Book Title: Rasamala Athva Gujarat Prantno Itihas
Author(s): Alexander Kinlock Farbas
Publisher: Farbas Gujarati Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034594/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat, www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RASA MALA OR THE HINDU ANNALS OF THE PROVINCE OF GUJARAT BY ALEXANDER KINLOCH FORBES TRANSLATED INTO GUJARATI BY / DIWAN BAHADUR RANCHHODABHAI UDAYARAM RAM WITH A MEMIOR OF THE AUTHOR BY MANASSUKHARAM SURYARAM TRIPATHI THIRD EDITION VOL. I. FOR THE FORBES GUJARATI SABHA 1922 itihAsa 65 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Manilal Itcharam Desai at TAE GUJARATI PRINTING PRESS No. 8, SASSOON BUILDINGS, CIRCLE, FORT, BOMBAY. Published by Uttamalal Keshavlal Trivedi, B.A., LL.B., High Court Pleader; Hon. Secretary, The Forbes Gujarati Sabha, Morarji Buildings No. 5, Sandhurst Road, BOMBAY. Price Rs, 5=8-0. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ elekjhAnDara kinlaoNka phArbasa racita rAsamALA athavA gUjarAta prAntane itihAsa tenuM gujarAtI bhASAmAM bhASAntarakartA dIvAna bahAdura raNachoDabhAI udayarAma manasukharAma sUryarAma racita phArbasajIvanacaritra sahita chapAvI prasiddha karanAra phArbasa gUjarAtI sabhA punaH zAdhita tathA vahiMta trIjI AvRtti bhAga 1 lo saMvata 1978. sana 1922. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaTakartA phArbasa gujarAtI sabhAnI vatI mAnada maMtrI rA. rA. uttamalAla kezavalAla trivedI bI. e. ela. ela. bI. hAI korTa plIDara, merArajI gokuLadAsa cAla naM. 5, senDavarTa reDa, muMbaI mahilA te paNa gujarAtI prinTiMga presamAM maNilAla IcchArAma desAIe chApyuM sAsuna bilDiMga, sIla, keTa, muMbaI. mUlya rUpiyA 5-8-0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakartAnI prastAvanA. - prAcIna hindanA viSaya-je itihAsakartA ane paMDitAnuM dhyAna kheMce evA che te viSe vadhAre lakSa ApavAmAM AvyuM che; paraMtu tenI sAthe sarakhAmaNI karatAM, tenA madhyakAlika itihAsanA zeAdha karavAnA, e karatAM jarA utaratI paMktinA kAma upara, pramANamAM ochuM dhyAna ApavAmAM AvyuM che. jo ke azAka ane caMdraguptanA samaya, zodha karavAne mATe vizeSa uMcA viSaya che, teA paNa teTalA sArU, je samaya eche prAcIna che te cAlatA hinda sAthe vadhAre vyAvahArika saMbaMdha dharAve che, te vAta bhUlI javI joiye nahi. vaLI vizeSa e che ke, arvAcIna hindathI prAraMbha karIne, tethI gayalA pAchaLanA samayeA upara utariye te! tethI ApaNane pAkA AdhAra maLe che; tema chatAM, jyAM sudhI te samayeA aMdhArAmAM rahI gayelA hU~ tyAM sudhI, temanA pachInA samaya upara paDeluM ajavALuM game eTaluM prakAzamAna hAya tathApi te ajavALuM grahaNa karI levAnuM kAma saMzayajanaka thaI paDe. kAI paradezI jana hindanI bhUmimAM game teTalI mudata sudhI vazyA hAya te, hAlanA leAkeAnI dhaNI rItabhAtA ane yAje leAkeA thaI gayAne dhaNI mudata thaI nathI teonI sthitinI rahI gayelI nizAniyeA che evuM khullI rIte tenA jovAmAM AvyA vinA raheze nahi--jema ke, dabadabAbharelA vhANunA prAtibhAsika AkAra, ke je mAtra AvaraNe karIne vAtAvaraNamAM camatkArika rIte vakrIbhavana thavAthI thayelA, te jevI rIte vhANunA nAnA vidhanA dekhAva uMca sthAne parAvarttana pAmelA dekhADI Ape che (iTalImAM thAya che tema) tevI rIte, vaNAMnI haiyAta vastu, lAMkhA vicAra karatAM, mUla vastuonuM bhAna karAve che. je leAkeAnuM rAjya laI paDIne musalamAnAe temane ThekANe pAtAnuM karyuM te ja lekAnAM lakSaNu, musalamAnanA rAjyanI nizAniyA hAla vhelI che temAM, dhaNI majajItAIthI aMkti thayelAM che, ane te ja uparathI, pazcimanA parvate bhaNIthI musalamAna leAkeAnA humalAnuM dhADuM AvIne dezamAM paDayuM tenA vhelAM AyvarjhanI bhUmi ghaNAM dabadabAbharelAM nagarAthI zaNagarAyelI haraze evI satyatA mhADI zakAya che. A pramANe chatAM paNa AgaLanA divaseAnA evA mahimA batAvI ApanAra, vadhAre ceAkkasa nizAniyA che, ane te uparathI, mahApratA pavAna kanAja, bheAjanuM kalpita kathAomAM varNaveluM nagara, gahana cAginIpura, enA, chAyA rUpe citAra ApaNe dhArI zakiye chiye. ame lakhyAM te zaha rAnI mAtra haiyAtI ja nathI, eenI zreSThatA mAnya karI te deza karatAM paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakartAnI prastAvanA vadhAre vistAravAnA pradeza upara kalyANanA rAjAoe pitAnuM rAjya vistAryuM hatuM, ane kamImAM kamI, paramAra, cehANa, athavA rAThoDanI paMktimAM AvI jAya evA aNahilapuranA solaMkI hatA. amArA A pustakamAM ame vanarAjanA nagaranI vAta lakhiye chiye, tema ja tene nAza thavA uparathI temAMthI hiMdunAM bIjAM rAjya ane saMsthAna sthapAyAM tathA je mAhelAM keTalAMka te Aja sudhI cAlatAM AvyAM che te saMbaMdhI paNa lakhIne e baMne upara amArA vAMcanAranuM lakSa ame kheciye chiye. huM sArI peThe samajuM chuM ke mAre viSaya-IDiyana chatAM paNa mAtra eka cakkasa sthAna viSe che te sarvane rasika thaI paDavo kaThina che. tema ja, tenuM varNana karavAnI mArI potAnI khAmiyA viSe paNa huM jANuM chuM ema nathI. tathApi huM ATha varSa sudhI gUjarAtamAM rahyo chuM ane tApI nadInA kinArAthI te cheka banAsa nadInA kinArA sudhI vasanArA jUdA jUdA lekanA ghADA saMbaMdhamAM kAmanI rUiye tathA khAnagI rIte AveluM chuM, tethI mane mArA A kAmamAM yugya thavAne keTaloka lAbha maLelo che. pUrvanI vidyAnuM jJAna mane che evuM DeLa huM prathamathI ja ghAlato nathI, te paNa, te sAthe mAre lakhavuM joIe ke hindu vidvAno pAsethI mane joIta Azraya maLe che, ane e vAtathI je ke pustaka racanAranI kuzaLatA ochI thaI jaNAI Ave che, to paNa, tethI karIne pustakanI kadara ochI thaI gayelI vicAravAmAM Avaze nahi. vyApArI leke ghaNuM karIne vidyA saMbaMdhI viSayamAM nispRhI hoya che te paNa eka vyApArI vIracaMdajI bhaMDArI karIne mAravADane rahevAzI jainadharma pALanAro hato te saMskRta ane prAkRta bhASAmAM kuzaLa hato, teNe mane prabaMdha ciMtAmaNinuM pustaka ApIne ja mAtra upakRta karyo che eTaluM ja nahi paNa tenuM bhASAMtara karavAmAM tenA AzrayanI kharekharI agatya hatI te teNe pUrI pADI che. soraThanI sImA upara vaDhavANa AveluM che tyAMnA rahevAzI dalapatarAma DAhyAbhAI che temane upakRta huM vizeSa karIne thayelo chuM. mane gujarAtamAM rahyAne ghaNuM divasa thayA nahi eTalAmAM huM sarakArI adhikAra upara hato te prasaMge mArA mAM AgaLa eka kAgaLa raju karavAmAM Avyo, temAM be bhATanI sahiyo sAthe. kaTAri> nAM nizAna kuhADelAM hatAM, te joIne mArI jijJAsA udita thaI pachI meM pUchaparacha karavA mAMDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakartAnI prastAvanA ane e jAtinA leke mAMthI jeone samAgama kara banI Avyo teone meM samAgama karyo. bhATa lekanA bhaMDAranI A pramANe mane jhAMkhI thaI eTale, mArI jijJAsA zamI javAne badale ulaTI vadhI. je lekenI pAse rAsanI bhaMDAra hatA, ane je meLavavAnI mArI IcchA hatI te lokone samajAvavAne ane bhaMDAranA DAbalAne khulAse karI levAne bhATanI vAtonuM jJAna meLavI levAnI agatya hatI, te meLavavA mATe keI dezI mANasanA AzrayanI mane kharekharI agatya jaNAI sArA bhAgye karIne, tarata ja kavIzvaranuM nAma mane jANa karavAmAM AvyuM kemake dalapatarAmane temanA dezanA lokoe e pada ApeluM che, emane meM I. sa. 1848 mAM TharAva karIne rAkhyA, te divasathI mArA e upayogI sAhATyaka ghaNuM karIne mArI pAse ja rahetA. rAsa, vArtA, ekaThI karavAne, ane lekhana utAre karI levAnI matalabe, gujarAtanA ghaNuM kharA bhAgamAM pharavAnI meM dalapatarAmane goThavaNa karI ApI, teya paNa amArA zramane badale maLavAne keTalIka vAra thaI ajJAnatA, adekhAI ane lebha naDavAthI amAre ghaNIka harakate veThavI paDI che, tenuM varNana A ThekANe je huM ApuM te te kadApi vAMcanArane gamatabhareluM thaI paDe kharuM, paNa te nizcaya kaMTALo upajAve; tathApi te viSene joIye te vicAra, huM nIce theDI hakita lakhuM chuM te uparathI, lakSamAM Avaze. mArA zodha upara "hemAIne keTalAka ema dhAratA hatA ke chUpo khajAne zodhI kuhADavA sArU sarakAre mane TharAvyo che; vaLI keTalAka ema dhAratA ke, ApaNuM jamIna sarakAra khAlasA karI devA sArU ApaNA hakka saMbaMdhI kAMI sababa zedhI kuhADavAne heta che; vaLI je vahivaMcA leke pAse hakikata lakhelI hatI tene utAre karavA devAnA badalAmAM gAma InAma ApavAmAM Ave te te yogya badalo Apyo kahevAya evI ghaNuM vAra mane sUcanA karavAmAM AvatI hatI. chevaTe mArA sarakArI adhikArane lIdhe huM vAghelA, jhAlA, ane gohila vaMzanA ThAkarenA saMbaMdhamAM Avyo, ane turata ja mArA jANavAmAM AvI gayuM ke bhATa lokone game tevI lAlaca batAvavA karatAM, ane game te prakAre teone vinavavA karatAM, temane je teo vaMzaparaMparAnA jenA pariyAgata che evA A saMsthAnike bhaNuthI jarA sUcanA maLe te kAma thAya. huM mahIkAMThAne piliTikala ejasTa hatA, tethI, uparanA vicAra pramANe mAruM kAma te prAntanA rAjakartAonI sAhA tAthI kahADI levAne zaktivAna thaye eTaluM ja nahi, paNa gAyakavADanA mulkamAMthI paNa evA prakAranI sulabhatA mane maLI gaI. (prathama te eka vAra mane tyAMnA kArabhAriye bhaNathI cokhkhI nA kahevAmAM AvI hatI.) ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakartAnI prastAvanA vaDAdarA sarakAranA pATaNanA sUbA AkhA sAhebanI kRpAthI, aNuhilapura je kharekharI vineAdajanaka jagyA che tyAMthI eka phreMcAzrayanuM pustaka ane khIcha mUlyavatI sAmagrI maLI AvI. mArUM sarakArI adhikAranuM kAma, je dhaNuM karIne bahu vadhAre hatuM, temAMthI avakAza maLatI mArI veLAmAM, meM vahivaMcAnA ceApaDAnA ane jainanA rAsanA zodha pachavADe ja prayatna kahyo che eTaluM ja nahi paNa hinduomAM cAlatI pratyeka rItabhAta, ane temAM mukhyatve karIne je mArA zeAdhanI vAteAmAM ane pustAmAM AvatI, tenuM jJAna meLavavAne karelA che; devAlaya, kUvA, vAvuM, ane chatriyA uparanA lekhanA utArA meM karAvyA che; ane hindu zilpacAturyanAM sthAnanAM pratyeka khaMDera, je jovAne mane banI AveluM che te, maiM tapAseluM che. A chellA kAmanI mArI tapAsanA kAmamAM amadAvAdanuM navuM jainanuM derUM bAMdhanAra kuzaLa salATa premacaMdanA mane dhaNA Azraya maLyA che; tema ja, ghaNA buddhizALI evA e sutAra, tribhAvanadAsa ane bhUdhara dayArAma karIne hatA teonA paNa evA ja Azraya maLelA che. AvA samayamAM gUjarAta varnAkayulara sAsATInI sthApanA thaI, ane ApaNA kavIzvara je enA kAmane mATe sArI peThe taiyAra thayelA hatA, temaNe gujarAtamAM cAlatA vhema saMbaMdhI ane jJAti saMbaMdhI e inAmanA nibaMdha racyA; e baMne pustakAnA dhaNA upayega meM A pustakanA cothA vibhAgamAM karelA che. mane iMglaMDa javAnI gheADI rajA maLI temAM iNDiyA hAusanuM daphtarakhAnuM jovAnI mane Anarebala isTa iNDiyA kaMpanInA kArTa pha DIrekaTaroe AjJA ApI, tethI temAMthI mArA saMgrahanA upayAganI sAmagrI meLavIne mArA prayatna huM paripUrNa karavAne zaktimAna thayA. mArI mhenatanuM phaLa huM leAkAnI sevAmAM mUkuM chuM, te jevuM tevuM che, te paNa te sthAnika adhikAriyeAnA upayAganuM thaI paDaze, ane vilAyatamAMnA paNa mArA theADAka daiziyA, jeenA sarakhI prajA gUjarAtanA hindu che tenA lAbhamAM, temanuM lakSa kheMcAvanAra sAdhana thaI paDaze. mArA saMgraha maiM je rAseAmAMthI karelA che teone nAme nAma mArA saMgrahanuM nAma meM "rAsamALA" rAkhyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAntarakartAnI prastAvanA. gUjarAta sarakhe vistIrNa deza, jevo suSTisaudaryathI bharapUra ane cittAkarSaka che te pramANe aitihAsika viSayamAM paNa tevo ja che. paraMtu te viSe jJAna meLavavAne jyAM sudhI ApaNane sAdhana maLyAM heya nahi, tyAM sudhI te viSe vicAra ApaNA manamAM pUrepUre AvI zake nahi. je paradezI rAjyanI ane ApaNI vacce hajAre gAunuM aMtara AvI paDeluM, ane mahA vizALa sAgare vacce paDIne eka bIjAne judA pADelA, evA dezane prAcIna, madhyakAlika, ane arvAcIna ItihAsa, ApaNuM najara AMgaLa banelA vRttAntanI peThe ApaNe jANiye, ane ApaNe pitAnA ja dezane ItihAsa, tevAM ja rAjyanA ItihAsa sAthe sarakhAvatAM, tevo ja manoraMjaka, tevo ja bedhakAraka, tevo ja khedakAraka, ane tevo ja dezabhakti utpanna karAve e chatAM, tenAM camatkArika pRSTha upara dRSTi pheravavAne ApaNane sAdhana maLe nahi e kevuM zakAspada phahevAya? Anarebala mi. phArbase atizaya raTaNa karIne gujarAtane mahimA batAvI ApanAra rAsamALA rUpI sAdhana karIne gujarAtanI sArI sevA bajAvI che. e sadgahastha ghaNuM pustakanuM mathana karIne temAMthI potAno abhiSTa saMgraha karI lIdhuM che. te uparAnta vahivaMcAnA copaDA ane bIjA lekha, tema ja bIja pustake joyAM haze te te judAM. A0 mI. phArbase ghaNo zrama veThIne aMgarejI pustaka be bhAgamAM taiyAra karyuM che. temAM temaNe A dezanA leke uparano pitAne bhAva batAvI ApyA che. evA sagrahasthanuM jIvanacaritra A pustaka sAthe joDavAne lakhavAne mAro vicAra hatuM, paNa te kAma upADI levAnuM kAma sabhAnA mAnada maMtrI bhAI manaHsukharAma sUryarAma tripAThIe mAthe lIdhuM tethI mane ghaNI khuzI thaI kemake, e bhAIne e gRhastha sAthe ghADo saMbaMdha thayelo hato tathA sabhA sthApana karavAnA zubha udezamAM e bhAIne premapUrvaka Azraya Apyo hato 1 prabaMdha ciMtAmaNi, hayAzraya, zatruMjayamAhAbhya, kumArapALa caritra, kumArapALa prabaMdha, bhAjaprabaMdha, vastupALa tejapALane rAsa, kumArapALa rAsa, garUDapurANanI preta maMjarI, ItyAdi saMskRta tathA prAkRta pustako, tema ja mAravADI bhASAne pRthurAja rAso, hindI bhASAmAM racAyelI ratnamALA ane jagadeva paramAranI vAta. aMgarachamAM DhAMka rAjasthAnanA be bhAga, aina akabarI, mirAte ahamadI, eliphansTana kRta hindustAnane ItihAsa, phArbasa kRta erienTala evAra, grAnTa phAta itihAsa, DhIDa vesTarna inDiyA, ityAki, ityAdi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAntarakartAnI prastAvanA. 10 te A tethI praphullita thatA mane karIte, evA sagRhasthanuM caritra umaLakAbharelI rIte lakhAya te niHzaMka uttama ja thAya; ane thayuM che paNa tema ja, pachInAM pRSTho temanI meLe ja batAvI Apaze. amadAvAdanA maganalAla vakhatacaMde kumArapALa rAsA uparathI rAsamALAnA dheAraNe gujarAtaneA laghu itihAsa racyA che. paraMtu te karatAM vadhAre vistAravALA eka itihAsa racavAnI dhaNI agaya hatI . ane te racavAnAM sAhitya ekaThAM karIne temAM Aja sudhI DAkaTara bhAu dAjI sarakhA vidvA nanA navA karelA zeAdhane upayAga karavAnA mArA vicAra hatA, paNa tema karavAne keTalAka vilaMba hAvAne lIdhe phArbasa gUjarAtI sabhAe rAsamALAnuM bhASAntara karAvavAnA TharAva kahyo tene meM lAbha lIdhA che. najacUkathI athavA jAdI rIte artha samajavAthI aMgarejI pustakamAM je tuja cUkA rahI gaI che te mArAthI khanI AvyuM tema maiM sudhArI lIdhI che, ane te viSe TIpamAM jaNAveluM che, tema ja, je ThekANe vizeSa sUcana ApavAnuM mane cAgya jaNAyuM che te ThekANe TIpa ApIne te paNa jaNAveluM che. A pramANe banatI kALajI rAkhatAM chatAM paNu, AvaDA heATA pustakamAM alabatta mArAthI cUkA thaI gaI haze tA " manuSya prANI bhUla karavAne pAtra che" e vAta dhyAnamAM rAkhIne vidyAnAe kSamA karavI. rAsamALAnA be bhAgamAM thaine cAra vibhAga che, temAM traNa vibhAga teA itihAsaviSayaka che, ane ceAtheA rItabhAta ane vhema viSe che. A pustakamAM je citra ApyAM che te sivAya khIjI AkRtiyA dAkhala karavAnI dhAraNA hatI ane te viSenuM varNana lakhatAM AkRti jovAnuM sUcana paNa karavAmAM AveluM che, paNa te AkRtiyA vilAyatathI AvI zakI nathI. raNacheADabhAI udayarAma. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI navI AvRtti vize sUcana. prathama AvRtti prasiddha thayAne Aje trIsa varSa thaI gayAM che. havaNuM te maLI zakatI nathI, vaLI tenuM mUlya bhAre hovAthI dhananA ochA sAdhanavALA sAmAnya purUSo laI zakyA nathI. gujarAta varnAkayulara sosAITInA sthApake racele gujarAtano ItihAsa, bane teTaluM vadhAre prasiddhimAM lAvavAnA hetuthI, gUjarAta varnAkyulara sosAITiye phArbasa gUjarAtI sabhA pAsethI navI AvRtti prasiddha karavAnI paravAnagI meLavI che; ane mUlya ghaNuM ochuM karI nAkhyuM che, tethI A pustakano lAbha ghaNuM jana laI zakaze. A pustaka chapAtAM pahelAM temAM je sudhArAvadhAre karavAnuM hoya te karavAne mane sUcavavAmAM AvavAthI meM te kAma prItipUrvaka karyuM che, ane tema karavAmAM jyAMthI jeje pustakano meM Azraya lIdho che tenuM nAma te prasaMgamAM jaNAvyuM che. hajI paNa keTalAMka sthaLa saMzayabharelAM rahyAM che. pRthvIrAja rAsAmAM AvelI keTalIka vAte saMzaya bharelI che te viSe jhaghaDo macI rahyo che tenuM joIye tevuM nirAkaraNa hajI lagaNuM thayuM nathI. sastuM pustaka thavA mATe prathama AvRttimAM ApelAM citra AmAM dAkhala thaI zakyAM nathI. bhuja-kaccha. mAgha zudi 13 saMvata 155. raNachoDabhAI udayarAma, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjI AvRtti viSe bhASAntarakartAnA be bela Aje lagabhaga 23 varSe trIjI AvRtti chapAvAne avasara Avyo che. ane gujarAtI phArbasa sabhAe ja e kAma upADI laIne pitAnI amadAvAdI bahenane khoLe mUkeluM bALaka pAchuM pote saMbhALI lIdhuM che. citrarUpI alaMkAra sahavartamAna bALakane aDavuM nahi rAkhatAM citrarUpI alaMkAra pAchA tene aMge dhAraNa karAvyA che. phArbasa mahAzayane rAsamALAnuM bhASAntara gUrjara bhASAmAM karAvavuM hatuM. A kAmanI yogyatA joIne tevA purUSanI bhalAmaNa karavA viSe temaNe te veLAnA uttara prAntanA ejyukezanala InspekTara mi. hepane lakhyuM. temaNe mAruM nAma nivedana karyuM. je samaye huM amadAvAdamAM hatuM. eTale nyAya khAtAmAM gopALarAva hari dezamukha hatA temane temaNe lakhyuM. eo paNa mArA paricita hatA. mane patra batAvIne muMbaI javAnI bhalAmaNa karI te samaye mArAthI amadAvAda choDAya ema nahatuM. mArI vAta to ahiMthI aTakI. pachavADethI mArA jANavAmAM AvyuM ke phArbasa mahAzaye bIjA koIne zodhI kuhADavAmAM teo pitAnA avasAna sudhI phAvyA nahi. A rIte kAma mokupha raheluM phArbasa gUjarAtI sabhAe upADayuM. parIkSakasamiti nImIne bhASAntaranA namunA maMgAvyA. mArI pAse bhASAntara karAvavAnI sAheba mesuphanI sabaLa IcchA hatI e vAta lakSamAM rAkhIne meM paNa mAre namune mokale, ane te saphaLa nivaDyo. bIjI ane trIjI AvRtti sudhInuM kArya mArA ja hastaka cAlatuM rahI zakyuM che. lekepayogI sastI AvRtti chapAvAnI vRtti amadAvAdanI gUjarAta varnAkyulara sosAITIne thaI ane te samaya sudhInA navA etihAsika banAve temAM umerI ApavAnuM kAma mane suprata karyuM, e viSe bIjI AvRttinA sUcanamAM e vAta nivedana karI che. bIjI AvRttimAM, ghaNuM pustakanuM saMzodhana karIne meM jyAM je dAkhala karavAnuM hatuM tyAM te karyuM che. paraMtu mAthA karatAM mane hara mahetuM thAya nahi e vyavahArasthitine anusarIne aMgarejI mULa graMthamAM jeTalo viSaya hatA teTale ja A AvRttimAM rAkhavAne hetu sAcavyo che, chatAM jayAM agatya jaNAI tyAM evo umere rahevA dIdho che ane te kAMI ocho nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAntarakartAnA be bela 13 je kuhADI lIdhe te bhAga rAsamALApUNika evuM nAma ApIne rAsamALAne trIjo bhAga jUda pAvAnI agatya Avazyaka jaNAI che. vAghelAone vizeSa vRttAnta mULa aMgarejI pustakamAM dAkhala karI zakAya evAM sAdhana phArbasa sAheba pAse mojuda hatAM, chatAM, te game te kAraNathI paripUrNa temane hAthe banI zakyuM nathI. A vRttAnta lagabhaga 100 pRSTha uparAntano meM bIjI AvRttinA prathama bhAgamAM lakhIne dAkhala karyo hato te te sthAnethI hADI laIne rAsamALApUrNikAmAM gaThavI devAmAM Avaze. muMbaI copATIne mArge ne mANI re bhavana tA. 18 mI juna raNachoDabhAI udayarAma sana 1922, je vadi 9mI saMvata 1978. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA vibhAga 1 phArbasa jIvana caritra .. ... prAraMbhamAM nirALAM pR. 1- 53 prakaraNa pR4 sudhI 1 gUjarAtanI svAbhAvika sImA-zatruMjaya-valabhIpura .. 1- 23 2 jayazikharI cAvaDa, paMcAsarane rAjA * 23- 35 3 vanarAja ane tenA kramAnuyAyI-aNahilapurane cAvaDA vaMza. 36- para 4 mUlarAja solaMkI... *** .. *** * * para- 84 5 cAmuMDa-valabha-durlabha-seminAthane nAza ... .. 95-112 6 pahele bhImadeva .. *** * 113-136 7 rAjA karNa selaMkI-mayaNalla devIne rAjakArabhAra-siddharAja 136-164 8 jagadeva paramAranI vAta .... * 165-200 8 rA'kheMgAra 200219 10 siddharAja - 210-2rTara 11 kumArapALa 233-284 kumArapALa viSe vizeSa vRttAnta .. 285-292 12 ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva .. 292-335 13 aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana.... 335-360 14 vAghelA-tejapALa ane vastupALa-Abu parvata caMdrAvatInA paramAra 360-80 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga 2, prakaraNa pRSTha 1 musalamAnonI kArakIdine prAraMbha - 301-396 2 vAghelA-luNAvADA-soDhA paramAra-kAThI-jhAlA-IDara pIra manA gohila .* * * * * 387-431 ke gujarAtanA rajapUta sultAna mujhaphapharazAha pahele, zAha ahamada. 43ra-454 4 ahamadazAha 1 lo-mahamadazAha1 le-kutubazAha * 455463 5 mahamUda begaDe .* * * * * 444-477 6 mahamUda begaDe (cAlu) * * * * 478-493 7 mujhaphaphara bIje-sikaMdara-mahamUda bIje-bahAdurazAha-mahamUda latIphakhAna-amadAvAdanA rAjavaMzanI samApti .. akabara pAdazAha . . . . . 494-506 8 IDarane rAjakArabhAra-rAva nAraNadAsa-rAva viramadeva- - rAva kalyANamala.. * 57-58 8 aMbA bhavAnInuM devala-dAMtA ... 58-548 10 IDara * * *** .. * 548-556 11 gohila * * * *** ... papa-570 mukhapRSTha * 140 pahelA bhAganAM citronI anukramaNikA onarebala mI. phArbasanuM mukhacitra .. moDherAnA deherAne jharUkho .. * * * merAnA daherAnI sAme kuMDa , . jhIMjhuvADAne daravAjo * * zAhaAlamathI Avato musalamAnI bhAgaLane daravAje sarakheja zAhaAlamane je * * * IDara dezamAMnI eka vAva * * * 141 ha50 347 43 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAsajIvanacaritra. A MEMOIR OF THE LATE HON'BLE ALEXANDER KINLOCH FORBES. zArdUlavikrIDita. jevI rItithI puSpavAsa tilamAM sthAyI thaI jAya che; nirAkAra saguNa AvI guNamAM AkAra dekhAya che; vivekI guNagrAhIM te ataranI le mastake vAsanA; satapAtro guNanirmi savat bane, dhanyAgI savAsanA. ApaNuM dezanuM kalyANa IcchanAra ane karanAra, samabhAvI, dezIonA pratipAla, udAra, guNa, sadayahRdayavAna, premI, kulIna, ane svadharmaza, virala paradezIya rAjapurUSomAMnA eka; gUjarAtanI kIrtine jIrNoddhAraka, ane gUrjaranA asta pAmatA stutipAThaka-bhATa cAraNadi kavionI kRtine khaMbhAvIne te kavionA paNa kavine artha sAranAra alekaphrAnDara kinloka phArbasa, mUla eka kulIna vaMzamAM tArIkha 7 mI julAI sana 1821 mAM laDana nagaramAM avatayA hatA. pUrvaja pramANe prajA, pavana pramANe dhvajA, e yathArtha che. phArasImAM paNa evA ja arthanI kahevata che keH "tumma tAsIra sobata asara, eTale jevuM bIja te guNa; jevo saMga tevo raMga. phArbasa vaMzanA AjathI sAtase varSa uparanA mUla puruSomAMthI eka. jana nAmane puruSa skATalAMDamAM AvI rahyo. tenA parAkramathI tene eka pragaNuM bheTa ApavAmAM AvyuM. tene eka prapaitra skoTalaMDanA rAjAnI kanyAne vayo hate. te benA putranuM nAma jemsa phArbasa hatuM. tenA uttarAdhikArIoe keTalAMka ucca pada rAjadvAramAM meLavyAM hatAM. temAMnA keTalAke dharmopade 1 A jIvanacaritanI prathamavRtti vikrama saMvata 1925 mAM prasiddha thaI hatI, tenI zuddhi vRddhi thaI dvitIyAvRtti vikrama saMvata 1953 mAM mudrAMti thaI hatI, ane A tRtIyA AvRtti puna: saMvata 1978 mAM mudrAMkitA thAya che. 2 savAsanA aMgI dhanya che, arthAt je aMgamAM sArA guNanA vAsa che, evA dhanya-sAbAza-che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. zakanuM pavitra kAma paNa kareluM che. phArbasa vaMzanA mukhya kramAnuyAyI ajI bhAre bhUmisvAmI-vatanI-che ane lArDa phArbasanuM pada bhogave che. ApaNuM phArbasanI pAsenI zAkhA zodhatAM te nIce pramANe jANyAmAM Ave che. pUrve sara. enDra micela nAme eka gRhastha greTa briTanane rAjapratinidhi maMtrI, (Envoy Extraordinary and Minister Plenapotentiary to the Court of Prussia ) 3224141 Plo7817Hi sana 17pa6 thI 71 sudhI hatA. tene ane sara. Arthara phArbasane daDha maitrI hatI. tenA smaraNamAM sara. enDra. micele potAnAM bhUmi, dhana Adi sarvasva te sara, phArbasane arpaNa karavuM. sara. Arthara phArbase pitAnA bIjA putrane ane tenA dAyAdone vArasAne) te vatana dayAdamAM (vArasAmAM ApyuM. te evA niyamathI ke vArasA sAthe tenA mitranuM mUla micela nAma paNa te dAyAda dhAraNa kare. ApaNuM phArbasane pitA mi. jAna phArbasa micela te e sara Arthara phArbasane pAtra thAya. teone svadeza skATalanDamAMne AbaraDIna nAme prAnta che, te prAnta bhaNuthI pratinidhi thaI sara Arthara phArbasa bahu varSa sudhI rAjyasabhAmAM virAjyA hatA. sara Arthara phArbasa, bIjA lArDa phArbasano ane skoTalenDanA prathama arla mArazAla uliyamanI putrI leDI kIthane putra, dhI. Anarebala sara pATrika phArbasa, tenA vaMzamAMne eka puruSa hato. te sara Arthara phArbasa, bucAnanA arla askinsa ane lArDa krejharanA vaMzamAMnI kanyA sAthe paraNyA hatA. phArbasanAM mAtAjI sara thomasa brAunanA vaMzanAM hatAM, je gRhastha Hydriotophia ane Religio Medici nAme sArA graMtha racelA che, ane je ajI prazaMsApAtra gaNAya che. ema ubhaya prakArathI-rAjamUlaka kulIna pitRvaMzathI ane vidvAna mAtRvaMzathI-phArbasa uttama kulanA hatA; ane pitAnI kuladIpakatAthI pUrvaja pramANe prajA e vAkya sapramANa karyuM hatuM. e rItie je uttama rAjamUlaka kula mAM ApaNuM phArbasa janmyA hatA, te uttama vaMzanA zubha aMza tenAmAM kevA hatA, e tenA sucaritra uparathI ApaNane spaSTa jaNAze ja. bAlyAvasthAnuM tenuM bhaviSyasUcaka caritra jANavAne ATale dUra deza ApaNI pAse kaI sAdhana nathI. tathApi vidyAsaMpAdana karatAM, pitAnI vidyA uparanI rucine lIdhe, te dIpatA hatA, e Adi kaIka jANyAmAM AvyuM che. uccA vidyA ane ucca kalAo upara tene bahu bhAva hato. e vidyAthI hatA tyAMthI ja enuM mana, svAbhAvikI rItie evA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasanuM zikSaNa--A dezamAM AvavuM. nRDha saMskAra pAmyuM hatuM ke, te vidyAmRtanuM pAna karatAM maraNa sudhI tRpta thayuM na hatuM. eka samaye enI vRtti zilpazAstrI (Architect) thavAnI thaI hatI; ane tethI iMglenDanA prakhyAta zilpazAstrI mi. yAje. khAssevitI pAse eka ziSya rUpe aSTa mAsa sudhI te rahyA hatA. ra pachI atra rAjyakI maMDalI dhI Anarebala isTa inDiyA kamphanI, tenI 'sivila sarvisa'mAM enuM nAma noMdhAyuM, tethI helIbarI pAThazAlAmAM abhyAsa karavA te gayA. tyAM teNe sArI khyAti meLavI hatI. pAritASika (InAma) paNa tyAM teNe bahu meLavyAM hatAM. cureApamAM saMskRta bhASAnA madhura svAda cakhADanAra prakhyAta nyAyAdhIza sara uliyama jonsanA sarva graMthe, enA zAlAsnehIothI ke pachI pAThazAlAmAMthI ene arpaNa karavAmAM AvyA hatA. e graMthA phArbasane bahu mAnItA hatA. eka prasaMge peAtAnI pustakazAlA dekhADatAM e graMthe| AvyA tyAre sadabhimAnathI prasanna mukhe phArbasa sAhebe kahyuM ke mane e prItidAnamAM maLyA che; ane emAMnA viSaye uttama che.' 'mitra pramANe mati ane graMtha pramANe gati,' e satya che. sArA mitrA, ane graMtheA, sArA saMskAra kare che ane tethI aMta:karaNa, sArUM thAya che. ane te sArA aMtaHkaraNamAMthI bahu kalyANakArI pravAha niHsarI anekane sukhI kare che. phArbasa sAhebane mahAkavi zekasapIaranA lekha upara bahu prItibhAva hatA. tenA dRDha abhyAsa phArbasanA lekha uparathI spa pratIta thAya che. phArbasanA lekhAmAM zekasapIaranI kavitAnAM avataraNA vAraMvAra Ave che. tA. 30 mI Disembara sana 1842 ne dine muMbaI prAntanI sivila sarvisamAM phArbasa sAheba nimAyA, ane sana 1843 nA navembaranI 15 mI tArIkhe teNe bharatakhaMDamAM prathama paga mUkyeA. te ja mAsanI tA0 20mIne dine ahamadanagaranA kalekaTaranI nIce, hindusthAnI bhASAmAM parIkSA ApI prasAra thAya tyAM sudhI, phArbasa sAhebane rAkhavAmAM AvyA. dhArAzakti tenAmAM asAdhAraNa hatI, tethI gheADAka ja mAsamAM hindusthAnI bhASA zIkhI lIdhI. tA. 10 mI jAnyuArI sana 1844 mAM parIkSA uttaryAM. hAlamAM ApaNI dhArA AMdhanAra ane calAvanAra maMDalInA sabhAsada dhI Anarekhala mI. eca elisa, e parIkSAmAM ApaNA phArbasanI sAthe hatA. e banne gRhasthA evI sArI rItie parIkSA uttaryo ke te viSe tA0 17 mI jAnyuArI sana 1844nA Ambe gavarnamenTa gAjheTamAM sarakAra * tarathI lakhavAmAM AvyuM che ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. badhI gavarnara Ina kaunsila dhAre che ke, A parIkSAnuM pariNAma me kabasa ane elisane bahu kIrtikara che. hindusthAnamAM AvyA pachI phArbasa be mAsamAM ane elisa eka mAsamAM pAsa thayA che." parIkSAmAM uttaryA pachI trIje ja divase ahaMmadanagaranA trIjA AsisTanTa kalekTaranI jagyA mitra phArbasane ApI. tyAra pachI tA. 10 mI akabara sa. 1844ne dine teNe mahArASTra bhASAnI parIkSA ApI. tA. 8mI navembara 1844mAM khAnadezanA bIjA AsisTanTa kalekaTara nimAyA. pachI tA. 6 ThI eprila sa. 1846mAM sadara adAlatanA AphaTiMga DepyuTI rajisTrAra, ane tene trIje ja divase eTale tA. 8 mIne dine amadAvAdanA "AsisTanTa jaja (sahAyakArI nyAyAdhIza)nuM pada maLyuM, paNa te ja varSanA navembara mAsa sudhI "DepyuTI rajisTrAranuM kAma calAvavA tene muMbaImAM rAkhyA hatA. A prathama sana 1846 nA navembara mAsamAM amadAvAdamAM phArbasanI zubha caraNa thayAM. gujarAtanA bhAgyodayane avatAra thayo te e ja samayamAM ema kahiye te cAle. gUrjaratrA athavA gUrja rASTrabharatakhaMDanI dujaNI gAya; gUrASTra-IzvalIlAnI eka vATikA; gUrjarAcha-jenAM, DAM ja varSo upara mahApratApI vanarAja, kSatriyakuladIpaka bhImadeva, ane siddharAja jevA mahAkIrtimanta rAjAdhirAje svAmI hatA; gUrASTra-jemAM temanAtha jevuM jagavikhyAta devAlaya eka samaye akhila jagatanuM citta AkarSatuM; gUrjarAjemAMnA kSatriya rAjaputra, eka samaye kSatriya dharma yathArtha samajI, kIrtine deha pAmavA jayanA kuMDa AgaLa sarvasva mahApremapUrvaka arpaNa karatA; A kSaNika skUla deha karatAM amara thazedehane niSkalaMka rAkhavAnuM lakSa jeone sadAkAla lAgI rahyuM hatuM, je zaravIra rAjaputranA chatranI chAyA nIcenAM dhvajApatAkAo ane vAditraghoSe-nizAna ThekAe-subhaTanA kAnamAM keTalAMka varSa sudhI te "jaya jaya jaya"nA maMgala siMhanAda vinA anya zabda ja paDavA didhelA nahi, jeoe vimukha e zabda jANele nahi; kAladharmathI asta pAmatAM paNa je suvaMzanA karaNa rAjAe kSatriya dharmanA bahu aMza potAmAM darzAvelA, durdeva aMte ajaya ane vinAza thayo tathApi tenA aMta paTamAM je kSatriya vaMzanA zauryAdi puruSArthanA,teja kSINa thaI zAti pAmatA, paNa lehIvaNuM lAla uSNa-kiraNe, dezAbhimAnI marmajJa dezI ane anukaMpAvAna udAra paradezIyenAM manane adyApi khedAtmaka AnaMda Ape che, te kSatriyonAM jyAM na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjarAtanI mahattA ane avanati. 1300 sudhI rAjya hatAM; e gauravAnvita gUrjara deza; je gUrjara deza saMbaMdhamAM ratnamAlAne kRSNajita kavi, zaMkara kavinA mukhadAra kAnyakuMjanI rAjadhAnI kalyANamAM AvI mahArAjazrI bhuvara samIpa paMcama ratna viSe vade che ke - "mahIke uttama aMga kahAve, jahAM su gUrjaradeza suhAve, jala-tRNa-drumayuta mahI rasAlA, dhana saMpUrNa hileka dayAlA. 20 + + + + + tahAM baDI vidyAkI zAlA, rahI pratyakSa tahAM ajabAlA. dravyasAra pArasamaNi, vapue vadana kahAta, sAra tanake phala puMhi urvIsAra gUjarAta" 25 ahe! evI gurthI gUjarAta! jahi pachI udayAstano niyama lAgu paDI adhakAra thaze. je andhakAranA kAlamAM, sadgaNa mAtra upara trAsadAyaka balAtkAranA prahAra paDatA te rUjhavA velA ja AvatI nahi. je andhakAranA rAjayamAM manuSya prANIne sArthaka karanAra guNo upara,--athavA je guNethI manuSyaprANI avara prANIthI oLakhAI manuSya kahevAya che, evA vyAvartaka guNo upara-dusaha bhAra AvI paDyo tethI pAMcase upara varSa lagI te guNa cagadAI rahyA hatA, te alpakArano aMta AvavAnI kriyAone AraMbha cAlya, tevA saMdhimAM ApaNuM phArbasa sAhebanuM amadAvAdamAM padhAravuM thayuM. gAyakavADa ane pezavAnI vArA pharatI caDatI paDatI gUrjarAtamAM thatI, te te vArAmAM teonA adhikArIo gUrjarAtane cUsatA; gUrjarAta eka ane tene cUsanAra kSudhAtura aneka. eTale gUjarAtanI durdazAmAM zI nyUnatA! sana 1818 sudhI gUrjarAtavAsIthI nirmala vastra paNa paherAtAM nahi. koIne UjaLe dIThe to cADiyA taiyAra hatA. teo cADI khAya ane te pramANe te kAlanA mUrkha rAjAnA ati mUrNa adhikArIo tene luTe. dhana nAma dharanArA sarve padArthone pRthivImAM DaTAI rahevuM paDatuM hatuM. tahi pRthivInA saMgamAM saMtAI rahete kSaya, pitAnuM paripUrNa bala calAvI pRthivIne adhIna thayelA dhanane nAza karato. te kAlamAM sarva viparIta ja dIThAmAM AvatuM. lakSmIje aMtamAM malinA paNa uparathI prakAzI bahunAM mana haraNa karI phAMphAM marAve che, te lakSmIe bAhya upara-paNu malina rahetI, eTaluM ja nahi paraMtu sarasvatI je ujajavala prakAzavatI, kAntimatI ane sadA ucca saMge svataMtra vasanArI-tenI paNa viparItA dazA te kAle hatI. sarasvatI baMdhanamAM baMdhAI bhUyarAM rUpA baMdizAlAmAM paDelI! jene sugaDa paMDite seve tene kanika kITeeudhAIoe-sevavA mAMDelI ! garjarAtamAM jyAM tyAM akSara-zatru vinA bIjuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. koI dIThAmAM ja Ave nahi, adUradaSTi rAjAnA duSTa bilADA jevA kAryabhArIonA trAsathI raMka prajA uMdaranI peThe potAnA daramAM ja bharAI besI rahe. jyAM tyAM balAtkAra, anyAya, anIti, vyabhicAra, Adi durguNone parivAra mahAlI rahele. are! ItihAsamAM vAMcatAM, ane kaI gharaDA mANasanAthI sAMbhaLatAM, Aja paNa kamakamI Ave evI avasthAmAM gUrjarAta pacI rahyuM hatuM. evA aMdhakAramAM IsvI sana 1800 nA varSathI kahi kahi kiraNa dekhAvA mAMDyAM. ane sana 1818 mAM ApaNuM gUrjarAtamAM iMgliza rAjya thayuM, ane aMdhakAra khasavA mAMDyo. e saMdhimAM phArbasa sAheba AvyA. gUrjarAtanI phaladAtrI vATikA dUrastha rAjAnA jaMgalI kAryabhArIothI bhilADI mUkAI hatI. ghaNAM varSa sudhI gurjara kSetra vAvetara vinAnuM paDatara paDI rahI adhika phala Ape evuM thayuM hatuM. te samayamAM phArbasa jevA "mAlI'nuM tyAM AvavuM thayuM. phArbasa sAheba vidyAmAM ane kalAmAM ubhayamAM kuzala hatA. vidyAne prakAza kalA upara ane kalAne prakAza vidyA upara nAMkhI, ubhayanA sAdhanathI prakaTatA siddhAMta karavA phArbasa sAheba samartha hatA. gUjarAtanI bhavyA zilpakRti joI teone lAgyuM ke koI pUrve thaI gayelA pratApI lokanA mahimAnAM e avAcika cihyuM che. pote kulIna tethI kulIna cihavAna paNa dIna thaI gayelA gUrjarAtasaha samabhAva thaI tene aMtaHkaraNathI dayA AvI. tene pariNAma e thayo ke gUrjarAtane anugraha karavA te tatpara thayA. tenuM Adhunika samayane anukUla samartha sAdhana aitihAsika lekha che. te aitihAsika lekha-rAsamAlA nAme pratibhAvathI lakhI gUrjaranA samartha mahAkavine artha phArbase sAyo che. duhA-karanala TADa kulIna viNa, kSatriyayaza kSaya thAta; phArbasa sama sAdhana vinA, na udbharata gUjarAta. kalA upara vidyAne prakAza (tApa ane teja ) pADI tene vAgminI karavAne phArbase nizcaya karyo. e hetuthI dezIya vidyAne zodha karavA mAMDyo. prathama rA. bhegIlAla mAstara pAse zIkhavA mAMDayuM. temAM svAda lAgyAthI vizeSa abhyAsa karavA sArU abhiruci thaI ane rA. bholAnAtha sArAbhAInI bhalAmaNa uparathI kai dalapattarAmane sana 1848nA navembara mAsamAM potAnI pAse teDAvyA. rAjyakArya karatAM avakAza maLatA te vidyAbhyAsa karavAmAM vAvatA. gUrjarAtano pUrvane mahimA tenA jANavAmAM AvavA mAMDyo tema tema, tene gUrjarAta upara adhika adhika anukaMpA ane snehamamatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa ane gUrjarakalA tathA kavi. thavA mAMDyAM. tenuM la e thayuM ke gUrjarAtanuM kalyANa karavAmAM teNe peAtAnuM tanu, mana ane dhana arpaNa karavA saMkalpa karyo. hastalikhita graMthanA zeAdha ane saMgraha thavA mAMDyA. khuNe kheAcale bharAI rahelA bhATa cArAdi kaviene khALavAnA prayatna cAlyA. mAnavelInAM mULiyAM jevA sukAI jatAM jatAM kAI kAI vaMcI gayelA kavileAkane paNa AmaMtraNu-jala jaI paheAMcyuM. kavionA Adara satkAra thavA mAMDyo. je kavienA samarthaM pUrvajo dIrghadaSTi rAjyakartAonA prItipAtra hatA. ane teone svadharmamAM sthApita karatA, ane sadabhimAnathI pratApI yazAleAbhI rAjA pAse mAna mAgI sUcavatA keH-- kavi nA mile tAhikuM kAna jAne,' ane AvA AzayanuM kavatA keH"mAnata haiM sujAna, sakala jAnata hai jahAna, jasake jo garajavAna te Apa hi melAyeMge; sujAna khI ajAna heAya (atranuM caraNu hastagata nathI). deyaMge na mAja teA nidAna pastAyeMge; kIrtikA kaTAra zikkA sahi hai amAre hAtha, jese jetI aMge tese tetI pAvaMge; kahatahe kalyANa bhUpa mAniyeA sujAna ama mArgege dAna tA kavIndra kyuM kahAveMge. mAMga mAMga lenahAra, mAMge para dainahAra, ese ezahuradAra jahAna khIca jete hai, mAge bina denahAra, dIye khIna lenahAra esA meM zeAdhatA huM nItimAna kete haiH mAge nAmarada jAya, marada jAya mAge na, maradAMkuM marada dAna manA manA dete hai; kaheta hai kalyAna bhUpa mAniyeA sujAna tuma hama marahuMkA dAna te mAna sahita lete haiM." 7 pUrvenA svataMtra kavie dInadAna letA nahi, ane nahi, paraMtu khaladAna letA, ane khalane daMDa detA, te ane mAnya hatA. tee svabala samajatA ane ayAcaka ane jyAre yAcanA karatA tyAre paNa te kAI sAmAnya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat mithyA mAna detA mAnavAna, mAnada tathA praDha rahetA jana pAse nahi, www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. kintu adhika guNavAna svagrAhaka yazodhana rAjAo samIpa ja karatA, pachI te saphalA thAya vA niSphalA jAya. kavIzvara kAlidAsa kahe che ke - "yAcA moghA varamadhiguNe nAdhame labdhakAmA." meghadUta. 6 For, better far, solicitation fail With high desert, than with the base prevail," paraMtu tevA yazelabhI rAjAone durbhAgye abhAva thatAM, tevAne yogya kavione paNa duSkALa paDyo. tenI prajA raMka adhamo pAse yAcanA karavA lAgI, ane sthAnabhraSTa thaI utarI gaI te eTale sudhI ke, kavi zyAmalabhaTTane bhoja-rakhidAsa paTala-tenA varganA mukhIpaTale paNa tevA kaMTakavata patita kaviputrAthI kaMTALI jaI kahevA lAgyA ke - "bhATa brAhmaNanuM lAkaDuM vaNa pasArayuM pese, kahyuM hoya cere Avaje te ghera AvIne bese." dezIya rAjayamAM vidyAnA abhAve kavionAM grAhaka na hatAM tethI te ucca varga nIca thaI kSaya pAmyo hato. keAI kAI nAmanA kavi temAMthI bacI gayelA teo pAchA phArbasathI pretsAhana pAmI garjanA karI uThyA, ane phArbasane bhojanI upamA ApavA lAgyA. ane kavavA lavavA lAgyA ke, karela kIrtimera, duniyAmAM te dekhavA phArbasa rUpe phera, bheja padhAryo bhUmimAM." kavionI pratibhAzaktimAM (Imaginative Power) athavA ka95nAzaktimAM pAcho jarA jarA jIva AvavA mAMDyo. teoe kaI kaI kalpanAo karavA mAMDI. eka kavi udhAIne (pustake khAI janAra kIDAne) kahe che - "kuchyA pustaka kApine, ene na karIza asta; pharate pharate phArabasa, grAhaka maLe gRhastha." e prakAre gUrjarAtamAM thaI rahyuM. madha samayanA rAjyanA trAsadAyaka balAtkAra dUra thayA tethI leke jaMpI nirAMte besavA lAgyA. teone sarva navuM navuM lAgavA mAMDayuM. jyAM jaMgalI, mUrkha svachaMdI saradArane tiraskAra ane anyAya ! ane kyAM vidvAna, nAgara, prajAhitaiSI ane vivekI phArbasa jevA adhikArIene satkAra ane nyAya! kyAM pahelAMne duHkhada trAsa! ane kyAM bIjAnI sukhadA mAyA mamatA! jANe navA vAyucakramAM AvyA hoya evuM vRddha lekAne lAgavA mAMDayuM. zAtinAM parivAra-vidyA, kalAkauzalya, sAMsArika sukha Adi-vadhavA mAMDyAM. phArbasa sAheba e sukhadA sAmagrI vadhAravAmAM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbase gujarAtamAM AvI karela zubhAraMbha. mukhya sAdhana thaI rahyA. svadezane je sAdhanathI utkarSa thayeA hateA, tevAM ja sAdhananAM bIja gUrjarAtamAM vAvavAnA pote AraMbha kahyo. karnala phulajemsa, karnala vAlesa, ane revarenDa pIrITa Adi gRhasthAne sAmIla rAkhI prathama sana 1848 mAM 'gujarAta-varnAkayulara-sAsAiTI' sthApI. teNe gurjarAtamAM vidyAvRddhi sArU Aja sudhImAM keTaluM badhuM karyuM che, te A dezamAM ajANyuM nathI, eTale te viSaye vizeSa lakhavuM atra Avazyaka nathI. e ja sAsAITI'nA saMbaMdhamAM sana 1889 mAM sarasvatI maMdiranuM pustakamAlAnuM-sthApana, gUrjarAtamAM prathama ja amadAvAdamAM bhadranA daravAjA upara thayuM. O pUrve bhaTTa cArAdi jee saMdezavAhakAdinuM karma karatA hatA, je rAjyanA saMdhivigrahanuM kArya karatA hatA, jee anyanA abhAve rAjyakartAne maryAdAmAM vartAvanAra upayeAgI aMkuza jevA hatA, ane prajAne prAtsAhaka tathA maneAraMjaka hatA, jee bahu kAraNathI rAjyanuM eka aMga ja gaNAtA, teo aMtardhAna pAmyA hatA; ane teone sthAne tevA kAI sAdhananI saMpUrNa apekSA hatI. A dezakAlanA rAjyakartA tathA prajA eene anukUla ane upayegi thAya evuM sAdhana, vartamAnapatraneA avatAra ja hatA. te vartamAnapatra,--je Aja kAla anya dezAmAM pRthivI uparanI vRddhinuM ane sudhArAnuM mukhya ane mahAbalavat sAdhana gaNAya che; je rAjAnA sakhala zikSaka ane prajAnI rakSiNI DhAla gaNAya che; je svataMtratAnuM anupama vAhana gaNAya che; ane jenuM sAmarthya ApaNA rAjyakartA dezamAM eTaluM badhuM che ke te rAjyakartAthI paNa kAI kAI prasaMge zireAmaNi ane rAjyanuM caturthaM aMga gaNAya che, tevuM vartamAnapatra tA nahi, kiMtu tenI chAyA gujarAtamAM prathama phArbasa sAhebathI leke dIThI. eka vArapatra (Weekly Paper) pratyeka mudhavAre phArbasanI sahAyatAthI niHsaravA mAMDayuM. te budhavAre prakaTatuM tethI gUrjarAtamAM vartamAnapatrAne leAkA ajI yudhavArIAne nAme oLakhe che. yureApamAM jevI pravINatAthI patrA prakaTa thAya che, ane jevA te patrAtA bhAra ane pratApa paDe che, tenI tulanA kare evAM patra ajI paNa A dezamAM virala che, te AraMbhamAM te| AzA ja zI! tathApi prathama sarva bIja veravAM joiye temAM e khIja veravAmAM paNa phArbasa sAheba cUkayA na hatA. vartamAnapatraneA mukhya dharma A che keH-rAjA prajAnA paraspara sadbhAva vadhArI prajAnI apekSAe ane icchAe rAjyakartAne nivedana karavI, ane e prakAre rAjyakartAne sahAyabhUta thaI, teone svadharmamAM jAgrata rAkhavA. phArbasa sAheba rAjyakavargamAM hatA,paNa je samaye vartamAnapatra lakhAvavAnuM kAma karatA, te samaye prajAvargamAM AvI rAjyanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma ja te veLA dara so 10 phArbasajIvanacaritra. tejamAM na taNAtAM, te dharma niSpakSapAtathI yathArthabajAvatA. rAjyakartavarganA sarva adhikArIo phArbasa jevA mahAmanA ane udAra hovA durlabha ja. yuropamAM nathI to A dezamAM te AzA ja zI ? vartamAnapatramAM eka be viSaya, rAjyakartA upara adhikArI vargane pratikUla lAge evA AvyA. tene jAgrata kare evo gaMdha "sadara adAlatanA nyAyAdhIze sudhI gayo, tethI teo camakyA. teoe jANyuM ke koI pratApI sUtradhAra paTAMtaramAM che, tethI teoe tatkAla "sarkayulara' kahADyo ke "sarakArI nekare vartamAnapatranA kAmathI dUra rahevuM." phArbasa sAhebane "kaniSThA sevA" kahevAya che tene anubhava te veLA yathArtha thaye haze. phArbasane pitAnA mananA mAnyA kAmathI dUra thavuM paDayuM. sosAITInA (sabhAnA) maMtrInuM kAma DAkaTara sIvarDane saMpyuM. sAITIe eka nizAla paNa sthApI hatI, te nizALamAM DAkaTara sIvaDe potAnA eka DheDa cAkarano chokaro potAnI cIThI sAthe bhaNavA mokalyo. mahetAjIe DAkaTara pAse jaIne kahyuM ke, chokarAne dAkhala karatAM ethI bhAre hAni thaze. bIjA nizAlIA uThI jaze. paNa keTalAka yurepIane ApaNuM rItibhAtithI kevala ajANyA hoya che. teo dhIratA rAkhIne mAnasika zAstra zIkhyAne upayoga karI sAmAnA manobhAva jovA rahetA nathI. pitAnA matathI virUddha te khATuM mAnI pratipakSInA upara kopAyamAna thAya che. DAkTara sIvarDe tema ja karyuM. mahetAjIne mUrkha gaNu kahADI, tene zikSakasthAnethI kahADI mUkavAnI dhamakI ApI. kene zaraNa javuM e te mahetAjI jANatA hatA. phArbasa sAhebanAM guNajJAna tyAM sarvenA jANyAmAM hatAM, tethI tatkAla tyAM gaye. vivekI ane kSamAvAna puruSanI balIhArI che. mahetAjIe phArbasa sAheba AgaLa mAMDIne vAta karI. anya anyanA vicArathI ajJAta evA banne jaNa vacce thayelI kevaLa tucchA vArtAe bhAre rUpa dharyuM che jANuM, vicAravAna phArbasa sAhebane bahu ja hasavuM AvyuM. pachI DAkaTara arvaDanA upara eka patrikA lakhI, temAM lakhyuM che ke, A dezamAM evuM thavAne ajI base varSane avakAza joiye, hAlamAM evuM banI zakavAnuM nathI ItyAdi. tethI DA. sIvIne krodha zAnta thayA. tA22 mI navembara sana 1849 thI tA. 2 jI jAnyuArI sana 1850 sudhI "jajaja ane sekzansa jajajanuM kAma phArbasa sAhebe amadAvAdamAM calAvyuM. pachI tA. 15 mI eprila sana 1850 mAM suratanA AsisTanTa jaja ane sekzansa jaja thayA. jyAM sudhI pote amadAvAda rahyA tyAM sudhImAM tyAM atyupayoginI vidyAkalAnAM bIja nAMkhI tenAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasanuM surata javuM ane vartamAnapatra sthApavuM. 11 aMkura jhuTelAM joyAM hatAM. gurjarAtanI pRthivI rasAlA dIThI hatI. suratamAM AvyA tyAM paNa e parApakArI gRhasthe prajAne sukhadAtA prayatna cAlatA rAkhyA. suratamAM eka surata achAvizI seAsAiTI" ubhI karI pote tenA maMtrI (Secretary) thayA te sabhAne aMge vicAranuM ane svataMtratAnuM vAhana je vartamAnapatra te kahADavAnA nizcaya kaDyo. rA. mukuMdarAya maNirAya hAla vaDhavANamAM ekasTrA AsisTanTa peoliTikala ejanTa* che, tene tantrI (Editor) TharAvI surata samAcAra" nAme eka patra prakaTa karAvyuM. hiteSI mAtapitAdi saMbadhIe peAtAnAM khAlakane DhIMgalAM putaLAM ApI ramata sAthe saMsAranI rItibhAtimAM paleTAvA zikhave che, te ja rItie phArbase amadAvAdamAM ane suratamAM karyuM. anubhava vinAnAM zikhatAM bAlaka bahu ThokarA khAya; keTalAka vAMjhiyA adekhA leAkeAthI pelA nirdoSa khAlakAne anAyAse nirjIva padArthathI kaleAla pAmatAM joine khamAya nahi, tethI tenA upara kamaLAvALI krUraSTithI joyAM kare, ane teenI apa bhUlane paNa lAbha laI tene saMtApavA dhAre, emAM kai Azcarya nathI. teenI A~su prakRtine e svAbhAvika pariNAma che. suratamAM e samaye e ja prakAre hatuM. phArbasa jevA kulIna hRdayanA udAra gRhasthA keTalAka hatA, tee dezIyeAne bhaviSyata kAlamAM kartavya kArya DhIMgalAM putaLAMthI zIkhavavA sArU nahAtI nahAnI sabhAo, vartamAnapatrA, pustakazAlAe, nizAlA Adi kaDhAvatA. kSudra mananA sagarva adhikArIone te gamatuM nahi. tethI suratamAM be pakSa thayA. dveSI pakSavALA chidro zeAdhyAM karatA hatA. teoe 'surata samAcAra'nA adhipati ane taMtrI rA. sukuMdarAyajInA upara eka tuccha aparAdha mUkayA ane kAma calAvyuM. phArbasa sAheba kulIna hatA. peAtAnA AzritA upara mamatA rAkhavI e kulIna puruSAne mULathI ja svabhAva haiAya che; temAM A velA tA dharmapakSa hatA. phArbasa sAhebe sarva prakArane Azraya rA. sukuMdarAyajIne ApyA. tethI te niraparAdhI, zikSAmAMthI vaMcI gayA. rA. mukuMdarAyajI peAtAnA upakRta hRdayathI Aja lakhe che ke " te samaya pramANe mArA upara kAma cAlyuM. te "kAma peAtAnA upara cAlatuM Aya evI mi. phArbasane kALajI hatI *** "e rItinI temanI kALajIthI Akhara satya hatuM te tarI AvyuM, te prapaMcI "amaladArA vagara aparAdhe kuTI mAravAnI peravI kare che te cAlI zakI nahi." suratamAM enDrusa pustakazAlA' sthapAI te paNa phArbasa sAhebanA ja pratApa. e prakAre svasaMbaMdhanAM kArye udAratAthI karatA eTaluM ja nahi, kiMtu * e lakhyA pachI tee suratanA prinsIpala sadara amIna thayA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. rAjyasabaMdhanAM kAma paNa prajAne samajaNa ApI paraspara rAjA prajAne prIti vadhe ema karatA. zaherasudharAI viSene sana 1850 ne 26 mo A suratamAM calAvavA sArU sarakAre nizcaya karyo. pUrvenAM rAjyanI jakAta levAnI rItithI loke trAsI, iMgliza rAjyamAM nirAMtamAM beThA hatA, teoe pAchuM jakAtanuM nAma sAMbhaLyuM eTale teo bInI uDyA, ane kAlAhala karavA maMDyA. phArbasa sAhebanA yogya manahara svabhAvanI vArtA sarakAranA kAna sudhI jaI pahoMcI hatI, tethI kaI navuM kArya karatAM prajAne prasannA rAkhI te karavA phArbasa jevA bIjA yogya adhikArI maLavA durlabha che, evuM samajI, sana 1851 mAM phArbasa sAhebane ja e zaherasudharAIne dhAro calAvanAra adhikArI nimyA. teoe yatheSTa kArya karavuM. kavi dalapatarAmane tathA durgArAma mahetAjIne e dhArAne Azaya samajAvI, bIjA lekene samajuta ApavAnuM kAma teoe saMpyuM. pote paNa teonI sAthe jaI zerIe zerIe ubhA rahI, lokene samajAvatA. sAhebanA satkArapUrvaka madhura vacanathI lekenA manamAM vizvAsa vadhI bhayane bhAra dUra thato, ane teonA mananuM samAdhAna thatuM. keTalAka avicArI ajJAnI leke asamaje tumula kelAhala karI mUkatA, ane game te game te bakatA, paNa tethI mahAmananA phArbasa kapa karatA nahi, eTaluM ja nahi paNa ulaTA pote hasatA ane ajJAnIo upara kRpAdRSTithI jotA hatA. eka rAjyAdhikArInA AvA sArA sadvartanathI prajAnI rAjA upara keTalI bhakti ane keTale vizvAsa thAya che, te anAyAse samajAze. suratanA lokoe rAjI thaI anumata ApyuM ke amArA nagaramAM e dhAre calAvo. virUddha belI kolAhala karI hAMsI karavAne AvelA ajJAnI loka pitAne dhArele hetu bhUlI jaI pAchA vaLatAM bolatA ke- A te sAheba kaMI apara ja che, enA jevuM te ame kaI mANasa "dIThuM nathI. A to prajAnA mAbApa jevA che." e pramANe prajA rAjI rahI; ane rAjyakartA paNa prasanna thayA. tArIkha 3 jI julAI sana 1851 aMka 2271nuM eka patra lakhI sarakAre paNa phArbasa sAhebane, e sUkSma kArya uttama prakAre karI, pazcima prAntamAM prathama ja suratamAM e dhAro lAgu karyo mATe, bhArI AbhAra mAnyo. tenA bIjA kha7mAM lakhe che ke - "I have been directed to convey to you the thanks of Government for the tact and judgment which you have displayed in conducting this deiicate commission." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastalikhita graMthanI zodha ane saMgraha 13. tA. 1lI me sa. 1851mAM teo amadAvAdanA pahelA AsisTanTa kalekaTara ane mAjIsTreTa niyojAyA; ane te ja varSanA julAI mAsamAM dholakA ane viramagAma e be maMDala eone svAdhIna thayAM. pachI sana 185ra nA AgasTa mAsamAM mahIkAMThAnA poliTikala ejanTanuM sthAna phArmasane maLyuM. sana 1857 nA juna mAsamAM amadAvAdanA AphaTiMga jajaja ane sekzansa jaja kasyA. amadAvAdamAM prathama paga mUkyo tyAMthI ja haratalikhita graMthanI pRcchA cAlu hatI. prAkRta mahAkavi caMdane pRthurAjarAsa maLa durlabha hatuM. te sArU sAnaMda, vijApUra Adi grAmamAM ghaNuM khoLa karAvI. paraMtu tenuM phala thayuM nahi. pachI jyAM te che, evA samAcAra sAMbhaLatA, tyAM mANaso mokalatA, paNa kahiMthI akhaNa pustaka hAthamAM AvyuM nahi. koyala eziyATika sosAITInI muMbaInI zAkhAmAM e pustaka che, evuM sAMbhaLyAthI tyAMnuM pustaka paNa maMgAvyuM, te paNa saMpUrNa nahatuM. pachI sAMbhaLavAmAM AvyuM ke buMdIkeTAnA rAjA pAse e pRthurAjarAsanuM AkhuM pustaka che, tethI tyAMnA resiDenTanI vaga pahoMcADI te pustaka mahAprayatnathI maMgAvyuM. te pustaka paNa ardha AvyuM. tenI pratikRti karAvI. te saMpUrNa pustaka Azraye eMzI hajAra lokapUranuM che. pustaka maMgAvatAM rU 110) te mAtra TapAla kharcanA thayA. e durlabha graMtha bahu nANAM kharacI lakhAvI lIdho che. te hAla muMbaImAM "phArbasa gujarAtIsabhAnA svAdhIna pustakasaMgrahamAM muMbaInA purAlayamAM (TAunahAlamAM) bIjAM saMskRta gUrjarAtI ane vraja bhASAnAM pustakone zedha ane saMgraha karavA phArbasa sAhebe bahu zrama lIdhe jaNAya che. guNapada graMthonA saMgraha samAna anya saMgraha atra keI nathI. guNagrAhI guNavAnee dezadezAMtaranA ane kAlakAlAMtaranA pUrvaja guNIonA ataHkaraNamAMnA vivekavicAranA ane anubhavanA sukhaprada amUlya amara sAranuM atiprayAse dahana karI, dezadezAMtaranA ane kAlakAlAMtaranA uttaraja loka sArU saMgrahI, rahyuM che, jemAM, evA graMtha, je ane acetana mRtavat mUka jaDa che, paraMtu je vidvAnone sacetana amara vAgIzanA sama che-te graMthanA aneka akSaya bhavya bhAMDArethI A bharatakhaMDa bharapUra hatA. ratnakhAni, suva didhAtukhAni, rUpasaMpatti paNa jenI tulanA karI zake nahi, evA mahAna anupama amara graMthanidhi A dezamAM hatA. pustakasaMgraha saMbaMdhamAM iMgliza kavio kahe che ke - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 phArbasajIvanacaritra. "With awe, around these silent walks I tread; These are the lasting mansions of the dead: "The dead ;" methinks a thousand tongues reply; These are the tombs of such as cannot die ! Crowned with eternal fame, they sit sublime. And laugh at all little strife of time." The Library by George Crabbe. "The animate spirit has even consented to shut itself up in the inanimate thing a bookand there retains its ancient prerogative of befriending and teaching, encouraging and delighting, its fellow-spirits." Culture and Self-culture by Samual Neil, page. 51 "Coal has been beautifully described as the treasured sun.beams of pre-Adamite eras,-capable of glowing, brightening and heating now, even as before their prisoned light was packed and sealed up for the behoof of coming ages; yea, made all the more useful and precious by their portability and adaptability. If coal may thus be said to cast forth the latent sunrays of long by-gone times, what shall we call those treasure-cities of the soul-books which send forth from each page, as if from a deftly painted window, the light and glory of thought-the thought of those who have partaken. "Of that immortal death that leads to life ?" How brilliant yet substantial are the textures with which the intellect, "plying fast her golden shuttles" in the loom of time, weaves for herself as raiment, and adorns herself, while transforming thought into literature, feeling into music, and investigation into science!" Culture and Self-culture by Samuel Neli, page 72 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi pATaNanA pustaka bhaMDArenuM darzana. pustakapriya puruSone e uparathI aneka vicArasaMkalanAnuM pratibhAna thaze. phArbasa sAheba pustakanuM nAma jANe, ane te upayoganuM che evuM teone lAge, eTale tenA saMgraha sArU aneka yuktio ane prayatna karatA, vaga lagADatA, dhana ApatA, ane pote jAte sAmAne ghera jaI yAcanA karatA, paNa dhAreluM pustaka meLavatA. pATaNamAM pustakanA bhavya bhaMDAra che evuM teonA jANavAmAM AvyuM hatuM. temAMthI pustake maMgAvavA bahu upAya kazyA, paNa te niSphala thayA tyAre piDe tyAM gayA. pRcchA karatAM punamiyAgaccha ane sAgaragacchanA be upAzraya (apAzarA) mukhya jaNAyA. sAheba piMDe apAzarAnA zrIpUjya pAse gayA, namratA ane amRta jevAM madhura vacanathI zuM asAdhya che? sAhebane khurazI ApavA mAMDI, paNa devasthAnane mAna ApI khuraziye nA besatAM, eka cAkaLA upara lAMbe page beThA; sAhebe zrI pUne mAnavastra ApyAM ane madhura vANIthI teone rUce evI vArtAo karI. banne upAzrayanA zrI pUjya prasanna thayA. pachI sAhebe pustakenAM nAmanI TIpa mAgI. zrIpUe eka DAbalAnAM pustakanI TIpa ApI, temAM Azraye 500 pustakonAM nAma hatAM. pustake bahu upayogI hatAM, paNa sAhebe jANyuM ke vadhAre mAgIza te lebha jevuM lAgaze, tethI kacAzraya nAmanuM atyapayogI pustaka mAtra mAgyuM. zrIpUjyoe AnAkAnI te karI, paNa aMte lakhAvI levA devAnI hA kahI. te pramANe upAzarAmAM lekhaka besArI utArI levarAvyuM. te eka sAgaragacchanA upAzrayamAM ja 35,000 pustako che! bharatakhaMDanI amarakItikarA anupamasamRddhi sarasvatI che. te sarasvatInA bhaMDAranA bhaMDAra madhyakAlanI A dezanI durdazAmAM luMTAyA che. ane baLAyA che. corAyA che ane dIpAntare gayA che. ane ajI paNa je attanA hAthamAM hoya che te gaMdhInAM hATamAM jaI paDIkAM baMdhAI cUra thAya che. pATaNamAM bIjA pustaka bhaMDAra che te paNa sAhebe joyA. sarva karatAM eka mahAbhavya ane asaMkhya pustaka bhaMDAra jayapuranA rAjAramAM che je jayapuramAM AryavaMzanA dezIya rAjA pUrvathI adyApi paryata eka krame rAjya kare che, je jayapuranA pUrvanA rAjA bhAratInA bhAre bhakta hatA, je jayapuramAM musalamAnethI nAza karavA avAyuM nathI, eTale pustakone nAza paNa tha nathI, te jayapuranA rAjadvAramAMne pustabhaMDAra, ane tevA ja kAramIra ane nepAlanA pustakabhaMDAra mi. phArbasanA jovAmAM AvyA hoya evuM lAgatuM nathI. mAtra gurjarAtamAM khaMbhAta, vaDodarA, ane amadAvAdanA bhaMDAra thoDA ghaNA sAhebe joyA hoya ema lAge che. teoe mukhyatve ItihAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. saMbaMdhi pustakane pitAnI pAse saMgraha karyo hato. temAM prabaMdhaciMtAmaNi, bhojaprabaMdha, dvayAzraya, pRthurAjarAsa, kumArapAlarAsa, ratnamAlA, pravINasAgara, jagadeva paramAra, bAbIvilAsa, zrIpAlarAsa, kesararAsa, hamIraprabaMdha, Adi mukhya che. teone samajI laI teno rasamAlAmAM sAre upayoga karyo che. amuka jIrNa ane chinnabhinna thaI gayelAM sthAna, athavA rItibhAti sAhebanA jovAmAM AvatAM ke tatkAla eka kavinA jeTalI kalpanAo teonA manamAM utpanna thatI, ane bhAre utkaMThAthI tenuM pUrvanuM mAhAsya zodhI kahADavA prayatna karatA. zilpakalAmAM pote prathama abhyAsa karelo tethI pravINa hatA. koI paNa dezanA pUrvenA mahimAne tatkAla darzAvanAra zilpakalA jevAM anya sUcaka ciha eAchAM che. - A nirantara bhramatI pRthivInI peThe te upara AvelA khaMDe ane dezo paNa anekane adhIna thAya che. jema pRthvI rAtrine adhIna thaI abdha. kArane vaza thAya che, ane dinane adhIna thaI prakAzane vaza thAya che, tema deze paNa koI vAra prAraMjaka rAjyakartAne hastagata thaI rakSAI sukhI thAya che, ane koI vAra prajAbhaMjaka rAjyakartAne hastagata thaI bhakSAI duHkhI thAya che. te rAjyakartAnuM dezIya hevuM ke paradezIya hovuM, svadharmI hAvuM ke vidharmI devuM, e rakSakazakSaka thavAmAM vAstavika nimitta nathI hotuM. mukhya AdhAra rAjyakartAnA jJAna, susvabhAva ane dUradaSTi upara rahe che. je rAjyakartA prajAbhaMjaka hoya che, te ane svArthabhaMjaka ane zatraraMjaka thAya che. A dezamAM aneka rAjyakartA thayA che. prakhyAta musalamIna mahArAja akabara vidhamAM hatA te paNa tenA samayamAM A deza zrImAna, vardhamAna ane samRddhimAna hato. ApaNuM hAlanA briTiza rAjyanA vArAmAM pAcho tevo thAya che. sArA rAjyakartAnAM rAjya adhika susthAyi ane ciraMjIva paNa thAya che. paraMtu madhyanA andhakArakolanA rAjyakartA tevA na hovAthI, A dezane ane teone ubhayane bhAre hAni thaI che. nAza kare emAM ja kIrti che, evuM samajelA avicArI keTalAka rAjyakartAo jemAMnA khalIpha omara saMbaMdhamAM yuropIana aitihAsika lakhe che ke,-teNe TAlAmInuM pustakAlaya bALI mUkI akhila jagatanA ItihAsane bhAre hAni karI che. ane aneka vidyAkalAne nAza karyo che, te ajI 1240 varSe paNa ApaNe visArI mUkAta nathI, tevA rAjyakartAoe A bharatakhaMDanuM paNuM ochuM satyAnAza vALyuM nathI. madhyakAlanA aMdhakAranA trAsadAyaka jhapATAmAMthI maraNuM tulya thaI vaMcI gayelAM keI kAI vizIrNa le ane khaMDita cine paNa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa ane eka bhATa 17 vicAravAnene, Arya lokonI gatakIrti ane mahimAnAM anumAna karAvavAne paripUrNa lAgyAM che. kulIna karanala TADa ane phArbasanA grantha vAMccethI pUrvokta lekhanI satyatA sahasA dhyAnamAM Avaze. phArbasa sAhebe siddhapura, aNahilapura, pAlITANuM, Abu Adi sthaLee svataH jaIne tyAMnAM bhavya khaMDere, kIrtistaMbho, devAlaya, jalAzo Adi nirakhI jayAM hatAM. pote citrakalAmAM paNa pravINa hatA. temaNe pitAne hAthe keTalAMka camatkArika sthAnanAM citra AlekhI laIne rAsamAlAmAM mUkelAM che. teo evAM ramaNIya sthaLe jovA jatA tyAM koInuM mana duHkhAvatA nahi. pitAnAM "bUTa' kahADI jyAM sudhI javAne bAdha na hoya tyAM sudhI ja jatA. ane te paNa sAmAnI AjJA laIne. je je sthaLa jatA tenA saMbaMdhinI je daMtakathA cAlatI hoya tenI, ane kai tenuM mAhAsya lakhAyeluM hoya te tenI pRcchA karatA, ane temAMthI upayogane sAra kahADatA. sAhebane svabhAva hAsyavinodI paNa hato. eka samaye paMcAsarA pArzvanAthamAM vanarAjanI mUrti jevA pite gayA hatA. tyAM eka hIrajI nAme gharaDo bhATa sAhebanI kIrti sAMbhaLI eka pustaka laI bheTa karavA AvyA, ane bolyo ke, "eka vAra gAyakavADane amArA vRddha eka junuM sarasa pustaka dekhAyuM hatuM, tethI sarakAre "khuzI thaI eka gAma bakhazIza ApyuM che. te aMgreja to moTo rAjA che, mATe amane ethI kaMI vadhAre AzA che." sAhebane A vAta sAMbhaLI bahu hasavuM AvyuM. pachI kavi dalapattarAmane kahyuM ke "hanumAna nATakanI pelI vArtA e bAreTane tame saMbhaLAve. te A hatI:-"eka samaye nATakamAM "hanumAnane vaza Ave. tene eka mANase kahyuM ke "hanumAna bApajI! "tame mane bAyaDI meLavI Apo to huM tamane taila siMdUra caDAvuM." hanumAne "uttara ApyuM ke-tane paraNAvavA mArI pAse strI hoya te huM ja kuMvAre - "hA" sAhebe pelA bAreTane kahyuM ke,-"bhAI! tamane gAma ApavAnI mArI "zakita hatI te huM ja cAkarI zA vAste karata?" e pustakAdinA saMgraha saMbaMdhamAM eka vRta lakSamAM rAkhavAnuM che ke sAheba temAM je vyaya karatA hatA te pAjita svadhanamAMthI ja karatA hatA. pravAsamAM page cAlavAne sAhebane anurAga hato. pAse nakaze, nANunI kathaLI, pIstala ane lAkaDI rAkhatA. mArgamAM bhAta bhAtanA vividha vATemArguo maLe tenI sAthe, eka sAdhAraNa manuSyanI peThe, vArtA karatA, ane teone sarva samAcAra pUchI letA; tethI teonI rItibhAti, teonA aMtaranA aneka manebhAva, teonI dhAraNAo, teonAM duHkhasukhanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *ArbasajIvanacaritra vArtAe, teonA sarakAra viSayanA vicAra kevA che te, e Adi aneka viSaye spaSTa jANyAmAM AvatA. kAI anAtha daridrI vATemArgu hAya to tene pelI kAthaLathI sahAya karatA; asamajIne samajaNa ApI tenA mananuM samAdhAna karatA; ane nirbalane svabalanuM sahAya ApatA. eka samaye vanavagaDAmAM eka bAi mAthe bhAra uMcakI jatI hatI. te bahu thAkI gaI hatI, paNa tenA bhAra utarAvanAra eka Izvara vinA kAI na maLe. phArbase tene dIThI. tenI pAse peAte gayA. ane peAtAne hAthe tene bhAr utAvyo. A vArtA te sAdhAraNa che, paNa e cAritrya kevuM uttama aMtaHkaraNa darzAve che, te vAcanAre ja vicArI levuM. mAyALu svabhAvanA manuSyane eka pala vAra paNa samAgama thayeA hAya tA te varSe sudhI visaratA nathI, te| jene mAyALu svabhAvamizrita aneka sadguNazIla phArbasane samAgama bahu varSa rahyo hoya, tenI zI vArtA kahevI ! phArbasanI sAthe aneka prakAranA saMbaMdhamAM AvelA aneka leAkeAne maLavAnuM banI zakyuM che, teone mukhethI phArbasanI prazaMsA vinA khIjuM kazuM kAne paDayuM nathI. phArbasanA paricayavALAM sarve manuSyA eka svare tenA guNu gAya che. dhanya che phArbasanuM jIvana ! tenAthI adhika bhAgyazALI nara te kiyA! kahyuM che ke 18 << jaba tuH Aye jagatma, leAka hase tuma rAya; aisI karaNI kara cale, eseM viparIta heAya." phArbasa saMbaMdhamAM evuM ja thayuM che. phArbasa sadgata thayA pachI tenuM nAma ane guNu saMbhArIne azrupAta rUpa avAcaka sate cittavedhaka zabdavate guNa gAtA keTalAka gRhasthAne pratyakSa dIThA che. ane phArbasa anya dehamAM lAkanuM kalyANa kacAthI thatA saMteASanA akala sukhathI, hasatA haze. mahIkAMThAnA peAliTikala ejanTa peAte hatA tevAmAM, rAjakumArAne vidyAbhyAsa karAvavA, e bahu AvazyakI vArtA teoe prathama lakSamAM lIdhI. sAdarAmAM eka nizALa sthApI. te adyApi phArbasa zAlA" nAme prasiddhA che. san 1852 mAM sAhebanI azvArI iDara gaI. IDaranA kSatriya rAjAe pUrve mahApratApI ane yazeAdhana hatA. tee kavienAM lADa pALanArA hatA. teoe peAtAnA rAjyanA adhauM bhAga tA kaviene tyAga (prItidAna )mAM ApyA hatA. e vArtA sAhebanA jANyAmAM AvI; te uparathI kavione meLeA karavAnuM e iDara ceAgya sthAna gaNI tyAM kavimeLeA kahyo. mahArAja cuvanasihajI pAse kavione patra lakhAvI nimaMtryA. teonI kavitA pote sAMbhaLatA. temAMthI petAne upayeAginI vArtA tAravI kahADatA. peAtAnI zaktine Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaramAM kavimele, phArbasanuM sadAvrata 18 anusarI kavionI yogyatA pramANe teone mAnavastra ApI vidAya karatA; te sAthe teone namratApUrvaka kahetA ke "huM tamane tamArA guNa pramANe "ApI zakato nathI." phArbasane svabhAva dayALu ane dharmaniSTa hato. pitAnA AyapatamAMthI dharmadAya kahADavAne ApaNuM lekamAM cAla che, te prathA phArbase pakaDI hatI. teo eka samaye pravAsa karatAM dAMtAmAM AvI pahoMcyA. tahi eka tIrthavAsI brAhmaNa sAMjanI veLAe AvI yAcate AkhA gAmamAM pharyo, paNa anna maLyuM nahi, tethI nirAza thaI eka bAgamAM gayo. tyAM paDyo paDyo pokAra karato hato ke "bhalA bhagavAna ! te zuM dhAryuM che! AkhA "gAmamAM koI dayALu dAtA na maLe! bhara vastImAM mAre bhukhyAM AleTavA "kAla! kaI Izvarano lAla nahi hoya !" ItyAdi kahI niHzvAsa nAMkhate aMtaramAM Izvarane nirdaya mAnavA lAgyo. paNa IzvaranA lAla nIkaLyA. phArbasane kAne tenA zabdo paDatAM ja teNe Izvarane mahimA dekhADyo. aMtarikSathI uttare ema kavi dalapatarAmane mokalIne, te brAhmaNane pAkuM sAkaranuM zIdhuM apAvyuM; pachI tyAM sadAvrata bAMdhyuM. je kAI anAtha hindu, musalamAna ke pachI game te Ave tene ghI sAkara sAthe pAkuM sIdhuM phArbasanA sadAvratamAMthI maLatuM. zubha kAryomAM kArbasane badho pagAra kharacAto hato eTaluM ja nahi paNa ulaTA vilAyatathI rUpIA maMgAvavA paDatA, evA udAra manathI te kharaca karatA. | dAMtethI phArbasa sAheba aMbA mAtAe jaI AmujI gayA. AbujInA zAnta, zItaLa ane IzvaralIlAthI bharapUra parvatane nirakhI, amadAvAda bhaNI AvavA sArU dAMtAmAM pAchA AvyA. sAhebanI amadAvAda badalI thaI tethI Akho mahIkAMThe kheda pAme. rAjAthI te raMka sudhI jene samAna rItie phArbasanA snehe sukhI kaDhyA hatA, te sarva tenA viyogathI bhAre zakAtura thayA hatA. sana 1853 nA juna mAsamAM phArbasa sAheba amadAvAdanA nyAyAdhIza thayA. tyAM pitAnuM kArya kemala ane sUkSma dRSTithI (paNa joIe te karatAM jarA vadhAre vizvAsa kAryabhArIo upara rAkhI) calAvI sarvane sadAya nyAya ApatA e te prasiddha che. gUrjarAtanA mahimAne jIrNoddhAra karavAnA hetuthI, pote tenAM aneka mArgethI sAdhana saMpAdana karatA hatA, te ApaNe jANyAmAM upara AvyuM che. te sarva sAmagrI sAthe laI tA. 28 mI mArca sana 1854 mAM yurepa sidhAvyA. gUrjarAtathI tenuM tanu dUra cUrepa gayuM, paNa tenuM mana gUrjarAtamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra ja hatuM. tyAM rahIne paNa gUrjarAtanI ja sevA kayAM karI. "rAsamALA nAme suMdara pustaka tyAM racyuM. "IsTa InDiyA kaMpanI nI "kerTa Ava DIrekaTarsane svAdhIna A dezane lagatAM lekha-patra hatAM, te ati zrama veThI vAMcI temane A dezane lagate sAra kahADI, rAsamALAnuM pustaka paripUrNa karyuM. te sana 1856 mAM be bhAgamAM laMDanamAM ricarDasana bradharsanA mudrAyaMtrAlayamAM suMdara mudrAMkita karAvI sacitra prasiddha karyuM. e pustakanA upara vilAyatanAM patrAe ane hindustAnanAM patrae* tathA bIjA keTalAka saMbhAvita vidvAna puruSoe bahu sArA abhiprAya ApyA che. sthaLasaMkecane lIdhe tene atra samAveza karI zakAto nathI. ane tema karavAnuM Avazyaka paNa jaNAtuM nathI, kAraNa ke je sAruM ja che, tene saMmatinI AvazyakatA bahu rahetI nathI. eka kavi kahe che ke - kavitA ne kastUrI te sAkSI vinA siddha thAya." e satya che. rAsamALA vAMcethI tenA guNo rasajJone tatkALa jaNAze ja. rAsamALAmAM potAnI banne prakAranI kalamathI (citranI ane lekhananI) gUrjarAta upara prakAza nAMkhe che. TADanI peThe teoe gUrjarASTranA prAcIna kALane mahimAbharela utkarSa, ane arvAcIna kALanI tenI patitA dazA. e ubhayane vilakSaNa virodha jotAM, teonA manamAM anukaMpA prakaTa thaI tethI rasAA hadaye, teNe kaI kaI prasaMge je gUrjarAtanA guNa gAI tene jIrNoddhAra karyo che, te akhila gurjarAtI maMDaLane upakArI karavAne paripUrNa che. svadezanA nibaMdha svaccha ane zItaLa vAtAvaraNamAM paNuM traNa varSa rAsamALAnI racanA racavAmAM saphaLa karI pAchA sana 1856 nA naveMbara mAsamAM A dezamAM padhAyA. tA. 10 mI jAnyuArI sana 1857 mAM suratanA nyAyAdhIza thayA, ane eka mAsanI aMdara pAchA sarakAranI pratinidhi (ejanTa) thayA. phArbasanI tIvra buddhi ane nyAya karavAmAM tene viveka joI sarakArane tenA upara evo vizvAsa AvI gayo hato ke, kaI paNa kaThina kArya hoya to te phArbasane svAdhIna karavAmAM AvatuM. sana 1857 nA me mAsamAM bharUcanA musalamIna ane pArasIo vacce je mahoTa kalaha thaye hatA, temAMnA aparAdhIone nirNaya karavA mi. phArbasane niyojyA. te kArya * Overland Mail. The Athenaeum. The Daily News. The Saturday Review. The Calcutta Review. &c. + The Director of Public Instruction. Sir. H. M. Lawrence, K. C. B. Dr. Wilson. Lord Elphinstone &c, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa ane sana 1857nuM rijha varSa 22 karatAM jarA adhIratA ane utAvaLa thaI hatI, te paNa teoe evI sArI rItie dIrdhadaSTithI ane vivekathI satya zodhI, niraparAdhI ane aparAdhIone viNuM kahADyA ke, sarvane Azcarya lAgyuM, ane koI pakSavALAne anyAya thayo" evuM kahevA avakAza rahyo nahi. teNe sana 1857 nA AgasTamAM kAma calAvI te ja mAsamAM pUruM karyuM. e bhAre kArya sArU mArisanA "sadara adAlatanA pheMsalAnA AThamA bhAganA pRSTha 476 me lakhe che ke- e kAmamAM karelI parIkSA (tapAsa) mi. phArbasane eTalI badhI mAnada "che ke tenI asaMkucita prazaMsA korTa (sadara adAlata) karI zakatI nathI tethI "vizeSa kheda pAme che." kAInuM kalyANa karavuM te aneka prakAre thAya che. temAM mukhya be che. ajJAta kivA parokSa, ane pratyakSa kivA apakSa. ApaNe upara je vRttAMta jANyo te phArbase ApaNuM aparokSa kalyANa karyuM tene che. svArtha rahita uttama prakRtinA puruSone, kartAnuM nAma jaNAya nahi evuM parAkSa kalyANa karavuM, e paNa eka svabhAva hoya che. parokSa kalyANakArI thavuM e sAtvika dharmAtmAonAM hRdaya upara AvatAM suvAsita puSpaphalavata che. ane tene pariNAma bahune kalyANakArI thAya che. phArbase ApaNuM parokSa kalyANa karavAmAM paNa nyUnatA rAkhI nathI; ane te paNa evA avasare ke jenuM mUlya thAya nahi. sana 1857 nA varSamAM baLavo thayo. te veLA kodhAvezamAM AvI paDI yUrepIane sarva dezIya lekane dhikkAravA lAgyA. aparAdhI vA niraparAdhInA vivekane visArI mUkI, keAIne lAbha nahi ane mana sarvanAM duHkhAya evAM lakhANu vartamAna patrAdimAM lakhI atranA ane yuropanA lekanAM manamAM sarva dezIyo viSe nIcA abhiprAya teo karAvavA maMDyA. evAoe dezIyone mahAghAtakI prANu jevA virUpa citarI, tenA upara sArA lekene tiraskAra ane kepa thAya evuM karavA mAMDyuM. barachInI aNu karatAM, krUra kalamanI aNI kaI kaI veLA vizeSa balatI ane trAsadAyikA jaNAI che, ane tenA dhaDAkA karatAM vicAranA tumula gaMbhIra gheSe bahu dUra deza jaI pahoMcyA che, ane bhAre reLa vALI dIdhuM che. baLavAne kAla paNa vilakSaNa hato. niraparAdhI dezIyone zastraastrathI baLavAnI veLA jeTalI hAni thatI, tenA karatAM sahasaguNita adhika hAni vartamAnapatramAM viruddha lakhanArA karI zakatA. te viSama kAle vivekI phArbase nyAyapakSa pakaDyo hato e thaDAnA ja jANyAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra haze. pite te veLA gujarAtamAM hatA. copAsathI, dezI kubhAMDI che, dezI ghAtakI che, dezI kaI prakArane vizvAsa rAkhavA yogya nathI, dezIyone pazu jevA gaNI te pramANe tenA prati vartavuM joIe, ityAdi evA avivekI ane avicArI zabdonI garjanAo, setubaMdha rAmezvarathI te haradvAra sudhI, ane jagannAthajIthI te dvArikA sudhI, yUropIyAmAM patharAI rahI hatI. tene bhedIne satya saMbhaLAvavA ane darzAvavAne virala vIre zaktimAna hatA. paraMtu te virala vivekI vIrae dharmapakSanI DhAlathI ghaNuM ja karyuM che. temAM kalakattAmAM "hiMdu paTriaTavALo harizcaMdra, muMbaImAM baoNme TAImsa" je pAchaLathI TAImsa Ava iMDIA' kahevAya che) tene taMtrI mi. robarTa nAITa Adi hatA. phArbase te samaye pratyakSa nahi paNa parokSa rItie lekhanavate ApaNA dezanI sArI sevA karI che. rAjanIti saMbaMdhamAM phArbasa sAhebanA vicAra, ApaNAM tatrabhavatI mahArANI ane teonA keTalAka udAra rAjapuruSonA ucca vicAra hoya che, tene anusaratA hatA. tevAonA rAjanIti saMbaMdhanA vicAro rAjAprajA ubhayane lAbhakArI ane prazaMsanIya hoya che. teone nirNaya che ke, zastrAstranA baLathI koI paNa prajAne cirakAla sudhI svAdhInamAM rAkhI zakAtI nathI. teo sarva jAtinI prajA upara samAna bhAva rAkhe che. teo dezIya videzIyamAM athavA jAtIyavijAtIyamAM aMtar gaNatA nathI. sarvI prajAnuM duHkhabhaMjana karavuM ane manaraMjana karavuM e ja rAjadharma mAne che. teo prajAnI prItimAM ja sabalA rAjanIti gaNe che. utaratA varganA sAmAnya leka rAjyAdhikAra pAme che tyAre teonI dRSTi evI rahI zakatI nathI, teo garva hoya che ane tAtkAlikI svArthasiddhi sArU bhedabuddhi upajAve che; ane rAjyAdhikArano Azraya ADe laI svachaMdatAthI varte che. paraMtu ApaNAM tatrabhavatI mahArANInA pradhAnamaMDaLamAM kevA sArA ane yogya vicAre varte che, e prasaMgopAtta aneka vAra prasiddha thayAM jAya che, te lakSamAM na rAkhI teo rAjadrohanA dezamAM Ave che. mahArANI zro rAjyAsane virAjyAM tenAM daza varSa pazcAta ane A dezamAM baLavo thaye tenAM daza varSa pUrve, sana 1847 mAM eka rAjalekha lakhAye che. te lekha sarva rAjyakartAnA hitArtha ane smaraNArtha atra avatArAya che. yuropamAM porTugAla dezamAM rAjakatrInA pakSapAtathI avyavasthA cAlatI hatI. te veLA ApaNu tatrabhavatI mahArANInA maMtrI lorDa pArTIne svarAjayanA rAjadUta dvArA porTugalanI rANIne je saMdezo lakhyA hatA te A pramANe che: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva jAtinI prajAne samAna gaNavAno rAjadharma 23 Lord Palmerston's despatch to Sir H. Seymour, the English minister at Lisbon, dated 5th February 1847. " The Queen should remember that unless she "shows herself to be the Sovereign of the whole nation, "she cannot expect the whole nation to regard and "love her as their Sovereign; and that a throne whose "stability rests on the point of the bayonet has a very "ticklish and uncertain basis. Pray preach all these things, "and such others as may occur to you in the same spirit." Life of the Prince Consort. People's Editiom. Part I. page 70. jeNe anyAya karyA hoya che, tene evA koI asAdhAraNa sUkama samayamAM bhAre bhaya rahe che. pelA pote ja karelA anyAya te kAle bhayane veza dharI bese che; ane tene bIvarAve che. phArbase to nyAya ane lekanuM kalyANa ja kamyAM karyuM hatuM, tethI evA bhayaMkara kAlamAM paNa tenuM mana sadA nirbhaya rahetuM hatuM. potAnA anya yUropIya mitrone paNa patra dvArA nirbhaya rahevAnuM kAraNa sahita lakhI teonI ciMtA ochI karAvatA. e rItie pitAnA anubhavathI teonA mananuM samAdhAna karI bahu yUropIne ane teonI sukumArI strIone bhayanA bhAre duHkhathI mukta karyo che. eka mitrane phArbasa lakhe che ke:-"We are all right here, though some of us very absurdly alarmod, and people who 'know nothing of what has gone on for the last thirty years, are very distrustful of the Gaekwad, the Rajput chiefs and every body in general." "ame te nirbhaya svastha chiye, je ke ApaNumAMnA keTalAka nirarthaka bhayabhIta thaI rahe che; ane je lekIne gayAM trIza varSamAM zuM zuM thayuM che tenI kaMI jANa nathI teone gAya"kavADane, rajapUta rAjAone ane sAdhAraNataH kAI ekano paNa vizvAsa "AvatuM nathI." ema rAjyakartA lokane zairya ApatA ane tethI vizvAsa na truTI samAdhAna rahetuM. bhAre baLavAnA samayamAM paNa gUrjarAtamAM zAMti rahI hatI temAM phArbasa jevA saMgrahasthAnA saguNathI ane vivekathI rAjyakartAne ane prajAne saMbaMdha gujarAtamAM sajajaDa raheto-e eka mukhya kAraNa hatuM. e saMbaMdhamAM phArbasane eka patra lakhI sarakAre upakAra mAnyo che. muMbaI trimAsika vArtikSatra"mAM (Bombay Quarterly Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra > Review) pazu phArbasa sAhebanA lekhA AvatA. te evA samabhAvathI lakhAtA ke tenA vAcakane A deza bhaNI sadbhAva thAya. "muMbai traimAsika vArtikapatra" nA eprIla sana 1857 mAM, dazamA aMkamAM, bharatakhaMDanuM kalAkauzalya Indian Architecture' upara phArbase vArttika lakhyuM che. te evA hetuthI ke, gujarAtane mahimA tenAM bAMdhakAmeAnAM khaMDita cihnathI pAte jANyA, tema akhila bharatakhaMDane mahimA tenAM alaukika kalAkauzalyanAM prAcIna cihnathI, rAjyakartA lAka jANe; ane tene mahimA ane tenI kulInatA jANI tenA upara anukaMpA ANI prIti kare. kalyANu karavuM e teA pachI prItinuM anivArya phala che. 24 te ja patranA sana 1857nA julAI mAsavALA 11 mA aMkamAM temaNe sara johna mATkAma jevA eka hitakArI rAjyakartAnA jIvanacaritra upara vArtika lakhyuM che. rAjyAdhikArIee prajA prati kema vartavuM, e saMbaMdhinI sArI sUcanAo temAM che. satpuruSanAM jIvanacaritra che te darpaNusama che. temAM dRSTi nAMkhyAthI manuSya peAtAnA dASA pAte jIve che. khIjAM kAI ApaNA doSa ApaNane dekhADe che tyAre ApaNane catuM nathI. doSa dekhADanAra upara rASa Ave che, mana pIDA pAme che ane kApAI sAmuM thavAnuM kare che. tethI pelA doSa sudharatA nathI paNa ulaTA sajjaDa thAya che. e Adi khAdha sa guNInAM saccaritra dUra kare che. peAtAnA deSa pAte dIThA ke tene dUra karavAnuM samajaNAne svAbhAvika mana thAya che. phArbase, mAkAmanuM cirata yUrApIyA AgaLa dharI, e artha sAdhavA yatna kasyo che. temAM samAveza karelAM theADAM vAkye tra nirarthaka nahi kahevAya-- mAkAmanA svabhAva--1jaya meLavAya te te pratyekane rAjI rAkhI 1. Morever it was as much a principle as it was 2 pleasure with him to achieve success, whenever he could, by keeping every one in good humour". page 112. x X X x X "He was personally a man of simple habits and unostentations demeanour'. page 112. x X X X X "If it did not change the destinies of kingdoms, it certainly left "in the mirror of perpetuity" the image of a brave, frank Englishman." page 114. * * x x X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * X X www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara johna mAlkamanuM jIvanacaritra 25 "meLavavo evo tene niyama hato eTaluM ja nahi paNa temAM ja tene AnaMda "te tepiMDe sAdhusvabhAvano ane ADaMbara vinAnA AcArane hato." (rAjadUta thaIne IrAnamAM te gayA hatA ane tyAM briTana dezane mahimA teNe sthApita karyo hate, ItyAdi lakhI phArbasa kahe che ke:)-"je kadApi tethI rAjyanAM "bhaviSya nahi badalAyAM hoya paNa teNe "sadA kAlanA darpaNamAM' eka zaravIra "ane nirmala mananA sarala Igliza jananuM pratibiMba pADayuM che. keI dezI "maLavA AvatA teono mAlkama bahu vinayapUrvaka AdarasAkAra karatA eTaluM ja nahi, kiMtu maLavA AvanAra pratyeka manuSyane svabhAva ane tenI "dazA yathArtha samajI te pramANe vaato; ... maLavA AvanArA pAchA vaLatAM saMtoSa ane AnaMda pAmatA" IrAnamAM paTejhanI prathama vAvaNI mAlkame karAvI che, tethI tenuM nAma sAruM raheze evuM sara jemsa mArkinTAza lakhe che. paNa phArbasa sAheba kahe che ke -"mAlkame eka ethI paNa vizeSa "phalaprada bIja ropyuM che. * * mAlkomanA IrAnamAM pravAsathI evA to "prakhyAta graMtha utpanna thayA che ke, jeNe eziyA upara prakAza nAMkhe che, "jeNe yUropane upadeza Apyo che, ane jeNe ApaNuM dezanA (IMglAnDanA) "sAhityane zobhAvyuM che." * * "mAlkama paMthanuM mukhya tava be zabdamAM "che.-sugamyatA ane parakAryanI acarcA-"Accessibility and noninterfernce.-te pite daze dvAra khullAM mUkI pitAnA sthAnamAM virAjate. je dezI maLavA AvatA, te samAdhAna ane saMteSa laI pAchA vaLatA." phArbasa kahe che ke "e khedakAraka vArtA che ke hAlamAM evA puruSa bharata khaMDamAM thoDA che. prathama to dezane sArU dvAra ja khullAM bhAgye hoya che; "tema karatAM koIne praveza karavAnuM banI AvyuM te, aMdara, pitAnA viSe "jANanAra ane samabhAvavAnuM puruSa maLavA e to tethI paNa kavacita. rAjA "prajAmAM aMtara paDe che te e ja kAraNathI. pachI dhuMdhavAtA DhagalA upara eka "tano paDe che eTale te saLagI uThe che. je manuSyo mAkeAma sArU prANa pAtharavA tatpara hota te ja manuSyo kaMTAlIne rAjyabaMdhanathI narama paDI, bala"vAmAM ane ghAtakI kAmamAM sAmIla thAya che. ityAdi II." aneka "His native visitors he was wont always to receive not only with unfailing courtesy but with that thorough understanding of the character and circumstances of each individual,......... the seldom failed to send them away gratified." pago 117. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra sapramANu vArtAo lakhI mArkemanuM jIvana vakhANyuM che; ane tevA guNonuM pratibiMba pite ja hatA, tethI pitAnuM lakheluM pAchuM pote ja spaSTa siddha karI ApyuM che. phArbasa sAheba mAlkamapaMthI hatA. te paMtha athavA saMpradAyanA gRhastha paramArthI, vinayI, paropakArI, kRpAlu, vivekI, dInanA nAtha, sarvane pitAnA bAMdhava jevA mAnanAra, svataMtra, tathA A dezanuM kalyANa IcchanAra ane karanAra hatA. rAjAprajA vaccenAM kAryomAM, tAtkAlika svArthasAdhaka adhikArIo bhaNIthI, prajAne thatA anyAya viSe phArbasa sAhebanA vicAra dUradaSTivALA, sarvane lAbhakAraka, ane yathArtha hatA. te kahe che ke -"nyAya karavAmAM kizcita "paNa pakSapAta kazyAthI ApaNuM vizvAsa upara jeTalo dhakko lAge, ane "tene je pariNAma thAya, te pacAseka AkhA prAnto hAthamAMthI jAya, tenA karatAM paNa vizeSa hAnikAraka che evuM mArkema mAnatA. are! ApaNI ja prajA sAthenA, ane bIjA mAMDalika rAjA sAthenA, ApaNuM karATenA artha karavAmAM, briTiza sarakAra ane tenA kAryabhArIo keTalo badho pakSa kare "che; teo pitAne phAve evA artha kahADe che, kAraNa ke baLa pitAnA pakSamAM "che. ApaNe ApaNI meLe vizvAsa viSe ahaMkAranI vAto game te kariye, * "He believed that if we determine a case of disputable nature in our own favour, because we had the power, we should give a blow to the existing reliance upon our faith that would be more injurious to our interests than the loss of fifty provinces. We fear that in things small as in things great, in times present as in times past, with individuals as with states, the British Government in India and its officials have too often beon guilty of-shall we call it only?-the mistake of interpreting treaties and agreements in a one-sided manner, because on that one side lay all the power. We boast, and with general truth, of our faith; but no one who has been in the habit of conversing with the natives of India, and who has the capacity of appreciating their feelings, can fail to be aware that in their opinion serious deductions should be made from the claim to unsullied integrity which we assert and that the picture would be coloured some-what logs brightly. were the lion painting the portrait of the man." Page 119-120. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakartAe deza sevA karatAM nyAyane adhika gaNavA viSaye 27 "paNa keAI dezIya sAthe jene barAbara samAgama heya, tenA jANyAmAM Avaze ke, dezIyo ApaNe prAmANikatA viSe kevA vicAra rAkhe che. siMha manuSyanI "laDAInA citramAM manuSya siMhane sahasA jite che, evuM manuSyo citra che, "paraMtu te ja citra je siha citre te kaMI bIjA ja prakAranuM citra." prakhyAta Arthara veleslI (yuka Ava veliMgaTana) ane mArkemanuM paNa e ja mata hatuM. eka prasaMge gavAliyera viSenI carcAmAM veleslI mAmane lakhe che ke-"ApaNI prAmANikatAnI kIrti jALavavAne sArU gevAliyAra ane "hindusthAnanA bIjA deza daza vAra nochAvara kariye to paNa kaMI nathI. I." madrAsa prAntamAM velerane baLavo thayo te samaye te baLavo karanArAe baLavo briTiza adhikArIonA anyAya ane ajJAnathI karyo hato, evuM mAnI, te dezIyone mAlakama Adi keTalAka gRhastho niraparAdhI gaNatA, te viSe lakhatAM phArbasa lakhe che ke-"tera (mAlkama) mAnatA ke kaThoratAnAM. athavA baLanAM vizeka udAharaNanAM karatAM mananI mahattA ane dayA je sarakAra batAve te tethI udAra mana upara adhika asara thAya." madhyaprAMtamAM samAdhAna thayuM te prasaMge mAlkama elphInsTanane lakhe che ke:-"je sAruM thayuM che tenuM mukhya rahasya te A che ke, pitAnI meLe kAInA doSo kSaya thAya ema hoya te "tema thatAM sudhI huM bairyathI sahana karuM chuM. akasmAta sahasA sudhArA ane "vegavAna parivartanane huM pakSavAdI nathI."3 I. I. I. mAlkamanA caritra viSe lakhatAM pitAnA AtyaMtara vicAra darzAvyA che. (?) Arthur Wellesley writes to Malcolm that:--"I would sacrifice Gwaliar or every other frontier of India, ten times over, in order to preserve our credit for scrupulous good faith ............... What brought me through many difficulties in the war and the negociations of peace ? The British good faith, and nothing else," page 120. (2) "He (Malcolm) believed that the clemency and magnanimity of Government would have had more effect in the minds of liberal men, than twenty examples of severity." Page 125. (3) Malcolm to Elphinstone : Bat the chief secret is-I am very tolerant of abuses, and can wait with patience to see them die their natural death. I am no advocate, God knows for sudden reforms or violent charges. These are, indeed, the rocks of the sea in which we are now afloat." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra e mAlakAmanA jIvanacarita uparanuM vArdika samApta karatAM phArbasa lakhe che keH-- "It is melancholy to think how little our late conduct in India has acorded with the wise principles of Sir John Malcolm......We cannot especially regard without anxiety the rapid growth, among both our military and civil officers, of a supercilious contempt for every thing which relates to the customs and feeling of India......It is seldom thata native now finds the 'four doors open,' less often perhaps still that when he gains admittance he meets with either knowledge of or sympathy with himself, within." Page 139. pUrvokata muMbaI traimAsika vArtika patra'nA sana 1858 nA julAIthI sapTeMbaravALA aMka 14 mAM" AuDa' ( ayeAdhyA ) evA nAmanA mathALA nIce phArbase je niSpakSapAtathI rAnaprajAne hitakAraka uttama vicArA darzAvyA che temAMnA kiScita sAra laI sthalasaMkeAcane lIdhe atre A viSaya samApti upara lAvave paDe che. 28 "je rajapUta rAjAoneA ane ThAkurAneA, musalamInathI ke marAThAthI kAI kAle paNa pUreza parAbhava thaI zakyuM nathI, tevA rajapUtAnuM, cirakAlanA ane vaMzaparaMparAnA sthAvara grAsa-vatana athavA jAgIrA-uparanuM svAmitva, ane sAdhAraNa kheDutAnA pAte sAMthelI jamIna uparanA hakka, temAM ApaNu kazuM aMtara gaNatA nathI ! eka deza game te prakAre ApaNane maLyA, eTale temAM khIjAnA svatva (hakka) viSe ApaNe game tema artha kahADI ApaNuM phAvatuM kariye chiye. * * * ayAkhyAnA nAmanA musalamAna rAjAne jityeA. tenuM ardha rAjya kheMcAvI lIdhuM ane ardha pAchuM ApyuM. ema karIne, je rajapUta bhUmIzvarA-vatanadArA-pRthurAja cAhANunA samayathI musalamInAne aTakAvI rahyA hatA, ane je rajapUtAnuM musalamIneAthI nAma na devAtuM; te rajapUtAne, ApaNA sainyanA baLanI sahAyatAthI musalamInAne svAdhIna kariye chiye. ApaNe laI lIdhelA bhAgamAM paNu, zastraastranA sAdhanathI nahi te, tenA jevA ja paNa jarA zAnta dhArAnA sAdhanathI, ApaNe paNa e ja kAma kariye chiye. tethI prAcIna kuTuMmeAne mUlamAMthI nAza thaI gayeA che. gujarAtamAM gAyakavADe paNa ApaNane gheADI lAlaca ApI, ApaNI pAse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayodhyAnuM rAjya lIdhuM te saMbaMdhamAM vicAra e ja rItie karAvavA prayatna karyo hato. je ApaNe ema kahyuM hota te kAThiyAvADa(surASTra )nA rAjAonuM ucchedana vA nikartana thayuM hatuM, kivA je avyavasthA-durdazA-ayodhyAmAM thaI che, te dazA gUrjarAtamAM thAta. lArDa veleslInA pratApathI saMkaTa dUra thayAM. teNe gAyakavADane ane surASTranA rAjAne ubhayane anukULa Ave evuM samAdhAna karavAnuM sUcavyuM. sAttvikI vRttinA jenAthAna haMkana ane pravINa karnala vAkare lADaveleslIne vicAra siddha karyo. jethI jhAlA ane gAhila vaMze amara rahyA, gAyakavADa traNamukta thayA ane gUrjarAtamAM pacAsa varSa sudhI evI zAnti rahevAnI ke jevI zAnti aNahilapurane rAjadaMDa dvitIya bhImadevanA hAthamAMthI paDyo tyArathI gurjarIte dIThI nathI ** ayodhyAmAM avyavasthA thaI temAM vAMka ApaNe ja che. paMcAsa varSa pachI svArtha sAdhI (ayodhyA) deza laI levo, tenA karatAM paramArtha buddhithI madhyastha thaI prathamathI ja samAdhAna rakhAvyuM hatuM ke, te kaMI ocho nyAya na kahevAta. ayodhyAnA rAjyane ApaNuM rAjya sAthe saMyoga karyo tene hetu bahu pavitra dekhADyo che ke,-(musalamAnI rAjyathI) prajA pIDA pAmatI hatI tene mukta karavI. A vicAra je karnala rImAnanA lakhavA uparathI uThayo hato, tenA lakhANa upara jatAM ayodhyAne ApaNe rAjya sAthe je prakAre meLavavAmAM AvyuM che te prakAra kevala anyAyI dekhAya che. { "Having acquired territory in Western India by conquest from one native prince, or cession from another, and finding therein a body of Rajput Chiefs who had never been wholly subdued by either Mahommedan or Mabratta, we drew no distinction between their hereditary and long-maintained rights and the temporary title of mere revenue farmers".-P. 184. "We were to enable him (the ruler of Oude) by our arms to do that which neither he nor his master had over been able to do for themselves, viz., to complete the subjection of the Hindu landholders, who, from the time of Pruthuraj the Obohan bad continued with more or less success to resist the Mahommedan". P. 185. x x x x The Gaikwar agreed to increase his subsidiary force, and entrapped us into the stipulation that one of the battalions Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 phArmasajIvanacaritra eprila sana 1858 nA lArDa kAsiMganA gupta rAjalekha,-jethI baLavA pachI lakhanAra hAthamAM AvyuM eTale ayodhyAmAMnA vatanavALA (bhUmisvAmI) kulIna gRhasthanuM sarvasva harI levAnuM athavA jatI karavAnuM hatuM, evuM samajI te should proceed against his "domestic enemies" in Kathiawar whenever necessity required. If the British Government had really acted upto this contract, the result must have been either the annihilation of the Rajput aristocracy througout Guzerat, or else a state of affairs similar to that which has so long obtained in the dominions of the Nawab Vazir of Oude. The catastrophy was fortunately averted. Lord Wellesly had himself suggested that an amicable arrangement might be effected which should guarantee to the Gaikwar Government its revenue and at the same time preserve the rights of the half subdued chiefs for whose redaction that Government sought our assistance. The suggestion approved itself alike to the sagacity of Colonel Walker, and to the honest-mindedness of Jonathan Duncan, and these two eminent men together worked out a settlement well known at least on this side of India, which while it has preserved the estates of the Jhalas and the Gobils, and rescued the Gaiekwar Government from bankruptcy, has also ensured to Guzerat for half a century such tranquillity as was hitherto unknown to her, at least since the day on which the sceptre of Unbilpur was struck from the hand of Bhim Dova II". Page 185. We suppose it must be the party which alone had the power of preventing it,--that is to say, the British Government. It was not necessary that we should have left the king and chiefs to tear each other unchecked in 0 ade any more than in Guzerat; a disinterosted intervention in 1801 would not have been less just than annexation (not perhaps wholly disinterested) half & century afterwards; and certainly it is in the tranquillity of the territories of Baroda for the last half centary that we behold the fruits of a wise and righteous policy rather than in the turbulence of those of Lucknow. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balavo-anyAyI rAjAnuM rAjya jAya che 31 viSe tathA tenI viruddha lADa elejoe lakhela lekha, e ubhaya lekhe viSe vicAra ApatAM phArbasa lakhe che ke-"iMglaMDamAM A samaye pUrvapakSa (conservative) ane uttarapakSa(Liberal)mAM vAkyuddha macyuM che. ame tyAM samIpa hata, te AnaMdathI pokArata ke-"jaya sTAblI." paraMtu dUrathI te lAbha laI zakatA nathI, paNa amane pUrNa vizvAsa che ke emAMthI A bharatakhaMDanuM kalyANa thAya evuM pariNAma thaze; pachI jaya game te pakSane thAo, te sAthe amAre saMbaMdha nathI. AvA vilakSaNa samayamAM lArDa kAsiMge je gaMbhIramahattA darzAvI niraparAdhI dezIenA upara kRpALu dRSTithI jemAM karyuM che, te sArU ame lArsa kArniganI stuti karIe chIe. paraMtu amedhyAnA saMbaMdhamAM enI rAjanIti upara amane kheda thAya The ground upon which the British Government proceeded in at length annexing the kingdom of Oade was that of humanity, it felt in 1855, though not in 1801, that "it would be guilty in the sight of God and man if it were any longer to aid in sustaining by its countenance and power a system fraught with suffering to millions," and its anxiety was to deliver itself from the reproach which the people of Dado may jastly cast upon it" Page 189. 1 x x x x x x * lArDa kArniMganA e rAjyalekha viSe phArbasanA ane te samaye sarvanA samajyAmAM AvyuM hatuM te yathArtha na hatuM. lArDa keniMge e viSe eka uttaralekha (Defence) lakhe che, temAM potAnA vicAra spaSTa jaNAvI siddha karyuM che ke, ene zubha heta yathArtha na samajI arthano anartha karavAmAM AvyuM hatuM. te uttaralekha karbasanA vAMcavAmAM Avela nahi, tethI kulIna kAniMganA upara agama daSa anicchAthI phArbase mUvo paDyo hoya evuM lAge che. sarva Aryapriya kAniMga jevA niSkalaMka, udAra, vidvAna, rAjayadharmajJa, niSpakSapAtI, dInanA nAtha ane saMkSepamAM mahAtmA, virala ja rAjapratipuruSo (Vice-roy ) thayA haze te thaze. lorDa DelahAusI jevA svachaMdI, svAthI ane rAjA prajA vacce aMtara pADanAra gavarnara janarale vinAzakAraka suraMga khodelI, temAM jAmagarI mUkAvAnA saMdhi jevA viSama ane vikaTa kAlamAM rAjyanA aneka saMkaLAyelA rathanA mukhya yaMtranI lagAma amara lArDa. kArniMgane svAdhIna karavAmAM AvI. mahAtmAnAM aMtaHkaraNa ane buddhi kasavAnI kharI kaseTI evA viSama ane asAdhAraNa sUma samaya che. kharUM hIra te samaye jaNAya che. zuddha kAMcananI peThe sarva prakArathI tenI parIkSA thAya evA saMge AvI malyA hatA. temAMthI vijaya pAmI adhika mUlyavAna thaI nirmala kuMdana je te lArDa kaniMga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara phArbasajIvanacaritra che. ame dhArIe chIe ke e kAma emanuM nahi paNa emane maMtrIonuM haze. A dezanA kulIna gRhastha kuTuMbanuM sarvasva laI laI sAdhAraNa raMkaprajA jevA karI devA, evA paMthavALA adhikArIonuM prabala ahuNAnuM A dezamAM vizeSa che. e hetu siddha karavA sArU jyAre lAga Ave che tyAre teo dezIya rAjya khAI jAya che, ane vatanadAronAM vatana japta karI le che. A viSaya upara iMglaMDamAM hAla nyAyathI nirNaya thavAnuM che. amane AzA che ke niSpakSapAta nyAya karI iMgleMDa pitAnI saMpAditA kIrtine pAtra Tharaze." kArbasanI A AzA pUrNa thaI hatI. atrenA lokanA lAbhamAM nyAya thayo hato ke koInuM laI levuM nahi lakAnA upara aneka prakAranA anyAya thayA tethI ja baLavo thayo evuM siddha karI phArbasa lakhe che ke:-"anyAya thAya che evuM samajIne je "dezanI prajA zatru thaI hoya, te dezamAM kadApi rAjya rakhAI zakAya nahi "(mATe anyAya karavo nahi) evuM lArDa elero vade che te yathArtha ane satya che. I. I. I. jaNAya che. teNe ApaNA dezamAM evAM lAbhadAyaka bIja nAMkhyAM che ane evA upakAre varSAvyA che ke tenAM phala bahu sukhada thAya che ane thaze. lArDa kAniMganA guNa varNavatAM pAra Ave evuM nathI. pustakomAM paNa samAveza thavo durlabha che. atra eTaluM sUcanAthe lakhavAnuM prayojana ATalA sAruM thayuM che ke-phArbasathI ajANe mUkAI gayelo Apa te Aropa ja hokhare cheSa na hate-ema samajAya. phArbasane ThekANe bIjA keIe e lakhyuM hatuM ke, tene kaI kharuM to zAnuM ja mAne, paNa tenI avajJA karI ulaTuM te u5ra dhikArathI juve, evA kAniMganA zubha guNa prasiddha prakAze che. "kAtriganuM kalyANa thAo." evuM kaye sujANa dezIya Izvara pAse nahi mAgate heya. 1. "While we are yet writing, the post brings us the celebrated secret despatch of April 19, 1858, and close at its heels follows another with the announcement that Lord Ellenborough has resigned, and that England is the scene of a party struggle on the question of Oude, that Liberal and Conservative, Peelite and men of Manchester, have fixed their feet against each other, and that in the thickening strife-- Crests rise and stoop and rise again, Wild and disorderly." What are we to say to these things ? Were we nearer to the strife, the gladiator's soul which we are told dwells in Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulIna rAjA ane bhUmIzvara upara upakAra 33 e Adi ApaNuM dezane lAbhakAraka ane rAjyakartAnI AMkho ughADe evA aneka uttama vicAro svataMtratAthI prasiddha rItie phArbase AvyA che. A prasaMge khedAnaMdayukta hRdayathI kahevuM prApta che ke-A dezanA loka upara, temAM mukhyatve karIne ucca varganA kulIna rAjA, bhUmIzvara (vatanadAro) Adi leka upara, kulIna phArbase, manasA, vAcA, ane karmaNe e traNe karI je upakAra karyA che, te ajI kadApi teo jANatA nahi hoya, paNa je dezAbhimAnI jANI zakyA che teone saMtaSita kare che. te upakAra jema all men might manifest its presence in as,-we might be incited to cheer "Stanley on," and to shout "Fight, gentlemen of England! fight boldly, ye men!" But fortunately we are not called upon to snuff the battle from afar, and we can afford to await philosophically the termination of the contest, trusting that it may result in good to India by some means which are not apparent to us, and meanwhilo caring very little whether "Roderigo kill Cassio Or Casslo him, or each do kill the other." | Page 198-94. "This is no new thing; the party which has been more influential than any other in India of late years, holds as its creed that it is just and advisable to reduce society in this country to a dead level of labouring ryots, and in order to carry out this theory, it would in every case, when it had the opportunity, annex the territories of native princes and contiscate the lands of their vassal chieftains." Page 195. "It is upon this question that the home legislature are now called upon to decide, and we can only hope that the decision will not be influenced by either private friendship for Lord Canding or any other form of party spirit, but will be based apon justice, and when it is promulgated be recognised by India and by the world as not unworthy of the ancient reputation of England for wisdom and generosity." Page 195. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra jema ApaNA deza udaya pAmateA jaze, tema tema tenI sAthe adhika adhika prakAzI tenA upara uttareAttara adhika prIti karAvaze emAM saMzaya nathI. 34 pUrvokta dhI baoNmbe kavArTaralI revyu"nA-traimAsika vArSika patranA bhAga. 3, jAnyuArI ane eprila sana 1856nA aMkamAM pRSTha 353 thI 377 sudhImAM ' dhI revAkAMThA' nAme viSaya che, temAM revAkAMThAnAM rAjapIpaLA Adi rAjyA ane zrImanta gAyakavADa sarakAra saMbaMdhamAM vistArathI lakhyuM che tenA anya bhAgamAM briTiza rAjyakartAnAM dezIya rAjya pratinAM kartavyeA viSaye keTalAka vicAra ApyA che. e viSaya phArbasa sAhekhe lakhyA haze ema kAI anumAna kare che, paraMtu te ajI saMghimAna che, nizrita thayuM nathI tethI temAMthI atra kaMI avatAcuM nathI. tatrabhavatI mahArAnIe A dezanuM rAjya svAdhIna letAM pradhAna lAI sTAnlInI kalyANakAriNI saMmatithI je rAjyanIti-darzaka-patra prasiddha kahyuM hatuM, temAM karelI prajAlAbhanI pratijJAethI phArbasa bahu AnaMda pAmyA hatA. te AvA AzayanuM lakhe cheH-"emAM ApelAM vacana pramANe jo rAjya cAlaze te, (ane huM vizvAsa rAkhuM chuM ke cAlaze ja) alavA e "nAma ja saMbhaLAnAra nathI."1 suratanA nyAyAdhIzane sthalethI eene sarakAranA kAI eka gupta kAryamAM zAdha karavAne bIjA be gRhasthA-karanala pApa ane I. AI. hAvarDa sAthe yeAjyA hatA, te kAryamAM paNa eee sArA yaza meLavyeA che. tA0 24 mI mArca sana 1858 mAM tee khAnadezanA nyAyAdhIza yA. tyAM evI sArI rItie kAma kahyuM ke sana 1859 nA sapTembaramAM te sthAna cheADI javA velA, sadara adAlatanA nyAyAdhIzeAe phArbasanI sArI prazaMsA lakhI che, ane te sarakAre bahu rAjI thaI mAnya karI che. phArbasa sAheba dakSiNamAM-khAnadezamAM-gayA, tyAra pachI gheADA samaye tene Ave saMkalpa thayA pratIta thAya che ke,-gUjarAtamAM vasIne te deza viSaye jANu meLavI, ane pachI te bhAganA itihAsAdinAM sAdhana meLavI, rAsamAlA prasiddA karI, tema surASTramAM (kAThiyAvADamAM) theADuM vasI, te prAcIna deza 1. "The ( Queen's) proclamation itself seems to me to have done wonders already. It acts as a sedative visibly and if these principles continue to be acted upon, as I trust they may, we shall be able to laugh rebellions to scorn. It will have no sympathy any where." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa sAheba surASTranA peAliTikala ejanTa viSaye paNa jANu melavAya te| sArUM. tethI tyAMnA paiAliTikala ejanTa'nA sthAne javAnI icchA sarakArane darzAvI. te velA e sthAnanA pagAra bhAre na hatA; ane peAte je nyAyavibhAgamAM hatA temAM rahevAthI lAbha adhika hatA. te upara dRSTi na rAkhatAM, kevala vidyAnA vyasanathI jJAnasaMgrahArtha surASTra javA vRtti karI hatI, paraMtu te velA te sthAna khAlI na heAvAthI maLyuM nahi. tyAra pachI thADeja samaye sarakArane ja kAI sUkSma prasaMgane lIdhe phArbasa jevA dezIya rAjA tathA prAraMjaka gRhasthane surASTramAM mekalavAnuM Avazyaka lAgyuM. ane te velAnA gavaranara lArDa elphinsTane tA 22 mI sapTembara sana 1859mAM punethI liye tAra mUkAvI lakhyuM keH-- 35 "tamArA te viSaye vicAra lIdhA vinA tamane kAThiyAvADanA pAli"Tikala ejanTanuM kAma calAvavA nimavAnI mane agatya paDI che. jema bane tema satvara tamAre e sthAna svAdhIna levuM e bahu agatyanuM che. kRpA karIne "muMbaI AvatAM jarA vilaMba karazeA nahi. TapAlamAM patra lakhuM chuM."1 sUcavelA patramAM gavarnara lArDa elphinsTana lakhe che keH-eka navAkha "ApaNI sattA mAnavAnI nA kahe che, ane okhAmaMDalanA vAgherAe kAThayAvADamAM gAyakavADa sAmuM dhIMgANuM kahyuM che, eve samaye kAyiAvADamAM samA"dhAna rahevAnI agatya che. te ja kAraNu sArU tamane niyeAjavAnI mArI vRtti thaI che. i" phArbasa sAhebe vinA vilaMbe tA0 11mI akaTAbara sana 1859 mAM kAThiyAvADa jaI peAliTikala ejansinuM kAma svAdhIna lIdhuM. surASTra prAntamAM junAgaDhanA navAba sAhebanA rAjyamAM tyAMnI sImaMdI niraMkuza thayAthI avyavasthA thaI hatI, tenuM zAntithI evuM samAdhAna karyuM ke, je sImaMdI sarakAranA sAme thaze evuM bhaya muMbaI sarakArane lAgyuM hatuM te ja sImaMdI vAdhera sAme thavAmAM sarakAranA upayegamAM AvI. okhAmaMDalamAM vAdherA zrImanta gAyakavADa sAme thayA hatA. te saMbaMdhamAM paNa ceAgya upAyeA yeAjI, vAgheranuM bhaya te pAsa bahu thayuM hatuM tenI upara jaya melavI, tene maryAdAmAM lAvI mUkyA. jInAgaDha saMbaMdhamAM peAte eka spaSTa vijJaptipatra sarakAramAM lakhI mekahyuM. temAM evI upayeganI ane sArI sUcanAo hatI ke tethI sarakAra 1 I have been obliged to appoint you to act as Political Agent in Kathiawad without consulting your wishes on the subject. It is of great importance that you should take up the appointment as soon as possible. Pray lose no time in proceeding to Bombay. I write by post." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra bahu rAjI thayA. tyAM kArya paNa evI manamAnatI rItie kahyuM ke, sarakAre tA. 24 mI phebruArI sa. 1860 mAM nirNaya karyo temAM lakhyuM che ke:"phArbasa jevA vicAravAna ane zaktimAna adhikArIne kAThiyAvADa svAdhIna "kethI je lAbha thavAnI AzAe teone nijavAmAM AvyA hatA te sara"kAranI AzA kevI yathAsthitA hatI te eonA junAgaDha saMbaMdhanA sArA "lekha uparathI jaNAya che." sekreTarI-Ava-sTeTa-phera-InDiyA(vilAyatanA bharatakhaMDanA maMtrI)e upalA matamAM anusarI phArbasane mAna ApyuM che. kAThiyAvADamAM phArbasanuM bahu rahevuM thayuM na hatuM; te paNa tyAM vidyAnI ruci karAvavA eoe zrama lIdhuM hatuM. lokone sArA thavAne upadeza karatA ane tethI thatA lAbho teone samakSa samajAvatA. tenI suzIlatAe tenA svalpa AvAsamAM paNa kAThiyAvADanA rAjAo ane ThAkarenAM mana haraNa karyAM hatAM. surASTravAsIne te eka priya mitra thaI gayo hato. junAgaDhanAM ane goMDalamAM rAjyo saMbaMdhamAM je vyavasthA karavAnI hatI te karI. e prakAre je avazyanAM mahata kArya hatAM te samApta karI, pachI lAI eliphansTanane lakhyuM, eTale teone suratanA nyAyAdhIza niyamyA. surASTra mUkatAM te viSe keTalAka vicAra lakhI eka vijJaptipatra (rIpeTa) sarakArane lakhyuM che. temAM paNa temaNe upayoginI ane lAbhakAriNI sucanAo karI che. tA. 25 mI mArca sana 1860 mAM teo suratanA nyAyAdhIzane sthAne AvyA. eka varSa tyAM rahyA. sana 1859 nA 8 mA navA sivila presIDayuara AkaTa upara guNadoSapatra (rIporTa) lakhavAnuM sarakAre kahyAthI tyAM te lakhyuM; temAM paNa sAre yaza meLavyA che. pachI sana 1861 mAM sara jIje kalArkanA vArAmAM rAjakIya, gupta, vidyA, nyAya, ane parajhiyA saMbaMdhI vibhAganA sarakAranA maMtrI kalyA. te kArya paNa evI sArI rItie kahyuM ke ucca pada ApavAnI gavarnara sara jIyA. kalArkane svAbhAvika vRtti thaI te tA. 13 mI DiseMbara sana 1861 mAM lakhe che ke - * "The Lucid report of the Acting Political Agent on the affairs of Junagadh and the arrangements suggested by him for the future administration of the State, show how wellfounded were the expectations of the Goverment of the benefits to be anticipated from the appointment to the charge of Katbiawod of an officer of Mr. Forbes' ability and judgment." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 phArbasanuM nyAyAdhIza rUpe muMbaImAM Agamana mArA priya phArbasa," "sadara korTamAM javuM tamane anukULa paDaze ? je paDe che, huM ema dhAruM "chuM ke mAre tamane niyamavA ja joIe. jo ke sarakAranA maMtristhAna "uparathI tamane khAvA ethI mAruM mana bahu duHkhAze." tA. 23 mI Disembare sadara-adAlatanA nyAyAsana upara "AkaTiMga" nyAyAdhIza niyojAyA. tA. 12 eprila sana 1862mAM sustha nyAyAdhIza thayA. muMbaImAM phArbasanuM padhAravuM thayuM. tyAM paNa tenA phalaprada hastathI phala thayA vinA rahyAM nathI. eka niSThAthI rAjA prajAne sateSa pamADI pote karelI sevAnuM eka sAruM phala teone pitAne prApta thayuM. bahu mAnabhareluM ane vizrAnti sAthe lAbhakAraka "variSTha nyAyasabhAnA" (High Court) nyAyAdhIzanuM ucca pada che. phArbasa jevA vicAravAna, zAnta svabhAvanA dayAvAna nyAyI puruSane e sthAna yathAyogya hatuM, tene saMyoga thayAthI sthAnakane ane sthAnIne ubhayane zobhavAnuM thayuM. phArbasanA sahanyAyAdhIzoe prasaMgopAtta darzAvelA uttama udgAra uparathI spaSTa jaNAya che ke, phArbasanuM buddhibala, nyAyanirNayazakti, sUkSmadramarma daSTi, bahu sArI hatI. ApaNuM sarakAra vAraMvAra navA navA aneka dhArA kare che, tathA nyAya ApavAmAM vilaMba bahu kare che, eTaluM ja nahi paNa nyAya bahu ja moMghe che, e prajAne pIDAkArI che, evuM bahu yuropIyanuM mata che; tevuM phArbasanuM paNa hatuM. pakSavAdIoe (hAIkorTanA vakIla, plIDara, bArisTare) paNa phArbasanA sArA svabhAva ane kuzalatA viSe ekasvare guNa gAyA che. jIllAnA vAtAvaraNamAM, ane muMbaI jevA mukhya nagaranA vAtAvaraNamAM bahu aMtara che. jIllAmAM gayelA adhikArIo tyAMnA vAtAvaraNamAMnA jherI bhAganuM zoSaNa kare che, ane tethI teone svabhAva "anna tevo ukAra" pramANe sAro nathI hatA. muMbaImAMnA yUropIya prAyazaH udAra, sabhya, ane suzIla hoya che. tevA samudAyamAM eka sAdhAraNa gRhastha dIpI nIkaLavo durlabha. mi. phArbasa muMbaImAM paNa zubha kAryo karavAmAM eka agresara thavA mAMDyA. 1. "My dear Forbes, Would it suit you to go to the Sadar Court? If so, I consider that I ought to nominate you; very sorry, as I shall be, to lose you as Judicial and Political Secretary to the Government. Believe me, your sincerely, George Clerk." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra sana 1864 mAM dhI. Anarebala uliyama dIyara gayA, tyAre temanA bAmbe-brAnca-Ava-dhI-reyala-eziATika-sAyaTI"nA pramukhasthAne phArbasa sAhebane sthApavAnI sarva gRhasthanI IcchA hatI. paraMtu pitAne svabhAva miSTa vinIta hevAthI, te ucca pada bIjA koI gRhasthathI adhika zobhaze evuM mAnI upakAra sAthe namratAthI te mAnya karavA nA kahI; tyAre teone eka upapramukha TharAvyA. te ja varSamAM atrenI samastazAlAnA (yunivarsiTInA) upapramukhanuM (Vice-Chancellor) mahAmAnada pada sarakAre eone ApyuM. vidyAsaMbaMdhinI, kalAkauzalyasaMbaMdhinI ane lokahitakAriNI bahu sabhAo sAthe muMbaImAM paNa phArbasane saMbaMdha hato. bahudhA upayogi kRtyomAM phArbasanuM nAma dIThAmAM Ave che. atrenI sara jamazedajI "kalAzAlAnA paNa te pramukha hatA. bharatakhaMDanA prakhyAta ane mahAna puruSanAM sacarita cine saMgraha karI prasiddha karavA sArU eka maMDala thavA vicAra thayo hato. tenA pramukhasthAne paNa dhI. Anarebala misTara jasTisa phArbasanuM nAma mUkavAmAM AvyuM hatuM. e pramANe muMbaI nagarImAM paNa phArbasanI bahu prakAranI gyatAne lIdhe te eka agresara gRhastha gaNutAM zubha kAryomAM sAmIla rahI zobhA levA devAnuM teone bahudhA vinavavAmAM AvatuM. kAraNuM tene svabhAva api anukUla, sabhya ane lAvaNyabharela hatA. phArbasa sAhebanA rAjakIya viSayamAM kevA uttama vicAra hatA te yApi teonA ja svale uparathI spaSTa jaNAya che, tathApi te saMbaMdhamAM valI badhI baoNmbe sATaDe revya nAme vidvAnamaMDalanuM eka patra prasiddha thatuM hatuM, tenA mukhya bhAgamAM lakhe che te atra avatArAya che. "He (the Hon, Mr. Justice Forbes ) recognised fully that, come what might, England could rule India on no other principles than those under which her own institutions have grown up and made her mighty upon the earth, -subject of course to the practical restrictions of a state of pupilage until subjection gradually and slowly passess into federation, which is perhaps the ultimate form which the connection of Britain with India will take."-The Bombay Saturday Review. 9th Sep. 1865. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa sthitipAlakapakSI hatA 39 sAMsArika kiMvA sAmAjika viSayamAM phArbasa sAhebanA vicAre sthitipAlaka-je yuropamAM Conservative kahevAya che tevA-pratIta thatA; kAraNa ke yuropamAM paNa ucca kulemAM prAyazaH sthiti-pAlakatA upara adhika mamatA rahe che. tevAmAM yUropI sAthe sahavAsa gujarAtamAM navo ja hato. yUrepI atyaja vargane nokare rAkhatA, eTale te vargano sahavAsa teone rahe. tethI ucca vargane kulIne tenA saMbaMdhamAM AvavAnI upekSA karatA. je anya dezI rAjyasevArtha kaMIka jANa teonA saMbaMdhamAM AvatA, te bahudhA sAmAnya vargamAMnA hatA. tevA dezI ucca svakulanA saMpradAyathI ajJa, ane sArAsAra samajI samajAvavA azakta; ane yUrepIyone anumata rahethI ane teonuM anukaraNa karethI svArthasiddhi thaze ema mAnatA tethI, teomAMnA keTalAka yUrepIyananI bhrAnti na bhAgI, teonuM anukaraNa karavA tatpara rahetA. sAmAnya yUropIyAmAM teone uttejana maLatuM. ema thayAthI A dezamAM sarvatra tema gUjarAtamAM paNa juno" ane "navo" ema be pakSa thayA. jIrNapakSIo paThita na hatA. tethI teonA AcAravicAra yatheccha te na hatA, paraMtu teo rUDI ke kUDI rUDhine vaLagI rahevA AgrahI hatA. ane teone leka saMkhyAnuM anubala hatuM. navIna pakSIo paNa paThita na hatA teo rUDhine phUDI ane bhuMDI garNa dhikkAratA ane teone pAdarIenuM ane teo dvArA kaI kaI yUropIya rAjyAdhikArInuM anubala rahetuM. dezamAM tevAmAM dharmanuM jJAna te sAruM na hatuM, paraMtu mUla dharmanA AcAravicArarUpa sUryamAMthI AvelAM kiraNe, caMdramArUpA keTalIka zAstramUlikA rUDhimAM pratiphilita thaI sthita hatAM. teone sajajaDa vaLagI rahelA leke upara pAdarIone prayatna niSphala thato. tethI te rUDhine koI prakAre paNa nirmalA karavA teo prayatnavAna hatA. sAmAnya yuropIyane ucca varganA lekene sahavAsa nyUna rahetA. te saMbaMdhamAM teone ema samajAvavAmAM AvatuM ke,ucca vargavAlA dezI jJAtinuM abhimAna rAkhI yuropIyane utaratA gaNe che. e sUcanAne kharI mAnanAra yUrepIne tevA dezo upara abhAva thAya e svAbhAvika che. e sarvanuM mUla rUDhi che tene ucheda thaye-pAdarIone, sAmAnya yuropIyone, ane tema thaye yathecchAcaraNamAM pratibaMdha na Ave tethI navIna pakSIone-e traNene anukUla paDe ema hovAthI, teone samabhAva rahI, rUDhine ucheda karavAmAM teone parasparane Azraya maLato. A bharatakhaMDa sthitipAlaka (conservative) che e to niHsaMzaya che. kAraNa ke aneka anubhavathI zikSita thaI A paripakava dezanA keTalAka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra sakhala sukhada saMpradAya dezakAlAdhikArAnusAra baMdhAyA che ane baMdhAze. e saMbaMdhamAM vicArAneA kaMika Ave abhiprAya pratIta thAya che. 40 A sRSTinA prAyaH sarva viSaya saMbaMdhamAM madhya mArga nirmAMdha tathA kSematara lAge che ane te mArga A suSTinA sRSTAnA mArgane anusaratA che. A sRSTimAMnAM prANipadArthonI prakRtinA saMbaMdhamAM eka akhAdhya niyama Ave jaNAya che ke,-jeTalA jIvata padArtho che temAM 'ala' upAdeya ane 'mala' heya hAya che. mUla utpanna padArtha avicchinna rAkhavA ane temAM dezakAlAnusAra je svAbhAvikI saMpattinAM bIja hAya tenuM bala vadhAravuM, ane tema thatAM je malabhAga AvyeA hAya tene tyAga karavA. ema thaye zeAdhanavardhana thAya che ane te mUla padArtha satata sajIva varte che. ane e ja yathAkrama che. sajIva vRkSamAM e kriyA sarvane pratyakSa dekhAya che. te svasthAnamAMthI alapuSTi lIdhAM kare che, ane zuSka patrAdi rUpa malanA tyAga paNa kare che, ane vRddhi pAmyAM kare che, ane mUla vRkSa banyuM rahe che. manuSya zarIramAM paNa svadezakAla ane svazakti anusAra svaprakRtine anukUla padArthanA sevanathI khala vadhe che, ane nakhAdi malana tyAga karavAmAM Ave che, ane zarIrasaMtati thayAM kare che. e sRSTinA niyamAnusAra yathAkrama che. e ja prakAre saMpradAya saMbaMdhamAM che. A dezakAlane anukUla AcAravicAra, svabhAva, saMsthiti, zIla, vyavahAra, rItibhAti, gatAnugati, rUDhi, ityAdi nAmathI oLakhAtA je saMpradAya che, te saMbaMdhamAM paNa sRSTine je yathAkrama niyama che. tadanusAra thaye, anAyAsa yatheccha thavA saMbhava che. ahuNAM aNupakSIo ajJAnane lIdhe dezakAlane pratikUlA evI kUDI rUDhio,-jemAM AcAravicArAdinAM pratiphala, vikala, vyaMga, ane vicchinna thaI rahelAM paNa dIrdha vicAra karyAM pachI ja vartAya che--tene vaLagI rahI, udayanA khAdhaka pratibaMdhane sahe che ane vahe cheH tema navIna pakSIe anubhavanA ane saMpUrNa vivekavicAranA abhAve je je pUrvasthita hAya che temAM doSaSTi karI temAM pheraphAra ke tenA tyAga karavA Icche che; ane aparIkSitA ane aparicitA sthitine ANavA prayatnavAna heAya che. kartavyanI siddhimAM e ubhayapakSanuM AcaraNa ISTa nathI. sRSTinA niyamane madhyamArga ja ISTaprada mArga che. prathama tA saMpradAya zabdamAM antargata thatA pUrvokta AcAravicArAdine rAgadveSa vinA yathAvidhi samajavA ane pachI svadeza, strakAla, svasthiti, svazakti Adi upara lakSa rAkhI temAMthI guNaprada hAya tene saMgraha karavA ane duSTa haiAya tene tyAga karavA. temAM prathamathI dASaSTi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitipAlapakSa-phArbasanA guNa 41 te na ja karavI. saMpUrNa anubhava vinA deSadRSTi karanAra lekane bhAre hAnino saMbhava che. sAra asAra samajyA vinA je, parivartana-pheraphAravAnaravidyA karavA Icche che, tenAmAM svasthita je ISTa hoya che te bahu karI jAya che ane paristhiti aniSTa hoya che te Ave che, tathA svasthita aniSTa hoya che te rahe che, ane paristhita ISTa hoya che te AvatuM nathI. ema durbhAgye vAnaravidyAthI sarva prakAre aniSTanI prApti thAya che. ethI bahu sAvadhAnatAthI ane svasthatAthI saMpradAya saMbaMdhamAM vartavAnI AvazyakatA che. yUrapamAM paNa vivekI ane anubhavI vicArake evA AzayanA ja abhiprAyathI varte che. ApaNuM tatrabhavatI mahArANInA svAmI prinsa kenasarTa AbarTanA vidyAguru bena sTekamAra sana 1848 mAM potAnA ziSya prinsa kenasaTane lakhe che ke - "Your Royal Highness, in your political argument, uses the phrase "Conservative" several times. Conservetive, in a strict sense, is Nature and Nature only, which maintains, uninterruptedly and in continuous action, a portion of the old, rejects a porton of what has grown too old, and in its stead Creates and establishes a portion that is new." The Life of Prince Consort. People's Edition part. I p. 80. . phArbasa sAhebanA sAMsArika kivA sAmAjika vicAre pUrvota prakArane anusaratA vivekapUrvaka sthitipAlaka hatA. saviveka purANapakSa ane saviveka navInapakSa ubhaya prakRtisiddha che tathA paraspara upayogI che. teomAMnA vivekI agraNIoe lakSamAM rAkhavAnuM A hitakAraka che ke a nyanA AcAravicAra upara rAgadveSa ane durAgraha banI zake eTalA ochA karI, svapakSa upari prIti bhale karAo paNa parapakSa upara aprItine lIdhe tiraskAra na karavo, emAM dakSatA che. kAraNa anta to svAbhAvikane saMgraha ane vivekathI vivarjana thaI satyamUlaka yogyatama haze te ja ciraMjIvi rahevAnuM. e siddhAnta che. kAraNa avasthAmAM vivecana na thaI zake, paNa pariNAma pAmI kAryaavasthAmAM AvethI samajAya, evA thoDAka apUrva guNane phArbasamAM saMga i Natural Selection and Rational Elimination. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 phArbasajIvanacaritra thayA hatA. A jagatamAM tejaSI loke bahu heya che. jenAmAM svabala nathI, ane pitAmAM zakti hoya te karatAM adhika zaktimAnamAM khapavA Icche che, evA daMbhI A jagatamAM bahu che. teo potAnA karatAM adhika guNavAna manuSyo upara dveSa rAkhe che. tethI saMgIne utkarSa sahana thatuM nathI; tethI sadAgrahathI guNanuM Adhikya karavAnI spardhA, (je khare mArga che) te mArge na caDhatAM, kuTila mArge jAya che. pelA adhika guNavAnanA pratApanI ane potAnI vacce, jema sUryane pratApa jevA vacce kaI kAlA kAcanuM aMtarapaTa levAya che tema, kaI deSa AropaNa karI pote juve che, ane bIjA te ja prakAre juve ema Icche che. evuM A jagatamAM vAraMvAra dIThAmAM Ave che. phArbasa pratApI puruSa hatA. tenA upara paNa duSTA dRSTie jenArA hoya ja. paNa AzcaryakAraka A che ke tema jaNAtuM na hatuM. jema kSitijamAM pRthvInA sapATa upara dekhAtA prAtaHkAlanA sUryane sarva loka sukhathI joI zake che, te velA madhyapaTanI apekSA rahetI nathI, tema je puruSa pratApI (arthAta vidvAna, adhikAravAna, padavAna) sata namratA, madhuratA, ane vinayavivekamAM rahI uddhata nathI thatA, tenA upara dveSa uMcI daSTi karI zakatA nathI. e satya che. pitAnA saMgIomAMthI keTalAkane pAchaLa mUkI phArbasa AgaLa nIkaLI AvyA hatA. ane je te kAryamAM upara tarI AvI te eka agresara gaNutA, to paNa tenA upara yUropIyo dveSa rAkhatA nahi. phArbasanA sukhamAM ane udayamAM teo bhAga letA hoya ema jaNAtuM. phArbasane potAnA pratinidhi sama gaNa, tene utkarSa dekhI, sarve prasanna thatA. ethI paNa siddhi thAya che ke phArbasamAM pUrvokta keTalAka manahara zubha guNene saMgama asAmAnya hato. ApaNu paMDite kahe che ke - ___ "dAnaM priyavAksahitaM jJAnamagarva kSamAnvitaM zauryam / pitta tyAre gurja humatadauM cho " "priya vacana sahita dAna, garva rahita jJAna, kSamAyukta zaurya, tyAgayukta dhana, e cAra A lokamAM durlabha che." kulInA strIonuM parama bhUSaNa evA mRdu guNe, phArbasanI vidyA ane adhikAra Adi sAthe, evA suMdara prakAre maLyA hatA ke sImA. teo sarvanuM zubha IcchatA. sarvanA sukhamAM pitAnuM sukha mAnatA. tethI te ajAtazatrusama hatA. arthAta jagatamAM tene zatru na hato ema kahiye te cAle. teo dharmaniSa hatA. cUpamAM te velA dharma upara anAsthA thAya evA lekho prasiddha thavAne AraMbha vegathI cAlyo hate. amuka pavana AvI jalamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasanI dharmaniSThA 43 taraMga uThe che tema, amuka samaye amuka dezamAM paNa aneka prakAranA taraMga Ave che. koI vAra vividha prakAranI mahAmArI AvI tyAMnA nivAsIonAM zarIrane pIDA kare che; koI vAra koI prakAranA matamatAntara vA bhrAntio Ave che. te tatratya nivAsIonAM antaHkaraNane calita karI lAbhahAni kare che. tenA jhapATAmAM AvatAM, apakva lekene abhighAta adhika thAya che. yuropamAM e prakAra vAraMvAra jovAmAM Ave che; kAraNa tyAMnA lekene svabhAva sthitipAlaka karatAM sthiticAlaka adhika che. ApaNA rAjakartAnA dezIya leka udyogamAM, vyApAramAM ane dhanapArjanamAM kuzala ane susthira che. paraMtu dharmavicAramAM ane tatvajJAnamAM tevA nathI. tethI tyAM kaI vAra dharmAdharmanA, keI vAra jaDa vidyAnA, ane koI vAra caitanyavidyAnA, taraMge Ave che. ane temAM magna thatA lekhake tatradhAna lekha lakhe che. phArbasa sAheba dharmaniSTha hatA tethI jaDanA karatAM caitanyanA pakSane uttama mAnatA. eka samaye "Buckle's History of Civilization" nAme pustaka koI mitra vAcavA sArU teone mokalyuM. pite teno keTaleka bhAga vAcyo ane pachI nIce utArelAM zekasapIaranAM be caraNa te upara lakhI te pustaka pAchuM mokalyuM: "There are more things in heaven and earth, Horatio, Then are dreamt of in our philosophy." ApaNuM samajaNanA svamamAM AvyA hoya ethI vizeSa viSayo A lekamAM ane paralokamAM che. arthAt svamamAM kiMvA kalpanAmAM paNa na AvI zake evA viSaye A loka paralokamAM asaMkhya che. phArbasanA upara IzvaranI kRpA sArI hatI tethI te bahu bhAgyazAlI hatA. upakRta thayelAnA AzIrvAdathI tenuM jIvana sukhamAM ane zAntimAM vitI gayuM che. mahAvRkSa ropanArAone tenAM phala cAkhavAne samaya bhAgye ja Ave che. evA vRkSane phalatAM vizeSa vAra lAge che; eTalAmAM repakanA asthira dehane aMta Ave che. potAnAM vAvelAM bIjenAM vRkSo thaI te upara phUla phala besatAM dekhI thatA gupta saMtoSAnaMdane alabhya lAbha sukRtI phArbasane maLyo hate. bahu karI manuSya ekAntamAM hoya che tyAre pitAnI svAbhAvikI sthitimAM hoya che. keI uparinI dRSTi tenA upara paDelI che evuM tenA jANyAmAM hoya che, tyAre te kRtrima sthitimAM Ave che. manuSyonAM karmane paNa e ja niyama lAgu paDe che. e bhUtArtha phArbasanA jANyAmAM tethI pite vAvelAM bIja kevI samRddhi pAmyAM che, tene teonI svAbhAvikI sthitimAM jovA sArU, gurjarAta bhaNI pitAnA avasAnakAlanA thoDA ja mAsa pUrve phArbasa ajJAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 phArbasajIvanacaritra (kaI jANe nahi evI rItie) AvyA hatA ane potAnI premabharI dRSTie sarva yathAvidhi nirakhI joyuM hatuM. potAnAM vAvelAM sUkSma kaNonAM phAlIne sajajaDa vRkSa thayelAM joI phArbasane je saMtoSa thayo haze tene anubhava te virala bhAgyazAlIne hAya. e eka zreSTha pratinA saMtoSanuM varNana karavuM kaThina che, te mAtra anubhUta karI zakAya che. tenA ajANe te samajI zake paNa nahi. phorbasanuM chelluM prasiddha lekhana jagavikhyAta surASTranA somanAtha viSenuM che. te eziATika sAyaTInI muMbaInI zAkhAmAM sana 1864 mAM tArA 14 eprilane dine vAMcavAmAM AvyuM hatuM, ane tethI te ja sabhAnA pustakanA 23 mA aMkamAM sana 1865 mAM prasiddha karavAmAM AvyuM che. kRSNajItakRta ratnamAlA nAme eka suMdara vrajabhASAno graMtha che. jemAM pattananA mahArAjene ItihAsa che. temAMnAM jeTalAM ratna hAtha AvyAM che teTalAMnuM iMglIza kavitAmAM phArbase bhASAntara karyuM che. ane te chapAIne ahaNAM ja prasiddha thayuM che. je sabhA "phArbasa" nuM pratApi nAma dhAraNa kare che, je sabhAnA saMbaMdhamAM A jIvanacaritra prasiddha thAya che, ane je sabhAne phArbasanA maraNathI asAdhAraNa hAni thaI che-kAraNa "mananA mAratha manamAM rahyA' evuM je sabhAne thayuM che-te sabhA saMbaMdhi thoDuM jaNAvI A lekha samApti pAmaze. muMbaImAM lakSmInI bharatI AvI hatI, te samaye tene lAbha laI dezahitanAM kArya karavAne, dhanarUpa jala, sabhA ke maMDalI rUpa pAtromAM bharI levAne vicAra, kaI keAI gRhasthanA manamAM Avyo hoya evuM thayuM hatuM. ane te pramANe keTalAka gRhasthAe parokSa aparokSa kArya sAdhI paNa lIdhAM che; udAra zrImaMtone prArthanA karIne ane keTalAkane prerIne lakSAvadhi dhana paropakAranAM kAryomAM kaDhAvyAM che. dhanya che udAra zrImaMto ane dhanya che teonA dUradarzI rake. bharatIne te eTa thaI gayo, paNa pelAM zubha kAryo sArU bharI lIdhelAM pAtro ajI vidyamAna che. te lakhalakhita AnaMdadAyaka pAtro aneka prakAranA vicAra utpanna kare che. te vicAro atra sphaTa na karatAM anubhavI * pUrve kArbase amadAvAdamAM sarasvatIne tarata baMdhanamukta karI hatI, paNa tene pitAnuM maMdira na hovAthI te velA tyAMthI bahu ra gaI nahotI. pate chUTI thaI bhadranI baMdizAlAmAM ja rahI hatI. paraMtu phArbasa pharIthI chellA tyAM gayA tyAre tene puSTa thayelI ane pitAnuM ja eka suMdara maMdira (hImAbAI InsTiTyuTa) karI mi. kaTisa jevA pUjArInA sAdhanathI mahAlatI dIThI. evA aneka sArA pheraphAra kArbase pote jeyA hatA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 "phArbasa gUrjarAtI sabhA'nI utpatti vAMcanAra vivekIne mAtra tenI smRti karAvavI eTaluM pUrNa vicArAya che. IzvaranI lIlA akalitA ane aparaMpAra che, e satya che. akhila jagatamAM sarvoparI saMskRta tenI putrI gurjarI bhASA,-je vicAranI vAcakamudrA, athavA jJAnanA bhaMDAranI maMjUSAno ApaNuM gUrjara bAMdhAne artha sAraze, evuM ati upayogI sAdhana-tene sarva prakAre poSavI ane zRMgAravI evo saMka9pa uThyAthI, tema karavAnAM sAdhana upara prathama A lekhakanuM lakSa gayuM. tema karavAmAM prathama eka mitra (je pitAnuM nAma prasiddha karavA IcchatA nathI) je dezIone mitra, dhArmika ane je ajJAta rahI lekanuM yathAzakti kalyANa karavA sadA tatpara rahe che, teonuM saMmata lIdhAmAM AvyuM. teNe e zubha yojanAmAM uttejana ApyuM. saMkalpa siddha thAya evI AzA thavA mAMDI. vidvAna, udAra, paropakArI, dezIonA mitra, ane saMkSepamAM ApaNe jenuM jIvanacaritra vAMcIe chIe tevA varganA puruSomAMne eka, DAkaTara ulasana, tene e vicAra saMbhaLAvyo. teNe paNa pitAnI sammati ApI. ema saMkalpa baLavAna thaI sArU rUpa dhAraNa karavA lAgyA. evAmAM gUrjarAta ane gUrjarAtI bhASA sAthe sajjaDa ekIbhUta thaI gayeluM phArbasanuM pratApI nAma svAbhAvika rItie ja, A lakhatAM A ja zokamizrita AnaMda pAmanArane, sparI AvyuM. teNe phArbasa sAhebane milIne sarva yojanA nivedana karI. te zubha samaye aMtaHkaraNamAM AnaMda pAmI taddarzaka prasanna mukhe phArbase kahyuM ke -"mArA manamAM e vicAra niraMtara ramyAM karato hato, paraMtu "mArI pAse sAdhana na hatAM tethI siddha karI zakI nathI, ane e kAmamAM *** huM paNa yathAzakti paraMtu bahuprItithI sarva prakAre sAmIla rahIza. I. I. " pachI e vicAra siddha karavA phArbase potAnuM bahu lakSa ApavA mAMDyuM. muMbaInA keTalAka zrImaMta gRhasthane kAne e vicAra A lekhake nAMkhyo, teoe nANAMne Azraya ApavA svIkAryuM. te zubha samAcAra mi. phArbasane kahyA eTale teone adhika utsAha thaye. saMkalpita sabhAnA uddeza zA zA che te viSayanAM prasiddhipatra chapAvI sarvane jANa karyuM. surASTranA rAjAo pAse nANAMne Azraya levA tyAMnA adhikArIo dvArA phArbase prayatna karyo. rAva mukuMdarAye te kArya 1. e saMbhAvita gRhasthanuM nAma dhI revarenDa mistara dhanajIbhAI navareja che. prathamavRttimAM tenI nAma gupta rAkhavAnI IcchAnuM ullaMghana karI zakAyuM na hatuM. paraMtu tevA sadagRhasthanuM nAma gupta rahe e aMtaHkaraNane bhArakArI hatuM. A vAta paNa teonI anujJA lIdhA vinA teonuM nAma prasiddha karAya che. AzA che ke teo e dezane saMtavya gaNaze Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che phArbasajIvanacaritra utsAhathI mAthe lIdhuM. phArbasa sAhebanuM nAma surASTra dezanA rAjAone evuM priya hatuM ke phArbasa sArU "je kare te ochuM," evuM teo mAnatA hatA. teoe udAra manathI "gUjarAtI sabhA" arthe nANAM bhasyAM. e sabhAnA upayoga sArU eka lAkha rUpiyAne saMgraha karavA vicAra hatA. temAMthI rUpiyA 28,200* aThAvIza hajAra base surASTramAM bharAyA; ane mAtra thoDAka ja divasamAM muMbaInA zrImaMtae rU. 37,500 bhayA. bIjA gRhastha paNa e viSaye jANatA tema sAre Azraya ApavAnI icchA darzAvI AzA ApatA, te uparathI dhAyA karatAM adhika nANAne Azraya maLaze evuM eka samaye bhAsyuM hatuM. prathama muMbaImAM vAlakezvara samIpa phArbasane baMgale ceDA gRhastho maLyA. ane pachI tA. 25 mI mArca sana 1865 ne dine prasiddha gRhasthone AmaMtraNa karI eka sabhA muMbaInA purAlayamAM meLavI. sarvanA ekamatathI "gujarAtI * e rItie bharAyelAM nANAmAMthI je Aja sudhImAM vasula thayAM che tenI vigata. 5000 zrI junAgaDhanA navAba sAheba. 5000 zrI bhAvanagaranA ThAkura sAheba. 4000 zrI navAnagaranA jAma sAheba. 2500 zrI dharAMgadhanA rAja sAheba. 20zrI porabaMdaranA rANA sAheba rU. 2500 mAMthI. 1750 zrI gAMDalanA ThAkura sAheba. 1250 zrI vaDhavANanA ThAkura sAheba. 1250 zrI liMbaDInA ThAkura sAheba. 1000 zrI meharabInA ThAkura sAheba. 1000 zrI pAlItANAnA ThAkura sAheba. 300 zrI cuDAnA ThAkura sAheba. 300 zrI sAyalAnA ThAkura sAheba, 300 zrI jasadaNunA khAcara sAheba. 200 zrI ajANanA maleka sAheba. 200 zrI mAliyAnA ThAkura sAheba. 100 zrI keTaDAnA ThAkura sAheba. 100 zrI vIrapuranA ThAkura sAheba e rItie kAThiyAvADanAM, ane bIjAM muMbaInAM nANAMmAMthI mAtra rU. 500) saddagata zeTha. gekuladAsa tejapAlanA vasula thayAM che. tenI sarakArI neTA laI muMbaI beMkamAM rAkhavAmAM AvI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa gurjarAtI sabhA 47 sabhA" sthapAI. temAM mi. phArbasa pramukha, bIjA saMbhAvita puruSonI eka vyavasthApaka maMDalI, ane A lakhanAra maMtrI, ema niyamana thayuM; ane harSabharI sabhA visarjitA thaI. te samaye sarvee tenA prati evI prIti dekhADI ke e zubha kArya yathArtha siddhi pAmaze emAM koIne paNa zaMkA thAya nahi. paraMtu manuSyanuM dhAryuM zuM thAya che! IzvaranI akalitA mAyA kenAthI kalAI che! uparano vicAra karIne uThayA te ja velA muMbaIne mAthe eka saMkaTacakra adazya bhramatuM hatuM. tenI gati keInA jANyAmAM nahatI. evA saMdhimAM valI phArbasanI prakRti bagaDI tethI teone muMbaI cheDI pune javuM paDayuM. maMtrIne paNa kaMI avaza kArya sArU svazrAma javuM paDayuM. e vinothI kArya vilaMbAI samaya cuta thayo. tenuM pariNAma te hAni hoya ja. pachI keTaleka mAse muMbaImAM pAchuM AvavuM thayuM tyAre, muMbaInI dazA viparItA DIThI. adaSTadevIe zokane paDado akasmAta nAMkhelo dekhAyo. je je gRhasthone thoDAka ja mAsa upara sukhamAM dIThelA, te te gRhasthane saMkaTamAM mujhAtA dIThI. anubhavI paMDite kahI gayA che ke "gharSaya pitA tiH" tene anusarI je gRhasthoe TIpamAM nANuM bharyAM hatAM teone tatkAla sUcavavAmAM AvyuM; paNa teone pitAnI pIDAnI vedanA eTalI badhI vadhI gaI hatI ke, te bIjA kazA upara lakSa rAkhI zakatA na hatA. tene pariNAma e thayo ke nANAM vasula AvI zakyAM nahi. e pariNAmathI sabhAne bhAre hAni thaI evuM na gaNAta. kAraNa e sAdhanane te pAtAlamAMthI pakaDI lAve evA gRhastha e sabhAmAM sAmIla hatA. paraMtu eka asAdhya hAni e sabhAne te ja kAle thaI bahu vicAre kayAthI mastakamAM roga utpanna thayo tethI, thoDA divasa tenI pIDA bhegavI tA. 31 thI AgasTa sana 1865 ne guruvArane dine punAmAM dhI Anarebala elisanA baMgalAmAM phArbasane deha paDyo, ane te sadagati pAmyA. phArbasanA akAle sagamanathI sabhAne evo te asahya dhakko lAgyo ke tenI mUrchA vaLavI e durlabha thaI paDayuM. phArbasane e sabhA kevI priyA hatI ane tenA upara aMtaHkaraNathI tenAM nehamamatA kevAM hatAM tenI sAkSI pUravA nIcenuM phArbasanuM mAtra eka vacana anekane artha sAre evuM che. aMtakAla velA je je kAryo sAthe phArbasane saMbadha hatA, te te kAryo enA mitroe saMbhALI lIdhAM, tyAre "gUjarAtI sabhAna" kAma paNa saMbhALI levA enA mitroe kahyuM. te samaye phArbase uttara ApyuM ke -"sarva kArya tamane seMpIza, paNa mArI guja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra "rAtI sabhAnuM kArya te aMta sudhI keInane soMpavA huM rAjI nathI." e vAkya kevA hRdayamAMthI nIkaLyuM haze, te darzAvavA temanA pratyeka akSara e te samartha che ke, eka mAtrA paNa adhika kahI puSTi karavAnI apekSA rahetI nathI. e prakAre phArbasanA saddagamanathI gUjarAtI sabhAne ja ekalIne asAdhyA hAni thaI evuM nathI. jenI jenI sAthe tene saMbaMdha hato tene tene enA maraNathI abhighAta ane zoka thayA che. ane kavi dalapatarAma kare che tema, "kIratI koTa kiMlAka javA thakI AkhI thaI gujarAta udAsI." kAThiyAvADamAMthI rArA. mukuMdarAya lakhe che ke "phArbasanuM maraNa jANuM "atranA ghaNA rAjArajavADAmAM potAnA kuTuMbanuM eka upayogI manuSya gayAthI jeTalo zeka thAya eTalo thayo che." gujarAtamAM tene vadhAre sahavAsa hatuM eTale tyAMnA lokone zokasaMtApa thAya emAM te navAI ja zI. je bahu varSa phArbasa sAthe rahyA, ane jeonAthI phArbasanA vRttAntamAM bahu sAdhana maLyAM che, te kai dalapatarAme "phArbasaviraha" nAme eka prazasya kAvya lakhyuM che. te vAcavAnI A prasaMge sarvane bhalAmaNa che. e prazasta pustakamAMnI sarasA kavitA prAsaMgikI ane svAbhAvika che. phArbasa dalapatarAmanA bheja hatA. dalapatarAmanuM kavitva phArbasathI kharUM prakaTa thayuM ane phArbasa saMbaMdhI lakhatAM te pUrNa, dazA pAmyuM che. phArbasanA viyegathI ka. dalapatarAmane aneka prakAranI hAni thaI che, ane teonuM hRdaya savizeSa kemala thaI nirmala sneha darzAvatAM vade che ke;- (IMdravijaya) gAma, garAsa, dharA, dhana, dhAmanI khoTanuM duHkha kharuM,-paNa khATuM; saMtatihIna, kuTuMbakusaMpanuM, chAtitaNuM duHkha, te paNa cheTuM kaDa riputaNuM keNa gaNe kadi cogaNuM AvI caDI dukha eTayuM meM manamAM anumAna (anubhUtI) karyuM duHkha mitraviyoganuM sarvathI moTuM. gujarAtI sabhAe" phArbasane zoka tenuM zubha nAma ja teNe pitAnAmAM kotarAvI darzAvyo che, arthAta "phArbasa gUrjarAtI sabhA" evuM nAma dhAraNa karyuM che. "eziyATika sosAITInI zAkhAe paNa potAnA vRttAnta patramAM phArbasazokadarzaka lekha, vidvAna ane bahuzruta DAkaTara ulasananA matane ane rA. rA. vizvanAtha maMDalikanA anumatane anusarI lakhe che. te ubhaya gRhasthAe e prasaMge bhASaNo karyo che, temAM phArbasa sAhebanA guNa gAyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasa saMbaMdhamAM saMbhAvitAnAM saMmata 49 chaeN. muMbainI samastazAlAnA (yunivarsiTInA) vArSika samAjamAM tenA pramukha gavarnara sara khArTala krUra jevA gRhasthe paNa phArbasanA sadgamanathI vidyopAsaka vargane thaelI hAni sakheda varNI che. "That this society place on record the expression of their deep sorrow for the death of the Hon'ble Mr. Justice Forbes, one of their Vice-Presidents, and their testimony to his eminent abilities, varied accomplishments, and grace of manner; to his important services in the illustration of the literature and antiquities of Gujarat; and to his high character, and exemplary life, which reflected honor on the British Government in India, and won the affection of all classes of the natives with whom he held public or social intercourse." The Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society Vol VIII 1863-65. p. lxxxiv (84). "The report which the registrar has read alludes in fitting terms to the loss of our late Vice-Chancellor (the Hon'ble Mr. A. Kinlock Forbes) and he could have no more fitting eulogy than the sorrow thus expressed, of the senate over which he presided*. But I may be pardoned if I point the late Mr. Alexander Kinlock Forbes out to those of my own countrymen who desire to aid in the great work of the University, as a bright example of what they have it in their power to do. It was not his intellectual ability, great as that was, nor his learning and accomplishments, though we know them to have been profound and "The Syndicate cannot conclude this report without an expression of feeling at the untimely decease (at Poona in August 1865), of the late Vice-Chancellor the Hon'ble A. Kinlock Forbes after a brief tenure of office during which his refined accomplishments and judicial equability of mind endeared him to the University." 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phArbasajIvanacaritra. varied; but it was the innate English love of justice which, with such singular modesty, was his great characterstic which gave him such a hold on the sympathy of all with whom he came in contact, and which was the true secret of his power." The speeches and addresses of Sir H, B. E. Frere, p. 147. e Adi vidyAsthAnamAM ane vidvAnonA vicAronA vAhaka ane vartamAnapatramAM maraNa pazcAta teo viSaye smaraNalekha prasiddha thayA che, temAM paNa phArbasa sAhebanA zubha guNanuM ekasvare gAna thayuM che. temAMthI eka vAnagI rUpe tA. 9 mI sapTembara sane 1865nA dhI bAe sATarDa revyu nAme pratiSThita patramAMthI atra uttArAya che - "Here (in Bombay) he at once entered into the confidence of the higher classes of Natives............... At the time of his death it may be said of him that he was unequalled for the individual affection entertained for him by his friends of all classes of men with whom he was brought either in official or social intercourse, as well as in the general esteem and respect of the inhabitants of Bombay and people of Gujarat." e sarvane saMkSipta sAra svalpa zabdomAM, lArDa mekolee sana 1835mAM lArDa uliama benTikanA smaraNalekhamAM lakhyuM che tene bahu bhAga ApaNuM phArbasane yathAvidha lAgu paDe che. tethI tenA zabdamAM ja-atra avatArAya che. "Who never forgot that the end of Goverment is The happiness of the Governed: x x x x x x Who effaced humiliating distinctions : x x x x x x Whose constant study it was to elevate the intellectual And moral character of The Nations committed to his charge:" (Macaulay's Writings and Spoeches p. 469) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 phArbasa saMbadhamAM saMbhAvinAM saMmata suratanA lokee phArbasanuM smaraNa rAkhavA sArU DuM nANuM ekaThuM karyuM che, ane prativarSa temAMthI tene priya evI je gUjarI bhASA, tene puSTi male evI janAo kare che. muMbaImAM yuropIye ane dezIe ekatra maLI anya mArge paNa phArbasanuM smaraNa rahevA eka smAraka saMgraha karyo che. temAMthI rU.5000) A prAntanI samasyazAlAne (yunIvarsiTIne) svAdhIna kaThyA che. tenA vRddhi dravyamAMthI nyAyazAstramAM pravINa nIkaLe te vidyArthIne pratiSThAthe eka phArbasanA nAmanI "suvarNamudrA ApavI evo nizcaya thayo che. pitAnA jIvanamAM ja sArAM bIja vAvavAmAM phArbasa evA eka sAdhanabhUta thayA che ke, teonAM vRkSa dinapratidina vRddhi pAmatAM jaze, tema tema tenuM adhika adhika smaraNa karAvatAM jaze, eTale tenA maraNa pachI smaraNa karAvavA anya koInI sahAyatAnI jhAjhI apekSA rahI nathI. kavIzvara zekasapIara kahe che ke - "Not marble nor the gilded monuments Of princes shall outlive this powerful rhyme." e yathArtha che. kavi. dalapatarAma paNa kare che ke - (kavita.) "maLyAM haze bIjAone moTAM moTAM mAnapatra, cIMtharAM thaI jaze te cuMthAI cuMthAIne; banAvI banAvIne besADyAM haze bAvalAM te, pAvalAnI kIMmate kadi jaze vecAIne; masada mInArA ke karAvelA kIratIrthaMbha, ghaNe dADe te to jaze samUlA ghasAIne; kavitAthI ThAma ThAma kahe dalapatarAma, phArabasa taNA jasa raheze phelAIne." phArbasane svabhAva mahAzaya ane mAyALu hatA te te ApaNe joI lIdhuM che. te eka kharA gRhastha hatA. dezIya paradezIyamAM kaMI aMtara gaNatA nahi. sarva sAthe yogya sanmAnathI vartatA. tenA aMtaHkaraNa jevuM tenuM mukha paNa sadA salajaja, prasanna ane AkarSaka rahetuM. prAraMbhamAM tenuM citra mUkayuM che eTale tenA AkAranuM varNana karavAnI agatya nathI. mi. phArbasa pUrva vayamAM vahelA paraNyA hatA. teone cAra putra ane be putrIo che. temAMthI jyeSTha putranuM vaya 21 varSanuM che. tenuM nAma jAna. kejara phArbasa, te vilAyatamAM che. bIje 19 varSano hetri DeviDa arsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para phArbasajIvanacaritra. kIna phArbasa siMdhamAM 'sara' khAtAmAM ahaNAM ja nakara thayA che. phArbasanI vidhavA ane bIjuM kuTuMba vilAyatamAM che. phArbasa sAheba saMtoSI hatA. muMbaImAM kharA saTTAnA samayamAM ghaNuM yUrepIe haste parahate saTTAmAM bhAga lIdho hato, paNa phArbasa sAhebe tenuM nAma paNa na hatuM dIdhuM. paraMtu kusaMgAsaMgadeSa jevI eka mahAkhedakAriNuM vArtA banI che. potAnA sarva dhananA phArbase muMbaI beMkanA zera" laI rAkhyA hatA. phArbasanI sadgati pachI zerasaTTAne ubharo zamI jaI je dhanane vinAza thayo temAM muMbaI beMkanuM paNa sarvasva gayuM, ethI tenA "zeranuM mUlya kaI rahyuM nahi, tethI mUlyavAna gaNI saMgrahelA te zera upara phArbasanA kuTuMbanA nirvAhano je AdhAra hite, temAMthI senAne sarpa thaI jAya tema thayuM. tethI tenA kuTuMbane e hAni paNa akasmAta duHsahA thaI paDI. manuSyaprANuM saMpUrNa nathI. tema sate uparanA jIvatacaritramAM kaI doSa dekhAto nathI, eTaluM ja nahi paNa kaI kaI prasaMge, jyAM jyAM sadgaNa dekhe tyAM tyAM guNarAgathI vaza thanAra manathI, koIne adhikA lAge evI kahIM prazaMsA paNa thaI haze; te viSe taTastha thaI vicAra karatAM A lekhaka cheka abhAna che ema nathI. te paNa, A lekhakanA smaraNamAM kArbasanA doSa sparatA nathI; eTale, sArA guNanA prakAzathI khAI javAnI nirbalatAne pite svIkAra karavo e tene sutara lAge che. vizeSamAM svArtha vinA ane kAmanA vinA, kalyANakArI mahAjano ApaNA deza upara upakAra kare, teonI sujanatAnI tathA mahattAnI tulanA ane mUlya hoya tethI adhika kadApi gaNAyuM heya, te te ApaNA jevA kRtajJA lekane dUSaNarUpa nahi, kiMtu bhUSaNarUpa che. e vicArAnusArI A lekhaka che. | ( zikhariNI). bharelA sadgaze kazu mana abhimAna na vahyuM, mane jene te lokahita karatAM priya na karyuM. prajA rAjA vacce prati sabala subaMdhana bane, sahu gho AzIrSasavadadhikArI puruSane. manaHsukharAma sUryarAma tripAThI. phArbasa gUjarAtI sabhAne mAnada maMtrI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 phArbasajIvanacaritrane upasaMhAra anulekhana, phArbasa gUjarAtI sabhA'nI TIpamAM suratamAM rUpiyA pAMsaTha hajAra sAtase aMke rU. ,700) bharAyA hatA. emAM surASTramAMnA rAjyakartAoe rUA. 28,200) bharyA hatA, temAMthI rU. 26,250) AvyA hatA; ane muMbaImAM bharAyelA rU. 37,500)mAMthI mAtra rU. 500) AvyA hatA. kula rU. 26,750) akSare rUpiyA chavIsa hajAra sAtase ane pacAsa vasula thayA hatA. temAMthI rU. 1838)mAM hastalikhita graMthane saMgraha laI muMbaInA purAlaya-TAunahAlamAM uphArbasa gUjarAtI sabhA'nA eka kapATamAM e ja phA gU0 sabhAnA hastakamAM che. rU. 14000) ne Azraye rAsamALAnuM bhASAMtara karAvI sacitra prasiddha karavAmAM vyaya thayo hato. rAsamAlAnA vecANanAM nANuM pAchAM valyAM tenI, tathA mUlamAMthI je zeSa hatuM tenI, sarakArI noTa laI muMbaI beMkamAM rAkhelI che. e sabhAnuM kArya yatheccha karavAmAM e nANAM upara AvatuM vAja pahoMcI zake ema na hovAthI nANuM ApanAra surASTranA rAjyoe sabhAnA maMtrIne sUcanA karI hatI ke "e nANuMnA vAjamAMthI "sArAM kAma karI zakavA jeTale saMgraha thAya tyAM sudhI e nANunuM mUla dravya "vAjathI vadhAravAmAM Ave che ema AjI DAMka varSa calAvavuM." te anusAra e nANuM vAjathI vadhAravAnuM ja lakSa rAkheluM che. A vi. saMvata 1953 I. sa. sa. 1897nA varSanA aMta sudhI mUla dravya ane vRddhidravya (vAja) malIne kula rUpiyA bAsaTha hajAra ane pAMcase aMke rU. 62,500)nI sarakArI neTa levAI. dhI beka Ava bemAM e ja phA. gU. sabhAnA nAmathI surakSita rAkhavAmAM AvI che. ane ajI temAM prativarSa vadhAre thato jaze. prabandhacintAmaNi' nAme saMskRta pustaka che. temAM aitihAsika vRttAnta hovAthI prakhyAta DAkaTara bhAU dAjInA taMtritva nIce prasiddha karavAne baphArbasa gUjarAtI sabhA'e nirNaya karyo hato. paraMtu te graMtha DA, bhAu dAjI satrata thayAthI prasiddha thaI zaka nathI. rAsamALA'nuM gUjarAtImAM bhASAntara ApaNuM prakhyAta graMthakAra rA. rA. raNachoDabhAI udayarAme bahu parizrama laI kayuM che; ane te suMdara tathA rucikara gaNAyuM che. tenI zuddhi-vRddhi-sahitA dvitIyAvRtti mAtra eka vAra prasiddha karavA phA. gU. sabhAnI bhaginI amadAvAdamAMnI "gujarAta varnAkyula saMsAITIne anujJA ApI che. giragAma, muMbaI. manasukharAma sUryarAma tripAThI, saMvat 1853. AMzvina vadi 13. A phA. gU. sa. mAnada maMtrI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA. - kahyuM prakaraNa 10 gujarAtanI svAbhAvika sImA-zatruMjaya valabhIpura gUjarAta prAnta pazcima hiMdusthAnamAM che, te be bhAga maLIne thayela che te mahelo eka bhAga khaMDastha che, ane bIjo dvIpakalpastha che; temAMthI dvIpakalpastha bhAga ghaNokhare emananA kinArAnI sAme, ane sindha tathA makarAnanA kinArAnI nIce, AbI samudramAM vadhI gayela che. khaMDa bhAga athavA kharA gujarAtanI dakSiNa sImA hiMdu leke narmadA nadI gaNe che. tathApi e prAntanI bhASA, dakSiNamAM bahu Aghe lagI, narmadAnA mukhathI te muMbaI bhaNInA ardhA rastA sudhI cheka daMmaNa athavA sepTana (saMjANa) lagaNa bolAya che. viMdhyAcala ane ArAvali parvatane sAMdhanArI DuMgariyenI hAra, narmadA nadInA kinArAnI uttaramAM AgaLa vadhIne gujarAtanI uttara, ane pUrva sImA bane che, ane mALavA, mevADa, tathA mAravADathI gUjarAtane nAkho pADI de che. enI pazcima ane vAyavya sImAe, kacchane akhAta ane khAruM raNa, je kaI kaI veLAe ghaNuM kharuM pANIthI bharAI jAya che, te che; enI dakSiNa ne nRtya sImAne kinAre khaMbhAtanA akhAta, ane AbI samudra chaLe mAre che. gujarAtanI A pramANenI sImAmAMhethI ene vAyavya koNa bhaNIne bhAga cheka baMdha vinAne che, ane tyAMthI e prAnta upara hallA thayelA che. tyAM AgaLa sapATa retInuM medAna che, te kacchanA raNanI ane Abu parvatanI talATI vacce AveluM che. je parvata, gUjarAtanI uttara ane pUrva sImAe AvelA che, ane jenI aneka zAkhAoe prAntanA cheka pAsenA bhAga sudhI praveza thaI che, te parvata ubhA, khaDabacaDA, ane durgama che. DuMgarAnA skaMdha ane zikhare vaccenI khINe jaMgalathI pakharAI gayelI che. A jaMgalonI gheraghaTA chAyAmAMthI aneka nadiye vhe che, teonI uMcI teDe teDIne lAMbA, UMDA ane gucapuciyA vaheLA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA banI rahelA che, ane teenA upara jhADa tathA vanaspati ugIne ghaNAM kharAM ghADAM upavana banI rahelAM che. jema sapATa bhAga najara AvatA jAya che, ane vana dekhAtuM baMdha thatuM jAya che, tema, nirdayA pDALI ane echI AraNyaka thatI jAya che; ane AgaLa jatAM sAbhramatI, mahI ane narmadA e traNa dhArI niyAmAMthI jenI samIpamAM AvI jAya che tene saMgama karI, aMte khaMbhAtanA akhAtane maLe che. gUjarAtane ghaNA kharA naiRRtya kANane AkhA sAr3a mAlane pradeza, kacchanA raNathI mAMDIne te narmadAnA kinArA sudhI, dvIpakalpane meAkhare, ane khaMbhAtanA akhAtane uttara ane pUrva kinAre AvI rahyo che, te khuddo ane pU thayelA sapATa che; A lapa pradezanA dhaNA vibhAga, ane mukhyatve karIne je sAbhramatI ane mahInI vacce AvyeA che teTalA, jhADanI sarasa ghaTAthI chavAI gayelA che, te jhADAmAM ghaNAM te AMbAnAM che, ane bAkInAM bIjI jAtinAM che, tenA upara phUla laTakatAM dekhAya che ane ghaNA ja dedIpyamAna raMganAM pAMdaDAM jhaLakI he che. A pradeza, mahArASTrane itihAsa lakhanAra kahe che ke, " igleMDanA umarAveAnA sarvottama ceAgAneAnI hAre seMkaDA mAIla sudhI utare evA che. " vaLI DuMgarAvALA pradezamAM khetIvADI karavAmAM AvatI nathI, te paNu, jyAM jyAM vAvaNI karavAmAM Ave che, tyAM tyAM, bahu ja sArI phaLadrupatA jovAmAM Ave che, khetarAnI sArI saMbhALa levAmAM Ave che, ane sarasa pAkathI bharacaka jaNAya che; ahiyAM paNa AMbA ane khIjAM rAkhelAM jhADa bahu ja vadhAre jovAmAM Ave che; ane sapATI caDatI utaratI che, tathA jaMgala ane DuMgarA najare paDe che tethI mistara elphinsTana lakhe che te pramANe hiMdusthAnanA khIjA kAI paNa bhAganA enA karatAM vizeSa phaLadAyaka ane vadhAre ramaNIya dekhAva najare AvatA nathI. '' cr kacchanA nhAnA raNanA cheDAthI sumAre vIza mAIlane aMtare agnikANamAM, khArA pANInuM eka mhAruM sarAvara zirU thAya che, te ke khaMbhAtanA akhAtanA mathALA sudhI jaI phoMce che, ane kharA gujarAtanI tathA sAraDa athavA kArDiyAvADanA dvIpakalpanI sImA banI rahe che. asalane vAre A banne bhAga eka khIjAthI pUrI rIte chUTA paDelA haro, ane kharUM jotAM sera e eka eTa haze evA saMbhava jaNAya che. 1 A viSaya saMbaMdhI sUcanA meLavavA kAje, eNmbe brAnca Ava dhI royala eziyATika sAsAiTInA jarnalanA bhAga pamAne pRSTha 109me mejara kula jemsanA lekha che te jIve. tema ja vaLI, elphinsTansa DiyAnA sana 1841nI AvRttinA DelA bhAgane pRSTha 558me jIve. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camAraDI khaMbhAtanA akhAtanA pazcima kinArA upara, bhAvanagaranI uttaramAM, thoDeka mAilane aMtare, thyAniTa (kaThaNAza bharelA) paththaranA DuMgarAnI hAra che, te sthira sarovara sarakhA sapATa pradezamAM, jANe dariyAnAM mojAMnI vaccovacca beTanuM jhumakhuM taratuM hoyanI evI dekhAya che. A kharabacaDAM zikharanI Toca je camAraDI gAma upara jhokI rahI che tyAMthI je dekhAva najare paDe che tenA karatAM caDiyAtA dekhAva, AkhA hiMdustAnamAM, itihAsa saMbaMdhI tathA daMtakathAo viSenI vicArasaMkalanAmAM ramuja pADe evA, tathA vividha prakAranA bIjA thoDA ja haze. camAraDInA kharAbAne eka vAra dariyAnA pANInI choLo vAgatI hatI evI daMtakathA cAle che tene tyAMnI bakhelethI puSTi maLe che, kemake, te bolo dariyAnAM mAMthI polI thaI hoya evI khullI rIte jaNAya che, tenI vacce ubhA rahIne jenAranI najara AgaLa, uttara ane pUrvamAM AvI raheluM, ane TheTha kSitijamAM jaI aDeluM evuM kALI bhUminuM vizALa ane sapATa medAna jaNAya che, te prati varSe ghahuM ane rUnI vAvaNIthI bharapUra thayeluM rahe che (je bhAga upara akhAtanI bhAre bharatIno dhasAro thAya che, ane je khAre ane ujajaDa paDele dekhAya che te bhAga vinA) ane tenI sapATI upara pUrva bhaNInI dizAe rasto karavAne vyartha prayatna karanArA jaLapravAhathI ja mAtra khaMDita thayeluM jovAmAM Ave che. vaLI, e camAraDInA DuMgara uparathI, pratApavaMtI valabhInA gaDha AgaLa thaIne vhetI, ane unALAnA divasamAM pitAnA vAMkAcUkA mArge maMda maMda gati karatI tathA varSARtumAM ghaNuM pravAhabaLathI dariyA bhaNI dhasArA sahita mArga karatI, evI nadI jovAmAM Ave che. tema ja vaLI, kanakasenanA hajI sudhI guhya rahelA vaMzanAM moTAM vahANa dariyA bhaNI laI jatI, ane je havaNAM thoDI ane nahAnI haDiyothI kheDAya che, te paNa je nagara uparathI tenuM nAma paDyuM che tenI paDakhe thaIne jatI, ane goghAnA baMdarane pasAra karatI, je khADI pIramanA camatkArika ane manoraMjaka nhAnA beTane seraThanA dvIpakalpathI jUda pADe che tene dhasI AvI ghaNu vegathI maLatI, ane pitAnI asalanI maheTAInI nizAni batAvatI, evI khArA pANInI bhAvanagaranI khADI, paNa tyAMthI oLakhAI zakAya che. A sapATa bhUmimAM, camAraDInI uttare thoDAka mAIlane cheTe hAlanuM vaLA nAmanuM gAma che (je hAlamAM gehila rajapUta ThAkaranI sattAmAM che;) tathA purAtana nagara valabhIpuranAM khaMDera paDI rahyAM che. ane ethI AgaLa vaLI, jANe ItihAsaviSayaka dekhAvano saMbaMdha cAlatA rAkhavAnI tenI matalaba heya tema, eka UMco minAre lAliyANa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA. nAme nagara darzAve che, A ThekANe asalane vAre musalamAna pAdazAhanA saradAre prAntanI jamAbaMdI vasula karatA hatA. eka paDI gayelI majIdanI pAse asabhya marAThAe eka deruM bAMdhyuM che. ane khare azuddha joDaNIne ane kaDhaMgI rIte kAtarelo nIce lakhela lekha che; zrI zivanAM pagalAM prayAsathI dAmAjI gAyakavADa aharaniza pUje che. saMvat 1994. (sana. 1738.)" camAraDIne DuMgara upara ubho rahIne jenAra, dakSiNa bhaNI najara kare che, parvatanI hArothI citravicitra thayela AkAra tenI najare paDe che. bhUmi upara thoDAka mAIla sudhI, ane pIramanI dakSiNamAM, khAkharAnA DuMgara daSTie Ave che; cheka pAse, ane bahu pazcimamAM khaDakamaya hAra ziherane viTalAyelI dekhAya che, ane ethI paNa pazcimamAM, Aghe, pavitra parvata zatruMjayane uttama AkAra, jenA upara khaDakavALo uparano DuMgara, je rAjamaMdiranA jevI bAMdhaNiyothI bharapUra che e virAjate chate pAlITANAnA buraja ane minArA karatAM paNa uMco jhokAM khAte dekhAya che. jena lekAnA ra4 tIrthakara thayA, temAMthI Adi AdinAthe 2 zatruMjayanA parvata upara tapazcaryA karI hatI tethI te pavitra gaNAya che. te samudranI sapATIthI sumAre be hajAra phUTa UMco che. yAtrALu loka ahi Ave che te pAlITANuM zaharamAM thaIne parvatanI talATiye Ave che, te raste banne bAjue vaDanAM 1 jaina dharmanA covIza tIrthakarenAM nAma, temanAM mAtapitAnAM nAma, lAMchana, eTale tIrthakaranI pratimA nIce tenuM cihna thAya che te, ke jeparathI kyA tIrthaMkaranI pratimA che te oLakhAya che, e sadhaLI vigata mATe juvo rAsamALA pUraNikA pariziSTa aMka. 1. 2 hiMduonA cAra yugane maLatA, jainenA 6 ArA che. trIjA ArAmAM kazyapa RSinA vaMzanA IphavAku rAjAne vaMzaja nAbhI rAjI thayo. tene marudevI nAme rANI hatI ane traSabha deva nAme putra hatuM te ja jananA pahelA tIrthaMkara AdinAtha. Sabha devanA pahelAM pRthvI upara varSAda varSa nahi, agninI utpatti hatI nahi, kaI kAMTAvALuM jhADa thatuM nahi; vidyA tema ja caturAIne dhaMdho jagatamAM hatuM nahi. A sarva deve dAkhala karAyAM, mANasene traNa karma zIkhavyAM--uSIkarma, athavA laDAI ane rAjyanI vidyA; mazI karma athavA zAstravidhA; kazIkarma (kRSikarma) khetIvADInI vidyA. A veLAethI manuSyae niyamita baMdha karavA mAMDyo. chelle tIrthakara mahAvIra svAmI vikramAdityanA saMvatanI pahelAM 470 varSamAM (I. sa. nI pUrve para6) nirvANa pAmyA; tyAra pachI traNa varSa, ATha mAsa, ane be aThavADiye pAMcamA ArAne prAraMbha thayo te ekaviza hajAra varSa sudhI cAlavAne che. | (8Sabha devanuM sthApana lATa dezamAMnA bhagukaccha(bharUca)nI pAse narmadAnA taTa upara vasena muniye kAvatAra tIrthamAM kahyuM, A sthAna hAla nikAvihAra kahevAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjaya jhADanI hAra che tenI ghaTAothI sUryane tApa lAgato nathI. parvatanA skaMdha athavA caDAva upara, bethI te traNa mAIla sudhI thAka lAge evo rasto che, paNa be bAjue visAme levAnI ghaNI jagAo che. pANInAM nAnAM talAva ane phUvA che, tathA hAnAM derAsara baMdhAvelAM che. A caityamAM tIrthaMkaranAM pagalAM che. Avo rasto vaTAvIne yAtrALu chevaTe beTanA jevA uparanA DuMgara AgaLa AvI pahoMce che. A DuMgara ghaNuM suMdara raMganA kharAbAno banele che, tenA upara tenA dharmanuM caitya che. A DuMgara be zikharano che tenI vacce eka khINa che te ghaNuM kharI pUrAI gaI che, ane devAlaya, agAziyo, ane vADiyAthI chavAI gaI che. badhAyanI AsapAsa koTa che, ane topane mATe temAM kAzikAM mUkyAM che. A gherAvAmAM bIjA nhAnA koTa che tethI ghaNAM derAsara, potapotAnI meLe svataH koTanA jevAM banI rahelAM dekhAya che. dakSiNa zikhara upara madhya samayanAM derAsara che, te kumArapALa ane vimalazAhanAM baMdhAvelAM che, tyAM eka talAva che te, te jagyAnI devI khoDiyAranA mahimAne lIdhe pavitra gaNAya che, tenI pAse jaina tIrthakara RSabha devanI vizALa kadanI mUrti che, tenA paga AgaLa jIvatA kharAbAmAMthI kerI kahADele poThiye che. uttara zikhara upara moTAmAM moTuM ane ghaNuM purAtana citya che te daMtakathAmAM kahevAtA sakhkhatI rAjAe baMdhAvyuM che ema kahevAya che. zatruMjaya upara jUnAM devAlayo thoDAM che; ane vAre vAre jIrNoddhAra thAya che tethI temanI Aju bAjue hAlanAM derAsara che temAMthI oLakhI kahADavAne bahu kaThaNa paDe che, paNa je Adhunika che te sarva vaMdane nAme oLakhAya che. hiMdusthAnamAM, cAre magathI-sidhu nadIthI te pavitra gaMgA nadI sudhI, ane himAlayanA hImanAM mukuTadhArI zikharethI te tenI kanyAkumArI, je rUdrane sArU sUjelI ardhAMganA, tenA bhadrAsana sudhImAM eke nagara evuM nahi hoya ke jyAMthI eka athavA bIjI veLAe, pAlITANunA DuMgarane virAjamAna karanAra derAsarane nANunI bheTa nahi AvI hoya; eka galI pachI bIjI galI, ane eka coka pachI bIje coka, e pramANe jaina dharmanAM devAlaya teonA bhavya koTa sahita vistAra pAmyAM che, te addha mahela jevAM, addha koTa jevAM, ekAnta ane mahimAvAna parvata upara dedIpyamAna Arasa pAhANanAM bAMdhelAM, ane svarganA mahAlaya samAna, cheka UMce havAmAM mRtyu lokone paga devAne durlabha evAM che. pratyeka caityanA gaMbhAramAM ajitanAthanI, AdinAthanI athavA keI bIjA tIrthakaranI eka athavA vadhAre mUrtio che, tene udAsIna vRtti dhAraNa karele, Arasa pahANanI mUrtine AkAra, rUperI divinA ochA ajavALAthI jhAMkho dRSTie paDe che, agarabattInI sugaMdha havAmAM www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA heMkI rahe che, ane cakacakti pharasabaMdhI upara bhaktimAna striyeA, sAnAnA raMgAra sajelI ane vicitra raMganAM vastrathI jhadhajhaghATa mAratI, eka svarI paNa madhura stavana bhaNatI evI, ughADe page paNa dhimedhime pradakSiNA kare che. zatruMjaya, kharekhAta pUrva bhaNInI adbhuta kathAnA eka kalpita DuMgaranI ghaTita rIte upamA ApI zakAya evA che, enA rahevAsayA jANe ekAeka ArasanAM putaLAM banI gayalA hAya, paNa te upara AvIne apsarAnA hAtha, sarva svaccha ane cakacakita rAkhatA hoya, ane sugaMdhIvALA padArthonA dhUpa karatA hoya tema ja te apsarAnA susvara, devanAM zRMgArika gIta gAine havAne bharI detA heAya evA bhAsa thAya che. pAlITANAnA DuMgaranI Toca uparathI, pazcima bhaNI jotAM, ceAkhe chhADe temInAthane lIdhe pavitratA pAmelA eveA dabadabAbharelo giranAra daSTie paDe che. uttara bhaNI siheAranI AsapAsanA DuMgarA, nAza pAmelI valabhIpurInA dekhAvane bhAgye ja phrendhana kare che; AdinAthanA parvatanI talATInI joDAjoDa, pAliTANAnA minArA, je ghanaghaTAnI ArapAra taDakAmAM caLakATa mAre che te, dRSTie paDatA dekhAvane agrabhAga bane che; ane najara che te rUperI zatrujaya nadInA vAMkAcUkA pUrva bhaNInA pravAha sAthe sahaja cAlatI cAlatI talAjAnAM suMdara ane devAlayeAthI zALA uDatA kharAbA upara thoDI vAra AvIne dare che, ane tyAMthI pelI pAra, jyAM prAcIna geApanA ane madhumAvatI(mahuvA)ne udhdhatA dariyAnI cheLeA vAge che tyAM sudhI jaI bhame che. zatruMjaya ghaNuMja prAcIna ane jaina dharmanuM ati pavitra dhAma che. sarva tIrthaM karatAM e agresara gaNavAmAM AvyuM che, ane jene niraMtara nivRtti sAthe saMbaMdha thAya che tenuM e sukhasthAna gaNAya che. vaLI te mumukSuonuM mahAmaMdira manAya che, ane aMgarejonA pavitra ayAnAnI peThe duniyAnA nAzanI veLAe paNa ene nAza thave! sajyA nathI ema hevAya che. paurANika rAjAenI lAMbI lAMkhI ghaNI vAte hevAmAM Ave che ke, hiMdusthAnanI sarve jagyAethI teoe AvIne A pavitra bhUmi upara tapazcaryA ne dharmanI kriyAe 1 jAdA jUdA lokonA dhaNA rAjane ayAnA peAtAnA smazAnanI jagyA tarIke pasaMda karavAnuM kAraNa nIcenA prAcIna bhaviSyakathana uparathI utpanna thayeluM hevAya che: "jagatanA pralaya thatAM vhelAM sAta varSe agAu, relathI leAkA DUbI jaze: eka ja "bharatIthI dariyeA AyoDa upara pharI vaLaze; ane lIleAtarIvALA IsalenuM paNa "ema ja thaze. tathApi kAlambAnA beTa relanA pANI upara taraze."-cAhAsa AnTIkiTi Ak ayAnA e nAmanA pustaka uparathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjaya karelI tethI te vadhAre phaLaprada thayelI ane tenA pratApathI teo pitAnA pApanA bhArathI nivRtta thaIne mukti pAmyA che. A camatkArika akaLa sthAnane pAra pAmavAne tIrthakaranA bhakato sarakhAnI paNa dhIraja cAlI zake ema nathI, to kapardi yakSa, kaMDu rAjA, ane tenA upara prasanna thayelI aMbikA, samudravijaya yAdava, ane kalyANanA sundara rAjA tathA tenI anupama rANI eoe A pavitra DuMgara upara baMdhAvelAM derAsara, e sarva viSe ame paNa lakhANa karIne amArA vAMcanArAone samajAvavAno yatna karatA nathI. saurASTranA rAjA zIlAdityanI AjJAthI, prakhyAta valabhIpuranA zrI dhanazvara sUriye zatruMjayamAhAsyano graMtha racyo che, tenA uparathI sAra kahADIne racelA pustakamAMthI thoDI vadhAre manoraMjaka vAta jANI ame ahiM Apiye chiyeH gasSabha devane putra, bharata rAjA, ayodhyAmAM rAjya karatA hatA, te zatruMjayanI uttara bhaNu senA laI jaIne mahAzaktimAna pleccha rAjA sAthe yuddha karavA maMDyo. pahelI laDAImAM to bharata hAryo, paNa pachIthI bIjI laDAI thaI temAM te jaya pAme, ane duHkhanI veLAe chokaruM jema potAnI mAtA bhaNI daDI jAya tema, mleccha rAjA, potAnI hAra thaI eTale, sidhu nadI bhaNI doDI gayo. comAsAmAM bhAratane eka jagyAe khamacI rahevuM paDyuM, paNa mAsu utaravA AvyuM eTale, tenA pradhAna sukheNe siMdhu nadInI uttaramAM, samudra ane parvatanI vacce, eka killo hapate te lIdhe. bharatanA nhAnA bhAI bAhubalinA putra semavazAe gaSabha devane prAsAda bAMdhyo (zatruMjaya upara) ane bharate tIrthanA kharcane sArU saurASTranI vArSika upaja arpaNa karI, te divasathI saurASTra, devadeza kahevAyo. bharatane sagA zaktisiMha karIne seraThane adhikArI hato, tene rAjAnI senA sahita sukhanane Azraya maLe eTale teNe giranAra uparathI rAkSasone kuhADI mUkyA, ane tyAM merU parvatanA jeTalA UMcA, AdinAthe 1 zatruMjayamAhAbhyAmAM mahipALa rAjAnA saMbaMdhamAM tenA sasarA kAnyakubaja dezanA rAja kalyANa suMdara tathA tenI rANI kalyANa suMdarInuM lakhANa ApyuM che kharuM paNa teoe siddhAcala parvata upara eka paNa devala baMdhAvyuM hoya e lekha nathI. 2 vistArapUrvaka varNana mATe juo rAsamALA paraNikA pariziSTa aMka 2. 2. u. 3 pradhAna sukheNuM nahi, paNa subuddhi nAmane ha. laDavAmAM senApati suSeNa hato tene badale sukhe(be)Na lakhyo che te bhUla che. killAne badale siMdhuniTura evuM nAma che. 4 deva eTale svargamAM vasanAra. A viSene vizeSa khulAso samAptinA prakaraNamAM juvo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA ane ariSTanemInA prAsAda bAMdhyA. pachIthI, zatruMjaya uparanAM devAlayono pleccha lekoe nAza karyo, ane keTalAka kALa sudhI, pavitra parvata upara ujaDapaNAnuM rAjya cAlyuM.' jevAmAM vikrama rAjA pRthvIne raNamukta karavAne uThayo, tevAmAM eka garIba zrAvaka bhAvaDa karIne hato te ane tenI strI bhAvalA, kAspilya puramAM vasatAM hatAM, temanI sUcanA pramANe temane ghera AvI caDelA be yationI teoe sArI sevA karI, tethI camatkArika guNanI eka ghaDInI teone prApti thaI. bhAvaDa, tyAra pachI, DI vAramAM ghaDAne moTo vyApArI thaI paDyo. teNe vikramAdityanI ghaDazALAmAM sArA ghoDA ApyA, tethI te rAjAe tene madhumAvatI (athavA mahuvA) je seraThAmAM che te jAgIramAM ApyuM. A nagaramAM tene jAvaDa nAme eka putra thayo. te tenA bApanA maraNa pachI teno vArasa thayo. te jANe DahApaNano bIje deva nA hoya e pramANe pitAnA nagarano kArabhAra calAvavA lAgyo. naThArI veLAmAM mugala lekonI senA samudranI bharatInI peThe AkhA deza upara patharAIgaIne teo seraDa, lATa, kaccha ane bIjA dezomAMthI gAyo, anAja badhA prakAranI mAlamilakta, chokarAM, sarve jAtinI striyo ane vaLI purUSone paNa laI pitAne "mugala"deza jatA rahyA. teo bIjI jAtinA lake sAthe jAvaDane paNa pakaDI gayA hatA, tyAM gayA pachI paNa e vyApAriye dravya meLavyuM; te dharmakSetramAM hato ne je pramANe dharma pALato te pramANe ja ahiM paNa pALavA lAgyo, ane jainanuM eka derUM bAMdhyuM. dhama purUSo tyAM jaI pahoMcatA tene jAvaDa sAro satkAra karato hato tethI tenA moM AgaLa teoe zatruMjayanAM vakhANa karavA mAMDyAM, ane bhaviSya varyuM ke enI pharIthI pratiSThA karavAnuM tamAre mAthe nirmANa thayuM che. vaLI teoe tene kahyuM ke, pavitra parvatanA rakSaka deva prANaghAtaka, mAMsAhArI ane dArUDiyA thaI paDyA che; svadharmatyAgI kamaTha yakSa, jainadharmanAM mANaso je tyAM javAnI hiMmata calAve che teono nAza kare che; zatruMjayanI garadama keTalAka gAu sudhI bhUmi ujajaDa thaI gaI che; ane trAbha devanI pUjA karavAne 1 vistArapUrvaka varNana mATe juvo rAsamALA pUraNikA aMka 2. 2 mULa pustakamAM ema che. gujarAtI bhASAmAM " mugala" athavA mogala lakhAya che. 3 mahI ane narmadA nadI vacceno pradeza. 4 cchanAM nAma prAcIna granthAmAM anupa deza, jarta deza, bhejakaTa, udamadeza, sAgaradvIpa jovAmAM Ave che, ane vAgaDa je kacchanuM eka pragaNuM che tenuM nAnuM nAma vaccha deza maLe che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjaya kAI nathI. A pramANe tenA hevA uparathI jAvaDe cakrezvaro devInI ArAdhanA karI, ane melA devane balidAna ApyAM. takSazilA nagarImAM rAjA jaganmala rAjya karatA hatA tyAM RSabha devanI mUrti saMtADI hatI te jagyA teee tene batAvI. jAvaDe mahAprayatne rAjA pAsethI e mUtti lIdhI. rAjAnA AzrayathI teNe eka saMdha ADyo ane temAM pAte peAtAnI jAtinA keTalAkane saMgAthe laI zatruMjaya bhaNI mUrtti laI cAlyeA. dhaNAM saMkaTa veDIne, jAvaDa ane tenA sAthI, seAramAM madhumAvatI che tyAM AvI pahoMcyA. tee evA bhAgyazALI ke, AgaLa jAvaDe bhATa ane cIna vhANAnA kAphalA mekalyA hatA te seAnuM ane khIjI mUlyavAna vastue bharIne A veLAe baMdaramAM AvI vhoMcelAM teoe joyAM. A ja veLAe vaLI mahAmuni zrI vasvAmI madhumAvatImAM AvI pahoMcyA, teee kamaDa yakSane potAnA dharmamAM pAche ANyA hatA, te paNa deva ane yakSAnA sAtha sahita muninI sAthe hatA. jAvaDa ane pavitra vAyarasvAmI temanA sAhAyyakAraka kramaDa sahita tAbaDAkha zatruMjaya upara gayA; tyAM maDadAM, leAhI ane dhALAM hADakAMthI parvata patharAI jaI apavitra thayelA hatA te joI te sarve bhayabhIta thaI gayA. peAtAnuM hradaya jevuM cAkhkhuM hatuM te pramANe parvatane cAkhkhA karo. ane zrI vajrasvAmiye muhUtaeNnA divasa TharAvyA tyAre yAtrALu lokeA mUrtti laIne vAjate gAjate utsava karatA parvata upara caDhyA. tathApi rAkSaseAnI pApabuddhinA jANu aTakAvane lIdhe, yAtrAnI jagyAnI krIsthApanA karavAne mATe teoe pharI pharIne prayatna kahyA, paraMtu te sarve niSphaLa gayA. jAvaDa chevaTe khaLatA aMgArA laI ne vikrama saMvat 108 (i. sa. para)mAM maraNa pAmyA. ane tenA niraMtara prayatna aphaLa gayA tethI je kArya kadi saMpUrNa thAya nahi tene "e te jAvaDa bhAvaDa kAma che" evI vhevata hevAne dezamAM vihavaTa paDyo te adyApi sudhI cAle che. jAvaDanA maraNa pachI keTaleka varSe, bauddhamArgiyAe sorASTranA rAjAene peAtAnA dharmamAM laI lIdhA ane zatruMjaya tathA bIjI sarve pavitra jagyAe peAtAne svAdhIna karI lIdhI. Akhare dhanezvara sUri thayA temaNe valabhIpuranA rAjA zIlAdityane potAnA dharmamAM karI lIdhA, ane bauddha pathiyAne dezapAra karIne, yAtrAnAM sthAna pAchAM hAtha karI laine ghaNA prAsAda khAMdhyA. mAhAtmyamAM lakhyA pramANe A chelluM kArya, vikrama saMvat 477 (in sa 1 kaTalaMDamAM enA jevI ja hevata cAle che, " senTa aMgeAnA kAryanI peThe e kadiye saMpUrNa thaze nahi." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAsamALA 421)mAM nIpajyuM. zIlAditya kriye samaye thaye| e vAta adabada rAkhIne.. bauddha dharmamAMthI ene paradharmAzraya thayA ane tene tathA tenA rAjyane sveccha lekAnA hallAthI nAza thayA te saMbaMdhI jaina pustakAmAMthI ame lakhiye chiye:ra 1 A sacaye valabhI vaMzanI sthApanA paNa thaI na hatI. gupta saMvatsara A gaNatriye, 237 thAya, ane I sa0 556 thAya che. saMvat 477mAM graMtha samApta thayeA che te che. 2. u. 2 saugata athavA mauddha, ane advaita athavA jaina e nirIzvaravAdI mata mAMhelAM be, veda ane brAhmaNAnA matathI viruddha hatAM, te saMbaMdhI atre lakhavuM yogya dIse che. hiMdu dharma mAnanArA AgrahI puruSa ane auha matavALA vacce jUssA bhera laDAiye cAlelI che temAM hiMdustAnanA auddonA nArA thayA che. jaina leAkA jo ke tAphAnanA trAsamAMthI jIvatA rahyA ane havaNAM te sAmA thaI zake tevA hatA tathApi teo ghaNI muzkelAIthI ugarayA hatA. vilasana kahe che ke, (ezi. rIsa. pu. 16 hiMduenA paMtha viSe viSaya.) "auddha ane saugata vacce mAdhavAcArye kAMI bheda gaNatA nathI, tathApi kadApi ghaNA agatyanA bheda baMne vacce nathI te SaNa kAMika paNa che kharA: AnaMdagirinA abhiprAya pramANe saugatAe sugata muninuM mata dhAraNa kareluM hatuM, tethI teenuM mukhya mata e hatuM ke prANiyA upara dayA karavI emAM sarve nIti ane bhaktidharma AvI jAya che. A mata ghaNe prakAre bauddha ane jaina e banne saMpradAyane maLatuM che." valabhImAM auddha ane saugata eka hatA ema jaNAya che, ane pratipakSIpaNuM mAtra emanI ane jainanI vacce thayuM che. kAMI A nirIzvaravAdI dharma ane dharmAgrahI hiMdue vacce thayuM nathI. saura paMtha hevAya che tenA paMthI, sUryane jagA utpannakartA ane kAraNa mAne che--ane temanAmAMnA ceADA, mukhyatve karIne brAhmaNa che tenA Aje paNa eka paMtha che te A veLAe saurASTranA dvIpakalpamAM bahu hatA. AnaMgirie A paMthanA bheda gaNAvyA che te, havaNAM prasiddha nathI ema manAya che. pAThaka valasana he che ke e bheda AnaMdagiri nIce lakhyA pramANe gaNAve che:-- " jee udaya pAmatA sUryane pUje che ane brahma athavA utpannakartA zaktinuM tene pratirUpa gaNe che te; jee madhyAhnanA sUryane rUdra- nAza karanAra gaNe che te; ane jee asta pAmatA sUryane viSNu rUpa athavA pAlanakartA gaNI mAne che te. "cAyA bhedavALA trimUrtinA pakSa mAne che. te sUryanI upara lakhelI traNe sthitine IzvarI traNa guNa grahaNa karanArUM pratirUpa mAne che. pAMcamA bhedavALAne ze| ArAya che te sApha rIte kahyo nathI, tathApi sUrya jevA kharekharA ane vAstavika che, ane tenI sapATI upara cihna che te tenA vALa ane dAhADI ityAdi che ema gaNI tenI ArAdhanA kare che. A matanA mAnavAvALA. leAkA huvaNAMnA saura matavALAnI sAthe je viSayamAM maLatA Ave che te viSaya e che ke sUryanAM darzana kayA vinA tee bheAjana karatA nathI. mAnavAvALA, upara lakhelA pakSavALAthI viruddhamAM "sauranA chaThTho bheda che te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlAditya-valabhIpura 1 kathAmAM kahe che ke, gujarAtamAMnA kheDA nAmanA moTA nagaramAM devAditya karIne vedapAraMgata brAhmaNa raheto hato. tene subhagA nAme eka putrI hatI, te bALavidhavA hatI. te nitya savAra, bapora ane sAMje (trikALa) sUryane dUrvA, puSa, ane pANInA artha ApatI hatI. A bALavidhavAnuM svarUpa joIne sUrya devane ghaNuM Azcarya lAgyuM ane manuSyano deha dhAraNa karIne tene bhogavavA pRthvI upara AvyA. AthI tene garbha rahyo. subhagAe pitAne kuLane lAMcchanA lagADayuM evuM jANune tenAM mAbApa tenA upara kApyA to kharAM, paNa tene potAnA eka cAkaranI sAthe valabhIpura pahoMcADI tenA pioSaNanI vyavasthA karI. tyAM divasa pUrA thayA eTale tene be bALaka (putraputrI joDave) avatayAM. A dedIpyamAna bALakee ATha varSanAM thatAM jarA paNa vAra lAgI nahi. teomAMthI chokarAne gunI pAse bhaNavA mUkyo; paNa bIjA chokarAonI sAthe bhaLI jatAM teo tene "bApA" kahI khIjavavA lAgyA. tethI tenA kumaLA mana upara kharekharI asara e thaI gaI ke huM "nabApa chuM." te eka vAra ghaNe khIjavAIne subhagA pAse jaI kahevA lAgyo ke "zuM mA ! mAre bApa nathI ke mane leka nabApo kahe che? teNiye javAba dIdho ke "huM jANatI nathI, tuM pUchIne mane zuM karavAne amatho baLApo karAve che ?" chokare saMtApa bharyo tyAMthI te gaye, paNa te divasathI teNe e nizcaya karyo ke jhera khAIne athavA game te prakAre mAre mArA dehano tyAga karavo ke lAMchana sAMbhaLavAnuM rahe nahi. eka divase te kheda karato beThelo hato tevAmAM sUryanArAyaNe AvIne dekhA, dIdhI ane tene putra kahIne bolAvI kahyuM ke huM tAruM rakSaNa karIza. pachI tene kAMkarA ApIne kahyuM ke AthI tArA zaguno nAza karavAne tuM zaktimAna thaIza. sUryanA ApelA AvA astranI kIrtithI te zIlAdityane nAme prasiddha thayo. zIlAditye eka vAra valabhInA koI rahevAzIne mArI nAMkhyo tethI tyAMne rAjA tenA upara ke, paNa sUrya ApelA astravaDe te mAryo gayo eTale subhagAno putra prakAzita to hato paNa tyArathI saurASTrane rAjA eTalA che ke teo dekhAtA ane kharekhara sUryanI ArAdhanA karavAnI agatya che ema gaNatA nathI, paNa mAnasika tejano aMbAra kalpI tenuM dhyAna dharIne ArAdhanA kare che. teo kapALe, hAtha ane chAtiye goLAkAra tapta mudrAnI chApa le che. A cAlane zaMkarAcArye dhikAra karelo che. kemake te vedamatanA abhiprAyathI ane brAhmaNanI AMgika ane pUjanIya gyatAne je mAna yogya che tenAthI viruddha che." 1 zIlasadaguNa + AdityasUrya ema khare artha thAya tene badale e dhikkArapUrvaka nAma che evuM batAvavAne zIlA=patthara=patharAnA kAMkarAne Aditya eTale sUrya, e., . samAsavigraha keTalAka kare che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAsamALA thayo. ane sUryanArAyaNanA ApelA ghoDA upara bezIne AkAzamAM pravAsa karanArAnI peThe pitAnI IcchAmAM Ave tyAM vicAravA lAgyuM. ane pitAnA parAkramathI ghaNA deza jitI laI ghaNA divasa teNe rAjya karyuM. koI eka veLAe, bauddha dharmanA keIupadezaka vidyAnuM abhimAna dhAraNa karIne zIlAditya pAse AvyA ane bolyA ke, A vetAmbara je amane vivAdamAM jite te emane ahiM rahevA deje, ne je hAre to dezapAra pahADI mUkajo. teonuM AvuM besavuM rAjAe svIkArIne cAra prakAranA manuSyonI teNe sabhA karI. pote temAM pramukha thayo ane bolyo ke, be pakSavALAmAMthI je hAre teNe valabhInA rAjyanI sImA pAra thavuM. banavAkALa tethI bauddho jaya pAmyA, ane zvetAmbarene paradeza javuM paDyuM, paNa manamAM AzA rAkhI ke vaLI koI vAra pharIthI vivAda karIzuM. zIlAditya tyArathI bauddha dharma pALavA lAge, paNa te zatruMjayanA mahAna RSabha devane AgaLa pramANe mAnato hato. zIlAditye potAnI belaDe janmelI tenI bahena hatI, tene bhRgupura(bharUca)ne rAjA vere paraNAvI hatI, tene devanA jevI kAntine ane guNane eka putra thayo. keTalAka divasa vityA pachI, potAne dhaNuM marI gayo eTale teNe koI tIrthanI sArI jagyAmAM jaIne sArA guru pAse dharmanI dIkSA lIdhI. tene dIkaro paNa ATha varSanI vaye dIkSA laIne beThe. pachI teone jema prasaMga maLatA gayA tema sArI cAlanA ane DAhyA manuSyanA moM AgaLa pitAnA dharmanA abhiprAya jaNAvavA mAMDyA. eka divase pelA chokarAnuM nAma malla hatuM te potAnI sAdhavI mAtA prati ghaNI AturatAthI kahevA lAgyo ke, "zuM ApaNuM dharma pALavAvALAnI avasthA mULathI ja AvI mAThI che?" teNiye AMkhamAM AMsu sahita pratyuttara ApyuM ke, "bApu! mArA jevI pApiNa tane zo uttara Ape ? AgaLa ApaNA yazasvI zvetAmbara gAme gAma agaNita rahetA hatA, paNa nAmIcA guru vIra surendra jagatane tyAga karIne gayA tyArathI anya dharma vAdie, tArA pRthvI pati mAmA zIlAdityane vaza karI lIdho che. tIrthanI pavitra jagyA je zatruMjaya, jyAMthI mekSa prApta karI levAno lAbha maLato te zvetAmbarAnA javAthI bhUtanA jevA bauddha lekenuM sthAna thaI paDayuM che. tAre paradeza jaI vazyA che, teonuM abhimAna narama paDayuM che, ane teone mahimA jato rahyo che." mata kSatriya kuLamAM janmyo hato tethI pitAnA 1 jaina. 2 sAdhu ane sAdhavI athavA jaina dharmanAM tyAgI puruSa (sAdhu) ane strI (sAdhavI) ane zrAvaka ane zrAvikA eTale purUSa ane striyo jeoe kaI paNa Azrama dhAraNa nahi karelo e pramANe cAra prakAranA manuSyonI sabhA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlAditya-valabhIpura-kAku 13 dharma viSene kalaha nahi visarI jatAM, vijayI thavAnAM sAdhano meLavavAnA kAmamAM guMthAyo. tapazcaryAthI, ane ekaniSThAthI ArAdhanA karavAthI, sarasvatI devI tene prasanna thayAM, ane viSNune garaDa jema sApane vaza kare che tema boddhone vaza karavAne nAyacakra nAmanuM eka pustaka tene ApyuM. A hathiyAra laIne arjuna jema zivanAM zastra dhAraNa karavAthI zobhato hato tevo zobhAyamAna mala, saurASTranI zobhA je valabhIpurI tyAM AvI zIlAdityanA darabAramAM jaI pahoMcyA, ane rAjAne kahevA lAgyo ke "he rAjA! bauddha lekee AkhA jagatane bhamAvIne vaza karI lIdhuM che, mATe huM mala, tAro bhANeja, teone pratipakSI uThayo chuM." tenA AvA kathana uparathI AgaLanI peThe vivAda karavA sArUM, rAjAe sabhA bharI, ane pote sAMbhaLavA beThe. madhane devInI sAhAyatA hatI tenA jerathI teNe bauddhone vismaya pamADI dIdhA, ane zvetAaranA dharmanI hAlAI jatI cInagArImAMthI Ave jussAbhera bhabhuko uDyo tethI teo kaMpavA lAgyA. lokaprasiddha hAra thAya tenI apakIrti vadhAre samajIne teoe potAnA pratipakSIne jagyA soMpI javAno nizcaya karyo. teo bolyAH pitAnA dezane nAza, pitAnA kuLane nAza, pitAnI strInuM haraNa, athavA pitAnA mitronuM duHkha, e sarveno dekhAva jenI daSTiye paDato nathI tenuM maheNuM bhAgya." A pramANe nirIzvaravAdiya hArI gayA, eTale, rAjAnI AjJAthI teone dezapAra karyo ane jaina upadezakane pAchA bolAvyA. male badhAne harAvyA tethI rAjAnI AjJA uparathI vidvAnoe tene sUrinuM pada ApyuM. pachI sarve tIrthasthAnamAM zreSTha evo je zrI zatruMjaya teno apAra mahimA jANIne teNe potAnA mAmA zIlAdityanI sAhAyathI tenI pharIne pratiSThA karI. zrImala sUrinI kIrti sArI prasaryA pachI, pure hitasabhAe, temane khaMbhAta athavA staMbhatIrtha je zrI abhayadeva sUriye sthApyuM hatuM tyAM mokalyA. tyAM zreNika ane bIjA zrAvako sAthe potAnA AtmAne uddhAra karyo. 1 1 A lakhANa viSe munizrI dharmavijayanuM vivecana lakSamAM levA jevuM che teo nIce pramANe kahe che 1 phArbasa sAhibe vidvAnoe sUripada ApyA viSe je lakhyuM che te jenenA mantavyathI taddana virUddha che, kAraNa ke sariSadanI bAbatamAM jainAnI evI mAnyatA ane prAcIna prathA che ke evuM pada gurU zivAya, athavA AcArya vinA keI ApI zake nahi tema ja, sUripadanI bAbatamAM koI paNa rAjAnI AjJAne adhikAra nathI. kiMtu vidvAna ane suzIla sAdhune rAjA prasanna thayo hoya te tene padavI ApavA mATe rAjAnI AjJA nahi paratu AcAryane vinayathI namrapaNe prArthanA karI zake che ane ziSyanI yogyatA pramANe gurU tenA upara prasanna thaIne gya padavI Ape che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAsamALA A samaye (marUmaMDala) mAravADamAM pAlI (pallI) nAme zahara che; tyAne *kA nAme eka dhaMdhArthI, pitAnuM vatana choDIne, potAnA ucALA laIne valabhI Avyo, ane nagaranA daravAjA pAse gavALiyAnA kubA hatA tyAM temanA bhego rahyo, te pitAnI ghaNuM ja garIbAIne lIdhe raMkanA nAmathI o- 2 zrIyuta lakhe che ke-zrI malla sarinI kIrti sArI thayA pachI purehita sabhAe temane taMbhatIrtha mokalyA, A paNa asatya che. kAraNa ke-AcArya, upAdhyAya athavA game te tyAgI sAdhu hoya tene eka sthAne rahevAno adhikAra nathI. te ja hetuthI teo svayaM gAme gAma vicare che. koI vakhate jarUrI kArya mATe gurUnI AjJA hoI zake che, paraMtu temAM malla sUrine te kaI paNa banAva banyA hoya tevuM temanA viSe ApavAmAM Avela kathAomAM varNavyuM nathI. temAM vaLI purahitasabhA to hoI zake ja nahi. 3 vaLI abhayadeva sUrie sthApelA taMbhatIrthamAM temanuM gamana saMbhavatuM ja nathI; kAraNa ke-mala suri ane abhayadeva sUri vacce Asare 700 varSanuM aMtara che to 700 varSa pachI sthapAelA staMbhatIrthamAM temanuM AvavuM AkAzapuSpavata saMbhavatuM nathI. jo ke te gAma ghaNuM junuM che ane tenuM prAcIna nAma trabAvati hatuM tethI te gAmamAM teo padhAryA hoya te te asaMbhavita kahI zakAya nahi. paratu 700 varSa pachI paDeluM taMbhatIrtha nAma prabaMdhaciMtAmaNikAre tenA prabaMdhamAM lakhyuM che tene heta tene phakta vartamAna samayanA prakhyAta nAmathI oLakhAvavAno prayatna karyo hoya tema lAge che. 4 zreNika ane bIjA zrAvake sAthe potAnA AtmAne uddhAra karyo ema je lakhyuM che, tethI teo zuM kahevA mAge che te samajI zakAtuM nathI. ane ema lAge che ke-caturvizati prabaMdhamAM zIlAditya rAjAe jyAre zrAvakanAM vrata mAMhenAM keTalAMka vrata lIdhAM, ane dharmanI aneka prakAre unnatti karavAnA prayAsa karyA, tyAre covisa varSa upara thaelA magadha dezanA prakhyAta janadhamAM mahArAjA zreNika ane anya zrAvakenI tene upamA ApI che te nahi samajatAM teoe A vAkaya lakhI nAMkhyuM hoya tema lAge che. munizrI dharmavijaya. * enA hAnA bhAInuM nAma pAtAla hatuM, te, dhanavAna hato tethI tenA gharanuM kAmakAja karavA kApha raheto. eka divasa tenA kayAraDAmAM pANI bharAyuM haze ane kA te nizcita sUto hato tene uThADI Thapako Apyo eTale te kheda pAmI cAlI nIkaLI valabhIpura samIpe AhIremAM jaI vI. eka samaye kAI (kArpeTika) kApaDI kalpa pustaka pramANe, raivataka (giranAra) parvate jaIne, eka tuMbaDImAM siddha rasa bharI lAvyo. valabhImAM AvatAM "kAya tumbaDI' evI AkAzavANI sAMbhaLI bhaDako ne pitAnI corI pakaDAI ema mAnI teNe te tumbaDI kAne tyAM thApaNa mUkI. eka parvane divase kA rasAI karatA hatA tevAmAM cUlA upara khIMTiye tumbaDI bheravI hatI temAMthI cUlA upara mUkelI tapelImAM siddharasanuM TIpuM paDayuM eTale te tapelI senAnI thaI gaI. pachI dhanavAna thavAnuM sAdhana maLyuM eTale bIje ThekANe tumbaDI Adi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhIpura-kAku 15 LakhAvA lAgyA. paNa pachIthI tene kRSNa citraka ane khIjI kArmika vastue maLI, eTale DAkU TaMke potAnI ghAsanI jhuMpaDI bALI mUkI, ane nagaramAM jaI jA daravAjA pAse eka mahela baMdhAvI tyAM rahyo. tenI puMjI dina dina prati vadhavA lAgI, ane kAdhipati khevAyo; paNa te eTalA badheA lobhI hatA ke kAI ThekANe kazo kharca karatA nahi, nahi pavitra manuSyonA lAbhane arthe kharcatA,' nahi yAtrA karavAmAM vAvara, ke nahi keAI garIbane ApatA. paNa ulaTA khetA ke jenuM bhAgya heAya, tene dhana maLe. evuM jaNAvI peAtAnA garIba paDeAzInuM dhana paNa te paDAvI letA. eka divase kAku raMkanI dIkarI ratnajita sAnAnI bhavya kAMzIvate mAthuM eLatI hatI te rAjAnI kuMvarInA jovAmAM AvI, ane te levAnuM tene mana thayuM, paNa tenA bApe te ApavAne nA kahI eTale zIlAditye balAtkAre kheMcI lIdhI. A jiyo thaye tethI kAku raMka, mleccha dezamAM gayA ane tyAMnA rAjAne jaine kahevA lAgyA ke peAtAnA sAmAna mUkI AvyA ne potAnI jUnI jhuMpaDI hatI te saLagAvI mUkI. nagarane khIje nAke ghara rAkhI tyAM vepAra karavA lAgyA. eka samaye eka dhI vecanArI ghInA gADavA laIne AvI, tenI pAsethI dhI jokhI levA mAMDatAM jokhatAM jokhatAM dhIne pAra AvyeA nahi te joI tene Azcarya lAgyuM ane je uDhANI upara gADavA mUkayA hatA temAM camatkAra lAgavAthI te laI lIdhI. e uDhANI citrakavelanI guMthelI hatI tethI tene A pramANe citraka siddhi prApta thaI. tema ja pUrvenA kAI puNyanA pratApathI tene bIjI suvarNapuruSasiddhi paNa prApta thaI.-2 u. ne umere. 1 kiTalIkRta "pherI maithAlAjI'" nAmanuM eka pustaka che temAM uparanA vicArane maLatI vAta che, "dhaNAM varSe upara maithaviTTana pAse (nArthamakhara) eka karI rhutI hatI, te dUdha dohIne tenI bharelI vaTalAI mAthe mUkI pAchI AvatI hatI, tevAmAM eka khetaramAM piyA ramatI teNe joI, ne peAtAnI sAthe je hatAM temane batAvI, paNa tene kAI joI zakayuM nahi. pelInA levAmAM AvyuM tenuM kAraNa evuM hatuM ke, vaTaleAI mUkavAnI uDheNI catupatrI nAmanI vanaspatinAM pAMdaDAMnI guMthelI hatI. e vanaspatithI parI jovAnI zakti Ave che. 2 A vArtAne rA. Thakakara nArAyaNe " gujarAtI" patranI vArSika bheTanA pustamAM bahu sArI rIte epIne evI rasika banAvI che ke e ghaDI paNa vAMcavAnuM ApaNane mana thAya. enuM nAma temaNe "anagabhadrA athavA valabhIpurane vinAza" rAkhyuM che. A Acha rAnna te sindhu dezane ( amansuranA hAkema ) arakha amarukhIna jamAla che; valabhIpuranA nArA I. sa. 770 mAM thayA che. A samaye sindhana hAkrima amarU bina hasara bina usamAna hAramarda hatA ane te hijarI sana 151-I. sa. 767mAM tyAMnA 12 me| hAkima hatA. enA pachI 13mA hrAkrima hi. sa. 154=I. sa. 770- 91mAM rUbina hAkima hatA. ( veA Reinand pru-213) 2. 7. nA umero. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA je tame valabhIpurane nAza kare to huM eka karoDa mahere ApuM. rAjAe te karAra kabUla karIne senA taiyAra karI kuca karavA mAMDI. raste jatAM melANa karI rAjA potAnA taMbumAM ardhA jAgata ne arthe uMghate sUto hato tevAmAM, chatradhArane kAku raMkanA bhaNIthI kAMI inAma maLyuM na hatuM mATe agAuthI vicAra karI rAkhyA pramANe bolavA lAge -"ApaNuM rAjAnA darabAramAM koI DAhyuM mANasa nathI, nahitara eka ajANa kuLanA ane jenI rItabhAtanI koIne khabara nathI, tathA te sAre che ke naThAre te koI jANatuM nathI evA eka raMka nAmanA vepArInA bhamAvyAthI, pRthvInA mahAna Indra samAna A azvapati sUryanA putra zIlAditya upara caDAI karavAne Ave nahi." rAjA A sukhadAyaka auSadhanA jevAM vacana sAMbhaLI bIje divase AgaLa vadhyo nahi. pachI raMkanA samajavAmAM kharuM kAraNa AvyuM eTale bahIne cAkaranI IcchA pramANe mahoro ApIne tene tRpta karyo, tyAre te rAjAnI hujharamAM bIje divase uparanA jevo ja lAga joI bolyo ke -"vi"cArIne ke vinA vicAre eka vAra pagaluM bharyuM te bhacuM, A siMha samAna "mahAna rAjAe eka DagaluM bharyuM te have AgaLa cAlavAmAM zabhA che. "jyAre siMha ramatAM ramatAMya paNa hAthIne nAza karI zake che tyAre pachI tene mRgapati athavA mRgavadha karavAnuM nAma kahevarAvI zA mATe halakAM paDavuM joIe ? bemAMthI eka nAmamAM pratiSThA nathI. ApaNA rAjAnAM parAkama apAra che, enA sAme koNa Takkara laI zake evo che ?" AvAM vacanathI khuza thaIne pleccha rAjA, TaMkAnA gaDagaDATathI AkAza ane pRthvIne gajavI dete AgaLa cAlyo. ANubhaga valabhImAM, saMkaTa AvI paDavAnuM che evuM jANune zrIcaMdraprabhu, prIvardhamAka deva ane bIjI mUrtiyoe zivapaTTaNa (prabhAsa), zrImAlapura, ane bIjAM nagare bhaNI prayANa karyuM. zrImalavAdI mahAmuni paNa, pitAnA bhakato sahita pacAsara jatA rahyA. plecchanI senA nagaranI pAse 1 "jyAre rAjyamAM koI saMkaTa AvI paDavAnuM hoya tyAre, temanA devanI mU"rti jatI rahe nahi eTalA mATe asalI leke temane sAMkaLI letA. phiniziyana "loka mela kArthanI mUrti niraMtara sAMkaLI lIdhelI rAkhatA."---AndhananI kalAsikala DikazanarI pR. 601. "bhraSTa buddhinA cAhudI lokone temanA kepakAraNane lIdhe zikSA thavAnI hatI "yAre temanA devalanA je adazya rakSako hatA te kahevA lAgyA ke cAlo ApaNe "ahiMthI jatA rahiye.''--hibrusa sarmana ina iMglaMDa pR. 60 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhIpurane vinAza-daMtakathA 17 AvI pahoMcI, ane raMka je potAnA dezanA nAzane dhi kAravA yogya kAraNarUpa hate teNe dago daI plecchone zIkhavyuM, tethI teoe sUryakuMDa gAyanA lehIthI bharyo, eTale zIlAdityanI caDatI kaLAnuM kAraNa je tene pavitra gheDa hato te tyAMthI rAjAne tajI daI viSNunA garUDanI peThe AkAzamAM jato rahyo. A pramANe zIlAditya nirUpAya thaI gayo, tethI marAya ne svecchAe, jANe ramata karatA hoya tema, valabhIpurane nAza karyo. valabhIpurInA nAza viSe hinduomAM daMtakathA cAle che te upara lakhelA jainanA vRttAnta karatAM kevaLa jUdI ja che, ane ghaNuM karIne temAM ItihAsaviSayaka kaze AdhAra nathI. A daMtakathA, medAnanAM nagaronI vAta sAthe ane lATanI strInA maraNanI vAta sAthe, eTalI badhI maLatI Ave che ke e adbhuta vAtanI chAyA ane IzArAthI upajelI vAta karatAM koI bIjI hoya evuM te bhAgye ja dhArI zakAya. ApaNe jANiye chiye ke, jene ekAeka patto lAgI zake nahi, ane bhAgye ja mAnavA joga hoya evI vAta eziyA khaMDanA prAcIna ane ghaNuM arvAcIna lekemAM cAlatI AvI che. ane hindu ke, je camatkArika vAtane game te prakAre patto lagADavAne niraMtara AnaMda mAnI le che, ane jeo jANe che, ke zaktimAna Izvara je "bhUmi upara vasanArA kenAM pApakarmane lIdhe, te bhUmi phaLadrupa hoya tene ujajaDa karI nAMkhe che tenA koI paNa kopane lIdhe ja eka vAra dabadabAbharelI valabhI sakaDe varSathI ujajaDa thaI paDI rahI evuM mAnI, gaThatuM AvatuM kAraNa TharAvI devAne teone svAbhAvika valaNa thayA vagara rahe nahi. te daMtakathA evI che ke, "huMDImala nAme sAdhu, pitAno eka ziSya laIne "valabhIpura Avyo. A pavitra purUSe valabhInI cheka pAse te veLAye camAraDI nAme eka jagA hatI, tenI pADozamAM IzAvaLAnA DuMgaranI talATImAM nivAsa 1 prabaMdhaciMtAmaNimAM ema che ke, paMcazakhavAdakone (baMDa vA jevuM vagADanArAene) lAMca ApIne pheDyA eTale sUryanA ApelA azva upara caDIne zIlAditya yuddha karavA Avyo ke tarata ja temaNe ja jorathI vAjAM vagADyAM tethI ghaDe bhaDakIne AkAzamArge uDatAM rAjA paDyo ne sUryalokamAMthI azva Avyo hato te tyAM ja rahe.--2. u. 2 kaccha mAMDavI pAse rAyaNuM gAma che, tenI samIpa eka pATaNa hatuM tenA tathA bhadrAvatInA nAza viSe AvI ja daMtakathA cAle che, temAM sAdhunuM nAma dudhaNImala kahevAya che. A daMtakathAne lagatI avadhUtanA abhizApanI vAta "anaMga prabhA"mAM pR. 141thI 147 sudhInI The Indian Antiquery uparathI lakhI che te vadhAre sArI che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA ko. ziSya nagaramAM bhikSA levAne gayo paNa te te kahiM maLI nahi; tyAre teNe "jaMgalamAM jaIne lAkaDAM kApI ANa vecyAM, ne tenA paisAne leTa lIdhe paNa "tenA roTalA kAI ghaDI Ape nahi. Akhare eka kuMbhAraNa maLI teNe ghaDI "ApyA. A rIte pratidivasa karatAM keTalAka divasa vItI gayA, eTale lAkaDAnA "bhArA jAthuM ucakavAthI ziSyanA mAthAnA vALa ghasAI javA mAMDyA te joI sAdhue tene tenuM kAraNa pUchayuM, tenuM pelAe uttara ApyuM ke, mahArAja ! A nagaramAM keAI bhikSA ApatuM nathI, tethI mAre jaMgalamAM jaI lAkaDAM kApI "lAvI vecavAM paDe che, tene loTa ANuM chuM, ne eka kuMbhAraNu mane tenA "TalA ghaDI Ape che, A kAraNathI mArA mAthAnA vALa ghasAI javA mAMDyA "che. sAdhu puruSa beH "mArI meLe Aje mAgavA jaIza." ema kahI pite gayo, paNa tene keIe bhikSA ApI nahi, mAtra pelI kuMbhAraNe ApI. "A uparathI sAdhune ghaNe krodha caDyo. teNe ziSyane kahyuM ke, kuMbhAraNane "jaIne kahe ke, tuM tArA kuTuMbanAM sarve mANaso laIne nagara cheDI jatI rahe, "Aje A nagara DaTAI jaze. kuMbhArakuMbhAraNa potAnA dIkarAne laIne valabhI choDI cAlyAM. kuMbhAraNane sAdhue cetAvI hatI ke tAre nagara bhaNuM pAchuM "vALI jevuM nahi, paNa dariyAkinAre, hAlamAM jyAM bhAvanagara che tyAM "jaI pahoMcI tyAre sAdhu puruSanI teNe AjJA ullaMghIne valabhI bhaNI pAchuM "joyuM, eTale tatkALa te pASANanI putaLI banI gaI che tyAM hajI sudhI "rUvAparI mAtAnA nAmathI pUjAya che. Amaga pele sAdhu kamaMDalu udhuM karIne bolyo ke-"nagara ! tuM UMdhuM vaLI ja, ne tAre dhanamAla dhULa thaI jAo!" AvuM kahetAM veMta ja valabhIno nAza thayo." hAlamAM vaLA nAme karyo che tenI pazcima ane uttara bhaNInI bAjue eka vizALa pIluDInuM jaMgala che. temAM ADA avaLA rastA che, ne temAM valabhIpuranA khaMDerane mukhya bhAga Avyo che te badhA ughADI rIte najare paDe che. ghara bAMdhavA sAruM ITa vagere kATa kuhADI levAne kacchanA lekee khodI khodIne ghaNAM polANa karI mUkayAM che. temAM bhIMtinA pAyA jaNAyA che te ghaNuM kharA te sADAcAra phuTa paheLA, pakavelI ITonA, mATIthI caNelA che. keTalAeka khADAnI UMDI khANo thaI jAya che ne temAMthI khAruM pANI nIkaLe che. kahe che ke vaLA kaAnI AsapAsa traNa cAra mAIla sudhI ITAnA caNataranuM kAma jovAmAM Ave che. ITo ghaNuM kharI 16 IMca lAMbI, 10 IMca pahoLI ane 3 ica jADI jovAmAM Ave che. A pIluDInA jaMgala pAse ghelA nadI vahe che. temAM comAsAmAM pUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 valabhIpuranAM khaMDerA Ave che tyAre AkhA jaMgala upara tenuM pANI pharI vaLe che. A pramANe ekaThA thayelA pANInAM judAM judAM vahana sapATa medAnamAM vahI jatAM khaDerane cheka ughADuM karI mUke che, tethI nAza pAmelI valabhI ughADI thaI paDe che. vaLa kacchanI uttaramAM eka kuMDanI jagyA che. te gherAradamana kahevAya che, ane naiRtya keNumAM sapATa vistIrNa jagyA che te ziyALAnI RtumAM lIlAchama jevA ghauMnA choDathI chavAI gayelI dekhAya che. A jagyA, ratna talAva kahevAya che ane keTaleka ThekANe tenI pALa hajI sudhI jovAmAM Ave che. pIluDInA jhADathI chavAI gayelI jagyA che, temAM ane vaLAnI badhI bAjue, ziva ane pAThiyAnI grAniTa pASANunI banAvelI mUrti ghaNI jovAmAM Ave che. te kadamAM ghaNI ja moTI che. A sarve, jamInanI sapATI uparanA cAtrA upara besArelI jovAmAM Ave che, teja ghaNuM karIne asalanA devAlayanI sapATI haze ema lAge che. tethI jaNAya che ke nagara kaMI daTAI gayeluM nathI. zivaliMga te ghaNuM kharAM AkhAM che paNa piThiyA athavA naMdI je temanI sAme che te khaMDita thayA vinAnA nathI. eka grAniTa pASANanI naMdInI mUrti che tene mAthuM nathI ane zarIramAM cIre che, A naMdI budhezvara mahAdevanA liMganI sAme che. jeTalAM liMga zodhI kuhADavAmAM AvyAM che te sarvene brAhmaNoe nAma ApyAM che, jema ke vaijanAtha, ratnezvara, IzvariyA mahAdeva ItyAdi. naMdInI mUrti havaNunI mUrti karatAM catuSpAdI prANunI sarasa besavAnI DhabamAM ketrI kuhADelI che. karnala TADanA lakhavA pramANe, sUryavaMzane kanakasena rAjA sana 144 athavA 145 mAM, potAnI rAjadhAnI ayodhyA hatuM ane jyAM rAmacaMdrajiye rAjya kareluM evuM pitAnuM kezalanuM rAjya choDIne, vairATa jaI vasyo. A sthAnamAM pAMDavanA putra pitAnA vanavAsanI veLAe AvI rahyA hatA tethI te prakhyAta che, ane havaNuM dhoLakA ka che te ja e haze 1 vaLAnI pAsenAM liMga, hAlanAM deherAmAM hoya che tevAM ja che. paNa te kadamAM heTAM che, ane grAniTa jAtanA pASaNanA eka kaDakAnAM ghaDelAM che. te be Ta uMcI jaLAdhArImAM traNuM phUTa uMcAinAM ane 8 phUTa gherAvAmAM gaLAkAre che. emAMnAM keTalAMka khuNathI aSTa khuNu thaI pachIthI gaLAkAra thayelAM che. 2 kacchamAM vAgaDa kahevAya che temAM geDI (pratapadI) gAma che te, tathA bahAra prAtamAMnAM dInAkapura ane raMgapura, tema ja, jayapura pAsenuM virATa, ane dhAravADa pAsenuM hAgaLa paNa vairATa nagara kahevAya che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA. evI dhAraNa karavAmAM AvI che. kanakasena paramAra vaMzanA rAjA pAsethI rAjya kheMcAvI lIdhuM ane vaDanagaranI sthApanA karI. cAra seMkaDo vahI gayA pachI tenA vaMzaja vijaye, vijApura ane vidarabA vasAvyAM, temAM chelluM zahera pachIthI sihora kahevAyuM. ane e ja vaMzavALAoe prakhyAta valabhI nagara vasAvyuM tathA khaMbhAta pAse gajanI zahara sthApyuM, ane tene paNa valabhInA nAza sAthe ja nAza thaI gayo. bIje ThekANe e ja graMthakartA kahe che ke, kanakasene saurASTra jaIne DhAMkamAM pitAnuM raheThANa karyuM. e zahara prAcIna kALamAM mugarIpaTTaNa kahevAtuM hatuM. ane bALa khetara (hajI sudhI bhAla kahevAya che) rAjyanI jita karI lIdhA pachI, enA vaMze bALa rajapUtanuM pada dhAraNa karyuM. valabhIno nAza thavAthI tyAMnA thoDA rahevAsa, balI nAme jaina zahara, je mevADa ane mAravADanI sImA upara che tyAM jaI vasyA, ane bIjA hatA te mAravADa prAntanA sAMdarA ane nAdelamAM jaI rahyA. je jaina graMthakAranAM lakhelAM varNanemAMthI ame utAre lIdho che te graMthakAre, valabhIne nAza vikrama saMvata 375 (I. sa. 319)mAM thayo kahe che. e ja varSamAM valabhI saMvatsara nAme eka saMvatsara cAlyo, ane A graMthakAree valabhInA nAzane dahADe, e nagaranA nAmathI kahevAtA saMvasaranA prAraMbhanA hADA sAthe seLabheLa karI dIdho hoya evo saMbhava che. - guMjayamAhAmya uparathI jaNAya che ke pAlITANAnA DuMgara uparanAM derAsaranI pratiSThA je zIlAditya nAme rAjAe karI, te vikrama saMvata 477 (I. sana 421)mAM gAdiye beThe. valabhInA je rAjA thaI gayA teonAM nAmanI judI judI TIpa tAmrapaTa uparathI upajAvavAmAM Avi che, temAM zIlAditya nAmanA cAra rAjAo noMdhelA che. A rAjAomAMthI arADhanAM nAma noMdhelAM 1 juvo rAsamALA pUraNikAmAM pariziSTa aMka 3 mAM valabhIpurane itihAsa. 2 mAnasa apha rAjasthAna e nAmanA graMthanA pahelA pustakane pRSTha 83 tathA 215 thI 218 sudhImAM lakhyA pramANe. 3 "vesTarna iDiyA" nAmanA pustakane pR. 51, 148 268, 352, pramANe tathA rAjasthAna pustaka paheluM pR. 217 pramANe. 4 TaoNDakRta vesTarna InDiyAne pR. 506 bilAvaLanA lekha uparathI. 5 beMgAlanI eziyATika sosAITInA jarnala. 4nA pR. 477 tathA enA ja pustaka 7 mAnA pR. 966, ane muMbaInI eziyATika sosAITInA jarnala 3 nA pR. 213 ityAdi pramANe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valabhIpuranA vaibhava 21 che temAMnA vhelA khete senApati karIne lakhyA che, te uparathI kalpanA thAya che ke teo ujjaNanA. paramAra rAjAonA Azrita haze. bAkInA rAjAee "mahArAjA"nuM pada dhAraNa kahyuM che. tee vaLI "zrI bhaTTA" kahevAtA hatA ane ema jaNAya che ke tee (teemAMnA dhaNA kharA) mahezvara athavA zivanA bhakta hatA; kemake teenI rAjamudrA ane vAvaTA upara zivanA pADiyAnuM citra che, ane ApaNA jovAmAM AvyuM te pramANe temanI nAza pAmelI rAjadhAnImAM zivaliMga ghaNAM jovAmAM Ave che. uparanA lekha uparathI varSa hADavAmAM AvyAM che (AzarethI) te i. sa0 144 thI te I sa0 559 sudhI zAlA thAya che. emAMnI chellAmAM chellI, jo valabhInA nAzanI kharI zAla gaNiye te te ghaNI ja vhelI che. hindusthAna viSe cinamAM lakhelA vRttAntamAM lakhe che keH--"DhAMga vaMzanA rAjyanI veLAe, I. sa. 618 thI .66 627 sudhI hiMdusthAnamAM ghaNA kleza cAlyeA hateA. rAjA (zIlAditya ?) " ghaNI laDAIyo laDyo hato. hyumenasAMga (huenasaMga) nAme auddha matanA cIna "dezanA eka sAdhue peAtAnA pravAsanuM pustaka lakhyuM che, (I. sa. 640) te A veLAe hindusthAnamAM AvyA hatA ane zIlAdityane maLyA hatA."3 meAno jAkaveTe phrenca bhASAmAM vRttAnta utArI lIdheA che temAM lakhe che ke valabhI deza palArisanI (lATa) uttaramAM che, tenA gherAve! cha hajAra lI (1300 mAila) che. tenuM rAjadhAnI nagara 30 lI (pAMca mAila) karatAM paNa gherAvAmAM vadhAre che. tyAMnA rahevAsayAnI rItabhAta, utpatti, garamAI, ** .66 :: 66 ane temanA zarIranI prakRti e sarva mALavA deza pramANe che. vastI ghaNI che; kuTuMo dravyavAna che; tyAM seA karatAM paNa vadhAre dhara keAdhipati gaNAya A rAjyamAM dhaNA dUradezAvareAmAMthI atyaMta "saMpatti AvI ekaThI che. .66 1 amane vadhAre saMbhava kalyANanA sAlaMkriyAnA lAge che. 2 amArI pAse evI mudrA che. ra. 7. 3 TrAyala eziyATika seAsAiTInA jarnalanuM pustaka chaThThuM pu. 351, 4 cInanA auddha sAdhue trAnmAsiyAnA AkatriyA ane InDiyAmAM I. sa. 632 ane tyAra pachInAM varSomAM pravAsa karyo hatA tenA vRttAnta uparathI beMgAlanI eziyATika sesAiTInA jarnalanA pu. 5 mAne pR. 685 meM valabhI viSenI enI noMdha chapAi che, te uparathI; paNa temAM enI sUcanA pramANe nAmanA pheraphAra karavo che. 5 valabhIpuranA AsapAsanA pradeza talAna, bhAdrada ane AkhuM gAhilavADa e sarvenA badhA bhAganuM prAcIna nAma vALAka kSetra che. 6 mALavAnuM prAcIna nAma avaMti deza che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 rAsamALA thAya che. ekaseA karatAM paNa vadhAre saMdhArAma (bauddhamatanA maTha) jovAmAM "( Ave che; tyAM cha hajAra karatAM paNa vadhAre sAdhu che; teomAMnA ghaNAkharA " samAtya saMpradAyanA anuyAyI che, ane te mata hInayAna matanA peTAne " che. tyAM seMkaDA devAlayA te| devanAM che; tenA sAdhunI saMkhyA mhoTI " che. gautama mudda jyAre mRtyu lokamAM hatA (I. sa. pUrve 560 thI '480) tyAre A dezamAM ghaNI vAra AvelA hatA. ane temaNe je je jhADanI chAyA nIce vizrAma karelA, te te ThekANuM oLakhAI AvavA sArUM azAka rAjAe (I. sa. pUrve 280) stUpo baMdhAvI che. rAjyakartA vaMza kSatriya kulanA che. AgaLaneA rAjA, mALavAnA zIlAdityane bhatrio hatA, ane hAlamAM je rAjya calAve che te kaneAja (kAnyakubja) dezamAM zIlAditya rAjA rAjya kare che tenA kuMvaranA jamAI thAya che; tenuM nAma drova bhaTa (dhruvapadu dhruvabhadra) che. meAnoM jAkaveTa dhAre che ke, valabhInA rAjAonA vaMzamAM agiyAramA rAjA, je khIjo phova sena thaI gayA, << 66 (( te ja A (( cr "rAjA jANavA. valabhInA nAza e vaMzanA je chellA rAjAnI veLAmAM thayA te ceAtheA zIlAditya rAjA hatA, enuM rAjya ( akekA rAjyane 'sumAra vIza vIza varSane gaNatAM ) meDAmAM mAruM sumAre I sa0 770 ( 76 6 ) sudhI hatuM. paNa mistara vAthana AzarA bAMdhIne e seMkaDa heluM dhAre che. (( 66 (( (6 '' rAjasthAnane kartA dhAre che ke, valabhI upara mleccha leAkAe caDAI karI hatI te sithiyana leAkeA hatA. mistara vAthana De che ke teo "bAkA inDiyana" jAtinA leAka hatA, eenA sikkA sAraThamAMthI dhaNA maLI AvyA che. ane mistara elphinsTana dhAre che ke, teo heATA ziravAna pAdazAhanA hAtha nIcenA irAniyA haze. caDAI karanArA leke mleccha athavA hindu vinA khIjI jAtinA hatA. evuM je lakhyuM hAta nahi te, ame evI dhAraNA karata ke, sAramAM peAtAnI sattA pharIthI sthApana karavAne prayatna karatAM, dakSiNa mAMhelA kalyANanA sAlakiyAe valabhIneA nAza karelA haze. valabhIne nAza thayAnI sAla nakkI karavAmAM, anizcitapaNuM eTaluM badhuM AvI paDe che ke, teneA nAza karanArA leAkeA viSe je je kalpanA kariye te sarva dedaLA pAyA upara ja thAya ema che. hindusthAnanA A bhAgamAM eka khIjo 1 chaThTho zIlAditya dhruva bhaTa hevAtA hatA. gupta saM. 441=I sa0 760 jIe OM A mALa, 2 pR. 228, 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazikharI cAvaDe ratnamALA 23 rAjakartA vaMza hato te aNahilapuranA cAvaDA rajapUtone hate. A aNahilapura rAjadhAnI I. sa. 746 mAM sthApavAmAM AvI ema kahevAya che. have ame je vRttAnta lakhiye chiye te uparathI jaNAze ke cAvaDAonI rAjadhAnInI sthApanA valabhIpurane nAza thayA pachI bahu moDI thaI nathI. prakaraNa 2, jayazikharI cAvaDe, paMcAsarano rAjA. kacchanA raNa pAse paMcAsara che tyAM valabhIthI zrImAsUri ane bIjA nADu AvIne rahyA hatA, te veLAnA prAraMbhathI, ame lakhavAnuM zarU kariye chiye. amAruM pramANa "ratnamALA" athavA ratnane hAra evA nAmano graMtha che te che. e graMtha kRSNajI nAmanA brAhmaNe, gujarAtanA mahAnasiMha rAjAnAM vakhANane artha, kavitAmAM race che. te kavi kahe che ke -"solaMkI vaMzanI kIrti ghaNI che; e vaMza devano che. temAM siddharAja e eka kuLadIpaka thaI gayo che." vaLI te kahe che ke kharI vAta che ke, je rastAmAM mAre cAlavAnuM che te raste, mArA pahelAM thayelA kavinA graMthothI pAMzare dera jevo thaI gayela che, ane je motI "mAre pavavAnAM che te metI pahelA kavinI hIrA sarakhI buddhithI "viMdhAyelAM che; te paNa, A vira rAjAnAM pharIthI ghaTita vakhANa karavAne "sarasvatI devInA pratApathI ja huM zaktimAna thaIza" paNa kRSNajI pite pitAnI racanAthI tRpta thayo hota nahi te te khare kavi kahevAta nahi. teNe AtmavakhANa evA zabdothI karyAM che ke, te uparathI khulluM jaNAya che ke, agara je teNe bIjAnA graMthanAM vakhANa udAratAthI karyAM che, te paNa te pitAnA graMthanI buja karavAmAM koI paNa prakAre ajANa na hatA. je mANasa samudramAM nahAya teNe sarva tIrtha karyAM; jeNe amRtapAna karyuM tene bIjuM kazuM khAvAne joItuM nathI; jenI pAse pArasamaNi che tenI pAse sarva dhana che, eja rIte je mANase ratnamALA vAMcI teNe sarva "pustaka vAMcyAM. Arasa pahANathI bAMdheluM jaLAzaya hoya paNa te jaLa vinA 1 cAvaDA, zauca, caurAne saurASTramAM praveza ane temanI oLakha mATe juo rAsamALA pUNikA aMka 4. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAsamALA zobhatuM nathI; tathA dIpAyamAna devAlaya hoya paNa tenA upara zikhara caDyuM hoya nahi to te zebhatuM nathI, tema ja koI mANasanA zedha ghaNuM bhAre "heya paNa teNe je ratnamALA vAMcI nahi to tenI paMDitAI zebhatI nathI.' amane lakhavAne dilagIrI upaje che ke mULa A ratnamALAnAM 108 rana hatAM temAMthI mAtra ATha rahyAM che. saMvata 752 athavA I. sa. 686mAM kalyANa nagaramAM solaMkI vaMzano bhavaDa rAjA rAjya karate hato. tenI pAse soLa paTAvata hatA, temane niraMtara te pitAnI pAse rAkhatuM hatuM. teo rAjabhakta hatA, ane rAjAnI caDatI thayelI jevAne icchatA hatA. laDAInI veLAe mUThiye vALIne nAzI jAya evA na hatA; paNa AkAzanA staMbhanI peThe Dage nahi evA hatA. emanAM nAma nIcenA duhAmAM che( duhe)-caMda, kaMda, bhaTa, veda, vIra, siMha, siMdhu, giri, dhIra; sAmata, dhImata, dhanvi, maTu, bhIma, mahArathI, mihira, AmAM, mihira hatA, te mukhya hato tene kaI divasa bahAra kAmagirI upara mokalavAmAM AvatuM nahi. bAkI bIjAone,jita karavA sArU uttara, dakSiNa, pUrva, pazcima cAre dizAthe mokalavAmAM AvatA hatA. AsapAsanA sarve rAjA1 chapaya-sajita soLa sinagAra, nArI bina caMdra na sohe; puruSa dhare poSAka, pAga bina lasata na johe, mArA nita nAma, pAnAM vina mAnava unA, reno pati bina renI, bhukta dhRta bina saba nyunA, saba graMtha paMtha paMDita lakhe, ratnamAla nahi jo paDhe, bahu diptamAna devaLa banyo, na lase binu zikhara car3he. jyauM nidhi meM anhAta, tIrtha saba so nara kInA; jo jivita diya dAna, dAna saba hI tina dInA, paradhana para triya tyAga, sabe vRta pUrana pAre, amRta mile AhAra, svAda saba oraM bisAre; saba dhana tinake gRha jAnihu, jinaku ciMtAmaNI mile, asa graMtha paMtha saba so paDhayo, ratnamAla dhara hI dile. 2 prabandha citAmaNinA kartA merUtuMga kAnyakubsa dezanA kalyANakaTaka nagarane rAjA bhUdeva (bhaya, bhUvaDa athavA bhayaDa) hatuM ema lakhe chetema ja kumArapAla caritamAM paNa ema ja che ane ItihAsamAM e nagara dakSiNanuM kalyANa ema gaNeluM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazikharI cAvaDA 25 emAM bhUvaDanI ANa vartAI gaI hatI. mAtra eka gujarAtane rAjA jitAyA vinA rahyo hatA. te cAvaDA vaMzane hatA; tenuM nAma jayazikharI hatuM; ane tenI strI rUpasuMdarI karIne hatI. tenuM rAjadhAnI nagara paMcAsara hatuM. peAte baLavAna, tejavAna ane buddhimAna hatA; tene bhaMDAra akhUTa hatA, ane tenI pheAja aNita hatI. AveA eka rAjA bhUtaLamAM che eTalI jANa paNa bhUvaDanA paTAvatAe tene paDavA dIdhI nahi, tethI te jANatA hatA ke AkhI pRthvI mArI sattA nIce che. jitI lIdhelA duzmanAne tyAM lUTa karI te chUTathI ane UMTa, gheADA, ratha, ane hAthiyethI AkhuM kalyANa nagara bharAI gayuM hatuM; jhaverI, vaNakara, tAra, ane suzAbhita vAsaNa banAvanArA tyAM vasatA hatA. ane dharanI bhIMtA raMgita citrAthI zaNagArelI hatI. vaidya, ane kArIgara ghaNA hatA, tema ja gavaiyA paNa tyAM vasatA hatA, ane vidyA bhaNavAne arthe nizALeA paNa hatI. sUrya cha mahinA uttarAyanamAM cAle che te cha mahinA dakSiNAyanamAM cAle che tenuM kAraNu mAtra eTaluM ja ke laMkApurI ane kalyANapurInI zAbhA sarakhAvAne tenAthI banI Ave. khIjA sadguNAnI sAthe, rAjA bhUvaDa, paMDe sarva jAtanA DyApaNunA leAbhI hatA, ane te sAthe vidyAtA mhoTA poSaka hatA. temAM mukhyatve karIne DAhyA hindurAjAne Azraya ApavAne Tita evAM je vyAkaraNa ane kAvyazAstra tene te pUrA pASaka hatA. vidvAna leAkeAne te eTaluM badhuM uttejana ApatA ke, je pramANe ceAmAsAnuM badhuM pANI dariyA bhaNI cAlI jAya che te ja pramANe badhA prakAranI pravINatA tenA darakhAramAM cAlI cAlI AvatI hatI. e rAjAne eka bhAga hatA, te zivanI kailAsapurI jevA hatA; te paramAnaMda pamADe evAM phUla ane phaLanAM jhADathI zAbhAvelA hatA. temAM eka samaye rAjA nRtya, gIta, gAyanathI umaMga pAmatA birAjamAna thayA hatA. tene yuvarAja, karNa kuMvara, rAjapASAka pherI, eka paDakhe birAjyA hatA, ane caMda ane khIjA paTAvatAthI AkhI maMDaLI zobhAyamAn dekhAtI hatI. temAM vaLI buddhi ane DyApaNamAM eka khIjAthI caDiyAtA evA vidvAna ane kaviyAne samAja eDelA hatA, paNa sarvamAM zreSTha kavIzvara kAmarAja, je rAjAneA mitra hatA te hateA; rAjA bhUvaDa jema subhaTAmAM zobhAyamAna dekhAtA hatA tema ekavIzvara vidvAnAmAM zAbhAyamAna dekhAteA hateA. tevAmAM eka para 1 A uparathI jaNAya che ke klyANapurI uttaramAM (kaneAja dezamAM) hatI. 2. u. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raDDa rAsamALA dezI kavie AvIne rAjAnA vakhANanAM kavita hevA mAMDyAM. temAM je caturAI batAvI hatI te samajIne rAjA pote rIjhayA, ane peAtAnI AsapAsa kaviye| meThelA hatA teone tenuM uttara kahevA kahyuM, paNa temAM keAInI hiMmata cAlI nahi. pachI bhUvaDe pelA kavine mUlyavAna zirapAva ApyA ane pUchyuM ke "tamArUM nAma zuM? ane je dezamAM tame ATalAM badhAM varSa chAnA rahyA tenuM nAma zuM?" 66 ** 66 kavie javAba dIdhA ke, "mAruM nAma zaMkara che. gurjara deza je pRthvIne * uttameAttama bhAga che, jenI bhUmi pUrNa "rasAla che, pANI, dhAsa, ane jhADathI ati zAbhAyamAna che, jyAM dhana "teA Dhagale che, ane jyAM manuSyA udAra che, te gurjara dezathI huM AvyA chuM, tyAM paMcAsara che temAM samudraputrI je lakSmI tene niraMtara vAsa che, te sarva prakAre devanagarI je indrapurI tenI samAna che. je tyAM vase che tene svargamAM javAnI paNa icchA thatI nathI. tyAM cAvaDA rAjA rAjya kare che te badhI subhaTa jAtimAM agresara che, ane jeNe peAtAnAM adbhuta kAmathI " jayanA zikhara (parvata) ubhA karayo che tethI tene kaviyeA 'jayazikharI' he che, tenI paTTarANI 'rUpasuMdarI' karIne che tenI zeAdhI joDa jaDe ema nathI. rANIne bhAI sUrapALa che te DAhyo ane zUravIra che. jayazikharI ane sUrapALa jo bhegA bhaLe teA indrane tenA indrAsana uparathI UThADI mUke, paNa temane tenI 66 "" 66 "" << C6 garaja ochI ja che; kemake teonI peAtAnI gujarAta che te AkhI pRthvInuM C/ tattva che. tyAM sarasvatInA niraMtara vAsa che; meM mArI vidyA meLavI che te " tyAM ja, ane tyAMthI ja huM digvijaya karavA nIkaLyA chuM." << rAjA bhUvaDe, gujarAtanAM AvAM vakhANa sAMbhaLIne mUche hAtha nAMkhyA. te joI kAmarAje tenA aMtaranI chAnA veranI vAta jANI lIdhI te zaMkara sAthe kavitAvivAda karavA lAgyA, paNa ekalA teA tenAthI hAlyo eTale zive (zaMkara) kAmane jityA hatA te zaMkare kAmarAjane parAjaya kaco. bhUvaDa rAjA, te divasanI gaMmatanuM AvuM pariNAma AveluM joI, nAkhuzInI sAthe mahelamAM gayA. sAMje teNe peAtAnA paTAvatAne kheAlAvyA te gujarAta saMbaMdhI vadhAre vRttAnta sAMbhaLavAnI icchA batAvI. er3A thayelA paTAvatAe rAjAne jUduM samajAvA mAMDayuM ke, ame jayazikharIne harAvI paMcAsara lIdhuM hatuM, paNa rAjA zaraNa thayA eTale tene nAza ame kaco nahi. rAjAne gaLe A vAta utarI nahi, tethI caMdrane dabAvIne kahyuM ke sAce sAcuM khela. tyAre teNe kahyuM ke, arbuda giri athavA Akhu parvatanI dakSiNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazikharI cAvaDa-paMcAsara upara caDhAI ra7 bhaNuM jatAM, ApaNuM paTAvatane ne zUrapALane bheTe thayo hato. zUrapALa sAthe tenA banevInI pheja hatI, tenI sAthe laDAI karavAnuM bhayabhareluM lAgyAthI ApaNuM paTAva ADe raste seraTha AvyA. AvI vAta sAMbhaLIne satvara phejanI taiyArI karavAnI rAjAe AjJA karI, te pramANe lazkara taiyAra thayuM, ne jayazikharI upara caDAI karavA cAlyuM. jatAM veMta ja apazakuna thayA, paNa, satvara javAnI rAjAnI AjJA hatI eTale lazkarane upariyA aTakAvI zakyA nahi. zaMkara kavi AvAmAM ghera jaI pahoMcyo hato, ane teNe potAnA rAjAne sarva vRttAnta mAMDIne kahyo hato, jayazikharI zUravIra hatuM, tethI laDAI karavAnI taka maLI eTale ghaNe AnaMda pAmya, ane pitAnA subhaTone kaMkaNa, kuMDaLa, ane bIjA alaMkArene tathA vastrone zirapAva Apyo. rAjA bhUvaDanI senA cAlI AvI. temAM hAthI, ghoDA ghaNu hatA; cAra hajAra ratha hatA, ghoDesavAre pAse zastra astra hatAM; pAyadaLane te kAMI pAra na hatuM. je je gAma thaIne lazkara AvatuM gayuM te te gAmaleko lazkara joIne gharabAra mUkI nAzI gayA, ne je gAmavALA sAmA thayA temanI upara chApo mArIne te gAma luTayAM. jyAM thaIne caDeluM lazkara gayuM tyAMnI pANIvALI jamIna sUkI thaI gaI, ne sUkI jamIna bhejavALI thaI gaI, jyAM melANa thatuM tyAM mallavidyAnI kasarata thatI ne zastra-astrano abhyAsa thato. duzmananA dezanI pAse AvI pahoMcyA eTale mokharAnuM eka zahara lUTayuM, ane paMcAsarathI cha mAIlane cheTe paDAva karyo, tyAMthI AsapAsanAM gAmaDAM luTI strI purUSone keda karI rAkhyAM. A vAta sAMbhaLIne jayazikharIne nakhathI te zikhA sudhI krodha caDyo. hallo karanArAne senApati mihira hatuM tene teNe kAgaLa lakhe, temAM garIba lekonA upara julama karyo te viSe ghaNe Thapake daI lakhyuM ke zuravIra te AvuM aghaTita kAma kare nahi, paNa kUtarAne pathare mAryo hoya te mAranAranA bhaNa nahi thatAM te patharAne bacakAM bhare tema tuM kare che. mihire uttaramAM lakhyuM ke "mahAmAM lIluM taraNuM ghAlI tAre rAjA bhuvaDane zaraNa thavuM, nahitara laDavAne sAmA thavuM." jayazikhariye tarata laDavAnuM kabUla karayuM, ne pitAnA bhAyAta ane subhaTone belAvIne bIje duhADe laDAI karavAnI taiyArI karI. mihirane kAgaLa Avyo tyAre zUrapALa tyAM hato nahi, tethI rAjAnI jANamAM na chatAM rAtrinI veLAe, ekAeka zatru upara tUTI paDavAne teNe nizcaya karyo. vAta paNa ema banI ke, te veLAe zatruo taiyAra hatA nahi, www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 rAsamALA keTalAka pAsenAM gAmaDAM lUTavA gayA hatA, keTalAka khAvA pIvAmAM paDyA hatA, keTalAka UMdhatA hatA, keTalAka nAcamajarAmAM gulatAna thayA hatA, tethI tene phAvI gayuM. zUrapALanA mANase hAthamAM taravAro laIne TUTI paDyA, temAM ghAsa kApanArA ghAsa kApI nAMkhe tenA karatAM zatruone kApI nAMkhavAne tene vadhAre mahenata paDI nahi. zUrapALe caMdane kahyuM ke, zastra jhAlIne sAvadhAna thaI tArA STi devane saMbhAra, ema kahI, tenA peTamAM taravAra khAzI, ane phUMdate sakhata dhAyala kahyo; DhAranA dheramAM jema vAdha paDe te te astavyasta thaI jAya tema zatrunI pheAjamAM bhaMgANa paDyuM. phUMdane jakhama vAgyA hatA tethI nAsatAM maraNa pAmyA. veda je paramAra rAjAnA sagA thatA hatA te phajetIne mAco nirAza thaIne peAtAne lazkarI pASAka utArI saMnyAsIne veze kAzI nAzI gayA. mihira je senApati hatA teNe jANyuM ke mArUM kALuM mhAM thayuM tethI teNe peAtAnA rAjAnI rAjadhAnIthI ATha divasanI kucane cheTe paDAva kahyo rAjA bhUvaDa hAra thayAnA samAcAra jANIne mihiranI chAvaNImAM AvI phoMcyA, te nAzI AvelA lazkarane hiMmata ApI hevA lAgyA ke eka vAra pAchuM haThavuM paDe te te khIjI vAra jita thavAnI nizAnI che, kemake hathiyArane pAchuM chaTakAvyA vinA teno jakharA dhA thaI zakatA nathI. bhUvaDa, peAtAnA subhaTA ane lazkarane pharIthI r upajAvavAmAM phateha pAmyA, eTale laDAInI masalahata karavAne subhaTAnI sabhA karI, temAM eve TharAva karavo ke rAjAepiMDe tatkAla gUjarAta upara hallA karavA. gherathI nIkaLatAM rastAmAM sArA zakuna thayA ane vAditranA, raNaziMgAnA ane dundubhInA nAdanA dhaDadhaDATa AkAzamAM thavA lAgyA. senA pAse AvI phoMcI, eTale, jayazikharI paMcAsaranA daravAjA baMdha karIne mAMhe peThA, pachI rAjA bhUvaDe nagarane gherA dhAyeA. prathama mihire halle karo, tene sUrapALe pAchA haThAgyeA. paMcAsaranA rAjAe peAtAMnA subhaTAne ekaDA karIne kahyuM ke, jemane potAnA jIva vhAlA hAya. temaNe sukhethI ghera pAchA javuM, paNa sarvee sarakhuM uttara ApyuM ke ame UMcA kuLanA rajapUta chiye ane ame sarve tamArI sAthe maravAne taiyAra chiye. AvI paTTInI veLAe je pU daIne peAtAnA nAmane aba lagADe tenuM mAMsa kAgaDA paNa khAya nahi ane te kaiATI kalpa sudhI narkamAM rahe. bAvana divasa sudhI hallA karavA paNa kAMI vaLyuM nahi, eTale rAjA bhUvaDe mihirane salAha pUchavA kheAlAvyA, teNe kahyuM ke sUrapALane phADavAnI mahenata karavI. pachI AkaDAnA dUdha vate kAgaLa lakhIne zUrapALa upara mekalyA te teNe kaMku cALIne vAMcyA; paNa rAjA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazikharI cAvaDe-paMcAsara AgaLa saMgrAma 29 bhavaDanuM lakheluM teNe svIkAravuM nahi, ane javAbamAM lakhyuM ke "pANuM eka vAra je dUdha sAthe maLI gayuM che temAMthI juduM paDatuM nathI tema huM jayazikharInAthI jUdo paDI zakato nathI. e! mUrkhanA ziromaNi! huM UMca kuLane chuM, mane pheDavAnI AzA tuM kema rAkhe che? traNa lekanuM rAjya ApavA kare paNa je varNasaMkara hoya te ja levAnuM mana kare." rAta tyAre banne rAjAo, potapotAnA lazkarane laDavAne zara chUTe, ane yuddha karavAnI rIta jANavAmAM Ave, eTalA mATe mahAbhAratanI kavitA gavarAve. je veLAe bhImanAM abhuta parAkramanI vAte gujarAtanA subhaTanA sAMbhaLavAmAM Ave tyAre temane ghaNo jusso utpanna thAya, ane teo pUche ke "rAta kyAre khUTaze; savAra kayAre thaze, ke amane laDavAnuM maLe? (duhA). vATa juve nija pati taNuM, vanitA viyegI jema vyAkuLa thaI vahANataNI, subhaTa juve sau tema. raNasaMgrAme je paDe, bhArathamAM che sAra; tene te IMdra ja taNI, vare apsarA nAra. adhIrA thaI AnaMdathI, ema kare irachAya; kASTa dhULanAM ghara tajI svarge jaI vasAya. AjJA jayazikharI taNI thaI te thatAM savAra subhaTa zebitA sau thayA, tatpara teNu vAra. raNumAMthI jitI karI, vaLavAnI nahi Aza; paNa vaDhI marI jaI asara varavA karI Aza. nihALo nizcaya subhaTanA, svargataNuM sau nAra; prIta thakI sau paraNavA, sajI thaI rahI taiyAra. so subhAe nehathI, kavaca dharamAM je vAra sajI zaNagAra banI rahI, sarva svarganI nAra, sau subhaToe nehathI, zastra sajyAM je vAra; varamALA karamAM grahI, rahI thelI sI nAra. subhaToe jyAre grahI, rItaNuM lagAma beThI jhaTa vimAnamAM svarga taNuM sau yAma. rUpasuMdariye aMtaHpuramAMthI cAlatA yuddhanA bhayaMkara avAja sAMbhaLyA, eTale pitAnA patine belA, ane tene vinavIne kahyuM ke "svAmInAtha! jyAM sudhI sArA zakuna thayA nathI, tyAM sudhI raNasaMgrAmamAM paDavAnI hAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA bakavI kahi." paNa jayazikharI bolyo ke, "kanyAkALane samaye ane ripu daravAjA sudhI AvI pahoMcyo hoya tyAre zakuna jevA nahi, paNa zrIkRSNanuM nAma levuM." ema kahI tenA mananuM samAdhAna karavuM. jema gAjavIjanAM tophAnanI veLAe vAdaLAM eka bIjAnI sAthe athaDAya che, tema eka bIjAnI pheja sAmAsAmI AvI gaI temanAM hathiAra vIjaLInI peThe camakArA devA lAgyAM; jema meghanI garjanA thAya tema dharatI, paganA dhamakArAthI, dhamadhamavA lAgI; laDAInAM vAditra vAgI rahyAM; tethI bIkaNa hoya tenAmAM paNa zara Ave. jema varSARtumAM varSAda varasI rahe che tema bANa ane astrane varSAda varazI rahyo; haLa, muzaLa ne pharIthI teo laDavA lAgyA; hAthI sAmA hAthI, gheDA sAmA ghoDA; ne rathI sAmA rathI. lehInI nadiyamAM kapAI marelAnAM muDadAM taravA lAgyAM; raNasaMgrAmane pikAra jema vadhavA lAge tema subhaTe, AnaMda pAmavA lAgyA. jeo hiMmata hArI jatA teone bhATa leke lalakAratA hatA. teo kahetA ke "e zuravIrenA putro ! raMga che tamane, A raNabhUmi rUpI tIrtha tamane pharI pharIne maLavAnuM nathI, mATe jagatamAM jaza meLo, ne svarga pAmo. devatAonA mukhamAMthI vAha! vAha!nA avAja kaDhAvo ane amara thAo." yuddhane ghuMghATa AkAzamAM pahoMcyo ne devatAone kAne jaI lAge; teone lAgyuM ke A te kurukSetramAM pharIne yuddha thayuM ke zuM ? apsarA nAcavA lAgI, gAMdharva hatA te gAvAvagADavA lAgyA. ne pAtALavAsI nAga ane devatAo kaMpavA lAgyA. ziva Ave TANe raNabhUmi upara bhaTakavA lAgyA ne pitAnI kadi pUrI thAya nahi evI je rUMDhamALA temAM zuravIrenAM mastaka laI paravavA lAgyA. DAkaNa ane bhUta tenI AsapAsa viMTAI vaLyAM. jegaNi ane mAMsa bhakSaNa karanArA, pitAnAM khappara lohIthI bharavA, gIdha pakSInI peThe lalacAI AvI pahoMcyAM. zUrapALe pitAnA sadAnA zarapaNAthI, bhaTanI senAne pAchI haThAvI; paNa je leke pAchA haThatA hatA teone dhikkAra karI dhamakAvIne rAjA bhUvaDe kahyuM ke "je pAchA haDyA te tamane mAre hAthe pUrA karIza." bhaTa maraNiye thaIne zatrunI phejamAM TUTI paDyo, tyAM teNe ghaNu jaNane mAryA paNa tenA upara bANane varSAda varSavAthI te paDyo ne zUrapALanA hAthathI maraNa tela ghavAya. bhaTanI udhe mAthe kAvAnI hiMmatathI kAma sayuM. kemake 1 pAMDavakanuM mahAbhAratamAM varNaveluM yuddha kSetramAM thayuM hatuM. 2. u. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazikharI cAvaDe-tene parAjaya 31 tenI senA, jayazikharInI senAne haThAvavAmAM jita pAmI, ane killAnI pazcima bAjue jaI kille teDyo. jayazikhariye, jANyuM ke A lehIvANu laDAImAM mArA ghaNA subha mAryA gayA, tethI have jitavAnI AzA rahI nahi, eTale sUrapALane belAvIne kahevA lAgyo ke, "tArI garbhavaMtI bahena rUpasuMdarIne keI nirbhaya ThekANe laI jA, ke mArA vaMzanuM bIja rahe." zUrapALe prathama te nA kahI, paNa rAjAe tene potAnA sogana daIne kahyuM ke "mArI khAtara tuM eTaluM kAma kara. mArA vaMzamAM kaI zrAddha karanAra nathI, tethI huM mekSa nahi pAmuM, ne "mArA vaMzamAM kaI haze nahi tethI are bhAI! mArA zatru niSkaTaka rAjya "calAvaze." A pramANe Agraha karavAthI zUrapALa, pitAnI bahenane laIne killAmAMthI nIkaLI cAlya; paNa nAzI javAnuM kAraNa rUpasuMdarInA jANavAmAM AvyuM eTale AgaLa DagaluM bharavAne paNa teNe nA kahyuM ne pitAnA patinI sAthe satI thaI baLI maravAne pitAne daDha nizcaya hatuM te teNe nivedana karayo. paNa vaMzano nAza thavAnA kAraNathI zUrapALane asara thaI hatI te ja kAraNa teNe pitAnI bahenane samajAvIne zAta pADI. tene pachI eka raNamAM mUkIne jayazikharInI sAthe maravAne pote pAcho Avyo.' te daramiyAna, rAjA bhUvaDe joyuM ke, killAnuM rakSaNa have thaI zake evuM nathI, eTale jayazikharIne kaheNa kahAvyuM ke, "cAla pramANe je tuM moMmAM taraNuM laI avaLA hAtha bAMdhI, mAre zaraNe AvI page paDe to gRjarAtanuM rAjya pAchuM tane seMpI dauM." jayazikhariye uttara vALyuM ke "e rIte zaraNa "thayA pachI mane jIvavuM sAruM lAgavAnuM nathI, gUjarAtane badale svarga "pAmIza te te sAre badale thaze, ane huM cAvaDA vaMzano chelle chuM te tenI kIrti mArI pachavADe mUkatA jaIza. 1 zekasapiyara kavikRta igleMDanA 6 ThThA henarI rAjAnA nATakanA trIjA bhAganA cothA aMkanA cothA pravezamAM paNa A ja vicAra che - "mArA garbhasthAnamAM eDavarDa rAjAne vaMzaja che, tenA uparanA premane lIdhe huM nirAzA taruM chuM. ane e ja kAraNe karIne mArA mananA uchALA huM vazamAM rAkhuM chuM, " tathA mArA upara je Apatti AvI paDI che te narama thaIne sahana karuM chuM; are! e ja kAraNane lIdhe huM mArAM AMsu paDatAM aTakAvuM chuM ane lehI cUzI khAte nizvAsa uThato aTakAvuM chuM ke rakhe ne vizvAsa nAMkhavAthI eDavarDa rAjAne vaMza "ane IglaMDanI gAdIno khare vArasa mArA garbhasthAnamAMthI sarI paDe athavA mArAM AMsumAM bUDI jAya." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 rAsamALA AvuM sAMbhaLI bhUvaDane ghaNo krodha caDyo eTale pitAnI jita pUrNa karavAne tatkALa taiyAra thayo. jayazikharInI pAse theDI senA rahI hatI tenuM ghaNuM senA AgaLa kAMI cAlyuM nahi. rAjAe pite zatrunI senAne ghAsanI peThe kApI nAMkhIne sAre TakAva karyo, paraMtu chevaTe te marAyo, ne tenA zarIra upara thaIne zatru paMcAsaramAM peThe. killAnA rakSake ane darabAranA rakSakAe maratAM sudhI temane pesavA dIdhA nahi, paNa chevaTe bhAre mArAmAra thayA pachI, bhUvaDe mahelamAM praveza karyo. tyAM dAsiye ghaNuM jussAthI sAmI thaI ne hAthamAM bhUgala ke je kAMI AvyuM te laIne duzmanone zaharanA daravAjA bahAra haThAvI dIdhA. temanI IcchA jayazikharInI lAza levAnI hatI te ahiM pUrI thaI. pachI temaNe caMdananI citA khaDakI mAMhi nALiyera nAMkhyAM, ane jayazikharInI sAthe teo sarve baLI muI, temAM vaLI cAra rANiye, dAsadAsi sAthe citAmAM paDI. nagaranA lekamAMthI jeo rAjAnA upara ghaNo sneha rAkhatA hatA te paNa potAnA rAjAnI sAthe svarganA rAjAnI hajuramAM javA baLI muvA. chellI vAre bhUvaDa, pitAnI pheja sahita aMdara dhI gayo ne citA baLatI baMdha karAvI, ghaTita rIte cAvaDA rAjAnI mRtyukriyA pitAne hAthe karIne tenAM vakhANa karyAM ke AvA kharA zUravIrane janma ApanArane dhanya che. tene jyAM agnidAha kIdho tenA upara zivanuM devala caNavI temAM zivanI sthApanA karIne temanuM nAma "gUrjarezvara" pADyuM. je divase jayazikharI paDyo te divase sUrya jhAMkho dekhAya, cAre dizAo bhayaMkara dekhAvA lAgI, ne pRthvI kaMpavA mAMDI; ne nadiyonAM pANI pahoLAyelAM jevAM thaI gayAM; pavana UMne vAvA mAMDyo; hemanA agnimAMthI bhAre dhUmADA nIkaLavA mAMDyA; AkAzamAMthI tArA kharavA mAMDyA, A badhA utpAta joIne lokoe jANyuM ke Aje keAI maheTa purUSa paDyo. 1 kRSNadAsa kahe che ke, jayazikhariye traNa divasa sudhI laDAI karI, pachI be hAtha kapAyA tethI zastra vinAne thaye, te paNa teNe bhUvaDanI chAtImAM lAtene prahAra karayo, eTale bhavaDa mUchita thaIne paDyo ne lokoe jANyuM ke jemane ghera gaye. eTalAmAM jayazikharIne pachavADe rahIne be mallAe taravAranA ghA karIne mAthuM kApyuM. pachI traNa divasa sudhI ghaDa gujhIne paDyuM, tyAre bhUvaDe jAgIne evuM kahyuM ke " kSatriya putra! tArAM mAbApane dhanya che. te bahu parAkramI koI devane aMza che. ane buddhizALI! tAre aMtasthAne gurjareza mahAdevane zuddha prAsAda karAvIza." ema kahIne vAre vAre praNAma karIne niHzaMka thaI nagaramAM peThe. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayazikharI cAvaDeA rAjA bhUvaDe kruccha ane seraThanA rAjAne jityA ane gUjarAtanI zAbhA joIne tene tyAM rahevAnuM mana thayuM; paNa tenA salAhakArAnA hevAthI teNe jANyuM ke hajI teA zUrapALa eka bAjumAM kAMTAnI peThe khuMcatA rahyo che tethI AsapAsanA rAjAe upara khaMDaNI khesADIne ane gUjarAtamAM peAtAnA eka e DarAvIne peAtAne deza gayA. << zUrapALa, pAte, potAnI aenane nirbhaya ThekANe rAkhIne pAchA AvyA tyAre jayazikharI marAyA hatA, tethI prathama teA ekAeka tenA manamAM ubharA bharAI AvyA ke, " mAre paNa laDAImAM paDavuM te enI pachavADe maravuM." paNu pachI teNe vicAvyuM ke, "huM jo laDAImAM mArayo jaIza te bhUtaDanuM rAjya "niSkaMTaka thaze; je banavAnuM hatuM te banI cUkayuM che, AgaLate mATe have vicAra"vAnuM che. jo bhAgyayeAge mArI vhenane putra prasavaze te gujarAtanuM rAjya "huM pAchuM meLavIza; mArA Azraya vinA e kAma banaze nahi." pachI te peAtAnI mhenane kheALavAne nIkaLI paDyo. paNa tene tene kaze! pattA lAgyA nahi. keTalAka ae che ke tene mhoM batAvavAnI zarama lAgI tethI te sArI veLAnI vATa jotA giranAra parvatanA vanamAM uparakeATamAM vheThANa karI rahyo. 33 66 ANImaga zUrapALanA gayA pachI rUpasuMdarIne eka sIliye joI, tene kAI mhATuM mANasa jANI mAna daI hevA lAgI:- vhena ! A vanamAM mArA bhegAM tame rDA. phaLajhula, zAkapAna khAvA sArU parvatamAMthI maLI Avaze, ahiM tamAre kAMI bhaya nathI. " AvI vAta sAMbhaLIne prasava thAya tyAM sudhI rahevAne teNe mAnya kahyuM, pachI tene putrane prasava thayA. saMvat 7para nA vasaMta RtumAM vaizAkha zudi 15 ne divase sUryanA udayanI veLAe A pRthvInA sUryanA udaya thayA; te mahAparAkramI ane gaubrAhmaNapratipALa thavAne ja sujAyA. te divase sUrya nirmaLa ugyA, AkAza paNa nirmaLa thayuM, nadInAM jaLa paNa nirmaLa vhevA mAMDyAM, ane brAhmaNAnA yajJakuMDamAMthI dhUmADA nIkaLavA mAMDyo nahi, tethI, leAkeAe jANyuM ke keAI vIra purUSane janma thayeA. jevAmAM kuMvara cha mahinAnAra thayA hatA tevAmAM, raNamAMthI jatAM eka yatie, jhADanI DALiyAe bAMdheluM khAyuM dIThuM ane tyAM AvIne jIve che te ** 1 kaccha ane saurASTranA rAjA jayazikharInI madamAM AvyA hatA te hAsyA tethI bhUvaDe kacchamAMnA vAgaDa bhAgamAM geDI (dhRtapadI) tathA garaDAmAMnA hAlanA nakhatrANA tAkhAnA gutarImAM sAlaMkI rajapUtanAM thANAM besADyAM. vanarAja cAvaDe peAtAnuM rAjya pAchuM meLavyuM tyAre A thANe AvelA sAlaMkiyA tyAMnA dhaNI thaI paDavA. 2. 7. 2 aMgrejImAM 7 varSa che te bhUla che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 rAsamALA nidrAvaza thayele kuMvara jANe svarganA rAjAnA darabAra mAMhelo koI deva hAyanI evo dIsavA lAgyA. tethI Azcarya pAmIne tapAsa karyo te tenI mAtA, rAjAnI rANI che ema vAta nIkaLI AvI. tene pachI e yati ghaTita mAnathI nagaramAM laI Avyo. pachI jayazikharInA maraNanI vAta teNe rANIne kahIne ghaNI dhIraja ApI, ne khAtarIpUrvaka jaNAvyuM ke huM bALakanuM rakSaNa karIza. vanamAM janmyo tethI pelA yatie kuMvaranuM nAma "vanarAja" eTale vanano rAjA evuM pADyuM. pachIthI tenA janmanI vAta sUrapALanA jANavAmAM tarata AvI gaI. te jyAM bahAravaTe rahIne bhUvaDa rAjAnA sUbAne herAna karato hato, tyAM potAnI bahenanA kuMvarane chAnomAne laI Avyo. pachI tenI saMbhALamAM, kuMvara cauda varSano thatAM sudhI, siMhanA baccAnI peThe te himmata, baLa ane hApaNa vadhArato ucharyo. te daramiyAna pitAnA pitAnuM rAjya pAchuM meLavavAnA vicAra tenA manamAM thatA hatA. 1 zAstrI vrajalAla kALidAse prAcIna grantha uparathI karelA zedha pramANe vikrama rAjAnA saMvatanAM sAtameM varSa vItyAM, te samaye gUrjara dezanuM rAjya manvayujja (kane ja) dezanA rAjAe kheTapura(kheDA, je gujarAtanuM te vakhate rAjyanagara hatuM te)mAMthI gujaeNravaMzI rAjAne nasADIne potAnuM rAjya sthApyuM. valabhIpuramAM te samaye sUryavaMzI va5Tu nAmano rAjA rAjaya karatA hatA. tene kanAjanA Ama rAjAe potAnI ratnagaMgA nAmanI putrI paraNAvI ane bIjI putrI loTa dezanA (bhagukacchanA) rAjAne paraNAvI hatI. kanAjane rAjA rASTrakUTa vaMzane kSatriya hato. te pagiri durgamAM rahete ne sArvabhauma rAjA thayo hato. te bauddha AcAryanA prasaMgathI vedadharma choDI badhamAM thayo hato. teNe valabhIpuranA vapaTu ane bhRgukacchanA caulukya rAjAne putrI daI bauddhadharmI banAvyA ane pote meLaveluM gurjara dezanuM rAjya pitAnI ranagaMgA putrIne kAMcaLImAM ApyuM. tethI te valabhI rAjya sAthe joDAyuM. gurjaravaMzI rAjAe brAhmaNane dAnamAM ApelI bhUmi upara A aiAddhadharma rAjAe kara nAMkhe te na levA brAhmaNoe tene vinavyuM paNa temane kara mApha na thavAthI nArAja thaI gUrjara dezanA vaDhiyAra prAtamAM paMcAsarapuramAM cApakaTa vaMzano jayazikharI nAmano vedadharmI rAjA rAjya karato hato tenI pAse gayA. tenuM rAjya che ke hAnuM hatuM paNa te bahu baLavAna hovAthI brAhmaNone A zraya ApI valabhI rAjA pAsethI gurjara dezanuM rAjya jitI laI, tyAMne pote rAjA thaI, brAhmaNane kara mApha kara. AthI dhruvapaTu rAjAe potAnA sasarA kanAjanA sudhanvA rAjAne e vRttAMta kahAvI mokalyo. te uparathI rASTrakuTa rAjA maheNI senAthI gUrjara dezanA jayazikharIne jitavAne Avyo. teNe paMcAsarane ghere ghAlyo. jayazikharI rAjAe potAne parAjaya thayuM evuM jANI maratI veLAe potAnA sALA sUrapALane kahyuM ke "je thavAnuM te thayuM paNa have tamAre koIe yuddha karavuM nahi. tArI bahena (rANuM) "gabhiryuM che tene ahiMthI thoDe dUra pracchanna pradezamAM dharmAraNya kSetra che tyAM moDherA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja 35 "brAhmaNa RSi tapa kare che ane piluDanA vanamAM rahe che temane mAruM nAma ApI "meMpI Ave, eTale tene tyAM rakSaNa thaze. te uparathI sUrapALa pitAnI bahena akSatA rANIne brAhmaNonA Azrame mUkI Avyo. brAhmaNoe tene sArI rIte saMrakSaNa karyuM. sUrapALa bahAravaTe gayo. rANu akSatA(chatta)ne kuMvara jo. te vanamAM janmyo mATe brAhmaNoe tenuM vanarAja nAma pADyuM, ane jAtakarmAdika sarva saMskAra karyo. e Azrama pAse Idra nAmanuM sarevara hatuM. tene kAMThe vanarAja brAhmaNonA chokarAo sAthe ramata ane 'mastI karate. brAhmaNo pAse vanarAja vidyAbhyAsa karavA lAgyo. joI dIdhA pachI veda bha, viSNuguptAdika paMDitoe racelA nItigrantha zIkhe. te itihAsanI purAtana vAta sAMbhaLo. pachI teNe potAnuM gUrjara dezanuM rAjya hastagata karavAno vicAra karo. eka samaye Indra sarevarane kAMThe grISma RtumAM vaDanA jhADa nIce vanarAja cUta hate. sUrya namyA pachI vanarAjanA raho upara taDake AvyA tyAre eka vAge AvI tenI upara pheNa karI hatI. pheNanI chAyA vanarAjanA moM para brAhmaNe e joI vicAryuM ke A bALaka bahAranA zatruone haNIne gUrjara dezano rAjA thaze, ane te sAthe saurASTra "ane lATa dezanA rAjAne paNa jitaze. A rAjAnA janmAkSaramAM jema rAjyapada lakhela che tema parAkramIpaNuM paNa jaNAya che. pachI vanarAja potAnA mAmA sUrapALane sAthe laIne bahAravaTe nIkaLe. prathama daza ddhA saMgAtI thayA, pachI zeDe theDe sainya vadhyuM. eka vakhata kane ja dezanA bhUbhaTa rAjAnuM sainya gUrjara dezanI khaMDaNI ugharAvavA AvyuM hatuM. te vIza lAkha suvarNanI raheze ane cAraseM jAtavaMta ghoDA laIne svadeza jatuM hatuM tene vanarAje jitane saghaLuM luTI lIdhuM. pachI eka varSa sudhI kADhyuMbhara vanamAM vanarAja chupAI rahyo, ne pachI gurjara dezane rAjA te baLathI thaye. meDherA brAhmaNonA granthamAM, vanarAjanI mAtA chattA (akSatA) AzramamAM AvI ane vanarAja mahe thaye te saMbaMdhI hakIkta savistara lakhI che. jene lokonA granthamAM jaina sAdhu zilaguNa sUrie vanarAjanI mAtAne Azraya Apyo ema lakhela che, e vAta khoTI che. kemake jena sAdhuone evo dharma che ke enAthI vanamAM rANIne Azraya ApI zakAya nahi. vaLI jaina granthakAra lakhe che ke "tadveSa naiva manyate" ame rANune Azraya Apyo te vI brAhmaNa mAnatA nathI. A lakhavA uparathI rANIne vanamAM brAhAe Azraya Ape che e vAta sAcI Thare che. vanarAja cAvaDe pite navIna nagara bAMdhavAne zuravIra bhUmi kheLa hato, evAmAM aNahila rabAriye ene "vatra rAzana jA trAtaH" jyAM zaza kUtarAne nasADyo che, evI zuravIra bhUmi dekhADI. pachI vanarAje e sthAnamAM aNahila rabArIne nAme aNahilapura vasAvyuM te samaye vanarAja varSa 50nI uMmarane hato. tyAM vikrama saMvata 802 ASADha zudi 3 dine vanarAjane rAjyAbhiSeka thayo." 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA prakaraNa 3 ju vanarAja ane tenA kamAnuyAyI-anahilapurano cAvaDA vaMza.' vanarAjanI utpatti viSe, jaina granthakAra lakhI gayA che te, tathA gUjarAtamAM je daMtakathA cAle che te, ratnamALAmAM ApelA varNana sAthe maLatuM Ave che. cAtkaTa athavA cAvaDAne vaMza jemAMthI paMcAsaranA rAjA thayA, tenI utpatti, siMdhu nadInA pazcima bhaNInA dezamAMthI thaI haze evI dhAraNuM thAya che. te vaMza sUryavaMzamAMthI ke caMdravaMzamAMthI thayo nathI, ne te mAtra pazcima hindustAnamAM ja prasaryo hate. soraThane kAMThe, deva ane paTTaNa rAsamALA pramANe rAjAvali - gAdIpati sudhI keTalAM varSa sana 746 saMvat 1 vanarAja 802 2 yAgarAja 862 3 samarAja 887 4 bhuvaDa (piyu) 922 patharIsiMha, 951 (vijayasiMha) 6 rAditya 976 (rAvatasiMha) 7 sAmatasiMha 991 ( bhayaDadeva) saMvat sana rAjya karayuM 862 806 60 897 84 35 922 866 25 951 895 29 976 920 * 841 866 895 920 991 935 935 998 942 (rA. bA. gevindabhAIkRta pR. 141.) prAcIna gujarAta (Early Gujarat) nAmanA granthamAM navA zodha ane kalpanA pramANe nIce mujaba che - vanarAja jabhyo sana 720, gAdiye beThe I. sana 765 ne tenuM maraNa I. sa. | 780 ane varSa 15 rAjya karyuM. pachI chavIza varSanuM aMtara garAja I. sana 806 thI 841 rIsiMha kSemarAja nAditya I. sa. 842 thI I. sa. 845 I. sa. 845-856 (bhUyaDa?) i. sa. 880 cAmuMDa i. sa. 856-880 ghAghaDa athavA rAhaDa i. sa. 908-937 bhUbhaTa sana 937 thI 961 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja somanAtha evAM be baMdara che tenA upara, jayazikharI athavA jazarAja cAvaDAnA pahelAMnA rAjA rAjya karatA hatA evuM kahevAya che. kadApi teo A rIte tene vaMza batAvela che. te rAjAokhe nIcenA anukrama pramANe rAja karyuM-- gAdIpati maraNa saMvat sana saMvata sana rAjya karyuM varSa. saMvata 836 rAja. 821 765 cAmuMDa yuvarAja 836 862 807 garAja 862 807 891 836 ratnAditya 891 894 839 rIsiMha 894 839 905 849 marAja 905 849 937 881 cAmuMDarAja 937 961 24 881 dhAdhaDa. 908 992 936 tene kuMvara 997 937 1017 bhUbhaTa * hindI vitAmAM rAnamaMDaragraMtha atraraMdra muniye racyo che te pramANe cAmuMDa yuvarAja jene janma saM. 825 ne che, jeNe gALAmAM jaNAvelAM 26 varSa rAjya karyuM. "sukRta saMkIrtana" nAmanA granthamAM cApAkaTa vaMzanA rAjA A rIte lakhyA che - 1 vanarAja, 2 yogarAja, 3 ratnAditya, 4 vairIsiMha, 5 kSemarAja, 6 cAmuMDarAja, 7 rAhurADa athavA rAhaDa, ane 8 bhUbhara athavA bhUbhaTa. ene saMvat 1022(I. sa. 966)mAM cAlyuka vaMzanA mULarAje mArI rAjya lIdhuM. ["prabaMdhacitAmaNi" saMskRta grantha merUtuMgAcAryane banAvelo zAstrI rAmacaMdra dInAnAthe TIkA karela sana 1888 mAM chapAyo che, temAM cAvaDA vaMza A rIte Ape che - vanarAja-saMvata 802 vaizAkha zudi 2 semane reje aNahilavADamAM gAdiye beThe I ! ane saM. 862 mAM deva thayA. eNe varSa 109 mAsa 2 ane divasa 21nI umara bhegavI ane varSa 59 mAsa 2 divasa 21 rAja karyuM. garAja-saMvata 862 nA ASADha zudi 3 gurU, azvinI nakSatra, siMha lagnamAM rAjyA bhiSeka thayo. ane [ saMvata 878 (879) zrAvaNa sudi 4 sudhI eTale] varSa 17 mAsa 1 dina 1 rAjya karyuM. ene kSemarAja vagere traNa putro hatA. nAditya-saMvata 879 zrAvaNa zudi 5 uttarASADhA nakSatra, dhanura lagnamAM gAdiye beTho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA valabhInA rAjAnA khaMDiyA haze ane te zaharane nAza thayA pachI, koI aDacaNa kare nahi evA paMcAsara nagaramAM nAzI AvyA haze, ane AgaLa lakhyA pramANe, valabhInA jaina leko Adi bIjI prajA paNa potAnuM rakSaNa thavAne arthe tyAM AvIne rahI haze. paMcAsara nAme eka bahAnuM zahara rAdhanapuranA navAbanA tAbAnuM, kacchanA bahAnA raNanI eka kere hajI lagaNuM te . 881 (882) kArtika sudi 9 sudhI varSa 3 mAsa 3 rAjya karyuM. (gALa) (saMvat 882 kArtika sudi 10 thI saMvata 887 sudhI varSe 5 mAsa 3 ane divasa 19) kSemarAja deva-saMvata 898 (saM. 887)jekTa zudi 13 zanivAra, hasta nakSatra siMha lagnamAM gAdiye beThe te saMvata 922 (saM. 925) bhAdrapada zudi 15 ravivAra sudhI varSa 38 mAsa 3 dina 10 rAjya karyuM. cAmuMDarAja deva-saMvata 925 (saM. 935) Azvina zudi 1 seme, rehiNi nakSatra, || kuMbha lagna paTTAbhiSeka thayo. te saM. 938 (saM. 939) mAdha vadi 3 sema vAra sudhI varSa 13 mAsa 4ne divasa 16 rAjya karayuM. zrI AkaDa deva-saM. 938 (939) mAgha vadi 14 maMgalavAra, svAti nakSatra, siMha lagna rAjyAbhiSeka thaye ne saM. 965 piSa zudi 9 budha sudhI varSa 26 mAsa 1 ne divasa 20 rAjya karayuM. bhayagaDa deva-saMvata 990 (saM. 965) piSa sudi 10 gurUvAra, ArkA nakSatra, kuMbha lagna, paTTAbhiSeka thayo. eNe "bhUyagaDezvara prAsAda nAmanuM devAlaya baMdhAvyuM. eNe saM. 991 (993) ASADha zudi 15 sudhI varSa 27 mAsa 6 divasa 10 rAjya karyuM. ene solaMkI muLarAje mArI pate tenI gAdiye saMvata 993 ASADha zudi 15 gurUvAre azvinI nakSatra, siMha lagnamAM, be pahora rAtri gaye ekavIza varSanI uMmare beThe. e rIte cApotkaTa vaMzanA sAta rAjAoe varSa 190, mAsa be, divasa 7, rAjya karyuM.] . (AmAM je pheMsamAM ADA lakhyA che te pramANe sAla gaNavAthI rAjyagAdInAM varSa maLaze.) zAstrI vrajalAla kALidAsanA kahevA pramANe cArekaTa (cAvaDA) vaMzanA rAja--1 vanarAja, 2 yogarAja, 3 rasiMha, eNe pitAnI kuMvarI, paMDita khilahaNane paraNAvI hatI, 4 kSemarAja, 5 cAmuMDarAja, 6 AhuDa, ane 7 bhUbhaTa. ene kuMvara na hovAthI tenI pachI tene bhANeja caulukya (sALaMkI) mULarAja gAdiye beThe. zarUtuMganA prabaMdhaciMtAmaNi,"jinamaMDana upAdhyAyanA kumArapALa prabaMdha" ane "paTAvalimAM cAvaDAvaMzanA rAjAone kama ane rAja karavAnAM varSa "rAsamALA" pramANe ja che. phakta paTAvalimAM garAje 32 varSa rAjya karacAnuM jaNAvela che ane bIjAmAM varSa 35 che. jyAM sudhI vadhAre AdhAra rAkhI zakAya e vRttAnta ajavALAmAM AvyuM nathI tyAM sudhI cAvaDAvaMzane goTALe nakkI thaI zake ema nathI. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja che. caMdura gAma je paMcAsaranI uttare theDeka mAilane aMtare che te vanarAjanI janmabhUmi hevAya che; ane bIjuM eka nhAnuM zahara je vanarAjanA nAma uparathI vaneADa hevAya che te ja tenuM nhAnapaNanuM raheThANu haraze. tyAM AgaLa tenI kuLadevI vanAvI mAtAnuM devAlaya che, te tyAM vena karIne eka kUvo che te tenI AjJAthI karAvyA haze, ema vhevAya che. gUjarAtane A bhAga vaDhiyArane nAme hajI lagI eLakhAya che, te nAma jaina graMthakArAe ApeluM che. tyAMnI dharatI sapATa che, vAvetara ghaNuM sArUM thatuM nathI, kemake tenI paDeAzamAM raNa che tenA jevI tenI bhoMya che. temAM nhAnAM gAmaDAM ghaNAM pAse pAse che, te jhADanI ghaTA lagabhaga AvI rahI che, tethI teo cheTethI paNa oLakhAI Ave che. paMcAsaranI thaDamAM rAteAja ane zaMkhezara karIne gAma che tyAM hajI sudhI jenanAM derAsaranAM khaMDera che. te eka be vAra karI baMdhAyAM haze, tathApi tene asala pAyeA teA e ja ThekANe haze. vaLAnI AsapAsa jevAM khaMDera hAlamAM dIThAmAM Ave che tevAM jUnAM zaharAnAM khaMDera visarADA ane khIjAM gAmeAnI paDeAzamAM jovAmAM Ave che. je jaina sAdhue vanarAjanuM rakSaNa karayuM tenuM nAma zIlagurjara (zIlAMgasUri) hatuM, te tenA ja apAsarAmAM A rAjakuMvare peAtAnI bAlyAvasthAnA divasa kdAkyA hatA evuM kahevAya che. asalanA vArAmAM jema paisAyarasanI vAteA cAlatI ane havaNAMnA lakhANamAM jema raMgAiDeriyasa, AravIreMgasa ane janArvalanI vAte cAle che te pramANe A rAjavaMzI bALakanA asAdhAraNa 19 1 sAyarasa IrAnanA rAjA hatA. teNe eziyAnA pUrva bhAga jitI lIdhA pachI tene sithiyAmAM mAsejiTInI rANI TAmise harAvIne tenuM mAthuM kApI nAMkhyuM, ane te manuSyaprANInA leAhIthI bharelA vAsaNamAM nAMkhIne kahyuM ke have tArI icchAmAM Ave eTaluM manuSyaprANInuM leAhI pIne tRpta thA. 2. u. 2-3 briTananA rAna simbelAinanA e be kuMvara hatA. A be bhAIne ale-riyasa nAmanA e ja rAjyane amIra ceArI gayA hatA, tenuM kAraNa e hatuM ke, e amIrane rAntae vinA aparAdhe dezanikAla karaco hatA. A kuMvarIne teNe guphAmAM ucheravA hatA. jyAre teo heATA thayA tyAre evA manAva banyA ke e ja amIre rAntane rAmana leAkA pAsethI hADAvyA hatA tethI tenI e amIra upara kRpA thaI eTale teNe be kuMvare| rAjyane pAchA soMpI dIdhA tethI te ghaNA rAjI thayA. 2. u. 4. nArvela nAme eka bharavADa hatA te sara mAlakamanI jAgIramAM heteA hateA. tyAM tene eka suMDalAmAM saMtADeluM eka bALaka maLI AvyuM tene teNe peAtAnA putra pramANe kahezuM. AgaLa jatAM tenA jANavAmAM AvyuM ke A bALaka sara mAlakamanA dezahitR che eTale tenI putrI leDI renDAnA vhelA dhaNI lArDa DagalasathI thayeleA putra che. e vAta tenI mAnA jANavAmAM AvI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA jussAnI vAtA cAlI, ane te rAjavaMzI chatAM, tenA dekhAtA jUdA DALa mAtra nAmanA ja che evuM te ja uparathI jaNAI AvavA lAgyuM. bhAravaTiyAne je Akte veThavI paDe che te veDI zakAya evaDA te mhoTA thayA tyAre peAtAnA mAmA zUrapALanI sAthe hallA karavAmAM sAmela thayA. temAM teNe svaparAkramathI sArUM nAma kADhADyuM; zUravIrapaNAneA bhAsa karAvatuM teNe rAjacihna dhAraNa karayuM tethI tenA sAthiyAne ghaNI himmata AvI. vaLI peAtAnA svAdhInamAM je rAjya thavAnuM che te jANe tAbAmAM AvI gayuM heAyanI ema samajIne mAna ane adhikAranI jagyAenI heMcaNu teNe atyArathI karavA mAMDI. zrIdevI eka vyApArInI strI hatI, teNe tenI sArI parANAgata karI hatI tethI tene kahyuM hatuM ke "huM jyAre pATa besIza tyAre tAre hAthe rAjatilaka karAvIza." rajanma athavA cAMpA karIne eka vyApArI hatA, je svaparAkramathI ane yuddhakaLAthI prakhyAta thayA hatA, ane je pachI cAMpAnerane vasAvanAra thayA tene pradhAnapadavI ApI. anahila je peAtAnI << 40 A bALaka jyAre mhoTA thayA tyAre teNe lArDa renDAnA jIva bacAvyeA tethI teNe lazkaramAM tene nAkarI ApI, paNa e lArDanA vArasa glenalevana hatA te A chekarAne dhi:kAratA hatA tethI teNe lArDane ema samajAvyuM ke A karI leDI renDAlpha sAthe ghaNI yeAgya chUTa le che. A vhema bharAyA tethI eka samaye pe'lA chekarA peAtAnI kharI mA leDI renDAk pAse gayA hatA tevAmAM te lArDe tene gherI laI tenA upara humalA karaco. A mArAmArImAM glenovanane chekarAe mArI nAMkhyA. eTale lArDa renDAlphe te chekzane mArI nAMkhyA. pAchaLathI je kharI vAta hatI te lArDanA jANavAmAM AvI gaI ne leDI renDAlpha uMcI jagyAethI paDatuM melIne marI gaI. A veLAe DaeNnamArkane kATaluMDa vacce laDAI cAlatI hatI temAM lArDe pAte jatA rahyo. 1 kumArapAla tivALA tathA settuMga ema lakhe che ke, vanarAja kAkara gAmamAM peAtAnA mAmA sAthe eka vepArInA gharamAM cArI karavA gayA hatA. tyAM ghareNAM Adi mAla hADayA ne dahIMnA gArasamAM tenA paMjo paDatAM te badhA mAla mUkIne jatA rahyo. khIje divase vANiyAnI aene geArasamAM paMjAnI reSAe joI dhAryuM ke "AvI reSAvALA A "kAI bhAgyavAn mahApuruSa che ane e mArA bhAI jevA che mATe tene joyA vinA mAre "bhAjana karavuM nahiM." rodha karAvatAM vanarAjanA patto lAgyA, tene peAtAne ghera bAlAvI bhAI gaNI bhAjana karAvyuM, ane Azraya mATe nANuM mApI upakRta karayA. vanarAje peAtAne rAjya prApta thAya te peAtAnA paTTAbhiSekasamaye tene peAtAnI vhena gaNI tenA hAthathI tilaka karAvavA vacana ApyuM. 2. u. 2 kumArapAla ciratanA lakhanAra ane sejIMganA lakhavA pramANe eka divasa vanarAja peAtAnA seAtiyA sahita vagaDAmAM pharatA hatA tyAM mArgamAM janmane (jAmmAka) lUTavA rAyA, te veLA jammunI pAse pAMca khANuM hatAM, temAMthI, e viLa naNI bhAgI nAMkhyA, tenuM kAraNa pUchatAM teNe kahyuM ke ekekAne mATe akeka basa che mATe vadhArAnAM e maiM bhAgI nAMkhyAM. A jammu vANiyA kevA tAkADI che tenI parIkSA karAvI tethI prasanna thaine vanarAje tene kahyuM ke "mArA paTTAbhiSekane samaye tamane mArA mahAmAtya karAvIrA." pachI zambhalAdi ApIne vANiyA cAlyA gayA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja ToLI mAMhele eka hato, ane jeNe rastA batAvyA hatA, tethI tene te upakRta thayo hato, mATe pitAnA rAjadhAnI nagaranuM nAma enA nAma uparathI * pADavAno TharAva karI rAkhyo. rajhaLatAM rajhaLatAM ghaNuM varSa vahI gayAM; vanamAM tenA parAkramI ane vizvAsu mAmA zUrapALano nAza thayo, paNa bIjA mitro AvI maLavAthI tenI khoTa pUrI paDI. vanarAja te nAmanA ja vanarAja rahyA ane kharekharI rAjapadavI meLavavAnAM kAMI cita jaNAyAM nahi, te paNa teNe pitAne mamata mUke nahi. tenI mamatA hatI te tene tenuM phaLa maLyuM. rAjA bhUvaDe gUjarAtanI upaja khAvAnuM pitAnI kuMvarI milaNadevIne soMpyuM hatuM, ane te kuMvarInI vatI vyavasthA karanArA salAhakAra hatA teoe cAvaDA saradArane "selabrata" athavA barachIdArane adhikAra so hatuM, ane tene badale cheka hAlanI veLAnA ThAkure peThe evI matalabathI karAvyo hato ke jeNe karIne tenA viSene uMce jIva rahe nahi ne rakSaNa prApta karI levAya. paNa ethI karIne eke matalaba sarI nahi. kalyANanA pratinidhio dezamAM cha mahinA rahyA teTalI vAramAM puSkaLa dravya, ane seraThamAM jAtavAna ghoDA thAya che te, pAra vinAnA laIne ghera jatA hatA, teonA upara vanarAje halle karyo, temane lUTayA ane jIvathI mArI nAMkhyA. A uparathI kalyANanA rAjA sAthe tene vairabhAva utpanna thaye, temAMthI bacI javA, uparano banAva banyA pachI keTalIka vAre tene vagaDAmAM athavA pahADamAM jyAM saMtAI rahevAnI sArI jagyA maLI tyAM rahevAnI jarUra paDI paNa tene je lUTa maLI hatI tethI turata ja pitAnI AgaLanI dhArI mUkelI dhAraNuM pAra pADavAne zaktimAna thayo, te e ke, navuM rAjadhAnI nagara aNahilapura athavA aNahilavADa (anahila pATaNa) bAMdhavAnuM teNe zirU karyuM. eka kavita che temAM kahyuM che ke "saMvata 802mAM (I. sa. 746) "sadAkALa rahe evuM nagara sthApavAmAM AvyuM; mahA vadi 7 ane baliSTa "zanivAre, trIje pahore, vanarAjanI ANa varatAI" eka jaina sAdhu, "je jyati zAstramAM kuzaLa hato tenI pAse zaheranI janetarI karAvI pUchyuM. 1 merUtuMga "mahaNikA" nAma lakhe che, ane kumArapAla caritamAM mahaNaladevI evuM nAma che. 2 prabaMdha citAmaNimAM lakhe che ke, vanarAje temanI pAsethI eka lAkha rUpAnANuM ane jAtavaMta cAra hajAra tejI ghoDA lIdhA. vaLI kumArapAla caritamAM 24 lAkha senAmehera ane 400 ghoDA lakhe che, tema ja eka bIjA pustakamAM 1 lAkha karI jaNAvI che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA teNe jaIne kahyuM ke 1ra97 nI sAlamAM anahilapura bhAgaze." allAudIna khunInI vakhatamAM A bhaviSya kevI rIte kharuM paDyuM te viSe AgaLa lakhavAmAM Avaze. | vanarAjane jyAre rAjyAbhiSeka thayo tyAre vacana ApyA pramANe teNe zrIdevI pAse rAjatilaka karAvyuM ane jAane pradhAnapadaviye sthApyo. pachI vanarAjanuM mana pitAnA jUnA rakSaNahArazIlaguNasUri bhaNI gayuM. tenI pAse enI mAtA rUpasuMdarI rahetI hatI. jainadharmanA kharA upAsakane pitAnA dharmaniyamathI zAnti maLe che te pramANe rUpasuMdarI potAnI vidhavAvasthAmAM ane paDatI dazAmAM zAnti pAmelI hatI. vRddha rANI ane teno dharmagurU je mUrtinI pUjA karatAM hatAM te mUrti suddhAM, temane aNahilapuramAM teDI lAvyo. tyAM eka derAsara baMdhAvyuM temAM pelI mUttanI pratiSThA karIne tenuM nAma "paMcAsara pArasanAtha" pADayuM. pradakSiNA pharavAnI jagyAmAM vanarAjanI mUrti rAja chatra sahita sevakanA DaLathI padharAvI che, te haju sudhI che. -- * S ka ra : - - raka \ * merUtuMganA lakhavA pramANe saMvata 802 vaizAkha zudi 2 seme, pATaNanA gaNezanA lekhamAM saM. 802 caitra zudi 2 ane "pATaNanI rAjAvali" mAM saM. 802 zrAvaNa zudi 2 seme vRSabha lagna vasAvyuM lakhela che. zAstrI vrajalAlanA kahevA pramANe saMvat 802 ASADha suda 3 che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja 43 jainadharmane AvI rIte teNe Azraya Apyo tethI jaina graMthakAra kahe che ke "IrSAthI koI mAnatuM nathI paNa vanarAjanI veLAthI gUjarAtanuM rAjya zrAvakee sthApyuM che." A pramANe jAtyAbhimAna batAvavAne tene kAraNa che. vanarAja pite kiye dharma pALato hato tene kAMI nizcaya thata nathI. paNa te devabhakta kahevAtuM ane je kAmadeve thoDI vAra paNa ziva sarakhA upara jita meLavI hatI te kAmadevane teNe jityo hato tethI tenAM vakhANa thayAM che. umAmahezvara ane gaNapatinI mUrtiyo haju sudhI pATaNamAM che; temanA upara lekha (saM. 802no) che. te uparathI jaNAya che ke anahilavADa sthApyuM te veLAe vanarAje tenI pratiSThA karI che. kadApi ema paNa haze ke enA pachI je rAjAo thayA temanI peThe A pahelo cAvaDe rAjA paNa pitAnA dharma viSenA abhiprAyamAM jarA paNa matAbhimAnI nahi hoya; ane agaraje te zivabhakta hato te paNa kRtajJatA ane putrabhaktithI uzkerAIne, tema ja rAjanItine anusarIne, teNe kadApi tIrthakarenA dharmanA AcAyane uttejana ApyuM haze. I. sa. 696 mAM vanarAja jabhyo ane I. sa. 86 mAM deva thaye ane aNahilavADamAM 60 varSa sudhI rAjya karyuM. tenA pachI tene kumAra pogarAja pATa beThe. 1 eraganA lakhavA pramANe vanarAje 100 varSa 2 mAsa ne 21 divasanuM AyuSya bhagavyuM temAM teNe 59 varSa 2 mAsane 21 divasa rAjya karayuM. saMvata 752 vaizAkha zu. 15 janma saMvata 86ra ASADha zudi 3 gurUvAre yogarAjane rAjyAbhiSeka thaye che te lagabhaga vanarAjanI maraNatithi. 2. u. - 2 ranamALA pramANe vanarAja I. sa. 696 mAM janmyA. anaakabarI graMtha uparathI guIlaphaDa kahe che ke 746 mAM teNe naravALA bAMdhyuM. te veLAe tenI uMmara 50 varSanI hatI. e rIte te sana 696 mAM janmelo e vAta kharI. prabaMdha ciMtAmaNimAM lakhyuM che ke vanarAje 746 thI 806 sudhI 60 varSa rAjya karavuM. A gaNatarI pramANe te 110 varSanI uMmare maraNa pAmyo gaNavA joIe. karnala ToDa lakhe che ke teNe 746 thI rAjya karavA mAMDyuM te 50 varSa sudhI karavuM ane 60 varSane thaI te mane raNu pAmyo. paNa cheka 10 varSanI uMmare te aNahilapura sthApyuM nahi hoya, tema ja A gaNatariye tenA maraNanuM varSa bIjA pramANa sAthe maLatuM AvatuM nathI. se vizA vanarAjane janmadivasa je nakkI kare che te khare nathI. balhAra rAjAonA ghaNuM divasa sudhInA rAjya saMbaMdhI TAsa vesTarna InDiyA nAmanA pustakamAM ane Arma sthAnanA pravAsiyonA lekhamAM jevuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja rAsamALA vanarAjanA putra saMbaMdhI thoDI ja vAta jANavAmAM AvI che, tathApi teTalI theDI vAta uparathI paNa jaNAya che ke te je samayamAM thaye te karatAM paNa vadhAre sArA samayane yogya hatuM. teNe niraMtara pitAnuM rAjya vadhAryuM, ne upajamAM paNa vadhAre kare; te yuddhakaLAmAM pravINa hatA, ne IndranA jevo bANAvaLI hatI, te sAthe vaLI asAdhAraNa e hatuM ke, te vighAmAM nipuNa hatA. pegarAjanuM raceluM pustaka, tenA saMbaMdhI ItihAsa lakhanArAonI veLA sudhI haiyAtImAM hatuM, paNa te zA viSenuM hatuM te saMbaMdhI kAMI khabara paDI nathI. so vazA te te cAvaDAvaMzanI vaMzAvaLI viSe haze, athavA ema nahi te vizeSe karIne umApatinI prArthanAnuM athavA rAdhAnA avatArI rapriyatama ke je saMbaMdhI ghaNuM kavitA thaI che, tenA viSe haze. yogarAja jevAmAM aNahilavADamAM rAjya karate hote, tevAmAM banelI mAtra eka vAta gujarAtanA itihAsa lakhanArAoe lakhI rAkhI che. - raTha mAMhelA paNa baMdare keTalAMka paradezI vahANa AvI pahoMcyAM, temAM vyApArane mUlyavAna mAla bharyA hatA, teo kiye baMdarathI kiye deza javAne haMkArI AvyAM tenI kaMI khabara na hatI, te paNa rAjAnI manAI chatAM, tenuM ullaMghana karIne, kSemarAja kuMvara je yuvarAja have teNe vyApAri upara hallo karIne temane mAla lUMTI lIdho. teNe A eka paraNAgatane niyama teDyo tethI rAjAne ati kheda thayo, ane kSemarAja tathA tenA bIjA be bhAI lUTa karavAnA kAmamAM sAmela hatA teone Thapake daIne kahyuM ke "mArA AkhA "jivataramAM meM je kAMI karyuM hatuM te sarva upara tame pANI pheravyuM." vaLI teNe kahyuM: "dara dezAvaramAM judA judA rAjAonI kArakIrdi viSenI DAhyA purUSoe jyAre tulanA karI hatI tyAre gUjarAtanA rAjA cAra loko upara "rAjya kare che evuM kahI temane dhikkArI kahADyA hatA. huM paNa te rAjAonI hAramAM gaNAuM, eTalA mATe ApaNA pUrvajone lAMchana meM dhoI nAMkhavA "mAMDyuM hatuM. paNa tamArA lobhathI te pAchuM tAjuM thayuM che. nItizAstramAM zloka-AjJAbhaGgo nareMdrANAM vRtticchedo'nujIvinAm pRthakzayyA ca nArINAmazastro vadha ucyate. artha -rAjAnI AjJAne bhaMga thAya, anuchavI sevaka jana)nI AjIvikAne cheda ane strInI pRthapha zayA e vaNa hathiyAre traNene ghAta thayA kahevAya." 1 mahAdeva athavA ziva. 2 zrIkRSNa, je viSNune avatAra thayo te. 3 merUtuMganA lakhavA pramANe rAmezvara pattanane baMdare vahANa AvelAM temAM tejI hajAra eka ghoDA ane 150 hAthI Adi kareheno mAla hato. 2. u, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja 45 cAgarAja ghaNAM varSa sudhI jIvye ane pAMtrIza varSa rAjya karIne citA khaDakAvI aLI muvA.ra yAgarAjanI pachInA taratanA thanArA kramAnuyAyI viSenI vAta, caiAgarAjanI vAta karatAM paNa ApaNA hAthamAM gheADI AvI che. tene kuMvara kSemarAja krodhI svabhAvanA hatA, ane tene lIdhe tene kAInI sAthe banatuM nahi. te peAtAnAM sagAMnAthI jUdo paDyo hato. tema chatAM paNa teNe peAtAnA rAjyabhaMDAranA vadhArA kayo hatA. te 25 varSa rAjya karIne i. sa0 866 mAM maraNa pAmyA. pachI kSemarAjanA putra zrIbhUvaDa gAdiye beTho. teNe I sa0 895 sudhI rAjya kayuM. tenuM rAjya salAhazAntithI bhareluM ane caDatuM thatuM cAlyuM. tenI sAmeA keAI zatru thayA nathI. tenA pachI verIsiMha thayA tenuM rAjya tenA pitA bhUvaDanA karatAM vadhAre mAthAkUTabhareluM cAlyuM. te jaMgaliyAnA sAmeA thaye ane temAM te jita pAmyA.--yuddhamAM laDatAM te kadi hAra pAmyA nathI." tene tenA buddhizALI pradhAnanA Azraya hatA. ahiM je paradezanA lokA sAthe laDAI thavAnuM lakhyuM che te viSene kaze! patto hAtha lAgyA nathI. vairIsiMhanI pachI tene putra ratnAditya athavA musalamAnI tihAsa 1. yAgarAjanA samayamAM cittADamAM khemAna rAjA (I. sa. 812thI 836 sudhI) rAjya karatA hatA tenA upara susalamAnoe hallA karayA hatA ema he che; temAM gujarAtamAM pachIthI prasiddhi pAmelA rAjA sAthe nIce lakhelA paNa geheleATI rAjAne Azraye AvyA hatA mAMgarolathI makavAhana; tArAgaDhathI (tAriMgA ?) rehevara; paTTaNathI rAjavaMzI cAvaDA; sirAhIthI devaDA; junegaDhathI jAdava, pATaDIthI jhAlA, cATiyAlAthI ( cATayalA ) alla; piramagaDhathI geAhila. bhusalamAneAnI sAme caiAgarAjane khelAvyA hatA evuM amane maLelA AdhAra uparathI jaNAtuM nathI, temaja gujarAtamAM eTalA badhA prAcIna kALathI, saiArASTranA yadu ane aLavaMza sivAya je jAtinA rAntaenAM nAma upara lakhyAM che. te jAtiye tyAre haiyAtImAM heya ema jaNAtuM nathI. ( granthakartA.) uparanI TIpamAM tArAgaDhanuM nAma kauMsamAM tAriMgA lakhyuM che te bhUla che kAraNa ke pRthIrAja rAsAmAM ajameranuM nAma tArAgaDha lakheluM che mATe kauMsamAM ajamera joie. 2. u. 2. peAtAnA kumAreAnI upara lakhyA pramANe ayeAgya vartaNuMka uparathI prAyeApavezana trata dhAraNa karI 120 varSanI vaye saM. 897 mAM citApraveza karyo. 2. u. 3 tenuM khIjuM nAma rAjA pIthu hatuM. 4 susalamAna itihAsakAre ehIrasiMga athavA vIrasiMha nAma lakhyuM che, vaLI vijayasiMha nAma paNa lakhavAmAM AvyuM che, 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA lakhanArAo jene parezAdata karIne kahe che te I. sa920 mAM gAdiye beThe. te pRthvIne viSe sUrya jevo hato, tenI zobhA atulya hatI, teNe duniyAnuM duHkha nivAraNa karyuM, te baLavAna, himmatavAna, ane vacana pALavAmAM prakhyAta hatA. te pitAnA rAjyamAM cora, ThagArA, strIlaMpaTa ane jUThAone vasavA de nahi." te sana 935mAM maraNa pAmyo. tenA pachI tene kuvara sAmatasiMha gAdiye beTho. te vanarAjanA kuLano chello rAjA hatuM. tenI sAthe cAvaDA vaMzanI samApti thaI ema. roDanA lakhyA pramANe, ArnastAnanA pravAsiyoe hindusthAnanI bheTa lIdhI hatI te, kSemarAja ane bhUvaDanI kArakIrdimAM lIdhI hatI; ane A baMne rAjyane vRttAnta zeDo maLe che, tevAmAM vaLI te pravAsiyenI noMdha agara je A jagyAe lAgu pADavI kaThaNa che, te paNa vanarAjanA vaMzajone lAgu paDe che evI dhAraNa karavAmAM AvI che, mATe A jagyAe dAkhala karavA yogya che. pahelo pravAsI nIce pramANe kahe che: "hindu ane cInAI baMne leka kabula kare che ke, pRthvI upara cAra "mahAna athavA mukhya rAjAo che; temAM ArbastAnane rAjA mukhya che, ane niHsaMzaya bIjA rAjAo karatAM te ghaNe ja zaktimAna, ghaNo dravya"vAna, ane sarva vAte sarvottama che, evuM paNa teo mAnya kare che, tenuM "kAraNa e ja ke, te moTA dharmane adhyakSa ane rAjA che, tema ja tenAthI heTAImAM ane sattAmAM koI paNa caDiyAta nathI. "cInane adhirAjA, ArnastAnanA rAjA pachInI pitAnI padavi gaNe che, tenA pachI grIka lekene rAjA che; ane chelle, meharamI ala 1 aInaakabarImAM cAvaDAvaMzanI vigata ApI che temAM rAvatasiha nAma lakhyuM che - rAmarAja (vanarAja) 60 varSa rAjya karayuM. yogarAjakSemarAja (bhImarAja) rAjA piyu (bhUvaDa) rAjA vijayasiMha rAjA rAvatasiMha (ranAdiya) rAjA sAvaMtasiMha (sAmatasiMha) 35 25 29 25 che - 2 meDiMga enuM nAma bhUyagaDa deva kahe che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanarAja " Adana, athavA jee peAtAnA kAna viMdhAve che, evA (kAnaTA) leAkAte " malhAra rAjA che. A malhAra rAjA AkhA hindustAnamAM vikhyAta che; ane tyAMnA khIjA rAjAe, agara je ke potapotAnA rAjyamAM svataMtra << (( << ** che, te paNu, malhAranI A asAdhAraNa zakti ane zreSThatA mAnya kare che. jyAre te peAtAnA pratinidhi mekale che tyAre tenA mAnanI khAtara te temane ati satkAra kare che. Arba leAkeAnI rIti pramANe A rAjA " dedIpyamAna tuSTidAna Ape che, tenI pAse hAthI, gheADA dhaNA che, ane tene bhaMDAra paNa bharapUra che, tene tyAM cArateriyana DrAma nAmanuM rUpAnANuM cAle che. A zikkA AraMbhika drAma karatAM ardho drAma vajanamAM vadhAre che; rAjAnI mhArane temAM sikkA pADavAmAM Ave che, tenAthI prathama thayelA rAjAnA chellA varSathI eTale te je sAlamAM gAdie kheDA heAya te sAla tenA upara chapAya che. Arba leAkeAnI peThe musalamAnI sanathI temanAM varSa gaNAtAM nathI, paNa peAtAnA rAjAe.nA varSathI gaNe che. temanA rAjAemAMthI dhaNA rAjAe << mahu varSa sudhI jIvyA che. ane dhaNAee pacAsa varSa uparAMta rAjya kacAM " che. Abe leAkeA upara tee kRpAdRSTi rAkhatA hatA tethI teo mAne che ke amArA lAMkhA AvaradA thayA ane ame dhaNAM varSa sudhI rAjya bhAgavyuM. kharUM jotAM, A rAjAo karatAM Arkha leAkeAnA upara aMtaHkaraNathI vadhAre prIti 'rAkhanArA bIjA kAI nathI, ane teonI prajA paNa ApaNe mATe tevA ja bhAva rAkhe che. 66 tr (( "C 66 (c HH 66 ra 66 ** '' jema khuzarU ane khIjA sAmAnya nAma hoya che te pramANe malhAra e nAma paNa A sarva rAjAene sAmAnya rIte lagADavAmAM Ave che, te kaMI vizeSa nAma nathI. je dezamAM A rAjAnI sattA cAle che te deza kamakama (Kamkam) nAmanA prAntanA kinArAthI zirU thAya che, te bhUmine mArge cInanI sarahada sudhI jaI phoMce che. tenI AsapAsa tenI sAthe laDanArA (6 "( HH raH 47 ' ghaNA rAjAonAM rAjya che, te paNa te teenA sAmeA caDatA nathI. A rAjAe mAMhelA eka rAjA hurajha (Haraz) karIne che tenI pheAja ghaNI vadhAre che. ane hindusthAnanA bIjA sarva rAjAe karatAM tenuM jora gheADA ' enI khAkhatamAM ghaNuM che; paNa te Abate zatru che; agara jo teve tt "che kharA, teA paNa tenI sAthe te kabUla kare che ke ArSoMnA rAjA sarva rAjAomAM zirAmaNi che; musalamAne viSe enA jeTale dhikkAra hindusthAnanA khIjA kAI rAjAne nathI. tenuM rAjya bhUzalAkA upara che. temAM dhaNuM dravya che ? UMTa tathA khIjAM DhAra paNa ghaNAM che. tyAMnA leAkeA rUpuM << Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com CC << Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 rAsamALA. dhaI kuhADe che. tene vyApAra calAve che ane teo kahe che ke khaMDa "bhAgamAM tenI khANe che. A dezamAM cora viSenI vAta to cAlatI ja nathI. A rAjyanI eka bAjue tApheka (Tafek)nuM rAjya che, tene "vistAra ghaNe nathI; InDijhanA sarva bhAga karatAM, ahinA rAjAne tyAM atisuMdara, gerI striyo che. paNa tenI pheja DI che tethI tenI Asa"pAsanA rAjAonI sattA enA upara che. bahAranA jevo tene AnA "upara prIti bhAva che. "rAhamI (Rahmi) nAmanA rAjAnA rAjyanI sarahade A rAjyo "che. A rAjA che te, haranA rAjA sAthe tema ja balhAra sAthe laDe che. te tene kuLa viSe athavA tenA rAjyanA prAcIna paNa viSe ghaNe mobhbhAvALo gaNAto nathI, paNa tenI pheja balhAra rAjAnI phoja karatAM to zuM paNa harajha ane tAkekanA rAjAonI phoja karatAM vadhAre che. kahe che ke "e rAjA jyAre raNasaMgrAmamAM caDe che tyAre pacAsa hajAra hAthIne mokhare te cAle che, ane ghaNuM karIne te te ziyALAnI RtumAM kuca kare che, bIjI eka RtumAM karI zakato nathI; kemake hAthiye tarasa sahana karI "zakatA nathI. leke kahe che ke tenI phejamAM dasathI paMdara hajAra sudhI taMbuo che. A ja dezamAM teo rUnAM lUgaDAMnA pizAka evI camatkArika rItithI banAve che ke tevA bIjI koI jagyAe jovAmAM AvatA nathI. A pizAkano ghaNokhare bhAga saphAIdAra hoya che ane te evA bArIka vaNataranA hoya che ke sAdhAraNa kadanI vIMTImAMthI pAra kahADI zakAya. A dezamAM halakA zikAne ThekANe keDiye cAle che, tathApi sonA"rUpAnA zikakA temanAmAM che. gheDAno sAmAna karavAmAM ane ghara chAjavAmAM kuMvAra ane kALAM rUvATInAM cAmaDAM vApare che. A ja dezamAM prakhyAta karakanadana Karkandan athavA geMDA hoya che. * * "A rAjya pachI bIjuM eka rAjya che, te kinArethI dUra jamIna "upara che tene kAzabina (Kashbin) kahe che. tyAMnA rahevAziya gaura varNanA "heya che ne teo kAna viMdhAve che. teo UMTa pALe che ane temane deza "ujajaDa ane pahADI che. kinArethI vaLI vadhAre che, higaMja (Hitrange) nAmanuM eka "hAnuM rAjya che, te ghaNuM garIba che; paNa temAM eka akhAta che, tyAM "dariyAmAMthI abaranA dagaDe dagaDa Ave che. vaLI temane tyAM, hAthIdAMtanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Araba pravAsInuM kathana 49 "chata che ane marI paNa thAya che, paraMtu marI DAM nIpaje che, tethI, tyAMnA "rahevAzI, te lIlAM ne lIlAM, khapamAM ANe che. bahAra" e nAma uparathI, anahilavADanA asalI cAvaDA rAjAo sAthe kazeya saMbaMdha besAro kaThaNa che. balhAranuM rAjya kamakamanA kinArAthI te cInanI sarahada sudhI pahoMcyuM che, evuM je enuM varNana ApyuM che, te uparathI paNa patto lAge ema nathI. bIjA rAjAo upara balhAranA uparIpaNuM viSenI gaNanA lokomAM mAnya karavAmAM AvelI che, tenA karatAM pravAsiyoe te viSe hada bAMdhIne lakhyuM che. teoe lakhyuM che ke "tyAMnA rAjA, agara je bahAranI zreSThatA mAnya kare che to paNa potapotAnAM rAjyamAM svataMtra che." ane pharIthI bIjI jagyAe lakhe che ke "AkhA IndIjhamAM balhAra rAjAdhirAja che;" tathApi "tyAMnAM ghaNuMeka rAjya che "te eka ja rAjAnA svAdhInamAM nathI, paNa dareka prAntane jUdA jUdo rAjA "che." harajhanA rAjA viSe lakhyuM che ke, zalAkAnA upara tenuM rAjya hatuM, ane tenI paDozanA rAjAo karatAM tenI pAse ghoDA ghaNA hatA. A vRttAnta soraThanA yAdava kulanA rAha, ke jenI rAjadhAnI giranAra pAsenA DuMgara upara jUne kille hato te hatI, tenI sAthe maLatuM Ave che. tApheka athavA kAza. binanA rAjAonA vRttAnta sAthe meLavI jevAne kazuM sAdhana hAtha lAgatuM nathI; tema ja rahamI viSe kAMI maLatuM nathI. karnala ToDa kAzabinane kaccha bhUja, karAve che, paNa te "kinArethI dUra jamIna upara AveluM hetAM bhAgye ja TharAvI zakAya ema che. e ja graMthakartA kalpanA kare che ke hitraja te zatrujayane lAgu paDe che. ranoDAe je sAmAnya viSaya upara potAno abhiprAya Apyo che te hajI kaMIka vadhAre lAgu paDe che. te kahe che ke, "A dezanAM nAma je ApaNane maLI AvyAM che, teno ghaNekhare bhAga apabhraMza thaI "gaye che; ane AbI akSaramAM te lakhI batAvavAne kaThaNa che tethI zaka"bharelI kalpanA karavAmAM kaze mAla nathI." to paNa e pravAsiye cAlatA AvelA revAja viSe lakhyuM che te gUjarAtanA hinduone lAgu paDI zake evuM che. agni ane pANImAM paDavA 1 bahAra e zabada bALaka rAya(sUrya rAya)ne apabhraMza thayo haze evI bahudhA dhAraNuM thaI che; baLIrAya (valabhIrAya eTale valabhInA rAjAne arthe) bhUtA (bRta + arka poSaka sUrya, rAjAne khitAba) athavA bhALa nAmanA paragaNuM uparathI oLakhAvAtI khu. rela eziyATika sesAiTInA jarnala bAramAne puSTa 7 me ane bIja tyAM pramANa ApyAM che te uparathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 rAsamALA viSene je vRttAnta che tene utAre ame have kariye chiye, ane A uparAnta vaLI muDadAne bALavAne cAla che, tethI striye pitAnA dhaNInI pachavADe tenI citAmAM baLI mare che; tapasvI nagna athavA mAtra mRgacarma dhAraNa karIne sUryanA tApa sAmuM keTalAka kALa sudhI joI rahevAnuM tapa Acare che e Adi cAla che te viSene utAre paNa ame Apiye chiye. te pravAsI lakhe che ke, A sarve rAjayomAM rAjyasattA rAjAnA kuTuMbiyAmAM ja rahe che, tyAMthI chUTI paDatI ja nathI; ane eka ja kuTuMbanA, eka bIjAnI pachavADe "gAdiye bese che. e ja pramANe vidvAna, vaidya, ane badhI jAtanAM zilpazAstra jANanArA badhA kArIgarenI jUdI jUdI nAkhe che, ane jeone dhaMdhe "jUdo che teo ekabIjAnI nAtamAM kadi maLI jatA nathI." eka karatAM vadhAre Dhiye paraNavAne cAla, khAvAmAM mAtra cekhA vAparavAne sAdhAraNa cAla, mUrti pAsethI pratyuttara levAne cAla, khAtAM pahelAM nhAvAne cAla ane bIjA cAla viSe paNa lakhyuM che. vaLI lakhyuM che, ke "hindustAnanAM rAjyamAMthI "rAjAone joIye eTalA mata sipAI maLI zake che, ne teone laDAIne sArU ekaThA karavAmAM Ave che tyAre teo pitAne kharca raNabhUmi upara jAya che, ne rAjAne mAthe kAMI paDatuM nathI." abujhIda alahasana, bIje pravAsI umere kare che ke, "hinduomAM "eka sAdhAraNa cAla che ke, strI athavA purUSa, jyAre gharaDAM thAya athavA "jANe ke ghaNAM varSa thavAthI have marI javAze tyAre pitAnA kuTuMbanAM mANa"sone kahI rAkhe che ke amane agnimAM hamaje, athavA pANImAM jaLapAta "karaje, kAraNa ke teone nizcaya hoya che ke amAre bIjo avatAra thaze." te kahe che ke, "hiMduomAM yogI ane vaidya hoya che te brAhmaNane nAme "oLakhAya che. temanAmAM kavio hoya che, teo rAjAonAM jUThAM vakhANanI "kavitA kare che. tenAmAM jezI che; vidvAna, bhaviSyavartanArA, ane pakSi"nuM bhramaNa jANanArA paNa che, ane bIjA, janmAkSaranI gaNatarI bAMdhavAno "ke sakhanArA paNa che, teo mukhyatve karIne gorAjhanA rAjyamAM kanuja' 1 "eziyA khaMDanA ghaNA kharA loko jyotiSa vidhAnI tarapheNamAM eTalA badhA, ghelA hoya che ke, teonA kahevA pramANe, teo evuM mAne che ke je je banavAnA "lekha, uparathI lakhAyA hoya che te te lekha nIce bane che. hareka kAma karatAM pahelAM "teo jezIne pUche che; laDAI karavA sArU be senA, sajIne sAmasAmI taiyAra thaI rahI hoya paNa cakananI ghaDI nakkI karayA vinA laDAIne prAraMbha karavAne vicAra senApati"nA manamAM Ave ja nahi-tema ja joziyAne pUchyA vinA koI senApati TharAvavAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 Araba pravAsInuM kathana "nAmanuM moTuM nagara che tyAM che." te cemAsAnA lakSaNa viSe lakhe che ke,"comAsuM che te hinduonuM jIvana che; je varSAda varase nahi, te teone "ghaNuM ApadA veThavI paDe." thegI lekane vRttAnta abujhIde lakhe che te ame nIce dAkhala kariye chiye. abujhIda teone "bikAra" kahe che, karnala TaDi kalpanA kare che ke e zabda phakIra e zabdane apabhraMza thaI gayo che, paNa AvA bhIkhI khAnArA. lekene "bhIkhArI" kahe che te bikAranI sAthe sArI rIte maLato Ave che. "hindusthAnamAM eka jAtanA mANaso hoya che te bikAra kahevAya che, "temanA jIvatara sudhI teo nAgA phare che, ane temanuM zarIra DhaMkAya eTalA "temanA vALa vadhAre che. teo temanA nakha vadhAre che, te aNIdAra ane "taravAranA jevA tInA thAya che, kadi teo temane levarAvatA nathI, paNa temanI "meLe kharI paDavA athavA kapAI javA de che. Ama karavAmAM teo dharma "mAne che. teo mATInA zakarAne derImAM parovIne gaLAmAM ghAle che; jyAre "teone bhUkha lAge che tyAre koI hindune bAraNe ubhA rahe che, ane jeo "aMdara hoya che teo tvarAthI rAMdhelA cekhA ANuM Ape che, ne temAM dhaNuM puNya samaje che; zANakAmAM khAIne jAya che te pachI ghaNuM agatya "paDyA vinA pAchA AvatA nathI. pravAsiyonI sAIne mATe dhorI rastA "upara dharmazALA baMdhAvAmAM puNya gaNavAmAM Ave che, tyAM dukAnadArane vasAve che eTale je je vastu joIe te te pravAsine kharIdavAne banI "Ave che. bIjI jagyAe lakhe che ke, "keTalAka hinduo evA che ke eka bhANumAM be jaNe bhegA besIne jamatA nathI, evI rIte jamavAmAM "teo mahetuM pApa samaje che. je so jaNa jamavAne ekaThA thayA hoya to "dareka jaNane ekabIjAne aDyA vinA jUde jUdAM bhANuM joIye chiye. temanA "rAjA, ane dhArmika mANasane mATe roja roja tAja rasoIyo thAya che. ne nALiyerinAM pAMdaDAMnAM banAvelAM patrALAM ane paDiyAmAM teo jame che. jamI AvatuM nathI. lagna thatAM nathI, ane pravAsa karavAne paNa nIkaLatA nathI. gulAma vecAte bhale hoya, athavA navuM lugaDuM prathama paheravuM hoya e Adi ghaNuM halakAM kAmamAM paNa jozIne pUchyA vinA cAlatuM nathI. A mUrkhAIbharelo vahema sarvene eTalo badho duHkha"dAyaka thaI paDe che, ane tethI evAM agatyanAM ane aNagamatAM pariName nIpaje che ke, mane Azcarya lAge che ke, eTaluM chatAM paNa e vahema ATalI lAMbI mudata sudhI jArI rahyo che. chAnI ane UghADI sarve vAta jozIne ughADI karIne kahevI paDe che, tenI sAthe vaLI je je upAya kAme lagADavAnA hoya te paNa kahevA paDe che."aniyaranuM IraviMga bAke kareluM bhASAntara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA "rahyA pachI patrALAM paDiyA ane je kAMI vadheluM hoya te sarva pANImAM nAMkhI "da che. A pramANe hamezAM navI sAmagrI joIye chiye." hindu rAjAo hIre jaDelI sonAnAM kaDakiyAM pahere che. vaLI "teo jUdA jUdA raMganA rananA mUlyavAna galabaMdha pahere che, temAM mukhyatve karIne lIlama ane lAla hoya che, paNa temane motI vadhAre pasaMda paDe che. "ane tenuM mUla bIjAM badhAM javAhIra karatAM caDe che. hAlamAM teo potAnI bIjI mUlyavAna vastu sAthe rAkhI mUke che. darabAranA rAjazrI leka, mahaTA adhikArI ane bRhapatio evA ja javAhIranA hAra pahere che; teo TUMkI "cALanAM keDiyAM pahere che, ane pitAnA parivAra sahita bahAra nIkaLe che "tyAre sUryane taDakA aTakAvavA meranAM pIchAMnuM chatra dharAve che." 55 prakaraNa 4, mULarAja solaMkI (i. sa. 942 thI 997) selaMkI vaMza itihAsakartA sAmatasihanuM sAruM lakhatA nathI. teoe tene mATe evuM lakhyuM che ke, te kIrtimAna rAjA na hata; tene rAta ke dahADo bolavAmAM rAsamALA pramANe. ke dIpati thayA kyAM sudhI bhogavI rahyAM varSa 7rAjya karacuM saMvata sana saMvata sana 1 mULarAja 998 942 1053. 2 cAmuccharAja 1053 997 1066 1010 3 vallabhasena 1066 1010 1066 1010 4 lebhasena 1066 1010 1078 1022 5 lImadeva(helo) 1078 1022 128 1072 6 sUrNa 1128 1072 150 1094 7 siddharAja 1150 1094 1199 1143 (jayasiha) 8 kumArapALa 1199 1143 1230 1174 9 ajayapALa 1230 1174 1233 1177 10 mULarAja (bIjo) 1233 117 1235 1179 (bALa mrAja) 11 bhImadeva (bIjo) 1235 1170 1298 1242 (lALa bhIma) 12 tribhuvanapALa 1298 1242 1300 1244 13 12 50 22 = " " ? 302 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 13 sArUM ke jAthu te kazA vicAra nahatA; tenAmAM viveka ane Teka to hatA ja narasuM, hita ke ahita emAM kazeA bheda te samajatA nahi; peAtAnuM mana pheravyAM karatA. teNe sAta varSanI TuMkI mudata sudhI rAjya karyuM temAM zuM zuM banyuM te noMdhI rAkhyuM nathI, mAtra eTaluM ja lakhyuM che ke, tene "prAcIna gujarAta"nA kartA cAlukaya (sAlaMkI) vaMzanI vaMzAvaLI A rIte Ape che kayAre gAdIpati thayA. kayAM sudhI rAjya karyuM. keTalAM varSa 1 mULarAja 2 cAmuNDarAja 3 valrabhasena 4 durlabhasena 5 bhImadeva (vhelA) karNadeva 7 siddharAja jayasiMha 6 saMvata 1017 1052 8 kumArapALa 9 ajayapALa sana saMvata 961 1052 997 1066 1066 1078 1120 1150 11 99 1230 1233 1235 1299 1010 1010 nahi; ane 1022 1064 1094 1143 1174 1177 1179 rAjya kayuM. sana 996 1010 1010 1022 1064 1094 1143 1174 1177 1066 1066 1078 1120 1150 1199 1230 1233 1179 1242 10 mULarAja (bIjo) 11 bhImadeva (bIjo) 1235 dvacAzrayanI TIkAnI TIpa ane suratheAtsavamAM mULarAja saM. 993 mAM gAyei beThA ema lakhyuM che. 35 13 . 12 42 30 49 31 3 2 63 "prabaMdha cintAmaNi' (merUtuMgAcAryanA), jinamaMDana upAdhyAyanA kumArapALa prabaMdha" ane " paDhAvalI"mAM mULarAje 55 varSa, cAmuMDarAje 13 varSa, vadhubharAje cha mAsa, durlabharAje varSe 11 ne mAsa 6, bhImarAje varSe 42 (prabaMdhacintAmaNinI eka pratamAM varSa para lakhela che) rAjya kahyuM lakhyuM che. "kumArapALa prabaMdha" ane "paTAvalI'mAM karNadeve 29 varSe rAjya kahyuM he che. siddharAje rAjya kayAnuM prabaMdha cintAmaNi 49 varSa; ane paTAvalI' varSe 48, mAsa 8, ane divasa 10 he che. kumArapALe pra0 ci ane ku. pra0 varSe 31; ane paTAvalI varSe 30, mAsa 8 ne divasa 27 rAjya karyuM he che. ajayadeve pra0 ci. varSa 3; ane paTAvalI varSe 736 mAsa 11, ne divasa 28 rAja karyu kahe che. mULarAja (khIte) pra. ci. varSa 2; paTAvalI varSe 2, mAsa 1, ne divasa 24 rAjya karacAnuM lakhe che. bhImadeva (bIjo) pra. ci. varSe 63; paDhAvalI varSe 65, mAsa 2, ne divasa 8 rAjya kazuM lakhe che. "paTAvalI" bhImadeva ( khIjA ) pachI pAdakArAja gAyi beThA teNe cha divasa rAjya karayAnuM; te pachI tribhuvanapALe mAsa be ne divasa bAra rAjya karacAnuM kahe che. te pachI cAlukayanI bIjI zAkhAnA vAghelAne hAthe gujarAtanI gAdI gaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 rAsamALA kAMI saMtAna na hatuM. te uparAnta aNahilavADanI gAdiye solaMkI vaMza za rIte Avyo tene vRttAnta paNa lakhyo che. kalyANanA bhUvaDa rAjAnI cothI paheDiye bhuvAditya karIne rAjA che, tene traNa kumAra hatA, ekanuM nAma rAja, bIjAnuM nAma bIja, ane trIjAnuM nAma daMDaka (daDaka). teo somanAtha mahAdevanI yAtrA karIne pAchA vaLatAM sAmatasihanA darabAramAM AvyA. so vazA te ekalI yAtrAne mATe ja temaNe pitAnuM ghara choDyuM nahi hoya, paNa rajapUta rAjavaMziyAnA bahAnA bhAIne 1 cAvaDAnA bhATanA kathana uparathI ema jaNAya che ke, sAmaMtasiMhane saMtAna na hatuM ema kahevAmAM Ave che to pachI mULarAjane tenA pachI pATe besavAne saMbhava chatAM te tene mArI nAMkhata nahi, paraMtu sAmaMtasiMhane eka kuMvara hato tenuM nAma ahipata hatuM. jyAre mULarAje sAmaMtasiMhane mArayo tyAre ahipatane laine tenI mA, je bhATI rajapUtANI hatI te, potAne piyara tata (sibdha ane mAravADanI vaccenA raNamAM che) gaI kemake jesale jesalamera vasAvyuM te pahelAM bhATI rajapUta tyAM rAjya karatA hatA. ahipatane vaya A samaye sumAre eka varSanuM hatuM. keTaleka varSe te kacchamAM lAkhA phUlANane zaraNe Avyo tethI meragaDha gAma tathA tenI AsapAsanI bhaya tenA nirvAhane arthe ApI. mULarAja ane lAkhA mUlANane vaira baMdhAvAnuM A paNa eka kAraNa hoya e saMbhava che. lAkhA phulANI ATakoTa pAsenI laDAImAM isa. 979mAM marAya, ane mULarAje kaccha khAlasA karyuM, tevAmAM ahipate tenAM ghaNuM gAma kabaje karI lIdhAM (keTalAka kahe che ke 900 gAma lIdhAM) ahipatanI paMdaramI maheDiye pUje cha cAvaDe thaye; pitAnA samayamAM te meragaDha kheAI beThe. A samaye kacchamAM jAma ghAvajI ane pachI veNacha hatA, temanA samayamAM, jAma abaDAjiye ghaNI laDAI karI che. teNe cAvaDAone nasADyA haze ema saMbhava che. pUcha meragaDhathI dhArapura (pAlaNapura tAbAmAM) gayo ane tyAM 84 gAma tAluko jamAvyuM, paNa allAuddIne gujarAta lIdhI te samaye paMjAjIne tAluko paNa gayo ane te pAdazAhanI nokarImAM rahyo. pachI sArI nokarI joIne pAdazAhe tene aMbAsara nIce 252 gAma ApyAM. aMbAsaramAM tenA pachI pAMcame ThAkora jayasiMha cAvaDe thaye tene traNa kuMvara hatA, temaNe traNe bhAge gAma vahecI lIdhAM. IzvaradAsa vaDIla hatA te aMboDamAM, surajamala varasoDAmAM, ane sAmatasiMha aMbAsaramAM ja rahyo. sAmatasiMhathI pAMcamo purUSa surasiMhajI thaye, teNe hAlanA mahikAMThAnA gAma mANa sAmAM gAdI karI. havaNu ThAkora rAjasiMhajI cAvaDA mANasAmAM che te surasiMhajIthI 12 mA purUSa che. 2 prabaMdhacintAmaNimAM bhUdeva-bhayaDadeva evuM nAma lakhyuM che. ane ene vaMza bhUyaDarAjavaMza (bhadevaka) ema lakhyuM che. bhUvaDane, karNAditya, tene caMdrAditya, teno samAditya, ane teno bhuvanAdiya thayo ema ranamALAmAM kahyuM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja selaMkI gAdInI sAthe hakkane lIdhe saMbaMdha hoya che, tethI adekhAIne lIdhe, teone bhAgyodaya pitAnA dezamAM thatuM nathI, mATe te lAbha paradezamAMthI prApta karI levA javAne temanAmAM sAdhAraNa cAla che, te pramANe teo paNa nIkaLI paDyA haze. ratnamALamAM lakhyA pramANe, A traNa kuMvare mAM je mahaTa hatuM te, madhyama kadane, gore, ane svarUpavAna hato. vaLI tenA viSe lakhyuM che ke, "te pitAne dharma pALato hate, nitya zivanI pUjA karate hato; paNa tene strinI pAMtInuM duHkha hatuM, tema ja sukha nahatuM." tenA kuLane lIdhe, ane tenAmAM zarIranA sArA guNu hatA tethI, aNahilavADanA rAjAe pitAnI lIlAdevI bahena tene here paraNavI. A kuMvarIne teno garbha rahyo, ane prasutavedanAthI maraNa pAmI. paNa tenA garbhasthAnamAMthI kuMvara hatuM te kuhADI lIdho, te mULa nakSatramAM Avyo tethI tenuM mULarAja nAma pADayuM sAmaMtasihe tene dattaka karI lIdho, te udaya pAmatA sUryanA 1 ranAdiye sana 920 thI 935 sudhI paMdara varSa rAjya karyuM che, tyAra pachI sAmatasiMhe sana 935 thI 942 sudhI sAta varSa rAjya karyuM che. mULarAje 942 mAM tene mArI rAjya lIdhuM te veLAe tenuM vaya 21 varSanuM hatuM, e uparathI sana 921 mAM tene janma thayela nIkaLe che. A veLAe ratnAditya pATe hato paNa sAmatasiMha kuMvarapade hevAthI rAjakAryamAM sAmela rahe haze ema jaNAya che tethI potAnI bahenane para|vavAmAM AgevAna hevAthI tene te veLAne rAjA gaNyo haze; paNa kharuM jotAM ratnAditya pATe beThe ke tarata ja rAja, ane bIja, tyAM AvelA hovA joIye. lIlAdevIne sana 920mAM paraNAvI hoya te 921mAM mULarAjane janmavAno saMbhava bane khare. sAmaMtasiMha gAdiye beThe tyAre mULarAjanuM vaya 14 varSanuM hatuM te samayathI sAta varSamAM te pitAnA mAmAnA rAjakAjamAM katto thaI paDavAthI, teNe ene sAre Azraya Apyo haze, paNa je sAmaMtasiMha pATe beThA pachI lIlAdevIne paraNAvI hoya te mULarAjanuM vaya ghaNAmAM ghaNuM cha varSanuM hoya tevA bALaka sAmaMtasiMhane mArIne pATe bese e saMbhava heya nahi. 2. u. 2 selaMkI vaMza viSe bhATa lokeAnI kathA evI che ke-aMtarvedha athavA gaMgA yamunAnI vaccenA ( deAba) pradezamAM TukaDA-adAvatI nagarImAM solaMkInuM rAjya hatuM te vaMzamAM rAja tathA bIja thayA. teone potAnA bhAyAta sAthe deTe thayo ane pitrAIne grAsa kAje mAyA. pachI geahatyA beThI tene pastAvo thayo. tenA nivAraNane arthe dvArakA ane kAzInI yAtrA karavA nIkaLyA. prathama kAzImAM jaI eka varSa rA ne puNyadAna karyuM, pachI gaMgAjaLanI kAvaDe bharI dvArakA jatAM, rastAmAM pATaNane guMdare utazyA. tevAmAM rAjAne khAsadAra ghoDI pAvA Avyo. te ghaDI rAja, tathA bIjanA bhagavA veSathI bhaDakI tene khAsadAre cAbuka mAro. te joI bIja, je ghoDAMnI parIkSAne zAlihotra nAmane grantha bhaNelo hato te kheda pAmIne bolyo ke "jA "bhaMDA! te cAbuka mArIne A ghoDInA peTamAM paMcakalyANuM vachere che tenI DAbI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa rAsamALA jevA pratApa batAvIne, peAtAnA mAmAnA rAjyanI vRddhi karIne, ane sarvane priya thaI paDIne, bAlyAvasthAmAM prakhyAti pAmyA. ratnamALAneA kartA tene vizvAsadhAtI, dayAhINu ane peAtAnI ja caDatImAM tatpara rahenArA kathe che te tenAM pAchaLanAM kRtya uparathI siddha thAya che. "te varSe kALA paNa dekhAvamAM "svarUpavAna hatA; kAmadevane vaza hatA; kaMjusa hatA tethI te dravya bhoMyamAM hATI mUkato; yuddhakaLAmAM kuzala nahatA, paNa zatrunI sAme thatA te ThagAIthI vizvAsa utpanna karAvIne tene nAza karatA." jyAre te pAkI UMmarane thayA tyAre sAmatasiMhe dAnI, dhRtamAM tene rAjyAbhiSeka karAvyA; paNa jyAre zuddhi AvI tyAre rAjAe tenI pAsethI rAjya pAchuM lIdhuM. jena graMthakartA he che ke, te divasathI cAvaDAee dAnane mahimA ghaTADI dIdhA evI heNI cAlI. mULarAje eka vAra rAjyane svAda cAkhyA, te tene mUkavA gamyA nahi. teNe pheja ekaThI karIne potAnA mAmA upara halleA "mAMkha phoDI nAMkhI." khAsadArane acaraja lAgyuM ane teNe ghera jaIne rAjAne samAcAra kyA. rAjA temane mahApurUSa samajIne temanI pAse AvyA, ane temanuM mukha joI vatI gayA ke, A kAI kulIna ane pratApI purUSA che emanI pAse kAMI haze kharUM, mATe sarata khakIne te paDAvI levuM. pachI te khelyA ke, tamArA hevA pramANe mArI gheADIne jo paMcakalyANI vahere avatare te pATaNanuM adh rAjya mAre tamane ApaNuM, ne te uparAnta mArI senAjI (kumArapALa rAsAmAM lIlAdevI lakhI che.) vhena paraNAvuM. ne je tamArI vAta nUphI paDe teA tamArUM sarvasva luMTI lauM. A TharAva anyAnya mAnya karaco, ne banne bhAI darabAramAM rahyA. pachI sumAre paMdara divase gheADIne prasava thayA. tene cAra paga tathA he dhALu evA paMcakalyANI ane DAkhI AMkha phUTelI evA vacherA avataraco. A banAva joine sAmaMtasiMha cAvaDAe ardhuM rAjya ApavAnI hA kahI, paNa jAti, kuLa jANyA vinA blena paraNAvAnI nA kahI, paNa pelA rajapUtAe peAtAnI sarva vAta tene kahI dIdhI tethI rAnna khuzI thayA ne bIjane vere nyA paraNAvAnA TharAva hatA. paNa te eka AMkhye kANA hateA, tathA teNe peAtAnA bhAI rAja vere kanyA paraNAvAnI icchA jaNAvI tethI tenI sAthe lagna kahyuM. pachI banne bhAI, keTalAka divasa sudhI, tyAM ja rahyA, tevAmAM senAjI bAine mULarAja avatarayo. merUttuMga ema huM che ke, sAmaMtasiMhe gheADA pheravatAM ajJAtapaNe cAbuka mArI tethI pelA bhAiyeAmAMthI eka huM huM kahIne mAthuM dhUNAvI pIDA pAmatA khelyA " nyunjIna levA yeAgya" tamArA gheADAnI gati chatAM tame cAmuka mArI tethI mane peAtAne vAgI hAya ema thayuM. sAmaMtasiMhe kahyuM tyAre tame A gheDA pheravA." sarala pheravyA ke sarve daMga thaI gayA ne sAmaMtasiMhe pAtAnI vhena paraNAvI. kuMvare dhADA evA lIlAdevI tene 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 mULarAja solaMkI karI tene mArI nAMkhe, ane je gAdI upara tene ghaNI bhayaMkara ramata karavAmAM besAryo hato te gAdI upara te pitAne hAthe caDI beThe. A viSe kumArapALa caritane kartA kahe che ke, "sAta vastu nirguNa che-1 jamAI 2 vIMchI, 3 vAgha, 4 madirA, 5 mUrkha, 6 bhANeja, ane 7 rAjA. emAMnA dareka jaNane guNanI parIkSA nathI." niSkaTaka rAjya bhogavavAne mATe eka brAhmaNanA vacana uparathI mULarAje vaLI mosAla pakSanAM sarvene mArI nAkhyAM. A ghAtakI karma viSe, tenA itihAsa lakhanArAe, maranArAone kalaMka daI teonuM duHkha ochuM karI batAvavA chAvarI nAMkhyuM che ke, teo pApI, garviSTa, madirApAna karanArA, lekane du:kha denArA, brAhmaNa, ane devano tiraskAra karanArA hatA; te paNa mULarAjane A pApakarmane pastAvo thayA vinA rahyo nathI. 1 A viSe bhATanI kathA evI che kemULarAja maheATe thayA pachI tene laIne rAja tathA bIja dvArakA bhaNI gayA hatA. rastAmAM tene bApa rAja, lAkhA phalANathI marAyo hato tevAmAM mULarAja agiyAra varSane thayuM hatuM tene tenA kAkA bIje kahyuM ke "tArA mAmAe ardha rAjya ApavAnuM kahyuM che mATe tenI pAse jaIne te pramANe "mAgI le". mULarAje te pramANe mAmAne kahyuM tyAre te bolyo, "meM tArA bApane lIMbu uchALa eTale lIbuM uchALiye ne pAchuM bhoMya paDe eTalI vAra sudhI rAjya ApavAnuM kahyuM hatuM. te pramANe huM tane ApavAne rAjI chuM." mULarAje A vRttAnta potAnA kAkAne kahyo tyAre teNe salAha ApI ke, "lIMbu uchALa rAjya Ape eTalI vAramAM tAre sAmaMta "ane paTAvatane zirapAva ane grAsa ApavA, eTale teo tArI pakSamAM thaI jaze" mULarAje nitya lIbu uchALa gAdI maLe teTalI vAramAM sarve kArabhAriyone zirapAva ane grAsa ApavA mAMDyA tethI teo sarve evI kalpanA karavA lAgyA ke sAmaMtasiMhanI gAdI mULarAjane maLe te bahu sAruM thAya. eka varSa sudhI A pramANe cAlyuM. eTale rAjAe jANyuM ke A te rAjakeza khAlI karI nAMkhaze. mULarAjane tenA kAkAe vaLI eka bIjI salAha evI ApI hatI ke, "mAMsanA kaDakA nAMkhI garadhAne tAre sAdhavI, "te haLI jaze eTale tArA mAthA upara bhamyAM karaze, pachI lIMbune lehIvALuM karIne "UchALaje eTale tene mAMsarUpa jANI garadhava laI uDI jaze tethI sadA gAdI tArA svAdhInamAM raheze. cha mahinAmAM teNe kAkAnI salAha pramANe garadha sAdhI lIdhI hatI. te darabAramAM game tyAre eka divasa lohIvALuM lIbuM UchALyuM te garadhava laIne UDI eTale pAchuM bhoMya paDayuM nahi. mAmAe tene gAdI uparathI UThavAnuM kahyuM paNa te uThayo nahi ne kahyuM ke, lIbuM paDeluM dekhADe te huM UThuM. A uparathI mAmA bhANejane TaTA thayo. darabArI leke mULarAjane maLI gayA, ne mULarAje te veLAe sAmaMtasiMhane Thera karo. merUtuMganA lakhavA pramANe saMvata 998 mAM 21 varSane vaye te svataMtra rIte gAdipati thayo. 2. u. 2 zekasapiyara kavi, pitAnA jena rAjAnA nATakanA trIjA aMkanA cothA pravezamAM evA ja prakArane vicAra lakhe che - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 rAsamALA cAvaDA vaMzane nAza thaI javAthI, AsapAsanA sarve rAjAone gajarAtanuM rAjya laI levAne lebha lAgyo, temAM mULarAje, pitAnuM navuM meLaveluM rAjya tenA zatruothI rakSavAne ghaNI khudAIbharelI yukti karavA mAMDI. uttaramAM nAgara athavA zAbhara(sAmbara)no rAjA je eka lAkha gAmane (sapAdalakSa) dhaNI hatA, ane pachIthI tenuM rAjya ajamerane nAme prasiddha thayuM che, teNe enA upara prathama halle karyo. te ja veLAe tilaMgAnA rAjA taiilipanA senApati mArape gUjarAta upara caDAI karI. mULarAjane itihAsa lakhanAra kahe che ke, tenA pradhAne tene samajAvyo ke, gheTe jema pAcho haThI je rAjadaMDa anyAyathI kheMcAvI lIdhuM hoya, te jevA kalahabharelA prakArathI meLavI levAmAM AvyA hoya tevA ja prakArathI sAcavI rAkhavo paDe che, ane je lapazI "paDAya evI jagyA upara ubhA rahe che tene nirbaLa AdhAra TakAvI zakato nathI." 1 merUtuMga sapAdalakSa jaNAve che, rohANarAja vigraharAja. 2 mistara vAlTara eliyaTe riyala eziyATika sosAITInA pustakanA 4 bAganA pAnA. 1 pramANe) kalyANanA cAlukya athavA selaMkI vaMzanuM varNana karatAM talapadeva" nAmanA rAjA viSe lakhyuM che, teNe zaka 85 thI 919, (athavA sana 974 thI 998) 973-97 sudhI rAja karyuM, tethI te maLarAjanA samayane hite, mATe bezaka ahiM taiilapa lakhyo che te ja e tilapade mALavAnA bahAdura rAjA muMjane mAro have evuM lakhyuM che. mi. eliyaTe, kalyANa rAjyanI uttara dizAnI sImA narmadA nadI lakhI che. (prAcIna gujarAtane kartA lATa dezane Arapa kahe che.) 3 kIrtikaumudImAM lakhyuM che ke, lATezvarane senApati bArapa je bIjA koInAthI haThe nahi e hatuM tene asAdhAraNa parAkramavALA mULarAje haNIne tenA hAthiyone samUha laI lIdhe. bhASAntaramAM AcArya valabhajInI kavitA bIjA sargamAM nIce pramANe che have caulukya bhUpALa, purane pALatuM hatuM jhItI rAjansamAjane, mULarAja karI chate 1 jita-zatruthI chUTelI, kRSNanIvata guNe karI gUrjarezvara-rAjazrI, jene pitA thakI varIsenAnI loTezvarane, asAmAnya parAkramI; te bApane haNe jeNe, hAthIsenA jhahI damI. 3 paDelA che zatru jeNe, te svabAtaNuM raNe nizAna kacchabhUpALa, lAkhAnuM kahyuM jehaNe 4 haryuM dAridya dAna daI, jityA zauryathI durjane kIrtie rAmane DhAMkI, kahuM rAjya ghaNuM dine. 5 (13). 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 59 vadhAre jorathI Takkara mAre che athavA vAdha jema krodhAyamAna thaI ne namI saMkeAcAya che tema vadhAre mArAtmaka asara kare evI talapa mArI zake che tema tamAre tamArUM parAkrama pAchuM kheMcI rAkhavuM. Ama vhevA uparathI athavA peAtAnI nityanI prapaMcI rIta pramANe mULarAja aNahilavADa tajIne, ghaNe Adhe ane kAI nA halle thaI zake nahi evA kacchanA nAkA upara AMthakAo killA che temAM bharAI peThe, te evI AzAthI ke cAmAsAmAM harakata paDaze tethI ajameranA rAjAne pAchA javuM paDaze. paNa te rAjAe te ceAmAsAmAM paNa TakAva ko ne jyAre navarAtra AvyAM tyAre hallA karavAnI taiyArI karI. mULarAje kAMI lAlaca ApIne ajameranA lazkarane pAchuM mhADayuM, paNa 1 kcchanA bhacAu tAlukAmAM A killA che te kaMthAdurga athavA OMthAgaDha paNa hevAtA hatA. i. sa. 943 mAM jAma sAjiye purA karaco ane tenA pitA jAma yAjiye AraMbha karyo hatA. 2. u. 2 sairUtuMganA lakhavA pramANe (lAlaca ApI hAgyA nathI paNa) nIce pramANe banyuM cheH-- nAgeAra athavA sapAdalakSanA rAjAe jyAM paDAva nAMkhyA hatA tyAM ja, zAkaMbharI nAme nagarI vasAvI, peAtAnI gAtradevIne tyAM ja magAvI navarAtra karI mULarAje lahuNikA karavAnA miSe peAtAnA sAmaMtAne saMketayukta kaMkAtariyA lakhI. te pramANe tyAM je Ave temane satkAra karavA mATe, rAjaputrane agAuthI meAkalyA, ane pAte paNa muhUrtane samaye sAMDhaNI upara khezI AvI phoMcyA. ne sapAdalakSanI chAvaNImAM pezI, tenA taMbu AgaLa jaI, temAM praveza karo. saMketa pramANe tenA sAmaMtA paNa cAra hAra dhoDesvAra sahita AvIne tenA taMbunI AsapAsa viMTaLAI vaLyA. mULarAje sapAdalakSanA uttaramAM kahyuM ke, "A bhUmaMDaLamAM mArA sAme thAya evA baLavAna mukuTadhArI hajI meM "joyA nathI. paNa Apa ahiM yuddhArthe padhAyA che tethI yu karavAnA prasaMga mane prApta "thaye| tethI harSa thAya che. paraMtu tailapane senApati khArapa ahiM caDI AvyA che tene "zikSA karIne huM pAche AvuM tyAM sudhI Ape sukhe ahiM ceAbhavuM. pachIthI yuddhanA rasa "paraspara ApaNe cAkhIzuM. A vAta nivedana karavAne huM AvyA chuM.' sapAdalakSe kahyuM ke, "eka kaTAra upara jhujhavI Apa mArA jevA zatrunA agaNita sena vacce thaIne AvyA "teA ApanA sAhasika dhairyane dhanya che ! ApanI sAthe mitratA rAkhavI yeAgya che." mULarAja tvarAthI tyAMthI uThI peAtAnA sAmaMtA sahita sAMDhaNI upara pAche| savAra thaI bArapanI chAvaNI upara tUTI paDyo, ne tenI senAne dhANu vALI daine hara! hara ! mahAdeva ! kahetA jaya meLavI pA| pharyAM ane zAkaMbharI bhaNI AvyA tA sapAdalakSa tenuM Apa saMbaMdhanuM parAkrama jANI jatA rahyo hateA. A banAvathI pete ghaNA prasanna thayA, ane A piraNAma amara karavAne teNe mULarAja vasahikA ane kuMjAladeva svAmIne prAsAda karAvyA.he che ke tenA bhaktibhAva joI sAmezvara mahAdeva tenA upara prasanna thayA ane aMDalika nagaramAM tene darzana ApyAM ane kahyuM ke, "tArA aNahilapATaNamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA A viSe dhyAnamAM utare evo kAMI lekha nathI. pachI pitAnA paTAvatane ekaThA karIne bArapanA lazkara upara halle karyo ne te senApatine Thera karyo tathA tenI phejamAM kApAkApa karIne bhaMgANa pADayuM.' have nivAsa karuM chuM. tene para tene satvara jaNAze." tyAM joyuM te vAnAM pANI badhAM khArAM thaI gayAM eTale somezvara pitAnA sevaka samudra sahita tyAM padhAsyA samajI teNe tyAM vimUrtiprAsAda karAvyuM eTale sarve jaLa pAchAM mIThAM thaI gayAM. tripurUSaprAsAdane mATe pUjArI kheLate, te zrI sarasvatI kinAre kaMthaDI nAme pavitra tapasvI hatuM tenI pAse gaye, paNa teNe kahyuM ke adhikArAtribhirmAsai maatthptyaatrimirdinaiH| . zIghraM narakavAJchA cet dinamekaM purohitaH // adhikArIne traNa mAse, ane maThapatine traNa divase, narkanI prApti thAya che, paNa jo te karatAM e turata naprAptinI IcchA thatI hoya te eka dahADe ja "purohita thavuM. mATe he rAjana ! saMsAra samudra nivine taravA huM evA le bhathI dUra rahyo chuM." rAjAe dhAryuM ke satpAtra te A che, ne e mAnato nathI to zuM karavuM ? pachI tene bhikSA ApavAnA roTalAmAM tenA nAmanuM tAmrapaTTa karAvIne ghAlyuM, ne te bhikSAmAM ApyuM, tyAre chevaTe teNe potAnA eka rAjavaMzI ziSya vayajaladevane laI javAnI AjJA karI. te pramANe tenI pAse jaI tene sevA mATe 32 vArAMganA, 8 pala kesara, 4 5la karaturI, ne 1 5la kapUra nahAvA mATe, tathA AcchAdana karavA mATe sitAtapatra (tachatra), grAma sahita ApavA karAra karI teDI lAvyA ane vipurUSadharmasthAnanA adhikArIne tene abhiSeka karo. te sthAna, kaMkarola eTale kAkarela nAmanA gAmathI Aje paNa oLakhAya che. A pUjArI rAjavaMzI hato tethI devAlayamAM rAjavaibhava jevI dhAmadhUma rAkhate hevAthI mULarAjanI rANune tene brahmacarya viSe zaka utpanna thayo hato, tethI eka rAtriye tyAM pUjApa laine gaI, paNa vayajadeva tenI vRtti samajI gayo ke tenA upara yAna khAdhelA mukhanI pIcakArI mArI. tenA egaLane sparza je je sthaLe thaya te te sthale te rANune koDha nIkaLe. paNa brahmacArInI ati prArthanA karavAthI teNe pitAnA hAyalA pANuthI tene nahAvAnI AjJA karI te pramANe karatAM tene thayelo koDha maTI gaye. 2. u. 1 nAMdelanA cehANenI daMtakyA viSe nIcenuM kathana che te ghaNuM karIne A viSe che saMvat 1039 mA (sana 983), paTTaNa zeheranA AghanA daravAjA AgaLa lAkhapurAva cehANa jakAta ugharAvato hato. teNe mevADanA rAjA pAsethI khaMDaNI laIne tenI marajI pramANe je karavAnuM haze te kahyuM-DhADakRta sajasthAna bhAga 2 pRSTha 446. evAMga prabaMdha citAmaNimAM lakhe che ke sapAdalakSIya (hANa rAjA vigraharAja bIje) rAjAe maLarAja upara caDAI karI, te samaye tailapa dezanA rAjA tailapanA senApati bArape paNa tenA upara AkramaNa karyuM paNa temAM te mANyo gayo. tenA ghoDA ne hAthI mULarAje laI lIdhA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja selaMkI zatruothI mukta thayA pachI, mULarAje aNahilavADamAM keTalAMka dharmanAM sthAna baMdhAvavA mAMDyAM, temAM prakhyAta mahAdevanuM deruM siddhapuramAM rUdramALA che, te pUruM karavAne te ja nahi. ema kahevAya che ke, zivanI teNe ghaNuM bhakti karI hatI, tethI te zive tenA upara prasanna thaIne, jemAM temanAtha mahAdevanuM sarva derAomAM smaraNogya che te sudhAMta, seraTha dezanuM rAjya ApyuM. seraTha maLavA viSene vRttAnta prakhyAta hemAcArye pitAnA dvayAzrayamAM Ape che temAMthI eka bhAga ame nIce Apiye chiye - jena AcArya kahe che ke, "mULarAja jagatapratipAla hata; te udAra "manane, sadguNathI bharelo hato. sarva rAjA sUryanI peThe tenI pUjA karatA hatA, ne je leka pitAne deza tajIne tyAM AvI vasatA hatA, teo "enA rakSaNa nIce sukha pAmatA hatA; te kAraNathI tene cakravartI evuM pada "maLyuM, tenA zatrumAMthI ardhA te teNe Thara karyo, ne ardhAne bhIkha mAgatA "karIne, nAta bahAra kuhADI mUkelAnI peThe, zahara bahAra karyA. temanI "striyAe kUvAnAM deDakAMnI peThe, gharanA AMgaNuM bahAranuM kAMI paNa joyuM "na hatuM teone vagaDAmAM bhaTakatAM, bhalee pakaDIne zaheramAM gulAmanI peThe vecI." eka samaye emanAtha mahAdeve mULarAjane svamamAM dekhA daI, AjJA karIke, "grAharipu ane bIjA daityoe prabhAsatIrthano nAza karyo che mATe "teone pUrA karyo, mArA pratApathI tuM jaya pAmIza." 1 caMdravaMzamAM Adi nArAyaNathI cothA purUSa caMdramA thayA tenA vaMzaja caMdravaMzI kahevAyA. dazamA purUSa yadu thayA tenA kuLanA yAdava athavA jAdava kahevAyA. 54 mAM purUSa zrIkRSNa yAdava thayA temane kumAra, 55 mo purUSa sAmba thayo te mizra (IjIpta) dezamAMnA zeNitapuranA rAjA bANAsura pachI thayelA rAjA kaubhAnDanI kuMvarI rAmA vere para hare, tethI tene 56 mo purUSa uSNaka nAme kuMvara thaye, te yAdavA sthalI thaI tyAre potAne mosALa zeNitapuramAM hatA. te kaubhADane kuMvara na hovAthI tenI pachI gAdIne vArasa thaye. tenA vaMzamAM 135 me devenu nAme isavI sananA chaThThA saikAne aMte zoNitapuramAM rAjA thaye; tene cAra kuMvara 1 asapata (azvapati) urphe ugrasena, 2 gajapata (gajapati), 3 narapata (narapati), ane 4 bhUpata (bhUpati) nAme thayA. temanA vakhatamAM hajarata mahamada paigambare musalamAna dharma calAvyuM. mizra dezanI keTalIka prajA musalamAna thaI. A cAre bhAIone musalamAna thavAnI pharaja pADavAmAM AvI tyAre potAnuM rAjya choDyuM ane tyAMthI nAThA. moTo bhAI asapata musalamAna thayA, bAkInA traNa bhAI AgaLa cAlatA hAlanA aphagAnIstAnamAM AvyA, tyAM, e traNamAMthI heTA gajapate pitAne nAme,vikrama saMvata 708(I. sa. 652)nA vaizAkha zudi 3 zanivAre rohiNI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA. bIje dahADe savAramAM, mukuTadhArI rAjAo rIta pramANe darabAramAM hAjara thaI gayA. eTale selaMkI rAjAe pitAnA pradhAna jaMbaka ane kherAlunA nakSatramAM gajanI nAme zahara vasAvyuM. ane narapatane tyAMne jAma (pAna) sthApyo. gajanI ane kharAzAna vaccenA pradezamAM bhUpate pitAnuM rAjya sthApyuM. tenA vaMzanA bhaTTI ke bhATI kahevAyA. temane keTalIka mudate khurAsAnanA rAjAe tyAMthI hAMkI hADyA, eTale paMjAbamAM AvI salabhANuM zahara (lAhora ke tenI najIkamAM haze) AbAda karI rAjya sthApyuM. paraMtu tyAMthI paNa temane duzmananA bhayathI bhAgavuM paDyuM te siMdha ane mAravADa vaccenA pradezamAM AvyA. tyAM umarakeTanA paramAra rAjA tathA jhAloranA seniMgarA sAthe lagna saMbaMdha bAMdhyA. A pramANe karI raNamAM "taNeta"ne killo saMvata 787 mAM bAMdhI rAjadhAnI karI. taNAtathI rAvaLa devarAje potAnA nAma uparathI devarAja kilo bAMdhI rAjadhAnI karI. tenI chaThThI maheDiye rAvaLa jesala thayo, teNe te zaherathI daza mAIla upara pitAne nAme sArA bacAvavALa jesalamera nAme killo i. sa. 1156 mAM bAMdhyo. tyArathI tenA vaMzanI rAjadhAnI tyAM che. upara kahela gajapata pitAnA kuMvara-1 sAlabAhana, 2 alaMda, 3 rasalu, 4 dharmagaMdha, 5 kAcA, 6 rU5, 7 sundara, 8 lekha, 9 jasakarNa, 10 nemA, 11 mAta, 12 nimaka, 13 gaMgeva, 14 jageva, ane 15 jayapALa ema paMdara kuMvara sahita hindamAM Avyo. tenI keTalIka heDiye nagara ThaThThAmAM caDacaMdra, (cUDAcaMdra) jAdava thayo, te saurASTramAMnA vAmanasthalI(vaMthalI)nA rAjA bAlArAma cAvaDAne bhANeja thatA hatA; te uparathI bAlArAma, pitAnA kuMvara sAthe saMtoSa na hovAthI, cUDacandrane pitAne vArasa banAvyo. enA vaMzajo cUDAsamA kahevAyA. zrI candracUr3e cUDAcandre cUDA samAnamata yataH jayati nRpahaMsavaMzAttaMsaH saMsaprazasito vaMzaH (cUDacandra eTale ziva, kemake zive candrane pitAne mastake dhAraNa karyo che, tema Ane bIjAe kabUlyo tethI cUDacandra tha.) A saMskRta kavitA azuddha che. vAmanasthalInI gAdiye caDacandra I. sa. 875thI 907 sudhI. teno kuMvara hamIra pitAnA pitAnI haiyAtImAM maraNa pAmavAthI tene kuMvara 2 maLarAja cUDacandra pachI gAdiye beThe, I. sa. 90thI 915 sudhI. te pachI tene kuMvara 3 vizvavarAha I. sa. 915thI 940 sudhI. teNe rAha padavi dhAraNa karI. te pachI 4 grahaarisiMha (rAhagAriyA 1 lo ke caharisiMha) urphe cAharipu thayo. teNe I. sa. 940thI 982 sudhI rAjya karyuM. e mahA baLavAna hatuM enAthI dilhI, devagaDha, laMkA vagerenA rAjA DaratA hatA. e aNahilavADanA rAjA mULarAja selaMkI sAthenI laDAImAM IsavI sana 99 mAM hAryo. eNe jUnAgaDhane uparakeTa bAMdhe che. zaharanI gAdiye jAma narapata beThe te pachI tene kuMvara (13 muM) purUSa sAmpata karyuM sama thayo, tenA vaMzanA samA kahevAyA (je pAchaLathI jADejAne nAme prasiddha thayA). jAma samAne musalamAna sAthenI laDAImAM gajanI khevuM paDyuM. tyAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI rAjA jehulane pUchyuM ke, " mahAdevanI AjJA pALavAne zeSa upAya karavA "grAharipune meM AgaLa pADayA che; paNa tene joiye" vaLI teNe kahyuM ke 3 teNe aleAcIstAna ane sindha vaccenI hadamAM AvI rAjya sthApyuM. tenI dazamI haeNDiye (146meA) lAkhiyArabhaDa thayA, teNe same nagara (pAchaLathI nagaraThaThThA) vasAvI rAjagAdI karI. tene kuMvara (147) lAkhAjI (urphe lAkhA dharArA) thayA, tenI pachI tene nhAnA kuMvara unnaDajI gAye beThA ane mhoTA kuMvara (148) seDajI kacchamAM AvI pATagaDhanA rAjA vAdhama cAvaDA je tene mAmA thatA hatA tenuM rAjya laI I. sa. 819 mAM gAyei beThA. te pachI tenA kuMvara 149 sADajI thayA, teNe kacchanA vAgaDamAM thakoTanA killA, i. sa. 843 mAM tenA bApe khAMdhavA mAMDyo hatA te, pUrA karyo. te pachI tenA kuMvara (150) phUlacha thayA, teNe i. sa. 855 thI 880 sudhI rAjya karyuM. te pachI teneA kuMtrara lakSarAja (lASAka) lAkhAjI ke lAkhA phUlANI thayA. teNe i. sa. 880 thI 909 sudhI rAjya kahyuM. A uparathI jaNAro ke lAkhA phUlANI ane grAhArapu patayeAtAmAM pitrAI thatA hatA. 1 "maiM ja cAharipune gAdiye sthApyA che, paNa e lagnamAM janmeleA mATe nirlajja, parivrAjakAne hiMsaka nikaLyA; tyAre huM pUchuM chuM ke, huM enA nAza zI rIte "karUM ? kemake, pAte ja jene sthApelA che, tene pAteja ukheDe ema huM ene vinAzaka zI "rIte thAUM ? ema kayA urjA (sAtvika) purUSa kare ? vadhyutra ane avayarUpa virUddha kAryanI prApti thaI mATe zuM karavuM joiye te tame kaho. "bhItinA asthAna ane matinA parama dhAma, rAtrunA saMhAranArA, huM mahAzaya ! jaMbaka ! tame bRhaspati jevA che, ane jehula ! tame zukra jevA buddhimAna che, tA tame "eka paNa kSaNa vilaMkha kayA vinA ja yAgya hAya te kahI dyeA." tyAre jehula kheAlyA:"carmavatI nadI( rUdhiranI carma sahita vhetI nadI )nA sarjanAra ( bahu yajJa "karanAra TUMtideva ) jevA, tathA rUkSvAna (parvata) jevA ati unnata, ane kakSivAn "jevA saMpUrNa dhArmika ! huM sarva bhUpatie ghuMTaNa vALIne namana karAyalA ! e AhIra "( AAbhIra ) gadheDA(cakrIvAna)ne uddezIne je zaMbhue Apane kahyuM te yukta ja che. "udanavA=Si ( jenAmAM pANI che evA) tenA apatya=auTTanavata temanA drAha karanArA-Adanavata-e nAmanA AzramamAM thayelA RSione drAha karanAra e surASTra "dezanA rAjAe mArI nAMkhelA (tIthaeNpAMtha) tIrthayAtrA karanAra leAkanAM asthicarmAdithI "chavAyalI, samudrakinAre AvelI prabhAsabhUmi prayatnavAnane paNa agamya thaI paDe che. "je surAbhUmi zrIviSNue karIne uttama rAnathI yukta (rAjanavatI) hatI, tene drumi nAmanA asravALA heAvAthI urmi (lehera) sahita samudra jevA bhayaMkara jaNAtA, ane kRminA rogavALAnA jevI sauryanI garamInI ceLa thayelA, A rAjAe, naThArA rAnavALI karI nAMkhI che. "hAthamAM yava lIdhelA evA je muniyeA temanI gAyA, mAhiSmatIpurInA Iza (kArte. vIrya-sahasrArjuna) peThe haranArA, vRSabhanA jevA skaMdhavALA, bhAnumatInA pati (duryodhana) "jevA A, garUDadhvaja (kRSNanI trA upara garUDanuM cihna che), ane kapidhvaja (arjunanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 rAsamALA DhDhAI evA cADiyAmAM janma thayA che ke te nirlajja thaI ne yAtrALu leAkAnA nAza kare che. meM ene adhikAra ApyA che e vAta kharI, paNa vana upara hanumAnanuM cihna che (kRSNArjune vasavA yeAgya vAmanasthalImAM (grAhapu "jevA naThArA rAjA) vase che. "triye humalA karanArA, rAtriye paNa na sUI janArA, ane ugra bAhuvALA, tathA Asana vALIne paNa besatA nathI evA grAharipu hAtAM, vIza hAthavALA (rAvaNa)nA "bhAi vibhISaNa je cirAyu che tethI tIrthomAM bhramaNa kare che te paNa mane lAge che ke (A naThArAne hAthe) prabhAsamAM mahinA ke deDha mahinA rahevA icche te paNa te rahI "zake ema nathI. "hRdayathI ja duSTa, leAkeAnA hRdayane sAlatA, ne rAvaNuthI caturthAMza ke aSTAMza eche "hAya tevA, ane samudranA jaLathI paNa na aTakAvI zakAya evA, A, leAhI pInAra (rAkSasA)ne zatrunA leAhIthI khuzI kare che. "ane nIkaLI paDatAM lIDAM tathA AMtaraDAMvALA, lAMbA dAMtavALA, rAtrunA hAthInA "samUhane, yamanA daMta jevAM astrathI haNutA, madyapAnAdinA jevA raktapAnathI, tema viSTA "jemAMthI nIkaLI gayelI che evAM AMtaraDAMthI pizAcIne (A rAjA) saMtASa pamADe che. tIrthamAM pharanAra janAnA zatrue, (zAhapue), vyAdhrapAdanA apatya RSi, jemanI dRSTi nirantara nAsAgra upara ja TharI rahe che, jemanuM mana niraMtara dvipajJAdi chaMdo raca"vAmAM rame che, ne je manuSya mAtranA hitamAM ja nirata che, temaneA, nAka DuMgarAvIne "anucita vana khelI tiraskAra karavo. "manuSya mAtra prati, duSTatA karatA evA, kevala ala vinAnA tathA sarpanAM jevAM "kuTila karma karanArA, tema caturthAMza bhAga levAneA kahIne leAkA pAsethI AkhuMe tANI lenArA, A duSTathI dharma kema ApattimAM na Ave ? "pazcima dizAnA pati (e grAharipu) dakSiNa tathA uttara dizAnA rAjyane pazunI "peThe peAtAnI AgaLa page cAlatA karIne, ati ahaMkArabharyo, hRdaya tathA cakSu temAM "nAthI UMcAM ne UMcAM rAkhIne svargane ja raste jatA heAya, tema addhara cAle che. ghaNA vidvAnA chatAM paNa kevaLa pApinI saMgatimAM rahenArA, purUSane viSe dharmanA jANanAra chatAM paNa, pApamAM ja ramanArA, evA ati raudra astrAdinA naipuNyavALA, A rAjAnAM caritra, tenAthI trAsIne namI jatI pRthvI ja jANe che. (bIjo kAI "jANI zakaaA nathI.) A "ati krUratAe karIne varU jevA, tathA IndranA vaibhavanI icchA AkhanAra, "yuvAnanI, kUtarAnA puchaDA jevI vAMkI buddhi, indrANIne bhAgavatA indrane paNa kAMTAnI peThe sAle che. "javAnInA mathI zvAnanA jevI unmattatAvALA, ane yuvitayAnA laMpaTa, tathA "indrathI paNa na ThThInArA, eNe, rAjAene leAhIthI bharelA (rUdhirAkta) mANAvatI haNI "haNIne temanI rAtI rANiyAne peAtAnA aMtaHpuramAM rAkhI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 mULarAja solaMkI "enAM karma AvAM che tyAre mAre ene nAza karavo ke nahi." A praznanA uttaramAM jehule grAharipunAM duSTa karma gaNuvIne uttara ApyuM ke - sAmavedamAM (yaMtara ane bRhadravaMtara) sAma jevA, vatra tathA arjunanA baLavALA, rAjAone baMdIvAna karI rAkhanAra, suMdara azvivALA, duSTa karma karanArA, evA "A pApanA divasa rU5 rAjAne jeI kaNa namatuM nathI? zatanI e nAmanA AyudhathI hajAre brAhmaNane mArI nAMkhavAne lIdhe, yajJa mAtra "baMdha thayAthI pRthvIne plIhu rega jevA A rAjAnAthI (trAsIne) pitAne yajJabhAga na maLavAthI kSudhAtura thayela Idra, Aja ne Aja ja, A duSTane pRthvIpati banAvanArA vidhine dhikkAraze. "vizALatAthI dIpatAM, madathI DelatAM, calavicala thatAM, ne ema yamanI paNa "spardhA karatAM, ane pRthvI tathA AkAzane gaLI javAne tatpara, evA enAM netra, te paNa, evA ja enA tanane yogya che. jyAre enI pAsenA bhAthAmAMnI cAlatA zatruo prati dhUNe che, daLe che, pheMkI de "che, tyAre devatAo paNa jyAMthI nAsI gayA che evuM svarga, devatAnA punarAgamanane "icchatuM satuM, svarga kema kahevAI zakAya? kAraka jema aneka kriyAone, tema te mahA mahA pApane hetu che, svataMtra che. kukarmane kartA che; ne vizvane ati tApa Ape che, dizA mAtramAM rakhaDe che, samudrane paNa tarI jAya che, durguNamAM paNa pese che, ne jarAe bhaya pAmato nathI. "ramatamAM paNa pharatAM bhUpatiene bhaDakAve che, pRthvImAMthI dravya mAtra kheMcI le che, tema te upara adharma ja pravartAve che, munio pAse kAMI bhaNata nathI (eTaluM ja nahi) paNa temanI vRttine paNa rodha kare che, temane sanmArga pUchata nathI, ne ulaTa temanI pAsethI kara le che. "ratnAkaramAMthI rana tANuM le che, (chatAM) kUberanA bhaMDAranI IcchA kare che, yuddhamAM pratipakSiyo enI pAse potAnA prANa yAce che ne ene pitAnA svAmI rUpe svIkAre che. rAvaNa pitAnA puramAM parastrIne kheMcI gayo hata; kartavIrya muninI gAya cerI gayo hata; pitAnI bahenanA bALakane kesa mArI nAMkhato hata; zuM e traNe pAsethI anIti A duSTa zIkhe che? "siMghapatine mathI nAMkhIne gaja, azva, gAya Adi daMDamAM laI lIdhAM, ne enI yuktithI mahIdharo paraspara virodhavALA thaI paDyA; ema eNe siMdhupati arthAta samudranuM maMthana karI rAvata, kAmadhenu, ane ucca zravA lenAra, tathA mahIdhara eTale parvatanI pAMkhe teDI nAMkhanAra indranA guNa, daMDa rUpe grahaNa karyA che. mane paNa ghAta karavA prere che, paNa te yamathI prerAta nathI. eNe pRthvIne sainyanA samUhathI kheda pamADyo che, zeSanAgane bhArathI pIDA batAvI che, zatrune yamapurI batAvI che, te pizAcane temanuM mAMsa khavaDAvyuM che. keda karelA rAjAdine eNe ati kaThera vacana saMbhaLAvyAM che, ne temane eNe daMDanI rakama kahI saMbhaLAvI che; vairInA mAthA upara paga mUkatAM eNe ugra tejathI kone rAMdhI nAMkhyA thI? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA e bharavADa ghaNe julmI che;" zrIkRSNanA rAjyanA vArAthI, je gAdI pratApathI prakAza pAmatI enA vakhata sudhI cAlatI AvI che te e, ujajayaMta upara mRgayA ramatAM kutarAnAM ToLAM pAse camarIvALI gAyone marAvI, temane ja te khavarAve che; ne e citra raMganA kUtarAnAM TeLAMne prabhAsanA AzramamAMnI cIso pADatI hariNiye paNa khavarAvI de che. "jagata mAtrane abhakSya evuM bhakSa karanAra, ane akhila jagatane paNa kukarmamAM preranAra evA ene have dUta pAse kahevarAvavuM ke belAvavo e kAmanuM nathI. palANa sahita hAthInI senA taiyAra karAve, ane tene kabaje karavA mATe senApatine AjJA kare! je prajA mAtrane kumArge caDAve, tevAne mRtyumArge caDAvavo joIe. je je evA evA kumArge vartAvanArane daMDa na kare, te tenA pApathI potAne dharma khUe. tame je ene daMDa nahi Apo, te e, pitAnA baLathI yamane paNa gaNakAraze nahi to tama jevAnI zI dazA) kemake satapurUSoe upekSita evA duSTa loko kene kene pote kharAba karatA nathI ? duSTa nItivALA (chatAM bAhyAcArathI anukula jaNAtA) evAne tame kema adhApi prasannatAthI nihALe che? evA kapaTIne jarA paNa satkAra kare nahi; je nyAyI che, te nyAyane ja name che. he nAtha ! rAtriye tamane jeNe kahyuM che te nAthane arthAta zivane je tame (prasanna karavA) icchatA ho, ke uttama yaza prApta karavA icchatA ho, ke tamArA vaMzanA dharmane, ke smRtiprokta dharmane saMbhAratA ho, te A saMbaMdhe te krodha upara dayA kare, kSamA upara nahi. zrI zaMbhu tamArA svAmI thaI tamane tuM ja tene zAsana karavA samartha che ema kahI gayA che, te sainya tema buddhi ubhayane enA vadha mATe zuddha karI taiyAra kare, kemake zatrunI upekSA rUpI vyAdhi (te upekSA karanAra rAjAne ja nahi) paNa AkhA rAjyane pIDA kare che. pRthvIne saMtApa karanAra tathA tene cUzI khAnAra evA e vyAdhine haNavAnA saMbaMdhe Apane upadeza karavAnI jarUra nathI, pRthvIne pIDA karanAra parvatagaNanI pAMkha chedavAmAM indrane teNe preraNA karI hatI ? lokane pIlI nAMkhanAra zatrune daMDa na denAra rAjA AkhI pRthvIne pIle che. mATe je ema na karavuM hoya to prajAne raMjADanAra A duSTane raMjADe. jema indra jammune haNyo, jema jalavAyI viSNue madhune haNyo, ane pura daityane zaMbhue ho, tema he rAjA ! pRthvIne pIDanAra A pApane tuM haNa' (bleka 59 thI 95 sarga 2 je.) dvayAzrayanuM bhASAntara pR. 37 thI 43. pro. maNilAla nabhubhAI dvivedIkRta. 1 upara jaNAvyA pramANe cAharipu yAdava kulane hovAthI tene AbhIra (Ahira) eTale gAya cAranAra gaNuM A ThekANe bharavADa lakhe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI gAdiye bezIne saurASTramAM te rAjya kare che. yAtrALu leke prabhAsa bhaNI "jAya che teone mArIne temanAM hADakAM ane mAMsa dhorI rastAmAM vere che. ane "je vAmanasthaLImAM hanumAna ane garUDanI dhajAo pharakatI temAM rAvaNanI peThe "nirbhayapaNe rAjya kare che, ane corene bIjI pavitra jagyAomAM vasavA de che; brAhmaNono te tiraskAra kare che, ane vaTemArguone rastA vacce "lUMTI le che, tethI dhArmika kenAM hRdayamAM te tIra pramANe khaTake che. te javAna che, kAmI che, ane mehane bharela che; tethI, pitAnA zatruone nAza "karIne teonI strIne jorAvarIthI potAnA aMtaHpuramAM kheMcI jAya che. "A jaMgalI purUSa giranAranA parvata upara bhaTakato phare che, ane prabhAsa "AgaLanAM harine zikAra kare che. te gAyanuM mAMsa bhakSaNa kare che, dArU "piye che ane laDAImAM tenA zatrunuM rUdhira bhUta, preta ane temanA carane pAya che. A pazcima dizAnA rAjA graharipue dakSiNa ane uttaranA "ghaNA rAjAone temanA ratha mUkIne nasADI mUkyA che; tethI, jANe te keInI "paravA rAkhyA vinA svarganA rAjyanI jita meLavavA dhAra hoya te pramANe "uMcuM joI cAle che. grAharipu yamapurInA yamarAya jevo vikALa zarIrane che, svabhAvamAM paNa te tenA jevo ja che, ne AkhI pRthvIne jANe havaNa "gaLI jaze ane vaiikuMThane jatane bAjhaze evo dekhAya che. ne tenA rAjyamAM "hunarI mANaso che, teo e duSTanA saMgathI pitAne hunnara badhI jAtanAM evAM hathiyAra banAvavAmAM vApare che ke tenA jhapATAmAMthI koI paNa bacI "zake nahi, ne dharma-adharmano vicAra paNa teo karatA nathI. tenI pheja "ghaNI che, tethI sarva rAjA tene name che. te ghaNe Arogya che; teNe siMdhanA "rAjAne pakaDIne tenI pAsethI daMDamAM hAthI, ghoDA chInavI lIdhA che; tema ja 1 samajapherathI lakhAyeluM che, khulAso nIce pramANe - je surASTranI bhUmi zrI viSNu (kRSNa) jevA uttama rAjAthI rAjanavatI hatI ane zrIkRSNanI vajA upara garUDanuM cihna hovAthI garUDavija kahevAtA kRSNa, ane arjunanI vajA upara hanumAnanuM cihna hovAthI kapidhvaja kahevAtA evA arjuna ema kRSNArjuna(naranArAyaNa)ne vasavA yogya vAmanasthalImAM cAharipu, je naThAre rAja vase che. 2. u. 2 cAharipu e koInuM nAma nathI paNa upanAma che. kathAzrayane TIkAkAra, cAha= jaLacara (magara) riputrazatru, jaLacarane zatru evo artha kare che. tene abhiprAya e ke "zatrune par3anAra" ajameranA eka rAjAe kaI musalamAna rAjAne harAvyuM hatuM tethI te "sulatAna grAha" eTale sulatAnane pakaDanAra kahevAtuM hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te rAsamALA "teNe ghaNA rAjAne vaza kahyA che; mane lAge che ke, yamapurInA rAjA sAthe "te jo yuddha macAvAne heAya te yamane paNa tene khaMDaNI ApIne namI paDyA vinA chUTake thAya nahi. phADAmAMnA mhoTA kATa ane nirbhaya jagyAe te tADI pADe che; te AkhA dirayA khuMdI vaLe eve che tethI leAkeAne tenAthI "ugaravAnA eka upAya nathI. jagatamAM jyAre daiva kApe che tyAre ugaravAne eka upAya vhetA nathI, tema thayuM che. tenA pApanA bhArathI pRthvI kaMpe che. ghAtakAne zikSA karavAnI je rAjAmAM sattA heAya te tenA dhAta kare nahi "tA pote paNa tevA ja dhAtaka Thare che; teTalA mATe ahA ! rAjana tame je ene nAza karaze nahi te enAM pAtaka tamane lAgaze. tame eneA nAza karI zakA evA che, mATe zive tamane tema karavA AjJA karI che, te tame "tamArI senA ekaDI karIne ene rAjya uparathI uDADI mUke!, nahitara pachI "dina dina prati enuM jora eTaluM badhuM vadhI paDaze ke chevaTe tamArAthI paNa "vaza karI zakAze nahi."1 A pramANe mULarAje jehulanI salAha enA salAhakAra RSi jevA je potAnA pradhAna te paNa nIce pramANe melyeAH-- sAMbhaLI, eTale teNe devatAjaMbuka tene pUchyuM, eTale 1 keTalAka khAreTAnuM evuM kahevuM che ke, grahArisiMha AgrahI zivabhakta hatA, tethI tene jaina leAkA sAthe pUruM baira hatuM mATe te dharmanA yAtrALu tyAM AvatA tyAre te temane mArakUTa karIne luMTatA. jaina graMthakAroe ene vakhADyo che tenuM kAraNa paNa e ja che. ra dvAzrayamAM A rIte vistArathI che: * "peAtAnA vAmanasthalIpuramAM vasatA ene, eka gAu upara jatA uja caMtAdrinA durga che, ane eka ceAjanane aMtare samudrarUpI durga che. ema e badhAM enAM rakSaNasthAna che. e sarvadA ughata rahe che. jarA vAra paNa, eTale bhAta raMdhAI javA jeTalI vAra lAge eTalI vAra paNa te sUtA nathI; evAne sAdhavA sahaja na jANavA. "gAya dohAvA jeTalI vAra paNu virAma pAmyA vinA, rAjAe ene seve che; sA kArA jeTale cheTethI, senApatine AjJA karavAnI rItithI, tame ene saMhAravAmAM mAtra eka dAtaraDAthI vRkSa kApavA jevuM kare che. "jo tame jayanI spRhA rAkhatA ho, ke cAnI spRhA rAkhatA hA te leAkanA upara kApa karatA, temanI IrSA karatA, temanA droha karatA, evA A duSTane saMhAravA sArU jAte ja kApa karIne uThe. ja vananI guDDAmAMthI nIkaLIne siMha badhAM vanapazunAM yUthamAMthI uddAma hAthIne ja zeAdhIne mAre che; mATe tamAre jaganuM rakSaNa karavA sArU jAte ja enI sAmA javAnA vicArathI pAchA haThavAnuM nathI, te vAtamAM pramAda karavAne nathI, ke te vAtamAM kAMI halakAI gaNI tene pheravavAnI nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI "graharipu jyAM rahe che te vAmanasthalI mahA giranAranI chAyA nIce che, "tyAMthI dariyAnA ghaMghATa saMbhaLAya che. ne teNe upara eka kaTa bAMdhIne pitAnA "raheThANanI majabUtI karI che, te keTa vaLI parvata ane samudra baMnethI vadhAre rakSAyo "che. grAharipu evo che ke rAtre te AMkha mIMcI sUto nathI. mahaTI pheja vinA ene jitA te ghAsa kApavAnA dAtaraDAthI moTuM jhADa kApavuM azakya che tenA jevuM che. tenA zarathI ghaNe gAune che. paNa ApaNI pharaja chAvaNuM karI zakaze "nAha ne bhegajege tema thayuM to te ghere ghAlIne tamAruM paNa cAlavA deze "nAha. kaccha che te seraThanI pAse ja che; tyAMnA mahArAjA lAkho je phalane yuddhamAM aparAjita, zatruthI bhaya na pAmanAra kacchAdhipati je sarva jagatane bhayaMkara, svaiccha khaMDiyA rAjAonuM paNa rakSaNa karanAra, tathA kazAthI pAcho na haThanAra, e prasiddha lakSa rAja (lAkhAjI) che te eka mAne ja bhAI hoya te ene sakhA che. Azvina pUrNimAthI jema dIpotsava eka pakSa mAtra dUra che, tema mAtra ATha ja yojanA kacchathI saurASTra dara che, eTale phala mahArAjane kumAra e lakSarAja, je pRthvI uparanA bhUpati thakI baLavaDe karIne adhika che te enAthI dUra nathI. parvata upara, samudrane kinAre rahenArA, je je nRpe kSatriyatna dhAraNa karI rahyA che, ne enI AMkha AgaLa ramI rahyA che, te sarve enA yuddhamAM jhaMpalAvaze, mATe tamArA pratipakSI eka ke be che ema na jANaze, paNa ghaNA che ema samajaje. eka mitranI samIpe, ke eka durgamAM bharAyale, koI rAjA hoya to tene paNa jita kaThina che, te e ubhaya rIte saMpanna, Ane mAravAne samartha AkAza ane pRthvInI vacamAM tamArA potAnA vinA bIjuM kaI hAla jaNAtuM nathI. surASTramAM je AbhIra loka cAharipu Adi kSatriya vase che temanA prati, arjuna nane paNa parAkramathI atikAta karanAra tame, jyAre laDavA mATe caDaze tyAre temanI briyo "he prANanAtha! dhika vidhi?" ema pralApa karavA maMDaze, evuM he prabhu! mArI kalpanAmAM Ave che" (zleka 101 thI 109, sarga 2 je.) che. maNilAla nabhubhAI dvivedIe kareluM bhASAMtara. 1 vAmanasthaLI te hAlamAM junAgaDha pAse vanathaLI che te ja, karnala vAkara pitAnA seraThanA pragaNuM viSenA vijJApanamAM lakhe che ke seraThAnA asalI rAjAonuM prathama raheThANa vanathalImAM hatuM. 2 kacchanA jADejAnA bhATa nIce pramANe kahe che -"kaccha-vAgaDanA thrakeTamAM samAM (jADejA) rAjA jAma sADane geDInA (dhatapadI) selikI dharaNe pitAne banevI jANI vadhAre sahavAsa rahevA mATe, kaMthaDa bhegI tapazcaryA karato hato te DuMgara rahevA mATe soMpyuM hatuM; paNa sADe te te upara keTa bAMdhIne pitAnI sattA vadhAravAnuM karavA mAMDayuM tethI dharaNe tene jamavA belAvI mArI nAMkhe I. sa. 843. A veLAe dharaNanI bahenane phUla nAme kuMvara hato tene paNa te mArI nAMkhaze evA bhayathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA. "kumAra thAya che te kAIthI jitAyeA nathI, te tathA grAharipu jANe eka mAnA te sAlakI. rANiye peAtAnI pharaka nAmanI khavAsaNane soMpIne tene nasADI mUkI; paNa dharaNane jANa thatAM teNe pachavADe mArA melyA, temane samIpa AvatA joI, phAke peAtAnA dIkarAnAM lUgaDAM phUla kuMvarane peherAvyAM ne kuMvaranAM lUgaDAM peAtAnA dIkarAne aTTa peharAvIdIdhAM ane teo pAse AvyA eTale chekarA ApI dIdhA, ane tene mArAoe mArI nAMkhyA. temanA gayA pachI siMdhamAM raNa pAse bhaNAsaranA rAjA je paramAra seDhA hevAtA hatA te dhaturAnA gAmamAM karADa jAtanA vANiyA ajA ane aNugAra nAme e bhAI tathA khelADI nAme vhena hatI tene dhera dAsI thaIne phAraka phUla sahita rahI. ane anna aNugere phUlane Dhora cAravAnuM soMpyuM. te gAyA sAthe phUla eka lavAranI gAyA cAratA hatA tenI carAmaNInA badalAmAM tenI pAse eka sAMga (kharachI) ghaDAvI lIdhI. tene svAbhAvika rIte zikAranA zekha vadhavA lAgyA. eka vAra sADho dhaturA siMhanA zikAra karavA nIkaLyA tenI sAthe phUla paNa gayA ane banAva evA banyA ke cature jevA siMha upara ghA karyo tevA ja te chalaMga mArI hAtha upara jaI dhalurAne vaLagyA, evAmAM ja, phUle samayasUcaka thaIne uchALA mArI siMhane sAMgavate vIMdhI nAMkhyA. A tenuM parAkrama joIne dhaturA tenA upara bahu prasanna thayA ane pUchaparacha karatAM tenA janmanI kharI vAta jaNAI AvI eTale tene dhANa seADhI nAmanI peAtAnI kuMvarI paraNAvI. 2. u. 70 prabaMdha cintAmaNimAM sega phUlanA lagna-saMbaMdhamAM lakhe che ke, pUrve paramAra vaMzanA kAI kIrttirAja nAme rAjA hateA, tene kAmalatA nAme kumArI hatI, te peAtAnI sakhiyA sAthe saMdhyAkALe kAI prAsAdamAM bAlaramata ramatI hatI temAM mAlakiyA staMbhAne bAjhI "A mArA vara," "A mAro vara", ema khelatI hatI. tevAmAM phUlaDA nAmane eka geAvALIe aMdhArAmAM je eka staMbhane TekA daI beThA hatA tene bAjhIne kAmalatAthI ema hevAI gayuM ke "mA mArA vara". phUlaDo te tyAMthI zaramAIne cAlatA ja thayA, paNa mAmalatAe tene kharAkhara eLakhI lIdhA ne manamAM saMkalpa karaco ke have te e ja mArA pati. varSAntare kAmalatAnA vivAhanI vAta nIkaLatAM, teNe peAtAnAM mAtApitAne e sarva vRttAMta jaNAvIne kahyuM ke, phUlaDA geAvALIyA vinA bIjA mAre bhAI bApa samAna che. Ave kumArInA Agraha joI chevaTe temaNe tenI sAthe kanyA paraNAvI. tene eka putra thayA tenuM nAma lAkhA (lASAka) pADyuM hatuM te Aje lAkhA phUlANIne nAme eLakhAya che. kAlAntare te kacchadezAdhipati thayA. mALavAnA yazeArAja evaraprasAdathI ajita mahA samartha rAjA thayA. teNe 11 veLA maLarAjanA sainyane harAvyuM hatuM. eka samaye pilakeATa(kerA kezakATa)nA durgamAM (jemAM Aje bhuja tAlukAnuM gAma karo nAmanuM che) te hatA te lAga joine mULarAje tene tyAM gherI lIdhA. A veLAe tenA zurA bhRtya mAheca nAmanA hatA tene khIjo deza jitavA mAkalyA hatA tenuM lAkhAe smaraNu kahyuM, eTale mULarAje tene AvatA rokavAnI geThavaNa karI; te paNa zastra mUkIne peAtAnA rAjAne maLavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 71 "kuMvare hAyanI tema teone eka bIjAthI chUTA pADI zakAya ema nathI. vaLI bIjA jaMgalI rAjAo je jagatane bhaya upajAve che te enI pakSamAM che. " rAjA ! je zatrune pahADa, jaMgala ane samudrane Azraya che tene jitavo bahu "kaThiNa che e vAta prasiddha che. ne graharipu A traNane pitAnA sahAyakAraka "gaNe che. tethI enA upara caDAI karavAnuM bIjAnA bhoMsA upara nahi nAMkhatAM "tame jAte caDIne jita meLavo. A bharavADa vaMzanA zuravIre bIjAnA vazamAM "rahe evA nathI, te paNa je ghaDiye teonA upara tamArI caDAI thaI che "evuM sAMbhaLaze te ja ghaDiye teo kaMpavA mAMDaze ane temanI striyo vidha"vAnA zokanA rAjiyA gAvA mAMDaze." A yuddhaviSayaka uzkeraNIthI mULarAjane zara chUTayuM, ne tenA hRdayamAM yuddha karavAnI agnimaya utkaMThA je kayAranI dhuMdhavAyAM karatI hatI temAM baLataNa hemAyuM. eTale te gAdI uparathI UDyo ne dinakaranAM kiraNanI garamAIthI pUrNa khilAyamAna thayelA phUlanI peThe dedIpyamAna thato, ane raNasaMgrAmamAM paDyo hoya tenI peThe bhujA Thekato, maMtrazALAmAMthI phalega mArate, bahAra Avyo ane tenI sAthe tenA subhaTo paNa nIkaLyA. zarada Rtu AvI pahoMcI hatI, ghaNuM vAvetarathI pRthvI DhaMkAI gaI hatI; nadI ane taLAvanAM jaLa nirmala thayAM hatAM, AkAza vAdaLAM vagaranuM svaccha hatuM, kamaLa pUrNa prakAzamAna thayAM hatAM, teone raMga keI priyAnA prakAzita oThanuM smaraNa kavine karAvatA hatA. seraThanA kinArA upara varSAdanAM AjJA maLatAM te khAlI hAthe jaIne tene maLyo. te veLAe banenuM kaMTha yuddha cAlatuM hatuM te prasaMga joI lAkhAne teNe nIce pramANe lalakAryo-- UgyA tAviu jahiM na kiu lakkhau bhaNai nighaTha gaNiyA labbhada dIhaDA ke dahaka ahavA hai gIti-ravinA prakAza peThe, prakaTa chatAM kadi aritama je na haNuM, te lAkhAnA nAme, adhamapaNane atizaya doSa gaNuM. pitAnA nagaramAM javAnuM paNa karelA divasamAM ATha dasa divasa bAkI rahyA che, teTalAmAM zatrune nAza karI nAMkhavAne mATe lAkhAne aneka prakAranAM zauryagarbhita vacana kahI bahu uzkera, paNa mULarAjanA zarIramAM rudralAne Aveza AvavAthI teNe lAkhAne mArI pADyo. 2. u. 1 giranAranA gAriyA urphe cAharipu, kacchane lAkha ane sindhano A veLAe jAma same rajapUta hatA te sarve eka ja jAdava vaMzanA bhAyA hatA. juvo TIpa pRSTa 62 me, 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 rAsamALA vilakhita pherA motI rUpa thatAM paDatAM hatAM. haMsa pakSI je varSA RtumAM mAna sarovara upara jaI rahe che te have gaMgA ane bIjI nadIo upara AvyA hatA. kheDutonI striyo DAMgaranA khetaranI rakhevALI karatI gIta gAIne vanane AnaMdadAyaka karI detI hatI. evA samayamAM devanA maMdiramAM brAhmaNoe vedanAM ane caMDIpAThanAM pArAyaNa karavA kuMbhasthApanA karI ne pathArIe sUI brahmacaryavrata pALI navarAtrI pUrNa karIne, dasarAne divase pAraNuM karI kuMbhajaLamAMthI rAjAne mAthe abhiSeka karyo. vaikuMThapatinA utsava thavA lAgyA, ane devAla upara dhajAo pharakavA lAgI. vAmana ane baLI rAjAnuM maraNa thavAthI bhUtaLe AnaMda vyApI gayo, ane mahAviSNu pitAnI kSIra samudranI lAMbI samAdhimAMthI uDyA. mULarAjane dvAre nagArAM vAgyAM ne nebate gaDagaDavA lAgI. zubha zakuna darzAvatA zaMkhanAda thavA lAgyA; ne vividha vAdinA ghora nAda svarge jaI pahoMcyA, tethI svargavAsI lokoe jANyuM ke, rAjA pitAnA subhaTone agresara thavA taiyAra thayo. aNahilavADanA vAvaTA nIce cAlanArA rAjAo paNa potapotAnI senA laI meraTha upara caDAI karavAnI AturatAbhA ubharAI AvyA. rAjA gAdI upara beThe; tenA sAmA motiye svastika pUrAyA, 1 keTalAka kahe che ke jyAre varSAda varase che tyAre kAluM mAchalI sapATI upara Ave che ne mahIM ughADI rahe che temAM varSAdanAM phAM paDe che te metI thAya che. raDe pRSTha 97. uparanI TIpa uparathI game tyAre varSAda varase ne ke mAchalInA hoMmAM tenAM phera paDe te motI thAya che evuM bhAna thAya che, paNa vAta ema cAlatI nathI. paraMtu kahe che ke, zarada tumAM svAtI nakSatrane viSe sUrya chatAM je varSAda thAya ne tenA pherAM chIpanA mahoMmAM paDe che tenAM metI thAya che. 2. u. 2 baLI rAjAne trilokanuM rAjya meLavatAM aTakAvavA mATe viSNue vAmana avatAra lIdho. 3 AvI nizAnI hinduomAM AnaMdanuM cinha gaNAya che te "svastika" (eTale da - maMgaLakArI) kahevAya che ane strInI sahinuM e sAdhAraNa cihna che. temaja jainanA sAtamA tIrthakara supArzvanuM cihna paNa che. asalanI veLAthI mi. hindrasthAna ke cInamAMnA dhArmika tApasamAM te guhya cihna hatuM. te uparathI so vasA yuropamAM chaThThA saMkaDAmAM te dAkhala thayuM haze. ezi. risacIjha pustaka 9, pR. 306 nAvo. cInanA paMdaramA saikAnAM hastalikhita pustakamAM e nizAnIne kaeNlaphATa" karIne lakhelI che. mi. vAlara kahe che ke "ghANA nAnA samayanI khrIstI lokanI ghora upara e hoya che ane sana 1977 nI sAlanA pAdarInA parA upara te jovAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja sAlaMkI banne bAjue gAMdharva gAna karavA lAgyA; ane cAkarA paMkhAthI vA DhALavA lAgyA. je joziyAe temanA janmathI yetiSnA abhyAsa karelA te muhUrta zodhI hADavA sUryanA taDakAmAM zaMku mAMDIne ghaDInuM mApa hADavA eThA. kuLagAre hAthI ane gheADAnI rAjA pAse pUjA karAvI. chevaTe chaDIdAre AgaLa cAlyA; sanikA hathiyAra sajI daravAjA AgaLa hArabaMdha ubhA rahyA. pharI vAditranA nAda thayA. rAjA gAdI uparathI uDDayo eTale "jayajayanA' zabda uccArI tene kapALe pureAhite tilaka karyuM. AgaLa cAlatAM mULarAje ane tenA subhaTAe, brAhmaNa ane bhATa je yaza gAnArA khevAya che tene dAna ApyAM. parvata jevA kALA ane kadAvara hAthI upara caDatAM rAjAe kuLadevIne namaskAra kahyA, mAthe meghADaMbara chavAyA; AgaLa cAlatAM gheADAonA haNahaNATa thavA lAgyA; sarve jayajayanA peAkAra karavA lAgyA; mhelathI te nagaranA daravAjA sudhI kesaranA pANInA chaMTakAva thayA; pauraNikA ane vediyA AzIvaMda devA lAgyA ke, "tamArA jaya thAe, ane tamArA zatrue dakSiNamAM yamane dvAra pahoMcajo." jema jema azvArI AgaLa cAlavA lAgI tema tema nagaramAM vadhAre bhIDa thavA lAgI; kasuMbala lUgaDAM vherelI ane ghareNAMnA camakATathI zAlatI evI kriyAnI bhIDa zeriyAmAM thavA lAgI. bhIDAbhIDamAM phUlanA ane meAtiyeAnA hAra tUTavA lAgyA; cauTAmAMthI jatAM leAkeA phUlalathI rAjAne vadhAvA lAgyA; nagaranI striye! gharanA kAmadhaMdhA cheDIneane chekarAMne raDatAM mUkIne azvArIne TrADa jovAne cAliye; raste cAlatAM keTalAMka gAma sudhI, gAmaDAnA leAkeA, peAtAnA rAjAne jevAne AvyA, kemake devatAomAM jema indra zAkhe che tema manuSyAmAM mULarAja rUpamAM, guNamAM ane sattAmAM zezabhatA hatA. 193 aNahilavADanA rAjA mhoTI senA sahita Ave che evuM sAMbhaLI grAharipue potAnI phAja ekaThI karI. tenA maLatiyA, khaMDiyA athavA AvyuM che" bIjA rIcarDa rAjAnA gAdI upara besavA vhelAM pItaLa upara te sAdhAraNa zRMgAra hateA-revaraMDa cArlse buTala. ema. e. kRta maoNnyumeMTala brAsIjha anDa yAbsa,' ekasapharDa; pArka, 1847. pR. 28 mAnI TIpa. 1 kacAzrayamAM Ane vistAra A pramANe che:-cAharipue peAtAnI taraphathI mULarAjanI chAvaNImAM dUta mAlyA, teNe tyAM jaI vivekathI jaNAvyuM ke: - zauryamAM arjuna rUpa ! he nyAya virUddha varjAnArane daMDa denAra ! tamArA AvavAnuM kAraNa ati rasathI jANavAnI icchAvALA, sUryasamA grAhapuie ( ApanI krUra ) huM kusane mAlyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA sahAyakArI rAjAo, tene AvI maLyA; vagaDAnA bhIla paNa tenI sAthe gayana paThana karatA, duSTa nAsikAvALA, aMtanAM vanamAM vaselA, amArAM Amravana ane IkSavana ukheDI nAMkhanArA, dvie mizyA vArtA banAvIne Apane calita kayA che zuM? khadiravana, agravana, drAkSavana, zAlavana, plekSavana, vana, zigruvana, e badhAM vanamAM rahetA amArA rAjAoe zuM tamAre koI aparAdha karavo che? "amArAM zizuvanamAM, ke badarI Adi vanamAM, beraDIne hoya che tevA, ApanA kaMTako bharAyA nathI, aDadanA vanane zodhate koI paNa manuSya kadAcita paNa namAranA vanamAM aDadanA vanane pAmate nathI. nIvAravana, tathA pUlI rahelAM vidArIvana, suradAvana, irikAvana, ItyAdi vanamAM mRgayA sArU, girinadInA vegathI (jaMbumAlInuM) suMdara jaLa pIvA padhAyA che? athavA jaLane sthAne madhuM pItA, hAthamAM madyanA pyAlAvALA yaduoe zuM Apane kAMI bharavuM che? paNa hAthamAM madyapAnanA yAlAvALA, dArUDiyA soraThiyA game tema lave temAM zo deSa? "athavA dhanurdhAri vAhana, tema vIrene laI janArAM vAhana, e sarvanA ati prazasta samudra jevo, tathA hAthInA vAhanavALa, jarnAdhipa (kacchabhUpati) je amAre Azrita che, te zuM zarada RtunA aparAtUnI peThe Apane pIDA kare che? traNa traNa cAra varSathI cAlatA zatruvigrahane zamAvavAne Apa padhAryA che? paNa cAra ke traNa varSanA juvAna ghoDAvALe e (rAharipu) zatruthI aparAjita che. ke ati garviSTa evA koI samudrataTAdhipatine jitavA Apa padhAyA cho? ripanA saMghane saMhAratAM bANanA samUha sahita pRthvI mAtra upara pharato e zuM tene jitI nahi zake? athavA badhI pRthvImAM pharatA A kSatriya kumArane A zarada =AtunA dIrdha divasemAM (maLavAnI utkaMThAvALA hoI Apa padhAyA cho? (je ema hoya) te te bahu sArU. Aja amArAM puNya pakava thayAM, ne amArAM sarva zubha kAma saphaLa thayAM. "vRSabhavAhana jhI(manAtha)nAM darzana karavA ati ugra icchAvALA sArA nRpa sahita, (Apa padhAyA te), surASTranA indrane koI sArA pradhAna dvArA khabara zA sArU na apAvI? zuM Apa zaMkhoddhArathI sArI rIte pakava thayelI zelaDInA rasa jevuM miSTa, tIrthajaLa laI javA icche che te Apane namaskAra karI huM ja tyAM jAuM, ne jaLa maklI ApuM, Apa vanono nAza na kare. "uttama hayavALI tathA uttama nAyakevALI senA, anyAyathI ati dUra evA je Apa, te mithyA ja laI cAlyA AvyA na ha. paNa jIva jatAM paNa aMtaramAM rahelI maMtrI, nAza pAmatI nathI, ke eka vAra thayelI te maTatI nathI. "e (Aharipu) cAre dizA (bhaNa) pitAnA sanyathI pharI vaLe che, jenI pAsethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 75 sAmela thayA; tenI nIlI rANInA ane bIjI rANiyanA kumAra je seraTha le che, tenuM laIne ja besI rahetuM nathI, bIhIka pAmatAnuM rakSaNa kare che, zatrune nAza kare che, evI kUtanI vANIthI Apa IrSA zA mATe dhare che? zatrune saMhArate temane yaza mAtra pI jAya che, ne potAne namanArane lakSmI Ape che, nyAyavyavahAra bahu sArI rIte samajAve che, evA garjatA hAthInI senAvALA (cAharipu) uparanI maitrIne nAza na karaze. "niraMtara jAgRta ane atyaMta zAta karI dIdhelA zatruvALA, tathA ghaNuM kALathI vRddhi pAmate atyaMta mitrIbhAva dharatA AcAharipu)nI dhanadhAnyAdithI pUrNa pRthvIne, vipula reNusamUhane uDAratAM sainya sahavartamAna tame, zA mATe nukasAna kare che? athavA je tamArA aMtaramAM na kahI zakAya e kAMI chala ja hoya, te mAre belavAnI kAMI jarUra nathI. tamAre uttara ApavAnI paNa agatya nathI. have to mAtra yamarAje ja e badhAne badalo vALavA tamArA prati zatru thAo. amArI kIrtine atizaya ukheDI nAMkhavAnI icchAthI tame ati ukaLI uThe e kopa caDAvanAruM (karya) karyuM che. eTalethI ja tamArA uttaranI kazI jarUra nathI. tamArI hakIkata, mArA manamAM vAraMvAra baLAte huM (mArA svAmIne) kahevA A cAle." jIvavuM bAjue mUkIne, prANa jAya evuM, A rIte bolIne dUta aTake. eTale tene jIvADate sata (mULarAja) rAjA A pramANe che : "A sarva jIvatAmAM paNa jIvatA, he AvuM vadanAra! tuM sarva jIvatAmAM khare jIvatA cho. teM tArA svAmIne pakSa sArI rIte karo tema te tAre dharma paNa sArI rIte bajAvyo. kemake pRthvI phATI jAya tevuM Ama bolatAM, A sabhAmAM kadi haNAya nahi evA paNa hRdayamAM haNavAne bhaya Ave che. "Ane sahaja haNuM, aMdara mArI nAMkhuM, aMdara mArI nAMkhiye, bahu haNiye, ApaNe be mAriye, ema haNavAnI icchAvALI nRpamaMDaLI chatAM; tuM je Ama, A sabhAmAM bolI zake te kharekhara baDe bahAdura cho. "patAnA svAmIne kAryane pakSapAtapUrvaka sthApana karatAM leza paNa bhaya na dharIne tArI peThe madyapAnathI atiniMdya lovALA(tamArA dezanA lokomAMthI kevaLa aniMdya ane koI paNa AgaLa na vadeluM evuM koNa vadI zake? tAre svAmI buddhihINa thaI potAnI jAtane paNa hINa karanAre, ame caDyA chiye temAM zuM potAnI jAtane caDAI karavA yogya nathI jANata? ke amArI caDAIne mATe vaLI sAme te bhaya dekhADe che? "kuTila dhanuSavALA e pApiye tIrthamAM janArA yAtrALunA gamanano ridha karo che tenI zikSA karavA mATe caDAI karavI yogya che. kApa kare tevA duSTa AcaraNavALAne, je huM akopa thaI joI rahe te avazya rakSaNa karavA yogya, je A pRthvI te mArAthI kema rakSAya? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA mahelI prasiddha bhAdara nadIne kAMThe vasatA hatA te kavaca sajIne tyAM AvyA. "brAhmaNane hiMsAe pahoMcADanAra, e rAjAne mAre jarUra zAsana karavuM joIe, kemake enA jevA hiMsTakanA rAjA AgaLa to histrako paNa kaMTALI jAya che. "dharmakarmathI paravArelAM (kemake) atyaMta pIDAthI tharatharatA ane pitAnA trAbhidhAnAdi paNa visarI gayelAM tathA nisteja, evAM eNe atyaMta vipattimAM dabAvelAM, kayAM kayAM brahmasthAne amane pIDA nathI karatAM? "duSTa karmanI IcchA rAkhanArA enAM, anyathAragamanAdi apavitra ane kahIM paNa prakAza na karI zakAya tevAM kukarma ati prabaLa thaI paDyuM te, te amArA manamAM ciMtAnuM kAraNa thaI paDelAM che. ne tethI e, amArI mitrIne atyaMta agya che. "atyaMta pAvana karanAra ane lakSyAdithI bhapakI rahelA prabhAsane aneka trAsathI tathA tenI madhe gayelA lokane haNavAnA rIvAjathI eNe atiduSTapaNAnI kIrti saMpAdana karavAnI icchAvALAe raMjADI nAMkhyuM che. "janonI, aMdara javArUpa yAtrAne atyaMta baMdha pADatA, enAthI surASTra deza yAtrAjune aMdara jaI zakavA yogya rahyo nathI mATe e dezanA madhyamAM ja haNavArUpI daMDa, evA ghI pIpIne masta thayalAne kema na de? je yajJakartA(brAhmaNa)ne temaNe bhegAM karelAM sUkAM chANAMthI mArIne harSathI vAraMvAra nAce che, evA nirbhaya manavALA, ane taravAra nacAvatAnuM, bIjuM zuM duSkarma jeI ! garbhanA bhArathI namI jatA peTathI nAsavA azakta, evI harinA upara zastra pheMkI tene rUdhirathI prasiddha ujajayaMta tIrthane abhaDAvI, ati durgadhavALuM jeNe karI mUkayuM che e, mlecchIne peTa janmela heya te, te zuM amAre mitra thaI zake? "bhayathI nAzI chuTatAne pote mArI nAMkhe che, ne tene bIjA vaLI khAya che ne trIjA khAya che; evI mAchalAMnI nIti cAlatI raheze tyAre amArA argalAtulya bhujanA jADA parigha paNa zA kAmanA che ? "laphiDa RSi, je sarva yoga jANanAranA gurU hatA, je mAtra dharatIne ja potAne palaMga karIne rahetA, ne jAte aSTAMgayoga siddha hatA, temane jeNe paDyA. tathA temanAM strIputrAdine paNa pIDyAM evA (rAta divasa krodhathI rAtI) japA puSpa jevI akSi vALA pApanA palaMgane huM kema sahana karI zakuM? A uchaLI rahelI, ripunA rUdhira rUpI japA puSpathI pUjAyelI vijayavatI ane AThe dizAne prakAzatI, yamarAjanI sagI bahena, mArI baliSTa tathA sArI rIte haNanArI taravAra, Aja ene khAI javA bhUkhI thaI che. jema sUryane dhAraNa karatI, rAtrInI pAra utarelI, pUrva nicA, tame rU5 duHkhathI saMpUrNa mukta thAya che, tema ApaNe aneka rUpe paDelI prajA paNa mArA darzanathI sarva pIDAthI mukta thAo ! "thoDA ja samayamAM A rASTra bhUmi, e svAmI baMdIvAna thAya tevI ke ene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 77 kacchane jAma lAkho je tene mitra hato te paNa tene AvIne maLyo. tenuM raNasaMgrAmamAM mota thaze evuM jeziyoe tene bhaviSya kahyuM hatuM te paNa raNakSetramAM paDIne vaikuMThavAsa karavAnI tenAmAM IcchA utpanna thaI lAkhAe kahyuM che ke "jenAM yuvAvasthAnAM parAkrama kaIye jemAM nahi tene dhikkAra che. mArA jIvatarane aMta Avyo che tenuM zuM pArakhuM ?" dariyAkinAre jenuM rAjya hatuM te siMdhu rAjA paNa lazkara laIne Avyo, ane dakSiNane moce pakaDIne ubho rahyo. zIlaprasthane rAjA mULarAjanI bhaNI laDavAne Avyo te nipuNa bANavaLI hata; (mAravADana) rAjA, sAthe potAnA vagara beDAvelA mAthAnA svAmI mAre tevI thAo! ane emAM dvipadI ne catuSpadI gAtA cAraNane samUha ghaDA jevAM bAvalAMvALI gAyone sukhe caro! "ghaDA jevAM bAvalAMvALI se gAya ApIne kharIdelI, je traNa traNa varSanI ghaDiye che temane, bALakone tanAvI tanAvIne the joDe tathA traNa varSane nAne dArU kore mUkI, gaLe mALA bAMdhelA azva kSaNamAM taiyAra karo! jA, maheTA rAjAo sahita, tema bahulAma nAmanI purInA adhIzvara sahita se rAjAvALI ke hajAra rAjAvALI, sadA sAmepAyathI virahita evI, ane sarvadA yuddha mATe taiyAra evI, temanI senA taiyAra karIne sImADe yuddha mATe Ave, ema tArA svAmIne kUhe." ema rajA pAmelA dUte pitAnA svAmI pAse jaI sarva hakIkata kahI laDAInI taiyArI karAvI. (cAzraya-pro. ma. na. dvivedInuM bhASAMtara) 1 dvayAzrayamAM grAharipunI madadamAM kacchanA jAma lAkhAjI AvyAnuM jaNAvyuM che te A rIte "be purUSa jeTalA uMcA bhAlAthI prakAza, nIla ghoDI upara caDele, ane nIla vastra dhAraNa karate nIlAdri jevo jaNAte, ne rohiNanAthanA zatrune (rAhune) paNa dUra mUke te lakSarAja, revatImAM AvyA." leka 47, sarga 4 ze. A upara TIkAkAra lakhe che ke-"revatImAM eTale jyAre caMdra e nakSatramAM hatuM tyAre, arthAta lakSarAjAnI rAzI meSa che kemake azvinImAM janmelo che. ne revatImAM caMdra mIna rAzIne tethI te lakSarAjAne bAramo thayo. mATe A azubha kALe AvyAthI enuM maraNa thaze ema sUcavyuM che." vaLI jyAre jAma lAkhAjI yuddhamAM javA taiyAra thayo tyAre kahyuM che ke -- aho! Ajano divasa, caMdrayukta puSya nakSatravALa na chatAM te che kemake piSa ane taSa evA sarva narane siddhidAtA che; ema gargAcAryanI icchA karatA yAdavone, garganI garaja sAravA lava, lakSarAjA taiyAra thayo." zleka 90, sarga 4che. A u5ra TIkAkAra lakhe che ke-"paiSataSa eTale puSya ane tiSyamAM janmelA. e saMpradAya che ke bArame caMdra che te puSya nakSatra hoya te sarvArthasAdhaka che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 rAsamALA ane lAMbAM kAMnaoriyAMvALA mANasA laIne AvyA; vaLI kAzI dezanA rAjA, 1 zrImAlane sarvottama rAjA, Akhu parvata ane uttaranA paramAra rAjA paNa Adhye; aNahilavADanA rAjAneA bhAI gaMgAmaha e sarve tyAM AvyA, paNa solaMkInA pitrAI rIja ane daMDaka hatA teoe AvavAne nA kahI. jevAmAM mULarAjanI senA cakrane AkAre ane garUDane AkAre thatI hatI tevAmAM AmmunA subhaTA je hiMmatamAM AgevAna gaNAtA hatA teoe mukhya senAsamudAyathI chUTA paDI jaMkhumAlI nadIne taTe hAra baMdhAI yuddha macAvyuM. temAM AnA rAjAe ghaNA yeddAne Thera karIne zatru pAsethI jitane jhaMDA hAtha karI lIdhA. gUjarAtanA yeAAe paNa ghaNI hiMmata ane zastravidyAnI kuzalatA batAvI. temanA zatru, asure paNa jo ke temanAM rakSaNa thAya evAM kavaca ane vajanadAra DhAlA sahita hatA ane agara jo te medhanI peThe garjanA karatA hatA tathA bhANAne varSAda varasAvI detA hatA, teA paNu, mULarAje tenA subhaTane hAthI uparathI mArI pADyo eTale tene zatrunA hAthamAM rahevA daIne teo trAsa pAmIne nAThA.4 1 zrImAla ene bhinnamAla paNa kahe che, tene je rAjA teja buMdezvara ema abhayatilaka gaNI kahe che. eTale zrImAla ne AbunA rAjA jUdA nahi. 2. u. 2 mULarAjane pitA rAja, tathA bIja ane TruDaka e traNe bhAI thatA tethI ja tathA TruDaka tenA sagA kAkA thAya. 3 kAThiyAvADamAM ATakoTa pAse laDAI thaI che tyAM lAkhA phUlANI tathA tenA sAthIonA pALiyA che. 4 kUcAzrayamAM A prasaMga A rIte varNavelA che:-"mULarAja ane grApunI laDAI zarU thaI tyAre prathama mULarAjanI senAe parAkrama batAvyuM. te I grAhaharapue peAtAnA sainyane uzkeDyuM te khUba jussAthI laDyuM, mULarAje pAtAnI hAra thatI joI zaMkhanAda karyo ane grAharipunI peThe pAte paNa hAthI upara caDyo. "e zreSTha nRpe hAthI upara rahe rahe, pUrve kaleza na pAmelA evA zatrusainyane uttama astrAthI lezita tathA parama vivhela karI nAMkhyuM. "eTale utkRSTa astra varSAvatA daityanA rAjA (cAharipu) krodha pAmI, uttama yAddAthI vIMTaLAyalA rAjakuMvara (mULarAja) tarapha dhasyA. "he kSudra nRpa! ApaNAmAMnA kANu have kaTha che ne kANu ulsa che, ema anyAnyane AkSepakaratA, e be rAjA laDavA lAgyA. (kaTha ane utsa e zasrabhIrU brAhmaNAnAM nAma che). "javAna hastinIonI peThe keTalAeka gheADAthI, ne keTalAeka hAthIthI vIMTAelA, e enA rAjA tA dUra ubhA rahyA. "je, e yuddhamAM bhaLyA na hatA temane, eka vAra vAyalI gAya, gRvasathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 78 kacchanA lAkhA jAme A samaye lheNa AvyuM ke je mArA mitrane mUkI de tA huM khaMDaNI ApuM, paNa ahilavADanA rAjAe te svIkAyuM dehAvAtI gAya, vAchaDAMne khAtI gAya, vAMjaNI gAya, tenI peThe e be pRthvI rUpa dhenunA pALanAra, haNutA nahatA. "zrotriya kaTha, kAlApa pAThaka, kautsApAdhyAya, emane jema dhUrta phaTa chetare che tema saurASTra (grAharipue) caulukya(mULarAja)nAM astranA prahArathI vaMcI javA mAMDyuM. "e daityazreSThe garbhiNI gheADInA garbha chUTI paDyA e rIte, uttama gadA, garjanA karIne gUrjarabhUpati upara pheMkI. "yuvAna chate paNa mAthe tAlavALA, yuvAna chate paNa buddhithI vRddha, jIvAna chatAM paLiyAMvALA, evA rAjaputre (mULarAje) hazIne tenA (gadAne) zaktithI bhaMga karyo. "tIkhuM bhAjana karavAthI pANIvALI thaI heAya tema azru sahita AMkhavALA grAharipu krodhathI kapALe caDhAvelI karacalIthI yuvAna chate vaLiyAM paDelA vRddha jaNAye. "sarakhe sarakhA jADA khe hAthathI, khAvAnuM anna hoya tema, lIlA mAtrathI ja, eNe leADhAnA sarpa jevAM be zaMku pakaDIne (mULarAja upara) TraeNkaryAM. kumArI patriAjikAnA zApa jevAM du:saha, ke kumArI zramaNAnA zIla jevAM tIkSNa tIrathI tene (zaMkune) cAlukaye teDI nAMkhyAM. "anyAncane chetaravAnI buddhithI pheMkAyalA tIrathI e ubhaye, pakSI sahita plakSa ane nyatreAdhanA vRkSa jevA rAje che. "temane snigdha vANI ane aMgavALA tathA pIThachatrApAnahAdi dhAraNa karatA, nArada munie, dhavakhadirapalAzAdimAM bharAI rahIne joyA. "pachI bhamara caDAvIne, rASathI vAMkI dADhI karIne, bhayAnaka ane phATI gayelA DALA sahita, ati bhayAnaka bhujavALeA, e daitya, vAnaranI peThe kUdIne, kIrti tathA yuddhanAM mAtA rUpa charI ane kha laI, je hAthI upara caulukya beThA hatA te upara caDyo. "e be ati dRrpavALA, yamaputra jevA, hAthamAM taravAra ane charI laI, pitrAI bAjhayA hAya ema, ekaja hAthI upara laDavA lAgyA. "kuMdakumAranAM mAtApitA (ziva pArvatI) ane pradhumranAM mAtapitA (viSNulakSmI) tArA upara sAja rUThacAM che ema kahetAM caulukaye daityane (cAharipune) bhUmi upara pADyo. zivanAM sAsusasarAnA putra (mainAka) jevA durdhara evA eNe, kUdI paDIne, jenAM sAsusasarA raDatAM rahyAM evA(cAripu)ne hAthInI varatathI bAMye|. indra ane indrANInA pune alinI peThe bAMdhanArane, ene, viSNunI peDe, indra tathA indrANI tema gAgye ane vatsa kuTumbanA brAhmaNe| stavavA lAgyA. "A gAyA, A vADAM, A gheADA, A rUrU, sarva varAthI jAo! ema e (grAharapu) pakaDAyA pachI kheAlatA krodha karIne lakSarAja (lAkheA phUlANI) dhAyeA. vastra, aMgarAga, mAlA, e badhAMne zveta karateA (te), caulukaya pAse AvI khelyo:he mULa nakSatramAM janmelA ! Aja huM yuddhe caDayo chuM, tyAM tArA candre puSya ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. rAsamALA nahi, eTale, lAkhAe krodhAyamAna thaIne mULarAja upara AkramaNa karyuM. paNa mULarAjanAmAM devazakti prakaTa thaI hatI tethI A viSama laDAImAM lAkhA punarvasumAM che ( arthAt AThamA candra che tethI tAruM maraNa thaze) ema jANu, kemake mArA ane grAhirapunAmAM tiSya ane punarvasunI peThe kazuM aMtara nathI. "tArA peAtAnA lAbhAlAbha vicArI, ene, tema tArA mAna ane kIrtine mUka, lAbhAlAbha vicAra karIne ja sukhakara ke duHkhakara vastunuM grahaNa karAya che. gheADAgheADInI peThe ene khAMdhIne dhADAdhADInI icchA karatA hAya tA tArA AgaLapAchaLanAmAM koie ema kahyuM heya te he, ame te| (mitrane choDAvavA rUpI kAryarUpa) mA yuddhathI ja te kahI khatAvIe chIe. "uMcuM ke nIcuM o nahi, tyAM have tAruM kANu che? pADe pADA bAjhe tema have mArI sAthe yuddha kara. "pachI caulukya kApamAM paNa vANIthI dhi ane dhRta khavarAvatA khelyA ke jene gAyA e ja dRSi dhIne sthAne khape che tevA e duSTane kema mUkI zakAya ? "e pApI kuzakAya jevA che, ne enA sAhAy nRpe paNa tevA ja che ene cheDAvavAnI icchAvALA eka tame ja, dhavAzvakarNa (vRkSa) jevA sasAra jaNAe che. "tame jo yuddha karazo te tamane tila ane aDadanA choDanI peThe A mArA hAtha pIzI nAMkhaze; dhavAtmakaNuM( vRkSa )ne bhAgI nAMkhanArA mahAvAyu zuM tila aDadanA karSaNu AgaLa pAche haThaze ? "eka prakAranA hariNa jevA azva sahita te harijInI peThe ja jo nAzI javAnI tArI icchA hoya te| atyArathI ja nAza, ahiM tittira ane kapiMjalanI peThe Taka Taka nA kara. "ema sAMbhaLIne eNe (lakSarAjAe ) azvarathAdimAM beThelA zatrune magatarAM jevA ke tittira piMjala jevA paNa na gaNyA, ne peAtAnA hAthamAM dhanul lIdhuM. khera ane AmaLAnI peThe, ke dhANI athavA jalebInI peThe, zatrune khAI javA mATe eNe tIra varasAvA mAMDyAM. tyAre tyAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zuddha sarve trAsa pAmyA. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdranA pALanAre (mULarAje) paNa dhanuSnA TaMkArava koM, ane bherI tathA zaMkhanA vagADanArAe jayanAda karatAM bherI ane zaMkha phuMkyAM. "mAthuM ane Doka na halAvatA evA enA dhanuSnI paNachanA uccanAdathI jANe ema hevAvA mAMDyuM ke have kaMTha ane DhAlApa e (brAhmaNeA) pratiSThA tathA unnati pAmyA. "vAjapeya gayanamAM ke azvamedhamAM hAya tema raNamAM e ubhaye vaja jevA iMzukhANuthI mAMDavA banAvI nAMkhyA. "virodhane lIdhe nALiyA ane sarpanI peThe bAjhelA, tathA (anukrame) devatA ane dAnavathI stavAyalA, e ubhaye, yuddha rUpI saMhitAnA vistAra mATe padmama karavA mAMDyo. (saMhitA, pakrama e zabdo druyartha che. saMhitA eTale saMdhipUrvaka lakhelA vedamaMtrane samUha; tenA vigraha karI kheAlAya te paTTa; ane tenI amuka prakAre mukhe khambethI AvRtti karAya te krama-evA ghaNA prakAra che. jema veda saMhitA, padma ne kramathI vistAravALI thAya tema yukArya padmama eTale amuka amuka sthAnAdi prakriyA tethI vistare.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI selaMkInA bhAlAthI viMdhAI gaye. A jADejA rAjAne gadaDIne mULarAje tene gaLe paga mUkyo. lAkhAnI mAe potAnA kuMvaranuM muDaduM dekhI, ane tenI gUrjaratrAnA ane kacchanA e be nAtha, dvArikAnAtha ane kundinapuranA adhIzanI (rUkiyAnI) paDe, zara rUpI mojAMnI paraMparAthI jANe gaMgAzeNa vahevarAvyo. "vArANasI ane surakSetra rUpI saMgrAmabhUmi pAmIne e be, jema zauryapura ane ketavatanA nAtha temane pAmIne khuzI pAme tema, khuzI thavA lAgyA. "daDhatAthI gaurI ane kailAsa parvata jevA aMge akSata, e be sUtAra ane luvAranuM anukaraNa, paraspara zastra bhAMgI nAMkhI karatA hatA. "subhaTee baLada, azva, UMTa, gardhavAdi upara bANa ANaANune dahIM ane dUdha jevI ujajvala kIrtinI AkAMkSA rAkhatA temane ApyAM. "daza jenI samIpa che (eTale nava ke agIAra) eTalA hAthInA jeTalA balavALA, tathA dadhi ane sarpiSa ( ) jevAM cakSuvALA lakSe (lAkhA phUlANIe) cha baLada ane pADAthI ucakAyale bhAlo upADyo. eNe (lAkhAjIe) lagabhaga daza hAthI tathA ghoDAne kacarI nAMkhatAM, tathA dazeka rayane chuMdI nAMkhatAM, ati prakAzavALA daMtathI hoTha karaDatAM, bhAlo uMce karIne pheMkayo. page unnata (zubha lakSaNayukta mahApurUSonAM mAthuM, hRdaya, khabhA, ane paga e che unnata hoya che.) evA culukayarAje (mULarAje) cAre dizAne kIrtithI suvAsita karI lIpI letA, sarva sAramaya lehanA bhAlAthI lakSarAjane (lAkhA phUlANune) ho." | kacchanA mATe paNa ema ja kahe che ke mULarAje loDhAnA bhAlAthI lAkhA phalANune mAro:[acii phUlANI pharorayo, rAro maMDhANuM; mUlarAja sAMga ukhatI, lAkho marAj.] "ugra ripunA nigrahathI pitAnuM priya karelA evA enA upara te ja kSaNe babbe traNa traNa devAMganA sahita devatAoe puSpavRSTi karI. bALakane AMgaLiye vaLagADIne enI (cAharipunI) paraNelI siyAe pati rUpa bhikSA mAgavAthI eNe (mULarAje) cAhaspine aMgulI kApI laI choDI dIdhuM. saurASTranAM vRddha tema bAla sarvee, e samayathI dhAraNa karelo strIveza (ADiyuM; kAchaDI na ghAlavA rUpI) rAjiputra(mULarAja)ne yaza prakAza kare che. "e bhUpatie (mULarAje) yati tathA viSene yathArtha vyavasthApUrvaka, dukhahIna karI sukhasaMpanna karayA. "pachI prajAne putra samAna gaNa ane tejarUpI agnithI sarvane hitakArI, e putraprasavathI jANe satiSa pAmyA hoya evA agnihetrio sAthe prabhAsa (yAtrAe) gayo." pachI aNahilapura gaye. (kayAzraya-zleka 86 thI 132 sarga 5 me. pro. na. ma. dvivedIta bhASAMtara) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA mUcho vAthI pharakatI joI. mULarAjane zApa dIdho ke "teM mArA putrane mAryo mATe tArA kuTuMbano koDhathI nAza thaje." jAma lAkhAne soraThanA rAjA sAthe mitratA hatI, te uparAMta tene mULarAja sAthe zatruvaTa bAMdhavAnAM bIjAM kAraNa paNa hatAM. kahe che ke, rAja selikI potAnI rANuM (lIlAdevI) marI gaI eTale dvArikAmAM viSNunuM devAlaya che tenI yAtrA karavAne gayo. tyAMthI pAchA vaLatAM te lAkhA phulANInA darabAramAM gayo ne tenI bahena rAyajInI sAthe paraNyo, ne tene peTa pachI rAkhAIca (lAkhAIta urphe gaMgAmaha) nAme putra thayo. tenA pachInA ItihAsa lakhanArAe tenA durbhAgyanI vAta lakhI che te tenA A bIjA lagnane lAgu paDe che. ekabIjAnI vaDAI viSene vivAda karatAM rAja solaMkIne tenA rajapUta sAthiye suddhAMta, lAkhAe mArI nAMkhe, ane jADejI rANI rAyajI tenI pachavADe satI thaI. bIja selaMkI, je mULarAjane kAke thAya teNe A kajiyAnuM vaira levA pitAnA bhatrijAne bhaMbheryo. ane lAkhA jAma rAve pitAnA darabAramAM rAjanA nhAnA kuMvara rAkhAI(lAkhAIta urphe gaMgAmaha)ne tenA eramAI bhAI mULarAjanI sAme karavAne rAkhyo hato. e rAjakIya kAraNane lIdhe paNa lAkhAnI sAme thavAne mULarAja uzkerAyA hatA. mULarAje lAkhAne ThaMTha yuddhamAM Thera karyo che, evI je kIrti tene maLe che te sAme vAMdho uThAvAya che. jema kalArensanA zukane bakana tathA tenA nAITIe bAgI AgaLa Thera karyo, te pramANe je subhaToe lAkhA upara hAtha calAvyo hato temAMthI mAtra ekanA ja ghAthI nahi paNa ghaNuM jaNAnA 1 latA eTale koDha viSe hinduo ema dhAre che ke sUrya, jeNe tene koI aparAdha karyo hoya tene tenI zikSA karavA e rema kare che. prabaMdha ciMtAmaNimAM bhANa(mayura) nAmane kavi je mALavAnA rAjAnA darabAramAM hato tene keDha thayo hato te sUryanI zAMti karavAthI maTI gaye. soraThamAM emanAtha mahAdevanI vadhAre pUjA thatI hatI. InI lokene e vicAra che evuM hireDeTase (kila) kahyuM che. je kaI paNa nagaravAsIne keDha athavA kaMThamAlI roga thayo hoya to tene nagaramAM rahevA de nahi, tema ja koI IrAnI sAthe vAta paNa karavA de nahi, kAraNa ke te loka ema mAne che ke sUryane kAMI aparAdha karIne e rega eNe potAnA Upara kheMcI lIdhA che. e ja rIte nyAyAhudI)leka mAne che ke amuka pApane lIdhe koDha thAya che. 2 je dvArikAnI yAtrA kare te jyAre kacchamAM nArAyaNasarevAra je AdidhAma gaNAya che tyAM yAtrA karI Ave tyAre ja tenI dvArikAnI yAtrA saphaLa gaNAya che tethI rAja pote zeragaDha eTale hAlanA nArAyaNasaranI yAtrAe gayelo, tyAMthI vaLatAM kapilakoTa (karakeTa) Avelo hato. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI ghAthI te Thera thayela haze. jene viSe hemAcArye lakhyuM che te jodhapura ane IDaranA rAjavaMzane pUrvaja sijI reDeDa je mAravADamAM rAja karate hatA ane aNahilavADa Avyo hato teNe mULarAjanI putrI sAthe lagna karyuM hatuM, tethI te tyAM laDAInI veLAe hAjara hatuM, ane lAkhA phUlANIne teNe Thera karyo hato evuM tenA dasoMdI bhATa kahe che.' 1 kacchane lAkhe phalANuM ziyAi rATheDanA hAthathI marAya ema rATheDanA bhATa kahe che te vAta kheTI che, kemake, kaneranA TheDa jayacaMdranuM rAjya zAhabudina ghAriye i. sa. 1194mAM jitI lIdhuM, tethI, teNe gaMgA nadImAM paDIne prANatyAga karo. tene kuMvara zekha rAThoDa hatuM tene ( jI ne saMtarAma) ziyALa ane sAItarAma evA be kuMvare hatA, te pAdazAha sAme bahAravaTAmAM hatA. paNa chevaTe sana 1212 mAM thAkIne teo pitAnI sAthe 200 rajapUte laIne hAlanA vikAnera zaherathI 20 mAIla upara pazcimamAM (jhUma) kAmadamAM AvyA. tyAM te veLAe selaMkI jAtane rajapUta rAjya karato hato, tenI kuMvarI sAthe siyojI paraNyA. pachI meMhevAmAM DAbhI jAtinA rajapUta rAjya karatA hatA temane laNI nadI upara ujANImAM bolAvyA ne pachI temane nAza kara, tema ja pachI sAcaranA devaDA, jhAlaranA senIgarA, ahIMtanA mahila, siMdhalanA sakalA ane jUnA kheragaDhanA gehilone nAza karIne mAravADanuM rAjya sthApyuM. pAlIvADa brAhmaNe ne jAgIramAM pAlI maLyuM hatuM temane mera ane mINa jAtanA loka upadrava karatA hatA mATe temane nAza karavA brAhmaNoe siyAjIne pAlImAM vasAvyo. paNa teNe te ulaTuM lAbhAIne brAhmaNone ja mArIne pAlInA dhaNI thaI paDI rAvanuM pada dhAraNa karyuM ane tyAM ja potAnuM rAjya sthApyuM. siyAjIne adhAma, senIMga ane ajamAla evA traNa kuMvara hatA, temAM asAdhAma pAlInI gAdiye beThe, ane tenIMge IDaranuM rAjya lIdhuM. tenA vaMzaja havaNa mahIkAMThAmAMnA polamAM che. ajamAlane vAghAjI, ane vADhera evA be kuMvare hatA temanA nAmathI vAjI ane vADhera evI be rajapUtanI jAti thaI. asedhAmanA vaMzaja rAva codejI thayA temaNe pAlIthI rAjagAdI uThAvIne paDihAra jAtinA rajapUta rAjAne mArIne mahuramAM rAjadhAnI karI. te cAMde I. sa. 1402mAM marAya. cAMdAnA raNamalajI thayA ne temanA kuMvara jodhAe i. sa. 1459(saM. 1516 jeTha zudi 11)mAM jodhapura vasAvI tyAM gAdI karI. A pramANe rADeDa siyAjI jodhapura ane IDaranA rAjavaMzIonA pUrvaja hatA e vAta kharI, paraMtu te mULarAja solaMkInA samayamAM hatA nahi; kAraNa ke tenA pachI 233 varSe A siyeja thayo che te kAlumadanA selaMkInI kuMvarI paraNyo hato, te uparathI mULarAja paNa selaMkI havAthI bhAToe e cekaThuM besArI dIdhuM che; kemake lAkhe te i. sa. 855 mAM janmyA che ane 979 mAM savA varSanuM AyuSya bhogavI mULarAjanA hAthathI ja marAyo che. lAkhAnA janmamaraNa viSe nIce pramANe jUnI kavitA che zAke sAta satatare, (zuda) sAtama zrAvaNa mAsa sanala lAkhe jampiyo, sUrajata prakAza. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA zekha (sela ) rAThoDanA pratApavAna putre senA sahita yAtrA kara sanala rANI je kuDadhara rabArIne tyAM ucharelI koI apsarA kahevAtI kanyA hatI tenI vera phala jAma, paraNyo hato. tene putra lAkhe sUryanI jatanA prakAza jevo zAke 777ni zrAvaNa sudI 78 ne somavAre)ne divase janme hato. chapaya-zAke nava ekameM, mAsa kArtika niraMtara, pitAnera chala grahe, sAhaDa dAkhe atadhara, paDe samA so panara (1500) paDe selaMkI sakhaTa (100) se ogaNisa (1900) cAvaDA, bhUvA rAjarakSaNavaTa pAtale gAvavA maMgala laI, hAdhamala selasiMhanA Azare; AThame pakSa zukra cAMdaNe, mULarAja hAtha lAkhe mare. A uparathI jaNAze ke ziyALane hAthe lAkho marAya nathI paNa maLarAjanA hAthathI marAyo che. juve pR. 81 nI noMdha-kacchI kavitA - acI phulANI pharero, rA maMDANuM, mULarAja sAMga ukhatI, lAkho marANuM. lAkha) AlANI AvIne mUlyo, eTale parasamAM Avyo, laDAI maMDAI, mULarAje sAMga (barachI) mArI tethI lAkhe marAyo. vaLI prabaMdha ciMtAmaNimAM merUtuMgathI paNa AdhAra maLe che keanuSyakatAvAna cena akSaroma vitatA sUtritastatkalatrANAM baasspaavgrhnigrhH|| AryA-kacchapalakSaM hatvA sahasAdhikalambajAlamAyAtam / saMgarasAgaramadhye dhIvaratA darzitA yena // jema agnimAM lAkha homa karanAra anAvRSTine nigraha kare che tema potAnA pratApa rUpI agnimAM lakSa-lAkho phUlANI)no hema karanAra (maLarAja) teNe tenI siyAnAM AMsuvaDe anAvRSTino nigraha karyo eTale ativRSTi karI). jema samudramAM mAchI pitAnI pasArelI jALamAM AvatAM lakSa kacchapa eTale ke kAcabA Adi jaLacarene mAre che tema kacchapati lakSa-lAkhA phulANIne (maLarAje) potAnI vistAravALI jALamAM laIne saMgrAma rUpI sAgaramAM haNane (dhIvatA) mAchIpaNuM prakaTa karyuM. vaLI varsiaumuvIno kartA sAmezvara lakhe che ke - sapatrAkRtazatrUNAM saMparAye khptrinnaam| mahecchakacchabhUpAlaM lakSaM lakSIcakAra yH|| zatruonAM aMgamAM TheTha pachAM sudhI praveza karanArAM pitAnAM bANane mULarAje heTI icchAvALA kacchabhUpAla-lakSa-lAkhA)ne yuddhamAM lakSa karo (tAka). 1 jayacaMdra kumAra zekha (salAjI) rAThoDa te siyAjIno bApa. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI vAno niyama lIdho, tyAre mULarAje nALiyera mokalIne tene kahAvyuM ke he "kanojanA dhaNI! Aje tuM mane sAhAya thA. rAThoDe kahyuM havaNuM te huM "gomatiye (dvArikA) yAtrA karavA jAuM chuM-vivAha saMbaMdhInI vAta viSe huM yAtrA karIne ghara bhaNI pAcho vaLIza tyAra pachI thaI raheze. pAchAM vaLatAM pATaNa"mAM mULarAjane ghera siyo rAThoDa paraNyo. pachI jADejAne kille rADe toDI "pADyo. zatrunA hRdayamAM te bANanI peThe sAlavA lAgyo. rakamadhajane ne "yAdavane vAMdho kyAM hato? e te selaMkI rAjAne eNe Azraya Apyo "hato. yuddhamAM siyAe lAkhAne Thera ko; e vAta kALanA kALa vahI jaze "paNa vikhyAta raheze." pachI mULarAje pitAnA lazkara sahita prabhAsanI yAtrA karI, pavitra semezvaranuM pUjana karyuM, ne zatru pAsethI maLelI lUMTa tathA hAthiyo laIne pote ghera pAcho Avyo. aNahilavADe AvyA pachI, keTaleka divase, mULarAjane cAmuMDa nAmano kumAra janmyA. bAlyAvasthAmAMthI ja e kuMvaranI asAdhAraNa buddhi jaNAI AvavA mAMDI. tene vAraMvAra rUdramALa javAmAM atyaMta AnaMda upajato hato. tethI tyAM brAhmaNe mahAbhAratanI kathA kahetA hatA te sAMbhaLavAne tene sAre lAga maLI Avyo hate. eka divasa, e kuMvara, rAjadarabAramAM jaI, pitAnA bApane namana karI beThA hatA tevAmAM aNahilavADanA rAjAnI kRpA saMpAdana karI levA, AvA AghA dezanA rAjAoe pitAnA pratinidhi sAthe bheTa mokalAvI hatI te laIne teo darabAramAM AvI pahoMcyA. aMga dezanA rAjA bhaNuthI zaNagArela ratha, dariyAkinArethI ratna, ane vanavAsa dezanA bhartA bhaNuthI sonuM bheTa thayuM. devagirinA rAjAe vArSika khaMDaNI mokalAvI, kolApura 1. vivAha saMbaMdhI vAta karavAne nALiyera melavAne cAla che. 2. u. 2 rATheDa. 3 sindharAja bhaNuthI rana bheTa AvelAM tene badale dariyAkinArethI AvyAnuM lakhAyuM che te evA praraNathI ke dvavyAzrayamAM sindha dezanA rAjAne "abdhisvAmI (dariyAne dhaNuM lakhyuM che tethI samajaphera thayuM che. 2. u. 4 zaraja eTale, mahAdevanA putra kArtikasvAmI(skaMda)nI guphA devagiri parvata upara che te uparathI tyAM rAjA ratanacala athavA devagirine rAjA kahevAya che, tene pratikasvAmInI sevA karavAnA phaLa rUpe devatAI kamaLapuSpanI prApti thayelI. evAM kamaLa devatAI hovAthI saMdhyAkALe paNa miMyAI jAya nahi evA pratApavALAM hovAthI vArSika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 rAsamALA nAmanA mahApuranA adhipatie mULarAjanA paga AgaLa padvarAgamaNi bheTa kayA. kAzimaranA rAjA (kIra) bhaNIthI pitAnA dezanI vakhaNAtI ka turI bheTa thaI kurUkSetranA rAjAe vividha raMganuM chatra mokalAvyuM. pAMcAlanA rAjAe gAyo ane dAsa pahoMcADyAM. chellI veLAe dakSiNa mAMhelA lATa dezane pratinidhi Avyo teNe potAnA rAjA dvArapa bhaNuthI eka hAthI bheTa karyo, te evo apazakuniyALa hatuM ke jeziyara jatAM veMta ja daMDa rUpe teNe te mULarAjane bheTa mekalyAM. A pramANe mULa granthamAMthI artha nIkaLe che tene badale vArSika khaMDaNa lakhavAmAM AvI che. upara je rAjAo bhaNathI bheTa AvyAnuM lakhyuM che te uparAMta vidhya dezano rAjA je hAthiyo bAMdhanArA eTale vidhyAcaLa parvatamAM thatA hAthiyene vaza karIne bAMdhI lenAre, tevAne paNa mULarAje hAthe karIne bAMdhela, teNe vagara miMcAyalA kamaLanA agra jevI suMDhavALe zakaniyALa hAthI bheTa meka hatA. maLarAjanI pAdukAnuM arcana karanAra pAnDa dezanA adhipatie cAMdaraNInI zobhA dhAraNa karanAra evA dedIpyamAna hAra arpaNa karavA mokalyA hatA. teja nAmanA deza(je ghaNuM karIne arbastAna have joIe kemake tenuM bIjuM nAma tAja kahevAya che)nA rAjAe tejI ghoDA bheTa mokalyA hatA. 1 pAMcAla dezamAM kAMpIlya nAme nagara hatuM tyAMne siddha eTale vikhyAta e pAMcAla rAjA, teNe saLarAjanI AjJAne anusarIne dAsyA:putra khasa (koI eka kSatrIya jAti) je cAranuM TALuM karIne vaTemArguone lUTavAne dhadho mAMDI beThA hatA teone haNane ane jaDamULathI ukheDI nAMkhIne temanI ekaThI karelI riddhi lAvIne mULarAjane arpaNa karI dIdhI che. dAsya putra e khasanuM vizeSaNa mULamAM che te barAbara nahi samajAyAthI dAsa (gulAma) ane gAye lakhAI gayAnuM samajAya che athavA to riddhinI gaNanAmAM dAsa, herane samAveza karo heya. 2. u. 2 mULarAje cAmuMDa sAmuM joIne e kevA prakArane hAthI che te jANavAnI icchA batAvI eTale teNe bahaspati(vAcaspati)kRta gajalakSaNa zAstra joyuM hatuM tene AdhAre kahyuM ke Avo lAMbI sUMDhavALa (dIrdha hasta) hAthI jene ghera hoya tene tyAM IndranuM svargAdhipatya heya to paNa te nAza pAme! A hAthIne jevA detusala che tevA asthitaMtusalane hAthI (ni:zrIka-hADakAMnI peThe zobhA rahita daMtavALo) jene tyAM hoya tenA pitAnA ziSya, putra, bahena, banevI tathA bhANeje e sarvenuM ucachedana karI nAMkhe. A hAthI etunetra (piMgala netra-bilADA jevI pILI Akho) hetAM, pitAnA mAtA, pitA, hena, bhANejane kalezakAraka che. Avo zukapichapuracha eTale popaTapuMcha hAthI brAhmaNa dakSiNAmAM paNa le nahi te ApaNAthI te levAya ja kema? A hAthI kRSNano (kALA nakhavALA) che tethI tene je dhaNI thAya tenuM evuM riSTa thAya ke tenuM nivAraNa karavAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja sAlaMkI 87 kahyuM ke e te "kALa rUpa" che.A bheTathI je mAnazakuna thayA tethI sarve dariyAnA manamAM trAsa upajyuM|; ane dvArapa rAjAe AvI rIte apamAna karayuM tethI cAmuMDa yuvarAjane eTalA badhA krodha upajyeA ke, ekadama tenA upara caDAI karavAnI tenI vRtti thaI, ane te aTakAvavAne mULarAjane mahA mahA prayatna karavA paDyo. kemake tarata nIkaLavAne muhUrtta sArUM AvatuM na hatuM. ethI lATanA pratinidhine tenI apazakunavALI bheTa pAchI laI javAnI dhikkArathI AjJA karIne mULarAja zAnta paDyo. paNa jyAre zubha muhUtta AvyuM tyAre dvArapane tenA garvanI zikSA karavA sArU mULarAja ane yuvarAja (cAmuMDa) kuMvara senA sahita caDyA. teonA rAjyanI sarahada 1narmadA nadInA kinArA sudhI hatI tyAM teo AvI mhoMcyA; te eTalI jhaDapathI ke, uMcI kaDhaNA uparathI nIce nadImAM subhaTA utacA tyAM sudhI nadImAM striyA nhAtI hatI teenA jANavAmAM kazuM AvyuM nahi. sUryapura (surata) ane bhragukaccha (bharUca) e be zaharA vacce thaIne senA cAlI tednArUpanA rAjyapradezamAM AvI hoMcI. te deza te veLAe najhArAM pagalAMvALI zriyAe karIne prakhyAta hatA. teonI kheDeALa kaMmara ane kALeA meMza jevA kheDALa agnisAmeApama ane agnivarUNeApama pureAhita agni ane sAma athavA agni ane viSNu jenA devatA evI vaidika kriyAo kare tathApi tema karavA samartha thaI zake nahi. A alpavaMza eTale laghupIThavALA hAthI sarva prakAre niMdavA yAgya che. "A hAthIne hArTa rekhA che evA eSTavalimAna hAthI mahA doSita gaNAya che, te eTalA badhe ke sUrya ane caMdra pUrvamAMthI phITIne pazcimamAM uge tyAre ja te zubha gaNAya. mRga jAtinA hAthI khevAya che temAMthI enI utpatti che, enA zvAsa durgaMdha mAre che, evA hAthI rAkhavAthI du:khanI prApti thAya AvA amaMgalakArI kulakSaNeA hAthI ApaNane hInatva mADavAne ja dvArape bheTa melyA che." A rIte phreMcAzrayamAM lakhyA pramANe cAmuNDa hAthInA apazakuniyALapaNAnuM uttara ApyuM che, paNa joziyAe nahi. rAjakumAreAe rAjanIti, azvavidyA, gajavidyA Adi jANavuM joiye ane cAmuNDa te pramANe jANatA hatA ema khattAvavAnA paNa ukta graMthanA kartAnA hetu che. rr dvArapa athavA khArapane U~cAzraya"nA kartA lATa dezanA rAjA mhe che; prabaMdha ciMtAmaNi"mAM tene liMgAnanA rAjA tailapanA saradAra he che; " sukRtasaMkIrtana"mAM tene kAnyakubjanA rAjAnA saradAra ane "kIrttikAmuThThI "nA kartA lATa rAjAnA saradAra heche. paraMtu prabaMdha ciMtAmaNinA abhiprAya amane kharA lAge che. 2. u. * 1 zvabhramatI gujarAtanA rAjyanI sImA hemAcArye gaNI che ane te sAMbhramatInuM khIjuM nAma haze ema samAya che. A ThekANe senAe melANa karyuM che. 2 grIka leAka bharUcane hindu nAma uparathI yagaDha khetA te nAma bhRgukacchane bahu ja maLatuM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re rAsamALA vherA cUlAnI dhUNIthI jANe tevA thaI gayA hAya ema mAnI tene joIne gujarAtanA subhaTa hasavA lAgyA. lATanA rAjAne dhaNA eTanA rAjAone Azraya hatA tA paNa tene jitavA kaThiNa na hatA. mULarAjanI saradArI nIcenI eka TukaDInI mAtra sAhAyyathI cAmuMDa kuMvare gujarAtI senAne AgaLa karIne tenA upara hallA karI tene Thera kayo. A pramANe cAmuMDe potAnI kuMvArI taravArane lAhI pAyuM tethI tene pitA tenA upara prasanna thayA; pachI tarata ja senA aNahilavADa bhaNI pAchI cAlI. mULarAjanA dhAvanasthAnanI have hada AvI. teNe peAtAnA meAsAlapakSavALI peAtAnA rAjyanI sarahada cAre dizAe vadhArI dIdhI. kaccha teNe jitI lIdhuM; sAraThanI pavitra bhUmimAM paNa tenI ANa vartAvA mAMDI; dakSiNanA leAkeAe, tene jitaneA vAvaTA narmadA ane sahyAdri parvatanA ghATanI pelI pAra pharakatA dIThA; pavitra AtrunA zikhara upara durjeya acaLagaDhanA durgamAM paramArarAjA rAjya karatA hatA teNe enI zreSTatA svIkArI, ane mAravADa tathA uttara hindusthAnanA mahA vIrA gUjarAtanA vAvaTA pAchaLa tenI saradArI nIce prathama ja cAlavA lAgyA. vaLI tene dharanuM sukha paNa sArUM hatuM, ane hindu jene atyaMta sukha gaNe che ane je sukha tenA pachI thanArA aNahilapuranA rAjAone hatuM nahi te sukha paNa tene hatuM, te e ke tenI pachavADe tenI gAdI upara besanAra yAgya kumAra hatA. mULarAje potAnA mAsAlapakSanAM sagAMne katala karI nAkhyAM hatAM, tene pUrNa pastAvA tene have peAtAnA rAjyanA chellA divaseAmAM thavA lAgyA te tenuM prAyazcitta game teTaluM kharca thAya teAye te karIne paNa karavAnI mAtra have tenA manamAM AturatA rahI; tethI te du:khane! mANyo eka yAtrA pachI bIjI yAtrA karavA sArU bhaTakavA lAgyA; paNa dharApaNane lIdhe, bhaTakavAthI thAkI gayelA, pApa ane sakaTane| mAravo, ajJAnI, ArAmanI icchAe siddhapura jaI vazyA, ne tyAM teNe AgaLa lakhyA pramANe, mahAdevanI kRpA saMpAdana karavA sArU eka devala bAMdhavAnuM zirU karyuM. 1 kIrtikaumudImAM lakhyuM che ke ( jIvA sarga02ne zlAka-3 bhASAntara rR. 13) senAnI lATezvaranA, asAmAnya parAkramI te bApane haNI jeNe hAthIsenA grahI daLI. 2. 3. 2 dhAramAM sIyaka bIjo (harSa) sana 941 thI 973 sudhI, tyAra pachI sujA (vAti khIne) 973 thI 997 sudhI hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI 89 hAnI paNa svaccha sarasvatI nadI, vikhyAta keTezvara mahAdevanA devala AgaLathI nIkaLI, ArAsuranA pahADamAM thaI pazcima bhaNI kacchanA raNamAM vUhe che. sarasvatI mULathI te mukha sudhI pavitra gaNAya che, paNa siddhapura AgaLa keTalIka laMbAI sudhI sUryanA bhaNuM pUrva dizA bhaNI vaLe che tethI teTalI jagyAnA pravAhane mahimA bahu vadhAre gaNavAmAM Ave che. sarasvatIne uttara koThe bhekhaDa upara ramaNIya siddhapura zahara che, temAM nadInI bAjue hAlamAM baherA Adi dravyavAna vyApArIonAM ghara che, te ardhA yurepa khaMDanAM gharanA jevA AkAre dekhAya che. tenA upara gacchInI agAziye che ane bArInAM bAraNuMne pharerI hoya che; vaLI A tIrthanagaramAM hindunAM zikharavALAM devAlaya vacce vacce AvI rahyAM che tethI ramaNIya dekhAva dekhAya che. ahiM tahi vADiye najare Ave che, temAM keLa ane bIjA mevAnAM jhADa che. te sAthe AMbAnAM prauDha vRkSonI temAM nyUnatA che nahi. purAtana rUdramALAnA vikrALa ane rAkSasI kadanAM khaMDera te vaLI hajI sudhI kyAM kare che, tenAM pagathiyAMnI hAre nadInI bAjue cheka Aghe sudhI jaI pahoMcI che. dakSiNa kAMThAnI sapATImAM zivapaMthIne ramaNIya gAnavALA Azrama che, temAM je sarasamAM sarasa che te hekara rAjAnI vidhavA rANI ahalyAbAIe baMdhAvyo che, tyAMthI Aghe ArAsura ane Abu bhaNI DuMgaranI hAra cAle che, pachI dekhAva pUro thAya che. siddhapura asAdhAraNa pavitratAnuM dhAma che - "sarva tIrthamAM zrIsthaLa (siddhapura)nuM tIrtha che te zreSTha che, evuM mahAna "RSio kahI gayA che. e sarva prakAranuM dhana ApanAra che; tenuM mAtra darzana kare che tene mukti maLe che. vaLI kahyuM che ke - zloka-"gayAyA yojanaM svargaH prayAgAcAIyojanam / zIrathakAtamAzaM cAtra prAvI sarasvatI " gayAjIthI eka yojana varga vegaLuM che, prayAgathI ardha jana "rahe che, ane zrIsthaLamAM je ThekANe sarasvatI nadI ugamaNI dizAmAM vahana kare che tyAMthI mAtra eka hAthane cheTe che." 1 A vahAre prathama dicya brAhmaNa hatA, temane alAudIne vaTALyA tyArathI musalamAna gaNAyA. tema ja nAgara brAhmaNa paNa vaTalyA che te paNa vaherA thayA che. teo Aje paNa brAhmaNomAM cAlatI avaTaMkathI oLakhAya che. temanA eka mahellAmAM saghaLAM temanAM ghara AvelAM che chatAM vacce hanumAnanuM devaLa che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA. maraNakALa pAse AvyA jANI zuddha thavA sArU A pavitra tIrthamAM jaI vasavAne, vaye DaeNAMcelA rAjAe vicAra karavo. paNa dehakaSTa ekalAM ja pALavAthI athavA bheAgavavAthI kAryasiddhi thAya che evuM tenA samajavAmAM AveluM, paraMtu te pramANe karIne ezI rahevAthI phaLasiddhi thaI nahI. nhAvuMdhAvuM, apavAsa "karavA, bAdhA AkhaDI rAkhavI, yAtrA karavI, ane tapa karavuM e sarva brAhmaNeA " jyAre mAnya rAkhe tyAre phaLadAyaka che, khIjI rIte nathI. brAhmaNA kahe che teTaluM deva mAnI le che. jema jaLathI malIna mANasa svaccha thAya che tema * tenA vacanathI pApI mANasa zuddha thAya che." tr 66 90 A rahasya samajAtAM mULarAja tIrthavAsI brAhmaNAne tenAM kuTuMba sahita mAnathI teDI laI javAne ekaThA karavA lAgyA. tene uttaranA parvata bhaNIthI ane araNya athavA jaLAzaya pAsenI tIrthanI jagyAemAMthI Agraha karIne lAvyA. RSienA putra, vedamAM kuzaLa, paraNelA, javAna, sevA karavA ceAgya evA, kumArikA nadI nItIre javAne taiyAra thayA. ekase te pAMca gaMgAyamunAnA saMgama pAsethI AvyA, se sAmavedI cyavanAzramamAMthI AvyA, kharce kAnyakubjethI, sUryanA jevA tejasvI ekasesa kAzIthI, basa te khAtera kurUkSetrathI, eka se gaMgAdvArathI, ane eka se naimiSAraNyamAMthI AvyA. kurUkSetramAMthI vaLI ekasA ne batrIsa vadhAre brAhmaNAne rAjAe teDAvyA. A brAhmaNAnA agniheAtranA kuMDamAMthI dhumADA gaganamAM geTAvA lAgyA. tenA AvI phoMcyAnA samAcAra rAjAe jANyA, eTale teNe jaI temane sASTAMga namaskAra kahyA, ane teoe tene AzIrvAdathI vadhAvI lIdheA. pachI hAtha joDIne te eklyA.-"tamArI kRpAthI mArUM janmyAnuM sArthakya thayuM che. "mArI AzA have pUrNa thaze; mATe huM brahmadevA ! tamArI kRpAnA badlAmAM "mArUM rAjya joiye teA yeA, mArUM dravya lyA, mArA hAthI hyA, mArA gheADA "hyA, je je tamArI icchA hAya te aMgikAra kare. huM pazcAttApabharelA "tamAre! raMka dAsa chuM." teoe pratyuttara ApyuM: "ahe| mahAna rAjA ! "rAjyaneA kArabhAra calAvavAne ame zaktimAna nathI, tyAre tene dhULadhANI "karI nAMkhavAne zA mATe amAre levuM joiye? jamadagninA putra parazurAme "kSatriyeA pAsethI jorAvarIthI rAjya lene ekavIsa vAra amane ApyuM." rAjA kholyA: "he mahAna brahmadeve! huM tamArUM rakSaNa karIza; tame nirbhayapaNe tamArI meLe japatapa kareA." brAhmaNA khelyAH DAhyA purUSA kahI gayA che ke, 1 alAhAbAdanA killA AgaLa gaMgA ane jamanA nadIne saMgama thAya che, te tIrtha hinduomAM prayAgane nAme prasiddha che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja seAlaMkI "je rAjA pAse rahe che te saMkaTa pAme che; rAjA abhimAnI, ThagAibharelA, "ane garajamatalakhI heAya che; jo tamAre amane ApavAnI kAMI icchA hAya "teA A mahAna ane hRdayane Ananda upajAve evuM zrIsthaLa Ape. huM "rAjAdhirAja ! tyAM ame AnandamAM rahIzuM. seAnuMrUpuM ane ratna je tame brAhmaNAne "ApavA icche che te nagaranI zeAbhA vadhAravA pachavADe vAvare." peAtAnI icchA pUrNa thaI. eTale mULarAje brAhmaNAnI ardhapAdapUjA karI teone kaMkaNa kaDakiyAM bheTa kahyAM, tene zrIsthaLapura ApI dIdhuM, ane te sAthe gAyA, ane seAnA tathA ratnanA hArathI zaNagArelA ratha ane khIjI vastu paNa bheTa karI. 91 mULarAje vaLI khIjA dA brAhmaNeAne suMdara ane dravyavAna siMhapura nagara (siheAra) ApyuM, te sAthe khIjI keTalIka vastuo paNa bheTa karI. tema ja bIjA brAhmaNeAte siddhapura ane siheAranI pAsenAM nhAnAM gAma ApyAM. khIjA badhA brAhmaNAe A sarve tuSTidAna lIdhuM, te paNu, cha brAhmaNeAe keTalIka vAra sudhI te levAnI AnAkAnI karI; tathApi rAjAnA kAlAvAlA AgaLa chevaTe temanuM kAMI cAlyuM nahi, eTale teoe khaMbhAta ane tenI pAsenAM bAra gAma lIdhAM. staMbhatIrtha je khaMbhAta hevAya che te je seAmavallI. pIvAmAM Ananda mAnatA hatA tevA cha brAhmaNAne ApyuM, te sAthe teone sATha gheDA ApyA. A pramANe puNyadAna karacA pachI mULarAje potAnA putrapuAtrAne khelAvI brAhmaNeAnuM rakSaNa karavAnI teone AjJA karI. pachI peAtAnA kumAra cAmuMDane rAjya svAdhIna karI, pote siddhapuramAM jaI vazyo, tyAM ramyAzrama (AnandanI jagyA) nAme vhela pAte baMdhAvyA hatA temAM peAtAnA bAkInA jIvataranA divasa nirgamana kahyA pachI, lakSmIpatinI pAse nArAyaNapuramAM vAsa kahyo. hemAcArya kahe cheH ---- atha prAcIM gatvA duNitanayAM zrIsthalapure | ag: svaM hutvAnau supihitapinadvAparayazAH // yayau rAjJaH sUnurdivamanapinaddhApihitadhIH / grahItuM svargAdapyavanavidhinA vakrayamiva // 1 heAmahavana karatI veLAe brAhmaNAmAM evA cAla hatA ke je kriyA karAvanAra hAya te sAmavadhI pIye. tenuM kAraNa ema dhAravAmAM AvatuM hatuM ke kharA brAhmaNa vinA bIjA phAInAthI te pI (jIravI) zakAya nahi. 2. u. 2 hRcAzraya sarge 6 leAka 107. aMgarejI mULamAM arthaphera jaNAya che. ahiM prastuta rAjAnA aMtarikSArAtaNanA varNana karatAM aprastuta sUryanA aMtarikSArohaNunuM varNana nIkaLe che, mATe samAkSotti alaMkAra thAya che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA | sarva zatruone jitI levAthI jeNe zatruonA yazane jANe zRMkhalAvatI baddha kare che evA mULarAje siddhapuramAM prAcI dizAmAM henArI (pUrvavAhinI) sarasvatI nadIne kAMThe jaIne potAnA zarIranI agnidevane Ahuti ApI, ane jJAnane lIdhe jenI buddhi mehamAM phasAI nathI evo e rAjaputra athavA nabhamAM sUrya je (mULarAja) devatAnuM) rakSaNa karI jANe svargamAMthI pitAne kara levA mATe aMtarikSamAM gayo. jema sUrya sAMjhe potAnuM kiraNamALA rU5 agnimAM rAkhIne prabhAte prAcI dizAmAM AvI aMtarikSamAM ArehaNa kare che tema A rAjA paNa sUryavaMzI hovAthI teNe sUryanI peThe aMtarikSamAM ArahaNa karavAne krama grahaNa karo. mULarAje sana 942 thI 997 sudhI paMcAvana varSa rAjya karavuM ? 1 merIMga mULarAja viSe nIce pramANe kahe che: medinyAM labdhajanmA jitabalini balau baddhamUlA ddhiicau| rAme ruDhapravAlA dinakaratanaye jAtazAkhopazAkhA // kiJcinnAgArjunena prakaTitakalikA puSpitAsAhasAGke / AmUlAnmUlarAja tvayi phalitavatI tyAgini tyAgavallI // tyAga (dAna) rUpI latA, bhUmi upara prathama mahAbaliSTha bali rAjAthI janma pAmI, dadhIci RSiye te latAne bamULavALI () karI, parazurAme tene kuMpaLavALI karI. dinakaranA putra (kAraNe) zAkhA ane upazAkhAvALI karI, nAgArjune tene keTaleka aMze kalikAvALI karI, sAhasake tene pupovALI karI, ane te mULarAja! dAnazvara! Ape te tyAgavatAne mULathI laI zikhara lagaNa phaLadrupa banAvI ApI che. snAtAH prAvRSi vArivAhasalilaiH saMrUMDhadUrvAGkuravyAjenAttakuzAH praNAlasalilairdatvA nivApAjalIn // prAsAdAstava vidviSAM paripatatkuDyasthApiNDacchalAt / kurvanti prativAsaraM nijapatipretAya piNDakriyAm // he mULarAja ! tamArA zatruonA ujajaDa thayelA rAjamahela varSA RtumAM meghanA jalathI snAna karIne tenA upara UgelI dUrvAne miSe jANe darbha dhAraNa karelA hoya tevA thaI praNAlikAnAM vahetAM pANIthI maraNa pAmelA potAnA svAmine jANe pretAMjali detA hoya ane paDatI bhItomAMthI DhaLI paDatA paththararUpI pivaDe jANe piMDadAna ApatA hoya evA dekhAya che. ahiM prAsAdanuM varNana karatAM maraNa pAmelA purUSanI pAchaLa je kriyA karAya che tenuM pariphuraNa thavAthI samApti alaMkAra thAya che. maLarAjano samaya "vicAra zreNI" pramANe saMvata 1017( I. sa. 961)thI saMvat 1052 (I. sa. 996) sudhI hatAM teNe pAMtrIza varSa rAjya karyuM. ane "prabandha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULarAja solaMkI mULarAjanA kramAnuyAyI jeo thayA teonI TIpa eka tAmrapaTa uparathI ame nIce Apiye chiye. te lekha saMvata 1266(sana 1210)nI sAlane che te amadAvAdanA bhaMDAramAMthI ceDAM varSa upara jaDyo hato ne te A granthakartAe laMDananI raoNyala eziyATika sesAITIne bakSisa Ape che. samastarAjAvalIsamalaMkRtamahArAjAdhirAjaparemadharaparamabhaTTArakacaulukyakulakamalavikAsanaikamArtaNDazrImUlarAjadeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakazrIcAmuNDarAjadeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakazrIvallabharAjadeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakazrIdurlabharAjadeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakazrIbhImarAjadeva. pAdAnudhyAtaparamezvaraparamamaTTArakabhahArAjAdhirAjatrilokImallazrIkarNadeva. pAdAnudhyAtaparamezvaraparamabhaTTArakamahArAjAdhirAjabhavantInAthatribhuvanagaMDabarbaraka. jiSNusiddhacakravartizrIjayasiMhadeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakaumApativaralabdhaprasAdaprAptarAjyaprauDhapratApalakSmIsvayaMvarasvabhujavikramaraNAMgaNavinirjitazAkaMbharIbhUpAlazrIkumArapAladeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakaparamamAhezvaraprabalabAhudaMDadarparUpakaMdapahelAkaradIkRtasapAdalakSamApAlazrIajayapAladeva. pAdAnudhyAtaparamezvaraparamabhaTTArakamahArAjAdhirAjamlecchatamonicayacchannamahIvalayaprayotanabAlArkaAhavaparAbhUtadurjayagarjanakAdhirAjazrImUlarAjadeva. pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakAbhinavasiddharAjasaptamacakravartizrImadbhImadeva. uparanA lekha pachInA lekha che, temAM chellA tribhuvanapALane mATe nIce pramANe lakhyuM cheH pAdAnudhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakazauyaudAryagAMbhiryAdiguNAlaMkRtazrItribhuvanapAladeva. rAjAvalI (rAjavirUda) dhAraNa karanAra saghaLA rAjAonI paMktithI suzo. bhita mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka (cakravatI) caulukya kuLa rUpI kamaLane khIlavavAmAM eka sUryarUpa zrI mUlarAjadeva. cintAmaNi" pramANe saMvat 668(. . 632) saMvat 1053 ( 3. 967) sudhI paMcAvana varSa rAjya karyuM. ityAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 rAsamALA (mULarAja devanA) caraNanuM dhyAna karanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka zrI cAmuMDarAjadeva. (cAmuMDarAja devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTArka zrI vallabharAja deva. (vallabharAja devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka durlabharAjadeva. (durlabharAja devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka zrI bhImarAjadeva. (bhImarAja devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra paramezvara paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja traNa lAkane jitavAmAM malla jevA zrI karNadeva. (karNadevanA) caraNanuM dhyAna dharanAra paramezvara paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja avaMtipati trileAkane pIDanAra, barbarakane jitanAra siddhanA cakravartI zrI jayasiMhadeva. (jayasiMha devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka umApatinA varadAnathI maLelA prasAdathI rAjya meLavanAra, prauDha pratApavAlI lakSmInA svayaMvara, potAnA bAhubaLathI raNabhUmimAM zAkaMbharI bhUpAlane jitanAra zrI kumArapAladeva. (kumArapAla devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka paramamAhezvara (dhaNA zivabhakta) prabaLa bAhudaMDanA abhimAnarUpI kAmadevanI ceSTAvaDe sapAdalakSa dezanA rAjAne karadAnavALA karanAra zrI ajayapAladeva. (ajayapALa devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra paramezvara paramabhaTTAraka mahArAjAdhirAja, mleccha leAkeA rUpI gADha aMdhakArathI chavAI gayela bhUmivalayane prakAzavAmAM tarUNasUrya, laDAImAM durjaya gajanInA adhipatine harAvanAra zrI mUlarAjadeva. (mUlarAja devanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka abhinava (navIna) sirAjathI sAtamA cakravartI zrImAna bhImadeva. (bhImadevanA) caraNanuM dhyAna dharanAra mahArAjAdhirAja paramezvara paramabhaTTAraka zaurya, audArya, gAMbhirya Adi guNothI alaMkRta zrImAn tribhuvanapAla deva. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAmuMDa-vallabha-durlabha-manAthane nAza 85 prakaraNa 5 muM *cAmuMDa-valabha-durlabhasemanAthane nAza. (I. sa. 997thI 1010); (I. sa. 1010); (I. sa. 1010-122) hinduonA itihAsa saMbadhI vAta lakhanArAo, (pachIthI te vAta jaina athavA brAhmaNonA lakhANa uparathI kahADelI hoya, athavA rAjapUta vaMzanA vakhANanI noMdha rAkhanArA bhATa lekAnA kavanamAM heya) saghaLI binA lakhavAne kharekharI cUpakI pakaDI beThelA jaNAya che, pachI te binAthI pariNAma game teTale alAbhakArI athavA game teTalI sArI asaravALe thayo hoya, paNa te binA lakhavAthI, jeenuM teo varNana karatA hoya teonI kIrtine AMca lAgaze evuM temane lAgyuM, eTale pachI te binA temane mana lakhavA jevI rahI nahi. aparAdhI, DahApaNa vinAnA, ane abhAgiyA rAjAnI vartaNuMka upara DhAMkapichoDe thAya che, ne veneziyana lokonI saMkSepamAM lakhavAnI rIti karatAM paNa vadhAre TuMkAmAM, rAjA kyAre jo ne kyAre marI gaye, eTalI ja vAta mAtra neMdhavAmAM Ave che. A viSenuM udAharaNa jevuM hoya to prabaMdha ciMtAmaNi nAmanA graMthamAM, tenA kartA, vaDhavANanA rahevAsI jaina sAdhue mULarAjanA kramAnuyAyI, cAmuMDanA rAjya viSe je lakhyuM che temAMthI barAbara maLI Ave che, enA karatAM vadhAre lAgu paDatAM bIjAM udAharaNa DAM ja che. musalamAnonA vAvaTA nIce rAjapUtane sUrya asta pAmavA mAMDyo te A rAjAnI ja veLAmAM, hindusthAnanAM medAne upara eka ajANyo ane unmatta hae karanAre phUTI paDayo te A rAjAnI ja veLAmAM, ane prAcIna rAjavaMze DaDaLI gayA, tathA avinAzI deva mahAkALezvara pote asta pAmI gayA te paNa A rAjAnI ja veLAmAM; ane evA vRttAnta jenI * bIjA sargamAM kIrtikAmudInA bhASAntaramAM AcArya vallabhajI kahe che ke cai gaye e kathA-zeSa, niHzeSa karI dumana, rAjA cAmuMDa rAjazrI pache thayo mahI-maMDana. zatruciyanAM cittone, je DAyAM tApa Apa, Indrane bhaya denArA, jenA senAgra bhAga che. pANa-pa rahI jenA, zelI Azrayakezane, asi-bhramaranI heya, bheMdhA bhUbhUta-vaMzane. 8 eka zatrune jIvatA rahevA na daIne jyAre mULarAja maraNa pAmyo tyAre tenI pachavADe pRthvInA bhUSaNarUpa cAmuMDa rAjA thayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA 96 veLAmAM banelA evA aNahilavADanA sattAvAn rAjA, je pote duHkhanA raMgamaMDapa upara mukhya khela karanAra hatA tenuM varNana, gheADA zabdomAM, kAMI sUcanA maLe nahi evA praznare lakhIne graMthakAre patAvI dIdhuM che te, laMDananA vesTamInisTara devaLanA zAnta cogAnamAM, ArAma pAmelA krizciyana sAdhuone (ebaTa) DADhe che. temanI dhAra upara pASANunI paTTI heDIne smaraNaprazasti kAravAmAM Ave che tenA jevuM cheH "vikramasaMvatsara eka hajAra trepanathI (sana 997 thI 1010 sudhI) tera varSa paryaMta cAmuMDarAje rAjya kahyuM.1" ratnamALAnA eka khaMDamAM cAmuMDa rAjAnI rItabhAtanuM varNana citacuM che, paNa temAM khIjI vadhAre sUcanA ceADI ja maLe che. tathApi A rAjAnA rAjyamAM musalamAna gujarAtamAM AvyA hatA evuM hindunA hAthathI lakhAyeluM pramANa maLI Ave che e eka kAraNane lIdhe te agatyanuM che, te nIce pramANe: "mULarAjaneA putra cAmuMDarAja hatA; te zarIre dUbaLA ane pILA herAtA hatA; khAvApIvAne ane suMdara pAzAka heravAne tene ghaNA "Adara hatA. peAtAnI vADImAM teNe sArAM jhADa ucheDyAM hatAM; teNe vAva "ane talAva baMdhAvyAM hatAM; keTalAMka kAma adhurAM mUkIne te yamane dvAra "phoMcyA. tenA pitAnA karatAM tene yaza vadhAre sArA hatA. yavana vinA tene kaiAI zatru na hateA; prajAmAM tenuM saMbhAraNuM dhaNA divasa rahyuM." cAmuMDanA rAjya viSenuM gheADuM varNana, je DhacAzrayamAM che temAM ame upara lakhyuM che te rIte, mUkI dIdhA bAbataneA ThapakA ApavA jevA vAMka dhaNA kaLyo che, tathA temAM keTaluMka kathana karyu che te se| vazA te sAcI vAta DhAMkI devA, zrAtAvaktAnA manane gamatI Ave evI vAtA umerI, pheraphAra kaDyo che te paNa te varNana ghaNuM mUlyavAna che, kemake, hindusthAnamAM musalamAnee prathama hallA kahyo tenA ItihAsa saMbaMdhI ghaNI aDacaNAnA kharA khulAsA e varNanamAMthI maLI Ave che. he che ke, tenA bApanA maraNa pachI, aNuhilavADanuM rAjya teNe sArI rIte calAvyuM; te sAthe teNe peAtAnA bhaMDAramAM, pheAjamAM ane kArttimAM paNa vadhArA kahyo. tenAmAM eka vAtanI kheADa na hatI; ane mULarAje bhUmidAna 1 ejIMga prabaMdha ciMtAmaNimAM kahe che ke, saM. 1053mAM zrAvaNa zuddhi 11 zukravAra puSya nakSatra ne vrukSabha lagnamAM thAmuMDa pATe kheThA. teNe zrIpattanamAM candranAtha devanA tathA pAtAnI vhenane nAme cAciNezvara devanA prAsAda baMdhAvyA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 cAmuMDanA putro karelAM te teNe pALyAM. cAmuMDane vallabharAja nAme putra thayo; te paNa, rAjanItimAM kuzaLa, ane gAdiye besavAne yogya che. te namra ane zuravIra hatuM tethI rAjA potAnA hRdayamAM ghaNe khuzI thate hato, ane ANuM maga gAdInA zatru je cAmuMDanA maraNa pachI sukhe rahevAne kAvI rahyA hatA teoe pitAnI AzA choDI dIdhI hatI. kRSNajI brAhmaNa lakhe che ke --"vallabharAja ghATe ThIMgaNe hatuM, paNa "prabaLa buddhino hato; pApakarmathI te dUra rahe. tenA zarIrane raMga rAta ha; tene Akhe zarIre tala hatA; tene rAjyane ghaNe lebha hatA, to paNa te bolyuM abolyuM karato nahi. pitAnAM kAma adhurAM mUkIne teNe dehatyAga karo." | hemAcArya kahe che ke, cAmuMDane durlabharAja nAme bIje kuMvara hatuM. e paNa e parAkramI uThyo hato ke enI bahIke koI asura pitAnI muMDI UMcI karI zakate nahi. jezine tenI janetrI batAvI hatI tyAre teoe chAtI ThokIne kahyuM hatuM ke, e koI heTa parAkramI uThaze. te tene zatruonA upara jaya meLavaze; DahApaNanA mArgane uttejana Apaze, ane rAjAdhirAja thaze. A durlabharAja ane tene vaDe bhAI vallabharAja teoe pitAne abhyAsa ekaThA maLIne karyo hato, ane potAnA bApano dAkhalo laIne anya ghaNe prema rAkhatA hatA. pachIthI cAmuMDarAjane trIje kumAra thaye tenuM nAma nAgarAja hatuM. eka samaye cAmuMDarAje kAmane vaza thaIne potAnI bahena cAciNI (vAviNuM) devI sAthe bhega karo. A pApanuM prAyazcitta karavA, vallabharAjane gAdiye besArIne pite kAzInI yAtrA karavAne cAlyo, raste jatAM, mALavAnA rAjAe tenI pAsethI chatra, caMmara ane bIjAM rAjacihna kheMcAvI lIdhAM.. cAmuMDa yAtrA karIne aNahilavADe Avyo eTale pitAnA putra vallabharAjane pitRbhaktithI uzkerI, potAne apamAna karanArane zikSA devAnuM kahyuM. te uparathI, vallabharAja senA ekaThI karIne mALavAra upara caDyo. paNa daivayoge 1 merIMga kahe che ke, teNe mALavA upara caDAI karIne dhArA nagarIne keTa gherI lIdhe paNa te zILA rAgathI maraNa pAme. tene "rAjamadanazaMkara" tathA "jagajpaNa" evAM be virada hatAM. enA pachI enA bhAI durlabharAjane abhiSeka tha. teNe pitAnA bhAIne zreyane arthe madanakara prAsAda karAvyo, tathA zrI pattanamAM samabhamidhavalagaha (sAta mALano) karAvyuM, temAM vyayakaraNa dAnazALA), hastiyALA, ane ghaTikAgraha karAvyAM hatAM. vaLI durlabhasara nAme sAravAra paNa teNe karAvyuM hatuM2. u. 2 dhArAnagarImAM muMjana bhAI sidhurAja (silvala) sana 997 thI 1010 sudhI hato, tyArapachI bhojadeva pahelo 1010 thI 1055 sudhI hato. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 rAsamALA. rastAmAM tene zitalA nIkaLI te maTADavAne kaI vaidya zaktimAna nahatA. tethI vallabharAje yuddha karavAnI AzA cheDIne paramezvaranI prArthanA karavA mAMDI ne dharmadAna karavA mAMDayuM, te tyAMne tyAM marI gayo ne senA pazcAttApa karatI aNahilavADa pAchI AvI. pitAnA vaDA putranI hANathI cAmuMDanA hRdayamAM ghA lAgyo tethI pitAnA bIjA kumAra durlabharAjane gAdiye besArI pate pApanivAraNArthe narmadA kinAre bharUca pAse zukalatIrtha che tyAM jaI vazyo. A jagyAe candraguma ane tene ghAtakI pradhAna cANakya eo pApakhedane arthe rahyA hatA tethI e jagyA prasiddha che, tyAM cAmuMDA deva gayo. (I. sa. 1010) - - - - - 1 jesalameranA itihAsamAM lakhyuM che ke, mahamUda gajanaviye hindusthAna upara caDAI karI tyAre rAvala becara, je bIjAonI sAthe mahamada sAme thayo hato ke, sana 1010 mAM paTTaNanA sena solaMkI rAjA vallabhanI putrI vahere paraNyo hato. TeDa rAjasthAna bAga bIje pRSTha 240 ane tenI nIcenI TIpa. - 2 "he che ke ATha rAjavaMzI bhAIne (candraguptanA) cANakaye mArI nAMkhyA; vaLI lakhyuM che ke, cANakyano vairanA jussAne Aveza narama paDyo eTale te manamAM paNe baLApa karavA lAgyA, ane pApakarmanA pastAvAne deza tene eTale badhe kaDavA lAge ane tethI karIne tenA zarIranuM lohI eTaluM badhuM ukaLI AvyuM ke, dariyAnI pAse narmadA nadIne kAMThe bharUcathI sAta gAu pazcima dizAe zukalatIrtha "nAmanI dharmanI prakhyAta jagyA che tyAM pitAnAM pApakarmanuM prAyazcitta karavAne gaye. tyAM keTalAMka ugra tapa ane pApazuddhinI yiAo karAyA pachI tene sUcavavAmAM AvyuM ke, "eka hoDImAM bethI tene gheLe caTa caDAvI nadImAM haMkAravI; je zaDha dhoLAne kALe thaI jAya te pApanI kSamA maLyAnI kharI nizAnI maLI jAyuvI; pApanI kALAza "uDIne zaDhane vaLagaze. A pramANe nipajyu ane teNe AnaMdathI potAnA pApa sahita heDIne samudramAM taratI mUkI dIdhI." "A kriyA athavA tenA jevI ja bIjI hoDInuM kharca ghaNuM bese mATe) Aje paNa zuklatIrthe karavAmAM Ave che, paNa heDIne badale mATInI mATaliyAmAM dIvA karI potAnAM pApa ekaThAM karI mUkayAne saMkalpa karI te vahetI mUke che." | (AvI rIte dIvA nadImAM vahetA mUkavAmAM Ave che tenuM kAraNa upara lakhyuM che tema nathI, paNa bIjuM che, te e ke-kuTuMbanuM kaI mANasa marI javAthI avagati pAmI bhata thayuM hoya te gharanA jIvatA mANasane vaLagI le tyAre tene gati pamADavA tene kahevAmAM Ave che ke, "tane revAjImAM uddhArIzuM." pachI revAjI jaI erasaMgane Are jene bhata AvatuM hoya tene besArI tenA mAthA upara mATInI hAnI mATalI athavA paDe utArI temAM dIva ane bhUtane je padArthanI icchA hoya te padArtha mUkI ghaDe nadImAM hete mUke che, te tarato tarato keTaleka Aghe jaI buDI jAya che te te bhUta thayelA mANasanI sArI gati revAjI mAtAe karI evuM mAnavAmAM Ave che. hoDIne sATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabharAja tathA bhIma 99 e vAta banyA pachI, durlabharAje rAjya sArI rIte calAvyuM, anureane teNe bahAdurIthI jiyA, derAM khAMdhyAM, ane dhaNAM dharmanAM kAma karavAM. aNahilavADamAM teNe eka durlabha sarovara bAMdhyuM. zrIjInezvarasUri pAse te bhaNatA hatA, tethI, jaina dharmanA khAdha pAmI, jIvatAM prANiyA upara dayA karavAnA sArA mArgamAM cAlatA. tenI mhenane paraNAvavA sArU svayaMvaramaMDapa racAvyA hatA, temAM mAravADanA rAjA mahendrane te pasaMda karIne paraNI hatI. mahendra rAjAnI vhena durlabhadeviye durlabharAjane pasaMda karo te tenI sAthe paraNI tethI tene paraNavAne IcchanAra khIjA rAjAe sAthe ene zatrutA baMdhAI. A ja veLAe vaLI tenI nhAnI mhela, (lakSmI) cAmuMDanA nhAnA kuMvara nAgarAja sAthe paraNI. pachIthI durlabhanA nhAnA bhAI nAgarAjane eka putra thayA tenuM nAma bhIma pADayuM. mANasane mAthe traNa RNa che, te pavitratAthI ane buddhi vadhAravAthI, yajJa karyethI, ane putra prasanyethI cheADI zakAya che. mATe jyAre bhIma janmyo tyAre pitRRNamAMthI chUTayA evuM jANI durlabha ane nAgarAjane ghaNuM! AnaMda thayA, te darabAramAM mahetsava karyo; kuMvaranA janmanI veLAe AkAzavANI thaI ke, e mahA parAkramI nIpajaze. ghaDiyAmAM dIvA karIne vhetA mUkavAmAM Ave che te pApane mATe che; paNa hajAro leAkA evA vhetA dIvA mUke che tathApi tenuM kharuM kAraNa jANatA nathI; mAtra eTaluM ja samaje che ke, devAlayamAM jema dIvA mAnI kariye chIye ne temAM puNya che tema revAjI mAtA che mATe temanI prajA arthe temAM AvI rIte vhetA dIvA mUkavAthI puNya thAya che. 2. u. "ema jaNAya che ke candragupta paNa peAtAnI rAjagAdInA sArA kamo karI pApa"zuddhi karavA cANakaya sAthe zukalatIrthaM gayA hatA." luIlapharDanA magadhanA rAjAe viSe nibaMdhamAM lakhyA pramANe. eziyATika rIsarcIjha bhAga. 9 pR. 96 uparathI. 1 phreMcAzrayamAM lakhyuM che ke, mAravADanA rAna mahendre pAtAnI mhena durlabhadevInA svayaMvaramAM durlabharAjane teDayA hatA, te peAtAnA bhAI nAgarAja sahita, senA laI gayA hatA. tyAM aMgarAja, kAzIrAja atIza, cekIrAja, kurAja, huNAdhipa, madhureza, vindhyadezAdhipa, aMdharAja, vagere rAnae hatA, temAMthI rAjakumArI durlabhasenane pasaMda karI paraNI. mahendre peAtAnI bIjI vhena durlabhasenanA bhAI nAgarAjane paraNAvI. tyAMthI pAchA AvatAM upara kahelA rAjra sAthe yuddha thayuM tene harAvI vijayavAna thaI durlabhasena svadeza AvyA. jabalapuranI pAse tripurI(tevarI)mAM cedI rAjaya hatuM tenI sthApanA kAkalU peDelAe navamI sadImAM karI hatI. muMje A vaMzanA dazamA rAjAne yuvarAja rAjyeA hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAsamALA bhIma jyAre mahaTa thaye tyAre durlabhe pitAnI icchA tene kahI ke "AtmAnA kalyANane arthe keI tIrthamAM jaI vasuM. pApazuddhi mAre karavI che, "mATe mane rAjyanA bhAramAMthI mukta kara." bhIme prathama te nA kahI, paNa durlabha ane nAgarAjane ati Agraha joI pitAne rAjyAbhiSeka karavA dIdho. A samaye AkAzamAMthI phUlane varSAda varasyo. tyAra pachI durlabha ane nAgarAja svarga gayA. ratnamALA uparathI durlabharAjane nIce jaNAvela vRttAna amArA have pachInA anusaMdhAnamAM upayoga thaI paDaze. temAM jaNAveluM che ke, "durlabha kadamAM uco hato ane tenuM aMga goruM hatuM tenuM valaNa vairAgya bhaNI ghaNuM hatuM; te pArvatIpatine upAsaka hata; te jJAnI hatI tethI tene ekAeka "abhimAna caDI AvatuM nahi; tene sAdhu purUSanI saMgata, nhAvuMdhavuM, puNyadAna karavuM, ane gaMgA nadIne kinAre e bahu priya hatuM. tene janmathI ja yuddhane lebha nahato." | hemAcArya cAmuMDa rAjA viSe je vAta kahI che tevI ja vAta prabaMdhaciMtAmaNinA kartAe durlabharAja saMbaMdhI kahI che; te kahe che ke, bhImadevane rAjya soMpIne te kAzayAtrA karavA gayo, ne raste jatAM mALavAne muMjarAja je tyAM te samaye rAjya karato hato teNe tene aTakAvyo, ne tenAM rAjacihna vegaLAM mUkAvyAM. (muMje pADelI pharaja pramANe) durlabha pachI kApaDIne (vairAgIne) veSa dhAraNa karIne, kaziye yAtrA karavA cAlyA gaye, tyAM te maraNa pAme. te paNa mALavAnA rAjAnI apamAnabharelI cAla viSe teNe bhImadevane jANa karI hatI, tethI, tyArathI, gUjarAtanA ane mALavAnA rAjAo vacce zatrutAnuM mULa pAyuM. | bhejacaritramAM kahyuM che ke, durlabharAja muMjane maLyo tyAre teNe tene rAjya pAchuM levAnI salAha ApI, tethI bhImane chevaTe khoTuM lAgyuM. asalanI veLAe rajapUta rAjAomAM A pramANe rAjya choDI devAne sAdhAraNa cAla hatuM ema dIse che; kemake gayAnI pavitra bhUmimAM meta pAma 1 durlabharAja gAdIye beThe te vakhatamAM tenA kuTumbanI vANiyA ane kuMvariye seminAthanI yAtrAe gaelAM tyAre jAnAgaDhane 2ha dayAsa urphe mahIpALa 1 le (i. sa. 1003 thI 1010) to teNe apamAna karyuM, teTalA mATe dulaeNbhasene lakara sAthe seraTha upara caDI jaI tenI rAjadhAnI vAmanasthalI (vaMthalI) jitI lIdhAthI rAha jUnAgaDhanA uparakoTamAM bharAyo hato tene ghere ghAlI jityo hato. 2 TeDa kRta vesTarna InDiyA pRSTha 170-171 nave. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durlabharAja tathA bhIma 101 vAmAM teo mokSane khare mArga samajatA hatA. paraMtu pachIthI te tema karavAne badale, jyAre IsalAmanA paMthie temanA dharmanI sAme laDAI karavA mAMDI tyAre pitAnA dharmanA zatruonI upara caDAI karI temane nAza karavAne cAla teoe lAgu karI dIdho. te paNa ekAeka dhyAnamAM AvatuM nathI ke durlabha pharIthI gAdI upara besavAne kema yogya gaNu haze. rajaputa lekanA dhArA pramANe koI rAjA je eka vAra rAjakArabhAra cheDIne jAya to pachI pharIthI pAcho kadi rAjadhAnImAM DagaluM de nahi te to muvA jevo ja thayo; te raiyata thaI zake nahi ne rAjA te have rahyo nahi. te potAnuM AgaluM nAma taje che ane tyAgIne ghaTe evuM nAma dhAraNa kare che. vaLI vadhAre nizcayAtmaka karavA sArU tenuM putaLavidhAna karavAmAM Ave che. tene bAra divasa thAya che tyAM sudhI zeka pALavAmAM Ave che. putaLAne citA khaDakI bALI mUke che. eTale ke tene kramAnuyAyI vALa ane mUcha boDAve che ane aMta:puramAM striyo raDAroLa karI mUke che.' kRSNA kavie bhIma rAjAnuM varNana dekhItA prItibhAvathI lakhyuM che, ane bhImanA rAjya viSe hinduonuM lakheluM prathama dAkhala karavA mATe musalamAna ItihAsakAronI emanAtha saMbaMdhI vAre vAre kahelI vAta lakhavAne ame mulatavI rAkhiye chiye tethI kRSNajanA lakhelA bhAgane ame ahi utAre kariye chiye, kemake gajanInA kara devamUrtibhaMjaka, mahamUdanA sAmI eNe Takkara lIdhI hatI evuM emAMthI nIkaLe che. "durlabhane kramAnuyAyI bhImadeva (pahelo) hata; te indra je pratApI "hata; yuddhakaLAmAM pravINa ane bANuMvaLI hata; te zarIre jaDe ane uce "hA, tenuM AkhuM zarIra rUvATAMthI bharAyeluM hatuM tene here thaDe ghaNe "zyAma varNane hato, paNa dIpAyamAna hatuM. te ghaNe abhimAnI ane "yuddhAsakta hata; slecchonI sAme bAtha bhIDavAne te Darate nahi." IMglAMDamAM Dena lekenI hAra thaI tyAra pachI, evAmAM kayAnuTa dha greTa vuIncesTaranuM jUnuM devala zaMgAravAnA kAmamAM lAgyo hato, te evA 1 TeDa rAjasthAna bhAga 1 lo pRSTha. 277; bhAga. 2 jAnA pRSTha 450, 496. je vairAgI thaI gayo hoya ane jAte rahyo hoya to tenI 12 varSa lagaNa rAha jevA dharmazAstramAM kahyuM che. tyAra pachI patto na lAge te ja putaLavidhAna karavAmAM Ave che. ane te ja divase tene agnisaMskAra karI sUtaka ane zeka pALavAmAM Ave che, cothe divase uttarakriyA kare che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 rAsamALA bhabhakAthI ke sanArUpAnA dekhAvathI ane javAharanA tejathI ajANyAnA mana gabharAI jatAM hatAM, tevAmAM, eka bIje pAdazAha, tenA jevo ja vaMta ddho, ane ImAratone bhabhakA batAvavAne tenA jevo ja abhilASI hatA, teNe, Aghe, pUrvamAM, eka sAhasika kAma mAthe laI temAM mUrti sthApelA devAlayane nAza karIne pitAnuM nAma amara karavAnI IcchA karI. A devaLa, pazcima bhaNune vyavahArakuzaLa kyAnuTa rAjA je krizciyana devaLa sthApavAnA kAmamAM lAgyo hato, tenA karatAM vadhAre zobhAyamAna hatuM. IsalAmanA zatru hindu upara gajanInA sulatAne agiyAra azvAri karI hatI temAM pratyeka vAra tene lebha tRpta thayo hato ane tenI hoMsa paripUrNa thaI hatI; paNa mUrtipUjakane dharma tUTayA vinA rahyo hato, ane mahAkAlezvaranI prAcIna vadhAvAnI jagyAethI paNa evo vadhAre Avato hato ke, mahAna somezvaranI kharA bhAvathI pUjA karavAne ghaNuM leke kALajI rAkhatA nathI mATe tenI zikSA thavA sArU musalamAnone jaya thavA devAmAM Ave che. AvA prasaMgamAM A veLAe, musalamAnI dharmanA himAyatiye pitAnuM eka vAra vadhAre parAkrama dAkhavI chelle prayatna evA prakArane karavAne nizcaya karyo ke jethI karIne, thatI prajAmAM kadApi te isalAmI dharmanA vistAranAra tarIke lekhavAmAM Ave athavA ema nahi te mUrtipUjA upara mahA kopa ANanAra te kahevAya ja. seminAtha upara caDAI karavA sArU sana 1024ne sepTebara mahinAmAM mahamUda gajanI cheDyuM; tenI agaNita senAmAM, svecchAthI laDanArA turkastAnanA pasaMda karavA yogya laDavAIyA paNa sAmela thayA. eka mahinAmAM teo mulatAna AvI pahoMcyA, ane hajI temanI ane hindusthAnanA medAnanI vacce vizALa araNya paDayuM hatuM te paNa te vaTAvavAnA kaThina kAmane mATe paNa teo temanI meLe sajaja thayelA taiyAra ja hatA, tethI tenI sarahada vaTAvavAmAM teo jaya pAmyA. ajamera nagara tvarAthI temanA hAthamAM AvI gayuM. ane, je 1 rajapUta itihAsamAM lakhyuM che ke, cauhANa rAjA vIrabIlanadeva, athavA dharmagaja je laDAImAM mAra gaye teNe mahamUdane ajamerathI pAcho haThAvyo hato. (jue) &AMDa rAjasthAna bhAga 2 pRSTha 447,451. (paNa, pachIthI), "mahamUde ajamera "upara hallo karo, tene tajIne loka nAzI gayA hatA. ane tenI AsapAsa "deza lUMTane vAte ane nArane kAje khullo mUkyo hato. gaDha dIlIne kille (ajamerane tArAgaDha) rAkhI devAmAM Avyo hato, ane mahamUda hAra hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seAmanAthane nAza 10 killA pAsenA DuMgara upara AvI rahyA hatA tenA upara kAMI lakSa nahi ApatAM, teoe AgaLa kuca karavA mAMDI, tathA ArAvalI parvatanI talATI oLaMgIne AgaLa AvyA eTale adbhuta Abu parvata temanA mhoM AgaLa jhokAM khAte dekhAyA, tyAMthI gujarAtanA medAnamAM thaIne AgaLa cAlyA eTale aNuhilavADa mhoM AgaLa AvI paDeluM dekhAyuM. cAmuMDa rAjA kharekharA sapaDAI gayA. enA paTAvatA vikharAI gayelA hatA, ane laDAInA divasane mATe sajja thaI hevAne badale tenuM mana potAnI vADInAM jhADamAM, ane pote je jaLAzaya baMdhAvatA hateA temAM guMthAyuM hatuM, tethI pote potAnI rAjadhAnInA vizALa meAracA sAcavavAne ane AvA sainyanI sAme TakavAne sAdhana vinAnA hatA. tethI rAjA tyAMthI nADe te musalamAnanI pheoja zaheramAM dAkhala thaI tene kAI e aTakAva kayo nahi. mahamUde A laDAI ubhI karI hatI te hinduonA rAjA upara nahi paNa temanA deva upara karI hatI; tethI vanarAjanI nagarI pachavADe mUkIne tenA sainika vAvaTA sAmanAtha bhaNIne mArge ghaNI tvarAthI prayANa karatI senAne mAkhare pharakavA lAgyA. saurASTranA naiRtya kANunA kinArA upara verAvalanuM nyAnuM baMdara ane akhAta che. tenI jamIna dhaNI ja sarasa dhADI jhADIvALI, ane khetIvADInA kAmamAM caDiyAtI che. A nhAneA akhAta, tenI nirbhaya ane ramaNIya vakratAne lIdhe, ane tenI sAmerI retI pANInI cheLethI sadA taLe upara thayAM kare che tethI karIne, AkhA hindusthAnamAM bIje kAI tenI kharAkharIneA nathI ema gaNAya che. A akhAtanI dakSiNa bhaNInI sarahada upara jamInane bhAga AgaLa vadhI gayelA che, tenA upara devapaTTaNa athavA prabhAsa nagarI AvI rahI che. tene sAMdhyA vinAnA paththaranA kille che temAM mevaDA daravAjA che, ane pAra vinAnA samakeANu churothI tene rakSI lIdhA che. temAM lagabhaga be mAilanA tathA dhAyala thayA hatA tethI tene nAMdela nAzI javAnI agatya paDI. nAMdela cA"hANanA tAkhAnuM hatuM te teNe luTayuM ane tyAMthI nehalavADa bhaNI gaye|." e ja pustaka pR. 448, 1 mahamUda gajanavI sAmanAtha upara caDI AvyA tyAre aNahilavADanI gAdie cAmuMDa nahi paNa bhImadeva rAjA hatA. A caDAI I. sa. 1024 mAM thaI ane cAmuMDa I. sa. 1010 mAM devaleAka pAmyA hatA. te pachI vallabha, ane pachI durlabha thayeA. te pachI bhImadeva I. sa. 1022 mAM gAyei beThA. eTale caDAI vakhate tene gASTriya eDe e varasa thayAM hatAM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 rAsamALA gherAvAnuM gAna AvI gayuM che; e killAnI AsapAsa pacIsa phUTa pahoLAInI ane samAre teTalI ja uMDAInI khADI che. tene mokhare caNatara karI lIdhuM che, ane jyAre game tyAre temAM dariyAnuM pANI bharI devAya evI goThavaNa karI che. A zaheranI badhI yojanA tathA khaMDita thayelI mUrti je ahitahiM vikharAyelI paDelI che te, ane ImAratanI bAMdhaNInI zobhA je hajI sudhI macchada ane rahevAnAM gharamAM pheravAI gayelI jovAmAM Ave che e sarva ApaNe bhUla khAIe nahi evI bhASAmAM, jitanArAonI navI rIti dAkhala thaI chatAM paNa somanAthanA zaheranA hinduonuM mUlAraMbhapaNuM dekhADI Ape che. killAnI bhIMta je samudramAM paDe che tenI sajajaDa ane zaheranA nitya kaNanA uMcA ane samudramAM dhapelA kharAbA upara mahAkALezvaranuM prakhyAta devAlaya AvI rahyuM che. enuM havaNuM te cheka paDI gayeluM khaMDera paDeluM che, te uparathI, tenI asalanI yojanA ane bAMdhaNInI Dhaba ati zobhAyamAna haze, evI kalpanA thaI zake che. keTaleka cheTe sudhI AkhI jagyA, thAMbhalAnA zera rahelA TukaDAothI katarelA paththarathI, ane asala devAlayanA bIjA kaDakAthI rokAI gaI che. AgaLa vAMcavA leke A kinArA upara harakata karatA hatA, mATe pAsenA verAvaLa baMdaranuM rakSaNa karavA sArU, enA upara bhAre te caDAvavAmAM AvI hatI, ane te uparathI calAvele tene mAre enI bAMdhaNInI camatkArika majabutAInI parIkSA karavAne paripUrNa che. somezvara mahAdevanA kIrtimAna derAnI A te haveNunI sthiti lakhI paraMtu musalamAnonI phejanI AMkhe paDele tene dekhAva te eka nyAre ja haze; te veLAe te tenuM gaganamAM jhokAM khAtuM zikhara, tenI pachavADenA dari. yAnI AzamAnI AkAza kakSAthI pAra nIkaLI gayeluM dekhAtuM haze, tenI Toca upara zivanI bhagavI dhvaja pharakArA deI rahI haze. teno kAramaMDapa, tene raMgamaMDapa, ane zaMku AkArane ghumaTa tathA tenI garadama pharato ceka, ane thAMbhalAe TekAvelI aDALiye, te sAthe vaLI, grahanI AsapAsa upagraha hoya tema tene pharatAM agaNita nhAnAM derAM, e sarva vaDe somanAthanA manamAnatA devalanI ati ramaNIya zebhA khIlI uThatI haze-paNa A badhuMe havaNuM te bhoMyanI sAthe sapATa thaI paDayuM che, tenI bhItane majIdanI bhIto karI dIdhI che; ane tyAM mANasane rahevAnAM halakAM raheThANuM thaI paDyAM che.' 1 somanAthanuM A varNana TeDakata vesTa IniyA"mAMthI ane korTanA giranAranA pravAsanI noMdha uparathI lIdhuM che; beMgAla brAnca Ava dhI eziyATika sAiTInA jarnala (pustaka) 8 mAnuM pRSTha 865. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somanAthane nAza 105 ane je dezamAM hatuM nahi maraNa karanAra mahamUda ghaNI utAvaLathI pAse AvI pahoMcyo, ane je dezamAM thaIne te Avyo te deza sAcavavAne mATe kaI hatuM nahi te paNa seminAthanuM rakSaNa karavA sArU, ane AkramaNa karanArAone zikSAe pahoMcADavA kAje, jIvane jokhama pahoMcADIne paNa hathiyAra sajelAM mANaso laDavAne taiyAra thaI rahelAM jovAmAM AvyAM. rajapUtee zatrunA dUtane pAse AvavAnI saMjJA karI ne tene teoe yuddha karavAnI IcchA batAvI ane abhimAna darzAvyuM ke hindusthAnanA devatAone musalamAna leke apamAna pahoMcADe che tenuM vaira levAne ane eka paLamAM tamane bhoMyabhegA karI nAMkhavAne sArU zakitamAna somezvare tamane pitAnI pAse ghasaDI ApyA che. bIje divase savAramAM pegaMbaranuM lIluM nizAna caDayuM ane musalamAnoe killAnI lagabhaga jaIne hallo karavAnuM maMDANa karayuM. thoDI vAramAM te tiraMbAjee moracA sApha karayA ane halAne A aNadhArele jusso joIne hinduo Azcarya pAmyA ane narama thaI gayA eTale killo cheDIne derAmAM khIcAkhIca pezI jaIne AMkhamAM pANI ANuM mahAdevane page paDI temane vahAre dhAvAne prArthanA karavA lAgyA. ANamaga musalamAne paNa Avo lAga Avela joIne, "allA akabara"nA pokAra karatA nisaraNiyo mAMDI killA upara caDI gayA; paNa rajapUto jema ekAeka narama paDI gayA hatA tema ja ekAeka zarA thaI paDyA, ane avyavasthita thaI gayA hatA te bacAva karavA sArU vyavasthita thaI gayA, ne sUrya asta pAmatAM pahelAM te mahamUdanA sipAIyo potAnA paga TakAvI zakyA nahi tathA thAkathI kAyara thaI gayA eTale cAre bAjue pAchA paDIne pAchA nAThA. bIje dahADe savAramAM laDAI pAchI cAlI; paNa musalamAne jevA killA upara caDavA lAgyA ke lAgalA ja hinduoe teone udhe mAthe nIce DhaLI pADyA tethI A bIjA divasanI temanI sarva mahenata pahelA divasa karatAM paNa cheka barabAda gaI trIje divase, pAsenA rAjAe je devalanA rakSaNane sArU tyAM ekaThA thayA hatA teo laDAIne AkAramAM, mahamUdanI chAvaNImAMthI dekhAI zakAya tevI rIte hArabaMdha ubhA rahyA. sulatAna paNa teone ghere uThAvavAne A prayatna aTakAvavA nizcaya karI beThe, ne rakhavALAne dAba devAne eka TukaDI tyAM mokalI, pate jAte zatruo sAthe laDavAne AgaLa cAlyo. ghaNuM jussAthI yuddha cAlyuM, temAM kene jaya thato hato te jaNAtuM nahatuM. eTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 rAsamALA lAmAM vallabhasena yuvarAja, ane teno zuravIra bhatrIjo juvAna bhImadeva, balavAna navI senA laIne AvI pahoMcyA, tethI hinduomAM tAjI himmata AvI. A samaye mahamUde pitAnI senAne Dhacupacu thatAM joI pite cheDA uparathI nIce kUdI paDyo, ane bhoMya upara lAMbe page paDIne allAnI madada mAgI; pachI pAcho ghoDe caDI, eka zare sirakAziyana saradAra hato tene himmata devAne hAthe pakaDI rajapUto upara AgaLa dharyo ne potAnI senAne teNe evI uzkeraNI ApI ke te uparathI teone lAgyuM ke je pAdazAhanI sAthe rahIne ApaNe vArevAre laDAImAM laDyA chiye ane lohIlohANa thayA chiye tene A prasaMge choDI de e ghaNuM zaramabhareluM che. tethI teo ekasaMpa karI hinduo upara tUTI paDyA. AvA jussAbharelA hallAnI sAme hiduothI TakI zakAya ema nahatuM; musalamAnoe hinduo upara tUTI paDIne pAMca hajArane katala karI nAMkhyA, eTale sarva ThekANe bhaMgANa paDayuM. temanAthanA rakhevALAe paNa aNahilavADanuM nizAna bhaMya upara paDeluM joIne rakSaNa karavAnI jagyA cheDI dIdhI, ane dariyA bhaNane daravAje thaIne nIkaLyA ne cAra hajAra mANasanI jhaMDI bAjhIne nAThA, tema karatAM paNa teone ghaNe nAza thayo. gajanInA yazasvI sutAne, A veLAe, killAnI AsapAsa ane sarva daravAje cekI mUkI dIdhI, ane pitAnA putrane ane bIjA thoDA umarAvone sAthe laIne pote somezvaranA devalamAM paDe. teNe ArasapahANanI bAMdhelI bhavya jagyA joI. tenA uMcA maMDapane camatkArika kotaraNIthI kotarelA ane ratnajaDita thAMbhalA hatA. mAMhalA nijamaMDapamAM bahAranuM ajavALuM AvI zakatuM nahatuM, tyAM senAnI sAMkaLe dIvAnuM jhamarUkha laTakAveluM hatuM tene ajavALe somezvaranuM liMga jovAmAM AvyuM; te nava phITa bahAra dekhAtuM hatuM ne cha phITa bhoMyamAM hatuM. pAdazAhanA hukamathI liMganA be kaDakA karavAmAM AvyA temane eka hindusthAnamAM jAhera masjidanA pagathiyAmAM jaDavAne ane bIje gajanInA pitAnA mahelanI kacerInA daravAjA sArU rAkhyo. bIjA kaDakA makkA ane madinA zahara je teonAM dharmanAM mathaka che teone mAna ApavA sArU tyAM mokalavA rAkhyAM. mahamUda A pramANe kaDakA karavAnA kAmamAM lAgyo hato tevAmAM brAhmaNe tyAM AvIne tenI prArthanA karavA lAgyA ke, tame je liga have taDe nahi te ame tamane ghaNuM dhana Apiye. A sAMbhaLI mahamUdanuM mana jarA Dhacupacu thayuM. evAmAM tenA umarAvo tene salAha ApavA lAgyA te evA manasubAthI ke te svIkAraze; ne te ja pramANe thoDeka vicAra karIne sulatAna paNa bolyo ke, mUrti vecavAnI kIti meLavavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somanAthano nAza 107 karatAM mUrti bhAMgavAnI kIrti mAre joIye chiye. pachI luMTAluMTanuM kAma cAlyuM ane liMga nIcethI teone ghaNuM dhana maLyuM. musalamAna ItihAsakartA paNa kabula kare che ke, ghere uThAvavAnA prayatnamAM bhImadeva pAra paDyo na hato te paNa teNe traNa hajAra musalamAnene kApI nAMkhyA hatA, ane devapaTTaNa levAyA pachI te sarvasva harI lIdhelA devAlayathI 120 mAIla(40 parasaMgane cheTe, kaMDahata (kacchanA kaMthakoTa) nAmanA killAmAM jaI peThe. te zarA rAya, bhImadevanI pachavADe javAne temanAthanuM upara pramANe dravya ekaThuM karIne, mahamUda taiyAra thayo. sultAna tyAM AvI pahoMce te khare, paNa killAnI pAse javAnuM tene dekhItuM azakya lAgyuM, kemake tenI comera (raNanuM) pANI AvI rahyuM hatuM ne mAtra eka ja jagyAe thaIne utarIne javAya evuM hatuM. te paNa mahamUde potAnA lazkara sahita nimAja 1 mULa aMgrejImAM gaNadAbA lakhyuM che te bhUla che, te phirastA uparathI lakhyuM che. ziga gaNadevI Teve che e paNa mAtra kalpanA che. phirastAnI keTalIka pratimAM khaDAba athavA khaMDAva-khaMDava jovAmAM Ave che. AsapAsanA vRttAnta uparathI ema siddhAnta thaye che ke, A lakhANa te kacchamAM AvelA kaMthakoTane lAgu paDe che. A killo uMcI DuMgarI upara traNa mAIlanA gherAvAmAM majabUta bAMdhaNIne hetAM tathA raNanA pANIthI rakSAyala hetAM bhImane vadhAre yogya lAgyo haze, kemake mULarAja upara kArape halle karayo tyAre te paNa tyAM gayo hato. je pAchaLa pRSTha 59, vaLI kacacha te veLAe bhImanA tAbAmAM hatuM. e vAta tenA eka tAmrapaTa uparathI siddha thAya che. A lekha inDiyana AnTIkarInA bhAga 6 ThThAne pR. 193 me, tema ja bajese aNahilavADanA caulunA lekhanuM hAnuM pustaka chapAvyuM che tene pUrNa 48-51me che. te saMvata 1086 kArtika sudi 15 ne che. temAM kaccha maMDalamAM AveluM masUra gAma bhaTTAra ajayapAlane ApyAnuM jaNAvyuM che. A sthAnane kaMthakoTa TharAvavAmAM havANanI sthiti uparathI keTalAkane zAka upaje che. tyAM AgaLa pANImAM bharatI oTa thavAnuM cAkaDuM baMdhabesatuM temane lAgatuM nathI. kaccha eTale beTa, ane tenI AsapAsa pANuM paNa rahetuM tathApi dhIredhIre te uttara ane pUrvamAM ochuM thatuM gayuM che. havaNuM vaLI kacchanA akhAtane dhasAre pUrva bhAgamAM vadhatA jata jaNAya che ane raNamAM pANu vistArAya che. zikArapura AgaLa keTalIka mutathI machavA phare che ane kadApi have pachI te aMdara paNa thaI zakaze. karnala vaoNTa - sana (kAThi. gejhe. pR. 80) kAThiyAvADanA kinArA para miyANanI IzAnake thoDA mAIlane aMtare Avela gAMdhavI hoya ema dhAre che tema ja bIjA keTalAka judI judI kalpanA kare che. sarva vAta lakSamAM letAM A sthAna kaMthakoTa hovuM joIe ema mAre abhiprAya thAya che. A sthAnanuM meM sArI rIte avalokana karayuM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 rAsamALA paDIne, ane kurAna upara potAnA bhAgyane AdhAra rAkhIne, paNa je viLAe utaratuM thavA mAMDayuM te prasaMga sAdhI, senA sahita pANumAM cAle, te sAmI bAjue hamakSema AvI pahoMcyone tAbaDatoba hae kare. musalamAna pAse AvyA ke tarata bhImadeva nAThe. eTale halle karanArAonA hAthamAM sahelAIthI kabajo Avyo. te veLAe ja killAnuM rakSaNa karanArA hatA temanA upara kALo kera vartAvI dIdhe. strIkarAne keda karI lIdhAM ne mahamUde kaMDahata (kaMthakoTa) luMTIne pitAnA khajAnAmAM umero kare. e pramANe jaya pAmIne mahamUda aNahilavADa, pAcho Avyo ane tyAM teNe comAsuM gALyuM ema lAge che. tene tyAMnI jamIna evI phalakUpa lAgI, ane havA evI svaccha ane nirogI jaNAI tathA sIma evI kheDelI ane ramaNIya dekhAI ke, kahe che ke teNe potAnA kuMvara masAudane gajanInuM rAjya soMpIne tyAM potAnI rAjadhAnI karAvI keTalAMka varSa rahevAne manasube jaNAvyuM. laMkAnA javAharanI ane pegunI khANenI vAta sAMbhaLIne mahamUdanA vicAra ghaNuM bahaMkI gayA, ane tene javAhIra ekaThuM karavAne karavAdI bharelo zokha hato, tethI te deze jitavAne sArU kahe che ke teNe dariyAI pheja taiyAra karavAne pakko manasubo karo; paNa tenA saradAronI gaMbhIrAIbharelI salAha uparathI teNe pitAne vicAra pheravyo, ane temanA kahyA pramANe mAnya karIne potAnA rAjya bhaNI javAne TharAva karo. vilAsI cAmuMDa rAjAe potAnuM rAjya choDI dIdhuM te tenI bahena 1 mahamUda caDI Avyo tyAre cAmuMDa athavA jamuMDa, aNahilavADanA rAjA hate evuM keTalAkanuM bhUlabhareluM mAnavuM che te uparathI potAnA dezanI durdazA thaI te sahana nahi karI zakavAthI te kApaDI (atIta) thaye. paNa kharI hakImata ema nathI. mahamUda caDI Avyo te veLAe to bhImadeva gAdiye ho ema I asire pitAnI kAmila tavArikhamAM jaNAvyuM che, tema ja tArIkhI ahIne kartA kahe che ke, "somanAthanI caDAI pUrI thayA pachI mahamUdane khabara paDI ke naharavADa(ahilavADa)no rAjA bhIma nAzI gayo che ane kaMdama(kaMthakeTa)nA killAmAM pezI gayo che eTale tyAM caDI gaye." dvayAzrayanA gujarAtI bhASAntarane pR. 123 me nIce pramANe TIpa che -"cAmuMDarAja bahu kAmI hovAthI tene tenI bahena vAviNa deviye padabhraSTa karI tenA putra vallabharAja gAdI ApI. cAmuMDarAja AthI virAma pAmI kAzI tarapha jatA hatA, tevAmAM mArgamAM ene mALavAnA lakoe luMTate uparathI eNe pAchA AvI vallabhane AjJA karI ke mAlavarAjane daMDa devo." ra. le. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgamAM mahamUdanI viTaMbaNA 109 sAthenA hevAtA geAtragAmI saMbaMdhane lIdhe nahi, paNa tenA dezanI A pramANe durdazA thaI tethI kadApi cheADI dIdhuM haze ema lAge che. A viSe game tema hAya, paNa pachIthI enuM nAma kazAmAM AvatuM nathI, ane gujarAtamAM peAtAnA bhaNIne khaMDiye rAjA sthApavA sArU, mahamUda ane tenA kArabhAriyAnuM lakSa hakkadAra purUSa zeAdhI ADavAmAM lAgyuM hatuM tevAmAM paNa vallabha ane durlabhasena e beu bhAyA vAste bhAMjadhaDa thaI hatI. vallabha, je cuvarAja hatA tenA DahApaNu saMbaMdhI sarva brAhmaNeAne dhaNA bharoMse hatA, mATe te DAhyo ane vidvAna che evuM tenuM varNana karavAmAM AvyuM. vaLI AgrahathI hevAmAM AvyuM ke, tene eka paragaNAnA adhikAra kyAranAya ApelA che, tyAM paNa vAjakhI rIte ane nyAyathI varte che; tethI khaMDaNI ApavAnuM eka vAra jo te mAnya kare te te prati varSe gajanI mekalI devAne cUke nahi. khIjA hevA lAgyA ke, durlabhasena jJAna meLavavA ane yeAgAbhyAsa karavAmAM lAgele che, mATe rAjya ene soMpavuM joiye-paNa sAmA pakSavALA tene apavAda karI hevA lAgyA ke, te duSTa svabhAvanA purUSa che, IzvaranI tenA upara akRpA thaI che, ane te duniyAthI virakta thayeA che te pAtAnI icchAthI thayA nathI, paNa gAdI upara besavA mATe te prayatna karatA hatA tethI enA bhAye ene ghaNI vAra keda karaco hatA, mATe peAtAne jIva ugAravAne arthe eNe DhoMga karayo che. A badhA vivAda sAMbhaLIne sulatAna khelyA ke, jo kadApi cuvarAje paDe AvIne rAjyane mATe vinati karI hAta te tene ApavAmAM Avata. paNa eNe te kazI cAkarI karI nathI, tema ja pAte salAma sarakhI karavAne paNa AvyeA nathI, tene AvaDuM heThuM rAjya soMpavAmAM Avaze nahi. Ama kahIne teNe vanavAsI durlabhasenane gUjarAtanuM rAjya soMpavAne pasaMda karaco, ane teNe paNa kApyula ane kaMdahAranA jeTalI khaMDaNI ApavAnuM kabula karayuM. vaLI sulatAnane teNe vinavyeA ke, mArI sattA sArI peThe kheDI haze nahi eTalAmAM te! vallabhasena bezaka mArA upara hallA karaze, mATe mArA rakSaNane arthe, gheADA dhADezvAra mUkI jAe!. durlabhasene AvuM kahyuM te uparathI sulatAnanA manamAM AvyuM ke, ApaNe A deza cheDIne jadhye tenA vhelAM vallabhasenane jera karavAnA upAya karavA joke, tenA AvA khevA uparathI gheADI vAra pachI, vallabhasenane keda karIne mahamUdanI AgaLa ANye. 1 gata pR. 108 me TIpa ApI che te pramANe vallabha mAlavAnA rAjA upara caDyo paNa tyAM tene zILI nIkaLAthI maraNa pAmyA. A viSe dvAzrayanA bhASAntaranA pR. 125me jIvA-"daivayeAge karIne ene evA kAI duSTa rAga thayA ke jene kAI vaca karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAsamALA mahamUda eka varSa karatAM paNa vadhAre vAra gujarAtamAM rahyo, tyAra pachI gharabhaNI pagalAM bharavAne te vicAra karavA lAgyA, ane durlabhasenanI vinati uparathI suvarAja vallabhasenane peAtAnI sAthe gajanI laI javAnA teNe nizcaya karo. je raste thaine te javAne nIkaLyA te rastA ajita bhImadeve ane tenA sahakArI ajameranA rAjA visaladeve rAmyA hatA. ATalI vAramAM musalamAnanI pheAja, laDAIthI ane havAnA pheraphArathI ochI thaI gaI hatI tethI laDAI macAvavAnA jokhamamAM paDavAne badale sindhanI pUrvane retIne nave| mArga zeAdhI hADI, te mArge thaine javAne mahamUde nizcaya karo. A raste jatAM paNa ujjaDa medAna AvI paDayuM, tyAM pANI vinA tenI fAjane dhANa vaLI gaye, ane tenA ghaNA gheADezvArA hatA teonA gheADA mATe dhAsadANA khUTI paDyo; traNa divasa ane traNa rAtrI sudhI eka hindu bhAmiyA, tenA "zakyuM nahi. A regane vRddhi pAmatAM kAI auSadha aTakAvI zakayuM nahi. kALane parAjaya "pamADatA, mitro sAthe vArtAnaMda karatA, tattvavicAramAM nimagna rahetA e (vallabharAja) paramAtmAmAM lIna thayeA." maraNusamaye teNe senApatine kahyuM ke, "mArUM maraNu chupAvIne sainyane tuM aNahilapura laI jA, tane amuka pAritASika ApuM chuM." aNahilavADa AvI A mAThA pariNAmanI vAta cAmuMDane kahetAM atyaMta pravalatA agninI peThe saLagI rahelA zekathI rAjAnuM (cAmuMDanuM) aMga tapavA lAgyuM. eTale dharmopadezaka RSithene samAgama karavA mAMDyo; ne puNyatIrtha(zukalatIrtha)ne saMbhAravA mAMDyuM, pachI zatrune "parAjayakartA durlabhasenane rAjya sApI sarvane vismaya pamADanAra e rAjAe, vismaya "pamADe tevA ugra tapeguNuthI, narmadA taTa uparanA zukalatIrthamAM jaI AtmadhyAna dharavA mAMDyuM." durlabharAje keTalAMka varSa rAjya karayA pachI potAnA nhAnA bhAI nAgAnaMdanA lIma nAme nhAnA putrane kahyuM ke "pRthvIne tArA guthI vaza karIne prasanna karatA, zatrune tejI "zekI nAMkhI parAjaya pamADatA tuM pRthvIne grahaNa kara, huM have tIrthamAM jaI karmapAzane kApIza.' bhIme rAjya levAnI AnAkAnI karI paNa chevaTe durlabharAje ane nAgarAje "bhImane samajAvIne abhiSeka karyo. "e navA rAjAe evI zaiAbhA vistArI ke jevI enA pachI kAI karI zakanAra nathI. pachI durlabharAja svargapurane zAbhAvavA lAgyA ane "tenA nhAnA bhAI (nAgarAja) paNa svargA alaMkAra thaye.." A uparathI jaNAya che ke, mahamUda AvyA tyAre vadhaeNbhasena tA mAtra cha mAsa rAjya karIne maraNa pAmyA hatA, ane durlabharAja, bhImane rAjya soMpI tIrthamAM jaI vasu hatA. mAtra eTale saMbhava rahe che ke mahamUda caDI AvyA tyAre dharmAbhimAnane lIdhe durlabhasena tIrthavAsI thayeA chatAM paNa laDavAmAM bhege| maLyA hatA ema keTalAeka lakhyuM che tevA saMbhava hAya kharA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somanAthane nAza 111 lazakarane retIne medAnamAM ADe raste ghasaDI gaye; ghaNuM sipAI to sahana thAya nahi evI garamAI ane tarasathI AkuLavyAkuLa thaIne mAyA gayA; sAthe bhomiyo lIdho hato tene dArUNa duHkha devA mAMDayuM. te somanAthane pUjArI hatA ane mahAdevanA derAne harakata karI tenuM vaira levAne musalamAnanI phojane pUre ghANa vaLAvI devAne teNe AvI jAtano prayatna karyo hato evuM teNe mArI dIdhuM, tethI pAdazAhe tene gardana mAro ane sAMja paDavA AvI hatI mATe nimAja paDhI sarvene ugAravA bAbata, khudAnI araja karavA lAgyo. musalamAna ItihAsakAro kahe che ke, tarata ja uttaramAM eka tAro kharato dekhAya, te bhaNI teNe pitAno rasto calAvyo ane savAra thatAM pahelAM eka sarevara athavA pANInA talAvane kAMThe AvI pahoMcyA. chevaTe, semanAthane jitanArA leke mulatAna pahoMcyA, ane tyAMthI gajanI pAchA gayA.' 1 emanAtha upara mahamadanI caDAIno vRttAMta, zigakRta phopistA, eIna bakabarI, barDakRta mirAta ahaMmadI, ane eliphanTaTanakRta hindusthAnano ItihAsa ityAdimAMthI lIdhe che. saphAI thAya evI rIte ane akabarInA ane mirAte ahamadInA banAvanArAoe lakhyuM che ke, mahamUda gajanaviye, aNahilavADa potAnA svAdhInamAM karI lIdhuM tyAre tyAM cAmuMDa (athavA tene temAM jAmuMDa lakhyo che. rAjya karate hato. ApaNe joyuM ke hindunA granthamAM, mahamUdanI caDAI viSe kAMI lakhyuM nathI, paNa cAmuMDa rajA potAnA kuMvara vallabhasenane maraNa pachI jIvato hato ema jaNAvyuM che. musalamAna ItihAsakAroe be dAbIzalIma viSe lakhyuM che te, valabhasena ane tene bhAI durlabhasena haze evuM mAnI levAne, amane lAge che ke, kAMI harakata nathI, ane bhAmadeva lakhyuM che te bhImadeva vinA bIje kAI nahi hoya. valabha ane durlabha e bane bhAI saMbaMdhInI vAtemAMthI kone kaI lAgu karavI e jarA kaThina kAma che. cAmuMDanA rAjya pachI, tarataja, vallabhasene thoDI vAra rAjya karyuM e vAta jUlAM nahAM varNanathI maMLatI Ave che. pRSTha 98 nI TIpamAM tAmrapaTa uparathI pahelA mULarAjathI te bIjA bhImadeva sudhI aNahilavADanA rAjAnA nAmanI vigata ApI che temAM valabhasene rAjya karyuM hoya ema jarAya nIkaLatuM nathI, paNa durlabhasena gAdiye hatuM evuM nIkaLe che. valabhasena je yuvarAja hatA tenI vatI cAmuMDa rAjya karatA haze. vallabhasena - ----- - - - - - - - ... - 1 e tAmrapaTa ame mUkI daIne bIjuM paripUrNa che te pR. 98 meM chApyuM che ane tema valabhasenanuM nAma dAkhala che. granthakAranI uparanI TIpa nakAmI thaI paDe che, ema batAvavAne amArI pachavADe ApelI TIpe vAMcavAthI jaNAI Avaze. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 rAsamALA. pite bhImadevanI sAthe, mahamUdanI sAme laDavAnA kAmamAM guMthAyelo rahyo hato ne teNe kaI vAra paNa namI paDavA jevuM karyuM nathI evI dhAraNA karatAM e sarva vAta zakaya che ema lAge che. ane hinduonA vRttAntamAMthI hAtha lAgelI thoDI vAtane lAgu paDatA musalamAnanA vRttAta uparathI paNa vAjabI rIte evI kalpanA thaI zake che, tethI mahamUde potAnA khaMDiyA rAjyane mATe svAbhAvika rIte durlabhasenane vadhAre yogya gaNyo haze. durlabhane potAnA bhAInA pratipakSapaNAmAM potAnA dezanA mANase becaka maLatiyA hoya kharA, paNa mahamUde yuvarAjane rAja karavAnuM pasaMda karaDyo hoya evI kalpanA kariye te eka aDacaNa naDe che, te e ke rAjyanA upara tene kharI hakaka ja hato e vAtamAM koInAthI nA kahevAya nahi. ema chatAM, tene uThADIne tenI jagyAe tenA bhAIne sthApavAmAM Avaze evI bhAre bahIka rAkhavAnuM tene kAraNa rahe nahi; vaLI vanavAsI zAbizalIma(durlabhasena)ne pasaMda karavAmAM gAdiye besanArAone cAlato anu. krama tuTato hoya evuM musalamAna ItihAsakAronA lakhANuM uparathI jaNAya che. AvAM kAraNa hovAne lIdhe je pheraphArathI baMne pakSakAranI sthitie ulaTA sulaTI thaI jAya che ane durlabhasena sAdhue je kedakhAnAnI koTaDI vallabhasenane mATe taiyAra karAvI rAkhI hatI temAM tene ja paDavAnuM thAya che, ane agara je, mi. eliphanTaTananA lakhavA pramANe,-te vAta kaI paNa prakAre azakya hoya ema nathI, ane sattAvAna hinda AcAryanI dAkSika dayAne e eTale badho kharo citAra che ke musalamAna itihAsa lakhanArAe kalpI kahADIne lakhyo hoya evo caka levAnI kAMI agatya nathI, te paNa e vAta rada karavAnI amane agatya paDe che. ranamALAnA kartAe, vallabharAjanAM vakhANanI vAta lakhatAM, lakhyuM che ke "te bekayuM abaghuM karato nahi ane tenA e ja guNane lIdhe mahamUdanA salAhakAroe, vallabharAjane rAjaya soMpavAnI bhalAmaNa karI hatI paNa mahamUde te savIkArI na hatI. tArIkha sabaMdhI hajI eka hoTI aDacaNa AvI paDI che, te tArIkha ame ahiM lakhiye chiye paNa tene khulAse ame ApI zakatA nathI. musalamAnone vRttAnta pramANe, mahamUde gujarAtamAM jita karI te sana 1024nI sAlamAM karI, paNa hi6 granthartA, vallabhasene (jeNe cha mAsa rAjya karyuM.) ane durlabhasenane gAriye besavAne sana 1010 lakhe che ane bhImadevane 1022 lakhe che." * dAbizalIma artha durlabhasena gaNAya che paNa dAmithalIma phArasI zabda che ane hindustAnanA sArA rAjAone phArasI granthamAM te nAme ghaNe prasaMge vizeSaNa lakhavAmAM AvyuM che. tethI A nAma durlabhasenane ja ApeluM che ema khAtrIthI kahI zakAya nahi. te paNa rejhatulasaphAnA kartAe be dAbIsalImanI hakikata lakhIne guMcavADe karI nAMkhe che. tenA pahelAM thaI gayelA granthakArAe to bhImadeva te veLAe have ema lakhyuM che, tema chatAM, A lekhake AvI gucavADAbharelI bInA kaI AdhAra uparathI lakhI hoya ema nIkaLatuM nathI. InDiyana AnTIkarInA bhAga 8ne pR. 153 me marahuma vAsane eka musalamAnI lAvaNIno bhAvArtha chApyo che temAM paNa pATaNa emanAthanA nAtha viSe lakhatAM pramANa vinAnI vAto lakhI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele bhImadeva 113 prakaraNa 6, pahelo bhImadeva (i. sa. 1022 thI 1072)-50 varSa. | (saMvata 1078-1128). pahelA bhImadeve sana 1022 thI 1072 sudhI rAjya karyuM, tenI kArakAdine sArAMza dvayAzrayanA kartAe Apyo che, temAM potAnA pakSakAranA lAbhanI vAta je hoya nahi te mUkI devAno hindu granthakAre mAM durguNa che te gata pRSTha pa2-3 me selaMkI vaMzamAM koNa rAjA kayAre thayA evI TIpa ApI che. te saMbaMdhamAM nIce pramANe vizeSa hakIkta ApavAnI agatya jaNAya che -- prabaMdha cintAmaNi pramANe cAmuMDarAja saM. 1065 Adhina zudi 5 semavAre deva thaye, tene bIje divase eTale zudi 6 bhome jyeSThA nakSatra mithuna lagna zrI vallabharAjadeva rAye beTho ane saMvata 1065 citra zudi 5 deva thaye, eTale teNe 5 mAsa, 29 divasa rAjya karyuM. tyAra pachI zudi 6 gurUvAre, uttarASADhA nakSatra, makara lagna tenA bhAI durlabharAjane rAjyAbhiSeka thayA. teNe 12 varSa rAjya karyuM. tyAra pachI saM. 1077 4 zudi 12 bhamavAre azvinI nakSatra, makara lagna bI bhImane rAjya soMpIne tIrthayAsa karavA mATe vANArasI (kAzI) gayo. paMDita jeSThArAma pAsethI mane be nadI judI paTTAvalInAM jUnAM pAnAM maLyAM che temAM nIce pramANe che:-- eka paTTAvalI bIjI paddAvalI, mULarAja 1017-105235 998-1056=55 cAmuMDA 1052-1065=13 1053-1066=13 1065-1065=0mA 1066-106660 durlabha 1066-1078=12 1066-1078=11aa bhIma 1078-1120=42. 1078-1120=42 sukRta saMkIrtanamAM rolaMkI rAjAone krama upara pramANe ja che paNa temAM saMvata ApelA nathI. kathAzrayamAM paNa upara pramANe ja kama che, paNa varSa ApyAM nathI. enI TIkAnI ane eka TIpa che te uparathI gujarAtI bhASAntarakartA che. maNilAle nIce pramANe sAlamAM AMkaDA ApyA che mULarAja saMvata 993-105=59 durlabharAja , 1066-107=6 cAmuMDa , 105-1067=14 gALe , 1072-10808 valabharAja * 1066-1066 6 mAsa bhIma , 1080-1120=40 AvA pheraphArathI bhramamAM paDavAnuM kAraNa nathI prakaraNa 4 thAnI TIpamAM AvelI rAjAvali mAnya rAkhavA sarakhI che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 rAsamALA jovAmAM Ave che khare, te paNa je samayanuM te lakhe che tenI lagabhaga te thayo che, ane teNe je varNana ApyuM che temAMthI bIjuM sUjhI Ave che, tathA jude jude ThekANethI ekaThI karelI sAmagrInI goThavaNI karavAnuM sAdhana, te uparathI maLI Ave che e kAraNane lIdhe te khapanuM che. | hemAcArya kahe che ke, "bhImadeve sArI rIte rAjya calAvyuM. te vya"bhicArane aparAdha ja karato nahi. cerene te yuktithI pakaDIne zikSA "karate hato, tethI tenA rAjyamAM corIo ochI thatI hatI. te jIvarakSA bahu sArI rIte karate, tethI vanamAM vAghavarUthI paNa koIne jIva levAte nahi. je rAjAo zatrunI bahIkathI nAsaDuM letA te bhImane zaraNe AvI "rahetA: keTalAka rAjA tenA rAjyamAM cAkarIe rahyA hatA tethI te "rAjA"dhirAja" phahevAyo. puMDa ane aMdhanA rAjAoe tene najarANuM mokalyAM "hatAM. magadhamAM paNa tenI kIrti prasarI hatI; kavie mAgadhI ane bIjI "bhASAmAM enAM parAkramanAM vakhANunI kavitA karI hatI, tethI tenI kIrti eTalI badhI prasarI hatI ke tene jANe najare dIThe hoyanI ema AghenA dezanA loko tene oLakhatA hatA. "eka vAra bhImanA bAtamIdAroe AvIne tene kahyuM ke, bhUmi upara ati phUlAI jaIne sidhu pati ane cedIno rAjA ApanI kIrtine "dhikkAra kare che. apayaza Ape che, ApanA guNone apakarSa kare che ane ApanAmAM doSa AropaNa kare che. sidhurAjA te kahe che ke "eka vAra huM "bhImanI khabara laIza." A rAjAnI dhAraNAo jevI moTI che te pramANe "tenAmAM baLa paNa che. zivazANanA rAjAne teNe jitI pitAnA kaTakamAM "rAkhe che, tema ja ghaNAeka bIjA beTana rAjAo ane gaDhapatione tAe kahyA che." A badhI vAto bhIme jyAre sAMbhaLI tyAre teNe potAnA pradhAnane bolAvI e viSe vicAra karavA mAMDyo, ne ekadama senA ekaThI karIne 1 cedI te hAlanuM caMdela, geDavANamAM che te haze evI kalpanA thAya che. zrI kRSNanA zatru zizupAla te deza ha. (caMdela deza e hAlana budelakhaMDa) vaLI juve pAchaLa pR. 105 nI TIpa. 2 dhArAnagarInA sidhurAja(sidhuva)ne samaya 997 thI 1010ne che. enA pachI bhejava thayo che (1010-1055, tene ahiM saMbhava che. A sthAne siadhurAja te sidezanA rAjAne lAgu paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA bhImadeva 115 peAte caDyo. siMdhanI joDAjoDa paMjAba che tyAMthI pAMca' nadIonA saMgamanuM "hetuM pANI ekaThuM maLIne dariyAnA jevuM banI rahe che. sindhu rAjA "peAtAnA zatruone jityA pachI A jorAvara killAnA jevA pravAhanA baLane "lIdhe ja sukhe bese che. parvata teADI teADIne tenA mATA paththarAthI bhImanI "senAe pula bAMdhavA mAMDyo, te pUrA thavA Avye! eTale jema agni upara "mUkeluM dUdha ubharAI jAya che tema pravAhanA pANInA bhAga paDI gayA te te "bIje ThekANe vhevA lAgyA. lIlAM ane sUkAM baMne jAtanAM lAkaDAM, mATI, "tema ja paththara, pula bAMdhavAnA kAmamAM vAparavA lAgyA. jyAre kAma pUruM "thavA AveluM bhIme joyuM tyAre te khuzI thayA, ane sarvene rAjI karavA "sArU sAkara ane mIDAI heMcAvI. pachI, pula eLaMgIne peAtAnI senA sahita "te sindhamAM cAlye. tyAMnA rAjA hummukara tenI sAme thayeA ne laDAI cAlI, "caMdravaMzI bhIma dhaNA zauryathI laDyo, ane ghaNAne keda karIne sindhanA "rAjAne peAtAnA tAbAmAM karI lIdheA." tyAra pachI bhImadeva cedI upara caDAI karIne rastAmAM je deza AvyA "tenA rAjAne tAkhe karateA gayA. cedInA rAjA karyuM. bhImane pAse Avate "sAMbhaLye eTale pAhADI ane jaMgalI leAkeAnI senA ekaThI karI paNa teNe "bhImanI kIrtti viSe sAMbhaLyuM hatuM, ane tene lAgyuM ke te jitAya evA nathI "tethI tenI sAme tene laDavAnuM mana thayuM nahi, paNa salAha karavAne vinati karI. eTalAmAM te enA gheADezvAra ane pAyadaLa lazkara laDavAne taiyAra thayAM "hatAM te AgaLa cAlyAM, ane rAjAnI neAbata gaDagaDI, tema ja khInna vAditranA nAda thavA lAgyA. A veLAe bhImadevane saMdhivigrahI 1 e pAMca niyAnAM nAma-jelama (jhaDalama), caMdrA (cInAkha), rAvI (uzrA), triyA (bADu), ane satalaja (sataladura) e sindhu (sihara ke IMDasa) ne maLe che. 2 7muka e siMdhanA hamIra sumarA (bIjo) haze. kemake tenA samaya eka ja che. hamIra sumare kaccha tAbAnA kIrttigaDhanA kezara makavANAne mAraco. ane tene kuMra harapALa makatraNe tyAMthI nAzI guhilavADanA rAjA kahyuM selaMkIne zaraNe AvyA ke tyAM teNe inAmamAM jhAlAvADa prAMta meLavyA. rU karNanA pitAnuM nAma gAMgeyadeva ane enA putranuM nAma cAkaNuM hatuM. dAhala e cedI deza kahevAya che. hamIra sumarA sana 1053-54 sudhI hatA. tu AgaLa jagaDu ane vAradeza pIThadeva e nAmanA prakaraNamAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 rAsamALA "dAdara karIne hato tene cedInA rAjA bhaNI mokalI kahAvyuM ke khaMDaNI "ApavAnuM mAnya karaze te ame salAha karIzuM. dAdare jaIne kahyuM ke "amArA rAjAe, dazArNavane rAjA, kAzInA rAjA, ane bIjA ghaNuM "rAjAone tAbe karI lIdhA che. vaLI bhaTTa nAme gajabaMdhanA rAjAe dUra dezathI AvIne potAnuM zaraNugatapaNuM batAvyuM che; tailIMgane rAjA tRtIka pitAnAM hathiyAra choDI daIne namI paDyo che; ayodhyAne rAjA, jeNe "AgaLa koIne khaMDaNuM ApelI nahi teNe gAInA rAjA pAsethI lIdhela "khajAne bhImadevane ApI dIdho che. karNa rAjAe, thoDI ghaDabhAMja kalyA. pachI, bIjA maheTA rAjAo saMbaMdhI tene kahevAmAM AvyuM hatuM temanI "pramANe vartavAne mAnya karyuM ane bhImane tAbe thaye, tathA dAdaranI "sAthe teNe sonuM, hAthiyo, pavanavegI gheDe, ane bIjA mUlyavAna padA"thone najarANe mekalya; te sAthe vaLI teNe mALavAnA rAjA ja "pAsethI sonAnI pAlakhI lIdhI hatI te mekalI. A badhI bheTa laIne siddhArtha pratinidhi, bhImadeva pAse pAcho Avyo. teNe salAhanA karAra "svIkArIne, potAnA pradhAna pAse bahAla rakhAvyA ane jayetsava karate "aNahilavADa pAcho Avyo. tyAM nagaranA leke utsavano divasa hoya tema "sArAM lugaDAM latAM peherIne AnaMdabhaNyA tenA sAmA gayA; kemake bhImanA "rAjyamAM teo upara kAMI saMkaTa AvyuM na hatuM tethI tenA prati prajAnI "prIti hatI. mAtra chupA cerathI ja teone rakSavAmAM AvatA hatA eTaluM ja "nahi paNa udhADA zatruo temanAM zahara upara luMTa karI zake nahi ane Aga lagADI daIne bhayaMkara ApattimAM nAMkhe nahi evI rIte teone rakSavAmAM AvatA hatA." e pramANe hemAcAryo vRttAnta Ape che, temAM bhIma ane mALavAnA prakhyAta rAjA bheja tathA cheka pUrva bhaNanA rAjA karNanA rAjya viSe teNe lakhyuM che tenI sAthe bIjAonuM lakhavuM maLatuM Ave che; ane hemAcArye potAnA varNanamAM paMjAba ane sindhanI laDAI viSe sUcavyuM che te gajanInA sulatAna medudanA mANasa ane hinduo vacce musalamAnone 1 geraga DAmara nAma Ape che. 2. u. 2 ne sonAnI pAlakhI karNane bheTa ApI hatI paNa bhIme jyAre bhejanI pAsethI rAjya laI levAno prapaMca racyo tyAre te bhIma sAthe maLI gayA hatA ane TImane keTalIka bheTa (vA dhAra zanyaka itihAsa pR. 64) ApI te sAthe pelI pAlakhI paNa bhImane apalu karI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele bhImadeva 117 dharmakSetramAMthI kuhADI mUkavAne mATe bhImanA samayamAM laDAI uThI hatI tenI sAthe saMbaMdha dharAvatuM hoya ema jaNAya che; A laDAImAM bhImadeve kaze bhAga lIdho na hato, evuM bIje ThekANe lakheluM che te uparathI jovAmAM Avaze, paNa ulaTI teNe temAM sAmela thavAne nA kahI tethI ekaThA maLelA rajaputa rAjAnAM hathiyAra pitAnA upara kheMcavAnuM teNe kAraNe utpanna karyuM hatuM. A vRttAtane saMbaMdha bIja pramANe uparathI maLI Ave che te ame have lakhiye chiye.. mALavAne paramAra rAjA, siMgabhaTa', A veLAe putra vinAne hate. tene muMja-ghAsanI jhADImAMthI kaIye kahADI nAMkhele eka chokare jaDyo tenuM nAma te uparathI muMja pADIne teNe nijaputra karI lIdhuM. tyAra pachI siMgabhaTane sIMdhalara nAme eka kumAra thayo. pitAnA maraNavasare siMgabhaTe muMjane pAse bolAvIne tene potAnI pachavADe gAdiye besAravAne manasube hato te kahI batAvyo ane te ja veLAe tenA janma saMbaMdhI ane tene nijaputra karI levA saMbaMdhI sarva je kharekharUM hatuM te tene kahI dIdhuM, ne tene samajAvyuM ke, tArA bhAI sIMdhala sAthe prItibhAvathI raheje. muMje gAdiye beThA pachI, tenA DAhyA pradhAna rUdrAdityanA AzrayathI pitAnuM rAjya vadhAryuM, paNa siMgabhaTe tene chellI zIkhAmaNa dIdhI hatI tethI ane tenA janma viSenI vAtathI tenI strI jANatI hatI, eTalA mATe tene mArI nAMkhIne, ane gAdInA kharA vArasa sIMdhalane mALavAmAMthI kuhADI mUkIne pitAne nirdaya svabhAva darzAvyo. sIMdhala svabhAvane unmatta hato mATe, ane muMjanI AjJAnuM ullaMghana karatA hatA tethI, muMjane krodha caDyo hoya ema jaNAya che. keTalAka samaya sudhI te te gUjarAtamAM kAsada karIne gAma che tyAM rahyo (se vazA amadAvAdathI sumAre cauda gAu upara kAziMdrApAlaDI che te haze.) chevaTe sIdhala mALavAmAM pAcho Avyo tyAM muMje teno satkAra karI rAkhyo, ane rAjyane bhAga tene svAdhIna karyo paNa A meLApa ghaNuM divasa cAlyo nahi. muMje Akhare sIdhalane pakaDIne keda karyo ane tenI AMkho pahADI lIdhI. prasiddha bheja rAjA, sIMdhalane putra hatuM. te tenI bAlyAvasthAmAM yuddhakaLAmAM pravINa thaye, tema ja zAstrane te jANa thayuM, paNa jeziyoe 1 siMhabhaTa, siMhadA, zrIharSa evAM pAThAntare nAma che. 2 sidhula, silvarAja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trr rAsamALA tenA nIce pramANe babiSTa janmAkSara varyo, tethI, muja rAjAne tenA upara kodha utpanna thayo. paMcAzatpaMcavarSANi saptamAsaM dinatrayam / __ bhojarAjena bhokavyaH sagauDo dakSiNApathaH // artha-bAjarAjA, paMcAvana varSa, sAta mAsa ane traNa divasa sudhI dakSiNuM patha ane gauDanuM rAjya bhagavaze." rAjAe jANyuM ke, bheja gAdiye besaze te mArA putrane rAjya maLaze nahi tethI tene mArI nAMkhavAne nizcaya karyo, paNa ene prANa levAne jeone mokalyA hatA teo enI suMdaratA ane saguNa joIne ene mArI nAMkhavAnuM kAma karI zakyA nahi. rAjAe temane soMpelA kAma viSe pUchayuM tyAre teoe tene kahyuM ke ame amAruM kAma pUrNa karyuM che. ema kahIne je teone kAgaLa Apyo hato te rAjAnA hAthamAM mUke temAM nIce pramANe lakheluM hatuM - mAndhAtA sa mahIpatiH kRtayugAlaMkArabhUto gataH seturyena mahodadhau viracitaH kAsau dazAsyAntakaH / anye cApi yudhiSThiraprabhRtayo yAtA divaM bhUpate naikenApi samaMgatA vasamatI manye tvayA yAsyati // artha-satyuganA alaMkAra rUpa mAdhAtA mahIpatI marI gaye; jeNe mahA samudranI upara pAja bAMdhI, ane jeNe daza mastakavALA rAvaNane nAza karyo e pRthvIpati rAma paNa kayAMya jato rahyo; tema ja, e vinA yudhihira Adi laIne bIjA rAjAo svarge gayA paNa temanAmAMthI keInI sAthe pRthvI gaI nahi, tathApi mane lAge che ke, he muMja rAjA! e pRthvI have tArI sAthe Avaze. 1 aMgrejImAM cha mAsa lakhyA che te bhUla thayelI jaNAya che. 2. uM. 2 A viSe evI kathA che ke baMgAlAnA (vaMga athavA baMga dezanA) bhUpALane vatsarAja nAme yoddho hate tene eka gAma ApavAnI lAlaca daI muMje bhejane mArI nAMkhavAnuM kAma saMpyuM hatuM. tene A kAma ayogya lAgyuM hatuM, paNa rAnanI marajI rAkhavAne e kAma teNe nAmanuM ja mAthe lIdhuM, ne bhejane vanamAM laI gayA paNa mAyA vinA chAnomAne pAcho ANa eka bhoMyarAmAM saMtADI mUkayo ne rAjAnI khAtarI karI ApavA sArU tene eka kRtrima mAdhuM karIne batAvyuM. 2. u. 3 kAgaLa nahi paNa vaDanA pAMdaDA upara lohIvaDe je lakhI ApyuM hatuM evI kivadaMti che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele bhImadeva 119 A zloka vAMcIne muMjane ghaNe kheda che ane AvA kumArane mArI naMkhAvyo tethI tenI AMkhamAM AMsu AvyAM. pachIthI tene kahevAmAM AvyuM ke bhejane jIva lIdhe nathI. A sAMbhaLIne tene ghaNe harSa thayo ne bhejane potAnI pAse maMgAvIne tene yuvarAja karI sthA. daMtakathA evI che ke, kacchanA mahAnA raNanI pUrvamAM eka pradeza che tene brAhmaNe dharmAraNya kahe che tenI yAtrA karI, muMja rAjAe pitAnAM pApa nivAraNanI vAta prasiddha karI, tyAM teNe eka nagara vasAvyuM te hajI sudhI muMjapura kahevAya che. tilaMgAnAra dezanA rAjA tailapadeva upara caDhAI karavAne muMja have taiyAra thayA. te veLAe tenA pradhAna rUdrAditye tene ghaNo samajAvyuM ane AgaLanI laDAImAM nAza thayA hatA te kahI batAvyuM, tathA AgaLanuM eka bhaviSya varteluM hatuM ke, mALavAne rAjA je godAvarI nadI utarIne pAra jAya te tene nAza thAya, te vacana A veLAe tene pharIthI kahI saMbhaLAvyuM. rUdrAdityanuM vAyuM muMje gaNukAyuM nahi tethI khoTA pariNAmanI agama vedanAne kheda tenA manamAM bharAI gayuM eTale pitAnI pradhAnapaNAnI jagyA uparathI teNe hAtha uThAvyo ane tarata ja pachI maraNa pAmyo. muMja rAjAe haThIlAveDA karIne potAnuM bhAgya kheLyuM, ane tailapadevanI senA sAme laDyo, temAM te hA, ne keda pakaDAye. A veLAe enA pradhAne ene bacAvAnI yukti karI hatI tethI chUTI gayo hato, paNa ene kedamAM chatAM, tailapadevanI bahena mRNAlavatInI sAthe prIti bAMdhI hatI tene chAnI vAta kahI, eTale teNiye tene dago dIdho. have te muMjanI ghaNuM ja halakI 1 pATaNa pAsenA meDherA ane tenI AsapAsanI bhUmine dharmAraNya kahe che. 2. u. 2 pRSTha 58 nI TIpa juvo. 3 kANapiMjaramAM muMjane pUra hatuM tyAM sudhI bhoMyamAM suraMga khodAvI hatI temAM thaIne mALavAmAM nAzI javA mRNAla devIne muMje kahyuM paNa te vaye muMjanA karatAM mahaTI hatI tethI tene lAgyuM ke havANAM mane paTarANa karavAnuM muMja kahe che paNa ghera jaI javAna rANiyone samAgama thayethI mArA upara abhAva thaze mATe enI sAthe javAmAM mAla nathI; A vicAra karIne teNe potAnA bhAine muMjanA palAyana saMbaMdhI suraMga viSenI vAta kahI dIdhI, tethI nukasAna thavAthI muMja che ke jA mati pacchai sampajai, sA mati pahilI hoi, muJja bhaNai muNAlavai, vighana na veThai koi. 4 sAta divasa sudhI tailapa deve bicArA muMjane khAvAnuM ApyuM nahatuM AkhA . nagaramAM ghera ghera bhIkha maMgAvI hatI. A veLAe nAde jude prasaMge muMjanA manamAM je vicAra utpanna thayelA te sarve vAMcavA joga che, kemake te tenAM anubhavanAM vAkaya che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 rAsamALA ane mAThI vale karI, ane chevaTe jyAM halakA aparAdhine phAMsI devAmAM AvatA hatA tyAM laI jaIne tenuM mAthuM kApI nAkhyuM ane tailapa rAjAnA mehelanI paDozamAM, pretamAMsa khAnArA pakSiyo pAse cuMthAvA sArU tenuM mAthuM eka lAkaDImAM besI rakhAvyuM. kahe che ke, muMja rAjAe, pRthvInA bhUgoLazAstra viSe varNana lakhyuM che. te pachavADethI bheja rAjAe sudhArIne pAMzaruM karyuM che. teNe vidyAne ghaNe Azraya Apele jaNAya che, te tenA maraNa pachI nIce pramANe lakhavAmAM AvyuM che te uparathI paNa dekhAI Ave che -"sadguNasaMcaya muMja "mRtyu pAmyo tyAre lakSmI zrIkRSNanI pAse jatI rahI, zaurya zrIvIrane ghera gayuM; paNa sarasvatIne koIne Azraya levAnuM rahyuM nahi." muMjanI pachavADe zrI rAjA gAdIpati thayo, te aNahilavADane selako pahelA bhImanA samayamAM thaye. graMthakartAone teonA varNavyA pramANe sarva rAjaguNane bharela bhoja rAjA maLI Avyo. tene viSe teoe evuM kahyuM che ke, te nitya nitya prati evA vicAra karo ke, bhAgya che te sadA sarakhuM cAlatuM nathI, ane jivatara jaLataraMganI peThe kSaNabhaMgura che. AvA vicAra uparathI, tenI pAse jeo AvatA temane te manamAnyuM Apate. mAMgaNa, khelADI, brAhmaNa, cora Adi tenI pAsethI haNuM levAne je tenA mahelamAM jatA teone zrI bhejanI udAratAne lIdhe samAna rIte maLatuM. Avo chUTo hAtha nahi mUkavA viSe tene tenA pradhAne vinati karI te uparathI tene adhikArathI dUra karyo. tenA manamAM AvatuM ke, balirAjA, karNa athavA vikramAditya e sarvathI vadhIne, keIe AgaLa nahi ApelAM evAM dAna meM ApyAM che. AthI tene Ananda thatuM hatuM. enA amaryAda mokaLA hAthano upAya enI meLe ja thayo, kemake eka kavi Avyo ke tenA eka prakAzamAna guNAnuvAda kAvyano rAjAe badalo Ape ke te ja veLAe eka bIjuM vadhAre sarasa kAvya kahI saMbhaLAvyuM, tethI bhejarAjAnI chellI vAre hAra 1 eziyATika rIsacIjha bhAga 9 mo pRSTha. 176 mA uparathI. 2 muMjane phAMsI detI veLAe iSTadevanuM smaraNa karavA kahetAM te bolyo ke - lakSmI yAsyati govinde vIrazrIvarivezmani / __ gate muMje yaza:puMje nirAlaMbA sarasvatI // (gIti.) yaza Dhaga muMja javAthI, lakSamI gAviMdane ghare gaI che. vIra zrIvIradhara gaI, sarasvatI te nirAzrayI thaI che. 3 zriyazca calatAM nija cetasi cintayan kallolalolaM nijaM jIvitaM ca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele bhImadeva 11 thaI, ane peAtAnI ATalI badhI prazaMsA karanAranI sAthe, kharAkharIpaNuM rAkhavA sArU vite chAnA hevAnuM kahevAnI agatya paDI. bhAjanI sAthe salAha karavA sArU bhImadeve saMdhivigraha karavAvALA pratinidhiyA meAkalyA hAya ema jaNAya che; paNa A banne pratipakSI rAjAe vacce mheNu cAlyuM temAM eka bIjAne savinaya lakhavAne ThekANe vadhAre upama!bharelI kavitAo lakhI meAkalavAmAM AvI e vinA bIjo kaze pariNAma thaye| nathI. ane AvI kavitAnI laDAI calAvavAmAM aNahilavADanA caMcaLa ceAhyA karatAM kadApi bheAja rAjA vadhAre yeAgya dhAravAmAM AvyeA haze e vAta kharI, tathApi sarva jotAM bhImadevane hAtha kharekharA upara rahyo che e vAta mAnya karavI ja joiye. eka samaye mALavAmAM moMdhavArI ghaNI vadhI gaI eTale bhAjarAjA gujarAta upara caDhAI karavAne taiyAra thayA, paNa bhImadevanA pratinidhi DAmare (amane lAge che ke hemAcArye jene dAmeAdara lakhyA che te) tene vicAra 1 settuMga pramANe mULa vAta ema che ke, je navI kavitA karI lAvatuM tene eka lAkha rUpiyA bhAja ApatAM, tethI matisAgara pradhAne cAra evA paMDita rAkhyA ke kAI navI kavitA eka vAra khAle ke eka paMDita turata ja tenI te kavitA te ja veLAe kahI saMbhaLAve, pachI bIjAnA sAMbhaLavAmAM be vAra Ave eTale te paNa dhAraNa karIne navI kavitA te ja veLAe kahI saMbhaLAve tema ja trIjAne traNa vAra zravaNa thatAM te paNa AvelA kavinI navI kavitA te ja veLAe kahI saMbhaLAve, ceAthAne cAra vAra zravaNa thatAM te dhAraNa karIne tenI te ja kavitA tenA vAre AvatAM kahI saMbhaLAve. Ama thavAthI kharuM jotAM, Avele| kavi navI kavitA karIne khele paNa eka pachI eka cAre paMDita te pAchI kahI saMbhaLAve, eTale navI gaNAya nahi. A yukti eka kavinA samajavAmAM AvI, eTale teNe nIce pramANe navI kavitA kahI saMbhaLAvI. deva tvaM bhojarAja tribhuvana vijayI dhArmikaH satyavAdI / pitrA te me gRhItA navanavatiyutA ratnakovyo madIyAH // tAMstvaM me dehi rAjan sakalabudhajanairjJAyate vRttametat / tvaM vA jAnAsi no vA navakRtirathacellakSamekaM dadasva // ardha-he devabhAjarAja ! tuM traNe bhuvanane vijetA che, dhArmika ane satyavAdI che; tArA pitAe mArI pAsethI 99 ayuta ratnA uchInAM lIdhAM che. he rAjana! e ratnA mane pAchAM Apa; A ratnA uchInAM ApyAnuM vRttAnta tArI sabhAnA budhajana kavi ane jANe che, agaratA tuM jANe che; paNa jo tame kAI na jANatA hai| te mane A navA zlAka gaNIne eka lAkha Apa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 rAsamALA peza javA dIdho nahi te evI rIte ke tilaMgAnA rAjA tailapanI sAtheno asalI kajiyo pAcho ubho karavAnI yukti karI. A rAjA jyAre mALavA upara caDAI karavAne taiyAra thayo tyAre, bhImadeve jevA kahyA tevA karAra karI tenI sAthe rAjIthI salAha karavAne bheja taiyAra thayo. A sarva viSayanI ciMtAthI bheja jyAre chUTo thaye tyAre, dhArA nagara che tyArathI dhArane sAdhAraNa nAme oLakhAya che te sthApavAnA athavA tenI pharI sthApanA karavAnA kAmamAM te rokAye. pachI, jyAre bhImadeva sibdha upara caDAI karavAnA kAmamAM maLyo (se vizA te jene viSe AgaLa sUcanA karavAmAM AvI che te ja haze.) tyAre bhejarAjAe gujarAta upara caDAI karavAne lAga sAdho. kuLacaMdra karIne eka sAhasika purUSa senA laIne cAlyo ane rAjAnA janmAkSaramAM AvatuM hatuM ke te dakSiNa ane gaDadezane dhaNuM thaze te bhaviSya pUrNa karavAne teNe kela Apyo. bhImadeva aNahilapuramAM hato nahi tevAmAM kuLacandra nagaramAM peThe, ane te luMTIne mahelanA daravAjA AgaLa jyAM ghaDI ThokAtI hatI tyAM keDiye dATIne jayapatra lakhAvI laI mALave pAcho gayo. tyAM bhaje tene AdarasatkAra karyo, paNa nAza thayelI jagyAmAM mIThuM DATavAne badale koDiye DATI tethI tene Thapake dIdho ane kahyuM ke, ethI to ulaTA ApaNane mAnazukana thayA, kemake, AgaLa upara mALavAnuM dhana gUjarAtamAM jaze. AgaLa ApaNuM jovAmAM Avaze ke, yazovarmA je bhejanA vaMzamAM thaye tenA vArAmAM A bhaviSyakathana pUrNa thayuM che. ema kahe che ke, bhImadeva chAne mAne bhejanA darabAramAM gayo 1 juve pAchaLa pR. 119 muMjanA samayamAM kalyANanA selaMkIne tailapa rAjA sana 973 thI 997 sudhI ha. tethI A tailapa rAjA bhojanA samayamAM hato nahi, paraMtu tailapathI bIje rAjA sayAzraya sana 1009 sudhI hatA. bhojarAjane samaya sana 1010 thI 1055 sudhIno che eTale te paNa nahi tema ja trIjA vikramAditya pachI thaye te paNa nahi tathA pachI jayasiMha athavA jagadekamAla je tailapane patra te sana 1919 thI 1043 sudhI ho, tathA tene putra sAmezvara 1043 thI 1068 sudhI hato. A chellA bemAMthI ekane saMbhava jaNAya che. bhejacaritramAM lakhyuM che ke bhejanA darabAramAM eka nATaka bhajavI batAvavAmAM AvyuM temAM tailapa muMjane mArI nAMkhyAno prasaMga pratyakSa karI batAvyo te joIne je senA sahita tala5 upara AkramaNa karI tailapane pakaDI teno ziraccheda karo. ahi tailapa lakhyo che te nahi paNa tene badale jayasiMha samaja. jayasiMhane kumAra semezvara thayo teNe mALavA upara AkramaNa karyuM che e paNa cAlatA AvelA verabhAvane lIdhe ja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahele bhImadeva 123 hate; tyAM teNe pratinidhi DAmaranA mANasane veSa lIdho hato, paNa A sAhasika kRtyanuM kAMI phaLa thayuM hoya ema jaNAtuM nathI. eka bIjI veLAe evo banAva banyo hato ke, dhArAnagarInA daravAjAnI pAse, bhejanI kuladevInI pUjA karavA te gaye hatuM, tevAmAM, gUjarAtanA ghoDezvAre je tenA rAjyamAM eTalA badhA AgaLa pezI gayA hatA ke teoe tene lagabhaga pakaDIne keda karyo hota e avasara Avyo hato. A banne rAjAo potapotAnA AkhA rAjakArabhAranI veLAmAM eka bIjAnA sAmAM hatA ema khulluM dIsI Ave che. delavADA athavA Abu parvatanI sapATa bhUmi upara devAlayone je pradeza kahevAya che temAM zrAvaka lokonAM ArasapahANanAM derAsare che. temAMnuM eka ati bhavya che; te upara lekha letAM, sana 1032 (saM. 1088)mAM vimaLazAhe baMdhAvyuM hatuM. AkhyAyikAmAM lakhyA pramANe, e ThekANe ziva ane viSNunAM devAlaya hatAM, paNa vimaLazAhe Abu uparanI bIjI jagyA pasaMda karavAne badale A jagyA pasaMda karI, ane tenA dharmane jaya thavA sAruM lakSmIne teNe Azraya laI bAMdhavA dhArelAM pavitra derAsare sAruM jeTalI jagyA joIe teTalI jagyA upara patharAI rahe eTalA rUpiyA ApavAnuM sATuM karyuM. A tenI mAgaNI svIkArAI; paNa A zAstrAnusAra devatAone pavitra sthAne AdinAthanI pahela vekI ja sthApanA thaI. A veLAe acaLezvarane kille je rAjAnA kabajAmAM hatA te rAjAnuM nAma ThaMDurAja paramAra hatuM, te agnikuMDamAMthI prakaTa thayelA kSatrInA vaMzamAMthI thayelA kAnhaDadevane tyAM janmyo hato. ThaMDurAjanI caMdrAvatIpurI hatI, tenAM khaMDera hajI sudhI che. ApaNe joyuM ke enA pUrvajoe aNahilavADanA rAjA- . enuM adhipatipaNuM mAnya karyuM hatuM, paNa lekhamAM lakhyuM che ke ThaMDurAje bhImadevanI cAkarI choDI dIdhI hatI ane bhejanI sAthe mitrAI karI hatI. A kAraNa mATe gUjarAtanA rAjAe vimaLazAhane daMDapatine adhikAra ApIne Abu upara mokalyo. ane te A adhikAra upara hatA tevAmAM ja aMbAbhavAnI mAtAe rAtre svamamAM tene dekhA dIdhI ane yugAdinAthanuM derAsara bAMdhavAnI AjJA karI. 1 ene vimalavasahi eTale vimalazAhanAM derAM ke delavADAnAM derAM kahe che. 2 Abu upara dhajuka rAjA rAjya karate hato. eNe bhImadevanI hukumata kabula karI hatI ane te ene umarAva banyo hato tethI sAbunA paramAranI prasiddha bahu kamI thaI gaI hatI. (dhAra rAjyane itihAsa, pR. 37.) 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124 rAsamALA ArAsuranA parvata upara, aMbA bhavAnInA prasiddha derAnI pAse, kuMbhAriyAmAM dara baMdhAvanAra paNa ene e ja vimaLazAha hato. delavADAmAM teNe bhavya deruM bAMdhyuM che tenA jevI ja bAMdhaNunAM A paNa che, ane kahe che ke e baMnenI vacce bhItara rasto che. A saMbaMdhI vRttAnta have pachI lakhavAmAM Avaze. A veLAe, dehala bhUmi je hAlamAM tiperA kahevAya che tenI upara ane pavitra kSetra kAzInagara athavA vANurasImAM karNanAme rAjA rAjya karato hato, te devatadevIne putra hato. A rANuM pitAne dharmaniSTha5Nane lIdhe prasiddha che, te A rAjAne prasava karatAM ja maraNa pAmI hatI. zubha lagnamAM eno janma thaye hatA tethI tenuM rAjya cAre dizAmAM vadhI gayuM hatuM ne ekaso ne chatrIsa rAjAe karNanA kamaLapAdanI pUjA karatA hatA. ujajayinInA rAjA bhejanI kIrtinI karNane adekhAI AvI tethI te tenA upara caDAI karavAne taiyAra thaye, ane eTalA mATe sarahadanA eka gAmaDAmAM bhImadevane samAgama karIne tenI sAthe baMdobasta karyo ke, pazcima dizAethI mALavA upara hallo karIne tamAre enuM lakSa kheMcavuM, eTale bIjI bAjuethI huM hae karIza. bhImadeve tema karavAne hA kahI. A pramANe bhejarAjAnA upara be rAjAonAM AkramaNa thayAM, ane teonI sAme laDAI karavAne tene mana anukULa Ave ema hatuM nahi tethI pitAnA dezamAM AvavAnA pahADI rastA hatA tene nAke DedhAre mUkIne te to besI rahyo. A samaye bhImadeve DAmarane potAne pratinidhi TharAvIne rAjA karNanI chAvaNImAM rAkhyo hato. tenI pAsethI samAcAra meLavavA sArU bhIme potAnA dUtane mokalyo; tene DAmare eka gIti zIkhavI te teNe AvIne bhImadevane kahI saMbhaLAvI':- gAthA-ambaya phalaM sapakkaM, viNTaM siDhilaM samunbhaDo pavaNo sAhA milhaNasIlA, na yANimo kaja pariNAmo // AMbe kerI pAkI, DITuM DeDaLI gayuM cheka tenuM; pavane DALI dhruje, zuMya chevaTa Avaze are enuM. bhImadeve A gIta sAMbhaLIne zAna rahevAno nizcaya karyo. bheja rAjAne lAgyuM ke have mAre parakamAM javAnI taiyArI che eTale puNyadAna karAvyuM, ane rAjya calAvavAnuM kAma potAnA subhaTone saMpIne teone AjJA 1 pANIpatanI laDAI thatAM pahelAM bhAu sAhebe paNa e ja pramANe samazyA karI che te eziyATika rIsarTIjhanA bhAga trIjAne pRSTha 155 me pAne nIce pramANe lakhI che. 1 "pyAlo TakATaka bharAyo che, have bIjuM eka TIpuM temAM samAI zake ema rahyuM nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo bhImadeva 125 karI ke huM mArI sAthe kAMI laI ja nathI evuM batAvavAne smazAnamAM zaba laI jatAM mArA hAtha ughADA rakhAvajo.' bheja rAjAnA maraNanI karNane jANa thaI eTale te dhAra upara caDIne Avyo, tene teNe nAza karyo, ane rAjabhaMDAra badhe potAnA kabajAmAM karI lIdho. bhImadevanI vatI DAmare luMTane bhAga mAge, tene evo TharAva karyo ke mALavAnAM devAlayonI upaja gUjarAtanA rAjAe khAvI. keTalAMka varSa sulatAna mahamudanA kramAnuyAyionuM dhyAna potAnA dezanA kajiyAmAM guMthAyuM hatuM tethI hindustAnanA kArabhAramAM vacce paDavAne temane banI AvyuM na hatuM, ane tenA maraNa pachI terame varSe tene pAtra sulatAna maudUda jyAre gAdI upara hato tyAre hindunA upara julama karanAruM pararAjyanuM dhusaruM pahADI nAMkhavAne teoe mahA prayatna karyo hato. sana 1043 mAM, pheristAnA lakhavA pramANe, dilhInA rAjAe bIjA hiMdu rAjAonI sAthe maLIne, mehUdanA saradAra pAsethI hasI, tAhanesara (sthAnezvara) ane teonA tAbAnAM rAjya pAchAM laI lIdhAM. tyAMthI rajapUte nagarakoTanA killA bhaNI cAlyA, tene cAra mahinA sudhI ghero ghAlyo eTale kiledArone khAvApIvAnuM duHkha paDavA mAMDayuM, ane keAInA bhaNathI Azraya maLavAne rahyo nahi, tethI temane zaraNa thaI javAnI agatya paDI. hAthamAM pAchA AvelA devAlayamAM mahAdevanI pAchI sthApanA thaI, ane Avo dharmane vijaya thayo, tethI, lokone eTalI badhI hoMsa chUTI ke, hindusthAnanA sarva bhAgamAMthI hajAro yAtrALa leke senA, rUpA, ne javAharanI bheTa karavAne, ane bhImanA killAnA devaLane mahimA pAchA calAvavAne tyAM AvI maLyA. rajapUta rAjAone A jaya thayuM tethI temanA manamAM ghaNe vizvAsa AvI gayo, ane musalamAna ItihAsakartA kahe che ke, musalamAnonAM hathiyArathI DarI jaine ziyALanI peThe teo pitAnI bharAI pesavAnI jagyAmAMthI muMDI uMcI karI zakatA nahi te have siMhano dekhAva dhAraNa karIne ughADI rIte potAnA uparInI sAme thayA. traNa rAjAoe daza hajAra azvAra ane agaNita pAyadalanI senA laIne lAhera upara caDAI karI. sAta mahinA sudhI musalamAnee zeriye zerI, ane khaMDere khaMDerane bacAva 1 A prasaMge teNe nIce pramANe kathana kahyuM kasu karu re putra kalatra dhika mu karu re kararuNavADI ekalA bhAivo ekalA jAivo hAtha paga be jhADI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 rAsamALA karIne temanAthI banatA prayatna karo ane chevaTe teo hArI javAnI aNI upara AvI pahoMcyA evuM lAgyuM, eTale jita meLavavI ke svadharmane arthe dehatyAga kare evA segana khAIne beThA ane vyuhabaMdha AgaLa dhasI AvIne teonA duzmanane pAchA haThavAnI agatya pADI. hindu graMthakAranA lakhavA pramANe, ekaThI maLelI senAnI AgevAnI karanAra, ajamerane cahANa rAjA, visaladeva hato. hinduonA dharmanuM ane svataMtratAnuM rakSaNa karavA mATe chelI Takkara levAne ekasaMpa thavA sArU teNe jema bIjA rAjAone teDyA hatA tema, ema kahevAmAM Ave che ke, aNahilavADanA rAjane paNa belAvyo hato, paNa agara AgaLanI veLAmAM jyAre somanAthano nAza karanAra mAthA upara AvI pahoMcyo hato tyAre sAmAnya zatrunI sAme laDavAne bhImadeva sAksaranA rAjA sAthe maLI gayuM hatuM, te paNa baMne vacce cAlatI AvelI asalanI adekhAIne lIdhe, cAhANa rAjAe jyAM AgevAnI lIdhI tyAM tenI pachavADe cAlavAne bhImadevane ThIka lAgyuM nahi, ane gUjarAtanI senA alaga rahI. ANImaga,visaladeva te pitAnA azvAro sahita uttarottara jaya meLavato cAle, ane adhama lekenA nAzathI dharmakSetra" kahevAtI bhUmi eka vAra pharIthI tevI karavAnuM abhimAnabharelo lekha potAnA kIrtistaMbha upara kotarAvAne mAnavaMte dAvo teNe prApta karI lIdho.' caMda bAreTanA racelA pRthurAja rAsAnA 69 adhyAya che, temAMthI ekamAM, ajameranA rAjAnI vAtane uThAva tathA jaya pAmelA ekasaMpI rAjAenI sAthe, bhImadevanA ataDA rahevAthI laDAI uThI te saMbaMdhI je lakheluM che te amArA vAMcanArAone najara kariye chiye. caMda bAroTa kahe che ke "Abu parvata upara yajJakuMDamAMthI RSie "eka purUSa utpanna karyo, ne tene rAjapada ApyuM. tenA vaMzamAMthI mahAna "ane dhArmika rAjA bAlaNa nAme utpanna thaye. teno putra visaladeva thayo 1 eziyATika rIsacajha pu. 7 pR. 180. 2 A te karnala TADe jene bIra bIlamadeva lakhyo che te. eNe mahamUda gajanavI sAme bITalIgaDha athavA ajamerane DuMgarI kilo (tArAgaDha) ra hato. phirojhazAhanA staMbha upara, eziyATika rIsarIjhanA pustaka, 7 mAnA pRSTha 180 pramANe enuM nAma "vellAdeva" athavA "ladeva" lakhyuM che, "' ane "ba' be maLatA che tethI visaladeva sAmAnya rIte bIsaladeva kahevAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA bhImadeva 127 LL te vaizAkha mAsanA zuddha pakSanI pratipadA ane zukravAre gAdiye kheDA. chatrIse zAkhAnA rajapUta ane bhATa leAkeA ekaThA thayA; visalane rAjachatra arpaNu kahyuM; tene kapAle rAjatilaka kasyuM; ane brAhmaNeA veda bhaNavA lAgyA tathA caMDIneA pADe pharavA lAgyA. re ' 46 46 visalanA mastaka upara rAjachatra dharAyuM tyAre brAhmaNAe yajJakuMDa taiyAra karI temAM paMcasara mUkyA. dhUmADA nIkaLyA, jvALA cAlI, brAhmaNAe maMtra bhaNatAM ane AzIrvAda detAM rAjyAbhiSeka co; ane sarva " jana khelI uThyA-visala, pRthvIpAla yazavaMta thAe! r yazavaMta thAo ! '' nyAya teNe pAchAM visale nirvijJa ' "" tr visale indranA jevuM sukha bhogavyuM; yaza ane ANyAM; ajamera nagaramAM rahetAM, zatrune vaza karatAM, rr rAjya karyuM. ghaNAM mahAna nagara teNe lIdhAM; enA rAjyamAM AkhuM jagat " eka chatra nIce AvI gayuM." vizvakarmAe jANe tenuM nagara zaiAbhALyuM na heAya, evuM teNe zeAbhAvyuM hatuM. adharma kThADIne teNe dharma vAsyA hatA; pApanuM kAma teNe eke t' r kazuM nahi. potAne jeTalA hakka teTaluM teNe lIdhuM, hakka vinA teNe lebha " kahyo nathI, cAre varNa| cAhANane tAme hatI; 36 zAkhAra tenI cAkarImAM hatI. visalarAjA, dharmadhurandhara, pRthvInA upara deva jevA pratApI hatA." * (( '' " eka samaye, visalarAjA araNyamAM harinA zikAra karatA hatA, tyAM eka sArI jagyA joI te ThekANe talAva baMdhAvAnI tenA manamAM " icchA thaI. eka sArI jagyA teNe zeAdhI hADI, tyAM parvatamAMthI jharaNuM 1 brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra e cAra varNa. 2 36 zAkhAnA rajapUta kahevAya che. rajapUtAnI chatrIya zAkhAnAM nAma rAsA pramANe nIce pramANe che:-- 7. 6 ravi, rAzi, nava vaMza, kAstha, parimAra, sadAvara, 9 10 mahuANa, cAlukaya, caM, selAra, abhiyara; A 12 13 15 yamata, makavANu, garUgeAha, gehelapata; garU AgAha 16 17 19 chApeAkaTa, parihAra, rAva rAThoDa surAsantuta: 19 20 .21 22 23 24 25 devaDA, TAMka, siMdhava, anaMga, pAtaka, paDihAra, kRdhikhaMTa; 26 27 29 29 37 31 32 kAraTapAla, kaTuvAla, hana, haritaka, gera, mAMkha, maTa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAsamALA vahetuM hatuM. ane araNya paNa sAruM hatuM. ahiyAM pitAnA mukhya pradhAnane bolAvyo, ne tene kahyuM ke, puSkaranA jevuM ahiM eka jaLAzaya baMdhAvo. A pramANe AjJA karIne te ghera pAcho vaLyo; tenA manamAM anahada AnaMda "tha. dharmanA putra yudhiSThiranA jevuM teNe rAjya karavuM. visala e eka pRthvI upara indra thaI gayo. mAthe chatra dhAraNa karela ane be paDakhe caMmara jene "DhaLatAM e, azvanIkumAranA jeva, raLiyAmaNe AMkhe dekhAya che. "putAsara, tuMvara chatrIsa zAkhA tyAM ekaThI maLI, zuravIra rAjAe temane pitAnI pAse bolAvyA; temane pAnanAM bIDAM ApyAM; gAMdharva loke tenI " kIrtinuM gAna karavA lAgyA; rAjA, hasate moDe, nIcuM ghAlI rahyo; darabAra "AkAza aMdara je dekhAvA lAgyo, temAM cehANa e caMdra hatuM. sarvenI "salAma laIne teone rajA ApI. sarve uDyA eTale mAMgaNe AzIrvAda "devA lAgyA. eka prahara rAtra gaI eTale rAjA mehelamAM padhAryA, tyAM kapUra, sukhaDa, kasturI ane bIjA sugaMdhavAn padArtho behekI rahyA hatA. "bheMya upara mUlyavAna attara chATayuM hatuM. dIvAnakhAnuM bhabhakadAra raMgeluM " hatuM, te AnaMda upajAvavAne gya hatuM, temAM rAjA padhAryA. tyAM nATaka"kAra, gavaiyA ane bIjA gammata karAvanArAone bolAvyA. tenI mAnavaMtI "rANa, paramAraputrInuM sukha te bhogavate te rUpa yauvanamAM apsarA jevI hatI, tene te prANunA jevI priya hatI, tene eka kSaNa paNa te visAte nahi, bIjI koInA upara te kadi daSTi karate nahi." paramAra rANiye sAraMgadeva nAme putrane janma Ape, te jyAre pAkI duhA. 35 dhyAnapAlaka, nikuMvara, rAjapAla kavIza; kAlara, ke A de, barane basa chattIza. 1 sUryavaMzI, 2 caMdravaMzI, 3 yAdava, 4 kaccha (kachavA), 5 paramAra, 6 sAvara (dvara), 7 caANa, 8 cAlukya (solaMkI), 9 chaMda (rAMkela), 10 zilAra, 11 Abhicara, 12 dayamatta (dAhimA), 13 makavANuM (jhAlA), 14 gahila, 15 gahita (sIriyA), 16 cArekaTa (cAvaDA, 17 parihAra, 18 rAThoDa, 19 deva, 20 TAMka 21 siMdhava, 22 anidha (agana), 23 potika, 24 paTihAra (pratihAra), 25 dadhikhaTa, 26 kArTapAla (koTa), 27 koTapAla, 28 juna (kula ke huNa), 29 haritaka hADA), 30 gIra gADa), 31 kamAkha (mADa ke jeThavA), 32 maTa (ja), 33 dhyAnapAtaka (dhAnyapAlaka), 34 nikuMbha, 35 rAjapAla, ane 36 kAlachara (kalara). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vhelA bhImadeva 129 uMmaranA thaye| tyAre kirapALa kAyasthane suprata karIne tene sAmbhara nagaramAM mekalyA. A nagara sAkaMbharI devIne managamatuM hatuM, ane te kuMvaranA raheThANa sArUM TharAvI rAkhyuM hatuM. tene yeAgya kanyA meLavI ApavAmAM AvI hatI te rAvaLa devarAjanI putrI nAme gorI, 'kAmanI pAse rati zAthe, tema sAraMgadevane paDakhe zAlatI hatI." A pramANe kalyANakArI zakuniyALa cihnathI visalanA rAjyanA prAraMbha thayeA; paNa tenI caDatI kaLA pachavADethI vadhAre gherAI gaI, ane caMda bAroTa he che ke, ene gAdI uparathI uDADI melyeA hateA tenuM . kAraNa dekhItuM che, te e ke, tenI eka rANI paramAraputrI hatI, te ekalInA upara ja te sa rANiyA karatAM vizeSa mAhita thaI gayA hatA tethI khIjI rANiyA ane temanAM sagAMvAhAlAMone adekhAI upajI. te paNa zivanA AzrayathI tene tenI sattA pAchI maLI, tyAra pachI tene upayega teNe trAsadAyaka rIte karavA mAMDyo, temAM mukhyatve karIne te nirbharvAda kAmane vaza thaI gayA ne enI prajA deza cheDIne TALe maLI ucALAbharI javAne taiyAra thaI. (c < << nagaravAsI leAkA, TALeTALAM maLIne, pradhAnane ghera gayA, ane kahevA lAgyAH strI ane purUSa baMnenA upara saMkaTa gujare che mATe ame ahiM rahIzuM nahi ane krodhanAM mAcyAM jatAM rahIzuM.' ukaLelA leAkeAne pradhAne " dhImA pADyA. temanAmAMthI je mukhya hatA temene ane rANiyAne laine sarve vAjuM rAjA pAse AvyuM. tee hevA lAgyA ke 'bhUminuM rakSaNa karavAne rAjAe vhAra karatAM rahevuM. bhUtaLamAM dhaNA rAjAe che; evA " kAMTAneA nAza karavA adhirAjAe AkramaNa karIne tenAM nagara ane " prAnta svAdhIna karI levAM joiye.' temanA hevAnA bhAvArtha rAjA samajyA. " te melyAH-mArAmAM je bhaDakA uThyo che te tamane dajhADe che. vArU tame " heA che. te pramANe huM karIza; huM kirapALane teDavA meAkaluM chuM te je je "deza javAne tamane ghaTita lAgatuM heAya te te deza huM gheADe caDIne tamArI " sAthe AvuM chuM.' "pachI teNe peAtAnA sarve maMtriyAne AjJA ApI, ane kirapALane 64 (6 66 ? musalamAneAe hindanI sImA uparanI keTalIka jagyAe laI lIdhI hatI te pAchI hastagata karavA mATe visaladevanA uparIpaNA nIce badhA hindu rAjA bhegA bhaLyA hatA paNa gUjarAtaneA bhImadeva bhaLyA na hatA, kAI solaMkI mAna ApavA AvyA nahi vagere lakhANa caMde kahyuM che te uparathI paNa spaSTa thAya che. jo bhImadeva bhegA bhaLyA hAta tA musalamAnanA paga hindamAMthI nIkaLI jAta. 2. u. . 9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 rAsamALA teDuM mokalyuM. te sAmbarathI ajamera nagaramAM AvyuM. AvIne "rAjAnA caraNano teNe sparza karyo. najarANAmAM eka taravAra lAvIne tenA mukha AgaLa mUkI, tenI mUTha ane miNiyuM ratnajaDita hatAM, rAjAe "te keDe bAMdhI; muharta jANanArA pravINa jeziyee zubha muhUrta varyuM. rAjA be -sAruM muhUrta ApyuM te pramANe navakhaMDa pRthvImAM huM mArI "taravAra calAvIza, ne AkhuM jagata huM mAre svAdhIna karI laIza; merUnA jevA acala rAjAo haze te paNa huM teone khaMDiyA karI daIza. "are! kirapALa ! mAruM kahyuM sAMbhaLa, khajAne laIne mArI sAthe cAla- "visala sarovare ApaNuM taMbu ThekAvo." daze dizAthe teNe teDAM mokalyAM ke badhAe AvIne mane ajamera "maLavuM. mahAna zrIparihAra AvIne tenA vAvaTAne maLe, naMdevAranA dhaNiye AvIne tene caraNasparza karayo, badhA gahilATa (veleTI) meLAne mAthe thaI AvyA. rAmagara, tuvara, pAvAne dhaNuM, mevADanA rAjA maheza, dunApurane "mahilA pitAnA sAtha sahita AvyA. bhaleca paNa potAnuM pAyadala laIne "Avyo, siMdhane rAjA nAzIne siMdha jato rahyo, bhaTaneranA rAjAe najarANe meka, mulatAna sudhInA rAjAo tene AvI maLyA. jesalamera "AjJA pahoMcI, badhA maheTA bhUmiyA tAbe ja hatA; yAdava, vAghelA, marI, "mahAna gUrjara, sarvee tenA teDAnuM paNuM rAkhyuM. aMtaravedamAMthI kuraMbha "Ave. badhA mahere tAbe thaI tene caraNasparza karo. jetasiMga AjJA mAthe caDAvI nIkaLe; ne sAthe tacipuranA rAjAne lete AvyA. ghaNuM paramAra gheDe caDyA; dera tenI pAchaLa cAlavA AvyA; caMDela, dAhIma eoe "tenI pUjA karI, taravAra dhUmAvIne sarve bhUmiyAne svAdhIna karI lIdhA. "keAI selikI mAna ApavA AvyA nahi, teo kaThaNAzathI taravAra pakaDI AghA rahyA. AvuM joIne jetasI gAlavAla beH "ajameramAM ApaNuM ghara ane nagarane sAcavavA theDI pheja mUkI, ApaNe cAle, cAlukya bacI javAne nathI. kuca upara kuca karatA ddhAe cAlyA parvatane raste, rAjA pitAne pahelo ghA solaMkI upara karavAne "cAlyo. ghaNA killA teNe jamInadosta karI nAMkhyA. teNe jhAbhera lIdhuM ne tene keTa toDI nAMkhyo; prahADe mAM ane jaMgalamAM zatruo nAzI gayA. 1 mehila che te manika jatathI utpanna thayelI cohANunI eka zAkhA che- TADa rAjasthAna, bhAga 2, 445 e pramANe ja bIjA bhAganA pRSTha 449 mAM che. rAjasthAna, bhAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 pahele bhImadeva Abu upara caDI teNe acaLezvara jevA; vAgaDa teNe tAbe karI lIdhuM, seraTha je giranAranI bhUmi tyAMthI ene mAna maLyuM ane khaMDaNI maLI-laDAImaLI nahi. "gujarAta je sItera nagaranI bhUmi hatI temAM cAlukyarAva bAluka yuddho hato. samAcAra sAMbhaLIne bAluka ghoDe caDI Avyo, ziva ane "dUrgAnI teNe pUjA karI. pitAne khabhe teNe bhAle mUkyo, tenI sAthe trIsa "hajAra ghoDezvAra hatA. sItera madajharatA hAthiyo hatA; be gAune che. teNe chAvaNuM nAMkhI. cehANe ghuMghATa sAMbhaLyo-cAlukya rAvanA dhapavAne "dhuMdhATa rAjA visale sAMbhaLyo. raNaghaDa maMgAvIne te azvAra thayo. rAjya"Deke gajavyo, senAne kramamAM goThavI daI te AgaLa cAlyA. varSA RtumAM jema tamarAM avAja kare che tevuM dekhAvA lAgyuM; DhAlo cakavA lAgI, bhAlA jhaLakArA devA lAgyA; ddhAone mana AnaMda hato, kAyarane mana kaSTa hatuM, cAlukyanI bhUmine nAza karI dariyAnI bharatInI peThe senA AgaLa dhazI. raste jatAM nagara, zahera ane gAmaDAM je AvyuM te lUMTatA gayA. cAlukya samAcAra sAMbhaLyA eTale dhuMdhavAIne jema bhaDake thAya che tema dhuMdhavAIne te sAvaceta thayo, bAlukarAya cAlukya yoddho, pANu maMgAvI hAya; viSNunuM caraNAmRta lIdhuM. harine gaLAmAM paherI lIdhA ane belyo je kartha vA veruM tathami. (Aje huM jaya pAmavA ke maravA jAuM .) je huM nANuM te mArA kuLanI lAja jAya. AkhI bhUmimAM kaI "yuddho nathI ja, ke hathiyArathI harakta thayA vinA visala cAlyA jAya che? zrIkaMTha bAreTane zatrunI pAse mokale, te visaladeva cehANane jaI ma; hAtha uMcA karI teNe AzIrvAda dIdho; bAlukarAyanI hAlacAla viSe teNe tene kahyuM: 'tamAre je karavAnuM che te rAjA sAthe karavAnuM che, raiyatanI sAthe tamAre zuM kAma che ? tame temane bahu hAni karI che. keIhindu rAjA evuM kare nahi. raiyatane duHkha deto baMdha thA ne ghera pAcho ja. ajamera jaI pahoMca ne tyAM rAjya kara. bAlaka rAjAe kahyuM che ke, huM kSatrIya jAtine chuM, laDAI calAvavAne mAre dharma che, nAsavuM e mane duHkhadAyaka che, paNa motano divasa to mAre utsavane dahADe che, mArI AsapAsa sAmaMta che "te kulIna jAtanA che. ame tamArAthI pAchA haThavAnA nathI, je tane ema para"vaDe nahi te pAcho jA ne laDAI karavI choDI de. raNakSetramAM sAme thaIza nahi." hANane Avo nirepa pahoMcyo eTale teNe rAjaDaMkA vagaDAvyo. gheDA ane hAthiye upara sAmAna sajAvyo. yoddhAoe hathiyAra dhAraNa karyA. banne senA pAse pAse AvI gaI te dariyAnAM mojAMnI peThe zikhara namAvatI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 rAsamALA dekhAvA lAgI. cohANe caDhAvo racAvyo. ane be -have ApaNe joIye "chIe ke bAlakarAya, abhimanyunI peThe te kevo bhAMge che. jevo lekha lakhyo haze tevuM nipajaze. baMnne senA maLI; yoddhAo pitAnA mitrone kahevA lAgyAH bhAI ! "bhAI ! mAro, mAre!" teo laDyA ne eka bIjAne kala kasyA. cAlukyanI senA pAchI haThI; bAlukarAya teonI ethe AvI pahoMcyA, gADha bRha teNe "halAvyuM. parihAra ane gahilATe pUTha batAvI. parihAra tuMvaranA ThekANuM bhaNI " datho; gADha bRha phUTyo, ane eka loco vaLI gayo. A veLAe khaMdhAra ane aleca zaurya rAkhI kaMI gaNakArayA vinA bAlaka sAmA thayA. ddhAonA DagalA, jema teo haLI ramyA hoya tema lAla raMgAyA; teo "lehIlavANa thaI gayA. vasaMtatratumAM jema pAlAza(kesuDAnuM)nuM jhADa lAla "phUlathI chavAI jAya che tema hAthiyo lehI vahetA caLakatA dekhAyA. bAluka "ane visala eka bIjAne dekhAvA lAgyA. te jANe sUryanA sAmA thayAthI "caMdra jhAMkhe dekhAya che tema dekhAvA lAgyuM. cAlukya gheDe caDela hatA, cohANa hAthI upara beThe hate; banne rAjAo bhayaMkara laDAI laDyA. bAluke "jaine jyAre pitAnA ghaDAne hAthIne datuzaLe bajhADyo tyAre eka bIjAnAM hathiyAra bhegAM athaDAyAM. rAtri paDI eTale ddhAo chUTA paDyA; teo pota"pitAnI chAvaNImAM gayA ane ghAyala thayelAnI sAravAra karavA lAgyA." bIje dahADe savAramAM cAlukyanA maMtrio bhegA thaIne AvyA. ane "temane rAjA jANe nahi ema cohANane niraMpa mokalyA. pAvAne dhaNuM A sAMbhaLIne rAjA pAse gayo. teNe kirapALane bolAvyo. cAlukyanA "maMtrio teone maLavAne gayA; teo bolyA, je je mAge che te ame "lAvIne tamAre page mUkiye. rAjAe pratyuttara ApyuM: "sAMbhaLe, ahiM huM edhANI rAkhI jAu chuM; eka mAsa pachI huM ahi eka nagara bAMdhIza- "A mAnya kare ne bheTa laI Avaje. A pramANe kelakarAra thayA. cohANa "raNakSetra jityo-cAlukya ghAyala thayo hato. visanagara sthApIne visala "pAchA ghera gayo.? 1 thakabUha mahAbhAratamAM kauravanI senAe ramyA hatA, arjunane putra abhimaLyuM che keThA pAra paDI gayo hato ne sAtamAnA nAkA AgaLa marAyo hato. 2 karnala TAMDanA vesTarna InDiyA nAmanA graMthane puSTa 172 meM lakhyuM che ke, karAra thaye temAM eka kalama evI hatI ke, cAlukaye pitAnI kanyA visaladevane paraNAvavI. vaLI hamira rAjAnA parAkramanA eka hamira rAsAnuM pramANa ApI lakhyuM che ke, bhImanA putra karNane visaladeva keda karI laI gaye hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 pahelo bhImadeva visala ajamera pahoMcyA pachI, teNe thoDI vAra cheDI dIdhelI cAla pAchI calAvI, eka vairAgaNa strInuM pativratApaNuM bhaMga karAvyuM. te durguNanI zikSA tene kevI thaI ane manuSyane avatAra cheDI manuSyanuM bhakSaNa karanAra asura athavA dAnava kevo che te viSe caMda bAreTa varNana kare che. to paNa lekamAM sAmAnya vAta evI cAlI hatI ke sApanA karaDavAthI te maraNa pAme ne paramAra rANI pitAnA patinI pachavADe satI thaI visalanI pachavADe sAraMgadeva gAdiye beThe. teNe paheluM kAma te e ja karavuM ke pitAnI strI je garbhavaMtI hatI tenA rakSaNa sAruM raNathaMbheranA durgama keTamAM pahoMcatI karI. e keTa tenA kuTuMbanuM sthAna hatuM. ajameramAM eka dAnava bharAI peThe hato tene nAza karavA upara teNe pachIthI lakSa deDAvyuM. A dAnave pitAnA unmattapaNuthI ane akarAMtiyApaNuthI ajamerane ujajaDa karAyuM hatuM, paNa te A phAmamAM jaya pAme nahi eTaluM ja nahi paNa te rAkSasanuM balidAna thaI paDyo. sAraMgadeva ane gaurIne putra ane have te enI dhAraNamAM vizeSa karIne pAra paDyo. teNe pitAnA bApanA karatAM ulaTa ja mArga pakaDyo, ane hathiyAra pakaDI dAnavanI sAme thavAne badale te tene zaraNa thaye, ane pitAnuM rakSaNa karavAnI tene prArthanA karI. AvI tenI sabhyatA joIne daitya tenI upara khuzI thayo, ane AnAnA vaMzanA pitA pachI putra e pramANe ajameranuM rAjya karaze evuM varadAna ApIne te AkAzamArge nigamadha je jamanA nadI upara che tyAM gayo ane anaMgapALa tUvAre dilhI sthApI tyAM sudhI 380 varSa lagaNa pApanuM pAyazcitta karavAne rahyo. tenA zarIranA bhAgamAMthI, caMda bAreTa kahe che ke, pRthvIrAjanA sAme prakaTa thayA ane kavi pitAne viSe kahe che ke huM tenI jIbhathI upanna thayo chuM. AnA pachI tene putra 1 pRthIrAjane janma saM. 1215 mAM thaye. te viSe daMtakathA nIce pramANe che -- visaladeva eka nAgakanyA para hato ane tenA upara bIjI zaNiyo karatAM vizeSa prema rAkhato tethI nAgakanyAne jhera daI mAravAnI dhAraNuM karI te jaNAI AvatAM talAvamAM mahela hatA temAM potAnI pAsenA maNinA mahimAthI nAgakanyA visaladevane laIne temAM vasavA lAgI. maNine mahimA rANiyanA jANavAmAM AvatAM rAjanI pAghaDImAM te maNi rAkhato temAMthI kuhADI laIne bALI nAMkhe. maNinA mahimAthI rAjAne jalamAM mArga maLato te have baMdha thaye tethI nAgakanyAne viyAga thatAM ghelo banI gayo. eka vAra kaI naSikanyA tenA jevAmAM AvI. te nAgakanyA jevI svarUpamAM hatAM tene vaLagavA jatAM teNe zApa dIdho eTale rAkSasa banI gaye. cAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 rAsamALA jayasihadeva gAdiye beThe tenA pachI tene putra AnaMdadeva gAdipati thayo che, pRthirAjane dAdo thAya, ane bIjA bhImadevane sAmAvALiye je semezvara tene bApa thAya. helo bhImadeva udayAmati vehere para hato. ene piTa karNa nAme kuMvara prasavyA hatA. A rANiye aNahilavADamAM eka vAva karAvI che te ekalI ja mAtra khaMDera avasthAmAM hAla rahelI che, bAkI vanarAjanA vaMzanAM smaraNArtha thayelAM badhAM bAMdhakAmane nAza thayo che. A vAvane rANInI vAva karIne kahe che. bhImadevane vaLI bIjA be kuMvara hatA, temAM ekanuM nAma mULarAja ane bIjAnuM nAma kSemarAja hatuM. AgaLa vAMcatAM jaNAze ke A banne kuMvara karNanA pahelAM janmyA hatA. mULarAjanI mAtAnuM nAma jANavAmAM AvyuM nathI; kSemarAjanI mAtAnuM nAma bakulAdevI hatuM, te se vazA te rAkha hatI ane nIcA kuLanI hatI. prabaMdhaciMtAmaNine kartA kahe che ke, te gaNikA hatI, ane bhImadeve eka gulAma tarIke vecAtI lIdhI hatI. kSemarAjanuM nAma keTalIka vAra haripALadeva lakhavAmAM AvyuM che, te tenI vAnaprastha avasthAmAM viSNunI pUjA karavA uparathI kadApi paDyuM haze. emaja AcArya, mULarAjanI nIce pramANe vAta kahe che, te AzcaryakAraka che, paNa tenA uparathI pahelA bhImadevanA vArAmAM upajanI vasulAta viSenI vyavasthA kevI hatI te jANavAne banI Ave che; ane vaLI gUjarAtanA kheDuta, hAla upaja ugharAvatI veLAe haThIlApaNuM batAve che, ane kumaLI najarathI buja karanArA jaNAya che tevA ja te veLAe hatA. eka veLAe, "eka varSa gUjarAtamAM varSAda paDyo nahi tyAre DaMDAI ane vizepaka gAmanA kuTuMbike (kaNabi) rAjAne upajane bhAga ApavAne paheDI pachI sAmezvara thaye te rAkSasa saMbaMdhI vRttAntathI jANIte thayuM hatuM. eka samaye eka brAhmaNa potAnI strInA duHkhathI kaMTALIne pelA rAkSasa pAse gaye tene te pUchavA lAgyo ke, tuM zA duHkhane mAra mArI pAse maravA Avyo chuM? te kahe ke, mane strInuM duHkha mahepyuM che. rAkSase tene dravya ApI kahyuM ke, A dravyathI tArI strI rAjI raheze paNa tenA badalAmAM tuM semezvarane mArI vatI kuheje ke, huM sUvara rUpe vanamAM pharIza te prasaMga joI mAre vadha karI te mAMsanuM bhakSaNa karIza te mAre uddhAra thaze ane je mAMsa bhakSaNa karaze teone putranI prApti thaze. semezvara potAnA vizvAsu sAthiye laIne tyAM gayo ane rAkSasanI IcchA pramANe karyuM eTale tene pRthirAja tho tema ja tenA sAthiyAnA putra pRthirAjanA soLa sAmaMta ane sUramA thayA. sUvaranI jIbha bhATanA khAvAmAM AvI tethI devIne varadAyI caMda bhATa tene thayo. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vhelA bhImadeva 135 "" 66 zaktimAna na hatA. eka maMtrIne (hAlamAM mhetA athavA talATI vhevAya che) tapAsa karavAne mAkalavAmAM AvyA, te je leAkeAnI pAse kaMI mAlamilakata mAlama paDI temane rAjadhAnImAM lAvyeA, ane bhImanA AgaLa rajI kalyA. eka divase savAramAM mULarAja kuMvara satyavaktA ane vacana" pAlaka gaNAtA hatA te, te jagyAnI pAse krUratA hatA; tenI sAthe rAjAne sAMpelA eka dAsa hatA teNe A sarva mANasAne DarIne mAMheAmAMhe vAta karatAM joyA, tenI pUchaparacha karatAM, potAnA cAkaranI hastaka sarva vAta mULarAjanA jANavAmAM AvI, te sAMbhaLIne tenI AMkhamAM AMsuM AvyAM. tarata ja pachI rAjAne peAtAnI gheADA upara besavAnI kaLA uparathI prasanna karIne, teNe kaMI mAgavAnuM kahyuM tenA badalAmAM, rAjAnI pAse mAgI lIdhuM ke pelA kuTuMbikA(kabiyA)nAM nANAM pAchAM Apo. rAjAnI AMkhamAM harSanAM AMsuM AvyAM, ane tenA kahevA pramANe kacuM, tathA tene haTha karIne kahyuM ke tuM potAne vAste khIjuM kaMI mAgI le." (6 (6 r pelA leAkeAne kedamAMthI cheDI mUkyA eTale tee mULarAjane caraNasparza karavAne AvyA. keTalAka to jAthu tenI cAkarI karavAne tenI pAse rahyA. bAkInAe tenI kIrtti cAmera prasArI." 66 << << "" << 66 66 66 66 66 66 " pachI tarata ja mULarAja maraNa pAmyA.pachI peAtAnA dayALu svabhAvane lIdhe svargamAM gayA. rAjA ane tene darabAra tema ja je leAkeAnA teNe vacce paDIne chUTakArA karaco hatA, te sarve tenA maraNathI duHkhanA dirathAmAM paDyA; rahetAM rahetAM vidvAna leAkeAe je jJAnane upadeza karo 66 (6 te uparathI, hAthInA sarakhI dilagIrInA taMtuzaLa dabAvI dIdhA. khIje varSe ' puSkaLa varSAda paDavAthI kheDuteA raLiyAta thayA, ne badhI jAtanuM anAja . sArI peThe pAkyuM; eTale gayA varSane ane cAlatA varSanA rAjabhAga rAjAne (C " ApavAne leAkeA AvyA. caDeluM levAne bhImadeve nA kahI, paNa kheDuteAnI HH ' prArthanA karavA uparathI, baMne pakSakAra rAjI rahe evA TharAva karavAne kheDu" teAnA saMbaMdhamAM paMca TharAvavAnI chevaTe teNe hA kahI. paMce TharAva kahyo ke " bannene varSanI upajaneA bhAga rAjAne hastagata karavA ne mULarAja kuMvaranA " sukhane arthe tripuruSaprAsAda nAmanuM devAlaya baMdhAvavAnA kAmamAM te vAparave' hrayAzrayaneA kartA lakhI gayA che ke, bhImadeve peAtAnA rAjyanI samAsinI veLAe, mULarAja je seolaMkI vaMzaneA prathama rAjA thayA tenI ane tenA khIjA pUrvajonI rIti pramANe, peAtAnA pATavI kumAra kSemarAjane rAjya soMpIne svarga meLavavA sArU tapazcaryAM karavAneA abhiprAya jaNAvyA paNa kSema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rAsamALA rAja, ApavA dhArelI sattA levAnI nA kahIne bolyoH "huM ApanAthI vikhuTo paDavAne nathI, paNa huM ApanA ekAnta vAsamAM ApanI sAthe AvIza." keTalIka rakajhaka thayA pachI bhImadeva ane kSemarAje maLIne karNane gAdI upara besAryo, ane bane tyAgI thayA. pachI tarata ja bhImadeva svargavAsI thaye. . kSemarAjane pitAnA pitAne viyoga thayo tethI duHkha pAmIne sarasvatIne kinAre munDikezvara (maMDukezvara) nAme pavitra sthAna che tyAM jaIne rahya; A sthAne dAdhasthalI athavA dethalI nAme gAma che tethI bahu Aghe nathI, mATe A gAma kSemarAjanA kuMvara devaprasAdane karNarAjAe eTalA mATe ApyuM hatuM, ke tyAM vasavAthI potAnA pitAnA vAnaprastha AzramamAM tenI sevA karavAne banI Ave, prakaraNa 7, rAjA karNa selaMkI-mayaNaladevIne rAjyakArabhAra- | (I. sana. 1072 thI 1094) siddharAja rAjA karNa rAjya karate hatA tevAmAM (I. sa. 1072 thI 1094) parabhAyA ke nA bhaNathI gUjarAtamAM laDAI cAlI nahatI; ema kahevAya che ke, enI pahelAM thaI gayelA rAjAoe, pitAnA khaMDiyA rAjAo upara caDAI karavA mAMDelI, te A rAjAe cAlatI rAkhI, paNa AsapAsanA sattAvAna rAjAo sAthe teNe laDAI karI hoya evuM lakheluM nathI. tathApi karNane A prasaMga maLyo tethI mevAsane ujajaDa ane pesAya nahi e deza tAbe karI leIne potAnA rAjyanuM baLa daDha karavuM. sAmAnya rIte evuM mAnavAmAM che ke, ghaNuM prAcIna kALathI gujarAtamAM jaMgalI leke vasatA hatA, temanA vaMzaja hajI jovAmAM Ave che, teone badhe dekhAva eka bIjAne maLatA Ave che, paNa teone dharma athavA rAjyano prakAra kevo hatA te viSe kathArUpa vRttAnta paNa thaDe ja maLela che. bizapa hebaranA abhiprAya pramANe teo pazcima ane madhya hindusthAnanA mULa rahevAsI hatA 1 saMvata 1128 nA citra vadi 7 semavAra, hasta nakSatra, mIna lagnamAM rAjyAbhiSeka thayo ema merIMga lakhe che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa selaMkI 137 emAM kazo vAMdho nathI, ane brAhmaNane dharma pALanArA loke, pachIthI te game tyAMthI AvyA, paNa temanA AkramaNathI teo pitAnA killAomAM bharAI paThA, ane temanuM duHkhadAyaka ane nirUpAya jIvatara thaI gayuM; "A vAta rajapUta leke "temanI meLe kharI rIte mAnya kare che ane temanA kathArUpI ItihAsamAM paNa "kabula kare che ke temanAM ghaNuM kharAM mukhya mukhya nagare ane killA phalANuM phalANA bhIla sarasUbAe vasAvyAM hatAM ane temanI pAsethI sUrya vaMziyAe jitI lIdhA hatA." bhATa leke kahe che ke, uttAnapAda je kaI SinA zApathI maraNa pAmyo hato tenA vaMzamAM veNu thayuM, tenA zarIramAMthI bhIla athavA kaio unna thayo hato tenAthI teonI eka zAkhA cAlI. ke AbunI AjubAjunA vagaDAomAM rAjya calAvato hato, teNe eka chokare mUkyo hato tenuM nAma ajAnabAhu hatuM, te ghaNe baLavAna hato ane te paNa enA bApavALA prAta upara ja rAjya calAvatuM hatuM. tenAthI he thaye te tAraka athavA khAravAne dhaMdhA karatuM hatuM, ane jyAre rAme prathama ayodhyA cheDayuM tyAre ene ghera vAso karAyo hato, gehAthI badhA bhIla lekenI utpatti thaI tyAra pachI teonI daza zAkhAo thaI mahAbhAratamAM lakhyuM che ke, maiyAnI jAta gUjarAtamAM vasI hatI. matsyanagara athavA vairATapura, jenI jagyAe havaNuM dhoLakA kasabo che evuM mAnavAmAM che, tyAMnA virATa rAjA pAse jyAre pAMDave jaIne rahyA, tyAre sudiSNA nAme kaiyA jAtanI rANI temanA jevAmAM AvI hatI, ane tenA bhAI kayA kIcake draupadI upara baLAtkAra kara eTalA mATe bhIma pANDave tene jIva lIdho hate. A kaiyA viSe evuM lakhyuM che ke, te pitAnI jAtinA leka sAthe rahI, sarve laDAImAM jita meLavIne, ane rAjA duryodhana athavA tene mitra suzarmAnA tAbAnA trigarta dezano nAza karIne tarata ja pAcho Avyo hate. mAndhAtA rAjAnA bApa yauvanAzvathI kaLI lekanI utpatti thaI evuM uparanA sarakhuM nahi mAnavAjoga kathana cAle che. teone pUrvaja koLI ho, tene eka RSie vagaDAmAM ucheryo hato, te hamezAM jaMgalamAM rakhaDI khAte. bhATa leke kahe che ke, tenA vaMzaja je ke te vastImAM thoDA ja upaganA hatA te paNa jaMgalamAM siMhanA jevA hatA. A keLI leke siMdhu nadInI paDozamAM dariyA kinAre ghaNukALa sudhI rahyA, paNa hiMgaLAja mAtA teone naLa pAsenA dezamAM lAvI, ane teo potAnI sAthe biraDa nAme bIja lAvyA te evuM hatuM ke dukALanI veLAmAM paNa aphaLa jAya nahi. A veLAe A leke mahera 1 havaNanuM tihuta je nepALanI dakSiNe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 rAsamALA tema ja kALI vAtA hatA, ane sAnaMga hera teoneA uparI hatA. tene khAra chekarA hatA, temAMthI dareka, ekakA kuLatA uparI hevAye.. mhoTA chekarA naravAna karIne hatA te naLa khAvalImAM jaIne vazyA. tyAM hiMgaLAja deviye peAtAne mATe baMdhAvelA devalamAM nivAsa karaco hateA. A derUM havaNAM nathI paNa naLamAMnA eka eTa upara tenuM sthAna batAvavAmAM Ave che, tyAMne eka ArA havAM hiMgaLAjanA Are' karIne hevAya che. khIjo cheAkarA dhana hera athavA dhAMDa hatA, teNe dhaMdhukA vasAvyuM, te ghaNAM varSa sudhI tenA vaMzajonA kabajAmAM rahyuM, ane te eTale badhA baLavAna thayeA ke te rAjAnuM pada dhAraNa karI lIdhuM. " tenI pAse paMdara hajAra pALA hatA, arADa hAra "azvAra hatA, ane tenA killA AgaLa ATha hAthiyA mAthAM jhekAvatA hatA." bIjA bhAione darekane akekuM gAma hatuM. bhATa he che ke, A samaye gujarAtamAM bhAre vastI nahatI, paNa mhoTA vagaDA hatA tethI bhIla ane kALiyAthI nirbhayapaNe rahI zakAtuM hatuM. teo hAlanI peThe te veLAe paNa luMTa karavAnA vaMzaparaMparAnA dhaMdhA ja laI kheThA hatA, ane pAte peAtAnI meLe "rAtrinA dUta" (nizAcara) gaNe che tevA ja hatA. A jaMgalI jAtanA leAkeAne dAkhamAM rAkhavA sArU, gujarAtanA rAjA karNa seAlaMkiye potAnuM dhyAna phoMcADavAnI AgevAnI karI hatI. tema ja enA Aja sudhI thayelA kramAnuyAyiyAne e saMbaMdhI gheADI ghaNI kALajI rAkhavI paDI che. lUTArU jAtine vAre vAre lapAI rahevAnAM raheThANAmAMnAM mukhyamukhya heThANu, kacchanA nhAnA raNanI pUrva bhaNIthI te sAbhramatI sudhInA dezamAM hatAM. AzA bhIla, je bhAlAnA AgevAna hatA te, AzApallImAM rahetA hateA, havAM te AzAvaLa hevAya che ane amadAvAda zaharanI pAse che. e bIla upara karNa rAjAe caDAI karI hatI evuM vhevAya che. te samaye agaNita kAmaDIvALAnI senA tenI sAthe hatI ema chatAM paNa te bhIla hArayo ane karNane hAthe marAyA. karNane ahiM sArAzanara thayA eTalA mATe 1 Ae brAnca Ava dhI royala eziyATika sAsAITInuM pustaka. 5muM pRSTa 113. 2 kahyuM seAlaMkI, nagara vasAvavAnuM sthAna nakkI karavA gheADe ezI nIkaLyA tyAre tenI sAthe eka zikArI kUtarA hatA tenI pachavADe sasalAM paDyAM ne te nadInI sAmI bAjue pANImAM thaine nAThA, te joI sasalAMne mAravA karyuM temanI pachavADe jhAMkAvI nadImAM sasalAM hatAM temanA upara taravAranA dhA karA, aa taravAranuM pAnuM jeTalA bhAgamAM pANI maLyuM hatuM teTalA bhAgamAM gaLI gayeluM jaNAyuM. sAthe bheAmiyA hatA tene kAraNa pUchatAM teNe jaNAvyuM ke A sthAnanA mahimA evA che ke, sasalAM kUtarAMne haMphAve che ane ahinuM pANI evuM pAcanakAraka che ke lhADAne paNa gALI nAMkhe che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa selaMkI 139 kocarava devanuM teNe e ThekANe derU baMdhAvyuM. amadAvAdanI pAse, nadIne koThe eka AvA nAmanI jagyA che tethI hajI sudhI oLakhAI Ave che. merUtuMga (prabaMdha ciMtAmaNino kartA) lakhe che ke, A ThekANe rAjAe jayavaMtI devInuM eka devala baMdhAvyuM hatuM, ane pitAnA ISTadeva kaNezvara tathA karNamerUprAsAdane nAme be devaLo caNavyAM hatAM, tema ja karNasAgara nAmanuM eka sarovara baMdhAvyuM hatuM, ane vaLI, karNAvatI nAme eka nagarI vasAvIne teNe te pitAnuM rahevAnuM ThekANuM karAyuM hatuM. karNAvatInI jagyA te, nizcaya thAya evI rIte karAvI zakAtI nathI. paraMtu karNasAgara nAmanA mahAna sarevaranuM kharekharuM sthAna nakakI karavAne kaze zaka rahyo nathI. aNahilapura pATaNanI dakSiNamAM theDe mailane cheTe, moDherA zaheranI pAse eka gAmaDuM che te hajI sudhI karNasAgara kahevAya che, tenI sImamAM mahAna sarovaranI bhAMgI gayelI nizAniya che, ane AsapAsanAM gAmaDAMnAM leke tene dasa mailanuM talAva karIne kahe che. vaLI te siddharAjanA bApa, bhalA mANasa karNanuM te che evI hajI sudhI tyAMnA lekemAM daMtakathA cAle che. rAjA sarakhAne ghaTita evI e yojanA hatI, ane, kadApi bAMdhaNInA bhAganuM havaNuM thavuM ja kaMI raheluM che te paNa te yojanA kevA prakAranI hatI tene sApha rIte patto lAgI zake ema che. kherAlunI pelI pAranA DuMgaramAMthI rUpeNa nadI vahetI Ave che tene raNu bhaNI cAlata pravAha A ThekANe rokI lIdho hato tethI tenuM sarva pANI karNasAgaramAM ekaThuM thatuM hatuM. yojanA kahyA pramANe kAma nahi banI zakyuM hatuM ema nahatuM; kemake seMkaDA pachI seMkaDo vahI gayAM, vanarAjanA vaMzanI vismRti thaI gaI, musalamAnoe deza 1 karNanI pachavADe musalamAna kramAnuyAyI zAha ahamada thayo tenuM zahara havANuM jyAM che tenI jagyA u5ra karNanuM nagara haze e saMbhava che. kacarava ane AzAvaLInA nAmathI A jagyAnuM bhAna thAya che. ane je ThekANe havaNuM amadAvAda che te ThekANe nanuM hiMdu nagara haze emAM zaka nathI. musalamAnI kathAmAM zAha ahamadanI sAthe AzAvaLInAM nAma meLavyAM che te kadAcita rAjA karNanI jUnI vAtane lAgu pADIne meLavI dIdhAM haze. havaNAMnA hinduomAM ane jaina pustako ane lekhamAM amadAvAdane zrInagara karIne lakhavAmAM Ave che. jemake, amadAvAdanI pAse "dAdA harinI vAva kahevAya che te I. sa. 1500 mAM begaDAnA gharamAMnI eka strI nAme bAI harie baMdhAvI che. tenA uparanA lekhamAM lakhyuM che ke "zrInagaranI IzANa kezumAMnA haripuramAM e vAva che." zrInagaranuM nAma vaLI siddharAjanA rAjyanA varNanamAM AveluM ApaNA jevAmAM Ave che. e kharI vAta che ke zrInagara e mAtra upamAnuM nAma che, ene artha evo thAya che ke, riddhisiddhivALuM nagara athavA zahara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 rAsamALA jiyo, tenA upara rAjya calAvyuM, ane temane vAre Avyo tyAre temanI paNa samApti thaI tyAra pachI tIDa sarakhA marAThAnuM vAdaLuM paNa pazcimanI topanA jussAbharelA ghaghaDATathI kyAranuMya vikharAI gayuM, tepaNa karNa solaMkiye sAMkaLI lIdhelI rupeNa nadI hajI sudhI aMtarAyalI ja rahI hatI; Akhare tenI beDiye TrasTI ane eka kSaNa vAramAM karNasAgara saMbhALa lIdhA vinAne ujajaDa thaI paDyo. moTerA zahara che te sapATa medAnathI taratuM, ITAnI ImAratanA khaMDerethI hAnI sarakhI DuMgarI banelI athavA Tekare thayelo tenA upara AvI rahyuM che. tenI pAsenA pradezano dekhAva ane raNathI AgaLa kheMcAI AvelA khArA pANInA naLanuM vidyamAnapaNuM che, e uparathI paNa e saMbhava jaNAya che ke, eka vAra je samudra e bhAga upara vistarAyeluM hatuM tenA kinArAnI cheka pAse, asalanI veLAe zahara haze. jaina vRtAntamAM enuM nAma, moDharapura, athavA meDhabaMka paTTaNa lakheluM che ane te uparathI tyAMnA brAhmaNa maDha karIne kahevAya che. e zaharanI cheka pAse hindunuM eka ghaNuM suMdara devAlaya che. te uparathI (marUtuMge devAlaya baMdhAyA viSe lakhyuM che te pramANe karNasAgara ane A zAvaLanI pAse hovAM joIe) amane kalpanA thAya che ke, te paikI game te karNa zvaranuM deruM ke pachI karNamerU prAsAda heya. A devAlayane yathArtha vRttAnta have pachI lakhIzuM, paNa A ThekANe amAre lakhavuM joie ke, karNasAgarane zobhAvanAra devAlayamAMthI be bahAnAM hajI sudhI rahela che, te jevI rItathI ane jevA AkAranAM bAMdhelAM che tene barAbara maLatuM A de che. ane, vaLI tenI bAMdhaNumAM sarva ThekANe saphAI jovAmAM Ave che te uparathI jaNAya che ke, je veLAe pUrNa sAdhana haze ane bahAranA zatrunI bhIti nahi hoya tevI veLAe e bAMdhavAmAM AvyuM haze. raiivatAcaLa athavA giranAra upara nemInAthanuM bhavya caitya che te paNa rAjA karNanuM baMdhAveluM kahevAya che ane tenA nAma uparathI karNavihAra kahevAya che. karNarAjAne pitAnI pachavADe gAdI upara besanAra kuMvara keTalAMka varSa sudhI thayo nahato, paraMtu tenA rAjyanI samAptinI veLAe eka adbhuta banAvathI te evA eka kuMvarane pitA thayo ke je kuMvaranA bhAgyamAM aNuhilapuranI kIrtine uccasthAne pahoMcADI devAnuM lakhyuM hatuM. eka divase, 1 A banAva I. sa. 1814 mAM nipaje. enA pahelAM eka varSa agAu kALa paDayo hate, ane te varSamAM varSAda eTale badhe vara ke rUpeNa te veLAmAM hATA pravAhI vahevA lAgI ane cAre kAMThe pANuM phATI gayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa solaMkI 141 rAjA darabAramAM jaIne beThe ke tarata ja capadAre AvIne tene kahyuM ke, eka chabI cItaranAre, ghaNuM dezamAM pravAsa karate karate AvI ApaNe daravAje ubho che, ane ApanI hujhuramAM AvavAnI AjJA mAge che. rAjAe AvavA devAnI hA kahI, eTale cItArAne darabAramAM ANI raju karyo; teNe AvatAM vAMta ja, rAjAne namana karyuM, ane nIce besIne bolyoH "aho ! mahArAja, ApanI kIrti dezadeza jaI pahoMcI che, tethI ghaNuM leke ApanA "viSene ja vicAra kare che, ane ApanAM darzana karavA ghaNuM Atura thAya "che; mArA manamAM paNa ghaNA divasathI evI ja IcchA hatI." evuM kahIne cItArAe rAjAnA mukha AgaLa chabiyono kAgaLa mUko. temAM eka rAjAnA he AgaLa lakSmI nAcatI cItarI hatI, ane tenI eka bAjue eka kumArikAnuM citra AlekhyuM hatuM te lakSmInA karatAM paNa ghaNuM ja suMdara hatuM. rAjAe citra jotAM ja pelI kumArikAnA citranAM atyaMta vakhANa karyAM ane te kaI jAtinI che te viSe pUchaparacha karI. cItArAe uttara ApyuM "dakSiNamAM candrapura nAme eka nagara che. tene rAjA jayakezI che, tenI A kumArI che, enuM nAma mInaladevI che. te tenI yuvAvasthAmAM che. ghaNA "rAjakuMvara ene varavAne Icche che paraMtu keInuM mAgyuM te mAnya karatI nathI. tenAM "sagAMvahAlAMe tene kahyuM ke, tArI yuvAvasthAnA divasa vahI jAya che mATe "tuM paraNavAnI hA kahe. A uparathI, pitAne mahA guNane bharelo vara ma eTalA mATe te gArInI pUjA karavA lAgI. haiddha paMthanA jatio je pitAnuM mAthuM ane dADhI muMDAve che teoe paNa ghaNA rAjakumAranI chabi" cItarIne tene batAvI. pachIthI koI ati kuzaLa cItAre candrapura "Avyo teNe rAjakuMvarIne ApanI chabI batAvI, te jotAM vAta ja manamAM "prasanna thaI gaI. ane potAnI mAtAne kahyuM ke, meM te karNarAjAne varavAne "pasaMda karyo che. uttaramAMthI uDatA pakSiyo Ave che teo tamArI pAsethI AvyA haze ema jANuM teone pUche che. tamArI sAthe paraNavAnI tenI IcchA "varAthI pUrNa thatI nathI, tethI te khAtI nathI, ne pItI paNa nathI. te slAnI pAmI gaI che, eTalA mATe teNe mane chAnAmAne tamArI pAse mekalyo che, ane jayakezI rAjAnI paNa emAM khuzI che." A pramANe kahIne cItArAe sonuM, ratna ane bIjI je kaMI bheTa jayakeziye ApI hatI 1 bIjI jagyAe jayakezcane karNATakane rAjA zubhakazI je dAgnimAM baLI mUvo teno putra karIne lakhyo che. 2 saMskRtamAM enuM zuddha nAma mayaNaladevI che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 rAsamALA te mukha AgaLa mUkI. karNa rAjAe te svIkArI ane rAjakumArIne paraNavAnI tenA manamAM ghaNI utkaMThA thaI tarata ja pachI kumArIne karNa rAjA sAthe paraNAvavA sArU aNahilapura pATaNa lAvyA. rAjAe paNa mAnya karavA pramANe teno ghaNe satkAra karyo ane tene paTTarANI karI sthApI. tathApi mayaNaladevInAM vakhANa sAMbhaLIne rAjA je mahita thaI gayo hato tene have te ghaNuM ja kadarUpI jaNAvA lAgI. ane agara je teNe paraNetara mAnya karIne potAnuM vacana pALyuM te paNa saMsAravyavahAra calAvavAnI teNe nA pADI. ane pitAnI AMkhethI paNa tene pUrI nihALI nahi. pitAnA patinA AvA nizcayane lIdhe mayaNaladevIne ghaNuM duHkha thayuM, tethI pitAnI dAsiyA sahita agnimAM baLI marIne karNarAjAne mAthe hatyA cUMTADavAne taiyAra thaI. karNanI mAtA udayAmatI paNa tAnI vahUnuM duHkha joI zakI nahi eTale te kahevA lAgI ke, huM paNa enI sAthe mAre prANatyAga karuM chuM. tenI prajA paNa tenA ghAtakIpaNunI khulle moDe vAto karavA lAgI, ane kahevA lAgI ke, gAdIne zobhAvanAra vArasa thAya te maLavAnI jevaDe karIne AzA ane tethI vaLI rAjyanI daDhatA paNa thAya evuM chatAM, rAjA nA kahe che te ThIka karato nathI. AvuM kahetAM chatAM paNa rAjAne kazI asara thaI nahi, ane kevI ThagAI TAmare juDAha upara karI, ane meriyAnAe (kavi kahe che te pramANe) ejelanA IcchA vinAnA prema prati karIne balAtkAra kare tevA prakAranI ThagAIthI je te ThagA hota nahi to tene potAnI mAne ane strIne chevaTa sudhI Agraha ane prajAnI AturatA eonI parIkSA karavAne tene abhilASa paripUrNa thayo heta nahi, namuMjAlA nAme eka ghaNuM suMdara naTI sAthe rAjA premamAM lubdhA 1 prayAzrayamAM lakhyuM che ke, mayaNullAnuM rUpa joI rAjA prasanna thayo. rAjAne paraye ghaNAM varSa thayAM paNa putra thayo nahi tethI teNe ghaNAM vrata kayAM ne lakSmI devInI upAsanA karI. lakSmIdeviye prasava thaI putra thavA varadAna ApyuM tethI jayasiMha nAme kuMvara thayA. 2 vihalaya athavA khihulaNa nAme kavi kAzamIrane rahevAzI hate. te pharate pharate aNahilavADamAM AvyuM, te veLAe kAzmIramAM anaMtadevane kumAra kaLazadeva rAjya karato hato. A kavi tyAMthI nIkaLIne prathama mathurA, vRMdAvana, kAnyakaja, kAzI, prayAga, ayodhyA, DAhala, dhArAnagara, gUrjaradeza, semanAthapattana ane setubaMdha sudhI karyo hato. e jyAM jyAM gayo tyAM tyAM ene kavi lekhe mAna maLyuM hatuM. dakSiNa dizAnuM AbhUSaNa ane caulukaya vaMzanA rAjAnI rAjadhAnI kalyANa nagaramAM te A, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa solaMkI 14 eTale tene ekAntamAM maLavAne saMketa karyo. A vAta enA eka muMjAla nAme pradhAnane jANavAmAM hatI tethI teNe naTIne sATe mayaNallAdevIne tyAre tyAM karNATaka dezane adhipati caulukya vaMzane bhUSaNa e kuntalendu athavA jenuM bIjuM nAma railokayapakva hatuM teNe ane tenA kumAra vikramAMkadeve tene sAre AdarasatkAra karIne rAkhyo, ane ghaNA prakAranI saMpatti sAthe vidyAdhipatinI padavI ApI. A ThekANe teNe vikramAMkadeva carita nAmanuM mahAkAvya racyuM che. temAMthI upara pramANe vRttAnta nIkaLe che. vilaNa carita nAmanuM khaMDa kAvya che, temAM ene mATe nIce pramANe vRttAnta Ape che. gurjaradezamAM aNahilapattana nAmanA nagaramAM virIsiMha nAmano rAjA rAjya karatA hatA. tenI rANI, avanita bhUpAlanI kumArI sutArA (sunArI) hatI, tene zazikalA nAmanI kanyA hatI, tene bhaNAvavAne mATe e kavine rAkhe. keTaleka samaye baMnene prIti baMdhAI, kemake, prathama bhave te baMne pati hatAM. rAjAnA jANuvAmAM A vAta AvavAthI teNe vilaNane zaLiye caDAvAnI AjJA karI, paNa zazikalAe potAnI mAtA pAse sarva vRttAnta kahIne tenI pachavADe maravAnI IcchA batAvI eTale teNe rAjAne samajAvyo tethI rAjAe tenI vAta mAnya rAkhIne potAnI kuMvarI vilaNa vere paraNAvI. A vRttAnta mAnya rAkhavA yogya nathI, kemake, vilaNa I. sa. 11 mA zakanA uttarArdhamAM kAramIra choDIne aNahilapattanamAM Avelo che, te veLAe bhImadevane kumAra karNarAja rAjya karato hato. (I. sa. 1072) vairIsiMha nahote, kemake cAkaTa vaMzamAM utpanna thayela varIsiMha te I. sa. 920 mAM deva thayo hato, mATe karNanA samayamAM te gujarAtamAM AvyuM hatuM e vAta siddha che. mayANalakevI karNane gamatI na hatI ane eka nadInA upara tene prema baMdhAyo hato, tene yoga karAvavAnI yuktimAM tene ThekANe pradhAne mayaNaladevIne dAkhala karI detAM, siddharAja jayasiMhanI utpatti thaI che, e vAtano prasaMga laIne vihulaze karNasundarI nATikA racelI jaNAya che. tenI vastu nIce ApavAmAM Ave che tethI jANavAmAM Avaze! eka samaye karNa, caMcUDezvara mahAdevanuM pUjana karato hato tevAmAM AkAzamAge gaMdharvakanyAo vicaratI hatI, temAMthI eka zivaliMga upara thaIne pasAra thaI, tethI tenA puNyane kSaya thatAM te bhoMya upara paDI gaI. rAjA parikramaNa karavA jatAM A sudarIne dIThI, eTale mohita thayo. paNa potAnuM pUjana paripUrNa thatA sudhI teNe potAnuM mana vaza rAkhyuM. A samaye rANanI paricArikAo hAjara hatI te sundarIne raNavAsamAM laI gaI. rAjA pUjanathI paravAyA pachI jovA gayo te sundarI dIThI * sara athavA sundara kavikRta "surata paMcAzikA' je "sara paMcAsika paNa kahevAya che. ene kartA sundara kavi hato e paNa lekha che. A 50 zlokanuM ddhi atha kAvya che. eka artha rAjakuMvarIne lAgu paDe che ane bIje durjanane lAgu pADavA Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 rAsamALA aDAvI dIdhI. karNa jALamAM sapaDAye, rANI sagarbhA thaI teNe edhANune mATe potAnA patinI rAjamudrA yuktibandha meLavI lIdhI ke AgaLa upara vAM paDe te kAmamAM lAge. rAjAnA jANavAmAM nahI ja hatI tethI pachavADethI tene ghaNe pazcAttApa thayo, ane brAhmaNanI salAha pramANe pItaLanI sAta nahi, paNa rAtre tene tenuM svama lAgyuM ane pUrNa prItine prasaMga AvatAM te jAgI gayo, eTale enA aMkura rAjAmAM rahI gayA. tene amAtya saMpattikaranA jANavAmAM hatuM ke gaMdharva kanyA maLe te rAjA cakavI thAya tethI tevI strInA zepamAM rahevA, ane tenI sAthe rAjAne yoga karAvavA teNe potAnA praNadhine sUcavI rAkhyuM hatuM. eTale pelI sundarInuM citra rAjAnA zaratudAnanA latAmaMDapanI eka bhIMta upara cItarI rAkhyuM hatuM, te rAjAnA jovAmAM Ave che ane vidUSaka sAthe gupta vAtane vinAda calAve che. eTalAmAM devI (rANI) tyAM AvI pahoMce che ane sundarI viSenI vAta thatI sAMbhaLe che. vaLI darInuM DhAMkeluM citra tenA jevAmAM Ave che eTale rIsAine jatI rahe che. bIjA aMkamAM na rIsAyalI raNane manAve che. ane vidUSakane kahe che ke, je strImAM mAruM citta peThuM che, te strI mArA viSe anukULa che ke nahi tenI tapAsa kara, viduSaka te pramANe kare che te, aMtaHpuramAM tene saMtADI rAkhelI virahAkuLa sthitimAM AvI paDelI tene jaNAya che. te vAta teNe karNane kahI pachI karNa zaradulAnamAM citra jaI mananuM samAdhAna karavA jAya che, paNa rANiye te citra ghasI nAMkhyuM hatuM tethI rAjAne te paNa jovAnuM banyuM nahi eTale kheda pAme che. ANI tarapha surIne paNa atizaya virahAgni vyApI rahele hotAM bAganA kuMDamAM nahAvA mATe sakhi sahita jAya che, ane potAnI sthiti temane jaNAve che. paNa chevaTe te sthAne phAMso khAIne maravAne pravRtta thAya che. eTalAmAM viduSaka zanane laIne tyAM Ave che ane tene maratI ugAre che. tyAre eka bIjAne vAta karavAno prasaMga Avyo. A pramANe jyAre ociMtI tyAM pANI AvI pahece che eTale raMgamAM bhaMga thAya che. trIjA aMkamAM, sutarI rAjA upara premapatrikA lakhIne mokale che, te laI janAra sakhI, jaIne rANIne Ape che, ane je saMtasthAnamAM eka bIjAne maLavuM evuM patrikAmAM lakhyuM hatuM te sthAne rANI pate, surIne veza paherIne jAya che, ane rAjAne pelI patrikA pahocADI de che eTale te vAMcIne rAja paNa tyAM Ave che. rAtrIne aMdhArAne samaya hetAM rAjA tene surI mAne che ane tenAM vakhANa ane rANInI niMdA kare che. te prasaMga joine rANI chatI thAya che, eTale tenI pAse rAjA kSamA mAge che, paNa tene tirasakAra karIne devI cAlI nIkaLe che. cothA aMkamAM, amAtyane ciMtA thAya che ke, gaMdharva kanyA AvI chatAM, rAjAnI sAthe tene vivAha thaI zaka nathI; ane te rANunI IrachA vinA banI zake ema nathI tethI te rANIne kahevA lAgyo ke, Ape traNa veLA rAjAnuM apamAna karIne temane krodhAyamAna kayA che mATe tamAre temane manAvavA joIye. ghaNuM samajAvatAM paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 rAjA karNa solaMkI ulhI dhIkAvelI mUrtine bAjhavAnuM bhayaMkara prAyazcitta karavAne rAjA taiyAra thaye. pradhAne pachI, tene yuktithI Thagyo hato te vAta kahI dIdhI. A pramANe mayaNaladevI, pratApavaMta siddharAja jayasiMhadevanI mAtA thaI ane tene janma pAlaNapuramAM thaye. siddharAjanA pitA ka, viSNumAM pitAnA vicAra ramamANa karIne Indrapura(svarga)mAM vAsa karyo tyAre te cheka bALaka hato. tenI bAlyAva reNuM mAnatI nathI. tyAre amAtye tene ema samajAvI ke, ApanAM bahenane putra vaye ane AkAre sudarInA jevo che tene sundarInAM AbhUSaNa ane poSAka paherAvIne rAjA vere paraNAvIne temane rAjI kare. A pramANe rAjAnI mazkarI karavAnuM rANIne gamyuM ane amAtyanA kahevA pramANe goThavaNa karI. amAtya paNa rANune ThagI ane pelA chokarAne aMtaHpuramAM veza paherAvAne mUko ane tene badale sundarIne ANune rAjA vere paraNAvI dIdhI. pachavADethI kapaTanI vAta rANunA jANa vAmAM AvI paNa tene kharuM kAraNa samajAvyuM, eTale te paNa saMtoSa pAmI. vivAhavidhi paripUrNa thAya eTale garjananagara jitavAne mATe rUccikane meka hato. tenI pAsethI pradhAna vIrasiMha AvIne jaya meLavyAnA samAcAra kahe che. e pramANe nATikAnI samApti thAya che. A nATikA tyAMnA mahAmAtya saMpakara je sAtUnA nAmathI jANuM hatuM. tenI sUcanAthI ahaNuMlapuramAM AdinAthanI yAtrAnA mahotsavamAM bhajavI banAvavA mATe racI hatI. 2. u. 1 siddharAja prabaMdhamAM merIMga lakhe che ke, madhya prAtatarvisitAr bALaprityaagodyto nRpatiH smAstiprAyazcittaM papraccha / taistaptatAmramayaputtalikAliMganamiti / bIne pATha ema che ke, vAtAra kRvatake mAdvaitatAtraya puttakriAmiti kAre-AmAM sAta pUtaLiyo pittaLanI kahI nathI, paNa hatA e zabdane samajIne sAta artha thaI gayeluM jaNAya che. 2. u. 2 kaNe saMvata 1120 citra zudi 7 thI saMvata 1150 poSa vadi 2 sudhI 29 varSa, 8 mAsa, ane 21 divasa rAjya karyuM. siddharAjane . 1150 varSe poSa 3 zanivAre zravaNa nakSatra, vRSa lagna paTTAbhiSeka karayo tenuM kAraNa prabaMdhamAM ema lakhyuM che ke siddharAja ramata ramato karNanI gAdiye besI gayo eTale te zubha samaya samajI tene rAjyAbhiSeka karI karNa pate karNAvatI nagarI navI sthApI tyAM rAjya karavA lAgyo. karNa selaMkInA samayamAM karacha tAbAnA kIrtigaDhane ja kezara makavANe, siMdhanA rAjA hamIra sumarA (bIjA) sAthenI laDAImAM mAro gaye tethI tenA kuMvara harapALa, vijayapALa, ane sAMtAjI gujarAtamAM AvyA. harapALa karNarAjane mAzIne dIkaro eTale mazIAI bhAI thato hato. karNa selakInI rANI lAM devIne bAbaro nAmane bhUta naDato hato. tenI sAthe harapALe laDIne tene parAjaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 rAsamALA sthAmAM rAjasattA meLavI levA sArU sAmasAmA pakSakAro vacce vAMdho uThelA jaNAya che. karNanA bhAI kSemarAjanA putra devaprasAde rAjAnA maraNanI vAta sAMbhaLI eTale te sarasvatIne kinAre citA paDakAvIne baLI muvo. teNe tribhunapALa nAmane eka putra pitAnI pachavADe mUka hato te, bALa rAjakumAranI pAse ne pAse raheto hato. ane pachavADethI, jyAre siddharAja, samudra sudhI AkhI pRthvI jitata jite gaye tyAre tribhuvanapALa yuddhamAM pitAnA rAjAnI agADI raheto. prathama te rAjyanI lagAma karNanI mAtA udayamatInA bhAI madanapALanA hAthamAM rahetI, paNa A rAjavaMzI trAsadAyaka rIte vartate hatA, ane mukhya te, darabArane prakhyAta ane maLatAvaDo vaida lIla karIne hato tene duHkha daIne tenI pAsethI ghaNe paiso laI lIdhe tethI tenA sAmI eka ToLI baMdhAI ane sAndra pradhAne yuktithI bALa rAjakumArane kabajAmAM karI laIne pitAne ghera rAkhe. madanapALane tenA sipAIyone hAthe mArI naMkhAvyo. A veLAe, sarva rAjasattA, bALarAjAnI mAtA mayaNallAdevInI svAdhInatAmAM AvI. tene sAnta. muMjAla ane bIjo eka udo (udayana) karIne karI pitAnI AjJAmAM rahevA kabUlAta lIdhI. e jaya meLavavA badala kaNa selakI taraphathI harapALane ghaNuM gAme maLyAM. Aje e harapALanA vaMzaja jhAlA kahevAya che, ane tenA nAma parathI jhAlAvADa nAme oLakhAya che. haspALanA vaMzaja dhrAMgadharA, vAMkAnera, lIMbaDI, vaDhavANa, cUDA, sAyalA, lakhatara, vagerenA rAjakatta che. ane harapALanA bhAI vijayapALane vaza hAla mahIkAMThAmAM ilola vagere gAmomAM che, tathA sAMtAjInA vaMzaja kaTosaNa vagerenA makavANA tAlukadAro che. 2u. 1 bAvIza hajAra rUpiyA daMDa lIdhuM hatuM. 2 siddharAja prabaMdhamAM ema che ke, madanapALane karNapu (siddharAje) mAya bIjI pratamAM e pATha che ke, sAnta maMtriya madanapALane pitAne ghera belAvI sevako pAse mArI naMkhAvyuM. 2. u. 3 ude athavA udayana mAravADane zrImALI vANiye hate. te eka samaye comAsAmAM dhI vecAtuM levA rAte jato hato. mArgamAM cAlatAM keTalAka mANasone eka kayArAmAMthI bIjA kayArAmAM pANI vALatA dIThA. temane joIne teNe pUchyuM ke tame keNuM che? temaNe kahyuM ke ame amuka mANasanA kAmuka (dahADiyA) mAra chiye. udAe kahyuM ke mArA kayAM che? teoe sahaja uttara ApyuM ke karNAvatImAM. A kathana uparathI tene evA zakuna samajAyA ke huM karNAvatImAM jaIza te sevakAdinI samRddhi pAmIza. pachI te kaTuMba sahita karNAvatI gayo. tyAM vAyaDA jJAtiye baMdhAvelA vAyaDa gacchanA zrI ajitanAthanA prAsAdamAM darzana karIne beThA hatA, eTalAmAM zrAvaka dharma pALanArI eka lAchi nAmanI chIpaNe sAdharmika jANuM namana karI pUchayuM ke, tame kone tyAM atithi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 rAjA karNa selaMkI hatA. e sarve pradhAnane Azraya kArabhAramAM rANIne maLatuM hatuM. A sarve, jAtinA vANiyA hatA, ane jaina dharma pALatA hatA. vIramagAma AgaLa mInasara (mayaNalla) athavA mAnasara ane dhoLakA AgaLa malAva athavA mInala nAme be sarevara mInaladeviye pitAnuM nAma ApI baMdhAvyAM che, te teNe potAnA kArabhAranI veLAmAM ja baMdhAvyAM hatAM. mInaLasaranI pUrvamAM eka gaNikAnuM ghara hatuM, te pitAnI yojanA pramANe talAva baMdhAvAmAM naDatuM hatuM, tethI AkAranI khAmI maTADavAne rANiye ghaNuM dravya ApIne vecAtuM levA mAgyuM, paNa gaNikAe ApavAne nA kahI ane kahyuM ke, rANInuM nAma sarovara bAMdhavAthI jevuM prakhyAta thaze, tevuM mAruM nAma, ghara ApavAnI nA kuhevAthI prasiddha thaze. mayaNaladevI nyAyI hatI tethI teNe levAne baLAtkAra karayo nahi. Ama karavAthI talAvanA AkAramAM virodha AvI paDyo khare, paNa tethI tenA rAjyanI kIrti thaI ane thayA che? teNe uttara ApyuM ke, huM paradezI tethI je bolAve tene paraNe thAuM. lAchi tene potAne ghera teDI gaI ane potAnA eka khAlI gharamAM utAro Apyo. koI vANiyAne ghera raMdhAvI tene jamADyo. thaDe samaya gayA pachI udA pAse kaMI paise bheLe thayo eTale teNe pIriyuM ghara pADI nAMkhI TenuM ghara baMdhAvavA pAye khedAche. temAMthI eka dravyabhaMDAra maLyo. vANiyAe te lAchine ApavA mAMDe, paNa teNe kahyuM ke e te tamArA bhAgyanuM che. kRtaprayatnAnapi naiva kAMzcana svayaM zayAnA napi sevate parAn / dvaye'pi nAsti dvitaye'pi vidyate zriyaH pracAro na vivAragocaraH // bhAvArtha-lakSmI prayatna karatAM chatAM paNa keTalAekane sevatI nathI; bIjA keTalAeka sUtelA hoya che, eTale ke, prayatna nathI karatA teya pazu (lakSamI) potAnI meLe temane seve che. upara jaNAvelA banne prakAranA mANase pAse nathI hatI ane hoya che paNa kharI, mATe lakSmInA pracArano vicAra thaI zake tema nathI. eNe pachI karNAvatImAM 72 jinAlayavALe jinaprAsAda baMdhAvyuM. siddharAje ene maMtrI TharAvIne taMbhatIrtha meka. A veLAe kumArapALa bhaTakate khaMbhAtamAM AvyuM tyAre udayane ene potAne ghera mahemAna tarIke rAkhIne tene saMteSa pamADyo. A u5kAranA badalAmAM AgaLa jatAM jyAre kumArapALa rAjA thayo tyAre udayanane potAno mukhya amAtya TharAvyo. 1 kheDA jIllAmAM umareTha kasabo che temAM paNa malAva nAmanuM taLAva che. 2. u, 2 ziravAnane pitAne mahela caNAvatAM eka DozInI jhuMpaDI naDI hatI, paNa te teNe toDI paDAvI nahi tethI tenI kIrti hajI paNa gavAya che. juvo mArI prasiddha karelI pAdazAhI rAjanItine pR. 153 thI 154 sudhI. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 rAsamALA tyAM eka kahevata cAlI ke, "je tamAre nyAya jo hoya te jaIne malAva juvo." tenA pradhAnee paNa tene joIne mUlyavAna sthAna baMdhAvavA mAMDyAM, temAM ApaNo graMthakartA karNAvatImAM udayanavihAra nAmanA apAsarAnuM nAma de che ane "zrImuMjAlezvara" ane sAtUnuM sthAnaka evAM nAma lakhe che, te se vazA te ja nagaramAM haze. zuklatIrthanI jarA upara narmadA nadIne eka Are che, te bAhuledane (havaNuM bhAleda kahevAya che) nAme oLakhAtuM hatuM, tyAM AgaLa semezvaranA derAnI yAtrA karavAne janArA pAsethI vere levAmAM AvatuM hatuM, te baMdha karavA sArU zivanA eka pUjAriye mayaNallAdevIne potAno deza choDatAM pahelAM utteja hatI, te uparathI vere mApha karavAnuM teNe vacana ApyuM hatuM. tenA dharmagurUe tene kahyuM hatuM ke gayA bhavamAM te brAhmaNa hatI, ane devapaTTaNa yAtrA karavA javA sArU tuM bAhulada AgaLa AvI hatI. paNa tArI pAse dANa mAgyuM te ApavAne kaMI hatuM nahi, tethI tene AgaLa javA dIdhI nahi, tethI tenA paritApamAM apavAsa karavAthI tAruM mRtyu thayuM hatuM. havaNuM tene kela pALavAne lAga Avyo eTale mayaNallAdevI pitAnI sAthe siddharAjane laIne bAhulada gaI ane yAtrALuone je aDacaNa nAMkhavAmAM AvatI hatI te jAte jevAne tene prasaMga maLe. siddharAje kara ugharAvavAnuM kAma je paMcane soMpyuM hatuM teone hisAba laI raju thavAnI AjJA karI, ane hisAba jotAM kara ugharAvyo hato tenI rakama ghaNI heTI thayelI jovAmAM AvI, to paNa, teNe potAnI mAnA hAthamAM jaLa mUkIne kahyuM ke, tamAre bahAne dharmanuM kAma karavA sArU huM A kara levAnuM baMdha karuM chuM. pachI mayaNallAdeviye yathAvidhi somezvaranI pUjA karIne eka hAthI, hAthamAM trAjavAM jhAlelA evA tulA purUSanI eka senAnI mUrti, ane bIjI mahaTI moTI bheTa karI. 1 mega. 2 e karathI varSe 72 lAkhanI pedA thatI hatI. 3 athavA kadApi mayaNaladeviye pitAnI tulA karIne teTaluM senuM devAlayamAM arpaNa karyuM haze. kema ke sAdhAraNa cAla te e pramANe karavAno che. 4 dvayAzrayanA bAramA sargamAM evI vAta che ke "eka divasa siddhapurathI AvIne brAhaNee phariyAda karI ke tame je satrazAlA sarasvatI tIre bAMdhI hatI tene rAkSasee vAyusADI nAMkhI; e uparathI rAjA potAnA pramAdane mATe pazcAttApa karata senA laI cAlyo. rAkSaseno svAmI barbara athavA arbaraka javAlAo kADhatA rAkSasanI senA laI sAme Avyo ane zilA tathA vRkSane varasAda varasAvavA maMDa. ethI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa solaMkI 149 jevAmAM gUjarAtI bALa rAjA A pramANe rokAyela hato, tevAmAM mALavAnA rAjA yazovarmAe tenA rAjyanA uttara bhAga upara caDAI karI. te veLAe aNahilavADamAM siddharAjanI gerahAjarImAM tene sAndra pradhAna kAma calAvato hato, tenI pAse caDAI karanArAone pAchA haThAvAnAM pUrAM sAdhana nahi hoya tethI, ke pachI te sAdhanono upayoga karavA jeTalI tenAmAM bhayabhIta thaIne jayasiMhanI senA pAchI haThI paNa pratihAre bahu tiraskAra kayAthI, tathA jayasiMha paDe yuddha karavAne nIkaLyo tethI pAchI bhegI thaI. barbara ane siddharAja jayasiMha sAmasAme thaI gayA, temAM jayasiMhe babarane taravArathI ghA karo, paNa taravAra bhAMgI gaI, hAthe hAtha laMka yuddha thayuM. temAM siddharAje barbarane bAMdhIne keda kara. khabaranI striye prArthanA karI ke havethI e durAcAra tajI sAthe mArge cAlaze. ane niraMtara tamAre dAsa thaI raheze. pachI jayasiMha deve tene choDI daI, te sthAnane rakSaka TharAvyuM. | teramA sargamAM kahyuM che ke "siddharAja jayasiMha rAtriye eka vakhata nagaracarcA jevA pharate pharate sarasvatI para game tyAM te eNe koIne ema belatAM sAMbhaLyuM ke, huM tamane mUkIne jIvanAra nathI, tame kUvAmAM paDazo te huM paNa tamArI pAchaLa paDIza. A sAMbhaLI siddharAja tyAM gayo, ne tyAM ubhelA nAgaputrane AzvAsana karI, tenuM duHkha kApavAnI pratijJA karI, hakIkata pUchavA lAgyo. teNe kahyuM ke, mAruM nAma kanakacUDa che te vAsukI nAganA ISTa evA racUDane huM putra chuM. mAre mArA sahAdhyAyI damana joDe vAda thaye ke, je e hemaMtamAM lavalI dekhADe te mAre mArI bhAryA hAravI. eNe te game te prakAre tema kahyuM, ane huM hAra. paNa evAmAM amane bannene bolAvI nAgalake kahyuM ke tamArAmAMthI damanane vAre hulaDa prati javAne che, mATe teNe javuM. hullaDa nAme eka varUNanuM varadAna pAmela nAga kAzmIramAM rahe che, teNe eka vAra pAtAlane pANImAM DUbAvI nAMkhavA mAMDyuM, tyAre nAga lokoe tenI sAthe evI zarata karI ke, prati varSe tamArI pUjA karavA atrathI eka eka nAga Avaze, ne je tema na thAya te tame phAve te karaje. hullaDe A vAta kabUla rAkhI, paNa have tenA prati javuM e bahu vikaTa che, kemake kAzmIra himavALo pradeza che, tethI tyAM jatAM marI javAya. ATalA mATe atra A kUpa che temAMthI uSa laI jaI zarIre lagADavAmAM Ave te bacI jaI sAjA samAM pAchA avAya. damanane javAnuM kahyuM tethI teNe mane kahyuM ke, tuM je mane uSa lAvI Ape te huM tane heDamAMthI mukta karuM. e uSa levA huM atra Avyo chuM. paNa vajamukhI mAthI bharelA A aMdhArA kUvAmAM paDyA pachI huM jIvuM evI mane AzA nathI. A mArI prANapriyA mane tema karavAmAM vizna kare che ne sAthe AvavA taiyAra thaI che. A kathA sAMbhaLI siddharAje tene dhIraja ApI uSa ANI Ape ane te hAnA kumArane khabara, je ekaniSThAthI bhakti karato hato tenI sAthe pAtALamAM pahoMcADI dIdhe." 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 rAsamALA zakti nahi hoya tethI, yazovarmAne paisAnI rakama ApIne pAcho hAtho. paNa tarUNa rAjA potAnI rAjadhAnImAM jyAre pAcho Avyo tyAre je nIpajyuM hatuM te sAMbhaLIne ghaNe ThedhAyamAna thayo ane te divasathI mALavAno parAbhava karavAnI manamAM gAMTha vALI. siddharAja jevAmAM mALavA upara caDAI karavAnI taiyArI karato hato tevAmAM, aNahilavADamAM sahastraliMga talAva baMdhAvAnuM kAma cAlatuM karavuM hatuM. A talAvanI daMtakathAo ane vAte cAlavA uparathI te ghaNuM prasiddha thayuM che ene mATe khodANa kareluM te hajI sudhI pATaNa AgaLa jovAmAM Ave che, paNa bAMdhaNI mAMheluM kazuM rahyuM nathI. A talAva goLAkAra athavA bahubAjuvALuM hatuM, ane thoDI athavA ghaNuM maLatI Ave evI bAMdhaNiye gujarAtamAM ghaNuM jovAmAM Ave che. viramagAmanA mInaLasaranI garadama mahAdevanAM derAM bAMdhelAM hajI sudhI che, te pramANe, A talAvanI cAremera karatAM ghaNAM ja derAM haze, te uparathI, tenuM nAma sahastraliMga taLAva ghaNuM karIne pADavAmAM AvyuM haze. A talAvane lagatI nIce lakhelI vAta gAvAmAM ane kahevAmAM Aja sudhI paNa sAdhAraNa thaI paDI che - jazamAM eDaNanI vAta. koI eka samaye mALavAnA eka rahevAziye AvIne siddharAjanA AgaLa, jasamA oDaNanA rUpanAM vakhANa karyAM, rAjAe tene meLavavAne ghaNuM prayatna kazyA, paNa sarva niSphaLa gayA. chevaTe pATaNa AgaLa teNe saha 1 A talAva akabaranA vArAmAM hatuM. make javA sArU tene vachara berAmakhAna gujarAta Avyo hato ane pATaNa (aNahilavADa) AvI utarAyo hato. te veLAe tyAM sIkhAna lodI rAjya calAvatA hatA. A veLAe berAmakhAna, eka jagyA nAme sahasanaka, je tenI pAse eka hajAra derAM baMdhAvyAM hatAM tethI, phahevAtI hatI, te jevAne gayo hato. ziganI keristA bhAga 2. pR. 203 pATaNa AgaLa A ja umarAve pAnasarovara baMdhAvyuM hatuM evuM kahevAya che. 2 jasamA oDaNane rAsaDe. Aja mitithI pUrve pacAsa varSa para dIkariyanA mukhathI paMDita jeSThArAme gavAtA sAMbhaLelo hato. ane temanAM bahena sumAre 60 varSanAM hatAM temane jeTalo sAMbhArato hato teTalo utarAvI maMgAvatAM paMDita TArAma lakhe che ke mArI samajaNamAM ema Ave che ke nIce lakhI darzAvela rAsaDAmAM arthanI AnupUrvI upara lakSya rAkhatAM koI koI ThekANe AkhI tukAnI nyUnatA paDe che. A rAsaDe banAvanArane udeza, etihAsika vRttAnta jANavA sAthe gAnAriyone satItvano bedha devAne ane pativratya pAse rAjyavibhava Adi saghaLuM tuccha che, e sadupadeza ApavAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA kahuM sAlaMkI 151 aliMga talAva karAvA mAMDayuM tyAre dUdhamala cAvaDA je peAtAnA banevI hateA tene mALavethI ADa ane eDaNA lAvavAne mekaklyA. dUdhamala temane teDavA gaye, ane temane gAma jaI teone kahevA lAgyA ke, siddharAja sAla "sarve nArI bhaNe rAjA" Ane artha evA bhAsamAna thAya che ke sarve eTale samasta leAkahe che ke, rUpe, raMge, te ane dharme nArI te jazamA ja che. ema bhaNe che eTale ka2e che. rAsaDA rAjA beThe| bhara re sabhAe, jAyaka AvyA jAcA; sarve nArI bhaNe rAjA. 1 rAnta re jazamAnuM rUpa, e re nArI tamadhara ze|bhatI; sarve nArI bhaNe rAjA. 2 rAjAe melyA bArIgara be cAra,ke jAe re jazamAne teDavA; sarve nArI bhaNe rAjA. 3 gAyA cAratala bhAi re geAvALa, ke kayAMre vAsA ADA taNe| ? sarve nArI bhaNe rAjA. 4 kharakharIAraDI vADa, ke dhUdharIALe jhAMpalA. sarve nArI bhaNe rAjA. pa kAgaLa dIdhA jazamAne hAtha, ke jarAmAye vAMcIne mAthuM dhUNyuM. sarve nArI bhaNe rAjA. 6 jazamAe dIdhA sasarAne hAya, sasare vAMcine mAthuM dhRNiyuM. sarve nArI bhaNe rAja. cha va ! tArUM rUpa surUpa, eNe 2 rUpe lAMchana lAgaro. sarve nArI bhaNe rAjA. 8 sasarA! tuM haiDe ma hAra, nahi re TanuM jazamA oDaNI. sarve nArI bhaNe rAjA. 9 jazamAne vAre che bApa, ma jAjo dhImaDI re gaDha mAMDave. sarve 10 12 hArA re daLAvyA jazamAe dhaUM,kaLazI daLAvyA jasamAe bhAja. sarve0 ghelA bApA ghelaDuM zuM kheAla, eka vAra jAuM gaDha mAMDave, sarve vijayA dazama kerI rAta, eDee cALA khaDakriyA. sarve zarada pUnama kerI rAta,ADee UMcALA palANyA. sarve ADAne UtArA devarAve, ke jazamAne UtArA meDiye. sarve meDiyeM tArI rANIne besADa, ame re oDAne bhalAM jhUMpaDAM. sarve eDaNAne dAtaNiyAM devarAva, jazamAne dAtaNu dADamI. sarve dAtaNa tArI rANIne devarAva, ame re eDene bhalI jhIlaDI. sarve eDaNeAne bhejaniyAM devarAveA, jazamAne bhejana lADavA. sarve lADavA tArI rANIne jamADa, ame re eDeAne balI rAbaDI. sarve eDaNAne mukhavAsiyA devarAva, jazamAne mukhavAsa eLacI. sarve eLacI tArI rANIne khavarAva,ame re ADAne bhalI meAthaDI. sarve0 eDaNAne pANiyA devarAva, jazamAne peADhaNa DhAliyA, sarve. Dholiye tArI rANIne suvarAva, ame re ADAne bhalI geAdaDI. sarve jazamA oDaNu hAlA mAre dvAra,heA teA batAvuM mArI rANiyA. sarve jevuM tArI rANiyAnuM rUpa, tevI re mAre ghera bhAiyeA. sarve jazamA oDaNa amAre ghara hAla,kahe| tA batAvuM mArA kuMvare. sarve Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * 13 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 2 www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 rAsamALA, kIne vizALa talAva khedAvavuM che eTalA mATe ghaNuM eADa ane eDaNone khapa che. AvuM sAMbhaLIne jazamA pitAnI nAtanA lekane ekaThA karIne pitAnA dhaNIne laIne pATaNa AvI. siddharAje AjJA karI ke bIjA eDane nagaranI bahAra utAre Apa, paNa jazamAne mahelamAM AvI. jazamAe nA kahI, ane bolI ke, "mahelamAM te rANiyo sUve, eDaNane te bhaya upara ja paDI rahevuM zobhe." - jyAre talAva khodAvA mAMDyuM tyAre rAjA pote AvIne tapAsa rAkhavA besate; tene jazamAne ghaNe meha lAgyo. teNe tene kahyuM "jazamA ! AvaDe badhe mATIno bhAra ucakIza nahi, ethI tAruM zarIra bagaDaze." te bolI. "e vAtanI kAMI ciMtA nathI" tyAre teNe kahyuM ke, tuM tArA bALakanI saMbhALa rAkha ne bIjI oDaNane mATI hevA de." teNiye uttara ApyuM, "AmalInI DALiye meM enI jhoLI bAMdhI che tyAM AvatI jatI huM ene hicakA nAkhuM chuM." jyAre davAnuM kAma pUruM thayuM tyAre rAjAe badhA eDane temanI majurI cUkAvI ApI; paNa jazamAne kahyuM ke, tuM to havaNa rahe tane pachIthI ApIzuM. bIjA eDane javAnI rAjAe AjJA ApI, teonI sAthe jazamA paNa chAnImAnI jatI rahI. rAjAe jyAre A vAta jANI tyAre, azvAra thaIne moTerA sudhI temanI pachavADe deDa karIne keTalAka eDane Thera kazyA. te uparathI ja zamAe pitAnA peTamAM kaTArI mArI ane maratAM maratAM zApa dIdhe ke, "tArA taLAvamAM pANI Takaze nahi." rAjA pAcho pATaNa AvyuM tyAre teNe talAva sUkAI gayeluM joyuM. teNe pradhAnane pUchyuM ke zuM kariye te talAvamAM pANI Take? pradhAne jeziyone jevuM tArA kuMvarenuM rUpa, tevA re mAre ghera bhatrIjA. sarve jasamA oDaNahAle mAre dvAra,kaho te batAvuM mArA hAthiyo. sarve jevuM tArA hAthiyenuM* rU5, tevI re mAre ghera bheMsaDI. sarve kevaDuM khaNavaza taLAva? kevaDI khaNAvaze talAvaDI? sarve lAkheM khaNAvazuM taLAva, aradha lAkhe talAvaDI. sarve jasamA tAra para dekhADa, kiye re jazamA tAre gharadhaNI. sarve senaI hasa che hAtha, rUpalA veDha eDe taNA. sarve jaTAmA mArI DerI upADa, tArI re keDe liccaka lAgaze. sarve ghelA rAjA velaDuM zuM bola? eha re amArA kasaba tho. sarve 36 * kAThiyAvADanA nAdherI bheMza nhAnA hAthA jevA dekhAya che. 29 31 32 34 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa selaMkI 153 pUchIne kahyuM ke, je eka mANasano bhoga apAya to zApa maTI jAya. A veLAe DheDha kAne nagaranI bahAra vasavA detA. teo oLakhAya eTalA mATe mAthe kAcuM sUtara bAMdhatA ane harinAM zIMgaDAM keDe laTakAvatA. tethI lakone temane oLakhI AghA khasI javAnuM phAvatuM hatuM. rAjAnI AjJA thaI te uparathI mAyo karIne eka DheDa hatuM tenuM mAthuM talAva vacce kApI nAMkha vAno TharAva thayo ke jethI pANI TakI rahe. mA viSNunI stuti gAto marI gayo. tyArathI talAvamAM pANI rahevA lAgyuM. mAyAe maratI veLAe rAjA pAse mAgI lIdhuM hatuM ke, mArA balidAnanA badalAmAM, DheDa upara havethI zahara bahAra vasavAne ane jUdo poSAka paheravAne baLAtkAra karazo nahi. rAjAe A vAta mAnya karI, te divasathI mAyAnI khAtara upara lakhelI chUTI ApI. A thaI rahyA pachI, jayasiMhe tvarAthI ujajaNa javAnI taiyArI karavA sArU gAme gAmathI pitAnI senA ekaThI karI. ane kUca karate karate, raste jenAM zahara Ave te rAjAone jitane temane potAnI sAthe lete lete, ane pitAnI senAne vadhAre sapATa raste maLe eTalA sArU uMcI jagyAone sapATa baMdha karAvate AgaLa cAlyA. keTalAka bhIlanA AgevAne paNa atyaMta caMcaLAI batAvatA rAjAnI sAthe cAlyA, te jema rAmanI AsapAsa hatuMmAnanI senA cAlatI dekhAtI hatI tevA dekhAvA lAgyA. chevaTe gUjarAtanA rAjAe kSiprA nadIne kAMThe paDAva karyo, taMbu ThekAyA, gheDA hArabaMdha baMdhAyA ane bIjuM bAkInuM je jyAM ghaTe te tyAM goThavAyuM. pachI jayasiMhanA taMbumAM gamata cAlI-nRtya karanAriyAnA nAca tenA AgaLa thavA mAMDyA. kahe che ke, siddharAje mALavAmAM bAra varSa sudhI laDAI calAvI, tethI tene ghaNI kIrti maLI, paNa rAjadhAnI dhArAnagara levAnA ghaNuM humalA 1 siddharAje mALavA sAthe laDAI calAvI te junAgaDhanA rAha kheMgAra upara jita meLavyA pachI karelI jaNAya che. kemake saurASTranI jita karavAthI tenI yAdagIrImAM pitAne (jayasiMhane) nAme siMha saMvatsara (saMvata) calAvyuM. tenI zarUAta saMvata 1169-70 eTale isvI sana 1113-14 mAM thayelI che ane mALavA sAthanI laDAI tyAMnA rAjA yazovarmA sAthe varNavI che. paNa kharuM jotAM te laDAI tenA pitA paramAra naravarmA je saMvata 1160 thI 1189 sudhI (eTale isvI sana 1104 thI 1133 sudhI) hase tenA samayamAM zarU thaI ane, te pachI, tenI gAriye AvanAra tenA kuMvara yazovarmA sAthe cAlu rahI temAM tene keda karI aNahilapura lAvyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 rAsamALA kayA te niSphaLa gayA, tethI tenuM mana pAchuM haTI gayuM, ane tene muMjAla maMtrI je tenI sAthe AvyA hatA tenI salAha pUchavA lAgyo ke have ApaNe yazovarmA saMvata 1189 thI 1199 sudhI (eTale isvI sana 1133thI 1142-43 sudhI) hatA. matalaba ke siddharAje mALavAnI jita pitAnI chellI avasthAmAM karelI che. kumArapAla prabaMdhamAM ema lakhe che ke, "bAramA kane prasiddha siddharAvatI birUda dhAraNa karanAra siddharAje divijaya karavA jatAM bAra varSe dhArAnagarI lIdhI; tene traNa koTa hatA te teDI nAkAmAM praveza karavA jatAM tenAM kamADane loDhAnA AgaLA hatA te teDatAM tene yaza 5Taha nAme hAthI hato te maraNa pAme; ne mALavAnA rAjA naravarmA jIvatA pakaDAyo." naravarmA I. sa. 1104 thI 1133 sudhI hato tenA upara siddharAje prathama caDAI karelI jaNAya che. ane tyAra pachI tene kuMvara yazovarmA i. sa. 1133 thI 1143 sudhI hato tenI sAthe laDAI cAlatI rahetAM siddharAjanI taravAra bAra varSa khullI rahI mATe tenuM yAna karAvavA te rAjAnA paganI thoDI cAmaDI utarAvI: eTalAmAM tenA pradhAne kahyuM ke mahArAja ! nItizAstramAM kahyuM che ke, "rAjA avadhya che", mATe Ape ene mUkI de. A uparathI tene jIvate rAkhI kASTapiMjaramAM pUrAvyo. catuvaMzati prabaMdhanA aMtargata madanavarma prabaMdhamAM paNa ema ja lakhyuM che ane vizeSamAM jaNAve che ke, siddharAje mahArASTra, tiliMga, karNATa, pAMca Adi rAjya vaza kasyAM. budelakhaMDamAM hamaNAM jyAM mahobA che tyAM cala kulanA rAjA thayA che ane jenA saMvata 1186 thI 1220 sudhInA lekhe maLI Ave che te prasaMgamAM kumArapALa prabaMdhamAM lakhe che ke eka samaye tenI (siddharAjanI,) sabhAmAM AvIne koI bhATe citrakUTanI pAsenA mahabaka nagaranA rAjA madanavarmAnAM vakhANa kayAM eTale potAnA eka maMtrIne bhATanI sAthe mahebakapattana jevA mekalyo. teNe pAchA AvIne tenAM ghaNuM vakhANa kayAM, eTale moTuM sainya laIne siddharAja tyAM gayo. madanavarmAne khabara thaI ke siddharAja Ave che eTale te bolyo ke, bAra varSa sudhI dhArAnagarI AgaLa paDyo rahyo hato te ja ke bIje? e kabADI rAjAne kaho ke, tamAre pUra ke bhUmi joItI heya te yuddha kariye ane evI icchA na hoya te 96 karoDa more laIne cAlyA jAo. siddharAje daMDa lIdhe, paNa madanavarmA jevA mojIlA rAjAne maLavAnI icchA jaNAvI. teNe zeDA mANaso sahita AvavAnI hA kahI, eTale te tene maLavA gaye. madanavarmA uThIne sAme Avyo (bheTa) ane siddharAjane suvarNanA Asane besA. ane bolyo ke, sikkendra! Apa mArA paNa thayA e amArAM moTAM bhAgya samajiye chiye. siddharAje kahyuM ke A viveka karo cho paNa tame to mane kabADI rAjA kaho cho e zuM? madanavarmAe kahyuM A kalikALa che, AyuSya TUMkuM che, rAjazrI paNa thoDI ja che, baLa tuccha che, ema chatAM bhAgyadaye karIne rAjya maLe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA kahyuM selaMkI 155 pAchA vaLI javuM yeAgya che ke nahi ? te pradhAnane yuddhamAMthI nAzI janAra eka sAmA pakSanA mANasa pAse samAcAra maLyA te uparathI evI AzA utpanna thaI ke, jo killAnA dakSiNa daravAjAne rastethI halle karavAmAM Ave te kAMI vaLe kharUM. A hallA karavAmAM siddharAja jAte AgaLa che, teA tenA sArA upabhega karavA, tene badale videzamAM bhaTakIne kALa kDADavA e kamADInuM kAma kahevAya, mATe meM Apane evu kahyuM che. siddharAje kahyuM, tamArUM kathana satya che, huM mADI khare|, dhanya te| tamane hevAya ke, tame A pramANe sukha bhAgave che. pachI siddharAja pA| ye), tene 120 peAtAnA aMgarakSako ApyA. tee sakAmaLa hotAM ardhA tA rastAmAM ja maraNa pAmyA. ne siddharAja aNahilapuramAM AvyA. hindusthAnanA madhyakAlika zikkAnA pustakamAM me. ja. sara. e. kAniMgahAme mahAkha athavA jehAhutInA candela rAjAonI TIpa ApI che temAM mAnavarmadevanA zikAnI AkRti ApI che, temAM eka bAju upara cAra hAthanI pArvatInI mUrtti beThelI AlekhelI che ane bIjI bAjue zrImAna sahanavarmadeva evA akSare che. jehAhutI, athavA jejAkabhakti e candelenA pradeza che ane te tenI rAjadhAnI maheAma athavA maheAtsavanA nAmathI prasiddha che. uttaramAM jamanA nadI, ane dakSizumAM kriyAna athavA krena nadI, pazcimamAM dhasAna nadI, ane pUrvamAM vindhya parvata e dizAonI vaccenA pradeza te che. kena athavA karNAvatI nadI uttarathI dakSiNamAM vheche tethI e pradezanA pUrva ane pazcima evA e lagabhaga kharAkhara vibhAga paDI gayA che. pazcima vibhAgamAM rAjadhAnI, nagara ane mahAkha ane khajurAho AvI jAya che, tema ja pUrva vibhAgamAM kAlaMjara ane ajayagaDha nAmanA mhoTA kallAe AvI jAya che. A pradezanuM kSetraphaLa 12,000 mAIla karatAM paNa vizeSa hatuM. manurAheAmAM hajI paNa bhavya devAlayeAnA samUha AvI rahyA che, te uparathI tenI dhanADhayatA jaNAI Ave che; tema ja kaneAja upara jita meLavelI tathA mahamUda gajanavInA sAmI Takkara jhIlelI te uparathI enI sattA jaNAI Ave che. mahAkhakhaMDa uparathI jaNAya che ke A dezanA rAnna candravaMzI che, ane banArasanA rAjagurU hemarAjanI putrI hemAvatInAthI teenI utpatti che evI daMtakathA che. paNa zilAlekhA AdimAM temane candrAtreya ( candreka Atreya) vaMzanA gaNe che ane e lekhAthI uparanA kathanane karo TakA maLatA nathI. khajurAheAnA lekhamAM prathama prAcIna rAjAnuM nAma nanuka ApyuM che, jenAthI chaThThI peheDiye dhaMgadeva i. sa. 953 thI 999 sudhI thayA che. ane tenAM ApelAM tAmrapatramAM te tenA dAdA haSa~devanuM ja prathama nAma che. khArame rAjA kIrttivarmadeva thayeA tenA zikA maLI AvyA che tenA vhelAMnA maLI AvyA nathI. cedInA karNadeva rAjA je kalacurI vaMzanA hatA tenA e khaMDiyA hatA . paNa pachavADethI tene te mhoTA zatru thaI paDayA hatA. A rAjAnA zikkA mAtra seAnAnA maLI AvyA che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 rAsamALA nIkaLe. tenA je mAnatA hAthI upara te beTho hato te hAthiye manAya nahi evo yatna karIne loDAnI bhUgaLe jaDelA tripALiyA daravAjAmAMthI be teDI pADayA, paNa AvuM pariNAma ANutAM teno jIva gayo. A pramANe gUjarAtanA rAjAne pesavAnuM maLyuM eTale ekAeka paNa tyAra pachInA rAjAnA sikkA senAnA ane trAMbAnA maLI AvyA che. mAtra caudamAM rAjA jayavarmadevane eka ziko rUpAne maLI Avyo che. senAnA sikkA 60 thI te 63 grena vajananA che. trAMbAnA paNa eTalA ja vajananA che. e sivAya 15 grenanA vajananA hAnA sikkA paNa senAnA ane trAMbAnA che. phera mAtra eTalo ja che ke trAMbAnA sikkA upara pArvatIne badale hanumAnane AkAra Alekhe che. mahebanA caMdela rAjAone vaMza nIce pramANe che lekhanuM varSa saMvata 825] i. sa. 831 nA sumAramAM parihAra rAjAne uthalAvI nAMkhyo - smitha-pR. 390, 1011-1055 1056 varSa IsvI nAma saMvata sana. 800nanukadeva. vApati. 850)vijaya. 875 rAhila. 900 harSadeva. 925 yazavarmadeva. 0i10 953] aMgadeva. 016 | gaDadeva. 1082) 1025 | vidyAdharadeva. 10 097 1040 TvijayapAladeva. 1107 1050/devavarmadeva. 12 1120 1063 | kIrtivarmadeva. 13 It155 1097 halakazanavarmadeva. 14 1167 1110 jayavarmadeva, 15 177 1120 halakazanavarmadeva bIja, 16 179 1122 pRthvIvarmadeva. 17 186 1129 maMdanavamaideva. 18 /222 1165 paramadadeva 19 268 1203 20 297 1240] vIrava" pehele. It339 1282 bhejavarma. 1357 1350I vIravarsa bIje. 30 1577 1520|kiratasiMha (kIrtAi) 11 07 1154 1173 1186-1220 1224 1269-1297 1312-1337 1345 1372 ? 1 A hAthInuM nAma yaza paTa hatuM, tathA mahAvatanuM nAma zAmaLa hatuM. te hAthInI yazadhavala athavA yazaladeva gaNapatirUpe vaLAsara gAmamAM sthApanA thaI. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa solaMkI 157 te killAne dhaNuM thaI paDyo, ane yazovarmAe Takkara levAmAM zaurya batAvyuM chatAM paNa te jhalAI gayo. eTale siddharAjanI pUrNajita thaI, ane jema cAraso varSa pachI tenA musalamAna kramAnuyAyInAM nizAna mAnyunA 1 mALavAnA rAjAonI nIcenI vaMzAvali, eka lekha uparathI mi. elA vilanisane bhASAntara karI, bagAla brAnca Ava dhI eziyATika sosAITInA pustaka 5 mAne pR. 380 me chapAvelI che te uparathI tathA bIja pramANa nIce noMdhavAmAM AvyAM che tene AdhAre taiyAra karI che - ( 9 mo rAjA bhojadeva. i. sa. 1010-1055. cAlukaya bhImadeva gujarAtane rAjA A samaye hate. 10 mo jayasiMha. 1055-1059 A samaye A gujarAtamAM dezano bhAga dAkhala thayo hato. 11 me udayAditya. 1959-1081. 12 mo lakSmadeva. 1081-1104. 13 me naravarmA saMvata 1190. (sana 1134) mAM maraNa pAmyo. ujajaNanA lekhanuM kelabrukanuM bhASAtara. najhAkazana Ava pI. je. e. se. 1. pR. 232. 14 yazovarmA 1133 thI 1142 sudhI. A samaye gujarAtanA rAjAe Adezane ghoDe mulaka jitI lIdho. gALe-1143-1155-bakalAla deva kArabhArI. 1143 thI 1179 sudhI gujarAtanA rAjAonuM sAmrAjya tenA peTAmAM lemIvarmA harizcandraH udayavarmA. 15 ajayavarmA. "A rAjAnI kRpathI vidvAna ane nipuNa rAjA zrI harizcandradevane rAjya maLyuM." teNe potAnI nilAgiri rAjadhAnIthI brAhmaNane dAna kayAM. saM. 1235. (i. sa. 1179) juo jarnala baM. e. se. pu. 7. pR. 736. 16 vidhyavarmA "eNe gujarAta deza vaza karI levAnuM mana karyuM."(1160-1180) 17 amuzyAyana. 18 subhaTavarka, athavA haDa. "A vijayI rAjAnI, sUryanA agnimaya kiraNa "sarakhI, krodhamayI ati zakita, jeNe tene gajita kopa gujarAtanA pATaNa-nagara"(athavA nagaro)mAM calAvyo, te gujarAtamAM hajI sudhI paNa dAvAnaLa lAge che "tethI Aja paryata dekhAI Ave che." 19 ana rAjA. "A rAjA jyAre bALaka hato, tyAre ramatAM ramatAM paNa teNe jayasiMha rAjAne nasADI mUkyo hato. tene mADunA killAmAM saMvata 1267 nA phAguna zudi 10 me (i. sa. 1210) rAjayAbhiSeka karayo tyAre potAnA lagorane eka gAma dakSiNAmAM ApyuM hatuM. eNe 121 varasa rAjya karyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 rAsamALA burajAo upara caDyAM, tema tenuM nizAna bhejarAjAnI nagarI upara pharakavA lAgyuM. siddharAja ghara bhaNuM pAcho Avato hato tevAmAM raste jatA yAtrALu lokone je nAyake lUMTI letA hatA temanA killA upara teNe hallA karIne teone nasADI mUkI dezane nirbhaya karyo. mALavAnI jita karIne AvatAM, sIddharAjanI adhArI jatsava karatI aNahilavADamAM peThI, te avasare, jitI lIdhelA yazovarmA rAjAne yarapatAkArUpa gaNI rAjahastI upara besADyo hato, te jovAne puravAsiyonI mALavAnI dhArAnagarImAM be vaMzanI sattAne anta sana 1112 mAM Avyo. eTale ke arjunadeva ni:saMtAna gujaravAthI bIjI zAkhAne 20 mo rAjA devapALadeva thaye, teNe 1216 thI 1240 sudhI rAjya karyuM e rAjA prathama zAkhA sAthe joDAI javAthI have prathama pramANe mALavAnuM rAja cAlavA mAMDyuM. A rAjA lakSmIvarmadevane pitra ha. hindanA pAdazAha altamase 1235 mAM enA samayamAM ujajaNa ane bhIlasA kabaje karI lIdhAM. mahAkALezvaranuM devaLa eNe teDI pADyuM. caMdrAvatInA paramAra rAjA semasiMhane devapALadeve harAvI tene keda karayo hate tenA veramAM teNe gujarAtanA rAjAne bolAvIne tenA upara AkramaNa karyuM. 21 jayataMgadeva athavA jayasiMha bI. e jayapALadevane kuMvara hato. enA samayamAM musalamAnonuM baLa bahu prasarI gayuM. hinduone dharmabhraSTa karatA hatA. enuM rAjya ghaNuM ghaTI gayuM hatuM. 22 jayavarmana bIje. eno samaya sana 1256 thI 1261 sudhI e jayAMgadevano anuja ha. eNe potAnA hAnA rAjayamAMthI dharatIdAna karyuM che tenA tAmrapaTa maLI AvyA che. enA samayamAM musalamAne ghaNuM vadhI paDyA ane mALavAnI pIDAno pAra rahyo nahi. 23 trIje jayasiMhadeva thaye tene samaya sana 1261 thI 1280 sudhI thaye. enA samayamAM gujarAtamAM vizaladeva vAghelo rAjya karatA hatA, teNe dhArAnagarI upara AkramaNa karIne tene parAjita karyo hato te viSene eka zilAlekha che. 24 bIje ja deva. ene samaya sana 1280 thI 1310 sudhI ha. enA samayamAM hamIra selaMkiye enA upara caDAI karIne ene harAvyo hate. musalamAnethI paNa te ghaNe piDAyo hato. chevaTe te musalamAna thaI gayuM hatuM. gujarAtanA rAja sAraMgadeve enA upara AkramaNa karIne harAvyuM hatuM. 25 ceAthe jayasiMhadeva. ene samaya sana 1310. te dhArAnagarInI gAdiye beThe! ane A vaMzanA paNa rAjyane anta enA ja samayamAM Avyo. 1 musalamAna saradAranA hAtha nIce mAMDalika banI gayelA rAjyavahivaTa calAvatA hatA. alAuddIna khIlacIna samayamAM ujajaNa, dhAra, pADu ane caMderIne eka subo TharAvyo hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa solaMkI 159 ThaThTha bharAI hatI temAM kayAyane tyAra pachI thanAra graMthakAra hemacandrajainadharmane AcArya, bIjA vetAmbaramAM mukhya hato, teNe gUrjarASTranA zaravIranI kIrti nIce pramANe gAI. te veLAe tenA upara prathama ja rAjAnuM lakSa gayuM - bhUmi kAmagavi svagomayarasairAsiMca ratnAkarA muktAsvAstikamAMtanudhvamuDupa tvaM pUrNakuMbhI bhava dhRtvA kalpatarodalAni saralaidigvAraNAstoraNA nyAdhatta svakarairvijitya jagatIM nanvetisiddhAdhipaH // bhAvArtha_siddharAja pRthvI jinIne Ave che. mATe aha! kAmadughA ! tame tamArA gemarasavaDe dharatInuM siMcana kare; samudra, ! tame motInA svastika pUre; aho caMdra, ! tame tamArA pUrNa tejathI prakAza kare; ahe! dizAnA hAthiyo ! tame tamArI suMDhAvatI kalpatarUnAM pAdaDAMnuM teraNa dhAraNa kare.' jita meLavIne pAchA AvyA tsava thaI rahyo eTale, hemAcArye eka vyAkaraNano graMtha racyA hatA tenA guNanI parIkSA karAvavA sArU, 1 dvacAzrayanA caudamAM samAM kahyuM che ke "eka vakhata siddharAjane nagaracaryAmAM ginine meLApa thaye; temane sarva prakAre parAsta karavAnI e khaMta rAkhata; kemake te pitAnA lokane kanaDatI. jogaNIe kahyuM ke tuM amArI pUThe paDyo che temAM tAruM sAruM nahi thAya. ne kalyANa IcchA hoya te avaMtinA nAtha yAvarmAne page paDa ane tenI peThe amane balidAnathI tRpta kara. jayasiMhadeve pratijJA karI ke, tamArAthI thAya te karaje, paNa huM tamArA yazovarmAne ja parAjaya karIza. pachI pote meTI senA laIne cAlyA. rastAmAM bhIlasenA AvI maLI. badhAMe lazkare avanti AgaLa melANa karayA ane avanti athavA ujajayinInA kilAne teDavAnI taiyArI cAlI. eka divasa rAtre rAjA pharate pharato simA (kSiprA) nadInA taTa upara gaye, tyAM te gini bhegI thaI potAnuM ja eka pUtaLuM banAvI, tenA upara pate (siddhArAja) hAre evo prayoga karatI hatI, te dIThuM. pachI jayasiMha pote chatA thaye ne gini sAthe yuddha karI, kAlikA je bahu bahu rUpa dharI AvatI hatI tene parAsta karI. kAlikAe prasanna thaI kahyuM ke, "tuM sAkSAta viSNu che ane yazovarmAne jitaze. A samAcAra patriye yazavarmAe sAMbhaLyA eTale yazovarmA chAne mAne dhAra nagarImAM nAzI gayo. paNa jayasihe avanitano killo toDI, te lIdhA pachI dhAra nagarI paNa teNe jitI lIdhI ane yazovarmAne jitI keda karo." 2 vyAkaraNa aSTAdhyAyI pANiniye aSTAdhyAyI racI che tevI hemAcArye racA, ane temAM rAjAnuM varNana nathI ema brAhmaNoe kahyuM te uparathI aSTAdhyAyInA udAharaNa rU5 dvAzraya kAvya racyuM te upara abhayatilaka gaNunI TIkA che, 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA 160 ane teNe je graMtha racyo hato te brAhmaNanA-graMthenA AdhAra uparathI lakhyo che evuM sAmAvALA kahetA hatA teone bakavAda baMdha karavAne, eka sabhA bharI, temAM pramukha thaI birAjavAnI siddharAjane vinati karavAmAM AvI, tene pariNAma AcAryanA lAbhamAM utaryo. rAjAnI AjJA thavA uparathI hemAcAryane graMtha eka rAjahastI upara aMbADImAM mUkI te upara jeta chatra dharAvI ane cAmara Adi bIjAM rAjacihna sahita rAjamahelane bhaMDAra laI gayA. tathApi durjane kahevA lAgyA ke, e pustakamAM kAMI rAjAnA pUrvajonI kIrtinuM varNana nathI. AvI vAta thatI sAMbhaLIne rAjAne jarA kheda thayo, paNa bIje divase vyAkaraNane jyAre pharIne tapAsyuM, tyAre hemAcArya khAMpaNa sudhAravAne barAbara taiyAra thaI rahyo hato; tenA mukhamAMthI selaMkI rAjAenI kIrtinI caturAIbharelI kavitA nIkaLavA lAgI. pachI tarata ja teNe dvayAzraya graMtha racIne mUkI dIdhelA viSayanI pUratI karI. tyArapachI, siddharAjanuM lakSa mULarAjane agnidAha dIdhelI jagyA upara bAMdhelA tripurUSaprAsAda ane bIjAM darabAranAM devAlaya upara gayuM. teNe temane kharca calAvavAmAM ane devanI upajamAM eTaluM badhuM dhana hadapAra vAparavA mAMDayuM ke jisase jema sAyarasane upadeza karyo hato tema nIce pramANe siddharAjane bhaviSyasUcaka upadeza karavAnI yazovarmA rAjAne agatya paDI: "mALavA deza lAkho rUpiyAnI upaja che, to paNa, vAsaNamAM jema samudra "samAI jAya tema gUjarAtamAM te khapI jAya che. tenuM kAraNa e ke A 1 sAyarasa irAnane pAdazAha hato, teNe kisasane jitI lIdhe ane citA khaDakAvI bALI nAMkhavA hAjara karo, eTale ciMtAmAM paDatAM pahelAM teNe selana ! ema uccAra karI. tyAre tene pUchayuM ke te solanane zA mATe saMbhAraye? jisase jaNAvyuM ke, huM jyAre mArI saMpUrNa samRddhimAM hatA tyAre e selanane pUchayuM ke sukhI keNu? tyAre teNe ajANyA koI be jaNanAM nAma dIdhAM. tethI Azcarya pAmI meM kahyuM ke, tame mane sukhI kema nathI kahetA? teNe kahyuM ke manuSya jyAM sudhI jIvate heya tyAM sudhI te sukhI che ke duHkhI te kahI zakAya nahi, kemake bhaviSyamAM zuM nIpajaze ? tenI koIne khabara paDatI nathI. A uparathI tame jozo ke huM pitAne khara sukhI samaja hato tene jIvatAM citAmAM baLI maravuM paDe che, e samaya Avyo. tethI selananA vAkyanI satyatA prakaTa thatAM meM tene saMbhAra. sAyarasane paNa A kathanathI bodha maLe, ane kisasane tenuM rAjya pAchuM ApI pitAnA mitra tarIke mAnavA lAgyo. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa solaMkI 161 "gaLa mALo mahAkALezvara mahAdevane Apyo hato tethI te devadravya thayuM "te ame bhagavyuM; paNa sUrya jema kSitijamAM asta pAme che tema amAre "mahimA asta pAmI gaye. te ja pramANe tamArA vaMzanA rAjAo paNa "jyAre dharmanAM badhAM kharca, AgaLa jatAM pUrAM pADI zakaze nahi, ane "mULamAMthI saMkaTa tamAre nAza karaze, tyAre eke eka devane khAte ApavA "TharAvela kharca temane ocho karI nAMkhavo paDaze." zrIsthaLamAM mULarAje rUdramahAkALanuM devAlaya baMdhAvyuM hatuM te chaNeddhAra karAvyA vinA paDyuM hatuM ane brAhmaNane pIDA karavAmAM rAkSaso caDI 1 vanarAjanA pitA jayazikharInA zatru bhUvaDa rAjA viSe AgaLa lakhavAmAM AvyuM che. ujajaNamAM mahAkALezvaranuM devuM che temAM e bhUvaDe potAnAM avayavanI khAMpaNa sudharI tenA badalAmAM AkhuM mALavA ane rAjadhAnI nagara ujajaNa mahAdevane arpaNuM karI daIne tenuM rakSaNa karavAnuM kAma pAra rajapUtane seMpyuM hatuM. 2 dvayAzrayamAM A rAkSasonA nAyakane barbara athavA kharaka karIne lakhyo che ane pRSTa 93 upara je lekhano utAro karaDyo che temAM e ja nAmane ThekANe mALavAnA rAjA tarIke barbaraka karIne lakhavAmAM AvyuM che; yazovarmAe gujarAta upara caDAI karI hatI ane tethI siddharAjane kedha upanyo hato tene A vAta lAgu pADI zakAya che. granthakartAnI A TIpa barAbara nathI, tene nIcenA lakhANathI khulAse thAya che. dvayAzrayamAM A rAkSasenA nAyakane barbara athavA barbaraka karIne lakhyo che ane puSTa 93 mAMnA tathA caulukaya vaMzanAM bIja tAmrapaTamAM jaNAvyA pramANe siddharAjane niSNu eTale barbarakane jitanAra kahyo che. sAdhAraNa rIte ema mAnavAmAM Ave che ke siddharAja hATo parAma AbarA bhUtanA AzrayathI karato. tene teNe zamazAnamAM eka maDadA upara bezI vaza karyo hate. semezvara potAnI kIrtikosadImAM kahe che ke A mahAna rAjAe bhatAnA rAjA biMrakane zmazakhAmAM pa karyo ane rAjAomAM siddharAja tarIke prakhyAta thayAH zmazAne yAtudhAnendraM baddhvA varSarakAbhidham / siddharAjeti rAjenduryoM jajJe rAjarAjiSu // 38 // dvayAzraya kaSamAM A khabarane rAkSasa athavA skecane adhipati kahe che te zrIsthaLa(siddhapuranA brAhmaNane duHkha deto. jayasiMhe tene jitI lIdhe, ane tenI strI piMgalikAnA kahevAthI tene ugAya. pachI khabara jayasiMhane mUlyavAna bheTa ApI, ane bIjA rAjapUtonI peThe te paNa tenI sevAmAM raho. DAkaTara bulara dhAre che ke, barbaraka anAryamAMnI eka jAti che, je uttara gujazatamAM kelI, bhIla athavA meranI peThe saMkhyAba% vaselA che. kAThiyAvADamAM je bhAgamAM A barbara leTa vazyA te hamaNAM bAbariyAvADa kahevAya che. 11. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 rAsamALA -- -- - -- -- AvyA hatA, tethI homanI javALAne AkAzamAM javAne vAre rahyo na hato. siddharAje brAhmaNanA zatruone kuhADI mUkIne, potAnA ghaNA kuzaLa kArI sAheba (vesTarna inDIyA pRSTha 173-195) gujarAtanA medAna upara agiyAramA ne bAramA saikAmAM pahADI ane jaMgalamAM rahenArA lokonA humalA viSe kahe. che ke te arbakanI sAthenI siddharAjanI laDAI haze. barbara nAma jUnA samayanuM che, ane hindusthAnathI mereko sudhI phelAyeluM che. (vilasana pu. 7 muM pRSTha 176) arbarasa ane bAraberiyana e banne nAma vacce saMbaMdha mAtra uccAranA maLatApaNuM uparathI ja jaNAya che ema nathI, paraMtu saghaLAM saMskRta pustakamAM bane, kAMThe vasanAre pazi ane anArya jAti kahI che te uparathI siddha thAya che. arabI bhASAmAM jaMgalane bara kahe che. te uparathI gharamAM rahenAra te barabarI ema paNa dhAraNa thaI zake che. uttara AphrikA athavA bArbarI saMsthAna kahevAya che. temAM mArake, AAlajiriyA, TUnisa ane tripalI AvI jAya che. A saMsthAnomAMnA madhya samudranA kinArA upara vasanArA leka bArbariyana kahevAya che. karnala TeDanA kahevA pramANe mereke marUkA=marU mArU (retInuM raNu) tene je deza te mere ane tyAMnA rahevAzI mUra kahevAya che. te zabda saura zabdano apabhraMza thaI zake che. maura eTale mArUkAnA rahevAzI, bheDa athavA ke bhera ke bera eTale , dhamAM rAkhavA vALA te. (mI jUsanA abhiprAya pramANe) bebera eTale bharavADa. mauravAniyAnA mAhika rAjAo, te mArU thAna(AphrikAnuM mahaTuM raNa)nA pallI athavA pAlI bharavADa rAjAo hatA. bAbarI ane IjIptanA phIlITA athavA pAlI rAjAo te koNa? rAtA samudranA dakSiNa kinArA upara vasanArA ane AbisiniyAnA rahevAzI erabera leka tyAMthI khasIne uttarakAMThA bhaNI jaI tyAM tema ja eTalAsa parvata upara vazI kabaje karI rahyA, eTaluM ja nahi paNa sahArAnA raNa sudhI temanI jAtivALA dhasI gayA. ane te uparathI teo vaThyA te sthAna bAbarI kahevAyuM. solomana ane tenA samakAlIna sizAkanA samayathI AphrikAnA pUrvakAMThA ane hindustAna vacce gADha vyavahAra cAlato hato. nIcenA brekomAM barbara nAma Ave che, ane tyAMnA rAhu jevA bhayaMkara dekhAvanA lokane barbara mAnyA che rAharbarbarake deze saMjAtaH kaamvrjitH| gautre paiThInase hyehi siMhArUDho varapradaH // barbaraka dezamAM paiDInasa getramAM janmelo, zarIra vagarane, siMhArUDha thayela varadAna ApanAre evo ! rAhu! tuM chuM te ahIM Ava. nIcene hanumAna nATakane zloka che, temAM paNa khabarane ja rAkSasa mAnyA che. AsIdudbhaTabhUpatipratibhaTapronmAthivikrAMtiko / bhUpaH paMktiratho vibhAvasukulaprakhyAtaketurbalI // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA kahyuM sAlakI 163 garezane derUM pUruM bAMdhavAnA kAmamAM lagADyA. pachI joziyAne pUchavA uparathI tene cetAvavAmAM AvyA ke devapaTTaNanA devAlayane jema pArakA dezanA ceAddAnA AvavAthI nukasAna heAMcyuM hatuM, tema A navA derAne kadApi thAya. A uparathI siddharAje azvapatiyAnI ane bIjA rAjAonI mUrtiyA karAvIne derAmAM mUkAvI, tathA temanI pAse peAtAnI paNa eka mUtti prArthanA karatA heAya evI DhabamAM mUkAvIne te upara lekha lakhAvyA temAM evI vinaMti karI ke, "kadApi jo dezane nAza karavAmAM Ave te paNa A devAlayane nAza karavA nahi." pachI mahAdevanI jayavaMta dhvajA rUdramALAnA zikhara upara caDAvI, ne AgaLa jainanAM derAMne dhvajA caDAvavAnI chUTI apAtI nahi te rAjAe kRpAdRSTi rAkhIne caDAvavAnI AjJA ApI. zrIsthaLa zahare peAtAnA rAjavaMzI jIrNoddhAranuM nAmasmaraNa rahevAne A veLAthI peAtAnuM siddhapura nAma dhAraNa kahyuM. jaina leAkeA A vAtamAM eTalA vadhArA kare che ke, A jagyAe rAjAe mahAvIra svAmInuM derAsara baMdhAvyuM te tyAM meLeA bhaNyo. pachI tarata ja siddharAja mALave ii gayA ane tyAM cAmAsuM gALyuM. tyAM ene managamatA samAcAra maLyA ke, sahasraliMga talAva pUrUM baMdhAI rahyuM urbarabhUmibhArahRtaye bhUrizravAH putratAM / yasyArasvamathA vidhAya mahitaH pUrNazcaturdhA vibhuH // 1 // pRthvI uparanA arbarAnA (rAkSasenA) ghaNA bhAra utAravA sArU pUjanIya ezvaryathI paripUrNa ane yazasvI paramAtmAe peAtAnuM svarUpa rAma, lakSmaNu, bharata, zatrughra evA cAra prakAre vaheMcI jenuM putrapaNuM grahaNa karyuM tevA yAddo, rAjAe rUpa pratidvaMdvayAnuM mathana kare tevAM parAkramavALA, sUryakuLamAM prakhyAta dhvajarUpa baLavAna darAratha rAjA hateA. 2. u. 1 siddharAje mALavA sara kacyA pachI maheAkhaka(budelakhaMDamAMnA hAlanA maheAma)nA caMdela rAnta madanavarmadevane jityA. e mAnavamAM saMvat 1186 thI 1220 sudhI (i. sa. 1130 thI 1164 sudhI) hatA. caMdela kuLanA sauthI prakhyAta rAAmAMne e eka hatA. bkIrttikAmudI"mAM kahyuM che ke-siddharAja dhArAnagara(mALavA)thI laMjara gayA. maheAkhakanA rAjAe siddharAjane peAtAnA parANA tarIke mAna ApyuM ne parANAcAkarInI rIte daMDa tathA khaMDaNI ApyAM. "kumArapALa rita"mAM kahyuM che ke-sikAna dhArAnagarathI pAchA vaLateA hateA tyAre pATaNa pAse tenI chAvaNImAM eka bhATa kacerImAM AvyA. teNe kahyuM ke ApanI kacerI sadanavarmAnI kacerI jevI Azcarya pamADanAra che. e mAnavamAM maheAkhaka zaharanA rAjA che. te ghaNA huziyAra, DAhyo, udAra, ane AnaMdI che." A vAtanI khAtrI karavA, siddharAje peAtAnA dUta tyAM mAlyA. cha mahine dUte AvI rAjAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 rAsamALA che ne pANIthI bharAyuM che. mAruM vIte gUjarAta AvatAM rastAmAM zrInagaramAM teNe vAsa karyo. tyAM ghaNAM derAM upara dhvajAo pharakatI joIne tajavIja karI, te uparathI brAhmaNee pitAnA dharmanAM je judAM judAM derAM hatAM te gaNAvyAM ne te sAthe jaina dharmanAM hatAM tenI paNa gaNanA karI te uparathI siddharAje keodhAyamAna thaIne kahyuMgUjarAtanI bhUmimAM jainanAM derAsara upara dhvajA caDAvavA devAnI AjJA karI nathI tema chatAM tamArA nagaramAM mArI AjJA kema pALavAmAM AvI nathI ?" A uparathI zrI RSabhadevanA caityanI vyavasthA karanAra mahAjana hatuM tenA netAo rAjasabhAmAM tAmrapaTa ane bIjA lekha laIne teone prAcIna kALathI chUTa maLI che evuM siddha karavA AvyA. A takarAranuM chevaTa AvatAM brAhmaNee paNa e vAta mAnya karI, te uparathI udAra mananA rAjAe AjJA karI ke AjathI eka varSa pachI jaina devAla upara dhvajA caDAvavA devI. siddharAjanA senApatimAM jagatadeva (jagadeva) karIne eka prakhyAta khAtrI ApI ke bhATanuM kahevuM kharuM che. A sAMbhaLI siddharAja ekadama mahAlaka upara caDAI laI gaye. ane zaharathI seLa mAIla upara pitAnuM melANuM karyuM, ane pradhAna sAthe madanavarmAne potAne tAbe thavAnuM kaheNa mekapharyuM. madanavarmA mejamajAha karato hata teNe AvelA pradhAnanI paravA karI nahi. madanavarmAe kahyuM ke, A rAjA e ja che ke jene dhAsanagara sAthe bAra varSa laDavuM paDyuM. te kabADI athavA jaMgalI rAjA hatAM tene paisA joItA haze. mATe tene joItuM hoya te Apa. pachI paisA ApavAmAM AvyA. siddharAja tenI beparavAIthI ajAyaba thayo, ane majyA vagara ravAne na thavAnuM jaNAvyuM. madanavarmAe tene maLavAnuM kabUla karyuM. sirAja potAnA ghaNuM aMgarakSako sahita mahAvarmAnI rAjyavATikAmAM gayo. tyAM mahela khuzanumA hato. tene pharatI lakaranI cukI hatI. siddharAjane cAra aMgarakSakAthI mahelamAM dAkhala karyo. A rAjAe siddharAjanI sArI rIte parANAcAkarI karI. potAno makala, bagIco, khuzAkAraka ghare batAvyAM. siddharAjanI sArI bahAsta rAkhyA pachI te ravAnA thayo tyAre tene 120 mANasa cekIvAna tarIke ApyA. (juo pAchaLa pR. 154 thI cAlatI neTa). dvayAzrayamAM kahyuM che ke siddharAje mALavA jityA pachI siMdha nAmanA DenA dezanA rAjAne pakaDI keda karyo. jagadeva viSe merUtuMge ema lakhyuM che ke, te trivIra eTale dayAvIra, dAnavIra ane yuddhavIra purUSa hatA. tene siddharAje potAnA sAmaMta tarIke tene satkAra karIne rAkhyo hato. paNa kuntalanA paramardi rAjAe tene belAvI lIdhe. A paramardi rAjA paTA (churIne) khelavAno abhyAsa karato hato ane nitya eka rAIyAne mArI nakhate hatuM, tethI te kapakALAnaLa kahevAtuM hatuM. A rAjAnI rANiye jagadevane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 165 paramAra hatA. te A samaye hatA evuM kathana vaDhavANunA granthakartA AcArye karyuM che. pachI temAM mAtra eTaluM ja jaNAvyuM che ke te trivIra eTale baLavAna, buddhimAna ane dhanavAna hatA; tathA siddharAja tenA upara bahu prIti rAkhate hatA, paNa chevaTe te rAjAnI cAkarI cheDIne parama rAjAnA darabAramAM gayA, te rAjAnI paTarANI ene bhAI kahIne kheAlAvatI hatI. je vAta ame have amArA vAMcanArAete mATe raju kariye chiye, ane tene mukhya nAyaka A zUravIra senApati che, temAM itihAsaviSayaka kAMI satyatA nathI, teA paNa rajapUtanA jIvataranuM vIryavAna citra ApaNA AgaLa te khaDuM kare che. ane adbhuta kathAe je kSatrinA pratyeka kharA putrane AnaMda pAmavAnuM mULa che tenA namunA tarIke te aNagamatuM nahi thaI paDe. prakaraNa 8 suM. jagadeva paramAranI vAta. mALavA dezanI dhArA nagarImAM, udayAditya rAjA rAjya karatA hatA, tene e rANiyA hatI, temAM eka vAdhelA zAkhAnI hatI ne bIjI seAlaMkiNI hatI; vAdhelIne raNadhavala kuMvara hatA. vAdhelI mAnItI hatI, ne seAlaMkiNI peAtAnA bhAI karI mAnyA hatA. kuMntalezvare ene zrImAlanA rAnna upara caDAI karavAnI AjJA karI te pramANe te gayA. te evA zraddhALu hatA ke devapUna karavA beThA hAya teve samaye game tevuM saMkaTanuM DhAMkaNuM Ave te paNa sevA pUrNa karavA vinA te uThe nahi. A vAta zrImALanA rAjAnA jANavAmAM AvI eTale eNe evA prasaMgane lAga joIne tenA nAza karavA peAtAnI senA mAkalI. teNe jagadevanuM uparIpaNuM na hAvAne lIdhe tenI senAnA nAca karyo, paNa jyAre pUjA pUrI thaI rahI tyAre 500 subhaTa laIne zatrunI senA upara TuTI paDayo ane sUrya jema aMdhakArane nAca kare, siMha jema hAthInA TALAne nasADe, ane mahAvAyu jema medhamaMDaLane phITADI nAMkhe ema zatrunI senAne palaka vAramAM dhANu vALI nAMkhyA. A sthAne vizeSamAM ema lakhyuM che ke sapAladakSanA rAjAne pRthvIrAjanI sAthe saMgrAma thayeA temAM paramaThThI rAjA paNa sapAdalakSanA pakSamAM hateA, paraMtu te tyAMthI hAra khAIne pAche nAzI AvyA; je pRthvIrAje 21 vAra zlAnA parAjaya karyo hatA; ityAdi hakIkata lakhI che. paraMtu pRthvIrAjanA samaya viSe guMcavADo thAya che. 1 karnala TAMDe, (rAjasthAna bhAga 2 je. 242, madrAsa AvRtti pR. 218) jesalameranI itihAsaviSayaka kthAnA utArA karyAM che temAM nIce pramANe che: "rAyadhavala, puMvAra, dhAranA uddayAdityanA putra (athavA vaMzaja) hatA tene traNa www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 rAsamALA aNamAnItI hatI. solaMkiNIne jagadeva karIne kuMvara hato; te kAMIka sAmaLe raMge hato, paNa phUTaDe hato. raNadhavala mATe kuMvara hatuM tethI te yuvarAja athavA gAdIne vArasa hato. be bhAInI vaya vacce be varSanuM cheTuM hatuM, jagadeva bAra varSano thayo tyAre rAjAe mudAra nAmanA eka dAsane pUchyuM ke "selekiNuM rANuMne kuMvara che ke nahi ?" mudAre uttara ApyuM: "selaMkiNI rANIne jagadeva kuMvara che, paNa te kadi darabAramAM AvatA nathI." rAjA bolyoH "jagatamAM putrathI kAMI vadhAre nathI," evuM kahIne teNe jagadevane teDuM mokalyuM, eTale jagadeva darabAramAM Ave. tenuM aMgarakhuM caNeTiyAnuM ( jADA khadaDa lUgaDAnuM) hatuM; tene mAthe pheTa hatuM te mAtra eka rUpiyAnI matAne ja hato; tenA hAthakAna aDavA hatA. AvI dazAmAM teNe AvIne namana karyuM. rAjAe tene chAtI saraso cAMpIne potAnI pAse besADyo, ane tene poSAka joIne belyoH "kuMvara! tuM AvAM lUgaDAM pahere che enuM kAraNa zuM ?" jagadeve kahyuM: "mArI tapazcaryAmAM khAmI che; mahArAjAne ghera "janma pAme te khare, paNa te ja mahArAjAnA mALavA dezamAM zerabhara "anna ane pIvAnuM pANI maLavAne paNa sAMsA paDe che. mArAM mAvajIne "Ape eka gAma ApyuM che, e ja temanA gujarAnane mATe sAdhana che, ne "tene kArabhAra pote calAve che. gAma e nAma te mahepyuM che, paNa tenI "upaja thoDI che. mAtra A eka ja gAmanI upajamAMthI khAvApIvAnuM ane "lUgaDAMlattAnuM kharca, dAsadAsiyAnA gujarAnanuM kharca, ane ratha tathA baLadanuM kharca nibhAvavuM paDe che. mArA pitAnAM lUgaDAM te temAMthI pUrAM paDI zakatAM nathI." rAjAe A badhuM sAMbhaLyuM, ane pachI bhaMDArIne kahyuM: "ene "putriya hatI, temAMnI eka jayapALa (ajayapALa) selaMkI je siddharAjano putra hato tene dIdhI hatI. bIjI bIjarAja bhaddIne, ane trIjIcitoDanA rANune dIdhI hatI." Ama lakhANa che, paNa siddharAjane putra na hato; ajayapALa chevaTe tenI pavADe (kumArapALa pachI) gAdiye beThe che te teno sage ha; paNa tene vaMzaja na hate. mALavAnA rAjAonI vaMzAvalI pRSTha 157nI chApI che te juo. siddharAjanI veLAmAM jagadeva thaye te bhejanA kamAnuyAyI udayAdityane putra hate. tathApi A vAta cAle che te kharekharI adabhuta kathA che. lakSmaNadeva nAmane ene eka bhAI, tenA bApa pachI sana 1081 thI 1104 sudhI rAjya karyuM. bIje bAI naravarmA deva tenI pachavADe gAdiye beThe tene samaya 1104 thI 1133. 1 traNa sArAM gAma e aMgrejImAM arthe lIdho che te tInabu e vibhakti nahi samajavAthI bhUla thaI che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 167 nityanA babbe rUpiyA Apajo." jagadeva melyeAH "mahArAja ! Ape mane "bakSisa ApavAne kahyuM te te meM mAthe caDAvyuM, paNa pratApavaMtAM mAvajI "mArA upara vhAla rAkhe che, eTale nabhavAnuM nathI, mATe huM kAMI lenAra "nathI: lakhyA lekha haze te pramANe nipajaze.' pachI rAjAe bhaMDArI pAse rUpiyAnI eka thelI maMgAvI ane hAthamAM ApI kahyuM: "kumAra! poSAka karAve ane sArA salukathI raheA." pachI jagadevane javAnI AjJA ApI. jagadeva AjJA laIne gayA te je banyuM te sarva peAtAnI mAtAjIne kahI thelI ApI. vAdhelInA eka cAkare A badhuM sAMbhaLyuM, ane dIThuM te jaIne tene kahyuM: "Aje rAjAe jagadevane bahu prIti batAvI; nityanA babbe rUpiyA "bAMdhI ApyA, ane rUpiyAnI eka thelI bakSisa ApI." AvuM sAMbhaLIne tene paganI jhALa mAthe lAgI. teNe eka khavAsa meAkalIne rAjAne peAtAnI pAse DAvyeA. te AvyA eTale tene namana karyuM. rAjA AvIne gAdIkiye kheDA. vAdhelI lAlaceALa AMkheA karIne khAlI: "tame duhAgaNanA dIkarAne zuM ApyuM ?" rAjA khelyeA-sAlaMkiNI duhAgaNu te che, paNa enA kuMvara mAre vhelA. "sudhavala tilAyata che, paNa jagadeva mArI AMkheA ThAre che. e sArA rajapUta uThaze." AvuM sAMbhaLI vAdhelI khelI: "enuM mhoM kALuM che te enuM bhAgya paNa kALA ja akSarathI lakhAyuM che, tame enAM vakhANu zA mATe kA che ? thelI pAchI maMgAvA." rAjAe uttara ApyuM: "e te! meM ene "prasanna thaIne ApI che; have khIjI veLAe tamane pUchIne ApIzuM." A veLAe udayAditya mAMDavagaDhanA (mAnDu) rAjAnI cAkarI karatA hatA tenA bhaNIthI utAvaLaneA kAgaLa AvyA ke tamAre tAbaDatoba AvavuM. A kAma sArU rAjA tvarA sahita tyAM cAlyA. banne rAjakuMvara ghera rahyA. jagadevanA seAtiyA sArA hatA; te sarvenI mulAkAta AdaramAnathI leteA, sArI salAha ApatA; tenI vartaNuMka sArI hatI, tene svabhAva AnaMdI hatA, tethI jagamAM leke tenuM sArUM kheAlavA lAgyA te tenI kIrtti vadhI, darabAra te radhavala bharatA hatA, paNa jagadeva te peAtAnA dharamAM rahetA ane tyAMja besatA hateA; A pramANe be varSa vahI gayAM. A samaye, gauDa dezane rAjA gaMbhIra karIne gauDa kuLanA hatA teNe jagadevanI kIrtti sAMbhaLIne 1 ahiM enA hevAnA bhAvArthaM vAdhelI rANI "mA" e zabdanuM vadhAre mAnavatuM rUpa "mA" athavA "mAvajI che." 2 mAnItI suhAgaNu vhevAya che ne aNamAnItIne duhAgaNa kahe che, 3 tilAyata eTale rAjatilaka jene thatuM heAya te, kuTuMbamAM mukhya, pATavI. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 rAsamALA dhArAnagara nALiyera laIne pitAnA kuLagorane tathA pradhAnane mokalyA. temanI sAthe eka hAthI ne nava gheDA hatA, ne jagadevane nALiyera devAnuM hatuM te sane rUpe maDheluM hatuM. teo dhArA nagaramAM AvI pahoMcyA. tyAM temane satkAra karyo, rahevAne utAre A ne ghAsacaMdI Adi joIto sAmAna pahocate karo. pachI kuLagera, khavAsa ane pradhAna eoe ekaThA maLI kahyuM. "nALiyera vadhAvo." gauDane gera bolyoH "amArA rAjAe te jagadevane nALiyera ApavAnuM kahyuM che mATe emane Asane "besAre; huM emane kapALe tilaka karIza; ane nALiyera ApIza." A pramANe vAtacita thayA pachI chUTA paDyA. vAghelInI bahu bhItI lAgI; teoe jaIne kahyuM ke, "nALiyera te jagadevanuM che." AvuM sAMbhaLIne vAghelI kopAyamAna thaIne belIH "are, daiva! tuM amArAmAMnA kALA kADhiyAne nALiyera apAve che? nALiyera te mArA kuMvarane ghaTe che. jAo jaIne A vAta e kene samajAvo ane raNadhavalane nALiyera apAve, huM temane guNuM vIsarIza nahi." matavI gauDanA kuLageranuM nAma hatuM tenI pAse ANImagane gera gaye, ane tene nANunI rakama arpaNa karIne kahyuM ke, "jagadeva te duhAgaNane dIkare che; ene peTa bharIne pUruM khAvA maLatuM nathI; ane raNadhavala gAdIne vArasa che; emanAM mAvajI paTarANI che; mATe emane nALiyera Apa." pachI temaNe pATavI kuMvara raNadhavalane nALiyera ApyuM; tene rAjatilaka karyuM, nebata vAgI ane chatrIse vAritra vAgavA lAgyAM. pachI AvelA gore kahyuM: "eka vAra mane jagadeva dekhADo." A vAta vAdhelIne kAna nAMkhyA pachI, jagadevane belAvI A. matavI gore tene joya; ane DokuM halAvIne kahyuM: "jagadeva ke rUpavAna che ! te ke kalAvAnuM ane tejasvI dekhAya che ? te paNa te bolyo: "lakhyA lekha pramANe thAya che." pachI teNe javAnI AjJA lIdhI; tene zelA pAghaDIne zirapAva karIne rajA ApI. te potAne deza AvI pahoMcyo, ane rAjA gaMbhirane nIce pramANe vAta kahI:-"ame raNadhavalane nALiyera ApyuM. gAdIne vArasa raNadhavala "che; paNa kAtimAna te jagadeva che. tene poSAka sohAmaNuM nathI, paNa "sUryanA kiraNa jevo te dedIpyamAna che. paraMtu lakhyA lekhanA sAmuM keInuM "jera nathI." rAjA bolyoH "tame moTI bhUla karI; paNa have ApyuM te nA ApyuM thAya nahi, vaLI mAre bIjI kanyA nathI." e pramANe kahIne, 1 matalaba ke temane lAMca ApIza. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta teNe jezIne teDAvyo ane lagnane divasa TharAvIne kaMkotarI dhAra mokalI. bIje kAgaLa teNe pradhAna upara mokalyo temAM lakhyuM ke, "jagadeva kuMvarane "tamArI sAthe letA Avaje, je nahi laI Avo te kAma thavAnuM nathI." kAmadAra kAgaLa laIne dhAra Avya; kAgaLa pradhAnane Ape, teNe te vAM, ne rANIne Apyo. vAghelI bolIH "kALiyAne sAthe laI jAo." jAnanI taiyArI thaIne jagadevane kahevarAvyuM-"kuMvara! jAnamAM javAne taiyAra thaze." jagadeve kahyuM: "yogya lUgaDAMlattAM ane ghareNAM vinA huM zI rIte taiyAra thAuM ? vaLI pALAnI peThe mArAthI kAMI avAya nahi." pradhAnee jaIne vAghelIne kahyuM. eTale teNiye bhaMDAramAMthI sArAM lUgaDAM, kaDAM, motInI mALA ane sonAnI utarI tathA jaI eTaluM kahyuM. te sAthe vaLI kahAvyuM ke, "pAyagAmAMthI "sAro ghoDe leje, cAkara pAra vinAnA che temAMthI thoDA sAthe Avaze." pachIthI sumAre vIsa hajAra mANasanI jAna nIkaLI. raste jatAM TukaDA AgaLa melANa karavuM. tyAM rAjA rAjajI karIne rAjya karatA hatA, te DhAMka cAvaDA kuLano hato. tene kuMvara bIraja rAjya calAvatA hatA, ne rAjArAja AMdhaLo hato te paNa buddhinI AMkhavaDe te dekhato hato. te rAjAne eka kuMvarI hatI, tenuM nAma vIramatI hatuM ne te kuMvArI hatI ne varavAne yogya thaI hatI. tene pitA tene mATe sagAI karavAnuM zodhatA hatA, paNa yegya vara jaData nahate. ahiM jAna AvI pahoMcI. rAjArAje kahyuM: "A "jAnamAM jagadeva che te sAro rajapUta che ne rAjya karavA yogya che. tenI sAthe kuMvarIne maMgaLapherA phera." kuMvara bIraje paNa tenuM AvuM kahevuM mAnya karavuM. te jAnane AdarasatkAra karavAne temanI chAvaNImAM gayo. tyAM pahoMcyo, eTale te bolyoH mArI paraNAgata mAnya karyA pachI, savAramAM vAdhaje." AgrahapUrvaka teNe pitAnuM kahevuM mAnya karAvyuM, pachIthI keTamAM pAchA AvIne teNe jozIne pUchayuM ne nakkI karavuM ke AvatI kAle sAMjanI veLAe, gaudhulika TANe sAruM muharta che. pachI teNe ghaTatI taiyArI karI dIdhI; bIje divase kuMvarI vIramatIne pIThI coLI gaNeza besADyA. sAMje trIje potere sarve jamavAne AvyA, teo sarve jamI rahyA, ne muhartanI veLA thaI eTalAmAM teo hAtha dhoIne uDyA. pachI kuMvara bIraje gorane ane pradhAnane kahyuM: "huM mArI bahena kuMvara jagadevane deUM chuM." ema kahIne, teNe nALiyera ApyuM, ane cAra gheDA ApIne kahyuM ke, "toraNa bAMdhelA bAraNAmAM 1 sonA ke rUpAnI ane jemAM naMga jaDelAM hoya che evI hamela thAya che te. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 rAsamALA thaIne cArI AgaLa padhAreza." dhAranA pradhAne jANyuM ke bahu ja sArUM thayuM. tAraNu nIce thaIne vararAjA cerI AgaLa gayA, lagna thatAM savAra thaI. varane eka hAthI, pacIsa gheADA, ane nava dAsiyA ApI. pachI parANAee javAnI AjJA mAgI ane muhUrta upara pahoMcavAnuM hatuM mATe cAvaDI vIramatIne pitAne ghera rahevA dIdhI ne kahyuM ke pAchA vaLatAM ame emane letA jaIzuM. jAna AgaLa cAlI, ane gauDa paragaNAmAM AvI hoMcI. jagadevanA paraNyAnA samAcAra prasiddha thaI gayA. rAjA gaMbhira jagadevane dekhAva tapAzI joIne, tene paraNelA jANI dhuMvApuMvA thayeA; paNa lakhyA lekha kruratA nathI. gauDa rAjAe potAnI putrInAM lagna kahyAM, teNe bamaNI varadakSiNA ApI, dheDA ApyA, hAthI ApyA, ane agiyAra dAsiyA ApI. pachI jAnane teNe vidAya karI. jAna TaDe pAchI AvI phoMcI. cAvaDIne rathamAM besArI saMgAthe laI teo ghara bhaNI cAlyA. jagadevanA paraNyAnA samAcAra sAMbhaLI vAdhelI manamAM baLavA lAgI. teNe hevA mAMDayuM: "are e kALiyAne joyA vinA rAjAe zuM joIne potAnI kanyA ApI dIdhI ?" sarve jAnanA sAmA gayA; gauDakumAri ane cAvaDI peAtapAtAnI sAsune page lAgyAM, devanI pUjA karI. eka mahinA pachI gauDa ane cAvaDA rAjAoe pAtAnI kuMvariyAne teDavA mAkalI dhera khAlAvI lIdhI. jagadeve peAtAne cAvaDInI sAthe varadakSiNAmAM je maLyuM hatuM te pAchuM meAkalAvI dIdhuM, ne temAMthI mAtra pASAka ane ghareNuM rAkhyuM. teNe kahyuM ke hamaNAM huM ahiM kazuM nahi rAkhuM." jagadeva jyAre paMdara varSanA thayA, tyAre udayAditya soMpelA kAma u parathI ghera pAche AvyA. tenA manamAM dhaNI AturatA hatI. raNadhavala kuMvara tene maLavAne sAmeA gayA. rAjAne te page paDyo, tema ja nagaravAsiyA paNa jaI te namyA. AkhI darabAra eka bIjAne maLIne yathAyAgya karavA, paNa jagadeva temAM jovAmAM Avye nahi. teNe cAkarAne pUchyuM: "jagadeva "kuMvara kayAM che ?" teo khelyA, e te seAlakiNI rANI pAse haze. eTale tyAM khavAsane tene teDavA meAkahyA; eTale jagadeva sAdAM lUgaDAM pherIne Avyo, ne tene page paDayA. rAjAe tene chAtI sarasyA cAMpyA, te hAthamAM hAtha ApIne peAtAnI pAse besADyo, ne tene kahyuM: "mArA kuMvara! tuM hajI AvAM lUgaDAM here che ?' kuMvare hAtha joDIne kahyuM: "pitAjI ! tame gherathI nIkaLyA tyAre mArA "nityanA kharcane arthe nakkI karatA gayA, paNa temanI (sAvakAM mAtAjInI ) AjJA vinA mane kAMI maLyuM nahi, jenuM jevuM khAvuM tenuM tevuM zarIra, e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 171 "vAta Apa sArI peThe jANeA che. eka ja gAmanI upajamAM, cAkarenuM "kharca chatAM mArAM lUgaDAM zI rIte nIkaLe?" AvuM sAMbhaLI rAjAe peAtAnuM kavaca, mAtInA kaMTho, kaMdorA, utarI, humela, heAMciyA, zirapeca, jaDAvanI kalagI, vaLI peAtAnI DhAla, jamaiyA ane taravAra, tathA ratnajaDita mUhanI kaTAra e sarve je peAtAne poSAkamAM maLyuM hatuM te ApyuM. te jagadeve namana karIne lIdhuM; paNa hAtha joDIne vinati karI;-"pitAjI! Ape kRpA karIne "mane je ApyuM te meM lIdhuM teA kharUM, paNa vAdhelI mALanuM mArA upara heta "dhaNuM che, tethI Apa temane mahela padhArazeA eTale badhuM pAchuM levarAvAne ghATa ghaDaze. mane eka vAra je ApyuM te, ApanI AjJA thaze teya paNa have huM pAchuM ApanAra nathI." rAjA khelyuMAH vAdhelI che ema vhetI; "paNa, kuMvara ! raNadhavalanA karatAM tuM mane bahu game che ane huM je tane "ApuM chuM te mArUM peAtAnuM che. mArI azvArIne khAsa dhADA che te huM "tane ApuM chuM, te le, ane sAMje darakhAramAM Avaje." A pramANe kahIne tene rajA ApI. jagadeve gheADA peAtAnI sAthe dArAvI lIdheA, te seAlikaNInI pAse jaIne tene page lAgyA; tenA dekhAvamAM nityanA karatAM jUdI rItanuM suMdarapaNuM joIne te khelIH kuMvara! e vAdhelInA bhegA rahe che te "tane emanA vizvAsa che?'' pachI khAna nAjhara hatA te vAdhelI pAse jaI ne hevA lAgyAH "Aje "rAjAjiye peAtAnI pAse je hatuM te sarve jagadevane ApI dIdhuM, azvArIne "pATavI gheADA hatA te paNa ApyA." A sAMbhaLIne, tenA haiyAmAM Aga lAgI, teNe hevarAvyuM ke, mahArAja ! bheAjanazALAmAM padhAre, bhAjana taiyAra che. vAdheliye mhoM sarakhuM paNa dhAyuM nathI; te mahArAjAne sukhI joI ne pachI AnaMdanI ghaDI gaNaze ane dAtaNu paNa tyAre karaze. A pramANe sAMbhaLIne rAjA tatkALa savAramAM tene mhela gayeA. vAdhelI rANiye tene namana karyuM; te siMhAsana mAMDayuM hatuM tyAM rAjA AvIne kheDe, eTale, vAdhelI khelI: "ApanI surata upara huM vArI jAuM. tAjA thayAthI dhareNAnA meha cheDI dIdhA haze; paNa pRthvIpati ghareNA vinA zaiAbhe nahi." rAjA eNyeH "meM ghareNuM te badhuM vhecuM hatuM; paNa jagadeva kuMvarane aDaveA dIThA, tethI "sarve dhareNuM meM ene ApI dIdhuM." A sAMbhaLIne rANI khelI: "e kALiyAmAM te evuM zuM kAmaNu bharyuM che! ene ghareNAnA bamaNA bhAga maLyA; "te uparAMta vaLI, bhaMDAramAMthI meM navAM mAkalyAM hatAM. tyAra pachI, teNe te "ToDI cAvaDIne ApI dIdhAM, paNa mahArAja ! A tame vinA vicAre karyu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 rAsamALA che. mahArAja! mArA kuMvarane te tame ekeya vAra khuzI thaIne kAMI ApyuM ja "nathI. mATe e ApeluM ghareNuM pAchuM maMgAvIne raNadhavalane Apa." rAjA bolyoH "garIba sarakhAya paNa pote eka vAra rIjhIne ApeluM pAchuM lete nathI; "ne huM te pRthvIpati chuM, mAre mana te raNadhavala ne jagadeva be samAna che. "e vastu mArAthI maMgAya ke pAchI levAya nahi." rANuM vAghelI bolI: kaTAra, taravAra, ane pATavI ghoDo, e to pATavI kuMvaranAM kahevAya, jyAre "tame e pAchAM maMgAvaze, tyAre huM dAtaNa karIza." rAjAe vicAra karyo ke strInI haTha choDAvavAnuM kAma ghaNuM kaThaNa che, kahevata che ke - Atha anAtha na jAnahI, caDe jaNA haTha cAra vAdAvA, mA, javI, kApelI . 2 TADhI zItala vana dahe, jala patharA verAya / mahilA ruThI je kare, to daive na karAya. 2 daMData jana mahipata ane, saba daMData saMsAra paMDitakuM khaMDita kare, mahilAcaritra apAra. 3 pachI nAjarane mekalIne rAjAe jagadevane kahAvyuM ke, "beTA! huM tane "eka bIjI sarasa taravAra ApIza, paNa jo tuM mane ArAma pamADavAne "Icchate heuM, te tane ApelI taravAra pAchI mokalaje. beTA! A vAta"mAM te haTha karIza nahi." A pramANe teNe kuMvarane vinavyA. tyAre jagadeve jANyuM ke, laDuM vaTuM te kapUta kahevAuM. mATe teNe taravAra pAchI ApI. pachIthI te reSamAM bolyoH "huM rajapUta bacce chuM; huM game tyAM jaIne "mAre reTala pedA karIza pAna padArtha sughaDa nara, vaNa toLyAM vecAya nyuM jyuM paraM bhuma saMcare, mUla mogherAM thAya. 4 siMha na jove caMdaMbaLa, nava jove dhana riddha ekalaDo sahasA bhalo, jyAM sahasA tyAM siddha. javAnImA paradeza jaI, dhanasaMgraha nava thAya avasara te jivatara taNo eLe gayo gaNAya. 6 caMgA mADu ghara rahe, tInu avaguNa hoya kapaDAM phATe raNa vadhe, nAma na jANe koya. 7 1 asala kavitA nIce pramANe che - jyuM vanadaravana khaDDuAM, jo paradezAM jAya, gamiyA ohI dIhaDA, manakha jamArA mAMhi. - - - - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 173 "eTalA mATe, priya mAjI ! je tame AjJA Apo te mAruM bhAgya game "tyAM jaIne ajamAvI jouM." tyAre tenI mA bolI: "kuMvara ! tuM bahAne "che; tuM te kyAM jaIza? pArakA dezamAM ekalAM javuM ghaNuM bhayabhareluM che." jagadeve uttara ApyuM: "mAvajI! Izvara mArI caDhatI karaze, mane game tyAM cAkarI maLaze. pahelAM Izvare sArA kulInanA dIkarAonI pratiSThA rAkhI "che tema mArI paNa rAkhaze. mAjI! tamArA puNyathI mAruM bhAgya ughaDaze." tenI mAe vicAryuM ke - ApaNa kAme siyaLA, parakAme samarathya, tene sAhI na rAkhiye, ADo de de haththa. 8 vaLI te bolI: "dIkarA, tane jethI sukha thAya te kara" pachI jagadeve pAyagAmAMthI eka sAre ghaDe lIdhe, ane bhaMDAra ughADIne temAMthI sonAnI moherenI be kethaLiyo lIdhI! hathiyAra paNa lIdhAM-eka dhanuSya, ane bANathI bharela bhArtho lIdho. bhAthAne khabhe bheravI lIdhe ne pitAnI mAtAne page lAgIne, gheDe caDyo ne sIdhe TakaToDAne mArge caDyo. nagaranI bahAra vADI hatI temAM visAmo karyo; gheDe eka jhADe bAMdho, cekaDuM cAvato te ubho rahyo ane te paNa eka jhINuM lUgaDuM ghAsa upara pAtharIne te upara beThe ne potAnI pAse DhAlane eka bAjue mUkI, ane rAtrI paDe tyAre zaheramAM javAne nizcaya karyo. A veLAe cAvaDI vIramatI, pAlakhImAM besIne, pitAnI sAheliyo sahavartamAna sahasA AvI caDI. bannene paraNyAMne traNa cAra varSa thayAM hatAM. te veLAe jharamara jharamara varSAda varasata hatuM, tethI cabelInA maMDapamAM zataraMjI patharAvIne beThI. eka khavAsa bAraNuM AgaLa cekI karato beThe hate. tevAmAM teNe potAnI dAsIne AjJA karI ke, "jA kAMI me laI Ava." dAsI phaLa levAne nIkaLI paDI; teNe eka azvAra ane ghoDe jo te cAra pAMca hajAra rUpiyAne tene lAgyuM, ne pILA palANane uMcI jAtane sAmAna hato te paNa mUlyavAna hato. pachI dAsiye tvarAthI javAna kuMvarane nihALI lIdho, teNe vicArayuM ke, "A to kuMvarInA vara jevo dekhAya che, tenA nAkanI dhArathI ane AMkhanI lAlAzathI mane "nakkI lAge che ke e rAjakumAra che." teNe doDI jaIne bAIjIne kahyuM "bAI ! eka vadhAmaNuM khAuM chuM; vIza vazA te ahiM rAjakumAra padhAyA che!" cAvaDI belIH "huM parapurUSanA maha sAmuM jotI nathI, paNa tuM cokkasa mANasa che, mATe pharIthI jaIne joI Ava, ane kharekharA samAcAra lAva." dAsiye pharI jaIne joyuM, ane pAchI AvIne bolI: "bAI! lAkha vAte e www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 rAsamALA rAjakumAra che." pachI kumArI belIH "je, tuM samaju mANasa che, tuM DAhI che eTale basa che." tyAra pachI, saMbhALathI caMbalInA jhADanI ghaTAmAMthI dhArIne joyuM eTale enI khAtarI thaI ke, e rAjakumAra che. tyAre cAvaDI satvara jaIne page lAgI bolI- vAyasa vAsa uDAvatI, jhabakI Avyo nAtha, cUDI ardhI naMdaI paDI, ardhI rahI muja hAtha. 9 sukhasajyA Alaya zItaLa de muja priya sanmukha / muja mana icchA Aza e deve dai didha sukha. 10 cAvaDI vaLI bolIH "dhanya ghaDI! dhanya dahADe ! Aje mAre AnaMdane "sUrya ugyo ke tamAre pratAparvatane mAre milApa thayo; paNa tamAre sAtha kyAM ? ekalA, vADImAM, jANe kAMI chAne bheda hoya ema beThA cho enuM "kAraNa zuM ?" pachI kuMvare cAvaDIne mAMDIne vAta kahI, ane bolyoH huM cAkarI meLavavAnI AzAe nIkaLyo chuM, tAre e vAta cAsana karavI nahi." tathApi eTalI vAramAM te, dAsI doDI gaI ane rAjamahelamAM jaIne samAcAra kahyA ke, "vadhAmaNuM ! rAjavaMzI jamAIjI padhArayA che." tarata ja tene sAmA levA javAnI taiyArI thavA lAgI; vadhAmaNanA badalAmAM dAsIne rAjI karI. kuMvara bIraja te page doDIne gayo ane jagadevane maLyo. cAvaDI pAchI mahelamAM AvI, kuMvara bIraja pitAnI sAthe jagadevane laIne tyAM Avyo. teNe rAjArAjane namana karavuM. tyAM pAMca dAhADo rahyo te pachI vAdhavAnI AjJA mAgI. tyAre rAjArAja bolyAH "A darabAra Apane che. "amArI sarvenI IcchA che ke, mahArAja ! Apa ahiM rahe." tyAre jagadeva bolyAH mane haTha karaze nahi, eka vAra huM ekale paradeza jaIza, ane mAruM bhAgya ajamAvI jaIza." mAMhamAMhe ghaNI haTha haTha thaI, chevaTe jagadevane javAnI hA kahevAnI agatya paDI. te pachI rAtri paDI tyAre teNe potAne manasuba cAvaDIne kahI saMbhaLAvyo, ane tenI rajA mAgI. te bolI: "ApanI cAkarI karavAne ApanI dAsI niraMtara pAse raheze." jagadeva bolyoH "zuM tuM DAhI thaIne AvuM kahe che? paradezamAM strI che te pagabaMdhana che. 1 asala kavitA nIce pramANe che - vAyasa vAsa uDAvatI jAyo nAha jhabakA, AdhI cUDI kara lagI, AdhI gahI taDakAM. 9 sukha sajA sItala mohala, piyu sanmukhe batAya, lAva hAma dahIve kaMTharI, Asa karI vana Aya. 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 jagadeva paramAranI vAta "mATe mAre ekalAM javuM joIe. huM tane vahelI teDAvI laIza." tyAre cAvaDI pitAne hAtha tenI Deke vaLagADIne bolI: "zuM zarIrathI chAyA jUdI "pADI zakAya che? je chAyA zarIrathI jUdI paDAya to tame mane ahi "rahevAnuM kaheje." jagadeve cAvaDIne bahu samajAvI paNa tenuM cAlyuM nahi. e to tenI sAthe javAnI haTha laI beThI, pachI be ghaDA upara palANa mAMDyAM. teoe potAnI sAthe ratnajaDita ghareNuM lIdhAM. cADiye mukano (ejhala paDado) nAMkhI mukha DhAMkyuM; jagadeva ghoDe caDyo tyAre te e taiyAra thaIne rahI hatI. moherenI be kothaLo hatI te gheDAnA tebarAmAM nAMkhI lIdhI. temane vAdhavAne manasubo satvara cAsana paDI gaye; te veLAe kuMvara bIraja traNase gheDuM laIne vaLAvA Avyo. nIkaLatAM cAvaDI pitAnAM mAtApitAne bheTI; pitAnI vaDI saheliye hatI teone maLI; pachI sAsue jagadevane rUpiyA ane eka nALiyera ApyuM ane kapALe tilaka karavuM. pachI pitAnI kuMvarI cAvaDInI saMbhALa rAkhavAnuM jagadevane kahyuM. page lAgI, AzIrvAda pAmI, rAjArAjanI AjJA laI teo sidhAvyAM. zaherathI thoDeka gAu gayAM eTale vaLAvAne jeo sAme gayA hatA te kahevA lAgyAH "mahArAja ! "je Apane ghera vAdhavuM hoya te, A raste thaIne javAnuM che." jagadeve pitAne vicAra jaNAvyAH "huM pATaNamAM siddharAja jayasihadeva selaMkInI cAka"rImAM rahevA jAuM chuM." pachI javAne sIdhe raste pUchyuM tyAre eka azvAra bolyA: "sIdhe rasto TeDaDI upara thaIne javAnuM che te ahiMthI "bAra gAu upara che; DuMgare pharIne nirbhaya raste thaIne javA IcchatA he te te vIza keza che." jagadeva bolyoH "tyAre sIdhe raste tame zA mATe, choDI do cho? zuM gheDAnI tamane dayA nathI ?" AvuM sAMbhaLIne, rajaputone nAyaka hatA te bolyoH "sIdhe raste to vAgha ane vAghaNe reyo che. teoe "gAmaDAM ujajaDa karI nAMkhyAM che; vAgha te devanA jevo che; rAjA ane umarAvo "tenI sAmAM DholanagArAM vagaDAvIne caDyA hatA paNa kAIthI e vAgha ke vAghaNane "vaza karI zakAyuM nathI. temanA trAsathI kAI Dhora te pUruM ucharatuM nathI. "nava varSa thayAM raste baMdha paDI gayo che, ne cAra (vAsa) uMcI vadhI paDI che. pagaraste tUTI gayuM che, mATe pherI khAIne lAMbe raste thaIne TeDaDI jAo, e mArga nirbhaya che." AvuM sAMbhaLIne jagadeva bIrajanI AjJA laI ane rAmarAma karIne te raste caDe. bIraje tene ghaNuM samajAvyuM paNa tenI 1 burakhe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 rAsamALA kAMI asara thaI nahi; jagadeva bolyAH "gaMDaka gaMDakaDInA DarathI kAMI cakkara khAvAmAM Avaze nahi." banne jaNAe sajoDe nirbhayapaNethI pitapotAnA ghoDA mArI mUkyA. pachI jagadeve cAvaDIne kahyuM: "ApaNe jaIe tema DAbA hAtha bhaNuM ghAsa upara tame najara rAkhatAM rahejo." A pramANe cha gAu sudhI teo gayAM; tyAre cAvaDI bolIH "mahArAja kuMvarajI ! vAghaNa pelI moM AgaLa rahI." jagadeve eka bANa kahADIne dhanuSya upara caDAvyo ne bolyoH vAghaNa! tuM raDanI jAta che mArA upara AMkho caDAvIza nahI, mArgamAMthI khazI jA ne DAbI ke jamaNuM cAlI jA." vAghaNe jyAre rAMDa evo zabda sAMbhaLyo tyAre teNe pUchaDuM uMcuM karIne, mAthuM bhoMya sarasuM nIcuM karI daIne tenA upara chalaMga mArI. A veLAe lAgale ja teNe bANa cho; te tenA bhramara vacce jaIne vAge te ArapAra vIMdhIne sAmI bAjue daza DagalAM dUra jaIne paDyo eTale vAghaNa uchaLatIne maraghuM thaI paDI. soeka DagalAM teo AghAM gayAM ke teoe vAghane beThelo dIThe, eTale jagadeve bhAthAmAMthI bIje bANa kahADIne tene kahyuM: "DAbo ke jamaNe jA, nahitara, tArI gaMDakaDIno saMgAtha karavAne tane mekalIza." tyAre vAgha pUchaDuM paTakAvata, bheya sarakhuM mAthuM karI daIne tenA upara tala; paNa jagadeve bANa mAryo te mAthAmAM thaIne ArapAra nIkaLI gayuM ane vIsa kadama dUra jaIne paDyo. vAgha paNa vAghaNanI peThe uchaLatA ne zIMgaDuM thaI paDe. jagadeva bolyA "meM te A garIba prANiyAne zuM karavAne mArI nAMkhyA ? mAre mAthe hatyA beThI." cAvaDI bolIH "mahArAja ! e te kSatrionI ramata che." A pramANe vAta karatAM teo TeDaDI gAmanA guMdarAnA talAva AgaLa AvI pahocyAM; tyAM keTalAMka vaDa ane pIpaLAnAM jhADa hatAM; talAvamAM pANInI bahAnAM mojA sarakhI laharo cAlatI hatI. A jagyAe eka vaDa nIce teo ghoDA uparathI heThaLa utayAM ne hathiyAra choDyAM; gaMgAjaLImAM TATADuM pANuM bharI ApyuM, ghoDAne pAyuM; ne cAvaDI dAtaNa karI pitAnuM mukha jovA lAgI. 1 "gaMgAjaLa sarakhuM TATADuM pANI kuhADIne ghoDAne pAyuM" evo bhAvArtha aMgrejImAM che; paNa ulaTuM samajAvAmAM AvyAthI ema lakheluM jaNAya che. pAse talAva mUkI pANu kahADI lAvIne ghaDAne pAvAnI mahenata kare ema bane nahi. vaLI teo chaDI avAriye nIkaLyAM hatAM tethI pANI pAvAne vAsaNa joIe te temanI pAse kayAMthI hoya. A zaka paDavAthI mULamAM joyuM to "gaMgAjaLa" zabda dhyAnamAM nahi utaravAthI bhUla karelI jaNAI. pravAsamAM pANI pIvA mATe sAI rAkhavAmAM Ave che te. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 170 ANImaga khIraja ghera jaI pDoMcyA ne teNe rAjArAjane kahyuM: "jagadeva sIdhe raste sidhAvyA." tyAre rAjAne krodha caDayA ane kahyuM: "tArI sAthe "basa te paMcAvana azvAra baMdhuka te dhanuSyabANathI sajAvIne laI jA; jyAM "tame temane marelAM paDelAM dekhA tyAM agnidAha dejo, athavA jIvatAM hAya tA tevA samAcAra laI Ave." A pramANe AjJA thaI eTale, azvAra caDyA. teo jevA khInatA ane cetatA AgaLa cAlyA tevAmAM rastAnI bAjue vAdhavAdhaNane marelAM paDelAM dIThAM. paNa gheADA ke mANasa keAI temanA dIThAmAM AvyuM nahi. teoe dhAyuM ke jagadeva ne cAvaDI jyAM pANI haze evI jagyAe visAmeA khAtAM haze, te kazA saMkaTamAM nahi hAya. azvArA je zeAdha karavA chUTA chUTA vikharAI gayA hatA te sarve eka ThekANe ekaThA thayA te eka bIjAne rAmarAma karavA lAgyA. je kAmane mATe teone meAkalyA hatA te pUruM karavAmAM teone peAtAnA jIva khAvAnI dhAstI hatI, te kAma jokhama vinA pUrUM thayuM tethI arasparasa mubArakakhAdI ApavA lAgyA. banne khANu laI ne, AnaMda pAmatA, ane khIka rAkhyA vinA teo AgaLa cAlyA; te jyAre talAva AgaLa AvI phoMcyA tyAre jagadevane tyAM dIThA. teo pAse AvyA eTale cADiye temane ALakhyA ane elIH "A te! ApaNA rAjyanA rajapUtA che." azvAree AvI namana karyuM, ne jagadevane kahyuM: "rAjakumAra! tame pRthvIne te gAyanA mhoTA dharma rAkhyA, "vAdhavAdhaNa te! yamarAjAnA dUta jevAM hatAM, teone rAjA ke DhAkAra kAI "mArI zakatuM na hatuM. huM kuMvara ! tamArA vinA jagatanuM du:kha khIjAM kANu ochuM kare?" tathApi jagadeve te bahu parAkramanI vAta jANI nahi. teNe rajapUte ne pAchA javAnI AjJA ApI. teoe pAchA jaIne vAdhavAghaNa marAyAnA samAcAra kahyA. rAjArAja ane jagadevanA sALA khIraja A samAcAra sAMbhaLIne bahu rAjI thayA. ANImaga jyAre dAhADA AthamyA tyAre jagadeva ane cAvaDI nagaramAM peDhAM te khAvAnuM kahyuM; tathA thADA paisA ApIne dheDAnI cAkarI karAvI. tyAM teo e rAta ne eka divasa rahyAM, te bhAjana karavAmAM gheADA rUpiyA kharcyA. A pramANe melANu karatAM karatAM teo pATaNa AvI phoMcyAM; te siddharAje baMdhAvelA sahasraliMga talAvanI pALe eka vaDanuM jhADa hatuM tenI nIce utarI paDyAM. gheADAne tyAM bAMdhyA. mIThuM pANI dekhADayuM, ne gheADA saMbhALyA. teo cAkaDuM cAvatA ubhA rahyA. pachI baMne jaNu khAnapAna karIne tAjAM thayAM, eTale jagadeve cAvaDIne kahyuM: "tame ahiM gheADA pAse aa, huM nagara ', 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 rAsamALA "mAM jaIne eka ghara bhADe rAkhuM, te pachI tamane nagaramAM laI jaIza. "ApaNa naTanaTInI peThe saMgAthe pharatAM sArAM dekhAIzuM nahi." cAvaDI bolI: "tyAre tame sidhAvo, huM ahi rahuM chuM." pachI jagadeva keDamAM kaTAra khazIne ane taravAra bAMdhIne ghara bhADe levA nagaramAM gaye; pachI zuM nIpajyuM te sAMbhaLoH have, siddharAjanA mukhya paragaNune dhaNuM DuMgarazI karIne have te pATaNano koTavALa hatA. tene eka dIkare hato tenuM nAma lAla kuMvara hatuM, tene heTAI ghaNI hatI. kAMIka juvAna, vaLI ghera pATaNanI kATavALI, vaLI mahela maheTe, tethI badhI rItanA mada bhegA thayA hatA, eTale te pRthvI upara paga paNa deto nahi. pATaNamAM gaNikAnAM pAMcase ghara hatAM, temAM sarvane mAthe jAmetI gaNikA hatI, tenI pAse dhana bahu hatuM, ane chekarA ane chokariye paNa ghaNAM hatAM. chokarA paNa dravyavAna hatA. eka samaye keTavALane dIkare jAmatIne ghera ramavA gaye, tyAre teNe tene kahyuM, "e "jAmatI! je mane kAI ghaNI suMdara ane kulavatI strI maLe te huM tene "rAkhuM, ane tamane paNa rIjha ApuM." jAmotI bolIH "bahu sArUM huM eka "zodhI kuhADIne tamArI sevA bajAvIza." pachI jAtiye pitAnI luDiyAne e vAtanI sUcanA karI, tyArathI teo koI suMdara strInI zodhamAM rahI hatI. A pramANe divasa vahI gayA. je divase jagadeva ane tenI strI pATaNa AvI pahoMcyAM te divase jAmotInI eka suMDI, baporI veLAe, pANInuM heDuM laIne sahastraliMga talAve pANuM bharavAne AvI. cAvaDiye, mukha upara mukane uce karIne je te koI purUSa pAse jovAmAM AvyuM nahi eTale burakhe kuhADI nAMkhyo ne talAvanI bAMdhaNI ane tenA pANIne paTa jotI beThI. jAmatInI AjJAnuM smaraNa ANIne pelI uMDI cAvaDIne jevA lAgI. te tene IndranI apsarA jevI ane AkAzanI vijaLI jevI tejasvI jaNAI. cAvaDIne joIne luMDI rAjI thaI ne mAthe pANInuM baheDuM mUkIne tenI pAse AvI tene namana karI belIH "bAI! tame kyAMthI padhAyAM "ne A ghoDAne asvAra kyAM gayo che?" cAvaDiye uttara ApyoH "tame pUchanAra koNa che?" huMDI belIH "huM te siddharAja jayasiMhanA darabAramAM vaDI vaDAraNa chuM.cAvaDI belIH "huM udayAditya paramAra rAjAnA kuMvara here paraNuM chuM." huMDiye kahyuM: "tamArA varane maheTa bhAI che ?" teNe kahyuM: "hA, emanA moTA bhAI raNadhavaLa che." pharIne dAsI bolIH "bAI "sAheba! kuMvarajInuM nAma zuM?" cADiye uttara ApyuM. "tame kevAM cho; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 179 vaLI varanuM nAma te devAtuM haze?" dAsI belIH "jiye potAnA dhaNanuM "nAma devuM ke mahimAvAna jagatanA kartAranuM devuM. te paNuM tame dezanAM dhaNuM che, tamane jema sAruM dekhAya tema kare." tyAre cAvaDI bolIH "kuMvaranuM nAma jagadeva che." pharI te dAsiye pUchyuM: "tamAruM piyara kayAM,?" cAvaDI bolIH DAmAM; huM rAjArAjanI putrI chuM, ane bIrajanI bahena thA." tyAre dAsI belIH "kuMvara nagaramAM gayA che tethI mane lAge che ke tame dheDAne "sAcavatAM beThAM haze." cAvaDI belI. "kALiyAra nAganA jevA ghoDA upara najara nAMkhavAnI kAnI tAkAta che." dAsI pharIne bolI: "mahAna rAjAnA "kuMvara te vaLI ekalA kema nIkaLyA che ?" cAvaDI bolIH "emanI era"mAImA sAthe rIsAIne nIkaLyA che." ema kahIne mAMDIne badhI vAta kahI. dAsI badhI vAta pUrepUrI sAMbhaLIne namana karI ane baheDuM pANIthI bharIne ghara bhaNI cAlI. teNe jAmatI gaNikAne kahyuM: "je tame tamArA "juvAna zeThane rAjI karavAne cAhatAM che te talAvanI pALe eka strI be gheDA sAcavatI beThelI che, enA jevI AkhA dezamAM meM te kahi dIThI "nathI. ne tame jevI varNavatAM hatAM tevI ja che." ema kahI, tenI jAta, tenA sasarAnuM ane varanuM nAma, ane tenuM piyara kayAM che te sarve kahyuM. pachI jAtiye dAsIne ghaNuM meMghA mUlanAM lUgaDAM paherAvyAM ane jaDAvanAM gUjarAtI ghareNAM ghAlyAM. eka suMdara ratha taiyAra karAvyo, temAM pote beThI. cAkaree rathanA paDadA baMdha kasyA. e pramANe bIjI dAsiyAne suMdara lUgaDAM ghareNuM paherAvIne vIsa ke trIsa dAsine potAnI sAthe lIdhI ne cAkarene hathiyAra sajAvIne AgaLa karyA, eka dravyavAna khavAsane ghaDe besArI mokhare kaDhyo. A pramANe cAvaDI jyAM beThI hatI tyAM cAlI. ane te jagyAe AvI pahoMcI eTale ADI kanAta kheMcI dIdhI, pachI jAmatI utarI. cAvaDI joDe prathama je leDI vAta karI gaI hatI te AgaLa AvIne namana karavA lAgI. jAmatI bolIH "vahU! uTho, huM tamane "maLuM, huM tamArI pheI sAsu thAuM; A vaDAraNe AvIne tamArA AvyAnA "samAcAra kahyA, ne tarata meM mAro ratha joDAvyo. huM rAjAnI AjJAthI "AvI chuM. mAre bhatrIje jagadeva TeDe paraNyA tyAre mArAthI AvI "zakAyuM na hatuM, paNa huM raNadhavaLane maLI hatI, mAre bhatrIje jagadeva kayAM "che? e kyAM gayA che? tamAre mAre ghera AvavuM joItuM hatuM. tame nAma"vatA kuTuMbamAM paraNyAM ne AvI jagyAe besI rahevuM ghaTatuM nathI." teNe bhabhakAdAra sarve tAlamela karyo hato te joIne cAvaDI te vicAramAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 rAsamALA paDI, ne ThagAI gaI. teNe vicAryuM ke siddharAja jayasiMhanene mArA patine sagapaNa che evuM temaNe mane kadi kahyuM nathI, paNa rAjAnA sagA rAjA haze ema jANIne ane AvelAM ajANyA mANasanAM lUgaDAMghareNuM upara pharIthI najara karIne, teNiye tene namana karyuM ne maLI. jAtiye tene AzIrvAda dIdho, ane rathamAM besavAnuM kahyuM; ane bolI ke, "ahiM huM eka mANasa "mUkatI jAuM chuM te mAre bhatrIje Avaze eTale tene darabAramAM teDI lAvaze." vaLI teNiye eka cAkara bolAvIne ghoDAnI saMbhALa rAkhavAnuM kahyuM. cADiye nANuMnI theliye pitAnI pAse rAkhIne rathamAM beThI, eTale tha calAvyo. jAmatI tene pitAne ghera lAvI, ghara moTuM piLabaMdha hatuM temAM teo AvyAM ne ratha rAkhyo. jAmatI utarI ne pachIthI cAvaDI UtarI. gharamAMthI AdaramAna ApavAne mANasa AvyAM. dekhAvaDo poSAka paherelI ane ghareNAMgAMThathI zaNagArAyelI Dhiye cAvaDIne maLavA AgaLa AvI, ane tene namana karyuM, keTalIka tene page paDI, keTalIka tenI AgaLa AvIne khamA mA karatI AgaLa cAlI. e pramANe teo tene gharamAM laI gayAM. ghara cAra mALanuM UcuM hatuM ane ghaNuM zobhAyamAna dekhAtuM hatuM, cAre bAjue kaLI cUno chAMTayo hato; comera bhIto zaNagArI lIdhI hatI ne tenA upara sonerI rUperI citra hADyAM hatAM; bAriyemAM jALiye jaDI lIdhI hatI. cAkaree eka suMdara zataraMjI bIchAvI hatI tenA upara gAdItakiyA, uzIkAM ane gAlamasuriyAM kInakhAbathI maDhI lIdhelAM mUkayAM hatAM. cAvaDIne teoe tyAM besArI, te pelI be kethaLiyo potAnI pAse rAkhIne beThI. unuM pANI taiyAra thayuM. eTale jAtiye eka dAsIne belAvIne kahyuM jA, rAjAjIne jaI kahe ke paramAra rANIne bhatrIje jagadeva kuMvara AvyA che te hamaNuM tamane maLavAne Avaze. rAjAne kaheje ke temane sAruM mAna "Ape, ne vaLI kaheje ke temanAM vahU cAvaDI mAre mahela che." dAsiye A pramANe sAMbhaLI lIdhA pachI namana karyuM ne gaI. eka ghaDI vItyA pachI te pAchI AvI ne belIH "mahArAja ghaNu khuzI thayA ne AjJA karI che ke, jagadeve prathama mane maLIne pachI rANI pAse javuM." pachI jamavAnuM taiyAra thayuM eTale jAmetiye kahyuM: "vahUvArU! jamavAne uThe." cAvaDI bolIH "huM pativratA dharma pALuM chuM. jyAre kuMvara jamaze tyAre huM "jamavAne vicAra karIza. e hajI sudhI AvyA nathI." pachI eka dAsI AvIne bolI: "tamArA bhatrIjA jagadeva, mahArAja pAse jaIne temane "maLyA che; teo rAjAjI pAse beThelA che,-rAjamahelanA rAIkhAnAmAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 jagadeva paramAranI vAta "thALa AvyA che." jAmatI belIH "jA vehelI jA ane jagadevane rAjA sAthe jamatA baMdha rAkha, ane rAjAjIne vinavIne jagadevane ahiM teDI "lAva. Aje pheI bhatrIjAe pAse besIne jamavuM joIe. ahiM bhejanA taiyAra thayuM che." vaLI teNe potAnI meLe bolyAM kahyuM"mAre bhatrIjo jagadeva AvyuM nathI, te enA khAdhA pahelAM huM kema khAuM ? jyAre teNe "khAdhuM che evuM huM sAMbhaLIza tyAre mArI meLe huM jamIza." eTalI vAramAM je dAsI gaI hatI te pAchI AvI ane bolIH "bAI sAheba! kuMvara "rAjAjI sAthe jame che, banne mahArAja pAse pAse beThelA che. huM temane mArI najare joIne AvI; paNa tamArA bhatrIjA tamArA bhaNI AvavAnA che. e kevA zyAma varNanA che!" jAmotI bolIH "mArA piyaramAM evuM sAdhAraNa "che. mArA bhAI udayAditya paNa zyAma varNanA che, paNa e kuTuMbamAM jevA rUpALA che tevA bIjA koIne meM joyA nathI." A pramANe teoe vAta karI. pachI jAtiye suMdara thALa maMgAvyA ne eka thALa cAvaDInA moM AgaLa mUkIne bolIH "vaha! jame." cAvaDiye thoDuM khAdhuM. pachI dAsI thALa laI gaI. tyAra pachI vAtacIta pAchI cAlI. jyAre pAchale prahara dAhADe bAkI rahyo tyAre cAvaDI bolIH "hajI sudhI kuMvara pitAnI pheIne maLavAne AvyA nahi. ema kema?" jAmatI bolI: "chokarI! "jA, ne mArA bhatrIjA jagadevane teDI lAva." pharIthI pAchI vahujI sAthe te vAta karavAne maMDI gaI paNa jagadeva vinA sarve vAte cAvaDIne phIkI lAgavA mAMDI. be ghaDI pachI pelI dAsI pAchI AvIne bolIH "rAjA emanI sAthe "vAta kare che, emane uThavA detA nathI; te kahe che ke, pahora rAtre jagadeva, "sUvAne Avaze tyAre emanI pheIne maLaze." AvuM sAMbhaLIne jAmetI dAsInA upara krodhe bharAIne belIH "mahArAjane jaIne vinava ke, jagadevane maLyA"ne emane ghaNuM varSa thayAM che ne savAramAM ApanI sAthe vAta karavAne "kuMvarane ghaNI veLA maLaze, paNa havaNAM te emane maLavA AvavAne AjJA "ApavI joIe." be ghaDI rahIne dAsI pAchI AvIne bolIH "rAjAjiye "pahelAMnA jevo ja uttara Apo." daramyAna jAmotiye lAlakuMvarane kahAvyuM: "Ajane muja che, pahera rAtra "jAya tyAre cAlyA cAlyA Avajo; mAre hAtha eka strI AvI che te je "tamArI khuzImAM Ave te rAkha karI rAkhaje, ne je tamArI khuzI nahi -"heya te huM mAre ghera sAgarIda karI rAkhIza." AvuM sAMbhaLIne lAlakuMvare aphiNa caDAvA mAMDayuM, te upara makara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 rAsamALA ne mAjama khAdhI. vaLI teNe sakhata kephano bharele dArU pIdho; sArAM sArAM lUgaDAMghareNu vaDe banI ThaNane attara kasturI zarIre coLI. pachI Dela Dolate, bhAle Tekavate tyAM AvyuM. tenA hAthamAM dArUnI bharelI bataka hatI. dAsiye tene je eTale, deDI jaIne kahevA lAgI "vahajI! mane vadhAmaNuM Ape, kuMvara Ave che." cAvaDiye jANyuM ke khare ja te AvatA haze. paNe lAlakuMvara gharane AMgaNe AvI pahoMcyA, te dekhAya eTale che. hatuM. jyAre te gharamAM peThe tyAre dAsiye bAraNuM daI dIdhAM, ne sAMkaLa pUrIne cAlatI thaI cAvaDiye jANyuM ke e mAre vara nathI. kAMI dagophaTake thayo che. paNa teNe manamAM vicAravuM ke mAre bahu sAvaceta rahevuM joIe, kemake mArAmAM purUSanA jeTaluM baLa nathI, ne A te kephathI cakacUra che. teNe manamAM eka kahevata saMbhArI ke ThaganI sAthe Thaga thavuM. pachIthI AvI saMkaTanI veLAe pitAnuM pAtivratya jALavavAne jevuM sAvadhAna rahevuM joIye tevuM sAvadhAna rahevAno nizcaya karyo. e pramANe manasubo karIne te ubhI thaIne bolI: "kuMvara ! A palaMge beso." teNe uttara ApyoH "cAvaDI! tame beso." tene ghaNI suMdara joIne golo rIjhayo. cADiye paNa tene kaTAkSa mAravA mAMDyAM te tenA kALajA pAra nIkaLI gayAM. nena bhalaka bhala laggiyA, nisara gayA do sAra keu ghAyala jANase, keu nAkhaNa hAra. gelo pANInA jevo pAtaLo thaI gayo. te cADiye paNa AMdhabe baheruM kUTAvA dIdhuM. te bolIH "mAre mATe jAtiye bahu sAruM karavuM." lAlakuMvara bolyoH "o cAvaDI ! meM ene kahI rAkhyuM hatuM ke, mane je "uMcA kuLanI, suMdara, nipuNa javAna strI maLaze to huM tene mArI rAkha karIne rAkhIza; ane mAre jevAM joItAM hatAM tevAM ja tame maLI gayAM. tame kaheze te pramANe huM karIza." A uparathI cAvaDiye jANyuM ke mane ATalI badhI ThagIne mane ne Ane baLAtkAra meLavI ApanAra gaNikA ja che. lAla pAse bataka ane hAlo joIne tathA kephathI tene cakacUra thayela dekhIne tenI pAsethI bataka ane mAla laI lIdho ne pyAlAne keTaka bharIne tene dho ne bolIH "kuMvara! mArA hAthano eka pyAle lyo. tyAre lAle uttara 1 lAla heTA adhikArIne putra hato te paNa jaNAya che ke te gAla athavA bavAsa jAto hato. temane mATe adhikAra caDAve che kharA paNa te gulAma athavA temanA vaMzanA hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 183 ApyuM: "e karI che ke meM bahu kepha karI che, ne tame mane bIje vAle "Ape che? nA, nA, ApaNe, vAte kariye." cAvaDI bolIH "vAtamAM zuM ? huM tamane pahela vekI ja ApuM chuM mATe mAre hAtha pAcho Thelaze nahi; huM je tamane rAjI thaIne ApuM chuM te mane hoMsa che mATe tamAre levuM ja joIze." jyAre teNiye ATaluM badhuM kahyuM, tyAre teNe pyAle lIdho ne pI gayo, ane pachI dhrujate hAthe eka bharIne cAvaDIne ApavA lAgyo. teNiye pitAne mukane AgaLa kheMcIne pyAlo potAnI kaMcukI upara reDI dIdhe. teNiye pharI bharyo ne joyuM ke gele palaMge ADe thayo che, paNa hajI sudhI sArI peThe cakacUra thayuM nathI eTale teNiye pharIne eka pyAle bharIne Ape, ane te pItAM pItAM dAMta pIzIne palaMga AgaLa paDyo. eTale cAvaDiye joyuM ke have ene upAya cAle nahi evo bebhAna banI gayo che eTale te tAbaDatoDa uThI ne tenI taravAra laIne tenuM gaLuM vADhI nAkhyuM. pachI godaDAne palaMga uparathI laIne temAM tene vIMTI lIdhe, ane jharUkhA nIce rAjamArga hato temAM e vITe nAMkhI dIdho. madhya rAtra paDI eTale cokIvALA ekI pharatA pharatA AvyA; temaNe pitAnA mahIM AgaLa vIMTo paDelo dIThe, ne jANyuM ke keAI cera vepArInA gharamAM khAtara pADavA peThelA te jAgI uThI hoMkArA karavAthI vIMTo nAMkhIne nAzI gayA haze. teoe dhAryuM ke keTavALa ApaNane sAbAzI Apaze tethI vIMTe ucakyo. te temane ghaNo bhAre lAge, eTale mAMhomAMhe kahevA lAgyA ke "ApaNe ene havaNuM ukela nahi; "sUrya ugatAM mAladhaNuM ceranuM pagaluM kahADavAne ane potAnI mAlamatA "sArU pUchate Avaze. mATe cAlo ApaNe jaIne A vITA jevo che evo. ne evo keTavALanA cabutarAmAM mUkiye. savAra thaze tyAre ApaNe kahIzuM." ANumaga cAvaDI uparanI meDiye, pitAnAthI bane evI rIte daDhapaNe pitAnuM rakSaNa karavAne taiyAra rahelI beThI. have jagadevanuM sAMbhaLo-sAMja paDatAM ghara bhADe rAkhIne ane badhI goThavaNa karIne jyAM ghaDA ane pitAnI strI mUkIne gayo hato tyAM Avyo. tyAM teNe gADi ne ghoDAnI nizAniye dIThI. teNe jANyuM ke keAI cAvaDIne ThagI che, ne ahiMthI laI gayuM che. je banyuM hatuM te kahevAne pote darabAramAM gayo. azvazALA AgaLa, darabArane mokhare azvapALa beThelo hate. teNe jagadevane tyAM Avelo joIne dhAryuM ke A kaI kharo rAjavaMzI che. pachI pite uThe ane tene maLyo, ane pUchyuM; "tame kyAMthI padhArayA che?" jagadeva boH "huM mAro roTalo meLavavAnI AzAe ahiM Avyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA 184 "chuM. huM paramAra rajapUta chuM." azvapALa beH "jo tame A ghoDAnI "saMbhALa rAkhe te ApaNe ekaThA rahiye, ane tamane pagAra ane khAvAnuM maLaze." jagadevanuM hRdaya ne vicAra tyAM hatAM nahi; paNa teNe dhAryuM ke A adhikArI rAjAne meLApa karAvaze, ane te pramANe teNe hA kahI. eTale pote tenI pAse rahyo, paNa manamAM ghaNe saMtApa karavA lAgyo. to paNa- kSaNamAM kSiNa kSaNamAM vadhe, kSaNe ardha, kSaNa lIna; deve dIdhA na caMdrane, sarve sarakhA dina. teNe dhAryuM ke, A khoTuM che, paNa zuM kariye ? jyAre saMdhyAkALa paDI tyAre teNe gheDAne rAtaba caMdI khavarAvI. te DhANi (azvapALa) potAne gherathI jamaNanI thALa lAvyo; paNa jagadevane bhAvyuM nahi; tathApi pelAnI AgaLa khAdhuM nA khAvuM karIne, te thALa pAchI mekalI. AkhI rAta teNe pitAnI pathArImAM dhaDapachADA nAMkhyA. Akhare pareDiyuM thayuM. DuMgarazI keTavALa cabutare Avyo. cekIvALAoe namana karIne tene vITe batAvyo, ane kahyuMrAtre "cera "nAzI gayA temanI pAsethI amane maLyuM." mAla pakaDAyo tethI keTavALa khuzI thayo; ne bolyA: "vITe choDIne juo, emAM zuM che." cAkaro TapoTapa chADavA maMDI gayA; jyAre teoe trIjuM paDa choDavA mAMDayuM tyAre lohI najare paDayuM; teo badhA camakyA, ane jhaTajhaTa vITe choDatAM temanA jevAmAM AvyuM ke koI mANasane mArI nAMkhIne tenuM maDaduM temAM vIMTI lIdhuM che. DuMgaraziye maDaduM oLakhyuM ane bolyo: are! e te nakakI lAla! te mArA hRdayane kevo vahAlo hato! te jevo hato "tevo ja dekhAya che-ghareNAM ghAlelAM tevAM ja che." keTavALe chAtI phUTI ane cAkarene kahyuM: "doDo jAo, tapAsa kare ne kharI khabara lAvo A te "tamArA javAna zeTha lAlakuMvaranuM mukha dekhAya che." teo bolyAH e "te gharamAM udhe che." teoe jaIne tenA pravAsane pUchyuM, tyAre teNe kahyuM ke, prahara rAtre jatAM e to jAmatI gaNikAne ghera gayA che. mANasoe tyAM jaIne gaNikAne pUchyuM. teNiye kahyuM ke uparanI meDiye e te ArAmamAM sutelA che. teoe kahyuM ke emane uThADIne bolAvo. tyAre dAsiye 1 asala nIce pramANe che. khaNa khINo, khaNa balo, khaNa Agho, khaNa lIha, daiva na dIghA caMdane, sabe sarIkhA dIha. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 185 jaIne kahyuM: "cAvaDI! kuMvarane jagADIne ahiM mokale." tyAre cADiye krodhAyamAna thaIne kahyuM: "mAlajAdI rAMDa! tArA bApane te veLAe ja meM "mArI nAMkhe che ne vITa karIne rastAmAM nAMkhI dIdho che. te cAvaDAnI "dIkarInI sAthe AvI luccAI karavAnI hAma bAkI che. rAMDa! mAre pati "kuMvara jANaze tyAre tArI le che. bIjI stri gaNikAnuM kAma karatI haze ane temane ghaNuM sAthe prIti haze paNa huM te zApa dauM chuM ke, nArAyaNa tArA gharanuM satyAnAza vALo. mArI haramAM te golAne mekalavAnI hAma bhIDI. eka gole je mArA gharanA AMgaNuM bahAra besavAne yogya! enI AMkha te mArA upara nakhAvAne hiMmmata calAvI!" gaNikA AvuM sAMbhaLIne maraNa tulya banI gaI cAkaroe doDI jaIne keTavAlane kahyuM: "kaI cAvaDI rajapUtANiye javAna kuMvarane mArI "nAMkhyA che." te uparathI keTavAla barse mANasa laIne jAmatIne ghera gayo ne meDA upara caDyo. je oraDAmAM cAvaDI hatI te te sajajaDa baMdha karyo hate; paNa pachavADenI pachI te akeka phere mAtra eka mANasa aMdara pezI zake evI eka bArI hatI. tyAM nIsaraNI mUkIne, eka cAkara upara caDyo, ane oraDAmAM jovA lAgyo. cADiye taravAra vate tene mArI pADyo. tenuM mAthuM eAraDAmAM paDyuM ne dhaDa bahAra jatuM ne paDyuM e ja pramANe teNiye pAMca cha mANase kApI nAMkhyAM, paNa koInAthI tene pakaDAI zakAI nahi. sarve jaNuM kAMpavA lAgyA. A vAta to badhe cAlI ane siddharAja jayasiMhane jANa thayuM ke, kaI cAvaDI rajapUtANInA upara ThagAI karavAmAM AvI che, ane keTavALanA dIkarAne ane bIjA cAra pAMca mANasane teNe Thera karyAM che; vaLI te uparane mALe saMtAI pezIne pitAnuM rakSaNa kare che. rAjA : satvara dehe ane AjJA kare ke mArA AvatAM sudhI ke tene kAMI karavuM "nahi; huM satvara tyAM AvuM chuM." pachI siddharAje potAne gheDe maMgAvyo ne azvAra thaye; vANiye ane jagadeve tene namana karyuM. jagadevane joIne rAjAne Azcarya lAgyuM, ane manamAM vicAryuM ke-"A keAI sAre ThakarANe jaNaya "che; paNa meM ene AgaLa kaI divasa dIThe nathI." jagadeva ghoDe caDI rAjAnI AgaLa thayo. teNe tenA upara jAmetIne ghera pahoMcatAM sudhI nihALIne joyAM karyuM. sipAIoe bhIDamAM rasto karAvyo. rAjA utAro, tenI pachavADe ThANi ane jagadeva paNa cAlyA. pachI jayasiMha belyoH "vAvaDI dIkarI! mane kahe tAruM piyara kayAM? tAruM sAsaruM kyAM? ane tuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 rAsamALA "kAne vhere paraNI che ?" cAviye joyuM ane jANyuM ke A kAI mhoTA ThekarANA che; tethI te kheAlI '"mahArAja ! huM rAjArAja cAvaDAnI dIkarI; ane khIrajanI mhena chuM ane dhAranA rAjA uddayAditya paramAranA nhAnA kuMvara vhere paraNI chuM." tyAre rAjA khelyuMH cAvaDI dIkarI! teM mArAM "mANasane zA mATe mArI nAMkhyAM?" teNiye rASamAM uttara ApyA: "mahA"rAja! A duSTa rAMDa mane ThagIne ahiM lAvI ane eka gAlA mArI "AkharU levA AvyA mATe mahArAja ! meM ene mArI nAMkhyA. huM rajapUtanI "putrI chuM; huM maratAM vhelAM dhaNAne Thera karIza. ne maratAM sudhI huM laDIza. izvarane jema sArUM lAgaze tema karaze. mArA svAmIrAja paNa nagaramAM che,'' te veLAe, jagadeve agADI AvIne kahyuM: "cAvaDI ! bAraNAM udhADA, tame "dhaNuM saMkaTa seAzyuM che." tyAre cADiye jagadevaneA avAja eLakhIne bAraNAM udhADyAM ane enA hAthamAM AvIne paDI. rAjAe jANyuM ke A ja jagadeva haze. pachI jayasiMhe cAvaDIne kahyuM: "tane huM mArI putrI gaNuM chuM," pachI teNe potAnA cAkarAne khelAvIne kahyuM: "jAe jaIne ratha laI Ave, te "sAthe daza dAsiyA lAvIne emane darabAranI haveliye utArA Ape," pachI DuMgarazI keATavAla AvIne rAjAne vinati karavA lAgyA; mahArAja ! 'salAmata mArUM ghara bhAMganArane mATe tame zI AjJA ApA che ?" rAjA melyAH "A cAvaDI putriye peAtAne pativratAdharma sAcavye che. jyAre eka gAlA kAI rajapUtanI putrIne bagADavA dhAre che tyAre khacIta ene zikSA "thavI ja joiye. meM nagara tamArA svAdhInamAM karyuM te zuM khoTuM karavAne mATe ?" evuM kahIne AjJA karI ke, "ene kATavALI uparathI kUhADI mUkavA, "ane eNe mane mhoM khatAvavuM nahi." pachI tarata ja tenI mAlamatA jama karI lIdhI, ne tene dezapAra karIne zikSA dIdhI, tathA tenuM dharabAra luMTAvI levarAvyuM. A pramANe kATavALanuM udAharaNa khIjAone batAvyuM. pachIthI siddharAje gaNikAone keda karI ane sarvenAM nAka kApI, mAthuM muMDAvIne ane teone zitaLAnA vAhana upara besArIne AkhA nagaramAM pheravI mhADI mUkI, ane temanAM dharabAra luMTAvI dIdhAM. cAvaDIne rathamAM mesArIne ane daza dAsiyA cAkarImAM ApIne rAjAe tene eka bhavya dharamAM rAkhI. jayasiMha pAte jAte tene tyAM laI gayA ane kAmakAjane sArU eka vRddha khavAsa tene svAdhIna kahyo tathA eka varSa sudhI cAle eTaluM khAvAnuM tenA dharamAM bharAvyuM, tema ja dharapaTalAne 1 zitaLAdevInuM vAhana gadheDuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 187. joIe teTalo sAmAna pUruM pADyo. vaLI teNe, gharanI cekI karavAne eka baLavAna cekIdAra Apyo, tathA tenA sAthane mATe je je agatyanuM hatuM te te pUruM pADyuM. ane pharIne kahI saMbhaLAvyuM ke meM tane mArI putrI karIne sthApI che. pachI, jagadevane pitAnI sAthe laIne darabAramAM gayA. tyAM bezIne jagadevane sarva vRttAnta pUchI lIdhe. rAjA jagadevathI atyaMta prasanna thayo. tene pitAnI pAse besArIne jamADyo. jyAre prahara rAtra gaI tyAre teNe tene poSAka, kaDAM, metInI mALA, kaThe, eka zirapeca ItyAdi ApI rajA ApI. jagadeva ghera gayo, ne cAvaDAne bheTaye, ne tene motInI mALA ApIne kahyuM ke te satvara ApaNe meLApa rAjA sAthe karAvyo; nahi te, daza bAra divasanI DhIla thAta ne vacce koI trIjAne rAkhIne rAjAne phAvavuM paData. A pramANe divasamAM je je banyuM hatuM te te viSe vAto karatAM rAtri paDI. cAvaDiye pativrata karavA mAMDayuM hatuM tethI kAMI khAdhuM na hatuM, eTalA mATe, savAramAM traNa vAgatAM teNe uThIne rasAI karI, pANI ulluM mUkyuM. badhuM jyAre taiyAra thayuM tyAre teNe jagadeva kuMvarane jagADyo; te bolyoH "Aje ATalI badhI utAvaLa kema?" cAvaDiye kahyuM: "rAjA tamane "teDuM mokalaze; emane tamArI sAthe vAta karavAne rasa paDe che mATe AkhA divasamAM eka paLa paNa tamArA vinA te raheze nahi. meM vrata lIdhuM che te "te tame jANe che, kAlano mane apavAsa che; tame nahAze ane jamazo " tyAra pachI huM jamIza." jagadeve kahyuM ke tame kharI vAta kahe che; te uThIne hAya, ane banne saMgAthe jamyAM, ke ghaDAvALo Avyo, ne bahAra rahIne belAvA lAgyA. jagadeve potAnI strIne kahyuM ke huM jAuM chuM. te pachI bAraNuM AgaLa Avyo, ne ghaDe caDIne darabAramAM gayo. rAjAe ubhA thaIne mAna ApI besAryA. teo ekaThA maLI jUnI vAta karavA lAgyA. rAjAe pUchyuM; "tame mArI pAse raheze?" jagadeve uttara ApyaH reTala pedA karavAne huM gherathI nIkaLyo chuM." rAjA bolyAH "tame paTo "rAkhaze ke uccaka rakama TharAvI te pramANe lIdhAM jaze ?" jagadeve kahyuM: "mahArAja! uccaka pagAra levo mane ThIka paDaze; nityanA eka hajAra rUpiyA "Apaze ne game tevA jokhamavALI jagyAe mane DarAvaze; pAchI pAnI dauM to "rajapUta nahi." rAjAe kahyuM: "bahu sAruM." pachI bhaMDArIne bolAvIne tene AnA karI ke, "jagadevane nityanA be hajAra rUpiyA bhaMDAramAMthI Apajemahi"nAnA sATha hajAra thayA. jene pagAra ApavAmAM kAMI aDacaNa thAya nahi." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 rAsamALA rIthI rAjAe jagadevane zarapAva karyo ne paravAne lakhAvI mhAra chApa suddhAMta karIne tene hAtha ApyA. jyAre jagadevane ghera javAnI AjJA ApI tyAre pATaNanA mhoTA sAmaMtA mAMheAmAMhe baDabaDavA lAgyA ke, "Ane te rAjAe zuM karavAne cAka"riye rAkhyA haze?" vaLI te hevA lAgyA ke, "sUrya uge che ke rAjA "ene be hajAra rUpiyA Ape che! eMzI lAkha gheADezvAranuM lazkara Avaze "tA ekalA te zuM harAvaze ?" AvuM chatAM paNu, rAjA teA jagadevanAthI dhaNe khuzI thayA, te tene peAtAnI eka bAjue ke sAme khesAre ane tene kAMI paNa tuSTidAna ApyA vinA ghera javA de nahi. A pramANe eka varSa sudhI cAlyuM. tyAra pachI jagadevane kuMvara thayA, tenuM nAma jagadhavala pADyuM; ane traNa varSa pachI, khIjo kuMvara janmyA tenuM nAma bIjadhavala pADyuM. nhAnakaDA rAjakumArIne rAjA dhaNuM lADa laDAvatA. tene nhAnAM che!karAMne ane sAdA lokeAne kAMI inAma ApavAnA cAla hatA. teo peAtAnI bheALAIne lIdhe hasavA sarakhI vAteA karatA; rAjA dharmAMdA karavA sArU nityanA hajAra kharcatA. A vAta bhATa lAkA kema noMdhI rAkhe nahi ? kemake, "dharmagurUnuM nAma, ane bhaluM karanAranuM nAma smaraNu rAkhavuM e cha vrata mAMheluM eka vrata che." mhATA kuMvara pAMca varSanA thayA ane nhAnA be varSanA thayA, tyAre eka vAra bhAdrapada mahine AvyeA. temAM, vAdaLAMthI rAtra aMdhArI dhAra jevI banI rahI hatI, AkAzamAMthI varSAda varasatA hatA, deDakAM haiM hU~ karyAM karatAM hatAM, mera kekArava karI rahyA hatA, bapaiyA kheAlI rahyA hatA, ane viLiyAnA jhabukA thatA dekhAtA hatA. bhAdrapadanI AvI rAtri kAyaranI chAtI cAle nahi evI hatI. AvI rAtanI veLAe rAjAne kAne eka avAja gayA. te jANe cAra striyA, pUrva dizAmAM khuzImAM gIta gAtI hAya ane khIjI cAra temanAthI thADe cheTe raDatI heAya evuM saMbhaLAyuM. rAjAe cAkIvALAne melAvIne pUchyuM ke havaNAM kANu jAge che? jagadeve uttara ApyA,-"mahArAja zI AjJA che?" rAjA eyeAH "jagadeva ! tame ghera gayA nathI ?" kuMvara ehyAH "AjJA ApyA vinA huM kema jAuM ?" rAjA eNyeAH "vArU tyAre "havaNAM dhera jAme." jagadeve kahyuM: "mahArAja ! cAkIvALAne zI AjJA "karavAnI hatI? huM te AjJA pramANe rIne ghera jaiza." rAjAe pUchyuM: "ApaNane saMbhaLAya che e zAtA avAja che ?' jagadeva melyuM: AIka striyeA gAya che, ane kAIka raDe che." rAjA meTyAH "oI AvIne kahA ke kANu raDe che ne kANu gAya che? savAramAM mane badhA samAcAra kheje." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 189 jagadeva, namana karIne, mAthe DhAla mUkI, hAthamAM taravAra laI ekalA mhAra cAlyeA. rAjAe peAtAnA manamAM vicAryuM ke, bhAdrapada mahinAnI rAtrie tA bhayabharelI che; cAla, jaIne jouM ke e jAya che ke nahi. A pramANe manasukha karIne ane aMdhArapacheDe eDhIne jagadevanI pachavADe siddharAja paNa cADhyA. ghaNA sAmaMtA cekI karatA hatA teone darekane kheAlAvIne rAjAe kahyuM ke kANa cokI hAre che? dareka umarAve pAtAnAM nAma dIdhAM. tyAre rAjA matsyeA: pUrva dizAmAM keTalIka sniyA gAya che ane keTalIka raDe che tenI bAtamI laI AvavA rAjAjI tamane kamAve che." eka sAmaMta meklyAH "je nityanA be hajAra khAya che ane jene rIjhA maLe che tene mokalavA gho, "ATalA divasathI pagAra khAdhAM kare che te zuM mata khAya che ?" rAjAe A sAMbhaLyuM. khIjA keTalAka sAmaMtA hatA te melyAH "ame rAjAne "bAtamI ANI Apiye chiye." pachI jevA tee cAra pAimAM sutA hatA tevA te tevA eka bIjAne amasthA hevA lAgyA. "ThAkAra ! uThe, uThe!" pachI hathiyAra sajatA hAya ema ThokamaThAkA karIne, ane DhAlAne khaDalaDATa karIne pAchA uMghI gayA. eTalI vAramAM jagadeva te pUrvamAM jyAM gANuM saMbhaLAtuM hatuM teNImaga cAlyeA--siddharAja tenI pachavADe pachavADe cAhyA gayA. jagadeva nagaranA daravAjA AgaLa AvI vhoMcyA; daravAne bArI udhADIne tene mhAra javA dIdhA. siddharAja melyeAH "huM e sAmaMtaneA khavAsa chuM mane paNa "javA de." e paNa khAhAra nIkaLyA, jyAM striyA vilApa karatI hatI teNImaga jayadeva cAlyeA ne temane kahyuM: "tame kANu che ? tame mRtyulAkanAM "mAnavI che, ke devAMganA che, ke bhUtaDI, pretaDI, athavA siddha ke zikA"tara che? AvI madhya rAtrinI veLAe tame AvA khaLApe karIne kema vilApa karI che? mane kaheA ke tamAre mAthe zuM saMkaTa AvI paDyuM che?" tee eliyeAH "putra jagadeva ! tuM pAse Ava. tuM ahiM zA mATe Avye che ?" te elkeH "huM tamArA vilApanuM kAraNa jANavA Avyo chuM." teo pharIne kheAliyAH "ame pATaNanI ogaNiyeA chiye. kAle savAramAM "dazane TakAre siddharAja jayasiMhanuM meAta che. eTalA mATe ame vilApa "kariye chiye. have bhakti, balidAna, khAkaLA, kANa karaze ? pUjA arcA "kANa karaze ? mATe ame vilApa kariye chiye." rAjA jyAM saMtAI rahyo hatA tyAMthI, teoe kahyuM te badhuM teNe sAMbhaLyuM. jagadeva elyuAH "paNu "paNe gAya che te kANuM ?" jogaNiyA eliyAH "jA jaI te temane pUcha," jagadeva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 rAsamALA ga ane namana karIne bolyoH "tame vadhAvAnAM gIta gAo che, tamArAmAM mukhya koNa che ane tame evaDAM sAthI rAjI thayAM che ke A pramANe gAo che ?" teo beliyeH "ame dilhInI ISTa deviye chiye. ame siddharAja jayasiMhane levA sArU Aviyo chiye. je paNe vimAna che, eTalA "mATe ame vadhAvA gAiye chiye." jagadeva bolya: I veLAe emanuM mata che?" devi eliye: "savAramAM savA prahara divasa caDatAM sevA karavA snAna karI e taiyAra thaze ane pitAMbara paherIne bAjaTha upara ubho raheze "te veLAe ame ene mArIzuM eTale e zarIra choDaze." tyAre jagadeva belyoH "havaNanA kALamAM siddharAja jevo kaI rAjA nathI. keTaluM puNyadAna ke bAdhA AkhaDI kariye ke jethI saMkaTamAMthI e ugare?" teo bolI: "e ugare e mAtra eka ja upAya che; je koI rAjAnI barAbariyA "sAmaMta pitAnuM mAthuM kApIne amane arpaNa kare to siddharAja jayasiMhane "AvaradA vadhe." jagadeva belyo: "je mAruM mAthuM kAma lAge ema hoya te "te laIne siddharAjane AvaradA ane rAjya vadhAre. jo ema hoya te huM taiyAra chuM." deviyAe kahyuM: "je tuM tAruM mAthuM caDAve te siddharAja ugare." tyAre jagadeva bolyoH mane thoDI ghaDInI rajA Apo, huM jaIne "mArI strIne sarva vartamAna kahuM chuM ane tenI AjJA laIne pAcho AvuM chuM." devi khaDakhaDa hasavA lAgI. "keI strI potAnA dhaNanuM mota thAya "evuM mAnya kare nahi; paNa jA ane pUcha, ane satvara pAcho Ava." AvI AjJA maLI eTale jagadeva pitAnI meLe ghara bhaNuM pAcho vaLyo. siddharAje manamAM vicAra karyo ke, have e pAchA Ave che ke nahi te jouM chuM, ane cAvaDI zuM kahe che te paNa jaNAze. ema dhArI te paNa tenI pachavADe cAlyA. jagadeva pAcho AvIne gharamAM peThe ane upale mALe caDyo, te cAvIne bheTayA; siddharAja jayasiMha vahUvaranI vAta sAMbhaLato saMtAI rahyo; nityanI rIta pramANe teo bhegAM beThAM. jagadeva bolyoH "cAvaDI ! vAta Ama banI che." cAvaDI hAtha joDIne bolIH "svAmInAtha! zI AjJA che?" pachI jagadeve badhI vAta mAMDIne kahI, ne bolyoH "huM tArI rajA levAne Avyo chuM." cAvaDI bolI: "dhanya ghaDI! dhanya rAta ! AvA divasane mATe ja ApaNe "lUNu khAIye chiye. temane jIva Ape. jIvane saTe ja khAvAnuM, tuSTidAna "ane bhUmi paLe che, tame ghaNo sAre nizcaya karayo che; rajapUtane evo dharma che. siddharAja jIvaze ane rAjya karaze te sarve sArAM vAnAM che. "ema nahi te pachI jivatara zA kAmanuM che? paNa svAmIrAja ! mArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 191 eka vinati che. mAre zA mATe jIvavuM joIye; be prahara mATe huM eTaluM "badhuM saMkaTa veThuM ? tamArI sAthe huM paNa mAre jIva ApIza." jagadeva beH "paNa bALakenI zI vale thaze?" cAvaDI bolIH "tyAre emanuM "paNa balidAna Ape." tyAre jagadeve kahyuM: "je ema ja heya te have "DhIla karavI nahi." jagadeva maheTA kuMvarane hAthe vaLagADIne utaryo; cAvaDI temanI pachavADe nehAnA kuMvarane laIne utarI. siddharAja jayasiMhane ghaNuM ja Azcarya lAgyuM, ne manamAM kahyuM: "bahu sAruM karyuM rajapUta! ane ghaNuM ThIka "kayuM rajapUtANuM !" te pachI te cAre jaNa AgaLa cAlyAM. zuM bane che te jevA rAjA paNa pachavADe cAlyo. jagadeva ane cAvaDI deviyenI pAse AvI pahoMcyAM. teo beliye; "jagadeva ! tAruM mAthuM kApavAne taiyAra che ?" te bolyoH "mArA mAthAne saTe siddharAjanA AvaradAmAM keTalAM varSa vadhAraze ?" teo beliye: "e bAra varSa sudhI rAjya karaze." pharIne jagadeve kahyuM: "cAvaDI "ane be bALakonA jIva mArA jIva jeTalA ja agatyanA che, mATe cAra jIvane saTe siddharAjane aDatALIsa varSane AvaradA Apo; huM cAra jIva ApuM chuM." deviyo bolIH "tathAstu." eTale cAvaDiye pitAne pahelo kuMvara tenI AgaLa raju karyo. jagadeve potAnI taravAra kuhADIne kuMvaranuM mAthuM kApI nAMkhyuM, ne bIjA kuMvarane taiyAra karyo, eTale deviyoe tene aTakAvyuM ane kahyuM: "jagadeva! ame aDatALIsa varSa ApyAM ne te sAthe tArI strI, ne kuMvara "paNa ApyAM." pachI teoe moTA kuMvara upara amRta chAMTayuM eTale te sajIvana thayA. devi hazIne bolIH "tArI ane tArI strInI svAmIbhakti atyaMta . che." pachI tenA kuMvaranA mAthA upara hAtha mUkIne cAvaDIne ApyA. teo boliye: "jagadeva ! tArI svAmIbhaktine lIdhe ame siddharAjane aDatALIsa "varSanuM rAjya Apiye chiye." ema kahIne rajA ApI. jagadevane ane cAvaDiye namana karyuM, ane banne kuMvarane laIne ghera pAchAM gayAM. ANuMmaga rAjA, jagadevanI svAmIbhakti ane cAvaDIne patiprema joIne atyaMta AnaMda pAme. te rAjamaMdira pAcho Avyo ane poteDyo ane sUto sUte manamAM vicAra karavA lAgyAH jagadeva! dhanya che tane, te mAre mATe aDatALIsa varSanuM rAjya meLavI ApyuM." A pramANe vicAra karatAM tenI 1 ene bhAvArtha evA ke, mAre patinI sAthe game te veLAe eTale ke tamAro jIva deviyo leze te pachI to mAre tamArI sAthe sati thaI baLI maravuM che. te zA mATe mAre tamArI sAthe ja jIva na Apavo? 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 rAsamALA AMkhamAM uMdha AvavA lAgI nahi. pAchalI cAra ghaDI rAtre rahI eTale jagadevane bolAvavAne cAkara AvyA. te uThI dAtaNapANI karIne nahAvyo ane sarvazaktimAna IzvaranI pUjA karI, mALA karavA beThe ne kapALe TIluM karIne prahara phATayo eTale rAjA pAse gaye. jagadeva darabAramAM Avyo tyAre siddharAja darabAramAM beThelo hato. te pitAnI rAjagAdI uparathI uThIne tene bheTayo; ane pitAnI pAse eka bIjI gAdI patharAvIne tenA upara baLAtkAre tene besAryo. pachI je sAmaMtane teNe khabara phADavAnI AjJA karI hatI teone belAvIne pUchayuM ke "tame rAterAta "zA samAcAra meLavyA che?" teo bolyAH be gADAMmAM cAra mAu hatI; eka gADAmAM je hatI tene dIkarI avatare hato mATe gAtI hatI, ane bIjA "gADAvALIne dIkaro marI gayo hato tethI te vilApa karatI hatI." sAmenI AvI vAta sAMbhaLIne siddharAja dhi kAra sAthe hasIne bolyo: "tame lAkha "lAkhanA paTAvALA cho; tame moTA staMbha che; tame khabara lAvo nahi te "pachI lAvaze keNu?" pachI jagadevanA bhaNI pharIne bolyoH "rAte je nipajyuM hoya te tame phahe." jagadeva bolyA: "sAmatie jema kahyuM tema ja haze." rAjA karIne belyoH "jema banyuM hoya tema athathI te iti sudhI "mAMDIne kaho; meM badhuM sAMbhaLyuM che." jagadeva bolyoH "je ma kAMI paNa joyuM "heya te kahuM, -banAvIne vAta kahetAM mane AvaDatI nathI." pachI jagadevanI udAratA kazIne, ane tenuM dhairya joIne siddharAja jayasiMha bolyoH "e "sAmati! bhAyAta! ane ThAkore! vAta sAMbhaLo. Aja savAramAM pahele "prahare mAruM maraNa thavAnuM hatuM; paNa havethI, jagadevanA pratApathI huM aDa"tALIsa varSa sudhI vadhAre rAjya bhogavavAno chuM. enA be dIkarAnAM, enuM, "ane enI strInuM mAthuM deviyAne ApavAne e taiyAra thayo, moTA dIka"rAnuM mAthuM to kharekharuM eNe kApIne ApyuM hatuM. A umarAvanI himmata ane svAmIbhakti tathA enI strIne enA prati ati prema joIne devi e sarva kSamA karyuM ane mane AvaradA paNa Ape. AjathI huM rAjya "karIza te jagadeva kuMvaranA pratApathI karIza. tame kAMI lAbha meLavI levA 1 duSkALa athavA koI saMkaTa AvI paDavAthI gharabAra choDIne je mANasa bhaTakatA kare che te mAune nAme oLakhAya che. mAravADanA vANiyA mA kahevAya che. ane teo kaccha ke kAThiyAvADamAM AvI rahelA che, te Aje paNa potAnI avaTaMka "mAla" kahe che. mA zabdano artha duHkhI thAya che. mAravAmAM kALa paDe che tyAre tyAMnA loke dezAntaramAM nirvAha artha TaktA phare che. teone mAravADanI kAu kahevAmAM Ave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 jagadeva paramAranI vAta "sAruM jUThuM bolyA. paNa A badhA banAva meM mArI najare dIThe, ne mArA "kAne sAMbhaLyo. emane bhAre pagAra bAMdhI ApavAmAM Avyo tyAre tame baDa baDavA lAgyA. paNa huM je nityanA eka lAkha athavA eka karoDa ApuM te paNa "emanA jevo bIje rajapUta mane maLe nahi." A pramANe siddharAje kahIne, pitAnI vaDI kumArInuM nALiyera jagadevane ApyuM, ane te sAthe be hajAra gAma paNa ApyAM; vaLI te uparAMta temanA jAtakharca sArU bIje pAMcase gAma ApyAM. pachI jagadevane kaDAM, motIne kaMTha, kalagI, ane bIje pAra vinAnAM ghareNAM ApI ghera vidAya karo. jagadeve ghera AvIne sarva vRttAMta cAvaDIne kahyo. te bolI: "tame rAjA che, tamArA aMtaHpuramAM be cAra rAjakanyAo joIe, tame bahu sAruM karyuM, "saMbaMdha ghaNe sAre thaye." pachI jagadeve sAruM muharta joIne lagna karyuM. prajA siddharAjane ane jagadevane samAna gaNavA lAgI. A pramANe sukha bhogavatAM be traNa varSa vitI gayAM. bhuja nagaramAM rAjA phalajI rAja karato hato; tene putra lAkha phala karIne kuMvara hatuM, tene be kuMvariyo hatI. eka samaye teNe vicAra karyo ke ApaNI kuMvariyo varavAne gya thaI che, tethI have te kaIgya vara zodhI kAhADavA joIe. pachI pitAnA pradhAnane bolAvIne siddharAja jayasiMhane nALiyera mekalavAnI salAha karI. te pramANe jADejInAM nALiyera pATaNa AvyAM. siddharAje jAna taiyAra karIne sAthe jagadeva ane bIjA mahAna sAme tene lIdhA. te cAlatAM cAlatAM bhUjanagara AvI pahoMcyA. mahA 1 kacchanA belADImAM prathama ane pachI aNagheranA gaDhamAM rAjadhAnI karIne rAjA phUle rAja (I. sa. 855 thI 880 sudhI) karyuM che. habAyanI eka hAnI dhAra upara balADIno keTa Aje paNa che. aNaghora pANu habAyanI dhAra upara che. A keTa khaMDera thayo che ane temAM jainanAM derAM paNa khaMDera sthitimAM che, paNa phUlanI vAta A prasaMgane maLatI AvatI nathI. jAma lAkhA jADANune sAta kanyA hatI tene yogya vara na maLavAthI teo baLI meI, e vAta prasiddha che. paNa temAMnI meTI be kanyAonAM lagna thayAM hoya ane bIjIonAM na thayAM hoya tethI baLI meI hoya e saMbhava paNa dhArI zakAya che. jAma lAkhA jADANunI rAjagAdI lAkhiyAra viyarAmAM hatI. jADejA avaTaMka A rAjAthI paDI che. tema siddharAjanA samayamAM lAkho phalANI nahi paNa A lAkha jADANI hatuM. ene samaya i. sa. 1147 thI 1175 sudhI ha. 2 te veLAe lAkhiyAra viyarAmAM rAjagAdI hatI. 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 rAsamALA harSathI sAmaiyuM laI jaI jAnane nagaramAM lAvyA. rAjA kelane jagadevanA kuLanI khabara hatI, ne vaLI pradhAne pharIthI kahI saMbhaLAvIne tene badhuM saMbhArI ApyuM, te sAthe kahyuM: "e mahAna rajapUta che, eka zuravIra, ane "eka dhIra purUSa che. -hAnI kuMvarI ene gho." e kuvarInuM nAma phalAmatI hatuM, tenuM nALiyera jagadeve lIdhuM. rAjA kula(jAma lAkhA)ne mAMDave siddharAja selaMkI ane jagadeva paramAra be jADejI kanyAo lahere paraNyA. kuLAcAra pramANe varadakSiNuM ityAdi bheTa karIne pachI teone rajA ApI. teoe ghaNuM divasa sukhamAM phahADyA. pachI cAvaDAne piyerathI teDuM AvyuM eTale jagadevanI AjJA laIne cAvaDI potAnA bApane ghera gaI jagadevanI bAkI rahelI vAta rasikane badale jarA vismayajanaka che. siddharAjanI jADejI rANune kALabhairavane vaLagATa hato, tenI sAthe laDIne ane tene vaza karI laIne jagadeve siddharAjane pitAnA vadhAre upakAranA bojA nIce kevA prakAre Apyo te saMbaMdhI bhATa yathAsthita varNana kare che. 1 jAma lAkhAne. 2 A vAtanA itihAsaviSayaka upayogIpaNAne lIdhe A jagyAe khulAso karavAnI agatya dise che, te e ke- lagna thayuM heya nahi te rajapUtanA kuLamAM lagna thayAnuM jUThuM kahevAnI eTalI badhI chUTa laI bhATathI hiMmata calAvI zakAya nahi. jo ema kare te jeTalAne saMbaMdha hoya teTalA badhAnI avakRpA bhATa tenA potAnA upara kheMcI le. 3 A vAtane prasaMga nIce pramANe baMdhabesate karI zakAya che - jADejI rUpe raMge sArI hatI. te mRganayanI, padyanI samAna zebhatI. tene aMga parAga chatAM nitya pAMca rUpiyAnI sugaMdhI coLI paheratI. hAtI veLA tenA pANInA pravAhanI jagyA upara bhegI bhramara guMjAra karI mUkatA. AthI rANune ghaNuM prakAranuM duHkha thatuM hatuM. kALabhairavane siddharAjane vaLagATa hatAM A baLatarAthI siddharAja nitya nitya sUkAvA lAgyA, tenAmAM UdAsIne praveza thaye. tene kaI prakAranA raMgabhega ke rAjakArabhAra upara prIti rahI nahI. A pramANe pAMca mAsa vityA, tyAre jagadeve tenuM kAraNa jANavAno nizcaya karo. eka divasa rAtri paDavA AvI eTale sarva darabArI loka AjJA laI verAI gayA, paNa jagadeva gaye nahi. rAjAe tene javAnuM kahyuM tyAre te beH "mahArAja! ApanA manamAM UMDI vedanA zI che te mane kaho. tyAre siddharAja nizvAsa nAMkhI : "kuMvarajI! mArA mananuM duHkha mAruM mana ja jANe che. duhA. haIDA bhItara davA baLe, kaya na jANe sAra; ke mana jANe ApaNuM, ke jeNe kartA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 195 vaLI cAmuMDA mAtA eka bhATanI strIne veSa laIne rAjAnA daramAM mAgavAne AvyAM tyAre jagadeve peAtAnuM mAthuM te devIne ApIne peAtAnA dhaNI siddharAjanA karatAM udAratAnI laDAImAM paNa te kevI rIte vadhyA te saMbaMdhamAM vaLI ApaNane bhATa leAkeAnI daMtakathA adbhuta hakIgata jaNAve che. "kuMvarajI! e vAta kAne thAya ? hevAnI agatya lAge paNa kAne hevI te sUjhe nahi, paNa tame mArA dAtA che. tethI Aje tame A DoDhImAM thaI rANInI sthiti jojo eTale mArA mananI vedanA sadhaLI tamArA jANavAmAM AvI jaze." pachI siddhAja heAgyo eTale jagadeva DhAla, taravAra ane zatru sajI, dADama tathA camelInI vADImAM beThe. pachI ardha rAtri vItI eTale kALabhairave rANImAM praveza karaco, eTale tene nAnA prakAranI pajavaNI ane atizaya du:kha thavA lAgyuM. te joI jagadeve jANyuM ke AvuM duHkha siddharAja kaiAnI AgaLa kahe? pachI te hAthamAM taravAra jhAlI, DhAliyA bhaNI kUdI paDyo ne ceTalA pakaDIne bhairavane kahyuM ke, parakAyAmAM praveza karanAra cAra sAvadha thA. ghaNA divasathI tuM kheMcI jatA hatA paNa Aje huM jagadeva tane maLyA chuM, eTale tuM ugaravAne have nathI. pachI bhairave ghaNA camatkAra prakaTa karaco, chatAM jagadeve tenuM kAMI cAlavA na detAM tene evA teA sapaDAvyA ke bhairava nirbaLa thayA. eTale te khelyA: huve mane cheDa. huM have pachI dRi A zarIramAM nahi AvuM." pachI jagadeve tene Aveza utAravA vaLagATavALI rANIne eka bhoMyarAmAM utArI vaLagATathI mukta karI pAchI mhAra ANI. khIje divase savAramAM jagadeva paramAra darabAramAM maLyA tyAre siddharAje tene be hajAra gAma, kaDAM, meAtInI mALA ityAdi ApyuM. 1 kALA bharava ne gorA khetarapALa e be cAmuMDA mAtAne akhADe vIra rame, ane tyAM badhA celA nAca kare. temAM geArA khetarapALane ekalA joI mAtAe pUchyuM ke kALA kayAM ? tyAre te khelyA: "bjAtAjI! tamArAthI zuM ajANyuM che?" pachI mAtAe jJAnadRSTie vicArI joyuM te sarve vAta jANavAmAM AvI, ane khelI: "meM ene vAraco hatA ke jagadeva paramAra hoya tyAM tAre javuM nahi paNa eNe mAruM mAnyuM nahi." ema kahI pachI mAtAe tene cheDAvavA bhATaDInuM rUpa dharuM. teNe kALA bhUta, durbaLa, ane gharaDI DozInuM rUpa dharyuM. tenA dAMta lAMbA hatA. dekhAvamAM ghaNI bihAmaNI hatI, mAthe laTiyAM vikharAyalAM ne telamAM laTTakhaTTAyalA dheALA zetara jevA vALa hatA. kapALe siMdUranI piyaLa karelI hatI. khabhA upara kALI lAbaDI eheDI hatI ane kALA unanA kAMkhaLA heraco hateA tathA siMdUramAM laTTakhada karelI kAMcaLI vherI hatI. eve rUpe hAthamAM trizUla laIne siddharAjane darabAra AvIne DAbe hAthe siddharAjane AzIrvAda dIdhA ne jamaNe hAthe jagadevane dIdhA ane cheDA mAthe eDhaco. eTalAmAM kAI kAmaprasaMge jagadeva peAtAne utAre gayA; eTale rAjAe peAtAnA karatAM jagadeva prati tenI vadhAre mAnabharelI rIti joIne mAtAne evI nyUnAdhikatAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre teNe uttara ApyA: "maiM ApyuM eTaluM badhuM mAna jagadeva para"mArane ceAgya che." rAjAne A vacanathI aMta:karaNamAM khATuM lAgyuM ane tene kahyuM: "jA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 rAsamALA jagadeve ATaATalA upakArA siddharAja upara karyAM che te chatAM ema jaNAya che ke, kIrtinI lAlasAthI siddharAja jagadevanA upara rASe bharAye hatA, kemake, teNe tene peAtAnA paga nIce karI daIne jagatamAM enI kIrtti ochI karI dIdhI; ane siddharAje dhAranA upara caDAI karI te te rASane "tuM prathama jagadeva pAse, tAre je mAgavuM hoya te enI pAse mAtra, ane tane je e "Apaze te karatAM huM cegaNuM ApIza" tyAre kaiMkALI lATaDI khelIH "he siddharAja ! pRthvImAM koIye. paramAranI barAbarI karI nathI mATe tamAre tenI barAbarI karavAnI vAte karavI nahi, kemakeH-- sAThe prathama vaDA paramAra, pRthvI paramArAM taNI, eka ujeNI dhAra, bIjuM Anu besaNuM. eTale siddharAje kahyuM: "avazya tame jagadeva je Apaze tethI huM ceAgaNuM "gaNIne ke teALIne ApIza. mATe enAM ATalAM badhAM vakhANa kare che teA vhelI enI pAse jA." tyAre kALI bhATaDI tenuM paNa jovA jagadeva pAse gaI ane tene darakhAramAM banelA sarve vartamAna kahI dAna mAgyuM. jagadeve vicAhyuM: "huM je kaMI cIja "ene ApIza te te rAjana ApI zakaze. tethI mAre ene evuM kaMI avanavuM ApavuM ke "je rAjA mApI ja na zake." AvA vicAra karIne teNe peAtAnuM mAthuM ApavAnA nizcaya karaco. tene sAlaMkiNI rANiye samajAvyA ke, sarve vastu dAnamAM Apiye paNa mAthuM Apiye nahi. pachI teNe e viSe jADejI rANIne pUchyuM te te hevA lAgIH "svAmInAtha ! eka tamArUM mAthuM Ape| ne eka mArUM ApeA. eTale tamArAthI cAragaNuM Apa"vAne baMdhAyalA rAjA ATha mAthAM kayAMthI Apaze?" bhATaDInuM kAma thavAnuM che, tethI mAMheAmAMhe rANIo sAthe AvA keTaleAka vivAda thayA pachI jagadeve thALamAM mAthuM kApIne tene ApyuM. te laIne rAjI thatI siddharAja bhaNI cAlI gaI. paNa rANIne khetI gaiH "huM siddha"rAja pAse jaI AvuM eTalI vAra tame emanA dhaDanuM rakSaNa karajo ane maMgaLagIta gAje." siddharAja te jagadevanuM mAthuM joIne Azcarya pAmyA. ane ghaNuM ghaNuM vicArI eTaluM ja kahI zakaye: "huM mArUM ane pATavI gheADAnuM mAthuM ApuM chuM, paNa mArUM "mAthuM tuM tAre hAthe utArI le." bhATaDI kahe "huM jogaNI tathA bhikSuka chuM mATe ApeluM dAna lauM. mArAthI vagara ApeluM hAthe levAya nahIM. mATe jo tAre mAgyuM ApavuM ja "vhAya tA tAre hAthe tArUM mAthuM kApI Apa." paraMtu siddharAjanI peAtAne hAthe mAthuM ApavAnI hiMmata cAlI nahi. tyAre bhADiye kahyuM: "tamArA UMcA mahela upara caDIne bUma pADe| ke jagadeva paramAra jityA ne huM hAraco ne pachI A mAthAvALI thALI "nIcethI sAta vAra nIkaLI jAo teA tamane javA deuM." siddharAja bhAre saMkaDAmaNamAM AvyA, ane Akhare teNe te pramANe kahyuM. eTale mAthAnA thALa laI bhATaDI jagadevane utA2e gaI ane dhaDa upara mAthuM mUkIne jagadevane sajIvana karo. jagadeva ghaNA prasanna thayA ane khelyAH "mAgya, mAgya, mAguM te ApuM." bhATaDI kahe: "mAre kazuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 17 lIdhe ja karI hatI. jagadevanA jANavAmAM rAjAne A vicAra Avyo eTale teNe rAjAnI cAkarI choDavAno nizcaya karyo, kemake eka kahevata che ke - dhArA bhItara huM rahuM, muja bhItara ye dhAra; je dhArA pAchI dauM, te lAje paramAra enizcaya amalamAM mUkavA mATe jagadeve ghera jaIne jADejInI salAha lIdhI, te belyoH "rAjAe ApaNI sAthe zatrutA karavI dhArI che; ethI ahiM vadhAre "rahevAmAM have lAbha nathI; je rAjA Agraha karaze te paNa have ApaNe rahevuM "nathI; ApaNe ApaNuM bhAgya ajamAvI cUkyA." rANI tenA kahevAne saMmati ApatI bolIH "rAjavaMzI tarIke tamArI kIrti jagatamAM vyApI gaI che "ane tame sArI zobhA meLavI che. mATe ghera jaIne have mAtApitAne bheTavuM "e vizeSa sAruM che. huM paNa mArAM sAsusasarAjInAM darzana karIza. tamAre "saMbaMdha ja kahI batAvaze ke kuMvare sAruM nAma hADyuM che, mATe muharta joIne "ApaNe cAlavA mAMDiye." pachI jagadeve jezIne bolAvyo, ane muhUrta TharAvIne nagaranI bahAra pitAno taMbu ThokAvyA. eTalAmAM cAvaDI paNa pitAne piyarathI AvIne pitAnA svAmIne bheTI; teoe ghaNuM sukha bhogavyuM. jagadeve tene badhI vAta kahI, ane teNe paNa tenI sAthe cAlavA mAMDayuM. teoe UMTa upara pitAnI mAlamatA lAdI, ane temanI sAthe temanA hAthI, ghoDA, ratha, pAlakhIo, Dhera, dAsI, ane dAsa -Akho gharavAparo laIne nIkaLyAM. badhuM jyAre nagaranI bahAra AvyuM tyAre jagadeva ghoDe caDIne rAjAnI hajUramAM gayo. siddharAje ubhA thaIne kahyuM "Avo ahi beso." paNa jagadeve uttara ApyoH "mahArAjanI sevA meM ghaNA divasa karI, have mane ghera sIdhAravAnI . ItuM nathI, pilA kALabhairavane choDya." jagadeve tene haiyAmAMthI mukta karo. te eDile thayuM hatuM tethI kheDiyo khetarapALa kahevAya. tene laIne bhATaDI cAlI gaI. duhA-"saMvata agiyAra camatare, cetra trIja ravivAra; "ziza kaMkALI bhATane, diya jagadeva utAra. eka bIje duho dhArA yA tadAtA pa. 45 meM nIce pramANe che: sambata gyArasau ikyAvana jeta mudI ravivAra kavi sIla sarviyo, dhAranAra pavAra 2. u. ? eka bIje duhA A pramANe che - jyAM puMAra tyAM dhAra hai, (ra) dhAra tihAM puAra; dhArabinA puMAra nahi.(ra) nahi, pRAra bina dhAra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 rAsamALA "rajA ApavI joIe." rAjAe tene pitAnI pAse rAkhavAne ghaNaya Agraha kayo paNa jagadeve mAnyuM nahi. pradhAna ane sAmaMtoe paNa ghaNuM kahyuM, paNa jagadeve te javAnI rajA ja mAgyAM karI. chevaTe rAjAne namana karIne ane badhA sAthane rAma rAma karIne jagadeva tyAMthI cAlato thayo. siddharAjanI putrI paNa tenAM mAbApane, badhujanene, bahenapaNiyone bheTIne jagadeva sAthe cAlI. AvI rIte jagadeva pAMca hajAra azvAra sahita pATaNathI sidhAvyo. tenI AgaLa ATha hajAra pAyadala cAlavA lAgyuM. dara maMjala cAlatAM teo TukaDe AvI pahoMcyAM. kAsade cAvaDA rAjAne samAcAra kahyA; teoe vadhAmaNI mAgI. kuMvara bIraje temane vadhAmaNuM ApI; teNe nebata ane vAdivya vajaDAvyAM; nagarane zRMgANuM, ane kuMvara moTI dhAmadhUmathI sAme maLavAne gaye; sarvee tene motiye vadhAvyo ne eka bIjAne maLyA. jagadeva tyAM eka mahinA sudhI rahyo. lekee pATaNanA samAcAra sAMbhaLyA hatA paNa cAvaDiye pahelethI te chelle sudhI sarve vAta mAMDIne kahI. sarve khuzI thayAM. eka mahinA pachI jagadeve javAnI AjJA lIdhI ne dhAra bhaNI cAlyo. agAuthI ja jagadeva AvavAnA samAcAra dhAra jaI pahoMcyA hatA, tathApi rAjAne e samAcAra phahevA teoe eka vadhAmaNiyA mokalyo. rAjA te sAMbhaLI ghaNe ja khuzI thayo; vadhAmaNiyAne rAjAe ghareNAM, kaDAM ane motI ApyAM. solaMkiNuM rANInI hajUramAMthI vadhAmaNiyAne bevaDI vadhAmaNI maLI. pachI rAjAe jagadevane sAmA teDavA javAnI taiyArI karI; nagara zuMgAryuM. udayAditya rAjA, pAlakhI, gheDA, ane hAthI laIne teone teDavA sAme gayo. jagadeva pitAnA pitAne page lAge; pitAnA bhAIbhatrIjAo, sAmaMta, * ThAkara, rajapUta, pradhAna, dhanADhya gRhastho e sarvene maLyo; teNe pitAnA banne kuMvarone potAnA bApane page lagaDAvyA, rAjA ghaNo khuzI thayo. ghaNA cAraNabhATa leke jagadevanI kIrti gAvA lAgyA. A pramANe teo sarve ThekANethI rAma rAma letA ghaNA pAkhariyA, bakhatariyA moTA hAthInA sAtha sahita nagaramAM piThA. jagadeva prathama jaIne pitAnI mAtA selaMkiNuM rANIne page lAgyo. mAtAe tenAM ovAraNAM lIdhAM; traNe vahu sAsune page lAgI. solaMkiNuM rANI pitAnA putrane ane vahuone joIne atyaMta harSa pAmI ane bolIH "huM A jagatamAM bhAgyazALI ke meM mArA putranAM AvAM kAma mAre kAne sAMbhaLyAM ane temane mArI najare dIThAM." kuMvare potAnI vaDIAIne khoLAmAM jaIne beThA. tyAre rAjA khuzI thaIne bolyoH "o putra! teM paramAranI pAMcase zAkhAo ujALI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadeva paramAranI vAta 199 "ahA putra! ApaNA paramAra vaMzamAM tArA jevA kAI thayA ja nathI ne thaze paNa "nahi. teM siddharAjane ugADyo ane tenA jIva bacAvyA, ane bhairavane vaza "karI lIdhA. tuM rAjA sAthe laDyo ane tenuM abhimAna besADyuM. sela"kiNI rANIne dhanya che ke jeNe tArA jevA kuMvarane dhAraNa karIne janma "ApyA. tArUM nAma amara thayuM che." pachIthI vAdhelI rANI rAjAne page lAgI te teNe jagadevane satkAra kalyo. jagadeva teneA hAtha jhAlIne melye: "mA"! mAre tamArA pratApa "che. huM tamAre kheALe chuM." - A pramANe sAreA mANusa naThArAmAMthI sArUM mAnI le che:avaguNa ura dhariye nahi, jyama bAvaLanuM jhADa; sULa na enI chAyamAM mATe laIye pADa, A pramANe vicAra karIne, te vAdhelIne page lAgyA ane raNadhavaLane bheTyo; vahue paNa te baMnnene ghaTita mAna ApyuM. tr pachI tarata ja thADA samayamAM rAjA udayAdityane rAganuM jora eTaluM badhuM vadhI gayuM ke tene lAgyuM ke have huM dhaNA divasa kDADIza nahI. tethI teNe peAtAnA sarve sAmaMtene ane jagadeva tathA raNudhavaLane peAtAnI pAse khelAvyA. ane sarvenI mAgaLa te khAyeAH "huM rAjacihna jagadevane ApuM chuM, ane rAjyane adhikAra ane svAdhIna karUM chuM." pachI raNadhavaLane teNe sA gAma ApIne kahyuM ke, jagadevanA kahyAmAM tAre rahevuM; tema ja rdhavaLanI suprata teNe jagadevane karI. A pramANe jagadeva gAdiye eDeA te rAjA devalAka pAmyA. vAdhelI ane seAlakiNI satI thaI; ane rAjA jagadeva . rAjya calAvavA lAgyA. paMdara varSanI vaye teNe ghara cheDayuM hatuM te siddharAjanI cAkarI arADa varSa karI hatI. gAdiye kheDA pachI teNe bAvana varSa rAjya karyuM. te paMcAzI varSa sudhI jIvyA. chevaTe teNe kuMvara jagadhavalane gAdiye besADyo ane te dhruvalAka pAmyA. cAvaDI sAkiNI ane jADejI rANiyA ghaNA AnaMdathI satI thaI, ane peAtAnA svAmI sAthe svarge gaI. A pramANe bhATAnI kathAnA aMta ANe che: meM sArI vAta kahI che. jagadevanI A vAta sAMbhaLyAthI, satyatA, arASa, hiMmata, dhairya, zaurya, " DahApaNa, udAratA, e sarve nIkaLI jAya che. A jagadevanI vAta rAva ane 1' raNadhavala te naravarmadeva je I. sa. 1104 thI 1133 sudhI thayeA te eka haze. 2. u. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 rAsamALA "rANuM vAta sAMbhaLe te tenuM kAyarapaNuM, kupaNupaNuM ane te chaDAI e sarve "nAzI jAya; teone kadi saMkaTa AvI paDe nahi. A pramANe vicAra karIne "vAMcanAra vAMcaze, kavi gAze, ane sAmate suNaze, te amarapurImAM jeo vase che temane jeTaluM AnaMda thAya che teTalo AnaMda thaze." A pramANe pratApI ane zUravIra jagadeva paramAranI vAta che. prakaraNa 9. rA' kheMgAra, prabaMdha ciMtAmaNine kartA lakhe che ke, siddharAje Ahira rANA athavA bharavADa rAjA, nAme navaghaNa upara pheja mokalI. te pheje jaIne vaddhamAna athavA havaNuM je vaDhavANuM kahevAya che tene ane bIjA zaherone ghere ghAlyo, paNa ghaNI vAra pAchA haThavuM paDyuM. chevaTe rA'kheMgAranA vArAmAM siddharAja jAte caDyo, ane te rANanA bhANejanI kapaTaracanAo karIne tene jhAlyo ane mArI nAMkhe. tenI rANIye ghaNo ja zoka karyo ane tene rAkheMgAranI sAthe ja jIva ApavAne prasaMga maLe nahi, mATe vilApa karavA lAgI che, (sera.)-vADhI te vaDhavANa, visAratAM na visarAI sonA samA parANa, bhagavAha taI bhagavAI ahiM navaghaNu (noMdhaNa) ane khagAranA nAma vacce guMcavaNa paDe che. e nAma be jUdA jUdA purUSa-bApa ane dIkarAne lagADyAM che. teo yAdava kuLanA rAjA hatA ane soraThamAM giranAra athavA jAnAgaDhamAM rAjya karatA hatA, temAM siddharAjane sAmAvALiye, jene teNe mArI nAMkhyo te aMgAra hatA, ane vaDhavANamAM je rANuM maraNa pAmI tene te svAmI hatA. eka bhATa kahe che ke, rAkhagAranA pitA rA'navaghaNe mahIkAMThA upa 1 jAnAgaDhanA jAdava (cUDAsamA) rAjAomAM cotho rAjA rA cAharipu (gArio 1 lo) I. sa. 940 thI 982 sudhI hatA. teNe mULarAja sAthenI I. sa. 179 mAM thayelI laDAImAM hAra khAdhI. te pachI tene kuMvara (5) rA' kavATa I. sa. 982 thI 1003 sudhI thayo. eNe AbunA AvA rAjAne daza vakhata pakaDI choDI dIdhuM hatuM paraMtu ziyALa beTanA paramAra rAjA vIramadeva (kAI ene medhAnaMda cAvaDe paNa kahe che te) rAjAone yuktithI pakaDI lAkaDAnAM pAMjarAmAM pUrata, teNe jAdava sivAyanA chatrIsa kuLanA rajapUta rAjAone pakaDyA hatA. teNe semanAtha pATaNamAM vahANa batAvavAne bahAne rA" ne teDI jaI daLethI pakaDI gayo ane kedamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra 201 ranA umeTAnA rAjA upara zaraNa thayAnI nizAnI dAkhala, peAtAnI kanyA ApavAnI jorAvarI karI hatI. kanyAne bhAI haMsarAja mahIDeA karIne hateA, nAMkhyA. tyAMthI teNe eka bAroTa sAthe potAnA mAmA ugA vAlAne taLAje te hakIkata kDAvI meAkalI, eTale teNe tyAM AvI rAne DAnyeA. te pachI tenA kuMvara (6) rA'DhayAsa urphe mahIpALa vhelA I. sa. 1103 thI 1110 sudhI. aNahilavADa pATaNathI selaMkI rAnnanI rANIyA ane kuMviyA sAmanAthanI yAtrAe AvelAM tyAre tenuM apamAna thAya tevuM AcaraNa karavAthI ahilavADathI durlabhasena sAlaMkIe lazkara sAthe caDI AvI tenuM rAjanagara vAmanasthalI (vaMthalI) nitI lIdhuM tethI rA' yAsa peAtAnA kuTumba sahita jUnAgaDhanA uparakATamAM bharAI beThA eTale sANaMkI lazkare uparakeATane gherA ghAlyA. cUDAsamAnA bhATa kahe che ke, e jitavA muzkIla jaNAyA tyAre eka bIjala karI cAraNa hatA teNe durlabhasenane kahyuM: "mane mhoTuM InAma Ape| tA huM ekale "je kAma lazkarathI nathI thatuM te karI ApuM." rAjAe InAma ApavAnuM kabula karavAthI cAraNa, mAMgaNu jAta heAtAM keTamAM javAnI kAIe nA nahevAthI gayeA. rA'krayAsa sAraThI rANI upara vizeSa prIti rAkhatA hateA; te rANInI paNa rAjA upara bahu sattA hatI. e rANIne rAtriye evuM svapnuM AvyuM ke, rA' pAse kAI cAraNe tyAga(paravA athavA dAna)mAM rA'nuM mAthuM mAgyuM te teNe ApyuM. e svapnuM kharUM thavAnA bhaya lAgyAthI eka kAThAmAM rA'ne rAkhyuM ane tyAM kAI paNa jaI zake nahi tevA aMdAmasta karaco. cAraNane A hakIkata jaNAI eTale te sadarahu buraja pAse besIne rA'nA jazanAM kavita khelavA lAgyA. rAhe uparathI bArImAMthI joyuM teA gaDhavIne dIThe, ane tene upara AvavA sArU eka lAkaDI dedaraDAne cheDe bAMdhI, ane te leADha athavA dehuM nIce laTakatuM mUkyuM. gaDhavI lAkaDI upara deraDuM jhAlIne beThA eTale rAhe tene upara kheMcI lIdhA. te viSe sAro che keH-- "cAraNa DhiyA lADha, maze| gaDha mAgaNe; sAraDha rA' dayAsa, se haNe na kardi hADe." rAhe cAraNane kahyuM: "je game te mAga huM ApavA taiyAra chuM. tyAre cAraNe rAhanuM mAthuM mAgyuM; rA' mAthuM ApavA taiyAra thayeA. te vAtanI rA'nA kuTumbamAM khabara paDatAM tyAM sau AvyAM. tyAre cAraNane rANiye kahyuM: ra rU adhA thiyeM; bhAI ye cha maMgaNihAra; "avA 4 5 tAjI takaDAM DiyA hAthI DiyAM halakAra; ginanI caMdrana hAra, chaDIMdhA saradAra (1 bhAI. ra thAya. 3 jAya. 4 gheADA. 5 dauM 6 hAthI. 7 lene 8 zarIra. 9 mUkaze. 10 zreNI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 6 kriyA www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 rAsamALA teNe kahyuM ke pitAe DarI jaIne kanyA ApI che paNa koI divasa huM navaghaNane cAraNe uttara ApeH "gara Aya vaNA, toja Aya tame | mana maNa A zira vAle ane (1 hAthI. 2 che. 3 ghoDA. 4 tabelAmAM. 5 mane. 6 nathI. 7 echuM. 8 Apo. 9 mAthuM. 10 vAhAluM. 11 hamaNuM.) ranI bahene jANyuM ke bhAInuM mana Dagaze te apakIrti thaze tethI belI - vaDho ne vIra, ma maMgaNihAra che dAtArA mana khIra, adAtA ghaNuM kaThaNa che." (1 vATI. 2 mAthuM. 3 mAgaNa, 4 dUdha.) rAnI mAe paNa kahyuM"mathe maMgaNihAra ke, jad dayAsa na de ke baMdha karI karate kaya kara." (1 tArI pachavADe. 2 baMdIjana=bhATa. 3 kenI. 4 kIrti. 5 kema.) rAdayAse mAthuM kApI cAraNane ApyuM te laI jato hato tyAre seraThI rANI satI thatI hatI teNe mAgI lIdhuM ne dAmodara kuMDapara baLI meI. sAlakI lazkara jAnAgaDha kabaje karyuM ane pitA taraphathI thANadAra nImI lazkara pATaNa gayuM. rA'dayAsanI bIjI rANuM potAnA kuMvara navadhaNane laI Alidara boDIgharanA Ahira devAtane ghera rahI. jAnAgaDhanA thANadArane khabara paDavAthI devAItane pitAnI pAse bolAvI khabara pUchI tyAre teNe kahyuM ke je mAre ghera kuMvara saMtAye haze te huM lakhuM chuM tethI soMpI deze. pachI teNe seraTha eka lakhI potAnA dIkarA ugAne karyo ke - gADuM gANuM gA, gADAvata rAkhe gaLe. bAMkI khUbaliyAM je ceTiye udAuta. (gADuM have gAramAM gaLI beThuM che, mATe gADAnA hAMkanArane ApaNe gaLe rAkhavAno che, he udAnA pitarA! tAre bAhu khUba daIne uMcaka.). kAgaLa hoMgyo paNa navaghaNa to thANadArane na maLyo tyAre lazkara laI devAItane sAthe rAkhI thANadAra alidhara eDIdhara Avyo tyAre devAIta navaghaNane pASAka potAnA dIkarA ugAne paherAvI thANadArane seM, ane teNe tene mArI nAMkhyo. pachI daza varase eTale I. sa. 1020 mAM devAIne potAnI nAta ekaThI karI tenI salAha pramANe potAnI dIkarI jesalanuM lagna karyuM, temAM thANadAra vagerene jamavA noMtarI mArI nAMkhyA ane jUnAgaDhanI gAdiye rA' navaghaNane besADo. (7) rA' navaghaNu pahelo I. sa. 1020 thI 1044 sudhI. enA samayamAM dukALa paDavAthI saurASTranA keTalAka loke sindha ane mALave gayA. tyAre zAlidhara eDIdharanA Ahira devAyatanI dIkarI jesala (urphe jAsala) jene rA navaghaNe sAthe rahelo tyArathI dharmanI bahena karI hatI te paNa pitAnA pati saMstiyA sAthe sinDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 3 rA' kheMgAra mArI nAMkhIza. AvI vhIka teNe prasiddhapaNe batalAvI; ane navaghaNe paNa tenA badalAmAM sogana khAdhA ke, huM haMsarAjane mAyA vinA mUkuM nahi. A rANune mATe navaghaNane mAtra A eka ja kajiyAmAM paDavuM paDyuM ema nathI, paNa eka bIjo kajiye ubho thayo hato, te e ke jUnAgaDha jatAM jyAre jAna jasadaNanI pAse bhayarA gAma AgaLa AvI tyAre tyAMnA rAjAe jANyuM ke navaghaNa kanyA laIne jAya che, eTale te ho, ane bolyo ke, je kadApi mAre kATa pUre thaI rahyo hato te e ThakarANune huM ja mAre pitAne mATe rAkhI leta. rA' navaghaNane jyAre A samAcAra kahevAmAM AvyA tyAre teNe pratijJA karI ke e keTane huM toDI pADuM nahi ane e rAjAne mArI nAMkhuM nahi te mAruM nAma navaghaNa nahIM. eka samaye, siddharAja solaMkiye navaghaNane naLanI bAjue seraTha dezanI sImA upara paMcALamAM bhIDAvI dIdho, ane tenAM hathiyAra utarAvI dAte taraNuM laI zaraNa thavAnI jarUra pADI. tyAre paNa navaghaNe sama khAdhA ke huM pATaNane daravAjo toDI pADIza. te ja veLAe siddharAjane dasoMdI cAraNa hato teNe navaghaNanA hAsyanI kavitA banAvI. tethI rA' eTalo badho krodhAyamAna thayo ke teNe bhATanA gAla phADI nAMkhavAnuM vaLI paNa lIdhuM. gaI hatI. tyAM siMdhanA rAjA hamIra sumarA(bIjA)e tenuM rUpa joI pitAnA jamAnAmAM levA yatna karyo tyAre kaI rIte bacavAnA upAya na hovAthI jesale potAne vratanuM kAraNa jaNAvI cha mAsane vAyado karyo. ane potAnA dharmanA bhAI navaghaNane, potAnI madade AvavA mATe nIcene seraThe lakhe tuM naya ke na hoya, te tuM te huI vIra vamAsI joya, navaghaNa nava soraThanA dhaNuM." te uparathI rA" moTuM lazkara laI sindha caDI jaI sumarA rAjapUta rAjAne jitane henane choDAvI lAvyA. te pachI tene kuMvara, (9) rA' kheMgAra 1 le I. sa. 1044 thI 1067 sudhI thaye. pachI tene kuMvara, (9) rAnavaghaNa bIje I. sa. 1067 thI 1098 sudhI thayo, teNe pATaNane daravAje teDavAnI bAreTanA gAla phADavA vagere pratijJA lIdhI hatI. tene cAra kuMvara hatAH 1 rAyaghaNu urphe bhIma, tene gAMpha, bhaDalI gAma maLyAM. enA vaMzaja rAyajAdA kahevAyA. 2 zerasiMha urphe satarasAla tene dhaMdhukA maLyuM, enA vaMzanA saravaiyA kahevAyA. 3 caMdrasiMhajI urphe devagaNa tene ozama corAzI maLI. enA vaMzanA, pitAnI AgalI ja zAkhA cUDAsamAne nAme oLakhAya che. ane 4 kheMgAra bIje e soraThane jAdava rAjA dazamo thaye. te I. sa. 1098 thI 1115 ke 16 sudhI hato. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 rAsamALA rA' navaghaNa mAMdo paDyo ne tenuM mota pAse AvyuM paNa sogana khAdhA hatA temAMthI kazuM paNa karavAnI tene jogavAI maLI zakI nahi. eTalA mATe teNe pitAnA cAre kuMvarane pAse bolAvyA ne kahyuM ke meM cAra kAma karavAne pratijJA lIdhI che te paripUrNa karavAnuM je mAthe le tene gAdI upara besavAnuM che. heTa kuMvara rAyaghaNu have teNe joyarAne keTa teDavAnuM kAma mAthe lIdhuM. rAhe tene cAra pragaNuM ApyAM, ane tenA vaMzajanI eka zAkhA thaI te rAyajAdAne nAme hajI oLakhAya che. zerasiMha bIje kuMvara hato teNe te uparAMta vaLI kele karyo ke, huM haMsarAja mahIDAne mArIza; tene paNa ceDAM gAma ApyAM; ane te saravaiyA rajapUtano vaDila thaye. trIje kuMvara caMdrasiMha aMbAjIne bhakta hatA ane tene mAnatA hatI tethI cUDI paherata hatuM. teNe kahyuM ke mArA bhAI e je be kAma mAthe lIdhAM che te uparAMta huM pATaNane daravAje teDI pADIza, paNa cAraNane gAla phADI nAMkhIza nahi; kemake e kAma apakIrti karanAruM che, tene paNa thoDAM gAma maLyAM ane te cUDAsamA rajapUtano pUrvaja thayo. kheMgAra je sarva karatAM bahAne hatuM te ekalAe ja e cAre kAma pUrNa karavAnuM mAthe lIdhuM eTalA mATe rA' navaghaNa pote jIvatAM chatAM tene junAgaDhanI gAdiye besAya ane pachI tarata ja maraNa pAme. | rA' kheMgAre pitAnI pahelI ja sAMjhAmika caDAImAM bheAMyarAne killo teDI pADyo ane tyAMnA rAjAne mArI nAMkhyo; pachIthI haMsarAja mahIDAne kala karyo, tyAra peThe siddharAja jyAre mALave gayo tyAre kheMgAra senA laIne pATaNa upara caDyo ane pUrva bhaNIne daravAje teDI pADyo. pAcho vaLatAM, siddharAjane paraNavAnI rANaka devaDI (devI) karIne kAlaDInA devaDA rajapUtanI putrI hatI tenuM haraNa karI gayo, ane tenI sAthe paraNyo. jyAre teNe AvAM parAkrama karyA tyAre pelA dasoMdI cAraNe tenI ghaNuM kIrti gAI te uparathI kheMgAre hIrA motIthI tenuM maha eTale sudhI bharI nAMkhyuM ke pAse ubhA rahelA belI uThayA ke "enA gAla phATI gayA, enA gAla "phATI gayA." te sAMbhaLI kheMgAra belyoH "cAraNanA gAla phADavAne mAtra "e ja upAya gya che, kAMI kaTAravate phaDAya nahi." * pachI, siddharAja jAnAgaDhamAM senA laIne Avyo, ane bAra varSa sudhI laDe paNa jita thaI nahi. chevaTe rA' kheMgAranA bhANeja desala ane 1 devIne bhakta havAthI cUDI paherate tethI cUDacandra kahevAya ane tenA vaMzanA cuDAsamA kahevAya che. 2, 6, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra 205 vIsala karIne hatA teo kheMgAra upara kApIne siddharAja pAse gayA ane teoe bhItara rasto batAvyo tyAM thaIne teNe potAnI senAne keTamAM ghAlI. siddharAje kheMgArane mArI nAMkhyo ne rANaka devaDIne vaDhavANa laI gayo, te tyAM satI thaI. siddharAje desala ane vIsalanAM nAka kApIne kahADI mUkyA. siddharAje rANaka devIne jhAlI tyAre tenA jANavAmAM AvyuM hatuM ke teNe potAnA patine mArI nAMkhyo che, paNa te jANatI hatI ke tene keda karyo che. teo vaDhavANu AvyAM tyAre, siddharAje tene kahyuM ke meM tArA patine mArI nAMkhe che. pachI teNe tene pitAnI sAthe paraNavAnuM ghaNuM kahyuM paNa teNiye tenA aMtaHpuramAM pesavAnI nA kahI, ane belI ke, mArA patinuM maraduM mane ApIza nahi te huM tane zApa daIza. siddharAja DarI gaye tethI mara6 apAvyuM; ane bolyo ke meM aparAdha karyo tenA badalAmAM zuM prAyazcita karUM? rANakadevI bolIH "A jagyAe mAre mATe eka devAlaya baMdhAva, tArI gAdI jhAjhA divasa Takaze, paNa te mArA kuMvara mAryA che mATe huM tune zApa dauM chuM ke-tArI pachavADe gAdI upara besanAra putra thayA "vinA tuM maraNa pAmIza." pachI te pitAnA patinI pachavADe satI thaI seraThanA loka Aje paNa jAnAgaDhanA jAnA rA'ne bahu saMbhAre che ane eka kahevata temanAmAM cAlI che te e ke, ------- 1 siddharAje kadApi IMgliza rIcarDa rAjAnI peThe rANakadevIne vinavI haze-bahe bAna jeNe tane tArA patinAthI nadI pADI teNe tane te patinA karatAM sAre pati meLavI ApavAmAM madada karavAne e kAma karyuM che. henarI rAjAne meM mAro paNa tema karavAne uzkeraNI ApanAra tArI suMdaratA "hatI * * * hA eDavarDane kaTAra vo meM mAro paNa e kAma tAre divyA "mukhe mArI pAse karAvyuM." 2 mevADanA ItihAsamAM lakhyuM che ke, dvArakAnI pAse kAlivAvanA paramAra rAjAnI putrIne ciDavALA bApAthI asila nAme putra thayo hato tene soraThamAM vatana mAryuM ane teNe asila ghelAtInI jati sthApI. tene kuMvara vijayapALa siMgarAma DAbI pAsethI baLAtkAre khaMbhAta levAnA prayatnamAM mAro gayo hato evuM kahe che. vijayapALanI striomAMthI eka strInuM akALa mRtyu thayuM, ane tene adhure divase seta nAme putra Avyo. AvI sthitimAM maranAra bhUta thAya che evuM hindu ke mAne che ane te cUDela kahevAya che tethI setunAthI je jAti cAlI te cUDela kahevAI. asilathI bArame bIja thayo tenA mAmA giranAranA rA' kheMgAra pAsethI senala maLyuM, paNa te jayadevasiMhane hAthe mANyo gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rAsamALA soraThaH "je sAce seraTha ghaDyo, gha irAkheMgAra "te sAMje bhAgI gaye, jAte rahyo luhAra." rA'nA nagaranI naiRtya keNamAM eka mArga Avelo che, te eka utkRSTa khetIvADInA, ane citrapama pradezamAM keTalAka gA sudhI cAle che. temAM dezamAM, AMbAvADiyAM, AMbaliye ane bIjAM vizALa jhADa AvI rahyAM che. mahe AgaLa grenAITe jAtinA paththaranA DuMgarAnI hAra dekhAya che, tenA upara bharacaka vana lapeTAI rahyuM che, te uttara ane pazcimamAM ATha gAu sudhI vistAra pAmyuM che. DuMgarAnI dhAranA sumAre madhya bhAgamAM eka mahesuM bAkoruM che te durgAnuM praveza dvAra" kahevAya che. tyAM AgaLathI eka raLiyAmaNu khINa najare paDe che, tenA AgamamAM nemInAthane pavitra parvata, mahimAvaMta giranAra che, te nIcI dhAranI sAthe be sAMdhanArI parvatanI zAkhAothI saMdhAye che. tene majabuta grenAITa paththarane sthULa bhAga nIcenI dhAra karatAM ghaNe uMce AvI rahyo che ne tenA upara aNIdAra zikharo ardhA dhumasamAM ane vAdaLAmAM lapeTAI gayelAM jhokAM khAya che. A khINanA mukha AgaLa prAcIna jUnAgaDha zahara vaseluM che, tenA keTanI nIce AsapAsanA gADha vanathI bhIte ghaNIkharI DhaMkAI gaI che. IzAna koNamAM tenA burajAnI nIce sonarekhA nadI vahe che temAM tenI chAyA paDe che, tenI pelI mera rajapUtane jUne killo uparakeTa karIne che, te rA' khegAra ane tenI bhAgyahINa strInuM raheThANa hatuM. A keTa A dezanA killAnI bAMdhaNune uttama namuno che. ? ghaNuM varSa thavAne lIdhe pUjya, ane pitAnA sthAnake karIne abhuta, tenI ghaNuM UMDI khedelI khAI tenA ane saMkhya ane sthaLa buraja, tenI kezIkAMvALI killAnI bhIMta, ke je tenuM baLa ane teja dhAraNa karI rAkhelI yogyatA batAvI Ape che te sarvethI, zrIkaoNunI hajI lagaNa paNa chAyA rahelI evA yAdava kuLanA gupta mahimA sAthe, teonI vicArasaMkalanA thaI sahavAsane lIdhe jenAranI kalpanA nahi uzkerAI hoya te paNa tenA manamAM te asara karayA vinA rahe ema nathI. kheMgAranA nagaranA daravAjAthI narekhA nadIne kinAre kinAre tenA mULa sudhI mArga yAtrALu lekanA pagathI ghasAI gayo che, tyAM thaIne giranAranI Toce javAya che. nyAyI ane udAra azeke bakarAM paDAvIne -- - - -- ." - --- - . 1 A keTa cAharipu (cAhaarisiMha urphe gAriyA) jene mULarAja solaMkI sAthe ATakoTa pAse laDAI thaI hatI teNe baMdhAvyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra 207 kharAbAomAMthI raste pADyo che tyAM thaIne parvatane taLiye yAtrALu leke praveza kare che, tyAMthI sumAre eka mAIlanA vAMkAcUkA ane khaDabacaDA mArga thaIne parvatane DhoLAvavALo skaMdha thaI rahe che tyAM AgaLanI eka karoDane taLiye AvI pahoMcAya che. A pavitra parvata ahiMthI moTA, kALA grAnAITa paththaranA bhayaMkara dagaDane vilakSaNa dekhAva ApaNa najare paDe che; enI ToMca upara sapATa jagyA che tenI AsapAsa kaTa karI lIdhelo che, te cheka karADa upara AvyuM che ne temAM jaina tIrthaMkaranAM citya (derAsara) che. A medAnathI giranAranA zikhara upara caDavAno jhADImAM mArga che. tyAM aMbA mAtAnuM devuM che. A parvatane jUdI jUdI cha tUke che te uMDI khAIthI eka bIjAthI jUdI paDelI che. A TUkamAMthI uMcAmAM uMcI che te gerakhanAthane nAme prasiddha che, ane gharamAM dUra che te kAlikAne nAme jANItI che. kAlikAnI TUka upara ghaNuM ghera kriyAo thAya che, ane je cAlatI vAta kharI hoya te manuSyamAM bhakSaNa karanArA agherInA upara kAlikA prasannatA jaNAve che tethI te aghorezvarI mAtA kahevAya che. nIcenI taLeTInA medAnamAMthI mAtra cAra tUke najare paDe che. A take jude jUdI gorakhanAthanA devAlayathI svataH dabadabAbharelI dekhAya che, paNa thoDe mAIlane cheTethI te giranArane zaika AkArano dekhAva karI devAne rahetAM rahetAM sthaLa bhAga sAthe maLI gayelI dekhAya che. nemInAthanA parvatanI adhayakAmAM bAMdhelAM derAsaranuM yathAsthita varNana ApavAnI A ThekANe agatya nathI, paNa mAtra eTaluM ja kahevuM basa che ke, e dharma mAnanArA dravyavAna lekeAe, zatruMjayanI peThe A ThekANe A sarvottama dabadabAbharelAM pitAnA dharmanAM derAsara baMdhAvavAmAM ane tene nIbhAvavAmAM jarA paNa khAMpaNa Ave ema karyuM nathI. nIce utAre karelI rANakadevaDInI vAta, bhamatA gayA je turInA nAme oLakhAya che teonI pAsethI maLI che. jema ucca varNanA hinduo sAthe vadhAre prakhyAti pAmelA bhATacAraNano saMbaMdha hoya che te ja pramANe A varI lekono DheDanI sAthe saMbaMdha hoya che, teone temanA yajamAno pAsethI bhIkha maLe che te mAgI khAtA AkhA dezamAM bhaTakatA phare che; ane tenA badalAmAM yajamAnane adha kavitAmAM ane adha caraDa(gadya)mAM evI DhaMgaDhALa vinAnI 1 DhAjha vesTarna inDiyA nAmanA pustakamAMthI, ane kITanI giranAra uparanI noMdha uparathI lIdheluM A varNana gAla eziyATi sesAITInA sAtamA jarnalane pRSTha 865 me che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 rAsamALA ane amaryAda vAte sAraMgI sAthe gAI saMbhaLAve che. e utAre nIce pramANe che - sidha dezamAM pAvara dharatI che tene zera pAvara karIne rAjA hatA. tene mULa nakSatramAM eka kuMvarI avatarI. jezIye rAjA zerane kahyuM ke A kuMvarI jevA jegamAM avatarI che tevA jegamAM kaI dIkarI avatarI hoya tene je kAI paraNe tenuM rAjya jAya. A vAta sAMbhaLIne rAjA ghaNe kheda pAmyo ane pitAnI kuMvarIne vanamAM mokalAvI dIdhI. tene haDamatiyA kuMbhAre dIThI, ane ghera laI jaIne ucherI. te eTalI badhI rUpALI hatI ke lAkhA phalANiye paraNavAnuM mAguM mokalyuM. kuMbhAre kahyuM ke kanyA detAM pahelAM mAre mArI nAtane pUchavuM paDaze. lAkhAe kuMbhArane ghaNe Dara dekhADayo eTale te tyAMthI nAzIne seraThamAM majevaDI gAmamAM sahakuTuMba AvIne rahyo. eka samayane viSe pATaNanA rAjA siddharAja jayasiMhanA cAra dasadI bhATalAlA bhATa, laMgaDa bhATa, caMca bhATa ane Dagala bhATa paradezamAM pharatA pharatA majevaDImAM AvI pahoMcyA, tyAM haDamatiyA kuMbhAranI rUpavaMtI dIkarI temanA jevAmAM AvI. te jyAM jyAM paga mUkatI tyAM tyAM kumakuma pagalAM paDatAM hatAM. te uparathI cAre bhATe vicAra karyo ke, A kanyA siddharAjanA darabAramAM zebhe evI che, tethI ApaNe pATaNamAM jaIne vadhAmaNuM khAIzuM te nakkI rAjA ApaNane rAjI karaze. Ama dhArI teo pATaNa AvyA, tyAM siddharAje temane sAro satkAra karyo. rAjAne soLa rANI hatI. te ekekane mahela rAjAe bhATane pitAnI sAthe jamADyA. bhATa jevA eka ekane ghera jamI rahetA ke eka bIjAnA sAmuM joIne DokuM halAvatA hatA. AnuM kAraNa siddharAje teone pUchayuM. tyAre bhATa bolyA: "ame tamArI soLe rANI joI paNa temAMnI eke pUrI patinI nathI." rAjA belyo: tame mArA dasoMdI bhATa che, mATe dezAMtaramAM pharIne eka kharekharI padminI kheALI hADo ane jyAre jaDe tyAre mAguM karIne lagnane divasa TharAvI Ave." 1 pAvara kacchamAM che. zera pAvara (zera paramAra) A samaye thADA gAmane gAziye haze. lAkhA jADANue tarata ja lAkhiyAra viyare rAjadhAnI karI hatI te veLAe pAvaramAM zera pAvara tyAMne rAjA kahevAtuM hoya ema saMbhave che. aMgrejImAM rera pAvara lakhyuM che te "ze" ne badale re' vAMcavAthI bhUla thayelI jaNAya che. 2 lAkha jADANa hovo joIe. 3 siyonI cAra jAti che-1 pavinI, 2 catraNa, 3 hastinI, ane 4 zaMkhinI, temAM padminI sarvottama kahevAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 rA' kheMgAra te pachI kharI pavinI baLavAne bhATa dezadezAMtaramAM nIkaLI paDyA paNa koI ThekANe kaI eka pUrepUrI padminI jovAmAM AvI nahi; chevaTe pAchA teo seraThanA majevaDI gAmamAM AvI pahoMcyA. agAu A bhATe majevaDI tapAsa karavA AvyA hatA ane tyArathI ja haDamatiyA kuMbhAranA manamAM Dara peTho hato ke rakhene siddharAjanA mATe kanyA dIThI che tethI kadApi ApaNane kAMI harakata thaze te. e vicArathI te potAnI kanyAne te samayathI bhayarAmAM rAkhI mUkatA hatA. paraMtu A vakhate te bhATa tenI pAkI bhALa lAdhatAM haDamatIyA pAse jaI pahoMcyA, ane tene kahyuM: "tArI dIkarI pATaNanA rAjAne de." tyAre kuMbhAra belyo: "mAre to dIkarI nathI." bhAToe uttara ApeH "ame ene joI che, tethI jo tuM siddharAja sAthe tenuM sagapaNa karIza nahi te te tane jaMpIne besavA deze nahi. vaLI tAruM kuMbhAranuM evuM "bhAgya kyAMthI je te siddharAjane sasare thAya." A pramANe dhamakI ApIne tema ja lAlaca dekhADIne sagapaNa karavAnuM tenA manamAM utAryuM ane be traNa mAsa uparane eka lagnane divasa nakkI TharAvIne teo pATaNa AvI pahoMcyA ne rAjAne sarve vAta kahI. siddharAje kahyuM ke amArA kuLane baTTo lAge eTalA mATe huM te kuMbhAranI kanyAne nahi paraNuM. tyAre bhATee uttara Apyo.- che duhe-"AMgaNa AMbe meriyo, sAkha paDI ghara bAra, deve UpAI devaDI, nahi jAte kuMbhAra." AvuM sAMbhaLIne tathA teoe tenA rUmanuM varNana karyuM tethI rAjA rAjI thaI gayo ane lagnane sAmAraMbha karavA lAgyo, tathA mAMDavA racAvI gaNeza besAsyA. A pAsa A pramANe bane che tevAmAM jUnAgaDhane rAha cUDAsamo kheMgAra hato, tenI bahena siddharAjanA bhAyAta vere paraNI hatI, paNa te desala ane vIsala nAmanA pitAnA be kuMvara sAthe jUnAgaDhamAM rahetI hatI. eka divase desale pitAnA mAmAne kahyuM: "ApaNuM dezamAM majevaDI gAma navuM varyuM che, te mATe te jevAne ame jaIye chiye." A pramANe AjJA laIne te potAnA bhAI vIsalane laIne majevaDI gayo. tyAM kuMbhAranI dIkarInI badhI vAta tenA sAMbhaLavAmAM AvI. pachI teNe jAnAgaDha jaIne rA' kheMgArane e hakIgata Ama kahIH "ApaNuM paragaNAmAM eka kuMbhAranI dIkarI che te bahu ja rUpALI "che, ane ApanA darabAramAM zobhe evI che. siddharAjanA dasoMdI bhATa tene jevAne 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 rAsamALA "AvyA hatA, teoe siddharAjanI sAthe tenuM lagna karavAnA divasa nakkI "kacyo che. jo ApaNA dezamAMthI pATaNanA rAjA AvI kanyA laI jAya to pachI ApaNI zobhA zI?' cUDAsamAe desalane kahyuM: lmArUM. khAMDuM lane jA te kanyAne mArA dastAramAM laI Ava." eTale desala khAMDuM laIne gayA ne kuMbhArane kahyuM: "tArI dIkarI rAkheMgAranA khAMDA sAthe paraNAva." tyAre kuMbhAra elkeH "kanyA teA pATaNanA rAjA vhere paraNAvavI che ane theMDA divasamAM tyAMthI jAna Avaze. jo huM mArI dIkarI kheMgArane "pusgAvuM te ezaka siddharAja mane mArI nAMkhe.' rasale uttara ApyA: huM jorAvarIthI ene tArI pAsethI laI jAUM chuM eTale tane kAMI harakata "caro nahi." kuMbhAra khelyA pATaNune rAjA giranArane jaDamULamAMthI ukheDI nAMkhaze ame tenA patharA cAre bAjue vikherI nAMkhaze. mATe "siddharAjane dIdhelI kanyA sAmuM tamAre jovuM nahi-- sAraDA siMha ne jAya, dhAra nagara DhaMDhALiye, pare te hevAya, kheMgAra tuM kheMdhA makara." tyAre sale tene tADAIbharelA uttara ApyA duhA-bAvana hajAra khAMdhiyA, voDA gaDha giranAra; "kyama haThe sArAdhaNI, khehazu daLa kheMgAra." chevaTe pachI ema ja thayuM. desala baLAtkArathI kanyAne rAkheMgAra pAse laI gayA. rANakadevaDI khUnegaDha jaI phoMcI eTale rathamAMthI nIce utarIne peLamAM peThI. teja veLAe acAnaka tene Thesa vAgI ne leAhI nIkaLavA mAMDyuM. eTale nizvAsa nAMkhIne te khelIH bhAI! zakuna brA mAThA thayA, AmAMthI kAMI narasuM nIpajaze." re "prathama pALe besatAM, thayA vaDhDhA te deza; " raMDApA rANaka devIne (ke) sUnA sAraTha deza.20 pachI sArI rIte dhAmadhUma karIne rA'kheMgAra tenI here paraNyA, ane traNa divasa sudhI AkhuM giranAra nagara ( dhruvAbaMdha ) jamADyuM. te samaye evuM 1 akSeAhiNI eTale,--21,870 hAthI, eTalA ja 25, 65,610 gheTA ne 109350 pALA eTaluM jemAM haiya tevI senA. R. EUR. 2 bhAI! mane A ThIka lAgatuM nathI; kemake NA mANasA jeone gharane umare Thesa vAgI che teone, saMkaTa AvI paDavA bAbatanI agama cettanA sArI rIte maLI cUkI che." chaThThA henarI rAjAnA nATakanA trIjo bhAga aMka 4 thA. maveza 7 me, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra 211 banyuM ke pATaNanA seA vAdharI mATInAM vAsaNa vecavA sArU AvyA hatA, teo uttara bhaNIne daravAje utasyA hatA, teone paNa sarvenI sAthe jamavAne teDyA. tyAre teoe pUchyuM: "rAjAne ghera zI bAbatanI jamaNuvAra che je amane jamavAne teDyA che?" tyAre cAkare kahyuM: . << sAraDha siMhaladIpanI, jAta taNI paramAra; " eTI rAjA zeranI, paraNyA rAkheMgAra." " eTalA mATe Aja traNa divasathI DheDa suddhAM AkhA nagarane rAjA " jamADe che. mATe tamane paNa jamavAne teDyA che." tyAre vAdharaoe vicAra kayo ke A kanyA te ApaNA rAjAne dIdhelI che, te tenA vhere rA'kheMgAra jorAvarIthI paraNyA. te siddharAja solaMkI hevAya che ne ApaNe pazu sAlakI vAgharI kahevAIye chiye mATe sAlaMkInI sAthe sagAI karelI kanyAnA paraNetaranA jamaNamAM ApaNe bhaLavuM Te nahi. mATe ApaNe satvara pATaNa jaIne badhI vAta tyAM rAjAne kahevI. A pramANe mano karIne, bhUkhyA ne tarayA, tarata ja teo tyAMthI nIkaLyA te cAlate cAlate pATaNavADAmAM vAdhela gAma che tenI sImamAM AvI mhoMcyA ane tyAM janAvara pakaDavA pAza nAMkhyA. evAmAM siddharAjanA cAra do~dI bhATa dheDe caDIne nIkaLelA tyAM AgaLa AvI pahoMcyA, tethI laDakIne pAzamAM eka rAjha sapaDAyA hatA te nAzI gayeA. te joI vAgharI melyAH "bApajI! ame rAta dahADA cAlatA jUnAgaDhathI Aviye "chiye. Aje amane sAta lAMdhA thayA che. tame amArA rejha zA mATe nasADI "mUkyA ? " bhATAe pUchyuM: "tamane sAta lAMdhA kema thayA che?" eTale teo meklyAH "rA'kheMgAre rAjAne dIdhelI kanyA balAtkAre laI lIdhI che." AvuM sAMbhaLIne bhATa ghaNA vyAkuLa thayA te tatkALa azvAra thaIne pATaNu jaI siddharAjane kahyuM:-- ( ame ) "niraNiyA ne nAriyA, bhaNiyela jAte bhATa; "khALI hADI rANaka devIne, kheMgAre pADI vATa." AvuM sAMbhaLIne siddharAje pAtAnI sahAyatAmAM bAbarA bhUta hatA tene kheAlAvIne kahyuM: "huM rA'kheMgAranA sAmeA laDavA sArU jAtegaDha jAuM chuM mATe tuM mArI sAthe AvavAne taiyAra thA." rAjA taiyAra thaIne vAdhela 1 Aje paNa pATaNamA mATInA vAsaNa ghaNAM sArA thAya che. 2. u. 2 bAbariyAvADamAM rahenArA lAka, temanA Upara te bAbarA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 rAsamALA pahoMcyo eTale bAbaro tene tyAM AvI maLe. teNe pAMca hajAra ne base bhUta ekaThAM kahyAM hatAM. teoe siddharAjanI AjJA uparathI eka rAtamAM tyAM AgaLa eka talAva banAvI dIdhuM. pachI vAghelathI senA upaDIne muMjapura gaI ne tyAMthI upaDIne jhIMjhuvADera gaI tyAM bharavADane mukhI dhAMdhe 1 gujarAtamAM asalanAM talAva tathA dharmanI ImArata che, temAM je hiMdu dharmanI hoya che te siddharAja jayasiMhe (tenA lokaprasiddha sadharA jesiMganA nAmathI) baMdhAvelI gaNAya che ane musalamAnI dhamaeNnI hoya che to sulatAna mahaMmada begaDAnI baMdhAvelI gaNAya che, ane teone te athavA jede madada karelI gaNavAmAM Ave che. e ja rIte bIjA dezamAM je lokaprasiddha tharavIra puruSo thaI gayelA che temane vize paNa kahevAmAM Ave che. "kaMnsa ane iMglaMDamAM je lazkarI khAtAnI ImArato che tenI mULanI vAta "aMdhArAmAM rahI gaI che. eTale sAmAnya rIte tene saMbaMdha sIjhara sAthe lagAvI de che. kemake te bahu prasiddha laDave thaI gayuM che ane tenAM parAkramathI te dezanA Adi itihAsamAM eka bhAga banI rahyo che. A pramANe laMDanane TAvara te mahAhA thazavaMta dehAe caNAvyuM che evuM sAmAnya rIte kahevAmAM aAve che. zekasapiyaranA nATakamAM bIja ricarDanI bhAgyahIlu rANI kahe che ke, juliyasa sIjharanA apazukaniyALa TAvaramAM pesavAne A rasto. vinDasara kayAkalanA nIcenA "mehullAmAM be TAvara" che te paNa "sIgarane TAvara " kahevAya che; paNa ItihAsaviSayaka addabhUta kathAonA kharekha mAnanArA enA mULanI vAta sIjharane lAgu karavAne hiMmata calAvI zakatA nathI. tema ja krAja dezamAM game che camatkArika vastu hoya te tene saMbaMdha asalathI pariyo, bhUta, ke sIjhara sAthe jaNAvavAmAM Ave che." pArIsanA itihAsa uparathI. * 1 cAturvedI maDha brAhmaNanA vahIvaMcA bAroTonA copaDAmAM lakhyuM che ke bisarakhejanA rahevAsI moDha brAhmaNa upAdhyAya bhANAe potAnA pitA jhaMDAne nAme saMvata 1149(sana 193)mAM selaMkI kaNarAjanI chellI kArakIrdImAM vIjhuvADA gAma vasAvyuM. ane tenI sAthe bIje agiyAra gAma oDa, melADuM, AkariyANa, jhADiyANa, pADIvAluM, rejiyuM, surela, phatehapura, nagavADuM, dhAmA, ane bhalagAma, ema kula 12 gAma vasyAM. solaMkI siddharAja jayasiMhe saMvata 1165 sana(1109)nA mahA sudi 4 ravivAre rIMjhuvADAne gaDha bAMdhavAnuM muhUrta karyuM ane te kAma upAdhyAya bhANunA putra vAsezvara veharAne soMpyuM. ane gaTanA kAmamAM sahAya thavAne mAtAzrI rAjabAInuM sthA5na gaDhane vAle kaThe kahyuM." vaLI e copaDAmAM viroSa vAta e che ke-" saMvata 1354(sana 1298nA piSa zudi 21 bhamavAre dillInA pAdazAha alAudIna nImIlajI)nuM lazkara AvyuM teNe jhIMjhuvADA jitI lIdhuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra 213 hatA te peAtAnI nAtanA leAkeA sAthe jhuMpaDAMmAM rahetA hatA. tyAM dhAMdhALane teoe killA bAMdhyuM. ne talAva bAMdhyuM. tyAMthI viramagAma gayA tyAM mAnasara talAva khAMdhyuM; tyAMthI vaDhavANu gayA tyAM killA khAMdhyuM. tyAMthI sAyale gayA tyAM killA ne talAva e bAMdhyAM. pachI chevaTe kUca karatA karatA jUnAgaDha dezamAM AvyA. tyAM bAra varSa sudhI laDAI calAvI, paNa jUnAgaDhamAM rA' kheMgAranA mahela hatA tyAM jaI caDAyuM nahi. A veLAe mayaNA rANI peAtAnA kuMvaranI sAthe hatI, teNe ghaNI yukitayeA karI paNa kAMI vaLyuM nahi. chevaTe evuM banyuM ke rA' kheMgAra potAnA bhANeja desala upara zaka AvA lAgyA ane rANakadevI sAthe tene chUpA saMbaMdha che evA tene mAthe apavAda mUkayeA. jyAre tenI mAe A viSe tene kahyuM tyAre te khelyeH ra 1 turInI vAta evI che ke eka tAre lAkaDAnI sAMDhaNI banAvI ApI te upara bezIne rAtrinI veLAe siddAja ane mayaNA devI rANakadevIne mahela gayAM. tyAM bAraNAM baMdha hatAM te ThelavA mAMDyAM, tyAre rANaka devI kheAlI seDhA-kavaNu khaTakAve kamADa, meDI che rANaka devanI, "jANo rA'kheMgAra, trATaka kAna ja Daraze." pachI prayaNI viSe kahyuM: seDhiyA duhA-"mArA seDhA* lADakA, ekhe+ gaDha giranAra "mArI rA' kheMgAra, utAravI rANaka devane." tyAre rANakadevaDI khelI: seraThe-"A mArA gaDha heTha, keNe taMbu tAyiA, sadharA mhoTA zeDa, khIjA varjou vANiyA.'' te sAMbhaLI mayaNAdevI khelI: dALA sane mALiyA, nepuruM pADuTTu seThi, "kAhu vaDijaDu mANDIyaTa ammINA gaDhehaThi. " ,, sAraThe-"lAyiAnA vepAra, jAte dAhADe jANuzA, "mArazuM rA' kheMgAra, utArazuM rANaka devane." e pramANe vivAda thayA pachI teo utAre AvyAM. *1821. * agharA. 2 A viSe turInI vAtamAM ema che ke, eka samaye za'kheMgAre dArU pIdhe! te peAtAnA bhANejane paNu pAmyA, ane rANaka devaDIne pAvA sArU eka sIsA ApIne desalane mAkalavA mAMDayA, tyAre teNe kahyuM ke meM dArU pIdhA che mATe huM nahi jAuM. A tenuM vAjakhI kahevuM nahi mAnya karatAM tene AgrahathI meAkalyA. teNe tyAM jaIne pAtAnI mAmIne sIse| ApyA. teyei desalane hiMdelAkhATa upara besArIne AgrahathI dArU pAyA ne pAte paNa pIdhA. tene kepha caDhI gaI eTale khATamAM te sUI gaI; ne dhrusala javA sArU ubhA thatA hatA tevAmAM te paNa rANaka devaDInI khATamAM bebhAna thaI leATI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAsamALA "tathI meM gheADA gUDiyA, nathI bhASA bhaMDAra; "nathI mANI rANaka devIne kayama eLelA de kheMgAra." tenI mA melI: "teM tArI mAmI rANaka devaDIne lAvIne tArA mAmA herI paraNAvI paNa te guNu vIsarI jaIne ulaTA tAre mAthe apavAda "mUke che mATe have tAre A nagaramAM rahevuM nahi." pachIthI rA' kheMgAre peAte ja tene mhADI mUkayA. eTale Trusala peAtAnA bhAI vIsalane potAnI sAthe laine rAtrie cAlI nIkaLye. daravAjA AgaLa AvyA tyAre dAdu ane hamIra e be rajapUta killedAra hatA teaie temane pUchyuM: "tame atyAre "kyAM jAe che?" tee kahyuM: "mALavethI darabAranI aphINanI pATha "Ave che tenA sAmA ame jaDye chiye, te madhya rAtrIe pAchA AvIzuM te veLAe DhIla kalyA vinA daravAjA uzvADajo." (" pachI banne bhAI bhAra nIkaLyA ne siddharAja pAse AvyA ne tene kahyuM: "kAkA ame jANutA na heAtA ke tame amArA kAkA thAo che. teTalA "mATe ame amArA mAmA sArU rANakadevIne lAvyA. paNa have te amAre "mAthe apavAda mUke che, mATe ame tamArI pAse AvyA chiye. jo tame "amArI sAthe AvA te ApaNe za'kheMgArane mArI nAMkhiye.ane rANaka"devaDI tamAre svAdhIna kariye." tr pachI temaNe tadabIrathI 140 cAddAone guNamAM ghAlyA ane pADiyA upara nAMkhI te pakriyAone dudA tathA humIranI pAse daravAje ughaDAvI killAmAM hAMkI ANyA, ne pelA e jaNane te ja ThekANe Thera kalyA. pachI teoe rA'kheMgAranA mahela bhaNI AvIne raNaziMgaDuM vagaDAvyuM, eTale rA' kheMgAra laDavAne AvyeH-- gayA. A pramANe nirdoSa prakArathI khanne ghasaghasATa UMdhamAM paDyAM. eTalAmAM ghaNI vAra thaI eTale rA' kheMgAra tyAM AvyA ane joyuM teA bannene eka pataMgamAM sUtelAM dIThAM ne kroSa vyApI gayA, ke turata taravAra myAnamAMthI hADIne bannenA upara mArI paNa vacce khATanI sAMkaLa AvI gaI te vaDhAI gaI ne mAmI bhANejane jarAya vAgyuM nahi tethI tene lAgyuM ke e nirdoSa che. vadhAre khAtarI karavA teNe peAtAnA jamaiyA rANInA ucherelA eka caMpAne mAravo paNa te vAgyA nahi. pachI thAMbhalAmAM kaTAra mArIne desale je pAmarI ADhI hatI te kheMcI laIne peAtAnI pAmarI bannene ezaDIne pAte cAlI nisaryo. paNa manamAM zaka rahyo tethI pAtAnI vhenane kahyuM ke tArA putra mArA ghara sAmuM nave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra duhA--jhAMpA bhAMgyA bheLa paDI, bheLye gaDha giranAra; udA humIra mAriyA, seraThanA zaNagAra. A avasare baMne bhaNInAM ghaNAM mANaso mANyAM gayAM ne za'kheMgAra paNa paDe marAyeA. pachI siddharAjane laI ne daisala rANaka devaDIne mahela gaye, ne tene kahyuM: "mAmI! ame e bhAI ane mAmA kheMgAra AvyA chiye, bAraNAM udhADA." teNe bAraNAM udhADyAM. rANaka devaDIne be kuMvara hatA temAM mANe 11 varSanA hatA te bIjo DagAyacA pAMca varSane hatA. siddharAje nhAnAne tenI pAsethI khUMcavI laIne mArI nAMkhyA. pachI jyAre te mANerAne jhAlavA gayA tyAre tenI pAsethI chaTakI jaIne peAtAnI mAnI pachavADe saMtAI gaye te raDavA lAgyA, tyAre tenI mAye kahyuM: sArakA--mANerA tuM ma rAya, ma kara AMkhyA rAtiyA, "kuLamAM lAge khAya, maratAM mA na saMbhAriye." 215 siddharAje pachI AjJA karIH "A kuMvarane ahiM mAravA nahi jo "rANakadevI pATaNa Avaze nahi teA huM ene mArIza." kharUM letAM teNe kuMvarane chevaTe mArI nAMkhyA che; paNa kyAM AgaLa te jANavAmAM AvyuM nathI. pachI siddharAje rANakadevIne gaDhanI bhAra ThThADI, eTale rA'kheMgAranA dheDAne joIne te zAkAtura thaI kheAlIH-- ,, sArA--"taravariyA te khAra! haIyuM na phATyuM huMsalA ! "maratAM rA'kheMgAra, gAmatarAM gUjarAtanAM. pachI rAkheMgAranA sAbarazRMgAlane joIne kheAlIH "re sAbaraziMgAla ! eka dina ziMgALAM hatAM; "maratAM rA'kheMgAra, bhavanAM bhIlAM thaI rahyAM." pachI mArane khelatA sAMbhaLIne te kheAlIH 1kAMu ke gaSTha mAra ! gAkhe garavAye caDI; M kApI kALaja kAra, piMjara dAjhayo pANiye." 1 meranI vANInA zakunathI priya priyA ekaThAM maLe evuM dhAravAmAM Ave che, mATe kuMDe che ke are mAra ! giranArane jharUkhe rahIne have zuM TaMkAra kare che? mArA kALajaDAnI kAra kApI ane mArUM DevAnuM pAMjarUM eTale ghara pANIye baLyuM-bhAvArtha sagA bhANeje ghA kayAranuMya bhaMgAgyuM. have huM kiyA priyane maLavAnI chuM je ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 rAsamALA pachI rA'kheMgAranI lAza paDI hatI tyAM AvIne tene kahevA lAgI. dahe-"svAmI! uThe sainya laI, khaDaga dhare kheMgAra; "chatrapatie chA, gaDha jUne giranAra. jema te khINamAM nIcI utaratI gaI tema teNiye dAmodara kuMDa' dhAragara vADI ane caMpAnuM vRkSa ityAdi pitAnAM je vahAlAM hatAM temanI AjJA lIdhI. pachI giranAra parvatane joIne bolI;seraThe-"uco gaDha giranAra, vAdaLathI vAtuM kare. "maratA rA'kheMgAra, raMDApa rANaka devaDI." pachI raste jatAM thaDA gAu gayA pachI giranAranI bIjI bAjue pAchuM vALIne joyuM ne jANyuM ke e vaLAvAne Ave che. tethI te bolI: seraThegojhArA giranAra! valAmaNa verIne ki, maratA rA'kheMgAra, khareDI khAMge nava thiye." jyAre te ghaNe Aghe gaI ane kSitijamAM DhaMkAI gayele giranAra tene dekhAve tyAre teNe jANyuM ke e paDI jAya che ke zuM tethI te bolI "ma paDa mArA AdhAra, cesalAM keNa caDAvaze? gayA caDAvaNahAra, jIvatA jAtara Avaze." desala ane vIsale agAuthI siddharAja sAthe TharAva karI rAkhe hatuM ke rA'kheMgAra marAyA pachI desalane jUnAgaDhanI gAdI soMpavI. siddharAja jevo ghara bhaNI vALe ke te veLAe tene pele TharAva saMbhArI Ape. siddharAje prathama te kahyuM ke "tuM le. paNa pachIthI teNe vicAra karyo ke e be bhAIye pitAnA sagA mAmAne dago dIdhe to koI divasa mArAthI chUTIne mArA sAmA thAya kharA. ethI pachI teNe e bannene mArI naMkhAvyA. 1 A nIcenuM thoDuM kathana turInI vAtamAM vadhAre che. pachI dAmAkuMDa AgaLa AvIne belI - seraTheutaravAM gaDha giranAra, tanaDuM AvyuM talATiye; vaLatAM bIjI vAra sAme kuMDa nathI dekha." pachI dhAragara nAmanI vADI pAse AvIne belIH he-"caMpA! tuM kAM meriye, thaDa mehu aMgAra; "mehare kaLiyuM mANatA, mA rAkhegAra." 2 taI gaddaA giranAra, kAhU maNi matsara pariU; mArItAM khaMgAra, eka siMhaha na DhAli uM. - - -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA' kheMgAra 217 jyAre sAtha pATaNavADe AvI pahoMcyA tyAre siddharAje rANakadevIne zAnta karavAnI aneka yukti karavA mAMDI, ne tene sArI sArI jagyAo batAvI, paNa te belIH seraTho "mAruM pATaNa deza, pANu vinA pUrA mare; saro seraTha deza, sAvajaDAM sejaLa piye." pachI te pATaNane pAdare AvI pahoMcyo ne utAre karyo, ane nagaranI bahAra tyAMnAM sarve mANasane ujANI ApI. sarve sArAM sArAM lUgaDAM paherIne TeLeTeLAM thaI AvyAM. paNa A sarve zabhA joIne rANaka devaDI rAjI thaI nahi, paNa te bolI: seraThe-"bALuM pATaNa deza, jise paToLA nIpaje; sara seraTha deza, lAkheNuM maLe lebaDI." tyAre koI gujarAtI striye tene kahyuM: "tamAre te maheTA siddharAja ghaNuM che." tyAre te bolIH "huM mArA dhaNane te AvI sthitimAM mUkIne AvI chuM. - vAye pharake muchaDI, rAyaNu jhabuke daMta, "juo paToLAM vALiye, lebaDI vALIne kaMtha." eTale te sviye pUchayuM: "AvuM che tyAre tamArI AMkhamAM AMsu kema AvatAM nathI ?" tyAre te belIH pAyaNane paDate, kehe te kUvA bharAvIye, mANe marate, zarIramAM saraNuM vahe." A pramANe rANaka devInuM mana kazAthI prasanna thayuM nahi. siddharAje bahu mAnabharelI rIte tenI saMbhALa levA mAMDI, ane tene pUchyuM: "tamAre kiye ThekANe rahevAnuM mana che ?" tyAre teNe kahyuM: "huM vaDhavANa jaIza." siddharAja paDe tene tyAM mUkavA gayo. pachI bhegAvo nadInI tIre citA khaDakAvI ane rANakadeviye tenA upara pitAnuM Asana karyuM. siddharAje tene 1 jesala moDi mavAha vali vali virUpaM bhAvayii; nai jima navA pravAha nava ghaNa viNu bhAvai nahi. eno bhAvArtha e che ke, he nadI! huM jema mAre deza choDI dhaNI vinA virUpa thaI chuM tema te paNa navA megha vinA durbala thatI jAya che ane tenA vinA zobhA pAmatI nathI. te tArA parvatarUpI sthAnane tyAga karyo che ema meM paNuM karyuM che mATe ApaNe sarakhAM chiye. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 rAsamALA jIvatI rAkhavA chevaTane upAya evo kayo ke, tene agnidAha mATe agni na apAvatAM kahyuM: "jo tuM kharI satI haIza te agni vinA tArI citA saLagaze." eTale rANakadevI sUryane page lAgIne pharIthI uThIne bolIH seraTha-"vArU zahara vaDhavANa, bhAgaLe bhegAvo vahe; "bhagavate kheMgAra rANa, bhagavA bhegAvA dhaNuM." pachI te samaye evo uhe vAyu vAyo ke tethI citA baLavA lAgI. vA vAyu savAya, vAya veLu parajaLe, ume tyAM siddharAya, sata jevA seraThiyANinuM. A veLAe siddharAje potAnI pAmarI rANakadevI upara nAMkhI; teMNaye agnimAMthI tenI upara pAchI nAMkhI dIdhI ne bolIH "je AvatA "bhavamAM tAre mArA svAmI thavuM hoya te havaNuM mArI sAthe baLI mara." paNa siddharAje nA kahI. pachI jayAM rANakadevI baLI meI tyAM siddharAje eka devaLa jaNAvyuM. badhe seraTha deza tene kabaje thayo; paNa rANakadevI satInA hAthanA thApA te giranAra uparanA rA'kheMgAranA mahelane thayA. vartamAnapura athavA vaDhavANu havaNuM je jhAlA rajapUtanI zAkhAnuM mukhya sthAna che, te kapAsa ugatA sapATa pradezamAM che. te seraThanI sImAnI mAhe che paNa bahAra nathI. ItihAsamAM tene ghaNuM jUnuM kahyuM che. ane vanarAjanI rAjadhAnI karatAM paNa tenI sthApanA pahelI che e nizcaya thayo che. addha seraThe-"vaLA ane vaDhavANa, pachathI pATaNapura vasyuM." lagA nadIne uttara bhaNune phATe zaheranA burajanI nIce thaIne he che ane dariyAmAM maLI javA jeTaluM jora nahi hovAne lIdhe, athavA, cemAsA vinA, dakSiNa bhaNune phAMTe je lIMbaDInI bAjue rahe che te tene maLyA vinA sAbhramatInA mukhanI lagabhaga sapATa khArI bhoMyamAM phelAI jAya che. vaDhavANane jUne koTa hatuM temAM hAlamAM thoDA samabNa kAThA ane teone sAMdhanArI koTanI DI ADa eTaluM ja mAtra rahyuM che. 1 A ja vicAra prabaMdha citAmaNi nAmane saMskRta graMtha je I. sa. 1305 nI sAlamAM racAyelo che. temAM jovAmAM Ave che. e graMtha tyAra pachI jainanA bhaMDAramAM bhaMDArI mUkavAmAM Avelo tethI turI sarakhAnA hAthamAM jaI zake kaThaNa, tema chatAM e vicAra kuriyanA gANAmAM ekane moMethI bIjAne e caDIne Aja sudhI cAha Ave che, e vakhANavA jevI vAta che. juo pRSTha 200 ne 1 lA seraThe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja 219 paNa havaNa tenI comera vastI vadhI che ane rANakadevaDI satInI deraDI je AgaLa bhegAvAnA pravAhanI pAse haze te havaNuM kaTa mAMhe AvI gaI che. A derAnuM zikhara ghaNuM zRMgArabhareluM che, ane je mATenA derAnI bAMdhaNuM sAthe ghaNuM kharuM maLatuM Ave che teTaluM ja mAtra raheluM che. AgaLanA maMDapane ghUmaTa badheya jAte rahyo che. ane kheMgAranI dukhiyArI strInI khaMDita thayelI mUrti bhAra(nijagRha)mAM che; ane vaDhavANunA darabAranI rANiye jhAlA vaMzanA rAjAonI sAthe satI thaIne vaikuMThavAsa pAmI, pativratya amara karI gayelI e satIonI pUjA temanA devaLamAM vAra hevAre thAya che, saubhAgyavaMtIne poSAka paherAvAya che ane meDa dhAraNa karAvAya che, cuMdaDI orADAya che, ane rAjavaMzI ghareNAM paherAvavAmAM Ave che. te pramANe rANakadevInI mUrtine paNa sarve tevA ja prakArane zRMgAravidhi karavAmAM Ave che. prakaraNa 10 siddharAja. rA'kheMgAranA maraNa pachI, siddharAje seraThane kArabhAra sAjaNa karIne subhaTa hatuM tene svAdhIna karyo. te vanarAjanA sebatI jamba athavA cAMpAne vaMzaja hato. merUtuMga lakhe che ke, A kArabhAriye giranAra upara nemInAthanuM derAsara pharIne bAMdhavA sArU traNa varSanI rAjyanI upaja vAvarI dIdhI; ane siddharAje te viSe tene pUchyuM tyAre teNe evAM khAtarIpUrvaka kAraNa batAvyAM ke jethI rAjAe tene tenI jagyA upara kAyama rahevA dIdho. 1 kumArapALa prabaMdhamAM ema lakhe che ke, karNadeve saurASTra maMDaLa pitAne svadhIna kayA pachI, vAmanasthalI(vanasthalI)mAM jaI sajajanane tyAMne daMDanAyaka TharAvyo ane tenI ja AjJAthI saurASTranI traNa varSanI u5ja zrI nemInAthanA cetyano jINuMddhAra karavAmAM vAparI. sihArAja vijayayAtrA karate karate jyAre saurASTramAM game tyAra sajajanane putra parazurAma tyAMne daMDAdhipa (daMDanAyaka) have tenI pAse upaja mAgI. eTale te rAjAne revatAcala upara laI gayo ane karNavihAra batAvI kahyuM ke, A baMdhAvavAmAM mArA pitAe upaja vAparI che. je prAsAda baMdhAvavAnuM puNya Apane levuM hoya te A prAsAda ApanI pratyakSa che, ane je upaja levI hoya te zAhukAro pAsethI apAvuM. rAjA prasanna thayA ane bolyo ke sajjane sAruM kAma karyuM. bAkInuM tame pUrNa kare. sajajane cha mAsamAM zrI nemIzvaranuM citya kaLaza sudhI karAvyuM hatuM. eTalAmAM te tene yeSTa zudi 5 ne dine zirovedanA thaI AvI eTale dhavajaripaNu Adi kArya karavAnI parazurAmane AjJA ApI AThame divase savarge gayo. 2. u, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA 220 ane mukhyatve karIne zatruMjaya ane ujjayaMtanAM pavitra dhAma tene svAdhIna kAM. tyAra pachI tarata ja, rAjA devapATaNanA zrI seAmezvaranI yAtrA karIne pAA vaLatAM AvyA ane e banne pavitra parvateAnI bheTa lIdhI. tyAM RSabhadevanI pUjA arcAnA kharca sArU bAra gAma ApyAM. te veLAe adekhAI te lIdhe brAhmaNeAe tene samajAvyA, paNa teNe temanuM kahyuM mAnyuM nahi. siddharAjanA vArAmAM dharmanA vivAda cAlelA jaNAya che, te mAtra brAhmaNane dharma mAnanArA ane jaina dharma mAnanArA vacce ja cAlyA che eTaluM ja nahi, paNa vizeSe karIne jaina matamAM dvigambara ane zvetAmbara nAmanA sAmasAmA pakSanA mata che te vacce paNa cAlelA che. vhelA matanA sAdhuonI saMjJA, nagnAvasthAmAM rahevAthI ane dizAe rUpI vastra dhAraNa karavAthI digambara hevAya che, ane khIjA matanA, dheALAM vastra heravAthI zvetAmbara kahevAya che. kumudacaMdra karIne digambara mataneA sAdhu hatA te peAtAnA pratipakSiyAne cArAzI sabhAomAM jita meLavI karNATa dezamAMthI gUjarAtamAM dharmane divijaya karI vadhAre kIrtti saMpAdana karavA AvyeA. siddharAje tene potAMnI mAtAnA pitAnA dharmagurU jANI tene AdarasatkAra karaDyo, ane mayaNula deviye paNa prathama te tenA abhiprAyane uttejana ApyuM. zvetAmbaranI bhaNIthI devasUri karIne karNAvatInA vidvAna sAdhu ane hemAcArye e banne kumudacaMdranI sAmA thayA. sabhA karavAne divasa TharAvyA hatA te veLAe siddharAja AvIne rAjagAdI upara birAjye. tenI AjubAjue dharmanA bheda jANe evA kArabhAriyA kheThA. pachI vivAda karavAne kumucaMdra pAlakhImAM khezIne AvyA. te samaye tenA upara zveta chatra dharAvavAmAM AvyuM hatuM ane vijayaputra athavA patrAvalaMba tenI AgaLa cAlatuM hatuM tathA jayaDaMkA vAgI rahyo hatA. devasUri ane hemAcArya paNa te veLAe AvI phoMcyA ane peAtAnA pratipakSInI sAmI gAdiye birAjyA. sAmasAmA pakSavALAonA matanI noMdha Agale divase lakhI rAkhavAmAM AvI hatI te nIce pramANe sabhAmAM vAMcI saMbhaLAvavAmAM AvIH-- ra 1 unnayanta athavA raivatAcala eTale giranAra. 2. u. 2 devasUri saM. 1134(sane 1078)mAM janmyA, saM. 1152(saM. 1096)mAM dIkSA lIdhI, 1174(sane 1118)mAM sUrinI padavI pAmyA, ane saMvat 1226(sa. 1170) nA zrAvaNa vaddhimAM gurUvAre nirvANa pAmyA. hemAcArya A devasUrinA ziSya hatA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja 221 kumudacaMdranA evA pakSa che ke, kevalI trikAladarzI che, ane je kaivalya " athavA meAkSa pAmavAnA mArga upara che, teNe AhAra karavA nahi; je mANasa " vastra dhAraNa kare che te meAkSa pAmatA nathI; striyA meAkSa pAmatI nathI." tr " devasUri ema kahe che ke, kevalIne AhAra karavAnA khAdha nathI; ane je mANasa vastra dhAraNa kare che te ane striyA paNa mekSa pAme che." (6 kumudacaMdranI ardhI hAra tA thaI cUkI; ane teNe peAtAnuM mata kahI batAvyuM tenA ja sAdhanavaDe, tenA sAmAvALAoe DahApaNathI rANImAtAne je Azraya tene hatA te baMdha karAvI dIdhA. mayA devI potAnA dezIne jaya thayalA jovAne icchatI hatI, teNe AsapAsa kheDelAone sUcanA karI rAkhI hatI ke, kumudacaMdranI jita thAya tema karavuM; paNa A vAta hemAcAryanA jANuvAmAM AvI eTale te jaine tene maLyA ane samajAvyuM ke digambarane evA abhiprAya che ke strInAthI dharma pALavAnuM kazuM kAma thaI zake nahi ane zvetAmbara teA kharekharA e matanA sAmA che. rANImAtAne A pramANe samajAvI eTale manuSyanA AcaraNathI ajJAna mANasa" je digambara tene Azraya ApatI baMdha paDI. sAmA pakSanA vidvAnee potAnA vAda calAvatAM prAraMbhamAM rAjAnI ane cAlukaya vaMzanI stuti karI, pachI te pAtapAtAnA matane vivAda calAvavA lAgyA. kumudacaMdranuM bhASaNa TuMkuM ane kabUtaranA jevI lathaDatI bhASAmAM thayuM; paNa devasUrinI bhASaNa karavAnI chaTA tA, jANe jagatanA pralayanI veLAe bhayaMkara pavananA jhapATA samudranAM meAAMne uchALI nAMkhatA hAya evI cAlavA lAgI. pachI karNATa dezanA sAdhune tarata ja mAnya karavuM paDayuM ke huM. DhavAcAryathI hAsyo. pachI apazakuniyALa bAraNe thaIne hAra pAmelA vidvAnane tatkALa nagarapAra kahyo; ANImaga siddharAje zvetAmbaranA rakSakanAM vakhANu kahyAM ane tene potAnI AMgaLiye vaLagADIne sAjana sahita mahAvIranA derAsaramAM pUjA karavAne laI gayA. te veLAe chatra, cAmara ane AtAgiri (sUrajamukhI) je rAjacihna te AgaLa cAlyAM, vAditra 1 AvAM dvAra viSenA vhema bIjA dezAmAM pazu hateAH "nagaranA je apazaku"niyALa daravAjAmAMthI mAtra, kurmI, phAMciyA ane trAsadAyaka vale thayelI hAya "evA ja jaI zake, ane jemAM thaIne pavitra ane nirmaLa heAya te jaI zake nahi evA daravAjA sAthe TyuTArka jijJAsu ane harakAI vAta sArI yA narasI sAMbhaLI levA "jANavAnI talapavALA leAkAnA kAnane sarakhAve che. e sarakhAmaNI bhAgye ja baMdha "khesatI dekhAya." evuM jeramI Dhelara he che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 rAsamALA vAgavA lAgyAM, ane yuddha samayanA zaMkhanA vijayanAda thavA lAgyA. rAjAe paNa sUrata cAlAgAma ane parAMtIja tathA dahegAmanI vaccenAM khIrjhA agiyAra gAma ApyAM. sUriye ghaNI vAra AnAkAnI karI paNa chevaTe tene levAM paDyAM. A samaye jaina leAkeAmAM mAMDhAmAMhe dhaNA jhaghaDA cAlatA hatA, tA paNa jA dharma viSe paripUrNa vicAra jaNAvavAne A samaya teone yAgya lAgelA jaNAya che. khe che ke, siddharAja sarva dezamAMthI jUdA jUdA dharmocAryone mAlAvI teone pUchatA ke, sArAmAM sArA deva kriyA ? sArAmAM sArUM zAstra kiyuM? athavA nAnaneA bhaMDAra kriyA? ane pALI zakAya evA sArAmAM sArA dharma kriyA? paNa sarve pAtapeAtAnA matanAM vakhANa karatA, ane anya matanI niMdA karatA, tethI tenA manamAM Dhacupacu thatuM ane te DAlatuM ja rahetuM. chevaTe tene vadhAre khAtarIpUrvaka pratyuttara hemAcArya pAsethI maLyuM. A sAdhue rAjAne A eka vAta kahI: "eka purUSane tenI siye vazIkaraNa karavAne mATe kAMIka pAyuM tethI te baLadiyA thaI gayA. pUhu eka samaye caratAM caratAM bhAgajoge eka auSadhi tenA caravAmAM AvI, temAM durgInA pratApathI manuSyatva ANuvAnI zakti hatI tethI te pAchA potAnI prathamanI sthitimAM AvI gayA. have pelA baLade auSadhinAM pAMdaDAM khAdhAM tenA guNunI tene khabara nahatI teA paNa tenA pariNAma sukhabharelA thayA; tema A kaLiyugamAM manuSya dharmAcaraNa pALe te teainA mahimAthI ajJAna chatAM paNa tene mekSa maLe e vAta nakkI che." kAInA dharmane bAdha nahi karavAnI je siddharAjanI rAjanIti tene anusaratuM pramANa meLavavAnI AturatAne lIdhe AvuM pratyuttara maLavAthI teNe kadApi vadhAre prasannatA jaNAvI haraze. ahilavADanI sthApanA thaI tyArathI te tene nAza thayA tyAM sudhI zivanA ane jaina tIrthaMkaranA dhama~ saMgAthe cAlyA AvyA che emAM gheADeA ja zaka che. temAM kAI veLA ekanuM parikhala cAlatuM teA kAI bIjI veLA khInanuM cAlatuM. sAmezvara mahAdevanI teNe yAtrA karI che. tethI ane zrIsthaLanA derAnA teNe jIrNoddhAra kahyo che te uparathI jaNAya che ke siddharAja zivanA jUnA dharma mAnatA hatA, paNa enA saMbaMdhI je je vAteA cAle che te uparathI dAsI Ave che ke te dharmAMdha na hatA. paNa ethI ulaTuM vaLI, prabaMdha ciMtAmaNinA kartA eka vAta kahe che ke, "siddharAja te divasathI, gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sihArAja 223 "bhavanAM puNya pApanAM phaLa maLe che evuM mAnavA lAge." A uparathI ApaNane jaNAya che ke, hindu dharmane A mukhya abhiprAya chatAM rAjAne keAI veLAe paNa ethI ulaTo abhiprAya haze khare. siMhapura athavA sihora zahara mULarAja solaMkiye audicya brAhmane dAnamAM ApyuM hatuM te viSe AgaLa lakhavAmAM AvyuM che. A dAnane siddharAje navo lekha karI Apyo ane vAlAka deza tathA bhAlamAM eka so: gAma brAhmaNane dAnamAM dIdhAM. tyAra pachI keTaleka divase brAhmaNane sihera ane tenI AjubAjuno pradeza ghaNuM jaMgalI janAvalinA bhaTakavAthI bhayaMkara lAgyo ane je cheka havaNAM sudhI paNa te ja cAlyA Avyo hato te choDIne gujarAtamAM AvI vasavAnI siddharAja pAse teoe AjhA mAgI. teNe teone te pramANe AjJA ApIne sAbhramatIne kinAre AsAvalI karIne gAma che te ApyuM, ane siherathI dANuM lAve te upara levAtI jakAta baMdha karI. jaina graMthakartA lakhe che ke, siddharAjanA darabAramAM yavanonA kArabhAriye AvyA hatA tyAre temaNe eka camatkArI khela karI batAvyo hato. temAM 1106 gAmanA leba karI Ape." ema ema kahe che. 2 vyAyAmbI. 3yAzrayamAM lakhyA pramANe chAje kAno mArga baMdhAvyo. sivAramAM rUdramahAlaya eTale kamAla karAvyo ane jaina derAsara (catya paNa baMdhAvyuM. page cAlI meyaranI yAtrAe game tyAM mahAdevanuM dhyAna dharIne beThe eTale ziva darzana AkhyAM ne suvarNasiddhi ApI tayA siva evuM 56 Ai. teNe tenA putranI yAyanA vina karI tyAre temaNe ene ema kahyuM ke "tAre bhatrine kumArapALa tAro kamAnucAthI thaze. tyAra pachI te giranAra govibhISa, kalpajIvI che eTale ke eka kalpa sudhI te rAjya kare ema che. hanumAna, pazurAma deva, kathAmA, ra Si , mAMkaDeya Ahi pas kapachavI kahevAya che. Ama hovAthI vizISa, tene mArgamAM maLe te pas giranAra sAthe gayo ema hemAcArya ja che. prabaMdha citAmaNimAM lakhyuM che ke A sthAne lakhyA pramANe te pradhAne pitAno pratApa jaNAya eTalA mATe veSa dhAriyAne bolAvI potAnuM rahasya samajAvI te pramANe nATaka bhajavI batAvavA sUcavyuM. pachI indrasabhA je ThATha karIne siddharAja evA beThe. teNe kaccha pradhAnane paNu jevA belAvyA hatA. khela bhajavI batAvavAno prAraMbha thayo temAM ghaNe vAyu vAyA pachI suvarNanI kAntivALA mastaka upara suvarNanI ITo dhAraNa karelI evA be rAkSasa praveza karIne siddharAjane page senAnI ITo mUkI daMDavata praNAma karI hAtha joDI bolyA ke laMkAnA rAjA vibhISaNa pAsethI ame AvyA . teoe, devapUjana karayA pachI potAne rA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 rAsamALA laMkAnA rAjA vibhISaNanA daitya kArabhAriyA, sAlaMkI vaMzanA zRMgAra je siharAja tene kahevA lAgyA ke, tame te| rAmanA avatAra che. tethI amArA svAmI che. Ave prasaMga joIne cavana kArabhAriyA Dara khAI gayA, temane pachI yAgya zirapAva ApIne temanI yeAgyatA vadhArI. jesalameranA itihAsamAM lakhyuM che ke tyAMteA rAjA lAMjhA bijirAya gAdiye beThA tenI agAu siddharAja seAlaMkInI kuMvarI tene dIdhI hatI, tenuM lagna thatI veLAe kanyAnI mAe vane kapALe rAjatilaka karyuM, te samaye teNe AzIrvAda dIdhA. "mArA putra! amArI ane je rAjAnI sattA khaLavAna thatI jAya che tenI vaccenI sImA je uttara teneA tuM pratihAra thaje." A badhA banAvAmAM mAtra lAjhA bijirAyatA pitA dusAja gAdiye jyAbhiSeka karanAra zrIrAmacaMdrajInuM dhyAna dharyuM eTale temaNe jJAnadRSTie ema jaNAvyuM ke, ame tA cAlukayakalApa zrIsiddharAja rUpe avatAra dhAraNa karyeA che. A uparathI temaNe ApanI pAse amane meAkalI evI vinaMti karI che ke, ApanAM darzana mATe AjJA thAya te huM sevAmAM hAjara thaI nauM, athavA ema nahi to, prabhu mArA upara kRpA karI ahiM AvI ane darzana Ape. tyAre siddharAje jarA vicArI kahyuM: "a"mArI sAie amane jyAre AnaMdanI lhera Avaze tyAre ame tyAM AvI darona ApIzuM." " ema kahI prasAdImAM, pAtAnA gaLAmAM relA ekavalI hAra temane ApyA. eTale te laine vidAya thatAM vhevA lAgyA ke koI prasaMge amArA khapa paDe te veLAe amane saMbhAraze te ame ApanI sevAmAM hAjara thaI jaizuM. ema kahI gayA. A camatkAra joI zleSTha pradhAnA tAdigmUDha banI gayA ane potAnA svAmIne mATe je siddharAja bhaNIthI prasAdI (peASAka) maLI te laine ravAne thaI gayA. hrayAzrayamAM kahyuM che ke, "siddhAja page cAlIne ujayaMta athavA raivatAcala, thavA giranAra laMkAdhIza vibhISaNa sahita gayA, tyAM nemInAthanI pUjA karI, pachI vibhISaNane ratna ApI pate te ja rIte (page cAlIne) zatruMjaya gayA. tyAM RSabhadevanI pUjA karI nIce Avyo, te brAhmaNeAne dakSiNAdi ApyAM. temane siMhapura eTale sihAra gAma sthApI ApyuM tathA tenA gujarAna mATe bIjAM paNa gAma ApyAM. pachI aNahilapura AvI sahasraliMga sarovara baMdhAvI pUruM karyuM. tene kAMThe 108 zivAlaya tathA zaktinAM devAlaya, zatrazAlA, mAM vagere karAvyAM, ane dRza avatAranI pratisahita dazAvatArI karAvI. mA 1 kIrtikaumudImAM kahevuM che ke zAkaMbharInA rAjA arNorAja sAthenI laDAI pachI siddharAje peAtAnI kuMvarI arNorAjane ApI. paNa A bhUla hoya ema jaNAya che, kAraNa ke, arNorAjanI vhera devaladevI nAme kumArapALanI vhena paraNAvI hatI. e nRttAnta caturtithati prabaMdhamAM vistArathI che. siddharAjane jo kuMvarI hAya tA te lAMgA ajacarAvane ApI hoya evA saMbhava che. (jIvA gUjarAtI caturvitiprabaMdha pR. 89) 2. 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja 221 eDA te banAvanuM ja varSa noMdheluM che; e banAva, saMvat 1100 athavA 40 sa0 1044 mAM eTale siddharAja gAdiye kheDe tenI agAu pacAsa varSa upara banelA lakhyuM che. ane jyAre mijirAyaH tenA bApanI vRddhAvasthAmAM janmyA hatA evuM lakhyuM che tyAre A sarve banAva eka ja samayamAM banyA haze evuM ApaNe mAnya karavuM joiye. 1 nIcenI mArI TIpa pramANe dusAja gAdiye beThA saMvata 1155( I. sa. 1099)mAM ane siddharAja gAdiye beThA I. sa. 1094 mAM, eTale e be samakAlIna gaNI zakAya, paNa mi. phArbasane dusAjanI gAdInA sAlasaMvata 1100 (I. sa. 1044) gaNiye tA 55 varSanA phera Ave che. zrI AdinAzayaNathI 54 mA zrI kRSNacaMdra thayA. ane 135mA devendra thayA, temanA trIjA putra narapata e kacchanA jADenanA pUrvaja, ane ceAthA putra bhUpata e havaNAMnA jesalameranA pUrvaja thayA; temAM bhATI nAme eka kuMvare lAhAramAM sthApanA karI ane parAkramI hatAM enA nAmathI bhATI athavA bhaTTI rajapUta kahevAyA. pachI keTalIka peDhiye rAva taNuMjI thayA. teNe saMvata 887 mAM taNeATanA kATa khAMdhI tyAM rAjadhAnI karI. tenA vaMzamAM mahArAvala zrIsiddha devarAjajI thayA. eNe jUdA jUdA navagaDha jityA tethI "navagaDhanareza" hevAyA. tATanA zeTha jazakaNane dhArAnagaranA rAjAe keda karI tenuM apamAna karyuM tethI devarAjajI sainya laI dhArA upara caDyA ane te lUTayuM; tyAMthI pAchA vaLatAM rastAmAM luphte AvyA ane te zahara rAjana jazabhAna pAsethI nitI lIdhuM. vaLI eNe saM. 909 nA mAya zuddhi 5 seAmavAre puSya nakSatre peAtAnA nAma uparathI devagaDha athavA devarAvaLa bAMdhyuM. tyAra pachI saMghajI saMvat 1030mAM thayA, tenA pachI vAdhujI saM. 1113 mAM thayA, tenA pachI mahArAvaLa zrI krusAja saM. 1155 mAM thayA. e dusAjane jesalajI nAme eka kuMvara thayeA. tyAra pachI vRddhAvasthAmAM sevADanA rANAvata kuTuMkhamAMthI eka rANI paraNyA, tene lAjhA bijayAva nAme kuMvara thayA te nhAnA hatA chatAM paNu rAjyanA bhAyAtA ane musiyAe maLIne tene udbhavAnI gATTiye esAco (saM. 1179). heTA kuMvara jesalane gAda maLI nahi eTale te rIsAIne sindhamAM nagara DhaMDhe. zAhamuni gaurIne Azare jaIne rahyo. siddharAjanI kuMvarIthI lAMgA ajayarAvane bhAjadeva nAmanA kuMvara thayA tenI AsapAsa 500 sAlaMkiyAnI ceAkI rahetI hatI. prathama tA jesala kudravAnI gAdI levAmAM phAvyA nahi paNa pAchaLathI DhaDDAnuM lazkara pATaNa upara caDAvI laI javAnI yukti karavAthI bhAjadevanI ceAkInA sAluMkiyA tyAM madada mATe jaze evI dhAraNA karI. musalamAnonA Azraya laine jesale ludravAne ghero ghAlyA ane laDAI thaI temAM bhAjadeva kAma AvyA. eTale teNe ludravAthI peAtAnA sarasAmAna laI javAnI tyAMnI mAne be divasanI chUTa ApI. trIje divase susalamAna saradAra kImakhAna(sattunakhAna)nA lazkarane yukenA tUTavA dIdhuM. 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 rAsamALA lakhyuM che, kAraNa siddharAja rAjya karatA hatA tevAmAM musalamAnee gUjarAta upara caDAI karavAno prayatna karyo nathI ema che kharuM, to paNa tenA darabAramAM teo pAse pratinidhi mokalI zake eTalI teonI sattA vadhI hatI; tema ja, aNahilavADanI rANiye, teone aTakAva karavA uttaramAM jesalameranuM bhATI saMsthAna vadhAravAnI AturatA batAvI hatI tene mATe kAMI paNa kAraNa hovuM joIye te te ja hatuM. pheristAe lakhyuM che ke, trIje sulatAna masAuda jeNe I. sa. 1088 thI 1118 sudhI rAjya karyuM, tenA vArAmAM hAjiba tavAna tugIna karIne tene saradAra ane lAherano sarasa hatuM, te gaMgA nadInI pAra lazkara laIne gaye hatuM, ane maheTA mahamUda vinA kaI paNa musalamAne jita meLavelI nahi eTalA Adya pradeza sudhI jaya meLavate cAlyo hate, tathA ghaNuM dhanavAna nagara ane devAlayomAMthI dhana luMTIne jayetsava karate lAhora pAcho Avyo hate. gajanInA rAjavaMziyone ghaNe khare prAnta irANuM ane turANamAMthI laI levAmAM AvyuM hatuM tyArathI A veLAmAM lAhera te rAjyanuM ghaNuM kharuM rAjadhAnInuM zahara thaI paDyuM hatuM ane teo tyAM AvI vasyA hatA. sana 1118 mAM, lAhora mahaMmada bhilImanA tAbAmAM hatuM. tene sulatAna ArsalAme e zaharane kabaje Apyo hato ane te bAdazAha marI gayo to paNa tenA bhAI baherAmanI sAme thaIne pote te zahara rAkhI rahyo hato, tathApi baherAme tene kabaje karI lIdho. paNa pachIthI tene rAjya pAchuM soMpIne te gajanI gaye; mahaMmada lilIme zivAlikanA prAntamAM nAgara kile majabUta karIne, pagAra ApI pheja rAkhI, hindusthAnanA bIjA rAjAonAM rAjyano nAza karavA mAMDyo. tene jaya thato gayo tethI takhta levAnI tene AzA thaI, paNa sulatAna baherAme tene sulatAnanI laDAImAM maLIne baMDa besArI dIdhuM. siddharAje potAnAM hathiyAranA baLavaDe mALavA tAbe karI lIdhuM, tyAra pachI te dezanI teNe ghaNuM bheTo lIdhI, te saMbaMdhI merUtuMge keTalIeka vAte lakhI che. eka vAra siddharAja mALave jAte hatA tevAmAM, tene eka mukhya ratha hato te ghaNe ja bhAre hato tethI pahADI rastAmAMthI laI jaI zakAya ema seraThe-gerI zAhabuddhina, bhiDiyA rAvaNa bheja nAma umara rakhalIne, bArase nava (1209gDhapura. A ThekANethI pUrva dizAe sumAre cAra gAune cheTe geraharA upara jesalamera vasAvyuM ke saMvat 1212 nA zrAvaNa zudi 12 ravivAre teraNa bAMdhyuM. (jesalameranA ItihAsa uparathI). 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja 227 na hatuM mATe vArAhI nAmanuM eka gAma vATamAM AvyuM tyAM mUko. pachI te gAmanA mukhya mANase hatA temAMthI koI paNa rAjaratha sarakhI bhAre javAbadArInI vastu pitAne ghera rAkhI zakavAne kabUla thayuM nahi, eTale ekeka kaDake barAbara sAcavI zakAya eTalA mATe tenA kaTakA karIne potapotAne ghera laI gayA. siddharAja pAcho vaLyo tyAre rAjaratha laI javAne maMgAvyo te upara pramANe samAcAra tenA jANavAmAM AvyA eTale potAnA rathano nAza thayo tenA badalAmAM te lokone buca athavA vArAhInA abudha evuM mAtra upanAma kahIne potAne krodha jaNAvyuM. temanuM A upanAma, pachIthI ghaNA divasa sudhI cAlatuM rahyuM hatuM. eka bIje samaye, mALavethI pAchAM AvatAM, siddharAje aNahilavADanI pAse UMjhA nAmanuM gAma che tyAM melANuM karyuM. merUtuMga lakhe che ke, te gAmanA mukhInI avaTaMka ane siddharAjanA mAmAnI avaTaMka eka hatI; mayaguladevInuM lagna thayuM te pahelAM tene uMjhAnA mukhI hImALAnA gharamAM rakSaNa maLyuM hatuM evI daMtakathA hajI sudhI tyAM cAle che te uparathI merUtuMganA lakhA. Nane AdhAra maLe che. A gAma siddharAjanA vArAmAM gujarAtamAM jevuM ghaNuM ja AbAda hatuM tevuM ja Aje paNa che. ane khetIvADI karavAmAM AvevAna evA kaeNDavA kaNabInI jJAtinuM te mukhya sthAna che. rAtrinI veLAe gAmaDiyAo tyAMnI prasiddha jagyAe ekaThA maLyA hatA temAM siddharAja, mahArASTrathI seminAthanI yAtrA karavAne AvelA eka yAtrAuno veza laIne bhaLI gayo. tevAmAM tenA saguNanAM, tenI vidyA viSenI prItinAM, tenA cAkarenI sAthe mAyALupaNuthI vartavAnI cAlanAM, ane sArI cAlAkIthI rAjyanuM rakSaNa karavA viSenAM vakhANa thatAM teNe sAMbhaLyAM. UMjhAnA gAmaDiyAone pitAnA rAja saMbaMdhI mAtra eka ja khAmI jaNAI te viSe teo kahevA lAgyA ke "ApaNuM rAjAnI pachavADe gAdiye besavAne kuMvara nathI eTalA ApaNe abhAgiyA "chiye." bIje divase savAramAM, gAmanA mukhya mukhya leke pitAnA rAjAnI bheTa levA mATe rAjataMbu AgaLa gayA; paNa rAjAne AvavAne vAra hatI tethI darabAranA kArabhAriyAe manA karI chatAM paNa pAse pAtharelI rAjagAdIne martabo nahi sAcavatAM teo suMvALI gAdi upara, pitAne ghera bese evI rIte besI gayA. paNa kaI uMcI padavinA rajapUtamAM sAdAI hoya athavA tevI sAdAI te batAve te karatAM siddharAjamAM vadhAre sAdAIne guNa Izvare mUkyo hato, ane vaLI AgalI rAtre je vAta banI hatI tethI karIne hamezAMnA karatAM te vadhAre jhINo sabhyAcAra batAve ema nahatuM, teTalA mATe te lekene www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 rAsamALA jyAM beThA hatA tyAM besI rahevA dIdhA ane maryAdAne A acaraja upajAve evo bhaMga thaye tethI copadAra ityAdine ghaNuM vismaya lAgyuM. eka bIjA samayane viSe siddharAja mALavethI pAchA Avato hato tyAre koInAthI sAmA thaI laDI zakAya nahi" evA bhIlanA TeLAe tene rastAmAM aTakAvyuM. te samaye tene pradhAna sAMtu gujarAtathI senA laIne temanI sAme Avyo ane pitAnA rAjAne mATe raste karAvI Apyo. gujarAtanA A mahAna rAjA viSe tene vadhAre vRttAMta lakhavA amArI pAse bIjA sAdhana nathI eTale tenAM varNana lakhanAranAM svastivAthana mAtra atre utArI laIe chiye. gAthA-so jayau kU'ccharaDo tihuyaNa, majjJammi jesala narindo,' chitUNa rAyaMvasa, ika chattaM kayaM jeNa. 1 "traNe lokamA zuravIra rAjAomAM mukhya, ane jeNe sarve rAjavaMzine nAza karIne, ekachatra nIce AkhuM jagata ANuM dIdhuM evA jaya"siMha narendra jaya thAo." mahAlayo mahAyAtrA, mahAsthAnaM, mahAsaraH / yat kRtaM siddharAjena 'kriyate tanna kenacit // maheTI mahelAta, mahAyAtrA, mahaTAM sthAna, mahaTAM jaLAzaya siddha"rAje kayAM. tenI barAbarInAM bIjA koIye kayAM nathI." mAtrayApyadhikaM kiMcinna sahante jigISavaH / itIva tvaM dharAnAtha dhaaraanaathmpaakRthaaH|| te yazelabhI evo ke, pitAne barAbariye mAtra eka kAnAe karIne vadhAre caDiyAta hata mATe dharAnAthe (pRthvIpatie) eTale siddharAje dhArAnAthane (mALavAnI rAjadhAnI dhArAnagara che tenA rAjAne) nAza karyo." mAnaM muJca sarasvati tripathage saubhAgyabhaMgI tyaja, re kAliMdi tavAphalA kuTiLatA reve rakastyajyatAm / zrIsidezakRpANapATitaripuskaMdhocchalacchoNita srotojAtanadI navInavanitA raktAMburvitate // 1 sa jayatu kuTocchedakaH tribhuvanamadhye jysiNhnrendrH| chitvA rAjavaMzaM chatraM kRtaM yena ekacchatraM raajyN|| rANA tAtu : A pATha paNa che tene artha e che ke sihazaja pramANe pRthvImAM bIjuM koNa karaze ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja 229 o! sarasvati, tuM mAna mUka; o ! gaMgA! tuM tArA saubhAgyapaNane "garva tajI de ! yamunA ! tArI kuTilatA niSphaLa che; e revA ! tuM tAre "vega tajI de, kemake zrI siddharAje potAnI taravAra vate zatruone cheda karyo "che tenA lohIthI utpanna thayelI navIna vanitA rUpI nadI samudrane priyakara "thaI paDI che." siddharAjanA zarIranA raMga ane ghATa viSe kRSNajI nIce pramANe lakhe che - te gaura varNana hatuM, te zarIre dubaLA hati paNa AkAra sAre have, "kAMDA sudhI tenA hAthanA pahoMcA kALA hatA." tenI vartaNuMka viSe merUtuMga phahe che ke -"te sarve sadgaNane bhaMDAra hatA, jevo yuddhamAM te mahAna hatuM tevo ja dayAnA kAmamAM paNa mahAna hato; sevakane te kalpavRkSa samAna hato." tene udAra hasta sarvene viSe mokaLo hata; tenA saMbaMdhiye viSe te meghanI peThe varasata; ane raNasaMgrAmamAM te siMhanA je hate." tathApi e ja graMthakartA enA viSayAsaktapaNAne mATe ene doSa de che, ane pavitra brAhmaNa jAtanI striyA sAthe enAM kAmacaritra viSe lakhatAM hindu vRttAntamAM ene dhikkAra karyo che. dharma saMbaMdhI viSayamAM tenuM apakSapAtapaNuM hatuM te viSe te AgaLa lakhavAmAM AvyuM che. te sArA svabhAvana hoya ema jaNAya che, ane tenI khAnagI veLA paNa ALasamAM kuhADate nahi tema ja rAtrinI veLAe veSa badalIne nagaracarcA jovAnI ane nATakazALAmAM athavA sAMsArika gaMmatamAM gupta rUpe javA saMbaMdhInI tenI vAte kahevAmAM AvI che. tenAmAM kItine lebha mukhya hatuM. te saMpAdana karavAne teNe yuddhamAM stutipAtra parAkrama karIne prayatna karyo e uparathI mAtra siddha thAya che eTaluM ja nahi, paNa vaLI kavinA upara tene prema, ane pitAnA kuLanuM rakSaNa karavAnI athavA tema je banI zake nahi te tenuM pitAnuM ja saMbhAraNuM rAkhavAnI tenI utkaMThA uparathI paNa siddha thAya che. kRSNajI lakhe che ke, "eka paNa putra thavAnI tenA manamAM ghaNI IcchA hatI; ane mahAkavinI te ghaNuM utkaMThA rAkhate, paNa tenI eke AzA pUrNa thaI nahi "tathApi pitAnA vaMzano ItihAsa teNe lakhAvyo." ane pitAnuM nAma aMdhArAmAM rahI jAya nahi e ja tenI IcchA hatI tethI teNe gUjarAta ane seraDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 rAsamALA upara udAratAne hAtha rAkhI bhavya devAlaya, ane sarovara baMdhAvyAM, te evAM ke teonAM khaMDera hajI lagI paNa haiyAta rahIne sAdA manuSyone Azcarya upajAve che ane prAcIna ItihAsanA abhyAsine vismaya pamADe che. siddharAjanI vartaNuMkamAM game te khAMpaNa heya, tathApi ekaMdare te hindu rAjAomAM UMcI padavine yogya che emAM kaMI saMdeha che ja nahi; te zaravIra, vIryavAna, ane sAhasika rAjA hato, ane tene ItihAsa lakhanArAe tene, "gUjarAta dezane zRMgAra ane cAlukya vaMzane dIpaka" karIne lakhyuM che te ghaTita ja lakhyuM che. tenA rAjyanA vistAra viSe ekaMdara AkAramAM sumAra bAMdhI zakAya che, paNa khAtarIpUrvaka vigatavAra dhArI zakAtuM nathI. kharA gujarAta dezanA rAjya upara te vanarAjanA vArasa tarIke beThe te pramANe teTalo deza teNe majabUtAIthI hAtha karI rAkhyo hato, ane tenI AsapAsa killAnI bahAra AvI rahI hatI; te killAe kAMI gheDA vistAranA ke baLanA nahi hatA. acaLagaDha ane caMdrAvatI tenA paramAra AzritenA hAthamAM hatA, te aNahilavADanI uttara dizAnI sImAnA killAo hatAH maDherA ane jhIMjhuvADA pazcimamAM hatA, ane cAMpAnera ane DabhoI pUrvamAM hatA. te sAthe bIjA killAo paNa hatA te upara siddharAjanI dhvajAo pharakatI hatI, ane tenA koTapALo temAM vasatA hatA; paNa teone hastagata je phaLadrupa pradeza AvyuM hatuM te vijaya pAmatA siMha(jayasiMha)nI mAtra baDa hatI. mULarAja athavA pahelA bhImadevanA vArAmAM teonA hAthamAM 1 rAva sAheba mahIpatarAma rUparAma nIlakaMTha siddharAja jayasiMhanAM karelAM jAhera kAme nIce pramANe varNave che- DAIne killo ane tene cAra cAra mAIlane aMtare dharmAdA vIzIo, 5DavaMjamAM kuMDa, dhoLakAmAM mAlavya savara, rUDha mahAlaya, tathA derAM, rANInI vAva, sahastraliMga sarevara, sihoranA phuDa, sAyalAne kille, daza hajAra derAne dazAsahastra, vIramagAmanuM muna talAva, dAdarapara, vaDhavANa, anaMtapara, ne cubArInA gaDhe; saraskAra talAva, jhiMjhuvADA, vIpara, bhadulA, jesIMgapara, ne thAnanA gaDhe; kaDelA, ne sihijakapuranA mahelo; dedAdrane kIrtisthaMbha, jetapura, ane anaMtapuranA kuMDe e sarve siddharAje banAvyAM che. 2. u. 2 larDi bekana lakhe che ke, "chokarAM vinAnAM mANasee sArAmAM sArAM kAma karelAM ane pAyA nAkhelA levAmAM Avaze, tenuM kAraNa e che ke jyAre teonA zarIranI pratimA batAvavAne teo phaLadrupa thAya nahi tyAre temanA mananI pratimA batalAvavAne teo prayatna kare che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddharAja 231 jeTaluM rAjya hatuM te karatAM jayasiMhanA vArAmAM kAI prakAre chuM thayuM na hatuM. te uparathI tenI uttara sImA, AkhunI pelI pAra jhAleAranI paDeAza sudhI jaI aDelI ane temAM kaccha te AvI gayeluM hatuM. ApaNe joyuM ke sAraTha ane mALavAmAM tenI ANa vartAI hatI, ane dakSiNamAM tenuM rAjya DeDa dakSiNa dezamAM vistAra pAmyuM hatuM ane merUtuMga he che ke kAlApuranA rAjAne teNe bhaya utpanna karAvyA hatA. kaneAjanA rAjAo sAthe tene 1 mULarAje lAkhA phulANIne mAravo tyAra pachI kaccha cAluya vaMzamAM AvyuM che. vaLI bhImadevanA samayamAM paNa temane tAme hatuM ema bhImadevanuM eka tAmrapara saMvat 1086 nA kArtika zuddhi 15 nuM che te uparathI jaNAya che. temAM jaNAveluM che ke, kaccha maMDaLa mAMhelA vaNIsakamAMthI AvI rahelA AcArya maMgaLa zivanA putra ajayapALane masUrA gAma ApyuM che, e masurAnuM hAlanuM sthAna mukarara thaI zakatuM nathI. tema ja siddharAjanuM rAjya paNa kacchamAM hatuM, tenuM pramANa bhadresara mAMhelA eka zilAlekhathI maLI Ave che. sadarahu zilAlekha sana 1139(saMvat 1195 ASADha zuddhi 10 rave7)nI mitinA che. te lekha uparathI jaNAya che ke-dAdAka te vakhate siddharAjane pradhAna hatA ane kaccha bhadrezvaramAM te vakhate sthAnika rAjyakartA meATA rAjana AsapALanA kuMvara kumArapALa hatA. kAraNa ke e bhAMgelA zilAlekha jenI 5-6 lITiyA vAMcI rAkAya tevI che, te uparathI e lekha rAjA AsapALanA kuMvara kumArapALe khAdhela kumArapALezvaranA navA dezamAM ne uDDalezvaranAM jUnAM derAmAM pUnna karavAnA hakka audIcya brAhmaNAne lakhI ApelA jaNAya che. 2. u. 2 zilAra (zilAhAra) athavA kAlApuranA mahAmaMDaLezvarA, kalyANanA sAlakyAnA vaMzaparaMparAnA mukhya jamInadAra hatA. royala eziyATika seAsAITInA jarnalanA pustaka. 4 thAne pu. 4, 33 me, ane TrAnjhAkazansa Apha dhI khaoNmbe liTararI sAsAITInA pustaka trInane pR. 394 me navI AvRtti pR. 413. vaLI jIvA rA. geA. bhuM. dakSiNanA prAcIna itihAsa pR. 161-125. A samaye kAlhApuranI punhAlA zAkhAnA rAjA jo lAja hatA. te vaMzanI TuMka hakikata nIce pramANe che:-- vidyAdharanA rAjA jibhUtaketunA putra jibhUtavAhana jeNe zaMkhacuDa nAgane jIva ugAraco hatA, tenA vaMzaja zilAra athavA zilAhAra nAmanA mahAmaMDaLezvara DevAyA; tee vaLI tagarapuravarAdhIzvara paNa devAtA hatA. ziAddArAndvayaMzoGayaM tArezvarabhUtRtar| A zilAhAronA traNa vaMza thayA che, temAM trIna vaMzanA rAjAe kAlhApura, mirana kartAda upara rAjya calAvatA hatA. pachI temaNe keTaleka kALe dakSiNa kAMkaNa peAtAnA rAjyamAM vadhArI lIdhuM hatuM. temanI vaMzAvali A pramANe che:-1 jatiga, 2 nAyimsa, 3 candrAditya (candrarAja), 4 jatiMga bIjo, 5 gaucAraka, ( gUvala 1 leA, kIrttiAja, ane caMdrAditya, ema traNa bhAI hatA.), 6 mArasiMha, enA putro grUvala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 rAsamALA, laDAI thaI hatI, ane te veLAe teNe gaMgA nadInA jaLamAM pitAnI taravAra beI hatI evuM caMda bAroTa sUcave che, te sAthe vaLI sarvatra jaya meLavavAnI che tenI dhAraNuM hatI tenI sAme tene aTakAva karavAne mevADa ane ajameranA rAjAoe saMpa karyo hate evuM lakhe che. prasiddha citaDanA eka lekhamAM lakhyuM che ke, "jayakezamAM tenuM aMga jaDI dIdhuM hatuM. ane tenAM kRtya pRthvInA paDa upara gAjI rahyAM hatAM." vaLI te dezanA ItihAsa lakhanAra paNa sAkSI pUre che ke tenuM nAma ane tenAM parAkrama rajapUtasthAnanA ekeeka rAjyanA ItihAsamAM noMdhAyAM che. siddharAje I. sa0 1094 thI 1143 sudhI ogaNapacAsa varSa rAjya karyuM. bIjo, bheja pehale, balAla ane 7 gaDarAditya; A chelAne kuMvara 8 vijayArka, tene 9 bheja bIje. enA lekha zaka 1101 thI 1127 sudhInA maLe che. jAdava sIMghaNe lagabhaga zaka 1136 (i. sa. 1214)mAM zilAhAra vaMzanA rAjAonuM rAjya chInavI lIdhuM che. 1 siddharAja vi. saM. 1199( I. sa. 1143) nA kArtika zudi 3 ne divase deva thayA. mayaNalla devI sagarbhA thaI hatI tevAmAM tene savama AvyuM ke "jANe mArA mukhamAM siMha paDe." A uparathI siddharAjanuM nAma jayasiMha pADavAmAM AvyuM ane kadApi svamAnA A siMhane banAva samaraNamAM rahevA mATe, pachavADethI teNe siMha saMvat calAvyo hoya ema kalpanA thaI zake che. je mahA parAkramI adhirAjA thAya tenA nAmathI saMvatasara pravarte che. saMvata 1170 eTale I. sa. 1114 mAM siddharAja jayasiMhanA nAmathI "siMha saMvatasara" ASADha zudi 1 thI cAlelo jaNAya che. saurASTranA rAkheMgArane teNe jityo ane sajajana(sAjana)ne tyAMne daMDAdhipati (daMDanAyaka) TharAvyuM. tyAra pachI te prAMtamAM A saMvatasarano pracAra thayela che. A sAjane sArASTranI traNa varSanI upaja kharIne je derU baMdhAvyuM che, teno saMvata 1176 no che temAM siMha saMvatasara nathI. tethI tyAra pachI sumAre cha varSe sAre jamAva thayA pachI A saMvatasara teNe pravartAvyo che. ane pachI kumAravALa thayo tenA samayamAM A saMvatsarane pracAra thaye; te uparathI kumA5ALe te na calAge, ema abhayatilaka sUriye pote saM. 1312 mAM hayAzrayanuM punarAvartana karyuM tenA 20 mA sargamAM jaNAvyuM che. maMgaLapura athavA je hamaNAM mAMgaroLa phahevAya che, temAM seTala nAmanI vAva che, tenA lekhamAM A siMha saMvatasara 32, vikama saMvata 1202 lakhyA che. te lekha prAcIna che, tethI e ThekANe vAva haze te paDI javAthI pharIne tyAM ja vi. saM. 135 mAM rAozrI mahipALa devanA rAjyamAM meDha jJAtinA valI eTale A vAva (pAdazAha salImazAhanA rAjyamAM) karAvI che, ema bhAvanagaranA prAcIna zedhasaMgraha uparathI jaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 2 3 3 prakaraNa 11 kumArapALa. siddharAjane putra hatuM nahi tethI, bhImadevane bakulA devInA peTane kSemarAja karIne kuMvara hatuM ane je karNa solaMkI rAjAne oramAI bhAI zrIsiddharAjanA pachI addabhuta mahimAvALo ane puNya karIne jene udaya nizcala thayo che e kumArapALa rAjya karatA hatA. tenA samayamAM zrI gohilavaMzamAM prabhUta garimAdhAra(bahu mahattAnuM sthAna)dharAmaMDana zrIsAhAra thaye tene putra sailukyAMgani gahaka (sailukyanA aMgane rakSaka) ane vikhyAta e sahajiga nAme thaye. tenA putre pRthvImAM baLavAna ane saurASTra dezanI rakSA karavAmAM samartha thayA. temAMthI sAmarAja hatA. teNe potAnA pitAnA nAma uparathI prabhAsapATaNanA somanAthanA derAnA cokamAM deruM baMdhAvI temAM "sahajigezvara"nI sthApanA karI che. tene bIje dIkare mUluka hatuM, teNe sahajigezvaranI paMcopacAra pUjAne arthe maMgaLapura eTale mAMgariLanI deNu levAnI mAMDavI upara prati divasanA keTalAka lAgA karAvI ApyA che. e lekhane kALa vikrama saMvat 1202 Azvina vadi 13 semavAra sAthe siMha saMvata 32 che. aNahilavADanI gAdIne prabhAva rahyo tyAM sudhI A "siha saMvatsara" cAlelo jaNAya che. arjuna devanA samayane verAvaLane lekha che. temAM vikama saMvata 1320, valabhI saMvata 945, siMha saMvata 151 che. caulukya mahArAjA arjuna devanA rAjyamAM tenA moTA kArabhArI rANuka mAla deva hatA. tyAre emanAtha pATaNamAM pAzupatAcArya gaMDazrI parama vIrabhadra tathA mahezrI abhayasiMha Adi paMcakuLanI prApti mATe amIra zrI rUkanuddIna rAjya karato hato. tyAre kaMI kAma mATe haramuja dezane je abu brAhimane dIkare pIreja teNe masIda karAvI vagere hakIkta tathA hijarI sane 662 che, ema bhAvanagara prAcIna zedhasaMgraha uparathI jaNAya che. Ama chatAM paNa AzcaryakAraka vAta e che ke, sailukya vaMzanA bheLA bhIma AdinAM tAmrapaTamAM. eka vikrama saMvata kotaravAmAM Avela che. A uparathI nakkI thaI zakatuM nathI ke siddharAja jayasiMhanA nAma uparathI siMha saMvatsara cA ke koI bIjAnA nAmathI, bIjo kAI siMha nAmadhArI kheLavA jaIe te porabaMdaranA eka lekhamAM saurASTranA maMDaLezvara siMhanuM nAma Ave che, ane tenA kAma uparathI siMha saMvatsara cAlyAnuM kahevAya che. paNa saMvat 1170 mAM te siddharAje saurASTra pitAnA svAdhInamAM karyuM hatuM tevA samayamAM koI bIjAne saMvatasara calAvavA de e saMbhava jaNAtuM nathI, te pachI evA kSudrakasiMhe siMha saMvatsara calAvyo hoya evo saMbhava jaNAtuM nathI. siddharAja jayasiMhe brAhmaNane dAnamAM ApavA mATe eka gAma vasAvI tenuM nAma siMhapura pADyuM tevI rIte navA saMvatsaranuM nAma siMha saMvatsara sthApana karyAne saMbhava vadhAre baMdhabesatA jaNAya che. 2. u. 1 eka puratakamAM baulA evuM nAma che te akulAne apabhraMza che, ema chatAM merIMge tenuM nAma cakalAdevI lakhyuM che te kadApi ba ne ja vaMcAyAthI pheraphAra thaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA 234 thatA hatA tenA vaMzamAM gAdI gaI. kSemarAjanA pAtra ane devaprasAdaneA putra tribhuvanapAla karIne hatA tene traNa kuMvarA ne e kuMvarIyeA hatI. kuMvaranAM nAma mahIpAla, kIrttipAla ane kumArapAla hatAM; kuMvariyAnAM nAma premaladevI ane devaladevI hatAM. premaladevI kAnhaDadeva (urphe kRSNadeva) vhere paraNI hatI, te jayasiMhane senAdhipati hatA; devaLadevIne kAzmiranAra rAjA paraNyeA hateA. merUtuMga lakhe che ke, sAmudrika zAstravettAoe siddharAjane kahyuM hatuM ke, tamArA pachI kumArapAla gAyei besaze. tathApi te nIcA kuLaneA hateA mATe siddharAjane e vAta gamI nahi ane tene mArI nAMkhavAne te niraMtara lAga khAlyAM karatA hatA. kumArapAla nAzI gayeA ane tApasane veSa dhAraNa karIne paradezamAM keTalAMka varSo sudhI pharate kyo. te jyAre aNahilavADe pAche AvyA tyAre zrI AdinAthanA apAsarAmAM nivAsa kahyo. siddharAje potAnA pitA karNanA zrAddhane avasare peAtAnI zraddA batAvavA mATe sarve tapasviyeAne ardhapAdya pUjA karavA sArU ekaThA kahyA hatA; temAM kumArapALa tApasanA paganuM prakSAlana karatAM te tene kamaLanA jevA suMvALA lAgyA ane urdUrekhA ane khIjAM lakSaNa jovA uparathI tenI khAtarI thaI ke A purUSanA gayA hoya ema kalpanA thAya che. cakalA devI nAme eka rUpavatI pathyAMganA pADhaNumAM vhetI hatI. te vArAMganA chatAM guNavatI hatI. ane dharmamaryAdA evI pALatI hatI ke pativratA strI paNa tene phoMce niha. mULarAje tenAM AvAM vakhANa sAMbhaLIne savA lAkha rUpiyAnI kaTArI sevakA sAthe meAkalIne tene (mudatI) ghareNuM rAkhI. pachI khIjeja divase mULarAjane sALavA jitavA javuM paDyuM tyAM be varSe rokAyA eTalI tenI gerahAjarInI muddatamAM tenAM vakhANa thatAM hatAM te pramANeja niyamapUrvaka rahI, tethI rAjA tenA upara prasanna thayA, ane peAtAnA aMtaHpuramAM tene dAkhala karI. A cakalA devIne harapAla nAme putra thayA te ja kSemarAja. 1 tribhuvanapALanI kAzmIra devIthI tene traNa putro ane be putrIo thaI hatI. 2 ratnamALAnA kartA kRSNajI lakhe che ke: (harigItanAM be caraNa.) ika putrI premalanAmaso, jayasiMha senApati varI, kAzmIra dezAdhipake kara putrI devalakuM gharI. 17 A uparathI devaladevIne kAzmIranA rAjA lhere paraNAvyAnuM lakhyuM che, paNa kharUM jotAM te tribhuvanapALanI kAramIranI rANInI te putrI hatI tene badale te kAzmIranI rANI ema saratacUka thaI gayelI jaNAya che, kemake devaladevIne zAkaMbharInA AjJa athavA arNorAja sAthe paraNAvI hatI te viSe have pachI vRttAnta Avaze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 235 bhAgyamAM rAjya karavuM sajyuM che. kumArapALa, rAjAnA mukha uparathI vartI gayeA ke rAjAe mane eLakhyA, tethI pAtAnA veSa badalIne peAtAne dethalI ( devasthalI ) gAma satvara jato rahyo. karNa rAjAe tenA dAdA devaprasAdane je gAma ApyuM hatuM te ja A gAma hatuM. ene jhAlavAne pachavADe mANase mAkalyAM hatAM tethI tyAMnA AliMga (urphe sAjana) karIne eka kuMbhAra hatA teNe tene vAsaNa pakavavAnI nimA hatI temAM ghAlI dIdhA. ahiMthI lAga joIne kumArapALa nATho teA kharA paNa eka 1kheDuta huDA TUhAtA hatA teNe tene khetaranI vATe jhIMTavAne mATe kAMTAnAM AMkharAM ekaThA kahyAM hatAM tenA DhagalAmAM jo saMtADI dIdhA heAta nahi teA tenI pachavADe jhAlanArA lagabhaga AvI pahoMcyA hatA te tene pakaDI pAData. rAjAnA mANasA pagaluM hADatA hADatA je khetaramAM te saMtAI peThe hatA tyAM AvyA te tapAsa karI, temAM je DhagalAmAM tene dhAvyeA hateA te paNa bhAlAvatI tapAthI joyeA. tathApi jenI kheALa karavAnI hatI teneA patto lAgyA nahi eTale A ThekANe vadhAre zodha karavAnuM cheADI daine tee dharabhaNI pAchA vaLyA. khIje divase kheDute kumArapALane saMtADyo hatA tyAMthI hADayA eTale vaLI tyAMthI te nAThA. AgaLa jatAM thAkayA tyAre te eka jhADanI chAyA nIce thAka khAvAne beThA. tyAM tenA jovAmAM eka uMdara AvyA te peAtAnA daramAMthI eka pachI eka evA ekavIsa rUpiyA bAhAra lAvyA. A pramANe peAtAnA daramAM jeTalA phipayA haze teTalA kDADI rahyo eTale pAche! daramAM laI javA lAgyA. tyAre kumArapALe dhIne jeTalA rUpiyA bAkI rahyA hatA teTalA laI lIdhA, ane A pramANe camatkArika rIte, sAdhana maLyuM eTale pravAsa karatA AgaLa cAhyA. jatAM eka vANiyAnI strI tenA jovAmAM AvI tenI sAthe gADiyA te cAkarA hatAM, te peAtAne sAsarethI piyara jatI hatI. thAka khAvAne mATe te sarvee rastAnI bAjue DhALeA kasyo hatA. kumArapALe khAdhApIdhA vinA traNa divasa sudhI cAlacAla karyuM hatuM ane bhUkha kaDakaDIne lAgI hatI tethI mANasA khAvuM khAtAM hatAM temanI pAse hAjarI karavAnuM mAgyuM, eTale teoe tene satkArapUrvaka khAvAnuM ApyuM. 1 e kheDutanuM nAma bhImasiMha hatuM. kumArapALe tene vacana ApyuM ke samaya AvatAM tamArA AzrayanA male huM vALI ApIza. 2 A zrI uttammara gAmanI rahevAzI hatI ane tenuM nAma devAzrI (zrI devI) hatuM. kumArapALe tene vhena tarIke gaNavA vacana ApyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 rAsamALA dezamAM ghaNe Aghe pravAsa karato karato te Akhare taMbhatIrtha athavA khaMbhAtamAM AvI pahoMcyA. ane udayana maMtrIne ghera khAvA sArU gayo. tyAM samAcAra maLyA ke maMtrI te poSadhazALAmAM gayA che eTale pote tyAM gayo. tyAM udayanane hemAcAryanA bhego dIThe. AcArye kumArapALane dIThe ke tarata tene AkhA dezane have pachI thanAre rAjA kahIne bolAvyo. kumArapALa pitAnI te veLAnI sthiti joIne ane je bhayamAM te hato tene vicAra karIne bolyo ke AvuM bhaviSyakathana te manAya nahi evuM che, paNa hemAcAryo pharIthI khAtarI karIne kahyuM, tyAre kumArapALe kala Apyo ke je tamAruM bhaviSya kharuM paDaze te huM jaina dharma pALIza. pachI udayana maMtrike paisA ane joI te sarasAmAna Apo te laIne kumArapALa mALave gayo, ane kuiMgezvaranA prAsAdamAM eka paththara upara nIce lakhelI matalabane lekha vAMcIne ghaNuM Azcarya pAmyo gAthA-puNNe vAsa sahasse sayammivarisANa navanavai kaliye hohI kumara narindo tuha vikamarAya sAriccho "pavitra 1199 muM varSa vItyA pachI he! vikamarAya! kumArapALa rAjA thaze, te tArA jevo thaze." 1 rastAmAM kumArapALano besarI nAmane mitra maLyo. te sAthe cAlyo. te gAmaDAmAM mAgI AvI rAjAne khavarAvatA. ema cAlate bane mitro khaMbhAta (tabhatIrtha ) gayA. 2 kumArapALa khaMbhAtamAM hatA tevAmAM tene pakaDavA siddharAjanuM lazkara AvyuM, tethI kumArapALa hemacaMdra pAse pAcho Avyo. tene teNe eka bhoMyarAmAM saMtADyo. upara khajurI vagerenAM DALakhAM DhAMkI mUkyAM. zodhanAra tyAM AvyA kharA, paNa kumAra pALa tene na maLavAthI pAchA gayA. tyAMthI kumArapALa vaTapadrapura (ghaNuM karI vaDe dara gayo. AMhI bhUkha lAgavAthI kaluka nAmanA vANiyAnI dukAne gayo tyAM muMjelA caNAnI pRchA kIdhI. ane paisA sAthe na hovAthI udhAre caNA mAgyA, vANiye te ApyA. tyAMthI guccha (bharUca) game tyAM eka jozIe tene eka derAnI davA upara kALa devI nAmanuM pakSI beDeluM joI bhaviSya kahyuM ke tame thoDA vakhatamAM rAjA thaze. tyAMthI kehApura gaye tyAM tene eka gIe gujarAtanI gAdI maLavAnuM bhaviSya kahyuM ane be maMtra zIkhavyA. tyAMthI te kAMcI athavA cevarama gayA. tyAMthI kAlaMbapaTTana gaye. (e ghaNuM karI kelama athavA kivana haze.) tyAre rAjA pratApasiMha tene maheTA bhAI tarIke mAna daI zaheramAM lAvyA ane tenA mAnamAM zivanuM kumArapALezvara nAmanuM deruM dhyAMthuM tathA tenA nAmane sikko pADyo. tyAMnA rAjAnI rajA laI kumArapALa citrakuTa athavA citaDa gayo ane tyAMthI kumArapALa ujajana gayo. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 237 te jevAmAM mALavAmAM hatA tevAmAM tene samAcAra maLyA ke siddharAja svargavAsa pAmyA che. eTale gUjarAta javAne teNe nizcaya karajo. paNa peTa bharavAne pUrUM sAdhana hatuM nahi tethI aNahilavADa jaI heAMcatAM tA tene vATamAM ghaNAM saMkaTa AvI paDyAM. eka kaMdoie dayA ANIne tene khAvAnuM ApyuM te khAine kumArapALa peAtAnA banevI kAnhaDadevane ghera gayeA. siddharAje peAtAnA maraNa phelAM tenA pradhAna ane kArabhAriyAne khelAvIne peAtAne gaLe hAtha mUkAvI sama khavarAvyA hatA ke mArI pAchaLa kumArapALane gAdI upara besAravA nahi. A vAta cAlatI hatI eTalAmAM teA teNe peAtAne deha cheDyo. kAnhaDadeve sama khAdhA hatA ke nahi te jaNAyuM nathI, paNa kumArapALa AvyAnA teNe samAcAra sAMbhaLyA ke tarata ja peAtAnI havelImAMthI bhAra AvIne tene AdaramAnathI maLyA, ane tene peAtAnI AgaLa calAvIne dharamAM laI gayA. khIje divase savAramAM pAtAnA cAkarIne ekaThA karIne te kumArapALane darabAramAM laI cAlyeA. rAjAnI pachavADe kAne gAdiye besAravA te nakkI karavAne, kAnhaDadeve (krRSNadeve) mahAna siddharAjanA Asana upara prathama eka kuMvarane te pachI khIjAne besADyo te kadApi, kumArapALanA bhAI mahIpALa ane kIrttipALa haze. heleA tenA khAyalA peASAka uparathI sarvanI najaramAM utaryo nahi eTale tene khAtala karavAmAM AvyA. khIjA kuMvarane gAdI upara esArIne ekaThA maLelA kArabhAriyAe pUchyuM ke, "jayasiMha arADa deza 1 mAMTe jUna sATe saurASTre macchoye / 7 Ta 10 uccAyAM caiva bhambheryAM mArave mAlave tathA // 1 // 12 13 14 kaGkaNe ca mahArASTe kIre jAlandhare punaH / 15 16 17 19 sapAdalakSe mevADe dIpAbhIrAkhyayorapi // 2 // 7 ucca-sulatAnanI naikya kANanI dRkSiNamAM 70 mAila upara paMcanadanA pUrva kinArA upara bhAvalapura sTeTamAM jyAM satalaja nadI siMdhu nane maLe che te ThekANAnuM prAcIna nagara. havaNAM biThThaNakATa AgaLa cInAkha nadInA siMdhu sAthe saMyoga thAya tene badale taimura ane akabaranA samayamAM tyAMthI 60 mAIla upara ucca nagaranI sAmI bAjue thatA hatA. hAlanA cAlatA saikAnI zarUAtathI siMdhu nahiye peAtAnA mArga badalI nAMkhyA che ane agnikANanI dRkSiNamAM vhetA jete jaIne potAnA jUnA mArgane miThThaNukADha AgaLa pharIne maLatA jAya che. A pramANe pheraphAra thavAthI uccathI 20 mAilanuM cheTuM paDI gayuM che. jahulama ane cInAmanA saMgamathI pazcimamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 rAsamALA mUkIne gayA che tenuM rAjya kevA prakAre calAvaze ?" tyAre teNe uttara Apyo ke tame kahezo tema tamArI salAha pramANe." sAme tenA kAnamAM siddharAjanA vIryavAna avAjanI AjJAo paDI gayelI hatI tethI A kuMvaranuM kahevuM ghaNuM raDatuM ane picuM jaNAyuM tethI ene paNa pasaMda karyo nahi. tyAra pachI kumArapALa beThe. tene paNa e ja prazna pUchavAmAM AvyuM, eTale ekAeka camakI uThI page thayo ne tenI AMkhe zaranA jussAthI lAla agni jevI karI detekane taravArane myAnamAMthI adha kheMcI pahADI. te veLAe dhanya dhanyanA avAjathI rAjasabhA gAjI uThI, ane kAnhaDadeve tathA gujarAtanA bIjA De che. ucca nAmanI jagyA Aje paNa che. ucca athavA ucha nAma uttara hindustAnamAM prasiddha che. ucca nagara jenuM mukhya zahara evA dezane ucca deza kaho jaNAya che. 8 aburA-siMdhanA karAMcI jIllAmAM prAcIna nagara hatuM. tenI AsapAsa keTa hatA, ane temAM prasiddha devAla hatAM. musalamAnoe I. sa. 711 nA humalAmAM teDI nAMkhyAM. Aje paNa e ThekANenA leke devala, debala, dAvaLa evA nAmathI tene oLakhe che. A nagara jenuM mukhya sthAna hatuM te deza te aMberA, bhaMbherA, have joIye. 14 jalaMdhara-paMjAba dezamAM Avela eka pradeza. te samaye ja deza hato. tenuM kSetraphaLa 12, 181 corasa maila gaNavAmAM AvyuM che enI IzAna koNamAM heziyArapura jIllo che, vAyavya keNumAM kapurathalA ane khiyAsa nadI che. dakSiNamAM satalaja nadI AvI che. satalaja ane biyAsa nadInI vacce trikoNAkAra pradeza jalaMdhara Aba kahevAya che ane te ghaNe phaLadrupa gaNAya che. prAcIna samayamAM caMdravaMzI rAjAonA tAbAne A deza hatA. kAMgaDA parvatanA pradezamAM nhAnA nhAnAM saMsthAno che. tyAM Aje paNa tenA vaMzajo che. ane teo mahAbhAratamAM AvelA suNasarma caMdrathI utarelA gaNAya che. teNe mahAbhAratanI laDAI pachI potAnuM mulatAnanuM rAjya choDyuM ane kAca athavA tigarta nAme rAjya jalaMdhara doAbamAM sthApyuM. sAtamA saMkaDAmAM hyuenaMga nAmane cIne yAtrALu Ave tenA lakhANa uparathI jaNAya che ke, havaNuM je jalaMdhara jIllo gaNAya che te uparAMta heziyArapurakAgaDA parvatane pradeza ane havaNuMnAM cammA, maMDI, ane sirahida saMsthAnane pradeza paNa temAM AvI jAya che. padmapurANa uparathI jaNAya che ke, jalaMdhara detye tenI sthApanA karI hatI. jalaMdhara zahara cInI musAphare be mAIlanA gherAvAnuM lakhyuM che. tenI pAse be jUnAM prAcIna taLAva che. gajanInA ibrAhime musalamAnanI dhUMsarI nIce te ANuM dIdhuM hatuM. megalenA rAjyane samaye satalaja ane biyAsa nadInA doAbanI te rAjadhAnI hatI. tenA nA judA vibhAga paDelA hatA ane te pratyeka vibhAganI AsapAsa jAlA ja keTa hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 239 sAmaMtAe kumArapALanI gAdIne paMcAMga praNAma kahyA, te zaMkhanAda ane vAditra vAgavA lAgyAM. e rIte tene jayasiMhanA yeAgya kramAnuyAyI mAnya karaDyo. kumArapALa i. sa0 1143 mAM peAtAnI pacAsa varSanI vaye gAdI upara kheDe.1 tenA pAkA vayane lIdhe ane paradezamAM dezATana karavAthI anubhava maLelA tethI karIne tenI ane darabArI khIjA vRddha kArabhAriyAnI vacce aNubanAva thayA, te uparathI teone temanA adhikAra uparathI dUra kahyA. tethI vera levA sArU teoe ekaThA maLIne tene mArI nAMkhavAneA manasukhe karaco; ane je daravAje thaIne te rAtanI veLAe nagaramAM AvavAnA hatA te daravAje mArA mUkyA, paNa AgalA bhavamAM teNe zubha karaNI karelI ' tethI tene kAne vAta AvI gaI eTale je vATethI teNe javAnuM dhAsyuM hatuM te vATa rahevA daI te khIjI vATe thaIne nagaramAM gayA, eTale zatruene prayatna niSphaLa gayA. pachI kumArapALe tarakaTI leAkeAne mArI naMkhAvyA. kAnhaDadeve rAjAne gAdI upara besADyo hateA, tathA te tene banevI thatA hatA tenuM abhimAna rAkhI, kumArapALane apamAna phoMce evI rIte tenA kuLa viSe tathA tenI AgaLanI sthiti viSe khelavA lAgyA. rAjAe tene samajAvyA paNa taHkIne tenA uttara ApyA, ane tenuM kahyuM nahi mAnavAne teNe TharAva karo hAya evuM AgaLa jatAM jaNAyuM, eTale tene paNa kumArapALe mArI naMkhAvyeA. A banAvanI asara dhaNI sArI thaI ne te divasathI sarve sAmaMte rAjAnI AjJA ullaMdhana karatAM DaravA lAgyA, kemake, upajAtivRtta - Adau mayai vAyama dIpti nUnaM na tanmAmavahelito'pi / iti bhramAdaGgatiparvaNApi spRzeta no dIpa ivAvanodaH // 1 rAjyavaMzAvalimAM gAdiye besavAnA divasa saMvat 119nA mAgazara zudi 11 lakhela che. e gAye khe| tyAre Azraya ApanArane nIce pramANe bakSise ApI te carita pramANe-- kumArapALa gATTiye AvatAM peAtAnI rANI bhUpAladevIne paTarANI sthApI udaane khaMbhAtamAM madada karI hatI tene pradhAna nImyA. tenA dIkarA AhaDa athavA vAgbhaTane mukhya sabhAsaduM athavA mahAmAtya banAvyA. AliMgane bIjo sabhAsada athavA mahApradhAna nImyA, ne citADanA killA pAse sAta gAmA bakSisa ApyAM. bhImasiMhe kAMTAnI vADa nIce saMtADayo hateA, tene aMgarakSaka senAnA mukhI nImyA. vANiyANI devAzrI (zrIdevI) pAse gAdie besavAne samaye vhena tarIke rAjya tilaka karAvyuM ne daivayeA gAma (prabaMdha pramANe dhavalaka athavA dhALakA gAma) ApyuM. vaDodarAnA vANicAe gaNA ApyA hatA tene vaTapadra athavA vaDe bakSisa ApyuM. kumArapALanA mukhya seAkhatI esarIne lATa maMDaLa ApyuM, eTale dakSiNa gujarAtanA sUbe banAvyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA dIve! meM saLagAvyeA che mATe te mane dajhADaze nahi ema mAnIne dIveTane khaLatI jote AMgaLInuM TeravuM dhariye te te khALyA vinA rhe niha. tema ja rAjAne viSe paNa samajavuM." 240 udayana maMtriye kumArapALane AgaLa sArA Azraya ApyA hatA tethI teNe tenA putra vAgbhaTTadevane peAtAnA mahAmAtya TharAvyA. tema ja AliMga kuMbhAre ane khIjAeAe saMkaTanI veLAmAM enuM rakSaNa kasyuM hatuM tene badale| vALyeA. tathApi yananA khInne putra vADa karIne je siddharAjanA kharekharA mAnItA hatA (pratipanna putra) te kumArapALanI AjJAmAM niha hetAM, nAgArane (ajamera) Anna rAjA athavA merUtuMga jete visaladeva cauhANanA pautra AnAka karIne kahe che, tenI cAkarImAM rahyo. vAhaDanA samajAvyAthI Annane gUjarAta upara caDAI karavAnuM mana thayuM, ane te dezanA ghaNA sAmaMtA pAnAnI pakSamAM Avaze evI AzA rAkhIne te mhoTI senA laIne gujarAtanI sImA AgaLa AvI phoMcyA. sAlaMkI rAjAe zatrunI sAme thavAne caturaMga senA ekaThI karI, ane je zatru hatA teonAthI dezane nirbhaya karavAne athavA graMthakartAnA khelamAM lakhIye teA deza niSkaMTaka karavAne" AnnanI sAme bhIMDAvAne te utarI paDyo. laDAI cAlI nA cAlI eTalAmAM teA, ghaNAka gujarAtanA sAmaMtA rAjAne tajIne javA lAgyA, te uparathI vAhaDanuM kapaTa jaNAI AvyuM. kumArapALe peAtAnI AkhI senA vikharAI gayelI joI eTale peAtAnA hAthInA mahAvatane AjJA karI ke nAgAranA rAjAne mAthe rAjachatra haze e nizAnI dhyAnamAM rAkhIne hAthIne tenI lagabhaga hAMkI jA ke te rAjA sAthe jAteAjAta kApAkApI karavAne banI Ave. A sUcanA pramANe, jyAM AgaLa rahIne nAgAranA rAjA laDatA hatA, tyAM AgaLa, senAnI bhIMDamAM thaIne mahAvata hAthI hAkI lAvyA, te joI ne vAhaDa e rAjAonI vacce AvIne peAtAnA hAthI uparathI, je hAthI upara kumArapALa kheThA hatA tenA upara kUdI paDI tene mArI pADavA jatA hateA tevAmAM ja mahAvate aMkuzathI hAthIne pAchA haTAvI dIdhA eTale vAhaDa dhIkhAka letAne nIce paDyo, tene rAjAnI AsapAsa viMTaLAI vaLelA pALAoe jhAlI lIdhe. pachI kumArapALa satvara AnnanA bhaNI dhapI jateAkane, "saMbhALaje alyA! saMbhALaje" ema kahI potAnA dhanuSyamAMthI eka bANa evuM cheDyuM ke te 1 kuMbhArane mAtra mAnanI khAtara mahA pradhAnapada ane sAtasaiM gAmanI upajavALuM citrakATa (citeDa) ApyuM ema settuMga lakhe che. 2. u. 2 sapAdalakSanA rAnta athavA Ata hemAcArye lakhe che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 241 jatukane nAgaranA rAjAnA mahoMDA upara vAgyuM ne tene nIce bhoMya upara gabaDAvI dIdhuM. eTale gUjarAtanA ghoDesvAra jayajayanA ghaSa karatA AgaLa dhapyA; ane tarata teonA zatruonI pUrepUrI hAra karIne teone nasADI mUkyA. - kumArapALanA rAjyanA prAraMbhamAM je laDAI cAlI te viSe dvayAzrayano kartA nIce pramANe vRttAnta Ape che - jayasihanA maraNa pachI, Anna karIne eka lAkha gAmanA dezane 1 sapAdalakSa eTale savA lAkhano deza-zAkaMbharIne rAjA Aa, Anaka, aa, aNarAja, athavA caturvizati prabaMdhamAM jene zAkaMbharIzvara cAhamAna vaMzane AnAka rAjA kahyo che te; vaLI kumArapALa caritra uparathI DhADe jenuM nAma parazupALa ApyuM che, tema ja gujarAtI kumArapALa rAsAmAM jene pUraNarAya kahyo che, te kumArapALanI bahena devaLadevI sAthe paraNya hatuM. kacAzrayanA kartA sivAya kumArapALa prabaMdhane granthakAra ane upara jaNAvelA granthakAre lakhe che ke, eka samaye A devaLadevI sAthe sekaTAM bAjI ramato hato tevAmAM, eka sekaTI maratI hatI te batAvIne Ane kahyuM ke, muMDakAne mAre. rANuM marma samajI gaI ane bolI ke, mArI sAthe AvuM hAsya kare nahi. chatAM rAjA pharI pharIne ema ja balavA lAgyo, tyAre kepa karIne rANuM bolI ke aMgaDaka! jIbha saMbhALIne bele. gujarAtanA dedIpyamAna dehavALA svaccha ane madhura AlApa karanArA bhUminA devatA rUpa sAbita sAdhunI sAthe tamArA dezanA jADA, lageTiyA, vivekazanya, krUra vANuM bolanArA, pizAca jevA bhayaMkara dekhAvanA jegaTA zuM barAbarI karI zake ema che? tamane mArI zarama nathI paDatI te rahI, paNa zuM mArA bhAI, rAjarAkSasa kumArapALane paNa bhaya nathI rAkhatA ? rAjAne tenAM AvAM vacana sAMbhaLIne krodha caze, ane rANIne lAta mArI ane be ke, jA, tArA bhAIne je kahevuM hoya te kahe. rANiye pratijJA laIne kahyuM ke, tamArI AvI jIbha kheMcI kaDhAvuM nahi te huM rAjaputrI nahi. ema kahI potAnA parivAra sahita te pATaNa AvI ane sakheda sarva vartamAna tenA bhAI kumArapALane kahI pite lIdhelI pratijJA nivedana karI. eTale te bolyA ke, e duSTane tenI jIbhanuM phaLa cakhADI tArI pratijJA huM paripUrNa karIza. kumAra pALe AnI carcA jevA pitAnA Ama maMtrIne meka. teNe AnI paricArikA tAMbUladAsIne sahavAsamAM laIne meLavI lIdhI. teNe eka vAra kahyuM ke Aje prahara rAtri jatAM rAjAe vyAdhrarAjane belAvyo ane tene kahyuM ke, tuM kulajhamAgata sevaka chuM, jA, huM tane traNa lAkha suvarNa ApuM chuM. jaIne gujarAtanA kumAramALane thAnaka jaIne tene mArI nAMkha. evI AjJA pramANe te tyAM gayA tenA pahelAM te, pelo Apta maMtrI je vANiyAne veSa dhAraNa karIne rahyo hato, teNe eka catura dUtane sattara gujarAta mokalI rAjAne cetAvyo ke, bhaTaka (bhayaDA) je kaI ajANyo mANasa Ave tenAthI sAvadhAna raheje. kumArapALa karNamerU prAsAdanA gaMbhAramAM pUjA karavA gayo tyAM pele bhaya javAmAM Avyo. tene malee jhAlI lIdhe, ne tenI pAse kAtukaTArI hatI te khuMcavI laI tene ja mUkyA. 16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 rAsamALA rAjA hatA ane te jayasiMhane mAMDalika hatA, te paNa teNe vicAravuM ke gUjarAtanuM rAjya navuM ja baMdhAyuM che ane kumArapALa nabaLo rAjA che, tethI prasiddha kumArapALe yuddhanI taiyArI karI, ane vividha prakAre pANirakSA eTale pachavADe nagarAdinI rakSA thAya evI goThavaNa karIne mArA upara caDI gaye. rastAmAM caMdrAvatI AgaLa AvyuM. tyAMne vikramasiMha kumArapALane sAmaMta hato te kumArapALane vaDhiyaMtranI yuktithI dage devA pravRtta thayo hato paNa te veLAe te phAve nahi. pachI tene paNu vaza karI potAnI sAthe lIdhe ane zAkaMbharInI samIpanA vanamAM melANa karI paDyo. AvA kaDavAM vacana bakyo hato tethI nIce ApelI kavitA teNe lakhI ApIne pitAnA dUtanI sAthe tene ekalI temAM lakhyuM hatuM ke, rere bheka galadvivekakaTukaM ki rAraTIpyutkaTe / gatvA kvApi gabhIrakUpakuhare tvaM tiSTha nirjIvavat // sarpo'yaM svamukhaprasatvaraviSajvAlAkarAlo mahAn / jihvAlastava kAlavatkavalanAkAMkSI yadA jagmivAn / vivekarahita deDakA! tuM A kaDavuM kaDavuM zuM bake che? kAI heTA kUvAnI bakholamAM jaI marelAnI peThe paDyo rahe nahi te mukhathI phelAtA viSanI javAlAe karIne bhayaMkara e moTI jIbhavALa kALa sarakho tAre koLiyo karI javAnI AkAMkSA karanAra A sarparAja AvyuM che. A kavitAne marma samajIne, Ava rAjAe, nIce pramANe kavitA lakhIne mApALanA dUtane ApIH re re sarpa vimucya darpamasamaM kiM sphaarphuutkaarto| vizvaM bhISayase kvacitkuru biLe sthAnaM ciraM nanditum // nocenauDhagarutsphurattaramarudvyAdhUtapRthvIdhara stAkSyoM bhakSayituM sameti jhaTiti tvAmeSa vidveSavAn // he sarpa. A asAdhAraNa garva choDI de. atyaMta krUphavADA mArIne jagatane kema bahIvaDAve che ? cira kAla AnaMda pAmavo hoya te kaI bilamAM jaI sthAna kara, nahi te maTI phaDaphaDatI pAMkhanA pavanathI parvatane DelAvanAra A tAre zatru garUDa tAruM bhakSaNa karavAne zIdhra Ave che. caturvizati prabaMdhamAM lakhyuM che ke, jyAre siddharAjanI gAdiye tenI pAdukA pUnAnI hatI tyAre mALavAnA rAjaputra cAhaDe pradhAno pAse gAdI meLavavAnI icchA jaNAvI, paNa te tene maLI nahi, eTale te rIsAIne AnI cAkarImAM jaIne raho. A sabhyanuM nAma kumArapALa prabaMdhamAM cArabaTa lakhyuM che. prabaMdhacintAmaNimAM ema che ke, siddharAjane pratikSA putra vAhaka kumArapALanI AjJAmAM na rahetAM sapAdalakSa(Ara)nI sevAmAM rahyo ane Atane laIne gujarAtane sImADe AvI paDAva nAMkhyo. kumArapALa caturaMgI senA laIne zatrunI sAme ubhA raho. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 24 3 thavAne ApaNane A bahu sAre lAga hAtha lAgyo che. AvI dhAraNAne lIdhe teNe ujajaNane ballAla rAjA hatA tenI sAthe ane gujarAtanI pazcima dizAnA dezonA rAjAonI sAthe, teone vhIka batAvIne, tema ja, AzA daIne mitrAcArI karavA mAMDI. kumArapALanA cAre (harake) tene jANa karI ke, Anna rAjA senA laIne gUjarAtanI pazcima sImA bhaNI Ave che ane tenI -sAthe je sAmaMto che temAMnA keTalAka AgevAna te parabhASAomAM kuzaLa che, tathA vaLI tene kuDA gAmane rAjA ane aNahilavADanI senAne senApati vAhaDa e be kyAranAya maLI gayA che. vaLI teoe kahyuM ke gUjarAta ane mALavA vacce AvajAva karanArA vepAriyAe ujajaNanA rAjAne gUjarAtanI sthiti viSe sArI peThe mAhitagAra karyo che, tema ja mALavAnA rAjA ballAla sAthe teNe TharAva karI rAkhyo che. te uparathI Anna rAjA caDAI kare aNarAja cArabhaTane kahevA lAgyo ke duHkhe karIne paNa jitAya nahi evA kumArapALane sukhe jitavAne zo upAya karavo? teNe kahyuM ke, kumArapALa kRpaNa ane akRtajJa che tethI duliyA kalhaNa-selphaNa Adi sAmaMto tenI virUddha che, mATe temane lAlaca daIne pheDIzuM. ane huM paNa savAramAM devagaja upara caDIne siMhanAda karI kumArapALanA hAthIne trAsa pamADIza. te pachI teNe kumArapALanA sAmaMtAne dravya ApIne pheDyA. yuddhamAM kumArapALe potAnA sAmetene udAsa joI pitAnA mahAvata zyAmaLane tenuM kAraNa pUchyuM. eTale teNe jANyuM hatuM te kAraNa kahI saMbhaLAvyuM ane rAjAne cetAvyo. yuddha thatI veLAe cArabhaTe devagaja uparathI siMhanAda karo eTale kumArapALane hAthI kalahapaMcAnana pAcho hoya. vAhaDe cauliMgane pheDyo hato paNa tene badale zyAmaLa mahAvata karyo hato e tenA jANavAmAM na hatuM tethI vAhaDa kumArapALanA hAthI upara caDI jaI tene kala karavA jatA tene nIce nAMkhIne kApI nAMkhyo ane kumArapALe chavaMga mArIne AjanA hAthInA gaMDasthaLa upara caDI jaI tene nIce pADI nAMkhI tenI chAtI upara caDI beThe. ane bolyo ke re, bakyA karanAra-vAcALa! mUDha! adhamI! pizAca! mAra muMDakAne evuM mArI bahenane kahenAra! tAruM e vacana saMbhAra. huM havaNAM mArI bahenanI pratijJA pramANe tArI jIbhanuM chedana karuM chuM. Anna rAjA karagarIne kahevA lAgyuM ke, huM tamAre zaraNe chuM, mane bacAvo. kumArapALane tenAM AvAM dIna vacanathI dayA AvI ne tene choDyo, paNa AjJA karI ke, tArA dezamAM je TopI paheravAmAM Ave tene be jIbha jevA AkAranAM baNagAM rAkhI tene kasaNathI pachavADe bAMdhavI, eTale tArI jIbha bAMdhIne baMdha kayAthI mArI bahenanI pratijJA pUrNa thaze. pachI kumArapALe tene lAkaDAnA piMjarAmAM traNa divasa pUrI potAnI senAmAM rAkhyo, ane tene zAkaMbharInuM rAjya pAchuM ApI mArapALa pATaNa Avyo ane potAnI bahenane samAcAra kahI vinavI ke have tuM tAre sAsare jA, paNa te abhimAnane lIdhe tyAM gaI nahi; ane staMbhanapuramAM tapa karayuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 rAsamALA ke tarata gujarAtanA pUrva bhAga upara hallo karavAne te taiyAra thaI rahyo che. A samAcAra sAMbhaLIne kumArapALa ghaNe krodhAyamAna thaye. 1 dvayAzraya uparathI vizeSa vRttAnta-tenI TIkA lakhanAra ajayatilaka gaNinA abhiprAya uparathI gujarAtI bhASAMtaramAM je pheraphAra karavA gya jaNAye te karyo che. te saMbaMdhamAM vizeSa vartamAna nIce pramANe che - zarAvatI nadI je IzAnathI naiRtya bhaNI che ke tenA pUrva ne dakSiNa bhaNunA je deza che te "pUrvanA deza" gaNAya che ane te nadIthI pazcimanA ne uttaranA deza che te "uttaranA deza" gaNAya che. sapAdalakSa deza gujarAtanI uttaramAM gaNyo che ane gujarAtane sapAdalakSa dezathI pazcimamAM gaye che, avantine gujarAta ne sapAdalakSathI pUrvamAM gaNI che. sapAdalakSano rAjA Aa, jayasiMhanA deva thayA pachI, madenmatta thaI gayo * hatuM. teNe vinA kAraNe vidha AraMbhe. naiketI, zAkala, kAva, dAkSa, caiDakIya, kAzIya, AdinA haka dvArA teNe kumArapAlanI carcA jANuM levA mAMDI ane tenA cAre kAMDAnna, pipala, kaccha, Induvakra Adi sthAne pharavA lAgyA. Aje mAtra maMgalAlaMkAra je raiveyaka (gaLe paheravAne gaLacave, galabaMdha) te hera hatuM ane kaMpanI kukhamAM ghAlIne ghaNA divasa sudhI jIrNa karelA lohanI banAvelI taravAra je kayika kahevAya che te bAMdhI lIdhI hatI. e pramANe te rAvaNanA garva karatAM paNa adhika garva dhAraNa karato cAlyo. zatrupakSane kaLavA nahi detAM tathA tenA cAMDAlone chetarate eka heraka kumArapALa pAse AvyuM, ane teNe nivedana karyuM ke, ghaNuM varSa vaira dhAraNa kareluM paNa te havaNuM ja prakaTa karIne Ava senA sahita cAlya che, te AvatI kAle ApanA dezane sImADe AvI pahoMcaze. kathika eTale kathA gAmanA-kanyAgaDha athavA (kanyakaTanA) tathA te gAmanI samIpanA, tema ja araNya dezanA, ziva rU5 dezanA rAjAo ApanAthI bhinna thaIne Avane maLyA che, ane hastI upara caDavAmAM IndranI barAbarI karI zake evo je cAhaDa te paNa tejI ghoDA ane subhaTo sahita kAle javAnuM che. pUrva madrane rAja, apareSukAmazamI gAmano rAjA, gomatI nadInA pradezane rAva, gechayA ne taiiyA(gAma)nA rAjA, tema ja pUrva bhaNunA dezanA gAma vAhika ne remakanA rAjA, yakRlama deza je uttara dizAmAM che tenA rAjA, paTara ane zarasenanA rAja, AnA pakSamAM che. avanti dezamAM genaI gAma che tene genadIya rAjA kumArapALathI phITIne ane maLyo. guja, AhajAla, madra, nApitavastunA rAjA paNa AjanA pakSamAM hatA. avatina balAla, AvanA pakSane te tenI sAthe kATaka, pATalIputra, madhavAstanA rAjA vaLI A sAthe sAmela thayA hatA. upara jaNAvyA te uparAMta AnnanI bhaNanA rAjAo nIce pramANe hatA:uttara dezanA rAja, zivahAra nadInI aDakhepaDakhenA rAjA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 245 kumArapALane ghaNA rAjAe AvI maLyA, tema ja vaLI kALI, ghaNA kuzaLa savAra ane ceAgaradamathI araNyanA leAkeA sAmela thayA. tenA khaMDiyA kacchanA leAka ane temanI sAthe siMdhiyA paNa tenA vAvaTA pachavADe cAlavA grAmeyaka eTale satya khelavAmAM pravINa ane agrAmya eTale asatya khelavAmAM pravINa evA-bhAvArtha ke satyAsatya khelavAmAM nipuNa evA tathA kAtreyaka eTale dharma, artha, ne kAma e traNa jemAM kutsita che evA dezamAM vhenArA. kuMDyA ane kuNyA evA nAmanAM e gAma ema keTalAka artha kare che ane keTalAka e be nAmanI nadIne kinAre vasanArA evA artha kare che, teo paNa hatA. paurasa eTale AgaLanA bhAganI senAne senApati, vRddhi dezanA vAlhAyana rAna hatA tene TharAvyA; ane pAzcAt eTale pAchaLanA sainyaneA senApati, urphe dezanA ujjaiyana rAjAne TharAvyA. vaLI pardidezanA rAjA sAthe hatA. annaneA e prakAre jamAva hatA. kumArapALanI sahAyyatAmAM nIce pramANe hatAH--yugaMdharanuM pAyadela; kurU dezanA azvAra; sAlva dezanuM pAyadala; gujarAtanI samIpanA mahiyaDa jAtinA kSatriyeAnA nAdrata dezanA rAjA. rASTrIya jAtinA rajapUtAnA rAjA je samIpavAsI hatA te nAndIpura, sAMkAzyapura phAlgunIvaha dezanA bhRtya rAjA, khalAla upara caDyA tema ja kAka nAmanA brAhmaNa senApati je kumArapAlanA daMDapita hevAtA hatA te vAtAnuprasthapuranA rAjA sahita caDI gayA. kumArapALa caDyo te veLAe tenI sAthe airAvata, abhisAra, darvasthalI, dhUma, trigata, abhisArAgatanA rAjA paNa caDyA. sauvIranA kuLa nAme gAmanA uttama azvAro pazu kumArapALa sAthe cAlyA. A veLAe cakravarte dezanA rAjAe kumArapALane chatra dhasyuM hatuM. cchanA nAmI baLade| sahita vAsiyA tathA sArA gheADA sahita sindhu dezanA vataniyA saMgAthe cAlyA. IkSvAku, zRgAlagaa, Azvatyika, kartaka, dAkSihada, dAkSikaMthA AyamukhanA rAjAonAM sainya tenA bhegAM maLyAM. dAkSi nagarathI pUrva bhaNInA rAjA tathA te nagarathI pazcima bhaNInA, tema ja vAhika gAmanA bhRtyA ane dAkSithI, paladathI pazcima bhaNInA gAmanA subheTA tathA mRgacarma, kAmaLiyA Adi parvatavAsane ucita evA veSavALA parvatAsiyA, jyAM kRSNa ane paNuM dezanA lAka vase che evI arbuda bhUminA (AkhunA) rAjA vikramasiMha, je kumArapALanA bhRtya gaNAtA hatA, te gaha dezanA pAyaThThala sahita taiyAra thayeA. caMdrAvatI nagarInA paramAra rAjA vikramasiMhe enA mulaka chInavI laI ne enA bhatrIna zevalane ApI dIdhA. ne kumArapALanA umarAva yaze dhavale lAla senane mArI nAMkhyA che. jIvA "dhAra rAjyanA hindI itihAsa." coAdhavaLa vikramAdityane batrIe thatA hatA. 2. u. 1. kacchanA jAma lAkhA jADANI ane siMdhanA jAma gADhAjI jADANInAM vara hatAM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAsamALA lAgyA. rAjA cAlatA cAlato Abu sudhI game eTale mRganA cAmaDAne pipAka paherelo evA tyAMnA pahADI leke paNa tene maLyA. Abune paramAra caMdrAvatI nagarIne rAjA vikramasiMha karIne have te jAlaMdhara dezanAM (jhAloranAM) mANaso laIne kumArapALane pitAne dhaNI samajI tenI pachavADe cAlyo. kumArapALa A sAMbhaLIne Anna rAjA potAnA pradhAnanI salAhathI virUddha cAlIne laDAI calAvavAne taiyAra thayo. paNa tenI goThavaNa pUrI thaI rahetAM pahelAM te laDAInAM vAditranA nAda sAMbhaLavAmAM AvyA, ane gUjarAtI senA pahADanI chAyAmAMthI nIkaLatI dekhAvA lAgI. te avasare rAjAnA mastaka upara zveta chatra dharavAmAM AvyuM hatuM, te upara sUryane pUrNa taDake prakAzamAna thato dekhAte hato. Anna rAjAnA ddhAe kumArapALanI senA upara bANavRSTi karavA mAMDI; nAgaranA rAjAe ApoApa dhanuSya dharyuM paNa, uttara bhaNInI hAra chatradhArI rAjAonI saradArI nIce hatI te paNa gUjarAtanA mANasonI AgaLa TakI zakI nahi. tyAre Anna rAjA jAte AgaLa dho ane siddharAjane vArasa kumArapALa tene sAmasAme AvI maLe, ane kahyuM: "jyAre tuM evo ho hatA tyAre jayasiMhanA AgaLa teM tAruM "mAthuM kema namAvyuM hatuM ? A uparathI ja tAruM kharekharUM hApaNa jaNAI Ave che. have jo huM tane jitI laUM nahi te jayasiMhanI kIrtine jhAMkha "lAge." tyAM pachI banne rAjAo mArAmArI upara AvI gayA; ane senA paNa uparAcAparI thaI. gujarAtanA mANasanI saradArI AhaDa' karate hatA; ane mAravADI teonA geviMda rAja maMtrInI saradArI nIce hatA. chevaTe eka bANa Ajane vAgyuM eTale te bhayapara paDyo. ane tenA sAmaMta kumArapALanI AjJAne zaraNa thayA. gujarAtane rAjA, ane A ghA mAyA pachI, keTalAka divasa sudhI raNakSetramAM rahyo; Anna rAjAe kumArapALane hAthI ane ghoDA bheTa kayA; ane pitAnI kuMvarI tenI sAthe paraNavAnI IcchA batAvI. rAjAe kahyuM ke Aje raNakSetramAM ghAyala thayelA mANasane mArIne aparAdha karyo che mATe tene kSamA karavAmAM nahi Ave; te paNa teNe jitI lIdhelA rAjAnI e IcchA mAnya karI ane aNahIlapura pAcho vaLe. 1 udayananA eka dIkarAnuM nAma Asthala deva che tene apabhraMza ahaDa jaNAya che te ja cAhaDa hoya te kAMI vAMdho nathI, kAraNa ke A sthale cahaDa joIe, kemake dvayAzrayamAM lakhyuM che ke, caulukyanA bhro (cAhaDa Adi) AnI bhaNI vaLyA ane AvanA (geviMda rAjA Adi) caulukyanI gaNuM vaLyA. cA. lA. 5.303). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 247 pachIthI tarata ja, Anna rAjAne purehita, pitAnA svAmInI kuMvarI jalhaNane vanarAjanA nagaramAM laI Avyo, ane zAstravidhi pramANe tene kumArapALa vahere paraNAvI dIdhI. A vivAha pUre mahAlI rahyA nahi eTalAmAM te samAcAra AvI pahoMcyA ke, rAjA pote jyAre Aja rAjA upara caDyo hato tyAre teNe ujajaNanA rAjA balAlanI sAme vijaya 1 A viSe dayAzrayamAM nIce pramANe vistAra che.-ziva eTale nAnA prakAranI jAti, jemAM artha ane kAmanI ja mAtra vRtti che tathA jenI AjIvikA aniyamita evA saMgha(TALA)ne agraNI ekAeka AvIne kumArapALane kahevA lAgyuM ke, mALavAmAM (avanita) balAla upara Ape ka je ApanA daMDanetAne kunti(bhAlA dhAraNa karelA evI)senA sahita mekalelA temane huM prItipAtra chuM. Apa je veLAe A upara caDI gayA ane kAkane balAla upara mekalyA te veLAe tenI sAthe gapALa brAhmaNanI jAtinA apatya je gaupAli kahevAya che tathA rAjana kSatriyanA anya je rAjanya kahevAya che, tathA kAca jAtinA apatyo kAyavya kahevAya che te, tathA yudhAnA apatya je caudheya ane zubhrAnA apatya zobheya kahevAya che e Adi zastrajIvI jAti hatI. kAka potAnA upara caDI Avate jANI khalAla tenI sAme caDyo te veLAe tenI sAthe rakSasa, parNa, dAmani, ulapi, zrImata, ane zremata, evA nAmanA zapachevI saMghanA vaMzaja je anukrame rAkSasa, pArzava, dAmaneya, aulapeya, gaumata ane aimata kahevAya che teo hatA. zamIvata, abhijita, ane zikhAvatanA vaMzaja je anukrame zAmavitya, Amijitya, ane zaikhAvatya kahevAya che teonI dvArAe balAle ApanA vizvAsapAtra vijaya ane kRSNa sAmatane pheDyA. ane zAlAvata, uNavata, ane vidabhunA varAja je anukrame zAlAvatya, auvatya, ane vaidabhRtya phahevAya che temanI preraNathI balAlanI pAse jatA rahyA. pachI te ApaNA sainyano rasto rokIne tara- . vAre taravAra, daMDe daMDa ane muzaLe muzaLa meLavate bahu nRponI sahAyathI ApaNI senA upara mAre calAvavA lAgyo. paNa ApaNe keTalAka subhaTa raMdhAI gayA hatA tethI caDI zakayA nahi, eTale ApaNe mekhare ApaNuM subhaTe kRNabhama, pAMDubhUma, dvibhama, Adi je hatA te ADe raste utarI nAThA. zatrunA zarasaMpAtanA aMdhakArane lIdhe, mUcha rUpI aMdhakAramAM sparzAI javAthI, bIjA yoddhAo paNa chAnI vAta potAnA dayamAM rAkhI zakavAne samartha nahi hotAM gabharAI gayA, eTale bIjA keTalAka parvatAdimAM athavA jyAM mANasane avarajavara nahi evA vijana sthAnamAM bharAI peThA. A prasaMga joIne, anusAma eTale sAmane prayoga karavAmAM nipuNa ane pratisAma eTale zatrune sAmane badale daMDa karavAmAM kuzaLa e tathA jJAtAnurahasya eTale zatrunI chAnI vAta jeNe cAra dvArA jANI lIdhI che e kAka senApati, pitAnI bhaNunA nRpene kahevA lAgyo ke, avaloma eTale zatrune pratikUla ane avasAma eTale raNu prati sAmano upAya che je nahi evA mArA svAmi kumArapALe mArA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 rAsamALA ane kRSNa evA je be sAmate mokalyA hatA teo te rAjAne maLI gayA che ane te gUjarAta prAntamAM AvI pahoMcyo che tathA aNahilapura upara brahmavarcas eTale brahmatejanI stuti karI che tene dhikkAra che, tathA temaNe tamArA rAjavarcasa eTale kSatrIvaTanI ane hastIvarcasa eTale hAthInA baLanI prazaMsA karI che tene paNa dhikAra che. te nRpo! tamee palyavarcasavavarma eTale sAdaDInA jevAM tame tamAruM zarIra je bakhtara paheravAM che tene paNa dhikkAra che ke tamArAM dekhatAM chatAM gharamAM bArIthI pese tema zatruo pasatA jAya che, te ApaNuM pratyakSa, ApaNuM samakSa, ApaNI jANe gerahAjarI hoya tema, ApaNI senAne pANI nIkaLI gayo chatAM tame nAse che, te ApaNA svAmiye tamane zA mATe poSyA che? A pramANe kAke pratyekane lalakAyA, eTale potAnA prativarma upara Adara lAvI adhyAjikarma eTale yuddha macAvavAne tamara thaI gayA ane jeo upanadi, upagiri, aMtargada, aMtari, ema bharAI peThA hatA ane jeo AgrahAyaNamAM eTale mArgazIrSa mahinAnI pUrNimAne divase AkAzamAM vAdaLAM hovAthI jema tArA plAna dekhAya tema plAna dekhAtA hatA evA potAnA bhaTAne pAchA bolAvyA. upaparNamAsa eTale caudaze ane zudi ke vadi pakSanI ekame samudra jema garjanA kare tema te baliSTa nRpe garjanA karatA zatruo upara tUTI paDyA. ane daMDanetA kAka paNa ahe! A raNabhUmi che te to paMcanada tIrtha athavA saha gehAvaranuM tIrtha jema svarge pahoMcADavAno hetu che tevA prakAranI che ema kahetA, pUrNamAsInA candra jevI kAnti dharAvata, temanAmAM bhege bhaLI gayo. te daMpati paradu RtumAM jema zazI zele ane vyAdha eTale zikArI jema kUtarAMonA ToLAmAM viTaLAcalo zebhe, tema senAmAM zobhate hato, ane zatrunA samUhamAM je bALaka ane vRddha jevAmAM AvatA hatA temane jatA mUkIne jeo mAtra tarUNa ddhA hatA teone ja haNato hato. astra jemAM lAdelAM ane baLada joDelA evAM gADAM cAlavAthI je raja uDatI hatI tethI chavAyelA ghaTApathI mRtyu jema gherI baLadane gaLI jAya tema badhuM sainya gaLAI gayeluM hatuM. zuddha kSatriyathI ukhanna thayelA evA subhaToe, je mAlo nAserDa laIne bhAgI jatA hatA, ke je vRddha hatA ke je bALaka hatA athavA napuMsaka hatA teonI upara prahAra kara nahi, keTalAekee jIva sAcavavA, pote brAhmaNa nahi chatAM paNa temanI gaNanA brAhmaNamAM thAya eTalA mATe, phasAma ke tragrastun gAvA mAMDyA; ane keTalAka gAya ane baLadanI peThe dAMte taraNuM lIdhAM. keTalAka pAda ane urUnA aSTIva eTale marmasthAmAM bhedAyelA, AMkhamAM ane bhrakuTImAM ghA thayelA evA, rAtridivasa cAlatAM ghAthI thatI pIDAe pIDita thatA, potAnA vAhana tathA dArAdi tajIne jema lAga Avyo tema nAzI chuTayA. divase jema sUrya zebhe che, tathA aharniza saLagatA agni zobhe che, tenI peThe jAjvalyamAna thatA ane jenuM baLa avAmanarAvara che e alAla pachI caDyo. ApaNA sainikone aharniza govALiyA jevA mAnanArA balAle asthi, tvaka, mAMsa, rUdhira Adine sparza karanArAM tIra mAravA mAMDayAM, ane be divasamAM paNa na bhedI zakAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa ra49 dhasAre kare che. jayasihe jema yazovarmAne jitane kIrti meLavI hatI tema kumArapALa, ballAlane jitane kIrti meLavavA taiyAra thayo. teNe pitAnI senA ekaThI karI ane mALavAnA rAjA upara caDyo tathA laDAImAM tene harAvIne hAthI uparathI mArI pADyo. itihAsakartAnuM A je lakhavuM che te Abu parvata upara tejapALanA derAsaramAM eka lekha che te uparathI kharUM kare che,-te lekhamAM lakhe che ke acaLezvara ane caMdrAvatIne paramAra rAjA yazedhavaLa nAme hato "teNe jANyuM evA atyaMta durbhedya se rAjAnA samUhane kASTha ke pASANavata dUra haThAvI nAMkhIne, tamAre zatru savAra kAka daMDanAyakanI pAse jaI pahoMce. A veLAe kAke tiraskArapUrvaka kahyuM ke, ahA! be ke traNa aMjali mahere pratimAse vetana apAya che evA subhaTa! zuM tamAruM AyuSya bevaDuM che ke trevaDuM che ema tame jANe che? hajI zuM che ? prati divasa babe ke traNa traNa aMjalinuM vetana ApI rAkhelA subhaTo! meM tamane hAtha jeDIne vinavyA te zuM mithyA jaze? A pramANe lalakAravAthI, verI karatAM adhika thaI, teoe yuddha macAvyuM, ane be nAva jevA vyuha racelA evA ApaNuM subhaTee ripunA nAvAkArI vyuhane arbanAva je karI nAMkhyo ane avantinA uttama purUSa tathA tenA maheTA sAhAdhyatA karanArA mAryA gayA. eTale gUrjaravAsI brAhmaNa senAnI samakSa pAMca nRpee balAlane tenA hAthI uparathI nIce pADI nAMkhyo ane kulIna mahA brAhmaNa kAka bIjA mahA brAhmaNathI alAlane mAravAno niSedha karAve te pahelAM to keTalAka brAhmaNee tene haNI nAMkhe. pachI gAmanA ane phUTI eTale kArakhAnAMnA sUtAree taiyAra karelAM gADAM, zvAnanI peThe tvarAthI cAle evAM sUtara karAvIne atizara ane svAmibhaktivALA evA yoddhAo sahita, vAgha jevA kutarAo sahita jema zikArI nIkaLe tema, ddhAo sahita te nIkaLe. A samAcAra sAMbhaLIne kumArapALe tane pAritoSika ApIne vidAya karyo eTale te kakuTanI sAthaLane hasate ane mRganI sAthaLanuM anukaraNa karate, phalaka jevI sAthaLa vALe tvarAthI cAlI gayA. 2. u. 1 Abu uparanA vaziSThanA hemakuMDamAMthI paramAra utpanna thaye, tene pUmarAja, tene dhadhuka, tenA dhruvabhaTa Adi thayA. temanA vaMzamAM sudhanvA (vi. saM. pU. 300) tha, bhartuhari (vi. saM. pu. 20) pachI vIra vikramAditya gaMdharvasena thayuM. tenI 40 mI peTiye ravapALajI thayuM. teNe siMdhanA nagara kaDhAmAM rAjya karyuM (vi. saM. 865). tenAthI 14mI paDhiye tyAM ja dAmAjI thayo. tenA kuMvara jasarAje nagara ThaThThAmAMthI AvI gujarAtamAM gabaragaDhamAM rAjadhAnI karI. tene kuMvara kedArasiMha vi. saM. 1125 sudhI hate, teNe tyAMthI tarasaMgamAmAM gAdI karI. tene kuMvara jasapAla thaye, ane tyAra pachI kAnhaDadeva pahelo thaye teNe acaLezvara caDhAvatImAM vi. saM. 1130mAM gAdI karI. teno kuMvara taMdurAja thayo, tyAra pachI kAnhaDa deva bIje; pachI vikramasiMha, rAmadeva ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 rAsamALA "ke cAlukya kumArapALa laDAI karavAne Ave che eTale mALavAnA rAjA mahAlanI pAse te doDI gayo." nAdolamAM jainene eka pustakabhaMDAra che temAM tAmrapaTa che te uparane eka bIje lekha I. sa. 1157ne che te uparathI paNa jaNAya che ke, "rAjAdhirAja prakhyAta kumArapALadeva rAjakuLane zRMgAra, mahA "zuravIra, jeNe potAnAM hathiyAranA baLavaDe raNasaMgrAmamAM zAkaMbharI rAjAne "jitI lIdho hato te varSamAM jyAre zrImaMta aNahilapuranI rAjagAdI upara birAjela hatuM tyAre mahA pradhAna cAhaDadeva tene maMtrI hatA. A tAmrapaTamAM je maMtrInuM nAma lakhyuM che temAM kaMIka garabaDa che. kemake merUtuMga kahe che ke, cAhaDa deva udayana maMtrIne ramAI bhAI hate. dvayAzrayane kartA yazodhavaLa thayA. ema "rAjakAlanirNayamAM kahe che. kumArapAla prabaMdhamAM kahe che ke, (bhA. pR. 103) kumArapALe vikramasiMhane rAjasabhAmAM bolAvI badhA sAmatinI samakSa tiraskAra karI male pAse tenAM aMga caDAvarAvI tene baMdhIkhAne naMkhAvyo ane tenA rAjya upara tenA bhatrIjA yazeAdhavaLane sthA. A uparathI jaNAya che ke yaze vaLane to kamAlapALane pakSa hatuM tethI tene alAlane pakSa levA sarakhuM hatuM nahi, paNa vastupALanA lekha 35 me bleka che tene artha koI kAraNathI ja samajAyAthI A pramANe thayeluM jaNya che. e zloka nIce pramANe che - | (zArdUlavikrIDita vRtta) rodaHkandaravartikIrtilaharIliptAmRtAMzudyate rapradyumnavazo yazodhavala ityAsIttanUjastataH / yazcaulukyakumArapAlanRpatipratyarthitAmagatam matvA satvarameva mAlavapatiM ballAlamAlabdhavAn // 35 brahmAMDamAM rahelI kIrtinI lahariyAthI vIMTAyalA caMdramAnA jevI kAntivALA evAthI (rAmadevathI), kAmane vaza na thayelo e yazedhavaLa nAme putra thayo, jeNe mALavAnA adhipati balAlane, caulukaya vaMzanA kumArapALa rAjAne zatru thaye che evuM mAnIne turata mArI nAMkhe. 1. udayanane nadI nadI 4ithI cAra putra hatA, te prabaMdha cintAmaNi uparathI jaNAya che. temAM kahyuM che ke, sthApanAZvazvavAra: sutA vAhaDadeva bAda hara sorA nAmAne mUva. tenA aparamAtRkAthI cAra putra hatA:-1 vAhaDadeva, 2 AmbaDa, 3 beDa, ane 4 lAka. ahiM jyAM behaDa che tyAM bIjI pratimAM cAhaDa haze tethI aMgrejI rasamAlAmAM cAhaDane udayanane ramAI bhAI lakhe che paNa te to tene putra hatA. prabaMdhacitAmaNinI eka pratimAM 6 bAva, 2 mAnava 3 vAla, 4 phoTo eka pratimAM (rojamada) che. kumArapAla prabaMdhamAM eka ThekANe (bA. pU. 69) bAhaDa, gAMDa, cAhaDa ane selA nAme cAra putro hatA ema jaNAve che. bIje ThekANe lakhe che ke, udayanane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 kumArapALa kahe che ke cAhaka, A rAjAne maLI gayo hate. paNa merUtuMga mAtra eTaluM ja lakhe che ke vAhaDa, je udayanane dIkaro hato teNe ema kahyuM hatuM. A sAmaMta pAcho potAnA adhikAra upara pharIne Avele AgaLa ApaNuM jANavAmAM Ave che ane tene kumArapALe bahAla karyo che, e uparathI jaNAya che ke, lekha upara je sAla che tenA pahelAM vAhaDa prathama pitAnA rAjAnI sAme baMDakhora hatA tevAmAM cAhaDa kadApi maMtrI haze. siddharAjanA rAjyane vRttAnta lakhatAM je lekha viSe lakhavAmAM AvyuM che ane je citoDanA lAkhaNanA maMdiramAM jovAmAM Ave che tathA jenA upara I. sa. 1151nI sAla che temAM kumArapAla selaMkI viSe A pramANe lakhyuM che: "e te konA jevo kahevAya ke jeNe pitAnA duje kamArapALe potAne mahAmAya TharAvyuM ane tenA putra vADmaTane sarva rAjakArabhAramAM sAhAdhyaka nImyo. A vAbhaTa vidvAna hatuM teNe vAbhadAlaMkAra nAmane alaMkArane granya eka che. tenI samAptiye nIce pramANe che - bambhaNDa sutti saMpuDamuktiamaNiNo pahAsamUhancha / siri vAhaDatti taNao Asi buho tassa somassa // (brahmANDazuktisaMpuTamauktikamaNeH prabhAsamUha iva / zrI vAhaDa iti tanaya AsId budhastasya somasya // ) brahmAMDarUpI chIpane khetI maNine prajA samUha-sema eTale candrane jema budha tema ma (udayanane) vAhaDa nAme putra hate. A saMkarAlaMkAranuM udAharaNa che. brahmAMDarUpI chIpane metImaNi e rUpaka, tene jANe prabhAsamUha, e ubhekSA. prabhAsamaha e sema-sema eTale caMdramA tene putra mudha te sema eTale udayana tene budha eTale buddhizALI bAhaDa putra emAM zleSa ane jAti alaMkAra thayA. A pramANe cAra alakAranuM mizraNa thayuM che. saMvata 1844 nI sAlamAM lakhelI eka prati ane bIjI 1848 nI pratimAM jIvavardhana sUrinI TIkAmAM vAlmanuM prAkRta nAma vAhaDa tema bahaDa paNa lakhyuM che. A grantha upara pAMca TIkAo che. temAMnI siMhadeva gaNInI TIkA sahitanuM pustaka kAvyamALA naM. 48, nirNayasAgara mudrAyaMtramAM chapAyuM che, tenA 1, 2 pRSTamAM ju. udayananI pachavADe mahAmAtya thayo te A vADmaTa-vAhaDa athavA bAhaDa ane udayananI maraNAvasaranI icchA pramANe jene daMDanAyaka banAvyo te AmrabhaTa-AmbaDa ambaDa, trIjo cahaDa, ane ethe seladevabhaTa-sAlAka-selA. 2. u. 1 TaphikRta vesTarna InDiyAmAM saMvata 1207 (i. sa. 1541) dAkhala karayo che te bhUla che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAvA lAgya gaNe. ane A che. potAne catura 252 rAsamALA mana vaDe pitAnA sarva zatruone daLI nAMkhyA; jenI AjJA pRthvI uparanA bIjA rAjAoe mAthe caDAvI; jeNe zAkazmarInA rAjAne pitAne page pADyo; je pitAnAM hathiyAra laIne sevAlaka sudhI jAte caDyo ane "gaDhapatinI pAse pitAne namana karAvyuM, sAlapurA sarakhA nagaramAM "paNa jeNe ema ja karyuM." merUtuMga lakhe che ke A banAva banI rahyA pachI, keTaleka divase selaMkI rAja darabAramAM beThA hatA, ane mulAkAta leto hato, tevAmAM, keTalAka mAgaNa sabhAmAM AvI hAjara thayA, ane teo koMkaNanA rAjA malikArjunane rAjapitAmaha kahI tenI kIrti gAvA lAgyA. tethI kumArapALa ghaNe Akalita thaI gayo, ane A mallikArjuna je garviSTa thaI khoTI rIte pitAne caturaMgI rAjA kahevaDAvate hato tene nAza karavA sArU kAI sAmaMta kheLavA lAgyo. AmbaDa athavA AmRbhaTa karIne udayana maMtrIne zuravIra putra hatoteNe bIDuM jhaDapyuM ane senA laIne melANa karyA vinA koMkaNa jaI pahoMcyo. te kalaviNa nadI ghaNI mahenate utaryo ane sAme kinAre melANa karyuM, tyAM AgaLa mallikArjune tenA upara halle karI tene harAvI kuhADyo. A pramANe hAra pAmelA sAmate pAchA AvI rAjadhAnInI pAse paDAva karyo, ane kALo taMbu ThekAvI, kALo poSAka paherIne kALuM chatra dhAraNa karavA lAge. Avo kALo dekhAva joI kumArapALe tapAsa karAvI ke evuM kenuM lazkara che. tyAre tene sUcavavAmAM AvyuM ke AmbaDa koMkaNamAM hAra khAIne AvI rIte Avyo che. AkhaDanuM mAnabhaMga thayuM te viSe rAjAe tene dilAso ApIne tene AdarasatkAra karo ane baLavAna yoddhAonI eka bIjI senA taiyAra karAvIne mallikArjuna upara mokalyo. AmbaDe bIjI veLAe kalAvaNu nadI upara senA AvI pahoMcI eTale pula athavA setu baMdhAvyA, sAvadhAnIthI badhI senAne pAra utArI ane e pramANe sAme hallo karavAne lAga lIdho. A bIjA yuddhamAM gujarAtanI senA jaya 1 kelhApuranA mahAmaMDalezvara viSe puSTa 231 nI TIpa juve. 2 samudraSTita zatAnaMdanA nagaramAM mahAnaMda rAjya karatA hatA tene kuMvara malakArjuna te kekaNanA zilAhAra kuLane hatuM. A vaMzanAM traNa tAmrapaTTamAM A rAjAenAM bIjA 5da sAthe rAjapitAmaha 59 jaDeluM jovAmAM Ave che. (I. A. bhA. 9 me pR. 35, 38). 3 cIkhalI ane valasADa tAlukAmAM che te kAverI nadI. dakSiNanI kAverIthI jAdI samajavI. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 253 pAmI ane mallikArjuna AmbaDanI taravArathI mAryo gayo. tenI rAjadhAnI paNa lIdhI ane temAM luMTa pADI, tathA solaMkI rAjAnI ANa te dezamAM vartAvIne AkhaMDa aNahilavADa pAcho vaLe. khIcakhIca rAjasabhA bharAI hatI te vacce te pitAnA svAmI kumArapALane caraNe paDyo ane kekaNanA. rAjA mallikArjunanuM mAthuM raju karyuM, te sAthe tenuM, ratna, ane mUlyavAna dhAtunAM vAsaNa, motI, hAthI, sikkA ane bIjI lUMTa paNa sanmukha karI dIdhI. rAjAe darabAramAM tene satkAra karyo ane maMDaLezvara mallikArjunanuM "rAjapitAmaha" evuM je pada hatuM te tene ApyuM. (I. sa. 1161). kumArapALanA ItihAsamAM AgaLa upara hemacaMdra AcArya agresara thaI paDelA che; ane kahe che ke "candranI kAntithI dariyAnI laharine jema "AkarSaNa pahoMce che tema rAjAne tenI vANIthI AnaMdanI lahariye uThatI hatI." evA purUSa viSene kAMIka vRttAnta amane vaDhavANanA sAdhu pAsethI maLyo che te A ThekANe ApavAnI agatya jaNAya che. temanAM mAbApanuM nAma cAciMga ane pAhiNI hatuM. teo jJAti moDha vANiyA hatA, ane seraTha tathA gujarAtanI dakSiNa sImA upara ardhASTama dezamAM dhaMdhukA karIne gAma che temAM rahetAM hatAM. bApa mizrI hatA ane mA jaina dharmanI jANe devI (jinazAsananI devI) nA hoya tevI hatI. teone putra thayo tenuM nAma temaNe caMgadeva pADyuM. jyAre chokarAnuM ATha varSanuM vaya thayuM tyAre 1 rA. ratirAma durgArAma dave inDiyana erIkaverI bhAga 12ne puSTa 150 me lakhe che ke uttara kekaNunA sIlAra vaMzane sattaramo rAjA mallikArjuna hato. tene eka zilAlekha ratnAgiri jIllAnA cipaluNane zaka 1078ne ne bIje vasaIne zaka 1082ne che. 2 aMgArakeTI nAmanI sADI, mANakathI TAMkelo pacheDe, pApakSaya hAra, saMgasiddhi (viSApahAra) zikhA, 32 suvarNa kubha, metInI cha serene hAra, caturdata hasti, 120 pAtare, 14 kareDa senayA. 3 teoe manuSyanI stuti nahi karavAno niyama karelo chatAM AkhaDanAM vakhANa kayA vinA temanAthI rahevAyuM nahi. teo tene prati vadyA kekiN kRtena na yatra yatra tvaM kimasau kliH| kalau ced bhavato janma, kalirastu kRtena kim|| 4 cAmuMDA tenI kuladevI hatI mATe cAmuMDa zabdane ja ane kuladeva nonasa hatA mATe te zabdane ja e be akSara cA laIne te sArthaka karavA mATe vaMza sAthe deva umerIne heva nAma pADayuM. ene janma saMvata 1145(sana 1089)ne kAttika zudi 15ne thaye; saMvata 1154(sana 1094) mAM dIkSA lIdhI ne semadeva muni nAma pADyuM. saMvata 1166mAM sUripada meLavyuM ane saMvata 1229(sana 1173)mAM rAzI varSanI umare svarge gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 rAsamALA devacaMdra AcAya te dezamAM vicaratA dhaMdhuke AvyA. A veLAe cAciMga ghera na hatA, tevAmAM AcAryane ceMgadevanI AkRti joI ne dhaNuM Azcarya lAgyuM tethI tenI strIne samajAvIne te cheAkarAne jaina sAdhunI dIkSA ApavA sArU peAtAne svAdhIna lIdhA ane karNAvatImAM peAtAne apAsarA hatA tyAM tene laI gayA. cAciMga paradezathI AvyeA ane teNe peAtAnA dIkarA sabaMdhI samAcAra jANyA eTale tene dhaNA kheda thayA ane sama khAI ne kheDhA ke mArA dIkarAnuM mukha jyAre joIza tyAre anna khAIza. pachI te te dharmAcAryanuM nAmaThAma pUchI laI te karNAvatI cAlyeA. ane tyAM jaI hoMcyA eTale devacaMdranI pAse dIkarA pAchA levA gayA. A TANe caMgadeva uddayana maMtrIne ghera hatA. temanA dIkSA levAne vicAra temanA pitAne gaLe utAravAmAM te jaya pAmyA, eTale caMgadeve dIkSA lIdhI ane hemacaMdra nAma dhAraNa karyuM, teo satvara prakhyAta thayA ane nhAnI vayamAM hindu tathA jainanAM zAstrAmAM nipuNa thayA, eTale temanA gurU pAsethI temane sUrinuM pada prApta thayuM. hemacandre nIce lakhelA graMtha racyA cheH-abhidhAnaciMtAmaNi, jina 1 kumArapAla prabaMdhanA abhiprAya pramANe: kumArapALa dhArmika hAvAthI te rAjiSa hevAtA hatA. teNe 21 jJAnabhaMDAra karAvyA, tathA eka lekhakazALA sthApI hatI, temAM peAtAnA gurU hemAcAryanAM racelAM pustakA lakhavAne mATe 700 lekhakAne kAme lagADyA hatA. te veLA ghaNuM karIne tAlapatra upara pustakA lakhAtAM hatAM. paNa eka vAra rAjya lekhakazALA tapAsavA gayA tyAM kAgaLa upara lahiyAone lakhatAM joI kheda pAmyA ane joItAM tAlapatra lekhakazALAmAM AvI hoMce tyAreja lejina karavuM evA niyama lIdhA. eTale camatkArika rIte peAtAnA khAgamAMthI tAlapatra maLI AvyAM te lahiyAne ApyAM. pachI teNe pAraNuM kahyuM. hemAcAryanA banAvelA granthAmAM haimavyAkaraNa tathA haimakASa AkhA bhAratavarSamAM ati vikhyAta che. haimavyAkaraNanA ATha sUtrAdhyAya che. triSTa thalAkA purUSa caritramAM 63 salAkA purUSanAM ciratra che. e grantha temaNe sAnerI, rUperI akSarAthI bhavya lAge evA lakhAvyA ane peAtAnA skelamAM laI jaI rAtri jAgaraNa karAvI savAramAM paTTagara upara te pAthI padharAvI mhoTI dhAmadhUmathI maheAtsava karI dharmazALAmAM ANyA, ane tyAM tenuM vidhipUrvaka pUjana karIne huMmAcAryanA mukhathI tenuM zravaNa kahyuM. e ja pramANe yogazAstra, vigativItarAgastavana, agiyAra aMga ane khAra upAMganI ekekI mata suvarNAdi akSarothI lakhAvI upara jaNAvelA vidhipUrvaka teonuM zravaNa karyuM. hemAcAryanA banAvelA granthanI TIpa nIce pramANe thAya che: adhyAtmoniklR (cAgazAstra), yoAnurAsana bAra prakAza (prakaraNa)mAM 12 hajAra mleka pUra pustaka che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 255 devanAM stavana. (enA upara TIkA che te upara 129rane sana che. ) pavitra pigazAstra, triSaSThi zalAkA purUSacaritra, viMzativItarAgastavana, vItarAgastotra, dayAzraya ane bIjAM pustaka. kumArapALa pitAnI senA sahita mALavAmAM hato tevAmAM hemAcArya potAnI mAnA maraNotsavane samaye zaivI saMnyAsiyoe mAramArI karI hatI mATe rakSaNa sArU tenI pAse gayA. hemAcAryane evo vicAra hato ke ApaNuM potAnuM rAjya thAya athavA rAjA ApaNe svAdhIna thaI jAya to ja artha sare. udayana maMtriye rAjAnI sAthe AcAryane meLApa karAvI Apyo. te avasare teNe khaMbhAtamAM je kahyuM hatuM annArthai -(nirNayasAgaranA abhidhAnasaMgrahanA bIjA aMkamAM chapAyela che. ) nezvArthas. mamidhAritAmaNi (mInAbajA.) " abhidhAnacintAmaNi pariziSTa majAnUDAmaNi zrAvyAnurAsanavRtti. (alaMkArane graMtha.) uNAdisUtravRtti / uNAdisUtravivaraNa / chaMdonuzAsana ane vRtti. rezInAmamArA ratnAva4i jivA rezI laMgrahari. (muMbaI saMkRtamALA eka ra7) dhAtupATha ane vRtti. dhAtu pArAyaNa bhane pRtti. dhAtumAlA. nighaMTazeSa. jAva sUtra vRti . vijhama sUtra. (hemacaMdra kartA haze ke nahi?) siddhahemazabdAnuzAsana bRhadvRtti bhane laghuvRtti. zeSasaMgrahamAlA ane zeSasaMgraha sAroddhAra. liMgAnuzAsana. liMgAnuzAsanavRtti ane liMgAnuzAsana vivaraNa. 'triSaSTizalAkA puruSa caritra. pariziSTa parva. jemacArArthanUvA-maMdUSiA. 4. drayAzraya ane vRtti. ItihAsa ane vyAkaraNa ema banne ekatra grA. yAtraya ane vRtti. zIkhavavAnA hetuthI racAyA che. mahAvIdvAriAjA - ladha janakAvyamALAmAM chapAI gaI che. vijJAariza. I - devAdAnurAsana. vItarAgastotra (?) vavavavaritra (?) jAti cItta. (cAya)(3) kaparAmAmAM. () anyadarzana vAdavivAda (1) naLapATa () 1 strI athavA puruSa game te kaI bhaktajana hoya che tenA mahAne laI jatI veLAe zoka karavAne badale utsava karavAmAM Ave che. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 rAsamALA sAmA pakSane mAnatA nathI. kayA abhaNa hatA e ja upara A tathA kola Apyo hato te sAMbharI AvyuM ane temane AdarasatkAra karI temanI sAthe khullA manathI vAto karavA lAgyo. hemacaMdrane rAjA upara A pramANe sattA meLavatA joIne AsapAsa je brAhmaNe hatA teone Dara lAgyo, ane temanA upara keTalAka apavAda mUkyA; temAM eka bhAre e hato ke, hemacaMdra sUryane mAnatA nathI. hemacaMdra rAjanIti jANatA hatA, ane pitAnA sAmA pakSavALAonA dharmanI upara utarI paDavA karatAM potAnA dharmanI chUTa meLavavAne ghaNuM divasathI IcchatA hatA, tethI temaNe evuM pratyuttara ApyuM ke jethI kSatriyanA mahAna deva upara temanI AsthA che evuM rAjAnA samajavAmAM AvI gayuM. teo vadyA ke,-"A mahimAvaMta tejanA Alayane huM niraMtara mArA "hRdayamAM rAkhuM chuM; ane temanA asta pAmavAthI huM khAvAnuM tAjuM chuM." temanI AvI ja rAjanItine anusarIne temaNe potAnA sthAnane hindu zAstramAMthI tema ja jaina zAstramAMthI pramANa ApyAM. eka samaye kumArapALe temane pUchyuM ke tame pasaMda karIne mane dharmanuM koI evuM kAma batAvo ke te upara huM dhana kharca; tyAre devapaTTaNanA somezvaranuM devaLa dariyAnAM mojAMnA jorathI TUTI gayuM hatuM tene jIrNoddhAra karavAnI AcAryuM tene salAha ApI. 1 pRSTha 10, 11, nI TIpamAM saurapaMthanI hakIkta juo. 2 A vrata aNAthamI kahevAya che. 2. u. 3 asala lekhamAM nIce pramANe che:-jIo bhAvanagaranuM prAkRta ane saMskRta lekhanuM aMgrejI pustaka pR. 186 bhasti zrImatI kAnyakubjaviSaye vArANasI vishrutaa| puryasyAmadhidevatA kulagRhaM dharmasya mokSasya ca // tasyAmIzvarazAsanAd dvijapategeMhe svajanmagraham // cakre pAzupatabrata ca vidadhe, naMdIzvaraH sarvavit // 5 // bhAvArtha-kAnyakubsa dezamAM vArANasI (kAzI) nAme vikhyAta purI che. te adhidevatA(vizvanAtha)nuM nivAsasthAna, ane dharma tathA mekSanuM dhAma che. temAM zaMbhunI AjJAthI naMdIzvare bhAva bahaspati rUpe, eka uttama brAhmaNane ghera avatAra dhAraNa karayo, kemake jINoddhAra karavAnI AjJA zive naMdIzvarane ApI hatI, ane te vidvAne mahAdevanI dIkSA dhAraNa karI. ane te tapenidhi tIrthayAtrA karavAne mATe ane rAjAone (zevI) dIkSA ApavA mATe ane dharmasthalanuM rakSaNa karavA mATe kAzIthI nIkaLyo. te pharate pharatA dhArApurImAM AvI pahoMcyo. (5) yadyanmAlavakAnyakubjaviSaye'vatyAM sutaptaM tpo| nItAH ziSyapadaM pramArapatayaH samyaGmaThAH paalitaaH|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 257 jyAzrayamAM A jIrNoddhAra viSe lakhavAmAM AvyuM che ane rajapUtasthAnanA ItihAsa lakhanAranA jovAmAM devapaTTaNamAM bhadrakALInA devAlayamAM prItaH zrIjayasiMhadevanRpatirghAtRtvamAtyaMtikam / tenaivAsya jagattrayoparilasatyadyApi dhIjambhitam // 8 // tyAMthI te pharato pharato mAlava, kAnyakuja, ane avaMtImAM AvyuM tyAM tapa karyuM, ane paramAra rAjAone pitAnA ziSyo banAvyA ane maThanuM sArI rIte rakSaNa karyuM. avaMtImAM te vakhate jayasiMhadeva rAjA rAja karatA hatA te tenA upara prasanna thayA ane atyaMta bhrAtRtva temanAmAM dhAraNa karyuM. tene lIdhe ja Aja dahADA sudhI traNe lakamAM tenI buddhine mahimA vakhaNAI rahyo che. (8) cakravatI siddharAja jayasiMha jyAre svarge gayo tyAre tenI gAdiye, atizaya pratApavALe ane dhAdhipa balAda(la) tathA jAMgalabhaparUpI hAthiyenA mastaka upara tala5 mAravAmAM siMha jevA kumArapALa beThe. kumArapALa traNe lekane kalpatarU jevo hatuM. tenA amalamAM bhAva (vidvAna) bRhaspatiye jIrNa thaelA devapaTTaNanA devAlayane jIrNoddhAra karavAne kahyuM. kumArapALe temanA kAmathI prasanna thaI gArgIya vaMzamAM utpanna thayelA te bhAva bRhaspatine sarveza gaDezvaranI padavI ApI, ane tuSTidAnamAM keTalAMka AbhUSaNo ApyAM tathA tenI sAthe potAnI rAjamudrA (mahora) ApI. bhAva bahaspati kailAsa parvatanA je mahAdevane prAsAda taiyAra karAvI mUkelo joI te prasanna thayo ane tene vaMzaparaMparAnuM gaMDava( zreSThatA)nuM pada ApyuM khamaryAdAM vinirmAya sthAnakoddhArahetave / paMcottarAM paMcazatImAryANAM yo'bhyapUjayat // 23 // . devasya dakSiNe bhAge uttarasyAM tathA dizi / vidhAya viSamaM durga prAvayata yaH puraM // 24 // maryAdA nirmANa karIne te sthAnakanA jIrNoddhAra arthe 505 Arya purUSa(brAhmaNo)nuM varUNuM karyuM. (23) deva(maMdira)nA dakSiNa ane uttara bhAgamAM devasthAnanA koTano bhAga vadhArIne nagara vistAra karayo. (24) gauryA bhImezvarasyAtha tathA devakapardinaH / siddhezvarAdidevAnAM yo hemakalazAn dadhau // 25 // nRpazAlAM ca yazcake sarasvatyAzca kUpikAM / mahAnasasya zuddhayarthaM susnApanajalAya ca // 26 // kapardinaH purobhAge sustaMbhAM pazAlikAM // raupyapraNAlaM devasya maMDukAsanamave ca // 27 // pApamocanadevasya prAsAdaM jIrNamuddhRtam / tatra trIna, puruSAMzcakre nadyAM sopAnameva ca // 28 // 17. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 rAsamALA eka lekha Avyo hato temAM paNa lakheluM che. A lekha prathama semezvaranA derAmAM hatuM. tenA upara valabhI saMvata 850 (eTale vikrama saMvata 1225 athavA I. sa. 1164,) che ane temAM nIce pramANe lakheluM che - kAjane brAhmaNa bhAva bRhaspati yAtrA karavA sArU kAzIthI nIkaLyo "te avantI ane dhArAnagarImAM AvI pahoMcyo, te samaye tyAM jayasiMha yenAniyaMta bahuzo brAhmaNAnAM mahAgRhAH // viSNupUjanavRttInAM yaHproddhAramacIkarat // 29 // navInanagarasyAMta: somanAthasya cAdhvani / nirmite vApike dve ca tatraivAparacaMDikA // 30 // yugmaM gaMDenA kRtavApikeyamamalA sphArapramANAmRtaprakhyA svAdujalA sahelavilasadyutkArakolAhalaiH // bhrAmyadbharitarAraghavaTikA muktAMbudhArAzataiyApItaM ghaTayoninApi hasatIvAMbhonidhi lakSyate // 31 // zazibhUSaNadevasya caMDikAM sannidhisthitAM / yo navInAM punazcake svazreyorAzilipsayA // 32 // bhAvArtha-gaurI, bhImezvara, devapani, siddhezvara, Adi bIjA devanAM devAlaye upara hemakaLaza sthApyA. 25 nRpazALA tathA sarasvatIzALA bAMdhI ane pAkazALA tathA sthAnAlayane pANI pUruM pADavA mATe kuvA khedAvyA. 26 kapardinanA maMdiranA AgalA bhAgamAM sArA staMbhevALa raMgamaMDapa kara, ane devanI rUpAnI jaLAdhArI ane maMDukAna banAvyuM. 27 pApAcana devanA prAsAdane jIrNoddhAra karo, ane tyAM traNa purUSanI mUrti sthApI ane nadImAM pagathiyAM bAMdhyAM. 28 ghaNA brAhmaNane brahmapurI karAvI ApI, ane vaiSNava dharmavALAone navIna nagaramAM uddhAra karyo, eTale uttejana ApyuM. ane somanAthanI vATamAM be vAva karI ane tyAM a5racaMDikAnuM sthApana karyuM. 29-30 gaMDa pRhaspatiye je vAvo karAvI te ghaNI vistAravALI hatI ane tenuM pANuM svaccha, svAdiSTa, ane amRtanI upamA apAya evuM hatuM tathA tenA upara ghaNA re cAlatA hatA ane jemAM vividha prakAranAM jaLa jaMtuonA zabda vaDe agatya muniye jenuM pAna kareluM che evA samudrane jANe hasatI na hoya evI hatI. 31 potAnuM zreya thavAne arthe mahAdevanI samIpamAM rahelAM caMDikA(pArvatI)ne jIrNoddhAra karo. 32 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 259 deva rAjya karatA hatA. paramAra rAjAe ane tenA AkhA kuTuMbe temane "pitAnA gurU karIne sthApyA ane rAjAe temane bhAvara karIne bolAvA mAMDyA." siddharAja jayasiMha jyAre svarge gayo tyAre te cakravartI rAjA hatA; "tenI gAdiye kumArapALa thayo, bhAva bRhaspati teno mukhya pradhAna thayo. "kumArapALa traNe lokane kalpatarU jevo hato. teNe potAnI rAjamudrA (mahera), "bhaMDAra ane bIjuM sarva brahaspatine soMpyuM ane tene AjJA karI ke deva"paTTaNanAM derAM paDI gayAM che teone jIrNoddhAra kare. bhAva nRhaspatie jaIne tyAM kailAsa jevuM karAvI mUkyuM. pachI teNe potAnuM kAma jevAne "jagatapatine bolAvya; jyAre teNe AvIne joyuM tyAre te prasanna thaye ane gurUnAM vakhANa karatAM kahyuM ke, mAruM hRdaya ghaNuM prasanna thayuM, tamane "ane tamArA putrane mArA rAjyamAM mukhya jagyA che te ApuM chuM." semezvaranA derAne pAyo nAMkhyo tyAre je paMcane kAma soMpyuM hatuM etasyAbhavadiMdusudaramukhI patnI prsiddhaanvyaa| gaurIva tripuradviSo vijayinI lakSmIrmurAreriva // zrIgaMgeva sarasvatIva yamunevehAyakIrtyA girA / #iaa poDha4mavA muvi mAvati cA vitA 35 mahAdevane jema pArvatI, kRSNane jema lakSamI, kIrtimAM gaMgA jevI, vANumAM sarasvatI jevI, ane kAtimAM yamunA jevI prasiddha seDhala vaMzamAM utpanna thayelI caMdranA jevA suMdara mukhavALI tenI mahAdevI nAme vikhyAta thayelI strI hatI. 35 siddhAzcatvAraste dazarathasamenAsya putropamAnAH // AdyasteSAmabhavadaparAdityanAmA tato bhUdatnAdi / tya... ........................................he che. anyaH somezvara iti kRtI bhAskarazvAparobhUdeterAmAdibhirupamitAH satyasaubhrAtrayuktAH niH dave vinihitA vAhavaH zrI kumAre I 38 . dazarathanI peThe tene paNa cAra putra hatA. temAM pahelA aparAditya hatuM, bIjo rAditya, trIje semezvara ane ce bhAskara. 1 bhadrakAlIne lekha je valabhI saMvata 850 (vi. saM. 1225-I. sa. 1169) ne pATaNamAM che temAM ema kahevuM che ke, e derUM sema eTale caMdramAe suvarNanuM karAvyuM hatuM, tyAra pachI rAvaNe rUpAnuM karAvyuM hatuM, bhImadeve tene jIrNoddhAra karI temAM ratna jaDAvyAM hatAM. e devAlayane pharIne jIrNoddhAra kumArapALe karIne suvarNanA merU parvata samAna banAvyuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAsamALA teoe kumArapALane svastipatra lakhyuM. rAjAe te patra hemacaMdra sUrine batAvIne kahyuM ke kAma pUruM thaI jatAM sudhI zuM karyuM hoya to te vacce vizva AvI naDe nahi? sUriye rAjAne salAha ApI ke devalanA zikhara upara zekha adI pitAnI 47 varSanI umare I. sa. 1266 mAM hindustAnanI musApharI karavA nIkaLyo tyAre te paTa gayo hato ema pitAnA bestAna nAmanA graMthanA AThamA bAbanuM chelluM prakaraNa "hikAyata saphara hindustAna ane mUrti pUjakanI gumAhI" nAmanuM che temAM lakhe che ke, "eka hAthIdAMtanI mUrti somanAthamAM meM dIThI, te jaDAka hatI, ane makAmAM eka manAta nAme mahATI mUrti hatI tenA jevI enI surata banAvelI hatI, te evI ke, tevI bIjI kaI thaI zake nahi. AvI najIvI suratanAM darzana karavA harataraphI yAtrALu AvatA ane cIna mahAcInanA mANasenAM ToLAnA saradAre te upara AzA rAkhI AvatA." mArI pAse eka sabatI hatI teNe mane kahyuM ke A mUrti paramezvara pAse mAnya thayelI che, ane mANasane AzIrvAda devAne te potAnA hAtha uMcA kare che je tamAre jevuM hoya te ahiM rAtri gujAro. huM rAtri raho ane kaI pahelavAna balAnA kUvAmAM paDe tema huM paNa paDyo. jhaMdhI ke mArA paDakhAmAM pUjA kastA teoe hAtha paNa joyelA nahi ane teonA sAdhuo bilakula pANInuM nAma paNa letA na hatA, jethI teonI bagalamAMthI maDadAnA jevI gaMdha AvatI hatI. savAra thatAM gAmanA ane bahAranA loko maMdiramAM AvyA eTale eka seya rAkhavA jeTalI paNa temAM jagyA khAlI rahI nahi ema maMdira bharAI gayuM ane huM rAtrinA ujAgarAthI tathA gussAthI gabharAI gayA. te veLAe ecintA te mUrtiye pitAnA hAtha uMcA kayA eTale mArA sabatiye mane hasIne kahyuM ke, have tamArI khAtarI thaI haze ke mUrtimAM kevuM satya che. huM te veLAe hAthIdAMtanI mUrti pAse gayo ane hAthathI cuMbana karyuM ane cheDA divasa tene mAnavAthI kAphara banyo ane aMdha pustakanI vAta karI brAhmaNa thayo. jyAre te maMdiramAM mAre chatabAra baMdhAya tyAre eka rAtrie maMdiranA daravAjA baMdha karIne tarapha deDIne tapAsa karavA lAgyo, ane mUrtinI upara nIce jevA lAgyo to eka pUjAre eka jarInA paDadA pachavADe mujAvara tarIke beThelo ane eka derI tenA hAthamAM rAkhelI eve che. te derI kheMcatA tyAre mUrtinA hAtha uMcA thaI jatA. brAhmaNe mane je eTale te zarammada thaI gayo ane nAsavA lAgyo. huM tenI pAchaLa deDI gayo ane tene pakaDI pADI kUvAmAM nAkhI dIdho. je mANasa mATe sebatI hato te paNa je A vAta jANaze te mane jIvato rAkhaze nahi ema samajI tene paNa meM mArI nAMkhyo ane bIkane mAryo huM te deza mUkIne yamananA muddhamAM nIkaLI gayo. pachI arabanA mulkamAM thaIne ahiM Avyo chuM. upara pramANe zekha saadInuM TuMkAmAM varNana ApavAmAM AvyuM che. A uparathI keTalAka e mUrti te seminAtha mahAdevanI mUrti hatI ema mAne che. paNa mahAdevanI mUrti devaLamAM hatI nathI paNa liMganI sthApanA karelI hoya che. mATe A varNana jinanI mUrtine lAgu paDe che ane aMdha zabda zekha saAdiye vAparayo che te jinano apabhraMza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 261 dhvajA cahaDe tyAM sudhI tamAre mAMsAhAra nahi karavAnI athavA strIsaMga tyAga karavAnI bAdhA levI. rAjAe te mAnya karIne mahAdevanI mUrti upara jaLa mUchyuM ke huM mAMsAhAra karIza nahi. be varSa vItyA pachI, zikhara pUrUM baMdhAI rahyuM eTale kalaza ane dhvajAropaNa karavAne kumArapALa taiyAra thayuM tyAre thayelo jaNAya che tathA pUjAriyAnuM varNana karavAmAM teo gaMdhAtA jaNAvyA che ane pANI vAparatA nathI ema lakhyuM che te paNa temane ja lAgu paDe ema che. - kumArapALa pachI, sumAre eka saMkaDA sudhI, devAlayane kAMI aDacaNa thayelI jaNAtI nathI, paNa I. sa. 1297mAM alAuddIna khilajiye potAnA bhAI alaphakhAna, ane nasaratakhAna je tene mukhya pradhAna hatA e bene gujarAta jitavA mokalyA ane te veLAe temaNe semanAthanI mUrtine harakta karI. A banAva banyA pachI eka sekaDe I. sa. 1395mAM mujapharazAha pahelAe pATaNa upara caDAI karI, ane hindunAM sarva devAlayano nAza karayo ane te ThekANe majIde karAvI athavA to te devAlayone AkAra badalI naMkhAvyo. pachI vaLI i. sa. 1413mAM, pharistAnA lakhavA pramANe ahamadazAha pahelAe jUnAgaDhanA rA' upara caDAI karI tyAre teNe semapuranA devAlayano nAza karo ane tyAMthI ghaNuM javAhara laI gayA. pachI mahaMmada begaDAe (I. sa. 1459-1513 mAM) devaLa toDIne tene sthAnake marajIda bAMdhI. chellAmAM chelle sujhaphaphara bIjAe (1513-1526) devaLa upara humalo karelo jaNAya che. e uparathI ema samajAya che ke, musalamAne devAlaya teDI jatA ane pachavADethI pAchI sthApanA karavAmAM AvatI. A banAva banyA pachI devAlayane keTalAka bhAga majIdane maLata-karayo jaNAya che ane tema karavAnuM mukhya kAraNa ema haze ke musalamAnI AkAra levAmAM Ave to pachI te lake bhaNIthI tene kAMI harakta thAya nahi. kumArapALa pachI, sarasa jINoddhAra, jAnAgaDhanA cUDAsamA rA" cothA kheMgAre (saM. 1279-1333 mAM) kasyAnuM giranAranA be lekhe uparathI jaNAya che. raThI tavArIkhamAM jaNAve che ke, somanAthanA derAne musalamAnee majIdanA AkAramAM pheravI nAMkhyuM hatuM ane te khaMDera thaI gayuM hatuM. saMvata 1840 (I. sa. 1783) sudhI zekhamIyAna je nyAmatakhAnanI pachI gAdiye beThA hatA temanA samaya sudhI, tene jIrNoddhAra thayA na hatA. paNa ahalyA bAI-hakAra malhArarAva bahAduranI mahAguNavatI rANiye te pharIthI baMdhAvyuM. A ahalyAbAI (I. sa. 1765-lpa) pitAnA pAtra malhArarAvanA maraNa pachI badho kArabhAra pote ja calAvatAM hatAM. teNe ema nAthanA maMdiranA jIrNoddhAra uparAMta jagannAtha, nAsika, ilorA, nImAra, mahezvara, dvArakA, gayA, kedAranAtha, rAmezvara, ityAdi ThekANe pavitra sthAnake baMdhAvyAM hatAM. narmadA nadInA kinArA upara tenI kuMvarI muktA bAI potAnA pati yazavaMtarAva paziyAnI pachavADe satI thaI hatI, tenA smaraNArthe mAhezvaramAM teNe suMdara maMdira baMdhAvyuM hatuM. tyAra pachI trIza varSe gAyakavADa sarakAranA divAna viThThalarAva devAjI je kAThiyAvADanA sUbedAra TharyA hatA temaNe meTuM nagArakhAnuM ane dharmazALA vagere baMdhAvyAM hatAM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 rAsamALA AcAryane kahyuM ke mArI bAdhA mUkA. hemacaMdra bolyAH "juvo! tame AvuM vrata pALyuM che tethI mahAdevanI sanmukha ubhA rahevAne tame yogya thayA che. tame tyAM yAtrAye jaze tyAre bAdhA mUkavAne avasara Avaze." brAhma e rAjAne samajAvyo ke somanAthane sUri mAnatA nathI, mATe rAjasaMghanI sAthe yAtrA karavA sArUM temane sAthe levA, eTale sarve vAta jaNAI Avaze. kumArapALe A salAha pramANe karyuM, tyAre hemacaMdra tatkALa belI uThayA - "bhUkhyAne bhojana upara besavAne balAtkAra karavAnI zI agatya che? yAtrA "e te sAdhunuM jIvatara che; te rAjA bhaNathI AjJA karavAnI zI agatya che?" pachIthI TharAva thayo ke jatAM dhIme dhIme page cAlIne sUriye zatrujaya ane giranAranAM pavitra sthAnanAM darzana karatAM karatAM kumArapALane devapaTTaNamAM AvI maLavuM. rAjA potAnA saMgha sahita vAdhatAM, semezvaranA nagara pAse AvI pahoMcaze. zrI bahaspati jene kAmanI dekharekha upara mUkyo hate te rAjAne sArU taiyAra karI rAkhelI jagyAmAM laI javAne A ThekANe AvI pahoMce. hemacaMdra paNa saMghane AvI maLyA, ane kumArapALe paNa mahaTA AnaMdathI, rAjazrInA dabadabA sAthe vAditranA nAda sahita nagaramAM praveza karyo. pachI semezvaranA devaLane pagathiye cahaDIne mahAdevane sASTAMga daMDavata praNAma kayA. hemacaMdra paNa bahaspatinI sAthe devaLanA bAraNuM AgaLa ubho rahIne bolyo:-A bhavya devaLamAM kailAsavAsI mahAdeva ni:saMzaya birAje che." pachI aMdara pezIne pavitra liMganuM vidhipUrvaka pUjana karyA pachI, te belyo "tuM game 1 kumArapALa prabaMdhamAM A stutinA leka nIce pramANe che - AryA-bhavabIjAMkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya // brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // 1 // rathoddhatAvRttam-yatra tatra samaye yathA tathA yo'si so'syabhidhayA yayA tayA // vItadoSakaluSaH sacadbhavA neka eva bhagavannamo'stu te // 2 // kAvyamALA gucchaka sAtamAmAM mahAvIrasvAmI oNtra che tene 31 mo zloka A cheshaarduulvikriidditN vRttam-trailokyaM sakalaM trikAlaviSayaM sAlokamAlokitam / sAkSAdyane yathA svayaM karatale rekhAtrayaM sAMguli / raagdvessbhyaabhyaaNtkjraaloltvlobhaadyo| nAlaM yatpadalaMghanAya sa mahAdevo mayA vaMdyate // 3 // sragdharAvRttam-yo vizvaM vedavedyaM jananajalanidherbhaginaH pAradRzvA / paurvAparyAviruddha vacanamanupama niSkalaMkaM yadIyaM // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 297 "tevI prakRtino heya, tAruM game te nAma hoya, tAre game teTale kALa heya "te paNa tArI sthiti che. jenAmAM pApakarma nathI, ane jenA karmathI pApavAsanAne pariNAma thatuM nathI e tuM, eka Izvara che te, tane mArI prArthanA che. mAyA je avatAranuM bIjaka che te mAyAne pAza jeNe teDyo che, te "pachI bahmA, viSNu, ke ziva game te hoya tene prArthanA che." te A pramANe prArthanA karato hato te joI rAjA potAnA kArabhAri sahita Azcarya pAmIne ubho rahyo. pachI zrIhemAcArye zivane sASTAMga daMDavata praNAma karyA. bRhaspatinA kahevA pramANe rAjAe bahu ja zraddhApUrvaka pUjA karI ane pitAnI tulA karIne dAna karyuM tathA hAthI ApyA ane karparanI AratI karI. pachI sarvene bahAra javAnI AjJA karIne kumArapALa tathA hemAcArya devaLanA nija maMDapamAM bAraNuM baMdha karIne peThA. kumArapALe hemAcAryane kahyuM: "ATalA badhA dharma che temAM jethI khAtarI thAya e eka dharma pratipAdana karavAne huM bahu Atura chuM. somezvara sarakho bIje kaI deva nathI; mArA jevA keI rAjA nathI; ane "tamArA jevo koI sAdhu nathI; mArA bhAge karIne traNe vastu ekaThI thaI taM vaMde sAdhuvaMdyaM sakalaguNanidhiM dhvastadoSadviSatam / buddha vA vardhamAnaM zatadalanilayaM kezavaM vA zivaM vA // 4 // bhavabIjanA aMkurane utpanna karanAra rAga (1 kAma, 2 krodha, 3 lobha, 4 meha, 5 mada, ane 6 matsara) Adi jenA kSaya pAmelA che, te brahmA che, athavA viSNu ho, athavA hara ho vA jina ho, temane huM namaskAra karuM chuM. je te samaye jevo tevo tuM chuM, je te nAmavALe chuM, te tuM je, devarUpI kaluSa rahita eka ja hAUM to he bhagavan! tane huM namaskAra karuM chuM. pitAnI AMgaLiye sahita hathelInI reSA sAkSAta dekhAya che, tema jene traNa leka (svarga, mRtyu ne pAtALa) tathA aleka (jyAM jIvanI gati nathI, te AkAzapradeza) sAkSAt dazyamAna che; ane rAga, dveSa, bhaya, Amaya (ga), aMta (kALa) jarA (ghaDa5NuM), lava (capaLatA, ane lebha Adi jenA padanuM ullaMghana karavAne zaktimAna thatAM nathI, evA mahAdevane huM vaMdana karuM chuM. (3) je vela jagatane jANe che, jeNe vizvanI utpattirUpI samudranI racanAne pAra je che, jenuM vacana pUrvApara avirUddha chatAM anupama ane niSkalaMka che, je sAdhu purUSane vaMdana karavA yogya che, ane jenA deSarUpI zatruo nAza pAmyA che, evA sakala guNanidhi buddha che athavA vardhamAna (mahAvIra), athavA brahmA ho ke kezava (viSNu ) he, athavA zaMkara (mahAdeva) ho, tene huM vaMdana karuM chuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 rAsamALA che. eTalA mATe A mahAdevanI samakSa, jenAthI mukti maLe evo eka deva sAcesAcI rIte mane batAvo." hemAcArye pratyuttara ApyuM: "purANamAM je vAta che tenI havaNa A"paNane agatya nathI. havaNa to huM mahimAvaMta somezvarane sAkSAtakAra ahi "lAvuM chuM ke temane ja maheDethI tame satyatA sAMbhaLo. nisaMzaya A ja"gyAe deva saMtAI rahyA che. dharmAcAryuM je rIte batAvyuM che te pramANe ApaNe be je acaLa dhyAna dhariye to deva emanI meLe dekhA de. ema "huM dhyAna dharuM chuM; tame A agarano dhUpa kare te ziva pratyakSa AvIne "nA kahe tyAM sudhI baMdha raheze nahi." A pramANe banne jaNa dhunamAM macyA ane maMDapa badho dhUpanA dhUmADAthI bharAI gayo ane traNe bAjune khUNe ane bAraNuMnI AsapAsa dIvA zRMgAyA hatA te jhAMkhA thaI gayA. pachI ekAeka sUryanA teja sarakhuM bhabhakadAra teja prakAzI uThayuM. rAjA camakI uThayo, ane tejathI AMkhe jhAMjhavAM vaLI gayAM; tathA AMkhe hAtha daIne haLave haLave jevA prayatna karavA lAgyuM. te avasare jaLAdhArImAM jyAM pavitra zivaliMga hatuM tyAM yogIne AkAra tenA jevAmAM Avyo. tene mAthe jaTA guMthelI hatI ! tenI zobhA anupama hatI, ucA sonAnA jevo caLakATa hato, tenI kAnti mRtyulekanA mAnavIthI joI zakAya nahi evI hatI. rAjAe potAne hAtha aDakADIne tapAsI joyuM te tenI khAtarI thaI ke deha dhAraNa karIne sAkSAta deva birAjamAna thayA che. pachI atyaMta bhakti sahita sASTAMga daMDavata praNAma karIne te A pramANe prArthanA karavA lAge "he jagatapati ! A pramANe tamArI ArAdhanA karatAM, mArI AMkhane ImbelI "vastu maLI; eTalA mATe have kRpA karIne kAMI AjJA karI mArA mananI "IcchA pUrNa kare." ghanaghera rAtri vItyA pachI savAra jema prakAza pAme tema devanI mukhamudrA prakAza pAmI ane tenA moMmAMthI nIce pramANe IzvarI zabda nIkaLyA:"e! rAjA! A sAdhu sarva devatAono avatAra che; e kapaTa vinAne "che; jema e pitAnA hAthamAM motI joI zake tema devatva jovAnuM ene ja "svAdhIne karyuM che; e bhUta, bhaviSya, ne vartamAna jANe che. e je mArga batAve te ni:saMzaya tAre muktine mArga jANavo." A pramANe kahIne deva alopa thaI gayA. paNa tethI rAjAne zeka thaye, ane hemacaMdra dhyAnamukta thaI zvAsa levA lAgyA. ISTa deve kahyuM hatuM te lakSamAM rAkhIne, kumArapALe pachI rAjApaNAnuM abhimAna mUkI daIne, dharma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 265 gurUne caraNe mastaka mUkIne, je karavAnuM ghaTita hoya te kahevA viSe prArthanA karI. eTale te ja ThekANe hemacaMdra tene niyama levarAvyuM ke, AjathI te maratAM sudhI mAMsAhAra karavo nahi ane dArU pIve nahi. banne ItihAsa lakhanArA kahe che, ane lekhamAM paNa lakhyuM che ke bRhaspati brAhmaNane svAdhIna somezvaranuM devaLa karavuM hatuM; paNa AgaLa jatAM jyAre hemAcAryanI sattA kumArapALa upara pUrepUrI cAlavA lAgI tyAre te jainadharmanI niMdA karatuM hatuM eTalA mATe keTalAka divasa sudhI tene tenI jagyA uparathI dUra karyo hato, ane jyAre te AcAryane bahu ja namI paDyo tyAre teNe kumArapALa sAthe tenuM samAdhAna karAvI ApIne tenI jagyA pAchI apAvI. - kumArapALa ane AcArya aNahilapura pAchA AvyA tyAM hemacaMdra kumArapALane jinadevanA mukhamAMthI je pavitra vANI nIkaLI hatI tenuM jJAna karAyuM ane ahaMta mArgimAM tene mahAna TharAvyo. AcAryanI AjJA pramANe, cauda varSa sudhI, gUjarAtanA arADe dezamAM jyAM jyAM tenI ANa vartAtI hatI tyAM tyAM teNe jIvahiMsA karavAnI manA karI. dvayAzrayane kartA kahe che ke brAhmaNe 1 dvayAzrayanA vazamAM sargamA kahyuM che: "kumArapALe eka divasa mArgamAM eka mANasane pAMca cha bakarAM kheMcI ja joye. tene pUchayuM ke A muvelAM jevAM bakarAM kyAM laI jAya che? te teNe kahyuM ke kasAIne ghera vecI cheDA paisA Avaze te lAvI mAruM dAridraya TALIza. A uparathI kumArapALe mAMsAhAranI bahu niMdA karI, ane pitAnI jAtane paNa Tha5ke Apyo, ke mArA durvivekathI ja loko AvI hiMsAmAM pravRtta thAya che. pachI pelA mANasane javA daI pote tarata adhikAriyAne AjJA karI ke je naThI pratijJA kare tene tamAre zikSA karavI, je padArAgamana kare tene tethI adhika zikSA karavI, ane je jaMtuhiMsA kare tene tethI paNa adhika zikSA karavI. AvI amArI AjJA AkhA rAjyamAM cheka viTAcala je laMkAmAM che tyAM sudhI karAvI, ne ene lIdhe jene nukazAna thayuM temane traNa traNa varSa cAle eTaluM pate anna ApyuM. dArU pIvAne cAla paNa eNe baMdha pADyo ane yajJayAgamAM paNa bakarAMne badale java homAtA thaI gayA. eka divasa rAtriye pote sUto hate, tevAmAM kaI sAMbhaLyuM tethI ekalo ja te sthAnamAM gayA. te tyAM eka suMdara strIne rAtI joI. tene pUchatAM jaNAyuM ke te eka dhanADhaya gRhasthanI strI che. tene pati ane putra marI gayA che ne tethI te evA kAraNathI rUe che ke putra vinA tenI navArasI milakta rAjA laI le che, eTale mAre jIvIne zuM kAma che ? rAjAe tenI AzvAsanA karI. tenI mita rAjya taraphathI nahi levAya tevuM vacana ApyuM, ane dharmakRtya karavAnI tene salAha ApI. pachI AkhA rAjyamAM e ja kAyade jAhera karyo jethI prajA bahu khuzI thaI. pachI eka te khabara kahI ke kedAraprAsAda, khasa rAjAe khaMDera thaI javA dIdhuM che. tethI teNe khAsa rAjAne Thapako daI tenI, tema devapattananA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2}} rAsamALA yajJamAM jIvanuM khalidAna ApatA hatA te baMdha karAvyuM eTale tene ThekANe dANA heAmavAne cAla nIkaLye.. pallI dezamAM paNa rAjAnI AjJA pALavAmAM AvI tethI je yAgiyA mRgacarmavate peAtAnAM zarIra DhAMkatA hatA teone te maLavAne azakya thaI paDyuM. vaLI paMcAlanA leAkeA ghaNA hiMsaka hatA teo kumArapALane svAdhIna hatA tethI e kAmathI dUra rahevAnI teone agatya paDI. mAMsa vecanArAoneA dhaMdhA baMdha karAvI dIdhA, ane tenA badalAmAM traNa varSanI upaja teone sAmaTI ApI. have mAtra kAzInI AsapAsanA dezanA leAkeAmAM jIvanuM balidAna ApavAnuM cAlatuM rahyuM. eka divasa krAime AvIne kumArapALane saMbhaLAvyuM ke kedAranA khasa rAjA peAtAnA baLa vaDe yAtrALuone lUMTe che eTaluM ja nahi paNa vaLI teNe kedArezvara mahAdevanuM devaLa jIrNoddhAra karAvyA vinA khaMDera thaI javA dIdhuM che. rAjAe khasa rAjAne ThapakA daI ne potAnA pradhAnane mAkalIne jIrNoddhAra karAvyeA. kAI khIjA samayane viSe mahAdeve rAjAne svapramAM dekhA daI ne kahyuM ke " tArI sevAthI, huM prasanna thayA chuM, ane meM aNuhilapura AvI vasavAne nizcaya kayo che." A uparathI rAjAe te nagaramAM kumArapALezvara mahAdevanuM devaLa baMdhAvyuM. vaLI aNahilapuramAM kumAravihAra karIne pArasanAthanuM derAsara baMdhAvI temAM mUrttiyAnI pratiSThA karI. vaLI teNe devapaTTamAM jaina dharmanuM evuM bhavya caitra bAMdhyuM ke yAtrALu leAkeAnAM TAbeTALAM tyAM AvavAne ulaTayAM. * kumArapALe A veLAe jaina dharmanAM bAra vrata lIdhAM. trIjuM vrata sAmanAthanuM devAlaya je chaNuM thaI gayuM hatuM tenI marAmata amAtya vAgbhaTTa pAse karAvI. pachI devapattana tema aNahillapuramAM eNe pArzvanAthanAM bhavya caitya baMdhAvyAM. pachI zaMbhue svama ApyuM ke tArI bhaktithI prasanna thaI huM tArA puramAM vasavA icchuM chuM. tethI eNe eka kumArapAlezvara mahAdevanuM paNa devAlaya karAvyuM." 2. u. 1 khAra vrata nIce pramANe che:-(kumArapALa prabaMdha bhA. pR. 201) 1 mahi~dAlyAna--jIvadayA sarakhA kAI dharma nathI. mATe kumArapALe karNATaka, gujarAta, kAkaNu, rASTra, kIra, jAlaMdhara, sapAdalakSa, mevADa, dvIpa, ane AmbhIra e mAdi aDhAra deza--jemAM peAtAnI AjJA manAtI hatI tyAM amarapaDA vajaDAvI, kAzI ane gajanI Adi cauda dezamAM dhana, vinaya, ane maitrInA baLathI jIvarakSA karAvI, aNugaLa pANI vAparavAnI manAI karI. ra acAna--jjUThuM khAlavAthI thatuM pApa bIjAM pApa karatAM vadhAre che. 3 mattaLalyA jene pArakAnuM dravya haraNa karavAnI buddhi hAya che tene bhavebhava paraghera dAsatva maLe che. paradratya haraNa karanAranuM dAna, zIla, tapa, ane bhAvanAthI upArjana kareluM mahApuNya niSphaLa jAya che. A uparathI kumArapALe ni:putri Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 267 letI veLAe AcArye tene zIkhAmaNa dIdhI ke, purUSa vArasa mUkyA vinA je marI jAya che tenI mAlamatA rAjakASamAM grahaNa karavAmAM mhATuM pApa cAnuM dhana darabAra dAkhala karavAnA cAla kahADI nAMkhyA ane vArSika khetera lAkha jeTalI upajanA tyAga karyo, ane dhArAzAstramAMthI paNa te kalama kUhADI nAMkhI aDhAre dezeAmAM DhaMDhero pITAvyA ke, "dhaNI marI javAthI raDatI strIne thAnA upara kSAra jevuM lAgatuM dhanaharaNa pUrve thaI gayelA nirdeya rAtnae baMdha karI zakayA nathI tene prajAmAM dayArdra hRdaya dhAraNa karanAra samudramaryAdita pRthvInA rAjA kumArapALa tyAga kare che. '' 4 paraNItyA ane svavArasaMtoSa-dharmothI purUSe parastrInA tyAga karavA; jagatmAM apakIrtti, kuLanA kSaya, ane durgatimAM gamana e sarve abrahmaNyanuM phaLa jANI sujJa purUSe parastrI bhaNI najara paNa na karavI. khAra vrata letAM pahelAM parastrI mA vhena samAna' evuM vrata teNe aMgIkAra kahyuM hatuM. dharmaprApti pahelAM tene bahu rANiyA hatI, tA paNa te sarvenuM svapa AyuSya hatAM vrata grahaNa karatI veLAe ekalI bhUpAladevI paTTarANI hatI. te rASiye te ekalIthI ja saMteSa mAnI pharIne pANIgrahaNa nahi karavAnA niyama lIdhA. 5 aparimita'trityAga ane kcchAvaramALa-dhanapara lAgelA manavALA kriyAhiMsaka jIve pApa upArjana nathI kahyuM? dhananA saMpAdana, rakSaNa, ane kSayathI thatA du:khAnaLathI kANa nathI maLyA ? Ane prathama vicAra karI bAvarApaNAthI thayelI spRhAnA tyAga karo ke pApa ane saMtApanA viSayamAM sthAna ja na maLe. X tRSNAthI tapelA manavALA purUSAnuM Dagale Dagale apamAna thAya che, parigrahathI thatA kalesa ane te thakI sambhaNune narkagati prApta thaI enA khyAla karI dharmanA odha ane sukhArthI purUSa svalpa parigraha rAkhavA. x x kumArapALe pAte joyalA ane sAMbhaLelA purUSa mahApurUSeAnA parigrahane anusarI pApa thakI khIhIne teNe nIce pramANe parigrahanuM parimANa kahyuM:cha kATI seAnaiyA, ekahajAra hAthI. eMzI hAra gAma. pAMcasA ghara. pAMcamA vakhArA. ATha kAThi rUpiyA, eka hajAra tAlA mahA mUlyavaMta ratnA, khIjuM dravyeAnI aneka koTiyA, ehujAra ghaDA dhI, tela vigere, e hAra khAMDI dhAnya, pAMca lAkha gheADA, eka haijAra UMTa. upara pramANe sAmAnya parigraha rAkhyA. sainyamAM agiArase hAthI, pacAsa hajAra ratha, agiyAra lAkha gheADA, ane aDhAra lAkha pAyaThThala rAkhyuM. pAMcase| sabhAe. pAMcasA gADiyA. 6 viAmanayAdharA dizAomAM gamana karavAnI maryAdA bAMdhavI, tene dignirati nAmanuM heluM guNavrata kuMDe che. pramAdI jIva, lAkhaMDanA geALAnI peThe, sarva dizAonA niyama nahi karavAthI te te dizAomAM thatuM kraryuM pApa na bAMdhe? lAbhathI parAbhava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 rAsamALA che. tethI tevA ja arthanuM teNe trIjuM vrata lIdhuM ke pitAnI jAtamahenatathI pAmelo purUSa traNe bhuvanamAM gamana karavAnA mAratha kare mATe vivekI purUSe sarvadA ane vizeSataH cAturmAsamAM chavadayA nimitta sarva dizAomAM javAnI nivRtti karavI. comAsAnA cAra mahinAmAM pATaNanA keTanI bahAra na javuM ane saiyadarzana tathA gurUvaMdana vinA bIjuM kAme prAya: nagaramAM paNa na pharavuM, e kumArapALe niyama lIdho hato. moTo prasaMga AvatAM paNa teNe e niyamane tyAga kazyo nahatuM. tenA A niyamanI vAta sarvatra prasAra pAmI. gajanInA durdhara zAnika rAjAe paNa potAnA herAnI mAraphata A vAta jANa; ane gujarAtanI samRddhithI lalacAIne tene bhaMga karavAnA manasubAthI prayANa karyuM. A vAta kumArapALanA gajanIthI AvelA cAree tene jaNAvI eTale cintAkAta thayele rAna amAtya sAthe gurUnA upAzrayamAM kahevA lAgya-"he prabhe! balavAna turnAdhipati gajanIthI ahiM AvavA nIkaLyo che, paNa "varSa tumAM nagaranI bahAra javuM nahi e meM niyama lIdho che te have zuM karavuM?" hemAcArya bolyA ke, cittA na kare, tame ArAdhe dharma ja tamane sahAdhya karaze. DI vAramAM caDI AvelA rAjAne tenA palaMga sahita tyAM upADI A heya e dekhAva kumArapALanI draSTiye paDayo ane kahevA lAge, ke he rAjendra! devatAnI Apane AvI sAhATya che e mane khabara nahatI. havethI hamezane mATe huM ApanI sAthe saMdhi kare che. kumArapALe tene pitAnA mahelamAM laI jaI tene sAre satkAra karyo ane jIvadayAnA saMbaMdhamAM zikSA ApI. pitAnA Aptajano sAthe tenI senAe jyAM melANa karyuM hatuM tyAM pahoMcADI dIdhe. 7 moremonanuM parimAna-a, kusumAdi eka vAra sevavA gya padArtha te bhAga jANavA, ane AbhUSaNa, zrI Adi vAraMvAra sevavA yogya te upaga jANavA, bhoga ane upabhAganI zakti pramANe saMkhyA nakkI karavI, e moLomojamAna nAmanuM bIjuM guNavrata kahevAya che. dayALu purUSe 22 abhakSya ane 32 anaMtakAyane tyAga karavA yogya jANe temanAthI samyaka prakAre dara rahevuM joiye. kumArapALe bhojanamAM mAMsa, mag, madha ane mAkhaNa Adi rara abhakSya ane 32 anaMtakAya Adine niyama gAdi mahAkaSTane samaye paNa Tu rAkhyA sivAya lIdhe. 8 anartharano tyA-Arta ane rodra e be dukha thAnane sevavAM, hiMsAnAM upakaraNene ApavuM, pApayukta AcArane upadeza karo, ane pramAdanuM sevana karavuM, e nirarthaka pApanAM kAraNa hovAthI anarthadaMDa che, ane emanuM nivAraNa karavuM te anarthadaMDavimaNa nAmanuM trIjuM guNavrata kahevAya che, mATe vivekI purUSa anarthadaMDane tyAga karave. kumArapALe sarvatra sAta vyasanane niSedha karAvyo ane pote paNa pramAra, kriIDA, hAsya, upacAra, zarIrano atizaya satkAra ane vikathA (eTale jemAM dharmane saMbaMdha na hoya evI deza, strI, ane bhajana saMbaMdhI vArtA.) Adi karavAne tyAga karI niraMtara jAgatA dharmadhyAna rUpI amRtanA sAgaramAM ja nimagna raho. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 269 je meLaveluM heya nahi te kazuM mAre levuM nahi. AvA prakAranI upaja baMdha 9 sAmAyivrata-mana, vacana, ane kAyAnA pApayukta vyApArane tyAga ane pApa rahita vyApAranA sevanathI athavA bIjI rIte kahiye te pApakAyoMmAM karavA yogya durgAnatA tyAga karanAra purUSane eka muhurta samatAmAM rahevAthI sAmAyika nAmanuM paheluM zikSAtrata thAya che. kumArapALe pratidivasa be sAmAyika karavAno niyama lIdho hato. pAchalI rAtrinA sAmAyikamAM te yegazAstranA bAra prakAza ane vIza vItarAgastavananuM stavana karo ane tyAra pachI bIjuM kAma karato. bIjuM sAmAyika piSadhazALAmAM karato ane te samaye gurU vinA bIjAnI sAthe maunapaNe rahe. 10 pherAvAvA vrata-digdatamAM karelA parimANamAMthI divase athavA rAtrie je kamI karavuM tene puNyanA kAraNubhata desAvakAzika nAmanuM bIjuM zikSAvrata kahe che. jema oSadha zarIramAM vyApelA viSayane AMgaLI AdimAM lAvI mUke che tema vivekI purUSa divratanA parimANane nitya nitya echuM kare ane e ja pramANe bIjAM vratanA parimANamAM paNa divase athavA rAtrie nyUnatA kare. jema ke, pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasa jIvenI hiMsA aMzataH athavA sarvethA varje. rAgadeSathI dUSita asatya na bele; vizeSe karI gRhakArya saMbaMdhI na bele, ane dharma saMbaMdhI belavAmAM pramANa kare. koI paNa bhejana athavA dhana keIna ApyA vinA grahaNa na kare. ityAdi prakAre sarva vitemAM samajavuM. 11 vASadho vAsa vrata-aSTamI, caturdazI e Adi parvatithimAM sarva prakAranA AhAra, aMgakAra, abrahma ane asAvadha vyApArano tyAga karavo, tene bhavarUpI raMganA oSadha samAna pASadha nAmanuM trIjuM zikSAvrata kahe che. kumArapALa sadA parvatithimAM piSadha le, ane te divase upavAsa karI rAtre jarA paNa sate nahi. gurUne vaMdana karavAmAM tatpara raheto. ughADe mukhe bela nahi, pramArjana karyA vinA cAlate nahi, ghaNe kALa kAryotsargamAM raheto. ane tema na bane tyAre darbhanA Asana upara besI prANAyAma karate. 12 gatithilaMvimA-je mahAtmA sarva tithiyo ane poMtsavane tyAga kare che te atithi ane bAkInA abhyAgata jANavA. atithine nyAyapArjita taiyAra anna, pAna, Azrama, vastra, ane pAtrAdi vastunuM dezakALanA vicArapUrvaka zraddhA ane sahakArathI yukata je dAna karavuM te gatithisaMvimAna nAmanuM cothuM zikSAvrata kahevAya che. - kumArapALe pitAnA rAjyanI aMdaranA zrAvaka pAsethI levAta bahetara lAkha rUpiyAne vArSika kara baMdha kara. TUTI gayelA pratyeka sadhamika Azraya mAgavA AvyethI eka hajAra dInAra ApavAnI abhaDa zeThane bhalAmaNa karI. hemAcAryane paNa nAgAbhakhyA zrAvaka jaNAya tenI khabara rAkhavAnI vinati karI. pachI varSane AMkaDe maMgAvyo to eka karoDa rUpiyAne AvyuM. AbhaDa zeThe te levAnI nA kahI, paNa potAnuM vrata TUTe nahi eTalA mATe tene AgrahathI ApyuM ane ghaNAM varSa sudhI potAne abhigraha pALe. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 rAsamALA karIne te satyayugane raghu, nahuSa, athavA bharata karatAM paNa vadhyo evuM potAnI prajA pAse kahevarAvyuM. tyAra pachI soraThanA rAjA samarazI athavA sAucarane zikSA karavA sArU kumArapALe vaDhavANamAM senA ekaThI karIne tene nAyaka udayana maMtrine 1 baniyare auraMgajebane tenA bApa uparane kAgaLa nedhI rAkhyo che temAM te lakhe che ke, "mArI cAkarImAMne pratyeka mANasa marI jAya tene huM vArasa chuM ema prasiddha karI mATe nI rItine barAbara vaLagI rahevuM joIe evI tamArI IcchA che. ApaNe e cAla che ke, harakeAI umarAva athavA dhanavAna vyApArI jevo deha choDe ke turata athavA-kaI vAra to tene jIva gayo hoya nahi tenI agAu tenA kuTuMbanA kArabhArI athavA cAkare jyAM sudhI sarva mAlamilkatanI yathAsthita nedha, ghaNu ja halakI jAtanAM ghareNAM sudhAMtanI paNa lAvI raju kare nahi tyAM sudhI tenI mAlamatA japta karavAmAM Ave che ane teone keda karavAmAM Ave che athavA mAravAmAM Ave che. A rIti ApaNane lAbhadAyI che. paNa A ghAtakI kAma che ane nyAyathI ulaTuM che e ApaNAthI nA kahI zakAya ema nathI; ane pratyeka umarAva, nekanAmakhAnanI rIta pramANe vatte ane hindu vyApArInI strInI peThe pratyeka strI potAnI mAlamatA saMtADI de te ApaNI ghaTe tevI sevA bajAvI ema kahevAya nahi." A be vAte barniyare bIjI jagyAe lakhI che. 2 saurASTranA samara rAjAne pakaDavA kumArapALe pitAnA maMtrI udayanane senApati ThirAvIne mekalyo. prabaMdhaciMtAmaNimAM A rAjAnuM nAma puMvara (kuMvara) che. eka pratimAM rANI che. vaLI keTaleka ThekANe saMkara athavA sArA che ane te mera jAtinAM nAma vira-chIchara sAthe maLatuM Ave che ema prAcIna gujarAtamAM jaNAve che. AjJA pramANe udayana senApati caDyo te vaDhavANu Avyo ne sarve sAmane pUchIne pote AgaLa prayANa karIne pAlItANe gayo. tyAM teNe bahaSabha devanI bhAvapUrvaka pUjA karI ane vidhipUrvaka caityavaMdana kare che, eTalAmAM nakSatramALA(dIpamALa)thI eka uMdara baLatI dIvaTa laIne kASTamaya prAsAdamAMnA eka daramAM peThe. te joIne udayanane ema lAgyuM ke, AvA jIrNa kANamaya prAsAdathI koI vAra jokhama bhareluM che. eTale teNe te ceya pASANanuM karAvyuM hoya to sAruM ema dhAraNa karI ane te karAvAya nahi tyAM sudhI brahmacarya, ekabhakta, bhUzayana ane tAMbulatyAga evA cAra prakArane abhigraha lIdhe. pachI zatru sAthe laDatAM tenA sainike nAzI gayA te paNa saMgrAmarasika udayane zatrunuM sanyA vidAyuM ane pote ripunA prahArathI jarjarita thayo chatAM paNa potAnA bANathI samarane mArI tenA putrane gAdI upara besADyo. samaranI samRddhi laI te pAchA vaLo hato, tevAmAM potAne thayelA prahAranI vedanAthI tenI AMkha miMcAI gaI, ane mUcha khAI paDyo. pavanAdi upacArethI jyAre bhAna AvyuM tyAre karUNA upaje evA svare rUdana karavA lAgyo. tenuM kAraNa pUchatAM teNe sAmatAne kahyuM ke, mArA manamAM cAra zalyo rahI jAya che te e ke, mArI icchA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 271 DarAvyo. udayane hAra khAdhI ne tene kArI ghA vAgyo. teNe zatruMjaya ane bharUcamAM derAsara bAMdhavAnuM paNa lIdhuM hatuM te pUrNa karavAnuM kAma teNe pitAnA putra, vAgabhaTTa, vAhaDa, ane AmrabhaTTane soMpyuM. zatruMjayanuM kAma vAhaDe I sa. 1155(saM. 1211)mAM pUruM karavuM, teNe zatruMjayanI pAse eka zahara vasAvyuM ane tene pitAnA nAmathI vAhaDapura nAma ApyuM. bharUcanAM zakuevI che ke 1 AMbaDa (AmrabhaTa) daMDanAyaka thAya, 2 zrI zatruMjaya upara pASANamaya caya thAya, 3 zrI girinArapara navAM pagathiyAM baMdhAya, ane cothuM zalya (sAla) mArA manamAM e che ke A veLAe mAre koI niryAmaka (tAranAra) gurU vinA maravuM paDe che. sAmaMtAe kahyuM ke prathamanAM traNa vAnAM te tamAre putra bAhADa (vAlmaTa, vAhaDa) paripUrNa karaze. mATe e viSenI ciMtA dUra kare ane ArAdhana sArU koI gurUne ame havANAM laI Aviye chiye. ema kahI tatkAla keAI vaMThane sAdhuno veSa ApI raju karI dIdho. maMtrie tene zrI gautamasvAmInI peThe vaMdana karI, sarva jene kSamAvI, pApanI nidA ane agragaNya puNyanI anumodanA karI ane samyakatvane temAM lAgelA deSane vizuddha karanAra pazcAttApa rUpa jaLavaDe ajavALI bhAvanA bhAvatAM (AtmadhyAna karatAM) svargarahaNa karyuM. (ku. pra. gu. bhA. pR. 179) pRSTa 154 nI TIpamAM jene pUrva vRttAnta Ape che te ude pIThe ghInAM kulane bhAra vahana karI mahAkaNe potAnA kuTuMbanuM poSaNa karI zakato hato te udyogamAM lAgu rahyo ane tenA bhAvIne khIlAvanAra sAdhana AvI maLyAM to vistAra pAmelI AkhI gujarAtane pradhAna thayA ane raNasaMgrAmanA prasaMgomAM eka zarIranI peThe bhIDyo rahyo tathA potAne maLelA padane badhI rIte yogya hatuM ema kahevAyuM. 2. u. 1 bAhaDe potAnA pitAnI IcchA pramANe pitAnA oramAI bhAI aMbaDa(AprabhaTa, AMbaDa)ne daMDanAyaka(senApati)nI padavi apAvI ane pote kumArapALanI AjJA laIne girinAra upara gayA. tyAM aMbikAe nAkhelA akSatane mArge tresaTha lAkha nANAM kharce navIna sugama pagarasto baMdhAvyuM. pachI kapardi maMtrIne potAnuM kAma soMpI zatrujayanI taLeTImAM cAra hajAra svAra sahita sainya sAthe paDAva nAMkhI paDyo ane tyAM aneka sUtradhAre (sUtAra) ekaThA kayA. bIjA zAhukAre paNa tIrthanA uddhAra mATe lakSamAM vAparI puNyamAM bhAga levA AvyA ane vAgabhaTa maMtrI prati kahevA lAgyA ke Apa ekalA tIrthane uddhAra karavA samartha che to paNa amane mahA puNyamAM bhegA rAkhavA amAruM dhana tIrthamAM vAparI amane kRtArtha kare. ema kahI naiyAne Dhagalo karo. zubha muhUrta joI maMtrIe jIrNa kASTamaya caityane utarAvI nAMkhI pAyAmAM vidhipUrvaka vastumUrti padharAvI tenA upara zilA DhAMkI be varSe pASANatya taiyAra thayuM paNa devaprAsAdamAM phATa paDI tenuM kAraNa dhI hADIne pradikSaNA pharavAnI je bhamatI (bhrama) tenI ane bhIMtanI vacce je bhrama vinAno prAsAda karAve te nirvaza thAya ema jANatAM chatAM patharA ghalAvI dIdhA. eTale ekaMdare traNa varSa tIrthoddhAranuM kAma pUruM thayuM. A kAmamAM bAhaDe be karoDa sattANuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 rAsamALA nikAvihAra bAMdhavAnuM kAma AjhabhaTe pitAne mAthe lIdhuM; temAM narmadA nadI je zaheranA killAnI bhIMtanI sajaDa vahe che tenA ecitA pUrane lIdhe keTalIka vAra sudhI aDacaNa veThavI paDI; tathApi pUrNa rIte te kAmamAM te jaya pAmyo. e ja veLAe, rAjAe khaMbhAtamAM jyAM AgaLa te prathama udayana mahetAne ane hemAcAryane maLyo hato te apAsarAnI jagyAe eka navuM caitya baMdhAvyuM. kumArapALanA rAjyamAM chelI caDAI teNe sapAdalakSa deza upara karelI jaNAya che. ApaNuM jovAmAM AvyuM ke, udayanane putra vAhaDa ke divasalAkha dAma kharcA, evuM vRddha purUSanuM kahevuM che, paNa rUtuMga eka karoDa sATha lAkha dAma beThA hatA ema kahe che. pachI hemAcAryane tathA saMdhane bolAvIne saMvata 1211 nI sAle zanivAre senAnA daMDakaLaza ne davA caDAvI pratiSThA karI ane devapUjAmAM covIsa gAma ane covIsa bAga dharmAdA kayA, tathA taleTImAM potAnA nAmathI bAhATapura nAmanuM nagara vasAvI tyAM zrI pArzvanAthanI pratimAthI alaMkRta tribhuvanapALa nAmane vihAra baMdhAvyo. AvAM tenAM udAra kRtyathI kumArapALa paNa ghaNe rAjI thayo. AhADapuranuM khaMDera havaNanA pAlItANa zaharanI pAse pUrva dizAya che. gharanI iTe tathA naLiyAM ane chIpa, baMgaDiyonA kaTakA jovAmAM Ave che. 1 prabaMdhacintAmaNimAM bAhADa (vAhADa) nAma che te uparathI ahi paNa e ja nAma dAkhala karAyuM che. paNa kumArapALa prabaMdhamAM (bhA. 5. 1890) e vRttAnta che ke, "sapAdalakSanA rAjAne uttarAsana vastra moryuM te teNe rAkhyuM nahi, tethI kumAra"pALane dedha caDhyo, ane tenA upara maMtrIputra cAvaDa, je bAhaDa ane abaDa(AmrabhaTa)thI bahAno hato tene mokalyo." mALavAnA rAjaputra cAhaDa kumArane siddharAjanI pAdukA pUjAtI hatI tyAre gAdiye na besAye tethI te rIsAIne mALavAnA Ara rAjanI sevAmAM jaI rahyo ema caturvIizati prabaMdhamAM lakhyuM che. "mALavAno rAjaputra cAhaDakumAra" ema lakhavAthI evI kalpanA thAya che ke te kaI rajapUta hoya ane tene potAnI pAchaLa gAdiye besAravAnI siddharAjanI icchA hoya tethI dharmaputra karI rAkhyo hoya. cAhaTha udAra hatA tethI AgaLa vadhatAM tenA melANumAM ghaNuM mAgaNa ekaThA thayA temane tyAga ApavA koSAdhyakSa pAse rUpiyA mAgyA te teNe ApyA nahi, eTale tene mArI hADI mU, ane mAgaNane yatheccha dAna ApI rAjI karavA. pachI eka sAMDhaNI upara be ema caudase sAMDhaNi upara subhAne besArIne saMvara birbarA pAse AvyA. tyAM 700 kanyAenAM lagna thatAM hatAM tethI te kArya pUruM thavAne nagarane ghere ghAlIne hAra paDAva karo. kaiDavA kaNabI bAra bAra varSe lagnane divasa TharAve che tethI sAmaTI kanyAo paraNAvavI paDe che. e uparathI ema jaNAya che ke e nagaramAM kaiDavA kaNabInI vastI vadhAre haze. A gAma Aje aMberA athavA bAra kahevAya che. je sAnIMge iDara lIdhuM tenA vaMzanA havANa rAva rATheDa abhayasiMha umedasiMha karIne che, te mAhADA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 kumArapALa neya pitAnA rAjAnI sevAmAM AvI hAjara thayA hatA, tene te dezanI mAhitagArI hatI eTalA mATe senAnA nAyaka tarIke tene pasaMda karavAmAM Avyo. teNe bAbarA nagarane kille laIne tene nAza karI dIdhe, ane te dezamAM kumArapALanI ANa vartAvI dIdhI. te pAcho Avyo tyAre rAjAe nAmanA DuMgaranI addha uMcAiye vaselA pAhaDA nAmanA gAmamAM rahe che. te bAra gAmane ThAkora che temAM eberA AvI jAya che. aMbarAmAM Aje sumAre 200 thI 225 gharanI vastI che, temAM Azare 150 ghara kaiDavA kaNabInAM che tyAMthI sumAre te gAu upara ziyALiyuM gAma che temAM 25 ghara che. e rIte berA ane tenI AsapAsa bIje gAmanAM thaIne 400 ghara kaNabInAM che. A uparathI jaNAya che ke kumArapALanA samayamAM tyAM kaDavA kaNabInI vastI vadhAre haze. eberA gAmanI AsapAsa gharanAM khaMDera jovAmAM Ave che. tyAM be nAnI vAve che te paDI gaI che, paNa pANIno upayoga thAya che, cAra zivAlaya che tene ghaNe bhAga paDI gayelo che, paNa nijagRha kAyama hatAM temAM zivaliMga che. eka mAtAnA maMdirane eTale heTo che tenA upara nadI judI jAtanI mUrti che. eka mAtAnI mUrti che. tene 20 bhuja che. be bhUtiyo vIranI che. eka hanumAnanI che. cAhaDe savAramAM nagara jitI lIdhuM. tyAMthI tene sAta kareDa senaiyA ane agiyAra hajAra ghaDiyA maLI. A hakIkta teNe pATaNa lakhI mekalI. pachI dharathI nagaranA killAne cUre uDAvI dezamAM sarvatra kumArapALanI ANa pheravI ane navIna adhikAriyAnI yojanA karI, tyAMthI 700 kuzaLa sALavI laI pATaNa AvyA. kumArapALa tenA parAkramathI rAjI thayo ane tene rAjadharaTTanuM virUda ApyuM tathA tenA nAnA bhAI selAkane sAmaMtamaMtrI satrAgAranuM pada ApyuM. A lakhANamAM bAhaDa ane cAhaDa e nAmane guMcavADe thayo che. amArI pAsenI pratimAM nIce pramANe che - sapAdalakSa prati sainyaM sajIkRtya zrIbAhaDAM baDAnujanmA zrIbAhaDanAmA maMtrI dAnazauMDatayA bhRzaM daSitopi bADhamaziSyazrI kumArapAladevena senApatizcakre. A lakhANamAM vAvaTAnugaLyA temAM prathama vAra che tyAM game te vAdaka ema joIye, athavA zrI rAha joIye. AgaLa lakhatAM 3 vAra maMtrI ema lakhyuM che, paNa tyAM vAra nAma nathI tethI amArA pustaka pramANe vAra siddha thAya che. gujarAtI bhASAtaramAM pR. 190 mAM jyAM jyAM grAhaka nAma ApyuM che tyAM mULa saMskRtamAM tema nathI paNa sarvanAma mUkyuM che. kumArapALarAsAmAM jaNAve che ke - aMdherI nagaranA rAjA pAse kArUM paToLuM levA dUtane meka te teNe na ApyuM tethI tenA upara bAhaDane sainya sahita mekalyo. teNe tyAM jita karI tyAMthI sAta hajAra sALavI ANI pATaNamAM vasAvyA. 18 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 rAsamALA 1 tene sAkhAzI ApI, te paNa teNe caDAimAM atizaya kharca kalyo hateA eTalA mATe tene ThapakA dIdhA. dilhImAM "fiAjazAhanI lATa" eve nAme eka minArA che. te uparanA lekhamAM eka lekha upara sana 1146 nI sAla che, temAM te veLAe zAkaMbharImAM vigraharAja rAjya karatA hatA evuM lakheluM che. ane A minArA upara khIjuM eka visaladeva nAma jovAmAM Ave che; ane bhASAntarakartAone zaka rahe che ke, vigraharAja ane visaladeva e te eka ja jaNunuM nAma haze ke jUdA jUdA rAjAonAM haze. paNa A viSe khIjI vadhAre khAtamI meLavyA vinA mAtra lekhanA arthe uparathI nirNaya thaI zake ema che nahi. visaladeva cAhANanA kramAnuyAyInAM nAma caMda bAraiATe ApyAM che, temAMthI kAI paNa nAma khAtarI thAya evI rIte, lekha uparanA nAma sAthe sarakhAvI zakAya ema nathI. Anna je visaladevane pAtra thAya tene te ApaNe kumArapALanI sAme thayelA joye, ane A ThekANe je rAjA viSe lakhavAmAM AvyuM che te game teA visaladevanA putra jayasiMhadeva hAya athavA te nahi te tene paiAtra Ane athavA AnaMdadeva hAya. A baMne nAma, tema ja vigraharAja e nAma paNa arthasUcaka che, ane tethI mAtra upamAnAM ja nAma haze.ra prabaMdhAcaMtAmaNimAM eka vAta lakhelI che, te upara jaNAvelA fiAjazAhanI lATa uparanA lekhanA saMzayabharelA vivAdaviSayanI takarArane AzcaryakAraka rIte khulAsA karI Ape che. graMthakartA kahe che ke, eka bIjI veLAe sapAdalakSa dezanA rAjA bhaNIthI tene pratinidhi kumArapALanI darabAramAM AvyA. tyAre sAmbharanA rAjAnI kuzaLatAnA samAcAra rAjAe pUchyA, tenA uttaramAM pratinidhie kahyuM: " emanuM nAma vizvala ( vizvanA dhAraNa karanAra) che, tA pachI te niraMtara kuzaLa hAya emAM ze| zaka?" A veLAe kumArapALanA mAnItA ane dhaNA vidyAvaMta kavi kapardI maMtrI pAse ubhuM hatA te khAyeA.--" zak athavA vas dhAtunA artha evA thAya che ke satvara janAra. e uparathI vizvala, eTale je ( vi ) pakSInI peThe satvara uDI jAya che "athavA nAzI jAya che te." pachIthI pratinidhie dhera jaI ne peAtAnA rAjAnA nAmanuM apamAna karyuM te sarva vRttAMta tene kahI saMbhaLAvyeA. te uparathI rAjAe vidyAnAne pUchIne vigraharAja " evuM nAma dhAraNa karyuM. khIje varSe tene te ja pratinidhi vigraharAjanI bhaNIthI kumArapALanA darabAramAM AvyA tyAre "6 t " 1 eziyATika risarcIjha pustaka 7 muM. pR. 180 2 jayasiMha eTale " phatehamaMda siha." AnaMda eTale khuzI. vigraha=DAI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 275 kadiye kahyuM ke vigraharAja e nAmanA artha "nAka vinAnA ziva ane brahmA (vi=vinA, zra=nAka, hara=ziva, aja=brahmA). evA thAya che." pachIthI te rAjAne lAgyuM ke, mArA nAmanI kaMpa| vaLI ceSTA karaze mATe teNe "kaviAMdhava" evuM nAma dhAraNa karyuM. tyAra pachI eka veLAe kumArapALa zatruMjayanI yAtrAne saMdha kThADavA sArU aNuhilavADanA gaDhanI mhAra, eka devAlayanI pAse melANa karIne paDyo hatA, tevAmAM, tene samAcAra maLyA ke dAhala dezathI karNa rAjA caDIne Ave che, tethI tene Dara lAgyA. rAjAe vAgbhaTa ane hemAcAryanI salAha lIdhI, temAM hemAcArye vacana ApIne kahyuM ke, sArA samAcAra havaNAM AvI hoMcaze. pachIthI tarata ja khIjA kAsadA AvyA te samAcAra lAvyA ke, rAtranI veLAe karNarAjAra hAthI upara khezIne AvateA hateA, tevAmAM, tene dhanuM kuM AvyuM te samaye eka vaDanA jhADa nIce thaI te hAthI jhaDapathI cAlyeA eTale te DALamAM bharAI gaye! (Akha seleAmanI peThe) ne muMjhAIne maraNa pAmyA. kumArapALa caDAInA DarathI meAkaLA thaye eTale tene yAtrA karavA sArU nIkaLavAne banI AvyuM. te dhaMdhuke AvI uAMcyA, ane hemAcArya je jagyAe janmyA hatA te jagyAe AlikA vihAra evA nAmanuM caitya AMdhyuM. pachI tyAMthI zatruMjaya gayA, tyAM zrovAg 1 cedI, jabalapuranI AsapAsanA pradeza. tyAMnA rAjAne kalacurI, athavA haihaya. 2 klacUrI vaMzanA gayAkaNuM hAvA joiye. enA eka lekha cedI saMvat 902(i. sa. 1152)nA che ane enA kuMvara narasiMhadevane lekha cedI saMvat 907 athavA i. sa. 1157 nA che. gayAkarNanuM mRtyu i. sa. 1152-57 sudhImAM thayuM che. 3 kumArapALa prabaMdhamAM lakhe che ke mArgamAM rAta paDI, ane te nidrAvaza thayeA. evAmAM kAI jhADanI DALiye tenA gaLAnI sAMkaLI pAthabaMdhanI mAphaka bharAI gaI. ane nIcethI hAthI cAlyA gayA, tethI tenuM zarIra abdura laTakaryuM ane zvAsa rUMdhAvAthI tenuM maraNa thayuM. prabaMdhacintAmaNimAM--tIthaiyAtrA prabaMdha che temAM lakhe che ke, karNa jhokAM khAte hAthI upara beThA hatA tenI suvarNa zRMkhalA (humela) vaDanI DALamAM bharAvAthI hAthI nIkaLI jatAM laTayeA ane maraNa pAmyA. ra. u. 4 te sattara hAtha uMcA hatA tyAM snAtra tathA dhvArApaNa karyAM. tyAMthI valabhIpuranI sImamAM AvI tenI pAse sthApa ane irSyALu nAmanI be TekiyeA hatI te upara be maMri baMdhAvyAM, ane temAM anukrame zrI RSabhadeva ane mahAvIra svAmInI pratimA mULa sthAne padharAvI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 rAsamALA bhaTanI sUcanA pramANe pavitra parvata upara pahoMcavAne navo ghATa bAMdhavAmAM ghaNe paiso kharco. A samaye aNahilavADanA darabAramAM, parAkramI selaMkI vaMzane aMkura AnAka athavA arNorAja je kumArapALanI mAzIne kuMvara thatA hatA te hato. teNe rAjAnI cAkarI karI hatI tethI tenA badalAmAM tene sAmaMtapada ApavAmAM AvyuM hatuM ane te sAthe vyAdhrapallI athavA vAghela (vAghanuM nagara) zahara ApyuM hatuM. A ThekANe tene vaMzajo ghaNuM varSa sudhI rahyA hatA. eka divase rAjA mahelane upale meDe palaMgamAM sUto hato ane tenA bAraNa AgaLa sAmaMta AnAka cekI karatuM hatuM, tevAmAM tenA jovAmAM AvyuM ke kaI oraDAmAM peThuM. eTale te beH "koNa che?" AnAke aMdara sinArane aTakAvyo ane joyuM to te pitAne dAsa jaNAye, eTale tene samAcAra pUchavAne bahAra laI gayo. dAse bhAre vadhAmaNI mAgIne kahyuM ke Apane kuMvara avatarayA che. AnAke tene javA dIdho ne pachI potAnI jagyAe gaye, "A vadhAmaNIthI tenuM mukhakamaLa prakRdhita thaIne sUryanA jevuM teja mAravA lAgyuM." rAjAe pUchyuM ke zuM thayuM che? AnAka bolyo - mahArAja ! kuMvara avataryo." eNe AvuM kahyuM te upara vicAra karIne rAjA A pramANe bolyo enA janmanI vadhAmaNuM khAvAne cAkara Avyo tene dvArapALe aTakAvyo nahi tethI huM rAjI thAuM chuM, kemake te putra mahA"guNuM thaI gUjarAtane rAjA thaze, paNa kuMvara jabhyAnI tamane vadhAmaNI khAIne te A jagyAethI nIce utaryo tethI A dhavaLagrahamAM ane A "nagaramAM nahi, paNa keI bIjA nagaramAM rAjya karaze." AvA prakAranA bhAgyavALA kuMvaranuM nAma lavaNuprasAda pADyuM, ane tenA vaMzanA thayA te pachavADethI vAghelA vaMzanA kahevAyA. kumArapALa rAjAne rAjya karatAM trIsa varSa pUrAM thaI gayAM, eTale kacchanA jAma lAkhAphUlANInI mAye mULarAjanA vaMzane zApa dIdho hato 1 merIMga tenuM nAma kAmalatA lakhe che, mArapALa prabaMdhamAM kAmaladevI nAma ApyuM che, tema ja kacchamAM te senala nAme apsarA gaNAI che. lAkhe phalANI ATakATa pAse mULarAjane hAthe 124 varSanI vaye marAyo tyAre tenI asara mAe AvIne zApa dIdho hate. (juvo pAchaLa pR. 82) kumArapALanA manamAM A vAta vazI hI hatI. te athaDAIne ghaNe anubhavI thayo hato. hemAcAryanA upara te upakArabuddhithI hatA. tenAM vacana upara tenI zraddhA hatI, to paNa potAnA bApadAdAnA vaMzamAM cAlate Avela zaiva dharma teNe choDelo jaNAto nathI. teNe prabhAsapATaNamAM sema Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 kumArapALa tenI asara thavAne prAraMbha thavA mAMDyo, ane rAjAne kaDhane duSTa rega thavA lAgyo. A veLAe hemacaMdranuM corAzI varSanuM vaya thayuM eTale nAtha mahAdevanA devalane jIrNoddhAra karAvyo. hemacaMdra paNa dvayAzrayanA chelA sarganA 101 mA zlokamAM kahe che ke, zaMbhue kumArapAlane svamamAM dekhA daIne kahyuM ke huM tArA puramAM AvIne vasavA IcchuM . tethI teNe kumArapALezvara nAmanuM devAlaya baMdhAvyuM. vaLI e ja sagenA maleka 90, 91 92 AdithI jaNAya che ke, basanA rAjAe kedArezvarane prAsAda bhAgI nAMkhyAnI vAta jANavAthI teNe pitAnA amAtya vAlmaTane kahyuM ke tArI bhakti jema mArA prati che tema mArI bhakti paNa ati uttama evA zrI zaMbhu upara che, te khaMDita maMdiramAM paDyA che, ne huM mArI mehelAtamAM beThe chuM tenuM mAre prAyazcita karavuM paDaze, mATe sUtAra, majura sahita eka netAne dhana ApIne mokale ane satvara devAlaya baMdhAvI lo. AvA zradAlu rAjAne devI upara paNa AsthA hoya e svAbhAvika che. rAjAe dharmanA viSaya mATe taTastha rahevAnI agatya che, potAnI prajAmAM nadA jUdA dharmanA mata cAlatA hoya te sarvene mAna ApavAnI tene agatya rahe che. potAnI zraddhA je mata mAnavA upara vizeSa hoya te upara te bhale vizeSa zraddhA rAkhe paNa tethI bIjA matavALAne teNe toDI paDAya nahi. vaLI judA judA matanA dharmaniyama ghaNAkharA te sAmAnya hoya che. jIvahiMsA karavI e Aryadharma mAnanArA sarvane kamakamATabhareluM lAge che, dharmane nimitte jIvahiMsA thatI hoya te paNa temane sArI lAgatI nathI. temAM vaLI jinadharma upara zraddhA beThelI evA kumArapALane te apriya hoya e to dekhItuM ja che. eka samaye navarAtranA divasamAM kaTezvarI Adi deviyAnA maMdiramAM sAtama, AThama ane navamIne divase pazunuM balidAna ApavAne pUjAriyo kahevA lAgyA; paNa tema karavAne rAjAne abhiprAya thayo nathI. A viSenuM vistArathI vivecana kumArapALaprabaMdha tema ja caturvizatiprabaMdhamAM ApeluM che, tethI jaNAya che ke, jeTalAM prANunuM balidAna ApavAnuM hatuM teTalAM prANI mAtAnAM sthAnamAM baMdhAvyAM ane jaNAvyuM ke je devIne temane bhAga levAne haze to pitAnI meLe leze. paNa tema te thayuM nahi, eTale jIvatAM rahelAM sarve pazune vecI nAMkhatAM tenAM nANAM AvyAM temAMthI karparAdinuM naivedha mAtAne karAvyuM. Ama chatAM paNa A zraddhAlu rAjAnA manamAM ghabhAMga thayelI jaNAya che. tenA manamAM ajaMpo rahelo hovAthI dazamane divase upavAsa karI dhyAnamAM beThe hatuM, tevAmAM keTezvarI deviye AvIne tene pratyakSa darzana dIdhAM ane te trizaladhArI devI bolyA: "he caulukya! huM tArI kuladevI TizvarI chuM. tArA pUrvajo parA"pUrvathI mane bali ApatA AvyA che tema chatAM te tema kema karatuM nathI ? tAre te jIva jatAM sudhI paNa kuladevInuM ane kulakamAcAranuM ullaMghana karavuM joIe nahi." AvuM sAMbhaLI rAjA bolyAH "he kuladevate! vizvavatsale! huM jIvahiMsA karato nathI, Ape -"paNa tema karavuM nA joye; kemake devatA paNa dayAthI prasanna thAya che! Ape mane jIva"dayAnA kAmamAM sAhAdhya thavuM joIe. meM Apane karparAdi bhega Ape che tethI ja "Ape saMtuSTa rahevuM joIye." tenA AvA vacanathI devIne kapa caDyo ane mastakamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 rAsamALA teNe jANyuM ke have meAta pAse AvyuM tethI yamanA teDAnI khabara paDe eTalA mATe saMthAre lIdheA (anna jaLa tajyuM) tyAre rAjAe atyaMta kheda batAvyA. te uparathI hemacaMdre kahyuM: "have tamArA AvaradA cha mahinAne "bAkI rahelA che; tamAre kuMvara che nahi; mATe tame paNa kRtArtha kare." A trizula mArI aMtargata thaI gayAM. paNa drazya ghAthI rAnanuM AkhuM zarIra lutAgrasta thaI gayuM-kADiyuM thayuM. savAra thatAM rAjAe peAtAnA amAtya vAgbhaTane kheAlAvIne mAtAnA kASanA sarva vRttAnta kahI saMbhaLAvyA. teNe AtmarakSaNa karavAnuM vistArathI vivecana karI saMbhaLAvI kahyuM ke, game te prakAre AtmarakSA karavI mATe te thatI hoya te deviyAne pazu arpaNa karavAM. kumArapALe kahyuM ke meM dayAmaya dharmanuM nirmANa kahyuM che, have mane karAnI nyUnatA rahI nathI tA have huM pApakarma karanAro nathI. ane evuM karma na kahyuM tethI huM tAregagrasta thayA e vAta mane rUcatI nathI. tethI huM to savAra thatAM vhelAM khaLI marIza. mATe caMdananI citA taiyAra karAve. vAgbhaTe vinati karI ke A vAta ApaNe hemAcAryane jAvavI ane te zI salAha Ape che te jovuM ekAeka sAhasa karavuM nahi. hemacaMdre pANI maMtrIne ApyuM te zarIre cepaDyuM tathA thADuM pIdhuM tethI vRMtArega ekadama maTI gayA ane AgaLanA jevuM dedIpyamAna zarIra thaI gayuM. kumArapALa prabaMdhamAM bIje sthale ema che ke, eka vAra kumArapALa peAtAnA palaMgamAM peDhayo hatA tevAmAM tene zyAma aMga ane krUra rUpa dhAraNa kareluM evI eka devI pratyakSa thaI ane hevA lAgI: "huM bhUtAreAganI adhiSThAtrI devI chuM ane tArA vaMzamAM "pUrve thayelA sApane lIdhe tArA aMgamAM praveza karavA AvI chuM." ATaluM khelI te adRzya thaI gaI ane rAjAne mahAvyathA thavA lAgI, tathA tene mayaDe rAInA kaNa jevaDI eka phAlI thaI tenA ghaNA upAya kayA paNa zAnti thaI nahi, eTale hemacaMdra melyA ke A regamAM maMtra ane auSadhinA prabhAva cAle ema nathI. bhAvo bhAvI bhavatyeva, nAnyathA so'marerapi / pUrvaM kAmaladevyA yacchApito mUlabhUpatiH je bhAvAbhAva hAya che te banyAM jAya che, devatAne paNu anyathA thatAM nathI; pUrve kAmala devIe mULarAjane zApa dIdhA hatA tenA A vipAka che. paNa enA nivAraNanA eka upAya che te e ke, khIjAne rAjya ApavAmAM Ave te rAjyane kuzaLa thAya, mATe (tatoDasmAmaiva rAjyamantu.) bhale mane ja rAjyanI prApti thAo; kemake jagamAM abhayadAna jevuM khIjuM eke nathI ema kahI, zrI guruH sarvasaMmatena rAjye svayamupaviSTaH tatkSaNameva rAjJo vyathA sUrizarIre saMkrAMtA // zrI hemAcArye (gurU) sarvenI saMmatithI rAjyAsana upara beThA ane te ja kSaNe rAjAnI vyathA surInA zarIramAM praveza thaI. rAjyane A joIne ghaNA kheda thayA. paNa kahe che ke "sUrie eka pAkuM heALuM maMgAvI temAM praveza karIne lUtAne tyAM mUkI dIdhI ane phaheALAne havaDa kUvAmAM nAMkhI devarAvyuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 279 pramANe peAtAnA rAjavaMzI ziSyane upadeza karIne hemacaMdre deha cheDyo. rAjA bhAvathI page lAgyA ne kheda pAmI mahA AcAryanI dahanakriyA karI ane teNe tathA tenA sAmaMtAe citAnI anupama pavitra rAkha kapALe ceApaDI, dhaNA divasa sudhI zAka pALyA. rAjAe laukika kAmakAja cheDI daIne tyArathI dhyAna karavA mAMDyuM. chevaTe tene Atma zarIraramAMthI nIkaLIne svarge gayA. vaDhavANanA sAdhu (merUtuMga) A pramANe vRttAnta lakhe che, paNa mahA hemacaMdranA maraNa viSe jaina athavA brAhmaNAnI adbhuta daMtakathAo cAle che. brAhmaNeAnA vRttAntamAM lakhe che ke kumArapALa mevADanA rAjAnI kuMvarI siseAdiNI vere paraNyA hatA. jyAre teNe tene paraNavAne khAMDuM mAkahyuM tyAre te kuMvarInA jANavAmAM AvyuM ke rAjAnA evA niyama che ke rANiyAe prathama hemAcAryane apAsare jaIne jaina dharmanI dIkSA lIdhA pachI darabAramAM pesavuM. A uparathI rANiye pATaNa javAnI nA kahI, ne kahyuM ke mane AcAryane apAsare meAkalavAmAM nahi Ave evI khAtarI karI Ape te huM AvuM. tyAre kumArapALane dasAMdI bhATa jayadeva karIne hatA te vacce jAmIna thayeA. eTale rANiye aNahilapura javAnI hA pADI. tene AvyAne keTalAka divasa vItyA pachI hemAcArye rAjAne kahyuM ke siseAdiNI rANI kadi mArI pAse AvyAM ja nathI. te uparathI kumArapALe tene tyAM javAnA Agraha kahyo; paNa teNe nA kahI. pachI rANI mAMdI paDI tyAre bhATanI striyeA tene jovAne gaI. tyAM tenI vAta sAMbhaLIne teoe peAtAnA jevA tene pASAka herAvIne chAnImAnI peAtAne ghera teDI ANI. rAtre gaDhanI bhIMta bhATe kAcI ne tyAMthI rANIne laI cAlyeA. A vAta jyAre kumArapALa rAjAnA jANavAmAM AvI tyAre te be hajAra dhADuM laIne tenA upara caDyo. IDara daza gAu rahyuM tyAM AgaLa pelAM nAzI janArAMne rAjAe jhAlI pADyAM. tyAre bhATe rANIne kahyuM: "jo "tame IDaramAM jaI phoMcA ema hAya teA ugarAya. mArI pAse banneM dhADuM che. "jyAM sudhI amArAmAMnuM eka paNa mANasa raheze tyAM sudhI ame kAI nA paNa ** ajayapALa kevA hatA e sarvenA jANavAmAM hatuM tethI kumArapALa pachI gAdiye kANa besaze e bhAMjaghaDanA niveDA ANavAne A eka sArA upAya yAyA hatA. paNa AvuM kRtya chaNuM thaI zake nahi. hemacaMdra prathama ja devalAka pAmyA ane tyAra pachI kumArapALa deva thayA. upara vAgbhaTTanuM nAma ame ApyuM che tene badale uDDayana maMtrInuM nAma keTalAka Ape che paNa ame je saMskRta prati joI che temAM vAgbhaTanuM nAma che. ane te amane kharUM lAge che, kemake A samaye teA uDDayana devalAka pAmyA hatA ane tenI jagyAe tenA putra vAgbhaTa--vahiDa athavA AhaDaphahevAtA te thayA hatA. 2. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 rAsamALA hAtha tamane aDakavA daizuM nahi." e pramANe kahIne sAmA caDI AvelA bhaNI te kDyo; paNa rANInI himmata cAlI nahi, eTale teNe peAtAnA rathamAM ApadhAta karyAM. tyAre dAsI khAlI uThI ke have laDIne zuM kareA che? rANItA kyAranAMya marI gayAM che ? pachI kumArapALa ane tenI pheAja dhara bhaNI pAchI vaLI. jayadeva bhATe jANyuM ke mArI lAja gaI, mATe have mAre jIvavuM nahi. te siddhapura gayA, ane peAtAnI nAtanA leAkeAne kaMkAriyA mAkalI ke "ApaNI nAtanI pratiSThA laI levAmAM AvI; mATe jee mArI sAthe "baLI maravAne rAjI heAya teoe taiyAra thavuM." pachI tyAM zelaDIne Dhagale karayeA, ane jee peAtAnI strI sahita baLI maravAnA hatA temaNe babbe jhaMDA (sAThA) lIdhA; ane je ekalA baLavAnA hatA temaNe dareka akekA lIdhA; temaNe citA ane jhameAra khaDakI. helI jhamAra siddhapuramAM sarasvatInI tIre karI. bIjI pATaNathI eka tIravAte cheTe karI, ne trIjI te nagaranA daravAjAnI pAse khaDakI. pachI akI jhameramAM seALa seALa bhATa peAtAnI striyA sudhAMta baLI mUvA. jayadevane bhANeja kanAja hatA. tene paNa kaMkAtarI mAkalI hatI, paNa tenI mAe tene phoMcADI na hatI, kemake tene te ekanA eka ja hatA; tathApi bhATanA geAra jhameAranI rAkhanI guNA bharIne gaMgAmAM nAMkhavAne nIkaLI cAlye! te kaneAja AvyeA. tyAM jayadevanA bhANeja nAkAdAra hatA teNe jANyuM ke mAla laI jAya che tethI dANa mAgyuM. eTale brAhmaNe je mAla hatA tenuM nAma lIdhuM. eTale bhATe vadhAre pUchaparacha karI tyAre teNe je nipajyuM hatuM te sarva kahI saMbhaLAvyuM. pachI te potAnuM kuTuMba ekaThuM karIne temane pATaNa lai AvyeA ane keTalIka jhamera khaDakIne sarve baLI muvAM, eka strIne tarata ja eka putra prasanyeA hateA te geArane soMpIne peAtAnA dhaNInI sAthe baLI mAI, ane hAlamAM pATaNa paragaNAmAM bhATa che tee chhe che ke ame e cheAkarAnI prajA chiye. zaMkarAcArya aNuhilapura pATaNamAM AvyA te A vRttAnta sAMbhaLIne ja AvyA, ne te vhelAM paNa brAhmaNa ane jaina sAdhue ekakhIjAneA dhikkAra kacAM karatA hatA. A veLAe jaina sAdhu eka lakSa hatA. eka divase kumArapALa rAjA sukhapAlamAM khezIne cauTA vacce thaIne jatA hatA te veLAe hemAcAryanA eka ziSyane teNe pUchyuM: "mahArAja ! Aje zI tithi thaI ?" te divase amAsa hatI paNa bhUlathI jatithI pUnama kahI javAI. te vAta pAse brAhmaNeA hatA temanA sAMbhaLavAmAM AvI eTale hazI paDyA te jatinI mazkarI karI kheAlyAH "e mUDiyA te zuM jANe ? Aje tA amAsa thaI." HH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 281 HH AvuM sAMbhaLIne kumArapALe ghera jaIne hemacaMdrane teDuM meAkalyuM te eka mukhya brAhmaNane paNa eTalAbyA. tevAmAM ja hemAcAryanA ziSya apAsare jaI mhoMcyA ane dhaNA zaramIMdageA tathA zAkAtura thaI gayA. te uparathI AcArye pUchyuM ke zuM thayuM che? tyAre je nIpajyuM hatuM te tene kahI saMbhaLAvyuM. eTale AcArye kahyuM: "kAMI ciMtA karIza nahi." evI vAta thAya che eTalAmAM teA rAjAnuM teDuM AvI mhoMcyuM ne hemAcArya tenI sAthe darabAramAM gayA. kumArapALe pUchyuM ke Aje zI tithi thaI ? brAhmaNe kahyuM ke Aje te| amAsa thaI; paNa hemacaMdre kahyuM ke pUnama thaI. brAhmaNIe kahyuM: "enA nirNaya rAta paDaze tyAre thaze je pUnama haze te AkhA caMdra dekhAze te ame sarve "brAhmaNeA A rAjya cheDIne jaIzuM; paNa jo caMdra uge nahi te jatiyAne "kDADI mUkavA" hemacaMdre A TharAva mAnya ko ne apAsare gayA. tene eka jogaNI prasanna thai hatI tenI sAdhanA karI. eTale teNe evuM AvaraNa karI dIdhuM ke kharekharA pUrvamAM caMdra ugyA che ema sarvane lAgyuM. AveA banAva banyA tethI brAhmaNeA hAlyA evuM rI cUkayuM ne teoe rAjya cheADIne javuM ema hazuM. 1 bhATAnI vAtathI aNahilavADa bhaNI zaMkarAcAryanuM mana kheMcAyuM hatuM; te A prasaMge siddhapura AvI vhoMcyA. brAhmaNNAe jANyuM ke savAramAM te ApaNe rAjya cheDIne nIkaLI javAnuM che eTale ratAvAI temane pATaNa teDAvyA. savAramAM kumArapALe brAhmaNAne kheAlAvyA ane AjJA karI ke rAjya cheDIne jAeA. zaMkarasvAmI AgaLa AvIne kheAlyAH "kAIne rAjya cheDI, mhADI mUkavAnI zI agatya che? Aje nava dhaDI jatAM samudra petAnI maryAdA cheDIne AkhA deza upara pharI vaLaze" AvuM sAMbhaLIne rAjAe hemAcAryane 1 kumArapALa prabaMdhamAM ema che ke, rAjAe hemacaMdra sUrine pUchyuM ke Aje kaI tithi thaI, uttaramAM sUri amAsane badale pUnama che ema elI gayA. AvuM sAMbhaLI dekhAdhiye hAsyamAM kahyuM ke jyAre sara Ama kheAle che tyAre leAkAnA sabhAgyathI Aje pUrNimA ja thaze. sUrie kahyuM ke rAtre badhuM jaNAI nheze. pachI teNe A camatkAranI khAtarI karavA mATe eka ghaDImAM eka yeAjana (cAra JAu) cAle evI sAMDhaNI upara savAra karIne pUrva dizA bhaNI mANase melyAM. kahe che ke hemAcArye pUrve zrI siddhacakra maMtra je tene devatAe ApelA hatA tenA uttama prayAga karo. tethI pUrva dizAmAM saMdhyAkALe caMdranA uDDaya thayA te parADhiye pazcima dizAmAM asta pAmyA. A camatkAra jovAne mekralelA mANasAe paNa AvIne vRttAnta nivedana karaco tethI sarvane Azcarya lAgyuM. 2. u. 2 Adi zaMkarAcArye nahi paNa temanA paraMparAgata ziSya dekhAdhAcArya. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 rAsamALA khelAvIne pUchyuM: "saMnyAsiye pralaya thavAnuM bhaviSya vadhyuM che te pramANe thaze ke 'nahi ?"' hemAcArye kahyuM: "ema bananAra nathI." ema kahI jainamatane abhiprAya kahI batAvyA ke, "jagattne utpanna karyuM nathI te te nAza pAmavAnuM nathI." zaMkarasvAmI khelyAH "laDI mAMDA ne zuM thAya che te juveA." ghaDI mAMDIne traNa jaNa pAse beThA. jyAre navamI dhaDI thavA AvI tyAre teo mahelane upale meDe caDyA ane pazcima bhaNInI khArImAMthI joyuM te dariyAnAM mAjAM jhaDapathI dhazI AvatAM dekhAyAM. nagaranAM sarva leAka mUDI muvAM tyAM sudhI uparAuparI meAAM AvavA lAgyAM. rAjA ane banne dharmAcArya tema tema uMcA uMcA javA lAgyA. paNa pANI te temanA upara caDI AvavA lAgyuM. chevaTe teo chellAmAM chelle sAtame mALe gayA, te nIce joyuM te AkhuM nagara, uMcAmAM UMcAM jhADa, devAlayanAM zikhara e sarva pANImAM khUDI gayAM ne sarva ThekANe kazuM nahi paNa jaLajaLamaya thaI gayuM. kumArapALe gabharAIne zaMkarasvAmI bhaNI joIne pUchyuM: "ugaravAnA kAI "upAya che ?" temaNe kahyuM: "pazcima dizAmAMthI eka hADI Avaze te A "ArI AgaLa thaIne jaze. temAM je kUdI paDaze te ugaraze." traNe jaNa keDeTa bAMdhIne hADImAM kUdI paDavAne taiyAra thaI rahyA. tarata ja Adhe eka hADI jaNAI; te pAse AvavA lAgI, tyAre zaMkarasvAmiye rAjAneA hAtha jhAlIne kahyuM: "ApaNe eka bIjAne hADImAM utAravAne Azraya Apave joiye." pachI te hADI khArI AgaLa AvI phoMcI. eTale rAjAe temAM kUdI paDavAne yatna karavA mAMDyo, paNa svAmiye tene pAchA kheMcI rAkhyA. paraMtu hemAcArya te jIva khacAvavAne ekadama khAriyethI te hADImAM kUdI paDyA. dariyA ne hADI e sarva kAmika hatuM tethI te nIce sabaMdI upara paDyA te tenA bheMcA nIkaLI gayA. pachI jaina dharma pALanArAone katla karavAnuM kAma cAlyuM; ane kumArapALa zaMkarasvAmInA ziSya thayA. ame A prasaMga saMbaMdhI have jena lekhakAnI vAta lakhiye chiye, temAM brAhmaNAnA AcArya viSe mukhyatve karIne kathana Ave che. e vAta kAI jevA tevA pAsethI maLelI nathI paNa jaina dharmanI eka punamiyA zAkhAnA zrIpUja nAme umedacaMda athavA umedaprabhAra karIne pATaNamAM che temanI pAsethI maLelI che. sUri he che ke TruDiyA jogI, hemAcAryane zAstravAda karIne jita 1 amAsane pUnama henAra ziSyAnA je ziSya thayA te pUnamiyA gacchanA hevAyA. 2. u. 2 zrIzaMkarasvAmI, hAthamAM daMDa grahaNa kare che tethI te ThaMDI phahevAya che tene badale dhikAra batAvA temane kaMDiyA jogI kahyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa 283 vAno yatna karavA sArU karNATakamAMthI AvyA. te A aNahilavADa nagaramAM keTalAka divasa sudhI rahyo, ane pitAnI IcchA pUrNa karavAne ghaNuM upAya karyA, paNa kazAthI vaLyuM nahi. hemAcAryane be mukhya ziSya hatA, eka rAmacaMdra ne bIje bALacaMdra; temAM bALacaMdra tene oche gamatA hatA. A samaye hemAcAryanI sucanAthI kumArapALa rAjA pArasanAthanuM derAsara baMdhAvatA hatA. derAsara taiyAra thAya tyAre bALake vacamAM aDacaNa nAMkhavAne manasube karI rAkhyuM. pArasanAthanI pratiSThA karavAnuM muhUrta hemAcArya nakkI karI rAkhyuM ne bALacaMdrane kahyuM ke ghaDI mAMDIne veLA thAya eTale 1 kumArapALa prabaMdha ane caturvizati prabaMdha uparathI jaNAya che ke, hemacaMdranA gacchamAM virodha peThe hato. rAmacaMdra muni ghaNe vidvAna hatA, teNe prabaMdhazata, nirbhaya bhImabhAga Adi pustake racelAM che. te hemasUrina ziSya hate. guNacaMdra muni je devasUrine ziSya hatuM ane jeNe tatvaprakAzikA tathA hemavizvamasUtra TIkA grantha racelA che, e Adine eka pakSa ha; tema ja bALacaMdra sAmA pakSamAM hatA. teNe kumArapALanA bhatrijA ajayapALa sAthe maitrI karI hatI. eka samaye kumArapALa, hemacaMdra, ane AhaDa rAtrinI veLAe gupta vicAra karavA lAgyA ke, pachavADe gAdIne vArasa ne kare? hemacaMdre kahyuM ke pratApamAM tamAre bhANeja che (ghaNuM karIne tenI kumArI lIlane putra) tene gAdIpati karaze te te dharmanuM rakSaNa karaze. ajayapALa durAzayI, asatyavAdI, ane adhamI che. rAjanItimAM kahyuM che ke, dharmazIla, nyAyI, pAtradAtA, guNAnurAgI, ane prajAvatsala rAjA hoya te rUDI rIte rAjya karI zake. ajayapALa tamArAM karAvelAM dharmasthAnakane nAza karAve eve che. A vAta bALacaMdranA sAMbhaLavAmAM AvI, eTale teNe ajayapALane kahI dIdhI, ane kumArapALe pratApamAne gAdiye besADavAnI tajavIja calAvI te uparathI rAjyamAM khaTapaTa uThI. ajayapALe koI duSTanA hAthe rAjAne jhera devarAvyuM, tethI tene kaMpa thayo. rAjA samajI gaye ke mane jhera dIdhuM, tethI viSa utAranArI chIpa je mallikArjunanA bhaMDAramAMthI rAhaDa laI AvyuM hatuM tenuM smaraNa thayuM ane tapAsa karAvyuM te jaNAyuM ke ajayapALe te chIpa paNa corI lIdhI che. prabaMdhacintAmaNimAM te ema che ke, hemAcA pitAnuM AyakhuM 84 varSanuM varyuM hatuM te pramANe avasara Avyo, eTale anazana karI aMtakAla samaye karavAnI ArAdhanA kriyA karavA mAMDI. te joI kumArapALane ghaNo kheda thayo. tyAre hemAcArya bolyA-"he rAjana ! tame kaleza zuM karavA karo cho? tamAruM AyakhuM paNa cha mAsa pachI pUruM thavAnuM che mATe tame paNa jIvatAM uttarakriyA karI lyo." ema badha karatA te maraNa pAmyA. kumArapALe pachavADe ghaNe zeka karo, ane jyAre pitAne avadhi Avyo tyAre, hemacaMdde samajAvelA vidhi pramANe te samAdhistha thaI, devaloka pAmyo. A uparathI te ema jaNAya che ke bemAMthI ekeyane kaIye jhera deI mArI nAMkhyA nathI; paNa svAbhAvika rIte temane dehAnta thayo che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 rAsamALA kaheje. teNe dage rAkhIne azubha veLA batAvI, tethI pariNAma e thayuM ke derAsaramAM Aga lAgI ne ghaNuMkharUM nAza pAmyuM. A duHkhadAyaka samAcAra sAMbhaLIne hemAcArya je vRddha thaI gayA hatA temanA manane ghaNe dhakake lAgyo. kamArapALe AvIne derAsara pharI bAMdhavAnI tene salAha pUchI, tyAre dharmAcAryo kahyuM: have pharI zA sAruM bAMdhavuM ? tamAre ne mAre have jIvavAnA che? "mahinA rahyA che." rAjA ghaNuM Azcarya pAmyuM ne te manasube javA dIdho. pachI tarata ja eka vAra rAmacaMdra kaMI kAme gayo hato tethI zrAvakane ghera viharavA hamAcArye bALacaMdrane mokalyA. bALacaMdra jevo vaheravA jato hato te tene daMDiye jogI maLyo. teNe pUchayuM:-"tuM A udAsa kema dekhAya che? huM jANuM chuM ke tArA gurUnI tArA upara kRpA nathI paNa je tArI IcchA "hoya to huM tArA gurUne vazIkaraNa karuM." pachI te pramANe bALacaMdra dUdha laI jato hato temAM teNe, pitAnI AMgaLI pheravI ane nakhamAM jhera ghAlI rAkhyuM hatuM te temAM meLavI dIdhuM. ziSya pAchA AvIne hemAcAryane dUdha dharyuM, temaNe te pIdhuM ne maraNa pAmyA. derAsara kadi pUruM thayuM nahi, ane hemAcAryanA maraNa pachI daMDiye dharmane harakata karavA lAgyo. 1 kumArapALa gAdiye beThe tyAre pacAsa varSane hevAnuM prabaMdhacintAmaNine kartA kahe che. te Azare 31 varSa rAja karyA pachI sana 1174(saMvata 1230)mAM marI gaye. utA nAme kaDhathI te marI gayAnuM phahevAya che. vaLI kumArapALa prabaMdhamAM ApelI bIjI vAtamAM ema kahevuM che ke kumArapALane tenA bhatrIjA ane tenA pachI gAdiye besanAra ajayapALe keda karyo. kumArapALa prabaMdhamAM kumArapALanuM rAjya barabara 30 varSa 8 mAsa ane 29 divasa cAlyuM ema kaheluM che. kumArapALanA amalane prAraMbha saMvat 1199(I. sa. 1143)nA mAgazara zudi 4 thI gaNAya te kArtika zudithI besatuM varSa gaNatAM saMvata 122nA bhAdrapadamAM tenA rAja amalanA aMtanI miti thaze ane gujarAtI paMcAMga pramANe ASADhathI besatuM varSa gaNiye te tenA rAjaamalanA aMtanI miti saMvata 1230nA bhAdrapadamAM thaze. saMvata 1229 ane 1230 e bemAMthI kharuM varSa karyuM te viSe zaka che. kAraNa ke bhikSA pAse udayapuramAM saMvata 1229 vaizAkha suda 3 nA lekhamAM e sAlamAM aNahilapuramAM rAjyakartA kumArapALanA kramAnuyAyI ajayapALane varNavyo che. AthI kumArapALanuM mRtyu saMvata 1229nA vaizAkha mAsa pahelAM eTale sana 1173 mAM thayuM haze. amArI pAse eka nanuM paTTAvalinuM pAnuM che temAM saM. 119 nA kArtika zudi 3 thI te mArgazIrSa zudi 4 siddharAjanI pAdukA gAdI upara rAkhIne kAramAriyAe rAjya calAvyAnuM jaNAvyuM che. tyAra pachI saM. 1229 nA piSa zudi 12 sudhI kumArapALe varSa 30, mAsa 1, ane divasa 7 rAjya karyuM lakhyuM ane vicArazreNImAM paNa ema ja che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa viSe vizeSa vRttAnta kumArapALa viSe vizeSa vRttAnta. sAmezvarakRta kArtikaumudImAM nIce pramANe lakhe cheH--mahImaMDaLamAM mArtaMDa jevA siddharAjanI pachI kumArapALa gAdiye beThA. te prajAraMjitavAna eTale prajAne peAtAnA prati jeNe anurAgI karI hatI. vaLI pRthu Adi pUrve thayelA rAjAe peAtAnA guNanI sthApanA tenAmAM karI hatI. teNe rAjAone jema khAthI jiyA hatA tema ja vaLI leAkapriya evA peAtAnA guNa vaDe paNa jityA hatA. tema potAnA pUrvajone paNa guNa vaDe jityA hatA. tene vItarAga upara prIti hatI. te indranI peThe amRtArthI hatA, eTale mRtanA paisAmAM tamA rAkhatA nahatA. taravAranA pANIthI nhAyelI vIreAnI lakSmInuM te grahaNa karatA hatA; paNa bApajaLadhAra vaDe dheAvAyalI kAyaranI lakSmI lete nahi. yuddhaprasaMgamAM zUnI sAme pagalAM bharatA tA paNa temanI aiyeAne pITha batAvatA hatA, eTale ke temanA bhaNI kuSTi karatA na hatA. jAMgala patinA hRdayamAM kumArapALanuM khANu bhoMkAyaluM hatuM tethI te zIzakArA bhaNI gayA hatA. kAkaNa dezanA rAjAnuM, (mallikArjuna) cUDAratnanI prabhAthI cakacakita thatuM, ane garvathI kAIne nameluM nahi evuM mAthuM teNe bANuvatI TUkaDe TUkaDA karI nAMkhyuM hatuM, ane allAlanI paNa tevI sthiti karI hatI. dakSiNanA rAjAne jitIne be hAthI lIdhA hatA. dAMte taraNAM lIdhelA rAjA ane mAMmAM taraNAM lIdhelAM pazuonI jANe prArthanAthI ahiMsAvratta dhAraNa karyuM hatuM. 285 kumArapALa prabaMdhamAM kumArapALanA digvijaya saMbaMdhI lakhatAM khe che ke,-- pUrvamAM--kurU, sUrasena (mathurA), kuzArda, pAMcAla, videha, dazArNa ane magadha Adi deza. uttaramAM--kAzmIra, DDiyA, jAlaMdhara, sapAdalakSa, ane parvata paryaMtanA dezeA. dakSiNamAM--lATa, mahArASTra, ane tilaMga Adi deza. pazcimamAM--surASTra, brAhmaNa vAhaka, paMcanada, sindhu ane seAvIra Adi deza. e sarve sAdhya karI laIne aneka kATI dravya laI AvyeA. te sAthe 11 lAkha gheADA, 1100 hAthI, pAMca hajAra ratha, 7ra sAmaMta ane aDhAra lAkha pAyadala sahita te aNuhilavADa AvyA. A digvijayanA pramANu viSe zrIvIra caritramAM lakhyuM che ke,aagNgmaiNdriimaaviNdhyN yAmyAmAsindhu pazcimAm / AturaSkaM ca kauberI caulukyaH sAdhayiSyati // pUrvamAM gaMgA nadI, dakSiNamAM viMdhyAcaLa, pazcimamAM sindhu nadI ane uttaramAM turkasthAna sudhInA deza kumArapALa sAdhI leze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 rAsamALA kumArapALanA rAjyanA vistAra viSe dUra dezAvaramAM je zilAlekha che te sAkSI pUre che. cArabhaTa athavA jenuM prasiddha nAma cAhaka hatuM ane je kumArapALane eka amAtya hato teNe raMgAdika tAbAnA sagavADa gAmane ardhabhAga dAnamAM Apyo hato. e lekha lIlasAnI pAse udayapuranA eka devalamAM che te zrIkumArapALanA nAmano che, te saMvata 1222(I. sa. 1166)ne akSaya tRtiyA, semavArane eTale vaizAkha zudi 3 semavArano che. bIjo lekha uparanA lekhanI nIce che, te uparane noMdhelo saMvata ja rahyo che paNa pauSa zudi 15 gurUvAre jyAre caMdragrahaNa hatuM tyAre udayapuramAM kumArapALanivRtta mAmAtya zrI navara te vibhAgane su hatAM kAraNude samastamudrAvyApAra (sahi sikko karavAnuM kAma) calAvatA hatA tevAmAM teNe devazrI prItyarthe kAMIka dharmanuM kArya karAvyuM che. A lekhanA keTalAka akSare jatA rahyA che, tema ja chevaTanI lITi paNa jatI rahI che, tethI yathAsthita vigata ApI zakAtI nathI. paNa bhAvArtha eTalo ja che ke, kumArapALanuM te sthAnamAM paNa rAjya hatuM. (prAcIna gUjarAta.) mAravADamAM jodhapuranI peTA jAgIra ratanapuranI che, tyAM zaheranI bahAra pazcimamAM zivanuM jUnuM deruM che, tenA ghumaTamAM eka zilAlekha che; te upara saMvata nathI paNa te saMvata 1198 thI 1200 sudhInI game te sAlane hevo joIe. A lekhamAM nIce pramANe kathana che - samasta rAjAvalIvirAjita mahArAjAdhirAja parama bhaTTAraka paramezvara nijabhutavikramaraNaMgaNa vinirjita.......... pArvatIpativaralabdha prauDha pratApa zrIkumArapALadeva kalyANuvijayarAye...... tnapura rAzInA mahArAja bhUpALa zrIrAyapALadeva thakI prApta thayeluM che mahA Asana (gAdI) evA zrIpUnapAkSadeva temanI mahArANu zrIgirijAviye amAsa parvaNane divase tathA zreSTha tithie prANahiMsA karavI nahi evuM abhayadAna (amAridAna-prANI nAma abhayadAna ApyuM. eTale pratipakSanI agiyAraza, caudaza, ane amAvAsyA ane bIjI eka tithi hoya te veLAe jIvahiMsA na thavA, saMsAra asAra che ema jANuM TharAva karyo. te sAthe vaLI upara jaNAvelI tithiee jIva choDAvavAne mATe upaja thavA mATe bhUmidAna karyuM, tathA ema paNa karAvyuM ke e tithioe je jIvahiMsA karaze tene 4 kama daMDa karavAmAM Avaze. naDUlapura(nADolapura)vAsI prAgavATa vaMzane zubhaMkara nAme je suzrAvaka sAdhu dhArmika hati tenA be putra nAme patiga ane sAliga che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa viSe vizeSa vRttAnta 287 temanI hastaka jivahiMsA na karavAnuM zAsana prasiddha karavAmAM AvyuM che. svahasta zrIvRtapAkSadevasya likhitamidaM pAri. lakSmIdhara suta The. jasapAlena pramANuM ti. mAravADamAM bADamera tAbAnA hAthamAnI pAse kerADu gAma bhAramethI Azare daza gAu upara che. tyAM ghaNA chahuM devala ane dharAnAM khaMDera che. temAM eka devalanA staMbhanA paththaramAM saMvata 1209 mAdha vide 14 zinavAranA kumArapALanA samayanA lekha che. temAM-rAjAdhirAja paramezvara umApativaralabdha proDhapratApa-nirjita salarAjabhUpAla zrImatakumArapALadeva vijayarAjye zrImahAdevane hastaka zrIkarAau samastamudrAvyApAra hatA, tevAmAM zrIkirATakapa, lATa, hrada, zvarakRpAthI prApta thayAM hatAM tyAre mahArAjazrI AlaNudeve mahAzivarAtrIne divase prANiyAne mATe abhayadAnazAsana prasiddha karyuM. temAM ema TharAvyuM ke zuddhi ane vida pakSanI aSTamI, ekAdazI, ane caturdazIne divase traNe nagaramAM jIvahiMsA karaze athavA karAvaze tene dehAMta daMDanI zikSA karavAmAM Avaze. kAI pASTitara jIvavadha karaze tenA pAMca krama daMDa karavAmAM Avaze. rAjakuTuMbamAMthI kAI prANInA vadha karaze te tene eka drama daMDa thaze. (A kaTArI) mahArAjazrI ahadevanA svahastanI che. mahArAja putazrI kettuNudevanI saMmati che, tenA putra mahArAja--li. sAMdhivigrahika Tha. khelAditya. zrInaMdralapura(nADeAla )vAsI prAgyavaMzanA zubhaMkara nAmanA zrAvakanA putra jee pRthvImAM dhArmika gaNAyA te pUtiga, tathA sAliga e baMnee prANiyAnuM abhayadAnazAsana prasiddha karAvyuM. (bhAvanagaranA prAkRta ane saMskRta lekhanuM aMgrejI pustaka pR. 172 tathA 206). 2. u. citADamAM brahmAnuM maMdira che je lAkhaNamaMdira hevAya che temAM saMvat 1207(i. sa. 1141)nA kumArapALanA lekha che te upara mahinA ane miti kAretalA bhAga cUMTI gayA che. temAM evA bhAvArthaM che ke mULarAja pachI keTalIka pleDiye siddharAja thayA, ane tenA pachI kumArapALadeva thayeA. jeNe peAtAnA ajita mana ane baLavaDe karIne peAtAnA sarva zatruone daLI nAMkhyA, jenI AjJAe khIjA pRthvItiyeAe peAtAne mastaka caDAvI lIdhI, jenA pAde zAkaMbharInA rAjAne pAtAnuM mastaka namAvavAnI agatya paDI, je te jAte sevAlaka sudhI ane zAlapurI nagarI sudhI caDAI laI gayA ane parvatapatiyAne teNe namAvIne peAtAne page pADyA. sAta kSetranuM pASaNa karavAnA upadeza hemacaMdre kumArapALane kahyo temAM tene hevAmAM AvyuM ke 1 jinamaMdira, 2 jinapratimA, 3 jinAgama, 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 rAsamALA sAdhu, 5 sAdhvI, 6 zrAvaka ane 7 zrAvikA e pramANe sAta kSetra khevAya che tenA saMbaMdhamAM nyAya mArge meLavelA dhananA upayeAga karavA. 1 jinamaMdira baMdhAvanAranA samyakatvanI zuddhi thAya che, tene tIrthaMkaranI padavI ane Rddhi maLe che, mATe rAjAe te evAM maMdira baMdhAvI tenA nirvAha mATe meTA bhaMDAra, gAma, nagara, tAlukA ane gAdha Adi arpaNa karavAM. navIna maMdira baMdhAvavA karatAM jUnAMne jIrNoddhAra karAvavAmAM ATha gaNuM puNya thAya che. 2 jinapratimA je hIrA, indranIla, aMjana, caMdrakAnta, sUryakAnta, reSAMka, kaphaitana, pravAla, suvarNa, rUpuM, caMdana, paththara, ane mRttikA Adi sArA padArthonI banAve che te manuSya ane devalAkamAM mahAsukha pAme che, ane je tIyakaranI pratiSThA kare che te tIrthaMkaranI pratiSThA pAme che. je eka AMgaLathI roke che. te 108 a MgaLa sudhInI maNiratna AdinI pratimA karAve che te sarva prathI mukta thAya che. RSabha Adi tIrthaMkarAnI aMguThApUra vIra AsanavALI mUrtti karAve te paNa svargamAM uttama prakAranI puSkaLa sRddhi bhAgavI anuttarapada pAme che. :.. 3 jinAgAma,--jinazAsra--jinanuM vacana, jinAgama lakhAvanAra, tenuM vyAkhyAna karanAra, te bhaNanAra, ane khIjane bhaNAvanAra deva ane mekSa gati pAme che. kuzAstrathI thayelA saMskArarUpa viSanuM sarva prakAre ucchedana karavAmAM jinAgama maMtra samAna che. dharma, kRtyAtkRtya, gamyAgamya, ane sArAsAra AdinuM vivecana karavAmAM hetubhUta che. 4 sAdhu ityAdi je saMsAratyAga karavAnI icchA rAkhI muktine mATe yatna kare che, jenAmAM upadeza karI pAvana karavAnA guNa hAvAthI je tIrtha hevAya che; jenI kharAkharI khIjAthI thaI zakatI nathI, jene tIrthaMkara paNa namaskAra kare che, jenAthI satpurUSAnuM kalyANa thAya che, jenI smruti utkRSTa che ane jenAmAM sarva guNeAtA vAsa che te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA pUjana karavAne pAtra che. e pramANe sAta kSetramAM dhana kharcavAthI puNya thAya che evuM jANI kumArapALe te pramANe karavA mAMDyuM. 1 pATaNamAM 25 hAtha uMcA, 72 jinAlayathI yukta, ane 125 AMgaLa unnata zrIneminAthanI pratimA sthApana karIne peAtAnA pitAnA kalyANArthe tribhuvanapAla nAmanA vihAra baMdhAtmyA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 kumArapALa viSe vizeSa vRttAna 2 pUrve udaranuM dravyaharaNa karyuM hatuM (ju pR. 247) tenA prAyazcitta mATe udaravAhikA baMdhAvI. 3 mArge cAlatAM pUrve devazrI nAmanI striye karabo (eka jAtane sAtha javane zekelo leTa dahimAM nAMkhelo) Apyo hato tenA smaraNArthe te sthAne teNe karabavAhikA karAvI. 4 mAMsabhakSaNa nahi karavAno niyama letAM pahelAM e prasaMgamAM thayelA pApanI zuddhi karavA mATe eka vedImAM sAmasAmA soLa evA 32 prAsAda baMdhAvI te pratyekamAM 24 vartamAna tIrthakara, 4 viharamAna tIrthakara, tathA rahiNI, samavasaraNa, azoka vRkSa, ane gurUpAdukAnI sthApanA karI. 6 kherALAthI sumAre pAMca cha gAu upara TIMbA gAma che, tenI samIpamAM tAraNa nAme parvata che tene mahimA zrI zatruMjaya parvatanA jevo jANI te parvata upara zrI ajitanAthaprAsAda 24 hAtha uMcAIna baMdhAvyo ane temAM pratimA 101 AMgaLanI uMcAInI sthApI. taMbhatIrtha athavA havaNuM je khaMbhAtane nAme prasiddha che tyAM hemAcAryanI dIkSAnI jagyAe mATIga nAmanI vasati (vasI) baMdhAvIne temAM zrI mahAvIra svAmInI ratnamaya mUrti ane hemAcAryanI suvarNamaya pAdukA padharAvI. 7 vAkSaTa-vAhaDa-bAhaDa je tene maMtrI hatA teNe eka prAsAda baMdhAvA mAMDyo hato te jevA kumArapALa gaye; tevAmAM nepALanA rAjA bhaNathI 21 AMgaLanA mApanI zrI pArzvanAthanI caMdrakAnta maNinI pratimA bheTa AvI, te joI kumArapALe vADmaTane kahyuM ke, tame mane A caitya Ape, eTale temAM huM A pratimA padharAvuM. maMtriye prasanna thaI namra vacanathI kahyuM ke, A mahAprAsAdanuM nAma kumAravihAra thAo. pachI A prAsAdane 24 jinAlayathI yukta aSTApada jevo karAvyo. A sarva cityamAM moTA utsavapUrvaka, zrI hemAcAryo pitAne hAthe vidhipUrvaka pratiSThA karI. pUjAne mATe kulajhADathI suzobhita bAga arpaNa karayA. pachI pitAnI AjJA pALanArA rAjAo upara maMtrInI sahithI AjJApatra lakhAvyAM ke, amane ApavAnI khaMDaNamAMthI tamArA dezamAM himAlayanA zikhara jevA bahu vihAre karAvo. gUjarAta, lATa, saurASTra, bhaMbherI, kaccha, seMdhava, ucca, jAlaMdhara, kAzI, sapAdalakSa, attaradi (gaMgAyamunA vaccene pradeza), mAravADa (marU), mevADa (medapATa), mALavA, AbhIra, mahArASTra, karNATaka, ane kokaNa (kuMkaNa)e aDhAra dezamAM kumArapALe karAvelA vihAra zebhe che. 19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 rAsamALA e prakAre vicitra ane zubha bibe karIne virAjamAna 1400 (1444) navA vihAra (derAM) ane 16,000 jIrNoddhAra karAvyA. (vistAra mATe juve kumArapALa prabaMdha bhASAMtara pR. 223-237.) TaoNDasa TrAvelsa Ina vesTarna InDiyA pRSTa 182me ajAyaba jevI eka zakabharelI vAta jaNAve che ke "kumArapAle lAra nAmanI jAta pitAnA rAjyamAMthI kADhI mUkI. A lAra jAtane lATa (dakSiNa gujarAta) athavA lADa vANiyAnI jAta sAthe kaMI saMbaMdha hoya e asaMbhavita jaNAya che. lArastAna e pUrva rekhAMza 55-58mAM Avela pradeza che, te IrAnI akhAtanA baMdara abAsa bhaNInA bhAgamAM e akhAtathI uttaramAM kAramAna Ave che, tenI vAyavya keNamAM phArsa che, IzAna keNumAM, tathA pUrvamAM makarAne Avelo che. "IrAnanA bIjA prAta karatAM A prAMtanI upaja ghaNI ochI thAya che ane te durbala sthitinuM gaNuya che. cheka IrAnI akhAtanA kinArA sudhI temAM medAna ane DuMgarA vArA pharatI Ave che. temAM mIThA pANInI eTalI badhI achata rahe che ke, varSA RtumAM tyAMnA dezi TAMkAM bharI rAkhe che tyAre temano nirvAha cAle che, ene khajuriye tathA thoDA ghaNuM ghaNu ane javanuM vAvetara thAya che. te upara temane gujAre cAle che, ATaluM paNa nipajatuM hota nahi te e pradeza vasAvAne mATe cheka agya gaNata. (Kinneir's Memoir) ne zIravAnane eka zAhajAdo lArIstAnathI dariyA raste AvIne 18,000 hajAra mANase sahita surata utaryo hato. tyAM tyAMnA rAjAe tene sAro satkAra karyo hate. (. mA. bhAga 1 le pR. 253) vaLI TaoNDasa TrAvelsa Ina vesTarna InDiyA pRSTa 183-84mAM lakhyuM che ke kumArapALa ratramAM kahe che ke gijanInA khAne tenA upara caDAI karI paNa tenA tiSiye cemAsAmAM laDAI karavAnI nA kahI, ane maMtrazAstranA jorathI hallo karanAra khAna je palaMgamAM sUto hato tene te palaMga suddhAMta AvIne cAlukya rAjAnA mahelamAM mUkyuM. pachI bannenI vacce ghaNu mitrAI thaI. kumArapALarAsAmAM lakhe che kecopAI-vAta havi paradezi jasi, mugala gijanI Avyo tasi; sabala sena leI nija sAtha, gajaratha ghoDA bahu saMghAta. AMkasa bAjI leI karI, vAI mugala pATaNa pharI; AvyA mugala jANyA jasi, daravAjA laI bhIDyA tasi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa viSe vizeSa vRttAnta 291 ciMtAtura huvA jana leka, pATaNamAMhi rahyA sahi pheka; eka kahi nara khaMDI jahi, eka kahi nara maMDI rahi. eka kahi kAMI thAIseM, eka kahi e bhAgI jase; eka kahi e nisantarAya, eka kahi nRpa caDhI na jAya; eka kahi nRpa nAsi Aja, eka kahi kSatrInI lAja. musalamAna lazkarathI trAsI loka udayana maMtrI kane gayA. teNe dhIraja ApI ane te hemAcAryanI pAse gayo eTale teNe cakezvarI devIne mokalyAM. gurU vacana devI sajA thaI, niza bharI mugala dalamAM gaI AvI jahAM sUto sultAna, nidrA deI kIdhuM vijJAna. prahi UgamatI jAge jasi, pasi koI na dekhI tasi; pakhaI kSatrIne parivAra, asura tava haIDi karI vicAra. Ama thavAthI pAdazAhane pazcAttApa thaze. paraMtu kumArapALe jaNAvyuM ke huM caulukyavaMzI rAjA bAMdhyAne mAravAvALo nathI mATe tane mArIza nahi. ema kahI mAna rAkhyuM, tethI bAdazAha khuzI thayo. ane kumArapALa sAthe maitrI karI pitAnuM lazkara pAchuM leI gaye. A binA kumArapALe lIdhelA dazamA vratamAM banyAnuM jaNAvyuM che. A granthakAre vizeSa nAma bhAgye ja lakhe che, paNa tenI padavI ke IlkAba lakhIne ja calAve che. A gajanIno khAna ko tenuM nAma ApyuM nathI, tethI guMcavAre thaI paDyo che, kemake musalamAnI ItihAsakemAMthI, keIe kumArapALanA samayamAM gijanIthI halle karyAnuM lakhyuM nathI. kahADI mUkelA kuMvara jalAluddIne siMdha upara caDAI karIne umarakeTanA rAjAne sapaDAvyo hato. e viSe hinduonAM ane musalamAnI lakhANamAM sUcana ApeluM nIkaLe che. te sAthe gijanIna khAnane kumArapALanA upara humale thayAnuM gayuM hoya te koNa jANe. karnala TAMDa kahe che ke maMtrazAstranA baLanI je vAta upara lakhavAmAM AvI che te pATaNa levAmAM AvyuM hatuM evuM batAvavAne mATe mAtra joDI kahADelI che. vaLI A vAtanI samAptine vRttAnta vizeSa camatkArI che. kahe che ke kumArapALanI musalamAna sAthenI mitrAI eTalI hadamAM vadhI paDI ke musalamAnI dharmanAM mULatatvo upara tene prema vo. temAM hemAcArye pahela karI, ane tenA rAjanA 37 mA varSamAM jhera devAthI te maraNa pAmyA hatA nahi te hemAcAryanI peThe e paNa musalamAnI dharmamAM vaTalI gayo heta. vizeSamAM ema paNa jaNAve che ke hemAcArya Agale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 rAsamALA varSe gujarI gayA ane peAtAnA avasAna samaye allAha allAha ucAratA maraNa pAmyA. AvA eka jaina mahAna AcAryanuM valaNa saMtADavAne mATe ane tenA uparanA AreApa dUra karavAne mATe tene maraNAvasare saMnnipAta thayAthI ema bhakatA heAvAnuM hevAya che. paNa tenA vaTalavAnI teADI na paDAya evI sAbitI e che ke tene khALavAne badale dATavAmAM AvyA hatA. kumArapALaprabaMdhamAM hemAcAryane agnidAha devAmAM AvyeA hateA ema sAbita karavA mATe lakhyuM che ke caMdana, maliyAgarU ane karparAdivaDe sUrinA dehane saMskAra karavAmAM AvyA hatA ane tenI bhasma pavitra mAnIne rAjAe tenuM tilaka karIne namaskAra kahyo. te joI sAmaMtAe paNa tema ja karyuM. ane leAkAe bhasmane abhAve tyAMnI mATI suddhAMta kheAdIne laI javA mAMDI, tethI tyAM vizALa khADA paDyo te pATaNamAM hemakhADathI prasiddha che. 2. u. prakaraNa 12. ajayapALa-mALa mULarAja-bIjo bhImadeva. merUtuMga AcArya lakhe che ke, saMvat 1230(40 sa0 1174)mAM ajayadeva pATa kheDe. kRSNAjI vaLI e karatAM kAMI vadhAre lakhe cheH te he che ke,ra <6 HH siddharAjanI pATa upara kumArapALe besIne ekatrIza varSa sudhI rAjya karyuM. pachI tene paNa kuMvara hatA nahi tethI tene bhatrIjo ajayapALa karIne hateA te adhipati thaye, teNe traNa varSa rAjya karyuM." << "" phreMcAyanA kartA he che ke, ajayapALa athavA ajayadeva maraNa pAmelA rAjAnA bhAI mahIpALanA putra hatA. kumArapALanA kramAnuyAyiye rAjyanA AraMbhamAM ja, jaina dharmamAM jatA rahelA rAjAe dharmanAM sthAna baMdhAvyAM hatAM teonI sAme jabarI laDAI yA macAvA mAMDI, granthakartA jaina dharmanA hatA tethI tee ajayadevane bhraSTa buddhine, 1 saMvat 1229 nA pauSa sudi 12 ne dine gAdiye beThA ane saMvat 1232 nA phAgaNa sudi 12 ne dine maraNa pAmyA. eTale traNa varSa ne be mAsa rAjya karyuM, 2 siddharAya Asana kuvarapAla, rahyo varasa ekatIsa jyuM; inakuM puni nahi putra bho, suta bhrAtako hoIsa jyuM. // 17 // tina nAma he ajayapAla so, tihuM varSa rAjyakuLe bahu; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 293 pitRdharmaghAtaka ane nAstika karIne varNave che, paraMtu jUne dharma pALanArAenI vartaNuMka upara AvA prakArano doSa Arepita karyo hoya evI daMtakathA paNa cAlatI AvelI nathI, te uparathI lAge che ke, AvA rAjAnA rAjyamAM tIrthakaranA dharmanA ati pavitra matanI sAthe vivAda uThelo khare. tathApi A ThekANe mAnya karavuM joIe ke, ajayapALe paNa krUra, unmatta, ane &SIlI cAla calAvI che kharI. prathama kAma te eNe e ja kahyuM ke, kumArapALane mAnIte maMtrI kSardi hatuM tene pradhAnapaNAnuM kAma hAthamAM levAne samajAvI dIdho; paNa AvuM karavAnI tenI dhAraNuM ghaNuM karIne evI jaNAya che ke e je dabAcaMpAya rahe te rAjAne dhikkAra kare nahi; kemake maMtrIe potAnuM kAma pUrepUruM hAthamAM lIdhuM nahi eTalAmAM te tenA upara apavAda mUkyo ke e te mArI barAbarI karavAne yatna kare che, ne pachI 1 kumArapALa jaina dharma pALatuM hatuM ke teNe nahi pALatAM zaivadharma pALavA mAMDyo, mATe jainee tene pitRdharmaghAtaka kahyo che. 2 sukRta saMkIrtanane kartA arisiMha paNa kahe che ke "kumArapALa pachI, dakSa (DAhyo) ane akSata baLavALe ajayadeva gAdiye beThe, jenA zatru kArAgraha (kedakhAnA) ane jaMgalamAM mAI zakatA na hatA. sapAdalakSanA rAjAe tene senAnI maMDapikA bheTa ApI hatI te enI sabhAmAM evI zelI rahetI hatI ke tenI sthiratAthI jitAyalo ane tethI ja maMdapratApI thayelo merU parvata jANe ajayadevanI sevA karavAne Avyo na hoya! kIrtimudIne kartA somezvara deva jeNe sutsava ane rAmazataka Adi grantha racyA che, tene pitA kumAra nAme hato tene ajayapALe sUryagrahaNane avasare bahu rananA DhagalA ApavA mAMDyA ane te levAne ghaNe Agraha karyo paNa teNe te lIdhA nahi. te kaTakezvara mahAdevanuM pUjana karatA hatA temane prasanna karIne, ajayapALane laDAImAM paDelA dArUNa kSatanI vyathA thayelI nivAraNa karI hatI, ema suratsavamAM jaNAvyuM che. te sAthe vaLI ajayapALane kumArapALane suta karIne lakhyo che, te tene vArasa hovAthI lakhyuM haze. kIrtikAmudImAM kahyuM che ke-ajayapALe suvarNa ApIne lokone dhanavAna karAyA hatA. jAMgaleza (kura dezanI samIpane pradeza) pAsethI, teNe gaLe lAta daIne, daMDamAM senAnI maMDapikA ane monmatta hasti lIdhA, jenA parazurAma jevA uddAma pratApa AgaLa sUrya paNu grakhe paDI jatA hata; jeNe kSatriyonA rUdhirathI dhovAyelI pRthvI vedapAThI brAhmaNone ApI dIdhI hatI. dharma, artha ane kAma e traNa purUSArthane pratidina samAna dRSTithI sevato hato eTale te nityaniya dAna ApIne dharma sAdhate hatA, rAjAone daMDIne artha sAdhato hato, ane navIna strIo paraNIne kAma sAdhato hate. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 rAsamALA tarata ja telanI kaDAI dhikadhikAvIne temAM tene nAMkhI mArI nAkhyo.1 tenA maraNa pachI, rAmacaMdra karIne eka jaina adhikArI hatI ane je eka se prabandhana kartA hatA tene mAthe AvI paDI. tene ati dukha daI mArI nAMkhavA mAMDyo, eTale duHkhamAMthI chUTavA sArU te pitAnI jIbha karaDIne marI gayo. 1. mahAmAyapada levAne tene Agraha karavAmAM Avyo tyAre teNe kahyuM ke, prAta:kALe zakuna joIne pachI tenA anumata pramANe vartIza. pachI zakunagRhamAM durgAdevI pAse savidha zakuna yAcatAM te pAmIne tenI puNyAkSata AdithI pUjA karI. pachI nagaramAM AnaMda pAmato je jAya che tevAmAM IzAna koNamAM garjanA karato Akhalo je, tene teNe zubha zakuna mAnyA. paNa eka vRddha mAravADiye tene kahyuM ke A zakuna te viparIta thaI paDaze kAraNa ke, nadyuttIre'dhvavaiSamye tathA saMnihite bhaye / nArIkArye raNe vyAghau viparItaH prazasyate // matiza thAya che tyAre pratikalane anukUla mAnI levAmAM Ave che, tema vRddha marUnuM kahevuM tene rUchyuM nahi. jyAre tene kaDhAImAM nAMkhavA mAMDyo tyAre te daDhatAthI nIce pramANe bolyA - ArthibhyaH kanakasya dIpakapizA vizrANitAH koTayo vApu tavAtinAM vinizcitaH rAnnAthajamAM ziraH utkhAtapratiropitaipatibhiH zArairiva krIDitam kartavyaM kRtamarthitA yadi vidhestvatrApi sajjA vayam // dIvAnI zikhA jevI pILI sonAmahera kareDe arthiyane ApI; zAstravivAdamAM zAstrArthagati vANiye pratipakSIne kahevAmAM AvI; zetaraMja athavA buddhibaLanAM maherAMnI peThe rAjAone utthApI teone pAchA temane sthAne sthApyA; e pramANe je kartavya te karI cUkyo ane hajI paNa vidhine je karavAnuM hoya te karavA devAmAM ame sajaja chiye. 2 rAmacaMdrane tasatAmrapaTTikA-eTale tapAvelA trAMbAnA patarA upara besArIne mArI nAMkhavA mAMDyo, eTale te nIce pramANe gAthA bolyA mAhivIDhaha sacarAcaraha jiNa siri dihvA pAya, tasu atthamaNu diNesaraha hota hoi citarAya. (mahIpIThe sacarAcare yena zrIH dattA prAyaH tasyAstamanaM dinezvarasya bhavitavyaM bhavatyevaM cirAya) sacarAcara mahI(pRthvI)nI pITha u5ra jeNe potAnI pratAparUpI lakSamIne ghaNuM karI rAkhI che evA je sUrya te paNa sAyaMkALe asta pAme che, mATe je ghaNe kALe banavAnuM hoya che te ja banyAM jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIjo bhImadeva rahyA merUtuMga lakhe che ke, pachI sarva sAmaMto AmrabhaTanI caDatI sahana karI zakyA nahi, eTale navA rAjAne namana karavAne miSe tene raju karI devAne lAga meLavI zakyA. te jainadharmI hatuM tethI tenA upara ajayapALane kopa thaye, to paNa te bedhaDaka balavA lAgyo ke, "mAre dharma te vItarAga che, gurU hamAcArya che, ane rAjA to kumArapALa che." ajayadeve kapAyamAna thaIne kahyuM ke, "tuM rAjadrohI che, AmrabhaTa kharekhara zuravIra hato tethI yuddha macAvyA vinA ekAeka ghAtakane zikAra thaI paDe e na hatA, teNe jInezvaranI mUrtinI pUjA karIne pitAnAM mANasone hathiyAra sajAvyAM, ane potAne gherathI dhazI nIkaLIne rAjamahela upara hallo karyo, tathA vAvAjhoDAnAM tophAnathI utarIne Dhagalo jema ghasaDAI jAya che tema mahelane ghaTikAgrahane bhAga ghasaDI pADyo, ane te ghAtakInA saMsadezanuM pApa teNe dhArAtIrthamAM dhoI nAMkhyuM, ke tarata apsarAo je kautuka jevAne tyAM AvI hatI te kahevA lAgI ke "huM ene varIza, huM ene varIza." evI rIte udayanane parAkramI putra devaloka pAmyA. leka tenA paDavAthI zoka karavA lAgyA ane kahevA lAgyA ke "bIjA ddhAo te thaze tyAre thaze paNa jyArathI "udayanane putra svargavAsa pAmyo che tyArathI te pRthvI upara paMDita thatA baMdha paDI gayA che." 1 zrImAna AmRbhaTa jene rAjapitAmahanuM virUda kumArapALe ApyuM hatuM, tene pratApa na sahana karI zakanArA sAmAe, ajayapALane namana karavAno samaya sAdhyo. te veLAe te bolyo ke, A janmane viSe mAruM mastaka devabuddhithI zrI vItarAgane, gurUbuddhithI zrI hemacaMdrane, ane svAmibuddhithI zrI kumArapALane name che. 2 AmabhaTanAM vakhANanI kavitA nIce pramANe che varaM bhaTTai vyaM varamapi ca khiGgairdhanakRte varaM vezyAcAyavaramapi mahAkUTanipuNaH / divaM yAte daivAdudayanasute dAnajaladhau na viddagirbhAvyaM kathamapi budhairbhUmivalaye // A bhUmiLane viSe bhaTTa thaIne bhIkha mAgI khAvI e uttama che; dhanane mATe kukamI thavuM uttama che. dravyaprApti mATe vezyAnA AcArya thavuM paNa uttama che; tema ja kaDAM karma karavAmAM nipuNa thaIne nirvAha calAva e uttama che; paNa udayanane putra, je dAnarUpI samudra jeva, savarga gayAthI buddhizALiye vidyAvAna thavAmAM kAMI mAla nathI, kemake vidvattAnI buja karanAra enA je have keI rahyo nathI. jaina matanA kArabhAriyAne A pramANe dara karayA pachI ajayapALe semezvarane pitAne mahAmAtya TharAvelo hato,ema udayapuranA lekha uparathI nIkaLe che. temAM nIce pramANe che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 rAsamALA ajayadevane rAjakArabhAra jevo ghAtakI ane kalahabharelo hato te ja TuMke hate. vibhirvatribhirmAsai tribhiH pakSaitribhirdinaiH / atyutkaTaiH puNyapApairihaiva phalamabhute // gIti-traNa varSe, traNa mAse, traNa pakSe ke pachI traNe vAse; puNyapApa atizayanAM, phaLa nizcaya te ahiM maLI jAze. zAstramAM A pramANe kahyuM che ane banyuM paNa tema ja. teNe traNa varSa rAjya karyA pachI tene dvArapALa vijaladeva karIne have teNe ajayapALanA hRdayamAM kaTArI pezI. ane dharmanuM maMdira toDI pADanAra pApIne kIDAoe khAdho, narakamAM javAnuM pAse AvyuM jeIne te najare dekhAtuM baMdha thaI gayo." ajayapALanI pachI bIje mULarAja athavA bALa mULarAja I sa117mAM gAdiye beThe; ane be varSa (1179 sudhI) rAjya karyuM. merUtuMge tenA viSe je kAMI thoDuM lakhyuM che teTaluM pUrepUruM ame ahiM dAkhala "saMvat 1229 vaizAkha zudi 3 some ayeha zrImadaNahillapaTTake samastarAjAvalIvirAjitamahArAjAdhirAjaparamezvaraajayapAladevakalyANavijayarAjye tatpAdapadmopajIvinimahAmAtya zrI somezvare zrIkaraNAdau." 1 ajayapALanAM virUda DA. balaranA lekhasaMgrahamAM aMka 5-6-7 nA lekhamAM pRSTha 70, 75, ane 84mAM tathA InDiyana AnTIkarInA bhAga 6 ne pRSTha 199 tathA 201 ane 203 me nIce pramANe che - mahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTThAraka helAkaradrIkRta sapAdalakSa kSamApAla zrI ajayadeva // 5 // paramezvaraparamabhaTTArakamahArAjAdhirAjaparamamAhezvara helAkaradIkRta sapAdalakSa bhApAla zrI ajayapAladeva // 6 // paramezvaraparamabhaTTArakamahArAjAdhirAja parama mAhezvara prabalabAhudaMDadarparUpakaMdarpahelAkaradIkRtasapAdalakSa kSamApAlazrI ajayapAladeva // 7 // aMka 8, 9 tathA 10 nA lekhamAM "uttama" ne badale "maphA' zabda mUke che, eTalo ja phera che. A rAjAne "paramamAhezvara" athavA "mahAmAhezvara"nuM virUda tAmrapaTamAM ApeluM che, te uparathI jaNAya che ke-jenadharmane teDI zaivamArgane karI pracAra karavAne AraMbha enA samayamAM tAje thayo hate. ane tethI karIne jainagraMthakAree enI nidA karI vizeSa vRttAMta lakhyo nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIje bhImadeva ra97 kariye chiye,-"tenI mAtA nAyakI devI, paramada rAjAnI putrI thatI hatI, teNe potAnA khoLAmAM bALa rAjAne besArIne gADarAghaTTa upara yuddha calAvA mAMDyuM. ane potAnA guNavaDe karate varSAda thayo tethI karIne teNiye mlecchara rAjAne harAvyo. bIje mULarAja ajayapALane putra hatA. Abu parvata upara acaLezvaranuM devAlaya che temAM eka lekha che temAM lakhyuM che ke, "tenA (kumA 1 pAchaLa pRSTha 15me jenAhatI athavA mahAbAnA caMdela rAjAonI TIpa ApI che temAM aMka 18 me paramadi devanuM nAma che, te saMvata 1222, 1224 mAM ane I. sa. 1165 thI 1203 mAM hato. A rAjAnA lekha tathA zikkA paNa maLI Ave che. tenI kuMvarI hoya athavA kAdamba kuLano rAjana paramadI athavA zivacitta je I. sa. 1147 thI 1175 (I. sa. 1203-1231) sudhI rAjya karate hato tenI kumArI paNa hoya. pAchaLa pRSTha 170 mAM ane tenI TIpamAM, jagadeva paramAra paramardI rAjAnA darabAramAM gayAnuM lakhyuM che ane te kuMtalane ha; paNa teno samaya Agho jAya che. kalyANanA kalacuye rAjA kRSNane putra jegama, tene putra paramardIna athavA paramAdI I. sa. 1128 mAM hatuM. ene putra tribhuvanamala athavA vijala I. sa. 11451167 mAM hato tenI bahena hoya. 2 A leccha rAjA te mahamadazerI (zAhabuddIna) hevAnuM jaNAya che, te viSe juvo AgaLa pR. 301 nI TIpa. A mULarAjane bAlArka athavA bAla mULarAja lakhe che. DA. bUlare caulukyAnA 11 lekha prasiddha karayA che, temAMnA traNa lekhamAM tenAM virUda nIce pramANe chelekha aMka 3 (saMvat 1263 zrAvaNa zudi 2 ravo.) " paramabhaTTArakamahArAjAdhirAjaparamezvarAhavaparAbhUtadurjayagarjanakAdhirAjazrImUlarAjadevapAdAnudhyAta." lekha aMka 4 (saMvata 1280 poSa suda 3 bhame.) "mahArAjAdhirAjaparamezvaraparabhaTTAraka umApativaralabdhaprasAdaprauDhapratApabAlArka AhavaparAbhUta durjaya garjanakAdhirAja zrI mUlarAjadevapAdAnudhyAta." lekha aMka 5 (saMvat 1283 zrAvaNa suda 15.) " paramezvaraparamabhaTTArakamlecchatamanicayacchanna (mahI)valayapradyotanabAlArka mahArAjadhirAjazrImUlarAjadevapAdAnudhyAta" bIjA mULarAjane musalamAna sAthe kajiye uThayAnuM rAsAvALAo lakhe che tene A lekhe puSTi Ape che. uparanA lekhathI jaze ke tene "jitavAne muzkela evA garja. nakanA adhipatine yuddhamAM harAvanAre rAjA" kahyo che. 3 eziyATika rIsacIjha bhAga 16 mAnuM pRSTha 288 muM ju. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 rAsamALA rapALanA) pachI ajayapALe rAjya karyuM, tene putra mULarAja have tene "hAne bhAI prakhyAta bhImara bhUmibhAra dhAraNa kare che." 1 mi. vIlsane A lekhanuM bhASAntara karatAM eka TIpa ApI che, "mULa zabda "anujanmA cAlo artha e che, kemake, teno artha "pachavADethI janmele e "thAya che, tethI tene artha dIkare e thAya ane te artha levAne keTalAMka kAraNa che." jyAre bIje mULarAja bALapaNamAM maraNa pAmyA tyAre bIjo bhImadeva pAkI vaye pahoMcelo jaNAya che. tethI ajayapALa tene bhAI ema e arthamAMthI nIkaLe che te pasaMda karavA yogya che. mi. vilasanane bhAvArtha bIjI kalamamAM khullI rIte samajAve che temAM te bhIma viSe lakhe che ke, "ajayapALanA putra mULarAjane hA bhAI." 2 ajayapALane kuMvara maLarAja thaye, tema ja nIcenA pramANa uparathI te ema jaNAya che ke-bhImadeva paNa teno kuMvara hate. tathApi bhImadevanI kArakIda je che tene keTalAka ajayapALane nAno bhAI hato, ema lakhe che te dhyAnamAM levA jevI vAta che. paNa tenuM pramANu hajI lagaNa maLI AvyuM nathI. jAnAgaDha tAbAnA prabhAsapATaNanA moTA daravAjA uparanA bIjA bhImadevanA saMvata 1273nA lekhamAM jaNAvyuM che ke AkhaMDalaprAGgaNike ca tasminbhuvaM babhArA'jayadevabhUpaH / ucchArayan bhUpataruprakAMDAnnuvApa yo naigamadharmavRkSAn // 21 // yatkhaGgadhArAjalamagnanAnAnRpendravikrAMtiyazaHprazastiH / babhrAja tatpuSkaramAlikeva zrImalarAjastadanUdiyAya. // 22 // tarayAnujanmA jayati kSitIzaH zrI bhImadevaH prathitapratApaH akAri somezvaramaMDapo'yaM yenAtrameghadhvaninAmadheyaH // 23 // kumArapALa, Indrane paNa thayuM tyAre ajayadeve pRthvIne bhAra dhAraNa karo, e ajayadeve prakAMDa (uttama) bhUparUpI tarUone ukheDI nAkhyAM ane veda dharmarUpI vRkSo vAvyAM. (21) enI (ajayapALanI) khagadhArArUpI jaLamAM nimagna thayelA nAnA prakAranA rAjAonAM parAkramathI utpanna thayelI yazaprazasti (vakhANa) te jANe ajayapALanI puSpamALA na hoya! te pramANe zebhatI hatI. ajayapALa pachI-bhaMLarAjane udaya thayo. tene "manugamA" (tenA pachI janmela) arthAt tene nA bhAI zrIbhImadeva, jene pratApa vikhyAti pAmyo hato, te bhUpati thayuM. teNe medhavani nAme sAmezvarano maMDapa karAvyo. suktasaMkIrtananA trIjA sargamAM lakhela che ke - tadaMgajo diggajadaMtizayyA vizrAMtakIrtiH kila mUlarAjaH // turakazIrSANi zizurjayazrIlatAphalAnIva lasanagRhNAt // 45 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIje bhImadeva ra99 vaDhavANune sAdhu merUtuMga, mleccha viSe lakhe che, te musalamAna hatA, ane teo mahamUda gajanInA vArA pachI doDha sakuM vItyA pachI aNu ene (ajayapALane) aMgaja eTale orasaputra diggajanA daMtuSa rUpI zayyA upara jenI kIrtiye vizrAma lIdho che-eTale dizAonA aMta sudhI jenI kIrti vyApI rahI che, e mULarAja thayo. teNe hAnapaNamAM turaSka(tu)nAM mAthAMne ramata karatAM jayalakSamIrUpa latAnAM phaLa na hoya! tema grahaNa karyAM hatAM. bhAvArtha e ke eNe turka lokonAM mAthAM ramata karatAM karatAM kApI nAMkhyAM hatAM. yasmin sadoccaiH zirasi pratIcI mahIbhRti sphArabalAMburAzA // ___ astaM samastAriyazaHzazAMka pratApacaMDadyatimaMDalAbhyAM // 46 // jenuM sainya samudra jevaDuM vistAravALuM hatuM, te pazcima dizAne rAjA rAjaziromaNi maLarAja arinA yazarUpI caMdra ane temanA pratAparUpI sUryamaMDaLanI sAthe asta pAme. zrI bhImadevo'sti nirargalograbhujArgalagrastasamastazatruH // vibhratkare bhUvalayaM payodhivelAmilanmauktikamasya baMdhuH // 47 // zrI bhImadeva, ene bhAI baMdhana vinAnA ugra bhujArUpI bhUMgaLathI jeNe samasta zatruone grasta karyA che, e te (bhImadeva) je samudranI velamAMthI maLI AvatAM matI sahitanA bhUvalayane pitAnA hAthamAM dhAraNa karato ha. Ajanma sadmAsadAM madekakSaNapradAnAt kSayameSamAgAta // iti smaran yaH kanakAni dAtumunmUlayAmAsa na hemazailam // 48 // je merU janmathI ja denuM ghara che, te mArA eka kSaNanA dAnathI kSaya na thAo, ema manamAM AvyuM jeNe senAnuM dAna ApavA mATe te parvatane nirmaLa karyo. yaddAnamazrAvi sadAnubhUtamevArthibhigAtiSu khecarINAM // vilAsahemAdisumerupAdadhiyAgatAnAM svagRhopakaNThe // 49 // darabAranI pAse kIDA mATe banAvelA suvarNanA parvata upara meranI zAkhAnI bhrAMtithI AvelI apsarAonI gatimAM yAcakoe prathamathI anubhaveluM jenuM dAna sadA sAMbhaLavAmAM AvatuM hatuM. 49 kIrtikomudImAM lakhyuM che ke"dhRtpaarthivnepthye niSkrAnte'tra shtkrto| jayantAbhinayaM cakre mUlarAjastadaGgajaH // 56 // cApalAdiva bAlena rilatA samarAGgaNe / turaSkAdhipateryena viprakIrNA varUthinI // 17 // yacchinnamlecchakaGkAlasthalamuccairvilokayan pituH prAleyazailasya na smaratyarbudAcala:" // 58 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rAsamALA hilavADanA prAnta upara pAchA AvyA hatA. phariztA lakhe che ke I. sa. (1178 mAM mahaMmada zAhabudIna gorI gajanIthI ucca ane mulatAna IMdra ajayapALanuM rUpa dhAraNa karyuM hatuM, te jyAre (rAjayabhramirUpI raMgabhUmimAMthI) gayo tyAre tenA putra LarAje jayanta(IMdraputra)ne abhinaya viSa) karo. (56) raNubhAmimAM bAlakIDA karatAM karatAM teNe capaLatAthI turaka rAjAnI senA vikherI nAMkhI hatI. (57) le lekanA (lazkaranA) jenAthI kapAyelAM hADapiMjarane jyAM Dhagale thaye hato, te sthaLane jotAM abudAcala (Abu) potAnA pitA himAcaLane bhUlI gayo. bhAvArtha ke, zatrunA mANasonAM hADakAMne Dhagale eTalo badho uce thayo ke himAcala parvata tenA AgaLa hAne paDI gayA. (58) "drutamunmUlite tatra dhAtrA kalpadrumAkure / ujagAmAnujanmAsya zrI bhIma iti bhUpatiH // 59 // bhImasenena bhImo'yaM bhUpartina kadAcana // bakApakAriNA tulyo rAjahaMsadamakSamaH // 60 // maMtribhirmANDalIkaizca balavadbhiH zanaiH zanaiH // vAca mamipatriya taya pAcaM camakyata" 61 . kalpadrumanA aMkurarapI(mULarAja )ne vidhAtAe zIdhra ukheDI nAMkhe eTale tene "anunamA" (hAne bhAI) zrI bhIma nAme rAjA thayo. 59 60 mA zlokamAM zleSAlaMkAra che. pAMca pAMDa mAMhelo bhIma, jeNe maka nAmanA rAkSasane nAza karI hata; evA bhImanA karatAM gujarAtane A bhImadeva parAkramamAM vadhAre hato, ema batAvavAne A kavine hetu che, tethI te kahe che ke, . "bhImasene (rAkSasa)ne apakAra (nAza) karayo hato, ane A thIma rAjA rAjahaMsA(mahAna rAjA)nuM damana karavAne zaktimAna ha; mATe tene kayAre paNa tenI tulya gaNuM zakAya nahi. eka eTale bagalA karatAM rAjahaMsa pakSI zreSTha gaNAya mATe pAMDasuta bhIme baka mArayo ane A bhIme rAjahaMsanuM damana karyuM tethI paNaSamAM A rAjAnI zreSThatAno davani nIkaLe che. baka rAkSasa ane eka asura (detya) e be jUtA che; e vAta jenA jANavAmAM nathI, te A kano artha nA prakArano kare che. vaLI teo e vAMdhA batAve che ke bakano nAza te zrIkRSNa karayo che, bhIme karayo nathI. paNa jIve zabdastama mahAnidhi pU. 982. vakaH=rAkSasabhede yo bhImenaiva hataH zrI kRSNena ite daityabhede ca rakSovizeSaH iti medinI sa ca bhImena hataH A viSe juve mahAbhAratanA prathama parvanA 5 adhyAyane 73 me ka. rA. navalarAmanA lakhavA pramANe DA. mulara ema artha kare che ke, bakAsurano nAza karanAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-khaLa mULarAja-bIjo bhImadeva 301 upara caDI AvyA ane tyAMthI retInA medAnane raste gujarAta upara utarI AvyA. bhImadeva rAjA ( mahamUda gajanavInI sAme thanAra gujarAtanA brahmadevane vaMzaja), musalamAnene aTakAvavAne senA laI ne caDyo ane teone, ghaNI katala karIne harAvyA. teeAne nAseruM laI gajanI jaI phoMcatAM vhelAM rastAmAM ghaNAM saMkaTa veThavAM paDyAM. A veLAe ta bhImasenanA jevA A rAjA kAMI khaLiyA na hatA. athavA rAjahaMsane vaza karavAne paNa zaktimAna na hateA. A pramANe artha karavAne nruttvaH e pada pachI bhAnanuMsamakSama evA paccheda karavA paDe che. paNa mULagraMthamAM jJa ne badale (Da) avagrahanuM cihna nathI rA. navalarAma pAte evA artha kare che ke, A bhIma bhImasenanA jevA yAre paNa na hatA, e te agalAne (nakhaLAne ) mAranArA jevA ane rAjahaMsane (rAjavargane nahi) vaza karavAne zaktimAna hatA. upara jaNAvyA pramANe A badhA guMcavAre (jhuMvA navalagraMthAvali bhAga 4 ze| pRSTha 98) khaka rAkSasa ane aka asura e e jUdA hatA te nahi jANavAthI thayA che. (60) khalavAn maMtriyA ane mAMDilaka rAjAee hetAM hetAM te khAla rAjAnuM rAjya heMcI lIdhuM. (61) 2. u. 1 A samayane susalamAnanA ItihAsa jANavAnI jarUra che mATe ame ahiM te vistArathI ApIe chie:-- gArI vaMrAnA adAuddIna jahAMseAja, gajanIne pAyamAla karIne, jyAre phijakAhanA takhta upara kheDA, tyAre teNe potAnA be bhatrijA, gyAsuddIna-suhammada zAma ane sauddIna muhammada sAma urphe zAhabuddIna sulatAna ahAuddIna zAmanA zAhajAdA hatA, temane verIstAnanA killAmAM ke kahyA. ane temanA gujarAnane arthe sAliyANuM bAMdhI ApyuM.. sulatAna alAuddInanI pachI tenA zAhanado sulatAna saiphuddIna gAdriye beThA. A pAdazAhe gyAsuddIna ane zAhabuddIna (maujhuddIna) je peAtAnA kAkAnA dIkarA hatA temane kedamAMthI cheDyA. zAhajAdo gyAsuddIna tA sulatAna saiphuddInanI cAkarImAM jhikAhamAM salAhazAMtithI rahyo. ane zAhano cainnuddIna pAtAnA kAkA phakharUddIna masudanI cAkarImAM khAmiyAna gayA. saiphuddInanA trAsadAyaka mRtyunA banAva pachI gAranA takhta upara gyAsuddIna beThe ane te vAta kharUddInane hAMcI tyAre teNe peAtAnA bhatrIjA zAhabuddInane kahyuM ke tamArA bAI tA kAmamAM paDyA. tame zuM karavA dhAro che? tamAre paNa taiyAra thavuM joiye. teNe mAnapUrvaka peAtAnA kAkAne namana kahyuM, ane tarata ja phirojakAha javAne ravAne thayA; te tyAM AvIne peAtAnA bhAIne rIta pramANe namana Ine manyeA. eka varSe te peAtAnA bhAI pAse nokarImAM rahyo; paNa eka prasaMge kaMI apamAna sarakhuM banavAthI sIjIstAnamAM maleka zamazuddIna sIjIstAnI pAse jaIne eka siyALA tyAM rahyo. tenA bhAIe tene pALe kheAlAvavAne mATe halakArAmelyA; ane jyAre te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 rAsamALA prakhyAta bhIme rAjya pitAne hastagata karyuM na hatuM, paNa tenI bhAbhInI vatI ane tene rAjaputranI vatI, eka zUravIra tarIke, rAjabhakta thaI rAjakArabhAra calAvatA hatA. AvI pahoMcyo tyAre tene kasa kajhurAna ane IstiyA(hirAta ane gajanInI vaccenA DuMgaramAM geranuM eka zahara che.)nA muddo soMpI dIdhA. gyAsuddIne jyAre garmazIra upara pitAnI sattA sthApI tyAre potAnA bhAIne takInAbAda zahara, je garmazIramAM heTAmAM moTuM hatuM te, svAdhIna karyuM, eTale gajanInuM lazkara ane tenA AgevAne gajanI bhaNuM nAzI gayA tyAM teo bAra varSa rahyA. ane khuzarU zAha ane khuzarU malekanA hAthamAMthI deza chInavI lIdhe. sulatAna zAhIdIne paNa takInAbAdathI temanA upara humalo karavAnuM ane dezane herAna karavAnuM jArI rAkhyuM. chevaTe I. sa. 1173(hi. sa. 5. 69)mAM sulatAna gyAsudIne gajanI jitI lIdhuM. ane potAnA bhAI zAhabuddInane tyAM gAdiye besADI gara pAcho Avyo. A zAhajAdAe gajanIne muka svAdhIna karI lIdho, ane be varSa pachI gurrajha jitI lIdhuM. trIjA varSamAM (hi. sa. 171 I. sa. 1175) potAnI ja teNe mustAna bhaNuM laI jaIne karmotiyana (karAmanA loko) pAsethI te jagyA hAtha karI lIdhI; tema ja bhATiyA leka pAsethI (u) laI pitAne svAdhIna karI lIdhuM, ane tyAM tathA sultAnane mATe alIkaramAjane pitAne nAyaba TharAvIne pote gajanI pAcho vaLI Avyo. A banAvane samaya, sarItA hi. sa. 572 ne Ape che ane kahe che ke, uccane rAjA killAmAM jaIne rahyo. eTale sultAna tene gherIne taMbu lagAvI paDyo. paNa tenA samajavAmAM AvI gayuM ke rAjAne svAdhIna levAnuM kAma ghaNuM kaThiNa che, tyAre teNe tenI rANIne phaTADavAnI yukti karI, kemake tenA jANavAmAM AvyuM ke rANune kabaje rAjA upara ghaNe che. A prasaMga joIne teNe pitAne mANasa mokalyo ane ThagAIbharelI rIte kahevarAvyuM ke je tamArI madadathI A zahara mArA svAdhInamAM Avaze te tamane huM rAjyapANI karIza. rANiye zAhabuddInano dabadabo joIne vicAryuM ke, A jita karI lIdhA vinA jAya evuM nathI, eTale teNe tenA saMdezAnA uttaramAM karAvyuM ke huM te tamArA yogya nathI paNa mArI dIkarI rUpavAna che, tene je tame mAnya rAkhe tathA mArI sarve mAlamatAmAM tame hAtha nAMkhe nahi to huM rAjAne mAravAno upAya karUM. sulatAne A karAra kabUla ko; eTale rANiye thoDA divasamAM rAjAne mArI nAMkhIne ucca zahara tene svAdhIna karI dIdhuM, ane potAnA kela pramANe te rANanI kuMvarIne musalamAnI dharmamAM laIne tenI sAthe nikAha karI, pachI mAdIkarI baMnene gajanImAM mokalI dIdhAM. tyAM mA turata ja maraNa pAmI ane tenA virahathI tenI dIkarI paNa be varSa pachI marI gaI ane pAdazAhanI mulAkAtathI te kAMI phaLa pAmI nahi. e ja varSamAM saMkarAna(zaMkarAna, senapharAna)nA lokoe dago karIne mATe gaDabaDATa karI mUke tethI te temanA upara caDI gayo ane temAMnA ghaNAkharAne taravAranI dhAre caDAvI dIdhA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 303 ajayapALane nehAne bhAI bIje bhImadeva vaLI bhoLo bhIma kahe kurAnamAM lakhyA pramANe, saMkarAnA loko potAnA dezane arthe laDyA che, tethI temane keTalAka lakhanArAe gAjI gaNyA che. tema chatAM, teoe jyAre kajiyo ubho karIne baMDa macAvyuM tyAre rAjanItine anusarIne zAhabuddInane A pramANe karavuM paDyuM. uparanuM baMDa besADI dIdhA pachI (hi. sa. 574 I. sa. 1178) te ucca ane multAna thaIne tharapArakaranI vATethI aNahilavADa (naravAla) caDI AvyA. te veLAe tyAMne rAjA bhImadeva bALaka hate. (tabakatInAsarI). pharitA lakhe che ke, rAjA bhImadeva je bhImadevanA vaMzane te tenI pAse gajarAtanI hakumata hatI. (A laDAI sana 1178mAM thaI che, ane e vakhate bALa mULarAja gujarAtane rAjA hato. tethI tenI kumake rahIne bhImadeve tenuM rAjya nIbhAveluM jaNAya che. ane te maraNa pAmyA pachI I. sa. 1179mAM te paMDe gAdiye beThelo jaNAya che.) teNe sulatAnane cheka harAvI dIdhuM. ghaNuM musalamAna mAlyA gayA. ane te ghaNuM muzkelIthI pAcho gajanI gaye. ane hi. sa. pa75mAM pezAvara gayo. khulAse tavArIkhane lakhanAra A banAva hi. sa. 177mAM banyAnuM lakhe che. ane te paNa jaNAve che ke gujarAta levAne irAdo karIne multAna ane ucca thaIne tharapArakaranI vATe te Avyo tenI sAme bhIme lazkara taiyAra karIne maheTI laDAI karI. A veLAe sulatAnanuM lazkara cheTethI AveluM ane rastAnI takalIpha bhegavelI tathA pANI ane anAjanI taMgI veThelI ane A tarapha bhImadevanuM lazkara tAjuM ane beparavAha hovAthI sulatAnanA lazkarane talavAre ane nejAnI aNIthI tathA baMdukanI gaLiyAnA ghAthI jakhamI karI nAMkhyuM, ane rAjA bhImadeva acAnaka jita pAmyo. sulatAnanAM ghaNuM mANaso taravAranA ghAthI marAyAM ane pote nAzIne nAnA prakAranAM saMkaTa veThI gajanI tarapha pAcho vaLI gayo. jyAre sulatAna mahamUda gajanavI devapaTTaNa upara caDI AvyuM hatuM tyAre jAnAgaDhano , rAjA maMDalika je pitAnA dharmane rakSaNahAra hatuM te aNahilavADanA 1 lA bhImanI sAthe tenI peThe lAgyo hato. ema seraThI tavArIkha lakhanAra raNachoDajI dIvAne je hakIkata lakhI che te A mahamada zAma(zAhabuddIna zerI)nA vakhatane lAgu paDe che ema sara belI potAnA gujarAtanA ItihAsamAM lakhe che. amane paNa ema lAge che ke te veLAe aNahilapurane rAjA bhIma (1le bhIma) hato ane A veLAe paNa bhImadeva (bIje bhIma) rAjA hovAthI nAmanA sarakhApaNune lIdhe raNachoDajI dIvAne mahamadagerInI vAta mahamUda gajanavIne lAgu karI dIdhI hoya. raNachoDajI dIvAna lakhe che ke musalamAnI pachavADe hinduo vijaLInA jevo camakATa ane capaLatA rAkhIne ane vAyunA jevo vega dhAraNa karI buDhiyA vAnarenI peThe phUTakArA mArI ane bALamRgenI peThe phALa bharI musalamAnI pAchaLa deDI pakaDI pADyA; temAMnA keTalAekane hinduonI kaTArethI mArI pADyA. ane keTalAekane rajapUtAnI gadAnA prahAravaDe bhoMya upara sUvADI dIdhA. ane rAjAnA bhAgyano sUrya ucca sthiti pehoye; eTale zAha mahamada bIkane mAro chaTakI gayA. ane pitAne jIva bacAvyo. paNa tene lazkaramAMnAM ghaNuM strI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 rAsamALA vAtA hatA; te I sa0 1179 mAM gAdiye beThA,1 ane 36 varSa rAjya karyuM. merUtuMga lakhe che ke, enA vArAmAM zrI sAhaDa deva (subhaTavarmA) purUSo pakaDAI gayAM. musalamAnAnA dharmazAstra pramANe turkI, ahvAna ane segale kriyA kuMvArI hAya tA pavitra gaNAya che teTalA uparathI evI je hatI lemane strI tarIke rAkhI levAne kaMI khAdha gaNavAmAM AvyA nahi. khIjI je hatI temane paNu jIlAkha AdithI pavitra karI temanA dharmazAstranI AjJA pramANe (kurAnanI 24-26 AyAta pramANe) je duSTa striyA hatI te duSTane ane sArI sArA mANasAne paraNAvI; je AkharUvALA mANasA hatA temanI dADhiyA khADAvI naMkhAvI ane temanI gaNanA zekhAvatAmAM karI, ane zekhAvatAne vADhela jAtanA rajapUtAmAM bheLavI lIdhA. ane je nIcA hatA temane kALI, khAMTa, bAriyA, ane seranI jAtamAM bheLavI dIdhA. ane paraNetaranI tathA maraNuavasaranI vidhiyA temanA peAtAmAM je cAlatI hatI te calAvavA devAnI chUTa ApI, ane khIjAethI aLagA hevAne pharamAna karavAmAM AvyuM; paNa kharUM te zuM banyuM haze te paramezvara jANe. 2. u. 1 khIjA bhImadevanA rAjyanA aMta 36 varSe eTale I. sa. 1215 mAM AvyAnuM upara lakheluM che, te selDaMganA lakhANathI khATuM Thare che, eTaluM ja nahi paraMtu tAmrapaTTonA zeSa uparathI paNa te tevuM ja kare che; kemake I.sa. 1231 nA AbunA lekhamAM bhImadevane "rAjAdhirAja" lakhyA che, ane e lekhane AdhAra A pustakamAM mi. phArbase lIdhe che, chatAM e bhUla thayAnuM kAraNa ema jaNAya che ke 63 ne badale aMka avaLAsavaLI thaI jatAM 36 thaI gayA che. sairUttuMga prabaMdhaciMtAmaNimAM sApha he che ke--saMvat 121 pUrva varSa 62 zrI mImayevena rAjya nRtaM" eTale vi. saM. 1235 thI 63 varSe eTale 1298 (i. sa. 1241-42) sudhI bhImadeve rAjya kahyuM. bhImadevanAM tAmrapaTTo merUtuMganA rahevA sAthe kharAkhara maLatAM Ave che. enuM chelluM tAmrapaTTa (DaoNkTara yulare prasiddha karela 11 tAmrapaTTa paikI aMka 9 nuM) saMvat 1296(I. sa. 1240)nuM che. enA pachInA rAjakartA tribhuvanapALanuM eka saM. 129(I. sa. 1242-43 )nuM che, eTale bhImadevanuM rAja saMvat 1298 (I. sa. 1241-42) sudhI hatuM. amArI pAsenI eka paTTAvali pramANe bALa mULarAje saM. 1232 nA phAlguna suddhi 12 thI te saM. 1234nA caitra zudi 14 sudhI 2 varSa ne eka mAsa rAjya kahyuM. tyAra pachI enA bhAI bheALA bhIme saM. 1234 nA caitra zudi 14 thI rAjya kahyuM; ema lakhyuM che; ane vicArazreNImAM paNa lakhyuM che ke:-- rr tatstadevopa zrI bhIbhadeva rAjyA iti rAjAvalI. ,, A tathA amArI pAsenAM bIjAM jaina pAnAmAM saMvat 1235mAM lImanuM gAdInuM varSe lakhyuM che, tethI te I. sa. 1179 mAM (saM. 1234 mAM) rAjakartA hatA, te viSe kAMI paNa zaka nathI, kAraNa ke aNuhilavADanA bAlamera pAse kerAlu nAmanA ujjaDa gAmanA I. sa. 1179(saM. 1235)nA lekha uparathI jaNAya che ke, te lekha prakhyAta bhImadevanA vijayI rAjyasamaye lakhAyA hatA. ra. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 305 mALavAna rAjA hatA te gUjarAta ujajaDa karavAnA manasubAthI tenI upara caDhI Avyo, paNa bhIme tene dhaDadhaDAvI nAMkhate saMdeze kahAvyo ke,-- "rAjA mArtaDa, je sUryavaMzane dIpAve che ke, mAtra pUrvamAM ja prakAze che; paNa "te ja sUrya jyAre pazcimamAM AvavA mAMDe che tyAre tenuM teja asta pAme che.A pradhAnanA zabdacAturyane saMdeza sAMbhaLIne te pAcho jate rahyo. merUtuMga kahe che ke, pachIthI tenA putra arjunadeve gUjarAta luMTayuM. A lakhANane mALavAnA arjuna rAjAnA lekhane pUrAvo maLe che. te lekha I. sa. 1210ne che, ne temAM lakhyuM che ke, "subhaTavarma (athavA sehaDa) "je arjuna rAjAne pitA thato hato teNe potAnA krodhAyamAna parAkramane garjanA karata kepa gUjarAtanAM zahare upara calAvyA;ane arjuna rAjA 5Na cheka hAne hatA tevAmAM paNa, "teNe jayasiha rAjAne (mALavA jitI lenAra rAjAnI pachI thanAra aNahilapuranA rAjAne A vAta barAbara lAgu paDe che.) chokarAMnI ramatamAM paNa nasADI mUkayo hato." eka bIje lekha pachavADe dAkhala karavAmAM Avela che temAM bALa mULarAjanI pachI thanAra bheLA bhImadeve grAsa Apela te viSe lakhyuM che, ane te I. sa. 1210nI sAlane che, temAM bhImadevane bIje siddharAjadeva ane nArAyaNane avatAra lakhyo che. e pustakamAM aNahilavADane bhoLo paNa parAkramI selaMkI rAjA kAMI utaratI paMktimAM dAkhala thaye nathI. ame have nIce je lakhiye chiye te caMdanA rAsa uparathI lakhiye chiye. bheLA bhImadevanA rAjya saMbaMdhI gujarAtane ItihAsa lakhanArAoe thoDuM lakheluM che; tathApi sArA bhAgye karIne teTale gALo musalamAna ItihAsakoe pUryo che, ane vaLI gUjarAtanI dharInA sAmmaranA cahANu rAjAone je rAsa caMda bAreTe lakhyo che te viSama paNa cipama pustakamAM aNahilavADane bhoLo paNa parAkramI solaMkI rAjA kAMI utaratI paMktimAM 1 baMgALa eziyATika sAITInuM jarnala 5 muM pRSTha 380 pramANe vaLI pRSTa 166 nI TISa ju. 2 pAchaLa pRSTha 93 me ame je lekha chApo che temAM maminA siddhAna sattama rAvarti zrImad mINavaH ema che. ane saMvata 1280 no lekha kayarNivane che temAM nAyAvatAra zrImIva evuM virUda bheLyuM che. (juo DA. bularanI chapAvelI 11 lekhanI copaDI.) 20. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 rAsamALA dAkhala thayo nathI. ame havethI lakhiye chiye te caMdanA rAsa uparathI lakhiye chiye. caMda bAroTa lakhe che ke, jyAre anaMgapALa rAjA dilhImAM rAjya karate ho tyAre kaMdhaja athavA raDeDa rAjA vijayapALa tenA upara caDAI karavAne taiyAra thayuM. te samaye sAmbharamAM AnaMda devane putra somezvara rAjya karatA hatA. tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke kaMdhaja ane tuMvAra sAmAsAmI laDavAnA che, eTale teNe vicAryuM ke AvI veLAe kSatriye ghera besI rahevuM nahi. te bolyo ke, "huM AnA kuLanI kIrti vadhArIza ke kailAsa athavA IndrAsana pAmIza." teNe nAbata vagaDAvI ane dilhInA rAjAnI pakSe cAlyo. semeza ane anaMgapALa dhavaLa chatra dhAraNa karIne bhegA thaI vijayapALanA sAmA caDyA. laDAI cAlI temAM semezvare vijayapALane ghAyala karyo eTale te nAThe. semezvare zaktimAna vijayapALane harAvyo tethI dilhImAM tenI kIrti gavAvA lAgI. anaMgapALe potAnI putrI tene vere paraNavIne ghADo saMbaMdha karyo, pachI tene sAre AdarasatkAra karIne vidAya karyo. somezvara jayanAM vAdivya vagaDAvatA pitAne ghera ajamera cAlyo. ema jaNAya che ke, anaMgapALane putra na hato. tene be putro hatI, temAMthI kamaLAdevI nAme hatI tene ajameranA semezvara vere paraNAvI 1 vAra vaMzamAM traNa anaMgapALA thaI gayA che, temAM A trIje anaMgapALa have, jene aIna akabarImAM WiI4 evuM nAma ApeluM che, ane eNe I. sa. 1128 thI 1149 sudhI 21 varSa, 2 mAsa, ane 16 divasa rAjya karyuM che. ane dilhInI rAjAvalimAM ene aMka 19 mo Ave che. vizeSa vRttAMta mATe juvo rAsamALA pUrNikAmAM dihI ane kenejanI rAjAvali. 2 kane janA rAThoDanI vaMzAvali rADeDa rAjAnI TIpa che, temAM vijayapALanuM nAma AvatuM nathI, paNa pIzarAsAmAM ene jayacaMdrane pitA karIne lakhyo che. (Coins of Medieval India) 5. 84 tathA 87 mAM caMdravi(1050)nA putra madanapALanI sAla I. sa. 1080-1115 sudhInI che. govicandranI sAla I. sa. 11151165 sudhInI che. ajayacaMdra( jayacaMda)nI sAla i. sa. 1165-1193 sudhInI che. eTale vacce vijayapALa nAmanA koI bIjA sabhyane ghusADI devAne avakAza raheto nathI. rAjakALanirNayanA pU. 13me jayacaMdrano pitA vijayacaMdra rAThoDa lakhyo che. ane tenI sAla saMvata 1246 eTale I. sa. 1190 nI lakhI che, te zA uparathI tenuM pramANa temAM jaNAvyuM nathI, tethI te upara paNa so rAkhI zakAto nathI. vijayapALa athavA vijayacaMdra eja zervicaMdra hekhiye to ja rAsAnI vAta manAya ema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIje bhImadeva 307 hatI, bIjI rUpasuMdarI hatI tene kajanA rAThoDa rAjA jayacaMdra vere paraUvI hatI. anaMgapALanI pheIna vijayapALa re dIdhI hatI tene jayacandra putra thato hato. tevAra kuMvarIne peTa somezvarane nAmAMkita pRthvIrAja thaye. teNe ajamera ane dilhInI gAdI ekaThI karI nAMkhI, ane musalamAnonI sAthe AzcaryakAraka laDAImAM utarIne te mAryo gayo. caMda bAroTa kahe che ke, kAja, gajanI, ane aNahilapuramAM yamadUte pRthvIrAja jamyAnA samAcAra prasiddha karyA. pRthvIrAjane prIthA karIne eka bahena hatI tene tenA pitA somezvare cittoDanA rAvaLa samarasiha vere paraNAvI hatI. 1 juo pAchaLa paNa 22nI TIpamAM chaThTho rAjA guhasena (I. sa. pa39 thI 569) ene guhila paNa kahetA. gehila athavA geloTI (je hAla sisodiyAne nAme oLakhAya che) je kAThiyAvADa ane rajapUtasthAnamAM rAjyakta thayelA che, te A guhila vaMzaja che. A guhasenane meTe kuMvara dharasena (bI) valabhIpuramAM tenA pachI gAdIpati thaye. ane bIjA kuMvara gehAditya athavA gehAe IDaranuM rAjya meLavyuM. tenA vaMzaja IDarathI cittoDa (mevADa) gayA ane haju tyAM (udayapuramAM) rAjya kare che. e gehAdityanI keTalIka peDhIye A5 athavA bApe thaye, teNe mevADamAM cittoDanI gAdI meLavI. bhAvanagara prAcIna zodhasaMgraha" mAM lakhyA pramANe eka bIjo aviprAya ema paNa che ke, valabhIne chello rAjA zIlAditya sAtame marAya tyAre tenI sagarbhA strI puSpavatI ArAsuramAM aMbA bhavAnInI yAtrA karavA gaI hatI, te patinuM maraNa sAMbhaLI tyAM ja rahI. guphAmAM tene kuMvara avatayo tethI hAditya kahevAya. tene rAjanIti pramANe abhyAsa karavAne banI Ave teTalA mATe rANiye yogya brAhmaNane soMpyo ane pote satI thaI. gehAditya moTo thayo tyAre bhADeranA vanavAsI bhalene te rAjA thayo. te brAhmaNanA kuLamAM ucho tethI brAhmaNane dharma pALato hato. tene putra khApA rAvaLa thayo te paNa brAhmaNadharma pALIne hArita muninI sevA karavA lAgyo. A hAritane ekaliMgajI zaMkara prasanna thaIne suvarNanuM kaDuM ApyuM hatuM, te temaNe bApA rAvaLane sevAnA badalAmAM ApavA mAMDyuM tyAre teNe kahyuM ke, mahArAja! senAnuM karyuM te kSatriyone joIe, ne huM te brAhmaNa chuM eTale prasanna thaIne hArita muniye tene kSatriInuM teja ApyuM, tyAre bApA rAvaLe pitAnuM brahmAtra munine arpaNa karyuM ane kSatrIpada sAthe senAnuM kahe pate grahaNa karyuM. gohilakuLanA pUrva prathama brAhmaNakaLane AnaMda denAra hatA e viSe mahArANA bhakata ekaliMgajI mAhAmyamAM prAcIna kavine zleka dAkhala karayo che te uparathI siddha thAya che. AnaMdapurasamAgataviprakulanaMdano mahIdeva / jayati zrIguhadattaH prabhavaH zrIguhirUvaMzasyaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 rAsamALA A samaye gujarAtamAM rAjA bheLo bhIma aNahilapurane zRMgAra hatA. te agAdha samudra je baLavAna hatA, tenI pAse ajita caturaMgI senA hatI e cAlukayarAyane Azraye trileka rahyA hatA; ghaNuM durgapatio tenI sevAmAM hatA. siMdha bhaNI haMkAratAM vahANa tene svAdhIna hatAM; dhArA dharatImAM tenAM Ayudhika sthAna hatAM; amarasiha zevaDo karIne jaina sAdhu hato te bhImadevanI sevAmAM hatuM, te pitAnA maMtravaDe strI, purUSa ane devane vaza karate. pArakaranA yAdava, ane soDhA tene vaza hatA. teNe brAhmaNonAM ghara bALIne temane dezapAra karyA hatA. te mALavAmAM (pallI) pAlI dharatImAM ane Abu upara pharato hato. AnaMdapura (vaDhavANa)thI AvelA vimakuLane AnaMda ApanAra, hila vaMzane, utpanna karanAra zrI guhadatta rAjA jaya pAme che. bApA rAvaLathI nIce lakhyA pramANe 29 mI paDhiye samarasiMha thayA. juo avaLezvara Abu upara acaLagaDhanI pAsenA maThamAMne lekha (saMvata 1342. I. sa. 1285) mAgazara zudi 1 vALo (bhAvanagara grAcIna zodhasaMgrahane 5. para) 1 bApA. 11 baravAha. 21 vikramasiMha 2 gulila. 12 zaktikumAra. rara kSemA saha. 3 bheja. 13 acivarmA 23 sAmatasiMha, 4 zALa. 14 naravarmA. 24 kumArasiMha 5 kALaja. 15 kIrtivarmA. 25 mAnasiMha. 6 bha bhaTa. 16 . 26 pavasiMha. 17 vaisiMha. 27 caitrasiMha 8 mahAyika. 18 vijayasiMha. 28 tejasiMha. 9 khumANa. 19 arisiMha, 29 samasiMha. - 10 liTa. 20 esiMha. uparanI vaMzAvalimAM AvelA sarva purU putra, pitra ne prapatra, eve krame nathI, paraMtu koI bhAI bhatrIjA paNa che. 1 pArakaranA yAdava te samA; kacchanA jADejAnA bhAyAta. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 309 A samaye Abu upara jetasI paramAra rAjya karatuM hatuM. tene salakha karIne eka kuMvara hatuM, ane IcachanakumArI nAme putrI hatI, te ghaNuM rUpavaMtI hatI tethI sarva tenAM vakhANa karatAM hatAM. tene paraNavAnI IcchA bhImadevane thaI Abu viSe ane paramArakanyA viSe je kaI kAMI kahetuM te, pachI sAcuM ke jUTha game tevuM hoya paNa, bhImadeva AnaMdathI sAMbhaLate hate; ene svama AvatAM te IcchanI viSenAM ja AvatAM. teNe amarasiMhane Abu mokalIne paramArakumArInuM mAthuM karyuM, paNa tene vivAha cauhANaputra vere kyAreya karI mUkyo hato. te samAcAra lImadevanA pratinidhine sUcavavAmAM AvyA tyAre te bolyoH "ahe! parvatapati, bhoLA vira cAlukaye icchanI viSe jyArathI sAMbhaLyuM che tyArathI tene te vIsaratI nathI; mATe tenI vere tamArI kanyAnuM mAguM kare che; je tame caihANane paraNAvaze to AbugaDhanA kAMThA uparathI tamane gabaDAvI nAMkhaze; paramAranI sAthe tene laDAI karavI, te arjunane jema koI garIbaDAM sAthe laDAI karavI hoya te pramANe tene mana che." pradhAnanuM kahevuM jetasiye mAna sahita sAMbhaLyuM; pAMca divasa sudhI tene mAnabharelI rIte darabAramAM rAkhyo, ane potAnA pradhAna sAthe vicAra karyo ke, have zo uttara Apo ? chevaTe jetasIne putra hAthamAM taravAra grahIne belI uThayoH "je mArI dharatI mAgI hatI te huM te Apata; paNa bheLe bhIma jaina "dhama thaI gayo che, te dagophaTakAne bharelo che, vazIkaraNa kare che ane "bhUrakI nAMkhe che. ATale badhe deza teNe e ja sAdhanathI svAdhIna karI lIdhe che; te uttara bhaNInA zatrune oLakhate nathI." jetasI vaLI bolyAH marU dharatImAM nevuM lAkha yoddhA paDelA che, ane AbugaDhane tAbe arADa "gAdiyo che. sAmaMtapati mArI ethe Avaze. emAMthI koI paNa je mAruM "rakSaNa nahi karI zake te jeNe parikSitane tenI mAnA udaramAM rAkhe "baLatA jaMgalamAMthI jeNe chokarAone ugADyAM, jeNe potAnAM mAbApanuM "rakSaNa karI mAmAne mAryo, jeNe govardhana taLIne vrajanuM relamAMthI rakSaNa "karyuM, te gokuLanAtha zrIkRSNa mAruM rakSaNa karaze. mAre mAruM rAjapada rAkhavuM ke pachI maravuM." A uttara ApIne teNe bhImanA pradhAnane vidAya karyo. jetasi, pitAnA pAMca sagA hatA temanA svAdhInamAM Abu karo. teNe pitAnA putrane kahyuM: "ApaNe caihANane ApaNuM ethe bolAvavA joIe.pachI somezvaranA putra vere icchanIne satvara paraNAvI devA viSene 1 sAbharapati pRthvIrAja, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAsamALA pitAne hAthe kAgaLa lakhI mokalyo. temAM lakhyuM che ke,-"salakhanI bahena "ane jetasInI putrInuM bheLo bhoma mAguM kare che, te kahe che ke, game te Abune ujajaDa thavA de, ke game te icchanIne mAre vere paraNava. tyAre zuM "ziyALa siMhano bhAga leze? te mArI mita lUMTe che; mArA govALiyA "reja bUma mAre che; mArI prajA garIba thatI jAya che." paramArane caihANe AdarasatkAra karyo. pRthvIrAje dilhI hAvI kahyuM ke, bhImanI sAme huM salakha sAthe jAuM chuM. somezvarane putra nIkaLI cAlyo--te salakha paramAranI sAthe tene ghera javAne taiyAra thayo. bheLA bhIme jyAre A samAcAra sAMbhaLyA tyAre jANe ke tenA mukha upara ghA mAryo heyanI ema tene lAgyuM. teNe pitAnA maMtriyone bolAvIne taiyAra thavAnI AjJA karI; teNe laDAInI nebata vagaDAvI. "je UMghatA siMha upara paDe che, je pRthvI dhAraNa karanAra maNidharane mAthethI maNi levA dhAre che; je yamadUtanA peTamAM potAno hAtha khese che; te ja cAlukyanA bAravaTiyAnuM rakSaNa karavAne Icche che." bheLo bhIma jevo A pramANe bolyo te te ghare karIne kaMpyo. pATaNathI teNe kaccha ane seraTha sarva ThekANe comera AjJApatra lakhI mekalyAM-dhULanAM vAdaLAMthI AkAza chavAI gayuM; cAre bAjuethI meTI senA ekaThI thaI tyAM giranArano dhaNI Avyo, katAriyo lehANe paNa Avya, vIradeva (athavA vIradhavalaMga) vAghele, rAma paramAra, pIramano dhaNa, rANIka jhAlo, soDhe sAraMgadeva, gaMga DAbhI, amarasiha. zevaDe paNa tyAM hAjara thayA hatA; jaina maMtrezvara cAciMga paNa hatA. bhoLo bhIma Abu AvI pahoMcyo ne tyAM taMbu ThekyA; teNe cAre bAjue gaDha gherI lIdhe paramAra ane cAlukyanI senAe yuddha macAvyuM; ghaNA divasa sudhI raNasaMgrAma cAlyo; chevaTe salakha ane jeta pAchA haThavyA; paNa jevA laDatA teo pAchA haThatA gayA tema dharatIne lohIthI lAlaceLa karatA gayA. bhIma AgaLa dho, teNe acaLezvarane joye; paramAra marUdharatI bhaNuM nAzI gayA ne gaDha cAlukone mATe mUkatA gayA. ane bhIma jayavaMta thaI AbunI Toca upara caDyo. A samaye rajapUta rAjAonAM mAthA upara, temane sAmAnya zaru zAhabudIna ghorI meghanI peThe garjanA karI rahyo hato tethI mAMhe mAMhane kajiyA patI ja joItuM hatuM. zAhabuddIna kahe ke, "A dharatI nathI hindunI ke 1 A samaye karachamAM jAma rasto rAyadhaNa gAdIpati hatA, teNe potAnA jADejA saradAranA uparI paNa nIce kacachI lazkara moklAvyuM hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIjo bhImadeva 311 ' " nathI mlecchanI, paNa je taravArathI rAkhI zake tenI che." bhALA bhImadevanI pAse tene sArI salAha Ape evA keTalAka sAmatA hatA. teonuM kahevuM jo teNe sAMbhaLyuM hAta te hindusthAnanI paDatI thAta nahi athavA eTaluM badhuM nahi te tema thavAmAM vAra thAta; paNa bheALA bhIme peAtAnA nAmaneA mahimA rAkhIne kAinA kahevA upara lakSa ApyuM nahi. pIramanA gAhila sAmaMte kahyuM: laDAI baMdha karavI joye, paramAre kAMI aparAdha karyo nathI, siMhakaTi '(icchanI) pAchI Ape eTale patyuM. mATe e artha sAdhI levA viSe ApaNe "vicAra karavA joiye." rANIka jhAlA kahevA lAgyA: " yuddhanI veLAe yuddha saMbaMdhI ja vicAra karavA joiye, khIjI vAta kazA kAmanI nahi. ApaNe sAvadhAnI mAtra eTalI ja rAkhavI ke zAhanI sAthe zatrutA baMdhAya nahi.' vIradeva vAdhelA heH cohANunI sAthe ApaNe patAvI devuM, ane ekaThA "maLIne sulatAnanA sAmA thavuM. yuddhamAM ane aMta ANuvAthI ApaNA "hAthamAM dhaNA deza Avaze, ane ApaNI kIrtti dhaNI vadhaze." amarasiMha zevaDAe dhIre rahIne kAnamAM kahyuM: sAcI, paNa te bhImane rUcaze nahi." nahi evA nizcaya karIne rAjA pote teA "kAI rajapUta eka vAra apamAna sahana kare teA pachI te dareka ThapakAne pAtra thAya che; eka hajAra pApanA deSa tene mAthe bese che; te narakamAM paDe che te "pachI tene kANu tAre? rajapUtanA bhAgyamAM tA janmamaraNanA pherA peAtAnI "taravArathI TALavAnuM lakhyuM che. hindueAmAM cauhANu ane paramAra e mhATA ceAhvA gaNAya che, mATe jyAre cohANu pAsethI tenA sarve kabajo cheDAvIza jyAre dhArI sAmeA caDIza." pachI bhALA bhIma rAjA e saMbaMdhamAM AkarA sAgana khAI .kheDA ane nAkhata vagADavAnI AjJA ApI. game jo .. tame aa che! e sarve vAta te thAya paNa kalaha cheADavA beThA hatA. te khelye!: pachI cauhANanA upara teA be bAjuethI halA thayA; dhArI ane gurjaranI vacce sAmbharadhaNInI DhAlanA jevI gati thaI. teNe tenA hinduzatru saMbaMdhamAM bhavAnI mAtAne vInavI-e! durgA! jaina dharme sarva vastuo "jhAlI lIdhI che, teA e dhAtakayeAne tuM jhAlI leje. kAI rAjapadavane mAna "ApatuM nathI; sAmatAnI satyatAne nAza thayeA; jyAM vedanI dhUma macatI "hatI, ane caMDIpATha thatA hatA tyAM jainanI apavitra vAtA thAya che. ahA! "cAmuMDA! khaDga dhAraNa karIne mArUM rakSaNa kara; e! kALI! mahApralayanA "samayanA yamadUtanuM rUpa dhAraNa karIne A jaitAne jhakhe kara ! tuM pAtakanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 rAsamALA nAza karanAra! devatAonI rakSaNahAra! daityonI damanAra! teone hatA "na hatA karI de! ane tAro jayajayakAra thAo !" rAtrinI veLAe gUjarAtanA lazkara upara caMda bAroTe jAte caDhAI karI, temAM cAlukyanI senA kATanI peThe ubhI rahI hatI, hAthiye comera rAkhyA hatA, ane je jhAlAoe jADejAne harAvIne kaccha ane paMcALa lUMTI lIdhA hatA te ghoDe caDhI rakSaka thayA hatA eTaluM chatAM paNa durgAnA pratApathI caMdanI ghaNuM jita thaI rAtrinA gaDabaDATamAM bhImanA ddhA mahemAhe kApAkApI karavA lAgyA; ane agara je bhIma paDe yuddhamAM AgaLa paDyo, ane tene hAthI marAyo, tathA taravAra TaTI paDI gaI tyAre kaTAravate gADetUra banIne laDyo, te paNa bhAre nukazAna veThIne chevaTe tene pAchA haThavAnI agatya paDI. * pachI bhImanI hilacAla upara najara rAkhavA cauhANanI theDI pheja rahI ne bIjI beTIsenA sulatAnanI sAme laDavAne cAlI, ane tene paNa harAvyo. bhImadevane kAke sAraMgadeva maraNa pAmyo tyAre tene sAta kuMvara hatA-pratApasiMha, arisiMha, gokuladAsa, geviMda, harisiMha, zyAma, ane bhagavAna. teo parAkramI zUravIra hatA, ane rANa (athavA rANuka) karIne sattAvAn jhAle hatuM tene Thera karyo hato. teo bhImadevanA upara bahAravaTe nIkaLyA hatA, paNa tenuM kAraNa zuM haze te jANavAmAM AvyuM nathI. teo yAdavane deza luMTatA ane soraThanA DuMgaramAM rahetA. chevaTe teo eTalA badhA baLiyA thaI paDyA, ke bhImane ApoApa temanA upara caDhavAnI agatya paDI. bhIme eka nadIne kinAre paDAva nAMkhyo hato, tyAM ene hAthI nadImAM nahAto hato tene mArI nAMkhyo, ane tenA svAvatane paNu pratApasiMhe ane arisihe Thera karyo. A pramANe bhImadevanuM apamAna karyuM tethI tene hADehADa lAgI gaI ane AgaLa te mAtra teone jhAlI levAne ja vicAra karyo hato, paNa have te temane mArI nAMkhavAmAM doSa gaNavA lAge nahi. bhImane A manasube sarve bhAInA jANavAmAM Avyo, tyAre gujarAta choDI javAnI temane agatya jaNAI ane te pramANe teo yuvAna pRthvIrAjane Azraye jaI rahyA. pRthvIrAje teone AdarasatkAra karI zirapAva karyA; tathA paTA karI ApyA. eka samaye pRthvIrAja gAdiye birAjamAna thayo hato, ane navA caMdranI AsapAsa tArA cakacake tema tenA sAmaMta birAjelA hatA, tevAmAM pratApa selaMkI ane tenA bhAIyAe AvIne tene namana karyuM. te veLAe mahAbhArata upara vAta cAlatI hatI, tathA cauhANanAM parAkrama gavAtAM hatAM, tevAmAM, kahe che ke, pratApasiMhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 313 mUche hAtha nAMkhe te pRthvIrAjanA kAkA kaha cauhANanA jovAmAM AvyuM, eTale ene te kharekharI lAgI gaI ane taravAra myAnamAMthI phADIne pratApasiMhanA zarIranA be bhAga karI nAMkhyA, eTale te mara6 thaIne paDyo. te joIne arisiMha ane tenA bhAIyo odhAyamAna thaI vera levAne UThayA. temanAM mANase paNa aMdara dhasI AvyAM. pRthvIrAja uThIne mahelamAM jato rahyo. pachI raNamAM jema dava baLe tema jussAthI mArAmArI cAlI; jema dIvA upara phUdAM TUTI paDe tema kaha upara solaMki TUTI paDyA. eka prahara sudhI taravAra ane yamadanta athavA jamaiyAthI kApAkApI cAlI. pratApanA bhAI eka pachI eka svarge cAlyA ane somezvarane bhAI kaha daivanI peThe kApato bhImanA sAta bhAIyone Thera karIne jaya pAmyo tyAre tene kepa zo. pRthvIrAje A samAcAra sAMbhaLyA tyAre kahanA upara kApIne bolyAH "tame Ama zuM karavAne karyuM ? sarve kaheze ke cauhANe cAlukyane pitAne ghera teDyA ne pachI Thera karyA." ajamera nagaramAM traNa divasa sudhI haDatAla paDI. jyAM tyAM are! are! nA avAja uThavA lAgyA-rAjamArgamAM lohInI nIke cAlI. caMda bAreTa kIrti gAvA lAgyo -"dhanya che cAlukya! dhanya che tArAM mAtApitAne; tArA manamAM nAsI javAne vicAra sarakho paNa Avyo na hato." jema pavanathI sugaMdhI prasare, tema dUra dezAvaramAM e vAta prasarI. bhImadeva cAlukyanA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke sAraMganA putrane cauhANe TherakayA; tethI te zoka ane krodhathI bajha thaye. vara vALavAne prasaMga maLe eTalA mATe teNe cauhANane lakhyuM te uparathI sAmAsAmI laDavAnI vAta teNe svIkArI. ekadama ajamera upara caDhavA, bhIme pitAnA paTAvatane kahyuM; paNa vIra pradhAne tene samajAvyuM ke comAsuM cAle che tyAM sudhI vicAra baMdha rAkhavo. bhIme tenuM kahyuM mAnyuM, ane nizcaya karyo ke ziyALe besatAM cauhANa upara caDhavuM. kALa vItI gaye, ane cAlukayane krodha narama paDyo. ahiyAMthI caMda bAreTa gUjarAta viSe lakhavAnuM javA de che, ane anaMgapALa badrikAzramamAM jaIne rahyo tyAre pRthvIrAja dilhInI gAdiye kevI rItiye beThe; e yuvAna zuravIre zAhabuddIna ghorIne keTalIka vAra kevI rIte harAvyA; kanojanA baLiyA rAjA jayacaMdrane harAvIne tene vere paraNavAnI hatI te devagirinI kumArI zazivatAne te kevI rIte laI gayo; ane rajapUta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 rAsamALA relADone ghaTe evAM bIjAM keTalAMka parAkrama eNe kevI rIte karyAM e viSe varNavyuM che. tyAra pachI chevaTe te bhImadevanI khabara le che, ane cauhANa, rAjAo sAthe kajiyAnAM keTalAMka kAraNuM kema utpanna thayAM te viSe lakhe che; mATe ahithI caMdanA lakhANanI Dhaba jANavAmAM Ave evA hetuthI AgaLanA karatAM tenA lakhANane vadhAre anusarIne ame lakhiye chiye. gUjarAtI cAlukya, bhImanA sarakho baLavAna bhIma, jenI sImA kaI dabAvI zake nahi evo, jenI kIrti ghaNI bhAre, evAnA hadayamAM sAmbarane somezvara khaTakyAM karato hata; ane dilhIpati pRthvIrAja tenA hadayamAM aMgArA jevo hato. teNe pitAnA pradhAnane ekaThA karIne teone salAha pUchI; pachI teNe caturaMgI senA taiyAra karAvI. te kahevA lAgyo ke, "have huM zatrune kacarI nAMkhIne tenuM rAjya laI laIza, ane "eka chatra nIce sarva rAjya ANI mUkIza." cAlukya rAjAe rANikadeva jhAlAne teDAvyo, ane agnithI tapI gayuM hoya tema ghaNe tapI jaI AvezamAM AvIne teNe potAnuM mana tenA AgaLa ughADuM karyuM. sarva kuzaLa yoddhAone teNe bolAvyA. ane te bolyo -"ApaNe tvarAthI caDhavAnI taiyArI kariye, ane baLiSTa, "hAthI jema pitAnI sUMDha vate dharatI uparathI dhULa uchALI nAMkhe che tema cauhA NunA dezane ApaNe nAza kariye; bhIla leke UMdaranA daranI jema vale kare che "tema sAmmara dezanI tevI vale ApaNe kariye." teNe kanakakumArane teDAvyo; teNe reNika rAjane teDAvya; caurasima jayasiMha, vIradhavalAMgadevane teDAvyA, sAraMga makavANane teDAvyA. AgaLanA kajiyAthI ukaLIne cAlukya mukhathI be -"bhIla ane kAThI raNasaMgrAmamAM ghaNuM zUravIra che; niHsaMzaya jaya "ane kIrti ApaNane maLaze; cAlo ApaNe zuravIranI peThe ApaNuM vaira laIye. "yuddhanA zeSa mArA hRdayane AnaMdadAyaka lAge che. jyAM madhamAkhiyo bhamatI 1 releDe athavA relADa-AThamA saikAmAM thaI gayelA nsanA prakhyAta rALa sAlamanane prakhyAta sAmaMta hatA, te sAthe te vaLI zArlAmanane bhatrIjo paNa thato hatuM. te ghaNe zara, nekI ne nimakahalAla ha. teNe karelAM parAkramanuM varNana "zAsana oNpha relADa" evA nAmanI, AkhA yuropamAM prasiddha thayelI vIrarasa kathAmAM kareluM che. ena dezanI jita karavA zArlAmanA gayo tyAre relADa tenI sAthe ha; tyAMthI pAchA vaLatAM te ane sArlAmananA pasaMda karelA sAmaM5ra sArasana (salamAna) lakAe ekAeka hallo karo, temAM relAjI mAro ga. (sana 778) 2 che. 2 DepAra, pAyala, hAthI ane ratha evA cAra aMganI senA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIjo bhImadeva 315. "re evI guphAomAM unhALAmAM, ziyALAmAM, ane ceAmAsAmAM mahA ugra "tapa ane kaSTa karavAthI tapasvI leAkeAne mukti maLe che te ja mukti zauryathI "eka kSaNamAM maLe che." A pramANe bhIme peAtAnA yeddAone pANI caDhAvyuM. ane estheAH-jema caMdranI sAthe rAhu laDe che tema cauhANanI sAthe ApaNe . yuddha macAvIzuM; jIvataranI AzA cheADIne ApaNe laDIzuM teA dharatI hAthamAM "Avaze; satI nirbhayapaNe akSata nAMkhe che te pramANe je pAtAnA jIva jhokAve che "tene dharatI maLe che." jema nadImAM AvI maLanArAM vheLiyAM AdithI nadI bharapUra thAya che, tema ahiM tahithI senA ekaThI karI. yAddAo tema ja hAthI ane gheADA paNa temAM bahu hatA; dhADA te jANe pAMkhA vaDe uDatA haiAyanI evA dIsavA lAgyA. hAthiyAnI cIsa te jANe pANInA dhoMdhATa, athavA, ceAmAsAmAM pavanathI vAdaLAM ekaThAM thave garjanA thAya tenA jevI hatI. sArA . yAddAo AnaMdabharelA jaNAtA hatA, ane sUrya AthamatI veLAe samudra raLiyAmaNeA dekhAya che tevA te raLiyAmaNA dekhAtA hatA; teenA manamAM mAlamatA ke dhara viSenA vicAra hatA ja nahi, paNa brahmanA upara teonuM lakSa lAgI rahyuM hatuM. kSitijamAMthI jema vAdaLa caDhI Ave che, tema cAre bAjuethI bhayaMkara senA dhazI AvavA lAgI. bhImane mAthe chatra dhAraNa thayuM, te yuddhanA jharAnuM pANI pIvAne tarazyA thayA. bhayaMkara dekhAvanA bhIle senAne mAkhare thayA. teo hAthamAM kAmaThAM laIne kAjaLanA jevA kALA dekhAtA cAlyA. temanI pachavADe hAthiyAnI hAra cAlI, temanI cIsathI jaMgala ane parvata gAjI rahyA, tema ja teonA ghaMTanA nAda thavA lAgyA, ane temanI sAMkaLAnA khaNakhaNATa thaI rahyA, jema DuMgarA te DuMgarA cAlatA hAya tema teo dIsavA lAgyA. raste cAlatAM teoe jhADa teADI pADyAM, sArasanI hAranI peThe tenA dAMta cakacakavA lAgyA, ane temanA cAlavAthI pRthvI dhamadhamI javA lAgI. pachI DhAlA bAMdhIne pALA katArabaMdha cAlyA. yAhA joine mANasAne zaka upajavA lAgyA ke A dariyA te nathI ubharAI Avate ! svarga, mRtyu, ane pAtALa kaMpavA lAgyAM; AveA senAnA bakhe dIsavA lAgyA. sAmezvaranA dezamAM sainA AvI phoMcI, tyAre tyAMnA rahevAzayA dharabAra cheADIne nAzI gayA; ane pachI dezamAM lUMTa cAlI. peAtAnI prajAne bhUmATeA sAMbhaLIne seAma dheDe caDhyo, ane satI jema peAtAnA hindunA purANamAM ema che ke caMdrane rAhunI sAthe laDavuM paDe che temAM rAhu caMdrane grahI le che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * www.umaragyanbhandar.com Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 rAsamALA patinI pachavADe taiyAra thAya tema te taiyAra thayo. kepa rUpa pRthvIrAjane teNe dilhImAM rAkhe ane sAmane pitAnI sAthe lIdhA -khIcIrAvaprasaMga, jAma yAdava, devarAja, zatruone saMhAra karanAra bhANa bhATI, udIgabAhu, balibhadra; ane kayamAza paNa somanI sAthe caDhayA. nAhI dheine, iSTadevanI mALA pheravI tathA puNyadAna karIne, savAranA ajavALAthI kamaLa jema vikAsIne prasanna dekhAya tema ughADe kamaLanetre prasanna dIsata senA calAvavAne taiyAra thaye. (kanha) cauhANu paNa sAthe caDhyo, ane jayasiMhadeva je laDAImAM parvatanA jevo acaLa have te paNa saMgAthe cAlyo. pRthvI DolavA lAgI, zeSanAga paNa bhArathI gabharAvA lAge. cAlukya pAse AvI pahoMcyA evA samAcAra sAmbara rAjAe sAMbhaLyA; eTale teNe yuddhanAM vAritra vajaDAvyAM. temanI senA ane zatrunAM hadaya bhUlAM thaI gayAM. banne senA yuddhamAM joDAI-ma yuddhano utsuka hatuM, ane bhIma to yuddhamAM kadi pAcho ja ho na hate. pavanathI jema navAM taMbAkunAM pAMdaDAM khaDakhaDe tema yoddhAnI DhAla khakhaDavA lAgI. kahe yuddhane prAraMbha karyo; nAbate gaDagaDI; taravAro khaDakhaDI; bhayaMkara mArAmArI cAlI; traNa prahara sudhI kaha upara bANa ane bIjA ane varSAda varasI rahyo. chevaTe bhImanI senA pAchAM DagalAM bharIne nAThI; evuM baLa kahe batAvyuM, ane tenI taravAra vijaLInI peThe jhabukA leI rahI. kharA paNavALAone teNe pakaDyA ane pavana jema jhADane paTakI pADe che tema teone teNe bhUmi upara paTakI pADyA; ghaNuM gheDA, azvAra vinAnA karI nAMkhyA; ane yamarAjanA dUtanI bhUkha maTADIne lImanI senA AchI karI nAMkhI. hAthamAM khappara laI AnaMdathI nAcatI devi tyAM AvI ane teonI nobata gaDagaDavA lAgI; ane mAMsabhakSaNa karanArAone AhAra maLavAthI tRpti thaI. semezvara cauhANa ane bhIme bhayaMkara yuddha macAvyuM, pRthvI upara trAsa varatAI gayo, ane jANe parvatanI sAthe parvata TIcAtA hoya ema dIsavA lAgyuM, maDadA upara maDadAM paDavA lAgyAM, lohInI nadiye rahevA lAgI, ane pRthvI jema varSAdathI rasabasa thaI jAya tema lohIthI tara thaI gaI yuddhanA madathI uzkerAIne ddhAo sarasa pANIvALA zastrAvaDe laDavA lAgyA. prANanI sAthe prANa maLI gayA, eke apsarA vara vinAnI rahI nahi. banne pakSanA ghaNu ghAyala thayA, paNa kaIve raNakSetra choDayuM nahi, athavA pITha batAvI nAThuM nahiyAdava jAma jANe havaNuM pRthvIne nAza karI nAMkhaze, ema pitAnA mitranI jamaNI bAjue gAjI uThyo; tenA sAme kheMgAra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIje bhImadeva 31 pRthvI upara agninA bhaDakA sarakho thaIne Avyo; pratiSThAnI ghATImAM banne jaNuM sapaDAI gayA, ane jema be unmatta sAMDha laDe tema banne jaNa laDyA. teoe hAthiyone mArI pADyA, te kALA parvatamAMthI jema lehInAM heLiyAM vahetAM hoya evA dIsavA lAgyA. deva ane daitya tathA pAtAlanA nAga teone joIne AnaMda pAmavA lAgyA. ane AkAzamAMthI phUlane varSAda varasavA lAgyo. DAbI bAjue dhaLA hAthI upara bezIne balibhadra laDavA lAgyo, tenA gheDA paNa dheLA hatA, ghaTamALA ane ghaTanA nAda bhAre thatA hatA. somezvara jAte AgaLa dhapyo; ane jyAre mucakunda pitAnI UMdhamAMthI jAgI uThyo tyAre tenI jevI AMkho thaI hatI tevI AMkhe thayelI evo gujarAtane dhaNuM teNe joye. bahaspati ane zukranI laDAImAM maMtra uchaLatA hoya tema banne rAjAonI vacce bANa UDavA lAgyAM. dezanA rakSaka banne rAjA hatA; banne chatrapati hatA; bannee kavaca dhAraNa karelAM hatAM; bannenA. mukha AgaLa rAjaDaMkA thatA hatA; banne ghaNA padavAn hatA; banne jaNuM. hinduonAM sImAcihnarUpa hatA; ane banne jaNA kSatriya putro hatA. jemAsAnI 1 kaNe kaMsane mArI nAMkhyo tyAre kesane sasare jarAsaMdha karIne hate teNe kaNane mathurAMmAMthI kahADI mUkavAne ghaNuM prayatna karyo paNa temAM tenuM kAMI vaLyuM nahi, tyAre te potAnI sAthe kALayavanane laI Avyo. teNe karaNane nasADyA ane te seraTha mahelA giranAra upara nAzI gayA tyAM temanI pachavADe dhA. tyAM mucakunda rAjA UMghato hato. teNe Sione sArU asAdhAraNa prayatna karIne teone prasanna karayA hatA. pachI vizrAma levAne te sate hase tene haSioe evuM varadAna ApyuM hatuM ke tArI UMdhamAMthI kaI tane khalela pahoMcADIne jagADaze nahi. je jagADaze te te tArI AMkhanI javALAthI baLIne khAkha thaI jaze. kaNe tyAM AvIne sucakundanA zarIra upara pItAmbara oraDyuM. pachI kALayavana tyAM Avyo teNe pelA sUtelA rAjAne koNa jANe eka lAta mArI ane tenA zarIra upara pItAmbara kheMcI lIdhuM; tethI mukunda jAgI uThaLyo ane AMkha ughADIne kALayavananA sAmuM joyuM ke te baLIne bharamAM thaI gayA. tyAra pachI kRSNa mucakundane evuM varadAna ApyuM ke tuM pharIne eka vAra janma dhAraNa karIne mArI sArI sevA bajAvIza, ane pachI tuM mukta thaIza. premasAgaranA bAvanamA adhyAyamAM A vAta che. gujarAtamAM ema mAnavAmAM Ave che ke junAgaDhamAM narasiMha maheto kavi thaI gayo te ja e mucakundane avatAra. narasiMha hete vaDanagare nAgara hato. ane mahAdevanI bhakti choDIne zrIkRSNanI bhakti karanAra te e sattAvAna nAtane prathama purUSa ja hato. ene mATe ene ghaNuM du:kha sesavA paDyAM che. te pAMcase varSa upara thaI gaye kahevAya che ane tenI kavitA gujarAtI bhASAmAM ghaNI lokapriya thaI paDI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 rAsamALA kALI ane teAAnanI rAtrie parvatA upara dava maLatA dekhAya che tema rakSetra dekhAtuM hatuM. raNavAtri vaDe mahAdeva potAnA dhyAnamAMthI jAgI uThyA; ane nAcatA kUdatA bahu AnaMda pAmIne peAtAnI rUMDhamALAmAM mAthAM parAvAne taiyAra thayA. nArada paNa AnaMdita thayA. apsarAe paNa vimAnamAM khezIne AkAzamAM eka bIjA sAthe kajiyA karavA lAgI. yakSa ane gAMdharva paNa A camatkArika dekhAva joIne gAbharA banI gayA, ane temaNe jANyuM ke have duniyAnA laya thavAnI veLA AvI. je yeddAe A rayAtrAmAM paDyA te vaikuMTha pAmyA. sAmezvara cauhANa, kharA yAddo, raNasaMgrAmamAM paDyo. tenA sAmatAe jANyuM ke zauryathI laDatAM, leIleAhANu thaine te kharekharA paDyo. ane tenI pachavADe teAmAMnA keTalAka A jagatamAMthI mukta thavAne paDyA. bhAratamAM jevuM raNakSetra thaI paDayuM hatuM tevuM A dhanadhAra raNakSetra thaI paDayuM. sAmeza, sAmeza pAse jaI phoMcyA ane tenuM zarIra je tattvAnuM banyuM hatuM te tattvAmAMnsI gayuM. bhIme hAtha cAlatA baMdha kayo. jayajayanA avAja pRthvI upara gAjI rahyA ane devatAe hAya ! hAya !" nA pAkAra mAravA lAgyA, kemake seAmezvare svarge saMpAdana karI laIne teone vidha karyuM. pRthvIrAje laDAInA samAcAra jANyA; eTale peAtAnI bAkI rahelI senA teNe pAchI kheAlAvI lIdhI; potAnA bApane sArU teNe seALa dIvA kalyA; bAra divasa ane rAtri te bhoMya sUI rahyo; te AkhA divasamAM mAtra eka ja vAra khAdhuM nA khAdhuM karavA lAgyA; peAtAnI striyeAnA saMsargathI dUra rahevA lAgyA. brAhmaNeAne dAnadakSiNA evI ApI ke enA jevI khIjA kAe tenA AkhA jIvataramAM thaI ne ApI hAya athavA have pachI te Ape tenA karatAM paNa vadhI gaI. UMcI jAtanA eDhA erADIne ziMgaDAM tathA seAnAnA zRMgAra peherAvIne ATha hajAra gAyAnuM dAna karyuM. bAkInAM seALa dAna paNa teNe ApyAM. pachI peAtAnA bApanuM vaira vAlyA vinA pAdhaDI bAMdhavI nahi evA teNe nizcaya karavo. cAlukya bhImane mArIne enAM AMtaraDAMmAMthI "mArA pitAne mhADI laIza. je peAtAnA pitAnuM vaira vALatA nathI tene "dhikkAra che," evuM te vAre vAre kheAlavA lAgyA. krodhe karIne tenI AMkhAra 1 A vagere khIjI pAchaLa gayelI keTalIka vAtanA khulAsA A pustakanI samAptinA prakaraNamAMthI maLaro. 2 hiMga jonanuM nATaka rokasapiyare racyuM che tenA 4 thA aMkanA bIjA maverAmAM lakhyuM che keH-vArDa bigATa ane lADa sAlisabarI jenI AMkha| navA maTelA -agninA jevI lAlaceALa thaI gaI hatI teone meM dIThA." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIje bhImadeva 319 lAlacoLa thaI gaI ane te kharekhara kepyo. teNe vaira levAnI potAnI IcchA pUrI pADavA sArU senA taiyAra karI, paNa gAdIne abhiSeka thayA pachI laDAI karavA javAne teNe nizcaya karyo. teNe je brAhmaNe rAjAonI rItabhAta,dharmanI rItabhAta, hemahavanAdi bIjI kriyAonA jANa hatA, tathA brahmanI paDe, pApa nivAraNa karavAnuM jANatA hatA, tathA bhUta, bhaviSya ane vartamAnanA jANa hatA teone bolAvyA. semezane mATe sArI rIte prAyazcita karavAnI ane bali ApavAnI bhabhakAbharelI kriyAo cAlavA lAgI. bIjA dezamAM jaine laDAI karavA jatAM jaya prApta thAya eTalA mATe rAjAe dAna karyAM. A Adara sahita teNe hajAra hajAra mahoro ane hajAra hajAra rUpiyA ApyA. nigamabodha AgaLa jyAM yudhiSThirane abhiSeka thayo hato tyAM pRthvIrAjane rAjyAbhiSeka thaye. striyo pavitra gIta gAvA lAgI. te mRgAkSione gaLe phUlanA hAra sahI rahyA hatA, teonAM mukha candranA jevAM kAtimAna hatAM, teonA avAja keyalanA jevA hatA. "jaya! jaya! pRthvIrAja !" evo avAja gAjI rahyo. ane Indrane svargapurImAM abhiSeka thato hoya ema dIsavA lAgyuM. IcchanInuM vastra tenA vastra sAthe gaThAyuM; teo banne indra ane IndrANI jevAM zobhavA lAgyAM. pitAnA sAmatane teNe dhana, hAthI, ratha, ane ghoDA ApyA. darabArI lekee paNa rAjAne bheTa karI. kaha cauhANe hAthI Apo; pRthvIrAjane teNe prathama rAjatilaka karyuM pachI nirDara rAThoDe karyuM, ane tyAra pachI sarva sAmaMtoe karyuM. candranI pachavADe sUryanAM kiraNa prakAze che tema mahAvIra, ane jeNe sulatAnane pakaDIne chUTo mUkyo hato evA pRthvIrAjanA upara caMmara thavA lAgyuM. tenA mAthA upara senAnA dAMDAnuM chatra dhAraNa thayuM. homahavanathI naDatA grahanI zAti thaI. sarva prajAe mAna ApyuM, ane mahatsava thaI rahyo. pRthvIrAjanA hRdayamAM bhIma niraMtara sAlavA lAge; sagunA maraNa vinA tene agni sara kopa zAnta paDyo nahi. te potAnA sAmenI vacce vAre vAre kahyAM karataH-"bhIme semezvarane mAro, hari! hari!" paramAre tene bahu samajAvIne kahyuM -"tame tamArA pitAne vAstu zoka karaze nahi, jenuM zarIra taravAranI dhArathI kapAya che tenI kIrti prasarIne "sura lokamAM jAya che--kSatriyane e ja kharo dharma che." siMdha paramAra be -"mAruM kahyuM mAne te gUjarAta ujajaDa karo, ke jethI semeza svargamAM rahyA rahyA rAjI thAya che. sulatAna sara tamArA nAmathI dhrujI "jAya che te cAlukyanA zA bhAra che." pRthvIrAja bolya:-"snAna karIne meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 rAsamALA piMDadAna detI veLAe sogana khAdhA che ke, mAre mArA pitAnuM vaira levuM. "ha bhImane keda karIza tyAre enI pAse huM saMmeza mAgIza; huM yoginI "vIra, ane vaitAlane AnaMda pAmavA sarakhuM karIza." ema kahI pachI pRthvIrAja sUta. sUrya udaya thatAM yoddhAo ekaThA thayA. rAjAe kaha cauhANane teDAvyo; te darabAramAM AvI pahoMcyo eTale sabhA hAtha joDI ubhI thaI kemake kahane "naravyAgha"nuM pada maLyuM hatuM. te sAMkaLelA ane rAtradivasa AMkhe pATe bAMdhelA vajazarIranA siMhanA jevo hato. pachI jAma yAdava Abe, balIbhadra Avya; jenI sevA ghaNuM rAjA karatA hatA evo karaMbha deva paNa Ave; caMda puMDIra AvyA; atatAya cauhANa, je bhImapAMDavanA jevo hato te Avyo; laDAInI veLAe agni jevo laMgarIrAya Ave; pArakA dezane vijaya karI lenAra geviMdarAva geleta AvyA; nhAnA moTA sarve sAme AvyA, ane rAjasabhAmAM beThA. kRpALu durgAdevI jene prasanna hatI e varadAyI caMda paNa AvyA. pachI sarvene pRthvIrAja kahevA lAge "mArA pitAnuM vera levuM che, mATe cAle; ApaNe senA taiyAra kare, gujarAtanA "rAjA sAthe yuddha macAviye ane cAlukyanuM mULa kahADI nAMkhiye. somezvarane "jitane bhIme pitAnA dahADA pUrA bharyA che. strInA garbhamAMthI zodhI "zeAdhIne paNa mAre cAlukya vaMzane nAza kare che. game tevA ghADA ara"zyamAM te bharAI peThe haze te paNa te mAre teDI pADavuM che. je huM e prakAre nA "karUM te brAhmaNoe mAruM nAma pRthvIrAja khoTuM pADyuM che ema jANavuM." pRthvIrAjanuM kaheluM sarve sAmaMtae mAnya karyuM ane "muhUrta joIne nIkaLiye te ApaNuM kAmane jaya thAya" ema kahIne jezI mahArAjane teDuM mokalyuM. mahArAja AvyA, ane muhUrta joIne bolyA "je A coghaDiyAmAM "nIkaLe te niHsaMzaya jaya thAya." jagati jozI, rAjAne hiMmata ApIne bolyA: "A ceghaDiyuM ghaNuM ja zubha che; mahArAjane jaya thaze, "ane vaira vALI zakAze, evuM lagna AvyuM che. A paLe ApanA manamAM je karavAnuM IchayuM haze te pUrNa thaze. zatrunA graha vAMkA che, je te deva heya te paNa bace nahi. mATe bhImane Apa bAMdhazo ane gujarAta "jitazo, huM pratijJApUrvaka kahuM chuM ke, A sAre yoga chatAM, kArya pUrNa "thAya nahi te jotiSa zAstra zIkhavavAnuM kAma mAre have pachI kadi karavuM nahi." jagatinuM AvuM bolavuM sAMbhaLIne pRthvIrAja bahu rAjI thayo. pRthvIrAje potAnI senA ekaThI karI; ane nizcaya karela coghaDiye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-khIjo bhImadeva 321 nekhata vagaDAvI. te nagara bhAra senA laI cAlyA; ane jyAM vizALa jhADa hatAM ane baLavAna jagyA hatI tyAM melANu kahyuM. devadaityAe jayajayanA nAda kA ! savAra thaI eTale sAmbaramAM sarve dizAethI senA AvI ekaThI maLI, ane cauhANanI cogaradama AvIne paDI. laDAInAM gIta gavAvA lAgyAM; pAMca prakAranAM vAditranA nAda thavA lAgyA. pRthvIrAja senA laine gUjarAtane nAza karvA caDhayo. bhImanA herakAe jaIne tene samAcAra kahyA ke yudghazIla cauhANa ceAsaTha hajAra yeAhA laine caDhayA che, ane samudranAM meAjAMnI peThe enI senA dhasatI Ave che. vaLI pRthvIrAje je bAdhA rAkhelI tathA kanhA tathA gAviMdarAye mahAdevanA upara jaLa mUkIne pratijJA lIdhI hatI te sarve samAcAra nivedana kanyA ane melyA: " ahA mahArAja ! ApaNe paNa tyAre "eene taravArathI maLavAne taiyArI karavA mAMDiye'' bhIma ghaNA krodhAyamAna thayeA, tenuM aMga thI kaMpavA lAgyuM, tenI AMkhA lAlaceALa gaI thaI, ane teNe rAjamaMtriyAne meAlAvIne laDAIne mATe taiyAra thavAnI AjJA ApI. pragaNe pragaNe AjJA heAMcI. ghaNA rAjAe caDhI AvyA; be hajAra mANasa tejI gheADA upara caDhIne dhanuSyabANu ane zastraastra sajIne AvyA; kacchamAMthI traNa hajAra azvAra pAkhariyA dhADAthI AvyA; sAraThamAMthI paMdarasa AvyA; kadi nizAna cUke nahi evA kAkarejathI kALI AvyA. sadA yuddhanA utsuka ane kadi laDAImAM pITha de nahi evA AlAvADathI jhAlA AvyA; jenuM caDavuM sAMbhaLIne AkhA deza nAzI jAya eve kAvAne nAyaka mucakuMda paNa AvyA; rAtridivasa jenA zatrune jaMpa vaLe nahi evA kAThiyAvADaneA kAThI rAjA AvyA; khIjAM pragaNAMmAMthI nhAnI mhATI agaNita gujarAtanI senA ekaThI thaI. sAmbharanA herake pRthvIrAjane kahyuM: "samudranI peThe garjanA karatI "cAlukyanI senA taiyAra thaI che. gaNI zakAya nahi eTalA eka lAkha laDavaiyA 'che; eka hajAra hAthI che, te huM mArI najare joine AvyA." te sAMbhaLI pRthvIrAja khelye: "jo bhIma laDAImAM mArA sAmeA Ave che te unhALAmAM vAyunA AzrayathI vana khALI mUke che tema huM tene ane tenA vaMzanA nAza karIza ane huM bhImane cIrI nAMkhIne tenAM AMtaraDAMmAMthI mArA pitAne " kAhADI laIza. jo ema karUM teA ja mArUM nAma pRthvIrAja kharUM." * pucchanA jAma rAyadhaNajiye A lazkara melyuM hatuM. 2. u. 21 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA sAMja paDavA AvI; pachI jyAM tee UbhA hatA tyAM ja AgaLa taiyu khaDA karAvyA; sarve jamyAM ne kAI pAse ne kAI jarA Adhe e pramANe sUtA. yamAza taravAra bAMdhIne rAjAnI pAse sUtA. ane jema citta, mehu pamADanAra saMbhramane vaza thaI jAya che tema sarve UMdhane vaza thaI gayA. kanha paNa rAjAnI pAse ja hatA; Amruti jeta ane salakha; puMDIra ane dAhIma; cAmuMDa; hamIra; zUravIra kuraMbha, sAraMga, pAhADa tuMvAra; leAhANA; laMgarI rAjA sarve tyAM hatA. jyAre eka prahara rAtri bAkI rahI tyAre zikAra 3rara pachavADe lAgavAne teoe nizcaya kasyo. sAmaMtenAM mana khATAM thayAM; te kahevA lAgyA ke kAI jIvatuM prANI ahiM jaNAtuM nathI tethI ApaNuM kAma sarADe caDaze nahi. AvuM khelatAM vAMta ja eka janAvaranA zabda saMbhaLAyA. tyAre kahyuM khAyeA:-sAMbhaLeA have pachI je nIpajavAnuM che te viSe A "prANiyA agama sUcanA kare che. kAle savAre mahAbhArata yuddha thaze." sarve sAmaMtA Azcarya pAmIne hevA lAgyAH savAramAM te yuddha kyAMthI thaze ?" kahna khelye: " sAmezvaranuM maraNu thatAM pehelAM jevAM cihna thayAM hatAM tevAM ja "cihna bhIma saMbaMdhI thAya che. . mATe jo rAjA A "yuddha macAve te yamadUta paNa enA sAmA thaI zake zatrunane lAbha laine A pramANe vAtA karatAM sUryodaya thaye, yAddAee nArAyaNane namaskAra kacA; ane jema kamaLa praphullita thAya che tema sUryane joine teenAM mana prajjullita thayAM. A veLAe eka bIjA zakuna thayA ne tyAra pachI tarata ja trIjA thayA. te uparathI sAmaMte hevA lAgyA ke Aje nakkI eka praharanI mAMha bhayaMkara yuddha thaze. pRthvIrAja heH "zakuna jovAnI agatya nathI. zUravIrane laDAine divasa e utsavanA divasa che. mANasa jIvatuM heAya ke muveluM hAya pazu "tenA AtmA ApaNA jevAmAM AvatA nathI. kIrtti paNa Ave che te "jAya che, evI daivanI kRti che. je hAraze te duryodhananuM pada pAmaze, ane "je jitaze te pAMDavanuM pada pAmaze; mATe zakunanA vicAra karaze| mA. ApaNe "sAyanA eka agra jeTalI jagyA cheADavAnA nathI. ApaNe bhAratanA jevuM 'yuddha macAvIzuM. zakunaneA kAMI pAra nathI tee thAya che ne jAya che. mATe "ApaNe te AgaLa dhapA." "" nahi." rAjAnI AjJA uparathI sAmaMtAe yuddhanA pAkAra ahiM tahuM uThAvI mUkyA. temAM bherI nAkhatA, raNaziMgAMnA yuddhamaya avAja, vAditra ane khIjAMnA nAda thavA lAgyA; ghUMTa ane hAthInI DeAkanI sAMkaLeAnA khaNakhaNATa thavA lAgyA; gheADA khoMkhAravA lAgyA; ane sarve senA upaDI. mukAme mukAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-bIje bhImadeva 323 teo pATaNa dezane nAza karatA, pRthvI upara kharatA tArA paDe tema, zatru upara tUTI paDavA cAlyA. sarva maLIne cesaTha hajAra gaNatarImAM hatA; zeSa nAga paNa tenA bhArathI akaLAI gaye. pRthvIrAjane caMmara DhaLAtuM hatuM, rAja chatra tenA sagA (kAkA) kanyane mAthe dharAyuM hatuM; kahane vyuharacaka TharAvIne senAne agra bhAge rAkhyo; tenI pachavADe pRthvIrAja jAte rahyo; tenI pachavADe nirDara rAya rahyo; ane tenI pachavADe paramAra rahyA. jema jezI janetarI ukelatA AgaLa jAya che tema melANe melANa AgaLa cAlatA gayA tema teo temanA jIvatarane bhAva pachavADe mUktA gayA. cohANa zaravIra, jenA hAtha devanA hAtha jevA, ane je zatrune trAsa te AgaLa cAlyA. bhImadevanA dezamAM bhaya vyApI gayo, ane jaMgala tathA nhAnAM gAmaDAMmAMthI, zikAranAM pakSiyo ToLe maLIne UDI jAya tema loka nAzI javA lAgyA; garada uDavAthI mArga chavAI gayA; nadInA pUranI peThe senA AgaLa cAlI; ghaDA dhIme dhIme cAlatAM sArasa jevA dIsavA lAgyA, ane doDamAM calAvatAM harigunI peThe chalaMge mAratA cAlyA; bhAlA, taravAra, barachiyo sUryathI jhagajhagavA lAgI. vara vALavAne prasaMga meLavavA sAruM pRthvIrAje caMda bAroTane bhImanI pAse mokalyo. caMda pitAnI sAthe jALa, nIsaraNuM, kedALI, dI, aMkuza ane trizala laIne gujarAtanI rAjadhAnImAM jaI pahoMce. ane bhoLA bhImanA darabAramAM gaye; leke camatkAra jevAne ekaThA thayA. caMde bhImane kahyuM ke sAkSara rAjA AvI pahoMcyo che. tyAre bhIma bolyA: o bhATa ! A vastuo tuM zA mATe lAvyo che te jhaTapaTa kahI de." caMde uttara Apyo ke, pRthvIrAja kahe cheH "jo tame pANImAM pesaze te A jALa vate tamane jhAlIzuM; AkAzamAM jaze te A nIsaraNIthI; pAtALamAM jaze to kadALIthI; aMdhArAmAM pezI jaze te A dIvAthI zodhI jhAlIzuM; A aMkuza vaDe tamane vaza karI laIzuM, ne "A trizUla vate tamane pUrA karIzuM. je je dezamAM sUrya ugato haze te te dezamAM tame jaze te te te dezamAM pRthvIrAja tamArI pachavADe paDaze." AvuM sAMbhaLI bhIma beH bhIma je bahIvarAve tenA bhUkA kuhADI nAMkhyuM ane yuddhamAM jenAthI sarva mANasa DarI jAya evo bhayaMkara "chuM mATe caDyuM caDyuM bela nahi, paNa namra thA ane AgaLa zuM nIpajyuM hatuM te divasa saMbhAra." caMda belyo: "uMdara kadApi koI vAra bilADI upara jita meLave ? gIdha "pakSI kadApi pavitra haMsanA mAthA upara thanathanATa kare? hariNu kadApi laDA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 rAsamALA ImAM siMhanI barAbarI karI zake ? sApanI sAthe laDatAM deDakuM kadApi jaya pAme?--e sarve vAta kadApi daivI yojanAthI bane, paNa evuM sadA nIpaje che ema dhAravuM nahi. parvata upara chavAI gayelA ane bALIne bhasma karanAra agninI sAthe dIvAne mukAbalo thaI zake ?" bhIma be -"bhATanA chokarA zabdo vate laDe, daiya gALo vate laDe, "athavA bhAI vArasAno bhAga vaheMcI letAM mukiyothI laDe; paNa same zvaravALo A kajiyo te maraNa sAthe laDavAno che. jA, tArA sAkSara rAjAne kahe ke tArA. bahIvarAvyA bahIkaNu hoya te hI jAya." A uttara sAMbhaLIne caMda bAroTa jarA gabharAIne uThI ubho thaye, ane rASathI tenI AMkho lAlacoLa thaI gaI. te jhaTapaTa pRthvIrAja pAse Aryo ane tene pANI caDAvAnA vicArathI je je banyuM hatuM te yathAsthita kahI saMbhaLAvyuM, ane bolyoH "bheLo bhIma kahe che ke, sUtelA sApa "upara deDakuM pharIne pachI jAgatAM tenI jevI vale thAya tevI vale tamArI huM karavAno chuM; gujarAtano dhaNI to caturaMgI senA laIne caDe che. meM AvatAM "AvatAM sarva joyuM. meM tamArI taraphathI je kahevA jevuM hatuM te kahyuM paNa te upara rAjAe kAMI lakSa ApyuM nahi. meM tene dIva jALa, kodALI sarve batAvyuM. teNe pUchayuM ke Ane bheda zuM che? kuzaLa pradhAna kayamAzane "tArI sAthe kema mokalyA nathI? athavA cAmuMDarAya ke kuzaLa kanDane "mokalavA joItA hatA. sAbbarane dhaNI pate cAle cAlyo zA "mATe Avyo nahi ?" vaLI bhIma beH "meM ghaNI vAra laDAI "mArIne gujarAtane mATe jaya meLavyo che. te jevA rAjA jityA che tevo "mane gaNIza nahi. sAkSara rAjA jevA to meM hajArone kalla karI nAMkhyA che. A sarve sAMbhaLIne pachI meM bhImane kahyuM ke cauhANa caturaMgI sene laIne caDyo che." pRthvIrAje nirDara rAyane potAnI pAse bolAvyo. teNe tene hAthe jhAlIne kahyuM: "A sarve ddhAmAM tame mukhya cho; tame asala jAtanA "che, ane tamArA pUrvajo jevA zuravIra hatA tevA tame che. je tamArI sAthe deva athavA devadUta laDe to paNa tame tene vaza karI che evA cho. "pADuputronA jeTaluM tame yuddhamAM baLa batAve che. A jagata upara prIti "tame rAkhazo nahi; paNa svargano mAtra vicAra rAkhI tamArA sAmete sAthe "eka citta thaIne laDaje." nirDara rAye uttara ApyoH "ApaNuM sAmati zatrune ghAsanI peThe kApI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja-khIjo bhImadeva 325 "nAMkhe evA che. ahA! pRthvIrAja! Apa . smaraNa rAkhA ke Apa te "TThAnava vaMzanA che. ApanA baLavaDe ja ApanA yeAAma khaLiyA che. kanheM bAlyAvasthAmAM, yuvAvasthAmAM ane vRddhAvasthAmAM paNu yuddhane viSe AnaMda pAmatA AvyA che. je senAnI sAme te laDe che tenA cUrecUrA karI nAMkhe che;--te mahApadadhArI, jete jagat narvyAghra he che. evA bhISmanA te avatAra che." pRthvIrAje nirDaranuM AvuM meAlavuM sAMbhaLIne peAtAnI kADhamAM meAtInI eka amUlya mALA hatI te kvADIne tene tuSTidAnamAM ApI. te tenI DeAkamAM sUryanI pachavADe gaMgA viMTAyalI dekhAya ema dekhAvA lAgI. pachI mahA vIra nirDara rAThoDe nAkhata vagaDAvI. neAbatanA nAdathI vIra purUSA jema ekaThA thAya tema senA paNa ekaThI thaI. jema tArAmAM dhruva zeAbhe tema te vIra purUSeAmAM zAlI rahyo. kanhane pRthvIrAje potAnA rAjadhADA arpaNa karavo ane tenA upara tene AgrahathI besAryo. kaMnDa khelye: "aheA! raghupati! hajI sudhI meM sAmezvaranA "zatrune mANyo nathI, tema ja mArA zarIramAMthI haMsane ramI javAnA raste karI ApyA nathI tethI mane dhikkAra che." pRthvIrAje uttara ApyAH-"kAI eka veLAe sugrIva pAtAnA baLathI pAtAnI strInuM rakSaNa karI zakayA na hateA; kAI eka veLAe duryodhana paNa karNanuM rakSaNa karI zakyA na hatA; kAI eka veLAe zrIrAme pAte vanamAM sItA kheAI; kAI eka veLAe pAMDava sarakhA paNu dropadInAM cIra rakhAvI "zakayA nahi. ahA ! kanheM ! evA banAva mATe du:khI thaze| nahi; huM tamane "mArA iSTa deva sarakhA gaNuM chuM. jema meAranI AMkhA joine sApa trAsI "jAya che tema tamArI AMkhanA krodhAgni joine zatru trAsI jaze." pRthvIrAja A pramANe nirDara ane kanhane mAna ApatA hatA tevAmAM tene samAcAra maLyA ke bhIma bhAre senA laIne pAse AvI phoMcyA che. jema chaMcheDelA sarpa kApAyamAn ya, athavA siMhane khIjavIne tene UMdhamAMthI jagADavAmAM Ave, athavA unhALAmAM agninI eka cinagArIthI AkhuM vananuM vana saLagI uThe tema bhIma kApathI prajvalita thayeA. teNe je sAMbhaLyuM hatuM te peAtAnA yAddAone ekaThA karIne kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne sarve, jagatnA tyAga karanArA yAgiyAnA jevA dekhAvA lAgyA. banne senA eka bIjAnI sanmukha AvI gaI. jaMjIrA chUTavA mAMDyA, agni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 rAsamALA bANa AkAzamAM uDI rahyAM. baMne bAjuethI azvAranI aDamADA thaI gaI, ane sAmasAme taravAra cAlI. bhIme pitAnI senAnI evI vyuharacanA karI hatI ke, te bhedIne zatrunAthI nagara jaI pahoMcAya nahi; tema ja cauhANanI hAra paNa tUTe evI nahatI. yuddha cAlyuM; keTalAkanA sAthI bheMcA nIkaLI gayA; keTalAkanAM taravArathI DagalAM nIkaLI gayAM, "mAre! mAre!" nA pikAra cAlI rahyA; keTalAka mAnI peThe bAthamabAthA AvI paDyA; keTalAkanA zarIramAM thaIne bANa ArapAra nIkaLI cAlyAM. ziva ane kALI AnaMda pAmyAM; kALiye lohIlohANa thayelAenuM lohI pIdhuM; ane zive rUMDhamALAmAM mAthAM parAvavA mAMDyAM. ucchiSTa mAMsane badale giddha pakSiyo manuSyamAM teDI khAvA lAgyA; jema maheTA nagaranA dherI mArga bhIDathI khIcokhIca bharAI jAya che tema svargane mArga tyAM janArAothI khIcakhIca thaI rahyo. ddhAo lUMTa karI devuM ApI raNamukta thayA, meghamAMthI jema vijaLI jhabuke tema kanhanI taravAra jhabukA laI rahI. eka bAjue kanha cauhANa ane bIjI bAjue sAraMga makavANo baMne jaNe kharA zaravIra siMhanI peThe laDyA. teoe taravAre calAviye. sAraMge raNa vALyuM ane kahanI jita thaI. hAthInI peThe garjanA karI rahelA zuravIrenI vacamAM makavANu rAjA paDyo. pRthvIrAjanA subhaTae kikiyArI karI; zatru tethI trAsI gayA; gi tapazcaryA karIne thAkI jAya che tyAre teone je sthAna maLe che te sthAna eka kSaNa vAramAM zaravIroe meLavyuM. jema parachAyAnI darakAra karavAmAM AvatI nathI tema mAlamatAne tuccha gaNune teo laDAImAM tUTI paDyA. teoe kharekharI taravAra calAvI; ane eka bIjAnA upara AvI gayA. teo eka mukti ja IcchatA hatA; jIvatarane mAtra svamavata samajatA hatA. "Aja rAtre ApaNe maravuM, kAle savAre zuM nIpajaze tenI kone khabara che ?" pavanathI Aga prasare tema jussAthI laDAI cAlI. yoddhAoe jANyuM ke ApaNuM kIrti raheze; taravAranI dhArathI kapAI jatuM zarIra rUpI pAMjaruM have AtmArUpI haMsane pharIne pUrI mUkanAruM nathI. jayAre haMsa UDI jaze tyAre pAMjaruM kazA kAmanuM nathI. laDAI atizaya jussAthI cAlI. mANasanAM mastaka upara taravAra cAlavA lAgI. keTalAMka kavaca ane keTalAMka palANa kapAI gayAM. bhIrUone ghA vAgatAM teo are! are! nA pikAra mAravA lAgyA; paNa teonI bUme nobatanA nAda AgaLa dabAI jatI hatI. pRthvIrAja zAbAza! zAbAza! kahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-ALa mULarAja-bIja bhImadeva 327 pitAnA yoddhAone uttejana ApavA lAgyo. sAbhramatI nadI gUjarAtamAM he che te be kAMThe lohIthI vahevA lAgI. ane tenA pravAhamAM hAthiyo, gheDA, ne mANasa taNuvA lAgyAM. pharIne vaLI laDAInAM vAditra vAgavA lAgyAM; ardhA prahara sudhI tumula yuddha macyuM; havAmAM bhamarAnI peThe bANa hamahamATa karavA lAgyA; cauhANanA ghaNuM ddhA marAyA; cAlukyanI ghaNI hAre hAthiyenI peThe raNamAM paDI. A pramANe pRthvIrAje potAnA pitAnuM vera vALyuM. deve hAthamAM pyAlA laIne maMtra bhaNyA; histra prANiyoe temanI bhUkha tRpta karI; yoddhAonAM zarIra lAlacoLa puSpavAnuM jhADanA vana jevA dekhAvA lAgyAM. pRthvIrAje kApIne pitAne gheDe mArI mUka; tenI kharInI paDaghIthI pRthvI dhrujavA lAgI, jema pIpaLAnAM pAMdaDAM pavanathI dUjI jAya tema zatrunI hAra DagamagavA lAgI; bANathI AkAza evuM te chavAI gayuM ke pakSiyone uDavAne paNa mArga maLavA mAMDyo nahi; bhayaMkara yuddha macyuM. yoddhAenA eka bIjA upara ghA paDavA lAgyA, te jANe lahAranI eraNa upara ghANa paDatA hoya ema dIsavA lAgyuM; A yuddhamAM je sAmata paDyA te ja jIvyA. chevaTe cAlukyanI senA svargamAM javAne mArga cheDIne pAchI nAhI. deva ane dAnavo bolI uThyAH "je kSatriya sUryane mArga bhedIne svargamAM praveza kare che tene dhanya che." gheDA khoMkhAravA lAgyA, taravAre khaDakhaDavA lAgI; subhaTo rAjAnA segana daIne eka bIjAne zara caDAvA lAgyA. vAmane jyAre traNa DagalAM bharyAM tyAre eka jagata jityA, paNa yoddhAo mAtra eka ja DagaluM AgaLa bharavAthI traNe jagatamAM vIrenI sAthe sadra jema rame che tema teo nAcavA lAgyA. jema cAlukyanI senAnI hAra phUTavA lAgI tema cauhANanI hAra baLiSTa thavA lAgI; ghaNueka ddhA ghavAIne paDyA kharA, tathApi dhruvanA tArAnI peThe senA acaLa thaI rahI. jema ghaDI ThokavAnI jhAlara upara magarIne mAra paDe tema temanA upara ghAne varSAda varasI rahyo, tathApi temanI hAre DagamagI nahi te joI cauhANa bolI uDyo ke Aje huM mArI icchA pUrNa karIza, ane gUjarAtanI dharatIne raMDApa ApIza. bhImane teNe kahyuM: "have tuM bacavAne nathI; svargamAM jyAM sema beThe che tyAM huM Aje tane mokalIza." kahe potAnA rAjAnI pachavADe rahIne tene himata ApI. sAmmara rAjAe bhImanA upara ghA karyA; jyAM punarjanmanuM baMdhana hatuM tenA upara taravAra pharI vaLI. svargamAM devatA jayajayanA pokAra karI rahyA. bhImadeva paDyo. jevo dhapakAro thayo ke zaMbhue www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 rAsamALA peAtAnAM netra ughADyAM. apsarAe jovAne AgaLa dhasI AvI; vijayI pRthvIrAjanA upara svargamAMthI puSpane varSIda thaye! ane bhImadeva vimAnamAM besIne devalAkamAM gayA. AnaMda bharamAM pAMce vAditranA nAda thavA lAgyA; bhATacAraNa pRthvIrAjanAM vakhANu gAvA lAgyA; tene rASa utarI gaye!; teNe dhAyala thayelAne ucakAvyA. e pramANe pRthvIrAje pAtAnA pitAnuM vaira lIdhuM. rAtri paDI; ane te ja jagyAe ceAddhA vAseA rahyA. cha sAmaMte bahu sakhta dhavAyA hatA teonI sAravAra karI. savAra thaI kamaLa khIlavA lAgyAM; sUryodayathI candra ane tArA jhAMkhA paDavA lAgyA; devAlayanA daravAjA ughaDyA; cera, cakAra ane kuTila caturA temanI meLe saMtAI peThAM. pUjAnA sthAnamAM zekha nAda thavA lAgyA. puthikA paMthe cAlavA lAgyA; sarva jhADa upara pakSiyA kalAla karavA lAgyAM. sAmaMtA pRthvIrAjane pAye paDyA; dhaNA eka yehAe devalAka pAmyA; bhIma rAjA mAratho gayA; pRthvIrAjanI kIrtti prasarI; bhUmibhAra ekreA thaye!; paMdarase dhADA mADyA gayA; pAMcase hAthI, ane pAMca hajAra pALA paDyA. caMdra bAreTa pRthvIrAjanAM ane subhaTenAM vakhANu gAvA lAgyA ke: "A jIvatara svapravat che; je najare dekhiye chiye tenA nAza thavAne che; mATe je sAmaMta peAtAnA dhaNIne svAmibhakta che tene dhanya che; ane "je kaveLAe svargane ApanArA paMtha le che tene paNa dhanya che." pRthvIrAje jayapatra lakhAvyuM ane pachI pAte dilhI bhaNI cAlate thayeA; sAMjanI veLAe peAtAnA yAddA sahita te nagaramAM pe. e pramANe teNe peAtAnA pitAnuM vaira lIdhuM. upara pramANe caMda mAreTa vaSa~na lakhe che. paNa bIjA itihAsa uparathI jaNAya che ke musalamAneAnI sAthe laDatAM pRthvIrAja cauhANunI hAra thane te mAryo gayA tyAre bhIma jIvatA hatA tathA tyAra pachI tenA jitanArA musalamAnanI sAthe laDatAM tene paNa pRthvIrAjanA jevA ja pariNAma thayA hatA. mA mahammada zAhamuddIna gAriye gUjarAta levAne mithyA prayatna karyo tyAra pachI ATha varSe (40 sa0 118 mAM), dagAthI pAte lAheAranA dhaNI thaI paDyo, ane sulatAna khuzarU malekane tathA kuTuMbane keda karIne jyurajIstAna mAkalI dIdhAM. pachI keTalAka divasa vitye te sarvane mArI nAMkhyA eTale mahu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 329 mUdanA vaMzane saMpUrNa nAza thavAthI sarva rAjya gajanavI vaMzane badale gorI vaMzanA hAthamAM gayuM. hindusthAnanA rajapUta rAjAo upara vAdaLa tUTI paDavAnuM hatuM, ane tenI nizAnI dAkhala gujarAta upara be hallA thayA hatA te eka cetavaNI rUpI sapATA hatA, te have kharekharuM tUTI paDavAne samaya Avyo. semanAthane nAza thayAMne vacce ghaNuM varSa vahI gayAM hatAM tethI musalamAnanI zakti siddha thaI hatI, tathApi, tene bhoga thaI paDanArAoe, jAthe anubhava maLyA chatAM, tenI sAme aTakAva karI rAkhavAne kAMI paNa cetavaNI lIdhI nahi eTaluM ja nahi, paNa bhrAtRghAtI laDAIyo karIne ulaTa tene AvI pahoMcavAne rastA ughADI Ape. gUjarAta ane mALavA, dilhI, sAmbhara ane kanoja mAMhomAMhe kajiyA karIne nirbaLa thaI gayAM hatAM, ane mAMhemAMhanI ekabIjAnA upara jita ane hAra thavAne lIdhe ekabIjAnA manamAM jhera vasI gayAM hatAM tene sthAyI pariNAma mAtra e ja thayo ke kharA aMtaHkaraNane ekasaMpa thavAnI veLA kadi AvI nahi. sthAnezvara ane karnAlanI vacce tirerI AgaLa mahamada gorInA pahelA hallAnI sAme pRthvIrAje utkRSTa rIte Takkara jhIlI, (. sa. 1191) ane 1 ApaNuM jovAmAM AvyuM ke jesalamerane lAMbA bijirAya hATA siddharAja jayasiMhanI putrI vahere paraNyo hato. aNahilavADanI e rAjakumArIne peTa tene ja. deva karIne eka putra hatA te potAnA bApanA maraNa pachI lAdaravAnI gAdIe beThe; tene uThADI mUkavAne tene kAko jesala prayana kayAM karato hato, paNa pAMca solaMkI rajapUte bhejadevane TakAva karI rahyA hatA. jesalameranA itihAsamAM lakhyuM che ke, "A samaye, aNahilavADano rAya, tAtArathI AvelA tyAMnA rAjAnI pheja sAthe vAre vAre laDAimAM macate hato. te uparathI jesale pitAnI matalaba pAra pADavA sArU "tAtAranA rAjA sAthe maLI jaine aNahilavADa upara hallo karavAno nizcaya karyo, "kemake ema karavAthI ja mAtra selaMkI rAjapUta halA sAme thavAne bheja devane mUkIne jAya ema hatuM. jesala potAnA eka sagA subhaTa sAthe, barsa azvAra sahita paMcanada "bhaNI cAlI nIkaLyo, tyAM geranA rAjAe kaTTAnA rAjAne jitane potAnuM thANuM mUkayuM "hatuM te tene mane tenI sAthe te sinthanI prAcIna rAjadhAnI aloramAM gayo. "tyAM teNe potAnA vicAra jaNAvI dIdhA ane te rAjA sAthe nimakahalAla rahevAnA "segana khAIne potAnA bhatrIjA pAsethI deza kheMcI levA sArU pheja lIdhI. lodara "vAne ghere ghAlyo ane tenuM rakSaNa karatAM bheja marAya. rahevAzI leke be divase potAnI mAlamilakata laI jAya tyAra pachI trIje divase geranI pheja lUMTa kare e "paravAne maLyo. pachI ladaravA luMTIne karImakhAna luMTa laIne bakara javA nIkaLe." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA dilhInA rAjapratinidhi (subA) cAmuMDarAjanI sahAyatAthI teNe musalamAnI pUrepUrI hAra karI. tyAra pachI be varSe (i. sa. 1193), pharIne laDAI thaI te veLAe deve hAthabadale karyo. banne senA sarasvatInA kinArA upara maLI ane ghaNI vAra sudhI laDAI cAlI temAM zatrunI kuzaLa vyuharacanAthI rajapUta Takkara jhIlI zake nahi evA thaI gayA hatA tevAmAM, sUrya asta pAmavA Avyo te veLAe, bAra hajAra vINuM kuhADelA kavacadhArI azvAre sahita mahammada goriye jAte halle karyo tethI hindunI senAne kaccaraghANa vaLI gaye. cAmuMDa marAyo, ane cauhANunI vizALa senA "eka vAra DagamagI eTale heTI ImAratanI peThe, ekadama dhasI paDIne pitAnA ja khaMDeramAM samAI gaI." zuravIra pRthvIrAjane pakaDI pADIne tyAM ja pUro karyo. pachI mahamUda gerI jAte ajamera gayA ane tyAM ghAtakI rIte karla karavAnuM kAma calAvyuM, tyAra pachI gajanavI pAchAM jatAM rastAmAM deza luMTate ane nAza karate cAlyo. hindusthAnamAM pitAnA pratinidhi tarIke maleka kutubuddInane pachavADe mUkato gayo, teNe miratane kille ane ginipura rAjanagara e be laI lIdhAM. pachI jate divase pitAnA dhaNunA maraNa pachI gAdI upara bezIne dilhImAM gulAma vaMzanI sthApanA karI. bIje varSe (I. sa. 1194mAM) mahamUda geriye hindusthAnamAM pAchAM AvIne yamunA nadInA kinArA upara jayacaMdane harAvIne kaneja ane kAzI lIdhAM; ane tyAMnAM eka hajAra devAlayomAMthI mUrtio bhAgI nAMkhIne nimAja paDavAnI majIda karI dIdhI. rAThoDa rAjAe, hindune pasaMda paDe evuM, pavitra nadImAM bUDI jaIne, maraNa prApta karI lIdhuM. abhuta kaneja zahera hinduenuM kahevAtuM baMdha thaI gayuM, paNa temAM cAlatAM ghaNuM varSa thayAM nahi eTalAmAM te durdeva thayelA rAjAnA patrAe rATheDane vAvaTe tenA upara pharIne caDAvyo ane tyAra pachI tyAMthI laI jaIne marU dezamAM jodhapuranA killA upara re. tyAM teNe nirbhayapaNe kutubuddInanA rAjyane nAza thate joye. | musalamAnanA hallAne prahAra khamavAne have gujarAtano vAro Avyo. "I. sa. 1184 mAM kutubuddIna pitAnuM lazakara laIne gujarAta prAntanI rAjadhAnI neharavAlA (aNahilavADa) upara caDyo, temAM bhImadevane harA"vIne pitAnA dhaNIne prathama teNe vItADayuM hatuM tenuM pUrepUruM vaira lIdhuM. te 1 rAjI ane saMtarAma; juo pRSTha 72 nI TIpa ra. u. 2 dhapurano killo te pachIthI baMdhAya che, paNa e vaMzanI hAla rAdhAnI jodhapura hovAthI ema lakhAyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva keTalAka divasa sudhI dravyavAna gujarAta deza luMTavA maMDI gaye, paNa gajanavIthI AjJA AvyA pramANe te cheDIne tene tAbaDatoba dilhI javuM paDyuM." bIje ThekANe ene e ja musalamAna ItihAsakartA lakhe che ke, ketubuddIne aNahilapuramAM AvIne chAvaNI nAMkhI eTale bhImadevane senApati jIvaNarAya tyAMthI nAzI gayA; paNa tenI pachavADe lAgalI ja doDa karavAthI phoja lagabhaga thaI gaI eTale jIvaNarAya sAme thaIne laDyo temAM te mAya gaye tethI tenI pheje nADu lIdhuM. A hAranA samAcAra bhImadeve jANyA eTale potAnA rAjyamAMthI te nAzI gayo. kutubuddInanI jita thaI tathApi gUjarAtamAM tene jAthe kajo thaI gayo naha; ane kadApi bhImadevane hAra khAIne nAsavuM paDyuM te paNa tenI sattA kAMI ochI thaI gaI nahatI. be varSa pachI, athavA I. sa. 1196 mAM e ja granthakAra lakhe cheH "nAgarane rAjA, neharavAlAne rAjA, ane "bIjA keTalAka hindu rAjAo te deza mAMhelA mera jAtanA leke sAthe "ekasaMpa karIne musalamAne pAsethI ajamera kheMcI levAne vicAra kare che "evA samAcAra kutubuddInane maLyA. A veLAe tenuM lazkara tenA prAntamAM vikharAI gayuM hatuM tethI dilhImAM tenI pAse jeTaluM hAjara hatuM teTaluM laIne je banI zake te neharavAlAnI pheja maLI jatAM aTakAvavAne mATe pite "piDe caDyo; paNa tenuM kAMI cAlyuM nahi. laDAImAM ghoDA uparathI te keTalIka "vAra paDI gayo, ane tene cha ghA vAgyA te paNa te tenA sadAnA dhIra paNathI laDyo, paNa pachI tenA mANase tene pAlakhImAM ghAlIne baLAtkAra"thI raNakSetramAMthI ajamera laI gayA." "mera leke A jitathI bahu rAjI thayA, ane gUjarAtanI ja sAthe "maLI jaIne ajamera AgaLa jaIne aDAvIne beThA. e vAta gajanavImAM rAjAnA jANavAmAM AvI eTale kutubuddInane choDAvAne baLavAna keja "mekalI. Azraya AvI pahoMcatAM sudhI te ajamera rAkhI rahyo ane zatruoe tene ghere ghAlyo. kutubuddInane ghA vAgyA hatA te rUjhI gayA "eTale ghere ghAlIne beThelI pheja pachavADe neharavAlA sudhI doDa karI, ane "raste jatAM bAlI ane nAdolanA killA lIdhA. pachI tene evA samAcAra "maLyA ke vAlina ane darAbajha, neharavAlAnA rAjA sAthe maLI jaIne "sirAhI prAntamAM AgaDha pAse chAvaNI karIne gujarAtamAM javAnA mArga rokI beThelA che. katubuddInane rastAnI harakato ane jagyAnA bAdha naDyA, "te paNa tenA upara hallo karyo; kahe che ke A prasaMge zatrunAM sumAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 rAsamALA "pacAsa hajAra karatAM paNa vadhAre mANasa raNamAM paDyAM; te vinA vIsa "hajArane keda karI lIdhAM. jita karI lenArAonA hAthamAM bhAre lUMTa AvI. "pachI potAnI jine thoDoka thAka khAvA dIdhA pachI kutubuddIne gUjarAtano rasto pakaDyo te dezane teNe nAza karI nAkhe, temAM koI tenA sAmuM thayuM nahi, ne neharavAlA pitAne svAdhIna karI laI eka saradArane baLavAna killedAra sahita tyAM mUko. pachI ajamera thaIne te dilhI "go ane gajanInA rAjAne ratna,sonuM ane keTalAka gulAma makalI dIdhA." pheristAnA lakhyA pramANe paramAra vaMzanA dhArAvarSa ane pralhAdanadeva aNahilavADanA khaMDiyA rAjA hatA, temane svAdhIna caMdrAvatI ane Abu e bane hatAM. kumArapALanA vArAmAM yazodhavaLa thaI gayo che evuM AgaLa lakhavAmAM AvyuM che tenA teo kuMvara hatA. nehAnA kuMvara pra(c)Adanane viSe upara lakhelA lekhamAM ema lakhyuM che ke zrIgurjara dezane rAjA je danuja, musalamAna halle karanArane kado zatru hato tene te balavAna rakSaka hatA. Abu parvata upara bIjo lekha che temAM allAdanadeva, te veLAe yuvarAja hata ema lakhyuM che, kemake dhArAvarSane putra semasiMha te veLAe jamyo na hato. mahamUda gerI sana 1205 mAM maraNa pAmyo tyArathI kutubuddIna ibuka pAMca varSe maraNa pAme tyAM sudhI dilhInA pAdazAha tarIke teNe rAjya karavuM. bIjA bhImadevanA rAjya saMbaMdhI bIjuM kAMI lakhavA jevuM nathI. te 1215mAM maraNa pAme. te pote mUlarAjanA cAlukya vaMzamAne chelle rAjA hataH kutubuddIne aNahilavADamAM musalamAna killedAra mUkayA hatA te kadApi pAchA belAvI lIdhA haze, athavA rahetAM rahetAM teone nAza thaI gaye haze, kemake teo tyAM rahyA hoya evuM bIje kaI ThekANe lakheluM jovAmAM AvatuM nathI; ane bhImadevanA maraNa pachI pacAsa varSe dilhImAM gyAsudIna bulabula rAjya karatA hatA tyAre pheristA lakhe che ke, gujarAta ane mALavA prAnta je kutubudIne potAnA rAjya sAthe joDI dIdhA hatA paNa tyAra pachI teoe musalamAnuM chuMsaruM kAhADI nAMkhyuM hatuM te rAjya upara caDAI karavAnI tenA pradhAnee tene salAha ApI. paNa tenA rAjyanI uttara dizAnA tAtAranA mogalanI bIkane lIdhe gyAsuddInane te pramANe amala karavAne banI AvyuM nahi. teramA saikaDAnI samApti thatAM sudhI aNahilavADa musalamAnanA svAdhInamAM thayuM na hatuM, paNa te pachI allAuddIna khIlajI je gujarAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajayapALa-bALa mULarAja bIjo bhImadeva 333 kheDutone khUnIne nAme jANIto thaI paDe che tenA sAhasika hAtha nIce te AvI paDyuM. bhASAntara kartAnI TIpa. bIjA bhImadevanA upara ghaNI Apatti AvI tethI te nabaLA paDI gayele jaNAya che. A vAtane kIrtikaumudI uparathI Teke maLe che. AgaLa jaNAvyA pramANe temAM lakhyuM che ke, baLavAna maMtrio ane mAMDalika rAjAoe rahetAM rahetAM te bALarAjAnuM rAjya vaheMcI lIdhuM. vaLI sukRta saMkInamAM lakhyuM che ke - satatavitatadAnakSINaniHzeSalakSmI ritasitarucikIrtibhImabhUmibhujaMgaH // valakavalitabhUmImaMDalo maMDailezaviramupacitacintA cAMtacittAMtaro'bhUt // 10 // niraMtara ghaNuM dAna ApavAthI jenI samagra lakSmI kSINa thayelI che, ane ati zveta kAMtivALI che kIrti jenI ane mAMDalika rAjAoe jenuM bhUmimaMDaLa baLe karIne lIdhuM che evo bhIma bhUmipati lAMbA samayathI prApta thayelI ciMtAvaDe gherAyelA cittavALo thaze. A saMvat 1280 nA poSa sudi 3 bhamavAranuM tAmrapatra DA. myularanI caulukaya lekhAvaline pR. 58 thI 68 sudhI che temAM jayaMtasiMhane zrImadiRturAjadhAnI gadhiSThita minA siddharAja zrImAnayaMtasiMhadeva karIne lakhyo che. A uparathI jaNAya che ke bIjA bhImadevanuM rAjya te dabAvI paDyo hato. paNa tyAra pachI saMvata 1283, 1288, 125, ane 1296 nA lekha bhImadevanA che tethI jaNAya che ke, jayaMtasihanI pAse rAjA tarIke kalpe jhAjhI vAra rahyo nathI. saMvata 1299 nA catra zudi 6 semane lekha e ja pustakamAM pR. 105 thI 112 sudhI che temAM zrI bhImadevapAdAnubhyAtamahArAjAdhirAjaparamezvaraparamabhaTTArakazauryodAryagAMbhIryAdi guNAlaMkRtazrItribhuvanapAladevaH A pramANe lekha che tethI jaNAya che ke bIjA bhImadeva pachI tribhuvanapALadeva rAjA thayo che. tema ja e lekhanI rAjAvalimAM jayaMtasiha devanuM nAma paNa dAkhala karavAmAM AvyuM nathI. tribhuvanapALa kANu hato enI khabara paDI nathI, paNa teNe saMvata 1298 thI 1300 (sana 1242 thI 1244) sudhI be varSa rAjya karayuM ema keTalAka kahe che. paraMtu DA. bhAu dAjIe eka paTTAvalI prasiddha karI che te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 rAsamALA pramANe bhImadeva bIjA pachI cha divasa sudhI tenI pAdukA gAdiye mUkIne kArabhAriyoe rAjya calAvyuM tyAra pachI tribhuvanapAla gAdiye beThe teNe 2 mAsa ane 12 divasa rAjya karyuM. A samayanAM lakhANamAM mukhya kIrtikaumudI, suratsava, sukRtasaMkIrtana, ane caturvizati prabaMdha aMtargata vastupAlaprabaMdha, vastupAla tejapAlacarita, prabaMdhacintAmaNi Adi che. kIrtikAmudIne kartA, somezvara, caulukya vaMzaparaMparAne purohita hato teNe suratsava kAvya racyuM che temAM bIjA bhImadevanA samayamAM thaI gayelI rAjyanI avasthAnI lAgaNI tene thavAthI A kAvya teNe racyuM hoya ema samajAya che. surathanA amAtyo, tenA zatruonI sAthe maLI javAthI tenuM rAjya jatuM rahyuM, eTale te, araNyamAM jaIne vaye che tyAM tene eka munino samAgama thatAM, te muni tene bhavAnInI ArAdhanA karavAnI salAha ApatAM caMDIpATha athavA saptazatImAM je parAkrama varNaveluM che te kahI saMbhabhaLAve che eTale suratha tapazcaryA kare che tethI bhavAnI prasanna thAya che ane tene tenuM rAjya pAchuM maLaze evo AzIrvAda Ape che tevAmAM tenA je svAmibhakta mANasa hatA teo tenA kRta adhikAriyo Adine nAza karIne surathane khoLavA nIkaLe che, ane te hAtha lAgatAM, tene maheTI dhAmadhumathI tenI rAjadhAnImAM pAchA ANane tenI rAjya upara sthApanA kare che. suratha pramANe bIjA bhImadevanI sthiti thaI che. tene tenA amAtyo ane mAMDalika rAjAoe bahu pajavaNu karI che. jayaMtasiMha aNahilavA Dano kabaje karI beThe, paNa chevaTe tene khaseDavAmAM Avyo, ane bhImadevanI sattA pAchI cAlatI rahI. kumArapALanA prakaraNamAM ApaNuM jovAmAM AvyuM ke, tenI mAzIne putra arNarAja je vAghelamAM maMDalika rAjA tarIke rahIne kumArapALane rAjabhakta thaI rahyo hato tene putra lavaNaprasAda parAkramI nIvaDaze evuM bhaviSya kathavAmAM AvyuM hatuM te lavaNaprasAda bhImadevanI pAse rAjyakArabhAramAM sAre bhAga letA hatA. dhoLakA, dhaMdhukA Adi pradeza tenA maMDaLamAM jeDAyo hato ane tenA putra vIradhavaLe paNa pitAnA pitAnI paDakhe rahIne je bhAgamAM avyavasthA cAlatI hatI te bhAgamAM vyavasthA sthApI dIdhI hatI. gurjaradharAnI rAjayalarmiye bhImadevane svamamAM dekhA daIne viradhavalane pitAne yuvarAja sthApavAnI sUcanA ApelI hatI. A samayamAM lavaNuprasAda ane varadhavalanuM pUrNa calaNa thaI gayeluM jovAmAM Ave che tenA samayanA chellA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana 335 tAmrapaTamAM viradhavalanA pUrvajanA nAmathI sthapAyelI Analezvara ane salakhaNezvara devanAM dharmasthAnakamAM gAmagrAsa apAya che. varadhavale ghaNe deza hAtha karyo ane kacchamAM AvelA bhadrezvaranA bhImasiMha pratihAra sAthe, goghAnA dhuMdhula sAthe, ane dakSiNanA yAdava rAja siMdhana sAthe tathA te prasaMge mAravADamAMthI AvI pahoMcelA cAra zatrurAjA sAthe yuddha macAvyuM ane moTuM parAkrama prApta karI lIdhuM tyAre ene aNahilapuranA mahArAjAdhirAjanuM pada dhAraNa karavAnuM kahevAmAM AvyuM paNa bhImadeva prati kRtajJatA dAkhavIne potAnuM rANaka-rANApada e ja pitAne yogya che ema kahIne teNe te vAta svIkArI nahi ane pitAnA jIvatara sudhI te rANe ja rahyo. bhImadeva svarge gayo ane tenI pachavADe tribhuvanapAla saMvata 1298 thI 1300 (I. sa. 1241-4ra thI 1243-44) gAdiye rahyo tyAra pachI vIsaladeva (varadhavalane putra) aNahilavADane rAjA thayo. prakaraNa 13 muM aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana bIjA bhImadevanuM maraNa thayuM tyAM sudhI ame lakhatA AvyA, e saMdhi aNahilapuranI vAtanuM vivecana karavAne ThIka paDe evI che. siddharAja ane kumArapALanA rAjyano chello parAbhava thayo tyAra pachI ghaNu mudata sudhI gujarAtamAM nirdhaNiye kArabhAra cAlavA lAgyo. musalamAnI jita thatI cAlu rahI; ane mukhya rAjyanI nabaLAIne lIdhe nehAnA nhAnA hallA thavA lAgyA tethI gaDabaDATamAM vadhAre thavA lAgyA. A samaye kaI kaI vAra vanarAjanA nagaranA devAlaya ane burajo upara tenI AbAdAnIno prakAza cakacakI rahyo hato, paNa have pachI to te asta pAmatA sUryanuM prakAzasthAna thaI paDyuM; hRdaya mAtra dhIrUMdhI dhaDakI rahyuM paNa avayavo te ThaMDAgAra thaI paDyAM "maravA paDelA pazu upara kAgaDe rAha joI rahe tema bhAgI paDelI dhAmadhumanI jhumI rahelI paDatI dazA upara mahA vinAza athavA gaDabaDATa "vATa joI rahe che." (ema eka kavinA kathana pramANe sthiti thaI paDI.) je graMthakArAnA pustake uparathI ame varNana ApyuM che te graMthakAre viSe prAraMbhamAM ame thoDuMka lakhiye chiye, ratnamALAne kartA kRSNajI je jAte brAhmaNa hatA tene vRttAnta kAMI jANavAmAM Avyo nathI. teNe bIjA bhImadevanA maraNa pachI pitAne graMtha racyo che, paNa te vAta banyAne ghaNuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 rAsamALA veLA vItI gaI hAya ne tyAra pachI teNe lakhyuM hAya ema lAgatuM nathI. teNe peAtAnI vhelAM thaI gayelA graMthakArAnA pustakAnA AdhAra laIne lakhyuM che te nIcenA ya uparathI jaNAya che. chappaya - " jyauM dadhimaMthana karata, harata ghRta takra tajIkeM; ikSu pIDI rasa grahI nahi laha zeSa sajIkeM; rajateM kaMcana leta deta raja dUra hI DArI; kUkasatai kana haiM, tIlateM taila nikArI; saba graMtha paMtha avalokikeM, sAra yukti sacI; asa graMtha ehi abhidhAnahI, ratnamAlikA zubha cat" hrayAzrayane prAraMbha, prasiddhi pAmelA hemAcArye karelA jaNAya che. te kumArapALanA rAjyanI samAptie I sa0 1174 nI phelAM maraNa pAmyA hatA. tyAra pachI prahlAdanapaTTa(sAvazA pAlaNapura)mAM lezAjayatilakagaNI karIne jaina sAdhu hatA teNe te adhUrA graMthanuM sAMdhaNu calAvIne I sa0 1256 athavA saMvat 1312 nI divALIne dADhADe pUrA karo. tyAra pachI tenA upara lakSmItilaka kavie, zuddha karIne, TIkA racI che, evuM uparanA sAdhu lakhI gayA che. zrI durlabharAja rAjya karatA hatA te veLA zrI varlDamAna AcArya gUjarAtamAM pravAsa karatA hatA tenI dIkSAvilamAMne navameA lezAjaya purUSa hatA evuM pote mAne che. yAzrayamAM saMskRta bhASAnA vyAkaraNanI racanA viSenI samajaNa ApI che tathA siddharAjanA vaMzanuM varNana kareluM che. evA zrI (khe) hetu uparathI e graMthanu nAma hrayAzraya pADyuM che. AvA duppaTa viSayanI racanA teNe zleAkabaMdha, krama pramANe racI che, teA paNa viSayane anusarIne artha lagAvI levAnA che. prabandha cintAmaNi nAmaneA graMtha krUyAzraya pachI jarA meDA thayA che. te vardhamAnapura, je havAM vaDhavANa kahevAya che tyAM I. sa. 1305 athavA saMvat 1361 nA vaizAkha zudi 15 ne divase pUrNa karavAmAM Avye che tene kartA tyAMne merUtuMga karIne jaina dharmane AcArya hateA te che. zrI guNacaMda AcArye A graMtha jevA, ane evA ja nAmanA graMtha lakhyA che. athavA ema nahi te! kadApi e ja graMthanA teNe prAraMbha karayeA haze evuM merUtuMga pAte lakhe che. graMthakartA peAtAnI prastAvanAmAM lakhe che ke, "pUrvanI vAtA sAM"bhaLIne paMDitAnAM mana tRpti pAmyAM nathI, eTalA mATe, huM mArA prabandha"ciMtAmaNi graMthamAM havaNAMnA mahArAjAonI vAtenuM varNana mArI alpa "mati chatAM zrama laIne karUM chuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana 337 A banne graMthane mukhya AdhAra ame lIdhe che, paraMtu temAM lakhelI vAta khulAsAthI samajAvavAne ane tene saMbadha batAvavAne, jUnA lekho, tAmrapaTa, musalamAna itihAsakAroe lakheluM varNana, caMda bAreTane rAsa, tathA bhATacAraNanI heDAnI vAta ane daMtakathAo paNa dAkhala karI che. vaDhavANa ane pAlaNapuranA jaina sAdhuonA graMthanI racanAnI Dhaba jevI maLatI AvavI joIe tevI maLatI Ave che. dharmaprakaraNa karatAM rAjaprakaraNane teo utaratI paMktinuM gaNe emAM navAI nathI; paNa e bane viSayamAM saMbaMdhapUrvaka lakhavAno prayatna karavAne badale teo mAtra vAta lakhIne saMtoSa pAmyA che. teoe lakheluM saMkSipta varNana badhuMya khoDIluM che, tathApi amAre A ThekANe lakhavuM joIe ke te asatya nathI; kemake ghaNuM karIne jeTalA dAkhalAne mukAbale karavAne banI AvyuM che te darekamAM teonuM lakhANa ane sUcanA bIjA pratyenA pramANathI kharUM karyuM che ane tene khulAse thaI gayela che, tema ja vaLI, jema vadhAre zodha thate jaze tema AthI paNa vadhAre maLatApaNuM siddha thatuM jaze, evI kalpanA karavI aghaTita nathI. dayAzrayamAM hemacandrane racele keTalo bhAga haze e jANavAne banI Ave, ane lezAjaya ane lakSmItilakanA hAthathI pheraphAra thayA vinAne temane keTalo bhAga hAlanA pustakamAM haze, e jaNAya te mukhya rAjyo mAMhelAM be rAjya viSe te ja veLA thayelA graMthakAranA abhiprAya ApaNuM jANavAmAM Ave. paNa Avo patto lAgavo azakya che; mATe A jenenAM lakhelAM varNana je samaye lakhavAmAM AvelAM te ja samayanA neMdhI rAkhelA rAsa tarIke mAnI levAM joIe. AvA prakAranI e varNananI tulanA kariye to paNa teo mUlyavAna nathI ema nathI. e varNana vaDe, bIjAM sAhityane khulAso thAya che ane saMbaMdha bese che eTaluM ja nahi paNa ghaNI vAra to teone patto besAravAnAM sAdhana thaI paDe che; ane agara jo temAM AvelI vAta bIjI keTalIka vAta sAthe jeTalI maLatI Ave teTalI pUrepUrI mAnavAmAM Ave te paNa je samaye te lakhavAmAM AvyuM te samaye cAlatA vicAra ane manebhAvanuM valaNa, rAjakArabhAra, ane rItabhAta e viSenI sAmaTI sUcanA pUrI pADe che, enI nA kahevAya ema nathI. tema ja amane lAge che ke, musalamAnI jita thatAM pahelAMnA saMkaDAmAM madhyakAlIna hindusthAna viSe keTaluM juja jANavAmAM AveluM che, ane te samayanuM je kAMI raheluM hoya te havaNanA hindu loke viSe kharI mAhitagArI meLavavAne keTaluM badhuM upayoganuM che te viSe vicAra je karaze tenI najaramAM e varNananuM kharuM mUla che te karatAM ochuM karI nAMkhavAmAM Avaze nahi. 22 www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 rAsamALA caMda bAreTane rAsa jevo bhabhakadAra varNana bharelo ane ramuja pamADe evo che te ja pramANe te viSe kAMIka vizeSa vicArathI abhiprAya ApavAnI agatya che. bhATa ane cAraNo rAsa lakhanArA thaI gayA temAM caMda bAroTa kIrtimAM prathama gaNAya che, ane enA rAsamAM khAmi che te pramANe khubiyo paNa che. ene vicArazIla varNanakartA gaNI zakAya nahi, paNa e cauhANane dasoMdI hatA tethI kasuMbAnI kephathI uzkerAyele nA gaNiye te paNa ochAmAM oche ane pitAnA pakSanA mamatathI uzkerAyelo ane yuddhanI kephathI kephI thayele gaNavo joIe. ene rAsa evo azuddha che ke kaI kaI ThekANe samajAI zakAtuM nathI, ane jyAM bhAvArtha samajAya e che tyAM paNa caMdanuM mULa lakheluM kevuM haze te, pachavADethI thaI gayelA bahu pheraphAra AgaLa oLakhI kahADavuM ghaNuM kaThina che--te eTaluM badhuM ke AkhA pustakanA kharApaNu viSe ThekANe ThekANe ghaNuM karIne saMzaya utpanna thayA vinA raheto nathI. AgaLa ApaNuM jovAmAM AvyuM ke caMdanA lakhavA pramANe pRthvIrAja cauhANunA hAthathI bIje bhImadeva mAryo gayo che, paNa kharuM jotAM pRthvIrAja maraNa pAme tyAra pachI paNa te keTalAMka varSa sudhI jIvate hato. tema ja bIje ThekANe gRjarAta mAMhelI jAtinAM kuTuMbonAM nAma je banAvavAnA saMbaMdhamAM lakhelAM che te banAve, bIjA badhA lakhanArAonA abhiprAya pramANe, caMde lakhelI jAtiyanA sthApanArA jIvatA hatA tenI pahelAM seMkaDA upara banI gayelA che. caMda bAreTanA rAsanA kharApaNa viSe zaMkA ApyA vinA kadApi bhImanA maraNa viSenA pheraphAravALA lakhANane khulAse thaI zake che, te evI dhAraNa karavAthI ke caMde pitAnA rAjAnI kIrti vadhavAnI AturatAthI evuM lakhyuM haze; tema ja bIjA prakAranI je pheraphArI che te mAMhelI keTalIkane sAcI TharAvavAne ema kahI zakAya che ke je veLAne anusarIne caMda lakhe che te veLAe, teNe lakhelI jAtiyo haiyAtImAM nahi hoya paraMtu tenA samayamAM haze; tathApi, pIramanA gohilanAM parAkramanAM gIta caMda bAreTa gAya che ane e bAreTanA vArAnA samaya pachI lagabhaga eka saMkaDA sudhI hile pIramane kabaje lIdheluM jovAmAM AvatA nathI, tyAre AvA dAkhalA saMbaMdhI ze khulAso karavo ? amane lAge che ke A rAsa je caMda bAroTanA nAmathI oLakhAya che te badhAya tene lakhelo nahi hoya, evuM mAnya karyA vinA siddhi nathI; ane jyAre AvI vAta ughADI paDe che tyAre kharUM kiyuM ane umere ki athavA umere thayo te kaI veLAe thayo e jUduM pADavuM bahu kaThiNa thaI paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavelekana 339 upara lakhelA citAra ApanArAonA hAthathI aNahilavADane citAra je ApaNane maLe che, temAM mukhya citAra rAjA viSene che. tenI ethe vetAmbaradhArI jaina sAdhuo athavA brAhmaNe AvI rahyA che; sAkazana pharazI vaDe rakSAyelA ane anaurasa uliyamanA nAITa jevA, cemaNe paherelA rajapUta jAtinA yoddhAo viMTaLAI vaLelA che, athavA yuddhamAM temanA sarakhA ja zarA, ane salAha ApavAmAM vizeSa DAhyA, vyavahAramAM sarala paNa kSatrInA sarakhuM eTaluM badhuM jussA bhareluM lohI jeonI ragemAMthI pharatuM nahi evA vANiyA maMtrIzvara AvI rahyA che. vaLI zuravIra maMDaLanI eka bAjue ardhapardhA pitAnI meLe zUravIra evA baMdIjane ane gAMdha ubhA rahyA che, ane tethI jarA cheTe, belavAmAM ja mAtra jussAthI bharelA, evA salAhasaMpavALA kheDute pRthvInI upajanI bheTa sahita ToLe vaLI rahyA che; temanI pachavADe, jeonA jorajulamane lIdhe vizvAsa karelo, te paNa jeonI dhAstI peTamAM paDatI, ane jemanA vinA cAle nahi evA teonA rakSaka, ane tenA te ja temane lUTanArA, raMge kALA meza jevA, ane DuMgara tathA kAtaranA mULa rahevAzI evA kAmaThiyAvALAnI hAra AvI rahI che. rAjAnA piMDane citAra dabadabA bhare che; lAla caTaka jevuM rAjachatra tenA upara dhAraNa thaI rahyuM che, tenA mastakanI pachavADe mUrtimAna sUrya senAmAM cakacakI rahyA che, tene kaMThe vilAsamaya metine zobhI rahyo che; ane tenA bAjubaMdha caLakatA hIrAnA AvI rahyA che; AvuM chatAM paNa tene AkAra nipurUSa je dekhAto nathI, tenA piDadAra bhujane bhAle ane taravAra e banne sArAM zobhatAM Ave che; tenI AMkha yuddhanA aMgArAthI lAla caTaka banI rahI che; mahelanAM ghaDiyAMne sahavAsa tene jevo paDI rahela che te pramANe yuddhanAda tene thaI rahele che; te rANIbo , kSatrIne putra, abhiSeka thayela rAjA, ane DhAlavALo mANasa che. suMdarIne citAra jevAne bIjA paDadA upara najara kariye te te svayaMvaramaMDapamAM pitAnA manamAnatA zarA purUSane pasaMda karatI, kAmanI sAthe rati zobhe tema, tenI sAthe zobhatI, ApaNuM jovAmAM Ave che. pachIthI joIye to te mAnavaMtI mAtA thayelI, ane pitAnA yuvAna putranuM rAja calAvatI, athavA tenI pAkI vayanI veLAe rAjakAjamAM tene salAha ApatI, ane dharmanAM ane dayAnAM kAma tenI pAse karAvatI jaNAya che; athavA pharIne pAchI joIye te zI duHkhanI vAta tene dekhAva kevaLa jUdo ja banI gayelo dekhAya che. hAvarApaNAthI vilakSaNa rIte dhaMdhAyelI AMkha thayelI ane www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 rAsamALA pitAnA kheALAmAM potAnA dhaNunA maDadAnuM mAthuM mUkeluM jovAmAM Ave che, te sAthe vaLI, raNazigAne kaThora avAja tathA hema bharelI ghelachAnI e karatAM paNa vadhAre kaThera cIse kAnane kheda pamADe che; tema ja citAne bhaDake jussAthI saLagate cAle che ane kALo meza jevo dhumADe upara chavAto dekhAya che tethI jANe A kamakamATa bharele dekhAva AkAzanI najare paDavAthI saMtADI rAkhavAno hetu hoya ema lAge che. hinduonAM varNanamAM, jamInanA vahivaTa viSene viSaya, mukhyatve karIne jANavA jevo che. je pustakanA AdhArathI ame lakhiye chiye teonA banAvanArAnA dhAravAmAM bezaka ema AveluM ke e vAta te AkhA jagatane jANItI che; tethI teonuM nirALuM varNana karavAnI kAMI agatya nathI. ahitahiMthI anAyAse amArA jANavAmAM AvyuM che ke upajamAM rAjAne bhAga hate; kaI veLAe te rAjA pitAnA maMtriyonI mAraphata ugharAvI letA hatA ane keAI veLAe gAmanA adhipati, kheDuto pAsethI dANune bhAga udharAvI letA tenI pAsethI rAjA pitAne bhAga le. dezamAM "grAma" athavA gAma vaselAM hatAM ane tyAMnA rahevAzI kauTuMbika (kaNabI), athavA kheDuta (kArSaka) kahevAtA; gAmanA mukhI, paTakIla athavA paTela hatA. kheDuta jevA havaNa pitAnA kAmamAM rokAyelA rahe che tevA tyAre paNa rahetA hatA. pAka ugavA mAMDe eTale kAMTA athavA theriyAnI vADe pitAnAM khetarone karatA. ane tyAra pachI te vadhAre vadhavA mAMDe eTale paMkhiyAne TahevA maMDI jatA. kheDuenI bAyaDiye, AjanI peThe, khetara mAMhenA DAMgaranA pAkanuM rakhevALuM karatI, pitAnA gIta vaDe sImane AnaMdamaya karI detI. varSada vasate nahi te rAjAne bhAga ApavAmAM vAMdho uThate ane te levAne kheDutone kedamAM nAMkhyA vinA siddhi rahetI nahi. teya paNa teo haThIlAI pakaDI rahetA ane lAcAra chokarAMnI peThe dhoraNa 5kaDIne pitAnA upara rAjAnI dayA upAvatA. AthI karIne baMne bAjuvALAone raDAkUTArA thatA ane chevaTe paMcAta karAvIne chUTake karavAmAM Avato te hAlamAM keTalAMka dezI rAjyo che tyAM je vahivaTa cAle che tene barAbara maLatuM Ave che. devasthAna ane dharmagurUone mukhyatve karIne rAjAnA taraphathI bhaya ApavAmAM AvatI. e viSenI ghaNuM dAkhalA noMdhI rAkhavAmAM AvelA che; jemake brAhmaNane siddhapura ane sihera ApavAmAM AvyAM hatAM; athavA jainene cAlI gAma ApavAmAM AvyuM hatuM-AvI rItanuM maLeluM dAna, "grAsa" kahevAto hato ane te samaye e zabda "dharmadAna"ne ThekANe vAparavAmAM Avato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pAdavalokana 341 jyAre mULarAje aNahilavADamAM tripuruSaprAsAda nAmanuM mahAdevanuM devala bAMdhyuM hatuM tyAre te jenA svAdhInamAM karyuM hatuM tene "grAsa" bAMdhI Apyo hato, ane kumArapALanA rAjyamAM udayananA putra vAgabhaTTe pAlItANunI pAse vAhaDapura AgaLa jaina citya baMdhAvIne tenuM nAma, rAjAnA pitAne nAme, tribhuvanapAla vihAra karIne rAkhyuM hatuM te cityanA mANasone khAvAne mATe bhoya ApI hatI te paNa "grAsa" kahevAto hato. bheja rAjAnA darabAramAM mAgha kavi thaI gayo te eka brAhmaNanI daridratA viSe lakhatAM kahe che ke "grAsa ApavAnuM visarI javAthI gRhasthane sUrya asta pAme che." A kArya "zAsana" kahevAya che. rAjakuTuMbanA bhAyAtane paNa bhoMya ApavAmAM AvatI. jemake, dethalI ane vAdhela. kumArapALa viSe paNa evuM kahyuM che ke, "te veLAe dAtArane adhirAya-solaMkI rAjAe AliMga nAmanA kuMbhArane sAtase gAmane lekha karI Apyo hato. tene pitAnA kuLane lIdhe zarama AvI tethI tenA kuLanA, Aje paNa "sagA" evuM nAma rAkhI rahyA che. AvuM chatAM paNa A tuSTidAna viSe kAMI patto hAtha lAgatuM nathI. eka vAghelanA daSTAMta vinA yuddhamAM sevA bajAvyA viSenuM vaMzaparaMparAnuM tuSTidAna keAIne ApavAmAM AvyuM nathI e paNa eka jANavA jevuM che. ghaNAkharA gUjarAtanA killAomAM paTAvanA bhaNathI aMtarAya naDyA vinA rAjA bhaNunAM thANAM mUkavAmAM AvatAM; ane sarva rajapUta jAtivALA, jeo mAMhelA mukhya purUSo pachavADethI heTA jaminadAra ane hAnakaDA rAjA thaI paDelA che temAMthI keIne paNa aNahilavADanA rAjAe jamInanI bakSIsa karI hoya evuM temanA potAnA ja varNana karanArAonA lekhamAMthI paNa nIkaLatuM nathI. paNa mAtra eka jhAlA rajapUtone A vAta lAgu nathI. teone gujarAtanA chellA rAjA bIjA karNa pAsethI jamIna maLI hatI evo dAvo teo kare che. mukuTadhArI rAjAe mULarAjanA darabAramAM hatA evuM ApaNuM jovAmAM AvyuM; ane maMDaLezvara athavA prAntanA adhipatiyo viSe paNa bIje ThekANe lakhavAmAM AveluM che. kumArapALanA banevI kahAnadevane evuM pada 1 siddharAjanA pitA karNa solaMkI (1072-1094) pAsethI gAma 1800 maLyAM hatAM, bIjA karNa pAsethI nahi. A viSeno vadhAre pUrA e che ke, pRthvIrAjanI senAmAM jhAlA hatA. ema ghaNe prasaMge lakhAyeluM jovAmAM Ave che. bIjA karNane samaya i. sa. 1296-1304 che. rAse te pahelAM I. sa. 1193 mAM lakhAya eTale te pahelAM jhAlA hovA joIe. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 rAsamALA ApeluM che. ane jyAre udayana maMtrI soraThanA sAUsara upara caDyo che tyAre vaDhavANu AvIne te "maMDaLezvara" ekaThA kare che evuM lakheluM che. A purUSo prAntanA adhipati hatA ema jaNAya che; A vinA bIjA maMDalika rAjAo viSe lakhavAmAM AveluM che, teonA deza agara je aNahilavADanA rAjAnA svAdhInamAM hatA te paNa gujarAtanA paTAmAM teonI gaNanA karavAmAM AvI nathI. Abu ane giranAranA adhipati, kAkaNane rAjA mallikArjuna, ane bIjAonI gaNanA A vargamAM thAya che. sAmaMta athavA laDAInA saradArene ghaNuM karIne khajAnAmAMthI pagAra maLate, ane pachavADethI dilhInA megala pAdazAha thayA teonI rIta pramANe jeTalA mANaso upara teo saradArI bajAvatA te pramANe teonI padavI gaNavAmAM AvatI. siddharAje pitAnA eka cAkarane "so azvAranuM sAmaMtapada" ApyuM hatuM, ane jyAre kumArapALa, Anna rAjA upara caDyo tyAre, evuM lakheluM che ke, "tenI senAmAM vIsa ane trIsa mANasanA upariye mahAbhaTTa, "ane eka hajAra mANasanA upariyA bhaTTarAja hatA." ethI moTA adhipati "chatrapati" ane "kaMkApati" kahevAtA; eTale teone chatra ane ke je rAjaciha kahevAya che tene upayoga karavAnI AjJA ApavAmAM AvatI hatI. svataMtrapaNe adhipatipaNuM dhAraNa karanArA ane uMcI padavIvALA saradAremAMthI ghaNuM, jJAti vANiyA hatA e paNa eka jANavA jevI vAta che; jevI ke vanarAjane sobatI jAmba; ane tene vaMzaja sajajana; jayasiMhano bhUtya mujAla; udayana ane tenA putra; ane bIjA. jeo koI prasaMge cAkarI karavAne AvatA ane jeo nokare nahi paNa ghaNuM karIne sahakArI gaNAtA evA-kalyANanA rAjAo, ane rATheDa sijI e hatA. rajapUta ane pALA, evAM be nAma judAM lakhavAmAM AvelAM che te uparathI ema jaNAya che ke rajapUta e azvArane ThekANe haze. rAjAnI mukhya matalaba evI jaNAya che ke pArakI caDAIyothI ane deza mAMhelA bakheDAthI prajAnuM rakSaNa karavuM; AsapAsanAM saMsthAnene potAnAM khaMDiyAM karI daIne potAnA rAjyano vistAra kare; ane dAkhalo levA joga vikramAditya rAjAe "AsapAsanA dezamAM cogaradama pharIvaLIne rAjamaMDaLane "tAbera karI dIdhuM." tenI rIta pramANe vartaNuMka calAvavI. yuddhane mATe 1 mULarAja ane cAharipunI laDAImAM kacchanA lAkhA phulANIne mAranAra siyAjI hatuM ema AgaLa lakhAI gayuM che tethI A ThekANe ene sahakArI gaye che. paraMtu te veLAe siyAjI thayuM na hatuM paNa I. sa. 1212 mAM thayo che. 2 prabaMdhacintAmaNi. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjayanuM pazcAdavalokana 343 caDAI karavAmAM AvatI tenuM nAma "vijayayAtrA" karIne kahevAtuM. kaI keIsamaye te vizeSa agatyanAM kAraNone lIdhe laDAI thayelI che; jevI ke grAharipunA upara dharmane mATe caDAI karavAnI salAha rAjAne ApavAmAM AvI hatI; tema ja yazovarmAe siddharAjane krodhe bharAvAnuM kAraNa utpanna karyuM tyAre tenA upara tene kopa thaye; te paNa zatruvaTa thavAnI matalaba te tenI te ja jaNAya che; ane zatru potAnA mahelamAM lIluM tayANuM ghAle che ane khaMDaNI ApavAnuM mAnya kare che eTale jitanAra tRpta thAya che ane zatrane deza sadA kabaje karI levAne takAsa nathI. eka deza upara eka vAra caDAI karavAmAM AvI hoya ne tenA upara pachIthI caDAI karavAmAM AvatI te kAMIka mulakagIrInI jAtanI hatI. jita eTale e ja ke bhoMyanI vArSika upajamAMthI bhAga levAna dA besAra. AvA do pharI pharIne ubhe thayela rahyA vinA rahe nahi, ane je pramANe potAnA rAjyanA kheDuto pAsethI evI jAtane kara temane kedamAM nAMkhIne levAmAM Ave te ja pramANe pArakA dezanA rAjAnA prAna upara humalA karIne tenI pAse kabula karAvavAnI agatya paDe. A pramANe jayazikharInA upara bhUvaDa rAjAnA humalA thayelA che, te te veLAthI thatuM AveluM jaNAya che; athavA jyArathI kalyANanA rAjAne pitAnA kare te kAmane sArU TharAvelA adhikAriyo pAsethI ugharAvI levAne savaLa paDe eTalA mATe gujarAta dezanA yuvAna rAjA vanarAjane tene "selabhrata" TharAvyo hato tyArathI ema thayeluM dekhAya che. gujarAta eka khaMDiyA prAnta tarIke godAvarInI dakSiNanA rAjAone svAdhIna hate evI je daMtakathA cAlatI hatI te cAvaDA vaMzanI haiyAtI sudhI cAlatI hatI, ane cheka solaMkI . vaMzanA pahelA rAjAnI veLAe tilipa dezanA rAjAnA senApati bApa gUjarAta upara halle karyo tyAM sudhI cAlu rahI hatI. tema ja pachIthI kaccha, soraTha, uttara kekaNa, mALavA, jhAlera, ane bIjA dezo upara vanarAjanA kramAnuyAyI ghaNAka humalA karIne pharI vaLyA che paNa sadA teone kabaje karI lIdhela nathI. kadApi mULarAje grAharipune jitI lIdhuM ane lAkhAne kala karyo tathApi jADejA ane yAdava vaMzanI samApti tethI thaI nathI; kadApi jayasiMhe yazovarmAne jitI lIdho ane dhAra laI lIdhuM, teya paNa tyAra pachI ghaNAM varSa nahi thayAM eTalAmAM mALavAnA arjunadeve gUjarAta ucchinna karyo che, ane kadApi sapAdalakSanA dezamAM aNahilavADanA vAvaTA jayavaMtapaNe pharakavA lAgyA tathApi ajameranA rAja vanarAjanA vaMza sAthe kaTTI zatrutA rAkhI rahyA te cheka musalamAna halle karanAranI AgaLa cauhANa ane selaMkiyA paDyA tyAM sudhI cAlu rahI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA aNahilavADanA rAjAoe peAtAnI paDeAzanA vadhAre zaktivAna rAjAenI darakhAramAM "sAMdhivigrahika ' eTale salAha ane laDAI karAvanArA (elacI) mUkelA hatA, teenuM kAma tyAMnA rAjakAjanI khAtamiyA ApavA viSenuM hatuM,--AvI jAtanuM kAma sthAnika purUSA ( dezanA rahevAzI) athavA heraka rAkhI sAdhI levAmAM AvatuM ane teo kAnA mANasA che te kAine jANu paDavA detA nahi. 344 tr aNahilavADanA rAjAe jema bhoMyanI upaja letA tema dezamAMthI jatA mAla upara dANu letA; tema ja yAtrALu leAkA pAsethI kara udharAvatA. samudragamana ane vyApAranA kAmakAja saMbaMdhI gheADuMka ja lakhavAmAM AveluM che. teAya paNa vhANu, vhANavaTI ane cAMcavAnAM nAma Ave che; ane vyApArI,-vyavahArI bahu dhanavAna hatA ema lakheluM jaNAya che, kemake je vyApAriye dhana ekaThuM kasyuM hAya tene dhanavAnapada ApavAne mATe tenA dhara upara karADapatinA vAvaTA"1 caDAvavAnI chUTa ApelI hatI. ceAgarAjanI veLAmAM paradezI rAjAnAM vhANu, dheADA, hAthI ane bIjo sAmAna bharelAM seAmanAthapaTTananA baMdaramAM AvI caDayAM hatAM. siddharAjanA samayamAM vhANuvaTiyA athavA sAMyAtrika, cAMcavAnI bhIkathI peAtAnI mAlamatA kAthaLAmAM satADIne dezamAM majITha lAvatA hatA. aNahilavADanA rAjAonA svAdhInamAM uttara kAkaNamAMnI tema ja gUjarAta ane tenA dvIpakalpa bhAga mAMhelI samudrakinArAnI jagAe hatI. teonAM staMbhatIrtha ane bhRgupura e be baMdara khaMbhAta ane bharUcanA nAmathI prasiddha che; sUryapura te surata haze, ane gaMkhADA (khaMDahata) te seA vazA gaNadevI haze, tema ja beTa dvArakA devapaTTana, mahuvA, geApanAtha ane khIjI jagAethI saiArASTrane kinArA bharAI rahelA che. jaina ane brAhmaNeAnA prasarelA e dharma, eka khIjAnI sAme thatA ane jyAre jenA vArA Ave tyAre eka bIjAnA upara uparIpaNuM meLavatA AvelA che. jaina dharma vhelA rAjAnA vArAmAM prabala thaI paDyA hatA 1 eka lAkhathI mAMDIne te navvANuM lAkha sudhI jenA gharamAM rUpiyA hoya te jeTalA lAkha hoya teTalA dIvA kare evA ravAja hatA. siddharAje eka jaNanA dharamAM 96 dIvA baLatA joI pUchaparacha karI tA te 6 lAkhanI AzAmI che ema kahevAmAM AvyuM eTale tene ghaNA dIvA karavAnI kaDAkUTa maTADavA peAtAnA kAzamAMthI cAra lAkha rUpiA mekalI karoDapati karayA eTale pachI mAtra eka vAvaTA caDAvavA paDayA. 2 geMDAmA (khaMDahata) e gaNadevI nahi paNa kacchanA vAgaDa paragaNAnA kaMthakoTa nAme killA che te. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavalokana te vizeSa karIne te rAjA bALarAjAne enuM rakSaNa maLyuM hatuM ane rANI je tenI mA hatI te te dharmamAM hatI tenI sattAthI kadApi tema thayuM haze. to paNa vanarAja ane tene kramAnuyAyiye zivadharma mAnatA hatA, paNuM pachIthI arihaMta matanuM zravaNa siddharAje kahyuM ane kumArapALe tene svIkAra karo, te samayathI temAM pheraphAra thayA. A veLAthI te ame lakhatA lakhatA je samaya sudhI AvyA chiye tyAM sudhI, vacce ajayapALanA TuMkI mudatanA rAjyane bAtala karatAM, jaina dharmanI caDatI cAlI che ane rAjAo te dharmamAM dAkhala thavA lAgyA che. teonA ati ugra vivAda ghaNuM dabadabAthI ane niyamathI cAlelA che, ane rAjA hindu hevAne lIdhe AvI dharmasabhAnA adhyakSasthAne birAje che; jema ApaNuM jovAmAM AvyuM ke siddharAja zaivI athavA udAra matane hovAthI baMne dharmanA kharAkhoTAno nyAyAdhIza thaIne beThA hatA. yAtrA karavAnAM ThekANamAM ghaNuM prasiddha to seminAtha ane dvArakAmAM ziva ane viSNunAM devAlaya gaNAyAM che. ArAsuramAM aMbAjI ane cAMpAneramAM kAlikAjInAM devAlaya haiyAtImAM hatAM, ane te ja devInuM higalAjane nAme naLabAvalI AgaLa prasiddha derU che; paNa mAtAnAM derAM havaNAM ThekANe ThekANe che te saMbaMdhI kAMI lakheluM jovAmAM AvatuM nathI. jainanAM zatruMjaya ane giranAranAM tIrtha viSe te lakhavAmAM AveluM che. kacchanA raNanI sarahada upara zaMkhezvaranuM dhAma che te te ja samayanuM che, ane jene merUtuMgA AcArya zaMkhapura karIne lakhe che tene jIrNoddhAra tenI veLAe thayela che. te vinA jainanAM tIrtha khaMbhAta, kAvI, mahIne sAme kinAre, ane DhADharane kinAre gaMdhAramAM che. Abu parvata upara pahelA bhImadevanA vArAmAM jaina derAsara baMdhAyuM. ane kumArapALe tArijAnA DuMgara upara zrI ajitanAthanI sthApanA karI. kumArikA sarasvatInA cakacakita paNa nAnA vahanathI te pUjya narmadAnA mahA bhAre pravAha sudhI pavitra nadI ghaNI che. tApI, mahI, sAbramatI ane bIjI keTalIka ethI ochI prasiddha nadI pavitra sthAnathI vyApI rahI che ane tyAMnA mAhAsyathI prasiddha che. gRhakArya saMbaMdhI ahitahiMthI thoDIka sUcanA maLelI che. rAjAne udha 1 kacchanA pazcima kinArA para zeragaDha (hAlanuM nArAyaNa sarovara) paNa janA vakhatathI yAtrAnuM dhAma che. mULarAjane pitA pitAnI rANI gujarI gayA pachI hArakAnI yAtrA karI kacchanA roregaDhanI yAtrAe gayo. jyAMthI vaLatAM kapIlakoTa (urakeTa) mAM AvatAM kacchanA jAme potAnI bahena rAyAjI paraNAvI hatI. 2. u, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 rAsamALA mAMthI uThADavAne rAjanAkhata vAge che, ane zaMkhanAda thAya che. te uThe che, ane dhADAne kasarata karAvavA jAya che. tenA mahela eka killAmAM hAya che te darakhAragaDha kahevAya che, temAM bIjAM paNa rAjagRha hAya che. kIrttistaMbhathI tene zAlA maLe che. eka daravAjo je ghaTikA athavA dhaDI hevAya che tenA rastA zaharamAM paDe che ane tenA mukha AgaLa mhATA mArgamAM tripAlya athavA traNa daravAjAne dhArA heAya che. divase rAjA darabAra (kacerI) bhare che; cApadAra darabArane nAke ubhA rahe che, ane AvanArA leAkeAne aMdara dAkhala thavAnI ha! ke nA kahe che; yuvarAja, rAjAnI pAse ja hAya che, ane maMDalezvarA ane sAmaMte tenI AsapAsa bese che. maMtrIrAja athavA pradhAna khIjA kArabhAriyA sahita tyAM hAya che, te karakasaranI rUDI rIte salAha Ape che, ane lakhI rAkhelAM pramANa ane jenI avagaNanA karAya nahi evA AgaLa khanelA dAkhalA raju karI devAne sadA taiyAra hAya che. kAmakAja cAlI rahyA pachI paMDitA athavA vidvAna purUSAne kheAlAvavAmAM Ave che, pachI sarvane AnaMda nahi upajAvanArI tenI vidyA ane vyAkaraNanI dAmbika vAtA cAle che; athavA nahi tA kAI karatA baMdIjanane athavA citArAne darabAramAM dAkhala karavAmAM Ave che eTale asalanA vArAnI rAma ane vibhISaNanI vAtA cAle che, athavA kAI vizeSa tAjI vAsanAvALI paradezI suMdarI viSe varNana karatAM tenA sarva prakAranA suMdarapaNAnI kharAkharI kAI karI zake ema nathI evI tenI vAta cAle che; darabAramAM vArAMganAne dAkhala karavAmAM AvatI nathI ema nathI. te mArmika vacananI bharelI ane jenI bahu prazaMsA thayelI evI jagamAM prApta karI levAnI caturAImAM te je vakhaNAyalI evI vArAMganA, jyAre vidvAnA hAra khAI jAya tyAre, peAtAnA rasika uttaranI tIkSNa dhAra vaDe praznanI geAthAM khavarAvatI guMcavaNune kApI nAMkhavAne sadA taiyAra hAya che. kemake, dezATanaM paMDitamitratA ca, vArAMganA rAjasabhApravezaH / anekazAstrANi vilokitAni cAturyamUlAni bhavanti paMcaH // bhAvArtha--dezATana, paMDitanI mitrAI, vArAMganA, rAjasabhAmAM javara avara, ane aneka zAstranuM avalAkana karavuM, e pAMca caturAInAM mULa che. rAjA mhAra nIkaLe che tyAre hAthI upara bese che athavA sukhAsanamAM khIrAje che. utsavane divase tene javAnA rastA uparanI dukAne zRMgAravAmAM Ave che. saMdhyAkALe devanI pUjA thayA pachI ane AratI utarI rahyA pachI te caMdrazALAmAM jAya che, tyAM bheAjananI sAmagrI taiyAra karI rAkhI hAya che, temAM dArU ane mAMsa paNa hoya che, kemake sAmaMtasiMha bahu krethI cakacUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavalAkana thaI gayelA ApaNA bevAmAM AvelA che. tema ja kumArapALa tIrthaMkaranA dharma pALatA hatA tethI teNe mAMsAhAranA tyAga kasyo hatA.bhAjana thaI rahyA pachI tene aMge sukhaDa lagADavAmAM Ave che; te pAna sApArI khAya che che ane hiMdALA khATa upara paDe che. tenA raMgIna jhabhbhA palaMga ane tenA uzIkA upara nAMkhI devAmAM Ave che. heregIra mUkI devAmAM AvelA hAya che, ane eka bAjue dIvA jharamara baLyAM kare che. eTalethI have rAjAne kAMI karavAnuM rahyuM nathI ema nathI haju te tene vIracaryAM athavA nagaracaracA karavA te ja palaMga cheADIne javAnuM heAya che. te hAthamAM taravAra laIne ekalA AgaLa nIkaLI paDe che, athavA hAthamAM pANI vAsaNa laine eka cAkara sAthe jAya che! ane A pramANe potAnA nagaranI jaLajaMpelI zeriyAmAM bhame che, athavA daravAjo cheADIne killAnI khvAra jyAM rAtrimAM gaMdAM pakSI krUratAM hAya che ane yeAgaNI tathA DAkaNAnI jagyAe hAya che tyAM sudhI jaIne, tenI pAse peAtAnA praznonA uttara ApavAnI, ane have pachI nIpajavAnI vAtA balAtkAre hevarAve che. hrayAzrayanA kartAe siddharAjanA rAtrinA bhramaNa viSe lakhyuM che ke;-"rAtriye je leAkA viSe tenA "jovAmAM AvyuM hAya tene savAre khAlAvI temAMthI ekane huM ke tane lANA "kAraNane lIdhe zAka thAya che,' ane khIjAne huM ke 'tane phalANA kAraNane lIdhe "harSe thAya che.' A uparathI leAkAe jANyuM ke e tA sarvanAM hRdayanI vAta "jANe che, tethI e devatAnA avatAra haze." veza khulelA rAjAne bhUtaDAkaNAnA sahevAsa karatAM ane manamAM potAnI prajAnAM sukhaduHkha viSenA vicAra karavA karatAM paNa ghaNI vAra tene echA zAkanAM gaMmata pAmavAnAM sAdhana maLI jAya che. dhanavAna vyApArInI havelInA cakacakita dIvA joIne te lalacAya che ane sarasa gamatane ThekANe vagara eLakhave tenI AgatAsvAgatA thAya che; athavA ema nahi te rAgarAgiNI ane vAditranA avAjathI ane hasAhasathI zivanA kAI derAnA maMDapamAM khelADiyA peAtAnI tAtkAlika buddhithI leAkAne AnaMda pamADatA heAya che tyAM vaLI jAya che. mahA jayasiMhanI vAta ApaNane evI kahevAmAM AvI che ke, eka samaye te kahumerUprAsAdamAM nATaka thatuM hatuM tyAM jaI phoMcyA, tyAM eka vANiyA sAthe te haLI gayA, pachI khelathI hada upara thatI gaMmatanI veLAe te vANiyA rAjAnA khabhA upara bhAra mUkIne ubhA rahyo ane je hAthathI kheMgAra ane yazAvarmAnA garva esArI dIdhA hatA te hAthathI apAtI saiApArInI cUrI te khAvA lAgyA. vAre jyAre tene darabAramAM melAvyA tyAre AgalI rAtanA nATakamAM pe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 347 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 rAsamALA tAnA bhAIbaMdha thayelA purUSane rAjyasana upara bIrAjelo joIne Abhe. banI gayo, paNa te tarata ja namratApUrvaka bolavA lAgyo eTale rAjAne khaDakhaDIne hasavuM AvyuM ane tene satkAra karIne vidAya karyo. AvA khela karavAne ghaNo kharca thAya che ane te mAtra dhanavAna mANase ja karAvI zake che. bIjI eka veLAe, eka vyApAriye zivanA devaLamAM nATaka karAvyuM hatuM te veLAe paNa jayasiMha rAjA jevAne jaI pahoMcyo hato, ane ema lakheluM che ke, mALavA upara caDAI karavAne senA taiyAra karavAmAM e vyApArI pAsethI Azare keTalI rakama kaDhAvavI paDaze tenI te gaNatarI karato hato. merUtuMga, athavA dvayAzrayane kartA e bemAMthI koI paNa pote je samayanuM lakhyuM che te samayanI rahevAnI ke prasiddha ImArato viSe kazuM varNana ApyuM nathI. paNa nIce lakheluM rAjadhAnInuM varNana che te kumArapALacaritra uparathI utArI lIdheluM che aNahilapura bAra gAu gherAvAmAM hatuM, temAM ghaNuM devAlaya ane pAThazALAo hatI; cerAsI coka hatA; cerAsI cauTAM (bajAra) hatAM, te sAthe sanArUpAnA sikkA pADavAnI TaMkazALa hatI. nAta pramANe jema gharanA "ilAyadA jaththA hatA tema hAthIdAMta, rezama, maNi, hIrA, motI ityAdi "jUdI jUdI vyApAranI vastuonAM judAM judAM cauTAM hatAM; eka nANAvaTInuM "cATuM hatuM; suvAsita ane lepa karavAnA padArthonuM eka hatuM; eka vaidyanuM "hatuM; eka kArIgara lekenuM hatuM; eka soniyAnuM hatuM ane bIjuM rUpAnAM "kAma karanArAonuM hatuM; nAvika, bhATa ane vahivaMcA e sarvanAM raheThANuM "judAM judAM hatAM. nagaramAM araDe varNa sukhe vasatI hatI; mahelanI AsapAsa "AyudhAgAra, hAthIthAna, ghoDAra, tathA hisAbI ane bIjA khAtAnA adhi"kAriyonI kaceriyA jaththAbaMdha AvI rahI hatI. dareka jAtanA mAlane mATe "judI judI vakhAre hatI. tyAM nagaramAM, AvatA jatA tathA vecANanA "mAla upara jakAta ugharAvavAmAM AvatI, jemake, tejAnA, mevA, vasANAM, kapUra, dhAtu ane dezanI tathA paradezanI dareka mUlyavAna vastu. te sarva "vyApAranuM ThekANuM hatuM. nityanI jakAta eka lAkha TakA thatI hatI. je tame "pANuM mAge te dUdha lAvIne Ape. tyAM jenanAM ghaNuM derAsara hatAM ane "talAvane kinAre sahastraliMga mahAdevanuM devuM hatuM. caMpA, nALiyeriyA, jAma"phaLI, caMdananAM jhADa ane AMbA ItyAdi tathA temAM nAnA prakAranI vela ane "amRta sarakhA pANInA jharA AvI rahelA evI vADiyAmAM nagaravAsI leke "pharatA ane AnaMda pAmatA. ahiyAM vedazAstranI carcA thatI tethI zrotA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana 349 janene bedha maLatuM. jene sAdhuonI paNa ahiyAM achata na hatI; tema ja kahevA pramANe pALanArA ane vyApAramAM kuzaLa evA vyApArinI paNa "achata na hatI; vyAkaraNa zIkhavAnI tyAM ghaNuM nizALe hatI. aNahila"vADa e manuSyane sAgara hatA, je tamArAthI sAgaranuM pANI mApI zakAya te tamAre tenI vasatInI gaNatarI karavAnI mahenata karavI. tyAMnI senA " asaMkhya hatI ane tyAM baeNTadhArI hAthiyonI achata na hatI.' ' lakhatAM kheda upaje che ke, ATalA badhA dabadabAnI nizAnI sarakhI paNa rahI nathI; aNahilavADanuM khaMDera havaNanA pATaNa zaheranA killAnI mAMhanI ane bahAranI bAjue sapATa pradezamAM paDeluM che, paNa te valabhIpuranA khaMDeranI peThe mAtra khodANa uparathI zodhI kaDhAya che. vanarAjanI rAjadhAnInAM khaMDera bAbelananA jevI iMTane badale karelA ArasapAhA nAM banI rahyAM che. se vazA te ArAsuranA DuMgarAnI AsamAnI raMganI je sarahada A retALa ujajaDatAnA dekhAvanI kSitija upara jovAmAM Ave che te DuMgara uparathI e ArasapahANane badhe nahi te keTalAka bhAga paNa Apyo haze. pahelA bhImadevanI rANiye je vAva bAMdhI hatI tene bhAga hajI lagaNa rahelo che, ane ethI jarA che. siddharAjanA zobhAyamAna kuMDanI jagA jaNAya che, tenI vaccenA TekarA upara musalamAnanI aSTa karyuM kabara che. bAkI rahelI jagA upara cha saMkaDAnA kALe ane musalamAnonA jubhe temanI sattA calAvelI che. jene "kambAIsisa athavA kALe vaMcAvI "rAkhyAM hatAM, tene lAbha havaNuM svAhA karI jAya che," ane aNahilavADanI bicArI ThaMDI paDelI rAkha tenA asabhya marAThA dhaNuM, jevA tenA mahimAthI ajJAna che tevA ja pitAnI apratiSThAthI paNa ajJAna che teo tuccha na meLavavAne mATe vecI de che. kharekharA hindu samayanI rahevAnI ImArate viSe, temanA pachI thanArA vaMzajoe je DhabanI bAMdhaNuM calAvI che te Dhaba upara AdhAra rAkhIne, ame sAmAnya vicAra bAMdhI zakiye chiye. jevI rIte kheDutanI jhuMpaDIne nAza thaI gayo che tevI ja rIte rAjAnA mahelane paNa samULago nAza thaI gayo che, paNa sArvajanika ImAratonI zobhA viSe te hAlamAM rahelA khaMDeranuM ughADuM pramANa che; tethI kUvA, taLAva, kIrtistaMbha, devAlaya ane aNahilapuranA rAjAonA killA e sarva AkheAkhAM kevAM haze tenA citAra ame thoDI mahenata ane saMpUrNa khAtarIthI manamAM dhArI zakiye chiye. 1 TAMDakata vesTarna InDiyA pRSTha 156-8 uparathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 rAsamALA A khaDerAmAM ati manoraMjaka, DabhoI ane jhijuvADAnA joDiyA killA che. teo bAMdhaNImAM tema ja vistAramAM sarakhesarakhA che; tathApi jhiMjhuvADAne killo vizeSa niyamasara baMdhAyelo ane ekAta jagyAe Avelo hevAthI tene thoDuM nukasAna lAgeluM che mATe A ThekANe varNana karavAne ame ene pasaMda kariye chiye. | kiMjIvADAnA killAne AkAra kharekharo samarasa che. tenI akekI bAjunI laMbAI Asare AThase vAra che. enI bhIti nakakara gacchInI che ane uMcAImAM pacAsa phITa che. dareka bAjunI madhyamAM daravAjo che. tenA upara meDe che te, baMne bAjunI kausAkAra hAre je Toce maLe che ane je kamAnanuM kAma sAre che teone AdhAre rahelo che. killAnI bhIMtanI jADAImAM kausAkAra cha hAre daravAjAmAM AvelI che, ane tenA upara paththaranI gacchI rahI che. ghuMmaTa vALI levAne sulabha paDe eTalA mATe musalamAnee AvI bAMdhaNIne kamAne karavAne cAla pADyo hato tema chatAM paNa tyAra pachI ghaNI mudata sudhI uparanA prakAranI ja bAMdhaNI bAMdhavAno cAla cAlato rahyo hate. killAnA akekA khUNAmAM akeke buraja che, tene sAmAnya AkAra te samacorasa che paNa hindu kArIgarone khAMce pADIne asAdhAraNa AkAra kare pasaMda paDe che te pramANe tene paNa kareluM che; vacale daravAje 1 mi. arjasa kahe che ke kiMju nAmanA rabArInA nAma uparathI e nAma paDeluM che. aNahilavADa pATaNunA bahAra rAjAonA rAjyanI sIma uparane bAramA zatakamAM baMdhAyelo A killo haze. 2 sibAstIpAlanA killAnA bacAva vize sana 1855 nA navembara mahinAnA "neTeDa sTeTasa jarnala"nA aMkamAM eka viSaya chapAyuM hatuM, te sara jena barageInane lakhelo gaNavAmAM AvyuM che, te mAMhele ghaDeka bhAga ame nIce utArI laIye chIye. te uparathI jhiMjhuvADAnA killAnI AvazyaktA te samayamAM keTalI vadhI hatI te saheja vAMcanAranA khyAlamAM Avaze. bacAva karavAnA kAmamAM mukhya sAdhane mAMheluM eka te e che ke hale kara"nArAothI pAse AvI zakAya nahi e vacce kAMI aTakAva ANI de; ane "A sarvottama aTakAva, bhIMta athavA uleDuM mekhare, caDavAne mukela kare che. "bhIMta je trIsa phITanI uMcAI karatAM vadhAre UMcI hoya te te kharekhAta bahu trAsa"dAyaka thaI paDe che. ane te je AkheAkhI hoya te tenA upara caDI utaravA "sivAya bIjo eka upAya nathI. A eka lazkarI sAhasakarma mAMhelo ati ugra upAya che, ane te ekAeka hale kahyA sivAya, athavA bacAva karanArAonI "bAju bhaNInI cheka nabaLAI vinA sAdhI zakAya ema nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana 351 ane khUNAnA dareka burajanI vacce caccAra samarasa hAthaNi athavA vapra che. killAnI bhIMtane cheDe thoDe cheTe ketarakAmanI ADI padiyothI TheTha sudhI zaNagArI che ne upalI bAjue ardhagoLAkAra kAMgarA mUkelA che te bhAga je prakAra upara cekIvALAne pharavAnuM hoya che tene ethe karavAnuM kAma sAre che. daravAjAomAM kotarakAma eTaluM badhuM che ke tene barAbara citAra mAtra cheTogrAphInA hunnarathI ja laI zakAya. killAnI mAMha dakSiNa bAjunA daravAjAnI cheka sAme, paNa pAse, eka goLAkAra athavA bahu bAjune kuMDa che, tene vyAsa Azare traNase vArane che, tenI AsapAsa pagathiyAMne ghATa che ane niyamita aMtare khaDiyATa che. tyAM AgaLa thaIne Dhera athavA payaDAMvALI gADI talAvanA pANu sudhI jaI zake che. dareka khaDiyATane be maMDapa vaDe zaNagArelo che ane te maMDapa upara zaMku rU5 chatra che. e taLAvanI pAse eka vAva che tenuM varNana ame have pachI karIzuM. A killAne cAra daravAjA che te jUdA jUdA khaMDeranA AkAramAM hajI lagaNa rahelA che. ane e mAMhelA be daravAjAne khUNAnI hAthaNu sahita je bhIta sAMdhI le che te badhI Akhe AkhI che. A pramANe je samarasa jagyA batAvavAmAM AvI te killAnI asala sthitinA kSetraphaLane sumAre cotho bhAga che, tenI AsapAsa eka halakI jAtane killo pharIne karI levAmAM Avyo che ane goLAkAra hAthaNiyo caNane tene majabUtI ApI che, tathA vacce kamAnadAra daravAjA kayA che. A bhAgamAM hAlanuM zahara vaseluM che, te kALI ThAkoranA tAbAmAM che; paNa asalanA killAmAM je ImArate hatI te tamAmane nAza thayo che, ane te ThekANe cheka jaMgala banI gayuM che. A ThekANe amAre jaNAvavAne bhUlI javuM joiye nahi ke prAcIna kALanA ghaNA bhAga che temAM "mAM zrI " evA lekha che, te uparathI dhAraNa thAya che ke udayana maMtrInA uparIpaNuM nIce te bAMdhavAmAM AvyA haze. ame lakhyuM che ke DabhaIAkAramAM ane vistAramAM jhiMjhuvADAne maLatuM che. tene AkAra kiMjuvADA karatAM ocho niyamita che, tenI be bAjuo maLe che tyAM AgaLa sAMkaDo khUNe thAya che, ane bIjI bAjuenA karatAM laMbAImAM vadhI jAya che. pahelAIvALI bAjue Azare AThameM ane laMbAIvALI lAMbI eka hajAra vAra laMbAInI che. jhaMjhuvADAnA killA karatAM A kille nIce che ane tenA traNa daravAjA paNa jhijuvADAnA daravAjA jevA nathI, teya paNa e kaniSThatA cothA daravAjAthI vaLI gaI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapara rAsamALA te hIrAne daravAjo hevAya che. tenI yeAjanA dhaNA yatnathI karelI che ane kadamAM bahu caDiyAtA che. khUNAnA murajA mAMhelA eka che tenI anupamatA eTalI badhI che ke A ThekANe tenuM citra ApavAnI agatya che. e uparathI jaNAya che ke killAnI bhIMta aMdaranI bAjue jhAkatI che. A killAnI eka bAjue vakhANavA jevuM kAma e che ke emAM eka stambhapaMkti che. ( mAMhenI bAjue ) te killAnI bhIMtanI hAreAhAra cAle che, ane tenA upara keTalAka prITa vheALAInI eka gacchI AvI rahI che. teNe karIne eka lAMkheA ane DhaMkAyalA dvAramaMDapa banelA che te hindu killedArAnuM amUlya AzrayasthAna thaI paDyuM haze.ra bhAInA killAmAM aniyamita AkArane kuMDa athavA talAva che. A ThekANe smaraNu rAkhavuM joiye ke je killAonuM ame varNana kahyuM che te mAtra mAkharAnAM lazkarI sthAna che ane dhaNuM karIne dheALakA tathA khIjAM evAM ja bIjI paMktinAM zaharA karatAM bhabhakAmAM, tema ja, vistAramAM ati caDiyAtAM che, teAya paNa ArasapAhANanA paththarAthI zaNagArelI aNuhilapurI rAjadhAnInI sAthe sarakhAvatAM tene jhAMkhAM paDavAnA vArA Ave che. je devAlayeA hajI lagaNa rahelAM che te mahiluM prathama tA siddhapuranI rUdramALAnuM devAlaya che. te sAdhAraNa AkAranuM dhaNuM mhAruM ane dekhItuM traNa mALanI uMcAInuM che. tenA maMDapa bhArathI samaceArasa che, paNa staMbha evA gADavyA che ke tenI racanA aMdaranI bAjuethI aSTakaeNANu AkAranI sehalAIthI dhArI zakAya. dareka traNa bAjuenI madhyamAM dvAramaMDapa athavA rUpaceriyA che. ane ceAthI bAjue gabhAra mAMhelA mUrttisthAnanA maMDapa AvyeA che, te sthULAkAra zaMku bAMdhaNInA madhyamanA maMDapa karatAM ati dhaNA uMcA che ane chevaTe zikhara vaLeluM che. e rUpaceriyAnA ghuMmaTa jatA rahyA che, ane 1 mi. arjesa kahe che ke uDDayana maMtrI vANiyA hatA ane jIvA tenA A. sa.ve. I.nAM pR. 217-18me. te siddharAja jayasiMhanA mahAmaMtrI hatA. tu evuM nAma lakhuM karIne cAraNAmAM hoya che. mATe A abhiprAya mAnya rAkhavA jevA nathI. mi. arjesa kahe che ke, A bhIMta aMdara jhAkatI jaNAvI che te bhUla che. kemake te jhAkatI nathI paNa sIdhI laMbAkAra che. 2. u. 2 "eriyenTala envAra" nA kartA, pAmpIAimAM sainyAlaya che tenA mhAM AgaLa dvAramaMDapa che tenI sAthe A staMbhapaMktinA mukAbalA kare che. mULa AvRttinA khIjA bhAgane 325 me pAne jUvA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNuhilapuranA rAjyanuM pazcAdavaleAkana 313 khIjA prakAre paNa tenI chinnabhinna sthiti thaI gaI che, mAtra gaMbhArana mAkharAnA bhAga rahelA che. pratyeka bAjue kIrttistamsa che, te mAMDhelA eka te dhaNA kharA maNIzuddha che. e ati zaiAbhAyamAna stambhanA mathALA upara kAraNInuM kAma AvI rahyuM che. dariyAI adbhuta prANInA mastakanI nAgatiye banAvelI che te teonI UMcAInA e tRtIyAMza bhAga jeTalI stambhathI AgaLa nIka LatI che. nAgatiyA AgaLathI nAjuka kArIgarInI kamAna cAle che tene tAraNa he che, tenA madhya bhAga sAthe uparanA sIdhA bhAgane sparza thAya che. A kIrttistambha sumAre pAMtrIsa pIDha uMcAInA che; te bhoMyathI te zikhara sudhI bahu ja saMskRta kAraNIthI bharapUra che. je mukhya derAnuM varNana karavAmAM AvyuM, te sarasvatInI sAme eka vizALa ceAkanI vaccevaca che. traNa ddAramaMDapanI sAme traNa mhATA daravAjA che tyAMthI bahAra nIsarAya che; meAkharA AgaLanA je che te eka dhAbA ane dhATa AgaLa paDe che, te dhATanAM pagathiyAMnI hAreA nadImAM cheka Adhe sudhI cAlelI che. cAkanI AsapAsa keTalAMka zikharavALAM nhAnAM derAM AvyAM che te killAnuM kAma sAre che. te mAMhelAM traNa gaMbhAranA pAchyA bhAganA madhya sthAne che te hajI lagaNa rahelAM che ane tenA bhAga pheravIne musa lamAnI masjIdda karI dIdhI che. mADherAnuM devAlaya jarA kAMI jUdA namunAnuM che, te eka mALanI UMcAInuM che, tene eka gaMbhAra che tene lagatA eka raMgamaMDapa AvelA che, ane eka dvAramaMDapa nAMkhA che. e devAlayanuM zikhara paDI gayuM che, ane ghuMmaTa have rahyA nathI; paNa bAkIne bhAga dhaNA kharA AkheA che, tema pazu dhAradAra hathiyArathI jema lAkaDAMmAM ghA pADI zakAya tevA dhA keTalAka stambhAne paDelA che, tene mATe susalamAnA ema kahe che ke amArA veMzanI taravAranI e nizAniyeA che. vadhAremAM vadhAre lakhAI sumAre ekase ne pacAsa pIDha che, ane paheALAI pacAsa pITa che. devAlayane Agale lAge ane banne bAjue siddhapuranA jevA kIrttistaMbhAnI nizAniyeA che. devAlayanA AgalA bhAgamAM kIrttistaMbha che tyAM AgaLathI pagathi yAMnA dhATa cAle che, te me roAbhAyamAna staMbha vacce thaIne kuMDa sudhI gayelA che. A kuMDanuM kSetraphaLa, devAlaya karatAM lagabhaga cAra gaNuM vadhAre che. pagathiyAMne ekasarakhA ane sarakhA dekhAva jAya nahi eTalA mATe nhAnI deraDIe, cekaDIe, ane zikharavALAM jarAka mhoTAM derAM traNe 12 23 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 rAsamALA bAjunA madhya bhAgamAM karelAM che. kuMDanI AsapAsa bIjI ImAratanI nizAni jovAmAM Ave che; paNa te kevA prakAranI bAMdhaNInI haze tene nirNaya thavA sarakhuM hAlamAM kazuM ciha rahyuM nathI. devAlayane ne kAramaMDapa che te sItAnI corI kahevAya che, ane kuMDa te rAmakuMDa kahevAya che, te vaiSNavI sAdhuonuM prasiddha yAtrAsthAna che. vAghelamAM eka devAlaya che te, upara je devAlayenuM varNana karavAmAM AvyuM tevI ja jAtinuM che; paNa temanA karatAM te kadamAM nAnuM chetene eka mALanA jeTalI UMcAIne eka ja khule maMDapa che, tenA upara ghuMmaTa che, traNa dvAramaMDapa che, ane eka zikharavALe saMbhAra che. merAnA jevA ke, sIhera ane bIjI jagyAe jovAmAM Ave che. teo ghaNuM karIne rAmakuMDanI peThe devAlayanA saMbaMdhamAM karAvelA haze; paNa te devAlane ghaNe ThekANe nAza thayelo che. moDherAnI pAse ledhezvara che. tyAM AgaLa eka camatkArika cAra kuMDano saga karyo che. teonI vacce goLa kUve AvyuM che tethI "grIka sa"nA jevo AkAra thAya che. talAva athavA kuMDane AkAra ghaNe khare bahu bAjune athavA bilakula goLAkAra hoya che, te pramANe jhiMjhuvADAnA kuMDano dAkhalo ApaNuM jovAmAM AvyuM. evA ja kuMDa, muMjapura, sAyalA, ane bIjI ghaNu jagyAe che; temAMnA keTalAekanA vyAsa lagabhaga sAtase vAranA che. aNahilapura AgaLa sahastraliMga talAva che te ghaNuM karIne A ja varganuM che, ane Aje tenI nizAni jaNAya che, te uparathI te bahu ja maheTA gherAvAnuM haze ema dhArI zakAya che. tenI AsapAsa nehAnA nhAnAM derAM hatAM, ane tenI saMkhyA lagabhaga eka hajAranI hatI. gAvA AgaLa dvIpakalpamAM eka samarasa talAvanI nizAniye che te siddharAjanuM banAveluM kahevAya che tenuM nAma "seneriyA talAva karIne che. jayasiMhanI mA mayaNaladevInA kArabhAranI veLAe be nAmIcA talAva baMdhAvelAM gaNavAmAM AvelAM che. e samayamAM zobhAyamAna ImArate bahu baMdhAI che. dhoLakAnuM malAva ane vIramagAmanuM mAnasara e be talAva te mAMhelAM che, temAMthI mAnasara varNavA gyA che. tene AkAra aniyamita che, ane te hinduonuM raNa 1 barelInA devalanA AgaLanA bhAgamAM eka IlAya dvAramA5 che. pharagyusanakRta "hAnDa buka opha ArkiTekacara"nA prathama bhAganuM pRSTha 112, ane "rAjasthAna" nA bIna pustakanA pAka 712 mA pramANe-AlIne hAramaMDapa che te paNa lagnamaMDapa che, ane daMtakathA evI cAle che ke te hUNanA kuMvaranI 2japUtaNa vadhu che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana 355 saMgrAmanuM vAritra je zaMkha, tenA AkAranuM bAMdheluM lekamAM kahevAya che. sAmAnya ghATa, athavA pagathiyAMnI hAra sarva bAjue AvelI che; ane temAM nAnA nhAnAM zikharavALI deriyothI (te mAMhelAM ghaNuMka te havaNuM nAza pAmyAM che) zobhAvavAmAM AveluM che. tenI saMkhyA varSanA jeTalA divasa che teTalI dhAravAmAM AvI che, tethI te kharuM jotAM traNa karatAM vadhAre haze. e talAvanI eka bAjunA devAlayamAM mUrti besAravAnI beThake che ane bIjI bAjunAM derAMmAM jaLAdhAriye che te uparathI evI dhAraNa karavAmAM Ave che ke pahelA prakAranAM kIkaNane sArU haze, ane bIje devala mahAdevane sArU haze. AsapAsanA pradezanuM pANI ekaThuM thAya che te prathama te eka aSTakaeNNa kuMDamAM bheguM thAya che temAM sarva kacare kare che. kuMDa paththarane caNuM lIdhela che, tenI dareka bAju, kerI kahADelI pratimAothI zobhAvelI che. paNa tyAM thaIne eka caNuM lIdhelI nIkane raste gharanALAmAM thaIne talAvamAM jAya che. temAM traNa naLa karyA che, tenA upara dhAbuM caNI lIdhuM che te dhAbA upara beThaka karI che tene ghuMmaTa vALI lIdho che. A ImAratanI marAmata marAThAonI veLAe karavAmAM AvI hatI, ane tenI eka bAju bAMdhI levAmAM AvI hatI. tyAM mAtA bahucarAjInuM sthAnaka karyuM che. AsapAsa ghATa che temAM ghaNI jagyAe TheTha pANI sudhI khaDiyATa bAMdhyA che. emAMthI eka khayiATanI eka bAjue vadhAre mahesuM deruM che tene zikharavALA be gaMbhAra ane eka sabhAmaMDapa che ane talAvanI bIjI bAju tenA sarakhI bAkI rahI tyAM dhAbAvALI staMbhapaMkita che. A samayanA kUvA je dezanA judA judA bhAgamAM che te be prakAranA che. keTalAka sAmAnya bAMdhaNInA goLa kUvA che, paNa temAM jarUkhAvALI beThake che; bIjA che te vAva(saMskRtamAM vApikA)ne nAme oLakhAya che, te citrapama, ane bhavya tema ja tarehavAra jAtinA che. jamInanI sapATI upara eka bIjAthI niyamita aMtare, hArabaMdha ekalA cAra athavA pAMca maMDapa dekhAya che, te bahArathI bahudhA samarasa hoya che, paNa koI koI vAra ghaNe ThekANe aMdarathI aSTakoNa AkAra banI jAya che; teonA uparanAM dhAbAM thAMbhalA upara rahe che ane hindu samayanI bAMdhaNiyAmAM to ghumaTAkAra karI dIdhelAM che. sarvanAthI chellA mekharAnA maMDapamAM thaIne vAvamAM utaravAnuM hoya che, tyAM AgaLathI pagathiyAM cAle che te uparathI utaratAM, bIjA maMDapano ghumaTa je be thAMbhalAnI hAra upara rahele jaNAya che tenI nIce avAya che ane ahiM AgaLa maheTa prastAra heya che. tyAMthI nIce pAchAM www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 rAsamALA pagathiyAM Ave che te uparathI utaratAM trIjA maMDapanA ghuMmaTa nIce avAya che ane te eka upara eka evA traNe thAMbhalAnI hAra upara dekhAya che, A pramANe eka prastAra uparathI bIjA prastAra upara nIce utarAya che. tema ghumaTanI nIcenA thAMbhalAnI hAre eka bIjA upara vadhatI jAya che ane chevaTe jyAM pANI hoya che te bhAga AgaLa javAya che. tyAMthI upara najara karatAM UMce keTalAka mALa dekhAya che ane dareka mALe chajAM hoya che. te chevaTe sarvanI upara chellA ghumaTa AveluM hoya che, ane te AkhI vAvane ati zobhAyamAna bhAga dekhAya che. vAvanI laMbAI kaI kaI vAra esI vAra hoya che ane badhe chevaTamAM goLa kUvo hoya che. AvI jAtinI vAmAM ghaNI vakhANavA joga aNahilapura AgaLanI rANInI vAva che, paNa khaMDera thaI gaI che. gujarAta, ane soraThanA ghaNuM bhAgamAM bIjI vAva che te jUdI jUdI sthitimAM rahelI che. eka bIjI jANavA jevI vAva amadAvAda zaheranI pAse che, te kyAre baMdhAI haze te jANavAmAM nathI, tathApi tenI bAMdhaNa uparathI jaNAya che ke, je samaye siddharAjanA kuLanA rAjya karatA hatA te samayanI che. te "mAtA bhavAnInI vAva" kahevAya che. ane pAMDee baMdhAvI che evuM leke kahe che. jhiMjhuvADAnA killAmAM eka vAva che te viSe te sUcavavAmAM AvyuM che; vaDhavANunA killAnI mAMhalImaga ane bAhalI maga hindunI vAva che; ane bIjAM ThekANue paNa lakhatAM pAra Ave nahi eTalI badhI che. kuMDa, kUvA, vAva, ane talAva e sarvanuM varNana ame karavuM te baMdhAvAne eka sAmAnya hetu evo che ke, "meranAM mRtyulekanAM mAnavI, pazu, pakSI "Adi rAzI lAkha jIva taraze maratA hoya te tene upayoga kare." AvAM jaLAzaya, jyAM pANInI taMgAza heya che tyAM karAvelAM jovAmAM Ave che. jema ke rANakadeviye dUSaNa daIne kahyuM che ke "mAruM pATaNa deza pANI vinA 1 jalayoni nava lakSANi jaLajaMtu 9,00,000 sthAvarA lakSa viMzatiH sthAvara 20,00,000 kramayo rudra saMkhyAkAH kami-kIDA 11,00,000 pakSiNAM daza lakSakam pakSI 10,00,000 triMzalakSaM pazUnAM ca pazu 30,00,000 .::. . caturlakSaM tuM mAnuSam manuSya jAti. 4,00,000 84,00,000 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavalAkana 357 pUrA mare" Ave ThekANe; athavA jyAM vyApArane lIdhe ghaNA avarajavara thAya che te jagyA--zaharAnA daravAjA pAsenI athavA trivaTAne ThekANe. vaLI te dharmanAM kAma gaNAya che; kemake kahyuM che ke "nagaranA killA caNAvyAnA "puNya karatAM pANInI jagyA baMdhAvyAnuM puNya dasa hajAra ghaNuM vadhAre che." te kRSNArpaNu karavAmAM Ave che; je durgA kuMDalinI khevAya che, ane jenA "AkAra kUvAnA jevA che" tene arpaNa karavAmAM Ave che. athavA pANInA daiva vaNu je puNyakarmanA sAkSIbhUta che"ra tene arpaNa karavAmAM Ave che. vaLI khIjA AdhAra pramANe, te baMdhAvyethI ekasA ne eka pUrvaja narka"mAMthI tare che, vaMzaparaMparA kIrttinI vRddhi thAya che; dIkarA ane dIkarAnA dIkarAnI vRddhi thAya che; ane sUryacaMdra tape tyAMsudhI svarga bhegavAya che." vAva che te kuMDanI peThe sarvatra nahi te bahu karIne devAlayane lagatI karavAmAM 1 mULAdhAranI upara ane nAbhInI nIce kuMDalinI nAmanI guMchaLuM vaLelI zakti che tenI adhiSThAtrI devI durgo che. 2 varUNane AvuM pada ApavAnuM kAraNa evuM che ke, nadIkinAre athavA talAvane ke khIjA pANIne Are puNya karavAmAM Ave che ane dharmanI kriyAe tyAM thAya che. culuka athavA kAlanI kriyA karatAM, mANasa hathelImAM pANI laIne mUke che te dAnanA nizcayakaraNanI nizAnI che. 3 jaLAzaya banAvavAnuM puNya ghaNuM che. vRttatttavota, pUrvamaMjAra Adi granthAmAM tenA mahimA vaLyA che. gatjholomayUla kahe che ke:vissnnudhrmottre - udakena vinA tRptirnAsti lokadvaye sadA // tasmAjalAzayAH kAryAH puruSeNa vipazcitA // yamaH - kUpArAmaprapAkArI tathA vRkSAvaropakaH // kanyApradaH setukArI svarga prApnotyasaMzayam // taDAge yasya pAnIyaM satataM khalu tiSThati // svarge loke gatistasya nAtra kAryA vicAraNA // nandipurANe - yo vApImathavA kUpaM deze toyavivarjite // khAnayetsa naro yAti svarga pretya zataM samAH // viSNu:-kUpArAmataDAgeSu devatAyataneSu ca // = punaH saMskArakarttA ca labhate maulikaM phalam // bhaviSyottare - sarvasvenApi kaunteya bhUmiSThamudakaM kuru // kulAni tArayetkarttA yatra gaurvitRSA bhavet // ataH zubhAgataM dravyaM taDAgAdiSu yojayet // dhanyaH panthA vijJeyastaDAgaM vRkSamaNDitam // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 2. u. www.umaragyanbhandar.com Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA 358 Ave che; je talAvanI AsapAsa mahAdevanI sthApanA karelI hoya che temane te talAva samarpaNa thAya che; ane zivArpaNa thavAthI tenuM pANuM pavitra gaNAya che. merUtuMge lakhyuM che te pramANe kAzInA rAjA siddharAjanA sAnDivizrahikane aNahilapuranAM devAlayanI bAMdhaNI, kUvA ane bIjA jaLAzaya viSe pUchaparacha karyA pachI, aNahilapuranA sahastraliMga taLAvanuM pANI zivanirmAlya che tethI upayogamAM levAne yogya nathI ema kahIne teno tiraskAra karavA mAMDyo, tyAre tenA uttaramAM sAtvivigrahike pUchyuM:-"kAzInA "loka pANI kyAMthI lAve che ?" tyAre tene uttara ApavAmAM AvyuM, ke "gaMgAmAMthI." eTale te pharIne elyo -zivArpaNa karavAmAM doSa heya te je "pavitra nadI mahAdevanA mastakamAMthI nIkaLe che tene paNa nakkI deSa lAgyA "vinA rahe nahiM. A jaLAzayo khetIvADInA upayogane arthe banAvelAM nathI e vAta teonI bAMdhaNIthI sArI rIte jaNAI Ave che, tema ja je jagyAmAM teo bAMdhavAmAM AvelAM hoya che te uparathI teonA baMdhAvanArAone hetu jaNAI Ave che. aNahilapuranA rAjAonI bacI rahelI nizAniye mahelI keTalIka AvA prakAranI che. teone mahekAmAM maheTe ane ati acaLa kIrtistaMbha e ja vAtamAM rahelo che ke, AgastasanA garvane vegaLe besArIne teoe temane ujajaDa deza AbAda karo, ane tyAMnI dharatIne dUdhathI ane madhathI vahetI mUkIne teo gayA. A virodhatA ghaNuM AzcaryakAraka che; teya paNa vacce je krama cAlyo tene patto lagADavAnuM kAma game tevuM vikaTa ho, tathApi sAmAnya pariNAma thayela che te viSe zaka laI javAya ema nathI. aNahilavADamAM vanarAjanI sattA nIce cAvaDA vaMzanI prathama 1 zivane kAMI arpaNa karavAmAM Ave tevuM ane te arpaNa karanArathI pAchuM levAya nahi, athavA laikika kAmamAM vaparAya nahi. 2 Augustus remyulasa agastasa romanI pazcima zAhanazAhatane chelle pAdazAha. I. sa. 476 mAM gAdiye beThe, paNa thoDA ja samayamAM helInA rAjA Asare ITalI5ra caDAI karI ane tene gAdI uparathI uThADI mUko. pachIthI tene cha hajAra sonAranuM varSAzana karI ApavAmAM AvyuM te upara nirvAha calAvIne teNe potAnuM jIvatara pUrNa karyuM ane enI ja sAthe remanA rAjyanI pazcima zAhanazAhatane paNa anna Avyo. remana rAjyanA bIjA pAdazAha AgasTasa Akaviyasa sijharanA nAma uparathI tenI pAchaLa thayelA badhA pAdazAha AgasTasa kahevAyA. temanA samayamAM rAmana rAjya bahu caDatI dazAmAM AvyuM hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 aNahilapuranA rAjyanuM pazcAdavakana rathApanA thaI tyAre AkhA gujarAta dezamAM mULanI jaMgalI jAti vinA eka mANasa sarakhuM paNa vaseluM na hatuM. ghaNuM karIne te valabhIpurIne nAza thayAne te samayathI vadhAre kALa thayo nahato, ane khaMbhAta, bharUca tathA kinArA uparanAM bIjAM zahare temane thoDe ghaNe udaya sAcavI rahyAM hatAM. je khAruM talAva seraTha ane gujarAtanI vacce AvyuM che tenA kinArAnI cheka uttara bhaNInI dharatImAM, vaselAM zaharane gaNagaNATa sAMbhaLavAmAM Avyo haze - "vaLA ane vaDhavANa, te pachI pATaNapura vayuM." paNa aMbA bhavAnIthI te sAbhramatinA mukha sudhI, je DuMgarA mALavAnI sImAe AvelA che tyAMthI te kacchanA raNanI lagabhaganI sapATa dharatI sudhI (kanakasenanA nagarane nAzamAMthI rahelA bhAga tarike zaMkhapura, paMcAsara ane kadApi tenI paDosanAM ceDAMka bahAnAM zahara ujajaDa medAnanI kera upara rakSAyelAM haze te bAda karatAM) zikArI prANinA rAjyanI sAme, tenA karatAM, jaMgalanAM jarAka occhA darajajAnAM pharajaMda je jaMgalI mANaso te ja mAtra vAMdho uThAvavAne hatAM 1 (ethI ulaTuM joIye te) solaMkI vaMzanA chellA rAjAnA samayamAM, dezano ene e ja bhAga eka baLavAna rAjyanI sattA nIce maLI gayela, dravyavAna zaharethI chavAI gayele, vastIbharelAM nagarothI zobhato, ane baLiSTa killAothI rakSAyale ApaNuM jevAmAM AvyuM. jhADInI je gahana ghaTA upara hajI lagaNa mAtra khakhaNATa karate tADa DekiyAM karatuM hatuM, tenA upara devaLa, tenuM pratispardhI zikhara uMcuM kare che; je jagyAe AgaLa mAtra varSAdanAM jhApaTAMthI ja bhIMjAI hatI, tenA upara utkRSTa kalpanAthI racanA karelI ane taTe devAlaya AvelAM evAM sarovara ane jharUkhAvALI vAvo ane kUvA devAmAM AvyA; tema ja je hariNAnAM ToLAM AgaLa vastI vinA ujajaDa medAnomAM ekalAM bhamatAM hatAM, teone, mAla lAdelAM UMTenI hAre ne hArano, athavA mUlyavAna bheTanI vastuo sAthe lIdhelI evA yAtrALu lekanA saMdhanA dekhAvane, have eTale badho sahavAsa thaI gayo ke teo have temanAthI bhaDakIne nAzI jatAM nathI. aNahilavADanA mahimAnI kathA kahevAI rahI; have te teno nAza ane ujajaDapaNanI kathA bAkI rahI che; teya paNa ApaNuM jovAmAM Avaze ke, tenI tejasvI savAra, jenI pachavADe, ekAeka utpanna thayelA jussAthI - 1 kharI vAta che ke kheDA ane vaDanagaramAM brAhmaNe vasatA hatA tenI apUrNa daMtakathAo cAle che. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 rAsamALA tatkALa badalAI gayele ane vAtala divasa thayA, tene sAthe mUkatAM, te jyAre AgalI rAtrInuM kALuM vAdaLuM hAMkI phADIne prathama prakAzI hatI tenI sAthe sarakhAvI jotAM, tenAthI te ochI prakAzatI nathI. agara je vanarAjanA jevA navA ane pratApI vaMzanI sthApanA karanAra ahamadane jotAM chatAM; agara je tenA pAtra mahamUdane, aNahilapuranA siMhanI pratApavAnuM padavinI lagabhaganI padavi, kIrtinI vahImAM lakhate ApaNuM jovAmAM Avyo chatAM; ane agara jo A ane bIjA rAjakartAo gujarAtanA vAvaTA dUra dezamAM yazavaMtapaNe laI jatA ApaNuM jovAmAM AvyA, tema chatAM paNa, A satyatA ApaNuM lakSamAM utarI gayA vinA rahe evI che ja nahi.--ke bIjA bhImadevanA hAthamAMthI jyArathI rAjadaMDa paDyo tyArathI te, ghaNe kALe jyAre rajapUta, musalamAna ane marAThA chevaTe pitAnI taravAra myAna karavAne kabula thayA, ane teonA kajiyAnA kharA nyAyane AdhAra "samudravAsI paradezIjana ( aMgreje)nI sattA, DahApaNa, ane vizvAsa upara rAkhIne zAnta rahevA kabula thayA tyAMsudhI aNahilapurI mAMhamAMhanA kajiyAthI eka ghaDI paNa ghavAyA vinAnI rahI nathI. agara e nI vahImAM dilapuranA prakaraNa 14 muM vAghelA,-tejapALa ane vastupALa-Abu parvata, caMdrAvatInA paramAra. sAmaMta AnAka solaMkInA putra lavaNaprasAdanA janma viSe kumArapALanA rAjyanA ItihAsamAM lakhavAmAM AveluM che, te "zrI bhImane pradhAna 1 dharmasAgarakRta pravacanaparIkSA pramANe - anta saMvata sana saMvata sana rAjya keTaluM karyuM ladhu bhImadeva 1235 1179 1298 1242 tihapALa + 1298 , 1242 (tribhuvanapALa) 29 1246 e pramANe cAlukya vaMze 11 bhU5=300 varSa prAraMbha vAghelA. ata vIsaladeva 1302 1246 1320 1264 arjunadeva 1320 1264 1 333 1277 rasAraMgadeva 1333 1277 1353 1297. laghukarNa 1302 18 GO w 1353 1297 1360 134 58 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . vAghelA 361 hate" evuM merUtuMge lakheluM che. tenA svAdhInamAM vAghelA (vyAdhrapallI) hatI, ane vaLI ghaNuM karIne dhavaLagRha, athavA dhoLakA paNa hatuM, te tenA vaMza jenA hAthamAM ghaNuM kALasudhI rahyuM. lavaNuprasAda madanarAzI vere para hato. ane tene tenAthI vIradhavaLa nAme putra hato. caMda bAreTe enuM nAma vIravAghelA, athavA vIradhavalaMga karIne lakhyuM che. sana 1231 mAM Abu parvata upara tejapALe derAsara bAMdhyuM tenA lekhamAM vIradhavaLanuM, tenA bApanuM, paTAvalI" pramANe vIsaladeve varSa 18 mAsa 7, ane divasa 11 rAjya karyuM. arjunadeve varSa 13, mAsa 7, ne divasa 26, rAjya karyuM. sAraMgadeve varSa 21, mAsa 8, ane divasa 8 rAjya karyuM lakhela che. tataH alAvadisuratrANarAjyaM. | vAghelAnuM karachamAM rAjya hatuM te samayano aMjAra tAlukAnA khekhA gAmamAM eka pALiye hato te hamaNAM bhujamAM ANyo che. te lekha mahArAjA zrI sAraMgadevanA rAjyasamayane, saMvata 1332 mArgazIrSa zudi 11 zanau tA. 1 lI Disembara sana 1275 zanivAra)ne che. A uparathI I. A. bhA. 21 pR. 277 mAM chApelI hakita lakSa ApavA yogya che ke sAraMgadevanA rAjyane prAraMbha pravacanaparIkSA pramANe saMvata 1333 ne nathI paNa vAghelAnA pratyeka rAjyamAMthI babbe varSa pahADI nAMkhavAM ucita che. ane tema karatAM nIce pramANe vaMzAvalI goThavAya che. vyAdhrapalI athavA vAghelA vaza:- dhavala kumArapALanI mAzI sAthe paraNyo. sana 1160-1170 arNorAja sana 1170-1200 lavaNaprasAda dhoLakAne mahAmaMDalezvara sana 1200 thI 1233 viradhavala dhoLakAne rANaka-rANe. saMvata 1276-125 I. sa. 1219-20 thI 1238-39 sudhI svataMtra. * pratApa malla je varadhavalane pATavI putra hatuM tenuM nAma ahiM umeravAthI saM. 125 thI saM. 1300 sudhIne pAMca varSane gALo pUrAya che. * | saMvata. sana saMvat sana keTaluM rAjya karyuM vIsaladeva 1300 1243 1318 1261 arjunadeva 1318 1261 1331 1274 sAraMgadeva 1331 1276 1353 3296 karNadeva bIje 1353 1296 1361 1304 17 22 1 A lekha saMvata 1287 phAguna vadi 3 ravivAranAM che. juvo kIrtimudInuM piraziSTa 2, 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 rAsamALA , ane dAdAnuM nAma lakheluM che; ane te ja devAlayamAM eka bIjo lekha che temAM viradhavalanA nAmane mahAmaMDalezvara ane rANAnuM pada joDIne lakheluM che. merUtuMga lakhe che ke, madanarANI pitAnA kuMvara vIradhavalane laIne pitAnA dhaNInuM ghara choDI tenI maraNa pAmelI bahenanA vara devarAja paTTakilane ghera jaine rahI; paNa vIravaLa jyAre pAkI vayano thayo tyAre potAnA bApane ghera pAchA AvyuM. sAMgaNa, cAmuMDa, ane rAja evAM tenA eramAI bhAInAM nAma lakhavAmAM AvelAM che ane teo "kasabA ane deza "( rASTrakUTa)nA dhaNI hatA ema lakhyuM che. vIradhavaLa viSe ema lakhavAmAM AvyuM che ke tene tenA bApa pAsethI ghaNe deza maLyo hate, temAM teNe pitAnI jitathI vadhAro karyo. "dija cAhaDa sacIva tene pradhAna hatA; ane tejapALa tathA vastupALa karIne be bhAIne paNa teNe rAkhyA hatA. - vIravaLa vAghelAne potAnA kramAnuyAyinI peThe rAjapadavi maLI na hatI paNa bhImanA maraNa pachI gujarAtanA paTAvAmAM te mahA sattAvAna thaI paDyo hato, emAM saMzaya nathI. viradhavaLanI veLAmAM thoDIka rAja 1 prabaMdhacintAmaNimAM vizeSa ema che ke, lavaNaprasAnI AzA laIne te gaI hatI. tene rUpavatI joIne devarAje potAnI gRhiNa karI. A vAta jyAre lavaNuM prasAde jANI tyAre te tyAM jaIne tene mArI nAMkhavA rAtre tenA gharamAM saMtAI paDe. eTalAmAM bhajananI thALa AvI eTale devarAja be ke varadhavalane bolAvo, enA vinA huM jamIza nahi. te Avyo tene potAnI thALamAM bhege jamavA besADyo. A pramANe pitAnA kuMvara upara devarAjanuM heta joyuM tethI lavaNuprasAda kepa utarI ga ane pati pratyakSa thayuM. tene yama rUpa joIne devarAja trAsI gayo ane tenuM hAM kALu meMsa jevuM thaI gayuM, te uparathI lavaNuprasAda belyo ke hIzo mAM, huM tamane mAravA Avyo hato paNa A varadhavala upara tamAruM vAtsalya mArI AMkhe meM sAkSAta joyuM tethI have huM tamane mAranAra nathI. devarAje tene AdarakAra kare chatAM te je Avyo hato te cAlyo gayo. 2 vIradhavalasyAparamAtRkAH rASTrakUTAnvayAH sAMgaNacAmuMDarAjAdayo vIravratena bhuvnatigatatA: A pATha amArI pAsenI jUnI pratimAM che. tene artha ema thAya che ke "vIradhavalanA oramAI bhAI je rASTrakUTa (rATheDa) vaMzanI tenI bIjI mAnA "peTanA sAMgaNa, cAmuMDa rAja Adine laIne pitAnA vIratrata karIne bhuvanatalamAM prasiddha thayA che. pachI varadhavala kSatriya, jene kAMika samajaNa AvI eTale AvA vRttAntathI lajajA pAmIne devarAjanuM ghara choDI daIne pitAnA ja pitAne sevavA gayA. te satva, audArya, gAzmIrya, sthiratA, naya, vinaya, dayA, dAna ane dAkSiNya Adi guNazALI hato. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdhelA 363 "" :) prakaraNIya vAtA khanI hatI evuM merUtuMge lakhyuM che, te uparathI ema lAge che ke kAI baLavAna sattAdhArI vacce joiye kharA. kAI saiyada ( saIda, sadIka) nAme vepArI je se| vazA susalamAna haraze ema jaNAya che tene vastupAla sAthe staMbhatIrthaM athavA khaMbhAtamAM kajiyeA thayeA tyAre te pradhAnathI peAtAnuM rakSaNa karavA sArU teNe bharUcamAMthI zaMkha nAme saradArane khelAvyA ema khevAya che. vastupALe peAtAnI bhaNI, Azraya sArU luNupALa karIne eka gAlA hatA tene kheAlAvyA; teNe zaMkha upara hallA karIne tene mADhyo, paNa pote laDAimAM dhAyala thayA ane gheADA divasa pachI maraNu pAmyA. pachIthI te je jagyAe maraNa pAmyA te jagyAe vastupALe luNupALapati"nuM devaLa bAMdhyuM ema lakheluM che. eka khIje samaye, mleccha sulatAnanA gurU mAlImanmukha karIne hatA, te yAtrA karavAne nIkaLyA hatA tevAmAM gUjarAtamAM AvI AMcyA. A yAtrAnI jagyA kaI haze te viSe lakhavAmAM AveluM nathI, paNa tene jhAlI levAnA vIradhavaLe ane tenA bApe vicAra karI rAkhyA hatA, temAMthI tejapALe ane vastupALe tenuM rakSaNa karyuM, te uparathI AgaLa upara sulatAnanI temanA upara maherabAnI thaI. paMcagrAma saMgrAmabhUmi (pAMca gAmanI laDAI) viSe lakhavAmAM AveluM che. temAM eka khAjue lavaNuprasAda ane vIradhavaLa hatA ane khIjI bAjue vIradhavaLanI rANI jayataladevIneA bApa zAbhadeva hatA, temAM vAdhelAenI saMpUrNa jita thaI, paNa te thatAM vhelAM javAna rAjaputra (vIradhavaLa) peAtAnA bApanI najara AgaLa ghaNI vAra dhAyala thaIne paDyo. vIradhavaLanA maraNu upara ekaseA ne khAzI cAkare| citAmAM paDIne maraNa pAmyA, tyAre vadhAre maraNa thatAM aTakAvAne tejapALane lazkara laIne vacce paDavAnI jarUra paDI. pachI pradhAnee vIsaladevane gAdiye besADyo. A rAjA viSene kAMI vRttAnta cAlatA AvI maLelA nathI, paNa gUjarAtanA vAdhelA vaMzane tene sAmAnyapaNe prathama purUSa gaNavAmAM AvelA che. gujarAtanI bhUmi upara eka pachI eka tAkAna phelAI rahyAM hatAM, ane tenAM vAdaLAM te verAI gayAM na hatAM, tevAmAM pharIthI darzana detA sUryanA cIrA je tAphAnI dheAdhavALAethI phATI gayA hatA te jarAka amasthA udhADA karavAmAM AvyA eTalAmAM te hindue AgaLanI banI gayelI 1 geASA pAse vaDavA baMdara che tyAMnA cAMciyA saradAra hatA. sindhanA rAjAnA kuMvara hatA ema keTalAka kahe che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 rAsamALA vAtanA zokathI jANe e ja jANatA hoya, tema ja have pachI AvI paDavAnA bhayanI eAchI ja darakAra karatA hoya tema koIne yatna vinA, ane jANe ke svAbhAvika preraNA thaI hoya tema, asalane raste cAlatA jovAmAM AvyA che, e AzcaryakAraka vAta che, ane te uparathI vaLI teonI sahanazIlatA jaNAI Ave che. mahamUda gajanavI aNahilavADa dhULadhANI karIne ane somanAthane nAza karIne saMkaTa veThato pitAne deza hoMze nahi, eTalAmAM te ArAsura ane Abu upara haDA ane TAMkaNunA avAja gAjI rahyA, ane bhabhakAdAra devAlayo kuMbhAriyA ane delavADAmAM baMdhAvA mAMDyAM, tathA temAM manAya nahi evA sudhArAnA saMskAra thayA ane selsininA hAthanI kArIgarI jevI saphAI cAlatI thaI te uparathI ema dekhAvA lAgyuM ke, mleccha hallo karanArA athavA mUrtino nAza karanArA mAtra becena pamADanAra svamanA bhayaMkara bhUta che ane temanI svamamAM ja kriyA thaI che evuM te devaLa caNAvanAra pakkI rIte mAne che. ane have te bIjA bhImanI saMkaTabharelI kArakIrdi pUrI thAya che, tenI sAthe vAdaLAM vinAnA tenA cakacakATamAM pAcho kadi prakAzavAno nahi e aNahilavADane sUrya asta pAme che, paNa eka maga tenI eka kara te rAjadhAnI upara Tagumagu thaI rahe che, laDAIne pikAra pUrepUrA nAza pAmyA nathI ane bhayanI tathA duHkhanI bUmonA paDaghA AkhA dezamAM haju sudhI gAjI rahyA che, tathA bIjI maga Abu ane zatruMjaya upara pharIne kAma cAlatuM thayuM che, ane AgaLanA bhabhakAne eka kere besAre evAM devAlaya ane sadA cUpakIdIthI bezI rahenArA sthira tIrthakarenAM caityane uThAva thAya che. vastupALa ane tejapALa je viradhavaLa vAghelAnA pradhAna hatA, paNa delavADAnAM ati bhabhakabharelAM devAlayanA sthApanArA tarIke vizeSa prasiddha hatA, te zrAvaka dharmanA prAguvATa athavA paravALa vANiyA hatA; temanA pUrvaja ghaNuM peDhIthI aNahilapuramAM vasatA hatA. viradhavaLane Agalo pradhAna cAhaDa temane rAjAnI jANavAmAM lAvyo. temanA upara rAjane hada pAra bharoso beTho hato ema jaNAya che; ane je zabdomAM A vAta lakhI che te uparathI lokenI sthiti ane rAjA tathA kArabhArIone saMbaMdha ghaNe 1 Gellini-ITalImAM AvelA phlorensa zaharane prakhyAta zilpakAra tathA gaye. te I. sa. 1500 mAM janmyA hatA, ane 1570 mAM maraNa pAmyo hato. ArasahANa tema ja dhAtu upara te bahu sarasa zilpakAma karI jANa hatuM. popa limenTa sAtamAe tene pitAne senI karAvyuM hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupALa ane tejapALa 365 camatkArika dekhAya che. tenA rAjya calAvavAnA dheAraNu viSe merUttuMga A pramANe lakhe cheH--"je pradhAna kAryanA mAthA upara hAtha mUkyA vinA bhaMDAra "vadhArI zake; kAInA dehAMtadaMDa karavA vinA dezanuM rakSaNa karI zake; ane laDAI kacA vinA rAjya vadhAre te kuzaLa hevAya." e ja graMthakartA lakhe che ke-jyAre vIradhavaLe. potAnA rAjakArabhAra tejapALane soMpyA, tyAre teNe nIce pramANe rAjA pAsethI lekha karAvI lIdhA. ne huM kadApi tamArA upara kApAyamAna "thAuM to tame vizvAsa rAkhajo ke hAlamAM tamArI pAse jeTalI mAlamatA che teTalI mAre tamArI pAse hevA devI;" ane teoe je devAlaya baMdhAvyuM che temAM nIce pramANe lakhe che,-- vIradhavaLa cAlukya jeTaluM kharUM hAya "teTaluM ja karavAvALA, baMne pradhAneAnI salAha pramANe cAlanAra heAvAthI, herakA "kAMI ADuM avaLuM kahetA paNa tenuM te sAMbhaLatA nahi. baMne bhAgye e peAtAnA rAjAnuM rAjya vadhArI ApyuM. dhADA ane hAthiyAnI hAranI hAra "teoe tenA mehela AgaLa bAMdhI, ane rAjAnI pAse je hatuM tenA upa"bhAga teNe sukhethI karaco. e baMne pradhAne tenA DhIMcaNa sudhI pahoMce eTalA lAMbA hAtha hatA." 1 '' AbunA mhADa upara caDavAnuM sIrAI ane jhAlAranI bAju bhaNIthI ghaNuM saheluM che. gUjarAtanI khAjunA caDAva giravara gAma bhaNIthI che te dhaNA raLiyAmaNA dekhAya che. tenA upara chaDiyATa vinA khIjAthI caDAI zakAtuM nathI. aMbA bhavAnInA devAlaya AgaLa thaIne javAnA rastA, keTaleka sudhI, U~cANanI vicitra racanAmAM thaI te ekAntamAM parvatanA dhAdhavAnA paTane AkAre che. A pradezamAM sarve kAMi zAbhAyamAna, ramaNIya ane svAbhAvika che; ahiM manuSyanA manAvikAra AvI racanAnA ekatrapaNAnA bhaMga karAvI zake ema nathI "tethI jANe ke prakRtie peAtAnA mAnavaMtA vaMzajane vasavAne mATe sarjyuM hAya "ema lAge che. AkAza nirmaLa che; kAyala jANe eka bIjAne uttara ApatI haiAya "tema vanaspatinI dhaTAmAMthI TaukA karatI saMbhaLAya che, tema ja jaMgalanAM pakSiye je ''vAMsanI dhaTAomAM teonuM rakSaNa thAya che te dhaTAomAM kilakilATa karI rahyAM "che ane sUrya jeve parvatanAM zikharane svaccha karI potAnA ugra ki vaDe; " vyApta karI de che tevAM ja bhUrAM tittiAnAM TALAM jhADa upara je mALA AMdhIne rahyAM haiAya che te AnaMda batAvavAmAM kabUtarAnI sAthe caDazAyaDI kare che. khIjAM pakSiyA je sapATa bhUminAM vAsI nathI hatA te ahiM 1 sAmudrikanAM pustakAmAM lakheluM che ke "mAnabAhu athavA lAMkhA hAthanA purUSa bhAgyazALI DAya che." << Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 rAsamALA " tahiM bhamyAM kare che, ane lakkaDakhoda pakSI pitAnI cAMcanuM baLa kaThaNa lAkaDA upara ajamAvAne TakeArA mArI rahe che tethI upajatA paDaghAne avAja saMbhaLAI rahe che. nAnA prakAranAM ane raMga raMganAM phUla, phaLane lIdhe jaMgalavAsI pazu ane pakSI ekaThAM thAya che; ane ughogI bhramara "vizALa pAMDadAM upara uDatA uDatA, dhoLI athavA pILI caMbelInI ati madhuratA cUse che, tema ja, goTA, camariyAnAM gucchAdAra jAMburaMgI ane dheLAM kula je gulabAsane maLatAM Ave che tene madhura rasa cUse che, ane thavA badAmanA jevI sugaMdhanA kahera je nadIkinAre eraMDA athavA sarakaTa puSkaLa thAya che tenAM tIree chavAI jAya che tene rasa cUse che." AvA ekAntapaNAnA meha pamADe evA saundaryamAM vidhra pADavAne kaI manuSya prANI dekhAtuM nathI, mAtra aMbAjI yAtrA karavAne Avela rajapUta abhyArane gaMbhIra AkAra jovAmAM Ave che. teNe pitAnI pIThe DhAla bAMdhI dIdhelI che, ane khabhA upara bhAle AvI rahela che, evI DhabamAM, je jagyAmAM kaThaNa haiyAvALAM thoDAM manuSya AkhA lazkaranI sAme thaI zake, evA hADa vaccenA sAMkaDA ane lAMbA rastAmAM te cAle che, athavA e vinA ramaNIya ane AraNyaka jagyA jyAM nirmaLa pANInA jharA chATalAvALA kinArAnA nhAnA taLAvanA AkAramAM vistAra pAmelA tyAM siMcelA kothaLA sahita dANuM vahI janArA zAnA mANase, ane caratAM Dhara dekhAya che. AgaLa cAlatAM DhALa phITIne sapATa khINa thaI gayelI Ave che, te thaMDI ghaNuM retALa che te paNa temAM ghaNuM phaLadrupa jagAo che, temAM dANAne pAka puSkaLa thAya che. vaLI ahi tahi tyAnAM gAmaDAM Ave che, ane hADamAMthI vahetAM heLiyAM keTaleka Adhe jatAM AgaLa ane pAchaLa vizALa thaI paDelAM jovAmAM Ave che. dhummasanA kALA jhabAmAM viMTaLAI gayelo pratApavAna Abu have pitAnA viSenA ja vicAra utpanna karAve che. tenI ubheDu mokharAnI zyAmaraMgI ekAnta jagyAo upara vana upavana astara rUpa thaI rahelAM che, ane te rUperI raMganA jharAthI vicitra banelI che, te chevaTe jyAre ApaNuM dRSTie paDavA Ave che, tyAre tene pheraphAra thatA AkAra hajAro manakalpita rU5 dhArIne kalpanAne bharapUra karI nAMkhe che; tenA eka bIjAthI pachADI paDatA skaMdhe mahattAthI agADI dhapelA dekhAya che ane teone zyAma poSAka, surya jema madhya reSA upara Avato jAya che tema atizaya caLakATa mAratA suvarNanA chAMTAthI badalAtuM jAya che; AvA sarva dekhAva upara jenAranuM lakSa kheMcAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abuparvata 367 A TUpa mahelI eka kUpa upara girivara gAmathI javAno mArga che, te parvatanI bAjue raDe viTayo hoya evI rIte eka vAra dekhAya che ane eka vAra dekhAtuM baMdha thAya che. tyAMthI gahana ane ghaTa jhADI vacce thaIne, cheka ubheDu DheLAvanI, nIcenI hAnI eka sapATa jagyA upara avAya che. tyAM ati zobhAyamAna pallavanI ghaTAmAM vasiSTha munine Azrama Ave che. je pathIne suryane tApa lAgelo hoya che te A ThekANenI hAnI vADImAM vizrAma le che. emAM parvata upara UganArA bahu sugaMdhavALA phUlanA choDa ghaNuM che, temAM kevaDe te mukhya che; A pramANe tenI AMkha ane nAkane AnaMda pAmavAnuM sAdhana maLe che. temaja kharAbAmAMthI kotarI kuhADelA gAyanA mukhadvAre nIce kerI kahADelA pAtramAM madhura avAja karatuM pANI vahana kare che tethI kAnane paNa ocho AnaMda maLato nathI. muninuM devAlaya hAnuM sarakhuM che temAM e SinI yAma varNanA ArasapahANanI mUrti samAI rahe che. A munie acalezvaranA agnikuMDamAMthI rajapUte utpanna karyA tethI e temanA pUrvaja kahevAya che. vasiSTha muninI AgaLa savAra, bapora, ane sAMje ceghaDiyAM vAge che, tenA mahAdhvani vaDe zobhAyamAna racanA gAjI rahe che, tethI e racanAmAM kAMI maNa rahetI nathI. Abu gaDhane raNadhIra zuravIra, "danujane kALakaMtrANa" je dhArAvarSa paramAra tenI dhAtunI mUrti pitAnI jAtine utpanna karanArA vaSinI prArthanA karatI hoya evI DhabamAM besArelI che. vasiSTha muninA derA AgaLa jIvatA kharAbAmAMthI kerI phalADelAM pagathiyAM Ave che te upara thaIne AbunA pRSTabhAganA medAnamAM javAya che. paMthI A ThekANe Avyo eTale keI navI duniyA athavA havAmAM bahAra rahelA beTamAM te Avyo hoya ema tene bhAsa thAya che. A adhityakAnI cogaradama, te jevA kharAbA upara thaIne AvyA che tevA UMcA ane lagna khaDakane keTa che; tenI mATe keTalAeka mAIlanA vistArano samAveza thaye che; tyAM gAmaDAM ane kubA che; talAva ane veheLiyAM che, tathA te zikhararUpI mukuTa pahere che, te mAMheluM eka UMcAmAM UMcuM che te tenA uparanA eka devaLa uparathI "RSivRMga" kahevAya che. ane bahu camatkArI to jenA upara acaLagaDha che te che. delavADA ane vasiSTha muninA derAnI vaccenA pradezanuM ramaNIya varNana rajapUtasthAnanA ItihAsake nIce pramANe karyuM cheH "A musAkariye nI 1 karnala TarinA "TrAvakasa Ine vesTarna InDiyA" nAmanA pustakanA pAMcamA ane chaThThA prakaraNamAMthI A utArA karI lIdhelA che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3}e rAsamALA " < 66 * kaLavAthI AkhunI adhityakAnA ramaNIya bhAga mArA jovAmAM AvyeA. ahiM khetIvADI dhaNI che, vastI vadhAre che, ane vanaspati puSkaLa thAya che. ahiMtahiM dharatI upara lIlI zetaraMjyeA pAtharI hAya ema jAya che, tema ja svAbhAvika athavA hastakRta navA camatkAra Dagale Dagale jovAmAM Ave che. kAnerI pakSI nityanI rIta pramANe dekhA dIdhA vinA AdarasatkAranA avAja kare che, ane krAyalanA tINA ane spaSTa TaukA gahana jaMgalamAM thatA saMbhaLAya che, tyAM AgaLathI nirmaLa pANInuM vheLiyuM cAle che. je dharatInA bhAga anAja UgI zake evA che te bhAga "sArI mahenata laIne kheDelA che. ATalI TUMkI jagyAmAM te AkhunAM khAra "nhAnAM gAmamAMthI cAra maiM mUkyAM. A gAmaDAM racanAnI zAlAmAM maLI "jAya evAM che; rahevAnI jagyA cAkhkhI ane sukhAkArI bharelI che, tenA AkAra gALa che, tene mATIthI cAkhaDI laIne pILI mATI vate dheALavAmAM "Ave che. pratyeka vhetAM vheLiyAMne kAMThe jaLasiMcanane arthe pANI hADI "levAnA reMTa rAkhavAmAM Ave che, ane pANI sapATI upara hAya che tethI bahu "uMDuM khAdAvI karavuM paDatuM nathI. A kheDavA yeAgya khetarAne dhaNuM karIne kaMTALazeAriyAnI vADa karavAmAM Ave che tenI upara pujAnI (aMtaravela) ane "hindusthAnanI vADiyAmAM bahu thatI sevatI(zivane caDhAvavAmAM Ave che.)nI ghaTA khAge che. kaThThaNa paththaranA TekarA kharAbAnI sapATInuM pRthakkaraNa thayeluM e vinA jyAM jarA paNa dharatI nahi tyAM dADamaDI uge che. jarada ALu jANe kadi pAkaze nahi evAM lIlAM kaca jevAM ahiM jovAmAM Ave che. mANasA mArI pAse drAkSa laI AvyA tenA kada uparathI mane lAgyuM ke 'teoe tenI vAvaNI karI haze. A tema ja cIkheAdarAM, je mArA jovAmAM AvyAM nahi, paNa mane eka UMDI khINamAM vegaLethI AMgaLI karI " khatAvyAM, e sarva ANunA svAbhAvika pAka che. ahiM AMbA bahu che, "" 66 "" <1 tr << tenI DALiyeAmAM sulalita aMkhatrIvela thayelI jovAmAM Ave che, tenAM kALAM " ane dheALAM suMdara phUla nIce laTakI rahe che. tyAMnA phADI leAkeA paNa tene " khatrI karIne kahe che. ane meM joyuM ke teone te eTalI badhI priya lAge che "ke, tenAM phUla jyAM AgaLathI hAtha AvI zake ema thayAM hAya che tyAM "AgaLathI cUMTI laIne graMthIne kezapAzamAM dhAle che ane pAdhaDImAM kheAse che. tr " jhADamAM dhaNuM karIne atizaya bheja hAya che tethI te lIleAtarIthI chavAI " jAya che, ane acaLagaDha uparanI khajIriyA tA cheka upara sudhI viMTaLAI " jAyache. aMbatrI paNa A ja AdhAnamAMthI phUTI nIkaLe che. phUla te tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abu parvata. 369 DhagalAme thAya che. temAM camelI ane prati varSe thanArI vividha jAtithI te cheka gokharU sudhInI nIpaja thAya che. kulajhADa mAMheluM mahaTAmAM heTuM sonerI caMpAnuM jhADa je medAnamAM koIka ja jagyAe jovAmAM Ave che, "ane je eLIyAnI peThe saikAmAM eka vAra le che ema kahevAya che te kALathI "bhareluM, havAne sugaMdhamaya karI detuM so se vAra cheTe jovAmAM Ave che. "TUMkAmAM kahiye te, te A pramANe che(duhA.)-vana, gahavara, ne heLiyAM, palava, mevA, thAya; Tra, parvata drAkSa ne khetara bahu zobhAya. jUnI paNa banI patramaya evI keTanI bhIMta; jeo para tAjo rahI nAza vaye bahu rIta. durga rAyavaNa tyAM rahI, chellI kare salAma; sau suMdaratAnuM banyuM evuM mizraNa ThAma." nakhI talAva ghaNuM racanAbhareluM che; tenI vacce lilotarIvALA beTa AvI rahyA che ane temAMthI tADanAM jhADa potAnAM mAthAM laheMkAvI rahyAM che. AsapAsa vananI ghaTAvALA kharAbA viMTaLAI rahelA che. karnala ToDe te joyuM tyAre "temAM jaLakUkaDiyo taratI hatI. temanuM dhyAna mANasa upara na hatuM ane "mANasanuM dhyAna temanA upara na hatuM; kemake A pavitra parvata upara pAradhInI baMduka ke mAchInI jALa emAMthI ekeyanI koIne khabara nahatI; "tAre koIne "dhAta karo nahi evI IzvarI AjJA ahiM vartAtI hatI, ane tene je "bhaMga karatuM hatuM tenI zikSAmAM tenuM maraNa hatuM." Abu parvatanA A taLAvanI AsapAsa keTalAka divasathI yuropIyana lekAnAM raheThANa thayAM che; tenI pAse maMdavADa bhegavI UThelA aMgrejI sipAIne rahevAne sainyazALA bAMdhI che! ane acaLezvara tathA AdinAthanAM devAlayonI sAthe pavitra parvatanA bhagavaTAnI harIphAI karanAra krizciyana lekenuM eka devaLa che. Abu parvatanI talATI AgaLa aNudarA gAma che, tyAMthI ane pAsenI DIsAnI chAvaNathI upara caDavAne eka pahoLA ane sArI rIte bAMdhelo rasto che te nakhI talAva AgaLa AvI maLe che. A raste thaIne upara caDavAnuM savaLa paDe che. nakhI taLAvanI pAse delavADA athavA devono samudAya che. vimaLazAha 1 caMpe prati varSa pUle che; se varSe eka vAra lata nathI. 2. u. 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 rAsamALA ane tejapALe be mukhya derAsara baMdhAvyAM che te vinA bIjA keTalAeka che, paNa e be te ghaNAM prAcIna ane ati zobhAyamAna che. AgaLa lakhavAmAM AvyuM che te pramANe I. sa. 1031mAM vimaLazAhe prathama derAsara baMdhAvyuM te pahelAM A parvata upara jainanuM eke derUM keIe baMdhAvyuM hoya ema dIsatuM nathI. A prasiddha devaLanuM upara uparathI varNana A ThekANe kariye chiye, vistArathI karavAnI kAMI agatya nathI. teonuM kada athavA bahArane dekhAva vakhANavA jevo nathI, paNa sonI lekenI kArIgarInI jeTalI saMskRta kuzaLatA teTalI badhI mAMhenI bAjue vAparavAmAM AvelI che. pratyeka derAsaramAM devane besavAnA gaMbhAranI AgaLa sabhAmaMDapa che, tenA upara aSTakoNa ghumaTa che, ane AsapAsa staMbha paMkti upara ghaNuMeka ghuMmaTa AvyA che. AkhuM derAsara dhoLA ArasapahANanuM che ane karaNInA zaNagArathI uparane pratyeka bhAga bharapUra che. e kAraNe evI bArIkIthI karelI che ke jANe te mINanAM bIbAMmAM utArI hAya nahi e bhAsa thAya che, ane teonI ardha pAradarzaka kAronI jADAI jarAya jaNAI AvatI nathI, tethI lITI viSenI (yukalIDanI) vyAkhyA ghaNI kharI sArthaka kare che. tejapALanA devaLanA ghumaTanI vaccenI kArIgarIthI te ADe AMka che, tenA upara pratyeka jovA janAranuM lakSa lAgI rahe che. karnala TAMDa enuM yogya varNana kare che ke, "tenuM citra AlekhatAM kalama hArI jAya che, ane ati ghaNe parizrama "sahana karI zake e kArIgara hoya tenI kalamane paNa tebAha pikarAve che." ane ati alaMkRta paddhatinI gathika ImAratane kaI zaNagAra enI zobhAne mukAbalo karI zake ema nathI, ema khAtarIpUrvaka karnala lakhe che te yogya ja che. te ardhA khIlelA kamaLanA guccha jevuM dekhAya che, teno kaTorA jevo vaLe bhAga, evo pAtaLoevo pAradarzaka ane evo bArIkIthI kAtarela che ke, te AMkhane vismaya pamADIne stabdha karI de che. A 1 pharagyusananI "hyAnDabuka Apha ArkiTekacaranA prathama bhAgane pRSTha 69 me teonuM varNana kareluM che, ane temanAM citra ApelAM che. vaLI e ja granthakartAnuM pikacareraka ilasTrezanasa Apha ensiyanTa ArkiTekacara ina hindusthAna evA nAmanuM pustaka che temAM na. 2 mI. pharagyusana tejapALanA ane vastupALanA derAsara viSe lakhatAM kahe che ke, "je dhoLA ArasapahANanuM e banAvavAmAM AvyuM che, temAM hindunA ati parizrama "sahana karanArA TAMkaNuvate phIta sarakhI bArIkInAM evAM suMdara AkAra Alekhana kayAM che ke tene citAra kAgaLa upara utArI levAne keTalAka kALa ane keTalAka parizrama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abu parvata 371 derAsaramAM karaNI, nirjIva svAbhAvika vastuonAM citranI karI che eTaluM ja nahi, paNa vaLI saMsAravyavahAranA dekhAva, vyApAra ane naukAzAstranA prayatna, ane raNakSetranA yuddhanuM Alekhana paNa karyuM che, ane A ThekANe bedhaDaka khAtarI karI ApI zakAya che ke, prAcIna kALa viSe abhyAsa karanAra keI A keraNI upara pitAnuM joIe teTaluM lakSa Ape te tenuM madhya samayanA hindusthAnanI rItabhAtanI ghaNuM ramujI bAbatonuM eTaluM badhuM jJAna vadhe ke tenA evA bhAre zramane badale vaLI jAya. AbunuM UMcAmAM UMcuM zikhara gaSyazRMganuM che, tenA upara karnala TAMDa caDyo tene pahelAM keIyurepiyane tyAM paga dIdho na hate. "parvatanA zikhara upara hAIve tyAre ApaNane ghaNuM UMcuM lAgatuM nathI, te paNa mAravADanAM "medAnamAM thaIne ApaNe jevA pAse Aviye chiye ke te tenI talATInI "sapATIthI sAtameM phITa UMce dekhAya che. upara TharI jaIe evo dakSiNane "pavana vAya che tenA sapATAmAMthI bacI javAne sAvadhAna pahADI loke "eka kharAbAne othe pitapotAnA kALA kAmaLAmAM lapeTAI jaIne dharatI upara lAMbA thaIne paDe che. dekhAva ghaNe navAIbharelo tema ja bhavya che. vAdaLiye ApaNA paga nIce thaIne seMsarI nIkaLI jAya che. bahu tejathI ApaNane jhAMjhavAM vaLI jatAM aTakAvavAno sUryano hetuM hoya tema te, vAdaLanI ArapAra pitAnAM kiraNa pADe che. cakrI ANe evI UMcAI upara "AsapAsa eka hAne koTa che. tenI eka bAjue sumAre vIsa phITa sama"cerasa eka guphA che temAM yAtrALune pAmavAnI je mukhya vastu viSNu tene avatAra je zrI dattAtraya tenAM eka paththaranI chATa upara pagalAM che. bIjI bAjue rAmAnaMdanI pAdukA che. tyAM te paMthano eka gosAI rahe che, te tyAM "AgaLa koI Ave che tyAre ghaMTa vagADe che tene kAMI Ape che tyAre baMdha karI de che. yAtrALa leko pairya dharavAmAM jayavaMta thayA tenI nizAnI dAkhala "teo AcAryanI pAdukAnI AsapAsa pitAnA iMDA mUke che tene Dhagale tyAM vaDe paNa huM zaktimAna thayo heta nahi." "pikacare IlasTezanasa Apha enaci"yanTa ArkiTekacara ina hindustAnamAM lakhyA pramANe. tenA tAjA pustakamAM e ja granyakAre hindunA ghuMmaTa maLenA kamaLa athavA lalaka viSe nIce pramANe lakhyuM che-"tenA AkAramAM paNa sAmAnya rIte evI nAjukAI "ane saudarya che ke tevI gAyika kArIgarImAM hoya ema kadI dhArI paNa zakAtuM nathI; "te ghumaTanA madhyamAM ArasapahANa athavA pASANanA nakkara eAghane badale sphATikanA "stakane jANe guccho heya nahi ema vizeSa dekhAya che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 rAsamALA paDyo hato. parvata upara ghaNe ThekANe asaMkhya guphAo jovAmAM Ave che te uparathI prAcIna samayamAM bhoMyarAmAM vasatI hatI ema jaNAya che; ane tyAM "navAI sarakhAM ghaNuM goLAkAra bAkAM che te kevaLa tepanA geLAnAM bAAMnI sAthe sarakhAvI zakAya evAM che. huM tyAMnA eka ekAntavAsI tapasvI sAthe ajavALuM thatAM sudhI vAta karavAmAM paDyo. teNe mane kahyuM ke mAsAmAM jyAre vAtAvaraNa svaccha hoya che tyAre jodhapurane kille ane luNI nadInA upara bhAlotarA che tyAM sudhInuM raNa ahiMthI dekhAya che. "agara je rahI rahIne sUryanuM teja paDatuM hatuM tethI sIrAI bhaNI vistarAyalI bhItarIlanI khINa ame oLakhI kuhADI; ane pUrvamAM lagabhaga "vIsa mAIla upara ArAvalInAM vAdaLanI TopI paherelA zikharomAM aMbA "bhavAnInuM prasiddha de ame parakhI kuhADyuM. tathApi uparanI vAta nANu jevAne "havaNuM samaya na hatuM. chevaTe sUrya potAnA paripUrNa tejathI bahAra nIkaLe, "eTale badhI zyAmatA dUra thaI gaI ane kALA AsamAnI raMganAM vAdaLanA "huMmaTanI sAthe jhAMkhI sUkI dharatI maLI javAthI bhAsa dekhAte baMdha thavA lAge tyAM sudhI raNa upara najara pharI vaLI. utkRSTapaNuM baMdhAvAne je joIye te sarva hatuM; ane zAntapaNAne lIdhe zobhA pAke pAye thaI je dRSTine heThaLanA agAdha nIcANamAMthI jamaNI bAjue mAtra ardhagoLa sudhI pheraviye te je paramAranA killAnI jhAMkhI paDI gayelI bhIMta upara sUryanuM teja have parAvartana pAmatuM nathI te killAnAM khaMDera upara jaIne te Thare che; ane tyAM AgaLanuM tADanuM jhADa, teonA nAza upara hasatuM hoya tema, je jAtA pitAnuM rAjya sadAkALa nibhaze ema dhAratI hatI te ja jAtanA khaMDera thaI gayelA darabAranI vacce, pitAnAM vAvaTA sarakhAM pAMdaDAM phaDaphaDAve che. jamaNI bAjue jarAka Aghe delavADAnA ghaTAguma thayelA ghumaTa dekhAya che, tenI "pachavADe, gahana jaMgala AvI rahyuM che, ane je medAnanI sapATI upara vAMkIcUkI cAlatI keTalIka nadiye, parvatanA ubhA kharAbA uparathI pitAno "ADe raste calAve che te medAnanA tAja uparathI tenI peThe phUTI nIkaLatAM "vilakSaNa zikhare badhI bAjue teone Teke Ape che. AzamAnI AkAza "ane retIvALuM medAna, ArasapahANanAM devAlaya ane halakI jAtanAM jhuMpaDAM, bhabhakAdAra jaMgala ane khaDabacaDA kharAbA, e sarva eka bIjAthI ulaTA guNanAM tyAM jaNAI Ave che." | gaSyazRMgathI utaratAM tarata ja agnikuMDa ane acaLezvaranuM deruM Ave che, te hinduonA kalpita itihAsamAM bahu prakhyAta cheH "agnikuMDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 ANu parvata " Azare navarse pIDha lAMkhe, .. nakkara kharAkhAmAMthI kArI 66 k 46 46 "6 ane kharce cALIza pITa hALA che, tene phADIne temAM bahu ja mhATI chATA jaDI " lIdhI che. kuMDanI vacce khaNyA vinAnI gacchI rAkhelI che tenA upara " jagadaMbAnA derAnuM khaMDera che. e kuMDanI uttara bhaNInA nAkA upara pAMDavanAM nhAnAM devAlayeAnA jaththA che, paNa vhelAMnI peThe te paNa khaMDera " thaI gayAM che. pazcima dizAe AkhunA rakSakadeva acaLezvaranuM devala che, te vizALa nathI tema ja temAM kAMI kArIgarI nathI, paNa tenAmAM sthULa* paNAnI sAdAI che, te uparathI, te prAcIna che ema jaNAI Ave che. te, " cokanA madhya bhAgamAM che, tenI AsapAsa nhAnI deyaDiyA evA ja AkAranI kALA paththaranI bAMdhelI che. * * * sirAInA rAva bhANane jananA " eka derAsaramAM jhera devAmAM AvyuM hatuM tenI chatrI agnikuMDanI eka kAra " upara, derAsara bhaNInI bAjue che. e rANAne tenA kuLadevanA devAlaya pAse khALyA hatA, ane sAthe tenI pAMca rANiyA satI thaI hatI. * * * * " e kuMDanI pUrva bAjue paramAra vaMzanI sthApanA karanAra paramArAnA mULa purUSanuM devala khaMDera thaI paDayuM che. temAM AdipALanI mUrti che te pAdasthaLa sAthe sajjaDa che, te asalI pASAkanA ane pUrvanA yathArthapaNAnA, " asalanA vArAneA namunA che. e mUrti dheALA ArasahANunI sumAre "pAMca prITa UMcI che, agnikuMDanuM rakSaNa karavAne paramAra upajAvyA hatA " temAM mahiSAsura rAkSasa rAtrinI veLAe AvIne A pavitra kuMDanuM pANI "pI jatA hatA tethI AdinAtha tene bANu vate mAratA hAya evI DhabamAM temanI mUrti esArelI che. * * * * acaLagaDha javAne huM agnikuMDa mUkIne AgaLa cAlyeA; tenA khaMDera thaI gayelA burajo amArI AsapAsa viMTaLAI vaLelA vAdaLAnI lADI ghaTAmAM DhaMkAI gayA hatA. A jagyA " upara ame caDIne hanumAna daravAje thaIne, eka vAra jene dukhamA hatA " evI jagyAmAM praveza kayo. A daravAjAne e jakharA khuraja che te 46 tr HH "L 64 kadAvara kALA paththarAnA banAvelA che, ane te hajArA ziyALAnI RtunA tr <6 vikaTa sapATA lAgavAthI kALA thaI gayA che. banne bhuro mathALe eka " meDAthI joDAI gayelA che, te cekInuM sthAna che. A daravAjAmAM thaIne nIcenA killAmAM javAya che, te killAnI phUTI gayelI bhIMtA uparanA kaDhaMgA caDAva uparathI jaNAya che. ahiM eka khIne daravAjo Ave che, tyAM thaIne " mAMhelA killAmAM javAya che. A daravAjAnA mhoM AgaLa pArasanAthanuM " derAsara che te mAMdunA eka zAhukAre baMdhAvyuM che, te jIrNoddhAra karavAne 66 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 rAsamALA tr HH " yeAgya thaI gayuM che. uparanA kATa rANA kuMbhAne hevAya che. tene jyAre mevADamAMthI nAsavuM paDayuM, tyAre teNe, paramAreAe dhaNA kALathI tajI dIdhelA mecA upara peAtAnA vAvaTA caDAvyA. teNe A acaLagaDhanA killAnI mAtra marAmata karAvI, bAkI te ane khIjAM halakAM kAma bahu " prAcIna kALanAM che. A killAmAM eka zrAvaNabhAdaravA evA nAmanuM talAva che. comAsAnA e mukhya mahinAnuM nAma A talAvate kharAkhara chAje che, kemake, aA~ juna mahine vItatAM sudhI paNa temAM pANI bhareluM hAya che. pUrva bhaNInA ghaNA UMcA zikhara upara paramArAnI gaDhInAM khaMDera A ThekANethI, tvarAthI cAlatAM vAdaLAMnI ArapAra najara heAMcADiye te, je vIra jAtanA paramArae peAtAnuM rakSaNa karavAne yuddha karyuM hatuM " ane lAhIlAvANu thai gayA hatA tenAM khaMDera thaI gayelA mahela ane diyAnA AbhAsa dekhAya che." .. tr che; '' tr tr (( '' ramuja ApanAra ANu ane acaLagaDhane chellA rAmarAma karatAM vhelAM, je vaMzanA rAjAoe eTalAM badhAM varSa sudhI teenA upara rAjya calAvyuM che te paramAra vaMza saMbaMdhI thADA zabda kheAlavA ghaTita che. kATavALI caMdrAvatI tenI rAjadhAnI nagarI hatI. Akhu parvatanI talATIthI sumAre bAra mAIla upara, ane aMbA bhavAnI tathA tAraMgAnAM derAsarAthI e karatAM jarAka vadhAre cheTe, jaMgalathI dhaTAguma banI gayele pradeza che temAM, tenAM khaMDera Aje paNa jovAmAM Ave che. jyAM nagara hatuM te jagyA upara dhADI vanaspati ugelI che, tenA kUvA ane talAva pUrAI gayAM che; tenAM devAlayAnA nAza thaI gayeA cheH ane tenAM khaMDeramAMthI ArasamhANu nitye lUMTAya che. eka vizALa medAnamAM tenA bhAgyAphUTayA bhAga vikharAI paDyA che, te uparathI vicAra karatAM, tenA vistAra dhaNA haze ema lAge che; jyAre yUrepiyana leAkeAnA jovAmAM e jagyA prathama AvI, tyAre, ArasaSThANAnI suMdara imAratAnAM vIsa khaMDera khALI kDADavAmAM AvyAM hatAM, te uparathI tene dhanavaibhava ane ati sUkSmatA jaNAI Ave che. dhArAvarSanA bhAI raNadhIra pralhAdanadeve pralhAdanapaTTaNa athavA pAlaNapura vasAvyuM hatuM te paNa caMdrAvatInA rAjavaMzanA tAbAmAM hatuM. paramArAmAM prathama zrIdhUmarAja ane tenA kramAnuyAyI, dhaMdhuka, ane 1 Abu parvata upara delavADAmAM zrI AdinAthanuM derUM che, tenI jamaNI mAnunI dharmazALAnI bhIMtamAM eka lekha che, te saMvat 1267 phAlguna vadi 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrAvatInA paramAra 375 dhruva bhaTTa hatA ema lakhavAmAM AvyuM che. "teo hAthiyonA ToLA samAna temanA zatruothI ajita zara purUSa hatA." teonA pachI rAmadeva thaye, temane viradhavalanA samayane zrI rAmezvara kavine racele che te uparathI caMdrAvatInA rAjAnI vaMzAvalI nIce pramANe upajAvI zakAya che - zrI dhUmarAjaH prathamaM babhUva bhUvAsavastatra naredravaMze / bhUmIbhRto yaH kRtavAnabhijJAnpakSadvayocchedanavedanAsu // 33 // dhandhukadhuvabhaTAdayastataste ripudvayaghaTAjito'bhavan / yatkule'jani pumAnmanoramo rAmadeva iti kAmadevajit // 34 // tyA. vaziSTha munine agnikuMDamAMthI paramAra nAmane purUSa utpanna thayo tenA vaMzamAM zrI "rAja tyAra pachI dhaMdhukA dhruvabhaTa Adi thayA tyAra pachI rAmadeva vadhavala (kumArapALane zatru mALavAne rAjA eNllala hatuM tene mAravo.) dhArAvarSa prahAdanadeva, (saM. 1220, 1237, 1245, 1265 nA) pAlaNapura vasAvyuM, (lekha che. eNe kekaNunA rAjAne jiyo/ siAmaMtasiMha sAthe laDI semasiMhadeva (saM. 1287, 1289, 1292) kRSNarAjadeva (saM. 1300). udayapuranA rA. rA. gaurizaMkara hIrAcaMda ejhAnA mArA uparanA patra uparathI vimaLazAnA maMdiranA lekhane cheDe bhAga nIce ApavAmAM Ave che - samagani vIrALI ghagH ba II sa bhImadevasya nRpasya sevAmamanyamAnaHkila dhaMdhurAjaH / narezaroSAca tato manasvI ghArAdhipaM bhojanaraM prapede // 6 // prAgvATavaMzAbharaNaM babhUva, ratnapradhAno vimalAbhidhAnaH / yastejasA duHsamayAMdhakAre, mano'pi dharmaH sahasAvirAsIt // 7 // tatazca bhImena narAdhipena, pratApabhUmirvimalo mahAmatiH / kRtorbude daMDapatiH satAMpriyaH priyaMvado naMdatu jainazAsane // 8 // zrIvikramAdityanRpAdyatIte 'STAzIti yAte zaradAM sahasra // 10 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 rAsamALA te je veLAe kumArapALa kharekharI sarvotkRSTa sattA calAvatA hatA te veLAe je yazeAdhavala Abu upara rAjya karatA hatA tenA pitA thAya. yazeAdhavalane e nAmAMkita putrA thayA; dhArAvarSa ane pradghAdanadeva; temAMthI pahelAnA zrIsemasiMhadeva nAme kumAra ane kramAnuyAyI thaye!. I. sa. 1231 mAM ahilavADamAM khIjo bhImadeva jyAre mahArAjAdhirAja hatA tyAre te mahAmaMDalezvara hatA ema lakhavAmAM AvyuM che, sAmasiMhane kRSNarAjadeva karIne kumAra hatA. dhArAvarSanA kumAranA rAjyamAM paramAreAe nAdAlanA cAhANAne mArga ApyA. te mAMhelA eka luMDa athavA luNuiga purUSe (i. sa0 1222) tyAMnA maMDalikane mArIne ANunuM rAjya laI lIdhuM evuM vimaLazAhanA derAsaranA lekhamAM che. luNigane kuMvara tejasiMha karIne hatA, tenA kuMvaranuM nAma kAnhaDadeva hatuM ane tenA pautranuM nAma sAmaMtasiMha hatuM evuM vasiSThanA derAnA A uparathI jaNAya che ke saMvat 1088 mAM vimaLacAhe devAlaya baMdhAvyuM tyArane A lekha che. A vimaLazAha vhelA bhImadevanA AbunA daMDapati hatA. A pachIno vimaLazAhanA dezanA lekha che te tenA jIrNoddhAranA che. 1 phArbasa sAhebane A lekhanA saMvat vAMcavAmAM guMcavArA paDyo che. emanI pAse je nakala hatI temAM, ra .. vadhu muni dara rAzi varSe '=1278 (I. sa. 1222) che. A uparathI i. sa. 1222 lakhavAmAM bhUla thaI che; kemake ucapuranA rA. rA. gaurizaMkara hIrAcaMda ejhAe Abu upara jaIne e lekha joyA che. teoe mane lakhI jaNAvyA pramANe . ta 1 .. * vadhu muni zuLa rAzi varSe '=1378 (I. sa. 1322) seA varSanA aMtaranI bhUla jaNAI AvI che. acaLezvarano lekha ane vimaLazAganA dezanA lekha meLavatAM vaMzAvalI nIce pramANe thAya che:-- acaLezvaranA lekhamAM je nAma che teH -- vimaLazAhanA dezanA lekhamAM je nAma che teH 1 AsarAja samarasiMha 1 AlhaNa 2 kIrtipAla 3 samarasiMha 4 udaya siMha 5 mAnasiMha 6 pratApasiMha 7 bIjaDa ze 1 . pratApamalla bijaDha { maLataMtra tejasiMha. { Avenger } kuMjAva. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ra. u. www.umaragyanbhandar.com Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 caMdrAvatInA paramAra (I. sa. 1338) lekhamAM lakhyuM che, ane kAnahaDadevane caMdrAvatIne rAjA karIne lakhyo che. nAdAlanA cehANa vaMzanI devaDA rajapUtanI zAkhAnA ItihAsamAM lakhyuM che ke rAva luMbha Abu ane caMdrAvatI jityo, ane bAkInA gAma AgaLa laDAI thaI te veLAe paramAranuM rAjaya teNe pitAne svAdhIna karI lIdhuM, "e laDAImAM aganasenane kuMvara merUtuMgajI pitAne sAtameM sagA sahita mAryA gaye." A AdhAra pramANe chellI laDAI I. sa. 1303 mAM thaI temAM caMdrAvatI devaDA cohANene tAbe thaI ane Abu to tenA pahelAM sAta varSa agAuteoe jitI lIdho hato. A samayamAM cohANee rahetAM rahetAM "para"mAronI kaniSTa pakSanI jamIdArI ochI karavA mAMDI; ane pratyeka jita thatI "gaI tema akekI navI zAkhA vadhavA lAgI; e mAMhelI keTalIka te teonA "mukhya dhaNiyAnA AzarA vinAnI thayAthI, teonA vaMzaja, jevA ke, mAdAra "ane girivara ThAkAro jevA te tenA pratipurUSone ochuM namavA lAgyA." Abu uparanA eka bIjA lekhamAM evuM che ke, I. sa. 1294 mAM aNahilavADamAM jyAre sAraMgadeva rAja hatA, tyAre visaladeva arADase maMDalane subo hato; ane tenuM sthAna caMdrAvatImAM hatuM. A visaladeva aNuhilavADanA rAjAne mAtra kAmadAra haze ane paragaNAnI sattA thoDA divasa tene svAdhIna haze. ema dhArI zakAya che ke jyAre hANee humalo karyo tyAre sAraMgadeve pitAnI pheja vaDe pitAnA paTAvatane takarArI pradeza (muka) svAdhIna karI lIdhuM haze. vaLI eka bIjo lekha che te uparanA lekha sAthe maLato Ave evuM nathI. acaLezvaranA derAnA eka lekhamAM (I. sa. 121) eka bIjo uMdra deva lakhelo che, te sAmbharanA cehANa vaMzana hatuM. tenA pUrvajanAM nAma prathamanA laMDa athavA luNiganAthI kevaLa jUdAM ja che. "teNe caMdrAvatInuM paragaNuM ane raLiAmaNe abuMda parvata meLavI lIdho." ane acalezvaranI samakSa pitAnI ane pitAnI strInI mUrtio besArI. A vaccenuM ADuM kathana karIne ame have vAghelAnI vAta lakhavAnuM pAchuM jArI kariye chiye. varadhavalanA kumAra visaladeva viSe thoDuM ja jANuvAmAM che, ema lakhAI gayuM che. bhATa lekenI kathA evI che ke, e rAjya karatA hatA tevAmAM dukALa paDyo te maTADavAmAM e sAdhanabhUta hato, ane 1 paMdaretare dukALa (1315) kahevAtuM hatuM te veLAe kacchamAM bhadrezara tAla hatuM, te jagaDuzAha nAmanA vANiyAne vAvaTa peTe Apyo hato tethI je mAge tene annavastra pUrAM pADI teNe vasAInA janaprasAdane karNoddhAra karyo. 2. u. 2 pATaNanA rAjA visaladevanuM nAma DabhoI sAthe joDAyeluM che, te viSe phArbasanI erienTala mesvAranI pahelI AvRttinA bIjA bhAgane 335-7 me pRSTha juve. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 rAsamALA eNe visalanagara ane darzAvatI athavA DabheIna killo vasAvyo athavA marAmata karAvI. devapaTTaNanA somanAthanA devalamAM eka lekha I. sa. 1264nI sAlane che, temAM rAjAne mahArAjAdhirAjanAM sarva vizeSaNa joDelAM che. paramezvara, bhaTArka, zrIcaulukya, cakravatI, mahArAjAdhirAja zrImadda arjunadeva." vAghelA vaMzanA dAdI bAroTa pitAnI vahI uparathI kahe che ke, arjunadeva visaladevanI pachavADe gAdiye beTho hato, paNa tenA rAjyamAM zA banAva banyA te viSe kAMI kaI lakhatA nathI. teNe aNahilavADamAM rAjya karyuM ane te zivamArgI hate ema jaNAya che. je agaNita rAjAo tenI ANa mAnatA hatA temAM rANaka zrI somezvaradeva, so vazA caMdrAvatIne paramAra rAjA; ane cAvaDA ThAre pAlukadeva, rAmadeva, bhImasiha ane bIjaenAM nAma che. tene mahAmAtya zrImaladeva hatA, ane bIjA musalamAna kArabhArI tene hatA, jevA ke velAkulane huramajha, ane nAkhudA nurUdIna phojano dIkare, khejA IbrAhima; paNa "nAkhudAnA" padathI ApaNe tenA adhikAranI kalpanA karI zakiye te sivAya teo zA kAmapara hatA te jaNAI AvatuM nathI; tema ja hindu rAjAnA hAtha nIce rAjyanA nekara tarIke gUjarAtamAM AvavAnuM teone zuM kAraNa utpanna thayuM haze te paNa kAMI jaNAtuM nathI.' vAghelAonA bhATa, arjunadeva viSe lakhyA pachI lavaNarAjanuM nAma 1 A lekhanuM bhASAntara A prakaraNanA pariziSTamAM ApyuM che. te uparathI jaNAze ke, A samayamAM musalamAnone praveza thayo hato. teo vyApAra arthe paNa AvatA hatA, te pramANe IrAnI akhAta mAMhelA ormajha baMdara(velAkula)ne rahevAzI. nAkhudA gurUdIna pireja-jenA bApanuM nAma bena nAkhudA abu IbrAhima hatuM, te Avyo hato. teNe manAtha pATaNamAM eka majIda baMdhAvA mATe bhaya vecAtI lIdhI, te veLAe tyAMnA mahAjananA AgevAna-bRhapurUSa (eTale moTA sabhAvita mANasamahAjana) kara zrI rAmadeva, pIMgideva, rANAzrI sAmezvara deva, Thakkara zrI bhImasiMha tathA rAja, zrI chADAnI samakSa e dharatI levAI hatI, tethI temane e kAmanA sAkSIbhUta gaNyA che. 2. u. 2 rAjyavaMzAvalI evA nAmanI hastalikhita eka pratine utAre amArI pAse che, temAM lakhe che ke "vIradhavala varSa 12 rAjya. saM. 1311 tejapALa vastu"pAla havA, varadhavala pATe rAjA vIsalade havA. tiNe vIsalanagara vasAyo, DAIne "gaDha karAvyo teha nahI pUrva pile nava keDi, nivANuM lAkha nava hajAra navaso ne navANu "TakA kharcA. saM. 1327 varSe arjunadeva varSa 3 rAjya, rAna lavaNa varSa 4 rAjya.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa vAghelA 379 Ape che, paNa tenuM nAma bIjA lekhamAM AvatuM nathI, ane tene viSe bhATa leke pAse vizeSa varNana ApavA jevuM paNa nathI; tenA pachI sAraMgadeva Ave che, tene AbunA lekhamAM (I. sa. 1294) aNahilavADane rAjA karIne lakhyo che, ane tenA hAtha nIce vIsaladevane caMdrAvatIne maMDaLezvara lakhyo che. sAraMgadevanI pachI karNa vAghele, athavA ghelAnA upanAmathI je prasiddha thayo che, te aNahilavADanA hindu rAjAomAM chelle rAjA thayo. -AkSa#- prakaraNa 15. rAjA karNa vAghele. aNahilavADanA nATakanI samAptine dekhAva have bhajavI batAvavAne che. I. sa1296 mAM alAuddIna khilaji, pitAne pAdazAha ane je tenuM bhaluM karanAra hatuM tathA tene kAke thato hato tene mArI nAMkhIne te vRddha mANasanI pachavADe pote dilhInI gAdI upara beThe; ane potAnA nAmathI lokeAnI pAse khutabo paDhAvAnuM jArI karIne, ghAtakIpaNAthI ane khunarechabharelI rItithI rAjya calAvavAno prAraMbha karyo, temAM dravya ane sattA AgaLa upara tene eTalAM badhAM maLyAM ke hindusthAnanI gAdI upara. tenA pahelAM, je rAjA beThA hatA, temAMthI koIne paNa tenA jeTalAM maLyAM na hatAM, ane mahamUda gajanaviye tenI daza azvAriyAmAM jeTaluM dhana meLaveluM lakhe che, te karatAM paNa tenuM dhana bahu vadhAre hatuM. mirAte ahamadIne kartA kahe che-"khudAnI evI IcchA thaI ke pegaMbaranI zariyata ane "dIna badhe prasiddha karo. je jAtanA loko viSe pachavADe lakhavAmAM AvyuM che temanI sattA ane rAjyane cheDe Avyo che, ane ApaNI khubIvaMtI "sAraMgadeva varSa 3 rAjya. saM. 1337 varSe laghu gahilaDI varSa 60 rAjyo vIra dhavala pachI pratApa malla thayo che e vAta AmAM nathI ra. u. 1 uparanI hakIkata jatAM sAraMgadevanuM rAjya saM. 1334 thI 1337 sudhInuM thAya paNa sAraMgadeva 1353 sudhI hatA. tenA samayane kaccha mAMhelA rA5ra khAkharAne lekha saMvat 1332(I. sa.)no maLI Avyo che tema ja saMvata 1350 I. sa. 1295no Abune lekha ane saMvata 1343 I. sa. 1287 nA lekhathI paNa e lakhavuM apramANa kare che. A samaye tenAM mahAmAtya madhusudana hato. ladhu karNanAM 60 varSa vize paNa "Ai"ne badale "saTha" lakhavAnI bhUla thayAnI AzaMkA laI zakAya che. 2. u. 2 vAdhelA viSe bhASAntara kartAne vadhAre, juve rAsamALApUrNikAmAM pariziSTa. 3 sattara. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA kalamo ane kharA dInanA calAvanArAone tAbe te thayuM che te eTalA mATe ke sUryanI peThe, kAphara lekanA aMdhArAvALA dezamAM je dIna khoTuM "karavAne manA kare che te dInanuM ajavALuM kharA caLakATathI prakAza pAme; "ane ApaNe te dInanA pharamAnane tAbe thavAthI ane sAcAIbharelI " kalamo (kalame ulahaka) jAhera karavAthI kene bhUlanA bhayaMkara medAnamAMthI pAchA pheraviye ane tarIkatanA uMcA mArga upara dorI jaIye." I. sa. 1297 nA prAraMbhamAM gUjarAta pharIne jitI levA sArU alAuddIne pitAnA bhAI alapakhAnane tathA potAnA vajIra nusaratakhAna jhAlasarIne pheja ApIne mokalyA. teoe deza ujajaDa karIne vanarAjanA nagaramAM pharIne musalamAnI paheregIra mUkIne te kabaje lIdhuM ane tyAMne rAjA karNa vAghele dakSiNa mAMhelA devagaDhanA yAdava rAjA rAmadevane Azraye teonA AvatAM pahelAM jato rahyo. rAjya meLavavAnA lobha AgaLa, musalamAna hallA karanArAone potAnuM dhyAna ApavAne e karatAM kaMI bIjA kAraNanI jarUra heya nahi. paNa hindunA bhATe rAjya saMbaMdhI moTI vAtane ghara viSenuM khAnagI kAraNa lAgu pADI devAne AnaMda pAme che. teoe hAlanA prasaMgane mATe paNa nIcenI vAta lakhI rAkhI che -"karNa vAghelAne mAdhava ane kezava karIne be pradhAna hatA "teo jAtanA nAgara brAhmaNa hatA, ane vaDhavANunI pAse haju sudhI je mAdhava kUvo che te temaNe baMdhAvyo hato. mAdhavanI strI padminI hatI "tene tenA dhaNunI pAsethI rAjAe laI lIdhI, ane kezavane teNe ThAra karyo. mAdhava potAnA bhAInA maraNane lIdhe allAuddInanI pAse dilhI gayo, "ane musalamAnene teDI lAvyo. A veLAe gujarAta mAMhelAM zahara ane "nagaranA daravAjA dahADe baMdha rAkhatA hatA. nagaranA killAnI mAMhe hera "carAvatA hatA, ane jyAre laDavuM hoya tyAre laDI zakAya eTalA mATe "leke bokAnI bhIMDIne taiyAra rahetA hatA. I. sa. 1300nA varSamAM "tuka ke gujarAtamAM peThA. mAdhave alAuddInane traNaseM ne sATha (kacchI) ghaDA najara karyA, ane teNe dezane kArabhAra meLavI lIdho. alapa 1 mirAte ahamadImAM enuM nAma ulughakhAna lakhIne jaNAvyuM che ke je gujarAtamAM alapakhAnanA nAmathI prasiddha hatA. 2. u. 2 pRSTha 208 nI TIpa juvo. 3 prabaMdhacintAmaNi pramANe 1304 I. sa. thAya che. 2. u. 4 jema kacchanAM ghoDAM vakhaNAya che, tema kAThiyAvADanI gheDiyo paNa vakhaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA karNa vAghela * 382 khAnane lazkarI khAtAne saMbo karAvyo hato. tenA tAbAmAM eka lAkha "ghoDesvAra, paMdarase hAthI, vIsa hajAra pAyadaLa ane jenA he AgaLa "Daka thavAne paravAnagI maLelI evA pIsatALIsa DaMkApadavidhAraka tenI sAthe hatA. teNe vAghelAo pAsethI gUjarAta lIdhuM." karNa rAjA chUTe hAthe nAThe, te veLAe tene tenI rANiye, bALake, hAthI, sarasAmAna, ane bhaMDAra e sarva mUkIne nAsavAnI agatya paDI hatI, tethI te badhue musalamAnonA hAthamAM gayuM. hinduonI jAtanA ane dharmanA zatruoe je rANiyA keda karI lIdhI hatI temAM kaulA devI paNa hatI, kAThiyAvADamAM nIce lakhele sthaLe nIce lakhelI jAtanI oLakhAtI ghaDiya thAya che DhasAmAM "mANakI" ane "vAgatI." gaDhaDAmAM "camaDhAla." bhADalAmAM "jala" ane "patI." coTIlAmAM "cAgI." pAliyAdamAM "haraNa." bhaDalImAM "jAjaNa." jasadaNamAM "DI" ane "bhUtaDI." jetapuramAM "jabAda." bhImerAmAM kesara," "merANa" ane "AkhaDiyAla." mULI mevAsAmAM erI." cUDAmAM bAlI." gAsalamAM "kUlamAla. maLI tAbAnA semIsaramAM "rezama." dhaMdhukA tAbAnA bagaDamAM "vAMdarI" pATaDI tAbAnA khevAmAM "lAkhI." goDala tAbAnA daravAmAM AvyA." AbarAmAM "hela che junAgaDhamAM meNiyAmAM "hIrAla" haLavadamAM "rAmapAsA." lIMbaDImAM "lAla." bhAvanagara tAbAnA guMdaraNamAM manI." lakhataramAM "sagALI." dhAMdhalapuramAM "lakhamI." 1 karNanI be rANI tyAM nahi hovAthI bacI gaI hatI: 1 rANuM amakuMvarabA-kacchanA kerekeTanA jADejA desalajInAM putrI, jemane rANI padanI chavAImAM saradhAra ane . 250 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 rAsamALA " te tenI buddhi, suMdaratA ane sulakSaNane lIdhe hindustAnanI zobhA gaNAtI hatI." tene sulatAnanA janAnakhAnAmAM dAkhala karI dIdhI, ane te tenA dezane ane tenA kuTuMbane adhika duHkhanuM kAraNa thaI paDI. alapakhAna tathA te vachara khaMbhAta luMTavAne cAlyA. te vepAriyAnuM bhareluM ane dravyavAna zahera hatuM, tethI temane ghaNI ja lUMTa maLI. ahiMthI nusaratakhAte khaMbhAtanA eka vyApArInA dekhAvaDA gulAmane jorAvarIthI laI lIdhA. te gulAma pachavADethI sulatAnanI prIti saMpAdana karI laine maleka kApurane nAme Ne uMce daraje caDyo. mahamUdanI gajanavInA pachI sAmanAthanuM liMga je karIne sthApavAmAM AvyuM hatuM, tene A phere paNa nAza karavAne musalamAna leke| cUkyA hatA.1 (I. sa0 1300) gAma maLyAM hatAM, tethI tee peAtAnA putra vIrasiMhane laIne peAtAnA piyaramAM rahyAM hatAM. 2 rANI tAjakuMvarabA bhaTTI, jesalameranA gajasiMhajInAM kuMvarI peAtAnA kuMvara sAraMgadevane laIne bhIlaDI rahyAM hatAM, rANIpaTTanI chavAImAM mAravADanI pAse bhIlate tathA 650 gAma temane maLyAM hatAM. jue vAdhelA vRttAnta pariziSTa. 1 dilhInA pAdazAha alAuddIna khIlajInA lazkare vAdhelA rAnta karNane jitIne aNahilapura pATaNa sara kahyA pachI lazkaranI judI jUdI TukaDiyA thaI, ane te gujarAta kAThiyAvADanA jUdA jUdA bhAga sara karavAmAM rAkAI hatI. temAMnI eka TuDaye sADherAne ghero ghAlI kabaje kahyuM, tenuM varNana zAsrI vrajalAla kAlidAsa nIce pramANe kare che:-- "alapakhAnanuM sainya meherA upara AvyuM, ane zaherane gherA cAlyA. seDha brAhmaNeA tenI sAthe yuddha karavAne caDyA. A yavaneA ApaNA tIrthanA bhaMga karaze evuM jANIne kreAdhAvezathI te yuddha karavA sAmA thayA. e brAhmaNeA dhanurveda, ane SaT trirA daMDAiMDIyuddha zAstra, catuHSaSTIkaLAmAM pAraMgata hatA. emanI sAthe yuddha karI zake evA samartha yo kAIka ja haraze. cAvaDA vaMzanA sthApaka vanarAja rAntane gUrjara dezanI pATe emaNe ja (emanA ja pUrvoe) sthApyA hatA. mADherA brAhmaNAnI cha nati che, temAMnI eka jeThImala nAmanI jAti che; teo pAMDava jevA mahA khaLavAna mahArathI ane atirathI hatA. musalamAneAnI senA meADherA pura gheravA Ave che evuM jANIne so brAhmaNAe peAtAnAM kuTumba, pazu, dhana, dhAnyAdika vikaTa vanamAM phoMcADI dIdhuM hatuM. pachI tee ekamate yuddha karavA sajja thayA hatA. e sADhA pura ane tenI nIce bIjAM chappana gAma e brAhmaNeAnAM hatAM. mAMDavya geAtranA viThThalezvara vipra hatA te sarva brAhmaNamAM mukhya hatA ane sau tenA kahyAmAM rahetA. te khAvidyAmAM bahu kurALa hatA. tenA mukhIpaNA nIce sadhaLA brAhmaNeA DhAla, taravAra, dhanurmANAdika zastra sAte grahanuM rakSaNa karavA lAgyA. dIvALInA divasathI te DhALI lagI graharane gherA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA kahuM vAdhelA 383 tr Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 rAsamALA khAI karavA jevA thaI paDyo hateA. tene I sa0 1306 mAM "" maleka nAyaba"nA khitAba ApyA ane prakhyAta kAmadArAvALI eka senA ke jenA bhAgyamAM dakSiNa hindustAnanA deza jitI levAnuM lakheluM hatuM tenA senApati TharAvyeA. khIjA prAntanA sUbAene paNa dakSiNanI jita karI levAmAM sAmela rahevAne sUcanA karavAmAM AvI hatI, te pramANe gujarAtanA sUbedAra alapakhAnane paNa hukama thayA hatA. kaulA devI je allAuddInanI mAnItI begama thaI paDI hatI, tenA jANavAmAM A cUDAInI vAta AvI tyAre te sulatAnanI pAse gaI, ane tenA gulAma pAsethI eka kAma kADhI levAnI tene prArthanA karI. teNe kahyuM ke huM keda pakaDAI tenA vhelAM mArA rajapUta dhaNInA peTanI mAre e kuMvarayA hatI. temAMthI mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke mhATI tA maraNa pAmI che, paNa devaLa devI karIte je nhAnI che tene mArAthI vikhuTI pADI tyAre te mAtra cAra varSanI hatI, mATe mArA upara maherabAnI karIne saradArAne evA hukama Apo ke devaLa devIne zeAdhI ThThADIne dvilhI meAkalAvI de. malekanAyaba kAkurane mulatAne te pramANe hukama karo, eTale teNe AvIne sulatAnapura mukAma kacyo, ane dukhiyArA karNa rAjA je nAsIne bhAgalANu gayA hatA tyAM tene kDAvyuM ke devaladevI kuMvarIte amAre svAdhIna kare, nahi te amArI pheAja sAmA laDavAne taiyAra thAo. rajapUtane peAtAnI priya putrI halake ThekANe ApavAmAM dilamAM duHkha lAge kharUM, teAya paNa mAthe AvI paDe, eTale jyAre AkAzamAMthI agnine varSAda varase, tyAre bApe peAtAnAM bALakAnA sAdhanathI potAnuM rakSaNa karavuM," e dilagIrIbharelI hevata pramANe karavuM paDe, paNa tema karavAneA hajI sudhI kharekharA samaya AvyeA na hatA. bhImadevanA vaMzanA, siMhahRdayI siddharAjanA kharekharA kramAnuyAyI evA je kahuM rAjA, te peAtAnI sarva prakAranI durdazAmAM potAnI jAtinI lAja rAkhI rahyo, ane upara pramANenI mAgaNI kAI paNa sAdhanathI kabUla kare ema banyuM nahi. kAphUrane lAgyuM ke dhAyala thayelA siMhanI peThe zatrunI sAme mukha karanArA aNuhilavADanA bhAgyahINu rAjAne dhamakI ApavAthI kaMI phaLa thavAnuM nathI tethI teNe peAtAnI kUca jArI rAkhI, ane alapakhAnane AjJA karI ke gUjarAtanI phAja laIne dhArelI IcchA pUrI karavAne sArU tamAre bAgalANunA parvata bhaNI prayANa karavuM. alapakhAnanA sAmA karyuM rAjA thayeA. teNe be mahinAnI mudata sudhI jIvanI darakAra kahyA vinA zUravIrapaNAthI tenA sAmI Takkara lIdhI. eTalI vAramAM keTalIka laDAI thaI ane rasto karAvavAnI alapakhAnanI sarve Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karNa vAdhelAnI alapakhAnanI sAme Takkara 385 mahenata byartha gaI. ANImaga A pramANe aNuhilavADanA chellA rAjA pachavADethI nirAza thavA jevA kajiyA sAmeA zUravIrapaNAthI TakAva karatA hatA tevAmAM, eka khIne rAjA je jAtanA marAThA hatA ane kahyuM rAjAnA sukhanA divaseAmAM cAlukya vaMzanI kuMvarI sAthe lagna karavAne je barAbariyA na hatA teNe samaya eLakhIne, devaladevI peAtAne vhere paraNAvavAne tene prArthanA karavA mAMDI, ane teNe evI AzA rAkhI ke, karNe rAjA kheda pAmatA pAmatA paNa AvI epaTInI veLAmAM mAruM svIkAraze. devagaDhanAra rAjA zaMkara deva A mAguM karatA hatA te dhaNA divasathI devaladevI sAthe paraNavAnI AzA rAkhatA hatA. tene bhAI bhIma A veLAe karyuM rAjAnI pAse bheTa laIne AvyA, devagaDha bhaNIthI tene Azraya ApyA, tathA tene samajAvIne kahyuM ke laDAInuM kAraNa mAtra tamArI kuMvarI che, te tenA dhaNIne svAdhIna tenA rakSaNa nIce jaze, eTale musalamAnane saradAra dhAraze ke have ApaNI matalaba bara AvavAnI nathI, tethI te nirAza thai uttara hindusthAna pAchA jaze. A rAjAnA Azraya upara karNe dhaNA bharoMsA rAkhyA---- te bUDatA mANasane jhAlavA taNukhaluM nAMkhe tenA jevA hatA; vaLI teNe vicAryuM ke dhikkAravA lAyaka ane dveSa karavA yeAgya mlecchanA karatAM, nIcA kuLanA hindu kaMIka ThIka che, tethI teNe kheda pAmatAM chatAM paNa zaMkara devane peAtAnI putrI devAnuM mAnya karyuM. paNa A geAThavaNa kazA kAmanI rahI nahi. karNanA bhAgyamAM mAnabhaMgane pyAle! kalaMka mhoMcatAM sudhI pIvAnuM sarajyuM hatuM. devaladevInA lagnane TharAva sAMbhaLIne alapakhAnane dhaNI cintA utpanna thaI, ane e TharAva peAtAnI kasurathI thayA haze, evuM sultAnanA manamAM Ave nahi eTalA mATe kuMvarIne, uttara hindamAM jatAM vhelAM game te karIne paNa kabaje karavAnA teNe nizcaya kahyo. kaulAdevInI pAdazAha upara kevI sattA hatI, te e sArI peThe jANatA hatA; tethI tene Dara lAgatA hatA, ane jANatA hatA ke mArI jitanI upara mArA jIvane AdhAra vhelA che. teNe peAtAnA bIjA saradArAne A vAta jAhera karI, ane peAtAnA jeTaluM ja okhama sarvane mAthe che, evuM teone gaLe utArIne, teone ekamata karIne teone Azraya saMpAdana karI lIdheA-- 1 caMdravaMzI yAdava zAkhAnA rajapUta marAThe. 2 zaMkara deva je "devagiri yAdava"nA kuLanA hatA, tenuM varNana reAyala eziyATika sAsAyaTInA pustaka thAne pUrNa 26me che. vaLI jue pAchaLa vAghelA vaMzanuM pariziSTa. r. u. 25 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 rAsamALA sarva baMbasta ghaNuM saMbhALathI kayo; parvatanA mAgomAM sarvee sAmaTA praveza karyo; karNa rAjA nAzI jatuM hatuM tyAM jaI pahoMcIne teno aTakAva ko; tenI sAthe je sAmila hatA teone vikherI nAMkhyA, ane tene pitAne, hAthI, taMbu, ane sAmagrI raNakSetramAM mUkIne devagaDha nAzI javAnI jarUra paDI; parvatonA sAMkaDA rastAmAM alapakhAne tenI pachavADe deDa karI, ane Akhare devagaDhanA killAthI mAtra eka majalane che. AvI pahoMcyo. nAzI janArA kaye raste gayA tene ene bIlakula pato lAgyo nahi. tethI te cheka nirAza thaI gayo, ane jANe tene eka upAya rahyo hoya nahi evo dekhAvA lAgyo, tathA sulaTo prasaMga phITIne ulaTa thaye ema tene lAgyuM. paNa zarapaNuM ane sarasa karI rAkhelI goThavaNathI paNa je jaya meLavI levAmAM niSphaLa thaI gayo hato, te jaya tene akasmAta prApta thaI gaye. jevAmAM musalamAnone saradAra potAnI phejane ArAma ApavAne sAru DuMgarAomAM mukAma karIne paDyo hato, tevAmAM tenA sipAIonI 300 mANasanI TukaDI IlerAnI camatkArika kAraNa jevAne nIkaLI paDI. je sAMkaDA rastAomAM thaIne te camatkArika guphAo AgaLa javAtuM hatuM, te rastAomAM cAlIne jevA teo AvyA ke ekAeka devagaDhanA vAvaTAvALA marAThA azvAranI eka ToLInI sAthe teono bheTo thaI gayo. te bhImadevanI ToLI hatI. ane te potAnA bhAInI ghaNA divasathI dhArI rAkhelI kanyAne ghera laI jate hate. musalamAne che ke ghaNu thoDA hatA, to paNa teo eTalA badhA AgaLa AvI gayA hatA ke, have temane pAchA nAzI javAne lAgI rahyo na hato, tethI teo zatrunA upara tUTI paDavAne badale tenI rAha jotA pitAnuM rakSaNa karavAne taiyAra thaI ubhA rahyA. bhImadevanI sAthe devaLadevI hatI tethI tenA manamAM ghaNuM ciMtA hatI, mATe khuzIthI laDAI karavAnuM teNe mAMDI vALyuM hota, paNa duzamane moM AgaLa AvI pahoMcyA hatA ane teo devagaDha javAnA rastA vacce ja hatA, tethI laDAI karyA vagara tene siddhi rahI na hatI. tatkALa bane ToLIo yuddha karavAne macI gaI; pahelA ja hallAmAM keTalAeka hinduo nAThA, ane je ghoDA upara devaLadevI beThI hatI te ghaDAne tIra vAgavAthI te heThe paDI. ghaNuM tumula yuddha macyuM; zIraI ane ArnastAnanI taravAre sarakhesarakhI lehIlohANa thayelI, karNa rAjAnI putrInA catApATa paDelA zarIra upara chavAI gaI ane bhUlathI tenA upara thatA ghAe tene jIva laIne tenA kuLanI pratiSThA bacAvI hota, paNa tenI dAsiye gabharAIne tenuM nAma daI dIdhuM, eTale jene teo keTalIeka mudatathI kheLatA hatA paNa patto lAgato na hato, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devala devInuM sapaDAvuM 387 Akhare jene AvI camatkArika rIte zodha lAgyo, te keNa hatI ane tene martabe zo hato te teonA jANavAmAM AvI gayuM. teo aNahilavADanI rAjakanyAne mAnathI ane saMbhALathI alapakhAnanI chAvaNImAM laI gayA. je pAdazAha upara A kanyAnI mAtA ati ghaNuM sattA calAvatI hatI, te pAdazAhane A lUMTamAM maLelI vastu arpaNa karavAmAM Avaze tyAre te ke rAjI rAjI thaze te e saradAra sArI peThe jANatA hatA. tethI pitAne lazkarI damAma AgaLa calAvavo nahi evo nizcaya karIne te gUjarAta Avyo, ane A juvAna kuMvarIne laIne dillI jaI begamanA hAthamAM svAdhIna karI. te rAjadhAnImAM AvI pahoMcI nahatI tenA pahelAM te, pitAnI tulanA thAya nahi evI suMdaratAne lIdhe alAudInanA zAhajAdAnuM hRdaya teNe jitI lIdhuM hatuM. te tenI strI thaI ane keTalIka musalamAna suMdariyo je pada meLavavAne bezaka Atura thaI rahI haze, te pada teNe meLavyuM. te paNa, jevAmAM rAjasabhAnI vacce tenA mohinI rUpanAM vakhANa gAjI rahyAM hatAM, ane amIra khuzarUne satAra khIjarakhAM ane devala devInA utkRSTa 1 eka sAhara eTale kavi hatA teNe "IzkiyA" evA nAmanI kItAba banAvI che, temAM khIjarakhAM ane devala devInA premanuM varNana che te A rIta:1 devala rAnI hasta aMdara jhamAMnAM jhatAsAne hiMdustAM yugonAM 2 barame hiMdavI ajhanAma nAbaza dAavalabUka devakI khitAbaza 3 anAme parIcuM devarAha dAkta kizuM badAjhamAM devasa nigahadAsta 4 cunAMramI badila karadama marAAta kiajha hiMdI alema baragala bahidAta 5 thakI itata dare baphagaMdama ajhakAra kidevalarA dara kadama bahanajAra 6 devala cuMjamA delatahAsti darazamA daranAmAsta delatA basI jamA 7 curAnI bada sAhiba dolatA kAma devalarAnI murakkama kardamaNa nAma 8 cunAme mAM banAme kesta jhamazula phalaka dara jhile i hara alama zuda 9 khitAkhe che kitAbe AzakI mahara devala rAnI khijarakhAM mAMda daradahara. arthe. 1. rANI devaladevI A vakhatamAM hindustAnamAM mera pakSIomAM ekko che eTale ke sAMdaryamAM sarvoparI che. 2. hindustAnanI rItane anusarI devaladevI evA nAma mubArakathI sarvoparI ilakAba tene maLyo hato. 3. A parInA nAma uparathI devAmAM raste nIkaLyo ane e nAmanA maMtra thakI baMdhAyelA che tenI rakSA karavA lAgyA. 4. te ja rItane anusarI meM paNa aMtaHkaraNathI tenI nigehabAnI karI, ane hindu stAnanI saghaLI siyo upara tenuM nizAna pharakayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 rAsamALA prema viSe vakhANuM amara karI rahyo hato tevAmAM, zaMkara devanA nirAza thayelA premane vicAra AvavAthI, athavA pratiSThAhIna thayelA ane vikhUTA paDelA bApa viSe ati UMDA zokamAM paDavAthI tenA upara zakanuM AcchAdana nahi thayuM hoya evuM keNu kahI zake! aNahilavADanA sarvathI chellA ane atyaMta durbhAgI rAjA viSe itihAsamAM vizeSa nedha thaI nathI. tene tenA dezathI ane gAdIthI hAMkI kuhADela, rajapUtane tenA ghara karatAM ane tenI sattA karatAM paNa vizeSa vahAlI evI tenI pratiSThA lUMTI levAmAM AvelI, tenI Dhiye heta utArI tene tyAga karele, ane tenA durbhAgyamAM chellAmAM chelle ane dussaha vaMza veThavAnuM jenA bhAgyamAM lakheluM evI tenI kuMvariye paNa chevaTe tenA uparathI heta ochuM karIne tene jAte mUkele, evo te karNa rAjA kadApi koI nAma ThAma jANe nahi evI sthitimAM rajhaLate marI gaye haze. AvuM chatAM paNa rAjA karNane kheda zAti pAmyo nahi hoya. aNuhilavADanA khedAnamedAna thaI gayelA baMdaramAMthI (khaMbhAta) musalamAne je lUMTa laI gayelA temAM eka saMtAI rahele nAga (kAphUra) jenA nasIbamAM teonA hRdaya vacce DaMza devAnuM saranyuM hatuM te paNa sAthe gayo hate. varSa pachI varSa vitI gayAM, ane lehImAM ragadoLAyelA alAudInanA vAvaTAenI sAthe jita baMdhAI gayelI dekhAvA lAgI; to paNa bhAgyadevI pitAne dhIre dhIre Utarate paNa nirdaya kharza laIne AkAzamAM bhamyAM karatI hatI. pAdazAha "potAnAM hathiyAronI phataha thatI joIne kUlI gayo hato ane tenA mAthAmAM ghaNe pavana bharAI gayo hato, tenA rAjyanA AraMbhamAM te bIjAnI salAha " sAMbhaLate te pramANe karavAnuM have teNe choDI dIdhuM, ane sarva tenA eka 5. e saMbaMdhamAM kAraNane laI eka kAma meM e karyuM ke devaladevIne badhI siyonA bhUSaNa rU5 varNavI. 6. devala zabda delatanuM bahuvacana che ema sAMbhaLavAmAM che te uparathI meM paNu A pustakamAM tene nava nidhi rUpe gaNI che. 7. te lakSmI ane murAda (IcchA) e baMne bAbate pUrI pADavAmAM saradAra hatI te kAraNane lIdhe ja tenuM devaladevI rANI nAma meM prasiddha karyuM che. jyAre khAnanuM nAma mitranA nAma sAthe maLyuM, eTale ke jeDAyuM tyAre e banA nAmanI kIrti AsamAna sUdhI phelAI. A pustakanuM nAma AkSIne sUrya eTale ke premasUrya evuM pADyuM te eTalA mATe ke khijharakhAM ane devaladevI e baMne nAma saMsAramAM hamezAM sUrya jema kAyama che tevAM kAyama rahe. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ allAuddIna khunInI paDatI 389 "hukama pramANe thavA lAgyuM. te paNa ene rAjya viSe evuM lakheluM che ke "enI veLAmAM rAjyanI jevI caDatI kaLA thaI tevI kadi thaI nathI; cheka "AghanA prAntomAM vyavasthA ane nyAya vartAI gayAM, ane dezamAM zebhA "vadhavA lAgI. mahela, masajade, pAThazALAo, jJAnazALAo (hamAmakhAnA), "minArA, kilA ane sarva jAtanI sArvajanika ane khAnagI ImArate jANe "jAduthI thatI hoya ema banavA lAgI. enA rAjyamAM vidvAnone jevo "meLAvaDe thayo hato tevo koI kALe paNa thayuM na hatuM. paNa pAdazAha tenA mahimA ane sattAnI reMce pahoMcyo hoya "ema dIsavA lAgyuM; ane jema sarva vastu nAzavaMta che ane niraMtarapaNuM mAtra Izvarane ja chAje che, tema A pAdazAhanI caDatI kaLAnI paripUrNatA "have paDI bhAMgavAnI aNI upara AvI paDI, ane tenA rAjyanuM teja jhAMkhuM "paDavA lAgyuM" maleka kAra, je eka hajAra dinAre kharIdAyelo khaMbhAtane. gulAma hato, ane jene te rAjanItithI ulaTAM ane julamabharelAM kAmamAM AMdhaLo thaIne Azraya Apato hato, tethI umarAvane arUci utpanna karAvI hatI ane lekemAM sarvatra asaMtoSa upajAvyo hato, tene svAdhIna pitAnA sarva rAjakArabhAranI lagAma teNe seMpI dIdhI. maleka kAphUra ghaNA divasathI rAjya laI levAnuM takAte hatA, te have pAdazAhanA vaMzane cheDe ANavAnA upAya yojavAmAM kharekhara guMthAyo. devaladevIne dhaNuM khIjarakhAna, ane tenA bApanA rAjyane nAza karanAra alapakhAna e be sulatAnane jIva levAne salAha kare che, evuM temanA upara tehemata ANIne te bannene ghATa teNe pahele ghaDyo, ane luccAInI tathA duSTa buddhinI jALa mAtra IyAne hAtha vaNI zake evI taiyAra karIne temAM teone sapaDAvI dIdhA. A veLAe sarvanA manamAM rAjyanA sAmuM baMDa macAvAne agni, je ghaNe divasathI dhaMdhavAyAM karate hate, te bahAra phUTIne saLagI uThavAno prAraMbha thavA mAMDyo ane je gUjarAtanI bhUmie vanarAjanA kramAnuyAyinI AjJA mAnya karelI teonuM vaira levA temanA nAza karanAranI citA saLagAvavAne jANe pahela karatI hoya, tema tenI pahelI cinagArI gUjarAtamAM saLagI ane AkhI gUjarAta baMDa karavAne uThI. A baMDa besArI devAne sulatAne kamAlakhAna nAmanA eka prakhyAta saradArane mokalyo, paNa mArI nAMkhelA alapakhAna sUbAnA mANasoe * zekasapiyaranA "Athelo" nAmanA nATakamAM IyAnuM kAvataruM ghaNuM AzcaryakAraka che. juve amAruM zeksapiyara kathAsaMgrahanuM pustaka. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 rAsamALA bahu khunarejI karIne tene harAvyeA. A samaye citAnA rajapUte peAtAnI asalanI kIrttinuM abhimAna manamAM lAvIne UThayA. ane peAtAnA killA uparathI musalamAnene uthalAvI pADIne temaNe temanuM svataMtrapaNuM pAchuM svAdhIna karI lIdhuM; harapALa je zaMkara devanA banevI thatA hatA teNe paNa dakSiNamAM khaMDa macAvIne musalamAna killedArAne hAMkI mUkayA. A samAcAra allAuddIna khunIne kAne paDatAM ja krodhane bhaNyo te niSphaLa dhaDapachADA mAravA lAgyA. tene gussA ane zAka thavA lAgyA tethI mAtra tenA zarIranI avyavasthA vadhavA lAgI. te upara kAI paNa auSadhanI TekI lAgI nahi, eTale te Isa. 1316 nA Disembara mahinAnI egaNIsamI tArIkhanI sAMje maraNa pAmyA. je duSTane, teNe peAtAnA mAMsa, lAhI, ane mahA raMja kheMcIne meLavelI rAjasattAnuM satva kheMcI levAne, dhULamAMthI uMceA caDAvyeA hateA, te duSTa ( kAkUre) tene jhera dIdhuM, evA tenA upara vhema rahI gayeA. ~ ~ ~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga 2 je. - as prakaraNa 1, musalamAnI kArakIrdine prAraMbha jita pAmelA musalamAnee rAjadhAnI nagara aNahilapura, tathA khaMbhAta, bharUca, ane surata e baMdare, tathA siddharAjanA vaMzanA rAjAonA tAbAmAM je deza rahyo hato tene ghaNe bhAga tarata ja potAne svAdhIna karI lIdho. paraMtu dezane vistIrNa pradeza keTalAka kALa sudhI eka svataMtra cAlyAM karyo, ane pachavADethI ahamadAbAdanA sultAnee kadApi rahetAM rahetAM e bhAga khaMDiye karI dIdho haze khare, teya paNa tene saMpUrNa kabaje te teonAthI thaI zaka nathI, tema ja aNahilavADanA rAjAonA samayamAM teo mukhya rAjyanI sAthe je svAbhAvika saMbaMdha dharAvatA hatA tevo saMbaMdha teoe A samaya AvatAM lagI musalamAna sAthe karyo na hato. rAjavaMzI vAghelA rajapUtonI eka zAkhA, sAbhramatI nadInI pazcima bhaNInA dezane ghaNe bhAga pitAne svAdhIna rAkhI rAjasattA calAvA lAgI. tema ja rajapUtAnI bIjI zAkhAo-tarasaMgamAnA paramAra ane IDaranA raTheDanI-thaI hatI te vIrapurathI mahI nadInA kinArA uparathI, pisInAnA kinArA sudhI DuMgaranI bhItaramAM AvelAM aMbA bhavAnInA devalanI pelI pAra, gujarAtanI eka uttara dizAnI sImA sudhI dejUdI tipitAnI hakumata rAkhI rahI. jhAlA rajapUta paNa kacchanA nAnA raNanI ne khaMbhAtanA akhAtanI vaccenA sapATa dezamAM pAke pAye sthapAyA. A rajapUta jAtionI kALI zAkhAo tathA asala zuddha athavA mizra vaMzanI bIjI jAtiya cuMvALamAM prasarI gaI ane DuMgara athavA jaMgalonI, praveza thaI zake nahi evI ane ghaNI AghenI jagyAomAM sthApita dekhAvA lAgI. pUrva bhaNI pAvAgaDhanA keTa upara kAlikA mAtAnI vijA rajapUta rAjAonI rakhavALI nIce pharakatI hatI, tema ja pazcimamAM kheMgAranA vArasa (cUDAsamA) pitAne prasiddhi pAmele junAgaDhano killo daDhatAthI pitAne svAdhIna rAkhI rahyA ane je dvIpakalpa upara teo ghaNuM kALa sUdhI, keAIne bhaNane vAMdho uThayA vinA pitAnuM rAjaya calAvatA hatA tenA ghaNe bhAga upara sattA calAvavA lAgyA; ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 rAsamALA asala temanAthI je utpanna thayAne DALa dharAvanArA ThAkAro bAkI rahelA pradeza upara prasarI gayA. temAM gAhila rajapUte vikhyAti pAmelA hatA. teo gAdhA ane pIrama tathA dariyA kinArA uparanA prAnta je temanA nAma uparathI gAhilavADa kahevAyeA tenA dhaNI hatA. A hindu saMsthAne baMdhAyAM tenuM varNana karavuM e amArA mukhya viSaya che. teone musalamAna itihAsakAroe te kAphara, rAjadrohI, ane baMDakheAranA upanAmathI dhaNA kharA varNavelA che. teya paNa teo jevuM lakhI gayA che te ja pramANe ame atre temanA ja zabdomAM dAkhala kariye chiye, te uparathI spaSTa jaNAI Ave che ke, allAuddIna sarakhAnA saradArAthI paNa tenA upara jita meLavI zakAI nathI, tema ja tenI pachI thanArAoe tenA te ja udyama cAlu rAkhyA chatAM, AgaLa upara ApaNA jovAmAM Avaze te pramANe te saMpUrNa rIte peAtAnI IcchA pUrNa karI zakayA nathI. allAuddInanA maraNa pachI maleka kAphUra thADI vAra sudhI rAjya bathAvI paDyo hato. tenA maraNa pachI allAuddInane zAhajAdo mukhAraka khIlajI I sa0 1318 mAM ddilhInI gAdI upara beThe, ane tenA rAjyanA vhelA ja varSamAM pheristAnA lakhavA pramANe gUjarAtamAM ceAgaradama khaLaveA uThayo hatA te besArI devAne teNe maleka kamAluddInane mekalyA. paNa te gujarAtamAM gayA te tarata ja laDAImAM mANyo gayA, eTale Inulamulka multAnIne bIjI phrIja ApIne mekaklyA. e saradAra dhaNA vakhaNAyelA ane kuzaLa hatA. teNe rAjadrohI leAkeAne harAvyA, teeAnA saradArAne kApI nAMkhyA ane dezamAM zAnti karI dIdhI. tyAra pachI pAdazAhe gujarAtanuM rAjya potAnA sasarA arakhAnane soMpyuM. jhapharakhAna pheoja laIne aNahilavADe gayA tyAre te tyAM pAchuM pharIne khaMDa macI raheluM hatuM. teNe baMDakhArAne parAjaya karyo, tenI jAgIra japta karI lIdhI, ane temanI pAsethI lUMTI lIdhelA khajAneA pAdazAhane meAkalAvI dIdheA. A saradAra rAjyane mukhya smAzraya ApanArA hatA ane te kazA vAMkamAM AvyA na hatA, paNa pAdazAha DhaMga vinAnA hatA tethI teNe tene pAchA khelAvIne mArI nAMkhyA. tyAra pachI paramAra kAmanA vaTalelA eka hindu saradArahissAmuddIna karIneM hatA te tene 1 saleke duniyA enuM prathama nAma hatuM, tene jhapharakhAne phatehanA saradAra eve khitAba ApavAmAM AvyA hatA. teNe AvyA pachI traNa cAra mAsamAM aMdeAkhasta karI dIdho. "mirAte ahamadI. " .. ra, u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musalamAneAnI kArakIrdine prAraMbha 393 ThekANe nimAyA, paNa tene adhikAra sthira thayAne thADI vAra thaI nahi eTalAmAM paramArAnuM TALuM bheguM karIne teNe baMDa macAvyuM tathApi gUja rAtamAM pAdazAhanA khIjA umarAvA hatA teee hathiyAra pakaDIne tene harAvyA ane keda karIne dilhI mAkalI dIdhA. maleka vajIhuddInaH kurezI eka zUrA ane caMcala saradAra hatA tene hiMsAmuddInanI jagyAe gUjarAta mekaklyA; teNe AvIne dezamAM zAnti calAvI dIdhI. tema chatAM paNa tene pAchA kheAlAvIne maleka khuzarU je hiMsAmuddInanA sagA thatA hatA, ane je keTalIka vAra sudhI pAdazAhane mAnItA thaI paDyo hato tene gujarAtane sUtreA TharAjye. paNa te lAle karIne peAtAnA dhaNInI gAdI chInAvI levAnA khetamAM hatA tethI teNe jAte AvIne sukhAgIrI (?) karI hAya ema jaNAtuM nathI. mubAraka khIlajIne I sa 1321 mAM maleka khuzarUe mArI nAMkhyA. te peAtAnA vaMzane chellA bAdazAha hatA. gyAsuddIna tudhalukhanA vArAmAM tAjulamulkane gujarAtanA rAjya upara sUe TharAvyA hatA te evA hetuthI ke, "e tyAM jaI ne te deza tAbAmAM karI le." ane mahaMmada tudhalukhanA vArAmAM ahaMmadrupa ayAjhane gUjarAtanI bAgIrI ApI maleka sukakhIlane tene vajIra TharAvyA. A veLAe khIjA keTalAka saradArAne gujarAtamAM jAgIre maLI, temAM eka malikakuttujAra, athavA vyApArIyAnA mukhya evA elakAkhavALA hatA tene suratanI nIcenI navasArInI jAgIra maLI. i. sa. 1307 mAM tumuzarInakhAna karIne eka 6 1 pachavADethI tene pAchA kheAlAvIne kutubuddIna sukhAra zAhe peAtAnA vajIra banAvIne tene tAnnumulka eTale dezanA mukuTa evA khitAkha ApyA. 2 aMte eka mAnA dIkarA hatA. 3 tArIkhe phirojhazAhI ane mirAte ahamadI'mAM lakhyA pramANe gAjhI ula mulka nAme amIra hatA tene gyAsudIna tulukhazAha khitAba dhAraNa karAvIne amIrAe gAdIe besADyo. 4 'mirAte ahamadI mAM tAnnuddIna jApharane gujarAtanA subA TharAvyAnuM lakhyuM che. 5 khAje jahAnanA akAba ApIne pAdazAhe tene gujarAtanA sipAhasAlAra (senApati) manAvyA. ane ahamada ayAjhaneA gulAma maleka sukhila hatA tene khAnejahAnanA khitAba ApIne gujarAtanA vajhIra banAvyA; tathA akhatiyAra nAmanA koI ladhA hatA tene sultAna tathA gujarAtanI sUkhAgIrI ApI, ema phariztAe lakhyuM che. 6 maleka iphtakhAranA khitAba maleka zAhabuddInane ApelA te A rAkhyu che. vAMcavAmAM bhUla thavAthI maleka kuttejAra lakhAyuM che. 2. . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 rAsamALA megala saradAre hindustAna upara caDAI karI tene mahaMmada tudhalukhe lagabhaga AkhA rAjyanA mUla jeTalI lAMca ApIne pAchA hAkyo te paNa teNe gUjarAta ane siMdhane raste jatAM baMne deza lUMTavA ane dhaNA leAkeAne pakaDI gayA. vIsa varSa pachI maleka mukabila je gujarAtanI bAgIriye TharelA jaNAya che tene ane amIra jIDIdA athavA mogala leAhInA saradAreAne aNukhanAva thayA, te uparathI te temanAthI DarI gayA, ane sarakArI khajAnAnuM rakSaNa karavA sArU sarakArI takhelA mAMhethI gheADA ekaThA karIne te upara khajAne lAdI dvihI bhaNI cAlyeA; tene vaDeAdarA ane DabhAI ne raste jatAM amire e lUMTI laIne ahilavADa bhaNI nAzI javAnI jarUra pADI. A phAna thayAnA samAcAra sAMbhaLavAmAM AvatAM pAdazAha gUjarAta bhaNI jAte nIkaLI cAlavAne taiyAra thayA; paNa mALavAnA sUbedAra ayIjhe kahyuM ke huM agADI jaI te khaMDa esArI dauM chuM, te uparathI tene AgaLa javA dIdhA. te te pramANe gujarAtamAM peThe paNa amIreAe tene parAbhava karIne tene ThAra kaDyo, te samAcAra bAdazAhe jANyA eTale pAte cahuDI AvyA. mahaMmada tughalukha Akhu gaDhane DuMgare AvI heAMcyA, eTale peAtAnA saradArAmAMthI ekane amIrAnI upara meAkalye. devI (DIsA?) gAmanI pAse eka laDAI thaI ane ADakheArAnI pUrepUrI hAra thaI. pAdazAha pachI dhIredhIre bharUca bhaNI cAlyeA; narmadAnA kAMThA upara eka khIjI laDAI thaI temAM paNa pAdazAhanI pheAjanI jita thaI,----A keje pachIthI khaMbhAta ane surata zahera lUMTayAM. mahaMmada tudhalukha pachI devagaDha upara caDAI karavAne cAlyeA. tenuM DholatAbAda nAma ApIne dvilhIthI rAjadhAnI uThAvIne tyAM karavA sArU teNe ghelAI ThThADIne be vAra prayatnA kahyA. A zaharane dherA dhAlIne paDyo hatA tevAmAM tene samAcAra maLyA ke gujarAtanA amIra jIDIdAnI sAthe dhaNA hindu jamInadArA maLI gayA che, ane teNe aNahilavADa kabaje lIdhuM che eTaluM ja nahi, paNa sarakArI adhikArIne mArI nAMkhyA che; sukhAne kaida karayA che; ane khaMbhAta lUMTIne bharUcane gherA dhAlavAnA kAmamAM guMthAyA che. mAdazAha daulatAbAda cheADIne bharUca bhaNI cAlyeA. eTale khaMDakheAra leAkA khaMbhAta jatA rahyA temanI pachavADe pAdazAhe je saradArA mekalyA hatA temanI sAme teoe TakAva karA t 1 mahaMmada tughalukhanA samayamAM tumaizajhIna khAnanA jamAI malika ne rosa sAthe megala amIrA AvyA hatA ane tenA rAjyamAM nekara rahyA hatA temAM je 1,000 mANasane amIra hatA te amIre sadA athavA turkImAM yujakhAsI kahevAtA ane je 100 mANasanA amIra hateA te amIre hArA phahevAtA. AvA amIra ghaNA hatA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musalamAnAnI kArakIrdinA prAraMbha 395 ane temane harAvyA. te uparathI vaira vALavAnA nizcaya karIne mahaMmada tulukha khaMbhAta bhaNI cAlyeA tyAre pharIne pAchA baMDakhAra leAkeA tenAthI DarI nAzI gayA, paNa Rtu sArI na hatI ane rastA pAMzarA na hatA tethI pAdazAhane peAtAnI pheAja sahita AsAvala (hAlanuM asAravA) AgaLa chAvaNI nAMkhIne rAkAvAnI agatya paDI. Aje je sthAne amadAvAda che tyAM AgaLa e gAma hatuM; tyAM pAdazAha paDayA hatA tevAmAM baMDakheAra leAkAe ahilavADa jaI ne phAja ekaThI karI, pachI pAdazAhanI sAme laDavAne caDI AvyA; kaDI AgaLa laDAI thaI temAM pAdazAhanI pheAjanI jita thaI; ane khaMDakhAre| siMdha bhaNI nAzI gayA, eTale mahaMmada tudhalukhe vanarAjanA nagaramAM praveza kahyo, ane sArI vyavasthA karavA sArU keTalIka vAra sudhI te tyAM ja rahyo. O pAdazAhe te varSanA dhaNA kharA bhAga potAnI phAja ubhI karavAmAM gUjarAtamAM hADayA, ane khIjuM varSe junAgaDhane dherA ghAlavAmAM ane kaccha. tAbe karI levAmAM gayuM. junAgaDhathI keTaleka cheTe gAMDala che temAM tene nAzakAraka rAga thayA tethI chevaTe tenuM meta thayuM che paNa siMdhu nadI sudhI tenI phAja laI javAne tene te veLAye aDacaNa thaI nahi. tyAM jai siMdhanA sumarA rAjAe, nAzI peThelA amIre te etha ApI hatI, tene teNe zikSA karI. phrijha tulukhe peAtAnA vArAmAM nagarakATanI jita karI lIdhA pachI siMdha sAthe laDAI calAvavAnuM dhAgyuM hatuM, paNa cAmAsAne lIdhe tene te vicAra baMdha pADavAnI agatya paDI hatI. tethI te cAmAsAmAM gUjarAta jaIne rahyo ne tyAra pachI siMdha pALe gayA. keTalAMka varSa vItyA pachI (I sa0 1376 ) gujarAtanI upaja cheka dhaTI gaI, te uparathI zamasuddIna DhamadhAnI nAmanA eka saradAre kahyuMH " mane je tyAMnA sUmeA TharAveA te huM mahesula "uparAMta dhaNI mhoTI rakama ApuM." A vAta pAdazAhane gaLe utarI, eTale jUnA sUbA(samasuddIna anavarakhAna)nI te pramANe ApavAne khuzI che ke nahi te tene pUchI maMgAvavA uparathI teNe nA pADI, eTale zamasuddInane tenI jagyAe TharAjye. te tyAM gayA to kharA paNa peAtAnA TharAva pramANe kAMI paNa vasula ApI zakayeA nahi te ulaTuM teNe khaMDa macAvyuM. eTale je leAkeAnA upara teNe '' 1 A veLAe mAM jAma kAyAjI rAjya karatA hatA I sa0 1350. mahaMmada tughalukhanA samaya 40 sa0 1325 thI 1351 sudhI hIjarI sana 725-791 phirAjazAha 1351thI 1389 sudhI ra. u. 2 mirAte ahamadI pramANe asala rakama uparAMta cALIsa lAkha tuMcA, eka se hAthI, khasa gheADA tAjI, cArarse gulAma vadhAre ApavA aje karI hatI. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 rAsamALA julama gujAryo hato teo A samaya sAdhIne vera levA sArU prAntanA paradezI amIro sAthe maLI gayA tethI zamasuddIna hAryo ane mAryo gayo. pharahata-ula-mukane tyAra pachI sUbAgIrI maLI, ne te I. sa. 1387nI sAla sudhI tenI pAse rahI. tyAra pachI te varSamAM tenI jagyAe bIje sUbe Tho teNe paNa baMDa macAvyuM, ane tenA bhegA paradezI saradAre maLI gayA tethI pharahate potAnI jagyAe karelA sUbAne harAvIne ThAra karyo. tyAra pachI gyAsudIna tughalakhe tene gujarAtanI sUbAgIrI upara kAyama karyo. eTale I. sa. 1390 sudhI kArabhAra calAvyuM. tyAra pachI svataMtra thaI paDavAnI AzAe teNe pharIne baMDa macAvyuM. teNe pitAnI matalaba sAdhya karI levAnI AzAe hinduonA dharmane puSTi ApIne teone rIjhavavAnI te yuktio karavA lAgyA. te uparathI dhamadha musalamAna lekane Dara lAge ane temaNe pAdazAhane arajI lakhI mokalI. temAM gujarAtanA sUbAnI rAjya calAvavAnI rIti viSe ane musalamAnI dharmane ke lAge evI te vartaNuMka calAvatA hatA te viSe jAhera karyuM. te uparathI hindu lohIne tAka athavA takSaka jAtine eka darabArane umarAva hato tene mujhaphapharakhAnane IlakAba ApIne gujarAtane sUbo TharAvIne mokalyo; ane tenuM mApa vadhAravAne mATe rAjAthI dhAraNa thAya evAM rAjaciha- rAjachatra ane bhagavA raMgane zamiyAna e be vAnAM arpaNa karyA. mujhaphapharakhAna gujarAtamAM pezIne rAjadhAnInI lagabhaga AvI pahoM, eTale tene sAmAvALiyo mukhyatve karIne hinduothI bharacaka thayelI senA laIne tene siddhapura AgaLa maLe. tyAM AgaLa laDAI thaI temAM pharahata ula-muka hAryo ane mAryo gayo. eTale mujhaphapharakhAne pitAnA pAdazAhane nAme aNahilavADanA rAjyanI lagAma pitAne hastagata karI. (I. sa. 1991) 1 enuM bIjuM nAma nijhAma mukara hatuM, ene gujarAtane sUbe banAvyo te veLAe lekha lakhAye. te viSe philistAnA lakhavA pramANe pAdazAhe potAnA hAthe lakhyuM-"hamArA birAdara, majalIe AlI, khAne mahajhama, insAphI, sakhAvate "bharapura, jaMge bahAdura, zahAnazAhata ane mahaja be pAlanahAra, isalAma, ane "IsalAmInA zaNagAra aina-ula-mumalakta." 2 ene rAstIkhAnane khitAba hate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seAlaMkI vaMzanA gA; sADA paramAra prakaraNa 2 jIM vAghelA, luNAvADAnA seolaMkI, soDA paramAra, kAThI, jhAlA, IDaranA rAThoDa, pIramanA gAhila 397 "" sAlaMkI vaMzanuM thaDa ukhaDI gayuM hatuM kharUM paNa " peAtAnA samAna vaDanA jhADanI peThe " tenI mULiyA athavA zAkhAe (vaDavAye) bheAMyamAM jaDAI gaI hatI. gujarAtanI sImAnI pelI pAra vAdhelAnI eka zAkhAe gAMDavAAmAM eka prAntane peAtAnuM nAma ApI vAdhelakhaMDa athavA AdhelakhaMDa hevarAvye ema khevAya che; ane mevADanA eka sAmaMta rUpanagaranA DhAkArane killA je te dezamAM javAnA rastAmAMthI eka mArgane nAke AvelA che ane sImAnA kajiyA viSenA itihAsamAM jenuM kuTuMba prakhyAti pAmeluM che, te hajI sudhI dAvA kare che ke ame sAlaMkI lAhInA chiye, ane mahAna siddharAjanA sAMgrAmika vijayanAda karavAvALA zaMkha tenI pAse che te viSe abhimAna dharAve che ke vaMzaparaMparA vArasAnI rUIye te mAre svAdhIna AvyA che. gujarAtamAM te ema jaNAya che ke, vAdhelA prathama sAbhramatInI pazcima bhaNInAM paragaNAmAM ane bhAlamAM vasyA, tathA tema ja tyAra pachI je deza AlAvADa kahevAyA temAM paNa vazyA, tyAM, ApaNA jovAmAM Ave che ke temanAmAMthI eka DhAkAre vaDhavANamAM sthApanA karI, ane sAyalAmAM potAnA baLavAna paTAvata sthApyA. te paNa tee temanI A chellI kaLajAnI jagAethI jhAlA ane bIjAenAthI DarIne thADA kALa pachI pAchA gayA ane ahaMmadazAhanI kArakIrdimAM, lAla ane sANaMdanAM paragaNAM je musalamAna leAkeAnAM hathiyAra phoMce ema mhAM AgaLa paDelAM hatAM tyAM vaselA AgaLa upara ApaNA jovAmAM Avaze. solaMkInI bIjI zAkhA vIrabhadrAjInA nAyakapade mahI nadI uparanA vIrapuramAM sthapAI, tyAM avatala mAtAne DuMgare te vasyA. ane vIrapurA sAlaMkInA nAmathI oLakhAvA lAgyA. A zAkhA viSenI khIjI vadhAre hakigata amArI pAse nathI, paNa bhATanI pAsethI maLelA vRttAnta che te uparathI jaNAya che ke, teo I sa0 1434 mAM luNAvADAmAM vasyA, te zahara temaNe zrI luNezvara mahAdevanA pratApathI vasAvyuM. sAlaMkI vaMzanA khIjA kapelA phaNagA cuMvAlanA kALI DhAkAreAmAM jovAmAM Ave che te viSe ame have lakhiye chiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 rAsamALA paramAravaMzanI sattAvAna zAkhAnA seDA rajapUte prAcIna kALathI siMdhanA eka bhAgamAM rAjya calAvatA hatA. ane cheka havaNunI veLA sudhI teo umarakeTa ane umaDA-sumaDA ke jemAM siMdhanI prAcIna rAjadhAnI AreAra AvI jAya che tenA dhaNu hatA. hindustAnanA jaMgalamAM ghATanuM IlAya ane havaNAM parasvAdhIna saMsthAna che tathA jenI rAjadhAnI umara kATa che te, bhATiyAne jADejAthI judA pADe che, ane te haju sudhI paramAra vaMzanA ane seDa jAtanA rAjAne hastagata che.' je samaya viSe ame lakhIe chIe te samaye seDA paramAranI eka bIjI zAkhA gujarAtamAM AvI. kahe che ke A veLAe vaDhavANa je AgaLa jatAM jhAlAnI matA thaI paDI te vAghelAnI eka zAkhAne svAdhIna hatuM; tyAMne vAghele rAja vaDale karIne hatA, teNe sAyalA ane bIjA gAma cabhADa rajapUtone paTe ApyAM hatAM. te rajapUta saMbaMdhI mATe nIce pramANe vAta kahe che - pArakaramAM kALa paDyo, eTale be hajAra saDA paramAra temanA muMjA ane lagadhIra nAmanA nAyakanA uparIpade temanAM haiyAMkarAM ane siyo suddhAMta pAMcALa dezamAM AvyA, ane mULInI pUrva dizAmAM cheDe gAune cheTe bAgariyA karIne jagyA che tyAM uMcALe bAMdhIne rahyA, tyAre sAyalAnA cabhADa ThAkare temane dhanavAna ane rakSaNa vinAnA samajIne lUMTI levAne lAga takAvyo. teNe mRgayA ramavA javAno ThATha ro, ane eka tetara teNe ghAyala karyo, te temanA ucALAmAM nAzI peThe che te miSe levAnI mAgaNI karI, AvI mAgaNIne svIkAra kare e rajapUtanI pratiSThAne jhAMkha lagADanAra che, tethI teoe te mAgaNe nakArI, eTale laDAI cAlI temAM ghaNAka cabhADa ane seDA mAryA gayA. 1 TAMDa rAjasthAna. bhA. ga. 1 pRSTha 43, 45, 92, 93. 2 jagadeva paramAra pATaNa hato tyAre tene eramAI bhAI raNadhavala dhArA nagarImAM rAjya karato hate. tenA vaMzano eka bhAyAta pArakaramAM jaI vaye tenA vaMzamAM se paramAra thayo tyArathI tenI eka seDA paramAranI zAkhA kahevAI. 2. uM. 3 mArtaDarAya athavA mAMDavarAya je sUryadevanI mUrti kahevAya che (kemake mRtaMDane vaMza ja sUrya che tethI tenuM nAma mAtA kahevAya che). tenA upAsaka baMne nAyaka hatA. teo jyAre pArakarathI nIkaLyA tyAre be melANa sUdhI mUrtinI pUjA karavAne pAchA jaI AvyA paNa temano bhAva joIne deve svamamAM kahyuM ke tame mane sAthe laI jAo. ane mAre ratha jyAM aTakI paDe tyAM AgaLa vAsa bAMdhIne raheje; tethI AyADInA nesanI pAse mUrtine ratha aTakI paDyo eTale tyAM vAsa karyo. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 cabhADa ane seDAnI laDAI kAThI duhA-jaMgala tetara uDiye, Avyo rAjadvAra; cabhADa sau gheDe caDyA, bAMdhI UbhA bAra. "muMjA tetara mAhare, mAge dujaNa sAra; "garva bhayA gUrjara dhaNI, Ape nahi e vAra. pehele prahara caDataDe, seDAne saMgarAma; rata ghele ratanAvate, nizcaLa kIdhuM nAma. "saMvata sAta panotaro, TADhAM yaNa tIja; soDAne cabhADa zara, dhajavaDa kIdhI bIja. paDyA cabhAhara pAMcase, soDA vIzuM sAta; eka tetarane kAraNe, ala rAkhI akhyAta. "dhruva caLe, merU Dage, gama maraDe giranAra; "maraDe kema mULIdhaNuM, paga pAchA paramAra. thAna kALo, caDhagaTha, thara mULa vAsa; "e te de paramArane, avara na dujI Aza." sAyalAne Thakera paDyo tenI bahena vaDhavANunA vAghelA vahere paravI hatI. teNiye pitAnA bhAIne mAranArAonuM vera vALavA mATe pitAnA svAmIne Agraha karayo; paNa vaDalAe soDAnA nAyakane kela Apo hato teTalA mATe tenAthI udhADAM paDAya ema hatuM nahi. A veLAe be bhIla nAyaka Ahe ane phate karIne hatA, te gujarAtamAM ghaNA baLiyA thaI paDyA hatA, ane sAbhramatI nadInI bakholamAM durgama killAmAM rahIne vAghelAnA dezane nAza karatA hatA. vaDhavANanA rAjAe seDAonuM kATaluM kahIDavA sArU temane kahyuM ke tame A bhIlanA killA upara hallo kare. seDa yukti racIne AhA bhIlanA killAmAM peThA ne tene tathA tenA ghaNu sAthIone ThAra kasyA. pachIthI katAnI upara teo caDyA ne tene paNa pUro karyo. A parAkramanA badalAmAM vaDhavANanA vAghelAe soDAone mULI, thAna, coTIlA ane cebarI evI cAra covIziyo athavA covIsa covIsa gAmanA mAhAla ApyA. kAThiyA, siMdhanAM sumarA jAmanA paTAvata hatA ane pAvara dharatImAM 1 phAgaNa vada 3 saMvata 715. 2 upalI traNa lITIo asalamAM nathI. 3 pAvara dharatI karachamAM che, mATe siMdhanA nahi paNa kacchanA samA (jADejA) rAjAnA kAThiyo paTAvata hatA. jAma lAkhA phulANInA darabAramAM DAhI hamArI nAmanI DhADhaNa gAyana karanArI hatI teNe eka vAra jAma lAkhAnI niMdAnuM gIta gAyuM te uparathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 rAsamALA rahetA hatA. eka samayane viSe eka nAyakAe majare karatAM rAjAnI mazkarI karI te uparathI tene potAnA rAjyamAMthI dezavaTe dIdho. te paNa tenA kAThI paTAvatAe tene pitAne utAre bolAvI ane je gANuthI rAjAne krodha uparyo hato te ja gANuM tenI pAse gavarAvIne gamata karavA lAgyA. A vAta rAjAne jANa paDI tyAre teNe kAThIone paNa dezapAra karyo. tevAmAM meraThamAM dhorAjInI pAse DhAMka gAma che temAM vAlA vaMzano rAjA rAjya karate hato. tenI pAse e kAThI paTAvato siMdhamAMthI nAzI AvyA ane tenA vatiyA thaIne rahyA. temanAmAMno eka amare paTagara karIne kAThI hatI, tene eka ghaNI suMdara dIkarI hatI tenuM nAma amarAbAI hatuM, tene joIne vAle mohita thaye, ane tenA bApane kahyuM ke ene mArI bahere paraNavo. amarAe kahyuM ke huM paraNavuM paNa tamAre amAre raDe jamavuM. pachI te pramANe thayuM eTale vAlAnA bhAIyAtee ekasaMpa karIne, te vaTalya eTale tene rAjaya uparathI kuhADI mUko. pachI teNe kAThiye sahita bAravaTuM lIdhuM ane kAThiyAe tene pitAne nAyaka TharAvyo ane bhUmiyAo pAsethI mulka levAnI teo vAlAnA kahevA pramANe yuktiyo karavA lAgyA. sUyaeNpUjana karavAne potAnA bApadAdAne dharma vAle rAkhI rahyo hato, te tenA vartiyA kAThiyAe paNa pALavA mAMDyo. eka vAra vAlo ughatA hatA tevAmAM potAnA kheMcI lIdhelA grAsanuM tene svama AvyuM, eTale sUrya tene dekhA daIne kahyuM - "mArA upara AstA "rAkhIne tuM laDavAne jA, huM tane sAhApya thaIza, tAro jaya karIza, ane te "mArI pUjA karavA sArU eka devAlaya baMdhAvaje." zrI sUryanI sAhAyatAthI vAlo ane tenA kAThI vayioe ghaNuM gAmaDAM jitI lIdhAM; ane bIjA tene kahADI mUkavAmAM AvI, tema chatAM kAThI paTAvatAe e gIta tenI pAse nuM gavarAvyuM eTale temane paNa kuhADI mUkayA. teo tyAMthI vAgaDamAMnA geDInA selaMkI rANA pAse rahyA, tyAMthI keTalIka paheDI vItyA pachI eTale saMvata 1403 mAM kacchanA jAma muLavAjI sAthe kajiye karI tene mAro eTale tenA kuMvara kAyAjI gAdI upara beThA pachI geDInA rANuM umI upara caDI jaI tene mArI ane kAThiyone kuhADI mUkyA. teo saurASTramAM jaI ebhalavALAne Azraye rahyA. 2. u. - 1 e kAThiyo ATha zAkhAnA hatA: 1 mAMjariyA, 2 eriyA, 3 nehara, 4 nAthA, 5 paTagara, 6 jebiliyA, 7 bhAMbhalA, kAI pAravA phahe che. 8 bAbariyAne badale kAI ela kahe che. 2. u. 2 amarAne badale kAI vimala paTagara kahe che ane amArA bAIne badale rUpa kahe che. je vAlAe tene paraNavA IchA karI tenuM nAma verA vAle tathA tenA bApanuM nAma dhana vAlo hatuM. A paraNetarathI je vaMza cAlyo te sakhAyata kAThI kahevAya. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cabhADa ane seDAnI laDAI kAThI 401. keTalAekanA bhegAM thAna ane cATIle paNa seDAo pAsethI laI lIdhAM. thAna pitAnI rAjadhAnI karIne tyAM sUryadevanuM devAlaya baMdhAvyuM tenI pUjA Aja sudhI tyAMnA loka kare che. rAdhA cAvaDo karIne eka kAThI sAmaMta hite tenA nAyakapade teoe mULI vIzI levAno prayatna karyo paNa rAjA satamAla seDA paramAre temanA sAmI laDAI karIne rAghAne ThAra karo. pitAnI senA ekaThI karIne, teNe cUDAsamA ane gehilane dhujAvI "dIdhA-e yoddho te vaza thaI zake nahi, te pitAne ghaDe bahu Ave kUdAvI gayo. satamAlane dIkaro mahAdevanA sarakhe zuravIra hatA.- rAghA ! "te A rAjAjI zuM sAMbhaLyA nathI ? mANasane barAbariye mANasa mAtra keI veLAe ja maLe che. e! "cAvaDA -tuM ddho che e vAta kharI; paNa paramAra paNa balavAna yuddho che. bhAlAnI aNIthI viMdhAyA vinA te pitAnI dharatI kema choDe! zuM " AgaLa teNe tetarane sArU veThayuM nathI. sadAya TekIlI seMDA jAtine mAnavaje!" vAlA rAjAne kAThI rANInA peTanA traNa dIkarA hatAH khumAna, khAcara, ane harasaravALA teoe tene meLavela mu vahecI lIdhe; ane temanuM raheThANuM anukrame ceTIlA, mItiyALu ane jetapura karyuM; pachI temanA nAmathI kAThI vaMzanI traNa zAkhA paDI. prathama te kAThiyAnI ATha zAkhAo hatI. paNa teonuM haraNuM te eka sAmAnya nAma vattiyA kahevAyuM, ane DhAMkanA rAjA ane tenI strI amarAbAInA vaMzanA vALA kAThI athavA gharaDerA kahevAyA tethI eka bIjAthI oLakhAI zakAya ema thayuM. jhAlA aNahilavADanA rajapUta vaMzanA jevA vAghelA sagA thatA hatA, ane te rAjyanA paDI bhAgavAthI jema ghaNuM mulka teonA hAthamAM gayA hatA tema ja jhAlA paNa vAghelAnI pachInA pAsenA sagA thatA hatA, ane temanA hAthamAM paNa te vaMzanA rAjyane ghaNuM mulka AvyuM hatuM. prathama te A 1 khAcaranA vaMzamAM eghaDa khAcara thayo tene pAMca putra hatA, temAMthI eka nirvaza gaye tathA bAkInA cAramAMthI. rAma, coTIlAnI gAdiye beThe tene vazanA rAmANu kahevAya che. lakhe, jazadaNanI gAdiye beThe tenA vazanA lakhANa kahevAya che. Thebe, pALiyAdanI gAdiye beThe tenA vaMzane ThebANuM kahevAya che. gAdaDa, gaDhaDA tathA beTAdanI gAdiye beThe tenA ge daDakA kahevAya che. 2. u. 26 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 rAsamALA jhAlA rajapUta kIrtigaDha athavA kerekeTamAM makavANAnA nAmathI oLakhAtA hatA. jyAre gujarAtamAM rAjya karatA hatA tyAre tyAM eka vihiyAsa makavANe karIne potAnA bApadAdAonuM cAlatuM AveluM rAjya calAvatA hate. bhATa kahe che:--vihiyAsa jyAre maraNa pathAriye paDyo hato tyAre teno jIva ja na hatA, te samaye tenA kuMvara kesare pUchyuM:-"pitAjI! "tamAre jIva kema gati pAmato nathI? tyAre vihiyAse uttara ApyuM ke "sAmaIyA nagaramAM mAro vairI hamIra sumarA (bIjo) rAjaya kare che, tenA " dUdhamaliyA vacherA savAse lAvIne mArA teramAne dahADe bhATacAraNane "ApavAnuM pANI mUke to mAre jIva gatie jAya. A veLAe potAnA "bhAI bhatrIjA sarve pAse beThA hatA temAMthI koI kaMI bolyuM nahi. tyAre kesara je hAnI vayana hatuM te uThI AgaLa Avyo. teNe pitAnA "pitAnA hAthamAM jaLa mUkIne kahyuM ke huM tamArI IcchA che te pramANe karIza. eTale vihiyAsanA prANa chUTI gayA." jyAre tenuM teramuM AvavAnuM thayuM tyAre kesare zAka mUkI daIne pitAnA bhAyAtene sAmaIye javAne bolAvyA tyAre temanAmAMthI eke kahyuM -"tamArI sAthe jIvavAne kaI Ave evuM nathI." kesare temanI keAInI paNa paravA karI nahi, ane potAnA baLa upara mAtra AdhAra rAkhe. tenA hAtha DhIMcaNanI heThaLa 1 kare che ke kerakoTa e hAnuM gAmaDuM che ne haju paNa e ja nAma kahevAya che. te kacchamAM bhayAunI pAse che. ane vaLA AgaLa jema vistIrNa valabhIpura nAnuM nagara kalpI zakAya che tema tyAM paNa nizAniyo che. sAsmAra rAjAe aNahilavADa upara caDAI karI te veLAe mULarAja je kaMthakeTamAM saMtAI peThA hatA evuM pRSTha 59 me lakhyuM che, te ne kerekeTa e be eka ja hoya te nakazAmAM tenuM nAma AvI zake. bAkI rekoTanuM nAma nakazAmAM jovAmAM AvatuM nathI. uparanI TIpamAM je guMcavA jaNAvyo che tenuM nirAkaraNa ema che ke kIrtigaDha siMdhanA thala pramANamAM hatuM ane te samaye te kacchanA tAbAmAM saM. 1819 sudhI hatuM. kapIlakeTa athavA kerekaTa hAlanA bhuja tAbAnA kerA gAma pAse hatuM. ane kapATa te bhacANa tAlukAmAM hAla paNa che, jyAM bhImadeva ane mULarAja rahyA hatA. A pramANe traNe sthAna jUdAM che. makavANuM kIrtigaDhamAM rahetA hatA. 2. u. 2 sindhamAM che hamIra thayA che. pahele hamIra kacchanA lAkhA phulANInA samayamAM hatA, ane jeNe kacchanA puMarA jAmane ghuMmInA viyaDa gujara sAthenI laDAImAM Azraya Apyo hato. e hamIra le ane A hamIra bIje che, te sAmaIyA athavA mematura che. eka nAma hovAthI ghaNA jaNa guMcavArA karI nAMkhe che. A hamIra upara junAgaDhanA rAha nathaNe (I. sa. 1025 thI 1044 sudhI hato teNe) cAI karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAlA rajapUta-kesara makavANe 403 DhaLakatA hatA. tenA hAthamAM savAmaNu kaheDAne bhAle rahetA hatA. ane dhanuSyabANa dhAraNa karelAM hatAM. te eka ghoDA upara beThe te viSNunA vAhana garUDanA je hato. te sAmaIye jaI pahoMcyo, ane tyAMthI vacherA lAvIne ane bhATacAraNane vaheMcI ApIne pitAnuM vacana paripUrNa karayuM. kesare jezIne bolAvIne potAnI janmatArI batAvIne pUchyuM: "mAre "AvaradA keTalA varSane che ?" ziye joine kahyuM -"tamAruM meta DhuMkaDuM "AvyuM che. kesara belyo "dharane khuNe huM marI jaIza to keAI mane oLakhaze nahi; paNa je laDAImAM maruM te mAruM nAma rahe." A pramANe vicAra karIne kesara pharIne sAmaIye gayo ane hamIranI sAtameM sAMDha enI nadInI tIre caratI joI te laI AvIne kIrtigaDhanA bhATane ApI dIdhI. te paNa hamIranI senA sAmaIyethI caDI AvI nahi. tyAre kesara trIjI vAra bahAravaTe nIkaLyo. te samaye dasarAnuM parva hatuM, tethI hamIranI dIkari ane vahuo rathamAM besIne sala karavA nIkaLI hatI, tyAMthI kesara temanA ratha haMkAvI gayo. teone badho maLIne 125 siyone sAtha hato. pachI hamIre pitAne kArabhArI kIrtigaDha mokalyo te tyAM AvI pahoMce tyAre kahyuM -"e Dhiye te hamIranI dIkariyo ane vahuo che mATe je rIte lAvyA che te rIte sAsaravAsa karIne pAchI mokalo." tyAre kesara hazIne bolyo -"e mAla te pAcho nahi mokalAya. e te amArA "dharanI rANi thaI che." pachI kArabhArI AvuM uttara sAMbhaLI laIne sAmaIye gaye. kesare pachI, kIrtigaDhamAM jeTalA pitAnA bhAyAta hatA teone lAvyA ne potAne mATe cAra sumariyo rAkhIne bAkInI akekI akekI hatI. e hamIra bIjane kacchanA jADejA rAjA jAma lAkhA jADANInA kAkA hAlAjInA kuMvara hethIjiye laDAImAM mArayo. ju mArA lakhelA samayavijayanA hastalikhita granthanuM pR. 119; phArasI hi. sa. 800(I. sa. 1400)mAM A hamIrane gAdIe beThAne samaya che. 2. u. 1 sADhe athavA UMTane sAmaTAM devI lAvavAnI rIti e che ke game tene lohImAM lUgaDuM palALI te lAkaDInI TAMce bAMdhI deranAra sarve UMTa juve ema uMcI rAkhI deDate jyAM jAya tyAM tenI pachavADe AkhuM ToLuM deDatuM jAya. 2, u. 2 sumarA rajapUta hindu hatA, paNa alAuddIna khIlajiye sumarA, duhA ane canesarane jitI sindhanuM rAjya lIdhuM. te pachI ghaNA sumarA musalamAna thayA. 2. u. 3 cAramAM eka ta cAraNanI dIkarI hatI. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404. rAsamALA temane kheMcI ApI, AM cAra vinA phesarane bIjI dhaNI rANiyA hatI. deza khAra varSa ema vItI gayAM ne kajiyA te cAlatA rahyo. kesarane ane tenA bhAyAtAne thaIne suriyAnA peTanA arADa kuMvara' thayA. ', chevaTe hamIre tene hALyuM:-'huM tArI sAme laDavAne te AvuM pazu. kIrttigaDha khArA pATamAM che. tethI mArI senAne khAvAnuM kyAMthI maLe? tenuM kesare uttara hevarAvyuMH--"huM tamArI senA sArU hAra vidhAM lIlA ghaN "vavarAvuM chuM." pachI humIra kIrttigaDha AvyA ne laDhAI cAlI temAM dhaNA rajapUtA mADyA gayA. bAkI aa hatA temAM kesara ane tenA kuMvara paDyA, te mAtra eka kuMvara harapAla pharIne hatA te ugaDyo. tenA bhAIbhatrIjA paNa paDyA te kIrttigaDhane nAza thayA tethI sumarI zriyA pAtapeAtAnA dhaNinI sAthe baLI mAI.ra : aNahilavADamAM ghelaDA karNa vAdhelA rAjya karatA hatA, tyAM z 1 temAM nava kuMvara teA kesaranA hatA. ra. u. 2 mULa vAta ema cAle che ke kesaranA kuMvara harapALe savAsA surayeAne jhameramAM bALI dIdhI ne kIrttigaDha tADI pADyo. pachI teNe pATaNamAM nAseruM lIdhuM. e ja vAtamAM tenA vaMzanI tava zAkhAe thaI ema bhATa lakhe che (chapaya.) makavANA rANIMga+, mahA khAmalara kharadALA, lAvaMta luNaMga, bhalA alA aMga bhAI, khataravaTa rAkhaNa khAMTapa, jake pArA jANuM viThoDa. ne hApeva, jarka jhela rAhu vakhANuM, nava zAkhAe nava khaMDamAM, makvANA dazamA maNi, eTalI zAkha ujaLatala, tilaka zAkha jhAlA taNI. 2. 3. 3 karNa vAghelA I sa0 1279 thI 1304 sudhI hatA, paNa A samaya I. sa. 11 mA seMDAnA che, mATe A sthAne huM seAlaMkI (1072 thI 1094) je siddhAjanA pitA te hatA. pRthvIrAja cAhANanA samayamAM jhAlA hatA ema pRthvIrAja rAsAmAM Ave che te samaya paNa huM vAdhelAthI vhelAMne che. kesarane mAranAra hamIra sumarAne sidhanA samA jAma hAlAjInA kuMvara hiMgoLajI ane hAthIjiye mAryAM che. teo I sa0 1147 pahelAM hatA, kemake emanA kAkA jADAjInA dattaka kuMvara lAkhAjI ane lAkhiyArajI je temanAthI nhAnI vayanA hatA te kacchamAM 1147 mAM AvyA che. A lAkhAjInI kuMvarI be je khacI hatI temAMthI ekane siddharAja sAthe paraNAvI hatI ane bIchaH jagadeva paramArane dIdhI hatI. siddharAja I. sa. 1143mAM deva thayA che te vhelAM paraNyA che, e hisAbe paNa kahyuM selaMkIno samaya Ave che. vaLI karNa vAdhelAnA samayamAM sindhamAMnA sumarA rajapUtemAM hamIra nAme koI hatA nahi, paNa sindhu sumarAnI gAdInA vArasa dudo ane canesara nAme be hatA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAlA rajapUta harapALa makvANe 405 kesarane kuMvara harapAla nAsaDe gayo. harapALane bhAle tenA bApanA bhAlA jevo bhAre hato ane e tathA karNa maziyAI bhAI thatA hatA. tethI pATaNamAM tene sAre AdarasatkAra thayo. A veLAe bAbaro bhUta karNane bahu naDato hato, ane tenI mAnItI rANI phalAdevI jhAMjhamera talAjAnI hatI tenA aMgamAM AvIne bharAyo hato. harapALe bhUtanA upara halle karIne tenI mAthAnI laTa jhAlI, tethI te nirUpAya thaI gayo ne e dabAvyo ke temAMno canesara pitAne gAdI na maLavAthI dilhInA pAdazAha alAuddIna khIlajI pAse madada mAgavA gaye ane sumarA potAnI kanyA musalamAnone ApatA nahi ane jene mATe sumarA Aja sudhI abhimAna dharAve che, tema chatAM alAudInane pitAnI bahena paraNAvavAnuM TharAvI lazkara laI AvyA, temAM dudAne nAza thaya ne canesaranI mati ThekANe AvatAM e paNa pheja sAme laDIne mAryo gayo. pachI bacelA jeTalA sumarA hatA temane vaTALIne musalamAna karyA eTale sumarI siye jeTalI hatI teTalI tyAMthI nAzIne kacchanA jAma abaDAne zaraNe AvI. temanI pachavADe pAdazAhI lazkara AvyuM. abaDe zakti na chatAM paNa sumariyAne nahAvAne lAga maLe eTalA mATe lazkaranA sAmo laDI muve, eTalAmAM sumariye naLiyA pAsenA vaDasara gAme jaI pahoMcI ane tyAM paNa bacavAno upAya rahyo nahi eTale jIvatI DaTAI meI. A sthAne hajI lagaNa paNa sumarAone phAlgaNa zudi 15 me meLo bharAya che. abaDe Aje paNa zaraNadhAra kahevAya che ane pIra tarIke pUjAya che. bAbare bhUta sihArAjanA samayamAM hovAnuM paNa kahevAya che to te tenA pitA karNa selaMkInA samayamAM heya ema saMbhave che. paNa karNa vAghelAnA samaya sudhI te hovAnuM banI zake nahi. 2. u. 1 harapALa sivAya tene vijayapALa tathA zAntAcha evA be kuMvara hatA, te paNa harapALa sAthe gujarAtamAM AvyA hatA. vijayapALanA vaMzaja mahikAMThAnA ileLa gAmamAM Aje paNa che. tema ja zAntAjInA vaMzaja kasaNa AdinA makavANa tAlukadAra kahevAya che. harapALane 2300 gAma maLelAM temAMthI karNanI rANIne 500 gAma kApaDAmAM ApyAM te jatAM 1800 gAma vahyAM hatAM, temAMthI pATaDImAM teNe gAdI karI hatI. tenA kuMvara nIce pramANe hatA - 1 seDhe Isa1130-1160 pATaDImAM. 2 mAMge che, lIMbaDImAM. 3 zekharo. 4 khavaDacha-kAThImAM bhaLI gayo. 5 kheDe. 6 jegejI. 7 rANAjI, 8 bApujI; enA vaMza ja melesalAma thayA, teo mAMDavAmAMthI punAdarA, khaDAla, DAbhA ane ramAsanA tAlukadAra thayA. 9 baLavaMta, 10 lokajI, 11 devajI. 12 vIsojI. 2. u. 2 taLAjA ane tenI AsapAsanA bhAganuM prAcIna nAma "vAlA kSetra che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 rAsamALA pATaNamAM pharIthI koI prakAranI paNa naDatara nahi karavAnA teNe segana khAdhA. tyAre ja mUkyo. vaLI jyAre jyAre harapALane bAbarAnA AzrayanI garaja paDe tyAre tyAre AvIne hAjara thavAne paNa kala karAvI lIdho. bhUte te mAnya karyuM. harapALane zaktidevI sAthe 5chIthI evA ja prakArano jhagaDe thayo hato; tene teNe vaza karI lIdhI ane potAnI strI karIne rAkhI. eka divasa karNa darabAramAM beTho hato, tyAre teNe harapALa makavANane teDuM mokalyuM. te AvIne moM AgaLa ubho rahyo. kaNe kahyuM ke te kAma karyuM tenA badalAmAM tArI najaramAM Ave te mAgI le. teNe kahyuM ke eka rAtamAM jeTalAM gAme teraNa bAMdhuM teTalAM gAma mane Apo. kaNe te viSene lekha lakhI Ape. harapALa ghera gayo tyAre zaktiye pUchayuM ke karNa tamane zuM tuSTidAna ApyuM ? teNe tene banelI vAta kahI, tyAre gAme taraNuM bAMdhavAnuM kASa pote potAne mAthe lIdhuM. vaLI harapALe bAbarA bhUtane bolAvyo, te savAlakSa senA laIne AvI hAjara thayo. rAtre nava ghaDI rAta jatAM teo nIkaLI paDyAM, ane paheluM tAraNa pATaDiye bAMdhyuM, pachI tenA tAbAnAM chasa gAme bAMdhyAM. savAramAM cAra ghaDI rAta rahI eTale be hajAra gAme toraNa bAMdhIne AvyA. savAra thatAM ja rAjAe potAnA eka kAra 1 jyAre zakti viye kAma mAthe lIdhuM tyAre bAbarA bhUtanI agatya jevuM rahyuM nahi, paNa mULa vAta evI che ke, prathama bAbarAne ne tene laDAI thaIne jhagaDe AkhI rAta thayo hato, tethI te cheka thAkI gayuM hatuM ne tene sArI peThe bhUkha lAgI hatI. tethI rabArIvADe jaI be bakarAM lAvIne smazAnamAM gaye; te maDadAnI citAmAM zekIne khAvA lAgyo, tyAM smazAnanI deviye hAtha phahADa eTale peluM bhakSa sarva tenA hAthamAM mUkayuM. te devI khAI gaI ne pharIne hAtha dharAyo tyAre kaTArate potAnI jAMkha kApIne kaDaka hAthamAM mUkyo, tethI devI prasanna thaI ne vara mAgavAnuM kahyuM eTale te bolyo ke, tuM mArI strI thaIne rahe. devI belI ame devatA ne tuM manuSya prANu ApaNuM lagna thAya kema? te beH "mArAmAM je daivata dekhe te mAruM paheluM mAnya karaje zakti te karAra pramANe harapALane ghera gaI. te rAjA sAthe lekha kayAnA samAcAra teNe devIne kahyA tyAre teNe jANyuM ke have harapALanuM daivata jevAne lAga Avyo che nAnA sAthe e TharAva hatuM ke eka rAtamAM jeTalAM gAme gAgarakheDiyuM ane terANuM bAMdhe teTalAM gAma ApavAM. harapALe kahyuM ke huM gAgarakheDiyAM mUkIza ane tame teraNa bAMdhaje. deviye te pramANe paDIthI AraMbha karI chasa gAme toraNa bAMdhyAM. tyAre harapALe kaoNla pramANe bAbarA bhUtane belAvyo teNe pitAnI senA sahita tevIsase gAmane gAgarageDiyAM mUkyAM. A banAva banyA tethI harapALanuM devata jANu zakti paraNuM, namasAlI gAmanA rAvaLa audicya brAhmaNe emane paraNAvyAM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407. jhAlA rajapUta-harapALa makavANe bhArIne sAMDha upara besArIne, makavANAnA hAthamAM keTalAM gAma gayAM te jovAne mokalyo. be hajAra gAmanI yAdI thaI te vAMcIne karyuM te pramANe pitAne TharAva bahAla rAkhyo. baporI veLAe rAjA aMtaHpuramAM gayA tyAre tenuM moM utarI gayeluM 1 navuM gAma jene vasAvavuM hoya che, te jeriyene pUchIne muharta nakkI kare che, ane be bha karAvIne tene tera bAMdhe che te kIrtistaMbhanuM kAma sAre che. tema ja jaLanA eka kuMbhanI sthApanA karIne potAnI kuladevIne temAM AvAhana karIne tenI pUjA kare che. pachI hanumAnanI pUjA kare che, ane chevaTe jamaNavAra kare che. mULamAM je vAta che tene maLatI vAta nIce lakhiye chiye - TacabAnane dharmAdAne bhAga, TicananA kuTuMbanA tAbAmAM TicarnanuM vatana i. sa. 1066 mAM iMglaMDanA nArmaDInA Dayuka viliyame jitI lIdhuM te pahelAM Azare 200 varSathI temanA hAthamAM AveluM che ema teo kahe che. jyAre leDI mAkhelA ghaDapaNathI nabaLI thaI gaI hatI ane potAnI maraNapathArImAM paDI hatI tyAre teNiye potAnA priya dhaNunI pAsethI chelakuM eTaluM mAgI lIdhuM ke, merI kumAri, kAnA meLA upara (tA. 25 mI mArcane rAja kumArikA merIne devadUta maLyA hatA ane krAIsTanA avatAra viSenA samAcAra tene kahyA hatA) prativarSe mArI pachavADe dharmAdA reTalI ApavI. A bAIne ghaNuM sara rAjara hatA teNe e vAta rAjI thaIne mAnya karI, ane kahyuM ke, A lAkaDAne kaDake baLI rahe eTalI vAramAM tame jeTalI jagyA pachavADe pharI vaLazo teTalI jagyAnI upaja e kAmamAM ApavAne IlAyadI kahADIza. te bAI ghaNAM varSathI maMdavADane lIdhe paDI rahetI tethI tenA dhaNiye jAyuM ke nabaLAIne lIdhe theDI jamInanI pachavADe tenAthI pharI vaLaze. paNa tenA kahevAthI tenA cAkare tene laIne khetarenA eka khUNAmAM gayA eTale tenAmAM tAjuM jera AvyuM hoya tema dIsavA lAgyuM, ane tene dhaNI te Azcarya pAmato rahyo ane DI vAramAM te keTalAka badhA ghaNuM sarasa ekara dharatInI pachavADe pharI vaLI. je khetaramAM leDI mAbedvAno AvA camatkArika mahatkRtyane banAva banyo te Aje paNa "kAsa" eTale bhAMkhaDiye cAlavAnA kAmane nAme oLakhAya che. e jagyA pArka athavA cegAnanA jhAMpAnI pAse che ane te 23 ekaranI che. pachI e bAIne tenA khATalAmAM laI gayA te vAre te potAnA kuTuMbanAM sarva mANasane potAnI pAse bolAvIne kuhevA lAgI ke jyAM sudhI A dharmAdAyano bhAga ApavAno vahivaTa cAlaze tyAM sudhI kuTuMbane vaMza raheze ane ApaNA vaMza mAMhelo kAI e nIca ane lAlacu thaze ane e dharmane bhAga baMdha karaze, tyAre purAtana kuTuMbanI paDatI kathA Avaze ane purUSa vaza raheze nahi tethI kuTuMbanA hAlanA nAmane nAza thaze. tenI nizAnI che ke, e banAva banavAne haze to sAta dIkarA thayA pachI sAta dIkariyo thaze ne tyAra pachI dIkare thaze nahi. A pramANe bIjA henarI rAjAnI veLAthI cAla paDyo te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 rAsamALA joIne rANIne lAgyuM ke, kheda pAmavA sarakhuM kAMIka nIpajyuM che kharuM. teNe khedanuM kAraNa kahevAne Agraha karyo tyAre harapALane svAdhIna be hajAra gAma gayAnA samAcAra tene kahyA. rANI harapALane bhAI kahIne bolAvatI hatI tethI potAne ratha joDAvIne tenI pAsethI kApaDuM levA cAlI. harapALa tene AvatI jene havelInI bahAra AvI aMdara laI gayo ane bolyo -bahena! "tame zA kAme AvyAM che ?" te bolIH- "bhAI! huM bhAI pasalImAM kApaDuM "levA AvI chuM." pachI teNe pAMcase gAmanu bhAla paragaNuM kApaDAmAM ApyuM. bAbarA bhUte harapAlane kala Apyo hato ke, mAre khapa paDaze tyAre huM tamArI cAkarImAM AvI hAjara thaIza te sAthe teNe eka balI karI hatIH "mane je kAma karavAne AjJA kare te kAma thaI rahe eTale huM "tamane khAI jA." tethI harapAla bhUtane ghATa ghaDavAnA upAya zodhato hate; kemake bhUte to TharAva pramANe khAI javAnI vAta kuhADI. tyAre chevaTe harapALe bAbarA pAse eka uMco jhaMDe maMgAvyo. bhUta jaIne satvara eka "laI AvyA. harapALe kahyuM -"ene bheyamAM DATIne caDautara kara; ane jyAre "e kAma pUruM thaI rahe tyAre mane khAI jaje." A pramANe harapALane pitAnI ciMtA dUra thaI gaI keTalAMka saMkaDAM sudhI cAlyo; ane 25 mI mArcane divasa e kuTuMbanI mIjabAnIne dahADo thaI paDyo. "gayA seMkaDAnAM ardhA varSa vItyAM hatAM, tevAmAM e dAna ApavAnA cAlane dhikAra thavA mAMDyo; kemake TicabAnane dharmabhAga levAne bahAne sarva ThekANethI sarva jAtinA rajhaLI khAnAra, bhaTakanArA ane ALasu lake AsapAsa cAriyo karatA tyAM bhegA thavA lAgyA, tethI chevaTe sArA lokoe ane vyAjIrAe vAMdho uThAvavA mAMDyo, eTale chevaTe i. sa. 1796 mAM e cAla baMdha karI dIdhuM. AzcaryakAraka vAta e banI ke te divase je bArAneTa hato tene sAta dIkarA hatA ane temAMthI vaDe putra jyAre vatanano bhagavaTo karavA lAgyA tyAre tene sAta dIkariye thaI ane chellA boneTe eka sagAnA mRtyupatra pramANe potAnA kuTuMbanuM nAma badalIne DATI pADyuM. e pramANe pelI bAInA bhaviSya varyA pramANe thayuM." "vuInvesTara obajharavara"mAM upara pramANe lakhyuM che. 1 enI sAthe nIcenI vAta maLatI Ave che -"bicAyala koTa, eka bhUtane jayu kAmamAM rokeluM rAkhavAnI saMkaDAmaNamAM Avela hatuM, tethI eka samaye te ghaNA gabharATamAM AvI paDyuM. teNe tene kese AgaLa havIDamAM jaLabaMdhaka bAMdhavAnI AjJA karI, te pramANe te eka rAtrimAM teNe taiyAra karyuM. ane bhUtanuM bAMdheluM te hajI lAgaNa kahevAya che. nicAle pachI chelaDA DuMgara je te veLAe eka sarakhA zaMku AkArane hato, tenA traNa vibhAga karavAnI AjJA karI. te pramANe te DuMgaranI TocanAM traNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAlA 409 harapALa ane zaktine vaMza svargavelanI peThe viratAra pAmavA lAge; soDhA mAMgo ne zekhaDe temanA kuMvara thayA; ane eka dIkarI bAI umAdevI karIne thaI. eka divase zaktinA kuMvara havelInA AMgaNuM AgaLa ramatA hatA, tevAmAM rAjAne eka hAthI chUTI Avyo; eTale zaktira pitAne hAtha AgaLa kuhADankane kuMvarane jhAlI lIdhA te uparathI teo jhAlA kahevAyA. chappaya "tuM suNiyo sAmaMta, daitya saba bhAgyA DeTe; tuM suNiyo sAmaMta, caDapaDe lIdhA eTe. tuM suNiyo sAmaMta, zakti rAkhI karI rANI; tuM suNiya sAmaMta, aDhArase ghara ghara ANI. harapALa vaDe jamarA hathe, dinadina adhike dAkhiye; tuMAre tela kesara taNuM, IlA sAmaMta na Akhiye." citrapama zikhara je Aje che tevAM eka rAtramAM karI dIdhAM. tyAra pachI dArayAnA ratanAM deDAM banAvavAnuM kadi bane nahi evuM ane apAra mAthAkuTanuM kAma, kadi thAke nahi evA bhUtane seMpIne tenA upara teNe jita meLavI."-AyeDikasa Tu dha le AvA dha lAsTa miTrela. 1 aMgarejImAM zeDe nAma lakhyuM che paNa nIcenA chapayamAM seDhe che, mATe tevuM nAma rAkhyuM che. te amaravela utpanna karI, evuM chapayamAM che tethI aMgarejI " svarga velI" karIne lakheluM jaNAya che. cha5ya-gAma mazAlI taNe, birada rAvaLa belA aMga thakI audIcya, teNe maMgaLa varatAvyo. pohe pATaNa paraNiye, jagata ke nAta na jANI; havA deva harapALa, zakti rIjhI thaI rANI. saMsAra vAta rAkhI sahI, amaravela utpanna karI; seDhe, mAMge, ne zekhare, bAI umAde dIkarI. 2 u. 2 A zakti devI te pratApa selikInI putrI thatI hatI te saMvata 1171nA citra vadi 13 ne divase maraNa pAmI che, te divase hajI paNa jhAlA zeka pALe che. harapALa bIjI rANI tharapArakaranA seDhAnI kuMvarI rAjakuMvarabA here para hatA, tene nava kuMvara thayA hatA. te I. sa. 1130 mAM deva thayo. pATaDImAM harapALe I. sa. 1090 thI 1130 sudhI rAja karyuM. 2. 6. 3 pAse cAraNane dIkare rama hatuM tene TApalI mArIne vegaLa karo, tethI jhAlA rAjapUtonA tenA vaMzanA dasoMdI cAraNa thayA te TApariyA kahevAyA. 4 pahelAM jaNAvelI hakIgata uparathI jaNAze ke vevIzarse gAme teraNa bAMdhyAM che ne pAMcase gAma rANIne ApyAM che te bAda jatAM aDhArase gAma rahyAM te barAbara che. vaLI aDhArase gAmanI jhAlAvADa kahevAya che te uparathI egarejImAM be hajAra gAma lakhyAM che te bhUla jaNAya che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 rAsamALA pADiye pADhApATa, mehela kIdho makavANe; rANI gAkha rahaMta, gati kA zakti na jANuM. rAya taNA gajarAja, mehu pUchyA madamaMtA; dUra paMtha dekhiyA, rAjavI kuMvara ramaMtA. sADhA, mAMgA, te zekhaDeA, lAMkhe kara jhAlI liyA; A Ape zakti ApaNI, kuMvara sAkha jhAlA kiyA." . O vindhya ane ArAvalInI hAreAne sAMdhI de che naiRRtya kANunA mhAM bhaNI iDaranA killA Avyo che. lIka uMcAIce sapATa dharatInA bhAga upara te che, ane tenI AsapAsa uMcA TekarA viMTaLAI vaLelA che tathA te TekarAonI vacce udhADA bhAga helA te caNIne pUrI lIdhA che ane tene prAkAra karIne baLavAna karavAmAM AvyA che. IDara nagaranI AsapAsa gALAkAra purAvALI suMdara pattharanI bhIMta AvI rahI che, ne te DuMgaranI talATiye vaseluM che; te thADe aMtarathI paNa bhAgye ja dekhAI zakAya che, kemake nhAnA kharAbAvALA TekarAneA AthA paDe che. A TekarA upara bAMdhakAma che tenA upara teApA caDAvelI che ane jetAvata, kuMpAvata, cAhANu athavA rAjAnA khIjA zUrA mANasAnI cAkI rAkhavAthI te khIhAmaNuM dekhAya che. rAThoDa rAjAenuM raheThANa, zaharane pAchale bhAge jaLAzayanI pAse che; tyAMthI ubheA ane sahelAIthI bacAva thaI zake eve pagaDiyA rastA cAle che, te raste thaI ne jatAM, eka karatAM paNa vadhAre daravAjAnA rastA, tathA AMdhakAma Ave che, ne tyAMthI killAnI sapATI upara jaI heAMcAya che. DuMgaranAM be dhaNAM sphuTa zikhara che tenA upara imArata che; temAM DAkhI bAjunuM che te upara hindunuM devAlaya che, te iDaranA rAva raNamalanuM rakSaNasthAna hevAya che; jamaNI bAjunuM che te upar nhAnI ghuMmaTAkAranI bAMdhaNI che te "dAhAgaNa rANInA mahela" hevAya che. iDara zaheranA meAkharA AgaLa sapATa medAna che te, havAM sUdhI, gaMThAI gayelAM jhADanI dhADI ane abhedya jhADIthI bharAI gayuM hatuM, tenAthI killAnA bacAva pUrA thaye hatA ane gaDhane maLeluM durgama pada asalathI cAlyuM AvyuM che te pada maLavAmAM e paNa eka AdhArabhUta hatuM, tenI khAtarI ethI thAya che ke nirAza thavA jevA mAthe lIdhelA kAI bhAre kAmamAM siddhi thayelI khatalAvavI hAya te AkhA gujarAtamAM eka kahevata cAlI gaI che keH---- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat te DuMgarAnI hAranI medAnanI upara keTa www.umaragyanbhandar.com Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDara-veNu vacharAja 11 ame IDariyo gaDha jiye re AnaMda bhaye." IDara prathama te ItihAsamAM Iladurgane nAme oLakhAtuM hatuM, ane dvAparayugamAM, te eNlavaNa rAkSasa ane tenA bhAI vAtApInuM raheThANa hatuM. A rAkSase AjubAjunA dezane herAna herAna karatA. A rAkSasamAM manuSyabhakSaNa karIne rahevAne durgaNa hatuM tethI deza ujajaDa thaI gayo; chevaTe agamya RSie temane nAza karo; kaLiyugamAM jyAre yudhiSThiranuM nAma mANAnA saMbhAraNAmAM tAjuM rahI gayuM hatuM, ane jagatane devAmAMthI choDavAne jovAmAM vikrama thayo na hato tevAmAM IDaramAM veNu vaccharAja rAjya 1 prAraMbhakathA evI che ke, haradvAranI uttara bhaNInA zrInagaranA rAjAne putra thato nahi tyAre eka brAhmaNe prayoga karIne kahyuM ke, rANI rajasvalA thAya tyAre cothe divase lohIthI nahAvuM ne tyAra pachI pANI vaDe nahAI rAjA pAse javuM ne pAchuM savAramAM paNa tema ja karavuM. rANI tema karI savAramAM jevI lohIthI hAI ke eka mahAna gidha pakSI tene mAMsa jANI laIne uDyo ne IDaranA DuMgara upara mUkI. tyAMthI te dhUmADAne pe bAMdhIne siddha puranI jhuMpaDI hatI tyAM jaI pahoMcI ne dhuMgAne ethe rahIne vinati karI lUgaDuM mAgyuM. te maLyuM eTale te hAIne siddho pAse AvI. tene teoe dIkarI peThe pALI. daza mAsa pUrA thatAM tene dIkarA avataryo. pAMca varSane thaye eTale temanA vaccha (vAchaDo) cAravA javA lAgyo. tethI tenuM nAma vaccharAja pADayuM. tevAmAM mahAkALezvaranA DuMgara upara eka agherI rahe che, tethI teNI maga javAnI siddhoe tene nA kahI hatI. hAla mahArazAne DuMgara kahevAya che tyAM te gayo to eka siddha teNe joyuM. tene namana karI ubho rahyo. siddha tene parAkramI dekhIne mahAkALezvarane aghorI pAse javAnuM kahyuM, paNa te bolyo ke mArA gurUe tyAM javAnI nA kahI che. siddha bolyo: prathama to te tAre satkAra karaze ne, telanI kaDAI tapAvI tenI AsapAsa sAta pradakSiNA karavAnuM kaheze, tyAre tAre kahevuM ke tame pahelAM tema karI batAva. pachI sAtamI vAra pharI rahe eTale kaDAImAM tene mAruM nAma daI nAMkhI deje, tethI te senAnI mUrti thaI jaze. pachI tuM tenuM aMga kApI jema jema vAparIza tema tema te kApele bhAga pAche hatete ne te senAne thaI jaze. A sAMbhaLI te tyAM gayo ne siddhanA kahevA pramANe karI senAne purUSa laI ghera Avyo. siMhe kahyuM ke enI sahAyatAthI tAruM nAma rahe evuM kara. te uparathI DuMgara upara teNe IDaragaDha baMdhAvyo ne vastI karAvI. eka bAga karI tyAM kuMDa ne vAva baMdhAvyAM. bAganAM puSpa keAI chAnuMmAnuM laI jatuM hatuM paNa jhalAtuM nahi eTale vacharAja zastra sajI cokI karavA gayo. te samaye guphAmAMthI eka nAgakanyA AvI phUla vINavA lAgI. eTale vacharAje tenI veNuM jhAlIne kApI lIdhI ne te te jatI rahI. ghera AvI camatkArika strInI veNa jANI pUna karavA lAgyo. nAgakanyAe potAne nivAsa jaI nAgane pitAnI veNa eka jaNe kApI lIdhAnuM kahyuM. teNe vacchane jhAlavA dUta mokalyA paNa teo tenuM rUpa joI asara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 rAsamALA karatA hatA. enI pAse senAnI eka kAramI mUrti hatI tene lIdhe DuMgara upara killo bAMdhavAne ane tene lagatAM dhaNAMeka jalAzaya karAvavAne tene sAdhana maLyAM. veNI vaccharAjanI rANI pAtALanA eka nAganI putrI hatI. tyAM teee dhaNAM varSa sudhI sukhamAM rAjya karavuM ane pachIthI nIcenI vAta uparathI jaNAze ke teo alepa thaI gayAMH-- "eka samayane viSe sajA ane rANI iDaragaDhamAM peAtAnA mahelane jharUkhe beThAM hatAM, tevAmAM te zaharamAM eka mANasa marI gayA hatA tenuM "muDaduM zAka karatA laI jatA hatA. rANiye pUchyuM ke A badhA raDatA kakaLatA "jAya che tenuM kAraNa zuM che? tyAre tenA svAmiye kahyuM ke, keAI marI gayuM che eTalA mATe e badhA raDe che." te sAMbhaLI rANI kheAlIH "jyAM mANasa "marI jAya che evI jagyAe ApaNuM rahevuM nahi.' te uparathI vaccharAja "ane tenI rANI, tAraNu mAtAnA DuMgara upara gayAM, ane jyAM AgaLa Aje "mAtAnuM sthAnaka che tenI pAsenA vivaramAM thaIne te pAtALamAM utarI paDyAM, "tethI dhaNA divasa sudhI dharatI ujjaDa rahI." jyAre valabhInagara tUTayuM tyAre, zIlAdityanI rANiyA mAMhelI eka puSpAvatI karIne hatI teNe peAtAne kuMvara thAya tA ArAsuramAM aMbA bhavAnI che tyAM javAnI khAdhA rAkhI hatI, te utAravAne gaI hatI. te pAchI AvI tyAre te tene peAtAnA patinA maraNunA samAcAra maLyA; ane daiviye tenI prArthanAnA badalAmAM vacana ApyuM hatuM ke tane kuMvara thaze, tenuM rAjya karavAnuM paNa gayuM, tethI tene AzAbhaMga thayAne kArI dhA lAgyA. te tyAMthI nhAzIne eka parvatanI guphAmAM gaI tyAM tene putra prasantheA. te uparathI tenuM nAma gAhA pADyuM. rANiye te kuMvarane eka brAhmaNIne svAdhIna karaco ane tene vinavI ke tArI jAtinA jevI ene vidyA bhaNAvaje paNa paraNAvuM te teA rajapUta jAtinI putrI vhere paraNAvaje. pachI te petAnA pati pachavADe citAmAM baLI meAI. A veLAe IDara, bhIla leAkeAnA thayA ne veNu pUjatA joyA tethI nAgane sarve samAcAra kahI nAgakanyA tene paraNAvavAnI bhalAmaNa karI. pachI tene te kanyA paraNAvI ne veNI uparathI tenuM nAma veNI vatsarAja paDyuM. 2. u. 1 AvI eka mUrti kcchanA jAma lAkhA phUlANI pAse hatI, temAMthI jeTaluM sAnuM kApI levAmAM Ave teTaluM pANuM navuM thaI naya. A mUrti seAnAnA purUSAne nAme prasiddha che ane te bhuja pAsenA jhuDaka nAme dheAdhanA drohamAM DhAvAnuM khevAya che. 6. u. 2 A brAhmaNInuM nAma kamaLAvatI hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDara-gADA-nAgAditya 413: hAthamAM hatuM, gAhA teA potAnI brAhmaNI mAtAne kheALe. rahIne bhAla bhegA vagaDAmAM bhaTakavA lAgyA ne temanA te mAnItA thaI paDyo. bhIleAe ramatamAM, kAIne rAjA karavAne TharAva kahyo te te badhAyanI marajI gAhA upara thaI. vagaDAnA eka cheAkarAe peAtAnI AMgaLI kApIne tenA leAhI vaDe gehAne rAjatilaka karyuM.ra A pramANe zIlAdityane putra vanane! ane IDaragaDhane rAjA thayA. tenA vaMzajo A dezamAM dhaNI heDI sudhI rahyA ema hevAya che. pachIthI bhIla paradezI rAjAnA rAjyathI kaMTALI gayA; ane gAhAthI AThame rAjA nAgAditya rAjya karatA hatA tenA upara hallA karIne tene ThAra kasyo. OM 1 A gAhA urphe guhAdityane valabhIpuranA chellA rAjA zIlAditya sAtamAnA kuMvara gaNyA che, paNa tema nathI. kemake zIlAditya sAtamA i. sa. 766(gupta athavA valabhI saMvat 447)mAM hatA. ane A guhAdityanA vaMzane te vakhate mevADanA citeDenA rAjA hatA. A guhAditya te valabhIpuranA vhelA rAjA vijayasena athavA senApati bhaTTArkanA paiAtra guhasena, je valabhInA chaThTho rAjA I. sa. 539 thI 569 sudhI hatA, ene guhila paNa hetA. tenA vaMzajo gAhila ane geleATI (je hAla. sIseAdiyAne nAme oLakhAya che te) thayA. guhila putra uparathI guhilutta ke geleAta. athavA geleAtI ke geleATI thayA. A guhusenanA meTo kuMvara dharasena bIjo valalInI gAdiye tenI pachI beThe| ane nhAnA kuMvara guhA athavAguddhAditye IDaranuM rAjya meLavyuM. 2. u. 2 A ramatanI vAta IDaranA bhIla rAjA maMDilaka jANI; tene kuMvara hatA nahi. eTale svAbhAvika rIte rAna thayelA gehAne peAtAnA kuMvara sthApI tene rAjya svAdhAna karI dIdhuM. 3 IDaranI gAdIye geleATI vaMzanA rAjA A rIte thayAH-- 1 guhAditya athavA guhA. te pachI 2 kezavAditya, e pachI 3 nAgAditya pahelA, pachI 4 bhagAditya athavA bhAgAditya. pachI pa devAditya. te pachI 6 AzAditya, pachI cha kAlabhAnaditya athavA klabeAja, ane te pachI 8 nAgAditya o athavA guhAditya bIjo thayA. tene kuMvara appa athavA ApA thayA tene tenI mAe jhAleAra thI eka mAIlane cheTa bhAMDIranA killAmAM laI jaIne eka billa( bhIla )ne soMpyA. teNe pArAsaranA jaMgalamAM hAlanA uyapuranI samIpamAM nAgadA gAma che tyAM rAkhyA. te paMdara varSanA thayA tyAre mevADanA citeDanA eArIvaMca(paramAra)nA rAkha je tenA meAsALiyA thatA hatA teNe sAmaMta TharAvI peAtAnI pAse rAkhyA. teve samaye gajanInA susalamAnee citADapara caDAI karI tyAre ApAe tene harAvIne tenI puMTha pakaDI gajanI sudhI gayA. tyAM gajanI nitI laI pAtA taraphathI eka cAvaDA sAmaMtane te rAjya soMpyuM. IsvI sana 726 ApAnA parAkramathI citeADanA sAmaMtA khuzI thayAthI tema erIvaMzanA rAjAnA jIlamathI kaMTALyAthI sAmaMteAnI madadathI ApAe citADanuM rAjya meLavI rAvaLa" padavI dhAraNa karI gAyei isavI sana 728mAM beThA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 rAsamALA (I. sa. 716). paNa tenA bApA karIne eka traNa varSanA kuMvara hatA te sevADanA vaMzanA sthApanAra thavA mATe veMcI gayA. A pramANe banAva banyA pachI mAravADanA maMDAvara zaharathI rihAra (pratihAra) jAtanA rajapUtAe AvIne iDarane daravAje tAraNu bAMdhIne tene krI vasAvyuM, tyAM teee keTalIka heDI sudhI rAjya karyuM. parihAra amarasiMhanA vArAmAM kanAjane jecaMda dulapAMgaLA peAtAnI kuMvarI saMyeAgitAnA vivAhasamaye rAjasUya yajJa karatA hatA. teNe sarve rAjAone kaMkAtariyA meAkalI hatI. A veLAe IDara citADanA tAbAmAM hatuM, ane samarazI rAvaLa tyAMnA rAjA, pRthvIrAjanA anevI thatA hatA, temane vivAhamAM sAthe teDI javA sArU peAtAnA paDhAvata amarasiMhane teDavA mekaklyA. parihAra rAjA peAtAnA kuMvarane sAthe laIne pAMcahajAra dhADuM laIne citADa gayA, ane musalamAnAnI sAthe laDatAM pRthvIrAja hAsyo. te laDAImAM teo paNa tarata ja kapAI muvA. jyAre te vAta IDaramAM jaI phoMcI tyAre keTalIka rAyA te satI thaI ne keTalIka tA IDaranI uttaramAM uMcI TekarI che tyAMthI paDI meAI. te hajI sudhI "NiyAnA jhAlAnI gAjhArI DuMgarI kahevAya che." hAthI seADa karIne eka kALI amarasiMhanA cAkara hatA tenA upara tene dhaNA bharoMse hatA tethI teNe IDara tene soMpyuM hatuM. hAthiye peAtAnA maraNa sudhI deza peAtAne kabajo rAkhyA te te marI gayA tyAre tene dIkarA zAmaLiyA sADa rAjyanA vArasa thayA. tenI veLAmAM iDaramAM rADeDa haeNlavArakA AvyA. jecaMda dalapAMgaLAnA maraNa pachI siyeAjI rAThoDa je tenA pAtra hatA, te kaneAja cheDIne mAravADanA retInA medAnamAM vA. tene traNa kuMvara hatA temAM mhoTA AstAnajI tenI pachavADe gAdiye kheThe; sAraMgajI ane ajI je e nha!nA kuMvara hatA teoe vicAyuM ke, "ApaNe ApaNA zaTalA meLa"vavAne kAI paradeza javuM." pachI teo ahilavADanA darabAramAM AvyA. tyAMnA rAjA seA vazA khIjo bhImadeva teneA mAmA thatA hatA. sAlaMkI rAjAe kaDI paragaNAnuM sAmetarA gAma temane ApyuM. ajI rADeDa pachI cAvaDA rAjanI kuMvarI vhere paraNyA. teonA grAsa dvArakAnI pAse hatA. A saMbaMdha thayA tethI te dezanA teTalA bhAgane te jANItA thayA eTale tyAM kAMI saMsthAna zASavAnuM tene mana thayuM; pachIthI tarata ja teTalA mATe teNe bhAja 1 kAMDa rAjasthAna bhAga 1 leA pRSTha 220. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 IDara-zAmaLiyo seDa-senaMgajI rAThoDa rAja cAvaDAne mArI nAMkhyo, ane dvArakA tathA okhAmaMDaLane kabaje karI lIdhe. ane be kuMvara hatA, vAgAjI ne vADhela che. temanA vaMzanA haraNAM ghaNuM che ane teo vAjI ane vADhela kahevAya che. IDaramAM zAmaLiye seDa pitAnI prajAne kanaDatA hatA tethI te aNugamate thaI paDyo hato. te veLAe seDanA rAjyamAM nAgara brAhmaNa ghaNuM vasatA hatA ane temane je mukhya hato te rAjAno mukhya kArabhArI hate. tene eka suMdara dIkarI hatI. tene eka divasa rAjAe joI tethI te meha pApe ne tene paraNavAnuM mAruM karyuM. kArabhArIye jANyuM ke je huM pAMzarI nA kahIza to mArI dIkarIne zAmaLiyo balAtkAre laI jaze; teNe khoTuM bahAnuM kuhADIne kahyuM ke cha mAsanI mane mahetala Ape. eTalI vAramAM huM vivAhanI ghaTe tevI taiyArI karuM. pachI teTalI vAramAM keAI baLavAna rAjAne pitAnI sahAyatAmAM hovA sArU zodhI kuhADavAnI tadabIra karavA lAgyo. brAhmaNa AvA manasubAthI, sAmetare senaMgajInA darabAramAM gayo ne tene maLIne kahyuM ke je tamArAmAM himmata hoya to navalAkha rUpiyAnI IDaranI gAdI apAvuM. sonaMgajIe hA bhaNuM. pachI nAgare ghera AvIne evI vAta jaNAvI ke huM vivAhanI taiyArI karuM chuM ne teTalA mATe mArAM sagAvhAlAne teDAvuM chuM. pachI babbe traNa traNa bezI se rathamAM, nAgara brAhmaNae Ave che ema TharAvIne, mAravADI yoddhA ane teonA nAyaka, pradhAnanI havelImAM AvyA. ane kaNabIonI pAse pIvAne dArU ane bakarAM maMgAvyAM. pachI pradhAne kahyuM ke badhI taiyArI thaI cUkI ne zAmaLiyA soDane kahevarAvyuM ke tame tamArA sagAnI jAna laIne jamavA cAlo. jAna AvI tene khUba dArU pAI tathA kephI padArtha khavarAvI cakacUra karI. pachI pradhAne pitAnA cAkarone saMketa karI rAkhyA pramANe bIjAM bhANuM pIrasavAnI AjJA karI eTale rajapUta bahAra dhasI AvyA ne jyAM badhAM jamatAM hatAM tyAM ubharAI gayA. te veLAe koI nahAzI jAya nahi mATe bAraNuM baMdha karyAM hatAM, paNa kALanI eka ToLIe bahArathI pasAra karIne bAraNuM ughADI nAMkhyAM ne zAmaLiyA seDane bahAra kuhADI lAvyA. rAjAe zatrunAMTeLAMomAM thaIne nahAzI jaI killAmAM bharAIpisavAne prayatna karyo, paNa caDAva upara tenA mANaso marAyA ane zAmaLiye IDaragaDhanA daravAjAthI thoDe cheTe pitAnI meLe paDyo, jyAM te taraphaDiyAM mArate hatA tyAM rAva senaMgajI Avyo, zAmaLiye chelI ja vArane mATe ukyo ne pitAnA lehIthI jayavaMta rAThoDane kapALe rAjatilaka karyuM ane tene vinati karIne maratAM maratAM kahyuM ke mAruM nAma rAkhavA sArU iDaranI gAdiye je rATheDa rAva bese te veLAe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 rAsamALA seDanA jamaNA hAthanA lehI vaDe tene hAthe rAjatilaka karAvavuM, ane tenI pAse phaherAvavuM ke, "tapo zAmaLiyA seDanuM rAjya." rAva naMgajiye te vAtanI hA kahI eTale zAmaLiyAe potAne prANa choDyo. zAmaLiyAnI strI je garbhavatI hatI te hAzIne mahAdeva khAkhara nAthano pavitra DuMgara hatuM tenI taLeTImAM guphA hatI temAM saMtAI rahI. tyAMnA pUjAriye tenuM rakSaNa karavuM. pachIthI tene dIkaro avato . tenA vaMzanA mevADanI sIma upara saravANamAM pATaNavADAmAM che te khAkhara kahevAya che. - IDaragaDhanA caDhAva upara jyAM zAmaLiyo ane tenA mANaso kapAI muvA hatA ne lohInA chAMTA paDyA hatA te jagyAe kALI caudazane divase tathA hanumAnanI pUjA karavAnA zanivAra Adi divase loka tela siMdUra caDAvavA jAya che. rAva seviMgajInuM IramAM rAjya rahyuM tyAM sudhI, tathA tyAra pachI, teo poLe gayA, tyAM paNa zAmaLiyAnA vaMzanA saravANamAM che te ThAkara, je rAvanA vaMzanA gAdiye bese che, tene rAjatilaka kare che, tethI zAmaLiyAnA hajI sudhI paNa zaraNu nahi karelA rAjya upara teno dAvo sAbita kare che. rnala TAMDa lakhe che ke, "gehila rajapUte evo DoLa batAve che ke, "ame sUryavaMzI chiye." paNa amane jeTalo vRttAMta maLI cUkyo che te uparathI teo vikramAdityanI upara jaya meLavanAra zAlivAhanathI caMdra vaMzamAM utpanna thayelA che. prathama teonuM raheThANa mAravADamAM lUNuM nadIne kAMThe bhAle. tarAnI pazcimamAM daza mAIlane che. jUnA kheDa gaDhamAM hatuM temaNe tyAMnA mULa rahevAzI bhIla rAjA kheDavAnI pAsethI jUnuM kheDa gaDha lIdhuM ne tyAra pachI vIsa paheDI sudhI temanA hAthamAM rahyuM; pachI tyAMthI temane rADAe kuhADI mUkyA.' paNa teo ghaNA kALa sudhI marU dharatImAM rahyA tethI mara pada prApta thayuM, te hajI sudhI temanA ThAkora e nAmathI oLakhAya che. gehila rajapUte mAravADa cheDIne gayA te jhAMjharazInA kuMvara sejakanA uparIpaNuM nIce gayA hatA. tenuM kAraNa evuM ke, bIjA siyAjIne kuMvara AratAnajI hatA, tenA vArAmAM rADoe gohila tathA temanI pADozanA DAbhI eone laDAvI mArayA. bhATanI vAtamAM ema Ave che ke "DAliyAe gohilonI sAthe kapaTa karyuM-ane sejakane kapaTa karIne mArI nAMkhavAno lAga kheLavA lAgyA. sejaka marUne mArI nAMkhavAne teoe "jamavAne teDo. DAbhInI dIkarI ghaNI kuzaLa hatI te sejakanI rANuM thatI 1 kanAjanA jayacaMdranA putra zekhajIne putra ziyAi rATheDa hato teNe mehodAsane mArIne nanuM-kheDa gaDha lIdhuM. mehadAsanA kuMvAnuM nAma jhAMjharazI hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sejakajI gohila 417 "hatI. pitAnAM sagAMne manasUbe A sadaguNI strInA jANavAmAM AvyuM, "eTale ratha joDAvIne te potAnA dhaNIne ghera gaI ane saghaLI vAta sejakane "kahI. marU pite nIkaLe tyAre teNe potAnA sArA sArA ddhA bolAvyA "ane temane badhI yojanAthI jANatA kazyA; teo hathiyAra sajIne tenI pAse AvI hAjara thayA. DAbhi sejakane mAravAne ekaThA thayA hatA; "paNa te vAta tenA jANavAmAM hatI, mATe temanA sAmA thavAne te gaye. "ddhA eka bIjAne kala karavA lAgyA. sejakane jamavA te hatA tevA "samayamAM eka bIjAne kala kare e acaMbAbharelI vAta che. rasoDAmAM "bhANAM pIraselAM rahyAM, ne taravAre cAlI; ne heTI havelInI ughADI bAriyanI peThe moM vakAzIne ThAkaree eka bIjAne zarIre ghA karyA; jhAMjharazInA kavare pitAnI kaTArI ucakatekane mAnanI chAtI vacce ghAMcI. jema mRgayA ramatA hoya tema gohile DAbhinI sAthe laDIne potAnI ramata "pUrI karI ane AnaMdabharyo pitAne kheDa gaDha gayo. mAnane teNe mane dvAra pahoMcADaze." raDee A banne Liyo vacce zatrutA karAvI hatI, teo, A bane kajiyAne lIdhe hAni pahoMcavAthI narama paDI gayelA joIne AgaLa dhapI AvyA ne lUTane lAbha pite laI lIdhe ne laDhI maranArI jAtane marU dharatImAMthI kuhADI mUkI. te upara kahevata cAlI ke - DAbhI DAbA, ne gehila jamaNu." sejakajiye pitAnI jAtanA lokone ekaThA karyA, ne paradezamAM jaIne kamAI zodhavA sArU ucALA bhayA; tenI sAthe tene kArabhArI zAha rAjapALa amipALa tathA parota (purohita) gaMgArAma vallabharAma gayA. temAM paretanA vaMzanA Aja sudhI ziheramAM che. raste cAlatAM pitAnA ISTadeva muralIdharanI mUrti tathA kuLadevInuM trizaLa, khetrapALa e agADInA rathamAM mUkayAM; kemake muralIdhare sejakane svamamAM dekhA daIne kahyuM hatuM ke 1 (chapaya.) kheDa gaDha eNkhATa, marada sejake macAye, jhaTake nAMkhyAM kuMDa, DAbhIyAM thATa uDADe, rATheDA saMga rADa, karI gehalapata karI, Daga bharIyAM dela, dharA seraThapara dharamI karabhANuM bhUpa karameM kaDA, dhanya lIdhI seraTha dhare zAlIvANu jema kIdhe zakA, jagape jhAjhara siMharA. 27 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 rAsamALA mAre ratha jyAM bhAge tyAM AgaLa nagara vasAvIne raheje. jayAre teo paMcALa dezamAM AvyA tyAre devanA rathanuM payaDuM nIkaLI gayuM, te jagyAe eTale jyAM sApara gAma che tyAM AgaLa nivAsa karyo. ane zAha rAjapALane laIne jAnAgaDhanA rAvane namana karavAne gayA. rA' kavATara tathA kuMvara kheMgAre temane AdarasatkAra karyo, ne pUchayuM ke tamAre tamAre deza kema choDavo paDe? sejakajiye kahyuM ke rAThoDae DAbhine TI salAha ApIne mArA sAmA laDAvyA ne chevaTe te AsatAnajiye DAbhiyone paNa kahADI mUkyA ne kheDa gaDha pitAne svAdhIna karI lIdhuM. rA' kavATe pachI sejakajIne potAnI cAkarImAM rAkhyo ne sApara tathA bIjAM agiyAra gAma ApyAM ne kahyuM ke dezanA eTalA bhAganuM tamAre khAMTa "bhIla"nAthI rakSaNa karavuM. te veLAye kAThI pAvara dharatImAMthI nIkaLI AvyA na hatA ane coTIlAnI pAse dhAMDalapura e jAnAgaDhanA rAva ane vAghelAnA rAjyanI sarahada upara hatuM. sejakajI ghaNuM divasa jAnAgaDhamAM rahyo, ane e jovAmAM tyAM hato tevAmAM, kuMvara kheMgAra, je tera varSane hati te, mRgayA ramavAne nIkaLyA. te sAparanI paDezamAM jaI pahoMcyo. tyAM eka sasaluM tene jovAmAM AvyuM, tenI pachavADe daDatAM te gohilanA ucALAmAM bharAI peThuM. tyAre kheMgAre temane kahyuM ke e sasaluM mane Ape, paNa sejakanA bhAIbhatrIjAoe tenInA kahI, ne belyA ke, pitAne Azraye AvelAne kaI rajapUta Ape nahi. pachI laDAI thaI kuMvaranA keTalAka mANaso marAyA ne tene keda karI lIdhuM. tenuM eka mANasa hAzI jaIne jAnegaDha jaI pahoMcyuM ne je banyuM hatuM te 2 kavATane kahyuM ne be ke khaMgAra jIvate che ke marAyo che te huM jANatA nathI. A veLAe sejakajI darabAramAM beThelo hata; tene ghaNo kheda thaye; ne jANyuM ke have ApaNuthI 1 (duhA.) ratha bhAga samarathaka, sejaka kathA saMbhALa; dhara sejakapara nAma dharI, prathama mukAma paMcALa; hutI kAna kuvAra, vara bIje varatI nahiM, beDAM bAMdhI bAra, sahu sejakane varI. prIchasa tuM prathavIdhaNI, sarIkhe sena; vAre vIja taNuM jhabakAM jhAjharasI AutA. sejakapara sejaka taNuM keI anamI asA narapata nejANuM jhabake, jhAkhasI AratA. 2. u. 2 mahipALa trIja; I. sa. 1230-1253mAM thayo te kavATa trIjo. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ebhalavALo 419 gAmane paTe rakhAya ema nathI, eTale te jhaTa ubho thayo ne namana karIne paTo rAjAnA khoLAmAM nAkhyo. kavATe pUchayuM ke "tame Ama zuM karavAne kare che ? sejake uttara ApyuM: "mArAM mANase tamArA ekanA eka kuMvarane mArI nAMkhyA; "te have tamArA dezamAM mArAthI kema rahI zakAya ?" rAhe sejakajIne paTo pAchuM ApIne kahyuM ke, kAMI ciMtA nahi. sejaka satvara sApara gayo te kuMvara sAje so jIvate dIThe, teNe tene namana karavuM ne pitAnI putrI lAvIne tene paraNuvI dIdhI. kuMvarInuM nAma vAlama kuMvarabA hatuM tenI sAthe keTaloka dAyajo ApIne jUnegaDha pahoMcatAM kayAM pachI sejakajiye rA'nI AjJA laIne sAparanI pAse eka zahara vasAvI tenuM nAma sejakapura pADyuM. A veLAe sejakajInA bhAIyo, temane ApelAM gAmamAM jude jude ThekANe vazyA hatA. hanujIne bagaDa gAma maLyuM. mAnasiMhane boTAdanI pAse TATama gAma maLyuM; dudAjIne turakhA gAma maLyuM; ane depAlajIne pAliyAda maLyuM. sejakajInI pachI tene vaDe putra rANAjI gAdiye beThe. tenA nAnA nahAnA kuMvara sAhAne sAraMgajI hatA, temane mAMDavI(covIzI)ne arathIlA (vIzI) anukrame maLI ane temanAM gAriyAdhAra ne lADI evAM be kuLa thayAM. A veLAe vALA kuLano ebhala athavA abhI ThAkeAra hatA. tenA hAthamAM vAlA, dharatI ane tenI rAjadhAnI vaLA zahara haraNa je prAcIna valabhIpurInAM khaMDera AgaLa che, te hatAM. vaLI tenA hAthamAM pAsenuM taLAjA zahara paNa hatuM. te zatruMjaya nadIne kAMThe che, dariyAthI ghaNe cheTe nathI. zatruMjaya nadI jainanA pavitra parvatamAMthI nIkaLIne suMdara ane zaMku AkAranA DuMgarAnI paDakhe rahe che, te parvatane tIrthakaranA paMthavALA seraThanA baraDAnA hADane eka bhAga gaNe che ane jenAM giranAra ane zatruMjaya e be bahu prasiddha zikhare che. e DuMgarAmAM ghaNuM guphAo che, te ghaNuM karIne uttara ane pazcima bhaNunI bAjue, ane tenI taLeTI tathA TocanI vacce che. sarva karatAM ghaNI camatkArika guphA samakaNa AkAranI che te ghaNI vizALa che. tene bahArane mokharAne bhAga hato te cokhaMDA staMbha upara hatuM, paNa havaNa te 1 e vinA bIjI kuMvarI kula kuMvarabA hatI. 2 e vinA senajI hatA, ne visAjI athavA vejAjI karIne hatA temane khAsa gAma maLyuM. AThame eka hato tenuM nAma jANavAmAM AvyuM nathI. visAjInA vaMzanA khasa gAma uparathI khaziyA kahevAyA. khaziye dhaMdhukiyA mera keLInI dIkarIne thara hatA tethI tenA vaMzanA paziyA keLI thayA. 2. u. sahAjInA vaMzanA havA pAlItANe che ne sAraMchanA vaMzanA lAThImAM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 rAsamALA staMbha ThThADI nAMkhyA che. staMbha uparanA bhAga cAkhaMDI takatiyAthI zaNagArelA che, ne tene cAra vAMkanI pAMca kamAtA che. prAcIna auddha kArIgare e zebhAne mATe ja AvA prakAranI bAMdhaNI pasaMda karelI jaNAya che, paNa emAM majabUtAI pratyAdi guNa che tenI agatya temanA samajavAmAM heAya ema lAgatuM nathI. valabhImAM zIlAditya rAjya karatA hatA te samayanI je yeAgiyAne viSe vAta cAle che te yAgiyAne A guphA sAthe saMbaMdha hatA te vAta to eka kAre rhI jAya che, ne daMtakathA ema cAle che ke ebhalavALAe e guphA baMdhAvI che. pAse ja eka bIjI guDhDhA che te devI khADiyAranI (tene viSe have pachI lakhavAmAM Avaze) khevAya che; e vinA khIjI ghaNI nhAnI guAo athavA polANu che temAM bhaTakatA goMsAIyeA rahe che; ane bAkInA pAlAnA ghaNA bhAga to kuMDa athavA talAva rUpe thayelA che, temAM varSAdanuM svaccha pANI ekaThuM thavA sArU DuMgaranI ceAgaradama nIkA karavAmAM AvI che. A DuMgaranI TAMce eka jenanuM derAsara che te I sa0 1381 mAM baMdhAveluM che, tathA pazcimamAM eka sapATa skaMdha che tenA upara havaNAMnuM baMdhAveluM eka khIjuM derAsara che; A banne ThekANe javA sArU caNIne athavA jIvatA kharAkhAmAMthI kArI ADIne pagathiyAM karAvelAM che. uttara ane pUrva bhaNInI bAjue taLAjAnuM zikhara vanazeAbhAthI zaNagarAyeluM che, tenA sarasa ane nAnA prakAranA raMgane lIdhe, je devAlayo kharAbAnI besaNI upara AvI rahyAM che, ane kALA AkAzanI sAme sapheda caMdanI jevAM cakacakata thaI rahe che. teonI zAlAmAM vadhArA thAya che. A DuMgarAnI taLeTImAM zahara AveluM che tenI ceAgaradama suMdara prAkAranA kATa che, tenA uttara bhaNInA puro bhaNI eka svaccha nadI vhe che, tenuM DuMgarane nAme nAma che,re ane te zaharathI gheADeka cheTe, pAlItANAmAMthI nIkaLatI nadI bhegI bhaLI jAya che. A DuMgarAne pUrva bhaNIne pAse tAlava daityanuM eka nhAnuM derUM che. e daityanA nAma uparathI A DuMgaranuM saMskRta nAma tAladhvajagiri paDyuM che. te daityanI AgaLa pratyeka rAtre dIvA prakaTavAmAM Ave che. daMtakathA evI cAle che ke tAlava daitya ebhala rAjAne zatru hatA ane e rAjAe peAtAnAM hathiyArathI tene vaza karI lIdheA hatA, teA paNa e kIrtimAna jayavaMta rAjA leAkeAnAM saMbhAraNAMmAMthI visAre paDyo che ane daitya tA peAtAnA DuMgarI kharAbAnA rAjyAsana upara ezIne hajI lagaNu sattA calAve che; enA derAmAM je dIve! baLe che te, kadApi 1 hindusthAnanAM pattharanI kAraNInAM devAlayeA viSe ma. phgyusana kRta sacitra pustaka che, tene pRSTha 13 me jIve. 2 e nadInuM nAma taLAjI che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ebhalavALe bIje 421 comAsAmAM vAvAjhaDAnuM ghaNuM ja tephAna hoya ane vaSadanI muzaLadhArathI DuMgarAnI bAju tUTI paDatI hoya teya paNa kadi te hAlAI ja joIye nahi, talAjAnA lekAmAM marakI cAle, athavA kharAbAnA patharA gagaDIne temanAM ghara upara paDe te loke ema samaje che ke tAlava daityanI ArAdhanA karavAnuM bhUlI javAthI tene kepa ApaNuM upara thayo che.' (bIjA) ebhalavALAnI veLAmAM eka jaina vANiyAe dANunI eTalI badhI vakhAre bharI hatI, ke te vecI pahADIne nANuM karavAM tene ghaNuM kaThaNa lAgyAM. AvA saMkaTamAM teNe kAmaNuTumaNamAM kuzaLa evA gerajIne vinavyA, eTale teNe eka ciThThI maMtrIne eka kALiyAra hariNane zigaDe bAMdhIne tene vanamAM pharato mUkyo. tyAra pachI varSAda varasate baMdha thayo; sAta varSa sudhI dukALa paDyo; Dhora marI gayAM; loka mALave nahAzI gayA; ane dharatI ujajaDa thaI gaI. paNa vANiyAnA dANuM te vecAyA. (bIjA) ebhalavALAne ghaNuM gheDAM hatAM paNa mAtra pAMca ugaNyAM hatAM. tene ghaNe ja kheda thayo. eka divasa eka vananAM lAkaDAM kApI lAvanArAe darabAramAM AvIne kahyuM ke ma vanamAM eka kALiyAra hariNa joye, te jyAM jyAM jAya che tyAM tyAM lilatarI hoya che. tyAre sarve bolI uThyA ke, keIye harine ziMgaDe varSAda badhdha haze. rAjA ane tenA mANasa jaMgalamAM gayA, harine pakaDyo ne tene ziMgaDethI melI ciThThI choDIne vAMcI joI temAM lakhyuM hatuM ke-"A ciThThIne pANImAM baLaze to varSAda varasaze." teoe pachI ciThThIne pANImAM bheLI ke tatkALa varSAda varasavA mAMDyo. (bIjA) ebhalavALAnAM keTalAMka mANasa te vAvAjhoDAmAM mAlyAM gayAM, rAjA eka devatAI. ghoDA upara azvAra thaya ne eka dIvAnuM ajavALuM joIne te dizAe gheDAne mArI mUkyuM te eka cAraNanA nesaDAmAM AvyA. tyAMnA purUSo hatA eTalA badhAya mALave gayA hatA; paNa siyAne ghera mUkI hatI, temAMnI eka sAI nesaDI karIne hatI teNe (bIjA) ebhalane gheDA uparathI heThe utAro. rAjA te thAkathI ane zaradIthI bebhAna thaI gayo hato. tene garamI thavA AliMgana daIne tathA zeka karIne sacetana karo. ebhala sAvadhAna thayo tyAre sAIne pUchyuM ke tuM koNa che ? teNe kahyuM ke huM gaDhavInI strI chuM. te bolyo ke te 1 ebhala traNa thayA che, tethI traNenI nadI nAdI hakikata eka ja ebalane nAme varNavAmAM AvI che. pahelA ebhalane kuMvara re, tene kuMvara te bIje ebhalajI. have je vAta cAle che te bIjA ebhalajI saMbaMdhamAM che mATe ame koMsamAM jaNAvyuM che. 2. u. 2 vANiyAnuM nAma meghAzAha hatuM ne gemanuM nAma sukhavijaya hatuM. 2. u. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 rAsamALA (bIjA) ebhalavAlAno jIva ugAryo che mATe bhAIpasalImAM kAMI mAgI le. te belI, jyAre ghaTita samaya Avaze tyAre huM mAgI laIza. pachI (bI) ebhala pitAne ghera talAje gayo. kALa maTayo eTale gaDhavI ghera pAcho Avyo. te veLAe kaIye tene kahyuM ke tame ghera hatA nahi tevAmAM tamArI siye koI ajANyA mANasane traNa divasa sudhI gharamAM rAkhyo hate. gaDhavIne hADehADa lAgI gaI ane tene mAthe apavAda mUkIne dhamakAvA lAgyo. sAI be hAtha joDIne sUryabhaNi joI prArthanA karavA lAgIH "sUryanArAyaNa! je huM deSita thaI houM te mane "koDha nIkaLajo, nahikara gaDhavIne nIkaLajo." pachI teno dhaNI keDhiyo thayo. tethI sAInuM niraparAdhIpaNuM siddha thayuM, eTale tene nirAMta vaLI ane pitAnA dhaNInI sArI saMbhALa rAkhIne tene taLAje ebhala rAjAne darabAra laI gaI. dvArapALane teNe kahyuM ke ebhalane jaIne kahe ke tArI bahena sAI nesaDI bhAIpasalI levA AvI che. A samAcAra tene pahoMcyA tyAre te pitAnA kuMvara aNu sAthe jamavA beThe hate; te tarata ja uDIne bahAra AvyA ne nesaDIne vaMdana karIne pUchyuM: "tamAre zuM joIye chiye ?" te bolIH "mAre "dhaNI keDhiyo thaye che paNa batrIsa lakSaNa purUSanA lehI vaDe hAya to te "sAre thAya." ebhale pUchayuM: "evo purUSa kahiMthI hAtha lAge ema che?" te bolIH "tAre kuMvara aNe evo che." vALa kheda pAmate aMtaHpuramAM gaye. rANiye pUchayuM: "keNa AvyuM che, ne evuM zuM che ke jethI tamane AvaDe badho saMtApa thayo che." ebhala bolyoH "eka gaDhavInI strIne meM vacana ApyuM "hatuM te pramANe mAgavAne AvI che, ne te aNane jIva mAge che." A sAMbhaLIne eNe tarata ja bolI uThayoH "te ThIka kahe che. ApaNI kIrti phelAze ane nAma amara raheze." rANiye paNa te vAta svIkArI; ne loka kaheze ke,-"evuM ratna mAtra "evI ja mAtAnI kUkhe pAke" tethI tene bahu harSa thayo. chevaTe pitAne kela pALavAne ebhale nizcaya karIne aNanuM mAthuM kApI nAMkhI gaDhavIne tenA lohImAM nahAvarAvyo, eTale te ja kSaNe tene koDha maTI gaye. gamAyAnA pratApathI gaDhavInI strI ane sajIvana karI zakI; paNa tene ane tene putrane bhAva hajI sudhI sajIvana rahIne kavitAmAM gavAya che - seraseraTha. karo vicAra, be vALAmAM ki bhale; zirane sopaNahAra ke vADhaNahAra vakhANiye ? 1 bhAIpaTalIne kAThIyAvADamAM vIrapasalI kahe che, ane ghaNuM karIne kamakhe ApavAno rIvAja che. www.umaragyanbhandar.com 2. uM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ebhalavALo trIjo 423 (bIjA) ebhalanA samayamAM, vaLAmAM eka mADha jAtane mAmaDiye karIne cAraNa hato, tene sAta dIkariya zakti rUpa hatI. te jIvatI bheMza ane pADanuM lehI cUse che e zaka lekane upaje, eTalA uparathI ebhalavALAe temanA bApane bolAvyo ne temane gAma bahAra phahADI mUkavAnI AjJA karI. mAmaDiyAe pitAnI dIkarine belAvIne kahyuM-"tame zakti rUpa "cho tethI koI tamane varaze nahi, ane rAjA paNa AjJA kare che ke tame ahiMthI jatI raho." sAte bahene AjJA pALavAne taiyAra thaI ane nIkaLatI veLAe mAMhomAMhe TharAva karayo ke game te gAmamAM ApaNAmAMthI keInuM derUM baMdhAya te bIjiyee tyAM rahevuM nahi ne bIje gAma javuM. moTI dIkarI page kheDI hatI ne te uparathI tenuM nAma kheDiyAra hatuM. bIjiye AgaLa cAlI ne moTI temanI pachavADe rahI. paNa tenuM nAma evuM pratApavatuM hatuM ke jyAM jyAM teo gaI tyAM tyAM khoDiyAra devInA nAmanuM deruM jovAmAM AvyuM. AkhA gUjarAtamAM kheDiyAra mAtAnAM derAM hajI paNa ghaNAM che; bAdhA AkhaDiye rAkhavAmAM Ave che, sapADAnAM balidAna apAya che. tenA ghaNuM bhUvA hoya che ne gehila ThAkare paNa tenA bIjA bhakta bhegA gaNavAmAM Ave che. tenI bIjI bahena AvaDanuM deruM kAThiyAvADamAM mAmacI gAmamAM che, ane tenI bIjI bahene paNa ema ja pUjAya che. asala vaLAmAM vAlama brAhmaNanAM eka hajAra ghara hatAM. teo kAyastha jJAtinA gera hatA ane vaijanAtha mahAdevanuM devAlaya temane svAdhIna hatuM. temanA yajamAnanI dIkarInuM lagna thatuM tyAre teo so rUpiyA dakSiNanA letA hatA tethI keTalIka kanyAo trIsa varSanI thaI hatI paNa geranI dakSiNa ApavAnI temanA bApanI zakti hatI nahi tethI teo kuMvAriyA rahetI. Akhare kAyasthanI AkhI rAta lagna karatAM aTakI paDI ne AzA rAkhI ke gora devatA have dakSiNAno bhAva e che karaze. tathApi gera devatA to AvuM thatuM joIne trAgAM karavAne ane zarIravadha karavAne ubhA thayA ne kahevA lAgyA ke badhuM pApa tamAre mAthe coMTaze. have teoe eka chelle upAya hata te karyo, te e ke, teo jaIne rAjAne page paDyA; (trIjA) ebhala vALAne samajAvavAmAM AvyuM hatuM ke eka kanyAdAna dIdhethI azvamedha yajJa karyA jeTaluM puNya thAya che. teNe jezIne bolAvIne muhUrta jovarAvyuM ne 1 bIjA ebhalavALA pachI tene kuMvara aNacha gAdiye beThe ne tenI pachI tene kuMvara grI ebhalavALe gAhiye tene have prasaMga cAle che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 rAsamALA AjJA karI ke eka divase sarva kanyAnAM lagna karavAM ne kanyAdAnanuM jeTaluM kharca thaze te huM ApIza. Avo TharAva thayo chatAM paNa gora devatAe kahyuM ke amArI dakSiNe agAuthI Apa te ame paraNAviye; A uparathI (trIjA) ebhale jANyuM ke vaLAnA brAhmaNe ghaNuM ja vakarI gayA che, mATe sarva kanyAone taLAje laI jaIne bIjI nAtanA brAhmaNa pAse lagna karAvyAM. duhA-aNukala trIje ebhale, sAvaTa saMkaTa seDa, diyAM taLAjA DuMgare, kanyAdAna kareDa. A pramANe maratha paripUrNa karIne kAyastha vaLAmAM pAchA AvyA tyAre, gera devatAoe jANe pite ja lagna karAvyAM hoya evI rIte dakSiNa mAgavA lAgyA ne trAgAM tathA bIjA prakArane balAtkAra karavA lAgyA. tyAre rAjAe tenuM samAdhAna karavAne sarve brAhmaNane belAvIne sabhA karI, paNa gAra devatAo ghaNA dhAyamAna thaI gayA ne rAjAne, marajI paDe tevA apazabda kahevA lAgyA. tethI (trIjA) ebhalavALAne paNa kedha caDyo ne pote vegaLa khasI gaye; eTale kAyasthoe bhIlone kAme lagADI dIdhA. teo gera devatAo upara tUTI paDyA ne ghaNuM brAhmaNane ThAra karyA. jeTalA gera devatA ugaTyA teTalA ucALo laIne vaLAmAMthI gayA, ane pratijJA karI ke Aja pachI kaIye vaLAmAM rahevuM nahi tathA kAyastha nAtanuM gorapaduM karavuM nahi. pachI gujarAtamAM cAlatA cAlatA teo dhaMdhuke AvI pahoMcyA, tyAM dhanamera kALI rAjya karato hato. tene pachavADe dIkaro hate nahi tethI pitAnI sarve mAlamatA brAhmaNane zrIkRSNArpaNa karI dIdhI. temAMnA cArase dhaMdhuke vayA, bIjAoe dAna levAnI nA kahI te gujarAtamAM AgaLa cAlyA, ne vase, sojitrA, ane bIje ThekANe vazyA. jeo dhaMdhuke rahyA temane rAjAe dhaMdhukAnA kSatriya tathA vaizyanuM gorapaduM ApyuM, ane moDha brAhmaNa bIjI jagyAethI moDha vANiyAnuM gorapaduM karavAne AvyA paNa rAjAe karavA dIdhuM nahi, ane Aja sudhI vAlama brAhmaNa dhaMdhukAmAM sarve jAtanuM gorapaduM kare che. A veLAe rANajI gohile gemA ane bhAdara nadInA saMgama AgaLa dhaMdhukAnI pAse eka zahara vasAvyuM ne tenuM nAma rANapura pADayuM. te baLavAna meronI sAthe mitrAcArI bAMdhIne temane rAjI rAkhavAne temanA ThAkora dhanameranI dIkarI behere paraNyo. tenAthI tene eka dIkare thayo tene khasa gAma maLyuM, tenA vaMzanA hajI sudhI che te khaziyA keLI kahevAya che.' 1 sejakajI gohilanA bhAI visAjI dhaMdhukiyA mera kALInI dIkarI bere paraNyA hatA tenA vaMzanA ziyA keLA thayA ema paNa kahevAya che, te vadhAre kharuM che. uparanA vadhAre khulAsA sA pRSTha 421 nI TIpa juve. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIramanA gohila 425 trIjA) ebhalavALAe brAhmaNone duHkha dIdhuM tenuM vaira vALavAne miSe, rANajI gohila ane dhanamera e baMnee maLIne tenA upara caDAI karI. gohilanA hAtha nIce be hajAra rajapUta hatA ane meranA nAyakapaNuM nIce pAMca hajAra mera hatA. keTalAka kahe che te pramANe, savAranA praharamAM potAnA nityanA cAla pramANe (trIje) ebhala ugatA sUryanI pUjA karatA hatA te veLAe tenA upara halle thaye, te samaye pUjA karavAnuM rahevA devAne teNe ne kahI tethI te marAyo. paNa bIjA kahe che ke, raNakSetramAM, saMdhyAkALanA aMdhArAmAM paDyo, ane te AgaLa gayo tyAre teNe sUrya nArAyaNanI prArthanA karI hatI ke huM jaya meLavIne pAchA pharuM tyAM sudhI tAre caLavuM nahi. paNa sUrya nArAyaNa to asta pAmyA. A uparathI, evuM mAnavAmAM Ave che ke, valabhIpuranAM khaMDeremAM tene pALiye che te, sUrya nArAyaNe tene dago dIdho eTalA mATe sUrya ugatAM, pitAnuM mukha pazcimamAM pherave che ne sUryanuM mukha jovAya nahi ema pharatAM AthamavAnI veLAe pAche pUrvamAM pharI jAya che! ebhala vALAe karelAM kAma viSe, khADiyArane pitA mAmaDiyo cAraNa nIce pramANe varNana kare che - jhUlaNA chaMda. prathama meha vALiyo, keheDa TALo pache, vALa satavAdiyA jetra vAdI; takhata bhUpAM zire ziromaNa taLAju, gAdiyAM zirAmaNu vaLe gAdI. kreDa paraNAvatala, dIha eke kanyA, bhayaMkara bhAMjatala zera bhe; zApa utAratala nesaDI sAIre, aNure Apatala ziza ebho. pitare sUrare, sUrajere pitA, meja meherANa hiMdavANa mAjA; vasAre UvAsaNa uvasaNa vasAvaNa, rAMkare mALavo dharmarAjA. vAlAka dharatIne sahiyArI jitI lIdhI hatI, te paNa dhanamere badhIe pitAnA jamAIne ApI dIdhI; ane rANajI gohile pitAnI gAdI vaLAmAM karIne maratAM sudhI tyAM rAjya karyuM. rANajI gohilanA pachI tene kuMvara mokhaDAjI gAdiye beThe, te tenA vaMzamAM mahA parAkramI uThayo. "pIramane rAjA" evuM kIrtivaMta pada meLavI lenAra te pahele ja hate. khAkharAnA DuMgare je khaMbhAtanA akhAtanI samAMtara lITImAM tenA pANInI ane pAlItANanA parvatanI vacce che te mahilI 1 sumAre i. sa. 1309mAM alAudInanA lazkare rANapura lIdhuM ane tene mAryo. 2. u. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra6 rAsamALA baLavAna jagyA kabaje karI levAnuM mokhaDAjI gohile paheluM ja parAkrama karavuM. tyAMthI teNe badhI bAjue jUdI jUdI jagAe hallA karavA mAMDyA, ane AsapAsanA dezamAM trAsa vartAvI dIdho. "jyAre khokharAnI guphAmAM "Apa siMha garjanA karI uThayA, tyAre e! mekhaDA! viMdhyAcaLanA rahe"vAtie khAvAnuM taryuM. teNe umarALA ane bhImaDAda, mAMDala gaDha ane mitiyALuM kabaje karI lIdhAM hatAM, paNa tenI kharekharI agatyanI jita te geghA ane pIramanI hatI. godhA havaNuM svaccha ane AbAda thatuM baMdaranuM zahera che, temAM ATha. hajAra karatAM paNa vadhAre mANasanI vastI che, ane khaMbhAtanA akhAtamAM tenI sArI khADI che. tyAMnA khAravA gedhArI kahevAya che. teo keTalAka musalamAna dharmanA che ane keTalAka keLI athavA hindu che ane jeone aNahilapuranA rAjAoe Azraya ApIne te nagaramAM vasavA mATe IlAyade bhAga sepela teonA vaMzaja che. teo potAnI purAtana pratiSThA hajI lagaNa. jALavI rahyA che ane briTiza rAjayanA vAvaTA nIce hindusthAnanA je khAravA pitAnAM vahANa calAve che, temAM teo sArAmAM sArA ane ghaNe ja vizvAsa rAkhavA yogya gaNAya che. gedhAmAM havaNAM pheraphAra thayela che temAM mekhaDA gohilanA vArAnI nizAniya hajI lagaNa kaMIka rahelI che. zaheranA naiRtya khUNAmAM, ane havaNane kATa che tenI AsapAsa, prAcIna killAnI nizAniye jovAmAM Ave che. buraja tUTI jaIne vikharAI paDelA hajI lagaNa dekhAI Ave che, paNa jenI upara pIpaLA ugIne tenAM mULiyAM vistarAI gayAM che teonI nizAniye dekhAtI nathI. zatrunAthI rakSaNa karI zakAya evI jagyA camatkArika rIte pasaMda karIne zahara vasAyeluM jaNAya che. AsapAsanI jagyA karatAM UMcANamAM che tethI eka bAjue pIramane beTa ane khADIthI te bIjI bAjue khokharAnA DuMgarA sudhInA AkhA pradeza lagI bahu Aghe, cAre mera najara pahoMcI zake ema che. tema ja vaLI pIvAnA ati svaccha pANInI sArI chata che. 1 (seraThe)-taLa khAkharA taNe gALa, kasara gujiye; viMdhyAcalavALe mUkyA, cAre he mokhaDA! A pramANe lekAe pAkAra kare teTalA ja zabda lakhyA che te uparathI kadApi A. mi. phArbase ema dhAryuM hoya ke te siMhanA je baLavAna hato tethI vidhyAcaLamAM rahevAsiyAe tenAthI dhrujI jaIne khAvAnuM tAryuM haze. paNa mULa vAta to ema che ke, pIrama beTamAM sAdale siha rahetA hatA tenuM mAthuM kApI lAvIne teNe pIramanA daravAjA vacce karyuM hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIramanA gehila 427 pIramanA beTanI ane gehilavADanI vacce traNa mAIla pahoLAInI eka khADI che te madhyamAM sumAre 60 vAma uMDI che. valabhI nadI e khADImAM bhaLI samudrane maLe che. evI vAta cAle che, ke pIrama beTa jamInanI sAthe ekAkAra hato. e vAta cAlavAnuM kAraNa kadApi ema haze ke jyAre oTa Ave che tyAre ghaNuM kharAbA ughADA paDI jAya che ane te mukhyatve karIne goghA bhaNanI bAjue ghaNuM jovAmAM Ave che. khaMbhAtanA akhAtanA kinArAmAM je ghaNA camatkArika pheraphAra banyA che tenuM chevaTanuM kAraNa ItihAsa uparathI ke padArthavijJAnazAstra uparathI paNa kAMI siddha thayuM nathI; ane pIramanA beTanuM baMdhAraNa tathA valabhIne nAza ene koI akaLa rItane saMbaMdha dhAravAmAM Ave che, temAM kharekhara bheda rahelo gaNAya che. retALa DuMgarA je thoDI kALI bhUminA taLa upara che tenAthI pIrama beTa chavAI gayela che. pazcima bhaNInI AkhI bAjue A DuMgariye keTanI garaja sAre che, ane dariyAthI rakSaNa karavA khullI memamAM pavana cAle che tethI karIne retI vagere taNAI Ave che tene lIdhe paNa A DuMgarA vadhatA jAya che; paNa pUrva bhaNunI bAju te cheka retI vinAnI che; ane tyAM AgaLa vAvaNI thAya evI jamIna che, tethI tyAM rahenArA leke je thoDA che ane mAtra thoDI mudata lagI rahe che, teone thoDe ghaNe khorAka pUre paDI zake eTalI khetI thAya che. retALa DuMgarAo upara maraNa chavAI jAya che. vistAra pAmelAM thoDAM lIMbaDAnAM jhADa che te upara tyAMnA loke cAra bharI rAkhe che, te vinA keTalAMka ThIMgarAI gayelAM jhADa, ane pUrva kinArA upara tamariyAnI jhADI che. eTaluM pIramamAM jhADapAna che. A kinArA upara niRtya koNane varSAda zarU thAya che te veLAe mukhyatve karIne pANIne dhasAre ghaNo bhArI thAya che, ane pIramanI khADImAM, balavAna bharatInI nAzakAraka asara jeTalI thAya che teTalI tenI asara keI bIje ThekANe thatI nathI. mahA gheDAvALI bharatIne. prathamano dhasAre baLamAM durnivAra hoya che, ane te veLAe jevAnI racanA evI thAya che ke te viSe vicAra mAtra najare jonAranA manamAM ja AvI zake. traNa athavA cAra phITa UMcAInAM bhIMtanA jevAM laMbAkAra mojAM jevAI zake evI rIte vistAra pAmatAM eka kalAkamAM bAra mAIla kApatAM tvarAthI AvI pahoMce che, ane ajANatAM athavA tene susavATo sAMbhaLIne haThilA khAravA tenI darakAra rAkhatA nathI to teone ghANa vALI nAMkhe che. 1 phArbasakRta orienTala besvAra bhAga bIjAne pRSTha 221 me jUve, tema ja emba brAnca ova dhI reyala eziyATika sosAiTInA jarnalanA prathama bhAgamAM pIrama beTa viSe lakhAyuM che te nave. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 rAsamALA gAthethI pIrama je nAva haMkArI javAmAM Ave che te pravAhathI kheMcAI jaI te saMkaTamAM AvI paDe nahi eTalA mATe narmadAnA mukhamAM deheja khArAmAM haMkArI jatA hAya ema sIdhA calAve che. uchALA mAratA dariyAnA sapATAmAM AvI jAya evI sthitimAM nAva AvI paDe che, ane ghaNI vAra te sapaDAI paNa jAya che. pANImAM DUbelA kharAbA upara zaMku AkAranAM mAAM thAya che te kharAbA upara nAva athaDAya nahi te mATe paNa tene bahu sAvadhAna rahevuM paDe che, mAkhaDAjI gAhilanA pALiyA AgaLa eka TekarI upara dheALuM nizAna che, tenI nIce beTanI uttara dizAe retALa tIre dhaNuM karIne utarI paDavAmAM Ave che. pIramanA killAnAM khaMDera hajI lagaNu jovAmAM Ave che te, te eTanI vacce, ane ceAgaradama verAtAM paDyAM che. gheADAka buraja, ane pazcima bAjunA daravAjAnI jagyA khullI rIte jaNAI Ave che; eka dvAra je eka pattharamAMthI kArI hrADelA be hAthiyAthI mULa zaNagAreluM che te gacchInA khaMDeranA namunA tarIke jovA lAyaka thaI paDayuM che. jUnA killAnA gherAvAmAM talAva tathA kUvAnAM khaMDera dekhAI Ave che; pattharakAmanI hindI kAtaraNInA bhAgI gayelA kaDakA ceAgaradama verAyalA paDelA che. madhyabhAgamAM Azare khAreka jhupaDAMnA eka kukheA che. killAnI naiRRtya kANumAM eka uMcA TekarA che te asalane vAre gaDhInI jagyA haze paNa havaNAM te te ThekANe dIvAdAMDI che. asalanA vArAmAM dariyAI athavA cAMcavAnI sattAnA vArAmAM pIramane killA kevA upayegI thaI paDelA haze, te A uparathI jaNAI Ave che. eka bAjuethI gAhilavADane kinArA, gAdhA baMdara, ane jhADanI ghaTAmAM AvI rahelAM dhaNAM gAmaDAM tathA khAkharAnA DuMgarA bhaNI UMcA caDI jatA pradeza jaNAI Ave che; khIjI bAju bhaNIthI narmadA ane TaMkAriyA nadInAM mukha khullI rIte dIzI Ave che; tema ja uttara ane dakSiNa dizAe bhaNI pIramamAMthI jonAra ceAkIdAranI najare AkhA khaMbhAtanA akhAta evA dRSTi taLe AvI jAya che ke dravyavAna gUjarAtanAM baMdarA bhaNI dariyAmAMthI je vhANu haMkArI jAya che teonA divase dheALA vAvaTA, ane rAtrInI veLAe phAnasanA jhaLakATa tenI dRSTimaryAdAmAM AvyA vinA rahetA nathI. ' AvI jagyAmAM meAkhaDAjI gAhila Akhare peAtAnI meLe vA. " rANInA kuMvara, baLavAna rAjAdhirAja, eNe peAtAne vasavATe navuM zahara bAMdhyuM ne DuMgara upara majabUta killA bAMdhyA. dariyAnAM meAAM tenI cAre bAjue cheALA mAratAM hatAM. dharatInA paNiye kALiyeAnuM rAjya kheMcI laIne pIramanA nAmathI jagamAM jANItuM karyuM tenA vhelAM geAdhAnA tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com .66 .46 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIramanA gAhila 429 ' pIramanA AraiyA dhaNI hatA. te e meAkhaDAe laI lIdhA; sAtameM khAravAne teNe taravAranI dhAre caDAvyA; badhA kALiyAne ThAra kalyA. pUrva janmanA tapasvIye e be zahara svAdhIna karI laIne pIramanI gAdI pratApavAna karI " dIdhI. ghaNA dezane rastA tyAM thaIne hatA tethI teNe pIramamAM ghaNAM t vhANu rAkhyAM hatAM. ghaNAM vhANu teNe lUTI lIdhAM hatAM; sarva jagyAe " teneA trAsa vartAI gayA hatA. je lhANNA haMkArIne AvatAM hatAM tenI pAsethI te khaMDaNI letA hatA; hanumAnanI mUrti te bAjubaMdhamAM rAkhatA, ne tene kAlikA mAtAnA hAtheA hateA."1 ** .: ' .. pIramanA rAjA khaMDiyA paDAvato, tathA cAMcavAnA dhaMdhA calAvatA hatA, tethI chevaTe te sarakAranA hathiyAranI caMgaramAM AvI gayA hatA. hinduenA vRttAntamAM tughalakha zAhane tenA zatru karIne varNavyA che; paNa musalamAna itihAsa lakhanArAoe pIramanA nAza viSe kaMI lakhyuM nathI tevI gyAsuddInanA zAhajAdA mahaMmada saMbaMdhI gUjarAtane lagatI jeTalI vAta hatI teTalI ame lakhI gayA chiye te mahaMmada ane hinduee lakhelA musalamAna saradAra e e eka haze, ema mAnI levAne kAMI harakata nathI. mahaMmada tulukha potAnA rAjyanA ANImaganA bhAgamAM vyavasthA karavAnA kAmamAM lAgyA hatA, tyAre meAkhaDAjI gohila bhaNI teNe pAtAnAM hathiyAra pheravyAM haze emAM zaka nathI. hindunI vAtamAM tatkSaNa vAMdhA udgavAnuM kAraNa evuM batAvavAmAM AvyuM che ke dilhInA eka vyApArI te ja maturInAM cauda vhANa bharIne pIrama lAvyeA hateA, tenuM rakSaNa karavAnuM meAkhaDAjIe vacana ApyuM hatuM ane vacce samudra devane rAkhyA hatA te paNuM pachIthI teNe lUMTI lIdhAM. " gajanInI bhAre senA pIrama ane gAdhA upara caDhI AvI; DaMkA vAgavA mAMDyA, ane raNasigAMnA avAja thavA lAgyA; tathA dariyA pA"tAnI sImA cheDatA heAya ema dekhAvA mAMDayuM. jUdI jUdI jAtanA su"salamAne! tyAM AvyA hatA temAM pALA, dheADA, ane hAthI sarve hatuM. "sAgaranA dhaNInI sAthe laDavAne teoe samudrakAMThe DerA taMbu ThokyA. gAhila ekalA peAtAnI pIramanI guphrAmAM siMhanI peThe garjanA karI rahyAM hatA. "tenuM tapa bhAre hatuM tethI jarA paNa DagyA nahi. senA taiyAra thaI, AkA 1 aMgrejImAM ema che ke, sekhaDAnA hAtha upara kalikAnI mUrtinI chApa hatI, paNa mULa bhAvArtha dhyAnamAM nahi utarayAthI bhUla karI heya ema lAge che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 2. u. www.umaragyanbhandar.com Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 rAsamALA "zamAM bANa uDavA lAgyAM, paNa mekhaDAnA zaharane kazo ghA lAge nahi. "dagaphaTakA karIne tughalakha zAha ghaNA divasa laDyo, paNa tenA lAkhe prayatna "niSphaLa gayA; zAha mahenata karate thAkI gayo; dariyAnAM pANumAM tenI nAMkhI najara pahoMcI nahi; paNa mekhaDAe hAthamAM taravAra jhAlIne "rAjAonI pratiSThA rAkhI." mekhaDAnI pAse jaI pahoMcavAne zatruo pIramamAM jaI zakyA nahi, kemake, pANIne mArga temanAthI eLavAya ema hatuM nahi, tema ja kheda pAmelA vyApAriye apavAsa karyA, ane samudra devane vacce sAkSI rAkhyA hatA temane, pANuM pAchuM kheMcI laI musalamAna senAne raste ApavA vinati karI paNa kAMI vaLyuM nahi. mahaMmada zAhe pitAnI pharaja pAchI haThAvI, te evI AzAthI ke Ama karavAthI gAhile pitAnA ajita killAmAMthI bahAra Avaze. AvI yuktio musalamAne vAraMvAra karatA AvyA che ane temAM rAjapUta saradAra ghaNI vAra sapaDAI gayA che. goghA ane guMDInI vacce musalamAne Dara pAmatA rahyA. tyAre rAjAe vicAra karo ke, eka divasa meta te AvavAnuM ja che, tethI eka "vahANumAM besIne rAtamAM pIramathI geghe AvyA; ne laDavAne taiyAra thaye; "hAthamAM taravAra laIne, motanA mukuTane mAthe bAMdhyuM. daravAjA ughaDAvIne "uMcA mananA dhaNie pitAnI senA hAra hADI, te ddhAone dhIraja ApavA lAgyo, mokhaDA maye pAdazAhanI senA upara hallo karyo; teNe "musalamAnane kAdavamAM kacarI nAMkhyA. zaraNAIyo ane raNazigAMnA nAda "thavA lAgyA; AkAzamAM nizAna pharakavA lAgyAM; lehInI nIke vahevA lAgI. banne senAnA yoddhAo zeLabheLa thaI gayA. pAdazAhano bhANeja senAne uparI hatuM tene mekhaDAe je; eTale tenA hAthI uparathI tene nIce mArI pADyo. mokhaDA gohile ghA karavA mAMDyA tyAre musalamAne "allAnI baMdagI karavA lAgyA. asuranI senA upara tenA ghA varasI rahyA; "tughalakhanA ardhA yoddhAone te rANAnA putre potAnI taravArathI kala karI "nAMkhyA. rAjAnI taravArathI zatrunI ADa tUTI. te vijaLIthI parvata tUTI "gayo hoya evI dekhAvA lAgI. pachI mekhaDe paDyo tenuM mAthuM meghAnA daravAjA vacce paDyuM ne dhaDa taravAra calAvatuM deDameDa karI rahyuM. mAthuM je bhoMya upara paDyuM hatuM te mukhamAMthI mAro ! mAro ! nA avAja karavA lAgyuM. zatrunI senA sAmaTI saTI gaI, ghaNuM ddhAo paDyA. ezle pAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA rajapUta sultAna 431 "zAha bahu musibate bo. gaLIne ADe nAMkhyo tyAre dhaDa heThuM paDyuM, bane tyAre ja taravAra cAlatI baMdha paDI. bIjA ddhA pachI pAchA bhAgyA ne "pIramane dhaNuM pitAnA kela pramANe pUrepUruM karI rahyo tyAre te dharaNI "upara Dho. (1347) sejakano pautra devanI keTIno gaNAya; tene "zvAsamAM zvAsa samAI gayo, ane pAdazAhanI senAnA yoddhA nAsate page "kahevA lAgyA ke, dhanya che hindu ! tane dhanya che hindu !" | musalamAnee pIramane koTa tenA sthApanAranA maraNa pachI toDI pADyo, te pachIthI pharIne kadi baMdhAyo ja nahi. meM khaDAjInA nAmanI sAthe tene saMbaMdha haju tAjo rahI gayo che. ene pALiyo jyAM ubho karyo che tyAM AgaLa hinduo rAjI thaIne aphiNanI kAMkarI kasuMbA tarIke mUke che ane pIrama AgaLa thaIne je khAravA jAya che te mekhaDAjI gohilane nAme DuM bhAtuM samudramAM nAMkhavAne bhAgye ja bhUlI jAya che. prakaraNa 3. gujarAtanA rajapUta sultAna, 1 mujhapharazAha 1 lo 14 07-1410 2 ahamadazAha 1410-1442 3 32-6-20 1 A me khaDAjiye zUravIrapaNuM batAvyuM ne laDAImAM hoM AgaLa rahyA tethI te sthAna tenA nAmathI ekhare kahevAya che. gedhAmAM havaNuM paNa tenI derI ubhI che. bhAvanagaranA darabAra jyAre e jagyA bhaNuM jAya che tyAre prathama tyAM darzana karyA pachI bIjuM kAmakAja kare che. hajI tyAMnA je pUjArIne darabAra bhaNuthI varSAsana maLe che. ra. u. 2 sahArana karIne TAMka (takSaka) jatine rajapUta jamInadAra hate. te sUryavaMzI rAmacaMdrathI keTalI maheDiye mahasu thaye tene kame dullabha, nAta, bhUkata, maMDana, mulAhana, sIlAhana, triloka, kuMvara, darasapa, darImana, kuvarapAla, daridra, harapAla, kipAla, harapAla ane tene haracaMda thaye, tene putra sahArana hatA. te sthAnezvaramAM hatA. eka samaye phiroja zAhu jyAre kuMva25de hatA tyAre zikAre jatAM potAnA sAthathI vikhUTA paDyo. ane sahArAnA gAma pAse jaI pahoMce te samaye tene bhAI sAdhu tathA bIjA keTalAka rajapUte beThA hatA. phireja zAhanA paganAM rAjacihna ane tene dekhAva joIne tene lAgyuM ke A koI pAdazAha thAya e che, tethI, tene potAne ghera laI gayA ane tenI AgatAsvAgatA karI, sAdhunI bahene tene dArU pAyo tenI laheramAM te koNa che e kahyuM tethI sAdhunI bahena tenI vahere paraNI. pharaja zAhanI sAthe bane bhAI diDI gayA. ane tyAM temaNe musalamAnI dharma svIkAryuM, eTale, sahArAnane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43ra rAsamALA 3 mahaMmadazAha 1 lo 1442-151 9 4 kabuddIna 1451-145, 8 5 dAuda 1459-1459 0-6 mAsa 6 mahaMmada begaDe (bIjo) 1458-1511 para 7 mujhaphaphara 2 je. 1511-15ra6 15 8 sikaMdara. 1526-1526 0-2-16 8 mahaMmada je. 1526-1526 10 bahAdura zAha. 1526-1537 11 11 muhaMmada phArUkI. 1537-1537 12 mahaMmada zAha 4tho. 1537-1554 17 13 ahamada zAha 2 je. 1554-1561 7 14 mujhaphaphara 3 je. 1561-1572 11 mujhaphaphara zAha pahele; zAha ahamada pahele. I. sa. 1407thI 1410. I. sa. 1410 thI 144ra. mujhaphapharakhAna gAdiye beThe ke tarata ja teNe hindu ThAkarane potAnA khaDiyA karI devAnuM kAma AraMvyuM, ane tema karavAne mATe prathama teNe IDara upara caDAI karI rAva naMgajInI pachI ehemalajI, dhavalamalajI, luNakaraNujI, ane kharahatajI anukrame thayA. temanA saMbaMdhI kAMI vizeSa lakhI rAkheluM nathI, paNa mAtra eTaluM ja lakhI rAkhavAmAM AveluM che ke "rAva kharahatajInA vArA sudhI rAjyamAM vadhAre thayA nathI, tema ja, ghaTADo paNa thayo nathI." kharahatajIno kuMvara raNamalajI vadhAre prasiddha thayo che. IDara gaDha upara teNe beThaka caNAvI hatI te "raNamalanI cekI" kahevAya che. tenI pAse agiyAra saradAre hatA. te raNamala kahevAtA hatA. te saradAro ane raNamala saMbaMdhI camatkArika vAte banAvavAne bhATane ThIka sAdhana maLyuM che. "rAva rAmale "iDara ane mevADa vaccenA bhAgara deza yAdava vaMzavALA pAsethI laI lIdho, "ane tyAMnI rAjadhAnI jhAraDa gaDhamAM keTalIka vAra sudhI potAnuM raheThANa karyuM. pAdazAhe vajIra umukane khitAba Ape. enA dIkarA japharakhAna tathA zamazerakhAna thayA. A japharakhAna mujhapharakhAnane khitAba maLyo hato. mirAte sikaMdarI. A lekha uparathI jaNAya che ke mujhapharakhAna e takSaka kuLane rajapUta hatA, tethI ame e vaMzanA rajapUta sultAna evuM nAma jaNAvyuM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 mujhaphara zAha pahele tyAMthI te pAnera gayo ne solaMkI vaMzanA eka paTAvatane teNe bhAgara "ApyuM. musalamAnoe sonagarA cohANAnA ThAkorane hAMkI mUkayo eTale te jhAlarathI IDara Avyo, tene paNa raNamalle rAkhe, ane tene jerAmIrane paTe karI Ape. A cehANa vaMzanA rAvanA vaMzavALAo sAthe paraNatA hatA. paNa pachI teo bhIlanI dIkariyo sAthe paraNavA lAgyA "tethI vaTalAIne judA paDI gayA." pharistA kahe che ke, I. sa. 1783mAM IDaranA rAve rIti pramANe "khaMDaNI ApavAnI nA pADI, eTale te jorAvarIthI levAne mujhapharakhAne tenA "upara caDAI karI. keTalIka hAnI nahAnI laDAI thaI temAM mujhaphapharakhAna "jita pAmato gayo ane IDara zaheranI lagabhaga AvIne tene ghere ghAlyo. "te ghaNI lAMbI mudata sudhI rahyo tethI killedAra kherAkane mATe eTalA badhA "herAna thayA ke pachI temaNe bilADAM ane kUtarAM khAvA mAMDyAM ema kahevAya che. pachI chevaTe rAve pitAnA kuMvarane mujhaphapharakhAna pAse mokalyo. te tene "page lAgyo ane pitAnA lokonA jIva ugAravAnI prArthanA karI. paNa tenuM "rUpuM, ane jhaverAta ApavAnI sarata karI tyAre teNe tenI prArthanA svIkArI." khAnadezamAM sulatAnapura ane naMdurabAra paragaNuM che, te bathAvI pADavAne adIlakhAnA prayatna karate hato; tenA upara cheka siddharAjanA samayano gUjarAtanA rAjAone dAvo sthApavAnA kAmamAM mujhaphapharakhAna have lAgyuM. te potAnI rAjadhAnImAM pAcho Avyo tyAre tenA jANavAmAM AvyuM ke pazcimanA paTTaNa paragaNumAMnA jeharaMdanA (jaharaMda) rAve musalamAnI sattA , mAnya rAkhI nathI, te uparathI tarata ja teNe te rAvanA upara caDAI karIne khaMDaNa lIdhI ane tyAMthI seminAtha upara gayo; tyAM teNe hindu devAlayane vaLI pAchAM toDI pADI tyAM AgaLa majIdo banAvI (I. sa. 1394). tyAra pachI te maMDala gaDha (citeDa) upara caDyo ne te pitAne svAdhIna karI lIdhe. 1 AdilakhAna je maleka rAjA kahevAtuM hatuM te burahAnapuranA sulatAnane dAda thAya. teNe baMDa macAvI ghAnerane killo kabaje karyAnuM jANI mujaphaphara tenI upara caDyo. tenI sAmA mANase mokalI salAha karI, ekabIjAne sogaMda mokalI, baMne mitra thayA. maleka rAjA khalIphA kAkInI olAdano hatA te vAta sujhaphphara jANato hato. 2. u. 2 ahI rahyo eTalAmAM te luTaphATa karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nahiM gaye. bAra brAhmazAna sI, dIkariyAne ane purUSone kedI banAvI laI gaye. baMdare AvelAM vahANone paNa luTI lIdhAM. prabhAsapATaNamAM pitAnuM thANuM besArato gayo. 2. u. 28 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 rAsamALA tyAMthI ajameramAM jyArata karavAne gayo ane jalavADAne raste pAchA AvatAM tyAMnAM devAlaya teDI pADyAM ane tyAMthI khaMDaNI lIdhI. - I. sa. 1398 mAM IDaranA rAva raNamala upara teNe pharIne caDAI karI ane prathamanI peThe teNe jyAre khaMDaNuM ApI tyAre tene javA dIdhe. taimurane bhayaMkara humalo A samaye thayo hato, tethI dilhInA darabAramAM ghaNI avyavasthA thaI paDI hatI ane gAdI kabaje levAne ghaNuM pratispardhi laDI maratA hatA. mujhaphapharakhAna ane tenA dIkarAe paNa rAjagAdI upara pitAne hakka batAvavAnuM bahAnuM dharyuM hatuM, paNa teo hada bahAra dhapyA na hatA ane mujhaphapharakhAna te gujarAtane kharekhare rAjA hatA, eTale tyAMnuM rAjapada dhAraNa karavAthI saMtuSTa thayo hato. te veLAe te pitAne bAdazAha kahevaDAvavA lAgyo ane mujhaphaphara zAha pada dhAraNa karavuM; pitAnA nAmanA zikkA pADyA ane khutabo paDhAvyo. I. sa. 1401 mAM IDaramAMthI khaMDaNI vasula karavA sArU mujhaphaphara zAhe pharIne caDAI karI, tyAre rAva raNamalajI zatrune mATe pitAnI rAjadhAnI mUkIne vIsalanagara jato rahyo. eka hindu rAjA dIvamAM rahetA hatA, tenI upara mujhaphphara zAhe bIje varSe seminAtha AgaLa jita meLavI. laDAI thayA pachI te jagyA potAne svAdhIna thaI ane tyAMnA keTalAka killedAra ane rAjAne ThAra karyA. . mujhaphaphara zAhe pitAnuM chelluM parAkrama mALavA upara hallo karavAmAM dAkhavyuM. tyAMnA pAdazAha husaMganI sAthe dhAra AgaLa teNe laDAI karI temAM tene harAvIne keda karI lIdhuM. te I. sa. 1411nA julAI mahinAnI tArIkha ra7 mIe maraNa pAme. 1 bApA athavA rAyadurgoe gherAne sAre bacAva karo. musalamAne maMjanIka goThavaNamAM phAvyA nahi ane paththarane varasAda varasAvI thAya, tyAra pachI suraMga khodAvI. zaheramAM marakI cAlI tethI prajAne ghANa vaLI gayA tyAre bApAe namyuM ApyuM ane salAha karI. 2. u. 2 A pachI I. sa. 1396 mAM teNe sustAnanuM pada dhAraNa karIne mujhaphaphara zAhe pitAnA nAmane sikko pADyo tathA khutabo paDhAvavA mAMDyo. eTale jummAne divase ke idane divase nimAra paDavAne jAya tyAre mibara upara caDIne khudAnI baMdagI karI tathA nabI(mahamada)nAM vakhANa kare che, tyAra pachI eka pagathiyuM nIce utarIne je sultAna hoya tenuM nAma daIne tenI duvA mAge che. 3 hI. sa. 813 tA. 14 ramajhAna(i. sa. 1410) mAM sultAna ahemada nAsarUdIna abulaphata ahaMmada zAha pada dhAraNa karIne gAdiye beThe. tenA bApanuM nAma 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 ahaMmada zAha pahele mujhaphaphara zAhanI pachI tene pautra ahamadakhAna gAdIe beThe; paNa phirojakhAna karIne tene eka pitrAI hate te rAjya upara pitAne hakka dharAvIne bharUcamAM pitAne bAdazAha kahevarAvavA lAge ane sAta ATha hajAra mANasa sahita narmadA upara chAvaNuM nAMkhIne paDyo. hAla tarata ja A baMDa te sahelAIva bezI gayuM ane sAbhramatInA kinArA upara sAvala (AzAvala) gAmanI havA ane jagyA bahu mana vazyAthI teNe tyAM eka navA zaheranI sthApanA karI pitAnA rAjyane pratiSita karyuM. AzAvala e navA zaharanuM eka paruM thayuM ane tyAra pachI te zahara gUjarAtanA bAdazAhanuM rAjadhAnI nagara thayuM. tenuM nAma tenA sthApanAranA nAma uparathI (ahamadAbAda) amadAvAda paDayuM (I. sa. 1412) amadAvAda vazyAnI Akhara sAlamAM phirojhakhAne gAdI upara potAno dA karIne moDAsA AgaLa keTalIka pheja ekaThI karIne baMDa macAvyuM, IDarano rANo raNamala pitAnA pAMca cha hajAra azvAra ane bIjA pAyadaLa sahita tene maLI gayA. ahaMmada zAha AvI pahoMcyo, eTale phirojhakhAna ane rAva moDAse thANuM mUkIne tyAMthI daza mAIla upara raMgapura che tyAM jatA rahyA. ahamada zAhe temanI AsapAsa ghero ghAlyo ane killA upara caDI utarIne te zahara lIdhuM, eTale baMne jaNane DuMgarAmAM hAzI pisavAnI agatya paDI. kahe che ke tyAra pachI rAva raNamala ane phirojhakhAnane aNabanAva thavAthI rAve potAnA sebatInA hAthI, ghoDA ane bIjo sarasAmAna laIne ahamada zAhanI kRpA saMpAdana karI levAne tene Apyo. mALavAnA sultAna husaMge ahamada zAhanA sAmAvALiyAone Azraya Apyo hato tenI sAthe laDAI macAvavAnA kAmamAM paDyo. temAM zAhane jaya thayo ane tenA zatru vikharAI gayA. te mAMhele eka giranAramAM seraThanA rAhano Azraya laIne rahyo, te uparathI ahaMmada zAhanuM lakSa tenI bhaNI kheMcAyuM. seraTha deza hinduono mULathI mAnIto che; te temane mana A pRthvI uparanuM svarga che. te svaccha nadInI bhUmi che tyAM uttama jAtinA ghaDA nipaje che tAtArakhAna hatuM tene tyAM te hI sa. 793(sa. 1390)mAM janmyA hatA. gAdiye beThe tyAre tenuM vaya 21 varSanuM hatuM. 1 karNa selejhInI karNAvatIne sthAne A zahara vaseluM jaNAya che, hI. ma.815nI samAptimAM. 2. u. A samayathI cAra zataka agAu AlabI rUmI nAmanA pravAsiye sAvala (AsAvala) nagaranuM kathana karAyuM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 rAsamALA ane tyAMnI striyo suMdara che. vaLI vizeSamAM te pavitra kSetra che. jena lekAnA AdinAtha ariSTa munine Azrama temAM che, hinduonA mahAdeva ane zrIkRSNanuM raheThANa paNa tyAM che. tIrthakarane mAnanArA jena leke yAtrA karavA sArU pitAnuM mana giranAra ane zatruMjayanA pavitra parvate bhaNI doDAve che; viSNune sevaka gepIcaMdananuM tilaka kapALe karatI veLAe nitya savAramAM seraTha viSene vicAra kare che; zivane bhakta jayavaMta zaMkaranA guNAnuvAda zaMkhanAdathI kare che, tema ja rajapUta ane cAraNa rA' kheMgAranAM parAkramanAM vakhANa kare che, athavA rANika devInA mAThA bhAgyane zoka kare che, athavA te sAMjanI veLAe gAmanA eka jhADa nIce besIne hukkA gagaDAvatAM kaI bhaTakatA paradezI bIjA dezanI vAta kare che tyAre te nIce lakhelI kavitA gAya chegovA-sau vaMza tannAra, nahI, nAta, gu, caturtha somanAthaca, paMcamaM haridarzanam // paMca rana seraTha viSe, azva, nadI ne nAra, seminAtha cothA vase, vaLI harine ThAra. musalamAna paNa seraThanAM vakhANa karavAne thoDA Atura nathI. mirAte sikaMdarImAM lakhe che, ke "mALavA, khAnadeza, ane gUjarAta je ati phaLadrupa "che temAM je je mukhya vAta nipaje che te sarva ekadama eka ThekANe daSTie "paDe evA hetuthI A deza pasaMda karavAmAM AvyuM hoya ema lAge che. "vaLI e prAtanI dharatImAMthI thatA lAbha e dezanI dharatImAMthI thAya che "eTaluM ja nahi paNa te sAthe e dezamAM baMdare che tethI tyAMnA vyApAriyo dravya meLave che ane mAMhelA prAntamAM mojazokhane sArU vastuo pUrI "pADavAmAM Ave che, evo lAbha ApavAnuM abhimAna uparanA traNe dezathI "karI zakAvAnuM nathI." 1 soraThanA kinArA u5ra verAvaLanuM baMdara che, tene hinduo "zAkanuM sthAna" karIne kahe che, kemake zrI kRSNa ane tenA sobatI yAdanA maraNa upara rUkamaNI ane yAnI siye potAnA dhaNanI sAthe baLI meI che. verAvaLanI pAse eka kuMDa che te kRNanI mAnItI gepiyonA nAma uparathI "piyune kuMDa karIne kahevAya che, tenI tara joLI che ane te gepIcaMdana kahevAya che, teno upayoga vilaNa kare che temAM mukhyatve karIne rAmAnaMdI sAdhu tenAM tilaka pitAne kapALe kare che. | zivanA derAmAM je zaMkha rAkhavAmAM Ave che te dvArakAnI pAse seraThanA kinArA uparathI maLI Ave che. 2u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha vhelA harivaMzanA eTale giranAranA yAdava kuLanA rAjAonA itihAsa saMbaMdhI amArI pAse kazuM sAdhana nathI, e zeAcanIya che. ame temanI rAjadhAnInuM varNana karI gayA chiye. ame rA' kheMgAranI vAta lakhI gayA chiye; gAhila ane khIjA, rA'hanA paTAvata `tarIke sAraThamAM peThA hatA ane tyAra pachI teonA tyAM nhAnA nhAnA vibhAga thaI gayelA ApaNA jovAmAM AvyA che. have te mAtra, musalamAnee jita karI levAne lAMbA prayatne kanyA ane temAM tee jaya pAmyA te tathA cUDAsamAvALAe kevaLa potAnA grAsane vAste peAtAnA asalanA kheMgAra vaMzanA hakkathI rAjya upara dAvA uDAvyA ane pachI sarva patI gayuM ane sAraThamAM ekatra thayelAone (musalamAne ne) vAvaTA pharukavA lAgyA eTaluM lakhavAnuM hu~ che. 437 46 musalamAnI tihAsakartA kahe che: "ahaMmada zAhane giranAranA DuMgarI 'killA jovAnI ghaNI jijJAsA thaI hatI. te uparathI baMDakheArAnI pAchaLa "teNe te dizAmAM doDa karI; ane kAI paNa rAjAe musalamAnI rAjyanuM UsarUM dhAraNa karavAne pAtAnI DAka nIcI namAvI na hatI, tethI zera bhalIkane "sAraThanA rAjAe peAtAnA rakSaNa nIce rAkhyA mATe tenA deza upara caDAi "karavAnA sArA sababa maLyA. DuMgarAnI pAse te AvI mhoMcyA eTale "hindu rAjA tenI sAme thayA, paNa musalamAnAnA laDAI samayanA prahArane "tene anubhava thayelA na hatA tethI te hArayo ane giranAranA killA havaNAM "je jUnAgaDha khevAya che tyAM saMtAI peTho tyAM sudhI tene keDA lIdhe. gheADI vAra pachI rAjAe prativarSe khaMDaNI ApavAnuM kabula karyuM ane "pAdazAhanA mukha AgaLa mhoTI bheTa dharI. rAjAe kabUla karelI rakama udharAvI levAne ahaMmada zAha peAtAnA kArabhAriyAne mUkI, amadAvAda pAchA gayA; raste jatAM teNe siddhapuranAM devAlayAnA nAza karaDyo, tyAMthI tene mUlyavAna javAhIra ane khIjuM dhana maLyuM." 1 reyala eziyATika sAsAITI(muMbaI brAnca)nA TAnjhAkanA vhelA bhAgamAM, za" kheMgArana giranAra uparanA mhelanA daravAjA uparanA lekhanI taktInA eka bhAga che. temAM navaghaNa, kheMgAra, ane seMDalikanAM nAma che tathA siddharAja jayasiMha viSe lakhyuM che ke, "pRthvIthI maLatI ceAkhkhI majhAhanA bheAganA pravAhathI enI AMkhyA bhIMjelI ane khumArIbharelI rahetI; tenI kIrtinA mahimAthI zatru aMjAI jatA hatA, ane "je rAjAe tene pAdavaMdana karatA tenA cakrati mukuTa miyAmAMthI utpanna thatA "jaLa vaDe jenuM mAdaprakSAlana thatuM hatuM." khedakAraka vAta e che ke A lekha upara tArIkha nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 rAsamALA ahaMmada zAhe vizeSa baLiyA hindu rAjAo sAme prayatna karavA mAMDyo te sAthe gujarAtamAM jude jude ThekANe ghaNAeka ThAkara ghaNI athavA thoDI dharatInA dhaNu hatA temanI sAme paNa teNe yatna karavA mAMDyo. te mAMhelA keTalAka te jaMgala ane parvatanA praveza thaI zake nahi evA svAbhAvika killAothI rakSAyelA hatA, temanI upara bahu saMkaTathI khaMDaNuM besArI. paNa ghaNuM lazkara AvyuM hoya tyAre temane khaMDaNuM ApavI paDe, te vinA mULamAMthI ja teoe khaMDaNuM ApavI baMdha karI. bIjA keTalAkanAM raheThANa barAbara rakSaNa thaI zake evI jagyAe hatAM nahi tethI teone temanI dharatImAMthI hAMkI kADhyA, paNa teoe bahAravaTe nIkaLIne uparAcAparI humalA karavA mAMDyA, tethI garviSTa bAdazAhane Akhare teonuM samAdhAna karavAnI jarUra paDI ane te lekee paNa potAnA vaMzaparaMparAnA grAsamAMthI khaMDaNI ApavAnuM kabUla karIne tenI sattA mAnya rAkhI. keTalAka hatA temane samajAvIne athavA baLAtkAra karIne temanA pUrvajone dharma badalIne musalamAnI dharma kabUla karAvya; temanA upara sArI najara rahI ane teo musalamAnI jaminadAra thayA. tathApi temanAthI e kAma saMpUrNa karI zakAyuM nathI; e te sisiphasanA jevA prayatna karavA jevuM hatuM; ThAkare ane rAvanA upara rAjabhaktinI sattA ochI beThI hatI tema ja jaminadAra upara paNa ochI beThI hatI, ane uddhata musalamAnone ghaNe garva chatAM paNa gUjarAtamAM salAhazAnti ane ekatrapaNuM sthApavAnuM kAma lAMbA bhaviSyakALa upara thanArA, temanA karatAM vizeSa DAhyA, ane vizeSa dayAvaMta hAthathI thavAnuM bAkI rahI gayuM. mirAte ahamadIne kartA kahe che: "alAuddInanA vArAmAM musala"mAnI dharma pazcimamAM neheravala paTaNathI te pUrvamAM bhaDaca sudhInA pradezamAM dAkhala thayo hate, e vAta kharI; paNa hajI lagaNa ghaNI jagyAe pAkhaMDI "dharma cAlatuM hatuM, tyAM gujarAtanA pAdazAhonA prayatnathI rahetAM rahetAM cokhavaTa ane sudhAre thavA lAgyo; ane zAha ahamadanI mahenatathI keTaleka kANe dharmanuM ajavALuM thayuM." 1 sisyphus narakamAM paDelo hatuM tene eka camatkArika patthara DuMgaranI ToMca upara pahoMcADavAnI zikSA karavAmAM AvI hatI. te pramANe te patthara upara laI jaIne mUke ke temAM e camatkAra hatuM ke pAcho nIce gagaDI paDe, eTale tene khAlI caDautara karavI paDatI hatI ne tene badhA zrama vyartha jate ho. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha vhelA I sa0 1414 nA varSamAM tAjIla-mulkanA IlakAba ApIne bAdazAhe peAtAnA eka kArabhArIne gUjarAtamAM musalamAnI sattA sthApavAnuM ane mUrttipUjakAnAM devaLa teADI pADavAnuM kAma soMpyuM. te kAma teNe evI hoMziyArIthI bajAvyuM ke pheriztAnA mAnavA pramANe AkhA rAjyamAM mevAsa ane grAsanuM nAma sabhaLAtuM baMdha thayuM. 439 rAjyanA pheraphAra saMbaMdhI ame je upara pramANe lakhavAne prayatna karaco che te saMbaMdhI bhATalekA mAlyA vinA rahyA hAya ema dharAya nahi, ane teoe tema kahyuM paNa nathI, ane agara jo temanA sadAnA svabhAva pramANe teoe dharma athavA rAjaprakaraNanA karatAM saMsArI bAbatane mukhya gaNI che teAya paNa teoe ahaMmada zAhanI nIce lakhelI vAtamAM evA samayanuM varNana ApyuM che ane kadApi te itihAsamAM joiye te pramANe bArIka vistAravALuM nathI, teA paNa eTalA badhA damavALuM che ke te A ThekANe paDatuM mUkAya evuM che ja nahi. ahaMmada zAhanA vivAha saMbaMdhI Ajeva A nIcenI bhATanI vAta uparathI jaNAya che ke, jyAre pAdazAhe vAghelAonuM rAjya lIdhuM, tyAre te vaMzanA varaseAjI tathA jetAjI nAme e bhAyA mhAravaTe nIkaLyA. aNahilavADa pATaNanI pAse thaLa paragaNAnAM 1 karnala vAkara he cheH mhAra=mANe ane vATa=rastA, je gAma khANe nIkaLIne rastA paDe te hAraviTayA. rajapUta athavA grAsiyA peAtAnI raiyatane ane "AzritAne peAtAnuM gAma cheDAve che eTale te ujjaDa thaI paDe che. tyAra pachI grAsiyA "peAtAnA bhAyAtane laIne peAtAnuM rakSaNa thAya evI jagyAe jaIne ae che ane kAInA sapATAmAM AvI jAya nahi evI rIte tyAM rahIne lUMTaphATa karavAnuM kAma calAve "che. tene dezanI mAhitagArI sArI hoya che. ane pratyeka kuTuMbanA mANasane e "pramANe peAtAnA nukasAnanA badalA vALI levAnuM sAmAnya sAdhana che tethI, mhAravaTiyAnA satrunA bhegA jeenA svArtha hAtu nathI tenAthI dhAstI rAkhavAnuM tene "tuM nathI. teTalA mATe tene nAza thatAM sudhI athavA tenA kuTuMbanA mukhya mANasane "nikAla karavAnI agatya pADatAM sudhI ghaNuM nukasAna karavAne zaktimAna thAya che. dezamAM nhAnA nhAnA killAe hAya temAM bharAI pesavAnuM maLe che ane tene zikSA karanArAo pAse tApanuM pUruM sAdhana hotuM nathI. kadApi hoya che . tA tenA upayAga karavAnI kuzaLatA hAtI nathI tethI peAtAnA zatrunuM kAMI cAle nahi ema mhAraviTayA "peAtAnuM raheThANu pakaDI bese che ane A pramANe tene sAdhana maLe che tethI tene ghaNI lUTaphATa karavAne phAve che, paNa jo ema hAya nahi te jarA paNa phAve nahi." IDaranA DuMgarI pradezamAM, ane gujarAtanI IzAna kANumAM AvA bhAravaTiyAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA bhIlaDIgaDha ane saradhAra karIne e gAma che tyAM te kuTuMba sahita chAnA rahyA, temAM varasAnuM kuTuMba bhIlaDImAM rahyuM, tethI tenA vaMzaja bhilaDiyA kahevAya che, ane jetAjInuM saradhAramAM rahyuM tethI tenA vaMzanA saradhArA vAghelA hevAya che. te kuTuMba cheADIne sumAre 150 azvArA sahita amadAvAda sudhI upadrava karatA hatA. kAI kAI vAra rAtre ane kAI vAra dAhADe te amadAvAdanAM gAma lUMTatA hatA; tathA kAI vAra khAna jhAlI jatA hatA. teone jhAlavAne sulatAna ahaMmada pAdazAha dhaNI ghaNI yuktie karatA paNa tenuM kAMI cAlatuM nahi. chevaTe temanI kharcI khUTI paDavAthI tene dhaNuM saMkaTa seAsavuM paDyuM, ane vhetAM vhetAM temanA azvArA bahu ochA thaI gayA. sAMtaja gAmanI pAse, amadAvAda ane kaDInA rastAnI vacce nAsamadha karIne gAma che tenA talAva upara, eka rAtriye baMne bhAI AvyA. tevAmAM te gAmanA eka rajapUta bhaMDArI akheA karIne pADiye khAtaranuM gADuM bharIne peAtAnA khetaramAM hAMkI jatA hatA; tene AvatA joIne vAghelAne eka mANasa saMtAI gayA. te akhAnA kheDuta gADuM hAMkatA hatA tenA jovAmAM AvyA eTale te khelyAH "bhAI! talAva upara mhAravaTiyA AvyA hAya "ema lAge che mATe ApaNe vhelA vhelA jatA rahiye teA bahu sArUM." akhA khAyeA: "tAre DaravuM nahi, temanAmAM mArA jevA kAI rajapUta "nathI, jo hAya te| trIje dAhADe grAsa pAchA vALyeA hAya" vAghelAnA mANase A vAta sAMbhaLI ane te potAnA ThAkeArezane jaIne kahI. teoe rajapUtane peAtAnI pAse melAvyA. akhA bhaMDArI temanI pAse Avye eTale temane pUchyuM: "bhAI! tame zuM kahetA hatA?" akhAe manamAM vicAra kacoH-meM sahaja mazkarImAM kahyuM hatuM paNa have ApaNe pharI javuM nathI." te kheAyeAH "hA ThAkAra! jo tamArAmAM mArA jevA rajapUta hAya tA traNa "divasamAM trAsa pAcheA vALI Ape." AvuM sAMbhaLIne banne bhAiyAe kahyuM: "eka hajAra rUpiyAnA dheDA tamane caDavAne Apiye ane khIjAM tame je kaheze| "te ApIzuM." ema kahIne tene peAtAnI sAthe amadAvAda laI cAlyA. 440 vakhe che" ema he che. tenA dAkhalA AgaLa upara ghaNA lakhavAmAM Avaze. bhAravaTiyAnA jevAM kAma karavA viSenuM sAcyualanA khIjA bhAganA caudamA prakaraNamAM lakheluM che:"eTalA mATe Akhaselame jobane kheAlAvA teDuM meADhyuM ke tene rAjA pAse mokalavAmAM "Ave. paNa te tenI pAse AvyA nahi. pharIne bIjI vAra teDAvyA tA paNa AvyA "nahi tyAre teNe peAtAnA mANasene kahyuM ke mArA khetaranI pAse jobanuM khetara che te "temAM java vAvelA che tyAM nae ane te saLagAvI mUkeA. AmaselamanA mANase e jaIne khetara saLagAvI mUkyuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha vhele 441 '' rr hurama athavA pAdazAhanI begama ane musalamAna saradArAnI begamA pAMcasa ratha tathA khIjA mANasa laine dara zukravAre sarakhejanI pAse makarakhAne rAje jatAM hatAM. paNa cAkara nA gheADe cheTe rahetA hatA, ane egame! ekalI pIranI kabara pAse jatI hatI. akhA bhaMDAriye pelA khe bhAIyone kahyuM: "tame A begamane jhAlI leze| nahi tyAM sudhI tamArA brAsa pAche vaLavAnA nathI." jyAre erA makarabA(mukabarA )mAM gaI tyAre rajapUta azvArAe temane ceAmera gherI lIdhI. huramAe pUchyuM:-'tame "kANu che ?" teo khAlyAH-"ame vase ane jetA chiye. amArA grAsa gayA che tethI ame have maravAnA TharAva karyo che, ane ame tamArA tha "hAMkI jazuM." te sAMbhaLIne hurama khelIH "jo tame mArI lAja leze te "mAre maravuM paDaze. huM havaNAM zaheramAM jaIne tamArA grAsa tamane tarata ja "pAna apAvIza." A viSenA teNe kharekharA sAgana khAdhA, eTale te jatA rahyA. eTalAmAM begamanI sAthe mANasA hatA temanA jovAmAM vAdhelA AvyA eTale laDavAne sAmA thayA, paNa te rajapUtAne pajavavAnI begame nA kahI, tethI teoe tenI AjJA mAnI. hurama zaharamAM gaI ane rAtre dIvA zaNagAravAnI nA kahI ne kheda pAmatI beThI. pAdazAhane A vAtanI jANa thaI, eTale te tenI pAse AvyeA, ane hevA lAgyAH "evuM te zuM thayuM che ?" teyei badhI vAta mAMDIne kahI ane kheAlIH-"meM sAgana khAdhA che mATe tame banne bhAyAne kheAlAvIne temane grAsa temane pAche. Ape. "e teo mArA ratha hAMkI gayA haiAta to pachI pAdazAhanI zI zaiAbhA heta ?" pAdazAhe banne bhAgyene AdaramAna sahita amadAvAdamAM teDAvIne zirapAva ApavAnuM vacana ApyuM. hurame temane pAlaDInI pAse dhADIkUvA che tyAM AgaLa rahevAnuM kahI rAkhyuM hatuM ane kahyuM hatuM ke savAramAM huM tamArI pAse bahadhara mAkalIza. te pramANe teo tyAM rahyA hatA, ane savAramAM pAdazAhe potAnA e kArabhArI mANekacaMda ane meAtIcaMdane temanI pAse meAkalyA. teo tyAM gayA ane eka mALIne kahIne varasAjIne ane jetAjIne pAse khelAvyA. vAdhelA melyAH "amane jhAlIne kedamAM nAMkhaze "nahi tenI khAtarI kema thAya?" kArabhAriyA melyAH "e viSenA ame "jamAna thaiye chiye." ema kahIne sAgana khAI ne teone zaheramAM teDI lAvyA. daravAje AvyA tyAre saMdhyAkALa paDavA AvI hatI tevAmAM rastAnI eka bAjue eka strIne lAja vinAnI rIte kheDelI joI eTale vAdhelAee pUchyuM: A kaMI nAtanI haze. " tyAre kArabhAriyA melyA: se| vazA e brAhmaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com '' Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 rAsamALA ka vANiyAnI nAtanI haze." pachI rajapUtoe temane pUchayuM: "tame zI nAtanA che ?" tyAre temaNe uttara ApyuM: "ame vANiyA chiye." pachI varasAe jetAne kahyuM: "bhAI! jenI bAyaDi Ave dhoLe divase ughADI bese che tenA dIkarA A kArabhAriyo che, tethI je pAdazAha ApaNane kedakhAnAmAM nAMkhe "te pachI temane zI zarama rahI ? athavA pAdazAhanA upara temanuM zuM cAlI "zakaze? mATe ApaNe te ahiMthI pAchA javuM joIe." pachI teoe kArabhAriyane kahyuM: "ame tamArI bAMhedharI upara vizvAsa rAkhI zakatA nathI." ema kahIne teo pAchA vaLI ghoDIkUve gayA. kArabhAriyAe je banyuM hatuM te jaIne pAdazAhane kahyuM. tyAre pAdazAhe vizvAsa nahi ANavAnuM temanuM kAraNa pUchAvyuM. teoe kahAvyuM ke pAkI bAMhedharI vinA ame AvanAra nathI. pachI pAdazAhe bAMhedharIne sArU amIne mokalyA, eTale rajapUta azvAre zahara bhaNI AvyA. te veLAe sAMja paDavA AvI hatI ane raste sAMkaDo hatuM. jevA teo khUNAmAM vaLyA ke eka paThANanI orata burakha nAMkhIne cAlatI hatI; teNe azvArone dIThA eTale saMtAI javAne phAMphAM mAryAM, paNa evI koI jagyA jovAmAM AvI nahi. tyAre teNe manamAM vicAra karo ke, huM paThANanI dIkarI chuM ne koI mAruM mAM juve te ThIka nahi tethI bIje eke upAya rahyo nahi eTale pAse eka kUvo hato temAM paDI. tene dhabakAre sAMbhaLIne ghaNuM leke ekaThA thaI gayA. jyAre tene hAra pahADI tyAre varasAnI ne jetAnI khAtarI thaI ke AvI kriyAnA dIkarAnI bAMhedharI jokhama vinAnI che. pachI teo pAdazAhanI kacerImAM AvyA tyAM temanAM jUnAM lUgaDAMne badale temane navAM paherAvyAM. jUnAM lUgaDAMmAMthI cAra zera lIkhe kuhADI nAMkhI-AvuM saMkaTa te rajapUtoe jaMgalamAM veThayuM hatuM. banne bhAIe vicAryuM ke pAdazAha ApaNuM upara rAjI thAya ema karavuM. pachI pitAnI bahena lAlAM karIne hatI te tene vahere paraNavI. pachI pAdazAhe temane pAMcase gAmanuM temanuM kalela paragaNuM ApyuM ane pUchayuM: "tame zI rIte vaheMcI leze ?" varase ane je bolyAH "cAla pramANe "mahaTA bhAIne vadhAre bhAga maLavo joIe. pAdazAhe pUchayuM "mahaTAne moTo bhAga maLa joIe tenuM kAraNa zuM? tenuM nahAnA bhAIye uttara ApyuM ke, baLAtkAra e ja enuM kAraNa che. ahaMmada zAha be ke tame bannee samAna duHkha veThavuM che mATe barAbara bhAge vaheMcI levuM. A uparathI varasAe kalola ne 250 gAma lIdhAM. tenA vaMzanA pATavI rAja Aja lebodare che ane kaTAyA, pethApara ane piDAIDe che, temanA tAbAmAM hAla bArabAra gAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha halA 443 che. bAkInAM kALI leAkeA khAvI paDyA che. nhAnA bhAi jetAne sANaMdanAM 250 gAma maLyAM. e emAM nhAnA mhoTAnA bheda eTalA rAkhyA ke mhoTAne mIThA pATane bhAga maLyA te nhAnAne khArA pAneA bhAga maLyA. paNa jate dahADe nhAnAnI bhoMyamAM sArA dhahuM pAkavA mAMDyA ne mhATAnI bhoMyamAM maTha sarakhA paNa bhAgye ja pAkavA lAgyA. A banAva banyA pachI, mir3Ale sAmatasiMha karIne 350 gAmeAne hAkAra eka divase pAdazAhanA mhela nIce thaI ne jatA hatA. unhALAneA divasa hatA tethI tApa ghaNA paDatA hatA, tethI teNe potAnA mAthA upara lUgaDuM nAMkhyuM hatuM. kemake te veLAe triyA rAkhavAne cAla na hatA te mAtra mhoTA musalamAna umarAva lakAne AphtAgiri vAparavAnI paravAnagI hatI. A samaye varasA ne je mhelanA eka chajAmAM beThelA hatA. te mazkarImAM khelyA: "A mAthADhaMkA kANu jAya che?" sAmaMtasiMhe AvuM sAMbhaLIne kahyuM: "ame mAthADhaMkA nahi, jenI mhena ke dIkarI turkane dIdhI "hAya te mAthADhaMkA khevAya." A sAMbhaLIne varasAne ne jetAne dhaNA krodha caDayo; ane dhArayuM ke ApaNe enI dIkarI turkane apAvIne ApaNA jevA kariye te ja ApaNe varase ne jeteA kharA, nahi teA ApaNA jivatarane dhiHkAra che. pachI sAmatasiha tA peAtAne utAre gayA. vAghelA bhAiyAe lAga maLyA, eTale pAdazAhane kahyuMH bihAlA haMkAre amArUM apamAna karavuM che ne ene cauda varSanI dIkarI NI rUpALI che, tenI sAthe ApanA tekA thAya "te| amAre mAthethI gALa tare." pAdazAhe temanuM kahevuM mAnya rAkhyuM ane peAtAnA keTalAka meAgala amIrene kahI rAkhyuM: "jyAre sAmatasiMha kacerImAM Ave tyAre tenI dIkarI mArI vhere paraNAvAnuM mAguM karavuM." tee khAlyAH "baMdenavAja! e sAmatasiha teA mevAsanA rahenAra che; tethI ame "je kahIzuM te tarata mAnaze nahi; ane evI vAta amAre mhADethI nIkaLavI dhaNI kaThiNa che." pAdazAha melyeH vArU tyAre e Ave eTale mane yAda devarAvajo, ane huM ene kahIza." 66 te pachI eka divasa sAmatasiMha kacerImAM AvyeA. eTale meAgala "adhikArIyAe sultAnane yAda devarAvyuM tethI te kheAyeAH "sAmatasiMha ! tamAre "zAM pharajaMda che?" ThAkAre uttara ApyuM: "baMdenavAja ! mAre eka dIkarA che te eka dIkarI che." ahamada zAha kheAyeAH dIkarI keTalA varSanI che," te melyA: "te sAta varSanI cheH" pAdazAhe pUchyuM: rajapUtA peAtAnI dIka"riyA paraNAvavAne eTalI badhI vAra kema kare che?"ThAkAra mAtheH-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com 66 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 rAsamALA "amAre be traNa hajAra rUpiyA dIkarI paraNAvatAM thAya, ane eTalA ekaThA karI rAkhavAnuM kAma ghaNuM agharuM che; ane vaLI vizeSamAM e ke je tene "hAnapaNamAMthI paraNuviye ne te marI jAya te kharca karelo niSphaLa jAya." pAdazAha bolyo "tyAre sAmatasiMha! tame tamArI dIkarIne pAdazAhanA "takhta vahere paraNavo." ThAkora beH "badanavAja ! Apa ThIka kahe che, huM "jANuM chuM ke hindu rAjAonI ghaNuM dIkariye ApanA janAnAmAM che. kalo"lanA rAjAnI, IDaranA rAjAnI ane bIjAnI che. tethI mArI dIkarI paNa "temAM hoya to te pAMsaruM che, paNa havaNuM te ghaNuM nahAnI che, ane rUpe raMge pAdazAhane lAyaka nathI. paNa amArA bhAIbhatrIjAomAMthI koInI pAdazAha lAyaka haze to tenI ame zAdI ApavAnI sAthe karIzuM." pAdazAha bolyAgame tema hoya paNa tamArI dIkarI mane paraNavo." sAmatasiMhe tenI hAnI vaya mATe ghaNAM bahAnAM batAvyAM, paNa pAdazAha haThe caDayo, eTale chevaTe teNe tenuM kahyuM mAnya karavuM. ThAkara utArA upara gaye; ane pAdazAhe varasAne ne jetAne belAvyA ane kahyuM tame nA kahetA hatA paNa sAmatasihe pitAnI dIkarI devAnuM kabUla karavuM che. teo belyA: "eNe eTale sudhI hA kahI che kharI, paNa rajapUtemAM vasaMta caDAvavAne cAla che te je mihele laI jAya te ame mAniye ke vivAha cokkasa thayo." keTalAka divasa pachI, sAmatasiMha kacerImAM Avyo tyAre ahamada zAhe tene kahyuM: "sAmatasiMha! tame tamArI dIkarInuM vasaMta laI jAo." tyAre teNe kahyuM: "mAre gAma jatI veLAe huM lete jaIza." pAdazAha bolyAH "nahi havaNa ne havaNuM tame tamAre utAre laI jAo." pachIthI teNe vasaMta ThAkarane balAtkAre vaLagADavuM. pachI pAdazAhebane bhAIne kahyuM: "tamAruM paheluM bhaviSya jema beTuM paDayuM tema A paNa khoTuM paDavuM, kemake biholAe "vasaMta lIdhuM." teo bolyA: "teNe vasaMta to lIdhuM kharuM paNa te nakkI lagna "leze nahi" A uparathI pAdazAhe sAmatasiMhane bIjA meLApanI veLAe kahyuM: "tame lagnane divasa nakakI kare." teNe uttara ApyuM "huM daza mahinAthI "ahiM ja chuM; mATe mAre gAma jaIne mArI upajanIpaja saMbhALuM ne pachI "sarasAmAna ekaThe karatAM eka varSa thaze; ne pAdazAha mAre ghera paraNavA "Ave tene kharca upADavAnuM havaNuM mAruM gajuM nathI. mATe jarAka thobho." pAdazAha bolyo: tamAre joIe eTaluM amArA khajAnAmAMthI laI jAo "paNa lagnane divasa nakkI kare." te beH "badanavAja! ApanAM nANuvate "lagna kare te mArI zobhA kahevAya nahi" paNa pAdazAhe te UMTa upara nANuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 ahaMmada zAha pahele ladAvIne bihola pahoMcADyAM. te paisA vaDe sAmatasihe bihalane koTa caNAvyo, buraja karAvyA. ane ddhA rAkhyA tathA dArU, gaLI e sarva ekaThuM karavuM. pachI pAdazAhane phAvI mokalyuM: "have paraNavA sArUM padhArajo." bilathI Azare 14 mAIla upara eka DuMgara che, tyAMnI jagyA ghaNI bhayaMkara che; ane tyAM "dharIpAvaTI" karIne eka kille che. te ThekANe sAmatasihe eka mahela baMdhAvyo hato ane kadApi biholathI nAsavuM paDe te saMtAIpesavA sArU eka vizALa bhoyaruM paNa karAvI rAkhyuM hatuM. mahela tathA bhoMyarAnAM khaMDera hajI lagI tyAM che. ane leke kahe che ke tyAM ghaNuM dhana DATeluM che, paNa bhramaranA bhayathI temAM koInAthI pezI zakAtuM nathI. tyAMthI be gAu upara kedArezvara mahAdeva che, te pAMDavanA vArAnA che evuM kahevAya che tathA tyAMthI sAta gAu upara UMTaDiyA mahAdeva che te pAMDavanA vArA karatAM paNa pUrvanA che. pAdazAha potAnI sAthe lazkara laIne bihola bhaNuM AvyA ane gAmathI be gAu upara melANa karavuM. sAmatasiMhe pitAnA bhAIbhatrIjA mekalIne pAdazAhane kahevarAvyuM: "musalamAnanI rIta pramANe nakA paDhaze 1 pUrva bhaNunA dezamAM ane bIjI evI ja jagyAe madhamAkhiyo je zatru thaI paDe che te kAMI jevI tevI nathI. DayuTeranemImAM ejhIjhe isAyalone yAda devarAvyuM che temAM parvatanA rahenAra Amere madhamAkhiyonI peThe kevA temanI upara tUTI paDyA hatA, ane temanI pachADI paDyA hatA te jaNAvyuM che, ane bhramara athavA viSagI IzvaranI senAnA agragAmiyAe temanA zatruone kevA nasADI mUkyA te viSe jozuAe lakheluM che. karnala TAMDa paNa pitAnA vesTarna InDiyA nAmanA pustakamAM amadAvAdanA sulatAna mahamUda begaDA vizenI vAta lakhe che tathA Abu parvata uparanI acaLezvaranA derAmAMnI poThiyAnI vizALa mUrti toDavAno prayatna kare te viSe paNa Ama jaNAve che: "acaLa gaDhane nAza karIne Abu parvata uparathI utaratAM tene jitane vAvaTo pharakI rahyo hato tevAmAM nahi dhArelI jagyAethI ekA"eka gaDabaTATa uDyo. zikharamAM bharAI peTheluM madhamAkhiyanuM sainya tenI upara tUTI paDyuM ane cheka jhAlara sudhI teonI pachavADe paDyuM. nAza karanAra upara A jaya meLavyuM tenuM smaraNa rahevA sAruM te ThekANunuM nAma bhramarathaLa paDyuM. tyAM eka devala baMdhAvyuM ane lazkare nAsatAM laI lIdhelAM hathiyAra nAMkhI dIdhAM hatAM te sarva ekaThAM karIne tenuM eka vizALa vizaLa banAvyuM ane nadInuM AvuM apamAna karyuM teonuM "vaira lenAra deva AgaLa te mUkavAmAM AvyuM." TIkRta vesTarna InDiyA pRSTa 81. | gujarAtamAM kheDA che tyAM eka briTIza Aphisarane bhUmidAha devA laI jatA hatA, tenI upara paNa madhamAkhiyonuM ToLuM TuTI paDyuM hatuM ane tethI bhaMgANa paDyuM hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 rAsamALA "ke hindunI rIta pramANe paraNaze." pAdazAhe kahyuM: "meM hindunI paraNavAnI rIti joI nathI mATe te pramANe paraNavAnI mArI icchA che. tyAre teo bolyA: "pAdazAha amAre ghera paraNavAne padhAryA che; eTalA mATe, ame "sArI rIte vivAha karIzuM; baMduko vagere dArUkhAnuM choDIzuM, ane gulAla "uDADIzuM, tema ja vaLI jAnaiyAonI mazkarI karavAne, mIThuM chAMTavAne, ane "kAMkarIcALo karavAne amArA hinduomAM cAle che, te tamArA koI mANasane ThIka lAge nahi ne kAine mAre te vivAhane ThekANe laDAI uThe, eTalA "mATe, tamAre temane kahI rAkhavuM joIe ke biholanuM koI mANasa temanI "mazkarI kare te tenI sAthe kajiyo karI uThe nahi. pAdazAhe te pramANe pitAnA lazkarane cetavaNI ApI. pachI sAmatasiMhane bhAI belyoH "baMde navAja! tamArA lazkarane utaravA jeTalI bihelanI pAse jagyA nathI. "mATe moTA maheTA umarAva ane paTAvatane pahelA mokalajo; temanI pachavADe Apa padhAraje, ane phejane pachIthI AvavA deje." e pramANe je kahevAnuM hatuM te sarva nivedana karIne teo gAmamAM gayA. pAdazAhe prathama pitAnA adhikAriyAne mokalyA, temanI pachavADe pote cAlyA ne lazkara pachavADe rAkhyuM, teo jyAre bihalanI pAse AvyA tyAre temane mATe pAMca hajAra rajapUta, geLiye bharI rAkhelI baMduka sahita ubhA rahelA jovAmAM AvyA. teoe daravAjA baMdha karI dIdhA, ne keTa uparathI baMduke cheDavA mAMDI tethI pAdazAhanuM ghaNuM lakara mAyuM gayuM; paNa ghaNI vAra sudhI te ahamada zAhanA samajavAmAM ema AvyuM ke, e te dArUkhAnuM choDe che. pachI te ghaNuM mANasa paDatAM joyAM tyAre teNe jANyuM ke A to dagalabAjI thaI. sAta divasa sudhI laDAI cAlI. chevaTe sAmatasiMhe ghaNe mAra khAdho eTale pitAne kabIlo dhorIpAvaTiye laI gayo. pAdazAhanuM lazkara mihelamAM peThuM ane te lUTI lIdhI; ghavAyelAone auSadha karavAne, ane laDAInI sAmagrI ane lazkara ekaThuM karavA sArU ahamada zAha tyAM traNa mAsa sudhI paDAva karIne rahyo. pachIthI te dhorIpAvaTI bhaNI laDavA cAlyA. tyAM teNe ghaNuM jhADa kApI naMkhAvyAM ane be mahinA sudhI laDAI calAvI. leke kahe che ke sIsuM khUTavAthI sAmatasiMha sonArUpAnI gaLiyo karAvIne musalamAne upara calAvavA lAgyo. chevaTe sAmatasiMha ghArIpAvaTiyethI nahAzIne ghunavAnA DuMgara upara bharAI peThe, ane pitAnI putrIne iDaranA rAva sAthe paraNAvI. pAdazAhe tenAM 350 gAma khAlasA karI dIdhAM. sAmatasiMha bAra varSa sudhI bahAravaTe rahyo teTalAmAM musalamAnone kAyara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha phelA 447 kAyara kahyA, chevaTe pAdazAhe bahudharI ApIne TaMTA patAvI devAne tene teDAvyeA. sAmatasiMhe kahyuM ke mArAM gAma pAchAM Apaze te ja huM jaMpIne ezIza. pachI pAdazAhe degAma paragaNAne 84 gAmaneA vAMTA sAmatasiMhane ApIne kajiyA patAvI dIdhA. pachI sAmatasiha bihAla jaIne rahyo; ane Aja sudhI tenA vaMza ja che te aiheAlA rajapUtane nAme eLakhAya che. ane teonA vAMTA degAmamAM haju che. pachI varasA ane jetAnI vhena lAlAM gujarI gaI; tene viSe keTalAka leAka ema kahe che ke, unheM dUdha pItAM tenAM AMtaraDAM dAjhayAM tethI te marI gaI. pAdazAhane tenA upara dhaNe! prema hatA ane tenA rUpaguNathI te meAhita thaI gayA hatA, tethI bahu khedayukta thaI gayA. teNe lAlAMnA jevI khIjI kAI hindunI kanyA kheALavAne potAnA kArabhAriyA jAde jAde deza meAkalyA paNa tena! sarakhI suMdarI hindu ke musalamAnAmAM temanA jovAmAM AvI nahi. eTale pAchA AvIne te pramANe vicAra jaNAbyA, tethI pAdazAha nityanA karatAM vizeSa zAkAtura thayeA. teNe rAjakArabhAra cheADI dIdheA ne khedayukta thaIne ezI rahevA lAgyA. ethI kArabhAriyAe vicADhyuM ke lAlAM vAdhelInA jevI khIjI strI ANI ApyA vinA khIjo kAMI upAya nathI. tethI tenA jevI suMdara kanyA zeAdhavA temaNe eka brAhmaNane dezAvarAmAM mekaklyA. brAhmaNa dhaNA deza pharatA pharatA chevaTe mAtara AvyA. tyAM citeDavaMzanA siseAdiyA rAjA hatA tenuM nAma satrAsalajI hatuM ane te rAvaLa kUhevAtA hatA. te 66 gAmanA dhaNI hateA ne tene rANIbA karIne eka dIkarI hatI tathA bhANajI ane bhAjI karIne be kuMvara hatA. rANIbA dhaNI ja rUpALI hatI. brAhmaNe tene joI ne dhArayuM ke meM sArI kanyA zeAdhI hADI che. evA zubha samAcAra kacerImAM jaI ne kahIza te mane zirapAva maLaze tethI tene dhaNA ja AnaMda thayA. te pAdazAhanA kArabhArayeA pAse gayA ane melye ke lAlAM vAdhelInA jevI eka kanyA meM zeAdhI hADI che. teoe tene zirapAva ApIne yathAsthita samAcAra pUchyA. te kheAA, careAtaranAra mAtaragAmamAM 1 aMgrejImAM evA artha che ke, "pAdazAhe amadAvAdamAM AvIne A viSene "peAtAnA vicAra jaNAvyA." paNa e te amadAvAdamAM ja hatA ane kArabhAriyAne teNe khALa karavA mAkalyA hatA mATe te cUka thayelI che. ane te cUka thavAnuM kAraNa ema lAge che ke, "pAchA AvIne I. evA uccAra uparathI " pAchA te " pAdazAha" ne ThekANe samajI lIdhA che, kemake ghaNA loko pAchA evA uccAra kare che. r. u. 2 cArU+tara=cArUtara-vizeSa suMdara. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA rAvaLa satrAsalajInI dIkarI dhaNI rUpALI che. kArabhAriyAe satrAsalajIne amadAvAda kheAlAngeA, ane tenA satkAra karIne gAdIvhere dIkarI devAne tene sArI peThe samajAvyeA. tyAre satrAsalajI kheAlyA ke hindunI dIkarIne e pramANe paraNAvAya nahi. kArabhAriyAe tene samajAvyA ke pAdazAhanA janAnakhAnAmAM dhaNA hindu rAjAonI kanyAe che. tenuM uttara satrAsajiye mAtra eTaluM ja ApyuM: "te jUdA che, ame jUdA chiye." divAnAe kahyuM: "jo "tame rAjIkhuzIthI hA phhezo nahi to pachI balAtkAra karavA paDaze." AvuM kuhetAM chatAM paNa rAvaLe teA nAnInA ja kehevA mAMDI eTale chevaTe tene keMda karaco. tenI ThakarANIne jyAre A vAtanI jANa thaI tyAre teNe peAtAnA manamAM vicAra karayo: "A eka dIkarI marI gaI che ema huM samajIza; paNu "game te prakAre ThAkAranA jIva ugare te grAsa heM ema karavuM joiye." teNiye pachI potAnI dIkarIne amadAvAda meAklI. jyAre tene tene pUrepUrA zRMgAra sajAvIne pAdazAhanI hujhuramAM dAkhala karI tyAre tenI suMdaratA jene te ameA pAmyA ane bAlI uThyo: "A zuM lAlAM pAchI AvI !" te melI: "te lAlAM teA gaI." pAdazAhane pachI bhAna AvyuM. bIje divase teNe kacerI bharI. satrAsalachanI kheDI tADI naMkhAvIne tene kacerImAM kheAlAvIne zirapAva karo. te samaye satrAsalajiye vicAryuM ke kedakhAnuM te| bhAgayuM paNa musalamAnane dIkarI devI paDI nahi, e bahu sArU thayuM. pachI te rAjI thatA peAtAne gAma gayA. jyAre jamavAnI veLA thaI tyAre teNe rANIbAne khelAvI. ThakarANI, tene bhArathI teDI lAvavAnuM DoLa karIne pAchI AvI kahevA lAgI: " rANIbA te ramatamAM paDyAM che tethI havaNAM Avaze nahi." satrAsalajI kheADhyAH " te Avaze nahi tyAM sudhI huM jama" nAr nathI. tyAre ThakarANI melyAMH " mahArAja ! jyAre rANIbAne ' .. r 448 te amadAvAda meAkalyAM tyAre tamArA kedakhAnAnA daravAjA ughADyA che. '' AvuM sAMbhaLIne satrAsalajI ati zekAtura thaI gayeA. te eklyAH. " huM tyAM marI gaye| hAta teA zI ciMtA hatI? huM citADanA rANAnA vaMzanA chuM; " huM niSkalaMkI hevAuM chuM ne amAre siseAdiyAne mAthe AvuM kalaMka kadi AvyuM nathI, mATe tane dhikAra che ke AvuM kalaMka teM mAre mAthe besAryuM. ThakarANI melI: tamArA jIva jAta te karatAM ApaNe have ema samajIzuM ke e ,, 16 (c dIkarI marI gaI che. '" rajapUta tAbaDatAkha khaDA thayA, ane peAtAnI taravAra pakaDI; te joI ThakarANI tene vaLagI paDI, paNa teNe tene tarADI nAMkhI te taravAra kheMcI kThADI potAnA peTamAM dheAMcIne muDaduM thaIne paDyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat cr www.umaragyanbhandar.com Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha pahelo-rajapUtane vaTALa 449 satrAsalajInA kuMvara bhANajI tathA bhejiye sArI rIte tenuM kriyA kharca karyuM ne mAtaramAM teo rAjaya karavA lAgyA. amadAvAdamAM jyAre e vAtanI jANa thaI tyAre rANIbAe snAna karyuM ne te ghaNe ja kheda pAmI. tene zokAtura joIne pAdazAha rahemiyatathI kahevA lAgyo: "jyAre koI hindu "rAjA marI jAya ane tene kuMvara gAdiye bese tyAre tene dilAso ApavAne tenuM kAI saguM hoya te zuM zuM kare ?" rANabA bolI: "paisAvALuM sanuM hoya te te poSAka mokalAvIne tenA kuMvarane zokano dhoLe poSAka badalAve." pAdazAha bolyA: "tyAre tamArA bhAIyone zoka mUkAvAne mATe huM "paNa teone ahi belAvuM chuM." ema kahIne teone teNe bolAvyA. pachI bane ThAkare amadAvAda AvyA ne potAne utAre utayA; pAdazAhe ghAsa, dANa ane bIje joIta sarasAmAna tyAM pahoMcADyo; ne rANabAne kahyuM: huM Aje tamArA bhAIyone zirapAva ApIza." te bolIH "bhAI kaNa ne bahena koNa?" have huM temanI sagI rahI nathI." pAdazAha bolyo: "ema "kema! zuM e tamArA bhAI na hoya?" rANabAe uttara ApyuM: "have huM musalamAna thaI ne te hindu che. ame bhegAM bezIne jamiye nahi ne eka pyAlA vate pANuM paNa piye nahi. tyAre ame bhAIne bahena kyAMthI rahyAM ? pAdazAha belyoH "tame Aje temane sAruM rasoI karo." AvuM sAMbhaLIne rANabAe vicAra karyo ke, mArI phahevAnI vAta pAMgarI hatI paNa A te ADuM nIkaLyuM. jyAre pAdazAhe bane bhAIne teDavA mokalyuM tyAre teo zirapAva levAnI AzAe pitAnI bahenane mahela AvIne beThA. teone ekalA joIne rANabA belIH "bhAI ! tamane dhikAra che ke jyAre mane musalamAnane dIdhI tyAre tenA zokamAM ApaNuM bApa marI gayA; ne tame nAtabahAra nIkaLavAne ahiM AvyA che." pachI pAdazAhane je manasubo hato te tene jaNAvyuM. nahAna bhAI bheja hato te ekadama bArImAMthI paDatuM mUkIne hA. moTo bhAI bhANajI rahyo. pachI pAdazAha AvyuM ne tene kahevA lAgyo. "tamArI bahene khAvAnuM kahyuM che te tame khAo." bhANajI belyoH "sAheba! mArAthI khavAya nahi." pAdazAha bolyoH "tame "A pramANe vegaLA zuM karavAne thAo cho ?" tyAre bhANajiye kahyuMH "sAheba! je huM ahi khAuM te kaI rajapUta mane kanyA de nahi." pAdazAha kaheH "e viSenI tame kAMI ciMtA rAkhazo nahi, tame kaheze eTalA "rajapUtane bolAvIne tamArA bhegA jamADIza." ema kahIne teNe bhANajIne jamADyo. tethI ThAkara ghaNe khedayukta thaze. te kheda maTADavAne pAdazAhe bAvane 29 www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 rAsamALA gAmanA rajapUtAne amadAvAdamAM kheAlAvyA. tyAre dhaNA rajapUtAe jANyuM ke ApaNane balAtkAre vaTalAvAne pAdazAhanA vicAra che tethI peAtAnAM gAmagrAsa cheADIne khIje deza jatA rahyA te jeTalA pAdazAhanA hAthamAM AvyA teTalAne temanI nAta cheDAvI dIdhI. A pramANe dhaNAM varSa sudhI cAlyuM; ghaNI laDAyeA thaI, ane dhaNA rajapUtAe peAtAnA prANa cheADyA. cAMpAneranI pAse rAjapIpaLA che; te 350 gAmanI rAjadhAnI che. tyAMnA harisiMhajI gAhila karIne rAjA hatA. eka samaye ghaNAM mUlyavAna meAtI tene bheTamAM maLyAM tene teNe peAtAnI ThakarANI sArU hAra karAvyA, ne ThakarANIne kahyuM:-"AmAM kharekharUM pANI che." pachI jyAre pAdazAha sAthe kajiyA thayA ne khIjA ThAkArA sAthe tene jaMgalamAM nAzI javuM paDayuM te pANI vinA te herAna thavA lAgyA tyAre rANiye zAkAtura thaI ne peAtAnA meAtInA hAra sAmuM joIne kahyuM:-ThAkAra ! tame eka vAra mane kahyuM hatuM ke AmAM pANI che." A banAva uparathI eka cAraNe te viSe nIcenuM kavita kasyuM cheH-- . zAha jahAM sulatAna kopI caDhyo jabe taba, zeSa nA sahAno bhAra dharanI halAnI haiM; mAre rajapUta zUre mahA pUre revAhuke, AsapAsa dhUra lAla raMga se raMgAnI haiM; sulatAna tere trAsa pAuname chAle pare, kaMdamUla khAne bhAgI bhomiyokI rAnI haiM; tora tora dvAra apasarA le nIcove mukha, "tumai karyo hata jUtha ! muLatAe~ pAnI haiM." harisiMhajI gAhile 12 varSe mhAravaTAmAM phADyAM, tyAra pachI, zAha pAsethI tene peAtAne trAsa pAche! maLye, ane tenA vaMzaja hajI sudhI rAjapIpaLAmAM rAjya kare che. bhATa vAtanI samApti karatAM khe che ke, upara pramANe je rajapUtAne vaTalAvAmAM AvyA teenI eka dI nAta thaI ane te "mAle salAma" vAyA; kemake teoe pAdazAhanA mehelane salAma karI, athavA namI paDyA. teo hajI lagI hinduenA pASAka rAkhI rahyA che; keTalAka teA hindu dharmanI kriyAe paNa kare che, ane keTalAka musalamAnanI kare che; paNa temanAM 1 A sthAnanA rAjavaMza viSe nue rAsamALApUNikA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha pahela-mole salAma 451 451 muDadAM sadA dATavAmAM Ave che, bALavAmAM AvatAM nathI. teonI striyo paNa hindune pozAka pahere che. bIjA hinduo temane musalamAnamAM gaNe che; paNa prathama jeo je vaMzanA hatA te vaMzanuM nAma rAkhI rahyA che; ane teone vahIvaMcA bhATa che te temanAM peDhInAmAM vAMce che. paraNatI veLAe teo agninI kriyA karatA nathI paNa kalamo paDhe che. vaLI gaNezapUjA te teo rAkhI rahyA che. tema ja bIjI keTalIka hinduonI kriyAo temanAmAM che. keTalAka rajapUta je mAla vinAnA hatA te bacyA ne vaTalyA nahi teo kAraDiyA kahevAyA; ane bIjA je zaraNa thaI zake nahi evA baLavAna hatA teoe kara bharyo eTale rAjA rahyA ane hajI sudhI jInuM pada temanA nAmane lagADavAmAM Ave che. keTalAka garIba rajapUta naravA (nirvAha) choDIne khetI karavAnI paravAnagI meLavIne bacyA te nADodA kahevAyA; tema ja e ja samaye vANiyA ane brAhmaNane vaTalAvavAmAM AvyA te voharAnI jAtimAM bhaLI gayA.' 1 "paNa A jillAmAM (bharUca) musalamAnanI eka jAti che te khetInuM kAma kare che. teo harA kahevAya che; tathApi je vyApArI horA che te karatAM teo kevaLa jUdI ja jAtinA che. teo koI koI vAra gADatuM kare che. te paNa temane "mukhya dhaMdhe ane udyoga khetIvADIne che. teo ghaNA caMcaLa, udyoga ane AkhA "jillAmAM kuzaLa kheDuta gaNAya che, temane pASAka, rItabhAta, ane bhASA e sarve kaNabI ane bIjA hindu kheDutenA jevAM che; teo bezaka mULamAM che hindu ja "hatA. temAMnA ghaNA kharAnA pUrvaja keLI ane rAjapUta hatA ane thoDAkanA pUrvaja "kaNabI hatA. teo evuM kahe che ke gujarAtanA musalamAna rAjyakartA sulatAna "mahamUda begaDAnA vArAmAM amane vaTalAvAmAM AvyA haze. A veherAo gujarAtI bhASA bole che, ane musalamAna kheDuta je maleka, khAna ityAdi kahevAya che temanI peThe hindustAnI bolI bolatA nathI. khetI karanArA badhAya horA sUnI che." bharUca jillA viSe karnala viliyamanI yAda pRSTha 91. eziyATika sosAyaTI(baMgALa)nA jarnalanA pustaka 6ThThAnA pRSTha 842 me kAneliye (Cannoly) ujajaNa viSe viSaya lakhyo che te uparathI nIce lakhela vahorAonI utpatti viSene vRttAna utArI lIdho che - cAkuba karIne eka mANasane potAnA gharanA athavA pakSanA kajiyAne lIdhe "pitAne deza tajavo paDayo. te Ijipta choDIne hi. sa 532(i. sa. 1137)mAM khaMbhAtamAM utara. hindusthAnamAM prathama paga mUkanAra enA dharmanA lokomAM e pahelo ja hato. te samaye te dharmane mukhya mUlla (je keTalAMka varSathI ImanamAM vaye "ha) haribina musA karIne hate. IjiptamAM khalipha meratamasira bilAha amala "karate hatA, ane sadArAsiMga hinduonA pirAnapaTTaNa upara rAjya calAvatA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra rAsamALA A veLA pachI vAghelAnI pATavI zAkhA baMdha thaI paDI. pahelA kAkArane AnaMdadeva patra hato, tenI pAse kalelane vagara vaheMcAyela grAsa hato paNa tenA nhAnA kuMvara rANakadevane bApanA vArasa tarIke 42 gAma sAthe rUpAla maLI. I. sa. 1499 mAM zAha ahamadane pAtra mahamUda begaDo gAdI upara hatuM tyAre kalolanA ThAkora vIrasiha vAghelAnI strI rUDAM rANiye pAMca lAkha TakA kharacIne eka bhavya vAva karAvI che te aDAlajanA gAma AgaLa hajI che. vIrasiMha ane tene bhAI atrasiha(jetasiMhajI) e be musalamAno sAthe laDAImAM utarAyA hatA temAMthI mhoTA bhAIne musalamAnoe mArI nAkhyo ane tene vArasAmAM maLelA zahara upara killedAra mUkyA. tathApi keTalIka peDhI pachI kalela vIrasiMhanA vaMzajonA hAthamAM AvI, te cheka Isa. ghaNAM kharAM pramANa uparathI jaNAya che ke mAratamasira hi. sa. 487 mAM maraNa pAmyo ane tene pAtra hAphedha 11 khalipha hato teNe hi.sa. 524thI 544 sudhI amala "karo. A samayane gUjaratane itihAsakrama gUMcavaNabharela che te paNa uparanAM varSa sAthe te maLatuM Ave che, kemake siddharAja athavA jayasiMha ke je nAma uparathI "sadArAsa e apabhraSTa thayelo zabda jaNAya che, te ane 1094 mAM aNahilavADa pATaNanA rAjA hatA. have e viSaya saMbaMdhI jyAMthI bAkI rahyuM che tyAMthI joiye. ema jaNAya che ke yAkuba khaMbhAtamAM utarIne eka mALI bhege rahyo tene teNe pitAnA dharmamAM karI lIdhe. pachIthI teNe eka brAhmaNanA chokarAne paNa vaTalA. "sadAsa rAjA" ane tenA be divAna tAramala ane bhAramala je be bhAI hatA te khaMbhAtamAM eka devAlayamAM vAre vAre jatA hatA. tyAM eka kaheDAnA hAthIne camaka paththaranA AdhAre addhara laTakate rAkhyo hato. yAkUbe camaka paththara pahADI nAMkhe, ane brAhmaNe sAthe vivAda thaye temAM paNa ji. sadarAsa ane tenA darabArIne AvA camatkAra vaDe jitI lIdhA eTale tene dharma teoe svIkAryo. temane dAkhale bIjA ghaNAoe lIdhe ne te lokoe arbastAnanI sAthe vyavahAra jArI rAkhyo, tethI "vyavahAriyA" athavA vahorA kahevAyA. A vAtamAM kharA nAmanuM ane vRttAtanuM acaMbAbhareluM zeLabheLapaNuM thaI gayeluM dekhAya che, sadArAsiMha e kharekhara sadara jesiMga haze. siddharAja gujarAtamAM e ja nAmathI oLakhAya che, paNa tAramala ane bhAramala be divAna e viradhavala vAghelAnA pradhAna be bhAI tejapALa ne vastupALa hatA te be haze. vaLI, kumArapALa athavA ajayapALa saMbaMdhI vAto bIje ThekANe lakhI che te pramANe, rAjAe bIje dharma grahaNa karyo te vAta teone ThIka lAgu paDe che. 2. u. 1 vigata mATe ja rAsamALApUrNikA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha vhelA vAdhelAenI zAkhA 453 1728 mAM bhagatasiMha kheAI beThA tyAM sudhI rahI. bhagatasiha hiMmAdarAmAM jaI vazyA. e gAma teNe AMjaNA kaNabI pAsethI lIdhuM te hajI sudhI tenA vaMzajonA hAthamAM che. tee vAdhelAnA mukhyapaNAnI pratiSThAne je dAvA kare che te ghaTita kAraNa uparathI ja kare che. AnaMdevanA nhAnA kuMvara rANakadevanA maraNa pachI trIjI peDhiye jevAmAM sAmatasiha thayA tevAmAM tenA kuMvarA vacce rUpAlanA grAsanA vibhAga thaI gayA; vajekaraNajI pATavI hatA teNe rUpAla rAkhI, paNa nhAnA kuMvara sAmezvarane peAtAnA bApanA grAsamAMthI 14 gAma maLyAM ane tene sArU kAlavaDAmAM havelI baMdhAvI. vajekarajiye rUpAla kheAyelI jaNAya che, kemake tenA pATavI kuMvara bhImajaye iMDara dezamAM jaI ne dheAsInA tathA hurAdanI zAkhAe sthApI; teo pachI IDaranA rAvanA paTAvata thayA. ane nhAneA kuMvara varNAjI hatA te sAmatIne kAMThe AluvAmAM jaI vazyA, tenA vaMzaja hajI lagI tyAM che. sAmezvaranA pAtra cAMdAjInA hAthamAM hajI lagI keAlavaDA che. tene eka himALAjI karIne kuMvara hateA tenA mAmA petheAgeAlanA hAthamAM sAbhramatInI pAse sokhaDA che tene grAsa hatA. petheAgeAlane maTe nahi evA (asAdhya) rAga thayeA hatA, te tene kAMI saMtAna na hatuM tethI te himALAjIthI DaratA hatA; kemake bhATa he che ke grAsane sArU mAmAne mArI nAMkhavAnA cAla te veLAmAM asAdhAraNa na hatA. pethune Dara lAgatA hatA te vagara pAyAnA na hatA, paNa te sAvadhAnI rAkhatA hatA, tethI tenA bhANejathI udhADAM paDAtuM na hatuM. teya paNa Akhare, himALeAjI sAkhaDiyA mahAdevanAM darzana karavA javAne miSe zriyA bese che te pramANe DhAMkelA paDadAnA rathamAM keTalAka rajapUtAne laI ne sAkhaDAmAM peThe. te pachI DhAkAranI havelImAM peThA ane tene ThAra kayo. eTale rANIne satya caDayuM, te hiMmALAne zApa dIdheA: "tArI dIkarInAM cheAkarAM paNa akALa maraNu "pAmaze." ThAkAre kSamA mAgIne prArthanA karIH "mA"! tamAre kAMI saMtAna "nathI; huM tamArA dIkarA chuM; je banyuM te banyuM; mArA upara kRpAdRSTi kare, "have tame je AjJA karazeA te huM pALIza." satiye kahyuM: "tArA mAmAnA "nAmathI tuM gAma vasAvaje, ane huM tane varadAna ApuM chuM ke tArA purUSavaMza te "gAmamAM cAlaze paNa mArUM melyuM mithyA thAya nahi mATe tArA dikariyAne "vaMza cAlaze nahi." pethApura sthApAyAnuM A mULa kAraNa che. te amadAvAdanI uttaramAM thADe gAune cheTe sAbhramatI upara eka suMdara gAma che, tyAM baMdukA banAvavAnuM kArakhAnuM che, ane tyAMnA pagAra laI rshenArA mANaseAnI svAmibhakti ane zauryane lIdhe te Aja sudhI prakhyAta che. satinA zApa lIbhUta thayelA jaNAya che kemake pethApuranA ThAkArAnI dikariyAne satAna thayAM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 rAsamALA teonI kalolanI zAkhA karatAM sANaMdanI zAkhA vadhAre bhAgyazAlI che, teo potAno grAsa hajI sudhI rAkhI rahyA che. tenA be mukhya vibhAga thayA che, eka sANaMdane (kaThane paNa kahevAya che) ane bIje gAMgaDane.' 1 vAghelA saMbaMdhI mATe lokoe ApelA vRttAnta ghaNe guMcavaNabharyo thaI gayo che. eTale te have barAbara karavo azakaya che. eka vRttAntamAM, kalA ane sANaMdane prathama grAsa karNa vAghelAnA kuMvarane maLyo hato ema lakhe che, ane teonI mAnAM nAma suddhAMta Ape che. te vRttAnta nIce pramANe che - kaNanA kuMvara, sAraMga ane varasaMga bane eka ja veLAe janmyA hatA. ane tethI te bane pATavI hatA. sAraMganI mAnuM nAma tAjakuMvarIjha hatuM ane te jesalameranA gajasaMghajI bhATInI kuMvarI thatI hatI; varasaMganI mA amara kuMvarabA " karIne hatI, te kerAkoTanA desalajI jADejAnI kuMvarI thatI hatI varasaMgane tenA bApanI veLAmAM saradhAra jillo ane tenAM 650 gAma maLyAM hatAM. sAraMgane "te ja pramANe bhIlaDI jillAnAM 650 gAma maLyAM hatAM. bhIlaDImAM ekaThA maLIne musalamAna pAsethI karI lIdhI. paNa begamane gAdI upara rahevA daIne bAMhedharI "lIdhA vinA, pATaNa jaIne pAdazAhane maLyA. pAdazAha rAjI thayo ne temane 500 "gAma ApyAM. sAraMgadeve kalola ne 250 gAma lIdhAM ne varasaMge sANaMda ne teTalAM ja "gAma rAkhyAM." (+mULa vAta ema paNa che ke, "kaDI paragaNuM hAtha karIne keTalIka begamone keda karI, ane bahadharI ApI, tyAre dIkahI jaIne alAudInane maLyA eTale teone teNe rAjI thaIne 500 gAma ApyAM) 2. u. aDAlajavAvamAMnI lekha che temAM nIce pramANe paDhiye lakhelI che - 1 melasiMha; 2 karNa 3 mULarAja; 4 mahIpa, tenA vIrasiha ane ajItasiMha be putra hatA temAM vIrasiMha e rUDI rANIne vara thAya; bhATa lokoe jene viSe vAta kahI che te A varase ane jete bane bhAI haze emAM kaze ke nahi. mANasAnI vAvamAM eka bIjo lekha che, temAM nIce pramANe paDhiyo che-1 savarAja, 2 vijayAda, 3 vele, 4 dhavala, pa vAMke, 6 camaka. te sAraMgadevajInA dIkarA luNakAnI dIkarI caMpAdevI sAthe paraNyo hato, tene eka dhArA karIne dIkare thayo hato teNe i. sa. 1526 mAM vAva baMdhAvI hatI. kalanI pAse egANujamAM vAghelAnI A zAkhA rahI hatI. karNa vAghelAne kuMvara hatA nahi, e ApaNe pAchaLa joI gayA chiye, tema ja jesalameranA bharI gajagajI tathA kacchanA kerAkoTanA jADejA desalajInI kuMvarI viSe lakhyuM che te paNa gaLata che; kemake A samaye te baMne sthAne te nAmanA rAna thayelA hatA ja nahi. te samaye jesalameranI gAdiye bhaTI rAvala cIcadevane potra karaNuM I. sa. 1251 thI 1279 sudhI hatA. pachI rAvala lakhudhasena I. sa. 1279 thI 1283 sudhI ha. pachI tene kuMvara paMpaLa I. sa. 1283 thI 1285 sudhI thayo tene Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMmada zAha phelA prakaraNa 4. ahamada zAha 1 lo.--mahaMmadazAha 1 leA.--tukhazAha, 455 I. sa0 1418mAM mALavAnA sultAna heAzaMga ane AzIrane vAlI maLI jaIne sulatAnapura ane naMdurabAranAM pragaNAMe laI levAne dhAratA hatA, teonuM rakSaNa karavAne ahamada zAha gayeA. te avasare cAmAsuM beThuM hatuM tevAmAM, iDarane rAva, cAMpAneranA rAvaLa, ane maMDaLagaDha tathA nAMdodanA rAjA, sultAna heAzaMgane gUjarAta upara hallA karavAne melAvavA sArU ekaThA maLyA che, ane te vicAra sArahanA rAhanA sAMbhaLavAmAM AvyAthI, teNe khaMDaNI ApavAne nA pADI che, evA samAcAra ahamada zAhanA jANavAmAM AvyA. eTale cemAsuM hAvA chatAM paNa, te narmadA nadI utarI peAtAnI pheAjanI chAvaNI mahI nadInA kinArA upara karIne pote gheADI phoja laIne tAbaDatoba amadAvAda gayA; ane tyAMthI meADAse jaI hoMcyA. sArane rAha, maMDaLagaDhanA rAjA, ane khIjA ekaThA maLI gayelA saMsthAnikA upara teNe phoja meAkalI, ane ceAmAsuM vItyA pachI, te meADAsethI mALave gaye; tyAM heAzaMgane harAvIne maMdunA killAnI lagabhaga tenI pachavADe dADa karI. AvatA varSamAM gujarAta ane mALavAnA pAdazAhe vacce bhAyAtAe gAyeithI uThADI tenA bhAyAta jetasIne gAyei besADyo. teNe 1285 thI 1303 sudhI rAjya karazuM. karNa vAdhelA 1304 sudhI hatA; te A uparathI jaNAya che ke gajasaMgajI A samaye na hatA, paNa cheka i. sa. 1820 thI 1846 sudhI thayelA che. baMnenAM nAma eka (keNuM, karaNa) eka hAvAthI bhUla thayelI jaNAya che. temaja te samayamAM krucchamAM nIce pramANe rAjA thayA che:-- jAma gAvajI I. sa. 1255 thI 1285 sudhI. jAma veNujI I. sa. 1285 thI 1321 sudhI. A uparathI paNa jaNAya che ke te vakhatamAM desalajI hatA nahi paNa cheka rAva desalajI vhelA tA I. sa. 1719 thI 1752 sudhI hatA. A upara vicAra karatAM TIpamAM lakhyuM che ke "bhATa leAkeAnA vRttAnta ghaNA guMcavAI gayA che." e vAta kharI che. paNa revAkAMThAnA bhAdaravAnA DhAkAra tathA kAThanA DhAkAra, kahyuM vAdhelAnA vaMzaja hevAnA dAvA kare che, he che ke karNa vAdhelAne sAraMgadeva ane varasiMha e be kuMvarA hatA. temAMnA sAraMgadevane tenA bApanA vakhatamAM bhIlaDI jillAnAM 650 tathA varasiMhane saradhAra jillAnAM 650 gAma maLyAM hatAM. jyAre karNe gujarAtanuM rAjya khAyuM tyAre e be kuMvaranuM zuM thayuM te jaNAyuM nathI. paNa hAla je bhIlaDiyA ane saradhArA zAkhAnA vAdhelA kahevAya che te A baMne bhAIyeAnA vaMzaja hovAnA dAvA kare che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 rAsamALA salAha thaI eTale, gujarAtanA pAdazAhane pitAnI pAsenA rAjAo upara vaira vALavAne lAga phAvyo. teNe IDarane kabaje karI lIdho, ane cAMpAnera upara caDAI karIne dara varSe khaMDaNuM ApavAnuM rAvaLanI pAse kabUla karAvyuM. tyAra pachI, te potAnA dezanI sarahada nakkI karavAne pAchA vaLe, ane hullaDI lokeAne vikherI nAMkhyA, tathA hindunAM devAla toDI pADIne te ThekANe masIdo karI. vaLI tyAM killA bAMdhIne killedAra rAkhyA; temAM bAriyA ane zivapuranAM pragaNAmAM jIDa zaharane killo paNa hatA. pachIthI parvatamAM killo bAMdhIne dAhoda nAme vyApArI zahara vasAvyuM. tyAra pachI, alAuddIna khilajInI vatI alapakhAna rAjya karato hato tenA hukamathI I. sa. 1304mAM karI(kheDA athavA kaDI)ne kille baMdhAvyo hate tenI marAmata karAvIne tenuM nAma sultAnAbAda pADyuM. tyAra pachI mALavA sAthe ghaNA divasa sudhI laDAI cAlI, temAM ahamada zAha rekAya. A laDAIthI tenI phejane eTalo badho dhakko lAgyo ke, keTalAMka varSa sudhI pArakA deza upara hallo karavAne tenAthI banyuM nahi, teya paNa ekaMdare tenI jita thaI. I. sa. 1426 mAM te IDara pAchuM levAne caDyo, paNa te zahara TakAvI rAkhavAne pitAnI zakti nathI evI tenI khAtarI thaI mATe, ane te kilo tene tAbe thayo na hato te uparathI, A prasaMge rAvanA deza upara dAba besADavAnA vicArathI, hAthamatI nadInA kinArA upara ane IDaragaDhanI upara jhokI 2helA DuMgarAnA zikhara uparathI dekhAI Ave evo vizALa ane suMdara killo bAMdhavAno prAraMbha karyo. ane tenuM nAma ahamadanagara pADyuM. vaLI daMtakathA evI che ke teNe sAdarAne kile bAMdhyo, te tenI rAjadhAnI ane ahamadanagaranI vacce ardhA rastA upara eka majabUta jagyAe sAbhramatIne kinAre uMDI kaMdarAothI rakSAyale che. te samaye IDaramAM rAva je rAjya karatA hatA teNe ahamadanagara upara rAtre halAM karIne, ane musalamAnonA tAbAnA dezamAM upadrava karavA mAMDIne zAhanA kAmamAM vidhra pAMDyuM, te uparathI, tenuM mAthuM kApI lAvanArane InAma ApavAnuM TharAvyuM. eka prasaMge teNe ahamadanagara upara humalo karyo, evAmAM, musalamAnI azvAroe tene pAcho nasADI mUkIne tenI pachavADe doDa karI. te ghoDe deDAvIne IDara bhaNI nAThe, paNa eka kAtaranI bAjue tvarAthI jatA hatA tevAmAM tene ghaDe bhaDakavAthI ghoDA sahita te kAtaramAM dhasI paDyo, ane te ghaDA nIce AvI paDyo tethI maraNa pAmyo. bIje divase eka kaThiyAro lAkaDAM kApavAne gayo hato teNe kAtaramAM rAvajInuM muDaduM joyuM ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahamada zAha pahelo-muMbAI beTa upara hale 457 sultAnanA jAheranAmAnI vAta tenA jANavAmAM hatI tethI tenuM mAthuM kApIne sultAnane raju karyuM. vIsalanagaranA je dezamAM DuMgarAonI mAMhe rAva puMjAne saMtAI rahevAnI Teva paDI hatI te jagyA ujajaDa karavAne ahamada zAhe eka TUkaDI mekalI. rAva puMjAnI pachI tene kuMvara nAraNadAsa gAdiye beThe. tene viSe phariztAe lakhyuM che ke, gUjarAtanA khajAnAmAM traNa lAkha rUpAnA tanakhAnI khaMDaNa dara varSe ApavAnuM teNe kabUla karyuM hatuM. IDarathI sultAna gaDhavADAnA paragaNA upara caDyo ane bIje varSe isa. 1428 mAM nAraNadAsa sAthe thaelI salAha tUTI; "eTale IDara upara teNe pharIthI humalo karIne IDaravADAne eka kille navembaranI 14 mI tArIkhe chApo mArIne lIdho ane tyAM eka bhavya masIda baMdhAvI." dakSiNa mAMhelA brAhmaNa rAjA sAthe ahamada zAhane laDAI thaI temAM cAlu rIta pramANe tenI jita thaI chANI ane mAhIma tathA mumbA devInA beTa maLIne hAlane muMbaI beTa bane che te gUjarAtanA rAjAenA tAbAmAM hatuM evI mane raMjaka vAta A ThekANe jANavAmAM Ave che. eka khaMDiye hindu rAjA je rAya kahevAto hato tene svAdhIna te veLAe mAhIma hatuM, te rAjAe pachavADethI potAnI putrI zAha ahamadanA zAhajAdA here paraNAvI hatI. musalamAnee A dezanI IlAyadI jita karI heya e lekha kahiye jaNAto nathI, tema ja, gujarAtanA sultAna athavA temanA sUbAomAMthI koI A samaya sudhI kharekharA jaMpIne navarA paDyA hoya ema jaNAtuM nathI. tema ja, A IlAyadA ane dUranA pradezamAM temanuM rAjya vistAravAnuM kAma mAthe levAne zaktimAna thAya evAM pUratAM sAdhana maLyAM hoya ema paNa jaNAtuM nathI. pAchaLa ApaNuM jovAmAM AvyuM che ke aNahilavADanA rAjAo cheka dakSiNa sudhI potAnI pheja laI gayA che; ane je khAnadezanA uttara bhAgamAM karNa ghela gUjarAta upara caDAI thayAM pachI, ghaNI vAra sudhI rahyo hato te teoe potAne svAdhIna karI lIdhe eTaluM ja nahi, paNa teoe AkhuM kekaNa kabaje karI lIdhuM che, ane kehApuranA rAjyane paNa bahIka dekhADI che. A uparathI evI kalpanA thAya che ke aNahilavADanA rAjAonA tAbAnA dezamAM muMbaI ane uttara kekaNa e e AvI gayelAM hatAM te vAghelA vaMzane nAza thayAthI temanuM rAjya musalamAnonA hAthamAM gayuM tyAre te temanA hAthamAM gayAM; e vAtanI sAbItIne mATe aNahilavADanA rAjAonI dariyAI sattA cAlatI hatI tenI thoDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 rAsamALA - eka ja hatuM. jethI te potAnuM kArya je ghaNuM vAta ApaNane maLelI che tenA saMbaMdha sAthe A vAtane vicAra karatAM, siddharAjanA prasiddhi pAmelA vaMza saMbaMdhamAM ochI ramUja maLatI nathI. ahamada zAhanI vatIne kutubakhAna karIne mAhImane sUbo hatA te maraNa pAme, eTale, brAhmaNa sultAne kharekhara lAga joIne kaMI nukasAna veThavyA vinA te pitAne svAdhIna karI lIdhuM, ane vaLI teNe chAchI mAheluM thANuM potAnA hAthamAM karI lIdhuM. ahamada zAhe tarata ja dIva, gelA ne khaMbhAtamAM sattara vahANane kAphalo taiyAra karyo tenI sAthe uttara keka mAM pheja laI jaIne thANuM upara halle karIne te pAchuM svAdhIna karI lIdhuM. brAhmaNa saradAra mAhIma hAzI gaye. e beTane Agale bhAga khulle hato tethI teNe lAkaDAne ghaNo majabUta kille karI lIdho ane pote aMdara rahyo, tema chatAM paNa, ahamada zAhe pitAnI phAjane ghaNe nAza thatAM paNa te hAtha karI lIdhe, ane pote dakSiNanI AkhI phejanI sAme AvI paDyo. eka ghaNuM khunarechabharelI laDAI thaI temAM konI jita thAya te kahevAI zakAya ema na hatuM. chevaTe rAta paDI eTale laDAIne cheDe Avya; paNa aMdhArAnI veLAe dakSiNanA sUbedAre potAnuM raheThANa choDayuM ane te pAsenA mukhAdevI beTamAM nAzI gaye. gujarAtanI dariyAI je te beTane ghere ghAlyo, ane phejane caDI utaravAne mATe sIDI goThavI dIdhI tethI brAhmaNI zAhano saradAra beTa choDI daIne khaMDastha bhAga upara hAzI gayo. thANAnA killA AgaLa bIjI laDAI thaI temAM dakSiNanI pheje cheka hAra khAdhI, ane te astavyasta thaI gaI eTale gujarAtanI senA mAhImanA beTamAMthI maLelAM senA ane rUpAnAM bharatanAM bharelAM keTalAMeka suMdara lUgaDAM laIne ghara bhaNuM pAchI vaLI. I. sa. 1431 mAM brAhmaNe rAjAe, prathama khAdhelI hAranuM vaira levA sArU gUjarAta tAbAnA khAnadeza upara ekAeka hallo kayo; paNuM ahamada zAha jAte tenI sAme thaye ane prathama pramANe tenI hAra karI dIdhI. bIje varSe ahamada zAhe rAjasthAna upara caDAI karIne DuMgarapuranA rAvaLa pAsethI khaMDaNa lIdhI, ane bhIlanA dezamAM thaIne mevADanA rANuM mokalajInA prAntamAM peThe, ane keTA, buMdI, ane nadulayanA ra pAsethI khaMDaNI ugharAvI. ahamada zAhe potAnA rAjyanI AkherImAM tenA jUnA zatru sultAna hAzaMganA vaMzajo pAsethI maLavAnuM rAjya laI levAno prayatna karyo; temAM chevaTane sarva vakhata rokAyo paNa tenI dhAraNA pramANe te pAra paDyo nahi, te I. sa. 1443 nA jAlAI mahinAnI cethI tArIkhe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahaMmada zAha kutuba zAha 459 amadAvAdamAM maraNa pAmyA, ane tene jumA masjIdanI pAse eka suMdara kabaramAM dATavo. ahamada zAhanA zAhajAde| ane tene kramAnuyAyI mahaMmada zAhao thayeA, teNe IDaranA rAva upara caDAI karI eTale te keTalIka vAra sudhI DuMgarAmAM saMtAI rahyo paNa potAnA vAMkane mATe kSamA mAgavA sArU saMdeze meAkalavA uparathI tene kSamA karavAmAM AvI, ane teNe potAnI kuMvarI sultAna vhere paraNAvI. mahaMmada zAha bhAgara upara caDAI karavAnuM cAlu rAkhIne tyAMthI khaMDaNI laIne amadAvAda pAchA AvyA. I sa0 1449mAM cAMpAneranA rAvaLa gaMgAdAsa upara caDAI karIne tene harAvyeA ane tenA killAmAM bharAI pesavAnI tene agatya pADI, paNa mALavAnA khilajI yAdazAhane te rAvaLe samajAvIne peAtAnI ethe khelAvyA. te uparathI mahaMmada zAhathI A navA zatrunI sAme TakAI zakAyuM nahi eTale hINapastI haeNAMce evI rIte nhAseDuM lIdhuM, mALavAnA sultAna mahamUdde gujarAta svAdhIna karI levAnI have bhIka dekhADI ane mahaMmada zAha maraNa pAmyA athavA tene jhera devAmAM AvyuM. tyAra pachI, tenA zAhajAdo kutuba zAhara gAye beThA ke tarataja peAtAnI rAjadhAnInI lagabhaga gheADA mAIla upara sarakheja ane vaTavAnI vacce zatru AvI phoMcelA hateA tenI sAmeA gayA; tyAM eka laDAI thaI, temAM mALavAne sultAna lagabhaga jitavAnI aNI upara hatA tevAmAM chevaTe tene nhAsavAnI jarUra paDI. baMne sultAnA vacce salAha thaI, ane temaNe evA kAlakarAra kaco ke havethI ApaNe hinduenI sAthe sadA laDAI macAvatAM rahevuM. te pramANe mevADanA rANA kuMbhA upara teoe ekaThA maLIne caDAI karI, mevADa upara eka pachI eka zUravIra rAjAoe rAjya kasyuM te mAMhele kuMbhA rANA paNa eka rAjA hatA, ane tenA zUravIra pAtra sAMganA vArAmAM 1 I sa0 1442 thI 1451, 2 I-sa0 1445 thI 1459 sudhI. 3 IDaranA chellA gheleATI rAnna grahAditya urphe nAgAditya bIjAne bhIleAe dagAthI mArI nAMkhyAthI, tenI vidhavA rANIye peAtAnA traNa varSanI uMmaranA khALakuMvara ApA athavA appune chUpI rIte laIne jhArAlanI naiRRtya kANunA bhAgamAM eka mAIlane cheTe bhAMDIranA killAmAM eka bhIlanA rakSaNa taLe mUkayA. pachI ceADA divase hAlanA uddayapuranI uttare daza mAIlane cheTe nAgadA gAmanI pAse pArAsaranA jaMgalamAM rAkhyuM. enA meAsALa pakSanA, merI vaMzanAM paramAra rAnna cittoDamAM rAjya karatA hatA teNe paMdara varSanI uMmaranA ApAne saradAranI padavI ApI peAtAnI pAse rAkhyA. i. sa. 726 mAM gajanInA musalamAna rAjakartAe citteADa upara caDAI karI, tene bApAe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 rAsamALA musalamAnI sattAnI sAme, mevADe bahAdurIbharelo TharAva karyo che. mevADanA rakSaNa arthe ceryAzI killA bAMdhavAmAM AvyA che temAMthI batrIsa haThAvIne cheka gajanI kATa sudhI tenI puMTha pakaDI gaDhane jitI laI potAnI taraphathI eka cAvaDA rajapUtane tyAM rAkhyA. tyAMthI vaLI AvyA pachI, badhA saradAranI khuzIthI merI vaMzanA rAjAne mArI, i. sa. 728 mAM rAvaLa padavI dhAraNa karI cittoDa(mevADa)nI gAdiye beTho. enAM "hindu sUrya" "rAjagurU" ane "cakravarti" evAM upanAma (virUda) che. eNe moTI uMmare cittoDanuM rAjya pitAnA kuMvara aparAjita athavA guhilane seMpI pite gajanI gaye. tyAMthI lazkara laI jaI IrAna upara caDAI karI tyAMnI rAjakanyA paraNyo. tenA vaMzanA zeloTI gajanInI gAdiye thayA, jemAMnA cittoDanA rAvaLa khumAna (I. sa. 812 thI 836) upara jAbulIstAnane ala mAmuna caDI Avyo tyAre teo gajanIthI madade AvyA hatA. cittoDanI gAdiye (2) aparAjita pachI nIcenA rAjA thayA. (teo ekabIjAnA bApa dIkare hatA ema samajavAnuM nathI paNa kaI bhAI bhatrIjA paNa hatA.) 3 bheja, 4 zIla, 5 kAlabheja, 6 bhartabhaTa, 7 siMha, 8 mahAyika, 9 khummANa I. sa. 812 thI 836 sudhI, 10 auMTa, 11 naravAhana, 12 zaktikumAra, 13 zucivarmA, 14 naravarmA, 15 kIrtivarmA, 16 garAja, 17 vairaTa, 18 vaMzapALa, 19 vairisiMha, 20 vIrasiMha, 21 arisiMha, 22 eDasiMha, 23 vikramasiMha, 24 raNasiMha, 25 bhemasiMha, 26 sAmaMtasiMha, 27 kumArasiMha, 28 mathasiMha, 29 paddhasiMha, 30 jaitrasiMha, 31 tejasiMha athavA tejasvIsiMha, 32 samarasiMha, e dilhIne cahuANe rAjA pRthvIrAjane banevI ane mitra thatA hatA. pRthvIrAja upara I. sa. 1193 mA zAhabuddIna zerI caDI AvyuM. tyAre pRthvIrAja pakaDAI keda thayuM ane e laDAImAM rAvaLa samarasiMha tathA teno mATe kuMvara kAma AvyA. bIjA kuMvarane bIdaDanI jAgIra maLI, trIjA kuMvare nepALamAM gurakhA vaMzanI sthApanA karI, ane cothe kuMvara 33 mA aMkano karNa je bALaka hato tene saradAree mevADanI gAdiye besADa. bALa rAjAnI pratApI mAtA rAjya calAvatI hatI. e bahu bahAdura hata; enA samayamAM dilahIthI kutubuddInane (I. sa. 1206 thI 1210 sudhI hata) pitAnuM lazkara laI mevADa upara caDI AvatA jANune jenA lazkara sAme abara AgaLa jaI kaNe bahu bahAdurIthI laDI, ghaNuM musalamAnene kApI nAMkhyA. A laDAImAM katubuddIna jakhamI thayo hato. rAvaLa kaNe I. sa. 1193 thI 1210 sudhI rAjya karyuM. karNa maraNa pAme tyAre tene kevara maha5 pitAne mosALa hato tethI karNanA jamAI jhAloranA rAjAe potAnA dIkarAne gAdiye besADyo. te khabara karNane bhatrIje (34) rahapa je siMdhamAM rAjya karatA hatA teNe jANuM, eTale, khoTA lazkarathI cittoDa AvI jita karI gAdiye beThe, ane teNe rAvaLane badale rANI padavI dhAraNa karI. tethI Aja sudhI mevADanA rAjA rANA kahevAya che. eNe musalamAna sAthe ghaNu laDAI karI hatI. eNe potAnA kuLanI zAkhA je ghelata nAmathI oLakhAtI hatI te badalIne sIsedIyA kahevarAvI. eNe IsavI sana 121thI 1239 sudhI rAjya karyuM. enA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 --.. :-- -- - ---- -- -- kutuba zAha to rANuM kuMbhAe baMdhAvelA kahevAya che. te mAMhelo heTAmAM maheTo ubho mera athavA kamalamera nAmano killo che; tenI svAbhAvika jagyAne lIdhe pachI 35 bhuvanasiMha, 36 jayasiha, 37 lakSmIsiMha urphe lakhamasI I. sa. 1275thI 1303 sudhI thayo. enI upara dilhInA pAdazAha alAudIna khIlajI (I. sa. 1295thI 1315 sudhI) caDI Avyo paNa hAra khAI pAcho gayo. pharI i. sa. 1303 mAM rANA lakhamasInA kAkA bhImasiMhanI rANuM, je laMkAnI padminI hatI tene svAdhIna levA mATe te caDI AvyuM hatuM. e bhAre laDAImAM rANAnAbAra kuMvaramAM eka kuMvara ajayasiMha je kelavADe hato te sivAyanuM tamAma kuTumba marAyuM. rANu mahela saLagAvI baLa moI te pachI 38 ajayasiMha I. sa. 1303 thI 1310 sudhI thaye, ene be kuMvare hatA; teone rANe batAveluM kAma na thavAthI mATe ApaghAta karI maraNa pAmyo ane hAne kuMvara DuMgarapura gaye. tenAthI terame purUSa sajajanasiMha thaye te dakSiNamAM vijApura gayo, tyAMnA bAdazAhanI sArI nekarI banAvyAthI tenA taraphathI 84 gAmanuM meghala paragaNuM prApta karI lIdhuM ane rAjAnI padavi meLavI. enA vaMzamAM marAThA rAjya sthApanAra prakhyAta zivAjI thayo. Aje enA vaMzaja kolhApuranA mahArAjA che. mevADanA rANA ajayasiMha pachI, tenA bhAI arisiMhane kuMvara 39 hammIra I. sa. 131thI 1365 sudhI thayo. eNe 37mA rANu lakhamazInA samayamAM gayeluM citteDa pAchuM lIdhuM ane dilhInA tughalakha bAdazAha mahamUda pahelA(I.sa. 1325thI 1351 sudhI)ne jiye tathA te pAsethI ajamera, raNaghera, nAgora, suisapura lIdhAM. hamIra pachI tene kuMvara 4 khetasiMha I.sa. 1365thI 1383 sudhI thayuM. eNe mAMDalagaDha, dasera chappananAM pragaNuM mevADa sAthe joDyAM. eka vakhata dilhInA pAdazAha taraphathI humAyu nAmane saradAra lazkara laI mevADa upara caDI Avye, bAkarela AgaLa laDAI thaI temAM musalamAnano parAjaya thayo. te pachI 41mo lakSa athavA lAkha rANe thaye, teNe mevADane hADI bhAga jitI laI verAgaDha toDI pADI tenI najIka bedarano killo bAMdhyo. rANA lAkhAnA ghaDapaNanA vakhatamAM mAravADanA rAjA raNamala taraphathI rANAnA pATavI kuMvara caMdrasiMha urphe caMdane mATe nALiyera (sagapaNa) AvyuM tyAre rANAe mazkarImAM kahyuM ke "tame AvAM ramakaDAM mArA jevA sapheta dAhADIvALAne mATe lAvyA haze." AvuM kathana pitAnA mukhathI thayeluM jANyAthI rANAne kahyuM ke e kanyAne Apa paraNe. rANAe ghaNuM nA pADI paNa kuMvara kahe ke e to mArI mA thAya,mATe tamAre tene paraNavuM ja joize. pachI tene kuMvara thAya te rAjagAdiye bese, eTalA mATe huM gAdIne haka choDuM chuM. rANuM lAkhAne chevaTe A vAta svIkAravI paDI. navI rAThoDa rANuthI kuMvara mekalasiMha thayo. te pAMca varSanI vaye pahoMce tyAre lAkhA rANAe prayAga jaI tyAM rahevAnuM dhAryuM. kuMvara caMde gAdI na lIdhI tethI melasiMhane gAriye besArI rAjanI lagAma caMdane seMpI, ane TharAvyuM ke darabAramAM pahelI padavI caMdanI, rAjya taraphathI koIpaNa sarakArane jAgIra ApavAmAM Ave to tenI sanado upara rANunI sahinI sAthe caMda ane tenA vaMzajoe bhAlAnI nizAnI karavI. bALarAjAnI vatI rAjakArabhAra caMda karato hato paNa tenI mAne vhema AvavAthI caMda mevADa choDI mADanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 rAsamALA ane te sAthe vaLI teNe evuM caNatara kAma karAvyuM che ke tethI koI dezI phejanAthI jitI zakAya evo nathI. Akhu gaDha upara paramArane killo che; temAM paNa teNe eka koTa bAMdhyuM, temAM te ghaNu vAra rahetA hatA. tyAMnA topakhAnA upara ane gaDhInA buraja upara hajI lagaNa kuMbhAnuM nAma che, ane eka kaDhaMguM devala che temAM tenI pittalanI mUrti che, tenI Aje paNa pUjA thAya che. vaLI kubhA rANAe, Abu ane pazcima bhaNInI sImA vaccenA rastA, kilAvate AMtarI lIdhA che. sireInI pAse vasaMtI nAme eka kille teNe bAMdhyo che; aMbAjInA derA pAse kuMbhAriyAmAM eka bIjo bAMdhyo che; ane bIjA keTalAka bAMdhyA che tethI ArAvalInA mera athavA jhArela ane pAnerAnA bhIla lenAthI tenA dezanuM rakSaNa thAya che. aMbu parvata upara kuMbhAzyAmanuM devAlaya che e paNa sisodiyA rAjAnI nAmanA che. te uparAMta teNe gaSabhadevanuM prakhyAta citya baMdhAvAnA kAmamAM ghaNe Azraya Apyo che, e derAsara rANanA mAnItA kemalamera killAnI nIce ArAvalI pazcima rAjamAM gayo. pachI tenI vatI ekalasiMhane nAne raNamala rAThoDa rAya calAvavA lAgyo, paNa pAchaLathI tenI dAnata sArI nathI ema rANIne lAgavAthI caMdane te hakIgata hAvI mUkI eTale ke AvI raNamalane mArI, tamAma rATheDAne kahADI mUkayA. e caMdanA vaMzaja caMdAvata kahevAya che. 42 mA melasiMha pachI 43 me kuMbhakarNa urphe kuMbhojI i. sa. 1419 thI 1469 sudhI thayo. mevADanA cerAsI killAmAMnA 32 kilA kuMbhA rANAe baMdhAvyA che. e bahAdura hatuM tema kavi paNa hatA. kAThIyAvADamAMnA jhAlAvADanA jhAlA rAja jetasiMha(I. sa. 1420thI 1441 sudhI)nI kuMvarInuM sagapaNa mAravADanA rAjA sAthe karyuM hatuM, tenuM haraNa karI kucha cittoDamAM lAvyA. AthI mAravADanA rAThoLa mevADa upara caDhI AvyA paNa temAM phAvyA nahi. I. sa. 1440mAM rANA kuMbhAjIe gujarAta ane mALavAnA ekatra maLelA musalamAna lazkarane harAvyuM, eTaluM ja nahi paNa mALavAnA mahA parAkramI bAdazAha mahamUdane kedI banAvyuM hatuM. A sphoTA jayanI yAdagIrI mATe kuMbhA rANAe cittoDagaDha upara pattharane eka hoTa ane suMdara kIrtisthalma athavA jayasthabha baMdhAvyuM, te Aja sudhI che. 1 A derAsaramAM eka lekha che temAM kubhA rANune rANazrI kubhakarNa, zrIbASpa athavA ApA viSe pRSTha 550 mAM lakhavAmAM AveluM che tenAthI thayelo lakhyA che tathA temAM tenI vaMzAvalI ApelI che. A lekha je(je Isa. 1440 nI sAlana che)mAM kuMbha rANune bIjA vizeSaNa ApavAmAM AvelAM che, te sAthe nIce pramANe vizeSaNa ApavAmAM AvelAM che: "sarpa sarakhA jaMgalI rAjAonA ToLAne nAza karanAre, "garUDa asatya rUpI jaMgalane bALI nAMkhanAre dAvAnaLa, hinduone sultAna" mevADamAM sAdI athavA sArI zaherathI Asare pAMca mAIla upara rANapura nAmanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kutuba zAha 463 DhALAvanI ujjaDa khINa, sAdarI rastA upara AvelI che tyAM AgaLa che. te jAte kavi hatA ane tenI rANI prakhyAta rAThoDa kuMvarI mirAMbAI paNa kaviyaNa hatI. mujhaphphara zAhanA bhAInA vaMzane zakhAna karIne kutuba zAhanA sagA thatA hatA, ane jenA tAbAmAM nAgAra hatuM teNe mevADanA rANAnI sAme thavAne kutuba zAhane peAtAnI ethe khAlAvyA hatA. helI caDAI karI temAM zAha paDe AvyA nahatA, tenA pariNAma evA thayA ke rANAe gUjarAtanI phAjane cheka harAvI dIdhI, ane tenuM kazuM cAlavA dIdhuM nahi. AvA kara thayAnA samAcAra kutuba zAhe sAMbhaLyA eTale te jAte caDyo; ane sirAInA rajapUtA te samaye mevADanA paTAvata hatA temane harAvIne DuMgarAmAM praveza karIne kAmalamera bhaNI cAlyeA. A ThekANe rANAe tenI upara halle kahyo, paNa te keTalIka laDAiyeAmAM jaya pAmyA nahi eTale chevaTe teNe salAha karavAne vinaMti karI. mALavAnA sultAna mahamUde A veLAe kutuba zAhane peAtAne eve abhiprAya jaNAvyA ke ApaNe be maLIne rANA kuMbhAnA deza kheMcI laye. A viSene salAhanA lekha cAMpAneramAM bannenA elaciyAe baMne ekamata thavAthI segana khAIne sahi kahyA. khIje varSe kutuba zAhe cittoDa upara caDAI karIne Achu gaDhanA killA lIdheA, ane DuMgarAomAM praveza kahyo tyAM e sAmAnya laDAIyAmAM te jaya pAmyA. tyAra pachI bIjI veLAe teNe potAne tAkhe thaI javAnI rANAne jarUra pADI. khIje varSe I sa0 1458 mAM nAgera jera karavAne arthe rANA kuMbhAe krIne hathiyAra pakaDyAM. tyAra pachI ghaNI vAre kutuba zAha tenI upara caDI Avye, te jaya pAmatA kAmalameranA duya killA AgaLa AvyA eTale tenA krIne aTakAva kahyo. tyAMthI te amadAvAda pA gayA, te thADA divasa pachI maraNa pAmyA. tene tenA khApa mahaMmada zAhanI pAse sultAna ahumadanA rAjAmAM dATayeA. gAmamAM eka devala che tenA citra ane varNanane sArU phargyusDananI IlasTreTeDa hAnDa muka Apha ArkiTekacaranA prathama bhAganuM pRSTha 79 muM athavA tenA Iimprezansa epha InDiyana ArkiTekcaramAM jIvA. 1 udayapuranA kavi sAmaLadAsanA abhiprAya pramANe sIrAMbAI kuMbhA rANAnI rANI na hatI paNa kuMbhA rANAnA kuMvara sAMgA rANAnA putra bheAjarAjajInI rANI thAya. A bheAjarAjajI kuMvarapade ja deva thayA hatA, tethI mirAMbAI bALavidhavA hatAM ane te meDatAnA ThAkora vIramadenI putrI ane akabara sAme thanAra citADanA jayamInI vhena thAya. vizeSa mATe jIo rAsamALA pUrNakA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 rAsamALA prakaraNa 5, mahamUda begaDe I. sa. 1459 thI 1511 sudhI. kutuba zAhanI pachI tene kAke dAuda gAdiye beThe. (I.sa. 1459) paNa teNe thoDA divasa rAjya karyuM, temAM te ayogya jaNAI AvyAthI tene hA bhAI mahamUda begaDe, je gUjarAtanA sultAnamAM pratApI thaI gayA te, pATa beThe. te tyAre cauda varSane hate, eTalAmAM, tarata ja, teNe evI himmata ane zakti batAvI ke tethI te AgaLa upara prakhyAti pAmyo. tene eka nimakahalAla vajhIra hatuM tene mArI nAMkhavAne tenA zatruo bahAra paDyA hatA, tene je teNe mArI nAMkhavA dIdho hota to te vajhIranI pachavADe tene paNa nAza thAta. evA vajhIranuM teNe rakSaNa karavuM tethI trIsa hajAra baMDakhoro A juvAna sultAnanA mahelane gherI rahyA. A veLAe tenA keTalAka salAhakAree evI salAha ApI ke game te ApaNe A killAmAM saMtAI rahevuM athavA to khajAne laIne saTakI javuM. paNa mahamUda (bIjo) to kaI jUdA ja svabhAvane mANasa hato. teNe killAnA daravAjA ughaDAvI naMkhAvyA, ane pachavADe tIra bhAthe bAMdhIne ane hAthamAM kamAna laIne nhAnakaDo sultAna bahAdUrIthI bahAra nIkaLI paDyo. tenI AgaLa ke thavA lAgyA, ane rAjamArgamAM potAnA zatruonI vacce thaIne teNe dhIre dhIre cAlavA mAMDayuM, eTale, tenA rAjabhakta umarAvo hatA tene tenA vAvaTA pachavADe viTaLAI vaLavAne prasaMga maLe. tyAra pachI, dhIraja ane caturAIthI teNe evI vyavasthA karI ke, AkhuM baMDa bezI gayuM. tenA rAjyanA AvA vakhANavA jevA prAraMbha pachI, trIje varSe mahamUda kejanI saradArI dhAraNa karIne caDyo, ane teNe khAnadezanI uttaramAM jaIne, dakSiNanA brAhmaNa zAhane mALavAnA sultAnanA paMjAmAMthI ugAryo. - I. sa. 1468 mAM mahaMmada pegaMbare tene svamamAM dekhA dIdhI ane svAdiSTa pakavAnanuM jamaNa tenA mukha AgaLa mUkIne, kAphara athavA mUrtipUjakone jitI levAnI AjJA karI. te pramANe, mahamUda zAha seraTha jitI levAne taiyAra thayA. AgaLa mahaMmada tughalakhe ane tenA pUrvaja ahamada zAhe e deza jitavAne prayatna karyo hato paNa te vyartha gayo hato. mahamUde te A caDAIne sAruM bhAre dabadabAbharelI taiyArI karavA mAMDI, pAMca karoDa maherAnI peTi bharAvI IjIpta, AstAna, ane khorArAzAnanI raselI mUkyonI aDhArase taravAre; te sAthe amadAvAdanI vakhaNAyelI traNa hajAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDa-rAha maMDalikane parAjaya 465 ane AThase taravAro tathA e ja pramANe sene rUpe raselI kaTAriyo ekaThI karI; ghoDezvAranA saradAranA hAtha nIce AstAna ane turkastAnanA be hajAra, ghoDA taiyAra karAvyA ane mahamUde dhAryuM ke mArI sAthe je yoddhAe AvavAnA che teone badalo ApavAne A sarva InAma kadApi ochuM gaNAze, mATe teNe teone kahyuM ke tamArA zUravIrapaNunA badalAmAM seraThanI badhI lUMTa tamane vaheMcI ApavAmAM Avaze. giranAra eMzI mAIla dUra rahyo tyAM sudhI mahamUda (bIjo) Avyo, eTale pite tyAM jaI pahoce tenA pahelAM mehAbhilA karIne bahAranI jagyA che te rekI levAne teNe pitAnA kAkA tughalakha khAnane satarase mANase ApIne mekalyo. teNe A ThekANe je rajapUtane pahere mUkavAmAM Avela hato temanA upara chApo mArIne temane kala kalyA. te samAcAra soraThanA rAhanA sAMbhaLavAmAM AvyA eTale teNe pitAnA DuMgarI killA uparathI nIce AvIne tughalakha khAnanA upara humalo karyo, ane tene te nasADI mUkavAnI taiyArImAM hate eTalAmAM mahamUda zAha (bIjo) jAte tyAM AvI pahoMcyo, eTale te divasanA banAvane pheraphAra thaI gayo. rAha sakhta ghAyala thayo, tethI te nahAzI gayo. pAsene deza mahamUde e karI dIdhe, ane ghAsadANune mATe TeLiye pharI vaLI te tenI chAvaNIne sArU puSkaLa sAmAna laI AvI. pachIthI teNe ghere ghAlavAnI taiyArI karI. paNa teNe dhArI hatI tenA karatAM vadhAre musIbate naDavA mAMDI, eTale puSkaLa javAhara ane nagadI potAnA AgaLa bheTa mUkavAnI ane jAte AvIne zaraNa thavAnI teNe rAhane chUTa. ApI. (I. sa. 1467). A pramANe thayuM chatAM giranAra upara pharIne caDAI karavAnuM bahAnuM mahamUda zodha hatuM, tevAmAM eka kAraNa bIje varSe (I. sa. 1469) tene maLI AvyuM, te e ke, reha maMDalika rAjaciha dhAraNa karIne koI devAlayamAM gayA hatA, evuM tene sAMbhaLavAmAM AvyuM, mATe tene zikSA karavA sArU cALIsa hajAra ghoDezvAranI pheja giranAra upara cAlI. paNa rAva musalamAnanI sAme thavAne rAjI na hatA, tathA tema karavAnI tenAmAM zakti paNa na hatI tethI tenI pAse mAgI eTale khaMDaNa ApI, ane chatra vigere rAjaciha sultAnanI AgaLa mUkI dIdhAM. "jema mAkhiyAne uDADI mUkavAmAM "Ave che ne te pAchI Ave che tema, zatru paNa pharIpharIne Ave che," evuM 1 e rAsamALApUNikA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsamALA zaravIra pRthvIrAjanuM kahevuM seraThanA rAhane paNa kharekharUM lAgu paDyuM. kemake, e ja varSanI Akheriye mahamUde jAte seraTha upara pharIne caDAI karI. tene rAhe kahyuM ke, mArI prajAne laDAInA trAsamAMthI mukta kare te mArI pAsethI jeTaluM nIkaLe eTaluM dhana tamane ApI dauM; paNa mahamUde bIjAe) uttara ApyuM ke, "nAstika thavuM tenA karatAM vadhAre vAMka bIje eke nathI, ane jo tame zAntinI IcchA rAkhatA he te, khudA eka che ema mAnya kare." rAhe kAMI uttara ApyuM nahi, paNa jUnAgaDhanA killAmAM pote saMtAI peThe. eTale, mahamUde tenI pachavADe ghere ghAlyo. rAhe vicAra karyo ke ApaNAthI ahiM paNa rahI zakAze nahi, tethI, te giranAranA uparakeTamAM jatuM rahyo; paNa tenA killedAre bhUkhe maravAthI zaraNa thayA. ane rAhanA duHkhane pAra Avyo nahi eTale te killo cheDIne zaraNa thayo ane sultAnanI AgaLa kuMciye mUkI dIdhI; ane mahamUde kalama paDhAvyo te pramANe paDhIne musalamAnI dharmane svIkAra karyo. (I. sa. 1473) mirAte sikaMdarIne kartA kahe che ke, pAdazAhanA kahevAthI te musalamAna thayo nathI paraMtu pIrane dAkhala laIne, tenI kharAbI thayA pachI te thayo che. te granthakartA kahe che ke, "maMDalika "rAjAne keda karIne amadAvAda mokalyo. eka divase rasulAbAda zAha Ala"mane meLe jato hato tyAre rAhe pUchyuM ke zAha Alama kANu che, ane te kenI sevA kare che ? tyAre tene uttara ApavAmAM AvyuM ke e pIra "keInuM dhaNuMpaNuM mAnya karatA nathI, paNa sarvazaktimAna IzvaranuM dhaNIpaNuM "mAnya kare che. AvuM uttara sAMbhaLIne tene Azcarya lAgyuM ane tenI pAse "javAno teNe nizcaya karyo, tyAM te pIre tene musalamAna thavAne baMdha "karyo." seraThanA chellA rAhane "khAnajahAna" athavA "jagatane dhaNuM" e musalamAnee ilakAba Apyo, ane eka musalamAnI pIrajAdA pramANe amadAvAdamAM tenI kabara che tyAM AgaLa tenI AkhI jIMdagAnImAM jeoe duHkha dIdhuM hatuM teonA ja vaMzaja tenI (bIjA pIrajAdAonI pramANe) Aja sudhI pUjA kare che. 1 rAha maMDalika pAsethI sultAne rAjya laI lIdhuM, ane pachI tene kuMvara bhUpatasiMha urphe meliMgadevane jAgIradAra banAvyo. te I. sa. 1473 thI 1505 sudhI hato. te pachI tene kuMvara kheMgAra pAMcamo I. sa. 1505 thI 1525 sudhI hato. pachI tene kuMvara ne ghaNuM pAMcamo I. sa. 1225 thI 1551 sudhI rahyo. te pachI tene kuMvara zrIsiMha I. sa. 155 thI 1586 sudhI, ane te pachI tene kuMvara kheMgAra chaThTho I. sa. 1586 thI 1608 sudhI ha. e bagasare tAlukadAra thaI rahyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDA-sAmanAtha upara caDAI 47 mahamUda zAhe peAtAnI dhAraNA pramANe jita meLavyA pachI, saiyada ane ane bIjA vidvAnAne sAraThamAM vasAvavA mATe kheAlAvyA. vaLI teNe tyAM eka zahara vasAvyuM, te theADI vAramAM tenA rAjadhAnI nagara jevuM ghaNuM kharUM thaI gayuM, ane tenuM nAma teNe mustaphAbAda pADayuM. A navA zaheramAM te eka imArata caNAvatA hateA tevAmAM tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, kacchanA heMvAsIyAe gUjarAta upara hallA karyo che, teTalA uparathI i. sa. 1472mAM teNe teenA upara caDAi karI, ane temane tAbe karI lIdhA. tyAra pachI tarata ja siMdhanA jaTa ane malucI leAkeA upara te caDyo. te samaye te siMdhu nadI paryaMta jaI heAMcyA hatA. nIce lakhelA bhATane Apele vRttAnta, ame je samayanuM lakhatA AvyA chIe tenA viSe cheH - sAraMgajInA vaMzanA gAhila bhImajInA hAthamAM lAThI ane aDhIlAM hatAM. tene traNa kuMvarI hatA, ane eka kuMvarI hatI, te seAranA rAhane dIdhI hatI; mATe e saMbaMdhane lIdhe, tenAM kuTuMbI sarve dhaNAM kharAM jAnegaDha rahetAM hatAM. jyAre musalamAneAnI senA, raste cAlatAM hinduonAM devAlayane nAza karatI lADI pAse AvI tyAre AkhA kuTuMbamAM puruSamAM bhImajI gAhilane nhAnA kuMvara humIrajI mAtra ghera hatA. tenA sAMbhaLavAmAM AvI naThArI vAta AvI tyAre te peAtAnI bhAbhIne khevA lAgyA ke, 'musalamAneAnI senA "sAmanAthane nAza karavAne manasukhe cAlI Ave che; paNa kSatriyanuM khIja "o rahyuM heAya teA, mleccha leAkeA, hindunAM devAlaya tADI zake nahi." tenI bhAliye uttara ApyuM ke, "bIjAM kAi kSatriyanuM khIja nathI te tame te "chekanI !" humIre AvA zabda sAMbhaLyA eTale tenuM leAhI ukaLI AvyuM. eka paNa zabda te khelye nahi; paNa basa mANasane laIne cAhyA, te sihAranI pazcimamAM, theADe gAune cheTe, sarADanA DuMgara che tyAM tene mitra vegaDA bhIla vhetA hatA tyAM gayA. hamIre potAnI vAta vegaDAne kahI; paNa 1 A laDAI kacchanA te samayanA jAma hamIrajie karelI nathI, te tA turatamAM ja gAdIpati thayA hatA, ane temanA viredhI vAgaDamAM sApara(rApara)nA jAma abaDAjInA pitAe hamIrajI upara saMkaTa lAvavAnA hetuthI amadAvAdanA pragaNAmAM lUMTa karI hatI. A veLAe sultAna, giranAranA maMlika rAha upara caDI gayA hatA. jAma hamIrajInA hetu sultAna virUddha hateA tethI salAhasaMpa thatAM jAma hamIrajie peAtAnI rAkhatI kuMvarI paraNAvI, tethI mahamUda pA pharI gayA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 rAsamALA bhIla belyoH "jyAre koI moTA rAjA laDavAne AgaLa paDatA nathI tyAre te zuM karavAne jAya che ? A musalamAna lekenI senA ghaNI baLavAna che; tArA ekalAthI kAMI pAchI phahADI mUkAya ema nathI." hamIra beH huM te tyAM jaIne laDIne marIza; paNa eka vAtane mArA manamAM ghaNo "kheda thAya che, te e ke, huM hajI sudhI paraNyA nathI. A uparathI vegaDA bhale pitAnI strInI salAha laIne potAnI mahedI putrI tene vahere paraNAvI. hamIra tyAM eka rAtri rahyo ne tenI striye garbha dhAraNa karyo. tenA vaMzanA hAla sudhI dIva pragaNumAM nAgheramAM che, te gehila kALI kahevAya che. vegaDA bhIle traNase kAmaThAvALA bhIla ekaThA karyA, ane hamIra tathA tenAM base mANasanA bhego semanAthanuM rakSaNa karavA cAlyo. kharekharI laDAI jAmI, tyAre vegaDe je killAnI bahAra rahIne laDate hatuM tene hamIre bAriyethI aMdara belA, paNa bhale uttara ApyuM ke, "mAruM nAma bagaDe (lAMbAM zIMgaDAMvALo baLada) che, te huM bArImAM zuM karavAne peluM?" pachI jene jema phAvyuM tema, vegaDe paDyo tyAM sudhI laDyA. , seraThe-vegaDa vaDa jhuMjhAra, gaDha bAriye gayo nahi; ziga samAraNa hAra, aMbara lagI aDAviyAM. pachI te laDAImAM hamIra paNa tarata ja marA; seraThA-vehele Ave vIra, sakhAte sAmiyA taNI hIlolavA hamIra, bhAlA aNiye bhImAuta. pATaNa AvyAM pUra, khaLahaLatA khAMDA taNuM sele mAMhI zara, bheMsAyaNaso bhImAuta. velya tAharI vIra, AvI uvATI nahi; hAma taNuM hamIra, bhekhaDa hatI "bhImAuta 1 zAstramAM lakhyuM che ke putra vinA pitAnI mukti thatI nathI, ane savarga paNa tene maLatuM nathI. 2 sultAna mahamada begaDe somanAtha upara caDAI I. sa. 1490mAM karI. 2. u. 3 vegaDa vaDe laDavaiyo gaDhabAriye gaye nahi, paNa AkAza lagI tenAM zIMgaDAM teNe aDAvI dIdhAM. 4 ziva paTTaNamAM khakhaDatAM zastronuM pUra AvyuM temAM udhamAtA pADAnI peThe bhIma gehilane putra zaravIra sela karavA lAgyo. 5 o vIra ! bhImanA putra hamIra tArI veLa AvIne pAchI vaLI nahi, zAthI ke hAkemanI bhekhAi ADI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDerANajI gohilane vaTALa 469 caMta calaNa te vAya, aMga je aNasAra thaye; kramatiya kuLahevAya, bharato Ave bhImAuta. vana kAMTALAM vIra, jIvIne jovA thayAM; AMbo aLagA hamIra, bhAMge merI bhImAuta. ebhala vALAne dIkaro cAMpe je jUnAgaDhanI pAse jetapUrano rAja hatA te paNa e ja laDAImAM maraNa pAmIne pachavADe musalamAnone trAsa upajAvanAruM nAma karato gayo. "o! bAdazAha e phUla gayuM tethI nIrAMte rahIza nahi; "phalanI TopalImAMthI capo pAcho eka vAra pharIne uchaLaze, "ebhala putra" eka bIjo bhATa kahe che ke mahamUda begaDAnA vArAmAM, rANajI karIne gehila ThAkara hatA tenA kabajAmAM rANapura hatuM, te gemAM ane bhAdara nadInA 1 manamAM to pAchA pharavAno vicAra uThIne zarIramAM preraNA thaI, paNa potAnA kuLanI TevathI kama eTale DagalAM bharate gayo. aMgrejImAM ema che ke "tArA zarIrano AkAra cAlaNInA je thayo te pachu tArAM pagalAM tArA kuLane ghaTe tevI rIte te AgaLa bharata cAlyo." A che te sArthaka ane "caMta cAlaNa taNuM" evA koI pATha uparathI karyo haze, paNa te pATha ghaNu rIte barAbara besate AvatuM nathI. 2 e vIra! bhImaputra hamIra have jIvIne kAMTAvALAM jaMgala jevAnAM rahyAM, ane tuM AMbA rUpa hato te tane mAra AvyA pachI tuM vegaLe jato rahyo. aMgrejImAM e bhAvArtha che ke -"o vIra! jeo pachavADe jIvatA rahyA teoe kAMTAnAM vana joyAM, kemake AMkhanuM rakSaNa karanAra pipacA rUpI hamIra prathama nAza pAmyo hato." Avo artha besArI dIdho che tenuM kAraNa evuM dhAravAmAM Ave che ke A e zabdane badale AMkhe e zabda "ba" ne "kha"nA hastaSathI samajAvAmAM AvyuM haze. 6 2. u. mahamUda gajanavInI rIta pramANe ghaNuM balavAna musalamAna saradAree se manAtha upara caDhAI karelI che. temAM amadAvAdane sultAna mahamUda begaDe A sthaLa upara lazkara mekalanAra chello hato ema gaNavAmAM AvyuM che. "enA sAme laDIne hila ThAkora thayuM hatuM paNa tenuM kAMI cAlyuM na hatuM. te marAyo hato, ane mahamUda "tenI jagyA kabaje karI levAmAM jaya pAmyo ane te samaye tyAM eka devAlaya hatuM te jagyAe teNe eka masIda bAMdhI. helakaranI rANI ahilyAbAI ceDA divasa upara eka bIjuM devAlaya baMdhAvIne mahAdevanI sthApanA karI che. karnala vAkaranA riporTa uparathI. 4 capa e caMpAnuM phala ane capa ebhalane putra e be zabda upara ane lakAramAM kahyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 rAsamALA saMgama uparanA killAmAM raheto hate. e ThekANe pachavADethI ajhimakhAna udhaInI bAMdhelI ImArata havaNuM paNa che. kahe che ke, mAravADanA rAjAne be kuMvariya hatI, temAM eka rANajI gohilane paraNAvI hatI, ane bIjI pAdazAhane dIdhI hatI. eka samaye pAdazAhanI begama ane tenI bahena, rANajInAM ThakarANuM potAne piyara gayAM hatAM, tyAM begame pitAnI bahenane bhegAM jamavA besavAnuM kahyuM, tyAre gohilanI rANI belI ke, "tame pAdazAha here paraNyAM cho, ane mArA svAmI pAdazAhanA paTAvata "che tethI tamArA bhegAM jamavA besavA jeTalI mArI yogyatA nathI." A pramANe teNiye bIjA keTalAMka bahAnAM batAvyAM paNa tenI heTI bahene haTha pakaDIne ghaNe Agraha karavA mAMDyo tyAre tenI nAnI bahene tenI kSamA mAgIne kharekharuM kAraNa kahI dIdhuM ke, "tame musalamAna vahere paraNyAM che "tethI huM tamArA bhegI jamavA besuM te vaTaluM." A vAta sAMbhaLIne begamane rIsa caDI ane manamAM evo TharAva karyo ke, game tema karIne ene amadAvAda bolAvIne mArA bhegI jamADavI. pachI begama potAnA rAjadhAnI nagaramAM pAchI gaI tevAmAM rANajI gehila kAMI sarakArI kAma sArU tyAM gayA. begame pAdazAhane sarva vAta kahIne kahI rAkhyuM hatuM ke, game tema karIne paNa mArI bahena ahiM Ave tema karavuM. A samaye rANujIe pitAnA DholiyAnA eka cAkarane vAMkamAM AvyAthI kuhADI mUkyo hato. tene begame pitAnI cAkarImAM rAkhyuM ane kahyuM ke tuM jaIne ThakarANune ahiM teDI lAva. tyAre cAkare kahyuM ke rANajInA kAgaLa vinA te ahiM Ave nahi, paNa kadAca je tenI koI nizAnI dekhe te Ave kharAM. begame A vAta pAdazAhane kahI. te uparathI pAdazAhe rANajI pAsethI eka divase tenI taravAra jevA sArU mAgI lIdhI, bIje divase kaTAra mAgI lIdhe, ane trIje divase hAthanuM mAdaLiyuM mAgI lIdhuM. pachI traNe vAnAM cAkarane ApIne ravAnA karyo. cAkara rANapura gayo ane ThakarANune kahevA lAgyA ke, "tamArA TreliyAne cAkara chuM te tame jANe che; 1 musalamAna sarakArane ajhimakhAna ghAjhI saradAra hatA. teNe rANapurane suMdara keTa bAMdhe, te vinA (sana 1930 mAM) amadAvAdamAM madaresAne mATe eka imArata bAMdhI hatI tyAra pachI tene kedakhAnAnI jagyA karAvIne tenuM kada halakuM pADI nAMkhyuM che.) ane bIjI eTalI badhI ImAratA teNe bAMdhI ke tethI tenuM UdhaI evuM upanAma lokomAM prasarayuM, kemake udhaI potAnA upara ghara bAMdhyA vinA rahetI nathIevI tenI rIti che tene maLatI tenI rIti hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDe-rANajI gohilane vaTALa 471 "ane rANajiye mane tamane teDavA sArU mokalyo che, tenI nizAnIne vAte "A traNa vAnAM ApyAM che. je tame rANajInI AjJA lepazo te te tamAre "tyAga karaze. vAste tamAre vahelAM padhAravuM joIe." A vAta sAMbhaLIne ThakarANAMe potAne ratha jeDA ane cAkaranI sAthe cAlI. te jyAre amadAvAdanI pAse AvI pahoMcI tyAre rastAmAM rANajInAM mANasa sAmAM maLyAM teoe ratha oLakhyo eTale tenI pAse gayAM. te uparathI pele pahADI mUkelo cAkara hAzI gayo. pelA mANasa ThakarANune rANajIne utAre laI gayA. tyAM rANajiye pUchayuM ke tamAre zA kAraNa sArU AvavuM paDyuM tyAre te bolI ke huM te tamArA teDAvyAMthI AvI chuM. jUo A tamArI nizAni. rANajiye jANyuM ke AmAM kAMI kapaTa thayuM. pachIthI pAdazAhe raNujIne kahevarAvyuM ke, "tamArAM ThakarANune ahiM "maLavA sArU melo, je pAMzare pAMzarA mokalazo nahi to huM jabarAIthI "aNuza." raNajI mehile nA kahI te uparathI laDAI thaI. paNa rANajiye jANyuM ke have sAmA thavAmAM kAMI mAla nathI mATe kAMIka yukti racavI. Ama dhArIne teNe eka cAraNanI dIkarIne ThakarANune veSa paherAvIne pAdazAhane ghera mokalI ane potAnI strI hemakSema ghera pAchI laI Avyo. cAraNanI dIkarI kAMI sAdhAraNa strI na hatI, paNa kharuM jotAM zakti hatI. te umeTAnA dudA cAraNanI dIkarI thatI hatI. eka vAra rANajI teNe maga khaMDaNuM ugharAvAne caDyo hato tyAre tenuM parAkrama tenA jANavAmAM AvyuM hatuM. te evI rIte ke vA varSAdanuM tephAna thavAthI zaNajI pitAnA azvArothI vikhUTo paDI gayo, ane pharate pharate umeTe AvI pahoMcyo, tyAre tene tarasa lAgI; eTale pAse eka chokarI dIThI tenI pAse pANI mAgyuM, eTale te jyAM beThI hatI tyAMthI teNe lAMbe hAtha karIne pAchuM ApyuM te rANajIne ghoDA upara beThAM beThAM pANuM pahoMcyuM. A camatkAra joIne rANajI gheDA uparathI utarIne tenI pradakSiNuM karIne tene lAMbo thaIne page lAgyuM. eTale te chokarInuM nAma rAjabAI hatuM te prasanna thaIne bolI ke "varadAna "mAgya." tyAre teNe kahyuM: "mAre saMkaTanI veLA Avaze tyAre huM tamane "mArI othe bolAvIza." teNe te vAta mAnya karI. ane upara pramANe amadAvAdamAM raNujI saMkaTamAM Avyo tyAre teNe tenuM smaraNa karyuM te uparathI te tyAM AvI. rANajI jyAre rANapura pAcho Avyo tyAre teNe killAmAM rAjabAInuM sthAnaka karAvIne temAM tenI mUrti besArI ane tene potAnI kuLadevI karIne sthApI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 rAsamALA upara pramANe banAva banI rahyA pachI, eka dharaDI musalamAna DeAzI ane tenA dIkarA makke yAtrA karavA sArU jatAM hatAM, temaNe rANapuramAM rAtavAsA kaoN. maLasakuM thatAM veMta ja cheAkarAe peAtAnA sadAnA niyama pramANe khAMga pokAravA mAMDI. te sAMbhaLIne brAhmaNeAe jaIne gAhilane kahyuMH "A musalamAne evA yoge AMga dIdhI che ke, A ThekANe mlecchanuM rAjya thAya." AvI vAta sAMbhaLIne gAhilane krodha caDyo, ane teNe DeAzIne tathA dIkarAne pakaDI maMgAvIne dhamakI dIdhI ke, tame mAre daravAje AMga dIdhI ja kema ? DeAziye kSamA mAgI ke, amArA manamAM kAMI kapaTa nathI, paNa tethI rANujInuM mana mAnyuM nahi, ane teNe tenA dIkarAne peAtAnI taravAranA dhAthI kApI nAMkhyA. te uparathI dharaDI DeAziye amadAvAda jate sultAnane phariyAda karI. ane je banyuM hatuM te mahamUda begaDAe pAtAnA sarva umarAveAne kahI saMbhaLAvyuM, paNa kAiye gAhila sAme laDavAne hAma bakI nahi. chevaTe pAdazAhane bhANeja bhaMDerI khAna te ja divase paraNyA hatA tema chatAM rANapura upara caDavAne taiyAra thayA. eTale sultAne tathA bIjA amIrAe tene nA pADI, paNa teNe mAnyuM nahi te kahyuM ke, huM annAnI khAtara laDIza. te phoja laine dhaMdhukA sudhI gayeA. tyAM rANujI gAhila sAmeA jaI phoMcyA ane kharekharI laDAI jAmI. mArAmArI ghaNI vAra sudhI cAlI, ane rANajI pAche haThateA hateA rANapuranA daravAjA sudhI Avyu. teNe peAtAnAM ThakarAMNAMne kUhevarAvyuM ke mArUM chatra tamArI najare paDatuM baMdha thAya tyAre tame tamArA jIva dADI nAMkhajo ke musalamAneAnA hAthamAM paDe! nahi. paNa laDAI cAlatI hatI, tevAmAM tra dharanArane tarasa lAgI, eTale pANI pIvAne teNe chatra nIce mUkayuM. te uparathI rANiyAe jANyuM ke ApaNA svAmI paDyA, eTale killAmAM kUvA hatA temAM sarve paDIne maraNa pAmI. A kera gujaDyA pachI paNu rAjiye laDavAnuM jArI rAkhyuM hatuM tathApi Akhare te rANapuranA daravAjA AgaLa paDyo, ane musalamAnAe killAmAM praveza karyo, paNa tenA vhelAM teonA bhAdUra saradAra bhaMDerI khAna mANyo gayA hatA. tyAra pachI mahamUda begaDAe rANapura, mULInA hAlAjI paramArane ApyuM hatuM, te hAlAjI rANajInA bhANeja thatA hatA. hAlAjInI vAta nIce pramANe cheH--jaTa heATeza te samaye siMdhamAM rahetA hatA, tene dhaNI rUpavaMtI dIkarI hatI, tenuM nAma sumarIbAI hatuM, tene balAtkArathI bAdazAhe peAtAnA janAnakhAnAmAM ANavAnA prayatna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDe-hAlAjInI bahAra 473 karyo. teTalA mATe sattarase jaTa leke siMdhamAMthI hAthIne mULI gAma AvyA. te veLAe seDa paramAranA vaMzanA be bhAInA hAthamAM mULI hatI. temAM ekanuM nAma lakhadhIrajI hatuM ane bIjAnuM nAma hAlojI hatuM. jaTa lekee kahyuM ke, siMdhane pAdazAha nakkI amArI pachavADe lazkara mokalaze, mATe je tame amAruM rakSaNa karI zake ema hoya te ahiM rahiye, nahikara ame AgaLa jaIzuM. paramAree pratijJA karIne kahyuM ke, jyAM sudhI amArA dhaDa upara mAthuM haze tyAM sudhI ame tamane harakata thavA daIzuM nahi. A uparathI ja loke mULImAM rahyA. * pachI tarata ja siMdhanA pAdazAhanuM lazkara AvyuM, ane te ghaNuM baLavAna hatuM tethI paramArae jANyuM ke, ApaNuM gAmane keTa nathI, mATe temanA sAme TakAva karavAne ApaNane ghaNuM kaThina paDaze. AvuM vicArIne mULInI pazcimamAM paMdara gAu upara mAMDavane DuMgara che tenI jhADImAM jaI rahyA. pAdazAhanuM lazkara temanI pachavADe tyAM gayuM ane ghaNuM divasa sudhI laDAI cAlI. chevaTe paramArane eka hajAma kUTayo te zatrune jaI maLe, ane mAtra eka ja kUvAmAMthI paramArane pANI pUruM paDatuM hatuM te kUvo teNe batAvI dIdho. musalamAnee eka gAyanuM mAthuM kApIne kUvAmAM nAMkhyuM. tethI paramArane have salAha karavAnI agatya paDI, eTale teoe jaTanI dIkarIne nasADI mUkAvI, ane lakhadhIrajiye pitAnA bahAnA bhAI hAlAjIne eLamAM mUkyA. pelI kanyA nahAzIne vada gaI ane tyAM jIvatI TAI tenA upara devaDI hajI sudhI jovAmAM Ave che. * ' lakhadhIrajiye jaIne gUjarAtanA sultAnane Azraya mAgyo, te uparathI amadAvAdathI lazkara nIkaLyuM. bhaja dezamAM laDAI cAlI temAM siMdhiyA hAyA ane hAlAjIne mUkAvIne rAjadhAnImAM lAvyA. 1 A vakhate kacchanI gAdiye nIcenI vaMzAvaLInA dazamA rAjA-jAma hamIrajI hatA. tenI rAjadhAnI habAyamAM hatI ane bhaja te pachI vasyuM. 1 jAma lAkhe jADANa (lAkhAjI) (kacchanI gAdiye) I. sa. 1147-1175 2 rAyadhaNajI | | I. sa. 1175-1215 lajI hothIjI 3 aThe che gajaNajI. i. sa. 1215-1255 | (AnA vaMzaja karachanA (AMnA vaMzaja jAma rAjakartA che) nagaranA rAjakartA che.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 rAsamALA hAlAjI paramAra musalamAna dharmamAM gayo te uparathI mahamUda begaDAe keTalAMka pragaNAmAM pasAyatAM ApyAM te levAnI teNe nA pADI ane kahyuM ke mArA kuTuMbinA jANavAmAM nathI ke mArI kevI sthiti thaI che, mATe rANapura zahara je ujajaDa thaI gayuM che ane je mArA mAmA rANajI gehilanA tAbAmAM hatuM, tathA pAdazAhe kheDAvIne tenI sIma mAM mIThuM vavarAvyuM che te Apa. pAdazAhe rANapura tene soMpyuM, tyAre hAlAjiye tAmrapaTa upara lekha karI ApavAnuM kahyuM, paNa pAdazAhe kahyuM ke, tame musalamAna thayA che te kaMI vIsarI javAya evuM nathI, mATe lekhanI kazI agatya nathI. lakhadhIrajI paramAra to potAnA ja dharmamAM rahyA ane tenA pUrvajoe mULanI jAgIra meLavI lIdhI. tenuM maraNa kevA prakAre thayuM te nIcenI vAta uparathI jaNAya che sANaMdanA ThAkore eka cAraNane zaNasara gAma pasAyatuM ApeluM tenA vizamAM gaDhavI raLiye nAme thaye, te buddhivALo ane kharekhara mazkare hato. te veLAe dezamAM luTaphATa bahu cAlatI hatI, paNa cAraNanuM gAma hAjI rAyadhaNajI kuberajI haradhoLajI 4 gAhajI sa. 1255-1285 5 veheNujI - i. sa. 1285-1321 6 mULajI ] i. sa. 1321-1347 7 kAMcha | | . sa. 1347-1414 8 AmarajI I. sa. 1414-1429 9 bhImajI | | I. sa. 1429-1472 10 hamIrajI | i. sa. 1472-1506 11 rAva kheMgArajI . sa. 1510-1586 (bhUjamAM gAdI sthApI) harapALajI. unhajI tamAcIjI valamajI haradhoLajI lAkhAjI (navAnagaranI gAdI sthApI) jAma rAvaLajI haLajI (dhoLa) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDe-lakhadhIrajI paramAranuM mRtyu 475 keAI luMTatuM nahi, tethI AsapAsanAM gAmanA rahevAsiyo pitAnI mAlamatA sAcavavA mATe tyAM mUkI AvatA. te vAta beDI megalanA jANavAmAM AvI eTale te rANIsara lUMTavAne AvyuM. gAma lUMTyA pachI hallo karanArAo raLiyA gaDhavIne tenA kabIlA sahita bAMdhIne gAmanA bIjA loke suddhAMta laI cAlyA. pachI pahele mukAme rAta rahyA, tyAM raLiye ardhI rAte uThIne raDavA kakaLavA lAgyo. musalamAnee tene pUchyuM ke tuM zuM karavAne raDe che ? te bolyo, mAre kakaLavAnuM moTuM kAraNa che, te tamArA saradAra vinA huM bIjA koIne kahenAra nathI. boDI mogalane te vAtanI jANa karavA uparathI te piDe AvyA, tyAre gaDhaviye kahyuM ke mane ane mArA kabIlAne choDI mUke to tame mAge eTalI khaMDaNI ApuM. mogale pUchyuM ke have te tAro paiso kyAM rahyo haze ? teNe kahyuM ke mAdaLiyAmAMthI mane ciThThi jaDI che temAM mArA bApanI phATelI puMjInI nizAnI lakhelI che. magale tenI sAthe pAMcaso mANaso mokalIne kahyuM ke jo e eka lAkha rUpiyA Ape te ene choDI mUkaje. be traNa melANa karyA pachI teo haLavadanI pAse TIkaranA raNa samIpe AvyA, eTale gaDhavI eka beTa batalAvIne bolyo ke, mAruM dhana paNe kATeluM che, mATe tyAM gheDAM deDAvIne ApaNe jaI pahoMciye. teNe pitAne ghoDe mArI mUkyo ne tenI pachavADe bIjAoe paNa pitapatAnA ghaDA mArI mUkyA, temane eka kAdavavALI jagyAmAM laI gaye, tyAM teo sArI rIte sapaDAI gayA eTale gaDhavI vaDhavANa bhaNe nAThe. teNe tyAM jaI rAjAne kahyuM ke, huM rajapUtane cAraNa chuM, mATe mArA kabIlAne mogalo pAsethI choDAve. vaDhavANanA rAjAe kahyuM ke tuM jaIne mULInA saDA pAsethI Azraya laI Avya, eTalI vAramAM huM megale sAme jAuM chuM, teNe te pramANe karyuM. raLiyo mULI gaye, ne pitAnI vAta kahI, eTale lakhadhIrajI pAMcase paramAre laIne caDyo, te naLakAMThAnI pAse pataMgasara taLAva pAse boDI megalane jaI maLyo. tyAM sudhImAM vaDhavANane rAjA tyAM AvI pahoMcyo na hate; tyAM bhAre laDAI thaI chevaTe maMgala pAse thoDAM mANasa rahyAM tethI te rANIsaranA brAhmaNanI eka dIkarI pitAnA ghoDA upara laIne nAThe. lagadhIrajI pAchaLa dhAye ane ardha gAu jatAM lagabhaga AvI pahoMcyo. megale pAchuM maha karIne joyuM to lakhadhIrajIne ekale dIThe, eTale pAchA gheDa pheravIne tenI upara ghA karyo paNa te khAlI gayo; lakhadhIrajiye paNa potAnA zastra upara ghA karyo te paNa khAlI gaye; baMnenA ghaDA bhaDakIne jhADa thayA eTale baMne www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 nIce paDyA, ane uThIne bAthaMmAthA karavA lAgyA. prathama lakhadhIrajI nIce paDyo paNa pelI brAhmaNanI dIkariye tene Azraya ApyA tethI mAgalane nIce nAMkhyA, te teyei tene potAnI kamara saMbhALavAnuM kahyuM, eTale lakhadhIrajiye kamaramAMthI kaTAra ThThADIne mAgalane mANyo. te mAgale te ja kSaNe peAtAnI kamaramAMthI chareA kThADIne tenA peTamAM khAzyA. tethI khanne maraNa pAmyA. lakhadhIrajInA mANaseAe mAgalanI chAvaNI lUMTIne peAtAnA DAkAranI lAza khALI kThADIne dAha dIdhA, tathA te jagyAe eka pALiye ubhA karaDyo, ne bAhmaNIne rANIsaramAM tenA bApane sAMpI. mULInA paramAra Aja sudhI temanI himmatane lIdhe prakhyAta che. 1 seDA paramAra 1 lakhadhIrajI (mULa) siMdhanA tharapArathI AvyA. 2 rAmAjI dAUjI (gaDhAda) rAsamALA 3 bhAjarAjajI suo" (mAleADha) T 4 sAmatasiMhajI pa lakhadhIrajI (bIjA) hAlAjI (pAchaLathI musalamAna thayA. rANapura maLyuM) A banne bhAIye e siMdhanA jaTa leAkAne Azraya ApyA hatA. { vIze jI 6 bhAMjarAjajI sAjI | (bIjA) 7 cAcAjI (ene sejakaparanA bhAcAyaeN mAyo.) 8 ranacha rAmAjI (ratnajIne amInakhAna gAye mArI, rAjyamAM thAdAra mUkyA hatA paNa tenA dosta jALiyA jhAlAe thANudArane mAraco ne pAte paNa marAyA. pachIthI pAchuM paramArane rAjya maLyuM, cha 9 10 gadevajI 11 rAmasiMhajI 12 rAyasiMhajI 13 ratnajI (bIjA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDa 477 ane jaTa lekenuM rakSaNa karavuM hatuM, tethI te leke tenA saMbhAraNAmAM ghaNuM AdaramAna rAkhe che. lakhadhIrajI ane hAlAjIno hAne bhAI pitAnA vaceTa bhAInuM joIne musalamAna thaye; tene boTAdanAM covIsa gAma maLyAM. te tenA vaMzamAM ghaNuM peDhI sudhI rahyAM. pachIthI teo dhoLakAnA tAlukadArane nAme gujarAtamAM eALakhAvA lAgyA. 14 kalyANasiMhajI 15 muje * 16 ranacha (trIjA) * 17 kalyANasiMhajI (bIjA) uraphe bApajI : 18 rAmabhA ( I. sa. 1807-8 mAM karnala vaoNkarane kAThiyAvADamAM khaMDaNI _| saMbaMdhI tapAsa cAlato hate.) 19 vakhatasiMhajI 20 suratAnajI mULInA tAbAmAM 134 corasa mAIla jamIna, 19 gAma, Azare vIsa hajAra mANasanI vastI, ane vArSika upaja sumAre pacAsa hajAra rUpiyAnI thAya che. temAMthI aMgreja sarakArane jamAbaMdhI ane jAnAgaDhanA navAba sAhebane joratalabI maLI kula rU. 9,354 Ape che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 rAsamALA prakaraNa 6 huM. mahamUda begaDe. (cAlu) mahamUda siMdha upara caDAI karIne pAcho Avyo tyAra pachI teNe jagata (dvArakA) ane beTanA cAMcavA nAyake upara caDAI karI; te karavAnuM kAraNa ema banyuM ke, eka dhama mANasa (maulAnA mahaMmada samarakaMdI) bahu bhaNele philasupha hatA te dahANumAM bezIne tene deza emejha jato hato. te vahANane cAMcavAoe jagatanA baMdaramAM vALI ApyuM, "ane kALA mananA brAhmaNoe khetI salAha ApI te uparathI kAphae" tyAM tene lUMTI lIdhe. musalamAnee ati saMkaTa sahana karIne jagata ane eTane kabaje karI lIdhe, ane rAjapUtone saradAra rAjA bhIma have tene keda karI lIdhe, tyAra pachI, pelA philasuphanI uzkeraNIthI tene amadAvAda zaharanI AsapAsa taNAte ghasaDAvIne Thera karyo ke, tene dAkhala joIne bIjA koI evI cAla calAve nahi.' A banAva banyA pachI tarata ja, mahamUdane padabhraSTa karavAnA, ane tenA zAhajAdA mujhaphapharane gAdI upara besAravAnA irAdAthI musalamAna umarA mAMhethI eka ToLI ubhI thaI cAMpAneranA gaDha upara caDAI karIne 1 sulatAne dvArikAnuM maMdira teDI majIda banAvavAnA kAmamAM pheja rekI. traNa cAra mAsanI rekANu thaIteTalAmAM, beTa upara caDI javAne vhANe taiyAra karAvyAM. rAna bhIme bAvIsa veLA jaMga macAvyo. chevaTe mahamUda beTamAM utaratho ne ghaNuM rajapUtane tala kayA. bhIma hAnI hoDImAM besIne bhAgatAM pakaDAI gayo. 2 mahamade potAnA rAjyane ghaNe vistAra thayelo joIne rAjyanI sArI vyavasthA rahevA mATe pote mustaphAbAda(jAnAgaDha)mAM raheThANuM rAkhyuM ane rASnA vibhAga nIce pramANe TharAvyA,- beTa ane dvArakAM kahetulamukane sepyuM; senagaDha ImAdula mulkane svAdhIna karyuM dharA kivAmulamukanA tAbAmAM karyuM; amadAvAda khudAvaMda khAnanA hAthamAM rAkhyuM. A cAra saradAramAMthI khudAvaMda khAna hatA te sutAnanA zAhajAdA sujhaphapharane ustAda hato. teNe rayAyAna ane bIjA saradAranI sAthe maLI jaIne ramajhAna mahinAnI Idane divase goThavaNa karavA ImAdulamukane paNa bolAvyo. teNe potAnI pheja amadAvAdamAM ANuM, paNa zAhajAdAne gAdiye besAravAnuM banyuM nahi. chevaTe kezara khAna karIne khAnagI khAtAne uparI hatA, teNe chAnI rIte sustAnane badhuM jAhera karI dIdhuM, eTale, te lAgalo ja gedhe gayo ane tyAMthI vahANamAM besIne khaMbhAta Avyo. daga karanArAmAMthI tyAM tene mAna ApavA mujhaphaphara sahita AvI pahoMcyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 mahamUda begaDe (cAlu)-IDara rAva bhANa tenA umarAvone kAme lagADI devA viSenI pAdazAhane Aja veLAe salAha ApavAmAM AvI. paNa TeLIvALA temane duSTa kAmamAM phaLadrupa thAya evuM rahyuM nahi, tethI karavA dhArelI caDAI keTalAMka varSo sudhI mulatvI rahI, te Isa1482 mAM karavAne taiyAra thaye; paNa A veLAe suratanI dakSijunA valasADanA cAMcavAnuM baLa dariyAmAM eTaluM badhuM vadhI paDayuM hatuM ke teo vyApArane khalela pahoMcADatA hatA eTaluM ja nahi, paNa temanA taraphathI hile thavAnI dhAstI utpanna thaI hatI, mATe mahamUdanuM lakSa temanA upara deDayuM. te eka dariyAI nAkhudA thata; khaMbhAta AgaLa teNe dariyAI kAphalo taiyAra karyo, ane kamAnavALA, baMdukovALA ane tepavALA sahitanI phoja vahANomAM caDAvIne cAlyo; pachI zatruone nasADatAM temanI sAthe keTalIka ghaDI sudhI jhapAjhapI thaI, temAM teNe cAMcavAonAM keTalAMka bahANu pakaDI lIdhAM. tyAra pachI, e ja varSanI cheka Akheriye teNe cAMpAnera upara caDAI karI, te viSe ahiM lakhavA mAMDiye te pahelAM IDara saMbaMdhI A ThekANe thoDuMka lakhavAnI agatya che. nAraNadAsane bhAI rAva bhANa hato, tenA upara, tenI kuMvarI, mahamUdanA bApa mahaMmada zAha vahere paraNAvavAne balAtkAra thayeluM jaNAya che. musalamAnI ItihAsakAroe tene bIra athavA vararAjA karIne lakhe che. IDaravADAmAM jebhArAnI vAva che temAM enA viSene lekha che. te uparathI tArIkha mAlama paDe che eTaluM ja nahi, paNa tenA nAmamAM pheraphAra thaI gaye che tene khulAso thAya che. rAvanAthI acAnaka eka gAya marAI gaI hatI, tenA pApanA nivAraNane arthe teNe eka vAva baMdhAvI hatI, temAM lekha rahe che-"saMvat 1532(I. sa. 1476) nA phAlgaNa zudi cothane "mavArane divase kAmadurgA mAtA-o rAma, zrIrAma! pANI pIvAne "AvI hatI tene rAjA zrI zrI bhANavIrajiye rAma zaraNe pahoMcADI. tyAM pahelI kacerI thaI, tyAre mahamUde kahyuM ke, mujhaphaphara have samaju thaye che ane keTalAka saradAra mArA karatAM tene gAdiye besADavAne pasaMda kare che te huM tema karI mUke javAne rAjI chuM, paNa imAdulamuke tene amadAvAda javAne araja karI tethI tenA bhaNIne bhaya na rAkhatAM te amadAvAda javA nIkaLyo ane kahyuM ke mane make javAnI saradAre kabulAta Apaze nahi tyAM sudhI huM kazuM khAIza nahi. saradAre teno bheda samajI gayA ane imAdula mulkanA kahevAthI buDhA nijhAmulamuke salAha ApI ke cAMpAnera upara jita meLavIne tyAMnI lUMTano paise Ave te haja karavAmAM vApara. ImAdulamuke sultAna AgaLa badho bheda jAhera karI dIdho. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 rAsamALA "eTalA mATe, pApanuM nivAraNa karavAne arthe teNe sonAnI gAyanuM dAna karyuM, "ane A pANI pIvAnI jagyA baMdhAvI." * * * bhATa lake kahe che ke, "rAva bhANa gAdiye beThe ke tarata ja, teNe pitAnA rAjyane sImADe nakkI karyo. teNe prathama te zireInuM lAsa gAma mArIne repIDA ane pANInA "vacce zeDhAne ghoDe besADyo. tyAra pachI, nAI nadI upara rAva jeThIjInI "chatrI che tyAM bIje zeDhe nakkI karyo; ane tenI pelI mera, chappanapALane deza je Aje udepurane tAbe che te lIdhe. tyAMthI thANuM upara cAlyA, te pUrve rAvanuM thANuM kahevAtuM hatuM, te semA nadI upara DuMgarapurathI sumAre cAra mAIlane aMtare che. tyAMthI somA nadIne kinAre kinAre mAlapura "ane moDI AvIne te IDaranA rAjyamAM meLavI dIdhAM; tema ja kapaDavaNaja "ane sAbhramatI sudhInAM bAvana pragaNuM paNa meLavI lIdhAM. pachI tAriMgA "kabaje karI laIne sAbhramatIne potAnA rAjyanI sarahada karI dIdhI; ane "tyAMthI zireInI hadane gheDe sImADe meLavI dIdhe." upara pramANe teNe potAne sImADe nakkI karyo, te uparathI ApaNuM jovAmAM Ave che ke ghaNo prAnta tene svAdhIna hate. ahiyAM je tAriMgAnuM nAma lakhavAmAM AvyuM che, te jainanA prasiddha pavitra DuMgare mahelo eka che. jo ke tenAmAM zatruMjayane dabadaba ane talAjAnI suMdaratA nathI, teya paNa, te raLiyAmaNuM ane manohara che. kumArapaLAnuM bAMdheluM ajitanAthanuM citya che te DuMgaranI hAranI vacce uMcI sapATa dharatIne eka moTo bhAga che te upara AvI rahyuM che. pAlITANunA prasAdanI peThe, jo ke, havaNanA navIna pheraphAra karanArAothI tene khAmI pahoMcI che, teya paNa, te temanA karatAM pUrvane pUjya dekhAva vadhAre rAkhI rahyuM che. tenI AsapAsa haveNunAM banAvelAM keTalAMka bahAnAM nAnAM derAsara che, ane temane lagatA niyama pramANe tenI pAse svaccha pANInA kuMDa che. DuMgarA upara devI tAraNa mAtAnuM devala AvI rahyuM che, tenA uparathI tArigA nAma paDeluM che; ane te veNuvaccharAja ane tenI strI je nAgaputrI hatI tenI veLAthI che. kumArapALe zrI ajitanAthanI sthApanA karI tenA pahelAM te jagyAe koI ImArata hatI ema jaNAya che. DuMgarAnI cAre maga ghADuM jaMgala AvI raheluM che, tethI temAM sarva kaIne pesavAne mahA kaThina che, ane tenI pAse bhomiyo heto nathI tenAthI te ghaNuM karIne pesAya evuM che ja nahi. temAM vizeSa karIne caDAI karavAne zatru Avyo hoya tenAthI te hAma bakAya ema che ja nahi. sahelAIthI rakSaNa thaI zake evA be mArga che, tyAM thaIne jyA derAM che te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 mahamUda begaDo-IDarane rAva bhANa cogAnamAM javAya che. jema IDaramAM che te pramANe mULathI jeTale bhAga koTa je rakSita na hato teTalo bhAga caNI levAmAM Avyo che. AsapAsanAM zikhara che, temAMthI traNa upara dhoLI chatriye che, te eTalI badhI teja mAre che ke, ajitanAthanA pavitra sthAnanI jagyA thAkI gayelA yAtrALune darzAvavAne, ane aMdhArI ghera kandarI ( guphA) ane ghADA jaMgalamAM divasanA phAnasanuM kAma sAravAne te vAre ghaDiye kAma lAge che. I. sa. 1471 mAM mahamUda zAhe, giranAranI pAsenA mustaphAbAda nAmanA navA zaheramAM pitAnI gAdI karI ane amadAvAdamAM tenI vatI kAma calAvavAne mohapheja khAnanuM pada ApIne potAnA eka sattAvAna adhikArIne TharAvyuM. tenA dIkarA maleka khijhare pAdazAhanI gerahAjarImAM hukama vinA vAgaDa ane zireIna ThAkara tathA IDaranA rAva bhANa upara caDAI karIne temanI pAsethI khaMDaNuM lIdhI. rAva bhANa A veLAe cAMpAneranA rAvaLa sAme laDAI karavAmAM guMthAyo hato, tene te keda karIne pitAnI sAthe IDara laI Avyo, ane cha mahinA sudhI tene kedamAM rAkhIne pachI cheDI mUkyo. A kajiye thavAnuM kAraNu ghaNuM navAI jevuM che. phahe che ke, rAva bhANa zarIre dubaLA ane raMge kALo hato tethI eka nATaka thatuM hatuM temAM viduSakane rAvaLe rAva bhANano veza levarAvIne ane tenI khAMpaNe kahI saMbhaLAvIne sabhAne khuzI karI. te vAta rAva bhANanA jANavAmAM AvI, eTale tene krodha caDyo. nIcenI kavitA rAvaLanI rANI kahetI hoya evI dhAraNamAM karavAmAM AvI che; te. uparathI rAva bhANanI zaktine tenA zatrunA hRdayamAM kevo dAba bezI gayo haze te batAvI Ape che - chA -kara nevara saMva, he hA hui, jaba alaMgaNa adhika, aMgaDara seve bhU bhara; jaba kaMkaNa khalakaMta, pekha mana paTA pahAraha; jaba kuMDala jhalakaMta, geNe zatru kharA aMgAraha; bhaDakaMta thohaDa rAva bhANase, kare vAsa avAsagara; kyama ramuM kaMtha kAmanI kahe, seja sohatAM raMgabhara. vAva bhANa ane tenI rANiye IDaramAM bhANasara ane rANIsara nAme talAva baMdhAvyAM hatAM; tema ja vaDAlI, dabAliyA ane bIjI jagyAoe 1 A vAgaDa kacchanuM nahi paNa IDara najIkanuM jANavuM. 31 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 rAsamALA paNa tenAM baMdhAvelAM talA che. vaLI bhATa leke khAtarIthI kahe che ke, mahamUda begaDAe cAMpAneranI jita karI temAM rAva bhANa mukhyatve karIne sahAdhyakArI hatuM, ane kadApi e viSe musalamAna itihAsakAroe kAMI lakhyuM nathI, teya paNa, tene rAvaLa sAthe prathamathI kaji hatuM, e uparathI ghaNuM karIne zakya lAge che ke zAhanI phejamAM IDarane rAva paNa sAmela haze. cAMpAnerane killo vanarAjanA sAthI jAMba athavA cAMpAe sthApyo hate, mATe tenA nAma uparathI tenuM nAma paDeluM che. vaLI te pavanagaDha(pAvAgaDha)nA nAmathI paNa prasiddha che. tenI AsapAsa niraMtara pavananA jhapATA lAgyA kare che, e uparathI e nAma tene kharekharUM yogya che. kAlikA mAtA pitAne mana gamatuM raheThANa tyAM karyuM che, tethI paNa tenI prasiddhi che. tenuM dere DuMgaranA zikhara upara che. ane A pUjya parvatavAsI mAtAnI ANa bahu mAnathI tenA ghaNuM rajapUta 5TAvato mAne che. pavanagaDha bahudhA ne paDI gayela che, te gujarAtanA pUrva pragaNumAM Avelo che. tenI keTalIka bAjue ubhA kharAbA jovAmAM Ave che, tene ubho caDAva sarva ThekANethI rakSAyelo che, ane medAna upara rahIne jonArAne kRtrima keTa jevo dekhAya che. te ati bhayaMkara uMDAInI khAIne DhaLAva thayelo evo je kha tene kharekhare svAbhAvika ja baneluM che ema dIsI Ave che. tenI uttara bhaNInI taLeTImAM hindu rAjAonA nagaranuM khaMDera che. tyAM paDI gayelA ghuMmaTa ane bhAMgI gayelA minArA, verAna ane retALa jaMgalamAMthI dekhA daI evuM sUcave che ke musalamAnanI rAjadhAnI tarIke e zahara eka vAra mahamadAbAda kahevAtuM hatuM. skATalADanA mAra vaMzanI peThe, cAMpAneranA hindu rAjAonuM mULa temanA purAtanapaNane lIdhe hAtha lAgatuM nathI. cAMpAno kille cehANenA hAthamAM kyAre Avyo e viSenI kalpanA karavI nakAmI che. hindu 1 kahe che ke cahuANanA mULa purUSa aNahalane vasiSTha munie Abu uparanA agnikuMDamAMthI pedA karo. tenA pachInA ajayapALe ajamera vasAvyuM ne tyAM rAjyagAdI karI. tenA vaMzaja mANukarAye "saMbaranA rAva" evI padavI dhAraNa karI. enA vaMzamAM visaladeva prakhyAta thaye. tenA vakhatamAM rajapUtAnI jamIna musalamAnee dabAvavA mAMDI, te pAchI meLavavA visaladevanA uparIpade hindustAnanA ghaNuM rajapUta rAjAo bhegA thayA hatA. paNa gujarAtano selaMkI rAjA bhImadeva pahelo Avyo nahi. tethI teNe gujarAta5ra caDAI karI jaya meLavyuM, ne potAne nAme visanagara (visanagara) vasAvyuM. enA vazamAM prakhyAta pRthvIrAja cahuA thayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUdda begaDA cAMpAnerane vinAza stAnanA sarva rAjavaMzeAmAM je vaMzane raNa madhyenA paNAnI zreSThatA ApavAmAM AvelI te vaMzanI zAkhAnA dhavanagaDhanA vAI che, ane A ThekANe khAtarIpUrvaka jaNAvavuM joie ke, tevA vaMzanI zAkhA haiAvAnuM gaNAvAne te ayeAgya che ema nathI. rAvaLa gaMgAdAsa mahamUda zAhanI sAme thayA hatA te viSe ame lakhyuM che. vaNAM ame jete viSe lakhiye chiye te ene kuMvara jayasiMha che. pheristA tene enIrAya lakhe che, ane hindu daMtakathAmAM te phaMTAI (patAI) rAvaLane nAme mazahura che. 483 cAMpAneranA rAvaLe jANyuM ke, mahamUda caDhAI karavAnI taiyArI kare che, ke tarata ja prathama te jussAthI mhAra nIkaLI paDyo, ane zAhanA mulkamAM Aga sarakhI taravAra calAvA lAgyA. paNa pachIthI te te jANe peAtAnAM ja sAhasakarmathI bhayabhIta thaI gayA DrAya tema teNe zAhanI pAse kSamA mAgavAne dUta meAkalyA. teNe nAza kasyo hatA tethI mahamUde kApAyamAna thaI ne kazuM paNa salAhanuM lheNa sAMbhaLyuM nahi, ane musalamAnI fAjanI agADI thaI AvelA yAhnAe I. sa0 1483nA mArca mahinAnI 17 mI tArIkhe kAlikAnA DuMgaranI taleTI AgaLa AvI heAMcyA. tyAra pachI zAhu paNa piMDe pAtAnI AkhI fAja laIne tyAM AvI DaeNAMcyo. rAvaLa jayasiMhe karIne pAchuM zaraNa thavAnuM kheNu hAvyuM, paNa te teNe svIkAryuM nahi, eTale rAve sAhasikapaNe tene aTakAva karavAnA prAraMbha kahyo. rajapUte e dherA dhAlI beThelA musalamAnA upara niraMtara hallA karavAnuM jArI rAkhyuM, ane chevaTe teoe evA baLathI dekhAva dIdhA ke, eka vAra tegmAnI sAme . laDavAne mahamUdane gherA uThAvavAnI agatya paDI. ghaNuM tumula yuddha macyuM temAM hinduo cheka haDI gayA, te paNa teee niyamasara nhAseDuM lIdhuM. mahamUde have pharIne gherA brANye, ane agara jo ke te zatrune dhAsadANA ane khArAka dilhImAM zAhabuddIna gAriye e rAjyanA nArA kacyA pachI, pRthvIrAjanA vaMzaja tyAMthI hAthI mALavAmAM gayA, ane "gaDha ghAdharaNa "mAM gAdI sthApI. e gAdI sthApanAranuM nAma kheMgArasiMha hatuM. enA vaMzaja khIcI (cahuNa) hamIra thayeA. teNe alAuddIna khIlajInI sAme raNa thaMbhAra"nI laDAImAM ghaNI mhAdUrI batAvI nAma meLavyuM. tenA vaMzaja pAlanadevanI saradArI nIce khIcIe ( cahuANA ) gujarAtanA pUrva bhAgamAM AvyA, ane pAvAgaDhanI taleTImAM cAMpAneranuM rAjya bhIla pAsethI jitI lIdhuM. enA pachI rAmadeva, cAMgadeva, cIMgadeva, setaMgadeva, pAlanasiMha, jitakaraNa, kapu rAvaLa, vIradhavaLa, zivarAja, rAdhavadeva, triMbaka bhUpa, gaMgAdAsa, ane jayasiMhadeva anukrame thayA. A jayasiMhadeva patAI rAvaLane nAme oLakhAya che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ res rAsamALA pUrAM paDavAnAM sAdhana teADI pADavAmAM keTaleka darajje phatehamaMda thayA teAya paNa peAtAne ghaNI taMgI paDavA mAMDI, tethI nirAza thaIne tenA asalanA sAhAcyakArI mALavAnA sultAnane ThThAvI meAkalavAnI agatya paDI. gyAsuddIne phAja ekaThI karI, ane rAvaLane Azraya ApavAnI icchA jaNAvI, paNa mahamUda tenA upara caDI AvyA eTale teNe peAtAnA vicAra cheDI dIdhA, ane zAha cAMpAnera AgaLa peAtAnI pheAjane AvI maLyA. gherA rAkhI mUkavAne peAtAnA je nizcaya hatA tenI yeAjanA rAvaLanA manapara ThasAvavA sArU, teNe te ThekANe masjIda baMdhAvavA mAMDI. rajapUtA nhAvAne kAje nitya savAramAM je guhya dvArathI nIkaLatA hatA tyAM sudhI TheTha musalamAnA dhayelA hatA tethI te jagyA temanA jANavAmAM AvI. ane te ja veLAe teoe pazcima bhaNInI bhIMtamAM bhagadALuM pADayuM, ane I sa0 1484nA navembara mahinAnI 17 mI tArIkhanI savAramAM musalamAnA gurU dvAra kabje karI beThA. ANI maga maleka IyAjha sultAnI, je pachavADethI pArTugIjhanI sAme dariyAI laDAI macAvavAmAM prasiddhi pAmyA che, teNe, pazcima bhaNInI bhIMtathI sIDiyA mUkIne caDI utaravA mAMDayuM. rajapUtAe tene hAMkI ADavAne ati zruthI prayatna kaco paNa kAMI phAvyuM nahi; mahamUdra zAha te veLAe khIjI phoja laIne tenI Athe jAte AvI rhAMcyA, ane cAMpAneranA killA upara, musalamAnane khIjanA cAMdane vAvaTA krUrakavA lAgyA ane rAjAnA mhela upara kAlikAnA kApa rUpI musalamAnanA tApanA gALAnA bhAra thavA lAgyA. mAMhelI bAjue citA khaDakAI ane temAM rajapUtanI rANiyA, bALakA, ane dhanamAla hAmAyAM ane tenA upara agni uThIne tenA bhajIkA thaIne zAnta thavA lAgyA. te veLAe pavanagaDhanA rakSakA snAna karIne, ane kesariyAM karIne AMkho mIMcIne zatruonI upara tUTI paDyA. theDAka rajapUtA jIvatA rahyA. musalamAnane paNa maravAthI, dhavAvAthI dhANu nIkaLI gayA, ane cAMpAneranA rAvaLa ane 1 sultAna mahamUde (begaDAe) tA0 17 mI navembara sana 1484 ne rAja cAMpAneranA killA sara karaco. A sultAne prathama jUnAgaDha I. sa. 1473 mAM ane pachI pAvAgaDha (cAMpAnera) ema be gaDha jityAthI "mahamUda begaDA" kahevAyA. patAI rAvaLane traNa kuMvarA hatA. temAM mhoTA rAyasiMhajI peAtAnA pitAnI hayAtImAM ja gujarI gayA hatA. bIjo likhAjI, rAjyanI paDatI thaI tyAre nhAzI gayA, ane trIne tejasiMha hatA tene sultAne keda karI musalamAna karavo. patAI rAvaLanA marahuma kuMvara rAyasiMhajIne pRthvIrAjajI ane DuMgarasiMhajI be kuMvarA hatA. teo narmadAnA uttara kinArA pAsenA hAMpha gAme gayA ne tyAM potAnuM rAjya sthApyuM. tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDA-cAMpAnerane vinAza 485 teneA pradhAna (DuMgarazI) peAtAnA ja leAhIthI ladabadI gayelA zAhanA hAthamAM sapaDAyA. mahamUdde pAtAnI jitane mATe khudAnI baMdagI karAvI, ane mAdA tathA ghavAyalA rAjA sAjo thatAM sudhI masjIda baMdhAvAnA kAmamAM ane navuM nAma pADelA mahamUdAbAda zaharane musalamAnI Dhabe ANuvAnA kAmamAM paDyo. paNa mahamUde potAnA jayane eka kalaMka lagADyuM, te e ke, rAvaLa jayasiMhanA ane tenA pradhAnanA ghA rUjhayA, tyAre temaNe yAdazAhane vinaMti karI ke tame jo amane mArI nAMkhA nahi te| ame musalamAnI dharma svIkAriye paNa teonuM kazuM nahi sAMbhaLatAM temane ThAra kA. cAMpAneranA nAza viSenuM musalamAna upara pramANe varNana Ape che. chellA balidAnamAM je hindu rAjA hAmAyA,--ane tevAM ja kRtya leAhInA premavALI kAline priya che-teonAM nAma bhATAe rakSI mUkyAM cheH chapaya - saMvata paMdara pramANa, ekatAko saMvatsara 2 posa mAsa tithi trIja, vaDhehu vAra ravi sudana; maraziyA khaTabhUpa, prathama verasI paDIje; jADejo sAraMga, karaNa, jetapAla kahIje, saravariyAM candrabhANa, patAi kAja piMDa ja diyo; mahamudAvAda meherANa, laghu kaTaka sarapAvo liyo. A uparathI jaNAya che ke mahamUdanAthI DuMgara uparanA killA levAye nathI, paNa mAtra zahera levAyuM che. ane musalamAnI tihAsakArA te saMbaMdhI kAMI vizeSa eAlatA nathI toya paNa hindunI daMtakathAmAM kahe che ke pavana rahI, temaNe lUMTaphATa karavA mAMDI, te tema na kare eTalA mATe, amadAvAdanA sultAne temane keTalAMeka gAmAmAM cAya ApavA kabUlI. tyAM temaNe gheADe ceDe peAtAnI sattA jamAvI ane eTalA vadhArA karaco ke rAjapIpaLAthI te gAdharA vaccenA tamAma pradeza temanA hAthamAM AvyA. pachI e bhAIyAe ardhoardha rAjya vheryuM. sphuTA pRthvIrAjajInA bhAgamAM sAhana (TA udepura) ane nhAnA DuiMgarasiMhajInI pAMtImAM mAriyA AvyuM. A sthAnAe Aja sudhI temanA vaMzajo rAjya kare che. 2. u. 1 A prasaMge bhATa leAkAe ghaNI cAkkasa sAla lakhI che, pheriztAnA lakhavA pramANe cAMpAneranA nAza I. sa. 1484 mAM thayA. je ma. prinsepsanA mata pramANe saMvat ane isavI sananI vacce sattAvana varSanuM aMtara gaNavAmAM Ave te musalamAnAe lakhelI sAla bhATa leAkAnI sAla sAthe barAbara maLatI Ave. ane sAdhAraNa cAla che te pramANe chappana varSanuM aMtara gaNavAmAM Ave te eka varSa phera paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 rAsamALA gaDhanI AsapAsa ghaNuM divasa sudhI mAtra ghare ja rahyo hato, e vAta se vasA kharI che. eka bhATa varNana Ape che ke, patAI rAvaLa cAMpAnerane rAjA hato. eka divase navarAtrInA dahADAmAM te garabA sAMbhaLavA gayo. te samaye kAlikAdevI mAnuSI rUpa dhAraNa karIne gAtAM hatAM. rAjA temane joIne meha pAmyo, ane teNe kUDA vicArathI mAtAne pAlava pakaDaye, tyAre mAtAe zApa dIdhuM ke tAruM rAjya jaze. eka samaye sultAna cAMpAnerane raste thaIne jato hato tevAmAM, tenI najara killA upara paDI ane mUche tara dIdho. tyAM eka brAhmaNane chokare. levo karIne te tenA jevAmAM sultAnanI vartaNuMka AvI te uparathI te cetI gayo ke cAMpAnera laI levAne eNe takAryuM che. te patAI rAvaLa pAse gaye ane kuhevA lAgyuM ke A varSamAM sultAna tamAruM rAjya leze. rAjAe zaharanI AsapAsa patthara, pANI, lAkaDAM mATI, ane jaMgalanA pAMca keTa karAvyA. yuddhanAM sAhitya paNa taiyAra rakhAvyAM. ane sultAnanI hilacAla upara najara rAkhavAne levAne amadAvAda mokalyo. sulatAnanA mahelanI sAme eka vyApArInI havelI hatI te teNe bhADe rAkhI. eka veLAe pAdazAha jharUkhe beThe beThe cAre dizAe te hatuM, tevAmAM cAMpAnera bhaNInI dizAe joIne mUche hAtha nAMkhyo, ane pheja taiyAra karAvavAne AjJA karI. lo jANuM gayo ke, sultAna have cAMpAnera upara caDavAnI taiyArImAM che, te patAI rAvaLa pAse pAcho gaye; ane kahyuM ke, sultAnanI pheja tamArA upara caDI Ave che. rAvaLe bacAva karavAne banI zake evI sAvadhAnI rAkhavA mAMDI. sultAnanI pAMca lAkha pheja cAMpAneranI lagabhaga AvI pahoMcI. paNa teno IrAdo zo che te koIne jANavAmAM AvyuM nahi. madhya rAtriye teNe pitAnA saradArane ekaThA karIne kahyuM ke, ApaNuM nizAna zahara upara caDAvo. je zahara upara humalo karyo. ane tene mAre calAvyuM, paNa temanA mArA karatAM zaheranI mAMhethI bhAre mAro thavA lAge eTale zahara levAI zakAyuM nahi; tethI sutAne bAra varSa sudhI ghere ghAlI rAkhe, paNa kAMI vaLyuM nahi. pachI teNe patAI rAvaLa sAthe salAha karIne tene pitAnI sAthe maLavAne bolAvyo. te veLAe teNe tene pUchyuM ke huM tamArA upara caDhAI karavAno hato te tamArA jANavAmAM zI rIte AvyuM ? tyAre rAjAe uttara ApyuM ke le karIne mAre eka brAhmaNa che tenA samajavAmAM tamAro IrAde Avyo. eTale teNe mane cetavya. zAhe kela Ape ke mAre havethI cAMpAneranI bAbatamAM vacce paDavuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDe -umarALAnA rAvala 487 nahi, ane tame mane lAvAne soMpI dyo. patAI rAvaLe te vAtanI hA kahI. pachI zAhe eka pALiyA karAvIne tenA upara e gadheDAM kAtarAvyAM, ane nIce lakhAvyuM: " jo kAI musalamAna A zahara le te tene gadheDe gALa che." pachI te lAvAne peAtAnI sAthe laI gayA, ane tene peAtAnA vajIra karo. ane agara jo teNe cAMpAnera lIdhuM nahi paraMtu teNe AsapAsanAM gAmA ane pragaNAM laI lIdhAM ane evA kAyadA karavo ke cAMpAneramAM kAI kAMI laI jAya nahi, tema ja tyAMthI paNa kAMI lAve nahi. A TharAvathI leAkA dhaNA saMkaTamAM AvI paDyA ane tee amadAvAda jaIne vazyA. bhATa peAtAnuM varNana cAlatuM rAkhIne kahe che ke, sultAna cAMpAnerathI umarALe gayA, ane tyAMnA rAjAne pakaDIne amadAvAda laI jaI tene baMdhIkhAte nAMkhyA. tyAM te be varSa keda rahyo, tevAmAM tenA tAbAnA bhaMDArIyA gAmanA eka kuMbhAra amadAvAda gayA, ane kedakhAnA sAthe je kuMbhArane saMbaMdha hatA tenI sAthe eLakhANa kahyuM, tenI ethathI te rAnane gUNamAM dhANIne mhAra lAvye, ane atItanI jamAtamAM tene bheLavI dIdheA; pachI tene tenI phAine ghera cAMpAnera laI gayA. Niye amadAvAdanA sultAnane khaMDaNI ApIne umarALAnI gAdiye pALe esAyo; te divasathI patAI rAjAnuM anukaraNa karIne teNe rAvaLanuM pada dhAraNa karayuM, te hajI lagaNu tenA vaMzavALA rAkhI rahyA che. ane jyAre temanA vaMzamAMthI kAine gAdiye khesavAnA prasaMga Ave tyAre tene rAjyAbhiSeka karatI veLAe kuMbhAriyAnA kuMbhAra tene kapALe rAjatilaka kare che. A vAtanA pAlA bhAganeA saMbaMdha pIramanA geAhilAne lAgu paDe che mATe krIthI eka vAra pAchI temanI bheTa laIye chIye~ mokhaDAjI gAhilanI iMkarANI vadanakuMvarIbA karIne pAlITANA pAse 1 sekhaDAjI viSe bhATanI vAta evI che ke-tene kAlikA mAtAnA hAtheA hateA tethI savA zera siMdura pANImAM dheALIne pI jatA. te pacAsa varSanA thayA tyAM sudhI tene kAMI saMtAna thayuM na hatuM. tevAmAM eka samaye AvA zAha karIne eka kIra sulatAnathI eka eka sipAI laIne AvyA ane meje kharaDiye qhAnA ghAMcIne ghera mukAma karayo. ghAMcInI DaeNAzI AMdhaLI hatI tenI AMkhe hAtha pheravIne tene dekhatI karIne te ane ghera eka varola bheMsa hatI tene dohI. A vAta zekhaDAjInA jANavAmAM AvI eTale kharakaDiye jaI phakIrane maLyA, ane peAtAne dIkarAnI kheATa hatI te pUrI paDe ema prArthanA karI. kIre kahyuM ke, mane gAya caDAvAnI mAnatA karA te saMtAna thAya. mekhaDAjIe te vAtanI hA kahI. eTale phakIre kAMIka auSadha ApIne kyuM ke AthI tamane saMtAna thaze. pachIthI ghera AvyA. tyAra pachI saravaiyANI ThakarANIne nava mAse putra avataryo; tenuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 hAthasaNI gAmanA saravaiyA rajapUtanA kuTuMbanI hatI. tenAthI tene DuMgarajI karIne kuMvara hatA te tenI pAchaLa gAdIye beThA. te vinA tene samarasiMhajI ane gADamAlajI nAmanA khIjA be putra hatA. te pIramamAM janmyA hatA. temAM samarasiMhajI peAtAne meAsALa rAjapIpaLe jaI rahyo, tene chevaTe tyAMnI gAdI maLI, te gADhamAlajIne vaMza cADhyA nahi. pATavI kuMvara DuMgarajIye pIrama cheADIne gAdhAmAM peAtAnuM raheThANa karavuM. tenA pachI tenA putra vijojI gAdIye beThA, tene kAnajI, rAmajI, ane rUDAjI e traNa kuMvarA hatA. vijAjI pachI kAneAjI gAdIye kheDe. tene sAraMgajI ane gemalajI e kuMvarA hatA, te kAtAjI maraNa pAmyA tyAre cheka nhAnA hatA. rAmajInA upara musalamAneAnI phoja AvI. tenA saradArane hindu oDI meAgala khe che, tene te zaraNa thayA, ane peAtAnA bhatrIjA sAraMgajIne LamAM ApIne, jANe pAtAne ja kharA hakka hAya tema gAdhAnI gAyi kheDe. sAraMgajIne amadAvAda laI gayA; paNa keliyArI gAmanA pAMcA gUjara rAsamALA nAma DuMgarajI pADayuM. te cha mAsanA thayA eTale se khaDAjI gAya zaNagArIne phakIranI mAnatA karavA AvyA. e vAta jANIne kIra AlA zAha khAnA dhAMcIne tathA peAtAnA sipAIne rahevA lAgyA ke bhekhaDAjI kharA ImAnadAra che. huM teA bhoMyamAM samAuM chuM, tame ene heze ke tuM hindu che. mATe gAyane khale, dakSiNa dizAmAMthI ziMgaDe dhana khAMdhelI ene eka pADA maLI Avaze te mane caDAvaje, eTale mArI mAnatA pUrI thaze. pachI phakIra bhayamAM samAyeA. te Aje malA zAha pIra kahevAya che, ne tenA pachI khAnA ghAMcI gAmanA jhAMpA pAse bheAMyamAM samAye. te khAna pIra havaNAM sudhI hevAya che. temanI mAnatA cAle che. rAnamAM e kharA che temAM eka AlA zAhanI che ne bIjI tenA bhAI ibrAhIma zAhanI che. IbrAhIma zAha peAtAnA bhAInI zodha karatA karatA kharakaDiye AvyA hatA ne AlA zAhane pAchA vaLavA kahyuM hatuM, paNa te khAye ke, huM ahiM samAyA chuM tenI ghera jANa karaje." IbrAhIma zAhe uttara ApyuM ke, huM evA samAcAra laI dhera nahi jAuM, tyAre AlA zAha he ke tuM paNa mArI sAthe Ava; pachI te pazu joDe bhoMyamAM samAyeA. khAlA zAhe sAkhaDAjIne kahyuM hatuM ke, tArI mAnatA phaLe tA tArA vaMzanA purUSA cAmaDAnI khadI aMga upara rAkhe ane te mArA malIdo karacA pachI kuhADI nAkhe. tethI tenA vaMzanA hajI sudhI te pramANe kare che; ane paraNyA pachI mAlA zAhanA malIdA karIne badI TThADI nAMkhe che, meAkhaDAjInA manamAM zaka hatA ke mArI mAnatA pUrI thaI haro ke nahi, paNa khAlA sAhanI bharamAMthI zabda thayA hatA ke, "tArI mAnatA pUrI thaI." pachI saMvat 1214 nI sAlamAM sekhaDAjIe pIranA rene caNAnyA ne temanA sulatAnI sipAI sujhAvarane kharakaDI gAma ApyuM; tyAra pachI pAte pIrama gayA, tyAM pachIthI tene khIjA be kuMvara thayA. 1 DuMgarajI I. sa. 1347-1370 viSejI I. sa. 1370-1395 kAnAjI I. sa. 1395-1420 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat sAraMgajII. sa. 1420-1445 2. u. www.umaragyanbhandar.com Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDe-gohila rAvala sAraMgajI 489 karIne eka kuMbhAra hato te amadAvAda gayo tyAre tenAM gadheDAM mAMhethI ekanA lagaDAmAM ghAlIne tene zahara bahAra kahADI gayo. A samAcAra jANavAmAM AvyA eTale pachavADe azvAre caDyA. te tene pakaDI pADe evA lagabhaga AvI gayA, tevAmAM sArA bhAgya pratApa giri bAvAnI jamAta jatI hatI temAM sAraMgajIne bheLI daIne bAvAne kuMbhAre kahyuM ke, e goghAnA rAjAne vArasa che tethI havaNuM tame ugAraze to te AgaLa upara tene badale vALaze. ema kahI kuMvara soMpIne kuMbhAra pitAnAM gadheDAM laI AgaLa cAlyo. tene azvAroe pakaDI pADyo, paNa sAraMgajI jovAmAM Avyo nahi tethI nirAza thaI thaDeka AgaLa jaI pAchA vaLyA. DuMgarapurane patAI rAvaLa sAraMgajInI pheI bahere paraNyo hato. tethI pratApa giri bAvo tene tyAM laI gayo. te vIsa varSane thatAM sudhI potAnI pheIne ghera chAne rahyo. pachI pheIne kahyuM: "mane "have mAre ghera javAnI AjJA Apa ne sAthe DAMka mANaso mokale." patAI rAvaLe tenA rakSaNa sArU ja ApI. tenI pheIye tene kahyuM: "jAo kuMvara ! tame tamArI gAdI svAdhIna karI lyo. paNa amAre ahiM tamAruM rakSaNa thayuM che mATe tamArA vaMzane rAvaLanuM nAma Apaje." sAraMgajI pitAnI pheInuM kahevuM mAnya karIne umarALA bhaNI vALe. eTale tenA kAkA rAmajIne goghAmAM jANa paDI ke sAraMgajI Ave che tethI sejakajInA nhAnA kuMvaranA vaMzanA ane gohila jAtanI be pAsenI zAkhAnA gAriyAdhAra tathA lAThInA dhaNI hatA temane lAvyA ane kahyuM ke, jo tame sAraMgajIne pAcho tagaDI phahADavAmAM Azraya Ape te tamane bAra bAra gAma ApuM. A vAtanI temaNe hA kahI, eTale gAriyAdhAravALAne trApaja ane bIjAM 11 gAme lakhI . ApyAM, ne vAlukaDanAM bAra gAme lAThInA ThAkarane lakhI ApyAM. pachI gadhethI jatAM banne ThAkora vimAsI vicAravA lAgyA ke, mukhya hakkadArane rAvarAvIne peTA bhAgiyAne gAdIno hakka Apa ThIka nahi. pachI e vicAra karIne teo umarALe gayA. tyAM jaI pahoMcyA ne sAraMgajIno meLApa thayo, eTale teo bolyAH "rAmajIe geghAriye bAra bAra gAmanA paTA lakhI ApIne "tamArI sAme thavA amane mokalyA che, paNa tame rAjagAdInA dhaNI che tethI e paTA tamane pAchA Apiye chiye." sAraMgajiye kahyuM: "lAvo te paTA tamane "sahi karI ApuM." ema kahI sahi karI ApIne teone potAnI pakSamAM lIdhA. pachI rAmajI goghArInA jANavAmAM te AvyuM tyAre teNe jANyuM ke A te ApaNe tAla kathaLI gaye, eTale te paNa umarALe AvIne sAraMgajIne zaraNa thayo. kAke bhatrIje kasuMbA pIdhA, ne pAchalI vAta vIsArI dIdhI. pachI sAraMgajiye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 rAsamALA goghe jaIne potAnI gAdI saMbhALI lIdhI. teno kAke rAmajI gAdIne na eTale tene ukharALuM, agiyALI ane bhaDelI e traNa gAma jivAI sArU ApyAM. tyAMnA garAziyA hajI lagaNu gedhArI kahevAya che. rAmajIne pachI moNapara paNa maLyuM. I. sa. 1494mAM dakSiNa sarakAranA nApharamAna saradAre gujarAtanAM vepAranAM vahANu pakaDyAM ane vaLI mAhimano beTa paNa kaje karI lIdhe. tenA upara mahamUda zAhe lazkara ane dariyAI seja mokalI. dariyAI ja jevI beTa AgaLa AvI ke, tarata tophAna lAgyuM tethI nAza pAmI; tenA saradAra ane khAravA je bacyA te kinAre taNAI AvyA, teone zatrue keda kazyA ke pachI ThAra karyA. je saradAra pheja laIne uttara kokaNamAM thaIne jatA hatA te mAhimanI pAse AvI pahoMcyo tyAre dariyAmAM kera thayAnA samAcAra tenA sAMbhaLavAmAM AvyA. eTale mukAma karIne teNe mahamUda zAhanA bhaNI eka mANasa mokalI e samAcAra kahAvyA ke jethI AgaLa upara have zuM karavuM tenI sUjha paDe. pachIthI dakSiNanA rAjAe baMDakhora lokone vaza karI lIdhA, ane temanI dariyAI pheja hatI te nukasAnanA badalAmAM gUjarAtanA saradArane kedamAMthI choDAvIne tene ApI dIdhI. bIje varSe "mahamUda zAhe vAgaDa ane IDara e baMne dezo upara caDAI "karIne tyAMnA rAjAo pAsethI bhAre bheTa lIdhI ane bahu dhana lAdI "laIne mahamUdAbAda (cAMpAnera) pAcho gayo." A samaye IDaramAM rAva bhANane kuMvara sUrajamalajI gAdiye hatuM ema jaNAya che. te arADha mahinA rAjya bhegavIne pitAnI pAchaLa rAyamalajI nAme kuMvara mUkIne maraNa pAmyo. te kuMvaranI bAlyAvasthAmAM tenA kAkA bhIme tenI gAdI kheMcAvI lIdhI. 1 brAhmaNa sulatAna mahamUdane saradAra hara ghelAnI karIne hato. teNe bAra hajAra mANasa tathA eka dariyAI kAphala laIne sevA ane dAbalanAM baMdara lUMTI lIdhAM. tenA upara begaDAe saphadaralamukane dariyA raste mokalyo ane kevA mulamukane jamIna raste meka. saphadaralamulkanAM chANAne tophAna lAgyuM ane bacIne kinAre AvatAM khAravAe amAna mAgyuM, paNa zatruoe teone kala kacyA ne saphadaralamukane ke karI lIdhuM. kevAmulamukane khabara thatAM te mAhima jaI pahoMcyA ane begaDAne lakhI mekayuM te uparathI teNe kAgaLa lakhIne brAhmaNa sultAna pAse eka elacI mekalya. te jAte baLavAra hAdura ghelAnI upara caDI gayo ane tene pakaDIne mArI nAMkhyo. begaDAnAM mANasa tathA vahANe saphadalamukane svAdhIna gujarAta mekalI dIdhAM ane te sAthe hadiyo paNa meka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDA-khAnagI jIvana 491 I sa0 1507mAM mahamUda zAha karIne jaLayeAhnAdhipati banyA. pAkhaMDI yurepiyana leAkeA, keTalAMka varSathI samudranuM rAjya dakhAvI paDyA hatA, "ane A samaye gujarAtanA kinArAnA keTalAMka bhAgane kabje karI laIne "tyAM vasavA IcchatA hatA." turkI pAdazAha khIjA mAjAjhetane jaLayAhAdhipati amIra husena khAra vhANumAM paMdaraseM mANasanI dariyAI phAja laIne gUjarAtane kinAre AvI phoMcyA ane mahamUda zAha paradezI leAkeAne hAMkI kDADavAne bahu icchatA hatA tethI jAte potAnI dariyAI pheAja laIne drumaNu ane mAhima bhaNI haMkArI nIkaLyeA. amIra ula umarA malika IyAjha sultAnI paNa dIva baMdaramAMthI cAlyeA, ane turkI jaLayeAddAdhipatinA sainyagRha sAthe maLI jaIne, pArTugIjha leAkAnI dariyAI phAja, muMbaInI dakSiNamAM keTalAka mAIla upara caula baMdara che temAM hatI tenA upara humale kasyo. musalamAnAnI jita thaI; te pArTugIjhAnA traNa cAra hajAra mANasA mADyA gayA, tethI tee nhAzI gayA evuM temanA sAmAvALiyA lakhe che; paNa teo temanI meLe kabUla kare che te pramANe temanuM eka vAvaTAnuM vhANu temanA jaLayeAThThAdhipati DAna lArense AlamaiDA, ane eka sA ne cALIsa mANasane nAza thayA jaNAya che. tathApi tyAra pachIthI musalamAnanI ekaThI maLelI dariyAI phAje hAra khAdhI che, ane seAraDanA kinArA uparanA dIva meTanI samIpa laDAI thaI temAM paNa tenA tAbAnA bhAgatA keTaleAka nAza thayA che. amadAvAdanA yAdazAha thaI gayA temAM sultAna mahamUda e kadApi sarvottama te nahi, te paNa khacita te atileAkapriya zAha thaI gayA; jene viSe vArto ane kalpita kathA joDAI che. jevA hindumAM siddharAja thaI gayeA tevA ja musalamAnamAM e thayeA. tenA aMganuM zUravIrapaNuM, ane khaLa, nA nyAya, tene parApakAra, musalamAnI vidhizAstra pramANe tenuM kharekharUM vartavuM, ane tenI vicArazaktinuM uttamapaNuM, e sarvanAM sarakhAM ja vakhANu thAya che. khe che ke, te vaLI bahu khAudhara hatA. tenA saMbaMdhI ghaNI vAtA hevAya che; musalamAnI ImAratanA AkhA gUjarAtamAM eka evA kaDakA nahi 1 kacchanA jAma hamIrajIne mArI tenuM rAjya tenA bhAyAta kacchanA khArAvALA jAma rAvalajI(enA vaMzaja jAmanagaranA adhipati che) e laI lIdhuM hatuM; te uparathI jAma hamIrajInA kuMvara kheMgArajI peAtAnA bhAI sAhebajI sahita amadAvAda sultAna mahamUda begaDAne Azraye gayA, tyAM siMhanA zIkAramAM AdazAhane ugAravAthI sultAne tene mahA rAvanA elakAba ane rAjya meLavavA lazkara ApyuM, jethI mahArAva kheMgArajiye jAma rAvaLajI pAsethI peAtAnuM kacchanuM rAjya saMvata 1556mAM jitI lIdhuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 rAsamALA hoya ke jenI sAthe mahamUda begaDAnuM nAma joDAyeluM nahi hoya. mustaphAbAda ane mahamUdAbAda (cAMpAnera) e be musalamAnI zahara vinA vAtraka nadInA kinArA upara teNe eka navuM zahera vasAvyuM ane tenuM pitAne nAme nAma pADayuM; ane mirAte ahamadIne kartA kahe che ke, "e nadInA kinArA upara "uMcI jagyA baMdhAvIne tyAM teNe utkRSTa jAtanA mahela caNavyA, tenI nizAni ane khaMDera A lakhatI veLAe eTale I. sa. 1856 nI sAla sudhI che. A mahelamAM te ghaNI vAra AvIne raheta; paNa te acUka "unahALAnI RtumAM kAliMgaDI pAkavAnI veLAe amadAvAda jata, ane "tyAM cha mahinA rahIne pAchA Avo.e ja graMthakartA eTale sudhI khAtarI"pUrvaka lakhe che ke, "khullA deza mAMhelAM tema ja nagara, kasabA, ane gAmaDAM mAMhelAM sarva jhADa A sultAnanA vArAmAM ropAvavAmAM AvyAM hatAM." cAMpAnera ane giranAranA durjaya hindu gaDha teNe lIdhA te uparathI tenuM begaDAnuM upanAma paDayuM; e vAta yathAyogya ane zakaya che evuM pheritA kahe che, ane enA jevuM bIjuM kAraNa batAvAnuM amArI pAse nathI tethI ame paNa enA pramANa uparathI bAhAla rAkhiye chiye. yuropiyana loke bhaNithI tene kIrti maLI te kadApi tenI dariyAI laDAIne lIdhe maLelI che. mielphinsTana kahe che ke, "tenA samayanA pravAsiyoe e pAdazAha saMbaMdhI ghaNuM bhayAnaka vicAra bAMdhelA che. bArTImAM ane bAbasAe vistArathI enuM varNana kareluM che. "emanAmAMthI eka jaNe enA jAtanA dekhAvanuM bhayaMkara varNana ApeluM che; ane tenA khorAkano mukhya bhAga manuSya prANIne jhera caDe e hato, e viSayamAM baMnenA ekamata thAya che; A kherAka khAvAthI enuM baMdhAraNa "evuM thaI gayuM hatuM ke, tenA aMga upara je uDatI mAkha AvIne bese te "tatkALa marI jaIne nIce paDesattAvAna manuSyane mArI nAMkhavAnI tenI "sAdhAraNa rIti e hatI ke, pAnasopArI khAIne tenA upara maheDAnI pIca"kArI mArata. baTalare khaMbhAtanA rAjA" viSe vAta jaNAvI che temAM tenuM nityanuM bhejana be jAtanA jherI sApa ane eka jAtanA deDakA, lakhyuM che tenA sarakhe e hato. 1 vAtraka nadI upara memadAvAda teNe vasAvyuM che, tyAM Aje paNa e mahelanAM khaMDera che. e sivAya e ja pAdazAhane baMdhAvelo eka bhamariyo kUvo che temAM thaIne amadAvAda javAne bhItara rasto che evuM kahevAya che. ame e kUvAmAM utarIne, pANuM uparanI tenI chachamAM bezIne tyAMnI ThaMDakane lAbha lIdho che. bArIkIthI aMdara jatAM temAMthI thaIne amadAvAda javAnI vATanA bArAnuM kAMI cita amane te veLAe jaNAyuM na hatuM. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda begaDA-mara 453 tenA maraNa viSe nIce lakhelA ahevAla mirAte ahamadImAMthI lIdhe che.--"I sa0 1510mAM sultAna pATaNa javAte nIkaLyA. tyAM tenI chellI "mulAkAta hatI evuM tene lAgyAthI teNe rAjyanA sarva mahAna leAkeAne ekaThA karIne kahyuM ke, have mAre maravAnuM pAse AvyuM che. tyAMthI te nIkaLIne cAra divasamAM amadAvAda AvyA. rastAmAM zekha ahamada khatunI kharane page "lAgavA gayeA tyAM tenI kabara karAvI rAkhI hatI te joI tene peAtAnAM kRtyone "pastAvA thayA ane tenI AMkhyAmAMthI AMsu paDyAM. tyAra pachI amadAvAda gaye "tyAM traNa mahinA sudhI mAMdA rahyo, eTale vAdarethI teNe pAtAnA putra khalIla khAnane meAlAngeA. tene chellI salAma karIne hIjarI sana 917 (I sa0 1511)nA ramajhAna mahinAnI trIjI tArIkhe seAmavArane divase "A dunIyAnA tyAga karI gayA; 1 tene sarakhejamAM DAhyo tyAM tenI kabara "Aje paNa che." 1 pherItA lakhe che ke te jyAre mAM paDayA tyAre teNe vaDAdarethI peAtAnA zAhajAdA sujhaphphara zAhane bAlAvyA ane pAdazAha tarIke kevI rIte vartavuM te viSenA tene badha ApyA. AvA samaye IrAnanA pATTazAha isamAile dhADA ane mANasA sahita keTalIka kimatI cAdagAra vastuo sAthe bega lajhebAzane meAlyA che ema tene krahata-ula-mulka jAhera kahyuM. te sAMbhaLIne te khelyA ke khuddA mane enuM mhoM na batAve. jenA viSe ene dhikkAra upajatA heAya tevAne chellI veLAe maLavAmAM te rAjI na hatA ema jaNAvIne tenA viSe te dhikkAra prakaTa karatA hatA ane thayuM paNa ema ja. elacInA AvI hu~AMcatAM vhelAM te ramajhAnanI khIjI tArIkhe maMgaLavAre (hi. sa. 917 mAM) maraNa pAmyA. te veLAe tenuM vaya 70 varSa ane 11 mAsanuM hatuM. eNe kula 55 varSa, eka mAsa, ane be divasa rAjya kayuM. khuddAnI te peAtAnA manamAM hIka rAkhatA hatA. susalamAnI dharma e ja sAcA che ane khIjA pAkhaMDI dharma che ema e mAnate hateA, tethI hinduonAM devaLAnA dhANu vALavAmAM ane temane vaTalAvavAmAM te puNya samajate hatA. te hamezAM sAcuM khelate ane mhoMmAMthI kAInA viSe gALanA rAkhuna hADatA nahi. maratAM sudhI eNe kurAna vAMcavAnuM baMdha karyuM nahatuM. evI tenA vacana para tenI AsthA hatI. te sAthe te zrA paNa tevAja hatA. te aMga upara leAkhaMDanuM kavaca heratA. varSanA divasa jeTalA 360 tIranA bhAthA te peAtAne khabhe bharAvI rAkhatA. taravAra, kaTAra Adi bheThamAM mAMdhatA ane te bhAleA paNa rAkhatA. sarakhejamAM hajharata zekha ahaMmada khatunA rAnamAM, eNe agAu geAThavaNa karI. rAkhelI hatI, te pramANe daphanAvavAmAM AvyA hatA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 rAsamALA prakaraNa 7. mujhaphaphara bI -sikaMdara-mahamUda bIje-bahAdUrazAhamahamUda latIphakhAna, amadAvAdanA rAjavaMzanI samApti-akabara pAdazAha. mahamUda begaDAnI pachI tene zAhajAdo mujhaphara bIje gAdiye beThe, enA rAjyanA prAraMbhamAM mALavAnA sultAna bhaNIthI, ene Azraya mAgavAne mATe AturatAthI vinati karavAmAM AvI. sultAne kahyuM ke mAre hindu pradhAna medanIrAya che te eTale badhe sattAvAna thaI paDyo che ke huM te mAtra nAmano ja pAdazAha chuM; paNa kazo adhikAra mArI pAse nathI, tethI, pAkhaMDIpaNAnI sattA mArA rAjyamAM jhaDapathI cAlavA mAMDI che. mujhaphapharanA manamAM kharA dharmanI AsthAne lIdhe lAgaNI uzakerAI AvatAM tarata ja bhejanA deza (mALavA) upara caDAI karavAnI taiyArI karI, ane aNahilavADa pATaNanA sUbedAra enula mukane amadAvAda AvI rahevAne AjJA karI. IDara rAThoDa rAjA rAva bhIma je rAva bhANune putra thAya, ane jeNe potAnA bhatrIjA rAyamalajInI gAdI chInavI lIdhI hatI evuM AgaLa lakhavAmAM AvyuM che, teNe sUbedAranI gerahAjarIne sAre samaya sAdhI laIne sAbhramatI nadI sudhI AsapAsane deza lUMTyo ane ujajaDa karI nAMkhe. enula mulaka A samAcAra sAMbhaLIne moDAse caDI Ave, tyAM AgaLa rAva bhIme tenA upara halle karIne tene harAvyo ane tenA eka nAmIcA adhikArIne ane base mANasene ThAra karyAM. mujhaphaphara zAha AvA samAcAra sAMbhaLIne pitAnA rAjyamAM tarata ja pAcho Avyo, ane meDAe melANa karIne tyAMthI Akho IDaravADe ujaDa karI nAMkhyo. rAva bhIma pitAnI meLe DuMgarAmAM saMtAI peThe; paNa IDaranA killedAra musalamAnanA ja lakhavA pramANe mAtra daza rajapUta hatA, teoe zatruonI sAme AgrahapUrvaka jagyAnuM rakSaNa karyuM, teya paNa IDara te levAyuM tyAMnAM devAlaya, mahela ane udyAnagRho pAyamAla karI nAMkhyAM, ane tyAMnA zuravIra rakSakene kala karyA. tevAmAM rAve madana gopAla nAmanA eka brAhmaNane potAnA vakIla tarIke zAhanI pAse mekalIne kahevarAvyuM ke, enula mulka vagara kAraNe julma karyo, eTalA 1 enuM nAma khalIla khAna hatuM, te I. sa. 1470mAM eprila mahinAnI 10 mI tArIkhe janmyA hatA. te potAnI 41 varSanI ummare sultAna mujhaphapharanuM nAma dhAraNa karIne gADiye beThe. mirAte ahamadImAM 27 me varSe gAdiye beThAnuM lakhyuM che te bhUla che. kemake i. sa. 1511 mAM gAdiye beThe che. ane 1526 sudhI rAja karyuM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujhaphara bIjo-IDaravADA upara caDAI 45 mATe ApaNI vacce laDAI uThavAnuM kAraNa thayuM; paNa tene mATe huM ghaNo dilagIra chuM. te sAthe teNe so ghoDA ane be lAkha TakA bheTa mokalyA. mujhaphaphara zAhe vicAryuM ke mALavAnI caDAI baMdha paDI che tethI rAvanA deSa upara AMkhaADAkAna karIne mokalelI bheTane svIkAra karavo e yogya che. te pachI mALavA upara caDAI karavAnA kAmamAM rAvanI khaMDaNIne upayoga karatA mALavA upara cAlyo. IDarane rAva bhIma tyAra pachI maraNa pAmyo eTale tene kuMvara bhAramala tenI pachavADe gAdiye beThe; paNa ciDanA saMga rANanI putrI sUrajamalanA kuMvara rAyamalajI bahere paraNAvI hatI ane te have pAkI umare thaye hato tethI rANA saMge bhAramalane tarata ja gAdI uparathI uThADI mUke. bhAramale I. sa. 1515 mAM mujhaphaphara zAhanI bhaNuM potAnA vakIla, Azraya mAgavAne mokalyA ane saMga rANe vacce paDyo tethI pAdazAha nArAja thayo, ane pitAnI AjJAthI rAva bhIma IDaramAM rAjya karate hato e vAta nakkI karI batAvAne lAga maLyo; tethI rAjI thaIne IDara upara ja mokalavAne nizcaya karyo. nijAmula mulka tene saradAra hato te AjJA pramANe caDyo, ane bhAramalane pharIthI gAdiye besADyo. paNa DuMgarAmAM rAyamalachanI pachavADe paDatAM tenI sAthe laDAI thaI temAM te hAsya ane ghaNe nAza thayo. nijAmula mukane AjJA karelI te uparAMta teNe pagaluM bharyuM teTalA mATe pAdazAhe tene ghaNe Thapake daIne rAjadhAnImAM pAcho belA, paNa tyAM te AvI pahoMcyo eTale tene ahamadanagarane sUbo TharAvyuM. I. sa. 1517 mAM rAyamalajiye pharIne IDaravADAmAM dekhA dIdhI, tenI sAme thavAne eka gheDezvAranI TukaDI ApIne jahIra-ula-mulka athavA hinduonI kathAmAM jene jerakhAna kahe che tene mokalyA; paNa basa sAta mANasane mArIne tene harAvyuM. te uparathI maleka nusarata-ula-mulkane visanagara upara mokalyo ane zAhe pitAnA hukamamAM je dezane baMDakhorenuM sthAna ane svadharmabhraSTa thayelA lokanuM raheThANu karIne lakhyuM che te badhAe deza luMTavAnI ne ujajaDa karavAnI tene AjJA karI. mujhaphphara zAhanAM tyAra pachInAM bIjAM be varSo to mALavAnA sultAnane tenI gAdI upara pharIne sthApavAmAM pratiSThApUrvaka gujayAM. rajapUtane teNe eka 1 TITAI ane rITADAnI vAvamAM A rAjA viSenA be lekha che. pahelI vAva saMvata 1566(i. sa. 1510)mAM zrI mahArAya zrI zrI zrI bhIma ane kuMvara zrI bhAramalanI AjJAthI baMdhAvI che. bIjI saMvata 1599 mAM (I. sa. 1543) jyAre mahArAjA rAvazrI bhAramala jayavaMtapaNe rAjya calAvatA hatA te veLAe baMdhAvI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 rAsamALA be vAra harAvyA, maMDu gaDha upara halle karIne tene kajo karI lIdhe, ane rANo saMga tenuM rakSaNa karavAno prayatna karato hato tene nAzI javAnI jarUra pADI. mujhaphaphara zAha sultAna mahamUdane esiMgaNa karIne potAnI rAjadhAnI tarapha pAchA vaLyo hato tyAM te AvI pahoMcyo nahi. eTalAmAM tene evA samAcAra maLyA ke, IDaranA rAyamalajiye visanagaranA DuMgarAmAMthI nIkaLI jaIne pATaNa paragaNuM ujjaDa karI nAMkhyuM che, ane gilavADAnuM zahera lUMTI lIdhuM che. rAyamalajIne chevaTe, maleka nusarata-ula-mUlka je IDara AgaLa hato teNe pAcho phahADI mUkyo. pAdazAhe rAyamalajIne pakaDavAno nizcaya karyo, te jAte visalanagara upara caDyo ane deza ujajaDa karI nAMkhe. paraMtu pitAnI matalaba tenAthI pAra pADI zakAI nahi. pachI tarata ja rAyamalajI rogathI maraNa pAmyo eTale tenA vArasa tarIke bhAramala niSkaTaka rAjya calAvavA lAgyA. A veLAe evA samAcAra sAMbhaLavAmAM AvyA ke, mALavAnA sultAna mahamUde gujarAtanI phojanA AzrayathI medanIrAya ane rANasiMhanI ekaThI maLelI senA upara humalo karavAnI hiMmata calAvI temAM teNe hAra khAdhI ane (jakhI thaIne) keda pakaDAyo. pachI tarata ja nusarata-ula-mulkane IDaranA kArabhAra uparathI khaseDIne mubArijha-ula-mulkane tenI jagyAe karAvyuM hato tenA moM AgaLa kaIye AvIne rANA saMganA zuravIrapaNe viSe vakhANa karavA mAMDyAM. mubArijhanAthI te sahana thaI zakayuM nahi, eTale killAne daravAje eka kUtare baMdhAvIne tenuM rANune nAme nAma pADIne te pramANe belAvAnI teNe AjJA karI. A pramANe rANuM saMganuM apamAna karyuM, te vAta tenA sAMbhaLavAmAM AvI; eTale te evo dhAyamAna thayo ke, IDara upara humalo karavAne IrAde te tarata ja nIkaLI paDyo; ane zireAI sudhIne deza khullI rIte lUMTI lIdho. te vAgaDa AgaLa AvyuM eTale tyAne rAja tene maLI ga, tene sAthe laIne te DuMgarapura bhaNuM cAlya; tyAre IDaranA sUbAne navI pheja maMgAvavAnI agatya lAgI; paNa darabAramAM tenA pratipakSI hatA teoe te mokalavA dIdhI nahi, ane ulaTuM pAdazAhane samajAvyuM ke mubArijhe ayogya rIte rANAnuM apamAna karyuM ane haju sudhI enA upara hallo te thayo nathI eTalAmAM te hiMmata hArI jaIne Azraya mAge che. A pramANe AdhAra maLe nahi eTale murijha ula mulkane IDara choDI javAnI jarUra paDI ane tyAMthI nIkaLIne ahamadanagaranA killAmAM jAte rahyo. bIje divase saMga rANe raTheDanA rAjadhAnI nagarano kanse karI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 mujhaphaphara bIje-IDaravADA upara caDAI lIdhe, ane tyAMnA sUbAnA julmathI keTalAka rajapUta ThAkare jatA rahyA hatA te tyAM AvIne tene maLyA. pachI rANe saMga pitAnA navA maLatiyAne laIne ahamadanagara bhaNI cAlyo, ane teNe sogana khAdhA ke hAthamatI nadImAM ghoDAne pANuM pAuM, tyAM sudhI tenI lagAma mAre kheMcI jhAlavI nahi. mubArijha ula mulkanI pheja tenA zatrunA karatAM ghaNuM ja ochI hatI teya paNa te kille cheDIne bahAra Avyo, ane pitAnI phejane nadIne ANI magane kinAre killAnI bhIMte vyuhabaMdha sajaja rAkhI. rANuM saMganI pheja upara musalamAnoe sthiratAthI hallo karyo, ane pachI mAro calAvA mAMDyo, rajapUtonA mahA vegane lIdhe musalamAnonI hAra tUTI ane keTalAka nAmIcA adhikAriyo mAlyA gayA; mubArijha ula mulka paDe sapta ghAyala thaye; tenA hAthiyo pakaDAyA, tenI AkhI pheja astavyasta thaI gaI ane tene pachI hinduoe amadAvAda hAMkI kuhADI. tyAra pachI rANA saMge mokaLAIthI AsapAsane deza lUMTI lIdhe; teNe vaDanagarA brAhmaNone ugADyA; paNa visalanagaravALAoe tenA sAmI bAkarI bAMdhI hatI mATe tenA upara hale karIne te lIdhuM, ane tyAMnA musalamAna sUbAne ThAra karyo. pitAne apamAna karyuM tenuM A pramANe vira vALIne, vagara aTakAva thaye te citaDa pAcho gayo. | mubArijha ula mulaka A prasaMge mALavAnI sImA bhaNuM ja rahyo hato. tyAM teNe potAnI phejanI bharatI karI, ane kUtare rANe saMga pAcho vaLyo evA samAcAra tenA sAMbhaLavAmAM AvyA eTale pitAnI sUbAgIrI pAchI levAno teNe prayatna karyo. ahamadanagara jatAM rastAmAM IDara dezanA rajapUta ane keLiyonuM eka ToLuM tenI sAme thayuM, tene hAra khavarAvIne te IDaramAM AvI pahe, paNa AsapAsano deza lUMTAlTathI evo daivata vinAno thaI gayo hato ke, khAvApIvAnA sarasAmAnane vAste tene parAMtIja upara AdhAra rAkhavo paDyo. | mujhaphaphara zAhe nizcaya karo ke, ahamadanagara choDI devuM nahi. tethI game te thAya te veThIne paNa comAsAmAM te rAkhI rahevAne mATe teNe pitAnA adhikArine hukama karyo; ane I. sa. 1520nA Disembara mahinAmAM, je kejathI raNa saMganI AgaLa upara durdazA thavA sarajI hatI te pheja laIne te jAte tyAM caDI AvyA. IDaravADe pAchA pharIne musalamAnee lUMTyo; paNa citoDanA rANuM upara temane khare jaya thayo nahi; ane mirAte ahamadImAM lakhyuM che te pramANe "phejanA upara adhikAra calAvanArA "adhikAriyAnA kapaTabhAvane lIdhe tenI sAthe salAha karI lIdhI." evAmAM IDara musalamAnanA kanjAmAM hatuM, tevAmAM tyAMnA rAva, hara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 rAsamALA potAnA kuTuMba sahita, mevADanA sImADA uparanA DuMgarI dezamAM saravaNa gAma AvyuM che ane je sAmaLiyA seDanA vaMzajanA tAbAmAM hatuM tyAM rahetA hatA. rIDAnA lekhamAM lakhyuM che te pramANe, bIje mujhaphaphara zAha maraNa pAme, ane tenA be zAhajAdA sikaMdara (I. sa. 1526) ane mahamUda trIjo (I. sa. 15ra6) maraNa pAmyA tyAM sudhI rAva bhAramala jIvato hato, ane I. sa. 1528 mAM jyAre bahAdura zAhe IDara ane vAgaDI e banne dezo upara caDAI karI, ane tyAMthI cAMpAnerane raste bharUca pAcho Avyo tyAre paNa te jIvata hatA; ane vaLI Isa. 1530mAM jyAre sultAna piDe IDara upara caDI Avyo paNa pitAnA be saradArane mahaTI phoja ApIne vAgaDa (bAgaDA) upara mokalIne pote pAcho vaLyo tyAre paNa te hayAta hatuM. te cheka I. sa. 1543nA varSa pachI maraNa pAme tenI pachavADe tene kuMvara rAva pUMjI thayo, tenA kArabhAra saMbaMdhI banAvonI noMdha 2helI nathI. | musalamAna ItihAsakAroe amadAvAdanA rAjavaMziyo viSenuM have pachInuM je varNana ApeluM che, temAM gUjarAtanA hindu rAjAo saMbaMdhI vAtane khullI rIte lAgu paDe evuM kAMI nathI, mATe temanA viSenuM vistArathI atre varNana ApavAnuM amArI matalabane anusaratuM nathI. sultAna bahAdUranuM rAjya ati asvAbhAvika virUddhapaNane lIdhe prasiddha che. eka samaye tene tenI pUrve thaI gayelA mahAnuM siddharAjanI kIrtinI caDasAcaDasI karatA ApaNe joIye chiye, tenI zreSatA khAnadeza, varADa ane ahamadanagaranA rAjAoe mAnya karelI ApaNuM jovAmAM Ave che; mALavAnuM rAjya pharIne pAchuM gUjarAtanAM hathiyAra vaDe jitAyeluM evuM tenI sattA nIce AveluM jaNAya che; ane tene yazavaMta vAvaTo maMDanA uMcA moracA upara pharakato ApaNA jovAmAM Ave che. bIje samaye, je humAyUna pAdazAhane teNe tenA udayakALamAM jaDAvyuM hatuM, te ja pAdazAhe tene tenA rAjyamAMthI hAMkI kahADela ApaNuM jovAmAM Ave che, ane chevaTe phiraMgI leke sAthe eka duHkhadAyaka laDAI thaI temAM te dagAthI marA, ane tenuM muDaduM dariyAmAM pheMkI dIdhuM; ItihAsakartA je hAdUra zAha viSe lakhe che te tenA pachI nabaLAI cAlaze ane kharAbI thaze evuM potAnA lakhANanI aMtye bhaviSya varte che. sultAna bahAdUranA maraNa pachI gUjarAtanA kArabhAramAM avyavasthA ane 1 sAkariyo vAgaDa evuM dezanuM nAma che. tenAM 3,500 gAma kahevAtAM hatAM, hava adha bhAga DuMgarapuranA tAbAmAM che ne adho bhAga vAMsavADAne svAdhIna che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahamUda latIphakhAna-rAjyanI paDatI 499 "rAjadrohe potAne praveza karyo ane tyAra pachI dakSiNanA rAjAo pAsethI, ane yuropiyanoe kaje karI lIdhelAM baMdaramAMthI khaMDaNI maLatI baMdha "thaI gaI." keTalAeka varSa vItyA pachI, I. sa. 1545 mAM, bahAdUra zAhane bhatrIje mahamUda latIphakhAna gAdI upara hatA tevAmAM, AgaLa jema zAha ahamada ane mahamUda begaDAnA balavAna divasamAM, hindu jamIdAranA hakaka DUbAvavAne sAvadhapaNe thoDeka prayatna karavAmAM Avyo hato, te pramANe gujarAtanA A cheDAthI te pelA cheDA sudhI karavAne teNe pitAne abhimAnI tema ja nabaLA hAtha calAvavAne dhArayuM; ane evI rAjanIti calAvI ke, temAM je khAmI AvI gaI te AvI heta nahi ane tene pUrepUre amala thaye heta te sultAnanuM takhta UMdhuM vaLavAne kAMI paNa bAkI raheta ema thAta nahi. "A "samaye zAhe janAnakhAnAnI moja mUkI dIdhI tethI rAjyanI sattA eTalI badhI vadhI gaI ke umarAva ane sipAI sarve kaI vazamAM AvI gayA "ane zAhanI AjJAnuM ullaMghana karavA jeTalI temanAmAM sattA rahI nahi. A "veLAe mALavAne ka karI levAnI pAdazAhe IcchA jaNAvI; paNa teNe pitAnA vajIra AsaphakhAnane salAha pachI tyAre teNe kahyuM ke, rajapUta, garAziyA, ane kALiyonA tAbAmAM gujarAta prAntanI cUtha athavA vAMTAnI jamIna che te dabAvI paDavAthI mALavA jeTalo deza hAtha Avaze; "ane te eka jAgIra thaI paDavAthI tenI upajamAMthI pacIsa hajAra adhA"renuM pUruM thaI zakaze." A pramANe vAMTA khAlasA karI devAno hukama thayo. Ane pariNAma sarva kaI dhArI zake ema evo thayo ke, sarva ThekANe baLa uDyo, ane have pachInA vRttAnta uparathI siddha thAya che te pramANe te lokone ja thaye. kemake kadApi te samaye jAtyabhimAnanAM ane julmanAM game te kAma karayAM haze, ane hinduone kacarI nAMkhelA ane vaza karI lIdhelA, musalamAna rAjakartAoe game eTalA mAnavAne pasaMda karyuM haze, athavA musalamAna ItihAsakAroe te pramANe lakhavAne durasta dhAryuM haze. teya paNa vagara vAMdhAnI kharI vAta to e ja che ke temanA vaMzajo upara pachavADethI ghaNuM saMkaTa AvI paDyAM, tathApi je jamIna temanI pAsethI chInAvI levAno prayatna karavAmAM Avyo hato, te jamIna hajI lagaNa teo bhagave che; ane ANI maga te thoDI paNa cIMthare hAla daridratA ane gumagu thaI rahelAM khaMDera zAha ahamadanA vaMzanA rAjyanA eka samayano dabadabo batAvAne mAtra rahelAM che. "IDara, zireI, DuMgarapura, vAMsavADA luNAvADA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAsamALA rAjapIpaLA, mahIkAMThe, ane halavada(jhAlAvADa)nA garAsiyAoe, potAne "grAsa sAcavI rAkhavAne dezamAM pajavaNI karavA mAMDI, mATe ziroI, IDara, "ane bIje ThekANe thANuM besADyAM ane tyAMthI rajapUta ane koLI nAme nAza karavAnI AjJA thaI mAtra jeo dezanuM rakSaNa karavAne sipAIgIrInI nekarImAM hatA, athavA jeo vyApAra karatA hatA, ane oLakhAvAne "mATe jeone jamaNe hAthe kAMIka nizAnI rakhAvAmAM AvI hatI "teone ja jIvatA mUkavAnI chUTa hatI. e jAtanA lokomAMthI jeone "te nizAnI na hatI teone ThAra karatA hatA. A pAdazAhanA rAjyanA "lagabhaga chellA samayamAM, upara pramANe hukama hovAne lIdhe teTalA bhAgomAM "musalamAnI dharmanI zreSThatA eTalI badhI vadhI paDI hatI ke, zahara vacce dheDA upara besIne javAnI keAI hindune chUTa na hatI; ane jeo page "cAlIne jatA hatA teone paNa jamaNe khabhe lAla paTI lagAvyA vinA lUgaDAM paheravA detA nahi, ane vaLI vizeSamAM e hatuM ke heLI, divALI"nA tahevAranuM pUjA AdikanuM prasiddha pAkhaMDIpaNuM karavA devAnI manA karI hatI. A uparathI ema lakhavAmAM AvyuM che ke, duSTa burahAne pAdazAhane mArI nAMkhyo tyAre garAsiyA ane koLiyoe te khunInI eka "mUrti karIne sthApI ane tenI pUjA karI tene kahevA lAgyA ke, A amAre "rakSaka che, eNe amane nAzamAMthI bacAvyA che." je koI gUjarAtamAM Ave che, ane AvA julmanuM ThekANuM je rAjadhAnI nagara amadAvAda te mukhyatve karIne juve che, tyAre trAsa pamADelA hinduonAM bhayanAM devaLa ane musalamAnonA ucA minArA teonA rAjyanA ane dharmanA julamanA divase mAM thayelAM jovAmAM Ave che, ane hAlamAM je che tenI sAthe te divasanA kArabhAra uparathI A sarva je lakSamAM Ave che tene mukAbalo karavAne banI Ave che. eka tarapha paDI jatI majIdanAM khaMDera vadhatAM jAya che, ane bIjI tarapha tenI ja pAse ziva ane pArasanAthanI mUrti temanI aMdhArI saMtAI rahevAnI jagyAomAMthI bahAra nIkaLe che ane navAM baMdhAvelAM devAlayamAM temanI sthApanA thAya che: ane abhimAnane pokAra karanArA paThANa mogalenA chokarA hindunAM devaLamAM ArasapahANa goThavavAnI majurI kare che, athavA cheka halake roja laIne, devanI mUrtine nAza teonA pUrvajoe karyo hato evuM teo dhAre che teonI pharI sthApanA thatI veLAnA sAjanamAM mazAle dhare che ane nagArAM vagADe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akabara pAdazAha-sattA sthapAyA pUrvanI sthiti 501 mahamUda latIkkhAna( mahamUda zAha ceAthA )ne I sa0 1554 mAM mArI nAMkhavAmAM AvyA tyAra pachI tenA vaMzanA be (ahamadazAha bIjo I sa 1554 thI 1561 sudhI ane mujhaphphara trIjo ) nabaLA kramAnuyAyiyA thayA tyAM sudhI tenA vaMza rahyo; tyAra pachI I sa0 157ra nA navembara mahinAnI 18 mI tArIkhe mahAna akabare potAnA vAvaTA ahamadAvAdanA nagaranI paDeAzamAM pharakAvavA mAMDyo, te avasare tyAMnA sarva paddhavinA sarva leAka TALe maLIne tene peAtAnA pAdazAha tarIke mAna ApavAne AgaLa gayA. ! mirAte ahamadIne! kartA he che ke, "paMDita ane avaleAkana karanArA "sArI peThe jANe che ke, duniyAnA prAraMbhathI je rAjyanI sthApanA thayelI "che, te dareka rAjyane nAza thavAnuM kAraNa tenA amIre ane tenI "sAthe maLI gayelI baMDakhAra prajA thAya che, teenuM baiDa ane prayatna Izvarane "pADa ke ghaNuM karIne temanA sAmAM thaI paDe che; ane tethI karIne kAI vadhAre bhAgyazALI pratispardhInuM kAma thAya che. A pramANe gUjarAtanA "rAjAonA umarAvAneA pAra AvyuM. maLavAnI veLAe mAMhAmAMhe laDI marIne anyeAnyanA sAcA saMbaMdhanI avagaNanA karI, tethI daive rAjyaneA "ane tenA cAkarIneA nAza karAvyA; ane mitratAne rUpe teoe khullI "rIte zatrutAnAM karma karavA mAMDyAM, tethI te banne bAjuvALA vegaLA rahI gayA, ane A rAjyanI sattA ane rAjamudrA taimuranA jagaprasiddha vaMzaja, "jalAluddIna mahamUda akabaranA hAthamAM AvI." akabaranI sattAnI sthApanA thatAM vhelAMnA tarataneA ja je samaya hateA te gujarAtanA itihAsamAM kharekhara khedadAyaka thaI paDyo hatA. A veLAe, musalamAnI amIrAe mahamUda bIjAne kRtrima zAhajAdA ANIne gAdiye besADyo; ane tenuM nAma trIjo mujhaphphara (Isa. 1561 thI 1572) pADayuM. paNa kharuM jotAM te temaNe pAtapAtAmAM deza kheMcI lIdheA hatA. temanAmAM ati baLiye ayatemAdakhAna hatA, teNe rAjadhAnI nagara amadAvAda ane khaMbhAtanuM baMdara tathA te be vaccenA pradezanA kabje karI lIdhA; eka khIjo hatA te, aNahilapuranuM khaMDera ane sAbhramatI tathA anAsa nadiyA vaccenA dhaNA pradeza khAvI paDyo; trIjAne svAdhIna surata tathA bharUcanAM baMdara, cAMpAneranA gaDha, ane mahI nadInI dakSiNa bhaNInAM pragaNAM AvyAM, dhaMdhUkA ane dhALakA, ceAthAnA tAbAmAM thayAM; ane pAMcamA hatA te kheMgAranA killA( jAnAgaDha )mAM rahIne sAraThanA dvIpakalpa upara sattA vistAravAnuM takAsavA lAgyA. A veLAe rAjyanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 rAsamALA rAkhI tAjalanI janatA hindu lazkarI paTAvate ghaNu hatA. kaDIthI DIsA sudhInAM uttara bhaNunAM pragaNumAMthI traNa hajAra rajapUta ghoDezvArenuM lazkara pUruM pADavAmAM AvatuM hatuM. bAgalANunA jamInadAra beharajInA kabajAmAM mulara ane sAhalaranA killA hatA, ane traNa hajAra ghoDezvAronA lazkara vaDe te cAkarI karato hato sAthanA jamInadAra ane chatarAla kALio nokarI karatA hatA tenA badalAmAM goparA TapAnAM be pragaNuM temane ApyAM hatAM; nAgara pragaNAnA vatanadAra rajapUta ghoDezvAnA maheTA lazkara sahita cAkarI karatA hatA, ane iDarane puMjo raDa, rAjapIpaLAne rAva jayasiha, DuMgarapurane rAvaLa, jhAlAone ThAkara, jAma ane tenA cArarse garAsiyA Azrite, tema ja bhujanA kheMgArajI (pahelA) rAva lazkara pUruM pADatA hatA temAM saLa hajAra mAtra ghoDezvAra hatA. A sattAvAna rajapUta ThAkeree amadAvAdanA pAdazAhanA dhasArAmAMthI pitAnI jamIna ane svataMtrapaNuM baMne jALavI rAkhyAM hatAM. teone musalamAnonI tUTI paDelI sattAnA jorathI thoDuM ja DarI javAnuM hatuM, ane asalanI jaMgalI jAtiya jene je AgaLa vadhAre vajanathI dabAvI rAkhI hatI, paNa tene kadi nAza thayo na hato te A veLAe pharIne, agninI peke, dhasI AvavA lAgI. akabare gUjarAtanI jita karI lIdhI tyAra pachI teNe AkhA deza upara eka sUbedAra TharAvyo, ane tenA hAtha nIce mahesulanA ane lazkarI adhikArI nimyA. ghaNuM karIne subedAra uttama paMktinA mANaso hatA. jevA ke akabarane dUdhabhAI khAna ajhIjha kekA, ane tene zAhajAdo sultAna murAdabakhta e jagyA upara nimAyA hatA; jahAMgIranA vArAmAM teno zAhajAdo zAhajahAMna Tharyo hato, ane tenA vArAmAM tene zAhajAdo murAda nimAyA hatA. A samayanA ItihAsane samAveza dilhInA sAmAnya ItihAsamAM thAya che, ane A pustakamAM rajapUta ThAkare saMbaMdhI lakhavAno je hetu che temanA saMbaMdhI musalamAna lakhanArAoe potAnA lakhANamAM juja sUcanA ApelI che. ApaNA jevAmAM Ave che ke, jamInanI upaja saMbaMdhI vyavasthA karavAne akabare rAjA TeDaramalane gUjarAtamAM mokalyA, tyAre akabaranI musalamAnanA mukhya tarIke rAjya karavAnI mAtra dhAraNa nahi paNa AkhA hindusthAnanA ekaThA maLelA lokonA uparI tarIke rAjya karavAnI tenI udAratAbharelI ane DahApaNabharelI dhAraNuM te pUrNa thAya eTalA mATe rajapUta ThAkarene saMbaMdha rAjya sAthe thAya ane teonI prIti saMpAdana karI levAya evA hAtha AvelA prasaMge teNe sAdhI lIdhA. www.umaragyanbhandar.com e karIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akabara pAdazAha-gujarAtamAM rAjya sthApanA 503 I. sa. 1976 mAM te gUjarAtanI sarahada upara AvI pahoMcyo tyAre "ziroIne jamInadAre pAMcase rUpiyA ane se maheranI khaMDaNuM ApI." 2 TeDaramale tenA badalAmAM tene zirapAva Ape ane eka jaDAvane zirapeca ane eka hAthI ApIne dilhInA rAjyanI vatI gujarAtanA sUbAnI be hajAra azvArethI cAkarI karavAne baMdebasta karyo. rAjA TeDaramala tyAMthI surata jatAM rastAmAM "rAmanagaranA jamInadArane bharUcamAM "maLe, teNe bAra hajAra rUpiyA ane cAra ghaDAnI khaMDaNuM ApI tenA "badalAmAM ghaTita InAma tene ApyuM. A veLAe jamInadArane paMdarase "azvAronI padavi dhAraNa karavAnI chUTa ApI ane teNe eka hajAra gheDe"dhAre sahita gUjarAtanA sUbAnI cAkarI karavAnuM kabUla karyuM." TeDaramala gUjarAtathI dilhI jatuM hatuM, tevAmAM DuMgarapurane jamInadAra, rANe zAmala tenI mulAkAta levA Avyo, tene paNa zirapAva ApIne be hajAra pAMcase ghoDezvAranI padavi ApavAmAM AvI ane gujarAta prAntamAM cAkarI karavAne teNe kabUla karyuM eTale mIrathA AgaLathI pAchAM javAnI tene rajA ApI. aIna akabarImAM lakhyuM che ke, IDaranA rAva nAraNadAsa pAMcase ghoDesvAra ane be hajAra pAyadaLa upara saradArI calAvatA hatA, te uparathI jaNAya che ke, ziraI ane DuMgarapuranA ThAkarenI peThe ene paNa gujarAtanA sUbAnA AzramamAM rahevAnuM TharAvyuM haze. vIramadeva caritramAM paNa IDaranA rAvane dilhInA pAdazAhano lazkarI paTAvata karIne lakhele che. abula phajale gujarAtanA bIjA ThAkarane e ja pramANenuM pada dhAraNa karelI sthiti nA lakhI jaNAvyA che. te kahe che ke, "jhAlAvADa prathama svataMtra rAjya "hatuM, temAM be hajAra base gAma hatAM, tene vistAra zittara kosa laMbAI "ne ane cALIsa kesa pahoLAIne hatA; tenA tAbAmAM daza hajAra dheDezvAra ane teTaluM ja pAyadaLa hatuM. havaNuM tenA tAbAmAM base ghaDezvAra ane traNa hajAra pAyadaLa che, ane temAM jhAlA jAtinI vastI che. "hAlamAM tenA cAra bhAga karelA che, toya paNa tene amadAvAda tAbAnuM "mAtra eka pragaNuM gaNeluM che. temAM zahare ghaNuM che." ahiyAM je cAra bhAga gaNavAmAM AvelA che te halavada, vaDhavANa, lakhatara ane lIMbaDInA 1 meLApanI veLAe "najarANe" athavA bheTa ApavAmAM Ave che te A haze, kAMI (vArSika) khaMDaNuM nahi. ahiM ane bIjA have pachI phakarA utArI levAmAM AvavAnA che temAMnA AMkaDA nakkI karavA bahu muzkela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 rAsamALA che, te viSe have pachI lakhavAmAM Avaze. e ja ItihAsakAranA lakhavA pramANe sAranA nava bhAga karelA jaNAya che. e mAMhelA phelA, sAmAnya rIte, navA sAraTha hevAtA hatA, tenI tapAsa dhADI jhADInA gahanapaNAne lIdhe ane DuMgarAonI guMcavaNane lIdhe ghaNA kALa sudhI thaI na hatI. jUnAgaDhanI gaNunA A bhAgamAM thaI hatI. navA sAraThamAM tema ja paTTaNa sAmanAthamAM dheleATI jAtanA rajapUtAnI vastI hatI; ane tyAM DhAkArAmAMthI dareka eka hajAra ghoDezvAra, ane be hajAra pAyadaLanI saradArI karatA hatA, te sAthe keTalAka AhIra paNa hatA. A AhIra te dhaNuM karIne kADhI leAka haze, kemake teo AhIra jAtanA che, ane dheADAnI saMbhALa rAkhavAnuM temanuM kAma che, evuM khIje ThekANe lakhavAmAM AveluM che. trIjA bhAga viSe amula phejala lakhe che ke, zirAja (zatruMjaya ) parvatanI taleTI AgaLa eka vizALa "nagara che, tenI jagyA ghaNI pasaMda paDe evI che tepaNa pharI vasAvA "sarakhuM te have rahyuM nathI." A sUcana ghaNuM karIne valabhIpuranAM khaMDerane lAgu paDe che. te lakhe che ke, "mAkhIDacIna ane gAdhAnuM baMdara tene svAdhIna "hatuM. pIramanA bheTa paNa A bhAgamAM che; te nadInI vacce nava kAsane "cAkhUNa DuMgara che, AgaLa temAM rAjyanI gAdI hatI. A bhAgane jamIna"dAra gAhila jAtineA che, ane be hajAra gheADezvAra ane cAra hajAra pAyadalanI saradArI bhAgave che." ceAthA bhAgamAM vALA rajapUtanI vastI hatI; temAM mahuvA ane taLAjAnAM aMdara AvyAM hatAM, ane te traNaseM dhADezvAra ane pAMcasa pAyadalanuM lazkara pUrUM pADatA hatA. '' e granthakartAnA lakhavA pramANe khIjA bhAgAnuM varNana ame ApatA nathI, kemake te sarvatra samajAya evuM nathI. te lakhe che ke, vADheranA tAkhAmAM AraMbhaDAnuM baMdara hatuM te ghaNI majabUta jagyA hatI, ane pheAja pUrI pADavAne tene karAra eka hajAra azvAra ane be hajAra pAyadAneA hateA. vAjAnI mizra jAtinA tAkhAmAM jhAMjIranuM baMdara hatuM, ane khase dhoDezvAr ane teTaluM ja pAyadakSa pUrUM pADatA hatA. citAnI jAtinA, eka hajAra azvAra ane be hAra pALA pUrA pADatA ema lakhyuM che, te ghumalInA jeThavA leAkeA viSe seA vazA lakhyuM che. vAdhelA jAtinA eka bhAgamAM vasatA hatA ane barse dhADA tathA teTalA ja pALAnI saradArI karatA hatA; ane ANI maga seraThanA te ja bhAganA kAThI leAkA, cha hajAra azvAra ane daza hajAra pAyadaLanuM uparIpaNuM calAvatA; tema ja AhIranI eka khIjI jAtinA leAkA ThaMDI nadIne kAMThe vasatA hatA ane je puruMA hevAtA hatA te tenAthI a Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akabara pAdazAha-gujarAtamAM rAjya sthApanA pa05 lazkara pUruM pADatA. kaccha bhujanA rAvanuM lazkara daza hajAra azvAra ane pacAsa hajAra pAyadalanuM hatuM; teo uMcA ane dekhAvaDA hatA tathA lAMbA kAtarA rAkhatA. jAma "sattarasAla" kaccha bhujanA rAjavI kuTuMbane sage thatuM hatuM, te rAvalajIno patra thatuM hatuM, tene rAve sATha varSa pahelAM te dezamAMthI hAMkI kuhADyo hato, te seraThamAM caTavA, badahIla ane navanI lanA pradezanI vaccenA eka phaLadrupa dezamAM vacce hatuM ane tenuM nAma teNe nAnuM kaccha" (hAlAra) karIne pADayuM hatuM temAM teNe tenuM rAjadhAnI zahara navAnagara vasAvyuM hatuM. jAmanI phejane karAra sAta hajAra azvAra ane ATha hajAra pAyadaLane hate. mirAte ahamadImAM lakhyuM che ke, navAnagaranA jAme eka veLAe amadAvAdanA chellA sultAna, trIjA mujhaphapharane Azraya Ape hato, paNa chevaTe teNe dago karIne tenA zatruone svAdhIna karyo. Isa. 1590mAM mujhaphara ane jAmane khAna ajhIjha kekAe harAvyA tethI teone DuMgarAmAM saMtAI pesavAnI agatya paDI. A jita thayA pachI sUbAe navAnagara lUMTayuM ane jUnAgaDhane ghere ghAle, te veLAe, trIjA mujhapharanA sAthiyee tenuM rakSaNa karyuM tethI tenuM kAMI cAlyuM nahi, eTale te amadAvAda pAcho jato rahyo, tevAmAM ItihAsakartA lakhe che ke, amane eka vAra temanI pitAnI jAgIra upara zAntapaNe rahevAne chUTI ApI. bIje varSe jUnAgaDha, sUbAnA hAthamAM AvyuM, ane sujhaphaphara zAha nAzI jaIne kacchanA rAva kheMgArajIne Azare jaIne rahyo; tene teNe Azraya Apo. ajhIjha kokAe pitAnA dIkarAne pheja ApIne tenI pachavADe mokalyo. te raste jatA hatA tevAmAM jAma tene svAdhIna thaye, ane tenI sAthe salAha karI, tyAra pachI nirAzraya sultAna, jAmanA AzrayathI pakaDAye, tene badale tene tenuM AgaLanuM morabI pragaNuM hatuM te inAmamAM maLyuM. gujarAtanI pUrva sImA upara je rajapUtanAM saMsthAna AvelAM tenuM abula phajale kareluM varNana nIce pramANe che,-"merava ane maMtrIcanI pAse "eka deza che te pAla kahevAya che, tenI vacce mehIMdarI nadI vahe che. A 1 pRSTha 474 me ApelI jADejAnI vaMzAvaLInA 11 mAM rAjA rAva kheMgArajI pahelAe jAma rAvaLajIne kacchamAMthI nasADyA teNe I. sa. 1539 mAM navAnagara vasAvI gAdI sthApI. te pachI teno kuMvara vIbhejI (i. sa. 1562-1569) thayo. te pachI tene kuMvara jAma satAjI urphe sattarasAla (i. sa. 1569 thI 1607) thaye. 2. u. 2 te samaye mahArAva bhAramalajI gAdIpati hatA. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 rAsamALA dezanI gUjarAta bhaNInI bAjue eka svataMtra jamInadAra che te DuMgara"puramAM rahe che. A dezanI mALavA bhaNanI bAjue vAMsavADA che, tyAre "rAjakartA svataMtra che. A baMne rAjakartAonI pAse pAMca pAMca hajAra "azvAra ane eka eka hajAra pAyadaLa che; teo baMne sisodiyA jAtinA "hatA ane rANunA sagA thatA hatA, paNa havaNunA che te judI jAtinA che." paNa sarakAranI paDosamAM eka deza che tenI rAjadhAnI zirAI "che. tyAMne rAjakartA eka hajAra azvAra ane pAMca hajAra pAyadaLanI hakumata kare che, AbugaDha nAmanA parvatanI Toce tene kille che, temAM bAra "gAma AvyAM che, tyAM pANI ane ghAsa puSkaLa che. nandarabAranI pUrvamAM, "manyunI uttaramAM, nAMdodanI dakSiNamAM, ane cAMpAneranI pazcimamAM vaLI "eka bIje deza che tenI laMbAI sATha kesa che, ane pahoLAI cALIsa "kesa che. tyAMne rAjakartA cehANa vaMzane che tenI rAjadhAnI alImehana che. ahiyAM ghaNA jaMgalI hAthiyo che. lazkarI pheja chase azvAra ane paMdara hajAra pAyadaLanI che. surata ane nandarabAranA sarakAranI vacce eka sArI rIte vazele "hADI deza che te bagalANA kahevAya che. tyAMne ThAkora rATheDA vaMzane che, ane traNa hajAra azvAra, tathA be hajAra pAyadaLanA upara hukama calAve che. "ahiyAM jAMbu, bera, drAkSa, rAMdhaNa, dADama, ane jabbIra phaLa bahu thAya che. bagalANAmAM sAta killA che temAM malIra ane sAlIranA killA ati"zaya daDha che. "nAMdeda ane nandarabAranA sarakAranI vacce eka pahADI deza che te "labAImAM pacAsa kosa che, ane hALAImAM cALIsa kesa che, temAM gehila rajapUtanI jAti vase che. hAlamAM rAjakArabhAra eka travADI karIne brAhmaNa che tenA hAthamAM che, rAjA che te mAtra nAmane ja che. keI veLA "te rAjapIpaLAmAM rahe che ane keAI veLA ghulavAmAM rahe che. tenI pAse traNa "hajAra azvAra, ane sAta hajAra pAyala che. ghulavAnuM pANI ghaNuM kharAba che; paNa tyAM DAMgara ane madha bahu sarasa thAya che." chellA saMsthAna viSe upara lakhavAmAM AvyuM te ApaNuM jovAmAM AvyuM che ke pIramanA rAjA mekhaDAjI gohilanA kuMvara samarasiMhatyei sthApyuM hatuM, ane pitAnI mAtAnA bhaNuthI tene te upara hakka thaye hate. 1 aina akabarInuM glaMDavuIne bhASAntara karyuM che, tenA bIjA bhAganA gUjarAtanA subA vizenA viSayamAM juve pRSTha 75 thI 96. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDara-rAva nAraNadAsa ane rAva viramadeva 507 prakaraNa 8, IDarane rAjyakArabhAra-rAva nAraNadAsa-rAva vIramadeva rAva kalyANumala. IDaranA rAva puMjAnI pachI teno kuMvara nAraNadAsa gAdiye beThe, akabare khAna ajhIjha kekA nAmanA eka musalamAna umarAvane gUjarAta 1 IDaranA rAvanI vaMzAvali - jayacandra rAThoDa (i. sa 1194mAM kane januM rAja gayuM.) zekhajI 1 zijI sAItarAma (i. sa. 1212 mAravADamAM AvI rAja sthApyuM.) 2 asAdhAma (mAravADanI gAyei) 1 senIMga (bheLA bhIme ajamAla sAmetrA ApyuM, tyAMthI (khA lIdhuM.) IDara jitI sana 1257mAM "rAva" padavI dhAraNa karI.) vAgAcha vADhela che 2 rAva ehamalajI, (vAI) 3 dhavalamalajI 4 luNakaraNujI 5 khanahata 6 raNamalajI 7 rAva puMjI 8 nAraNadAsa 9 rAva bhANa 10 sUrajamalajI 11 rAyamalajI bhImasiMhajI (rAyamalajIne gAdiyethI uThADI mUkI 'pite pacAvI paDyA, paNa pachIthI vaLI rAyamalajiye rAja lIdhuM) 12 bhAramalajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 rAsamALA sUtreA TharAvIne mekalyA hatA, tenA sAme khaMDa uThAvavAne nAraNadAse madada karI hatI.1 (40 sa0 1573). te khaMDa akabare jAte caDIne besArI dIdhuM, ane IDaranA rAvane zikSA karavA sArU eka meATI pheAja meAkalI. me varSe pachI, ajhIjha kokAnI jagyAe mIrajhA khAna sUme Dyo tyAre IMDara vaza karI levAne joiye teTalI phAja meAkalavAmAM AvI. yAdazAhanI AvI meATI pheAjanA jamAva joI te nAraNadAsa gabharAI gayA, tethI I. sa 1576 mAM te DuMgarAomAM saMtAI peDe. paNa chevaTe tyAMthI nIkaLIne musalamAnAnI sAme laDAI karatAM hAlyo, ane tenI rAjadhAnI yAdazAhanA hAthamAM gaI. AIna akabarImAM rAva nAraNadAsa viSe nIce pramANe lakheluM cheHiDaranA jamInadAra, jenuM nAma nAraNadAsa karIne che te, baLadanA peAdaLA"mAMthI vINI hADelA dANA khAIne rahevAnuM vrata Acare che; AvI jAtanuM "bhAjana brAhmaNe| dhaNuM ja pavitra mAne che. A nAraNadAsa, rAThoDa jAtinA 13 rAva puMjAjI (bIjA ) aai'd 14 nAraNadAsa (bIjA) 15 vIramadeva rAyasiMhajI kizArasiMha geApAladAsa 16 kalyANamala (udepura nA rANA matApanI mhenanA putra) 17 jagatanAtha 20 ge|pInAtha karNasiMhajI I 18 zava puMjojI (trIjo) 19 arajInadAsa (rAva arajInadAsa pachI gAye beThA.) 21 rAva cAMdAcha mAdhavasiMha (A rAve IDaranuM rAja gumAvyuM, peALanA paLIAra peAtAnA sasarAne DhaMgethI mArI tyAMnuM rAja lIdhuM ane tenA vaMzajo Aja paNa pALamAM che.) 1 jue barDanI mirAte ahamadInAM pRSTha 325, 339, 343 ane 349. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva 509 "mukhya rAjakartAe mAMhelA eka che; ane te 500 gheADezvAra ane 2000 pAyalanI saradArI bhAgave che." rAva nAraNudAsanI pachI tenA mhoTA kuMvara vIramadeva gAdiya kheDA, te bhATa leAkeAnI daMtakathAne mAnItA nAyaka hatA. eka lAMkhI kavitAmAM tenI yuvAvasthAnuM caritra varNaveluM che, temAM pacIsa varSanI ummare te mAravADanI uttaranA DuMgaLa dezamAM kevI rIte gayA, ane tyAMnA eka dhanavAna vyApArInI putrI panA karIne bahu suMdara hatI tene prema teNe kevI rIte saMpAdana karI lIdhA, peAtAnAM hathiyAranA baLathI te suMdarIne kevA yazavaMtapaNe upADI gayA, ane puMgaLanI pheja laDavA AvI tyAre keTalAka zUravIra saradArAne teNe kevI rIte mANyA, e viSenuM varNana karavAmAM AvyuM che. tyAra pachI eka khIjI bhATanI vAtamAM vIramadevanI kathAnuM sAMdhaNu samApta thAya che. A vAta amArAthI banI zake, ema elekhela vAMcanArAonI AgaLa raju kariye chiye. rAvazrI vIramadevanuM caritra. vIramadeva DuMgaLathI AvyAne dehADa varSa thayuM, tevAmAM akabara pAdazAhe hindustAnanA sarva rAjAone dilhI kheAlAvyA. udepura, jodhapura, ane aMdInA rAjAe tathA khIjAee te AjJA mAthe caDAvI. rAva nAraNadAsa ane kuMvara vIramadeva paNa tyAM gayA. eka divase, yAdazAhane vAgha pAMjarAmAM ghAlyeA hateA tyAMthI chUTI gayeA. amare hukama kayo ke ene pakaDI ANA, paNa tenA yeAhAe javAba dIdhA ke "sAheba! vAdha te pakaDAya evA nathI." kuMvara vIramadeva eyeH vAdha marAya ke nahi e nakkI kahevAya nahi paNa rajapUta heAya te ene jhAlI zake. vAdha rajapUtane "mAre, ke rajapUta vAdhane mAre." pAdazAha kheAhyAH "tame ThIka kahyuM." pachI vIramadeva vAdhane jhAlavA gayeA; teNe nhAnI sarakhI DhAla hAthamAM jhAlI lIdhI, ane te AgaLa dharIne zatrunI sAthe mArAmArI karavA lAgyA; teNe vAdhane mArI pADavAne DAbe hAthe lUgaDuM viMTIne te hAtha vAdhanA mhAmAM dhANye ane tene jamaNe hAthe taravAranI aNIthI cIrI nAMkhyA tethI maraNu pAmyA. pAdazAha bahu ja khuzI thayA ane tene mUlyavAna zarapAva kasyo. nAraNadAsajI halake kAThe hateA tenA sAmuM joIne akabara meklyA ke, vIrama"deva sarakhA putranA tame pitA che evuM huM jANatA na hatA, tethI rAvanuM " dubaLuM zarIra joIne rAvane viSe jeTalA vicAra karavA joiye te karatAM meM eche! kahyo hatA." "C Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 rAsamALA have vIramadeve pAdazAha pAsethI mAtra eka kabulAta karI lIdhI. teNe kahyuM ke huM jyAre ahiM AvuM ane mAre jyAre IDara pAchAM javAnI marajI "thAya tyAre lAgalA ja javAnI mane rajA ApavI." akabare te vAta kabula karI. rAva ane vIramadeva pachI salAma karIne IDara gayA tevAmAM tarata ja nAraNadAsa maraNa pAmyo ane vIramadeva rAjagAdiye beThe. nAraNadAsane cAra rANiyo hatI -temAM udepuranA rANuM pratApasiMhanI eka bahena hatI, tene be heTA kuMvara hatA; bIjI jesalameranA bhATI rAjAnI kuMvarI hatI, ane te rAyasiMha ane kizorasihanI mA hatI; trIjI zIkhAvata vaMzanI rANI hatI ane te nepALadAsanI mA thatI hatI. te vinA cothI rANI keTAnA hADAnI putrI hatI. A uparAMta traNa rAkhelI hatI. te sAte nAraNadAsanI pachavADe satI thaI. pachIthI rAvane saradAra hematasiha bIhelo pitAnA banevI rAvaLa rAmasiMhane maLavA DuMgarapara gayo. jamavAnI veLA thaI, eTale, rAmasiMhe tene bolAvyo, ane pitAnI sAthe eka thALImAM jamavA besADyo. hematasiMhanI AMkho nabaLI hatI, tethI jamatAM jamatAM temAMthI pANI vahevA mAMDyuM eTale rAmasiMha bolyoH "AnA jevuM bIjuM mane eke aNagamatuM "nathI; huM je pahelethI jANatA hatA te mArA bhegA tamane jamavA besArata nahi." hematasiha AvA apamAnanA zabda sAMbhaLIne tyAMthI uThI gayo; teNe IDara jaIne rAva vIramadevane kahyuM ke "DuMgarapura mAravAne mArA ekalAmAM "jora nathI, mATe tame kRpA karIne mArI sAthe Avaze ? je nahi Avo to "mArI pAse jeTalo paiso ane mANasa che teTalA vaDe huM jaIne DuMgarapura sAthe laDIza ane tyAM ja marIza." vIramadeva bolyoH "navA varSanA paDavA sudhI tame dhIraja khame, tyAra pachI huM tamArI sAthe AvIza." te divasa AvI gayA pachI TharAva pramANe teo caDyA hatA, tevAmAM, mAravADamAM dukALa paDyo hato tethI cAraNanA be chokarA gUjarAta AvatA hatA. eka chokare bhAtuM laIne raste cAlyo jatA hatA tevAmAM vIramadevanI azvArI tyAM AvI pahoMcI; eTale te eka bAjue khazI jaIne vADanI thaDamAM lapAIne besI gayo. rAva tene joIne bolyo ke, "tuM koNa che. ane zA vAste vADanA "thaDamAM beThe che! chokaro be -"mahArAja! huM cAraNano dIkare chuM. ane meM "sAMbhaLyuM che ke vIramadevajI vADamAM varase che mATe huM jouM chuM ke Apa A vADamAM "zuM varahyA che." tyAre vIramadeve pitAnA hAthamAMthI sonAnAM kaDAM vADamAM nAMkhIne kahyuM: "tuM vADamAM zedhyAM kara, tane kAMI jaDaze." pachI te AgaLa cAlyA eTale pelA chokarAnA bhAIne kUvAne kAMThe ubho rahe joIne rAve Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva viramadeva 511 tene pUchyuM A kUvo tamAre che? teNe uttara ApyuM ke "mahArAja ! amAre "kUvA kyAMthI e kUvo te Apane che." rAve tyAre AjJA karI ke, "jA e ku meM tane bakSisa karyo." vIramadeve A baMne chekarAone sArI rIte paraNAvyA, temanA vaMzanA hAla sudhI te kUvAnI upaja khAya che. tyAra pachI rAve vaDAliye AvIne ATha daza divasa mukAma karyo. vIramadeva vaDAlImAM samaLezvara talAvanI bAjue melANa karIne paDyo hato tevAmAM tene bhAI rAyasiMha mRgayA ramate tyAM AvI caDe. rAyasiha kharekhara zikArI hatA. vIramadeve tene dIThe tyAre tenA manamAM AvyuM ke je rAyasiMha jIvato raheze te mArI gAdI kheMcAvI leze. pachI jyAre te vaDAlIthI pAcho Avyo tyAre rAyasiMhane kAMI vAMka kuhADIne taravAravate tene ThAra karo. A rAyasiMhane eka bahena hatI, te jayapura paraNAvI hatI, teNuye pitAnA bhAInuM vera manamAM rAkhIne vIramadevane mArI nAMkhe te viSe have pachI lakhavAmAM Avaze. A pramANe divasa jatAM navA varSane paDavo lagabhaga AvI pahoMcyo. ane rAve pitAnI pheja ekaThI karavA mAMDI temAM tenA saradAra sahita 1800 azvAra thayA. teo nIkaLyA ane kuca karatA vIMchIvADe AvI pahoMcyA; temane laDAIne sarasAmAna, -mANasa ane gheDAnAM bakhtara ane hathiyAra, tapa ane jaMjALa e sarva UMTa upara lAvuM hatuM, ane je hemasiMhane mATe DuMgarapura upara caDAI karavAnI agatya paDI hatI te paNa pitAnI phoja sahita saMgAthe hato. vichavADAne ThAkara DuMgarapuranA tAbAne hato, teNe tapAsa karI ke rAvanI azvArI kayAM jAya che, tene e uttara maLyo ke rAva pitAnA sasarAne tyAM mevADa ane mALavAnI hada upara caMbala nadI che tene kinAre rAmapura che tyAM jAya che. teya paNa, te ThAkorane hematasiMha ane potAnA rAjA vacce zatruvaTa hatI te tenA jANavAmAM hatuM, tethI teNe manamAM vicAryuM ke, "hematasiMha potAnA sarva mANaso sahita emanI saMgAthe che, ane te ane bIje laDAIne sarasAmAna che, e badhuM rAmapura laI "javAnuM zuM kAraNa haze!" A pramANe tenA manamAM saMzaya Ave. pachI IDara tAbAnA ThAkaree vIramadevane kahyuM: "kaI kaheze ke rAve "ceranI peThe AvIne DuMgarapura mAryuM, paNa je te ughADI rIte Avyo hato te tenAthI marAta nahi. eTalA mATe vAta jANuM pADavI." rAve javAba dIdho ke, "ThIka che ema kare." pachI teoe viMchavADAnA ThAkarane kahyuM ke "ame DuMgarapura upara caDI jaIye chiye, mATe tame DuMgarapura jaIne tenA rAvaLane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 rAsamALA "ughADI rIte kaho ke rAva tamArA upara caDyA che, ane tame temanI sAthe laDavAne taiyAra thaI raheje." ThAkore jaIne te pramANe jANa karI ane rAvaLe. pitAnA tAbAnA ThAkarene lAvyA ane laDavAne taiyAra thaI rahyA, pachI vIramadevane mANasa mokalAvIne kahevarAvyuM ke, "tamane phAve tyAre laDavAne Avaje. ame taiyAra chiye." rAva jyAM melANa karIne rahyA hatA tyAM ATha divasa sudhI rahyA, ane pachI DuMgarapuranI pAse AvI pahoMcyA, eTale baMne bAjuvALAoe tapa calAvIne laDAIne AraMbha karyo. vIramadeve DuMgarapuranA killAne ane mahelane ghaNe khare bhAga toDI pADyo, te Aja sudhI tevI ja bhAgI tUTI avasthAmAM che. A pramANe daza dAphaDA phADyA pachI, rAve mANasa ane gheDAone kavaca paherAvIne mAro calAvyuM. te samaye bane bAjunAM so so mANaso muvAM. rAvaLa pitAnA kuTuMba sahita hAzI gayo ane rAva DuMgarapuramAM sADA traNa divasa sudhI rahyo, ane zahara luTayuM tathA jeTaluM maLe eTale badho khajAne laIne IDara pAchA AvyA. jyAre te gayo, tyAre rAvaLa DuMgarapuramAM pAchA AvyA. tyAra pachI, pAdazAhanuM lazkara udayapura upara caDIne AvyuM, ane rANA pratApasiMha viMchavADe hAzI gaye. (A viMchavADA pAnerA pAse che te). udayapuranA reNu bApathI te dIkarA sudhI ekeeka pAdazAhanI upara hAravaTe nIkaLatA hatA, ane te pAdazAhe citeDanA daravAjAnAM kamADa kuhADI lIdhAM hatAM, te dilhInA daravAjAne besADyAM hatAM; Ama bAvana rANA mAryA gayA hatA ane teo temanI ApattinI veLAmAM rAtre bhoMya upara lUgaDuM pAtharIne sUtA, palaMge pitA nahi, hajAmata karAvatA nahi, ane khAtA to mATInA vAsaNamAM kukA rAMdhIne bhUkha nivAraNa karavAne khAtA hatA. A kAraNane lIdhe hajIsudhI udayapuramAM e pramANe karavAmAM Ave che; rANuMnA pAtharaNuM nIce lUgaDuM pAtharavAmAM Ave che; te dADhI mUMDAvyA vagaranI rAkhe che, ane tenA bhANumAM nitye bAphelA thoDA kuskA mUkavAmAM Ave che, Aje paNa citaDanA daravAjAne navAM kamADa karAvavAmAM AvyAM nathI, ane jyAre aMgreja sarakAre rANune kahyuM ke, tame navAM kamADa karAvo, athavA je tamArI marajI hoya to tamArAM jUnAM kamADa maMgAvI lyo; tyAre teNe javAba dIdho ke, hathiyAranA jorathI rANo dilahIthI jyAre kamADa pAchI lAvaze tyAre karIne besADaze. 1 mevADanA rANA pratApasiMhanI vAta viSe dAda rAjasthAnanA pustakanA 1 lA bhAgane pRSTha 331 thI 350 sudhI mevADanA itihAsanuM agiyAramuM prakaraNa che te . A graMthanA . . bhagubhAI ka. kArabhArIe karelAM gujarAtI bhASAntarane puSTa 312327 mAM juve. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva 113 jyAre rANA viMchavADe jatA rahyo tyAre cAMpA karIne eka mevADA bhIla, je rANAnI sAme bhAravaTe nIkaLyA hatA, te te dezamAM ghaNI harakata karatA hatA. rANAe tene tyAMthI kDADI mUkayA, ane te IMDaravADAnA ujjaDa bhAgamAM AvIne rahyo. tyAM te vATe lUMTa karIne ane rAtre khAtara pADIne potAnA nirvAha karatA hatA. jyAre te iMDaravADAmAM bahu harakata karavA lAgyA tyAre, rAva vIramadeve peAtAnA DhAkArAne kahyuM: "je cAMpA bhIlane pakaDI lAvaze "tene huM InAma ApIza." tyAre dudhALiyAnA ThAkAre kahyuM: "huM ene pakaDI lAvIza." e pramANe kahIne te peAtAne gAma gayA. jyAre cAMpA bhIle A vAta sAMbhaLI tyAre khIje ThekANe lUMTaphATa karavAnuM javA daIne ekalA dudhALiyAne harakata karavA lAgyA. te uparathI DhAkAre tene khAnagI rIte hALyuM: "tAre mArUM gAma lUMTavuM nahi, huM tane pakaDIza nahi." keTalAka mahinA gayA pachI cAMpAne mATe rAve pharIne potAnA ThAkArane kahyuM. tyAre meAhanapuranA ThAkAra he ke, "huM e bhIlane pakaDI lAvuM." e pramANe kahIne te peAtAne ghera javAne nIkaLyA, ane sAbaLInA taLAva pAse AvI phoMcyA. tyAM te eka vaDanA jhADa nIce, hathiyAra cheADIne vIsAmeA levAne kheDe, tenI sAthe traNa cAra azvAra hatA, temane kaMI joItuM karatuM levAne gAmamAM mAkalyA hatA. jema chAMyaDA khasatA gayA tema peAtAnI nIce pAtharaNuM pAtharyuM hatuM te kheMcI laIne te paNa khasatA gayA tethI chevaTe tenAM hathIyAra ghaNuM cheTe paDatAM gayAM. eTalAmAM cAMpA bhIla tyAM AvI heAMcyA. rAvane tyAM je vAta thaI hatI te enA jANavAmAM AvI hatI ane te uparathI teNe ThAkArane mArI nAMkhavAne dhAgyuM hatuM. teNe tene kahyuM: "tyAre tame mane pakaDavA AvyA "che| nahi vAr ?" ThAkAra tharatharI gayA ane kheAkSeAH "mAre tamane pakaDavAnuM "kAMI kAma nathI, paNa ghaNA divasathI huM tamArI sAthe vAtacIta karavAne Atura "chuM." A pramANe kahIne tene vizvAsa ApI, peAtAnI pAse khelAvye ane kasuMkhe| pAyeA. tyAra pachI jyAre cAMpA uThyo ane javA mAMDayuM tyAre DhAkAre manamAM vicADhyuMH e be A veLAe mArA hAthamAMthI chaTakI jaze te "pachI AvA khIjo lAga kyAre Avaze ?" e pramANe vicAra karIne tarata ja te cAMpA upara kUdI paDyo ane tenA hAthamAM taravAra hatI te jhAlI lIdhI, ane tenI keDamAM kaTAra hatI te khIje hAthe ThThADI laIne tene mArI ane taravAra vate tene ghAyala karIne mArI nAMkhyA. tyAra pachI DhAkAranA gheADAvALeA AvI haeNoMcyA, tenI sAthe bhIlanuM mAthuM IDara mAkalIne ghera pAchA gayA. cAMpA bhIlanI saMtAI rahevAnI jagyA rAve ThAkArane ApI dIdhI. tyAM teNe cAMpAnaLiyA karIne gAma vasAvyuM. te haju sudhI mAhanapuranA tAbAmAM che. "" 33 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 rAsamALA A veLAe vIramadeve ahamadanagaranA killA upara halle karavAno nizcaya karyo ane te IrAdA uparathI teNe potAnA ThAkarene ekaThA karyA. temAM mukhya pasInAne ratanasiMha vAgheluM hatuM. keja taiyAra karI, tepa, ane asabAba taiyAra thaye ane daza bAra dahADA sudhI ahamadanagara upara halA karIne chevaTe te lIdhuM. bajAra lUMTayuM tathA bAna pakaDyAM. jyAre vIramadeva pAcho vaLe, tyAre, zaharanA vyApAriyAe nukasAna thayeluM baMdha besADavA mAMDayuM. tyAre rAva belyo ke je tame IDaranuM nAma rAkhazo te huM tamane kAMI harakata karIza nahi, te uparathI zaharanA eka daravAjAnuM nAma "IDariye daravAjo" pADyuM. A caDAImAM rAvanI sAthe pethApurane ThAkora hatuM. e zatrutAne lIdhe amadAvAdanI eka keje pethApura upara caDAI karI. rAva tenI madade jaI mahecyo, ane musalamAnanI phejane pAchI phADI mUkI. te uparathI pathApuranA ThAkare vIramadevane pitAnI dIkarI paraNAvI. te bahu suMdara hatI tethI rAvanI enA upara bahu prIti hatI, tethI tenA bhAIne ghaDhA gAma InAma ApyuM. te haju sudhI pethApuranA tAbAmAM che. A banAva banyA pachI pethApuranA ThAkare rAvanuM pradhAnavaTuM keTalAka divasa sudhI karyuM. tyAra pachI vIramadevanA sasarA pAsethI khaMDaNI levA dilhInI phoja rAmapura AvI, eTale teNe vIramadevane lakhyuM ke, "A pheja Aje mArA "upara Ave che; paNa kAle te tamArA upara Avaze; mATe tame mArI madade "vahelA Avaje." vIramadeve eka hajAra ghoDezvAra ekaThA karIne mohanapura ane dadhALiyAnA ThAkora sAthe mokalyA. e veLAe pozInAne ratanasiMha rIsAvIne ghera rahyo hato, tenuM kAraNa e hatuM ke, rAvane keIe evuM kahyuM hatuM ke tame ahamadanagara lIdhuM te ratanasiMha sarakhA ThAkara tamArI sAthe hatA tethI. enuM uttara vIramadeve evuM ApyuM hatuM ke, ratanasiha zuM karI zake? je deza upara huM rAjya karuM chuM te zuM emaNe meLaveluM che ? A vAta sAMbhaLIne ThAkarane gusso caDyo. have upara lakhelA be saradAre rAmapura gayA. tyAMnA rAve segana khAdhA hatA ke, je rajapUta pIThe ghAyala thaelo 1 pethApura viSe bhATa nIce pramANe lakhe che -jyAre zaradIne IDara upara halle karayo, tyAre ThAkara dudejI 700 rajapUto sAthe mAra gaye, ane te veLAe ghaNA tu paNa paDyA. 12 vAghelA, 1 ThAkAra, 1 gohila ne 2 paramAra, eTalA jaNa dudAjInI sAthe paDyA. tyAM IDaranI jita thaI te uparathI IDaranA rAve judAjInA dIkarA vAghajIne 25 gAmane ghaTAne tAluke Apyo, te hajI lagaNa pethApuranA tAbAmAM che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva 515 vagara dhAyala thaelA pAche! vaLaze tene huM mArI cAkarImAM rAkhIza nahi. caDI AvelI pheAjanI sAme laDAI cAlI temAM tene pAchI haThAvI; paNa rAmapura ane iDara e baMne ThekANAnA ghaNA rajapUtA kAma AvyA; ane eka paNa ghAyala thayA vinA rahyo hAya ene mATe zaka che. laDAImAM jeenAM mAthAM gayAM hatAM temanA vArasAne vIramadeve gAma khakSisa ApyAM. keTalAeka leAkA ema paNa khe che ke vIramadeve rAmapuranA rAvane upara pramANe Azraya ApyA tethI teNe tenI dIkarI tene paraNAvI. tyAra pachI musalamAnanI pheAja citoDa upara caDI AvI, ane mevADanA rANAe maraNiyA thaIne tenI sAme TakAva kaco, temAM bAvana rAja kAma AvyA ane rANA pratApasiMhane dhaNA dhA vAgyA; paNa chevaTe, pAdazAhanI pheAjane nhAzI javAnI agatya paDI. A pratApasiMha vIramadevatA mAmeA thatA hatA tethI rAva tene maLavAne gayA. rANA sAjo thayA tyAM sudhI ghaNA divasa lagI te udayapura rahyo. udayapuramAM pIcheAluM karIne eka vizALa talAva che. tenI vacce mhAlAta che tene jagamaMdira' he che. tyAM rANA ane rAva nAvamAM ezIne jatA hatA. eka divase sIMcANuA pakSiye AkAzamAM uDatAM uDatAM pANImAM dhaba paDatuM mUkIne mAchalI pakaDI lIdhI, te joIne rAva bahu ja rAjI thayA ane khelyAH "vAha ! vAha ! A nhAnA pakSInI "hiMmata kevI che !" tyAre rANAe pUchyuM ke pakSiye pANImAM bakI kayAM AgaLa mArI. te uparathI rAve peAtAnA hAthamAMthI eka jaDAvanuM kaDuM ADIne pANImAM nAMkhyuM ane khelyeAH "paNe pelI jagyAe." tyAre rANAjI kheAlI uThyA ke, "kaDuM gayuM, kaDuM gayuM." te uparathI rAve khIjAM nAMkhyuM ane khelyAH "A mhAdura nhAnA pakSIne rAjI karavAne inAma ApavuM joie, kema nahi "vAr ?" Ane udAratAnuM kAma gaNIne bhATAe ghaNAM vakhANa gAyAM che. tyAra pachI vIramadevajI pAche IDara AvyA. te veLAe AlejI karIne eka mAravADI cAraNa vIramadeva pAse tyAga levAne AvyeA. rANAnA evA dhArA hatA ke punamane divasa Ave tyAre vArAvALI rANIne tyAM javuM nahi ane rAmapuravALI rANIne mhela javuM, tyAM candra dekhAtAM sudhI pUrva bhaNInI khAriye khesavuM, ane lAkha pasAvanuM dAna karavuM. Ave prasaMge rAva pAtAnA rivAja pramANe beThA hatA, tevAmAM, pelA cAraNane joI ne te 1 A talAvanA varNana ane dekhAva viSe TArDa rAjasthAnanA pahelA pustakane pAne 373 me jue. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 rAsamALA bolyoH "ahiyAM eka cAraNa che, lAkhapasAva lAvo." pradhAne uttara ApyuM: "hA tyAM eka cAraNa AvyuM che, bolAvo ene." cAraNuM te pramANe Avyo, ane beH "rAtanI veLAe te gaNikA ke kaI verAgaNa hoya "te dAna le. AvI veLAe huM te nahi leuM." rAva bolyo; "havaNuM , "savAra thaze, eTale huM ApIza paNa nahi." cAraNe segana khAIne kahyuM ke "dahADe thatAM huM IDara choDIne jaIza, je tame mane be lAkha Apaze te paNa huM tene tuccha gaNIza." tyAre rAva bolyaH "je mArA vAMkathI tame pAchA jatA "he to tamane khAvAnuM maLaje; paNa te tamAro vAMka heAya ane vagara kAraNe mAre mAthe deza daIne jatA he te tamane khAvAnuM maLaze nahi." A pramANe teNe cAraNane zApa dIdhuM ane koI bIjA baMdIjanane lAkha pacAva ane reDuM gAma dAna karavuM. pele cAraNa te savAramAM uyo ane teNe pitAne raste jhAlya; tenI sAthe cALIsa gheDA, pAMca UTa, ane taMbu tathA bIjo adhArIne sarasAmAna hatA; paNa rAjavADAmAM jayAM jayAM te gayo tyAM tyAM tenuM apamAna thayuM ane peTanuM pUruM karavAne mATe pitAne sarasAmAna vecate te mevADa gayo. have pozInAne ratanasiMha je krodhe bharAyo hato te rAvane divase divase vadhAre aNagamate thaI paDyo, te upathI te ThAkedAra pitAne ghoDe caDyo, ane avArI taiyAra karAvIne ekAeka zirAI jato rahyo. tyAre rAve vicAra karyoH "jo pozInAnAM bahotera gAmamAMthI eke gAma huM laI lauM to te bahAravaTe nIkaLaze; "paNa bIjI maga jotAM mAre te kazA kAmamAM Avato nathI." A pramANe vicArIne teNe eka bhATane ratanasiMhane teDI lAvavA zireImokalyo. teNe IDara AvavAnI nA kahI; paNa gaDhe javAnI hA pADI. te uparathI rAva tyAM gayo ane baMne maLyA. te prasaMge vIramadeve uparauparathI bahu heta batAvyuM, ane te jagyAe eka jUnuM deruM che temAM te tathA ratanasiha vAta karavAne beThA; paNa ziroInA be rajapUta, je rAvanI cAkarImAM hatA, temane agAuthI taiyAra karI rAkhyA hatA. teo te pramANe ekAeka dhasI AvyA, ane ThAkorane taravAra vate ThAra karyA. pachI tene aDhAra varSane dIkare to tene tene trAsa Ape. viramadeve ratanasiMhane mAryo te viSenI kavitA eka cAraNe karI che te nIce pramANe che - "mahArAva ratana bolAke mArata, khAnI mala khahakAja khata devaLa sahita bhamata vIma, mItA piyA mA." jo tame ratanasiMhane belAvIne chetarIne mAryo heta nahi te bhIme Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva 517 jema hAthIne TIMgaLAvyo tema teNe tamane ane derAne eka hAthe TIMgaLAvyA heta." rAva IDara pAchA gayA; paNa A kavitA tenA kAnamAM avAja karI rahI hatI. teNe zodha karIne te kavitA keNe karI hatI tene patto zodhI kuhADyo. pachI rAve segana khAdhA ke je e cAraNa mArA hAthamAM Avaze te huM ene mAyA vinA cheDanAra nathI. te pramANe teNe jAhera karavuM ke je keIe cAraNanA samAcAra lAvaze tene InAma ApIza. eka divase jyAre te cAraNa vaDAlI aphINa levAne gayo hato tyAre rAva paNa tyAM acAnaka AvI caDyo. cAraNe vIramadevanA AvyAnA samAcAra jevA jANyA ke tarata ne turata pAche page hAThe. te samAcAra rAvane keAIe kahyA. eTale te ghoDezvAra thaIne tenI pachavADe deDyo; ane theDe Aghe jatA sare tene pakaDI pADyo. pachI rAve tene kahyuM: "tame tamArA maradAla TuvA upara besIne te keTale Adhe "hAzI javAnA hatA ?" cAraNa nIce utaryA ane kaTAra kuhADI peTa upara dharIne be: mArA jevA garIba mANasane mAravAthI Apane kAMI yaza "maLavAnuM nathI, te karatAM je agatya hoya te huM mAre hAthe maruM." tyAre rAvajiye kahyuM ke "tuM mare te tane mArA sama che" ane kahyuM: "mArI tirAjI tArA upara thaI che te jANatAM chatAM tuM AvA TaTavA upara "bezIne kema phare che ?" cAraNu belyo: "mahArAja! mArA jevo garIba "mANasa sAro ghaDe te kyAMthI lAve?" rAve tene pitAne ghaDe, vivAva gAma ane zirapAva Apyo, temAM te gAma haju sudhI tenA vaMzavALA bhogave che; pachI rAva tyAMthI IDara gaye. tyAra pachI rAve pAnerA upara caDAI karI. tenuM kAraNa evuM hatuM ke tyano bhIla Dela upara rAtanI veLAe humale karIne herAM vALI gaye hatA tethI lelano ThAkara je rAvanA tAbAmAM hato te gheDe caDIne laDAI karavAne gayo, ane Dhera pAchAM cheDAvIne ghaNuM bhIlone ThAra karyA, ane tenA AgevAnanuM mAthuM kApIne IDara mokalyuM. je bhIla hAzI gayA hatA ane marI gaelAnA je vAra hatA, temaNe IDaravADAnAM ghaNAM gAma luMTavA mAMDyAM ane vera rAkhIne lolavALAne pajavavA mAMDyo. te uparathI DelelanA vAghelAe rAvane kajiye patAvavAnI AjIjI karI, eTale rAva vIramadeve bhIlene aTakAvavAnuM pAnerAnA rANAne lakhyuM. tenuM teNe evuM uttara vALyuM ke e loke mArA dAbamAM rahetA nathI. tyAre rAve tenA upara caDavAnI taiyArI karI, ane poLane raste saravANa jaIne tyAMthI pAnere gaye. eka Akhe dahADe te cAlI. bIje divase baMduke ane taravAre cAlI; temAM baMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 rAsamALA bAjunA laDavaIyA mAryA gayA ane pAnerAne rANo kAma Avyo. rAva eka mahine pAnerAmAM rahyo ane te bhAganA ghaNuM bhalene mArI nAMkhyA, bIjAone pakaDIne zikSA karI, ane jeoe jamAna ApyA teone choDI mUkyA. pachI teNe rANunA dIkarAne gAdiye besADyo. tyAra pachI te IDara pAcho gayo. saravANune koLI ThAkara paNa rAvanI sAthe A caDAImAM hatA. tyAra pachI rAve potAnA bhAI rAyasiMha ane pizInAnA ThAkarane mArI nAkhyA hatA mATe te tenuM prAyazcita karavAne dvArakA yAtrA karavA nIkaLyo. tenI rANiye ane tenA ThAkare sAthe hatAM. teo dvArakA gayA, ane ghera pAchA vaLatAM halavada mukAma karo. rAve tyAM satinI chatriya joIne halavadanA rAjane pUchyuM: "A badhI rANiyA satI thaI che ?" rAje javAba dIdhoH "e te maciyonI bAyaDiyA satI thaI che." rAve pUchayuM: "rAjavADAnI satinI chatriya kyAM che !" rAja bolyA: "mArA kuTuM"bamAM keAI satI thaI hoya evuM meM sAMbhaLyuM nathI." rAva bolyoH "A "bhoyane kAMI vAMka haze. jyAM mociyAnAM ghara che tyAM AgaLa tamAre "mahela baMdhAvo." rAje kahyuM: "ame tema karavuM che te paNa kaI satI "thaI nathI." tyAre vIramadeva bolyoH "tamArA vaMzamAM kaI kharI rajaputaNuM "bahere para nathI e zuM ? juo tyAre mArI eka bahena kuMvArI che tene huM "tamAre bahere paraNAvuM ." ema kahI vivAhane TharAva nakkI karyo, ane jyAre rAva pAchA ghera gaye, tyAre jhAle ThAkAra tyAM paraNavAne Avyo, ane jyAre te deva thayo tyAre IDaranA rAvanI bahena tenI pachavADe satI thaI. rAva jovAmAM dvArakA gayo hato tevAmAM, mAMDavAnA lAla miyAMne dIkare je ghAtakI hatuM, te keTalAka divasa kapaDavaNaja jaIne rahyo. tyAM teNe eka vyApArInI dIkarI dIThI. te ghaNI suMdara hatI, tene phADI laIne mAMDave laI gaye. tene bApa lAla miyAM tenA upara bahu gusse thaye paNa khoTuM thavAnuM te thaI cUkyuM hatuM, ane pelI chokarI vaTalI cUkI hatI. kapaDavaNaja rAvanA tAbAmAM hatuM, tethI, te jyAre dvArakAthI pAcho Avate hato tyAre pelo vyApArI tenI pAse phariyAda karavAne Avyo. vIramadeva potAnI azvArI laIne mAMDave gayo, ane teNe te gAma mArayuM, tathA lAla miyAMnA dIkarAne pakaDIne mArI nAMkhe. lAla miyAM tyAMthI nAzI gaye, ane rAva mAMDave traNa divasa rahIne potAnI rAjadhAnImAM gayo. A banAva banatAM pahelAM, ane tyAra pachI paNa, mAMDavA iDarane khaMDaNI ApatuM hatuM. rAvane kAI kuMvara na hato, tethI deva ane deviyonI ghaNuM bAdhAo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva 519 rAkhI, ane ghaNuM yAtrAo karI, paNa kuMvara thayo nahi. chevaTe kAIye tene kahyuM ke, revA nadInI tIre kArezvara jaIne tyAM rANuM tathA tame eka vastra paherIne nahAo te tamane kuMvara thAya. te uparathI kuTuMbane laIne rAva tyAM gayo. tevAmAM pAdazAhanA zAhajAdAnA mANaso tyAM utA hatA ane keTalAka kasAIe temane mATe AThadaza gAye ekaThI karI hatI, te raste hAMkI jatA hatA, te vIramadevanA cAkaronA jovAmAM AvyA, ane temaNe teone pUchayuM ke tame koNa che? ane A gAya kyAM laI jAo che? teoe kahyuM ke ame kasAI chiye ane zAhajAdAne mATe gAya laI jaIye chiye. jyAre rAvanA jANavAmAM A samAcAra AvyA, ane kasAIyAe tene kahyuM, ke ame so gAune cheTethI gAyo laI AvyA chiye. tyAre teNe teone akeka gAyanA sothI te hajAra rUpiyA sudhI ApavAnA kahyA, paNa teoe ApavAnI nA pADI. tyAre rAve pitAnA manamAM vicAravuM ke, "huM gaubrAhmaNane pratipALa kahevAuM chuM, mATe gAyane bacAva karatAM "tIrthanI jagyAe maravuM sAruM che." A pramANe vicAra karIne te jerAvarIthI gAya paDAvI laI gayo, ane tarata ja teNe pitAnA kuTuMbane IDara pahoMcatuM karyuM. te veLAe rANiye tene kahyuM ke "gAyanuM rakSaNa karatAM kAma "Avaze to huM A jagatamAM tamArI pachavADe eka paLa vAra paNa rahIza "nahi." have kasAI zAhajAdAnI pAse gayA, ane tene sarve vAta kahI, te uparathI teNe gAye levAne mANasa mokalyuM. rAve namratAthI javAba dIdho: "huM hindu chuM, ane AvI tIrthanI jagyAmAM mArAmAM jIva che tyAM sudhI mArAthI gAyo ApI devAya nahi, paNa tene badale jeTalA rUpiyA Apa"vAnuM mane pharamAvaze teTalA ApavAne huM taiyAra chuM." AvuM uttara sAMbhaLIne zAhajAdAe rAvanA upara topo calAvavAno hukama karyo, paNa vIramadeva ane tenA mANase tarata ja temanA upara tUTI paDyA, ane tenA chidramAM (kAnamAM) khIlA ThekI besADyA, ane pachI taravAre calAvI. baMne bAjunAM ghaNuM mANasa mAlyAM gayAM, ane thoDI vAra pachI rAva pitAnuM melANa be mAIlane cheTe hatuM tyAM gaye. laDAI thatAM pahelAM gAyone zrIsUrya 1 bharUcanI sAmI bAjue narmadAnA kinArA upara aMkalezvara che, te ja A sthAna ema aMgrejImAM che. paNa kArezvara nAmanA mahAdevanuM dhAma tyAM che. 2. u. 2 A ThekANe A veLAnI vAtanA saMbaMdhamAM bhATee je zAhajAde lakhe che te vAta bezaka mirajhAne lAgu paDe che. e varNana viSe eliphansTanphata aMgrejI ItihAsane pRSTha 266 me juve. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 rAsamALA devane Asare jaMgalamAM chUTI mUkI hatI. rAtanI veLAe teNe vicAyuM ke azvArImAM dhaNA kasAye tethI jo huM temane mArI nAMkhuM te| ghaNI gAyAnA jIva ugare. A uparathI aMdhArUM hatuM teTalI vAramAM te tenA upara tUTI paDyo, ane ghaNA kasAyeAne ThAra kahyA. A laDAImAM vIramadevatA eka vhAlA khavAsa hatA te mANyo gayo. rAtra tenuM maDaduM laIne gheADA mAIlane cheTe gayA, ane revAtIre tene agnidAha dIdhA. pachI te sIseAdiyAnA tAbAnA vaDavANI gAmamAM pyA rahyo. e gAma melANunI najIka hAvAthI tyAMthI keTalAeka dahADA sudhI ane dareka rAtre zAhajAdAnA mANasAne jaI te te mAratA hatA ane lUMTatA hatA. chevaTe tenI savArI amadAvAda jatI hatI tene dhara bhaNI phoMcI jatAM rastAmAM ghaNI vipatti veThavI paDI. rAve khavAsanuM sapinDa zrAddha ane khIjI kriyA karI ane tenA upara eka tuLazIyArA cAvarAnyA; te tene je jagyAe mAnyeA hate te jagyAe Aje paNa jovAmAM Ave che. tyAra pachI te IDara pAhe gayeA. have zAhajAdAe jaIne pAdazAhane sarva samAcAra kahyA te uparathI teNe IDara upara bhAre phoja meAkalI, te rAmezvara talAva AgaLa AvIne paDI ane zaharanA sAmA meAracA khAMdhyA. tApakhAnAnI laDAI daza dahADA lagI cAlI. paNa rAva IDaragaDhamAM rahelA hatA tethI pAdazAhanI phAjanA kazA upAya cAlyeA na hatA. eTalA mATe teoe mherA mUkI dIdhA ane tyAM cha mahinA sudhI me'lANu karIne paDyA. jyAre cha mahinA thaI gayA tyAre rAve peAtAnI sAthe rANiyAne ane tenA khaTalAne laIne 1800 dheDA sahita IDaragaDha cheDIne chAne raste pALe jaIne melANu kahyuM, paNa teNe peAtAnA nhAnAbhAI kalyANamalane thADA sipAI sAthe tyAM rAkhyA hatA. pAdazAhanI phAje IDara zahera laI lUTayuM, paNa tenAthI killeA levAye| nahi. pachI teonA jANavAmAM AvyuM ke rAva tA pALe jaIne rahyo che, eTale zAhajAdAe IDaramAM gheADI pheAja mUkI bhIlADA upara cAlavA mAMDayuM, ane rastAmAM vaDAlI, galeADu, ahamadanagara, meDAsA, megaraja ane khIjAM zaharAmAM thANAM mUkIne AkhA IMDaravADA tAme karI lIdheA. rAva cha mahinA lagI pALe rahyo. khAvAnI sAmagrI khUTI javA AvI, ane tene AkhA be divasa sudhI bhUkhe rahevuM paDayuM; trIje divase te mahAdevanA derAmAM gayA ane kamaLapUjA karavA sArU teNe peAtAnI taravAra gaLe mUkI. A veLAe "mA! mA!" evA derAmAMthI zabda thayA. rAve AsapAsa joyuM paNa kAI dIThAmAM AvyuM nahi; te uparathI tene lAgyuM ke mArA jIva bhUkhanA mAlo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva para1 mane bhUlathApa devarAvatA haze. karIne teNe gaLA upara taravAra mAMDI, paNa traNa vAra derAmAMthI enA e zabda uyA tyAre rAtre pUchyuM: "mane manA "kare che e kANu che ?" tenuM uttara maLyuM ke, huM mahAdeva chuM. tuM zA mATe "AtmadhAta kare che?" vIramadeve kahyuM: "mArA jIva ugare eTaluM paNa "khAvAnuM mArI pAse nathI, mATe huM maruM chuM.' mahAdeve uttara ApyuM ke "tuM "je icche che te tane kAle maLaze." AvuM sAMbhaLIne te me'lANumAM gayA. A veLAe prathama lakhelA AlA gaDhavI je lAkha pasAva levAnI nA kahIne gusse thaIne jatA rahyo hateA te garIba avasthA thaI javAthI pALe rAvanI pAse pALe AvyA, ane tenA vakhANunAM kavitta kahIne tyAga mAgyA. jee pAse beThelA hatA temaNe kahyuM ke, "AvI veLAe tyAga mAgatAM tamane "zarama nathI lAgatI?" AnA uttaramAM cAraNe teja veLAe eka sAra kahIne javAba vALyeA. eTalI vAramAM samAcAra udayapura jaI DhAMcyA hatA ke vIramadeva pALamAM vakhAmAM che ane khAvA jeTaluM paNa rahyuM nathI. e vAta sAMbhaLIne rANAe je dravya ane khIjo sarasAmAna UMTA upara lAdIne melI dIdhA hateA, te A veLAe tyAM AvI phoMcyA. vIramadeve temAMthI sarva dravya cAraNane ApI dIdhuM. tyAra pachI rAve vicAra kasyo ke, yAdazAhanI phejane ApaNAthI harAvAya ema nathI, ane jo thANuM uDADI mUkAvIzuM ! te phrIne besAravAmAM Avaze; tethI, eka divase savAramAM uThIne kaTAra ane chA keDe khAzI lIdheA, taravAra bAMdhI ane kAIne kahyA vinA gheADe bezIne nIkaLI cAlyeA. teNe eka gheADAvALA peAtAnI sAthe rAkhyA hatA tene laI ne bhIkSeADe, gayeA. tyAM eka uMcI havelI hatI tenA upara zAhajAdA kheThelA hatA. rAve nIce pAtAnA gheADA ubheA rAkhyA ane heThaLa utarI paDIne gheADAvALAne kahyuM ke tAre ahiyAMthI jarA paNa khasavuM nahi. te upara caDyo ane vheregIrane kahyuM ke mAre zAhajAdAne maLavuM che. heregIre te vAta zAhajAdAne kahI. teNe kahyuM ke, hathiyAra nIce mUkAvIne AvavA dyo. te upara gayA ane vAtacIta karavA lAgyA. eTalAmAM eka gharanA chAparA uparathI khIlADI eka kabUtarane pakaDIne nIce paDI. bilADI upara hatI ane kabUtara 1 sADhA--vIramade vanavAsa, krAMsu kItiyAM taNe; laMkAM lIla vilAsa, rAma na dIdhI rayaNakata bhAvArtha--A raNamala vaMzanA vIramadeva! vanavAsamAM paNa kIrttine vAste lIlAvilAsavALI laMkAM Ame ApI nathI ke zuM ? . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara rAsamALA nIce hatuM tethI te marI gayuM ane bilADI jIvI. AvuM joIne vIramadeve peAtAnA manamAM vicAcuM ke, "jo huM ene laIne paDuM teA kadApi thavuM te "khareA." teNe zAhajAdAne gaLethI pakaDyo, ane khAriyethI tene nAMkhIne tenA upara paDatuM nAMkhyuM. zAhajAdA marI gayA paNa rAva dheDe caDIne pALe jate rahyo. jyAre zAhajAdAnA maraNanI khabara jANavAmAM AvI tyAre sarva phAja pAchI gaI. pachI rAva IDara pAchA vaLyA ane tyAM dhaNA divasa sudhI rahyo. eka samaye, eka vyApArI, gheADA vecavAne tyAM ALye, temAM tenI pAse e dhADA hatA ekanuM nAma naTuvA ane khIjAnuM nAma jhalAhara hatuM, temanuM mUla cuMvALIsa hajAra rUpiyA vepAraye kahyuM. te ApIne, vIramadeve vecAtA lIdhA. jyAre dasarA AvI tyAre zamaDInI pUjA karavAne ane ceAgAniyA pADAne vadha karavAne savArI nIkaLI. te veLAe, A baMne gheDAnAM bahu vakhANa thayAM. IDaranI rIta pramANe eka sphuTA ane sArI peThe khavarAvelA pADAne chUTA mUkayeA; rAve peAtAnA bhAlAnI pIThe tene doDAvyA ane tene bhAlA mAravAne tenA umarAva pADA pachavADe doDyA. pADAne vadhu kahyA pachI, zamIpUjA karI, ane sarvee pAtAnA gheADAnuM pANI ane peAtAnI khesavAnI caturAI batAvI. A gammata thaI rahI, rAva ane tenA umarAve! sAMja paDatAM sudhI jhADe hiMcakA bAMdhyA hatA tyAM rahyA, tyAra pachI mazAlA thaI ane savArI sajAI rahI ane sarve mhATA dukhadabAthI darakhAra bhaNI cAlyA. caudazane divase rAtre jhalAhara dhADA sAyA jhulA gaDhavIne bheTa tarIke ApyA ane naTuvA peAtAne besavAne rAkhyA. te divase rAvane gADha ApavAnA vArA pethApuravALI vAghelI rANInA hatA. rAve tyAM jaine e traNa vAra kahyuM ke, "Aje meM mArA jhAlAhara dhADA bheTa "ApI dIdhA che." rANI kheAlI: "tame eka TarTunuM inAma ApyuM temAM mane "khamme traNa traNa vAra zuM kaheA che ?" te sAMbhaLIne rAvane krodha caDyo ane meklyAH "jyAre tamArA bApa cAraNane jhalAhara jevA dhADA bakhazIsa "Apaze tyAre huM tamAre mhela AvIza, nahitara AvavAnA nathI." e pramANe kahIne te uThIne cAlatA thayA. rANiye savAranA praharamAM uThIne potAnA ratha taiyAra karAvyA ane pethApura jaI ne te vAta peAtAnA bApane kahI. te uparathI teNe tevA dhADA zeAdhavAne mATe kAThiyAvADamAM, mULa, cATIlA, thAna, rAdhavu, ane khIjI je je jagyAe sArA gheADA nIpajatA hatA tyAM mANasa meAkalyA; paNa evA mUlanA dhADe! kahiM jaDyo nahi. tyAre ThAkAra 3. u. 1 mArI pAse vRttAnta che temAM 36 hunnara rUpiyA lakhyA che. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para3 * rAva viramadeva jAte cAraNane ghera gayA, ane bahu mUla ApIne te ghaDe ghera laI AvyA. cha mahinA rAtaba dIdhA pachI, teNe te ja cAraNane belA, ane (Avo mAmale jeI sarve cakita thaIne jovA lAgyA) tene pele ghoDe ApI dIdho. jyAre rAvane A vAtanI jANa thaI tyAre te piMDe pethApura Avyo, ane bahu sAruM kahyuM, evuM potAnA sasarAne kahIne rANune potAnI sAthe ghera teDI lAvyA. pachI cAraNe rAvane kahyuM ke comAsAmAM ghoDAne sAcavavA rAkhe. paNa rAve kahyuM ke mAre saradAra mAlajI DAbhI bahAra brahmakheDamAM kAmagirI upara che tene sAcavavAne gheDe Ape. te uparathI cAraNe ThAkara mAlajIne ghoDe Apyo. tyAra pachI, tarata ja, tarasaMgamAne rANe vAgha kheDa sudhI upadrava karavA lAgyo, ane DAbhI e ja ghoDA upara caDIne laDAIye nIkaLI paDyo. temAM te jita pAmyA, ane Dhera pAchAM vALyAM paNa ghoDe ghAyala thayo; kemake vAdhavA gAmanI pAse mAdAvarI Dagara che tenA upara upadrava karanArA caDI gayA hatA, ane pelo ghoDe DuMgarA upara ardhA rastA sudhI kudI gayo hato tenI nizAniyA Aje paNa che. e jagyA ghaNu kolI che, ane ghoDAthI caDI zakAya evI nathI. tyAra pachI dhoDo ghAyala thayA hatA tethI te maraNa pAmyo. te uparathI cAraNe thoDIka kavitA karelI che. A rANe vAgha ghaNo zUravIra hatuM, ane te kaheto hato ke; huM rANe vAgha, mAro haraNAva sudhI bhAga." eTale nadI haraNAva, je satalAsaNa pAse bhATiyAnA bhANapura AgaLa sAbhramatIne maLe che, tenA upara rANe potAnI sarahada tarIke dA karate hato. - tyAra pachI bIjI dasarA AvI, tyAre rANue pitAne hAthe cogAniye pADo mAryo. te divase rANu cadrAvatIjIne mahela javAne vAre hate tyAM jaIne rANune kahyuM ke, "Aje meM eka ghaNuM mahaTA pADAne mAryo." tyAre rANuM bolIH "pADA te judI jAtanA hoya che, e kAMI pADe kahevAya "nahi." AvuM sAMbhaLIne rAva ghaNo gusse thayA, ane beH "jyAre tame mane bIjI jAtane pADe batAvo tyAre tame IDara pAchAM Avaje, tyAM sudhI, "piyara jaIne rahe." ema kahIne te uDyo eTale rANiye tene kahyuM ke, "AvatI dIvALiye rAmapura padhAravAnuM vacana Apo." rAva te pramANe vacana ApIne cAlate thaye, ane savAra thaI eTale rANuM pitAne piyara gayAM, ane jabarAmAM jabare eka araNe pADe zodhAvIne tene khUba khavarAvA mAMDyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 rAsamALA tyAra pachI divALInI lagabhaga rAva IDarathI nIkaLyA. tevAmAM jodhapurane rAjaputra amarasiha mRgayA ramavAne nIkaLe hati, teNe eka varAhane (suvarane) ghAyala karyo te doDato doDato vIkAneranA rAjyamAM jaI pahoMcyA, tyAMnA rAjAe tene mArI nAMkhe. te uparathI amarasiMha krodhAyamAna thayo ane bolyo ke jeNe mArA ghAyala karelA varAhane mAryo che tene huM mArI nAMkhyA vinA choDanAra nathI. A nizcaya karIne te vIkAnera upara caDavAne taiyAra thayo. e vAta dilhI pAdazAhanA sAMbhaLavAmAM AvI. eTale teNe kajiyAnuM samAdhAna karAvavAne sArU zAhajAdAne mokalyo. te ane vIramadeva rastAmAM maLyA. zAhajAdAe potAnA bhAInuM vaira levAne dhAryuM. paNa eTalAmAM te tene amarasiMhane kAgaLa pahoMce, temAM lakhyuM hatuM ke, "je tamAre mArI sAme laDavAnI marajI hoya te huM taiyAra chuM." A pramANe lakhavAnuM kAraNa evuM ke tenA vicAramAM evuM AvyuM ke e vIkAneranI madada Avyo che. A uparathI rAvane kAMI harakata kayA vinA tene vIkAnera madada javAnI agatya paDI. tyAM banne bAjuvALAone laDAI cAlatI hatI, tevAmAM, rAva rAmapura Avyo. jyAre te trIsa mAIlane cheTe AvI pahoMce tyAre pitAnA AvavA viSenA samAcAra teNe kahAvI mokalyA. have rAmapurano daseMdI cAraNa kaI eka veLA IDara gayo haze tyAre tyAM tenuM joIe evuM sanmAna thayuM nahi hoya, tenI manamAM AMTI rAkhIne jyAre rAvanA AvavA viSenI vAta teNe jANuM tyAre pelA araNuM pADAne rAvanA AvavAnA rastAmAM chUTe mUko, ane tene sababa evo goThavyuM ke rAmapuramAM ghaNuM nukazAna kare che mATe choDI mUkyo che. rAve tene Avate je, tyAre teNe dhAryuM ke mane maLavAne mArA AvavA upara ene chUTe mUko haze, te uparathI teNe tene ThAra karyo. paNa manamAM jANyuM ke "mArI mazkarI karavAnA manasubAthI "Ama karyuM haze." te uparathI tene ghaNe krodha caDyo ane dhArayuM ke, "je "meM ene mArI nAMkhya heta nahi to mArI lAja jAta." A uparathI kadhAyamAna thaIne be mAIla upara eka gAma hatuM tyAM rAtanI rAta melANa karayuM. jyAre rAmapuranA rAjAnA jANavAmAM e vAta AvI tyAre te vIramadevane maLavAne gayo, ane tenI kSamA mAgIne samajAvI Apyo ke, "e "pADAne kAMI meM chUTe mUko naha." ghera AvIne jyAre tapAsa karyo tyAre jANavAmAM AvyuM ke cAraNe tene chUTo mUkayo hato, ane A kAraNane lIdhe teNe ghaNe Thapake dIdhe. tyAra pachI rAva tyAM eka mahine rahyA, ane pAchA javAnI vAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva vIramadeva 525 karavA lAgyA, tyAre rANuM bolIH "mArA bApanA maraNa pachI budIna rAva mArA bhAIne hAne jANIne tenAM keTalAMka pragaNuM dabAvI paDyo che. Apa "ahiM padhAryA cho te kRpA karIne te ene pAchAM apAvo." A uparathI vIramadeve buMdInA rAvane lakhyuM ke, "pragaNuM pAchAM Apo, nahitara laDavAne taiyAra "thAo, ane sImADA upara Ave." te uparathI banne rAva sImADA upara maLyA ne tyAM laDAI thaI temAM banne bAjunAM ghaNAM mANasa mANyAM gayAM. tathApi pragaNuM pAchAM jatI lIdhAM ane rAva pAchA rAmapura AvIne rANIne pitAnI sAthe IDara laI cAlyo. tyAra pachI teNe sAyAjI gaDhavIne eka hAthI ane lAkha pasAvanuM dAna karyuM. thoDe divase, pachI, vIramadeva gaMgAjInI yAtrA karavA sArU nIkaLyo; tyAM seramaghATa snAna karIne pAcho vaLe. have tenI ekaramAI bahena (rAyasiMhanI sagI bahena) je jayapura parazuM hatI teNe rAvanA AvyAnA samAcAra jANyA. eTale kuMvara, teno pradhAna, ane bIjAone sAmA teDavA mokalIne tene AgrahathI jayapura belAvI A. rAve jANyuM ke e pitAnA bhAInuM vera levAne mane jhera deze, tethI, khAvApIvAmAM ghaNuM sAvacetI rAkhato hato. teNe ghera javAne AjJA mAgI tyAre jhera dIdhelo piSaka bakSIsa karyo. jyAre te cAlato cAlate bhaleDe IDaravADAnI sarahadamAM Avyo eTale tene kazo bhaya rahyo nahi tyAre pelo bahenane poSAka paheryo ke tatkALa Akhe zarIre jhera vyApI gayuM ane eka ghaDImAM muDadu thaIne paDyo. tene bhIlaDAnA daravAjA AgaLanI TekarI upara agnisaMskAra karyo. e samAcAra IDara rANiyAnA sAMbhaLavAmAM AvyA tyAre teo tenI pachavADe satI thaI. vIramadevane putra hatA nahi. paNa rAva nAraNadAsanA bAkI rahelA putra-gopAladAsa, kezavadAsa, sAmaladAsa, kalyANamala, ane pratApasiMha jIvatA hatA. kezavadAsa ane sAmaLadAsane sabaLavADa ane hAthiyA vasaI ne grAsa maLe. pratApasihanuM mosALa tarasaMgame hatuM, tethI, te ghaNekhare tyAM rahetA hatA. tyAM teNe eka prasaMge rANAne kAMI nukasAna karyuM te uparathI teNe tene mArI nAMkhe, e paNa eka kAraNa hatuM. te uparathI rAva kalyANamalajI jyAre gAdiye beThA tyAra pachI tarasaMgamAM mAryuM hatuM. vIramadevanuM maraNa thatAM pahelAM gopALadAsa ane kalyANamala dvArakA yAtrA karavA sArU sAthe gayA hatA, te samaye teo tyAM zrIkRSNanI pUjA karatA hatA tevAmAM, temanA kapALanuM rUpAnuM tilaka kalyANamalanA khoLAmAM www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para rAsamALA paDayuM. te uparathI temane zrIkRSNe gAdI upara besADavAnA TharAva karI rAkhyA che, evuM mAnavAmAM AvyuM hatuM. tathApi, jyAre vIramadeva maraNa pAmyA tyAre gAdInA kharA vAsa geApALadAsa hatA tethI gAdI upara khesavAnI te taiyArI karI rahyo hatA. joziyA zubha cADiyuM jovAne heArAyaMtra mAMDIne eThA hatA. te veLAe, kalyANamala peAtAne meAsALa udayapura hatA. temane peAtAnA bhAInA gAdI upara besavAnA muhUtta upara kheAlAvyA hatA. jyAre muhUrtanuM cADiyuM AvyuM tyAre geApALadAsa rAjadAgInA heravAne kheThA hatA. te eka heratA hatA, khIjo heratA hatA ane te vaLI kThADI nAMkhatA hatA ane e pramANe kiyA hairave tene nizcaya tenA manamAM thatA nahatA. ahiM muhUrtanI veLA teA thaI rahevA AvatI hatI. tethI kArabhAriyA ane ThAkAroe jANyuM ke Ave! mANasa teA rAjya calAvAne yeAgya nahi; A pramANe vAta thAya che evAmAM ja kalyANamala pAMca savAreA laine udayapurathI AvI hAMcyA. sarva rAjasabhAe temane AdarasatkAra kasyo ane temane gAdiye esArI dIdhA. jyAre rAjaneAkhata thavA mAMDI tyAre geApALadAse tajavIja karAvI ke e zuM che? tenuM tene uttara maLyuM ke kalyANadAsa gAdiye beThA. te uparathI gApALadAsa phrilhI gayeA, ane IDaranI gAdI levAne pAdazAhanI kumaka maLe eTalA mATe tyAM jaI temanI cAkarImAM rahyo. chevaTe te tyAMthI phAja laIne carcAyA. ane mAMDavuM mArIne potAne tAbe karI lIdhuM. pachI tyAMthI iDara upara caDavAnA vicAra kayo. mAMDavAnA lAla miyAM peAtAnAM mANasA laIne kAtaranI guphAmAM saMtAI rahyo hatA tyAM geApALadAsa tenA kabajAmAM sapaDAI gayA eTale tene tathA khAvana rajapUrtAne brANu nIkaLI gayA. geApALadAsa jyAre ddilhI gayeA tyAre te peAtAnA kuTuMbane valA nAmanA geAvALane gAma mUkI gayA hatA. tyAM tee tenA maraNa pachI paNa rahyA hatA. tyAM temaNe gAma vasAvyuM ane valA gAvALane nAme tenuM valAsaNA nAma pADayuM. teo hetAM rahetAM AsapAsanA pradeza dukhAvA lAgyA ane chevaTe harisiMha ane ajabasiMha karIne geApALadAsanA be kuMvarA hatA teoe peAtAne trAsa kheMcI lIdheA te valAsaNAne nhAnA grAsa ane mhATA grAsa kahevAya che. vIramadeva kAziye gayeA hate. tevAmAM, pAnerA, pahADI, javAsa, jorA, pAthiyA, valeA, ane khIjAM pragaNAM mevADa tAbAmAM te kalyANamale pheAja ekaThI karIne pAchAM jitI lIdhAM. amarasiMha phAja laIne tenA sAme thaye; temAM teApA karI dIdhAM hatAM, udayapuranA rANA chUTyA pachI tara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAva viramadeva para7 vAre cAlI; baMne bAjunAM ghaNuM mANaso kapAyAM paNa temAM rAvanI jita thaI. tyAra pachI nIcenAM kAraNane lIdhe, kalyANamele tarasaMgamA mArayuM. tarasaMgamAnA rANuM vAghanA sAMbhaLavAmAM AvyuM hatuM ke, kalyANamalanI rANuM je bhujanA rAvanI kuMvarI thatI hatI te ghaNuM rUpavatI che. te uparathI tene jovAnI tenA manamAM ghaNuM AturatA hatI. ghanAlanA grAsamAM gaDharU karIne gAma che tenI dharatImAM pacAsa hajAra rUpiyA kharacIne rAvanI jADejI rANiye sAmaLAjInuM deruM baMdhAvyuM che. tyAM rANI yAtrA karavA sArU AvyAM che, evuM rANu vAghanA jANavAmAM AvyuM. eTale, te brAhmaNane veSa laIne bIjA brAhmaNe bhege bhaLI gayo. rANiye brAhmaNane tilaka karIne dakSiNa ApavA mAMDI temAM rANuM vAghane paNa ApavA mAMDI paNa teNe lIdhI nahi tethI ragajhama thaI ane te tyAMthI jato rahyo. rAva kalyANamalane A vAtanI jANa thaI, tyAre te verane lIdhe teNe tarasaMgamA mArayuM. - tyAra pachI gaDhavI sAmAjiye kuvAvA gAmane keTa karI levAnI dhAraNA karI, te vAta rAvane gamI nahi. gaDhaviye pitAnA jezIne kahI rAkhyuM hatuM ke mAruM mota Ave tyAre mane kaheje ke huM vrajamAM jaIne vAsa karuM. A vAta rAvanI jANamAM hatI tethI temaNe jezIne lAvIne kahyuM eTale teNe tene kahyuM ke tamAre AvaradA AvI rahyo che, mATe have vrajamAM vAsa kare. te uparathI gaDhavI vrajamAM javAne nIkaLyo. tyAM jaIne teNe zrInAthajIne tera zera senAnI tAsaka bheTa karI. tyAra pachI tyAMthI te kAzImAM gayo ane jozInA kahevA upara tene vizvAsa hatuM tethI potAnA maraNanI rAha jote tyAM rahyo. paNa tyAra pachI to bIjAM daza varSa jIvyo. jyAre te ghaNe mAMdo paDyo tyAre teNe IDaranA rAvane lakhyuM ke mArA manamAM tamane maLavAnI ghaNI utkaMThA che. rAva kAziye javAne nIkaLyA ane tyAMthI eka majalane cheTe AvI pahoMcyA, eTale te temanA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke sAyajiye deha choDyo. pachI rAve vicArayuM ke huM je kAziye jaIza te leka jANaze ke rAva yAtrA karavA sArU AvyA che, sAyAjIne mATe AvyA nathI, te uparathI teNe pitAnA melANa upara gaMgAjaLanI kAvaDa maMgAvIne tyAM snAna karavuM ane udayapurane raste ghera AvyA. tyAMthI te gaDhavI gopALadAsane potAnI sAthe letA AvyA. tene gherasaNa ane rAmapura e be gAma ApyAM. te hajI lagaNa tenA vaMzavALA bAra bhAge khAya che. bIje cAraNuM je emanI sAthe Avyo hato tene thurAvAsa gAma ApyuM te tenA vaMzavALA hajI lagaNa cAre bhAge bhagave che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parata rAsamALA pachIthI rAvane zirAI sAthe kajiyA thayA, ane sarahada upara laDAI ye gayA. roIrA ane peAzInAnI vacce banne bAjunAM vIza vIza ke trIza trIza mANasa muvAM; chevaTe pAzInAneA ThAkAra vacce paDyo ane samAdhAna karAvI ApyuM. kalyANamala jyAre maraNa pAmyA tyAre temanI pachavADe temanA putra rAva jagannAtha gAthei beThA. prakaraNa 9. aMbA bhavAnInuM devaLa-dAMtA aMbA bhavAnInuM derUM ArAsuranA DuMgarAmAM ArAvalI parvatanA dhATanI naiRtya kANumAM che. aNahilavADathI ane siddhapura kSetrathI sarasvatI nadIne tIre tIre cAlyA jaIye teA, aMbAjInI pAse, koTezvara mahAdeva AgaLa tenuM mULa che tyAM sudhI, TheTha vagaDAnI paNa raLiyAmaNI ane phaLadrupa khINa upara jyAM jaMgalathI chavAI gayelA DuMgarAnA hetAM rahetAM cheDe Ave che tyAM jaI phoMcAya che. A ekAnta vheLiyAnI bAjue je veLAe sAMjhanuM aMdhArUM paDI rahe che, ane tene lIdhe prAye praveza karAya nahi evuM jaMgalanuM gahana aMdhArUM banI rahe che tathA jyAM citrA ane vAdhanI baDiyA AvI rahI che, ane jaMgalavAsI temanA nagna svarUpe, kALA raMganA karatA hAya che, tema ja temanAM kaThera ane khAkharA avAjanAM nagArAM kAI cheTenA gAmamAM vAgI rahelAM hAya che, te veLAe tyAM AvI caDelA paradezI janane te| AphrikAnI nAijhara nadInA kinArAnA ane te upara laTakatA hakhasIyeAnA dekhAvane bhAsa thayA vinA raheteA nathI. gheADI vAramAM te camatkArika ajavALAthI A adhAra dekhAva cakacakI uThe che. bhIla leAkeA DuMgarAne deva rUpa gaNIne tene saLagAvavAnI jaMgalI mAnatA amalamAM lAve che tene e caLakATa thAya che. DuMgarA uparanI jhADI saLagatI saLagatI eka DuMgarA uparathI khIna DuMgarA upara pasare che, te samaye, viThThALa sApanI peThe te khaLatuM maMda maMda taraMgita thatI gatie dhatuM cAle che. "te jANe ke pavanane aTakAvI denArA baTeTavA jaMgalane jaLAvI denArA dAvAnala, ane parvatAne saLagAvI denArA bhaDakA hAyanI" evA sAmisTara (Psalmist)nI kalpanAne citAra khaDA karAve che. 1 bhIla leAkAnAM paganAM taLiyAM meherAM thaI jAya ane pagarakhAM mheravAM paDe nahi, eTalA mATe, DuMgarA saLagAvavAnI bAdhA rAkhe che ane tene DuMgarA navarAvyA athavA DuMgarI DhADho kAco u che. ra. u. 2 khristanA dharmapustakamAM dharmagIta racanAre kalpanA karelI tenuM smaraNa A sthaLe aMgareja vAMcakane karAve che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbA bhavAnI pa29 keTalAka loke te aMbAjInI yAtrA karavA sArU AsapAsanAM gAmomAMthI, ane hindusthAna mAMhelA AdhenA pradezomAMthI paNa Ave che. tathApi maheTa saMgha te varSamAM traNa vAra Ave che, temAM mukhyatve karIne eka saMgha to comAsAmAM bhAdrapada mahinAmAM mAtAjIne janmadivasa Ave che te prasaMge bharAya che. jyAM yuropanI rItabhAta dAkhala thaI gayelI evuM muMbaI nagara, jenI havA vyApAranI dhAmadhumathI garadavAna thaI gayelI, jenI AsapAsanuM dariyAnuM pANI pazcima bhaNInAM vahANonA saDhasamUhathI saphedI 5kaDatuM jaNAya che, jemAM pUrva bhaNInA mahAna epAsalanuM devala (keTamAM) AvI rahyuM che, tema ja, je IMglaDa sarakhI paradezI bhUmine chAyAvAna AkAra kadApi hindunI manakalpanAmAM utarI zakato hoya te paNa tenI kharI najaranI AsapAsa tenA dharma evo paDado nAMkhI dIdhuM che ke je bhUmi tenAthI jevA javAne banI zakAtuM nathI te (IDa) bhUminA navIna kAyadAonI rUithI, dabadabAbharelA jhabhbhA dhAraNa karIne nyAyAdhIze muMbaI nagaranI keTamAM bezI nyAya kare che tevI muMbaImAMthI paNa ghaNI vAra hindu yAtrALu evI mAyika jagyA cheDIne, tene mana vadhAre sAcI bhAsatI ArAsuranI jagyAnA dehalA mArga bhaNuM puNyaprApti arthe kuca kare che. mAtAne saMdha ghaNe mATe thAya che, te jyAM paDAva nAMkhe che te ThekANe saMvamAMne game te kAI, jene mAtAne nimitte kharca karavAnI IcchA hoya te sahune jamADe che. chelle DhALo dAMte thAya che. dAMtA eka nAnuM sarakhuM zahara, vagaDAu ane kharAbAvALA DuMgarAnA paDakhAmAM che. tyAM paramAra vaMzane rANo rAjya kare che, te zrI aMbAjIne mAnIta sevaka che. A jagyAethI mAtAnA derA , bhaNuM javAne caDAva lAMbe che, ane te ghaNuMkharA bhAgamAM rahetAM rahetAM UMce thayele che paNa vacce vacce bahu ubho ane khADA TekarAvALo che: kemake zrI dUrgAnI gAdiye pahoMcavAnA rastAnI musIbate manuSya prANanA hAthanI kArIgarIthI maTADI zakAya ema nathI. AvA pheraphAra thatA mArge cAlatAM mAtAjI saMgha lAla, dhoLA, ane pILA raMgathI taDakAmAM cakacakI rahelo ane caLakATa mAratA heDAthI ane narama sanAthI bhabhakAbharelo dekhAva dete cAlyo jAya che; ghaDIkamAM te khaMDita medAnamAM hArabaMdha ja dekhAya che, ane ghaDIkamAM te keTalAka riMgita kharAbAthI DhaMkAya che athavA vananI ghADI chAyAne lIdhe najare paDate baMdha paDI jAya che. Azare ardha caDAve UMcA bhAgamAM hAnAbhAIne kUve che tyAM AgaLa te thoDI vAra DhALe kare che ane pachI gahana kharAbAo vacce pezIne AgaLa eka khullA medAnamAM jaI pahoMce 34 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 rAsamALA che, eTale, tene ArAsurane sugaMdhIvALo pavana vAvA mAMDe che. saMghanA lokonI cAlatI hArane kharethI, rahI rahIne avAja thAya che ke, "have devAlaya dekhAya che." eTale pachI je ghaDe ane mAnAmAM beThelAM hoya che te utarIne, ane page cAlanArA emanA ema lAMbA thaIne page paDe che ane jevA ubhA thAya che tevA te "aMbA mAtAkI jaya" e avAja karIne tenA paDaghAthI DuMgarA gajAvI mUke che. mAtAnuM deruM bahAnuM che ane bIjA tenA karatAM ochAM prasiddha devAlayanA karatAM caDiyAtI bAMdhaNInuM che, tenI AsapAsa keTa che, ne mAMha ImArata che. temAM mAtAnA pUjArI ane sevake rahe che; tema ja yAtrALu leke Ave che te paNa temAM vAsa kare che. tyAM eka thANuM che, paNa mANasanA hathiyArathI mAtAjInA raheThANanuM rakSaNa thAya che ema kahevAya nahi, tethI mAtAjI te bahArano daravAjo karavAnI paNa AjJA ApatAM nathI. A derAmAM jenI mUrti pUjAya che te prabaLa zivanI ardhAganA himAcaLa ane menAnI putrI durgA che; cAMpAneranA DuMgara uparanA derAmAM rUdhira pAnapriya evI kAlikAnuM svarUpe pUjAya che tevI te nathI, paNa te karatAM kAMIka zAnta ane mAyAnA vizeSa gahana bhavAnInA svarUpe jagatanI mAtA aMbAjI che. ArAsuranuM A derUM ghaNA kALanuM che. kahe che ke zrIkRSNanA vALa A ThekANe levarAvavAmAM AvyA hatA ane tyAra pachI temanI ardhaganA rukimaNuM ahiM mAtAne pUjavA AvyAM hatAM, tyAre tene zizupALanA bhayathI A ThekANethI haraNa karIne kRSNa laI gayA hatA. ghaNuM kALathI AvatA yAtrALu lokeAnA pagathI mAtAjIne umare ghasAI gayuM che. yAtrALu loko mAtAnAM darzana karIne vAgA, ghareNuM caDAve che, ane paisA moM AgaLa mUke che, tema ja pitAnA athavA potAnAM sagAMvahAlAMnA svArpaNane badale nALiyera caDAve che. navarAtrInI AThamane divase dAMtAne rANe havana kare che, ane maheTA 1 manuSya prANIne badale hinduo nALiyerane upayoga kare che tenuM kAraNa vizvAmitranI AzcaryakAraka vAta uparathI jaNAI Ave che. brahmAnI utpanna karavAnI zakti che te pramANe vizvAmitre paNa ghaNI jAtinuM anAja utpanna karyuM. teNe nALiyerI upajAvIne temAMthI manuSya prANu nIpajAvA mAMDyAM ane prAraMbhamAM mANasanuM mAthuM nipajAvyuM. te joIne brahmAe jANyuM ke sRSTi sajavAnuM mAruM kAma e RSi laI leze tethI temanI teNe ArAdhanA karI, tyAre RSi sRSTi sarajatA baMdha paDyA, paNa potAno mahimA rAkhavA sArU manuSyanA mAthA jevuM nALiyeranuM phaLa thAya ema kahuM. 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbA bhavAnI 532 vAsaNamAM prasAda bharI rAkhe che te jyAre mAtAjInI kaTane phUlane hAra enI meLe gaLethI chI paDe che eTale tAbaDatoba parvatavAsI bhIla leke upara paDIne lUMTI khAya che. dAMtAne rANe saMghanuM rakhavALuM kare che tethI tene kara maLe che. je kAI kAI ThAkora yAtrA karavAne Ave che te tenI pAse je sArAmAM sAre ghaDe che te rANane arpaNa karavo paDe che. yAtrALu loke jyAM sudhI rahe che tyAM sudhI mAtAne vAgA, dhvajA, mUlyavAna dhAtunAM vAsaNa, dhiMTa, ane devAlayanA kAmanI agatyanI vastuo apaeNNa kare che, te sarva rANe laI jAya che. rUpAnI sAta pAdukA mAtAnI AgaLa sadA rahe che. A ThekANe mAtAnuM svarUpa kalyANakArI che tathApi pazunuM balidAna ApavAmAM Ave che, ane madhu (dArU) paNa arpaNa karavAmAM Ave che. mAtAnA sarva prakAranA padArthomAM tela vAparavAnI baMdhI che; tema ja, yAtrALu lake Ave che te rahe che tyAM sudhI, tela vAparatA nathI. derAmAM dIvA zaNagAravAmAM Ave che te ane AratI e sarvamAM ghI vAparavAmAM Ave che. sAMjanI veLAe dAMtAne rANe tyAM hoya che tyAre te mAtAne amara kare che, paNa kharA pUjArI te traNa che-te audicya brAhmaNa siddhapuranA che, teo rANune upaja ApIne pUjArInuM kAma kare che. yAtrALu tyAM Ave che eTale teo temane kapALe cAMdalo kare che, ane jyAre vidAya thAya che tyAre vAse kaMkune thApo mAre che; yAtrALu leke potapotAnA gajA pramANe teone jamADI dakSiNe Ape che, ane kaI veLAe te temanI mAgaNuM pramANe ApavAmAM AvatuM nathI, eTale teo chApa karatA nathI ane chApa lIdhA vinA yAtrALune cAlatuM nathI. ajAI mAtAnuM mukhya derUM je mAnasarovaranA kinArA upara che temAM mahArANA zrI mAladevane lekha saMvata 1415(Isa. 1359) ne che. aMbAjInA derAnA mAMhelA maMDapanA dvAramAM lekha che temAM rAva bhAramalanI rANiye saMvata 1601(I. sa. 1545)mAM mAtAne je arpaNa kareluM che te nedheluM che, te ghaNuM karIne te teNe potAnA patinA maraNa upara kareluM jaNAya che. derAnI mahilA staMbha upara bIjA ghaNuM lekha che te mukhyatve karIne seLamA saikaDAnA che ane temAM bIjA lokoe dAna karelAM tenI noMdha che. eka lekha saMvata 1779(I. sa. 1723)ne che temAM lakhyuM che ke, 1 traNa, pAMca, ane sAta e saMkhyA hinduo zakaniyALa gaNe chetemAM pAMca ane sAta te vizeSa gaNAya che. traNathI varga, mRtyu ne pAtALanI gaNanA thAya che, cAMcathI paMca tatva gaNAya che; ane sAtathI sapta RSi gaNAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 rAsamALA "pRthvIpati rAjAdhirAja raNujI zrI 108 zrI pRthvI saMgajI rAjya karatA hatA tyAre eka vANiyAe yAtrALu lokone rahevA sArU putranI AzAe "eka dharmazALA baMdhAvI te AzA aMbAnI kRpAthI pUrNa thaI zireIna rAvane deza aMbAjInA derAnI pAse che. teone upajamAMthI bhAga maLatuM hatuM, paNa pachIthI kahe che ke teNe choDI dIdhe, te evA kAraNathI ke devAlaya khAte dAna karyuM hoya tenI upaja te gosAI khAya. dAMtAnI kanyA zireIvALAne tyAM paraNAvI hatI. eka vAra evo banAva banyo ke zireIvALAe je sADI mAtAne paherAvelI te ja sADI paherIne dAMtAvALanI kanyA pitAne sAsare zireI gaI. te joIne tenA dhaNie kahyuM ke ame mAtAne paherAvela poSAka te paheThyo che tethI AjathI tuM mArI mAtA jevI che, ema kahIne tene tenA bApane ghera "paraNelI kuMvArikA ane rAMDelI strIne veSe" vidAya karI. te dahADAthI e dhAro karyo ke aMbAjIne arpaNa karela piSAka dAMtAnA rAjakulanI kanyAne paheravA Apavo nahi. aMbA bhavAnInA derAnI pazcimamAM Azare be mAIla upara eka DuMgara che. tenA upara asalane vAre gambaragaDha karIne eka kaTa hatA. tyAM kha; che te vegaLethI heTA kamAnadAra daravAjA jevuM dekhAya che. mAtA aMbAjI DuMgarAnA polANamAM rahe che evI vAta je cAlI che te so vaza te e ja uparathI cAlI haze. kahe che ke, "eka veLAe mAtAjInI gAya Akho dahADe rabArInAM DhoramAM caratI hatI, ane rAtanI veLAe DuMgaramAM pAchI jatI; bhagavALane Azcarya lAgyuM ke e gAya te konI haze. pachI teNe evo nizcaya karyo ke, game te thAya paNa gAyanA dhaNune zedhI kuhADIne tenI pAsethI "carAI levI. eka sAMjare, nityanI peThe, gAya ghera javA cAlI, eTale govALa tenI pachavADe pachavADe gaye, ane tenI sAthe DuMgarAmAM peThe. eTale tenA jovAmAM eka bhavya mahela Avyo. tenA mukhya oraDAmAM mAtAjI birAjamAna thayelAM hatAM. te hIMcake hIMcatAM hatAM, ane ghaNI dAsIo "AsapAsa ubhI rahI hatI. govALa himmata dharIne mAtAnI pAse gaye, ane "pUchyuM ke gAya tamArI che? temaNe hA kahI, te uparathI AgaLa bolavAnI govALane himmata AvI. "e gAyane bAra varSa sudhI meM carAvI che, ne "Aje tenI carAI levAne Avyo chuM.' javane eka Dhagale paDyo hato temAMthI "DA ApavAne mAtA aMbAjiye eka dAsIne AjJA karI. dAsIye eka "sUpaDuM bharIne govALane ApyuM, te laIne nirAza thate krodhAyamAna thaIne 1 "je jAya gabbara te thAya jakhkhara, evo e gaDhane mahimA kahevAya che. 2. u Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbA bhavAnI 533 cAlato thayo, ane umare oLaMgIne java kahADI nAMkhyA. paNa ghera pahoMcyA pachI tenA lUgaDAmAM sonAnA java coMTI rahelA teNe dIThA. bIje divase "pharIne teNe DuMgaramAM pesavAne prayatna karyo paNa tene raste jaDa ja nahi "ane mAtAjInI gAye pharIne dekhA paNa dIdhI nahi." e ja DuMgaranI pAse eka bIjo DuMgara che tene viSe eka vadhAre tAjI daMtakathA cheH "DAM varSa upara zireI tAbAne eka kheDUta baLadanI jeDa "vecavA nIkaLe. te bhaTakato hato tevAmAM tene eka gosAI maLyo teNe tene kahyuM ke, jo tuM mArI pachavADe Ave te tane huM tArA baLada vecAvI "ApuM. te uparathI e kheDuta gosAInI pachavADe cAlyo, ane DuMgaranI eka bAjue guphA hatI temAM baLada suddhAMta tene gesAI laI gayA. guphAmAM "keTaleka Aghe cAlyA pachI, teo eka bhavya eraDA AgaLa AvyA, "tenI pAse eka DeluM hatuM temAM ghaNuM gheDA bAMdhelA hatA. tyAM ghaNuM mANasa "paNa kAme lAgyAM hatAM. teo gheDAne ane mANasane mATe kavaca, ane hathiyAra, tapa, ane laDAIne bIje sAmAna taiyAra karatA hatA. tema ja "vaLI, tepanA goLAno gaMja mArela hatA ane baMdukanI goLiyone Dhagalo "karI mUkyo hato. have gosAIye kheDutane pUchIne baLadonuM mUla nakkI karyuM, "ane mAMhathI ANa ApyuM. tyAra pachI kheDute pUchyuM ke "A kono mahela "che? ane A sarasAmAna kone che ? ne ahiM koNa rahe che ? tyAre gosA"iye uttara ApyuM ke e vAta be varSa pachI tArA jANavAmAM Avaze. e te "aMgareja sarakAra sAthe laDavAnI sAmagrI che. pachI kheDuta potAne ghera "gayo ane tenA jovAmAM je AvyuM hatuM te viSe gAmanA lokone jANItA "kayA. te uparathI gAmanA leke pelA kheDutane laIne guphA jevA sArU "gayA paNa kahi pado hAtha lAgyo nahi." 1 AvI daMtakathAo sarva dezamAM cAlatI hoya che. eniheriyara (Enheriar) (Valhalla) valahallAmAM rahe che. jyAre jagatane nAza thaze tyAre (0din) eDinanA hAtha nIce pharIne hathiyAra sajIne Avaze. Arthara rAjA potAnA zatruono nAza karavAnI veLAnI vATa jete (Avalan) AvelananA beTamAM ArAma bhagave che. (Thurngia) tharaMgiyA mAMhelA (Kiffhanser) kiphAsaramAM kreDarika bArbarAssA potAnA TukArAnI ane sArI veLAnI rAha juve che, te AvI pahoMcavAnI kahe che ke nizAnI e ke piyara nAmanuM nAnuM ane sUkAI gayeluM jhADa (Ruthsfeld). rUphelaDa upara che te pAchuM tAjuM thaze ane tene aMkura, pAMdaDAM, ane mAra Avaze tathA parvatanI AsapAsa kAgaDA uDatA baMdha thaze. sAkjhabarganI pAse vanDarabargamAM pAcame cAlase mahArAjA rahe che, tenA mAthA upara senAne mukuTa che ane rAjadaMDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 rAsamALA aMbAjInI pAse, eka heLiyAnI kere svAbhAvika ugelA megarA ane juI tathA bIjA sudhImAM puSpanI ghaTAmAM citeDanA kuMbhA rANAe paNa senAne che, tathA amIra umarAve tenI AsapAsa vIMTAI beThelA che. je Tebale te bese che tenI AsapAsa tenI joLI thaI gayelI dAhADInA be AMTA pharI vaLyA che, ne te jyAre trIjo ATe pharI vaLaze tyAre jagatano nAza thaze, ane AnTI kAITa dekhA deze. gerI beTanI sAme AphrikA khaMDanA bhAga upara jAlApha nAmanA loko vase che te cama nAmanI pariyone mAne che te gAyina pariyone maLatI Ave che. samudrakinArethI Azare traNa mAIla upAya pAsa nAmanA DuMgarA che tenI guphAmAM mukhyatve karIne teo moTA dabadabAthI rahe che. tyAM manuSyanI temAM vizeSa karIne yuropiyanonI AgatAsvAgatA teo kevI kare che, teone uttama jAtinAM bhajana kevAM jamADe che, ane rikAbiye mUkatAM ja mAtra temanA hAthapaga jovAmAM kevA Ave che tathA guphAnI jagyAmAM keTalA badhA mALa che, ane nIsaraNI vinA eka mALathI bIje mALa kema javAya che, e vagerenI ghaNuM camatkArika vAto cAle che. A prasaMge InAma ApavAmAM Ave che te saMbaMdhI mukAbale karavAne eka nIce vAta lakhiye chiye: rivaTajharalyADamAM vAvala nAmanA gAma pAse eka parvatanI bAjue cenaTanuM eka jaMgala che tyAMthI eka rAtriye eka ThIMgaNuM mANasa AvyuM, ane dAIyaNanA "dharanI pUchaparacha karavA lAgyuM. tene tene patto lAgyo eTale AturatAthI Agraha karIne "potAnI sAthe teDI gayuM. ane hAthamAM mazAla laIne tene jaMgalamAM laI gayuM. eka guphA AvI temAM thaIne daIyaNane lIdhI te dabadabAbharelA eka mahela AgaLa AvI hoMcI. tyAMthI bhabhakAdAra oraDAomAM thaIne mukhya oraDAmAM tene laI gayA. tyAM "ThIMgaNuonI rANuM sUtelI hatI tene mATe dAIyaNane khapa hate. dAIyaNanI madada"thI rANIne putrano prasava thayo. pachI tene upakAra mAnIne tene vidAya karatI veLAe tenA ghAgharAmAM kAMIka nAMkhyuM ane kahyuM ke ghera pahoMce tyAre zuM che te joje, tyAra pahelAM "game te thAya paNa jatI nahi. pachI prathama Avele ThIMgaNe mANasa tene pAcho ghera laI cAle ane jyAre te alepa thaI gaye tyAre pelI dAIyaNa je Atura thaI rahI hatI teNe ghera pahoMcatAM pahelAM ghAgharAmAM joyuM te kayalA dIThA. eTale krodhAvezamAM teNe te "hADI nAkhyA ane mAtra be koyalA parIkSA jevAne hAthamAM rAkhyA. te jyAre "gharamAM AvI tyAre tarata ja bhoMya upara nAMkhI dIdhA. te joI tene dhaNI rAjI thaIne ane Azcarya pAmIne bolI uThaLe, kemake te hIrAnA jevA cakacakatA hatA. dAIyaNe kahyuM "ke mane te tyAMthI kayalA ja ApelA hatA. paNa temanA karatAM tenA pADozI AvI "bAbatathI mAhItagAra hatA tene jaIne belAvI lAvI. teoe jaIne kahyuM ke A to A mUlyavAna hIrA che. te uparathI pelI "dAyaNa jyAM kAyalA kahADI nAMkhyA "hatA tyAM doDI gaI, paNa tyAM kAMI jevAmAM AvyuM nahi." "kiTalI kRta pherI mAithele thAnsanAdhana "mAilojI" ityAdi uparathI. Vide, Keightles Fairy Mythology, Thorpes Northern Mythology etc. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'aMbA bhavAnI 535 vasAveluM eka gAma che. te rANunA nAma uparathI kuMbhAriyA kahevAya che. tenI pAse dhoLA Arasa pahANanAM vimaLazAhanAM bAMdhelAM jaina dharmanAM derAsara che. eka daMtakathA evI che ke "mAtAe vimaLazAhane ghaNuM dhana ApyuM, "ane teNe pArasanAthanAM traNasa ne sATha derAM baMdhAvyAM. mAtAjiye tene "pUchyuM ke te konA pratApathI e baMdhAvyAM? tyAre teNe kahyuM ke mArA gurUjInA pratApathI. mAtAjIe traNa vAra pUchayuM paNa traNe veLA teNe enuM e uttara "ApyuM. tyAre mAtAe kahyuM ke tArAthI hasAya tema hAza. te uparathI "vimaLazAha derAsara nIcenA eka bheMyarAmAM thaIne hA. te bhoMyarU delavADAnA bhaiyarA sAthe saMdhAyeluM hatuM, eTale bhayamAM ne bheTamAM Abu parvata upara "AvI caDyo. pachI mAtAe badhAMya derAM bALI mUkyAM, ane vAta rahevA "sArU mAtra pAMca rahevA dIdhAM. bIjA derAsaranA patharA Aje paNa vikha"rAyelA paDelA che." je jagyAe vimaLazAhe caitya baMdhAvyAM hatAM te baLI gayA viSenI vAta sAcI jaNAya che, kemake, tevAmAM ArAsuranA AkhA DuMgarAmAM jvALAmukhI parvatanAM tattva prajvalita hatAM ema jaNAya che, ane vimaLazAhe te kharekharUM jANeluM ke zrI aMbAjInA kepathI derAsara baLI gayAM, kemake, tyAra pachI, teNe Abu parvata upara delavADAmAM caitya baMdhAvyuM te mAMhelA lekhamAM mAtAjInI stuti teNe nIce pramANe karelI che - 8. satI bikA ! tArA patra sarakhA hAtha azoka jhADanA puSpa "jevA lAla che, tuM je suMdara tejavAna jaNAya che, ane kezarIsiMhanA "rathamAM bese che; tuM je be bAlaka tArA khoLAmAM besAre che evA sva"rUpathI tuM saguNI purUSonAM duHkhane nAza kara !" "10. DAhI aMbikAe rAtrinI veLAe eka samaye tyAMnA adhipatine AjJA karI ke, A parvata upara zuddha jagyA che mATe tuM yugAdinAthanuM sAruM derAsara baMdhAva." 11. zrI vikramAdityanI veLAthI eka hajAra aThThAzI varSAkALa (I. "sa. 1032) gujayA tyAre zrI vimaLadeve abdanA stUpa upara zrI AdidevanuM citya baMdhAvyuM, tene huM vaMduM chuM." | kuMbhAriyAmAM nemInAthanuM citya che, temAM vadhAre arvAcIna samayane lekha saMvata 135(I. sa. 1249)ne che, temAM kumArapALa solaMkInA pradhAna cAhanA putra brahmadeve derAsara baMdhAvyA viSenI sUcanA lakhelI che, temAM * athavA udaranuM derAsara. prabaMdha ciMtAmaNimAM lakhyuM che ke kumArapALe uMdaranA rUpiyA laIne tene harakata karI hatI te uparathI teNe A derAsara baMdhAvyuM hatuM. na paNa 235. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 rAsamALA vizeSa ema lakhyuM che ke, "pAdaparA gAmamAM udaravasahikA nAmanuM teNe caitya baMdhAvyuM che." pAse eka pALiyA che. tenI upara eka bIje jANavA jevo lekha saMvata 1256(I. sa. 1200 )nI sAlane che, temAM lakhyuM che ke, "zrI dhArAvarSa, deva abdane dhaNI, ane jenA upara sUrya prakAze che evA "sarva maMDalikano kaMTaka, teNe A ArAsanApuramAM vAva baMdhAvI." A pramANe teonI kuladevI mAtAnA devala viSenI vigata ApyA pachI dAMtA ane tarasaMgamAnA rANuM vAgha paramAranA vaMza viSe lakhiye chiye. | vikramathI cALIsamo ravapALajI paramAra thayo. te dvArakAnI yAtrAe gayA. tyAMthI vaLatAM kaccha Avyo. tene evo niyama hato ke mAtA aMbikAnI pUjA karyA vinA khAvuMpIvuM nahi. A uparathI mAtA tenA upara prasanna thayAM, ane darzana daIne kahyuM ke tAre je joIye te mArI pAsethI mAgI le, huM ApavAne taiyAra chuM. teNe mAgyuM ke huM nagara ThaThThAmAM rAjadhAnI karIne sidha upara rAjya karuM evuM varadAna Ape, te mAtAe tene ApyuM. pachI teNe nagara ThaThThA, bAmaNavA ane belA e traNa ThekANe rAjya sthApyuM. ravapALajI pachI bAramo dAmojI thayo, tene kuMvara na hato, tethI teNe aMbAjInI bAdhA rAkhI. mAtAe potAnI AMgaLImAMthI lehI kahADIne ane potAnA zarIra uparanA mela sAthe meLavIne eka kuMvara utpanna karIne tenuM nAma jazarAja pADavAnI AjJA karI. vaLI mAtA bolyAM "mArA devA"layanuM rakSaNa karavA mATe meM ene utpanna karyA che." dAmAjInA vArAmAM nagara RA upara musalamAnee hallo karyo, temAM nava varSa sudhI laDAI thayA pachI nagara temane svAdhIna thayuM, ane rAjA dAmojI mAryo gayo. te paNa tyAra pachI jazarAje laDAI cAlu karIne nagara pAchuM hAtha karI lIdhuM. rAjA jazarAja paNa aMbAjIne kharekharo bhakta hatA, ane tene mAtA pAsethI bahu Azraya maLato hato. enA rAjyamAM musalamAne pharIne caDI AvyA, ane temaNe pazunAM hADakAM vaDe phUvA bAMdhIne ane bIjAM evAM apavitra kAma karIne dharatI evI apavitra karI nAMkhI ke aMbAjInuM tyAMthI mana uThayuM ane rAjA jazarAjane kahyuM: "ahiyAM vadhAre vAra rahevAnI mArI "IcchA nathI; huM ArAsura mAre ThekANe jaIza." rAjA bolyoH "huM tamArA dAsa chuM, tethI tame jyAM jaze tyAM tamArI pachavADe huM AvIza." tenI AvI prArthanA sAMbhaLIne mAtAe kahyuM: "bahu sAruM, tuM mArI sAthe cAla, "ane huM tane tyAMnuM rAjaya ApIza." e pramANe kahIne mAtA alopa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMtAnA rANuo 537 thaI gayAM. tyAra pachI, jazarAjane musalamAne sAthe pharIne laDAI thaI temAM teNe nagara ThaThThA khoyuM, eTale potAnuM kuTuMba laI te ArAsuramAM mAtAjI pAse gayo. aMbAjIe pitAnI azvArIne vAgha tene ApIne kahyuM: "A "vAgha upara tuM bezIne jeTaluM cakrAvo khAIza te mAMhelo teTalo pradeza tAre "svAdhIna thaze." rAjAe te pramANe karyuM ane sAta ne sATha gAma pachavADe pharI vaLyo. dakSiNamAM detarapaTa eTale kherALu; IzAna koNamAM keTalA; pUrvamAM rela; uttaramAM bhArajInI vAva zire jIllAmAM che tyAM sudhI deza; agnikezumAM gaDhavADA; ane vAyavya koNamAM hAthIdarA gAma sudhI tene tAbe thayuM. bhaMDArAnA DuMgarane loke havaNuM gambara kahe che tyAMthI tene dATeluM dhana maLyuM. te vaDe teNe lazkara ekaThuM karyuM ane pitAnA bApanuM vaira levA sArU nagara Thare gayo. jazarAje ghaNuM musalamAnene nagara bahAra hAMkI mUkayA ane ghaNAne ThAra karyA; te dezamAM maratAM sudhI rahyo paNa tyAM lagaNa tene kuMvara mAtAjI pAse gambaragaDhamAM hato. jazarAjano kuMvara kedArasiMha athavA kesarIsiMha hato. teNe tarasigiye bhIla je tarasaMgamAmAM rAjya karatA hatA tenI sAthe laDIne tene ThAra karyo ane potAnI gAdI gambaragaDha hatI tyAMthI pheravIne tarasaMgamAmAM karI. kedArasiMhano kuMvara jazapALa athavA kulapALa karIne hato. teNe repIDA gAmamAM moTe yajJa karavA mAMDyo, paNa temAM te niSphaLa gaye, ane je brAhmaNane kriyA karAvavAne harAvyo hato tene eTale badho krodha caDyo, ke teNe agnikuMDamAM paDatuM mUkyuM ane zApa dIdho ke tArA kuLamAM sarva pAchaLabudhiyA thaze ane Avele lAga khAIne pachavADethI pastAze.' pachI keTalIeka * heDi thayA pachI, rANuM jagatapALanI veLAmAM alAuddIna khuniye tarasaMgamAM lIdhuM, tyAre rANe mAtAjIno Azraya meLavavAne stuti karavA lAge, tene mAtAjiye pharIne bIje divase laDavAnuM kahyuM, te pramANe te laDyo, ane tarasaMgamAM pAchuM laI lIdhuM. jagatapALathI chaThTho kAnaDadeva thaze, tenA bhAI AMbajiye keTaDAne paTe laI lIdhe. kAnaDadevane be rANiyo hatI; temAMthI halavadanAM jhAlIjI rAma kuMvarIne detara athavA kherALAne paTa chavAmAM Avyo hato. rANuM pitAnA kuMvara meghajI sahita tyAM rahetI hatI. teNe kherALAne ugamaNo daravAjo baMdhAvyuM hatuM, te Aja lagI jhAlIne daravAjo kahevAya che. e 1 A vAta upara hAla rANe jAlamasiMha ema kahe che ke, "hA kharI vAta, e zApa mArA kAkA jagatasiMhanA vAra sudhI cAlyo." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 rAsamALA zvara to jamavAnI ane kAvavA sAthe vAtathI vinA teNe vAva ne talAva baMdhAvyAM che. bIjI rANI ratana kuMvarI udayapuranI sidaNI hatI. teNe rehIlapura paTTaNa vasAvyuM. te havaNuM rehIDA kahevAya che. rANe trIjI vAra paraNavAne udayapura gayo hato tyAMthI lAla kuMvarI sisodaNune paraNIne AvatAM rastAmAM tene bhAI AMbejI keTaDAmAM hato te sarvane potAne tyAM rAkhavAne Agraha karavA lAge, paNa kAnadevanI tyAM rahevAnI marajI na hatI. tyAre AMjI namratAthI rANuM lAla kuMvarIne kahevA lAgyAH "paTA mATe amAre baMne bhAIne kajiye thayo che, te tame ahiyAM AvyA che tyAre patAvI nahi gho to pachI keANa patAvaze?" rANiye pachI potAnA dhaNIne samajAvyo, eTale tyAM rahevAne TharAva thayo. jyAre jamavAnI veLA thaI tyAre baMne bhAI jamavAne saMdhAthe beThA. temAM aMbAjI ekAeka uDyo ane kAnaDadevanA mAthA upara taravArane ghA karIne meDA upara caDI gayA. kAnaDadeva tenI pachavADe doDyo ane tenuM paheluM lUgaDuM jhAlIne pakaDI pADI pitAnI kaTArI vAte ekavIsa ghA karyA, tethI te maraNa pAmyo. A pramANe bane bhAI marAyA. navI paraNe ANelI rANI te ja ThekANe satI thaI. tenA upara bAMdhelI chatrI Aje paNa che. jhAlI rANI je haLavada potAne piyara hatI te tyAM satI thaI jyAre rANe kAnaDadeva udayapura paraNavAne gayo tyAre meghajI tathA vAghajI nAmanA pitAnA be kuMvarane temane mazALa haLavada mUkyA hatA, ane potAnA khavAsa mArU rAvatane tarasaMgamuM soMpyuM hatuM. IDara rAva bhANu, AMbAjInI dIkarI vahere paraNyo hato. teNe baMne bhAInA maraNa viSenA samAcAra sAMbhaLyA eTale ja ekaThI karIne tarasaMgamA upara caDAI karI, ane te kaje karI laIne, tyAM thANuM besAryuM, tathA mArU rAvatane keda pakaDIne rAvanA mahelanI sAme kedakhAnuM che temAM tene pUrI mUkyo. pachI rAva sAmI bAriye bezIne nitye tene lAge evAM vacana kahIne cIDAvA lAgyo. tyAre khavAse kahyuM: "rAva ! kuMvara nhAnA che tethI tame temane deza dabAvI paDyA che. paNa ema dhAraze "nahi ke emane Azraya ApanAruM koI nathI. vAgha sarakhe paNa pAMjare paDyo "heya che tyAre kazuM karI zakatuM nathI; paNa je tame mane eka vAra choDe "to huM A tamArA mahela khedAvIne tenuM kAi rahIDAnI haraNAva nadImAM "khAvuM." AvA bela sAMbhaLIne rAvane krodha caDyo, ane thANAvALAne kahevA lAgeH "e kUtarAne kahADI mUkya." paNa rAvajInI rANu AMbAjInI dIkarI thatI hatI te mArU rAvatanAM parAkrama karelAM jANatI hatI tethI teNe tene choDI mUkavA dIdhuM nahi. bIje divase jyAre te rANI tyAM hatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taNAMnI samakIna dAMtAnA rANuo 538 nahi tyAre rAve tene choDI mUkAvyA. te kaLanAtha mahAdevamAM be divasa rahyo, ane tyAra pachI, haLavada gaye, ane talAvane kinAre beThe. evAmAM rANI jhAlIjInA tAbAnI eka vaDAraNa tyAM pANI bharavAne AvI tene potAnA samAcAra kahyA te uparathI rAjAne jANa thaI eTale tene ghera lAvI Apyo. pachI tarata ja be kuMvara laIne nANAMnI eka mATI rakama sAthe rAkhIne amadAvAda gayo. tyAM mArU pradhAnane maLyo ane tenI sAthe baMdebata karI rAkhyo; ane kuMvarone mAthe mUkI temanA upara baLatI tApaNuM mUkIne pAdazAhanI pAse laI gaye. te joIne pAdazAha bolyoH "kuvara dAjhI maraze, emane heDe utAre." tyAre kuMvara bolyAH "iDaravALe amArI dharatI laI lIdhI che, ane A te pAdazAhanI dharatI che. amAre rahevA jeTalI "dharatI rahI nathI." tyAre pAdazAhe kahyuMH "himmata rAkhe, ane nIce utare." pachI temaNe potAnI sarva vAta pAdazAhane kahI eTale IDara upara temanI sAthe pheja mokalavAne rAjI thayo, ane najarANunA rUpiyA eka lAkha levAnA TharAvyA. lazkara AgaLa cAlyuM ane IDara AgaLa paDyuM. rAva bhANe tenA sarakArane phAvyuM: "tarasaMgamAvALAe tamane je ApavAnuM paThuM haze "te huM ApIza mATe tame tamAruM lakara pAchuM laI jAo." paNa saradAre kahyuM: "mAre te pAdazAhanA hukama pramANe karavuM joIe. AvuM sAMbhaLIne rAva bhANa pitAnA kuTuMba sahita nahAzI gaye, ane lazkare IDara mAryo ane rAvane mahela jamInadosta karI nAMkhe. mArU rAvate kahyuM A mahelane akeke IMTALo laIne je haraNAva nadI AgaLa laI "jaIne nAMkhaze tene akeke hAra ApIza." te uparathI ghaNuM sipAI . ee ake ke patthara laI jaIne haraNAva AgaLa Dhagalo karyo. tenuM sAmabAjInuM devAlaya baMdhAvyuM. te gaDhA gAma AgaLa nadIne kinAre che. tyAMthI lakara tarasaMgame gayuM eTale IDaranuM thANuM te jagyA choDIne hAzI gayuM. te pachI e thANuM AbAda karIne kuMvarane svAdhIna karyuM. eTale lazkaranA saradAre mArU rAvatane kahyuM: "have mane pahelAM nANAM Apo." tyAre mAra rAvata kaheH "mArI pAse ahiM rUpiyA nathI, paNa mAre bhaMDAra suvA"saNAnA DuMgarAmAM che, mATe tame tyAM Ave te ApuM." ema kahIne te kuMvarane mAtAjIne Azare mUkIne lazkaranI sAthe cAlyo. teNe phojane varasaMgha talAvanI pALe utArI. A talAva gaDhavADAmAM TIMbA ane bhATavAzanI vacce che. pachI teNe kahyuM: "huM jaIne khajAna ughaDAvIne rUpiyA laI "AvuM chuM." ema kahIne te sudAsaNAnA DuMgarAmAM saMtAI piTho. pachI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 rAsamALA 66 pheAjavALAe eka be divasa vATa joI, paNa te AvyA nahi, eTale tenA zodha karavA mAMDyo, tathApi tenA patto lAgyA nahi. chevaTe, teNe pheAjanA saradArane kDAvyuMH jo tame bahudharI Ape! te| AvIne tamArUM patAvI " jAUM." pachI bAMhadharI ApI eTale rAvata chAvaNImAM Avye ane melyAH " mArI pAse paisA teA nathI, paNa A kherALu pragaNuM che te huM pAdazAhane ghera dharANe mUkuM chuM, te jyAre mane rUpiyA maLaze tyAre pragaNuM " heDAvI jaIza." ema kahIne teNe kherALu pragaNuM lakhI ApyuM, paNa keTalAMeka gAmeAmAM vAMTA rAkhyA. "C 66 tenA eka mANase tene kahyuM: e AzakaraNajI rANAnI veLAmAM, akabaranA eka zAhajAdo kAMI vAMka karIne phrilhIthI nhAzI AvyeA. te udayapura, jayapura ane rAjavADAnI (rajapUtAnAnI ) khIjI keTalIyeka jagyAe gayA, paNa kAI ye tene peAtAnA rakSaNa nIce rAkhyA nahi. chevaTe te tarasaMgame gayA. AzakarabhujIye tene rAkhyA, te tyAM rahyo, ane teNe kAlavANu nAmanA DuMgarA upara kille AMdhyA. A jagyA tarasaMgamAthI Azare traNa mAIlane cheTe che. eka divase zAhajAdA bahu khuzI thaye! tyAre, rANAne peAtAnI vIMTI ApavA lAgyA. te vIMTI dhaNI mUlyavAna hatI, ane temAM UMcA hIrA jaDele hatA. pazu rANAe kahyuM: " huM e havAM nahi lauM, paNa jyAre tamArI takarAra patI vheze ane tame jyAre salAhasaMpamAM jazeA tyAre tame "je mane ApazeA te huM laIza." "zAhajAdA sthira manane nathI, mATe tame vIMTI lIdhI nahi te Avele lAga javA dIdhA te| ThIka karyuM nahi." A vAta sAMbhaLIne rANAne peAtAnA kuLa upara thayelA zApanI vAta sAMbharI AvI ke tarasaMgamAnA rANA pAchaLasudhiyA che. khIje divase te zAhajAdA pAse gayeA, ane melyAH Apa je vIMTI kAle mane ApatA hatA te Aje Apaze? ' paNa zAhanade uttara ApyuM: "huM jyAre jaIza tyAre tamane ApatA jaIza." A pramANe kahyuM to kharUM paNa te ApyA vinA pazcima bhaNI gayA. tyAM bhUjanA rAva bhAramalajIe tene pakaDIne dilhI vheAMcatA kasyo. A cAkarI uparathI rAva bhAramalajIne mArI pragaNuM maLyuM. pachIthI jyAre pAdazAha ane zAhajAdAne salAha thaI, tyAre, pAdazAhe tene pUchyuM: "tane kANe kANe "zaraNe rAkhyA ?" teNe kahyuM: "tarasaMgamAnA Azakarajiye mane rAkhIne 66 .. "( 1 pRSTa 501 me je vAta lakhI che tenA A eka bhUlabharelA saMbaMdha che. te pramANe tA zAhajAdA eTale amadAvAdanA trIjo sultAna sugara hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMtAnA rANuo 541 "mArI bahu cAkarI karI." te sAMbhaLIne pAdazAhe AsakaraNajIne zarapAva mokalIne mahArANunI padavI ApI. zAhajAdAe paNa pelI vIMTI ekalI dIdhI, temAM ghaNo mUlyavAna hIre jaDelo hato. AsakaraNajIne traNa kuMvara hatA-vAgha, jayamala, ane pratApasiha. rANuM vAghanA vakhatamAM IDaranA rAva kalyANamalanI rANI bhANuvaMtI udayapuranA rANAnI kuMvarI, ane vinayAmatI jADecha bhUjanA rAvanI kuMvarI hatI. te baMne rANiyA prati somavAre mahAdevanI pUjA karavA sArU brahAkheDamAM AvatI hatI. te jagyA bhUga kSetra kahevAya che. tyAM AgaLa haraNAva nadI he che. tyAM sudhI rANe vAgha pitAnA sImADAne dAva rAkhato hato, tenI kahevata cAle che je, huM rANo vAgha, mAre haraNAva sudhI bhAga." rANuM vAghane keAye kahyuM hatuM ke, IDaranA rAvanI rANiye bahu suMdara, che, ane te uparathI temane jevAne teNe nizcaya karyo hato. te eka sAmavAre bhUgu kSetramAM brAhmaNane veza laIne gaye. rANiyAe mahAdevanI pUjA karIne brAhmaNone kapALe cAMdalA karIne dakSiNa ApavA mAMDI. temAM rANuM vAghane paNa cAMdalo karIne dakSiNa ApavA mAMDI, paNa teNe lIdhI nahi. tyAre tene pUchyuM: "tame zA mATe letA nathI ?" teNe kahyuM: "meM kAziye jaIne "niyama lIdhe che je kAInI dakSiNe levI nahi." pachI rANiye gaI ane rANe paNa pAcho gaye. tathApi te rAva kalyANamalanA jANavAmAM AvyuM. pachI rAvarANuM vAghelAnA bhAI jayamala sAthe mitratA karIne tene IDaramAM rAkhe. garaNe jamAdAra je nAgara brAhmaNa hato, ane vaTalIne musalamAna thayo hato, tene ne pAdazAhane ka ithaye, eTale amadAvAda cheDIne te IDara Avyo. tene paNa rAva rAkhyo. rAve A jamAdArane kahyuM: "jo tuM mane "rANuM vAghane pakaDIne Ape to huM tane vaDAlI gAma ApuM." garaNue vaDAliye jaIne te pitAne svAdhIna lIdhuM, ane rANuM vAgha sAthe sArI peThe mitratA karI. eka samaye rANuM vAghane sAbhramatInA lAMkane Are jamAdAre kasuMba pIvAne belA. rANAjIno umarAva maMcha vAchAvata je dIvaDIne ThAkara hato tenA manamAM AvyuM ke, Aje rANAjI ekalA jAya che te nakkI keda pakaDAze. ema jANIne, teNe tene lAMka javAnI nA kahI, paNa rANAjInA 1 ahiyAM je varNana ApyuM che te dAMtAnI vAta pramANe ApyuM che, ane pRSa 523-4 me ApyuM che te IDaranI vAta pramANe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 rAsamALA kuLane RSine zApa hatA tethI AgaLa mati upaja nahi. te uparathI teNe javAne haTha lIdhI eTaluM ja nahi, paNa maMcha vAchAvatane paNa potAnI sAthe AvavAnI nA kahI. paraMtu ThAkaranA manamAM eTalI badhI bahIka bharAI gaI hatI ke cheTe che. te tenI pachavADe gayo. rANe vAgha lAMkane Are jaI pahoMcyA ane vagaraNanI sAthe rAvaNuM karIne dArU pIdhe. tyAra pachI, garaNuMnA mANasoe tene jhAlI lIdhe. eka tene cAkara marAya ne eka hAzI gayo. maMjI ThAkora mUkAvAne AvI pahoMcyo, ane teNe potAnA bhAlA vaDe eka be mANasane mArI nAMkhyA, paNa pachIthI te marAyo. jamAdAre rANune vaDAlI laI jaIne keda karyA, ane rAvane lakhI mekahyuM: "meM rANuM vAghane pakaDyo che, mATe "tame emanA bhAI jAyamalane keda karajo." e patra rAva pAse Avyo. te samaye jAyamala sAthe rAva meDA upara sogaThAM ramatA hatA, ane nIce nIsaraNa AgaLa eka rajapUta nAme sAlubhUta karIne cAMpA tathA khApareTAne ThAkora beThA hatA. kAzade tene jaIne kahyuM: "rAvajI kyAM che ? huM vaDAlIthI kAgaLa laI Avyo chuM." ThAkare pUchyuM: "kAgaLa zA viSene che? mane kahevAne tAre DaravuM nahi, huM rAvane cAkara chuM." kAzade kahyuM "rANuM vAghane pakaDIne keda karyAne "kAgaLa che." eTale sAlubhUte kahyuM: "rAvajI patyA che mATe tuM ahiyAM beza, huM jaIne joI AvuM, je e jAgatA haze te huM tane belAvIza. paNa "je uMdhyA haze ane tuM utAvaLo bolIne jagADIza te te tArA upara kepaze." ema kahIne sAlabhUte tene tyAM besAro ane upara jaIne rAvanI pachavADe ane jAyamala dekhe ema ubhA rahIne tene IzArata karI ke "rAva! tamAruM mAthuM "kApI nAMkhaze." paNa te jAyamalanA samajavAmAM AvyuM nahi. tyAre ThAkare nIce AvavAnI tene IzArata karI. tyAre jAyamala samajyo ane kaMI sababa batAvI nIce gayo. sAlubhUte sarve vAta kahI, eTale te pitAne utAre jaIne ghoDe caDIne uttara dizA bhaNI bAlezI (mahu) jato rahyo. teNe pacIsa mAIla sudhI lAgalagATa ghaDAne daDA tethI te AkADiyA gAmanI bhAgoLe pahoMcyo tyAre ghaDe phATI paDyo. jAyamala tyAMthI page cAlIne gAmamAM gayo, ane varajAMga bADuvA cAraNanA gharamAM saMtAye. varajAMganA dIkarA sadujiye pUchyuM: "tame koNa che ? ane tamArI hakIkata zI che ?" te uparathI jAyamalajI bolyoH "rAvanAM mANasa mArI pachavADe paDyAM che, mATe mane "ugArI zake to rAkhe nahi te, kahiM dUra pahoMcADe." tyAre cAraNe kahyuM: "mArA mAthA sATe huM rAkhIza, paNa huM marIza tyAM sudhI rAva tamane choDaze Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMtAnA rANuo 543 "nahi. mATe A be gheDiyAmAMthI tamane je sArI lAge te laIne nahAzI jAo; ane jyAre tamArA grAsa vaLe tyAre mArI khabara leje." pachI jAyamala kezara nAmanI ghoDI laIne nAThe te hamakSema kherALe jaI pahoMcyo. have rAvane kAzada pAsethI kAgaLa maLe eTale te vAMcIne jAvamalanI pachavADe mANasa mokalyAM te jyAre AkeDiye AvI pahoMcyAM tyAre marelo ghoDe joIne temane khAtarI thaI ke e nhAzIne A gAmamAM bharAya che. teo cAraNane ghera gayA ane amAre cera Apo ema kahIne bUmarANa karavA lAgyA. tyAre cAraNe kahyuM: "te mane ThagIne mArI gheADI laIne hAzI "gayo che. te koNa che te paNa huM jANatA nathI." pachI teo tenI pachavADe vIsa pacIsa mAIla gayA, ane tyAMthI pAchA IDara AvyA. jAmale kherALA pragamAM mANaso ekaThAM karyAM, ane tarasaMge jaIne te kajo karI lIdhuM ane tyAM sAmAna ekaTho karavA mAMDyo. eTalAmAM, rAva kalyANamala pheja laIne tyAM AvyA. tyAM laDAI thaI paNa rAvanuM kaMI cAlyuM nahi eTale te IDara pAcho jato rahyo. rAvanI sAthe kajiye ghaNuM divasa lagI cAlyo. daramyAna rANunI cAkarImAM mahepa ane rAjadhara karIne be bhAI mahAvaDanA ThAkora hatA ane vajAzaNane koLI ThAkara depa karIne hato tenI pAse eMzI mANasa hatAM. A depAe IDara upara halle karavAne rajA mAgI, te tene maLI. eTale, pitAnA mANasane IDaravADAnA nhAnA nhAnAM gAmamAM mUkIne be traNa mANasa laIne pote IDara bhaNuM cAlyuM. tyAM rAvanA darabAramAM bhavAyA ramatA hatA, tyAM ThAkora gaye, ane bIjA jevA beThA . hatA temAM te paNa bhaLI gayo. pachI rAvane bhAI kezavadAsa tyAM jovAne Avyo hato tene oLakhI rAkhyo. A kezavadAsanI dIkarI rANu vAgha upara gokhethI kAMkariyo mAratI hatI, tyAre rANe revA je zabda kare, te uparathI ramanArA ne jenArA sarve hase. A mAmale joI rANu vAgha kahyuM: "jyAM sudhI mAre kaI vArasa A chokarIne raDAvaze nahi tyAM "sudhI mAre jIva gate javAne nathI," rANAne AvA duHkhamAM joIne pA ThAkarane ghaNuM mAThuM lAgyuM. have jyAre khela bhajavAI rahyo ane kaI Ape te levAne thALI pheravI tyAre depAe potAnA hAthamAMthI kaDuM phADIne temAM nAMkhyuM. tyAre bhavAyAe kahyuM: "A kANuM Ape che, ame kenAM vakhANa "kariye ?" paNa depAe kaMI kahyuM nahi. tyAre pAse ubhA hatA teoe kahyuM ke koI dArU pIdhelAe ApyuM haze. tamane paramezvare ApyuM te tamAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 rAsamALA "pUchaparacha karavAnuM zuM kAraNa che?" pachIthI temaNe pharIthI tAsaka pheravI tyAre ThAkare bIjuM kaThuM nAMkhyuM. A veLAe adhI rAta gaI hatI, tevAmAM, rAvanA bhAI kezavadAsa bahAra gayA. depo tenI pachavADe gaye, ane mazAlacInA hAtha upara jhaTake mArIne mazAla pADI nAMkhI. pachI kezavadAsanuM mAthuM kApI laIne te nahAzI gaye. tyAM bUma paDI ke rAvanA bhAI marAyA! te vakhate pelI chokariye raDavA mAMDyuM, ane chAtI phUTavA mAMDI, ane rANuM vAghe A vAta jyAre sAMbhaLI tyAre teNe tarata ja ApaghAta karyo. jyAM lagI rANo jIvate hato tyAM lagI rAva nityanitya tene kaheH "je ceDAM "gAma tuM mane lakhI Ape te huM tane choDuM." paNa rANe te vAta mAnya karato nahi ane mAtra eTaluM ja uttara ApatuM ke, huM rANo vAgha mAre haraNAva sudhI bhAga." have jyAre de potAnI meLe nakaLe thayo tyAre potAnAM mANaso sAthe saMtalasa karI rAkhI, ane te pramANe eka DuMgara saLagAvyo, eTale tenAM mANasa je jude jude ThekANe mUkyAM hatAM temaNe te te gAmamAM Aga mUkI. pachIthI depe tarasaMgame Avyo, ane jAyamalane rAma rAma karIne kahyuM je, aMbajiye mArI lAja rAkhI. jAmale tene bhImAla gAma ApyuM. te depAne vaMzanA hajI lagaNa vAsaNamAM khetI kare che. rANu jagatasiMhe tenA vaMzaja pAsethI bhImAla gAma pAchuM lIdhuM, ane tene ethe bhAga ApavAnuM TharAvyA te Aja lagI teo khAya che. rAve cAraNu bApuvA sadujIne bolAvIne kahyuM ke mArA corane te bacAvyo mATe tAre mArA dezamAM rahevuM nahi. jyAre rANuM jAyamale A vAta sAMbhaLI tyAre tene tarasaMgame teDAvIne pANiyAlI gAma ApyuM ane pitAne dasoMdI sthApIne pitAnI pAse rAkhyo.' rANuM jAyamalanI cAkarImAM maheze ane rAjadhara e be gaDhiyA hatA. teo thoDAka divasanI rajA laIne pitAne ghera gayA. raste jatAM goThaDA gAmane pAdara nadI upara utaryA, tevAmAM eka rabArI bakarAM laIne Avyo tene teoe pUchayuM ke, A bakarAM kAnAM che ? tyAre teNe javAba dIdho ke, rANAchanAM che. pachI gaDhiyAe kahyuM ke ame paNa rANajInA chiye mATe amane eka bakaruM ApyuM. rabAriye bakarUM ApyuM nahi, eTale jerAvariye laIne mAryuM. 1 je cAraNa pAsethI A vRttAnta maLe che te cAraNa sadujInA vaMzane che, tene hajI pANiyAlI gAmane seLa bhAga maLe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMtAnA rANuo , 545 pachI teNe tarasaMgame jaIne rANune phariyAda karI ke, nA kahI chatAM gaDhiyAye, jabarAIthI eka bakarUM laIne mArI nAMkhyuM. te vAta rANAe sAMbhaLI ne kahyuM ke, e leke bahu unmatta thayA che mATe temane havethI joI laIzuM. temanA koI mitre A vAta temane jaNAvI ane lakhyuM ke barAbara tapAsa karyo vinA je tame pAchA Avaze te tamane rANe mArI nAMkhaze. pachI te gaDhiyA cha mahinA sudhI ghera besI rahyA, tyAre rANAe temane teDuM mokalyuM. eTale teoe kahyuM ke, rANune amane vizvAsa nathI mATe bApuvA sadujInI bAMhedharI Ape te Aviye. A pramANe samAcAra laIne cAkara pAcho Avyo. eTale rANue potAnA kArabhArIne bolAvIne ane saradArane ekaThA karIne cAraNa jANe nahi ema tenA nAmano bAMhedharIne kAgaLa teonI salAhathI mekalyA. jyAre mahepAo ane rAjadhara gaDhiyAe te kAgaLa vAMcyo, tyAre tarasaMgame AvyA ane gAmane pAdara eka bAgamAM utAre karIne rANunI hujhuramAM javAne taiyAra thayA. tevAmAM bhADu sudujI teone maLavA gaye, ane maLIne kahyuM ke, tame dhaNI ne cAkara pharIne ekaThA thayA te bahu sAruM thayuM. te sAMbhaLI teo bolyA ke, kharI vAta, paNa ame te ahi tamArA bAMhedharInA kAgaLa uparathI AvyA chiye. sadujiye kahyuM ke bAMhedharI viSene zabda paNa mane khabara nathI; te uparathI temaNe tene kAgaLa batAvyuM. tyAre teNe pharIne kahyuM ke, A viSe kazuM huM jANato nathI mATe tamAre jema karavuM ghaTe tema karaje. tyAre baMne bhAIye mAMhomAMhe eka yukti karI ane hAno bhAI maheTA bhAInI sAthe kajiyo thayAnuM miSa karIne cAlato thayo. eTale sarva loka mahaTA bhAInI AsapAsa vIMTAI vaLIne samajAvA lAgyA ke, tame jaIne tamArA bhAInuM mana manAvIne pAchA teDI lAva. mahepe te pramANe ghoDe azvAra thaIne rAjadharane pAcho bolAvI lAvavAne bahAne nIkaLyo ane jyAre teo ekaThA thayA tyAre ghoDA mArI mUkIne mAhAvaDa jatA rahyA. jyAre rANAe sAMbhaLyuM ke gaDhiyA to pAchA jatA rahyA che tyAre tenA kAraNa viSe teNe tapAsa karyo. te uparathI lokoe kahyuM ke baMne vacce kajiye thayo che, ane eka rIsAvIne jato rahyo che, tene pAcho vALavAne bIje game che. te paNa raNue manamAM vicAryuM ke kaIye temane bheda kahyo haze. tethI teNe gaDhavIne bolAvIne pUchyuM ke tame emane maLavAne gayA hatA ke nahIM! ane tame kaMI vAta karI hatI ke keAI bIjAe karI hatI ? gaDhiyAno cAkara vAliye kALI aphINiyo hato ane rANunI pAse rahIne pAnanI bIDiyo taiyAra karavAnuM kAma karato hato. cAraNe kahyuM ke kadApi e vAliyAe kahyuM haze tethI cetIne 35. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 rAsamALA na karAvIne atisAra karyuM haze. bAMhabarI teo hAzI gayA haze. rANAe keLIne belAvIne sArI peThe dhamakAvyo, ane tene kuhADI mUko, eTale e paNa mAhAvaDa cAlate thayA. tyAra pachI bADavA sadujiye rANune kahyuM: "bahu sAruM karyuM ThAkara! tame mane "iDaranA rAva sAthe kajiyo karAvIne ahiMyAM teDI lAvyA ane mArA nAmanI "jUThI bAMhedharI mokalIne gaDhiyAone ahiM bolAvIne mArI AbarU levAnuM kAma karyuM. have huM tamArA dezamAM rahevAne nathI." pachI te Thedhano mAryo nIkaLyA ane mahepAe tathA rAjadhare tene chAnemAne lAvyA hatA tethI te paNa mAhAvaDa gaye. tyAre te ThAkora gaDhavIne gAma ApavAnA vicAramAM hatA eTalAmAM rANune te viSenI khabara thayAthI tene manAvI ANune pANiyAlImAM rAkhe. pachI IDaranI pheja tarasaMgamA upara caDI AvI, ane eka laDAI thaI temAM baMne bAjunAM ghaNAM mANasa marAyAM. Akhare pheja IDara bhaNI pAchI gaI. A veLAe teo tarasaMgamAnA eka nAgarane jhAlI gayA, ane . tene rAva kalyANamalane soMpI dIdho. rAve tenuM nAka kApI nAMkhavAnI AjJA karI, tyAre nAgara belyoH "e to ThIka che, huM kalyANamalanI pheja sAthe "hatA evuM e uparathI jaNaze." rAve pUchyuM: "tArA bolavAmAM jo bheda che?" nAgare uttara ApyuM: "tame mane ekalAne pakaDIne mAruM nAka kApI "nAMkhaze tyAre e uparathI tamArI AkhI phojanuM nAka kapAyuM kahevAze." te sAMbhaLIne rAve tene kaMI kahyA vagara phahADI mUke. pheja je veLAe pAchI jatI hatI te veLAe kaNabInI eka bAyaDI pitAnA ghaNuM sAruM bhAtuM laI jatI hatI. reve tene dIThI ane te bhUkhyo hato * tethI pUchayuM: "tamArI pAse zuM che!" te belI khIra che." pachI teNe laIne te khAvA mAMDI. paNa khIra unI hatI tethI tenI AMgaLiyo dAjhI. eTalI pelI bAyaDI bolIH "vAha re! tame te kalyANamala jevA ThagArA dekhAo cho?" rAve pUchayuM: "ema kema vArU?" te bolIH "rAva tarasaMgamuM levAne Aja daza daza varSathI phAMphAM mAre che paNa AsapAsanAM gAmaDAM pahelethI lIdhA vinA mahenata kare che te perA jatI nathI. te pramANe tame paNa kare kerethI TADhI thayelI "khIra khAvAne badale ekadama vacce hAtha ghAlIne AMgaLiye bALI." te sAMbhaLIne rAve manamAM vicAra karyo: "e kahe che te barAbara che, enAthI "mane kharekhara bedha maLyo." pachI teNe pelA gaDhiyAone potAnI chAvaNamAM bolAvIne kahyuM: "tame mArI phejanA uparI thAo." tyAre te bolyA: ame rANAnuM luNa khAdhuM che ane ghaNuM divasa sudhI enA kuvAnuM pANI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAMtAnA rANAo 547, pIdhuM che. tethI ene eka vAra samajAvavAne amane rajA Ape. je te "amAruM mAnaze nahi te ame tamArA kahevA pramANe karIzuM." pachI mahepa tarasaMgame gaye ane rANAne kahyuM: "A pIpaLAnAM jhADa tarasaMgamAnA killA "upara AvyAM che mATe kapAvI nAMkho, nahi to zatru jhADa upara caDIne tamArA "hela upara mAre calAvaze." rANe bolyoH "ahiMyAM sudhI Ave e koNa baLiyo che? vaLI pIpaLAnuM jhADa kApavuM ane brAhmaNane mAro e "be barAbara che; mATe huM eka kapAvanAra nathI." jyAre gaDhiyAe bahu Agraha karyo tyAre rANe bolyoH "jA tuMya paNa temanA bhege caDaje, huM tArAthI Darato nathI." pachI gaDhiyA rAvanI chAvaNImAM pAcho Avyo, ane bolyAH "rANe te mAnato nathI." tyAra pachI temaNe phejanA traNa bhAga kayA; be bhAga be gaDhiyAne soMpyA ane eka bhAganuM uparIpaNuM ve pitAnI pAse rAkhyuM. teo tarasaMgamA upara jude jude raste cAlyA, ane te gherI laI killA upara caDIne zaharamAM utaryA. tyAre rANe pitAnuM kuTuMba laIne date hAzI gaye. A laDAImAM rANAnA saradAra kAma AvyA, te nIce pramANe hatA -kheta, mehadAsa, pahADakhAna, pratApa, gopALasiMha, ane vIrabhANu. rANAnA umarAvomAMnA jagamAle IDaranA eka saradAra senakhAnane ThAra karyo. rANe jAyamala ane kuMvara jetamAla dAMte gayA, eTale zatru temanI pachavADe paDyA, te uparathI teoe mAtAjInI otha jhAlI, ane rAvanA upara bahAravaTe nIkaLyA. kalyANamala gAme gAma thANuM mUkIne IDara pAchA gayo. tarasaMgamAnA thANune uparI mAla DAbhI hato; sarAmAM rehevAra hatA; thANumAM megho jAdava hatuM. rANuM jAyamalanAM mANasa ane ghaDAM rahetAM rahetAM ochAM thaI gayAM ane chevaTe te maraNa pAmyo. jAyamalanA maraNa pachI, kuMvara jetamAla, mAtAjIne bAre ghaNA divasa sudhI lAMdhavA beThA, paNa mAtAjiye kAMI bhALa lIdhI nahi, tyAre chevaTe, kamaLapUjA karavAnI teNe taiyArI karI. eTale mAtAjiye tenA hAtha jhAlyA ane kahyuMH "tuM tAre gheDe caDIne nIkaLI paDa, huM tane sAhA thaIza. AjanA 1 zrImadbhagavaddagItAmAM zrIkRSNa kahe che ke - azvatthaH sarvavRkSANAm devarSINAM ca naardH| gaMdharvAnAM citrarathaH, siddhAnAM kapilo muniH // "jhADamAM pIpaLe mAruM rUpa che, sarva draSiyomAM nArada mAruM rUpa che, gAMdhavoMmAM citraratha mAruM rUpa che, ane siddhamAM kapila muni mAruM rUpa che." 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 rAsamALA divasamAM jeTalI dharatI pachavADe dhADe bezIne pharI vaLIza teTalI tArI thaze, ane jyAM aTakIza tyAMthI tArI sImA baMdha thaze." tyAre jetamAla peAtAnI pAse thADA savAra rahelA hatA teTalA laIne nIkaLI paDyo. helAM te te rahevarezane thANe AvyA, tyAre azvAranuM mhATuM daLa pAse AvatuM DhAya evuM temanA jovAmAM AvyuM, tethI thANAvALA temanAM gheADAM ane sarasAmAna mUkI daIne nhAzI gayA. tyAra pachI te medhA jAdavane thANe jaI pahoMcyA. tyAM paNa mAtAjInI sAhAyyatAthI DuMgarAnI bAjue jhADe jhADe ekekA dhADesvAra joyA, tethI te paNa gabharAIne nhAzI gayA, medhA pAtAnA gheADAne havarAvA vaLagyA hateA tene jhAlI laIne ThAra karaDyo. tyAMthI pachI teo tarasaMgame gayA ane tyAMnuM thANuM nhasADI mUkayuM. tyAra pachI dhArAda ane hurAdamAMthI zatruone mhADI mUkayA. tyAre rANA jetamAla thAyo, ane gheADA uparathI nIce utaravA lAgyA. eTale khIjA rajapUtAe prArthanA karIne kahyuM: "vaNAM tame nIce utarazeA nahi." paNa teNe kahyuM: "ve mArAthI vadhAre vAra gheADA upara "pezI vhevAya ema nathI." ema kahIne te nIce utarI paDyo, ane mAtAjInuM vacana pUrUM thayuM. tyAra pachI tarasaMganuM ujjaDa karIne rAjagAdI krAMte laI gayA. dAMtethI be mAIlane cheTe pazcimamAM, navA vAsanA rastA upara dAMtAriyA vIranuM thAnaka che te uparathI dAMtA nAma paDeluM che. vIrane thAnake mATInA gheADA karIne leAka caDAve che. DhAMte AvyA pachI tarata ja jetamAla macchu pAmyA. prakaraNa 10. IDaranA rAva IDaranA rAva kalyANamalanI pachI teneA kuMvara rAva jagannAtha gAyi beThA. kalyANamala rAjya karatA hatA te veLAe kArabhAriyAnI meTALiyA baMdhAI hatI. temAM eka vasAI, muDeTI, ane kariyAdarAnA desAI jamInadArAnI hatI, ane temane peAzInAnA vAdhelA DhAkArI ane rAlanA saradArAnI sAhAyya hatI. khIjI TALI raNAsaNanA rahevara ThAkAra garIbadAsa, IDaranA musalamAna phesakhAtiyeAnA mukhiyA, ane vaDAlInA mAtIcaMda zAha majamudAranI hatI. A veLAe, IDaranI khaMDaNI mudatasara udharAvAne musalamAnA pheAja meAkalavA lAgyA, ane vAdarAnA vaitAla mhArATa, jene rAvane kitAba maLyA hatA, te pAdazAhane tyAM rAThoDa rAjAone jAmIna thayA hatA. DaranI jamAbaMdI phrilhInI vatI amadAvAdamAM cUkatI hatI. dara varSe khaMDaNI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA rAva udharAvI levAnA cAla paDyo na hatA, paNa amadAvAdanA sUbAnI pAse pUratuM jora thatuM tyAre te dara pAMca ke daza varSe vasula karI letA. rAva jagannAtha gAdiye beThA tyAra pachI, musalamAnI sattA nitya nitya vadhatI cAlatI hatI, ane rahetAM rahetAM IDaranI khaMDaNI prati varSe vasula karI levAnA cAlu paDI gayA hatA. ane vaitAla mhArATa hajI lagaNu hAmI bharatA hatA. chevaTe tenuM rAvajI pAse eTaluM badhuM lheNuM thaI gayuM hatuM ke, rAve te khoTuM karavAne tenuM kATaluM hADavAnA nizcaya karyo. pachI eka divase tene utAre eka dAsI meAkalI ane tenI sAthe teNe vyabhicAra kayo evA doSa mUkIne tene zaharamAMthI hADI mUkyA. eTale mhAreATa tyAMthI vaDedare gayA ane tyAra pachI dvihI jaI phoMcyA. te viSe nIcenI hakIgatathI jaNAze. 545 A banAva banyA pachI rAva jagannAthane, 1 DuMgarapuranA siseAdarA rAvaLa paMjA sAthe ucca pada viSe kajiyA thaye. teenI sImA upara zAmaLAjInuM devAlaya che tyAM Azare i. sa0 1650nI sAlamAM maLyA. A veLAe rAvaLa pUjAnA rUmAla nIce paDI gayA, eTale rAva tenA karatAM nhAnA hateA tethI teNe upADI laIne rAvaLane ApyA. paNa vAta te ema calAvI ke rAvaLe jorAvarI karIne rAvane page lagADyo. A veLAe mAhanapuranA ThAkAra mAhanadAsa rahevara hatA, teNe rAvanI sArI cAkarI bajAvI hatI. teNe DuMgarapura upara caDAI karIne rAvaLane kaida karayo, ane jyAre te rAvane page paDyo tyAre tene zirapAva ApIne vidAya karo. rAvaLa pUjA karavA eThA hatA te veLAe zave tene pakaDyo hateA, ane je mUrtinI te pUjA karate hatA te ThAkAra laI gayA te hajI lagaNa mAhanapuramAM che. A viSe bhATe je kavitA karI che te nIce pramANe cheH -- kuMDaliyo - pUMjo pAya lagADiyo, IMDara iMde rAva; jora kiyo z2aganAthiye, dIno sabako dAva; dIno sabaLo dAva, rAve rAvaLane rezyo; kI acaraja kamadharja, khagauM baLa pAvo khezo; garapazanArthe Ijata gaI, cAsa lagI jada trADiyo; kela paro jhAle kara, pUMjo pAya lagADiyo. eka divase rAva jagannAtha jevAmAM meDAsAmAM hatA tevAmAM dilhIthI eka hakIma AvyA. teNe dhAtupuSTinuM auSadha ApyuM, ne kahyuM ke, rANIne 1 IDaranI vAvamAM rAtra jagannAya saMbaMdhI lekha i. sa. 1646nI sAlanA che. 2 rAThoDa. 3 taravAra. 4 DuMgarapura. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 rAsamALA maLavAnuM thAya tyAra pachI khAvA mAMDavuM. jagannAtha IDarathI thoDe mAIlane aMtare AvyA tyAre teNe auSadha khAdhuM, tethI ja ghaNuM karIne maraNatulya thaI gaye te tarata te bo kharo paNa te divasathI tenAthI TaTAra ubhA rahevAtuM ja nahi. have vitALa bahAre dilhI jaIne pAdazAhane sonAnI rikAbI bheTa karI, temAM pANI bharIne AMbAnuM pAMdaDuM, zelaDIne kaDake, tathA khAkharAnAM pAMdaDAMnI khIzakelI banAvIne tenA mahemAM sAkarane kaDaka Apyo hato. bAdazAhe pUchayuM ke Ama karavAnuM zuM kAraNa che, tyAre bahoTe uttara ApyuM - eka ThekANe senAnA thALa jevI dharatI che, temAM puSkaLa pANuM che, "ane temAM AMbAnAM jhADa ane zelaDI thAya che, paNa khAkharAnI jhADImAM "khIzakelI rahe che te sAkara khAI jAya che. je Apa pAMca hajAra azvAra "Apa te te deza huM ApanA kabajAmAM karI ApuM." A uparathI pAdazAhe zAhajAdA murAdane hukama mokalyo ke pAMca hajAra azvAra laIne vetALa bahAreTanI sAthe javuM. A veLAe surAda amadAvAdane sarasbe hate. rAva jagannAthane vakIla dilhI hatI, tene jANavAmAM A vAta AvI. eTale kAzada mokalIne rAvane kahAvI mokalyuM ke, vaitALa bahAreTanI sAthe IDara upara lazkara mokalavAnI taiyArI thaI che. tyAre bahAranuM apamAna karAyuM hatuM te vAta A samaye te pote bhUlI gayo hato, tethI teNe tene dostIdAve lakhyuM: mAre tamArA upara saMpUrNa bharoso che, mATe IDara upara pheja caDavAnI che ke nahi te lakhI mokalaje." vitALa bahATe uttara vALyo: "tamAre jarA DaravuM nahi." paNa pheja te murAdanI sAthe caDI ane eka paNa ghA karyA vinA iDara tAbe karI lIdhuM. chapaya-saMvata sattara pramANa, varSa bArottara vImaLa; vIja tithi ravivAra, mAsa Aso pakha nirmaLa; zAhajAdo murAda, leNa gaDha IDara Ayo; karavA roSAM kAja, sAtha jaganAtha sajAyo; vaitALa bhATa na diyo vaDhaNa, kuDa karI rAva kA'Diyo; pUMja rAja aMga panyA pachI, lohA baLa IDara liyo. 1 te divase IDaranI AsapAsa khAkharAnuM jaMgala hatuM ke te tenA killA jevuM banI rahyuM hatuM te viSenuM sUcana ahiM che. 2 aMgarejImAM pAMcase azvAra lakhyA che te bhUla thayelI jaNAya che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA rAva 551 chellI lITImAM pUje lakhe che te rAva jagannAthane dIkaro thato hato, te musalamAna upara bahAravaTe nIkaLyo hato. te jyAM sudhI jIvyo tyAM sudhI kharekhAta musalamAnethI IDaragaDha pitAne kahevAya nahi. gIta-rAve reheMcyA paThANa paDe raNa, IDariye daLa ANI; tara! vAva! nipAvata', ke pAchuM vALI. pUMjejI khaLa kheta pachADyA, taNerI nahi tabIbI kaMta taNe dakha bhAMgiye kAMkaNa, bUma kare mukha bIbI. jodha jaDe kamadhaje jaNAMre, khArga rohilA bAyA; melI dhAha diye mugalANI, nAva kisIkA nA'yA. rAva jagannAtha IDarathI nAThe te paLe jaI rahyo ane tyAM pachI tarata ja maraNa pAme. murAda zAhe IDara laIne saiyada hAthA nAmanA musalamAnI saradArane adhikArI TharAvIne tyAMnA pradhAnane kArabhAra upara rahevA dIdhA ane pite pAchA gaye. tyAra pachI saiyada hAthAe rAvanAM ApelAM zAsana pAcho kheMcAvI lIdhAM, te uparathI bhATa ane cAraNe potapotAnAM gAmaDAM cheDIne mAlapuranA ThAkarane Azare jaIne rahyA, teonuM teNe rakSaNa karyuM 1 rAta dahADe. 2 bUma athavA nizvAsa mUkave. 3 raNabhUmi. 4 tenI. 5 rAThoDa rajapUta. 6 kha, taravAra. 7 megala. 8 A rAvanA upara kavitA thayelI che tene prAraMbha nIce pramANe thAya che. jaga bALyuM jagatrAthiye, nIca kalyANa suta." je bhATa amArA (phArabasa) AgaLa e kavitA bolatA ho, teNe adaba karavAne hAtha haMyA kayA hatA te uparanI be tuka bAlyA pachI pAchA paDyA, tenI Deka tenI chAtI upara namI gaI, tenI AMkhyAmAM AMsu bharAI gayAM, ane gaLagaLo thaI bolavA lAgyoH "mAre rAvajInuM vAMke zuM karavAne besavuM joIe ?" A veLAe ane tyAra pachI paNa keTalIka vAra tene e pUrI karavAne kahyuM paNa teNe karI ja nahi. nIce pramANe e kavitA keTalAka bhATa bese cheH jaLa khAyuM jaganAthiyA, kalAtaNa kapUta; vaTalAvyA brAhmaNa vANiyA, rakhaDAvyA rajapUta. 2. uM. IDaragaDhanA oLaga, sAMsanuM de sukhadAya; visAme de vAnDA, mAlaparA gharamAMya. bhATe kahyuM ke, ame IDaragaDhanA Azrita Lei, mATe amane te sukhadAyaka gAma Apa. he vAMkA! amane mAlaparA dharatImAM visAmo Apo. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara rAsamALA jagannAthanA kuMvara pUjA viSe bhATa leke nIce pramANe varNana Ape che pUMje nahAne hato tethI dilhI poSAka levAne gayA. tyAM jayapurane rAjA pitAnA mahetA mAmA vIramadevanA vArAnuM jUnuM vaira manamAM rAkhIne dhAravA lAgyo ke pUMjAne zirapAva thAya te ThIka nahi, ane te uparathI pAdazAhane teNe samajAvyo ke, IDarane rAjakuMvara ghaNo unmatta che tethI tenI havaNunI bAlyAvasthAmAM enuM rAja bathAvI paDavAne sAro lAge che. pAdazAhe pUchyuM: "hAne rAva unmata che e viSenI mArI khAtarI zI rIte thAya?" rAjAe kahyuM: "enI pAse eka suMdara gheDe che te tame mAgajo. je te "sIdhesIdhe Ape te jANajo ke paMje rAjabhakta che, paNa Ape nahi te "ughADI rIte jaNAze ke e dagAkhora che." pAdazAhe te vAta sAcI mAnIne gheDa levAne mANasa mokalyuM, paNa jayapuranA rAjAe agAu jaIne rAva paMjAne samajAvI rAkhyuM hatuM: "pAdazAha tamAruM apamAna karavA Icche che, ane "tamAro hAza karavAno nizcaya karayo che, mATe tame ekadama ghera pAchA jatA "rahe te bahu sAruM." rAva te sAMbhaLIne jato rahyo. tenI pachavADe pAdazAhanI pheja thaI ane dilhIthI pacIza mAIla upara eka gAma hatuM tyAM tene gherI lIdhe. paNa te eka sUtAranA gharamAM bharAI gaye, ane atItAnA eka kuMDamAM maLI jaIne keTalAka divasa sudhI temanI sAthe bhaTakato karo. eTalAmAM te pAdazAhanI je IDara laI lIdhuM, ane rAva paMjAnI mAe jANyuM ke mAro dIkaro marI gayo haze te uparathI te pitAne piyara udayapura jatI rahI. keTalAka divasa pachI rAva paMje atI tenI sAthe udayapura jaI pahoMcyo ane tyAM pitAnI mAne ane rANAne maLyo. pachI teNe tenuM vaMzaparaMparAnuM rAjya pAchuM apAvAne eka pheja tenI madada mokalI. rAva paMje te laIne cAlyo ane IDara pAchuM jitI lIdhuM. tyAM teNe potAnuM raheThANa rAkhyuM, paNa rANi ane khajAne saravANumAM rAkhyuM. teNe saMvata 1714 (I. sa. 1658)mAM IDara pAchuM lIdhuM, ane cha mahinA rAjya karavuM. tyAra pachI te jhera devAyAthI maraNa pAme. rAva paMjAne bhAI arajanadAsa A veLAe dhAmodanI nALamAM rahetA hatA. tyAM teNe rahetAM rahetAM eka hajAra zirabaMdhI ekaThI karIne amadAvAda pragaNuM upara varSe kayo. eka same devaliyAne rAjakuMvara, vAMsavADAne rAjakuMvara, luNAvADAno rAjakuMvara ane DuMgarapurane rAjakuMvara, e sarve amadAvAdathI ghera javA sArU nIkaLyA hatA, tyAM rastAmAM raNAsaNamAM utAro karayo. teNe te ThekANe temanI sArI cAkarI karI, ane jevA tyAMthI ravAne thaIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA rAva 553 cAlavA mAMDyA ke rAva arajanadAsanA jANavAmAM AvyuM. eTale teNe muddAma mANasa mekalIne temane AvyuM je, mane maLIne jo. tethI te dhAmeAja gayA, ane masalahata karI je raNAsaNanI jagyA vikaTa che, mATe tyAM rahIne rAva hallA kare teA amadAvAda ane iDare sudhI deADa karI zake. evA TharAva karIne rAvanI sAthe teo maLI gayA, ane temanAM sarvanAM mANasa ekaThAM kahyAM tA pAMca hajAra thayAM. have kuMvarA jyArathI raNAsaNu AvyA hatA tyArathI rahevare tapAsa rAkhatA hatA ke rakhene te rAva arajanadAsane maLI jaIne ApaNI jagyA upara najara kare. rAva ane tenA masalahatiyA ekAeka caDI AvyA tenA vhelAM te rahevA taiyAra thaI rahyA hatA, ane jhAMpA ADA rahIne jevA te raNAsaNamAM pesatA hatA teveA ja temanA upara tAzerA mADyA. temAM arajanadAsa, ane DuMgarapura, luNAvADA ane devaliyAnA kuMvA mADyA gayA. vAMsavADAnA kuMvara jIvatA rahyA te cAra jaNanI lAze laIne nhADA. teNe pA dhAmeAjamAM AvIne tene agnisaMskAra karavo. arajanadAsane eka kuMvara hatA te te veLAe pAMca varSatA hatA. tene te kuMvara vAMsavADe laI gayA, ane tenA jIvatarane arthe vAgaDa mAMhelA TuTiyAbaLanA paTA ThThADI ApyA. te paTA hajI sudhI tenA vaMzavALA bhAgave che. rAva arajanadAsanA maraNa pachI, jagannAthatA bhAI gApInAtha, mhAravaTe rahyo, ane teNe amadAvAda sudhI vakhA karavA mAMDyA. A veLAe pAdazAhanuM bera narama paDeluM hatuM tethI saiyada hAthAe desAIyo ane majamudArAne khelAvIne kahyuM ke, rAva jo deza upara vakhA kare nahi teA kAMIka rakama tene bAMdhI Apiye, mATe tame jaIne temane samajAve. paNa teoe kahyuM ke, e kAma bhATa ane cAraNA vinA thavAnuM nathI. te uparathI saiyada hAthAe bhATa ane cAraNAne pAchA kheAlAvIne rAva pAsethI je zAsana maLatuM te pALIne temanAM gAma pAchAM ApyAM. tyAra pachI, jogIdAsa cAraNa, je kumAvAnA hatA, teNe TharAva karIne rAvane vALa gAma ApyuM. te hajI lagaNu IDaranA rAvane tAkhe che. saiyada hAthAnI pachI kamAlakhAna sUkhA thayeA. te dhaNA ALasu hateA. teNe peAtAnA rAjya upara kazuM lakSa ApyuM nahi. tethI tene hADI mUkavAnuM gApInAthane phAvyuM, te IDara peAtAne svAdhIna karI laIne Azare pAMca varSa rAjya karavuM. raNAsaNanA ThAkeAra garIbadAsa rehevarane bhIka lAgatI hatI ke, jo rAvanA tAbAmAM IDara Avaze teA te vhelA mADe rAva arajanadAsanuM vaira leze. AgaLa lakhyA pramANe garIbadAsa IDaramAM eka balavAna TALIneA mukhI hatA, ane kasabAtiye paNa tenAmAM sAmela Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 rAsamALA hatA. temanI sAhAyatAthI te amadAvAda jaIne rAvane kahADI mUkyAne eka phoja laI Avyo. rAva gopInAthane be rANI hatI. eka pethApuranA vAghelAnI dIkarI hatI, ane bIjI udayapuranI hatI. te sivAya bIjI be rAkhelI hatI. A cAre striyone laIne te IDaragaDhamAM gayo, paNa kasabAtie tenI pachavADe paDIne mAMha dhasAro karyo. tethI te DuMgarA uparathI kaLanAtha mahAdeva bhaNI utarI paDyo, ane rANiyo gojhAriyA magarA bhaNI deDI gaI. tyAM temaNe jANyuM ke have sarvane nAza thaye, eTale, phATA talAvamAM paDIne maraNa pAmI. rAva gepInAtha kaLanAtha mahAdevamAM peThe hato. tene savA zera aphINanuM baMdhAraNa hatuM tenI talapa thaI hatI. tevAmAM vaDAlIne eka brAhmaNa mahAdevanI pUjA karavAne tyAM AvI pahoMce. tene pitAnA hAthanAM nAnAM be kaDAM ApIne kahyuM ke, AmAMthI eka tane bakSIsa ApuM chuM paNa bIjAne vecIne tenuM aphINa mane ANI A5 te mArAthI saravANa jaI pahoMcAya. vaLI brAhmaNane teNe vacana ApyuM ke, mane IDara pAchuM maLaze te huM tane eka gAma ApIza. brAhmaNa te kaDAM laIne pitAne ghera gaye, ane je banyuM hatuM te pitAnI strIne kahI saMbhaLAvyuM. tyAre tenI vahue tene salAha ApI ke, have tamAre pAchA javuM nahi, kemake rAva je jIvate haze te koI divase paNa kaDAM pAchAM mAgaze. gopInAthane A pramANe aphINa maLyuM nahi tethI te maraNa pAme, ane tyAra pachI, IDaranI gAdI gaI te gaI temanA vaMzavALAne kadi pAchI maLI ja nahi. vaDAlInA majamudAra matIcaMda ane vasAInA desAI e IDarane kArabhAra karavA lAgyA, ane pradhAnapaNuM garIbadAsa rehevara karavA lAgyo. gepInAthano kuMvara karaNasiMha jIvatA sudhI saravANumAM rahyo. tene be kuMvara hatA, eka cAMde athavA caMdrasiMha hatA, tenI mA halavadanA jhAlAjInI dIkarI hatI, ane bIjo mAdhavasiMha karIne te tenI mA dAMtAvALAnI dIkarI thatI hatI. cAMde saravANamAM moTo thayo, ane mAdhavasiMhanI mAne aDeraNa chavAImAM ApyuM hatuM tyAM te ucharayo. chevaTe, mAdhavasiMha vakhe nIkaLe, ane pozInAnA paTAmAM moje cAMpalapura che tyAM pAdazAhanI pheja sAthe laDAI karI. tyAra pachI, tyAMthI te verAbarane paTa dabAvI paDIne tyAM rahyo. tene vaMza Aje paNa tyAM che, saMvata 1752 (I. sa. 1696)mAM rAva mAna ane goviMda rAThoDa rAva cAMdAnA sagA thatA hatA te, tene mevADathI AvI maLI gayA, ane teo ekaThA maLIne IDara upara vo karavA lAgyA. saMvat 1774. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDaranA rAva 555 (4. sa0 1718 )mAM desAiyAe musalamAna killedArAne hAMkI mUkayA te rAva cAMdAne IDaramAM lAvyA. rAva cAMdAe ThIka ThIka rAjya calAvI zakAyuM nahi. eTale vAdhelA ane rahevarAe IDaranAM gAma dukhAvI paDavA mAMDyAM. temAM vAdhelAe vaDAlI sudhI deza kabje karI lIdheA, ane rahevarAe peAtAnI hada sAbaLI sudhI vadhArI. A veLAe pAliyAne ThAkAra maraNu pAmyA, tethI tenI gAdI upara besanArane taravAra ane zirapAva ApavAnA prasaMga prApta thayA, tethI A mhAnuM kUhADIne rAva cAMdAe iDara cheADIne nIkaLI javA prayatna karyo, paNa tenI zikhakriya pAtAnA caDhelA pagAra levAne tene aTakAvyA. tyAre valAsaNAne ThAdAra saradArasiMha te veLAe IDaramAM hatA tene bahudharI ApI, ane tene rAjakArabhAra soMpIne potAnI vatI mUkIne gayA, te pachI kadi pAchA AvyA ja nahi. saradArasiMhe ceDA divasa sudhI rAvane nAme iDaramAM rAjya karyuM, paNa chevaTe tyAMnA dezAiyAe ane majamudArAe tene gAdI upara besADyo. saradArasiMhanA pradhAna lehIneA DhAkAra sAmaLAjI je valAsaNanA bhAyAta thatA hatA te dhaNA himmatavALA ane bahu kuzaLa hatA. teNe vAdhelAoe ane rehevarAe AvelAM gAma pAchAM hAtha karI lIdhAM. te jaya pAmatA gayA, tethI ghaNA jaNA tenA zatru thayA; ane kasabAtiyeAe saradArasiMhane samajAvyA ke sAmaLAjI tamArA ane amAre| dhANu vALavAnA vicAra kare che. rAve A vAta mAnI, ane sAmaLAjIne khADI mUkyA te peAtAnI meLe raste paDyo. tenI jagyAe mA paMDitane vaDAdarethI kheAlAvyeA. tyAra pachI tarata ja saradArasiMhane ane kasabAtiyeAne jiyA thayA ane saradArasiMha udhADA paDI hevA lAgyA ke jyAM sudhI e leAkeAnuM kATaluM thayuM nathI tyAM sudhI mArAthI iDaramAM rahevAvAtuM nathI. paNa A pramANe karavAnI peAtAnAmAM zakti rahI nahi, eTale, te valAsaNe jatA rahyo. tyAra pachI, maLe. paMDita IDaramAM rAjya karavA lAgyA. tenI sAthe kasabAtiyA, meAtIcaMda majamudAra, ane raNAsaNane adesiMha rahevara kArabhAra karavA lAgyA. A veLAe desAIyA paDatI dazAmAM AvI paDyA hatA. machA paMDite amadAvAdanA sarasUbAne khaMDaNI ApIne IDaramAM rAjya karavA mAMDayuM, paNa desAI yA nirAza thaI gayA hatA, ane lAlasiMha udAvata sArathI mevADa jatAM vasAI AvI phoMcyA hatA tene sarve vAta kahI tyAre teNe temane kahyuM ke, jo tamArI marajI hAya ! huM tamane sArA rAjA ANI ApuM. desAiyAe te vAta mAnya karI, ane dastAveja karavo, te uparathI lAlasiMha yAzIne jaIne mahArAja AnaMdasiMha ane tenA bhAI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 rAsamALA ne IDara laI AvyuM. saMvata 1787 (I. sa. 1731)mAM baLA paMDita pAsethI AnaMdasiMhe IDara lIdhuM. have rAva cAMdA viSe likhiye chiye. poLonA paDhiyAra rajapUtane tyAM rAva cAMde paraNyo hato, tethI temane lakhyuM ke, huM kAziye maratA sudhI jaI vasavAne javA sAruM nIkaLyo chuM te tamane chellA rAmarAma karavAne AvuM chuM. e pramANe te poLamAM be mahinA rahIne kAziye javAne nIkaLe. piLathI daza mAIla upara sarasAu karIne gAma che tyAM rAva me'lANuM karIne paDyo ane paLe potAnA sasarAne lakhyuM ke, Aje have cheka chellAM mArI sAthe bezIne mIjabAnI jamavA sArU AvIne pAchA jajo. teo AvyA ane rAvanI sAthe sArI peThe khAdhuM pIdhuM ane piLanA rajapUto nIzAthI khuba cakacUra thayA tyAre rAve sarvane ThAra karAvyA. tyAra pachI rAva piLe jaIne tyAMnI gAdiye beThe; te hajI sudhI tenA vaMzavALA pioLamAM che. prakaraNa 11, gohila uttara gujarAtanI sthitimAM jema pheraphAra thate gaye, tema ame tenuM varNana karatA karatA musalamAnenuM thaDe kALa nibhe evuM rAjya baMdha thaI 1 A gehila vaMza caMdravaMzI che, ane mevADanA sIdIyA hilo sUryavaMzI che. mehadAsa (mAravADamAM nAnA kheragaDhamAM) jhAMjharajI 1 sejakajI i. sa. 1210 surASTramAM AvyA ne sejaka puramAM gAdI sthApI. I. sa. 1290 sudhI rAjya karyuM. 2 rANAjI zAhajI sAraMgajI j(rANapura gAdI) (pAlItANA) (lAThI) 1290-1309 3 mokhaDAjI. pIramamAM I. sa. 1309-1347 4 DuMgarasiMhajI geghAmAM (I. sa. 1347-1370) samarasiMhajI * ThAkora sejakajI kheragaDhathI surANamAM kyAre AvyA, te viSe judA judA pratyakAra judI judI sAla batAve che. jema ke - kAThiyAvADa sarvasaMgraha pRSTha 12 me i. sa. 1290. e ja pustakanA pRSTha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gohila 557 gayuM, ane je veLAe baMdagIne mejhina bhaNathI uttara maLatuM baMdha thavA Avyo, tathA dareka hindunA devAlayamAMthI chUTa pAmelA ghaMTanAda thavA lAgyA, (rAjapIpaLA) 5 vIjajI. i. sa. 1370-1395 6 kahAnajI. I. sa. 1395-1420 7 sAraMgajI. I. sa. 1420-1445 (umarALA) 8 zivadAsajI, i. sa. 1445-1470 9 jeThaLa i. sa. 1470-1500 10 rAmadAsajI. I. sa. 1500-1535 11 saratAnajI I. sa. 1535-1570 12 vase che. sihoramAM I. sa. 1570-1600 13 dhunAjI I. sa. 1600-1619 14 ranajI I. sa. 1619-1620 15 harabhamajI I. sa. 1620-1622 16 gAviMdajI 1622-1636 17 akherAjajI 1696-1960 satrasAlajI 1636-1636 18 ratanajI (bI) 1660-1703 19 bhAvasiMhajI. bhAvanagara i. sa. 1703-1764 212 me i. sa. 1260. saurASTrano ItihAsa pRSTha 134 zAke 1102i. sa. 1180. kavi dalapatarAmakRta vijayavivedamAM saMvat vikramano 1132=I. sa. 1076. eka hastalikhita itihAsa-divAna vijayazaMkara gerIzaMkara ojhA kRta, emAM vikramane saMvata 1132=076, jUnA zodhaka gerIzaMkara hIrAcaMda lakhe che ke-vikrama saM. 1150= i. sa. 1094. uparanI vigatathI sihoramAM gAdI sthApanAra visAjI pahelAMnI sAlo anizcita jaNAya che. tethI pIramamAM mekhaDAjI kayAre thaI gayA, e viSe hajI sudhI cakkaja thayuM nathI. rASamALA bhAga 1 lo helI AvRttinI gujarAtI bhASAMtaramAM mekhaDAjIe saMvata 1206 (i. sa. 1150)mAM mokhaDAjIe kaheluM parAkrama karyuM ema chapAyuM che, e paNa zaka paDatuM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *558 rAsamALA ane zivanI dhvajA marAThAnA dezI rAjyanA vAvaTA nIce, musalamAnonA bahu saMtApelA prabhAsanA devAlayathI te hajI lagaNa jenA devAlayane apavitra nahi kareluM, ane jyAM praveza thAya nahi evI zivanI ardhAMganA aMbA bhavAnInA derA sudhI ThekANe ThekANe sarvoparI thaIne pharIthI pharakavA lAgI, tyAM sudhI, ame lakhI gayA. dakSiNanA rAjAo jema kalyANanA solaMkI rAjAonI veLAe gUjarAta tathA soraTha upara temanuM rAjya vadhAratA ApaNuM jevAmAM AvyA tevI ja rIte havethI paNa rAjya phelAvatA ApaNuM jovAmAM Avaze. tathApi e vAtane prAraMbha kariye tenA pahelAM, visArI mUkelI valabhIpurI, leliyANunA dhuLamAM maLI gayela minArA, ane havaNa dAmAjI gAyakavADanuM dhamadhamAvI detuM nAma dhAraNa karanAra zivI zikhare je jagyAe caDavAnAM che te jagyA, e sarva vAtathI amArA varNanane prAraMbha thayo che te te sarve viSaya upara eka vAra pharIne amAre amAruM dhyAna pahoMcADavAnuM che. sAraMgajI gehilanI pachI vArA pramANe tene putra zivadAsa tathA tyAra pachI patra jetAjI gAdiye beThA. jetAjIne be kumAra rAmadAsa ane gaMgadAsa hatA, temAMthI gaMgadAsane tenA bhAgamAM camAraDI gAma maLyuM. 20 akherAjajI (bIjo) vasAjI | _i. sa. 1664-1772 (vaLA) 21 vakhatasihajI I. sa. 1772-1815 22 vajesiMhajI i. sa. 1815-185ra bhAvasiMhajI (bIjA) kuMvara padavImAM ja devaloka thayA. 23 akherAjajI (vIna) 24 jasavaMtasiMhajI i. sa. 1852-1854 . i. sa. 1854-1870 25 takhatasiMhajI i. sa. 1870-1896 mahArAjAno kitAba maLyo hato. 26 bhAvasiMhajI i. sa. 1896mAM gAdiye beThA che. T | teone dehAnta sana 1919 27 kRSNakumArasiMhajI gAdiye beThA 1919 bhAvanagaranA tAbAmAM 2,860 corasa mila jamIna, 645 gAma, Azare cAra lAkha mANasanI vasatI, ane vArSika upaja sumAre pacIza lAkha rUpiyAnI che. temAMthI aMgreja sarakAra ane gAyakavADa sarakArane jamAbaMdhI ane jAnAgaDhanA navAbane jeratalabInA maLI rU. 1,54,499 Ape che. 1 pRSTha 488-9mAM ju. 2 te uparathI camAraDiyA gehila kahevAyA te Aje bhujamAM che. 2. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhila 559 bhATa lekA phahe che ke gAhila rAmadAsajI kAziye yAtrA karavA sArU gaye tyAre tyAM cauda hajAra brAhmaNeAne jamADIne ekaka alarAmI (mhAra) dakSiNAmAM ApIne yAtrA pUrI thaI rahI tyAre saMdha pAchA mAkalIne pAte ekale udayapura gayA. tyAM tene kuMbhA rANAe pUchyuM: "tame kevA rajapUta che ?" "ane tamAre zA grAsa che?" tyAre rAmadAse uttara ApyAH "ame gAhila "rajapUta chiye ane amAre gAdhA ane gAhilavADa che." e uparathI rajapUta rANAe peAtAnI sukrAmaLabA kuMvarI hatI te rAmadAsane paraNAvI. A veLAe mahaMmada zAhanI pheAje udayapura upara caDAI karI te laDAI jAmI temAM rAmadAse ghaNAM mAsa, hAthI, ane dhADAne katla karavA. tevAmAM tenA mAthAmAM zAligrAma hatA tenA laDAImAM be cIrA thaine paDyA, hAthInA ghaMTa tenI upara paDyo, ne keTalAka samaya sudhI temane DhAMkI rAkhyA. te upara sApanA rAA thayA. gAtrAmAM saratAnajI kuMvare laDAInA samAcAra jANyA; ane peAtAnA bApanuM kriyAkharca karavuM. A veLAe zAligrAme tene svapramAM dekhA daIne kahyuM: "huM tArA iSTa deva udayapuranI bhoMyamAM DaTAyA chuM; mATe ahiMthI mane ADI laI jA." pachI satAjiye raghunAtha dave ane khIjA mANaseAne mekalIne zAligrAma mhADI maMgAvyA. tenA khe vibhAga thayelA sadhAI gayA che te hajI lagI davenA vaMzavALAae pAse sihA 2mAM che, te tenI pUjA kare che ane tene badale tene varSAsana maLe che, tyAra pachI rAmadAsajIne zArdUlajI ane bhImajI karIne khIjA e nhAnA kuMvA hatA temAMthI zArdUlajIne meje adhevADuM tenA bhAgamAM maLyuM ane bhImajIte mAje TANA ApyuM. tethI tenA vaMzanA hajI lagaNu DhANiyA rAvaLa hevAya che. mevADanA itihAsamAM lakhyuM che ke, alAudIne I sa0 1303 mAM citADa lIdhuM tyAre tenA sAmA laDanArAomAM pIramane eka gAhila hatA. ane itihAsa lakhanAra kahe che ke te banAva rAmadAsajI gAhilanA vArAmAM banyA hatA. bhAvanagaranA darabAranA bhATa lAkA paNa, ApaNe upara lakhyuM te pramANe rAmadAsajI gAhila, mevADanA kuMbhA rANAnI sAthe saMbaMdhamAM AvelA jaNAve che. phariztAnA mALavAnA itihAsamAM lakhavA pramANe e 1 rANA saMganI kuMvarI sAthe paraNyA hatA. e rANA i. sa. 1909mAM gAyei beThA hatA. te 1530 mAM jhera devAthI maraNa pAmyA che. 2 tenuM nAma harajIvana dhruve che. ra. u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 560 rAsamALA rANAe mALavAnA zAha mahamUdanA sAmA thaIne I. sa. 1454mAM tene harAvyuM hatuM. A chelle lakhele sana rAmadAsajInI veLAnA sana sAthe bhAgye ja maLatuM Ave che. kemake tene prapatra dhULa Isa1619 nI sAlamAM maraNa pAme che. vadhAre saMbhava evo lAge che ke, gujarAtanA bahAdura zAhe I. sa. 1532-33mAM citaDa upara caDAI karIne te lIdhuM te veLAe tenuM rakSaNa karavA rAjavADAnA sarve pradezamAMthI ghaNuM sAhAyakArI AvyA hatA temAM gehila rAjA hatA. rAmadAsanA putra satAjIne vIsA, dejI, vIrajI, mAMke, e cAra kuMvara hatA. temAMthI visAjI gAdiye beThe, ne traNe bahAnA bhAIne pachegAma, avANiyA, ane navANiyA gAma sAthe anukrame bIjAM babbe gAma maLyAM. devAjInA vaMzanA tenA nAmathI devANI gohila kahevAya che; vIrAjInA vaMzanA, tenA kuMvara vAchAnA nAma uparathI vAchANiyA kahevAya che. temanA hAthamAM havaNuM khakharA, mAMcI, ane kanADa che. ame AgaLa lakhyuM che ke, siMhapura athavA sihora zahara aNahilavADanA rAjAe brAhmaNone dAna karI dIdhuM hatuM, teoe bahAranA bIjA kAInI sattA nahi mAnatAM, ame je veLA sudhInuM lakhatA AvyA chiye te veLA sudhI teoe ja tenI upara kajo rAkhele jaNAya che, paNa mAMhemAMhenA kajiyAne lIdhe, pachI vIjI gehila temane dhaNI thaye. . jvALAmukhI parvatanA mukhane thoDI ghaNI maLatI Ave evI siMheranI jagyA dekhAya che, te sapATa medAna che, ane tenI AsapAsa khaDabacaDA DuMgare viTAI vaLelA che. prAcIna zaharanuM eka ghara havaNuM raheluM nathI. tenA madhya bhAgamAM eka zikhAkRtine nahAne DuMgara che te sAtazerIne DuMgara kahevAya che. tenI Toce eka beThaka che, temAM kahe che ke siheranA brAhmaNe prAcIna kALamAM sabhA bharatA, ane nyAya cUkAvatA. A DuMgaranI talATInI pAse eka suMdara kuMDa che te "brahma kuMDa" kahevAya che. te cokhaMDe che te vizALa che. tenI AsapAsa hindu salATanI kArIgarInAM pUtaLAM che. tenI cAre bAjue pagathiyAM tathA vacce vacce prastAra che tethI mAM utarAya che. kuMDanA dhAbAnI AsapAsa devAla AvI rahyAM che. tethI eka jAtanI devazALa banI rahelI che. te sarvenI mera eka keTa che. kuMDanI dakSiNa dizAmAM eka apUrva DuMgara che. tene traNa zikhara che. tethI te tarasigaDe DuMgara kahevAya che. 1 TAMDakRta rAjasthAna pu. 19 pR. 266. TIsa. I. pR. 258-9, 266 3 TIDarAjasthAna pustaka 1 huM 5. 310. www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gohila 561 prAcIna sihorane koTa keTalIka jagyAe jotAM, AgaLa jyAM hatA te ThekANe oLakhI kahADI zakAya evo che. A sarvenI uttaramAM arvAcIna zahara che, ane te AsapAsanA DuMgarAnI talATInI joDAjoDa che. tenI pazcima dizAe gamatI athavA gautamI nadI vahe che. tenA kinArA upara marI gayelA mANasane dAha dIdhelA te upara tuLasIyArA vagere bAMdhelI ghaNuM nizAni che. zaherathI thoDe cheTe, ane nadInI pAse, bIjo eka gautamezvara kuMDa che. phahe che ke, be jAtinA brAhmaNe vacce prAcIna sihora zaheranA be vibhAga karavAmAM AvyA hatA, temAM paNa brAhmaNa dakSiNa bhAgamAM vasatA hatA, ane jAnI brAhmaNa uttara bhAgamAM vasatA hatA. jAnI brAhmaNanI eka kanyA rUpavatI hatI, te raNA brAhmaNane dIdhI hatI. te eka samaye pitAnA dhaNunA gharamAM valeNuM karatI hatI, te veLAe teNiye mAthe nahi oDhatAM coTale chUTo mUkyo hato. tevAmAM keTalAeka brAhmaNa, sAta zerInA DuMgara uparathI comera jaNAya tevI jagyAe beThakamAM beThA hatA, temAM pelI strIne dhaNuM paNa hato. paNa eka brAhmaNanA jovAmAM te Avyo nahi, ane te belI uThayoH "ApaNe pelI bAyaDIne dekhiye chiye teya paNa te mAthe "oDhatI nathI. jene dhaNI hIjaDe hoya tenI bAyaDI AvI nirlaja heya" A sAMbhaLIne pelInA dhaNane hADohADa lAgI gaI ne ghera jaIne tene ceTalo ne nAka kApI nAMkhyAM. potAnI upara AvuM ghAtakIpaNuM gujAravuM mATe te bAI raDatI kakaLatI pitAne piyara gaI. eTale tenA piyariyA vaira livAne hathiyAra laIne deDatA AvyA. tyAM mArAmAra thaI ane temAM ghaNA brAhmaNe mAryA gayA. e jagyA AvI rIte brAhmaNanA pavitra lohIthI kharaDAI, tethI, tyAra pachI, te ghejArI ane ujajaDa thaI te hajI lagaNuM "dhArI bhaiya"ne nAme prasiddha che. pachI jAnI ane raNuM vae adAvata cAlI, ane banne ToLIvALA koI bIjA rAjAne Azraya zodhavA lAgyA. jAnI brAhmaNe rANajI gohilanA bhAI zAhajInA vaMzavALe gAriyAdhAramAM hato temanI pAse gayA, ane tene vera vALavAnA badalAmAM sihora tathA tenAM 12 gAra ApI devAnAM TharAvyAM. eTale gAriyAdhArane ThAkAra phoja ekaThI karIne siMhapura upara caDyo. paNa tene apazukana thayA, eTale vATamAM visAme karavo tethI tene lAga jato 1 e veLAe savA maNa joI utaraDyAM hatAM evI daMtakathA che, 2, , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 rAsamALA rahyo. teTalAmAM to raNuM brAhmaNo bhaNuthI rAvala vIsa gehila umarALethI Avyo. teNe potAnA pitrAIna hasADIne siheramAM praveza karyo, ne badhe rAjakArabhAra laI laIne brAhmaNane bheTa ApI, tyArathI, vaDavA nAmanA jUnA zaharanA khaMDeramAM bhAvasiMhe pitAnA nAmanuM zahera vasAvyuM, tyAM sudhI, zihera gohilanI rAjadhAnI cAlatI rahI. bhATa kahe che ke, "umarakeTa(umarALA)nuM baLa koI zatrunAthI kadi "jitAyuM nahi. satamAlajIne putra hAthamAM taravAra jhAlIne AkhA seraThamAM "phayo. vIsala vAgha jevo hato; tenI bhayanuM akeke vadhuM tene pitAnA "AMtaraDA jevuM hatuM, te saratAnajInA putra pAsethI kAI paNa zatru game tevo yana karatAM paNa pAmI zake nahi." visAjInI pachI rAvaLa dhUcha gAdiye beThe; bIjA be nAnA kuMvare bhImAjI ne kaziyAjI hatA, temane haliyAda ane bhaDalI nAme gAma anukrame maLyAM. jevAmAM dhUne ziheramAM rAjya karatA hatA, tevAmAM, tene sage seMdhaNacha gAriyAdhAravALo hate tenI upara meje kheraDInA kAThI lemA khumANe caDI AvIne tene grAsa dabAvyo. meM ghaNujI Azraya sArU zihera nahAzI Avyo, ane rAvaLa dhUne pitAthI banate Azraya ApavA sArU taiyAra thayA; kemake, pATavI vaMzanA rajapUte peTA bhAgIdArone grAsa laI levAne sadA taiyAra thaI rahyA hoya, paNa jyAre koI bahAra AvIne temanI pAsethI grAsa laI le tyAre teone sAhAyatA agatya karIne kare, zAthI ke, pachI je parabhAsya mANasa temanA upara phAvI jAya, te pachI phaTAyAnA grAsa upara chevaTe tilAyatanA vArasane hakka pahoMcavAne Dakhala thAya. pachI vaLAmAM jaIne dhUcha potAnI zirabaMdhI ekaThI karatA hatA, tenI upara, 1 bhAvanagara rAsiTIkala ekaTamAM jAnIne madada ApyAnuM lakhyuM che. raNAnI mATe gAriyAdhAranA kAcha caDyA hatA temane harAvIne visAjIe sihora lIdhuM. jAnIeAe vIsAnI madada mAgI hatI, e kharuM che. (juo kAThIyAvADa sarvisaMgraha paNa pa24) 2. u. 2 seraThe--kaTaka umarakaTa, kedi kaLANe nahi, me khAga manamoTa, saraDe satrasAla rAuta. visala vAgha taNA kALajajI vidhi kAya; sukhe sAyanA, sAdara satrasala rAuta. ke pUnAno samaya i. sa. 1600-1619 sudhI hatA. AnA bApanA vakhatamAM akabara pAdazAhe gujarAta ktiI lIdhuM, i. sa. 1583rarA, e, bhA. 2 u. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sejakajI gAhila 563 rAtrinI veLAe lAmA khumANe kharuM dhADA sahita hallo karavo, te laDAImAM dhUnAjI rAvaLa khamyA. (i. sa0 1619) pachI noMdhaNujI gAhila, khAraiyAnI jhADImAM gAma javAsa che tyAM gayA ane tyAMnA mAraiyA rAjAnI dIkarI vhere paraNIne kheraiyA kALAnI phrAja laIne sihAra AvyeA, ane tyAMthI paNa zirabaMdhI laIne gAriyAdhAra upara AvyeA. eTale gAmaneA paTela tene maLIne khevA lAgyA ke, lAmAnI phrAja dhaNI che tethI jitI zakAya ema nathI. pachI ThagAI karavAnI yukti karIne paTela gAmamAM pAchA gayA, te vhAranI bUma ThokIne hevA lAgyuMH "mArAM DhAra gheADAvALA AvIne pazcima dizA bhaNI vALA gayA." te sAMbhaLI kAThI te dizAye dhAyA. eTale noMdhaNujIne lAga maLyA tethI peAtAnA kakhIlA ane mANasA sahita gAmamAM peTheA. gAmanA lAkA gAhilanA bhaNI hatA, tethI, gAriyAdhAra hAtha thayuM; paNu noMdhaNujIne tenI striye salAha ApI ke lAme zahura pAchuM leze. mATe tenA mhAM AgaLa jaIne taravAra cheDI nAMkheA. noMdhaNajIye jaI ne te pramANe karyuM. tyAra pachI tenI zriye lAmA khumANu sAthe henabhAInA nAte khAMdhyA paNa baira levAne avasara maLatAM sudhI, anne jaNe A eka uparauparanA DALa karayo hato. chevaTe nagaranA jAmane tyAM noMdhaNujI gAhile dIkarI dIdhI hatI tene tyAM vivAha hatA te upara gAriyAdhAranA DhAkAraThakarANIne phuMkAtarI AvI. paNa ThakarANiye kahyuM ke, mArA bhAI lAmA khumANu vivAhe Ave te huM AvuM. jAmane te musalamAnAne AgaLa laDAI thaI hatI, temAM lAmAe ge! dIdheA hatA, tethI jAmane ane tene zatrutA baMdhAI hatI, paNa uparanA kAraNane lIdhe jAme lAmAne paNu kaMkeAtarI mAkalI, eTale, lAmA jAmanagara vivAhe gayA. tyAM tene mANasA sahita darabAramAM javAne kheAlAngeA. hathiyAra laIne jatAM, aTakAvI kahyuM ke, darabAramAM hathiyAra laine javA devAnA . amArA cAla nathI mATe DaeNADhiye hathiyAra mUkIne jAo. pachI te hathiyAra mUkIne aMdara gayA. tyAM jAme tathA noMdhaNe maLIne lAmAne ThAra karyo. tema ja tenAM sagargAvhAlAMnuM paNa ema ja thayuM. N jyAre lAmAne khAMdhyA hatA, ane te vAthI azakta thaI gayA hatA, tyAre jAme tene mazkarImAM pUchyuM: "tane Ave te Ave chaDI mUkriye "tA tuM zuM kare ?" tyAre teNe uttara ApyuM: " AIDI jema tAvaDImAM phATalA uthalAvI nAMkhe che tema huM nagara uthalAvI nAMkhuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 rAsamALA dhUnAi rAvaLanI vAta bhATa nIce pramANe varNave che - "lamA kAThI "ane noMdhaNa, laDAImAM baLiyA, yuddhamAM utaryA; vaLAnI sImAmAM ne bata vAgI, saMgrAmamAM gohila bhaLI gayA; bANa ane gALiyo uDavA "lAgI; taravAranI dhAra cAlI. Iza pitAnI rUdramALAmAM mAthAM parovAne " tyAM AvI pahoMcyA, mAMsa bhakSaNa karanArI zakti ane hitra pakSI tyAM AvI pahoMcyAM; apsarA ane tetrIsa karoDa devatA hAjara thayA. sUrya arUNane kahevA lAgyA ke arUNa, ratha rAkha ane dhUnejI 20 " saMgrAmamAM paDe che te che. eka hajAra ghoDA tyAM khoMkhArI rahyA hatA; "nizAna pharakatAM hatAM, dhanAjIye zatruthI pAchIpAnI karI nahi, mArU rAjA "AvezathI laDyo, 2 | kAThInI senAne teDI pADI. enA vinA bIjuM "keNu mAthuM Ape. -ghaNa te bacyo paNa dhUcha raNamAM rahyo. virUdanA "rAkhanAra bIjA rAmanI paDe, rAjAe kSatriyanuM kuLa dIpAvyuM. vIsalane "dIkara taravAra ramatI rAkhIne apsarAne vara ane svarge gayo." siheramAM nadIne kinAre rAvaLa yUnAjIno pALiye che. te zUravIrane ghoDA upara besArIne tenA hAthamAM bhAle Apelo che, ane tenI AsapAsa tenI pachavADe satI thayelI be rANiyenA hAthA pALiyA che. temAMthI eka satI bAI zrI karmAdevInuM nAma vaMcAya evuM che. vaLI pALiyA upara dhUnAnI maraNatithi che. te uparathI jaNAya che ke te saMvata 1675(I. sa. 1619)nA kArtika vadi 6 he maraNa pAmyo hato. A pALiyAnI pAse ja rAvaLa zrI ghunAjInA putra ratanajIne pALiyo che. tenI upara mAtra 1 rUpaka-judhamAM te loma noMghaNu beka juTA gaDIA trAba, vazaragatarAma haravaLe taNe sImADe bhaLIyA gehala eNu bhaya, dhamacaka bANa baMdhukA dhubA dhaDadhaDa vahe leha dhAre, rUDhamALamAM zIza repavA vege iza Aye taNuvAra, palacara, apasara, sakata, paMkhaNI kAhara koDa tetrIze thAya, taraNa kahe rathatANa araNa tuM maraNa diye dhUne raNamAMhe, heMDaLa kaNakaNa kIyA hajAro ne jApharahara dhare nIzAna, dIdhe pAga nakhe pAnI daza raho sAkhI alamArU ArANa, bhaDato kAThatANA dazva bhAgA barAka Ape neka bIe, e sAme noMdhaNa ugarIyA pADaNa dhruno thayo saNa, sUpa khatrIvaTa bhalI bhajADI baratAM vahANa rAma bIo, vizalera karamAla vajADI, varI apasarane saraLa rIyo. 2, u. 2 aMgarejImAM zadi che te bhUla jaNAya che. 2, 6, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 565 gohila eka varSanA aMtarAyane saMvata 1676 (I. sa. 1620) noMdhyo che. rAvala ratanajInA pALiyAnI pAse bIjA be satInA pALiyA che, temAMthI eka upara mAtAjI - rAmana ra lakheluM che. ratanajInuM maraNa eka zarIranA maraNa jevuM thayuM che, e vinA tenA mota saMbaMdhI kAMI vizeSa vRttAnta jANavAmAM Avyo nathI. bhATanuM te viSenuM varNana nIce pramANe che: "jyAre ratane "laDavAne mATe pitAne paga mUkyo tyAre dhUnAjInA te kuMvaranuM pANagrahaNa karavA svargamAMthI apsarAo ToLe maLI. tenA kuTuMba rUpI devAlaya upara "lA gehile udAratArUpI zikhara bAMdhyuM; ane dhUnAne dIkare tenA upara yuddhasamayanA kSatriyapaNAnA vAvaTA urADIne cAlato thayo." rAvaLa ratanajIne akherAjajI karIne eka bhAI hato; ane harabhamajI, rovidajI ane sAraMgajI karIne traNa kuMvara hatA, tathA lIlAchabA (ratnAvatI) karIne eka putrI hatI tene bhujanA rA' bhArAjI (bhAramalajI pahelA) vahere paraNAvI hatI. rAvaLa harabhamajI pitAnA bApanI pachavADe gAdiye beThe; te rANI anAjIbA saravaiyANI bahere paraNyo hato. tene akherAjajI karIne putra hato. jyAre tene bApa devaleka pAme tyAre te kuMvara be varSano hato. eTale tene kAke geviMdajI gAdIpati thayo, tenAthI DarIne, bALakuMvarane laIne rANuM bhuja jatI rahI. vAchANI kezavajI, makanajI, ane devANI mAlajI eoe salAha karIne bhAMgarA rabArIne teonI othe lIdho, ne potAnA rAjAne hAne 1 dhunIdhAra thaye te mAMDavIye ja mAMDI, raMbhA ratha caDe dhAre puge yunAuta. kalaha kare vAjAM repIne paga ubhe ratana, upara aceratAM dhuphaLa mAMDI dhunAuta. iDuM sata Age kaLa gehala lAyakIye, khamavaTa taNI khale gadhaja khAMdhe dhunAuta. 2.u. 2 lA gehila e kuTuMbane kRtrima pUrve ja che. te marI gayA pachI paNa uThIne dAna Apato evI bhATa loke tenI khyAti kare che. kanAda upara khumANe, khaziyA, ane saravAIyA sAthe laDAI thaI temAM ratanAe temane harAvyA paNa temanI pachavADe doDa karatAM te marAye. ratanajI I. sa. 1619-1620) harabhamajI i. sa. 1920-1622 { . e, bhA. gAviMdajI i. sa. 1622-16392 satrasAlajI I. sa. 1636-1939 akherAjajI I. sa. 163-1660 ratanajI bIje i. sa. 1660-1703 bhAvasiMhajI i. sa. 1703-1764 che, e jA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa66 rAsamALA dIkarI ja 1 uttama kezava kuMvara bhujamAM Azaro laI rahyo hato tene pakSa karI gAviMdajInI sAme thavAne nizcaya karyo. teoe zihera upara caDAI karavAne taiyArI karI. musalamAna sarakArane Azraya levAne geviMdajI amadAvAda gaye te tyAM ja maraNa pAmyo. tenA samAcAra ziheramAM AvyA tyAre tene dIkare satrasAlajI kriyA kharca karavA lAgyuM. tenI gaDabaDamAM kezavajI ane tenA maLatiyA je jUnA zaheramAM gheDAMTADAM bAMdhIne utaryA hatA te pagapALA darabAramAM AvyA ane satrasAlajIne uMghatA upADIne jUnA sihoramAM lAvyA. tyAMthI pitA mAMhelA ekanA ghaDA upara nAMkhIne tene agrikeNumAM laI jatA hatA tevAmAM teramA upara kAThI leke sihera AvavAne pAse AvI pahoMcatA dIThA eTale kezavajI tathA tenA maLatiyAoe tarazIMgaDA DuMgara upara jaI pahoMcavAne prayatna karyo paNa teTalAmAM to kAThI AvI gayA tethI temanA sAmA thayA, ane kahyuM"goviMdajiye amArA rAjAnI gAdI lIdhI che eTalA mATe ame ene kuMvara jhAlI Aryo che. je enA pakSavALA kharA "vArasane gAdI pAchI soMpaze te ame kuMvara pAchA ApIzuM." kAThiyAe vacana ApIne kahyuM "akherAjajIne bhujathI teDAvo, ame temane gAdI "upara besAravAmAM Azraya ApIzuM." pachI rAvaLa akherAjajIne pAcho A ne gAdiye besADyo. satrAsalajIne chUTe mUkyo ne tene tenA bhAgamAM bhaMDAriyA ApyuM. tenA vaMzanA goviMdANuM gohila kahevAya che. akherAjajI havaNa hAna hatuM, ane siheramAM hajI lagaNa geviMdANI bhaDAriyAnI sattA cAlatI hatI tethI kuMvaranI mA anAjIbAe leliyANanA pAdazAhI nokara desAI maherAja sAthe oLakhANa karyuM ane tene dIkare mahetA rAmajI maharAjane sihora lAvIne pradhAna karI sthApe. tethI tene lAliyANuthI phejanI madada maLI, eTale, goviMdANunI sattA narama pADI nAMkhI. akherAjajI pachI tene pATavI putra ratanajI gAdiye beThe; ne tenA nAnA kuMvara harabhamajI, vajarAjajI, ane saratAnajIne anukrame varateja, thoraDI, ane megalANuM ApyuM; pAMcamo dhrujI hato. tene vaMza na hato. rAvaLa ratanajiye rAmajI maherAjanA putra dAmajIne pradhAnapada ApyuM hatuM; ratanajIne eka kuMvara rAvaLa bhAvasiMha karIne hato teNe bhAvanagara vasAvyuM. bhAvasiMha jevAmAM nahAna hatA tevAmAM jAmajano putra valabhajI kArabhAra karatA hatA. tenA upara bhAvasiMhane koi upajavAne kAI maka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gohila pa67 rImAM kahyuM ke, rAja te valabhajI maheta kare che, tame te nAmanA ja rAjA che. A uparathI bhAvasiMhe valabhajIne pitAnA bhAlAvate mArI nAMkhyo. eTale tenA bhAIe ane saMbaMdhiyoe ucALA bhayA. paNa bhAvasiMhanAM mA rathamAM besIne ucALA ADAM AvIne temane samajAvIne kahevA lAgyAM: kazI vAta mArA jANavAmAM nathI, ne kuMvarane paNa kharI vAta jaNA"vavAmAM Avaze tyAre tene pastAvo thaze. tethI tame pAchA vaLe ne je vaLaze nahi te amArA ucALA paNa tamArI sAthe thaze." A pramANe kahevAthI vallabhajInA bhAI pAchA vaLyA ne temanAmAM raNachoDa mahetA vaDIla hato temane pradhAna TharAvI rIti pramANe pAghaDI baMdhAvIne rUpAne davAta temanI kamare baMdhAvyo. I. sa. 1723mAM rAvaLa bhAvasiMhe prAcInanA vaDavA gAma pAse eka nagara vasAvyuM tenuM nAma bhAvanagara pADyuM, A raLiyAmaNuM baMdaranI pAse eka khADI che te bhAvanagaranI khADI kahevAya che, temAM nahAnA kharAbAne lIdhe bhAvanagara ane vaLA zaharanA adhe mArga sudhI ghelaDI baMdara lagaNa vahANa calAvI zakAya ema che. gohila rAvaLane rahevAne mahela, te sAthe tyAMne gaDhIno ke, tathA eka be bIjA keTanI AsapAsanA kAThA, rAvaLa vajesiMhajiye baMdhAveluM sarevara, ane keTalAMka devAlaya, tema ja rAjakuTuMbiyene agnidAha dIdhelI jagyAo upara bAMdhelI chatri e sarve bhAvanagaramAM prathama janAranuM lakSa kheMce tevAM che. tyAMnAM ghara sArI badhaNInAM che, te ghaNuM kharAM pattharanAM che, paNuM keTalAMka thoDIka ITAnAM ane ghaNI zobhAyamAna lAkaDAnI kAtarIthI dIpI nIkaLe che. nagaranI pAse, bhoMya bhaNunI bAjue. theDI uMcANanI jagyA che? tyAMthI goghA baMdarano dekhAva najare paDe che, tathA tenI ane bhAvanagaranI vacce dariyAthI chUTe paDele nirjana ane sapATa pradeza che; tema ja kharAnA tathA pAlItANuM, sihora, ane camAraDInA DuMgaro AvelA che te jovAmAM Ave che, ane khADI viMTaLAtI akhAta bhaNI vahetI jaNAya che. nagaranI nIcANamAM khADInA kinArAnI ubhI ane vanaspatithI viMTAI 1 saMvata 1779 nA vaizAkha zudi ne semavArane divase cAra ghaDI divasa caDatAM. 2. u. 2 te cAhiyAnI pAra kahevAya che. asala dhADuM Ave tenI cADI khAvA athavA sUcanA ApavA Dhela vagADavAmAM Ave tethI sarvanA jANavAmAM Ave ke dhADa laI kaI caDI Ave che. khabara paDavAthI temanA sAmA laDavA taiyAra thaI zakAtuM tethI, nuM nAma bhADiyAnI dhAra paDyuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 rAsamALA gayelI jagyAe rUvApurI mAtAnuM devala che. te mAtAnI mUla utpatti valabhIpurIne nAza thavAnI veLAe kuMbhAranI Dhiye pAchuM vALIne jovAthI thayelI che. A mAtAnuM devaLa eTaluM badhuM noMdhI rAkhavA jevuM nathI, tathApi tenI cheka pAse eka megInA dAhanI jagyAe eka lAMbe patthara che te "satya-asatyanI bArI" ne nAme Aje prasiddha che. ethI paNa khADInA pANInI lagabhaga durNa karIne eka Tekare che. te viSe evI kathA che ke eka vyApAriye rUvApurI mAtAnI mAnatA mAnI hatI. paNa te pramANe pALyuM nahi tethI mAtAno kepa thaya ne te tela tathA chaTha bharIne vahANe lAvyo hato te sudhAM tyAM DUbI gaye. rUvApurInA kopanI sAbItI evI maLI Ave che ke Aje paNa, te ThekANuM AgaLa, badalAI gayelA raMganuM pANI thAya che. ( pIramanA rAjAnI dariyAI sattAnI nizAnI dAkhala, nagaranI sAmI bAjue khADImAM thoDAka uMcA vahANunA phUvA jovAmAM Ave che, ane teonA taLiyAnI nIce dhutArapaTTaNa DaTAI gayeluM che te kadApi valabhI nagaranuM baMdara haze. jyAre bharatI ghaNuM utarI jAya che, tyAre tene pattharano ane ITAne pAyo dekhAI Ave che. gAhila rAvaLonI rAjadhAnInuM varNana temanA ja bhATAe kareluM ame A ThekANe dAkhala kariye chiye. "A kaliyugamAM saMvata 1779 nA vaizAkha zudi 3 ne divase paMDitAne bolAvIne muhUrta nakkI karavuM. ga joIne paMDite bahu rAjI thayA. teo kahevA lAgyA ke vAha! vAha! A nagara te iMdrapurI "sarakhuM thaze. temanA mukhamAMthI pANI nikaLI eTale nagaranuM nAma bhAva"nagara pADayuM. brAhmaNee bhaviSya vahyuM ke metI ane mANakathI nagara zobhI raheze ane tenA zatruo parAjaya pAmaze. brAhmaNe bhaviSya "bAMdhe te pramANe kharekharuM thAya! A vAta mAnIne rAvaLe pitAnI gAdI "tyAM karI; vADiye karAvI, ane AkAzamAM pahoMce evI havelI uThAviye; killAnA kAThA upara mahela jhekI rahyA. kAThAonI upara pataMganI peThe nizAna pharakavA lAgyAM; sAMkaDAmAM sAMkaDI zerImAM paNa bhita kaLIcUnAthI cakacakavA lAgI; zeriye zeriyethI pANI bharavA nIkaLI paDelI striye siMhaladvIpanI hAthaNonA ToLA sarakhI dekhAvA lAgI. jUdA jUdA nakazA pramANe kArIgaree bahu mALanAM ghara bAMdhyAM; baMne "bAjue chajA AvI rahyAM che; jALiye ane bAkamAMthI pulajhADa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ebhalavALA khIjo 56 " DAkiyAM kare che; hAthiyA cAle temanA dhaMTa kamiMga kaDiMga thAya che. " temanI pachavADe pAyadala cAle che, ane bhAlAvALA azvAre| temanI pAchaLa hArabaMdha jAya che. mhATA peTanA vyApAriyA lacarapathara "thate veSe Ama tema kare che; baMne bAjue hajArA dukAne AvI ii tr cr che; dukAne dukAne aNuta kharIdanArA ubhA rahyA che; vyApariyA vecANa " karIne ane kharIda karIne khIjAM zaherAnA vyApAra bhAgI pADe che; " khIje kAI ThekANe evA lakhapatiyeA jovAmAM AvatA nathI. karADanA ' 66 '' 6: ' " pati vAvaTA urADanArAonAM dhara ThekANe ThekANe AvI rahyAM che; rAvaLanA mhelanI zAbhA evI che ke tenI gaNanA keAInAthI thaI zake nahi. seAnerI raMganAM puSpanI velathI te chavAI gayelA che; mUlyavAna mANakanI jaDelI khAriyA AvI rahI che; te ghaNA prakAranA kAtarakAmathI ze|bhI rahI che; nAnA prakAranAM vAditra vALa rahyAM che; sarve hevA lAgyA ke dhanya che A rAjyane!' dIvA zaNagAyA; darabArI leAkA ekaThA thayA; neAbAnA gaDagaDATa thavA lAgyA; nAcaNAnA nAca thavA lAgyA; malla kustI karavA lAgyA, dareka tamAzagIrane AnaMda vyApI gayeA, paradezanA puSkaLa mevA " maMgAvyeA, apsarAo nAca karI rahI, gAhilavaMzanuM tilaka sUryanI peThe " prakAza pAmavA lAgyuM, tenA mukha AgaLa kaviyeA kavana kathavA lAgyA; e pramANe ATha praharanA divasa AnaMdamAM gayA. e pIramanA pAdazAha ! " jAnavInA retIkaNu gaNAya, athavA varSAdanAM ArAM gaNAya, paNa tArA dhaNIpaNAnI heATAI kriyA paMDitanA putra varNavI zake !''1 ' tr << << << 1 vIza AThamA kaLi vRtaMta saMvata satara vRkhe, vade zeza gataMzaThaM ATha pAye. egaNuAsI vaisAkhA seAma pakhAtrI jamakhA, adhetataM muhurataM paThita khAlAya. AvIyA lagana manna magana bhayA paMDita, dhanadhana ane gAva dhAma. tAkAs agrakArI eka manna tat tArI,niradhArI dIyA bhArI bhAva nagra nAma. vAkAhena vedhA nAma agAma kheliyA viJa, medhAje jalaMdAta ke malaMdA kharAba. malaMdA avera meAtI bhUlA ApakA caMdra, ganIme jhulaMdA sena gulaMdA garAkha. AkhI brahmakathA jayAnAya kadI avarathA, zrRkhA Apa graMthA maMDe pATakA udhera. khAgA nAgA geAkha pagAbA mahi jharUkhA khAgA, koTa kaMgarA khAgA jharUkhA kikAra. hArAM hajArAM lArAM be valI mArAM hATa, paNIdhADha ghaNIdhaNI bheAmasaNI pATapATa. pATa rAze paNIyArI zerame dvAra, lAkha lAkha kAzI thakI vazIyAta Ave lAkha jAve lAkha lAkha kAzI calAvecha hAja, pAve lAkha lAkhanakA sAMdhA lakhapati, Ara Thera e patinA lAkha puti Aja-druzarA banAva." 2. . samAsa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com