________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १० उ० २ सू० २ योनिस्वरूपनिरूपणम् ५१ एकेन्द्रियाणां संहतायोनिर्भवति तथा स्वभावत्वात् , नरयिकाणामपि संवृतैव योनिभवति, यतो नारकनिष्कुटाः नारकस्थानानि संवृतगाक्षसदृशा भवन्ति, तेषु च जातास्ते बर्द्धमानशरीरास्तेभ्यः पतन्ति शीतेभ्यो नि'कुटेभ्यः उष्णेषु नारकेषु इति, एवं देवानामपि संस्तैवयोनिः, यतोदेवशयनीये दृष्यान्तरिताऽङ्गलासंख्यातभागमात्रावगाहनो देव उत्पद्यते इति । तथा “कइविहाणं भंते ! जोणी पण्णता ? गोयमा ! तिविहा जोणी पण्णत्ता, तंजहा-कुम्मुन्नया, संखावत्ता, वसीपत्ता" इत्यादि __ एकेन्द्रिय, नारक और देव इनके संवृत योनि होती है। विकलेन्द्रियोंके विवृत योनि होती है। गर्भजपंचेन्द्रियतियश्च और मनुष्यों के संवृत विवृत योनि होती है। एकेन्द्रियों की जो संवृत योनि होती है वह तथास्वभाव होने से होती है । नैरपिकों के जो संघृत योनि होती है वह इसलिये होती है कि उनके स्थान संवृत गवाक्ष जैसे होते हैं। उनमें उत्पन्न हुए बढते हुए शरीरवाले वे नारक उन शीत निष्क्लटों - उत्पत्तिस्थानों से उष्ण नारकों में गिरते हैं। उष्ण निष्कुटों से (क्षेत्रसे) शीतनारकों में गिरते हैं। देवोंको भी यही संवृत योनि होती है क्यों कि देवशय्या के ऊपर दृष्यान्तरित अर्जुलके असंख्यातवें भागमात्र अवगाहनावाला देव उत्पन्न होना है। तथा 'कइ विहाणं भंते ! जोणी पण्णत्ता' हे भदन्त ! योनि कितने प्रकार की कही गई है ? 'गोयमा' हे गौतम ! 'तिविहा जोणी पण्णत्ता' योनि तीन प्रकार की कही गई है।
એકેન્દ્રિયને, નારકને અને દેવને સ વૃતનિ હોય છે. વિકલેન્દ્રિદ્વિીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિયને-વિવૃતનિ હોય છે, ગર્ભ જ પંચેન્દ્રિય તિર્થં ચ અને મનુષ્ય ને સંવૃતવિવૃતાનિ હોય છે એકેન્દ્રિયોને જે સંવૃતયોનિ હેય છે તે તથાસ્વભાવ (એવી સ્વભાવ)ને લીધે હોય છે નારકેને સંવૃતયોનિ હોવાનું કારણ એ છે કે તેમનાં સ્થાન સંવૃત ગવાક્ષ જેવાં હોય છે. તેમાં ઉત્પન્ન થયેલા અને વૃદ્ધિ પામતાં શરીરવાળાં તે નારકે તે શીત નિકુટમાંથી (ઉત્પત્તિસ્થાનમાંથી ઉષ્ણ નારકમાં પડે છે, અને ઉષ્ણ નિષ્ફટેમાથી શીત નારકમાં પડે છે. દેવેને પણ એવી સ વૃનિ જ હોય છે, કારણ કે દેવશય્યાની ઉપર ધ્યાન્તરિત આંગળના અસ ખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણ જ અવગાહનાવાળે દેવ ઉત્પન્ન થાય છે
तथा “कद विहाणं भंते ! जोणी पण्णत्ता ? " है समन् ! योनि પ્રકારની કહી છે ?
"गोयमा । " गीतम ! “तिविहा जोणी पण्णचा-तजहा-फुम्मुन्नया, संखा.
