo guNa che. hA, mukhyatve e preraNAdAyI 84 mArA kumArapALa Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhe che, unnatikara vicArovALuM lakhe che. emanI navalikAo, lekho-nibaMdho e saghaLuM e dizAmAM gati karatuM jaNAya. AbAla-vRddha saune tethI kumArapALa game. ame pAThyapustakamaMDaLanI miTiMgomAM kRti-pasaMdagInI lamaNAjhIka karatA hoIe, preraka lakhANonI zodhAzodha cAlatI hoya tyAre vaLI vaLIne amAre kumArapALanI koIka kRti tarapha vaLavuM paDe. pachI e paTauDInA navAba vize lakhANa hoya ke lAlabahAdura zAstrI vize. emAM sudhArAvadhArA karavA jarUrI jaNAya to kumArapALa AnAkAnI vinA e karI Ape. kumArapALanA kaoNLelA AvA "manuSyatva'mAMthI ja e kaTAro vikasatI - vilasatI rahI che. paNa adhyApaka hovAne nAte A sivAyanuM vivecana, saMzodhana, caritra, patrakAratva, prauDha ane bALasAhitya, saMpAdana vagere paNa temanI pAsethI maLyAM che. aMgrejI, hindImAM paNa keTalAMka pustako maLe. AvAM sAhityika lakhANomAM paNa temanI sUjha-zakti prakaTa thAya, bhoLAbhAI jevA Amukha paNa lakhI Ape, inAmo-pAritoSikono to Dhagalo thAya. patrakAratvamAM paNa temanuM pradAna evuM ja dhyAnapAtra. ahIM paNa emanA pustakane inAma na maLe evuM bane ke ? kumArapALa jene sparze tenI sAthe ekarUpa thaI jAya che. eTale ja preraka sAhitya sivAyanA sAhityamAM paNa, saMzodhanAdimAM paNa teonuM pradAna yAda karavuM paDe che. emanI nisabata e rIte "vastu' sAthe sAcI hoya che, pAkI hoya che. mAro dIkaro krikeTano zokhIna che. krikeTanI sIjhana cAlatI hoya tyAre e TI.vI. ke reDiyo pAse to bese ja paNa kumArapALanI krikeTa vize kaoNlama acUka vAMce. tenI jema ghaNA vAcako kumArapALanAM abhiprAyo ane maMtavyone krikeTakSetra bAbAvAkyapramANam samajI cAle. e kaTAra meM paNa ghaNI vAra vAMcI che. kumArapALanA ghare e aMgenI vyavasthita lAibrerI paNa joI che. kazuM paNa krikeTa vize jUnuM ane chellAmAM chelluM - kumArapALa pAsethI maLe. sAhityanA eka bIjA aMtimanI A pravRtti che, paNa kumArapALa emAMya ekko...... kumArapALa AvA virodhone saMyojIne beThA che. saghaLe ! kadAca ene vaividhya paNa kahI zakAya. chellA be dAyakAmAM kumArapALa ghara, varga ne vizva vacce vaheMcAI jatA jaNAya che. 1984thI 2002 sudhImAM temaNe vizvanA aneka dezomAM paribhramaNa karyuM che. emano pramukha udde za jaina dharmanI, jaina tattvajJAnanI samaja prasAravAno che. mULe temanI prakRti ja samudAra, maMgalamaya, AbhijAtyapUrNa, jaina tattvadarzanane anukULa paDe tevI. pariNAme vizvamAM jyAM jyAM jaina tyAM tyAM kumArapALa ! - evI sthitinuM nirmANa thayuM. jaina dharmanI sAthe zaMkarAcAryane paNa joDe, bhAratIya tattvadarzana paNa sAMkaLe. pariNAme dharmavicAraka tarIke dhArmikomAM temaNe potAnuM AgavuM vyaktitva upasAvyuM che. tyAM temaNe a-hinduone, a-jainone, videzIone jaina dharmano mahimA samajAvyo, e nimitte mAnavadharma-prasAraNanuM kArya paNa karyuM. gujarAtanA kumArapALa e rIte vizvanA aneka dezonA ajANatAM ja saMskAradUta banyA che. tyAM paNa mAna-akarAma, 85 pravINa darajI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAritoSiko kumArapALa meLavI lAvyA che. gujarAtamAM ahiMsA vizvavidyAlayanuM je vAtAvaraNa racAyuM che temAM paNa kumArapALa ja agre che. kumArapALanI AvI aneka pravRttiomAM vizvakozanI pravRtti paNa eka che. Do. ThAkarasAhebanI ghaNI mUMjhavaNone te sahajamAM dUra karI Ape che. te kozamAM niyamita jAya che, pIThamarda tarIke madada kare che ane vizvakozanI pravRttine gatizIla rAkhe che. kumArapALa amadAvAda ane amadAvAda bahAranI sAhitya ane sAhityetara ghaNI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che ema huM jANuM chuM. chatAM kumArapALane rUbarU maLIe tyAre athavA phona upara maLIe tyAre kyAMya kazo bhAra nahi, kyAMya peluM 'huM paNuM nahi, kyAMya pada-pratiSThAnI zekhI nahi. badhI vakhate te naryA nirbhara lAge, hasatA, haLavA lAge. kumArapALanI kharI oLakha temanI AvI sujanatA che. paraprAnta ke koI videzI mane jo pUche ke gujarAtI sajjanatA kevI hoI zake to teno huM uttara ApavAne badale ema kahuM ke - kumArapALane maLo. gujarAtI sajjanatAnuM e sAkAra rU5 che. paNa kumArapALa mAtra "gujarAtI che evI oLakha paNa eka tabakke adhUrI lAge. e gujarAtI rahIne bhAratIya banyA che. temanA sarjanamAM ane temanAM vaktavyomAM tethI ja bhAratIya saMskRtinA vizeSa pragaTa thatA rahyA che. zikAgo ane kepaTAunamAM yojAyelI pariSadomAM temaNe bhAratIyane zobhe tevI dharma-saMskRtinI carcA karI che. gharaAMgaNe aneka pravRttio vacce paNa 'insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI', 'inDiyana reDakrosa sosAyaTImAM teo dhyAnArha kAmagIrI karI rahyA che. gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavananA adhyakSanI sAthe gujarAta yunivarsiTInA vinayana zAkhAnA DIna tarIke paNa teonI sarAhanIya kAmagIrI rahI che. AvI pravRttinirata kArakirdIne jotAM kumArapALa pravRttine nahi, pravRtti kumArapALane khoLatI AvatI hoya tevuM lAge. kumArapALane dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka maLyo tyAre meM e caMdraka mane maLyo hoya evI prasannatA prakaTa karI hatI. have rASTra stare kumArapALanA gujarAtI sAhitya, zikSaNa ane sAMskRtika pradAnanuM mUlya aMkAyuM che ane te saMdarbhe temane padmazrIno gauravavaMto evorDa enAyata thayo che tyAre huM sUkSma AnaMdano anubhava karI rahyo chuM. kumArapALa vize meM eka vAra zubha kAmanAo prakaTa karI hatI ne kahyuM hatuM ke "meM "mArA' kumArapALa vize vAta karI, huM jANuM chuM tamAre paNa tamArA kumArapALa che. kumArapALa ema vivartAtA rahe che, vivartAtA raho...... gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavanathI bhuvana sudhI !" - mArA e zabdo Aje sAcA paDyA che teno mane aDhaLaka AnaMda che. gujarAtanI sImAonI bahAra paNa teo gujarAtane ane enI sUkSma cetanAne laI jaI zakyA che e mATe teo saunA abhinaMdananA adhikArI banyA che. 86 mArA kumArapALa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya sAtheno nAto to janmajAta. uchera paNa sAhityarata mA-bApanA hAthe ane bApujInA sAhityasarjanane kAraNe pustako sAtheno sAtatyapUrNa sahavAsa. A badhAMne pariNAme ane je kaMI vAMcyuM tenA AdhAre sAhityakAranI chabI eka UMcI jAtano, nokhI bhAtano insAna evI amArA manamAM UpaselI paraMtu aDhI dAyakA pahelAM muMbaI AvavAnuM ane rahevAnuM thayuM tyAre anya keTalIka bhramaNAo bhAMgI temAMnI eka A upalI chabI paNa hatI. sAhitya, kalA ke saMskRtinAM kSetro paNa rAjakAraNathI alipta nathI tenI jANa ane pAchaLathI khAtarI paNa thaI paraMtu ahIM paNa keTalAka sukhada apavAdo che te parama saMtoSakArI bAbata che. kumArapALa desAI Avo ja eka apavAda che. emanA nAmane sAhityajagatamAM koI vivAda, vAda, dveSa ke TAMTiyAkheMca pravRtti sAthe joDI zakAyuM nathI. kumArapALano parokSa paricaya to ghaNo jUno paraMtu pratyakSa paricaya 'janmabhUmi'mAM joDAyA pachIno. 'janmabhUmi'mAM temanI niyamita kaoNlama va2so sudhI pragaTa thaI. tyAra pachI temanA pustakaprakAzana prasaMganI noMdha ke deza-videzamAM jaina dharma aMgenI pariSado ke vyAkhyAnamALAmAM temanAM vaktavyonA samAcAra maLatA rahe. cit maLavAnuM paNa bane. vacamAM 'jainA'nA AmaMtraNe mAre amerikA javAnuM thayuM tyAre sAhityamAM jainatva vizenA mArA vaktavyanI taiyArI mATe 87 sattvazIla sAhityakAra, saujanyazIla insAna tara ujAriyA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAka saMdarbhonI jarUra paDI to temane puchAvyuM. trIje ja divase keTalAMka pustako bheTa mokalI ApyAM ane amadAvAdathI phona karI mArgadarzana paNa ApyuM. kumArapALane dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka enAyata thayo. amadAvAdamAM gujarAta sAhitya sabhAnuM e pratiSThita sanmAna svIkAratAM kumArapALe rajU karelI kephiyatamAMthI sAhityanI bahuvidha zAkhAonI saphaLatAthI kheDa karanAra A saumya sarjakanA kAryakSetranAM vyApa ane UMDANanuM rahasya pAmI zakAya che. sAthe ja temanA saujanyazIla vyaktitvano paricaya paNa maLe che. potAnI kephiyatano AraMbha ja kumArapALa A zabdothI kare che : 'AkhuM AkAza AMkhamAM bharI levAnI pahelethI ja jhaMkhanA rahetI. AkAzamAM ekAda vAdaLane ahIMtahIM bhramaNa karatuM nIrakhato paraMtu enAthI kyAreya dharava thato nahIM. manamAM eka ja icchA rahetI ane te AkAzanuM UMDANa ane eno vyApa pAmavAnI.' sAhityakAra, patrakAra, jaina dharmanA UMDA abhyAsI, ramatagamatanA - khAsa karIne krikeTanA - niSNAta jANakAra, videzI sAhityanA jJAtA, madhyakAlIna sAhityanA saMniSTha saMzodhaka, bAlasAhityathI laIne prauDha sAhityanA vividha viSayo pa2 ekasarakhI asarakArakatAthI kalama calAvanAra A sarjaka jayabhikhkhu jevI suprasiddha sAhityika pratibhAnA putra che paraMtu sAhityajagatamAM kumArapALe pitAnA nAmanI AdhArazilAno kadI upayoga nathI karyo. navamA dhoraNamAM bhaNato eka vidyArthI, eka bALavArtA lakhIne 'jhagamaga' jevA bahoLo phelAvo dharAvatA sAptAhikane mokale che paNa temAM potAnuM nAma TUMkAkSarI karIne lakhe che jethI saMpAdakane khyAla na Ave ke A ku. bA. desAI e jayabhikhkhuno putra che. e vArtA kumArapALanI dIrgha sarjanayAtrAnuM AraMbhabiMdu banI gaI. 'jhagamaga'nA taMtrIe navamA dhoraNamAM bhaNatA e kizorane kaoNlama lakhavAnuM esAinmenTa ApI dIdhuM tyArathI AraMbhAyeluM kaTAralekhana pAchaLathI judAM judAM akhabAromAM vistaryuM ane Aje kumArapALa sATha varSanA (30-8-02 emano 60mo janmadivasa hato) thayA tyAM sudhI cAlu che. temAM dharma, madhyakAlIna sAhitya, saMzodhana, itihAsa, patrakAratva, khelajagata, philma, nATaka, saMskRti ityAdi viSayo temaja bALasAhitya, navalikA, vivecana, caritralekhana jevA prakAro kumArapALanI kalame saMpUrNa nyAya pAmyA che. 1965mAM temaNe lakheluM lAlabahAdura zAstrInuM jIvanacaritra 'lAla gulAba' sATha hajAra nakalanuM vecANa lAvyuM. pachI to bALavAcakomAM vIratA ane khumArIne poSatAM anya pustako paNa temaNe ApyAM. sAhityakAra pitAnA sAhityavartuLanA mitro ane samakAlIno dhUmaketu, jhaveracaMda 88 sattvazIla sAhityakAra, saujanyazIla insAna Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghANI, guNavaMtarAya AcArya, dulerAya kArANI, kAgabApu, dhIrubhAI ThAkara, caMdra trivedI ityAdinA aMgata ane AtmIya saMparkamAM AvavAnuM banyuM tyArathI kumArapALanA kizora mAnasamAM sAhityakAranI eka UjaLI chabI aMkAI hatI. kAraNa kumArapALa kahe che tema temanA vyavahAramAM - vAtacItamAM mAtra AnaMda ane sneha ja chalakAtA hatA. koInI kazI TIkA ke dveSa nahIM. AthI mAnavA lAgyo ke sAhityakAra e mUThI UMcero mAnavI hoya che." jIvanamAM AgaLa jatAM kumArapALane potAnuM e maMtavya badalAvavuM paDyuM tevA anubhava thayA hoya e zakya che paraMtu potAnI jAta mATe temaNe e mApadaMDamAM kadI bAMdhachoDa karI hoya ema jaNAtuM nathI. dhUmaketunI eka kaoNmenTe temane jaina darzananA UMDA abhyAsamAM dhakelI dIdhA. dhUmaketue kahyuM, "mIrAMbAI ApaNA hiMdu samAjanAM adhiSThAtrI kavayitrI banI gayAM che paraMtu AnaMdaghana jevA kavinI AdhyAtmika UMcAI sudhI koI pahoMcyuM nathI." A sAMbhaLI kumArapALe AnaMdaghanajI para saMzodhana karavAno vicAra karyo ane dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa "AnaMdaghana - eka adhyayana' viSaya para pIeca.DI. karyuM. e saMzodhanamAM temaNe madhyakAlIna saMtonI sAthe AnaMdaghanajInuM tulanAtmaka saMzodhana paNa karyuM. tyArabAda kumArapALanAM lakhANomAM jaina sAhitya ane vicAro temaja AdhyAtmikatAnA raMgo umerAyA. jayabhikhkhanA avasAna pachI gujarAta samAcAre' kumArapALane pitAnI kaoNlama 'ITa ane imArata" cAlu rAkhavAnuM kahyuM ane Aje traNa dAyakAthI paNa vadhu samaya sudhI e kaTAra cAlu rahI che. patrakAratvanI tAlIma vAsudevabhAI pAsethI pAmelA kumArapALa kaoNlamalekhana ane sAhityasarjana uparAMta patrakAratvanA vidyArthIonA mArgadarzaka-guru paNa che. temaNe e viSayanAM pustako vidyArthIonI jarUriyAtane dhyAnamAM rAkhIne lakhyAM che. sAhityasarjana ane jIvanamAM paNa pitAnI zIkha "dhUpasaLI jevuM jIvana jIvo' kumArapALe pUrI AtmasAt karI che. potAnAM lekhana, vANI ke vyavahAra thakI vAcaka ane samAjane AMtarabAhya rIte samRddha karavAnuM dhyeya satata temanI pAse rahyuM che. temanI dIrgha ane sattvazIla sAhitya-sarjanayAtrAne vividha sAhityika-sAmAjika ne dhArmika saMsthAo dvArA samaya samaya para biradAvAI che ane sanmAnita karAI che. gujarAta sAhitya sabhA dvArA enAyata karAyelo dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka temAM tAjuM umeraNa che. sarasvatInA A sAdhakanI kalama jevuM ja varadAna temanI vANIne paNa maLyuM che. jenadarzana vizenA temanA UMDA saMzodhanAtmaka abhyAsa ane bahoLA vAcanano lAbha temanAM pravacano dvArA deza ane duniyAnA aneka zrotAo laI rahyA che. hamaNAM paNa teo paryuSaNa . 4 taru kajAriyA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnamALA mATe nyUjarsI gayA che. AgAmI cAra varSa mATenAM temanAM vyAkhyAno mATe judA judA dezanA jaina samAje temane buka karI lIdhA che. videzanA temaja dezanA aMgrejI ja jANanAra vAcako mATe jainadarzananAM kumArapALe anuvAdita karelAM pustako khUba upayogI puravAra thayAM che. ghaNI vAra vicAra Ave che ke kumArapALa ATaluM badhuM karavAno samaya zI rIte kADhatA haze? ane javAba temanI pelI sAhityakAra vizenI mUThI UMcerA mANasavALI vibhAvanAmAM ja maLe che. nirbhara, nikha, saujanyasabhara vyaktitva ane sAmAne sahAyabhUta thavA tatpara evI nirALI prakRti kumArapALano samaya anyatra veDaphAvA detA nathI e paNa kadAca temanI AvI umadA pravRttizIlatAnuM kAraNa hoI zake. ("janmabhUminA kalama ane kitAba vibhAgamAM (ra-9-2002) pragaTa thayelo lekha). 0 sattvazIla sAhityakAra, saujanyazIla insAna Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke jo zi- . * * - heta ane umAnA mANasa kumArapALa desAI eTale AbhijAtya ! vinaya, viveka ane vinamratA eTale kumArapALa desAI ! aneka prakAranAM kAryo ane vividha kAryakramomAM vyasta hovA chatAM jyAre ApaNe emane joIe tyAre nirbhara lAge ane maLIe tyAre pUrI uSmAthI maLe; emanI svasthatA ApaNane khasUsa vartAya. bepAMca miniTa mATe maLe toya nirAMte maLatA anubhavAya. potAnAmAM pUrepUrA hAjara hovAnuM pratIta thAya. emanI vyastatA ane kAryo vAstunI utAvaLa vacce paNa aMdaranuM hilloLAtuM bhAvajagata pamAya. utAvaLa ane vyastatA jarAya vartAvA na de. AkhA divasanAM kAryone aMte tame emane maLatA ho to paNa e tAjA ne prasanna lAge. emanI prasannatAnuM kAraNa mArI dRSTie to emanI niyamitatA ane kAryaniSThA ja che... chatAM emane pUchavAnuM game ke zuM rahasya che tamArI tAjagI ane prasannatAnuM ! phona para vAta karatAM huM pUchuM ke "AjakAla zuM cAle che?" e kahevAnA: "basa, khAsa kAMI nahi. tame kaMI kAma hoya to kaho." ApaNe tyAM dezaduniyAmAM navarA mANasone jarAya samaya nathI maLato paNa kumArapALa desAI jevA sArAM kAryomAM kAyamI vyasta ane eTalA ja kAmagarA mANasane vakhata maLe che. samaya nathI maLato evuM vAkya meM emane moDhethI nathI sAMbhaLyuM ! kumArapALabhAI jeTalA sAdA dekhAya che eTalA sughaDa paNa che. emano "zarTaina karelo paheraveza; e maNilAla ha. paTela 91 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paheravezanA saumya ane vyaktitvane ujAgara karavA sAthe bhItarano paricaya karAvatA raMgo... hA, e raMgo AchA paNa AMkhone game evA. mAthAnA vALa savAre oLatA haze pachI Akho divasa emanI rajA vinA bhAgye ja koI vALa paNa UDato haze. caherA para dhIraja ane badhuM samajuM chuM - evo bhAva vartAyA kare. mitabhASI, kazAno durvyaya na pAlave. zabda ane kAgaLa beu sAcave. vakhata ane vahAla sAthe mokaLA mananA mANasa. vyasano to nahi ja paNa vaLagaNeya nahi. kyAreka lAge ke jamatA haze ke nahi? eTale ke mitAhArI to kharA, paNa bhojananI veLA thAya toya e taraphanI utAvaLa kazI na maLe bharapUra kAryonI vacce vAcana, lekhana, phona, miTiMgo, vyAkhyAno, mulAkAto, vAtacIta ne ghara-vyavahAro badhuM sAcavanArI vyaktinA ukta guNo jANIe tyAre tAjuba thavAya ! DaoN. dhIrubhAI ThAkara - jANItA keLavaNIkAra ane prasiddha sAhityavivecaka - emanA pitAjInA mitra tathA - kumArapALanA guru paNa kharA. DaoN. dhIrubhAI ThAkara mArA paNa vidyAguru, kumArapALa desAI, pravINa darajI, dinakara bhojaka, maNilAla ha. paTela tathA sva. josepha paramAra : A badhA ThAkarasAheba pAse AThamA dAyakAmAM (1970-80) pIeca.DI.nI padavI mATe saMzodhana karatA hatA. e gALAmAM ja ThAkarasAheba moDAsA kaoNlejanA AcAryapadethI nivRtta thayA hatA. ame saue maLIne ThAkara sAhebano vidAya samAraMbha yojyo hato. e divasomAM kumArapALabhAIne huM pahelI vAra maLyo, tyArathI Aja lagI temanAM heta ane Adara pAmato rahyo chuM. potAnAthI nAnI vayanAne paNa premAdara ApavAnuM tathA nAnerAMonI zaktisiddhio biradAvavAnuM ghaNAMne gamatuM ne phAvatuM ja nathI, paNa kumArapALa desAI to phona karIne biradAvavAnuM na cUke. ThAkarasAheba vize zabdazrI' evo abhinaMdanagraMtha karelo. emAM mAro lekha meLavavA saMdarbhe emaNe patro lakhIne rAha paNa joyelI. Ajeya mArI sarjanavivecana ane adhyayana-adhyApananI pravRttiothI rAjI thAya ane e vize mane kahe e to barAbara paNa anyone e vize umaLakAthI vAta kare. guNane AgaLa karavAno emano guNa emanAM mAtApitAnA saMskAravArasAnI sAhedI pUravA sAthe tIrthakarono emanA parano prabhAva paNa sUcave che. vidyA mANasane vinamra banAve che e vAta kumArapALamAM caritArtha thatI anubhavAya che. kumArapALa desAIe nAnI vayathI lakhavAnuM zarU kareluM. 1963thI 2003 daramiyAna emaNe gujarAtI, hindI, aMgrejImAM, badhAM maLIne ekasothI vadhu pustako lakhyAM che, jemAM bALasAhitya, caritra, prauDha sAhitya, ciMtana, saMzodhana, vivecana, patrakAratva, anuvAda, vArtA, jIvanakathA tathA saMpAdanono sAmAveza thAya che. A uparAMta paNa emanAM anya saMpAdano ane caritragraMthonI zreNIo che. patrakAratvanA kSetre paNa emanuM mahattvanuM pradAna che. ramatanA medAnathI laIne, jIvana-dharma-samAja-saMskRti ane adhyAtma vize emaNe abhyAsapUrvaka ane niSThAthI 92 heta ane uSmAnA mANasa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhyuM che. e kharA arthamAM prajAnA, AmasamAjanA lekhaka che. sAhityamAM sarjana-vivecanasaMzodhana-anuvAdane kSetre emaNe keTaluMka mahattvanuM pradAna kareluM che. eka abhyAsI tarIkenI emanI chApa emanAM vyAkhyAnomAM paNa pamAtI rahI che. A arthamAM e bahumukhI pratibhAnA mANasa che. chellA be dAyakAmAM emaNe dezavidezamAM jaina dharma saMdarbhe tathA sAhitya ane samAja vize ghaNAM vyAkhyAno ApyAM che. emAMthI keTalAMka dezavidezamAM prasiddha thayAM che ne pustakarUpa pAmyAM che. kumArapALa desAI aneka saMsthAomAM mahattvanAM pado-hoddAo dharAve che. e aMgenAM kAryo e musApharI daramyAna, gADImAM phAIlo sAthe rAkhIne paNa karatA rahe che, chatAM e kadI kAryanA bhAranI phariyAda nathI karatA. haLavAza emano svabhAva che. gujarAtI sAhitya pariSadamAM maMtrI tarIke ane kArobArInA sakriya sabhya tarIke emaNe sevAo ApI che. sAhitya akAdamImAM upAdhyakSa tarIke emaNe saMzodhana-anuvAda-prakAzana-saMpAdananAM kAryo karyA-karAvyAM che. parisaMvAdomAM emane soMpelA viSaya para e pUrI taiyArI sAthe AvanArAomAMnA eka che. emanuM vaktavya e bahudhA lakhIne paNa lAve che - jethI viSayane vadhAre nyAya maLe che ne nirdhArita samayamAM e vaktavyane saMtoSaprada banAvI zake che. e madhyakAlIna kavio vize tathA Adhunika kRtio vize paNa yogya nirIkSaNa karavAmAM mAhera che. sabhAsaMcAlana ane adhyakSIya vaktavyomAM paNa emanI sUkSma vicArazakti tathA saMkalanazaktino paricaya maLato rahyo che. rASTrIya-AMtararASTrIya kakSAe emaNe keTalAMka ati mahattvanAM kAryo karelAM che jemAM ahiMsAnI vicAradhArA ane zAkAhAra vizenI pravRttio mahattvanI che. 30 jeTalI saMsthAo sAthe saMkaLAIne kArya karatA kumArapALa desAIne sAhitya mATe paMdara tathA anya sAmAjika lekhanapravRtti ane sevAo mATe thaIne pAMtrIsa jeTalA evaoNjha maLelA che. A badhA chatAM e pote to kAryane ja oLakhanArA mANasa che. gujarAtImAM vizvakoza' karavAnuM, pitAtulya paramapUjya gurunuM zamaNuM emaNe vizvakoza TrasTa'mAM rahIne tanamanadhananA samarpaNathI sAruM pADavA mATe apUrva jahemata lIdhI che - gujarAtIo emanuM A samarpaNa kadI nahi bhUle. kumArapALabhAI vize A badhuM jANIe tyAre thAya che ke A manekha paNa nokhI mATIno che. emanAM badhAM kAryo vize lakhatAM to pAra na Ave. amane to bhASAbhavanamAM, yunivarsiTIomAM, vizvakoza TrasTamAM tathA parisaMvAdomAM je heta ane uSmAthI maLatA rahe che eno apAra AnaMda che. emane abhinaMdana ane zubhecchAo. 93 maNilAla ha. paTela Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDuM aMgata aMmata ratilAla borIsAgara kumArapALa desAI, gujarAtI sAhityanA moTA gajAnA sAhityakAra 'jayabhikhkhu'nA putra kumArapALa desAI, prophesara kumArapALa desAI, bhASAsAhitya-bhavananA adhyakSa kumArapALa desAI, gujarAtI sAhitya pariSada ane gujarAtI sAhitya sabhAnA maMtrI tarIke ane gujarAta sAhitya akAdamInA upAdhyakSapade rahI yazasvI kAmagIrI bajAvanAra kumArapALa desAI, vyAkhyAno mATe dezavidezamAM ghUmI vaLelA khyAtiprApta vidvAna kumArapALa desAI, sattvazIla ane preraka sAhityanA sarjaka kumArapALa desAI, vivecaka kumArapALa desAI, vividha sAhityalekhana mATe pAritoSiko ane evaoNrDo meLavanAra kumArapALa desAI, sAmAjika ane sAMskRtika kSetre mUlyavAna sevA karanAra kumArapALa desAI, aneka dhArmika, sAmAjika ane zaikSaNika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA kumArapALa desAI ane have padmazrI kumArapALa desAI.... A yAdI paNa kaMI sAva saMpUrNa nathI. satata navAM navAM chogAM A nAma sAthe joDAtAM rahyAM che ne joDAtAM raheze. aneka chogAMo dharAvatI moTA bhAganI vyaktio evI hoya che ke chogAMothI alaga pADIne emane joI zakAtI nathI. karNanA kavaca-kuMDaLanI jema e chogAM vyakti sAthe abhedabhAvathI coMTelAM rahe che - janmathI na maLyAM hovA chatAM. e chogAMo ukhADI lo to pachI emanuM potIkuM kahI zakAya evuM ochuM bace che. paraMtu AmAM je keTalIka vyaktio sukhada apavAdarUpa hoya che temAM eka nAma che kumArapALa 94 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desAI. ATaATalI siddhio ane jvalaMta kIrti kumArapALa desAInA abhijAta ane saraLa vyaktitvane saheje aLapAvI zakI nathI. kumArapALa desAIne meM hamezAM "kumArabhAI' tarIke ja joyA che. paccIsa-sattAvIsa varasano mAro emanI sAtheno aMgata paricaya haze. paNa AraMbhathI Aja sudhI huM emane kumArabhAInA rUpe ja maLyo che. jyAre jyAre emane maLyo chuM ke phona para emanI sAthe vAta karI che tyAre huM aneka chogAMdhArI vyaktine nahi paNa eka saraLa vyaktine maLuM chuM ke sAMbhaLuM chuM evuM lAgyuM che. kumArabhAIne meM emanI kumArAvasthAmAM nathI joyA. paNa yuvAvasthA, prauDhAvasthA ane vRddha' zabda to emanI sAthe kyAreya baMdhabesato nahi lAge, eTale vRddhAvasthAmAM ema nahi kahuM, paNa sAThI vaTAvI gayelI uMmare paNa joyA che. paNa A badhAM varSomAM e cirayuvAna ja lAgyA che. (kumArAvasthAmAM joyA hota to kadAca "cirakumAra' lAgyA hota !) insarTeDa penTavALo sughaDa pozAka, eka paNa vALa saheje casI na zake e rIte cipakAvIne oLelA vALa, sAMvalo cahero, enA para chalakatuM prasanna mAdhurya, sAmI vyakti mATenA umaLakAthI UbharAtI miSTa ane mita vANI, hAtha meLave tyAre anubhavAtI uSmA - A badhuM eTale kumArabhAI. pItAMbara viSNune potAnI kanyA ApI ane digaMbara zivane viSa ApyuM - evA pozAka parathI sAmA mANasanuM mUlyAMkana karanArAomAMno huM eka nathI, tema chatAM sughaDa pozAka paheranArAMo mane game che. e sughaDa pozAkane kAraNe pragaTatA bAhya AbhijAtya ane AMtara AbhijAtyano sumeLa jemanAmAM jovA maLe che evI vyaktiothI huM jitAI jAuM chuM. kumArabhAI AvI bAhyAntara AbhijAtyavALI vyakti che. A kAraNe kumArabhAI mATe mane Adara che, paNa e koro Adara nathI. e Adara mArA aMtaranA premathI bhIMjAyelo che. sAcuM kahuM to, koInI pAse aDhaLaka saMpatti hoya ke amaryAdita sattA hoya, koInI kIrtino kaLaza chalaka chalaka thato hoya - huM emanAthI bahu prabhAvita thato nathI. koInI asAdhAraNa vidvattA mATe mane Adara thAya che. koInI asAdhAraNa sarjakatA manane prasanna kare che, paNa huM namI paDuM chuM kevaLa vyaktinI saraLatAne ! "narI saralatA koNa pUjaze?' ema nhAnAlAle bhale kahyuM, huM narI saralatAno parama pUjaka chuM - mAtra pUjaka ja nahi, Azaka chuM. game te guNano DhoMga racI zakAya, keTalAka guNono DhoMga lAMbo samaya TakAvI zakAya, paNa saraLatAno DhoMga thaI zakato nathI. aMdara TIpuMya na hoya toya AMkho AMsuthI chalakAvI daI zakAya, aMdara prasannatAno chAMToya na hoya toya hoTha para hAsya lAvI zakAya. paNa aMdara na hoya to caherA para saraLatA dekhADavAnuM ghaNuM agharuM che ne dekhADI zakAya to jhAjhI vAra TakAvavAnuM to lagabhaga azakya che. kumArabhAIne huM cAhuM chuM emanI nirvyAja saraLatAne kAraNe. bahu ochA mANasomAM AvI saraLatA meM joI che. ane A 95 ratilAla borIsAgara Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saraLatA kumArabhAInA lohIno guNa hovAne kAraNe vidvattA, pada, pratiSThA - kazuM ja A saraLatAne kSata-vikSata karI zakyuM nathI. sonAmAM sugaMdha saMbhavI zake ke nahi te huM jANato nathI, paNa kumArabhAInI sonA jevI saraLatAmAM saMniSThAnI sugaMdha ekarasa thaIne bhaLelI che te meM anubhavyuM che. kumArabhAI je kaMI kare te pUrI niSThAthI kare je kaMI lakhe pUrI niSThAthI lakhe vyAkhyAna karavAnuM hoya tyAre pUrI niSThAthI homavarka kare. gujarAta samAcAranI emanI atyaMta lokapriya kaoNlama iMTa ane imArata emane maLI hoya bhale pitAnA vArasA rUpe, paNa e kaoNlama adhika dIpI UThI te emanI potAnI saMniSThAne baLe. kumArabhAI "vizvakoza' jevuM gaMjAvara kAma laIne beThelI saMsthA mATe je niSThAthI kAma kare e ja niSThAthI koI nAnI saMsthA mATe paNa kAma kare dilhI sAhitya akAdamI, gujarAtI sAhitya pariSada ke gujarAta sAhitya akAdamI jevI rASTravyApI-rAjyavyApI saMsthAone upakrame yojAyelA vyAkhyAna mATe je gaMbhIratAthI homavarka kare evI ja gaMbhIratAthI koI anaupacArika samAraMbha mATe paNa homavarka kare, are, koI samAraMbhanuM saMcAlana karavAnuM hoya toya pUrI taiyArI karIne ja e AvyA hoya evuM emanuM vyaktitva sughaDa evuM emanuM pratyeka kAma paNa sughaDa! kumArabhAIne padmazrIno ilakAba maLyo e nimitte mArAM abhinaMdano umeratAM mane ghaNo AnaMda thAya che. 96 thoDuM aMgata aMgata Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lak saunanyaH || utya sabhA mA hAI 2002nI sAtamI julAIe gujarAta sAhitya sabhA taraphathI dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka arpaNa karatA zrI ke. kA. zAstrI gujarAta sAtisA kumArapALa desAInA vivecanasaMgraha 'zabdasamIpa'nuM vimocana karatA akAdamInA pramukha DaoN. bhoLAbhAI paTela, zrI ke. kA. zAstrI ane DaoN. baLavaMta jAnI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokasaMskRti zodha-saMsthAna, cUru (rAjasthAna) taraphathI 1981nI 19mI eprile hanumAnaprasAda poddAra suvarNacaMdraka enAyata karI rahelA adhyakSa zrI viSNu prabhAkara gujarAtI sAhitya akA cre GUJARATI LITERARY ACADE BRITAIN 24 briTananI gujarAtI sAhitya akAdamImAM 1989nI 16mI julAIe vaktavya ApatA kumArapALa desAI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1995nI 15mI phebruArIe vaeNTikana siTImAM popa jahaoNna pola (dvitIya) sAthe mulAkAta eka che 1990nI 23mI oNkTobare IlaeNnDanA bakiMgahAma paeNlesamAM "na Deklerezana oNna necara' arpaNa karavA jaI rahelA pratinidhimaMDaLa sAthe Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6) $zanana jata jayantI samAro kavi 22 998 1998nI 22mI phebruArIe ahiMsA inTaranaeNzanala dvArA jaina sAhitya ane saMzodhana kSetre viziSTa arpaNa karavA mATe ahiMsA inTaranaeNzanala' taraphathI evaoNrDa 2004nI 30mI me e zrImad rAjacaMdrajInA tattvajJAnane varelI amadAvAda-vaDavA-IDara-kobA ane sAyalAnI saMsthAo dvArA paramazruta sevA suvarNacaMdraka pradAna prasaMge pU. AtmAnaMdajI, zrI zreNikabhAI kastUrabhAI ane zrI araviMda pI. zAha Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA Deligezana sAthe videzI hastapratonA praoNjekTa aMge navI dilhImAM manamohana siMghane maLavA gayelA pratinidhimaMDaLa sAthe 2003nI 23mI mArce muMbaInA krosa medAna para bhAratanI ekaso varSathI paNa vadhu jUnI ane jaina dharmanA tamAma saMpradAyonuM pratinidhitva dharAvatI 'bhArata jaina mahAmaMDaLa' saMsthA dvArA apAto sarvaprathama jaina gaurava" evaoNrDa Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1999nI pahelI jAnyuArIe muMbaInA pATakara haoNlamAM yojAyelA samArohamAM zreSTha AdhyAtmika sAhityasarjana mATe evaoNrDa meLavatA kumArapALa desAI muMbaInA biralA mAtuzrI sabhAgRhamAM 'tIrthakara mahAvIra' pustakanuM vimocana karI rahelA zreSThIvarya zrI zreNikabhAI kastUrabhAI, bhAIzrI nalinabhAI koThArI ane zraddheya pU. AtmAnaMdajI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2001nI 20mI jAnyuArIe nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA lAIpha TAIma ecivamenTa evaoNrDa | hAra mAnI Ara. sAtamo evorDa vitaraNa samAro zanivAra nI 2-10-ra 2004 nI 2 jI okTobare sumana sosAyaTI oNpha inDiyA dvArA lAIpha TAima ecivamenTa evorDa arpaNa karatA gujarAta vidhAnasabhAnA adhyakSa pro. maMgaLabhAI paTela ane kalekaTara zrI Ara. Ara. varasANI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IglenDanA sukAnI TaoNnI grega sAthe IglenDanA sukAnI TaoNnI lUIsa sAthe kumArapALa desAIe lakhelAM krikeTaviSayaka aMgrejI pustako vize carcA karato vesTa InDijhano pUrva sukAnI elvina kAlicaraNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a..' te sAcuM jainA vyaMktatva mAnava-vyaktitvanI nokhI nokhI soDama hoya che. darekanI alaga oLakha hoya che ane e oLakha vyaktinA vicAra ane AcArathI banatI hoya che. mArA cittamAM kumArapALabhAInI sadAya hasatA mANasa tarIkenI chApa aMkita thayelI che. sahajatAthI hasatA rahIne saunI sAthe AtmIyatA jALavavAnuM kAma kadAca ghaNuM kaparuM che. koI paNa prakAranI gaNatarI vagaranA, samIkaraNo vagaranA saMbaMdho sAcavatAM paNa kumArapALabhAIne supere AvaDe che. emanI vinamratA ane vyavahArakuzaLatA sAmI vyaktine tarata ja potAnI banAvI le che. huM kumArapALabhAIne lagabhaga sattAvIsa varSathI oLakhuM chuM. teo janme to jena che ja paNa karma paNa jaina che evuM vidhAna mAre karavuM che. mAro zodhanibaMdhano viSaya hato "vADIlAla motIlAla zAhanuM jIvana ane sAhitya'. A jaina ciMtaka, tattvajJa, krAMtikArI sudhAraka, samartha gadyakAra ane tIkhA patrakAra vA. mo. zAha vize mAhitI meLavavA mATe paMDita bahecaradAsajI, zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA ane zrI kumArapALa desAIne maLavuM evuM sUcana mArA mArgadarzaka murabbI anAmIsAhebe karyuM. 1975nI sAlamAM A mahAnubhAvone huM prathama vAra maLI hatI. tyArathI Aja sudhI kumArapALabhAI sAtheno saMbaMdha uSmAbharyo rahyo che. vA. mo. zAhe kahyuM che ke - jaina e kAMI judI pRthvI paranuM prANI nathI. e 91 sudya niraMjana paMDacA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjAo jema jana che - manuSya che, mAtra be mAtrA enI vizeSatA che. bhavya AkAzagAmI kalpanAzakti (Imaginative Power) ane puruSArtha athavA tapa e be pAMkho ja sAmAnya janane jene banAve che... jena dharma e bIjuM kAMI nahi paNa eka evuM bIbuM che je vaDe triguNAtmaka mATImAMthI gaganavihArI garUDo ghaDAya, araNyapremI ekAMtavAsI siMha ghaDAya. jyAM ghaDatarakalA nathI tyAM jainatva nathIjyAM ghaDatarazokha ane zakti nathI tyAM jaina dharma nathI." ('pragatinAM pAdacihno : vA. mo. zAha, prathama AvRtti, 1933, pR 1) jJAna vagaranI kriyAno koI artha nathI ane kriyA vagaranuM jJAna sAcA jainane maMjUra nathI eTale jJAna ane kriyAnI be mAtrA koI paNa janane lAge to e jena che. A arthamAM kumArapALabhAI jena" che. vAMcavuM, vicAravuM ane vAMceluM vaheMcavuM e jANe emano nityakrama hoya ema lAge che. kuTuMbanA saMskAra ane sAhityika, dhArmika mAhola vacce ghaDAtuM jatuM vyaktitva, zaikSaNika sopAno caDhatAM caDhatAM jIvanano marma pAmatuM gayuM hoya ema bane, tethI ja emanA caherA para hAsya palAMThI vALIne beThuM che. bhAratIya saMskRti, jainadarzana ane jaina dharmagraMthonA teo UMDA abhyAsI che. sarjana, vivecana, saMzodhana, saMpAdananAM aneka pustako emaNe ApyAM che. paryuSaNaparva nimitte dezavidezamAM jene dharmanA siddhAMto vize agaNya vyAkhyAno temaNe ApyAM che. jamInathI be veMta UMcA cAlI zake evA saMkhyAbaMdha gauravapUrNa puraskAro ane evorDo emaNe prApta karyA che. A vAtathI gujarAtanI prajA ajANI nathI ja, Ama chatAM unnatabhU banIne teo jIvatA nathI. adhyayana-adhyApana karavAmAM AnaMda anubhavatA sAcA adhyApaka tarIke teo khyAti pAmyA che. emanA caherA para vyagratA ke ajaMpo tathA vANImAM ke vartanamAM ukaLATa meM to kadI joyAM nathI. 1998thI 2003 sudhI gujarAta sAhitya akAdamInI kAryavAhaka samitimAM pAMca varSa sAthe kAma karavAnI taka UbhI thaI ane nikaTatA vadhI. miTiMga nimitte amadAvAda gaI houM eTale mArI koI sagavaDa sAcavavAnI javAbadArI kumArapALabhAInI to nathI banatI paNa miTiMga pUrI thayA pachI dhImethI pUchaze. "kyAM javAnAM cho?" A haLavethI puchAyelA praznamAM prema, Adara ane nisabata saghaLuM huM sahajatAthI vAMcI zakatI. sthaLa dUra hoya ke najIka, emanA kAmanA sthaLe javAnA rastAmAM mAruM sthaLa AvatuM hoya ke na AvatuM hoya, tApa hoya ke varasAda kumArapALabhAIe kyAreya upakArano bhAra rAkhyA vagara moTAbhAInI jema potAno dharma bajAvatA hoya ema mane mArA niyata sthAne dareka vakhata pahoMcADI che. emaNe potAnI agavaDano vicAra karyo nathI. A anubhava mArI ekalIno paNa nathI e huM jANuM chuM eTale saune madadarUpa banavAno emano svabhAva preraNAdAyaka to kharo ja no A doDatI duniyAmAM kone samaya che bIjAne mATe ? S8 sAcuM jaina vyaktitva Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcA zikSakanI mUDI enA tejasvI vidyArthIo hoya che. snAtaka, anusnAtaka banIne dareka varSe yunivarsiTImAMthI bahAra nIkaLatA vidyArthIo jIvanamAM sArI rIte sthAyI thAya tyAre enA zikSakane yAda karI dhanyatA anubhavatA hoya che ane zikSaka paNa vidyArthIno vikAsa joI rAjI rAjI thaI jato hoya che. AvA saMbaMdho ubhayapakSe sacavAya evuM keTalAkanuM ja sadbhAgya hoya che. kumArapALabhAI emAMnA eka che. e saMbaMdhonA mANasa che, mIThA saMbaMdhonA mANasa che. emanA hakArAtmaka abhigamane kAraNe ghaNAMne protsAhana maLyuM che. teo vAtano AraMbha 'hA'thI ja kare che. "kAryakrama karo, kAryazibira karo, pustaka karo... mArI je prakAranI madada joIe te kahejo. ApaNe vidyArthIo mATe AMtarayunivarsiTI kAryazibiranuM Ayojana karIe to kevuM ?" Ama vAraMvAra racanAtmaka kAryakramanI vAto thAya ane amalamAM paNa mukAya. saMskAra, zikSaNa sAhitya ane samAja vizenI emanI samajaNa ghaNI UMDI eTale potAnA dAyitva vize khAssA sabhAna, uparAMta jaina dharmagraMthono abhyAsa hovAne kAraNe kumArapALabhAIno rojabarojano sAmAnya vyavahAra vinamratAthI bharapUra. virodhanA vaMToLamAM athaDAI, phasAIne samaya veDaphavA karatAM samAdhAnakArI valaNathI jIvavAnI emanI zailI che. ahIM koIthI DaravAno ke kyAMkathI DagavAno prazna nathI paNa A nAnakaDA jIvanano moTo samaya saMgharSamAM pasAra thaI jAya to pachI haLavA thaIne kyAre jivAya ? mATe ja hasatAM hasatAM sabhAnatApUrvaka samanvayakArI abhigamathI kAryarata rahevAnuM emane vadhu anukULa rahyuM che. gujarAtI sAhitya pariSada, gujarAta sAhitya akAdamI, gujarAta sAhitya sabhA, jenA ekeDemI, gujarAtI vizvakoza, gujarAta yunivarsiTInuM bhASAsAhityabhavana, dilhI sAhitya akAdamInI gujarAtI salAhakAra samiti - jevI aneka saMsthAomAM ghaNA UMcA hoddAo parathI amUlya yogadAna ApyuM che ane vahIvaTI kAryomAM rAkhavI paDatI cokasAI tathA taTasthatA emaNe jALavyAM che. saMskRti, zikSaNa ane sAhityanA kSetre emaNe karelI yazasvI kAmagIrI badala prajAsattAka dine bhArata sarakAra taraphathI padmazrI'no ilakAba emane enAyata karavAmAM Avyo che eno mane ane mArA samasta parivArane khUba khUba AnaMda che. 99 sudhA niraMjana paMDyA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna ane arvAcInane joDato. samartha saMta hajhaliTanI aMgrejI paMktionuM smaraNa thAya 89: 'Men of genious do not excel in any profession because they labour in it, but they labour in it because they excel.' ularulaulu 4 Grizul sls paNa kAryamAM eTalA mATe zreSTha nathI TharatI ke teo parizrama kare che, paraMtu teo temAM zramarata rahe che, kAraNa ke temAM teo utkRSTa hoya che. utkRSTatA eTale AjIvana sAdhanAno puraskAra, enuM vaLatara jIvananI mUlyavAna kSaNo kharcAne prApta thAya. utkRSTatA sastAmAM pate evo sodo nathI! DaoN. kumArapALa desAI eTale prabaLa puruSArthavAdI. jIvana pAse emaNe kazAyanI yAcanA nathI karI. satata saMgharSo, AMdhIo ane kasoTIo vacce aNanama rahIne jIvanadevatAne ucita varadAna prApta karavAnI emaNe pharaja pADI che. tapavuM ane khapavuM e emane svAbhimAnI ane aNIzuddha svAvalaMbI pitA sva. jayabhikhu taraphathI vArasAmAM maLelA udAtta saMskAra che. yogavAziSThImAM kahyuM che tema, jemanuM vRttAMta sAMbhaLIne tathA jenuM smaraNa karIne lokone AnaMdanI anubhUti thAya enuM jIvana sArthaka ane zobhAspada DaoN. kumArapALa desAInuM vyaktitva emanA smaraNamAtrathI pulakita karI de evuM zItaLa, AphlAdaka ane prasannatA pradAyaka jIvananI nAnImoTI TekarIo oLaMgato, DuMgarone paDakArato ane sarvocca zikharo bhaNI dRSTi rAkhato karmavIra kyAreya caMdrakAnta maheMtA 100 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAjayanI ciMtA sevato nathI kAraNa ke pratikULane sAnukULa banAvavAnI enAmAM karmapUta dRSTi hoya che. DaoN. kumArapALe potAnI vikAsa-imArata prasvedathI ghaDelI ane svAnubhavanA nibhADAmAM pakavelI IMTonI sucAru goThavaNathI caNI che. teo kSaNanA sodAgara che. kSaNane eLe na javA devI e emanuM vrata che. eTale to navagujarAta ArTsa kaoNlejathI sArasvata karma AraMbhI gujarAta yunivarsiTI bhASAbhavanamAM gujarAtI vibhAganA adhyApaka, rIDara, prophesara ane adhyakSapadane zobhAvI zakyA. bhASAbhavanano jJAnayajJa emane phaLyo che ane A phekalTInA DIna ane bhavananA adhyakSa banne javAbadArIo adA karavAno temanA jIvanamAM suvarNasurabhi yoga sadhAyo che. DaoN. desAImAM ajaba-gajabanI Ayojanazakti che. kAryakramanuM Ayojana jhINavaTapUrvaka karavuM ane ene sAMgopAMga pAra pADavuM e emane siddhahasta che. kAryakrama jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa dvArA Ayojita sva. jayabhikhu smRti vyAkhyAnano hoya ke gujarAta sAhitya pariSada, akAdamInA kAryakramo hoya. maMtrI, upapramukha tarIke saghaLA kAryakramo emaNe saphaLatApUrvaka sampanna karyA che. kumArapALabhAI manuSyapArakhu paNa kharA ane zrotApArakhu paNa ! emanI dRSTAntasamRddha asmalita vANI zrotAone maMtramugdha karI de che. emAM hAsya, vyaMgya ane vakrokti sahaja rIte AvyA kare ! bodha paNa prabodha rIte pacI jAya ! eTale to amerikA, yu.ke, AphrikA, siMgApura emane paryuSaNa vyAkhyAna mATe prativarSa yAda kare che. patrakAratvanA e bhekhadhArI che. patrakAratvanA zikSaNa sAthe sADAtraNa dAyakAthI paNa vadhu samayathI teo saMkaLAyelA che. ITa ane imArata'lakSI hoya ke "jhAkaLa banyuM motI', 'AkAzanI oLakha' hoya - emanI vidvattA ane ciMtananAM atra-tatra-sarvatra darzana thayAM. "ramata-gamatanI emanI kaoNlame mAtra ramatasamIkSA ja nathI karI, aneka ramatavIro ramatasamIkSakone preraNA-pAtheya pUruM pADyuM che. saMzodhaka-prAdhyApaka tarIke emanA mArgadarzana heThaLa aneka zodhArthIo pIeca.DI. thayA che. bALasAhitya, proDha sAhitya, patrakAratva, caritrasAhitya, navalikA, samIkSAnAM saMkhyAbaMdha pustako emanI kalama dvArA ApaNane prApta thayAM che. emanuM saMzodhanakArya "AnaMdaghana : eka adhyayanathI aTakyuM nathI, adhyApananI sAthe saMzodhanadIpa paNa satata ajavALAM pAtharato rahyo che. enI zAkha gujarAta yunivarsiTI pradatta DaoN. ke. jI. nAyaka saMzodhana caMdraka pUre che. "mahAvIranuM jIvanadarzana' emanI lekhana ane prakAzanadRSTino apratima namUno che. jaina dharmanA UMDA abhyAse 101 caMdrakAnta mahetA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane briTananA rAjadarabAranA moMgherA mahemAna banAvI emane jainadharma marmajJa tarIke pAMkhyA. e thakI amadAvAda ane gujarAtanI pratiSThAmAM paNa abhivRddhi thaI che! madadavAMchuo mATe DaoN. kumArapALabhAInA hAtha kyAreya sAMkaDA rahyA nathI. Apadagrasta sAhityakArone emaNe ghera beThA Arthika sahAya pahoMcADI che, guptadAna tarIke ! emaNe samayadAna dvArA gujarAta vizvakoza TrasTamAM gujarAtI vizvakoza prakAzanano govardhana parvata upADavAmAM pitAtulya sAkSaravarya DaoN. dhIrabhAI ThAkara sAthe puruSArtha Adaryo, e emanI vidyAvyAsaMgitA ane jJAnasAdhanA mATenA samarpaNanuM zreSTha udAharaNa che. sadAya smita veratA Do. kumArapALa anyAya sAme lAla AMkha dekhADatAM jarI paNa khacakAya nahIM ! eka vAra navagujarAta kaoNlejanA vArSikotsavanA TANe tatkAlIna zikSaNamaMtrI goradhanadAsa cokhAvAlA adhyApako vize ghasAtuM bolyA, tyAre samagra sTApharUmanI sabhA bolAvI temaNe potAno prabaLa virodha vyakta karelo. jaina dharma karma ane RNAnubaMdhane anumodana Ape che. DaoN. kumArapALa desAI rUpe mane adakero anuja prApta thayo che. prasaMga mArA abhyadayano hoya ke mAtAnI mAMdagIno, svajanone madadano hoya ke koI vikaTa samasyAnA samAdhAnano, kumArapALe baMdhuprema, sakhAdharma ane prema sagAI paritRptino oDakAra khAI zakAya evI sanniSThAthI nibhAvyAM che. saMbaMdhanI zAna pratye teo samarpita che. eTale ja temane zerImitro che, tALImitro che ane e badhAthI upara "jemAM sukha-duHkha vaheMcIe te lAkhomAM eka evA atyaMta AtmIya mitro che. emane prApta thayeluM 'padmazrI'nuM ucca saMmAna emanI vidyAsAdhanA, jJAnasAdhanA, dharmaadhyayana, samAjasevA ane mUlyaniSTha sAhityasarjanano rASTrakakSAe thayelo sahaja svIkAra che. e badala emane jeTalAM abhinaMdana ApIe teTalAM ochAM che. dAdA dharmAdhikArInA zabdomAM kahIe to mANasane jene kAraNe samAjamAM ijjata prApta thAya che, e pAyAnI vAto eTale "mUlya'. prAcIna paribhASA anusAra tevAM mUlyo sAmAjika sattA ke sAmAjika pratiSThA' tarIke oLakhAtAM. evAM mUlyone AmUla parivartita karavAM enuM nAma krAMti. mUlyonAM mukhya lakSaNo che - pramANikatA, saccAI ane ImAnadArI. e dRSTie kahIe to DaoN. kumArapALa mUka krAMtikArI che. prAcIna ane arvAcInane joDato eka samartha setu ! gauravapUrNa sAdagI ane sAdagIpUrNa gaurava. DaoN. kumArapALa ativyasta mAnava, paNa "vediyA lezamAtra nahi. rAmadhArIsiMha dinakare parazurAma kI pratIkSAmAM kahyuM che temAM DaoN. kumArapALa sAda purAve cheH 102 prAcIna ane arvAcInane joDato samartha setu Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezya janma kA nahIM, kIrti yA dhana che, sukha nahIM, dharma bhI nahIM, na to darzana he, vijJAna, jJAnabaLa nahIM, na to ciMtana che, jIvana kA aMtima dhyeya svayaM jIvana che." DaoN. kumArapALe jIvananI ijjata karI che, manuSyajanmanI paNa ijjata karI che ane eka akiMcanI kalamajIvI pitAnA panotA putra tarIke gati-pragatinAM uttuMga zikharo sara karI jIvanane dIpAvyuM che. emanA guNAnurAgI svajana tarIke emane nirAmaya zatAyunA varadAna mATe mArI aMtaHkaraNapUrvaka prabhuprArthanA. 103 caMdrakAnta mahetA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauhArdanI vistaratI kSitijo vijaya paMcA ''hello ! kumArapALabhAI sAthe vAta karavI che.'' "e to bahAra gayA che ! vAra lAgaze AvatAM eNnI meseja ?' "emanI sAthe vAta karavI hatI. pharI phona karuM mAre agatyanuM kAma hatuM. kumArapALabhAI sAthe vAta karavI anivArya hatI ane kyAM jatA rahyA che kumArapALa ? kyAre Avaze ne vAta thaze ? mAro udvega vadhato jato hato. ane ardhAeka kalAkamAM mAro phona raNakyo. meM bedhyAnapaNe phona-risIvara uThAvyuM. "hallo !'' ane sAmethI sauhArdapUrNa avAja saMbhaLAyo bolo, rAjjA, zuM hatuM ?' kumArapALabhAI phona para hatA. meM joyuM che ke jene kAma hoya, eTale ke vadhAre rukSatAthI vAta mUkIe to, jene garaja hoya te ja phona kare, vAraMvAra phona kare. phonanI maeNnarsa-rItabhAta hoya che te paNa sAcavavAnI darakAra rakhAtI na hoya ! paNa, AnaMdanI vAta e che ke A rItabhAta vagaranA maeNnarsalesa jagatamAM koIka to evuM che ke je maeNnarsamAM, karTasImAM, gresamAM vizvAsa gumAvyA vagara potAno vyavahAra calAve che. kumArapALabhAInA sauhArdano A vistAra che. 104 * pitA jayabhikhkhu gujarAtanA eka khyAtanAma Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityakAra. eTale gharamAM ja kauTuMbika vAtAvaraNamAM kumArapALe bALapaNathI sAhityanA saMskAro jhIlyA ane pote paNa eka sAhityakAra tarIke nAmanA prApta karI. paNa, sukhyAta pitAnA putra tarIke ja jo ApaNe kumArapALane oLakhIe to ApaNe anyAya karI besIe. eka sAhityakAra tarIke, kumArapALe potAnI eka AgavI chApa UbhI karI che. sAhityamAM teo bahumukhI pratibhA dharAve che. sarjanAtmaka kSetre temaNe vividha viSayo para vAlmayavihAra karyo che, paNa sarjanakSetre temanuM bALa-kizorasAhityane arpaNa cirasmaraNIya raheze. jema pukhta uMmaranI vyakti bALakanI kevaLa moTI AvRtti nathI e jeTaluM sAcuM che teTalI ja sAcI hakIkata e che ke bALaka e vayaska vyaktinI nAnI AvRtti nathI. bALasAhityanA lekhaka tarIke kumArapALabhAI A vAta barAbara samaje che. ane te prakAre temaNe bALasAhitya saryuM che ane tenuM pramANa paNa vipula che. paNa thobho ! ahIM ApaNe eka viveka karavo paDaze. bALasAhitya ane kizorasAhityamAM temaNe karelA pradAnamAM temanI sisRkSA ja paribaLa che evuM mAnIzuM? juo, pharI pAchI khatA khAdhIne! kumArapALa kadAca jIvananA marmI sAhityakAra che ane jIvananAM naitika mUlyo para bhAra mUkanArA, mahattva ApanArA hovAthI bALa ane kizorasAhitya dvArA teo kadAca cAritryanuM ghaDatara karavA mAge che. zuM kahyuM? cAritrya ? e zuM vaLI ? atyAre A tatkAla(Instant)nA yugamAM cAritrya vaLI kaI balA che ? cAritrya-ghaDatara, naitikatA vagere zabdo to saMdarbha vagaranA ane junavANI banI gayA che, paNa A bAbatamAM kumArapALabhAI pote junavANI gaNAya to paNa temane vAMdho nathI. sAhityane teo jIvanane ghaDanAra paribaLa tarIke lekhatA hovAthI, ApaNe joI zakIzuM ke, temaNe naitika mUlyono puraskAra karatA sAhityanuM vizeSa sarjana karyuM che. paNa A bAbatamAM bIjuM paNa eka paribaLa che je ApaNe vIsaravuM na joIe. kumArapALa janma ane dharma jaina che ane jainadarzananA UMDA abhyAsI che. A hakIkata paNa temanA vyaktitvane AkAra ApanArA prabhAvaka baLa tarIke lekhI zakAya. jena dharme jagatane karelA pradAnamAM darzanakSetre "syAdvAda' eka atyaMta mahattvano vicAra che ane tene mATe jagata, bIjI bAbato uparAMta, AnA mATe haMmeza RNI raheze. "syAt - May be', hoI zake, Ama paNa hoI zake, tema paNa hoI zake, tame sAcA hazo. tame paNa sAcA hazo vagere * 105. vijaya paMDyA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvArA satya anekapArzva hoya che, sahasazIrSA hoya che e vAta jainadarzane syAdvAdathI bahu samartha rIte adhorekhAMkita karI che ane tenuM bhadra pariNAma kumArapALamAM joI zakAya che. kumArapALa eTale ja svamatAgrahI ke durAgrahI ke svamatabaddha nathI ane eTale ja sAmenI vyaktinA dRSTibiMdune samajavAno temano hamezAM prayatna hoya che. Ane kAraNe teo vyApaka lokacAhanA meLavI zakyA che. sAhityanA teo ArAdhaka che paNa jene utAvaLe lakhAyeluM sAhitya kahevAya che (Literature in a hury) te patrakAratvanA paNa kuzaLa kasabI che. teo gujarAtanA sauthI vadhu lokapriya staMbhalekhakomAMnA eka haze. pitA jayabhikhkhuM dvArA gujarAta samAcAramAM 195rathI AraMbhAyelI IMTa ane imArata' kaoNlama Aje paNa kumArapALe cAlu rAkhI che ane tenI lokapriyatA jALavI rAkhI che. eka ramatajagatanA lokapriya lekhake kaheluM ke What does he know of cricket who knows of cricket only - phakta krikeTa vize ja je jANe che te krikeTa vize zuM jANe che? A vidhAna kumArapALane barAbara lAgu paDe che. ApaNe A vidhAnane thoDuM ulaTAvIe to, jeo phakta sAhitya vize jANe che te sAhitya vize zuM jANe che? to kumArapALa sAhitya ane krikeTa ane bIjuM badhuM ghaNuM jANe che. krikeTanA paNa eka lokapriya kaTAralekhaka che paNa krikeTa sivAyanAM paNa aneka kSetromAM temanI kalame yatheccha vihAra karyo che. vidyAnA to teo mANasa ja che. madhyakAlIna sAhitya ghaNA ochA abhyAsIone AkarSa zake che kAraNa ke ghaNo parizrama mAgI letuM te dhULadhoyAnuM kAma che. paNa kumArapALe temAM jhaMpalAvyuM ane madhyakAlIna AnaMdaghana nAmanA saMtakavi vize saMzodhanagraMtha lakhIne pIeca.DI.nI upAdhi prApta karI. teo bhASAsAhityabhavana, gujarAta yunivarsiTInA gujarAtI vibhAgamAM joDAyA ane pachI rIDara, prophesara tarIke uttarotara padonnati karI chevaTe vibhAganA adhyakSapade paNa pahoMcyA. bhASAsAhityabhavananA niyAmaka (DAyarekTara) tarIke paNa nimAyA ane gujarAta yunivarsiTInI vinayana (ArTsa) vidyAzAkhAnA adhyakSa-DIna tarIke paNa cUMTAyA. A pragatinAM sopAno temanA sauhArdanI vistaratI kSitijo ja che. emane - kumArapALane aneka puraskAro AvI maLyA che. emAM vaLI ziramora samo "padmazrI' ilakAba bhArata sarakAre enAyata karyo. paNa A puraskAro, ilakAbo, evorDothI AbhUSita (A eTale cAre taraphathI) thayA hovA chatAM, temaNe sauhArda gumAvyuM nathI. mitro pAse evA ne evA umaLakAbharyA, uSmAbharyA, gresaphula kumArapALa che. 'tamArI pAse to kusuma sarakhA ja kumArapALa che. A paNa kadAca sauhArdano vistAra che. mAtra sAhityamAM jIvana maryAdita nathI thaI jatuM e kumArapALabhAI barAbara samaje che. eTale temanuM sauhArda sAhityathI bahAra paNa vistare che. teo jIvanadevatAnI ArAdhanA zabdatara 106 sauhArdanI vistaratI kSitija Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyamathI paNa cAlu rAkhatA hoya che. gujarAtamAM dharatIkaMpathI sarjAyelI akaladhya tArAjImAM teo kevaLa ArAmakhurazI-sthita ciMtaka ke sAhityakAra na banI rahetAM, sakriya bhUmikA adA karavAmAM lAgI gayA. teoe bhUkaMpagrasta mATe potAnA paradezanA saMbaMdhono upayoga karIne sArI evI rakama ekatra karI. A paNa teonA sauhArdano vistAra che. to have zuM? What next? prophesara, adhyakSa, niyAmaka, DIna, padmazrI, koIka yunivarsiTInA kulapati ke koIka rAjyanA rAjyapAla ? have zuM ? je hoya te, paNa, temanA sauhArdanI kSitijo vistaratI rahevAnI te nizcita. bolo rAjjA !" ema temano uSmAbharyo saumya avAja phona para sAMbhaLuM chuM. sauhArdanA rAjAno A sUra sAMbhaLIne, manuSyasarjita je chevaTe prakRtisarjita hoya che te glAnine khaMkherI, huM praphullita thaIne mArA cetavistAranA (e je hoya te !) kAryamAM lAgI jAuM . 107 vijaya paMDyA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmavI pratibhAnI amITa chApa harSada dadaeNzI DI. kumArapALa desAI eTale sAhitya, saMzodhana, zikSaNa, sevA ane saujanyano akhaMDa srota, zabdanA samrATa ane saMskAritAnA mahAsAgara. anya mATe lakhelA emanA ja zabdomAM thoDA pheraphAra sAthe kahI zakAya ke kumArapALa desAInA sAhitya ane saMskAritAnA saMgamatIrtha pAse ApaNe UbhA rahIe tyAre ApaNI aMjalimAM je Ave che te zabdonI pAchaLa rahelI sAdhanA, svArpaNa, sauhArdatA, nispRhatA ane zuddha niSThAbharyA vicAra, vANI ane vartanamAMthI jharatA gADha anubhavono mAtra camakAro che. emanuM kAryakSetra vizALa che. vividha kSetranuM emanuM yogadAna viziSTa ane agresara che. AmAMnA koI paNa eka ja kSetranuM kAma gujarAtanI arvAcIna saMskRtinA nakazA para emanI amITa chApa AMkavA mATe pUratuM che. sAhityasarjana, saMzodhana, patrakAratva, zikSaNa, ramatanuM medAna ane sevAnI vividha pravRttio emanI paridhimAM AvI jAya che. ATalI vividhatAnI vacce paNa emanA dareka kAryamAM jainadarzana ane jaina dharmanA Adazo pratyenA emanA premanI saurabha mahekatI hoya che. AvA bahumukhI pratibhAzALI kumArapALabhAI desAInI lokacAhanA paNa apratima che. paragaju svabhAva emane mAtA-pitA pAsethI vArasAmAM maLelo che. koI paNa kAma hoya, teo haMmezA madada karavA mATe taiyAra hoya ja. yunivarsiTI, 108 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI vizvakoza, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI temaja sAhityika, dhArmika, sAmAjika, pravacana, pravAsa ke pustaka prakAzana jevI aneka pravRttio emane pUro samaya vyasta rAkhatA hovA chatAM, 100 TakA samarpita thaIne kAma pAra pADI ApavuM e emanI vizeSatA che. mArA sadbhAgyathI, emaNe AvA sukhada anubhava mane vAraMvAra karAvyA che. zrI kumArapALabhAI desAIne e vAta haMmezAM mUMjhavatI rahI che ke AbAlavRddha sahune rasa paDe tevuM bhagavAna mahAvIranuM atyaMta preraka, romAMcaka ane mArgadarzaka, citramaya pustaka ApaNI pAse kema nathI? Aja sudhI koIe bahAra na pADyuM hoya tevuM, bhagavAna mahAvIra viSe anupama ane advitIya pustakanA lekhana ane prakAzananI emanI ghaNA samayathI aMtaranI icchA hatI. bhagavAna mahAvIranA jIvana ane saMdezane sacitra rUpe, AMtararASTrIya kakSAnuM svarUpa ApIne aMgrejI vAcako samakSa rajU karavAnuM emanuM svapna hatuM, je emanA pustaka Tirthankara Mahavira rUpe 2003nI sAlamAM sAkAra thayuM. tIrthasthAnonA suMdara phoTA, prAcIna hastapratomAMthI bahuraMgI pleTsa temaja kalAtmaka ane AkarSaka sajAvaTathI Tirthankara Mahavira pustaka anerI bhAta pADe che. bhASAnuM lAlitya, rasa ane viSayanI mAvajata, kALajIbharyuM ane adhikRta saMzodhana, surucipUrNa leAuTa ane mudraNa, avataraNo ane kalAtmaka citro, AkarSaka uThAva ane bAMdhaNI, ema dareka rIte koI paNa AMtararASTrIya kakSAnA pustakanI Takkara jhIle tevuM adbhuta pustaka Tirthankara Mahavira emanI aDadhI sadInI sAhityasevAnuM sarvocca zikhara che, ane sAthe sAthe bhagavAna mahAvIra pratyenI emanI bhakti, prema ane samarpaNanuM caramabiMdu che. AvI emanI mahAna kRti (Magnum opus) taiyAra karI rahyA haze tyAre kumArapALabhAI keTalA vyasta rahetA haze ? potAnA kAmamAM keTalA DUbelA rahetA haze ? e divasomAM huM emanA rojanA saMparkamAM hato ane teo keTalA vyasta hatA e paNa huM jANuM chuM. pU. jayaMtamunijI prerita ane "vIrastuti' para AdhArita kaho, kevA hatA prabhu mahAvIra ?" pustaka mATe emaNe mane pUro samaya ane zakti ApyAM che. jyAre meM e pustakanI taiyArI zarU karI tyAre mane jarA paNa aNasAra na hato ke kumArapALabhAIe Tirthankara MahaviranI bhagIratha taiyArI zarU karI dIdhI che, chatAM teo vIrastuti' pustaka mATe mArI sAthe satata sAta mahinA sudhI joDAyelA rahyA hatA. jena ekeDemI, kolakatAnA upakrame pU. jayaMtamunijI prerita jaina sAhityanA prakAzanamAM mane emano apUrva sAtha, sahakAra, preraNA ane mArgadarzana maLatAM rahyAM che. AvA vivecanAtmaka pustakanA lekhana, saMpAdana ane prakAzanamAM ghaNI ja sAvadhAnI ane cIvaTa rAkhavI paDatI hoya che ane tenI taiyArImAM cha mahinAno samaya thato hoya che. e samaye ghaNI ja dhIraja ane viziSTa 109 harSada dozI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgadarzananI AvazyakatA hoya che, je kumArapALabhAI savAI jahemata laIne pUrAM pADe che. viSayanI talasparzI carcA ane sUcano uparAMta, TAiTala pejanI DijhAinathI laIne prakaraNanA leAuTa sudhInA dareka tabakke pUro rasa laIne prakAzanakAryamAM teo otaprota thaI jatA hoya che. jyAre jyAre huM koI ciMtA vyakta karato tyAre kumArapALabhAI saumya bhAve, zAMtithI, AchA smita sAthe eka ja uttara ApatA - badhuM ja barAbara goThavAI jaze ane kharekhara, emaNe badhuM ja samayasara ane vyavasthita goThavI ApyuM. "kaho, kevA hatA prabhu mahAvIra ?" pustakanuM vimocana 11 oNgasTanA roja thayuM. jyAre emanA Tirthankar MahaviranuM vimocana 4 divasa pachI 15 ogasTanA roja thayuM! prAkRta bhASAnA mahApaMDita zrI becarabhAI dozIe lakhyuM che ke kumArapALa desAIno saMzodhanaprema ane saMzodhana pravRttine khaMtathI vega ApavAnI zakti emanA pustakamAM jhaLakatI hoya che. kumArapALabhAInA A saMzodhanaprema ane khaMtane meM pratyakSa joyA che ane teno mane lAbha paNa maLyo che. gujarAta vizvakoza ane insTiTyUTa opha jainaoNlojInI videzamAM rahelI mUlyavAna jaina hastapratono Project kumArapALabhAI desAInA A saMzodhana prema, khaMta, AtmavizvAsa ane kartavyaparAyaNatAnAM caramabiMdu che. pUra jIvana ochuM paDe evI A banne vizALa yojanAne emaNe vyavasthita rUpe kAryAnvita karIne, vegIlI gati ane sunizcita dizA ApI che. 15 varSathI cAlatI vizvakozanI yojanAmAM emanuM yogadAna agresaranuM che. jema AcArya hemacaMdrAcAryanI siddhahemanI racanA gujarAtI bhASAnI ananya siddhi che. jeNe gujarAtI bhASAne apUrva gaurava ApyuM ane UMcI aMbADI para besADI, te ja rIte gujarAtI vizvakozanI yojanA 800 varSa pachI gujarAtI bhASA ane gujarAtanI asmitAne evuM ja cirasmaraNIya gauravavaMtuM sthAna ApatuM mahAabhiyAna che. vizvakozanuM kArya samartha bhASApremIne paNa pUro samaya vyasta rAkhe teTaluM vizALa che, tyAre evuM ja mahattvAkAMkSI kArya insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA jaina hastapratonA projekTanuM che, jeNe kumArapALabhAInA saMzodhanakAryanI kSitijane vizvanA cheDA sudhI laMbAvI dIdhI che. A baMne kAryakramo emanI asIma zakti, dhagaza, sUjha ane bahumukhI pratibhAnuM valaMta udAharaNa che, tethI paNa vizeSa, sarvocca lakSya para TakI rahevAnI ane hAtha dharelA dareka kAryamAM prANa reDIne tene zreSThatAnA zikhara para sthApavAnI ane kaMI paNa ochuM na svIkAravAnI emanI Tekano utkRSTa paricaya che. jyAre kumArapALabhAI desAInI yAtrA saphaLatA ane zreSThatAnA zikhara tarapha AgaLa vadhI ii0 AgavI pratibhAnI amITa chApa Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI che tyAre emanI dRSTi to dharatI tarapha ja hoya che. zANA ane vyAvahArika loko jene saphaLatA kahe che, e jemane hAthatALI daIne nAsI gaI hoya evA ajANyA paNa umadA mAnavavIrone khoLI kADhavAnI gajabanI kuneha kumArapALabhAI dharAve che. AvA ajANyA ane ajJAta ekalavIromAM vIracaMda rAghavajI gAMdhInuM nAma mokhare che. 1893mAM zikAgomAM vizvadharma pariSada maLI hatI, tyAre svAmI vivekAnaMdanI jema vIracaMda rAghavajI gAMdhI paNa e sabhAmAM upasthita hatA. jaina dharmanA pratinidhi tarIke A vizvadharma pariSadane temaNe potAnI vidvattA, vicAronI udAratA, gahanatA ane sUkSmatAthI AMjI diIdhI hatI. teo amerikA ane iMglenDanA aneka vidvAnone maLyA ane temanI prazaMsA meLavI. mAtra jainadarzana para ja nahIM, balka anya bhAratIya darzano para vidvattApUrNa pravacano ApyAM. A samartha jaina vidvAnanI e samayanA jaina samAje Aje koI noMdha na lIdhI, jyAre svAmI vivekAnaMdanA nAmano pUrA vizvamAM DaMko vAgyo hato. A samaye vIracaMda rAghavajI gAMdhIne samarthana ApavAne badale jena samAje temanI upekSA karI. jyAre kolakatAmAM mahinAo sudhI rahIne, temaNe jenonA pavitra yAtrAdhAma sametazikharamAM aMgrejoe nAkhelA carabInA kArakhAnAne baMdha karAvyuM, tyAre jana samAje badalAmAM temane parezAna karyA. vIracaMda rAghavajI gAMdhInuM kareluM badhuM ja bhulAI gayuM, bhUMsAI gayuM. kumArapALabhAIe temanA kAryanI mahattA jANI, samajI ane tenI kadara karI. eka sadI pahelAM thaI gayelA AvA ajJAta, aparicita ane aprazasita ekalavIranI pratiSThA sthApita karavA kumArapALabhAIe kamara kasI. samAja moDe moDe paNa potAnA samartha ane tejasvI, paNa visarAyelA vIranA hIrane oLakhe e mATe kumArapALabhAInA prayatno satata cAlu ja che. AvA upekSita, ajJAta, bhUtakALamAM daTAyelA ane bhulAyelA pAsethI zuM maLe ? temane punaH prasthApita karavAmAM potAne mATe hADamArI, parezAnI ane gAMThanA gopIcaMdana sivAya zuM maLavAnuM che? e jANatA hovA chatAM vIracaMda rAghavajI gAMdhInA sanmAna mATe kumArapALabhAI jevA nispRhI ja samaya ane zakti vApare. madhyakAlIna saMtonuM aDhaLaka sAhitya hastapratomAM sacavAyeluM che. saMzodhananA kArya daramyAna emaNe seMkaDo hastapratono abhyAsa karyo che. maramI saMta kavi AnaMdaghanajI paranA emanA saMzodhana vize potAno abhiprAya ApatAM paMDita becaradAsa dozI lakhe che ke emanI saMzodhanazakti ghaNI UMDANa sudhI pahoMcelI che. parokSa rUpe rahelA zrI AnaMdaghanajIne ApaNI samakSa pratyakSa khaDA karavA kumArapALabhAIe karelo kaThora parizrama najare dekhAya che. kumArapALabhAInA nikaTanA paricayamAM AvanAra darekano anubhava che ke emaNe iii harSada dozI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna saMta ane kavionA jIvana ane kavananuM phakta saMzodhana nathI karyuM, paNa temanI AdhyAtmika anubhUtinA raMgathI khuda raMgAI gayA che. masta yogI AnaMdaghanajInA udgAra "aba hama amara bhaye"nI jhalaka ane AMtarika khumArI emanA potAnA jIvanamAM paNa dekhAya che. emanI kArakirdInA mahattvanA tabakke banelI eka ghaTanA che. jyAre variSTha pada para nimaNUka karavAnI hatI tyAre DaoN. kumArapALabhAI desAI dareka rIte e pada mATe yogya hatA, temaja bIjA dareka umedavAra karatAM zreSTha hatA. e pada para kumArapALabhAInI ja nimaNUka thaze evo badhAne vizvAsa hato. tyAre koI akaLa kAraNasara, chevaTanI ghaDIe evI vyaktinI nimaNUka karavAmAM AvI ke je koI paNa mApadaMDathI kumArapALabhAInI haroLamAM AvI ja na zake. emanA mitro ane cAhako A ghora anyAyathI stabdha thaI gayA. kumArapALabhAI svayaM thoDI vAra mATe vicAramAM paDI gayA. kumArapALabhAInA mitroe kahyuM ke anyAyano pratikAra na karavo e vadhAre moTo anyAya che. darekano eka ja mata hato ke emaNe A anyAya sAme avAja uThAvavo joIe ane cAlI rahelI gerarIti ane pakSapAta tarapha jagatanuM dhyAna doravuM joIe. - kumArapALabhAIne vartamAnapatro sAthe ghaNo ja ghaniSTha saMbaMdha che. gujarAta samAcAra'nA taMtrIzrIe svayaM roSa ThAlavyo ane temane kaDaka AlocanA karato lekha lakhavA kahyuM. e kSaNe kumArapALabhAI potAne thayelA anyAyane pragaTa karavA taiyAra thaI gayA, paNa bIjI ja kSaNe emanI vivekabuddhie emane DhaMDhoLyA. anyAya sAme rajUAta to thavI ja joIe, paNa manamAM prazna thayo ke ApaNA dezamAM anyAyano bhoga thanAranI je moTI saMkhyA che temAMthI keTalAne akhabArano Teko maLe che? A eka vicArathI kumArapALabhAI aTakI gayA. manamAMthI badho ja khaTako emaNe jhApaTIne dUra karI dIdho. A che emanA jIvanamAM UtarelI AnaMdaghanajInI khumArInI jhalaka ane emanI potAnI kSamApanAnI vibhAvanA. pachI to variSTha adhikArIe svayaM emanI samakSa kheda vyakta karyo ane bhUla sudhArI lIdhI. kumArapALabhAIe e ghaDI saMbhALI lIdhI ane vadhAre UMcA mAnavI puravAra thayA. Aje pada ane pratiSThA svayaM emanA caraNe AvI rahyAM che. emanI vikAsayAtrA AvA aneka anubhavonA bhAthA sAthe AgaLa vadhI rahI che. emanA saMzodhana ane rasanA viSaya madhyakAlIna sAhitya hovA chatAM emanI dRSTi ane abhigama haMmeza arvAcIna, UrdhvamukhI ane pragatizIla rahyAM che. DyUka oNpha eNDinabaro prinsa philipa hoya, nAmadAra popa sAthe mulAkAta hoya, ke yunAiTeDa nezansanA cepalamAM pravacana hoya - dareka sthaLe kumArapALabhAI potAnI AgavI pratibhAnI amITa chApa mUkatA jAya che. ii2 AgavI pratibhAnI amITa chApa Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALabhAI matamatAMtara, sAMpradAyikatA, saMkucitatA ane gaThabaMdhanathI sadA dUra rahyA che. emanA koI paNa pustaka ke pravacanomAM ke aMgata vAtacItamAM kyAreya paNa saMkucitatA ke sAMpradAyikatA dekhAtI nathI. emanA ciMtanamAMthI haMmezA vicAronI vizALatA ane udAratA UbharAtI hoya che. emanA jIvanamAM kathanI ane karaNIno durlabha ane virala sumeLa jhaLakato hoya che. gujarAtI bhASA, sAhitya ane patrakAratvamAM kumArapALabhAInuM nAma agresara che ja, sAthe sAthe jaina sAhityakAra, saMzodhaka, vidvAna ane ciMtaka tarIke paNa emanuM sthAna TocanuM che. prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI ane paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA pratyakSa AzIrvAda pAmelA kumArapALabhAI gauravavaMtuM sthAna zobhAvI rahyA che. A baMne mahAnubhAvoe jaina Agama ane darzananA abhyAsane sAdhu-sAdhvIjIonA svAdhyAya khaMDathI AgaLa vadhArIne mahAvidyAlaya ane yunivarsiTInA abhyAsakhaMDa sudhI vistAryA hatA. kumArapALabhAIe A viSayone vidvAnonI paridhimAMthI ane hastapratanA bhaMDAromAMthI bahAra lAvIne lokabhogya banAvyA ane jana-jananAM haiyAM sudhI pahoMcADyA che. kumArapALabhAIe temanI mRdutA, RjutA, nispRhatA, sauhArdapUrNa saumya vANI ane vartanathI vidvAno ane zreSThIo, sAhityakAro ane sAhityarasiko, vidyArthIo, zikSako ane keLavaNIkAro - ema samAjanA dareka staranI cAhanA meLavI che. cAre taraphathI hUMphALo AvakAra ane sadbhAva meLavavAnuM virala saubhAgya emane prApta thayuM che. caMdrako ane mAnapatro svataH emanI pAse AvatAM rahyAM che. AcArya mahAprajJajIe kahyuM che ke kumArapALabhAInuM sanmAna karavAthI saMsthAnuM gaurava vadhe che. kyAreka koI saMsthA koI agamya kAraNo ke dabANavaza bhUlathApa khAI jAya to kumArapALabhAI sAhajikatA ane samabhAvathI vAtane visAre pADI de che. emanI prasannatAmAM koI oTa AvatI nathI. sthitaprajJanAM lakSaNo temanA jIvanamAM pratikSaNa pratibiMbita thatAM rahe che. dharmanAM tattvone emaNe sAcA arthamAM jIvanamAM utAryA che. kSamApanA ane pratikramaNa emane mATe koI paraMparA ke rUDhigata kriyAkAMDa nathI, paNa zvAsocchavAsa jema jIvanamAM aMtaraMga vaNAyelA che. emanAM vANI ane vartanamAM saccAIno raNakAra che. hRdaya kahe tema ja karavuM ane aMtarAtmAnA avAjane vAcA ApavI emane mATe sahaja che. emanI dRSTie satya ane mRdutAnA saMmizraNamAMthI ja sAcI kSamApanA janme che. kumArapALabhAInA vyaktitvamAM je nispRhatA, saraLatA, paristhitino sAhajika svIkAra ityAdi guNo jovA maLe che te emanI kSamApanAnA AgavA abhigamamAMthI vikasyA che ane AtmasAt thayA che. ATalI badhI siddhio pAmatAM pahelAM kumArapALabhAIe keTalAM ane kevAM svapna joyAM ii3 harSada dozI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haze ? je svapnane nakkara ane vAstavika svarUpa ApatA hoya che emanuM mAnasapaTa haMmeza nirmaLa, saraLa, saumya ane zAMta hoya che. tyAM binajarUrI vicArono kolAhala nathI hoto. eTale Azcarya kaho ke vismaya, kumArapALabhAIne UMghamAM kyAre paNa koI svapna AvatAM ja nathI ! emanuM dareka svapna jAgrata avasthAmAMnuM che, vicAra ane ciMtananA maMthanamAMthI UbharI AvatA jIvaMta ane taravaratA bhaviSyanuM nirmANa karavA sarjAyelA UrdhvagAmI taraMgo che eTale ja emanAM tamAma svapno sAkAra thAya che. kumArapALabhAInI vAta karIe tyAre pratimAbahenane kema bhulAya ? je saumyatA ane prasannatA kumArapALabhAImAM jhaLakatI dekhAya che tevAM ja zAMtamUrti pratimAbahena che. temanA sazakta TekAthI ja emanAM siddhinAM sopAna saraLa thatAM gayAM che. AvA parama snehI, saMskAramUrti, suhRda kumArapALabhAI desAIne padmazrI evorDa enAyata thayo, tyAre hayuM harSathI pulakita thaI gayuM. paragaju, gharanuM divela bALI bIjAnA gharamAM prakAza pAtharanAra, bhAMgyAnA bheru, masta kavi AnaMdaghanajInI jema saMkucitatAnI dIvAlone ane bAhya avarodhone phagAvI daIne mukta vihAra karanAra DaoN. kumArapALabhAI desAInI UrdhvagAmI yAtrAmAM padmazrIno evaoNrDa eka viziSTa sImAcihna che. jena ekeDemI, kolakatAnA pramukha, jaina graMthonA saMpAdaka ane sAhityarasika, vyavasAye enjiniyara 114. AgavI pratibhAnI amITa chApa Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlInA byakitatva S. kumArapALa desAIne bhArata sarakAra taraphathI varSa 2004no padmazrI evorDa enAyata thayo. sImAothI nibaMdha, vividha kSetromAM adhikArapUrvaka viharatuM eka prasanna vyaktitva eTale DaoN. kumArapALa desAI. eka tarapha sAhityasarjana, saMzodhana, mUlyaniSTha patrakAratva, UMDANabharI ramatapriyatA tathA jenadarzananA vizvavyApaka prasAramAM pragaTa thatI emanI sakSama kalama ane sacoTa vANI, to bIjI bAju aneka UgatI ke aTavAtI saMsthAonAM kAryomAM prANasiMcana ane aneka sAmAjika kAryomAM paNa eTalI ja hUMphALI sakriyatAnAM darzana - A kumArapALa desAInA bahuAyAmI vyaktitvanI khUbIo che. emane maLeluM padmazrI sanmAna emanA dasakAonA niSThApUrvakanA sAhityasarjana ane prabaLa puruSArthane dezavyApI stare sAMpaDelI zreSTha svIkRti che. A lekha lakhavAnA saMdarbhamAM emane maLavAnuM goThavAyuM. chalakAvuM emanA svabhAvamAM nathI. mArA abhinaMdananA pratyuttaramAM emanA mukha para pharakyuM haLavuM smita - mRdu, madhura ane mApasaranuM paraMtu caherA para lIMpAyelo naravo saMtoSa emanA UMDA AnaMdanI sAkha pUrato hato. emanAM kAryo vize pUrI mAhitI meLavyA pachI manamAM eka savAla jAgyo. lAgalo ja meM pUchI paNa nAkhyo, "atyAra sudhI Ape ApanI kaoNlamopustakomAM Azare keTalAM pAtro-caritro AlekhyAM haze ?" emane mUMjhavaNa thaI. pustakomAM AlekhelAM latA hirANI 115 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritronI gaNatarI karI zakAya paraMtu lagabhaga 34 varSathI cAlatI kaoNlamomAM kaMDArAyelAM caritro to hajAronI saMkhyAmAM hoya ! (have kadAca emanI oNphisamAMthI A AMkaDo paNa prApya banaze.) mAro Azaya sIdho ane spaSTa hato. DaoN. kumArapALa vize sAMbhaLelI, vAMcelI ane thoDI anubhavelI vAtomAM emanI zAlInatA, sujanatA, namratA ane madadagAritAnuM darzana thAya che. kSaNonI cIvaTa ane saunA pratye audArya. emanA bahoLA kAryavyApa ane umadA vyaktitva A baMnenuM rahasya mAruM mana zodhI rahyuM hatuM. eka tarapha umadA kauTuMbika vAtAvaraNa hatuM ke jemAM svAtaMtrya saMgrAmamAM bhAga lenArI saMskArI mAtA jayAbahene "tuM je dhArIza e karIza" jevI adbhuta jIvanazIkha emanAmAM reDyA karI ane sva. jayabhikhkhu jevA samartha sarjaka pitAe agarabattI sama jIvana jIvavAnI saMdezasuvAsa prasarAvI. AmAMthI aneka dizAomAM chavAI javAtuM, AkAzane AMbavAnuM potAnuM sapanuM emane javuM, potAnA sAhitya dvArA satata jIvanamUlyonI samIpa rahevAnI dhakhanA emanAmAM pragaTI. emanA satata ane sakhata parizramabharyA AkarA patha para patnI pratimAbahena zILo-hUMphALo sathavAro banI rahyAM. A pAyA para imArata racI ApI che emanI kalame, emanI mUlyalakSI jIvanadRSTie ane A badhAM sAthe jaDAyelA temanA puruSArthe. mUlyo sAthenI nisabatane kAraNe emane satata evAM pAtro jaDatAM gayAM ke jenuM jIvana janamAnasa para asarakAraka sAbita thAya. emanI rasabharI zailImAM kaMDArAyelAM seMkaDo-hajAro pAtro-caritronA jIvanaprasaMga ghaNA marmIlA ane UjaLA che. ATaATalI preraka jIvanakathAonA lekhanamAM otaprota thayela mAnavInA vyaktitva para enI UMDI asara hoya e svAbhAvika che ane e rIte emanI jIvanadRSTi ane kalama baMne zraddheya thaI jAya che. DaoN. kumArapALa desAInI kalama zAhImAM jhaboLAI ane tarata siddhi emane jaI varI che. agiyAra varSano bALa kumArapALa lekhanamAM pitAnA nAmanI otha levAnuM samajapUrvaka TALe ane 'jhagamaga' jevA bALa-sAmayikamAM kaoNlama saMbhALavA mAMDe e eTalI uMmare siddhi ja gaNAya. sAhityasarjananA prAraMbhakALamAM bALasAhityasarjana taraphano emano jhoka navI peDhInA ghaDatara mATenI emanI niSThAnuM pratIka che. emanuM pustaka 'lAla gulAba' 1966mAM chapAyuM. mAtra cha mahinAmAM enI cAra AvRtti thaI. A pustakanI 60,000 nakalo vecAI gaI, e gujarAtI bALasAhityamAM eka vikrama haze. 'lAla gulAba', 'apaMganAM ojasa' jevAM emanAM pustakone gujarAta ane bhArata sa2kA2 taraphathI nava pAritoSiko prApta thayAM. 'apaMganAM ojasa' pustakanuM Amukha pU. moTAe ane vijaya marcanTe lakhI ApyuM hatuM. vaLI e breila lipi ane hiMdI bhASAmAM 116 zAlIna vyaktitva Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa anuvAdita thayuM. "mahAmAnava zAstrI', "keDe kaTArI khabhe DhAla', 'birAdarI', "motane hAthatALI', 'haiyuM nAnuM hiMmata moTI' jevAM pustako bhArata sarakAra dvArA puraskRta thayAM. A saghaLo pratisAda mAtra emanI umadA caritronI pasaMdagIne phALe jato nathI, mAtra DaoN. kumArapALanI kalamane maLato nathI, paraMtu A baMnenI sAthe UcharatI peDhImAM dezaprema, AtmavizvAsa ane hiMmatanAM ghoDApUra jagAve evo preraNAdhodha vahevaDAvavAnI emanI prabaLa bhAvanAnuM paNa eTaluM ja mahattva che. bALakomAM saMskAraghaDatara ane vyaktitva-ghaDataranAM kAryo mATenI emanI dhagaza Aje paNa eTalI ja vegIlI che, jenuM pariNAma bALasAhitya-lekhanane satata protsAhana ApavA uparAMta vidyArthIomAM mUlyasiMcana arthe mohinAbA ane gaMgAbA kanyAzALAnI vidyArthinIo mATe nItizikSaNa jevA viSayonA abhyAsakramanA AyojanamAM jovA maLe che. bALasAhitya uparAMta emaNe proDhasAhitya, navalikA, caritralekhana, vivecana, saMzodhana, anuvAda, saMpAdana, patrakAratva jevAM judAM judAM svarUpomAM kheDANa karyuM che. gujarAtImAM ja nahi, hindI ane aMgrejI bhASAmAM paNa emanAM daseka pustako prakAzita thayAM che. tAjetaramAM aMgrejImAM pragaTa thayelA emanA pustaka "tIrthakara mahAvIranI 1000 nakala mAtra ATha divasamAM kharIdAI gaI. yunomAM kArya karI cUkelA bhAratIya rAjapuruSa DaoN. ena. pI. jenanA mata mujaba bhagavAna mahAvIra vize lakhAyelAM aMgrejI pustakomAM A sarvotkRSTa pustaka che. mArga ke maMjhilanI zodhamAM aTavAtA mAnavIne preraNA pUrI pADe evAM emanAM pustakomAM, eka sadI pahelAM AphrikAmAM udyogonI sthApanA karanAra zrI premacaMda vrajapALa zAha ane zArIrika, mAnasika ane Arthika muzkelIo vacce asAdhAraNa pragati karanAra zrI yu. ena. mahetAnAM jIvanacaritro noMdhapAtra che. madhyakAlIna sAhitya emanA rasano ane saMzodhanano viSaya che. saMta kavi AnaMdaghana para emaNe pIeca.DI. karyuM ane pachI "jJAnavimalasUrikRta stabaka', aprasiddha madhyakAlIna kRtio', "merusuMdara upAdhyAyaracita bAlAvabodha' emanI sazakta racanAo che. zabdasaMnidhi', "bhAvana-vibhAvana" ane "zabdasamIpa jevA vivecanagraMtho uparAMta akhabArI lekhana' jevuM patrakAratvakSetre adhikRta pustaka DaoN. kumArapALa desAIe ApyuM che. ekAnta kolAhala' jevo navalikAsaMgraha paNa emaNe Apyo che. Aphrikana sAhityakAra osTina bUkenyAnI jANItI nATyakRtino emaNe navavadhU nAme anuvAda karyo che. emaNe lekhakanI rUbarU mulAkAta laIne enI vistRta noMdha A pustakamAM ApI che. gujarAtI patrakAratvamAM pitAe prAraMbhelI kaTAra, putrae lAMbA samaya sudhI saMbhALI hoya evuM ekamAtra udAharaNa kumArapALa desAInuM che. 1953mAM zrI jayabhikhkhae IMTa ane imArata kaoNlama zarU karI ane 1970thI Aja paryata A kaoNlama kumArapALa desAI lakhI rahyA che. latA hirANI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akhabAramAM A kaoNlama uparAMta pArijAtano parisaMvAda, jhAkaLa banyuM motI', "AkAzanI oLakha ane sporTsa varlDa sahita chaeka kaoNlamo temanI anekavidha kSetronI atyaMta vyastatA ane vAraMvAranA videzapravAso vacce paNa ekadhArI pragaTa thatI rahI che. AmAM ullekhanIya bAbata e che ke emaNe potAnI kaoNlamamAMthI pustakanuM sarjana nathI karyuM. akhabAramAM prakAzita thatuM lakhANa sIdhesIdhuM pustaka rUpe chapAvavAnI jyAM doDa cAlatI hoya tyAM A bAbata navAIrUpa lAge, kAraNa e ja ke teo akhabArI lekhana ane sAhityika lekhanane judI ja tarAha mAne che. jyAre koI kaoNlamanA lekhane pustakamAM mUkavAnI jarUra paDe tyAre teo AkhuMye lakhANa navesarathI lakhe che. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA bhArata khAtenA ko-orDineTara kumArapALa desAInuM jenadarzana ane bhAratIya saMskRtinA prasAra mATenuM kArya vizvaphalaka para vistaryuM che. pacIsathI vadhu vakhata videzapravAsa kheDI cUkelA kumArapALa desAIe pravacano ApavA uparAMta judAM judAM kendromAM pustakAlaya, gujarAtI,hiMdI zikSaNanA vargo ane bhAratIya saMskRti tathA jenadarzanane lagatAM myujhiyamo vagerenI racanA mATe sakriya sahayoga pUro pADyo che. losa enjalasa, nyU yaoNrka, mAncesTara, hyusTana jevAM zaheromAM A kendro vikasAvavA bhAratathI sahayoga pUro pADyo che. 1993mAM zikAgomAM ane 199mAM dakSiNa AphrikAnA kepaTAuna khAte yojAyela vizvadharma pariSadamAM jainadarzananI emanI mArmika rajUAtoe AMtararASTrIya phalaka para AgavuM sthAna UbhuM karyuM che. 2001mAM bhagavAna mahAvIranI ra600mI janmakalyANaka samiti taraphathI vaDApradhAnazrI vAjapeyIjInA haste emane jenaratna'no evorDa prApta thayo hato. gujarAta sarakAre ahiMsA yunivarsiTI sthApavAno vicAra karyo to enA mATe ekTa enDa projekTa riporTa taiyAra karavAmAM kumArapALa desAIe mahattvanI kAmagIrI bajAvI che. hAlamAM videzomAM rahelI jena hastapratonA sUcIkaraNano cha karoDanA aMdAjita kharcavALo projekTa teo saMbhALI rahyA che, jenA mukhya peTrana bhAratanA pUrva vaDApradhAna zrI aTalabihArI vAjapeyI che. DaoN. kumArapALa desAInA samagra sarjana mATe varSa 2008mAM emane dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka arpaNa thayo. emane maLelAM keTalAMka mAna-akarAmomAM gujarAta yunivarsiTI taraphathI be vakhata DaoN. ke. jI. nAyaka caMdraka, harioma Azrama prerita pAritoSika, jaina senTara opha nordhana kaeNliphorniyA taraphathI gaurava puraskAra, briTananI sattara jeTalI saMsthAoe ekatra thaIne enAyata karelo hemacaMdrAcArya evaoNrDa, nAnubhAI suratI phAunDezana taraphathI saMskRti gaurava evorDa', ahiMsA inTaranezanala taraphathI dIptimala AdIzvaralAla liTararI evorDa', 'hyumana vaeNlyujha enDa kalcara heriTeja evaoNrDa tathA zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra taraphathI saMskRti saMvardhana evaoNrDa' - A uparAMta bIjA aneka evoDaeN, puraskAro tathA mAna-saMmAnothI emane navAjavAmAM AvyA che. ii8 zAlIna vyaktitva Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnA sAhityika saMparkone kAraNe teo jhaveracaMda meghANI, dhUmaketu, guNavaMtarAya AcArya, dulerAya kArANI, kavi dulA kAga, paM. sukhalAlajI jevA yugadraSTA sarjako-vidvAnonA saMparkamAM AvyA, to pravacano mATe vAraMvAranA videza pravAsomAM teo aneka vizvaprasiddha sAhityakAro uparAMta popa jhaoNna paoNla, nelsana maMDelA, DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipa jevI AMtararASTrIya hastIone maLavAnI taka pAmyA che. mAnavInA rasanA viSaya ekathI vadhu hoya evuM banI zakevararasanA juda judada levala pUratI nipuNatA prApta karavI ane dAyakAo sudhI badhAmAM eTaluM ja UMDANa jALavI rAkhavuM e sahelI vAta nathI. gujarAtI sAhitya, jainadarzananI sAthe sAthe ramatagamata, khAsa karIne krikeTa emanuM adhikRta kSetra che. A viSaya para emaNe eka samRddha lAyabrerI vasAvI che. emane koI vigatanI pramANabhUtatA ke Tekanikala bAbatamAM paDakArI na zake evuM mAhitI sAmrAjya emaNe UbhuM karyuM che. tAjetaramAM sUrata zahera khAte patrakAra kalyANanidhi dvArA DaoN. kumArapALa desAIne besTa sporTsa jarnAlisTa'no evaoNrDa ApavAmAM Avyo. evorDa arpaNa karatI vakhate bhAratanA bhUtapUrva TesTa krikeTara ane silekTara aMzumAna gAyakavADe kahyuM ke bAra varSanI uMmarathI huM emanI kaoNlamsa vAMcuM chuM. ramatagamata vizenA patrakAratvamAM AjanA aneka ramatasamIkSako emanI zailI, rajUAta ane mAhitI dvArA taiyAra thayelA che. noMdhapAtra bAbata to e che ke krikeTanI Tekanika vizenAM emanAM pustako gujarAtI uparAMta hiMdI, marAThI ane aMgrejImAM prakTa thayAM che ane enI be lAkha jeTalI prato vecAI che. pravAsoe emanA bhAvajagatane khUba samRddha banAvyuM che. emanA atyaMta saMvedanasabhara prasaMgonA smaraNamAM bhArata ane vesTainDijha vacce ramAyelI TesTazreNInI eka ghaTanA che. vesTainDijhe pAMcepAMca mecamAM bhAratane sajjaDa hAra ApI hatI. vesTainDijhanI TImano kepTana hato phrenka vorela. jyAre vidAyanI veLA AvI tyAre bhAratIya krikeTarone maLatAM enuM haiyuM lAgaNIthI chalakAI gayuM. AMkhamAMthI AMsu TapakI paDyAM. lAkho-karoDo darzakonAM mana para jItano unmAda chavAyelo hato, tyAre A kaeNpTananA mana para AvI prabhAvaka jItano koI nazo nahoto. enA mana para mAnavIya uSmAsabhara saMbaMdhonI kumAza chavAyelI hatI, je enI AMkhomAMthI AMsu rUpe pragaTI. veTikanamAM popa jhona pola (dvitIya)ne teo maLyA. jaina dharmanA utkRSTa graMthonI temane bheTa dharI. khristI dharmanA TocanA A dharmagurue je sneha, sadbhAva ane umaLakAthI A bheTa svIkArI e paLanI chabI kumArapALa desAInA mAnasapaTa para sadAyane mATe aMkAI gaI. AphrikI netA nelsana maMDelAne teo maLyA. ATalA moTA netA eka sAmAnya mAnavInI jema emanI sanmukha 119 latA hirANI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. koI aMgarakSaka ke paheredAra nahIM! emanI vAtacItamAM paNa atyaMta vinamratA, sparzI jatI sAdAI ane caherA para chavAyelI nirbhIkatA ! A ja A mahAna netAnI nakkara ane namUnedAra oLakhANa. kumArapALa desAInA paricayamAM AvelI dareka vyakti emanA saujanya, mRdutA ane madadarUpa thavAnI tatparatAne bharapeTa vakhANe che enA kAraNomAM prakRtidatta Rju svabhAva, mAtApitAnA uttama saMskAra ane AvuM bahoLuM anubhavavizva paNa kharuM ja! gujarAta sAhitya akAdamInuM upAdhyakSapada emaNe saMbhALyuM ane saMsthAne aneka sAhityika pravRttiothI dhamadhamatI karI dIdhI hatI. gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavananA adhyakSa ane ArTsa phekalTInA DIna tarIke emaNe saMsthAnA aneka kAryakaro uparAMta judI judI bhASAonA zikSaNa mATe sarTiphikeTa korsa zarU karI potAnI AgavI oLakha UbhI karI che. mAtra tera lAkhanI mUDInA sahAre gujarAta vizvakoza TrasTanA traNa karoDanA projekTanA zrIgaNeza karavA ane saMsthAne 18mA graMthanA prakAzana sudhI tathA eka navA vizALa bhavana tarapha laI javI e AkhIya yAtrAnI vAta saMsthA calAvatA ane ene vegavAna banAvavA mathatA lokoe kumArapALa desAInA zabdomAM sAMbhaLavI paDe. keTakeTalI sAhityasevI ane sevAkAryo karatI saMsthAomAM emanI nisabatanuM UjaLuM pariNAma dekhAya che ! sAhityanAM keTakeTalAM svarUponuM emaNe kheDANa karyuM che. have navalakathA kSetre paNa emanI kalama viharavAnI che. deza-duniyAnA pravAsomAM emaNe sAruM to ghaNuM joyuM paraMtu jyAM 50 TakAthI vadhu loko eiDjhanI bImArImAM phasAyelA che evI nAirobInI jhUMpaDapaTTIonA hiMsaka ane garIba Aphrikano vacce teo pharyA che. eka pAdarI AvA loko vacce bhekha laIne sevA kare che. muThThI dhAna mATe zarIra vecatI ane pachI eiDjhano zikAra banatI Aphrikana strIo mATe eNe eka hosTela sthApI che ane emane gRhaudyogo zIkhavIne prAmANikatAthI jIvana jIvavAnI rAha para caDAve che. A pAdarI sAthe jaIne kumArapALa desAIe AvA lokonI hRdayadrAvaka kathanIo sAMbhaLI che. A viSayavastu ane Aphrikana parivezane laIne najIkanA bhaviSyamAM emanI koI kRti gujarAtanA vAcakone maLe kharI ! samAjasevA karatI aneka saMsthAomAM TrasTI ke upapramukha jevA hoddAo para kAryarata kumArapALa desAInI pIDito pratyenI anukaMpA paNa udAharaNIya che. gujarAtamAM AvelA vinAzaka bhUkaMpa vakhate emaNe paMdara lAkha rUpiyA jeTaluM bhaMDoLa ekatrita karI ApyuM hatuM. amadAvAdanI jhUMpaDapaTTImAM vasatAM lokone makAno apAvavAnI bAbatamAM emanuM sakriya yogadAna rahyuM che. aneka jarUriyAtamaMda lokone sahAya tathA samAjasevA karatI anya saMsthAone Arthika yogadAna 120 zAlIna vyaktitva Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAmAM paNa emanI pUrI niSThA rahI che. zrI caMdravadana mahetA smAraka samiti, pro. anaMtarAya rAvaLa smAraka samiti, vidyAvikAsa TrasTa, zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa, gujarAta sAhitya sabhA jevI aneka saMsthAo dvArA teo aneka sAhityika kAryakramo yojatA rahe che. sarasvatInA sAdhaka, zrotAone maMtramugdha karatA asmalita vAkuvaibhavanA dhanI DaoN. kumArapALa mUlyonI mAvajata thAya, mUlyonuM siMcana thAya evI pravRttio pAchaLa mathyA kare che. eka sAhityakAranA sAmAjika uttaradAyitvane teo barAbara samaje che ane pUruM nibhAve che. - AkAzanuM UMDANa ane vyApane emaNe potAnA vyaktitvamAM bharI dIdhAM che. kaMI keTalAye keLavanArA, ghaDanArA, sAtha ApanArA hUMphALA hAthonuM RNa teo svIkAre che. viharatA rahevAnuM prakRti, pravRtti ane mAnavahastIomAM, e emanI lAkSaNikatA banI gaI che. emanI sAthe kAma karanAra darekane teo AtmIya lAge, mitra lAge ane chatAMye teo to pAchA sauthI vegaLA, potAnI laganamAM ja magana. bharapUra nisabatavALA mANasa kharA paNa kSaNone motInI jema sAcave. emanA samayapatrakamAM navarAzanI paLo ke "ravivAra' zodhyAM na jaDe. A ja emanI saphaLatAnuM rahasya che - avirata kAma, satata pravRtti. emanI pravRttionA pArijAtano saMvAda sadAye guMjato ja rahe che. DaoN. kumArapALa desAIne maLeluM padmazrI sanmAna gujarAtI sAhitya, patrakAratva, zikSaNa ane sAMskRtika jagatane maLeluM sanmAna che, gaurava che. emano manajharUkho sadAya emanI maMgala sarjaka kSaNonA sAkSAtkArathI bharyo bharyo rahe. 121 latA hirANI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, saraLatA ane vidvAno triveNIsaMgama ane sAhityanI kathAomAM atyaMta mazahUra mahArAjA kumArapALanA nAmerI DaoN. kumArapALa desAInA vyaktitva-kartutva viSe lakhavuM e ghaNuM kaparuM kAma che. emanI bahumukhI pratibhAnA ekAda-be biMduone ja mAtra sparzI zakAya e bhAvanA sAthe thoDA zabdo kaMDAravAno A prayatna che. teo jaina sAhityanA prakhara jJAtA, jaina pravacanakAra, jainadarzananA UMDA abhyAsI tathA jaina AcAryo tathA jaina sAdhakonA jIvananA vizeSajJa che. emanAM lakhANomAM ane pravacanomAM taTastha ane satya bhASAno prayoga thayo che. emaNe lakhelAM be pustako vize mArA pratibhAva ApuM chuM. (1) mULa mArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara' : zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa 2000mAM prakAzita karelA A pustakanAM dareke dareka manoramya pRSTho, viSayane anurUpa AkarSaka mukhapRSTha (jekeTa), nayanaramya chapAI, bolatI tasavIro, kalAmaya suzobhano vagerethI aneka rIte atyaMta gamI jAya evA A graMtha-dehano AtmA che enuM saraLa paNa sacoTa lakhANa ane enA sarjaka che ApaNA mUrdhanya sAhityakAra kumArapALa desAI. AraMbhethI karIne 80mA prakaraNa eTaluM ja mAguM sudhI emanI kalamano kasaba dekhAI Ave che. eka divya jyoti svarUpa mahAna AtmAnA jIvana-kathanane zabdomAM kaMDAravAnI virala zakti zrI kumArapALamAM che. zrImajI jevA alaukika AtmAnA vilakSaNa anubhavone zabdomAM sImAbaddha karavAno eka pramANika prayatna kumArapALe karyo che. kRpALudeva jevI mahAna vibhUti viSe pramANabhUta caritra lakhavA mATe bhagIratha puruSArtha emaNe karyo che. pratyeka pRSThamAM eka mibhAI jhaverI 122 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prakaraNa - dareka prakaraNanuM viSayAnurUpa mathALuM - zrImadjInA jIvananA lagabhaga badhA ja mahattvanA prasaMgo ane emaNe ApelAM vacanAmRtone sacoTa rIte rajU karI lekhake A pustakane anokhuM, amUlya banAvyuM che. (2) mAnavatAnI maheka : DaoN. kumArapALa desAInI paricaya pustikAmAM jene ciMtanAtmaka sAhityanI yAdImAM mUkyuM che te mAnavatAnI maheka kharekhara to caritralekhananuM eka suMdara najarANuM che. zrI premacaMda vrajapALa zAhanA jIvanacaritra dvArA cAritra ghaDavAmAM preraNAdAyI nIvaDe evo A akSaradeha che. AphrikAnA sudUra jaMgalomAM jaIne hAlAranI bhUkhI-sUkI dharatIno mUThI UMcero mAnavI potAnA pracaMDa puruSArtha dvArA jAmanagaranuM jhaverAta bane che tenI virala kathA kumArapALanI AgavI zailImAM vaNAI che. virala vyaktinA jIvananI hakIkatothI vAkepha thaI emanA vize prAmANikapaNe lakhavA mATe kumArapALe jAmanagara, muMbaI, amadAvAda, aMjAra, vaDodarA, nAirobI, thikA, nakura, mombAsA, laMDana, lesTara Adi sthaLoe jaI aneka lokonI rUbarU mulAkAta lIdhI hatI. A hakIkata kumArapALanI satyaniSThA ane apramAdanI sAkSI pUre che. mAro emanI sAthe aMgata pratyakSa paricaya to bahu ocho che paNa eka prasaMga yAda che. 2002mAM pU. AcAryazrI mahAprajJajInA darzanArthe amadAvAda gayo hato tyAre kumArapALabhAIne maLavA gujarAta vizvakoza kAryAlayamAM gayo hato. teo potAnI cembaramAMthI bahAra levA AvyA ane mulAkAta pachI makAnanA daravAjA sudhI mUkI gayA. eTaluM ja nahIM paNa potAnA DrAivarane barAbara sUcanA ApIne mane snehathI vidAya karyo. mAre mATe A lAgaNIzIla "mAnavInI uSmA ane suvAsa haMmeza avismaraNIya raheze. kumArapALabhAInuM jIvana ane kavana eTale dArzanika, sAhityakAra, pravacanakAra, zikSaNazAstrI, saMzodhanakAra, patrakAra, AjIvana pravAsI, satyazodhaka, gahana ciMtaka ane sauthI vadhAre eka sahRdaya mAnavI - A badhAMno saravALo eTale kumArapALa desAI. mArA jevA anekane mATe preraNAnI dIvAdAMDI sama A virala vibhUtinuM bhArata sarakAre tathA deza-videzanI aneka saMsthAoe vividha prakAranAM mAnapatro, caMdrakAM, evaoNrDo, pAritoSiko, puraskAro AdithI sanmAna karyuM che. paNa A garimAmaya vyakti A badhAM mAna-sanmAnathI adhika namra banI che ane A badhA evaoNrDo vagerene garimA bakSI che. sAduM jIvana, sAdo paheraveza ane sAdI raheNI-karaNI dharAvatA teo sAdagInA pratIka che. emanAM vicAra, vANI ane vartanamAM ekatA che. sattvazIla puruSArtha chalochala che, te chatAM vinamratAnI pratimUrti che. merunI UMcAI ane sAgaranI gahanatA hovA chatAM emanA caraNa haMmeza dharatI para ja rahyA che. kumArapALa desAI cirAyu - dIrdhAyu thAya ane jIvana svastha banI rahe e ja abhyarthanA. prekSAdhyAnanA abhyAsI, pravacanakAra tathA kaoNlamalekhaka 123 ramibhAI jhaverI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArthI sarjaka mArA pUjya pitAzrI yu. ena. mahetAnA khAsa snehI-svajana DaoN. kumArapALabhAInI viziSTa mulAkAta 1985mAM mArI dIkarI vaizAlInA AraMgetralanA samAraMbhamAM thaI. mukhya mahemAna tarIke gujarAtI-hiMdI philmonAM suprasiddha abhinetrI zrI AzA pArekha AvavAnAM hatAM tyAre atithivizeSa tarIke kone bolAvavA te vicAratI hatI tyAre pitAzrIe kahyuM ke te sthAna mATe DaoN. kumArapALa desAI sivAya anyanuM nAma vicArAya ja nahIM ane e sUcana meM saharSa svIkArI lIdhuM. Ama e prasaMgathI amArI mulAkAtano dora zarU thayo, je Aja sudhI avirata cAlato rahyo che. joke ghaNA samayathI dainika peparomAM dara aThavADiye AvatI temanI kaoNlamsa ITa ane imArata', 'jhAkaLa banyuM motI' vagere huM vAMcuM chuM. temAM temanI eka mUlyaniSTha patrakAra tarIkenI chabI haMmezAM mArA mAnasapaTa para UpaselI hatI, paraMtu teo eka advitIya sAhityakAra che tenI pratIti to mArA pitAzrInuM jIvanacaritra lakhavAnuM zarU karyuM tyAre thaI. A jIvanacaritra lakhavAnA nimitte pAMcathI cha vAra lAMbA samaya sudhI temane maLavAnuM banyuM, tyAre temanI sAdagIthI aMjAyA vinA rahevAyuM nahIM. emane maLavAthI emanuM sAhajika hAsya joIne ja ApaNo divasa praphullita banI jAya. namratA to emanI pAsethI ja ApaNe zIkhavI paDe. temanI mulAkAtothI mInAbahena modI 124. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka hakIkata to spaSTa thaI gaI che ke suMdara vyaktitva ane prabhAvazALI caherAne koInI bhalAmaNanI jarUra hotI nathI. pitAzrInuM jIvanacaritra lakhatI vakhate amArA kuTuMbanA dareka sabhya sAthe viSayanI je chaNAvaTa karatA ane pitAzrInA bALapaNathI avasAna sudhInA dareka prasaMgone sAhityanI eka alaukika parisImAmAM bAMdhIne temaNe "AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara' nAmanuM zrI yu. ena. mahetAnuM eka suMdara jIvanacaritra lakhyuM. A pustakanA zIrSakanI zodha ja temanI prakhara sAhityakAra tarIkenI oLakha Ape che, jyAre pustaka bahAra paDyuM tyAre badhAe tene vakhANyuM. koIe mukhapRSTha, koIe skeca, koIe prinTiMga, koIe lakhANa, koIe bhASA vagere judAM judAM pAsAMonAM bhArobhAra vakhANa karyA. ekaMdare pustaka eka suMdara kalAkRti banI rahyuM. paraMtu e suMdara najarANAne sAhityarasiko samakSa lAvavA temaNe keTalI mahenata karI che te ame, amArA kuTuMbanA sabhyo ja jANIe chIe. temaNe pAMca pAMca varSa thAkyA vinA pratyakSa mulAkAto ane vyavasthita caritragUMthaNI karatA jaIne ekadhAruM lakhavAnuM cAlu rAkhyuM. kyAMya kacAza ke adhUrapa rahevA nathI dIdhI. amArA mULa vatana eTale ke pitAzrIno jyAM janma thayo hato te gAmanI mulAkAta lIdhI. taduparAMta mArA pitAzrI-mAtuzrInAM sagAM-snehIo jyAM jyAM rahetAM hatAM te zahera-gAmaDAMmAM jaIne badhAMne vyaktigata maLI AvyA ane teno sAra pustakamAM nirUpyo. pitAzrInA mitro, snehIo saMbaMdhIo ane DaoNkTarsane paNa teo maLyA. teonuM pitAzrI vize zuM mAnavuM hatuM te temaNe lakhyuM. sAco sarjaka ene kahevAya ke je lAgaNIonA UMDANamAM UtarIne tene sparzI zake. teo mArI pAse AvIne kahetA ke mAre pitA-putrInA saMbaMdho aMgenuM maMtavya jANavuM che. tamArA pitAzrInuM bijhanesamena tarIke muThThI UMceruM sthAna to che ja, paNa eka pitA tarIke te kevA hatA te jANavuM che. teone A caritra vize bahu vicAratAM, sahune maLatAM, lakhatAM ane pachI maThAratAM traNacAra varSa vItI gayAM. amadAvAdanA pAlaDI vistAramAM AvelA amArA nIlaparNAnA makAnamAM maLavA teo Ave. sahaja vAtacIta karatAM karatAM vadhu jANe ane pachI lakhe. traNa-cAra varSa pachI pitAjInuM avasAna thayuM. pustaka to lakhAI gayuM hatuMparaMtu tene chApavAnuM bAkI hatuM, je pitAzrInI prathama puNyatithie chapAvyuM, jenI pAchaLa temanI dhagaza, dhIraja ane saMvedanazIlatAno moTo phALo che. joke A pustaka to amArA kuTuMbanI aMgata vAta thaI gaNAya, paNa Aje to DaoN. kumArapALa desAI jANItA sAhityakAra, jainadarzananA khyAtiprApta ciMtaka, gujarAta 125 mInAbahena modI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yunivarsiTInI ArTsa phekalTInA DIna ane ajoDa patrakAra che. temanI sAthe vAta karavA beso to lAge paNa nahIM ke temaNe ATalI siddhio prApta karI che. AvA amArA svajana DaoN. kumArapALa desAIne bhArata sarakAre padmazrI'no evorDa enAyata karyo e kSaNa amArA mATe romAMcaka banI rahI. temanI A navI siddhi temanA mastaka upara eka navI yazakalagI samAna che. sAthe sAthe mAre e paNa kahevuM joIe ke A emanI yazogAthA pAchaLa temanAM premALa patnI pratimAbahenano paNa sAtha ane sahakAra eTalA ja rahelA che. jema dareka saphaLa puruSanI pAchaLa ardhAginIno sAtha rahelo hoya che te vAta ahIM pratimAbahene puravAra karI ApI che. aMte sAhityanI duniyAmAM ane potAnA jIvanamAM haju vadhu ne vadhu siddhio hAMsala kare tevI abhyarthanA. TaoNranTa phArmAsyuTikalsanA ekjhikyuTiva DirekTara anekavidha sAmAjika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA 126 puruSArthI sarjaka Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaniSadamAM kahyuM che, '"mAvAna, pitRvAna, ApAryavAna puruSo veva' arthAt 'mAtRvAna, pitRvAna ane AcAryavAna puruSane jJAna thAya che. mAbApa to badhAne ja hoya che, paNa upaniSada ddaSTisaMpanna mAbApanI vAta kare che. dRSTizUnya mAbApa mATe subhASitakAra kahe che H 'mAtA zatru pitA vairI yena bAlo na pAThitaH / na zobhate sabhAmadhye haMsamadhye bako yathA // ' arthAt je potAnA saMtAnane yogya zikSA ane dIkSA ApatA nathI te mAtA zatru ane pitA enA verI che. emanuM saMtAna haMsomAM bagalAnI mAphaka vidvadsabhAmAM zobhatuM nathI.' rAmAyaNamAM kahyuM che ke, 'jo bALaka unmatta thAya to e mAtAno doSa gaNAya ane jo mUrakha thAya to e pitAnI khAmI gaNAya.' bhAIzrI kumArapALanI vinamratA e mAtAnI dena che to emanI vidvattA e pitAno vAraso che. vittano vAraso ApanArA ghaNA hoya che paNa svastha cittano vAraso ApanArAM mAtApitA virala hoya che. kavie yogya ja kahyuM che H "koInA pitA baMgalA Ape koInA khetaravADI, koInA moTI mila mUkI jAya koInA moTaragADI, koInA dhIkato dhaMdho mUke koInA beMkamAM khAtuM, tame pitA mane hRdaya ApyuM, rAta ne divasa gAtuM / '' 127 mUlyasaMvardhananuM amUlya kArya haribhAI kaoNThArI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananuM gIta-saMgIta ke laya ApI janArAM mAbApa bhAgyazALIne sAMpaDe che. jIvanano laya jene sAMpaDyo hoya te jhUMpaDImAM paNa masta rahe che ane laya na pAmelo mANasa mahelamAM paNa trasta hoya che? mahelanA khvAba ghaNA bhaDake baLe che jage, kuTiyA ko ghAsa taNI hasatI meM joI che; eka raMga kaMku ne eka raMga lohI che, bhUla kema khAuM? kaho, duniyA meM joI che !" gaLAmAM dasa tolAnI sonAnI ceina hoya ane mana becena hoya eno zo artha? pitAzrInI A mUlyaniSThA kumArapALe AtmasAt karI che ane tethI ja emanAM vicAra, vANI ane vartana eka anokhuM pariNAma sAdhe che. manubhagavAna manusmRtimAM kahe che? 'lAlayet paMcavarSANi dazavarSANi tADayet / prApte tu SoDaSe varSe putraM mitravadAcaret / ' arthAtu, pAMca varSa lAlana (mAtAnA khoLAmAM - sAMnidhyamAM) pachI daza varSa pAlana (zista ane saMyama pitAnA sAMnidhyamAM) pAmeluM bALaka soLame varSe pukhta banI jAya che arthAt mitranI kakSAe pahoMcI jAya che. soLa varSanuM saMtAna eka aMgata mitranI jema salAha-sUcana ApavA jeTaluM sakSama banI jAya che. kumArapALanA jIvanaghaDataramAM mAtApitAno phALo bahumUlya che. pitA pAsethI kalamano kasaba sAMpaDyo to mAtAe kAvyAmRtanI karuNAthI bhItarI saMvedanAne saMkorI. "putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI' e nyAye agiyAra varSanI kumaLI vaye emaNe lekhanakAryanAM zrIgaNeza karyo. pitA taraphathI vArasAmAM maLelAM khamIra ane khumArIne emaNe adhika uDUla karI batAvyAM. lakhavA khAtara lakhavuM ane preraNAdAyI lakhavuM, emAM jamIna-AsamAnano pharaka che. emanA vAmapulyanI joDe sadA eka viziSTa dRSTi rahelI che. marIjha lakhe che : parizrama, jAgaraNa sAhityano kAnUna mAge che, bIjA zabdomAM kahIe to jigaranuM khUna mAge che; nathI sAhityane sparzI zakAtuM alpa vANIthI, nathI AkAza bhIMjAtuM kadI vAdaLanAM pANIthI !" vAdaLathI upara paNa eka nirabhra ane nirmaLa AkAza hoya che te rIte sukhaduHkhanAM vAdaLiyAM jene sparzI zakatAM nathI evuM hRdayAkAza jenI pAse hoya te nirbheLa ane nirmaLa sAhitya 128 mUlyasaMvardhananuM amUlya kArya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarjI zake. sAhityasarjanamAM kevaLa cAturya nahi, cAritryano paNa mahimA che. emanA vAlmayanI mAphaka emanAM vyAkhyAno paNa hRdayasparzI ane cirapariNAmI hoya che. tapazcaryAnA pIThabaLa vagaranAM vicAra ke vANI bahu asarakArI banatAM nathI. tapasvI vANI to jIvana taNo AdhAra mAge che, nahIM to zabdo moTA moTA kevaLa bhAra lAge che" kumArapALa bhAratIya saMskRti, jainadarzana ane jainasAhityanA abhyAsI che. AnaMdaghananAM jIvana ane kavana para pIeca.DI. karanAra kuzaLa adhyApaka DaoN. kumArapALanA hAtha nIce saMzodhana karIne paMdareka abhyAsI chAtroe paNa pIeca.DI.nI DigrI prApta karI che. sarjana, vivecana, saMpAdana, adhyApana badhe pahoMcI vaLatI emanI bahuAyAmI pratibhA nIrakhatAM koIne paNa saMtarpaka AnaMda thAya tevuM che. jayabhikhkhuM vyAkhyAnamALA' nimitte traNa-cAra vakhata vyAkhyAna ApavA javAnuM thayuM tyAre emano najIkathI thayelo paricaya saMtoSaprada rahyo. emanI saraLatA, sahajatA, nikhAlasatA koIne paNa sparzI jAya tevI che. emanA vaknatvane kartutvanuM pIThabaLa hovAthI emanAmAM sahaja netRtva pAMgaryuM che. pote kAma kare che temaja bIjAo pAse kAma laI paNa zake che. jainadarzana uparanAM lakhANo, vyAkhyAno ane videza pravAso dvArA emaNe jaina dharmanI abhuta sevA karI che. sAhitya, saMskRti ane zikSaNanI aneka saMsthAomAM sakriya rIte joDAIne emaNe samAjamAM mUlyasaMvardhananuM amUlya kAma karyuM che. khela sAthe saMkaLAyelA mANasa kheladila hoya e khUba ja svAbhAvika che. emanI vyApaka jIvanadRSTi mahAvIranA anekAMtanI nIpaja che to emanuM audArya, dilanI vizALatA khelanuM pradAna che. ___ 'kulaM pavitraM jananI kRtArthA, vasuMdharA puNyavatI ca yena / ' kuLane pAvanatA, jananIne kRtArthatA ane mA vasuMdharAne prasannatA bakSanAra - bahuratnA vasuMdharAnuM A ratna sadA sarvadA prajavalita rahIne samAjane ujAgara karatuM rahe e paramakRpALu paramAtmAnA caraNe hArdika prArthanA. i2. haribhAI koThArI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavatAnA pratibaddha sArasvata bahecarabhAI paTela padmazrI DaoN. kumArapALa desAI eka zIlabhadra sArasvata che. pitAzrI jayabhikhkhunA dharma, sAhitya ane saMskRtinA samRddha vArasAne temaNe ujALyo che. e sAhitya, dharma ane saMskArane varelA che. meM hamaNA ja eka mitranA saMdarbhamAM emane kahyuM hatuM ke te raMgadarzI che ane tame ziSTatAvAdI cho. kumArapALa ziSTa ane miSTa sAhityakAra ane snehI jana che. emaNe rasa ane puNyanI pALa kadI oLaMgI nathI. e jaDa karatAM jIvaMta-cetanane ane jIvana karatAMya jIvanamUlyone vizeSa mahattva ApatA mANasa che. e mUlyaniSTha mANasa che, mUlyaniSTha adhyApaka che, mUlyaniSTha sAhityakAra che. emaNe vyApaka jIvanadarzana apanAvyuM che ane saghaLI mUlyaniSThA jALavI che. sAmAnya rIte e saMgharSanA mANasa nathI, saMvAdanA mANasa che. paNa jyAM saMgharSa kare che tyAM mUlya mATe ja kare che. emane game tema lakhavAnuM phAvatuM nathI. e sadAya preraNAprada sAhitya lakhe che. IMTa ane imArata'nA ke emanA anya vibhAgonA lekho dvArA e samAjane ane vizeSataH navI peDhIne jIvanamUlyono bodha Ape che. emanI ekeya vAta ke dRSTAMtakathA evI nathI hotI, jemAMthI dhvanirUpe koI jIvanamUlya sphuTa na thAya. kumArapALa eka sAMskRtika vyakti che. mukhyatve bhAratIya saMskRti ane tenA ja aMza evA jaina dharmadarzanane puraskA2Ine cAle che. 'ahiMsA paramo dharma:' e emanuM jIvanasUtra che. ane ahiMsAne te 130 ! Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApaka premadharma tarIke vistAra che. emane ApaNI saMskRtinAM satyaniSThA, sauMdaryaniSThA, samanvayabhAvanA, mUlyaniSThA, vidyA, kalA, zIla, sAhitya, tattvajJAna vagere mATe bhArobhAra gaurava che. e sAMskRtika samuddhAra mATe lakhe che. eTale sAMprata jIvanamAM jyAM jyAM saMskRtino ane vyApaka mAnavatAno droha thato dekhAya che, tyAM ApaNA sAMskRtika jIvananI samIkSA kare che. kema jIvavuM?'no uttara emanA jIvana ane sAhityamAMthI jaDI rahe. e sAhityane khAtara sAhityamAM mAnatA nathI. 'kalAne khAtara kalA' e emanuM dhyeya ja nathI. gAMdhIjIe kahyuM hatuM ke jIvana sau kalAthI adakuM che. uttama jIvI jANe te ja uttama kalAkAra. kumArapALano puruSArtha A jIvanamAM mImAMsaka ane kalAkAra thavAno che. sAhitya eTale jIvananI samIkSA' evI samaja sAthe te sAhityanuM sarjana kare che. TaoNlsToyanI jema sAhitya dvArA bhAvAtmaka aikya UbhuM karavA mAge che. e sAMskRtika hetupura:sara lakhe che, vyAkhyAno Ape che ane dezavidezamAM sAMskRtika parivrAjaka tarIke vicare che. jainadarzananA e UMDA abhyAsI che ane e dvArA samagra Arya saMskRtine te vizvamAM vistAra che. e jIvana-prabodhaka parivrAjaka AcArya che. moTe bhAge e jIvananAM sanAtana mUlyo mATe mathe che ane tene Adhunika jIvananA saMdarbhamAM paNa jALavI rAkhavA mAge che. e mAnavatAnA pratibaddha sArasvata che. emanA sAhityamAMthI bhUlecUkeya koIne khoTo jIvanasaMdeza na pahoMce. emanI sAhitya chAba paNa patrapuSpavALI A zrImALI taNI chAba che." emanuM saghaLuM sAhitya jIvanalakSI che. bALakone preraNA Ape evI sAmagrI pIrasI che. bALaka kema DAhyoDamaro" thAya ane A vatananuM ratana banI rahe, nAnI uMmare paNa moTuM kAma kare ane nAnA haiyAmAM paNa moTI hiMmata laI AgaLa vadhe, sAcanA sipAhI bane ene mATe temaNe preraNAtmaka vArtAo, prasaMgo, caritro ane dRSTAMtakathAo ApyAM che. navazikSitomAM "mAnavatAnI maheka maheke e mATe 'birAdarI' ne motInI khetI' jevA padArthapATha ApyA che. 'apaMganAM ojasa' jevAM preraNAprada caritro ApyAM che. ciMtanAtmaka sAhitya paNa sAruM evuM saryuM che. kema karIne jhAkaLa motI' bane tenI ciMtA sevI che, ne ciMtana karyuM che. emaNe 'ekAMte kolAhalanI vArtAo lakhI che e paNa mahadaMze jIvanalakSI ja che. jIvana ane ujvaLa jIvanane bAju para mUkIne emaNe kakkAno "ka" paNa mAMDyo nathI. hA, kumArapALanuM adhajhAjheruM sAhitya jIvanalakSI che, paNa e sAva lalitetara nathI. emAM bhArobhAra lAlitya che. rasa na paDe evuM to te kaMI lakhatA ja nathI. e kharuM ke te kavitA, nATaka ke navalakathAnA sarjaka nathI. e arthamAM temane rasAtmaka ane kalAtmaka sAhityanA sarjaka na kahI zakAya. e kavi nathI, nATyakAra nathI, navalakathAkAra nathI. jayabhikhkhano eka samartha navalakathAkAra ane nATyakAra tarIkeno vAraso emaNe AtmasAt karyo nathI. jayabhikhunI 131 bahecarabhAI paTela Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsRSTi ane sarjanAtmaka gadyathI e dUra ja rahyA che. 'bApa tevA beTA' e sarvAMze to na ja hoya ne! paNa jayabhikhkhuMe nahotI karI te krikeTa-samIkSA ane sAhitya-saMzodhana-vivecana kumArapALe karyAM che. kavitA to bApa-dIkarAe koIe karI nathI. hA, kyAreka kAvyAtmaka gadya Ave che. kumArapALe eka premakAvya ke bhajana paNa nathI lakhyuM, e sAle che. paNa kadAca emane kavitAveDA pasaMda ja nahIM hoya. vyaktitva ja zistabaddha vidyArthI, adhyApaka ane sAmAjika mANasanuM, te emane kavitA, vArtA, navalakathA, nATakanI duniyA sAthe kAma pADavAnuM na phAve. emaNe moTe bhAge lalitetara sAhityasvarUpo sAthe kAma pADyuM che, ane emAM lAlitya saMbharyuM che. bALa-prauDha sAhitya, caritra, rekhAcitra, ciMtana vageremAM sarjanakalpa rasikatA niSpanna karavI e jevuMtevuM kAma nathI. emaNe saMzodhana-vivecanakSetre je kAma karyuM che te noMdhapAtra che. 'AnaMdaghana : eka adhyayana' e to emano pIeca.DI.no mahAnibaMdha. paNa e uparAMta paNa emaNe saMzodhanakArya cAlu rAkhyuM che. hamaNAM e videzomAM paDelI DhagalAbaMdha bhAratIya hastapratonI yAdInuM bhagIrathakArya karI rahyA che. adhyApaka ane te paNa abhyAsI adhyApaka che. eTale temaNe 'zabdasaMnidhi', 'bhAvana-vibhAvana' ne 'zabdasamIpa' jevA vivecanasaMgraho ApyAM che. paNa e sAhityamImAMsaka ke moTA gajAnA vivecaka nathI. emanA pIeca.DI.nA guru DaoN. dhIrubhAI ThAkarane e pUrA anusaryA nathI. kumArapALa svabhAve ja 'vivecaka' ochA che. bAkI emaNe DhagalAbaMdha sAhityika vyAkhyAno ApyAM che ane anya viSayaka lokabhogya rasika vyAkhyAnonA to lokapriya vaktA che. hA, kumArapALa eka sArA vyAkhyAtA che. vargamAM e uttama vyAkhyAtA che, ane khUba niyamita vyAkhyAtA che. emanAmAM UMcI kartavyaniSThA che. eTale ke anekavidha pravRttiomAM gaLAbUDa hovA chatAM adhyApaka tarIke kAmagIrI niSThApUrvaka bajAve che. gujarAta yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa ane vinayana vidyAzAkhAnA DIna thayA tyAre ja kahetA hatA ke kaMIka sAruM kAma karavuM che, ne karI rahyA che. gujarAtI vizvakozanuM sAphalya paNa emanI kartavyaniSThAne kA2Ne che, gujarAtI sAhitya pariSada ane gujarAta sAhitya akAdamInI vividha pravRttionA mULamAM kumArapALa paNa kharA. umAzaMkara kahetA hatA ke amane AvA vicAro ja nahotA AvatA. emanI saMpAdana aMgenI ane saMsthA-saMcAlana aMgenI kAmagIrI paNa nAnIsUnI nathI. jayabhikhkhu sAhitya TrasTa to e calAve ja. aneka TrasTonA e TrasTI, maMtrI ane hoddedAra. e eka 'TrasTavardhI TrasTI' che, 'mahAjana'nI paraMparAnA mANasa che. kumArapALa pitAzrI jayabhikhkhunI 'IMTa ane imArata'nI kaoNlama to 'gujarAta samAcAra'mAM aitihAsika rIte calAvI rahyA che. eTaluM ja nahi, e 'gujarAta samAcAra'mAM sauthI moTA kaoNlamisTa che. chApAM lekhakone khAI jAya che keTalIka vAra. paNa emanI lekhamALAo pastI thavAne 132 mAnavatAnA pratibaddha sArasvata Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale lokapriya pustako bane che, e emanI vizeSatA che. emane patrakAratva sAthe sAruM panAruM paDyuM che. e lekho to lakhe che ja, yunivarsiTIomAM patrakAratvanA adhyApaka paNa kharA. 'akhabArI lekhana' ane 'sAhitya ane patrakAratva'nA lekhaka tarIke vizeSa khyAtanAma che. emaNe patrakAratvamAM sAhityatattva umerIne ene vadhu sattvazIla banAvyuM che. e emanA patrakAratvanAM lakhANone sAhityika suvAsathI ciraMjIvI banAve che. kumArapALa e prasanna mudrAnA snehIjana che. koNa jANe kema, mArA pratye emane vizeSa snehasadbhAva che. huM emanAthI bahu moTo nathI, paNa e mane AdaraNIya gaNe che. emano viveka prazasya che. prema nikhAlasa che. e A bAbatamAM 'amadAvAdI' nathI. ghera laI jaIne, Atithya kare evA snehapUrNa yajamAna che. pitAzrI jayabhikhkhunA darzane - mulAkAte aneka vAra gayelo, tyAre emanI mahAnubhAvitAthI abhibhUta thayelo. kumArapALamAM evuM ja snehALa saujanya che, audArya che, odAtya che. mArI kaoNlejamAM Ave ja, vyAkhyAna Ape ane pustaka paNa bheTa Ape. mArI 'bALalIlA'nI hastaprata joI, to sAthe laI gayA ane e gujarAtI sAhitya pariSada taraphathI pragaTa thaI. tyAre meM enA puraskAranI 2kama mArI sva. putrI asmitA, je te vakhate emanI vidyArthinI hatI tenI sAthe pariSadamAM ApavA mokalAvI, to emaNe e pAchI parata mokalAvI. hamaNAM ame viramagAma kaoNlejanA vArSikotsavamAM gayA to tyAM ThakkarabApA chAtrAlayamAM tejasvI vidyArthIo mATe 'zilDa' bheTa Apyo ! jyAM jAya tyAM sAhitya, ciMtana ne vyaktitvanI suvAsa mUkatA Ave. emanA priya mitro paNa keTalA badhA ! viramagAmamAM vikalAMga sAhityarasika bhAI paMkajane sAme cAlIne maLavA gayA. saujanya to jANe emano svabhAva ja che. '52duHkhe upakAra kare, toye mana abhimAna na ANe re' evA e vaiSNavajana vItarAganI dizAmAM pragati karI rahyA che. anAsaktipUrvaka sAhitya, dharma, saMskRti, samAja vagerenI sevAno karmayoga karI rahyA che. anAsakta che eTale evaoNrDa to emane zodhatA Ave che. keTakeTalAM evaoNrDo ane pAritoSiko teo pAmyA che. spardhAtmaka pAritoSika maLe ane gaurava puraskAra paNa maLe. teo jena jyotirdhara' che, 'gujarAta ratna' che. emane jaina ratna'no evaoNrDa mAnanIya vaDApradhAna zrI aTala bihArI vAjapeyInA haste 2002mAM apAyo hato. 2004nA prajAsattAka dine bhArata sarakAre emanuM 'padmazrI' evaoNrDanI ghoSaNAthI sanmAna karyuM, ane mAnanIya rASTrapatizrInA haste tenuM arpaNa karavAmAM AvyuM. gujarAtamAM pU, ke. kA. zAstrI pachI kumArapALa A kSetranI sevA badala padmazrI bane che te gujarAtanA sAhityakAro ne sArasvato mATe gauravaprada ghaTanA che. DaoN. kumArapALane A bahumAna badala hArdika abhinaMdana ! 133 bahecarabhAI paTela Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhAzIrvAda zabda-zilpI DaoN. kumArapAla desAI ko san 2004 ke gaNatantra dina ke avasara para padmazrI khitAba diyA hai yaha jaina samAja ke lie bar3I prasannatA kI bAta hai| yogya vyakti kA yogya sanmAna karanA yaha hamAre bhArata varSa kI apanI pAraMparika pahacAna hai| DaoN. desAI jaina dharma ke deza-videza meM prakhyAta acche cintaka, lekhaka aura pravaktA hai / jaina caritra kathAnakoM ko rasaprada zailI meM Alekhana karanA, preraka kathAoM kI pustakeM likhanA, videzoM meM dharma pracAra, sAhitya ke kSetra meM yogadAna ityAdi pravRtti karate rahe haiM / jaina itihAsa kI mahattvapUrNa ghaTanAoM ke sundara lekha samAcAra patroM meM subodha va sarala saMskArI bhASA meM rocaka zailI dvArA prastuta karane kA tarIkA anumodanIya hai| khAsa kara aMgrejI meM zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu ke jIvana para likhA grantha vAstava meM DaoN. desAI ke gahare adhyayana aura parizrama kA paricaya detA hai| nape tule zabdoM meM pravacana dene kI paddhati bhI eka ora unakI vizeSatA hai| yaha eka yogAnuyoga hI kahA jAyegA ki pUjyapAda yoganiSTha 108 amara grantha praNetA AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja ke smAraka grantha likhane kA lAbha inake pitAzrI ko milA thA to parama pUjya mahAna gacchAdhipati AcArya zrImat kailAsasAgarasUrIzvarajI mahArAja kA pavitra jIvana caritra likhane kA lAbha DaoN. desAIjI ko milaa| ye donoM caritra-grantha vAcakoM ko preraNA dete haiM aura jinazAsana ke sAdhu bhagavantoM para ahobhAva paidA karate haiN| ___Apake dvArA gurjara sAhitya sarjana Adi dvArA sundara Alekhana hote raheM aisA isa avasara para merA zubhAzIrvAda hai| AcArya padmasAgarasUri 134 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama hadayanA zubha AzIrvAda pAThavIe chIe. zubhecchA arpaNa karIe chIe. tamoe tamArA jIvanamAM ghaNAM kSetre ghaNI rIte yazovala pragati sAdhI che temAM khUba khUba vadhAro thAya tevA amArA zubhAzIrvAda che. tamArI pratibhA pitAjI karatAM paNa savAI jhaLakI che. vaktA tarIke paNa tame nAma kADhyuM che. kobA prekSA vizvabhAratImAM DaoNkTara pheDarezananI sabhAmAM kumArapALa desAI have vaktavya Apaze tevI jAherAta thatAMveMta sabhAmAMthI zrotAgraMdano je madhurakaratala dhvanino nAda prasaryo teno guMjArava hajIya kAnamAM sacavAyo che. vaktavya-samApti vakhate thatA karatala dhvani karatAM nAma bolAya tyAre thato karatala dhvani judA kuLano hoya che. AvI lokapriyatA temaNe hAMsala karI che. teo nirogI dIrdhAyu sAthe sakala saMghanI, dezanI, vidvat vizvanI sevA karatA ja rahe, karatA ja rahe. AzIrvAda pradhunavijayajI mahArAja 135 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra jainasamAjanuM gaurava amArabhAInA vyaktitvanuM vadhu sparzI jAya tevuM pAsu te temane premALa ane mAyALu hayuM che. saurASTranI dharatImAM emanAM mULa hovAnI sAbitI emanuM lAgaNIsabhara vyaktitva ApI jAya che. prAdhyApaka, sAhityakAra ane vahIvaTakAra hoya ane chatAM lAgaNIbhInA hRdayanI mAvajata karI jANe evuM. AjanA vyavahAromAM, javalle ja jovA maLe. jaina samAjanAM kAryo aMge paNa temanI dRSTi tathA pradAna haMmezAM maulika hoya che. praNAlikAgata kAryo karatAM judI ja dizAmAM ane judA ja dRSTikoNathI jaina dharmano mahimA vadhAravo ane jainatvanA hArdane phelAvavuM e temanuM priya jIvanakArya rahyuM hoya tema lAge che. ane dRSTisaMpanna tathA priyakara AyojanakSamatAne kAraNe te viSayamAM temaNe manacAhI saphalatA paNa hAMsala karI ja che. thoDA vakhata agAu temane, terApaMtha jaina saMpradAya dvArA gaurava puraskAra apAyo tyAre jene zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanuM gaurava vadhyuM hoya tevuM lAgeluM ane have jyAre temane padmazrI alaMkaraNa prApta thAya che tyAre samagra jaina samAjanuM gaurava thatuM hovAnuM lAge che. tame, mitro, kumArabhAIne biradAvato tathA vadhAvato graMtha pragaTa karI rahyA cho te jANatAM AnaMda thAya che. tamAruM A kArya sarasa rIte saphaLa thAya tevI zubhakAmanAo pAThavuM chuM. zIlacaMdravijayajI ma.sA. 136 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIrA kAmanA karanArane bolavuM paDatuM nathI. enuM kAma pote ja bole che ane Ama zrI kumArapALabhAInAM sarjano ja emanA nAmanI Ahaleka pokAre che. emanA sarjananI vihArayAtrA vAMcatAM ja "adhadhadha ! oho ! adbhuta!'' evA zabdo svAbhAvika sarI paDe che. sAmAnya rIte gujarAtI prajAne AvI badhI sAhityanI bAbatamAM 2sa ocho rahe che. ene to basa eno dhaMdho ja vahAlo. to pachI zrI kumArabhAImAM A badhuM AvyuM kyAMthI ? emanI jvalaMta kArakirdImAM pitAzrI bAlAbhAI desAI (jayabhikhkhu) ane mAtuzrI jayAbahenanA saMskAronuM amUlya yogadAna raheluM che. pitAzrIe sAhityanA kSetre amara IMTa mUkI zilAsthApana karyuM ane e zilA upara putre gaganacuMbI imAratanuM sarjana karyuM. ane da22oja e imAratanAM caNatara UMcAM UMcAM thatAM jAya che. AkAzane AMbIne e imArata UbhI che. IMTa ane imArata'nI yazogAthA pAMtrIsa varSathI 'gujarAta samAcAra'mAM akhaMDa dIpakanI jyota mAphaka jhagamagI rahI che. e kaoNlamathI 'gujarAta samAcAra' gauravavaMtuM banyuM che. mahAmUluM suvarNIpaccha zrI kumArabhAInI haraNaphALanI pAchaLa pUrA nirvedacaMdravijayajI ma.sA. parivAranuM yogadAna raheluM che. khAsa karIne mAtA ane patnInuM. mAtAno sneha kadI nivRtta thato nathI ane mAtAnA AzIrvAda kadI karamAtA nathI. mA e to janmadAtrI, jIvanadAtrI ane saMskAradAtrI che. mAtAe Apelo upadeza e jagatanA tamAma jJAnabhaMDAronA jJAna karatAM zreSTha che. mA e jagatanI sauthI moTI vidyApITha che. 137 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khamIra ane khamIravaMtAM dezadAjhathI raMgAyelAM mA jayAbahena AjhAdI jaMganI asahakAranI caLavaLanAM sAthI-sAkSI ane sahabhAgI hatAM. bhAratamAtAnI AjhAdI aMgenI gAMdhIbApunI vAto dIkarAne karatAM. dIkaro e vAta sAMbhaLato ane dezabhaktinA raMge raMgAto. sattAvIza varSe kumArabhAIe pitAnI chatrachAyA gumAvI. pitAzrI nAmI lekhaka hatA. emanI lekhanakaLA para loko ApharIna hatA. svamAnI paropakArI, udAra svabhAvanA kAraNe duHkhiyAnAM AMsu lUchavA potAnI mUDI vAparatA acakAtA nahIM. pariNAme jyAre teo paralokanA paMthanA pravAsI banyA tyAre mAtra sADA traNaso rUpiyAnI rokaDa silaka mUkIne gayA, paNa dIkarAne susaMskArono eTalo jabaradasta vAraso ApIne gayA ke e dIkarAe sADA traNaso rUpiyAmAMthI sADA traNaso abaja karatAM paNa vadhAre ijjata meLavI ! AjanI tArIkhamAM jo pitAzrI hayAta hota to dIkarAnA kAma para ovArI gayA hota! khammA, mArA lAla' ema kahIne dIkarAne premanAM AMsuothI navaDAvyo hota. zrI kumArabhAInAM sarjanayAtrAnA vizALa phalakane jotAM ema lAge che ke A badhAnI pAchaLa pitAnA ane vaDIlonA devI AziSa ja kAma karI rahyA haze ane e anumAna khUba vizvasanIya lAge che. ATaluM badhuM lakhavA mATe keTaluM badhuM vAMcyuM haze? ATaluM vAMcyuM kyAre lakhyuM kyAre ane kevI rIte ? samaya kyAMthI ane kevI rIte meLavyo haze ? A saMdarbhamAM eka vAta Ave che: "ene ghaNo samaya maLe che, kAraNa e ghaNuM kAma kare che. ene samaya maLato nathI, kAraNa ke kazuM karato nathI." jene kAma karavuM che tenI pAse samayano sukALa che. jene kAma karavuM nathI tenI pAse samayano dukALa che. je samayane sAcave che tene samaya sAcave che. "He who masters the time, masters the success too.' agiyAra varSanI ramavAnI uMmare 'jhagamagInuM sarjana karanAranuM jIvana paNa jhagamagI UThyuM. saurASTra eTale siMhonI dharatI. e dharatInAM saMtAno paNa siMha jevAM ja hoya. zrI jhaveracaMda meghANI jevA moTA gajAnA kavi, lekhaka ane gAyakanAM lekho ane gIto zrI kumArapALane vAMcavA maLyAM. maDadAmAM paNa prANa pUre evA bhaDavIra zrI jhaveracaMda meghANInAM dezadAjhathI bharapUra dezabhaktinAM tejAbI gItoe AkhA malakane jagADyuM. rakta TapakatI so so jhoLI samarAMgaNathI Ave? A ane AvAM bIjAM keTalAMya zauryagItonA racanAra A kavi upara dezadrohano Aropa mukAyo ane be varasanI jelanI sajA jAhera thaI. nyAyAdhIze zrI meghANIne pUchyuM, "tamAre kaMI kahevuM che ?", "hA, sAheba, mAre gIta gAvuM che." zrI meghANInI A vAta svIkArAI. bhAratanI gulAmInuM dezabhaktinuM gIta gAyuM je sAMbhaLatA nyAyAdhIzanI AMkhamAM paNa pANI AvI gayAM. AvAM yazasvI gItonA lakhanAra-gAnAra uparAMta zrI guNavaMtarAya AcArya - kavi kAga e 138 mahAmUluM suvarNapiccha Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhAno suvarNakALa hato. e badhAnI vANInA ujAzamAM zrI kumArabhAInA jIvanamAM ojasa patharAyAM ane je duniyAne ujAza Ape che tenA itihAsa racAya che. kaoNlejakALamAM 'vatana, tArAM ratana' vagere lakhyA. bhAratamAtAnA lADIlA sapUta - vAmana chatAM virATa, vaMdanIya zrI lAlabahAdura zAstrInA jIvanacaritra "lAla gulAbanI 60 hajAra nakalo vecAI je pustaka ziSTavAcana parIkSAmAM pAThyapustaka tarIke pasaMdagI pAmyuM. | vikalAMgo mATenuM "apaMganAM ojasa' kRtinI racanA karI. "apAhija tana, aDiga mana' nAme eno hiMdI anuvAda karyo. A kRtie kamAla karI. breila lipimAM - hiMdImAM anuvAdita thayuM ane have aMgrejI bhASAmAM rUpAMtara pAmaze ! teozrInuM rasakSetra khUba vizALa che. madhyakAlIna ane arvAcIna sAhityanA abhyAsI A lekhake mastayogI AnaMdaghanajInAM pado ane stavanonI 300 jeTalI hastapratono abhyAsa karI tenA ujAzamAM AnaMdaghanajInA kavitvane prakAzamAM ApyuM che. ane Ama karI AnaMdaghanajI jevA agharA avadhUtane samajavA mATe thoDA sahelA karI ApyA che. "Glory of Jainism', 'Essence of Jainism', 'The Timeless Message of Bhagwan Mahavir', Journey of Ahimsa' vagere keTalAMye pustako aMgrejI bhASAmAM lakhIne jaina dharmane deza-paradezamAM jIvato ane jAgato karyo che. kalamanA A kasabI kArIgare jagatane UMcI kakSAnA sAhityanI lahANI karI che. kahevAya che ke ekaso vidyArthI bhaNavA Ave emAMthI dasa vidyArthI pUrepUruM bhaNe ane e dazamAMthI eka vaktA bane che. vaktA banavuM e khUba ja agharI prakriyA che. zrI kumArabhAI eka acchA vaktA che. emanI A pratibhAnI vAto dezanI sarahada vaTAvI paradezanA pAdare pahoMcI. chellAM keTalAMya varSothI paradezamAM emanAM vyAkhyAno yojAya che. emanI vAto tAtvika-sAtvika ane mArmika hoya che. visarAtI jatI ApaNI mAtRbhASAne navapallava banAvavA deza-paradezamAM ghaNI mahenata karI rahyA che. kaMThamAM kumAza, hoTha para smita ane haiyAmAM prIta rAkhanAra A nakhazikha sajjana sahune vahAlA vahAlA lAge che. e bolatA game, e lakhatA game, e sAMbhaLavA game. e bole tyAre ema ja thAya ke e bolyA ja kare. emanI kRtio ekI beThake vAMcavAnuM mana thAya evI. jyAre kRti vaMcAI rahe tyAre ema thAya ke haju vadhAre lakhyuM hota to sAruM thAta. vAMcyA pachI mane pyAruM rahI jAya. viSayanI pakaDa paNa joradAra. 1984mAM vaeNTikanamAM popa jhaoNna paoNla sAthe mulAkAta thaI. jemAM dharmadarzana viSe sArthaka carcA karI hatI. bhojananuM nimaMtraNa hatuM. menu batAvavAmAM AvyuM. menu joI zrI kumArabhAIe kahyuM, AvuM badhuM nahIM cAle." to pachI zuM ane kevuM cAle ? tyAre kumArabhAIe "bhAta, zAka, kaDhI' 139 nirvedacaMdravijayajI ma. sA. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagerenuM sUcana karyuM. nAmadAra pope pUchyuM, "A badhuM zuM? ane jyAre e vAtanI cokhavaTa thaI tyAre popa paNa acaMbAmAM paDI gayA ke AvI vAnagI khAIne paNa jIvI zakAya che ! zrI bhogIlAla sAMDesarA, zrI bahecaradAsa dozI, zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA jevA moTA gajAnA vidvAnoe paNa zrI kumArabhAInA kAryanI bharapeTa prazaMsA karI che. eka vAta khAsa lakhavAnI ke jyAre AgalA daravAjethI vAjate-gAjate jJAna dAkhala thAya che tyAre pAchalA daravAjethI cUpakIthI mAna dAkhala thAya che. zrI navapadajImAM sAtamA pade jJAna ane aDhAra pApasthAnakomAM sAtamA sthAne mAna-abhimAna. Ama jJAna ane mAna baMne joDiyA bhAI che, paraMtu A vAta badhAne ekasarakhI rIte lAgu pADI zakAya nahIM. e to je adhUro hoya tene A vAta lAgu paDe. je chalakAya te pUro nahIM ane je pUro hoya te chalakAya nahIM. zrI kumArabhAI pUrNa nahIM, paNa saMpUrNa che, tethI e kadI chalakAyA nathI. jyAre juo tyAre vinIta ane vinamra emanI pratibhA dekhAya. sAhitya, saMskRti ane zikSaNanI keTakeTalI saMsthAo sAthe joDAyelA che. teo je je saMsthAomAM joDAyelA che te te badhI saMsthAo navajIvana pAmI che, navapallava banI che, dhabakatI rahI che. emanA kAryakSetrano vyApa vizALa ane vaividhyasabhara che. bAkI to ghaNI vAra evuM jovA maLe ke Jack of all, but master of none, paNa ahIM to UlaTuM dekhAya che - Jack of all and master of all. anekavidha pravRttiomAM vyasta hovA chatAM eka yuvAnane zaramAve te rIte kArya karI rahyA che. bAsaTha varSanA A taravariyA yuvAna haju navAM navAM zikharo ane kSitijo sara karavAnI umeda rAkhe che. A badhAM kAryonA ujAzamAM temane rASTrapatinA hAthe padmazrIno gauravavaMto puraskAra enAyata thatAM jaya jaya garavI gujarAtanI gauravagAthAmAM eka mahAmUluM suvarNapiccha umerAyuM che. A puraskArathI gujarAta ane gujarAtI dhanya banyA che! teozrIne padmazrInA khitAbathI vibhUSita thavAnA maMgalaTANe eka jainInA nAte - eka gujarAtInA nAte pratyeka jenI ane gujarAtIne AnaMda thAya ja e svAbhAvika che. e AnaMdamAM sahabhAgI banavAno AnaMda che. hajI paNa teo potAnA medhAvI kSayopazamathI A sarjanayAtrAne - A jJAnayAtrAne yazasvI maMjhile laI jAya. ratnatrayInI ArAdhanA-sAdhanA karI sva ane sarva jIvone kalyANane mArge gati karavA preraNA ApatA rahe. teo nirogI dIrdhAyuSInA svAmI bano e ja maMgala kAmanA. 140 mahAmUluM suvarNapiccha Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - kaccha . . 1 a.kra 3. * dara karo - maka che " maramI sAhityakAra vividha kSetre aneka evaoNsa ane pAritoSiko prApta karanAra DaoN. kumArapALa desAIne emanI yazodAyI ane jvalaMta kAmagIrIne lakSamAM rAkhIne bhArata sarakAra taraphathI 2004no padmazrI evaoNrDa arpaNa karavAmAM Avyo te badala temane abhinaMdana ane amArI zubha AziSa. DaoN. kumArapALa desAInuM vyaktitva anekaraMgI che. temaNe gujarAtI sAhitya, zikSaNa, patrakAratva, samAjasevA, jaina dharmadarzana, ramatagamata vagere kSetromAM potAnuM viziSTa evuM bahumUlya pradAna karyuM che ane Aje paNa A badhAM kSetromAM temanuM pradAna vaNathaMbhya rahyuM che. A badhAM kSetromAM temanI bahumukhI pratibhA pAMgaratI rahI che. Ama chatAM jayabhikhkhanA panotA putra evA DaoN. kumArapALa desAI svabhAve namra ane nirAbhimAnI rahyA che. eka ja sTeja para emano ane amAro bheTo cAra-pAMca vAra thayo che tyAre emanI viziSTa pratibhAnI amane jhAMkhI thaI che. temanI jJAnapipAsA sadA atRpta rahI che tethI teo pravacanomAM temaja lekhanapravRttimAM satata maMDyA rahyA che. sadA praphullita rahetA DaoN. kumArapALa desAI yauvanane paNa zaramAve evo bAhya ane AMtarika taravarATa dharAve che. emanI pAse hajI aneka apekSAo cokkasa rAkhI zakIe. upara darzAvelA dareka kSetre temanuM yazasvI pradAna che. temano mukhya vyavasAya prAdhyApakano. gujarAtInA teo prAdhyApaka. ataH gujarAtI sAhityanA teo munizrI bhAnuvijayajI 14 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UMDA abhyAsI. "AnaMdaghana : eka adhyayana' e viSaya para mahAnibaMdha lakhyo ane tenA para pIeca.DI.nI upAdhi prApta karI. gujarAtInA eka niSNAta prAdhyApakanI sAthe sAthe teo jaina dharmaciMtana, prasaMgacitro, vyakticitro vagere viSayo para gujarAta samAcAra'nI ITa ane imArata', 'jhAkaLa banyuM motI', pArijAtano parisaMvAdanI kaoNlamomAM niyamita rIte lakhe che. sAthe sAthe gujarAtanAM sAmayikomAM paNa temanA lekho prakAzita thAya che. temanA viSayo gaMbhIra paNa samAjopayogI che. temanI zailI sAdI ane saraLa che. tethI temanI kaoNlamonAM lakhANo gujarAtI vAcakone ati priya thaI paDyAM che. A jANItI kaoNlamomAM temano abhyAsa, temanuM ciMtana, temanI vicArasaraNI prakaTa thAya che, je sujJa vAcako mATe preraNAdAyI banI javA pAmyAM che. temanAM lakhANo ane temanAM mananIya pravacano vidvattAmAM agra koTinAM temaja zikSitomAM lokapriya rahyAM che. bhAratIya saMskRti ane jaina dharmadarzananA maramI hovAne kAraNe temanAM lakhANo ane pravacanomAM uccatAnI chAMTa jovA maLe che. bhAratIya saMskRti ane jainadarzananA UMDA abhyAsI hovA chatAM teo jJAnano bhAra laIne deza-paradezamAM viharatA nathI. temaNe gujarAtamAM temaja dezavidezamAM jenadarzana aMge puSkaLa pravacano ApyAM che. paryuSaNa nimitte dezamAM temaja paradezamAM aneka sthaLoethI jaina dharma vize pravacano ane pravacanazreNIo ApavA mATe temane aneka AmaMtraNo maLyAM che. e rIte jainadarzananA eka UMDA abhyAsI ane maramI tarIke teo dezavidezamAM khyAti pAmyA che. Aje paNa AvAM AmaMtraNo temane maLyAM kare che. TheTha 1984thI temane paradezamAM jaina dharma ane jainadarzana vize vyAkhyAno ApavA mATe iMglenDa, amerikA, pUrva AphrikA, keneDA, siMgApora, beljiyama, hoMgakoMga, maleziyA, inDoneziyAmAM AvavA mATe AmaMtraNo maLe che. tyAM teo te aMgenA parisaMvAdomAM paNa bhAga le che, A hakIkata temane mATe temaja dezane mATe gaurava apAve tevI che. jaina dharma ane ciMtana Do. kumArapALa desAInA vizeSa rucinAM kSetro che. temanA pitAzrI jayabhikhkhanA saMskAre temanAmAM dharma ane ciMtananuM siMcana karyuM che. bhAratIya saMskRti, jaina dharma ane jainadarzana uparanA emanAM aMgrejI, hindI ane gujarAtanAM pravacanoe AMtararASTrIya kSetre gujarAtane gaurava bakyuM che. sAhityakAra ane jaina dharmadarzananA maramI evI be viziSTatAo eka ja vyaktimAM hovI e eka virala ghaTanA che. jenadarzanane lagatAM temanAM vyAkhyAnonI prazasti rUpe iMglenDamAM temane hemacaMdrAcArya evaoNrDa enAyata karavAmAM Avyo hato. e rIte dezamAM temaja paradezamAM jena dharma temaja jaina dharmadarzananI tarI AvatI viziSTatAo, pravacanomAM temaja lakhANomAM darzAvI jene dharmano AgavI rIte, temaNe pracAra-prasAra karyo hato. jene dharma pratye eka jaina tarIke prIti ane 142 maramI sAhityakAra Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna hovA chatAM temanuM mana ane temanI vicArasRSTi saMkucita nathI. samagra rIte teo bhAratIya saMskRtinA vAhaka banyA che. jena sAhitya, saMzodhana ane jenadarzana aMge mUlyavAna ane mahattvanuM kArya karavA badala 1990mAM keneDAnA TorenTo zaheramAM Ayojita dvivArSika adhivezanamAM temane presiDenTa speziyala evorDa enAyata karavAmAM Avyo hato. aneka evorDo, pAritoSiko ane sanmAnapatrathI ladAyelA DaoN. kumArapALa desAI sevAbhAvane vIsaryA nathI. 2001nI 26mI jAnyuArIe gujarAtamAM thayela bhISaNa dharakatIkaMpa vakhate bhUkaMpa-pIDito mATe bhAre jahemata uThAvI paMdara lAkha rUpiyA jeTalI rakama paradezamAMthI meLavI hatI. Ama, kumArapALanA kAryakSetrano vyApa vizALa ane vaividhyasabhara che. ahiMsA ane zAkAhAra aMge temaNe pravacano karyA che ane te viSaya para lekho temaja pustako paNa prakaTa karyA che. jaina dharmadarzana aMge temaNe vipula pramANamAM lakhyuM che. e badhAMno vigatavAra ahevAla A nAnakaDA lekhamAM Apavo muzkela che. temanuM jaina dharmadarzana upara aMgrejI, gujarAtI temaja hindImAM puSkaLa sAhitya prakaTa thayuM che. kiM bahunA ? DaoN. kumArapALa desAIne temanI A badhI virala kAmagIrIne lakSamAM rAkhIne bhArata sarakAre padmazrI evorDa enAyata karyo che te badhI ja rIte ucita che. 143 munizrI bhAnuvijayajI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmano aMtarasparza nAma to jANItuM. ITa ane imAratanA paNa keTalAka lekho vAMcyA hatA. amadAvAdamAM eka bapore amArA 'satyapathamAM DaoN. aruNAbahena ThAkara Ave che. kahe che: mA, ApanI vAto sAMbhaLIne zrI kumArapALa desAI ApanAM darzana mATe AvavA mAge che. are, aruNAbahena ! evA moTA moTA mANasone ahIM nA lAvo. evI vizeSa vyaktio joDe vaLI amAre zuM vAta karavI ane e badhI mulAkAto rahevA do. nA, mA! ghaNA vakhatathI emanI icchA che. vaLI Apa ahIM cho to lAbha maLe. samaya Apo to sAruM, ane zrI kumArapALa desAI jemanuM nAma che te AvyA. vAto thaI vizvakozanI, jaina dharmanI, zrImad rAjacaMdranI, videzayAtrAnI. vAto karatAM to evuM saheje nA lAgyuM ke A koI moTI jANItI vyakti che. jANe eka svajana lAgyA. eTale bahAra gADI sudhI vaLAvavA javAnI vAta vicArI to aruNAbahena kahevA lAgyA. sAheba to potAnI gADI sosAyaTInI bahAra dUra roDa upara mUkIne ahIM cAlatA ja AvyA che. to gADI ahIM laI Avo. nA, mA ! sAheba to kahe che ke saMtadarzane cAlatA ja javAno ziSTAcAra yathAzakti yathAsthAnethI pALavAno hoya che. mATe pharIthI teo sosAyaTInI bahAra gADI sudhI cAlatA ja jaze. 144 mA sarvezvarI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hato emano prathama paricaya. eka moTA sAhityakAramAM Avo eka bhakta paNa vase che ke je saMtadarzananI AcArasaMhitAno pratyakSa padArthapATha saune zIkhave che. vizvakozanA bhavananI nirmANabhUminuM pUjana thaze. mA! Apa jarUra e kAryakramamAM padhAro. ame nA pADI chatAM zrI kumArapALano Agraha cAlu ja rahyo. te divase nA padhAro to tamane je , divase anukULatA hoya te divase padhAro. paNa tamArAM pagalAM e bhUmi upara amane jarUrI lAge che. ati Agraha hato to divasa nakkI thayo. ame kahyuM, ame amArI rIte tyAM AvI jaIzuM, zrI kumArapALabhAIe nA pADI. bhAre varasAda vacce pote ja gADI laIne levA AvyA ane bhUmipUjananA jAhera kAryakrama pahelAM ame tyAM prArthanA sAthe gaMgAjaLa padharAvyuM. vizvakozanI badhI ja vizeSa vyaktione tyAM maLavAnuM banyuM. saMtacaraNarajanI emanI zraddhA ja jANe emano adhyAtmapremI vyaktitvano paricAyaka banI gayo. zrI sarvamaMgala ceriTebala TrasTanA yogajyota gauravanA kAryakramamAM teozrI atithivizeSa hatA. amadAvAdanA e sthaLanI sAme ja je hola hato temAM te ja samaye emane sAhityakAra tarIke dhanajI kAnajI suvarNacaMdraka svIkAravA javAnuM hatuM. chatAM emaNe TrasTanA kAryakramamAM hAjarI ApI ja. khUba sahelAIthI nA pADI zakyA hota, paNa yogajyota gauravano kAryakrama paNa emaNe potAno mAnyo ane vidyArthIjagatane potAno suMdara saMdezo Apyo ne pachI ja caMdraka svIkAravA temaNe vidAya lIdhI. eka vAra koI kAryakrama mATe hA pADI dIdhA pachI te vacanane vaLagI rahevAnI vAta emAM vacanapAlanano vizeSa guNa paNa jovA maLyo. cothI vAra svargArohaNa, aMbAjImAM A nUtana varase teo acAnaka padhAryA. mulAkAtano samaya hato. oraDo bharelo hato. teo eka sAmAnya bhaktanI jema dAkhala thayA. sau sAthe nIce ja sahaja rIte besI gayA. nA koI sanmAnanI apekSA rAkhI ke nA koI jAherAta karAvI ke ame AvyA chIe. saMtanA dvAre sarva upAdhionAM vaLagaNo uMbare ja utArIne sau sAthe nIce besI javAnI je prakRti che te kaMI ramatavAta nathI. ahIM emanI saraLatA, namratA, jijJAsu tarIkenI vizeSatA saune sparzI gaI. pharI eka vAra sUratamAM yogajyota gauravanA kAryakramamAM teoe AmaMtraNa svIkAryuM. paraMtu temanA utArA mATenI eka agatyanI sUcanA amane maLI hatI. chatAM ame to amArI rIte utAro goThavyo hato. AvyA ane utAro emane anukULa Avyo. ekamAtra sarvamaMgala TrasTanA e kAryakrama mATe ja teo sUrata AvyA ane kAryakrama pUro thatAM pAchA amadAvAda mATe vidAya thayA. 145 mA sarvezvarI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vidyArthIjagata sAtheno emano mitrabhAva ane zikSaNajagatanA emanA vizeSa svabhAvanuM paNa eka darzana ahIM joI zakAya che. hamaNAM phebruArImAM 'satyapatha', amadAvAdamAM teozrI Do. dhIrubhAI ThAkara sAthe maLyA, tyAre emane padmazrIno evorDa maLavAnI ghoSaNA thaI cUkI hatI. ATalA moTA sanmAna pachI koI paNa mANasane bhAre thaI jatAM vAra lAgatI nathI, paNa ahIM to e ja namratA, e ja saraLatA, e ja sAdAI. jANe jhUkIne jItI javAnI vizeSatA evI ja akabaMdha rahI. khUba UMce UDanArA dharatIne vaMdatA hoya che evuM kaMIka zrI kumArapALa desAImAM jovA maLe che. have eka prArthanA che ke aneka bhautika evorDa prApta karanAra zrI kumArapALa zrI arihaMtakRpAno amara evorDa prApta kare. dezavidezamAM bhAratIya saMskRtinA devadUta banIne potAnuM jIvana vadhu ne vadhu ujvaLa kare. himAlayavAsI saMta zrI yogezvarajInAM zikhyA ane sarvamaMgala ceriTebala drasTanAM preraka. 146 adhyAtmano aMtarasparza Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki . mI. - - - .*"kAja vaizvika pratibhAno paricaya gujarAtanA jANItA, lokalADIlA, labdhapratiSThita lekhaka, vivecaka, ciMtaka ane sAhityakAra evA Do. kumArapALa desAIne bhArata sarakAre 2004nA prajAsattAka dinanA parva prasaMge rASTrano gauravazALI kahI zakAya tevo padmazrI' khitAba enAyata karyo che, te jANIne mane atyaMta AnaMda thayo. A sanmAna mAtra DaoN. kumArapALa desAInuM ja nahIM, paraMtu gujarAta ane gujarAtI sAhityanuM paNa sanmAna che. DaoN. kumArapALa desAInAM vatana, parivAra vagere bAbatathI bhAgye ja koI ajANa haze. putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI A satya kathana pramANe temanA pitAzrIe jayabhikhkhanA upanAmathI gujarAtI sAhityanI ghaNI moTI sevA karI. pitAzrI jayabhikhubhAI(bAlAbhAI desAI)e temanA lADakavAyA A putra Do. kumArapALa desAIne gujarAtI sAhityanAM vizALa ane vipula kSetromAM ghaNI UMcI preraNA ApI. jagatano niyama che jenA pitA pUjAya teno putra na pUjAya, jeno putra pUjAya tenA pitA na pUjAya. bhAratIya saMskRti ane sabhyatAmAM eka vizeSatA e rahI che ke rAma pUjAyA, dazaratha na pUjAyA; kRSNa pUjAyA, vAsudeva na pUjAyA. rAma pUjAyA paNa lavakuza na pUjAyA. A paraMparA rahI, tema chatAM eka vizeSatA e paNa che ke mA paNa pUjAya, pitA paNa mahaMta devaprasAdajI ma. 11 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjAya ane putra paNa pUjAya. jema ke pArvatI pUjAya, zaMkara pUjAya ane gaNapati paNa pUjAya. A prAcIna paraMparAne jo lakSamAM rAkhIne ApaNe DaoN. kumArapALa desAInA sAhityakSetramAM pradAnane mUlavIe to emanI dRSTi lokasamAjane dharmAbhimukha banAvavAnI che. dareka saMpradAyanAM saMto ane zAstrone lakSamAM rAkhI sonI adaba jaLavAya evI mAna-maryAdAvALI vicArazailIthI lakhe che. emanI kalamamAMthI prajAnA jAhera jIvananA Adarza ghaDAyA che. DaoN. kumArapALa desAInA paramapUjya pitAzrI jayabhikhkhu' ke jeo vAstavamAM mUrdhanya sAhityakAra, saMta guNAnurAgI hatA. zrI 'jayabhikhkhu' eTale ke bAlAbhAI desAI, saunA priya lekhaka tarIke Aje paNa pUjanIya ane smaraNIya banyA rahyA che. mAtuzrI jayAbahenanA AzIrvAdathI deza ane videzamAM sAhityane lokabhogya banAvavAnuM kaThina kArya zrI kumArapALabhAIe karyuM, to DaoN. kumArapALa desAInI sAhityika saphaLatAmAM jemano sathavAro avarNanIya rahyo che tevA a. sau. bahenazrI pratimAbahene amUlya sahayoga ApI kumArapALabhAInA sAhityane sugaMdha arpI che. Ama, A saphaLa gujarAtI sAhityakAre sAhityane ane potAnI paraMparAne jAgrata rAkhavAnuM kArya karyuM che, jethI DaoN. kumArapALa desAInA A sanmAnathI sau koIne AnaMda thAya te svAbhAvika che. Izvara temanI kalamanI nIti, rIti ane prItinA triveNI saMgamane hajI paNa vadhu sAmarthya bakSe, temanAmAM rahelA jJAnano pravAha jIvamAtranA kalyANa mATe, pIDitonA duHkhane dUra karavA khUba ja upakAraka bano tevA mArA aMtaHkaraNathI zubhAzIrvAda vyakta karuM chuM. rASTrapati evaoNrDathI vibhUSita banIne DaoN. kumArapALa desAI kharA arthamAM paramAtmAnI kRpAnA sadbhAgI banyA che. temanI A bahumukhI pratibhAne lokonI samakSa laI javA mATe, DaoN. kumArapALabhAI desAInI vaizvika pratibhA upara prakAza pADatuM pustaka pragaTa karavAmAM AvI rahyuM che te mATe huM vidyAvikAsa TrasTa, navacetana kAryAlaya ane navabhArata sAhitya maMdirane ghaNAM ja abhinaMdana ApuM chuM. Ama to varSothI ApaNe sau gujarAtanA TocanA kahI zakAya tevA eka akhabAramAM DaoN. kumArapALa desAIne vividha viSayo para vAMcatA rahIe chIe jethI temanA sAhityanI anokhI tAkAtathI bhAgye ja koI ajANa haze. paraMtu vividha kSetramAM emanA pradAnane eka suMdara majAnA pustakamAM saMkalita karIne vidyAvikAsa TrasTe A prakAre prazaMsanIya prayAsa karyo che, jethI chevADAnA sAhityarasika vAcakagaNane paNa temanI anubhUtino lAbha saMprApta thaze. 148 vaizvika pratibhAno paricaya Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TocanA akhabAramAM kaMI lakhavAnuM hoya ke deza-videzamAM mananIya pravacano ApavAnAM hoya tyAM DaoN. kumArapALa desAInI yazasvI siddhi, yazasvI kIrti ane yazasvI saraLatAno saune anubhava thayA vinA rahe ja nahIM. A temanA uccakoTinA saMskAra, parivAra ane jJAnane badhuM AbhArI che. DaoN. kumArapALa desAInA A prakAre padmazrI' evorDathI vibhUSita thavAno maMgala avasara samAjanA abhyAsu, jijJAsu evAM ApaNAM tamAma kSetranA ciMtakone preraNA Apato zubha avasara banI raho; mAnavakalyANa ane mAnavasevAnA uddezone khUba baLa ApanAro banI raho ane temanuM saphaLa ane saraLa jIvana saune mATe eka umadA udAharaNa banI raho tevI anekavidha zubhecchA vyakta karIne zrI aNadAbAvA sevA saMsthAna, jAmanagara taraphathI khUba khUba zubhAzIrvAda pAThavuM chuM. jAmanagaranA prasiddha aNadAbAvA sevA saMsthAnanA mArgadarzaka AcArya, vedAMtAcArya 149 mahaMta devaprasAdajI mahArAja Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvApeDhIne yuvAvasthA e ApaNA jIvananI sarvottama avasthA gaNI zakAya; kAraNa ke te varSo daramyAna zArIrika ane mAnasika baLa caramasImAe hovAthI aneka prakAranAM satkAryo karI zakAya che ane vipattione sahana karavAnI zakti paNa vizeSa hoya che. A kAraNathI pratyeka vicAraka yuvAnanA jIvanamAM, kiMIka ucca ane prabhAvazALI kArya karavAnI svAbhAvika tamannA hoya che. te kArya siddha karavA mATe tenI samakSa yogya Adarza paNa joIe ane dhyeyane preraka vyaMktatva anurU5 mArgadarzana ane puruSArtha paNa karavA joIe. prasannatAnI vAta che ke gujarAtanI yuvApeDhIne preraNA Ape evuM vyaktitva chellA be dAyakAmAM ApaNI sAme UbharI AvyuM che, ane te che DaoN. kumArapALa desAI. temanA jIvananAM keTalAMka pAsAMo, jeno amuka aMze ame anubhava karyo che, te atre rajU karIe chIe. AzA che ke AjanI yuvApeDhI temAMthI preraNA pAmI potAnA jIvanane unnata banAvavA prayatnazIla banaze. pU. mAtmAnaMdajI udyamazIlatA ane saMkalpabaLaH - zrI kumArapALabhAI snAtaka thayA tyArathI ja potAnA zarIranI kAryakSamatA ane daDha manobaLano sadupayoga karIne Akho divasa kAryarata rahetA, eka miniTa paNa khoTI veDaphAI na jAya te bAbatanI sAvadhAnI rAkhIne, pote je kArya siddha karavAno nizcaya karyo hoya, te AyojanapUrvaka ane satarkapaNe 150 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyA ja karatA. mAre A kArya siddha karavuM ja che evo maMtra temanA samasta vyaktitvamAMthI guMjato raheto. I. sa. 1978thI teo amArI saMsthAnA saMbaMdhamAM che. chellAM 12 varSathI to niyamitapaNe saMsthAnI DisembaranI zibiramAM AvIne teo potAnA jJAnano lAbha vizALa zrotAvargane Ape che. vaLI jyAre jyAre saMsthAnA kArya mATe ame temane bolAvIe tyAre teono eka ja javAba hoya, "Apa kaho eTale hAjara." A hakIkata temanI satkArya anumodanA ane priyajano sAthenA saMbaMdhone premapUrvaka nibhAvIne tene majabUta karavAnI tatparatAnI dyotaka che. A guNa jAhera jIvanane samarpita vyaktitvanA bahumukhI vikAsamAM agatyano che. teo musApharIthI thAkatA nathI ane bhAvanagara, pATaNa, rAjakoTa, muMbaI, surata temaja bhAratanAM anya zahero tathA briTana, amerikA ane yuropanAM aneka nagara-mahAnagaromAM vyAkhyAna ApavA jAya che. yogya Ayojana karIne yuvAno temane potAnA gAmamAM nimaMtraNa ApIne, temanA vyaktitvano, samAgamano ane bahumukhI jJAnano lAbha leze to nAnAM gAmonI (tAlukA mathakonI) yuvApeDhIne paNa preraNA maLaze. sau koInuM zreyaH temanuM vaividhyapUrNa vyaktitva e vAtanI sAkSI pUre che ke nAnA-moTA, garIba-tavaMgara, vidyArthI-prAdhyApako, kuTuMbIjano-mitro, jJAtimaMDaLo, vidyArthI saMgaThano ke mAnavasevA karatI saMsthAo - saunI sAthe haLImaLIne kArya karavAnI eka maulika hatharoTI (Art of smooth and synergistic accomplishment of Teamwork) temaNe siddha karela che. A agharuM kArya temanI saMgaThanazakti sUcave che. teo namratApUrvaka aneka vyaktionA vicAro sAthe tAlamela karIne evuM sarvamAnya samAdhAna zodhI Ape che ke je svIkAratAM satkAryanA phalakane vistAravA mATenI sudaDha ane yogya bhUmikA maLI rahe che. saMskAra-sAhityasamAjasevAno triveNI saMgama : bALapaNathI pitAzrI pAsethI maLelA sAduM jIvana ane ucca vicAronA vArasAne teoe tvarAthI vikasAvyo. eka pachI eka UMcA hoddAo maLavA chatAM temaNe potAnuM aMgata jIvana chellAM 25 varSomAM lagabhaga ekasarakhuM ja rAkhyuM. caherA para sadAya smita, atyaMta mitabhASIpaNuM, saunA jIvanamAMthI sAruM grahaNa karavuM, nirbasanatA ane je kArya hitakArI hoya te tarata ja karavAnI teyArI ane hiMmata Adi dvArA temanA aMgata vyaktitvano satatapaNe vikAsa thato rahyo che. vaLI saMskArapreraka saMsthAo sAthenA saMbaMdho paNa temaNe vikasAvyA ane samAjanA vizALa vargane upayogI vipula sAhityanuM nirmANa karyuM. 151 pU. AtmAnaMdajI Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kAryanI caramasImAM teoe gujarAtI vizvakozanI pravRttimAM AdaraNIya prAdhyApaka zrI dhIrubhAI ThAkarane ApelA bahumukhI sahayogamAM pratibiMbita thAya che; jenA phaLa rUpe vizvakozanA vistRta ane vaividhyapUrNa jJAnathI bharapUra evA 18 bhAga ApaNI gujarAtI janatAne upalabdha thayA che. gujarAtanI yuvApeDhIne prApta thayelA A arvAcIna jJAnabhaMDArano upayoga karIne, potAnA jJAnanA phalakane ane UMDANane vadhAravA yuvAmitrone sUcana karuM chuM. kumArapALabhAI sahakAryakaro sAthe maitrIpUrNa ane AtmIyatAnA saMbaMdhonA nibhAva, vikAsa ane vistRtIkaraNanI kaLA che, enAthI gujarAta, bhArata ane videzomAM temanuM mitravartuLa ane cAhakavarga vadhato rahyo che. duniyAnA aneka dezomAM temanAM vyAkhyAnonuM Ayojana thayuM ane dharma, zAkAhAra, ahiMsA, jenadarzana, gujarAtanI asmitA, ramatagamata tathA bALasAhitya jevA vividha viSayo upara temaNe potAnA vicAro vyakta karyA, jemAM satya, tathya, niSpakSatA ane vizALatA hovAthI te dvArA saune potAne yogya pAtheya maLyuM ane cAhakavarga vadhyo. insTiTyUTa opha jainolojI ane amerikAnI jainA' saMsthA sAthenA saMbaMdho ane kAryazailIthI samasta jaina samAja ane dharmanAM vikAsakAryomAM teo maulika pradAna karI zakyA. A badhAM jAhera jIvananAM kAryo karavA chatAM teoe potAnA kuTuMbanA badhA sabhyo pratyenI temaja sagAMsaMbaMdhIo pratyenI potAnI aMgata pharajo pratye kyAreya bedarakArI sevI nathI, jethI temanA suputro ane dharmapatnI paNa potAnI saMskAramaya jIvanayAtrAne sukha rUpe AgaLa vadhArI rahyAM che, ane temane paNa sarva prakAre sahayoga ApI rahyAM che. Ama, eka sAdhAraNa madhyama vargano anusnAtaka vidyArthI, 30 varSanA gALAmAM potAnA satata puruSArtha ane jIvanavikAsanI tamannAthI rASTrIya ane AMtararASTrIya kSetre suyaza ane sanmAna prApta karI zakyo; temAMthI AjanI yuvApeDhI paNa preraNA laIne udyamavaMta bane tevI apekSA. zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobAnA praNetA 152 yuvApeDhIne preraka vyaktitva Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kare di che . . . 'ka amadAra , AkA jIvanatapanI viziSTa phalazruti padmazrI DaoN. kumArapALa desAI jevI mahAna pratibhAne zabdabaddha karavAno prayatna karavo e AkAzane bAMdhavA jevuM kAma che. emanA jJAnanuM parizIlana karavuM e sAgaranuM UMDANa mApavA jevuM che. emanI vANImAM eka viziSTa prakAranI saghanatA rahelI che. emaNe uccArelA zabdomAM ajabanuM UMDANa hoya che. teo jyAre bolatA hoya tyAre bhAva, arthazakti, samajadArI vagerenuM eka samagra vAtAvaraNa sarjAya che. emanI vANImAM vidvattAno vilAsa ke pAMDityanuM pradarzana nahIM, paraMtu jIvanano vikAsa ane bhAvonI svastha abhivyakti dekhAya che. emanI kevaLa vANI nahIM paraMtu vANInI pAchaLa jIvana bole che, jIvananI tapazcaryA bole che, avirata karmayoganI dhArA bole che, jJAnanuM gaurava bole che. dareka gAmane potIko itihAsa ane AgavI bhAta hoya che. surendranagara jillAnuM nAnakaDuM evuM sAyalA gAma evI keTalIya gauravakathAo chupAvIne beThuM che. "bhagatanA gAma' tarIke jANItA A gAmamAM evA virala AdhyAtmika puruSo thayA ke jemaNe jIvanabhara adhyAtmasAdhanA mATe AMtarika puraSArtha karyo. ahIM zrI sobhAgabhAI jevI mahAna vibhUti thaI, jemane kAraNe zrImad rAjacaMdrajIe AtmasiddhizAstra' nAmanA mahAna graMthanI racanA karI. zrI rAjasobhAga AzramanA AdyasthApaka saMta nalinabhAI koThArI bhAIzrI 153 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI lADakacaMda vorA (pa. pU. bApujI)e aneka AtmAomAM sAcI mumukSutA jagADI ane teone mULa sanAtana mokSamArge vALyA. A ja sAyelA e nyAyazAstranA prakAMDa paMDita padmabhUSaNa zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnuM; jene kathAo, caritro ane tIrtho viSe aitihAsika kArya karanAra lekhaka zrI ratilAla desAInuM gujarAtI sAhityanA prasiddha sAkSara zrI jayabhikhkhanuM temaja teonA sUrya jevA tejasvI suputra padmazrI DaoN. kumArapALa desAInuM vatana che. DaoN. kumArapALabhAIne 5 pU. bApujI zrI lADakacaMda mANekacaMda vorAmAM eka saMtanAM darzana thatAM. jJAnasAgara yogezvara AnaMdaghanajI jevAnA jIvana tathA kavanamAM DUbI jaI pAramArthika satyane jeoe zodhavAno prayatna karyo evAM mA sarasvatInA sArasvata DaoN. kumArapALabhAImAM pa. pUbApujIe eka evI virala pratibhAne joI ke jeoe sAhitya tathA kalAne adhyAtmano raMga Apyo. baMne vacce premano, sadbhAvanAno hRdayasetu baMdhAyo hato. bApujI amadAvAda Ave tyAre kumArapALabhAIne maLatA. mahAyogI AnaMdaghanajInA saMzodhana aMge emaNe khUba UMDo rasa lIdho hato. e ja rIte insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA udghATana prasaMge pU. bApujI baMne divasoe upasthita rahyA hatA ane AzIrvAda pAThavyA hatA. jyAre bApujI DaoN. kumArapALabhAIne yAda karatA tyAre khUba vyasta hovA chatAM teo cokkasa padhAratA. prathama parama pUjya bApujI ane tyArabAda parama pUjya bhAIzrI nalinabhAI koThArI)nI zubha nizrAmAM zrI rAjasobhAga Azrama dvArA thatAM AdhyAtmika ane janahitanA kAryomAM DaoN. kumArapALabhAIe aneka vAra pratyakSa hAjara rahI protsAhaka baLa pUruM pADyuM che. zrImad rAjacaMdra dehavilaya zatAbdI varSa vizva stare vyApaka rIte UjavavAmAM temanA sAtha ane sahakArano amUlya phALo rahyo. dezavidezamAM prasiddha, bahu Adara jAge evuM bhArekhama vyaktitva dharAvatA chatAM teo mRdubhASI ane vinamra svabhAvI che. nAnAmoTA sahune premathI bolAve, AvakAre. game tevA tanAvayukta vAtAvaraNamAM teo satata samatAne dharI rAkhe ane tene pariNAme temanA vinodI svabhAvanI chAyAmAM sahu koI haLavAza tathA mokaLAza anubhave. pramANikatA ane parizrama dvArA DaoN. kumArapALabhAI jIvanavikAsanA unnata zikharane AMbI cUkyA che. navA navA vicArono sAkSAtkAra karI emaNe prayogazIla rIte jIvanamAM sAkArita karyA che. gujarAtI vizvakoza tenuM uttama udAharaNa che. vicArathI vidvAna ane AcArathI sajjana DaoN. kumArapALabhAInuM jIvana saMyamathI suvAsita, niyamathI vyavasthita ane maryAdAthI mahekI rahyuM che. zrImaMto satata AsapAsa pharatA hovA chatAM paNa DaoN. kumArapALabhAIe emanI zehamAM na taNAtAM potAnI asmitA jALavI rAkhI che. sattA 154 AkarA jIvanatapanI viziSTa phalazruti Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpattithI yukta lokonI vacce teo niHspRha tathA nirlepa rahyA che. prabhusparzI evA emanA jIvananI pratyeka kriyAmAM dharmanI chAyAno anubhava thAya che. DaoN. kumArapALabhAInuM tattvaciMtana tathA prabaLa vaicAritAnA sahAre teoe dharmanAM tathA Adarza jIvananAM rahasyo udghATita karyAM ane tene maulika jIvanadRSTi pradAna karI che. tattvamaMthana ane UMDI vicArazIla manovRtti dharAvatA DaoN. kumArapALabhAI viSayanA gUDhArthane saraLa zabdomAM samajAvI tathA lakhI zake che. alaga alaga dRSTikoNane lakSamAM rAkhI teonA arthagaMbhIra zabdo dhArelA viSayane sarvAMgI svarUpe oLakhAve che. saMvedanazIla DaoN. kumArapALabhAInAM lakhANomAM vartamAna samAjanI samasyAo tathA teno ukela prApta thAya che. DaoN. kumArapALabhAIe potAnA jIvanamAM udyama, sAhasa, dherya, buddhi, zakti ane parAkramano subhaga samanvaya sAdhyo che. kamaLane kAdava sAthe phariyAda nathI. gulAba kAMTAonI zikAyata karatuM nathI tema pratikULa saMjogo vacce satata smita veratA DaoN. kumArapALabhAIe athAga parizrama ane sAdhanAbaLe siddhi prApta karI che. teoe potAnAM mAtA-pitAnuM, kuLavaMzanuM, samagra jaina samAja tathA rASTranuM gaurava vadhAryuM che. emanuM sukhI, samatAmaya, saMtoSapUrNa jIvana ane kavana anekane preraNA ApatuM raho e ja abhyarthanA. zrI rAjasobhAga satsaMga maMDaLa, sAyalAnA mArgadarzaka 155 nalinabhAI koThArI (bhAIzrI) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divyaguNonA prajApitA brahmAkumArI IzvarIya vizvavidyAlaya AMtararASTrIya kSetre AdhyAtmika zikSaNa ApavAnuM kArya kare che. saMsthA samAjanA tamAma vyavasAyI varganI, viziSTa pratibhAonI paNa AdhyAtmika sevA kare che temaja vizvanavanirmANakAryamAM emanI zaktiono sadupayoga paNa kare che. AvA dRSTibiMduthI DaoN. kumArapALabhAI desAIno saMparka thayo. kumArapALabhAI Ama to jaina dharmanA marma, caitanya guladastA UMDA abhyAsI, paNa emanA vyaktitvamAM sAgaranI vizALatA jovA maLe che. emanA vyavahAramAM sarvadharmasamabhAva jovA maLe che. temaNe AdhyAtmikatAne sAcA arthamAM jIvanamAM utArI che. jyAM zreSTha kArya thatuM hoya tyAM emanI hAjarI hoya ja. mUlyalakSI zikSaNakAra ane sarjaka tarIke teo nAmAMkita che. gujarAta samAcAramAM AvatI emanI kaoNlama ITa ane imArata' tathA anya kolamo rAjayoginI brahmAkumArI lokapriya banI che. vAcakane emanA sarjanamAMthI saralAdIdI avazya preraNA maLe che. teo eka prabhAvazALI vaktA paNa che. amArI saMsthAnA nAraNapurA sevAkendranI rajata jayaMtI nimitte temaja amadAvAda ejyukezana sosAyaTInA medAnamAM keTalAMka varSo pUrve Ayojita bhArata 21mI sadIno prakAzastaMbha' kAryakramamAM emane nimaMtraNa ApyuM hatuM. anya sevAkendroe paNa 156 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emane AmaMtrita karyA che. amArI vacce AvatAM teo parivAranA sabhya hoya tevuM lAge che. emanAM pravacano sAMbhaLI zrotAgaNa prabhAvita thAya che. mArA mATe to teo eka viziSTa pratibhA dharAvatA bhAI che. temano saMparka thayo tyArathI saMsthA taraphathI emane rakSAbaMdhana nimitte rAkhaDI ane patra tathA dIpAvalI nimitte kArDa acUka mokaluM chuM. Ama teo mane dIdI kahIne Adara Ape che. meM emane amArI saMsthAnA sAhityane loko sudhI pahoMcADavA mArgadarzana ApavA kaheluM tyAre emaNe mane ziSTa sAhityanuM sarjana karatA lekhakonI sUci mokalI eTaluM ja nahIM, gujarAta samAcAra'mAM emaNe lekha paNa prakAzita karyo hato. vizvanavanirmANa mATe, sukhamaya saMsAranA nirmANa mATe jenuM jIvana sphaTika jevuM nirmaLa hoya, nirvyasanI hoya ane aneka vizeSatAo ane yogyatAothI saMpanna hoya tevI pratibhAo samAjane kaMIka nakkara pradAna karI zake che. kumArapALabhAI A kArya karI rahyA che. avAranavAra akhabAromAM emanA videzapravAso vize, emane maLatA rahetA caMdrako, evaoNrDanA samAcAro vAMcuM tyAre mane avazya khuzI thAya. samAjamAM yogya pratibhAonuM sanmAna thavuM ja joIe evuM huM daDhapaNe mAnuM chuM ane AvI pratibhAonI yAdImAM kumArapALabhAI agrasthAne Ave che. kumArapALabhAIne atyAra sudhImAM aneka caMdrako, evaoNrDa prApta thayA che. sanmAno maLyAM che. prasiddhi maLI che. teo aneka saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. Ama chatAM emanAmAM eka saMtanA jevI namratA che. emanuM prasanna mukhAraviMda saune AkarSita kare che. Aje jyAre sattA ane saMpattinI AMdhaLI doTamAM jIvanamUlyo visarAI gayAM che tyAre cokkasa Adarzo, jIvanamUlyo sAthe jIvavuM kaparuM che. paNa temaNe jIvanamAM mUlyonI sAdhanA karI che. emanuM vyaktitva haMmezAM vivAdothI mukta rahyuM che. teo sAcA arthamAM ajAtazatru banyA che. jIvana eTale sukhaduHkhanI saMtAkUkaDI. emaNe jIvanamAM kaparA divaso joyA che. Ama chatAM teo satata ane sakhata puruSArtha karatA rahyA. Aje teo eTalA uccasthAne birAje che ke ApaNuM hRdaya svAbhAvika rIte emane Adara Ape che. emanA videza pravAsomAM jainadarzane agratAkrame hoya te svAbhAvika che. Ama chatAM emaNe bhAratanI saMskRti, ahiMsA, zAkAhAra ane jIvanamUlyo vize je pravacano karyA che te bhAratanA pratinidhi tarIkenuM uttama kArya che. ApaNe jyAre pAzcAtya saMskRtinuM AMdhaLuM anukaraNa karI rahyA 151 rAjayoginI brahmAkumArI saralAdIdI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIe tyAre kumArapALabhAI videzomAM bhAratIya saMskRtinAM uccatama mUlyo samajAve che je AjanA yuganI tAtI jarUriyAta che. mane kumArapALabhAImAM saMgaThanazaktinI vizeSatA jovA maLI. teo saMgaThananA mahArathI che. bhinna bhinna saMsthAonuM nirmANa karavuM ane tene sakriya rAkhavI te emanI vizeSatA che. samAjamAM kumArapALabhAI jevI aneka pratibhAo pAMgaraze to bhAratabhUmi satvare sukhamaya saMsAra banaze. emane 2004nA prajAsattAka dinanA parva TANe bhArata sarakAra taraphathI 'padmazrI' evaoNrDa enAyata thayo che te badala AnaMda anubhavuM chuM. vyaktigata temaja saMsthA taraphathI kumArapALabhAIne abhinaMdana pAThavuM chuM. teo dina dUnA rAta cogunA pragatinA patha upara AgaLa dhapatA rahe tevI zubhakAmanAo pAThavuM chuM. 158 divyaguNonA caitanya guladastA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArata sarakAre zreSTha pratibhAsaMpanna bhAratIya zrI kumArapALabhAIne 'padmazrI'nA khitAbathI vibhUSita karyA te bhAratadezanuM ane jaina samAjanuM gaurava che. e gau2vanI pUrti mATe temanA jIvananI viziSTatAne pragaTa karatuM pustaka-prakAzana AvakAradAyaka che. kahevAya che moranAM IMDAM cItaravAM na paDe' te svataH ja oLakhAya. ApaNA kumArapALabhAIne pU. pitAzrI 'jayabhikhkhu' taraphathI sAhityalekhana ane rasaprada kathAonI racanAno vAraso maLyo che. pUjya mAtuzrI taraphathI gAMbhIrya, saMskAra ane kAryakuzaLatAno vA2so maLyo che. A uparAMta pUrvanA puNyayoge svayaM vyaktitvano vikAsa ane vividhalakSI pratibhAnuM prAgaTya e teono Agavo puruSArtha che. mAno ke pavitra triveNI saMgama. vaLI dUrasudUra dezavidezamAM khyAti pAmelA kumArapALabhAInuM vyaktitva virala che. vikAsanI haraNaphALa bharI rahelA teo eka saphaLa vyakti che. temano paricaya ApaNI kalama karatAM temanuM sAhitya, vividha kSetronI sevAo ane temanI kAryakuzaLatA bole che, chatAM prasaMge zubha bhAvanA ane guNapramoda hovo Avazyaka che. Ama to temano prathama paricaya apratyakSa hato te 'gujarAta samAcAra'nA 'jhAkaLa banyuM motI'nA lekhathI zabdapratyakSa thayo. tyAra pachI paMDita zrI sukhalAlajI pAse AvatA tyAre aupacArika paricaya 159 jAprayatna ane jipriya sunaMdAbahena vaoNhArA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thato. zrI AtmAnaMdajI prerita zrImad rAjacaMdra AzramamAM teo pravacana mATe, zibiromAM kAryakramamAM avAranavAra AvatA tyAre temanI sAthe vAtacIta thavAnA prasaMgo maLatA tathA temanAM pravacano sAMbhaLIne manamAM temanAM sAhityika kSetronA anubhava mATe mAna thatuM. AthI jyAre jyAre pustaka-prakAzanane mATe salAha jarUra paDatI tyAre temanI pAse pahoMcI jatI athavA teo mArA nivAse AvatA ane jarUrI salAha-sUcana spaSTapaNe, niHspRhabhAve ApatA. temanI salAhamAM gAMbhIryatA ane spaSTatA nikharatA te temanuM kauzalya che. vayamAM te mArAthI nAnA, A kSetre moTA kharA. sane 1990mAM meM "zrI kalpasUtrakathAsAra' lakheluM. mULa gujarAtI anuvAdamAMthI kathAnA rUpamAM hatuM. taiyAra thatAM eka AcAryazrIne batAvyuM. teoe zAstrapraNAlI anusAra maMtavya ApyuM ke "zrI kalpasUtra jainadarzanano pavitra graMtha che. te ghera ghera pahoMce ane jyAMtyAM vaMcAya to tenI pavitratA ane gUDhatA na jaLavAya. yadyapi temaNe bIjo koI niSedha na karyo, paNa pavitratA sacavAya ema tamane ThIka lAge tema karajo ema jaNAvyuM. AthI huM mUMjhAI ke zuM karavuM? ane pahoMcI kumArapALabhAI pAse. temaNe graMtha joI lIdho ane spaSTapaNe jaNAvyuM ke AmAM jainadarzananI praNAlIne bAdhA pahoMce tevuM kaMI nathI ane graMtha svayaM evo che ke tenI pavitratA jaLavAze. tame prakAzana pUruM karo. temanI A zubha bhAvanA ane sacoTa salAhathI e graMtha nizcitapaNe prakAzita thayo. pachI to tenI cha AvRtti pragaTa thaI. vaLI paMdara varSa pahelAM jAhera sAmAjika ane dhArmika kSetronI pravRttinuM prayojana rahetuM, tyAre paNa koI vikalpAtmaka saMyogo pedA thAya tyAre teo spaSTa ane sacoTa salAha ApatA. e kahetA ke potAnI svAyattatA jALavavI ane te te kSetrone yogya kArya karavAmAM kaMI abhyatA anubhavavI nahi. eka vAra mArA pustakamAM temaNe lakhelA 'aMgUThe amRta vase' pustakanAM citronI nakala karavA mATe meM pUchyuM. temaNe te ja samaye potAnI khuzI batAvI hatI. temaNe lakhela 108 citra sAthenI caritrakathAmAMthI lekhana ane citranI mArA pustaka mATe jarUra paDI. teo kahe "tamAruM ja che, khuzIthI laI zako. eka vAra ame kobA Azrama jatAM hatAM. temanI gADI AgaLa hatI. temaNe joyuM ke mArI gADI pAchaLa che. temaNe gADI UbhI rAkhI ane amArI gADIne AgaLa karI. ApaNane lAge 'A to nAnI vAta che. paNa pU. gAMdhIjI kahetA ke bhUla nAnI himAlaya jevI lAgavI joIe. jJAnIo kahe che koIno nAno paNa guNa pahADa jevo uttuMga lAgavo joIe. mAnavI bhale pUrNa guNasaMpanna nA hoya paNa jyAre guNavRddhi thAya che tyAre Ama ja thatI hoya che. samayocita guNone jIvavA e 160 janapriyatva ane jinapriyatna Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyanuM uttama kartavya che. emAM ja mAnavanI sAttvikatA ane sajjanatA nikhare che. te vyakti guNathI ja janapriyatva pAmI jinapriyatva pAme che. tyAra pachI evuM banyuM ke jema bhArata dezanI sa2kA2e zrI kumArapALa-bhAIne 'padmazrI'nI padavIthI vibhUSita karyA che tema laMDanamAM briTiza sarakAre zrI nemubhAI caMdarayAne, je kumArapALabhAInA nikaTanA mitra ane jainaoNlojInA sAthI kAryakara che temane jaina dharmanI viziSTa sevAo badala sauprathama uttama evI mAnArha padavI pradAna karI che. nemubhAI amadAvAda Ave tyAre temano utAro amArA nivAse hoya ane tyAre kumArapALabhAI avAranavAra AvatA ane maLavAnuM thatuM. tyAra pachI mArI aMtarmukha sAdhanAnA abhigamane kAraNe mAre jAhera kSetronAM kAryo, pravacano ane lekho ApavAnuM gauNa banyuM. joke kumArapALabhAI vacamAM vacamAM te te kSetranAM AmaMtraNa mokalatA ane temAM svahastAkSare snehapUrvaka lakhatA ke tame Avazo to AnaMda thaze. mAruM have jAhera kSetronuM kArya lagabhaga nahivat thavAthI temanA kAryakramomAM ke lekhanakAryamAM sAtha ApavAnuM banatuM nahi. chatAM ema to kahuM ke anyonya sneha-Adara jaLavAI rahyAM che. bhale hamaNAM pratyakSa paricaya ocho rahe che paraMtu temaNe ApelA sahakArane kema bhulAya ? tethI temanA pratyenA guNapramodathI prerAIne A lekha lakhavA prerAI chuM, chatAM vizeSa paricaya rahyo na hovAthI temane vize lakhavAmAM pUro nyAya ApI zakI nathI. paraMtu temanuM vividhalakSI vyaktitva ja evuM che ke te prasAra pAmatuM ja raheze. temanuM sAhityakSetranI vividha racanAonuM pradAna svayaM ja prakAzita che. eTale ApaNe enAthI vizeSa zuM lakhIe ? temanI anekavidha kSetronI pravRttio ane kRtio ja bolatI hoya che. tenI AgaLa ApaNI kalama nAnI gaNAya. temanAM pravacano ja svayaM temanI pratibhAne pragaTa kare che. jaina dharmanI temanI sevAonuM puNya paNa pAMgaratuM jAya che. eTale ApaNe je kaMI lakhIe te pUrNa jaNAvAnuM nathI, chatAM A nimitte temanA pratyeno ApaNo sneha sadbhAva vyakta karIne ApaNe ja saMtoSa levAno che. padmazrI'nI padavI prApta thaI, te pahelAM paNa teozrIne vividha kSetroe biradAvyA che te temanuM AgavuM sAhasa che. ApaNe sau jANIe chIe ke jAhera kSetromAM je vyaktio viziSTapaNe prakAzamAM Ave che, teo je satkAryonuM sarjana kare che tevI dareka vyaktinI pAchaLa koI ajANa kAraNa kAma karatuM hoya che te che te te vyaktionAM dharmapatnInuM yogadAna. ApaNe joyuM ke temane mAtApitAno susaMskArano vAraso maLyo hato tema kumArapALabhAInI pAchaLa temanAM dharmapatnI pratimAbahenanuM ghaNuM yogadAna che. temanI mUka sevA, sAtha ane sahiSNutAnA kAraNe teo potAnA atyaMta kAryabhAramAM paNa kaMIka 161 sunaMdAbahena vohorA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAMta anubhave che ema kahI zakAya. Ama mAtApitAno susaMskArita vAraso ane dharmapatnI pratimAbahenano sAtha - A triveNI saMgamanA bIjA yoga mATe kumArapALabhAI khUba bhAgyazALI che. eka bhAI kahe, "kumArapALabhAI to rASTrapati sudhI pahoMcI gayA' arthAt A dezanA rASTrapatinA varad haste temane padmazrI pradAna thayuM. meM kahyuM, "A to hajI prAraMbha che. kumArapALabhAI to gurjaradezanA, jenadarzananA mahAna upAsaka mahArAjA kumArapALanI sanniSTha pratibhA sudhI pahoMce. arthAt jaina dharmano pracAra kare tene pariNAme teo bhagavAna mahAvIranA paMthe pahoMcI pUrNa jIvana sArthaka kare tevI zubha kAmanA, prabhu pratye prArthanA. aMtamAM A zubha prasaMge temane ApaNe sau zubha bhAvanA pAThavIe. teo dIrdhAyuSI bane ane jaina zAsananI zreSTha sevA kare, anya kSetromAM yogadAna Ape. prabhu temane te mATe yogabaLa Ape. temanuM jIvana uttama prakAre sArthaka thAya tevI hArdika zubha bhAvanA. jenadarzana vize deza-videzamAM pravacana ApanAra, jaina dharmanA graMthonAM lekhikA ane samAjasevikA 162 janapriyatva ane jinapriyatna Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putravat mitrA bhAI kumArapALa sAthe mAro varSono saMbaMdha che. emanA pitAzrI jayabhikhkhanI 1968mAM muMbaImAM SaSTipUrti UjavavAmAM AvI hatI. e samaye muMbaImAM mahAvIra jaina vidyAlayanA mahAmAtra zrI kAMtilAla korA enuM saMyojana karatA hatA. muMbaInA roksI thiyeTaramAM e SaSTipUrti samAraMbha yojAyo, jemAM huM atithivizeSapade hato. - eka arthamAM kahuM to e samaye kumArapALane eka UgatA yuvAna tarIke joyA ane e pachI Aja sudhInAM 36 varSa daramyAna kumArapALano aneka rIte anubhava thayo. mane sahuthI vadhu sparzI gaI evI bAbata hoya to e emanI cokasAI che. e pravacana ApavA UbhA thAya ane emane jeTalI miniTa bolavAnuM kahyuM hoya, barAbara eTalI ja miniTe emanuM vaktavya pUrNa thAya. bIjI vAta che emanI namratAnI ane khyAla paNa na Ave ke ATalI badhI vidvattA ane ATalA badhA mAna-sanmAnavALI vyakti ATalI namra kaI rIte haze. AnuM kAraNa emanAmAM rahelA mAtAnA saMskAro che. mane jyAre jANa thaI ke emanAM mAtuzrI jayAbahena khUba bImAra che tyAre huM muMbaIthI amadAvAda AvIne kumArapALane ghera gayo hato ane e divase mAtAnI sevAnuM je vAtAvaraNa joyuM hatuM te haju bhUlyo nathI. teo ane temano Akho parivAra bImAra mAtAnI sevAmAM DUbI gayo hato. e pachI 163 dIpacaMdabhAI gArDI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA maMtrI tarIke kumArapALa sAthe saMbaMdha thayo, aneka samAraMbhomAM sAthe maLatA rahyA. 1994mAM zikAgomAM yojAyelI varlDa pArlAmenTa oNpha rilijiyansa'mAM ame sAthe hatA. zikAgomAM vasatA mArA putra razmi gArDIne tyAM temano utAro hato. ane e rIte kumArapALanI khUba najIka AvavAnuM banyuM. emaNe emanA pitA pAsethI sAhityano vAraso meLavyo che ane dIpAvyo che. jayabhikhkhue emanI lekhinIthI samAja ane rASTranI ghaNI sevA karI, paraMtu kumArapALe emanI lekhinI uparAMta emanAM pravacanothI paNa A kArya karyuM. videzamAM emanAM pravacanonI khUba mAMga rahe che ane cAra cAra varSa agAuthI emanAM paryuSaNa pravacano nakkI thaI jatA hoya che. A badhuM meM najaronajara joyuM che ane tyAre ja khyAla Ave ke videzamAM vasatA ApaNA bhAIonI dharmajijJAsA ane saMskArabhUkha baMnene emaNe suMdara rIte saMtoSI che. mArA samagra kuTuMba sAthe emano gADha saMbaMdha che. eka arthamAM kahuM to huM emane mArA putra samAna mAnuM chuM. putrane 'padmazrI' jevo khitAba maLe to svAbhAvika rIte ja pitAne keTalo AnaMda thAya ! eTalo AnaMda mane kumArapALabhAIne maLelA A khitAbathI thayo che. hajI emanI pAse kAma ka2vAnAM ghaNAM varSo bAkI che ane e daramiyAna teo sAhitya, samAja, zikSaNa ane dharmanAM kSetromAM vadhu ne vadhu pragatinAM UMcAM sopAno sara kare evI bhAvanA rAkhuM chuM. 164 putravat mitra Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALabhAInA kuTuMba sAtheno saMbaMdha mArA pitAzrI tathA temanA pitAzrI jayabhikhkhu'nA samayathI cAlyo Ave che. zrI 'jayabhikhkhu' sAtheno mArA pitAzrIno saMbaMdha eka nikaTanA AtmIya jana tarIkeno hato. jayabhikhkhunI jaina sAhityasarjananI pravRttithI pitAzrI ane ame so prabhAvita thayelA. Arthika viSamatAomAM paNa 'jayabhikhkhu'nI sAhitya- sarjananI pravRtti satata cAlu ja rahI. sarasvatInA upAsaka pitA-putranI A belaDI gujarAtanI saMskAragAthAmAM gauravapUrNa sthAne zobhI rahI che. vaLI A baMnee jaina dharmanI kathAone rasALa rIte rajU karIne ene vyApaka samAja sudhI mUkI ApI che. emAM jainatvanA saMskAronI suvAsa hoya che, paraMtu e suvAsa puSpamAM evI rIte mUkI hoya che ke jaina ane anya sahu koI e kathAne mANI zake. Ama emanuM sAhitya vyApaka janasamudAyane sparzatuM rahyuM. kumArapALa desAInAM pustako meM vAMcyAM che. emaNe gacchAdhipati AcAryazrI kailAsasAgarasUrIzvarajInuM jIvanacaritra AtamajJAnI zramaNa kahAve' lakhyuM hatuM. emanuM A gujarAtI pustaka huM eka beThake vAMcI gayo hato. e ja rIte emaNe lakheluM 'bhagavAna mahAvIra'nuM pustaka paNa mane khUba gamI gayuM hatuM. rajUAtanI chaTA, mArmika Alekhana ane graMthanuM utkRSTa mudraNa e badhuM emanA graMthomAMthI jovA maLe che, AthI emanAM pustako mAre mATe vAcanano AnaMda banI rahyAM che. 165 gauravano anubhava zreNikabhAI kastUrabhAI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALabhAI sAtheno mAro saMbaMdha paNa khUba AtmIya ane uSmAbharyo rahyo che. amArA parivAranA TrasTa dvArA saMcAlita mohinAbA kanyA vidyAlayamAM mArI vinaMtIne mAna ApI kumArapALabhAInA pUjya kAkA zrI ratilAla dIpacaMdabhAI desAI nItizikSaNanA vargomAM sevAo ApatA hatA. niyama mujabanA vargonA samaya uparAMta vizeSa sagavaDa rUpe TrasTa dvArA A pravRtti cAlatI hatI. pUjya zrI ratibhAInA avasAna bAda nItizikSaNanuM e kArya mArI vinaMtIne mAna ApI kumArapALabhAIe paNa cAlu rAkhyuM. e pravRttimAM kumArapALabhAInuM pradAna khUba ja mahattvapUrNa banI rahyuM. ghaNA samaya agAu zrI dhIrubhAI ThAkara tathA zrI sAMkaLacaMdabhAI vizvakozanI eka khUba ja mahattvAkAMkSI yojanA sAkAra karavAnA saMkalpa sAthe mane maLyA. teonA A saMkalpamAM zrI kumArapALabhAI paNa joDAyA hatA. gujarAtI bhASAmAM A prakAranA kozanuM Ayojana retImAM nAva calAvavA jevuM lAgyuM, tema chatAM te sauno te samaye A yajJa pAra pADavAno daDha nirdhAra joIne huM paNa temAM joDAyo. kumArapALabhAInI bahumukhI pratibhAe ane DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA bhekhadhArIpaNAne kAraNe vizvakozanA A yajJanuM kArya supere cAlI rahyuM che ane atyAra sudhImAM tenA hajAra hajAra pAnAMno eka evA 18 graMtha pragaTa thaI cUkyA che ane atyAre gujarAta vizvakoza TrasTanuM navuM makAna paNa taiyAra thaI rahyuM che. Ayojanabaddha chatAM ghaNo karakasarapUrNa vahIvaTa e gujarAta vizvakoza TrasTanI vizeSatA che. mArI dRSTie kumArapALabhAInA jIvananuM A mahAmUluM pradAna raheze. iMglenDamAM tathA anya dezomAM aMgreja zAsana daramyAna ApaNI ghaNI prAcIna hastaprato laI javAmAM AvI hatI. te hastapratonA keTalaoNga taiyAra karAvavAnI eka bhagIratha yojanAnuM svapna laMDana rahetA zrI nemubhAI caMdarayAnuM hatuM. teoe te mATe zrI kumArapALabhAIno sahayoga mAgelo. A pravRttimAM mane paNa khUba rasa paDyo. kumArapALabhAInI kuneha, vicakSaNatA ane vidvattAne kAraNe ja A kAryano paNa AraMbha thayo ane temAM khUba ja pragati sAdhI zakAI che. A pravRttimAM ApaNA dezanA bhUtapUrva vaDApradhAna zrI aTalabihArI vAjapeyI peTrana tarIke joDAyelA che ane e ja rIte briTananA agraNI rAjapuruSo AnI sAthe joDAyelA che. jene sAhitya saMzodhana tathA adhyayananA kSetre ApaNI zramaNa saMsthAne khUba ja dUragAmI pariNAmo prApta thAya tevI A pravRttimAM kumArapALabhAInI sAthe sahabhAgI thavAno mane khUba ja AnaMda che. kumArapALabhAInI pratibhA vividha kSetromAM sugaMdha prasarAvI rahI che. teo prabhAvazALI vaktA che. gujarAta ane bhAratamAM Thera Thera vyAkhyAno ApavAnI sAthe temane iMglenDa, amerikA, 166 gauravano anubhava Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva AphrikA, keneDA, siMgApora, beljiyama, hoMgakoMga, maleziyA, inDoneziyA vagere dezomAM paryuSaNa nimitte temaja parisaMvAda Adi nimittoe ApelAM vyAkhyAno khUba prazaMsA pAmyAM che. meM paNa temanAM ghaNAM vyAkhyAno ane bhASaNo sAMbhaLyAM che. e bolavA UbhA thAya tyAre evuM manamAM thAya ke teo bolyA ja karene ApaNe sAMbhaLyA ja karIe. A rIte jaina dharmanA siddhAMto janasamudAya sudhI pahoMcADavAnuM kArya kumArapALabhAIe karyuM che. sAmAnya rIte vyakti lekhanamAM kuzaLa hoya, te vaktA tarIke prabhAvazALI na hoya. kumArapALabhAImAM banne zaktio che paraMtu enI sAthosAtha kAryakramonA Ayojana ane saMsthAsaMcAlananI AgavI sUjha che. Ane pariNAme kAryakramanA AyojanamAM teo cokasAI rAkhe. e samayasara pUro thAya teno khyAla rAkhe. gujarAta vizvakoza TrasTanA kAryakramomAM meM A najaronajara joyuM che. evI ja rIte bhAratamAM emaNe ekale hAthe insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInI pravRttio karI ane jaina saMsthAomAM A saMsthAne mAnabharyuM sthAna apAvyuM. vaLI, videzanA sevAbhAvI mahAnubhAvo sAthe emano satata jIvaMta saMparka jovA maLyo che. teo DaoN. maNibhAI mahetA, DaoN. dhIraja zAha, ratibhAI caMdarayA jevI vyaktio sAthe gADha saMparkamAM rahetA hoya che ane teo bhAratamAM Ave tyAre milana samAraMbha yojIne ekabIjAno paricaya karAve che. AvuM setu banavAnuM kAma mahattvanuM che. gujarAta samAcAramAM "IMTa ane imArata' kaoNlama e pitA-putranI yazasvI kalagI che. pitAputra dvArA pacAsa varSathI paNa vadhu samayathI niyamita rIte kaoNlama lakhAI hoya evo gujarAtI patrakAratva kSetramAM bIjo koI dAkhalo jovA nahIM maLe. A uparAMta pArijAtano parisaMvAda', 'jhAkaLa banyuM motI' ke 'AkAzanI oLakha jevI kaoNlamo dvArA emaNe sArI evI nAmanA meLavI che. emanA A lakhANanA vAcanathI mANasa hatAzA khaMkherIne hiMmatavAna banato hoya che. mANasanuM jIvana vadhAre ne vadhAre Urdhva kema bane eno teo satata khyAla rAkhatA hoya che ane e dRSTie emaNe sAhityanI mAphaka patrakAratva dvArA paNa samAjanA saMskAraghaDataramAM yogadAna ApyuM che. ramatagamata kSetre paNa kumArapALabhAInuM pradAna ullekhanIya che. temaNe vividha klabo ane saMsthAomAM ramatagamata vize traNasothI vadhu vaktavyo ApyAM che. kumArapALabhAI judA judA traNa viSayomAM pIeca.DI.nA gAiDa tarIke mAnyatA dharAve che. sAhitya, patrakAratva ane jainadarzanamAM kumArapALabhAInA mArgadarzana nIce paMdara jeTalA vidyArthIoe pIeca.DI.nI padavI prApta karI che. AvA to anekavidha kSetre kumArapALabhAInI pratibhA ane vyaktitvanI sugaMdha prasarI rahI 167 zreNikabhAI kastUrabhAI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mane haMmezAM eka vAtanuM khUba ja Azvarya thatuM rahyuM che. kumArapALabhAIne Izvare covIsa kalAkane badale aDatAlIsa kalAka ApyA che ke zuM? vividha kSetromAM vyApa ane UMDANa - baMne dRSTie teoe khUba ja siddhio hAMsala karI che. kumArapALabhAIne bhArata sarakAra taraphathI padmazrIno khitAba enAyata karavAmAM Avyo che. mAnavIya mUlyonI pratiSThA karanAra kumArapALabhAIno padmazrInA evaoNrDa dvArA samucita samAdara thayo che. A evorDathI ApaNane saune gauravano anubhava thAya te svAbhAvika che. mArA emane abhinaMdana ane bhaviSyamAM teo judAM judAM kSetromAM vadhu ne vadhu vikAsa sAdhe tevI zubhecchA pAThavuM chuM. 168 gauravano anubhava Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che saMkalpa ane siddhi jANItA lekhaka, adhyApaka, patrakAra, tattvaciMtaka DaoN. kumArapALa desAIne bhArata sarakAra taraphathI padmazrI'no ilakAba maLe che, e mAtra jeno mATe ja nahi, samagra gujarAta mATe gauravarUpa ghaTanA che. bhUtakALamAM keTalA ochA gujarAtIone A ilakAba maLyo che! e vAta ja A ilakAbanuM mUlya samajavA mATe pUratI che. DaoN. kumArapALa desAI mArA mitra che ema kahevA karatAM mArA svajana che ema kahevuM vadhAre yathArtha che. amArI maitrI eka pArivArika saMbaMdhamAM pariNamI che. eka vaDIla tarIke emanI vikAsayAtrAno huM sAkSI chuM. DaoN. kumArapALane pahelI vAra maLavAnuM thayuM amArA zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha dvArA Ayojita paryuSaNa vyAkhyAnamALA nimitte. pahelI mulAkAte ja temanA maLatAvaDA svabhAvano paricaya thayo. paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM temanAM vyAkhyAno zrotAomAM atyaMta priya banyAM. teo eka kuzaLa vaktA to che ja, paNa pUrI sajjatA sAthe vyAkhyAno Ape che, AthI ja e mATe emanI dizAo khUlatI gaI ane AMtararASTrIya stare temaNe mAnabharyuM sthAna meLavI lIdhuM che. DaoN. kumArapALa sAthe vyAkhyAnamALAnA nimitte thayelI maitrI AgaLa jatAM pArivArika saMbaMdhamAM pariNamI. pachI to amadAvAda javAnuM thAya to sagAMsnehIone tyAM na UtaratAM emane ghera ja ramaNalAla cI. zAha 19 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UtaravAnuM nizcita thaI gayuM. emanAM mAtuzrI sva. jayAbahena ane dharmapatnI so. pratimAbahenanuM Atithya mANavAno avasara aneka vAra sAMpaDyo che ane enAM madhura smaraNo tAjAM ja che. maitrInI kaLA zrI kumArapALane emanA pitAzrI sva. zrI jayabhikhu taraphathI vArasAmAM maLI che. navA navA saMbaMdho bAMdhavA ane jALavavA e aMtaranI udAratA vagara zakya nathI. dhUpasaLInI jema jIvana jIvavAnI emanA pitAzrInI bhalAmaNa emaNe potAnA jIvanamAM barAbara utArI che. koIkane mATe kazuM karI chUTavAnI tamannA emanA jIvanamAM rahelI che eTale ja emanuM mitravartuLa ghaNuM moTuM che. emanI suvAsa keTalI badhI che eno e paricaya karAve che. adhyayana, adhyApana, lekhanakArya, patrakAratva, ramatagamata ema vividha kSetre DaoN. kumArapALe ghaNI sArI siddhi meLavI che. gujarAta samAcAramAM potAnA pitAzrInI kaoNlama "ITa ane imArata emaNe cAlu rAkhI ane Aja divasa sudhI enuM lekhana-saMpAdana-saMcAlana teo karatA rahyA che. taduparAMta bIjI paNa keTalIka kaoNlamo teo calAve che. temanI zaktino e paricaya karAve che. adhyApananA kSetre paNa temaNe kaoNlejanA vyAkhyAtAmAMthI yunivarsiTImAM rIDara, prophesara, DAyarekTara ane DIna sudhInI padavI prApta karI e emanI satata thatI rahelI pragatinI sAkSI pUre che. pIeca.DI. mArgadarzaka tarIke paNa temaNe ghaNuM yazasvI kArya karyuM che. vyAkhyAno, parisaMvAdo, saMmelano, pariSado vagerene nimitte duniyAbharamAM temanuM satata paribhramaNa thatuM rahyuM che. emaNe potAnI yazasvI kArakirdImAM samayano apramattapaNe upayoga karyo che. teo dUraMdezIvALA che ane pratyeka kAryanuM Ayojana veLAsara karI tene sArI rIte pAra pADe che. emAM emane emanA dezavidezanA mitrono sAro sahakAra sAMpaDyo che. emanAM dharmapatnI sau. pratimAbahenanuM yogadAna mahattvanuM rahyuM che. so. pratimAbahene kAryeSu maMtrIno gRhiNIno Adarza yathArtha karyo che. DaoN. kumArapALa desAIne padmazrI'no ilakAba maLe che emAM aDadho bhAga emano paNa gaNAvo joIe. pAzrInA ilakAba prasaMge DaoN. kumArapALa desAIne dhanyavAda ane haju paNa uttarottara teo vadhu siddhio prApta karatA rahe evI zubhakAmanA. 170 saMkalpa ane siddhi Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACT , : ' . . rA , a kAkA kAle ** . . *, * ? ka' dama, *' janana kana AvA rohI-svajanA sane 1984mAM yu. ena. mahetAsAheba aMgenA eka prasaMgamAM DaoN. kumArapALa desAI sAthe mulAkAta thaI ane pachI to avAranavAra judA judA prasaMgoe temanI mulAkAto vadhavA lAgI. teo banne eTalA nikaTa AvI gayA ke jANe temanI vacce varSo pahelAMnA saMbaMdho baMdhAyelA hoya. ghaNI vAra to temane maLe samaya vItI gayo hoya to mahetAsAheba temanA ghera pahoMcI jAya ane vItelA divasonI vAto karavA besI jAya. mahetAsAhebane avAranavAra gurabhagavaMtone vaMdana karavA javAnuM thAya, tyAre temanI sAthe thayelI dhArmika carcAo tathA udbhavelA dhArmika praznonI carcAo temanI sAthe karavA besI jAya ane e rIte mananuM samAdhAna zodhI letA tathA praznonuM nirAkaraNa lAvatA. temanI sAthenI avAranavAranI mulAkAtathI teo amArA kuTuMbanA eka AgavA snehI-svajana jevA banI gayA che. temanI sAthenI AtmIyatA vadhavAnuM tathA vadhu najadIka AvavAnuM eka kAraNa mahetAsAhebanuM jIvanacaritra lakhavAnuM temaNe zarU karyuM te paNa hatuM. tenA kAraNe teo vAraMvAra amArA ghera AvatA. mahetAsAhebanA jIvananI nAnAmAM nAnI vigato pUchI viSayanA UMDANamAM UtaratA. amArA kuTuMbanA dareka sabhyo sAthe besI goSThi karI te vAto potAnA cittamAM goThavIne sAhityanI bhASAmAM kAgaLamAM utAratA gayA ane tenA phaLasvarUpe temaNe mahetAsAhebanuM jIvanacaritra "AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara' e zIrSaka nIce amane arpaNa karyuM. jema jema e pustaka ane vAMcatAM gayA tema tema zAradAbaEna yu. maheMtA, 171 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanAmAM rahela eka saphaLa sAhityakAranI pratimA AMkha samakSa UpasatI gaI. pustakamAM je mahenatathI temaNe mahetAsAhebanA caritranuM nirUpaNa karyuM te vAMcIne amArA kuTuMbanA sabhyo ja nahIM, paraMtu jeNe jeNe e pustaka vAMcyuM temane khyAla Avyo ke mahetAsAheba phakta udyogapati ja nahIM, paraMtu samAjanA eka zreSThatama dAnavIra ane mAnavatAvAdI vyakti hatA. te khyAti A caritra parathI Avyo. kumArapALabhAI kahetA ke paisA kamAvavA, ekaThA karavA te agatyanuM nathI, paraMtu kamAyelI lakSmIno sadupayoga karavo te agatyanuM che. ane te mahetAsAhebe vividha kSetromAM dAnanI gaMgA vahevaDAvIne siddha karI batAvyuM che. Ama sAhitya, zikSaNa, patrakAratva, dharmadarzananA kSetre yazasvI kAmagIrI karanAra DaoN. kumArapALabhAI jANe kuTuMbanA ja eka sadasya hoya tevI lAgaNInA doramAM ame baMdhAI gayAM chIe. mahetAsAhebanA avasAna bAda DaoN. kumArapALabhAIe amArA kuTuMba sAthe lAgaNIno e ja silasilo jALavI rAkhyo che. jyAre paNa meM temane koI prasaMga mATe ke koI salAha mATe vAta karI hoya to tarata ja hAjara thaI jAya ane hRdayanA e ja umaLakAthI vAto karavA besI jAya. Aje bhAratabharamAM ja nahIM, paNa dezavidezamAM jenA jevI aneka saMsthAo sAthe teo saMkaLAyelA che. videzamAM avAranavAra jaIne jaina dharmanI philosophIne sahune sAcI rIte samajAvI zakyA hoya to to teno yaza zrI kumArapALabhAIne ja Apavo yogya gaNAze. Ama AjanA eka anokhA sAhityakAra, ajoDa patrakAra ane jaina tattvajJAnanA benamUna ciMtaka sAthe vAta karavA beso to tamane lAge paNa nahIM ke temaNe ATalI siddhio hAMsala karI che. temanI vAtomAM garvano koI divasa chaMTakAva nahIM. ATalAM unnata zikharo sara karyA pachI paNa temanI e ja sAdagI emanA pratye mAnathI jovA lalacAve che. temanI e mRdu bhASA ApaNane temanA samIpa laI javA eka keDI banI rahe che. AvA DaoN. kumArapALabhAIne padmazrI'no evorDa ApIne bhArata sarakAre je bahumAna karyuM che tenA teo sAcA hakadAra che ane amArAM saunuM e svapna saphaLa banatuM ApaNe sau joI rahyAM chIe. jyAre ApaNA svajana ke jemane ApaNe khUba najadIkathI oLakhIe chIe tevI vyaktine Avo pratiSThita evorDa apAya tyAre apratima romAMca prasarI jAya che. chelle haju paNa sAhitya, patrakAratva jevAM vividha kSetromAM dina-pratidina AgavI saphaLatA hAMsala karatA rahe tevA aMtaranA AzIrvAda. dhArmika, sAMskRtika ane ArogyalakSI kSetromAM Arthika sahayoga ApanAra, anekavidha sAmAjika saMsthAonA rAhabara tathA TaoNranTa grUpanA sthApaka zrI yu. ena. mahetAnAM patnI 172 AgavA snehI-svajana Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTa yogadAna amArapALa nAmano ullekha thatAM ja jenonI AMkhamAM camakAro thAya ne kAnamAM ghaMTArava thAya. AratI pachI gavAtA maMgaLa dIvAmAM zabdo Ave - AratI utArI rAjA kumArapALe re.... pATaNanA rAjyapAla kumArapALanI AratInA ullekha vagara kadAca jaina pUjApATha adhUrAM gaNAya to Adhunika samayamAM DaoN. kumArapALa desAInA nAma vagara sAhityajagata adhUruM gaNAze. bhAratanI bhUmimAM aneka saMto, mahAtmAo ane sAhityasarjako pAkyA. eTale ja cAraNa kavi mAtAnI kulIne biradAvatAM kahe che ke - jananI jaNa to saMta jaNa, kAM dAtA kAM zUra, nahIM to raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza nUra." kavi to mAtAne saMta, dAnavIra athavA zUravIra saMtAnane janma ApavAnuM kahe che, paNa nIDara patrakAra ane lekhaka sva. jayabhikhkhuM ane mAtA jayAbahenanA A suputra DaoN. kumArapALabhAImAM A traNe guNono triveNI saMgama che. kumArapALabhAInA ja zabdomAM kahIe to kalamano amara vAraso to emane pitA sva. jayabhikhu taraphathI maLyo to mAtAnI zikhAmaNa ke "sAruM juo, sAcuM juo ane sahunuM juoe temane traNe traNa bhUmikAo bhajavavA sakSama karI dIdhA. "sAruM juo eTale ke jagatamAM hamezAM vidhAyaka ane racanAtmaka dRSTie vicAra karavo. pratyeka vyaktinA paoNjhiTiva' aMzane jovo. je sAcuM pratApabhAI bhogIlAla 173 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya, te vize vicAravuM ane tene paDakhe UbhA rahevuM. 'sahunuM juo' eTale ke mAtra svasukha ke svahitano vicAra karavAne badale sarvasukha ane sarvahita vize vicAravuM ane te mArge vadhu ne vadhu sadkArya karavAM. 1965thI lakhavAnI zarUAta karI ane Aje 100thI vadhAre pustakomAM emanI kalamano kasaba kaMDArAyelo che. 11 pustako aMgrejImAM to be pustako hiMdImAM lakhI judI judI bhASAo paranuM emanuM prabhutva siddha karyuM. 9 pustakone kendra ane rAjya sa2kA2 taraphathI cunaMdA pustako tarIke pasaMda karIne inAmothI navAjavAmAM AvyAM. emaNe karelA vizALa bALasAhityasarjananuM Aje hindI ane aMgrejImAM rUpAMtara karavAmAM AvyuM che. gujarAtInA prophesara hovAnI sAthe sAthe DaoN. kumArapALa desAI gujarAta yunivarsiTInA phaeNkalTI oNpha ArTsanA DIna ane yunivarsiTI skUla oNpha leMgvejIsanA DAyarekTara paNa che. navA navA abhyAsakramone dAkhala karI vidyArthIone bhaNataranI uttamamAM uttama taka pUrI pADavI e zikSaka tarIke emanuM sarvottama lakSya che. Aje apabhraMza bhASAmAM sarTiphikeTa korsa e emanA ja vicAronI phalazruti che. pIeca.DI.nA vidyArthI mATe gAiDa tarIke 16 vidyArthIone mArgadarzana ApyuM che temaja gujarAta yunivarsiTI, rAjasthAnanI jaina vizvabhAratI yunivarsiTI ane gujarAta vidyApIThanA mAnyatAprApta gAiDa che. gujarAtI sAhitya, patrakAritva ane jainadarzana e emanA gAiDa tarIkenA viSayo che. madhyakAlIna jaina kavi AnaMdaghanajI upara emaNe kareluM saMzodhana pIeca.DI.nI DigrI mATe atyaMta vakhaNAyuM che. teo khUba ja bAhoza ane nIDara vaktA paNa che. 1969mAM patrakAra-lekhaka pitAnA avasAna pachI DaoN. kumArapALa desAIe gujarAta samAcA2mAM IMTa ane imArata' dainika kaTAra lakhavAnuM zarU karyuM. potAnAM aneka pustako ane lakhANo dvArA samAjane dAna ApIne cAraNa kavinI dAnavIranI apekSA DaoN. kumArapALa desAIe pUrI karI che. emanA lekho bahu vedhaka, vicArasabhara ane racanAtmaka hoya che. emanA lakhANanI zailI suMdara, sAdI ane mohaka che. jaina sAhityamAM paNa DaoN. kumArapALabhAInuM adbhuta kheDANa che. aneka jainAcAryo jevA ke zrI hemacaMdrAcArya, AnaMdaghanajI, AcArya buddhisAgarajI, AcArya zrI kailAsasAgarasUrijInI jIvanakathAo tathA bhagavAna RSabhadeva ane mahAvIra svAmInAM jIvanacaritro temaja motInI khetI' ane 'biMdu banyuM motI' e jaina kathAo mukhya che. pa. pU. paMjAbakesarI AcArya zrImad vijayavallabhasUrIzvarajInAM hindI pravacanono gujarAtImAM anuvAda karIne traNa atyaMta mArmika pustako 'dhanya che dharma tane', 'ojasa dIThAM AtmabaLanAM', 'ratnatrayInAM ajavALAM' nAme pragaTa karyAM. 174 viziSTa yogadAna Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA saraLa ane rocaka anuvAda badala jaina samAja DaoN. kumArapALabhAIno RNI raheze, kAraNa ke hindI bhASAnI ochI jANakArI dharAvanArA bhAvikajano paNa gurudevanAM A amUlya vacanonuM amRtapAna karI zakaze. teo yuke, yu.esa.e., keneDA, AphrikA, beljiyama, siMgApora, hoMgakoMga ane anya dezomAM keTalIya vakhata vyAkhyAnakAra tarIke AmaMtrita thayA che ane ApaNAM paradezamAM vasatAM bhAIbaheno emanI prakhara vidvattA ane sacoTa vANIthI prabhAvita thayAM che. jene dharmanA paradezamAM prasAra aMge emanI sevAo bahu kadaradAyaka che. temano gujarAtI, hindI ane iMgliza bhASA upara gajabano kAbU che. mAro kumArapALabhAI sAtheno saMbaMdha ghaNAM varSono che. khAsa karIne inDaoNlojI aMge saMzodhaka tarIke vizeSa saMparkamAM AvavAnuM thayuM. teo laMDananI insTiTyUTa oNpha jainolojI sAthe gADha saMbaMdha dharAve che ane emanI sAthenI maitrInuM mane gaurava che. varlDa jaina konphaDarezananA kumArapALabhAI zarUAtathI ja gavaniMga kAunsilanA sabhya che ane emanuM yogadAna amUlya che eno amane saune garva che. kumArapALabhAI svabhAve nikhAlasa, namra, nirAbhimAnI, suzIla, sAdA, hasamukhA ane ApaNA saunA lADakavAyA che. khAsa to padmazrInA evaoNrDa vAste atiullAsathI abhinaMdana. emane lAMbuM, taMdurastIbharyuM AyuSya maLe; sukhI jIvana jIve ane hajI vadhAre emanI samAjane sevA maLatI rahe, mAna-akarAma ane khitAbonI raphatAra uttarottara AgekUca karatI rahe evI mArI zAsanadevane prArthanA ane abhyarthanA che. varlDa jena kanphaDarezananA drasTI, dilhInI bhogIlAla laheracaMda insTiTyUTanA praNetA ane udyogapati 175 pratApabhAI bhogIlAla Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UkumArapALabhAInI sAthe chellAM paMdara varSothI mAre ghaNo sAro saMbaMdha che. mAre sane 1991mAM jyAre prathama vAra amerikA javAnuM thayuM tyAre teo taraphathI mane badhA ja prakArano sahayoga maLelo. ane A ja mAruM teonI sAthe prathama milana hatuM. prathama meLApamAM ja temanI paropakAra. parAyaNatA, milanasAra svabhAva, kaMIka karI videzamAM chUTavAnI bhAvanA ityAdi aneka guNo dekhAyA. temaNe je je pustako lakhyAM che, tenI nAmAvalI abhuta nAmanA paNa eka navA pustakapramANa thAya tema che. ekeeka ane cAhanA pustakomAM sAmAjika, kauTumbika, rAjakIya, dhArmika ane sAmpradAyika viSayonI vizALa chaNAvaTa AlekhIne temAM teonI adbhuta lekhana ane racanAzaktinAM darzana thAya che. teonA pitAzrI 'jayabhikhkhuM sAhityanA uttama lekhaka jarUra hatA, paraMtu zrI kumArapALa desAI to aneka kSetre vidvattA sUcaka kArya karanArA banyA che. tethI bApa karatAM beTA savAyAnI lokoktine teoe sArthaka karI che. koI kSetra evuM nahIM hoya ke jemAM zrI kumArapALa desAInI 5. dhIrajalAla mahetA sevAnuM pradAna na hoya. amerikA-keneDA ane iMglenDa Adi videzomAM ghaNI vAra ekAeka ja teo maLI jAya. videzomAM teonuM ghaNuM ja mAna-sanmAna che. jene dharmanAM ghaNAM kAryo teo dvArA thayAM che ane thAya che. videzamAM rahetA jena dharmanA mukhya AgevAna kAryakartAone to bhAratamAM kaMI paNa dhArmika kArya karAvavuM hoya to bhArata khAte eka kumArapALabhAI 176 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desAImAM niHsvArtha saMpUrNa sevA ApanAra dekhAya che ane teo dvArA ghaNAM kAryo thayAM che. losa enjalasamAM rahetA DaoN. maNibhAI mahetA ane laMDanamAM rahetA zrI nemubhAI caMdarayA mATe to ema kahI zakAya ke zrI kumArapALa desAI e emanA bhAratamAM vasatA mitra ane mArgadarzaka hoya, tevo prema ane vizvAsa zrI kumArapALabhAIe jItyA che. siMgApora, hoMgakoMga, beMgakoka, nAirobI, mombAsA A badhAM zaheromAM zrI kumArapALabhAI desAIe anupama pratibhA pAtharI che. teonuM pravacana je eka vAra sAMbhaLe, te bIjI vAra teonA AgamananI pUrepUrI pratIkSA rAkhe che. enTavarpamAM paryuSaNa parvanI ArAdhanA karAvI adbhuta nAmanA prApta karI che. laMDana ane amerikA to teonuM potAnuM jANe ghara ja hoya teTalo emaNe emanAM vaktavyothI avarNanIya prema prApta karyo che. nyU yaoNrka, nyU jarsI, laoNsa enjalasa, hyusTana, siMgApora, laMDana jevAM aneka zaheromAM paryuSaNa parvanI ArAdhanA karAvavA dvArA ane bIjAM keTalAMka zaheromAM suMdara pravacano dvArA jenadarzananA samyagujJAnanuM dAna karyuM che. jene dharmano pracAra ane prasAra vadhAre kema thAya ? tenuM lakSya rAkhIne aneka dezomAM emaNe pravAso karyA che. Ama, zrI kumArapALabhAI desAIe videzamAM suMdara nAmanA ane apAra cAhanA prApta karI che. AMtararASTrIya kAmagIrI, ahiMsAnA pracAranI kAmagIrI, zAkAhAranA pracAranI kAmagIrI ane aneka sAmAjika kAryo vageremAM ghaNo mahattvano phALo Apela che. atyAra sudhImAM 28 saMsthAomAM pramukha-maMtrI, sahamaMtrI, khajAnacI vagere hodAo upara rahIne sArI sevA bajAvI che. sarva ThekANe suMdara evI potAnI buddhino upayoga karIne saMsthAone sArI kAryavAhIvALI banAvI che. sAruM kArya karavA badala evaoNrDa eTalI badhI jagyAethI eTalA badhA maLyA che ke e evaoNrDanI eka suMdara hAramALA bane tema che. hemacaMdrAcArya evaoNrDa', jene jyotirdhara evorDa, gujarAta ratna', saMskRti-saMvardhana evaoNrDa, besTa sporTsa jarnAlisTa evorDa ane padmazrI evorDa - A mukhya evaoNrDa che. zrI kumArapALa desAI mArA paramamitra che. teo dIrdhAyuSI ane sArA svAthyavALA sadA rahe evI paramakRpALu paramAtmAne vinaMtI ane jaina zAsananI sevA karI AtmakalyANa sAdhe e ja abhilASA. dezavidezamAM vyApakapaNe jaina dharma vize zikSaNa~vacana ApanAra tathA zAstrIya graMthonA lekhaka 171 5. dhIrajalAla mahetA Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhinI aghumodanA kumArapALabhAIne padmazrIno ilakAba maLyo tenAthI zrI jaina saMghane gaurava maLyuM che. khUba ja ucita sanmAna thayuM. mane paNa teTalo ja AnaMda thayo che. khUba zAnI hovA chatAM vinamratA, sAmA mANasanI vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLavAnI kaLA tathA je vakhate je viSayanI vAta cAlatI hoya temAM racanAtmaka abhigamathI suMdara sUcano ApavAnI kaLA temaNe siddha karI che. jyAre jyAre emane maLavAnuM thayuM che tyAre te mulAkAto arasaparasa snehanItaratI banI che. have jIvananAM zeSa varSomAM ghaNAM badhAM kSetromAM je potAnuM yogadAna ApI rahyA che. mAnavajIvananI sArthakatA mATe adhyAtmaparAyaNa jIvanane svIkArI, hajI vadhu UMDI sAdhanA tarapha jAya evI abhyarthanA asthAne nahi gaNAya. eka saMniSTha yogI banavAnA badhA ja guNo temanAmAM che. eka moTAbhAI tarIke zubhecchA ApuM chuM ane temanI siddhionI khUba khUba anumodanA karuM chuM. zazIkAnta maheMtA zrI namaskAra mahAmaMtranA ArAdhaka ane jaina dharmanA pravacanakAra 178 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIta : S: tA. anupama sevA ane ajoDa kauzalya bhAratIya prajAsattAka rASTranA mahAmahima rASTrapatizrIe gujarAtanA mUrdhanya sAhityakAra, prakhara vicAraka, khyAtanAma ciMtaka evA zrI kumArapALabhAI desAIne padmazrI'no khitAba enAyata karyo che tenAthI samasta gujarAta harSa ane gauravanI lAgaNI anubhave che ane gujarAtanA A panotA putrane zatazaH abhinaMdana sAthe tenI bhAvabhInI abhivaMdanA kare che. zrI kumArapALabhAI desAIno parokSa paricaya to vartamAnapatronI temanI vividha kaTAra dvArA thayo hato. vividha viSayo paranAM temanAM lakhANoe temanA pratye eka apratima sneha ane AdaranI lAgaNI UbhAM karyAM hatAM. adhyAtma, itihAsa, saMskRti, zikSaNa, naitikatA, ghaDatara, sAdhanA ane ramata-gamata jevA keTalAka paraspara asaMgata jevA gaNAtA viSayo paranAM temanAM lakhANo temanI bahuvidha pratibhAno paricaya karAvatAM hatAM. koI paNa viSaya paranuM temanuM talasparzI jJAna, vizada vivaraNa ane vivekapUrNa vivecana vAcakanA mAnasapaTa para te viSaya paratvenI eka spaSTa chApa UbhI karavAmAM saMpUrNapaNe sakSama banI rahe che. A kAraNe emanA bahumukhI vyaktitvanA parokSa paricayathI to teo gujarAtabharanA vAcakonA Adara ane prItipAtra sAhityakAra banI gayA che. temanI sAtheno mAro paricaya jaina tattvajJAnanA saMdarbhamAM thayo ane te Aja sudhI satata vasaMtabhAI khokhAnI 179 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhato rahyo che. samayanI gati sAthe temanI sAthenA saMbaMdhonI AtmIyatAnAM UMDANa paNa vadhatAM rahyAM che. paryuSaNaparvanAM temanAM pravacano, bhagavAna mahAvIra jayaMtI jevA parvanAM temanAM prAsaMgika pravacano, jaina tattvajJAna ane AcArasaMbaMdhI vividha viSayo jevA ke ahiMsA, anekAMta, aparigraha, maitrIbhAva, maunanI sAdhanA, kSamApanAnuM hArda, bhagavAna mahAvIranI sAdhanA, jene dharmanI zAsanavyavasthA, pAMca mahAvrata-aNuvrata vagere viSayo paranAM temanAM vyAkhyAno zrotAvarga mATe to sAcA arthamAM vidyAsatra jevAM banI rahe che. jaina dharma saMbaMdhI A vyAkhyAnazreNImAM teo jaina dharmanA aneka jJAna-gItArtha AcAryo ane maharSionI kRtine potAno viSaya banAve che ane viSayanI rajUAta mAtra tAttvika bhUmikAthI ja kare che, jethI koI paNa jagyAe teo gaccha, paMtha, upapaMtha, saMgha ke saMghADAnI pRthaka sAMpradAyika dRSTithI para rahI kevaLa tAttvika ane dArzanika dRSTikoNathI ja viSayanI rajUAta kare che. temanI A dArzanika dRSTino jAtaanubhava mane zrImad rAjacaMdra parama samAdhi zatAbdI mahotsava prasaMge thayo. dezabharamAM pragaTapaNe A mahotsava UjavavAnI temaja zrImad rAjacaMdrajInA jIvana ane kavananA prasAra tathA pracAra karavAnA uddeza sAthe A zatAbdI mahotsavanA saMyojaka tarIkenI kAmagIrI tathA javAbadArI mArA bhAge AvI hatI. jenadarzananAM adbhata rahasyo, jaina tattvajJAnanuM ajoDa arthagAMbhIrya ane jaina dharmanA agAdha marmane potAnI anubhUtinI vedhakatAthI sacoTapaNe rajU karanAra zrImad rAjacaMdra A kALanA eka lokottara mahApuruSa hatA. mahAtmA gAMdhIjI jevI vizvavibhUtinA jIvanamAM satya, ahiMsA, aparigraha ane anekAMtadarzananI amiTa chApa upajAvanAra gAMdhInA guru-tulya zrImad rAjacaMdrajI hatA. AvA puNyazlokapuraSanI parama samAdhi zatAbdI mahotsavamAM zrI kumArapALabhAIne joDavA ane temanI pratibhAno lAbha levo evA vicAra sAthe temanI sAthe pratyakSa paricayanA prasaMgo banyA. zatAbdI samiti taraphathI UjavAnArA jAhera samAraMbhomAM temanAM vaktavyo goThavAyAM ane zatAbdI prasaMge pragaTa thanAra zatAbdI-smRti aMkanI kAmagIrI paNa temane soMpavAmAM AvI. ahIM e vAtano ullekha asthAne nahIM gaNAya ke A mahotsava pahelAMnAM zrI kumArapALabhAInAM pravacano ke lakhANomAM paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdra saMbaMdhI koI vizeSa ullekhanIya vAtono samAveza na hato paNa jyArathI temaNe A kAryamAM joDAvAnuM nakkI karyuM ke tarata ja temaNe potAnI AgavI abhyAsu daSTithI paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdranA sAhityano abhyAsa karyo. vItarAgamArganA prayogavIra puraskartA tarIke zrImadjInA caritranI pratyeka ghaTanAno abhyAsa karyo ane teo A kAryamAM eTale hada sudhI gUMthAI gayA ke teo avAranavAra 180 anupama sevA ane ajoDa kauzalya Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevA lAgyA ke zrImadda vAMcyA pachI, zrImanne oLakhyA pachI huM temano parama zraddhALu banI gayo chuM. jema jema vAMcuM chuM, vicAruM chuM tema tema mane zrImad rAjacaMdrajInA bodha, jaina dharmanuM tattvajJAna temaja adhyAtma saMbaMdhI navI navI draSTi ane preraNA prApta thAya che. temanI A abhyAsu vRtti ane temanI pAradarzitA tyArapachInA aneka prasaMgomAM ApaNane paNa anubhavavA maLe che. jema ke zrImad rAjacaMdranA sacitra jIvana-kathAsaMgrahamAM temaNe kareluM saMkalana, zrImanA jIvana paranI DokyumenTarImAM temaNe lakhelI komenTrI, zrImanAM padonI keseTomAM paNa temaNe ApelI samaja khUba ja prabhAvaka ane asarakAraka banI rahyAM. pote eka anuyAyI tarIke zrImathI paricita na hovA chatAM eka navA ja caritra ane pAtrane potAnI udAtta, vizALa ane graMthi ke pUrvagraha rahita dRSTithI AtmasAt karI, pragaTapaNe te adbhuta pAtranA prabhAvano svIkAra karI, tenA pracAra ane prasAramAM pUrI bhakti sAthe joDAvuM e kumArapALabhAInuM abhijAta vyaktitva che ane A ja amArI AtmIyatApUrNa maitrInI imAratanI IMTa che. zrI kumArapALabhAI sAthe kAma karavAnA kAraNe emanA vyaktitvanA sparzalA aMzo aMge jaNAvuM to teo koI paNa kAmanI javAbadArI svIkAryA pachI pote gauNa banI jatA. kAmanI pUrNatA ane saphaLatA e ja emanuM lakSa. A mATe potAnA vyaktitva sAthe je kaMI samAdhAna karavuM paDe te pote sahajapaNe karI le che. temAM potAnAM nAma, kAma, pada, pratiSThA, sthAna ke mobhAnI koI vigata aMtarAyarUpa banI zakatI nathI. A moTI siddhi che. ahiMsA yunivarsiTInA saMbaMdhamAM A bAbatano pratyakSa anubhava thayo. temanAM ghaNAM ghaNAM kAmomAM jyAM temane saMyuktapaNe kAmagIrI karavAnI thatI hatI tyAM kAryasaphaLatAnI pAchaLa temanA vyaktitvanuM A pAsuM mahadaMze javAbadAra jaNAyuM. A kAraNe temaNe kyAreya koI paNa kAma daramyAna sAthI kAryakartA sAthenA saMbaMdho toDyA nathI. saMsthAkIya kAryonA saMbaMdhamAM to AvI nAjuka paristhiti ghaNI vAra UbhI thaI jatI hoya che, jemAM vyavasthApakonI vAmaNI UMcAI ane TUMkI dRSTine nibhAvI levI paDatI hoya che. je khUba ja kaThina hovA chatAM zrI kumArapALabhAIe A bAbatane prazaMsanIya pramANamAM nibhAvI che, sAcavI che. ATalAM badhAM vyaktigata temaja saMsthAkIya saMbaMdho ane joDANo ane te paNa deza-videzamAM sarvatra sthApavA ane jALavavAM e temanA vyaktitvanuM virala pAsuM gaNI zakAya. zrI kumArapALabhAInA vyaktitvanuM bIjuM pAsuM eTale sau koIne temanI zakti anusAra koI ne koI kAryamAM joDI temane harahaMmeza protsAhita karavA. AmAM kaoNlejano vidyArthI hoya, zodha-nibaMdha mATeno anusnAtaka hoya, saMlagna saMsthAnA kAryakara ke karmacArI hoya ke mArA jevA vasaMtabhAI khokhANI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya kakSAnA mitra hoya - darekane kaMI ne kaMI preraNA karyA ja kare. A ja kAraNe teo potAnI ativyasta pravRtti uparAMta gujarAtI vizvakoza, ahiMsA yunivarsiTI, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI jevI pravRttionuM saphaLa saMcAlana karI rahyA che. lekhana mArI rucino viSaya na hovA chatAM koI ne koI viSaya para mAre lakhavuM tevo temano Agraha jyAre maLe tyAre karyA ja kare. temanI AvI preraNAthI ja huM zrImannA jIvana-vicAra saMbaMdhI kaMIka lakhI zakyo ane Aje abhivyaktinA samartha svAmI viSe kaMIka lakhavAnI kSamatAvihIna anadhikAra ceSTA huM karI rahyo chuM. jaina dharma saMbaMdhI kumArapALabhAInuM yogadAna ghaNuM ja vizALa ane mahattvanuM che. temaNe ApelAM vyAkhyAno ane lakhelA lekhono viSayavAra kramabaddha saMgraha thAya to vizALa graMtharAzi jeTaluM vaividhyapUrNa sAhitya samAjane upalabdha thAya. Agama ane zAstro, kathAo ane kAvyo, dRSTAMto ane ghaTanAo, ciMtanakaNikAo ane sphaliMgo - AvA dareka mAdhyama dvArA temaNe jaina dharmanA dArzanika temaja vyavahArika svarUpane lokabhogya banAvI saraLa ane sugama zailImAM pIra che. AbAla-vRddha kakSAmAM prAthamika ke paMDita, harakoIne game, ruce tevI rIte temaNe jaina dharmane vividha rUpomAM loko pAse mUkyo che. videzomAM pravacana-pravAsamAM temaNe zAstrone lokabhogya banAvyAM che. to AMtararASTrIya staranA seminAramAM temaNe jaina dharmanAM gahana tattvo ahiMsA, anekAMta, satya ane brahmacaryane sAmAnya mAnavInI samajaNanI bhUmikAmAM utAryA che. dharma aMgenuM kArya e tenA prasAra-pracAra aMgenuM kArya che. tattva sanAtana che. satya zAzvata che, chatAM cira purAtattvane nityanUtananI avasthAmAM rUpAMtarita karI zakAya to ja dharma samakAlIna banI rahe che, nahIM to te kAlabAhya ane saMdarbhavihIna banI jAya che. jaina dharmane jIvaMta rAkhavAmAM A dRSTie zrI kumArapALabhAInuM yogadAna mahattvapUrNa che. sAMprata samAja potAnI bhASAmAM dharmanAM zAzvata satyone samajI tene samakAlIna gaNI apanAve te ja dharmapracArakanI siddhi che. zrI kumArapALabhAIe jaina dharma saMbaMdhI kAryamAM paNa potAnI anupama sevA ane ajoDa kauzalya dAkhavela che. vizeSa to zuM- sAMbhare ghaNuM ane lakhAya ochuM evo ghATa che. je lakhAze te ochuM ja paDavAnuM. AvI vibhUtine khitAba ApI navAjavAthI khitAbane pratiSThA jarUra maLaze, paNa te vibhUtinA vyaktitva pAse to UNo ja rahevAno. zrImad rAjacaMdrajInA tatvajJAnanA UMDA abhyAsI 182 anupama sevA ane ajoDa kauzalya Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pALa jene bAMdhI na zake tevA kumArapALa, kumArapALa ja che. eka aitihAsika mahApuruSa jeNe zAstro ane sAhityane hAthInI aMbADIe zobhita karI sanmAna karyuM to bIjA sAhityane sarjanAra. eka prajApremI rAjA to bIjA sAhityapremI rAjA. eka bhUtakALa to bIjA vartamAna. bhUtakALa yazasvI che, bhulAya tevo nathI to vartamAna vAgoLyA karavAnuM mana thAya evo che. vyakti dhAre to jIvanamAM mahArAjA banI zake che. bhUtakALanA kumArapALane rAjapATa vArasAmAM maLyA to suzAsana dvArA dharmapremI rAjA banyA - to ApaNA kumArapALane pitA jayabhikhkhanuM sAhityasarjana vArasAmAM maLyuM te sarjanane himAlayanI Toce pahoMcADanAra sarjaka banI dharmadarzana mATe ullekhanIya pradAna karyuM. mArA jIvanamAM koI sAhityasarjakano bacapaNamAM parokSa paricaya thayo hoya ane AgaLa jatAM khUba najadIkathI pratyakSa paricaya thayo hoya to te kumArapALa desAI sAthe thayo che. bALapaNathI vAMcavAno zokha. 'jhagamaga' priya bAlasAptAhika. kumArapALa desAIlikhita tyAga, zaurya, balidAna ane vIratAnI vAto bALakomAM dezabhaktinA saMskAra sIMcatI. temane pitA pAsethI vArasAmAM maLelAM khamIra ane khumArInAM darzana Aja 62 varSanI vaye paNa evAM ja thAya che. agharuM ja nahi paNa azakya lAgatuM A satya kharekhara satya ja che tenI kumArapALabhAInA saMparkamAM AvanAra darekane thI2bhAI zAha 183 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhUti thAya che. mATe ja temanA jIvana-vyaktitvanA pAyAmAM khamIra ane khumArI koIne paNa sparzI jAya tevAM che. huM navagujarAta kaoNmarsa kaoNlejamAM bhaNato. ArTsanA mitro maLatA tyAre kumArapALa desAInA saphaLa ane sArA prAdhyApaka tarIke vakhANa karatA. ame keTalAka mitro temanA gujarAtI viSayanA pIriyaDamAM komarsamAM hovA chatAM ArTsa phekalTImAM pahoMcI jatA. eka niSThAvAna prAdhyApaka tarIke guru-ziSyanA saMbaMdho kevA hoya tenI mIThAza amane temanI pAsethI mANavA maLatI hatI. saraLatA to kumArapALabhAInA jIvana sAthe vaNAyelo vaNalakhyo niyama che tenI pratIti vidyArthI jIvanamAM anubhavelI, eka vakhata pIriyaDa pUro thatA risesa paDatAM ame keTalAka vidyArthIo laoNbImAM ja viSayanI carcAmAM UtarI gayA. prA. kumArapALabhAI tyAMthI pasAra thatA hatA te UbhA rahI gayA ane samajI lyo ke amane tyAM ja bhaNAvavA besI gayA. teo mAtra viSayane parIkSA mATe bhaNAvavAnuM dhyeya nahotA rAkhatA paNa viSaya samajavo, samajAvavo ane jIvanamAM utAravo tenI bhASA ane paribhASA samajAvatA. vidyArthI jIvanamAM kumArapALabhAIne amadAvAdanA saradAra paTela sTeDiyamamAM gujarAtImAM krikeTanI komenTrI ApatA jovA e abhuta lhAvo ame mANyo che. mAnyatA evI ke krikeTanI komenTrI aMgrejImAM ja ApI zakAya kAraNa tenA Tekanikala zabdaprayogo te bhASAmAM che tyAre A paDakArane upADI kumArapALabhAIe gujarAtI bhASA paranA potAnA prabhutva ane AgavI chaTAthI saune te jamAnAmAM mohita karI dIdhA hatA. teonI ramatanuM medAna' kaoNlamathI ramatagamatamAM gujarAtI yuvAnone ruci pedA karavAnI hoya ke "ITa ane imAratathI anekanA jIvanamAM vIratA, zUravIratA ane itihAsanAM suvarNa pRSThone AlekhavAnuM zreya kumArapALabhAIne jAya che. mArA jIvanamAM bacapaNathI huM jemane parokSa rIte jANato thayo, yuvAnImAM temane prAdhyApaka tarIke jANyA to sAhityakAra tarIke mANyA thoDA dUrathI thoDA najadIkathI. e ja vyakti sAthe khUba ja najadIkathI mitrAcArI baMdhAI jyAre huM gujarAta vidhAnasabhAnA adhyakSa banyo. teo jaina agraNI tarIke sau AgevAno sAthe AvatA, maLatA thayA. meM temane sAhityika, sAmAjika ane saMskAralakSI vividha pravRttinA vikAsa vize ciMtA ane ciMtana karatAM khUba ja najadIkathI nihALyA che. temanA jIvananA be mahattvanA guNo-nirAbhimAnIpaNuM ane svAbhimAna-nAM darzana ane temanI najadIka AvavAthI jANavA ane jovA maLyAM. sAcI vAta saMskArI bhASAmAM game tene kahevI temAM kyAMya pAchI pAnI na karavI - A rIte kAryarata meM kumArapALabhAIne joyA che. sarakAra pAsethI paNa rajUAtamAM dIrdhadaSTipUrNa rIte tamAma tArkika muddAo sAthe potAnI vAta rajU karatAM 184 pALa jene bAMdhI na zake tevA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM tyAre anubhavyA jyAre teo ra600mI bhagavAna mahAvIra janmakalyANaka ujavaNI aMge ahiMsA yunivarsiTInA abhyAsakramanI rajUAta karI rahyA hatA. aDacaNo chatAM aDaga rIte AgaLa vadhI zakAya che e hakIkata temanAmAM rahela AMtarika zaktinAM darzana karAve che. kumArapALabhAI khUba sArA vaktA che. bhAratIya saMskRti, jenA darzana ane jaina sAhityanA abhyAsI che. temano potAno eka Agavo zrotAvarga gujarAta, bhArata ane videzamAM Ubho thayela che jenI anubhUti mane aneka kAryakramo vakhate thaI che. ame naoNrtha amerikAnI 63 jene senTaronA pheDarezananI saMsthA jainA'nA saMmelanamAM gayA hatA. kumArapALa pravacana karavA UbhA thayA. Akhoya haoNla cikkAra bharAyela. navayuvAnothI mAMDI vaDIlo sudhInA tamAme temane bharapeTa sAMbhaLyA. tALIonA gaDagaDATathI vadhAvatA rahyA ane chelle tamAme UbhA thaIne temane (Standing Ovation) sanmAna ApyuM. A rIte temaNe amerikA, iMglenDa, pUrva AphrikA, keneDA, siMgApora, beljiyama, hoMgakoMga, maleziyA, inDoneziyA jevA vividha dezomAM paryuSaNa nimitte temaja parisaMvAda Adi nimitte ApelAM vyAkhyAno khUba prazaMsA pAmyAM che. 1990mAM bakiMgahAma pelesamAM DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipane jaina sTeTamenTa ona necara' arpaNa karavA gayela pAMca khaMDanA jaina pratinidhi maMDaLamAM teo hatA. to vaLI "varlDa pArlAmenTa oNpha rilijiyansamAM zikAgo tathA dakSiNa AphrikAnA kepaTAunamAM sakriya bhAga lIdhela; to vaLI vaeNTikanamAM popa jhona paoNla (dvitIya)nI mulAkAta daramyAna dharmadarzana vize sArthaka carcA karI hatI. "insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI nAmanI vizvavyApI saMsthAnA teo bhArata khAtenA ko-oNrDineTara ane TrasTI che. Adhunika yugamAM jenijhamane sImADAo pAra karAvanAra abhyAsu, tejasvI ane vicakSaNa vyakti tarIke kumArapALabhAIe itihAsamAM potAnuM AgavuM sthAna ane pratibhA prasthApita karyA che. rASTrIya kakSAe padmazrIthI sanmAnita thatAM temaNe gujarAtanA gauravane vadhAryuM che. temanI sauthI moTI mUDI temanuM sahaja ane snehALa smita che. eka TIvI-inTaravyu ApavA gayo tyAre inTaravyu lenAre kahyuM, "sAheba, sahaja smita karo." mArAthI puchAI gayuM: 'kevuM?" teNe kahyuM, 'kumArapALa desAI jevuM. temanuM snehasmita nAnAthI moTA saune sparzI jAya tevuM che. temanA jIvanamAMthI jIvana jIvavAnI kaLA teo prasanna vyaktitva ane premapUrvakanA uSmApUrNa vyavahArathI temanA paricayamAM AvanAra saune zIkhavI jAya che. kumArapALa desAI jIvanamAM mitra tarIke maLyA tene huM mAruM saubhAgya samajuM chuM ane gaurava anubhavuM chuM. 185 dhIrubhAI zAha Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1980 ane 1990nA dAyakAo daramyAna mArA dilhInA vasavATa daramyAna suprIma korTamAM unALAnI rajAo paDe tyAre mAre avAranavAra amadAvAda AvavAnuM thatuM te samaye huM mAruM pustaka Path of Arhat'' jaina darzananA mULabhUta siddhAMtonI samaja ApavA lakhato hato tyAre zrI kumArapALabhAInA pitAzrI jayabhikhkhanAM AMtararASTrIya konTe. lakhANothI huM pUro paricita hato. paraMtu temanA putra zrI kumArapALa paNa jainadarzananA sArA abhyAsI che amUlya sevA tema jANavAthI mAruM lakhANa temane batAvI yogya mArgadarzana meLavavAnI icchAthI temane te lakhANa batAveluM. tyArabAda teo 1993mAM zikAgomAM "varlDa pArlAmenTa opha rilijiyansa"mAM hAjarI ApavA javAnA hatA tyAre mArA te pustakanI kopI sAthe letA gayelA, te bAda mAre temanI sAtheno saMparka vadhato cAlyo. temanA pitAzrI jayabhikhkhuM eka labdhapratiSThita lekhaka ane jaina darzananA prANane caMbakalAla mu. mahetA pAmI gayela gRhastha hatA. temano e vAraso zrI kumArapALabhAIe zobhAvyo che ane tenI kadara rUpe bhArata sarakAre temane padmazrI'no khitAba ApIne gujarAtanuM gaurava vadhAryuM che. zrI kumArapALe temanA pitAzrIthI AgaLa vadhIne eka bahumukhI vyaktitva khIlavyuM che. phakta sAhityanA kSetre ja nahIM, paraMtu tattvajJAna, itihAsa, 186 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjadarzana, patrakAratva ane ramatagamatanA kSetre paNa temaNe prazaMsanIya siddhio lekhaka tarIke prApta karI che. hAlamAM amerikAmAM ohAyo rAjyanA sinasinATI zaheramAM samasta uttara amerikAmAM vyApaka evI saMsthA "jainAnA dvivArSika saMmelanamAM amane baMnene jaina dharmanA dArzanika viSayo upara bolavA AmaMtraNa hatuM te samaye zrI kumArapALe temanI vaktatvakaLAno paNa sAro paricaya zrotAone Apela jeno huM sAkSI chuM. temanA pitAzrIe "gujarAta samAcAramAM cAlu karela kaoNlama "IMTa ane imArata' temaNe teTalI ja kuzaLatAthI cAlu rAkhela che ane haMmezAM akhabAranA vAcakonuM dhyAna kheMcI rAkhela che te temanI siddhi paNa, prazaMsAne pAtra che. temanuM sacitra pustaka "Glory of Jainism' samasta gujarAtamAM sAMskRtika jIvanane gauravavaMtuM banAve che temAM koI zaMkA nathI. temAM jaina sAhityane khamIravaMtu banAvatAM kula 108 sAdhu-sAdhvI tathA zrAvaka-zrAvikAnuM jIvanadarzana TUMkamAM ApavA uparAMta jainadarzananA tamAma mukhya siddhAMtonI ucca kakSAnI chatAM saraLa aMgrejI bhASAmAM rajUAta karIne AMtararASTrIya kSetre paNa temaNe amUlya sevA Apela che. AvI vyaktinuM sanmAna karIne bhArata sarakAre potAnA khitAbonI kiMmata vadhArI che. 187 traMbakalAla yu. mahetA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anokhuM vyaktitva lagabhaga vIseka varSa pahelAM amArA samAjanA paryuSaNa parvanI vyAkhyAnamALAmAM Do. kumArapALane sAMbhaLyA tyAre jANyuM ke e phakta sAhityakAra ja nahi, dharmanA abhyAsI paNa che. dharma - jaina dharma vizenI emanI sUjha khUba ja vyavahAru ane sacoTa lAgI. pachI to emanI sAtheno saMbaMdha vadhato ja gayo. zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobA avAranavAra javAnA saMyogo UbhA thayA. Do. kumArapALa paNa tyAM AvatA hatA e jANyuM eTale vizeSa AnaMda thayo. zrImad rAjacaMdra joDe saMkaLAyelI judI judI saMsthAomAM DaoN. kumArapALa avAranavAra Ave. emanA svAdhyAyonI eka khAsiyata e hatI ke teo zrImannA jIvananA evA evA prasaMgo dara vakhate kahetA ke je jANavA game, ane je atyAra sudhI bIjethI jANavA maLyA na hoya. chatAM Azcarya to e thatuM ke dara vakhate koI ne koI navo ja prasaMga e kahetA. chelle mahAtmA gAMdhI ane zrImad rAjacaMdra vizenA emanA svAdhyAyamAM badhA zrotAone ghaNI navI vAto jANavAnI maLI. khUbInI vAta e che ke emanA svAdhyAya mATenA muddA e avazya lakhIne lAvatA, jethI koI muddo dhyAna bahAra na jAya. emanA svAdhyAya parathI ema lAgyA vagara na rahe ke emaNe je te viSaya vize adhdharatAla kahyuM nathI. ATalI badhI pravRttio hovA chatAM je viSaya svAdhyAya mATe ke teno talasparzI maNilAla 5. zAha 188 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsa karIne ja e svAdhyAya ApatA, je bahu ochI vyaktio karatI hoya che. svAdhyAya hoya ke lekha lakhelA hoya, badhAmAM emanI A viziSTatA spaSTa jaNAI AvatI hatI ane eTale emanA pratye ahobhAva jAgyA vagara na rahe. eka vakhata gujarAtI vizvakoza TrasTanI oNphisamAM javAnuM thayuM. tyAM DaoN. kumArapALa maLI gayA. meM pUchyuM ke ahIM kyAMthI ? emaNe vigato ApatA jaNAvyuM ke teo A saMsthAnA sakriya TrasTI che. teo niyamita ahIM Ave che ane saMsthA aMgenuM emane phALaveluM kAma kare che. huM AmAM bAgabagIcA aMgenAM lakhANo lakhuM chuM e paNa emane khabara hatI ane vAtacItamAM e aMge paNa carcA karI tyAre jANyuM ke teo judA judA viSayo aMgenAM AvatAM lakhANono abhyAsa paNa kare che ane te aMgenI jarUrI kAmagIrI paNa kare che. kyAM sAhitya, kyAM dhArmika vAto ane kyAM A vizvakozanI vAto ? badhAmAM jANe ekasarakho ja rasa na hoya ! pachI to ghaNI vakhata vizvakozamAM maLyA ane vizvakozano upayoga thAya evI ghaNI badhI vAto aMge mAhitInI Apale karI. vAtacItathI ema ja lAge ke vizvakozano yathArtha vikAsa zI rIte thAya te mATe darekanA vicAra jANI tene amalamAM mUkavAnI yojanA vicAratA. eka vakhata AvI ja koI vAtacIta vakhate reDiyo upara krikeTanI kaoNmenTrI AvatI hatI eTale emaNe kahyuM ke jarA vAra A sAMbhaLIe. 'AmAM paNa tamane rasa che ?' - ema pUchatAM emaNe kahyuM ke "meM paNa ghaNI vAra kaoNmenTrI ApI che.'' sAhityanA upAsakane ramatagamatamAM Avo UMDo rasa hoya ane emAM sakriya bhAga letA hoya tevuM bhAgye ja bane. AvatI kaoNmenTrI vize, maeNca kyAM konI konI vacce 2mAya che, AkhI TesTazreNIno zo kAryakrama che vagere saghaLI mAhitI emaNe kahI tyAre kharekhara aMdarathI Azcarya thayuM - AvI vyakti bahu jUja hoya. pitA sAhityakAra hatA eTale sAhityano zokha hoya te samajI zakAya. joke moTe bhAge AvuM bhAgye ja bane che, paraMtu e zokhanI sAthe sAthe bIjA viSayomAM paNa AgavuM ane AgaLa paDatuM yogadAna ApavuM e aMdaranI ruci ane athAga parizramathI ja banI zake. avAranavAra paradeza jaIne dhArmika viSayamAM sAruM evuM yogadAna ApavuM e paNa ThIka ThIka samaya ane zaktino bhoga mAgI le che ane chatAM emaNe A bAbatamAM paNa amUlya kahI zakAya evuM yogadAna ApeluM che. A badhI vAto to gharethI taiyAra karIne bolavA ke lakhavAnI thaI. paraMtu emanAmAM eka chUpI zakti che ane te che sabhAnuM - vyAkhyAnonuM saMkalana karavAnuM. ghaNI badhI jagyAe sabhAmAM judA judA vaktAo dvArA vaktavya apAya. dareka vaktAnA vaktavyane TUMkAmAM chatAM sacoTa rIte varNavIne bIjA vaktAno paricaya paNa TUMkAmAM tathA yogya rIte ApavAno hoya e badhI 189 maNilAla jha. zAha Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmagIrI paNa bhAIzrI kumArapALane evI phAvI gaI che ke jyAM sudhI e AvI kAmagIrI mATe upalabdha hoya tyAM sudhI bIjAne bolAvavAnA vicAra ja sabhAnA saMcAlakone na Ave. ATalI badhI pravRttio hoya, ATalAM badhAM lakhANo lakhavAnAM hoya evI vyakti keTalI bhArekhama haze ema vicAra AvyA vinA na rahe, paraMtu emane najare joyA pachI mAnyAmAM na Ave ke A vyakti e ja che. emanA mukha upara sadAya AchuM hAsya ane kAmano bhAra jaNAya ja nahi. joDe beThAM hoIe tyAre paNa have A kAma che, ke ahIM javAnuM che, vagere, vagere koI ja vAto nahi, UlaTAnuM sahaja rIte haLavAzathI ja e vAta karatA hoya. khUbInI vAta to e che ke emanAM patnI upara paNa kAmano bhAra jaNAya nahi. beu jaNa hAsyathI tamane AvakAre ane potAnuM jIvana ATalI haLavAzathI jIvI zake e kharekhara, ghaNA badhA mATe jIvanamAM zIkhavA jevI eka mahAna vastu che. prabhu emane dIrgha ane taMdurasta jIvana Ape ane emanA dvArA aneka lokonuM kalyANa thAya e ja aMtaranI prArthanA. astu! jaina dharmatatvanA vidvAna ane vanaspatizAstranA niSNAta 10 anokhuM vyaktitva Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM bama tharmanA maulika siddhAMtone kendramAM rAkhI zrI kumArapALabhAI desAInuM sAhityanA kSetramAM ane jJAnanA pracAra-prasAramAM je yogadAna jovA maLe che te uparathI kahI zakAya ke pUrvabhavamAM A puNyAtmAnI jJAnasAdhanA-ArAdhanA ghaNI haze. pUrvabhavanA jJAnanA saMskAra sAthe sAhityasarjaka vidvAna puruSa bAlAbhAI desAInA tyAM janma thavo A paNa kevo suMdara yoga kahevAya ? kumArapALabhAInA jJAnamaya jIvanaghaDataranA sukAnI sva. bAlAbhAI desAIe bALajIvothI laI proDha vyaktione upayogI thAya evA sAhityanuM dharmakathAonA mAdhyamathI, lokabhogya bhASAmAM sarjana karI jaina-jainetara samAjane jJAna pradAna karyuM che. - kumArapALabhAIe pitAjIno sAhityavAraso jALavyo eTaluM ja nahi, ghaNo vadhAryo che; kAraNa ke bAlyavayathI sAhityasarjaka vidvAnonA saMparkamAM AvavAnuM thayuM ane sAhityakAra vidvAnonA mAdhyamathI zaktino prAdurbhAva thayo. satata puruSArthanA baLe svayaM sarjaka, lekhaka, saMpAdaka, anuvAdaka ane saMzodhaka banyA. agiyAra varSanI nAnI vayamAM dezabhaktinI bhAvanAthI kAlpanika kathAno prAraMbha karI sAhityasarjananA kSetramAM I. sa. 1965thI AjasudhI avirata sAhityanuM sarjana karI vividha bhASAmAM 105 pustako pragaTa karyA che, je temanI sAhityasAdhanAno khyAla Ape che. 19 - vasaMtabhAI paMDita Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA saMskArothI raMgAyelA ane jene tattvajJAnanA jijJAsu zrI kumArapALabhAIne adhyAtmayogI AnaMdaghanajI (mULa nAma zrI lAbhAnaMdajI) upara mahAnibaMdha lakhavAno bhAva thayo. jethI sAdhika 300 varSa pUrve thayelA adhyAtmayogIe padyanI bhASAmAM jaina dharmanAM gUDha rahasyo samajAvyAM che. te upara prakAza pAtharavA saMkalpa karyo ane tatkAlIna vidvAnonA sahayogathI AnaMdaghana : eka adhyayana A mahAnibaMdhanA mAdhyamathI jagadupakAraka, karuNAsAgara zrI tIrthaMkara paramAtmAnI vANI vizvanA sarva jIvone ekAMta-hitakAraka, advitIya upakAraka che te samajAvavA suMdara prayatna karyo. adhyAtmayogI zrI AnaMdaghanajInAM 1 thI 24 stavanono kramazaH viSaya ane UMDANa jotAM A yogIpuruSa sva-paradarzananA kevA UMDA abhyAsI haze te tattvaciMtako samajI zake. kumArapALabhAIe yogIrAja zrI AnaMdaghanane samajavA tatkAlIna mahApuruSo mahAmahopAdhyAya, nyAyavizArada zrImad yazovijayajI mahArAja sAheba AdinA graMthonuM paNa ciMtanAtmaka adhyayana karyuM haze e svAbhAvika che, anyathA yogIrAjanI padyaracanAnA garbhita bhAvo samajavA zakya nathI. svakSayopazamAnusAra yogIrAja AnaMdaghanajI vize prakAza pADanAra zrI kumArapALabhAI AnaMdaghana : eka adhyayana' e viSayamAM pIeca.DI.nI padavI meLavavAmAM saphaLa rahyA. jainakuLamAM janma laI AryasaMskRtithI raMgAyelA kumArapALabhAIne deza-videzamAM vaktavya, saMbhASaNa saMgoSThI jevA je je prasaMgomAM upasthita rahevAnuM thAya tathA parvAdhirAja paryuSaNAnA mahAna divasomAM lokottara parva saMbaMdhamAM bolavAno prasaMge upasthita thAya tyAre jainadarzananA vividha graMthonAM adhyayana, vAMcana, mananathI ane vidvAna gurubhagavaMto tathA adhyApakonA saMparkathI je samajAyuM tene dhyAnamAM rAkhI vicAro rajU karavA A teonI AgavI vizeSatA che. saraLatA, namratA evI ke gaNadhara bhagavaMto ane pUrvAcArya bhagavaMtonAM sUtronA bhAva vize vizeSa spaSTatA karIne te tarapha dhyAna kheMcavAmAM Ave to sahaja bhAve svIkAravAnI- sudhAravAnI taiyArI hoya che. A jainadarzananA siddhAMto mATe temanA hRdayamAM raheluM bahumAna dekhAya che. lekhananI sAthosAtha graMthonuM saMpAdana, anuvAda, saMzodhana, adhyayana-adhyApana Adi anekavidha pravRttiomAM suMdara saphaLatA meLavanAra DaoN. kumArapALabhAI viziSTa puraskAro ane evorDanA adhikArI banyA che je zikSaNakSetranA vidvAna puruSo mATe vizeSa gauravarUpa gaNAya. sAmAjika kSetramAM paNa DaoN. desAInuM suMdara yogadAna che. kudaratI Apattio prasaMge tAtkAlika jarUrI sahAya maLI rahe te mATe mAnavarAhatanI kAmagIrImAM joDAvAnuM hoya tyAre deza 192 vidvAna chatAM namra Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videzamAMthI aneka Arthika sahayoga, meDikala sahAya Adi meLavavA yathocita prayAsa karavAnuM na cUkanArA kumArapALabhAIne aneka saMsthAomAM mAnad sevAo ApavAnuM sadbhAgya sAMpaDyuM che. sadA hasamukhA, saraLa, namra ane sAdAImAM rahenArA kumArapALabhAI vItarAganI vANInAM rahasyo deza-videzamAM prasarAve tathA svajIvanamAM samyagu jJAnanI sAdhanA-ArAdhanAmAM AgaLa vadhatA rahe, jIvamAtrane saMsAramuktinI sAcI dizA batAvavAnI viziSTa zakti prApta kare, uttarottara bhavomAM uttama kula, kSetrAdi pAmI vItarAganI vANInA mAdhyamathI sva-paranA upakAranI bhAvanAmAM magna banI zAzvata sukhanA bhAgI bane e ja maMgala kAmanA. 193. vasaMtabhAI paMDita Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virala zAkamArapALa desAIne padmazrI enAyata thayo enAthI sAhitya temaja vidyAjagatamAM sarvatra AnaMdanI lAgaNI prasarI gaI che. zrI kumArapALabhAInI lekhana-kArakirdInA chellA cAra dAyakA satata vikAsazIla rahyA che. temanI A vikAsayAtrAnA sAkSI thavAnuM mane sadbhAgya sAMpaDyuM che. eka vAcaka tarIke ame jayabhikhkhanI kalamathI paricita. jayabhikhkhanA dehAvasAna bAda gujarAta samAcAramAM IMTa ane imArata" kaoNlamano saMskAravAraso jALavavAno sarjanAtmaka paDakAra sAMskRtikapratibhA yuvAna kumArapALe jhIlI lIdho. pitAzrInI saMpattinA vArasa banavAnuM sone mATe saraLa hoya paNa saMskAravArasAnuM vidyAvArasAnuM jatana karavAnuM kArya kasoTI mAgI le tevuM hoya che. kumArapALabhAIe sajjatApUrvaka lekhana dvArA "IMTa ane imAratanI lokapriyatA vadhArI adhyApaka tarIke tathA sAhityakAra tarIkenI kumArapALabhAInI pratibhAnI AgavI oLakha che. jenadarzana saMdarbhe vicArIe to Aja sudhI ApaNane ghaNA saMzodhako maLyA che. jainadarzana AgamanA vidvattApUrNa graMtho maLyA che. paNa zubhakaraNa surANA jenadarzana, sarjanAtmaka sAhitya ane jainadarzanamAM prasAra-pracAra bAbate vaizvika pradAnanI vAta karavAnI thAya tyAre kumArapALabhAInuM nAma acUka levuM paDe. sAhityanAM vividha svarUpomAM temanuM pradAna mUlyavAna che. bALasAhitya ane prauDha sAhitya - e be upekSA pAmelAM sAhityakSetrone temanI sakriyatA thakI poSaNa maLyuM. mUlyaniSTha sAhitya dvArA 194 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokazikSaNanuM kAma karavAnI javAbadArI nibhAvavAmAM gujarAta samAcAra' jevA akhabArano sahayoga maLyo. gujarAta samAcAra' ane kumArapALa desAI parasparane mATe pUraka sAbita thayAM. zikSaNa ane sAhityakSetre vistaratI kSitijomAM sukhyAta baneluM preraNAtmaka pustaka "apaMganAM ojasa'no ullekha A tabakke noMdhapAtra smaraNarUpe anivArya bane che. amArI saMsthA anekAnta bhAratI prakAzana mukhyatve krAMtikArI prayogadharmA saMta AcArya mahAprajJanAM hiMdI pustakonA gujarAtImAM anuvAda karAvIne prakAzana karatI saMsthA che. kumArapALa desAI sAthe cAra dAyakAno saMbaMdha. "apaMganAM ojasa' pustakano anuvAda gujarAtImAMthI hiMdImAM thAya evI yojanA thaI. "apaMganAM ojasa' zIrSakano sarjanAtmaka hiMdI anuvAda ghaNo kaThina hato. Akhare DaoN. bhoLAbhAI paTele zIrSakano anuvAda karyo : "pariga tana, DimanI pustaka pragaTa thayuM. tenI bIjI AvRtti TUMka samayamAM ja pragaTa thavAmAM che. "apaMganAM ojasa'nuM hiMdI rUpAMtaraNa hiMdI sAhityamAM paNa vyApaka AvakAra pAmyuM che. zikSaNakSetre vyAkhyAtA, rIDara ane prophesarapada uparAMta vibhAga adhyakSa, bhASAsAhityabhavananA DAyarekTara ane gujarAta yunivarsiTI ArTsa phekalTInA DIna tarIkenI uttarottara pragati uparAMta gujarAta vizvakoza TrasTa, sAhitya akAdamI, sAhitya pariSada jevI asaMkhya saMsthAomAM temanI adhikRta sakriyatA temane vahIvaTI kuzaLatAvALA saMskArapuruSa tarIke pratiSThita kare che. DaoN. kumArapALa desAI jaina dharmanA vividha phirakAomAM ekasarakho Adara pAmyA che. jainadarzananA sarjanAtmaka temaja saMzodhana-sAhitya kSetre terApaMtha saMpradAya chellA pAMca dAyakAthI agresara che. AcArya tulasI ane AcArya mahAprajJa jevA krAnnadraSTA sarjaka saMtonI sarjanayAtrAnA sAkSI banI rahelA DaoN. kumArapALa desAIe emanA graMthonA abhyAsathI temanA binasAMpradAyika vidyAtapano paricaya karAvyo che. amArA saMbaMdhanAM cAlIsa varSomAM vividha kAmagIrImAM temanuM mUlyavAna mArgadarzana maLyuM che. jainadarzana ane samAjanA sAMskRtika asmitAnA agradUta tarIke DaoN. kumArapALa desAI sArvatrika Adara pAmyA che. temanI vyApaka pratiSThAnA A divasomAM hRdayapUrvaka abhinaMdana ApavAnI sAthe sahajatAthI eka sUcana karavAnuM mana thAya ke samasta jaina samudAyanA sarvamAnya pratinidhi tarIke rAjyasabhAnA sabhya tarIke temanI niyukti thAya evI lokalAgaNI jaina samAjamAMthI janma ane DaoN. kumArapALa desAI A lAgaNImAM sahamata thAya to temanI vahIvaTI kuzaLatAno lAbha sahune vyApaka rIte prApta thAya. ghaNA badhA puraskArothI zobhita evA virala sAhityakAra, sanmitra, svajana DaoN. kumArapALa desAIne bhAvapUrvaka abhinaMdana. zrI anekAMta bhAratI prakAzananA praNetA ane AcAryazrI mahAprajJajInA graMthono gujarAtImAM anuvAda karAvanAra 195 zubhakaraNa surANA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ me jevA joyA, jANyA ane mANyA nakhazikha bhAratIya kumArapALabhAInuM nAma to khUba sAMbhaLeluM. temanA lekho vAMcavAnuM paNa prasaMgopAtta banatuM. koI ne koI kArya nimitte teone alapa-jhalapa maLavAnuM paNa thayA karatuM. saurASTra yunivarsiTImAM prAraMbhathI 27 varSathI paNa vadhu samaya sudhI mAre sinDikeTa sabhya tarIke sevAo ApavAnuM banyuM hatuM, te samaye paNa vidyAjagatamAM temanuM nAma bhAre AdarathI levAtuM anubhaveluM. yunivarsiTImAM cAlatI zrI nAnajI kALIdAsa vyAkhyAnamALAmAM temaNe atyaMta mananIya pravacana ApeluM. pachI to ame ahIM yunivarsiTImAM zrI dIpacaMdabhAI gArDInA anudAnathI bhASAsAhityabhavanamAM rakSmaNIbahena dIpacaMdabhAI gArDa bhAratIya sAhitya saMskRti saMsthAnamAM jena ekeDamIno prAraMbha karyo eTale enI kamiTImAM teo hovAthI paNa satata maLavAnuM thayA karatuM. tyAre huM rASTrIya svayaMsevaka saMghanA gujarAta prAMtano kAryavAhaka (janarala sekreTarI) hato. teo mArI rASTrIya svayaMsevaka saMghanI kAmagIrInI nikaTatA ane pratibaddhatAthI paricita hovA chatAM kyAreya chocha rAkhyA vagara chUTathI nirAMte maLatA ane mitratA rAkhatA hatA. temanuM A pAradarzI valaNa khUba ja sparzI gayeluM. eka dAyakA agAu amadAvAdanA saMskAradhAmamAM rASTrIya svayaMsevaka saMghanA saMghazikSA vargonA samAroha prasaMge temane atithivaktA tarIke nimaMtravAnuM nakkI thayeluM tyAre khUba ja rAjI thayelo. paNa kharo rAjIpo to jyAre pravINabhAI . maNiyAra 196 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane sAMbhaLyA tyAre thayelo. e samaye bhAratanI enaDI.e. sarakAre aNuvisphoTa karelo. enA paDaghA samagra vizvamAM guMjatA hatA. A samayamAM thayela vAtAvaraNa dezaprema ane dezadAjhathI tarabatara hatuM. AvA samaye teone atithivaktA tarIke saMgha taraphathI nimaMtraNa maLyuM. jeno emaNe saharSa svIkAra karelo. saMghanI zista ane samayapAlananA saMdarbhe teo bilakula samayasara AvelA. huM pramukha vaktA hato, paNa temaNe 20 miniTanA atithivaktA tarIkenA vaktavyamAM saMgha-vicArane evo to vaNI lIdhelo hato ke mArA uparAMta anya adhikArIgaNanA tathA tamAma svayaMsevakonAM hRdaya jItI lIdhAM. tamAmane lAgyuM ke jANe saMghanA koI adhikArI vicAra mUkI rahyA hoya, temaNe jaNAvelo saMghavicAra hakIkate to hatuM jenadarzana e hiMdutva-darzananuM kevuM UMDANathI ane asarakAraka rIte paricaya karAvanAruM che teno paricaya mane tyAre thayelo. temaNe jenadarzanane kharA arthamAM pacAvyuM hoya tema lAgyuM. hiMdutvanA saMdarbhamAM bhAratIya jIvanamUlyo ke hiMdutvano vicAra kevI rIte jainadarzanamAM paDaghAya che teno temaNe asarakAraka zailImAM paricaya karAvyo hato. hiMdutvanI vicAradhArAmAM vaNAI gayela satya, ahiMsA, sevA, karuNA, tapa, dAna Adi bhAvane ane ApaNI parAkrama ane dAnazIlatAne temaNe udAharaNa sahita samajAvelA. kumArapALabhAInuM A dRSTibiMdu mane khUba ja sparzI gayuM ane tyArathI to ame ekabIjAnI khUba nikaTa AvyA. teo ahIM rAjakoTa AvyA hoya tyAre ke huM karNAvatI - amadAvAda gayo houM tyAre kyAreka kyAreka nirAte maLavAnuM ane vicAronI Apale karavAnuM banyA karatuM emanI sAthenI nikaTatAmAM abhivRddhi to "2600mI mahAvIra janma- kalyANaka mahotsava ujavaNI' mATe gujarAta sarakAre niyukta karelI samitinA sabhyathI thaI. ame emanI kAryavAhaka samitimAM paNa hatA. zrI zreyAMsabhAI zAha, huM, zrI kumArapALabhAI ane zrI baLavaMtabhAI jAnI avAranavAra maLatA ane vArtAlApa karatA. paNa ethIya vadhu nikaTatA to gujarAta rAjya sarakAra dvArA "ahiMsA yunivarsiTI' eNkTa banAvavAnI kAmagIrImAM amArI vacce thaI. "gujarAta vizvakoza'nA kAryAlayamAM emanI sAthe maLavAnuM banatuM. A samaye paricaya thayo temanA guNono; jevA ke siddhahasta lekhaka, vidvattA, sAkSaratA. vaLI samayapAlananA AgrahI temaja saune premathI haLavuM.maLavuM vagere. kyAreya temanAmAM utAvaLApaNuM, asvasthatA ke akaLAmaNa jovA maLyAM nathI. ahiMsA yunivarsiTInA eNkTa ghaDavAnI prakriyAe amane ekabIjAnI khUba ja najIka lAvI dIdhA. chellA ekAda dAyakAthI ane temAMya chellAM be-cAra varSathI emane vAMcavAnuM paNa khUba bane che. bhAratIya jIvanamUlyone vartamAna samaya sAthe sAMkaLIne ApaNI sevA. paraMparA, dAnaparaMparA ane parAkrama-paraMparAne viSaya banAvIne lakhAtAM emanAM lakhANo khUba gamyAM che. teo 197 pravINabhAI 2. maNiyAra Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharekhara rASTrapremI che ane rASTrIya cAritryanA ghaDataranI bahu moTI pravRtti lekhana temaja pravacana dvArA karI rahyA che. - videzanAM sagAM, snehI, saMbaMdhIo paNa jyAre temanA vize AdarathI ullekha kare che tyAre kadamAM nAnA evA ApaNA kumArapALabhAI vizvamAM moTA thaI gayA che teno paricaya apAve che. temanI nakhazikha bhAratIya jIvanapraNAlI na kevaLa jena jIvanapaddhatino ja paricaya karAve che te sAcA arthamAM bhAratIya vyaktitvanuM jIvatuM jAgatuM, haratuM-pharatuM udAharaNa pUruM pADe che. temanA dvArA ApaNA dArzanikonA apAtA paricayathI ApaNe ApaNA koI paNa dArzaniko samagra vizvano, jIva mAtrano kevo UMDANathI, udAratAthI vicAra karanArA ane amalamAM mUkanArA hatA tenAthI paricita thaIe chIe. vaLI A kAraNe ja kadAca jainadarzananA eka suzrAvaka eka sAccI bhAratIyatAmAM ane tene kAraNe vaizvikatAnA bRhada vartuLamAM pravezI cUkyA che. AvAM kAraNonusAra teo sau koInA prItipAtra banyA che. temaja temanuM nakhazikha bhAratIya vyaktitva rASTra mATe askAmatarUpa banyuM che. AvA bhAtIgaLa bhAratIya vyaktitvane bhArata sarakAra padmazrIthI poMkhe te svAbhAvika ja che. ane Aje jyAre teo padmazrIthI poMkhAya che tyAre amArI kAThiyAvADI bhASAmAM kahuM to "mArI chAtI gaja-gaja phUle, mArA keDiyAnI kahu phATaphATa thAya". vadhAI che kumArapALabhAI, lAkha lAkha vadhAI che. 198 meM jevA joyA, jANyA ane mANyA nakhazikha bhAratIya Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. a - bahumUlyA pradAna kumArapALa desAIno mane cheka 1973thI paricaya che. e samaye gujarAtamAM pUrano prakopa thayo hato ane tyAre mAnavatAno sAda' nAmanI pustikAnuM amArI lAyansa klaba vatI kumArapALabhAI saMpAdana karI rahyA hatA. e pustikAmAM pUramAM sapaDAyelA lokone sahAya ApanAra ane jIvanadAna ApanAra vyaktionI gAthA hatI. e pachI amAro pratyakSa saMparka alapajhalapa thato rahyo, paraMtu emanA jevA siddhahasta lekhakanA lekho dvArA - zabdasetu dvArA - e saMparka jIvaMta rahyo. jainadarzananAM vividha pAsAM para prakAza pADatuM emanuM sAhitya mane AkarSatuM hatuM. prasanna vyaktitva, paristhitine vidheyAtmaka dRSTithI jovAno abhigama ane maulika vicAro ApavAnI emanI kSamatA huM satata anubhavato rahyo ! jyAre jyAre koI kAryakramanuM Ayojana hoya tyAre zrImad rAjacaMdrajInI saMsthAonA ame sahu emanI pAse doDI jatA. emanAmAM AyojananI anokhI sUjhano haMmezAM anubhava thato rahyo. zrotAone kaI vastu asarakAraka banaze teno vicAra karIne teo kAryakramanuM Ayojana karatA mukhya muddAne badale AnuSaMgika bAbato vadhI na jAya tenI khAsa takedArI rAkhatA. vaLI emanA jIvaMta saMparkone kAraNe A AyojanamAM je koI mahAnubhAvane nimaMtraNa ApavAnuM hoya te atyaMta sugama banI jatuM, paraMtu amAro vizeSa saMbaMdha to zrImad rAjacaMdrajInA sAhitya ane tattvajJAnane kAraNe thayo. 199 araviMda pI. zAha Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamI sadInA bhAratanA prathama paMktinA AdhyAtmika jyotirdharomAM jemanuM gauravapUrNa sthAna che tevA zrImad rAjacaMdrajI saMtakoTinA mahApuruSa hatA. jIvananA prAraMbhathI ja emanAmAM adhyAtmalakSitA hatI ane jena dharmatattvanI vicArasaraNIthI emanuM samagra ciMtana raMgAyeluM hatuM, Ama chatAM emanAmAM koI paNa prakAranI sAMpradAyika saMkIrNatA jovA maLatI nathI. emanA tattvavicAra vize jainadarzananA samartha dArzanika paMDitavarya zrI sukhalAlajI kahe che, "baMgALI, marAThI, hindI ane gujarAtI Adi prAMtika bhASAo jemAM gRhastha ke tyAgI janavidvAna ane vicAraka varganI lekhanapravRtti thAya che, temAMthI prasiddha jaina AcArya AtmArAmajInI hindI kRtione bAda karatAM eka bhASAmAM vIsamI zatAbdImAM lakhAyeluM eka paNa pustaka meM evuM nathI joyuM ke jene zrImad rAjacaMdranAM lakhANo sAthe gaMbhIratA, madhyasthatA ane maulikatAnI dRSTie aMzathI paNa sarakhAvI zakAya. Ama vizeSa karIne jena tattvajJAna ane cAritraviSayaka gujarAtI sAhityanI dRSTie zrImanAM lakhANonuM bhAre mUlya che." AvuM zrImadjInuM sAhitya gujarAtImAM racAyuM hatuM ane lAMbA samayathI amuka sImAomAM sImita hatuM. vaLI sAMpradAyika pUrvagrahone kAraNe janasamudAyane zrImadjI jevA mahApuruSonI vicAradhArAthI vaMcita rAkhavAmAM Avato hato. pariNAme jinamArganA rahasyane svAnubhava dvArA udghATita karanAra karuNAvatAra, yugapradhAna saMtapuruSa zrImad rAjacaMdrajInA jIvana ane kavanathI ghaNo moTo samAja ane khAsa karIne bahoLo jaina samudAya lAMbA samaya sudhI ajJAta rahyo. zrImad rAjacaMdrajIne sAMsArika ke bhautika koI mahattvAkAMkSA sparzI nahotI ane AtmakhyAti ane zatAvadhAna jevI zaktinA pradarzanathI paNa temaNe dUra rahevAnuM pasaMda karyuM hatuM eTale teonA jIvanakALa daramiyAna teono tattvajJAnanA sAhityanA prasAra mATe koI avakAza nahoto. zrImad rAjacaMdrajInA dehavilaya bAda zrImad rAjacaMdrajI-nirdiSTa vItarAga mArganA prasAra ane sAdhanAbhakti mATe anekavidha saMsthAo ane Azramo sthapAyAM tathA zrImadjInAM vacanAmRto ane tenI samaja ApatuM ghaNuM sAhitya pragaTa paNa thayuM che, paraMtu kumArapALabhAInA A kSetre padArpaNathI navI kSitijo khUlI che. enI sAnaMda noMdha levI ghaTe. banyuM evuM ke zrImad rAjacaMdrajInA dehavilayanI zatAbdI nimitte judI judI saMsthAoe enAM Ayojano mATe kumArapALabhAIno saMparka sAdhyo. vaLI A samaye zrI rAjasobhAga satsaMga maMDaLa, sAyelAe zrImad rAjacaMdrajInuM jIvanacaritra AlekhavAnuM nakkI karyuM ane te kArya gujarAtanA siddhahasta lekhaka kumArapALa desAIne soMpyuM. emaNe zrImad rAjacaMdrajInA samagra sAhityanuM gahanatAthI adhyayana karyuM ane samaya jatAM enAthI raMgAI paNa gayA. DaoN. kumArapALa desAIe lakheluM mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara e nAmanuM 200 bahumUlya pradAna Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrajInuM caritra enI sAhajika tathA soMsaravI UtarI jAya tevI bhASA, mArmika rajUAta ane chaTAdAra zailIne kAraNe deza-videzamAM vaMcAyuM ane vakhaNAyuM. zrImad rAjacaMdrajInA jIvana vize je keTalAMka pustako pragaTa thayAM hatAM, temAM A caritre AgavI bhAta pADI. zrImadjInA jIvanamAM banelA aneka bodhadAyaka prasaMgo tathA AtmArthI jIvo samajI zake tevA prasaMgo mATe kAlpanika citro dvArA enuM Alekhana karyuM ane emAM vAstavikatAno prANa pUryo. A pustakamAM zrImadjInA janmathI ja teo AtmasvarUpamAM lIna thayA tyAM sudhInA mukhya mukhya sarva bodhadAyaka prasaMgone adbhuta rIte vaNI levAmAM AvyA. e pachI aMgrejImAM A Pinnacle of spirituality nAme A caritrano anuvAda thayo. gujarAtI ane aMgrejImAM lakhAyelA zrImad rAjacaMdrajInA A caritrane mumukSuo ane janasamUhano eTalo badho utsAhabharyo pratibhAva sAMpaDyo ke Aje A baMne caritro lagabhaga aprApya banI gayAM che. e pachI zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa, sAyalA; zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira, amadAvAda; zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobA ane zrImad rAjacaMdra maMdira, naroDA jevI saMsthAoe vaktavyo mATe ApelAM nimaMtraNone pariNAme DaoN. kumArapALa desAIne zrImadjInA jIvana ane kavana vize vizeSa abhyAsanI taka maLI. zrImadjInA dharmajIvananI, emanI mokSamArganI tAlAvelInI ane kSaNekSaNanI jAgRtipUrvakanI tIvra sAdhanAnI kumArapALabhAInA mAnasa para UMDI asara thaI ane tyArabAda emaNe judA judA samaye ApelAM abhyAsapUrNa pravacano khUba prazaMsA pAmyAM. gujarAtanAM akhabAro ane sAmayikomAM paNa zrImad rAjacaMdrajI vizenA emanA lekho vAcakonI jijJAsAne uttejanArA ane vizeSa abhyAsane preranArA banI rahyA che. daramiyAnamAM emanA mArgadarzana heThaLa amarelI kaoNlejamAM adhyApikA ramAbahena desAIe "zrImad rAjacaMdra : vyaktitva ane vADumaya' e viSaya para mahAnibaMdha lakhIne pIeca.DI.nI padavI meLavI. sarjakanI zailI, saMzodhakanI dRSTi ane abhyAsanI niSThAno triveNI saMgama DaoN. kumArapALa desAImAM sadhAyo hovAthI emaNe cheka amadAvAdathI mAMDIne nyUyorkanA yunAiTeDa nezansanA cepala sudhI zrImad rAjacaMdrajInA jIvana ane tattvajJAna vAta prastuta karI. amadAvAda, vaDodarA, rAjakoTa, muMbaI jevAM zaheromAM emanA svAdhyAya yojAyA. noMdhapAtra bAbata e che ke 2004nA me mahinAmAM teo maskata ane dubaImAM vyAkhyAnazreNI mATe gayA hatA ane dubaImAM emaNe zrImad rAjacaMdrajI vize be svAdhyAyo ApyA. A hakIkata ja parama kRpALudevanA tattvajJAna pratyenI emanI bhAvanA pragaTa kare che. temaNe lAMbA saMzodhana bAda jaina dharma, zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhI nAmanuM pustaka 201 araviMda pI. zAha Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa karyuM. zrImad rAjacaMdra nijAbhyAsa maMDaLa tathA vihArabhavana TrasTa, amadAvAda dvArA prakAzita A pustakamAM ghaNAM varSo sudhI mahAtmA gAMdhIjIe zrImad vize potAnAM vyAkhyAnomAM je judI judI noMdho lakhI hatI e ekatrita karI. 'satyanA prayogo'mAMthI paNa gAMdhIjIe zrImad rAjacaMdrajI vize AlekhelA prakaraNano samAveza karyo. svayaM gAMdhIjIe zrImadjInAM smaraNo AlekhyAM hatAM, te paNa saMgrahita karyAM ane vizeSa to mahAtmA gAMdhIjI 52 jaina dharmano prabhAva' e nAme atyaMta pramANabhUta saMzodhanalekha lakhyo. AvA DaoN. kumArapALa desAIe ohAyo rAjyanA sinasinATI zaheramAM yojAyelA amerikA ane kaeNneDAnAM tamAma jaina senTaronA pheDarezana 'jenA'mAM paNa 'A Journey From Ahimsa' viSaya 52nA potAnA vaktavyamAM zrImad rAjacaMdrajInA jIvana ane tattvajJAna vize vaktavya ApyuM hatuM. A vaktavyanI gujarAtI ane aMgrejI ema baMne bhASAmAM pustikAo prakAzita thaI. A samaye zrImadjInA jIvananA eka judA ja pAsAne AMtararASTrIya maMca para kumArapALabhAIe rajU karyuM ane sahunuM dhyAna kheMcyuM. e pachI yunAiTeDa nezansanA cepalamAM judA judA dharmaciMtakonI upasthitimAM emaNe ahiMsA vize vyAkhyAna ApyuM temAM mahAtmA gAMdhIjIne kaI rIte zrImad rAjacaMdra pAsethI ahiMsA, satya, kSamA jevI bhAvanAonI prApti thaI te darzAvyuM ane gAMdhIjIe sakriya rIte te ahiMsA pragaTa karIne vizvane eka navuM darzana ApyuM tenI carcA karI. A rIte judA judA dharmanA vicArako ane ciMtako samakSa emaNe zrImad rAjacaMdrajInuM jIvana ane vicAradhArA darzAvyAM. Ama, eka samartha sAhityakAranI kalame ane jainadarzananA ciMtakanI vANIthI A tattvajJAnano vyApaka prasAra thaI rahyo che e bAbata zrImad rAjacaMdrajInI tattvadhArA sAthe saMkaLAyelI saMsthAone sparzI gaI ane AthI amadAvAda, IDara, vaDavA (khaMbhAta), kobA ane sAyalAnI saMsthAoe kumArapALa desAInuM A kArya mATe 'paramazruta sevA suvarNacaMdraka'thI abhivAdana karyuM. 30mI me 2004nA roja amadAvAdanA bhAIkAkA bhavanamAM agraNIo ane mumukSuonI moTI hAjarI vacce yojAyelA parisaMvAdamAM atithivizeSa zrI zreNikabhAI kastUrabhAIe A suvarNacaMdraka kumArapALabhAIne arpaNa karyo ane vividha saMsthAo dvArA pU. saMtazrI AtmAnaMdajInA haste sanmAnapatra arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. A tabakke sahue evI AzA pragaTa karI hatI ke DaoN. kumArapALa desAI pAsethI zrImad rAjacaMdrajInA jIvana ane tattvajJAna vize samAjane puSkaLa sAmagrI maLe ane e rIte aneka jIvonA kalyANa mATe teo nimitta bane. 202 bahumUlya pradAna Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja che koTinA vidvAna, anokhI koTinA mAnavI ! bhArata sarakAre I. sa. 2004nA gaNataMtranA divase DaoN. kumArapALa desAIne padmazrIthI vibhUSita karyA, sanmAnita karyA. tethI saunA haiyAmAM AnaMdanI eka lahera prasarI gaI prasannatA vyApI gaI. zrI kumArapALabhAIe navagujarAta kolejamAM gujarAtInA adhyApaka tarIke I. sa. 1965mAM kArakirdInI zarUAta karI. thoDAM varSo anyatra nokarI karIne huM paNa I. sa. 1965mAM gujarAta vidyApITha graMthAlayamAM madadanIza graMthapAla tarIke joDAyelo. amAro paricaya vidyApITha graMthAlayamAM thayo. e pUrve mAtra emanA kAma dvArA emanA nAmathI paricita hato. vAcana, lekhana, saMzodhanakArya uparAMta gujarAta samAcAranI kaoNlama lakhavA mATe paNa aneka viSayonA saMdarbho jovA-tapAsavAnuM emanA mATe jarUrI banatuM te mATe gUjarAta vidyApITha graMthAlayamAM teo avAra-navAra AvatA. gUjarAta vidyApITha graMthAlaya vAcanasAhitya ane saMdarbhonI cakAsaNI mATenA sAhityathI sajja hatuM, ane navesarathI sajja thavAnI taiyArImAM paNa hatuM. I. sa. 1963mAM gUjarAta vidyApIThane yunivarsiTI jagatamAM DIsDa yunivarsiTI tarIkeno praveza maLyo. adyatana mAhitInA saMgraha ane sevAo mATe lAibrerI susajja bane te mATe taiyArIo thaI cUkI hatI. graMthAlayamAM sArA vAcako ane lekhako kanubhAI zAha 203 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzodhako Ave te kayA graMthAlayanA graMthapAlane na game ? zrI kumArapALabhAI kyAreka kyAreka bapora pachInA samayamAM Ave. palAMThI vALIne be-traNa kalAka bese ja! graMthAlayanA sevako pAsethI joItI mAhitI meLavI le vinayasabhara vyaktitvathI saunAM dila emaNe jItI lIdhelAM. jyAre koI jarUrI saMdarbha sAhitya na maLe tyAre ja mAro saMparka kare. kyAreka vadhu besavAnuM thAya tyAre cA maMgAve ane e samaye amane acUka bolAve. graMthAlayamAM anyane maLavAnuM TALe. koIne khabara na paDe te rIte kopIrAiTa vibhAganA eka khUNAmAM dhUNI dhakhAvIne vAMcavA-lakhavA besI jAya ane sAmayika mATe lekha lakhe ke potAnA mahAnibaMdha mATenA viSayamAM saMzodhana kare. vidyApIThanA graMthAlayamAM emanA jevA abhyAsa-saMzodhanane varelA keTalAye vidvAno AvatA. Aje zrI kumArapALabhAInI sAthe e saunI chabIo ane emanI sAthenAM saMsmaraNothI mana chalakI UThe che. eka niSThAvAna abhyAsu, lekhaka, saMpAdaka ane saMzodhaka tarIke Aje emanI bhAre pratiSThA che; paraMtu dhArmika ane sAmAjika kAryo mATenI nisbata paNa eTalI ja namUnArUpa ane sarAhanIya che. zrI jaina dazA ozavAla saMgha, sinorano huM pramukha hato, te arasAnI vAta che. tyAre saMghanuM mukhapatra kADhavuM ema nakkI thayuM. saMpAdakamaMDaLamAM mArI sAthe anya be mitro paNa joDAyA. temAMnA eka zrI indubhAI svarUpacaMda zAha, teo khUba utsAhI. temaNe kAryanI ghaNI javAbadArI saMbhALI lIdhI. mukhapatranuM kayuM nAma rAkhavuM tenI sahamatI sadhAI nahi. A mATe zrI kumArapALabhAInuM mArgadarzana levAnuM nakkI thayuM. aneka kAryomAM atyaMta vyasta hovA chatAM temaNe amane emanA ghera maLavAno samaya Apyo. ame maLyA. anekanAmonI carcAvicAraNA karI chevaTe eka nAma nakkI karyuM te hatuM-'sinora saurabha'. saune A nAmathI saMtoSa thayo. A rIte aneka kAryonI vacce paNa amane A ane anya viSayomAM salAha-sUcano ApyAM te savyavahArane ame Aje paNa bhUlyA nathI. eka bIjI paNa vAtanuM smaraNa thAya che. saMbhavanAtha jaina ArAdhanA kendra nAmanuM TrasTa pa. pU. sAdhu-sAdhvI bhagavaMto mATe vaiyAvacca dhAma ane vRddha-vaDIla jaino mATe vAtsalyadhAmanuM tAraMgA taLeTImAM aMbAjI hAI-ve para nirmANa-kArya karI rahyuM che. amArA TrasTamAM joDAvA mATe ame vinaMtI karI. prAraMbhe to emaNe aneka kAryomAM vyasta hovAnA kAraNe joDAvA mATe namratApUrvaka nA kahI, paraMtu amArA saunA ati Agrahane vaza thaI TrasTamAM joDAyA, ane nA-hAnI vacce sthAyI. samitinuM adhyakSapada svIkArIne TrasTane emanuM mahAmUluM mArgadarzana ApatA rahyA che. amadAvAdamAM hoya tyAre to amArA aneka kAryakramomAM jarUra Ave ja. paraMtu eka vakhata evuM banyuM ke tAraMgA taLeTImAM nirmANa thanAra vaiyAvacca dhAmanA saMkulanA vibhAgonI khananavidhino samAroha I. sa. 2002nI pahelI Disembare goThavAyo. A avasare emaNe atithivizeSa tarIke hAjarI ApavAnuM svIkAreluM paNa kharuM. paraMtu banyuM evuM ke pachInA divasomAM 204 nokhI koTinA vidvAna, anokhI koTinA mAnavI! Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja vaDApradhAna zrI vAjapeyIjI sAthe jaina hastaprato saMbaMdhI vicAravimarza mATe aneka vidvAnonI sAthe DaoN. kumArapALabhAIne paNa dilhImAM hAjara rahevAnuM hatuM. te divase sAMje pAchA pharavAnI TrenanI TikiTa paNa mane batAvI ane jaNAvyuM ke "kanubhAI, zuM karIzuM? AvatIkAle tAraMgAnA kAryakramamAM nahi AvI zakuM meM kahyuM, "kumArapALabhAI, tame atithivizeSa cho, uparAMta A viSayamAM tamAruM vaktavya rAkheluM che ane tamArA vaktavya vinA samAroha phikko lAgaze." emaNe vicAryuM ane tarata ja sAMjanI TrenanI TikiTa rada karavA jaNAvyuM. tenA badale vimAnanI TikiTa buka karAvI levA kAryAlayamAM sUcanA ApI. te ja divase rAtre teo amadAvAda AvI gayA. bIjA divase samArohamAM savAre samayasara padhAryA, suMdara ane mananIya vaktavya ApyuM ane samArohane saphaLa banAvyo. AvA che DaoN. kumArapALa desAI ! AvA to aneka prasaMgo noMdhI zakAya. hAtha para lIdhelAM kAryone saMpUrNa nyAya ApavA mATe kevA ane keTalA tatpara che te darzAvavA mATe eka-be namUnArUpa prasaMgo ja ahIM noMdhyA che. eka vidvAna mahAnubhAva mANasa tarIke paNa keTalo umadA hoI zake che tenuM zrI kumArapALabhAI eka uttama udAharaNa che. * * * zrI kumArapALabhAInI saMzodhana-saMpAdanapravRttinuM eka mahattvanuM pAsuM to temaNe jaina sAhityamAM kareluM bahumUlya pradAna che. "jinazAsananI kIrtigAthA', "mahAvIra jIvanadarzana', 'aba hama amara bhaye', 'AtamajJAnI zramaNa kahAve', "samaro maMtra bhalo navakAra', Tirthankara Mahavira', 'Glory of Jainism', 'The Value and Heritage of Jain Religion', 'A Journey of Ahimsa' ityAdi pustakonAM sarjana-saMpAdana dvArA zrI kumArapALabhAIe jaina sAhityamAM kareluM pradAna ghaNuM UMcuM mUlya dharAve che. alabatta AvAM pustakonI sUci ghaNI lAMbI che. ahIM kevaLa mahattvanAM pustakomAMthI be-cAra pustakonAM nAmano ja ullekha karyo che. jaina dharma ane sAhityanA prasAra-pracAra mATe emaNe karelI kAmagIrInI sarAhanA mAtra dezamAM ja nahIM, paradezamAM paNa thaI che. deza-videzanI aneka yunivarsiTIoe, saMsthAoe, jena samAjoe emane avAranavAra pravacano ApavA, saMzodhanapatro rajU karavA ke parisaMvAdo yojavA ke mArgadarzana ApavA AmaMtryA che. jemAM jaina dharmano mahimA thayo hoya ane zrI kumArapALa desAInuM yogadAna paNa mahattvapUrNa rahyuM hoya tevA be-cAra vaizvika avasarono ullekha karavAnuM mana thAya che. - 1994mAM dakSiNa AphrikAnA kepaTAuna zaheramAM pArlAmenTa opha varlDa rilijiyansa' nAmanA AMtararASTrIya kakSAnA jabarajasta samArohanuM Ayojana thayuM hatuM. zrI kumArapALa desAIe 205 kanubhAI zAha Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kaoNnpharansamAM dezanA pratinidhi tarIke sahabhAgI thaI. dharmadarzanane arvAcIna saMdarbhamAM prastuta karavAnI kumArapALa desAInI sUjha, abhyAsa ane abhigama AgavA tarI Ave tevAM che. dharmadarzana koI prAcIna bAbata hoya ane Aje te sAva aprastuta hoya, tevuM e mAnatA nathI, ene badale dharmanI zAzvatatA ane AdhyAtmikatA tarapha lakSa TheravIne enA siddhAMtone vartamAna samayanI mAnavIya samasyAonA samAdhAnanA saMdarbhamAM ujAgara karI Ape che. Aje vizvamAM prANI prema ane mAnava adhikAranI vAta cAle che, tyAre jenadharmamAM sUkSmamAM sUkSma jaMtu taraphanI jayaNA ane mAnavasvAtaMtrya keTaluM badhuM che, te vize emaNe vizvadharma pariSadamAM vaktavya ApyuM. emaNe "kampasana TuvarDjha enimala' ane 'hyumana rAiTsa enDa jenijhama' vize potAnAM zodhapatronuM vAMcana karyuM hatuM. 1994mAM ja veTikana khAte khristI dharmanA vizvakakSAnA nAmadAra popa jhona pola (dvitIya)nI mulAkAta lenAra sauprathama jaina DeligezanamAM sAmela thavAnuM gaurava paNa zrI kumArapALabhAIne hAMsala thayuM hatuM. A Deligezane nAmadAra popa sAthe jaina dharmanA pAyAnA siddhAMto vize carcA karI ahiMsAno mahimA karyo hato. hemacaMdrAcAryanI navamI zatAbdI nimitte "kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanI sAhitya sAdhanA vize saMzodhanapatra taiyAra karyuM hatuM. A abhyAsa-saMzodhana AdhArita pravacanoe paNa zrI kumArapALa desAIne deza-videzamAM sArI nAmanA apAvI. dara varSe bhArata, ane videzomAM yojAtI paryuSaNa pravacanamALAmAM zrI kumArapALabhAIe jaina dharma ane darzana vize asaMkhya ane mananIya pravacano ApyAM che. paryuSaNa parvamALAnAM vyAkhyAno mATe zrI kumArapALabhAI enTavarpa, nyUjarsI, nyUyorka, laoNsa enjalasa, zikAgo, hyusTana, senTa luisa, phiniksa, sAnaphrAMsisko, briTana, laMDana, lesTara mAMcesTara, brAiTana, kovenTrI, nAirobI, mombAsA, thikA sahita duniyAbharanAM aneka zaheronI mulAkAta laI cUkyA che. emanAM pAMca-pAMca varSa sudhInAM paryuSaNa vyAkhyAno agAuthI nakkI thaI cUkyAM hoya che. videzanI dharatI para yojAtA parisaMvAdomAM paNa jaina dharmanA ahiMsA, aparigraha, syAdvAda, zAkAhAra, saMyama vagere viSayomAM thatI carcA-vicAraNAomAM emanI sakriya bhAgIdArI rahI che, emanuM anokhuM kImatI yogadAna rahyuM che. potAnA pitAzrInA nAme racAyelA zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa' uparAMta bIjA aneka sAhityika-sAmAjika TrasTanI jema aneka jaina saMsthAomAM paNa zrI kumArapALabhAI pramukha, upapramukha, maMtrI, TrasTI, kAryavAhaka sabhya, salAhakAra sabhya jevA hoddAo saMbhALI je te saMsthAnA vikAsamAM mahattvano phALo ApI rahyA che. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI (laMDana)nA teo bhAratanA pratinidhi ane ko-orDineTara che. jene jAgRti senTara, jaina saMsthAna, zrI mahAvIra mAnava kalyANa 206. nokhI koTinA vidvAna, anokhI koTinA mAnavI! Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTa, zrI yazovijaya jaina graMthamALA, prAkRta jaina sosAyaTI, anukaMpA TrasTa, bhagavAna mahAvIra 2600mI janmakalyANaka ujavaNI samiti jevI anekAneka saMsthAomAM zrI kumArapALabhAI koI ne koI rIte hoddA para atyaMta yazasvI kAmagIrI bajAvI rahyA che. 'gujarAta samAcAra'nI emanI lokapriya kaTAra IMTa ane imArata', 'jhAkaLa banyuM motI', pArijAtano parisaMvAda', 'AkAzanI oLakha' jevI kaoNlamamAM teo avAranavAra jaina dharmakathAo lakhe che. to 'prabuddha jIvana', jena', 'jenajagata', 'jainaprakAza', 'sughoSA' jevAM sAmayikomAM jainadarzanane lagatA lekhonuM paNa satata prakAzana thatuM rahe che. paryuSaNa parva prasaMge 'gujarAta samAcAra'mAM pragaTa thatI emanI lekhamALA jainadarzanane vyApakatAthI AlekhIne jaina-jainetarane dharmanAM vyApaka ane mULagAmI tattvono khyAla Ape che. graMthalekhana, pravacana, patrakAratva, pravAsa, saMsthAgata kAryo, videzamAM jaina kendronA vikAsamAM sahayoga - ema anekavidha rIte jainadarzanane amadAvAdathI mAMDIne AkhI duniyAmAM prasarAvanAra ekamAtra kumArapALabhAI che. jaina dharma ane darzana vize AkhA vizvane bAthamAM lIdhuM che te sAcuM, paNa AvI vyApakatA to jainasamAjamAM ananya che. A vizALatAno aNasAra emane mAtra jainadarzana aMge maLelAM pAritoSikono vicAra karIe to paNa Avaze. emaNe lakhelAM 'AnaMdadhana : eka adhyayana' saMzodhanagraMtha mATe ane yoganiSTha AcArya buddhisAgarasUrIzvarajI vizenA 'bALakonA buddhisAgarajI' mATe anukrame rAjasthAnanA cUrumAM AvelI lokasaMskRti zodha saMsthAne ane zrImad buddhisAgara sAhitya graMthamALAe suvarNacaMdraka ApyA che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya mATe briTanamAM pravacano karavA mATe briTananI 16 jeTalI saMsthAoe ekatrita thaIne 1989mAM 'zrI hemacaMdrAcArya evaoNrDa' arpaNa karyo, to amerikAnA laoNsa eNnjalasanA jaina senTara oNpha naoNrdhana kaeNliphaoNrniyAe emaNe ApelI paryuSaNa pravacanamALA ane senTaranI sthApanA ane vikAsamAM sahayoga mATe 1999mAM 'gaurava puraskAra' Apyo. amerikA ane kaeNneDAnA jena senTaronA pheDarezana 'jainA' enA evaoNrDamAM eka evaoNrDa amerikAthI bahAra jaina dharma vize mahattvanuM kArya karanArane Ape che. Avo jainA' saMsthAno presiDenTa speziyala evaoNrDa' 1997mAM kumArapALabhAIne enAyata thayo. e ja rIte sAhitya ane patrakAratva dvArA jainadarzananA prasAra mATe navI dilhInI ahiMsA inTaranaeNzanala saMsthAe 1997mAM ahiMsA inTaranaeNzanala dIptimala AdIzvaralAla evaoNrDa' arpaNa karyo, to zrImad rAjacaMdrajInA tattvajJAnano vyApaka janasamudAya sudhI prasAra karavA mATe 2004mAM emane paramazruta sevA saMvardhana evaoNrDa' zrImad rAjacaMdrajInI saMsthAoe arpaNa karyo. AdhyAtmika sAhitya ane lekhana mATe 2001nA zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra (kobA)e 'saMskRti saMvardhana evaoNrDa' arpaNa karyo. bhagavAna mahAvIranI 2600mI janmakalyANaka samiti taraphathI vizvanAM 26 vividha kSetranA jaina agraNIone e 207 kanubhAI zAha Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayanA vaDApradhAna aTala bihArI vAjapeyIne haste jaina ratnano evorDa maLyo. AmAM kumArapALabhAI paNa eka hatA. jenadharmanA tamAma phirakA ane saMpradAyonuM pratinidhitva dharAvatI ekasothI paNa vadhu varSanI khyAtiprApta saMsthA bhArata jaina mahAmaMDaLe eno sarvaprathama jaina gaurava evorDa 2003nA eprilamAM kumArapALabhAIne Apyo. A sivAya aneka jaina saMsthAo ane jaina senTaroe evaoNrDa ke mAnapatra dvArA emanA jainadarzananA kArya pratye kRtajJatA pragaTa karI che. A rIte zrI kumArapALabhAInA paricaya dvArA eka AtmIya jananI bhalI lAgaNIo prApta karavAno anero AnaMda maLyo che. koI paNa kArya mATe jyAre jarUra paDI che tyAre snehasabhara mArgadarzana maLyuM che. jyAre jyAre koI sAmAjika-dhArmika-zaikSaNika kArya mATe emane maLavAnuM thayuM che tyAre lAgaNIsabhara, hasatA cahere, saMtoSapUrvaka pratisAda maLyo che. zrI kumArapALabhAInI kArakirdI haju aneka unnata zRMgo para vihare ane jainadarzananA pracAra-prasAra mATe prabhu emane Arogyamaya dIrdhAyu jIvana bakSe evI prArthanA. 208 nokhI koTinA vidvAna anokhI koTinA mAnavI! Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ed CTMbU nationally Study Circle lo 2001nI 8mI eprile muMbaInA sanmukhAnaMda haoNlamAM bhagavAna mahAvIranA 2600mAM janmakalyANaka prasaMge "jaina ratna'no evaoNrDa arpaNa karatA e samayanA bhAratanA vaDApradhAna zrI aTala bihArI vAjapeyI ahoose Tag ARRANT 64GBONGOS anyAkaraNa - 1999nI 8mI jAnyuArIe AdhyAtmika mUlyo ane bhAratIya saMskRtinA prasAra temaja mUlyalakSI sAhityasarjana mATe pU. zrI pAMDuraMga AThavalenA haste divALIbahena mohanalAla mahetA evaoNrDa Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1990nI 23mI oNkTobare bakiMgahAma paeNlesamAM WW.F nA adhyakSa DyUka oNpha eDinabara prinsa philipane maLavA gayeluM pratinidhimaMDaLa ahisA paramo dharma, briTanamAM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya navama janmazatAbdI nimitte yojAyelI pravacanamALA bAda briTananI 17 jeTalI saMsthAoe ekatra thaIne enAyata karelo zrI hemacaMdrAcArya evaoNrDa Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1966nI 21mI eprile eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM sarjaka "dhUmaketu'nI aMtima apUrNa kRti dhruvadevI' ane kumArapALa desAInI kRti "mahAmAnava zAstrInA vimocana prasaMge. (DAbI bAjuthI) te samayanA zikSaNamaMtrI DaoN. bhAnuprasAda paMDyA, prajJAcakSu paM sukhalAlajI, gujarAta rAjyanA mukhyamaMtrI zrI hitendrabhAI desAI, tAmilanADunA pUrva rAjyapAla zrI prabhudAsa paTavArI, pro. phIrojha dovara, DaoN. uSAbahena jozI, kumArapALa desAI ane "jayabhikhkha abhivAdana karatA pro. phIrojha dAvara Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apaMgo mATenA utkRSTa pustakanA Alekhana mATe evaoNrDa arpaNa karatA gujarAtanA pUrva rAjyapAla zrI zrImannArAyaNa lAla gulAba'pustaka mATe gujarAta sarakAranA uttama guNavattAvALAM pustakono evaoNrDa maLatAM zrI jhAlAvADa vizA zrImALI mU. pU. jJAtinA pramukha zrI choTubhAI ghaDiyALI abhivAdanapatra Ape che ane bAjumAM che zrI ratilAla dIpacaMda desAI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrapati bhavananA darabAra haoNlamAM padmazrIno khitAba levA jatI vakhate 2004nI 30mI jUne rASTrapatinA haste 'padmazrI' Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1962mAM muMbaInI zrI jIvadayA maMDaLI yojita nibaMdhaspardhAmAM gujarAtamAM sarvaprathama sthAna meLavyA pachI e vize vaktavya - yazavaMta zukla, devavrata pAThaka ane cInubhAI nAyakanI upasthitimAM jaina jAgRtisenTara-karNAvatI 'zrImahAvIra mAnava-kalyANakendra zrI caMpakalAla cunIlAla zAhu kalyANa kendro sa TrasTa ' sulabhA valthakera phAunDezana abhivAdana samA PRATIMABEN ATMANANDJI 2004nA jUna mahinAmAM 'padmazrI'no khitAba meLavavA mATe judI judI saMsthAoe yojelA abhivAdana samAraMbhamAM sanmAna karI rahelA zrI zreNikabhAI kastUrabhAI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MY I. sa. 2000nI 7mI Disembare zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendramAM utkRSTa AdhyAtmika sAhityanA sarjana mATe evaoNrDa arpaNa karatA mAnanIya rAjyapAla zrI suMdaralAla bhaMDArI ONAL IN TES FRENC GWA 2004 nI 4 sapTembare pheDarezana oNpha jaina ejyukezanala InsTiTayUzana dvArA sAhitya, mUlyalakSI zikSaNa ane ramatagamatanA kSetramAM deSTAMtarUpa pradAna karavA mATe gujarAta rAjyanA mAnanIya rAjyapAlazrI navalakizora zarmA ane mukhyamaMtrI zrI narendra modI dvArA evaoNrDa ane abhivAdana Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ILL. pull CONFEDERATION COES 2004nI 19mI mArce varlDa jaina kanphaDarezana dvArA muMbaInI 17 jeTalI saMsthAoe 'padmazrI'no khitAba meLavavA badala karelA abhivAdana prasaMge amadAvAdamAM yojAyelA zrI jayabhikhu smRti vyAkhyAna samaye dIpaprAgaTya karatA saMsthAnA pramukha dhIrubhAI ThAkara, maNibhAI mahetA (laoNsa enjalisa, amerikA) ane zAhabuddIna rAThoDa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharma ane saMskRtinA saMvardhaka manA tejasvI caherA para aharniza prasannatAnA sphaliMgo jovA maLe tevA, saujanyazIla AtmIyajana kumArapALa desAIne prajAsattAka dinanA parva samaye bhAratanA rASTrapati dvArA, padmazrIno ilakAba enAyata thayo, te kSaNa ApaNA mATe AnaMdaparva banI gaI. temanI bahumukhI pratibhA, anekavidha kAryo vize to graMtha lakhAya. zrI kumArapALe vividha kSetre karelAM kAryonI yAdI para eka najara nAMkhIe to eka vyakti nahi paNa vaTavRkSa jema phUlI-phAlelI eka vizALa saMsthA lAge. vividha viSayo paranA sarjana ane lekhanakArya dvArA temaNe sAhitya ane adhyAtmajagatane samRddha karyuM che. emanI gatizIla vicAradhArA paraMparA ane prayogazIlatAno samanvaya sAdhe che tethI temanA dvArA AlekhAyela ciMtana sarvagrAhya banyuM ane temanuM sarjana AsvAdya banyuM che. teo potAnA vicArone susaMgata zabdo dvArA abhivyakta kare che tethI dharma ane tattvajJAnanAM UMDAM rahasyo saraLa rIte samajAvI zake che. A kAraNe temanAM lakhANo lokapriya ane lokabhogya banyAM che. patrakAratva ane zikSaNanAM saMpAdana, saMzodhana ane sudhAraNAnI emanI kAmagIrIe, e kSetramAM navI kSitijono vistAra karyo che. guNavaMta ba2vALiyA 209 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pataMgiyuM jema eka phUla parathI parAgaraja, bIjA phUla para laI jAya ane bagIcAne samRddha kare che, tema zrI kumArapALa desAIe bhAratIya saMskRti ane dharmano divya saMdeza, anya dezo sudhI pahoMcADI saMskRtinA saMvardhananuM pavitra kArya karyuM che. svAmI vivekAnaMdanuM mizana sAcA arthamAM AgaLa dhapAvavAno stutya ane samyapha puruSArtha karyo che. jAnyuArI 2004mAM kalpataru adhyAtma kendra, karajaNa (vaDodarA) mukAme ame jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana kareluM tyAre keTalIka kalAko temanI sAthe gALavAno avasara maLyo. jJAnasatranA vibhAgIya adhyakSa tarIkenuM kumArapALabhAInuM vaktavya sAMbhaLI nyAyazAstramAM AvatA DelI dIpaka nyAyanI vAtanuM smaraNa thayuM. DelInA uMbare rAkhelo dIpaka ghara ane bahAra AMgaNAmAM baMne jagyAe ajavALuM pAthare tema temanuM vaktavya vidvAno, sAdhako ane jijJAsu janasAdhAraNa zrotAjano badhAMne priya ane hRdayasparzI baneluM. dezanuM utkRSTa sanmAna padmazrI meLavI emaNe samagra jinazAsananuM gaurava vadhAryuM che. temane taMdurasta svastha jIvanabaLa maLatuM rahe. parivAra-svajano ane mitro sAthe AnaMdasabhara jIvananI utkRSTa kSaNo mANatA mANatA sAhityazAsana ane zikSaNajagatanI sevA karavAnuM akhUTa baLa maLe tevI zubha kAmanA ! 210 dharma ane saMskRtinA saMvardhaka Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApazrIne bhArata sarakAre padmazrIthI sanmAnyA che tethI mane ghaNo ja AnaMda thayo che. Apane mArA aMtaranA aMtarathI abhinaMdana pAThavuM chuM. ApazrIe aneka aneka viSayo upara ghaNuM ghaNuM lakhyuM che, lakhatA rahyA cho. A dvArA tamoe jenadarzanane tamArI sarasa rasaprada zailImAM cAre dizAomAM phelAvyuM che. abhinaMdanIya ja nahi, vaMdanIya kArya karyuM che. tamArA sArA ane sudIrgha Arogya ane AyuSya mATe kalikuMDa pArzvanAtha prabhu paramAtmAne mArI aMtarathI bhAvabharI prArthanA karuM chuM. vadaLIya kArya kumArapALa vI. zAha aii Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAza phelAvatI jIvanajyota gujarAtI sAhityanA khyAtanAma lekhaka ane umadA sarjaka evAM zrI bAlAbhAI desAI jayabhikhkhanA ucca saMskAro ane ananya sarjanazIlatAne nasenasamAM utArI putra kumArapALa desAIe sAhitya, patrakAratva, zikSaNa, ramatajagata tathA dharmadarzana jevAM vividha kSetromAM ekasAthe kheDANa karI gujarAtI sAhitya ane jaina dharmane utkRSTa ane cirakAlIna sarjanonuM pradAna karyuM che. vividha kSetromAM UMDANapUrvakanA sarjana ane dharmasAhitya tathA zikSaNane samagra jIvana samarpita karI denAra DaoN. kumArapALa desAIne bhArata sarakAre padmazrI'no khitAba ApavAnI ghoSaNA karI eka nakhazikha sAhityakAranuM yathAyogya bahumAna karyuM che tyAre samagra gujarAta ane gujarAtI sAhityajagata mATe A gauravaprada ghaTanA che. eka jAgrata patrakAra tarIkenI oLakha teonI vividha dainikomAM cAlatI kaoNlama dvArA maLI rahI che. gujarAta vizvakoza TrasTanA sthApanAkALathI teo TrasTI che. vizvakozanI racanAmAM ane samagra saMsthAnA saMcAlanamAM mahattvapUrNa hisso kumArapALabhAIno rahyo che. vizvakozanA bhUmikhaMDa ane 1 thI 18 graMtho prakAzita thayA che, temAM Do. kumArapALa desAInuM mahattvanuM yogadAna che. sAhitya uparAMta ramatagamata, dharmadarzana vagere viSayonA vizvakozanA saMpAdaka tarIke potAnI kImatI sevA ApI rahyA che. pravINa paMjAbI 212 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. kumArapALa desAIe AjasudhImAM ekasothI paNa vadhu pustako ApyAM che. moTAbhAganAM gujarAtI pustakonI sAthe dasa pustako aMgrejImAM ApyAM che, je paikInuM "Glory of Jainism' jene dharmanAM mUlyo ane jaina caritronI dRSTie noMdhapAtra prasiddhi pAmyuM che. vivecana, saMzodhana, ciMtana, anuvAda, caritra, dharmadarzana, navalikA, prauDha ane bALasAhitya, ramatagamata vagere vize pustakonuM sarjana karyuM che. jenadarzana vizenAM pustakoe jene sAhityamAM AgavI bhAta pADI che. emanI rasALa, pravAhI ane rasaprada zailIe keTalAMya jaina kathAnako ane caritrone ghera ghera jANItAM karyA che. jenA sAhityamAM jUnI bhASA ane pAribhASika zabdonA bhArathI dabAI gayelI zailIne kAraNe vartamAna samayano vAcakavarga ene mANI zakato na hato, teve samaye pAribhASika zabdajALamAM vAcakane gUMcavavAne badale enI sAhajika samajaNa ApIne Alekhana karavAnI emanI paddhatie jena sAhityane vadhu vyApaka banAvyuM che. vaLI mAtra lekhana saMdarbhe ja parivartana karIne teo aTakyA nathI, kiMtu pustakanI sAmagrInI goThavaNI, suMdara le-AuTa, sacitratA ane majabUta bAinDiMga - AvI bAbatonI paNa cIvaTa jovA maLe che. AthI ja emano Tirthankara Mahavir" graMtha e AMtararASTrIya kakSAnuM mudraNa dharAvato siddha thayo che. AvAM pustakonuM sarjana karI deza-videzamAM jene dharmanI suvAsa prasarAvI DaoN. kumArapALa desAIe prasiddhi prApta karI che. gujarAta sarakAre ahiMsA yunivarsiTI sthApavA aMge Ayojana hAtha dharI yunivarsiTIno ekTa enDa projekTa taiyAra karavA samiti racI hatI. jenA adhyakSa tarIke zrI kumArapALa desAIne nImyA hatA. kulapati, pUrvakulapati ane vidvAnonI A samitie mAtra 40 divasamAM ja A ripaoNrTa sarakArane Apyo hato. - videzanI lAyabrerIo ane myujhiyamamAM jaina dharmanI amUlya hastaprato che. enA keTalaoNga aMge ane A hastapratonA kArya aMge samagra bhAratamAM jAgRti sarjavA mATe ane A kAryanI mahattA darzAvavA mATe insTiTyUTa oNpha jainolojIe vizALa pAyA para hAtha dharelA kAryakramanA AyojanamAM DaoN. kumArapALa desAIno mahattvano phALo rahela che. jaina dharma ane tenA prasAra mATe athAka mahenata karanAra zrI desAI amerikA, hoMgakoMga, iMglenDa, keniyA, dubaI, siMgApora, keneDA sahitanA dezomAM aneka vakhata pravAsa karI vizvanA prAcIna evA jaina dharma ane tenA tattvadarzanano samagra vizvamAM pracAra-prasAra karI rahyA che. insTiTyUTa opha jainaoNlojInA bhAratanA borDa oNpha TrasTIjhamAM kAryarata DaoN. kumArapALa desAI rAjakoTa sthita saurASTra yunivarsiTInA dIpacaMda gArDa jana risarca senTaranA kamiTI membara che. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA ko-orDineTara tarIke AMtararASTrIya stare jenadarzana ane tenA prasAramAM temaja jene saMsthAonA saMgaThanamAM mahattvanI bhUmikA bhajavanAra DaoN. kumArapALa desAIne 213 pravINa puMjANI Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnI jenA saMsthA dvArA presiDanTa speziyala evaoNrDa, vaDApradhAnanA haste jenaratna evorDa tathA sAhitya temaja patrakAratva uparAMta mUlyaniSTha lekhana mATe paNa aneka evorDa prApta thayA che. teo insTiTyUTa opha jainolojInI bhAratanI zAkhAnA AdhArastaMbha banI rahyA che. DaoN. kumArapALa desAIne samagra jaina samAjanI eka sadI jUnI akhila bhAratIya saMsthA bhArata jene mahAmaMDaLe jena gaurava evorDa Apyo che. gujarAtanA mahAvinAzaka dharatIkaMpa samaye asaragrastone sahAya pahoMcADavAnuM sevAkArya DaoN. kumArapALa desAIe hAtha dharyuM hatuM. saurASTra-kacchanA asaragrastone paMdara lAkhathI vadhu sahAya DaoN. kumArapALa desAIe upalabdha karAvI hatI. gujarAtanA A sAhityakAre kareluM anukaMpAnuM A kArya avismaraNIya banI rahyuM che. koI sarjaka ke patrakAre svaprayatnathI ATaluM bhaMDoLa ekaThuM karyuM hoya, tevuM hajI sudhI jANyuM nathI. rAjakoTa zaheranI khAsa vAta karuM to DaoN. kumArapALa desAInA avAranavAra aneka kAryakramo yojAtA rahyA che ane rAjakoTanI bauddhika temaja dharmapriya prajAmAM temanA vicArono UMDo prabhAva che. eka uttama vaktA ane vidvAna hovAne nAte teonA anubhavono nicoDa rAjakoTanI prajAne teo ApatA rahyA che. bhagavAna mahAvIranA ra600mA janmakalyANaka nimitte rAjakoTamAM pravacana, saMgIta ane citradarzanano eka anokho kAryakrama yojAyo hato. jena ekeDemI, rAjakoTa ane insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA saMyukta upakrame yojAyelA trividha prakAranA kAryakramamAM DaoN. kumArapALa desAIe bhagavAna mahAvIra svAmInA jIvana upara ciMtanAtmaka ane mananIya pravacana ApyuM hatuM. A prasaMge DaoN. zephAlIbahenanAM karNapriya stavano rajU thayAM hatAM ane zrI kumArapALa desAIe bhagavAna mahAvIrasvAmInA ahiMsA, anekAMta tathA anya siddhAMtonI prasaMgo dvArA mArmika rajUAta karI hatI. A prasaMge bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvana paranI citramaya philma rajU karavAmAM AvI hatI. rAjakoTamAM jena ekeDemInA sahayogathI insTiTyUTa opha jainaoNlojIe yojela kAryakramamAM DaoN. ela. ema. siMghavIe potAnA pravacanamAM jaNAvela ke comera hiMsA, AtaMka ane dhamakInuM vAtAvaraNa che tyAre ahiMsA ja A dizAne ugArI zake tema che. A kAryakramanA Ayojana temaja saphaLatApUrvaka pUrNa thavAmAM DaoN. kumArapALa desAIno mahattvano phALo rahyo hato. rAjakoTamAM jaina ekeDemI ane insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA saMyukta upakrame yojela kAryakramamAM namaskAra mahAmaMtra upara DaoN. kumArapALabhAI desAIe dareka padanA vigatavAra pravacana temaja arthasahita namaskAra mahAmaMtranI vistRta chaNAvaTa Apela hatI. temanI sAthe sAthe 24 prakAza phelAvatI jIvanajyota Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zephAlIbahena zAhe judAM judAM bhaktigIto dvArA namaskAra mahAmaMtra madhura saMgItamAM rajU karyo hato. | DaoN. kumArapALa desAI sAthe varSothI gADha mitratAnA nAte amArA baMne parivAro hRdayapUrvaka ekabIjA sAthe joDAyelA che. temanA bauddhika ane vidvattApUrNa sAMnidhyane kAraNe mane paNa jaina samAja ane jaina dharmamAM AgaLa vadhavAmAM bharapUra madada maLI ane temanA mArgadarzaka vicArothI lAbha thayo che. mitratAmAMthI pArivArika saMbaMdhomAM sarjAyA che. banne parivAro vacce avAranavAra thatI mulAkAtone kAraNe dharmacarcAono dora zarU thayo. jainadarzana vize avAranavAra carcA karatA rahetA hoya. mArA parivArane paNa aneka vakhata DaoN. kumArapALa desAI dvArA samasyAonA hala maLyA che. DaoN. kumArapALa desAI vize jeTaluM kahuM ke lakhuM te sadAya ochuM ja rahevAnuM. paraMtu aMtamAM eTaluM ja kahevAnuM ke asaMkhya evaoNrDane temanI pAse jatAM gaurava prApta thayuM che. tevA DaoN. zrI kumArapALa desAIe ATalI saphaLatA ane bahumAno chatAM paNa potAnAmAM eka sAlasa, saraLa ane nirdabha tathA pAradarzaka mAnavIne jIvato rAkhyo che. eka uttama mAnavI ane kharekhara to vibhUti evA DaoN. kumArapALa desAI sAthenI pratyeka mulAkAta jIvanamAM navA vicAro vahevaDAve che. emanI sAthenI pratyeka mulAkAta yAdagAra saMbhAraNuM banI jAya che ane mana sadava temanA mArgadarzaka vicAro ane temanA mukhethI vahetA jainadarzanane sAMbhaLavA Atura rahe che. eka umadA patrakAra, utkRSTa lekhaka, uccakakSAnA vaktA, dArzanika tathA tattvaciMtaka uparAMta samAjasevaka tarIke potAnA jIvanane samAjamAM prakAza phelAvatI jyotanuM svarUpa ApanAra DaoN. kumArapALa desAIe vizvabharamAM mAtra gujarAta, gujarAtI sAhitya ke jena dharmanuM ja nahIM, paraMtu jaina dharmanA bahoLA pracAra-prasAra dvArA samagra bhAratanA amUlya vArasAno videzomAM paricaya ApI dezanuM nAma rozana karyuM che. 15 pravINa puMjANI Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * karjathI *rA sAhityasarjaka mahAmAnava kaIke sAcuM ja kahyuM che ke "Izvara eka mahAna kalAkAra che. e kyAreya punarAvartana karato nathI. prakRtimAM temaja mAnavasvabhAvamAM eNe vividhatA sarjI che. ane A vividhatAmAM paNa te ajoDa ekatA sarjato rahyo che, tethI ja tenI kaLAno tAga pAmavo vikaTa che. prabhunA sarjana vize tAraNo kADhavAM e saheluM kAma che paNa vaizvika kAvyane samajavuM ane tenuM arthaghaTana karavuM e lagabhaga azakya che. jAtajAtanA loko hoya che. koI eka jaNa bIjA jevo hoto nathI. keTalAka lokone potAnA vize bolavuM-kahevuM game che jyAre bIjA keTalAka evI 'ApavaDAIthI jojano dUra rahI temanI karma-pUjAmAM rata rahe che." AvA bIjA keTalAka mAM DaoN. kumArapALa desAIno samAveza karI zakAya. sAtatyapUrNa sarjana, vivecana, saMzodhana, saMpAdana, anuvAda, adhyayanaadhyApana vagere anekavidha pravRttio saphaLatApUrvaka karatAM rahelAM ane A pravRttio dvArA ghaNA evaoNrDo, caMdrako, puraskAro, sanmAna prApta karavA chatAMya jene abhimAnano e paNa sparzI zakyo nathI tevA kumArapALa desAI 'mArA mitra che tevo vicAra mAtrathI mane mArI jAta mATe mAna Upaje che. AvA mitra kumArapALabhAInA paricayamAM huM chellAM paMdara varSathI. Ama to jaina zAsana sAthe saMkaLAyelI lagabhaga badhI ja sujJa pravRttio sAthe temanuM tAdAbhya. jena sozyala grUpsa pheDarezananA sureza 8oThArI 216 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtararASTrIya pramukha tarIke mArI varaNI thaI tyAre ame ekabIjAnI vadhu nikaTa AvyA, tyArabAda Arya kanyA gurukuLa - porabaMdaramAM teo amArA AmaMtraNane mAna ApI judA judA betraNa prasaMge vyAkhyAna ApavA AvyA tyAre A nikaTatA vadhI. teozrInI porabaMdaranI mulAkAta veLAe ghUghavatA sAgaranI samIpe besIne kalAko sudhI karela saMgoSThinI smRti haju paNa A heye akabaMdha che. A sarasvatIputranuM jIvanapAtheya jotAM lAgyA vagara na rahe ke A jaNane jo punaHjanmanI paramizana maLe to temanI icchA mujaba vaizvika samAja mATe mUlyaniSTha sAhityanuM sarjana kare eTaluM ja nahIM, lokone dharma ane adhyAtmanAM rahasyonuM jhagamaga' jevI saraLa bhASAmAM pArAyaNa paNa karAve !! temanAM gata janma ke punaHjanmanI paLojaNamAM na paDIe ne mAtra A janmanAM thoDAM varSono kAryakalApa joIe to kumArapALabhAIne utkRSTa sAhityasarjaka mahAmAnava tarIke prasthApita karavA mATe te pUrato che tevuM niHzaMkapaNe mAnavuM rahyuM. jainadarzana ane jene bhAvanAonA prasAra mATe temanuM yogadAna vaMdanIya rahyuM che. jIvananI paLepaLano jeNe saupayoga karyo che, jeNe samAjanAM zreSTha mUlyo jIvI jANyAM che tevA sattvazIla sAhityasarjaka kumArapALabhAIne temanI yazasvI kArakirdInA saMdarbhamAM bhArata sarakAre padmazrI'nA khitAbathI sanmAnI temanI vividha kSetre pravRtta "adhyayana vRttine protsAhita karI che. mArA jevA ghaNA mitronA mitra mu. kumArapALabhAIne bhArata sarakAra dvArA padmazrInA evorDathI vibhUSita thavA badala abhinaMdana, abhivaMdana, abhivAdana - aMtaranA mAMDavethI. 2i7 sureza koThArI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tabiyata atyaMta nAdurasta che ane smRti paNa thoDo sAtha ApatI nathI, paraMtu kumArapALabhAI sAthenA saMbaMdho eTalA gADha che ke emanA thoDAka prasaMgo ane thoDIka vAto lakhI rahyo chuM. teo lekhaka ane vaktA tarIke gujarAta, bhArata ane videzomAM prasiddha che. sonAmAM sugaMdha bhaLe tema nita nita nUtana graMtho ApIne emaNe rohathI maghamaghato. aNamola ratnonI zodha karI che. emanAM pustako emanI kalamanI karAmatanI kalpanA ja karavI rahI. saMbaMdya AvI vyaktine game teTalAM abhinaMdana ApIe ke abhivAdana karIe to te ochAM ja paDe. emanAM sAmAjika kAryo ane jAhera jIvana sAthenAM joDANonI sAthe AvA aneka evaoNDa prApta karIne puNyavaMtA thaI rahyA che te adbhuta yoga che. bahu ochA mANasone A prakAranuM saubhAgya prApta thAya che. emanA jIvanamAM sarasvatInA AzIrvAdathI emanI kalamanI kamAla pragatinA paMthe uttarottara vadhatI rahI che. jema caMdananI suvAsa dhUpasaLInI mAphaka mahekatI rahe che tevA kumArapALabhAI iSTa, DaoN. manaharabhAI zAha miSTa ane ziSTamAMthI pasAra thaIne viziSTa vyakti tarIke jaina samAjamAM UbharI AvyA che. kevaLa jainasamAja pUratA ja nahIM paNa sAhityanI surabhi sAthe samagra samAjamAM ziramorarUpa rahyA che. emanAM anekavidha pAsAMne anekAMta najare nihALavAno AnaMda ame anubhavyo che. chellAM 30 varSathI emanI sAtheno mAro saMbaMdha nehathI sadAya maghamaghato rahyo che. 218 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM varSo sudhI TAunaholamAM vitAvelI emanI sAthenI kSaNo yAda Ave che. e suMdara divasomAM eka vakhata cA pIvAnI icchA pragaTa karatAM kumArapALabhAIe kahyuM, "ApaNe sAthe cA pIne thoDAka haLavA thaI jaIe." cAnA zokhIna kumArapALabhAInA prastAvathI meM temane kahyuM, "are bhAI, jo loga cA pIte hai vo hI cAha kara sakate hai" AvI aneka majAka ane TIkhaLa ame karatA. ame losaenjalasanA pravAsamAM paNa sAthe hatA ane e samaye DijhanIlenDamAM emanAM patnI sAthe haravApharavAno AnaMda prApta karyo hato. AcArya mahAprajJajInA darzanArthe jayapura, jodhapura, saradAra zahera jevAM aneka sthaLoe ame satata svAdhyAya karyo hato. e ja rIte kobA, vaDodarA, muMbaI, rAjakoTa vagere zaheromAM pravacanono je pamarATa anubhavyo te Aja divasa sudhI bhUlyo bhulAya tema nathI. paryuSaNa vyAkhyAnamALA, bhArata jaina mahAmaMDaLa, aNuvratasamiti vageremAM emaNe vyAkhyAno ApyAM ane lokapriyatAnA zikhare pahoMcyA, kevaLa bhAratamAM ja nahIM paraMtu vizvamAM vihAra karIne temaNe potAnA vicAro ane vANInI aNamola bheTa ApI. temanA parivAra sAtheno saMbaMdha dUdhamAM sAkara jevo rahyo. emanAM mAtuzrI jyAre jyAre temanA nivAsasthAne jaIe tyAre bhAvabharyA mIThAM bhojana vagara AvavA detA nahIM. e ja rIte emanAM dharmapatnIe hasate mukhe mIThuM moM karyA vagara AvavA detA nahIM. emanI mahemAnagati saurASTranI rasadhAra jevI miSTa che. emanA vyaktitvanA aMzomAM adaba bharelI rItabhAta, vivekapUrNa vANI, vacananI amIrAta ane vyavahAranI uSmA sadAya jovA maLI che. aMtamAM prabhu temane dIrdhAyuSa bakSe, teonI siddhi ane zakti dinapratidina phUlephAle, jene samAja ane anya samAja mATe mArgadarzaka bane ane mA sarasvatInI maheranI varSA thatI rahe e ja mArI abhyarthanA. abhinaMdana ApavA jevuM ane mAgavA jevuM amArI vacce kazuM nathI. have kevaLa AnaMda mATe nahIM paNa parama AnaMdanA paMthe temano abhyadaya thAya e ja prArthanA. 219 DaoN. manaharabhAI zAha Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkRtirguNAn kthyti| mAnavInI oLakha e eno cahero che, tenI AkRti che. jemano cahero namra ane saumya che evA DaoN. kumArapALa desAInI kalamamAMthI akalpanIya evI kAlpanika krAMtivIranI zaurya-kathAnuM sarjana thAya. te paNa mAtra 11 varSanI uMmare. Azvarya ja kahevAya ne ! hA! temano janma 194ranI 30mI oNgasTe saurASTranI zaurya-bhUmi upara rANapuramAM. akajaina-rabaLo jyAM evI vIronI bhUmimAM janmelA, jemane sAMbhaLatAM lohInA buMda buMdamAMthI zaurya vIjaLIvege prakAzapuMja vahevA mAMDe evA sAhityakAra zrI jhaveracaMda meghANI, guNavaMtarAya AcArya, dhUmaketu', kavi dulA kAganuM sAnnidhya sAMpaDyuM hoya te kAraNa paNa hoI zake. Do. kumArapALa desAInuM A prathama sarjana bAlasAptAhika 'jhagamaga mAM pragaTa thayuM ane temanI A prathama pagalI temanA samagra jIvananI keDIne kaMDAratI gaI, sAhityanuM amUlya najarANuM temane janmadatta prApta thayuM kahevAya ne! sAthe sAthe temanA pU. pitAzrI pravINa rasikabhAI gAMghI bAlAbhAI desAI 'jayabhikhkhanA sAhityanA bhavya vArasAnA teo vArasadAra banyA. temanA jIvanaghaDataramAM temanAM mAtApitAno phALo mahattvano hato. temanA jIvanamAM svamAnI ane custa siddhAMtavAdI vidvAna lekhaka evA temanA pU. pitAzrInA avasAna samaye mUDI rUpe mAtra sADAtraNaso rUpiyAnI noTo pustakonAM pAnAMo vaccethI nIkaLI hatI. zrI kumArabhAIe temanA pU. pitAzrInA 220 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamAM Arthika saMkaDAmaNa joI. madhyama vargano eka saMgharSa anubhavyo. tyAre evuM ja lAge che ke mAnavInuM jIvana kharekhara eka vahetA jharaNA jevuM che. kyAreka UMce, kyAreka nIce, kyAreka samathaLa bhUmimAM to kyAreka pASANa-khaDako vacce thaIne tene vahevuM paDe che. paNa game tema che temAMthI potAno mArga zodhI le che. zrI kumArabhAIe nakkI karyuM ke AvI Arthika saMkaDAmaNa have anubhavavI nathI. ane 1964-65mAM ema.e.nI DigrI meLavI. teoe navagujarAta kolejamAM joDAI potAnI kArakirdInI zarUAta karI. vAMcavA-lakhavAnI pravRttiono vega vadhAryo. samAja ane sagAMvahAlAM kahetAM ke zuM kAma ATalI badhI mahenata karo cho ? zuM vaLatara prApta thaze ? paNa have temaNe Arthika pAsuM barAbara saMbhALavAnuM hatuM. jIvanamAM Adarzane sAthe rAkhIne mahenata zarU karI ane temaNe artha ane Adarza e be biMduvacce samatola jIvana jIvavAnI zarUAta karI. teno temane adbhuta AnaMda hato. eka sugaMdhI phUlanI mAphaka temanuM vyaktitva vikasatuM gayuM. temanA vyaktitvanA vikAsano badho yaza temanI mAtAno che tema teo mAne che. temanAM pU. mAtuzrI jayAbahena eka Adarza sannArI hatAM. 1930nA asahakAranA AMdolanamAM temaNe bhAga lIdhelo. pU. gAMdhIjI vizenAM kAvyo temanA putrane saMbhaLAvatAM. mAtA pAsethI temaNe be-traNa vizeSatAo khAsa anubhavI. eka to temanI mAtAno mAnavIya vyavahAra adbhuta hato, je kumArabhAIne temanI pAsethI zIkhavA maLyo. koInA paNa AghAtajanaka mRtyu vakhate loko temanI hAjarIne icchatA, kAraNa teo sAmI vyaktine sAMtvanA, prema ane hUMpha ApI zakatAM. pote paNa pairya rAkhI zakatAM. temanI bIjI vizeSatA e hatI ke temaNe kadI paNa potAnA manano saMgRhIta lAgaNIono Ubharo - pachI te sukhano hoya ke duHkhano - kyAreya putra-parivAra pAse ThAlavyo nathI ke tyAM sudhI lAgaNIone pahoMcavA dIdhI nathI. manamAM ja saMgrahIne rAkhatA. trIjI vizeSatA e hatI ke temanA mukhethI kyAreya koInI paNa niMdA ke bUruM bolatA sAMbhaLavA na maLe. vaLI ghare AvatI koI paNa vyakti, pachI te nAnI hoya ke moTI hoya, temanA taraphathI badhAne eka sarakho AvakAra maLato. badhAnI sarakhI saMbhALa rAkhavAnI. tyAM temanI potAnI moTAI kyAreya vacamAM na AvatI. kauTuMbika vyavahAra paNa eTalI ja kuzaLatApUrvaka ane premapUrvaka sAMbhaLatA, tyAre mahAna vicAraka emarsananuM vAkya yAda Ave che: "Men are what their mothers made them.' mANaso te ja hoya che je temanI mAtAoe temane banAvyA hoya. mAtAnuM A vyaktitva kumArabhAImAM barAbara nItaryuM che. sAthe sAthe saMskAranA A vArasAne vadhu samRddha karanAra zrI kumArabhAInAM patnI zrImatI pratimAbahenane kema bhUlI zakAya ! jIvananA rathanAM banne paiDAM ekabIjAnI samAMtara cAle to ja saMsAra sarva rIte sukhI ane saphaLa bane. sAsu ane vahune mAtA ane putrI jevA saMbaMdho hatA. teo paNa kauTuMbika vyavahAra kuzaLatAthI nibhAve che. nATaka, piksara ke haoNTelano paNa temane zokha nathI. 221 pravINA rasikabhAI gAMdhI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra Ave ane laI jAya tyAre javAnuM. te paNa kyAreka ja bane. kumArabhAIne to sArAM sArAM pustakonA vAcana ane lekhananI pravRttimAMthI AnaMda maLI rahe che, jyAre patnI temane samajIne temano paDachAyo banIne jIvavAmAM AnaMda mANe che. paDachAyAno chAMyo sAthe rahI haMmezAM zItaLatA denAro ja hoya. temanA zarTa-penTanI pasaMdagI ane kharIdI paNa patnI ane putro dvArA thatI hoya che. jyAre jyAre temane AMgaNe paga mUkyo che tyAre tyAre sughaDatA, sAdAI ane saujanyanA triveNIsaMgamane meM jANyo che ane mANyo che. kyAMya moTAInI chApa najare na paDe. kumArabhAI paNa kahe che ke samRddha mANasomAM paNa meM sAdAI, sAhajikatA ane nirADaMbaratA joI che. e to sAcuM ja che ne ke sa2LatA ane sAhajikatAmAM je sAmarthya che te kRtrimatAmAM nathI. temaNe kyAreya manamAM graMthi ke DaMkha rAkhyA nathI, tethI temanA jIvanamAM eka pAradarzitA UbhI thaI che, tethI temanA caherA uparanuM ramatuM nirdoSa smita saune gamatuM hoya che. temane be putro che : kauzala ane nirava. nikItA ane kuMtala temanAM putravadhU che. AjanA samaya pramANe teo sArI rIte goThavAI gayAM che. pitA pratyethI teo koI apekSA rAkhatAM nathI. premALa che. muzkelInA samayamAM doDI AvavAnI tatparatA rAkhe che. pitA-mAtAnA svAsthyanuM satata dhyAna rAkhe che. kauzalanI be putrIo dezanA ane mokSA. temAM dezanA kumArabhAInA sAhityano vAraso jALavaze evI eka mITa temanI dezanA pratye kharI. kumArabhAIne pravRtti ane pragatimAMthI je AnaMda Ave che, sukha maLe che te mitro sAthe gappAM-sappAmAMthI ke pharavAmAMthI nathI maLatuM. 'jayabhikhkhu'nA avasAna pachI 'gujarAta samAcAra' taraphathI temane "IMTa ane imArata' kaoNlama cAlu rAkhavAnuM kahevAmAM AvyuM tyAre thoDAka khacakATa pachI temaNe te kaoNlama cAlu rAkhI, paNa potAnA nAma vagara A lakhavAnuM zarU karyuM. thoDA haptA prasiddha thayA bAda tene AvakAra maLatAM temaNe potAnuM nAma lakhavAnuM zarU karyuM. lohI Apo to mUlya aMkAya ane AnaMda thAya. 'gujarAta samAcAra'nuM appreciation of work ghaNuM che. pitAputranA lakhANane sAthe gaNIe to lagabhaga aDadhI sadI thaI gaI. evuM javalle ja bane che. naDiyAdathI pragaTa thatA 'gujarAta TAimsa'mAM paNa pitA-putranuM pradAna varSo sudhI rahyuM che. 2004nA jAnyuArI mahinAmAM sUrata zahera patrakAra kalyANanidhi dvArA temane "besTa spaoNrTsa jarnAlisTa'no evaoNrDa enAyata karavAmAM Avyo te samayane bhUtapUrva krikeTara aMzumAna gAyakavADe jIvananI eka yAdagAra kSaNa tarIke oLakhAvyo hato ane kahyuM hatuM ke cheka bAra varSanI vayathI ame kumArabhAInA, ramatagamataviSayaka lekho vAMcatA rahyA chIe ane te vAMcIne ame taiyAra thayA chIe.' lekhananI AvI sArthakatA ane saphaLatAno AnaMda adbhuta hoya che. Avo AnaMda meLavavA kumArabhAI kahe che ke temane bIje javuM paDatuM nathI. 222 eka jaina-ratnano prakAzapuMja Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM temane pUchI lauM chuM ke kumArabhAI! tamAruM kAryakSetra ghaNuM vistRta ane vyApaka che. jema jema kArakirdInI Toce pahoMcatA jAva cho tema tema phaLa ApanAra vRkSonI mAphaka Apa vadhu ne vadhu namra banatA jAva cho. mAna ane abhimAnane nIce choDatA jAva cho. nAnI hoya ke moTI koI paNa saMsthAomAM vyAkhyAna ApavA mATenA AmaMtraNano asvIkAra ke kacavATa nathI hoto. jyAM sadgaNoe rahevAno Azraya zodhI lIdho hoya tyAM avaguNone avakAza kyAMthI maLe ! nIvAra prathama dhaf I temanAM vicAra, vANI ane vyavahAramAM ekarUpatA dekhAI Ave che. jevA bahArathI tevA aMdarathI temanAmAM evI pAradarzitA che ke temanA aMtastalanI cetanAne cheka UMDe sudhI DhaMDhoLI nAkho to paNa kyAMya kAdava najare nahi caDe. rAjakAraNano raMga temane caDyo nathI. (icchIe ke kyAreya na caDe.) pUrvagrahono graha temane naDyo nathI. AdhyAtmika jIvanamAM UMDo rasa teo dharAve che. teo kahe che ke atyAre AdhyAtmika ciMtana ane zAstrIya sAhityanuM vAcana vadhAre karuM chuM. lakhuM chuM chuM. temanAmAM be jIvana samAMtara cAle che. eka vyavahAra-jIvana ane bIjuM AMtara-adhyAtmajIvana. kAma karavAmAM Asakti ane anAsaktino bhAva. potAnI jAta sAthe, AtmAnI sAthe vAto karavAno AnaMda satata pAme che, ane emAMthI emanA vyaktitvamAM prasannatA pragaTe che. kumArabhAInA pitAzrInA eka mitra hatA zrI nAnubhAI zAstrI. teo ramaNa maharSi pAse rahyA hatA. pote AjIvana brahmacArI hatA. kumArabhAI pratye akhUTa vAtsalyabhAva dharAve. temano satsaMga temane khUba thato. pUrve kahyuM tema be jIvana samAMtara cAle che. vyavahAranA jIvanathI paNa bIjuM koIka jIvana che je AnAthI vadhAre UMcuM che. je bAhya jagatathI nirALuM evuM AMtarajagata che tenA AnaMdanI satata anubhUti thatI rahI che. bAhya jAgRti AMtarajAgRtine jagAvavAnuM eka prabaLa sAdhana che. aneka AdhyAtmika puruSonA pratyakSa satsaMgane pariNAme te bhAvomAM satata vRddhi thatI rahI che. teo vAcana-lekhanapravRttithI sabhara thatA rahyA che. teo kahe che ke jaina sAdhu-saMto pAse besuM chuM tyAre paNa eTalI ja AnaMdanI anubhUti thAya che. A aMtarayAtrAmAM to avirAma ja cAlavAnuM hoya che ne AMtarajagatanuM bahirjagata upara prabhutva vadhAre hoya che. eTalA mATe ke bahAranA jagatanI sukhaduHkhanI ghaTanAne svIkArIne tene sAkSIbhAvathI svIkArI zakAya che. sAmAnya mAnavI hovAthI jIvanamAM graMthi, dveSabhAva vagere hoI zake, paNa AMtarajagata teno asvIkAra karI tene nakArI kADhe che, jethI dveSabhAva, graMthi mAna vagerene jIvanamAM koI sthAna maLatuM nathI. AMtarajagata bAhya jagata upara satata cokI kare che. ilakAba maLe che tyAre paNa "oho ! mane ilakAba maLyo evI koI lAgaNIonAM pUra UmaTatAM nathI. hA ! kAryonuM mUlyAMkana thAya teno AnaMda hoya temane kyAreya gusso nathI Avato. emanA hAtha nIce kAma karatA karmacArIo upara 1. 223 pravINA rasikabhAI gAMdhI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa nahi, vizvakoza saraLatAthI cAle che. maeNnejamenTamAM kyAreya gusso nahi. emanA vidyArthIoe paNa temane kyAreya gusse thatA joyA nathI. sAhityanA kSetramAM jema jema samaye samaye sUjha ane anubhava badalAya tema tema rucinuM juduM juduM ghaDatara temaNe thavA dIdhuM che. mAtra eka bIbAmAM ke DhAMcAmAM DhaLavA dIdhI nathI. te je DhAMcAmAM DhaLe temAM DhaLavA dIdhI che. tene maryAdita sImAmAM bAMdhI lIdhI nathI, tethI temano sAhityanA kSetrano vyApa vistaryo che. teo dharmanI traNa vibhAvanAo darzAve che. temanI dRSTie (1) dharma e vyaktigata vikAsanuM mAdhyama che. (2) dharmanuM mukha mAnava-vedanA tarapha hovuM joIe. (3) dharma mAtra vyaktigata nathI, paNa mAnavakalyANa sAthe joDAyelo che. kumArabhAI dezamAM hoya ke videzamAM - temanA anubhavathI badhAne eka sArI lAyabrerI UbhI karavAnuM kahe che. temAM uttama prakAranAM pustako vasAvI lokone vAcanAbhimukha karavA, jethI mAnavIya dRSTikoNamAM pheraphAra thAya, navInatA Ave, daSTi vizALa thAya. vidvAnone bolAvavA, te mATe skaoNlarsa phaMDa UbhuM karavuM tevAM paNa sUcano karatA rahe che. 1993mAM zikAgomAM yojAyelI pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansamAM jaina pratinidhionA bhAratanA saMyojaka tarIke ane vaktA tarIke kumArabhAIne javAnuM thayuM tyAre temaNe joyuM ke ahIM potAnA dharmanA guNagAna gAvAne badale pratyeka dharmamAM paryAvaraNa, prArthanAnuM mahattva, strIonuM sthAna, mAnava-adhikAronuM zuM mahattva che, tenI carcA thAya che. kyAreya e guNagAna gAvAnA nathI ke mAro dharma mahAna che, paNa mArA dharmanI mahAnatAne huM vAstavikatAnI dharA upara keTalI utArI zakyo chuM te darzAvavAnuM hoya che ! temaNe ahiMsA viSaya-aMtargata gujarAtanI ahiMsA' vize saMzodhanapatra, deza-paradezamAM vaktavyo, pustaka-lekhana ane saMpAdanakAryo karI ahiMsAnI bhAvanAno pracAra karyo che. temAM 20024i wycishul Yusses 721-2441 luani 'A Journey of Ahimsa : From Bhagwan Mahavira to Mahatma Gandhi' viSaya upara mahAvIranI ahiMsAnI vAtone vaNI letAM temaNe pravacana ApyuM tyAre tyAMnA zrotAo upara eTalI badhI asara thaI hatI ke eka khristI dharmanA pAdarIe kahyuM: "AjanA jagatamAM amane eka mahAvIra Apo ne. jena-darzana e vizvadarzana che tenI pUrI oLakha kumArabhAIe paradezamAM karAvI. jJAnI dhuraMdhara jaina sAdhusaMto AcArasaMhitAne kAraNe videzamAM jatA aTake che tyAre AvA vidvAna puruSo dvArA jaina dharmanI suvAsa videzamAM paNa pragaTe che eTaluM ja nahi, temaNe deza-videzamAM zAkAhArano pravacano dvArA pracAra karyo. lekha lakhyA seminAra ra. "anekAMta' nAmanA megejhInanA zAkAhAra aMgenA aMkanuM saMpAdana karyuM, vejiTeriyanijhama' nAmanuM pustaka paNa lakhyuM. 24 eka jaina-ratnano prakAzapuMja Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe aMgrejImAM jene dharma ane tIrthaMkara mahAvIra svAmIne lagatAM bAreka pustako lakhyAM. temAMnuM eka pustaka "Role of Women in Jain ReligionmAM strIonA darajjAnI carcA karI che. bhagavAna RSabhadevanA samayathI samAjamAM strIone eka AgavuM sthAna prApta thayuM. brAhmI ane suMdarI temanI be putrIo hatI. te samayamAM brAhmI 18 bhASAnI jANakAra hatI ane suMdarIe jagatane judI judI 64 kalAo zikhavADI. jaina dharma pahelo dharma che jeNe strIne pUrNa AdhyAtmika svataMtratA ApI, strIne dAsIpaNAmAMthI mukta karI. strI upara zaMkA karanArane jAheramAM Thapako apAto. caMdanabALAnA cAritrya upara jyAre zaMkA karavAmAM AvI tyAre te zaMkAnA nivAraNamAM caMdanabALAne vadhu tejasvitAthI pragaTa karavAmAM AvyA. mAtA marudevA, mAtA trizalA mAtra janma ApanArI mAtA nathI. te bALaka pote potAnI mAtAnA vyaktitvano eka bhAga banI jAya che. mAtAnA jIvananI pavitratA ane mAtAnA saMskAronAM pratibiMba jhIlIne te bALaka jiMdagI jIve che. anupamAdevI, mahAsatI ujvaLa kumArI, harakuMvara zeThANI vagere strIo jaina samAjamAM ghaNI prabhAvaka rahI. puruSo karatAM strIoe jaina dharmanI zailI vadhu apanAvI, tethI uttama puruSo samAjane sAMpaDyA. bhagavAna mahAvIranA anuyAyIomAM paNa puruSo karatAM strIo vizeSa hatI. jaina samAjamAM sAdhvIjI, mAtA, patnI, bahena vagerenuM je sthAna che teTaluM sthAna duniyAmAM bIje kyAMya nathI. tenuM eka bIjuM paNa kAraNa che. jana samAja sAmAnya rIte amuka badIo jevI ke dArU, mAMsa, jugAra vagere jevAM sAta vyasanothI dUra rahe che. jethI puruSa sadAcArI hoya che ane tene kAraNe strIo uparano trAsa, julma ke mArajhUDa thatAM nathI. pariNAme strIonI sthiti sArI rahe che. svAbhAvika che ke pustakamAM lekhakanA potAnA vicAro pragaTa thAya. te mane jANavA gamyA ane ApanI samakSa saMkSiptamAM rajU karyA. A badhI pravRttio sAthe teo sAmAjika kAryo sAthe paNa joDAyelA che. judAM judAM TrasTo ane kendronA upakrame dharatIkaMpanA samayamAM haLavada, surendranagara vistAramAM TIma dvArA teo ghaNI madada karI zakyA. bhujamAM makAno baMdhAvyAM. Apattigrasta vistArane tAtkAlika sahAya karI. jarUriyAtavALA lokone sIvavAnA saMcA, sAikala vagere ApavAnI kAmagIrI bajAvI. zaikSaNika pravRttio, ziSyavRttio tathA nibaMdha spardhAo vagerenuM Ayojana paNa kare che. teo samayanuM paNa yogya Ayojana karI zake che, tethI tamAma kAryo samayasara pAra pADI zake che. ujAgaro karavAnI temanI Adata nathI. thoDA samaya pahelAM mArA jIvanamAM eka banAva banyo. ekAeka jIvanasaMgAthIthI vegaLI paDatAM manomaMthana zarU thayuM. temAMthI AtmaskuraNA thatAM navanIta lAdhyuM. vicAra Avyo ke haratAMpharatAM jJAnI saMtonuM nikaTatAthI darzana karavuM. temAMthI sarjana thayuM "guru samIpe pustakanuM mArgadarzana 225 pravINA rasikabhAI gAMdhI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe kumArabhAInI mulAkAto letI. temanA custa samayapatrakamAMthI samayano eka TukaDo huM laI letI. temaNe kyAreya mArI avajJA nathI karI. pati-patnI baMneno Adara ane AvakAra ja hoya. pAchAM pharatI vakhate saujanya dAkhavatAM baMne oTalA upara UbhAM hoya. jarUra evuM lAge ke buddhinA akhUTa vaibhava sAthe teo saujanya ane sahRdayatAnA saMskArathI vadhu samRddha che. mAruM pustaka guru-samIpe pUruM thayuM. tenA avalokana mATe mane takalIpha na paDe te mATenI paNa teo kALajI rAkhe. phona para paNa sAMbhaLavo game evo premALa temano avAja. temanA dareka dRSTikoNathI dareka muddAnI chaNAvaTamAM eka vidvAnanI chApa to Upase che. sAthe temaNe mArI chabIne paNa upasAvI. emanI garimAe mArA gauravane UMcuM uThAvyuM. gura-samIpe'nA vivecana-vidhi vakhate saMjogovazAt be vakhata tArIkhamAM pheraphAra thayo. te bAbata mane jarA paNa saMkoca temaNe thavA dIdho nahi ane vimocanane divase kumArabhAI zamiyANAmAM samayasara upasthita thaI gayA. sAmAnya rIte vI.AI.pI. loko kAmamAM vyasta hovAne kAraNe moDA ja paDatA hoya che, tethI ja moDA paDe te vI.AI.pI. kahevAtA hoya che. sabhA temane sAMbhaLavA Atura hatI. temanA gherA paDaghAtA avAjano paDagho sabhAmAM paDyo ane sabhAmAM nIrava zAMti chavAI gaI. vANInuM sauMdarya kharekhara tenA mAdhuryamAM ja che. vaLI temanA sAhityika ke koI paNa prasaMgamAM temanA AmaMtraNakArDamAM temanA AMtarika bhAva vyakta thayA ja hoya. kumArabhAInuM sAhityakSetranuM kheDANa ane pradAna eTaluM badhuM vyApaka ane vistareluM che ke jene AlekhavuM mAre mATe muzkela che. lekhananI sAthe kumArabhAIne vidvattAbharyA prabhAvazALI vaktavyanI bheTa paNa maLI che. temanI bhASAmAM mIThAza ane madhurapa che. temaNe svadeza uparAMta iMglenDa, amerikA, pUrva AphrikA, keneDA, siMgApora, maleziyA jevA anya dezomAM paNa prazaMsApAtra vyAkhyAno ApyAM che. sadvartana e mAnavInA sadguNonuM eka uttama pAsuM che. AthI sadvartananI saurabha gulAbanA puSpanI jema samAgamamAM AvanArane paNa suvAsita kare che. ApaNe temane mATe susvAstha ane dIrdhAyunI prArthanA karIe ke jethI eka vizALa mAnavasamAjane temano lAbha dIrghakALa sudhI maLato rahe. 2% eka jaina-ratnano prakAzapuMja Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . raka aass, :: 4: -1 kapa mAnavagharmanA mahAna ciMtaka sAcanA sipAIH e vakhate tyAM kAma karanAra mANasoe AvIne ravizaMkara mahArAjane kahyuM, "Aja dALa khUTI gaI che. eTale mahArAja potAnA bhAgano roTalo koro khAya che ane AvuM ghaNI vAra bane che. dALa-zAka nathI rahetAM to dAdA ekalo roTalo jame che !" pelA bhAInuM pAlI jevaDuM moM pAvalA jevaDuM thaI gayuM. eNe dAdAne sAcA oLakhyA. dAdAnI jamAdArIne eNe vaMdana karyuM. (gujarAtamAM dhoraNa-5nA vidyArthIo mATenA gujarAtI pAThyapustakamAMthI udbhUta) lekhakaH jayabhikhkhuM mAruM manomaMthana... kalamamAM rahelI keTalI anupama tAkAta ! vidyArthIne "sAcanA sipAI' banavAnuM zIkhave. "dAdA ekalo roTalo jame che." vAMcatAM-vAMcatAM jamavA zabdanI majhA paDe. vAMcatAM vAMcatAM dAdA (ravizaMkara mahArAjanA mukhanAM darzana thaI jAya ! bhagavAnanAM darzana thaI jAya. Ama kuzaLa kasabInA hAthe bALakomAM rahela divyatAne uttama poSaNa maLe. have, jayabhikhkhanA savAyA putra kumArapALanA lakhANanI eka jhalaka ApavAnuM mana thayuM che... eka AMkhanI ajAyabI: baeNTa bAjue mUkI kapALe hAtha daIne pATaDI besI na gayA. emaNe to ramavAnuM cAlu ja rAkhyuM. kaMI lAkho nirAzAmAM amara AzA chupAI che." mIThAlAla koThArI 227 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema mAnIne e vadhu ne vadhu vakhata ramatA ja gayA. anubhavane AdhAre emaNe eka AMkhe daDAnI gati pArakhavI hoya to kevI rIte UbhA rahevuM joIe e tapAsI joyuM. emaNe beTa pakaDIne UbhA rahevAnI potAnI rIta paNa pheravI nAkhI. daDAne pArakhavAnI paddhatimAM pheraphAra karyo. potAnI maryAdAo zodhavA lAgyo ane e maryAdAone kevI rIte oLaMgI javI enI satata mathAmaNa karavA lAgyA. (gujarAtamAM dhoraNa-5nA vidyArthIo mATenA gujarAtI pAThyapustakamAMthI uddhata) lekhaka: kumArapALa desAI kumArapALanI to rIta ja nirALI ! darzana-jJAna-cAritryanI triveNImAM pote nAhatA jAya ane e triveNImAM vAcakane navaDAvatA jAya. mananI mUMjhavaNonuM suMdara nirUpaNa ane mananI mathAmaNone aMte rasto zodhavAnI anupama tAkAta ane te tAkAtanuM amalIkaraNa - ekIsAthe keTakeTaluM prAgaTya ! kumArapALanA 'apaMganAM ojasa' pustakanA vAcane to keTalAyanAM jIvanamAM ojasa pAtharyA che. keTalAyane jIvatA karI dIdhA che. "maDadAM beThAM thayAM che." - ema kahuM to ja yogya gaNAya. mAnavamAM - jAgrata mAnavamAM divyatAnAM darzana karavA ane anyane tenAM darzana karAvavA ane te dvArA mAnavatAnI jyota vadhAre ne vadhAre dedIpyamAna bane te mATeno Avo bhagIratha puruSArtha kumArapALanI kalamathI chato thayo che. AvanArI peDhIo sudhI A najarANuM akabaMdha raheze ane eno AsvAda lenArA apaMga mAMthI amApa sauMdaryanA svAmI banaze, tenuM mAruM hRdaya sAkSI pUre che. satyanAM darzana karavAM - e bahu moTI sUjha mAgI le che. satyanAM darzana karAvavA ane te paNa lakhANa dvArA te lekhinIno bhavya vijaya che. bhagIratha puruSArtha thakI UbhI thatI gaMgotrI che. bhagIratha puruSArtha dharAvatA, dharAvatA eTaluM ja nahi paNa palAMThI vALIne besI jatA ane lakhatA evA kumArapALamAM bhagIratha rAjAnAM darzana mArA jevA asaMkhyoe karyA che. dhanya che e bApa karatAM savAyA beTAne...! vaMdana !! zuM zuM saMbhAruM ne zuM zuM pUchuM? puNyAtmAnAM UMDANo to Abha jevAM agAdha che. amadAvAdamAM zAhapuramAM AvelA digaMbara jaina maMdiramAM eka digaMbara munirAja AvelA. te samaye kumArapALabhAI ane temanI sAthe paradezanI TIma darzanArthe AvelI. huM te vakhate hAjara hato ane kumArapALabhAI ane temanI sAthe Avela paradezI bhAIo-bahenonI briTanathI AvelI bI.bI.sI.nI TImane digaMbara munirAjanAM darzana karavA AvelA joIne mAro to harakha mAto nahoto. 228 mAnavadharmanA mahAna ciMtaka Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TImane munirAjanI caryAnAM darzana karavAM hatAM. cAlatAM cAlatAM eka nAnakaDI kIDIne paNa saMtApa nA thAya tevI munirAjanI sAvadhAnIne temaNe kemerAmAM kaMDArI. pAchaLathI jANavA maLyuM ke - Natural History UnitnA DAyarekTara jona gAyanara bI.bI.sI.nI sahAyathI cAra haptAnI eka philma "Man and Animal" banAvI rahyA hatA. 40 dezomAM pharIne Man and AnimalnA pArasparika saMbaMdhane zodhavA A TIma kemerAmAM dazyo kaMDAratI hatI. noMdha letAM saharSa jaNAvavAnuM ke amadAvAdamAM A TIma kumArapALabhAInI AgevAnI heThaLa pharI ane aMte to mAnava ane prANI- saMbaMdhanuM utkRSTa samAdhAna jaina dharmamAM ja che evuM pratipAdana thayuM. kumArapALabhAInI cakora dRSTi dAda mAgI le tevI che ! kumArapALabhAInuM mAnavuM che, "potAnA bhItaramAM rahelI aneka zakyatAone pragaTa karavI te ja mAnavInuM jIvana dhyeya. mAnavI pAse mana, buddhi ane bhAvanAnA vikAsanI anaMta zakyatAo che. e zakyatAo tarapha gati karavI e ja paramAtmAnI icchAne anusarIne kareluM kArya gaNAya." uparanI vAtane samarthana ApatAM keTalAMye jIvaMta pAtro volTara, sAta aMdha juvAno, paTauDInA navAba, TerI phoksa, Dorisa hArTa, sTara, yogeza gAMdhI, glena kaniMghama vagerenuM temaNe Alekhana karyuM che. pariNAme nirAzAmAM dhakelAtAM keTalAMya jIvaMta mAnavIone emanI satya ghaTanAoe "lAkho nirAzAmAM amara AzA chupAI che"no ahesAsa karAvyo che. Ama temanI kalamano jAdu mAnavIne mAnava banAvavAmAM Agavo phALo ApI rahyo che. DhAMke prakAza ravino zazi tulya ramya motI samUha racanAthI dipAyamAna evA prabhujI tamane traNa chatra zobhe trilokanuM adhipatipaNuM te jaNAve prabhune saMpUrNa darzana... pariNAme saMpUrNa jJAna ane saMpUrNa cAritrya hoya che. kumArapALabhAInuM darzana sadAya vikasatuM rahyuM che, pariNAme jJAna ane cAritryano vikAsa temanI kalama jhIlatI jAya che ane sAhityano bhaMDAra sarjAto jAya che. evaoNrDa vagere maLatA jAya che paNa tenI temane khevanA nathI. emane to eka ja khevanA che. vyakti maTIne banuM vizvamAnavI, mAthe dharuM dhULa vasuMdharAnI.' bhAratanA vaDApradhAna vAjapeyIjInA haste samagra vizvanA 26 jaina agraNIone apAyelA evaoNrDa paikI eka jenaratna'no evaoNrDa kumArapALabhAIne apAyo tyAre e dabadabAbharyA 229 mIThAlAla koThArI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAraMbhamAM prasannacitta, saumya mUrti banIne e evaoNrDa svIkAratA kumArapALabhAInAM darzana karavAM e paNa mArA mATe mArA jIvanano avarNanIya prasaMga hato. digaMbara hoya ke zvetAMbara, sthAnakavAsI hoya ke derAvAsI, badhA ja jaino temanAmAM eka samabhAvI ane samatAbharyA sAcA mitranAM darzana kare che. kumArapALabhAI hara paLe vIratA batAvatA jAya che, mahAvIramAMthI mahAvIra banavAno saMdezo meLavatA jAya che ane mahAvIra banatA jAya che, te eka anupama AnaMdano viSaya che. Soul has worked miracles in human body - 41494414 442041140 BALL yais tAkAtanAM darzana vizvane vAraMvAra thayAM che. Izu khrista, mahaMmada payagaMbara, rAma, kRSNa, mahAvIra jevAM anupama udAharaNo chatAM thayAM che. aMtamAM, jaina dharmanA eTale ke mAnavadharmanA mahAna ciMtaka ane harahaMmeza ciMtanane sathavAre vizvamAnava banavAnA mahAna patha para aDaga Daga mAMDI rahelA mahAna lekhaka DaoN. kumArapALa desAI, padmazrI kumArapALa desAIne koIka bhave mahAvIranI mudrAmAM rAcatA parama AtmAnA svarUpamAM nihALato nihALato lekhane virAma ApuM chuM. 230 mAnavadharmanA mahAna ciMtaka Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArA: jayakhkhUNAM mAnyA: saahitysrjkaaH| ratA: dharme nijaprokte pAlakA: jainasaMskRteH / / labdhapadmazrIsaMmAnAH deze deshikvrykaaH| sArasvatajanazreSThAH iSTAM prgtimaapnuyaat|| pra.u. zAstrI 231 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Great Scholar of Jain Religion and Philosophy To talk of Dr. Kumarpal Desai is to talk of a personality that is a source of inspiration to the society in many respects. Whether it is Gujarati Literature, Jain religion and philosophy, cricket commentary or journalism, the worthy son of the worthy parents is well-versed in all these fields. The largest circulated Gujarati daily the "Gujarat Samachar' is known for his column 'Int ane Imarata', The former Vice-president of "Gujarati Sahitya Academy', Prof. Desai happens to be the trustee of the prestigious literary project named "Gujarati Vishva Kosha' also. His love for students is evident from an incident that happened with me when I was a P.G. student of Prakrit. There was a debate on the topic 'T.V. and Video are Ruining Our Creativity' organised by the 'Times of India' in the Gujarat University Senate Hall in the year 1987. I wanted to participate in the contest, but I had no points to prepare the speech. When I approached Prof. Desai, he unhesitatingly gave me a number of points related to T.V. and Video causing damage to our creative power. These are the qualities perhaps, for which the Government of India justifiably decided to adorn him with the 'Padma Shree', a prestigious civilian award. He has authored a number of books on different subjects in Gujarati, Hindi and English. Here is a brief 232 Dinanath Sharma Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ outline of some of his books on Jainism written in English, some of which are his speeches delivered on different occasions in different foreign countries. "The Glory of Jainism' published by Shree Jaybhikhkhu Sahitya Trust, Ahmedabad 1998, consists of the life and works of the dignified personalities who not only led their life with strict observance of the tenets of Jainism, but also inspired the society in their respective ages. There are 114 such legendry monks, nuns and householders mentioned in this book, whose contribution to Jainism in particular is noteworthy and to Indian culture in general. Kalakacharya, Siddhasena Diwakar, Haribhadrasuri and many others mentioned in the book are history makers. The two introductory articles - 'The Value and Heritage of Jain Religion' and 'The Essence of Jainism' are the salient features of this book, which deal with the history and philosophy of Jainism respectively. It was Lord Mahavira who broke the caste based system of the society and dreamt and advocated society based on equality and equanimity. He had passion for all kinds of living beings. He let people know that a small negligence in action can lead to the killings of I lives whose existence can not be realised by our sense organs. The first and foremost contribution of Jain Philosophy is the Anekantvada, which defines the true nature of matters most precisely. The multifarious nature of substances was noticed by Vedic people only (ekaM sat viprA bahudhA vadanti - Rgveda), but jainism gave a systematic form to this theory which was later on known as the Anekantavada. The author deals with all these things very explicitly. 'Tirthankara Mahavira' published by Jaybhikhkhu Sahitya Trust, Ahmedabad, 2003, describes the birth, life and deeds of Lord Mahavira, the 24th Tirthankara of this avasarpini era. The books starts with the timeless message of Mahavira. His former births, dreams of his mother, birth, childhood, married life, renunciation, observation of tough austerity, attainement of omniscience, teachings are the aspects of his life, that are focused in this book. More attractive are the tables showing the comparative details of Mahavira's disciples, life span, devotees, viharas (wanderings), chaturmasas (stays in rainy seasons) etc. Every page is beautified with a miniature displaying different events of Lord Mahavira. The subject matter is lucidly expressed in sophisticated English. We know that before Mahavira, there was Chaturyama Dharma, having four vows only, e.g. non-violence, truthfullness, non-stealing and non-possession. It was Lord Mahavira to introduce the fifth vow celebacy i.e. abstinence from sexual pleasure. 233 Dinanath Sharma Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He was obliged to do so, as the fourth vow non-possession was misinterpreted by the then monks and nuns. This book will help the students and layman in understanding the life and teachings of Mahavira more clearly. The Pinnacle of Spirituality published by Shri Raj-Sobhag Satsang Mandala, Sayla, 2000, is a discovery of the spiritual life of Shrimad Rajchandra. There are 80 topics on 80 pages each about Rajchandra's life having two pictures on the forepages related to the topic. Starting with the 'Shower of Nectar' and ending with the 'Infinite Gratitute' the chapters cover almost all aspects of his life. The most important event in the life of Shrimad Raichandra was that he could stop Mahatma Gandhi from converting to christianity. Mahatma Gandhi was influenced by Tolstoy and other western thinkers losing his faith in Hindu religion. He wrote to Rajchandra about his disbelief in Hinduism. Shrimad Rajchandra assured him to solve all problems and he did it. Consequently, Gandhiji regained his belief in Hinduism. Apart from these, many other incidents are narrated in such a lucid way that inspire us. Foreseeing the future, An Extraordinary Poet, In Quest of Soul Absolute, Self Realisation, An Epitome of Human Kindness, Forgiveness is Friendship are some of the salient topics that draw our attention. The book carries high value in relation to its subject matter. Some of them are historically important. A Journey of Ahimsa is a lecture delivered before the religious and philosophical scholars of the West on 25th April 2002 at the United Nations Chapel. It shows the path starting from Lord Mahavira to Mahatma Gandhi along which Ahimsha (non-violence) walked to maintain peace in the society. As we know, nonviolence is the supreme Dharma which is based on fearlessness and friendship. Many teachers of Jain tenets, have laid down a number of treatises to popularise the importance of Non-violence. They are all placed in the book. Stories from Jainism is specially prepared for school going children. In sinple English the stories are told so that the tenets of Jainism can penetrate the minds of kids. There all as many as eleven stories depicting different doctrines of Jainism. The Essence of Jainism consists of the gist of Jainism. The nature of reality, five vows, code of conduct, austerity, process of destroying the Karmas fully and conception of imancipation etc. are the subject matter of this book. It is good for beginners. The Role of Women in Jain Religion is a lecture delivered at the World 234 A Great Scholar of Jain Religion and Philosophy Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Parliament of the Religions held at Captown in 1999. It highlights the importance of women who have played vital role in spreading Jainism among common people. They not only observed the vows strictly but also made their family members like, husband, mother-in-law, and others adopt the religion. This book is a good source of ispiration for women. The Value and Heritage of Jain Religion shows how the Jain religion influenced the Indian society. It was Jain religion that emphasized the importance of non-violence, equality and equanimity, the doctrine of live and let live. These things were digested directly or indirectly by other sects or religions in India. The theory of Anekantvada is also an important contribution to Indology. The Timeless Message of Bhagwan Mahavir is nothing but essence of sermons of Lord Mahavir delivered at different occasions to his disciples. Of course, it has not great message but what it gives is useful for daily life in modern age. That is the reason it is called Timeless Message. Kshamapana, as the word expresses, treats a particular conduct of a Jain follower, in which one aks for forgiveness for one's misdeeds, if done in any circumstance, deliberately or otherwise. This is done at the end of Samvatsari festival or Paryushan. Godliness in humanity, Formal Forgiveness Categories of men, A mine of all virtues are important topics dealt with. Though it is a small book, it contains serious subjects. Vegetarianism is a dialogue of Prof. Desai with Stella Maria and other people of Belgium. Prof. Desai refutes the conception of non-veg. foods and make them adopt vegetarian food. He tells them about the harmful and fatal consequences of non-veg. foods and enumerates astonishing benefits of vegetarian food. This is not the limit. Prof. Desai has written many other books on Jain related subjects, but it is not possible to reviewe them here. The sublimity of the personality of Prof. Desai is beyond doubt. I wish, he should progress still more. May God bless him with strengeth and long life so that he can serve the society with his pen more and more. 235 Dinanath Sharma Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utama, sanniSTha ane mArgadarzaka nAgarika * zrI kumArapALa desAIne chellAM vIsa karatAM paNa vadhAre varSothI oLakhuM chuM. gujarAta samAcAramAM temanA lekho iMTa ane imArata', 'ramatanuM medAna', 'jhAkaLa banyuM motI', 'AkAzanI oLakha', pArijAtano parisaMvAda - niyamita rIte vAMcuM chuM. temanAM badhAM lekhomAM, pustakomAM, pravacana tathA bhASaNomAM mAhitI, spaSTatA, cokasAI ane jAgRti mane haMmezAM AkarSatAM rahyAM che. judA judA prasaMgoe temane sAMbhaLavAnI taka maLI che ane temane sAMbhaLavA te paNa smaraNIya prasaMga hoya che. gujarAtI bhASA para temano kAbU ajoDa che. vaLI chellA cAra dAyakAthI judI judI zikSaNa saMsthAomAM prAdhyApaka tarIkenA temanA anubhavane lIdhe te dareka vAta saraLatAthI sacoTa rIte potAnAM vaktavyomAM sAmAnya prajAjana ane bALaka paNa samajI zake te rIte rajU kare che. zrotAonI samajadArInA stara pramANe te potAnAM vaktavyo rajU kare che. teo hamezAM hakArAtmaka valaNa rAkhe che. rASTramAM tathA samAjamAM nItinAM dhoraNo tathA mUlyo sacavAI rahe te mATe AgrahI rahyA che. temanAM pustakomAM temaja vividha sAmAjika kSetronI temanI pravRttiomAM samAja pratyenuM RNa adA karavAnI temanI dhagaza dekhAI Ave che. je vyaktione zArIrika ke bIjI khoDa hoya bI. je. dIvAnA 236 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevI vyaktionA manobaLane tathA potAnA lakSyane siddha karavAnA puruSArthane zrI kumArapALabhAI potAnAM lekhomAM, pustakomAM tathA vaktavyomAM suMdara rIte biradAve che. A rIte azakta tathA sazakta badhAne potapotAnI suSupta zaktione vikasAvavA tathA bahAra lAvavA preraNA Ape che. zrI kumArapALabhAI dIvAna ballubhAI zALAmAM prAthamika tathA mAdhyamika vibhAgamAM vidyArthI tarIke bhaNyA hatA. vidyArthI tarIke temanI kArakirdI suMdara hatI. je je zikSakonA hAtha nIce te A zALAmAM bhaNyA hatA te zikSako pratye temanA Adara tathA gurubhakti jevAM ne tevAM ja che. A zALAjIvananAM temanAM saMsmaraNo te vAgoLe che te paNa sAMbhaLavA jevAM che. zrI kumArapALabhAI jevA uttama, saMniSTha ane mArgadarzaka nAgariko vadhAre ne vadhAre saMkhyAmAM gujarAta tathA bhAratane maLatA rahe e ja prabhu pAse prArthanA. 237 bI. je. dIvAna Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI saMvedanA maphatalAla ema. mahetA (matakAkA) Life is nothing but the death begun. (Y?'ll e kaMI ja nathI paraMtu mRtyunI zarUAta che ane je koI paNa A vizvamAM janme che teo tamAma potAnA lalATa upara mRtyu avazya aMkita karIne Ave che. paraMtu teo tamAmanAM jIvana dhanya banI jAya che jeo bhAIzrI kumArapALanI jema potAnuM samasta jIvana saMskArasiMcaka sAhityasarjana karavAmAM vyatIta kare che. bhAI zrI kumArapALe bALapaNathI je lekhanakaLA siddha karI hatI ane tethI ja to teo lagabhaga 40 varSathI lagAtAra graMthonuM sarjana karI zakyA che jenI saMkhyA ekasothI vadhu che. temaNe jIvanacaritrakSetre bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna mallinAtha, bhagavAna mahAvI2, mahArAjA kumArapALa vagere aneka mahApuruSonAM jIvanacaritro suMdara, rocaka ane bhAvavAhI zailImAM AlekhyAM che. temanA tattvajJAna u52nA ciMtanalekho adbhuta hoya che. jeno 'gujarAta samAcAra' vagerenA hajAro-lAkho vAcakone aneka dAyakAothI pratyakSa paricaya che. teo bhAratIya saMskRti, jainadarzana ane jaina sAhityanA UMDA abhyAsI che. amerikA, hoMgakoMga, eNnTavarpa, iMglaeNnDa vagere deza-videzamAM dareka varSe paryuSaNanI vyAkhyAnamALAmAM jAte jaI ane jaina dharmanuM, tapazcaryAnuM tathA parvAdhirAja paryuSaNanuM mahattva sacoTa rIte samajAve che. tenA pariNAme paradezamAM vasatAM jaina baheno tathA bALako sArI evI tapazcaryA karatAM thaI gayAM che. dareka sthaLe jaina derAsaro tathA 238 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAzrayo banAvavAmAM Avela che. temanI A rItanI adbhuta paddhatithI hajAro, lAkho AtmAone jainadarzananuM aNamola jJAna ane vijJAna potAnI rasALa zailImAM pIrasI teo jana zAsananI mahattA pragaTa karI rahyA che. hiMdustAnanAM lagabhaga tamAma zaheromAM tathA nAnAM nAnAM gAmaDAMomAM paNa temaNe potAnA adbhuta vaktavyanA mAdhyamathI jaina saMskRtino phelAvo karavAmAM mahattvano phALo Apyo che. vizvabharamAM ahiMsA, anekAMtavAda, aparigraha ane bhagavAna mahAvIranA vaijJAnika karmavAdanA siddhAMtano yogya pracAra karavAmAM teoe potAnI tamAma zaktio lagADI che tema kahuM to atizayokti nathI. ane tethI ja temanI yogya kadara rUpe hiMdustAna tathA vizvabharanA iMglenDa vagere aneka dezoe temane aneka evorDothI vibhUSita karyA che. amArA divALIbahena mohanalAla mahetA ceriTebala TrasTe paNa temane mUlyalakSI sAhityasarjana ane AdhyAtmika bhAvanAonA prasAra mATe karelA aNamola pradAna badala evaoNrDa pradAna karyo hato. 2003nI tA. 23 mArcanA roja AjhAda medAnamAM zrI kumArapALa desAIne jaina samAjanI 102 varSanI gauravazALI paraMparA dharAvatI akhila bhAratIya saMsthA "bhArata jana mahAmaMDaLe jainadarzana mATe vaizvika kAryo mATe eno sarvaprathama sarvotkRSTa jena gaurava evaoNrDa parama pUjya AcAryazrI mahAprajJajInI nizrAmAM Apela hato. teoe proDha sAhityasarjana sAthe bAlasAhityasarjana paNa suMdara zailImAM karela che. teo abhuta saMpAdaka che ane akhabAromAM aneka varSothI judA judA viSayo upara aneka dhArmika, Arthika, sAmAjika, zaikSaNika ane krikeTane lagatI kaoNlamo lakhI rahyA che jeno hajAro vAcako dezavidezamAM lAbha laI rahyA che. krikeTanA viSaya para paNa temanI sArI phAvaTa che. teo eka uttama kakSAnA krikeTa komenTeTara paNa che teno kadAca ghaNA ochAne khyAla haze. TUMkamAM teo eka viziSTa vyaktitva dharAvatA All Rounder lekhaka ane vaktA che. kumArapALanA samagra parivAra sAthe mAre gADha saMbaMdha che. e muMbaI Ave tyAre ane huM amadAvAda jAuM tyAre sAthe nirAMte bhojana paNa laIe chIe. enTavarSamAM paryuSaNa parva daramiyAna roja savAre ane sAMje emanAM pravacano niyamitapaNe sAMbhaLyAM hatAM. dharmanI sAthe mAnavakaruNAno saMbaMdha joDavAnI emanI bhAvanA mane haMmezAM sparzI gaI che. bIjI bAju dhArmika dRSTie amuka mUlya ane jIvanazailI jALavavI jarUrI hoya, tyAM teoe te mATe hiMmatapUrvaka Agraha sevyo che. bhAIzrI kumArapALamAM vidvattA ane saraLatA, buddhimattA ane niSkapaTatAnA ajoDa saguNo che. temanuM jIvadaLa uccakakSAnuM che. temanAmAM mAnavatA, saraLatA, nikhAlasatA, sAhajikatA, bhadrikatA, komaLatA ane vinamratAnA je guNo che te kharekhara prazaMsanIya che. teoe 239 matalAla ma. mahetA (maphatakAkA) Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhera jIvanamAM paNa aneka suMdara ane anumodanIya kAryo karyA che tenAthI jAhera janatA bhAgye ja ajANa haze. bhArata sarakAre yogya rIte ja yogya vyakti evA bhAI kumArapALane "padmazrI' evaoNrDa arpita karI padmazrI evaoNrDanuM gaurava vadhArela che ane bhAI kumArapALa, haju paNa vizvanAM sarvocca AdhyAtmika sopAno sara karI bhagavAna mahAvIranI AjJA mujaba AtmapariNatinI nirmaLatA prApta karI, bhAvapUrvakanI amRta-kriyAonuM ArAdhana karI, saMyamayogane prApta karI, azubha karmono kSaya karI, paraMparAe anaMtasukhanA dhAma evA mokSanA maMgaladvAramAM praveza karavAmAM kAmayAba bano e ja hArdika bhAvanA, zubhecchA ane AzIrvAda sAthe mArI saMvedanA pUrNa karuM chuM. 240 mArI saMvedanA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzathI she * - eka mAnavI: aneka zaMkti 1960-61mAM amadAvAdamAM mArA jAduprayogo cAlatA hatA. A samaye mArA bAlyakALamAM huM jemanI kathAvArtAothI khUba prabhAvita thayo hato evA sarjaka "jayabhikhkhane amadAvAdanA TAunaholamAM mArA zonA prAraMbha prasaMganI nimaMtraNa patrikA mokalI hatI. jAdunA prayogamAM te zuM jovuM ema mAnIne teo AvyA nahIM. amadAvAdamAM e prayogo atyaMta lokapriya banyA ane zrI jayabhikhkhane paNa emanA mitroe kahyuM ke ke. lAlano zo jovA jevo che. AthI daseka divasa bAda teo TikiTa kharIdIne emanA parama mitra zrI nAnubhAI zAstrI sAthe zo jovA AvyA. meM jayabhikhubhAIne pratyakSa joyA nahotA paraMtu emanAM pustakomAM emanI tasavIra joI hatI. gamatA lekhakanI tasavIra mArA manamAM saMgrahAyelI hatI. mAro zo zarU thayo. ane prekSako para najara nAkhI to mane khyAla Avyo ke TAunaholanI bAramI haroLamAM jayabhikhkha beThA lAge che. meM INTnA Ayojaka zrI manasukhabhAI jozIne mArA zo daramyAna kahyuM ke A bAramI haroLamAM beThelI vyakti sarjaka jayabhikhkha' jevI lAge che. jo teo hoya to temane AgaLa pahelI haroLamAM nimaMtrita mahemAnonI beThakomAM besADo. zrI manasukhabhAI jozIe emane AgaLa besADyA. mAro zo pUro thayo eTale emaNe mane ghera AvavA nimaMtraNa ApyuM. mArA manamAM apAra romAMca thayo. jemanI vArtAo cheka bALapaNathI vAMcato Avyo hato emane pratyakSa maLavAnuM ane e to kevI AnaMdanI ghaTanA! 241 che. lAla Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachInA divase savAre huM emane tyAM gayo. emaNe khUba AdarasatkAra karyo. amArI A prathama mulAkAtamAM prema saMbaMdhano evo te dora baMdhAI gayo ke na pUcho vAta. jANe ekabIjA sAthe janmojanmano saMbaMdha hoya evI baMnene anubhUti thaI. pachI to roja zonA prAraMbha samaye zrI nAnubhAI zAstrInA skUTaranI pAchalI beThaka para besIne teo AvatA. vAto thatI ane teo vidAya letA. kolakatA gayo tyAre emanI vidAya letI vakhate gADha snehI moTAbhAInI vidAya leto houM evo anubhava thayo. temaNe kavi dulA kAga, merubhA gaDhavI, kavi umAzaMkara jozI, kanu desAI, dhUmaketu, pItAMbara paTela ane gujarAta samAcAra'nA taMtrI zrI zAMtilAla zAha sAthe mAro meLApa karAvyo ane sAhitya, kalA ane lokasAhityanA sarjako sAthe mAro saMbaMdhano setu racAyo. mArA jIvanamAM eka evI aNadhArI Apatti AvI ke je kadAca mArA samagra jIvanamAM ulkApAta sarjI gaI hota! baMgALanA eka prasiddha jAdugare mane mArI nAkhavAnuM kAvatruM karyuM, tyAre prabhukRpAne kAraNe huM emAMthI UgarI gayo paraMtu mArA madadanIza ane tenA sAthIoe dhananA lobhane khAtara AvuM jIvaleNa ane bhayAnaka kAvatru karyuM tenAthI mane UMDo AghAta lAgyo. kalakattAmAM kApaDanI peDhI para kAma karIne jIvana zarU kareluM. pitAjIe Agraha karyo ke ahIM pAcho Ava ane zAMtithI kApaDanI peDhI saMbhALI le ane sukhacenanI jiMdagI basara kara. Ave samaye jayabhikhubhAIe mane amadAvAdamAM rahyuM rahyuM evAM to preraNA ane pIThabaLa pUrAM pADyAM ke jenAthI takhtAne pharI jAdugara ke. lAla jovA maLyA. e samaye roja jayabhikhubhAIno kolakAtA patra Ave ane emAM lakhyuM hoya ke tuM kalAkAra che, Izvare kalAnI anupama bheTa tane ApI che. tAro janma A jAdukaLAnA vikAsa mATe thayo che. AthI tuM AghAtamAMthI nIkaLIne pharI beTho thA. navA mANaso laIne pharI jAduno zo kara. prabhue tane motanA mukhamAMthI bacAvyo tenI pAchaLa sAro saMketa gaNAya. mATe prabhu para vizvAsa rAkhIne tuM pharI zo zarU kara. enI zarUAta amadAvAdathI karaje ane amadAvAdamAM huM tAro vALa paNa vAMko nahIM thavA dauM. jayabhikhubhAIe mane ane mArA pitAzrIne baMnene roja roja patro lakhyA. Akhare bhayaMkara prapaMca, sAthIdAronI khUTalavRtti, hRdayano AghAta A badhuM bhUlIne huM pharI sTeja para Avyo. 1963mAM amadAvAdamAM zo karyA tyAre jayabhikhubhAI zo pahelAM eka kalAka agAu AvI jAya ane inTaravala samaye pAchA jAya. emaNe ApelI hiMmata emanA kAryathI paNa sAkAra thaI. mArA jIvanamAM koIe AvI hiphAjata karI nathI. ame mitroe maLIne jayabhikhkhabhAI mATe eka phaMDa UbhuM karyuM. emanI AMkho nabaLI, page sojA, kiDanInI takalIpha, prezara paNa kharuM ane DAyAbiTisano to emanA zarIra sAthe varSothI 242 eka mAnavI : aneka zakti Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAto. Ave samaye ame vicAryuM ke pAchalI uMmaramAM upayogamAM Ave tevI thoDI rakama ekaThI karavI. e rakama laIne ame ApavA gayA tyAre eno asvIkAra karatAM jayabhikhUe kahyuM ke siMha kadI khaDa khAya kharo ? emaNe e rakamano asvIkAra karyo. ame sahu vicAramAM paDyA. emAMthI evo vicAra karyo ke eka TrasTa zarU karIe jenA dvArA jayabhikhubhAInuM sAhitya pragaTa thAya. 1968mAM kolakAtAmAM emanAM traNaso pustakone anulakSIne pradarzana yojyuM hatuM je pAMtrIsa hajAra lokoe joyuM hatuM ame jayabhikhubhAInuM sAhitya pragaTa thAya ane emanI pasaMdagInI sAhityika, sAMskRtika pravRtti thAya ene mATe eka TrasTanI sthApanA karavAno vicAra karyo ane emAMthI zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTano udbhava thayo. cheka 1968thI cAlatA A TrasTe anekavidha pravRttio karI che. jemAM pustaka-prakAzana, skUlo ane kaoNlejonA vidyArthIo mATe nibaMdha spardhA, azakta, garIba ane apaMga lekhakone sahAya; kaoNlejo ane yunivarsiTIomAM jayabhikhkhuM smRticaMdraka; amadAvAda, bhAvanagara ane muMbaImAM prati varSa jayabhikhu smRti vyAkhyAna ane jayabhikhkhuM evaoNrDanuM Ayojana karavAmAM Ave che. A rIte eka nAnuM bIja kumArapALanA hAthe vizALa vaTavRkSa banI rahyuM che. have vAta karuM padmazrI vibhUSita kumArapALanI. teo kaoNlejamAM abhyAsa karatA te samaye atyaMta dekhAvaDA kumArapALa amArA DAyarAmAM thoDI vAra besatA, paNa vaLI pAchA bhaNavAmAM mazagUla banI jatA. AtithyapremI jayAbahena ane sAhityakAra jayabhikhkhano vAraso kumArapALe emanA jIvanamAM utAryo. bALapaNathI ja emanI yAdazakti ghaNI. eka vakhata eka vAta jANe ke vAMce eTale e barAbara yathAvat manamAM yAda rahI jatI. emanA prathama pustaka "lAla gulAba'nuM sAiTha hajAra copaDIonuM vecANa thayuM. e pachIthI atyAra sudhInI emanI kArakirdI jouM chuM tyAre eka bAbata spaSTa lAge che ke teo emanI eka miniTa paNa vyartha javA detA nathI. Ane pariNAme emaNe je je kSetramAM kArya karyuM temAM AgavI mAsTarI meLavI che ane "bApathI beTA savAyA e ukti sArthaka karI che. Ama, nAnapaNathI ja kumArapALamAM kuTuMbanA saMskAra, pragatino puruSArtha ane jagatanI raphatAra sAthe tAla milAvavAnI AvaData pragaTa thayAM. emano hasato cahero ane pratibhA jabbara. lekhaka, patrakAra ane pravacanakAra tarIke paNa eTalA ja kuzaLa. e pravacana karavA UbhA thAya pachI zrotAjano saheje ya khase nahIM, basa, emane sAMbhaLyA ja kare. e ja rIte emanI kalamamAM paNa evI tAkAta ke eka vAra emanuM lakhANa vAMcavAnuM zarU karo pachI e pUruM thAya tyAre ja vAcakane nirAMta thAya. TUMkAM vAkyo, saraLa bhASA ane AkarSaka rajUAta e emanA lekhananI vizeSatA che ane 243 ke. lAla Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI ja koI akhabAranI nAnakaDI vArtA hoya ke pachI traNaso-cAraso pAnAMnI kRti hoya paNa te eTalI ja sarjanAtmaka ane saMvedanazIla rIte lakhAtI hoya che. kalamanA jAdugarane AkarI kasoTImAMthI pasAra thavuM paDe che. zrI jayabhikhubhAIe IMTa ane imAratanuM je caNatara karyuM e ja paddhatie e ja Adarzone lakSamAM rAkhIne emaNe enuM lekhana karyuM. AvAM kAryone mATe lekhake mAtra pasIno vahevaDAvavAno hoto nathI paraMtu lohI vahevaDAvavuM paDe che. chellI ardha sadIthI jIvananI vividha paristhitio ane keTalAya videza pravAsonI vacce 'ITa ane imArata kaoNlama niyamitapaNe pragaTa karavAnuM kAma kumArapALa ja karI zake. moTA moTA AcAryo dvArA jevuM dharmanuM yogadAna thAya tevuM yogadAna emaNe jaina samAjanI Alama mATe karyuM che. jene samAjanA judA judA phirakAone eka tAMtaNe bAMdhIne kAma karavAnI emanI kSamatA anokhI che. bhAratathI videzamAM gayelA jenonA jaina saMskAro visarI rahyA hatA tevA samayamAM temaNe amerikA, laMDana, beljiyama ke keniyA jevA dezomAM jaIne jaina dharmanI jIvanazailI samajAvI che. evI prabhAvaka rIte potAnI vAta rajU kare che ke jenAthI sAmI vyakti emane mAnavA taiyAra thAya. amArI jAdu kalAmAM ene hipnoTijhama kahevAmAM Ave che. keTalIya sabhAomAM ke judA judA vidvAnonAM pravacano pachI chelle kumArapALanuM pravacana zarU thAya tyAre mane e hipnoTijhama yAda AvI jatuM. zrotAjano maMtramugdha banIne ekacitte emanAM pravacano sAMbhaLatA. sAmAnya rIte veTikanamAM popa jona paoNlanAM darzana karavA mATe loko mAIlonA mAIlo dUrathI AvatA hoya che ane dUrathI darzana karI dhanya thatA hoya che jyAre kumArapALane teo pratyakSa maLyA hatA te mAre mana ghaNA moTA gauravanI vAta hatI. sAmAnya rIte loko kahe che ke jAdugara ke. lAlane be rU5 che. eka kSaNamAM e sTeja para ghUmatA hoya ane bIjI ja kSaNe prekSakonI gelerImAM jovA maLe. paraMtu jyAre kumArapALane maLuM chuM tyAre manamAM vicAruM chuM ke A kumArapALanAM keTalAM rUpa che ! kuzaLa lekhaka, mUlyaniSTha patrakAra, zrotAone maMtramugdha karanArA vyAkhyAnakAra, prophesara, ramatagamatanA ensAiklopIDiyA ane sAhityanA UMDA saMzodhaka - A badhI ja vastuo meM emanAmAM joI che. vaLI, kuTuMba pratye eTalA ja premALa ane samAja pratye eTalA ja paramArthI vyaktio virala hoya che. emanA hRdayamAM satya ane nyAya mATenI bhAre jhaMkhanA rahelI che. anyAya sAme pratikAra karavo ene e dharma samaje che. kyAreya Ama karavA jatAM zuM thaze enA pariNAmano vicAra karyo nathI. gujarAta samAcAranI prasaMgakathA hoya ke pachI akabara-bIrabalano saMvAda hoya, paraMtu jyAre 244 eka mAnavI : aneka zakti Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ netA ke sarakArane cokhkhuM kahevAnuM hoya ke cAbakhA mAravAnA hoya tyAre teo e karI zake che. emaNe emanI kalamane koI paNa rAjakIya pakSane soMpI nathI. ane tethI ja emanA akSaro e emanA hRdayabhAvanAonI lipi samAna che. jhaveracaMda meghANIe pALiyAone jIvatA karyA. samAjanI AvI keTalIya vyaktionAM caritro AlekhIne kumArapALe e mRtyu pAmelA ke vistRta thayelAone jIvaMta karyA. emanuM hAsya bhareluM mukha ane sAmA mAnavIne AtmIya banAvI devAnI emanI tAkAta e emanI AgavI kalA che. Ama janatA kahe che ke jAdunI duniyAmAM ke. lAla jevo jhaDapI jAdugara jagatamAM thayo nathI, paraMtu kumArapALane jouM chuM tyAre thAya che ke aneka jagyAe cAlatAM aneka kAmone e kaI rIte pahoMcI zakatA haze. kaoNlejamAM vyAkhyAna hoya, vizvakozanuM koI kAma hoya, bahAragAma jaIne vaktavya ApavAnuM hoya ke pachI kaoNlama ke pustakanuM lekhana hoya A badhuM e kaI rIte karI zake che te mAre mATe rahasyarUpa che. eka eka paLane te upayogamAM le che. utsAha, dhagaza, AtmavizvAsa ane kheladilI emanA jIvanamAM evAM vaNAI gayAM che ke je bhAgye ja koI sAdhu ke saMtamAM jovA pAmIe. ATalI badhI siddhi ane prasiddhi maLI hovA chatAM emanA vartanamAM kyAreya ahaM ke ADaMbara nathI. pote nAnA che te rIte haMmezAM mArI sAthe varte che. emanA A kAryamAM emanAM patnI pratimAbahenano ghaNo moTo phALo che. emano ullekha na karuM to huM naguNo gaNAuM. eka moTA bhAI tarIke emanI A pragati joIne apAra AnaMda pAmuM chuM. [245 ke. lAla Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : * mAsa bhAI gujarAtamAM, gujarAtanI bahAra ane dezavidezamAM jyAM gujarAtI ane jaina samAja vase che tyAM to zrI kumArapALabhAInuM nAma khUba jANItuM che. emane ane cInubhAIne paraspara lAgaNI, ekabIjAnA mATe mAna hatuM. zrI kumArapALabhAIe ghaNI nAnI uMmarathI ja potAnA pitAzrI jayabhikhkhanA pradAnathI lakhavAnuM zarU karyuM ane ghaNA AgaLa vadhyA. bhAratane svarAjya maLyuM pachI zrI gaNeza vAsudeva mAvalaMkara - mAvalaMkaradAdA pArlAmenTanA spIkarapade nimAyA, pachI emanI icchAthI cInubhAIne vidyAsabhAnA pramukha banAvyA. pachI zrI zAMtibhAInA nimaMtraNathI gujarAta samAcAra'nA ceramena thayA. zrI jayabhikhkhuM', zrI kumArapALabhAI ane anya vidvAnonA samAgamamAM vadhAre AvyA. potAnA pitAzrI jayabhikhu pachI zrI kumArapALabhAIe ITa ane imArata' kaoNlama gujarAta samAcAramAM cAlu rAkhI. ghaNA badhA mitro ane ame sau A ane emanA bIjA lekho vAMcavAnI AturatAthI rAha jotAM hoIe. guruvAranI e keTalI badhI, varSo jUnI kaoNlamamAM rasaprada aitihAsika vArtAo vAMcavA maLe che. tenI zailI khUba ja rasaprada hoya che, sAthe sAthe sArA saMskAro maLe tevA bodhapATho aMdara vaNAI jAya che. e bodhapATha ThasAvatA nathI paNa sAruM-khoTuM samajavAnI saraLatAthI samajaNa Ape che. atyAranA badalAtA prabhAbaena cInubhAI 246 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayamAM dharma, satya, madada, sArA karmo karavAM e badhAMnI jarUrata vadhatI rahI che. cInubhAInI yAdagIrImAM vidyAsabhAnA haoNlanI marAmata karIne te pharIthI upayogamAM laI zakAya tevo banAvavo ane tene "zrI cInubhAI cImanabhAI sabhAgRha' nAma ApavuM evuM zrI zreNikabhAInuM sUcana enI kamiTIe ane ame sau kuTuMbIjanoe svIkArI lIdhuM. haoNla taiyAra thayo tyAre enA udghATana prasaMge svAmI zrI saccidAnaMdajIne bolAvavAno vicAra Avyo. svAmIjI eka vAra cInubhAInA saMparkamAM ghera AvI gayA hatA. svAmIjI sAthe kevI rIte vAta karavI te aMge zrI kumArapALabhAIne pUchyuM. zrI kumArapALabhAIe svAmIjIno saMparka karyo ane badhI vigato samajAvI. mAre paNa temanI sAthe kevI rIte ane kyAM saMparka karavo, amadAvAdathI konA taraphathI saMparka karavo, emanuM raheThANa tathA Teliphona naMbara - ema badhuM goThavI ApyuM. haoNlanA udghATana prasaMge paNa kumArapALabhAIe cInubhAIno AkarSaka Dhabe vigatapUrNa paricaya ane temanI khAsa viziSTatAonI sabhAjanone jANa karI. gujarAtI vizvakozanAM Ayojana ane saMcAlananuM kArya zrI dhIrubhAI ThAkara ane zrI kumArapALabhAI varSothI kare che. lagabhaga aDhIso sAkSaronA sAtha-sahakAra ane sumeLathI eno eka-eka khaMDa pragaTa thAya che. A ghaNuM agharuM kAma khUba cokasAIthI baMne jaNA kare che. gujarAta vizvakoza TrasTa prakAzita pustaka DaoN. vikrama sArAbhAI zrI mRNAlinIbahenane temaja gujarAtI vizvakozano graMtha cInubhAIne arpaNa karelo. thoDA samaya pahelAM te vakhatanA meyara zrI hiMmatabhAIno Teliphona Avyo ke huM Apane maLavA mAguM chuM. mAre emanI sAthe khAsa paricaya nahi chatAM maLavA bolAvyA. vAtavAtamAM emaNe kahyuM ke cInubhAInA nAmanuM smAraka karavAnuM vicAryuM che. mArI saMmati mATe pRcchA karI. TAgora haoNlanI bAjumAM Avela saMskAra kendranuM nAmAbhidhAna "meyara zrI cInubhAI zeTha saMskAra kendra ema karavAnuM myunisipala sTenDiMga kamiTIe sarvAnumate pasAra karyuM. zrI kumArapALabhAIe insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInI ophisanuM udghATana karyuM, tyAre udghATana mATe DaoN. ela. ema. siMghavIjI AvelA. meM zrI kumArapALabhAIne pUchyuM ke nAmAbhidhAnanA kArya mATe AvatA DaoN. ela. ema. siMghavIjIne savAre jAtrA karavI che, tame siMghavIjI sAthe jazo? baMne potAnA kSetramAM moTI hastIo tethI mane vicAra Avelo. baMne jaI AvyA. saMskAra kendranA nAmAbhidhAna prasaMge paNa zrI kumArapALabhAIe cInubhAInI khAsa vigato kahIne suMdara bhASaNa karyuM. myunisipAliTIe emane phUlothI biradAvyA. mArA bhAI samajIne huM emane pUchatI ke zuM karavuM, kema karavuM. pachIthI ghaNI vAra vicAra Avato ke huM samaya mAguM chuM ne tarata hA pADe che. kevo saraLa, nikhAlasa svabhAva! vidyArthIone 247 prabhAbahena cInubhAI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA jenaoNlojInA ke yunivarsiTInA kAryAlayamAM pIeca.DI.nA mArgadarzana mATe bolAve; vizvakozamAM paNa hAjarI ApavI, jAtajAtanuM vAMcana karavuM lekho mATenI mAhitI zodhIne lakhIne mokalavI - A badhuM kevI rIte karatA haze enuM kutUhala thAya. koI vAra pUchuM to mAtra smita relAve koI ja phariyAda nahi. ATalI badhI saMsthAomAM vyasta rahevuM, deza-videza jAya tyAM paNa badhAM emane sAMbhaLavA Atura. tyAM hoya to paNa lekho niyamita Ave ja. mArA potAnA bhAI to muMbaImAM, paNa ahIM to zrI kumArapALabhAI mArA bhAI. koI divasa agavaDa hoya to paNa nA nathI pADI, potAno kAryakrama pheraphAra karIne goThavI de. pratimAbahenane paNa haMmezAM lAgaNIsabhara ane hasatAM ja joyAM che. A badhuM bhagavAnanI dena, janmanAM, karmanAM ane athAga mahenatanAM phaLa. padmazrI evorDa zrI kumArapALabhAIne maLyo e jANIne samagra gujarAta, amadAvAda uparAMta dezavidezanA gujarAtIo ane jaino temaja emane jANanAra sarva mitramaMDaLane AnaMda thayo. bhagavAna emane lAMbuM AyuSya ane zakti Ape e ja prArthanA. 248 mArA bhAI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " * kumArathI padmazrI kumArapALa desAI lagabhaga sADA cAra dAyakA pahelAM sara je. je. skUla oNpha ArTamAMthI uttIrNa thaIne sAva amasto ja - niruddeze amadAvAda Avyo tyAre zahera ane gAmanA mizraNasamuM amadAvAda pahelI ja najare gamI gayuM hatuM. zaherano mAhola nakhazikha aitihAsika. eka tarapha minArAothI zobhita guMbajavALI masjido, haThIbhAInI vADI jevAM suMdara kalAmaya jinAlaya, sAMkaDI paNa dhabakatI poLo, lAkaDAnI kotaraNIvALI havelIo ane bIjI tarapha hajI aNavikaselA elisabrija vistAramAM kyAMka pAkA, kyAMka adhakacarA to kyAMka dhULiyA rastA. makAno khAsa baMdhAyelAM nahIM - vastI paNa ochI - sosAyaTI vistAranA baMgalAonA AMgaNamAM mora Ave ane AMbAvADiyAmAM koyalo Tahuke... AjubAjunA grAmya vistAra - jagannAtha maMdiranA hAthIonI sAthe UMTo, UMTagADIo, vaNajhArAo, gadheDA para mATI lAvatAM oDa kuTuMbo, rabArIrabAraNo, gAyo-bheMso vagere sAthenI prAkRtika dazyAvalio joIne mana prasanna thaI gayuM, manomana jANe amadAvAdamAM ja sthira thavAno niradhAra karI lIdho. ahIM jANe gujarAtano-gujarAtI paNAno dhabakAra saMbhaLAto hato. bhaNIgaNIne UtarelA - kArakirdInA uMbare paga mUkavA taiyAra thayelA mane A bhUmimAM sthira thavAnuM mana to thaI gayuM paNa mArA mATe mUMjhavaNa to hatI ja - ke ahIM rahevuM to che paNa kyAM - kevI 2ja nI vAra 249 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte ? jemanI AMgaLI pakaDI amadAvAdanA AMgaNAmAM pharI rahyo hato te mArA guru samA kalAkAra bhIkhubhAI AcAryane vAta karI - to kahe : cAlo, tamane thoDA paricaya karAvuM. bIjA divasanI sAMje emanI sAthe ame eka nAnakaDA baMgalA pAse AvyA. ajaba dRzya joyuM. traNa-cAra khATalA DhALI pistALIsa-pacAsanI uMmaranA cAra-cha jaNA hasI-majAka karatAM, vAto karatA hatA. ame e mahephilamAM dAkhala thayA tyAM ja jADA cazmAM paherelA, jarA zAmaLA paNa AkhAya DAyarAnA kendra samA eka jaNe AvakAra Apyo : Avo Avo bhIkhubhAI, Avo. ame paNa eka khATalAmAM goThavAyA. AvakAra ApanAranI bhIkhubhAIe mane oLakhANa karAvI : 'A jayabhikhkhuM. paNa amArA to bAlAbhAI.' ane pachI jayabhikhkhue DAyarAnA bIjAonI oLakhANa ApI. A jagana mahetA phoTogrAphara, A citrakAra chaganalAla jAdava, A manubhAI jodhANI - strIjIvananA taMtrI... ane A kanubhAI - kalAkAra kanu desAI ! pachI bUma pADI H 'are kumAra.....' : paMdareka varSano namaNA caherAvALo, paNa AMkhamAM camakavALo eka kizora bahAra Avyo. tArAM bAne kahe ke mahemAno mATe cA-nAsto mokale.' kumAra eTale padmazrI kumArapALanuM e prathama darzana - paricaya. jemano paricaya karAvyo e badhAM nAmo mAre mATe kyAM ajANyAM hatAM ? Aje sanmukha sagI AMkhe joyA eTaluM ja. AkAzamAMthI aMdhAruM UtaryuM tyAM sudhI DAyaro dhamadhamato rahyo. manamAM to bharyo bharyo AnaMda hato. have to manamAM gAMTha ja vALI ke sthira to ahIM ja thavuM che. DAyaro patyA bAda ame jagana mahetAne tyAM gayA. rAtre tyAM jamyA ane sUI paNa tyAM ja gayA. bhIkhubhAIe jaganabhAIne kahyuM : 'rajanIbhAIne ahIM amadAvAdamAM sthira thavAnI icchA che. emane kyAMka goThavI zakAya ema che ? jaganabhAIe kahyuM : tame to tAkaDe ja AvyA cho. 'gujarAta samAcAra'mAMthI citrakAra ziva haju kAle ja chUTA thayA che ne 'jhagamaga' mATe emane citrakAranI jarUra che. bIje divase 'gujarAta samAcAra'mAM citrakAra caMdra trivedI para jaganabhAIe ciThThI lakhI ApI ane tarata nokarI maLI gaI. bhIkhubhAIe bAlAbhAIne paNa bhalAmaNa karI to temaNe bIje ja divase 'zAradA'(gUrjara graMtharatna kAryAlayanuM presa)mAM AvavA kahyuM : bIje divase eka TAiTala citra banAvavA kahyuM. durgeza zukla likhita nATakano saMgraha hato. Ama ekAda-be divasamAM ja aNadhArI rIte amadAvAdamAM mArA paga maMDAI gayA. paga to maMDAyA paNa tene dharatI para cAlatA karavAmAM jayabhikhkhunI hUMpha ane hisso moTAM. sAva navo-savo zikhAu chatAM temaNe hAtha jhAlI mArAmAM AtmavizvAsa keLavavAmAM parokSa rIte paNa je kAMI karyuM te bhUlI zakAya tema nathI. bIjAne madada karavA satata tatpara, kAma na thAya to nA pADavAmAM nikhAlasa ane spaSTa, 250 kumArathI padmazrI kumArapALa desAi Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navoditone uttejana ApavAmAM agresara evA jayabhikhkhuM bhaDabhAdara hatA. mAtA-pitAnA saguNo saMtAnomAM Utare ja tevuM haMmezAM banatuM nathI. paNa A eka virala ghaTanA che ke kumArapALamAM mAtA-pitAnA sadgaNo soLe AnI nahIM paNa vise AnI UtaryA che. jayAbahena khUba ja mAyALu - premALa, vAtsalyathI sabhara ane AtiththabhAvathI bharapUra; to bAlAbhAI nikhAlasa, nirmaLa ane sahRdaya sarjaka ane mANasabhUkhyA. mitramaMDaLa bahoLuM - vaividhyabharyuM. upara kahyuM che tema kumArapALa temanAM mAtA-pitAno saMskAravAraso mAtra jhIlIne aTakyA nahIM paraMtu tene vistAryo. bAlAbhAInuM avasAna thayuM (1969) tyAM sudhI to kumArapALano paricaya AchopAtaLo ja rahyo, kAraNa ke te samaye temano abhyAsakALa hato. A kizora pitAnA saMbaMdho jALavI rAkhaze balle tene vadhu AtmIyatAthI vistAraze tevI to te vakhate kalpanA paNa nahIM karelI. paraMtu AchA paricayamAM paNa eka gherI chApa mAtA-pitAnA eka AjJAMkita putra tarIke to paDelI ja. kumArapALano paricaya thato gayo tyAre mahadaMze te spaoNsanA viSaya para ja lakhatA. gujarAta samAcAra' jevA patramAM temanA lekhananI - prakAzananI zarUAta thavAthI temane kArakirdInA AraMbhathI ja prasiddhi meLavI zarU thaI gaI. daramiyAnamAM emanI kaoNlejayunivarsiTInI kArakirdI paNa ghaNI ja tejasvI hatI. kumArapALe 'AnaMdaghana upara pIeca.DI. karyuM hatuM. temanA suMdara akSaromAM lakhAyelI saMzodhana-pratane thoDAM AlekhanothI meM suzobhita karI hatI. te nimittathI najIka AvavAnA saMjogo sAMpaDatA gayA. bAlAbhAInA Akasmika avasAnathI emanA kuTuMba para vajaghAta thayo. hajI to yauvananA - jIvananA uMbare mAMDa Daga dIdhAM tyAM kuTuMbanI moTI javAbadArI AvI paDI. kaoNlejamAM nokarInI to zarUAta thaI gaI hatI. kumArapALa mAtA-pitAnuM ekamAtra saMtAna hatA. eTale Ama joIe to kuTuMba nAnakaDuM kahevAya. gharanuM ghara to hatuM ja, Arthika mUMjhavaNa e rIte na gaNAya- chatAM gaNAya evI vAstavikatA hatI. kAraNa ke ghera eka ja dIkaro hovA chatAM bAlAbhAI - jayAbahenanA pitarAIo - kuTuMbIjanonuM bahoLuM kuTuMba. snehasaMbaMdho ane AvarojAvaro paNa evo ke ghara sadAya bhareluM hoya. amadAvAdamAMthI ne "dezamAMthIya mahemAno Ave. rAtavAso kare, rahe, jame evA saMbaMdho. mitramaMDaLa paNa moTuM, A rIte kumArapALa para mAtApitAnuM A rajavADuM calAvavAnI javAbadArI AvI paDI. sAmAnya rIte pitAnI vidAya pachI vakhata vItatAM temanA kauTuMbika saMbaMdho - vahevAro ochAM thavA lAge che, paNa saMbaMdho bAMdhavAnI, sAcavavAnI, nibhAvavAnI, AtmIya karavAnI ane vistAravAnI pitAnI kaLA gaLathuthImAM sahaja rIte kumArapALe pIdhI hoya tema e vAraso jALavavAno AyAsa karavo paDyo hoya evuM kyAreya jANyuM nathI. 25 rajanI vyAsa Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAnA avasAnanA AghAtamAMthI mukta thavAnAM paribaLo vize huM bhale jhAjhuM jANato na houM paNa eka vAta je mArA manamAM vasI che te A che. gujarAta samAcAra'nA taMtrI zrI zAMtilAla zAhe - "jayabhikhkhanA avasAna bAda tarata ja gujarAta samAcAramAM pragaTa thatI jayabhikhkhanI khUba ja lokapriya kaoNlama iMTa ane imArata saMbhALI levAnI kumArapALane ophara karI che. mArA mate temanA jIvanamAM A eka khUba ja mahattvano vaLAMka hato. pitAnA sAhityasarjana-patrakAratvano vAraso jALavavAnI temane eka mahAmUlI taka sAMpaDI ane sAthe eka moTo paDakAra paNa mAdhuryabharI - najAkatabharI ramatiyALa zailInA svAmI evA moTA gajAnA sAhityakAra pitAnA peMgaDAmAM nAnakaDA paga goThavI - pitAnA ja AzIrvAdathI tene vistAravAnI vidhAtAe jANe taka ApI ! A daramyAna kumArapALe bALasAhityanuM kheDANa karavAnuM to zarU karI ja dIdhuM hatuM. te jALavavAnI sAthe-sAthe moTerAM mATenA sAhityanuM sarjana karavAnI saravANI vahevA lAgI. sAhityakAra thavAnI kSamatAne khAtara, pANI ne sUryaprakAza maLyAM. temaNe sAhityanA aneka prakAromAM kheDANa karyuM che. vyaktine ghaNI vAra UjaLI taka sAMpaDatI hoya che. anukULa saMjogo paNa prApta thatA hoya che. paraMtu e phaLadAyI tyAre ja thAya che - jo te vyaktimAM saccAIno, niSThAno, puruSArthano, hiMmatano ane mahattvAkAMkSAno saravALo thato hoya. kumArapALamAM A paMcazIla to hatA ja, paraMtu e uparAMta temanI nakhazikha sajjanatA, sahRdayatA, UMcI rUci, anyane upayogI thavAnI vRtti ane vyavahArakuzaLatAnA bIjA paMcazIla' jUthano paNa saravALo hato. kumArapALamAM ghaNI kSamatA che. jeno - temanI kArakirdInA AraMbhe bhAgye ja koIne aMdAja hato. amadAvAdanI navagujarAta kaoNlejamAMthI adhyApanakArya zarU karyuM. te daramyAna zikSaNajagatamAM potAnI zaktiono paricaya karAvyo. tyAM zarU thayelA malTikorsa ane jarnAlijhamanA abhyAsakramomAM UMDo rasa lIdho. zibiro ane seminAronuM Ayojana karyuM. tyAMthI temanI majala yunivarsiTI sudhI pahoMcI. gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavanamAM gujarAtI sAhityanuM adhyApana karatAM karatAM tyAM ja rIDara', gujarAtI viSayanA heDa oNpha dha DipArTamenTa ane chelle bhASAbhavananA sarvocca pada DirekTara ane pachI ArTsa phekalTInA DIna sudhI pahoMcyA. - kaoNlejamAM adhyApakanA prAthamika sthAnathI DInanA sarvocca sthAna sudhInI yAtrA sIdhI rekhAmAM vahetI saraLa ane TUMkI nathI. e dIrthayAtrAmAM kramAnusAra dareka padane pAmavAmAM, te pada zobhAvIne tene sarvathA yogya banI rahevAmAM temaNe niSThA dAkhavI che ane bhAre parizrama paNa karyo che. A saghaLuM prApta karavAmAM temaNe AsapAsanA saMbaMdhita sau koIno sadbhAva paNa meLavyo che. yunivarsiTImAM zikSaNakArya ane gujarAta samAcAramAM kaTAralekhanathI teo sukIrtita to banI 252 kumArathI padmazrI kumArapALa desAI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUkyA ja hatA, paraMtu hajI bIjAM be kSetro temanI kSamatAmAMthI rasa-kasa kheMcavA Atura hatAM. temAMnuM eka sAhitya pariSada-sAhitya akAdamInuM kSetra ane bIjuM jaina dharmadarzana-ciMtana ane teno prasAra. zikSaNa, sAhityalekhana ane patrakAratva kSetre temanA avirata pradAna uparAMta temanAmAM suSupta evI vahIvaTI dakSatAne kAme lagADavAnuM hajI bAkI hatuM. 1979mAM teo raghuvIra caudharI sAthe sAhitya pariSadamAM maMtrI banyA. lagAtAra traNa Tarma - pUrAM cha varSa sudhI maMtrIpada saMbhALI namUnedAra kAmagIrI karI. e daramyAna ja - eka jamAnAmAM eca. ke. kaoNlejanA eka khaMDamAM cAlatI gujarAtI sAhitya pariSadanI ophisa khasIne sAbarane tIre bhavya bhavanamAM goThavAI. 1905mAM zarU thayelI sAhitya pariSadane tene zobhe tevuM suMdara bhavana maLyuM. temAM tatkAlIna baMne maMtrIono siMhaphALo hato. A mATe nANAM-dhana meLavavAM, tene suyogya vahIvaTa karI AvaDI moTI imArata bAMdhavI ane te paNa nakArAtmaka valaNa dharAvatA zubhecchako ane IrSALuonI TIkATippaNano sAmano karI - te kaparuM kAma hatuM. paNa temaNe e pAra pADyuM. pariSadanA maMtrIpada pachI kumArapALa 1998mAM gujarAta rAjyanI sAhitya akAdamImAM upapramukha thayA. temanI Tarma daramyAna pramukha zrI bhoLAbhAI sAthe rahI aneka kAryakramo karI akAdamIne jAgatI karI. aneka prakAzano karyA - inAmavitaraNanA ane gaurava-puraskAranA jAhera kAryakramo yojI tene jIvaMta ane garvIlA banAvyA. temanI vahIvaTI dakSatAnuM eka mahattvanuM suphaLa eTale gujarAtI vizvakoza graMtha zreNInuM prakAzana. vizvakozanA pramukha saMpAdaka AdaraNIya zrI dhIrubhAI ThAkaranA jamaNA hAtha banI saMpAdanakArya, proDakzana, vecANa ane A uparAMta tene mATe nANAMnI jogavAI jevAM kaparAM kAryo temaNe atyaMta kuzaLatApUrvaka pAra pADyAM che - pADI rahyA che. temanA ja prayatnothI A mahAabhiyAna mATe jamIna-saMpAdananuM kAma thayuM ane imAratanuM bAMdhakAma paNa thaI rahyuM che. sAmAjika-zikSaNa ane jJAna-saMpAdanakSetre A abhiyAna gujarAtanI prajA mATe upakAraka banI raheze temAM zaMkA nathI. - pitA jayabhi sAhityakAra hovA sAthe dharmamAM paNa UMDo rasa dharAvatA hatA. emanA sAhityamAM dharma-adhyAtmano sparza rahelo. temanuM adhUruM kArya pUruM karavAnuM kAma paNa temaNe AgaLa calAvyuM. dharmaviSayaka lekhananI sAthe-sAthe pravacano karatA thayA. ane te saravANI gujarAtamAM, dezamAM ane tyAMthI vistarI paradezomAM vasatA gujarAtIo sudhI phelAI. varSo pahelAMthI paryuSaNa vyAkhyAnamALA mATe temanuM nAma agAuthI nakkI thaI jatuM hoya che. emano pAsaporTa videzapradhAnanA pAsaporTa jeTalo sikka-masyo haze ! suMdara, bhAvanApradhAna ane asarakAraka 253 rajanI vyAsa Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zailImAM pravacano karIne teo zrotAone maMtramugdha karI zake che. A uparAMta sAhitya, saMskRti ke sAmAjika kSetre paNa pravacana ApavA temaNe khUba pravAso karelA che. temane sAhitya-saMskRtisAmAjika ane adhyAtma kSetre aneka evoDa prApta thayA che. vividha pravRttiomAM saMkaLAyelA rahevAne kAraNe temanA saMbaMdho adanA mANasothI mAMDIne ucca padavIdharo, zreSThIo ane samAjanA agraNIo sAthe vikasyA che. amadAvAda-gujarAtamAM kumArapALa desAI eka suparicita nAma che. ATalA vividha moracA saphaLatApUrvaka saMbhALanAra - chatAM caherA para kyAreya tanAva na dekhAya tevA kumArapALanI kSamatA ane zakti ghaNA mATe eka AryasamAna che. sAdagI, viveka, namratA ane nikhAlasatA temanI askAmato che. bahArI duniyAmAM temanI pragaTa A zaktio, saphaLatA ane siddhinA majabUta mULiyAM caMdranagara khAtenA temanA nivAsamAM che - jyAM temanI bahirgata ane aMtargata evI sakala kSaNonA sAkSI ane sAthI pratimAbahenano UrjAsrota temane zaktimaya ane tejomaya rAkhe che. 254 kumArathI padmazrI kumArapALa desAI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravI gAMTha vagaranI nircathavRtti prA. DaoN. kumArapALa desAIne sAhitya, zikSaNa, patrakAratva ane samAjasevA, ramatagamata ane dharmadarzana jevAM kSetromAM uttama pradAna karavA badala 2004nA prajAsattAka divase bhArata sarakAra taraphathI pAzrInA khitAbathI navAjavAmAM AvyA che. AvI navAjezanA anya adhikArIo paNa zrI ke. kA. zAstrI, darzaka ane dulA bhAyA kAga jevAM gujarAta-ratno che. A mahAnubhAvonI sAme kumArapALanI tulanA karavAno upakrama, keTalAMka dekhItAM sAmyo hovA chatAM, na hoI zake; kAraNa ke tulanA haMmezAM jokhamI che. sAhityanA bAlasAhitya, jIvanacaritra, ciMtana, vivecana, saMpAdana, sAmayikonI kaTAro, jaina dharma-ciMtana-prasAra kSetre emanuM pradAna, saMsthAkIya kAryo, adhyApana, yunivarsiTInAM sattAmaMDaLomAM emaNe kareluM pradAna vize snehIo, ApaNo harakha pradarzita karavA temane arpaNa karavA hArelA A abhinaMda-graMzamAM aneka bhAI-baheno lakhaze. mane to vidyArthI tarIkenA kumArapALa vizenA mArA pratibhAva' ane "e pachInA mArA anubhava' vize lakhavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. A sUcanAmAM bhAI kumArapALa mArA vidyArthI tarIke sudIrgha samaya rahyA hoya evuM saheje gRhIta karavAmAM AvyuM haze. kumArapALanA pitAzrI bAlAbhAI desAI jayabhikhkhane huM utsAhI vAcaka hovAne kAraNe cheka 1939thI jANuM. emanI "lIlo sAMTho' jevI vArtA takhtasiMha paramAra 255 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane khUba sparzI gayelI. kAmaprasaMge amadAvAda javAnuM thAya tyAre gUrjaranI mulAkAta, zarAbI pIThAnI mulAkAta le te rIte avazya lauM, tyAM aneka vakhata bAlAbhAI maLI jAya. 1959nA julAImAM, ApaNA suprasiddha prAdhyApaka anaMtarAya rAvaLanI jAmanagaranI DI. ke. vI. kaoNlejanA AcAryapade nimaNUka thatAM, mArI badalI gujarAta kaoNleja - amadAvAdamAM karavAmAM AvI. anaMtarAyabhAInuM ja samayapatraka thoDA pheraphAra sAthe, have gujarAtI vibhAganA adhyakSa, bAlAbhAInA parama snehI ane pachInAM varSomAM kumArapALanA murabbI ane vizvakoza TrasTanA tema aneka kAryanA AdaraNIya sAthI prA. DaoN. dhIrubhAI ThAkare mane ApyuM. meM 22 julAI 1959nA roja mAruM kAma saMbhALyuM ne vaLI yogAnuyoge mane bahAuddIna kaoNleja, jUnAgaDhamAM mokalavAmAM Avyo. 16mI navembara 1959nA roja meM amadAvAda choDyuM. Ama amadAvAdano mAro nivAsa poNA cAra mahinA-paMdara aThavADiyAM jeTalo TUMko. temAM paryuSaNanI tathA divALInI rajAo bAda karatAM agiyAra aThavADiyAM jeTalo adhyApanakALa gaNAya. mAre kolejanA prathama varSanA vargamAM 'dakSiNa AphrikAnA satyAgrahano itihAsa' vAMcavAno hato. te mATe aThavADiyAmAM eka tAsa phALavavAmAM Avyo hato. mAre vadhumAM vadhu 10-11 tAsa, e vargamAM javAnuM banyuM hoya. kumArapALano e vargamAM mane paricaya paNa thayo. anaMtarAyabhAI jevA prasiddha adhyApakanuM sthAna levAnuM hovAthI, AraMbhano Acho saMkoca, tarata ja dUra thaI gayo hato paNa, ATalA TUMkA gALAmAM ane ATalA tAsamAM koI vidyArthIno nikaTanA paricayamAM AvavAnuM zakya ja nahi, alabatta, kumArapALa sAthe, jayabhikhkhanA e suputra hovAthI, betraNa vakhata vAtacIta thaI hatI; paNa emanuM vidyArthI tarIkenuM gajuM kevuM te vize huM kahuM te yogya na gaNAya. alabatta, ATalo TUMko samaya ja, mArA vargamAM besavAnuM banyuM hovA chatAM, 16 navembara 1959 pachInA 45 varSa jeTalA lAMbA gALAmAM kumArapALane maLavAnuM thayuM hoya tyAre ane evuM maLavAnuM avAranavAra thatuM rahyuM che, emaNe potAnI jAtane mArA vidyArthI tarIke ja oLakhAvI che. mitro pAse mane potAnA eka zikSaka tarIke haMmezAM prastuta karyo che. zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanA upakrame bhAvanagaramAM yojAtA vArSika vyAkhyAna prasaMge e bhAvanagara Ave, koI vakhata pU. svAmIzrI saccidAnaMdajI upasthita hoya; koI vakhata dhIrubhAI ThAkara hoya; ame maLIe. jayabhikhkhuM TrasTa nibaMdhaspardhA yoje to e nibaMdhonA nirNAyaka tarIke mane nimaMtre, AnaMdaghanajI jevA ghana-avadhUta kavinAM kAvyo vize emaNe kArya karyuM hovAthI, jena sAhitya, jainadarzana vageremAM aMtarano lagAva hovAthI, aneka jaina saMsthAo, dezavidezamAM temane nimaMtre, tema bhAvanagaranI saMsthAo paNa nimaMtre; adhyApaka maMDaLanI pravRttio, sAhitya pariSada ane gujarAtI sAhitya akAdamInI pravRttio milanayoga sAdhI Ape. haMmeza namra, mitabhASI, AMkhamAM smita sAthe, prasannacitte maLe, je mahattA temane puruSArthathI prApta thaI, bAlAbhAInuM nAma ujALyuM. teno bhAra sAthe laIne e koI divasa nA pharyA; haMmezAM haLavAphUla rahyA, narasiMha mahetAe 256 gAMTha vagaranI nigraMthavRtti Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahyuM che tema e 'haLavA karmanA' jainadarzane prabodhela 'haLu karamI' jIva rahyA. A namratAe, A sojanye temane vikasita thavAmAM yArI ApI. umAzaMkarabhAI, yazavaMtabhAI, dhIrubhAI, nagInadAsa pArekha, paM. bahecaradAsajI, DaoN. bhogIlAla sAMDesarA, DaoN. prabodha paMDita, prajJAcakSu sukhalAlajI jevAnA e prItibhAjana banI rahyA. pAMceka varSa pahelAM bhAvanagaranI eka jaina yuvaka saMsthAe temanuM bahumAna karavAno kAryakrama yojyo. sAthe prA. DaoN. mahebUba desAI ane mane paNa sAMkaLyA, tyAre ThIka ThIka vakhata eka maMca para besavAnuM banyuM che tema, te vakhate paNa banyuM, ne te vakhate bhAvanagaranA jaina agraNIo, prA. takhtasiMha paramAra vize je nikhAlasatAthI vAta kare tenA karatAM vadhAre nikhAlasatAthI kumArapALe vAta karI. dAdAsAheba jaina derAsaramAM ke anyatra e bolavAnA hoya, tyAre mane emane sAMbhaLavAnuM gamatuM hovAthI, huM paNa jAuM ne pravacanane aMte e namIne maLe. vidyArthIonI anekavidha pravRttiomAM mane rasa eTale emanI khelajagata' kaTAra, IMTa ane imArata' ke anya to game ja, mane khUba game, Azcarya thAya, AnaMda thAya, vIgata-khacita pramANabhUta lakhANa vAMcavAthI 'apaMganAM ojasa' mane khUba gameluM. mane eka vAtanI khAsa noMdha levAnuM mana thAya che. mane lAgyA karyuM che ke jeno potAnA dharmanA nIti-niyamo pALavAmAM, derAsara javAmAM, custa hovAmAM, lagabhaga musalamAna bhAI-baheno jevA ja AgrahI hoya che. anekAntavAdanA tattvajJAnanuM ThIka ThIka vismaraNa thatuM hoya che; saMbhava che ke mArI kyAMka samajaphera hoya, saMbhava che ke jaina matAvalaMbIonI saMkhyA pramANamAM ochI hovAthI ema ka2vAnuM jarUrI banyuM hoya; paNa, kumArapALamAM mane matAMdhatA, jaDatA dekhAI nathI. deza-videzamAM va2so-va2sa jainadarzana aMge pravacano karatAM jainadarzanamAM je udAratAnI vRtti che; enI je ahiMsAnI vicAraNA che; e kAyarano nahi paNa vI2no dharma che; te khyAla kumArapALe barAbara upasAvyo che; kadAca e jagata-nAgarikanI koTie pahoMcyA che. nigraMtha sthitine bhagavAna mahAvIre bahumUlya gaNAvI che, AvI gAMTha vagaranI nigraMthavRtti kumArapALamAM sAcA pramANamAM jovA maLe che. evI vIranI nigraMthavRtti emanAmAM vikasatI rahI dharmanA tattvanuM sarvadharma samabhAvanuM e barAbara Akalana kare; e zatAyu bane, nirAmaya rahe, saparivAra kuzaLa rahe, emanAM mAna-sanmAna thatAM rahe, e jhilAtAM rahe, enAM sAMbhaLanAra matAMdhatAthI mukta thatAM rahe, emanAM saMpAdana-sarjana-vivecana dvArA mAnavatA e prabodhatA rahe, ane je mAna-sanmAna; inAma-akarAma-khitAba emane prApta thayAM che temAM anekagaNo vadhAro thAya, ne kumArapALanA mukha paranuM smita, emanuM saujanya evAM ne evAM akabaMdha rahe; gujarAta-bhArata temanAM pradAnathI gauravAnvita bane tevI zubhakAmanAo. ATalA zabdo lakhavAnI, kumArapALanuM smaraNa karavAnI mane taka ApI te mATe Ayojakono AbhAra ! 257 takhtasiMha paramAra Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeTaluM mane maLyuM. teTaluM uttama che ba samAna raci, vaya, vicAro ane kAryakSetra dharAvatI vyaktio ekabIjAne koI nimitte maLe che ane pachI samaya ane saMjogo anukULa hoya to ekabIjAnI mitra bane che. parasparano sahavAsa keLavAya tevA prasaMgo UbhA thAya to pachI evA evA sahiyArA anubhavomAMthI pasAra thAya ke je AgaLa jatAM saMbhAraNAmAM rUpAMtara pAme. ApaNA jIvanano AjanI ghaDI sudhIno paTa evAM saMbhAraNAothI chavAyelo hoya che, je jiMdagInI eka bahuraMgI bhAtIgaLa chabI upasAve che. evuM hoya, balake hoya ja che ke keTalAMka sukhada saMbhAraNAM hoya, paNa pojhiTiva valaNavALo mANasa to sukhada smRtionI sRSTimAM ja sAcA jIvanatattvano anubhava kare che. mArA ane kumArapALa desAInA mAmale, uparanA phakarAnI traNa lITIo ja sAcI che - matalaba eTalo ke 1986nI sAla sudhI huM amadAvAdanI bahAra hato. eTale amadAvAdanA sAhitya jagatanA mArA mitronA nikaTanA paricayamAM huM evA kALe nahoto ke je kALe maitrInI pragADhatAnA pAyA nakhAya che. sAva yauvanakALamAM sAthe haravuM-pharavuM, besavuM-UThavuM, pravAsa-pikanikamAM hovuM, sAhityanA kAryakramomAM sAthe hovuM - AvuM badhuM amadAvAdanA mArA mitro ratilAla borIsAgara ke vinoda bhaTTa sivAyanA koI sAhityikanI sAthe mAre banyuM nathI. emAM kumArapALa paNa AvI jAya. Ane kAraNe emanI sAthe eka samaye "tuM kArano vyavahAra rajanIkumAra paMDayA 258 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pAcho tamenI sapATI upara AvI gayo. Ano chUpo raMja amArA baMnenA pakSe che evI mane pratIti che. Ama hovAthI kumArapALa mArA nikaTanA mitra hovA chatAM vAraMvAranA sAnnidhyasahavAsathI ja jenI prApti thAya evI koI mUlyavAna yAdagIrIo lakhavA jeTalI sAmagrI mArI pAse nathI. mArA kaoNlejakALanA sahAdhyAyI mitra yAsina dalAlanA e parama mitra eTale rAjakoTamAM ene tyAM be-cAra alapajhalapa mulAkAto thaI ane e pachI amadAvAda AvIne rahevAnuM mAre 1986mAM thayuM tyAre paNa vakhatovakhata maLavAnuM banyuM. eka vAra pAlitANA pAsenA vALukaDa gAmanI eka saMsthAnI mulAkAte temanI sAthe joDAvAnuM emanuM mane nimaMtraNa maLyuM tyAre mane jarA navAI lAgI hatI. paNa pachI mane samajAyuM ke e emanA premALa vyaktitva sAthe susaMgata evI ceSTA hatI. emanA mananA eka khUNAmAM huM noMdhapAtra sthAne hato. enI mane khAtarI thaI. emanI sAthenA moTI kAranA e pravAsamAM huM ane mArI patnI, vArtAkAra tarulatA dave uparAMta ciMtaka zrI guNavaMta zAha, vAsudeva mahetA jevA mahAnubhAvo paNa hatAM. bhAvanagaramAM jaina zreSThI ane samAjasevaka manubhAI zeThane tyAM ame baporanA thoDA kalAka rokAyAM tyAre meM joyuM ke kumArapALa bilakula sahajabhAve e parivAranA eka aMtaraMga sabhyanI jema amArI AgatA-svAgatA karatA hatA. e khuda mahemAna hovA chatAM pAkA yajamAna banI gayA hatA. A pachI ame sAthe ja nirdhArita pravAsa kheDyo ane mane emanI mulAmIyatano paricaya thayo - thavA mAMDyo. e pachI aneka nAnAmoTA prasaMgoe ame maLatA rahyA chIe. paNa sAnnidhyanA bahu prasaMgo paDyA nathI. eka vAra emane koI saMsthA vatI prakAzana karavA mATe mArA taraphathI koI navA ja pustakanI skripTa joItI hatI. meM thoDI AnAkAnI karI ane kahyuM ke huM Ara. Ara. zeThanI kaMpanI sAthe karArathI joDAyo chuM. emaNe hasIne Agraha jArI rAkhyo ane kahyuM ke teo Ara. Ara. zeThanI kaMpanI sAthe vAta karI leze. e bolyA te vakhate emanA zabdomAM, emanA dhvanimAM je garavAI varatAtI hatI te mane sparzI gaI hatI. alabatta, pachI e projekTa amalamAM na Avyo, paNa e vAta ahIM prastuta nathI. A pachI paNa avAranavAra ame maLatA rahyA chIe. kvacit gujarAtI sAhitya pariSadanI kArobArImAM, vinoda bhaTTanA pramukhapada vakhate huM raghuvIrabhAInA nimaMtraNathI jato tyAre eka bAbata paratve kumArapALanI sthitaprajJatA joIne "huM ya Avo houM to ! tevI bhAvanA thaI AvatI. gujarAta sAhityasabhAnI bahu thoDA sabhyonI miTiMgamAM to emanA e guNano satata paricaya thato rahyo ane te e ke sAmI vyakti temanI koI vAtano prativAda karatI hoya to paNa 259 rajanIkumAra paMDayA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezamAtra uzkerATa, AkaLApaNuM to eka taraphapaNa bolI le, pachI tane barobarano javAba dauM chuM tevI chUpI lipi emanA caherA upara kadI nA vaMcAtI, eno sIdho artha eTalo ja ke sAmenI vyaktinI vAta, prativAda karavA mATe nahIM, dimAgamAM utArIne, sAcI lAge to svIkAravAnI temanI tatparatA satata rahI che. AnA kAraNe kadI temanI koI sAthe bAkhaDamAM AvavAnuM banyuM nathI. (tevI mArI jANa che.) me, 2002mAM huM haradvAra.uttarAMcalanA pravAse hato ane mArA bhANA caMdraze mane mitra yAsIna dalAlane naDelA bhayaMkara akasmAtanA samAcAra madharAte bAra-sADAbAra vAgye TeliphonamAM ApyA. huM stabdha thaI gayo, balake hataprabha thaI gayo. meM jevI ene yAsInanI sAravAramAM koI kacAza na rAkhavAnI sUcanAo ApavA mAMDI ke teNe tarata ja je vAkya kahyuM ke A hatuM: yAsInamAmAne amadAvAda vI.esa.mAM lAvavAmAM AvyA tyAre mArA pachI tarata ja AvI pahoMcanAra kumArapALa desAI hatA." enuM A vAkya sAMbhaLIne mane thoDI zAtA vaLI hatI. haridvArathI UDIne amadAvAda pahoMcI javAnI mArI je adamya icchA hatI tene thoDI breka lAgI. mArA pratinidhi jevo caMdraza to hato ja, paNa samagra mitravartuLanA samartha pratinidhi jevA kumArapALa paNa hatA. hatA eTale ? amadAvAdamAM hatA. nahIM to e pAsaporTanI pAMkhe duniyAnA AkAzamAM kyAMnA kyAM uDDayana karatA hoya. ane yAsInanI jIvaleNa sAbita thaI zake tevI A gaMbhIra kaTokaTImAM kumArapALanI sevA ananya rahI. umadA, hasamukha ane udAracarita kumArapALa vize mArA manamAM je ujvaLa chabI che te yatkiMcit AlekhavAno meM thoDo prayatna karyo che. temane aneka aneka zubha kAmanAo. 260 jeTaluM mane maLyuM, teTaluM uttama che Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saumya saMtulita vyaktitva tamArapALa desAI mArA mitra che." ATaluM kahIe to basa kahevAya. pachI "sArA", "ghaNA sArA', khAsa", "jUnA" evAM vizeSaNo mitra AgaLa lagADI zakAya. paNa teno bahu artha nathI. mitra eTale mitra. maitrIno mahimA jeTalo karIe eTalo ocho che. badhA mAnava-saMbaMdhomAM maitrIsaMbaMdha sauthI UMco ane UMDo che. vaLI e zreSThakara saMbaMdha che. kAraNa ke mitro parasparane jevA kAma Ave che tevA koI bIjA bhAgye ja kAma Ave che. eTale ja aMgrejImAM kahevAyuM che ke "A friend in deed is a friend indeed.' 3 4.g saud kAma Ave e mitra nahIM, mitro hoya te vakhate kAma Ave. koI koIne kAma lAge ke sahAyabhUta thAya teno AdhAra RNAnubaMdha para che. eTale mitroe mane karelI madada bAjue rAkhIe toya mitro pAsethI puSkaLa prema-sadbhAva prApta thayelo che te hakIkata che. jIvananI e mUlyavAna upalabdhi che. ethI huM ghaNI vAra kahuM chuM ke mane mitro bhAIo jevA ane bhAIo mitro jovA maLyA che." e kadAca mArI niyati che. - mitra che ema kahIe tyAre te kema, kevI rIte, ane kevA. evA prazno udbhave. ane e prazno aMge ApaNe kAraNo, nimitto, saMjogo zodhavAM paDe. kumArapALa sAthenI mArI maitrInuM kAraNa sAhitya - sAhityanuM sarjana, adhyayana ane adhyApana nimitta navagujarAta kaoNleja ane saMjoga mAruM tyAM ema.e. gujarAtInA vargomAM vyAkhyAno ApavA javuM. ethI hemaMta desAI 261 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArI mulAkAto vadhI ane ame ekabIjAnI vadhu nikaTa AvyA. bAkI to e pahelAM ame vAraMvAra maLI cUkyA hatA. koNa jANe kema amadAvAdanI navagujarAta koleja sAthe mAre ghaNI ane bhAre leNadeNa rahI che. kaoNlejamAMthI vistarIne aneka kaoNlejonuM saMkula banelI e saMsthAnA adhyApako, AcAryo ane saMcAlaka sudhdhAM sAthe mAre saMbaMdha thayo. AkhI vAta rasa paDe evI che. tenI thoDIka vigata ahIM ApavI jarUrI samajuM chuM. navagujarAta kaoNlejanI sthApanA thaI tyAre huM ela. DI. ArTsa kaoNlejamAM adhyApaka hato. mArI kolejanA AdarzavAdI ane siddhAMtaniSTha AcArya puruSottama ga. mAvalaMkare vidyAkIya mUlyane lakSIne savAranI kaoNlejane baporanI karI ane vidyArthIonI saMkhyA ghaTavA lAgI. ghaNI ghaTI gaI. keTalAMka to navI navagujarAta kaoNlejamAM ja gayAM. amArI kaoNlejano samaya baporano badalIne pharI savArano karavA bAbate saMcAlakamaMDaLa sAthe saMgharSa thatAM AcArya zrI mAvalaMkara 1968mAM rAjInAmuM ApyuM ane bIje ja varSe huM paNa tyAMthI chUTo thaIne sAbaramatI ArTsa eNnDa komarsa kaoNlejamAM prAdhyApaka tarIke joDAyo. e pachI vizeSa rUpe navagujarAta kaoNlejanA adhyApako sAthe saMparka thavA lAgyo. joke amuka aMze eno prAraMbha e pahelAM thayo hato. navagujarAta kolejanA prA. jazubhAI Thakkara ane huM pAsapAsenI sosAyaTImAM bhADAnA makAnamAM rahetA hatA. amArI maitrI baMdhAI ane metrIno e dora AcAryazrI indubhAI dave ane AcArya zrI mohanabhAI paTela sudhI laMbAyo. 1979mAM mAre anizcita ane Akasmika evuM sAbaramatI kaoNlejanuM AcAryapada saMbhALavAnuM AvyuM. tyAre e AkarI javAbadArInI sAthosAtha AcAryazrI indubhAInA Agrahane lIdhe navagujarAta kaoNlejamAM ema.e.nA vargonA mulAkAtI prAdhyApaka thavAnuM banyuM. 1983mAM sAbaramatI kaoNleja choDIne saurASTra yunivarsiTI (rAjakoTa)mAM joDAyo tyAM sudhI e silasilo cAlu rahyo. pariNAme kumArapALa sahita aneka adhyApakamitro sAMpaDyA. keTalIka vidyAkIya ane sAMskRtika pravRttionAM Ayojana-pravartana aMge tyAre AcAryazrI ema. sI. zAhane paNa vAraMvAra maLavAnuM thayuM te prAdhyApaka babAbhAI paTelane kAraNe. ane saMbaMdha vadhyo. zrI zAhesAhebe sadbhAvapUrvaka DaoN. kumArapALa desAI sAthe mAro paNa vidAya samAraMbha emanI saMsthAmAM yojyo hato. yogAnuyoga kumArapALano ane mAro anukrame gujarAta-saurASTra yunivarsiTI praveza eka ja varSe thayo. alabatta, lekhaka ane adhyApaka tarIke satata tvarita gatie vikasatA rahelA kumArapALa mArI pahelAM yunivarsiTImAM joDAyA. huM 1983nA mArcanI pahelI tArIkhe ane kumArapALa phebruArInI pahelI tArIkhe eTale mArAthI eka mahinA pahelAM e joDAyA. amArI baMnenI yunivarsiTImAM nimaNUkanI prakriyA lagabhaga samAMtare cAlatI hatI. agAu 262 saumya saMtulita vyaktitva Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be vAra niSphaLa nIvaDyA pachI trIjA prayatne gujarAtI bhASAsAhityabhavanamAM rIDara tarIke saurASTra yunivarsiTImAM mArI niyukti thaI. te pahelAM te thavAnI pUrI saMbhAvanAnA samAcAra lAvanAra bhAI kumArapALa ja hatA. ema.e.nA vargo chUTyA pachI eka sAMje ame maLyA tyAre emaNe anadhikRta rIte paNa dRDhatAthI kahyuM, "A vakhate tamArI nimaNUka thaI jaze ema lAge che.'' patrakAratva paNa kumArapALano viSaya. tenA adhyApana mATe ane tenA parIkSaNakArya mATe e niyamitapaNe rAjakoTa jAya. huM rAjakoTa gayA pachI paNa saurASTra yunivarsiTImAM emanuM AvavAnuM cAlu rahyuM ane ethI paNa amAro saMbaMdha-saMparka jIvaMta rahyo. 1992mAM huM mArI guNavattAthI prAdhyApakapade nimAyo. paraMtu gujarAtI bhavananA svAbhAvika rIte prApta thatA adhyakSapada mATe sthAnika rAjakAraNane kAraNe mAre yunivarsiTI sAthe saMgharSa karavo paDyo je be varSa cAlyo ane lAMbI pratIkSA-tapasyA pachI gujarAta hAikaoNrTanA AdezathI huM bhavanano adhyakSa thayo. te veLAe paristhiti evI hatI ke yunivarsiTInuM AkhuM taMtra mArI sAme hatuM. rAjakoTanA ane amadAvAdanA bahu jUja mitro-murabbIo taraphathI salAha-sUcanamArgadarzana temaja heyAdhAraNa ane hUMpha maLatAM hatAM. e badhAmAM eka jaNa kumAra paNa kharo. jeNe kaheluM 'ciMtA nA karazo, ame tamArI sAthe chIe. kaMI paNa kAma paDe phona karazo. huM tarata AvI pahoMcIza.' 'A Friend in need is a friend indeed' evA pelA aMgrejI vidhAnane caritArtha karanAra A kumAra - pro. DaoN. kumArapALa desAI. pro. DaoN. kumArapALa desAInI siddhio vize temaja potAnAM badhAM mitromAM AgaLa dhapavAnI enI zakti vize ke enI avirAma vikAsayAtrA vize mAre kaMI kahevuM joIe ema mane lAgatuM nathI. kemake have e sarvavidita che. enI tvarita gatinI vAta to meM karI tenI patIja pADatI eka vAta kahuM : huM kaoNlejamAM adhyApaka hato tyAre e bI.e.mAM abhyAsa karatA hatA, paraMtu yunivarsiTInA adhyApaka mArA karatAM paNa vahelA thayA. emanA ghaNA eka sahAdhyAyIo ane sahakAryakarothI ghaNA pahelA ane ghaNA AgaLa e nIkaLI gayA che. ema thavAmAM kAraNabhUta mukhyatve to che emanAM mAtA-pitAnA saMskAra. e pachI Ave e saMskArane dIpAve ane tene anurUpa vikAsa sAdhe evo emano potAno puruSArtha ane chelle emanuM potAnuM viziSTa vyaktitva. ATalA sudIrgha samayanA eTale ke varSonA amArA maitrI saMbaMdhane nAte temaja atUTa saMparkane kAraNe huM kahI zakuM chuM ke emanA vyaktitvamAM eka saumyatA che ane eka saMtulana che. kumArapALanuM kAma ghaNuM vistRta che. tenI pratye saheja aMgulinirdeza ja karuM to te paryApta gaNAze. bALasAhitya, cAritrasAhitya ane saMzodhana-vivecanasAhitya jevAM vividha kSetre emaNe noMdhapAtra pradAna karyuM che. to 'ekAMte kolAhala' vArtAsaMgraha dvArA sarjanAtmaka sAhityakSetre paNa 263 hemaMta desAI Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emaNe kAma karyuM che. emanA kaoNlamamAM AvatAM dRSTAMto, kathAo ane kAvyapaMktio jotAM ane tenI prasannakara prastutithI tRpta thatA harakoI vAcakane emanI sarjanAtmakatAno ane adhyayanazIlatAno avazya paricaya thayo che. ramatagamatanA rasiyAone emanAM jJAna-lekhanano lAbha maLyo che. cheka 1960mAM sAhityanibaMdhanI spardhAmAM vidyArthI tarIke bhAga lenAra kumArapALane prathama pAritoSika maLyuM che. 1965mAM, ema.e.no abhyAsa karatA kumArapALane emanA prathama pustaka 'lAla gulAba' mATe puraskAra maLyo che. ane e pachI e badhAnI saMkhyA uttarottara vadhatI ja gaI che. nirdiSTa gaNatarI anusAra padmazrI evaoNrDano krama 33mo che. Ama anekavidha puraskArothI AkheAkhA DhaMkAI gayelA kumArapALane eno jarAya bhAra lAgyo nathI. jena dharma ane jainadarzananA abhyAsI kumArapALe emanAM deza-videzanAM aneka pravacanothI jainadharmIono apAra Adara prApta karyo che. e sAthe aneka mAna-sanmAna prApta karyAM che. e badhuM jema sahajatAthI sAMpaDyuM che tema pote sahajatAthI svIkA2Iya jANyuM che. enA vize kyAreya koI UhApoha karyo nathI. siddhinI prApti mATenI emanI makkamatA ane te jIravI jALavavAnI emanI svasthatA mATe emanuM meM hamaNAM darzAvyuM te saumya-saMtulita vyaktitva javAbadAra che. AthI adakerI siddhio haju paNa emane sAMpaDo evI hRdayapUrvakanI zubhecchA sAthe emane punaH punaH abhinaMdana ApIne viramuM chuM. 264 saumya saMtulita vyaktitva Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dostInI IMTa ane ImArata mAnavIe jIvanamAM kAMIka vAMcavAne yogya lakhavuM joIe athavA lakhavA yogya jIvana jIvavuM joIe. zrI kumArapALa desAIe A baMne bAbatone jIvanamAM sArthaka karI che. kumArapALa sAthe mAro varSono sabaMdha che. jenI zarUAta A rIte thaI. thAnagaDhamAM chellAM 50 varSathI UjavAto navarAtri mahotsava anokhA DhaMgathI UjavAya che. dararoja 9 thI 10 zrI rAmacarita mAnasa ane 10 pachI kalAkAronA kAryakramo, vidvAnonAM vaktavyo, saMtonI saMtavANI ke bhajanikonAM bhajano. zrI vAsuki saMskAra maMDaLa A kAryakramonuM Ayojana kare che jenA praNetA che DaoN. rANAsAheba ane anya mitro. eka vAra ame vizvanA mukhya dharmo para pravacano yojavAnuM nakkI karyuM. emAM jaina dharma para vaktavya rajU karavAnI pasaMdagI utArI zrI kumArapALa desAI para. samagra navarAtri mahotsavanA kAryakramanuM saMkalana ane saMcAlana mATe saMbhALavAnuM hovAthI meM temane patra lakhyo. temaNe tarata AmaMtraNa svIkAryuM. thAna padhAryA. DaoN. rANAsAhebanA mahemAna thayA. rAtre jaina dharma para mananIya pravacana ApyuM. satya, ahiMsA, asteya, aparigraha, syAdvAda, anekAMta vagere vigatone AvarI temaNe khUba ja suMdara saraLa bhASAmAM chaNAvaTa karI, zrotAone maMtramugdha karI dIdhA. zAhabuddIna rAThoDa 265 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM tyAre myunisipala hAIskUlamAM AcArya hato. A takano lAbha laI meM temane zALAmAM 'krikeTa para eka pravacana ApavA vinaMtI karI. AkhA gAmanA krikeTanA zokhIno ekatrita thayA. temaNe iMglenDamAM krikeTanI thayela zarUAtathI laI aneka abhyAsapUrNa bAbato rajU karI. vadhumAM vadhu rana, vadhumAM vadhu vikeTo, jhIro ranamAM AuTa thanAra, 99 rane AuTa thanAra, prathama ja TesTamAM sadI noMdhAvanAra, chello bola, chellI vikeTa, chellI miniTa ane baMne TImano eka ja sarakho skora - AvI aneka rasaprada vigato rajU karI temaNe krikeTanA abhyAsIone khuza karI dIdhA. zrotAoe jaTila prazno pUchyA. kumArabhAIe badhAnA sacoTa javAbo ApyA. A baMne samAraMbho pUrA thayA ane amArI maitrI zarU thaI. dostInI IMTo mukAtI gaI ane imArata caNAtI gaI. gujarAta samAcAramAM temanI ITa ane imArata kaoNlama huM utsukatAthI vAMcuM chuM. emAM AvatA zeranI noMdha karuM chuM ane kyAreka prasaMgone mArI zailImAM rajU karuM chuM. zrI jayabhikhkhae zarU karelI ITa ane imArata' kaoNlama temanA avasAna bAda zrI kumArabhAIe saMbhALI. pitA ane putranI pacAsa varSanI AvI ajoDa sAhityasAdhanAnuM AvuM aNamola udAharaNa vizva sAhityamAM maLavuM muzkela che. thAnagaDhanI bIjI AvI ja saMskArasAhitya, saMskRti, saMgIta, nRtya ane nATakane AvarI letI pravRtti hatI parazurAma poTarI dvArA Ayojita gaNezotsavanI. kamanasIbe 6ra varSa sudhI cAlu rahelI A pravRtti parazurAma poTarI baMdha thatAM baMdha thaI. A gaNezotsavamAM DaoN. rANAsAhebanA prayatnothI bhavya loka DAyarAnuM Ayojana thayela jemAM kavizrI dulA bhAyA kAga, zrI jeThasura deva, zrI ratikumAra vyAsa, zrI merubhA gaDhavI, zrI jayabhikhu jevA AdaraNIya mahemAno padhArelA. ame yuvAno tyAre A mahemAnonI AgatAsvAgatAmAM rokAyelA. sAMje DaoN. rANAsAhebane tyAM trIseka mahemAno jamyA, tyAra pachI moTaro parazurAma poTarInA parazurAma nagara tarapha javA ravAnA thaI. sTeja para bhAratIya beThakanI bhAtIgaLa sajAvaTa thaI. mahemAno goThavAyA. sAme kAga bApune sAMbhaLavA AkhuM thAnagaDha UmaTI paDyuM. emanA vaktavya pahelAM zrI merubhA gaDhavI, zrI ratikumAra vyAsa, zrI jeThasura deva vagere vaktAoe rajUAta karI. tyAra pachI zahAdata, zaurya ane samarpaNanI vAto laI rajU thayA zrI jayabhikhkhuM. temane pahelI vAra thAnanA sTeja para sAMbhaLyA, e pahelAM temanAM javAMmarda, "eka kadama Age' ane 'gaI gujarI' jevAM pustako meM vAMcelAM. mane temanI kurabAnInI kathAo bahu gamatI. A badhA vaktAo pachI kAgabApue sukAna saMbhALyuM. eka ja kAvya upADyuM "pheMsalo'. A (266 dostInI IMTa ane imArata Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka ja kAvya traNa kalAka cAlyuM prAcIne pIpaLe bhIlanA bANano pheMsalo jagatanAthe svIkAryo A paMktio sAthe kAgabApunuM vaktavya pUruM thayuM paNa loko svayaMne, sthaLane ane samayane vIsarI gayA. 'stabdha medanI zabda nava sare AvuM vAtAvaraNa thaI gayuM. jIvanamAM sAhajika rIte jyAre AvI sthiti ApoApa sarjAya che basa tenuM nAma ja dhyAna che. mArI smRtimAM A prasaMga evo aMkita thayo che je huM kadIya bhUlI zakuM tema nathI. huM kumArabhAInA AgrahathI zrI jayabhikhkhuM vyAkhyAnamALAmAM eka vAra pravacana ApI Avelo. eka vAra temanA parivAranA lagna prasaMge huM gayelo. varSo pachI thAnane icchA thaI temane pharI sAMbhaLavAnI. meM lAyansa klaba, thAnagaDhanI rijiyana kaoNnpharansa mATe temane AmaMtraNa ApyuM. temaNe svIkAryuM, AvyA, pravacana ApyuM. satkAra sanmAna, hAratorA, bhojana badhuM pUruM thayuM ane temaNe vidAya lIdhI. huM ghaNI vAra emane maLyo chuM. svAthya jALavavuM. ati parizrama na karavo, vadhu pravAso na karavA, ujAgarA na karavA - AvI umadA salAho paNa ekabIjAne ame ApI che. meM temanA jIvananuM nirIkSaNa karavA prayAsa karyo che. prakAMDa vidvattA chatAM teno jarA paNa bhAra nahi. sAva bALaka jevuM nirdoSa, nirmaLa vyaktitva; satata sarjanazIlatA, avirata parizrama ane vaNathaMbhI sakriyatA. temane padmazrIno evorDa enAyata thayo che tethI mane atyaMta AnaMda thayo. lokonI temanA pratyenI lAgaNI, sabhAvanA ane premanI abhivyakti sarakArazrI dvArA padmazrInA evaoNrDa rUpe thAya che. e rASTra mATe gauravano prasaMga che. 267 zAhabuddIna rAThoDa Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sADAcAra dAyakAnI dostI azavanta mahetA cheka 1959mAM kumArabhAIne meTrikyulezana parIkSAmAM pAsa thayAno tAra emane mosALa rANapura prati karelo tyArathI Aja sudhInA 45 varSonAM saMbaMdha, anubhava ane samagra chApa paMdara divasathI paNa ochA samayagALAmAM lakhI ApavAnuM mahAmuzkela che. khAsa karIne e saMjogomAM ke jyAre kSetrasaMnyAsa haju na lIdho hoya ane chatAM, jemane paraspara saMvAdamAM to 'alyA kumAra' kahIne saMbodhavA jeTalI AtmIyatA che, jenA nAme mArI seMkaDo vArtAonA nAyakanuM nAma 'kumAra' che, jenI maitrInA mAnamAM mArA putranuM nAma paNa kumAra che, e kumArapALa desAI vize pustaka pragaTa thAya ane emAM mArI hAjarI na hoya e paNa kevI rIte kalpI zakAya ! kumArapALa vize to avakAza maLye ghaNuM ghaNuM lakhavAnuM hoya. 1959nA unALAmAM mu. prA. surendrabhAI kApaDiyAnI bhalAmaNathI mane 'gujarAta samAcAra' saMsthAmAM nokarI maLI. e ja unALe kumArapALe meTrikyulezananI parIkSA ApelI. emano parIkSArthIkramAMka surendrabhAI pAse hato. e divasamAM meTrikyulezananuM pariNAma prathama akhabAro para AvatuM. emAM kumArapALane pAsa thayela joIne surendrabhAIe mane jIpIo para mokalIne harakhano tAra karAvelo. basa, e divasathI Aja sudhI e mArA taraphadAra rahyA che ane huM emano. zarUAtanI jiMdagImAM e mArA karatAM samRddha. (Aje paNa ema ja 268 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che.) aneka vAra mane madada karI che. eka vAra muMbaI gayA. tyAMthI mAre mATe pATalUnanuM kApaDa letA AvyA. rAkhoDI raMganuM e pATalUna meM varSo sudhI paheryuM. kumArane to A yAda paNa nahIM hoya. eka vAra ene dhUna caDI ke apaMga lokonI saMgharSa-siddhinI kathAo lakhuM. e kathAo pachI apaMganAM ojasa' nAme pragaTa thaI che. emAM vayovRddha naukA-sapharI laoNrDa cizesTaranI sAhasakathA lakhavA mATe e sAhasakathAonuM daLadAra pustaka laI AvyA. mAruM aMgrejI kAMIka ThIka. eTale laoNrDa cizesTaranI kathAnA anuvAdamAM meM kiMcit madada karI. e kAma pUruM thayuM eTale sAhasakathAonuM e AkhuM pustaka mane ApI dIdhuM. kahe ke mArI jarUriyAta pUrI thaI. tamAre jiMdagI AkhI sAhasakathAo lakhavAnI che. A pustaka have tame ja rAkho. sAThanA dAyakAnI zarUAtamAM kumArapALe mArI oLakhANa gUrjara graMtharatna kAryAlayanA kAMtibhAI zAha sAthe karAvI. mAre mATe A oLakhANa ratnonI khANa banI gaI. kumArapALe joDI Apelo A saMbaMdha ghaNAkharA sAhityakArone to adekhAInuM kAraNa bane evo sudIrgha ane suphaLadAyI banyo che. lagabhaga cAra dAyakAthI gUrjara mArA prakAzaka che ane huM emano lekhaka chuM ane amAro sahayoga lagabhaga 400 pustaka-pustikAono che. kumArapALanA pitA, vikhyAta sAhityakAra jayabhikhkha, gUrjara graMtharatna kAryAlayanA AgavA mudraNAlaya zAradAnA mAnada saMcAlaka hatA. e nAte kumArapALa kAntibhAI ane parivAranA saMparkamAM hatA. e kAMtibhAInI ane mArI dostI karAvIne kumArapALe keTalI mahattvanI sAhityika ghaTanAne janma Apyo che, e to haju bhaviSya ja kaheze. kumArapALa ane gujarAta samAcAra'nA "jhagamagIne kAraNe jayabhikhkhuM mArA vaDIla banyA. cheka 1958thI e 'jhagamaga'nA prathama pRSThanA lekhaka hatA. meM pahelAM surendrabhAInA madadanIza tarIke ane pachI mahAna citrakAra-patrakAra candrabhAI trivedInA madadanIza tarIke saMpAdanakAryanI tAlIma lIdhI; ane 1962 pachI to sAva svataMtrapaNe ekale hAthe jhagamaganI javAbadArI saMbhALavAnI AvI, tyAre jayabhikhkhae mArI keTalIya mUrkhatAone ane gustAkhIone mApha karI ane sadAya mArI sajjatA keLavavA prayAsa karyo. bApA ane dIkarA baMnene heye mAruM hita hatuM, enI pratIti 1967mAM maLI. e varSe gujarAta rAjyanI ziSTamAnya sAhityane inAmo ApavAnI yojanAmAM jayabhikhkhane, kumArapALane ane maneya inAma maLelAM. akhabAramAlika kahe ke yazavanta to amAro karmacArI che. ene biradAvatA samAcAra nahi chApuM ane enI tasavIra nahi chApuM. tyAre A baMnee kaheluM ke jo yazavanta mahetAnI tasavIra sAthe samAcAra na chapAya to amArA samAcAra paNa na chApazo ! bIjI bAju, ekathI vadhAre vakhata kumArapALanAM khelakUdanAM kaoNlama mATe mAre haThAgraha karavA paDelA. 269 yazavanta mahetA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayabhikhkhuM Disembara 1969mAM avasAna pAmyA e agAu emaNe mane be gurumaMtra ApyA: (1) ApaNe lakhIe te tarata kadAca na paNa chapAya; paraMtu lakhavAno mahAvaro cAlu rAkhavo. dararoja ochAmAM ochAM pAMca pAnAM lakhavAM. (2) prUpharIDiMga karavAnuM cAlu rAkhavuM. ApaNI bhASA, zelI, jJAna-mAhitI, sAhityapravAhonI jANakArI vagere tIkSNa dhAradAra rahe e mATe prapharIDiMga jarUrI che. keTalAka gumAnI lekhako pUpharIDiMgane nimna staranI kAmagIrI mAne che, evA loko baMdhiyAra jaLa jevA banI jAya che. jayabhikhUnI A baMne zikhAmaNo meM satata traNa dAyakAthI pALI che. hamaNAM lakhavAno boja vadhI gayo che eTale vyavasAyI pUpharIDiMga choDI dIdhuM che, paraMtu mArAM potAnAM pustako ane mArAM saMpAdano taLe cAlatAM gUrjara sAhitya', "bAlaAnaMda jevAM sAmayikonAM phAinala pUpha to vAMcavAno Agraha rAkhuM ja chuM ane lekhana... cAraso uparAMta pustako amastAM nathI thayAM. haju thaze. sAThanA dAyakAno uttarArdha ane sitteranA dAyakAno pUrvArdha amArA aneka saha-ujAgarAno sAkSI che. gujarAta samAcAra' ane jhagamagabaMnemAM kumArapALa khelakUdanA staMbha lakhe. krikeTa viSenI jANakArI chApe. eTale amadAvAdamAM koI meca ramAvAnI hoya tyAre zrImAnane 'krikeTajaMga' pragaTa karavAno umaLako jAge eTale e mAro kAMThalo jhAle. ame sAthe maLIne 'krikeTajaMga'nA lekhanAM pUpharIDiMga, leAuTa vagerenI kasarata karIe. e prophesara ane huM pUrA samayano patrakAra. eTale rAtanA ujAgarA karIne ja kAma karI zakIe. caMdranagarane emane baMgale ame paroDha sudhI jAgIe. pArzvabhUmAM vAsaNA khAtenA sAbaramatI paranA berejanAM mazInonuM dhamadhamATa saMgIta cAlatuM hoya... mIThA lAgatA'tA dostonA e ujAgarA ! huM mArI taraMgI prakRti mujaba ghaNI vAra kahyuM ke bApu, A bereja baMdhAI jAya ane sAbaramatI sarovara banI jAya, pachI enI vacce mAre ekadaMDiyo mahela banAvavo che! sAbaramatInI vacce to nahi, paraMtu ene sAva kAMThe, pelA berejanI pADozamAM Akhare mAruM potAnuM ghara thayuM e mATeno mahattama yaza kumArapALane ghaTe che. meM emane kahI rAkheluM ke mAre ATalAmAM, tamArA paDozamAM, kyAMka TenAmenTa joIe che. emaNe nArAyaNanagaranA maMtrI pravINabhAI zAhane bhalAmaNa karI. kumArapALanuM cIMdheluM kAma hatuM eTale pravINabhAIe pAMca-pAMca mahinA takedArI rAkhIneya pAra pADyuM. kumArapALanA ane mArA saMbaMdhanI kaI kaI vigato bhUluM ane kaI yAda karuM? 1977mAM navagujarAta kolejanI menejamenTe patrakAratva jevA vyavasAyI abhyAsakramo zarU karyA. e mATe eka malTikorsa insTiTyUTa racIne DaoN. caMdrakAMta mahetA ane DaoN. kumArapALa desAIne enuM saMcAlana soMpyuM. tyAre vijhiTiMga phekalTImAM mAro samAveza karyo. A be dostoe mane prophesara' banAvyo! 270 sADAcAra dAyakAnI dostI Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI to gujarAta yunivarsiTI ane gujarAta vidyApITha jevI yunivarsiTIomAM meM adhyApana karyuM. 1977mAM zarU thayelI adhyApakIya kAmagIrI jAte 2003mAM choDI tyAM sudhI cAlu rahI. yuvAvasthAmAM prophesara banavAnI tamannA khUba hatI. kAMIka Arthika-sAmAjika saMjogoe ane kAMIka vadhAre paDatA romenTika svabhAve evuM banavA na dIdhuM. paraMtu kumArapALa ane caMdrakAMta mahetA jevA dostonA pratApe, mArA jevA pAsa klAsano grejyueTa ekavIsamI sadI sudhI anusnAtakone yunivarsiTI kakSAe bhaNAvavA sudhI pahoMcyo. kadAca mArI AvaDatanoya AmAM phALo haze paraMtu dostonA RNano svIkAra karuM chuM. " moTA thatA gayA tema aLagA thatA gayA. 1988mAM meM gujarAta samAcAra choDyuM. eneya Aje (2004mAM soLa varSa thayAM. svAbhAvika ja ekabIjAthI thoDAka aLagA thaI gayA chIe. kAryakSetra paNa badalAyuM che. huM mAtra lekhanamAM rahyo chuM; kumArapALa to baDA saMsthA-saMcAlaka, AMtararASTrIya khyAtiprApta janajJa, ati saphaLa adhyApaka banyA che. emanI jJAnakoza vagere pravRttiomAM mane kheMcavA emaNe koziza karI, paraMtu mAro jhukAva vadhu ne vadhu svataMtra lekhana tarapha rahyo che. kyAreka ja maLAya che. emanI niraMtara pragati jarAka sAkSIbhAve jovAnuM bane che. paNa e sadAya AgaLa ane UMce jAya evI zubhecchA mAro sthAyIbhAva che. huM ane mArAM patnI vaidya devI mahetA (je mAdhyamika zALAmAM kumAranAM sahapAThI hatAM amArA A tejasvI dostane vadhu ne vadhu tejasvI banato jovA cAhIe chIe. 271 yazavanta mahetA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA savAI amitAbha mitra pannAlAlano savAre phona Avyo. kaheH tamArA amitAbha Aje savAre amadAvAdathI AvyA che, sAMje annameLa karIzuM?" ane manameLavALA ane sAMje copATI. biralAmAM maLIe ane annameLa karIe. hA, mArA e amitAbha. A baMne amitAbha vacce ghaNuM sAmya, zarIranI UMcAI sivAya. amitAbha jAtajAtanA khela kare, pAtro bhajave, abhinaya kare ane dareka pAtramAM sAMgopAMga UtarI rasAnaMda karAve ema amArA A kumArapALa sAhityanAM aneka kheDANo pUrNatApUrvaka kheDe ane sara kare. bALasAhitya, nibaMdha, ciMtana, saMpAdana, vivecana, saMzodhana, jIvanacaritra, patrakAratva, vArtA, anuvAda ane aMgrejImAM paNa sarjana! ramatagamata ane krikeTamAM to olarAunDara ! aDhAra varSanI uMmarathI niyamita kaoNlamisTa ane 1970thI zarU thayelI ITa ane imArata to Aje pirAmiDa banI gaI! amArA A savAI amitAbhano prathama lekha 'jhagamaga'mAM chapAyo tyAre kone khabara ke A lekhanA lekhaka ATalA badhA jhaLahaLaze ane jhagamagaze! A baMne amitAbha UDAUDa kare...!! A be amitAbhamAM bIjuM eka virala sAmya ! baMnenA pitA prasiddha sAhityakAra, svabhAvamAM baMne mitabhASI, uttaramAM thoDuM smita ApI de !ane vartanamAM nakhazikha AbhijAtya! navaMta zAha 272 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnanI vAta kahuM to, ApaNA A savAI amitAbha sAthe ApaNA saMta amitAbhajI yAda AvI jAya ! saMtajI to yAtrAnA zikhara upara birAje che ane ApaNA A amitAbha e ja yAtrAnA yAtrI! evaoNrDa ane mAna-cAMdanI bAbatamAM paNa amArA amitAbha savAI ja, amArA savAI pAse padmazrI' che. ane samajadArImAM amArA A savAI vadhu samajadAra. e kAMI koI mitratAnI lAgaNImAM AvIne jyAMtyAM na jhaMpalAvI de, ke gaNatarI karyA vagaranI mahattvAkAMkSA sevIne muzkelIono pahADa potAnA mAthe na khaDakI nAkhe ! evuM karyuM hota to ApaNA A amitAbhane paNa 'khajUrAdarzanano pUro cAnsa hato, to vaLI lAlabattIvALI gADImAM pharatA thaI jAta ane javA do. ApaNA A amitAbha ema jaladI khajUra khAvAnI utAvaLa nA kare, e to sAcA rAhanI rAha jovAmAM mAne! kALane oLakhe te jJAnI ! nau tamya namaH | eTale ApaNA A savAInuM jIvana saMgharSanuM nahi, samajaNanuM jIvana! samajadAra to evA ke amArA gujarAtI sAhitya jagatamAM evuM che ne ke eka vakhata jaina sAhityakAranuM lebala lAge eTale mUrdhanya sAhityakAro emane sAhityakAra mAne ja nahi, pachI bhalene emaNe jIvanabhara sAhityanuM saMzodhana karIne lipio ukelI hoya ! eTale ApaNA A savAIe sau pahelAM gujarAtI sAhitya pariSadanuM maMtrIpada gajavAmAM mUkyuM ane pariSadane prANavAna banAvI. vaDodarAmAM gujarAtI sAhitya pariSadamAM meM emane saghana kArya karatA joyA che! gujarAtanI kaoNlejo ane gujarAta yunivarsiTI ane bhASAsAhityabhavananA phelo, lekTarara, prophesara, adhyakSa, DIna ane pIeca.DI.nA mArgadarzaka ApaNA DaoN. kumArapALa desAI! eTale jene sAhityakAranuM lebala lAge e pahelAM ghaNAM lebalo kArakirdImAM vaNI lIdhAM! ane haju kadAca koI kAMI khaseDe e pahelAM to vizvakoza'no virATa himAlaya enA upara mUkI dIdho ! AvI jAva. mAro emano prathama paricaya kyAre thayo ? amane baMnene yAda nathI. pU. kalyANacaMdrajI bApAnA sonagaDha AzramamAM thayo. jaina sAhitya samAroha yojAyo, tyAre tyAM emaNe kaheluM ke pote nAnA hatA tyAre pitAzrI jayabhikhu sAthe tyAM Ave, DelA pAse sAMje pU. bApA, pU. kArANI sAheba ane pU. jayabhikhkhajI sAthe chApA-vAMcana cAle tyAre vidyArthIo vaoNlIbaoNla rame tyAre emAM badhA sAthe e paNa ramavA bhaLe, tyAre huM paNa tyAM hato. mane zI khabara ke aDadhI caDDIvALA A kumArapALa moTA thaIne AvA "jhabhAvALA thaI jaze !! khabara hota to tyAre ja huM "dhabbo mArI detane ! 213 dhanavaMta zAha Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vakhate gujarAtI sAhityakAromAM zailIne kAraNe pU. jayabhikhkhajInuM mane gajabanuM AkarSaNa. jIvanane preraNA ane cetanA Ape evuM emanuM sAhitya. emanI navala "gIta-goviMda to meM be-traNa vAra vAMcelI ! jaina sAhityanA marmajJa kRSNabhaktine ATalI badhI AtmasAt karI zake ? e kRtine AkAra ApavAnI mane khUba icchA thayelI, haju che, paNa... eka vakhata parivAra sAthe huM mahuDI gayelo. gabhArAmAM zrI ghaMTAkarNa mahAvIranAM darzana karavA Ubho rahyo, bAjumAM dhyAnastha mudrAmAM kumArapALa UbhA hatA. meM emanA dhyAnamAM khalela na pahoMcADI. thoDI vAre meM AMkha kholI, to eo gAyaba ! pachI ghaNA zodhyA, na maLyA, na jaDyA. paNa e emanI dhyAnamudrA mArA hRdayamAM Ajeya eTalI akabaMdha che. citrakAra houM to citra dorI batAvuM. emanI AvI "dhyAna mudrA - juone Aje emane keTalI siddhio pAse laI AvI ! sAdhanA vagara siddhi na saMbhave! amArA A savAIne sarvaprathama paradezanuM AmaMtraNa maLyuM, tyAre amArA zrI muMbaI jena yuvaka saMgha taraphathI dhobI-talAva muMbaInI Thakkara hoTalamAM eka nAno jamaNa samAroha yojAyo. tyAre pU. ramaNabhAIe AzIrvAda ApatAM kahyuM hatuM ke have kumArapALa dara varase paradeza jaze, ane ApaNI paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM ApaNane emanI gerahAjarI varatAze." ane pU. ramaNabhAInAM e vAkyo pUrNataH sAcAM paDyAM: 'hIrAne hAthamAM letAM ja jhaverI hIrAne pArakhI jAya ane enI tejayAtrAnI zraddhA vyakta karI de." kumArapALa ane ame niyamita jaina sAhitya samArohamAM maLIe, vyasta hoya toya, ekAda savAra ke sAMja DokiyuM karI jAya ane badhAne emanA jJAnanI prasAdI ApI jAya. ApaNA A savAI saMbaMdho jALavaNInA ja isama nathI, saMbaMdhone bIjA mATe phALavI denAra diladAra dosta paNa che. emanuM eka pustaka mane ane mArAM patnIne khUba gamyuM. phona upara meM vAta karI ane bIje aThavADiye e pustakanI daza nakala mArA gharamAM ! eTale emane kAMI kahevAmAM paNa saMkoca rAkhavo paDe. saheja icchA karI ane potAnA hRdayanA daravAjA kholIne premanuM pUra vahAve. muMbaImAM eka vakhata amAre koI kAme eka dAnavIrane maLavA javAnuM thayuM. e pahelAM mArA ghara ame jamyA. mArAM patnI to hoMzIlA banI gayAM. jamI lIdhA pachI mArAM patnI kahe, kumArapALa lakhe che bahu sAruM, paNa khAya che "ochuM. kahyuM, jJAnI mANaso mitAhArI hoya ! pachI ame e zreSThine tyAM gayA. be kalAka e zreSThivaryanI zikhAmaNo ane emanI yojanAo amAre sAMbhaLavI paDI. huM AkaLavikaLa thAuM, paNa ApaNA A savAI to sthitaprajJa ! nIce UtarI meM kahyuM, "zuM maLyuM?" to kahe. ApaNe sArA zrotAo chIe enI paNa ApaNe pratIti karAvavI joIene! 214 amArA savAI amitAbha Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM kArTunisTa nathI, houM to ApaNA A savAInuM citra AvuM doruM pagamAM be skeTiMga bUTa, be hAthamAM be pAMkho, be bagalathelA, ekamAM jaina sAhitya ane bIjAmAM gujarAtI sAhitya, gaLAmAM krikeTanuM baeNTa, sAphAmAM vacce vizvakoza ane upara eka pakva, moDhAmAMthI jharatAM phUla ane AMkhomAMthI varasato prema... prema...!! ane hRdayamAMthI nIkaLatI kalama... A savAInI dIrgha samaja to evI ke doDheka dAyakA pahelAM amArAM gItAbahene akhila bhAratIya jaina patrakAra saMmelana yojavAnuM svapna sevyuM. emaNe mahenata karI. dileradilI bIjA kumArapALa zAhe dhaMdhukAmAM traNa divasa mATe badhAM - lagabhaga soeka jeTalA patrakAro mATe bAdazAhI sagavaDa karI, kumArapALa mane kahe, "A saMgha zetruMjaya nahIM pahoMce', dvArakAnI jagyAe zetrujaya zabda vAparyo - "bahenanI mahenata bahenane ja paDaze." ane banyuM paNa evuM baMdhAraNa ane kArobArInI racanAmAM, dhabAya namaH -Two intelligence persons never sit together - ane A to pAchA, buddhizALI kaoNlamisTa ane kalamisTono zaMbhumeLo ! badhAM kaTAralekhako to kharA ja! A kaTAralekhaka zabda koNe zodhyo haze? javA do e badhI vAto. ApaNI sarakAranI Toce birAje che "kalAma'. kalamanA kasabIne kamaLa (paba) Ape e kaMI kamAla nathI, paNa kartavyaniSThAnI pUrI kadara che. Avo padma ApIne, ApaNA A savAImAM pragaTelI padha" ane "zveta' vezyAnuM ApaNane darzana karAvyuM che, e ApaNA mATe occhavano prasaMga che. paNa, ApaNA A to, avadhU AnaMdaghananA anurAgI, e hujUrane pAmavAnI tAlAvelIvALA; emane hAjara sAthe zuM levA devA ? have emano hujUra emanAmAM hAjara thAya e ja zubhecchA ! tyAre savAI ane kumArapALa baMneno cheda UDI jaze. ApaNA "A e paMthanA ja pravAsI che! RtaMbharA prajJA tyAM birAjatI haze. 275 dhanavaMta zAha Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moMdhI mirAta vinaoNda adhvaryu ''kumArapa desAIne padmazrIthI sanmAnita karavAmAM AvyA tethI e khyAtanAma thatA nathI. paNa khyAtanAma hovAthI temane A alaMkaraNathI navAjavAmAM AvyA che.'' bhale. AnaMdanI vAta che. "kumArapALa ApaNA saMskRti-prasAraka pratinidhi samA vizvavyApI che.'" barAbara che. "kumArapALa emanI anekavidha prazasya puruSArthI pravRttione kAraNe ApaNA 'sanmAnya' ja nahIM paNa bahusanmAnita vyaktivizeSa gaNAya.' ucita che. ApaNane enuM gaurava paNa thAya e svAbhAvika che. "kumArapALa desAInI dharma, tattvajJAna, sAhitya, patrakAratva, zikSaNa, saMsthA-saMcAlana, 2matagamata evI anekakSetrIya tajJatA ane yazasvI kAryadakSatA vividha dRSTie kIrtimAnone pAtra lekhAI che.'' - nirvivAda hakIkata che. - ane hajI AvAM vidhAno umerI zakAya. A badhAM yathArtha che e to lokasvIkRta hakIkata che. padmazrI-sanmAna paNa e ja svIkRti para umerAtI mahora che. paNa mApha karajo... saheja aMgata rIte kahuM ? A badhuM ja AnaMdaprada ane abhinaMdanIya che. paNa aMgata rIte mAre mana kumArapALanuM je sauthI mUlyavAna pAsuM che te snehALa svajananuM ! tulasIdAsajI kahe che tema heturahita anurAga'no - nirvyAja 276 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehano anubhava jIvanamAM virala vyaktio pAsethI sAMpaDe che. mane, mArAM kuTuMbIjano uparAMta, je thoDIka vyaktio pAsethI Avo snehAnubhava sAMpaDyo temAM kumArapALa agraNIomAMnA eka che. eTale mAre mana emanA vyaktitvanI e madhura-zAMtaprasanna prabhA ja sauthI AkarSaka ane mUlyavAna che. joke, emanI snehAbhivyakti nirbheLa nathI. emAM emano mArA pratyeno Adara satata ogaLelo hoya che! mArI vayakakSA enuM kAraNa hoI zake. paNa zuM thAya?na huM e samayagALAne dUra karI zakuM na kumArapALanA vinayI saujanyazIla svabhAvane badalI zakuM ! eTale huM temane mitrabhAvathI ja pramANe chatAM te mane sAdara snehathI ja pramANe to mAre eTaluM aMtara nabhAvI levuM ja rahyuM! joke emAMya AnaMda che - naravo AnaMda. hA, emane maLavAnuM thAya tyAre emano snehabhAva bhale mamatvapUrNa lAge, paNa e marmava' ja che evuM samajavAnI bhUla na karuM, kAraNa ke ATalAM (ane keTalAM badhAM !) varSothI emanA nikaTanA paricayamAM hoI samajI gayo chuM ke snehALatA emanA vyaktitvano Agavo aMza che, ane saujanya emanA svabhAvanI lAkSaNikatA che. tathA e banne emanI pAse eTalA ameya pramANamAM che ke emanA samudAra hRdayane emAM paNatA dAkhavavAnI jarUra ja na paDe. eTale mAnuM chuM ke je anubhava - "mamatvano - mane thAya che tevo emanA nikaTasaMbaMdhamAM AvanAra pratyekane - ane ema anekane thato haze ! emanA bahoLA saMbaMdhavartuLanuM A paNa rahasya hoI zake ! tema chatAM - mane mArA pUrato je anubhava thAya che te ocho ke apUrNa -- AMzika - nathI hoto, azeSa lAge che, e ja mAre mana moTI mirAta che - moTI ane moMghI. kumArapALanA bahoLA saMbaMdhavartuLanA kAraNamAM emanA vyaktitvano eka bIjo vizeSa paNa kAraNabhUta jaNAya che - madhura saujanya ! emanA saujanyamAM mAdhurya hoya che, tema mAdhuryamAM saujanya hoya che. jemanI sAthe te sAdara saMmata che temane pahelA prakArano anubhava thato haze, jyAM te asaMmata hoya tyAM bIjA prakArano ! vyavahAradakSatAne nAme oLakhAto emano guNa vAstavamAM saujanya che. e asaMmata hoya to tene spaSTa rIte vyakta karavAnuM sAhasa dharAve che, paNa e asaMmatine anAghAtaka rIte vyakta karavAnuM paNa te jANe che. AthI te ugra virodhIone paNa daDha chatAM madhura rajUAtathI niHzastra karI zake che. pariNAme mamatva' "mamata'mAM pariNamatAM nathI ane asaMmati paNa "avirodhena vyakta thaI jatAM sAmA samasamI na jatAM samajI jAya che! kumArapALa satata karmazIla che, ane saphaLa puruSArthI che. temanI e saphaLatAnuM mULa temanI A madhura pravRttimAM che. joke, e puruSArthonI saphaLatAnuM prabaLa kAraNa to temanI niSThA che. te je kAma le che te nirvAja ane niraMkuza niSThAthI nabhAve che. A niSThA temane vyavahAranI Avazyaka maryAdAthI vadhu evI mUlyomAM bAMdhachoDa karavA detI nathI, AthI ja temanA saujanyazIla ane zAMta 271 vinoda adhvaryu Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prativAdamAM, ke asaMmatimAM paNa daDhatA pArakhI zakAya che. emanI namratAmAM avicaLatA avazya oLakhAya che. = - koI paNa puruSArthIne saphaLa thavA mATe AvI be parasparavirodhI lAgatI vRttio - dRDha niSThA ane vyavahAradakSatA - madhuratA ane pratikAra - nuM saMyojanAtmaka rIte paraspara pUraka rIte hoya to te te kevAM subhaga pariNAma nipajAvI zake che tenuM kumArapALanI kAryarIti sarasa udAharaNa che. A kAraNe ja temane, saMgharSa mATenI kSamatA chatAM, saMgharSa jagADavA paDyA nathI. temanI vidhAyaka, ane kyAreka sahI levAnI, nabhAvI levAnI udAra vRttione kAraNe paNa vikhavAdo, saMgharSo TaLyA haze ! jAhera kAryo karanAra mATe A ocho upakAraka guNavizeSa nathI ! e satata kAryazIla che. svabhAvanI keTalIka khAsiyato ane dakSatA keTaleka aMze temane pitAzrI pAsethI vArasAmAM paNa maLI haze. paNa emane maLelI vArasAgata imAratanI IMTo temaNe kharavA to nathI dIdhI, eTaluM ja nahIM paNa e imAratane vadhu ne vadhu vikasAvI che te jo sarvasvIkRta hakIkata na hota, to prajAe temane ATaATalAM sanmAnothI puraskRta karyA hota - biradAvyA hota kharA ? kumArapALane jyAre maLavAnuM thAya tyAre ema ja lAge ke te khUba ja kAmamAM che. temane maLavAthI khalela karatA hoIzuM. te satata kAryarata hoya che e hakIkata che, to eTalA kAma vacce paNa jyAre temane maLIe tyAre jANe te ApaNane maLavA, nirAMtathI vAta karavA beThA hoya evA anubhava thayA karyo che te paNa hakIkata che ! ATalI pravRtti chatAM te AvI nirAMta jALavI zake, ATalA saphaLa puruSArtho ne pragati chatAM je ATalI saujanyazIlatA, namratA ane sAdara snehapUrNatA darzAvI zake evA vyaktitvane pramANavAnuM thAya e paNa lhAvo che. temane dRDha thatA joyA che, ugra thatA joyA nathI. asaMmata thatA ane nakAra karatAM joyA che, tochaDA thatA joyA nathI. virodha sAme ke paDakAra sAme kamara kasatA joyA che paNa pratyAghAtaka thatA joyA nathI. temane haMmezAM mAdhuryanI DhAla ja vAparatA joyA che. kaThora talavAra vAparatA joyA nathI. eTale A padmazrIpradAnanA zubha avasare to eTaluM ja sUcana karavAnuM mana thAya che ke kumArapALane koI uzkerIne AghAtaka karI zake - kaThora athavA kaTuvANI vAparavA majabUra karI zake tene mATe pAritoSika jAhe2 ka2vuM joIe. kharuMne kumArapALa ? 278 moMdhI mirAta Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A prasannavadaLa, anAphUla, anekAntavAdI jhaverI "vAravAra dariyApAranA dezomAM AMTApherA karavAnA thAya tyAre kaI kaI sAvadhAnI rAkhavI joIe ke jethI AMTApherA karatAM karatAM pherA'nA ke evAM bIjAM koI bhaLatAM ja kUMDALAMmAM paga paDI na jAya?" 1983thI 1990nA gALAmAM vAraMvAra dariyApAranA dezomAM javAnI taka maLI hatI, tyAre huM vAraMvAra dariyApAranA dezomAM AvatA-jatA DaoN. kumArapALa desAInI salAha cAhIcetIne levA gayelo. tyAre meM uparokta savAla karelo. emaNe sAva sahaja saraLatAthI kaheluM : "je koI dezamAMthI je vyakti ke saMsthA nimaMtraNa Ape te pote ja AvavA-javAnI TikiTa mokale evo Agraha rAkhavo. ApaNe sahaja bhAve javuM ane eTalI ja sAhajikatApUrvaka pAchA vatanabhegA thaI javuM. sauthI vadhAre mahattvanI vAta e che ke vastuonI levaDadevaDa karavA karatAM vicAro, bhAvabhAvanAonA AdAnapradAnamAM racyApacyA rahevuM. eTale bahudhA koI takalIpha nahIM thAya." tUTaka tUTaka DAyarI lakhavAnI mArI Teva - eTale varSo pahelAMno amArI vacceno ATalo saMvAda DAyarInAM pAne sacavAyelo che. DaoN. kumArapALa desAInAM veza-paheravezamAM, upayoganI cIjavastuomAM ke gharamAM videzI vastuonI bharamALa ke jhAkamajhoLa jovA nahi maLe, kAraNa ke vastumAM nahi teTalo vicAromAM emane rasa rahyo che. eo aMdarathI Arata ane samRddhinA mANasa che bahAranA dekhADA ke vaibhavanA nahi. azvina desAI 279 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATaATaluM pharyA haze, kone kone maLyA haze - emaNe kadIya evAM phoTo Albamo ekatranahi karyA hoya, kadAca vastunI kALajI rAkhavAnI TevanAM kAraNe ekatra karyA hoya toya je koI ghare Ave ene e Albamo jovAnuM lezana eo ApatA nathI! vastumAM nahi, vyaktiomAM nahi teTalAM vicAra, bhAva, AdarzamAM rasa-rUci rAkhavAM evuM emanuM citta-baMdhAraNa che - alabatta vastu ane vyaktino anAdara karyA sivAya. tUTaka tUTaka DAyarI lakhavAnI sAthe sAthe eka bIjI kuTeva paNa meM keLavI che. sarasvatIcaMdra vAMcatAM vAMcatAM e Teva govardhanarAma tripAThInA kAraNe keLavI mitronAM ane svajanonAM aneka nAmo (upanAmo) pAce javAnuM, emanA nAma pramANenA guNo noMdhye javAnuM ane jo kaMI zIkhI zakAya to zIkhavAnuM. kumArapALa desAIne pahelI vAra maLIne Avyo tyAre emanuM prathama (upa)nAma noMdheluM : prasannavadana desAI. pharI maLavAnuM thayeluM tyAre bIjuM (upa)nAma TapakAveluM - anAkula desAI. amArI vIra narmada dakSiNa gujarAta yunivarsiTImAM vyAkhyAna ApavA AvyA hatA tyAre ane aneka viSaya para emane lakhatAM-vAMcatAM joyA tyAre manamAM trIjuM upanAma sthira thayeluM anekAnta jhaverI. 2004nA prajAsattAka dine bhArata sarakAra taraphathI padmazrI' evaoNrDa enAyata thayAnI khuza)khabara vAMcI tyAre manomana pharI eka nAma pADyuM: "sadAnaMda padmazrI'. DaoN. kumArapALa prasannavadana che. jyAre jyAre maLavAnuM thayuM che tyAre tyAre emanA caherA para eka haLavuM smita prasaratuM joyuM che. diveliyAM DAcAM sAthe emane dUranoya saMbaMdha nahi ! ahaMthI akabaMdha rahevAnI emanI khevanA nahi. A haLavuM smita kevuM che? koI sukanyA pUjA karavA maMdiradvAre jatI hoya ne chAbaDImAM bharelAM phUla chalakAIne nIce paDI na jAya tenI satata kALajI rAkhe tema smita aTTahAsya sudhI chalakAI na jAya tenI anAyAsapUrvakanI kALajI (sukumArapALabhAI rAkhe ! smita pachInuM eka AgavuM DagaluM bhare tyAre kyAreka hase kharA - paNa khaDakhaDATa nahi. (patrakAratvanuM emanuM kSetra paNa vyApaka - chatAMya tyAM huMno koI khaDakhaDATa paNa nahi !) satata malakyA kare, paNa chalakAyA vinA. zemAMthI AvirbhAva pAmatI haze A prasannatA ? 1969mAM emanA lekhaka pitAjInuM avasAna thayuM tyAre vArasAmAM sADA traNaso rUpiyA maLavA pAmyA hatA. (alabatta kazAnI tole na Ave tevuM lekhakatva paNa vArasAmAM maLyuM haze ja ) Arthika bhIMsanA divaso emaNe khAssA anubhavelA. have Aje Arthika rUpe haLavAzabharI sthiti sarajAvA pAmI che temAM paNa emanI prasannatAnI velanuM ekAda mULa svAbhAvika ja prasaryuM haze! vidyAprIti-sarjakatAnA keTalAka aMzo vArasAmAM sahaja sAMpaDyA haze tene potIkA zrama ane zramathI keLavelI sUjhanA pariNAme savAyA karI lIdhA - emAM paNa emanI prasannatAnAM mULa haze ! aMdara UMDe ne UMDe javAnI Teva svAdhyAya, 280 prasannavadana, anAkUla, anekAntavAdI jhaverI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhana, vaktavya-pravacananI pUrvataiyArI rUpe paDI haze ne bahAra vyaktio, saMsthAo, vividha dezo vacce bhramaNa karI vyasta thaI vistaravAnI sAtatyabharI tako maLatI ja gaI - A eka prakAranI AMtarika bAhya svarUpanI vikAsa prakriyAnA pariNAme sAMpaDelI paritRptimAMthI A prasannatA avirbhAva pAmatI haze ! to zuM, emane kadIya vedanA, pIDA, saMtApa, anubhavavAnAM AvyAM ja nahi hoya, ema ? nA, cheka evuM nathI. paNa vedanA, pIDA, saMtApa - vegaLAM mUkI svIkArelAM ke ApaddharmamAM gUMthAI javAthI thoDA gaMbhIra thaI jatAM chellI vAra maLyA tyAre joyA: "baeNka peina' 'phaMTamAM nahivatuM dekhAI AvatuM hatuM paNa e baMnene visAre pADI vegaLAM karI aTavAI paDelA pIeca.DInA saMzodhakane AMgaLI pakaDI dorI javAnI kriyAmAM samaya nirarthaka veDaphAto anubhavyo nathI ! zrama ane sUjhathI Dagale ne pagale jIvanamAM saphaLatAo sAMpaDI che. temAM paNa A prasannatAnAM mULa paDyAM haze ! UMgha to pUrI levAnI. ujAgarA karavAnuM nathI zIkhyo. hA, divasa Uge pachI ekadhAruM kAma cAle." ema kahe che tyAre ema saheje lAge ke pUrI UMgha levA jeTalI taMdurastInA eo mAlika che. ujAgarA vagara jAgatA rahI - ekeeka dhAryuM kAma - ekadhAruM kAma karye javAnI manadurastInAya eo mAlika che. DaoN. kumArapALa desAI anAkula desAI che. emanA vyaktitvamAM je prasannatA ane anAkula svasthatA che tenI pAchaLa pRSThabhUmi rUpe rahelI che - emanI dharma(karma)saMvedanA. enAM mULa dravyo che jaina dharmaprerita ahiMsA ane anekAMtavAda e baMnenA emanA pracArakArya emane deza-videzanI sImAone vaLoTI javA preryA ! teDuM ke teDAM Ave tenI tumAkhI nahi ne kyAMka avagaNanA anubhavAya to teno koI abhAva-aNasAra paNa nahi. ahiMsAnI bhAvanA sthira thavA pAmI te pUrve pAMgarelo karuNAno bhAva "apaMganAM ojasa' lakhavA prere che. karuNA UMDe Utare to 'apaMganAM ojasa' lakhIne rahI na zakAya - saheje apaMganAM (khUTatAM) aMga banI rahevAnI kartavyabhAvanA paNa pAMgare. dhaMdhAdArI samAjasevaka kahevaDAvavAno jarIke harakha rAkhyA vinA inDiyana reDakrosa sosAyaTI, sulabha hArTa enDa heltha kera phAunDezana, zrI mahAvIra kalyANa kendra sAthe kendrastha rahI jarUriyAtavALAo pratye parIgha para vistaratA rahyA che. eka sAthe jenAM nAma gaNAvavAnuMya jarAka muzkela banI rahe teTalI nAnImoTI 28 (aThThAvIsa) jeTalI sAhitya, samAja, dharma, kalyANaviSayaka saMsthAo sAthe paNa sakriya saMlagnatA dAkhavI rahyA che - keTalAMka dhananaMdanI' hRdayaudAratAthI have A vidyAcatura' (hA, kumArapALa vidyAcatura paNa kharA !) koIka kalyANa-kAryanI yojanA ghaDI rahyA che - nivRtti pachI vizeSa pravRtta thavA mATe ja sto ! ekAda-be ke pAMca-sAta saMsthA sAthe saMkaLAyelA rahevAnA anubhave zIkhavyuM che ke muMDake muMDake 28 azvina desAI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mati bhinna ! kUtaruM tANe gAma bhaNI ne ziyALa tANe sIma bhaNI evI torn between two extremesnI sthiti to jAte pote paMDe ameya anubhavI che - A to aThThAvIsa saMsthA sAthenI saMlagnatA ! anekAMtavAdI hoIe to ja A caturvidha dizAnI saMlagnatAmAM samatulA sacavAya ! nahIMtara UMgha vecIne ujAgarA ne korTanA cakkaramAM ja AyakhuM kharcAI jAya ! jena tattvAcAryonuM vizvanI tAttvika vicAradhArAmAM sauthI mahattvanuM pradAna che - anekAMtavAda zrI kumArapALa desAI anekAMta desAI che. anekAMtavAdI hovuM eTale paramata sahiSNu hovuM, svamatano Agraha choDyA vinA daDha rahIne jaDa na thavuM. aMgrejI akSaranA ''mAM rahelI, UbhA ThoyA jevI ekaDAI ane gujarAtI akSara huMmAM rahelA vaLAMkothI mukta thatA jaI, svamAMthI sarva tarapha saratAM sarakatAM lapasI na paDavuM. DaoN. kumArapALa desAI "koza' (dhananaMdanA nANAkoza ane gujarAtInA vizvakoza) sAthe saMkaLAyelA rahIne potAnA hozakoza sAcavI zakyA che - vidyA, zikSaNa, sAhitya, saMskAra, samAjasevA ane prakRtinA jatana sAthe, saMskRtinA prasAra-pracAra sAthe e kSetromAM anekAMtavAdanuM AcaraNa yathAzaktimati karatA rahyA haze ja. anyathA karatAM jALa karoLiyo - karoLiyA jALAmAM ja gUMcavAI jAya! jALa sAthe saMbaMdha rAkhavo - te koIne bacAvavA-phasAvavA nahi-eTaluM to A anekAMta desAIne barAbara samajAyuM che. "huM mArA dRSTikoNathI mArI bhUmikA para sAco chuM, to sAmevALo paNa enI bhUmikA parathI enA potAnA dRSTikoNathI sAco hovAnI saMbhAvanA che. vyakti, vastu ane prasaMga - object, individual and phenomena - evAM to anekastarIya, anekapArzva che ke mAruM enuM darzana eka sAvadhAnI ne pUrI kuzaLatA pachI paNa khaMDadarzana ja rahevAnuM. mane prApta satya te samagra satyano eka aMza che - samagranuM satya nathI, satyasamagra nathI. anya-the other-ne paNa enI bhUmikA parathI enA dRSTikoNa pramANe satyAMza sAMpaDavAnI saMbhAvanA che ja." AvI anekAMtavAdanI prAthamika samaja paNa sthira thavA pAmI hoya to ahaMno gAMgaDo ogaLato jAya ane sAmevALA hoya te sAthe-vALA lAgavA mAMDe, saMvAda racAto Ave ne saMgharSanI garamI vinA sama-anvaya siddha thato Ave. eTale ja anekAMta desAI anAyAse ja svastha rahI zake che. nAnA-moTA 33 evorDo meLavyA pachI enA bhArathI jhUkI na jatAM enA dvArA pAMkha phUTe to uDDayana mATe AkAzo sAMpaDatAM jAya. sAmAjika kArya karatI saMsthA sAtheno ane anya zaikSaNika sAMskRtika, sAmAjika saMsthAo sAtheno saMbaMdha saMvAdI rahI zake te paNa emanI A anekAMtavAdI bhUmikA ane dRSTine AbhArI che. 1942nI 30mI ogasTa Do. kumArapALa desAIno janmadina Aje A aMtaHkaraNano abhinaMdana-udgAra aMkita karuM chuM te 2004nI 30mI ogasTe 63muM varSa zarU thatAM adhyApanakSetramAMthI vyAvasAyika nivRtti niyamAnusAra levAnI raheze - to pachInA zeSa divasomAM 282 prasannavadana, anAkUla, anekAntavAdI jhaverI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa pravRtti mATenI kSitijo khullI ja che. sAhitya sarjana, AsvAda ane vivecananAM saMskArabIja vArasAmAM maLelAM te, tadanurUpa adhyayana-adhyApanakSetramAM pUrA cAra dAyakA sudhI vRkSa phUlyAM. phAlyA. gujarAtI, patrakAratva ane jena philosophI jevA traNa viSayakSetranAM pIeca.DI.nA mArgadarzaka zikSaka tarIkenA mArgadarzana heThaLa paMdara vidyArthIoe pIeca.DI.nI padavI prApta karI. sAta sAta vidyArthIo saMzodhanakSetre vyasta che. sAhityanAM adhyayana-adhyApana sAthe sarjananA kSetre nAnAM-moTAM ekasothI vadhu prakAzano thayAM che. kalpanottha lalita sAhitya karatAM satyaniSTha caritrasAhityamAM kalama vizeSa pravRtta rahI. ramata-gamatanuM kSetra paNa DaoN. kumArapALanI kalame niyamita kaTAranuM sthira sthAna pAmyuM ! kalpanA ane vivekabuddhi dAkhavatuM sarjanAtmaka sAhitya ane ciMtanAtmaka lekhana potAnA AMtarika vikAsa mATe paNa upakAraka nIvaDyuM che. nahitara anAyAse ja anAkula kevI rIte rahevAya ? bALasAhityanAM nAnAM-moTAM aDhAra pustako, jIvanacaritraviSayaka ATha uparAMta patrakAratva, vArtA, vivecana, anuvAda ne saMpAdita pustako - sAtatyabharyuM lekhana, pravAso ne adhyApana sAthe paNa sacavAyuM. paMdara jeTalAM sAhityika pAritoSika enAyata thayAM prabhAvaka ne poSaka sAmagrI rajU karanArA vaktA tarIke dezamAM ane videzamAM saMkhyAbaMdha sattvazIla vyAkhyAno ApyAM. ahiMsA, zAkAhAra, jene tattvadarzana, sAhitya, saMskRti ne zikSaNa - evA aneka viSayonAM vyAkhyAno yathocita anivArya sajjatA dAkhavI ApyAM. 2004no padmazrI evorDa DaoN. kumArapALa desAIne enAyata thayo tethI mitrone ane emane paNa svAbhAvika rIte eka prakArano AnaMda thAya che. A prakAranI sArvajanika svIkRtithI eka prakAranI sArthakatA paNa anubhavAya. Aja sudhI je kaMI karatA AvyA chIe te khoTuM nathI, e je kaMI karyuM te cAlu rAkhIzuM - to te sAruM che. evI eka AtmapratIti AvI svIkRtithI daDha ane surekha bane ane bhaviSyamAM levA jevAM kAma vadhAre utsAhathI laI zakAya tevI bhUmikA racAya che. DaoN. kumArapALa desAIe potAnA ja vyaktitvanI aneka pAMdaDIone saMvAdI rUpe vikasAvI. samajane vizALa banAvatAM banAvatAM jJAnane spaSTa ne surekha karatA javuM, premane vadhu prabhAvaka banAvatA javuM, lAgaNIne ahaM ne ajJAnanI rajakaNathI mukta karatA javuM - A AkhI prakriyAthI, nivRtti pachInI vizeSa pravRttithI puSTi pAmatA raho evI DaoN. kumArapALa desAIne zubhecchA sAthe abhinaMdana ! 283 azvina desAI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAI eTale saujanya, namratA, sAhityasAdhanA ane vidyAprIti. emanA mukha upara smita pharake. kaoNlejamAM ane yunivarsiTImAM gujarAtInA prophesara, patrakAra tarIke judA judA viSayo upara lakhe. patrakAratvanuM zikSaNa Ape. mAnavajIvanane preraNA Ape evuM sAhitya sarje. bALasAhitya, sAhityavivecana, jIvanaciMtana, jIvanacaritralekhana, saMzodhana-saMpAdana, dharmaciMtana ityAdi kSetroe emaNe satata kheDANa karyuM che. saphaLa MIkaLAza ane vaktA. sarasa saMpreSaNa. rASTrIya ane AMtararASTrIya kSetre jena dharmanAM vividha pAsAMo vize DaoN. haLavAza kumArapALe vyAkhyAno ApelAM che ane lekhana paNa karyuM che. sAhitya, zikSaNa, jaina dharmaciMtananI saMsthAo sAthe teo sakriya rIte saMlagna che. ghaNI badhI kAmagIrIo sAthe saMkaLAyelA DaoN. kumArapALa A badhAno bojo laIne pharatA nathI. emanA vyaktitvamAM mokaLAza ane haLavAza jovA maLe che. besTa sporTsa jarnAlisTa evaoNrDa meLavanAra DaoN. kumArapALa jAte eka kheladila vyakti che. vividha dilAvarasiMha jADejA mijAjanI vyaktio sAthe haLImaLI zake che ane vividha prakAranI saMsthAomAM kAmagIrI supere bajAvI zake che. DaoN. kumArapALa desAIne padmazrI' evorDa arpaNa thaI rahyo che tyAre hArdika abhinaMdano ane bhAvi utkarSa mATenI zubhakAmanAo ! 284 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thoDIka kSaNono hisAba karavAne potAnuM koI ghara nathI. avadhU yogIrAja AnaMdaghanajI vize kumArapALa desAI zodhanibaMdha lakhe che evuM Azare eMsInA dAyakAmAM jANavA maLeluM. AnaMdaghanajInAM pado mArA pitA AMkhamAM codhAra azru sAthe visanagaranA kalyANa pArzvanAtha derAsaramAM gAtA. AnaMdaghanajI jevI bhItaranI bhIMjAyelI cetanA vize kAma karanAra vyakti jANe-ajANe paNa Atama-gAMThaDI' sAthe nisabata rAkhatI hovI ja joIe - A emane joyA ke maLyA pahelAMnuM sabhara smaraNa ! Azare e pachInAM varSomAM visanagara sthita pArekha vallabharAya hemacaMda pustakAlayamAM ame emane eka vaktA tarIke bolAvelA. samAI zake teTalA visanagara pustakAlayanA zatAbdI khaMDamAM pragaTa svarUpe hAjara. desAI aTakadhArI kumArapALe nAnAmoTA dareka vayajUthanA, judA judA dRSTikoNavALA badhA loko mATe samAna rIte rasaprada bane ema samatolapaNe gujarAtanA solaMkI yuga ane samakAlIna sAhitya ane itihAsa vize kALajIpUrvaka vAta karelI. satya ghaTanAo ane prasaMgakathAothI "IMTa ane imArata' kaoNlamanA A lekhake varSonI baMdha bArIne ughADI ApI mAnavIya saMketa pragaTAvanAra eka vaktA tarIkeno raMga ane AkAra UbhA karelA. evuM Aje huM lakhuM chuM paraMtu e samayanA zrotAono A pramANika pratibhAva hato. dinakara bhojaka 285 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAInA vaktA karmano A lAkSaNika namUno hato. emane pachI huM mArA ghera paNa lAvelo. sane 1999mAM gujarAtI sAhitya pariSadanuM adhivezana ame atrenI nUtana sarva vidyAlayanA sAMkaLacaMda paTela vidyA saMkulamAM bhareluM - e samaye paNa emane sanmukhapaNe maLavAnuM thayeluM. emaNe mane gujarAta yunivarsiTI bhASAbhavanamAM vidyArthIo samakSa eka ja divase, doDha doDha kalAkanAM be pravacano ApavA nimaMtraNa ApeluM. viSaya eka te gujarAtI lokanATya ane bIjo te gujarAtI raMgabhUmi'. sAcI vAta to e che ke nadI ke parvatano paricaya eTale nadI ke parvatamAM hovuM te che. nadI vize jANavuM eka vAta che. nadImAM pravezavuM bIjI vAta che. meM jhaMpalAvyuM. eka UMDo ghUMTa bharato houM ema mArA kalArAgane meM vaheto karelo. apUrva peyanuM sauMdaryadhena sarjanAra - ijana ApanAra kumArapALabhAI hatA. bhavAI ane raMgabhUminI lIlA, raMga ane saMge emaNe calAvyo eka nivRtta adhyApakane ! ethI phAyado to thayo nivRtta adhyApakane ja ! gujarAta sAhitya akAdamInI sabhAomAM maLavAnuM thatuM gayuM. chellI sabhAmAM AtmajananI mAphaka muktapaNe maLAyuM ane thoDIka mukta vAto paNa thayelI. emanAM sarjano vize, emane maLelA puraskAro, AMtararASTrIya sAhityayAtrI tarIke paNa ghaNA adhikRta vyaktio lakhaze ja. bAhya zarIranI sArI evI UMcAI, maMda maMda hasatI ane kaLI na zakAya evI snigdha AMkho. smita malyA hoTha, miSTa ane mitabhASitA, salukAIbharyo sAvaceta vyavahAra, mAnavasaMbaMdho paratve mAtra eka ja dharma ane premadharma, svAbhAvika saMskAritA - A badhuM emanA bAhya vyaktitvanuM vyaktilakSI citra che. potAnA kathitavya ane viSaya taraphanI mAvajatano ahesAsa mane pATaNamAM uttara gujarAta yunivarsiTInA prAMgaNamAM bharAyelA sAhitya pariSadanA adhivezana prasaMge thayo hato. emaNe hemacaMdrAcAryanI sarjaka pratibhA je rIte potAnA dhAradAra ane prabhAvaka vaktavyamAM AlekhI hatI e smaraNa aMgata rIte mAre mATe zaktimaMta ghaTanA che. emanAM zrama, niSThA, abhyAsaparAyaNatA, saMzodhanavRtti, jijJAsA, vismayanI sAthe uttamatA jALavI rAkhavAnI khevanA ane emAM navAM navAM parimANo umeravAnI tatparatA - AvuM badhuM kazuMka lagAva jevuM virala ja gaNAya ! raziyAno mahAna nATyakAra potAnAM smaraNomAM eka sarasa vAta noMdhe che : "huM evA mANasane bhAgyazALI gaNuM chuM jene potAnI dizA jaDI hoya ane e dizAmAM cAlato hoya" Do. kumArapALa desAInI yAtrA paNa kAMIka nirdhArita cokkasa dizAnI che. emanAmAM kyAMka ne kyAMka pelA AnaMdaghanajInI sakriya virakti che eTale emanI yAtrA jIvanane sajIva karavAnI bhUmikA che - emanuM sarjana paNa e ja prakAranuM che. 286 jiMdagInI thoDIka kSaNono hisAba Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have chellI vAta : potAnA eka lekhamAM potAnA pitA jayabhikhkhuM ane mAtA jayAbahenanI mRtyunI aMtima ghaTanAe emane ochuM nathI ApyuM ema noMdhyuM che. mRtyunI ghaTanA jIvana Ape ema lakhavuM e sUryodaya jevuM ja che. emanA sAhityakAra pitA bhIkhAlAle jayAbahenamAMthI jaya lIdho ane bhIkhalAlamAMthI bhikhu' zabda pasaMda karI eka sAMketika, dhvanipUrNa nAma upajAvyuM - 'jayabhikhu. A sUcaka upanAma jema yoga che ema kumArapALabhAInuM A parivAramAM janmavuM ane pachI potAnI rIte vikAsAtmaka rIte satata vikasavuM e paNa guNasamRddhinI ja AnaMdayAtrA che. pitAnI mUlyaniSThA ane saccAI A be zabdo ja DaoN. kumArapALa desAInI samagra sarjanayAtrAno preraka baLo yA paribaLo che. potAnA pitAe jene jIvana mAnyuM - jIvanano dharma mAnyo ene ja kendramAM rAkhI satata zabda dvArA upAsanA karavI e paNa eka rIte AMtarika suvAsa ja che. eka prasaMga A lekhathI chUTA paDyA jevuM lAge to paNa e jokhama uThAvIne TAMkuM chuM. mArA pitA jayabhikhunI eka kRti je kavi jayadeva vizenA jIvana-kavananI hatI enuM nATyarUpAMtara AkAzavANI amadAvAda parathI navA naTo mAraphata rajU karavAnA hatA. sAhityakAra jayabhikhkhane A kSaNanA bhAgIdAra thavAnI icchA hatI eTale AkAzavANInAM thoDAMka pagathiyAM caDyA ane pachI pAchA vaLI gayA... A kumArapALa desAInA peDhInAmAnuM mathALuM ! ghera besI emaNe AkhuM nATyarUpAMtara sAMbhaLyuM ane pachI patrathI saune khUba khUba abhinaMdana pAThavyAM. jo janma ane mRtyu AnaMdamaya kSaNa che to jIvananI badhI ja kSaNo AnaMdamaya ja che. zikSaNa jema jema ApaNI aMdara aMdara UtaratuM jaze tema tema bhItaranI karuNA - bhItaranuM DahApaNa kalakala chala chalochala karatuM bahAra chalakAtuM jaze. zespiyaranA marcaMTa oNpha venisa nATakamAM poziyA A pramANe kahe che : 'It droppeth like gentle rain.' haLavA varasAdanI jema IzvaranI kRpA kumArapALa desAI para ghaNA svarUpe varasI che. eno eka raMga te padmazrI'. 287 dinakara bhojaka Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'padmazrI' jevo gauravavaMto evaoNrDa jemane prApta thayo che evA yazasvI sarjaka, ciMtaka ane zikSaNazAstrI DaoN. kumArapALa desAInuM vidhavidha kSetre pradAna noMdhapAtra rahyuM che. gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavananA adhyakSa DaoN. kumArapALa desAI, vizvakozanA sahayogI kumArapALa, gujarAta sAhitya akAdamInA pUrva bahumukhI pratibhA upAdhyakSa kumArapALa ane jaina tattvaciMtananA gharAvatA sarjaka ArAdhaka ane upAsaka kumArapALa emanI bahumukhI pratibhA mATe deza ane paradezamAM jANItA che. aLe ciMtaka keTalAka mitro to emane vizvapravAsI kahe che. Aje amadAvAdamAM jovA maLatA kumArapALabhAI be divasa pachI tamane amerikAnA koI sTeTamAM jaina tattvaciMtana vize pravacana ApatA jovA maLe. emanI vizeSatA e ke amerikAnA pravAse jAya, pravacano pUrAM thatAM tarata bhArata AvIne pravRttimAM DUbI jAya. AthI bIjI vyaktionA paradeza-pravAsa be-traNa mahinAnA hoya, jyAre kumArapALa paMdara yazavaMta kaDIkara divasamAM bhArata AvI jAya ghaNI vAra to vimAnamAMthI UtarIne sIdhA pravacana-sthaLe jAya che. teo khUba ja prabhAvaka vaktA to che, paraMtu sAthe sAthe UMDA abhyAsI paNa che. chellAM cAlIsa varSathI teozrIe preraka, mUlyaniSTha ane AdhyAtmika sAhitya sarjana karIne deza-videzamAM khUba ja khyAti meLavI che. emanAM pustako gujarAtI uparAMta hiMdI ane aMgrejImAM paNa pragaTa thayAM che. barmukhI pratibhA dharAvatA sarjaka ane ciMtaka Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasarjanano vAraso to temane temanA pitAzrI jayabhikhkha pAsethI maLyo hato. teozrI paNa eka saphaLa ane yazasvI sarjaka hatA. bALapaNathI ja kumArapALabhAImAM tyAga ane zauryanI vAtonuM AkarSaNa hatuM. kAraNa ke te zrA ane saMtonI bhUmi saurASTranI dharatInA panotA putra che. A uparAMta A sAhasika sarjakane "kurabAnInI kathA'nA sarjaka jhaveracaMda meghANI, sAgarakathAonA sarjaka guNavaMtarAya AcArya, khyAtanAma vArtAkAra dhUmaketu' ane kavi dulA kAga jevA samartha sAhityasvAmIonuM sAnnidhya sAMpaDyuM ane A preraNAbaLe ja emanA sAhityasarjanamAM mahattvano bhAga bhajavyo che. bALasAhityakSetre kumArapALabhAInuM pradAna yazasvI ane noMdhapAtra raheluM che. emanA bALasAhityanA sarjanamAM emanI AgavI dRSTinAM ApaNane darzana thAya che. gujarAtI bALasAhityane kAlpanika parIkathAne badale vAstavika jagata para lAvanAra kumArapALa che. emaNe lakhelAM jIvanacaritro paNa eTalAM ja AvakAraNIya ane abhinaMdanIya banI rahyAM che. pachI e vIra rAmamUrtinI kathA hoya, "sI. ke. nAyaDunI kathA hoya ke bALakonA buddhisAgarajInI kathA hoya, gujarAtI bALasAhityanA vAcako mATe to te preraNAstrota banI rahyA che, je Aje paNa ApaNAM bALako khUba hoMze hoMze vAMce che. caritrasAhityamAM emanuM eka viziSTa sarjana che "apaMganAM ojasa'. A pustaka breila lipimAM ane apAhija tana, aDiga mana hiMdImAM paNa anUdita thayuM che. emanA caritrasAhityamAM apAra vaividhya che. AjathI 100 varSa pUrve AphrikAmAM jaIne Aphrikanone udyoganA ajavALAno paricaya karAvanArA premacaMda vrajapALa zAhanuM caritra "mAnavatAnI maheMkamAM maLe, to vartamAna samayamAM zArIrika-Arthika ane mAnasika viTaMbaNAone pAra karIne vizALa udyoganuM sarjana karanArA yu. ena. mahetAnuM caritra "AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikharamAM maLe che. mahAtmA gAMdhIjInA mArgadarzaka zrImad rAjacaMdrajInuM mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara' nAmanuM caritra maLe che, to mAtra cha copaDI bhaNelA paNa sarasvatInA kRpAprasAdane kAraNe 130 jeTalA graMthonA racayitA AcArya buddhisAgarajInuM caritra maLe che. bhagavAna mahAvIra vizenuM emanuM gujarAtI-aMgrejImAM lakhAyeluM pustaka "tIrthakara mahAvIra' A viSayanA sarvazreSTha pustaka tarIke AMtararASTrIya nAmanA pAmyuM che. vArtAsarjanakSetre paNa temanuM noMdhapAtra pradAna rahyuM che ane A vAtanI pratIti karAve che emano vArtAsaMgraha "ekAMte kolAhala'. A vArtAsaMgraha gujarAtI bhASAnA noMdhapAtra vArtAsaMgrahomAM sthAna pAmyo che. teozrI bhAratIya saMskRti, jainadarzana ane jaina sAhityanA UMDA abhyAsI che. temanA abhyAsanibaMdho, ciMtanalekhono eka moTo vAcakavarga che. temanA ciMtanalekhonA saMgraha 'jhAkaLa 289 yazavaMta kaDIkara Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhInAM motI' (traNa bhAga), 'motInI khetI', 'mAnavatAnI maheka', 'tRSNA ane tRpti', 'kSamApanA', 'zraddhAMjali', 'jIvananuM amRta', 'duHkhanI pAnakharamAM AnaMdano eka Tahuko', 'jhAkaLa banyuM motI' khUba ja lokabhogya banyA che. anya bhASAmAM paNa temanAM pustakonA anuvAda thayA che. A gujarAtI bhASAnuM gaurava che. 'gujarAta samAcAra' jevA khUba ja vaMcAtA dainikamAM sauthI vadhu kaoNlama lakhanAra lekhaka tarIke temanuM nAma mokhare che. patrakAratvakSetranA temanA kheDANanI vAta karIe to 'akhabArI lekhana' vize temaNe eka pustaka lakhyuM che tathA sAhitya ane patrakAratva' nAmanA graMthanuM temaNe saMpAdana paNa karyuM che. paradezamAM jaina dharmanA tattvajJAna vizenAM emanAM pravacano khUba ja AvakAra pAmyAM che. ane emanI A zaktine biradAvatAM iMglaeNnDanI cauda bhAratIya saMsthAoe maLIne emane 'hemacaMdrAcArya' puraskArathI navAjyA paNa che. A uparAMta teozrIne kaeNliphaoNrniyAnA jena senTara dvArA gaurava puraskAra', 'jaina jyotirdhara evaoNrDa' temaja amerikA ane kaeNneDAnAM tamAma kendrone AvarI letI pheDarezana oNpha jaina amerikA esosiezana oNva northa' (jenA) dvArA amerikA sivAyanA anya dezomAM jaina sAhityamAM saMzodhana ane darzana aMge agatyanI kAmagIrI karanArane apAto presiDenTa evaoNrDa enAyata thayela che. Ama aneka pustakonA lekhaka, aneka evaoNrDanA vijetA, 2mata-gamata kSetre jemanuM patrakAratva dAda mAgI le tevuM che, temaja jaina dharmanA UMDA abhyAsI, ciMtaka kumArapALabhAIne aMtaranA umaLakAthI AvakArIe ane paramakRpALu paramAtmA emane dIrghAyu, sukhamaya svAsthya ane vidhavidha kSetre yazadAyI saphaLatA bakSe tevI prabhuprArthanA sAthe viramIe. 290 bahumukhI pratibhA dharAvatA sarjaka ane ciMtaka Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA"ri . . premabhInI maitrI lAko mane kyAreka pUche che - tame kumArapALa desAIne oLakho cho kharA ? tamAre temanI sAthe paricaya kharo ? ane tyAre mAre, ATalAM varSo sudhI gujarAtInA adhyApaka rahyA chatAMya, sArtha gujarAtI joDaNIkozamAM oLakhANa ke paricaya zabdano artha jovA besavuM paDe tevI paristhiti sarjAya che. hA, kumArapALa sAthe paricaya che, eka ajabano paricaya. Ama to viyabheda hovA chatAMya kumArapALa AtmIya banI gayA che, AtmIya svajana ane sanniSTha mitra. mULa to paricaya sadgata zrI jayabhikhkha sAthe - AkAzavANIne kAraNe ane zAradA sosAyaTImAM nivAsa rahyo tyAreya paricaya to emanI sAthe ja. paNa pachI kumArapALa sAthe sanniSTha maitrIno taMtu kyAre joDAyo tenuM lagIre smaraNa nathI. mAtra tenI maitrIno bhArobhAra - jabaradasta anubhava ja mANyo che. kadAca amArI adhyApakIya kArakirdI temAM nimitta banI haze. je ho te, paNa kumArapALe maitrIno hAtha satata laMbAvya ja rAkhyo che. premanuM jharaNuM satata vahe che te maitrImAM smitanAM ratno to kharyA ja kare che. phonamAMya te prema ane smita to vahetA ja hoya. amArI maitrI viziSTa che, sadAyanI Teliphonika maitrI. kazuMya kAma na hoya toya e phona kare, khabara-aMtara pUche ane pachI pravRttionI vAto vahevA de. mAruM paNa evuM ja. game tyAre emanuM smaraNa jAge ne phona. 295 ravIndra ThAkora Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phona para sAMprata sAhityanI-paristhitionI vAtacIta, aMgata nekasya ane nirAMte maLavAnA vAyadA. paraMtu, vAyadA pALavA karatAMya vAyadA ApavAno ja amane baMnene AnaMda e ja AnaMda amArI maitrIno paNa che. e Aje ati pravRtta che - vyasta che. huM hato. Aje nivRtti samaye mane samaya che, thAka che to paNa amArI A Teliphonika maitrI satata amane nirAMte maLavA de che, ame nirAMte maLIe ja chIe. ATalAM varSonA saMbaMdho maLIe, na maLIe toya emaNe satata, niHsvArtha prema ane lAgaNI varasAvyAM che. satata mAro ja khyAla rAkhyo che ! kyA prasaMgonuM smaraNa karuM? eka prasaMga yAda Ave che. yunivarsiTInI parIkSAmAM ame parIkSako hatA. huM adhyakSa hato. sahu parIkSako sAthe praznapatro to kADhyA, paNa koI kAraNasara eka praznapatranI parIkSA pharI levAno nirNaya levAyo. anya parIkSako paragAma hatA. meM kumArapALane phona karyo, 'ApaNe pharI praznapatra kADhavAnuM che? zuM karIzuM?" 'tamAre kazuM ja nahIM karavAnuM. huM praznapatra kADhIza. tamane batAvI jaIza. pheraphAra karavo hoya to ThIka. nahitara karajo mAtra sahI. tamAre sahI karavAnI. huM houM pachI tamAre vaLI mahenata karavAnI hoya? kevI lAgaNI ! kevo prema! gujarAta sAhitya akAdamInI sthApanA thaI tyAre ame baMne prathama pAMca varSamAM tenA sabhyo hatA. tyAre, pustakAlayone pustako kharIdavA aMge Arthika sahAya ApavAnI peTA samitimAM amArI niyukti thaI. huM zaheranI kaoNlejamAM AcArya ane e yunivarsiTImAM. ekAeka emano phona Avyo. pahelAM to saMbaMdhanA zabdo pachI kahe, meM vyavasthA karI che, ApaNe gAMdhInagara nathI javAnuM. tamArI kaoNlejamAM ja miTiMga. hasubhAI yAjJika sAthe vAta thaI gaI che.' kaoNlejamAM miTiMga goThavAI. badhuM ja vyavasthita karIne e lAvelA. AvyA, beThA, kahe, "huM houM tyAre tamAre ciMtA karavAnI hoya ? huM to sAthe cA pIvA Avyo chuM. badhuM ja goThavAI gayuM che. sahI ja karavAnI che tamAre meM joyuM. akAdamInI sUcanA pramANe, tenA niyamo pramANe badhuM nakkI karIne e AvyA hatA. meM sahI karI tyAre kahe, sarakAre sAthe cA pIvAno moko Apyo e ja ApaNI dhanyatA." ne pAchuM peluM smita. chellI akAdamImAM e upAdhyakSa eka vAra, phonamAM vAta kaMI "zabdasRSTinI nIkaLI. meM emane jaNAvyuM ke prathama aMkathI maLatuM zabdasRSTi' koI kAraNasara maLatuM nathI. 92 premabhInI maitrI Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya nahi. tamane nathI maLatuM? maLaze. vyavasthA thaI jaze. Aja sudhI te mane maLatuM ja rahyuM che. mAre zuM kahevAnuM? paricaya-oLakhANa ane saMbaMdhanI vyAkhyA kyAM zodhavAnI? gujarAtanA bhUkaMpa samaye sAmo phona karIne sAhityakAra mitronA ane paristhitionA samAcAra mane ApavAnuM kartavya paNa e cUkyA nahotA. mane 75muM varSa beThuM. ame kyAMka maLI gayA. sAthe mAro dIkaro hato. dIkarAnA bALakAvyasaMgraha vize vAta karI, tyAre vimocana prasaMge na AvI zakyAnI dilagIrI vyakta karI ane dIkarAnI sarjanaprakriyA vize mAhitI na ApyAno roSa paNa ThAlavyo. tyAM ja dIkarAe 75mAM varSanI vAta karI. to to UjavavAnuM ja. emanA zabdo. "pappA nA pADe che. dIkarAno uttara. e to nA pADe, tuM tArIkha ja nakkI kara.' paMcoteramuM pUruM to thavA do." meM kahyuM. beThuM te ja mahattvanuM che. mane kahyuM ane dIkarAne kahe, 'huM pappA vize bolIza.' bolyA paNa kharA. premabhInI maitrI ane maitrI premanA zabdo vahAvyA. Aje paNa e ja maitrI - Teliphonika maitrI cAlu ja che. kumArapALa sAhityakAra, adhyApaka, DIna, bhASAbhavananA adhyakSa Adi ghaNuM che paNa amArI maitrI vacce A kazuM AvatuM nathI. amArA baMnenuM vyaktitva e ja amAro saMbaMdhasetu. 'padmazrI' maLyAnA abhinaMdanano phona karyo, tyAre paNa e ja smitano raNako. "kyAre maLIe? kAra laIne AvuM?' e prazna ane mAruM mauna - eka zraddhA sAthe ke A badhI ja vyastatAne oLaMgI daIne ame nirAMte maLIzuM. 293 ravIndra ThAkora Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitra, dArzanika S. kumArapALa desAIne bhArata sarakAra taraphathI padmazrIno evaoNrDa enAyata thayo te so gujarAtIo mATe gauravanI binA che. kumArapALa desAI eka bahumukhI pratibhA che. kartavyaniSTha prAdhyApaka, vinamra tattvaciMtaka tathA labdhapratiSThita lekhaka kumArapALabhAIe sAhityakSetre potAnA pitAzrI jayabhikhkhano vAraso ujALyo che. DaoN. dhIrubhAI ThAkara sAthe khabhA milAvI gujarAtI vizvakozanA atyAra sudhInA 18 graMthonA nirmANanuM tathA mAdaka bhagIratha kArya temanI kArakirdInI yazasvI kalagI che. vaLI vizvanA khUNe khUNe bhAratIya saMskRti tathA jaina dharma ane darzananA prasAra mATe temaNe je puruSArtha karyo che te svAmI vivekAnaMda tathA zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhInA samakakSa gaNI zakAya tema che. anekavidha pravRttiomAM rata rahevA chatAMya teo saMvedanApUrvaka mAnavakalyANanI pravRttiomAM paNa sakriyapaNe yogadAna karI rahyA che. mAruM sadbhAgya che ke mane jaina dArzaniko tathA vidvAnono paricaya karavAnI taka sAMpaDelI che. rajanIkAMta ela. saMghavI bAlyAvasthAthI parama pUjya gurudeva nAnacaMdrajI mahArAja tathA pUjya gurudeva saMtabAlajInA vAtsalyane huM pAmyo hato. vartamAnamAM amiyApura (kobA) sthita tapovana saMskArapIThanA salAhakAra tarIke huM pUjya paM. caMdrazekhara mahArAjanA saMtasamAgamano lAbha meLavI zakyo chuM. pU. pitAzrIne lIdhe vidyArthIkALamAM prajJAcakSu paM. sukhalAlajI tathA 294 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. becaradAsa dozInA paricayamAM Avyo hato. 1980mAM jene jAgRti senTara - navaraMgapurAnA upakrame ame jena tattvavicAra pariSada yojI tyAre DaoN. kumArapALa desAInA nikaTanA paricayamAM to Avyo, paraMtu sAthe sAthe temanA sahayogathI paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, zrI ratilAla dI. desAI, pU. AtmAnaMdajI, zrI ramaNabhAI cI. zAha vagere vidvAnono paNa paricaya thavA pAmyo. A pariSadanA AyojanamAM DaoN. kumArapALe mane sakriya sAtha ane sahakAra Apyo hato. jaina jAgRti senTara-navaraMgapurAmAMthI mukta thaI ame 18 sapTembara 1983nA roja jaina jAgRti senTara, karNAvatInI sthApanA karI. DaoN. kumArapALa desAIe dIpa pragaTAvI navA senTarano maMgaLa prAraMbha karyo hato. 31 mArca 1985nA roja A senTare TAgora memoriyala thiyeTaramAM amadAvAdanA 14 jene jyotirdharonuM jAhera abhivAdana karyuM hatuM. DaoN. kumArapALa desAI A paikI eka jyotirdhara hatA. A kAryakrama mATe temaNe atyaMta upayogI mArgadarzana ApyuM hatuM. mArA pratyenA sneha tathA sadbhAvane kAraNe jaina jAgRti senTara- karNAvatInA nIce darzAvelA kAryakramomAM utsAhabhera bhAga laI temaNe vidvattApUrNa vaktavyo ApyAM hatAM: 1. julAI 1986H parisaMvAdaH dharma vizvazAMti lAvI zakaze? 2. mArca 1991 : vicAragoSThi: "mArA jIvanaghaDataramAM jaina dharmano prabhAva 3. julAI 1995 praznottarI AdhArita carcA - jenonI saLagatI samasyAo taduparAMta 1996thI 2001 daramiyAna prativarSa caitra suda 13 eTale ke bhagavAna mahAvIra janmakalyANaka nimitte temaNe jana jAgRti senTara, karNAvatI tathA vidyAvikAsa TrasTanA upakrame je jAhera pravacano ApyAM hatAM te khUba ja lokapriya sAbita thayAM hatAM. A paikI be kAryakramomAM ThAkorabhAI desAI haoNlamAM DaoN. kumArapALa desAInA gadya tathA zrI saumila munzInA padyanI alaukika jugalabaMdhIe zrotAone maMtramugdha karI dIdhA hatA. A pavitra divase akhila bhAratIya jaina mahAmaMDaLa paNa mahAvIra janmakalyANakano kAryakrama yojatuM hatuM. zrI kumArapALabhAI amArA kAryakramane pUrNa karIne tyAM vaktavya ApavA jatA hatA. zikSaNa, sAhityasarjana, vizvakozanirmANa tathA prakAzana temaja bhAratIya saMskRti ane dharmano prasAra DaoN. kumArapALabhAInAM jIvana tathA kAryanAM bahu jANItAM pAsAM che. paraMtu eka ochuM jANItuM pAsuM che samAjasevA. DaoN. kumArapALabhAI ane huM vividha uddezo tathA kAryakSetra dharAvatA cAra pablika ceriTebala TrasTanA TrasTIo tarIke varSothI sAthe kAma karI rahyA chIe. mahAvIra mAnava-kalyANa kendra kudaratI tathA mAnavasarjita Apattio samaye sahAya karavA sthapAyela saMsthA che. A kendra asAdhya ane kaSTasAdhya rogonI sAravAra mATe paNa madada karavAnuM 295 rajanIkAnta ela. saMghavI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya kare che. zrI caMpakalAla cunIlAla zAha kalyANa kendra nAnA pAyA para dhaMdho tathA vyavasAya karavA mATe vagara vyAjanI lona ApI Arthika svAvalaMbananA patha para javA mATe prere che. sulabha hArTa enDa helthakera phAunDezana paNa asAdhya tathA kaSTadAyaka rogonI sAravAra mATe nANAkIya sahAya ApavAnI kAmagIrI bajAvI rahela che. phAunDezane chellA dAyakAmAM gujarAta ane vizeSa karIne amadAvAdanI janatA mATe vinA mUlya sarvaroga nidAna, be vakhata hArTa sarjarI nidAna, ghUMTaNa tathA thApAnI sarjarI mATe nidAna, yurolojI tathA nephrolojI, jayapura phUTa tathA be vakhata prabhA phUTa enDa limba kempo saphaLatApUrvaka yojela che. vaLI phAunDezane kempanA lAbhArthIone tabIboe sUcavelI sAravAra ke sarjarI mATe nANAkIya sahAya ApavAnI je kAmagIrI karela che te phAunDezananI vizeSatA che. AmAM TrasTI tarIke kumArapALabhAInI sevA maLI rahI che. - 1991mAM huM eca. ela. komarsa kaoNlejanA AcAryapadethI nivRtta thayo tyAre ThAkorabhAI desAI holamAM mAro sanmAna samAraMbha yojavAmAM Avyo hato. A kAryakramanA DaoN. kumArapALabhAI preraka hatA. temaNe mArA mitro, sAthIo tathA zubhecchako sAthe aneka miTiMgo yojI samagra kAryakramane opa Apyo hato. A nimitte temaNe pahela karI. zrI anilabhAI bakerI tathA zrI dhIrajalAla sI. zAha vagerenA sahayogathI vidyAvikAsa TrasTanI racanA thaI. vidyA e kumArapALabhAI tathA mArI priya pravRtti che. A TrasTa kaoNlejanA vidyArthIo tathA yunivarsiTInA snAtako mATe aMgrejI bhASA tathA komyunikezananA tAlImavargo yoje che tathA prativarSa eka labdhapratiSTha zikSaNavidne 'sArasvata gaurava evorDa arpaNa kare che. chellA dAyakAmAM DaoN. AI. jI. paTela, pro. pI. sI. vaidya. sva. DaoN. uSAbahena mahetA, sva. pro. sI. ena. paTela, pro. dhIrubhAI ThAkara, pro. bhIkhu pArekha tathA pro. bhoLAbhAI paTelane A evorDa arpaNa karavAmAM Avela che. mArA Atmacaritra pratIti ane pratibiMbanAM lekhana, prakAzana tathA lokArpaNanA pratyeka tabakke zrI kumArapALabhAIe mane je mArgadarzana tathA sahakAra ApyAM che te huM kadIya visarI zakIza nahi. A pustaka mATe temaNe ja bhAvavAhI prastAvanA lakhI che. lokArpaNano kAryakrama emanA ja pramukhapade 1 phebruArI 2013nA roja amadAvAda menejamenTa esosiezananA sabhAkhaMDamAM yojavAmAM Avyo hato ane te khUba saphaLa rahyo hato. mArA jIvanamAM keTalIka kaTokaTInI paLoe Do. kumArapALabhAI mitra tathA mArgadarzaka svarUpe mArI paDakhe UbhA rahyA che. mane kamaranA duHkhAvAnI takalIpha zarU thaI tyAre teo mane 296 mitra, dArzanika tathA mArgadarzaka Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kheDA pAse palANA sAravAra arthe laI gayA hatA. tevI ja rIte mane DhIMcaNanA osTiyoArtharAiTIsanI pIDA thaI tyAre zelbI hospiTalamAM DaoN. vikramabhAI zAha pAse sarjarI karAvavA mATe preraNA ApanAra mitromAM te eka hatA. mArA jIvanamAM DaoN. kumArapALabhAI eka sAcA mitra, dArzanika tathA mArgadarzaka (friend, philosopher and guide) tarIke chavAI gayela che. 26 jAnyuArI 2004nA roja jyAre temane 'padmazrI'no khitAba ApavAnI jAherAta thaI tyAre meM khUba prasannatA anubhavI. mane traNa adA karavAnI eka anerI taka sAMpaDI. jana jAgRti senTara, karNAvatI tathA tene saMlagna cAra ceriTebala TrasTanA upakrame ame 15 phebruArI 2004nA roja DaoN. kumArapALa desAInA jAhera abhivAdanano samAroha yojyo. amadAvAda zaheranA agraNI mahAnubhAvonI upasthitimAM zraddheya zrI AtmAnaMdajI, zreSThI zrI zreNikabhAI kastUrabhAI, DaoN. caMdrakAMta mahetA tathA meM zrI kumArapALabhAInI siddhione biradAvI hatI. A samAroha paNa khUba saphaLa rahyo hato. DaoN. kumArapALabhAI saphaLatAnA unnata zikharo sara karatA rahe te abhyarthanA. (297 rajanIkAnta ela. saMghavI Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mkhazikha sajjaLa mitra zrI kumArabhAI sAtheno mAro vyaktigata paricaya lagabhaga 40 varSa jeTalo jUno che. zarUAtanAM varSomAM ame kuTuMba sahita keTalAka TUMkA pravAso paNa sAthe karelA. A daramyAna temano vadhu paricaya maLyo hato tathA temanI lAgaNI ane sahRdayatAno sAro evo anubhava paNa prApta thayo hato. amArA baMnenAM kAryakSetro alaga hovAthI pachInAM varSomAM vAraMvAra maLavAnuM zakya banatuM nathI chatAM amane bAMdhatI saMbaMdhonI sAMkaLa to eTalI ja majabUta rIte TakI rahI che. zarUAtanAM varSonI vAta karuM to huM koI koI vakhata rAjakAraNa, baMdhAraNa tathA kAnUnI viSayone sparzatA lekho lakhato paraMtu temAM niyamitatA ke koI javAbadArI na hatI. pariNAme lekhana bAbatamAM koI sAtatya jaLavAtuM nahi. 1969-70 daramyAna kumArabhAIe mane protsAhita karyo ke mAre niyamita lakhavuM joIe ane te samaye huM sara ela. e. zAha laoN kaoNleja tathA eca. e. kaoNleja oNpha kaoNmarsamAM vepArI kAyadAo, kaMpanI laoN vagere viSayo bhaNAvato temaja zrI aMbikA gRpamAM paNa kaMpanI sekreTarI tarIkenI javAbadArI saMbhALato hato. tethI A bAbatone sparzatA viSayo upara niyamitapaNe lakhavAnuM temaNe mane sUcana karyuM hatuM. A pachI amArI baMnenI gujarAta samAcAranA zrI bAhubalibhAI zAha sAthe mulAkAta thaI hatI ane temaNe A vicArane vadhAvI lIdho hato. mane yAda che ke gujarAta samAcAramAM cInubhAI Ara. zAha 298 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyado ane samAja vibhAganI 1970mAM zarUAta thaI tyAre enA pahelA lekhanI agAuthI prinTa kADhIne mitrabhAve zrI kumArabhAI jAte mane ApavA AvyA hatA ke jethI mArI khuzImAM teo sahabhAgIdAra banI zake. A pachI mArI kArakirdInA aneka mahattvanA prasaMgoe teoe hamezAM vyaktigata hAjara rahIne mane yogya sanmAna prApta thAya tevAM vaktavyo paNa ApelAM. bIjA zabdomAM kahuM to huM insTiTyUTa oNpha kaMpanI sekreTarijha oNpha inDiyA ane oNla inDiyA menejamenTa esosiyezana jevI rASTrIya saMsthAono pramukha banyo tyAre ane bIjA ghaNA agatyanA prasaMgoe zrI kumArabhAIe mArA mATe darzAvelI lAgaNI ane bhAvanA Aje paNa mArA dilamAM jaLavAI rahI che. atre eka bAbatano ullekha karavAnuM huM khUba ucita mAnuM chuM ke sva. zrI uttamabhAI mahetA sAtheno mAro prathama paricaya karAvanAra kumArabhAI hatA. '80nA dAyakAnA madhyabhAgamAM sva. zrI mahetAsAheba jyAre TorenTane UbhI karI rahyA hatA ane temanI kArakirdImAM saphaLatA maLavAnI zarUAta thaI hatI te varSo daramyAna keTalAka prasaMgoe kumArabhAIe mAro temanI sAthe paricaya karAvyo hato ane tyArabAda amArA saMbaMdho vadhu ghaniSTha banyA hatA. Ama TorenTa jUtha sAthenI mArI lagabhaga daza varSanI kArakirdI mATe ADakatarI rIte zrI kumArabhAI sahayogI hatA tema huM kahI zakuM, kumArabhAI nAnI vayathI ja khUba abhyAsI ane ciMtana karanAra vyakti hatA. temanA pitAno sAhityano vAraso temane prApta thayo hato ane potAnA abhyAsa ane khaMta dvArA temaNe A vArasAne vadhu vikasAvyo che ane Aje teo gujarAtI sAhityanA eka ucca kakSAnA sAhityakAra tarIke sArI evI khyAti meLavI zakyA che, te temanA sau koI mitrone mATe AnaMda ane khuzInI vAta che. eka adhyApaka tarIke paNa teo khUba lokapriya rahyA che ane navagujarAta kolejathI zarU karIne Aje gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavananA adhyakSa tarIkenI temanI majala daramyAna hajAro vidyArthIone temaNe sAruM jJAna ane saMskAra ApyAM che. temAMnAM aneka temane khUba ja Adara ane prema sahita yAda karatA haze te cokkasa che. eka sArA vaktA tarIke tathA jaina dharma ane philasUphInA prakhara abhyAsI temaja ciMtaka tarIke kumArabhAIe ghaNI sArI nAmanA meLavI che. A dizAmAM kArya karatI aneka ucca kakSAnI saMsthAomAM paNa emanuM ghaNuM moTuM pradAna cAlu che ane AMtararASTrIya stare paNa temane aneka sanmAno maLyAM che. temanAM patnI pratimAbahena mATe mane vyaktigata khUba mAna che. teo eka sannArI che ane 299 cInubhAI Ara. zAha Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArabhAInI anekavidha pravRttiomAM teo niraMtara sAtha-sahakAra ane preraNA ApatAM rahyAM che. kumArabhAI ane pratimAbahena baMne khUba ja premALa che ane jeonI sAthe AtmIyatA ane gharobo hoya temane mATe badhuM ja karI chUTavA teo sadA tatpara rahe che. temanA baMne putro ci. kauzala ane ci. nIrava sAthe mAre temanI nAnI vayathI ja paricaya thayo hato. temanI kArakirdI mATe zrI kumArabhAI temane vAraMvAra kahetA ke "kAkA pAse jAo ane temanuM mArgadarzana meLavo." temanA A baMne suputroe maeNnejamenTano abhyAsa karavAnuM pasaMda karyuM hoIne teone paNa mArI sAthe vAtacIta ane carcA-vicAraNA karavAmAM AnaMda Avato hato tema mane lAgyuM che. zrI kumArabhAInA A baMne putro khUba ja saMskArI, premALa ane niSThAvAna che. moTo dIkaro kauzala Aje muMbaImAM che jyAre nAno nIrava yu.esa.e.mAM che. mane zraddhA che ke A baMne bhAIo temanI jiMdagIne jarUra ujvaLa banAvaze. AvA mArA parama mitra ane zubhaciMtaka kumArabhAIne padmazrI'no evaoNrDa enAyata thayo, te amArA jevA sau mitro mATe AnaMda ane gauravanuM parva gaNAya. bahu ucita vyaktine A sanmAna prApta thayuM che. kumArabhAI AvanArA varSomAM temanI pasaMdagInAM kSetromAM haju paNa vadhu noMdhapAtra pradAna karatA rahe ane temanA dvArA samagra samAjanuM hita thAya tathA temanAM satkAryonI suvAsa cAre tarapha vistare tevI mArI hRdayapUrvakanI zubhecchA che. chelle, A ati sajjana zikSaNavida ane sAhityakAranuM samagra kuTuMba sarva prakAranI unnati, yaza ane sukha prApta kare tevI mArI paramakRpALu paramAtmA pAse prArthanA che. 300 nakhazikha sajana mitra Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyIre kadAca kumArapALe kaoNlejanuM bhaNatara pUruM kareluM ane ema.e.no abhyAsa cAlu hato. emanA pitA 'jayabhikhkhu''gujarAta samAcAra'nI IMTa ane imArata' tyAre lokapriya hatI. emanI sAthe cInubhAI paTavAnI 'pAnasopArI' nAmanI kaoNlama paNa gujarAta samAcAra'nI lokapriya kaoNlamomAMnI eka hatI. tyAre sva. kapilarAya mahetA, sva. vAsudeva mahetA jevA variSTha patrakAro 'saMdeza'mAM, jyAre sva. nirUbhAI desAI, baLavaMtarAya zAha jevA pachInI peDhInA variSTha patrakAro 'gujarAta samAcAra'mAM. huM juniyaramAMthI paNa juniyara patrakAra..... ane lekho tathA ravivAranI pUrtinI (tyAre bIjA koI vAranI pUrti nahotI) javAbadArI saMbhALato hato. e vakhate kumArapALa ramatajagata vizeno eka lekha laIne vAsudevabhAI pAse AvyA. vAsudevabhAI emanA paNa guru ane mArA paNa guru. emaNe lekha joyo ane kumArapALane lekha laIne mArI pAse mokalyA. basa. mAro ane emano e pahelo paricaya. 1963nuM e varSa hatuM. Aje 2004nuM cAle che. 40 varSanAM vahANAM vAI gayAM ane emAM ghaNAM badhAM pANI paNa vahI gayAM. huM emano vikAsa joto rahyo ane teo mAro. goSThi thatI rahI. 301 virala viziSTatAo guNavaMta cho. zAha AzrleSa zAha Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta samAcAranI ravivAranI pUrtinA saMpAdananI javAbadArI saMbhALI ane amArI * nikaTatA najIka AvI. dara ravivAranI pUrtimAM emanA be lekho niyamita pragaTa to thAya che paraMtu teo acUka niyamitapaNe pahoMce enI cIvaTa rAkhe. lekhanAM pAnAM vyavasthita, akSara to khAsa vyavasthita, lekha pAcho vyavasthita kavaramAM ja, kavara upara pAchuM nAma-saranAmuM zIrSaka paNa vyavasthita. mAnone cAlIsa varSathI A prakriyA atUTapaNe cAlatI ja rahI che. kumArapALa amerikA gayA hoya ke iMglenDa ke siMgApura ke muMbaI. kadAca kyAreka nAdurasta tabiyata thaI hoya, (joke sAMbharatuM to nathI ke thaI hoya, paraMtu A to zarIra che), paNa lekha Tebala upara emano skUTarasArathi tulasIdAsa bhagata mUkI gayA ja hoya... karaphyu hoya ke tophAna hoya ke varasAdanI helI hoya paNa e krama kyAreya aTakyo nathI. A to emanI vyAvasAyika viziSTatA thaI. jeno huM sAkSI chuM. bIjI emanI viziSTatA eTale paragajupaNuM. bIjAne sahAyaka thavuM. teo atyaMta vyasta hovA chatAM koInA kAmane nA to nahIM ja pADavAnI (e kAma khoTI rItanuM na hovuM joIe.). UlaTAnuM sAme cAlIne mAMgI levAnuM. vyakti vyasta hoya chatAM enAmAM A guNa hoya evuM nathI banatuM, paNa kumArapALamAM e che, pachI e kAma potAnA ke bIjAnA chapAtA pustakanAM prapha tapAsavA jevuM hoya ke pachI bIjA koI parIkSake joyelA peparamAM mAMDelA mArkano saravALo TAMkIne e peparone yogya sthaLe pahoMcADavAnAM hoya! kevAM nAnAmAM nAnAM ane ema juo to bina-mahattvanAM kAma kahevAya chatAM sAme cAlIne mAgI levAnuM (ApanArane paNa zarama Ave evAM A kAma kahevAya), maMgAvI levAnuM ane pAchuM yogya sthaLe pahoMcatuM karavAnuM ! trIjI viziSTatA - upADelI javAbadArInuM DimaDima karyA vinA pUrNapaNe pAlana karavuM. bahu ochA jANatA haze ke gujarAtI vizvakoza jevuM evaresTa caDhavA jevA mahAna kAma pAchaLa kumArapALanA svabhAvagata banI gayelAM mahenata, khaMta, dhagaza ane cIvaTa che. vayovRddha prAdhyApaka ane prinsipAla tathA kumArapALanA pitAzrInA mitra DaoN. dhIrubhAI ThAkara e jJAnanI narmadAne gujarAtamAM phelAvanAra bhagIratha che jemanI pAchaLa kumArapALa UbhA che. gujarAtI vizvakozanA 18 graMtha thayA che ane bIjAM 10 pustako judA judA viSayone lagatAM thayAM che tathA vizvavihAra' nAmanuM eka sAmayika paNa pragaTa thAya che. A bhagIratha kArya jyAre zarU karavAmAM AvyuM tyAre gujarAtanA 'jJAnIo, sAhityakAro, prophesaro hasatA hatA. keTalAka vaLI AzAvAdI hatA e mAnatA hatA ke bahu bahu to becAra graMtha karaze tyAM to hAMphI javAnA. paNa 302 virala viziSTatAo Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pelA svabhAvagata thaI gayelA cAra guNanA kAraNe kumArapALe hAMkyA vinA dhIrubhAI ThAkara ane vizvakozamAM kAma karatAM 40 kAryakaronA sahakArathI 18 graMtha pUrA karI dekhADyA tathA hajI kAma pAchuM cAlu ja che. kAma zarU thayuM tyAre AvA kAma mATe jenAM phAMphAM hoya che e dhananAM sAMsAM hatA. paraMtu agAunI eka gujarAta sarakAre jema gujarAtI sAhitya pariSadane rU. 50 lAkha ApyA ema vizvakoza prakalpane rU. aDhI karoDa ApavAnuM nakkI karyuM. gujarAta sarakAre ja amadAvAdanA usmAnapurA jevA madhyasthaLa vizvakoza vizvavidyA saMkula bAMdhavA jamIna ApI che. makAnanuM kAma lagabhaga pUruM thavAmAM che. kumArapALa (ane prA. dhIrubhAI sahita cAlIsa jaNe) bIjuM kaMI ja karyuM na hoya paNa phakta A eka ja kArya karyuM hoya to paNa samagra gujarAtI prajA ane gurjara girA emanA RNI gaNAya tevuM che. AvuM mahAna kAma karatA hovA chatAM paDadA pAchaLa rahevuM, laoN prophAila rahevuM, chavAI na javuM vagere emanI cothI viziSTatA che. sabhAsaMcAlana jevuM nAnakaDuM kAma hoya to tyAM paNa chavAI nahIM javAno kumArapALano ghaNAe anusaravA jevo guNa che. pAMcamI viziSTatA emanI vastRtvakalA che. Aja sudhImAM jaina dharma vize emaNe jeTalAM ane duniyAbharamAM jeTalI jagyAe vaktavyo ApyAM che eTalAM jaina sAdhuo sivAya bIjA koIe ApyAM nahIM hoya. emanuM vaktavya saraLa, bhArekhama nahIM, hAsyanA chaMTakAvavALuM chatAM abhyAsapUrNa ane vidvattAvALuM hoya che. teo kadI taiyArI karyA vinA bolatA nathI. A vaktavyo to ThIka paraMtu prophesara tarIke vidyArthIomAM lokapriya thavuM e bahu ja agharuM che je emaNe sAdhya karyuM che. emanI chaThThI viziSTatA mUMgA mUMgA sevA karavAnI che. jema vizvakozanA kAryamAM emanA arpaNa vize bahu ochA jANatA haze e ja rIte boTAdanI reDakraoNsa brAnca dvArA sevAnAM yajJakAryo emaNe karyo che e paNa bahu ochA jANe che. dA.ta. bhUkaMpa vakhate badhAnI najare kaccha hatuM paraMtu vaDhavANa, dhrAMgadhrA, haLavada, boTAda vagerenA grAmavistAromAM je tabAhI verAyelI enI tarapha koInuM dhyAna nahIM gayeluM tyAre kumArapALanA mArgadarzanathI boTAda reDakraoNse tyAM rahI kAma kareluM. sAtamI viziSTatA zAMta svabhAvanI che. magajamAM nathI AvatuM ke ATalA badhA vyasta rahevA chatAM, aneka kAmonA bojA hovA chatAM, jAtajAtanAM bhejAo sAthe kAma pADavAnuM hovA chatAM magajane teo ThaMDuM ane manane bhAra vinAnuM agaMbhIra kaI rIte rAkhI zake che? emane koIe kadI moTethI bolatA sAMbhaLyA hoya evuM sAMbhaLyuM nathI. teo emanuM ahita karanArane paNa verabhAvathI nathI jotA. evAonI sAthe paNa Tharela ane saumya rahe che. vinayaviveka ghaNAmAM hoya che paNa kumArapALamAM je hade che e emanI AThamI viziSTatA 303 guNavaMta cho. zAha/AzleSa zAha Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dA.ta. koI ThekANethI teo nIkaLatA hoya ane sAthamAM koI hoya to... teo acUka pUche ja ke kaI rIte (vAhana) AvyA cho ane kyAM javuM che ?... AvuM to ghaNAmAM hoya che paraMtu kumArapALa pelA sAthenAne potAnA vAhanamAM mokalaze ane jAte bIjuM vAhana bhADe karIne jaze athavA potAnuM vAhana pAchuM Ave tyAM sudhI rAha jotA UbhA raheze. bIjuM, bIjAnuM koI kAma potAnAthI thAya evuM nahIM hoya to paNa nA pADavAnuM to e zIkhyA ja nathI.... kAM to e bIjuM koNa karI zake tema che eno vikalpa Apaze athavA nA evI rIte kaheze ke sAmenAne e hA jevI lAge. A navamI viziSTatA javalle ja bIje jovA maLaze. dasamI viziSTatA che emanI gaMbhIratAmAM paNa, dhArmikatAmAM paNa, AdhyAtmikatAmAM paNa hAsyanI vRtti. bhale teo phulaTAima hAsyalekhaka nathI paNa teo vAtacItamAM ke lekhanamAM hAsyanA je caTakA mUke che e emanAmAM rahelI hAsyavRttine chatI kare che. joke mANasa ke koI paNa sarvaguNasaMpanna hotuM nathI... rAma paNa nahotA ane kRSNa paNa nahotA ke gAMdhIjI paNa nahotA, paNa ApaNe AvA mANasamAM rahelA guNo jovAnA guNanI eka viziSTatA rAkhIe emAM kazuM khoTuM nathI. 304 virala viziSTatAo Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasannatAnI sAghanA kumArapALabhAInuM AgavuM vyaktitva saune AkarSe tevuM che. temano janma rANapuramAM ane vatana sAyalA. eTale te saurASTranA sapUta che tenuM be kAraNosara gaurava laI zakAya tema che. rANapura te vakhate svarAjyanA AMdolananA samayamAM jANItuM hatuM, jhaveracaMda meghANI, amRtalAla zeTha vagerenI rASTrIya pravRttithI te dhamadhamatuM hatuM. sAyalAmAM zrImad rAjacaMdranA khAsa anuyAyI sobhAgabhAIthI sAyalAnuM AdhyAtmika vAtAvaraNa paNa jANItuM che. zrI kumArapALabhAIne rASTrIyatA ane AdhyAtmika bhUmino vAraso maLyo che je temaNe dIpAvyo che. mAta-pitAno vAraso paNa temaNe dIpAvyo. temanA pitAnI zIkha barAbara dhyAnapUrvaka amalamAM mUkavA prayAsa karyo che. pitAno sAhitya-vAraso paNa AgaLa dhapAvyo che. pitA karatAM putra AgaLa vadhe evI darekanI icchA hoya che ane e rIte joIe to sAhityanA kSetre teoe ghaNI pragati sAdhI che. temane mitra tarIke mANavA e eka lahAvo che. temanI vicAradhArAmAM temanuM hakArAtmaka valaNa e noMdhanIya pAsuM che. temanA e abhigamathI darekane saMtoSa maLe che. jyAre koI paNa kAma mATe bolAvIe tyAre AvavA mATenI anukULatA karavAnuM ja temanuM valaNa rahe che. bIjA kAryakramamAM rokAyelA hoya to paNa ApaNI anukULatAno vicAra karI teno rasto kADhavA prayatna kare che. mane aMgata rIte evo saubhAgyacaMda zAha 305 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava che ke sI.ena.nA chAtrAlayanA nAnA kAryakramamAM paNa haMmezAM samaya phALavavAno temano abhigama rahyo che. indubahenanI saMsthA pratyenA AdaranA kAraNe ke mArA pratyenA aMgata snehanA kAraNe huM jarUra paDe tyAre temane meLavI zakuM chuM teno AnaMda che. mArA pratye Adara rAkhe che tenuM mane gorava che. temaNe pramANamAM nAnI vayamAM ghaNuM lakhyuM - haju lakhAtuM raheze. A badhuM ja graMthastha thAya to te kevaDuM moTuM prakAzana bane! sAhityanA dareka kSetramAM temanuM pradAna che. bALasAhitya ghaNuM ApyuM. caritra, saMzodhana, anuvAda, saMpAdana, vivecana vagere dareka bAbatamAM teo potAnuM kartavya bajAvatA rahyA che. vizvakozanuM jabaruM kAma paNa hAtha para dharyuM. ramatanuM medAna, AkAzanI oLakha, IMTa ane imArata, pArijAtano parisaMvAda, jhAkaLa banyuM motI, pAMdaDuM ane pirAmiDa vagere kaoNlama dainika patromAM niyamita lakhe che. bhAgye ja koI lekhaka ATalI badhI kolama lakhatuM haze. temanAM ATalAM badhAM rokANa - bhASAsAhitya bhavana, ArTsa phekalTI, vizvakoza, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI vagere aneka javAbadArIo vacce niyamita ATalI badhI kolama mATe te kyAMthI samaya meLavI zakatA haze te prazna thAya tema che. temane jyAre joIe tyAre prasanna citta sAthe hasatA dekhAya, kadAca prasanna rahevAnI kaLA sAdhya karavAne kAraNe ja te ATaluM badhuM kAma karI zakatA haze. samAjopayogI kAmo ane saune zakya teTalA upayogI thavAnuM temanuM valaNa temanA vyaktitvane samRddha banAvatuM rahe che. haju uMmara nAnI che, ghaNuM lakhatA raheze, vaktavyo dvArA kahetA raheze ane navI peDhIne saMskAra ane AdhyAtmikatAnA suMdara vicAro maLatA raheze. temane padmazrIno evaoNrDa yathArtha rIte bhArata sarakAra dvArA maLyo che. padmavibhUSaNano bhaviSyamAM maLe tevI zubhecchA. 306 prasannatAnI sAdhanA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI IMTa ane ImAratanA sarjaka jhaDapabhera eka pachI eka ema aneka pradezo para vijaya meLavI rahelA sikaMdara mATe ema kahevAtuM ke teNe kayA deza jItI lIdhA ema nahi paNa kyA bAkI rahyA e savAla kahevAya, ema zrI kumArapALabhAIe jIvanamAM eka pachI eka ema eTalA badhA evaoNrDa ane pAritoSiko meLavelAM che ke have kyAM bAkI rahyAM - evo prazna thAya. eka ja vyaktine eka ja sthAne ATalA badhA evaoNrDa joIne koI vicAramAM paDe che ke AnuM kAraNa zuM? hA, samajAyuM. badhAM evaoNrDa-pAritoSikonI miTiMgamAM vicAra cAlyo ke khAsa prasaMge ApaNe badhA jaladI maLI zakIe te mATe koI saMskAra-sugaMdhavALA sthaLe ApaNe badhAM sAthe rahI jaIe to kema ? TharAva pasAra thayo ane te badhAM DaoN. kumArapALa desAInA sAMnidhyamAM vasI gayAM! sAhitya, zikSaNa, patrakAratva, samAjasevA, dharmadarzana jevAM kSetramAM padmazrI' sahita aneka evorDa ane pAritoSiko je vipula saMkhyAmAM Do. kumArapALe meLavyAM che teTalAM bhAgye ja bhUtakALamAM ke hamaNAM koIe meLavyAM hoya. AvI virala ghaTanA ke siddhinuM zuM rahasya che? pitAzrI jayabhikhkhae sane 19paramAM gujarAta samAcAramAM "IMTa ane imArata' nAmanI kaoNlama lakhavI zarU karI. sane 69mAM temanuM avasAna thaI jatAM, taMtrIzrInA nimaMtraNathI suputra zrI kumArapALabhAIe te cAlu rAkhI. aneka mahAna puruSoe potAnA ucca jIvanarUpI imAratanuM IMTa bhalUkasaMda 2. zAha (kAmadAra) 307 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para IMTa mUkIne kevI rIte ghaDatara kareluM teno A kaoNlamamAM DaoN. desAI ApaNane supere paricaya karAvatA rahyA che. evA kumArapALabhAIne prasaMge meM prazna karyo ke anya pratibhAonI IMTa ane imAratano Apa varSothI paricaya karAvI rahyA cho paNa khuda tamArI IMTa-imAratano paricaya kyAre karAvazo ? javAbamAM temanuM mohaka, madhura, AchuM smita mAtra. vAta tyAM ja aTakI gaI. paNa mAro A prazna hato ja. temAM prasaMga AvI gayo. zrI kumArapALa desAI padmazrIthI vibhUSita banyA mATe temanAM lekhaka-snehIo temanA mATe kAMI lekha taiyAra kare tevuM nimaMtraNa maLyuM. mArA e ja jIvaMta prazna aMge, A lekha nimitte vizeSa vigata meLavavAnuM jarUrI banI gayuM ane te mATe zrI kumArabhAIno saMparka karatAM, AvI paDelA prasaMga aMgenI potAnI pharaja samajI, potAnI IMTa-imArata - jIvanaghaDatara aMge AdhArabhUta mAhitI ApI jethI ahIM tenI vigata ApavAnuM paNa zakya banyuM che. temanA sAMnidhye vyaktinA jIvanaghaDataramAM bAlyavayamAM, pUrvabhavanA saMskAra uparAMta, sahu prathama mAtApitAnA saMskAronI temanA jIvananI paNa moTI chApa paDe che. A vAta kumArapALabhAInA saMdarbhamAM to ghaNI yathArtha che. mAtApitAnuM jIvana kumArapALabhAInuM ghaNuM ghaDatara thayuM che. mAtApitAnuM jIvana ja mAtra nahi paraMtu temanA mRtyu prasaMge paNa kumArapALabhAIne ghaNuM jIvanapAtheya ApyuM che. mAtApitA aMge vAta karatAM teo kahe che ke mArA jIvanano vicAra karuM to ema lAge che ke pitA karatAM bA pAsethI vadhu zIkhavAnuM maLyuM che. - = - lekhaka tarIkenI saphaLatAmAM pitAnuM, to potAnA vyaktitva-vikAsamAM mAtuzrI jayAbahenanuM pradAna vadhAre che. eka Adarza bhAratIya nArI ane Adarza mAtA tarIke potAnA ekamAtra saMtAnanA jIvanaghaDataramAM Agavo rasa letAM zrI jayAbahena kumArapALane bALapaNamAM ja gAMdhIgItonAM hAlaraDAM saMbhaLAvatAM rahelAM, ane zaurya tathA hiMmatanI pre2ka kathAo kahetAM. jhaveracaMda meghANI, guNavaMtarAya AcArya, amRtalAla zeTha jevA tyAga ane zoryanI kathAo ApanAra A javAMmardonI janmabhUmi ke karmabhUmi - rANapura - saurASTra e ja zrI kumArapALanI paNa mAtRbhUmi. Ama mAtA ane pitAnA temaja mAtRbhUminA zaurya, tyAganA saMskAra gaLathUthImAM ja prApta karI lenAra zrI kumArapALe jIvananA prAraMbhe ja, agiyAranI vaye to 'jhagamaga' nAmanA bAlasAptAhikamAM, deza mATe balidAna ApanArA krAMtivIranI kAlpanika kathAo ApavAnI zarUAta karIne potAnI lekhaka tarIkenI kArakirdI zarU karI dIdhI. kumArapALabhAIne bAlyavayathI mAtAno A sadguNa vaibhava vArasAmAM maLyo - mAtAnuM bhAvasabhara Atithya, vyavahArakuzaLatA, garIbo ta2pha bhAre hamadardI, sahanazIlatA, vAtsalya dvArA sahunAM hRdaya jItI levAnI zakti, game teTalA kAryabojano kadI kaMTALo nahi, vikaTa saMjogomAM ya aDaga hiMmata - bhAMgI na paDavuM - e rIte jIvananI viSamatAone zAMtithI 308 jIvananI IMTa ane imAratanA sarjaka Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAvIne AnaMdabhera jIvavAno kImiyo, nabaLA mATe anukaMpA vagere - DaoN. kumArapALa desAImAM AvA je sadguNo ApaNane jovA maLe che te temane mAtRcaraNethI prApta thayA che. pitAzrI bAlAbhAI desAI - upanAma jayabhikhkhae samagra jIvanamAM ane sAhityasarjanamAM mUlyaniSThA ane saccAInI avicaLa upAsanA karI hatI. kumArapALabhAImAM paNa jIvana ane sarjanamAM ApaNane bhArobhAra mUlyaniSThA ane saccAIno je raNakAra jovA maLe che te temanA pU. pitAzrIno adbhuta vAraso che. lagnajIvananI zarUAta, Arthika sthiti bahu sAdhAraNa chatAMya amadAvAdanA zaherI jIvananA kharcAmAMya zrI jayabhikhkhanI evI pratijJA ke mAre pitRka saMpatti bilakula levI nahi ane nokarI kadI karavI nahi. pitRka saMpatti nahi levAnI vAtamAMya patine zrI jayAbahenano saMpUrNa sahakAra maLe che - kevI Adarza bhAratIya nArI ! Ama pitAnI sahAyathI paNa dUra rahevAnI athavA to potAnA AtmabaLe ja AgaLa vadhavAnI zrI jayabhikhunI khumArI dAda mAgI le tevI che. pitAnI e ja khumArI zrI kumArapALamAM paNa avataraNa pAmelI A prasaMgamAM joI zakAya che : agiyAra varSanI vaye kumArapALa desAI potAno AraMbhano lekha bALa-sAptAhikanA taMtrIne mokale che. potAnA lekhanI guNavattAne AdhAre ja te chapAya to chapAya. paNa lekhakanA pitA tarIke "jayabhikhkhanuM pratiSThita nAma joIne temanI asarathI te chapAvo na joIe, evA vicArathI prerAIne zrI kumArabhAIe lekhaka tarIke mAtra ku. bA. desAI nAmathI lakhANa mokalAvyuM. A joIne saheje yAda AvI jAya ane tulanA thaI jAya ke pitAnA nAmanA sahAre - vidhAnasabhAnA ane lokasabhAnA umedavAra banavA mATe AjanA rAjakAraNamAM) suputronI ceSTA - avirata dhamapachADA kyAM ane A sArasvataputranI ceSTA kyAM! akhabAromAM kaoNlamalekhana uparAMta, potAnA kaoNlejanA abhyAsakALa daramiyAna sAthe sAthe bALasAhitya temaja I. sa. 1965thI graMthalekhana paNa kumArapALa zarU karI de che. tyAranA smaraNomAM kumArapALabhAI pAsethI jANavA maLe che ke potAnA jIvanaghaDataramAM ane sAhityasarjanamAM, samartha pratibhAo ke guruvaryo - zrI umAzaMkara jozI, zrI nagInadAsa pArekha, zrI dhIrubhAI ThAkara, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI, patrakAra vAsudeva mahetA vagerenI temanA jIvana para noMdhapAtra preraka asaro paDelI che. teonuM smaraNa temane Ajeya bhAvavibhora banAve che. - kumArapALabhAInA jIvanamAM ghaDatara ane caNataramAM zakavartI asara karanAra, jIvananA sahuthI agatyanA prasaMga para have ApaNe AvI pahoMcIe chIe. agAu ApaNe noMdha to karI ja che ke kumArapALanA ghaDataramAM mAtApitAnA jIvanamAMthI je maLyuM paraMtu temanA mRtyuprasaMgamAMthI paNa zrI kumArapALane ghaNuM jIvanapAtheya maLyuM che. potAnA pU. pitAzrInA avasAna-prasaMgane varSo bAda paNa smRtimAM lAvatAM kumArapALa noMdhe 309 malkacaMda 2. zAha (kAmadAra) Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che: "keTalAya varSonuM kALacakra pharI gayuM hovA chatAM Aje paNa 1969nI covIsamI DisembaranI sAMjanI pratyeka kSaNa eTalI ja tIvratAthI anubhavAya che. e sAMje mArA pitA para hArTaeTekano gaMbhIra humalo thayo ane e thoDI miniTomAM to mArI AkhI sRSTi uparataLe thaI gaI. DokTara AvyA paNa kazuM kAragata na nIvaDyuM. pitAzrIe vidAya lIdhI. mArA mAthe dhoLe divase vIjaLI paDI! khare bapore madharAta thaI, ekAeka koI DuMgara mAthA para tUTI paDe ane DuMgaranI zilAo satata mAthA parathI gabaDatI hoya evo anubhava thayo. AnuM kAraNa e ke meM mAtra chatrachAyAsamA pitA ja gumAvyA na hatA balka eka jigarajAna mitre paNa ekAeka hAthatALI ApI vidAya lIdhI hatI!" be divasa sudhI emanI smRtimAM kumArapALa jamI zakyA nahi tyAre sahuthI vadhAre duHkhI, vidhavA mAtA jayAbahena apUrva hiMmatathI zrI kumArapALanI pAse jaIne kahe che: "tuM siMhanuM saMtAna che. tuM Ama kAyara na thA. mane jo huM keTalI hiMmata rAkhuM chuM." kumArapALa desAI kahe che ke "sAce ja, mArI bAnI hiMmatane joIne huM cakita thayo hato. mRtyunA eka mAsa pUrve, tA. 24 navembare zrI jayabhikhkhae potAnI rojanIzImAM 'vidAyasaMdeza' lakhI rAkhelo. te A prasaMge vAMcavAmAM Ave che: "mRtyunI ghaTanAno zoka na karavo, gaMbhIratA rAkhavI, bhajana yA dhUna calAvavI, vaidhavyanAM koI cihna paNa na rAkhavAM, maraNanA koI vyavahAra na karavA, prabhubhajana avAranavAra rAkhavAgarIbane bhojana, pArevAne jAra, gAyane cAra nAkhavI; bane tyAre tIrthayAtrA karavI. jiMdagI jAtrA jevI, rAjA-mahArAjA jevI gaI che, pAchaLa te rIte hasate moDhe rahevuM." emanA A vidAya saMdezanuM aMtima vAkya hatuM: 'sahue agarabattI jenuM jIvana jIvavuM? kumArapALa kahe che ke pitAjInA jIvananI suvAsano anubhava to tyAre thayo ke jyAre temanA avasAna pachI keTalAya lokoe AvIne jIvananI kaTokaTInI paLe emaNe karelI gupta madadanI vAta karI. pitAjIno aMtima vidAya-saMdeza hato : "sahue agarabattI jevuM jIvana jIvavuM saMdezane vigatathI samajIe to ema kahevA mAge che ke agarabattI jema tenA jIvanamAM sugaMdha ja prasAre che tema mANase paNa potAnA jIvanamAMthI saMskAra-sugaMdhano ja sarvadA, sarvathA prasAra karavo joIe. vizeSa artha ema paNa thAya ke agarabattI pote baLIne - takalIpha veThIne - paNa bIjAne to sugaMdhanuM ja pradAna kare che tema mAnavIe paNa svArthanA bhoge paNa bIjA pratye to saMskArI - sugaMdhI vartana ja rAkhavuM. sarvodayanI ke gujarAtanA mUkasevaka ravizaMkara mahArAjanI bhASAmAM A saMdezAno saraLa artha Avo thaI zake ke "haMmezAM ghasAIne UjaLA thaIe'. ema kahevAya che ke svAti nakSatramAM varasAdanuM jaLabiMdu chIpa para paDe to te biMdumAM motI pAke che, biMdu motI svarUpe sthira thAya che tema jIgarajAna mitra jevA pitAjInI ciravidAyathI zokasaMtapta - nirmaLa - punita banelA kumArapALanA yuvAhRdayarUpI svAti nakSatramAM pitAjInA 310 jIvananI IMTa ane ImAratanA sarjaka Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidAya-saMdeza (sahue agarabattI jevuM jIvana jIvavuM)rUpI upadezabiMdu paDe che ane tethI te motI' svarUpe palaTAI jAya che matalaba ke 27 varSanI bharayuvAnavaye prApta thayelo A saMdeza kumArapALanA saMskArI hRdayane eTalo to gADha sparzI jAya che ke bAkInA samagra jIvanane sugaMdhamaya ja rAkhavAnA temanA saMkalpanuM te atUTa pAtheya banI rahe che. kumArapALa te aMge sUtrazailImAM kahe che : vidAya saMdeza banyo jIvanasaMdeza.' - kALanA pravAhamAM saMkalpa jhAMkho paDe ke lupta na thaI jAya te mATenI zrI kumArapALa mATenI, pU. pitAjInA avasAna jevI bIjI vedhaka ghaTanA te pU. mAtuzrI jayAbahenanA avasAnane sane 1990mAM lAMbI bImArInI asahya vedanA chatAM pUrI svasthatA, samatAthI ciravidAya le che. 'ghasAIne UjaLA thavAnI', zrI kumArapALanI bhAvanAomAM A duHkhada ghaTanA vadhu prANa pUre che. kumArapALa kahe che ke "Aje mAtApitAnA mRtyunI e ghaTanAo cittamAM eTalI ja tAjI che. mAnavacittamAM A ghaTanA jevI gherI chApa bhAgye ja bIjI koI paDatI hoya che. ema lAge ke emaNe emanA jIvanathI keTaluM badhuM ApyuM ! are ! mRtyuthI paNa ApaNane keTalA nyAla karI dIdhA !' vidyArthI tarIke zaizavakALathI ja zrI kumArapALabhAI potAnAM jIvanaghaDatara mATe satarka ane gaMbhIra hatA. bhAratIya saMskRtimAM Adarza vidyArthI mATe jarUrI manAyelA A pAMca guNo - vidyAgrahaNamAM kAgaDA jevI caMcaLatA, bagalA jevuM vidyAprAptimAM ekAgra dhyAna, zvAna jevI alpa nidrA, alpAhAra ane saMyama - temanA AcAramAM hatA. kAkaceSTA bakadhyAnaM zvAnanidrA tathaiva ca alpAhArI, viSayatyAgI, vidyArthIpagvalakSaNam / / vidyArthIne pramAdapoSaka vadhu ezaArAma na hoya. subhASitakAra kahe che : sukhArthInaH kutaH vidyA vidyArthInaH kuta sukham / sukhArthIvA tyajeta vidyAm vidyArthI vA tyajeta sukham / sukhasagavaDonA bhogIne vidyAprApti kyAMthI hoya ane vidyArthIne ezaArAma kevA ? sukhArthIe vidyAprAptinI AzA choDI devI joIe athavA vidyArthIe ezaArAmanI lAlaca choDI devI joIe. ApaNA kumArabhAI bAlyavayathI ja ezaArAmathI bacatA rahI, vidyAprAptine vahAlI gaNanArA rahyA che ane Ajeya zrI kumArapALa potAne vidyArthI sama ja mAne che ane tethI kahe che ke mAre Ajeya ravivAra jevuM kAMI hotuM nathI; balke, ravivAre zAMti hovAthI vizeSa kAma karatA hoya che. eno artha e nahi ke AjanA aneka vidyArthIonI jema ujAgarA karIne vAMcavuM ke sAhityasarjana karavuM. zrI kumArapALabhAImAM prAraMbhathI ja potAnAM badhAM kAryo mATenI dIrghadraSTipUrvakanI AyojanakalA rahelI che. AvA pUrvaAyojanane kAraNe vidyArthIkALamAM paNa parIkSAnA divase paNa kahI zakatA ke "UMgha to pUrI levAnI; ujAgarA karavAnuM nathI zIkhyo' - matalaba ke jIvanabhara avirata sAhityasarjana, paNa badhuM AyojanapUrvaka. 311 malukacaMda 2. zAha (kAmadAra) Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALabhAIe AjasudhImAM je vipula sAhityanuM sarjana karyuM che, sAthe sAthe akhabAromAM aneka kaoNlama calAvatA rahyA che, uparAMta yunivarsiTInA vargo levA, aneka saMsthAonI kAmagIrI saMbhALavI, aneka sthaLoe pravacano ApavA javuM vagere keTalAMya kAmo, daSTipUrvakanI AyojanakalA sivAya, sukhArthIno bhoga ApyA sivAya banI ja kema zake - e spaSTa che. tAjetaramAM ja padmazrIno gauravabharyo evorDa prApta thavAthI, zrI kumArapALabhAInA jIvanakavanane jANavA vAtAvaraNamAM eka jijJAsA jIvaMta banelI che tyAre e prazna thAya ke evAM kayAM viziSTa tattvoe kumArapALabhAIne ATalI badhI UMcAIe sthApita karI dIdhAM che. eka siddhahasta lekhaka - sAhityakAra hoya, sAthe sAthe pote prakhara vaktA hoya, vicAranA pracAra mATe akhabAro hoya, potAnI sarjelI saMsthAo-maMDaLo hoya - AvI ghaNI badhI bAbato bhegI thaIne mAnavIne moTo' banAvI, samAjamAM vyApaka kIrti meLavI Ape che. potAnI lAyakAtathI ke puruSArthathI zrI kumArapALane jIvanamAM AvI badhI suvidhAo to maLI ja che, paraMtu temane dezavidezamAM sarvAgI ane nitya vRddhi pAme rahelA mahAna yazanI prApti thavAmAM mArA mate mukhya be tattvo-bAbato - e agatyano bhAga bhajavela che. (1) eka to kumArapALanI vyApaka dRSTi - vyApaka jIvanadarzana. dharatI para rahIneya, niraMtara AkAzanI oLakha mATenI ja temanI talapa rahI che. vargakhaMDamAM vyAkhyAna ApatI vakhateya, amadAvAda, gujarAta, bhAratane lakSamAM rAkhavAnI sAthe temanI najara tethIya dUra kSitijanI pele pAranA "satyane dhyAnamAM levAnuM cUkatI nathI. TUMkamAM temanA vaktavyamAM vizva sAtheno anubaMdha hoya che eTale temanI vANI nyAta-jAta, pradeza-dezanAM khaMDita satyone atikramIne, AgaLanI vizvazAMtinI vAta kare che, e rIte kumArapALanuM jainadarzananuM jJAna vizvadarzananuM jJAna banI gayuM che. jenadarzanano mukhya siddhAMta ahiMsA paramo dharma. e ahiMsA bhagavAna mahAvIra, zrImad rAjacaMdra, mahAtmA gAMdhI vagere dvArA parAmarza pAmIne sarvodayanI janetA rUpe kumArapALabhAI aMtaranA UMDANamAMthI, potAnI prakhara vastRtvazailImAM pazcimanA jagatanI sAme rajU kare che. aNubaoNbathI thanArA sarvanAzanA bhayathI dhrUjI rahelA A pazcimanA jagatane mATe kumArapALabhAInI A rajUAta bahu prastuta ane tethI asarakAraka banI jAya che. Ama dharmanA ane saMskRtinA vyAkhyAna nimitte zrI kumArapALabhAI vizvazAMti - vizvaprema - vAtsalyano hRdayasparzI saMdezo ApI zake che. Ama videzomAM rahelA bhAratanA jenone jainadarzananI vAta karavAnA nimitte I. sa. 1984thI kumArapALanA videza pravAsa zarU thAya che. tyAre kumArapALabhAI eka kaoNlejamAM prAdhyApaka mAtra hatA. videzamAM vizvanetAnA mukhe zobhe tevI vizvazAMtinI moTI moTI vAto karavAnI temanI zI hesiyata? bahArathI bhale nAnA netApada vinAnA) paNa mastaka ane hRdayamAM vizvazAMti - ahiMsAnuM jvalaMta svapna - tethI kumArapALa moTI moTI vAto karI zakatA. jema 312 jIvananI IMTa ane ImAratanA sarjaka Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikAgonI sarvadharmapariSadamAM svAmI vivekAnaMdane koI khAsa jANe nahi - jarAka ja bolavAnI chelle chUTa maLelI paNa temanA aMtaranA svAmIpaNAmAMthI nIkaLelA eka ja vAkya zrotAone khUba ja prabhAvita karI dIdhelA, tema zrI kumArapALamAM aMtaranuM sattva ahiMsAdharma ane vizvazAMti mATenI aMtaranI ArajhU - jIvaMta hatI tethI teo tyAM "vardhamAna thatA rahI prativarSa videzamAM pravacano mATe AmaMtrita banatA rahyA. (2) bIjuM kAraNa videzamAMnI kAmagIrIthI prabhAvita thayelA lokoe, temanuM aneka evaoNrDothI sanmAna karI, temanA vaphtatvane anurUpa temane moTA gajAnA netApade mUkI dIdhA. eTaluM ja nahi paNa tyArathI dara varSe temane iMglenDa, amerikA, beljiyama, pUrva AphrikA, siMgApora, hoMgakoMga vagere dezomAM pravacano mATe eTalAM badhAM nimaMtraNo rahe che ke bhAratamAM temanA snehIoe ema bolavAnI jarUra rahe che ke "kumArapALa hamaNAM bhAratamAM che!" aneka evorDa ane pAritoSiko meLavI temaja AMtararASTrIya saMsthAomAM ko-orDineTara tarIke uttama kAmagIrI dvArA kumArapALabhAIe je suyaza ane pratiSThA prApta karyA che, temAM AvI jainadarzananAM pravacano mATe videza javAnI taka ane tevA temanAM vyaktitvane barAbara Adara Ape tevA temane maLelA aneka evaoNrDo, AvA badhA suyoga to anya vyaktine pharI durlabha ja ne... e rIte niyatie paNa zrI kumArapALane sarvocca kahI zakAya tevA mUrdhanya sthAne goThavavAmAM kRpAkaTAkSa karela che tema kahI zakAya. sarve guNA: kAJcanam aashrynte| e sUtranA satyane lakSamAM laIe tyAre vidvAna sarvatra pUjete ! e ukti jhAMkhI paDatI lAge; mazkarI lAge, paNa vidvAna kumArapALane vyavahArajagatamAM paNa je sanmAna maLI rahyuM che te najaramAM laIe to vidvAna sarvatra pUkyate - e sUtra caritArtha thatuM lAge, sAcuM lAge. moTA' thavAnI paNa be rIte che : (1) eka to potAnuM ghaDatara-caNatara karatA rahIne, AtmavikAsa karatAM karatAM mahAna thavuM. AmAM potAnI jAtano vikAsa karavAno hoya, potAnI lITI - lAina - moTI banAvatA javAnI hoya che. potAnA AtmavikAsanI - 'moTA' thavAnI A sAcI rIta che. (2) bIjI rIta - emAM potAnI Atmazuddhi, mahenata karI pragati sAdhavAne badale, pote moTA dekhAvA, potAthI moTA gaNAtA hoya tenI niMdA dvArA teo "moTA nathI ema pracAra karavo. saraLa bhASAmAM kahIe to potAnI lITI moTI karavAne badale sAmAnI lITI niMdA, kuthalI dvArA) thoDI kApI nAkhavI. e rIte pachI potAnI lITI moTI dekhAya ! rAjakAraNIonI A rIta che. cUMTaNImAM pote vadhu yogya umedavAra che ema batAvavA sAmA pakSanA umedavAranI niMdA dvArA tenI lITI - lAina - kApI nAkhe che. DaoN. kumArapALanA jIvanamAM teo moTA-mahAna thayA te prathamanI rIte ja : jIvanamAM 313 malkacaMda 2. zAha (kAmadAra) Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaDatara ane caNatara - eka pachI eka IMTa mUkIne kramazaH vikAsa karyo. paramasakhA jevA pU. pitAjInA nirjIva deha sAme - agarabattInA jevuM jIvana jIvavuM' - evo vidAyasaMdeza sAMbhaLanAra suputra kumArapALa lakhe paNa che ke vidAyasaMdeza banyo jIvanasaMdeza'.... evI vyakti paNa agarabattInI jema jAtane kaSTa veThIne paNa sugaMdhI - sugaMdhIvALuM sevAbhAvI jIvana ja jIvene. koI jijJAsunA praznanA javAbamAM kumArapALabhAIe evI hRdayabhAvanA vyakta karelI ke prabhune mArI prArthanA rahI che ke avasAna bAda punaH janmamAM paNa 'samAjane upayogI evuM mUlyaniSTha sAhitya racI zakuM. AdhyAtmika jIvana jIvI zakuM; graMthonA rahasya para ciMtana karI zakuM tathA dharmanI sAcI vibhAvanA pahoMcADI zakuM.' Ama pitAjInA agarabattI jevA sugaMdhI samAjanI sevAmAM mAtra A jIvana ja nahi paNa bhavobhava tevA ja paropakArI jIvananI kumArapALabhAI jhaMkhanA kare che. sAce ja parovArAya saMtA vidyutaya: - te ja A. - moTA' ane mahAna mANasamAM eka taphAvata hoya che. sanmAna, pada, sattA maLI jatAM moTAne abhimAna sparzI jAya che. AvA lokone mATe adhUro ghaDo chalakAya - e kahevata che. joke 'mahAna'ne abhimAna sparzI zakatuM nathI. e rIte kumArapALanuM UMDuM, sarvAMgI ghaDatara hoI, temanI 'mahAna' pratibhAne abhimAna sparzI zakatuM nathI. bIjI rIte kahIe to 'AkAzanI oLakha'mAM ja dRSTi lagAvI rahelA zrI kumArapALa jevA potAne pote to 'mahAna' kaI rIte samaje - ane tethI temane tenuM abhimAna paNa kevI rIte sparze ? mahAna philasUpha emarsana kahetA ke bIjAnI sAme kAma pADatI vakhate huM haMmezAM yAda rAkhuM chuM ke "e vyakti koI eka bAbatamAM to mArA karatAM vizeSa caDiyAtI che.' zrI kumArapALanA vartanano tarIko - eMgala - paNa Avo ja che, tethI temane mithyAbhimAna sparzI zakatuM nathI. ane temano 'ahaM' ke 'moTAI' sAmenAne vAgatAM nathI. UlaTuM sAmenAmAM potA mATe sneha-AdarabhAva janmAve che. kumArapALabhAInA khIlelA A jIvanaudyAna ke jIvanayajJamAM emanAM jIvanasAthI bahena zrI pratimAbahenano mUka phALo che, enI noMdha lIdhA sivAya A lAMbuM lekhana paNa adhUruM ja gaNAya. bhArata sarakAranA copaDe Aje zrI kumArapALabhAI 'padmazrI' hoya e bhAre moTI gauravabharI ghaTanA che, paraMtu dIrghadraSTAonI najara to jue che ke zrI kumArapALabhAI AvatI kAlanA 'bhArataratna' che. evA zrI DaoN. kumArapALa desAIne, AjanA zubha prasaMge dIrgha nirAmaya jIvananI zubhecchA saha - 'sarvamAMgalya'nI ApaNA sahunI zubhecchA. 314 jIvananI IMTa ane imAratanA sarjaka Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgRti kAryamAM pariNamavI joIe. bALapaNathI mane ziSTa, sattvazIla ane jIvanalakSI sAhitya mATe vizeSa ruci eTale DaoN. kumArapALabhAInAM pustako ane anya lakhANo rasathI vAMcatI. sAthe sAthe emanI anekavidha pravRttio, emanI saphaLatA ane siddhi vize paNa avAranavAra vAMcatI. | mArA gharanI sAme ja vikhyAta jaina upAzraya che tyAM koI paNa jene sAMskRtika kAryakrama hoya, koI vidvattAbharI goSThi hoya ke mAtra paMDitonI miTiMga hoya kumArapALabhAI kAyama tyAM AdarabharyuM sthAna zobhAvatA hoya. janmabhUmi-pravAsI'nI mArI kaTAra vAstavanI vATe mATe emanA vize eka lekha taiyAra karavAnA nimitte emane be vAra maLavAnuM thayuM tyAre emano saujanyazIla, utsAhI, vivekI, sahakArabharyo svabhAva tathA ekasAthe aneka kAryo supere saMpanna karavAnI emanI cokasAIbharI kAryapaddhatino khAsa paricaya thayo. dhArIe to emanA vize eka pustikA taiyAra thAya eTalI mAhitI emaNe nikhAlasatA ane sAhajikatAthI ekadama thoDA samayamAM ApI hatI. kArakirdInA AraMbhakALathI ja rASTrIya ane AMtararASTrIya stare prathama kakSAnA gauravaprada aneka evaoNrDo emane maLyA che. bahumAna thayAM che paNa eno bhAra emanAM vANI ke vartanamAM kyAMya vartAto nathI. 194ramAM janmelA kumArapALabhAIne 1965mAM ApaNA vaDApradhAna lAlabahAdura zAstrI avaMtikA guNavaMtA 315 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vize lakhelA pustaka "lAla gulAba mATe gujarAta sarakArano prathama puraskAra prApta thayo. e pustakanI 60 hajAra nakalo capocapa vecAI gaI hatI. e samayathI kizoro ane yuvAnonAM diladimAga para Do. kumArapALa desAI chavAI gayA ane kumArapALabhAIe paNa jANe gujarAtane saMskArasamRddha karavAno nirdhAra karyo hoya ema eka pachI eka sattvazALI pustako ApatA ja gayA. emanuM apaMganAM ojasa' pustaka eTaluM joma ane jussAbharyuM hatuM ke emAMthI preraNA pAmIne traNa aMdha vyaktio potAnA aMdhatvanI paravA karyA vinA giranAra pahADa caDI AvyA. A mUlyavAna pustakanI prastAvanA pU. zrI moTAe ane Amukha vijaya marcanTe lakhyAM che. deza, samAja ke mAnavatA khAtara potAnA jIvanane hoDamAM mUkyuM hoya ke Ahuti ApI hoya evA dhIra, vIra, udAtta narapuMgavonI vAto kahetAM saMkhyAbaMdha pustako emaNe lakhyAM che. A kathAomAM kyAMya kalpanA ke anumAna nathI, hakIkatanI khAtarI karavA jAte sthaLa para gayA che ane satyanuM saMzodhana karIne ja lakhyuM che. A sAhitya vAcakanA hRdayane sparze che, nita preraNA Ape che. kAyama tAjagIsabhara lAge che. AvuM sAhitya kadI jUnuM nathI thatuM. kumArabhAIne zorya ane tyAganI vAtonuM ajaba AkarSaNa che. ane kema na hoya ? vIronI bhUmi saurASTranuM rANapura emanuM janmasthaLa che. meghANI, dhUmaketu, guNavaMtarAya AcArya, dulA kAga jevA dharakhama sAhityakAronuM zaizavathI ja sAnnidhya sAMpaDyuM hatuM. ane loko Ajeya jemanAM pustako sneha ane AdarapUrvaka vAMce che evA khamIravaMtA sAhityakAra jayabhikhkhanA teo putra che. potAnuM lakhANa pitAnA nAmanA lIdhe na chapAya evAM svamAna ane khumArInA lIdhe emanuM prathama lakhANa ku. bA. desAInA nAmathI emaNe mokalyuM hatuM. 1953mAM emanA pitAe zarU karelI kaoNlamo, pitAnA avasAna pachI taMtrIe emane lakhavAnuM kahyuM. "IMTa ane imArata', e kaoNlama Aja dina sudhI emanA hAthe saphaLatApUrvaka lakhAya che. emanA pitAjIno saMkalpa hato ke pote paitRka saMpatti leze nahi ne potAnA saMtAnane saMpattino vAraso Apaze nahi. kumArapALa kahe che, pitAjIe traNaso pustako lakhyAM che. emanA avasAna bAda koI pustakamAMthI pAMca rUpiyAnI noTa to koImAMthI dasa rUpiyAnI noTa maLe. ema kula sADA traNaso rUpiyA maLyA che." AvA siddhAMtaniSTha, nirbhIka pitAno Apane kevo anubhava ?" temano eka jAtano prabhAva hato, chatAM mArI sAthe kAyama mitravatuM premathI vartatA. ame khUba vAto karatA atyAre kumArapALabhAI gujarAta yunivarsiTImAM gujarAtI vibhAganA adhyakSa che. 316. jAgRti kAryamAM pariNamavI joIe Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yunivarsiTInA ArTsa phaeNkalTInA DIna tarIke aneka navA navA abhyAsakramonuM Ayojana kare che ane vizvabhAratI yunivarsiTI, lADanUmAM jainadarzananA pIeca.DI. gAiDa che. ATalA kAryabhAra sAthe emanuM sAhityasarjana ekadhAruM cAle che ane e sarjana kevuM vaividhyapUrNa che ! vArtAsaMgraho, vivecanasaMgraho, jaina dharmanAM rahasyo ujAgara karatAM ciMtanAtmaka pustako, madhyakAlIna gujarAtI sAhitya paranA saMzodhanAtmaka lekho. bhagavAna mahAvIrasvAmI ane zrImad rAjacaMdranA abhyAsathI jIvana ane jagatane jovAnI navI draSTi emane maLI. mahAvIrasvAmI eka kumAra tarIke potAnA kuTuMbamAM kevI rIte rahetA hatA tenI vAta temaNe lokone kahevA mAMDI. Adarza kuTuMbajIvana kevuM hoya eno khyAla teo ApavA mAMDyA. temano dharma taraphano abhigama sAva judo che. teo zuSka tattvajJAnamAM nathI mAnatA. jaina dharma e jIvanazailI che. dharma jIvanamAM vaNAI javo joIe. bhagavAna mahAvIra UbhA rahIne dhyAna karatA, khullI AMkhe dhyAna karatA, pharatAM pharatAM dhyAna karatA e vAtanuM hArda teo lokone samajAve che. svastha taMdurasta nirogI jIvana jIvavA mATe zAkAhAra uttama che ema vaijJAnika dRSTie teo samajAve che. emanuM pustaka Stories From Jainism 52dezamAM TeksTa buka tarIke vaparAya che. insTiTyUTa oNpha jainolojInA teo ko-oNrDineTa2 che. duniyAnA dezomAM jaina dharmane sthAna apAvavAmAM teo saphaLa thayA che. pAMce khaMDanA jaina pratinidhio iMglaeNnDanA bakiMgahAma paeNlesamAM prinsa philipane maLyA ane jaina dharmamAM paryAvaraNa vize mAhitI ApI. mAtra vIsa miniTa mATe apAyelI e mulAkAta eka kalAka ne vIsa miniTa cAlI. tyAMnAM akhabAromAM ane bIjAM prasAraNa-mAdhyamomAM enI noMdha levAI. kumArapALabhAI nirbhIkatAthI kahe che : jaina samAja vAstavika paristhiti ane enA itihAsathI dUra che, ahiMsAnA nAme e bhIru thaI gayo che. kyAreka e dhanano apavyaya kare che.' videzomAM teo jyAM pravacana karavA jAya che tyAM lAibrerI thAya che. saMzodhana ane adhyayana mATe skaoNlarsa phaMDa thAya che. samAjane upayogI praoNjekTo thAya che. teo mAtra jaina dharma para ja nahi, paNa bhUMDakopaniSada, rAmAyaNa ane gItA para paNa pravacano Ape che. teo emanI vAtomAM tattvajJAna evI rIte mUke che ke mANasanAM hRdaya-manane sparze, buddhine pahoMce ane jIvanamAM Utare, jIvanane zreSThatAnA mArge vALe. AjathI so varasa pahelAM AphrikA gayelA ane tyAMnA AdivAsI jIvana jIvatA Aphrikana loko udyoga kare e mATe prayAsa karanAra eka mAnavatApremI naravIra zrI premacaMda vrajapALanI 317 avaMtikA guNavaMta Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanakathA kumArabhAIe lakhI. bhulAI gayelA e zreSThIvaryanI jIvanakathA mATe AdhArabhUta vistRta sAcI mAhitI meLavavA kumArabhAI jAte AphrikA gayA hatA, e pradezomAM jAte pharyA hatA ane keTalAya mANasone maLyA hatA. 1893mAM amerikA ane iMglaeNnDa jaIne dharma para kula 535 vyAkhyAno ApanAra vIracaMda gAMdhI para emaNe varlDa pArlAmenTa oNpha rilijansamAM mananIya vaktavya ApyuM. itihAsanA pravAhamAM bhulAI gayelA ke vaNanoMdhAyelA mahAna mANasono pharI eka vAra teo prajAne paricaya karAve che. cha copaDIno abhyAsa karanAra ane 131 graMtha racanAra AcArya buddhisAgarasUrIzvarajI mahArAja ane karuNAnA sAgara samA kailAsasAgara mahArAjanAM jIvanacaritro temaNe lakhyAM che. teo AphrikA gayA tyAre nAirobInI jhUMpaDapaTTI jyAM 60% eiDjhanA dardIo che tyAM gayA hatA. roga ane daridratAmAM sabaDatA tyAMnA loko para eka navalakathA lakhavAnuM teo vicAre che. "kyAMthI maLyuM AvuM anukaMpAzIla haiyuM ?" "mArI mAtAnI dena che.'" kumArapALabhAIe mAtAnI smRtimAM anukaMpA TrasTa karyuM che je garIbone sahAya kare che. pitAnI smRtimAM teo jayabhikhkhu sAhitya TrasTa' calAve che je pustakaprakAzana uparAMta azakta, vRddha, apaMga lekhakone Avazyaka sahAya pahoMcADe che. saMsthAonI sthApanA ane vahIvaTa mATenAM ajaba sUjha, zakti ane utsAha emanAmAM che, je kArabhArI dAdAno vAraso haze ? emanA dAdA varasoDAnA kArabhArI hatA. anekavidha pravRttio vacceya kumArapALabhAIno 2matano zokha jaLavAI rahyo che : 1962thI e spaoNrTsanI kaoNlama lakhe che. emanI pustikA 'hAu Tu ple krikeTa'nI eka lAkha nakalo vecAI che. adhyayana, adhyApana, ciMtana, saMzodhana. saMpAdana, lekhana, vivecana, anuvAda, pravacana, 'vahIvaTa' - keTakeTalI pravRttio ane kAryakSetro chatAM hajI navA praoNjekTa karavA taiyAra. divasanA to covIsa kalAka ja che to UMgha ane ArAmanA keTalA kalAka ?'' "UMgha to pUrI levAnI. ujAgarA karavAnuM nathI zIkhyo. hA, divasa Uge pachI ekadhAruM kAma cAle.'' 318 jAgRti kAryamAM pariNamavI joIe Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ane kumArapALabhAI eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM sahAdhyAyIo hatA. A kaoNlejanA pUrva AcArya sva. zrI yazavaMta zuklane kAraNe vividha viSayanA adhyApako ane vidyArthIo vacce jJAnopAsanAnuM kArya niraMtara cAlu rahe tevI goThavaNa thatI rahetI. jene kAraNe alaga alaga viSayamAM abhyAsa karatA vidyArthI-mitro ekabIjAnA paricayamAM AvatA. tene kAraNe kumArapALabhAInA nikaTanA paricayamAM AvavAno mane avasara maLyo. koI paNa abhyAsaniSTha vyakti sAthe satsaMga thAya tyAre tenAmAM sthita viziSTa lakSaNono prabhAva anya vyakti para paDyA vinA raheto nathI. abhyAsakALanAM varSomAM ja temanI lekhanapravRttino ane temanI zista, namratA, viveka, vidyAprIti ane nirabhimAnIpaNuM Adi guNono mane paricaya thato rahyo hato. temAM vaLI temanAM jIvanasAthI a. so. pratimAbahena mArAM vidyArthinI paNa kharAM. temanI pasaMdagImAM huM nimitta paNa banelo ane mArI jANakArI mujaba gRhasthAzramanAM tamAma madanamohana vaiSNava kartavyo bajAvavAmAM teo sAcA arthamAM kalyANapathanAM yAtrI puravAra thayA che. kumArapALe kSamA, dayA, ahiMsA, satya ane saraLatA ityAdi gRhastha jIvananA Adarzo pALyA che. jANe IzvarasAkSAtkAra temanA jIvananuM sUtra banyuM hoya tema lAge. huM temanI kalamano aneka cAhako paikIno eka chuM. temanI sarva kaoNlamamAM 'jhAkaLa banyuM motI' pratye 319 maulika ciMtana ane vaNakhUTI vidyopAsanA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mane vizeSa cAhanA che. temanI kaoNlamomAM, temanA anya lekhomAM, temanAM vaktavyomAM vyakta thatA vicAro mArI preraNA ane baLa paNa banyAM che tema kahevAmAM saheje atizayokti nathI. te dvArA ja mane temanA vyaktitvano vizeSa paricaya prApta thayo che ane tene zabdomAM vyakta karavA prerAyo chuM. temanuM jIvana dhyeyaniSTha rahyuM che. gAMdhIvicAramAM paNa vizvAsa dharAve che ane te vicAro AcAramAM paNa mUkyA che. zikSaNa ane sAhitya e emanA tapanAM kSetra che. gAMdhIprerita rASTrIya bhAvanA ane TAgoraprerita sauMdaryabhAvanA dvArA temanI ruci ane mAnasa ghaDAyAM che. temanAM lakhANomAM sAttvikatA, rasikatA ane ziSTatA anusUta che. teo nakhazikha sajjana ane satyaAgrahI bauddhika vyakti che. temano Izvara satyaniSThA ane prAmANika jIvanacaryAmAM samAviSTa thato hoya che. vidvAna to teo che ja. temanA vidyApremano ane sauhArdano paricaya ghaNAe anubhavyo che. temanI sAthe vidyAyAtrA karavAnuM maLe to yAtrA saphaLa thaI jAya. emanA sAhityamAMthI sAmAnya mANasane jIvana jIvavAmAM, jIvanano Adarza ghaDavAmAM ane ene anusaravAmAM sahAyarUpa thAya evuM koI sattva prApta thatuM rahyuM che. emanAM lekhomAM ane vyAkhyAnomAM ApaNe jevA hoIe tevA, ApaNe paraspara sAthe gUMthAIne rahevuM paDe evI jagatajIvananI anivAryatAne temaNe spaSTa karI che. aneka gUMcavADAo, anizcitatAo ane anirNayonI vacce paNa ApaNe jIvye javuM paDe che tyAre jIvana mATeno prema, potAnA mATeno prema ane potAnA mAnya hoya temane mATeno prema... A jIvanakALa ApaNane zIkhave che te vAta temanAM lekho ane vaktavyomAM spaSTa thatI jovA maLe che. temAM deza mATe ane mANasa mATe nisabata paNa jovA maLatI. kyAMya emanA kathanamAM ke kavanamAM draSa, pUrvagraha ke kaTutAno aNasAra sudhdhAM jovA maLato nahIM. audArya, samabhAva, karuNA, maitrI ane sAcA mAnavadharmanA udgAro anubhavAya che temaja temanAM sAhityamAM ane vaktavyomAM manuSyanI AdhyAtmikatA, sarvadharmasamabhAva, bhAvi peDhIo pratyenuM kartavya, itihAsalakSI mulavaNI, jIvanazikSaNa ane dharmazikSaNa, daSTivaMta netRtva, rASTrIya akhaMDitatA, zAsananI hiMmata, ucca zikSaNane arthapUrNa banAvavA vize, garIbI, rASTrIya cAritrya ane Atmazista jevA aneka viSayone AvarI laI vAcakane ane zrotAone vicAravAnuM pAtheya maLe che. teonA vyaktitvanAM anya je pAsAMo che teno ullekha karavo rahyo. pratikULa paristhiti sAme jhajhUmavAnI ane tene pAra karavAnI zakti, bhUlono svIkAra karI ane enA punarAvartanathI. bacavAnI sAhajikatA, sadgaNono svIkAra karI zreSThane prApta karavAnuM audArya, jIvamAtrane sahAyatA karavA prerita kare tevuM premArdra hRdaya, badhuM zubha ja thaze evI zraddhAthI pUrNa ane paritRpta 320 maulika ciMtana ane vaNakhUTI vidyopAsanA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana jIvavAnI zakti temanAmAM vikasatI rahI che. emanA A viziSTa vyaktitvane kAraNe ja teone padmazrIno evorDa prApta thayo te mATe hRdayathI abhinaMdana pAThavuM chuM. emanI karmaThatAne huM jANuM chuM. potAne je aniSTa ane khAmIbharyuM jaNAya e aMge sAphasApha zabdomAM abhiprAya Apavo tene teo pharaja mAne che, je temaNe haMmezAM bajAvI che, paraMtu heyAmAM kyAre paNa kaTutA jovA na maLe. sadAya hasato cahero, AMkhamAM tejabharI camaka ane vAtAvaraNane AtmIyatAthI bharI detuM vyaktitva jovA maLe che. maulika ciMtana ane vaNakhUTI sarvajJatAthI sabhara evA kumArapALabhAIe dizAdarzaka pustako lakhyAM che. teo eka Adarza patrakAra sAbita thayA che. vANI-vartana-vicAra ane vyavahArathI zuddhi ane vidyA-vinaya-vikAsano triveNI saMgama jemanAmAM thayo che tevA kumArapALabhAI zraddhA, bhakti, yoga, divya saMpatti ane divya aizvaryathI susaMpanna banaze. 321 madanamohana vaiSNava Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mere hamadama mere dosta DA. kumArapAla desAI kA nAma lete hI eka prasannacitta smita karatA huA ceharA A~khoM ke sAmane mUrtimaMta hone lagatA hai| 60 varSa kA yuvA kaisA ho sakatA hai yaha to koI kumArapAla se mile tabhI anubhava kara sakatA hai / karma aura puruSArtha jisake jIvana ke mUlamaMtra rahe haiM una kumArapAla ko ye saMskAra mA~ ke dUdha aura pitA kI paravariza se prApta hue haiN| caMdramukhI pratibhA ke dhanI kumArapAla ne sAhitya ko jIvana kI sAdhanA mAnA, zikSaNa aura patrakAratva usI sAdhanA kI puSTi karate rahe / 'samAjasevA mAnava dharma hai' ise sadaiva dhyAna meM rakhakara ve jaina dharma aura darzana ke lekhana-pracAra-prasAra ke paharUve bane rhe| vIroM aura saMtoM kI bhUmi saurASTra ke gA~va rANapura meM 30 agasta 1942 ke dina pUjya jayAbahanakI kukSi se janme kumArapAla ko mA~ kA dulAra aura gujarAtI ke mahAna lekhaka zrI bAlAbhAI desAI jo 'jayabhikkhU' ke nAma se prasiddha the - unakA pyAra milaa| yaha eka subhaga samanvaya hI thA ki bhArata chor3o AMdolana ke krAMtivarSa meM isa vaicArika krAMti ke udghoSaka kA janma huaa| pitA lekhaka the, sAhityakAra the| sAhityakAra kI karuNA, prakRtiprema, samAja ke prati saMvedanA jaise tattva kumArapAla ko preraNArUpa prApta hue to vyaktitva ke vikAsa meM vAtsalya ke bhAva mAtA se prApta hue| ____ adhyayana meM vicakSaNa buddhi ke dhAraka bAlaka kI buddhi kA vikAsa dUja ke caMdramA sA hotA gayA aura eka dina gujarAtI sAhitya ke gagana para vaha camaka bikherane zekharacaMdra jaina 322 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lgaa| gujarAtI viSaya meM zodhakArya sampanna kiyA aura gujarAtI ke adhyApaka ke rUpa meM zaikSaNika kArya meM samarpita ho gye| 'lalanA ke guNa palanA meM hI dRSTigocara hone lagate haiM ' yaha kahAvata kumArapAla meM caritArtha huI / jaba ve 11 varSa ke kizora the tabhI se bAla sAptAhikoM meM kahAniyA~ likhane lage aura kaoNleja ke prathama varSa se hI patra-patrikAoM meM staMbha likhakara apanI lekhana pratibhA ke puSpoM kI sugaMdha bikherane lge| yaha saba pratiphala thA pitA kI sAhityika virAsata aura rASTrIya zAyara jhaveracaMda meghANI, dhUmaketu, kavi kAga jaise dhuraMdharoM kA AzIrvAda / kalama ke isa jAdUgara ne phira pIche mur3akara nahIM dekhA aura dekhate hI dekhate zataka pustakoM kI racanA kI imArata hI khaDI kara dii| lAlabahAdura zAstrI ke jIvana kA citra yadi 'mahAmAnava zAstrI' meM guMjita huA to 'lAla gulAba' unake bAla sAhitya lekhana kA sImAcihna bana gyaa| unake samasta lekhana kArya meM bAla sAhityakAra kI nanhIM manuhAreM haiM to dezabhakti kI taraMge haiM aura jIvana gAthAoM ke lekhana kI prauDhatA hai| krikeTapremI kumArapAla lekhana meM sencurI banAte rhe| 'apAhija tana, aDiga mana' unakI aisI zreSTha kRti hai jo prajJAcakSuoM ke lie mahAna upalabdhi bana gaI / isakA breila lipi meM va bhArata kI aneka bhASAoM meM anuvAda huA hai| unakI eka-eka kRti kA varNana zodha nibaMdha hI bana jaayegaa| yahA~ basa itanA hI ki jIvana kA aisA koI kSetra nahIM jisa para unakI dRSTi na gaI ho aura kalama na calI ho / ApakI aneka pustakeM rASTrIya va rAjya stara para puraskRta huI haiN| . DaoN. kumArapAla mAtra lekhaka hI nahIM ucca kakSA ke vaktA hai| unake pravacana sunanA eka gaurava hai| ve bola rahe hoM aura zrotA Dola rahe hoM aisA aneka bAra dekhA hai| maiM unakA sAkSI huuN| zabdoM kA yaha zilpI jaise bolane meM ajantA yA khajurAho kI kalA ko tarAza kara zabdoM ke maMdira hI cunatA jAtA hai / vicAroM kI gaharAI, kalpanA kI uDAna aura satya kA AdhAra ye inakI vaktRtvatA ke AyAma haiM / bhArata ke nahIM apitu yUropa - amarIkA, AphrikA, siMgApura Adi dezoM ke zrotA isake sAkSI haiM / sAhityika vaktA hI nahIM apitu jaina dharma-darzana ke ciMtaka, khojI vidvAna kumArapAla ne vizva meM jaina dharma ke pracAra-prasAra meM jo yogadAna diyA hai vaha prazaMsanIya hai| Apa 1990meM iMglainDa ke DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipa ke bakiMgahAma paeNlesa meM 'jaina sTeTamenTa oNna necara' arpita karane vAle pratinidhi maMDala meM the to 1993 va 1999 meM varlDa pArlAmenTa oNpha di rilijiyansa' meM jaina dharma kA pratinidhitva kiyaa| 1994 meM khristI dharma ke guru popa jaoNna pola se bhI jainadarzana para carcA kI / jaina dharmadarzana para Apake pravacanoM ne amarIkA - yUropa jaise dezoM meM dhUma macAI hai / jisase amarIkA ke prasiddha saMgaThana jainA' ne ApakA vizeSa sammAna kiyA hai| DaoN. kumArapAla ne gujarAtI sAhitya, jaina sAhitya, khela sAhitya jaise viSayoM para lekhana va pravacana to kie hI para sAhitya jagata meM aisA sthAI kArya bhI kiyA jo sadiyoM taka smaraNa kiyA jAyegA vaha hai gujarAtI vizvakoza kA nirmANa / 323 zekharacaMdra jaina Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa mahAna sarjaka ne kabhI Arthika vipannatA kA ronA nahIM royaa| are, 350 pustakoM ke lekhaka pitA jayabhikkhu ne saMpatti choDI thI sirpha 350/- nakada / para nIDara yuvaka ne mA~ ke AzIrvAda se pitA ke lekhana kI akSuNNatA ko Age bddhaayaa| pitA dvArA 'gujarAta samAcAra' meM likhA jAtA rahA staMbha 'IMTa aura imArata' ko yathAvat gaurava pradAna kara cAlU rkhaa| Aja 'gujarAta samAcAra' meM (jisakI 10 lAkha pratiyA~ prakAzita hotI haiM / ) pratidina kaoNlama likhane kA gaurava Apako hai| DaoN. kumArapAla kI siddhiyoM kA Alekhana karanA kaThina sA lagatA hai / maiM to Apako unake sAgarIya vyaktitva kI mAtra canda biMduoM meM jhalaka hI de pA rahA huuN| DaoN. kumArapAla ko unakI ina pravRttiyoM para lagabhaga 15 sAhitya puraskAra, evaM 33 anya evArDa prApta ho cuke haiM jinameM bhagavAna mahAvIra 2600veM janmotsava para 'jainaratna' evaM 2004 ke gaNataMtra divasa para 'padmazrI' kA gauravapUrNa sanmAna prApta honA pramukha hai| sabhI 48 puraskAroM ke nAma likhane kI jagaha kahA~ ? Aja gujarAta yunivarsiTI ke gujarAtI vibhAga ke adhyakSa va DIna kalA saMkAya ke rUpa meM sevArata hai| dekhA Apane ! Apako lagegA ki yaha AdamI kAma karate thaka jAtA hogA..... Tenzana meM rahatA hogA.... vagairaha..... vagairaha; para aisA nhiiN| unhIM ke zabdo meM kahU~ to - nIMda pUrI letA hU~, jAgaraNa kabhI nahIM krtaa| hA~ / dina ugane para kArya niyamita anavarata gati se karatA huuN| unase pUchA ki - 'yadi punarjanma lenA par3A to kyA bananA pasaMda karoMge ?' to uttara thA - 'yadi punarjanma huA to cAhU~gA ki samAjopayogI mUlyaniSTha sAhitya kA sRjana kara sakU~, AdhyAtmika jIvana jI sakU~, graMthoM ke rahasya kA ciMtana kara sakU~ evaM dharma kI vAstavika vibhAvanA ko prasArita kara skuuN|' aise pratibhA ke dhanI DaoN. kumArapAla mere pichale 30 varSoM se mitra rahe haiN| unakA merA paricaya to taba se haiM jaba se unakA vivAha mere sAthI adhyApaka zrI prANalAlabhAI kI putrI se sampanna huaa| kumArapAla ke staMbha nitya paDhatA thA, unake pravacana bhI sune the... dhIre dhIre paricaya huA aura yaha paricaya maitrI meM badalatA gayA - dRDha hotA gyaa| cU~ki maiM bhI thoDA bahuta likhane-par3hane vAlA vyakti hU~ ataH yaha maitrI aura bhI dRr3ha hotI gii| ___ 1974 meM unhoMne ahamadAbAda kI paryuSaNa vyAkhyAnamAlA meM mujhe AmaMtrita karAyA - merA pravacana sunA aura apanI prasannatA vyakta kI / basa phira yaha silasilA Aja taka cala rahA hai| unakI sadbhAvanA va sahayoga se mujhe 1989 se yUropa, amarIkA, pUrva AphrikA kI pravacana yAtrAyeM karane kA maukA milatA rahA hai aura ina sabameM unakA pratyakSa - parokSa sahayoga niraMtara rahA hai| unakA yaha eka guNa hai ki yadi koI vidvAna hai aura usakA guNa prasArita ho to ve sadaiva sahAyaka banate haiN| kabhI bhI unake mana meM aisA bhAva nahIM AyA ki yaha Age kyoM baDha rahA hai| ve sadaiva tejadveSa se mukta rahe yahI unakI vAtsalatA va maitrI kA eka mahAna guNa mujhe prerita karatA rhaa| 324 mere hamadama mere dosta Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI pratyeka sAhityika, sAmAjika pravRttiyoM meM unakA mArgadarzana milatA rhaa| tIrthaMkara vANI' jo aba 11 varSa kI yAtrA kara cukI hai - usake prAraMbha se hI sAthI yAtrI rahe haiN| sadaiva lekha likhakara mArgadarzana dekara usakI prasiddhi hetu ciMtita rahe haiN| prAraMbha meM mujhase jyAdA unheM ciMtA rahatI thI ki patrikA kaise calegI Isa vyApArI mAnasa ke yuga meM ? ve kahate jahA~ svAdhyAya kA abhAva to rahA hai vahA~ tuma registAna meM phUla ugAne kA kaise socate ho ? maiM kahatA ki jaba Apa jaise jala dene vAle haiM to cintA kyA ? aise logoM ke kAraNa hI Aja patrikA 11 saphala varSa pUrNa kara sakI hai| isI prakAra jaba maiMne zrI AzApurA mA~ jaina hospiTala kA svapna unake samakSa rakhA to unheM Azcarya huaa| bole : 'bhAI, yaha hAthI bA~dha rahe ho| acche-acche loga isa sevA meM thaka gye| isase Arthika parezAniyA~ hoNgii| maiM tumhe rokatA nahIM hU~ para soca lenaa|' para maiM bhI aTala thaa| hospiTala kA prAraMbha kiyaa| Aja 6 varSa ho gye| lagabhaga savA karoDa kA kArya ho cukA hai| ve hospiTala ko dekhakara ati prasanna hue aura jahA~ bhI hotA hai ise madada-sahAyatA dilAne meM sahayoga karate haiN| Aja bhI mujhe jaba bhI koI parezAnI hotI hai ve mujhe salAha dete haiN| unakA eka vizeSa rUpa maiMne gata varSa bhagavAna mahAvIra ke 2600 veM janmotsava ke daurAna dekhA / 'ahiMsA yunivarsiTI' ke ko-orDineTara ke rUpa meM unhoMne ekTa Adi banAne meM jisa dRDhatA aura sUjhabUjha kA paricaya diyA vaha kAbile tArIpha DaoN. kumArapAla kI isa siddhi meM mAtra unakA hI zrama yA zakti hai aisA nahIM / jaisAki hama jAnate haiM ki 'hara saphala puruSa ke pIche eka mUka-tyAgamayI nArI kA yogadAna rahatA hai / ' yahI bAta DaoN. kumArapAla ke sAtha hai| kumArapAla kI sAhityasAdhanA meM koI vighna na Aye, koI aMdhakAra na chA jAye ata: zrImatI pratimA bahana dIpazikhA sI jalakara prakAza phailAtI rhiiN| aMta meM kumArapAla ke sarala vyaktitva ke saMdarbha meM kucha kahane ke bhAva nahIM roka pAtA huuN| itanA mahAna lekhaka, vizva prasiddha vyaktitva, itane pAritoSikoM se puraskRta kumArapAla svabhAva se ati sarala, milanasAra evaM sukha-duHkha ke sAthI uttama mitra haiN| mujhe gaurava haiM ki mere hara kAryakrama meM maitrIbhAva se Aye aura sahabhAgI bneN| Apa kabhI bhI unase mileMge to lagegA Apa vANI ke jAdUgara kI bIna para jhUma rahe haiM / Apa caMda kSaNoM meM hI unake ho jaayeNge| Apako yaha mahasUsa nahIM hotA ki ve itane mahAna hai aura usa mahAnatA ke bojha se dabe haiN| ____ aMta meM umra meM unase baDA hone ke nAte cAhU~gA ki ve aura Age bar3he / AkAza ko chU leN| ve jana-jana ke kumArapAla banakara hamAre bane rheN| mujhe gaurava hai ki maiM unakI maitrI ko pA skaa| 325 zekharacaMdra jaina Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmUluM jIvanapAtheyA Da, kumArapALa desAIno aMgata-pratyakSa paricaya to chellA 15 varSothI thayo, paraMtu parokSa rIte to huM ane mAro parivAra ghaNAM varSothI teozrIne jANIe cheka nAnapaNathI sva. zrI jayabhikhkhuM likhita IMTa ane imArata vAMcavAno huM zokhIna. khAsa karIne mArA pitAzrIe A lekha dareka aThavADiye jyAre paNa Ave tyAre amAre vAMcavo ja e suTeva pADelI. e susaMskRta utkRSTa zreNI jyArathI DaoN. kumArapALabhAIe saMbhALI tyArathI mAro parokSa paricaya thayo. 1957-58mAM huM jyAre mahAvIra jaina vidyAlaya, amadAvAda zAkhAmAM eka varSa rahyo, tyAre mAnanIya sva. zrI ratilAla dIpacaMdabhAI desAI pAse jaina dharma vize jJAna prApta karavAnuM sadbhAgya sAMpaDeluM ane te pachI te ja jJAna ane zailI Do. kumArapALabhAI pAsethI upalabdha thaI - khAsa karIne paryuSaNa vyAkhyAnamALA daramyAna. dareka vyAkhyAna-vaktavya basa jANe satata sAMbhaLyA ja karIe - sAMbhaLyA ja karIe te rItanI maMtramugdha kare tevI vANI ane chaTA ! sAthe sAthe dRSTAMto, kathA ane mahAna vibhUtionAM kathanono sAra sAMbhaLavA maLe. A teozrI sAthenI bIjI nikaTatA, paricaya. 1983mAM ThAkarazI ceriTebala TrasTanA upakrame eka nAnIzI dharmAdA hospiTala ame mitroe zarU karI. eka divasa acAnaka zrI kumArapALabhAIno navanIta ThAkarazI 326 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mITho surIlo kaMTha phona upara sAMbhaLavA maLyo - teonA bhatrIjA DaoN. AziSa desAI mATe haoNspiTalamAM mAnad sevA ApavAnI rajUAta mATe. tyArathI satata ame ekabIjAnA paricayamAM - avAranavAra koI sAmAjika, sevAkIya pravRttio bAbate rUbarU maLavAnuM thAya. mAruM nAma, saranAmuM amerikAnI "janA' saMsthAnA mukhapatra "jena DAyajesTa'nI yAdImAM ja sAmela karAvI ane amerikAnI "jenA"nI pravRttiothI vAkepha karAvatA AvyA che. sane 1999nA jUnamAM amArI haoNspiTalamAM, haoNspiTalanI AjubAjunA vistAranA loko mATe "jJAnagaMgA pustakAlaya zarU karavAnuM ame nakkI karyuM tyAre A "suzrI sulocanAbahena caMdulAla dalAla tathA sva. zrI suvarNAbahena caMdulAla dalAla jJAnagaMgA pustakAlayanuM udghATana teozrInA varadhaste ja ame karAveluM. tyAre eka adbhuta ghaTanA banI. sAmAnya rIte ApaNe AMgaNe AvA uddaghATanaprasaMge mukhya mahemAna ke atithivizeSa tarIke padhAratAM mAnavaMtA mahAnubhAvone ApaNe RNa adA karavA momenTo' - smRticiha ApIe chIe. paNa A prasaMge evuM banyuM ke DaoN. zrI kumArapALa desAIe jJAnagaMgA pustakAlayanuM uddaghATana to karyuM ja - mananIya vaktavya paNa ApyuM - sAthe sAthe gujarAtI vizvakoza'nA te samaye pragaTa thaI cUkelA graMthono seTa haoNspiTalanA pustakAlayane potAnA taraphathI bheTa Apyo. kevI udAtta bhAvanA ane sAhitya pratyenI - zikSaNa ane jJAna pratyenI UMDI khevanA ane Adara ! Avo ja bIjo eka banAva mArA jIvanamAM khUba mahattvano yAdagAra che. mArA pitAzrI 1998mAM svargavAsa pAmyA. te pahelAM teo sAta-ATha varSathI paganI takalIphane kAraNe pathArIvaza rahyA ane vaoNkarathI athavA hIlaceranI madadathI ja pharI zakatA. teone vAcanano khUba zokha - temAMya jena dharmanA lekho khAsa dhyAnathI vAMce. temane eka raDha lAgelI ke DaoN. kumArapALa desAIne rUbarU maLavuM che ane jaina dharma vize thoDI vAto - carcA karavI che. mane khyAla ke DaoN. kumArapALabhAI ati vyasta ane samayanA pAbaMda che. vaLI mArA pitAzrI pathArIvaza eTale tathA vAto karanAra maLe to choDe nahi evI mAnasika sthitimAM hatA. tethI mane Dara ke DaoN. kumArapALabhAI desAIne mArA pitAzrI vAtonA vaLagaNamAMthI mukta ja nA kare to ? samayanuM zuM? meM saMkoca sAthe DaoN. kumArapALabhAIne vAta karI ke mArA ghare eka vAra mArA pitAzrI pAse Avo. teoe khUba ja sahaja--saraLa rIte vAta svIkArI ane eka savAre mAre tyAM AvyA. meM mArA pitAzrIne khAsa kaheluM ke daza miniTathI vadhu samaya temanI pAse nathI, paraMtu khUba ja svasthatAthI khAsso lAMbo samaya pitAzrI pAse kumArapALabhAI beThA ane beThA eTaluM ja nahi paNa temaNe jaina dharma vizenA pitAzrInA saMzayo, prazno vagerenA javAbo saMtoSakAraka rIte ApyA. 327 navanIta ThAkarazI Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prasaMga huM kadI nA bhUluM. AvAM aneka upakAro, RNa heThaLa huM temano paricita. Aje paNa temanA dareka kAryakramo mATe mane haMmeza teo yAda kare che. amerikAthI DaoN. maNibhAI mahetA AvyA hoya ke DaoN. anopabhAI vorA AvyA hoya, jyAre paNa teo snehamilana goThave tyAre avazya mane yAda kare ja. dareka saphaLa puruSanI pAchaLa preraNAdAtA eka strI ja hoya che, te nyAye DaoN. zrI kumArapALabhAI desAInAM uccatama jIvana ane satata pragatine paMthe jaI rahelAM, teozrInAM sau mATe pathapradarzaka banI rahe tevAM jIvanakavana mATe teonAM sAcA arthanAM sahadharmacAriNI - bhAratIya strI-ratnasamAna zrImatI pratimAbahena ekamAtra abhinaMdanane ane mAnane pAtra che. khUba ja zaramALa prakRtinAM, mitabhASI paraMtu haMmezAM hasatA moMe mahemAno ane atithionI mahemAnagati karavAnuM kadI nA cUkanArAM zrImatI pratimAbahenane kema bhulAya ? mArA mATe kumArapALabhAIno paricaya mArA jIvananuM eka moTuM bhAtuM che. teo mArA mATe to philaoNsophara ane gAiDa che, mitra nahi - mArgadarzaka che. paramakRpALu paramezvarane prArthanA ke teozrIne taMdurastIbharyuM dIrghAyu bakSe. 328 mahAmUluM jIvanapAtheya Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haLavI daSTinA udhADano ujAsa kumArapALabhAInA abhinaMdana-graMtha mATe lekha lakhavA kalama upADatAM ja smaraNa thayuM - eka ajANyAM bahenanuM, vimAnamAM mArI pAsenI sITa upara beThela e bahene kumArabhAInA saMdarbhe bolela e vAkyanuM. sAthe pravAsa karavAno thAya to vAtacIta svAbhAvikapaNe ja AkAra letI jatI hoya che. eka vakhatanA mArA AvA pravAsa daramiyAna mArI pAsenI sITa upara beThela e sannArInI sAthe vAtacItano dora zarU thayo. paricaya vadhato cAlyo. huM gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavanamAM kAma karuM chuM te jANyA bAda teo bolyAM, "kumArapALa desAIne tame oLakho?" meM kahyuM, "hA, khUba sArI rIte. teo mArA mitra che. DIna ane DAyarekTara paNa kharA." teo bolyA, "tame mane temanI sAthe eka mulAkAta goThavI ApI zako ?" meM sahajatAthI kahyuM, "cokkasa; kema nahIM ?" vAtono viSaya badalAto cAlyo. chUTA paDatAM temaNe saMdarbha vagara acAnaka kahyuM, "tame mane kumArapALanI sAthe meLavI Apazone ?" DaoN. raMja nA harIza "hA." "cokkasa?"... hA hA jarUra, cokkasa." 329 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhale tyAre. hAza... A to ema ke mAro phero eLe na jAya huM e dhanADhya dekhAtAM, prabhAvazALI savArIne joI rahI. vRddhAvasthAmAM AvI mugdhatA ! meM vicAryuM. kSaNArdha bAda mArAmAM rahela yunivarsiTI zikSaka tarka Apyo- teone kyAM khabara hatI ke huM temane maLavAnI hatI. dhakko zAno? manamAM cAlatAM tarkane zikSakanI jIbha sAtha na Ape? evuM bane kadI ? jIbhe TApazI pUrI, "AvuM kema bolo cho?" A vakhate kadAca na bane to AvatA vakhate pharI Avo tyAre maLI lejo. huM jarUra meLavI ApIza. emAM phero paDyA jevuM zuM che? sannArI mane tAkI rahyAMsaheja dhImethI teo gaNagaNyAM. "bahena, huM amadAvAdanA pherAnI vAta nathI karatI. huM to jIvananA pherAnI vAta karuM chuM." jemane na maLyAthI jaina samAjanA eka vRddha sannArIne jIvanano phero eLe gayo tema lAge tevI vyakti mArA pADozanA rUmamAM hatI ane huM ene oLakhI ja na zakI ?" sAva najIkanA snehI mitronI pichANa karAvavA zuM bahAranA lokonI madada levAnI? mArI e vimAnayAtrA mArA mATe eka sImAcihnarUpa banI gaI. tyArabAda meM mArA mitra, bhASAbhavananA adhyakSa ane ArTsa phekalTInA DIna evA kumArapALabhAIne jovA mATe mArAM sahayAtrI bahenanI najara keLavI... ane huM joI zakI evuM ghaNuM badhuM je pahelAM meM joyuM nahotuM. dharma, jJAna ane karuNAtAnuM eka adbhuta saMyojana ane kumArabhAImAM jovA maLyuM. karuNAnI AMgaLIe vinamratA, sadbhAvI lAgaNI ityAdi guNo to kharA ja. paNa ghaNI vAra jJAnanI AMgaLI pakaDIne Avato ghamaMDa jarA paNa nahIM. vaLI A uparAMta uttama vyavasthAzakti paNa adbhuta. padmazrI ane anya ghaNAM sanmAno ane evorDothI navAjAyela kumArabhAInuM moTAmAM moTuM sanmAna emanA ajANyA prazaMsakanA pherAnI saphaLatAe karyuM. A bahena jevAM to kaMI keTalAMya haze. mane to AnaMda e vAtano che ke e bahena thakI huM kumArabhAInA sAcA svarUpane oLakhI zakI. 330 navI daSTinA ughADano ujAsa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane A prakAranI vizeSa oLakhANa bAda paNa mane emanI sAthe bAjunA ja rUmamAM besIne kAma karavAnAM varSo maLyAM. vizvavidyAlayanA vidyAjagatamAM AvI, kumArabhAI jevI, vyaktio bhAgye ja maLe ane tethI teno savizeSa saMtoSa hoya. mane to che ja. eka buMda jeTaluM icchanArane AkhI ne AkhI gaMgA maLyA jeTalo : jiMdagI bhara baMda ko tarase, sAmane ghara ke eka dariyA thA." 331 raMjanA harIza Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryasabhara dIrgha kArakirdIthI 'padmazrI'thI vibhUSita kumArapALabhAInA yAtrApathanI eka majala lagabhaga pUrI thavAmAM che tyAre khUMdelI jIvanayAtrAnI keDI para ApabaLe ane ApasUjhe AgaLa vadhavAnI emanI tamannA che. temanA jamA pAsAmAM siddhionI paraMparA che. kyAMya jiMdagImAM khoTano sodo karyo ja nathI ane saMtRpti anubhavAya evA pratyeka pagale sAvadhAnIpUrvakanuM navuM prayANa' evo jIvanamaMtra hoya tema basa - cAlavuM ja cAlavuM' puNyoyI paLomAM - dhyeyane, parama puruSArthane ane paramArthane dRSTimAM rAkhI eka eka maMjhila jANe siddha karatA javuM evI mAnasika kSamatA ane sAmarthya emanA pojhiTiva' dRSTikoNamAM jovA maLe che. jANe ke vedanAnAM rodaNAM raDavAnuM emane gamatuM nathI, tethI ja pratyeka vyakti A prazAMta-paripakva vyaktitvanA paricayamAM Ave che tyAre emanI vANImAMthI kAMIka mArgadarzana meLavIne ja jAya che. mAtra sAhityakAra tarIkenI ja nahi, paraMtu mAnavatApremI ahiMsAmArganI temanI sAdhanA apUrva che, je kharekhara satyanA prayoga jevI jIvanayAtrA che, jenuM pratyeka pagaluM eka cokkasa dhyeya ane mAnavamUlyalakSI niSThAnuM pratIka che, eka jabaradasta Atmatattvane DhaMDhoLavAnI emanI krAMtiyAtrA che. dinezabhAI zAha sanmitra jIvananI vasaMtathI maheMkatA eka mUlyaniSTha mahAmanA mAnavInI ane AdarzonmukhI kalamathI tarotAjA rAkhatI mAnavatAnA kalama-kasabInI 332 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preraNAdAyI sAhityayAtrA che. mAtra sAhityasvarUpe ja nahi paraMtu jIvanamAM pratyeka paLe ekarUpa thaI rahelA sAhityanI yAtrA che. A sadAbahAra sArasvatanI zabdayAtrA mAtra sAhitya sudhI sImita na rahetAM jIvanamAM otaprota thaI jatI vANI banI rahe che ane mArA jevI aneka vyaktione tAjagIthI bharI detI, hasamukhA svabhAvamAMthI nItaratI sahaja zabdAvalio samayanA bojane haLavo karI daI eka jAdugarI asarathI saunAM dila jItI levAnI jIvanakalAno paricaya karAve che. emanA bALapaNanI paLomAM sAhityanI vArANasI jevA rANapuramAM emaNe vitAvelA e samayanAM smaraNonI tAjagI pratyakSa thAya che. emanuM janmasthaLa rANapura e bhAdara-gomA-lIMDIyo nadIonA triveNI saMgama para AveluM che. e jhaveracaMda meghANI, bAbubhAI vaidya, niraMjana varmA, jayamala paramAra, amRtalAla zeTha, mohanabhAI dave "zani', "bahurUpI'nA taMtrI manaharabhAI vagerene kAraNe jANItuM hatuM. sAhityano pamarATa rANapuranI nasenasamAM vaheto. e sthaLe janmanAra vyaktie bhAdaranA kAMThA upara UbhelA killAne ahobhAve joyo hato. bAramAsI jalapravAhathI vahetI bhAdara - kaMka-keTalAya nAnAmoTA mAnavIone preraNAnAM pIyUSa pAtI. emAM dhUbakA mAratAM mAratAM - sAhityanI AvI chalAMga mAraze e to puNyaprabhAvI pitAzrI jayabhikhkhane jANe khabara paDI gaI hoya tema A putra ja nahi - mAnasaputra paNa sAhityanA raMge raMgAyo haze. kumArapALanAM mAtuzrIne ame nAnubena' kahetAM. emanA aMtaraMgI vAtsalyathI A AtmA khUba ja mAnavatApremI banyo haze je prakriyA emanA samagra jIvanamAM jovA maLe che. jayAbahenanuM jIvana AtithyanuM sajIvAropaNa kAvya samuM che. huM nAno hato - janmabhUmi hAiskUlamAM zarUAtanAM varSomAM bhaNato. svAtaMtryanI caLavaLa cAle - prabhAtapherIo nIkaLe. jayamalabhAI, vajubhAI vagere vaDIlo amArA jevA nAnakaDA kizorone "phUlachAba' presa pAse AvelA akhADAmAM kasarato karAve. nadIe laI jAya. pANImAM DubADe. eka karacalo pakaDavAno - dorIthI bAMdhavAno. amAro Dara jato rahe ane polIsa nAmanA rAkSasano ame prabhAtapherImAM sAmano karatA. A samaye baLavaMtarAya mahetAnI dharapakaDa thaI. ame "inkilAba jhiMdAbAdanA nArA lagAvyA. A bhUmimAM kumArabhAInuM bALapaNa vItyuM. enI havA emanA pitAzrInI kalamamAM ane pachI A mAnasaputranI saravANImAM vahetI rahI che. gujarAta Aje to A zabdasvAmInI ghaNI badhI kaoNlamo vAMcI emanI sAdhanAnA mArganI pUrNa prazasti pAmyuM che. 'padmazrI' haju padmanI jema vikasIne zrI banaze, samRddha banaze evI manomana prabhune prArthanA che, abhyarthanA che. rANapuravAsIo ethIya vizeSa gaurava le che. banne padmazrI' prApta karanAra - zrI kumArapALabhAI ane pUrNimAbahena pakavAsA, jeo amRtalAla zeThanA bhAInAM dIkarI. baMne rANapuranAM vatanI. Ama rANapura prajAmaMDaLanAM sarve rANapurapremIone gaurava levA jevo A eka 333 dinezabhAI zAha "sanmitra' Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavya ghaTanAsvarUpa mahotsava che. cAritrya ghaDatara ane arthalakSI bhaNataranAM bIja zaizavamAM ropAya che ane sAnukULa saMyogo prApta thatAM e padma svarUpe vikasI pamarATa phelAvI zake che e A baMne mahAnubhAva vyaktioe puravAra karI ApyuM che. mAtra dakSatA ja nahi, sarva kSetre mUlyonI pratiSThAno mahAmaMgaLa avasara bane che. moTA mAnavI banyA pachI - potAnI pAghaDInAM pIMchAMone jANe bhUlIne kumArabhAI eka kunehapUrvakanI sAmAjika saraLatA paNa mUlavI jANe che. teo samAjanA saunI sAthe, sagAM, nehI ane mitro to emanI sAthe AtmIyatA anubhave ja, paraMtu koI paNa jAtanA bAhya ADaMbara rahita - khUba ja premALa vyakti tarIke sau emane pichAne che. jaina samAjanA vahANanI dizA badalavAnI ane sAcI samaja keLavavAnI dRSTithI puruSArtha karI rahyA che. jaina tattvavicAra ane jaina dharma, enuM sAhitya, paribhASA ane e badhI agharI vastuone jaina samAja sAme saraLatAthI rajUAta karatA jAya che. mAtra zAstra - e zastra na bane - ane ahiMsAno abhigama surucipUrvaka samajAya evuM sAhitya emanI kalama dvArA prApta thatuM rahe che. pravacanothI mAMDI zabdastha svarUpe teo potAnA AgavA rUpe - sAhitya samajAya, vicArAya ane anubhavAya temaja AcaraNazuddhi tarapha AgaLa vadhI zakAya tevo ahiMsaka mArga cokkasa gatithI samAja sAme mUkI rahyA che ema huM mAnuM chuM. nikhAlasatA, samayanA vaheNa sAthe sarjAtAM navAM paribaLo ane paDakArone teo jhIle che ane sadAbahAra vyaktitvathI nikhAre che. emanI vinodIvANImAM paNa thanaganATa hoya, kAryano utsAhabharyo ukela hoya ema jyAre jyAre temane maLavAnuM thAya che tyAre tyAre huM saharSa anubhavuM chuM. parizrama, apAra zraddhA, vicArazIlatAnuM jANe akhUTa bhAthuM temanI pAse hoya eno AtmIyabhAve sparza thayA vinA raheto nathI. sabhAnatA, sakriyatA, AcArasaMhitA, aNIzuddha anubhavAya che. kyAMya emanI sAthenI vAtacItamAM nirAzA-niSphaLatAnuM teo rUMvADuM pharakavA de nahi. samAjanA mokharAnA sthAne besI daSTAMtarUpa jIvana jIvavuM agharuM che, paraMtu kumArapALabhAI e to sajjanatAnI phorama veratuM eka pUrNa vikasita sAmAjika puSpa che; nakhazikha sAttvika sajjana ane sarjaka che. emanI dhyeyaniSThA ane mUlyaniSThA emanA jIvanamAM sucAru rUpe pratiSThita thaI che. emanuM pratyeka caraNa paramArthanI jIvanayAtrA samuM che. abhyAsazIlatA evI ke mArA jevA niSkriya mAnavIne paNa emane maLyA pachI pravRttimaya banAvI de emanA khullA dilathI, khumArIbharyA dimAgathI ane nirmaLatAthI evI preraNA prApta thAya che temaja apramAdI banavAnuM kahetI hoya tevI temanI zramazIlatA emanA sAnnidhyamAM anubhavAya che. 334 puNyodayI paLomAM Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo dIvAna ballubhAI zALAnA vidyArthI hatA tenuM gaurava ame sau dIvAna ballubhAInA zikSako anubhavIe chIe. amArI kAmagIrImAM AvAM zreSTha vidyArthIratno amane jANye-ajANya zikSakadharma, sAmAjika javAbadArI, saccAI ane sahRdayatAno saMdezo Ape che ja. emanuM aMgata jIvana ane uSmAbharyuM ciMtana-vartana amane so zikSakone preraNAdAyI dizAsUjha Ape che, je amAre mATe vikasatI vidyArthI pratibhAne kevI rIte hUMpha ApI uttama svarUpe kaMDArI zakAya tenuM udAharaNa pUruM pADe che. mAtA-pitA pachI zikSaka ane svajano sauno saravALo e AvI zreSThatama pratibhAzALI vyaktione sarjAvI zake ema mane lAge che. amArA mATe A jIvana AMtarakhoja svarUpa banI jAya che. mArAM mAtuzrIne kumArapALabhAI moTIbA' kahe. temanA smaraNArthe aMtarAyakarmanI pUjAmAM teo AvyA hatA ane khUba lAgaNIsabhara aMjali ApI hatI. mArAM mAtuzrI kumArapALa AvyA che evuM jANe ke tarata ja ilekTrika lAiTamAM sauthI moTo goLo vadhu prakAza Ape - ema mArI bA" emanuM svAgata karavA thanaganI UThe. bA sAthe haLavA zabdomAM majAka kare ane "bAnA jIvanamAM dhanya paLomAM umero thaI jAya. e aMgata lAgaNI huM kyAreya paNa bhUlI zakuM tema nathI. sArA-mAThA prasaMge potAnA khUba ja pravRttimaya samayamAMthI paNa samaya kADhI mArA kuTuMbIjano pratye khUba ja uSmAbharyo saMbaMdha rAkhe che. e AbhAranI lAgaNI vyakta karavA mArI pAse zabdo nathI. A Atmateja jhabakato "bAdazAha' koIka vAra potAnA vartamAna bIrabalane pUchI le che. ane vahI jatA samayanA paDakAro ane AvatA samayanI eMdhANInuM jANe aMgulinirdezathI pUchIne jaNAve che ke "jAgatA re'jo' - samaya kaparo che paNa dharma ane svadezabhaktithI eno ukela lAvI zakAya tema che. mAtra vicAra to karo e sUcana saune kaMIka ArSavANImAM e kahetA hoya tevuM huM anubhavuM chuM. bhAratanI cAritrika imAratanI eka eka IMTanuM mahattva che. mUlya che ane mArmika javAba ApaNane vicAratA karI mUke che, jAgrata banAvatA jAya che ane dizA-sUjha ApavAnuM kArya kumArapALabhAI karI rahyA che. - kumArapALabhAI - DaoN. kumArapALa ke padmazrI kumArapALa banyA temanAM puruSArtha ane abhyAsamayatAthI. paraMtu kharekhara A tapa pAchaLa teozrInA parivAranAM sabhyo ane snehIonI zubhecchA paNa kAragata baLa ApI zakI che. khAsa karIne gRhamAdhuryathI cAlatA gRhasthAzramanI otha emanuM prerakabaLa rahyuM che. siddhinA sAkSIrUpa pratimAe sAcA arthamAM sahadharmacAriNI ane kAryeSa maMtrInI upAsanArUpa pharaja nibhAvI che. gRhasthAzramanA pratyeka pAsAne AvarI letuM kumArapALabhAInuM snehasabhara vyaktitva ora khIlI UThyuM che. premALa pitA, saMvedanazIla pati, _335 dinezabhAI zAha "sanmitra' Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehALa dAdAjI ane AptajanonA Adarayukta sadbhAva - A badhAMnuM saravaiyuM A viziSTa vyaktitva pAMgaryuM tenA mULamAM che ema huM mAnuM chuM. nAnAmAM nAnI vyakti pratye mAnavatApUrNa nehabharyo vyavahAra ane prasaMgamAM otaprota thaI javAnI kudaratI bakSisa temanAmAM che. pachI bhale ne bhAdara nadInA kAMThe, eka bAvAjIe suMdara zaMkaranuM maMdira - svAzraya ane samarpaNathI bAMdhyuM hoya - tevI vyakti sAthe paNa tAdAsya sAdhI enA jIvanane sAhityanI sAkSI svarUpe kumArabhAIe nirUpyuM. e ja rIte vizvakozanI pravRttio, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInuM bhArata khAtenuM kArya vagere A jenaratna kumArapALabhAIe evI rIte hastagata karyuM che ke bahumukhI pratibhAmAM kayuM vyaktitva ekabIjAthI caDe enI spardhA samuM lAge. - AvuM parama puruSArthI, mAnavatAthI maheMkatuM, niSThAthI pAMgaratuM ane uccatama zikharo sara karavAnI tenasiMgI dRSTivALuM A bhAratanuM viziSTa vyaktitva soLe kaLAe khIlo ane pharIvAra mAtra padmazrI - jenI pratyeka pAMkhaDIe vasaMtano Tahuko che - eno pamarATa daze dizAmAM phelAo evI zubhecchA. huM emanA pratye UMDA AtmabhAvanI lAgaNI sAthe ane aMtaranI aneka zubhAziSo sAthe viramuM chuM ane pU. saMtabAlajInA zabdomAM kahuM toH pagale pagale sAvadha rahIne, premaLatA pragaTAvI jA, aMtarane ajavALe "kumAra" - paMtha tAro kAye jA. 336 puNyodayI paLomAM Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I =: rA rnir), rasadaryanA zAMtA sAgare, varasyuM svAti-biMdu kAIka sarjaka kadAca paraMparAprApta saMskArothI ane potAnA samayamAM pravartatA prabhAvothI mukta ane alipta rahI zakato hoya che. enI sarjaka pratibhA prApya ane pravartamAna saMskAra-bhUmikAthI AraMbhIne pachI e sva-pratibhAbaLe e badhAnI uparavaTa jaI AgavI abhivyaktino AviSkAra karI zake che. tema thAya che tyAre eka navA prasthAnathI, sImollaMghanathI vikAsa sAdhe che te sAthe ja tenuM e navuM prasthAna anugAmIo mATe eka vadhu anukaraNIya Adarza banI jatAM kALe karIne te paNa paraMparAno bhAga banI jAya che. kumArapALa desAI paraMparAprApta saMskAro, umadA vAraso; saMzodhananI abhivyakti, vijJAna prApta pravAhothI satata vikasI rahelA jagatane AtmasAt karavAnI satarkatA AgAmI sadImAM zuM thaI zake ane zuM karavuM joIe enI nirmaLa dRSTi, ApaNo AdhyAtmika vAraso ane Adhunika vijJAnanA samanvayathI, abhivyaktino AviSkAra karI zake che. sarjaka "jayabhikhkhanA e saMtAna svapratibhAbaLe potAnI sarjanazIlatA sthApita karavAnA uddezathI, sAhityajagatamAM chalAMga mAratA nathI, paNa khAsa karIne gujarAtI prajAmAM vaNakheDAyelA, uvekhAyelA ramatagamatanA kSetranI samIkSA, vivecanathI, potAnI lekhana-pravRttino paraco Ape che. e rIte teo svIkRti pAmyA bAda dharma-adhyAtma, yoga, hastapratonAM saMzodhana, kaLAvArasAnA jatana ane saMvardhananI e pannAlAla va. zAha 337 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satata khevanA karatAM karatAM sarjanazIlatAnA AkAzane AMbe che. navalikA, vivecana, itihAsa tathA daMtakathAnA tattvane gALIne preraka caritrono rasALa phAla laIne Ave che. AnaMdaghanajI vizenA mahAnibaMdhamAM emanI zuddha itihAsa-dRSTi gocara thAya che. kumArapALanuM vyaktitva bahu-parimANI che. AdarzanI bhUmikAe rahevA chatAM vyavahAradakSa ane premALa paNa eTalA ja. mArA eka anya mitra. taddana nirbhaya. taLapadI bhASAmAM kahIe to 'koInI sADAbArI rAkhe nahIM'. bhalabhalA camarabaMdhIne bharI sabhAmAM moDhAmoDha coDI de evI enI tAsIra. eka vakhata bhAI kumArapALanI upasthitimAM eNe kahyuM : "pAMcamanI chaThTha thavAnI nathI." carcA lAMbI cAlata, paNa bhAI kumArapALe lAgaluM ja kahyuM : "pAMcamanI chaThTha thavAnI nathI te sAcuM, paNa pAMcamanI cotha na thAya te to jovuM." : 338 sauMdaryanA zAMta sAgare, varasyuM svAti-biMdu Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viralane sahaja siddha karanAra 2004nA varSArabhe DaoN. kumArapALa desAIne sUratanA patrakAra saMgha taraphathI ramatagamatanA patrakAratva badala sanmAna evorDa prApta thayo tenA svIkAra mATe teo sUrata AvyA hatA. anya anivArya rokANone lIdhe huM tIvra icchA hovA chatAM, sanmAnakAryakramamAM upasthita rahI zakyo nahoto eTale phona para saMparka karI zubhecchA ane abhinaMdana pAThavyAM. huM e svIkArato nathI,' emaNe phona para javAba Apyo je sAMbhaLI huM kSaNArdha mATe DaghAI gayo. huM rUbarU ja svIkArIza." teo AgaLa vadhyA. paNa mArAthI rUbarU avAya ema nathI." meM saMkocapUrvaka jaNAvyuM. paNa huM AvIzane tamAre tyAM !" temaNe ghaTasphoTa karyo. huM rAjI rAjI thaI gayo. pachI sAMje teo sajoDe AvyA TreinanA samaya ADe jhAjho samaya rahyo nahoto eTale meM ema mAnI lIdhuM ke have samaya thaI gayo hoI) nahIM Ave; paNa e ja samaye Dorabela vAgyo ne teo AvyAM. meM to mAneluM ke have nahIM Avo." are, ema te kaMI hoya ! sUrata AvuM ane vijaya zAstrIne maLyA vagara javAya ja nahIM!" temanA A zabdo hRdayamAM kotarAI gayA che. eTalA mATe ke huM Ama jovA jaIe to emane koI karatAM koI kAmamAM Ave tema nahoto. bhUtakALamAM koI vyAvahArika kAma, mArA thakI emanuM saMpanna thayuM hoya evuM banyuM nathI. bhaviSyamAM thAya evI, mArA pramAdI svabhAvane lIdhe, koI zakyatA dekhAtI nathI. UlaTuM mArAM ekathI vadhu kAmo emanA thakI saMpanna vija ca zAstrI. 339 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayAM ja che. eka namUno gaNAvuM teno marma e ja che ke ATalI vyastatA vacce paNa mitranuM sAva photarAM jevuM kAma, keTalA sakriya thaIne, rasapUrvaka pAra pADe che A mANasa ! vAta ema.phila.nA bilanI hatI. gujarAta yunivarsiTInA ema.phila. (gujarAtI) mATenA laghuzodhaprabaMdhonA parIkSaNanI kAmagIrI pUrI karyA bAda tenA vetananA ceka AvatA nahotA. DaoN. kumArapALa tyAre (ane A lakhAya che tyAre paNa) bhASAbhavanamAM gujarAtI vibhAganA adhyakSa hatA. temane meM phona vattA patrathI A vilaMbita pemenTa aMge phariyAda karI ane udAsInabhAve phariyAdapatra posTa karyo. 'udAsInabhAve' e huM sAbhiprAyapaNe lakhuM chuM kema ke mArA moTAbhAganA anubhavo mujaba 'AvA' patronI sAmo pakSa noMdha sudhdhAM leto nathI ane moTebhAge te kacarATopalIne havAle thAya che. thoDA ja (ripITa : 'thoDA ja') divasomAM yunivarsiTI taraphathI eka parabIDiyuM maLyuM ane hA, temAM vetananA ceka paNa hatA ! upara, AMkhe UDIne vaLage evA khAdInA kAgaLa para, chApelA peDa 52, ethIye suMdara akSaromAM kumArapALano patra hato ke 'vilaMba' thayo che to daragujara karazo ! huM A AkhI vAtane eka judA, mUlyanA pariprekSyamAM jouM chuM. Aje A ke te sattAnA sthAne beThelA mANasomAM mulAyamatA, mAnavatAno sadaMtara abhAva varatAya che. eka prakAranI dhRSTatA, rukSatA, tiraskArabhAva anyo pratyenA vyavahAramAM pragaTa thatAM rahe che. khurasIjanya bIbhatsatA temanA vyaktitvamAM prasAra pAmatI jAya che. vyakti tenAthI lAjavAne badale gAje che. anya mAnavIo sAtheno teno vyavahAra rAtorAta badalAI jAya che. kumArapALa mATe AvI koI durghaTanA banI nathI enI noMdha meM bahu ja bhArapUrvaka atyArasudhI manomana lIdhI che. Aje A prasaMge e noMdhane huM jAhe2 ka2tAM gaurava anubhavuM chuM. sattAe emanA AbhijAtyane abhaDAvyuM nathI e mAre mana atizaya mahattvanI ghaTanA che. Aje to vagara sattAe paNa keTalAka Sub-Standard mANaso ropha-ruAba chAMTatA rahe che tyAre sattA maLyA bAda paNa zuSka ke rukSa thayA vagara, snigdha, mulAyama ane mAnavamAtra pratye mugdha rahevuM e eka viziSTa saMskAra mAgI le che. A saMskAravizeSa' emanAmAM sva. pitAzrI, gayA jamAnAnA suprasiddha lekhaka jayabhikhkhunA vArasAmAM maLyo che to bIjI tarapha jaina-anuzAsananA manana-adhyayanamAMthI paNa maLyo ane jaLavAyo che. emanA asaMkhya videzapravAsoe emanI dRSTine vizALatA arpI che. bhAtabhAtanA samAjomAM 2hevA-pharavAnA prabhAve ApaNI vaicArika ane ddaSTigata saMkIrNatAo lopa pAme che. taLapadI vANImAM kahIe to 'temaNe duniyA joI che.' joke duniyA joyA pachI Ara saMkIrNa bananArA paNa ochA nathI ! mULa vAta AbhijAtyanI che. moTA moTA vidvAno, adhikArIo, sAdhusaMtonI sAthe jeTalA 2sapUrvaka vAta-vyavahAra kare eTalA ja premarasapUrvaka nAnA, sAmAnya, mANasa, adanA mAnavI sAthe paNa kare emAM pragaTatuM saMtulana AjanA haLahaLatA kaLiyugamAM virala che. kumArapALane e 'virala'ne 'sahaja' karatAM AvaDyuM che. zubhecchAo. 340 viralane sahaja siddha karanAra Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baDho mAghurya enuM sarvadA gujarAta kaoNlejano mAro sAthI kumAra, saumya ane snehALa vyaktitva, sadAbahAra hasato bAlasahaja cahero, saraLa svabhAva ane jyAre maLe tyAre "kema cho bApu ?" "majAmAM ?" jevAM praznArthavAkyo enA moMmAMthI phUlaDAnI jema kharatAM hoya ane neNa ApaNane vadhAvatAM hoya ! "bhAra vinAnuM bhaNatarano nAro cAle che paNa caritArtha keTaluM thayuM eno mane ahesAsa nathI, paNa "bhAra vinAnuM pada"no ahesAsa Do. kumArapALanA saraLa vyaktitvathI mane thayo che. aneka saMsthAomAM dUdhazarkarA nyAye bhaLI jaI vizvakoza, sAhitya pariSada, gujarAta sAhitya akAdamI, gujarAta yunivarsiTI, aneka jaina saMsthAo) potAnA ahamUne ogALI nAkhI eka naravo - garavo - haLavo kumArapALa mane haMmezA dekhAya che, meM ene kadI gusse thatAM joyo nathI. ajAtazatru che. (samavayaska nathI paNa sahapAThI tarIke mITho tuMkAra karuM chuM) gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavanamAM gujarAtInA prAdhyApaka ane bhASAbhavananA adhyakSa tarIke sevA ApatA DaoN. kumArapALa desAInA saphaLa mArgadarzana nIce 15 vidyArthIoe pIeca.DI.nI DigrI prApta karI che; e emanI vidyAprItinuM jIvaMta udAharaNa che. gujarAta yunivarsiTInA gujarAtI abhyAsa samitinA adhyakSa, ekeDemika kAunsilanA sabhya DaoN. kumArapALa desAI sAhitya, patrakAratva ane jainadarzanamAM pIeca.DI.nA gAiDa tarIke mAnyatA dharAve che. vADIlAla e. paTela 341 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaTha ane jainadarzananA abhyAsI kumArapALa sAhitya, saMskRti, zikSaNanI saMkhyAbaMdha saMsthAomAM sakriyapaNe saMkaLAyelA che ane kAryazIla che. emanA jIvananAM nAnAMmoTAM dareka kAryamAM mAnavatAnI maheka, taruNano taravarATa, sAmAjika, sAMskRtika ane zaikSaNika utthAnArthenA navIna prakalponI adhyApakIya sajjatA ane tatparatA, samAjanA nAnAmAM nAnA mANasa mATe paNa apAra prema ane uSmAsabhara heta, dayArdra ane sArtha saraLa jIvanazailI - prAdhyApaka kumArapALa desAInAM naravAM-garavAM pAsAM che. varati varato maja: e nyAye kumArapALanAM kalama ane caraNa sadAya gatizIla che. 104 jeTalAM sarjano, lagabhaga doDha Dajhana jeTalAM saMpAdano, vivecana, saMzodhana, bAlasAhitya, patrakAratva, vArtAsaMgraha, anuvAda vagere anekadezIya sarjanAtmaka pravRttiomAM emanI pratibhA ramamANa che. emaNe jenijhama ane jaina dharma-tattvanA sArabhUta aMzono pracAra ane prasAra keniyA, mombAsA, thIkA, briTana, amerikA, hoMgakoMga, veTikana, enTavarpa - vagerenAM pravAsa-pravacano karIne; janatattvajJAnanI sArtha ane sAragarbha vicAradhArAno dhvaja emaNe vizvamAM laherAvyo che. karmaTha vyaktitva emane jaMpavA detuM nathI. emano mAMhyalo satata saLavaLato rahe che eTale to 28 bhinnakSetrIya saMsthAo sAthe vaNAyelA rahI; svabhAvanA tANAvANAmAMthI aneruM pota prakaTAve che. nAnAmoTA caMdrako, evorDonI saMkhyA 33 che. 26 jAnyuArI 2004nA parva nimitte bhArata sarakAre padmazrI evorDa enAyata karyo e dvArA emanI vibhinna kSetrIya pratibhAne abhinaMdI che. mArA mate to hajuye UMcerAM - anerAM nizAna emane tAkavAnAM che, nagamati And miles to go before I sleep. aneka dIptiothI dIpatI A kumArapALIya prakAza hajI vadhu tejomaya bane, e dvArA deza ane duniyA vadhu projjavala kare, emanI sarjaka cetanA nitya nUtana unmeSa sabhara UMcerAM zikharo sara kare, e ja mA mayUravAhinIne abhyarthanA ! "caitanyasiMdhumAM baDho mAdhurya enuM sarvadA" 342 baDho mAdhurya enuM sarvadA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maghura amITa chApa rasArasaritAmAM ghUmatI jIvananaiyAo aneka ghATa pasAra karatI, kyAreka maLatI, kyAMka chUTI paDI, vaLI maLatI rahe che. tevA madhura saMyogo sAthe ghaTamALa gUMthAtI rahe che. AnaMda ane gauravanI helI anubhavatAM ApaNe A saphare jyAre ko'ka mukAma uparathI atItamAM DokiyuM karIne nihALavA icchIe tyAre vaLI pAchA hiloLA mANavA maLe. evA AnaMda ane gauravano anubhava akhabAranA pAne prasiddha thayelI, varSa 2004nA jAnyuArI mAsanI, padmazrI prApta karanAra vyaktivizeSanI eka yAdImAM zrI kumArapALa desAInuM nAma vAMcIne thayuM. te sAthe ja najara pAchuM vALIne 44-45 varSanA gALe, 195960nA arasAmAM jaIne UbhI rahI. mArA jIvananI kizoravayano e samaya. sAhitya ane bhASAno Acho Acho raMga caDhato rahe tevuM vAtAvaraNa. kuTuMba ane zALAnA saMskAra paNa evA ke samAjanI dRSTine khIlavatI, poSatI vyakti ane kalamane oLakhavAnuM kutUhala jagAve. eTaluM ja nahi, evI vyakti jo pratyakSa maLe to ahobhAva anubhavavAnuM cukAya nahi evI bhAvanA paNa poSe. AvA UbharatA kALamAM, amArA gharanI sAme, pU. dhIrubhAI ThAkaranA ghare zrI bAlAbhAI desAInI niyamita avarajavara rahetI. gujarAta samAcAranI "IMTa ane imArata' kaTAranA ghaDavaiyA rUpe, jayabhikhkhanA upanAmathI kaMDArAtI e kalamakasabanI huM vAcaka, dhIre dhIre cAhaka banatI mAzA upendra rAvala 343 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayelI. e ja 'zrI jayabhikhkhu'ne zrI dhIrubhAInA AMgaNe AvatA-jatA joI AnaMda thato. koI vizeSa vyaktine joyAnI gauravabharI lAgaNI anubhavAtI. evAmAM, vidyArthI gaNavezamAM sajja zrI kumArapALabhAIne tyAM joyAnuM smaraNa paNa mAnasapaTa upara aMkita che. e ja kumArapALane, pachI to gujarAta kaoNlejamAM ekAda varSa juniyara sahAdhyAyI rUpe paNa joyA ane zrI dhIrubhAInA priya ziSya tathA have sahakarmayogI rUpe paNa joyA. 1965mAM zAradAmaMdira - vinayamaMdira(amadAvAda)nA AcAryapadethI nivRtta thayelA mArA pitA vajubhAI davene IMTa ane imArata'nI zreNImAM, zrI jayabhikhkhue adbhuta rIte eka uttama keLavaNIkAra tarIke navAjelA. e ahobhAva mArA mana hRdayamAM saMgrahAyelo hato ane 1972mAM vajubhAInA svargavAsa pachI, zrI kumArapALabhAInI kalame paNa temane je aMjali IMTa ane imArata'nA mAdhyamathI ApI te eka zirodhArya RNa mane sparyuM. pitA ane putranI lekhinIe 'gujarAta samAcAra'nI A kaTAranA mAdhyamathI aneka gharadIvaDA ane samAjadIvaDAone vizALa janasamudAya samakSa taratA mUkyA che. baMnenI kalamano kasaba ekadhAro gujarAtI vAcakonI baMne, ke have to trIjI peDhIne paNa ujAgara karato rahyo che. uparanAM baMne prasaMgocita lakhANomAM, vajubhAIne pratyakSa bhAgye ja maLyA hovAnA saMjogomAM paNa vyaktine tenA kAma ane tyAganI bhAvanAthI mUlavavAnI, samAjamAM tenI vyApaka mahekathI tene pichANavAnI lekhakanI tAkAtane huM biradAvuM chuM. have pachIno mukAma che lagabhaga agiyAra varSa pachIno, 1982-83nI sAlano. navaraMgapurA vistAranA AI. je. vidyAvihAramAM zikSaNa ane saMcAlananI kAmagIrI mArI saMbhALa heThaLa cAlatI hatI. dho. 5-6-7nA gujarAtI viSayanAM pAThyapustakomAM zrI kumArapALabhAI likhita pAThano samAveza ane zALAnAM kizoravayanAM bALako, temanI ramatagamatanI akhabAramAM pragaTa thatI zreNIthI paNa paricita. A navI peDhIne, zrI kumArapALabhAIne pratyakSa meLavI ApavAnI taka UbhI karI. zALAnA AMgaNe eka samAraMbhamAM atithivizeSanA sthAna mATe meM zrI kumArapALabhAIne AmaMtraNa ApavA saMparka sAdhyo. e ja khuzahAla cahere, AtmIyatAnA bhAvane opa ApatI saujanyazIla najare temaNe mArA AmaMtraNano svIkAra karyo, tyAre mArA vidyArthIo mATe kAMIka navuM karyAno mAro bhAva bevaDAyo. zALAnA amArA vidyArthIo sAthe zrI kumArapALabhAInuM A milana saunA manamAM madhura - amITa chApa lagAvI gayuM. jIvananeyAnI sapharano haveno ghATa che varSa 1998no. savicAra AcAra ane sadbhAvanI punarAvRtti paNa AvakAravApAtra hoya che. gujarAtanA mUrdhanya keLavaNIkAra vajubhAInI janmazatAbdIno utsava temanA priya vidyArthIo atyaMta Adara ane zraddhApUrvaka 344 madhura amITa chApa Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UjavI rahyA hatA. amadAvAdanA pratiSThita nAgariko banI cUkelo e vidyArthI samudAya A rIte potAnA priya sadgata gurune zraddhAMjali ApI rahyo hato tyAre vaLI pharI iMTa ane imAratanI kaoNlamamAM vajubhAI davenI chabIne mUrtimaMta karI zrI kumArapALabhAIe amane ahobhAvamAM lapeTI lIdhA. pachI to eka lAMbA aMtarAlanA sImADe vaDIlone pravRtti pUrI pADatA "AnaMda kendranuM saMcAlana meM saMbhALyuM ane A vaDIlavaMdane zrI kumArapALabhAInI vANIno guMjArava sAMbhaLavA maLyo. vaktAno potAnI pasaMdagIno ja viSaya hato "prANathI prayANa sudhI'. jIvananI sArthakatA mATenA cUMTelA prasaMgonA tANAvANA vaNI letAM je asmalita vAgudhArAne A sabhyoe sAMbhaLI tethI sau potAne dhanya mAne e ghaDI AvI gaI! "vAha! zuM bhASA che?! viSayanI rajUAtanI sahajatA sAthe vaNAyelI samRddha bhASA vAMcI che, paNa sAMbhaLI to Aje ja !" Avo nikhAlasa ekarAra sabhyonA mukhethI meM sAMbhaLyo. tenuM saghaLuM zreya zrI kumArapALabhAInI jhoLImAM. vaDIlonI mAnasika kSamatA ane paristhitine anurUpa chatAM preraka ane poSaka A vaktavya-najarANuM sAce ja saue mANyuM! AnaMda kendranA AMgaNe, eka yuvAnArIne tenA sevAkAryanA sahAyaka thavAno avasara hato. ku. niketA ghIyA, kiDanInA dardIone Arthika sahAya pUrI pADavAnuM jIvanalakSya bAMdhIne pravRtta che tyAre temAM koDiyAmAM thoDuM tela pUravAnI bhAvanA A vaDIloe sevI. AvA umadA kArya mATe Ayojita samArohanA AzIrvacana paNa yogya pratibhA dvArA apAya enI zodhamAM ame hatAM. mUlyaniSTha vyaktitvanI e zodhamAM najara TharI zrI kumArapALabhAI upara ane temanI upasthiti tathA AzIrvacananI bheTathI amArA kAryakramane cAra cAMda lAgI gayA. samAja ane sarasvatInI sevAnA yogI, navI peDhInA rAhabara, dhArmika bhAvanAone saMkoratA ane dezavidezamAM dharma-saMskAra-bhAvanA laherAvatA, bhAratavarSa ane mA gurjarInA sapUta - bahumukhI pratibhAnA svAmI eka Adarza vizvamAnava banI rahe e zubhecchA. 345 AzA upendra rAvala Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjathI cuMmAlIsa varSa pahelAMnI vAta che. savAranA naveka vAgyAno samaya che. navacetana'nA taMtrI sadgata cAMpazIbhAI uddezI nArAyaNanagaramAM AvelA temanA nivAsasthAne navacetanAmAM pragaTa karavA Avela eka lekhane rIrAiTa- punaH lakhI rahyA hatA. e vakhate sughaDa ane svaccha kapaDAM paherelo paMdareka mAnavatAnA varSano eka yuvAna hAthamAM thoDAka kAgaLo laIne cAMpazIbhAI lakhatA hatA te rUmanI bahAra mRtimaMta pratIka Ubho rahyo ane atyaMta vinayapUrvaka pUchavuM. "cAMpazIkAkA ! huM aMdara AvuM?" cAMpazIbhAIe e yuvAna tarapha joyuM ane pote lakhI rahyA hatA te kAgaLo bAju para mUkI premapUrvaka kahyuM : "Ava, Ava, dIkarA Ava ane ahIM besa." AvanAra yuvakane temanA TebalanI sAme ja paDelI khurazI cIMdhI ane besavA kahyuM, e yuvAna khurazI para beTho. cAMpazIbhAIe kahyuM, "kyAMthI Avo cho ? bolo, zuM kAma che?" mukunda pI. zAha e yuvAne potAnA hAthamAM rAkhelA kAgaLo cAMpazIbhAIne ApatAM kahyuM, "mAruM nAma kumArapALa. huM bAjunI sosAyaTI caMdranagaramAM rahuM chuM. ramatagamatano mane khUba zokha che. e aMge lakhavAnuM paNa mane game che. thoDuMghaNuM meM lakhyuM paNa che. Apa joI jajo ane yogya lAge to "navacetanamAM pragaTa karajo. huM be divasa pachI AvIza." ATaluM kahI e yuvAna cAlyo gayo. teNe pote jayabhikhkhanA putra hovAnI vAta kahI nahotI. 346 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAMpazIbhAIe potAnI Teva mujaba e ja divase e lekha vAMcI nAkhyo ane svIkRta lekhonA bokSamAM mUkI dIdho. be divasa pachI kumArapALa AvyA tyAre cAMpazIbhAIe temane AvakAra ApI besADyA ane kahyuM, "tamAruM lakhANa huM vAMcI gayo chuM. tame sAruM lakho cho. lakhavAnuM cAlu ja rAkhajo. jo tame niyamita lakhavAnuM svIkAro to huM "navacetanAmAM dara aMke e lekho pragaTa karato rahIza." A sAMbhaLI kumArapALanA AnaMdano pAra na rahyo. 1960thI teo "navacetanamAM niyamita rIte varSo sudhI khela ane khelADI' zIrSaka kaoNlamamAM lakhatA rahyA ane vAcakone e lekho atyaMta gamavA lAgyA. kumArapALa sAthe e vakhatano mAro paricaya te Aja sudhI prasannapaNe cAlu rahyo che. 1974mAM cAMpazIbhAInuM avasAna thayuM tyAra pachI paNa temaNe varSo sudhI e kaoNlama cAlu rAkhI ane hajI jyAre jyAre huM navacetana' mATe lakhavAnuM kahuM chuM tyAre premapUrvaka ane lekho Ape che ane te paNa puraskAra lIdhA vinA, eTaluM ja nahi, navacetana' vadhu ne vadhu kema samRddha bane enI satata ciMtA seve che. navacetana'ne 75 varSa pUrAM thayAM tyAre temaNe navacetanAnA patrakAratva aMgenA aMkanuM saMpAdana karyuM hatuM. e aMka khUba ja vakhaNAyo hato. navacetanamAM "khela ane khelADIonI emanI kaoNlama atyaMta lokapriya hatI. vaLI navacetana'nA pratyeka dIpotsavI aMkamAM koI eka bhAratIya krikeTara vize atyaMta vigatapUrNa ane tasavIro sahitano emano lekha pragaTa karavAno murabbI zrI cAMpazIbhAI Agraha rAkhatA. A upakramamAM raNajitasiMha, dulipasiMha, sI. ke. nAyaDu vijaya marcanTa, lAlA amaranAtha, vinu mAMkaDa jevA krikeTaronAM mArmika caritro kumArapALanI kalame prApta thayAM hatAM. "navacetane enA A kaoNlama-lekhakane 1978mAM ropya caMdraka ApIne sanmAnyA hatA, paraMtu A badhAthI paNa vizeSa to teo potAnI kalamane pragaTavAnI taka ApanAra 'navacetana' tarapha sadeva RNabhAva anubhavatA AvyA che. bahu ochA sarjako jIvananA prAraMbhe AMgaLI pakaDIne AgaLa lAvanAra saMpAdaka ke sAmayikane yAda karatA hoya che. kumArapALabhAInI dariyAva dilI eTalI ke Aje paNa A sAmayika mATe madada karavAmAM saheje pAchI pAnI na kare, balka enA vikAsa mATenA prayatno karavAnI preraNA Ape che. A pustakanA AyojanamAM AthI ja "navacetana' AnaMda anubhave che. sAhitya, zikSaNa, dharmaciMtana, vivecana, patrakAratva, jene tattvadarzana, ramatagamata vagere kSetre gujarAtane gaurava apAve tevuM pradAna karanAra bahumukhI pratibhA dharAvanAra ane potAnI vidvattAno lezamAtra bhAra na rAkhanAra padmazrI DaoN. kumArapALa desAInAM jIvana-kavana ane pradAna 47 mukunda pI. zAha Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vize aneka lekhakoe lakhyuM che eTale emAM punarAvartana na karatAM mArA mana para temanI je chApa paDI che tenI vAta karIza. teo sAhityakAra, zikSaNakAra, vivecaka, patrakAra vagere to che ja paNa mAre mATe to teo eka sAcA mAnava' che. mAnavatAnuM rakta emanI nasenasamAM vahe che ane mAre mana A ja mahattvanI vAta che. zoSito, pIDitone joI temanuM hRdaya dravI jAya che ane eka hAthane khabara na paDe te rIte bIjA hAthe jarUratamaMdone teo sahAya kare che. Arthika saMkaDAmaNane abhAve vidyAbhyAsa choDI devA tatpara banelA keTalAye vidyArthIone Arthika sahAya karI temanuM bhAvi ujjavaLa banAvyuM che. Arthika muzkelI veThatA keTalAka sarjakonuM svamAna jaLavAI rahe e rIte temane tyAM niyamita rIte nakkI karelI rakama dara mAse niyata tArIkhe temanA TrasTa taraphathI pahoMcI jAya che. Arthika muzkelIne kAraNe guNavattAyukta pustakanuM prakAzana aTakI na paDe te mATe paNa temaNe sahAya karI che. huM mArI ja vAta karuM: huM agAu jyAre Arthika saMkaDAmaNa bhogavato hato tyAre teo jAte karI zake tevAM kAmo 'paNa mane madada karavAnA hetuthI soMpatAM. amadAvAdamAM jyAre paradezanI TIma sAthe TesTa meca ramAtI tyAre teo krikeTa aMgenA khAsa aMko pragaTa karatA ane tenuM prakAzana-Ayojana, prapharIDiMga vagere mane soMpatA ane tenA vyAjabI mahenatANA karatAM, mArI dhAraNA karatAM vadhu mahenatANuM ApatA. temanA pustaka "AnaMdaghananuM prapharIDiMga teo karI zake tema hatA chatAM kumArapALe enI prathama AvRttinuM kAma mane soMpyuM hatuM ane praphavAcananA bajArabhAva karatAM mane vadhu rakama ApI hatI. mArAM saMtAnonAM lagna vakhate meM jaNAvyuM na hatuM chatAM mane jarUra paDaze tema dhArI tathA huM mUMjhAuM nahIM te mATe agAuthI amuka rakama mane mokalI ApatA hatA. huM kaheto ke badhI vyavasthA thaI gaI che mAre jarUra nathI. jarUra haze to tamane jarUra kahIza.' tema chatAM mane e rakama ApatA eTaluM ja nahi, prasaMga pUro thayA pachI e rakama huM parata karavA jato tyAre te levAnI nA pADatA; paNa huM jyAre kaheto ke tame A rakama parata nahIM lo to bhaviSyamAM mArAthI tamArI pAse koI rakama levA avAze nahIM tyAre ja teo te svIkAratA. mArI pautrI nANAMnA abhAve ucca abhyAsa mATe bahAragAma jaI zake tema nahotI. meM kumArabhAIne koI TrasTamAMthI madada karavA jaNAvyuM tyAre temaNe jarUrI rakamanI jogavAI karI ApI hatI. "navacetanAne ane kusuma prakAzananA kAryamAM sadAya madadarUpa banI rahyA. mArI vinaMtIne mAna ApI temanAM pAMceka pustako puraskAra lIdhA vinA pragaTa karavA mane ApyAM hatAM. eTaluM ja nahIM, mArAM lakhelAM pustako temanA TrasTamAMthI kharIdI mane protsAhana paNa ApatA. 348 mAnavatAnA mUrtimaMta pratIka Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArabhAI jeTalI tvaritatAthI madada kare, eTalI tvaritatAthI e bhUlI jAya ! AjanA svArthaparAyaNa samayamAM AvA nispRhI mitro hoya, te keTaluM moTuM dhanabhAgya! jAnyuArI 2004mAM surata zahera patrakAra kalyANanidhi dvArA besTa sporTsa jarnAlisTano evaoNrDa tathA rU. 10,000nuM pAritoSika temane bhUtapUrva TesTa krikeTara ane silekTara zrI aMzumAna gAyakavADanA hAthe ApavAmAM AvyAM tyAre e pAritoSikamAM rUpiyA eka hajAra umerIne saMsthAne parata karyA te vakhate zrI gAyakavADe kahyuM hatuM ke bhAratIya krikeTaro AvuM kare to keTalo lAbha thAya?" kumArapALabhAIne zrI nAnubhAI suratI phAunDezanano sAMskRtika gaurava evaoNrDa tathA zrI nAnubhAI suratI mileniyama evorDa paNa prApta thayA che. ramatagamatanA samIkSakone tathA khelakUdanA vijetA spardhakone pAritoSiko ApI temane protsAhita karavAnI yojanA zarU karatAM pahelAM zrI nAnubhAI suratIe kumArapALa sAthe carcAvicAraNA paNa karI hatI ane temanuM mArgadarzana meLavyuM hatuM. temaNe mAnavatAne ujAgara kare tevA ghaNA prasaMgonuM Alekhana temanAM pustako ane kaoNlamomAM karI anekane mAnavatAnAM kAryo karavA preryA che. temane padmazrI'no ilakAba maLe che ethI mane ghaNo ja AnaMda thayo. yogya vyaktine yogya khitAba maLe enAthI rUDuM zuM ? mArAM temane hArdika abhinaMdana. 349 mukunda pI. zAha Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanyazIla ajaLa Da, kumArapALa desAIe sAhitya, zikSaNa, patrakAratva, samAjasevA, ramatagamata, jaina dharmadarzana jevAM aneka kSetromAM prabhutva meLavyuM che ene kAraNe padmazrI' evaoNrDanA teo adhikArI banyA che evuM jarUra kahI zakAya. paraMtu jo Do. kumArapALa desAIne oLakhavA hoya to huM emane eka svajana ane saujanyazIla, zAMta, snehALa vyakti tarIke oLakhAvuM. bhale e sAhityakAra, sarjaka, vivecaka patrakAra, samAjasevaka ke jaina dharmadarzananA jJAtA hoya, chatAM e badhAM anubhavo ane jJAnano nicoDa eTale ja svajana ane saujanyazIla vyakti. bahu ja nAnA hatA tyAre meM emane joyelA. eka vAra koI kAma prasaMge emanA pitA zrI jayabhikhu tathA mAtA jayAbahenane huM maLavA gaI tyAre eka nAnakaDo chokaro chAnomAno, dhIme pagale. zaramAtA zaramAto pasAra thaI gayo tenI khabareya na paDI. e ja chokaro te A kumArapALabhAI. Aje moTI vaye paNa evA ja zAMta, zaramALa prakRtinA, ochAbolA, maMda smitathI, premathI, gauravayukta pratibhA ane saMskArathI saujanyazIla svajana tarIke huM emane nihALuM chuM. na koI abhimAna, na koI ADaMbara, na koI moTAI, na koI potAnuM mahattva dekhADavAnI prabaLa bhAvanA - evA kumArapALabhAImAM je utkRSTa guNo che e ja emanI oLakha che ane e ja emano evorDa che. padmA phaDiyA 350 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emano sauthI zreSTha guNa namratAno. jyAre jyAre sAmA maLe tyAre "kema bahena ! kema cho ?" A AvakAra evo to mITho ane lAgaNIsabhara hoya ke svajananI pratIti karAve. koI samAraMbhamAM jaIe, tyAM paNa tarata ja AgaLa AvIne pUrA vivekathI Adara sAthe Avo bahena kahI bolAve. A emanuM saujanya hRdayane sparzI jAya - A emano bIjo guNa je bahu ja ochA lokomAM jovA maLe che. emano trIjo guNa che moTAIno abhAva ane namratAno bhAva. koI emane AvakAre, bolAve, mAna Ape evuM emanAmAM che ja nahi. koI paNa samAraMbhamAM mukhya vaktA hoya tyAre ghaNIye vAra meM joyuM che ke teo cUpacApa AvIne zAMtithI besI jAya. jo koI emane mAnabhera bolAvavA Ave tyAre paNa teo "ThIka che, barobara che" - basa eTaluM ja bolIne je jagyAe sthAna lIdhuM hoya tyAM besI rahe athavA to temanI sAthe teo jaI jyAM besADe tyAM besI jAya. emano cotho guNa niyamitatA. koI paNa kAryakramamAM niyamasara emanI hAjarI hoya ja. gaLAbUDa kAmamAM hovA chatAM emanuM hakArAtmaka valaNa dAda mAMgI le che. jyAre jyAre koI seminAra ke vyAkhyAna mATe AmaMtraNa ApavA jAuM tyAre teno emaNe svIkAra karyo che. "AvIza, jarUra AvIza. paNa mane thoDo samaya Apazo ?" ane e pramANe nAnakaDAM strImaMDaLomAM paNa jyAre emane bolAvavAmAM AvyA hoya tyAre premathI AmaMtraNa svIkArI le. ane, mAtra Teliphona upara paNa kahIe to kaheze "huM AvI jaIza. dhakko na khAzo." ne samaya pramANe te jAte hAjara thaI ja jAya. jUnA saMbaMdhone sAcavI rAkhavAno paNa eka viziSTa guNa emanAmAM che. dareka prasaMgomAM yAda kare che. eTaluM ja nahi paNa kArDamAM 'jarUra Avajo" evA emanA hastAkSara paNa hoya ja. taduparAMta jyAre teo AmaMtraNa Ape tyAre bahena mATe AdaraNIya' zabda vApare AvuM emanuM saujanya kone na game? are, eka vakhata mAruM bahAra paDanAruM pustaka "jhUratI vedanAo vize meM kaMIka lakhI Apo evuM kahyuM tyAre vizvakoza'nA kAmamAM atyaMta vyasta hovA chatAMya samaya kADhIne paNa traNacAra divasamAM ja kaMIka lakhIne mane mokalI ApyuM tyAre mArA manamAM eka ja vAta UbharAI AvI - AnuM nAma te svajana. A 'svajanano saMbaMdha bAMdhavA ke baMdhAvavo sahelo nathI. zaikSaNika kSetre phelothI zarUAta karIne Aje gujarAta yunivarsiTInA A phekalTInA DIna tarIkenA UMcA padane zobhAvanAra, keTakeTalIya saMsthAomAM sabhya, salAhakAra, TrasTI, pramukha, sthApaka tarIke rahIne avirata kAryano vahIvaTa karanAra, sAhityamAM sAhityakAra, saMzodhaka, vivecaka, saMpAdaka ane sarjaka tarIke vipula sAhitya samAjane ApanAra, lokajIvananI Apatti 351 padmA phaDiyA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veLAe aneka prakAranI sahAyo ApanAra ane A kAryo karatA karatA aneka prakAranAM pAritoSiko, evorDo meLavavA chatAMya e saphaLatA ane siddhine namra bhAve svIkArIne zrI kumArapALabhAIe gujarAta, bhArata ane paradezamAM, saunuM hita kare te sAhityanuM sarjana karIne eka svajana' tarIke potAnuM vyaktitva upasAvyuM che e ja emano moTo evaoNrDa che ema kahuM to khoTuM nathI. AvA sAdA, sIdhA, zAMta, vinayI, nirabhimAnI, samayanA AgrahI, strIonuM saujanya sAcavanArA, svajanapremI kumArapALabhAIne haMmezAM spardhA ane saMgharSothI dUra rahenArA eka anokhA mAnavI tarIke meM joyA che ane oLakhyA che e ja emanI pratibhA che. "huM mAnavI mAnava thAuM to ghaNuM" - kavi sundaramUnI A kAvyapaMkti emane mATe yathocita che ema huM kahI zakuM chuM. pitAnuM audArya ane mAtAnuM vAtsalya A banne guNothI ghaDAyela kumArapALabhAI zatrune paNa vahAlA lAge evuM emanuM vartana ane evuM ja emanuM kartavya Dagale ne pagale emanAmAM dRSTigocara thayA vinA rahetuM nathI. mAnavI saMpatti prApta karI zake. aneka siddhio meLavI zake. UMcI ane zreSTha padavIo prApta karI zake, paraMtu anya janonA eka mUThI jevaDA hRdayamAM svajana tarIke potAnuM sthAna meLavI zake evA to koIka ja viralA hoya. kumArapALabhAI evA ja eka viralA svajana che. 352 saujanyazIla svajana Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. kumArapALa desAInuM nAma to ghaNAM varSothI sAMbhaLyuM hatuM. ghaNI vakhata temanA vize vAMcyuM hatuM. sauthI prathama mAro paricaya pannAlAla zAha dvArA mATuMgAmAM vyAkhyAnamALA daramyAna thayo. AjathI paMdareka varSa pahelAM mATuMgAmAM yojAtI vyAkhyAnamALAmAM teo pravacana ApavA AvyA hatA. te samayathI huM vyAkhyAnamALA kamiTIno ceramena hato, tethI temanI sAthe vAtacIta karavAnI taka mane maLI. atyaMta nikhAlasa, saumya prakRti vAtacItamAM khUba ja naramAza - ane mukhya vAta to thoDA samayamAM ja potIkA karI levAnI temanI AvaData. dhIme dhIme amArA saMbaMdhano vyApa vadhato gayo. mAre amadAvAda avAranavAra javAnuM thatuM hovAthI teone tyAM temanA ghera rUbarUmAM aneka vakhata maLavAno moko maLI jato. pahelAM to huM eTaluM ja jANato ke teo eka khUba ja sArA vyAkhyAnakAra che, paraMtu jema jema temanA paricayamAM Avato gayo tema temanI anekavidha pravRttiono khyAla Avato gayo. zikSaNa, sAhitya, patrakAratva, samAjasevA, ramatagamata ane dharmadarzana jevAM keTalAMya kSetromAM temaNe meLavela siddhiono khyAla maLato gayo. teozrInI gujarAtI vizvakozanI pravRttithI vadhu khyAla Avyo. lagabhaga AThathI daza graMtho taiyAra karelA. samaya ane nANAMnI khUba ja jarUra paDe, paraMtu hiMmatapUrvaka sAmano karI lekhanakArya ane nANAM 353 sAcA arthamAM karmayomI mahAsukhabhAI kAmadAra Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meLavavAnuM kArya pAra pADatA AvyA che. pote eTalA svamAnI ke kadI paNa potAnA pratibhAzALI gauravavaMta pitAzrI jayabhikhkhanA nAmano upayoga karyo nathI. temanA thakI judA judA viSayonA keTalAya mahAnubhAvo ane sAhityapremI mobhIono paricaya thayo. emanA jIvananI eka moTAmAM moTI vAta mane harahaMmeza sparzI gayela che ke nAnA-moTAnA bhedabhAva rAkhyA vagara je koI AMgaNe Ave tene sasmita AvakAre, koI paNa vyakti koI paNa sArA, umadA kArya mATe AmaMtraNa ApavA Ave tyAre koI paNa apekSA rAkhyA vagara jyAM javAnuM hoya tyAM pahoMcI jAya. bALako pratyenI lAgaNIthI prerAIne teoe bALasAhityanuM sarjana karyuM. bALakonI rucino pUro khyAla rAkhI tevA viSayo pasaMda karI bALakomAM saMskArasiMcana thAya tevA sAhityanuM vipula sarjana karyuM. potAnA dharmane sArI rIte samajI zake te mATe khAsa to yuvAvarga mATe sArAM pustakonAM iMglizamAM bhASAMtara karyA. kumArapALabhAIe mahAnibaMdha lakhyo, pIeca.DI. thayA. judI judI hastapratonuM saMzodhana ane teno abhyAsa karI enuM zAstrIya rIte saMpAdana karyuM. aneka nAmI vidvAnonI prazaMsA paNa meLavI. AvAM aneka kAryo dvArA teo mAnanA adhikArI banyA. aneka caMdrako ane puraskAro prApta karyA. bhagavAna mahAvIra para mahAvIra-jIvanadarzana' jevo atyaMta mUlyavAna graMtha temaNe lakhyo che. dharmanuM khUba ja UMDuM jJAna - tattvajJAna vageremAno saMpUrNa abhyAsa karI janatAnA lAbhArthe lakhANa lakhyAM. vyAkhyAno dvArA samAjamAM khUba ja pracAra ane prasAra karyo. lokomAM dhArmika bhAvanA jagADavAno temano parizrama dAda mAge tevo che. iMglenDa ane amerikAmAM jaina dharmanA abhyAsakramamAM pAThyapustaka tarIke temanuM "sTaoNrijha phroma jenijhama" pustaka cAle che, jyAre emanuM tIrthaMkara mahAvIra' nAmanuM aMgrejImAM lakhAyeluM sacitra caritra bhagavAna mahAvIra vizenuM sarvotkRSTa caritra gaNAyuM che. A uparAMta chellAM paMdareka varSothI niyamitapaNe videzomAM paryuSaNa daramyAna aneka vyAkhyAno dvArA jenadarzanano prasAra karavAmAM teono mukhya phALo che. paryuSaNa daramyAna teo acUkapaNe paradezamAM hovAthI vyAkhyAnamALA yojatA amArA jevA aneka yojakone khUba ja geralAbha thAya che. atyAra sudhImAM temane aneka puraskArothI navAjavAmAM Avela che. temanuM lekhanakArya aviratapaNe cAlatuM rahe che. aneka vartamAnapatromAM judA judA viSayo para temanI kaoNlama AvatI hoya che. ramatagamata uparanI temanI kaTAra paNa eTalI ja lokapriya thaI che. krikeTa ane anya ramatonuM temanuM talasparzI jJAna Azcarya pamADe tevuM che. aneka pravRttiomAM rata hovA chatAMya inDiyana reDakrosa sosAyaTIne teo kyAreya bhUlatA nathI. aneka judAM judAM kSetronA aviratapaNe 354 sAcA arthamAM karmayogI Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya karatA zrI kumArapALabhAI sAcA arthamAM karmayogI che. temane ATalI badhI preraNA kyAMthI maLatI haze? bhagavAna mahAvIramAM apAra zraddhA che. zrImatI pratimAbahenane meM temanA lakhANane vyavasthita rIte lakhI ApatAM joyAM che. temanAM saMtAno khUba ja hoMzapUrvaka pappAjInA kAryamAM sAtha ApatA rahe che. kuTuMbIjano, mitro, snehIonA sAtha ane sahakAra paNa temane bharapUra maLe che. 62 varSanI uMmare 26 varSanA yuvAnanI jema anekavidha pravRttimAM racyApacyA rahenAra evI A vyaktinI maitrI mane prApta thaI tene huM prabhunI kRpA mAnuM chuM. huM teone - temanAthI moTo hovA chatAMya - temanI sAhityakAra, patrakAra, jaina dharmanA UMDA abhyAsI, vividha viSayo para asarakArakatAthI kalama calAvanAra, itihAsa, patrakAratva, khelajagata, bALasAhitya, navalikAo jevAM vividha kSetromAM saMpUrNa nyAya ApanAra evA zrI kumArapALa desAIne vaMdana karuM chuM. sAhityajagata hoya ke anya koI paNa kSetra hoya, teo vAdavivAda, hoMsAtoMsI ane TAMTiyA kheMcathI haMmezAM alipta rahyA che. rAjakAraNa kadI paNa temane sparzI zakela nathI. bhAratanA rASTrapati dvArA enAyata thayelA padmazrI'nA evaoNrDa mATe aMtarathI khUba khUba abhinaMdana ane zubhecchA. AvI rIte saphaLatAnAM vadhu ne vadhu zikharo sara karatA rahe tevI, amArA saunI khUba khUba zubhakAmanAo. 355 mahAsukhabhAI kAmadAra Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saa, kumArapALa desAI eTale tAjagI ane prasannatAnuM kAyamI saranAmuM, atyaMta vyasta chatAM paLa-paLe masta vyaktitva eTale DaoN. kumArapALa desAI. 1973mAM navagujarAta ArTsa kaoNlejamAM vidyArthI tarIke meM praveza meLavyo tyArathI emanI sAthe mAro paricaya AnaMdaghanAekaadhyayana' viSaya upara emaNe pIeca.DI. mATe zodhanibaMdha lakhavAnuM zarU karyuM samayaLe satata tyAre amAro paricaya pragADha banyo. mahinAo sudhI paDakArataM vyaktitva emanAgheraniyamita javAnuM banyuM. dararoja sAthe besIne ame bhojana karIe. "bA ane pratimAbahenanA saMyukta vAtsalyanI mIThAza bhojanamAM bhaLe. bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke paLanoya pramAda nA karazo. Do. kumArapALa desAIe pramAdane kadIyA potAnI pAse pharakavA dIdho nathI. satata puruSArtha, satata lekhana, satata ciMtana, satata vyAkhyAno ane satata sAhityika kAryakramo - e badhAnI vacce vyavahArakuzaLatA paNa eTalI ja saghana pratyeka prasaMge emanI upasthiti hoya ja! samayane satata paDakAratuM rohita zAha eka samartha vyaktitva eTale Do. kumArapALa desAI DaoN. kumArapALa desAInI agaNita siddhionuM rahasya e che ke temanI pAse gajabanI saMyojanazakti che! kayA kAmane kyAre, keTaluM prAdhAnya ApavuM ane nizcita samayamaryAdAmAM kaI rIte utkRSTa rUpe te kArya saMpanna karavuM enI kuneha tathA cIvaTa DaoN. kumArapALa desAI pAsethI ja mane zIkhavA maLI che. 356 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnya vAtacItamAM ramUja ane haLavAza satata ThAlavatA ja rahe, chatAM kadIya koI kAryanI gaMbhIratA jokhamAvA nA de. emanI sAthe thoDIka kSaNo besIe eTale tAjagInuM chalochala bhAthuM maLI jAya. zikSaNa, sAhitya ane dharmano triveNIsaMgama emanA vyaktitvamAM satata maghamaghato rahyo che. aneka TrasTo, saMsthAo sAthe e sakriya rUpe saMkaLAyelA che. akhabArI lekhana mATe satata jAgrata rahevuM paDe. ramatagamata vizenuM lekhana karavA mATe chellAmAM chellI mAhitI meLavavI paDe ane teno saMgraha paNa karavo paDe. emanA aMgata pustakAlayamAM eTalo badho khajAno che ke ene jonAra ghaDIbhara to daMga rahI jAya! game tyAre game te cIjano khapa paDe tyAre gaNatarInI kSaNomAM te maLI jAya! kazuMya astavyasta nahi. jarAya gAphelapaNuM nahi. cIvaTa ane cokasAInA zahenazAha eTale DaoN. kumArapALa desAI ! A mATe madadarUpa thAya evo sTApha paNa emaNe rAkhyo che. emane tyAM kAma karatA ophisabaoNya sAthe paNa mAnavatAbharyo vyavahAra e rAkhe. mANasanI parakhazakti paNa gajabanI ! DaoN. kumArapALa desAInAM lagabhaga tamAma pustako puraskRta thayAM che. deza-videzamAM emanuM vAraMvAra sanmAna-bahumAna thayuM che. sAMprata samayamAM jena dharmano videzomAM pracAra-prasAra karavAmAM temano phALo evo gauravavaMto che ke itihAse tenI noMdha levI ja paDaze. pitA jayabhikhkha pAsethI maLelA sAhityavArasAnuM temaNe sugaMdhamaya saMvardhana karyuM che. varSo sudhI dainikapatromAM lekhamALAo lakhavI ane lokapriyatA satata vadhatI rahe e rIte enI mAvajata karavI e jevuMtevuM kAma nathI. navA saMbaMdho sthApavA ane jUnA saMbaMdhonI saghanatA akabaMdha rAkhavI e siddhi anyatra durlabha ja haze ! - DaoN. kumArapALa desAIne padmazrI evorDa maLe e AnaMdanI vAta avazya che paNa AzcaryanI vAta jarAya nathI. hajI emane je je evosa maLyA nathI e maLavAmAM thato vilaMba jarUra Azcaryapreraka che. vRkSa upara jema jema tAjAM phaLonI saMkhyA vadhatI jAya. vRkSa jema jema phaLa samRddha thatuM jAya tema tema enI zAkhAo nIce jhUkatI jAya che. DaoN. kumArapALa desAInI namratA namUnedAra che. emanA vyaktitvano bhAra emanI pAse rahelI vyaktine jarAya pajavato nathI. koI zrImaMta zreSThI sAthe e jeTalI sahajatAthI varte eTalI ja sahajatAthI emanI pAse koI mArgadarzana meLavavA AvelI vyakti sAthe paNa varte. vaDIlo ane vidvAnono Adara karavAnuM e kadIya nA cUke. jema jema emane inAmo-puraskAro maLatAM gayAM, jema jema emanAM sanmAna.bahumAna thatAM gayAM tema tema e vadhu ne vadhu vinamra banatA rahyA che. DaoN. kumArapALa desAI pAse viziSTa "nIrakSIra viveka vRtti che. samAjamAM keTaluMka iSTa paNa 357 rohita zAha Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya ane aniSTa paNa hoya. keTaluMka grAhya paNa hoya ane keTaluMka tyAjya paNa hoya. teo haMmezAM guNagrAhI rahyA che. bIjAnI khUbIono Adara karavAnI khUbI e dharAve che. koInI TIkA-niMdA karavAthI e sadAya dUra rahyA che. A kAraNe teo moTebhAge ajAtazatru rahyA che. koInuM dila nA dubhAya, koInI lAgaNIne Thesa nA lAge evA jaina saMskArane emaNe ajavALyA che. apriya vyakti ane aNagamatI ghaTanAo sAthe panAro paDe toya potAnuM saujanya hemakhema rAkhavAnuM emanuM sAmarthya paNa udAharaNarUpa che. emanAM vANI ane vartana kadIya kaDavAza pedA karatAM nathI. DaoN. kumArapALa desAIne padmazrI evaoNrDa enAyata thayo ethI mAtra jaina samAja nahi, mAtra gujarAtI sAhityakSetra ja nahi, paraMtu samagra gujarAtI samAja dhanyatA anubhave che. ApaNA saunA abhinaMdananA teo sAcA arthamAM hakadAra che. temanI tamAma siddhione hRdayapUrvaka ApaNe biradAvIe. 358 samayane satata paDakAratuM vyaktitva Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAtIgaLa vyaktitva zA kumArapALa desAInA vyaktitvane ane temanI bahulakSI pratibhAne mAtra ekAda vAkyamAM varNavavuM atyaMta muzkela che. mAro kumArabhAI sAtheno saMparka cAra dAyakA pahelAMno che. e vakhate meM bhArata sarakAranA mAhitI khAtA - pIAIbInA sahAyaka saMpAdaka tarIkenI kArakirdI zarU karI hatI. 1965nI bhArata-pAkistAna laDAI ane tyArabAda soviyeta pradhAnamaMtrI zrI kosIgInanA sahayogathI tAnkaMda khAte bhAratanA pradhAnamaMtrI zrI lAlabahAdura zAstrI ane pAkistAnanA pramukha ayubakhAna vacce 10-10 divasanI maMtraNAone aMte 1966nI 10mI jAnyuArIe rAtre baMne dezo vacce samajUtIo thaI hatI, paraMtu e ja rAtre mAtra thoDAka kalAkomAM ja zAstrIjInA thayelA ociMtA avasAnathI deza ane duniyA zokamAM garakAva thaI gayAM hatAM. kadAca A karuNa ghaTanAe ja mahadaMze ramatagamatanI kaTAra lakhatA ane bALasAptAhika 'jhagamagamAM sAhityakSetre Daga mAMDatA kumArabhAIne lAgaNIthI jhaNajhaNAvI nAkhyA haze ane zAstrIjI vizenuM pustaka lakhIne sAhitya kSetre praveza karavAnI preraNA ApI haze. pustaka lagabhaga taiyAra thaI javA AvyuM hatuM ane ekAeka temane thayuM ke zAstrIjInI keTalIka prAsaMgika tasavIro temAM sAmela kema nA karavI ? ane e zubha divase amadAvAdanA bhadra vistAramAM akhaMDAnaMda haoNlamAM AvelI amArI harasukha zAha 359 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacerIe teo AvyA. e vakhate TelivijhananuM astitva nahotuM ane tethI jhaDapI samAcAra mATe AkAzavANI ane sacitra ahevAla mATe akhabAro mokhare rahetA. amadAvAdamAM amane amArI navI dilhInI vaDI kacerIethI AvI tasavIro rojiMdI erabaeNgathI prApta thatI. tyAre khAsa karIne nAnAmoTA prAdezika dainiko mATe navI dilhImAMnA sarakArI samAraMbho temaja yuddhakIya kAryavAhInAM dazyonI tasavIro sattAvAra rIte amadAvAda pIAIbI pUrI pADatI. khAsa karIne 1965nA yuddha vakhate saMrakSaNa maMtrAlaya dvArA sattAvAra tasavIro pUrI pADavAmAM AvatI hatI. bhaviSyamAM koI kaTAralekhaka ke sAmAnya lekhakane prAsaMgika lekho mATe AvI tasavIro kAma Ave e mATe vadhArAnI tasavIromAMthI ame eka phoTo-lAibrerI UbhI karI rahyA hatA. Ama kumArabhAIne zAstrIjI vizenI tasavIrono Dhagalo ame dharI dIdho ane emaNe paNa emanAM prathama pustako "lAla gulAba" ane "mahAmAnava zAstrImAM teno ucita upayoga karyo. anAyAse ja temanAM A pustakone anukrame gujarAta sarakAra tathA bhArata sarakAranI bALasAhityanI rASTrIya spardhAmAM pAritoSika prApta thayAM. amane dekhItI rIte ja khUba AnaMda thayo. amArI kAyamI banI gayelI maitrI nibhAvavAmAM emano phALo vizeSa gaNuM chuM. pitAzrI sva. jayabhikhkhanA zreSTha sAhityika ane jaina philosophInA vArasAne temaNe barAbara pacAvyAM che. hakIkatamAM pitAzrInA aMgata mitro dhUmaketu, guNavaMtarAya AcArya, cunIlAla vardhamAna zAha evA aneka sAhityakAronA pitAzrI sAthenA satsaMga ane vicAragoSThimAMthI zrI kumArabhAIe ghaNuM bhAthuM ekaThuM karyA karyuM. e ja rIte paMDita sukhalAlajI, paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA, ratilAla dIpacaMda desAI ane emanA pitAzrI jayabhikhkhanA kAraNe jaina dharma vize gahana jJAna saMpAdita karyuM. zrI kumArapALa desAIe patrakAratvanA kSetre kareluM pradAna anekavidha che. gujarAtI patrakAratvamAM ciMtana, caritra, ramatagamata, dharmadarzana ane jIvanaghaDatara vize emaNe lakhyuM che. ATalA vaividhyapUrNa viSayo para gujarAtI patrakAratvamAM koIe kalama calAvI hoya tevuM mArA smaraNamAM nathI. keTalAka patrakAro vAcakanI moralI para nAcatA hoya che ane keTalAka potAnI moralInA nAde vAcakane DolAvatA hoya che. kumArapALa desAIe kyAreya sastI cAhanA meLavavA mATe vAcakanI cULa rucine utteje evuM lakhyuM nathI. emaNe emanAM kaoNlamono potIko vAcaka varga Ubho karyo che. ane Aje cAra cAra dAyakA thavA chatAM emaNe bahoLA vAcaka-samudAyanA hRdayamAM potAnuM sthAna jALavI rAkhyuM che. vAcaka taraphanI niSThA to eTalI ke ramatagamata vize lakhatA hovAthI kyAreya koI saMsthAnuM emaNe sabhyapada svIkAryuM nathI. gujarAtI patrakAratvamAM ghaNA sarjakoe mahattvanuM pradAna karyuM che ane temAM kumArapALa desAInuM pradAna e prakAranA AgalI haroLanA patrakAromAM sthAna dharAve che. 360 bhAtIgaLa vyaktitva Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAtIgaLa vyaktitva dharAvatA kumArapALane mATe niHsaMkoca kahI zakAya ke aneka evaoNrDo, caMdrako, puraskAro ane chelle tAjetaramAM rASTrapati dvArA padmazrInI navAjeza thavA chatAM, temanAmAM mAnavasahaja abhimAna ke tumAkhIpaNuM sparzI zakyAM nathI. emanuM samayabaddha Ayojana ane custa samayapAlana emanI jvalaMta saphaLatAnI cAvI hovAnuM aneka vidvAno ane gurujanoe svIkAryuM che. mUlyaniSTha sAhityanA A sarjaka temano punarjanma thAya to zuM banavAnuM game tenA javAbamAM eTaluM ja kahe che ke samAjane upayogI evA mUlyaniSTha sAhityano sarjaka banuM ane AdhyAtmika jIvanazailI jIvI zake tevo mAnavadeha maLe ! kadAca A javAbamAM badhuM ja samAI jAya che. 361 harasukha zAha Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA ' tejasvI tAralo 21. bAlAbhAI desAI - jayabhikhkhuM-nA panotA putra eTale zrI kumArapALa desAI, jeone pitAe saMpatti vAraso kazo ja Apyo nahoto. rU. 350nI noTo temanAM pustakomAMthI maLI hatI. tene zukanavaMtI samajI kumArapALe pitAnA sAhitya ane saMskAranA vArasAnuM ja mahattva samajI jIvanamAM zUnyamAMthI sarjana karyuM. prArabdha ane puruSArthathI, mAtAnA AzIrvAdathI saphaLatAnA zikharo sara karyA. deza-paradezamAM vANIno asmalita dhodha vahevaDAvyo. kalamano jAdu janatA upara pAtharyo. aneka evorpo prApta karI tAjetaramAM bhArata sarakArano padmazrI' khitAba meLavyo tyAre A nAnakaDA mAnavInI virATa zaktino lokone khyAla Avyo. 27 varSanI yuvAna vayamAM pitAnuM chatra gumAvyuM. mAtA jayAbahene emanA lADakA putranA ucheramAM mAtApitA baMnenuM kArya saMbhALI khArapUrvaka jatana karyuM ane AjhAdInA laDavaiyA tarIke preraNAnA pIyUSa pAyAM. kumArapALamAM susaMskAronuM siMcana karyuM. je temaNe lekhinI dvArA janatAne caraNe dharyuM. gAMdhIvAdI vicArasaraNI dharAvatAM pU. jayAbAe putravadhU pratimAne AMgaNAmAM putrI tarIke praveza karAvI premALa parivAramAM putrInuM sthAna ApI gRhasaMsArane maghamaghato rAkhyo. khAnadAnI ane khumArI to jayabhikhue ane mAtA jayAbahene kumArapALane gaLathuthImAM ja pAI che. pitAnA nAmathI prasiddhi prApta karavAne manabhAI zeTha 362 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale potAnI sUjhathI - samajaNathI - AvaDatathI prApta karela jJAnanI paraba kalama dvArA tathA vANI dvArA rajU karI lokonI tRSA chIpAvavAno pracaMDa puruSArtha karyo che. chellAM vIsa varSathI paradezamAM amerikA, keneDA, briTana, siMgApura, beljiyama, hoMgakoMga, maleziyA, inDoneziyA, AphrikA vagere aneka dezomAMthI paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno nimitte nimaMtraNo satata maLatAM rahe che. dharmagraMtho AdhArita viziSTa vyAkhyAno dvArA jaina zAsananuM aneruM kArya karI jaina munio paradeza jaI zakatA nathI.) zrAvaka tarIke zAsananI sevA karI che. ekasothI vadhu varSa pahelAM amerikAmAM jaina dharma aMgenAM pa35 vyAkhyAno dvArA tyAMnA lokone maMtramugdha karanAra saurASTranA sapUta zrI vIracaMdabhAI rAghavajIe paradezIone jaina dharmano sacoTa artha samajAvyo hato ane svAmI vivekAnaMda sAthe ja paradezanI dharatI para bhAratanA saMskAronI suvAsa prasarAvI hatI. e pachI koI zrAvake jaina zAsananuM AvuM uttama kArya karyuM hoya to te saunA lADIlA kumArapALa desAI ja che. A rIte jaina dharma ane bhAratIya saMskRtine sAta samaMdara pAra paradezanI bhUmi para akhkhalita vANInA pravAhathI lokone jJAnathI taraboLa karyA. temane vArasAmAM maLelI kalama dvArA aMgrejI bhASAmAM saraLatAthI samajAya te rIte suMdara zailIthI graMtho lakhIne paradezamAM prazaMsA prApta karI ane laMDananA DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipa ane nAmadAra popa jhaoNna paoNla dvitIyanI dharmacarcAnA saMdarbhe mulAkAta lIdhI che. paradezamAM rahetA jenonA parivAramAM temanAM bALakone jaina dharmanuM jJAna maLe tevI adyatana aMgrejI bhASAmAM lakhAyelAM pustakonI tAtI jarUrata jaNAtI hatI tyAre zrI kumArapALe bIDuM jhaDapIne saraLa, sugama, AjanI bhASAmAM samajaNa paDe tevI aMgrejI bhASAmAM pustako lakhI jJAnanI paraba dvArA paradezamAM pyAsa bujhAvI mahA umadA kArya karyuM che tema khuda paradezavAsIo kahe che. jenA"nA adhivezanamAM - paryuSaNaparvamAM mahAvIra jayaMtinI ujavaNInA mahotsavamAM jyAre jyAre jarUra jaNAI tyAre khAsa nimaMtraNathI paradezapravAsa kheDyo che ane lokone sAcA jJAnanI samajaNa ApI khUba upayogI thayA che. dharma vizenI vigatonI pramANabhUtatA ane dharmadRSTinI adyatanatA jaina dharmanAM emanAM pravacanonI sauthI moTI vizeSatA che. pratyeka vAtane vicArane ke sUtrane AdhAra sAthe rajU kare ane e rajUAta evI hoya ke emAMthI zrotAjanone navIna dRSTikoNa sAMpaDe. bhagavAna mahAvIranuM jIvana varSothI sAMbhaLyuM hoya, paNa kumArapALa je zailIthI enAM rahasyo kholI Ape, tyAre tAjuba thaI javAya. vizvanuM sarvaprathama vRkSamaMdira te zatruMjaya paranuM rAyaNavRkSa ke nava TUMka eTale navacakrabhedana - evAM navIna arthaghaTano kumArapALa pAsethI ja maLe. paraMparAgata ke calaNI bhASAne badale navI, tAjagIbharI, hRdayasparzI bhASAmAM jenadhArmika vyAkhyAnone ApavAnuM zreya 363 manubhAI zeTha Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekalA kumArapALane ja maLe. dharmanA vyApaka darzananI vAta karatAM enI sAthe jJAnanuM mahattva ke pIDitonI sevAno paNa mahimA kare. emAMthI AvatI mAnavatAnI maheMka jaina-jainetara sonAM mana mohI le che! dharmamAM pravartatI kurUDhio, ajJAna ke vagara vicAre dhanavyaya karavAnI pravRttiono virodha kare che, paNa emanI virodha karavAnI rIta evI che ke TIkA ke prahAra karavAne badale vAstavika samajaNa ane mULa tattvanI vAta mUkIne muddo spaSTa karavo. virodha karanArane mitra banAvavAnI emanI kaLA anerI che! pAritoSika prApta karavAnI zarUAta 1967mAM ravIndra meDalathI thaI. e pachI Azare 33 evaoNrDa temaNe prApta karyA che. temAM tAjetaramAM bhArata sarakAra taraphathI maLelo padmazrI evorDa ziromaNirUpa gaNAya. emAMya jene samAjamAM ja nahIM, balka gujarAtI sAhityamAM paNa chellAM keTalAMya varSomAM koIne A khitAba maLyo nathI. jenasamAjamAM sevA, rAjakAraNa, dAna vagere mATe evaoNrDa maLyA che, paNa sAhitya ane zikSaNa mATe kumArapALanI mAphaka bhAgye ja koIne AvuM rASTrIya sanmAna sAMpaDyuM che. ApaNe sau icchIe ke vahelI take pa1 evorDjhanA AMkaDe pahoMce tyAre golDana jyubilI evono zAnadAra AnaMdotsava siddhakSetranI pavitra dharatI pAlItANAmAM dabadabAbharI rIte UjavIe te mATe mArA taraphathI khAsa nimaMtraNa pAThavuM chuM ane ApaNe sau sAthe maLI pharaja adA karyAno A utsava UjavI gamatAno gulAla karazuM. mAre temanA parivAra sAthe varSo jUno paricaya che. AdaraNIya jayabhikhkhuM tathA pU. jayAbAnA AzIrvAda meM meLavyA che. jayabhikhUnI khumArIthI vizvanA mahAna jAdugara ke. lAla paNa aMjAI gayA hatA. jarUriyAtanA samaye vizALa saMpattine Thokara mArI svamAna ane zraddhAthI aneka bhekhaDo ane musIbato vacce madhya dariyethI saphaLatApUrvaka nAva pAra pADe tema jIvanane aNIzuddha - nItimattAnA ucca dhoraNathI saphaLatApUrvaka pAra pADyuM hatuM. tevA vaMdanIya pitAnA saMskAranA amApa vArasAne zrI kumArapALe eka aNanama yoddhAnI jema AcaraNamAM mUkI "bApa karatAM beTA savAyAnI kahevatane sArthaka karI batAvI che. kacchanA dharatIkaMpa prasaMge potAnI vagano upayoga karI paradezathI paMdara lAkhanI jaMgI rakama bhUkaMpa-pIDitonA caraNe dharI mAnavatAnuM mahAmUluM kArya karyuM hatuM. abhimAnathI aLagA rahenAra, namratAne caraNe janAra zrI kumArapALa janatAnI mUDI samAna che. zAsananA zaNagAra samA che. phakta parivAranA ja nahIM, paNa lAkhonA lADIlA che. 364 tejasvI tAralo Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanAtmaka abhigama 2vAmI zrI premapurI AzramanA mAdhyama dvArA DaoN. kumArapALa desAInA paricayamAM AvavAnuM sadbhAgya prApta thayuM. aMdAje temanA paricayamAM chellAM 10 varSathI chuM. temanI vidvattA, saraLatA ane temanuM vyaktitva koIne paNa temanA pratye AdarabhAva utpanna kare tevAM che. temanA vyaktitvanuM UDIne AMkhe caDe tevuM pAsuM temanI sughaDatA ane sAdAI che. temanI ekasarakhI vezabhUSA - sapheda penTa ane sapheda buzazaTe ghaNI vAra jovA maLe. sapramANa UMcAI ane zarIrano madhyama bAMdho, khUba ja dekhAvaDo cahero tathA cIvaTapUrvaka oLelA vALa sone mohita kare tevAM che. vidvattA sAthe temanI rajUAtanI zailI ane bhASA uparano kAbU viSayane pUro nyAya Ape. temano svabhAva ADaMbararahita ane temano abhigama haMmezAM hakArAtmaka valaNavALo hoya che. temanA vartanamAM atyaMta sAhajikatA hoya che ane temano haMmezAM hasato cahero saMparkamAM AvanAra saune prabhAvita kare che. premapurInI sAtheno temano saMbaMdha sevAbhAvanAno che ane te rIte teo koI paNa prakAranI apekSA sivAya temanA pravacano ApavA premapurImAM Ave che. temanI cokasAI, cIvaTa, kALajI temanA dareka kAryamAM jovA maLe che. AMtararASTrIya kSetre sakriya hovA chatAM temanAM vANI ke vartanamAM teno bojo dekhAto nathI. teo koI paNa viSaya upara - AdhyAtmika, dhArmika ke sAmAjika tathA naTavaralAla sI. desAI 365 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramatagamatanA kSetra vize - pravacano ApI zake che ane teno lAbha premapurInA zrotAone varSothI maLI rahyo che. vyakti tarIke temanA paricayamAM AvanAra darekane temanI mULabhUta khAnadAnI tathA sevAbhAvanAno anubhava thAya che. sAhitya, zikSaNa, samAjasevA, ramatagamata evAM aneka kSetromAM temanuM mahattvanuM yogadAna che ane te badhuM hovA chatAM teo khUba vinamra ane vinayI vartana rAkhe che. muMbaInA premapurI AzramamAM bahoLo zrotAvarga temano cAhaka che. temanA pravacanamAM je dRSTAMto Ape che te rojiMdA jIvanamAM banatA prasaMgonAM hovAne kAraNe khUba ja asarakAraka banI rahe che ane pravacanane thoDuM haLavuM karavAmAM upayogI thAya che. mane aMgata rIte temanA paricayathI ghaNuM jANavA-zIkhavA maLela che ane mAruM sadbhAgya che ke temano nircAja prema mane haMmezAM maLato rahe che. jaina dharmanuM temanuM jJAna vizvastare Adara pAmela che ane temane aneka pAritoSika ane evorDo maLyAM che. temanA vize temanI pravRttinA judA judA kSetranA pradAnane darzAvatuM pustaka pragaTa thAya te khUba ja yogya che ane te saune preraNAdAyaka tathA AdarzarUpa thAya tevuM che. A prasaMge temanA pratyeno mAro AdarabhAva vyakta karatAM AnaMda anubhavuM chuM ane Izvarane prArthanA karuM chuM ke teo haMmezAM taMdurasta rahe, dIrdhAyu thAya ane jIvananAM judAM judAM kSetre teo vadhu ne vadhu yogadAna ApatA rahe. hAlamAM temane padmazrI'no ilakAba bhArata sarakAra taraphathI ApavAmAM Avela che te temanI khUba ja yogya kadara thaI kahevAya - AvI aneka siddhio teo prApta kare tevI zubhecchA. judI judI sAmAjika saMsthAo ane zrI premapurI AzramamAM sevAkArya karanAra 366 racanAtmaka abhigama Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula pavitraM, jananI kRtAryA amArA desAI parivAranI vaMzAvaLInI khoja karIe to vahIvaMcAnI noMdhamAMthI eka "gobarakaLazA' vaMzAvaLI maLe che. kaLazAnA putra gobarabhAInA putra evA himacaMdabhAI ane haribAne cAra saMtAno hatA - jIvarAja, viracaMda, dIpacaMda ane laherIbA. AmAM vIracaMdabhAI te kumArapALanA dAdA thAya. A vIracaMdabhAIe vijApura tAlukAnA varasoDA gAmamAM kArabhArI tarIke kAmagIrI zarU karI hatI. Azare trevIsa varSanI umare 15 rUpiyAnA pagArathI emaNe A nokarI svIkArI. emanA moTAbhAI jIvarAjabhAI nAnI uMmaramAM gujarI gayA ane nAnA dIpacaMdabhAIe dIkSA aMgIkAra karI. AthI potAnA kuTuMbanI javAbadArI uparAMta vIracaMdabhAIe baMne bhAIonA kuTuMbanI javAbadArI svIkArI hatI. bAhoza, catura ane kuzAgra buddhivALA vIracaMdabhAInI kuTuMbabhAvanA adbhuta hatI. mAtra sAta dhoraNa sudhI abhyAsa karyo hato, paraMtu kAyadAonuM jJAna ane koThAsUjha evA ke korTanA vakIlo paNa emanI kAyadAkIya salAha laIne kesa laDatA temaja jIta meLavatA. kAmamAM cokasAI ane cIvaTa paNa evI ja. A vIracaMdabhAInA putra te bAlAbhAI desAI (jayabhikhkha) ane emanA putra te kumArapALa. desAI parivAramAM otaprota thaI gayelA kumArapALa vize zuM lakhuM ? dharatImAMthI ja pragaTatA aMkurathI mAMDIne eka vRkSa sudhIno vikAsa 367 jazavaMta vIracaMda desAI Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ najaronajara ane paDakhopaDakha joyo hoya tene vize vAta karavI ghaNI muzkela hoya che. amArA parivAranI parivArabhAvanA evI anokhI ke lagnaprasaMga ke avasAnanA samaye ekeeka vyakti upasthita hoya. sthAna ke mAnane bhUlIne sahu koI kAma karatA hoya. kuTuMbamAM koInuM avasAna thayuM hoya ane pachI smazAnethI pAchA AvyA bAda gharanA lokone pIrasatA kumArapALane joyA che. enA vyaktitvanA guNonI zI vAta karuM? mArA A bhatrIjAne enA pitAzrI jayabhikhkha' kumArapALane badale "kAno' evA TUMkA nAme bolAvatA. jayabhikhkhae gvAliyara pAse AvelA zivapurImAM zrI viratattva prakAzaka jaina maMDaLamAM jaina dharma ane jene nyAyano abhyAsa karyo hato. jene sAdhuoe A saMsthAnI sthApanA pAchaLa eka uddeza evo rAkhyo hato ke AmAMthI abhyAsa karelo yuvAna videzamAM jaIne dharmaprasAra kare. eka arthamAM kahIe to saMsthAnI e bhAvanA jayabhikhkhamAM nahIM, balka kumArapALa dvArA sAkAra thaI. je mahAnubhAvoe potAnA virala vyaktitva dvArA jainadarzananI virala sevAo karI che ane videzanI dharatI para eno prasAra karyo che tevI vyaktiomAM kumArapALa desAInuM nAma pahelI haroLamAM mUkI zakAya. kumArapALanuM tana ane mana svastha che. bIjAnA hRdayane sAMtvanA ApIne athavA to bIjAne upayogI thavAmAM e AnaMda mAne che. jIvanamAM muzkelIo ane Apattio to ghaNI AvI paNa enI sAme potAnI AtmazraddhA ane AtmavizvAsathI eNe bhavya saphaLatA prApta karI. mAtra svavikAsane badale eNe svavikAsanI sAthosAtha janavikAsano paNa vicAra karyo che. pariNAme eNe bIjAo mATe potAnI hRdayasaritAnA nirmaLa jaLanuM jharaNuM aviratapaNe vahevaDAvIne lokaprema saMpAdita karyo. AvA kumArapALa desAIne 2004nA prajAsattAka dine bhArata sarakArano padmazrIno evorDa enAyata karavAnI ghoSaNA thaI te kSaNathI ja amAro desAI parivAra AnaMda anubhave che. amArA kuTuMbanA vaDIla jayabhikhkhamAM asAdhAraNa AtmavizvAsa, aDaga manobaLa, nirbhayatA, sAhasikatA, dhAryuM kAma pAra pADIne jaMpavAnI vRtti, sadAya AzAvaMta ane prasanna prakRti, udAratA, mANasAI, paragajuvRtti jevA aneka guNo hatA. A guNono vAraso to kumArapALamAM jovA maLe che, paraMtu ethIya vizeSa kAryo karIne pitA karatAM putra savAyo bane evI bhAvanA caritArtha karI che. kArya pratyenI niSThA, vyavahArika kuzaLatA ane sAmAnyamAM sAmAnya mAnavI pratye pragADha sahAnubhUti e eno jIvanamaMtra che. sAkSara jayabhikhunI smRtimAM prativarSa zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa dvArA vyAkhyAnanuM Ayojana thAya che. AvuM eka vyAkhyAna amadAvAdanA bhAIkAkA haoNlamAM yojavAmAM AvyuM hatuM tyAre kumArapALe "jayabhikhkhanI tasavIra samakSa dIpaprAgaTya karavAnuM kAma tulasIdAsa desAIne soMpyuM hatuM. "bhagata'nA nAmathI oLakhAtA A tulasIdAse jIvanabhara "jayabhikhUnI sevA karI hatI. A rIte A prasaMge kumArapALanI nAnA mAnavIo mATenI adbhuta sahAnubhUti ane uttama premanAM darzana thayAM. 368 kula pavitra, jananI kRtAryA Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanuM bALapaNa vADIlAla sArAbhAI haoNspiTalanI pAse AvelA mAdalapura gAmanA paTelanA mADhamAM vItyuM. A samaye jayabhikhkhuM A paTelanA mADhamAM zAMtilAla becaradAsa paTelanA bhADAnA makAnamAM rahetA hatA. bALapaNamAM svabhAve zAMta kumArapALa vAraMvAra bImAra paDatA. sAta varSanI nAnI uMmare tAvanI gaMbhIra bImArI AvI. tAva lAMbA samaya sudhI raheto. vaLI ekanA eka saMtAna hovAthI sahunA jIva UMcA thaI jatA. be-traNa vakhata to mRtyunA mukhamAMthI kudarate ene bacAvI lIdho. bAlyAvasthAthI yuvAvasthA sudhI kumArapALane emanAM mAtuzrI jayAbahena pAsethI adamya prema ane mamatA maLyAM. mAtAe khUba mamatA sAthe mAvajatathI kumArapALanuM ghaDatara karyuM. kumArapALanA sAta varSathI sattara varSanA samayagALAno vicAra kare to e samaye kapaDAM paheravAnI kumArapALanI cIvaTa AMkhe UDIne vaLagatI hatI. kapaDAM svaccha ane sughaDa hovA joIe ane e samaye ratanapoLamAM AvelA govAnisa sIvaNa mAsTara pAse e kapaDAM sivaDAvatA. tene mAtuzrI pAsethI vaDIlono Adara karavo, kuTuMba tarapha agAdha sneha rAkhavo ane bIjAne heta ane prema ApavAM evA saMskAro maLyA hatA, jyAre pitAzrInI sAhasika vRtti ane jiMdAdilIno vAraso paNa kumArapALane prApta thayo che. jayabhikhkhuM haMmezAM kahetA ke, "kadI kAyara banazo nahIM. 'hiMmate mardA to madade khudA' - sArI vAta grahaNa karo, AjanuM kAma Aje ja karo, kAla para choDazo nahIM. A badhA saMskArone pariNAme kumArapALanuM jIvanaghaDatara thayuM ane e pachI kumArapALe athAga parizrama karyo ane satata parizrama karIne siddhinAM UMcAM zikharo prApta karyA. chellAM trIseka varSanA samayapatha para najara nAkhuM chuM to mane ema lAge che ke meM kumArapALane kadI krodha karatA joyo nathI. koInI sAthe jhaghaDo kema thAya e vAta enA vizvakozamAM maLatI nathI. eno koI duzmana hoya te paNa vicArI zakato nathI. AvI udAratA ane bahumukhI pratibhA dharAvato mAnavI darekanA mana jItI le emAM zI navAI ? Ane pariNAme ja jaina samAjanA cAre phirakAnA murabbIone e ekasAthe rAkhI zake che ane jaina samAjanuM kArya karI zake che, kAraNa ke tene koI dharma, mata, paMtha, saMpradAya ke gacchavAdanA saMkucita sImADA naDatA nathI. dareka murabbIone kumArapALa amArA che ema lAge che. dUragAmI dIrdhadaSTi, udAra manovRtti ane sAragrAhI pravRttione laIne eNe jene darzananuM talasparzI jJAna prApta karyuM che. A jaina vidyAno amRtamaya lAbha pU. sAdhvIjIo ane abhyAsI vidyArthIone pIeca.DI.nI DigrI apAvavA mATe upayogI banyo che. enI samatA, satyapriyatA ane AtmaparAyaNatA ati virala che. desAI parivAranuM koI paNa kAma hoya to te tatkALa hAtha dhare, teno jhaDapI ukela Ave tevo saraLa mArga zodhI Ape. parivAranI pAse pUrvajono itihAsa hovo joIe. ene khyAla Avavo joIe ke enA 369 jazavaMta vIracaMda desAI Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvajo kyAM vasatA hatA ane zuM karatA hatA. Ane mATe desAI parivAranI vaMzAvaLI taiyAra karavAnuM nakkI karyuM ane temAM paNa kumArapALe amUlya phALo Apyo. AvatI peDhIne enA dvArA potAnA parivAranA itihAsanI yogya jANakArI prApta thaze. amArA desAI parivAranI imArata atyAra sudhI traNa vidvAnothI suzobhita hatI. A traNa staMbho eTale ratilAla dIpacaMda desAI, bAlAbhAI vIracaMda desAI ane nItinakumAra ratilAla desAI. parivAranA A staMbhoe jaina samAja ane jaina sAhityanI anupama sevA karI che. sAdagIpUrNa ane karakasarayukta jIvana jIvIne vANijyapradhAna evA samAjamAM sarasvatInI upAsanA karI che. AmAMthI koIe dhana ke samRddhine mahattva ApavAne badale jIvanabhara vidyAvyAsaMgI mATe bhekha lIdho. lAMbA samayathI parivAranI eka evI pratIkSA hatI ke jo cotho staMbha maLe to tenA AdhAre imArata ati bhavya ane suMdara bane thoDA ja samayamAM A cotho staMbha paNa parivArane prApta thayo ane desAI kuTuMbanI imArata bhavya ane samRddha banI. A cotho bhavya staMbha e kumArapALa desAI. amAro parivAra A cAra staMbha para AvelI imAratathI - Agavo ane UjaLo banyo. zreSThivarya zrI zreNikabhAI hoya, krAMtikArI saMta saccidAnaMdajI hoya, dAnavIra zrI dIpacaMdabhAI gArDa hoya ke udyogapati zrI ratibhAI caMdarayA hoya athavA to amerikAthI bhArata AvIne nisvArtha bhAve sevA karanAra bhekhadhArI DaoN. maNibhAI mahetA hoya - A badhA kumArapALane anokho Adara Ape. nAnA evA lAgatA 'kanaiyA'nI yojanA ke darakhAstano kadI anAdara na kare. teo mAnatAM ke AmAM saMsthAnuM zreya haze ja. A enI virATatAnuM darzana che. kanaiyAnuM bAhya svarUpa nAnuM lAge paNa aMdaranuM svarUpa virATa che. kumArapALanI niSThAbharI, nisvArtha, nirdabha ane nirmaLa jJAnasAdhanAno lAbha kuTuMba samAja ane rASTrane ghaNo prApta thayo che. mAtAnI mamatA ane patnInA sahayogane kAraNe teo pragatinAM UMcAM sopAno siddha karI zakyA che. eka arthamAM kahIe to mAtAnI vidAya pachI mAtAnI saMbhALanI je khoTa hatI te pratimAe, jANe ardhI mA hoya e rIte pUrI karI. samAjanAM kAmomAM ane temAM paNa kuTuMbIjanoe kahelAM kAmomAM muzkelI veThIne paNa kumArapALe sAtha Apyo che. kalolamAM AnaMdadhAma nAmanA vRddhAzramano prAraMbhavidhi hato. A samaye atithivizeSa pade kumArapALa hatA. sahu jamavA beThA paNa teo na beThA ane kahyuM ke mArA kuTuMbanA vaDIla jazukAkA Ave pachI ja bhojana laIza. pagamAM duHkhAvo hovA chatAM lIMbaDImAM najIkanA svajanonI saMsthAnuM udghATana karavAnuM hatuM tyAre e duHkhAvo veThIne paNa e lIMbaDI to AvyA paNa udghATana pUrve yojAyelI nagarayAtrAmAM 370 kula pavitra, jananI kRtArtha Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa sAmela thayAM. ene koI paNa kAma soMpIe to kadI nA nahIM. eka vAra amArA eka vaDIlanA utsava nimitte smRticita banAvavAnuM hatuM. betraNa divasa ja bAkI hatA. ane A vAta karI, eNe navI DijhAina banAvI, enA banAvanArane rUbarU bolAvyA ane samayasara tathA suMdara rIte A kArya pAra pADI ApyuM. jenI vizvamAM prasiddhi hoya, bhAratamAM UMcI siddhi hoya, samAjamAM anokhI mahattA hoya tevI vyakti sAmAnya rIte potAnA AptajanonI ane kuTuMbIjanonI upekSA karatI hoya che, jyAre ahIM to e siddhinuM AkhuMya vizva e kuTuMbathI zarU thAya che ane tethI ja te prAcIna subhASita kumArapALane yathArtha rIte lAgu paDe che. AvA mahAnubhAvone uddezIne emAM kahyuM che: "kRtaM pavitra, jananI kRtArthA, vasundharA puNyavatI ca yena'. 37i jazavaMta vIracaMda desAI Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDiga mana ke dhanI zrA kumArapAla desAI ke nirantara u~ce jAte hue grApha ko dekhakara duSyaMtakumAra kI yaha paMktiyA~ yAda A rahI haiM : kaise AkAza meM sUrAkha nahIM ho sakatA, eka patthara to tabIyata se uchAlo yAro / __cAra-cAra dazakoM se mUlyaniSTha patrakAritA, sAhitya evaM sArvajanika kSetroM meM sakriya rahanevAle DaoN. kumArapAla desAI apane kAryoM ke dvArA jAne jAte haiM, bhale hI unheM apane pitA kI sAhityika virAsata milI ho / virAsata bhI vahI saMbhAla sakatA hai jisake pAsa dRSTi ho / kahane kI AvazyakatA nahIM hai ki kumArapAla desAI ne usameM vRddhi hI kI hai| 'jayabhikhkhu ke putra ke rUpa meM kumArapAla desAI ko pahacAnanevAlI pIr3hI vRddha ho cukI hai / isa samaya 'IMTa aura imArata' evaM 'jhAkala banyU motI' ke lekhaka kumArapAla desAI gujarAta ke sArvajanika kSetra meM viziSTa pahacAna rakhate haiN| yaha pahacAna lokapriya staMbhalekhaka ke rUpa meM hI nahIM, ve kuzala vyavasthApaka, mUlyaniSTha patrakAra, sAhityakAra, vidyArthIpriya adhyApaka evaM jainadarzana ke marmajJa ke rUpa meM deza-videza meM prasiddha haiN| DaoN. kumArapAla desAI se merA pahalA paricaya karIba bAIsa varSa pahale huA thA, jaba ve lIMbaDI (saurASTra) ke kaoNleja meM 'sAhitya ane samAja' para vyAkhyAna dene Ae the| maiM vahA~ hindI kA adhyApaka thaa| eka zrotA ke rUpa meM vyAkhyAna suna rahA thaa| praznottarI ke samaya vidyArthiyoMne sAhitya para nahIM, Aloka gupta 372 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krikeTa aura usameM bhI kapila deva ke bAre meM vizeSa prazna pUche the, kumArapAlajI taba taka krikeTa vizeSajJa ke rUpa meM prasiddha ho cuke the| maiMne sAhitya se saMbaMdhita prazna pUchA to unhoMne kahA ki kama se kama isa viSaya para prazna to pUchA gyaa| yaha merA unase pahalA paricaya thaa| maiM 1995 meM gujarAta yunivarsiTI ke bhASA-sAhitya bhavana meM hindI ke adhyApaka ke rUpa meM AyA, usake bAda kumArapAlajI se niyamita milanA hone lgaa| hamAre kamare Amane-sAmane the| yadyapi bhASA-sAhitya bhavana kI AbohavA meM gaMbhIratA evaM AbhijAtya kI prabalatA hai, phira bhI kumArapAla desAI jaba bhI mile USmApUrNa DhaMga se mile / bhASA-sAhitya bhavana ke isa mAhaula meM pUrI taraha DhalanA abhI bhI saMbhava nahIM ho pAyA hai| Aja bhI vidyArthI ni:saMkoca milate haiM, usa samaya to bahuta Ate the, jisase kAma meM rukAvaTa bhI par3atI thii| dUsarI ora, kumArapAlajI ke rUma meM maiMne kabhI zoragula nahIM sunaa| unakA AnA, vidyArthiyoM se milanA kucha isa taraha se sucAru rUpase calatA thA ki yadi unase mulAkAta nahIM ho, to lage hI nahIM kI ve upasthita haiN| kumArapAla desAI gujarAtI vibhAga ke adhyakSa bane aura gujarAtI vibhAga meM kAryakramoM kI bharamAra hone lgii| unake gujarAta sAhitya akAdamI ke upAdhyakSa banane se to kaI mahattvapUrNa seminAroM se bhASA-bhavana ke vidyArthI lAbhAnvita hue haiM / ina kAryakramoM meM bhAga lete hue jisakA maiMne anubhava kiyA, usakA ullekha kie binA nahIM raha sktaa| 'seminAra kalcara' ke vikasita hone para jahA~ 'purAnI pUMjI' ko hI vAgjAla se nayA karake peza kiyA jAtA hai, vahA~ kumArapAlajI viSaya ke bAre meM paryApta taiyArI ke sAtha seminAra meM Ate the| phira cAhe prAsaMgika udbodhana ho yA AdhAra vaktavya, unhoMne isa bAre meM nirAza nahIM kiyaa| ___DaoN. kumArapAla desAI jaina darzana para vyAkhyAna dene prativarSa videza jAte haiN| vaise to unake videza pravAsa kA patA samAcAra patra se milatA thA, lekina kisI Alekha ko hindI meM prastuta karanA ho to kumArapAlajI mujhe avazya yAda krte| isI taraha apanI hindI pustaka ke bAre meM merI rAya jAnate aura use gaMbhIratA se lete| 'apAhija tana aDiga mana' pustaka ke zIrSaka ko lekara kAphI vicAramaMthana kiyA gyaa| bAda meM yaha zIrSaka nizcita huaa| DaoN. kumArapAla desAI bhASA-sAhitya bhavana ke adhyakSa bane aura kucha samaya meM gujarAta yunivarsiTI ke kalA saMkAya ke DIna niyukta hue| aba isa nae dAyitva ko bhI ve sucAru rUpa se nibhAte A rahe haiN| kitanI pecIdI samasyA ho, ve zAMtipUrNa DhaMga se use sulajhAne kA prayatna karate haiN| isameM unakA eka mahattvapUrNa guNa bahuta sahAyatA karatA hai / vaha hai saMyama / ve mitabhASI to hai hI, acche zrotA bhI haiN| 373 aloka gupta Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuta bAra adhyApaka mitra apane-apane praznoM ko lekara Ate haiM, Aveza meM apanI bAta kahate haiM aura kumArapAlajI baDe zAMti se sunate haiM, unake Aveza ko nikala jAne dete haiN| vaha adhyApaka sunAne ke bAda saMtoSa mAna letA haiM / AdhI samasyA sulajha gaI ho aise bhAva se vApasa jAte hue maiMne kaI mitroM ko dekhe haiN| pichale cAra dazakoM se vividha kSetroM meM sakriya isa vyaktitva kI saphalatA kA rahasya samajhanA sarala nahIM hai| yaha saca hai ki pratyeka vyakti yaza kI kAmanA rakhatA hai| DaoN. kumArapAla desAI ko kaI rASTrIya-antarrASTrIya puraskAra, padaka mila cuke haiN| yadi mAtra yaza-pada kI AkAMkSA hotI to vaha aba taka pUrNa ho cukI hai| lekina kahIM na kahIM samAja-jIvana ke prati kA dAyitvabodha unakI yAtrA ko virAma nahIM lagane detaa| yaha yAtrA zikhara kI ora isI taraha baDhatI rahe, yahI AkAMkSA hai| 374 aDiMga mana ke dhanI Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka kAma emane nathI AvaDatuM DA. kumArapALa desAInAM kAryothI sauthI vadhu prasanna koNa haze ? samaya pote. kSaNekSaNane, paLepaLane dhanya banAvanAra, samayanA sonAne uttama rIte prayojanAra eka mANasa to che, ApaNI vacce. A jevuMtevuM Azcarya nathI. potAnI dareka pravRttine khUba ja saraLatAthI, sahajatAthI, bhAra vagara karI dekhADavI, aneka kAryonI vyastatA chatAM haLavAphUla hovuM te emanA sivAya anya koNa karI zake ? potAnA jIvanakAryane eka lIlA' rUpe jIvI jANe che. mArA manano satata e koyaDo rahyo che ke eka mANasa ekasAthe ATalI pravRttio kevI rIte karI zake ! hajI javAba nathI maLyo. bhale e Azcarya akabaMdha rahyuM. AjanA yuvAnone TAima menejamenTa AkarSe evo viSaya che. e yuvAnono Adarza banI zake evuM kumArapALabhAInuM vyaktitva che. kAryo emanI pAse AvIne UghaDatAM jAya, khIlatAM jAya ane pUrNatAne pAmatAM jAya che. DaoN. kumArapALa desAI kA eka dina' evI DokyumenTarI philma banAvavI joIe. badhuM karyA pachI emanA manane kema pAmI zakIzuM ? emanA manamAM cAlatA vicArone e pAmavA nathI detA. mANasane kaMIka adbhuta ApavAnI, pamADavAnI, pahoMcADavAnI, vaheMcavAnI abhIpsA emanI pAsethI navAM navAM kAryo karAve che. mANasane vartamAna samayamAM paNa sukha sudhI laI jaI zakAya e emanI manobhAvanA haze. jJAnathI mANasa tarI zakaze gulAba daicyiA 375 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e emanI pAyAnI mAnyatA haze. anekAntane vyavahAramAM pAmanAra vyakti te kumArapALabhAI che, emane koI sAme phariyAda nathI, koInI asUyA karavAno samaya nathI. potAnA sivAya koInI sAthe harIphAI karavAnI icchA nathI. vakhatovakhata amerikA janAra kumArapALabhAI jyAre nAyagarA dhodha jovA jatA haze tyAre emane joIne nAyagarA dhodhane vicAra thato haze - jo mANasanuM rU5 mAre levAnuM hoya to huM asala Avo houM. potAnI vagano upayoga samAjahita mATe karavo e emanI vizeSatA che. sAhitya, zikSaNa, patrakAratva ane dharma - badhuM ja AjanA jIvanane kema unnata banAve, pramAdanI jyAM jUnI jAgIro che evA bhArata dezamAM yuvAnone navI dizA kema maLe e emanI pravRttionI nema che. huM mArA guruonI bAbatamAM khUba ja zrImaMta - nasIbadAra chuM. mAre kumArapALabhAI pAse pIeca.DI. karavAnuM AvyuM. emaNe badhuM Ayojana karI ApyuM. jarAya gurupaNuM dekhADyuM ja nahi. DigrI maLyA bAda muMbaImAM mitroe tejapAla haoNlamAM kAryakrama rAkhyo. gurujI potAnuM TikiTabhADuM kharcIne AvyA. prasaMgane utsava banAvI dIdho. "svAmI AnaMdanuM jIvana ane kArya e viSayamAM mane je jJAna emaNe ApyuM te adbhuta che. gujarAtI gadyane pAmavAnI kUMcI ApI dIdhI. e maryAdAo badhAnI jANe, paNa maryAdAo emane naDe nahi. e to hIrane pArakhI jANe. dareka mANasa pAse kaMIka uttama hoya che, te bahAra lAvavA sahAyaka thavuM e emano udyama. teo moTAonI sAthe cAle che ane nAnAone sAthe rAkhe che. kharekhara to emanA sAMnidhyamAM koI nAnuMmoTuM hotuM ja nathI. badhA kumArapALa mahArAjAnI chatrachAyAmAM prasanna hoya che. emane vacanasiddhi prApta thaI che. satkArya mATe dAna ApanArane pUrNa vizvAsa hoya che ke e dAna UgI nIkaLaze ane evuM ja thAya che. zikSaka hoya ene vahIvaTa na phAve, vahIvaTakArane sAhitya na sade, sAhityakArane ramatagamatamAM rasa na paDe, khelakUdanA rasiyAne dharma-adhyAtma na jAme ane dharma-adhyAtmanA abhyAsIne bIjuM ghaNuM na AvaDe evuM sAmAnya rIte banatuM hoya che. paNa eka ja mANasane A badhuM sarakhuM phAve e to asAmAnya ja kahevAya. ApaNAM devI-devatAone aneka hAthavALAM kalpavAmAM AvyAM che e pratIka kumArapALabhAIne jotAM sAruM lAge che. hA, kumArapALabhAIne eka kAma nathI phAvatuM te che bagAsAM khAvAnuM. emane bagAsuM khAtAM bhAgye ja koIe joyA haze. sarjakatA, samasaMvedana, samAjahita ane saMvAdanI adITha saravANIo emane sadA prasanna ane cirayuvA rAkhe che. 376 eka kAma emane nathI phAvatuM Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmamAM 'samavAya'nI je vibhAvanA che te kumArapALabhAIne pUrI rIte lAgu paDe che. kALa, svabhAva, niyati, pUrvakRta bhAgya ane sauthI vadhu puruSArtha emanAM kAryone saphaLatA apAve che. kALa eTale samaya emano parama sakhA che. svabhAva eTale siMhano putra siMha thAya tema 'jayabhikhkhu'nA putra kumArapALa thAya. sarjakanA saMskAra che. badhuM uttama ka2vuM ane zabda dvArA lokone ApavuM e emanI niyati che. pUrvajanmanI puNyAI che jethI apramAdathI badhuM karI zake che ane mULa vastu te emano puruSArtha, pracaMDa puruSArtha, athAka karmaniSThA che. je kAryasiddhi lAve che. Aje emanAM kAryono vyApa mAnyAmAM nathI Avato to AvatI kAle A bahubhuja'nI kAryazaktine kema mAnI zakAze ! hA, karavA jevuM eka kAma e che ke emanI kAma karavAnI paddhatimAMthI preraNA levI, emanI saphaLatAne samajavI, emanA ojArone tapAsavA ane emanA vyavahAru jJAnane pAmavA prayatna karavo. samaya ane kumArapALa banne parama mitro. ekamekanA khabhe hAtha mUkIne sasmita cAlI rahyA che ane navA navA mArgo UghaDatA rahe che. 377 gulAba deDhiyA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAI, temanAM khamIra ane khamIravaMtI dezadAjhathI raMgAyelA, AjhAdI caLavaLanA sAkSI ane sahabhAgI kuTuMbanI sAthe mAro paricaya ghaNAM lAMbA varSono che. chellAM keTalAMya varSothI ame temanI sAthe eka ja sosAyaTImAM rahIe chIe. AkAza temanI bAlyAvasthAthI atyAra sudhInAM virATa kadamone najIkathI jovAno lhAvo maLyo te paNa eka kudaratI saMketa ja. bagIcAnA koka aNajANa khUNe janmelA gulAbane potAnI hAjarInI nobata jevI siddhi, gharatI parano sneha vagADavI paDatI nathI. enuM kAma to pavana ja karI Ape che. sArAM kAmanA karanArane bolavuM paDatuM nathI, enuM kAma ja bole che ane A rIte kumArapALanuM kAma ja enA nAmanI Ahaleka pokAre che. anila gAMdhI temanA paricayanA traNa tabakkA jaNAvatAM mane vadhu AnaMda Avaze. prathama tabakko 1975 sudhIno, bIjo tabakko 1990 sudhIno, trIjo tabakko 2004 sudhIno. A daramyAna temanI imAratanuM sarjana jainadarzananI paribhASAmAM kahuM to zilAsthApanathI AkAzane AMbatI imAratanAM caNatara UMcAM ne UMcAM thatAM gayAM ane amArA sahuno teone svajanarUpe pAmavAno AnaMda paNa vadhato rahyo. prathamano tabakko kumArabhAInA zikSaNano ane te samaye huM paNa enjiniyariMgano abhyAsa karato hato. baMne vacce mAtra cAra varSano gALo eTale abhyAsa aMgeno paricaya raheto, paNa vadhu paricaya 378 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teonAM pitAno tathA mAtAno. koI paNa prasaMge teone maLyA vagara athavA to teonI salAha vagara AgaLa vadhavAnuM ja nahIM, tyAM sudhI ke enjiniyara thayA bAda paNa prathama kyAM sarvise javAnuM te paNa temanA pitAe ja nakkI karyuM hatuM. teonAM mAtuzrI eTale svasthatAnuM saranAmuM. temanA mATe koI vyakti alAyado nahIM ke koI judo nahIM. AvA vAtAvaraNamAM thayelo temano uchera dIpakamAM jyota pramANe jhagamagI rahyo. te daramyAna kumArapALa vAcana ane lekhananI aneka pravRttimAM satata DUbelA jovA maLatA. khUba ja zaramALa prakRti ane gADha AtmIyatA temanA lohImAM ja. A daramyAna temanA pitAzrIe mane nokarImAMthI rAjInAmuM ApIne aMgata sAhasa karI vyavasAya karavAnI salAha ApI. jo e svIkArI na hota to atyAre ATalI pragati prApta karI che, te thaI na hota. A temanA kuTuMbano amArA parano upakAra. kumArapALanI lekhanapravRtti cAlatI rahI ane ame e pravRttithI alaga hovA chatAM emanA dareka pustakanI prata acUka pahoMcADe ane te rIte teonI sAhityika pravRttithI mAhitagAra rAkhatA rahe. bilakula abhimAna nahIM ane pravRttinuM gumAna paNa nahIM. A rIte kumArapALanI sarjanayAtrA vizALa phalakane AMbatI rahI. Aje emanA pitAzrI hAjara hota to teo keTalA badhA khuza thayA hota! lAla gulAbathI kumArapALa vadhu khyAti pAmyA'AnaMdaghanajInAM pado ane stavanothI ane aneka hastapratonA abhyAsathI teoe pIeca.DI.nI padavI paNa prApta karI ane yogI AnaMdaghanajInA kavitvanI AcherI jhalakano prakAza samAjane Apyo. kumArapALanI haraNaphALamAM emanA samagra kuTuMbanuM yogadAna rahyuM che. pratimAbahena paNa harahaMmeza teonI sAthe doDatAM rahyAM ane sathavAro ApatAM rahyAM ! kuTuMbabhAvanA anerI. kumArabhAIne tyAM ja sosAyaTInI miTiMgo thAya ane temanuM mArgadarzana maLe. atyaMta saumyatAthI anekanI sAthe premathI kumArabhAIne kArya karatA jovA te paNa eka AnaMdadAyaka bAbata che. sosAyaTImAM premALa vAtAvaraNa ane kuTuMbabhAvanAnuM sarjana temanA thakI ja thayuM ane thaI rahyuM che. darekanI AgatA-svAgatA eka saurASTranA narakesarIne zobhe tevI. pitA tathA mAtAnAM saMskArasiMcana ane Atithya teomAM paNa maLe. vaktA tarIke bolavAnI rIta evI ke sAMbhaLatAM ja rahIe ane ekAda-be kalAka kyAM pasAra thaI jAya tenI khabara nA paDe. teonA saMskAra paNa gajabanA. kumArapALa videzanA pravAse jAya tyAre temanAM mAtuzrIne pachI paNa pahelAM mArAM mAtuzrIne page lAgIne AzIrvAda meLavIne jAya. mArAM mAtuzrI 97 varSanAM hatAM, tyAM sudhI teo namra bhAve videza jatAM pUrve acUka Ave. ATalI AtmIyatA amArA parivAra sAthe emanI che. bIjA tabakkA daramyAna aMgata rIte ghaNuM maLavAnuM thayuM. aneka saMsthAomAM TrasTI tarIke, kArobArInA sabhyo tarIke agara bIjI aneka rIte teono paricaya vadhato ja rahyo. teonI 379. anila gAMdhI Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe khAsa karIne zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTanI aneka pravRtti sAthe karavAno moko maLyo. te TrasTanA menejiMga TrasTI tarIke teo mane khUba ja lAbhadAyaka sahayoga ApatA rahyA ane TrasTanI anekavidha pravRtti daramyAna teoe amArA prakAzanamAM aneruM yogadAna ApyuM. "Glory of Jainism', jinazAsananI kIrtigAthA', jaina dharmanA mULabhUta siddhAMto vagere aneka prakAzanomAM temaNe sakriya phALo Apyo. ane kadAca teonI pravRtti ane yogadAnathI amArI saMsthAne dezavidezamAM khUba ja prasiddhi apAvI. - jaina dharmanA mULabhUta siddhAMto' - "Essence of Jainism' - nI ghaNI badhI prato videzamAM pahoMcI ane 1993nI jaina pArlAmenTamAM paNa A graMthanI be lAkhathI vadhu nakalo pahoMcI. vIracaMda rAghavajI gAMdhInI so varSa pahelAMnI yAdagAra yAtrAnuM smaraNa paNa teonI cIvaTathI khUba yogya rIte thayuM. DyUka oNpha eNDinabarone paNa 108 tIrthadarzananAM citro temanA mAraphata ja bheTa ApI zakAyAM ane jaina dharmanI uttama sevA teonI phaLazruti banI rahI. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanI navama janmazatAbdI tathA upAdhyAya yazovijayajI mahArAjanI 300 varSanI janmajayaMtI samaye paNa teonI sAthe A baMne saMsthAnA sekreTarI tarIke mane paNa yogya mArgadarzana maLyuM. hemasmRti ane yazobhAratI'nAM prakAzanamAM teonI sAthe kAma karavAno moko maLyo te badala dhanyatA anubhavuM chuM. A ja rIte hiMdImAM paNa ninazAsana nI kIrtiAtha nAmaka amArA pustakamAM teonuM yogadAna ja mahattvanuM rahyuM ane e dvArA jaina dharmanA siddhAMto ane jaina dharmanA vibhinna pAsA para prakAza pADyo che. A daramyAna teonuM smita ane nAnAmAM nAnA mANasa sAthe premapUrvaka vyavahAra ane vyaktitvanI jIvanazailI najIkathI jovAnI taka sAMpaDI. A ja rIte amArA caMdrodaya ceriTebala eNnDa rilijasa TrasTa taraphathI prakAzita aMgUThe amRta vase' pustakanuM lekhana paNa temanA audArthapUrNa sahayogathI thayuM ane A graMtha jaina samAjamAM anerI bhAta pADato graMtha banyo. teonAM sUcana mujaba pAnAMnA aDadhA bhAgamAM citra ane aDadhA bhAgamAM lakhANanI Ayojanapaddhati sahune pasaMda paDI. kumArabhAI graMthalekhana karIne potAnA kAryanI itizrI mAnatA nathI, balka svayaM enI goThavaNI ane Ayojana mATe presamAM jaIne mArgadarzana Ape che. pariNAme emaNe lakhelAM ke saMpAdana karelAM pustako enA utkRSTa mudraNa mATe paNa dhyAna kheMce che. Glory of Jainism, A Pinnacle of Spirituality ke Tirthankara Mahavira e aMgrejI bhASAmAM racAyelA graMthonI pAchaLa emanI mudraNanI utkRSTa sUjha pragaTa thAya che. tene pariNAme A prakAzano AMtararASTrIya staranAM banI rahyAM che. teonI dara vakhate navAM sUcano karavAnI zailI anokhI, maulika tathA dUraMdezI batAvanArI hoya che. mane harahaMmeza jaNAvatA ke tamArI saMsthA dvArA ema.e, ema.phila. ane pIeca.DI. 380 AkAza jevI siddhi, dharatI parano sneha Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA vidyArthIone ziSyavRtti Apo. mane kahetA AnaMda thAya che ke teoe amArI saMsthA mATe aneka vidyArthIone ziSyavRtti apAvavA khUba ja jahemata lIdhI ane amArI saMsthA dvArA eka uddIpakanuM kArya karyuM. AvA virATakAya mAnavIne kevI rIte mUlavavo te ja prazna. teono eka khAsa zokha e che ke teo je kAMI navuM vicAre, temAM amArA jevAne acUka sAMkaLe. teonI sAthe aneka saMsthAmAM TrasTI tarIke kArya karAvavAno kharo yaza temane kAraNe maLyo. darekane sAruM kArya karAvavAnuM pleTaphorma ApIne, yogya sahayoga ApIne anekane sathavAro ApavAnuM amUlya kArya karavuM te emanI eka AgavI mUDI che. ane sAmI vyaktimAM rahelI akhUTa zaktine bahAra lAvavAnuM aneruM kArya teonI kAryazailIno eka bhAga che. AvAM vividha pAsAMthI saphaLatA prApta karela mArA mitra, mArgadarzaka ane snehI khUba khUba yAdagAra pravRtti kare ane karAve tevI aMtaranI abhyarthanA. teozrIne padmazrI'no evorDa prApta thayo, tenI pAchaLa zikSaNa, sAhitya ane sAMskRtika kAryo uparAMta teonA sadguNo, bIjAne moTo batAvavAno prayatna, kArya pAchaLanuM pIThabaLa ja teone hajI khUba ja moTA evorDa paNa prApta karAvaze ja. ATalI virATa AgekUcamAM teo kadI potAnA jJAtinA baMdhujanone visaryA nathI. mArI sAthe jhAlAvADa vIsAzrImALI jainasaMghamAM TrasTI tarIke amUlya sevA ApI rahyA che. potAnA jJAtibaMdhu mATenI anekavidha pravRttiomAM, jevI ke meDikala, sAdharmika, zaikSaNika tathA saMsthAnA siniyara sabhyonuM yogya saMkalana jALavI rAkhIne aneka sakhAvato sAthe salAhasUcana ApatAM rahyAM che. jJAtijanoe temanA sanmAnanI vAta karI, tyAre tamArAmAMno ja eka chuM' ema kahIne emaNe sanmAnanI vAta TALI hatI. potAnA jJAtibaMdhu mATenI khaMta ane lAgaNIno dhodha satata vahAvatA rahyA che. aMtamAM teonI khUba pragati thAya ane samAjane khUba ja upayogI bane tevI abhilASA sevuM chuM. 381 anila gAMdhI Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1978nI sapTembara mahinAnI eka yAdagAra sAMja ! amadAvAdanI navagujarAta kaoNlejanA eka khaMDamAM - je kaoNlamanI huM niyamita vAcaka hatI, te kaoNlamanA lekhaka amane patrakAratvanA pATho zikhavADavA AvavAnA hatA. te vakhate navagujarAta malTikorsa insTiTyUTanA patrakAratvanA abhyAsakramanI huM vidyArthinI hatI. DaoN. caMdrakAMta mahetA A abhyAsakramanA DirekTara hatA, kumArapALabhAI jaoNinTa-DirekTara hatA to vAsudeva kSitijonI khoja mahetA, baLavaMtarAya zAha, yazavaMta mahetA jevA variSTha patrakAro ane lekhako amArA zikSako hatA. nita navI mInAkSI ThAkara Akho divasa oNphisanA zramane kAraNe mAnasika rIte huM thAkI gaI hatI. te vakhate huM AkAzavANImAM nokarI karatI hatI. vicAratI hatI ke ghera jatI rahuM. paNa thoDI ja vAramAM IMTa ane imArata' kaoNlamanA lekhaka DaoN. kumArapALa desAI vargamAM AvyA ane je sAhajikatAthI amArA sono temaNe paricaya sAdhyo te bhulAya tevuM nathI. temanA jJAnanuM UMDANa, samajAvavAnI rIta, viSayane anurUpa dRSTAMto ApavAnI rasALa zailI ane dareka sAthe potApaNAno ahesAsa karAvavAnI temanI paddhatine kAraNe te amArAM sau vidyArthIonA priya zikSaka banI gayA. patrakAratvanI AMTIghUMTI, ahevAla-lekhananI vizeSatAo ane Tekaniko, saMpAdakanI pharajo vagere samajAvanAra DaoN. kumArapALa desAI sAcA arthamAM 382 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA guru banI rahyA. AkAzane AMkhamAM bharI tenI vividhatAne zabdo dvArA kaMDAravAnI mahecchA dharAvanAra sAhityakAra, ziSTa, sAtvika ane mUlyalakSI sAhityanI upAsanA karanAra sarjaka ane preraka, mUlyaniSTha tathA AdhyAtmika sAhityanA racayitA DaoN. kumArapALa desAInI pratibhA AgavI che. gujarAta yunivarsiTImAM gujarAtI bhASA-sAhitya vibhAganA vaDA DaoN. kumArapALa desAI lekhaka, patrakAra, vaktA, ciMtaka, krikeTa-samIkSaka ane rASTrane ghaDanArAM mUlyone puraskRta karatA sAhityanA pratibhAzALI sarjaka che. vatsala guru ane bALakone rAha cIMdhanAra bALasAhityakAra paNa che. vizALa dRSTi ane karuNAno sAgara chalakAvatI AMkho dharAvatA bahumukhI vyaktivizeSa DaoN. kumArapALa desAIne mArI dIkarI mitAlInA AraMgetralamAM AzIrvacana ApavA padhAravA mATe nimaMtraNa ApavA huM ane mArA pati baMne temane tyAM gayAM hatAM. te vakhate kalAkAranI kalAsUjha ane kalAsAdhanAnI vAta karI temaNe amane baMnene abhibhUta karI dIdhA hatA, to mu. pratimAbahene paNa amAruM nehabharyuM atithya karyuM hatuM. ci. mitAlInA nAnapaNanA prasaMgo pUchI amane ahesAsa karAvyo hato ke kalAkAramAM abhivyakti to bALapaNathI ja hoya che. zikSaka mArgadarzaka hovA joIe, paraMtu bahu ochA zikSaka evA hoya che je vidyArthIne mArgadarzana ApI teno jIvanakALa sudhAre. paNa mArA jIvanakALamAM keTalAka evA zikSako prApta thayA che jemaNe mane dizA cIMdhI hoya. zikSaka eTale zista, kSamA ane karuNAno samanvaya. A traNeya guNono samanvaya eTale kumArapALabhAI. mAdhyamo uparanA mArA pustakanuM parAmarzana karavAnuM hoya ke sAhityika kAryakramanuM mAre saMcAlana karavAnuM hoya, prakAzana vibhAgamAM pustakonA viSayo nakkI karavAnA hoya ke seminAronuM Ayojana karavAnuM hoya, ke pachI vizva gujarAtI samAja jevI vizvabharanA gujarAtIonI saMsthA dvArA prakAzita "vizvanIDam' sAmayikamAM temanA lekhanI, taMtrI tarIke mAre AvazyakatA hoya, dareka vakhate vinamratAthI temaNe mane preraNA, mArgadarzana ane sahakAra ApyAM che. hajI traNeka varSa pahelAM ja binanivAsI gujarAtIonI vizvakoza kAryAlayanI mulAkAta prasaMge vizva gujarAtI samAjanA maMtrI tarIke huM temanI sAthe gaI hatI, te samaye DaoN. dhIrubhAI ThAkaranI sAthe UMDANathI vAta karatAM vizvakoza mATeno temano prema chalakAto hato, je preraNAdAyI hato. mArA pIeca.DInA saMzodhanakArya daramyAna paNa jyAre jyAre mane temanI jarUra paDI tyAre mArgadarzana ApyuM hatuM. e saMzodhananA pariNAmarU5 mAro graMtha yunivarsiTI graMthanirmANa borDa taraphathI prakAzita thaI rahyo che. tenA prakAzanane AvakAra ApatuM lakhANa lakhI ApI temaja mArgadarzana ApI mane protsAhita karI che. 383 mInAkSI ThAkara Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pukhtavaye zikSakanI asara judA prakAranI paDatI hoya che. te rIte DaoN. kumArapALa desAI ane DaoN. caMdrakAnta mahetA jevA sAhityakAra ane zikSakonAM vyaktitvanI asara mArA mana upara satata rahI. sAhitya, zikSaNa, patrakAratva pratye lagAva vadhato gayo. sAhityakAro, zikSaNavido ane patrakAro sAthe paNa koI ne koI nimitte nAto baMdhAto gayo ane te uttarottara vadhato gayo, kAraNa ke temaNe amArA jevA vidyArthIonI suSupta zaktione bahAra lAvavAno satata prayatna karyo che. vidyArthIne paNa mitra mAnavAnA kAraNe carcA ane samAnatAno bhAva anubhavAto. dAkhalA-dalIla sAthenuM temanuM saMbhASaNa rahetuM, jenA kAraNe ekarUpatA sadhAya ane vinAsaMkoce amArI muzkelI ame temane kahI zakatA. nokarI ane gharanI javAbadArIo sAthe patrakAratvanuM zikSaNa levAnuM hovAthI niyamita rahevAmAM kyAreka muzkelIo naDatI. paNa sahajatAthI A muzkelIomAMthI vyavahArika mArga kADhavAmAM mahetAsAhebe ane desAIsAhebe je sahakAra mane Apyo che te to Ajeya bhulAya tema nathI. Aje paNa thAya che ke huM temanI jema satata kAryazIla rahuM. AgaLa vadhavA mATe temaNe hamezAM mane protsAhana pUruM pADyuM che. vaLI ghaNA tejasvI vidyArthIomAM kSamatA hoya, paraMtu Arthika paristhiti jo sArI na hoya to tevA vidyArthIone teo Arthika madada karavA uparAMta temanI rojagArI ane artha-upArjanamAM paNa madadarUpa thAya che te huM jANuM chuM. traNeka varSa pahelAM jyAre anya mahAnubhAvonI sAthe kumArapALabhAIne vizva gujarAtI samAja taraphathI mAnA sabhyapada enAyata karavAnuM hatuM te nimitte meM temane phona karIne maLavAno samaya mAMgyo. tyAre temaNe mane kahyuM ke AvI aupacArikatAnI kazI jarUra nathI. tame A aMgeno patra mokalI Apazo, te mane rUbarU maLyAtulya ja haze. kumArapALabhAInI sahRdayatA, saraLatA, sahajatA ane saMskAritA dilane sparzI jAya che. uttuMga zikharo sara karavAnuM svapna koIne paNa mATe AdarzarUpa banI rahe tema che. bhAratIya saMskRti ane jainadarzana vizenAM emanAM pravacanoe AMtararASTrIya kSetre gujarAtane gaurava apAvyuM che. iMglenDa, amerikA, pUrva AphrikA, keneDA, siMgApura, beljiyama, hoMgakoMga jevA dezomAM dharmaviSayaka vaizvika pariSado vakhate ke paryuSaNa daramyAna temanAM vyAkhyAnoe vyApaka jijJAsA jagADI che. 1993mAM zikAgomAM ane 1999mAM kepaTAunamAM yojAyelI pArlAmenTa oNpha varlDa rilijiyansamAM ane 1994mAM veTikanamAM popa jona pola (dvitIya)nI mulAkAta lenAra pratinidhimaMDaLanA jenadarzananA vicAraka tarIke dharmacarcA karI hatI. insTiTyUTa opha jainaoNlojI nAmanI vizvavyApI saMsthAnA teo bhArata khAtenA ko-orDineTara che. samAja, dharma ane rASTrane upayogI kAmagIrI karatA DaoN. kumArapALa desAI zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa dvArA 384 nita navI kSitijanI khoja Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityika ane saMskAralakSI pravRttio karI rahyA che. gujarAta vizvakoza TrasTa, zrI mahAvIra mAnavakalyANa kendra, vidyAvikAsa TrasTa, anukaMpA TrasTa, inDiyana reDakrosa sosAyaTI (boTAda brAnca) vageremAM TrasTI tarIke sevAo Ape che. Ama vikhyAta sAhityakAra zrI jayabhikhkhanA suputra DaoN. kumArapALa desAIe temanI bahumukhI pratibhA dvArA anekavidha kSetromAM AgavI nAmanA ane lokacAhanA saMpAdita karI che. jIvanane UrdhvagAmI banAvavA dharmanA siddhAMtone ApaNI jIvanazailI sAthe joDavAno mArga temaNe batAvyo. vizvamAM thatA mUlyonA hRAsa pratye teo khUba ja ciMtita che, AthI zAzvata mUlyonA Adara mATe teo satata pravRtta che. saMskRtinAM mULa tattvo, umadA jIvanamUlyo, ane satkarmo dvArA teo potAnuM jIvana dhanya karI rahyA che ane temanA vartuLanA saune A mATe prerita karI rahyA che. bhAratIya saMskRti, dharma-adhyAtma ane mUlyonI suvAsa, kumArapALabhAI jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM eTale ke gujarAtamAM, dezamAM ke vizvabharamAM dhUpasaLInI dhUmraseranI jema prasarAve che. samasta mAnavajAtanA UrdhIkaraNa mATe mahAmUluM pradAna karanAra kumArapALabhAI satata navI navI kSitijo pAmatA rahe tevI abhyarthanA. 385 mInAkSI ThAkara Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA priya mitra manoja jAnI DaoN. kumArapALa desAInA pitAzrI zrI bAlAbhAI desAI (jayabhikhkhu) ane mAtuzrI jayA-bA - A emano prAthamika paricaya. - DaoN. kumArapALa desAIne bhArata sarakAre 'padmazrI'no evaoNrDa enAyata karyo, tethI mane atyaMta AnaMda thayo, kAraNa ke A evaoNrDa jANe ke mane maLyo che ema lAge che. mArA ane DaoN. kumArapALa desAI vacce samagra ane saMpUrNa AMtarika ekatA che teno mane garva che. I. sa. 1959nI paMdaramI jUnano divasa mArA jIvanano eka mAtra suvarNa divasa che, kAraNa ke te divasathI ja huM DaoN. kumArapALa desAIno mitra banyo. ame gujarAta kaoNlejanA epha. vAya. bI. e.nA eka ja vargamAM kaoNlejanuM zikSaNa prApta karavAno AraMbha karyo. A agAuthI ja DaoN. kumArapALa desAI lekhaka hatA ja. amArI maitrInAM AvAM 45 varSa gayAM ane Ajadina sudhI ame gADha mitro chIe. DaoN. kumArapALa desAI sAthe maitrI thaI te divasathI ja huM temanA prabhAva nIce AvI gayo. sarva mAnavIya saMbaMdhomAM 'mitra'no saMbaMdha sauthI vadhu UMco che. mAtA-pitA, bhAI-bahena, patnI-bALako - e badhA saMbaMdho arasa-parasa 'Apa-le'no khyAla Ape che, jyAre 'mitra-saMbaMdha' e 'binazaratI' ane AtmAno saMbaMdha che evI anubhUti mane kumArapALa sAthenA mitra tarIkenA saMbaMdhathI thAya che. amArA saMbaMdhomAM 'Apa-le'nA khyAlane koI sthAna nathI. 386 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka pracalita iMgliza kahevata che : "A friend in need is a friend indeed''. kumArapALa sAthenA mArA 45 varSanA maitrIsaMbaMdho mATe mArI rIte A kahevata huM A rIte darzAvuM chuM : "A friend is one who is the friend for ever and never to end.'' kumArapALa vize mitra tarIke ane vyakti tarIke evA be bhAga huM pADI zakato nathI. keTalAka mATe teo mAtra mitra che, keTalAka mATe teo mAtra vyakti (samAjamAM AgaLa paDatuM sthAna dharAvatI) che. mArA mATe teonuM samagra vyaktitva 'mitra' zabdamAM samAI gayuM che ane mArA samagra vyaktitvamAM te 'mitra' vaNAI gayo che. ame sAthe abhyAsa ane adhyayana karyuM. eka samaya evo hato ke ame na maLI zakIe to baMnene becenI thAya. vartamAnamAM mahinAo sudhI maLI zakAtuM nathI, to paNa mane teonI hAjarInI satata anubhUti thAya che. kumArapALa sadAya hasatA, vyaktimAtrane samAna gaNanAra ane samasyArUpa paristhitimAM rahela vyakti mATe jIvananI 'paraba' che. temaNe adbhuta ane vividha kSetre lekhana, vAcana vagere sAthe AcaraNa paNa karela che. vartamAnamAM temanI dinacaryA atyaMta vyasta hovA chatAM DaoN. kumA2pALa desAI to parama mitra kumArapALa desAI ja che. temAM koI pheraphAra thayo nathI. pitAzrI zrI bAlAbhAI desAI(jayabhikhkhu)no sAhityano vAraso kumArapALane maLyo che paNa temanA vyaktitva-vikAsamAM temanAM mAtuzrI 'jayA-bA'no mUka, paNa amUlya phALo che. pharI eka vAkya yAda Ave che : "The man is the provider and the woman is the preparer.' A dRSTie pitAzrI jayabhikhkhue ApaNane kumA2pALa Provide karyA ane mAtuzrI jayAbAe kumArapALane Prepare karyA. Ama deha jaina'no paNa samagra mAnavajAtanA Adarza pratinidhi tarIke DaoN. kumArapALa desAI jIvatA rahyA che. ame sAthe adhyayana ane adhyApana karyuM te samayagALo amAro suvarNayuga hato. mArA arthaghaTana pramANe DaoN. kumArapALa desAI eTale temanA samagra astitvano aNue aNu mAnava-mAnava ane mAnava ja. A lakSaNa temanA lekhana ane vaktavyamAM spaSTapaNe pragaTa thAya che. koI dekhItA prayatna vinA ja anyane potAnA tarapha kheMcI le che ane tenA hRdayamAM kAyamI sthAna meLavI le che. e kahevAnI jarUra nathI ke adhyayana ane adhyApananI sAthe sAthe ja kumArapALanAM saMzodhana ane lekhanakArya cAlu ja hatAM. lAMbA samaya sudhI tanatoDa ane manane thakavI nAkhe tevuM saMzodhana madhyakALanA kavi 'AnaMdaghanajI' viSe karIne gujarAta yunivarsiTImAMthI pIeca.DI.nI utkRSTa padavI prApta karI. tenI sAthe saMkaLAyelo eka prasaMga noMdhavAnuM mana thAya che. kumArapALa pIeca.DI. thayA tyAre temane navAjavA mATe navagujarAta kaoNleja(navagujarAta parivAra)nA sarva sahakarmacArIoe samAraMbhanuM Ayojana karyuM. sAthI mitroe potAnI lAgaNIo vyakta karI. te 387 manoja jAnI Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI DaoN. kumArapALa desAIe potAnuM vaktavya ApyuM. temaNe temanI siddhimAM mitroe Apela sahakAra badala AbhAra mAnyo. huM e kSaNa kadI visarI zakato nathI ke kumArapALe temanA vaktavyamAM jaNAvyuM ke "mane pIeca.DI. pro. manoja jAnIe karAvyo. sabhAe kumArapALane navAjyA, to kumArapALe mane navAjyo ane temanA vyaktitvanI udAttatA ane potAnI siddhino yaza mitrane Apavo teno mane anubhava karAvyo. sarerAza vyakti karatAM vadhu guNalakSI kArya karyuM hoya tenA prabhAva mATe mUThI UMcero mAnavI' evuM vizeSaNa kahevAya che. DaoN. kumArapALa desAI mATe A vizeSaNa nAnuM paDe tema che, kAraNa ke temanA vyaktitvanuM mApa levA mATe eka mUThI nahi paNa AkAza sudhI pahoMcatAM paNa mApa levAnuM apUrNa ja rahe che. huM mitra chuM tethI vadhAre paDatuM lAge to kSamA karajo, paNa mAro mata badalAvAno nathI. I. sa. 1966nI sAlamAM eka divasa kAMkariyA taLAvanI pALe huM laTAra mArato hato tyAM kumArapALa mane maLyA. temanI sAthe sarvasuMdara evI prabhAvita thaI javAya tevI yuvatI hatI. e yuvatInI DaoNkTare mane AvI rIte oLakhANa karAvI ?!! - "dosta, thoDA divasathI A chokarI mArI pAchaLa paDI che." eka kSaNa mArA manamAM khaLabhaLATa thayo, bIjI kSaNe meM mArI jAtane saMbhALI eTale badhI samajaNa paDI gaI. thoDA divasa bAda kumArapALa ane pratimAbahena lagnagraMthithI joDAyAM. huM paNa thoDA divasamAM paraNyo. Ama abhyAsa ane adhyayananI jema ame lagnajIvananI paNa sAthe zarUAta karI. koI paNa puruSanI siddhio pAchaLa haMmezAM eka strI rahelI che.' A uktinI bAbatamAM koIne pramANa joItuM hoya to pratimAbahenane maLavA mArI bhalAmaNa che. lagnajIvananA paripAka rUpe teone be putro thayA. moranAM IMDA cItaravAnAM na hoya. kumArapALa ane pratimAbahene baMne putrone uttama zikSaNa ane saMskAra ApyAM. Aje to baMne putro lagnajIvana ane vyavasAyamAM paripakva thaI gayA che ane potAnA kSetramAM ghaNI pragati sAdhI cUkyA che. vyaktigata ane vyaktilakSI daSTie kumArapALe je che tenI sAthe sAthe vastulakSI dRSTie joIe to kumArapALe sAhityakSetre amApa ane amUlya kArya karyuM che. samAja pratye paNa kumArapALe je kAMI karyuM che te sarva paNa amApa ane amUlya che. temanAM lekhana, vyAkhyAna ane saMpAdanakSetranAM kAryoe samAjanA sarva mAnavIne jarUra pramANe rAha cIMdhyo che. dharma eTale pharaja e arthamAM jaina samAjamAM paNa vizvavyApI adhyayano, vyAkhyAno, lekhana, saMpAdana ane saMzodhano karyA che. kumArapALa sarjaka to che ja, vaLI vivecaka paNa che je temanA kAryamAM muzkela kahI zakAya. te paNa temaNe mRdu lAkSaNikatAthI temaja vedhaka rIte saphaLatApUrvaka karyuM che. 388 mArA priya mitra 'DaoNkTara' Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnapatromAM niyamita rIte aneka lakhANo rajU thatAM ja rahyAM che. dainika vartamAnapatra gujarAta samAcAramAM "IMTa ane imAratamAM vividha pAsAMo sparzatA prasaMgo lakhatA AvyA che. agAu kumArapALanA pitAzrI jayabhikhu A kaoNlama lakhatA. teozrInuM avasAna thatAM kumArapALe eTalI ja kAryakSamatAthI iMTa ane imArata cAlu rAkhI gujarAta samAcArane UjaLuM banAvyuM che. sAthe sAthe potAnuM AgavuM svataMtra vyaktitva dAkhavavA krikeTa ane bIjA kSetre paNa kArya karatA AvyA che. videzanA chavvIseka vakhata hetulakSI pravAso paNa karyA che ane potAnI pratiSThA vadhArI che. A puravAra kare che ke pUjya rAgI, vidvAna sarvatra pUjyate - A sarva pravRttiomAMthI teonA jaina dharma ane darzana aMge UMDI samajaNa ane sUjha dekhAI Ave che. tauparAMta vividha saMsthAomAM salAhakAra, TrasTI, maMtrI, sthApaka sabhya temaja aneka saMsthAonI kamiTImAM AjIvana salAhakAra sabhya paNa che. kumArapALane atyAra sudhImAM sAhityasaMzodhanane lagatAM 14 pAritoSiko uparAMta 32 ucca koTinA evaoNrDathI navAjavAmAM AvyA che. teone bhArata sarakAre 2004no 'padmazrI'no khitAba enAyata karyo, paNa ATaluM moDuM kema? sAhityakSetre 104 kRtio pragaTa thaI che temAM Azare 18 jeTalI aMgrejI bhASAmAM che. pIeca.DI.nA aneka vidyArthIone temaNe amUlya mArgadarzana ApyuM che. temanA lekhomAM bALasAhitya, caritracitraNa ane ciMtanAtmaka lekho mukhya viSaya rahyA che. 45 varSano viziSTa prakArano sahavAsa hoya eTale ghaNuM badhuM kahevAnuM lakhavAnuM hoya - paNa dareka bAbatanI maryAdA hoya. chelle eka vAkya lakhIzaH "A friend is the best psychologist" huM manovijJAnano abhyAsI chuM. kumArapALa desAI uttama manovaijJAnika che te mane sAdazya che. jagatane dareka tabakke AvI vyaktionI jarUra satata rIte hoya che. paramakRpALu paramAtmAe mAnavajIvana para upakAra karavo hoya to kumArapALa desAIne ane temanI kakSAnI anya vyaktione sadAkALa sakriya rIte ArogyapUrNa jIvana arpe. 389 manoja jAnI Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Future Dr. Kumarpal Desai, the proud and worthy recipient of the prestigious Padmashri award, 2004, is a multifaceted personality, who carries his 61 years with youthful vigour and delightful zest for life and learning. Son of the renowned litterateur Jaybhikhkhu, Kumarpal has inherited from his father the spirit of public Belongs to service, the devotion to literary pursuits, the Padmashri flair for journalism and the commitment to Kumarpal Desai compassion. In his time Jaybhikhkhu wrote about 300 books and became a name in Gujarati literature. Kumarpal following in his father's footsteps has not only established himself as an erudite author of over 100 books and a vintage journalist of long standing, but has gone ahead making a mark in the society as N. P. Jain a dedicated educationist, an ardent social reformer, a versatile writer and a profound thinker. His talents have blossomed as a research scholar on one hand and on the other as a popular sports writer and cricket commentator. In a word he has come to symbolize "Zakal Banun Moti" - which 390 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ happens to be the title of his weekly column in popular Gujarati daily the "Gujarat Samachar". The most interesting aspect of his profile is that while Gujarat has been his "Karma Bhumi", he has made the world as his stage. He is global in outlook, is widely traveled and has, above all, been propagating with fervour and eloquence the compassionate philosophy of Jainism all over the world. I count him among the very few scholars who have significantly contributed to globalising the impact of Jainism. And this he has done not within the confines of a religious exercise, but in the wider backdrop of its relevance to the tackling of contemporary problems of increasing violence and terrorism unbridgled consumerism and environmental degradation, erosion of ethical values and mounting intolerance. His voice has rung with conviction and acceptability in USA, Canada, Africa, Europe and Asia. We met for the first time in 1993 at the historic Parliament of World Religions in Chicago. The cohesive group of 25 Jains participated with vigour and visionary approach setting before the world's spiritual community the universal perspective of Jain philosophy. Kumarpal's presentation of "Role of Women in Jain Religion" vividly brought out the democratic thrust of the spiritual socialism advocated by the great Tirthankaras (pathfinders) of Jain religion. At the next Parliament of World's Religions at Cape Town in South Africa in 1999, Kumarpalbhai held forth on "Compassion towards Animals" and "Human Rights and Jainism". He drew sustained applause from over 8,000 listeners at the Biennial conventions of JAINA at Pittsburgh in 1993and Cincinnati, USA in 2003. We shared the pondium together at the inter faith celebration of the 2600th Janm Kalyanak of Bhagwan Mahavir at the United Nations Chapel in New York (USA) as well as at the International Conference on Ahimsa organized by Bharatiya Vidya Bhavan at New Jersey (USA) in 2002. The Chronicle of his international activities has been unending. He was a key member of the Jain delegation which met Pope John Paul II at the Vatican in 391 N. P. Jain Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1994, as well as of the delegation which presented the historic "Jain Declaration on Nature" to the Duke of Edinborough at Buckingham Palace, in 1990. Dr. Desai's latest monumental book on "Bhagwan Mahavir" is in line with his noteworthy biographies of Bhagwan Rishabhdev, Bhagwan Mallinath, Mahayogi Anandghan, Kalikal Sarvagna Hemchandracharya and other great saints. His books cover a wide spectrum ranging from "Glory of Jainism", "Essence of Jainism", "Kshamapana", "Pinnacle of Spirituality", "Vegetarianism" and "Role of Women". By sheer contrast his prolific pen has produced biographies of Cricketer C. K. Nayadu, Firaq Gorakhpuri, Lal Bahadur Shastri and Damodar Mehta. Kumarpal's speciality has manifested itself in literature for children. His book "Apang Na Ojas" on the struggle of the handicapped people has been very popular and has been translated in several languages. Dr. Desai has also been an active journalist for over three decades and has been contributing widely-liked columns in "Gujarat Samachar" and "Gujarat Times". His columns carry a literary and poetic flavour and are titled as "Zakal banun Moti", "Akash ni Olakh", "Pandadu ane Pyramid", "Ramat Nu Medan" and "Parijat no Parisamvad". The awards bestowed upon him is a long and distinguished list which includes more prominently "Gujarat Ratna" in 1995; JAINA Presidential Award, 1997; Ahimsa International Award 1997; Millenium Award, 2001 and Sanskriti Samvardhan Award 2001. It was a historic milestone in his illustrious career when Prime Minister Atal Bihari Vajpayee bestowed upon him "Jain Ratna" award in 2001. he was honoured in 2003 by renowned century old Jain organisation Bharat Jain Mahamandal with "Jain Gaurav" - their highest award. And now comes Padma Shri awarded by the President of India in recognition of his life long services. Dr. Kumarpal is a Professor of Gujarati, Director of the University School of languages and Dean of the Faculty of Arts of the Gujarat University. He is the Indian coordinator of the London-based Institute of Jainology and is a member 392 Future belongs to Padmashree Kumarpal Desai Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trustee of many educational philanthropic and charitable institutions. Kumarpalbhai has achieved much already, but he never looks back. His sights are set on the future. There are still many miles to go, many more summits to scale in the pursuit of enriching literature, propagating non-violence and life ethics and exposing the younger generation to the rich Jain and Indian heritage. I am delighted to be a friend of such an intensely 'human person who is to many around him a friend, philosopher and guide. Whosoever meets him comes to respect him as a 'gem' of a person, who despite his varied achievements, recognitions and awards, remains rooted to the adage of 'simple living and high thinking'. My heart goes out to applaud this simple, unostentious, unassuming, accessible and communicative human being. The future belongs to him. Former Secretary, Ministry of External Affairs, Govt. of India and India's Ambassador to European Union, Nepal, UN, Mexico and Belgium 393 N. P. Jain Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Grace Personified M y first meeting with Shri Kumarpalbhai was quite chancey and an interesting one. I had gone to his residence with a view to purchase a set of books written by his father Shri Balabhai alias Shri Jaybhikhkhu. While guiding me as to how to go about it, Shri Kumarpalbhai was grace personified. That was almost three and a half decades ago. Since then, of course, too much water has flown below the bridge. And then came a 'Pitt the Younger' on the scence, if I may use the analogy. This similie is not fully correct though. For this here Pitt has far more outgrown all the expectations. Ravindranath Tagore had a son who was extremely promising. In fact, Tagore was looking forward to be overtaken by him. That was not destined, unfortunately. The son died while still in his youth. Otherwise it was an appropriate case of 'Shisyen Parajay Ichhayet'. In fact, Balabhai has been both happier and luckier in this respect. My younger son had the pleasure of studying along with the elder son of Shri Kumarpalbhai. This also provided me an opportunity to know the family more closely. Prafull Bakeri 394 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ As far as family values and familial bonds are concerned, Shri Kumarpalbhai fills the bill even at the level of the grandchildren. All the grandchildren are extremely fond of both the grandparents. Whether it is sports, religion, attitudes, philosophy, Gujarati Vishvakosh, education or languages, he is quite comfortable in any sphere, irrespective of whether the words are printed or spoken. As fas as interpersonal skills are concerned, he is capable of getting along well with almost anyone, whatever the age group. He also has the knack of putting at ease someone who is overawed in his presence. I have been a fortunate witness on several occasions. He has a rare knack of leading people while walking along with. He can and does try to bring out the best in people. Why, for that matter, he can even tap and highlight such potential in someone who himself or herself may not even be aware of its very existence. I do not just think so. I know for sure. The self has been one such lucky beneficiary. As far as Ahimsa is concerned, he has been able to influence the attitudes of many N.R.I.s, N.R.G.s and white Americans and Europeans. What with his extensive travelling, he has literarily shrunk the world, so to say. As far as speeches are concerned, apart from his pleasantly gifted voice, he can speak on almost anything under the sun and hold interest of the audience comprising of any age group or any strata of the society. And all these, without having to refer to any note, whatsoever. His entry and exit both are attractive. Entry is usually with a very relevant anecdote and the exit also gracious enough, leaving the audience with a subtle message. Some people believe in making the world a better place to live in. Having known him has been a privilege. I feel justifiable proud, both as a Gujarati and an Indian. 395 Prafull Bakeri Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ As I know him uave, soft-spoken, unostentatious and one who wears his scholarship lightly - this aptly sums up the personality of Dr. Kumarpal Desai. I have known him intimately for over a decade and working with him on some projects has been a pleasant experience. He puts you at ease with his affable manners and carries on conversation with effortless ease. Dr. Desai's has been a multidimensional personality - a teacher, a creative writer, a critic, a journalist, an educationist, a thinker, a scholar of Jainism, a sports afficianado and above all a humanist. He has authored about 140 books which cover a wide range of subjects and bear an imprint of his multi-hued personality. His prolific pen has produced an abundant and rich harvest of books ranging from children's literature to biographies, stories, translations, criticism, spiritualism and sports. A globe trotter, he travels extensively and enlightens the lay and the cognoscenti, the young and the old alike by his talks, lectures and discourses which encompass a wide spectrum of topics as do his columns which bristle with light and serious matters. T. J. Purani 396 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ He writes on sports and games as effortlessly as he writes on matters religious and spiritual. This is indeed a rare thing that a creative writer and a scholar wields his pen to write on crictket and other sports and receives the 'Best Sports Journalist' award in 2004 and also bags awards for his creative writing and for social work. A litterateur par excellence, Kumarpalbhai has been actively associated with a number of literary, educational, social and cultural organizations in India and abroad. This shows how wide-ranging his interests have been and how catholic and eclectic his taste has been ! A workaholic, Dr. Desai is no ivory tower writer or a cloistered scholar. His feet firmly planted on earth, he contributes his mite to social and humanitarian causes dear to his heart. His philosophy in this regard can be expressed in the following lines of an anonymous poet who wrote them as his epitaph: What I gave, I have, What I spent, I had What I left, I lost. As a human being, he has three important attributes -- intellect, industry and independence. The most endearing characteristic of Kumarpalbhai is his humility, his modesty. Even after being honoured with the coveted Padmashri, he mingles with one and all and chats as if he is one of you. He carries the weight of Padmashri Award so lightly ! He is one of those to whom self importance or pomposity is alient to their nature. His unfailing courtesy and gracious manners and dignified bearing are 'trademark of Kumarpalbhai, the Padmashri awardee If asked what the mission of his life, has been, he may borrow the words of Cecil Rhodes and say : 'So little done, so much to do.' May god give him the strength and a long lease of life to finish all his unfinished tasks as inexorable time ticks away! 397 T.J. Purani Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ananya pratibhA bhAratabharamAM sauprathama upagraha dvArA TIvIno upayoga zaikSaNika kAryakramo mATe 1975nI sAlamAM thayo. tyAre amerikAe bhAratane eno eka upagraha eka varasa mATe upalabdha karyo hato. e eTIesa-9 tarIke oLakhAto eTale ke eplikezansa TekanolojI seTelAiTa - nAsA isaro ane AkAzavANI vaccenA trikoNIya karArane pariNAme A kAryakrama yojAyo jemAM sauprathama prekSakonA jUtha, emanI TIvI samAcAranI tamannA, emanA rojiMdA vyavahAramAM enI asara vagerenA saMzodhana pAchaLa 9 karoDa rUpiyA kharcAyA hatA. bhAratanAM cha rAjyomAM judI judI bhASAmAM 600 gAmaDAMo mATe A kAryakramo prasAraNa pAmyA. A kAryakramo dilhIthI taiyAra thAya ane amadAvAdamAM AvelA isaronA bhUmathaka artha sTezana parathI te upagrahane pahoMcADAya jyAMthI khAsa 15 iMcanA Diza enTenAthI susajja evA TIvI para A kAryakramo joI zakAya. A prayogomAM gujarAtane paNa, jarA judI rIte AvarI levAmAM AvyuM hatuM. kheDA jillAmAM AvelA pIja gAmamAM eka kilovoTanI zakti dharAvatuM TrAnsamiTara mUkyuM. jethI kheDA jillAnAM gAmaDAMomAM TIvI para Diza enTenA vagara sAdA enTenAthI joI zakAya. A mATe isaronA jodhapura TekarA para AvelA spesa eplikezana senTaramAM eka suDiyo taiyAra karavAmAM Avyo. je Aje mAtra keTalAka arUNa zroha 398 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryakramo taiyAra kare che. pIja mATenA kAryakramo niSNAtonI salAha laI taiyAra thatA ane enuM nirmANa paNa eTalI ja kALajIpUrvaka thatuM. lokono - prekSakono pratibhAva jANavA kAryakramanI rajUAta veLA tathA pachI baeNTarIthI cAlatA nAnA viDiyo rekorDiMga mATe amadAvAdathI pIjanAM gAmaDAMomAM nirmAtAo jatA. paNa saMzodhana parathI evuM phalita thayuM ke prekSakone manoraMjananI paNa jarUra che. manoraMjana mATe citrapaTa ke citrapaTanAM gIto mUkavAno koI artha nahoto, kAraNa ke zaikSaNika dhyeyamAM e besatuM nahotuM. tyAre ramatagamatonuM prasAraNa thatuM paNa te jUja pramANamAM krikeTanI ramata paradezI hovA chatAM bhAratamAM zahera ke gAmaDAmAM lokapriya che e jANItuM che, tethI bIjI rASTrIya ne AMtararASTrIya ramatonI viDiyo maMgAvIne e viDiyo pIja TrAnsamiTara parathI vahetI mUkavAno ame nirNaya karyo. svAbhAvika rIte ja AvI meconI komenTrInuM bayAna aMgrejI athavA hiMdImAM ja hoya. paNa kheDA jillAmAM je gAmaDAMomAM TIvI hatAM tyAM aMgrejI to kyAMthI samajAya ? vaLI amArA saMzodhanathI evuM paNa tAraNa nIkaLyuM hatuM ke gujarAtanAM gAmomAM hiMdI paNa svIkArya nahotI. krikeTanI viDiyo maMgAvavAmAM AvI. citrAMkita thaI cUkelI maeNcanA prasAraNa veLA gujarAtImAM samaja ApavI paDe. A samaja komenTrI-AMkhe dekhyA ahevAla-nA svarUpamAM ApavAmAM Ave to ja yathAyogya gaNAya. prekSakone vadhu rasa paDe. A kAma mATe lAyaka vyakti maLe kharI? evI vyakti hovI joIe ke je baoNliMga tathA baeNTiMganI karAmatothI paricita hoya - khelADIo viSe pUratI mAhitI hoya ane viDiyo jotAM jotAM AMkhe dekhyo ahevAla ApatA hoya e rIte gujarAtImAM enuM varNana karI zake. te vakhate gujarAtabharamAM AvI vyakti eka ja hatI - kumArapALa desAI. ramatagamata viSenA emanA lekho akhabAramAM chapAtA. tyAra pachI to krikeTara aMzumAna gAyakavADanA pramukhapade emane khela patrakAra tarIkeno evaoNrDa paNa arpaNa thayelo. sadAya hasatA, saune madadarUpa thavA taiyAra evA kumArapALe amane hA pADI. amArA AmaMtraNane svIkAryuM. Ama juo to amAre mATe temaja temane mATe paNa A prathama prayAsa hato. emanuM krikeTa vizenuM jJAna koI eka meca pUratuM maryAdita nahotuM. vizvabharamAM ramAtI meconA ahevAla vAMcI e mAhitagAra rahetA. e samaye bIjA dezomAM thatuM TIvI prasAraNa ahIM dekhAtuM nahIM, kAraNa ke upagraha ke kebalanI sagavaDa nahotI. mecanI viDiyo kumArapALabhAIne divasa daramyAna batAvAtI. enI teo thoDIka noMdha karI letA ane pachI sAMje mecanA prasAraNa TANe emanI pratibhA jhaLakatI. maeNca jANe emanI samakSa 399 aruNa zropha Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramAtI hoya eTalI svAbhAvikatAthI, svasthatAthI ane maeNcanI paristhitine anukULa enuM varNana karatA. jarUra paDe niSNAta tarIke baoNliMga tathA beTiMganI khUbIo samajAvatA ane prekSakone rasataraboLa karatA. krikeTanA kasaba vizeno emano abhyAsa ane emanA avAjamAM rahelI skUrti ane hakArAtmaka bhAva saune sparzI gayAM. AvI ja rIte emaNe varlDa kapa phUTabaoNlanI paNa rajUAta karI hatI. kumArapALabhAI sAtheno A prathama paricaya. tyAre huM AkAzavANI taraphathI nirdezaka tarIke TIvImAM hato ane jodhapura TekarAnI kacerImAM isaro sAthe A prayoganI vyavasthAmAM bhAga leto. te pachI kumArapALabhAIne vaktA tarIke sAMbhaLavAno lahAvo maLyo. AkAzavANImAM rahIne khUba vaktAone sAMbhaLyA che ane manomana mUlavyA che. koI ema kahI zake ke adhyApaka athavA prAdhyApakamAM vaitvazakti hoya che. paNa A sAva sAcuM nathI. kaoNlejanA vidyArthIone saMbodhana karavAnuM hoya ke saMzodhana mATe mArgadarzana ApavAnuM hoya tyAre adhyApakonuM svarUpa juduM hoya che. jAheramAM vyAkhyAno ApavAM e AgavI kaLA che. jAhera vyAkhyAna ApanAra sau koI sabhAraMjaka vyAkhyAna ApI zakatA nathI. mAnavendranAtha hoya - ciMtanazIla ane vicAraka - duniyAbharanI badhI ja krAMtio prasaMge tyAM hAjara, paNa vyAkhyAtA tarIke nabaLA. zAmaLadAsa gAMdhI sabhAo gajave, prekSakone dhrujAvI mUke, paNa e zailI ja judI. jyAre kumArapALabhAInuM vaktavya emanA abhyAsa ane ciMtananA nicoDa samuM emanA bhASAjJAnane anurUpa. prekSakone samajIne viSayane anurUpa vaktavya rajU karavuM e emanuM dhyeya. emano vANIpravAha prekSakone sAthe laIne vahe. sabhAsaMcAlana hoya ke jJAnasatranuM pramukhapada hoya, paryuSaNa vyAkhyAnamALA hoya ke ekavIsamI sadInuM bAlasAhitya jevo viSaya hoya - koI paNa viSaya para niSNAtanI adAthI ane chatAM lokabhogya zailImAM kumArapALabhAI rajU karI zake. ghaNI vAra prasaMgo varNavIne ke avataraNo TAMkIne (avataraNo lAMbAM hoya to ja lakhANanI madada levAnI - bAkI smRtine AdhAre) potAnuM vaktavya eTalI sahajatAthI rajU kare ke emAM emanA ciMtanano ke abhyAsano bhAra prekSakone na lAge. keTalIka vAra to chellI ghaDIe sabhAnuM saMcAlana hAthamAM levuM paDe. hasamukhA ane sAmenI vyaktine madadarUpa thavAnI icchA dharAvatA kumArapALabhAI nA na pADe - paNa prekSakone khyAla sudhdhAM na Ave evA prakAranuM prakAranuM saMcAlana sabhAnuM hoya ke seminAranuM hoya - e kumArapALabhAI ja karI zake. emanAM varNano dvArA koI paNa vyaktinuM mAnasacitra e prekSako samakSa khaDuM karI zake. emanI akhabAramAM cAlatI kaTAro vAMco to eka viziSTa zailI dvArA zabdacitra rajU karavAnI emanI kuneha emanAM lakhANone jIvaMta banAve che. 400 ananya pratibhA Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdravadana mahetA mArA mAmA, dhIrubhAI ThAkaranA mitra ane kumArapALabhAInA AdarapAtra vyakti. AthI ame sAthe maLIne caMdravadana mahetA smAraka TrasTanI sthApanA karI. enA dvArA zrI caMdravadana mahetA evorDa ApIe chIe. AmAM kumArapALabhAIno majabUta sAtha maLyo. emaNe caMdravadanabhAInAM pustako ekaThAM karyA, sUci banAvI, lekho meLavyA, are ! emano 'padmazrI'no caMdraka ane jhabho paNa jALavI rAkhyA. A che kumArapALabhAInAM khaMta ane cIvaTa. vaktA tarIke bhAratabharamAM e vyAkhyAno Ape che. yuropa ke amerikAmAM paNa emanI vaknatvazakti ane UMDANane kAraNe AmaMtrita thAya che. emanA vaktavyamAM je ciMtana ane abhyAsa che te emane eka ucca koTinA mAnava banavA prere che. 'padmazrI ApIne sarakAre emanuM gaurava to vadhAryuM che paNa vizeSa to sarakAre potAnuM ane A evaoNrDanuM gaurava vadhAryuM che. dUradarzana kendranA bhUtapUrva niyAmaka ane samUhamAdhyamonA niSNAta 401 aruNa zropha Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sigA che " Adarza ane asAdhAraNa ArAghanAmUrti 1964-65nI krikeTa mosamamAM mAika smithanI ema.sI.sI. TIma (e vakhate iMglenDanI krikeTa TIma videzanA pravAsamAM ema.sI.sI. TIma tarIke oLakhAtI hatI.) bhAratanA sattAvAra pravAse AvI hatI. ema.sI.sI.nI TIma ane vesTajhona vaccenI traNa divasanI meca amadAvAdanA saradAra vallabhabhAI paTela sTeDiyama para ramAvAnI hatI. muMbaIthI inDiyana nezanala presa dvArA prasiddha thatA gujarAtI dainika janazaktimAM khela ane khelADInI kaoNlamanA saMpAdaka tarIke temaja janmabhUmi mATe A mecano vizeSa ahevAla ApavA amadAvAda javAnI pradIpa tannA temaja janmabhUmi'nA e vakhatanA saMyukta maMtrI manubhAI mahetAe mane javAbadArI soMpI hatI. alabatta '60nA tabakkAmAM sporTsa riporTara tarIke narabherAma sadAvratI khyAtanAma krikeTa riporTara tarIke amadAvAdamAM sanmAnita vyakti hatA. TesTa maeNcane Agale divase saradAra paTela sTeDiyama para pica-riporTa ane TImanA baLAbaLanAM pallAMono abhyAsa karavA gayo tyAre sudhAkara paTela ane dinakara desAInI sAthe eka navayuvAna khUba khUba namratAthI temaja saujanyanI mIThAzathI mahemAna patrakAro sAthe vAta karatA hatA. istrIbaddha pozAkamAM TAI sAthe tenI hasamukhI adA mAruM dhyAna AkarSita karI gaI. basa, bIjA koInI paNa madhyasthI vinA ame baMnee ekabIjAno savistara sureza saraiyA 402 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya Apyo. e divasomAM gujarAtI akhabAromAM muMbaInA "janmabhUmimAM pradIpa tannAnI ramatanA medAnanI kaoNlama temaja gujarAta samAcAramAM kumArapALa desAInI sporTsa rAunDaapanI kaTAra bhASAnI samRddha sajAvaTa ane vividha ramatonI chaNAvaTabharI adhikRta samIkSAne lIdhe vAcakomAM lokapriyatA meLavI gaI hatI. pahelI ja mulAkAte kumArapALabhAI mRdubhASI, mAyALu, saMskArI temaja saraLa vyavahAranA cAhaka uparAMta ahamUthI dUra ane viveka temaja mitrabhAvathI bharapUra evI vyakti tarIke dila ane dimAga para chavAI gayA. jJAnI hovA chatAMya abhyAsI banIne temanA kSetrano vistAra karavAmAM pravRtta rahetA. krikeTanA viSayanuM saMpUrNa mAhitIsabhara jJAna dharAvatI vyakti tarIke AdarapAtra ane adhikRta vyakti gaNAtA. temane sporTsanA lekhaka, vivecaka ane samIkSakanA pAThamAM pahelI pasaMdagInI vyakti tarIke oLakhAvIza. vizvanA jagaprasiddha oNlarAunDaro sara gerI sobarsa, vinu mAMkaDa, kItha milara ane kapiladeva jeTalA ja mUlyavAna ane kIrtibaddha ramatagamatanA lekhaka tarIke, karmabhUSaNa kumArapALabhAIne oLakhAvIe to temAM saheje atizayokti nathI ke sahRdayI mitrabhAvanA mApadaMDathI tolavAno jarA paNa prayatna karyo nathI. sporTsa riporTaranI duniyAmAM paNa dveSa ane aham jovA maLatA. A prakAranA riporTaro ane komenTeTaro vacce dveSa ane ahamUnI laDAI cAlatI ane ramatagamatanA vizvane teo DahoLAM pANImAM ghasaDatA. vaLI kheladilInA spiriTanuM khUna karatA. A prakAranA ramatavIro ane kaTAralekhako vacce samajadArI ane vaphAdArInA seturUpa gaNAtA kumArapALabhAI AjanA kaTTara ane gaLAkApa prasiddhinA yugamAM paNa AdaraNIya ane Adarza vyakti banI rahyA. temane ramatagamatanA kSetre saMskAramUrtinA rUpamAM haMmezAM preraNA ane protsAhana ApanArA yugapuruSa tarIke oLakhAvI zakIe. mArI krikeTa-komenTeTara tarIkenI saphaLa kUcamAM jyAre jyAre avarodho ane avagaNanAnA prasaMgo upasthita thayA tyAre mane phaMgoLAto ane pheMkAto aTakAvavAmAM kumArapALabhAIe protsAhana ApIne, manobaLavardhaka vyavahArika zANapaNa ApIne mane yogya rasto dekhADavAmAM noMdhapAtra bhAga bhajavyo che. krikeTa-kaoNmenTeTara tarIke amadAvAdanI mecamAM nimaNuka thAya tyAre gujarAtanA krikeTapremI gujarAtIonA snehavardhaka vAyarAomAM ane kumArapALabhAI sAthe kaoNmenTarInA e sonerI divasonI smRti tarotAjA che. e jamAnAmAM gujarAtanA prakhara ane pratApI temaja paropakArI svabhAvanA ramatagamatanI lekhanInA A betAja bAdazAhanI sAthe paLo vitAvavAno AnaMda anokho hato. sarakArI khajAnAnI bheTa karatAMya asAdhAraNa sukha anubhavavAnI paLonAM najarANAM maLavA jeTalo AnaMda maLato. 403 sureza saraiyA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramatagamatanAM lakhANomAM kumArabhAI ApaNA ramatavIromAM haMmezAM agAdha AsthA dharAvatA. bhAratanA vijayone prazaMsAnAM puSpothI navAjatA. khelADIonI pratibhAnAM darzana karAvatAM teo kyAreya thAkatA nahIM parAjita TImane ke asaphaLa ramatavIrone utArI pADavAno kumArapALabhAIe ajANe paNa kyAreya prayAsa karyo nathI. kumArapALabhAI dharmanI ArAdhanA kare che. sAhityanI sevA temanI rageragamAM jovA maLe che. ramatagamatanA kaTAralekhaka tarIke temanI ramata pratyenI bhakti ane ramatavIrone biradAvavAnI temanI AvaDatane kAraNe kumArapALabhAIne jahona ArloTa, bobI tAtyArakhAna, anaMta setalavADa uparAMta suzIla dozI ane skaMdagupta jevA krikeTa komenTeTaronI agrima haroLamAM mUkI zakAya. gujarAtanA gauravamAM vizvabharamAM harahaMmeza temanA mAnItA viSayomAM yugAntara sudhI khyAti jaLavAI rahe tevA siddhapuruSanA prazaMsaka ane cAhaka tarIke snehImitra banavAno moko ApavA badala sarasvatI devIno RNI chuM. gujarAtaratna, ziromaNi jevA ramatagamatanA vivecaka temaja sAhitya-samrATa ane jaina dharmadarzananA prakhara prasAraka tarIke kumArapALabhAI desAI to mitronA mahArathI ane sahapravAsIonA saphaLa sukhakartA sAthI tarIke janmojanmanA dosta - yAronA yAra ane krikeTapremIonA paravAnA tarIke dilamAM pahelA baoNlathI chellA bola sudhI camakatA rahevAnA. AMtararASTrIya krikeTa komenTeTara, ramata-samIkSaka ane lekhaka Adarza ane asAdhAraNa ArAdhanAmUrti Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Adika - Trike rala aLa advitIya ramatasamIkSaka AjathI 42 varSa pahelAM kumArapALa desAIe sporTsa kaoNlama lakhavAnuM zarU karyuM te samaye gujarAtanAM akhabAromAM sporTsa kaoNlama ane sporTsa pejanuM astitva ja na hatuM. akhabAromAM te samaye sporTsanAM samAcAro ke lakhANono upayoga mAtra philara tarIke ja thato hato. jyAre meTara ochuM hoya ane pAnuM bharavAnuM hoya tyAre sporTsa vizenAM lakhANo levAmAM AvatAM hatAM ane te paNa upakAra J karyo hoya te rIte. A paristhitimAM ramatagamatanAM lakhANomAM bhASA-zailInA mahattvanI to AzA ja kyAMthI rAkhI zakAya ? patrakAratvanA bIjA koI paNa kSetra karatAM sporTsa patrakAratvamAM A vAstavikatA sauthI vadhu jovA maLe che. kumArapALabhAIe zarUAtathI ja sakhata mahenata karI hatI. akhabArI saMsthAo pAse ramatagamata vizenI koI lAibrerI nahotI. e viSayanAM pustakono abhAva hoya, tyAM enA mAhitIsaMgrahanI kyAMthI AzA rAkhI zakAya? AvI duHkhada sthitithI nirAza thavAne badale temaNe A paDakAra jhIlI lIdho. temaNe potAnI ja lAibrerI UbhI karI hatI, jemAM 5,000 jeTalAM kavarono ane basothI vadhu mAhitI graMthono samAveza thAya che. koI paNa samaye koI paNa khelADInI game te mAhitI joItI hoya to tarata ja A kavaramAMthI maLe che. vaLI A kavaronuM vibhAgIkaraNa paNa kharuM. krikeTa, Tenisa, kustI, beDamiMTana jevI ramato vize hoya, judAM sudhIra talATI 405 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ judAM sTeDiyamo ane medAno vize mAhitI hoya, je te varSanI olimpika, eziyADa ke krikeTa varlDa kapanAM kavarsa hoya - AmAM adyatana mAhitInI noMdha ke kaTiMgsa hoya, phoTogrApha hoya. AthI caMdu boraDe jevA khelADIe to kumArapALabhAInA emane vizenA kavarsa joIne Azcarya anubhavyuM hatuM ane potAne vizenAM badhAM mahattvanAM kaTiMgsa ane phoTogrApha mAgI lIdhAM hatAM! aneka kSetromAM lekhana karanArI vyakti pAse eka ja viSayano ATalo mAhitIsaMgraha Azvarya ja pamADe ! Aje bhAratamAM ATalI samRddha ane ramatagamatanAM aneka kSetronI lAibrerI dharAvanAro koI sporTsa samIkSaka mArI jANamAM nathI. A prabaLa parizrama pAchaLanuM mukhya kAraNa to vAcaka pratyenI niSThA che. vAcakane pramANabhUta mAhitI ApavAno nirdhAra che. zarUAtamAM pratyeka maeNcanI dararoja samIkSA lakhavAnuM zarU karyA pachI kumArapALabhAIe ramatanuM pRthakkaraNa karavAnuM zarU karyuM. kaoNlama uparAMta temaNe ramatagamatanI pravRttino zokha vikase ane enA cAhakone mAhitI maLe te mATe sporTsa upara atyArasudhImAM 300 jeTalAM pravacano ApyAM che. temanI rajUAtanI zailI khUba suMdara hoya che jemAM hakIkata temaja AMkaDAonuM suMdara saMyojana hoya che. bhASA uparanA suMdara kAbUne lIdhe temanI rajUAta AkarSaka rahevA pAmI che. dareka ramata ane tenA khelADIonuM varNana karavAnI temanI AbehUba zakti che. Tenisa ane haoNkI, baoNksiMga ke bejhabola hoya, kumArapALa desAIe dareka ramatane sarakho nyAya Apyo che. eTaluM ja nahi paNa keliphorniyAnA bejhabolanA temaja vimbalDananA grAsakorTanuM varNana eTalI sarasa rIte kare ke vAcaka tyAM pratyakSa hAjara hoya ema lAge. Ama bhASAno kAbU suMdara zailI, ramatanuM saMpUrNa jJAna ane AgavI chaTAthI karAyelA varNanathI, rajUAtathI temanI kaoNlama cAra dAyakAthI paNa vadhAre samayathI lokapriya banI che. mAtra kaoNlama lakhIne saMtoSa mAnavAne badale kumArapALabhAIe sporTsanAM pustako lakhyAM. A dareka pustaka ekabIjAthI taddana alaga che. temaNe lakhelAM pustakomAM 'hAu Tu ple krikeTa ane apaMganAM ojasa' khUba lokapriya banyAM che. potAnI kaoNlamamAM gujarAtanA ke gujarAtI khelADIone haMmezAM projekTa karyA che, jemAM vijaya marcanTa, vinu mAMkaDa, narI konTrAkTara, rUsI suratI, salIma durAnIthI mAMDIne dhIraja parasANA, dilIpa dozI, udaya joSI, hemAMga badANI, pArthiva paTela temaja iraphAnakhAna paThANa sudhInA aneka khelADIono samAveza thAya che. sAcI mAhitI ApavI temaja gaoNsipathI dUra rahevuM te kumArapALabhAInuM AgavuM pAsuM che. niSpakSapaNe ane nIDaratAthI potAnI rajUAta karI zake te mATe temaNe ramatagamatanI koI 406 virala ane advitIya ramatasamIkSaka Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAmAM koI hodo paNa svIkAryo nathI. spoTsa jarnAlijhamamAM emaNe sohAda jALavyuM che. darekane sAthe rAkhIne kAma karavAnI temanI khUbI ora che. navA ane UgatA lekhakane protsAhana ApavAnuM hoya to kumArapALabhAI haMmezAM taiyAra rahetA. bhArata ane pAkistAna vaccenI 1979-80nI TesTa zreNInI samIkSA karatuM gloriyasa beTala' nAmanuM aMgrejI pustaka lakhavAnI preraNA ane kumArapALabhAIe ja ApI hatI. jarUra paDyuM sUcana karatA ane kArya sarasa rIte pUruM thAya te teo jotA. mArA A prathama pustakanI prazaMsA oNsTreliyAnA bhUtapUrva ola rAunDara kItha milare karI che. bIbIsInA komenTeTara jona AUMTe A pustakanI samIkSA iMglenDathI prasiddha thatA vijhaDana-83mAM karI che. A pustaka laoNphTa krikeTa grAunDanI lAibrerImAM sthAna pAmyuM che. kumArapALabhAIe lekhana, pravacana ane akhabAra dvArA ramatagamatane khUba lokapriyatA bakSI che. Ama nIDara, niSpakSa ane potAnI AgavI zailIthI rajU karavAmAM Avela temanAM lakhANa temaja haMmezAM navA lekhakane protsAhana pUruM pADanAra ane darekane sAthe rAkhIne kAma karavAnI temanI kAryazailI ghaNAM varSo sudhI cAlu che. kharekhara, bhArata sarakAre temane enAyata karela 'padmazrI'no evaoNrDa eka vyaktine nahi paNa saccAI, hiMmata ane pramANikatA dvArA karelA kAryane maLyo che. eka gujarAtI tarIke huM garvanI lAgaNI anubhavuM chuM. ramata-samIkSaka ane rASTrIya kakSAnA komenTeTara 407 sudhIra talATI Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAI DaoN. kumArapALa desAI ane have padmazrI' DaoN. kumArapALa desAI. eka bahumukhI pratibhA dharAvatA medhAvI vyaktitvavALA DaoN. kumArapALa desAInI yazakalagImAM 2004mAM umerAyeluM eka vadhu, vizeSa ghAvI vyaktitva suvAsita sonerI piccha. ane preraNAdAyI. kumArapALa desAI eTale aneka raMgo dharAvanAra jIvaMta meghadhanuSya'. sAhitya, zikSaNa, ramatasamIkSaka ramatagamata, patrakAratva, dharmadarzana, vivecana, adbhuta vaktavya, samAjasevA jevAM anekavidha kSetromAM ullekhanIya bahumUlya phALo ApanAra che. kumArapALa desAInI pratibhA ane temano milanasAra svabhAvano jAdu ja evo che ke temanA paricayamAM AvanAra temanA AjIvana cAhaka ane mitra banI rahe che. AvA ajAtazatru kumArapALa desAI mArA jevA aneka mATe guruvarya che. DaoNkTareTanI padavI jagadIza binIvAle mATe saMzodhana karanArAo mATe kumArapALa desAI ja eka viSaya banI rahe tevuM temanuM vyaktitva tathA vaizvika pradAna che. temanI lekhanazailI, uccakakSAnI bhASA, vyavasthitatA, temanI vyaktigata saMdarbhavyavasthA, lekhanazista, eka ja prakAranA lakhavAnA kAgaLo, lekhanacIvaTa vagere guNothI mArA jevA keTalAyane temaNe prabhAvita karyA hatA. mArI 408 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhanazailI para kumArapALa desAInA viziSTa guNono vizeSa prabhAva paDyo. huM ekalavya' hato, teo mArA guru droNAcArya' hatA. 1963mAM, muMbaImAM abhyAsa pUro karIne huM amadAvAda Avyo. lekhana ane ramatagamatalekhanano zokha kaoNlejakALathI ja hato, paraMtu paddhatisaranuM lekhana nahIM. vizeSa jJAna paNa nahotuM. vizeSa vAcana nahIM, abhyAsa nahIM. daramyAnamAM, gujarAta samAcAra' dainikamAM kumArapALa desAInA ramatagamata viSayaka lekho joyA, vAMcyA ane eka prakAranI lekhana-zaktino saMcAra thayo. temanI bhASA, rajUAta karavAnI zailI, viSayavastu, lekhano prAraMbha, vacce vacce prasaMgo - mane khUba prabhAvita karI gayAM. e samaya daramyAna, lAla daravAjA vistAramAM saradAra pArka udyAnamAM eka khelakUdavIra harabaMsasiMgha nAmanA saradArajIe "avirata cAlavAno yajJa AraMbhyo hato. meM teno phoTo pADyo ane tenI mulAkAta lIdhI ane khelADI' nAmanA ramatagamata-mAsikane mokalavAno vicAra karyo. janasattA'nA patrakAro ghanazyAma bhAvasAra tathA nAnazA ThAkora khelADI' sAptAhikanuM saMcAlana karatA hatA. gujarAtanuM te ekamAtra ramatagamatanuM sAmayika hatuM. kumArapALa desAI, yazavanta mahetA jevA siddhahasta lekhako paNa temAM lakhatA hatA. daramyAnamAM ja gujarAta samAcAramAM pelA avirata cAlanArA saradArajI vize kumArapALa desAInoye lekha chapAyo hato. basa, tyArathI kumArapALa desAIne meM preraNAmUrti banAvI dIdhA. mAro lekha khelADI' ane 'nUtana gujarAtImAM chapAyo, "khelADImAM lekho chapAvA lAgyA. "saMdeza' dainikanI ravivAra-pUrtimAMye lekho chapAvA lAgyA. kumArapALa desAIne maLavAnI lAlasAmAM huM pharato, temane dUrathI joto, paraMtu ATalA moTA lekhaka sAthe vAto kevI rIte karavI? e vicAre huM temanI pAse jato nahIM. 197ramAM bhavansa patrakAratva kaoNlejamAM patrakAratvanA DiplomA abhyAsa daramyAna, pahelA ja divase kumArapALa desAIne pratyakSa maLavAnI mArI utsukatAno aMta AvI gayo. lekTaranA pahelA ja divase temaNe dareka vidyArthIne potAnuM nAma jaNAvavA kahyuM. mArA dilanI dhaDakana vadhI gaI. mAro krama Avyo. UbhA thaI meM kahyuM, "jagadIza binIvAle." ane kumArapALa desAInA tejasvI caherA para ekadama AtmIyatAnA bhAva pragaTyA. pachI maLIe" ema temaNe kahyuM. ' vikhyAta ramatagamata lekhaka-patrakAra kumArapALa desAI sAthenI mArI pahelI e mulAkAta. varga pUro thayA bAda ame maLyA. khUba vAto karI. mAro utsAha ja ora vadhI gayo. pachI to huM temanA nivAsasthAne - caMdranagara sosAyaTImAM - avAranavAra jato. temanA 409 jagadIza binIvAle Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhanakAryane vyavasthita maThAravAmAM madada karavA lAgyo. kumArapALa desAInI samRddha lAyabrerI, atyaMta vyavasthita lakhANa, lekhanI prata jarAye vaLe nahIM tenI cIvaTa vagerethI huM khUba ja prabhAvita thaI gayo. kumArapALa desAIe ramatagamata tathA anya viSayonAM moTA kadanAM kavara taiyAra karyA hatAM. dareka kavara para moTA akSaromAM naMbara, ramatano prakAra, khelADInuM nAma vagere lakhelAM hatAM ane eka kabATamAM krama mujaba vyavasthita goThavelAM hatAM. e ja kabATanA bAraNAnI pAchaLa kabATamAMnAM kavaronI kramika yAdI lagAvelI hatI. bIjA kabATamAM, kavaranA viSaya ane khelADIonA mudraNa mATenA phoTo-blaoNksa goThavelA hatA. te paNa kavaramAM vyavasthita goThavelA hatA. dareka ramatakhelADInA krama temanA phoTo-bloka para lakhelA hatA. kumArapALabhAInI A viziSTa paddhati ane vyavasthA koInA mATe paNa eTalI suvidhAbharI hatI ke koI paNa khelADI ke ramata vizenI mAhitI paLavAramAM maLI jatI. mAno ke DaoNna breDamenanA mAhitI-kavarano naMbara 10 hoya, to temanA blaoNksa goThavelA kavarano naMbara paNa 10 ja hoya. A saMdarbha-vyavasthA anukaraNIya hatI. temanA rojabaroja chapAtA lekhonA kaTiMgsa (kataraNo) para rojeroja vyavasthita noMdha eTale ke akhabAranuM nAma, vibhAga, chapAyAnI tArIkha sAthe phAIla karavAmAM AvatI. temane tyAM AvatAM DhagalAbaMdha akhabAromAM prasiddha upayogI mAhitInA kaTiMgsa je te viSayanA kavaromAM mUkavAmAM AvatAM samRddha saMdarbhanA upayoganA kAraNe kumArapALa desAInA lekho samRddha mAhitIsabhara banatA. khUba jhINI jhINI noMdho teo karatA. je lekha taiyAra karatI vakhate ati upayogI thaI paDatI. kumArapALa desAI lekhana mATe nizcita mApanA, lITIvALA kAgaLono upayoga karatA. kAgaLa para hAMsiyo khAsa raheto. lekha taiyAra thayA bAda, eka vAra vAMcI jatA. koI kSati ke hakIkatadoSa rahyo nathI ne ? tenI khAsa kALajI letA. lekha taiyAra thayA bAda, kAgaLonA mApathI moTuM kavara laI, kavara para kayA akhabArane mokalavAnuM che tenuM nAma-saranAmuM lakhI, AkhI skripTa aMdara sIdhI sarakAvIne, barobara kavara baMdha karIne mokalatA. temanI akhabArI skripTa kyAreya meM vaLelI ke gaDI vALelI joI nathI. ramatagamatanA lekho lakhatI vakhate bhASAzailI bAbate teo khUba cIvaTa rAkhatA. krikeTanI ramata vize temanA keTalAka pAribhASika zabdo "kAMDAonuM kasAyeluM kauvata ane anya eTalA lokapriya banyA hatA ke anya ramatagamata-lekhako paNa e ja zabdono temanA lekhomAM prayoga karavA lAgyA hatA. 410 medhAvI vyaktitva ane preraNAdAyI ramatasamIkSaka Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAInI sAthe kAma karatAM karatAM mane ghaNuM paddhatisaranuM kAma zIkhavA maLyuM. mArA para temanI kAryapaddhatino ghaNo moTo prabhAva paDyo. meM paNa temanI ja zailIthI lekhana karavAno prayatna karyo. amadAvAdamAM jyAre paNa krikeTanI TesTamaeNca ke vana-De meca yojAtI tyAre sTeDiyamanA presa baoNksamAM ame sAthe ja besatA. mane temanI sAthe besavAmAM ghaNuM ghaNuM navuM zIkhavAnuM maLyuM. maeNca zarU thatAM pUrve teo kAgaLanI traNa-cAra nAnI-nAnI noTsa taiyAra karatA. ekamAM teo maeNcano ahevAla lakhatA jatA. bIjAmAM koI noMdhapAtra ghaTanA bane tenI noMdha karatA. trIjAmAM teo ovaradITha ranasaMkhyA, skora, baeNTsamena - baoNlaranI koI ghaTanA vagerenI noMdha karatA. kumArapALa desAI sAtheno presa baoNksamAMno e satsaMga mane bhaviSyamAM khUba upayogI thaI paDyo. huM amadAvAdamAM ke amadAvAda bahAra maeNcanuM kavariMga' karavA jato tyAre kumArapALa desAInI zailI mujaba ja kAma karato ane sAMje presamAM pahoMcatA sudhImAM mAro ahevAla, skoraborDa, mecanA hAilAiTsa, anya vigato bilakula taiyAra rahetAM ane presamAM jatAnI sAthe mAre badhI ja kaoNpIo kaMpojhamAM ApavAnuM ja bAkI rahetuM. - kumArapALa desAIe mAtra akhabArI kSetre ja nahIM, AkAzavANI ane Telivijhana kSetre paNa vividha viSayo para vaktavyo ApIne mahattvanuM pradAna karyuM. teo potAnA mitrone protsAhana ApavAmAM kyAreya pAchI pAnI karatA nahIM. temanA bhASaNonA keTalAye kAryakramomAM meM hAjarI ApelI. temanuM vaktavya eTaluM rasika banatuM ke UThavAnuM mana ja na thAya. kumArapALa desAIe ramatagamataviSayaka aneka pustako lakhyAM, jenA anya bhAratIya bhASAomAM paNa anuvAda thayA. varSo sudhI gujarAta samAcAramAM ramatanuM medAna' nAmanI kaTAra temaNe ravivAra pUrtimAM saMbhALI. teo kahetA ke, "lekhana vigatapUrNa, pramANabhUta ane rasaprada hoya teTaluM vizeSa vAcanasabhara banatuM hoya che. vAcakone paNa vAMcavuM game che." pahelAM amadAvAdamAM jyAre paNa pravAsI videzI krikeTa TImo sAmenI meca yojAtI tyAre 'vizeSAMko prakAzita thatA jemAM kumArapALa desAIno krikeTa jaMga' vizeSAMka Toca para raheto, vizeSa vecAto hato. kumArapALa desAIe aneka vizeSAMko bahAra pADyA. A kSetramAM paNa temanuM sauthI moTuM pradAna che. gujarAtI vizvakozamAM ramatagamata vibhAganA adhikaraNo lakhavAno temaNe moko Apyo hato. "gujarAtI vizvakozanA ramatagamata vibhAgamAM mArA jevA aneka ramatagamata-lekhakono praveza paNa kumArapALa desAInA ramatagamata-premane ja AbhArI che. "hIro" pArakhanArA teozrI eka uttama jhaverI che. 4li jagadIza binIvAle Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emanA medhAvI, pratibhAsaMpanna vyaktitvanI chApa koI paNa saMjogomAM bhUMsAya tema nathI. temanI mahAnatA, vivekazIlatA, udAttatA ane saujanyane temanA paricayamAM AvelA lekhaka kyAreya bhUlI zake tema nathI. sAhitya, zikSaNa, patrakAratva, samAjasevA ane ramatagamatamAM bhAre nAmanA meLavyA bAda dharmadarzanakSetre temaNe deza-videzamAM potAnA jaina dharma saMbaMdhonAM bhASaNothI nAma guMjatuM karyuM, chatAM mitrone bhUlyA nahotA. 1994mAM amadAvAdanA nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA "saMskRtigaurava evaoNrDa enAyata karavAnI jAherAta thaI tyAre moTA manathI temaNe mArA nAmanI bhalAmaNa karI hatI. A ja emanA hRdayanI vizALatA batAve che. AvA mahAna puruSa ane vidvAna sAhityakAra, patrakAra, lekhaka, samAjasevaka, dharmatajJa Do. kumArapALa desAIne 2004mAM bhArata sarakAra dvArA padmazrI'nA khitAbathI navAjavAmAM AvyA - e gujarAta mATe, samagra ramatajagata mATe ane sahu koIne mATe gauravanI bAbata che. ramata-samIkSaka ane krikeTa-lekhaka 412 medhAvI vyaktitva ane preraNAdAyI ramatasamIkSaka Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALa desAI sAthe mArA saMbaMdho ghaNA jUnA che. zeTha sI. ena. vyAyAma vidyAbhavana, amadAvAdamAM adhyApaka tarIke ane tyArabAda AcArya tarIke zrI kumArapALa desAIne khUba ja nikaTathI jovAnI keTalIka vAra taka maLI che. amArI saMsthA zArIrika zikSaNa tathA ramatagamatanI hovAthI gujarAtanA ramatagamata aMgenA lekhakonI jANakArI rAkhavI amArA mATe Avazyaka hatI. bIjI bAju gujarAtanA atyaMta lokapriya samAcA2patra 'gujarAta samAcAra'mAM kumArapALa desAInI 2matagamatanI kaoNlama na vAMcanAra bhAgye ja koI ramatapremI vAcaka gujarAtamAM hoya. kumArapALabhAI jaina philaoNsophInA AMtararASTrIya vidvAna che. philosophI ane ramatagamatanA saMbaMdha vize vicAruM tyAre 2matakSetranA mArA anubhavamAM iMglaeNnDanA bhUtapUrva sukAnI mAikala brearthenuM smaraNa thAya che. teo philaoNsophInA adhyApaka hatA ane iMglaeNnDanA agrima baeNTsamena hatA. ramatajagatanI duniyAmAM lekhanakalA ane krikeTano saMgama nevila kAraDasa jevAnAM lakhANomAM jovA maLe che, paNa sAhityakAra, tattvaciMtaka ane ramatasamIkSaka evo triveNIsaMgama to vizvamAM kyAMya joyo nathI. A bAbatamAM ApaNA DaoN. kumArapALa desAI advitIya gaNAya. meM 34 varSa sudhI sI.ena.mAM sevAo ApI ane A rIte paNa mane kumArapALa desAInI nikaTa AvavAnI taka maLI che. zeTha sI. ena. vyAyAma 413 rASTrIya kakSAnA samIkSaka pI.DI. zarmA Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAbhavana dara varSe khelakUda ramatotsava' yoje che ane temAM mukhya mahemAna tarIke phakta ramatagamata kSetre viziSTa siddhi meLavanAra khelADI ke lekhakanI pasaMdagI kare che. A rIte paNa kumArapALa desAI A ramatotsavamAM keTalIka vAra mukhya mahemAna tarIke AvyA che. A uparAMta zeTha sI. ena. vidyAlayanAM chAtrAlayomAM unALAnI rajAo daramyAna chAtrAlayamAM rahenAra vidyArthIo mATe vizeSa vargo calAvavAmAM Ave che ane te samaya daramyAna gujarAtanA keTalAka khyAtanAma vidvAnone pravacana mATe bolAvavAmAM Ave che, temAMthI dara varSe AvanAra vidvAnomAM kumArapALa desAI eka che. A rIte paNa kumArapALa desAI sAthe saMparka rahyo che. Ama vividha avasaroe vividha rUpamAM kumArapALa desAIne nikaTathI jovAnI taka maLI che ane sahaja rIte eka "svajana' tarIkeno saMbaMdha baMdhAyo, je Aje paNa cAlu che. khUba ja jUja loko vidvAna hovA chatAM vinamra hoya che. gujarAtI bhASAnA khyAtanAma lekhaka, prAdhyApaka ane pIeca.DI.nA mArgadarzaka tathA gujarAta yunivarsiTImAM ArTsa phekalTInA DIna hovA chatAM paNa kumArapALa desAI potAnA svajano mATe jarA paNa badalAyA nathI. keTalIka vAra ema lAge che ke Izvara vizeSa samaya kADhIne vizeSa vyaktionuM ghaDatara karato haze. kumArapALa desAInuM vyaktitva paNa A prakAranI vizeSa vyaktiomAM gaNAya. khUba ja jUja loko lokapriya rahIne vahIvaTa karI zake che. kumArapALa desAInA vyaktitvanI vizeSa vAto e che ke te mitabhASI che ane je kahe che te kare che. emanA vyaktitvanI eka jAtanI chApa che. umadA vyaktitva mATe vyaktimAM kartavyaniSThA, zista, niyamitatA, AjJApAlana, cAritrya jevAM ghaNAM lakSaNonI jarUra paDe che. kumArapALa desAImAM A badhAM ja lakSaNo jovA maLe che. keTalIka vAra vicAra karavAnI pharaja paDe che ke eka vyakti gujarAtInA kuzaLa prAdhyApaka, pIeca.DI.nA mArgadarzaka, ArTsa phekalTInA DIna, gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavananA niyAmaka, gujarAta samAcAranA kaTAralekhaka, gujarAta vizvakoza TrasTanA TrasTI, ramatagamatanA kaTAralekhaka ane vividha pustakonA lekhaka ekIsAthe kevI rIte banI zake ? kumArapALa desAI pAsethI 'samayanuM Ayojana' zIkhavA jevuM che, kAraNa ke pratyeka vyakti pAse kAma karavA mATe divasamAM phakta 24 kalAka ja hoya che, paraMtu vyakti A 24 kalAkano upayoga kevI rIte kare che tenA upara tenI pragati ane kAryakSamatAno AdhAra hoya che. "zAMta svabhAva paNa kumArapALa desAInA vyaktitvanI vizeSatA gaNAya. to ja ATalAM badhAM kAryo eka vyakti karI zake keTalIka vAra jyAre koI vyaktine 'evAM maLe che tyAre te garva mahesUsa karavA mAMDe che, paraMtu kumArapALa desAI to evaoNrDasa maLavAthI vinamratA mahesUsa kare che. Ane kAraNe dareka vyaktine kumArapALa desAI svajana jevA lAge che. 414 rASTrIya kakSAnA samIkSaka Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je kaMI kArya karIe te saMpUrNa niSThAthI karIe te bAbata paNa kumArapALanA vyaktitvanI vizeSatA gaNAya. to ja koI eka vyakti ATalI badhI javAbadArIo ekIsAthe niSThApUrvaka pUrNa karI zake che. uttama lekhaka uparAMta kumArapALa desAI samartha vaktA paNa che. potAnI vAta sahaja ane sIdhI rIte zrotAone pahoMcADavI e koI saraLa vAta nathI. khUba ja ochA loko pAse A jAtanI kaLA hoya che. A rIte kumArapALa desAInA vyaktitvamAM rahelI badhI bAbato emane lokapriya banAve che ane tethI ja jyAre teone bhArata sarakAra taraphathI padmazrI'no evaoNrDa enAyata thayo tyAre badhAyane ema lAgyuM ke temanA koI svajanane A evaoNrDa maLyo hoya. A jAtanuM vyaktitva ane virala vyaktiomAM ja jovA maLyuM che. sAcA arthamAM to kumArapALa desAI janmathI lekhaka che, kAraNa ke temanA pitAzrI jayabhikhkhuM gujarAtanA mahAna lekhaka hatA. gujarAtI bhASAmAM sAhityakAra tarIke kumArapALa desAInI gaNanA mahattvanA lekhakomAM gaNAze, emAM to koI be mata nathI. paraMtu ramatagamatanA lekhaka tarIke emanI chApa rASTrakakSAnA koI paNa ramatagamatanA lekhakathI ochI nathI. jyAre gujarAtamAM gujarAtImAM ramatagamata kSetre lakhanAra lekhakonI khUba ja achata che, tyAre kumArapALa desAI jevA siddhahasta lekhake ramatagamata kSetre padArpaNa karIne ramatagamata kSetranI mahAna sevA karI che. ema to kumArapALa desAI ramatagamatanA dareka viSayanuM jJAna dharAve che tathA dareka viSaya para lakhatA paNa hoya che, chatAM paNa 'krikeTa' emano priya viSaya che. kumArapALabhAI ramatagamatanI koI paNa saMsthA sAthe sIdhI rIte joDAyelA na hovAthI teo niHsaMkoca temaja vivecanAtmaka rIte sAcI bAbato lakhatA hoya che, je vAcakone khUba ja gamatI hoya che. kumArapALa desAI pAse ramatagamata aMgenuM ajoDa sAhitya che ane tethI ja teo sacoTa mAhitI ApI zake che, jyAre paNa kumArapALabhAI videzanA pravAse jAya che tyAre te dezanAM medAno, ramatagamatanI suvidhAo, ramatagamatanA adhikArIo, Ayojako ane khelADIone acUka maLe che, eTaluM ja nahi paNa te aMgenI vigato paNa gujarAta samAcAra'mAM lakhI sAmAnya prajAne pahoMcADatA hoya che. gujarAta vizvakozanA TrasTI temaja tenA ramatagamata vibhAganA saMpAdaka hovAthI gujarAtI vizvakozamAM ramatagamatanI TUMkI tathA sacoTa mAhitI temanA saMpAdana heThaLa atyAra sudhI prakAzita thaI che. gujarAtI vizvakozamAM prathama khaMDathI ja mArI pasaMdagI teoe karI che tethI gujarAtI vizvakozanA dareka khaMDamAM ramatagamatanAM adhikaraNo lakhavAnI mane taka maLI che ane A rIte emanI nikaTa AvavAnI paNa mane taka maLI che. gujarAta vizvakoza TrasTe "bhArata vize 4ls pI. DI. zarmA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha prakAzita karyo, temAM paNa mane 'ramatagamata ane yuvApravRtti vize lakhavAnI taka maLI ane tyAre huM kumArapALa desAInI lekhanakaLAne khUba ja najIkathI joI zakyo. A rIte ramatagamata kSetre kumArapALa desAIno phALo phakta gujarAtamAM ja nahi, paraMtu bhAratamAM ajoDa ane anokho gaNAya. aMte, Izvarane prArthanA karuM chuM ke kumArapALa desAIne ramatagamata kSetre vadhu lakhavAnI preraNA tathA zakti Ape ane gujarAta tathA dezanuM ramatagamatanuM sAhitya vadhu samRddha bane. AvA virala ane bahumukhI pratibhA dharAvatA lekhakane namana karuM chuM. 2004nA prajAsattAka parvanA divase bhArata sarakAra taraphathI DaoN. kumArapALa desAIne emanI rASTrIya yogadAna dharAvatI utkRSTa sevA badala padmazrI'no gauravavaMto evorDa enAyata thayo tethI AnaMda anubhavuM chuM. bhaviSyamAM bhArataratna sudhIno evorDa prApta kare evI Izvarane prArthanA karuM chuM. pUrva adhyApaka, cI. na. vyAyAma vidyAbhavana ane ramatagamata viSayanA graMthalekhaka 416 rASTrIya kakSAnA samIkSaka Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2004nI 18mI jAnyuArIe sUrata zahera patrakAra kalyANanidhi dvArA besTa spaoNrsa jarnAlisTano evaoNrDa arpaNa karI rahelA bhAratIya TImanA bhUtapUrva opanara ane TesTa silekTara aMzumAna gAyakavADa krikeTanI samIkSA mATe kAupharDa hAITa sAthe sTeDiyama tarapha Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TesTa krikeTara vijaya mAMjarekara sAthe majUraalI khAna paTauDI sAthe | 'apaMganAM ojasa'mAM jenI kathA AlekhAyelI che te bhAratanA lega spinara caMdrazekhara sAthe Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratanA bhUtapUrva TesTa oNpanara, silekzana kamiTInA pUrva caeNramena ane komenTeTara vijaya marcanTa emane vize lakhAyelA lekhane nihALIne prasannatA anubhave che, krikeTanA vikhyAta AMkaDAzAstrI ane paramamitra-murabbI ANaMdajI DosA sAthe Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaTAdAra beTsamena jI. Ara. vizvanAtha sAthe kapiladeva sAthe krikeTaviSayaka carcAmAM Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JAIN CENTRE PRATISTHA MAHOTSAV sus row aw - 1988nI 8mI jUnanA roja lesTaramAM yojAyelA varlDa jaina kaoNMgresa samaye vaktavya jaina senTara oNpha amerikA, nyUyaoNrkamAM vaktavya Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amerikAnA jaina senTara oNpha sadharna kaeNliphaoNrniyA dvArA apAyelA 'gaurava puraskAra' aMge pratibhAva jaina senTara oNpha amerikA(nyUjarsI)mAM upasthita zrotAjano jaina senTara oNpha amerikA(nyUyaoNrka)mAM upasthita zrotAjano Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1989tnA sapTembaramAM zikAgomAM yuvAno sAthe dharmadarzananI carcA 1993nI zikAgonI varlDa pAlamenTa oNpha rilijiyansanA prAraMbha pUrve reDa inDiyana sAthe Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrakAratvakSetre utkRSTa pradAna karavA mATe zrI yagneza ha. zukla evaoNrDa ane mAnapatra arpaNa karI rahelA zrI vAsudeva mahetA zrI muMbai jaina patrakAra saMgha = 0 3 ||) nI kubainA nI suI najara ta rajU eka ja najarano jAuM Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hat.. pa karavA para bhAra akalpanIya parizramanA svAmI koI paNa kSetramAM parizrama ane prArabdhanA sathavAre ja lAMbo samaya sudhI saphaLatA meLavI zakAtI hoya che. paraMtu keTalIka apavAdarUpa vyaktio mAtra ane mAtra parizramanA sathavAre abhUtapUrva saphaLatAo aMke karI jAya che ane A zreNImAM Ave che mArA vaDIla mitra DaoN. kumArapALa desAI ! DaoN. kumArapALe haMmezAM athAga parizrama ane makkama nirdhAranA sathavAre avanavAM zikharo sara karyA ja che. are, vadhatI jatI umara paNa temanI A nitanavI saphaLatAomAM bAdhArUpa banI nathI zakI e emanuM sadbhAgya ! svAbhimAnI DaoN. kumArapALa desAIe bALasAhityasarjanathI mAMDIne jaina sAhityano abhyAsa, sarjaka, saMzodhaka, vivecaka, lekhaka saMpAdaka, kaoNleja-prAdhyApaka temaja DIna tarIke ullekhanIya saphaLatA meLavI che. paryuSaNa parva nimitte yojAtAM vyAkhyAno saMdarbhe to teone ApaNe krikeTIya bhASAmAM sara Dona breDamena sAthe ja sarakhAvI zakIe. deza-videzomAM teoe A saMbaMdhe ApelAM vyAkhyAnonI bharapUra prazaMsA thaI che. huM mULe rahyo ramatajIva eTale bALapaNathI ja ramatagamatanA lekho vAMcavAno icchuka - paraMtu ApaNA gujarAtIonA kamanasIbe AMgaLInA veDhe gaNI zakAya eTalA ja starIya ramatagamata samIkSako ApaNane sAMpaDyA che jemAM DaoN. kumArapALa TocanA sthAne birAje che. varSothI - are dazakAothI 417 kI dUghavALA Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta samAcAramAM teonI ramatagamatanI kaoNlama vAMcavAno AnaMda sAce ja anero ! ane emanA lekho-viSayo paNa evA hoya ke vAcakone avanavuM jANavAnuM maLe. samayanA vaheNa sAthe teoe A dainikamAM ja anya viSayo para paNa kasaba jamAvyo, paraMtu meM to temanI ramatagamata kaoNlamane ja vadhu mANI che e nizcita! eka ja vyakti dvArA varSonAM varSo sudhI ekathI vadhu kSetrane AvarI letI kaoNlamo ekathI vadhu akhabAra ke megejhInamAM lakhatA rahevuM e sAce ja loDhAnA caNA cAvavA jevI bAbata che e to je veThe te ja jANe. eka vyakti tarIke anerI saphaLatA meLavyA chatAM teonAmAM meM kadI abhimAna ke tochaDApaNAno aMza nathI nihALyo. kAmanuM bhAraNa hoya ke anya vyastatA hoya teoe namratA nathI choDI e bAbata ghaNuM badhuM kahI jAya che. e sAce ja mAruM sadbhAgya hatuM. ke surata zahera patrakAra kalyANanidhi dvArA 17mI jAnyuArI, 2004nA roja yojAyelA vividha evorDa vitaraNa samAraMbha daramyAna DaoN. kumArapALane ane mane pratiSThita "sI. ke. pIThAvAlA sporTsa jarnAlisTa evaoNrDa mATe pasaMda karavAmAM AvyA. e sAce ja mArA mATe avismaraNIya paLa hatI. bhAratanA bhUtapUrva TesTa opanara zrI aMzumAna gAyakavADa mAratI moTare ahIM AvavAnuM saujanya dAkhavI gayA ane jyAre temaNe kumArapALa desAIne evorDa Apyo tyAre teo namra bhAve bolyA ke huM 12 varSano chokaro hato tyArathI temane vAMcuM chuM Aje temanA mArA hAthe evaoNrDa ApatI vakhate hiTa vikeTa thavA jevo anubhava karuM chuM. A kAryakrama samAptinA ekAda aThavADiyAmAM ja evA samAcAra maLyA ke DaoN. kumArapALane bhArata sarakAra taraphathI padmazrI'no khitAba enAyata thaze. A sanmAna prApta thaI ja cUkyuM che tyAre teonI A siddhie dareka gujarAtIonuM gaurava vadhAryuM che. yuvAnone zaramAve evI niSThA ane lagananA sathavAre padmazrI DaoN. kumArapALa desAI AvanArAM varSomAM yuvA peDhI mATe upayogI thaI paDe evI aneka racanAo karaze evI abhyarthanA sAthe huM emane taMdurasta dIrdhAyu icchuM chuM. AMtararASTrIya kakSAnA krikeTa ampAyara ane ramatagamatanA kaoNlama-lekhaka 48 akalpanIya parizramanA svAmI Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI siddhinA bhAgIdAra DI. kumArapALa desAIne mAre prathama vAra maLavAnuM 1969mAM thayuM hatuM. te samaye teo gujarAta samAcAramAM ramatagamata vize lakhatA. jema jema paricaya vadhato gayo, tema tema khabara paDatI gaI ke kumArapALabhAI phakta ramatagamata sivAya sAhityakSetre paNa ghaNuM kAma karI rahyA che. varSothI temanI IMTa ane imArata kaoNlama gujarAta samAcAramAM niyamita vAMcuM chuM. mane yAda che ke temaNe mArA mATe bhAratanI TImamAM gujarAta vatI sthAna maLe te aMge ghaNA badhA lekho lakhyA hatA, jenA pratyAghAta cheka muMbaI sudhI ane krikeTa baoNrDa sudhI pahoMcyA hatA. tenI asara pasaMdagIkAro para paNa paDelI ne 1978-79mAM mane bhAratanI TesTa TImamAM sthAna paNa maLyuM hatuM. Ama, mArI krikeTa ramatanI siddhinA bhAgIdAromAM Do. kumArapALa desAIe paNa yogadAna karyuM che te kema bhUlI zakAya? e samaye bhAratIya TImamAM gujarAtanA khelADIone bhAgye ja sthAna maLatuM. gujarAtanA khelADIne yogyatAnA rASTrIya stare bhAgye ja biradAvavAmAM AvatA, A samaye DaoN. kumArapALa desAInA lakhANono ghaNo prabhAva jovA maLyo hato. - Izvarane prArthanA ke DaoN. kumArapALa desAIne khUba sArI taMdurastI Ape ane tenA dvArA khUba pragati karIne gujarAtanI janatAne temanAM sAhityano lAbha maLe. dhIraja parasANA bhAratanA bhUtapUrva TesTa krikeTara 419 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cokkasa tArIkha smaraNamAM nathI paraMtu 1976no oNkTobara mAsa hato jyAre sauprathama vakhata zrI kumArapALa desAIno pratyakSa paricaya thayo hato. Ama to 1966mAM abhyAsa arthe amadAvAda Avyo tyArathI temanA lekho dvArA temane oLakhato hato. gujarAta samAcAranuM ramatanuM medAna tathA navacetanamAM AvatuM khelakUdI mArAM priya kaoNlama karmayoga ane hatAM. dhAradAra vyaktitva ane nikhAlasatA zrI jIvanasAthalA kumArapALa desAInA khAsa guNa. prathama paricayamAM ja temaNe darzAvelI AtmIyatA Aje paNa mane barAbara yAda che. mane krikeTamAM rUci hatI. mArA A zokhane kevI rIte vikasAvavo tenI carcA temanI sAthe karato ane temanAM sUcana ane mArgadarzanathI krikeTanA AMkaDAkIya kSetramAM AgaLa vadhavAnuM meM nakkI karyuM. jema jema kumArapALabhAI sAtheno paricaya vadhato gayo tema tema temanI bahumukhI pratibhAnAM darzana thatAM gayAM. koI paNa mAhitI joItI hoya, jagadIzabhAI zAha pustaka joItuM hoya ke anya koI sahAyatAnI jarUra UbhI thAya - haMmezAM teo te mATe taiyAra rahetA. lagabhaga be hajAra pustakonI vizALa lAibrerI dharAvatA zrI kumArapALa desAI pAsethI mAhitI kevI rIte sAcavavI tenI AgavI sUjha jovA maLI. ramatagamata kSetranA tamAma khelADIonI mAhitI mATe alaga alaga kavaro rAkhavAM tathA koI paNa 420 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khelADI ke ramata vizenI mAhitI ekatra karI tene kavaromAM jALavavAnI temanI A paddhati kharekhara abhuta lAgI. kumArapALabhAInA sahavAsamAM satyAvIsa varSa daramyAna meM je eka vAta kadI joI nathI te gusso che. koI paNa viSama paristhiti hoya teo sadAya svastha rahIne yogya nirNaya letA hoya che. saphaLatAno saheja paNa nazo teone caDyo nathI. koI paNa evorDa maLyA hoya teno prabhAva temanI jIvanazailImAM temaNe paDavA dIdho nathI. thoDAMka varSo agAu nAnubhAI suratI phAunDezana taraphathI evorDa maLyo hato. tyArabAda cAlu varSe suratanI eka saMsthA taraphathI krikeTanA khelADI aMzumAna gAyakavADanA haste teone evorDa maLyo. patrakAro mATenI kalyANanidhi jevI A saMsthAe evorDamAM ApelI dasa hajAranI rakamamAM potAnA eka hajAra rUpiyA umerI te rakama te ja saMsthAne dAnamAM ApI dIdhI. temanI udAratAnuM A eka udAharaNa che. kumArapALabhAInI vastRtvakalA evI adbhuta che ke kalAko sudhI temanA pravacano sAMbhaLyA ja karavAnI icchA haMmezAM thatI rahe che. zarUAtanAM varSomAM paNa temanA ramatagamata aMgenA dareka lekha niyamita vAMcato. koI paNa viSaya hoya tenI temanI AgavI zailIthI talasparzI chaNAvaTa che. dareka lekhamAM peTA vibhAga paNa hoya. temanI A prakAranI lakhANanI zailIthI prabhAvita thaI kalakattAnA eka vAcake temane te samaye koI paNa pratyakSa paricaya na hovA chatAM eka hajAra rUpiyAnI kiMmatanuM pustaka bheTa mokalyuM hatuM ane graMtha bheTa ApatAM krikeTarasika zrI narendrabhAI zeThe lakhyuM: One who loves the game One who understand most and One who writes great such is Kumarpal Desai and to whom I present this volume sAmAnya rIte koI vyakti ekAda viSayamAM ja niSNAta banI zake che. paraMtu DaoN. kumArapALa desAInI bAbatamAM AvuM bilakula nathI rahyuM. kaoNlejamAM meM temane gujarAtI sAhitya vize vyAkhyAna ApatA sAMbhaLyA hatA, te samaye ApaNane ema ja lAge ke viSayanI bArIkAIne keTalI najIkathI temaNe joI che ke ApaNane sIdhesIdhuM hRdayamAM UtarI jAya te rIte samajAvI zake che. ramatagamatanuM vyAkhyAna sAMbhaLIe to ApaNane kalpanA paNa na Ave ke teo gujarAtI sAhityanuM adbhuta jJAna dharAvatA haze. ramatanI dareka bArIkAIne teo temanI AgavI zailIthI rajU karatA hoya che. 421 jagadIzabhAI zAha Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramatagamata ane sAhitya pachI trIjuM kSetra dharmadarzananuM che. mahAvIra jayaMtIno prasaMga hoya ke paryuSaNa vyAkhyAnamALA hoya - dharma vize temanuM pravacana zarU thAya tyArathI aMta sudhI avirata rIte dareka viziSTa graMthonA vAcanano nicoDa temanI vANImAM jovA maLyo che. chellAM paMdareka varSathI lagabhaga dareka paryuSaNa parvamAM videzamAM temanAM vyAkhyAno yojAyAM che. vizvanA lagabhaga dareka pramukha dezomAM temaNe pravacano ApyAM che. teo kadAca pahelA evA bhAratIya jaina che jemaNe satata paMdarathI vadhu varSa sudhI videzamAM paryuSaNa daramyAna vIsa-vIsa vyAkhyAno ApyAM hoya. kumArapALabhAI sAthenA satyAvIsa varSanA lAMbA paricaya daramyAna teo pAsethI kadI na bhulAya evI vAta je zIkhavA maLI che te temanI niyamitatA ane kAma pratyenI dhagaza che. teo koI paNa samAraMbhanA pramukha ke atithivizeSa hoya to bilakula samayasara hAjara thaI niyata samaye ja potAnuM pravacana zarU karI de. A ja pramANe temaNe koI paNa samAraMbhanuM Ayojana karyuM hoya to temAM nirdiSTa samaye te zarU thaI ja gayuM hoya ane samApana paNa nizcita samaye ja thAya. jo ApaNe pAMca miniTa paNa moDA hoIe to ApaNe ja kaMIka gumAvyuM hoya. ApaNA bhUtapUrva vaDApradhAna zrI javAharalAla naherunA 'ArAma harAma hai' sUtrane yathArtha rIte jIvanamAM utAryuM hoya to te zrI kumArapALa desAIe. gujarAta yunivarsiTI, gujarAta vizvakoza TrasTa ane insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI jevI AMtararASTrIya kakSAnI saMsthA sAthe sakriya rIte saMkaLAyelA kumArapALabhAI divasanA caudathI paMdara kalAka kAma kare che. 'Work is Worship'mAM mAnatA kumArapALabhAInI kAma pratyenI A niSThA koI paNa vyaktine mATe preraNAdAyI banI rahe tevI che. sAhityakAra zrI jayabhikhkhunA ekamAtra saMtAna DaoN. kumArapALa desAIe teonA pitAzrIno sAhityavAraso to sAcavyo ja che, paraMtu teono AtithyavAraso paNa tevo ja suMdara rIte jALavI rAkhyo che. kumArapALabhAInuM Atithya aneka vakhata mANavAno avasara mane maLyo che. mArA jevA sAmAnya mANasa sAthe paNa temano vyavahAra mitratApUrNa rahyo che. temanA gharamAM jamavAnA samaye mIThAI to acUka hoya ja. jamADavAmAM evo mITho Agraha hoya ke tamAre tene vaza thavuM ja paDe. kumArapALabhAInA aneka guNo evA che jenuM varNana karavA besatAM pustaka lakhAya. AmAM teono niSThAguNa paNa eTalo ja svIkA2vA jevo che. koI paNa vyakti mATe hoya ke saMsthA mATe hoya - temaNe kyAreya temAM pIchehaTha karavAnuM kadI svIkAryuM nathI. 'gujarAta samAcAra'mAM varSothI 422 karmayoga ane jIvanasAdhanA Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI aneka kaoNlamo niyamita cAle che. ATalI badhI prasiddhi maLyA pachI paisA mATe ke bIjA koI paNa pralobhanathI temaNe bIje kyAMya lakhavAnuM svIkAryuM nathI. sadAya hasamukha cahero ane saraLa svabhAva dharAvatAM pratimAbahene kumArapALabhAI bahAranA kAmamAM vyasta hoya tyAre dareka sAmAjika tathA gharanI javAbadArIo saMbhALI che. mArA khyAla mujaba vyavahArika javAbadArImAM teo kyAreya cUkyA nathI. pariNAme kumArapALabhAI potAnuM kArya vadhu gaMbhIratAthI karI zakyA. eka vilakSaNa ghaTanA e che ke 1980mAM kumArapALabhAIne oNla inDiyA jesIsa dvArA dezabharanI dasa yuvA pratibhAone "Tena AuTasTenDiMga yaMga parsanAliTI oNpha inDiyA'no evaoNrDa enAyata karavAmAM Avyo, temAM A dezanI dasa yuvA pratibhA paikI eka bhAratanA sukAnI ane saMgIna opaniMga beTsamena sunila gAvaskara paNa hatA. jyAre kumArapALabhAIne padmazrI maLyo, tyAre e samaye padmazrI' prApta karanAranI haroLamAM bhAratIya TesTaTImanA sukAnI saurava gAMgulI ane saMgIna beTsamena ane upasukAnI rAhula draviDa paNa A evaoNrDa svIkAravA upasthita hatA. kumArapALabhAIne maLelA padmazrInA A evaoNrDa aMge temane maMjila maLI gaI evuM mAnavAnI bhUla koI na kare. A te maMjile pahoMcavA agAuno paDAva che. maMjila to haju ghaNI dUra che. haju to temane ghaNA rASTrIya AMtararASTrIya evorDa maLavAnA bAkI che. teonI kAma mATenI lagana ane niSThA jotAM kumArapALabhAIne mATe koI paNa kArya azakya nathI ja prabhu temane A kArya karavA mATe svastha dIrdhAyu Ape e ja abhyarthanA. ramatasamIkSaka ane krikeTanAM pustakonA lekhaka 423 jagadIzabhAI zAha Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ImAratanI AjathI pacAsa varSa pahelAM jayabhikhkhane meM kahyuM ke ApaNe gujarAta samAcAramAM IMTa ane imArata' nAmanuM kaoNlama cAlu karIe. "jayabhikhkhanuM mULa nAma bAlAbhAI desAI hatuM ane ame temane bAlAkAkA tarIke oLakhatA. jayabhikhkhanuM A kaoNlama 1954mAM zarU thayuM ane 1969nI DisembaranI 24mI tArIkhe temanuM avasAna thayuM tyAM sudhI cAlu rahyuM. temanA avasAna bAda emaNe lakheluM eka kaoNlama pragaTa thayuM hatuM. bAlAkAkAnuM avasAna thatAM meM kumArapALane bolAvyo ane kahyuM ke mAre A kaoNlama cAlu rAkhavuM che ane enI javAbadArI tAre svIkAravAnI che. Aje e kaoNlama cAlI rahyuM che ane tene mATe huM kumArapALane jeTalA abhinaMdana ApuM eTalA ochA che. bAlAkAkA eTale ke "jayabhikhu' sAthe mAro aMgata sabaMdha eTalo badho hato ke dara besatA varSe koI tIrthasthAnamAM traNeka divasa ame sAthe jatA hatA ane jaina dharmanI goSThi karatA hatA. emaNe 350 jeTalAM pustako lakhyAM che ane gujarAtI sAhityanI tathA jaina samAjanI ghaNI mahattvanI sevA karI che. e sevAnI paraMparA kumArapALe suMdara rIte jALavI che teno mane AnaMda che. gujarAta samAcAra'nuM ITa ane imArata' kaoNlama Aje paNa vAcakonI eTalI ja cAhanA meLave che. pitA ane putra baMnee maLIne koI akhabAranI A prakAranI kaoNlama ATalo lAMbo zAMtilAla zAha 424 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya calAvI hoya tevuM mArA khyAlamAM nathI. A uparAMta kumArapALanI eka vizeSatA che jaina dharma ane enA tattvajJAnano emano abhyAsa. A abhyAsane pariNAme bhAratamAM emanAM vyAkhyAnonI Thera Thera mAMga rahe che ane ethIya vizeSa to videzamAM paNa emanAM vyAkhyAno mATe emane satata nimaMtraNa maLatAM rahe che ane e rIte bhAratanI bahAra jaina dharmanI bhAvanAo phelAvavAmAM emano ghaNo moTo phALo che. Aje ITa ane imArata' kaoNlama uparAMta teo bIjI anya kaoNlamo paNa gujarAta samAcAramAM lakhe che. gujarAta samAcAra'nA lekhakane padmazrI'nuM mAna maLyuM hoya tevI A pahelI ghaTanA che. kumArapALa ane emanA pitAzrI sAthe amAro pArivArika saMbaMdha rahyo che ane Aje paNa e pArivArika saMbaMdha cAlu rahyo che. potAnA parivAranA eka sabhyane AvI rASTrIya siddhi maLe ethI parivArajanone je AnaMda thAya te AnaMda ame sahu anubhavIe chIe. kumArapALanAM keTalAMka pustakonuM vimocana mArA hAthe thayuM che ane temAM aMgrejImAM lakhAyeluM bhagavAna mahAvIra svAmInuM eka AgavuM ane abhuta pustaka che. zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanA kAryakramomAM huM avAranavAra jAuM chuM ane enA dvArA kumArapALe jayabhikhunI smRtine jIvaMta rAkhI che teno AnaMda anubhavuM chuM. bhAI kumArapALanI A vikAsayAtrA satata cAlu rahe evA aMtaranA AzIrvAda ApuM chuM. 42s zAMtilAla zAha Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNIya vikAsayAtrA baLavaMtabhAI zAha 1942no oNgasTa mahino eTale dezanI svataMtratA mATenI chellI lokakrAMtino samaya. bhArata choDo ane kareMge yA mareMgenuM AMdolana dezabharamAM phelAyeluM hatuM. svAtaMtrya saMgrAmanA A aitihAsika mahinAnI 30mI tArIkhe rANapuramAM janmelA kumArapALane gujarAtI sAhityanA khyAtanAma lekhaka jayabhikhkhu'no sAhityika ane asahakAranA AMdolanamAM sakriya bhAga lenAra mAtA jayAbahenano saMskArano vAraso maLyo hato. pitAnA sAhityanA saMskAra uparAMta jhaveracaMda meghANI, guNavaMta AcArya, 'dhUmaketu', kavi dulA kAga jevA samartha sAhityakAronuM sAMnidhya emane zaizavakALathI ja sAMpaDyuM hatuM. mAtA jayAbahena kumArapALane gAMdhIjI vizenAM aneka kAvyo saMbhaLAvatAM saMbhaLAvatAM saMskAranuM siMcana karatAM kahetAM ke 'guNadoSathI bharelA mAnavInA haMmezAM sArA guNo jovA ane sonuM sAruM thAya evAM karmo karavAM temaja haMmezAM ucca Adarzane siddha karavAno prayAsa karavo.' bApa karatAM beTo savAyo' e vidhAnane sArthaka karavA kumArapALe jIvanabhara vividha kSetre prayAsa karyo che ane je kSetramAM jhaMpalAvyuM temAM siddhinAM zikharo sara karavA mAMDyAM che. patrakAratvanA kSetre jhaMpalAvavA mATe pitAnA Adeza mujaba gujarAtanA agragaNya patrakAra vAsudeva mahetA pAse mahinAo sudhI besIne sArA patrakAra thavAnA pATho zIkhyA che. 426 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha dAyakA uparAMtanI vikAsayAtrA daramyAna DaoN. kumArapALa desAI sAhitya, zikSaNa, samAjasevA, patrakAratva, ramatagamata, dharmadarzana jevA vividha kSetre noMdhapAtra pradAna karatA rahyA che. emanI AvI yazasvI kArakirdI ane vividha kSetromAMnI sevAonI kadara rUpe bhArata sarakAre emane padmazrIno khitAba Apyo che. gujarAtamAM sAhitya kSetre AvuM sanmAna meLavanAra bahu ochI vyaktio che. sAhityanA saMskAranuM siMcana nAnapaNathI ja thayeluM hovAthI kumArapALe 11 varSanI vaye eka krAntivIranI kathAthI lekhanano AraMbha karyo hato. kaoNlejanA abhyAsakALa daramyAna 'vatana, tArAM ratana nAmanuM emanuM prathama pustaka pragaTa thayuM hatuM. bALasAhitya, navazikSito mATenuM sAhitya, ciMtanAtmaka sAhitya, vArtAsaMgraha, anuvAda, saMpAdana, vivecana, saMzodhana jevA sAhityanAM vividha kSetro uparAMta jaina dharma viSe aMgrejI pustako paNa emaNe lakhyAM che. lAlabahAdura zAstrInA jIvanacaritra vize emaNe lakhelA "lAla gulAba' pustakanI 60 hajAra nakala vecAI hatI. Ama vipula sAhityasarjana uparAMta emaNe 150 uparAMta sAhitya vizenAM mahattvanAM vyAkhyAno ApyAM che temAM mukhyatve karIne navI dilhImAM yojAyelI inTaranezanala konpharansa ona jenaoNlojImAM saMzodhanapatranuM vAcana, laMDanamAM "Adhunika gujarAtI sAhityanI gatividhi temaja mAtRbhASAnA zikSaNanI samasyA'; "pArlAmenTa opha varlDa rilijiyansamAM hyumana rAiTsa enDa jenijhama'; dakSiNa AphrikAnA kepaTAuna zaheramAM pArlAmenTa oNpha varlDa rilijiyansamAM vaktavya, amerikAmAM nyUyorka, nyUjarsI, caeNrI hilanAM pravacanono samAveza thAya che. emanI sAhityanI sevAo mATe emane aneka sAhityika pAritoSiko maLyAM che. temAM khAsa karIne emanA bALasAhitya aMge kendra ane gujarAta sarakAranAM pAritoSiko, rAjasthAna lokasaMskRti maMDaLa dvArA hanumAnaprasAda golDa meDala, gujarAta sAhitya sabhA dvArA sAhityasarjana mATe zrI dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdrakano samAveza thAya che. sAhityanI aneka saMsthAone emaNe emanI sevAo ApelI che. gujarAta sAhitya pariSadanA maMtrI, enI kAryavAhaka samitinA sabhya, gujarAta sAhitya akAdamInA upAdhyakSa, akhila bhAratIya sAhitya pariSadanA gujarAta pradezanA upAdhyakSa, zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa, prA. anaMtarAya rAvala smAraka samiti ane caMdravadana mahetA smAraka samitinA maMtrI, gujarAta vizvakoza TrasTanA TrasTI jevI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. sAhityasarjananI sAthe sAthe kumArapALe patrakAratvanA kSetre paNa viziSTa pradAna karyuM che. gujarAta samAcAramAM emanI kaoNlamo "IMTa ane imArata', "jhAkaLa banyuM motI', 'AkAzanI | 427 baLavaMtabhAI zAha Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakha', pArijAtano parisaMvAda, ramatagamatanI kaoNlama temaja naDiyAdanA gujarAta TAimsamAM pAMdaDuM ane pirAmiDa jevI lokapriya kaoNlamo niyamita prasiddha thAya che. emanI 27 varSanI vaye pitAjIno dehAMta thayo tyAre pitAnAM 300 pustakomAMthI mAtra rU. 350nI mUDI nIkaLI hatI. jayabhikhkhae 195rathI zarU karelI IMTa ane imArata' kaoNlama atyaMta lokapriya banI hatI. emanA avasAna pachI zrI zAMtibhAI zAhe kumArapALane ja A kaoNlama cAlu rAkhavA Agraha karelo, khacakAtA khacakAtA kumArapALe A kaoNlama cAlu rAkhI. Ama lagabhaga 50 varSa uparAMtanA samayathI pitA-putra dvArA niyamita rIte lakhAtI rahelI A kaoNlama Aje paNa enA hajAro vAcakomAM lokapriya banI rahI che. eka mAtra kumArapALa desAInI ja ATalI badhI kaoNlamo gujarAta samAcAramAM niyamita rIte prasiddha thAya che. chellAM 35 varSathI teo eka adhyApaka tarIke patrakAratvanI kaoNlejo sAthe saMkaLAyelA che. gujarAtI vizvakozanA patrakAratva vibhAganA saMpAdaka che. "akhabArI lekhana ane sAhitya ane patrakAratva vize emaNe be pustako paNa lakhyAM che. patrakAratva kSetre emanA viziSTa pradAna mATe emane navacetana ropya caMdraka, zrI yajJeza ha. zukla pAritoSika, nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA saMskRti gaurava puraskAra, gujarAta akhabAra saMgha dvArA patrakAratvamAM sattvazIla lekhana mATe hariOM Azrama evorDa ane saMskRti saMvardhana evorDa enAyata thayAM che. ramatagamata aMgenI emanI kaoNlama paNa khUba ja lokapriya banI che. krikeTa ramatA zIkho bhAga-1, ra pustakanI doDha lAkha jeTalI nakalo vecAyelI. iMglenDanI prasiddha krikeTara megejhIna klabanuM mAnAI sabhyapada emane maLyuM hatuM. ramatagamata vize paNa emaNe 300thI vadhu vyAkhyAno ApyAM che. surata zahera patrakAra nidhie emane besTa sporTsa jarnAlisTano evorDa enAyata karyo che. jaina dharma ane bhAratIya saMskRtinA teo UMDA abhyAsI hovAthI 1994thI DaoN. kumArapALa dareka varSe videzomAM vyAkhyAno Ape che. emaNe amerikA, iMglenDa, pUrva AphrikA, keneDA, siMgApora, beljiyama, hoMgakoMga, maleziyA, dubAI, maskata jevA dezomAM khAsa karIne jenadarzana vize abhyAsapUrNa pravacano karyA che. temAM khAsa karIne emanAM paryuSaNa pravacanono lAbha dezavidezomAM hajAro lokoe lIdho che. iMglenDamAM 14 bhAratIya saMsthAoe emane 'hemacaMdrAcArya evorDa Apyo hato. jene sAhityanAM saMzodhana ane darzana aMgenI emanI vidvattAne kAraNe dezaparadezamAM emane aneka evorDa maLyA che. temaNe zAkAhAra ane ahiMsA vize pravacano karyA che, lekho lakhyA che ane pustako paNa lakhyAM che. 428 vyaktitvanI vikAsayAtrA Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekavidha pravRttio ane saMsthAo sAthe saMkaLAyelA DaoN. kumArapALa vyaktimAMya vyakti nahi, paNa vividhasabhara pratibhAne kAraNe saMsthA banI gayA che. Ama chatAMya teo samAjasevAmAM paNa eTalA ja sakriya che. gujarAtanA bhISaNa bhUkaMpa vakhate bhUkaMpagrasto mATe emaNe paMdara lAkha rUpiyA jeTalI rakama meLavI hatI. A badhI pravRttiomAM gujarAta vizvakoza'nI pravRtti gujarAtabharamAM yAdagAra banI raheze. e saMsthA taraphathI atyArasudhImAM 18 graMtho bahAra paDyA che. Ama bALakonA vahAlasoyA bALasAhityasarjaka, hajAro vAcakonA lokapriya kaTAralekhaka, vidyArthIonA AdarapAtra adhyApaka, dharmaniSTha, zrotAjanonA vidvAna vyAkhyAtA, sarjaka, samAjasevaka, saMzodhaka, saMpAdaka DaoN. kumArapALa desAI gujarAtanI eka AgavI pratibhA che. 429 baLavaMtabhAI zAha Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahumukhI pratibhAsaMpanna kaTAralekhaka vaNAM varSo pahelAnI vAta che. UgatA prabhAtanI tAjagI ane praphullatA dharAvatA eka sukumAra navayuvAne gujarAta samAcAramAM huM bhUlato na houM to ramatagamata (sports) vize lakhavAnuM zarU karyuM. tyAre A yuvAnane huM tathA anya keTalAka saMpAdaka vibhAganA mitro murabbI bAlAbhAI. (jayabhikhkhanA suputra tarIke oLakhatA hatA. joke e yuvAna potAne eka labdhapratiSThita sAhityakAranA putra tarIke nahi, paraMtu gujarAtI patrakAratvamAM khAsa karIne ramatagamatanA kSetranA eka UMDA abhyAsI ane samIkSaka tarIke oLakhe tevI alaga pahecAna kaMDAravA mAgatA hatA. AthI ja temaNe ramatagamata jevA yuvAnone priya evA viSayane pasaMda karyo. ramatagamatanA potAnA lekhone temaNe potAnI sarasa zailIthI atyaMta rasaprada ane lokapriya banAvyA ane thoDA ja samayamAM temanuM nAma ramatagamatanA kSetranA eka acchA vivecaka tarIke jANItuM thaI gayuM. e vakhate ApaNe tyAM AvA vivecakonI je khoTa sAlatI hatI, te kumArapALa desAIe pUrI karI. ramatavIro ane ramatapremIone AnaMdathI paritRpta karyA. ramatagamatanA AlekhanamAM eka prakAranI garimA ane sAhityika samRddhino umero thayo. briTanamAM ramatagamatanAM AlekhanonAM pustako - nevila kArDasa jevA lekhakonA - sAhitya vibhAgamAM jovA maLe che. kumArapALano Adarza A hato ane tethI A viSayanA AlekhanamAM chaTA, mArmika rajUAta, pramANikatA ane koI gosipamAM saryA vinA hakIkata darzAvavAnI emanI Alekhanapaddhati jovA maLI. gujarAta samAcAramAM maheza ThAkara 430 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa kumArapALa desAInuM pradAna e pachI IMTa ane imArata', jhAkaLa banyuM motI', pArijAtano parisaMvAda' vagere aneka vibhAgomAM vistaryuM jenI yAdI ahIM ApavAnI jarUra nathI. - kumArapALa desAI vyavasAye adhyApaka che e kharuM, paraMtu temaNe eka phrI lAnsa patrakAra tarIke je kauzalya prApta karyuM che te koI paNa vyavasAyI patrakArathI ghaNuM vadhAre che ema kahevAmAM atizayokti nathI. emanA keTalAka lekhavibhAgonuM saMpAdana karavAnuM mane sadbhAgya prApta thayuM che tenA AdhAre huM khAsa karIne nIcenA muddAono ullekha karavA mAguM chuM. (1) spaSTa ane sughaDa lakhANa, (2) saraLa paNa suyogya zabdono prayoga, (3) prAsaMgikatA, (4) nAvInya, (5) upadeza nahi, paNa bodha (prasaMgakathA), (6) cokasAI ane cIvaTa, (7) niyamitatA. amadAvAdamAM hoya ke dezanI bahAra hoya tyAre paNa te agAuthI jANa kare eTaluM ja nahi, paraMtu vAcako tathA saMpAdaka pratyenI potAnI pharaja suMdara rIte adA karavA tArIkhavAra lekha-saMpuTa maLI rahe tevI kALajI paNa e rAkhe che. AvuM ghaNA ochA kaoNlamisTamAM jovA maLe che. TUMkamAM kumArapALe saMpAdakone blaDaprezara vadhI jAya tevo ucATa kyAreya thavA dIdho nathI. saMpAdako sAthe to temano vyavahAra paNa khUba ja AtmIyatAbharyo rahyo che. potAnA vAcakonA patro paNa e niyamita rIte saMpAdaka pAsethI meLavI le che, AthI vAcako sAtheno temano nAto paNa dvimArgI rahyo che. akhabAra ke sAmayikanA lekhakomAM vAcako pratyenI AvI pratibaddhatA khAsa karIne saphaLa ane lokapriya nIvaDelA lekhakomAM javalle ja jovA maLe che. mArA anubhava parathI huM ema kahI zakuM ke kumArapALa desAIe sastI lokapriyatA meLavavA mATe kyAreya prayatna karyo nathI. sAmAnya rIte dareka lekhakanA manamAM lokapriya thavAnI icchA hoya ane e mATe te potAnA vicAro ke siddhAMtomAM bAMdhachoDa karI aMgrejImAM jene pleiMga Tu dha gelerI' kahe che tevA stare paNa UtarI jatA hoya che. potAnA lakhANane dhAradAra banAvavA jozIlA ane kyAreka kaTu ane ugra zabdono Azaro paNa le che, paraMtu DaoN. kumArapALa sarasvatInA upAsaka hoI eka paNa anucita zabda jANe-ajANe paNa lakhANamAM sarI na jAya te sunizcita kare che. sAthe sAthe akhabAranA sAmAnya vAcakane samajavA muzkela evA agharA zabdono prayoga karI potAnuM pAMDitya darzAvavAnA mohathI paNa dUra rahe che. akhabAromAM pragaTa thatA lekhonuM stara UMcuM rAkhavAnI sAthe sAthe tene lokabhogya banAvavAnA kauzalya temane gujarAta samAcAra'nA atyaMta lokapriya kaTAralekhaka banAvyA che. ekasAthe aneka viSayo para lakhavA mATe je parizIlana ane parizrama jarUrI che, temAM te kyAreya UNA UtaryA nathI. gujarAtI bhASAmAM to ThIka paNa rASTrabhASA hindI ke aMgrejImAM paNa meM haju sudhI AvA bahumukhI pratibhAsaMpanna kaTAralekhakane joyA-jANyA nathI. emanuM jIvana ane sarjana koI paNa sAhityakAra, adhyApaka ke patrakAra mATe eka pAThyapustaka samAna che. 431 maheza ThAkara Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizALa sagata jayabhikhkhae gujarAta samAcAramAM IMTa ane imArata kaoNlamano evo jAdu jamAvelo ke e vAMcyA vinA cAle ja nahIM. gujarAta samAcAra' jemanA kAraNe garavuM lAge e keTalIka kaoNlamomAMnI eka te ITa ane imArata'. A imAratanA sthApaka zrI jayabhikhkhae ciravidAya lIdhI paNa emanI IMTa ane imArata' aDIkhama TakI rahI, temanA panotA putra kumArapALanI kalamanA vAcakasamudAyanA kasabe pitAzrIno saMskAravAraso ne jIvanamUlyono vAraso emanA suputre jatana karIne sAcavyo; eTaluM hitazikSaka ja nahIM, enA vyApa ane vaibhavano vistAravikAsa paNa sAdhyo. zIla ane saMskAranI zrI jayabhikhkhanI dhakhanA kumArapALe choDI nathI. e dhakhanAthI prerAIne teo pAtra prasaMga, ukti-vicAra vagere dvArA kazuMka nagadanapaNuM ApavA satata sakriya rahe che. kalama dvArA keLavaNI" - "kaoNlama dvArA keLavaNI'nuM umadA sUtra vyavahAramAM siddha thAya e mATeno puruSArtha 'jyabhikhkhuM pachI kumArapALa dvArA sadbhAgye Ajeya avirata cAlu che. candrakAMta zeTha kumArapALa gujarAta yunivarsiTImAM gujarAtInA prAdhyApaka thayA te pahelAMthI teo lokonA vizALa vAcakasamudAyanA hitazikSaka - saMskArasevaka to thayA ja hatA. emanA kulasaMskAramAM kaMIka evuM hatuM, jenA kAraNe sadgaNono saravALo karavAnuM game. jinazAsananAM ANa-mAna ne zAna paNa jALavavAnI emanA cittamAM satata khevanA. tethI 432 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekapUta vyavahAra-vANI-vartanathI emaNe potAno ane sAthe potAnA vAcakasamAjano samutkarSa najaramAM rAkhyo. tethI temanA dvArA thatA maMDaLa-saMsthA vagerenA saMcAlanamAMye samatA ne rUDapano suyoga sAdhI zakAyelo joI zakAya ema che. kumArapALa mahAjanaparaMparAnA nabIrA che. mutsaddIpaNuM ne mANasAI - beyanI samatulA dvArA emaNe jAherajIvananAM kAryo salukAIthI nipaTAvavAnI kaLA barobara AtmasAt karI che. kazuM kaTukaThora nahIM ne kazuM varavuvikRta nahIM. beThaka bAMdhavI te beThaka calAvavI. kumArapALane A phAve. kArakirdI ne kIrti - baMneya game, paNa "kumArapALatvanA bhoge nahIM. emanI vasekAI vyavahAra ane bhAvabhAvanA vaccenI seturacanA nibhAvavAmAM joI zakAya che. kumArapALe patrakAratvano dharma supere pALavA sAthe adhyApaka ne sAhityopAsakano dharma jALavavAmAM je sajAgatA ne sakriyatA dAkhavI che tenIye noMdha levI joIe. je rIte teo gujarAtI bhASA ane sAhitya sAthe, patrakAratva sAthe ane jainadharmanAM umadA kAryo sAthe saMlagna che te jotAM najIkanA bhaviSyamAM gujarAtane emanI saMskArasevAnAM aneka mIThAM phaLa mANavA maLaze ema kahI zakAya. emano nivRttikALa emanI saMskArapravRttiono suvarNakALa paNa banI rahe evI zubhecchAo. 438 candrakAMta zeTha Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane patrakAratvanI zAna mane yAda che tyAM sudhI kumArapALano paricaya patrakAratvanA zikSaNa saMdarbhamAM thayo hato. e jamAnAmAM navagujarAta kolejamAM sAMjanA patrakAratvanA vargo cAlatA enA e sahaniyAmaka hatA. joke Ama paNa kumArapALa pratye mane Adara to hato ja. emanA pitA sva. "jayabhikhkhuM saurASTranA jANItA lekhaka paNa hatA. kumArapALa paNa pitAnA pagale cAlIne samartha lekhaka banyA ane samartha patrakAra paNa banyA kumArabhAInA AmaMtraNathI huM paNa navagujarAta kaoNlejanI mulAkAtI adhyApaka thayo, e divasomAM huM niyamita patrakAratvanA vidyArthIone bhaNAvavA jato. dhIme dhIme emanA kuTuMbanA saMparkamAM paNa Avyo. emanAM bA vAtsalyanI mUrti hatAM. mahemAnone premapUrvaka jamADatAM. kumArabhAInAM patnI pratimAbahena ane kumArabhAInuM yugala eTale prasanna dAMpatyano jIvatojAgato namUno. e jamAnAmAM huM temane tyAM Utarato. emanA phona uparathI ja amadAvAdanA sAhityakAro ane patrakArono saMparka karato. Ama emanuM ghara mAre mATe mArI pravRttionuM heDakvArTara banI gayuM hatuM. e divaso yAda karuM chuM tyAre Akho jamAno najara sAme AvI jAya che. e pachI rAjakoTanI AjI nadI ane amadAvAdanI sAbaramatImAM ghaNAM pANI vahI gayAM che. kumArabhAI navagujarAtamAMthI yunivarsiTImAM zAsita dalAla 434 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyA. yunivarsiTImAM paNa emanI padonnati satata thatI rahI che. Aje e gujarAtI bhavananA vaDA uparAMta vinayana vidyAzAkhAnA DIna paNa che. have mAtra emaNe kulapatipade pahoMcavAnuM bAkI che. enI sAthe meM paNa thAya eTalo vikAsa karyo che. patrakAratvanAM pustakonI bAbatomAM paNa ame samAMtara raste cAlyA chIe. pharaka eTalo ke emanAM pustakomAM viSayanuM je vaividhya che e huM meLavI nathI zakyo. mane barobara yAda che ke varaso pahelAM gujarAtI sAhitya pariSadanA upakrame sAhitya ane patrakAratva viSaya para eka moTo parisaMvAda yojAyo hato. enI pAchaLanA AyojanamAM jemanuM pIThabaLa hatuM emAM kumArabhAI mukhya hatA. A parisaMvAdamAM gujarAta uparAMta muMbaInA khyAtanAma patrakAroe paNa bhAga lIdho hato. muMbaIthI vADIlAla DagalI paNa khAsa padhAryA hatA. parisaMvAda bilakula vyavasthita hato. emAM jemaNe saMzodhanapatro rajU karelA e badhA agAuthI lekhita rUpe meLavI levAyA hatA. pAchaLathI enuM pustaka rUpe prakAzana paNa thayuM hatuM. Aje paNa patrakAratvanA vidyArthIo e rasapUrvaka vAMce che. A pustaka eTaluM lokapriya thayuM che ke tAjetaramAM enI bIjI AvRtti paNa bahAra paDI che. kumArabhAI gujarAtInA adhyApaka che. gujarAtI uparAMta patrakAratvanuM adhyayana paNa emaNe saphaLatApUrvaka karyuM. uparAMta emanI kaTAra IMTa ane imAratamAM mukhyatve AdhyAtmika kaTAra che. emAM e sAmAnya vAcakane paNa rasa paDe e rIte prasaMgo varNave che. A prasaMgomAMthI koIne koI bodha nIkaLe che. paNa A kaTAra lAuDa nathI banI. vAcakane khabara paNa na paDe e rIte eno pravAha kheMcI jAya che. uparAMta kaTAranA viSayane anurUpa evo urdU zera paNa kaTAranI vacce bokSa banAvIne mUke che. mULa A kaTAra emanA pitA sva. jayabhikhkhae zarU karI hatI. kumArapALe enI guNavattA jALavI rAkhI che. pariNAme enI lokapriyatA paNa agAu jeTalI ja akabaMdha che. A uparAMta Azcaryajanaka rIte gujarAta samAcAramAM krikeTanI kaoNlama paNa e lakhe che. eka bAju AdhyAtmika lekho lakhavA ane bIjI bAju krikeTa jevI ramata vize lakhavuM emAM thoDo virodhAbhAsa lAge che. huM haMmezAM mAnuM chuM ke bhArata jevA garIba ane pachAta deza mATe krikeTanI ramata e eka prakArano vaibhava che. ApaNA dezano puSkaLa samaya emAM veDaphAya che. sarakArI karmacArIo cAlu oNphise krikeTanI komenTarI sAMbhaLavAmAM mazagUla hoya che. A aMge amArA pramANika matabhedone laIne ame rUbarU maLIe tyAre A vize kalAko sudhI carcA paNa karIe chIe. amAro bIjo matabheda emanI AdhyAtmika kaTAra aMge che. eka vAra ame klAsamAM vidyArthIo samakSa vArApharatI A aMge amArA vicAro vyakta karyA hatA. e daramyAna kumArapALe eka Azcaryajanaka 435 yAsina dalAla Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna pUchIne amane saune coMkAvI dIdhA hatA. emano prazna e hato ke prakRtithI ame baMne ATalA bhinna hovA chatAM AvA jIgarajAna mitro kema chIe? emano dhvani e hato ke AnI pAchaLa paNa koI kudaratI saMketa che. kumArapALe chellAM thoDAM varasothI jaina dharmano abhyAsa ane ciMtana zarU karyuM che. AnaMdaghana vize emaNe saMzodhana karIne pIeca.DI.nI padavI meLavI che. e pachI to e jenaoNlojInA abhyAsamAM eTalA UMDA UtarI gayA che ke paryuSaNa nimitte dezavidezamAM vyAkhyAno ApavA paNa jAya che. videza pravAsanI bAbatamAM emaNe mArA jevA aneka lokone pAchaLa rAkhI dIdhA. ATalA badhA pravAso karavAno ane ATalAM badhAM pravacano taiyAra karavAno samaya emane kyAMthI maLe che e mArA mATe haju sudhI eka rahasya che. emanA vyaktitvamAM aneka vidyAono subhaga samanvaya thayo che. sAhitya uparAMta, patrakAratva uparAMta krikeTa jevI ramato tathA dharma ane adhyAtmamAM paNa e kuzaLatAthI vihAra karI zake che. huM aThavADiyAnI eka kaoNlama paNa mAMDa lakhI zakuM chuM, tyAre kumArapALa lagabhaga dararoja eka kaoNlama lakhe che ane e paNa taddana judA judA viSayo upara lakhe che. A badhA daramyAna emanuM havAmAM UDavuM to cAlu ja rahe che. koIne prazna thAya ke kalamanA jAdugara to nathIne? akhabArI lekhanamAM kumArabhAIe lekhanakaLA vize talasparzI mAhitI ApI che. enI sauthI moTI upayogitA e ke emAM je viSayo cheDavAmAM AvyA che enAM pUratAM sacitra udAharaNo paNa apAyAM che. mAdhyamono viSaya ja evo che ke emAM korI ke zuSka siddhAMtacarcAthI kAma na cAle. agralekhonI vAta hoya ke carcApatranI be pAMca agralekho ke ekAda-be carcApatro namUnA rUpe rajUna thayAM hoya to e AkhI carcAnuM komyunikezana na thAya. A pustakamAM kyAMya A khAmI nathI. tasavIra ane kArTunanA prakaraNamAM bharapUra tasavIro ane kArTUna rajU thayA che. kArTunanA prakaraNamAM itihAsa uthalAvIne "phUlachAbanuM meghANIne adAlatamAM laI janAra kArTUna "mukhaDA kyAM dekho darpaNameM mUkIne to kamAla karI che. alArakhA hAjI mohaMmadanuM iMdradeva AcArya doreluM kerikecara durlabha che. jagana mahetA ane jhaverIlAla mahetAnI be uttama tasavIro paNa mUkI che. A pustakamAM lekhanazailI vize atyaMta upayogI carcA vaNI levAmAM AvI che. vAkyaracanA, zabdasAmarthya ane peregrApha-lekhanamAM levI joItI kALajInA muddA paNa vaNI levAmAM AvyA che. thoDoka pheraphAra thAya to zabdano artha keTalI hade badalAI jAya che e vAta dAkhalAo sAthe samajAvavAmAM AvI che. vizeSaNo ane alaMkAronA vadhu paDatA upayoga sAme lekhake yogya rIte ja cetavaNI uccArI che. pustakamAM kumArapALe pustaka, nATaka ane sinemAnI samIkSAnA viSayo paNa 436 sAhitya ane patrakAratvanI zAna Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvarI lIdhA che. emaNe samIkSakanI cAra paddhationI vigatathI carcA karI che. gujarAtI akhabAromAM sAMskRtika ghaTanAonI samIkSA mATe bahu ochI jagyA phALavavAmAM Ave che e aMge emaNe Takora paNa karI che. kumArapALe bALasAhitya upara paNa saMkhyAbaMdha pustako ApyAM che. emAMthI keTalAMkane kendra tathA rAjya sarakAronAM pAritoSiko paNa maLyAM che. emaNe eka vArtAsaMgraha paNa Apyo che. Ama emanI kalama sAhitya uparAMta zikSaNa, patrakAratva, samAjasevA, ramatagamata ane dharmadarzana jevAM vyApaka kSetromAM vihAra karI rahI che. kumArapALa varasothI amadAvAdamAM rahe che paNa emanA zarIramAM kAThiyAvADanuM lohI vahe che. emano janma rANapuramAM thayo hato. rANapura eTale saurASTra TrasTanA akhabAra 'phUlachAba'nuM tyAranuM vaDuM mathaka. phUlachAbanA sthApaka amRtalAla zeTha. Aje saurASTra yunivarsiTInA patrakAra bhavananI sthApanA 1973mAM emanA smaraNamAM thaI hatI. huM A bhavanamAM varasothI adhyApaka tarIke kAma karI rahyo chuM. Ama ame samAnadharmA chIe. uparAMta baMne saurASTra TrasTanAM akhabAro sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA chIe. Aje kumArapALa gujarAta samAcAra'nA kaTAralekhaka che. e ja rIte huM paNa "gujarAta samAcAra'no eka adano kaTAralekhaka chuM. kumArabhAInI kalamamAM je khamIra dekhAya che e emane rANapuranI saurASTra skUla taraphathI vArasAmAM maLeluM che. bALapaNathI ja emanA pitA jayabhikhkha uparAMta mahAna patrakAro zrI guNavaMtarAya AcArya tathA kakalabhAI koThArI ane bhImajI pArekha "suzIla' jevA patrakAronuM sAMnidhya emane maLyuM hatuM. 'jhagamagamAM bahu nAnI uMmare emaNe krAMtivIranI kAlpanika kathA lakhelI. saurASTra Ama paNa saMta ane sUrAonI bhUmi che. emanI kolama iMTa ane imAratamAM Thera Thera saMtonA tyAganI kathAo vAMcavA maLe che. emanA pitA khyAtanAma lekhaka hatA, paNa e pitAnuM nAma vaTAvavA mAgatA nahotA. rAjakapUranI jema ja e ApabaLe AgaLa AvavA mAgatA hatA. emanuM prathama lakhANa 'ku, bA. desAI nAmathI mokalyuM hatuM. emanuM prathama pustaka kaoNlejanA abhyAsakALa daramyAna pragaTa thayuM hatuM. 1962mAM e kaTAralekhaka thaI gayA hatA. lAlabahAdura zAstrInuM jIvanacaritra paNa emaNe lakhyuM hatuM. Ama e saphaLa caritrakAra paNa che. emaNe bALasAhityanAM saMkhyAbaMdha pustako lakhyA che. caritrasAhityamAM emanuM pustaka 'apaMganAM ojasa noMdhapAtra che. chellA dAyakAmAM emanuM noMdhapAtra pradAna gujarAtI vizvakozamAM che. A vizvakozamAM 437 yAsina dalAla Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIrubhAI ThAkaranI sAthe e paNa ghaniSTha rIte saMkaLAyelA che. A TrasTanA mukhapatra 'vizvavihAra'nuM saMpAdana paNa dhIrubhAI ThAkara ane kumArapALa kare che. vizvakozanA atyAra sudhI 1 thI 18 bhAga pragaTa thaI cUkyA che. gujarAtamAM enasAiklopIDiyA kSetre A prathama noMdhapAtra prayoga che. sauthI vizeSa AnaMda e vAtano che ke e varasothI mArA aMtaraMga mitra che. traNa varasa pahelAM mane akasmAta naDyo tyAre haoNspiTalamAM niyamita emanAM patnI sAthe mArI khabara pUchavA paNa AvatA hatA. mArI patnI tathA putrIone mArI sAravAramAM A daMpatIe madada paNa karI hatI. Ano matalaba e thayo ke kumArapALa eka sArA lekhaka hovA uparAMta nakhazikha sajjana paNa che. e mAtra mAnavadharmanI kaoNlama IMTa ane imArata' lakhIne aTakI jatA nathI paNa mAnavadharma bajAvI paNa jANe che. Ama emanuM lekhana emanA vyaktitvamAM paNa pragaTa thAya che. padmazrIno evaoNrDa meLavIne emaNe gujarAtI sAhitya ane patrakAratva baMnenI zAna vadhArI che. 438 sAhitya ane patrakAratvanI zAna Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI ke "sADa * * - mUlyaniSTha patrakAra ane daSTivaMta saMpAdaka amArapALa desAI eTale trimukhI pratibhA. sAhityanA samartha sarjaka, umadA keLavaNIvida ane mUlyaniSTha patrakAra. gujarAta samAcAramAM 'AkAzanI oLakha', 'jhAkaLa banyuM motI', ramatanuM medAna', pArijAtano parisaMvAda' jevI vividha kaoNlamo Aje paNa teo avirata lakhI rahyA che. gujarAta samAcAramAM sauthI vadhu kaoNlamo niyamita lakhanAra te ekamAtra patrakAra che. temanI A kaoNlamomAM viSaya-vastu ziSTa ane saMskArI hoya che. kyAreya te dviarthI, halakuM sAhitya lakhatA nathI. samAjane upakAraka dhyeyalakSI sarjana e temanuM prathama lakSaNa che. gujarAta TAimsa sAthe emanA pitA jayabhikhu ane kumArapALano sAhityika saMbaMdha khUba jUno che. gujarAta TAimsa'nA AdyasthApaka taMtrIzrI mANekalAlabhAI sAthe jayabhikhkhane AtmIya saMbaMdha hato. temanI kaoNlamanI prasAdI varSo paryata gujarAta TAimsanA pRSTha pIrasAtI rahI hatI. pitAnA pagale putra kumArapALe mANekalAlabhAInA jyeSTha putra vinubhAI tathA temanA laghubaMdhu zrI kanubhAI sAthe pitAnA saMbaMdhane dhabakato rAkhyo. pAMdaDuM ane pirAmiDa' kaoNlame to kamAla karI. kheDA jillAnAM lAkho lokone mohita karyA. Ajeya e kaoNlama enuM sthAna ane sanmAna zobhAvI rahI che. 'gujarAta TAimsamAM pragaTa thatI pAMdaDuM ane pirAmiDanAmaka kaoNlama to suvarNajayaMtI Ujave tema | vinubhAI ema. zAha 439 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. gujarAta TAimsa'no vAcakavarga pAMdaDuM ane pirAmiDanI kAgaDoLe rAha joto hoya che. zIrSaka pachI tarata zerazAyarI ke gajhalanI be ratnakaNikA samI paMktio, pachI lekhanuM lakSya, pachI dRSTAMta ane aMte niSkarSa - evI cokkasa bhaumitika prameya samI prati saptAha prasiddha thatI kRtiomAM, paurANika, dhArmika, aitihAsika tathA sAmAjika dRSTAMtakathAono AdhAra kumArapALa le che, temAM temanA vizALa vAMcananuM pratibiMba paDe che, je dhAryuM nizAna tAke che. emanI kaoNlama-lekhaka tarIkenI eka vizeSatA e rahI ke koI rAjakIya pakSanI taraphadArI karavAne badale emaNe prajAnI lAgaNIne vAcA ApI che. svAtaMtryottara kALamAM dezanI prajAnI vedanA, hatAzA ane gUMgaLAmaNane nirbhaka rIte AlekhI che. Ane mATe kvacit koI rAjakIya netAe aNagamo pragaTa karyo hoya, chatAM emaNe evI kazI paravA karI nathI ane potAno patrakAra tarIkeno dharma niSThApUrvaka ane pramANikatAthI bajAvyo che. saMpAdanakalA e kumArapALanI AgavI sUjha ane saMkalanazaktinI jhAMkhI karAve che. teo sarjaka sAthe saMpAdaka tarIke paNa eTalA ja rasaruci dharAvatA hatA, jemAM noMdhapAtra gaNI zakAya evAM saMpAdanomAM jayabhikhkhasmRtigraMtha', 'narmadaH AjanA saMdarbhamAM', "ojasa dIThAM AtmabaLanAM uparAMta jaina dharmakathAo tathA jaina dharmadarzanane lagatAM amUlya saMpAdano che. gujarAta TAimsano rajatajayaMtI aMka hoya ke suvarNajayaMtI aMka hoya, hIraka mahotsava aMka hoya ke amRta mahotsava aMka hoya - kumArapALa tenA saMpAdanano dora saMbhALatA. jethI gujarAta TAimsanA viziSTa aMko eka saMbhAraNuM banI jatA ane pustakAlayo mATe amUlya jJAnano bhaMDAra hoya tema tenuM jatana karavAmAM AvatuM. graMthAlayomAM eno saMgraha karavAmAM Avato. gujarAta TAimsanA vizeSAMkonA saMpAdaka DaoN. kumArapALa desAInI A sAptAhika vizenI bhAvanA joIe. teo gujarAta TAimsanA suvarNajayaMtI vizeSAMka (1926 thI 1975)mAM noMdhe che: ""gujarAtanI akhabArI AlamamAM gujarAta TAimsa' potAnuM eka AgavuM sthAna UbhuM karI zakyuM che. jillAnA prazno, banAvo, samasyAonuM samAcAro ane pravAho AlekhavAnI sAthosAtha rAjyanA mahattvanA banAvo temaja deza ane videzanI mahattvanI ghaTanAonI chaNAvaTa AmAM maLe che. jyAre nIrakSIra viveka dAkhavatA enA agralekha to jAgrata nAgarika mATe mUlyavAna mArgadarzana pUruM pADe che. koI paNa eka pakSanI kaMThI bAMdhyA vagara prajAnI lAgaNIne vAcA ApatuM gujarAta TAimsa sastI lokapriyatAthI UpharuM rahyuM che. te dhanyavAdane pAtra che. hatyA, jAtivRttine paMpALanArA ke calacitronA bahekAvanArA samAcAra ApIne vAcako vadhAravAnA sastA nusakhAthI A aThavADika aLaguM rahyuM che te bAbata ghaNI noMdhapAtra che. ziSTa ane samIkSAtmaka sAmagrI dvArA gujarAta TAimsa' e vartamAna samayanA banAvonuM praharI banI rahyuM che." A hatI gujarAta TAimsa mATenI emanI bhAvanA. 40 mUlyaniSTha patrakAra ane daSTivaMta saMpAdaka Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAta TAimsa' enA pratyeka vizeSAMka mATe DaoN. kumArapALa desAI pAse doDI jatuM. emanI maulika vicAradaSTi, vartamAnane pahecAnato abhigama, samagra aMkanuM Ayojana ane utkRSTa sarjakonA lekho prApta karavAnI kSamatA A badhAno lAbha maLato rahyo. emaNe sauprathama gujarAta TAimsa'nA rajatajayaMtI vizeSAMka (I. sa. 1926thI 151)nuM saMpAdana karyuM. e pachI zreSTha navalikA vizeSAMkanuM DaoN. caMdrakAnta mahetA sAthe sahasaMpAdana karyuM. gujarAta TAimsanI suvarNajayaMtIno avasara Avyo ane ame DaoN. kumArapALa desAIne vinaMtI karI. emanI saMpAdananI sUkSma sUjhano AmAMthI paricaya maLI rahyo. gujarAta TAimsano hIraka mahotsava UjavavAno Avyo. A nimitre amArA Agrahane pariNAme amArA zubhaciMtaka, suprasiddha lekhaka kumArapALa desAIe "21mI sadInuM vizva evo dRSTivaMta viSaya rAkhIne 21mI sadImAM anekavidha viSayonA lekho meLavIne arthapUrNa saMpAdana karyuM. eprila 1990mAM gujarAta TAimsa 65mA janmadina vizeSAMka - parivartananuM prabhAta - nuM saMpAdana paNa DaoN. kumArapALa desAIe karyuM. jemAM anekavidha viSayone AvarI letA A vizeSAMkane sAhityasAmagrIthI samRddha banAvI ApavAmAM temano sahayoga sAce ja prazasya hato. tyArabAda 1926 thI 2001 amRta mahotsava vizeSAMka 'amRtadhArA'nuM saMpAdana paNa temaNe ja karyuM che. temAM teo noMdhe che, "AjanuM vizva atyaMta jhaDapathI parivartana pAmI rahyuM che. pUrve je parivartano eka saikAmAM thatAM hatAM, te Aje dazakAmAM thaI rahyAM che. vargakhaMDanA zikSaNa para kamyuTara ane InTaraneTe kabajo lIdho che. yuvApeDhInA dhyeyo ane Adarzo sAva badalAI gayA che. nArI navI kSitijo tarapha mITa mAMDIne beThI che. rAjakAraNa vadhu ne vadhu bhraSTa rUpane pAmatuM jAya che. prajAsevA ane lokakalyANa - rAjakIya pravRttimAMthI dinapratidina ghasAtAM jAya che. gujarAta TAimsanA A aMkamAM AvI rahelAM parivartanonI mArmika samIkSA che." Ama eka vilakSaNa avalokana ApIne DaoN. kumArapALa desAIe eka ArSadraSTA RSi tarIkenI pratIti karAvI che. A rIte gujarAta TAimsane enA viziSTa aMko mATe kumArapALa desAInI utkRSTa sAhityaruci, vartamAna vizva sAtheno anubaMdha ane uttama lekhako pAsethI lekho meLavavAnI kSamatAno lAbha maLyo che. pariNAme Aje paNa A vizeSAMko patrakAratva jagatamAM AgavI bhAta pADI rahyA che. patrakAratva e kalA che. gujarAta yunivarsiTImAM patrakAratva vibhAgamAM teo ghaNAM varSothI sevAo pradAna kare che. gujarAtanI anya yunivarsiTIomAM patrakAratvanA abhyAsakrama sAthe saMkaLAyelA che. patrakAratvanA kSetramAM navA AgaMtukone upayogI mAhitI upalabdha thAya te mATe akhabArI lekhana vize temaNe eka mahattvanuM pustaka lakhyuM che. taduparAMta sAhitya ane Mi. vinubhAI ema. zAha Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrakAratva' nAmanuM bIjuM pustaka paNa emaNe saMpAdita karyuM che. patrakAratva kSetranI temanI amUlya sevAonI kadara karIne lokoe temane aneka vAra sanmAnita karyA che, jemAM patrakAratvamAM viziSTa pradAna mATe zrI yagneza ha. zukla pAritoSika ane navacetana ropya caMdraka', ramatagamata vize patrakAratvamAM mahattvanA pradAna mATe nAnubhAI suratI phAunDezana dvArA gaurava puraskAra, temaja ziSTa, sAttvika ane mUlyalakSI lekhana mATe gujarAtI denika akhabAra saMgha dvArA hariOM Azrama evaoNrDa ane patrakAratvamAM sattvazIla lekhana mATe zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra taraphathI saMskRti saMvardhana evorDa enAyata karIne temanuM abhivAdana karavAmAM AvyuM hatuM. gujarAta TAimsa' paNa enA e lokacAhanA dharAvatA kaoNlamalekhakanuM abhivAdana karyuM che. karmayogI kumArapALa sAhitya, saMskRti ane patrakAratvanuM kArya karatI saMsthAo sAthe sakriya rIte saMkaLAyelA che. chellAM trIsa varSathI zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanI vividhalakSI pravRttio karIne pitAnuM RNa cUkavI rahyA che. bhArata sarakAra taraphathI temane padmazrI evorDa enAyata thaI rahyo che, te amArA mATe ja nahi, samagra patrakAraAlama mATe gauravanI hakIkata che. 42. mUlyaniSTha patrakAra ane daSTivaMta saMpAdaka Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAruM mahAmUluM raLa kumArapALa sAthenA saMbaMdhanuM smaraNa karuM chuM tyAre cheka 1984nuM varSa mane yAda Ave che. e varSe insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA AyojanathI kumArapALano briTanano pravacana-pravAsa yojavAmAM Avyo hato. e samaye iMglenDamAM zikSaNa, sAhitya ane dharmaviSayaka emanAM 35 jeTalAM vyAkhyAnonuM Ayojana thayuM hatuM. A pravAsa samaye kumArapALane pahelI vAra maLavAnuM banyuM ane manomana ema paNa thayuM ke jo teo thoDo samaya laMDana AvIne insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInI pravRtti saMbhALe to sAruM, paNa emanA vyavasAyane kAraNe A zakya na banyuM. joke bIjA arthamAM mArI e bhAvanA savizeSapaNe sAkAra thaI. emaNe e samayathI insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA je koI kAmane mATe bhAratamAM jarUra hoya te badhAnuM saMyojana karyuM. briTanamAM nemu caMdarayA ane bhAratamAM kumArapALa desAI e baMnee sAthe maLIne insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInuM jaina dharmanA prasAranuM kAma je rIte upADI lIdhuM, tenuM A saMsthAnA ceramena tarIke mane gaurava che. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojIe bhAratamAM enAM kAryono prAraMbha karyo. zarUAtamAM kumArapALanA nivAsasthAnethI A saMsthAnuM saghaLuM kAma cAlatuM hatuM ane sauprathama 1990mAM "jena dharmamAM paryAvaraNanI ghoSaNA" e pustikAnAM lekhanaprakAzananuM kAma zarU thayuM. varlDa vAiDa phaMDa phaoNra necara(W.W.F.)nA adhyakSa DyUka oNpha eDinabarone jaina ratilAla caMdarayA 443 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRSTie paryAvaraNa vize pustikA ApavAnuM nakkI karyuM. A samaye bhAratamAMthI cAlIsa jeTalA sAdhumahArAjo ane vidvAnonA maMtavyo kumArapALe meLavyAM, jenuM samagratayA lekhana bhAratanA prasiddha baMdhAraNavida ane vidvAna DaoN. ela. ema siMghavIe karyuM. e pachI jaina dharmanA abhyAsa mATe skaoNlarazIpa, jaina skolaranI yojanA, amadAvAda, muMbaI, rAjakoTa, bhAvanagara vagere sthaLoe insTiTyUTa opha jainaoNlojInI vyAkhyAnazreNI jevAM kAryo thayAM. amadAvAdanI gujarAta vidyApIThanA sahayogathI hastaprato ane AgamonuM mahattvanuM kArya karanAra munirAjazrI puNyavijayajInI janmazatAbdInA saMdarbhamAM parisaMvAdanuM Ayojana karyuM 1993mAM zikAgomAM yojAyelI vizvadharma pariSadamAM eka zatAbdI pUrve e ja zaheramAM ane e ja pariSadamAM gayelA jaina dharmanA pratinidhi zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhInI smRtimAM A saMsthAe keTalAMka kAryo zarU karyA. sauprathama emanI be pratimA taiyAra karI, jemAMnI eka pratimA emanA janmasthAna saurASTranA mahuvAmAM ane bIjI amerikAnA zikAgo zaheranA jaina derAsaranA parisaramAM mukAI. vIracaMda rAghavajI gAMdhInAM pustakonA prakAzana mATe kumArapALe prayatna karyo ane insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA "ahiMsA' sAmayikano eka vizeSAMka paNa pragaTa karyo. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInuM 'ahiMsA' sAmayika ghaNAM varSo sudhI amadAvAdathI prakAzita thatuM rahyuM. jenI saghaLI javAbadArI kumArapALe saMbhALI. e ja rIte vikToriyA eNnDa AlbarTa myujhiyamamAM yojAyelA jana kalAkRtionA pradarzanamAM atyaMta AkarSaNarUpa baneluM nAnuM derAsara paNa amadAvAdamAM kumArapALe teyAra karAvyuM. 1997nI 14mI eprile amadAvAdamAM insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInuM kAryAlaya zarU karavAmAM AvyuM, jemAM kumArapALa mahattvanI bhUmikA bhajavI. kumArapALanI kAryapaddhati aMgeno khyAla insTiTyUTa oNpha jainolojImAM temanA amUlyane pradAnane kAraNe Avyo. Ama sabaMdha evo vikasyo ke kumArapALa desAInA sahayoga vagara ekeya kAma insTiTyUTa opha jainaoNlojI hAtha dhare nahIM. kumArapALa desAI eTale ochuM bolatI paNa sadhdhara kAma karatI eka insTiTyUTa'. bole ochuM paNa temanI vidvattAno bhaMDAra te ochuM bolavA pAchaLa bharyo. hoya je temanA samAgamamAM Ave ane temane jeo jANe che te ja samajI zake. jaina dharmanuM ekeya pAsuM evuM nathI ke jemAM kumArapALanuM pradAna na hoya. jaina dharma aMgenuM emanuM saMzodhana, sAhitya ane saMsthAgata kArya eTalAM vizALa che ke temano ekabe pAnAMmAM samAveza karavAnuM azakya che. vizeSa to sAhitya, ciMtana, patrakAratva, anuvAda evAM aneka pAsAMonuM kheDANa karanAra kumArapALa amAruM mahAmUluM ratna che. ene mUlavavuM ane te vize lakhavAnuM agharuM ane kaThina kArya che. kumArapALa eTale eka hAlatI. cAlatI vidyApITha, jemano saMsAra paNa eTalo ja mITho ane lAgaNIpradhAna che. 444 amAruM mahAmUluM ratna Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA ceramena tarIke emanI sAthe kArya karavAmAM mane haMmezAM AnaMda Avyo. amadAvAdamAM zrI araviMdabhAI panAlAla jevI vyaktinA paricayamAM temane kAraNe AvavAnuM banyuM. e rIte zrI zreNikabhAI kastUrabhAI, zrI yu. ena. mahetA sAthe paNa gADha saMbaMdho baMdhAyA. bIjI anekavidha javAbadArIo saMbhALatA hovA chatAM je nispRhabhAve emaNe A saMsthAnuM kArya karyuM che, te mAre mATe vizeSa AnaMdanI vAta che. amArA A saMbaMdho kAryanI sAthe joDAyelA to rahyA, paNa enI sAthosAtha emanI sAthe lAgaNIno taMtu paNa joDAyelo rahyo ane ene pariNAme mane haMmezAM lAgyuM che ke kumArapALa eTale AgaLa nahi paNa sAthe cAlanArI eka anokhI vyakti. emanA kArya aMge Ape je prakAzana yojyuM che temAM sAmela thavAnI Ape mane je taka ApI che, tene mATe aMgata rIte ane insTiTyUTa opha jenaoNlojInA ceramenanI rUe huM Apano AbhArI chuM. caeNramena, insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI (briTana-bhArata) ane udyogapati 445 ratilAla caMdarayA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - a : maitrI - moMdhI jIvanamAM keTalAka saMyoga evA thAya che ke jene RNAnubaMdha sAthe oLakhAvI zakIe. jANe koI pUrvabhavanI maitrI hoya evI rIte kumArapALane maLavAnuM banyuM ane satata e maitrIno bhAva vadhu ne vadhu gADha banato gayo. sAdhAraNa rIte ema kahI zakAya ke dareka manuSyanAM ochAmAM ochAM be vyaktitva hoya che : eka enuM jAhera vyaktitva ane bIjuM aMgata jAhera jIvananI vigatothI samAja eka vyaktine ghaNI sArI rIte oLakhatI hovAno dAvo karI zake che, paraMtu zuM A vigato kharekhara e vyaktinuM saMpUrNa cAritra darzAvI zake ? mAro zrI kumArapALabhAIno aMgata paricaya e svIkAravA leza mAtra teyAra nathI. zrI kumArapALabhAInA aMgata paricayanI zarUAta I. sa. 1988mAM thaI te pahelAM emanA jAherajIvananI ghaNI vAto sAMbhaLI ane vAMcI hatI. bALapaNathI ja emane kalama sAthe gADha mitratA baMdhAyela ane bhASAzuddhinA Agraha sAthe mAtRbhASA para prabhutA meLavavA nAnI vayamAM ja emaNe bALavArtAo lakhavAnuM zarU karyuM hatuM. lekhakonI kadAca bhAratamAM kamI nahIM hoya, paraMtu 11 varSanI nAnI uMmare lekhanuM prakAzana thayuM hoya tevA lekhakanI nAmAvali bahu lAMbI nahIM hoya ane e nAmAvalimAMthI tarata khyAti pAmI lekhanakSetre nimaMtraNa pAmanArA koIka viralA ja hoya. zrI kumArapALabhAI evA ja eka viralA che ema homa caMdarayA 446 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAmAM koI ja atizayokti nathI. tyArabAda, gujarAtI bALasAhityanA sarjanamAM temanuM nAma lokapriya banI gayuM e kahevAnI jarUra nathI, kAraNa ke mane potAne paNa A vAta temanA jAhera vyaktitvamAMthI ja jANavA maLI. taduparAMta temanAM pustako ane vartamAnapatromAM niyamita kaTAro ane vidhavidha viSayo para pragaTa thatA lekho Aja paryaMta lokapriya che. abhyAsakSetre temane baMne taraphathI khyAti prApta thaI che. pIeca.DI.nI padavI kayA varSamAM prApta thaI eno mane khyAla nathI, ane e ochuM mahattvanuM che, paraMtu gujarAta ane rAjasthAna jemane potAnA kahevA mATe caDasAcaDasI kare tevA lokapriya jana saMta zrI AnaMdaghanajI para zodhanibaMdha lakhI zrI kumArapALabhAIe gujarAta yunivarsiTImAMthI DaoNkTareTanI mAnavaMtI padavI prApta karI. mane, emanA mahAnibaMdhanA viSayanI pasaMdagImAM emanuM jaina dharma pratyenuM AkarSaNa ane prema dekhAyAM. DaoNkTareTanI mAnavaMtI padavI prApta karI e eka vidyArthI jIvananI khyAti kahIe, to bIjI tarapha e jJAnano upayoga anyane padavIo apAvavAmAM thaI rahyo che te bIjI taraphanI khyAti. hAla teo aneka saMsthAomAM vividha padavI dharAvI uttama sevAo ApI rahyA che, temAM gujarAta yunivarsiTInI ArTsa vidyAzAkhAnA DIna ane bhASA-sAhityabhavananA adhyakSa jevAM pada temanA zikSakajIvanamAM prApta karelAM mahattvanAM sthAno che. vaLI jaina dharmanI ukti : vAcanA, pRcchaNA, paripaTTaNA, anuprekSA ane dhammakathA - e mujaba emano jaina dharmano abhyAsa aneka jaina ane jainetara saMsthAone, dezamAM temaja paradezamAM dharmakathAno lAbha Ape che. hakIkatamAM sAhitya ane dharma e bemAMthI kayA viSaya mATe teo sanmAnapAtra che e carcavAmAM Ave to pariNAmamAM be sanmAna karavAM paDe. bhAratanA pUrva vaDApradhAna zrI vAjapeyIjIe traNa varSa pahelAM ja emane jena ratnanuM mAnavaMtuM pada enAyata karela, e A vAtanI sAkSI samAna che ane Aje bhAratanA rASTrapati dvArA teone padmazrInuM sanmAna prApta thayuM te eka mitra ane sahakAryakara tarIke mAre mATe garvanI vAta che. emane maLelAM anya sanmAnonI yAdI banAvIe to je vAta mAre kahevAnI che te rahI jaze. A badhI vigato kadAca anya mahAnubhAvo taraphathI ane anya prakAzanomAM paNa maLI raheze. eka arthamAM kahuM to dareka saMpradAya emane potAnA mAne, emanI vAta sAMbhaLe ane snehathI svIkAre paNa kharA. mane yAda che ke terApaMthanA AcArya zrI tulasIjI ane e samayanA yuvAcArya zrI mahAprajJajIe evuM vicAryuM ke jaina dharmanA mahattvanA pustaka tarIke inTaranezanala sekreDa liTarecara TrasTa'nI sirIjhamAM jaina dharmanA prathama Agama "AcArAMga sUtra'no anuvAda pragaTa karavo. anya 47 nemu caMdarayA Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahuno mata AcArya umAsvAtijIe lakhelA tattvArthasUtrane pragaTa karavAno hato. A mATe kumArapALa rAjasthAnamAM AvelA saradAra zahera gayA ane AcAryazrI tulasIjI tathA yuvAcArya mahAprajJajI sAthe carcAvicAraNA karI, 'tattvArthasUtranI pasaMdagI mATenAM kAraNo rajU karyA ane udAramanA AcAryazrIe emanI vAtano svIkAra karavAnI sAthe sAMje ekatrita janasamUhane pravacana ApavA mATe Adeza Apyo. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojIe bakiMgahAma pelesamAM jaina dharmamAM paryAvaraNa viSayane darzAvatI pustikA jaina Deklerezana ona necara' yUka oNpha eDinabaro prinsa philipane prastuta karavA mATe pAMce khaMDanA cAre phirakAnA jana pratinidhione laI javAnuM nakkI karyuM ane e samaye bhAratamAMthI A pratinidhione iMglenDa lAvavAnuM samagra Ayojana ane saMyojana kumArapALe svIkAryuM hatuM ane te khUba vyavasthita rIte pAra paDyuM hatuM. "jaina Deklerezana ona necarano gujarAtI anuvAda prakRti vizenI jaina dharmanI ghoSaNA' e nAme emaNe taiyAra karyo. bhAratamAM jaina skaoNlara taiyAra thAya tene mATenA saMsthAnA prayAsone emaNe sakriya sahakAra Apyo. insTiTyUTa opha jainolojI dvArA bhAratamAM muMbaI, amadAvAda, rAjakoTa ane bhAvanagara vagere sthaLoe vyAkhyAnazreNInuM Ayojana karavAmAM AvyuM. AnA samagra Ayojanano bhAra kumArapALe vahana karyo. e ja rIte 1993mAM zikAgomAM ane 1999mAM kepaTAunamAM yojAyelI pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansamAM paNa temaNe bhAga lIdho. amadAvAdamAM derAsaranI nAnI pratikRti taiyAra karAvI, je iMglenDamAM AkarSaNarUpa banI hatI. insTiTyUTa opha jainaoNlojInA pratyeka kAryamAM bhAratanA e mukhya ko-orDineTara banI rahyA ane A tamAma kAmagIrI emaNe kazAya puraskAra ke pArizramika vinA karI e ghaNI mahattvanI bAbata kahevAya. - 1997mAM amadAvAdamAM insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInuM kAryAlaya zarU thayuM ane e rIte eka nAnuM bIja pravRttionA vizALa vaTavRkSa tarIke phelAvA lAgyuM. Aje to videzamAM rahelI jaina hastapratonA keTalaoNgiMganuM virATa kArya A saMsthA karI rahI che. insTiTyUTa opha jainaoNlojInAM aneka kAryo cAlatAM hoya tyAre e kAryono khUba jhaDapathI javAba ApavAmAM kyAreya pAchA paDyA nathI. niSThA ane samarpaNabhAvathI kAma karavuM e emanI vizeSatA che. emane soMpeluM koI kAma adhUruM rahyuM nathI, vaLI koI paNa praznano ukela zodhavA mATe e enA mULa sudhI pahoMcatA hoya che. vaLI potAno abhiprAya evI rIte sAmI vyaktinA cittamAM ThasAvI zake che ke jene pariNAme kyAMya koI manadu:kha UbhuM thatuM nathI. A badhAM kAryo pAchaLanI eka vizALa dRSTi che. AnuM kAraNa e che ke emaNe khUba vyApakapaNe deza-dezonA pravAsa karyA che. judA judA agraNIone maLyA che. bhinna bhinna dharmonI samaja meLavI che ane tene pariNAme emanI 448 maitrI -moMghI mUDI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApaka dRSTine lIdhe ja jaina samAja hoya, yunivarsiTInA adhyApako hoya, gujarAtI vizvakoza TrasTa hoya, sarakAranA movaDIo hoya e badhe AdarapAtra banyA che. AvA eka mitra maLyA eno mane khUba AnaMda che. ane emAM paNa emanI sAthe rahevAno, carcA karavAno, kAma karavAno je anubhava maLyo te mArA mate mArA jIvananI eka bahumUlI mUDI che. AjanA samayamAM sukha ke duHkha, mAMja ke muzkelI - A badhA samaye tamArI paDakhe UbhA rahe tevA mitro maLavA muzkela che, briTiza sarakAre mane OBEno khitAba Apyo, e pachI briTananI saMsthAoe yojelA samAraMbhamAM meM kumArapALane yAda karIne kaheluM hatuM ke teo mArA AnaMda ane ApattinA tamAma samaye khaDakanI mAphaka UbhA rahyA che. have, mArA aMgata anubhavamAMthI thoDI vAta kahuM to asthAne nahIM gaNAya. zrI kumArapALabhAIne rUbarU maLavAno avasara I. sa. 1988mAM prApta thayo. pahelI ja mulAkAtamAM, jemanA vize ghaNuM vAMcyuM ane sAMbhaLyuM hatuM ane manamAM kaMIka abhiprAyo paNa bAMdhyA hatA, te abhiprAyo badalavA paDyA. AvA suvikhyAta vyaktine ATalA sAdA, saraLa svabhAvI, nirADaMbarI ane nirAbhimAnI anubhavI mAre mArAM ghaNAM pUrvagRhIta anumAnone tilAMjali ApavI paDI. pahelI ja vAtacItamAM emanI mAnasika spaSTatA ane vicArone saraLatA ane nikhAlasatA saha rajU karavAnI Dhaba mane prasanna karI gaI. meM jyAre paNa mArA vicAro rajU karyA che tyAre zrI kumArapALabhAIe mArI vAta dhIrajapUrvaka sAMbhaLI che ane emAMthI hAI ane tAtparya samajavAnI emanI jhaDapathI huM prabhAvita thayo chuM. phakta gujarAtI ja nahIM, hiMdI bhASA para paNa temano eTalo ja kAbU che te vAtathI kadAca ghaNA loko vAkepha nahIM hoya. lakheluM vAMcavAno lahAvo ghaNA lokone maLI zake, paraMtu temanuM vaktavya sAMbhaLavAno lAbha thoDA lokone ja prApta thAya te svAbhAvika che. mane haMmeza ema lAgyuM che ke emanuM vaktavya sAMbhaLavuM e paNa jIvanano eka virala lahAvo che. zrI kumArapALabhAIne sAhityasarjaka, kaTAra-lekhaka, samAlocaka vagere kAryothI ane kaLA, dharma, ramatagamata ane zikSaNakSetranA niSNAta tarIke ghaNA loko jANatA haze, paraMtu dareka paristhitimAM ane judA judA svabhAvanA loko sAthe teo mAnasika zAMti ane samatAbhAvathI sahelAIthI haLImaLI jAya che e emanA aMgata sahavAsathI ja jANI zakAya. huM A svabhAvathI vAraMvAra prabhAvita thayo chuM. je loko zrI kumArapALabhAInA jAhera vyaktitvathI ja vAkepha hoya te lokone e vicAra paNa bhAgye ja Ave, paNa mArA 16 varSanA paricayamAM meM temane eka vAra paNa gusso karatA nathI nemu caMdarayA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joyA. dareka paristhitino nikAla teo zAMta rahIne lAvI zake che, eTaluM ja nahIM paNa e zAMta svabhAvano prabhAva sAmI vyaktine paNa zAMta karI zake evo aMgata anubhava teo ghaNAne karAve che. jyAre koI paNa kAryanI javAbadArI teo svIkAre che tyAre te kAryanI saMpUrNa vigata saMkSiptamAM samajI levAnI temanI khUbI che. tyArabAda e kAryanuM niSThApUrvaka ane jhaDapabhera teo Ayojana kare che. koI paNa kArya adhUruM choDavAnI temanI Adata nathI ane kAryamAM muzkelIo Ave to enuM nivAraNa karavAmAM zrI kumArapALabhAI potAnI badhI zaktione kAme lagADI de che evuM insTiTyUTa oNpha jainolojInAM aneka kAryamAM banyuM che. satyanA AgrahI paraMtu kadAgraha, haThAgraha ane durAgrahathI teo sadA dUra rahe che. satyane samatAbhAve ane priya vANImAM rajU karavAnI kalAthI, hakIkatane nirbhayatAthI rajU karavAnI AvaDatathI kSubdha, azAMta ke vivAdagrasta vAtAvaraNane zrI kumArapALabhAI zAMti bakSe che. mAro ane zrI kumArapALabhAIno sahavAsa phakta amadAvAda sudhI maryAdita nathI. saMsthAnA prasaMgomAM aneka pravAsa ame sAthe kheDyA che eTale huM vizvAsapUrvaka kahI zakuM ke temanuM mAnasanmAna paNa amaryAdita che. teoe bhAratamAM ja nahi, paNa AMtararASTrIya kSetre samAjamAM ane sarakAramAM cAhanA ane mAna saMpAdana karela che jene mATe teo sadA ane sadaMtara yogya che. aMtamAM, pazcima jagatanI eka ukti che: "dareka saphaLa puruSanI pAchaLa eka strIno sahakAra hoya che." zrI kumArapALabhAInI jagavikhyAta saphaLatAomAM zrImatI pratimAbahenanuM yogadAna bhArobhAra che ema nahIM kahuM topaNa teo mane haMmezanI mAphaka premathI ja jamADaze evo mane saMpUrNa vizvAsa che, topaNa, je satya che te to satya ja che eTaluM to mAre zrI kumArapALabhAI pAsethI zIkhavuM ja joIene? kumArapALabhAInuM jIvana sadA zAMtimaya, sukhamaya, Arogyamaya ane yazasvI rahe e ja zubha bhAvanA. OBE, vAisa ceramena, InsTiTyUTa opha jainaoNlojI (briTana) ane udyogapati 450 maitrI -moMghI mUDI Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitrIno AraMbhakALa DA. kumArapALa desAI eTale gujarAtI sAhityanA anupama sarjaka. sarjanamAM vividha kSetre, vividha svarUpe temaNe gujarAtI bhASAmAM amUlya pradAna karyuM che. pachI te vivecana hoya ke saMpAdana, anuvAda hoya ke adhyApana, temanI kalamano kasaba ane vaktavya anokhAM che. temanuM vilakSaNa vyaktitva temanI tejasvI prajJAnuM darzana karAve che. zrI kumArapALa desAI, gujarAtI sAhityanuM gauravavaMtuM nAma... have padmazrI kumArapALa desAI chellAM ghaNAM varSothI emane oLakhuM chuM. emaNe naDiyAdamAM aneka vyAkhyAno ApyAM che. pariSadanI miTiMgomAM avAranavAra emanuM sAMnidhya prApta thayuM che. emanA sahRdayI-mAyALu-milanasAra svabhAve mane AkarSyA che. - zikSaNa saMskAra ane sAhityanuM sarjana e temanA jIvanano maMtra che. samAjasevA ane jIvanaghaDatara sAthe dharmadarzana ane bhAratIya saMskRtinuM saMrakSaNa karavAno temaNe satata parizrama karyo che. teno huM sAkSI che. teo sAthenA saMbaMdha ane saMparkanA setu kAyama rahyA che. prasanna mudrA ane nirabhimAnI vyaktitva e temanI oLakha che. sahune mitra rUpe madada karavAnI khevanA temanA aMtaramAM akhUTa bharI che. e samaye raghuvIrabhAI caudharI, kumArapALa praphunna bhAratIya 451 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desAI ane huM gujarAta sAhitya pariSadanA maMtrI hatA. pariSadanA maMtrI tarIke kumArapALa desAI sAthe sAhityika pravRtti karavAnuM banyuM. te samayanI keTalIka smRtio Aje paNa citta para aMkita thayelI che. 1980 thI 1986 sudhI kumArapALa desAIe gujarAtI sAhitya pariSadamAM karelI anekavidha sAhityika pravRttinuM Aje paNa sahu sAhityarasiko smaraNa kare che. zrI raghuvIra caudharInI rAhabarI heThaLa e samayagALAmAM gujarAtI sAhitya pariSade apratima vikAsa sAdhyo. eka samaye zrI cunIlAla maDiyA majAkamAM kahetA ke gujarAtI sAhitya pariSadane potAnuM koI saranAmuM nathI. pariSadanA kAryAlayane potIkuM sthaLa nahotuM. e pachI pariSadane saranAmuM maLyuM. Azrama mArga para TAimsa opha inDiyAnI pAchaLa nadIkinAre enuM bhavana taiyAra thayuM ane e bhavanamAM anekavidha pravRttio karIne sAhityarasiko ane sahRdayone sAmela karavAnuM kArya kumArapALa maMtrI hatA, te samayagALA daramyAna thayuM. A samaye gujarAtI kavitAnA evA jAhera kAryakramo thayA ke emAM pariSadamAM AveluM meghANI prAMgaNa chalakAI UThyuM hatuM. gujarAtI sAhitya pariSade judA judA viSayo para parisaMvAdonuM Ayojana karyuM. AmAM keTalAMka Ayojano zrI kumArapALa desAIe karyA hatAM. 1980nI 20mI eprile sAhitya ane patrakAratva vize parisaMvAda yojavAmAM Avyo. eka arthamAM kahIe to AnI phalazruti e rahI ke patrakAro sAhityakAronI najIkamAM AvyA ane sAhityakArone paNa patrakAratvanI AMTIghUMTI ane vizeSatAono paricaya maLyo. A parisaMvAdanuM Ayojana Do. kumArapALa desAIe karyuM hatuM ane jemAM 23 jeTalA vaktAoe judAM judAM pAsAMo para vaktavya ApyuM hatuM. 1980nI eprilanI 20mIe A parisaMvAda thayo ane jUna mahinAmAM to pariSadanA sAmayika paraba'no 'sAhitya ane patrakAratva' e viSaya para daLadAra vizeSAMka pragaTa thayo ! e vizeSAMka e pachI to pustakAkAre paNa pragaTa thayo ane enI upayogitA eTalI puravAra thaI ke e pustakanuM punaHmudraNa paNa thayuM. e ja rIte 1981nI 25, 26 ane 27 eprilanA roja amadAvAdamAM zrI raghuvIra caudharI ane zrI kumArapALa desAIe maLIne urdU sAhitya ane gujarAta' viSaya para aneka kAryakramo yojyA hatA. amadAvAdamAM e samaye komI azAMti hatI, tema chatAM amadAvAdanA vikToriyA gArDanamAM bhavya muzAyaro yojyo hato. AvI ja rIte gujarAtI bhASAmAM bALasAhityanI upekSA thatI hovAnuM kahevAtuM hatuM. 1983nI 25 ane 26 jUne gujarAtI sAhitya pariSadamAM bALasAhitya vizeno seminAra yojAyo, jemAM 35 jeTalA vaktAoe bhAga lIdho hato. e pachI 452 maitrIno AraMbhakALa Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narmada sArdha zatAbdIne anulakSIne 1983nA oNgasTa ane sapTembara mahinAmAM 'narmadaH AjanA saMdarbhamAM' e viSaya para parisaMvAda yojAyo. A parisaMvAdamAM 27 jeTalA vaktAoe bhAga lIdho. vaLI sAmAnya rIte parisaMvAda thayA bAda e vAta ane e viSayo bhulAI jatAM hoya che tyAre kumArapALa desAInA saMyojana heThaLa thayelA A baMne parisaMvAdanI phalazruti rUpe 'narmada : AjanA saMdarbhamAM ane gujarAtI bALasAhitya' e baMne vizeSAMko rUpe prApta thayAM. A rIte gujarAtI sAhitya pariSadanA eka maMtrI tarIke emaNe enI sAhityika pravRttimAM jIvaMta rasa lIdho. A samayagALAmAM kumArapALa desAInA videza pravAsono prAraMbha thayo. 1984mAM caMderiyA phAunDezananA nimaMtraNathI temaNe amerikA ane briTanano pravAsa karyo. baMne dezonI sAhityika temaja saMskArajIvananI mahattvanI saMsthAomAM pravacana ApyAM. amerikAnI liTararI gujarAtI akAdamInA upakrame "Adhunika gujarAtI sAhityanI gatividhi' vize temaja tyAMnA lekhakoe taiyAra karela "asmitA' sAmayikanA prakAzana samaye preraka vaktavyo ApyAM tathA sAhityasaMsthAonA paraspara sahayoga aMge carcAvicAraNA karI. A uparAMta jaina senTara opha amerikAnA upakrame nyUyorka ane nyUjarsImAM tathA jaina samAja, yuropa dvArA briTanamAM jainadarzana aMge temanAM pravacano yojAyAM hatAM. emanI maitrInA A AraMbhakALanuM smaraNa karatAM romAMcano anubhava thAya che! temanI sAhityika siddhio ane vilakSaNa vyaktitva ane vaktavyamAM meghadhanuSyanA sAta raMgonI sauMdaryAnubhUti thAya che. nispRhI sAhityopAsanA, samAjasudhAra, lokakalyANa, vizvabaMdhutva, prema-ahiMsAnA pravacano dvArA mUlyaniSTha AdhyAtmika jIvanadarzana karAvavAno temano abhigama temanI samagra zabdasRSTimAM dRSTibhUta thAya che. sAhitya, saMskRti ane zikSaNanI trimUrti evA zrI kumArapALa desAIne bhArata sarakAra taraphathI padmazrI evorDa enAyata karavAmAM Avyo che te samagra gurjara dharAnuM abhivAdana che. prasanna mukhAraviMda, snehasabhara vyavahAra, sarva sAthe uSmApUrNa saMvAda ane premapUrNa sahakAra e che temanI jIvanazailIno marma, janasevA e ja prabhusevA' e ja jIvanamaMtra A karmavIra keLavaNIkAra Ajeya aneka saMsthAomAM sakriya rIte kArya karI rahyA che. gaLathuthImAMthI ja sAhitya, saMskRti ane sevAnA saMskAra prApta karanAra kumArapALanA kAryakSetrano vyApa vizALa ane vaividhyasabhara che. kumArapALa haju uttarottara siddhinAM sopAno sara kare evI zubha kAmanA. 453 praphula bhAratIya Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I've seen Dr. Kumarpal Desai, in his Gujarat Vishvakosh chamber reading, writing, dictating and listening - all at a time. There's something Roman about this 'Aristotle', let me say, without exaggeration - a fact to be willingly accepted. He glides into immortality step by step. gujarAta vizvakoza TrasTanA TrasTI ane gujarAtI vizvakozanI lagabhaga 25 graMthomAM benamUna gulAba prasaratI graMthazreNInA saMpAdananI jhINI-moTI tamAma bAbatomAM tenA mukhya saMpAdaka ane TrasTI DaoN. dhIrubhAI ThAkara sAthe, gAMdhInA "mahAdevabhAI ke DaoN. jhonsananA bojhavelanI pharaja adA karatAM eka apa-Tu-DeTa' akSarasevaka eTale DaoN. kumArapALa. vizvakoza parivAranA 50 plus sabhyo, te te mAsanA zabhajanma dina ujavaNInA chellA budhavAre ekaThA thAya tyAre temanA abhinaMdananA hAtha vyaktigata preraNA ane lAgaNI Ape che teno huM sAkSI rahyo chuM. vinodacaMdra pra. trivedI hAjara rahenAra sau koIne thAya ke kumArapALa temanA che ane tethI temanI hAjarImAM pote moTA banyA che tevI paLa anubhave che. A lakhanAre evuM kahyAnuM yAda che ke kumArapALe atyAra sudhI jeTalA zabdo(written words)nuM lekhana karyuM che teno mAtra utAro karavAno hoya to paNa varasonAM varasa lAge ! vaLI temano deza 454 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videzamAM bolAyelo zabda (spoken word) likhita thAya to tenA paNa sahajapaNe DhagalAbaMdha graMtho thAya tema che. eca. ke. ArTasa kaoNlejamAM eka tejasvI vidyArthI tarIke temane najIkathI joyAnuM smaraNa che. mukhya viSaya gujarAtI paraMtu pharajiyAta aMgrejImAM zeksapiyara ke anya lekhako viSe amArA aMgrejI DipArTamenTanAM vyAkhyAnomAM paNa UMDo rasa. vadhAre ne vadhAre jANavAnuM temanuM vismaya amane adhyApakone mugdha karatuM. ema kahevAya che ke videzamAM khAsa karIne amerikAmAM jAhera vyAkhyAnomAM zrotAonI hAjarI ochI hoya che, paraMtu DaoN. kumArapALanA vyAkhyAnane sAMbhaLavA moTA sabhAkhaMDo paNa nAnA paDyA hovAnuM saMniSTha mitro taraphathI sAMbhaLyuM che. emanA adazya magajamAM, vividha viSayo viSe ATalI badhI mAhitI kaI rIte bharAyelI rahetI haze ! ane chatAMya koI paNa AkAza taLe, koI paNa bhUmimAM, pRthaka rASTrIyatA dharAvatA zrotAo samakSa teo je kaMI kahe che te tarata ja spaSTa rIte samajAya che. He is a man of transcendental clarity. vizvakozanA temanA vahIvaTamAM temanuM eka darzana dekhAya che. kaoNlejanI hosTelanA eka rasoDAne temaNe potAnI dRSTithI juduM ja rUpa ApyuM che. paMdarathI vIsa evA nAnAmoTA oraDAonA AkAravALI jagyAmAM temaNe pAMca hajAra saMdarbhagraMthonI lAyabrerI uparAMta 170 jeTalA viSayonuM parAmarzana karatA keTalAka vidvAnone kAma karavAnI sagavaDatA bakSI che. AmAM kamyuTara, naoNna eNkeDemika sTApha paNa che. vaLI, AvaDI jagyAmAM dara mAsanI pAMcamI tArIkhe vizvavihAra' nAmanA vizvakozanI samaja ane vaga vadhAratA sAmayikanI 3,000 jeTalI nakalo bahAra paDe che. vizvakozanI "baTara kopI' sudhInI taiyArImAM temanI najarathI kazuMya bahAra rahetuM nathI. uparAMta TrasTanA anekavidha graMthonA prakAzananI yojanA paNa DaoN. dhIrubhAI ThAkara ane temanA mArgadarzana taLe sarasa rIte cAle che. ATalA badhA nivRtta vidvAnone eka ja saMsthAmAM akSara sAthe nAto joDatA koIe bhegA karyA hoya tevuM jANavAmAM AvyuM nathI. A badhuM ochuM hoya tema DaoN. dhIrubhAInI nivRtti pachI temanI 18 varSanI tapasyA bAda A nAnakaDI jagyAmAM, mahelanI mokaLAza UbhI karIne have pachI usmAnapurAmAM vizvakozanuM eka virATa makAna thoDA samayamAM pUruM baMdhAI rahe ne tyAMthI vizvanA jJAnanI sAdhanA haju paNa vadhu tejasvI bane tevA dhIMgA AyojanamAM A belaDI magna rahe che. kumArapALamAM kadI thAka ane azakti joyAM nathI, phrenca bhASAmAM jene Verve' kahe che 455 vinodacaMdra pra. trivedI Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevo utsAhano raMgaberaMgI phuvAro temanAmAM vaNathaMbhyo UDyA kare che. vizvakozanA kAryAlayamAM kumArapALa eTale ziSTAcAranA mANasa. koI paNa vyakti sAthe yathAyogya vartaNUkamAM temano gaja kadI paNa TUMko paDato nathI. temanuM vartana supere tamAma maryAdAone nakhazikha jALave che. chatAMya pharajanA bhAga rUpe karavAnA kAryamAM koI paNa UNapane teo haragija calAvI letA nathI. koInI musIbatane sahAnubhUtipUrvaka sAMbhaLe che paraMtu saMsthAnA hitamAM saMsthAne nukasAna thAya tevI koI vAtane teo cAlavA detA nathI. vizvakozanuM A benamUna gulAba vayamAM ane hoddAmAM nAnAmoTA saune nIrakhavuM game che kAraNa ke te suMdara paNa che ane sugaMdhI paNa che. 456 vizvakozanuM benamUna gulAba Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ if thi.. bahoLA parivAranA sabhya varSa 1960nA aMtamAM huM kAyamI vasavATa mATe amadAvAda Avyo. 1980nA jUnamAM huM amadAvAdanI ela. DI. ArTsa kaoNlejanA AcAryapade joDAyo ane tyArapachInAM 3-4 varSa sudhI DaoN. kumArapALa desAIne maLavAnuM banyuM nahi. temanA vize khUba sAMbhaLeluM tethI temane maLavAnI icchA vadhu ne vadhu tIvra banatI gaI. huM arthazAstranA adhyApaka to DaoN. kumArapALa gujarAtI bhASAnA adhyApaka, tethI amArI vacce mulAkAtano meLa paDe ja nahi. te arasAmAM teo navagujarAta ArTsa kaoNlejamAM gujarAtI viSaya zIkhavatA. navagujarAta kaoNlejonA saMkulanA vaDA ema. sI. zAha sAheba sAthe mAro aMgata gADha paricaya ane tethI temanA ema. komanA vargomAM huM dara aThavADiye eka vAra bhaNAvavA jato, paraMtu te vargo sAMjanA samayamAM levAtA hatA. eka vAra ela. DI. ArTsa kaoNlejanA vidyArthI maMDaLanA nejA heThaLa koIka lokapriya vaktAnuM vyAkhyAna yojavAnuM nakkI thayuM ane te mATe sarvAnumate DaoN. kumArapALa desAInI varaNI thaI. meM A taka jhaDapI lIdhI ane temane AmaMtraNa ApavAnI javAbadArI mArA zire upADI lIdhI. A vAta 1983-84nA arasAnI haze. tyAM sudhI to kumArapALa navagujarAta kaoNleja choDIne gujarAta yunivarsiTInA bhASAbhavanamAM gujarAtInA adhyApaka tarIke joDAI gayA hatA. bhASAbhavanamAM huM temane maLavA gayo ane je nikhAlasatAthI ane sahajatAthI temaNe amAruM bI. ema. mULe 457 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmaMtraNa svIkAryuM te nikhAlasatA ane sahajatAnuM Aje paNa mane smaraNa che. amArA AmaMtraNa pramANe DaoN. kumArapALa nirdhArita divase amArI kaoNlejamAM AvyA ane krikeTanI ramata sAthe saMkaLAyelI keTalIka ramUjI ane rasaprada vAto potAnA vyAkhyAnamAM temaNe je rIte vaNI lIdhI tenAthI huM khUba prabhAvita thayelo. praznottarI sAthenA ekathI doDha kalAkanA temanA vyAkhyAna daramiyAna khIcokhIca bharelA kaoNlejanA sabhAkhaMDamAM TAMkaNI paDe topaNa teno avAja saMbhaLAya tevI zAMti prasarelI. vyAkhyAnanI adhavacce eka paNa vidyArthI ke vidyArthinI sabhAkhaMDa choDIne jatA rahyAM na hatAM te bAbata Aje paNa mane yAda che. koI vyakti mAtra vidvAna che tethI te sArA vaktA paNa hoI zake che A vAta sAcI nathI. viSayanA jJAna uparAMta vaktAnI bhASA tathA viSayanI rajUAta karavAnI tenI zailI lokabhogya hovI joIe. vaLI vidyArthIonA samUha samakSa vyAkhyAna ApI lokacAhanA meLavavI e bAbata keTalAka viziSTa guNo mAgI le che. Ama DaoN. kumArapALa ane mArI vacce, vaktA ane zrotA vacce hoya che tevo setu chellA be dAyakAthI kAyama mATe baMdhAI gayelo che. kumArapALa desAIne eka umadA vaktA tarIke huM biradAvuM chuM. DaoN. kumArapALa desAInA vyaktitvanAM be bIjAM pAsAMono ahIM ullekha karavAnuM mane gamaze. eka to teo kyAreya paNa mAMdA paDyA hoya tevuM lagabhaga Ajadina sudhI sAMbhaLeluM nathI ane bIjuM koInA para kyAreya paNa gusse thayelA meM temane joyA nathI. AmAMthI pahelI vAta vyaktinI zArIrika svasthatA sAthe saMbaMdha dharAve che ane bIjI vAta mAnasika svasthatA sAthe gADha rIte saMkaLAyelI che. jenuM zarIra ane citta svastha hoya te ekasAthe vividha prakAranI pravRttio koI paNa jAtanA kSobha vinA saphaLatApUrvaka pAra pADI zake che. DaoN. kumArapALa aneka saMsthAo ane TrasTo sAthe saMkaLAyelA che, teo satata dezavidezano pravAsa kheDatA hoya che, aneka prakAranAM kAmomAM ekasAthe rokAyelA hoya che, chatAM temanuM mAnasika saMtulana kyAreya paNa vicalita thayeluM mArA jovAmAM AveluM nathI. DaoN. kumArapALa desAI gujarAta vizvakoza TrasTa sAthe zarUAtathI ja saMkaLAyelA che. tenA saMdarbhamAM huM be bAbatono ullekha karavA mAguM chuM. eka to, teo vizvakozanA TrasTI maMDaLanA sabhya hovA uparAMta kyAreka lekhaka tarIke paNa potAnI sevAo vizvakozane pUrI pADe che. ramatagamata ane khAsa karIne krikeTa vizenAM temanAM adhikaraNo dAda mAgI le tevAM hoya che. bIjI tenAthI paNa vizeSa mahattvanI bAbata mArI dRSTie e che ke vizvakozanA mukhya saMpAdaka Do. dhIrubhAI ThAkara ane DaoN. kumArapALa desAI baMne je koI nirNayo le che ane je kAMI kare che te paraspara saMvAditA ane sumeLa sAdhIne ja karatA hoya che jene kAraNe atyaMta TAMcAM sAdhano chatAM vizvakozano eka bhUmikAkhaMDa tathA 18 saLaMga khaMDo ane prathama be khaMDonI sudhArelI AvRttio, chellAM cha varSamAM 458 bahoLA parivAranA sabhya Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvavihAra saMparka patrikAnuM niyamita prakAzana ane vizvakoza TrasTanA nejA heThaLa agiyAra jeTalAM anya upayogI prakAzano paNa zakya banyAM che. A badhAMnI saphaLatAmAM anya ghaNA mahAnubhAvo ane vidvAno uparAMta DaoN. kumArapALa desAIno phALo paNa noMdhapAtra rahyo che. A vizvamAM be prakAranA mANasonuM sahaastitva hoya che - eka evA mANaso jemanA vize prayatna ke mathAmaNa karavA chatAM kazuM sAruM bolAya ke lakhAya nahi ane bIjA evA ke jemanA vize kharAba bolavA ke lakhavA jatAM jIbha ke kalama sAtha Apaze nahi. AmAMthI DaoN. kumArapALa desAI bIjA vargamAM mukAya tevI vyakti che. temanuM zArIrika ane mAnasika svAcya akabaMdha raho e ja abhyarthanA! 459 bI. ema. mULe Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhyAsI saMvedanazIla taMtravAhaka DA. kumArapALa desAIno mane pahelo paricaya I. 1964 AsapAsa. tyAre huM gujarAta kaoNlejamAM adhyApaka ane nivAsa RSabha sosAyaTImAM. nArAyaNanagara bahu najIka. zrI cAMpazIbhAI uddezI ane zrI bAlAbhAIne tyAM javAnuM, maLavAnuM thAya te lhAvo levA jevuM lAge. zrI bAlAbhAI eTale ke ApaNA jayabhikhune maLavAnuM thAya tyAre pro. naTubhAI rAjaparA paNa sAthe hoya. gharanuM vAtAvaraNa kuTuMba jevuM lAge. jayAbahenano rANapura sAtheno ja mAro paricaya ane saMbaMdha. kAraNa e ke te samayanA bahurUpInA sthApaka ane taMtrI sva. zrI caMdulAla jeThAlAla vyAsanA rANapuranA nivAse mArI kizorAvasthAe vekezanamAM mAre javAnuM acUka bane, kema ke sva. zrI manaharalAla caMdulAla vyAsa mArA banevI. Ama jayabhikhkha-parivAra sAtheno paricaya kizorakALathI ja thayelo. jayabhikhkhuM mArA khUba ja gamatA lekhaka. kRtie kRti rasapUrvaka vAMcelI, ethI zAradAmAM maLavAnuM thAya ke nivAse, vizeSa vAto jayabhikhu sAthe ja thAya. paraMtu kumArapALane paNa alapa-jhalapa maLavAnuM thAya. vidyArthI tarIke tejasvI hatA ane adhyApaka thayA tyArano paricaya to kharo ja ! A pachInA gALAmAM kumArapALe lekhaka tarIke nAma ne kAma bahAra kADhyAM. mane emanI lekhanazaktine sAbita karato paricaya to thayo zrI jayabhikhu pachI emaNe ITa ane imAratane sadhdhara hasu yAjJika 460 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TakAvI tyArathI gujarAta samAcAranI e atyaMta lokapriya kaoNlama, bahu moTo vAcakavarga, te paNa rasarucithI ghaDAyelo ane vividha stara ane vayajUtha dharAvato. AvI saMsiddha kaoNlamane anugAmI lekhaka tarIke hAthamAM levI te to jAmelA siddha lekhaka mATe paNa bahu moTo paDakAra ! bahudhA AvAM AvAna uThAvanAra asaphaLa ja thAya che, thayA che! paraMtu kumArapALamAM pUrI dRSTi ane sajjatA. AthI e kaoNlama cAlI eTaluM ja nahIM, eka vakhata je jayabhikhkha jevA sajja ne samarthano paryAya hato te Aja kumArapALano banyo ! pachInA gALAno amAro saMbaMdha keTalAka nimitte maLavAno ane kema cho, ThIka cho.no. paraMtu kumArapALanI lekhaka tarIkenI bIjI gatimAM be kSetro evAM, je mArAM paNa rasa-abhyAsanAM. eka adhyAtma jemAM khAsa to jaina vidyA ane bIjuM madhyakAlIna sAhitya. AthI A kSetranAM kAmano ane siddhiono mane pratyakSa rUpamAM paricaya. emane ane emanA vize vAMcuM ke sAMbhaLuM tyAre svajanane maLatA svIkArano AnaMda paNa temAM bhaLe. 1973 thI 1982 mAre sarakArI kaoNlejanI nokarIne kAraNe amadAvAda choDI jAmanagara ane surendranagara javuM paDyuM, AthI pratyakSa milananAM nimitto ochAM thayAM. paraMtu 198rathI huM gujarAta sAhitya akAdamIno mahAmAtra banyo ne te pachI Aja sudhI maLavAnA, kAma karavAnA, vyAkhyAna-parisaMvAdane nimitte sAthe saphara karavAnA, khAsa hetunI sarakArI ke anya saMsthAonI beThakomAM sAthe karavAnA vividha prasaMgo UbhA thayA. A nimitto ane kAryo ja evAM che ke nikaTa rahevAno ane jANavAno pUro avakAza maLe. ne amArA saMbaMdhanuM eka bIjuM paNa navuM sUtra hatuM. mArA vAyolina-vAdananA guru mohinIbA vidyAlaya ane gAMdharva vidyAlayanA saMgItakAra zrI prANalAlabhAI zAha, kumArabhAI temanA jamAI. AthI paNa kumArapALa svajana jevA ja lAge ! DaoN. kumArapALa desAIe prAdhyApaka, saMzodhaka, dharmatattvajJa, lekhaka tarIke ghaNuM siddha karyuM. e vize aneka dvArA aneka rIte kahevAyuM ne kahevAze. mAre e vize nathI kahevuM. mAre, jAtane ja pUchIne, khAtarI karatA jaIne kahevAnuM che kumArapALa mArI dRSTie zuM? mane abhyAsI tarIke mULamAM javuM ne jovuM game. akhabArI kaoNlamomAM, enA vividha viSayomAM, gujarAtI bhASAnA adhyayana-adhyApanamAM, jena vidyAnA vividha viSayonA abhyAsamAM ane ene lekha ke vyAkhyAnamAM sarvagamya banAvavAmAM, bAlasAhityanA lekhanamAM, patrakAratvamAM, pariSada ane bIjI saMsthAomAM, vizvakoza jevA abhUtapUrva sAhasane mUrtimaMta ane saphaLa karavAmAM, rAjyanI ane samAjanI vidhavidha sAhityika ane sAMskRtika saMsthAonI pravRttiomAM niSkalaMka saphaLatA maLI te zA kAraNe emanAmAM zaktidaSTi ane pratibhA hovAne kAraNe? - e bIjAmAM paNa hoya che, paraMtu 46 hasu yAjJika Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhA kaMI saphaLa thatA nathI. saphaLa thAya to nirupadravI, niSkalaMka ane niSkaTaka rahetA nathI. kumArapALamAM evuM na banyuM ! zAthI ? mane je uttara maLe che mArA ja praznono te kaMIka Avo che. kumArapALa saMvedanazIla paNa abhyAsI taMtravAhaka che. emanI zaktine naisargika zaktine vyaktitvanI A vizeSa zaktinA samanvayano lAbha maLyo che. bIjA zabdomAM kahuM to e sajjana che, sAdhaMta sajjana. vidheyAtmaka dRSTi ane valaNa emanI asAdhAraNa saphaLatAnA mULamAM che. bIjAne samajavAnI ane samajAvavAnI emanAmAM zakti che. kyAMka koI bIjo hetu hoya to tarata kaLI jAya che, paNa uzkerAtA nathI. emanuM hathiyAra vedhaka dRSTi sAthenuM AchuM smita che. e krodha ke kaDavAza vagara sAmAne samajAvI zake che. mAtra pUrI sajjanatA kyAreka pUruM kAma na Ape. pAkI parakha ane makkamatA joIe. kumArapALamAM e che ja. ethI saMbaMdhane taMga karyA vagara ke kaDavAza ne tiraskArano AdhAra lIdhA vagara te potAnuM dhAryuM makkama rIte karI zake che. vizvakozanA kAryamAM, ahiMsA yunivarsiTInI sthApanA karavAno musaddo taiyAra karavAnI beThakamAM ane saMsthAgata saMkaDAmaNa ane saMgharSonI paristhitinA ukelamAM kumArapALamAM meM A zakti joI che. AnAM dRSTAMto che, paNa Apato nathI. eka chello ja tAjo anubhava kumArabhAI DIna banyA te samayano. eka aMgata mitra vAta karI yunivarsiTInA bhavananA aMgata rAgadveSanI ane emanA kuTuMbIjanane thatA jUthavAda ke vADAbaMdhIthI thatA anyAyanI. mane kahyuM: 'tame kumArapALa desAInI najIka cho. emane vAta karazo ?" kahyuM, 'jarUra karIza." ne haiyAdhAraNa ApI, "kumArapALanuM valaNa vidheyAtmaka che. koI vAda, jUtha, graMthi ke bIjI gaNatarInA e mANasa nathI. e jarUra yogya karaze." ne meM kumArabhAIne vAta karI. kAma patI gayuM. pelA mitra mane, mArI ALasa ane prakRtine jANe ane kahe, 'tame phona to karo ne AbhAra mAno !" hasIne kahyuM, "nA, kumArapALane khoTuM lAge !" mitra AzvaryathI joI rahyA. 462 abhyAsI saMvedanazIla taMtravAhaka Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane E : Fire abuddhatA sapuruSa gajarAta yunivarsiTInuM bhASAsAhityabhavana e nUtana gujarAtanuM labdhapratiSTha vidyAtIrtha che. tAjetaranA divasomAM tenI mulAkAta levAno avasara tamane maLyo hoya to temAM dAkhala thaIne tenA pahelA mALa para javA mATe tenI sIDI caDhIne jamaNI bAjue Avela tenA vahIvaTIkakSa tarapha vaLatAM tamane Azcarya kadAca e vAtanuM thaze ke tamArA Agamanane vadhAvavA keTalAka paTAvALAo tathA anya karmacArIo ane aneka vidyArthI bhAIbaheno tamane salAma ke vaMdana karIne tamAruM svAgata kema karI rahyA che. tenuM rahasya samajavA mATe tame pAchaLa vaLIne jozo, to phakta vidyArthIonuM eka nAnakaDuM ToLuM ja dekhAze, paraMtu vAstavamAM hakIkata e che ke temanI vacce anusnAtaka vidyArthIo paikInA eka ja hoya tevA dekhAtA eka hasamukhA sajjana hAthamAM thoDAMka pustako laIne tamArI pAchaLa-pAchaLa ja AvI rahyA che. cahere. mahore ane veza paridhAnamAM e anya vidyArthIothI judA paDatA nathI, eTale tamArI mUMjhavaNa to yathAvata ja rahe che. paNa e sajjana bhASA-sAhityabhavananA navaniyukta adhyakSa tathA gujarAtI vibhAganA vaDA prAdhyApaka ane gujarAtanA jANItA sAhityakAra ane gujarAtanAM vartamAnapatronI vividha staMbho(columns)nA lokapriya patrakAra DaoN. kumArapALa desAI che ane pelI salAmo ane vaMdanAo tamane nahi - emane thaI rahI hatI! kaMcanabhAI caM. parIkha 463 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyama kadano bAMdho, namaNI mukhAkRti, tejasvI nayano, vadanakamaLa para sadeva vilasatuM smita ane temAMthI pragaTa thatAM snehALa prakRti, mRdu avAja, saMskArI vANI ane RjurItabhAta - e tamAma lakSaNono saravALo karatAM je chabi pragaTa thAya tevA prasannamadhura vyaktitvanA teo mAlika che. mahAkavi kAlidAse yathArtha ja kahyuM che : "gati na thatA" phoIbAe nAma paNa kumArapALa) pADela che. A lakhuM chuM tyAre mArA manamAM AjathI pacAseka varSo pahelAM kumArapALa sAthe mArI sauprathama mulAkAta thaI hatI tenuM smaraNa tAjuM thaI Ave che. te vakhate AkAzavANInA amadAvAda kendranA kAryakrama vibhAgamAM huM kAma karato hato. hemaMta RtunI eka samI sAMje mArA murabbI ne sahRdayI mitra sva. zrI bAlAbhAI desAI(jayabhikhkhanI eka TUMkI vArtA "vastrArdha "navI navalikA" e zIrSaka heThaLanA kAryakramamAM prasArita thaI gayA pachI temaNe mane temanA ghera AvavA nimaMtraNa ApyuM hatuM. amadAvAdanA vADIlAla sArAbhAI hospiTala pAse elisabrija vistAramAM AvelA mAdalapura khAte AvelA te vakhatanA temanA nivAsasthAne ame pahoMcyA ke tarata ja daseka varSano eka tejasvI kizora sva. jIvarAma jozIlikhita miyAM phusakI'nI eka pustikA vAMcato hato te tarata ja Ubho thaIne doDyo ane zrI jayabhikhkhane gaLe beu hAtha daIne laTakI paDyo. e hRdayaMgama dRzya huM hasatAM hasatAM nirakhI rahyo hato. temAM e kizoranA pitRprema ane vAMcana pratye tenI rasarucinI saharSa mAnasika noMdha lIdhA sivAya huM rahI zakyo nahi. putranAM lakSaNa paNa pAraNAmAM ! te pachI temanI vidyArthI tarIkenI tejasvI kArakirdI 1965nA varSamAM samApta thayA pachI jIvananAM vividha kSetromAM jhaDapathI vikasatI jatI temanI pratibhA ane temAMthI niSpanna thatAM je suphaLa gujarAtane aviratapaNe prApta thatAM rahyAM che tenA nikaTavartI sAkSI thavAnuM sadbhAgya mane maLela che. adhyayana ane adhyApana e temanI managamatI mukhya pravRtti rahela che. amadAvAdanI labdhapratiSTha navagujarAta kaoNlejamAM 1965mAM gujarAtInA lekTararanA padathI prAraMbha thayelI temanI vidyAyAtrA temane 1983mAM gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavanamAM kheMcI lAvI ane tyAM temaNe kramazaH lekjharara, rIDara ane prAdhyApakanAM pada prApta karyA pachI teo te bhavananA gujarAtI vibhAganA vaDA tarIke nimAyA ane 2001nA varSamAM teo vidyAbhavananA adhyakSapade niyukta thayA. tyAre gujarAtanA mUrdhanya kavi ane jJAnapITha evorDanA vijetA sva. zrI umAzaMkara jozI ane khyAtanAma vivecaka sva. pro. anaMtarAya rAvaLa jevA samartha prAdhyApakonA anugAmI adhyakSa tarIke vidyAbhavananI ucca paraMparAne zobhe tevA adhyakSa yunivarsiTIne sAMpaDI rahyAno saMtoSa ucca zikSaNa sAthe nisabata dharAvatA gujarAtanA aneka suzikSitoe anubhavyo. 464 anuddhata puruSa Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daramyAna navagujarAta kaoNlejamAM temanuM adhyApanakArya karatAM karatAM "AnaMdaghana : eka adhyayana" e viSaya pasaMda karIne gujarAtanA jANItA vidvAna prAdhyApaka DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa taiyAra karIne temaNe gujarAta yunivarsiTInI pIeca.DI.nI padavI prApta karI eTaluM ja nahi paNa saMzodhananA kSetramAM satata kAryarata rahIne 'utkRSTa saMzodhana mATeno pratiSThita ke. jI. nAyaka suvarNacaMdraka be vakhata prApta karyo. eka ja caMdrakanA be vakhata vijetA banyAno anya koI vikrama gujarAta yunivarsiTInA itihAsamAM noMdhAyo nathI. adhyApana ane saMzodhananA kSetre kumArapALanI yazasvI sevAonI kadara rUpe gujarAta yunivarsiTInI gujarAtInI abhyAsa samitie potAnA adhyakSa tarIke temanI varaNI karI to vinayana vidyAzAkhAe paNa temane potAnA DIna tarIkenA sarvocca pade temanI varaNI karI. kaoNlejanA lekTarara-padathI mAMDIne anusnAtaka vidyAbhavananA adhyakSanA ane vidyAzAkhAnA DInanA pada sudhInI DaoN. kumArapALanI vidyAyAtrA atyaMta yazasvI rahI che e niHzaMka che. adhyayana-adhyApana ane saMzodhananI pravRttionI sAthesAthe Do. kumArapALa desAInI lekhanapravRtti paNa samAMtara cAlatI rahI che. mAtra 11 varSanI vaye bALakonA sAptAhika 'jhagamaga' mATe temaNe lakhela eka dezabhaktanI kAlpanika sAhasakathAthI prArabdha thayela temanI sAhityasAdhanA pacAsa varSathI paNa vadhu lAMbA samayapaTa para patharAyelI rahI che ane judA judA viSayo para aMdAje 100 karatAM paNa vadhu pustako gujarAtI sAhityanA itihAsamAM temanA nAme jamA thayela che. kumArapALane atyaMta priya tevI krikeTanI paribhASAmAM kahIe to sAhityajagatamAM temaNe sadI noMdhAvI che. temanI prAsAdika kalama bALasAhitya ane prauDhasAhitya uparAMta, jIvanacaritro, nibaMdho, navalikAo, vivecanalekho, dharma ane tattvajJAna paranA ciMtanalekho, ramatagamatanI samIkSAo, saMzodhanalekho, saMpAdano ityAdi aneka kSetromAM viharelI joI zakAya che. lekhaka kumArapALa ane patrakAra kumArapALane kadApi judA pADI zakAya tema nathI. gujarAtanA jANItA denika gujarAta samAcAramAM cheka 1952mAM temanA pitA zrI jayabhikhkhanI prAsAdika kalama vaDe prArabdha ITa ane imAratanI bhAre lokapriya nIvaDelI sAptAhika lekhamALA 1969mAM temanA duHkhada avasAna pachI gujarAta samAcAra'nA dRSTivaMta taMtrI zrI zAMtibhAI zAhanA AgrahathI kumArapALe paNa eTalI ja kSamatAthI cAlu rAkhI che. ardhI sadI karatAM paNa vadhu lAMbA samayapaTa para patharAyela A lekhamALA tenA viSayavaividhya mATe jeTalI jANItI che eTalI ja tenA mAMgalyapUrNa dRSTikoNa ane sAmAjika dRSTie tenA vidheyAtmaka abhigamane mATe jANItI che. itihAsa, purANa, dharma, tattvajJAna ane deza-videzanA sAhitya, lokakathA ke rojiMdA 465. kaMcanabhAI caM. parIkha Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamAMthI prasaMgocita ane coTadAra dRSTAMto, kadIka laMgokti ke kaTAkSa dvArA samAjane mATe zreyaskara nIvaDe tevA preraNAdAyaka vicAro ne kathAnako vAcakane haiye vasI jAya te rocaka zailImAM rajU thatI e lekhamALA patrakAratvanA kSetramAM apUrva kahI zakAya tevI ghaTanA che. 'ITa ane imArata' uparAMta gujarAta samAcAramAM 'AkAzanI oLakha', pArijAtano parisaMvAda, 'jhAkaLa banyuM motI' ane 'ramatanuM medAna e temanI cAra sAptAhika lekhamALAoe paNa vizALa vAcakavRMda UbhuM karela che e hakIkata suvidita che. sAhityanA kSetramAM kumArapALanuM atyaMta mahattvanuM pradAna dharma ane tattvajJAna ane vizeSa karIne jaina dharma ane jaina sAhityane AvarI le che. emanAM aMgrejI, hiMdI ane gujarAtI pustako ane pravacanoe kumArapALane mATe jaina dharma ane jene tattvajJAnanA eka adhikArI lekhaka tarIke AMtararASTrIya nakazAmAM sthAna aMke karI ApyuM che. eTaluM ja nahi, paraMtu jaina dharma ane tattvajJAnanA mukhya siddhAMto aMge paradezI prajAomAM zraddheya samaja ane jANakArI vadhAravAmAM agatyanI bhUmikA bhajavI che. ramatagamata ane vizeSa karIne krikeTanI ramata e paNa kumArapALanA rasa ane rucinuM kSetra rahela che. gujarAta samAcAramAM pragaTa thatI temanI ramatanuM medAna' nAmanI sAptAhika lekhamALAno ullekha to upara karavAmAM Avelo ja che. bhAratIya krikeTa' (gujarAtI uparAMta hiMdI, marAThI ane aMgrejImAM) krikeTanA vizvavikramo ane krikeTa ramatA zIkho' e prakAzano temaja aMdAje 300 uparAMta kAryakramo - jAhera vyAkhyAnoparisaMvAdo ane reDiyo-TI.vI. para prasArita thatA temanA vArtAlApo ane samIkSAo mATe paNa jarUrI samaya ane zakti phAjala pADI zake tenuM rahasya ramatagamatanA kSetre Do. kumArapALanA jIvaMta rasa ane rucimAM ja samAyeluM jaNAya che. lekhaka kumArapALa ane patrakAra kumArapALanA pArasasparzano lAbha gujarAtamAM ane gujarAtanI bahAra samAjanA utkarSa mATe umadA pradAna karI rahela sAhityanI, zikSaNanI, saMskRtinI, jaina dharma ane tattvajJAnanI aneka pratiSThita saMsthAone maLato rahyo che. temAM yunivarsiTI ane kaoNlejomAM vidyArthIonA vargo ane vartamAnapatronAM mAdhyamo uparAMta jAhera vyAkhyAnonA mAdhyamano viniyoga vyApaka dhoraNe karIne zikSaNa, saMskRti, sAhitya, dharma, tattvajJAna, ityAdi kSetromAM samAjanA vividha vargomAM lokazikSaNanuM kArya karavAnI kumArapALane sArI phAvaTa che. tenuM rahasya temanI bahuzrutatA, bhASAprabhutva ane rocaka vastRtvazaktimAM raheluM che ane temanI vidvattA, ciMtanazIlatA ane vAvaibhavanA lAbho levA mATe temane bhAratanI temaja paradezanI aneka khyAtanAma saMsthAo taraphathI nimaMtraNa maLatAM ja rahe che. A saMdarbhamAM jaina dharma, jene saMskRti ane jainadarzanane lagatI vyAkhyAnamALAo mATe temaNe je pacIseka jeTalA dezono 466 anuddhata puruSa Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravAsa kheDyo che temAM iMglenDa, yu.esa.e, keneDA, pUrva AphrikA, dakSiNa AphrikA, siMgApura, hoMgakoMga, malayeziyA, inDoneziyA vagereno samAveza thAya che. e jema vikramajanaka ghaTanA che tema chellAM 20 varSathI amerikAmAM prativarSa DaoN. kumArapALanAM vyAkhyAno yojavAmAM Ave che te paNa eka vikramajanaka ghaTanA che. DaoN. kumArapALa desAInA aneka mitro ane prazaMsakone e vAtano saMtoSa che ke temanI kadara karavAmAM sarakAra temaja samAje kANatA darzAvI nathI. tAjetaramAM ja bhArata sarakAra taraphathI temane padmazrI'nA ucca ilakAbathI sanmAnavAmAM AvyA che te ghaTanA suvidita che. te agAu paNa aMdAje paccIseka padako / puraskArothI temanuM sanmAna karavAmAM AveluM che. A evorDo uparAMta ane te sauthI vadhu adakero ane mahAmUlyavAna evaoNDa temane sva. prANalAlabhAI zAha ane suzrI sumitrAbahenanA saMskArI parivAra taraphathI varSa 1966mAM maLela che. teno khAsa ullekha karavo joIe. e evorDanuM zubha nAma che e. sI. pratimAbahena. sAcA arthamAM kumArapALanAM sahadharmacAriNI banIne gharasaMsAranI javAbadArIono saghaLo bojo temaNe hasate vadane temanA dAmpatyajIvananA prAraMbhakALathI ja atyaMta kSamatApUrvaka upADI laIne kumArapALane potAnI bahukSetrIya pravRttiomAM nizcita rIte vyasta rahevAnI mokaLAza pUrI pADela che. adhyApaka, lekhaka ane patrakAra tarIke kumArapALane maLela saphaLatA ane siddhinA yazamAM pratimAbahenanA zAnta sahayogano phALo ghaNo mahattvano rahela che. TUMkamAM kahIe to pratimAbahena kharA arthamAM desAI parivAranAM guNasuMdarI banI rahela che. mana ane hRdayanAM aneka guNalakSaNo; jevAM ke sAhityanA vAcana ane sarjanamAM UMcI rasavRtti, jIvanavyavahAramAM ucca prakAranI mUlyaniSThA temaja sAtvika khumArIno subhaga samanvaya, raheNIkaraNInI sAdAI ane vicAronI udAttatA, udAratA, karuNA, jIvadayA ityAdi guNalakSaNo temane temanA pitA jayabhikhkha pAsethI, to snehasabhara AtithyabhAvanA temanAM mAtA zrI jayAbahena taraphathI vArasAmAM maLela che. kumArapALanAM tamAma guNalakSaNomAM savizeSa noMdhapAtra guNalakSaNa e temanI apratima namratA che. zikSaNajagatamAM lekyaracanA pada parathI kramazaH rIDara, prophesara ane vidyAbhavananA adhyakSa temaja vidyAzAkhAnA DInanA sarvocca pada paranI temanI vikAsayAtrA, ekekathI caDhe tevI guNavattAvALAM ekaso karatAM paNa vadhu pustakonuM prakAzana ane sAhitya, saMskRti, patrakAratva, dharma ane tattvajJAna temaja ramatagamatanA kSetromAM tetrIsa jeTalAM bhAre pratiSThita gaNAtAM pradAno ! puraskAro ane evorDothI vibhUSita thayelA DaoN. kumArapALanI bauddhika ane Atmika samRddhinA rUpamAM sarakAra ane samAje temane navAjela hovA chatAM apratima namratA e temanA prasannamadhura 467 kaMcanabhAI caM. parIkha Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktitvanuM dhyAnA pAsuM rahyuM che - balka e samRddhi kramazaH jema jema vadhatI gaI che tema tema temanI lAkSaNika namratAnI mAtrA paNa niraMtara vadhatI ja rahI che. khare ja, mahAkavi kAlidAse yathArtha ja kahela che ke: bhavanti naJ: tarava: chAnomai. navAmbubhi: bhUri vilambijanA ghanAH / anuddhatAH sadpuruSAH samRddhibhiH svabhAveva zeSa: paropakAriNAm / / " (arthAt phaLo AvavAthI vRkSo nIcAM name che ane jaLa bharAyethI vAdaLo nIce Utare che, tema lokakalyANanA kAryamAM vyasta rahetA satparuSo namrAtinamra banI jatA hoya che.). - have TUMka samayamAM DaoN. kumArapALa gujarAta yunivarsiTImAMthI temanA adhyApana ane saMzodhana-mArgadarzananA kAryamAMthI nivRtta thavAnA che, tyAre sAhityasarjana ane vartamAnapatro, reDiyo-TIvI, vyAkhyAno ityAdi samUhamAdhyamo dvArA zikSaNa, saMskRti ane dharma tathA tattvajJAnanAM kSetromAM lokajAgRti mATe vadhu vyApaka ane saMgIna pradAna karavA mATe teo potAno vadhu samaya ane zakti phALavI zakaze e niHzaMka che. temanAM vizALa jJAna, anubhava, bahuzrutatA ane jIvanadRSTino lAbha levAnuM sarakAra temaja samAja paNa cUkaze nahi ema saheje apekSA rahe che. e mATe IzvaranA uttamottama AzIrvAda niraMtara varasyA kare tevI zubhecchAo sAthe DaoN. kumArapALa desAIne ApaNe kahIe ke : "zAntAnukUla pavanazca ziva prasthA: // 468 anuddhata puruSa Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajAsattAka parvanA divase bhArata sarakAra taraphathI DaoN. kumArapALa desAIne zikSaNa, sAhitya ane saMskRtine anulakSIne karelAM vidyAkAryo mATe padmazrI'no khitAba enAyata karavAmAM Avyo che. chellAM cALIseka varSathI teo dharma ane tattvajJAnaviSayaka sAhityanuM sarjana karatA rahyA che. temaNe caritra, saMzodhana-vivecana, anuvAda vagere vize saMkhyAbaMdha graMtho lakhyA che. temanAM pustakone kendra sarakAranAM ane gujarAta sarakAranAM pAritoSiko prApta thayAM che. hAla teo gujarAta yunivarsiTInA bhASA-sAhityabhavananA adhyakSa, gujarAtI vibhAganA adhyakSa ane ArTsa phekalTInA DIna tarIke sevAo ApI rahyA che. patrakAratvakSetre paNa temanuM pradAna viziSTa che. dainikomAM paNa temanI kaoNlamo Ave che. patrakAratvanI tAttvika carcA karatAM pustako paNa temaNe ApyAM che. bhAratIya saMskRti ane jainadarzana emanA adhyApananA khAsa viSayo che. A vize teo avAranavAra videzomAM vyAkhyAno Ape vidyAnnurAgI vidyArthI ane saMniSTha zikSaka ramaNalAla jozI zrI kumArapALa desAI sva. jayabhikhkhanA suputra che. vidyArthI tarIke temanI jJAnapipAsA ajoDa hatI. gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavanamAM huM adhyApaka hato - tyAre e vidyArthI hatA. vidyArthI tarIke temanI niSThAno mane jAtaanubhava che. temanI vinamratA paNa ajoDa hatI. 1965mAM ema.e.nI parIkSA temaNe UMcA bIjA vargamAM pAsa karI. ema.e. 469 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA pachI te navagujarAta kaoNlejamAM gujarAtInA vyAkhyAtA tarIke joDAyA. 1982 sudhI tyAM rahyA. navagujarAta kaoNlejamAM hatA tyAre malTikorsa insTiTyUTanA jaoNinTa DAyarekTara tarIke paNa kAma karatA. patrakAratvakSetre paNa temaNe A samayamAM kAma karyuM. mane maLelI mAhitInA AdhAre kahI zakuM. ke teo vidyArthIvatsala adhyApaka che. temanI vidyAnI laganI eTalI badhI che ke temaNe madhyakAlIna sAhitya ane jainadarzana upara ghaNAM pustako lakhyAM che. yuropanA jaina samAjamAM aMgrejI, hindI ane gujarAtImAM pragaTa thatA traimAsika 'dha jaina'nA te eka salAhakAra che. temaNe potAnA sadgata pitAnI smRtimAM jayabhikhkhu sAhitya TrasTanI sthApanA karI che ane enA upakrame jayabhikhkhu smRti vyAkhyAna, anya vyAkhyAnazreNI ane prakAzana-pravRtti cAle che. gujarAtanA saMskArajIvanane ghaDavAmAM DaoN. kumArapALa desAIno phALo mahattvano che. aneka pravRttiomAM rokAyelA hovA chatAM DaoN. kumArapALa desAI adhyApanakAryane agrimatA Ape che. temanA mArgadarzana nIce pIeca.DI.nuM saMzodhanakArya karatA vidyArthIo temanI vighAkalApriyatAnAM manabhara vakhANa karatA jaNAya che. eka adhyApaka tarIke zrI kumArapALa jevA vidyArthIonI prAptine huM prabhuno anugraha mAnuM chuM. zrI kumArapALa desAInuM adhyApanakArya atyAre cAlu che. mane zraddhA che ke eka navI peDhIne taiyAra karavAnuM temanuM vidyAkArya sadaiva smaraNIya raheze. AvA sAttvika sArasvatane aneka mAna-sanmAna maLyAM che. emanuM jIvanakArya ApaNI UgatI peDhIne preraNAdAyaka nIvaDaze. 470 vidyAnurAgI vidyArthI ane saMniSTha zikSaka Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , na manuM vataM madhura, sita madhura che evA kumArapALabhAI vize thoDuM lakhatAM AnaMda anubhavuM ddai maghuram hasataM maghuram jyAre suvarNapadako, evaoNrDa vagerenI paraMparA emane vize sarjAI tyAre meM tyAre meM evuM kahyuM hatuM ke, kumArabhAI, have to A badhAnI 108 maNakAnI mALA thaI gaI. have to padma evorDa laI Ava, tyAre ja mane AnaMda thaze." sAcA hRdayathI bolAyelA A zabdo vize to vAraM sarvoDanuyAvati' jevuM ja thayuM. Aje kumArabhAIne padmazrI'nI prApti thaI che, jemane vizvAsa che, "bhArataratna evorDa sAthe ja parisamApta thaze. Early sixtiesmAM eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM amAro paricaya thayelo je Aja sudhI cAle che. te vakhate cha mAsika, prilima vagere parIkSaNa daramyAna varga-nirIkSaka tarIke AMTA mAratAM temanI uttaravahImAM vedAntadarzana vize teo je lakhatA tenA upara najara paDatI. tyArathI AraMbhAyelI temanI vidyAyAtrAe Aje temane jena-darzananA marmajJa vaktA tarIke sthApita karyA che. gujarAtI, hiMdI vagere bhASAomAM bhAgavatajI, bhagavadgItA, upaniSado vagere upara vyAkhyAna ApIne akaLAvI mUkanArA aneka paMDita anyamanA 'ne baradAsta karavAnI, ignore karavAnI phAvaTa to ame keLavI lIdhI che paNa kumArabhAI judI meTalano ghaDelo che. tenAM jainadarzana aMgenAM vyAkhyAno kyAreka sAMbhaLavA-vAMcavAnA tapasavI nadI 471 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMgo AvyA che. te uparathI eTaluM to nakkI ke kumArabhAI eka sAcA tattvaciMtaka tarIke UbharI rahyA che. sAhityasarjana, saMzodhana, patrakAratva, samAjakalyANanI pravRttio - temanA bahumukhI vyaktitvanAM keTalAM pAsAM pratye ahobhAva darzAvuM? teo "AnandaghananA adhyetA, ame 'AnandavardhananA. eTale "mAnaH manasi tapatAM pratiSThAma' locana, abhinavagupta) - "sadA sarvadA Ananda, manamAM pratiSThA pAmo, temanAM kAryo avalokIne, temanA samita vadanane nirakhIne, ane temanI kIrti sAMbhaLIne - evI zubhecchA pAThavuM chuM. AcArya hemacandranA praziSya nATyadarpaNakAra rAmacandra prabandhazatakartA kahevAtA. kumArabhAI paNa prabaMdhazatakartA bane tevI Izvarane prArthanA. eka zuddha sArasvata tarIke temanuM tapa vadhatuM rahe ane svAsthapUrNa ane sArthaka evuM so sAlanuM temanuM AyuSya thAya, temano vidyA saMskAravAraso temanA kuTuMbamAM ane ApaNA gujarAtI samAjamAM supratiSThita ane ciravardhamAna bane tevI zubhecchA ane AzIrvAda sAthe viramIza." zivAmbe patthAnaH santa ! 412 vadanaM madhurama, hasitaM madhurama Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mkhazikha sajjanatA amArapALa desAIno mane parokSa paricaya varSothI. aparokSa paricaya emanI vRttapatronI vividha kaTAromAMnA emanA vicAraanubhavapiMDamAMthI mArA cittamAM kaMDArAyeluM emanuM sujanatAnI suvAsa prasAratuM vyaktitva. mArA cittamAMnI A chApane daDhAvI emanA pratyakSa paricaye. emanI sAtheno mAro pratyakSa paricaya thayo 1980nA julAI ke oNgasTa mAsamAM. A pratyakSa paricayanuM nimitta duHkhada hatuM. tyAre tAjetaramAM ja "kumAra'nA taMtrI bacubhAI rAvatanuM nidhana thayeluM. temanA vize kumArapALa desAI IMTa ane imArata' nAmanI potAnI kaTAramAM zraddhAMjali rUpe kaMIka lakhavA mAgatA hatA. e lekhanI pUrvataiyArI karavA, sadgata bacubhAI rAvata vize vadhu jANakArI meLavavA temaNe mArI sAthe mArA nivAsasthAne eka beThaka karI. joke te dhArata to sadgata bacubhAI rAvata vizenAM anya lakhANomAMthI upayogI sAmagrI meLavI zakyA hota, paNa emane bacubhAI vizenI vadhu aMgata jANakArI ane emanA vyaktitvanI khAsiyato upalabdha thAya te mATe temaNe uparokta beThaka yojI hatI. A dRSTAMta huM eTalA mATe ApI rahyo chuM ke kumArapALa desAI e mAtra kahevA pUratA patrakAra ke lekhaka nathI. jenA vize lakhavuM hoya tenA vize cokasAIpUrvakanI mAhitI meLavavAnI khAMkhatamAM emanAmAMnA niSThAvAna patrakArano paricaya thAya che. Ama, huM kahI zakuM ke dhIru parIkha 473 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAI kumArapALa desAI patrakAritva nimitte paNa je je lakhANo kare che temAM temanI nisabata achatI rahetI nathI. kyAreya ane kyAMya lekhaka tarIkeno bhAra laIne pharatA hoya evuM mane tyAreya ane tyAMya lAgyuM nahotuM temaja Aje paNa lAgatuM nathI. je kaMI sahajatayA ane sanniSThAthI lakhAya te prajA samakSa namratApUrvaka mUkavuM te temanA lekhaka vyaktitvanI eka mudrA che. A mAro emanI sAtheno prathama pratyakSa paricaya ane e paricaye mArA citta para aMkAyelI A emanI mudrA ! A prathama pratyakSa paricaya pachI e paricaya pragADha banyo jyAre kumArapALa desAI lagabhaga 1982-83mAM gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhitya bhavanamAM gujarAtI vibhAgamAM teo adhyApaka tarIke joDAyA tyAre mane khabara nathI ke kayA kheMcANe ame arasaparasa taratamAM ja nikaTa AvI gayA ! bapore risesamAM ke jyAre paNa divasa daramiyAna avakAza maLe tyAre ame maLyA vagara rahIe ja nahIM. ane jyAre jyAre jeTalI jeTalI vAra ame maLIe tyAre tyAre ane teTalI teTalI vAra sAthe cA pIvAnuM baMdhANa. A baMdhANa mane smare che tyAM sudhI meM ja pADyuM haze. Ama, amAro saMbaMdha eka sahakAryakara tarIke nahIM, balka maitrImAM pariNata thayo. A maitrI evI jAmI ke huM gujarAtI vibhAgamAMthI nivRtta thayo to paNa aghapi paryata temAM oTa AvI nathI. AnuM vadhu zreya kadAca kumArapALane phALe jAya che. haju paNa teo avAranavAra Teliphona karI pelA maitrInA choDane sukAvA detA nathI. amArI A maitrIe emanA vyaktitvanI je kAyamI chApa mArA para mUkI che te kaMIka AvI che : "kumArapALa desAI eTale satata karmayogI vyavahAradakSa puruSa. lekhana uparAMtanI aneka saMskArakSetrIya pravRttiomAM te sadA pravRtta. sevAparAyaNatA jevo zabda emane pasaMda nahIM paDe evuM vinamra emanuM vyaktitva kyAMya kazuM karyAno dekhADo nahIM, bUmabarADA nahIM. emanI vyavahAradakSatAnI pAchaLa kuTilatA nahIM, babbe hRdayanI kumAza kAma kare che. jyAre maLo tyAre haLavA smita sAthe AvakAra, kyAreya pravRttino bhAra emanA caherA para vartAya nahIM. je kAMI kare te svAbhAvika hRdayadharma gaNIne, pachI te zikSaNajagatanI pravRtti hoya, sAhityajagatanI pravRtti hoya, sAMskRtika ke sAmAjika pravRtti hoya. bIjA para chavAI javAnI kyAMya vRtti nahIM, balake potAnA snehAdarathI anyane vaza karI levAnI emanI kaLA emane ajAtazatramAM khapAve tevI che. AthI atizayokti alaMkAra vAparIne huM kahI zakuM ke "kumArapALa eTale maitrIno madhapUDo." emanI kAma karavAnI ane kAma levAnI paddhati premapradhAna sApa mare nahIM ane lAThI bhAMge nahIM tevI "ahiMsaka emanI jinaprabodhI kAryapraNAlI. emane maLelAM vividha mAnacAMdo emanI kartavyaniSThA, kSetrapAraMgatatA ane karmazIlatAnAM paripAkarUpa che. emano cAhakavarga dezamAM ane videzamAM ati bahoLo che. A ati bahoLo eTale nakhazikha sajanatA Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAttvika IrSA Ave eTalo bahoLo. ane A badhuM kaMI ema ne ema banatuM nathI. emanI A vyaktitva-mAdhurIno A lakhanArane jeTalo paricaya che teTalo emanA saMsargamAM AvanAra sone thayo haze. dropadIe bharasabhAmAM jenI lAja lUMTAI tyAre mUka rahelA yudhiSThirane 'amarSazUnya' kahyA hatA. alabatta, yudhiSThiranI vedanA ochI nahotI. paNa ene amarSamAM DhALavAnuM e zIkhyA ja nahotA. to AvI kSaNoe paNa meM kumArapALane "amarpazUnya' joyA che. krodha kadAca emanA rasavizvanI bahArano zabda-bhAva che. zAnta ane svastha citte badhI ja paristhitimAM vyavahAra dAkhavavAnI kAbeliyata emanI pAsethI zIkhavA jevI che. avAjamAM kyAMya tArasvara nahIM, vyavahAramAM kyAMya kaTutA nahIM. zikSaka tarIke paNa emanI tAsa pUrvenI taiyArIomAM meM emane otaprota joyA che. vargamAM taiyArI vagara e bhAgye ja gayA hoya. emanI madhyakAlIna ane arvAcIna sAhityopAsanAnAM mIThAM phaLa emanAM aneka vidyArthIoe cAkhyAM haze. kyAMya kazI gUMca hoya to pUchIne spaSTatA meLavavAmAM paNa emanI zikSaka tarIkenI sabhAnatA anubhavavA maLe. je bahu pAmI gayAno bhAra laIne ghUme che te kadI kazuM pAmI zakato nathI. kumArapALane meM satata ane sadAya khullA mananA vinamra vyakti tarIke anubhavyA che. gujarAtI vibhAgamAM ame sAthe hatA tyAre game tyAre avakAza yunivarsiTInA kampAunDamAM vRkSa nIce cAnI lArIe cA pIvA ane ToLaTappA karavA besI jatA. A amArI anDara dha grInavuDa TI klaba hatI. A badhuM lakhuM chuM tyAre koI vAcakane ema paNa thavA saMbhava che ke A to narI prazasti ja prazasti che. bhale, to tema thAo. paNa tema thAya to paNa mAnI levuM e eka adanA mitre enA sanmitrane ApeluM A prazastipatra che. 475 dhIru parIkha Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garavI gujarAtanuM mahAmUluM ghareNuM nAnapaNathI vAMcanazokhane kAraNe keTalAka lekhako khUba pasaMda paDatA ane temanI vArtA, lekho, bALavArtAo, jIvanaupayogI sAhitya, jIvanacaritra ke pachI denikapatramAM AvatI kaoNlama vAMcya vagara rahI zakAya nahIM. mArA AvA priya lekhaka hatA DaoN. kumArapALa desAI. pahelAM emano lekhanaparicaya thayo, tyArapachI aneka vakhata abhyAsakALa daramiyAna aneka vAra pratyakSa rIte temane maLavAnuM banyuM. nAnapaNathI Aja sudhInI vAMcanayAtrAmAM jemane satata sAthe rAkhyA che tevA DaoN. kumArapALa desAI samagra gujarAtanuM gaurava gaNI zakAya. DaoN. kumArapALa desAI saurASTranA hovAthI temane maLelAM mAna-sanmAnathI mane vizeSa gauravanI lAgaNI thAya te svAbhAvika che. sAhityanA vidyArthI tarIke ane pachI sAhityanA zikSaka tarIke ghaNI vakhata mArI zALAmAMthI navarAzanA samaye kumArapALabhAIne navagujarAta kolejamAM maLavA jato. temano Rju svabhAva, samajAvavAnI laDhaNa ane nirAbhimAnIpaNuM tyArathI ja mane sparzI gayelAM. temanI gujarAta samAcAranI kaoNlama hoya ke pachI anya prakAzano e satata jIvanamAM kaMIka karavAnI Urdhva preraNA ApatAM hoya che. vividha kSetrane dhyAnamAM rAkhIne temaNe lakhelAM lekho ane pustakoe aneka yuvAnone mArgadarzana pUruM pADyuM che to aneka sAhityarasikone paNa khUba samRddha vAMcana temaNe pIrasyuM che. aneka yuvAnonA jIvanaghaDataramAM teo mArgadarzaka banyA che. 476 bhImajIbhAI nAkarANI. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. kumArapALa desAI uttama lekhakanI sAthe mArmika vivecaka che. sAhityanI sAthe-sAthe krikeTamAM paNa sAruM prabhutva dharAve che. temanAM pustako yuvAnothI mAMDIne vRddho sudhI badhAne upayogI banyAM che, tenuM kAraNa e che ke temanAmAM je vicAro che te temanA lekhanamAM Ave che. temanI bhASA vAMcavAmAM prabhAvazALI ane samajavAmAM sugama che. vyaktinA jIvanamAM hatAzA ke nirAzA hoya ane jIvanamAM pragati sAdhavAnI tamannA hoya ane bALakone je saMgharSa karavo paDe te emanA pustaka "nAnI uMmara ane moTuM kAmamAM sArI rIte jovA maLe che. DaoN. kumArapALa desAInuM nAma Aje dezabharamAM jANItuM che, kAraNa ke teo nAnA bALaka sAthe bALaka, yuvAno sAthe mitra ane vaDIlo ke vRddho sAthe Adarza bhAve dUdhamAM sAkaranI jema bhaLI jAya che. eTaluM ja nahIM, je vyakti jIvanamAM AgaLa vadhI zake tema che teone skolarazIpa ApIne Arthika rIte protsAhana paNa pUruM pADe che. ATalI vidvattA varelI hovA chatAM DaoN. kumArapALa desAIne abhimAna sparzI zakyuM nathI. sadAya temano premALa ane hasamukho cahero jANe ke loko mATe ja temanuM jIvana sarjAyuM hoya tevo lAge che. DaoN. kumArapALa desAI loko mATe kaMIka navuM karavAnuM vicAratA hoya che. temanuM Adarza vyaktitva, temanI sAdAI sahune game che. Ajeya DaoN. kumArapALa desAI "gujarAta samAcAramAM "IMTa ane imArata', jhAkaLa banyuM motI', pArijAtano parisaMvAda jevI kaoNlamo niyamita lakhe che. temanA eka pustaka "apaMganAM ojasa'nuM breila lipimAM ane hiMdImAM rUpAMtara paNa thayuM che. chelle ApaNe eTaluM to cokkasa paNe kahI zakIe ke DaoN. kumArapALa desAI jIvanamAM uttarottara pragati karatA rahe ane temanuM Adarza vyaktitva ApaNane saune preraNArUpa banI rahe te ja abhyarthanA. saMkSiptamAM kahuM to DaoN. kumArapALa desAI samagra rASTranuM gaurava che, paraMtu mane te garavI gujarAtanuM mahAmUluM ghareNuM lAgyA che. temanA vicAronAM vAvetara haju vadhu ne vadhu samRddha banI UgI nIkaLe tevI zubhakAmanAo. 471 bhImajIbhAI nAkarANI Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTa bhinna... jalabhinna etihAsika nAma dharAvatA padmazrI kumArapALa desAI koI vItI gayelI ghaTanA ke vyakti nathI. e keTalA pravRttimaya che enI jANa emanA saMparkamAM AvelA lokone to che ja - paNa je mAtra nAmathI oLakhatA haze emane paNa Acho-pAtaLo khyAla to haze ja. A e mANasa che jenuM vyaktitva na mAnI zakAya evA cheDAone aDe che. Ama e sAhityanA kahevAya - paNa eka bAju e jaina dharma sAthe saMkaLAyelA samUhomAM pravacana kare che; paNa A vAta na bhUlavI joIe ke e jenadarzananA jANakAra vidvAna che.) to bIjI bAju AbAlavRddha, nirakSara ke sAkSarane paNa priya evI ramata krikeTanA niSNAta paNa gaNAya che. emaNe bALako mATe paNa lakhyuM che, vRddho vize paNa lakhyuM che - strIo saMbaMdhI lakhANa paNa karyA che. sAhityanAM pustako to kharAM ja: pAchuM gujarAtI aMgrejI ane hindI bhASAmAM lakhyuM che. kharA arthamAM vizvakozIya' - vaividhyasabhara - lekhana emaNe karyuM che. emanI joDe mAro AraMbhika paricaya eka sahakarmacArI tarIkeno hato. ane have jyAre teo, bhASAsAhityabhavananA nirdezaka thayA che tyAre byurokreTika keDara pramANe teo amArA 'boss' kahevAya !! Ama jovA jAo to A rAhatanI bAbata che ke amAre tyAM adhyApakomAM AvuM kaMI hotuM nathI. paNa jo ghaDIbhara mAnI laIe (pelI byurokreTika kaMDara pramANe) to huM kahIza jema amane vaMja nA agaDe 478 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA baoNsa maLyA (phaLyA) ema badhAne maLe (phaLe)'. AnA mATe satyanArAyaNanI kathA karavAnI jarU2 nathI. jo adhyApakamitro paraspara saMgharSa karIne eTalA badahAla thaI jAya to pachI jyAM sudhI itihAsanAM pAnAMmAMthI koI kumArapALa na Ave tyAM sudhI emano uddhAra trivAra zakya nathI. bhASAbhavananA DirekTara ane ArTsa phaeNkalTImAM DIna thayA pachI aneka kAraNosara emane vAraMvAra maLavAnuM thayuM. jema jema huM emanA paricayamAM AvatI to emanA svabhAvano mane paricaya thayo. ahIM kumArapALabhAInI be-traNa khAsiyato vize mAre cokkasa lAgaNI ane AdarathI ullekha karavo joIe. Aje ApaNe evA samayamAM jIvI rahyA che jemAM kahevAtA moTA mANaso ane lekhako paNa lokone ekabIjAthI chUTA pADavAnI, toDavAnI pravRttimAM rata hoya che tyAre kumArapALabhAI joDavAnI koziza kare che. teo saMgharSamAM nahIM paNa saMvAdamAM mAne che. Ajano ApaNo samaya saMdeha ane avizvAsano che. kahevAtA moTA loko ane AtmIyajana para paNa vizvAsa rAkhavo zakya nathI rahyuM tyAre kumArapALabhAI, jyAM sudhI zakya hoya, bIjAne madadarUpa thavA prayatnazIla hoya che. sAhitya ane adhyApana jagata sAthe saMkaLAyelA lokone madadarUpa thavuM eka prakAranI prophezanala nIDa paNa gaNI zakAya. paNa sAmAnya mANasane madadarUpa thavuM moTI vAta gaNAya. 'mAtRvacana'nuM pAlana karIne kumArapALabhAIe asaMkhya lokonI madada karI che - A bAbata noMdhapAtra che. sAmAnya rIte e tamArI sAthe sahamata thaI jAya, paNa utAvaLamAM kaMI paNa 'kamiTa' na kare - pachI e emanAM rAjanaitika valaNo hoya ke anya koI bAbata. 'hA e hA' pADavAnI emane Teva nathI. bhASA ane alaMkArano kasaba hAthavago hovA chatAM emanA upayogamAM viveka dAkhavavo jema eka siddha kavinuM lakSaNa che ema potAnA hAthamAM sattA hovA chatAM kyAre eno upayoga na ka2vo, bIjAnuM ahita karavA mATe to nahIM ja - ane tyAre vizeSa, jyAre tame emane na gamatuM karyuM hoya - eka virala ghaTanA che. mANasa sattA upara hoya ane potAnA pakSamAM teno upayoga kare A bAbatamAM tyAM sudhI vAMdho na hoI zake jyAM sudhI bIjAnuM ahita na thaI jatuM hoya. AjanA samayamAM A bAbatanuM dhyAna rAkhavuM moTI bAbata che. ane kumArapALabhAImAM A khAsiyata che. - - mArI dRSTie emanA vyaktitvanuM uttamamAM uttama pAsuM che - bIjAnI svataMtratA jALavI rAkhavI. chappana varSanA ApaNA lokataMtramAM jyAre svataMtratAnA nAme sarvatra bIjAne bhUMsI nAkhavAnI, itihAsanAM pAnAMo phADI ke bALI nAkhavAnI pravRtti cAlI rahI che, kAvatrAMo racAya che, tyAre bIjAnI 'spesa' jhUMTavI na levI, eTaluM ja nahIM paNa bIjA mATe 'spesa' UbhI 479 raMjanA aragaDe Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI taka karI ApavAnI koziza kumArapALabhAI kare che. e bhASAbhavanano ud vibhAga hoya, prAkRta vibhAga hoya ke liMgvisTika vibhAga hoya. je vibhAga mAinara vibhAga tarIke oLakhAtA hoya, emanI spesa vadhAravAnuM kAma emaNe karyuM che. je parigha para che emane kendra tarapha lAvavAnuM kAma - Ane huM emanI pragatizIlatA gaNuM chuM. ghaNA loko evA hoya che je lAMbe gALe potAnuM nukasAna karIne paNa bIjAnuM nukasAna kare che. paNa kumArapALabhAI evA nathI. bane tyAM sudhI saMgharSanI sthiti UbhI na thavA de- kemake emane khabara che ke saMgharSathI vikAsa rUMdhAto hoya che, ane emAM koInuM paNa bhaluM nathI thatuM - A eka zANA vaNikano svabhAva hoI zake. ane janmajAta maLelA A svabhAvathI jo anekonuM hita sadhAtuM hoya - to ethI uttama zuM ! kumArapALa ijha a mena opha sTAila enDa DIsansI' - A vAtanI kharAI emano DirekTarsa rUma karI Ape. A sTAila jALavavA mATe, A DIsansI barakarAra rAkhavA mATe e gAMThanA paisA paNa kharace. vibhAgAdhyakSonI miTiMga kare to acUka AisakrIma khavaDAve - athavA cA to hoya ja. A vAtano ullekha kadAca vicitra lAge. paNa Aje jyAre pArake pohaLA ne dhanabAI dhoLAnI mAphaka sarakAra ke saMsthAnA paise tAgaDadhinnA karatA ApaNe badhA gAMThanI eka pAI nathI kharacatA yunivarsiTI taraphathI jyAre AvA kharcA mATe koI paNa prakAranI jogavAI na hoya tyAre gAMThanA paisA kharacIne AvI miTiMga keTalA kare che? tame kahezo kumArapALabhAI pAse paisAnI kyAM achata che? paNa kharacavA mATe Avo svabhAva joIene? tame kahezo ke A huM nahIM emane khavaDAvelo AisakrIma bole che - ane eTale ja huM emanAM vakhANa karuM chuM. paNa evuM nathI. jarUra paDye e bIjA mATe samaya paNa kharace che. jo samaya kharacavAthI paNa bIjAnuM kAma thaI zakatuM hoya, to e kyAreya pIchehaTha na kare. mANasanA vyaktitvanAM anekavidha pAsAMo hoya che. kumArapALabhAInA vyaktitvanAM sArAM ane UjaLAM pAsAMono mane paricaya che. mane khAtarI che ke bhASAbhavananA aneka adhyApakono Avo anubhava haze. ghaNA loko pAse kAtara hoya che. moko maLe ke tarata eno upayoga kare. tamArI DijhAina emane mAphaka na Ave ke tarata kha. tame emanI dhAraNA karatA moTA mApanA nIkaLo athavA thaI jAo ke khakha- tamane mApamAM lAvavAnI koziza kare, tame badhA karatA judA dekhAo to e tamane gaNaveza banAvI de. bIjA thoDAka loko evA hoya che jANe soya-dorA. A taMtramAM jo koIe tamArA vikAsamAM 480 ghaTa bhinna... jala bhinna Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAMco pADI dIdho hoya to e sIvI Ape che - jhINA ane saphAIdAra TAMkAthI - je agara dekhAya to paNa khUce nahIM. jema mArA potAnA vibhAganA khAMcA have kheMcatA nathI. kamanasIbe ApaNe tyAM khIlI jevA loko vadhAre che, soya-dorA jevA ochA che. mArI jema bhASAbhavananA bIjA vibhAgone paNa cokkasa evuM lAgatuM haze ke kumArapALabhAI amArA che. dareka vibhAganA dareka adhyApakanI khasiyata e jANe che - eTale ja jyAM doro bharavAno hoya tyAM doro bhare ane jyAM jarUra na hoya tyAM soya paNa na aDADe. mArA vibhAganuM kAma saraLatAthI thAya tenI kALajI kumArapALabhAIe satata karI che. koI samasyA UbhI thAya to e vibhAganA movaDInI jema ukelavAno prayAsa kare - 'tame jANo ne tamAro vibhAga jANe ema kahI javAbadArImAMthI hAtha khaMkherI nathI letA. vibhAganA badhA ja kAryakramomAM acUka hAjara rahe. huM ghaNI vAra hasatAM-hasatAM kahyuM ke kumArapALabhAI hiMdI vibhAgamAM che. koI paNa saMsthAnA vaDA skaoNlara hoya, umadA mANasa hoya, e bahu ja jarUrI che - paNa jo e sArA vahIvaTadAra na hoya, to saMsthAne eno lAbha nathI thato. kumArapALabhAI sArA vahIvaTadAra to che ja ane sAthe sAthe bahu ja zAlIna che. vahIvaTamAM asuMdaratA emane khapatI nathI ane kadAca eTale ja emanA AvyA pachI TheraThera bhAMgelI imAratanA DhagalA thayA pachI paNa paricito ane abhyAgato A vAtanI noMdha letA thayA ke bhASAbhavana have ghaNuM badalAI gayuM che. AvavuM game evuM! ghaNuM badhuM jALavIne ane ghaNuM badhuM choDIne eka sArA vahIvaTadAra banI zakAya - A vAta emanI kAryapaddhati joIne cokkasa samajAya che. koI paNa moTI saMsthA mATe yogya - evA anubhavI ane kAryakSama DirekaTara tarIke kumArapALabhAIe potAnI eka jagyA banAvI che, evuM cokkasa kahI zakAya. 481 raMjanA aragaDe Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUThI UMcerA 'mAnavI sane 1977nI eka DhaLatI sAMja. Ameya saurASTranI sAMja ramaNIya ane manohara hoya che. AvI AphlAdaka sAMje DaoN. kumArapALa desAInuM Agamana thAnagaDhamAM thavAnuM che te vAta sAMbhaLIne lokomAM eka anero utsAha sAgarataraMganI jema phelAI gayo. mArA mAmAzrI DaoN. umedasiMhajI rANA gAmanA agraNI ane koMgresa pakSanA movaDI hatA. Do. kumArapALa desAI temanA parama mitranA putra, eka jANItA sAhityakAra, vidvAna ane samIkSaka hoIne temaNe DaoN. desAIne haste huM pIeca.DI. thaI, te nimitte sanmAna samAraMbhanuM Ayojana karyuM hatuM. gAmalokonA AkarSaNanA kendra te vakhate DaoN. desAI ja hatA. tyAre teo navayuvAna chatAM paNa saujanyamUrti, vidvAna chatAM paNa sAdagIvALA, gaMbhIra ane vinamratAyukta hovAthI loko temanA ane temanA pravacanathI ghaNA ja prabhAvita thayA hatA. teo gujarAta samAcAramAM IMTa ane imArata' prastuta karatA ane ghaNuM badhuM sAhitya pIrasIne temaNe janatAnA hRdayamAM potAnuM sthAna jamAvyuM hatuM. mArA pitAzrI thAnagaDha vAsuki maMdiranA mahaMtazrI tarIke ja oLakhAtA. temanI pratiSThA ghaNI eTale temaNe paNa lokalADIlA jayabhikhkhanA putra DaoN. kumArapALane ghaNA prema ane AdarathI sanmAnita karyA. "vAsuki maMDaLa taraphathI DaoN. desAInuM adakeruM sanmAna karAyuM ne teoe mAruM, thAnagaDhamAM prathama pIeca.DI.nI DigrI kriSnA govAmI 482 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta thavAne kAraNe, sanmAna karyuM. Ama to sAMja jANe ke eka "smaraNanI sAMja banI gaI. te vakhate DaoN. kumArapALa desAI emanA prabhAvI vyaktitvathI potAnI AgavI oLakha ApI gayA - eka vidvattAnI, sAhityakAranI ane eka mUThI UMcerA mAnavInI. pachI takhato palaTAya che. ghaNAM varSonA aMtarAla pachI eTale ke sana 1993-94mAM huM gujarAta yunivarsiTImAM hindI vibhAgamAM adhyApikA tarIke joDAuM chuM. DaoN. kumArapALa desAI gujarAtI vibhAgamAM rIDara tarIke kAma karI rahyA hatA. gujarAtI vibhAga ghaNo samRddha ane ghaNo bahoLo sTApha chatAM Do. desAInA vyaktitvathI kaMIka aneruM ja lAge. mane lAgyuM ke thAnagaDhamAM maLelA te DaoN. desAI ane AjanA DaoN. desAImAM kAMI pharaka nathI. vyaktitva enuM e ja. e ja ojasa, smita, gaMbhIratA, sAlasatA, sAdagI, saumyatA. paraMtu emanuM vidvatva jANe hajAro-lAkho koso vaTAvIne dUra dUra AgaLa ne AgaLa uddAma vege, dUra-dezAvara ne tethI paNa dUra ne sudUra AgaLa vadhI rahyuM che. emanAM pravacanono vyApa eTalo badho prabhAvaka che ke bhAratamAM to ThIka, videzIo temane ane temanA pravacanane jhaMkhI rahyA che. khabara nathI paNa pravacanamAM evo jAdu che ke muralI jema manuSyane maMtramugdha karI de che tema emanAM pravacanomAM paNa eTalo prabhAva che. vastRtva kalAnI sAthe sAthe kalamano kasaba paNa ajabagajabano che. temanA sAhityane samaMdara sAthe sarakhAvIe to atizayokti nahIM gaNAya. lekhaka ane sAhityakAra tarIke suprasiddha DaoN. desAI sarvaprathama to uccakoTinA manuSya tarIkenA uttama dAvedAra che. kahevata che ne ke manuSya bIjuM badhuM banavA karatAM pahelAM manuSya banavuM paDe. AvA uccakoTinA mAnava ane mAnavatAyukta temanuM vartana jotAM ApaNane temanI samakSa namI paDavAnuM ja mana thAya. temanA AcaraNanI vinamratA, nirAbhimAna ane tethI paNa AgaLa kahIe to dareka manuSya pratyeno temano samabhAva emane judA ja mAnavI tarIke upasAve che. saMta kabIranI jema kathanI ane karanInI ekatA e DaoN. desAIno sahaja siddhAMta lAge che. sAmAnya manuSya ke paTAvALA hoya, darekanI sAthe teoe saMmAnayukta AcaraNa ja rAkhyuM che. bhASAsAhityabhavanamAM pahelethI ja darekanA manamAM teozrInuM ucca saMmAnayukta sthAna rahyuM che. sana 2000-2001mAM bhASa-sAhityabhavananA adhyakSa tarIke DaoN. desAInI nimaNuka thayA bAda to jANe ke vRkSa para phaLa AvyethI DALIo jhUkI paDe tema teozrI dareka pratye potAnAM prema, sadbhAva ane vAtsalyano ahesAsa ja karAvatA rahyA che. darekanA aMgata praznonA nikAla, saMgharSa ke samasyAnuM nirAkaraNa karI madadarUpa thavuM. ane eTale sudhI ke darekanI cembaramAM jaI khabaraaMtara pUchavAM ane e paNa eTalI ja sAhajikatA ane sauhArdapUrvaka ke sAmI vyakti teonA guNathI 483 kismAgosvAmI Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mINa jema Ardra banIne ogaLI jAya. AvA guNonA bhaMDAra samA DaoN. kumArapALa desAInA vyaktitvathI koI paNa vyakti prabhAvita thaI jAya temAM koI AzcaryanI vAta nathI ja. sahakAritAnI bhAvanA temaja satya pratyenI temanI upAsanA ghaNI ajoDa ja che. khoTuM teoe kadI karyuM ja nathI ane lokone paNa khoTuM na karavAnI ja teo salAha Ape. jenadarzanane jemaNe AtmasAtuM karyuM che, ciMtana jeonA manamAM vyApI rahyuM che tevA DaoN. kumArapALa desAIne lekhaka ke sAhityakAra kahevA e ghaNuM vAmaNuM lAge che. eka RSi ke maharSi tarIkenI siddhione varI cUkelA DaoN. desAInuM jJAna agaNita che. teoe tenuM pradarzana kadI nathI karyuM, kAraNa ke jJAnanI sImAothI paNa teo ghaNA AgaLa nIkaLI cUkyA che. mane to lAge che ke temaNe paNa zrIkRSNanI jema pAchuM vaLIne joyuM nathI lAgatuM. kema ke pAchuM vaLIne jovAmAM kadAca vikAsanI gati rokAI jatI haze. mAnavamUlyonI dRSTie jovAmAM Ave to teo mahAmanA mahAnubhAva ane mAnavakalyANaka tarIke ja oLakhAya game te manuSya hoya, rAjA hoya ke raMka, garIba hoya ke tavaMgara, nokara hoya ke mAlika - darekanI teone khevanA che. temanA pratye mAna-sanmAna che. darekane teo mAnava samajIne tenI upAsanA kare che. teonI upAsanAnuM sAdhana temanI kalama che. kalama dvArA ja mAnavakalyANanI temanI bhAvanA che. Izvara teone vadhu ne vadhu saphaLatA Ape tevI zubhakAmanA. hRdayanI aMtaraMga Urmione kAraNe je kAMI lakhAyuM che te atizayokti to nathI ja. DaoN. desAInI guNagrAhakatA Izvara amane Ape tevI sadbhAvanA sAthe. aMtamAM teo vize ghaNuM ghaNuM kahI zakAya, paraMtu te kArya sUrajane ArasI batAvavA jevuM ja gaNAya. 484 mUThI uMcerA mAnavI Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : vidyAkSetranA mArgadarzaka vighAjIvananA bahumUlya samayagALAmAM prAthamika abhyAsa choDyA pachI svapna paNa kalpanA na hatI ke bhAvimAM koI cokkasa dizAmAM vidyAbhyAsa AgaLa vadhaze. daramyAnamAM saMyamajIvana svIkAryA bAda I. sa. 1989mAM mArI suSupta vidyAcetanAne jAgrata karavAno moko maLyo. sAthe evI preraNA maLI ke sAdhujIvananuM paraMparAgata adhyayana nahi, paraMtu jemAM potAnI jAtane parIkSaNomAMthI pasAra karI zakAya evo abhyAsa karavo joIe. jIvananA A lakSyanI siddhi mATe aneka vyaktio vidvAnonA paricayamAM AvyA. AgaLa abhyAsa karavA mATe mAhitI meLavavA prayatno karyA, carcAo thaI paraMtu prAthamika abhyAsa ocho hovAthI prAyaH dareka pAsethI eka ja sUra saMbhaLAyo ke AgaLa snAtaka kakSAno abhyAsa karavo hoya to borDanI parIkSA (dazamA-bAramA dhoraNanI) pAsa karavI ja paDe. mana vikSubdha banyuM. mUMjhavaNa thaI ke have zuM karavuM? manamAM saMkalpa-vikalpo ghUmarAtA hatA ke kaMIka pAmavuM to che ja, to konI pAsethI mArgadarzana meLavavuM ? manamAM vicAra spharyo ke kumArapALabhAI desAI ke je vidyAniSTha adhyApaka ane samartha sAhityakAra che temane maLavuM joIe. paNa manamAM thayuM ke AvA moTA mANasane vagara oLakhANe kema maLavuM? chevaTe manane sajja karI eka divasa yunivarsiTI pahoMcI gayA. pUchatAM pUchatAM bhASAbhavanamAM kumArapALabhAIne maLavA gayAM. mahAsatI visatIjI 485 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vakhata pratyakSa mulAkAta thatAM aMtaranA UMDANamAM anubhUti thaI ke ahIM amane cokkasa dizAsUcana maLaze. abhyAsa aMgenI vAtacIta karI tarata ja emaNe kahyuM ke snAtaka kakSAno abhyAsa karavA mATe borDanI parIkSA pAsa karavI jarUrI nathI. amadAvAdamAM ja SNDT yunivarsiTI saMlagna kaoNleja che tyAM evI jogavAI che. Apa mAtra eka praveza parIkSA ApI kaoNlejamAM eDamizana meLavI snAtaka-anusnAtakanI parIkSA ApI zakazo. A sAMbhaLatAM ja anaupacArika paricayanI prathama paLomAM ja amAro AtmA prasanna ane pulakita banI gayo. prathama paricayamAM ja e virala vyaktitva aMtaramAM AzAnAM kiraNo prasarAvI gayuM ke bhaviSyamAM pIeca.DI. karavuM hoya to kumArapALabhAInA mArgadarzana heThaLa ja karavuM . pachI to eka vidyArthinI tarIke kaoNlejakALanA abhyAsa daramyAna jyAre abhyAsamAM mUMjhavaNa thatI tyAre kyAreka mArgadarzana maLatuM rahyuM. satata pravRttio vacce vyasta hovA chatAM kyAreya upekSA dAkhavI nathI e ja emanI mahAnatA che. prathama paricayamAM sparzala nikhAlasatA ane saraLatA vadhu gADha banatI gaI. ema.e. pAsa karyA bAda manamAM sevela svapna sAkAra karavA mATe mana thanaganI rahyuM hatuM. chatAM kSaNa - be kSaNa mATe manamAM vikalpa UThato ke mArI bhAvanAne nyAya maLaze kharo? e ja avaDhavamAM kumArapALabhAIne jANa karI ke ema enuM rijhalTa AvI gayuM che. have ApanI pAse pIeca.DI. karavAnI icchA che. amArA AzcaryanI avadhi sAthe sAhebe pratyuttara pAThavyo ke huM Apane rUbarU maLavA AvIza ane pIeca.DI. aMge vAta karIzuM. te samaye ame cAturmAsa arthe gulabAI TekarA vistAramAM dharmayuga phleTamAM hatAM. eka divasa maMgala madhyA kumArapALabhAI amArI pAse AvyA. khUba sAhajikatAthI pIeca.DI. aMgenI carcA thaI. smitavadane emaNe mArgadarzaka tarIkenI saMmati ApI. te samayanA aMtaranA AnaMdane varNavavA mATe zabdo jANe khUTI gayA che. kArya prAraMbha karavAnAM zrIgaNeza mATe jarUrI mArgadarzana maLI gayuM. kumArapALabhAInA vyApaka ane vividha abhyAsakSetra tathA vizALa vicArajagatanA kAraNe viSaya-pasaMdagInI kAMTALI keDI paNa amArA mATe saraLa sopAna samI banI gaI ane navatattvanA prAcIna bAlAvabodha para pasaMdagI utArI. kAraNa ke saraLa lAgatA navatattvanA UMDANamAM jema jema UtaratA jaIe tema tema tenI vyApakatA, gahanatAno anubhava thato jAya che. AjanuM bhautika vijJAna hoya ke TeknolojI, AtmA hoya ke paramAtmA, cetana hoya ke acetana - dareka vidyAono samAveza navatattvamAM thato jovA maLe che. aNunI sUkSmatA uparAMta tenI saMhArakatAno paricaya paNa temAM maLe che. sukha-duHkha, zAMti azAMti, anukULatA-pratikULatA vagere rAta-divasa mAnavanA manano 486 vidyAkSetranA mArgadarzaka Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabajo letA praznonA uttaro paNa navatattvamAM che. AvA amUlya graMthanA saMzodhanamAM atyaMta prasannatApUrvaka ane saraLa mArgadarzana ApyuM. saMpUrNa mahAnibaMdha taiyAra thayo tyAM sudhI satata eka ja preraNA ApatA rahyA che ke khUba haLavA rahIne lekhanakArya karo. mana upara boja rAkhazo nahi. AvA preraNAdAyI protsAhana ane saMmatidAnathI ame upakRta chIe. bahumukhI pratibhAsaMpanna kumArapALabhAI vargomAM adhyApana dvArA yuvAnone pragatinuM navadarzana karAvI pratyakSa ghaDatara karI rahyA che to caritrAdi lekhanathI proDhone viziSTa jIvanadarzana ane saMskArabodhaka seMkaDo kathAothI kizorone navapreraNA ApavAnuM kArya karI rahyA che. kumArapALabhAI pAse jema kalama che tema prAsAdika vastRtva paNa che. chaTAdAra, muddAsara chatAM rasataraboLa kare tevAM emanAM vyAkhyAno hoya che. ethI deza-videzamAM khUba jANItA che. jainadarzananA unnata AdarzonA vistaraNamAM emano phALo abhUtapUrva che. Ama to kumArapALabhAI uMmaramAM sAThanA AMkane pAra karI gayA chatAM emanA mukha paranA tarotAjA hAsyathI yauvanasulabha utsAhe sadA taravaratA lAge che. A nirAmaya sadAbahAra vyaktitva emane zatAyuSI banAve ane gujarAtane eno lAbha maLato rahe. aMtamAM emanA agAdha jJAnasAgaramAMthI amane haMmezAM udAtta preraNA ane amUlya yogadAna maLatAM rahe evI abhyarthanA. 487 mahAsatI vistIrNAjI Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . - umarAmika T. * che ke koi dara : "pharite se bahetara che insAna honA magara isameM paDatI he mehanata jiyAdA" InsAniyatanI misAla ha, kumArapALa desAI mATe ja jANe A paMkti racAI hoya evuM lAge. kharekhara insAna zabdano artha premabhAva rAkhanAra' emaNe caritArtha karI batAvyo che. dareka pratye Adara ane premabhAva rAkhIne kAma levAnI emanI kaLA anerI che. atyaMta namra svabhAvanA vyakti ATalA sArA adhyakSa (bhASA-sAhityabhavana) puravAra thaze evI to koI kalpanA paNa na karI zake. jyAM eka sAMdho to tera tUTe, tevI kathaLelI hAlatamAM kAma levuM ane navAM kAmo zarU karavAM. navA abhyAsakramo mATe sAtha, sahakAra ane protsAhana sakriyatAthI pUrAM pADavAM e to eka camatkAra ja lAge ! Aje kAma levuM khUba agharuM thaI paDyuM che. lokonI mAnasikatA badalAI gaI che, chatAM tamAmanI aMdara rahelI zaktione pichAnI, darekanA AdarabhAvano khyAla rAkhI nyAyathI vartavuM e to kumArapALabhAInI AgavI kaLA che. Ama to kumArapALabhAI mATe ghaNuM kahevAyuM che, lakhAyuM che, carcAyuM che chatAM emanI khUbIo e tamAmathI vizeSa che. A badhuM varNavavA mATe zabdo ochA paDe. AjanA kaparA samayamAM jyAre mANasamAM mANasAI lupta thatI hoya, tyAre eka umadA mANasathI upara UThI "pharizno' hovAno ahesAsa karAve evA mahAmAnava che - kumArapALabhAI. cAMdabIbI e. zekha 488 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAsAhityabhavananA adhyakSa thayA pachInA TUMkA gALAmAM emanA suzAsananA bahu sArA anubhavo varNavavAno mane A avasara prApta thayo tene eka sonerI taka gaNuM chuM. vAta che 15mI oNgasTa 2003nI. kavi Adila mansurIne gujarAta rAjya urdU sAhitya akAdamI taraphathI sanmAnavAmAM AvyA. huM te kAryakramamAM hAjara hatI. mane manamAM khyAla Avyo : "AdilasAhebane bhASA-sAhityabhavanamAM temanA kAvyonA paThana mATe bolAvIe to!" mane AzA na hatI ke mArI AzA saphaLa thaze. bhUtakALanA judA ja anubhavo tAjA thaI gayA. chatAM 16mI ogasTe amArA navA varAyelA adhyakSa kumArapALabhAIne maLIne A vAta karI ane meM kahyuM, "sAheba, Apa phrI thAva eTale vistArathI vAta karavA mane bolAvI lejo. ane mArA AzcaryanI vacce mAtra dasa miniTamAM DaoN. kumArapALa desAI sAme cAlIne mArI cembaramAM vAta karavA AvyA. mArI darakhAsta mAnya karI. tenA mATenI tamAma sagavaDo pUrI pADI. mane temanA pratye kharekhara khUba mAnanI lAgaNI thaI ane kAma karavAno khUba AnaMda Avyo. Adila majUrInA kAryakramamAM pramukhasthAna kulapati zrI e.yu. paTele zobhAvyuM. A zaikSaNika kAryamAM ghaNA mahAnubhAvoe hAjarI ApI. tene saphaLa banAvavAmAM desAIsAhebano sAtha-sahakAra hato. "basa ke duzvAra he hara kAma kA AsAM honA AdamI ko bhI mayalsara nahIM insAM honA" bhASAbhavananuM sumeLabharyuM vAtAvaraNa, vidyArthIono utsAha ane desAIsAhebanI kaMIka navuM karavAnI nema ! ghaNA vicAro zikSaNa mATe sAruM karavA kAje Ave. eka divasa meM rajUAta karI : sAheba ! ghaNAM vidyArthIo urdU zIkhavAnI icchA darzAvatAM Ave che. saune vyaktigata zIkhavavuM to zakya nathI, paraMtu jo Apa A bAbate sahakAra Apo to tamAma mATe eka 'urdU sarTiphikeTa korsa zarU karavAnI manecchA che." ane desAIsAhebe mArI vAtane vadhAvI lIdhI. tenA mATe jeTalI anivAryatAo hatI tamAmamAM dilathI sahakAra Apyo. pAMcamI Disembara 2003thI "urdU bhASA ane sAhityanA korsano zubhAraMbha mAnanIya kulapati e. yu. paTelanA varada haste karavAmAM Avyo. bahu sAro pratisAda maLyo. DaoNkTaro, vaijJAniko, adhyApako, polIsakhAtAnA uparI adhikArIo tathA anya cAhako paNa vargamAM joDAyA. bhASAnI sAthe sAhityano AsvAda karAvavA be sarasa kAryakramo yojAyA. 7mI jAnyuArI 2004nA roja mirjhA gAliba para suMdara kAryakrama thayo. pramukhasthAne kulapati zrI e. yu. paTela padhAryA ane mukhya vaktA tarIke pro. zamazI AvyA. atithivizeSapade hatA kumArapALabhAI. sau zrotAo khUba dhanyatA anubhavIne gayA. 21mI jAnyuArI 2004nA roja vadhu eka sAhityika progrAmanuM Ayojana thayuM. kavi Do. 489 cAMdabIbI e. zekha Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikabAla vize khyAtanAma urdUnA vivecaka pro. vArisa alavIe kumArapALabhAInA atithivizeSapade pravacana ApyuM ane temanI potAnI kavitAonuM vAMcana karyuM. ra9mI mArca 2004nA roja "urdU sarTiphikeTa korsanA abhyAsIono vidAya samAraMbha yojAyo. pramukhasthAne ravivArano divasa hovA chatAM kumArapALabhAI saunI lAgaNIne mAna ApI padhAryA. khUba mananIya pravacana karyuM ane A korsanI paraMparA cAlu rahe tevA AzayathI have pachIno korsa 15mI jUnathI zarU karavA jAherAta karI ane sonAM mana jItI lIdhAM. Ama sahue anubhavyuM ke bhASAbhavananA adhyakSapade kumArapALabhAI jevuM vyaktitva eka nAnA vibhAgane paNa potAnA sahakArathI kevAM siddhinAM sopAna sara karAvI zake che ! dara vakhate temanAM saumya ane sajjanatA to ananya ja hoya. AvA to keTalAya prasaMgo che jene AlekhatAM pAnAMnAM pAnAM bharAya. emanuM vaktavya sAMbhaLatAM emanA manamAM rahelA umadA vicAro jANIe to lAge ke "darda dila ke vAste pedA kiyA insAna ko"nI uktine amalamAM mUkI che. garIbo ane pIDito temaja majalUmo pratyenI lAgaNI ane sahAya satata eka pravAhanI jema vahyA kare. vANI ane vartanamAM koI paNa jAtano ADaMbara nahi. saunI sAthe premabhAvathI maLavAnuM saune AdarabhAvathI AvakAravAnAM vidyArthIo sAthe paNa evuM vartana ke sadAya yAda rAkhe ane jyAre vidyArthI pote zikSaka bane to Do, kumArapALa desAIne potAnA Adarza tarIke svIkAre. ArTsa phekalTInA DIna tarIke keTalAMya umadA kAryo emanI rAhabarI heThaLa thayAM. yunivarsiTI adhyApakonA pramozananuM kAma 7-8 varSathI khoraMbhe caDheluM hatuM. temAM ghaNI AMTIghUMTIo paNa hatI, azakya lAgatuM hatuM, te kAma zakya bane te mATe kumArapALabhAIe potAnI rIte sakriya sahayoga Apyo. saphAI abhiyAna hoya ke parIkSAzuddhinuM kAma hoya - temanI rAhabarI hameza kaMIka sAruM karavA mATe tatpara hoya ane bIjA sAthIdArone paNa sAruM karavA kAje preraNA pUrI pADatI hoya. emanAM lekhana ane patrakAratva vize to jeTaluM lakhAya eTaluM ochuM che, paraMtu dharmanA vicAronuM AcaraNa emanA vyaktitvamAM jovA maLe che te bahu moTI vAta che. zikSaNa ane samAjasevAmAM satata tallIna rahetA DaoN. kumArapALa desAIne kadI gusse thatA joyA nathI. AvuM vyaktitva gujarAta yunivarsiTImAM hovuM gauravanI vAta che. 490 insAniyatanI misAla Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakAra mArgadarzaka ane jIvanadarzaka preraNAmUrti sAhitya zikSaNa ane sevA jemano mudrAlekha rahyo che evA DaoN. kumArapALa desAI Aje 62 varSanI vaye paNa 26 varSanA yuvAna jevo thanaganATa dharAve che. yuvAnane chAje tevo utsAha, joma, madhura smita ane svapnila AMkho. Aje paNa amArA jevA vidyArthIone mATe preraNArUpa rahyAM che. aNamola ratno bhaMDArelA sAgara jevuM vizALa ane nirabhimAnI vyaktitva dharAvatA DaoN. kumArapALa desAI gujarAtanuM gaurava che. lekhana, adhyayana ane vaktavya jemanuM dharma-karma che evA zrI kumArapALa desAI anekavidha kSetre meghadhanuSI vyaktitva dharAve che. temanI pIMchI mAtra eka-be raMgomAM ja nahi, paNa nava raMgomAM jhaboLAyelI jovA maLe che. teo eka evA siddhahasta zilpI che ke je kaMI kaMDAre te eka kalAkRti banI jAya che, eka aNamola sarjana banI jAya che. anekavidha kSetromAM kareluM sarjana, e raMgaberaMgI puSpothI maheMkatA bagIcA jevuM jovA maLe che. pArasamaNi jevI kalama vaDe Alekhana karatA kumArapALa desAInI tamAma kaoNlama suvarNamaya lAge che, jemAMthI haMmezAM niSThA, puruSArtha, satya, sevA, prema jevA guNonI sugaMdha mANavA maLe che. cAMda-sitArA jevA aneka evorDsa, caMdrako ane puraskArothI suzobhita mugaTa dharAvatA DaoN. kumArapALa desAI eka sAhityakAra, patrakAra, zikSaNakAra, vivecaka, saMpAdaka, saMzodhaka, samAja pradIpa trivedI 491 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevaka, dharmaupadezaka, samIkSaka, mArgadarzaka vagere to che ja, paNa AthI vizeSa teo eka mAyALu mahAnubhAva che je temanA vyaktitvanuM sauthI viziSTa jamA pAsuM che. deza-videzamAM khyAti ane padmazrIno ilakAba dharAvatA DaoN. kumArapALa desAI eTalA badhA vinamra, mAyALu, vivekI ane milanasAra che ke tame kalpanA ja karI na zako. temanI vizva-lokapriyatA mATe A aneruM vyaktitva ja kAraNarUpa hoI zake. lokapriya sarjana karavuM ane sarjana karyA pachI sarjana ane saphaLatA vacce nispRhI rahevuM e khUba mahattvanI bAbata che. mAtra kaoNlama khAtara ja kalama calAvavI ke sarjaka kahevaDAvavA mATe sarjana karavuM tevA koI dhaMdhAdArI sAhityakAra ke ciMtaka nathI, paNa jemanA sarjanamAMthI, ciMtanamAMthI, AMtarika sauMdaryano phuvAro mANavA maLe che tevA teo sAttvika sarjaka che, mArgadarzaka che. potAnA lekhana ane vaktavya dvArA mAnavajIvanamAM AzA, utsAha, vizvAsa, zraddhA, puruSArtha, sevA ane premanI jyota jagAvanAra Do. kumArapALa desAI AjanA sastA, chIcharA ane galagaliyA upajAve tevA sAhitya-sAgaramAM dIvAdAMDIrUpa che. temanA sarjana ke vaktavyamAM kyAreya AchakalAIpaNuM ke svacchaMdatA jovA maLaze nahi. temanA sarjanamAM jIvananI AMdhIno sAmano kaI rIte karI zakAya, nirAzAnI khINamAMthI kaI rIte bahAra nIkaLI zakAya, tamArI tAkAtane kaI rIte jANI zakAya ane temAM vadhAro karI zakAya, anyAya ane durguNo sAme kaI rIte laDI zakAya, khAmIne khUbImAM kaI rIte pheravI zakAya, prema vaDe jaMga kaI rIte jItI zakAya - vagere jovA maLe che. temanuM sarjana - vaktavya jajma saMghayate Irina jevuM che. temano vAcaka retImAM vahANa haMkArIne, hatAzA khaMkherI AgaLa dhape che. evaresTa sara karato thaI jAya che je temanI bhavya saphaLatA ja kahI zakAya. hoziyAra kheDUta, jema eka vADImAMthI aneka Upaja meLavI zake che tema kumArapALa desAIe paNa aneka kSetre kheDANa karIne - saphaLatApUrvaka - Upaja meLavela che. temaNe bAlasAhitya, yuvA sAhitya, proDha sAhitya, dhArmika sAhitya navalikAsAhitya, ramatagamata sAhitya, zodha-saMzodhana sAhitya, vivecana sAhitya, patrakAratva, graMthanirmANa, vizvakoza jevAM kSetromAM paNa siddhahasta saphaLatA meLavI che. tamAma kSetre temaNe nipuNatA meLavI che. je-te kSetranA teo vidvAna zAstrI gaNAya che. ramata-gamatanA kSetre teo mobAila lAibrerI gaNAya che to jainadarzananA zreSTha philosophara gaNAya che. dharma-ciMtana mATe teone vaDApradhAnazrI aTala bihArI vAjapeyIe khAsa sanmAnita karela che. A uparAMta deza-videzamAM paNa teone aneka puraskAro ilakAbo ane caMdrako maLela che. jemanA lekhana ane jIvanamAM koI paNa bhedabhAva jovA maLato nathI tevA DaoN. kumArapALa 492 mArgadarzaka ane jIvanadarzaka preraNAmUrti Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desAI jevuM vicAre che tevuM spaSTa ane sattvazIla lakhe che ane jevuM lakhe che tevuM ja mitabhASI, Adarza ane saraLa jIvana jIve che. teo eTaluM badhuM lekhana kyAre karatA haze ane ApaNane thAya ke A mahAnubhAva kyAre jamatA haze ? kyAre UMghatA haze? 24 kalAkamAM 30 kalAka jeTaluM kAma karatA zrI desAI eka uttama, udyamI, mahenatu, puruSArthI vyakti che. pitAzrInA avasAna samaye 27 varSanA zrI kumArapALa desAI emanAM 300 pustako ane 350 rUpiyAno vAraso dharAvatA hatA. te kumArapALa Aje rAtadivasa sakhata mahenatathI karoDo rUpiyAthI vadhu kImatI ijjata ane mAnasanmAna kamAyA che. kSaNe kSaNano zreSTha upayoga kaI rIte karI zakAya te kumArapALabhAI pAsethI zIkhavA maLe. morapIMchanI jema game tyAM zobhAyamAna thaI UThatA kumArapALabhAInuM jIvana e eka khubUdAra, mahekatuM ane gahekatuM jIvana che. temano praphullita cahero, temano kAma karavAno utsAha, madada-sevA mATenI tatparatA, lekhana mATenI saMzodhanazIlatA, navuM jANavA-vicAravA mATenI utkaMThA. kumArapALa desAInuM jIvana ja eka vidyAlaya che. jemAMthI jIvana jIvavAnA aneka pATho zIkhavA maLe che. AdaraNIya, guruvarya, mArgadarzaka ane jIvanadarzaka evA zrI kumArapALa desAIsAhebane chellAM 24 varSathI sAkSAta bhAve ane chellAM 35 varSathI to mAnasika bhAve oLakhuM chuM. emanuM jIvanadarzana ja mArA jIvananuM aNamola darzana rahyuM che. teone vAMcIne, jANIne ja huM moTo thayo chuM ane jIvana kaI rIte jIvI zakAya te zIkhyo chuM. mArI lekhanapravRttinA teo hamezAM preraNAmUrti ane Adarza vyakti rahyA che. mArA jevA kAcA hIrAne pAsAdAra camakato hIro banAvavAmAM teono amUlya phALo rahyo che. hAIskUla ane kaoNlejanuM zikSaNa meM nAvalI nadInA kinAre vasela, zUravIra jogIdAsa khumANanA gAma sAvarakuMDalA khAte lIdhuM tyAre huM lAibrerI maMtrI hato. lAibrerImAM AvatAM tamAma pustakonI noMdha ane jALavaNI karavAnI javAbadArI hoya - navarAzanA samaye lAibrerImAM ja besato ane A samaye kumArapALa desAIne mAnasika rIte maLavAnuM zarU thayuM. jema jema vAMcato gayo tema tema temanI chabI mArA manamAM virATa banatI gaI! eka mahAnubhAvanI kRti aMkita thaI gaI. pachI to temanI tamAma kaoNlamo vAMcavAnI bhUkha UghaDI ane temAMthI jIvana-upayogI khajAno maLato gayo. satata vAMcanathI vicAronA vaMToLa phUMkAvA lAgyA ! vicAronI AMdhI ane vedanAe kalama pakaDatAM zIkhavI dIdhuM. kaoNmarsa grejyueTa thatAM benka oNpha inDiyAmAM amadAvAda khAte 1980mAM nokarI maLI. amadAvAdano oNrDara AvatAM ja sauthI vadhu AnaMda thayo. kema ke zrI kumArapALa desAInA sAkSAt bhAve darzana karI zakAze, temane maLI 493 pradIpa trivedI Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAze tema lAgyuM. sauprathama eka jAhera kAryakramamAM temanAM dUrathI darzana thayAM ane khuza thaI UThyo. varSo jUnuM svapna sAkAra thayuM hoya tema lAgyuM. temanI vANI sAMbhaLIne vizeSa prabhAvita thayo. have temanI najIka javuM kaI rIte ? aneka tukkAonA ghoDAo doDavA lAgyA hatA. gujarAta samAcAramAM yuvAnone preraNA ApatI temanI kaoNlama vAMcI-vAMcIne mane paNa yuvAno vize kaMIka lakhavAnI, mananI Aga pragaTa karavAnI, navI peDhInA prazno rajU karavAnI icchA thaI AvI ane DaoN. candrakAntabhAI mahetAnI kaoNlama- "kaoNlejanI havAmAM mAM mane sthAna maLatAM mArI kalamane havA maLI! paNa zrI desAIsAhebanI najIka javA mATenI koI saphaLa yojanA banI na hatI! amadAvAda AvIne elaela.bI.no abhyAsa karyo, jethI yuvAvarganA prazno-muzkelIone vadhu vAcA ApI zakyo. lakhavAno ane mulAkAto levAno zokha hoI DaoN. candrakAntabhAI mahetAe mane patrakAratvano abhyAsa karavA jaNAvyuM. A vicArathI ja huM camakyo ane tarata ja teno amala karyo kAraNa ke zrI kumArapALabhAI desAI ahIM patrakAratva bhaNAvatA hatA. ekamAtra temanA ziSya thavAnA uddezathI patrakAratvanA abhyAsamAM joDAyo. eka zikSaka tarIke temanI amITa chApa Aje paNa mArA manamAM saMgrahAyelI che. viSayonuM UMDANa, viSayonI chaNAvaTa, viSayane anurUpa aneka udAharaNo, vidyArthInA abhyAsa uparAMta aMgata jIvanamAM paNa eTalo ja rasa, tene satata madada karavAnI, hoziyAra banAvavAnI tatparatAe mane to prabhAvita karI dIdho paNa sAthosAtha zreSTha lekhananI vividha kaLAo zIkhavIne temano priya ziSya paNa banAvI dIdho. temaNe mane ramatagamata, ciMtana ane preraNAtmaka lekhananI zailI zIkhavI. lekhana sAthe Adarza jIvana kaI rIte jIvI zakAya te kalA paNa temanA jIvanamAMthI zIkhavI. teo mAtra abhyAsakIya gura na rahetAM jIvanadarzananA paNa dArzanika ane mArgadarzaka rahyA che. guru tarIke to temane so so salAmo che. AjIvana temano huM RNI chuM. mArI kArakirdInA ghaDataramAM temano siMhaphALo rahyo che. Aje ramatagamata kSetre je kaMI naveka jeTalAM pustako ane hajAreka lekho lakhyAM che, mulAkAto lIdhI che te badhAMno yaza DaoN. kumArapALa sAhebane jAya che. sAvarakuMDalA-gaDhaDAthI jyAre amadAvAda Avyo tyAre eka kAcA hIrA jevo hato. lekhanakSetre pA-pA pagalIo pADato hato. temAMthI doDato karavAnuM utkRSTa kArya zrI kumArapALa desAIsAhebe karyuM che. ahIM-tahIM verAyelAM phUlone mALI ekatrita karIne suMdara majAno sugaMdhIdAra buka banAve che tevuM ja kaMIka kAma zrI desAIsAhebe mArA jIvanamAM, mArI kArakirdImAM karyuM che. ramatagamatamAM mArI sAiDa lAiTa' kaoNlamamAM kharI lAiTa-zAiniMga to temanI che. huM to mAtra sAiDamAM ja chuM. ramatagamata aMge je koI pustikAo lakhI che temAM temanI kalA ane 494 mArgadarzaka ane jIvanadarzaka preraNAmUrti Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAda chatAM thayA vagara rahetAM nathI. jarnAlijhamamAM golDameDala maLyo ane patrakAratva kSetre mArI pragatimAM teo preraNArUpa banyA che. Ama, DaoN. kumArapALa desAI mAtra sAhityakAra, zikSaNakAra, patrakAra ke vicAraka nathI paraMtu anekavidha kalA-kauzalya dharAvatA kalAkAra che. aneka vidyArthIonA teo mAtra abhyAsakIya mArgadarzaka rahyA nathI paNa jIvananAM aneka kSetre temaNe mArgadarzana ane madada Apela che. mane jyAre paNa ramatagamata kSetre mAhitI ke koI AMkaDAkIya vigata joItAM hoya tyAre teoe saharSa madada karela che. teo ramatagamata kSetre to haratIpharatI lAibrerI ja gaNAya ! badhI ja ghaTanAo ane badhA ja romAMcaka prasaMgo temane kaMThastha ja hoya! jyAre paNa iccho tyAre tame temanuM mArgadarzana laI zako cho, kyAreya nirAzA sAMpaDatI nathI. bALavArtAothI zarU karIne philosophI jevA gahana ane pragADha viSayo sudhInI saphaLa sAhityanI yAtrA karanAra DaoN. kumArapALa desAI mAtra gujarAtanuM gaurava nahi paNa ApaNA saunA gorava samA AtmIya ane lokapriya mahAnubhAva che. temanA saMparkamAM AvanAra tamAma vyaktine ema ja thAya ke - teo ApaNA ja che. bhAratanA pUrva vaDApradhAna vAjapeyIe to thoDA samaya agAu ja kahyuM ke "dila jIto', paNa zrI kumArapALa desAI to varSothI lokonA dila jItIne temanA hRdayamAM AgavuM sthAna pAmela mahAna vyakti che. saphaLatA ane lokapriyatAnAM zikharo sara karanAra zrI kumArapALa desAI premALa ane prasannacitta vyakti che. emanA virATa vyaktitva tarapha Adara pragaTa karuM, emanA gahana jJAna mATe namana karuM ? zuM karuM? huM to baMne karIza. 495 pradIpa trivedI Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatsala byaktitva bhASAbhavanamAM joDAyA pachI thoDA ja divaso pasAra thayA hatA. vyAkhyAna laIne huM mArA rUmamAM beThI hatI. tyAre eka karmacArI cAno kapa laIne mArA rUmamAM AvyA. mane Azcarya thayuM ke cA to meM maMgAvI nathI ke najIkamAM maLatI paNa nathI. eTale meM cA lAvanAra karmacArIne sahasA pUchyuM, "cA koNe mokalAvI che ?" tyAre karmacArIe kahyuM, desAIsAhebe." A desAIsAheba eTale padmazrI DaoN. kumArapALa desAI, jemanA nAmathI to huM ghaNI paricita hatI. temanAM lakhANo paNa vAMcatI hatI ane bhASAbhavanamAM AvI gauravavaMtI vyakti sAthe huM kAma karuM chuM tevuM eka abhimAna paNa manamAM hatuM. sAthe sAthe e vAtano paNa khyAla hato ke desAIsAheba moTA gajAnA vidvAna che. eTale mane Azcarya thayuM ke mArA jevA navA joDAyelAM adhyApaka sAthe temanA AvA uSmApUrNa vyavahArathI temanA mATe AdaranI lAgaNI udbhavI dhIrajapUrvaka temanA rUmamAM gaI ane temanI cA mokalavA mATe AbhAra mAnyo tyAre temaNe hasIne kahyuM, "tame amArAmAMnAM ja cho. tame kyAM pArakAM cho ? ATalI amastI vAtamAM AbhAre zAno mAnavAno?'' DaoN. kumArapALa desAI jyAre gujarAtI vibhAganA adhyakSa thayA tyAre temane abhinaMdana ApyA tenA pratyuttaramAM temaNe kahyuM, ApaNe to sAthe ja kAma karavAnuM che ne !" Avo ja abhigama sunaMdA zAstrI 496 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre teo DirekTara ane DIna tarIke nimAyA tyAre paNa rahyo. jyAre paNa maLe tyAre maLavAno umaLako ane utsAha. haMmezAM hasato cahero ane sAhajika vAta karavAnI zailI. A kumArapALabhAIne jyAre 2004nA prajAsattAka dine padmazrI'thI navAjavAmAM AvyA, tyAre bhASAbhavananA upakrame Ayojita eka kAryakramamAM temaNe kareluM prAsaMgika uddhodhana amArA saunI lAgaNIne sparzI gayuM. aneka pado, pAritoSiko, puraskAro ane sanmAna prApta karyA pachI paNa sadAya nirabhimAnI ane sahaja rahetA DaoN. kumArapALabhAInI zaikSaNika, sAmAjika ane sAMskRtika yAtrA saphaLa bane ane teo nirAmaya dIrdhAyu prApta kare tevI zubhecchAo. 497 sunaMdA zAstrI Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmazrI DaoN. kumArapALa desAI vize jyAre lekha lakhavAno Avyo tyAre sauprathama e prazna thayo ke zarU kyAMthI karuM ? zuM lakhuM ane zuM nA lakhuM ? bIjAonI jema DaoN. kumArapALa desAI sAtheno mAro paricaya bahu lAMbo nathI, chatAMya cha varSanA TUMkA paricayamAM paNa meM kumArapALabhAInuM je rUpa joyuM, teNe mArA A lekhanuM zIrSaka sujhADyuM. DaoN. desAInA vyavahAramAM meM hamezAM karuNA ane lAgaNI ja joI rI-DiphAIniMga karuNA emanA karatAM uMmaramAM ghaNI nAnI ane anubhavamAM to sAva nAdAna hovA chatAMya DaoN. desAI taraphathI hamezAM eka pitA samAna sneha maLyo che. A moTA gajAnI vyakti jyAre amArA jevA navA AvelA lokone snehathI AvakAre tyAre AvA mANasonI eka khAsa jagyA amArA hRdayamAM banI jatI hoya che. DaoN. kumArapALa desAInI lekhanayAtrA vize mAre kAMI lakhavAnuM rahetuM nathI, kAraNa ke emanA upara ane emanI kalame lakhAyelA saMkhyAbaMdha lekho nUtana DAmagra ane pustako ghaNuM kahI jAya che. Aje mane mArA vyaktigata anubhava vize ja lakhavAnuM mana thAya che. padmazrI DaoN. desAI jyAre bhASA-sAhityabhavananA adhyakSa tarIke nimAyA tyAra pachI tyAMnI havAmAM eka viziSTa prakAranI praphullitatA prasarI UThI. enuM mukhya kAraNa e hatuM ke DaoN. desAIe temanA Agamana bAda tarata ja AkhAya bhavanane ekasUtrathI 498 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAMdhavAnI parikalpanAne vAstavikatA banAvI dIdhI. emanI mIThI-madhura vANIe saunAM hRdaya jItI lIdhAM. jyAre paNa koI muzkelI ke samasyA UbhI thAya tyAre ame vinA saMkoce emanI pAse pahoMcI jaIe chIe. teo atyaMta saraLatAthI amArI vAta sAMbhaLIne upAyonI sUcI taiyAra karI detA hoya che. amArA darekano prazna e mAtra amAro ja na rahetAM Do. desAIno banI jAya che. emanA mukhe kAyama e ja sAMbhaLyuM che ke "ciMtA nA karazo. huM badhuM saMbhALI laIza." Ama amane saune ciMtAmukta rAkhI DaoN. desAI badhI javAbadArI temanA kAryakSama khabhA upara sahelAIthI upADI le che. DaoN. kumArapALa desAInI saMvedanazIlatA ane potIkApaNAno vadhu eka anubhava tyAre thayo jyAre mane Disembara 2003mAM kAra akasmAta naDyo. DaoN. desAIe mane sAMtvanA ApatAM pharI eka vAra kahyuM: ciMtA na karIza. badhuM sAruM thaI jaze." teo temanI atyaMta vyasta dinacaryAmAMthI samaya kADhIne mArI khabara kADhavA mArA ghara sudhI AvyA. Do. desAI dayA ane karuNA sau mATe rAkhe paNa kArya karAvavAmAM kyAreya bAMdhachoDa na kare. premathI paNa kAma to karavuM ja paDaze e vAta teo badhAne vahAlathI gaLe utArI zake che. DaoN. desAI abhUtapUrva rIte mahAvIranI karuNA ane Adhunika yuganI "menejariyala skilsa vacce samanvaya sAdhI zakyA che. teo karuNAne riDiphAina karI zakyA che. AvA padmazrI DaoN. kumArapALa desAI sAthe kArya karavAno moko maLyo e mATe huM potAne sadbhAgI gaNuM chuM ane temane koTI koTI vaMdana karatAM temanI uttarotara pragati thAya ane teo dIrgha AyuSya bhogave tevI zubhecchA. 499. nUtana DAmora Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ja vuiM mahAna zikSaka pro. DaoN. kumArapALa desAIsAhebanA bahuvidhapratibhAsaMpanna vyaktitvano paricaya to hato, paNa jUna 1988mAM emanI sAthe mArI prathama mulAkAta thaI. huM esa. ela. yu. ArTsa enDa ThAkora komarsa kaoNleja phora garlsa, elisabrija, amadAvAdamAM gujarAtI viSayanA adhyApaka tarIke sevA Apato hato, paNa mane pIeca.DI. karavAnI tIvra icchA hatI. tethI emanA mArgadarzana heThaLa pIeca.DI. karavAnI taka maLe evA zubha AzayathI emane maLavA gayo. meM emane mArI vAta jaNAvI. emaNe mArA mATe pIeca.DI.nA mArgadarzaka banavAnuM svIkAryuM. prathama mulAkAte ja emanA premALa, nikhAlasa, saraLa ane umadA vyaktitvano anubhava thayo. A mulAkAta mArA jIvanasAgaramAM dIvAdAMDI samAna yAdagAra banI rahI. pAMca varSa sudhI pIeca.DI. nimitte abhyAsakArya cAlyuM. ATalA badhA vyasta desAIsAheba mArA mahAnibaMdhanAM prakaraNo kaI rIte joze ? meM evuM sAMbhaLyuM hatuM ke keTalAka adhyApako to mahAnibaMdhanAM prakaraNo laIne vidyArthI Ave eTale e prakaraNo bAjue mUke. vidyArthI pAse potAnAM kAmo karAve ! are ! ene lAiTabila bharavA ke TapAla nAkhavA paNa mokale. DaoN. kumArapALa desAIsAhebanI paddhati evI ke vidyArthIne viSaya ApatA pahelAM pUro kase ! niyama evo ke mahAnibaMdhanA lekhanakArya samaye eNe bIjI kAlidAsa prajApati 500 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttiothI dUra rahevAnuM eka vidyArthinIe emane kahyuM ke sAheba, navarAtrI che. mArI garabAmaMDaLI che. thoDAka divasa kAma aTakAvI dauM? tyAre kumArapALabhAIe AnI spaSTa nA pADI hatI. mahAnibaMdhanA prakaraNanI ekeeka lITI tapAse. bhASAnI nAnI azuddhi paNa na cAle. vidyArthI lakhANa Ape eTale emaNe ApelI pakhavADiyAnI mudatamAM ene pAchuM maLe ! mane yAda che ke mAro mahAnibaMdha laIne teo videza gayA hatA. eraporTa para ke videzamAM jyAre samaya maLe eTale tarata ja e mahAnibaMdha vAMcatA hoya ! sudhArA karatA jAya ane noMdha lakhatA jAya. kadI vidyArthIne potAnuM koI kAma cIMdhe nahIM, paNa vidyArthIne koI sahAyanI jarUra hoya to sadAya tatpara. vidyArthI sAthe bIjI koI vAta paNa nahIM. e Ave. enA prakaraNanI vAta kare ane astu. A kAraNe emanA mArgadarzana heThaLa pIeca.DI. karanArA vidyArthIo uparAMta pAMca-sAta vidyArthIo to "jagA khAlI thavAnI rAha joIne beThA hoya. I. sa. 1993mAM mane pIeca.DI.nI padavI maLI, tyAre padavI maLavAnA AnaMda karatAM eka mahAna zikSakanA vidyArthI banavAnuM sadbhAgya sAMpaDyuM eno vizeSa AnaMda hato. emanA dvArA nimaMtraNo maLatAM bhinna bhinna kAryakramomAM javAnuM thayuM. Aja sudhI e paricaya mane uSmA, hUMpha, mArgadarzana ApI rahyo che. mArA mATe DaoN. kumArapALa desAI Adarza preraNAmUrti banI rahyA che. emanAmAM bhinna bhinna guNo, vizeSatAo, zaktio ane divyaguNo che jenI saurabha emanI AsapAsa rahenAra vyaktio avazya anubhave che. emano jIvanamaMtra satata puruSArthI rahevAno che. emaNe bhinna bhinna kSetromAM noMdhapAtra pradAna karyuM che. emanAmAM vizeSa parakhazakti che. vidyArthIne prema ane preraNA ApI pathapradarzaka banI enI zaktione bahAra lAvavAnuM emaNe kArya karyuM che, jenA kAraNe emanA vidyArthIo bhinna bhinna kSetre svayaMnuM ane DaoN. kumArapALabhAInuM nAma rozana karI rahyA che. viparIta saMjogomAM satata karmavIra banI ucca siddhionAM sopAno sara karI zakAya che - A temano jIvanasaMdeza che. bhinna bhinna kSetranI sAmAnyathI mAMDIne vizeSa pratibhAo emanA pratye premAdara vyakta kare che. te ja sUcave che ke emanuM vyaktitva keTaluM cuMbakIya che. AmravRkSa phaLothI AcchAdita bane tema tenI DALIo dharA tarapha jhUke che. te rIte bhinna bhinna kSetromAM mAna-sanmAna, bhinna bhinna evaoNrDa, caMdrako, prasiddhi maLavA chatAM temanI namratA adbhata rahI che. emanI kathanI ane karaNImAM ekarUpatA che. jaina dharma, AdhyAtmikatAnA gahana abhyAsane lIdhe emanAmAM divyatAnA aMzo jovA maLe che. zikSaNa, sAhityasarjana, vivecana, saMzodhana, ciMtana, saMpAdana, patrakAratva, anuvAda ema bhinna bhinna kSetromAM emanuM bahumUlya pradAna rahyuM che. 501 kAlidAsa prajApati Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMtararASTrIya ciMtaka tarIke paNa emaNe dezavidezamAM apAra lokacAhanA meLavI che. emanAM sAhityika, zaikSaNika, sAmAjika, AdhyAtmika vyAkhyAno preraNAnAM pIyUSa pAya che. aneka saMsthAo sAthe saMkaLAyelA rahevuM te kAMI nAnIsUnI vAta nathI. satata puruSArtha, daDha manobaLa, AMtarika samRddhi vinA A badhuM zakya nathI. emanA videza pravAso paNa ullekhanIya rahyA che. gAMdhIjIe sAhitya patrakAratvano upayoga bahujanahitAya karyo te rIte DaoN. kumArapALabhAIe badhI pravRttiomAM mAnavane kendrasthAne rAkhyo che. emanI sarva pravRttio mUlyalakSI rahI che. sAhityasarjanane kalAtattva jALavIne jIvanalakSI banAvyuM che. aneka saMsthAo sAthe kaDIrUpa bane tevA setubaMdho racavAmAM teo kAryadakSa rahyA che. saMsthAonI sthApanA karavI ane tene satata dhabakatI rAkhavI e desAIsAheba pAsethI zIkhavA jevuM che. eka viziSTa pratibhA banavAmAM emane aneka parIkSAomAMthI pasAra thavuM paDyuM haze. jema sonAnI tapAvavuM, TIpavuM, kApavuM ane ghasavuM ema cAra prakAre kasoTI thAya che. paNa chevaTe to sonAnI camaka jaLavAI rahe che, ema yugalakSaNonA paripAka rUpe emaNe parIkSAo pAsa karI haze paNa emanA vyavahAramAM koInA pratye kaDavAza jovA maLI nathI. kSamAbhAva ja ziramora rahyo che. jaina dharmane emaNe jIvanamAM utAryo che. DaoN. kumArapALabhAI I. sa. 1970thI gujarAta samAcAramAM 'ITa ane imArata" kolama lakhe che je ghaNI ja lokapriya che. emanA pitA jayabhikhkha pahelAM e kaoNlama lakhatA hatA. pitAnA avasAna pachI e ja kaoNlama cAlu rAkhI emaNe ene gaurava bakyuM che. te rIte gujarAta samAcAranI ravivAranI pUrtimAM 1960thI ramatagamatanI kolama paNa lakhe che. emaNe krikeTa vize lakhelAM traNa pustako gujarAtI, hiMdI, aMgrejI ane marAThImAM prasiddha thayAM che. emane besTa sporTsa jarnAlisTano evorDa paNa maLyo che. gujarAta samAcAramAM emanI "jhAkaLa banyuM motI', 'AkAzanI oLakha ane pArijAtano parisaMvAda' kaoNlamo lokapriya banI che. emano sarjanakAla noMdhapAtra che. emaNe lakhelAM 105 pustako vividha viSayone AvarI le che. emaNe hiMdI ane aMgrejI bhASAmAM paNa pustako lakhyAM che je vizeSa ullekhanIya che. temAM saMzodhanakSetranI siddhio ullekhanIya che. emaNe 14 sAhityika pAritoSiko meLavyAM che paNa chelle rASTrapati dvArA padmazrI'nuM rASTrIya sanmAna prApta thayuM te emane rASTrIya kakSAe mUkI de che. kyAreka vicAra karuM chuM ke padmazrI' jevAM rASTrIya sanmAna meLavanArI keTalI vyaktino mAre paricaya che? tyAre A sanmAnanI viralatA ane viziSTatAno khyAla Ave che. A sanmAna to alpavirAma che. hajI to evAM keTalAMya sanmAno emane maLaze. gUrjarabhUmi AvA panotA putrane biradAvatAM dhanyatA anubhave che. gurjara bhUminA panotA putra Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yu varsasa yu . kumArapALa desAI - mArA sara. jemanuM nAma nAnapaNathI vAMcatI AvatI hatI ane gujarAtI bhASAno kakko zIkhI tyAre gujarAta samAcAra' vAMcatAM zIkhI e divasothI jemane jANatI hatI te mArA sara zrI kumArapALabhAI desAIe mane pIeca.DI.nA vidyArthI tarIke levAnI hA pADI e mAruM ahobhAgya. e divasa, e kSaNa mane kyAreya nahIM bhulAya. jyAre sarane meM pahelI vAra vizvakozanA kAryAlayamAM khUba najIkathI joyA. emanI sAmenI khurazImAM beThI. mAro paricaya Apyo. atizaya AnaMdane lIdhe huM maraka-maraka hasyA ja karatI hatI. sara eka pachI eka emanAM kAma ukelatA jatA hatA. "hAM... to bolo punitA... kayA kayA viSaya vicArI rAkhyA che" sIdhI viSaya aMgenI vAta. mane khAtarI thaI gaI - mArI nAva pAra Utaraze. e agAu sarane mAtra tasavIromAM joyA hatA. videza vyAkhyAna ApavA jatA, caMdraka-sanmAnanI navAjeza thaI hoya ke koI navo kAryabhAra saMbhALyo hoya to tenI vigato gujarAta samAcAramAM AvatI ane temanI suMdara smita sAthenI tasavIra. kyAreka thatuM ke tasavIramAM che evA ja haze ? rUbarU maLatI tyAre e ja smitathI AvakAra. saMmohana. tame kAma kare ja jAo. ne bhAra paNa na lAge. ne zarU thaI mArI zodha-sarjana-lekhanayAtrA. gujarAtI akhabAro ane nArIcetanA" e viSaya punitA hae 503 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para saMzodhana karavuM evuM nakkI thayuM. e agAunI sara sAthenI beThakomAM mane ghaNA prazno thatA; jemake huM grAmINa patrakAratvamAM ja pIeca.DI. kema na karI zakuM? mahilAo mATenA viSayane laIne huM mAtra mahilAonA vizva sudhI sImita thaI jaIza. "cetanA' aMge kAma karavuM ghaNuM agharuM che. thaI zakaze ke nahIM ? vagere.... vagere... paNa sare je samajAvyuM - te hajuya yAda che - jo punitA, tAruM ema.phila. grAmINa patrakAratvamAM thayuM. temAM te pUratI prAmANikatAthI mahattama kAma karyuM. have emAMthI bahAra AvI javAnuM. tenuM ja vaLagaNa ke Agraha ThIka nahIM. navuM kAma karavAnuM, navA viSayo vicAravAnA... rahI vAta mahilAo mATenA viSayane laIne kAma karavAnI. to tuM mahilAo sudhI ja sImita nahIM thaI jAya. babbe mahilAonA evA aneka prazno ane muddAo che je aMge bhASAkIya athavA prAdezika patrakAratvamAM kaMI kAma thayuM nathI. te kAma tuM karI zakIza... kAma zarU karIe e agAu e agharuM ane moTuM lAgatuM hoya che. pachI saheluM banI jatuM hoya che. jo eka kAma kara, pahelAM tuM cetanAne samaja. patrakAratvanI kAmagIrIne tene sAthe laI jo. samajaNanuM navuM vizva khUlaze. kamyuTaranI bhASAmAM jene vinDo eksaplorara' (window explorer) kahe che tevuM zuM kahevuM che tAruM.? cetanA... e menTala mekapa vize ?" ne A cetanAne samajavA ghaNuM vAMcavuM paDyuM. vAMcyuM, samajyu. A yAtrA daramyAna, 'cetanAne samajavAnI mathAmaNa daramyAna je mAnasika AMdolano thayAM che tene meM ja anubhavyAM ane jhIlyAM, ane tene pariNAme thayela parivartanone amalamAM paNa mUkyAM che. mane samajAyuM ke saMgharSa, sAkSAtkAra ane samAdhi - A traNeya sthitimAM ApaNe ekalAM ja hoIe chIe. eTale ja huM mArA zodhanibaMdhamAM lakhI zakI : "cetanAne mApI na zakAya. e mApavAnI nahIM, pAmavAnI vAta che.' sara, custa ane zistabaddha abhyAsa karAvanArA vidyArthinI tarIke mane kAma na thayuM hoya to amaste kema maLavA javAya ? evo saMkoca. eTale emaNe soMpeluM kAma thayuM hoya tyAre ja temano samaya laIne maLavA jatI. 15 miniTano samaya Apyo hoya. manamAM ema paNa thAya ke 15-20 miniTamAM zuM vAta thAya. huM muddA lakhIne laI jatI. vAta nirAMte kare. mArI pAse TAima che; tuM nirAMte bola.' mArI nAnI nAnI vAtone paNa emaNe ghaNuM mahattva ApyuM che. dareka vakhate navuM kAma cIMdhe, navA saMdarbhonI vAta kare ne pachI kahe, "bola, che kaMI prazna ?" pUchatI, "sara, ATalI vyastatA vacce paNa ATalo samaya kevI rIte kADhI lo cho? bijhI mANaso pAse vadhAre TAima hoya che. ne e ja suMdara smita sAthe 'AvajonuM vaLAmaNuM. vacce thoDo samaya mAruM kAma DhIluM paDI gayuM hatuM. eka seminAra mATenA peparane meM jarUriyAta karatAM vadhu mahattva ApI dIdhuM hatuM. sare soMpela kAma thatuM nahotuM. sarane maLavAnuM thayuM. "punitA, 504 yu vasesa yu Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhI vAtothI DITeDa thaI jA. mArA mATe tAruM kAma samayamaryAdAmAM pate te jarUrI che. e divase mane khUba zarama AvI. e divasathI mAruM kAma patyuM tyAM sudhI sara ane mArI vacce kaLaNamAMthI bahAra kADhanAra ane temAM phasAyela jevo nAto hato. punitA, viSayamAM khUMpI jaIne kAma kare to te caLavaLa thaI jAya. viSaya tArA para hAvI thavo nA joIe. viSayanI bahAra nIkaLa. vizleSaNAtmaka lakhavuM hoya to viSayamAMthI pUrepUrA bahAra AvIne tene samaja ane lakha" ne Ama sara mArA lakhANane rada karatA, sudharAvatA to kyAreka taddana pharIthI lakhAvatA. sara sAthenI keTalIka nAnI nAnI paNa agatyanI vAto paNa ahIM kahevI ja rahI. sarane maLavA huM jyAre paNa jAuM- sara kahe: 'cA pIe.' pachI vAtano dora potAnA hAthamAM le. cA Ave tyAM sudhImAM emaNe mane ghaNuM badhuM pUchI lIdhuM hoya. huM mArA kAmamAM kyAM sudhI pahoMcI e emanI moTI ciMtA. prakRtigata huM atizaya saMvedanazIla hovAne kAraNe vAraMvAra dhImI paDI jAuM, tyAre sara ja mane daDha manobaLa pUruM pADatA. mane UbhI karI detA. emanA plAniMga karatAM huM pAchaLa cAlatI houM to tarata mane pUche, "kema zuM che A? TAima-TebalamAM garabaDa kema? punitA, AvuM na ja cAle. nAu phAiTa Tu phiniza. have to yuddha e ja kalyANa.' A vAkya emaNe mane chellA betraNa mahinAmAM aneka vakhata kahyuM haze. "Tu bI ora naoNTa Tu bI jevI koI vAta emanI sAme cAle ja nahIM. bIjI eka sarasa vAta emaNe mAro nibaMdha pUrNa thavAne Are hato tyAre karI : "A pUrNAhuti nathI. A zarUAta che. tuM eka navI duniyAmAM pravezIza. aneka negeTiva phorsa kAma karatA haze. DarI gaI, DagI gaI to khalAsa. bIjuM, koInI sAthe spardhA karIza to kadAca khoTe mArge jatI rahIza. tArI khudanI sAthe ja spardhA kara. You Vs You. divaso divasa tAruM kAma ja tArI sAme UbhuM raheze. vadhu mecyora, agharuM kAma karavA tane zakti maLaze. ola dha besTa.' pIeca.DI.ne mATe thaIne aneka mulAkAto lIdhI. te daramyAna thayela sArA-khoTA anubhavo temaNe sAMbhaLyA che. mAruM vismaya sthira bhAve sAMbhaLyuM, saMdarbho jeTalA joyA eTalA emaNe cakAsyA, vadhu paDatI khoTI kahevAya tevI mahenata karatA paNa rokI. mAhitInuM pRthakkaraNa, prakaraNo pramANe lakhavuM. vaMcAI jAya pachI pharI lakhavuM, kampojha, prapharIDiMga, bAinDiMga A tamAma anivArya kAryo daramyAna sare satata protsAhanano prANavAyu pUro pADyo che. satata hiMmata ApatA rahI, mAruM lakhANa joI, jarUra jaNAI tyAM eDiTa karIne sare mArA zodhanibaMdha gujarAtI akhabAro ane nArIcetanAne eka cokkasa AkAra Apyo che. 505 punitA haNe Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArijAtano parisaMvAda ane "kSaNano sAkSAtkAra dvArA sarane niyamita maLuM chuM. keTalAya lekho mArA mATe ja lakhAyA hoya evuM lAge. joke mArA jevI lAgaNI bIjA keTalAyane thatI haze. sara saunA che. mArA paNa. prAthamika zALAthI atyAra sudhI huM jeTalA sAhebo, baheno pAse bhaNI ane jemanA meM caraNasparza karyA che temanA paganA aMgUTho ane AMgaLAM mane yAda che. amArA gharamAM sAMje dIvo. agarabattI karyA pachI ame keTalAka zloko bolIe chIe. jemAM marAThI paNa che ane saMskRta paNa "guru brahmA, gurU viSNu, guraH devo mahezvaraH guru sAkSAt para brahma tasma zrI gurave namaH" - A zloka samaye huM baMdha AMkhe e tamAma sara, meDamanA pagane sparza karuM chuM, yAda karuM chuM, praNAma karuM chuM. ne tyAre emAM eka evA caraNa paNa che je hamezAM buTamAM DhaMkAyelA hoI - meM joyA nathI. e mArA sarane paNa e samaye yAda karuM chuM, praNAma karuM chuM. mArA adhyApaka jIvananI imAratanA pAyAmAM sare emanA AzIrvAda ane mArgadarzananI IMTa mUkI che, je mATe huM jIvanaparyata temanI RNI rahIza. mArA sarane haju ghaNAM kAma karavAnAM che. ghaNA evorDsa meLavavAnA che. A adRzya zakti, mArI tane prArthanA che ke mArA sarane svAsthasaMpanna rAkhaje ane nirAmaya AyuSya Apaje. bAkI badhuM to ApameLe emanI tarapha kheMcAtuM AvatuM ja raheze. 506 yu varsasa yu Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. kumArapALa desAI jyAre navagujarAta ArTsa kaoNlejamAM prophesara hatA tyAre huM temano vidyArthI hato. kaoNlejamAM dAkhala thayo e pahelAMthI ja temanA nAmathI paricita hato, eTale temanA vidyArthI tarIke bhaNavAno moko maLatAM ja garva mahesUsa ka2vA lAgyo hato. 'gujarAta samAcAra'nAM 'zrI' sAptAhikamAM mArI prathama TUMkI vArtA chapAyA bAda, mArI navI navI kalamane protsAhananI khUba jarU2 hatI, yogya mArgadarzananI AvazyakatA hatI. mane hajuya yAda che e divasa, mArI vArtAonAM kaTiMgsa baoNrDa upara mUkyAM hatAM. te joIne temaNe mane sTApharUmamAM maLavA bolAvyo hato. mAro ane temano A prathama paricaya hato. sAmAnya rIte, navAsavA vidyArthIne prophesara samakSa UbhA rahetA ja Dara lAge ! prathama mulAkAtamAM ja mane mArA sare' khAsso prabhAvita karI nAkhyo hato. temanA zabdezabdamAM mane preraNArUpa banavAno raNako saMbhaLAyo hato. 'guru vinA jJAna nahi' e vAta svIkArI laIne, meM manomana temane mArA guru tarIke svIkArI lIdhA hatA. pachI to huM nAnI nAnI mUMjhavaNa laIne temanI samakSa Ubho raheto. jANe gusse thavAnuM to temanA svabhAvamAM ja nathI. haMmezAM malakAto cahero ! mArI mUMjhavaNa ke muzkelI dUra karavAno khyAla jANe temane pahelethI ja AvI gayo hoya tema teo pUchatA : bola, mAre tane kaI rIte madada karavAnI che ? niHsaMkoca kahe.' 507 koTi koTi vaMdana kailAsa nAyaka Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanA zabdomAM ja eTalI badhI AtmIyatA hatI ke mAruM aDadhuM duHkha to temane maLyA bAda ja ochuM thaI jatuM. teo haMmezAM yogya salAha ApatA. mArI kalama vikase e mATe mUlyavAna sUcana karatA. huM hosTelamAM rahIne bhaNato eTale aneka muzkelIo sAme jhajhUmato hato. kalamanA jore bhaNato hato ane kamAto hato. mArI muzkelIone, jANe mArA caherA parathI vAMcI lIdhI hoya tema teo mArA jIvanamAM mAtra eka prophesara tarIkenI ja nahi, eka guru tarIkenI nahi, balka eka moTAbhAI tarIkenI bhUmikA paNa bhajavavA lAgyA hatA. mArA hatAza jIvanamAM, mArA nirAza jIvanamAM temaNe haMmezAM aMdhakAramAM jyota pragaTAvavAno prayAsa karyo hato. kyAreka upakAra na karatA hoya evI bhAvanA sAthe teo mArI sAthe vyavahAra karatA. teo manomana eka AdaraNIya ane pUjanIya vyakti tarIke mArA hRdayamAM sthApita thavA lAgyA hatA. kaoNlejanA bIjA varSamAM mane patrakAratvano vicAra Avyo hato. meM vAta karI. temaNe kaoNleja chUTyA bAda mane maLavAnuM kahyuM hatuM. huM maLyo hato. mane rikSAmAM mastubhAIne maLavA laI gayA hatA. e divasomAM bhavansa kaoNlejamAM jarnAlijhamano korsa cAlato hato. mastubhAI sAthe mAro paricaya karAvyo hato ane mArI patrakAratvanA korsamAM joDAvAnI vAta temaNe ja karI hatI. grejyueTa thayA bAda ja e korsamAM praveza maLato hato, chatAM vizeSa maMjUrI laIne paNa mane praveza maLe tevo temaNe Agraha rAkhyo hato. praveza to zakya banyo hato, paNa phInI rakama sAMbhaLIne mArI mUMjhavaNa vadhI gaI hatI. mastubhAInA gharathI bahAra nIkaLIne meM kahyuM hatuM, "sara ! patrakAratva to karavuM che, paNa phInI rakama bharavI mArA mATe zakya nathI !" jene bhaNavuM che, teNe phInI ciMtA na karavI joIe !" DaoN. kumArapALa desAIe mane kahyuM hatuM ane umeryuM hatuM, "kAle tuM mane risesamAM maLaje!" huM bIje divase temane maLyo hato. teo mane rikSAmAM hIrAlAla bhagavatInA baMgale laI gayA hatA. temane maLIne kahyuM hatuM. "A mAro vidyArthI patrakAratva karavA mAMge che. tenI pAse phI nathI." "kaMI vAMdho nahi, ApaNe ApIzuM." hIrAlAla bhagavatI bolyA hatA ane temanI oNphisamAMthI phI laI javA kahyuM hatuM. baMgalAmAMthI bahAra nIkaLyA bAda kumArapALa sAhebe pUchyuM hatuM, "have to patrakAratva karavuM che ne !" hA sara !" mArI AMkhomAM jhaLajhaLiyAM AvI gayAM hatAM. e kSaNe mane ahesAsa thayo hato ke teo mAtra mArA mArgadarzaka ja nahi, sAcA hamadarda paNa banI rahyA che. teo kaoNlejamAM bhaNAvatA hoya ke patrakAratvanA korsamAM, temanI dareka vAta huM dhyAnathI sAMbhaLato. eka prophesara tarIke temanI vizeSatA e hatI ke teo je kaMI samajAvatA te khUba premathI samajAvatA. vANI ane vyavahAramAM temanA vyaktitvano eka alaga aMdAja hato. potAnI vicArasaraNIne anusaravAno kyAreya 508 koTi koTi vaMdana... Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agraha nahoto, chatAM temanA vyaktitvano prabhAva paDe e gamatuM. teo kyAreya haThAgraha ke durAgraha rAkhatA nahotA, babbe madadarUpa thavAnI bhAvanA haMmezAM rAkhatA. guruziSya vaccenA saMbaMdhamAM eka maryAdAnI dIvAla hoya che. e dIvAla to hatI ja chatAM ekabIjA pratye bhAvanAtmaka saMbaMdha dinapratidina vadhu ne vadhu majabUta thato rahyo hato. vidyArthIne samajavAno je guNa temanAmAM che, te bhAgye ja koInAmAM haze ! abhyAsamAM takalIpha hoya to prophesara ApaNI muzkelIo dUra kare, evA cIlAcAlu zirastAthI para rahIne amArA guruziSyano saMbaMdha vikasyo hato. mAtra kaoNleja-kampAunDa pUrato ja maryAdita nahoto. temanA ghara sudhI vistaryo hato ane gharobo keLavAyo hato. kaoNleja hoya ke ghara, kumArapALasAhebano prema ekasarakho ja maLato rahyo hato. teo sAme cAlIne muzkelIo pUchatA ane hala karatA. evo guNa dareka prophesaramAM nathI hoto. dareka gurumAM nathI hoto. Aje guruziSya vaccenuM aMtara dina-pratidina vadhI rahyuM che tyAre kahevAnuM mana thAya che ke kumArapALasAhebamAM kyAreya guruno garva jovA maLyo nahoto. temanAM vANI-vyavahAramAM ahamUno anubhava thayo nahoto balka haMmezAM eka namra mAnavanAM darzana thayAM hatAM. prophesara, lekhaka, ciMtaka, krikeTa-samIkSaka ane padmazrI. temanA vyaktitvanAM aneka pAsAMomAM paNa teo saumya, saraLa, premALa, lAgaNIzIla ane namra rahyA che. temanuM vyaktitva virATa banyuM, chatAM temanAmAM rahelo mAnava tarIkeno saguNa prasaMgopAtta chato thato rahyo. krodha, IrSA ke gussA jevA durgaNo gaLI janArA DaoN. kumArapALa desAIne jyAre jyAre maLavAnuM thAya che tyAre tyAre temanA ziSya hovAno garva mahesUsa thAya che. AvA gurune koTi koTi hRdayapUrvakanA vaMdana! 509 kailAsa nAyaka Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika sArasvata 1992-94nAM varSomAM mane desAIsAhebanA AdhyAtmikatA-sabhara vyaktitvanA sAMnidhyano lAbha maLyo. prathama vyAkhyAnathI ja IMTa ane imArata'nA sarjaka vyaktitvano paricaya thavA mAMDyo. sAheba sarasvatIcaMdra vize vAta karatA hatA. prasaMga hato - alaka ane navInacaMdranA paraspara mohano. sAheba vigate vAta karatA hatA. temanA zabdo Aje paNa mane saMbhaLAI rahyA che : "eka divasa UMghamAM acAnaka sarasvatIcaMdra paDakhuM badale che ane teno hAtha alakanA khabhA para paDyo ane te dhIre dhIre tenA vakSasthaLa para AvI aTakyo. vanalIlAe kumudane vAta karI, tene pArAvAra duHkha thayuM. sAraMgI para 'zubha svargamAM vasavanArI te caDI paDI harazire' - e gIta gAIne teNe sarasvatIcaMdranA AtmAne DhaMDhoLyo. sarasvatIcaMdra jAgyo ane kahe che : "alakabahena, huM tamAro bhAI thAu hoM." - vidyArthIonA naitika jIvanaghaDataranI jANe prathama iMTa mukAtI hoya tevo AphlAdakArI anubhava hato e ! AvA nirmaLa hRdayanA ane nikhAlasa svabhAvanA desAIsAhebano saMga jIvanavATamAM niraMtara prakAza pAtharI rahyo che. jJAnI hovuM ane karuNAvAna hovuM azakya nahIM to muzkela jarUra che. karuNA vagaranI prajJA kyAreya prajALanArI hoI zake. karUNAvAna prajJA hoya to ja vidyArthInuM jIvanaghaDatara zakya bane. desAIsAhebanA vyaktitvamAM meM sAcA arthamAM AvuM RSipaNuM anubhavyuM che. ema.e. bhAga-2mAM amAre dIpaka paMDacA Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya-sarjaka tarIke abhyAsakramamAM narmada hatA. DAMDiyo' sAmayika narmada keTakeTalI Arthika saMkaDAmaNo veThIne paNa bahAra pADatA tenI vAta karatAM karatAM desAIsAhebe kahelA zabdo yAda Ave che. "tamArAmAMthI koIne ke tamArA dhyAnamAM koI AvA sAhityasarjaka-mitrane Arthika muzkelI hoya to mane maLajo." kevuM saMvedanazIla, karuNAsabhara ane umadA vyaktitva ! emane nispRhabhAve emanA vidyArthIonuM je hita ane vikAsa ijyAM eTaluM ja nahIM, paNa je yogadAna ApyuM che te avarNanIya che. emanI AvI sahRdayatA emane gurukuLanA guru banAve che. AvA sevAparAyaNa guru maLavA e paNa eka bhAgyanI vAta che. potAnAM vargavyAkhyAnomAM nirlepa sneha dvArA satata hUMpha Ape, AtmavizvAsa jagAve ane vidyArthIone udAtta banAve. amane ema.e. bhAga-1mAM pazcimanI sAhityamImAMsA bhaNAve pleTo - eNrisToTalanA anukaraNavicAra vize vAta karatAM mArmika rIte kahe : "pleTono vAMdho ku-kavio sAmeno hato, su-kavio sAmeno nahIM." lonjAinasanI udAttatAnI vibhAvanA carcatA, narasiMha, mIrAM, govardhanarAma, nhAnAlAla jevA gujarAtI sArasvatonAM udAharaNonI sAthe sAthe TAgora, premacaMda, kAlidAsa, bhavabhUti, zeksapiyara, dAjo vagere jevA vaizvika sArasvatonA sAhitya-sarjanamAMthI udAharaNo ApI - samajane puSTa kare. eTaluM ja nahIM paNa gAMdhIjI, madhara TeresA, rAmakRSNa paramahaMsa, zrI araviMda jevI vibhUtio dvArA jivAyelA udAtta jIvananI vAta karI vidyArthIomAM umadA caritra vikase te hetuthI saMskArasiMcana kare. gAMdhIjI vize vAta karatAM eka vakhata kahe: "gAMdhIjI pratyeka mAnavamAM Izvarano anubhava karatA. anyanA duHkhe duHkhI thavuM e gAMdhIjInuM sva-karma hatuM, e ja emano svadharma hato." dharmanI, AdhyAtmikatAnI sAcI vibhAvanA vidyArthIo sudhI pahoMce e desAIsAhebanI varga-vyAkhyAnonI mukhya lAkSaNikatA hatI. A rIte vidyArthIone sAcA arthamAM udAtta banAvatAM temanA e varga-vyAkhyAno desAIsAhebamAM rahelAM udAtta AdhyAtmika sArasvatanAM darzana karAve che. vidyArthIne potIko banAvavAnI bhAvanAvALA, vidyArthI sAthe AtmIya saMbaMdha bAMdhIne tenI bharapUra mAvajata karanArA eka sva-jana tarIke meM emane nihALyA che. mArA pIeca.DI.nA mArgadarzaka tarIkenAM emanI sAthenAM aneka saMsmaraNo mane yAda Ave che. eka divasa huM zodhanibaMdhanuM eka prakaraNa cakAsarAvavA ApavA mATe sAhebanA ghera gayo. sAheba jamatA hatA. mane Avelo joI jamatAM jamatAM UbhA thaI mAro hAtha pakaDI premAgrahapUrvaka mane sAthe jamavA besADyo tyAre ja jaMpyA. keTalAka saMbaMdho evA hoya che, jene premasaMbaMdha sivAya bIjuM nAma na ApI zakAya. desAIsAheba eTale premanuM mUrta rUpa. 511 dIpaka paMDyA Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyArthIne enI muzkelImAM upayogI thavAnI, desAIsAhebanA jIvana-sauMdaryano sAkSAtkAra karavAnI eka ghaTanA mArI jAta sAthe joDAyelI che. 1994mAM ema.e. bhAga-2nuM pariNAma jAhera thayuM. mAruM pariNAma aTakAvavAmAM AvyuM hatuM. tapAsa karI to khabara paDI ke mAro laghuzodhanibaMdha guma thaI gayo hato. meM sAhebane vAta karI. sAheba tarata ja mArI sAthe yunivarsiTI kAryAlayamAM AvyA. tatkAlIna upa-kulapati DaoN. caMdrakAMta mahetA pAse jaI temaNe je rajUAta karI te mane jIvanabhara yAda raheze: "A dIpaka, mAro priya ane hoziyAra vidyArthI che. teNe jamA karAvelo laghuzodhanibaMdha koI kAraNasara khovAI jatAM tenuM ema.e. bhAga-ranuM pariNAma aTakAvavAmAM AvyuM che. to tAtkAlika anya vyavasthA karo." temaNe mArI pAsenI zodha-nibaMdhanI aMgata nakala laI tene tapAsaDAvavAnI vyavasthA karI zakya hoya teTaluM jhaDapathI mAruM pariNAma jAhera karAvyuM. vidyArthInA jIvanapraznane A rIte potIko banAvI utsAhabhera tenA hala sudhI sAtha ApanAra desAIsAhebanI vAtsalyamUrti mArA hRdayamAM haMmeza mATe aMkita thayelI raheze. AvA pro. desAIsAheba eTale aneka vidyArthIonA vahAlA adhyApaka, saMkoca ke Dara vagara emanI kebinamAM jaI zakAya, potAnI koI paNa mUMjhavaNa vize vAta karI zakAya. punaH janma levAnuM thAya to tame zuM banavAnuM pasaMda karo ?" - evA eka praznanA uttaramAM desAIsAhebe kaheluM: "samAjane upayogI evuM mUlyaniSTha sAhitya racI zakuM, AdhyAtmika jIvana jIvI zakuM, graMthonA rahasya para ciMtana karI zakuM tathA dharmanI sAcI vibhAvanA pahoMcADI zakuM tevo mAnavadeha pharI maLe tevI Izvarane mArI prArthanA rahI che." mArI paNa prArthanA Izvarane e ja che ke AvA AdhyAtmika sArasvata, saMvedanazIla mArgadarzaka-guru mane bhavobhava maLatA raho. 512 AdhyAtmika sArasvata Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dika dAra mUlyaniSTha zikSaka jarAtanI pavitra bhUmi mahAtmA gAMdhI, saradAra vallabhabhAI paTela jevA mahApuruSo, vikrama sArAbhAI jevA vaijJAniko ane govardhanarAma tripAThI, jhaveracaMda meghANI, dhUmaketu, pannAlAla paTela ane umAzaMkara jozI jevA sAhityakArothI UjaLI che. A goravavaMtI paraMparAne saMvardhita ane saMmArjita karavAmAM jemanuM nAma Aje AdarapUrvaka laI zakAya tevuM virATa ane vatsala vyaktitva che DaoN. kumArapALa desAI. I. sa. 2004nA prajAsattAka dine jyAre temane bhArata sarakAra taraphathI pAzrIno puraskAra ApavAnI jAherAta karavAmAM AvI tyAre acAnaka ja manamAM prazna phuryo ke "sAhebanA kayA kSetranA pradAnane padmazrI kamiTInA sabhyoe vizeSa mahattva ApyuM haze ? sAhitya, zikSaNa, jainadarzana, ramatagamata, patrakAratva AvAM keTalAMya kSetromAM temanuM vizeSa noMdhapAtra pradAna che ane dareka kSetramAM temaNe eka yA bIjI rIte siddhinAM sopAno sara karyA che. bhArata sarakAranA A nirNaya eka mAtra kumArapALa desAInuM vyaktigata gaurava nathI, paNa samagra gujarAtanuM gaurava che. prastuta lekhamAM DaoN. kumArapALa desAInA Adarza zikSaka tarIkenA pAsAnI thoDIka aMgata vAta karavI che. DaoN. kumArapALa desAI sAthe mAre kaoNlejanA prathama varSathI pratyakSa paricaya. A pahelAM mArA pitA ane mArA AdaraNIya vaDIla DaoN. caMdrakAMta mahetA darzanA trivedI s13 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhebanA lIdhe mane desAI sAhebanAM lakhANono Achero paricaya to hato ja. paNa desAI sAhebane prathama vAra maLavAnuM thayuM 1980nI sAlamAM A varSe meM navagujarAta ArTsa kaoNlejamAM prathama varSamAM praveza lIdho. Ama to huM aMgrejI sAhityanI vidyArthinI ane DaoN. kumArapALa desAI gujarAtI bhASAsAhityanA adhyApaka. eTale kaoNlejakALa daramyAna huM temanA vargamAM temanI sAme besIne to kyAreya bhaNI nathI, paNa kaoNlejanI itara pravRttio jevI ke vaSnatvaspardhA, nibaMdhalekhana, kAvyapaThana, carcA vagere mATe meM jeTalo sAhebano lAbha lIdho che teTalo kadAca temanA gujarAtInA vidyArthIoe paNa nahIM lIdho hoya ! yuvaka mahotsavamAM kAvyapaThana hoya ke ekapAtrIya abhinaya, sAhebe mane khUba premathI, mIThAza ane mRdutAthI kyAreka pitRvat to kyAreka mitravatuM mArgadarzana ApyuM che. kaoNlejamAM teo savAre vyAkhyAnomAM vyasta hoya tethI mane kahetA, "sAMje malTikorsanI oNphisamAM maLIe." sAMje jyAre maLIe tyAre nAnAmAM nAnI bAbata jhINavaTapUrvaka zIkhavatA. "A vicArane ApaNe A rIte mUkIe to kevuM? ApaNe A skripTamAM thoDA pheraphAro karIe to ? mane AkhuM vaktavya sabhAmAM bolatI hoya tema bolI batAva" eTalI sahaja ane premALa sUcanAo ApatA ke dhIre dhIre mAro AtmavizvAsa ghaDAto gayo. vAcana ane vicAronI spaSTatA keLavAtI gaI ane sAhebanA mArgadarzananA pariNAme mane dareke dareka varSe yuvaka mahotsavo ane anya spardhAomAM zreSTha dekhAva badala rAjya kakSA sudhInAM pramANapatro maLatAM rahyAM. tyArathI meM manamAM nizcaya karyo ke desAI sAhebanA vargamAM besIne bhaNavA maLe to kevuM? ane meM aMgrejI viSayanI snAtakanI padavI meLavyA bAda patrakAratvano DiplomA karavAnuM nakkI karyuM. A abhyAsakramamAM desAI sAheba akhabArI lekhana bhaNAvatA. lekhananA siddhAMto e eTalI saraLatAthI bhaNAvatA ke varSa daramyAna ja amane thiyarI ane prekTikalanuM jJAna prApta thatuM. amArI guru-ziSyanI snehALa yAtrAno trIjo moDa Avyo jyAre huM bhASAsAhityabhavanamAM aMgrejInA vyAkhyAtA tarIke joDAI. tyAra pachI sAheba bhASAsAhityabhavanamAM niyAmaka ane ArTsa phekalTInA DIna tarIke nimAyA. paNa A badhAMthI amArA saMbaMdho to e ja vatsala guruziSyAnA rahyA. sAheba Aje paNa mAro paricaya temanI vidyArthinI tarIke Ape che. mAre mana to haju paNa sAheba amArA vahAlasoyA kumArabhAI' ja che. eka Adarza zikSaka keTalo mUlyaniSTha hoI zake tenuM jIvaMta udAharaNa che DaoN. kumArapALa desAI. teo vidyArthIone mAtra pAThyapustakomAMnA zabdo ke siddhAMto nathI bhaNAvatA paNa temane sAmAjika mUlyo ane mAnavIya mUlyo paratve jAgrata kare che. sAhitya, zikSaNa ane ciMtanane teo sAthe rAkhIne cAle che. jyAre zikSaka samAja sAthe nisbata dharAve che tyAre te mUThI UMcero mAnavI 514 mUlyaniSTha zikSaka Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane che. sAmAjika mUlyone ujAgara karato zikSaka asmitAno rakSaka ane zucitAno praharI bane che. A nisbatane kumArapALa desAImAM joI che. jyAre temane padmazrI puraskAra enAyata karavAnI jAherAta karavAmAM AvI tyAra pachI gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavana dvArA yojavAmAM AvelA zubhecchA samAraMbhamAM temaNe kaheluM, "mane duHkhI ane garIba lokonI cIso saMbhaLAya che. mAre dInajanonAM AMsu lUchavo che." A udgAro vyakta karanAra vyaktine mana mAna, sanmAna ane evaoNrDa karatAMya mAnavatAnuM mUlya keTaluM UMcuM che! pitA taraphathI maLelA sAhityazikSaNanA vArasAne ane mAtA taraphathI maLelI mAtra be zabdonI zIkha, "UMcuM jojene potAnA jIvanamAM saMpUrNapaNe caritArtha karanAra kumArabhAInI AMtarayAtrA samRddha bane ane bAhya yAtrA anukULa bane tevI abhyarthanA. A prasaMge vidyArthinI tarIke AzIrvAda mAgavAnuM mana thAya, "putra ziSNAta para jhayaM vAMcchatA" 515 darzanA trivedI Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navI kSitijanA sarjaka vAta che 1984nI. nyUyorka zaheramAM AvelA jene senTara opha amerikAe paryuSaNa vyAkhyAnamALA yojavAno vicAra karyo. nyUyorka zaheranA A jaina senTaramAM agAu pU. zrI suzIlamunijI ane pU. gurudeva citrabhAnujI AvI cUkyA hatA. Ane pariNAme paryuSaNa vyAkhyAnamALA mATe eka vAtAvaraNa sarjAyuM hatuM ane nyUyorkano samagra jainasamAja emAM utsAhabhera sAmela thato hato. ame 1984nI paryuSaNa vyAkhyAnamALA mATe kone nimaMtraNa ApavuM tenI carcAvicAraNA karatA hatA. eka vAta to e hatI ke jaina senTara opha amerikA(nyUyorka)nAM pravacanomAM jaina dharmanA tamAma saMpradAyonAM bhAI-baheno ekasAthe maLIne bhAga letAM hatAM. zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI ke terApaMthI evA judA judA saMpradAyane badale sahu sAthe besIne jaina dharmanAM vyAkhyAno sAMbhaLatAM hatAM, AthI ame evI vyaktinI zodhamAM hatAM ke je koI sAMpradAyika saMkucita vicArasaraNI dharAvatA na hoya. jo vyAkhyAnomAM amuka saMpradAyanI vicAradhArAne ja mAtra prAdhAnya maLatuM hoya to tenAthI samAjamAM bhedabhAva UbhA thAya ane nAno samUha vIkharAI jAya. AthI dharmanAM mULa tattvone samajAvanArI ane vyApaka dRSTi dharAvanArI vyaktinI ame zodha karatA hatA, ke jemanI pAsethI nyUyorkanA zrotAjanone vaizvika ane Adhunika saMdarbhamAM dharmanAM sanAtana nagneza zAha DA6 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahasyonI jANakArI prApta thAya. ame A saMdarbhamAM kumArapALabhAInuM nAma sAMbhaLyuM ane temane paryuSaNa parvamAM pravacana ApavA mATe nimaMtraNa ApyuM. amerikAmAM DaoN. kumArapALa desAInI A sarvaprathama paryuSaNa vyAkhyAnamALA hatI. paryuSaNa parvanI pUrve 1984nI trIjI jUna ane chaThThI jUne emaNe vaktavya ApyuM ane e pachI agiyAramI sapTembarathI ogaNIsamI sapTembara sudhI satata ane avirata paryuSaNa vyAkhyAnamALA yojAI. emanA prathama pravAsamAM ja emanI AgavI vyAkhyAnazailI, gahana vAtane saraLatAthI samajAvavAnI kuzaLatA, vyApaka darzana ane dharmanA mULabhUta siddhAMtone kendramAM rAkhIne enA eka eka muddAnI vizeSatA darzAvavAnI emanI paddhati sahune mohita karI gaI. emAM paNa vesTarna varlDamAM rahelA jainoe eka arthamAM kahIe to pahelI vAra ATalA vyApaka saMdarbhamAM, atyaMta Adhunika dRSTAMto sAthe ane vartamAna jIvanane lakSamAM rAkhIne dhArmika vyAkhyAnonuM pAna karyuM. Ane pariNAme sauprathama to dharma koI prAcIna athavA to bhUtakALanI koI vAta kare che evuM lAgavAne badale emaNe A dharmanI bhAvanAo sAMprata samayamAM paNa jIvanane keTalI lAbhadAyI che te darzAvyuM. AthI samAjamAM jaina dharmanA zAzvata siddhAMto tarapha vizeSa ruci pragaTI. DaoN. kumArapALa desAInAM udAharaNomAM muni prasannacaMdra rAjarSithI mAMDIne mahAtmA gAMdhI ane ravizaMkara mahArAjanAM udAharaNo to AvatAM, paNa tenI sAthosAtha abrAhama liMkana ane jyorja vaoNziMgTananI vAta paNa emanAM vyAkhyAnomAM vaNAI jatI. Ane pariNAme emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA mATe jaina, jainetaro ane anya dharma ane jAtinI vyaktio upasthita rahetI. DaoN. kumArapALa desAInAM pravacanoe bIjuM mahattvanuM pradAna e karyuM ke koI gacchanI vAta karavAne badale emaNe dharmanI vAta karI. potAnA gaccha ke saMpradAyane AgaLa karIne e saMpradAyamAM mAnanArA lokono sadbhAva meLavavAnI keTalAka koziza karatA hatA. Ave samaye emaNe atyaMta saraLa rIte jaina dharmanA tattvajJAnane rajU karyuM. te rajUAtamAM emanI vidvattAnI chApa dekhAI AvatI hatI. bhASA paranuM emanuM prabhutva evuM hatuM ke zrotAo icchatA ke vadhu ne vadhu samaya sudhI emanuM vyAkhyAna cAlu rahe. A samaye "kalpasUtranAM vyAkhyAno yojAtAM ane varSothI je sAMbhaLatA hoya tevI paraMparAgata rIte ja A vyAkhyAno cAlatAM. jyAre kumArapALabhAI kalpasUtra' jevA graMthamAMthI eka muddo laIne enI AsapAsa jaina tattvajJAna vIMTALI detA. vaLI evuM paNa banatuM ke keTalIka paraMparAmAM mAnanArI ane rUDhicusta rIte cAlanArI vyaktio navA loko sAthe ke AjanA vizva sAthe tAla meLavI zakatI nahIM, jyAre kumArapALabhAInAM vyAkhyAnomAM emaNe evI koI rUDhicustatAne badale satata vyApakatA ane mokaLAzanI himAyata karI. graMthi choDe e ja nigraMthano anuyAyI banI zake tema temaNe samajAvyuM. 517 nareza zAha Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya sthaLoe kriyAone prAdhAnya apAtuM. pUjA ke enA jevI anya kriyAo moTA pramANamAM thatI hatI. kumArapALabhAIe kriyAonuM mahattva batAvyuM, paNa ethIya vizeSa emaNe jJAnano mahimA karyo ane ene pariNAme ja amerikAmAM ane anya keTalAya dezomAM teo jenadarzanane phelAvI zakyA che. 1984mAM emanI A prathama vyAkhyAnamALAe evuM to vAtAvaraNa saryuM ke pachI pazcimanA jagatamAMthI emanI khUba mAga AvavA mAMDI ane teo amerikAnA nyUyorka, laoNsa enjalasa, nyUjarsI, phiniksa, kensAsa siTI, hyusTana, zikAgo jevAM zaheromAM paryuSaNa vyAkhyAnamALA arthe gayA. e ja rIte paryuSaNa vyAkhyAno mATe enTavarpa, siMgApora ane hoMgakoMga jaI AvyA. e sivAya paNa amerikAnAM aneka zaheromAM tathA maleziyA, pUrva AphrikA, briTana, dubAI, maskata jevA dezomAM jaina dharma vize emaNe pravacano ApyAM. A rIte bhAratanI bahAranA vizvane emanI pAsethI jaina dharma vize jANavA maLyuM ane vizvamAM jaina dharmanI vicAradhArAno prasAra karavAmAM kumArapALabhAIe mahattvanuM yogadAna ApyuM 1984nI videzanI prathama vyAkhyAnamALA vakhate nyUyorkamAM teo mAre tyAM UtaryA ane te pachI jyAre jyAre e nyUyorka AvyA che tyAre mane emanI mahemAnagatino lAbha maLyo che. emanI nikhAlasatAne kAraNe emanI sAthe mokaLe mane dharma-carcA ke ene vize vicAraNA karI zakAya che. teonA satsaMgamAM eka prakAranI AtmIyatAno anubhava thAya che. AvI AtmIyatA mAtra mArA ja sudhI maryAdita nathI rahI, paraMtu mArA kuTuMbanA tamAma sabhyo sAthe emano nAto baMdhAyelo che. emane padmazrI' maLyo te amArA sahune mATe svajanane sAMpaDelA sanmAna samo banI rahyo che. 1984 pachI 1994, 1999, 2001 ane 2003nA paryuSaNa parvanI kumArapALabhAInI vyAkhyAnamALAoe anokhuM AkarSaNa jagAvyuM. emanAM vyAkhyAno traNa-cAra varSa agAuthI nakkI thaI jatA hovAthI amAre ghaNI vAra eka-be varSa rAha paNa jovI paDatI. emanI eka bIjI vizeSatA e ke teo mAtra vyAkhyAna ApIne potAnA kAryane pUruM thayeluM mAnatA nathI, paNa e jaina senTaranI tamAma prakAre pragati thAya tene mATe preraNA, sahayoga ane mArgadarzana Ape che. athAgA sTrITanA jaina derAsaramAM taiyAra thatA zrI aSTApadajInA derAsara vize emaNe ohAyo rAjyanA sinasinATImAM ane bhAratamAM suratamAM paNa pAvarapoinTa prejhanTezanathI A vAta janasamudAya sudhI pahoMcADI che. Aje aSTApada aMgenA saMzodhanamAM paNa teo atyaMta mahattvano sAtha ane sahayoga Ape che. emano gujarAtI sAhityano prema paNa eTalo ja prabaLatAthI pragaTa thAya che ane amerikAnAM judAM judAM gujarAtI sAhityanAM maMDaLomAM paNa teo vyAkhyAno Ape che. 1984thI navI kSitijanA sarjaka Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2004 sudhInI 20 varSanI emanI uttarottara siddhinI yAtrA eka mitra tarIke mane nIrakhavA maLI che. satata abhyAsavRtti, milanasAra svabhAva, upayogI thavAnI prakRti, itihAsanI sUjha ane dharmadarzananAM tattvo pAmavA mATe talasparzI abhyAsa - e badhAMne kAraNe teo pragatinA UMcA zikhare pahoMcyA che ane tethI ja mAtra jaina samAja ke gujarAtI sAhityanuM ja nahIM, babbe padmazrI' jevuM eka rASTrIya sanmAna pAmyA che. mAtra jaina samAjanI dRSTie kahuM to bahu ochI vyaktione AvuM rASTrIya sanmAna maLyuM che. emAM paNa zikSaNa ane sAhitya mATe to bhAgye ja koIne maLyuM haze. kumArapALabhAIne vaDApradhAna vAjapeyIjInA haste jenaratna'no evorDa maLyo, amerikA ane keneDAnAM jaina senTaronA pheDarezana jenA taraphathI presiDenTa speziyala evorDa maLyo ane khuda bhAratanA rASTrapati taraphathI 'padmazrI' maLyo, te ghaTanA amAre mATe AnaMda ane gauravanI ghaTanA che. emanI AvI yazasvI siddhi mATe nyUyaoNrkano samagra saMgha ane amerikAno samagra jaina samAja emane abhinaMdana Ape che. TrasTI, jaina senTara oNpha amerikA (nyUryorka) ane jaina dharma-kriyAonA niSNAta 519 nareza zAha Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahetI sugaMgha videzamAM A varSa hatuM 1984nuM, jyAre huM bhAratanI saphare Avyo hato. A samaye laoNsa enjalasanA jaina senTara oNpha sadharna keliphorniyA mATe paryuSaNa parva daramyAna koI vyAkhyAtAne bolAvavAnI mArI icchA hatI. mArA nikaTanA snehIe A mATe eka vyaktinuM nAma ApyuM ane e vyaktinuM nAma hatuM Do. kumArapALa desAI. teo e divasathI satata Aja sudhI amArA senTaranI pravRttio sAthe joDAyelA rahyA che. - 1986mAM paryuSaNa parvanAM pravacano mATe teo laoNsa enjalasa AvyA. eka arthamAM kahIe to e samaye emanAM jJAna ane vidvattAno senTarane puSkaLa lAbha maLyo. emanuM paheluM pravacana hatuM 1986nI 31mI ogasTe paryuSaNanA mahAbhyavizenuM ane e pachI paryuSaNa daramyAna emanI pravacanadhArA cAlI, jemAM pahelI sapTembare mauna, bIjI sapTembare ahamUnI oLakha, trIjI sapTembare AcAranuM mahattva ane mRtyu vizenuM darzana, cothI sapTembare pacakhANa, pAMcamI sapTembare bhagavAna mahAvIrano saMdeza, chaThThI sapTembare jJAna, darzana ane cAritranI vibhAvanA ane sAtamI sapTembare mAnava ane jIvanadharma e viSe pravacana ApyAM. hajI emanAM pravacanonI eTalI ja mAga hovAthI paryuSaNa parva pachI paNa emanI pravacanadhArA cAlu rahI. AThamI sapTembare bhagavAna RSabhadeva, navamI sapTembare dAna, dasamI sapTembare zIla, agiyAramI sapTembare tIrthaMkara DaoN. maNibhAI mahetA 520 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranI vizeSatA, bAramI sapTembare bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavo, teramI sapTembare tapa, caudamI ane paMdaramI sapTembare bhAvazuddhi vize emaNe vaktavyo ApyuM. A rIte zvetAMbara ane digaMbara bannene emanAM paryuSaNa vyAkhyAnono lAbha maLyo. A pravacano laoNsa enjalasanI paTelanI vADImAM yojAyAM hatAM. DaoN. kumArapALa desAIe navuM senTara banAvavA mATe preraNA ApI ane e mATe A paryuSaNa samaye ja sArI evI rakama ekatrita thaI gaI. jaina senTara oNpha sadharna keliphorniyAnA jinAlayanI mUrtio mATe paNa emaNe madada karI. bhAratamAM zreSThivarya zrI araviMdabhAI panAlAla dvArA emaNe jinAlayanA AyojanamAM mahattvano bhAga bhajavyo. e pachI punaH 1990mAM jaina senTara oNpha sadharna keliphorniyAmAM pravacana mATe AvyA, tyAre 25mI ogasTa 1990nA divase emanI paryuSaNa parva vyAkhyAnamALAno prAraMbha thayo. A samaye emaNe bAhya tapa, AlocanA, vaiyAvRtta, vinaya, svAdhyAya jevI dArzanika bhAvanAo vize tAttvika chaNAvaTa karI. 1996mAM trIjI vAra laoNsa enjalasa paryuSaNa parva nimitte AvyA tyAre emanA pravAsano prAraMbha 1996nI navamI sapTembare thayo. A samaye paNa prAta:kALe paryuSaNa AdhArita pravacano teo ApatA hatA, jyAre navamI sapTembare rAtre parvAdhirAja paryuSaNa parva, dasamI sapTembare dharmakathA, agiyAramI sapTembare zAkAhAra, bAramI sapTembare dhyAna, teramI sapTembare prabhu mahAvIranuM jIvanadarzana, caudamI sapTembare ArtadhyAna ane raudradhyAna, paMdaramI sapTembare dharmadhyAna, soLamI sapTembare kSamApanA ane sattaramI sapTembare zukladhyAna jevA viSayo para pravacano ApyAM. emanI rasALa pravacanazailI, mArmika dRSTAMto, jaina dharmanI itihAsakathAo ane darzananI tAttvika bhAvanAone vaNI laIne vAta prastuta karavAnI zailI lokacAhanA jagAvI gaI. e pachI I. sa. 2000mAM DaoN. kumArapALa desAInI vyAkhyAnamALA rAkhavAmAM AvI ane teno prAraMbha thayo 26mI oNgasTanA divase savAre dasa vAge kalpasUtra AdhArita pravacanothI. e pachI roja sAMje maitrI, muditA, karuNA, pramAda, dharmadhyAna, kSamApanA, tapa jevA judA judA viSayo para emanAM vyAkhyAno yojAyAM. 2003nI covIsamI ogasTe teo pAMcamI vAra paryuSaNa vyAkhyAna mATe AvyA. A samaye emaNe navakAramaMtra, gaNadharavAda, dAnano mahimA, jaina dharmanI vizeSatA jevA viSayo para vaktavyo ApyAM. A rIte keTalAka loko kumArapALabhAIne kahe che ke losa enjalasa e tamAruM sekanDa homa' che. A to mAtra losa enjalasanA jena senTara oNpha sadharna kaeNliphaoNrniyAnI vAta thaI. paraMtu emanA paryuSaNa vyAkhyAnamALAnI cAhanA eTalI badhI che ke traNacAra varSa sudhInA emanAM paryuSaNa vyAkhyAno judAM judAM senTaro nizcita karI le che. jenAnA kanvenzanamAM emaNe kI-noTa spIkara 521 DaoN. maNibhAI mahetA Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIke pravacano ApyAM che ane 1999mAM amerikAnAM ane keneDAnAM jaina senTaronA A pheDarezane (jainAe emane presiDenTa spezyala evorDa paNa enAyata karyo hato. amerikA ane keneDAmAM pravRtti karatuM pheDarezana bhAratamAM vasatI vyaktine enAM jaina dharmanAM umadA kAryo mATe poMkhe e kevI mahattvanI ghaTanA che ! amerikAmAM chellAM keTalAMka varSomAM jaina derAsaro nirmANa pAme che. AmAM paNa kumArapALabhAInI madada satata maLatI rahI che. jene senTara opha sadharna keliphorniyAnA jenabhavananA vistaraNanA kAryamAM paNa teo bhArata khAtenA mukhya koorDineTara che. vaLI e aMge amadAvAdamAM judAM judAM Ayojano karIne teo jene senTara opha sadharna keliphorniyAnA kAryane potAnuM kArya mAnIne jaina samAjano vyApaka sahayoga meLavI rahyA che. ame dara varSe kacchanA bidaDA zaheramAM thatA meDikala kempamAM vinAmUlya DaoNkTarI sAravAra ApavA jaIe chIe. A samaye paNa kumArapALabhAIne maLavAnuM thatuM jAya che ane amArI vAraMvAranI mulAkAta e AtmIyatAmAM parivartana pAmI che. DaoN. kumArapALa desAIe videzamAM vyAkhyAna, jinAlayamAM sahyoga, jaina tattvajJAnanAM pustakonI racanA, kanvenzanamAM pravacano jevAM anekavidha kAryo karyA che ane tethI videzamAM emaNe prasarAvelI bhAratIya saMskRti ane dharmadarzananI sugaMdha aneka mAnavIonA jIvanamAM navIna prakAza pAtharI rahI che. jena esosiezana ina noMrtha amerikA jenA)nA bhUtapUrva pramukha ane jaina senTara oNpha naoNrdhana keliphorniyAnA agraNI 522 vahetI sugaMdha videzamAM Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke bhAratanA ananya saMtAnA zrI kumArapALa desAI sAthe prathama milana iMglenDanA lesTara zaheramAM julAI 1988nA samaya daramyAna thayuM. prophesara ramaNalAla zAha ane tArAbahena zAha sAthe kumArapALabhAI varlDa jene koMgresamAM bhAga levA iMglenDa AvyAM hatAM. ramaNabhAIe kumArapALabhAIno mArI sAthe paricaya karAvyo ane Ama amAruM prathama milana thayuM. e divasa ane e prasaMga eka zubha ghaDI ane zubha saMyoga hatA ema huM mAnuM chuM. kumArapALabhAI sAthenI mitratAnI aneka sukhada paLo meM mANI che. soLa varSanA A mitratAnA baMdhanamAM ane sAthe gujArelA aneka divasomAM kaMI kaMI mIThAzabharI vAto saMgrahAyelI, sacavAyelI ane suvarNakRtinI jema aMkita thayelI che. paraMtu A to kumArapALabhAInuM mAtra eka ja pAsuM che. khelakUdanA viSayathI mAMDIne dhArmika AdhyAtmika viSayonI UMDI samaja temaNe keLavI che. temanI kalamamAMthI bahuvidha viSayonA rasapUrNa, mAhitIpUrNa lekhono AsvAda gujarAtanI janatAe mANyo che. aneka mahAna puruSonA caritranI suMdara vAto rajU karIne temaNe AjanI peDhInA cAritraghaDataramAM ananya phALo Apyo che. emaNe je graMthonuM saMpAdana, lekhana ane prakAzana karela che tenI yAdI khUba ja lAMbI che. emanAM anekavidha kAryonI | vinoda kapAsI 523 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazaMsA karatAM mane to garva ane harSa thAya che. paraMtu emanAM kAryomAMthI aneka preraNA laIne potAnA jIvanamAM mArgadarzana prApta karI zake che tema kahevAmAM paNa jarAya atizayokti nathI. kumArapALabhAI sAthenAM kayAM kayAM saMsmaraNonI vAta karuM ? emanI sAthe prinsa philipane jyAre bakiMgahAma pelesamAM Deklerezana ona necara arpaNa karavAnuM hatuM tyAre temanI sAthe rahIne aneka sukhada paLo mANI che. veTikanamAM nAmadAra popa sAthe milana yojAyuM tyAre paNa zrI kumArapALabhAI sAthe rahevAnI taka prApta thaI. pArlAmenTa opha dha varlDas rilijansanAM be mahAadhivezanomAM temanI sAthe hAjarI ApI - eka vAra zikAgomAM ane bIjI vAra kepaTAunamAM. A badhA divaso daramyAna ame sAthe rahI jJAnagoSThio karatA ja hatA, paraMtu amArI mitratA haLavAzabharyA vAtAvaraNamAM khIlI UThatI ane sahRdayI mitratAmAM meM haMmezAM emanA vyaktitvanI sugaMdha mANI che. nikhAlasa, ADaMbarahIna vyaktitva e kumArapALabhAInA svabhAva sAthe vaNAyela che ane sonAmAM sugaMdha bhaLe tema hara koIne madada karavA tatpara ane vyavasthitapaNe pUrNa Ayojana sAthe kAma hAthamAM laIne tene saMpUrNa kAryadakSatAthI paripUrNa karavAnI je sUjha che te kharekhara yazakalagIrUpa che. - kumArapALabhAIne deza-videzamAM mAna-sanmAna maLelAM che. bhArata sarakAra taraphathI jainaratna ane padmazrI'nA ucca staranA khitAbonI navAjeza thaI che. A khitAbo ane mAnasanmAna darzAve che ke temanA vyaktitvanI suvAsa sarvatra prasarelI che. temanAM kAryonI anumodanA ane kadara rUpe temanuM yogya sanmAna thAya e mATe sarvane AnaMda thAya ja. kumArapALabhAI sAthenAM saMsmaraNo tAjAM karuM tyAre laMDananA mArA nivAsasthAne ame sAthe beThA hoIe. sAthe cA-pANI pItA hoIe ane muktapaNe carcA karatA hoIe te divasonI svabhAvika yAda AvI jAya che. mAro ane kumArapALabhAIno saMbaMdha mAtra vyaktigata dhoraNe ja nahIM paNa kauTuMbika dhoraNe paNa sacavAyo ane saMvardhana pAmyo che. kumArabhAIe sarvatra AMbAnI ropaNI karI che ane tenA phaLa svarUpe madhura evI kerIono phAla Utaryo che. emaNe evAM gulAba vAvyAM che ke jenI suvAsa sarvatra khIlI UThI che. emaNe mitronAM, samAjanA ane rASTranAM kAryo hasatA mukhe karyA che. saumya ane sahRdayI kumArapALabhAI bhAratanA eka ananya saMtAna che. emanI dostIno 524 bhAratanA ananya saMtAna Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amane garva che. emanA paricayano amane AnaMda che ane emanI sAthenAM sukhada smaraNo amArI mUDI che. ane AvAM smaraNo vAgoLIe tyAre mAtra bakiMgahAma pelesa ke vaeNTikana ja nahIM paraMtu ghara-AMgaNe besI rakAbImAM cA reDIne sAthe besIne pItA hoIe, gappAM mAratA hoIe te smaraNono AnaMda kaMI ora ja hoya. kumArapALabhAI, tame sAcA arthamAM mahAmUlyavAna ratna cho. aneka zubhecchAo mahAvIra phAunDezana, laMDananA paNa tame salAhakAra ane zubhecchaka cho ane iMglenDamAM ame bahulakSI pravRttio karI rahyA chIe temAM paNa tamArI sahAya ane mArgadarzana che te mATe ame ApanA AbhArI chIe. tamArA vyaktitvanI suvAsa vadhu ne vadhu pramANamAM sarvatra prasarI rahe tevI zubha kAmanA. mahAvIra phAunDezana(briTananA TrasTI, jaina graMthonA lekhaka ane pravacanakAra 525 vinoda kapAsI Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddha ane zrI hA, kumArapALa desAIne bhArata sarakAre 'padmazrI'no khitAba enAyata karyo tethI mane atyaMta AnaMda thayo, paraMtu Azcarya na thayuM. AnaMda eTale thayo ke bhArata sarakAre sAcA hIrAnI parakha karI. Azcarya eTale na thayuM ke temanA bahuAyAmI vyaktitvamAM padma ane zrI' chupAyelAM che. padma eTale kamaLa, kamaLa, kAdavamAM Uge che chatAM kAdavathI para rahe che. kumArapALabhAI saMsAramAM rahelAM moha, Asakti ane apekSAonA kAdavamAM rahevA chatAM tenAthI para rahyA che. kamaLa sugaMdhI che. kumArapALabhAInA vyaktitvanI suvAsa bhAratamAM ane bhAratanI bahAranA dezomAM phelAI che. kamaLa suMdara che. kumArapALabhAInuM AMtarika vyaktitva sauMdaryavAna che. kamaLanA pAMdaDA upara raheluM pANInuM biMdu sAcA motInI jema camake che. kumArapALabhAInA hAthe lakhAyelo koI paNa lekha ke pustaka sAcA motInI jema camake che. zrI eTale lakSmI. kumArapALabhAIne yazarUpI lakSmI varelI ja che. kumArapALabhAIno mane vyaktigata paricaya thayo te pahelAM huM to temanAthI paricita hato ja. jaina tattvajJAna upara lakhelAM temanAM pustako mane sparzI candrakAnta bI. mahetA 526 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayelAM. bhAratamAM hato tyAre temanA pitAzrIe zarU karelI ane temaNe cAlu rAkhelI IMTa ane imArata vAMcavAnuM huM cUkyo nathI. mane prathama paricaya thayo 1999mAM. amerikAmAM atyAre 61 jaina senTarsa che. temAM jaina senTara oNpha nyU jarsI ghaNuM jANItuM ane vizALa che. temAM lagabhaga 1,000 kuTuMbo sabhya che. A senTaramAM aneka dhArmika pravRttio cAle che, dara varSe paryuSaNa parva nimitte savAra-sAMja pravacano ApavA mATe bhAratathI skolarane nimaMtraNa apAya che. jena senTaranA nimaMtraNane mAna ApIne kumArapALabhAI 1999nA paryuSaNa vakhate nyU jarsImAM AvelA. temanA yajamAna banavAno lAbha mane maLyo. mAre tyAM teo mahemAna tarIke rahyA ane TUMka samayanA paricayamAM mane temanA vyaktitvanI sparzanA thaI. gujarAtI sAhitya ane jainadarzanamAM mane UMDo rasa che te jANIne temaNe muktamane ghaNI vAto karI. paryuSaNanAM temanAM pravacanone sAro AvakAra maLyo. moTI saMkhyAmAM lokoe hAjarI ApIne temanAM pravacanono ane te dvArA jina-vANIno rasAsvAda mANyo. temaNe lakheluM pustaka "Glory of Jainism' mane ghaNuM gamI gayeluM. eka divasa temanuM pravacana samApta thayA pachI, A pustakamAM rahelI vizeSatAo ane khUbIo jaNAvI lokone A pustaka vasAvavA Agraha karyo ane pustaka kharIdavA mATe paDApaDI thavA mAMDI. temanAM pravacanothI prabhAvita thaIne jaina samAje pharIthI paryuSaNa karAvavA temane vinaMtI karI. jaina senTaranI vinaMtIne mAna ApIne teo 2004nA paryuSaNamAM nyU jarsI AvavAnA che. temanA udAra, saraLa ane nikhAlasa vyaktitvano mane anubhava thayo te prasaMga kahyA vinA huM rahI zakato nathI. mArI sAthenA vArtAlApamAM temane khabara paDI ke pU. umAsvAtijInA tattvArthasUtra' graMtha upara huM chellAM sAta varasathI niyamita svAdhyAya karAvuM chuM. vArtAlApa daramyAna temaNe e paNa jANyuM ke tattvArthasUtranA dasa adhyAya upara lagabhaga 20 viDiyo keseTa banAvavAnI mArI icchA che. A vAtano vistAra karIne temaNe UMDo rasa lIdho ane A projekTa mATe je madada joIe te ApavAnI temaNe taiyArI batAvI. temanA zabdomAM kahuM to mane kahe, caMdrakAMtabhAI! tame bhAratamAM Avo ane viDiyo banAvo. TuDiyonI vyavasthA huM karI ApIza. uparAMta tamAre je citro mUkavAM hoya te mane jaNAvo, huM taiyAra karAvI daIza. tamAre amerikAmAM rahIne viDiyo banAvavI hoya to huM tamane bhAratathI badhAM citro ane anya mAhitI mokalI ApuM." 527 candrakAnta bI. mahetA Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM to stabdha thaI gayo. ATalA TUMkA paricayamAM, ATalI saraLatA ane udAratA koNa darzAvI zake? joke samayanA abhAve mAro A projekTa hajI zarU thayo nathI paraMtu temaNe mane je protsAhana ApyuM te huM bhUlI zakuM tema nathI. kumArapALabhAI jaina dharmanA badhA phirakAone mAna ApIne kevo samanvaya rAkhe che te paricaya mane bhAratamAM thayelo. insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA upakrame temaNe eka vArtAlApa goThavelo, jemAM zvetAMbara, digambara, terApaMtha, zrImad rAjacaMdra, sthAnakavAsI vagere saMpradAyonA pratinidhiono eka vArtAlApa goThavAyelo. mArA sadbhAgye huM paNa tyAM hAjara hato. temaNe anekAMtadaSTithI AkhA vArtAlApanuM saMcAlana kareluM. lekhaka, vivecaka, pravacanakAra, tattvaciMtaka ane dharmapremI DaoN. kumArapALa desAInuM vyaktitva kharekhara bahuAyAmI che. jaina dharmanA pravacanakAra ane jaina senTara oNpha nyUjarsInA agraNI 528 padma ane zrI Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! - 1 : 1 " EEME : jAka che 1 si[, biE dezamAM gharmadarzananuM ajavALuM ame cha bhAIo. mArA mAsInA dikarA kumArapALa lagabhaga amArA sauthI nAnAbhAI mahezanI uMmaranA, paNa temanAM jJAna, samajaNa ane milanasAra svabhAvanA kAraNe badhA ja bhAIo sAthe emane maMtrI. badhAnI sAthe baMdhubhAve vAta karI zake. - kumArapALamAM zokhanI prakRti ochI, paNa jIvana AnaMda ane mastIthI bharyuM bharyuM. kyAMya ALasa nahIM. samayanI lezamAtra barabAdI nahIM. bIjAnI pAse mahenata karAvavAne badale e svayaM kArya kare. vyavasthita rIte Ayojana karIne potAnA spaSTa lakSane siddha kare. bAlyAvasthAthI ja satata pravRttimaya ane kAryazIla rahevAnuM enI prakRtimAM hatuM. samaya jatAM kumArapALa ema.e. thaIne kaoNlejamAM adhyApaka banyA. ame temane eka saMniSTha adhyApaka ane kuzaLa vaktA tarIke joyA. AnaMdaghananAM kAvyo para saMzodhana karIne pIeca.DI.nI padavI meLavI ane temanA jIvane navo vaLAMka lIdho. jainadarzana tarapha temanuM vizeSa dhyAna dorAyuM. ane thoDA ja vakhatamAM temaNe jaina zAstrono UMDo abhyAsa karyo. paryuSaNa samaye jenadarzana vize pravacano ApavA lAgyA. 26 varSanI uMmare temaNe meLavelI AvI siddhithI ame bahu prabhAvita thayA hatA. have to teo eka vidvAna, saMzodhaka ane vyAkhyAnakAra banI gayA che. 1969nuM varSa kumArapALa mATe kaTokaTInuM varSa kizora dozI 529 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. amArA mAsA ane kumArapALanA pitA jayabhikhkhanuM acAnaka avasAna thayuM. amArA mAsA jayabhikhkhuM eka virATa puruSa hatA. emanI ekAeka anubhavAyelI khoTa yuvAna kumArapALane bhAMgI nAkhaze tevo amane sahune bhaya hato. A samaye kumArapALe ajoDa samatA ane dhairya dAkhavyAM ane paristhitino svIkAra karI lIdho. A prasaMge amArA mAsAnI hiMmatano paricaya kumArapALe sahune karAvyo. gujarAta samAcAramAM "ITa ane imArata", "prasaMgakathA" jevI ghaNI kaTAra jayabhikhkha lakhatA hatA. gujarAta samAcAre varSothI cAlatI A pratiSThita kolama lakhavAnI taka 27 varSanA yuvAna kumArapALane ApI. kumArapALa e ja hiMmatapUrvaka A paDakArane svIkArI lIdho. ame jijJAsA ane AturatApUrvaka jotA hatA ke kumArapALa AvI javAbadArI nibhAve. bIjI bAju kumArapALa gujarAtI bhASAsAhityanA adhyApaka hatA. aneka vizeSa javAbadArIo emane mAthe hatI. kumArapALe saphaLatApUrvaka A javAbadArI adA karI. temanAM khaMta, mahenata ane sAhasa paranA amArA vizvAsane temaNe yathArtha puravAra karI Apyo. vaLI ramatagamata vize paNa temaNe abhyAsapUrNa lekho lakhavA mAMDyA. A pachInAM varSomAM mAre amerikA AvavAnuM thatAM saMparka thoDo ocho thayo, paNa temanI pravRttiothI satata mAhitagAra raheto hato. temaNe ghaNAM graMtho-pustako lakhyAM. saMsthAomAM kArya karyuM. cheka pIeca.DI.nA vidyArthIone mArgadarzana ApyuM. Ama aneka dizAmAM temanuM pravRttimaya jIvana ane saphaLatA cAlu rahyAM. 1992mAM mAre amerikAthI amadAvAda AvavAnuM banyuM ane kumArapALa sAthe saMjogavazAt zrI zaMkhezvara peDhInA menejiMga TrasTI ane jaina agraNI tathA zaMkhezvara tIrthanA maeNnejiMga TrasTI zrI araviMdabhAI panAlAla zeThanI mulAkAta thaI. araviMdabhAIe kumArapALane kahyuM ke hyusTanamAM jaina derAsara baMdhAya to ApaNe banatI badhI madada karIzuM, to te dhyAna rAkhazo. 1995mAM A jinamaMdiranI pratiSThAnuM nakkI thayuM, tyAre araviMdabhAIe potAnuM vacana pUruM karyuM ane hyusTana jaina sosAyaTIne derAsara aMge ArasapahANa ane kotaraNI karavAnuM kharca zrI zaMkhezvara pArzvanAtha derAsaranI peDhIe karyuM. vaLI kumArapALanA prayatnothI zeThazrI ANaMdajI kalyANajInI peDhIno ArasanA phlora mATe sahayoga maLyo. pratiSThAnA pratyeka kAryamAM kumArapALanI madada rahI. pratiSThAnA muhUrtA, prasaMgonI goThavaNI, maMdiranuM Ayojana, pUjA-vidhi-vidhAna mATenI sAmagrIo, derAsaramAM ArasanA gabhArAnA bAMdhakAmanI dekhabhALanuM kAma nispRhabhAve svIkAryuM. vaLI A pratiSThAprasaMganI smaraNikAnuM 'ArTa varka, zilpIonA vIsA jevI keTalIya bAbatamAM kumArapALe aMgata satata rasa laIne kAma pAra pADyuM. 530 videzamAM dharmadarzananuM ajavALuM Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAnanA makarANAthI derAsarano gabhAro amadAvAda maMgAvyo. badhA atyaMta vajanadAra ArasanI kotaraNInuM kAma, paththaro hatA tene chUTA pADyA. darekane vyavasthita naMbara ApyA ane barAbara "peka karAvIne amerikA mokalI ApyA. potAnA ATalA pravRttimaya jIvanamAMthI ATalo badho samaya ApI vyavasthita rIte samayasara kAma pUruM karI ApyuM. temAM temanI svIkAreluM kArya pUruM pADavAnI niSThA ane videzamAM thatA dharmakAryane sahayoga ApavAnI bhAvanA jovA maLe 1998mAM paryuSaNa parva daramyAna kumArapALa dasa divasa mATe hyusTanamAM paryuSaNa karAvavA AvyA ane temanAM jJAna ane vaktavyathI badhAne maMtramugdha karyA. emanAM pravacanomAMthI prApta thatA zAstrajJAne sahukoImAM dharmadarzananI jijJAsA jagADI. bhAratamAM paryuSaNa samaye jevuM dhArmika vAtAvaraNa hoya che, tevuM vAtAvaraNa bhAratathI ATale dUra hyusTanamAM sarjAyuM. kumArapALane aneka siddhio prApta thaI che. samAjamAM temanuM khUba sanmAna ane bahumAna thayuM che. paNa A prasaMga to vizeSa che. temanI kArakirdInI A Toca samAna che. bhArata sarakAra taraphathI jyAre padmazrInuM sanmAna maLyuM che. te amArA samagra kuTuMba mATe eka AnaMda ane gauravanI vAta banI gaI. ane ame sarva kuTuMbIjano, mArA bhAIo rasikabhAI, kAMtibhAI tathA ramezabhAI - zrI kumArapALane amArA hArdika abhinaMdana pAThavIe chIe. amArA sauthI moTAbhAI sva. caMpakabhAI dozI paNa kumArapALa sAthe vizeSa saMbaMdha dharAvatA hatA ane amArA nAnA bhAI sva. mahezabhAI dozI kumArapALanA bALapaNanA mitra hatA. teo Aje hAjara hota to kumArapALanI A siddhi ane pragati joIne keTalA badhA khuza thayA hota, tenI kalpanA karavI paNa muzkela che. kumArapALa para sarasvatInI asIma kRpA che. jJAna, vANI, buddhi ane yAdazakti - badhuM khUba maLyuM. paNa temano guNono bhaMDAra e eka vizeSa mahattvanI vAta mane lAgI che. ane te temanI saphaLatA mATe kAraNabhUta che. kumArapALamAM kAma karavAnI athAka zakti, parizramanI taiyArI, ekAgratA ane niSThA, sUjha, samajaNa, cokasAI ane vicAronI spaSTatA che. praznono ukela karavAnI sUkSma vyavahAru buddhi che. bIjA paNa sahaja guNo jevA ke AnaMdI svabhAva, vinaya, viveka, namratA ane samatA jovA maLe che. kyAreya gusso nahi. AvA badhA guNono samudra e Izvarano pakSapAta ke temanA jIvana puruSArthanI prApti che. eka nAnakaDo prasaMga sAthe mArI vAta sameTI lauM. 2003nA mArca mahinAmAM ame bhArata AvyAM tyAre mArAM patnI kalpanA kumArapALanAM patnI pratimA sAthe kharIdI karavA gayAM hatAM. 531 kizora dozI Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharIdI karatAM thoDuM moDuM thaI gayuM ane baMnene ciMtA thaI ke kumArapALa ghera AvI gayA haze to ? AkhA divasanA sakhata kAma pachI ghera Avaze ane ghera koI hAjara nahIM hoya. kumArabhAI pAse gharanI cAvI nahotI. teno temane khyAla paNa nahoto. baMne ghera AvyAM, to kumArapALa bahAra cokamAM laTAra lagAvatA hatA. baMnee dilagIrI darzAvI ke kharIdI karavAmAM moDuM thaI gayuM ane cAvI nahIM hovAthI tamAre ghaNo samaya gharanI bahAra besI rahevuM paDyuM haze. kumArabhAIne koI jAtano gusso ke viSAda nahoto ane pachI kalpanAne kahe ke, "bhAbhI, bhUla to mArI hatI ke huM cAvI levAnuM bhUlI gayo hato." kevI samatA ! kevo temano vinaya ! A pratibhAzALI vyaktine Avo moTo padmazrIno puraskAra-ilakAba maLe che tyAre amAruM hRdaya ane citta AnaMdavibhora thaI nAcI UThe che. kumArapALa temanA jIvanamAM AvI aneka siddhio prApta kare tevI bhAvanA sAthe ame temane amArA hyusTananA aneka snehIo taraphathI mubArakabAdI pAThavIe chIe jaina senTara oNpha hyusTananA bhUtapUrva pramukha s32 videzamAM dharmadarzananuM ajavALuM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdano anubhava mArabhAI vize lakhavAnuM hoya tyAre lakhavAno jene bahu mahAvaro na hoya tevI mArA jevI vyakti mATe mUMjhavaNa UbhI thAya, kAma muzkela lAge. paNa jyAre lagabhaga cAlIsa varSo pahelAMnA divaso yAda karuM chuM tyAre ghaNI smRtio AMkha AgaLa tAjI thAya che. to cAlo, te smRtione ukelavAno prayatna karuM. 1961mAM eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM huM bI.e.nA siniyara varSamAM ane kumArabhAI bI.e.nA. juniyara varSamAM hatAM. saMskRtanA klAsamAM temanI prathama mulAkAta thaI. mArI sAthe UrmilA zAha, uSA rAvaLa, zAMtibhAI paMDyA, parimala dalAla tathA gajAnana trivedI ema bIjA mitro paNa hatAM. eka sarasa mitramaMDaLI banI. klAsa pUro thAya pachI badhAM mitro kaoNlejanA daravAjA pAse ja vAtomAM mazagUla thaI jatA. dUrathI basa dekhAya eTale amArAM uSAbahena vAkya adhUruM mUkIne basa pakaDavA doDe. bI.e. ane ema.e. karyA bAda lagabhaga badhA mitro kaoNlejamAM adhyApana-kAryamAM joDAyAM. kumArabhAI sAtheno paricaya dhIme dhIme pAMgarato rahyo. teo jayabhikhkhuMnA ekanA eka saMtAna che tevI khabara to eka mitra dvArA paDelI. caMdranagara sosAyaTImAM temanuM ghara. 33 naMbaranI basa tyAM jatI te barAbara yAda che. kyAreka temanA ghera javAnuM banatuM. temanA pitAzrI sAthe kema cho ?'thI vadhAre vAta karavAno saMkoca raheto hato paNa temanAM mAtuzrI sAthe vAtacIta thatI. teo cAnAsto karyA vinA javAnI rajA ApatA nahi. temanAM mAtuzrInI udAratA, premALa svabhAva ane prasanna cahero - Aje paNa evA ja yAda che. ekanA eka rohiNI kinakhAbavAlA 533 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putrane skUTara calAvavAnI manAI, tene mATe DrAivara rAkhelo te jANIne amane mitrone khUba ja ramUja thatI. pitAzrInI lekhanazakti ane mAtuzrInI udAratA - baMnenAM mahAna jIvanano vAraso temane maLyo che. 1968mAM mArAM lagna thayAM ane amerikA AvavAnuM thayuM. ahIM AvyA bAda patra dvArA avAranavAra paraspara samAcAra maLatA rahyA. varSo jatAM temanI pravRttio vadhatI gaI ane vividha kAmomAM vyasta rahetA. te samaye temanAM patnI patra lakhatA. (pratimAbhAbhInA akSaro sarasa che.) AjanA samayamAM I-meila dvArA samAcAra maLatA rahyA. ema patra-saMparkanA jaLathI maitrIpuSpano choDa siMcAto rahyo. hajAro mAIla dUra rahevA chatAMya mitratA pAMgaratI rahI! jyAre bhArata AvIe tyAre temane tyAM acUka javAnuM banatuM. temanAM patnI pratimAbahena khUba AgrahathI jamADatAM. paryuSaNa samaye kumArabhAI amerikA AvatA tyAre kyAreka phona dvArA to kyAreka rUbarU maLavAnuM baneluM. eka varSe teo amerikA AvyA tyAre paryuSaNa daramyAna nyU jarsImAM amAre tyAM rahyA hatA. chellA divasanuM pravacana samApta thayuM tyAre keTalIka vyaktiono AbhAra mAnatA temaNe amAro paNa AbhAra mAnyo. mitratAnA saMbaMdhamAM AbhAra mAnavAno hoya nahi. tethI amane khUba saMkoca thayo. temaNe kahyuM ke kumArapALane vastupALa sAthe to mitratA ja hoya. (mArA patinuM nAma vastupALa che.) A samaya daramyAna temanI sAthe vividha viSayomAM vAto thatI. dalIlono aMta lAvavo hoya to sAmI vyaktine "tame sAcA" ema kahevuM tevI emanI ramUja yAda rahI gaI. eka bIjo prasaMga yAda Ave che. amadAvAdamAM eka mitrane tyAM temane bapore bAra vAge jamavAnuM nimaMtraNa maLyuM hatuM. teo temane tyAM barAbara te samaye pahoMcI gayA. thoDo samaya beThA, vAto karI paNa mitrae jamavAnI vAta ja na karI. mitra temanAM patnIne A bAbata kahevAnuM ja bhUlI gayelA. acAnaka mitrane yAda AvyuM ane mAphI mAgI. kumArabhAIe temane kahyuM ke jamavuM nathI, ahIMthI pasAra thato hato ane tamane nA pADavA ja Avyo chuM. Ama mitra bahu chobhIlA na paDe tema paristhitine anukULa thaIne vAta vALI letA. kaoNlejajIvana daramyAna karelA vicAro dhIme dhIme AkAra letA thayA. bhAvi jIvana vikasatuM gayuM. temano ramUjI svabhAva, udAratA, bIjAne madadarUpa thavAnI haMmezAM taiyArI - e badhA guNone lIdhe mitrasamudAya vadhato ja gayo. bhArata sarakAra taraphathI kumArabhAIne padmazrI'no khitAba maLe che tyAre temanA eka mitra tarIke huM paNa sUkSma AnaMdano anubhava karuM chuM. temano jIvanapaMtha maMgaLamaya banI rahe tevI zubhecchA. saMskRta viSayanA pUrva adhyApaka, hAla nyUjarsI 534 AnaMdano anubhava Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W hat can you say about Dr. Kumarpal B. Desai? He is a person with an all around knowledge of Jain religion, Gujarati literature, sports, and children's needs. He is an all rounder. Unique Dedication I have known Dr. Kumarpal Desai for about seven years now have been impressed very much with his simpleness, energy, and dedication. He has been very instrumental in spreading Mahavirswami's Jain religion to many within and outside of India by writing books and giving lectures. He recently published an Encyclopedia on Mahavirswami, Jain religion's 24th and last Tirthankar of this era. This book covers all the places Mahavirswami went to since his birth and brief description of his Deshna given to people. The book gives so many details about Mahavirswami that is not found anywhere else. Another book, "Glory of Jainism" in English has given an opportunity to young and old to know the contribution of 108 people in spreading Jain religion. Virendra S. Shah Dr. Kumarpal Desai is down to earth person, very easy to talk to person who can talk in many different languages and on many 535 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ different subjects. He was a guest speaker at Jain Center of New Jersey's (U.S.A.) Paryushana Mahaparva celebrations in 1998. This was the first time he had to come Jain Center of New Jersey. People were very much impressed with his knowledge of Jain religion. This prompted Jain Center to ask Dr. Kumarpal Desai to be a guest speaker again in near future. This "near future" has turned out to be six years because of his popularity and commitments to the other Jain organizations around the world. Dr. Kumarpal Desai has been also involved in creating 1st of its kind Encyclopedia in Gujarati language. This Encyclopedia has become very popular and useful to many who can not read English. He is also involved in helping people who are unable to help themselves. It is really amazing to see that he is involved in many different fields that not only spreads Jain religion but also mankind. He was one of the speakers at Mahavirswami's 2600th birth anniversary celebrations hosted by Bharatiya Vidya Bhavan (USA) in 2002. His lectures and book on "A Journey of Ahimsa (From Bhagwan Mahavir to Mahatma Gandhi)" were well received. His teachings of Jain religion has played an important part in many people's lives. He has also helped many Jain organizations to raise funds to complete their projects. The Padmashri awarded by The Government of India on 2004 Republic Day celebrations clearly recognizes the contributions made by Dr. Kumarpal Desai for people of India. Our congratulations and best wishes to him. President : Jain Centre of New Jersey 536 Unique dedication Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ It is difficult to describe this man with any single adjective, because of his contribution to many aspects of human life. I know this gentleman for last fifteen years and has been impressed by his commitment to spread the message of Lord Mahavira of Ahimsa, Anekant and Anukampa. His contributions to Gujarati Literature and field of sports are well known through Gujarat and all parts of the world where Gujarati's Multifaceted Personality live. I still remember his very well thought out and delivered talk at Biennial Jaina convention in Pittsburgh, U.S.A. on the subject of Jainism - Past, Present and Future' as a keynote speaker. It was indeed honor for me to be awarded "Jaina-Ratna' award in his presence. He was once again our keynote speaker at last biennial convention at Cincinnati and spoke very eloquently on 'Our life in the context of five Anuvrat and Anekantwad', as well as on the subject of 'influence of Jainism on Mahatma Gandhi'. His contribution to Jainism was recognized by 'Federation of Jain associations in North America' be bestowing upon him 'President's special award' in 1997 at biennial convention of Jaina at Toronto, Dr. Dhiraj H. Shah 537 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Canada. He is the most sought out speaker by sixty two jain sanghs of North America to deliver lectures during Paryushan Parva. I had a good fortune to attend with Kumarpalbhai 'World Parliament of Religions' at Chicago, U.S.A. in 1993 and Captown, south Africa in 1999. His talks on many aspects of Jainism was well received by the attendees. By this time, He was very well recognized as an excellent orator and authority on Jainism. I had also good fortune to work with his 'Anukampa Trust' which carries out humanitarian activities. I also saw him working hard to help affected families by communal riots in Gujarat in last two years. It was indeed honour and priviledge to be in this man's company when twenty six of us were awarded "Jain Ratna Award' Presented by Ex-Prime Minister Atal Bihari Vajpayee on the occasion of the 2600th Janmakalyanak of Bhagwan Mahavira. Inspite of all this awards and many more, Kumarpalbhai is always there when you need him. I remember vividly that it was opening ceremony of Sarvajanik Dispensary at Bhadreshwar Teerth, Kutch sponsered by our family in honor of the Great Grandmother Mithibai Monsi who was responsible for last Jirnoddhar of that Teerth 1,500 years ago. I needed a Brochure describing Mithibai's contribution to that teerth and I was in Ahmedabad for only 24 hours and requested Kumarpalbhai's help and to my surpirse, Next morning he handed over me 500 copies of a brochure describing my grandmother's contribution. I could not thank him enough. To me, Kumarpalbhai has remained unassuming and modest man despite of all the medals, prizes, awards and honours. He has always smile on his face and warmth in his behavior. I consider it as an honour and priviledge to be asked to write few words about him on the occasion of him receiving well deserved Padmashri award by President of India at Rashtrapati Bhavan, New Delhi. Past President of 'Federation fo Jain Associations in North America' 538 A Multifaceted Personality Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravI gujarAtanuM gaurava mArapALa desAIne nAmathI Aje kayo gujarAtI nahi oLakhato hoya ? gujarAta hoya ke vizvano koI khUNo hoya, jyAM jyAM gujarAtI vase che tyAM to koI kumArapALane nAmathI ane emanA anekavidha pradAnathI oLakhe che. emanA sarjanavaividhyane kAraNe ke jaina dharmanA emanA UMDA abhyAsane kAraNe e dezavideze lokahaiye rame che. bhArata sarakAre emane padmazrI'no evorDa ApI navAjyA che tyAre temanuM nahi, samagra gujarAtanuM, AkhAya gujarAtI samAjanuM tathA jainadarzananuM sanmAna thayuM che ema gauravapUrvaka kahI zakIe. dezanuM UMcAmAM UMcuM sarvazreSTha A bahumAna kumArapALane maLe e mAtra kumArapALa mATe ja nahi, emanA hajAro-lAkho mitro mATe anerA AnaMdanI vAta che. je evorDanI kumArapALe kadI kalpanA nahotI karI ke apekSA nahotI rAkhI e evaoNrDa maLatAM kumArapALane keTalo AnaMda thayo haze e huM saheje kalpI zakuM chuM. 1993mAM ApaNA padmazrI samakakSa keneDAno sarvazreSTha evaoNrDa "oNrDara opha keneDA mane enAyata thayo tyAre jenI meM kadI kalpanA nahotI karI evI ghaTanA mArA jIvanamAM banyAno anero AnaMda mane thayo hato. kumArapALa, jIvanamAM kyAreka kadI paNa na kapyuM hoya evuM banatuM hoya che. AvI sArI. ghaTanA koI koI virala vyaktinA ja jIvanamAM bane che. tame ja vicAro ke tamArI AsapAsanA paricitomAM padmazrInuM gaurava pAmanArA keTalA svajano che? jaya gajjara 539 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa, tame AMkha mIMcIne dhyAnastha banI taTasthapaNe tamArAM vividha kAryo ane pradAna viSe vicArazo to aMtarano avAja kaheze ke yu DIjharva iTa'. huM emAM sUra purAvIza ke kumArapALa sAce ja enA adhikArI che. eka mitra tarIke ane navagujarAta kaoNlejamAM adhyApaka tarIke sAthe kAma karatAM kumArapALane sArI rIte oLakhyA che. videzamAM emanI cAhanAthI paricita chuM. mArI sAhityika pravRttinA haMmeza prazaMsaka ane preraka banI rahyA che. emanI anekavidha pravRttio ane emanA viSenI ghaNIbadhI vAto karavA besuM to pAnAM bharAI jAya. AthI, mArA manamAM vaselA eka mitra kumArapALanI AtmIyatA ane siddhino TUMkamAM paDagho pADIza. kumArapALano aMgata paricaya 1968mAM huM navagujarAta kaoNlejamAM adhyApaka tarIke joDAyo tyAre thayelo. emanA nAmathI ane kAryathI thoDoghaNo paricita hato. pahele divase ja eka dRSTivaMta ane pratibhAzALI adhyApakano bheTo thayo. e hatA kumArapALa desAI. emanI vANImAM mIThAza hatI, AMkhomAM sneha nItarato hato, emanA samagra vyaktitvamAM maitrIno mITho AvakAra hato. ame paraspara ekabIjA vize thoDI vAto karI. e divasathI kumArapALa mAre haiye vasI gayA eka sajjana sahAdhyAyI tarIke ane adanA mitra tarIke. kumArapALa sAthe traNa varSa adhyApaka tarIke kAma karyuM. A samaya daramiyAna emanI bahu najIka AvavAno moMghero lahAvo maLyo. bahu TUMkA gALAmAM ame ekabIjAnA sahRdayI mitro banI gayA. bahu jaladI AtmIyatA keLavAI gaI. kadAca emanI nikhAlasatA ane keTalAka viziSTa guNo enuM kAraNa hoya. emano moTAmAM moTo guNa e hato ke je kaMI mitrane kahevAnuM hoya te bahu sArI bhASAmAM e kahI zakatA. kaoNlejamAM sAmAnya rIte eka ja viSayanA adhyApakomAM paraspara dveSa ke IrSAnI dIvAla hoya che. e durbhAvanA kumArapALamAM mane kadI jovA maLI nahIM. balba thoDA vakhatamAM ja e vakhate navagujarAta kaoNlejanA gujarAtInA cAra adhyApako-kumArapALa desAI, priyakAnta parIkha, jazubhAI Thakkara, jaya gajjara-nI cokaDInI parasparanI AtmIyatA ane maitrI keTalAka adhyApakonI AMkhe caDI gaI. ame cAre sTApharUmamAM sAthe besatA, sAthe nikhAlasapaNe vAto karatA, sAthe cA pItA, sAthe nAsto karatA, jarUra paDe to sTApha miTiMgamAM kyAreka sAthe aNagamatI vAtono virodha karatA. amArA premALa vartuLamAM keTalAka sadbhAvI adhyApako pro. mohanabhAI paTela, pro. caMdrakAMta mahetA, pro. sI. AI. mistrI, pro. dharmendra jhAlA sahelAIthI bhaLI jatA. ekabe apavAda sivAya, navagujarAtanA adhyApakomAM e vakhate paraspara maMtrI ane sadbhAvanA anokhI hatI. kumArapALa eka sahakAryakara tarIke bahu bhalA, saguNI ane AnaMdI svabhAvanA hatA. sArAmAThA prasaMge sadA 1540 garavI gujarAtanuM gaurava Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitranI paDakhe UbhA rahevAnI emanI nisvArtha bhAvanA hatI. kadI kazAnI apekSA emaNe rAkhI nathI. sadbhAgye prabhue emane badhI rIte bahu ApyuM che. ame ghaNI vAra sAthe maLIne sAhitya ane zikSaNa-adhyApananI carcA karatA. eka sahRdayI mitra tarIke e potAnA abhiprAyo vyakta karatA. emanAM sUcanomAM vAstavikatA hatI. emanA vAcana ane abhyAsanI pratIti thatI. mitrane ke vidyArthIne khoTuM lAge evA UMcA sAdathI kumArapALa kadI na bole. evI mIThAzathI salAhasUcana Ape ke sAmenI vyakti pIgaLI jAya. mitrane ane vidyArthIne oLakhavAno eka moTo guNa emanAmAM che. ene kAraNe ja e ghaNA mitro banAvI zakyA che ane vidyArthIonA priya banyA che. maitrI bAMdhavI sahelI che, ene TakAvI rAkhavI agharI che. kumArapALa maitrI TakAvI zakyA che. kAmamAM game teTalA vyasta ke vyagra hoya paNa AMgaNe AvelA mitrane mIThA hAsya sAthe e AvakAre che, enI AgatA-svAgatA kare che - pachI ghara hoya ke oNphisa hoya. kumArapALano moTAmAM moTo guNa gauravavaMtA gujarAtIonAM guNagAna gAvAno ane emanA pradAnano ullekha karI emane jAheramAM ane khAnagImAM sanmAnavAno che. ghaNA badhAnA jIvanaghaDataramAM emano moTo phALo rahyo che. khAsa karIne umAzaMkara jozI ane dhIrubhAI ThAkaranA RNanI prasaMzA karatAM ane emanA para paDelA emanA prabhAvano ullekha karatAM e kadI acakAtA nathI. AvA mahAnubhAvonI vicArasaraNI jaLavAI rahe e hetuthI sAhitya pariSada ke akAdamI jevI saMsthAonA vikAsamAM emano ananya phALo rahyo che. zikSaNakSetre kumArapALano viziSTa ane amUlya phALo rahyo che. lagabhaga cAlIsa varSathI adhyApana karI rahela A adhyApaka emanI niSThAne kAraNe eka pachI eka ucca pado sara karI Aje gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavananA adhyakSa ane ArTsa phekalTInA DInanA pade pahoMcyA che. zista, zrama ane saccAInA e bahu AgrahI rahyA che. emanA vidyArthIo emanAM jJAna, emanAM vAcana, emanI laDhaNa ane samagra zikSaNa paddhatinA prazaMsaka rahyA che. emanA vidyArthIonA mukhe kumArapALanAM vakhANa meM sAMbhaLyAM che. vidyArthIomAM priya, ati priya. kumArapALano AtmA zikSakano che ane sadA zikSakano ja rahevAno. kumArapALa jevA nirmaLa, premALa ane bahuzruta adhyApakanI keTalI UMDI asara vidyArthIo para che e to koI vidyArthI ja kahI zake. kumArapALe gujarAtamAM nAmanA meLavI enA karatAM vadhAre nAmanA amerikAmAM meLavI che. amerikAnA pratyeka rAjyamAM vasatA mAtra jaina ja nahi, dareka gujarAtI emanAM lakhANo vAMce che, samaje che, emane sAMbhaLavA mAIlonA mAIlo sudhI jAya che. jaina dharmanI saMsthA dvArA e amerikA 54 jaya gajjara Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave paNa e pachI je koI maMDaLa ke saMsthA emane nimaMtraNa Ape tyAM e harakhabhera pahoMcI jAya. nimaMtraNa maLe eTale nA pADavAnI emanAmAM hiMmata nathI. potAnA samayanA abhAvano vicAra nA kare paNa sAmI vyaktine khoTuM lAgaze eno vicAra kare. eka vAra hA pADe pachI samayasara pahoMcI jAya. sthaLa, samaya ane prasaMgane anurUpa vArtAlApa Ape. emanI vANImAM jusso che, akalpa jAdu che. zabdonI saraLatAmAM mIThAza che, sauthI vizeSa to saccAI ane UMDA abhyAsano raNako che, lokahaiye pahoMcavAnI zakti che. koI paNa viSaya para bolavAnuM hoya to e bolI zake che. vaktA tarIke AmaMtraNano svIkAra karyA pahelAM kevA prakAranA zrotA che, kevA prakArano prasaMga che, kevA prakAranuM bolavAnuM che e badhuM jANI le che. e pachI potAnA vaktavya vize jarUrI jANakArI ke mAhitI meLavI le che. kumArapALa ADedhaDa kadI bolatA nathI. eTale to eka vaktA tarIke sArI chApa pADe che. zrotAone upayogI thaI paDe, sAthe sAthe rasa paDe, jIvanano koI marma hoya, jIvananI koI philosophI hoya, e badhuM emanA vaktavyamAM hoya che. vaktavya vakhate emanA vadana para sadAya hAsya ramatuM hoya che. emanA vArtAlApamAM eka prakAranI rasikatA hoya che, zabdonI cIvaTapUrvaka pasaMdagI hoya che. binajarUrI laMbANa nathI hotuM. sadAbahAra emanAM vaktavyomAM jANe yauvana ane tAjagI dhabakatAM hoya che. emAMya jainadarzana vize bolatA hoya tyAre to koI maharSinI ArSavANIno sAkSAtkAra thAya che. AthI ja amerikA ke anya dezo emanI vANI pAchaLa ghelA che, emane sAMbhaLavA utsuka hoya che. eka amerikana gujarAtInA kahevA pramANe amerikAmAM loko cAtaka nayane emanA AgamananI rAha jotA hoya che. kumArapALa, abhinaMdana ! videzIonAM haiyAMne hacamacAvavAM e kAma saheluM nathI. sIdhA, sAdA ane saujanyazIla kumArapALa mitabhASI che. emanA mukhethI koI kaDavAM vacano kadI na nIkaLe. vANI para khUba prabhutva che to vANI para kAbU paNa che. vANIthI sahu koIne khuza rAkhavAnI kaLA A mAnavamananA abhyAsIne siddha che. bALakothI mAMDI vaDIlo sudhI strIpuruSa saunA haiyAne sparzI jAya evI vAto karavAnI emanI sUjha ane samaja che. eka viziSTa prakAranA e saMzodhaka che. e bALasAhitya ane proDha sAhityanA lekhaka che, e vArtAkAra che, e vivecaka che. emanA sAhityanA UMDA abhyAsIne emanA samagra sarjanamAM - pachI e ramatanA medAnanI vAta hoya, ITa ane imAratanI vAta hoya, pAMdaDuM ane pirAmiDanI vAta hoya, e sarva sarjanamAM eka kavinI rasikatA che, navalakathAkAranI jema prasaMgo ane pAtrone suMdara rIte AvarI levAnI kaLA che, navalikAkAranI jema coTadAra zailImAM TUMkAmAM rajU karI camatkArika aMta lAvavAnI capaLatA che. 542 garavI gujarAtanuM gaurava Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa pAse bhASA che, zabdonI sUjha che, prasaMgonI gUMthaNInI kaLA che, viSayavastune saraLatAthI rajU karI aMtaranA UMDANa sudhI pahoMcavAnI siddhi che, navA navA viSayo ke prasaMgo sAthe nItiniyamo samajAvavAnI ke upadeza ke mArgadarzana ApavAnI sAcI samaja che. AvA bahuzruta, vidvAna, abhyAsI ane lokalADIlA adhyApaka kumArapALane mUlavavA e saheluM kAma nathI. hAthI kevo enI vyAkhyA AMdhaLAo ApavA bese to kevI dazA thAya? kumArapALanI pratibhA bahumukhI che. e mAnavapremI patrakAra che, e saMvedanazIla sAhityakAra che, e jaina dharmanA UMDA abhyAsI, prazaMsaka ane pracAraka che, e lokahaiye pahoMcI jatA sporTsa-samIkSaka che, e bahuzruta adhyApaka che, A badhA uparAMta e eka pratibhAzALI vyaktitva dharAvatA sajjana che, emanA sAMnidhyamAM tamane jIvanano marma, AnaMda ane mahattAno sAkSAtkAra thAya che. mahAjJAnI ane sAcA abhyAsI sadgata jayabhikhkhanA ghaNA guNo kumArapALamAM vArasAmAM UtaryA che. kumArapALanA ghaDataramAM ane jIvana- dRSTimAM jayabhikhkhano ananya phALo rahyo che. emanAM lakhANomAM jayabhikhkhanI sIdhI ane sacoTa asara jaNAya che. aneka evorDa meLavanAra kumArapALanI siddhimAM padmazrI'no evorDa eka mahAna umero kare che. TUMkamAM, kumArapALanA vyaktitvanI vAta karIe to kumArapALa samayanA AgrahI che. emanI yAdazakti tIvra che, koI vAta kadI bhUlatA nathI. emanAmAM vaDIlone haMmeza mAna ApavAno moTAmAM moTo guNa che. emanAmAM strI sanmAnanI anokhI bhAvanA che. mitro banAvavAnI ane maitrI TakAvI rAkhavAnI tatparatA ane ghelachA che. mArA jevA vArtAlekhaka ane navalakathAkArane navacetanAmAM kaoNlama lakhavA protsAhita karanAra kumArapALa mAre mana parama Aptajana che ! kumArapALa garavI gujarAtanuM gaurava che ane sadAkALa gaurava ja raheze. traNa varSano mAro bhAratamAM baMdhAyelo saMbaMdha Aje tetrIsa varSathI TakI rahyo enAM ghaNAM kAraNa che; jevAM ke emanI nisvArtha sAcI maitrI, emanuM hasamukhuM vadana, emanI anokhI pratibhA, mArI sarjanapravRttinA sAcA prazaMsaka. Aje jyAre kumArapALa vize kaMIka lakhI rahyo chuM tyAre AvA eka sadbhAvI mitra mATe gaurava anubhavuM chuM ane paramAtmAne prArtha chuM ke "prabhu emane bahu lAMbuM, sukhI, AnaMdI ane taMdurastIbharyuM jIvana bakSe. emanI kalame gujarAtI bhASAne vividha kSetre akhUTa sattvazIla sAhitya maLatuM rahe ane emanI nAmanA copAsa guMjatI rahe." keneDAmAM sthAyI thayelA gujarAtI sarjaka 543 . jaya gajara Page #585 -------------------------------------------------------------------------- Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda ane mRta