Book Title: Kasaypahudam Part 12
Author(s): Gundharacharya, Fulchandra Jain Shastri, Kailashchandra Shastri
Publisher: Bharatvarshiya Digambar Jain Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090224/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita kasAya pA hu DaM ( jayadhavala, mahA dhavala ) zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA vidavatarala sva0 zrI e phUlacandra bhAga bAgvA~ sampAdakau vidvatagla sva0 zrI paM0 kailAzacandra prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI mathurA (uttara pradeza ) Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita zrIyativRSabhAcAryaracitacUrNisUtrasamanvitam zrIbhagavadguNabhadrAcAryapraNItam ka sA ya pA ha DaM (jayadhavala, mahAdhavala) tayozca zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA [saptamo'dhikAraH upayogAnuyogadvAram, aSTamo'dhikAraH catu:sthAnAnuyogadvAram navamo'dhikAraH vyaJjanAnuyogadvAram, dazamo'dhikAraH darzanamohopazAmanAnuyogadvAram ] bhAga-12 (dvAdazo dalaH) sampAdakau vidvataratna - vidvataratna sva0 zrI paM0 phUlacandra sva0 zrI paM0 kailAzacandra siddhAntazAstrI, siddhAntAcArya siddhAntaratna, siddhAntazAstrI, nyAyatIrtha 'sampAdaka jaya mahAbandha pradhAnAcArya syAvAda mahAvidyAlaya sahasampAdaka, jayadhavala kAzI prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI-mathurA ( uttara pradeza) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI, mathurA kAryAlaya dUrabhASa : 0565 - 420711 prathama saMskaraNa 1971 (vIra nirvANa 2497) dvitIya saMskaraNa 2000 (vIra nirvANa 2526) - mUlasaMzoSita mUlya 250/- rUpaye - - mudrakaH narUlA oNphaseTa prinTarsa zAhadarA, dillI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] prathama saMskaraNa ke prakAzana para sampAdaka dvArA agralekha kasAyapAhuDa ke chaThe bhAga pradezavibhakti ko pAThakoM ke hAthoM meM dete hue hameM harSa hotA hai|| isa bhAga meM pradezavibhakti kA svAmitva anuyogadvAraparyanta bhAga hai| zeSa bhAga, sthitika tathA jhINAjhINa adhikAra sAtaveM bhAga meM mudrita hogaa| isa taraha pradezavibhakti adhikAra do bhAgoM meM samApta hogaa| sAtavAM bhAga bhI chapa rahA hai aura usake bhI zIghra hI chapakara taiyAra ho jAne kI pUrNa AzA hai| isa pragati kA zreya mUlataH do mahAnubhAvoM ko hai| kasAyapAhuDa ke sampAdana prakAzana Adi kA pUrA vyayabhAra DoMgaragar3ha ke dAnavIra seTha bhAgacandra jI ne uThAyA huA hai| pichalI bAra saMgha ke kuNDalapura adhivezana ke avasara para Apane isa satkArya ke liye gyAraha hajAra rupaye pradAna kiye the aura isa varSa bAmorA adhivezana ke avasara para pA~ca hajAra rupaye punaH pradAna kiye haiN| ApakI dAnazIlA dharmapatni zrImatI narvadA bAI jI bhI seTha sAhaba kI taraha hI udAra haiM aura isa taraha isa dampatI kI udAratA ke kAraNa isa mahAn grantharAja ke prakAzana kA kArya nirvAdha gati se cala rahA hai| sampAdana aura mudraNa kA eka taraha se pUrA dAyitva paM. phUlacandra jI siddhAnta zAstrI ne vahana kiyA hai| isa taraha ukta donoM mahAnubhAvoM ke kAraNa kasAyapAhuDa kA prakAzana kArya prazasta rUpa meM cAlU hai| isake liye maiM seTha sAhaba, unakI dharmapatni tathA paNDita jI kA hRdaya se AbhArI huuN| kAzI meM gaGgA taTa para sthita sva. bAbU chedIlAla jI ke jina mandira ke nIce ke bhAga meM jayadhavalA kAryAlaya apane janma kAla se hI sthita hai aura yaha saba sva0 bAbU chedIlAla jI ke putra sva0 bAbU gaNezadAsa jI tathA pautra bA0 sAligarAma jI aura bA0 sva0 RSabhadAsa jI ke saujanya tathA dharmaprema kA paricAyaka hai| ata: maiM unakA bhI AbhArI huuN| aise mahAn grantharAja kA prakAzana punaH honA saMbhava nahIM hai| ata: jinavANI ke bhaktoM kA yaha karttavya hai ki isakI eka-eka prati kharIda kara jina mandiroM ke zAstra bhaNDAroM meM virAjamAna kareM / jinabimba aura jinavANI donoM ke virAjamAna karane meM samAna puNya hotA hai| ata: jina bimba kI taraha jinavANI ko bhI virAjamAna karanA caahiye| jayadhavalA kAryAlaya bhadainI, kAzI vIra nirvANa saM.- 2493 kailAzacandra zAstrI maMtrI sAhitya vibhAga bhA. di. jaina saMgha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] bhAratavarSIya digambara jaina saMgha saMkSipta itihAsa san 1933 meM mahAmanISI vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI nyAyatIrtha ke adamya utsAha aura vilakSaNa sUjhabUjha ne eka nayI saMsthA ko janma diyaa| nAma thA zAstrArtha saMgha / isa saMgha meM sva0 lAlA sibbAmala jaina kA sahayoga thaa| 1933 meM ambAlA meM sthApita isa saMsthA ke dvArA deza ke aneka nagaroM meM dharma-saMrakSaNa kI bhAvanA se jaina dharma ke AlocakoM se sArvajanika zAstrArtha kiye gye| usakA pariNAma yaha. haA ki AlocakoM ne jaina dharma kI AlocanA banda kara dii| zAstrArtha saMgha ko sabase bar3I vijaya taba milI, jaba AlocakoM ke pramukha sanyAsI svAmI karmAnanda jI ne jaina dharma ko svIkAra kara liyA aura jaina dharma kI pramANikatA meM "Izvara mImAMsA' nAma kI eka pustaka likhI, jisakA prakAzana saMgha ne kiyA hai| san 1940 ke lagabhaga, saMgha kA sthAna ambAlA kI jagaha mathurA meM ho gyaa| caurAsI sthita bhagavAn jamba svAmI kI nirvANa sthalI ke samIpa paM0 rAjendra kamAra jI aura unake sahayogiyoM ke dvArA bhavya-bhavana kA nirmANa kiyA gayA aura saMgha kA nAma "zAstrArtha-saMgha" ke sthAna para "bhAratavarSIya digambara jaina saMgha" rakhA gyaa| aba saMgha kA kArya dharma pracAra thaa| ___usa samaya saMgha bhavana meM hara samaya 10-12 vidvAna rahA karate the aura pUre deza meM hone vAle sAmAjika, dhArmika utsavoM meM una vidvAnoM ko AmaMtrita kiyA jAtA thaa| unhIM dinoM saMgha meM eka prakAzana vibhAga kI sthApanA huI, jisake dvArA aneka samAjopayogI evaM dhArmika pustakoM kA prakAzana huA, jinameM kailAzacandra jI zAstrI dvArA likhI gayI "jaina dharma" nAma kA grantha aba sAtaveM saMskaraNa ke rUpa meM chapa gayA hai| inhIM ke dvArA "tatvArtha sUtra" kI gauravapUrNa hindI TIkA likhI hai, jisakA tIsarA saMskaraNa prakAzita ho cukA hai| san 1950 ke Asa-pAsa saMgha ne sva. paMDita hIrAlAla jI zAstrI, amarAvatI (mahArASTra) e. ena. upAdhye kI preraNA se "kasAyapAhuDaM" (jayadhavala, mahAdhavala) graMtharAja ke prakAzana kI yojanA bnaayii| Arthika abhAvoM ke hote hue bhI svargIya paM0 phUlacandra jI aura paM0 kailAzacandra jI zAstrI ke zrama aura sUjha-bUjha se mUla grantha kA hindI meM saralIkaraNa kiyA gyaa| jise saMgha ne 16 bhAgoM meM prakAzita karAyA hai| uparokta mahAgrantha ke do saMskaraNa hama kucha varSa pUrva prakAzita karA cuke haiM, aura aba 10 bhAgoM kA purnasaMskaraNa prakAzita karA rahe haiN| hamAre vartamAna adhyakSa zrI svarUpa canda jI mArasaMsa, AgarA kA ina prakAzanoM meM hameM bharapUra sahayoga milA hai| hamAre anya dAtAroM kA bhI hameM Arthika sahayoga prApta huA hai| Aja saMgha saMsthApaka paM0 rAjendra kumAra jI tathA unake sahayogI paM0 phUlacandra jI, paM0 kailAzacandra jI, paM0 jagamohana lAla jI nahIM hai aura aba saMsthAoM ke saMcAlana meM vo utsAha bhI nahIM rahA, phira bhI hamArI bhAvanA hai ki saMgha-bhavana aura usake prakAzana vibhAga ko kisI na kisI prakAra saMcAlita rakhA jaaye| saMgha kA mukha patra "jaina sandeza' pichale 6 dazaka se nirantara prakAzita ho rahA hai| hamArI bhAvanA hai ki samAja ke utsAhIjanoM kA nirantara sahayoga milatA rahe aura saMgha bhavana se yaha Aloka nirantara prakAzamAna hotA rhe| pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI' bhAratavarSIya digambara jaina saMgha caurAsI, mathurA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] -: AbhAra : zrI bhAratavarSIya digambara jaina saMgha, caurAsI, mathurA ko pramukha ArSa grantha "kasAyapAhuDaM" jayadhavala mahAdhavala ko solaha bhAgoM meM prakAzita karane kA gaurava prApta huA hai| isake prakAzana kA zubhAraMbha 6 dazaka pUrva ho gayA thA, jisake antima do bhAga 15 aura 16 ko prakAzita karavAne meM arthAbhAva kI kamI mahasUsa kI gii| bAda meM solahavAM bhAga kA prakAzana bra0 zrI hIrAlAla khuzAlacanda dozI, mAMDave (solApura) ke Arthika sahayoga se kiyA gyaa| 16 bhAgoM kA vitaraNa kramazaH na hone ke kAraNa prathama do aura cAra bhAga ko mathurA meM hI punarprakAzana karAnA pdd'aa| aba jayadhavalA ke 10 bhAgoM kA prakAzana anivArya samajha kara zrI ratanalAla jI jaina, vandanA pabliziMga hAusa, alavara (rAja.) ke sahayoga aura parAmarza se inakA punarprakAzana kiyA jA rahA hai| inake prakAzana meM Arthika yogadAna ke liye hamAre nimna dAnadAtAoM ne udAratApUrvaka dAna dekara isa kArya meM apanA amUlya sahayoga diyA hai isake lie saMgha ina sabhI sadharmI bandhuoM kA AbhAra prakaTa karatA hai| 1. zrI balavaMta rAya jaina, bhilAI (ma. pra.) 2. zrI svarUpa canda jaina (mArasaMsa), AgarA (u. pra.) 3. zrI ratana lAla jaina, alavara (rAja.) 4. zrI tArAcanda jaina, alavara (rAja.) zrI oma prakAza jaina, kosIkalA~ (u. pra.) 6. zrI bholAnAtha jaina, AgarA (u. pra.).. 7. zrI nirmala kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 8. zrI pradIpa kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 9. zrI jJAnacanda jI khindUkA, jayapura (rAja.) 10. kAntA bahana manubhAI zAha, sojItrA (gujarAta) 11. zrI manubhAI chagana lAla zAha, sojItrA (gujarAta) pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI' Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya 7 upayoga arthAdhikAra jayadhavalAkA yaha bArahavAM bhAga hai| isameM 1 upayoga, 2 catuHsthAna, 3 vyaJjana aura 4 samyaktva ( darzana mohopazAmanA ) ye cAra arthAdhikAra saMgRhIta haiN| inameM kasAyaprAbhRtake 15 arthAdhikAroM se upayoga yaha sAtavA~ arthAdhikAra hai| isameM krodhAdi kaSAyoMke upayogasvarUpakA vistArase vivecana kiyA gayA hai / isa arthAdhikArameM kula 7 sUtragAthAe~ AI haiN| unameMse pahalI sUtragAthA 'kevaciraM uvajogo' ityAdi hai| isameM tIna artha saMgRhIta haiM / yathA 1. krodhAdi kaSAyoMmeMse eka-eka kaSAyameM eka jIvakA kitane kAla taka upayoga hotA hai ? 2. krodhAdi kaSAyoMmeMse kisa kaSAyakA upayoga kAla kisa kaSAyake upayoga kAlase adhika hotA hai? 3. narakAdi gatiyoMmeMse kisa gatikA jIva kisa kaSAyameM punaH punaH upayogase upayukta hotA hai? arthAta nArakI jIva apanI paryAyameM kyA krodhopayogase bahuta bAra pariNamatA hai yA mAnopayoga, mAyopayoga yA lobhopayogase bahuta bAra pariNamatA hai ? isI prakAra zeSa tIna gatiyoMmeM bho pRcchA karanI caahie| ___ isa prakAra isa prathama gAthAsUtra meM ukta tIna artha pRcchArUpase nibaddha haiN| unakA nirNaya cUrNisUtroMke anusAra kramase karate hue batalAyA hai 1. krodhAdi cAroM kaSAyoMkA jaghanya aura utkRSTa upayogakAla antarmuhUrta hai, kyoMki kaSAya parivartanake binA isase adhika kAla taka eka kaSAyakA avasthAna nahIM pAyA jaataa| yadyapi jIvasthAna AdimeM krodhakA maraNakI apekSA aura mAna, mAyA tathA lobhakA maraNa aura vyAghAta ina donoMkI apekSA jaghanya kAla eka samaya batalAyA hai, para kaSAyaprAbhUtake cUrNisUtroMmeM isa prakAra cAroM kaSAyoMke jaghanya kAlakA ullekha upalabdha nahIM hotaa| itanA avazya hai ki yahA~ gatiyoMmeM niSkramaNa aura pravezakI apekSA jaghanya kAla eka samaya avazya svIkAra kiyA gayA hai| jaise koI nArakI narakameM maraNake samaya krodha kaSAyase eka samaya taka upayukta rahA aura marakara dUsare samayameM krodhakaSAyake sAtha tiryaJca yA manuSya ho gyaa| isa prakAra naraka gatimeM krodhakaSAyakA niSkramaNakI apekSA eka samaya kAla upalabdha huaa| isI prakAra pravezakI apekSA bhI krodha kaSAyakA eka samaya kAla ghaTita kara lenA caahie| udAharaNArtha koI tiryaJca yA manuSya maraNase antarmuhUrta pUrva krodhakaSAyarUpase pariNata huA aura jaba krodhakaSAyake kAlameM eka samaya zeSa rahA taba marakara nArakI ho gyaa| isa prakAra pravezakI apekSA bhI narakagatimeM krodhakaSAyakA eka samaya kAla upalabdha ho jAtA hai| isI prakAra zeSa kaSAyoMkA praveza aura niSkramaNakI apekSA eka-eka samaya kAla ghaTita kara lenA caahie| 2. dUsare arthakA spaSTIkaraNa karate hue cUNisUtroMmeM krodhAdi cAroM kaSAyoMke jaghanya aura utkRSTa kAlake alpabahutvakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki mAnakaSAyakA jaghanya kAla sabase stoka hai / usase krodha, mAyA aura lobhakaSAyakA jaghanya kAla uttarottara vizeSa adhika hai / punaH lobhakaSAyake jaghanya kAlase mAnakaSAyakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| tathA isake utkRSTa kAlase krodha, mAyA aura lobhakaSAyakA utkRSTa kAla uttarottara vizeSa adhika hai| yahA~ pravAhamAna upadezake anusAra vizeSakA pramANa antamuharta hai jo ki Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| Age cAroM gatiyoM aura caudaha jIvasamAsoMmeM isI alpabahatvako ghaTita karake batalAte hue jayadhavalAkArane cUrNisUtra ( pR0 23 ) ke 'tesiM ceva uvadeseNa' padako dhyAnameM rakhakara bhagavAna AryamakSu aura nAgahasti ina donoMke etadviSayaka upadezako pravAhamAna batalAyA hai| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 3. tIsare arthako spaSTa karate hue cUrNisUtroMmeM oghase aura cAroM gatiyoMmeM cAroM kaSAyoMke punaH punaH honekA kyA krama hai isakA vistArase khulAsA kiyA hai| punaH isake bAda kisa gatimeM kisa kaSAyake parivartanavAra thor3e yA adhika kisa kramase hote haiM isakA alpabahutva prakaraNadvArA spaSTIkaraNa kiyA gayA hai| dUsarI sUtragAthA 'ekkamhi bhavaggahaNe' ityAdi hai| isameM do artha saMgrahIta haiM / yathA1. eka bhavake Azrayase eka kaSAyameM kitane upayoga hote haiM ? 2. eka kaSAyasambandhI eka upayogameM kitane bhava hote haiM ? 1. inameMse prathama arthako spaSTa karate hue narakagatikI apekSA batalAyA hai ki eka narakabhavameM krodhAdi cAroMmeMse pratyeka kaSAyake upayoga saMkhyAta hote haiM athavA asaMkhyAta hote haiM / isI prakAra zeSa gatiyoMmeM bhI jAnanA caahie| Age gAthAke uttarArdhameM nibaddha dUsare arthake anusAra bhavoMke alpabahutvakA kathana karaneke liye unake nirNayakA upAya batalAte hue cUrNisUtra meM spaSTa kiyA hai ki eka varSa meM jitane krodha kaSAyake upayoga kAla hoM unase jaghanya asaMkhyAta kAlako bhAjita kara jo labdha Ave utane varSake eka bhavameM asaMkhyAta krodhopayogakAla hoMge / isI prakAra mAna, mAyA aura lobha kaSAyakI apekSA bhI jAnanA caahie| tadanusAra Age ina kaSAyoMsamvandhI asaMkhyAta aura saMkhyAta upayogavAle bhavoMke alpabahutvakA prarUpaNa kiyA gayA hai| 2. gAthAke uttarArdhameM nibaddha dUsare arthakA dUsare prakArase spaSTIkaraNa isaprakAra hai ki eka kaSAyasambandhI eka upayogameM kamase kama eka aura adhikase adhika do bhava hote haiN| jina jIvoMkI eka bhavase niSkramaNake sAtha kaSAya badala jAtI hai unake eka kaSAyasambandhI eka upayogameM eka bhava hotA hai| tathA jina jIvoMkI eka bhavase niSkramaNake sAtha kaSAya nahIM badalatI hai / kintu maraNake pUrva pichale bhavameM jo kaSAya thI vahI uttara bhavameM janmake samaya avicchinnarUpase pAI jAtI hai unake eka kaSAyasambandhI eka upayogameM do bhava hote haiN| tIsarI gAthA 'uvajogavaggaNAo kammi' ityAdi hai / isameM krodhAdi kaSAya viSayaka upayogavargaNAoMke pramANakA ogha aura Adezase vicAra kiyA gayA hai| upayogaMvargaNAeM do prakArako haiM-kAlopayogavargaNA aura bhAvopayogavargaNA / prakRtameM krodhAdi kaSAyoMke sAtha jIvake saMprayoga honeko upayoga kahate haiM tathA usake bhedoMkA nAma vargaNA hai| jaghanya upayogasthAnase lekara utkRSTa upayogasthAna taka nirantararUpase avasthita unake bhedoMko upayogavargaNA kahate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ve upayogoMke bheda kAla aura bhAva do prakArase sambhava haiN| unameMse jaghanya upayogakAlase lekara utkRSTa upayogakAla taka nirantara rUpase avasthita unake kAlakI apekSA jitane bheda hote haiM unheM kAlopayogavargaNA kahate haiN| tathA tIvra-mandAdi bhAvarUpase pariNata aura jaghanya bhedase lekara utkRSTa bheda taka chaha vRddhi kramase vRddhiMgata jitane kaSAya-udayasthAna haiM unheM bhAvopayogavargaNA kahate haiN| kAlopayogavargaNAoMmeM kaSAyoMke saba bhedoMkA kAlakI apekSA vicAra kiyA gayA hai aura bhAvopayogavargaNAoMmeM tIvra-mandAdi bhedoMse yukta kaSAyaudayasthAnoMkA vicAra kiyA gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~ kAlakI apekSA bheda prApta karaneke liye pratyeka kaSAyake ukRSTa kAlameMse jaghanya kAlake ghaTAnepara jo zeSa rahe usameM eka milAnA cAhie / aisA karanese kAlopayogavargaNAoMkA saba pramANa prApta ho jAtA hai| tathA bhAvakI apekSA pramANa prApta karaneke liye pratyeka kaSAyake asaMkhyAta lokapramANa jo udayasthAna haiM unheM grahaNa karanA caahie| isa dRSTise mAnakaSAyameM sabase stoka udayasthAna haiN| krodhakaSAyameM unase vizeSa adhika udayasthAna haiM / mAyAkaSAyameM unase vizeSa adhika udayasthAna haiM aura lobhakaSAyameM unase vizeSa adhika udayasthAna haiN| isa prakAra isa gAthAsUtrameM ukta do prakArako vargaNAoMkA tathA unake svasthAna aura parasthAna sambandhI alpabahuttvakA vicAra kiyA gayA hai| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) ater gAthA 'ekkamhi ya aNubhAge' ityAdi hai / cUNisUtrakArake samakSa isa gAthAkA do prakArakA upadeza upalabdha thA -- pravAhyamAna aura apravAhyamAna / sarva AcArya sammata aura cirakAlase avicchinna paramparA Aye hue upadezako pravAhyamAna upadeza kahate haiM tathA jo sarva AcArya sammata avicchinna paramparAse AyA huA upadeza nahIM hai use apravAhyamAna upadeza kahate haiM / yahA~ ' athavA ' kahakara bhagavAn nAgahastike upadezako pravAhyamAna upadeza batalAyA hai aura bhagavAn AryamaMkSuke upadezako apravAhyamAna upadeza batalAyA hai / unase apravAhyamAna upadezake anusAra anubhAga kAraNa hai aura kaSAyapariNAma usakA kArya hai aisA bheda na kara jo kaSAya hai vahI anubhAga hai isaprakAra donoMmeM ekatva sthApita kara gAthAsUtrakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki narakAdi gatiyoMmeMse narakagati aura devagati eka kAlameM kadAcit eka kaSAya-upayukta, kadAcit do kaSAyaupayukta, kadAcit tIna- kaSAya upayukta aura kadAcit cAra- kaSAya- upayukta hotI haiM / kAraNa ki narakagatimeM krodhakaSAyakA kAla saba se adhika hai, isalie kadAcit saba nArakI jIva yadi eka kaSAyase pariNata to ve saba krodhakaSAyarUpase hI pariNata hoNge| aura yadi do kaSAyarUpase pariNata hoM to krodhakaSAyake sAtha anyatara koI kaSAya hogI / isI prakAra tIna aura cAra kaSAyoMkI apekSA bhI vicAra kara lenA cAhie / tathA devagatimeM lobhakaSAyakA kAla sabase adhika hai / ataH saba devoMmeM yadi eka kaSAya hogI to lobhakaSAya hI hogI / aura do kaSAya hoMgI to lobhake sAtha anyatara koI kaSAya hogI / isI prakAra tIna aura cAra kaSAyoM ke viSaya meM bhI jAnanA cAhie / aba rahI tiryaJcagati aura manuSyagati so inameM sadA hI cAroM kaSAyoMse pariNata jIva pAye jAte haiM / pravAhyamAna upadezake anusAra kaSAyapariNAma hI anubhAga nahIM hai, kintu jo kaSAya-udayasthAna haiM vahI anubhAga hai / isaprakAra ina donoMmeM kAraNa aura kAryakI apekSA bheda hai / kaSAya-udayasthAnasvarUpa anubhAga kAraNa hai aura kaSAyapariNAma kArya hai / isaprakAra pravAhyamAna upadezake anusAra kaSAya aura anubhAga meM bhedakA nirdeza kara tathA ukta gAthAsUtrameM Aye hue 'ekkakAleNa' padakA artha kaSAyopayogAddhAsthAna karake batalAyA hai ki isa gAthAsUtra meM eka kaSAya-udayasthAnameM tathA eka kaSAyopayogAddhAsthAna meM kauna gati hotI hai athavA aneka kaSAya-udayasthAnoMmeM aura aneka kaSAya-upayogAddhAsthAnoMmeM kauna gati hotI hai yaha pRcchA kI gaI hai / Age isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki eka-eka kaSAya-udayasthAnameM adhika se adhika Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa trasa jIva rahate haiM / isase jJAta hotA hai ki trasajIva niyamase aneka kaSAya-udayasthAnoMmeM rahate haiM, kyoMki saba trasarAzi jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai ataH unakA eka kAlameM aneka kaSAya-udayasthAnoMmeM rahanA yuktise siddha hotA hai / tathA eka-eka kaSAyopayogAddhAsthAna meM adhika se adhika asaMkhyAta jagazreNipramANa trasa jIva rahate haiM, kyoMki saba kaSAyopayogAddhAsthAna antarmuhUrta ke samayapramANa hai, aura trasarAzi jagapratara ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, isalie eka- eka kaSAya - upayogAddhAsthAna meM asaMkhyAta jagazreNipramANa jIvoMkA rahanA bana jAtA hai / yadyapi na to saba kaSAya-udayasthAnoM meM trasajIva sadRzarUpase pAye jAte haiM aura na hI saba kaSAyopayogAddhAsthAnoM meM bhI soMkA samAna vibhAga hokara pAyA jAnA sambhava hai to bhI samIkaraNa vidhAna ke anusAra donoM sthaloM para yaha nirdeza kiyA hai / ukta donoM tathyoMse yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki narakAdi pratyeka gati meM bhI yaha prarUpaNA avikala - rUpase ghaTita ho jAtI hai / isakA vizeSa khulAsA alpabahutva ke nirdezadvArA mUlameM kiyA hI 1 'kevaDiyA uvajuttA' yaha pA~cavIM sUtra gAthA hai / yaha gAthAsUtra kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA ATha anuyoga dvAroMke Alambanase vivecana karanekI sUcanA detI hai / ve ATha anuyogadvAra haiM--satprarUpaNA, dravya (saMkhyA) pramANa, kSetrapramANa, sparzana, kAla, antara, bhAgAbhAga aura alpabahutva / gati Adi jo caudaha mArgaNAsthAna haiM unameM se kaSAyake sivAya teraha mArgaNAsthAnoM meM ukta ATha anuyogadvAroMkA avalambana lekara kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA sarvAMgINa vicAra karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSa spaSTrIkaraNa mUlameM kiyA hI hai, isalie vahA~se jAna lenA cAhie / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'je je jamhi kasAe' yaha chaThavIM sUtragAthA hai| vartamAna samayameM jo ananta jIva krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta haiM, atIta aura anAgatakAlameM bhI ve saba utane hI jIva usI prakAra krodhAdi kapAyoMmeM kyA upayukta rahe haiM yA upayukta raheMge ina saba tathyoMkI sambhAvanA aura asambhAvanAkA vicAra karaneke lie yaha sUtragAthA nibaddha haI hai| arthAta isa sUtragAthA dvArA isa bAtakI sUcanA kI gaI hai ki jo vartamAna samayameM krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta jIva haiM unakA atIta aura anAgata kAlameM mAnakAla, nomAnakAla aura mizrakAla Adike bhedoMse sambandha rakhanevAlA pramANa kitanA hai ? Age cUrNisUtroMmeM isIkA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki jo jIva vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayukta haiM unakA atIta samayameM mAnakAla, nomAnakAla aura mizrakAla isaprakAra tIna prakArakA kAla pAyA jAtA hai aura isI prakAra krodhakI apekSA bhI tIna prakArakA kAla pAyA jAtA hai--krodhakAla, nokrodhakAla aura mizrakAla / itanA hI nahIM, kintu mAyA aura lobhako apekSA bhI isI prakAra tIna-tIna prakArakA kAla jAna lenA caahie| yaha kula kAla 12 prakArakA hotA hai| yaha atItakI apekSA vicAra hai tathA isI prakAra bhaviSyat kAlakI apekSA bhI ukta kAla bAraha prakArakA ghaTita kara lenA caahie| ___jo vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayukta haiM ve yadi atIta kAlameM bhI mAnameM upayukta rahe haiM to vaha unakA mAnakAla kahalAtA hai / jo vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayukta haiM ve yadi atIta kAlameM mAnakaSAyameM upayukta na hokara anya kaSAyoMmeM upayukta rahe haiM to vaha unakA nomAna kAla kahA jAvegA aura jo jIva vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayakta rahe haiM, atItakAlameM unameMse kucha mAnakaSAyameM aura kucha anya kaSAyoMmeM upayukta rahe hai to vaha unakA mizrakAla kahA jaaygaa| yaha atItakAlIna mAnakaSAyakI apekSA vicAra hai| atItakAlIna krodhAdikaSAyoMkI apekSA bhI isI prakAra vicAra kara lenA cAhie / vartamAnameM jo mAnakaSAyameM upayukta hai ve yadi atItakAlameM krodhakaSAyama upayukta rahe haiM to vaha unakA krodhakAla kahA jaaygaa| yadi atItakAlameM mAna aura krodhako chor3akara anya do kaSAyoMmeM upayukta rahe haiM to vaha unakA nokrodhakAla kahA jAyagA aura yadi atItakAlameM ve mAnake sivAya kucha krodhakaSAyama upayukta rahe haiM aura kucha mAyA aura lobha kaSAyameM upayukta rahe haiM to vaha unakA mizrakAla kahA jaaygaa| isaprakAra vartamAnameM mAnameM upayukta hue jIvoMkA atItakAlameM krodhakaSAyakI apekSA bhI tIna prakArakA kAla hotA hai| isI prakAra vartamAnameM jo mAnakaSAyameM upayukta haiM unakA atItakAlameM mAyA aura lobhakaSAyakI apekSA bhI mAyAkAla, nomAyAkAla aura mizrakAla tathA lobhakAla, nolobhakAla aura mizrakAlake bhedase tIna-tIna prakArakA kAla jAnanA caahie| yaha vartamAnameM jo mAnakaSAyameM upayukta haiM unakA atItakAlameM cAroM kaSAyoMkI apekSA 12 prakArakA kAla hai / __isI prakAra vartamAna samayameM krodha, mAyA aura lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke atIta kAlameM saba kAloMkA yoga kramase 11, 10 aura 9 prakArakA hotA hai| vizeSa khulAsA mUlase jAna lenA caahie| isIprakAra bhaviSya kAlakI apekSA bhI vicAra kara lenA caahie| itanA saba vicAra karaneke bAda ina kAloMkA alpabahutva batalAkara isa gAthAkA vyAkhyAna samApta kiyA gayA hai| sAtavIM gAthA 'uvajogavaggaNAhi ya' hai / isake pUrvArdhadvArA kaSAyaudayasthAna aura kaSAya-upayogAddhA sthAna inameMse kitane sthAna jAneke bAda kauna sthAna jIvoMse rahita hote haiM aura kisa gatimeM kina jIvoMse kauna sthAna sahita hote haiM isakA vizeSa vicAra kiyA gayA hai| yahA~ isa bAtakA vicAra trasajIvoM kI apekSA kiyA gayA hai, kyoMki sthAvara jIva ananta haiM, isaliye sthAvaroMke yogya asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMmeM unakA sadA nirantararUpase sadbhAva bana jAtA hai / trasoMkI apekSA bhI vicAra karate hue ina donoM prakArake sthAnoMmeM jIvoMkI apekSA yavamadhyakI racanA kaise banatI hai ityAdi vizeSa vicAra mUlase jAna lenA caahie| ukta gAthAke uttarArdhadvArA tIna zreNiyoMkA nirdeza kiyA gayA hai| ve tIna zreNiyA~ hai-dvitIyAdikA, prathamAdikA aura caramAdikA / yahA~ zreNikA artha paMkti arthAt alpabahutvaparipATI hai| jisa paripATImeM mAna kaSAyameM upayukta hue jIvoMse lekara alpabahutvakI parIkSA kI jAtI hai vaha dvitIyAdikA paripATI kahalAtI hai| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 11 ) vaha tiryaJcoM aura manuSyoMmeM hotI hai, kyoMki unameM mAnameM upayukta hue jIva sabase kama hote haiM / jisa alpabahutva paripATI meM krodhakapAyameM upayukta hue jIvoMse lekara alpabahutvakI parIkSA kI jAtI hai vaha prathamAdikA paripATI kahalAtI hai / vaha devagati meM hotI hai, kyoMki vahA~ krodhakaSAyameM upayukta hue jIva sabase thor3e hote haiN| tathA jisa alpabahutva paripATImeM lobhakaSAyasaMjJaka antima kaSAyameM upayukta hue jIvoMse lekara alpabahutvakI parIkSA kI jAtI hai vaha caramAdikA parivATI kahalAtI hai / vaha nArakiyoMmeM hotI hai, kyoMki vahA~ lobhameM upayukta jIva sabase thor3e hote haiM / isa prakAra isa gAthA sUtrakI vyAkhyAmeM ukta tIna paripATiyoMkA nirdeza karaneke bAda alpabahutvavidhikA nirdeza karate hue mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMke pravezakAlase krodhakapAyameM upayukta hue jIvoMkA pravezakAla vizeSa adhika hai yaha batalAkara pravAhyamAna aura apravAhyamAna upadezake anusAra vizeSakA pramANa kitanA hai yaha nirdeza karake isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa jayadhavalA TIkAmeM karake isa arthAdhikArako samApta kiyA gayA hai / 8 catuHsthAna arthAdhikAra kaSAyaprAbhRtakA AThavA~ arthAdhikAra catuHsthAna hai / isameM saba gAthAsUtra 16 haiM / unameMse prathama gAthAsUtrameM krodhAdi cAroM kaSAyoMmeMse pratyekako cAra-cAra prakArakA batalAyA gayA hai / yahA~ pratyeka kapAyake ina cAra bhedoMmeM anantAnubandhI, apratyAkhyAnAvaraNa AdirUpa bheda vivakSita nahIM haiM, kyoMki unakA nirdeza prakRtivibhakti Adi arthAdhikAroMmeM pahale hI kara Aye haiM / krodha do prakArakA hai - sAmAnya krodha aura vizeSa krodha / apane saba vizeSoMmeM vyApta hokara rahanebAlA krodha sAmAnya krodha kahalAtA hai aura anantAnubandhI krodha AdirUpase vivakSita krodha vizeSa krodha kahalAtA hai / isI prakAra mAna, mAyA aura lobhako bhI do-do prakArakA jAnanA caahie| inameMse yahA~ sAmAnya krodha, sAmAnya mAna, sAmAnya mAyA aura sAmAnya lobhakI apekSA pratyekako anya prakArase cAra-cAra prakArakA kahA hai / yahA~ anantAnubandhI Adi krodha, mAna, mAyA aura lobha vivakSita nahIM haiM / isakA kAraNa yaha hai ki anantAnubandhI, apratyAkhyAna aura pratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA aura lobhameM dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgako chor3akara ekasthAnIya anubhAga nahIM pAyA jAtA hai, ataH jisameM samasta vizeSa lakSaNa saMgRhIta haiM aise krodha, mAna, mAyA aura lobha sAmAnyakA Alambana lekara yahA~ pratyekako cAra-cAra prakArakA batalAyA gayA hai / dUsarI sUtragAthAmeM krodha aura mAnakaSAyake udAharaNoM dvArA cAra-cAra bhedoMkA nirdeza kiyA gayA hai / yathA -- krodha cAra prakArakA hai-- pattharakI rekhAke samAna, pRthivIkI rekhAke samAna, bAlUkI rekhAke samAna aura jalakI rekhAke samAna / mAna bhI cAra prakArakA hai - zilAke stambhake samAna, haDDIke samAna, lakar3Ike samAna aura latAke samAna / inakA artha spaSTa hai / vizeSa khulAsA mUlameM kiyA hI hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki krodhakaSAyake ukta cAra bhedoMke svarUpapara prakAza DAlane ke lie jo udAharaNa diye gae hai ve saMskArarUpase unake avasthita rahane ke kAlako spaSTa karaneke liye hI diye gaye haiM / tathA mAnakaSAyake ukta cAra bhedoMke svarUpa para prakAza DAlaneke liye jo udAharaNa diye gaye haiM ve mAnakaSAya sambandhI pariNAmoMke tAratamyako dikhalAneke liye diye gaye haiM / isIprakAra Age mAyA aura lobha kaSAyake bhedoMke svarUpakA bodha karAneke liye bhI jo udAharaNa diye gaye haiM ve bhI mAyA aura lobha kaSAyake pariNAmoMke tAratamyako dhyAna meM rakha kara hI diye gaye haiM / tIsarI sUtragAthA meM udAharaNoM dvArA mAyAke cAra bhedoMkA nirdeza kiyA gayA hai| yathA - mAyA cAra prakArakI hai-- bA~sakI atyanta Ter3hI gAThoMvAlI jar3ake samAna, mer3heke sIMgoMke samAna, gAyake mUtrake samAna aura dataunake samAna / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) cauthI sUtragAthA meM udAharaNoM dvArA lobhake cAra bhedoMko spaSTa kiyA gayA hai / yathA - kRmirAgake raMgake samAna, akSamala ( oMgana ) ke samAna, dhUlike lepake samAna aura haladI se raMge hue vastra ke samAna / udAharaNoM sahita ina solaha bhedoMkA spaSTIkaraNa mUlameM kiyA hI hai, isaliye vahA~se jAna lenA cAhie / pA~cavIM sUtragAthA dvArA cAroM kaSAyoMke ukta solaha sthAnoMmeM sthiti, anubhAga aura pradezoMkI apekSA kauna sthAna kisa sthAnase kama hotA aura kauna sthAna kisa sthAna se adhika hotA hai isakA pRcchArUpa meM nirdeza kiyA gayA hai / jayadhavalA TIkAmeM isa sUtragAthA kI vyAkhyA karate hue sthitike viSayameM batalAyA hai ki saba sthitiyoMmeM ekasthAnIya, dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya saba prakArake karmaparamANu pAye jAte haiM ! ise udAharaNa dvArA spaSTa karate hue likhA hai ki jaise kisI jIvane mithyAtvakI sattara kor3Akor3I sAgaropamapramANa sthitikA bandha kiyA to jaise ukta karmako antima sthitimeM eka sthAnIya Adi cAroM bhedoMko liye hue dezaghAti aura sarvaghAti karmaparamANu pAye jAte haiM usIprakAra AbAdhAse Upara jaghanya sthiti meM bhI ve saba prakArake karmaparamANu pAye jAte haiM / chaThI sUtragAthA dvArA ina sthAnoM meM pradezoM aura anubhAgakI apekSA kyA vyavasthA hai ise spaSTa karane ke liye latAke samAna mAnakaSAyako vivakSita kara batalAyA hai ki anubhAgakI apekSA jo jaghanya vargaNA hai arthAt prathama spardhakakI prathama vargaNA hai usase antima ( utkRSTa ) spardhakakI jo antima vargaNA hai vaha pradezoMkI apekSA anantaguNI hIna hotI hai aura anubhAgakI apekSA anantaguNI adhika hotI hai / yaha latA ke samAna mAnakaSAya meM pradezoM aura anubhAgakI vyavasthA hai / isI prakAra mAnakaSAyake zeSa tIna prakAra ke anubhAga meM tathA krodha, mAyA aura lobhakaSAyasambandhI pratyekake cAra-cAra prakArake anubhAga meM pradezoM aura anubhAgakI apekSA ukta prakArase svasthAna alpabahutva ghaTita kara lenA cAhiai / sAtavIM sUtragAthAdvArA eka sthAnase dUsaremeM pradezoMkI apekSA kyA vyavasthA hai isa bAtako spaSTa karate hue batalAyA hai ki latAke samAna mAnakaSAyake pradezoMse dAruke samAna mAnakaSAyake pradeza niyamase anantaguNe hIna hote haiM / isI prakAra Age asthike samAna aura zailake samAna mAnakapAya meM bhI jAna lenA cAhie / arthAt dAruke samAna mAnakaSAyake pradezoMse asthi ke samAna mAnakaSAyake pradeza anantaguNe hIna hote haiM / tathA astha ke samAna mAnakaSAyake pradezoMse zailake samAna mAnakaSAyake pradeza anantaguNe hIna hote haiM / AThavIM gAthA dvArA ina sthAnoMmeM anubhAgakI vyavasthA kI gaI hai / vahA~ batalAyA hai ki latAke samAna mAnakaSAyameM jo anubhAga hai usase dAru, asthi aura zailake samAna mAnakaSAyameM anubhAga uttarottara ananta guNa hotA hai vizeSa vyAkhyAna mUlase jAnanA cAhie / yahA~ anubhAgAgrase phaladAna zaktike anubhAga praticcheda liye gaye haiM itanA vizeSa jAnanA cAhie / nauvIM gAthA dvArA latAsamAna Adi bhedoMkI antima vargaNAse dArusamAna Adi bhedoMkI prathama vargaNAmeM pradezoM aura anubhAgakI apekSA kyA vyavasthA hai isakA vicAra karate hue batalAyA hai ki pichale bhedakI aMtima vargaNAse agale bhedakI prathama vargaNA pradezoMko apekSA hIna aura anubhAgakI apekSA adhika hotI hai / yahA~ antima vargaNA aura prathama vargaNAkI 'sandhi' yaha saMjJA rakhakara vicAra kiyA gayA hai / dasavIM sUtragAthA dvArA yaha batalAyA gayA hai ki latAke samAna samasta mAna aura dAruke samAna mAnakA prArambhakA anantavA~ bhAga dezaghAti anubhAgarUpa hai tathA zeSa dAruke samAna mAna aura asthi tathA zailarUpa mAna yaha saba sarvaghAti hai / yahA~ chaThI gAthAse lekara dasavIM gAyA taka mAnakapAyake Alambanase jo prarUpaNA kI gaI hai vaha saba prarUpaNA krodhakaSAya, mAyAkapAya aura lobhakapAyake Alambanase bhI karanI cAhie, kyoMki mAnakaSAyake Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAntara bhedoMmeM jo vizeSatA batalAI hai vaha saba krodha, mAyA aura lobhakaSAyake avAntara bhedoMmeM avikala ghaTita ho jAtI hai isa bAtakA nirdeza gyArahavIM sUtragAthAmeM kiyA gayA hai / __bArahavIM sUtra gAthA dvArA anantara pUrva kahe gaye solaha sthAnoMmeMse kisa mArgaNAmeM kauna sthAna badhyamAna hai kauna sthAna upazAnta hai, kauna sthAna udayarUpa hai aura kauna sthAna sattArUpa hai isa viSayakI pRcchA kI gaI hai| Age terahavIM aura caudahavIM gAthA dvArA saMjJI mArgaNA, paryApta aura aparyApta padake nirdeza dvArA kAya aura yogamArgaNA, samyaktvamArgaNA, saMyamamArgaNA, darzanamArgaNA, jJAnamArgaNA, yogamArgaNA. aura lezyAmArgaNAke ullekha pUrvaka gAthAsUtra meM Aye hae 'ca' zabda dvArA zeSa saba mArgaNAoMko grahaNa kara unameM yathAsambhava sthita jIva ukta solaha sthAnoMmeMse kisa sthAnako vedana karatA huA kisa sthAnakA bandhaka hotA hai aura kisa sthAnakA vedana nahIM karatA huA kisa sthAnakA abandhaka hotA hai isa viSayakI pRcchA pandrahavIM gAthA dvArA kI gaI hai| solahavIM gAthA dvArA saMjJI mArgaNAko vivakSita kara yaha batalAyA gayA hai ki asaMjJI jIva mAnakaSAyake latAsamAna aura dArusamAna ina do sthAnoMkA hI bandha karatA hai| vaha zeSa do sthAnoMkA bandha nahIM karatA, kyoMki usameM zeSa do sthAnoMko bA~dhaneke heturUpa saMkleza pariNAma nahIM pAye jAte / arthAt asaMjJI jIvoMke svabhAvase hI asthisamAna aura zailasamAna mAnakaSAyake bandha ke heturUpa pariNAma nahIM hote| kintu saMjJo jIva ekasthAnIya anubhAgakA bhI bandha karate haiM, dvisthAnIya anubhAgakA bhI bandha karate haiM, tristhAnIya anubhAgakA bhI bandha karate haiM aura catuHsthAnIya anubhAgakA bhI bandha karate haiM, kyoMki inake ina sthAnoMke bandhake yogya saMkleza aura vizuddhikA pAyA jAnA sambhava hai| yaha saMjJImArgaNAmeM bandhakI apekSA vicAra hai| isI prakAra udaya, upazama aura sattvakI apekSA samajha lenA caahie| yathA--asaMjJI jIvoMmeM udaya dvisthAnIya hI hotA hai, kyoMki inameM zeSa udayarUpa pariNAmoMkA honA atyanta niSiddha hai| hA~ inameM upazama aura sattva ekasthAnIya, dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya cAroM prakArakA hotA hai| itanI vizeSatA hai ki asaMjJiyoMmeM zuddha ekasthAnIya upazama aura sattva sambhava nahIM hai| hA~ saMjJiyoMmeM udaya, upazama aura sattva ekasthAnIya, dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya cAroM prakArake pAye jAte haiN| aba kisa sthAnakA vedana karatA huA yaha jIva kisa sthAnakA bandha karatA hai isa viSayakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki asaMjJI jIva dvisthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA dvisthAnIya anubhAgakA bandha karatA hai| kintu saMjJI jIva ekasthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA ekasthAnIya anubhAgakA hI bandha karatA hai / dvisthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgakA bandha karatA hai / tristhAnIya anubhAgakA vedana karatA huA tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgakA bandha karatA hai tathA catuHsthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA catuHsthAnIya anubhAgakA hI bandha karatA hai / isa prakAra jayadhavalA TIkAmeM saMjJI mAgaMNAkI apekSA ukta vizeSatAoMkA nirUpaNa karaneke bAda batalAyA hai ki isoke anusAra zeSa teraha mArgaNAoMmeM AgamAnusAra ukta viSayakA vizeSa vicAra kara lenA cAhie / yahA~ itanA vizeSa jAna lenA cAhie ki ekasthAnIya bandha aura ekasthAnIya udaya manuSyagatimeM hI prApta hotA hai, kyoMki yaha ekasthAnIya bandha aura udaya zreNimeM hI pAyA jAtA hai| isa arthAdhikArameM AI huIM solaha sUtragAthAoMkA yaha svarUpa nirdeza hai| AcArya yativRSabhane ina solaha sUtra gAthAoMkA apane cUNisUtroMmeM 'caudANe tti aNiogahAre puvvaM gamaNijja suttaM' isa cUNisUtradvArA inako jAnanekA ullekhakara ina sUtragAthAoMke antameM 'edaM suttaM' yaha cUrNisUtra racakara unakI samApti kI sUcanA kI hai| punaH Age isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa karaneke lie catuHsthAna isa padakA arthaviSayaka nirNaya karaneke abhiprAyase nikSepa yojanA karate hue usake ekakanikSepa aura sthAnanikSepa ye do prakAra batalAye haiN| unameMse ekaikanikSepa padase krodhAdi pratyeka kaSAyakA grahaNa kiyA gayA hai, ataH use pUrvanikSipta Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura pUrvaprarUpita batalAkara sthAnapadakA kitane arthoM meM nikSepa hotA hai isa viSayakA spaSTIkaraNa karate hue usakA nAmasthAna, sthApanAsthAna, dravyasthAna, kSetrasthAna, addhAsthAna, palivIcisthAna, uccasthAna, saMyamasthAna prayogasthAna aura bhAvasthAna ina dasa prakArake sthAnoMmeM nikSepa kiyA hai| ina saba sthAnoMkA svarUpanirdeza mUlase jAna lenA caahie| __ Age ina sthAnoMmeM nayayojanA karate hue batalAyA hai ki naigamanaya ina saba sthAnoMko svIkAra karatA hai / saMgrahanaya aura vyavahAranaya palivIcisthAna aura uccasthAnako svIkAra nahIM krte| zeSa sabako svIkAra karate haiM / palivIcisthAnake do artha hai-sthitibandhavIcArasthAna aura sopaansthaan| so inakA kramase addhAsthAna aura kSetrasthAnameM antarbhAva ho jAnese ise ye donoM naya pRthak svIkAra nahIM krte| isI prakAra uccasthAnakA bhI kSetrasthAnameM antarbhAva ho jAtA hai / ataH use bhI ye donoM naya pRthaka svIkAra nahIM krte| RjusUtra naya ukta do, sthApanAsthAna aura addhAsthAnako svIkAra nahIM karate / kAraNa ki isa nayakA viSaya vartamAna samayamAtra hai, aura vartamAna samayakI vivakSAmeM sthApanAsthAna aura addhAsthAna sambhava nahIM hai, kyoMki samaya, Avali Adi kAlabhedake binA unakA nirdeza nahIM kiyA jA sakatA / palivIcisthAna aura uccasthAna ko bhI isI kAraNa yaha naya svIkAra nahIM krtaa| zabdanaya nAmasthAna, saMyamasthAna, kSetrasthAna aura bhAvasthAnako svIkAra karatA hai| anya bAhya arthakI apekSA kiye vinA nAma saMjJAmAtra zabdanayakA viSaya honese yaha naya ise svIkAra karatA hai, saMyamasthAna bhAvasvarUpa honese ise bhI yaha naya svIkAra karatA hai| kSetrasthAna vartamAna avagAhanA svarUpa hai aura bhAvasthAna vartamAna paryAyakI saMjJA hai ataH yaha naya inheM bhI svIkAra karatA hai| zeSa sthAnoMko yaha naya svIkAra nahIM krtaa| inameMse isa arthAdhikArameM noAgama bhAvanikSepasvarUpa catuHsthAnakI apekSA krodhAdi kaSAyoMke solaha uttara bhedoMkI prarUpaNA kI gaI hai| isa prakAra sthAna padake Alambanase nikSepa vyavasthAkA nirdeza karaneke vAda solaha sUtragAthAoMke Azayako cuNisUtrAdvArA spaSTa karate hue batalAyA hai ki prArambhakI cAra sUtragAthAe~ ukta solaha sthAnoMke udAharaNapUrvaka arthasAdhanameM AI haiN| yathA--cAroM hI krodhasambandhI sthAnoMkA kAlakI mukhyatAse udAharaNa dekara arthasAdhana kiyA gayA hai, kyoMki koI krodha Azaya (saMskAra) rUpase cirakAla taka avasthita rahatA hai aura koI krodha saMskArarUpase acirakAla taka avasthita rahatA hai| acirakAla taka avasthita rahanevAle krodhameM bhI koI tAratamyako lie hue kucha adhika samaya taka avasthita rahatA hai aura koI krodha ati svalpa samaya taka hI avasthita rahatA hai| isa prakAra kAlakI apekSA krodhakaSAyake avAntara bhedoMko spaSTa karaneke liye yahA~ pattharakI rekhAke samAna krodha Adi cAra udAharaNa diye gaye haiN| zeSa mAnAdi kaSAyoMke jo sthAna latAke samAna Adiko apekSA bAraha prakArake batalAye hai ve kisa mAna, mAyA aura lobhakaSa kaisA bhAva hai isa lAtako spaSTa karaneke liye diye gaye haiN| jaise mAnakaSAyakA bhAva stabdhatArUpa hai / ataH prakarSa aura aprakarSarUpase isI bhAvako spaSTa karaneke liye pattharake stambhake samAna Adi cAra uda.haraNa diye gaye haiM / mAyAkA bhAva vakratA hai| ataH prakarSa aura aprakarSarUpase usameM tAratamya dikhalAneke liye vAMsakI gaThIlI Ter3hI-mer3hI jar3ake samAna Adi cAra udAharaNa dekara mAyAke avAntara bhedoMko spaSTa kiyA gayA hai / tathA lobhakA bhAva asantopajanita saMklezapanA hai| ataH prakarSa aura aprakarparUpase usameM tAratamya dikhalAne ke liye kRmirAgake raMgake samAna Adi cAra udAharaNoMdvArA use spaSTa kiyA gayA hai| Age udAharaNoM dvArA krodhakapAyake jina cAra bhedoMko spaSTa kiyA hai unameMse kauna krodhabhAva saMskArarUpase kitane kAla taka rahatA hai ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki jo krodha antarmuhurtakAla taka rahatA hai vaha jalarekhAke samAna krodha hai| jo krodha zalyarUpase ardhamAsa taka anubhavameM AtA hai vaha vAlukI rekhAke samAna krodha hai / yahA~ tathA Age krodhabhAvakA jo antarmuhartase adhika kAla kahA hai vaha usa jAtike saMskArako dhyAna Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) meM rakhakara hI kahA hai| jo krodhabhAva ardhamAsase bhI adhika chaha mAha taka saMskArarUpase rahatA hai vaha pRthivI - kI rekhAke samAna krodha hai / aura jo krodha saMskArarUpase saba bhavoMke dvArA bhI upazamako nahIM prApta hotA hai / arthAt jisa jIvake Alambanase isaprakArakA krodha huA hai use dekhakara jo krodha saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta bhavoMke bAda bhI pragaTa ho jAtA hai vaha parvatakI rekhAke samAna krodha hai / isaprakAra yaha krodhakaSAyakI apekSA vicAra hai / isI prakAra zeSa kaSAyoMkI apekSA bhI ghaTita kara lenA cAhie | gommaTasAra jIvakANDa meM cAroM kaSAyoMko kuche pharakake sAtha ukta solaha udAharaNoM dvArA spaSTa kiyA gayA hai / jina udAharaNoMko bhinnarUpase liyA hai unameM prathama udAharaNa mAnakaSAyasambandhI hai / kaSAyaprAbhRtameM jisa mAnabhAvako spaSTa karaneke liye 'latAke samAna' yaha udAharaNa diyA hai, gommaTasAra jIvakANDameM usake sthAnameM 'vetake samAna' yaha udAharaNa diyA hai| kaSAyaprAbhRtameM jisa mAyAbhAvako spaSTa karaneke liye 'dataunake samAna' udAharaNa diyA hai, gommaTasAra jIvakANDameM usake sthAnameM 'khurapAke samAna' udAharaNa diyA hai| tathA kaSAyaprAbhRta meM jisa lobhabhAvako spaSTa karaneke liye 'dhUlike lepake samAna' udAharaNa diyA hai, gommaTasAra jIvakANDameM usake sthAna meM 'zarIrake mailake samAna' yaha udAharaNa diyA hai| isa prakAra kaSAyaprAbhRtase jIvakANDameM katipaya udAharaNoM meM pharaka hote hue bhI Azaya bheda nahIM hai / kaSAyaprAbhRtake kathanase gommaTasAra jIvakANDa meM yaha vizeSatA avazya dRSTigocara hotI hai ki jahA~ kaSAyaprAbhRta meM ina krodhAdi cAroM kaSAyoMmeMse pratyekakA kauna avAntara bhAva kisa gatimeM utpanna karanevAlA hai isa bAtakA ullekha dRSTigocara nahIM hotA vahA~ gommaTasAra jIvakANDameM yaha nirdeza spaSTarUpase dRSTigocara hotA hai ki zilAkI rekhAke samAna krodha narakagati meM utpanna karanevAlA hai, pRthivIko rekhAke samAna krodha tiryaJca gati meM utpanna karanevAlA hai, dhUlikI rekhAke samAna krodha manuSyagati meM utpanna karanevAlA hai aura jalakI rekhAke samAna krodha devagatimeM utpanna karanevAlA hai / isaprakAra jahA~ krodhakI apekSA ukta prakArakA nirdeza kiyA hai isI prakAra mAna, mAyA aura lobhakI apekSA samajha lenA cAhie / isa prakAra ukta saba viSayakA vyAkhyAna karaneke bAda catuHsthAna ardhAdhikAra samApta hotA hai / 9 vyaJjana arthAdhikAra kaSAya prAbhUtakA nauvA~ vyaJjana arthAdhikAra hai / prakRta meM vyaJjana yaha pada 'zabda' isa arthakA sUcaka hai / tadanusAra isa ardhAdhikArameM krodha, mAna, mAyA aura lobha ina cAroM kaSAyoMke zabdarUpase pA~ca sUtragAthAoM meM paryAyavAcI nAma diye haiM / yathA -- krodhakaSAyake dasa paryAyavAcI nAma-krodha, kopa, roSa, akSamA, saMjvalana, kalaha, vRddhi, jhaMjhA, dveSa aura vivAda / ina parmAyanAmoMke arthako spaSTa karate hue akSa mAkA paryAyavAcI nAma amarSa diyA hai tathA vivAdake paryAyavAcI nAma sparddha aura saMgharSa diye haiM / pApa, ayaza, kalaha aura vairakI vRddhikA hetu honese krodhakA paryAyavAcI nAma vRddhi hai / tathA spardhA aura saMgharSakI manovRttise. dUsaroMse ulajhanA vivAdarUpa krodha kI bhUmikA hI banAtA hai, isaliye krodhakA paryAyavAcI nAma vivAda hai / zeSa kathana supratIta hI hai / stambha, utkarSa, prakarSa, samutkarSa, AtmotkarSa, mAnakapAya ke paryAyavAcI nAma haiM--mAna, mada, darpa, paribhava aura utsikta / paramAgamameM jJAna, pUjA, kula, jAti, Alambanase yaha saMsArI jIva svayaMko dUsaroMse adhika mAnatA hai, kAraNa sarAva piye hue manuSya ke samAna yaha jIva unmatta ho jAtA hai, nAma hai / isI prakAra zeSa paryAyavAcI nAmoMke viSaya meM jAna lenA cAhie / anya koI vizeSatA na hone se yahA~ unakA pRthakse spaSTIkaraNa nahIM kiyA hai| bala, Rddhi, tapa aura zarIra ina AThake isalie aise bhAvako mAna kahA hai / inake isalie mada bhI mAnakA paryAyavAcI pahale krodhakaSAyake paryAyavAcI nAmoMmeM 'vivAda' padakA ullekha kara Aye haiM / usakA kAraNa yaha hai Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki jAti Adiko nimittakara svayaMmeM bar3appanakA pariNAma honA yaha mAnakaSAyakI vizeSatA hai aura parake prati tiraskAra yA anAdarake bhAvapUrvaka usake prati saMgharSakA bhAva honA yaha krodhakaSAyakI vizeSatA hai / mAyAkaSAyake paryAyanAma haiM--mAyA, sAtiprayoga, nikRti, vaJcanA, anRjutA, grahaNa, manojJamArgaNa, kalka, kuhaka, nigRhana aura channa / mAyAmeM mana, vacana aura kAyakI pravRtimeM saralatA nahIM rahatI hai| abhiprAya kucha rakhatA hai, kahatA kucha hai aura karatA kucha anya hI hai| isalie mAyAkaSAyameM kapaTAcArakI mukhyatA hai / kuTila vyavahAra karanA, vaJcanA-ThagAIkA pariNAma rakhanA, dUsareke ThIka abhiprAyako jAnakara usakA apalApa karanA, jhUThe mantra-tantra Adi dvArA apanI AjIvikA karanA Adi saba mAyAkaSAyarUpa pariNAma hai| isI abhiprAyako dhyAnameM rakhakara yahA~ mAyAke ye paryAyavAcI nAma diye gaye haiN| ukta paryAyavAcI nAmoMkI TIkA karate hue aise aura bhI nAma Aye haiM jinakA prayoga mAyAke arthameM hotA hai| jaise kapaTa kUTavyavahAra, vipralambhana, yogavakratA, ninhavana, dambha, atisandhAna, vizrambhaghAta / vaise 'lokameM dambha mAnakaSAyakA paryAyavAcI mAnA jAtA hai, kintu yahA~ usakA mAyAkaSAyameM antarbhAva kiyA hai| mAnakaSAyapUrvaka jo ThaganekA pariNAma hotA hai usakA nAma dambha hai isa abhiprAyase dambhako mAyArUpa svIkAra kara liyA gayA hai| TIkAmeM ise kalkakA paryAyavAcI nAma batalAyA hai| mAyAmeM kuTila vyavahArakI mukhyatA hai| yahI kAraNa hai ki mAyAko tIna zalyoMmeM parigaNita kiyA gayA hai| lobhakaSAyake paryAyavAcI nAma hai-kAma, rAga, nidAna, chanda suta, preya, doSa, sneha, anurAga, AzA, icchA, mUrchA, gRddhi, sAzatA yA zAzvata, prArthanA, lAlasA, avirati, tRSNA, vidyA aura jihvA / kAmameM iSTa strI, putra aura parigraha AdikI abhilASA mukhya hai, isalie kAmako lobhakA paryAyavAcI kahA hai| rAga mAyA aura lobha AdirUpa hote hue bhI yahA~ manojJa viSayameM atiSvaMgavizeSako dhyAnameM rakhakara rAgako lobhakA paryAyavAcI kahA hai / jo maiM puNya kRtya karatA hUM usake phalasvarUpa mujhe iSTa bhogopabhogakI prApti ho aise bhAvakA nAma nidAna hai / isameM iSTa viSayako prAptiko abhilASA banI rahaneke kAraNa nidAnako lobhakA paryAyavAcI batalAyA hai| jisake cittameM mithyAtva aura mAyApariNAmake samAna nidAnarUpa lobhapariNAma banA rahatA hai vaha vratI nahIM ho sktaa| isalie AgamameM nidAnako bhI eka zalya kahA hai| mUla sUtragAthAoMmeM lobhake paryAyavAcI nAmoMmeM eka nAma 'suda' hai| usakA anuvAda jayadhavalA TIkAmeM 'suta' aura 'svata' kiyA hai| 'sUyate'bhiSicyate' isa vyutpattike anusAra vividha prakArakI abhilASAoMse svayaMko parisiMcita karanA arthAt puSTa karanA suta hai isa bhAvako dhyAnameM rakhakara sutako lobhakA paryAyavAcI kahA hai tathA mUla sUtragAthAmeM Aye hue 'suda' padakA 'svata' artha karanepara 'svasya bhAvaH svatA mamatA' aisA karake jo lobhapariNAma aisI mamatArUpa ho use lobhakA paryAyavAcI 'svata' kahA hai / priyakA artha preya hai| preyarUpa jo doSa, usakA nAma prayadoSa hai| isa prakAra preyadoSako lobhakA paryAyavAcI kahA hai / yadyapi mUla sUtragAthAmeM lobha ke paryAyavAcI nAma bIsa haiM aisA spaSTa kahA hai, parantu jaradhavalA TIkAmeM ina donoMko samasitarUpase preya aura doSako lobhakA paryAyavAcI kahA gayA hai| TIkAmeM preyako doSarUpa kyoM kahA isa praznakA jo samAdhAna kiyA hai vaha hRdayaMgama karane lAyaka hai| samAdhAna karate hue vahA~ batalAyA hai ki yadyapi parigraha AdikI abhilASA AhlAdakA hetu hai, parantu vaha saMsArako bar3hAnevAlI hai, isaliye yahA~ preyako doSarUpa kahA hai| spaSTa hai ki rAga yA abhilASA kisI bhI prakArakI kyoM na ho vaha ekamAtra saMsArakA hI hetu hotA hai| AzAke do artha hai-eka to avidyamAna arthakI icchA karanA aura dUsare 'AzyatIti AzA' vyutpattike anusAra skyaMko kRza karanA / ye donoM lobharUpa honese yahA~ AzAko lobhakA paryAyavAcI kahA hai| mala satragAthAmeM lobhakA paryAyavAcI nAma 'sAsada' bhI AyA hai| isake TIkAkArane do artha kiye haiM-eka sAzatA aura dUsarA zAzvata / AzA, spRhA aura tRSNA ina tInoM padoMkA artha eka hai| jo AzA sahita pariNAma hai usakA nAma sAzatA hai / yataH yaha pariNAma lobhako avasthAvizeSarUpa hai, ataH ise lobhakA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) paryAyavAcI kahA hai| dUsare parigrahake grahaNa karanekA pariNAma saMsArI jIvake Age-pIche sadA banA rahatA hai, isalie 'sAsada' padakA dUsarA artha zAzvata karake use lobhakA paryAyavAcI kahA hai| bAhaya saMyogake AMzika tyAga yA pUrNa tyAgakA pariNAma lobhavizeSake kAraNa nahIM hotaa| jinakI buddhi tattvaspazinI hai, jinake upadeza Adise jIvAdi prayojanabhUta padArthoke bhedavijJAnakI jhalaka milatI hai aise paruSa bhI Antarika isa lobhapariNAmake kAraNa AMzika yA pUrNa virati karane meM asamartha rahate haiM, isaliye yahA~ aviratiko lobhakA paryAyavAcI kahA hai| 'vid' dhAtuse 'vidyA' zabda banA hai, prakRtameM usakA artha vedana karanA hai| lobhakA janma vedanake adhIna hai, isalie vidyAko lobhakA paryAyavAcI kahA hai / athavA vidyA jisa prakAra durArAdhya hotI hai isI prakAra lobhake pIche laganevAle jIvakI sthiti hotI hai| isaliye vidyAko lobhakA paryAyavAcI kahA hai / iSTa anna-pAna Adi jitane bhI upabhogake sAdhana haiM unake bAra-bAra bhogane para bhI jIvana meM asantoSa banA rahatA hai aura asantoSa lobhakA paryAyavAcI nAma hai| yataH ise jihvendriyakI atRpti mAnI jAtI hai| isIlie isa sAdharmyako dekhakara jihvAko lobhakA paryAyavAcI mAnA gayA hai| isIprakAra lobhake anya jitane paryAyavAcI nAma yahA~ diye haiM unakA spaSTIkaraNa samajha lenA caahie| vizeSa vaktavya na honese yahA~ unakA alagase spaSTIkaraNa nahIM kiyA hai| jaisA ki pahale saMketa kara Aye haiM isa arthAdhikArameM pA~ca sUtragAthAyeM haiN| sUtragAthAoMke ThIka anurUpa pA~ca AryAchanda jayadhavalA TIkAkArake sAmane rahe haiM jo sUtragAthAoMke vyAkhyAke antameM diye gaye haiN| 10samyaktva-arthAdhikAra yaha samyaktva nAmakA mahA arthAdhikAra hai| isa mahAdhikArameM aupazamika Adi tInoM prakArake samyagdarzanoMmeM se prathamopazama aura kSAyika donoM prakArake samyagdarzanoMkI utpattikA bicAra kiyA gayA hai, isalie yaha mahAdhikAra darzanamohopazAmanA aura darzanamohakSapaNA ina do upa-arthAdhikAroM meM vibhakta ho jAtA hai| unameMse sarvaprathama darzanamohopazAmanA arthAdhikArakA nirUpaNa kiyA gayA hai| jo sUtragAthAe~ mAtra darzanamohopazAmanA nAmaka arthAdhikArase sambandha rakhatI haiM ve kula 15 haiN| unakA vivecana cUrNisUtrakAra yativRSabha AcAryane adhaHpravRttakaraNa Adi tIna karaNoMkA vizada vivecana karaneke bAda sabake antameM kiyA hai| ___ isa adhikArakA prArambha karate hue sarvaprathama cAra prakArake avatArakA saMkSepameM ullekha kiyA hai| ve cAra avatAra haiM-upakrama, nikSepa, naya aura anugama / upakrama pA~ca prakArakA hai-AnupUrvI, nAma, pramANa, vaktavyatA aura yatra-tatrAnupUrvI / pUrvAnupUrvIkI apekSA yaha dasavA~ arthAdhikAra hai| pazcAdAnaparvIkI aura yatra-tatrAnupUrvIkI apekSA anirdhArita saMkhyAvAlA yaha arthAdhikAra hai| kaSAyaprAbhUta yaha gauNya nAmapada hai| akSaroMkI apekSA isakA pramANa saMkhyAta aura arthakI apekSA asaMkhyAta aura ananta hai| vaktavyatA-svasamaya aura tadubhaya vaktavyatA hai, kyoMki samyaktvakI prarUpaNAke avinAbhAvasvarUpa hai| arthAdhikAra do prakArakA hai-darzanamoha-upazAmanA aura drshnmoh-ksspnnaa| samyaktva padakA nAma, sthApanA Adi jitane artho meM nikSepa hotA hai use karake aura una nikSepoMmeM kauna nikSepa kisa nayakA viSaya hai yaha batalAkara pra bhAvanikSepase prayoyana hai aisA samajhanA caahie| - isake bAda anugamakA nirdeza karate hue adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM prarUpaNa karane yogya 'daMsaNamoha-uvasAmagassa' ityAdi cAra gAthAoMkA ullekha kiyA hai| ina cAra gAthAoMmeM jisa viSayako pucchA kI gaI hai usakA nirdeza karaneke pUrva 'darzanamoha-upazAmanA 'arthAdhikArameM prarUpita arthakA sarvaprathama ullekha kara denA prayojanIya hai| yathA-yaha to spaSTa hai ki prathamopazama samyagdarzanakI utpatti mati-zruta upayogadvArA jJAyakasvabhAva nija AtmAmeM upayukta honepara hI hotI hai, ataH aise jIvako niyamase saMjJI paJcandriya paryApta honA cAhie / yahI kAraNa hai ki AgamameM ekendriyase lekara asaMjJI paJcandriya taka sabhI jIva isake grahaNake Ayogya batalAye gaye haiN| asaMjJiyoMmeM tInoM prakArake samyagdarzanoMmeM se kisI bhI samyagdarzanakI prApti nahIM . Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) hotI yaha bhI isase spaSTa hai / saMjJiyoMmeM bhI yadi ve nArakI aura deva haiM to paryApta honeke antarmuhUrta bAda hI ve ise utpanna karaneke lie yogya hote haiN| nArakiyoMmeM to sAtoM narakoMke nArakI paryApta honepara prathama samyaktvako utpanna karane ke yogya haiM aura devoMmeM cAhe ve abhiyogya deva hoM, cAhe anabhiyogya deva hoM, bhavanavAsI, vAnavyantara, jyotiSI aura nauveM graiveyaka takake vimAnavAsI deva tadyogya sAmAgrIke sadbhAvameM prathama samyaktvako utpanna karaneke lie adhikArI haiM / manuSyoM aura tiryaJcoM meM jo sammUrcchana jIva haiM ve to prathamopazamasamyaktvako utpanna karaneke pAtra hI nahIM / garbhajoM meM bhI jo manuSya aura tiryaJca paryApta haiM ve hI prathama samyaktvako utpanna karaneke adhikArI haiM / usameM bhI karmabhUmija manuSya paryApta honeke prathama samayase lekara ATha varSake hone cAhie tathA bhogabhUmija manuSya unacAsa dinake hone cAhie, tiryaJcoM meM bhI ve divasapRthakvake hone cAhie / yahA~ divasapRthaktva zabda sAta-ATha dinakA vAcI na hokara bahuta divasapRthaktvoMkA vAcI hai / cAroM gatiyoMke jIvoMmeM prathama samyakttvake grahaNake yogya kauna jIva haiM isakA yaha sAmAnya vicAra hai / usameM bhI jo anAdi mithyAdRSTi jIva haiM ve kSayopazama Adi cAra labdhiyoMse sampanna hone caahie| jo sAdi mithyAdRSTi jIva haiM unakA vedaka kAla vyatIta hone para ve bhI cAra labdhiyoMse sampanna hone cAhie / isa prakAra itanI yogyatAvAle bhavya jIva hI kAlalabdhi Anepara svAtmonmukha svapuruSArthadvArA prathama samyaktvake grahaNake yogya hote haiM / ve cAra labdhiyA~ haiM-- kSayopazama labdhi, vizuddhilabdhi, dezanAlabdhi aura prAyogya labdhi / vizuddhi balase pUrvameM, saMcita hue kamoMke anubhAga spardhakoMkA pratisamaya anantaguNA hIna hokara udIrita honA kSayopazamalabdhi hai / pratisamaya anantaguNe hIna hokara udIrita honevAle anubhAgaspardhakoMke nimitta se asAtA Adi azubha prakRtiyoMke bandhake viruddha sAtAdi zubha prakRtiyoMke bandhake yogya jIvoMke pariNAmoMkI prApti honA vizuddhilabdhi hai| chaha dravya aura nau padArthoMke upadezakA nAma dezanA hai / usa dezanAse yukta AcArya AdikA milanA tathA unake dvArA upadiSTa arthake grahaNa karane, dhAraNa karane aura vicAra karanekI zaktikA prApta honA dezanAlabdhi hai / tathA saba karmoMkI utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgakA ghAta hokara unakA kramase antaHkor3Akor3I pramANa sthitimeM aura dvisthAnIya anubhAgameM avasthAna honA prAyogya labdhi hai / yahA~ anubhAgakI apekSA saba karmoMmeM puNyakarma vivakSita na hokara zeSa saba karma liye gaye haiM itanA vizeSa jAnanA cAhie, kyoMki ukta vizuddhiko nimittakara puNya karmoMkA anubhAga kSINa na hokara vRddhiko prApta hotA hai / yahA~ dezanA labdhike prasaMgase jo AcArya Adi padakA grahaNa kiyA hai so usase mokSamArga ke anurUpa upadezadete hue samyadRSTiyoMkA grahaNa kiyA hai aisA yahA~ samajhanA cAhie, kyoMki jIvasthAnakI nauvIM cUlikAmeM prathamAdi tIna narakoMmeM RSiyoMkA gamana na honese vahA~ prathamopazama samyaktvakI utpattikA bAhya sAdhana dharmazravaNa nahIM bana sakatA ? kisI ziSya dvArA aisI AzaMkA karanepara AcAryadeva vIrasenasvAmI ukta zaMkAkA samAdhAna karate hue likhate haiM ki vahA~ pUrvabhavake sambandhI, dharmake grahaNa karAnemeM lage hue tathA saba prakArakI bAdhAoMse rahita aise samyagdRSTi devoMkA vahA~ gamana dekhA jAtA hai, ataH prArambhake tIna narakoM meM dharmazravaNarUpa bAhya sAdhana bana jAtA hai / ullekha isa prakAra hai kathaM tasaM dhammasuNaNaM saMbhavadi, tattha risINaM gamaNabhAvA ? Na, sammAiTTidevANaM puvvabhavasaMbaMdhINaM dhammapaduppAyaNe vAvadANaM sayalabAdhAvirahiyANaM tattha gamaNadaMsaNAdoM / pu. 6, 433 / isase spaSTa hai ki samyagdRSTiyoMke dvArA milA huA mokSamArga ke anurUpa upadeza ho anya jIvoMmeM prathamopazama samyagdarzanakI utpattikA nimitta hotA hai, anya mithyAdRSTiyoM ke dvArA diyA gayA upadeza prathamozama samyagdarzanakI utpattimeM bAhya sAdhana nahIM hotA / ye cAra labdhiyA~ haiM / ina cAra labdhiyoMse sampanna ukta yogyatAvAle jIva jaba kAlalabdhike yogameM vaspuruSArthadvArA karaNalabdhike sanmukha hote haiM taba ve jIva sarvaprathama adhaHpravRttakaraNarUpa vizuddhiko prApta hote Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 19 ) haiN| aise jIvoMke prathama samayase pariNAma kaise hote haiM, yoga va upayoga Adi kauna-kauna hote haiM ityAdi bAtoMkI pRcchA una cAra gAthAoMmeM kI gaI hai jo sAmAnyarUpase adhaH pravRttakaraNa ke prathama samaya meM prarUpaNAyogya haiM / ve cAra haiM- 'daMsaNamoha - uvasAmagassa' ityAdi 91, 92, 93 aura 94 kramAMkavAlI sUtragAthAaiM / unameM prathama sUtragAthAkA vizeSa spaSTIkaraNa cUrNisUtroMmeM aura unakI jayaghavalA TIkAmeM karate hue batalAyA hai ki ina jIvoMkA pariNAma vizuddhatara hI hotA hai, avizuddha nahIM hotA / kevala adhaH prabRttakaraNake prathama samayase lekara hI vizuddhatara pariNAma nahIM hotA / kintu adhaHpravRttakaraNako prArambha karaneke antarmuhUrta pahale se hI aise jIvoMkA pariNAma Atmasanmukha upayoga honese prati samaya anantaguNI vizuddhiko liye hue vizuddha se vizuddhatara hotA jAtA hai, kyoMki jo mithyAtvarUpI mahAgartase nikalakara alabdhapUrva samyagdarzanarUpI ratnako prApta karane ke sammukha haiM, jinhoMne kSayopazama Adi cAra labdhiyoMkI sampannatAke kAraNa apanI sAmarthya ko bar3hAyA hai aura jo saMvega aura nirvedabhAvase yukta haiM aise jIvoMke pariNAmoMmeM prati samaya sahaja hI anantaguNI vizuddhi hotI hai isameM sandeha nahIM / karmoM grahaNa meM nimitta rUpa jIva pradezoMkI parispandarUpa paryAyako yoga kahate haiM / ye jIva niyamase paryApta hote haiM, isalie inake gyAraha paryApta yogoMmeMse AhAraka kAyayogako chor3akara dasa paryApta yogoM meM se koI eka paryApta yoga hotA hai / yathA - manoyogake cAra bhedoMmeMse koI eka manoyoga hotA hai yA vacana yogake cAra bhedoMmeM se koI eka vacanayoga hotA hai yA audArika kAyayoga yA vaikriyika kAyayoga hotA hai / krodha, mAna, mAyA aura lobhake bhedase kaSAya cAra prakArakI hai| unameM se koI eka kaSAya pariNAma hotA hai / itanI vizeSatA hai ki eka to aise jIvoMkA upayoga paralakSI na hokara, niyamase AtmalakSI hotA hai, isalie vaha kaSAya pariNAma uttarottara vardhamAna na hokara hIyamAna hotA hai / dUsare pUrva saMcita pApakarmoMkA anubhAga dvisthAnIya to pahale hI ho gayA hai / sAthahI usameM prati samaya anantaguNI hAni hotI jAtI hai, isalie bhI vahA~ honevAlA kaSAya pariNAma uttarottara hIyamAna hI hotA hai / jIvoMkA jo arthako grahaNa karane rUpa pariNAma hotA hai use upayoga kahate haiM / vaha do prakArakA haisAkAra aura anAkAra / anAkAra upayogakA nAma darzanopayoga hai aura sAkAra upayogakA nAma jJAnopayoga hai / yataH anAkAra upayoga avimarzaka honese sAmAnyarUpase padArthako grahaNa karatA hai, ataH aise upayoga ke kAlameM vimarzaka svarUpa jIvAdi tattvArthoM kI pratipatti nahIM ho sakatI, ataH yahA~ sAkAra upayoga arthAt jJAnopayoga hI svIkAra kiyA gayA hai / usameM bhI mithyAtva guNasthAnameM tIna kujJAna hI sambhava hai, ataH unameM se koI eka upayoga yahA~ hotA hai yaha ukta sthalapara jayadhavalA TIkAmeM svIkAra kiyA gayA hai / isa viSayakI vizeSa jAnakArI ke liye pR0 204 ke vizeSArtha para dRSTipAta karanA cAhie / ina jIvoMke uttarottara vardhamAna pIta, padma aura zukla ina tInoM lezyAoMmeMse koI eka lezyA hotI hai| yaha kathana tiryaJcoM aura manuSyoMkI mukhyatAse kiyA hai, kyoMki devoM aura nArakiyoMmeM jahA~ jo lezyA hai vahA~ vaha janmase lekara maraNataka niyamase banI rahatI hai, isalie yahA~ nArakiyoM aura devoMke samyagdarzana ke sanmukha hone para kauna lezyA hotI hai isakA nirdeza na kara jahA~ eka lezyA antarmuhUrta se adhika kAla taka nahIM hotI aise manuSyoM aura tiryaJcokI apekSA hI yahA~ aise jIvoMke kauna lezyA hotI hai isakA nirdeza kiyA hai / aise manuSyoM aura tiryaJcoMke azubha tIna lezyAaiM to hotI hI nahIM / zubha tIna lezyAoM meM koI eka lezyA niyamase vardhamAna hI hotI hai / yadi atimaMda vizuddhike sAtha ukta jIva samyagdarzanake sanmukha hoM to bhI unake jaghanya pItalezyArUpa pariNAma dekhA jAtA hai / nArakiyoMmeM kRSNa, nIla aura kApotameMse jisa naraka meM jo avasthita lezyA ho vaha niyamase hIyamAna hI hotI hai aura devoMmeM pIta, padma aura zuklameMse jahA~ jo avasthita lezyA ho vaha niyamase vardhamAna hI hotI hai itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhie / tInoM vedoMmeMse anyatama veda hotA hai| karaNAnuyogameM caudaha mArgaNAoMkA kathana noAgama bhAvaparyAyako dhyAnameM rakhakara hI kiyA gayA hai / isalie veda kauna hotA hai aisI pRcchAke hone para jo yaha uttara diyA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) gayA hai ki tInoM vedoM se koI eka veda hotA hai so isa uttara dvArA bhAvavedakA hI grahaNa karanA cAhie / cU~ki prArambhake pA~caveM guNasthAnatakakI prApti dravyase puruSa, strI aura napuMsaka saMjJI paMcendriya paryAptaka jIvoM ko bhI ho sakatI hai, ataH jayadhavalAkArane vedake dravya aura bhAva aise bheda karake donoM prakAra ke tInoM vedavAle jIva prathamopazama samyagdarzanako utpanna karate haiM usameM koI virodha nahIM hai yaha nirdeza kiyA hai| paramAgama cAra anuyogoM meM vibhakta hai / unameMse caraNAnuyogameM bAhya AcArakI apekSA vicAra kiyA gayA hai, isalie usameM dravyaveda vivakSita hai aura karaNAnuyogameM noAgama bhAvarUpa jIvoMkI artha- vyaMjana paryAyeM lI gaI haiM, isalie usameM bhAvaveda vivakSita hai itanA yahA~ vizeSa samajhanA cAhie / dUsarI sUtragAthA 'kANi vA puvvabaddhANi' ityAdi hai / isameM AThoM karmoka prakRti Adike bhedase cAroM prakArake sattva, bandha, udaya aura udIraNA viSayaka pRcchAkA cUrNisUtroM aura jayadhavalA TIkA dvArA vicAra " kiyA gayA hai| inameM se prakRti sattvakA vicAra karate hue jo nirdeza kiyA hai usake anusAra mohanIya karmakI 26-27 yA 28 prakRtiyoM kI sattA hotI hai / anAdi mithyAdRSTike 26 prakRtiyoMkI sattA hotI hai, sAdi mithyAdRSTi ke yathAsambhava 26, 27 yA 28 prakRtiyoMkI sattA hotI hai / kAraNa spaSTa hai / Ayu karmakI eka bhujyamAna AyukI apekSA ekakI aura yadi parabhava sambandhI AyukA vandha kiyA ho to dokI sattA hotI hai / nAmakarmakI apekSA AhArakacatuSka aura tIrthaMkara prakRtiko chor3akara 88 prakRtiyoMkI sattA hotI hai / jJAnAvaraNAdipa pAMca karmoMke jitane avAntara bheda haiM una sabakI sattA hotI haiM / yahA~ yaha prazna kiyA gayA hai ki sAdi mithyAdRSTike AhAraka catuSkakA sattva sambhava hai, isalie anya prakRtiyoM ke sAtha unakI sattA bhI kahanI caahie| isa praznakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki vedaka samyaktvake kAlase AhAraka zarIrako udvelanAkA kAla alpa hai, isalie prathamopazama samyaktva ke sanmukha hue sAdi mithyAdRSTike AhAraka catuSkakA sattva nahIM pAyA jAtA / aise jIvoMke AyukarmakA sthitisattva tatprAyogya hotA hai / tathA zepa karmokA sthitisattva antaHkor3Akor3I ke bhItara hotA 4 aise jIvoMke aprazasta kamakA anubhAga dvisthAnIya hotA hai aura prazasta karmoMkA catuHsthAnIya hotA hai / varNAdicatuSka apane uttara bhedoMke sAtha prazasta bhI hote haiM aura aprazasta bhI hote haiM / tathA pradezasatkarma ajadhanya anutkRSTa hotA hai / usI dUsarI gAthAkA dUsarA caraNa hai- 'ke vA aMse NibaMdhadi tadanusAra ukta jIva kina prakRtiyoM ke bandhaka hote haiM isakA vicAra tIna daNDakoMke dvArA kiyA gayA hai| una tInoM daNDakoM meM samAnarUpase pAI jAnevAlI prakRtiyA~ isa prakAra haiM-5 jJAnAvaraNa, 9 darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, mithyAtva, solaha kapAya, puruSaveda, hAstha, rati, bhaya, jugupsA, paJcendriya, jAti, tejasa zarIra, kArmaNazarIra, samacaturasra saMsthAna, varNAdi catuSka, agurulaghu Adi cAra, prazasta vihAyogati, trasAdi catuSka, sthirAdi chaha, nirmANa aura pA~ca antarAya / aba yadi adhaH pravRttakaraNake prathama samaya meM sthita jIva manuSya aura tiryaJca haiM to ve ukta 66 prakRtiyoMke sAtha devagati vaikriyika zarIra, vaikriyika AMgopAMga, devagati prAyogyAnupUrvI aura uccagotra ina pA~ca prakRtiyoMkA bhI bandha karate haiM / yadi deva aura chaha pRthiviyoMke nArakI jIva haiM to ve ukta 66 prakRtiyoMke sAtha manuSyagati, audArika zarIra, vajrarSabhanArAca saMhanana, audArika zarIra AMgopAMga, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI aura uccagotra ina chaha prakRtiyoMkA bhI bandha karate haiM / yadi sAtavIM pRthivIke nArakI haiM to ve ukta 66 prakRtiyoMke sAtha tiryaJcagati, audArikazarIra, audArika aMgopAMga, vajrarSabhanArAcasaMhanana, tiryaJcagatyAnupUrvI, kadAcit udyota aura nIcagotra ina 7 yA 6 prakRtiyoMkA bhI bandha karate haiM / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 21 ) sthitibandha tInoM daNDakoMmeM kahI gaI ina saba prakRtiyoMkA antaHkor3akor3I pramANa hotA hai| jo aprazasta prakRtiyA~ haiM unakA dvisthAnIya aura jo prazasta prakRtiyA~ hai unakA catuHsthAnIya anubhAgabandha hotA hai| pA~ca jJAnAvaraNa, chaha darzanAvaraNa, sAtA vedanIya, bAraha kapAya, purupaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, tiryaJcagati, manuSyagati, paJcendriyajAti, audArika zarIra, taijasa zarIra, kArmaNa zarIra, audArika zarIra AMgopagi, varNAdi cAra, tiryaJcagatyAnupUrvI, manuSyagatyAnupUrvI, agurulaghu Adi cAra, udyota, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka zarIra, sthira, zubha, yazaHkIti, nirmANa, uccagotra aura pAMca antarAya ina 54 prakRtiyoMkA anutkRSTa pradezabandha hotA hai tathA nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, mithyAtva, anantAnuvandhI cAra, devagati, vaikriyika zarIra, samacaturasra saMthAna, vaikriyika zarIra AMgopAMga, vajarSabhanArAca saMhanana, devagatiprAyogyAnupUrvo, prazasta vihAyogati, subhaga, susvara, Adeya aura nIcagotra ina 19 prakRtiyoMkA utkRSTa yA anutkRSTa pradezabaMdha hotA hai| usI dUsarI gAthAkA tIsarA pAda hai-'kadi AvaliyaM pavisaMti / tadanusAra udaya-anudayarUpase kitanI prakRtiyA~ udayAvalimeM praveza karatI haiM isa pRcchAkA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki pahale jitanI prakRtiyoMkI sattAkA nirdeza kara Aye haiM ve saba udayAvalimeM praveza karatI haiN| itanI vizeSatA hai ki jina jIvoMne parabhava sambandhI AyukA bandha kiyA hai unako usa AyukI AbAdhA bhujyamAna Ayu-pramANa honese vaha udayAvalimeM praveza nahIM karatI hai| yahA~ itanA aura vizeSa jAna lenA cAhie ki parabhava sambandhI AyukA bandha hote samaya jitanI bhujyamAna Ayu zeSa rahatI hai usakA kadalIghAta hue vinA nipeka kramase bhoga dvArA hI usakI nirjarA hotI hai| usI gAthAkA cauthA caraNa hai-'kadiNhaM vA pvesgo|'-tdnusaar adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM sthita jIvoMke kitanI prakRtiyoMkI udIraNA hotI hai isa pRcchAkA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, mithyAtva, paJcendriya jAti, taijasazarIra, kArmaNazarIra, varNAdi cAra, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka zarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, nirmANa aura pA~ca antarAya ina 35 prakRtiyoMkI to niyamase udIraNA hotI hai, kyoMki yahA~para ye dhruvodayasvarUpa prakRtiyA~ haiN| isalie inakI samAnarUpase cAroM gatiyoMmeM udaya-udIraNA pAI jAtI hai| inake sivAya sAtA aura asAtA inameMse kisI eka prakRtiko cAroM gatiyoMmeM udaya-udIraNA pAI jAtI hai| isI prakAra cAritra mohanIyakI apekSA 4 krodha, 4 mAna, 4 mAyA aura 4 lobhameMse koI cAra, hAsyAdi do yugaloMmeMse koI eka yugala, bhaya, jugupsA yA donoM yA donoM nahIM isa prakRtiyoMkI bhI udaya-udIraNA hotI hai| aba yadi nArakI hai to ukta prakRtiyoMke sAtha napuMsakaveda, narakAyu, narakagati, vaikriyika zarIra, huMDasaMsthAna, vaikriyika zarIra AMgopAMga, aprazasta vihAyogati, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkoti aura nIcagotra ina gyAraha prakRtiyoMkI bhI udaya-udIraNA pAyI jAtI hai| yadi tiryaJca hai to 3 vedoMmeMse koI eka veda, tiryaJcAyu, tiryaJcagati, audArika zarIra, chaha saMsthAnoMmeMse koI eka saMsthAna, audArika zarIra AMgopAMga, chaha saMhananoMmeMse koI eka saMhanana, kadAcit udyota, do vihAyogatiyoMmeMse koI eka, subhaga-durbhagameMse koI eka, susvara-duHsvarameMse koI eka, Adeya-anAdeyameMse koI eka, yazaHkIrti-ayazaHkIrtimeMse koI eka tathA nIcagotrakI niyamase udaya-udIraNA hotI hai| yadi manuSya hai to tiryaJcoMke samAna udaya-udIraNA jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki tiryaJcAyu aura tiryaJcagatike sthAnameM manuSyAyu aura manuSyagati kahano caahie| tathA manuSyoMmeM udyotakI udayaudIraNA nahIM hotI aura gotrakI donoM prakRtiyoMmeMse kisI ekakI udaya-udIraNA pAI jAtI hai| yadi deva hai to ukta prakRtiyoMke sAtha puruSa yA strIveda, devAyu, devagati, vaikriyika zarIra, samacatu Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 22 ) rasrasaMsthAna, vaikriyika zarIra AMgopAMga, prazasta vihAyogati, subhaga, susvara, Adeya, yazaHkIrti aura uccagotra inakI niyamase udaya-udIraNA hotI hai| yahA~ jisa gatimeM jitanI prakRtiyoMkI udIraNA batalAI hai, Ayuko chor3akara una prakRtiyoMkI tatprAyogya antaHkoDAkor3I pramANa sthitiyAM apakarSita kara udayameM dI jAtI hai aura AyuoMmeMse jisake udaya prApta jisa AyukI jo sthiti ho usakI udIraNA hotI hai / isI prakAra jisake jina prakRtiyoMkI udayaudIraNA hotI hai unameMse prazasta prakRtiyoMkI bandhasthAnase anantaguNI hIna catu:sthAnIya udIraNA hotI hai aura aprazasta prakRtiyoMkI sattvasthAnase anantaguNI hIna dvisthAnIya udIraNA hotI hai| tathA pradezoMkI apekSA ajaghanya-anutkRSTa udIraNA hotI hai| yaha udIraNAkA vicAra hai / isI prakAra udayake sambandhameM bhI jAnanA caahie| ke aMse jhIyade pavvaM' yaha tIsarI satragAthA hai| isake parvArSavArA darzanamohakI upazamanA karane ke sanmukha honeke pUrva hI prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezarUpase kina karmoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai aura kina karmoMkI udayamyucchitti ho jAtI hai isakI pRcchA kI gaI hai aura uttarArSa dvArA kisa sthAnapara antara karaNakriyA hotI hai aura kisa sthAnapara kina karmokA yaha jIva upazAmaka hotA hai yaha pRcchA kI gaI hai| Age ina pRcchAoMkA cUNisUtroM aura jayadhavalA TIkAdvArA vistArase samAdhAna karate hue cautIsa bandhApasaraNoMkA nirdeza karaneke bAda darzanamohanIyake upazAmakake pRthaka-pRthaka gatike anusAra kina prakRtiyoMkA udaya hotA hai aura kauna prakRtiyAM udayase vyucchinna rahatI hai isakA vicAra karate hue batalAyA hai ki nidrAdi pA~ca darzanAvaraNa, ekendriyAdi cAra jAtinAmakarma, cAra AnupUrvI, Atapa, sthAvara, sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNa nAmakarma ye prakRtiyAM udayase vyucchinna rahatI haiN| darzanamohanIyake upazamakA prArambha karane vAlA jIva na to ekendriya hotA hai, na vikalatraya aura asaMjJI hI hotA hai aura na hI aparyAptaka hotA hai| sAtha hI vaha sAkAra upayogavAlA aura jAgRta hotA hai, ataH usake ye prakRtiyA~ udayase vyucchinna rahatI haiM / yaha ogha nirdeza hai / Adezase kisa gatimeM kina prakRtiyoMkA kisa rUpase udaya rahalA hai yaha mUlase jAna lenA caahie| vizeSa vaktavya na honese yahAM usakA nirdeza nahIM kiyA hai / antarakaraNa kriyA bhI adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM nahIM hotI aura na hI yaha jIva yahA~para upazAmaka saMjJAko prApta hotA hai| Age jahA~ antarakaraNa kriyA hogI aura jahAM jAkara yaha jIva upazAmaka kahalAyegA vahA~ inakA nirdeza kreNge| __ cauthI sUtragAthA hai-'kiMTThidiyANi kammANi' Adi / isa dvArA darzanamohanIyakA upazAmaka jIva kitanI sthitikA aura kitane anubhAgakA ghAta kara sthitisambandhI aura anubhAgasambandhI kisa sthAnako prApta hotA hai yaha pRcchA kI gaI hai| tadanusAra isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki adhaHpravRttakaraNake antima samayameM jo sthitisatkarma antaHkor3Akor3a pramANa hai usameM se apUrvakaraNa aura anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke balase saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitikA ghAta kara pUrvako vivakSita sthitike saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiko yaha jIva prApta hotA hai / tathA aprazasta karmoMkA adhaHpravRttakaraNake antima samayameM jo anubhAga prApta hotA hai usake ananta bahabhAgapramANa anubhAgakA ukta donoM prakArake pariNAmoMke balase ghAta kara usake anantaveM bhAgapramANa anubhAgako prApta hotA hai| isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki adhaHvRttakaraNameM sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta na hokara ve guNazreNinikSepake sAtha apUrvakaraNake prathama samayase prArambha hote haiM / isa prakAra adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM prarUpaNa karane yogya cAra gAthAoMke viSayakA nirdeza karaneke bAda jina tIna prakArake karaNa pariNAmoMke dvArA darzanamohanIyake upazama honekA nirdeza kiyA hai| unakA yahA~ vicAra karate haiN| jina pariNAmoMke dvArA darzanamoha aura cAritramohakA upazama Adi hotA hai una pariNAmoMkI karaNa saMjJA hai / ve pariNAma tIna prakArake haiM-adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa / jisameM vidyamAna Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23 ) jIvoMke pariNAma nIce pravRtta hote haiM use adhaHvRttakaraNa kahate haiN| tAtparya yaha hai ki isa karaNameM uparima ( Age ) samayameM sthita jIvoMke pariNAma nIceke ( pUrvake ) samayameM sthita jIvoMke bhI pAye jAte haiM isalie inakI adhaHpravRttakaraNa saMjJA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| jisa karaNameM pratyeka samayameM apUrvaasamAna niyamase anantaguNarUpase vRddhiMgata karaNa-pariNAma hote haiM arthAt jisasa karaNameM pratyeka samayameM asaMkhyAta lokapramANa pariNAma hokara anya samayameM sthita jIvoMke pariNAmoMke sadRza nahIM hote haiM, unakI apUrvakaraNa saMjJA hai| jisa karaNameM eka samayameM sthita jIvoMke pariNAmameM bheda nahIM hai aura bhinna samayameM sthita jIvoMkA pariNAma bhinna hI hotA hai vaha anivRttikaraNa kahalAtA hai| isa prakAra ye tIna prakArake pharaNa hai / inake sivAyase cauthI upazAmanAtA hai| jisa kAlavizeSameM darzanamohanIya upazAnta hokara avasthita rahatA hai use upazAmanADA kahate haiN| upazAmanAyA kaho yA upazama samyagdRSTikA kAla kaho donoMkA eka hI artha hai| Age ina tIna karaNoMkA vizeSa vicAra karate hue aSaHpravRttakaraNake viSayameM do anuyogadvAroMkA nija kiyA do anayogadAra hai-anakRSTiprarUpaNA aura alpabahatva / usameM sarvaprathama bahutvake sAdhanarUpase anukRSTikA nirdeza kiyA hai| adhaHpravRttakaraNakA kula kAla antarmuhUrta hai aura pariNAma asaMkhyAta lokapramANa hai| usameM prathama samayase lekara antima samayataka pRthaka-pRthak eka-eka samayameM sthitibandhApasaraNa Adike kAraNabhUta aura uttarottara chaha vRddhikramase avasthita asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAna hote haiN| paripATI kramase viracita ina pariNAmoMke punarukta aura apunarukta bhAvakA anusandhAna karanA anukRSTi kahalAtI hai| yadyapi yaha anukRSTi saMsArake yogya sthitibandhAdhyavasAyasthAnoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna Upara jAkara vyucchinna hotI hai, kyoMki jaghanya sthitibandhake yogya pariNAmoMkI Upara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM anuvRtti dekhI jAtI hai| kintu yahA~ aisA na hokara antarmuhUrtapramANa avasthita sthAna vyatIta honepara anukRSTikA viccheda ho jAtA hai| yaha antarmuhurtapramANa avasthita sthAna adha:pravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| yathA-adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM nAnA jIvoMkI apekSA asaMkhyAta lokapramANa pariNAma hote haiN| punaH dUsare samayameM prArambhake kucha pariNAmoMko chor3akara ve hI pariNAma anya apUrva pariNAmoMke sAtha kucha adhika hote haiN| yahA~ adhikakA pramANa, asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAnoM meM antarmuhartakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave, utanA hai| isaprakAra adhaHpravRttakaraNake antima samayataka pratyeka samayake pariNAma pichale samayake pariNAmoMse sAdhika hote jAte haiN| Age ina pariNAmoMkI kisa prakAra anukRSTi racanA banatI hai Adi saba bAtoMkA vizeSa khulAsA mUlameM vistArase kiyA hI hai| isalie vahA~se jAna lenA caahie| isIprakAra ina pariNAmoMmeM vizuddhikI apekSA svasthAna aura parasthAnakA avalambana lekara alpabahatva bhI jAna lenA caahie| vizaddhikI apekSA parasthAna alpabahatvakA saMdaSTidvArA pR0 251 meM spaSTa spaSTIkaraNa kiyA hai, isalie ise usake AdhArase jAna lenA caahie| yahAM itanA saMketa kara denA Avazyaka pratIta hotA hai ki ukta saMdRSTimeM vivakSita kisa sthAnase dUsare kisa sthAnakI vizaddhi adhika hai yaha batalAneke lie jo vANake cihna diye haiM ve bhUlase ulaTe laga gaye hai, ataH unheM vahIM apane apane sthAnapara ulaTa denA cAhie / tAki parasthAna vizuddhike alpabahutvakA jJAna karane meM bhrama na hone paaye| dUsarA apUrvakaraNa hai| isakA kAla antarmuhUrta hai jo adhaHpravRttakaraNake kAlase saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isake pratyeka samayameM nAnAjIvoMkI apekSA asaMkhyAta lokapramANa pariNAma hote haiM jo pratyeka samayameM visadRza hI hote haiM / arthAt pratyeka samayake pariNAma dUsare samayake pariNAmoMse bhinna hI hote haiM / yahA~ prathama samayameM jaghanya vizuddhi sabase stoka hotI hai| usase usI samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hotI hai| prathama samayakI isa utkRSTa vizuddhise dUsare samayako jaghanya vizuddhi anantaguNI hotI hai| usase usI samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hotI hai| isaprakAra vizuddhikA yaha alpabahutva isa karaNake antima samayataka jAnanA caahie| yahA~ adhaHpravRttakaraNake samAna pariNAmoMkI anukRSTi racanA na honese nirvargaNAkANDaka bhI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) nahIM banatA, ataH yahA~ pratyeka samayameM nirvargaNA hotI hai| arthAt yahA~ eka samayake pariNAmoMmeM hI nAnA jIvoMkI apekSA sadRzatA-visadRzatA banatI hai| vivakSita kisI bhI samayake pariNAmoMkI usase bhinna anya kisI bhI samayake pariNAmoMke sAtha sadRzatA nahIM bntii| darzanamohanIyakA upazama karanevAle jIvoMke apUrvakaraNake prathama samayase katipaya vizeSatAe~ prArambha ho jAtI hai-(1) sthitikANDakaghAta / pratyeka sthiti ke ghAtakA kAla antarmaharta hai| itane kAlake bhItara sattAmeM sthita Ayakarmake sivAya anya karmoMkI sthitimeMse eka kANDakapramANa sthitikA phAlikramase ghAtakara usa antarmahartake antameM una karmoMkI sthitiko utanA kama kara detA hai| isaprakAra apUrvakaraNake antarmuhurtapramANa kAlake bhItara saMkhyAta hajAra sthitikANDakaghAta hokara antameM vivakSita saba karmokI vaha sthiti apUrvakaraNake prathama samayameM prApta sthitike saMkhyAtaveM bhAgapramANa zeSa rahatI hai| yahA~ apUrvakaraNake prathama samayameM eka jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aura utkRSTa kANDaka sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai| isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa mUlase samajha lenA cAhie / sthitikANDakaghAta adhaHpravRttakaraNameM nahIM hotaa| . (2) sthitibandha jo adhaHpravRttakaraNameM hotA thA usase yahA~ apUrva hotA hai| tAtparya yaha hai ki adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM hI usase pahale ba~dhanevAle sthitibandhase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgakama sthitikA yaha jIva bandha karatA hai aura itanA sthitibandha antarmahartakAlataka karatA rahatA hai / punaH isa antarmuhUrtake samApta honepara palyopamake saMkhyAtaveM bhAgakama dUsare sthitibandhakA prArambhakara usakA bhI antarmuhurtakAlataka bandha karatA rahatA hai| isaprakAra adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAta hajAra khaNDapramANa sthitibandhApasaraNa adha:pravRttakaraNake kAlake bhItara hote haiN| tathA apUrvakaraNake prathama samayameM pichale sthitibandhase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kama sthitikA bandha prArambha hokara eka antarmuhartakAlataka vaha hotA rahatA hai / punaH anya sthitibandha prArambha hotA hai| isaprakAra isa karaNake kAlake bhItara bhI saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa jAnanA cAhie / tathA isI prakAra ina sthitibandhApasaraNoMkA kathana anivattikaraNameM bhI karanA cAhie / eka sthitikANDakaghAtakA jitanA kAla hotA hai utanA hI eka sthitibandhApasaraNakA kAla hotA hai itanA yahA~ vizeSa jAnanA caahie| (3) yahA~ adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara hI tInoM karaNoMke kAlake bhItara jo aprazasta karma ba~dhate hai unakA pratyeka samayameM dvisthAnIya anubhAgabandha hokara bhI vaha anantaguNA hIna hotA rahatA hai aura jo prazasta karma ba~dhate haiM unakA pratyeka samayameM catuHsthAnIya anubhAgabandha hokara bhI vaha anantaguNA adhika hotA rahatA hai| darzanamohanIyako upazamanA karanevAlA jIva AyukarmakA bandha nahIM karatA, isalie usakI apekSA yaha tathA sthitikANDakaghAta Adi koI kathana nahIM jAnanA caahie| 4. apUrvakaraNake prathama samayase sattAmeM sthita aprazasta karmokA anubhAga kANDakaghAta hone lagatA hai| yahA~ eka-eka anubhAgakANDakaghAtakA kAla antarmuhUrta hokara bhI vaha sthitikANDakaghAtake saMkhyAta hajAravaM bhAgapramANa hai| arthAt eka sthitikANDakaghAtake kAlake bhItara saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakaghAta ho jAte haiN| isI prakAra anivRttikaraNameM bhI jAnanA caahie| yaha anubhAgakANDakaghAtavidhi adhaHpravRttakaraNameM nahIM hotii| 5. isI prakAra apUrvakaraNake prathama samayase Ayukarmako chor3akara zeSa sAta karmoMkA guNazreNinikSepa prArambha ho jAtA hai| AyukarmakA guNazreNinikSepa kyoM nahIM hotA isa praznakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki aisA svabhAvase hI nahIM hotaa| guNazreNinikSepakA pramANa apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase kucha adhika hai| ina donoM karaNoMke kAlase kucha adhikakA pramANa kitanA hai isa praznakA samAdhAna karate hae batalAyA hai ki anivRttikaraNakA jitanA kAla hai usakA saMkhyAtavAM bhAga kucha adhikakA pramANa haiM / NazreNinikSepako vidhi mala (0 265 ) se jAna lenI caahie| itanA vizeSa hai ki yahA~ galitAvazeSa guNazreNinikSepa hotA hai| guNazreNinikSepake prathama samayase lekara jaise-jaise eka-eka samaya vyatIta hotA jAtA hai vaise hI vaise guNazreNinikSepakA AyAma bhI uttarottara kama hotA jAtA hai / isIkA nAma galitAvazeSa guNazreNinikSepa hai| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) isa prakAra ukta vizeSatAoMke sAtha apUrvakaraNake kAlako samApta kara yaha jIva anivRttikaraNameM praveza karatA hai / isakA bhI kAla antarmuhUrta hai / parantu yaha kAla apUrvakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAga pramANa hai| yahA~ pratyeka samayameM eka hI pariNAma hotA hai| anya ve saba vizeSatAe~ yahA~ bhI pAI jAtI haiM jo apUrvakaraNameM hotI haiN| vizeSa spaSTIkaraNa mUlase jAna lenA caahie| isa prakAra anivRttikaraNake saMkhyAta bahabhAgapramANa kAlake jAne para yaha jIva antarakaraNa kriyAke karaneke lie udyata hotA hai| yadi anAdi mithyAdRSTi hai to ekamAtra mithyAtvako antarakaraNakriyA karatA hai aura sAdi mithyAdRSTi hokara bhI mithyAtvake sAtha samyagmithyAtvako sattAvAlA hai to mithyAtva aura samyagmithyAtvako antarakaraNakriyA karatA hai aura yadi mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktva ina tInoMkI sattAvAlA hai to tInoMkI antarakaraNa kriyA karatA hai / jisa samaya antarakaraNa kriyAkA prArambha karatA hai usa samayase lekara anivRttikaraNake kAlake barAbara sthiti niSekoMko chor3akara usase Uparake antarmahartapramANa niSekoMkA abhAva karanA antarakaraNa kA yahA~ jina niSekoMkA abhAva kara antara kiyA jAtA hai unase nIce arthAta pUrvake saba niSekoMkI prathama sthiti saMjJA hai aura unase Uparake saba niSekoMko dvitIya sthiti saMjJA hai| antarake lie grahaNa kiye gaye niSekoMkA inhIM donoM sthitiyoM meM nikSepa hotA hai aura isa prakAra antarmuharta kAlameM antarakaraNa kriyA sampanna ho jAtI hai| yaha antarakaraNa kriyAkA kAla eka sthiti kANDakaghAtake kAlake barAbara hai| isa prakAra jaba yaha antarakaraNa kriyA kara letA hai taba vahA~se lekara upazAmaka kahA jAne lagatA hai / yadyapi yaha adhaHpravRttakaraNake prathama samayase hI upazAmaka hai to bhI yahA~se usakI yaha saMjJA vizeSarUpase ho jAtI hai| isake bAda jaba taka mithyAtvakI prathama sthiti Avali-pratyAvali pramANa zeSa rahatI hai taba taka AgAla-pratyAgAla hote rahate haiN| dvitIya sthitike karma paramANuoMkA apakarSaNa hokara prathama sthitimeM nikSipta honA AgAla kahalAtA hai aura prathama sthitike karmaparamANuoMkA utkarSaNa hokara dvitIya sthitimeM nikSipta honA pratyAgAla kahalAtA hai| jaba mithyAtvako prathama sthiti Avali-pratyAvalipramANa zeSa rahatI hai tabase mithyAtvakA guNazreNinikSepa nahIM hotaa| (yahA~ samyaktva aura samyagmithyAtvakI sattA hone para unakA bhI grahaNa kara lenA cAhie / ) Ayukarmake sivAya zeSa karmokA guNazreNinikSepa hotA rahatA hai / yadyapi mithyAtvakA guNazreNinikSepa to nahIM hotA, parantu usakI pratyAvalimeMse eka AvalikAla taka udIraNA hotI rahatI hai| jaba eka AvalikAla zeSa rahatA hai taba vahA~se mithyAtvakA udIraNArUpase ghAta nahIM hotaa| parantu jaba taka mithyAtvakI prathama sthiti zeSa rahatI hai taba taka usakA sthiti-anubhAga kANDakaghAta hotA rahatA hai| hA~ prathama sthitike antima samayameM mithyAtvake bandhake sAtha unakI bhI parisamApti ho jAtI hai| yaha antima samayavartI mithyAdRSTi jIva hai| isake agale samayameM yaha jIva prathamopazama samyagdRSTi ho jAtA hai| yahAM darzanamohanIyakA udayake binA avasthita rahanA hI upazama kahalAtA hai| yahA~ darzanamohanIyakA sarvopazama sambhava nahIM hai, kyoMki yahAM usakA saMkrama aura apakarSaNa pAyA jAtA hai| isalie svarUpa sanmukha ho yaha jIva antarameM praveza karaneke prathama samayase lekara hI prathamopazama samyagdRSTi ho jAtA hai| aura jisa samaya yaha jIva prathamopazama samyagdaSTi hotA hai tabhI mithyAtvake tIna bhAga karatA hai-mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktva / inameMse prathama do bhAga sarvaghAti haiM aura antima bhAga dezaghAti hai| vizeSa vicAra mUlase jAna lenA caahie| yahA~ itanA vizeSa aura jAnanA cAhie ki ukta samyagdRSTi jIvake guNasaMkramake kAla taka mithyAtvake sivAya zeSa karmokA sthitidhAta, anubhAgaghAta aura guNazreNinikSepa hotA rahatA hai| Age paccIsa padavAlA alpabahutva batalAkara isa arthAdhikArase sambandha rakhanevAlI 15 sUtragAthAe~ dI gaI haiM / prathama gAthAmeM batalAyA hai ki cAroM gatiyoMkA saMjJI paJcendriya paryApta jIva prathamopazama samyaktvako utpanna kara sakatA hai| dUsarI gAthAmeM cAroM gatiyoMke ukta jIvoMkA vizeSa spaSTIkaraNa kiyA gayA hai / tIsarI gAthAmeM batalAyA hai ki darzana-mohakA upazama karanevAle jIvaM vyAghAtase rahita hote haiN| isa kriyAke cAlU rahate hue upasargAdi kitane bhI vyAghAtake kAraNa upasthita hoM, yaha jIva isa kriyAko binA rukAvaTake Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) sampanna karatA hai / bIcameM yaha jIva sAsAdana guNasthAnako bhI nahIM prApta hotaa| kintu darzanamohanIyake upazAnta hone para upazama samyaktvake kAlameM adhika se adhika chaha Avali aura kama se kama eka samaya zeSa rahane para yaha jIva anantAnubandhImeM se kisI eka prakRtike udayase sAsAdana guNasthAnako bhI prApta ho sakatA hai| kintu darzanamohanIyake kSINa hone para sAsAdana guNasthAnakI prApti nahIM hotii| cauthI gAthAmeM batalAyA hai ki varzanamohanIyake upazamakA prasthApaka sAkAra upayogavAlA hI hotA hai| kintu niSThApaka aura madhyama avasthAvAleke lie yaha niyama nahIM hai| isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa isa sUtragAthAkI TIkAke antameM kiyA hI hai, ataH ise vahA~se jAna lenA caahie| cAra manoyoga, cAra vacanayoga, audArika kAyayoga aura bakriyikakAyayoga ina vasa yogoMmeMse kisI bhI yogameM tathA manuSyoM aura tiryoMkI apekSA kama se kama tejo kezyAko prApta yaha jIva darzanamohakA upazAmaka hotA hai| pAMcavIM gAthAmeM batalAyA hai ki ukta mithyAdRSTi jIvake darzanamohakA upazama karate samaya niyamase mithyAtvakarmakA udaya hotA hai| kintu darzanamohakI upazAMta avasthAmeM mithyAtva karmakA udaya nahIM hotaa| tadanantara usakA udaya bhajanIya hai-hotA bhI hai aura nahIM bhI hotaa| chaTI gAthAmeM batalAyA hai ki upazama samyagdaSTike darzanamohanIyake tInoM karma sabhI sthitivizeSoMkI apekSA upazAnta arthAt udayake ayogya rahate haiN| isa kAlameM kisI bhI prakRtikA udaya nahIM hotA tathA ve saba sthitivizeSa niyamase eka anubhAgameM avasthita rahate hai| jaghanya sthitivizeSameM jo anubhAga hotA hai vahI saba sthitivizeSoMmeM pAyA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| sAtavIM gAthAmeM batalAyA hai ki jaba taka yaha jIva darzanamohanIyakA upazama karatA hai taba taka mithyAtva nimittaka bandha hotA hai| kintu usakI upazAnta avasthAmeM mithyAtvanimittaka bandha nahIM hotaa| bAdameM jaba upazAnta avasthAke samApta ho jAneke bAda yadi mithyAtva guNasthAnameM vaha jIva AtA hai to mithyAtvanimittaka bandha hotA hai anyathA mithyAtvanimittaka bandha nahIM bhI hotaa| AThavIM gAthAmeM darzanamohanIyakA abandhaka kauna jIva hai isakA niyama kiyA gayA hai| nauvIM gAthAmeM sarvopazamase upazAnta antarmuhartakAla taka rahakara bAdameM varzanamohanIyakI tIna prakRtiyoMmeMse kisI eka prakRtikA udaya hotA hai yaha batalAyA gayA hai| yahA~ sarvopazamakA tAtparya darzanamohanIyakI tInoM prakRtiyoMke udayAbhAvarUpa upazamase hai| dasavIM gAthAmeM batalAyA hai ki yadi anAdi mithyAdRSTi prathamabAra samyaktvako prApta karatA hai to vaha sarvopazamase hI use prApta karatA hai| yadi eka bAra samyakatvako prApta karaneke bAda bahuta kAla vyatIta ho gayA hai to vaha bhI sarvopazamase hI use prApta karatA hai| aura yadi jaldI hI punaH punaH use prApta karatA hai to vaha use dezopazamase bhI prApta karatA hai aura.sarvopazamase bhI prApta karatA hai| yadi vedaka kAlake bhItara prApta karatA hai to dezopazamase use prApta karatA hai aura vedaka kAlake nikala jAneke bAda prApta karatA hai to vaha use sarvopazamase prApta karatA hai| prathamopazama samyaktvake prasaMgase sarvopazamakA artha darzanamohanIyakI tIna prakRtiyoMmeM se kisI bhI prakRtikA udaya na hokara anudayarUpa rahanA artha liyA gayA hai| sAtha hI anantAnubandhIkA bhI anudaya honA caahiye| gyArahavIM sUtra gAthAmeM batalAyA hai ki samyaktvake prathama lAbhake anantara pUrva niyamase mithyAtva hotA hai kintu dvitIyAdi bAra lAbhake anantara pUrva mithyAtva bhajanIya hai / bArahavIM sUtra gAthAmeM batalAyA hai ki jisake darzana mohanIyakI tIna yA do prakRtiyoMkI sattA hotI hai usake yathAsaMbhava darzanamohanIyakA saMkrama hotA bhI hai aura nahIM bhI hotaa| kintu jisake eka hI prakRtikI sattA hotI hai usake usa saMkrama nahIM hotaa| terahavIM sUtra gAthAmeM batalAyA hai ki samyagdaSTi jIva upadiSTa pravacanakA niyamase pradAna karatA hai aura kadAcit nahIM jAnatA huA guruke niyogase asadbhAvakA bhI zraddhAna karatA hai| caudahavIM sUtra gAthAmeM batalAyA hai ki mithyAdRSTi jIva guruke dvArA upadiSTa pravacanakA niyamase zraddhAna nahIM krtaa| kintu asadbhAvakA upadeza mile cAhe na bhI mile to bhI zraddhAna karatA hai| pandrahavIM sUtragAthAmeM batalAyA hai ki samyagmithyAdRSTi jIvake sAkAra aura anAkAra donoM prakArakA upayoga pAyA jAtA hai| kintu vicAra pUrvaka arthako grahaNa karate samaya usake sAkAra upayoga hI hotA hai / yaha darzanamohopazAmanAse sambandha rakhanevAlI 15 sUtragAthAoMkA saMkSipta tAtparya hai| vizeSa spaSTI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 27 ) karaNake lie mUla para dRSTipAta karanA caahie| yahA~ sUtragAthA 98 aura 109 meM kahA~ kisa prakAra kaunakauna upayoga sambhava hai isa viSayakA nirdeza kiyA hai so ise samajhaneke lie addhAparimANakA nirdeza karane vAlI ( 15 se 20 taka) sUtragAthAoM para dRSTipAta karake prakRta viSayako samajha lenA cAhie / vizeSa khulAsA ukta sUtragAthAoMke vyAkhyAnake samaya kara hI Aye haiN| yahA~ isa arthAdhikArakI 15 sUtra gAthAoMmeM se kaSAyaprAbhUtakI 104, 107, 108 aura 109 kramAMkavAlI gAthAe~ karmaprakRti (zve.) meM 23, 24, 25 aura 26 kramAMkase pAI jAtI hai| unameMse 104 kramAMkavAlI gAthAkA pUrvArSa hI milatA-julatA hai| usameM bhI dvitIya caraNameM antara hai| jahAM kaSAyaprAbhUtameM 'viyaTTeNa' pATha hai vahA~ karmaprakRtimeM 'vigiTTho ya' pATha hai| isase donoMke artha meM bhI antara ho gayA hai| kaSAyaprAbhUtake ukta pAThase jahA~ yaha jJAta hotA hai ki samyagdRSTi jIva yadi mithyAtvameM jAkara punaH prathamopazama samyaktvako prApta karatA hai to vaha bahuta vIrgha kAlake bAda hI prathamopazama samyaktvako prApta karanekA adhikArI hotA hai| vahA~ karmaprakRtike ukta pAThakA usake cUNikAra aura dUsare TIkAkAroMne jo artha kiyA hai usase mAtra yaha jJAta hotA hai ki yaha prathamozama samyaktva bar3e antarmuhUrta kAla taka rahatA hai| yahAM yaha antarmahata kisakI apekSA bar3A liyA gayA hai isakA khulAsA malayagirine ina zabdoM meM kiyA hai'prathamasthityapekSayA viprakarSazca' arthAt prathama sthitikI apekSA prathamopazama samyaktvakA yaha kAla bar3A hai| isa prakAra ukta gAthAke pUrvArdhameM pATha bheda honese usakA uttarArdha bhI badala gayA hai| karmaprakRtikI 24 kramAMkakI 'sammabiTTI niyamA' aura 25 kramAMkakI 'micchaddiTTI niyamA' gAthAe~ racanA aura artha donoM dRSTiyoMse kaSAyaprAbhRtakI 107 aura 108 kramAMkakI gAthAoMkA pUrA anusaraNa karatI haiM / mAtra karmaprakRtikI 26 kramAMkakI gAthA kaSAyayAbhUtakI 109 kramAMkakI gAthAkA lagabhaga zabdazaH anusaraNa karatI huI bhI arthakI apekSA kucha antara hai| jayadhavalA TIkAkArane isa gAthAke tIsare caraNameM Aye hue 'vaMjaNoggahammi' 'padakA 'vicArapUrvakArthagrahaNAvasthAyAm'-'vicAra pUrvaka artha grahaNakI avasthAmeM' artha kiyA hai| jaba ki karmaprakRtike cUrNikArane isa padakA artha 'vyaJjanAvagraha kiyA hai| cUrNikA samagra pATha isa prakAra hai 'aha vaMjaNoggahammi u' tti-jati sAgAre hoti vaMjaNoggaho hoi Na atthoggaho hoi| jamhA saMsayanANI avyattanANI vuccati / cUrNikArake isa kathanase aisA pratIta hotA hai ki ve samyagmithyAdRSTi guNasthAnameM IhA, avAya aura dhAraNA jJAnakI bAta to chor3iye arthAvagraha bhI svIkAra nahIM karate rhe| yahA~ avyakta svarUpa saMzayajJAnake artha meM vyaMjanAvagraha zabdakA prayoga huA hai aisA usake ukta cUrNimeM kiye gaye vizeSa vyAkhyAnase pratIta hotA hai| isa bAtako malayagirine apanI TIkAmeM ina zabdoMmeM svIkAra kiyA hai-saMzayajJAniprakhyatA ca vyaJjanAvagraha eveti| kaSAyaprAbhRta digambara AcAryoMkI hI kRti hai zvetAmbara muni zrIguNaratna vijayajIne karma sAhitya tathA anya katipaya viSayoMke aneka graMthoMkI racanA kI hai| unameMse eka khavagaseDhI graMtha hai| isakI racanAmeM anya granthoMke samAna kaSAyaprAbhUta aura usakI cUrNikA bharapUra upayoga huA hai| vastutaH zvetAmbara paramparAmeM aisA koI eka grantha nahIM hai jisameM kSapakazreNIkA sAMgopAGga vivecana upalabdha hotA ho| zrI muni guNaratnavijayajIne apane sampAdakIyameM isa tathyako svayaM ina zabdoMmeM svIkAra kiyA hai-samApta thayA vAda kSapakazreNIne viSaya saMskRtamA gadyarUpe lakhavo zarU karyo. 4thI 5 hajAra zloka pramANa lakhANa thayAbAda mane vicAra Avyo ke judA granthoMmAM chUTI chapAI varNavAyelI kSapaka zreNI vyavasthita koI eka granthamAM jovAmA AvatI nathI. jainazAsanamAM mahattvanI gaNatI 'kSapaka zreNI' nA judA judA granthoMmAM saMgRhIta viSayano prAkRtabhASAmA svatantra grantha taiyAra thAya, to te mokSAbhilASI bhavyAtmAoMne ghaNo lAbhadAyI bane" unake isa vaktavyase spaSTa jJAta hotA hai ki isa graMthake praNayanameM jahA~ unheM kaSAya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) prAbhRta aura usakI cUNikA bharapUra sahArA lenA par3A vahA~ unake sahayogI tathA prastAvanA lekhaka zrI zve. muni hemacandra vijayajI kaSAyaprAbhUta aura usakI cUrNiko apane managar3anta tarkoM dvArA zvetAmbara paramparAkA siddha karanekA saMvaraNa na kara ske| Age hama unake una kalpita topara saMkSepameM kramase vicAra kareMge jinake AdhArase unhoMne ina donoMko zvetAmbara paramparAkA siddha karanekA asaphala prayatna kiyA hai| usameM bhI sarvaprathama hama mUla kaSAyaprAbhRtake grantha parimANapara vicAra kareMge, kyoMki zve. muni hemacandra vijayajIne apanI prastAvanA 8 pR. 29 meM kaSAyaprAbhRtake pandraha adhikAroMmeM vibhakta 180 gAthAoMke atirikta zeSa 53 gAthAoMke prakSipta honekI sambhAvanA vyakta kI hai| kintu usake caNi sUtroMpara dRSTipAta karanese vidita hotA hai ki AcArya zrI yativRSabhake samakSa pandraha arthAdhikAroMmeM vibhakta 180 sUtra gAthAoMke samAna kaSAyaprAbhUtake aMgarUpase ukta 53 sUtragAthAyeM bhI rahI haiN| inapara kahIM unhoMne cUNisUtroMkI racanA kI hai aura kahIM unheM prakaraNake anusAra sUtrarUpameM svIkAra kiyA hai| jinake viSayameM zve, muni hemacandra vijayajIne prakSipta honekI sambhAvanA vyakta kI hai unamese 'puvammi paMcamammi du' yaha prathama sUtra gAthA hai jo graMthake nAma nirdezake sAtha usakI prAmANikatA ko sUcita karatI hai| isapara cUrNisUtra hai-'NANappavAdassa pUvvassa dasamassa vatthussa tadiyassa pAhaDassa' ityAdi / aba yadi ise kaSAyaprAbhRtakI mUla gAthA nahIM svIkAra kiyA jAtA hai to (1) eka to graMthakA nAmanirdeza Adi kiye vinA graMthake 15 arthAdhikAroMmeM se kuchakA nirdeza karanevAlI naM0 13 kI 'pejja-dosavihattI' ityAdi sUtragAthAse hameM graMthakA prArambha mAnaneke liye bAdhya honA par3atA hai jo saGgata pratIta nahIM hotA / (2) dUsare ukta prathama gAthAke abhAvameM naM013 kI ukta sUtragAthAke pUrva cUrNisUtroM dvArA pA~ca prakArake upakramake sAtha 'atthAhiyAro paNNArasaviho' isa prakArakA nirdeza bhI saMgata pratIta nahIM hotA, kyoMki ukta prakArase caNi sUtroMkI racanA tabhI saMgata pratIta hotI hai jaba unake race jAnevAle graMthakA mala yA cUrNimeM nAmollekha kiyA gayA ho / ___ isa prakAra sUkSmatAse vicAra karanepara yaha spaSTa ho jAtA hai ki 'puvvammi paMcamammi du' ityAdi gAthA prakSipta na hokara anya 180 gAthAoMke samAna graMthakI mUla gAthA hI hai| dUsarI sUtragAthA hai-'gAhAsade asIde' ityAdi / isake pUrva pA~ca prakArake upakramake bhedoMkA nirdeza karate hue antima cUNisUtra hai-'atthaahiyaaropnnnnaarsviho|' yaha vahI gAthA hai jisake AdhArase yaha kahA jAtA hai ki kaSAyaprAbhRtako kula 180 sUtra gAthAeM haiN| aba yadi ise prakSipta mAnA jAtA hai to aise kaI prazna upasthita hote haiM jinakA samyak samAdhAna ise mUla gAthA mAnanepara hI hotA hai / yathA (1) prathama to guNadhara AcAryako kaSAyaprAbhRtake 15 hI arthAdhikAra iSTa rahe haiM ise jAnanekA ekamAtra ukta sUtragAthA hI sAdhana hai, anya nahIM / kramAMka 13 aura 14 sUtra gAthAe~ mAtra arthAdhikAroMkA nAmanirdeza karatI hai| ve 15 hI haiM isakA jJAna mAtra isI sUtra gAthAse hotA hai aura tabhI kramAMka 13 aura 14 sUtragAthAoMke bAda 'atthAhiyAropaNNArasaviho aNNaNa payAreNa' isa prakAra cUNisUtrakI racanA ucita pratIta hotI hai| (2) dUsare ukta gAthAse hI hama yaha jAna pAte haiM ki kaSAyaprAbhRtako saba gAthAe~ usake 15 arthAdhikAroMke vivecanameM vibhakta nahIM hai| kintu unameMse kula 180 gAthAe~ hI unake vivecanameM vibhakta haiN| ukta gAthA prakRtakA vidhAna to karatI hai, anyakA niSedha nahIM krtii| yahA~ prakRta 15 arthAdhikAra haiN| unameM 180 sUtragAthAeM vibhakta haiM itanA mAtra nirdeza karaneke lie AcArya guNadharane isa sUtragAthAkI racanA kI hai| 15 arthAdhikAroMse sambaddha gAthAoMkA niSedha karaneke lie nhiiN| isa prakAra isa dUsarI sUtragAthAke bhI graMthakA mUla aMga siddha ho jAnepara isase AgekI kramAMka 3 se lekara 12 takako 10 sUtragAthAeM bhI kaSAyaprAbhRtakA mUla aMga siddha ho jAtI hai, kyoMki unameM 15 arthA sambandhI 180 gAthAoMmeMse kisa arthAdhikArameM kitanI sUtragAthAe~ AI hai ekamAtra isIkA vivecana kiyA gayA hai jo ukta dUsarI sUtragAthAke uttarArdhake anusAra hI hai| usameM unheM sUtragAthA kahA bhI gayA hai / yathA-'vocchAmi suttagAhA jayi gAhA jammi atthammi / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA ( 29 ) isI prakAra saMkrama adhikArakI jo 'aTThAvIsa' ityAdi 35 sUtragAthAeM AI haiM ve bhI mUla kaSAyaprAbhRta hI haiM aura isIlie AcArya yativRSabhane unake prArambhameM 'etto payaDiTThANasaMkamo / tassa puvvaM gamaNijjA suttasamukkittaNA' isa cUrNisUtrako racanAkara aura unake antameM 'suttasamukkittaNAe samattAe' isa caNisUtrakI racanAkara unheM sUtrarUpameM svIkAra kiyA hai / isa prakAra saba milAkara ukta 47 sUtragAthAoMke mUla kaSAyaprAbhUta siddha ho jAnepara kramAMka 15 se lekara 'Avaliya aNAyAre' ityAdi 6 sUtragAthAe~ bhI mala kaSAyaprAbhata hI siddha hotI haiM, kyoMki yadyapi AcArya yativRSabhane inake prArambhameM yA antameM inakI svIkRti sUcaka kisI cUNisUtrakI racanA nahIM kI hai / phira bhI samagra kaSAyaprAbhUtapara dRSTi DAlanese aura khAsakara upazamanA-kSapaNA prakaraNapara dRSTi DAlanese yahI pratIta hotA hai ki samagra bhAvase alpavahatvakI sUcaka ina sUtragAthAoMkI racanA svayaM guNadhara AcAryane hI kI hogii| isake lie prathamopazama samyaktva arthAdhikArakI kramAMka 98 gAthApara dRSTipAta kiijie| itane vivecanase spaSTa hai ki AcArya yativRSabhako ye mUla kaSAyaprAbhRta rUpase hI iSTa rahI haiM / ataH sUtragAthAoMke saMkhyAviSayaka uttarakAlIna matabhedoMko prAmANika mAnanA aura isa viSayapara TIka-TippaNI karanA / / AcArya vIrasenane gAthAoMke saMkhyAviSayaka matabhedako dUra karaneke liye jo uttara diyA hai use isI saMdarbhameM dekhanA caahie| isa prakAra zve. mani hemacandra vijayajIne kaSAyaprAbhatakA parimANa kitanA hai isa para khavagaseDhi granthakI apanI prastAvanAmeM jo AzaMkA vyakta kI hai usakA nirasana kara aba Age hama unake una kalpita tarkopara sAMgopAMga vicAra kareMge jinake AdhArase unhoMne kaSAyaprAbhatako zvetAmbara AmnAyakA siddha karanekA asaphala prayatna kiyA hai| (1) isa viSayameM unakA prathama tarka hai ki digambara jJAna bhaNDAra maDavidrI meM kaSAyaprAbhUta mUla aura usakI caNi upalabdha haI hai, isalie vaha digambara AcAryakI kRti hai yaha nizcaya nahIM kiyA jA sktaa| (pra0 pR0 30) kintu kaSAyaprAbhUta mUla aura usakI cUNi ye donoM maDavidrIse digambara jJAnabhaNDArameM upalabdha hue haiM, mAtra isIlie to kisIne una donoMko digambara AcAryoMkI kRti likhA nahIM hai aura na aisA hai hii| va digambara AcAryoMkI kRti haiM isake aneka kAraNa haiN| unameMse eka kAraNa etadviSayaka granthoMmeM zvetAmbara AcAryoMkI zabdayojanA paripATIse bhinna usameM nibaddha zabdayojanA paripATI hai| yathA (a) zvetAmbara AcAryoM dvArA likhe gaye saptatikAcaNi karmaprakRti aura paMcasagraha AdimeM savatra jisa arthameM 'daliya' zabdakA prayoga haA hai usI arthameM digambara AcAryoM dvArA likhe gaye kaSAyaprAbhRtta AdimeM 'padesagga' zabdakA prayoga huA hai / yathA'taM veyaMto bitiyakiTTIo tatiyakiTTIo ya daliyaM ghettUNaM suhumasAMparAiyakiTTIo karei / ' saptatikA cUrNi pR0 66 a0| ( dekho ukta prastAvanA pR0 32 / ) 'icchiyaThitiThANAo AvaliyaM laMghaUNa taddaliyaM / savvesu vi nikkhivai ThitiThANesu uvarimesu // 2 // . -paMcasaMgraha udvartanApavartanAkaraNa 'uvasaMtaddhA aMte vihiNA okaDDiyassa dliyss| ajjhavasANaNurUvassudao tisu ekkayarayassa // 22 // ' -karmaprakRti upazamanAkaraNa patra 17 aba digambara paramparAke graMthoM para daSTi DAlie 'vidiyAdI pUNa paDhamA saMkhejjagaNA bhave pdsgge| vidiyAdo puNa tadiyA kameNa sesA visesAhiyA // 170 // ' ka0 prA0 mUla Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) 'tAdhe ceva lobhassa vidiyakiTTIdo ca tadiyakiTTIdo ca padesaggamokaDDiyUNa suhumasAMparAiyakiTTIo NAma karedi / -kaSAya prAbhUta cUNi mUla pR0 862 / lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM dijjdi| SaTkhaNDAgama dhavalA pu0 6. pR0 379 (A) zvetAmbara AcAryoM dvArA likhe gaye karmaprakRti aura paJcasaMgrahameM 'avarita' ke lie 'ajaya' yA 'ajata' zabdakA prayoga huA hai, kintu digambara AcAryoM dvArA likhe gaye kaSAyaprAbhUta aura SaTkhaNDAgamameM yaha zabda isa arthameM dRSTigocara nahIM hotaa| isake liye karmaprakRti ( zve0 ) para dRSTipAta kIjie veyagasammaddiTThI carittamohuvasamAi citttthto|| ajau dezajaI vA virato va visohiaddhaae|-upsh0 karaNa / / 27 // isI prakAra paJcasaMgrahameM bhI isa zabdakA isI arthameM prayoga huA hai| inake atirikta ,varisavara' 'uvvalaNa' Adi zabda haiM jo zvetAmbara paramparAke kArmika granthoMmeM hI dRSTigocara hote haiM, dimbara parAmparAke graMthoMmeM nhiiN| ye katipaya udAharaNa haiN| inase spaSTa jJAta hotA hai ki kaSAyaprAbhRta aura usakI cUNi ye donoM zvetAmbara AcAryoMkI kRti na hokara digambara AcAryoMkI hI amara kRti hai| . ( 2 ) kaSAyaprAbhRta aura usako cUrNiko zvetAmbara AcAryoMkI kRti siddha karaneke liye unakA dUsarA tarka hai ki digambara AcAryakRta granthoMpara zvetAmbara AcAryoMkI TIkAe~ aura zvetAmbara AcAryakRta graMthoMpara digambara AcAryoMkI TIkAyeM hai Adi / usI prakAra kaSAyaprAbhata mUla tathA usakI cUNi para di0 AcAryoMkI TIkA honemAtrase unheM digambara AcAryoMkI kRtirUpase nizcita nahIM kiyA jA sktaa| ( prastAvanA pR0 30 ) yaha unakA tarka hai| kintu zvetAmbara AcAryoM dvArA racita karmagranthoMse kaSAyaprAbhUta aura usakI cUNimeM varNita padArtha bhedako spaSTa rUpase jAnate hue bhI ve aisA asat vidhAna kaise karate haiM isakA kisIko bhI Azcarya hue binA nahIM rahegA / 'mudrita kaSAyaprAbhUta cUNinI prastAvanAmAM rajU thapelI mAnyatAnI samIkSA' isa upazIrSakake antargata unhoMne padArtha bhedake katipaya udAharaNa svayaM upasthita kiye hai| ina udAharaNoMko upasthita karate hue unhoMne kaSAyaprAbhUtake sAtha kaSAyaprAbhata caNi karmaprakRtiNi ina granthoMke uddharaNa diye hai| kintu zvetAmbara paJcasaMgrahako dRSTi pathameM lene para vidita hotA hai ki ukta grantha bhI kaSAyaprAbhUta cUNikA anusaraNa na kara karmaprakRti cUrNikA hI anusaraNa karatA hai / yathA (1) mizraguNasthAnameM samyaktva prakRti bhajanIya hai isa matakA pratipAdana karanevAlI paJcasaMgrahake satkarmasvAmitvakI gAthA isa prakAra hai sAsayaNaMmi niyamA sammaM bhajjaM dasasu saMtaM // 135 / / karmaprakRti cUNise bhI isI abhiprAyakI puSTi hotI hai| (cUNi sattAdhikArapa0 35) [pradezasaMkrama pa.94] (2) saMjvalana krodhAdikA jaghanya pradezasaMkrama antima samayaprabaddhakA anyatra saMkrama karate hue kSapakake antima samayameM sarvasaMkramase hotA hai| yaha karmaprakRti cUrNikArakA mata hai aura yahI mata zvetAmbara paMcasaMgrahakA bhI hai| yathA puMsaMjalaNatigANaM jahaNNajogissa khvgseddhiie| sagacarimasamayabaddhaM jaM chubhai sagaMtime samae // 119 / / (3) prathamopazama samyagdRSTike, samyaktvakI prAptike samaya mithyAtvake tIna puMja honepara eka Avali kAla taka samyagmithyAtvakA samyaktvameM saMkrama nahIM hotA yaha karmaprakRti cUrNikArakA mata hai| paMcasaMgraha prakRti saMkrama gAthA 11 ko malayagiri TIkAse bhI isI matakI puSTi hotI hai| yathA Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyaiva caupazamikasamyagdRSTeraSTAviMzatisatkarmaNaH AvalikAyA abhyantare vartamAnasya samyagmithyAtvaM samyaktve na saMkrAmati / -prakRti saM. patra 10 (4) puruSavedakI patadgrahatA kaba naSTa ho jAtI hai isa viSayameM karmaprakRti cUrNikArakA jo mata hai usI matakA nirdeza paMcasaMgrahaNakI bhalayagiri TIkAmeM dRSTigocara hotA hai| yathA puruSavedasya prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAM prAguktasvarUpaM AgAlo vyavacchidyate, udIraNA tu bhavati, tasmAdeva samayAdarabhya SaNNAM nokaSAyANAM satkaM dalikaM puruSavede na saMkramayati / -paMca. cA0 mo0 Da0 patra 191 zve. paMcasaMgrahake ye katipaya uddharaNa hai jo mAtra karmaprakRtticUrNikA pUrI taraha anusaraNa karate haiM, kintu kaSAyaprAbhRta aura usakI cUNikA anusaraNa nahIM karate / isase spaSTa hai ki kaSAyaprAbhUta aura usakI cUrNiko zvetAmbara AcAryoMne kabhI bhI apanI paramparAkI racanArUpameM svIkAra nahIM kiyaa| yahAM hamAre isa bAtake nirdeza karanekA eka khAsa kAraNa yaha bhI hai ki malayagirike matAnusAra jina pA~ca granthoMkA paMcasaMgrahameM samAveza kiyA gayA hai unameM eka kaSAyaprAbhata bhI hai| yadi candraSimahattarako paJcasaMgraha zvetAmbara AcAryakI kRtirUpameM svIkAra hotA to unhoMne jaise karmaprakRti aura usakI cUrNiko apanI racanAmeM pramANarUpase svIkAra kiyA hai vaise hI ve kaSAyaprAbhUta aura usakI cUrNiko bhI pramANarUpameM svIkAra krte| aura aisI avasthAmeM jina-jina sthaloMpara unheM kaSAyaprAbhUta aura karmaprakRtimeM padArthabheda dRSTigocara hotA usakA ullekha ve avazya krte| kintu unhoMne aisA na kara mAtra karmaprakRti aura usakI cUNikA anusaraNa kiyA hai| isase spaSTa vidita hotA hai ki candrarSi mahattara kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNiko zvetAmbara paramparAkA nahIM svIkAra karate rhe| __ yahA~ hamane mAtra unhIM pAThoMko dhyAnameM rakhakara carcA kI hai jinakA nirdeza ukta prastAvanAkArane kiyA hai| inake sivAya aura bhI aise pATha haiM jo karmaprakRti aura paMcagrahameM eka hI prakArakI prarUpaNA karate haiN| parantu kaSAyaprAbhUta cUNimeM unase bhinna prakArako prarUpaNA dRSTigocara hotI hai| isake lie hama eka udAharaNa udvelanA prakRtiyoMkA denA iSTa maaneNge| yathA ___ kaSAyaprAbhRtacUrNimeM mohanIyakI mAtra do prakRtiyA~ udvelanA prakRtiyAM svIkAra kI gaI haiM-samyakprakRti aura samyagmithyAtva prakRti / kintu paMcasaMgraha aura karmaprakRtimeM mohanIyako udvelanA prakRtiyoMkI saMkhyA 27 hai| yathA darzanamohanIya kI 3, lobhasaMjvalanako chor3akara 15 kaSAya aura 9 nokaSAya / kaSAyaprAbhUtacUrNikA pATha 58 sammAmicchattassa jahaNNadvidivihattI kassa ? carimasamayauvvellamANassa / (pR0 101) 36 evaM ceva sammattassa vi / (pR0 190) __paMcasaMgraha-pradezasaMkramakA pATha evaM uvvalaNAsaMkameNa nAsei aviraohAraM / sammo'NamicchamIse sachattIsa'niyaTTi jA mAyA // 74 // isake sivAya paJcasaMgrahake pradezasaMkramaprakaraNameM eka yaha gAthA bhI AI hai jisase bhI ukta viSayakI puSTi hotI hai samma-mIsAimiccho surdugveunvichkkmegidii| suhumatasuccamaNudurga aMtamuhutteNa aNiyaTTI // 75 // isameM batalAyA hai ki samyaktva aura samyagmithyAtvakI mithyAdRSTi jIva udvelanA karatA hai, paMcAnave prakRtiyoMkI sattAvAlA ekendriya jIva devadvikako udvelanA karatA hai, usake bAda vahI jIva vaikriyaSaTkakI udvelanA karatA hai, sUkSma trasa agnikAyika aura vAyukAyika jIva kramase uccagotra aura manuSyadvikako udvelanA karatA hai tathA anivRttibAdara jIva eka antarmuhUrtameM pUrvokta 36 prakRtiyoMkI udvelanA karatA hai / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) yahA~ paJcasaMgrahameM nirUpita pAThakA ullekha kiyA hai| karmaprakRtikI prarUpaNA isase bhinna nahIM hai| udAharaNArtha jisa prakAra paJcasaMgrahameM anantAnubandhIcatuSkakI parigaNanA udvelanA prakRtiyoMmeM kI gaI hai usI prakAra karmaprakRtimeM bhI unheM udvelanA prakRtiyA~ svIkAra kiyA gayA hai| karmaprakRti cUNimeM pradezasatkarmakI sAvi-amAdi prarUpaNA karate hue likhA hai___ aNatANubaMdhINaM khaviyakammaMsigassa uvvalaMtassa egaThitisesajahannagaM padesasaMtaM egasamayaM hoti| yaha eka udAharaNa hai / anya prakRtiyoMke viSayameM mUla aura cUNikA Azaya isI prakAra samajha lenA caahie| kintu jaisA ki pUrva meM nirdeza kara Aye haiM kaSAyaprAbhUta aura usakI cUrNimeM samyaktva aura samyagmidhyAtva ina do prakRtiyoMko chor3akara mohanIyakI anya kisI prakRtikI udvelanA prakRtirUpase parigaNanA nahIM kI gaI hai| matabhedasambandhI dUsarA udAharaNa mithyAtvake tIna bhAga kauna jIva karatA hai isase sambandha rakhatA hai| zvetAmbara AcAryoM dvArA likhe gaye karmaprakRti aura paMcasaMgrahameM yaha spaSTa rUpase svIkAra kiyA hai ki darzanamohakI upazamanA karanevAlA mithyAdRSTi jIva mithyAtva guNasthAnake antima samayameM mithyAtva karmako tIna bhAgoMmeM vibhakta karatA hai / paMcasaMgraha upazamanA prakaraNameM kahA bhI hai __ uvarimaThiiaNubhAgaM taM ca tihA kuNai crimmicchude| desaghAINaM samma iyareNaM miccha-mIsAiM // 23 // karmaprakRti aura usakI cUNimeM likhA hai taM kAlaM bIyaThiI tihANubhAgeNa desAi ttha / sammattaM sammis micchattaM svvghaaiio|| 19 // cUrNi-carimasamaya micchaddiTThI se kAle uvasamasammadiThThi hohi tti tAhe bitIyaTTitIte tihA aNubhAgaM kareti / aba ina donoM pramANoMke prakAzameM kaSAyaprAbhUta cUNipara dRSTipAta kiijie| isameM prathama samayavartI prathamopazama samyagdRSTi jIvako mithyAtvako tIna bhAgoMmeM vibhAjita karanevAlA kahA gayA hai| yathA 102. carimasamayamicchAiTThI se kAle uvasamasammattamohaNIo 103. tAdhe ceva tiNNi kammaMsA uppaadidaa| 104. paDhamasamaya uvasaMtadaMsaNamohaNIo micchattAdo sammAmicchatte bahugaM padesaggaM dedi ( pR0 628) yahA~ karmaprakRti aura usakI cUNike viSayameM itanA saMketa kara denA Avazyaka pratIta hotA hai ki gAthAmeM jo 'taM kAlaM bIyaThiI' pATha hai usakA cUrNikArane jo anuvAda kiyA hai vaha mUlAnugAmI nahIM hai| mAlUma par3atA hai ki cUrNikA prArambhakA bhAga kaSAyaprAbhRta cUrNikA anukaraNamAtra hai| itanA avazya hai ki kaSAyaprAbhata caNiko vAkyaracanA pIcheke viSayavivecanake anusandhAnapUrvaka kI gaI hai aura karmaprakRti cUrNikI ukta vAkya racanA isase pUrvakI gAthA aura usakI cUrNike viSayavivecanako dhyAnameM na rakhakara kI gaI hai| jahA~ taka karma prakRtiko ukta mUla gAthAoMpara dRSTipAta karanese vidita hotA hai ki una donoM gAthAoM dvArA digambara AcAryoM dvArA pratipAdita matakA hI anusaraNa kiyA gayA hai, kintu ukta cUNi aura usakI TIkA mUlakA anusaraNa na karatI huIM zvetAmbara AcaryoM dvArA pratipAdita matakA hI anusaraNa karatI haiN| phira bhI yahA~ visaMgatikI sUcaka ullekhanIya bAta itanI hai ki zvetAmbara AcAryoMne ukta TIkAoMmeM va anyatra mithyAtvake tIna hisse mithyAtva guNasthAnake antima samayameM svIkAra karake bhI unameM mithyAtvake dravyakA vibhAga usI samaya na batalAkara prathamozama samyaktvake prathama samayameM svIkAra kiyA hai| yahA~ visaMgati yaha hai ki mithyAtva guNasthAnake antima samayameM to tIna bhAga honeko vyavasthA svIkAra kI gaI aura una tInoM bhAgoMmeM karmapuMjakA baeNTavArA prathamopazama samyaktvake prathama samayase svIkAra kiyA gyaa| . Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33 isa prakAra ina donoM paramparAoMke pramANoMse spaSTa hai ki kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNipara digambara AcAryoMne TIkA likho, kevala isalie hama unheM digambara AcAryoMkI kRti nahIM kahate / kintu unakI zabdayojanA, racanA zailI, aura viSaya vivecana digambara paramparAke anya kArmika sAhityake anurUpa hai, zvetAmbara paramparAke kArmika sAhitya ke anurUpa nahIM, isalie unheM hama digambara AcAryoMkI amara kRti svIkAra karate haiM / aba Age jina cAra upazIrSakoMke antargata unhoMne kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNiko zvetAmbara AcAryoMkI kRti siddha karanekA asaphala prayatna kiyA hai unapara kramase vicAra karate haiM-- ( 1 ) unhoMne sarvaprathama 'digambara paramparAne amAnya tevA kaSAyaprAbhRta cUrNi antargata padArtho' isa upazIrSaka antargata ka. prA. cUrNike aise do ullekha upasthita kiye haiM jinheM ve svamatise digambara paramparAke viruddha samajhate haiM / prathama ullekha hai - " savvaliMgesu bhajjANi / " isa sUtrakA artha hai ki atIta meM sarva liMgoMmeM ba~dhA huA karma kSapakake sattA meM vikalpase hotA hai / isa para ukta prastAvanA lekhakakA kahanA hai ki 'kSapaka cAritraveSamAM hoya paNa kharo ane na paNa hoya cAritranA veSa vagara arthAt anya tApasAdinA vezamAM rahela jIva paNa kSapaka thaI zake che, eTale prastuta sUtra digambara mAnyatA thI viruddha che / ' Adi / lekhakane ukta sUtra parase yaha niSkarSa kaise phalita kara liyA ki na paNa hoya, cAritranA veSa vagara arthAt anya tApasAdinA vezamAM kAraNa ki vartamAnameM jo kSapaka hai usake atIta kAlameM karmabandha ke usa liMgameM bA~dhA gayA karma kSapakake vartamAna meM sattAmeM niyamase hotA hai yA vikalpase hotA hai ? isI antargata zaMkAko dhyAna meM rakha kara yaha samAdhAna kiyA gayA hai ki 'vikalpase hotA hai / ' aba savAla yaha hai ki ukta pra. 'kSapaka cAritraveSamAM hoya paNa kharo ane rahela jIva paNa kSapaka thaI zake che / ' samaya kauna-sA liMga thA, isa parase yaha kahA~ phalita hotA hai ki vartamAna meM vaha kSapaka hai ki apane sampradAya ke vyAmoha aura apane kalpita vezase abhiprAya phalita karanekI ceSTA kI hai / kisI bhI veza meM ho sakatA hai| mAlUma par3atA kAraNa hI unhoMne ukta sUtra parase aisA galata thor3I derake liye ukta ( zve. ) munijIne jo abhiprAya phalita kiyA hai yadi usIko vicAra ke lie ThIka mAna liyA jAtA hai to jisa gati AdimeM pUrvameM jina bhAvoMke dvArA bA~dhe gaye karma vartamAna meM kSapaka ke vikalpase batalAye haiM ve bhAva bhI vartamAna meM kSapakake vikalpase mAnane par3eMge / udAharaNArtha pahale sabhyamithyAtva meM bAMdhe gaye karma vartamAnameM jisa kSapakake vikalpase batalAye haiM to kyA usa kSapakake vartamAna meM vikalpase samyagmithyAtva bhI mAnanA par3egA / yadi kaho ki nahIM, to samyagmithyAtva meM ba~dhe hue jo karma sattArUpase vartamAnameM kSapakake vikalpase hote hue bhI atIta kAlameM una karmoMke bandhake samaya samyagmithyAtva bhAva thA itanA hI Azaya jaise samyagmithyAtva bhAvake viSayameM liyA jAtA hai usI prakAra sarvaliMgoM ke viSayameM bhI yahI Azaya yahA~ lenA cAhie / hama yaha to svIkAra karate haiM ki jaise atIta kAlameM anya liMgoMmeM bA~dhe gaye karma vartamAna meM kSapaka ke vikalpase bana jAte haiM vaise hI atIta kAlameM jinaliMga meM bA~dhe gaye karmoMke vartamAna meM kSapakake vikalpase svIkAra karane meM koI pratyavAya nahIM dikhAI detA / kAraNa ki saMyamabhAvakA utkRSTa antarakAla kucha kama ardhapudgala parivartanapramANa aura jaghanya antarakAla antarmuhUrtapramANa batalAyA hai / yathA saMmANuvAdeNa saMjada- sAmAiya-cchedovaTThAvaNasuddhisaMjada- parihArasuddhisaMjada-saMjadAsaMjadANamaMtaraM kevaciraM kAlAdo hodi // 108 // jahaNgeNa aMtomuhuttaM // 109 // ukkasseNa addhapoggalapariTTa deNaM // 110 // - khuddAbaMdha pR0 321-322 / yahA~ jayadhavalA TIkAkArane ukta sUtrakI vyAkhyA karate hue 'NiggaMthavadirittasesANaM' yaha likhakara 'sarvaliMga' padase nirgrantha liMgake atirikta jo zeSa savikAra saba liMgoMkA grahaNa kiyA hai vaha unhoMne kSapaka 5 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) zreNipara ArohaNa karanevAlA jIva anya liMgavAlA na hokara vartamAnameM nirgrantha hI hotA hai aura isa apekSAse usake nirgrantha avasthA meM bA~dhe gaye karma bhajanIya na hokara niyamase pAye jAte haiM yaha dikhalAneke lie hI kiyA hai, kyoMki jo jIva antaraMgameM nirgrantha hotA hai vaha bAhya meM niyamase nigrantha hotA hai| kintu ina donoMke paraspara avinAbhAvako na svIkAra kara jo zvetAmbara sampradAyavAle icchAnusAra vastra-pAtrAdi sahita anya vezameM rahate hue bhI vartamAnameM kSapakazreNi Adipara ArohaNa karanA yA ratnatrayasvarUpa muni liMgakI prApti mAnate haiM unake usa matakA niSedha karaneke lie jayadhavalA TIkAkArane 'NiggaMthavadirittasesANaM' padakI yojanA kI hai| vicAra kara dekhA jAya to unake isa nirdezameM kisI bhI prakArakI sAmpradAyikatAkI gandha na hokara vastusvarUpakA udghATanamAtra hai, kyoMki bhItarase jIvanameM nirgrantha vahI ho sakatA hai jo vastra-pAtrAdikA buddhipUrvaka tyAgakara bAhyameM jinamudrAko pahale hI dhAraNa kara letA hai| koI buddhipUrvaka vastra-pAtra Adiko svIkAra kare, unheM rakhe, unakI samhAla bhI kare phira bhI svayaMko vastra-pAtra Adi sarva parigrahakA tyAgI batalAve. ise mAtra jIvanakI viDambanA karanevAlA hI kahanA caahie| ataH vartamAnameM jisane vastra-pAtrAdi sarva parigrahakA tyAgakara nirgrantha liMga svIkAra kiyA hai vahI kSapaka ho sakatA hai aura aise kSapakake nirgrantha liMga grahaNa karaneke samayase lekara bA~dhe gaye karma sattAmeM avazya pAye jAte haiM yaha dikhalAneke liye hI zrI jayadhavalA TIkAkArane apanI TIkAmeM 'sarva liMga' padakA artha 'nirgrantha liMga vyatirikta anya saba liMga' kiyA hai jo 'vyAkhyAnato vishessprtipttiH|' isa nItivacanako anusaraNa karanevAlA honese vartamAnameM upayukta hI hai / dUsarA ullekha hai-24. 'Negama-saMgaha-vavahArA savve icchaMti / 25. ujusudo ThavaNavajje / (ka. Ni pR. 17) isakA vyAkhyAna karate hue yaha spaSTa kiyA gayA hai ki naigama, saMgraha aura vyavahAra ye tIna dravyArthika naya haiM aura RjusUtra Adi cAra paryAyArthika naya haiN| isa viSayameM digambara paramparAmeM kahIM kisI prakArakA matabheda nahIM dikhalAI detaa| kaSAyaprAbhUtacUrNikAra bhI apane cUrNisUtroMmeM sarvatra RjusUtranayakA paryAyArthikanayameM hI samAveza karate haiN| phira bhI ukta ( zve. ) munijIne apanI prastAvanAmeM yaha ullekha kisa AdhArase kiyA hai ki 'kaSAyaprAbhUtacUrNikAra RjusUtranayako dravyArthikanaya svIkAra karate haiN|' yaha samajhake bAhara hai| ukta kathanakI puSTi karanevAlA unakA vaha vacana isa prakAra hai-'ahIM kaSAyaprAbhUta cUrNikAra RjusUtranayano dravyAthikanayamAM samAveza karavA dvArA zvetAmbarAcAryonI saiddhAntika paraMparAne anusare che kAraNake zvetAmbaroMmeM saiddhAntika paramparA RjasUtranayano dravyArthika nayamAM samAveza kare che.' __ kaSAyaprAbhUta cUNimeM aise cAra sthala haiM jahA~ nikSepoMmeM nayayojanA kI gaI hai| prathama pejja nikSepake bhedoM kI nayayojanA karanevAlA sthala / yathA 24. Negama-saMgaha-vavahArA savve icchaMti / 25. ujusudo tthvnnjje| 26. saddaNayassa NAmaM bhAvo ca / pR. 17 / dUsarA 'dosa' padakA nikSepa kara una sabameM nayayojanA karanevAlA sthala / yathA 32. Negama-saMgaha-vyavahArA savve Nikkheve icchaMti / 33, ujusudo ThavaNavajje / 34. sahaNayassa NAmaM bhAvo ca / pR. 17 / tIsarA 'saMkama' padakA nikSepa kara una sabameM nayayojanA karanevAlA sthala / yathA 5. Negamo savve saMkame icchai / 6. saMgaha-vavahArA kaalsNkmmvnneti| 7. ujusudo evaM ca ThavaNaM ca avaNei / 8. saddassa NAmaM bhAvo ya / pR. 251 / cauthA 'TANa' padakA nikSepa kara una sabameM nayayojanA karanevAlA sthala / yathA 10. Negamo savvANi ThANANi icchai / 11. saMgaha-vavahArA palivIciTThANaM uccaTThANaM ca avarNeti / 12. ujusudo edANi ca ThavaNaM ca addhaThANaM ca avnnei| 13. saddaNayo NAmaTThANaM saMjamaTThANaM khettaTThANaM bhAvaTThANaM ca icchadi / pR. 607-608 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 35 ) ye cAra sthala haiM, jinameM kauna nikSepa kisa nayakA viSaya hai yaha spaSTa kiyA gayA hai / sthApanA nikSepa RjusUtranayakA viSaya nahIM hai ise ina saba sthaloMmeM svIkAra kiyA gayA hai / isIse yaha spaSTa ho jAtA hai ki kaSAyaprAbhRta cUrNikArane dravyArthikanayarUpase RjusUtranayako nahIM svIkAra kiyA hai, kyoMki sAdRzya sAmAnyakI vivakSAmeM ho kisI anya vastumeM anya vastukI sthApanA kI jA sakatI hai aura sAdRzya- sAmAnya dravyArthikanayakA viSaya hai, jise paryAyArthikanayakA bheda RjusUtranaya nahIM svIkAra karatA / ataH yaha spaSTa hai ki kaSAyaprAbhRtacUrNikArane RjusUtranayako paryAyArthikanayarUpase hI svIkAra kiyA hai, dravyArthikanayarUpase nahIM / phira nahIM mAlUma ukta prastAvanAmeM kisa AdhArase yaha vidhAna karanekA sAhasa kiyA hai ki 'kaSAyaprAbhRtacUrNikAra RjusUtranayako dravyArthikanaya meM samAveza karaneke lie zvetAmbara AcAryoMkI paramparAkA anusaraNa karate hai / ' zAyada unhoMne arthanayako dravyArthikanaya samajhakara yaha vidhAna kiyA hai / kintu yadi yahI bAta hai to hameM likhanA par3atA hai ki yA to yaha unakI nayaviSayaka anabhijJatAkA pariNAma hai yA phira ise sampradAyakA vyAmoha kahanA hogA / kAraNa ki jaba ki Agama meM dravyArthikanayake naigama, saMgraha aura vyavahAra ye tInoM bheda arthanayasvarUpa hI svIkAra kiye gaye haiM aura paryAyArthikanayake do bheda karake unameM se RjusUtranayako arthanayasvarUpa svIkAra kiyA gayA hai aisI avasthAmeM binA AdhArake use dravyArthikanaya svarUpa batalAnA aura apane isa abhiprAyase kaSAyaprAbhRtacUrNikArako jor3anA ise sampradAyakA vyAmoha nahIM kahA jAyagA to aura kyA kahA jAyagA / yoM to sAtoM hI nayoM kA viSaya artha vastu hai / phira bhI unameMse naigamAdi tIna naya paryAyako gauNa kara sAmAnyakI mukhyatAse vastukA bodha karAte haiM, isalie ve dravyArthikarUpase arthanaya kahe gaye haiM / RjusUtranaya sAmAnyako gauNakara vartamAna paryAyakI mukhyatAse vastukA bodha karAtA hai isalie vaha paryAyArthikarUpase arthanaya kahA gayA hai / aura zabdAdi tIna naya yadyapi sAmAnyako gauNakara vartamAna paryAyakI mukhyatAse hI vastukA bodha karAte haiN| phira bhI RjusUtrase ina zabdAdi tIna nayoMmeM itanA antara hai ki RjusUtranaya arthapradhAnanaya hai aura zabdAdi tIna naya zabdapradhAna naya haiM / isalie naigamAdi sAtoM naya arthanaya aura zabdanaya ina do bhedoMmeM vibhakta hokara arthanayake cAra aura zabdanayake tIna bheda ho jAte haiM / yahA~ arthanayake cAra bhedoMmeM RjusUtranaya sammilita hai, mAtra isIlie vaha dravyArthikanaya nahIM ho jAyagA / rahegA vaha paryAyArthika hI / SaTkhaNDAgama aura kaSAyaprAbhRtacUrNi prabhRti jitanA bhI digambara AcAryoM dvArA likhA gayA sAhitya hai vaha saba eka svara se ekamAtra isI abhiprAyakI puSTi karatA hai| mAlUma par3atA hai ki ukta prastAvanA lekhakane digambara sAhityakA aura svayaM kaSAyaprAbhRtacUrNikA samyak prakArase parizIlana kiye binA hI yaha anargala vidhAna kiyA hai / yahA~ prasaMga hama yaha sUcita kara denA cAhate haiM ki zrutakevalI bhadrabAhuke kAlameM hI vastra pAtradhArI zvetAmbara matakI sthApanAkI nIva par3a gaI thii| yaha isIse spaSTa hai ki zvetAmbara paramparA jinaliMgadhArI bhadrabAhuko zrutakevalI svIkAra karake bhI unake prati anAsthA dikhalAtI hai aura inheM gauNa kara apanI paramparAko sthUlabhadra Adise svIkAra karatI hai| ( 2 ) prastAvanA lekhakane 'zvetAmbarAcAryAMnA granthoMmAM kaSAyaprAbhRtanA AdhAra sAkSI tathA atidezo' isa dUsare upazIrSakake antargata zvetAmbara kArmika sAhityameM jahA~-jahA~ kaSAyaprAbhRtake ullekhapUrvaka kaSAyaprAbhRta aura usakI cUNiko viSayakI puSTike rUpase nirdiSTa kiyA gayA hai yA viSayake spaSTIkaraNake lie unako sAdhAra upasthita kiyA gayA hai unakA saMkalana kiyA hai / ( 1 ) unameM se prathama ullekha paMcasaMgraha ( zve. ) kA hai / isakI dUsarI gAthAmeM 'zataka' Adi pA~ca granthoMko saMkSipta kara isa paMcasaMgraha granthakI racanA kI gaI hai, athavA pA~ca dvAroMke Azrayase isa paMcasaMgraha granthakI racanA kI gaI hai yaha batalAyA gayA hai / kintu svayaM candrarSi mahattarane ukta granthakI tIsarI gAthAmeM ve pA~ca dvAra kaunase, inakA jisa prakAra nAmollekha kara diyA hai usa prakAra gAthArUpa yA vRttirUpa apanI kisI bhI racanAmeM eka 'zataka' granthake nAmollekhako chor3akara anya jina cAra graMthoMke AghArase isa paMcasaMgraha graMthakI racanA kI gaI hai unakA nAmollekha nahIM kiyA hai / ataeva Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) eka zataka ke sivAya anya jina cAra granthoMkA apane paMcasaMgraha graMtha meM unhoMne saMkSepIkaraNa kiyA hai ve cAra graMtha kaunase isakA to unakI ukta donoM racanAoMse patA calatA nahIM / hA~ ukta graMthakI 'namiThaNa jiNaM vIraM' isa maMgala gAthAko TIkAmeM malayagirine avazya hI una pA~ca graMthoMkA nAmollekha kiyA hai / svayaM candraSi mahattara apanI racanA meM pA~ca dvAroMkA nAmollekha to karate haiM, parantu una graMthoMkA nAmollekha nahIM karate isameM kyA rahasya hai yaha avazya hI vicAraNIya hai / bahuta sambhava to yahI dikhalAI detA hai ki zvetAmbara paramparAmeM kSapaNA Adi vidhikA AnupUrvIse savistara kathana upalabdha na honeke kAraNa unhoMne kaSAyaprAbhRta ( kaSAyaprAbhRta meM usakI cUrNi bhI parigaNita hai ) kA sahArA to avazya liyA hogA, parantu yataH kaSAyaprAbhRta zvetAmbara paramparAkA graMtha nahIM hai, ataH paJcasaMgrahameM kina pA~ca graMthoMkA saMgraha hai isakA pUrA spaSTI - kAraNa karanA unhoMne ucita nahIM samajhA hogA / ( 2 ) dUsarA ullekha zatakacUrNike TippaNakA hai / yaha TippaNa abhI taka mudrita nahIM hue haiN| prastAvanA lekhakane avazya hI yaha saMketa kiyA haiM ki ukta TippaNameM kisa kaSAyameM kitanI kRSTiyA~ hotI haiM isa viSayakI prarUpaNA karanevAlI kaSAyaprAbhRtakI 163 kramAMka gAthA uddhRta pAI jAtI hai / so isase yahI to samajhA jA sakatA hai ki zvetAmbara paramparAmeM kSapaNAvidhikI sAMgopAMga prarUpaNA na honese zatakacUrNike karttAne kisa kaSAyakI kitanI kRSTiyA~ hotI haiM isa viSayakA vizeSa vivecana prAyaH kaSAyaprAbhRtake AdhAra se kiyA hai yaha samajhakara hI ukta TippaNakArane pramANasvarUpa ukta gAthA uddhRta kI hogI / ( 3 ) tIsarA ullekha saptatikA cUrNikA hai / isameM sUkSmasAmparAyasambandhI kRSTiyoMkI racanAkA nirdezakara unake lakSaNako kapAyaprAbhRtake anusAra jAnanekI sUcanA saptatikA cUrNikArane isIlie kI jAna par3atI hai ki zvetAmbara paramparAmeM isaprakArakA sAMgopAMga vivecana nahIM pAyA jAtA / saptatikA cUrNikA ukta ullekha isa prakAra hai--'taM veyaMto bitiya kiTTIo taiyakiTTIo ya daliyaM ghetUNaM suhumasAMparAiya kiTTIo karei / tesi lakkhaNaM jahA kasAyapAhuDe / ' ( 4 ) cauthA ullekha bhI saptatikA cUrNikA hai / isameM apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa meM jo aneka vaktavya haiM unheM kaSAyaprAbhRta aura karmaprakRtisaMgrahaNIke anusAra jAnanekI sUcanA kI gaI hai / saptatikA cUrNikA vaha ullekha isa prakAra hai-- 'ettha apuvvakaraNa - aNiyaTTiaddhAsu aNegAi vattavtragAI jahA kAya kampagaDisaMgahaNIe vA taha vattavvaM / so isa viSaya meM itanA hI kahanA hai ki karmaprakRtisaMgrahaNI svayaM eka saMgraha racanA hai / ataH usameM apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAloM meM honevAle kArya-vizeSoMkA jo bhIM nirdeza upalabdha hotA hai vaha saba anya granthake AdhArase hI liyA gayA honA cAhie / isa viSayameM jahA~ taka hama samajha sake haiM, kaSAyaprAbhRtacUrNi aura karmaprakRti cUrNikI tulanA karane para aisA spaSTa pratIta hotA hai ki karmaprakRticUrNikArake samakSa kaSApraprAbhRta avazya rahI hai / yathA-- 102 cariyasamayamicchAiTThI se kAle uvasaMtadaMsaNamohaNIo / 103. tAghe ceva tiNNi kammaMsA uppAdidA / -- kaSAyaprAbhRtacUrNi aba isake prakAzameM karmaprakRti upazamanAkaraNa gAthA 19 kI cUrNipara dRSTipAta kIjiecarimasamayamicchAddiTThI se kAle uvasamasammaddiTThi hohitti tAhe bitIryAtIte tijha aNubhAgaM kareti / yahA~ karmaprakRti cUrNikArane apane sampradAyake anusAraM mithyAtva guNasthAnake antima samayameM mithyAtvake dravyake tIna bhAga ho jAte haiM, isa matakI puSTi karaneke lie ukta vAkya racanAke madhya meM 'hohitti' itanA pATha adhika jor3a diyA / bAkIkI pUrI vAkya racanA kaSAyaprAbhRticUNise lI gaI hai yaha karmaprakRtikI 18 aura 19vIM gAthAoM tathA unakI cUrNiyoM para dRSTipAta karanese spaSTa pratIta hotA hai / yaha eka udAharaNa / pUre prakaraNa para dRSTipAta karanese yaha spaSTa vidita hotA hai ki karmaprakRti aura usakI cUrNikA upazamanA prakaraNa tathA kSapaNAvidhi kaSAyaprAbhRti cUrNike AdhArase lipibaddha karate hue Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) bhI kaSAyaprAbhRtacUrNi zvetAmbara sampradAya ke anusAra matabhedake sthaloMko yathAvat kAyama rakhA gayA hai / AvazyakatA honepara hama isa viSayapara vistRta prakAza DAleMge / ( 5 ) pA~cavA~ ullekha bhI saptatikAcUrNikA hai / isameM mohanIyake cArake bandhakake ekakA udaya hotA hai isa matakA saptatikAcUrNikArane svIkAra kara usakI puSTi kaSAyaprAbhRta AMdise kI hai| tathA sAtha hI dUsare matakA bhI ullekha kara diyA hai / so ukta cUrNikArake ukta kathanase itanA hI jJAta hotA hai ki unake samakSa kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNi thI / isa prakAra zvetAmbara AcAryoM dvArA racita granthoMke pA~ca ullekha haiM jinameM kaSAyaprAbhRtake AdhAra usake nAmollekha pUrvaka prakRta viSayakI puSTi to kI gaI hai, parantu ina ullekhoMparase eka mAtra yahI pramANita hotA hai ki zvetAmbara sampradAya meM darzana-caritramohanIyake upazamanA - kSapaNAvidhikI prarUpaNA karanevAlA sarvAMga sAhitya lipibaddha na honese isakI pUrti digambara AcAryoMdvArA racita kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNise kI gaI hai / parantu aisA karate hue bhI ukta zAstrakAroMne una donoMko zvetAmbara paramparAkA svIkAra karanekA sAhasa bhUlakara nahIM kiyA hai / yaha to kevala ukta prastAvanA lekhaka zve. muni hemacandravijayajIkA hI sAhasa hai jo binA pramANake aisA vidhAna karaneke lie udyata hue haiM / vastutaH dekhA jAya to eka to kucha apavAdoMko chor3akara karmasiddhAntakI prarUpaNA donoM sampradAyoMmeM lagabhaga eka sI pAI jAtI hai, dUsare jina viSayoMkI puSTimeM zvetAmbara AcAryoMne kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNikA pramANarUpameM ullekha kiyA hai una viSayoMkA sAMgopAMga vivecana zvetAmbara paramparAmeM upalabdha na honese hI una AcAryoMko aisA karaneke lie bAdhya honA par3A hai, isalie zvetAmbara AcAryoMne apane sAhitya meM kaSAyaprAbhRta aura usakI cUrNikAprakRta viSayoMkI puSTimeM ullekha kiyA mAtra isalie unheM zvetAmbara AcAryoMkI kRti ghoSita karanA yuktiyukta nahIM kahA jA sakatA / ( 3 ) Age khavagaseDhikI prastAvanA meM 'kaSAyaprAbhRta mUla tathA cUrNinI racanAno kAla' upazIrSakake antargata prastAvanA lekhakane jo vicAra vyakta kiye haiM ve kyoM ThIka nahIM haiM isakI yahA~ mImAMsA kI jAtI hai 1. jisa prakAra jayadhavalAke prArambha meM digambara paramparAke mAnya AcArya vIrasenane tathA zrutAvatArameM indranandine kaSAyaprAbhRtake kartArUpameM AcArya guNadharakA aura cUrNisUtroMke kartArUpameM AcArya yativRSabhakA smaraNa kiyA hai isa prakAra zvetAmbara paramparAmeM kisI bhI paTTAvalI yA kArmika yA itara sAhityameM ina AcAryakA kisI bhI rUpa meM nAmollekha dRSTigocara nahIM hotA / ataH isa viSaya meM ukta prastAvanA lekhakakA yaha likhanA yuktiyukta pratIta nahIM hotA ki 'paTTAvalI meM pATaparamparAmeM AnevAle pradhAnapuruSoMke nAmoMkA ullekha hotA hai Adi / kyoMki paTTAbali meM pATaparamparAke pradhAna puruSoMke rUpameM yadi unakA nAma nahIM bhI AyA thA to bhI yadi ve zvetAmbara paramparAke AcArya hote to avazya hI kisI na kisI rUpameM kahIM na kahIM unake nAmoMkA ullekha avazya hI pAyA jAtA / zvetAmbara paramparA meM inake nAmoMkA ullekha na pAyA jAnA hI yaha siddha karatA hai ki inheM zvetAmbara paramparAke AcArya mAnanA yuktiyukta nahIM hai / 2. eka bAta yaha bhI kahI gaI hai ki jayadhavalAmeM eka sthala para guNadharakA vAcakarUpase ullekha dRSTigocara hotA hai, isalie ve vAcakavaMzake siddha honese zvetAmbara paramparAke AcArya hone cAhie, so isakA samAdhAna yaha hai ki yaha koI aisA tarka nahIM hai ki jisase unheM zvetAmbara paramparAkA svIkAra karanA Avazyaka samajhA jAya / vAcaka zabdakA artha vAcanA denevAlA hotA hai jo zvetAmbara matakI utpattike pahalese hI zramaNa paramparA meM prAcInakAla se rUr3ha calA A rahA hai / ataH jayadhavalAmeM guNadharako yadi vAcaka kahA bhI gayA hai to isase bhI unheM zvetAmbara paramparAkA AcArya mAnanA yuktiyukta nahIM kahA jA sakatA / 3. yaha ThIka hai ki zvetAmbara paramparAmeM nandisUtrakI paTTAvalimeM tathA anyatra AryamaMkSu aura nAgahastikA nAmollekha pAyA jAtA hai aura jayadhavalAke prathama maMgalAcaraNameM cUNisUtroMke kartA AcArya yativRSabhako AryamakSukA ziSya aura nAgahastikA antevAsI kahA gayA hai / parantu mAtra yaha kAraNa bhI AcArya Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) yativRSabhako zvetAmbara paramparAkA mAnaneke lie paryApta nahIM hai, kyoMki jisa prakAra zvetAmbara paramparA ukta donoM AcAryoMko apanI paramparAkA svIkAra karatI hai usI prakAra digambara paramparAne bhI unheM apanI paramparAkA svIkAra kiyA hai, jaisA ki jayadhavalA Adike ukta ullekhoMse jJAta hotA hai| eka bAta aura hai vaha yaha ki nandisUtrakI paTTAvali vizvasanIya bhI nahIM mAnI jA sakatI, kyoMki usameM jisa rUpameM AryamaMkSu aura nAgahastikA ullekha pAyA jAtA hai usake anusAra ve donoM eka kAlIna nahIM siddha hote| zrImuni jina vijayajIkA to yahAM taka kahanA hai ki yaha paTTAvali adhUrI hai, kyoMki isa paTTAvalimeM AryamaMkSu aura AryanAgahastIke madhya kevala Aryanandilako svIkAra kiyA gayA hai, kintu AryamaMkSu aura Aryanandilake madhya paTTadhara cAra AcArya aura ho gaye haiM jinakA |ullekh isa paTTAvalimeM chuTA huA hai / ( vI. ni. saM. aura jainakA. ga. pR. 124 / ) . dUsare nandisUtrakI paTTAvalimeM alagase aisA koI ullekha bhI dRSTigocara nahI hotA, jisase AryamaMkSuko svatantrarUpase karmazAstrakA jJAtA svIkAra kiyA jAya / usameM Arya nAgahastiko avazya hI karmaprakRtimeM pradhAna svIkAra kiyA gayA hai / isase isa bAtakA sahaja hI patA lagatA hai ki jisane nandisUtrakI paTTAvalikA saMkalana kiyA hai use isa bAtakA patA nahIM thA ki gaNadhara AcArya dvArA racI gaI gAthAe~ sA AcArya paramparAse AryamaMkSuko prApta huI thIM, jaba ki digambara paramparAmeM yaha prasiddhi AnupUrvIse calI A rahI hai| yahI bAta Arya nAgahastike viSayameM bhI samajhanI cAhie, kyoMki usa ( nandisUtra paTTAvali ) meM Arya nAgahastIko karmaprakRti meM pradhAna svIkAra karake bhI inheM na to kaSAya prAbhRtakA jJAtA svIkAra kiyA gayA hai aura na hI unheM guNadhara AcArya dvArA racI gaI gAthAe~ AcArya paramparAse yA sAkSAt prApta huI yaha bhI svIkAra kiyA gayA hai| yaha eka aisA tarka hai jo pratyeka vicArakako yaha mAnaneke liye bAdhya karatA hai ki kaSAyaprAbhRta zvetAmbara AcAryoMkI kRti na hokara digambara AcAryoMkI hI racanA hai / tIsare digambara paramparAmeM kaSAyaprAbhUta aura cUrNikA jo prArambha kAlase paThana-pAThana hotA A rahA hai isase bhI isa tathyakI puSTi hotI hai| indranandine apane dvArA racita zrutAvatArameM AcArya yativRSabhake cUNisUtroMke atirikta dUsarI aisI kaI paddhiti paMjikAoMkA ullekha kiyA hai jo kaSAyaprAbhUta para racI gaI thIM (jayadha. bhAga. 1 prastAvanA pU. 9 tathA 12 se)| svayaM vIrasenane apanI jayadhavalA TIkAmeM aisI kaI uccAraNAoM, svalikhita uccAraNA aura vappadevalikhita uccAraNAkA ullekha kiyA hai jo jayadhavalA TIkAke pUrva racI gaI thiiN| bahuta sambhava hai ki inameM indrinandi dvArA ullikhita paddhati-paMjikAe~ bhI sammilita hoM ( jayadha. bhAga 1 pR. 9 se lekara ) / ukta tathyoMke sivAya prakRtameM yaha bhI ullekhanIya hai ki AcArya yativRSabhane apane cUrNisUtroMmeM pravAhyamAna aura apravAhamAna ina do prakArake upadezoMkA ullekha pada-pada para kiyA hai. tathA ina donoM prakArake upadezoMse kisakA upadeza pravAhamAna hai aura kisakA upadeza apravAhamAna hai isa viSayakA spaSTa nirdeza svayaM jayadhavalAkArane apanI TIkAmeM kiyA hai ( dekho prastuta bhAga pR. 18,23-66,71,116 aura 145) / so isase bhI isa bAtakA patA lagatA hai ki karmaviSayaka kisa viSayameM ina donoM (AryamaMkSu aura nAgahasti) kA kyA abhiprAya thA aura unameMse kauna upadeza pravAhamAna arthAt AcArya paramparAse AyA huA thA aura kauna upadeza apravAhya mAna arthAt AcArya paramparAse prApta nahIM thA, isakI pUrI jAnakArI jayadhavalA TIkAkArako niHzaMsayarUpase thii| yahA~ yaha prazna hotA hai ki kaSAya prAbhUta aura usake cUNisUtroMke racanAkAlameM tathA jayadhavalA TokAke racanA kAlameM zatAbdiyoMkA antara rahate hue bhI jayadhavalAke TIkAkArane ukta jAnakArI kahA~se prApta kI hogii| samAdhAna yaha hai ki yaha to jayadhavalA TIkAke avalokanase hI jJAta hotA hai ki usakI racanA kevala kaSAyaprAbhUta aura usake caNisUtroMke. AdhArapara hI na hokara usakI racanAke samaya ina donoM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanAoMse sambandha rakhanevAlA bahuta-sA uccAraNA vRtti Adi rUpa sAhitya jayadhavalAkArake sAmane rahA hai| aura isase sahaja hI anumAna kiyA jA sakatA hai ki uccAraNA vRtti Adi nAmase abhihita kiye gaye ukta sAhityase ve isa bAtakA nirNaya karate hoMge ki inameMse kauna upadeza apravAhyamAna hokara AryamaMkSu dvArA pratipAdita hai, kauna upadeza pravAhyamAna hokara Arya nAgahasti yA donoM dvArA pratipAdita hai aura kauna upadeza aisA hai jisake viSayameM ukta prakArase nirNaya karanA, sambhava na honese kevala cUNisUtroMke AdhArase pravAhyamAna aura apravAhyamAna rUpase unakA ullekha kiyA gayA hai| prastuta ( 12 veM) bhAgameM pada-pada para isa viSayake aise aneka ullekha Aye haiM jinase pratyeka pAThakako ukta kathanakI pUrI jAnakArI mila jAtI hai yathA 1. AryamaMkSukA upadeza apravAhyamAna hai aura nAgahastikA upadeza pravAhyamAna hai / yathA athavA aJjamaMkhubhayavaMtANamuvaeso etthApavAijjamANo NAma / NAgahastikhavaNANamuvaeso pavAijjatazroti ghettvvo| (pR. 71) yahA~ upayoga arthAdhikArakI 4 thI gAthAke vyAkhyAnakA prasaMga hai| usameM kaSAya aura anubhAgakI carcA ke prasaMgase AcArya yativRSabhane ukta donoM AcAryoMke do upadezoMkA ullekha kiyA hai| unameMse kaSAya aura anubhAga eka haiM yaha batalAnevAle bhagavAn AryamaMkSuke upadezako jayadhavalAke TIkAkArase apravAhyamAna kahA hai aura kaSAya aura anubhAgameM bheda batalAnevAle nAgahasti zravaNake upadezako pravAhamAna batalAyA hai| (pR. 66 aura 71-72) 2. ukta donoM AcAryoMkA upadeza pravAhyamAna honekA pratipAdaka vacana-tesiM ceva bhayavaMtANamaamaMkhu-NAgahatthiNaM pasahajjateNuvaeseNa ..." / (pR. 23 ) ___ yahA~ krodhAdi cAroM kaSAyoMke kAlake alpabahutvako gatimArgaNA aura caudaha jIva samAsoMmeM batalAneke prasaMgase ukta vacana AyA hai / so yahA~ cUrNisUtrakArane gatimArgaNA aura caudaha jIva samAsoMmeM mAtra pravAhyamAna upadezakA nirdeza kiyA hai apravAhamAna upadezakA nhiiN| jayadhavalAkArane bhI cuNisUtroMkA anusaraNa ka donoM sthAnoMmeM mAtra pravAhyamAna upadezakA khulAsA karate hue 'tesiM ceva upadeseNa coddasa-jIvasamAsehiM daMDago bhaNihidi / (pR. 23 ) isa cUrNisUtrake vyAkhyAnake prasaMgase usameM Aye hue 'tesiM ceva' isa padakA vyAkhyAna karate hue ukta padase ukta donoM bhagavantoMkA grahaNa kiyA hai| 3. isa prakAra ukta do prakArake ullekha to aise haiM jinase hameM unameMse kauna upadeza pravAhamAna hai aura kauna upadeza apravAhyamAna hai isa bAtakA patA laganeke sAtha jayadhavalA TIkAse unake upadeSTA AcAryoMkA bhI patA laga jAtA hai| kintu cUNisUtroMmeM pravAhamAna aura apravAhamAnake bhedarUpa kucha aise bhI upadeza saMkalita haiM jinake viSayameM jayadhavalAkArako vizeSa jAnakArI nahIM thii| ataH jayadhavalAkArane inakA spaSTIkaraNa to kiyA hai, parantu AcAryoMke nAmollekha pUrvaka unakA nirdeza nahIM kiyaa| isase yaha spaSTa jJAta hotA hai ki isa viSayameM jayadhavalAkArake samakSa upasthita sAhityameM ukta prakArakA vizeSa nirdeza nahIM hogA, ataH unhoMne donoM upadezoMkA spaSTIkaraNa mAtra karanA ucita smjhaa| jayadhavalAke Age diye jAnevAle isa udAharaNase yaha spaSTa ho jAtA hai jo eso aNaMtaraparUvido uvaeso so pavAijjade... .... .... .... / apavAijjateNa puNa uvadeseNa kerisI payadaparUvaNA hoditti evaMvihAsaMkAe NiNNayakaraNaTThamuttarasuttamoiNNaM / (pR.116) isa ullekhameM do prakArake upadezoMkA nirdeza hote hue bhI cUrNikArakI dRSTimeM unake pravaktArUpameM kauna pramukha AcArya vivakSita the isako AnupUrvIse likhita yA maukhika rUpameM samyak anuzruti prApta na honeke kAraNa jayadhavalAkArane mAtra unakI vyAkhyA kara dI hai| yaha hai jayadhavalAkI vyaakhyaanshailii| isake TIkAkArako jisa viSayakA kisI na kisI rUpameM AdhAra milatA gayA usakI ve usake sAtha vyAkhyA karate haiM aura jisa viSayakA AnupUrvIse kisI prakArakA AdhAra upalabdha nahIM huA usako ve anuzru tike anusAra hI vyAkhyA karate haiN| TIkAmeM ve prAmANikatAko barAbara banAye Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 40 ) rakhate haiN| isase spaSTa jJAta hotA hai ki jisa upadezako unhoMne AryamaMkSukA batalAyA hai vaha bhI sAdhAra hI batalAyA hai aura jise unhoMne nAgahastikA batalAyA hai vaha bhI sAdhAra hI batalAyA hai| ataH isase siddha hai ki digambara paramparAmeM ina donoM AcAryoMke upadezoMkI AnupUrvI paThana-pAThana tathA TIkA-TippaNI Adi rUpase yathAvat kAyama rahI / kintu zvetAmbara paramparAmeM aisA kucha bhI dRSTigocara nahIM hotA / usa paramparAmeM jitanA bhI kArmika sAhitya upalabdha hai usameM kahIM bhI anya garga prabhRti AcAryoMke mata-matAntaroMkI taraha ina AcAryoMkA nAmollekha dRSTigocara nahIM hotaa| ukta prastAvanA lekhakako cAhie ki ve isa viSayameM eka nandisatra padAvaliko nirNAyaka na maaneN| kintu apane kArmika sAhityapara bhI dRSTipAta kreN| yadi ve tulanAtmaka dRSTise donoM paramparAoMke kArmika sAhityapara samyaka rUpase dRSTipAta kareMge to unheM na kevala vAstavikatAkA patA laga jAyagA, kintu ve nandisUtrako paTTAvalimeM AryamaMkSu aura nAgahastikA ullekha hone mAtrase usake AdhArapara kaSAyaprAbhUta aura usake cUrNisUtroMko zvetAmbara matakA honekA Agraha karanA bhI chor3a deNge| ( usa paramparAmeM etadviSayaka anya ullekha nandisUtra paTTAvalikA anusaraNa karate haiM, ataH unapara vicAra nahIM kiyA / ) isa prakAra itane vivecanase yaha siddha ho jAnepara ki kaSAyaprAbhUta aura usakI cUNi digambara AcAryoMkI amara kRtiyA~ hai, cUNisUtroMke racanAkAlakA koI vizeSa mUlya nahIM raha jaataa| phira bhI isa viSayako jayadhavalA prathama bhAgameM kAlagaNanAke prasaMgase atyanta spaSTarUpameM svIkAra kara liyA gayA hai ki vartamAna triloka prajJaptiko AcArya yativRSabhakI kRti svIkAra karanepara cUrNisUtroMkI racanAkI yaha kAlagaNanA kI jA rahI hai| prastAvanA (pR. 46 ) ke zabda hai 'hamane Upara jo samaya batalAyA hai vaha trilokaprajJapti aura cUNisUtroMke racayitA yativRSabhako eka mAnakara unakI trilokaprajJaptike AdhArapara likhA hai|' aba yadi vartamAna trilokaprajJapti saMgraha grantha honese yA anya kisI kAraNase unhIM AcArya yativRSabhakI kRti siddha nahIM hotI hai jinakI racanA kaSAyaprAbhRtake cUNisUtra haiM to isameM digambara paramparAko yA jayadhavalAke prastAvanA lekhakoMko koI Apatti bhI nahIM dikhalAI detii| yaha eka svatantra UhApohakA viSaya hai aura isa viSayapara svatantrarUpase UhApoha honA caahie| kintu isa AdhArapara kaSAyaprAbhUta yA usake cUrNisUtroMko zvetAmbara paramparAkA siddha karanekA anucita prayAsa karanA zobhAspada pratIta nahIM hotaa| __ apanI prastAvanAke isI prakaraNameM ukta prastAvanA lekhakane apane sAmpradAyika mAnyatAke Agrahavaza digambara paramparAko eka mata batalAkara usakI utpatti 'digambara matotpattino kAla vIra samvat 600 pachI cha / ' ina zabdoM dvArA vIra saM0 600 ke bAda batalAI hai| so ise par3hakara aisA lagatA hai ki ukta prastAvanA lekhakako prakRta viSayake itihAsakA samyak anusandhAna karanekI apekSA bAhyAbhyantara nirgranthasvarUpa prAcIna zramaNa paramparA, usake prAcIna sAhitya aura itihAsako zvetAmbarIkaraNa karanekI adhika cintA dikhalAI detI hai / anyathA ve digambara aura zvetAmbara paramparAmeM kauna arvAcIna hai aura kauna prAcIna hai isakA ullekha kiye binA ukta sAhityaviSayaka anya pramANoMke AdhArase mAtra guNadhara aura yativRSabha ina donoM AcAryoM aura unakI racanAoMke kAlakA UpApoha karate hue apanA phalitArtha prastuta karate / / yahA~ yaha kahA jA sakatA hai ki prakRtameM pahale hamane ( ukta prastAvanA lekhakane) ukta donoM AcAryoMko prAcIna ( vIra ni0 saM0 467 lagabhagakA ) siddha kiyA hai aura usake bAda digambaramatakI utpattiko vIra ni0 600 varSake bAdakI batalAkara unheM zvetAmbara siddha kiyA hai| para vicArakara dekhA jAya to kisI bhI vastuko isa paddhatise apane sampradAyako siddha karanekA yaha ucita mArga nahIM hai, kyoMki jaisA ki hama pUrva meM batalA Aye haiM, aise anya aneka pramANa hai jinase ukta donoM AcArya tathA unakI racanAe~ kAlakI apekSA prAcIna honepara bhI na to ve AcArya zvetAmbara siddha hote haiM aura na unakI racanAeM hI zvetAmbara siddha hotI haiN| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 41 ) ataH kaSAyaprAbhRta mUla tathA cUNike racanAkAlako AdhAra mAnakara isa prakaraNameM inako zvetAmbara AcAryokI kRti siddha karanekA jo prayatna kiyA gayA hai vaha kisa prakAra tarka aura pramANa hIna hai isakA sAMgopAMga vicAra kiyaa| 9 sikA Age khavagaseDhikI prastAvanAmeM 'kaSAyaprAbhUta cuNinI racanAnA kAla aMge vartamAna sampAdakonI mAnyatA' Adi katipaya zIrSakoMke antargata prastAvanA lekhakane jo vicAra vyakta kiye haiM, unakI vistRta mImAMsAkI tatkAla AvazyakatA na honese vidhirUpase unameMse kucha muddoM para saMkSepameM prakAza DAla denA Avazyaka pratIta hotA hai| ( 1 ) triloka prajJaptike aMtameM ye do gAthAe~ pAI jAtI haiM paNamaha jiNavaravasahaM gaNaharavasahaM taheva guNavasahaM / daTTha Na parisavasahaM jadivasahaM dhammasuttapADhae vasahaM / / cuNNissarUvatthakaraNasarUvapamANa hoi kiM jaM taM / aTThasahassapamANaM tiloyapaNNattiNAmAe / inameMse prathama gAthA jayadhavalA samyaktva adhikArake maMgalAcaraNake rUpameM pAI jAtI hai| usakA pATha ' isa prakAra hai paNamaha jiNavaravasahaM gaNaharavasahaM taheva guNaharavasahaM / dusahaparIsahavisahaM jaivasahaM dhammasuttapADharavasahaM / / isakA artha hai ki jinavaravRSabha, gaNadharavRSabha, guNadharavRSabha tathA duHsaha parISahoMko jItanevAle aura dharmasUtrake pAThakoMmeM zreSTha yativRSabhako tuma saba praNAma karo / trilokaprajJaptike antameM AI huI isa gAthAkA pAThabhedake hote hue bhI lagabhaga yahI artha hai| pAThabheda lipikAroMke pramAdase huA jAna par3atA hai| aba vicAra yaha karanA hai ki yaha gAthA trilokaprajJaptise uThAkara jayadhavalAmeM nikSipta kI gaI hai yA jayadhavalAse uThAkara trilokaprajJaptimeM nikSipta kI gaI hai| samyaktva adhikArake prArambhameM AI haI ukta maMgala gAthAke bAda vahA~ eka dUsarI gAthA bhI pAI jAtI hai jisapara dRSTipAta karanese to aisA pratIta hotA hai ki ukta maMgalagAthA jayadhavalAke samyaktva adhikArakI hI honI cAhie, kyoMki isa gAthAke pUrvArdha dvArA ukta gAthAke maMgalArthakA samarthanakara uttarArdha dvArA viSayakA nirdeza kiyA gayA hai / vaha gAthA isa prakAra hai iya paNamiya jiNaNAhe gaNaNAhe taha ya ceva mnninnaahe| sammattasuddhiheuM vocchaM sammattamahiyAraM // vaise vartamAnameM trilokaprajJapti grantha jisa rUpameM pAyA jAtA hai vaha saMgrahagrantha na hokara eka kartRka hogA yaha mAnanA baddhigrAhya nahIM pratIta hotA aura isIlie jayadhavalAkI prastAvanA ( 10 65 TippaNI) meM yaha spaSTa svIkAra kara liyA gayA hai ki 'vartamAnameM trilokaprajJapti grantha jisa rUpa meM pAyA jAtA hai usI rUpameM AcArya yativaSabhane usakI racanAkI thI, isa bAtameM hameM sandeha hai|' phira bhI jayadhavalA samyaktva adhikArako ukta maMgalagAthAkA 'cuNNissarUva' ityAdi gAthAke sAtha trilokaprajJapti granthake antameM pAyA jAnA isa tathyako avazya hI sUcita karatA hai ki isa granthake sAtha AcArya yativRSabhakA kisI na kisI prakArakA sambandha avazya ho honA caahie| bahuta sambhava hai dhavalAmeM jisa trilokaprajJapti granthakA ullekha pAyA jAtA hai usakI racanA svayaM yativRSabha AcAryane kI ho aura usako milAkara vartamAna trilokaprajJapti granthakA saMgraha kiyA gayA ho| anyathA ukta maMgalagAthAko vahA~ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) lAkara rakhanekI koI AvazyakatA nahIM thii| ukta gAthAke sAtha vahA~ jo 'cuNNissarUva' ityAdi gAthA pAI jAtI hai usameM Aye hue 'cuNNissa' padase bhI isa tathyakA samarthana hotA hai| AcArya vIrasenane apanI jayadhavalA TIkAmeM aura indranandine apane zrutAvatArameM isakI carcA nahIM kI isakA kAraNa hai| bAta yaha hai ki kaSAyaprAbhUta aura usake caNisUtroMkI TIkAkA nAma jayadhavalA hai, ataH usameM sambandhita tathyoMkA hI khulAsA kiyA gayA hai| yahI sthiti zrutAvatArameM indranandikI bhI rahI hai| ataH ina donoM AcAryoMne yadi apanI-apanI racanAoMmeM AcArya yativRSabhakI racanArUpase trilokaprajJapti granthakA ullekha nahIM kiyA to isase ukta tathyako phalita karane meM koI bAdhA nahIM dikhAI detii| ( 2 ) indranandine apane zrutAvatArameM AcArya guNadhara aura AcArya dharasenako lakSyakara likhA hai guNadharadharasenAnvayagurvoH puurvaaprkrmo'smaabhiH| na jJAyate tadanvayakathakAgamamunijanAbhAvAt // guNadhara aura dharasenake anvayasvarUpa guruoMke pUrvApara kramako hama nahIM jAnate, kyoMki unake anvaya arthAt gurujanoMkA kathana karanevAle Agama ( likhita ) aura munijanoMkA abhAva hai / AcArya vIrasenane bhI zrIdhavalAmeM dharasena AcAryakA aura zrIjayadhavalAmeM guNadhara AcAryakA bahumAnake sAtha ullekha kiyA hai| kintu unhoMne unakI gaNanA paTTadhara AcAryoM meM na honese unake guruoMkA ullekha nahIM kiyA gayA hai| yaha sambhava hai ki isI kAraNase indranandine apane zrutAvatArameM ukta vacana likhA hai| kintu ina donoM sthaloMko chor3akara anyatra ina donoM AcAryoMkA tathA puSpadanta aura bhUtavali AcAryakA nAmollekha na milanekA kAraNa yaha hai ki eka to digambara paramparAmeM isa tarahake itihAsake saMkalita karanekI paddhati prAyaH ina AcAryoMke bahata kAla bAda prArambha hii| kAraNa vanavAsI nimra digambara sAdhu honeke kAraNa ve saba prakArakI laukika pravRttiyoMse mukta hokara apanA zeSa jIvana svAdhyAya, dhyAna, adhyayanameM hI vyatIta karate rahate the| kadAcit granthAdike nirmANakA vikalpa hone para unakI racanA karate bhI the to usameM nAmAdike khyApanako pravRttikA prAyaH abhAva hI rahatA thaa| yahI kAraNa hai ki pUrva AcAryoMkI sabhI kRtiyA~ prAyaH prazastiyoMse rahita pAI jAtI hai| eka to isa kAraNase ukta AcAryoM ke nAmoMkA ullekha anyatra kama dRSTigocara hotA hai| dUsare ye karmasiddhAnta jaise sUkSma aura gahana durUha arthavAle viSayakA pratipAdana karanevAle paurva grantha haiN| inakA avadhAraNa karanA mandabuddhijanoMko sugama na honese anya sAhityake samAna inakA sarvasulabha pracAra kabhI bhI nahIM rhaa| gRhasthoMkI bAta to chor3iye, munijanoMmeM bhI aise medhAvI virale hI muni hote Aye jo inakA samyak prakArase avadhAraNa karane meM samartha hote rhe| isalie bhI inake racayitA AcAryoMkA nAmollekha anyatra kama dRSTigocara hotA hai| yaha to ganImata hai ki digambara paramparAmeM inakA itanA itihAsa milatA bhI hai| zvetAmbara paramparA to AcArya guNadhara aura yativRSabhake nAma bhI nahIM jaantii| itanA hI kyoM, usa paramparAmeM karmaprakRti caNi, saptatikA, zataka tathA unakI caNi Adi katipaya jo bhI karma viSayaka maulika sAhitya upalabdha hotA hai usakA to itanA bhI itihAsa nahIM miltaa| prAmANika aitihAsika dRSTise kalpita aneka ullekha na milanekI apekSA prAmANika eka-do ullekhakA milanA usase kahIM adhika hitAvaha hai| (3) zrIjayadhavalAmeM AcArya guNadharako pUrvoke ekadezake jJAtA hone para bhI unheM vAcaka kahane meM visaMvAdakI koI bAta nahIM hai| nandisUtra paTTAvalimeM Arya nAgahastiko pUrvadhara na likhakara mAtra vivakSita pUrvake ekadezarUpa karmaprakRti meM pradhAna kahA gayA hai| phira bhI usameM unake yazaHzIla vAcakavaMzakI abhivRddhikI kAmanA kI gaI hai| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 43 ) upasaMhAra kaSAyaprAbhRta aura usakI cUNi ye donoM digambara AcAryoMkI amara kRtiyA~ haiM isa viSayameM pUrvameM hama sapramANa UhApohapUrvaka saMkSepa jo kucha bhI likha Aye haiM una sabakA yaha upasaMhAra hai 1. kaSAyaprAbhUta aura usakI caNike racanAkAlase lekara unakI mahatI TIkA jayadhavalAke racanAkAla taka aura usake bAda bhI digambara paramparAmeM ukta grantha-ratnoMkA barAbara paThana-pAThana hotA A rahA hai / yaha isIse spaSTa hai ki unapara digambara AcAryoM dvArA aneka uccAraNAe~ aura paddhati prabhRti TIkAe~ likhI gaI haiN| tathA unhIMke AdhArase sabake antameM jayadhavalA TIkA bhI likhI gaI hai tathA vartamAna samayameM unakA hindImeM rUpAntara bhI ho rahA hai| 2. jayadhavalAmeM ullikhita aMga-pUrvadhAriyoMkI paramparAse jJAta hotA hai ki digambara paramparAmeM tIrthakara bhagavAn mahAvIrase lekara jo paramparA pAI jAtI hai usI paramparAmeM kisI samaya ye AcArya hue haiM / apane zrutAvatArameM indranandine bhI ise svIkAra kiyA hai| 3. ina grantharatnoMkI bhASA, racanAzailI aura zabdavinyAsa AdikA krama digambara paramparAke etadviSayaka anya sAhityake hI anurUpa hai, zvetAmbara paramparAke sAhityake anurUpa nhiiN| 4. di0 AcAryoMkI mAlikAmeM guNadhara aura yativRSabha do AcArya bhI hue haiM / tathA unhoMne kaSAyaprAbhRta aura usakI cUNikI racanA kI thI, AnupUrvIse isakI anuzruti digambara paramparAmeM rahI AI, zvetAmbara paramparA isa viSayameM bilkula anabhijJa rhii| yaha niSkAraNa nahIM honA cAhie / spaSTa hai, zvetAmbara paramparAne ina donoM anupama kRtiyoMko zvetAmbara paramparAke rUpameM kabhI bhI mAnyatA nahIM dii| 5. zataka aura zaptatikA AdimeM 2-4 ullekhoM dvArA jo kaSAyaprAbhRttakA nAmanirdeza pAyA jAtA hai vaha kevala viSayakI puSTi ke prayojanase hI pAyA jAtA hai / usakA anya koI prayojana nahIM hai / spaSTa hai ki kaSAyaprAbhUta aura usakI cUNi digambara AcAryokI amara racanA hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa upayoga arthAdhikAra kahane kI sUcanA prathama sUtragAthA aura usakI vyAkhyA dUsarI tIsarI isake antargata do prakArakI upayoga vargaNAoMkA nAmanirdeza cauthI sUtragAthA aura usakI vyAkhyA isake antargata do prakArake upadezoMkA nirdeza pA~cavIM sUtragAthA aura usakI vyAkhyA chaThI sAtavIM "" "" "" 33 viSaya-sUcI upayoga arthAdhikAra 19 17 "1 cUrNisUtroMdvArA ukta sUtra gAthAoMke vyAkhyAnako sUcanA prathama gAthAkA vistRta vivecana addhAparimANa padakA artha cAroM kaSAyoMkA jaghanya aura utkRSTa kAla ukta kAlake viSayameM jIvasthAnase cUrNisUtroM kA ullekhake Azaya meM antarakA ullekha gatiyoM meM niSkramaNa aura pravezakI apekSA jaghanya kAla eka samayakA khulAsA oghase cAroM kaSAyoMke kAlake alpabahutvakA nirdeza pR.saM. 1 ukta ogha prarUpaNA ke samAna tiryaJca aura manuSyagati meM jAnane kI sUcanA 1 2 narakagatimeM ukta prarUpaNA 3 6 pravAhyamAna upadezako apekSA vizeSa adhika padase kitanA kAla lenA isakA khulAsA ukta alpabahutvaviSayaka AdezaprarUpaNA pravAhyamAna upadezakI apekSA cAroM gatiyoM meM samuccayarUpase kAlaviSayaka alpabahutva - caudaha jIvasamAsoMmeM ukta alpabahutva pratyeka kaSAyake upayogavAroMke kramakA nirdeza upayogavAra paripATiyoMkA saMdRSTi sahita vizeSa khulAsA 6 7 7 14 14-42 14 15 9 10 11 15 16 17 15 19 19 23 29 30 devagatimeM ukta prarUpaNA ukta prarUpaNAke anusAra narakagatimeM kaSAyoM ke parivartanavAroMke alpabahutvakA nirdeza devagatimeM ukta alpabahutva tiryaJca manuSyagati meM ukta alpabahutva dvitIya gAthAkA vistRta vivecana eka bhavameM eka kaSAyake upayogoMkI saMkhyAke vicArakA nirdeza narakagati meM ukta prarUpaNA zeSa gatiyoMmeM ukta prakArase jAnaneko sUcanA narakagatimeM kisa kaSAyake kitane upayoga honepara dUsarI kaSAyoMke kitane upayoga hote haiM isakA spaSTIkaraNa narakagati ke samAna devagatimeM jAnane kI sUcanA narakagati meM ukta upayogaviSayaka alpabahutvakA sakAraNa nirdeza narakagati ke samAna devagatimeM jAnanekI sUcanA ke sAtha vizeSatAkA nirdeza tRtIya gAthAkA vistRta vivecana ukta samagra gAthAke pRcchAsUtra honekA nirdeza tathA spaSTIkaraNa upayogavargaNAoMke do bhedoMkA nirdeza upayoga vargaNAkA svarUpa nirdeza kAlopayogavarguNAkA svarUpa nirdeza bhAvopayogavargaNAkA svarUpa nirdeza kAlopayogavargaNA aura sthAna donoM eka haiM bhAvopayogavargaNA aura kaSAyodayasthAna donoM eka haiM 8 38 40 41 43-60 kaSAyopayogAddhA pR. saM. 34 34 37 43 43 45 45 49 50 59 60-65 60 61 61 62 62 62 62 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. saM. 6 sAmA 65 ( 46 ) . pR. saM. kaSAyodayasthAnoMkA alpabahutva 62 pAMcavIM gAthAkA vistRta vivecana 85-91 ukta donoM vargaNAoM ke sAtha tIna anuyoga ukta gAthAke sUcanAsUtra honakA nirdeza dvAroMke anugamako sUcanA 63 usa dvArA ATha anuyogadvAroMkI sUcanAkA kAlApayoga vargaNAko apekSA prarUpaNAnugama 63 nirdeza pramANAnugama 63 ATha anuyogadvAroM ke nAmoMkI gAthAke padoMke alpabahutvAnugamake do bhedoMkA nirdezapUrvaka dvArA sUcanAkA nirdeza khulAsA 63 kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA ATha anuyoga bhAvopayogavargaNAoMkI apekSA prarUpaNAnugama dvAroMke alabambana dvArA 13 mArgaNAoMpramANAnugama meM anusandhAna karaneko sUcanA va khulAsA 88 donoM prakArakA alpabahutva prakRtameM mahAdaNDaka karanekI sUcanA cauthI gAthAkA vistRta vivecana 65-84 chaThI gAthAkA vistRta vi0 91-108 isa gAthAke vyAkhyAnameM do prakArake upa jo-jo jIva jisa kaSAyameM upayukta hai ve dezoMke pAye jAnekA nirdeza pahale kyA usI kaSAyameM upayukta the apravAhamAna upadezake anusAra kaSAya aura isa pRcchAke anusAra vicAra anubhAga eka hI haiM isakA khulAsA vartamAnameM mAnameM upayukta hae jIvoMke mAnakauna gati eka kAlapeM eka, do, tIna yA kI apekSA atIta kAlake tIna bheda cAra kaSAyoMmeM upayukta hotI hai ina __karake vicAra pRcchAoMke anusAra vicAra unhIMke krodhakI apekSA atIta kAlake tIna naraka gatimeM ukta pRcchAke anusAra vicAra 69 bheda karake vicAra . narakagatike samAnadevagatimeM jAnanekI sUcanA unhIMke mAyA va lobhakI apekSA atIta kAla pravAhamAna upadezake anusAra ukta gAthAkA ke tIna bheda karake vicAra vicAra vartamAnameM mAnopayukta jIvoMkA ukta kAla pravAhyamAna upadezakA svarUpa prakRtameM AryamaMkSakA upadeza apravAhyamAna bAraha prakAra hai isakI sUcanA aura nAgahastikA upadeza pravAhamAna vartamAnameM krodhameM upayukta hae jIvoMkA ukta isakA nirdeza kAla gyAraha prakArakA hotA hai isakA kaSAya aura anubhAgameM bhedakA nirdeza khulAsA tadanusAra kAlazabdake arthako sUcanA vartamAnameM mAyAmeM upayukta hue jIvoMkA ukta ataH eka kAlakA artha eka kaSAyopayogAddhA kAla dasa prakArakA hotA hai isakA khulAsA . sthAna hai yaha sUcanA vartamAnameM lobhameM upayukta hae jIvoMkA ukta isake anusAra pRcchAoMkA nirdeza 73 kAla nau prakArakA hotA hai isakA eka-eka kaSAyodaya sthAnameM prasoMkA pramANa nirdeza khulAsA eka-eka kaSAyopayogAddhAsthAnameM trasoMke ukta saba kAloMke yogakI sUcanA pramANakA nirdeza prakRtameM 12 svasthAna pada aura unakI apekSA ukta kathanake upasaMhArakA nirdeza albabahutvakA nirdeza 100 ukta kathanake bAda nau padoM dvArA svasthAna Age 42 pada alpabahatvakI sUcanA alpabahutvakA nirdeza 76 sAtavIM gAthAkA vistRta vi. 108-148 chattIsa padoM dvArA parasthAna alpa bahutvakA ukta gAthAke anusAra do arthoM ko sUcanA 108 nirdeza 82 prathama arthako prarUpaNA 109 71 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 110 141 ( 47 ) pR. saM. pR. saM. upayogavargaNAoMke do bhedoMkA nirdeza 109 ukta donoM upadezoMke anusAra basoMmeM kaSAkaSAyodayasthAnoMkA lakSaNa 109 yodayasthAnoMkA nirdeza upayogAddhAsthAnoMkA lakSaNa ukta donoM sthAna upayogavargaNA kahalAte haiM kaSAyodayasthAnoMmeM yavamadhyakI apekSA jIvoM isakA nirdeza kA vicAra 121 upayogAddhAsthAnoMse rahita aura sahita sthAnoM ukta gAthAke dUsare arthako prarUpaNA ......... kA vicAra 110 ukta viSayameM tIna zreNiyoMkI apekSA prakRtameM pravAhamAna aura apravAhamAna upa vicAra dezakA nirdeza ukta arthapadake anusAra yavamadhyake viSayameM prakRtameM vizeSAdhikako jAnaneke lie do 6 anuyogadvAroMkA nirUpaNa 117 upadezoMkI sUcanA catuH sthAna ardhAdhikAra maMgalAcaraNa 149 uttarottara antima sandhise agrima sandhimeM catuHsthAna arthAdhikArameM sarva prathama gAthA anubhAga aura pradezoMkI apekSA alpasUtroMke jAnanekI sUcanA 150 bahutvakA vicAra krodhAdi pratyeka kaSAyake cAra-cAra bhedoMkI dAsa samAna mAnameM dezAvaraNa aura sarvA151. varaNakA vicAra 164 yahA~ anantAnubandhI AdikI apekSA ve cAra ukta saba krama cAroM kaSAyoMke cAroM sthAnoMcAra bheda nahIM liye gaye haiM isa viSaya meM jAnanekI sUcanA kA khulAsA ukta sthAnoM meM se kisa gatimeM kauna sthAna krodha aura mAna kaSAyake zaktikI apekSA baddha, badhyamAna, upazAnta aura udIrNa __ cAra-cAra bhedoMkA spaSTIkaraNa hai isakA vicAra mAyAke zaktiko apekSA cAra bhedoMkA saMjJI Adi mArgaNAoMmeM ukta viSayakA spaSTIkaraNa vicAra lobhake zaktiko apekSA cAra bhedoMkA kisa sthAnakA vedana karanevAlA kisa sthAna spaSTIkaraNa ko bAMdhatA hai AdikA vicAra ukta 16 sthAnoMmeM sthiti, anubhAga aura pradezoMkI apekSA alpabahutvakA asaMjJI kina sthAnoMkA va saMjJI jIva kina vicAra sthAnoMkA bandha karatA hai ityAdikA latAke samAna mAnameM vargaNAoMke alpa vicAra bahutvakA nirdeza catuHsthAna padako nikSepayojanA 172 latAke samAna mAnase pradezoMkI apekSA dAru ekaika nikSepa pahale kaha aura kara Aye haiM Adike samAna mAna uttarottara ananta isakI sUcanA 173 guNa hIna honekA vidhAna 6. sthAnanikSepakI vizeSa prarUpaNA 173 latAke samAna anubhAga samUha aura vargaNA naigamanayake saba nikSepoMko svIkAra karanekI samUhakI apekSA dAru Adike samAna sUcanA 175 mAna adhika honekA nirdeza saMgraha aura vyavahAranayakI apekSA vicAra 175 sUcanA 167 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. saM. Rjusatra nayakI apekSA vicAra zabdanayakI apekSA vicAra prakRtameM bhAvasthAnase prayojana hai isakA khulAsA Age sUtragAthAoMkI apekSA spaSTIkaraNakI ( 48 ) pR. saM. 175 cAroM hI krodhasthAnoMkA kAlakI apekSA 176 udAharaNoM dvArA artha sAdhana zeSakA bhAvakI apekSA udAharaNoM dvArA arthasAdhana udakarAji Adike samAna kisa krodhakA 178 saMskAra kitane kAla taka rahatA hai zeSako anumAnase isI prakAra jAnanekI 178 sUcanA . 183 177 179 sUcanA prArambhako 4 gAthAaiM 16 sthAnoMke udA haraNapUrvaka artha sAdhanoMmeM AI haiM isa tathyakA nirdeza maGgalAcaraNa krodhakaSAyake paryAyavAcI nAma mAnakaSAyake ,. " vyaJjana-arthAdhikAra 185 mAyAkaSAyake paryAyavAcI nAma 187 lobhakaSAyake ,, , 188 189 samyaktva-arvAdhikAra maMgalAcaraNa 193 dUsarI sUtragAthAkI arthavibhASA 207-220 adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM cAra sUtra ukta jIvake prakRti Adike bhedase cAroM gAthAe~ kathana yogya 194 prakArake satkarmakA vicAra 207 avatAra cAra prakArakA 194 ukta jIvake prakRti Adi bhedarUpa cAra upakramake pA~ca prakAra 194 prakArake bandhakA nirdeza AnupUrvIke tIna bheda 194 ukta jIvake udayAnudayarUpase udayAvalimeM vaktavyatAke tIna bheda praviSTa honevAle karmoMkA nirdeza anugamakA lakSaNa 194 yaha jIva kina karmoMkI udIraNA karatA hai unameM se prathama sUtragAthA aura usakI vyAkhyA 195 isakA nirdeza 196 ukta udaya-udIraNAviSayaka Adeza- .. tIsarI 197 prarUpaNAkA nirdeza 218 cauthI , 198 sthiti-anubhAga-pradeza udIraNAkA nirdeza 220 prathama sUtrako gAthAkI arthavibhASA 199-206 tIsarI sUtragAthAkI arthavibhASA 221-230 darzanamohakA upazama karanevAlekA pariNAma darzanamohakA upazama karaneke pUrva hI . kaisA hotA hai isakA nirdeza . 200 kina karmoMkI bandhavyucchitti ho yoga kauna hotA hai , 201 jAtI hai isa viSayakA nirdeza 221 kaSAya kauna aura kaisI hotI hai isakA prakRta 34 bandhApasaraNoMkA nirdeza nirdeza 202 AdezakI apekSA prakRtibandhavyucchittikA upayoga kauna hotA hai isakA nirdeza 203 nirdeza lezyA kauna hotI hai 204 ukta jIvake udayavyacchittiko prApta veda kauna hotA hai , 205 honevAlI prakRtiyoMkA nirdeza dUsarI 221 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 272 ( 49 ) pR. saM. uktaviSayaka AdezaprarUpaNA 227 apUrvakaraNake prathama samayameM guNazreNi nikSepa sthiti Adiko apekSA ukta viSayakA kA pramANa 264 vicAra 29 guNazreNi vinyAsakramakA nirdeza 265 uktajIva antara kahAM karatA hai aura sthitikANDaka utkIraNa kAla aura sthitiupazAmaka kahA~ hotA hai isakA nirdeza 230 bandhagaDAkI tulyatAkA nirdeza cauthI gAthAkI arthavibhASA 230-233 eka sthitikANDaka kAlameM anabhAga kANDakoMkeapUrva-anivRttikaraNa jIvake sthitighAta pramANakA nirdeza 267 __anubhAgaghAtakA nirdeza 231 sthitikANDakake samApta hone para anubhAgaadhaHpravRttakaraNake samayameM sthiti anubhAga kANDaka aura sthitibandhagatA samApta __ kANDaka ghAta nahIM hote isakA nirdeza 233 hote hai isakA nirdeza 268 darzanamohakA upazama karanevAleke tIna apUrva karaNake prathama aura antima samayameM karaNoMkA nAma nirdeza aura unake sthitisatkarmakA vicAra 269 lakSaNa 233 ukta saba viSayoMkA anivRttikaraNameM vicAra 271 cauthI upazAmanAddhAkA lakSaNa sahita antara karaNavidhi bAdikA nirdeza nirdeza 234 darzanamohanIyako jitanI prakRtiyoMkI sattA adhaHpravRttakaraNake lakSaNakA vistArase hoto hai unakA antara karatA hai . 275 nirUpaNa 234 antara karane para jIva upazAmaka kahalAtA usI prasaMgase anukRSTikA lakSaNa va prarUpaNA 235 hai isakA nirdeza 276 nirvargaNAkANDakakA spaSTIkaraNa 236 AgAla-pratyAgAla viSayaka sUcanA 276 prakArAntarase adhaHpravRttakaraNake pariNAma mithyAtvakI guNazreNikA vizeSa nirdeza 277 sthAnoMke khaNDoMkA nirdeza 238 zeSa karmoMkI guNazreNikA vicAra 279 ukta pariNAmoMkA vizuddhiviSayaka sva. eka Avali kAla zeSa rahane para mithyAtvasthAna alpabahutva 244 kA ghAta nahIM hotA 280 vizaddhiviSayaka parasthAna alpabahutva 245 prathamopazama samyaktvake prathama samayameM apUrvakaraNameM pariNAma paMkti aura vizuddhi mithyAtvake tIna khaNDa karane kI vidhiviSayaka alpabahutva 252 kA nirdeza anivRttikaraNameM pariNAmasthAnoMkA vicAra 256 mithyAtvake atirikta zeSa koke viSapameM anAdi mithyAdRSTi upazAmakakI prarUpaNAke vizeSa kathana kathana karanekA nirdeza 257 25 padavAlA alpabahutva daNDaka adhaHpravRttakaraNameM honevAle aura na hone vAle kAryoMkA nirdeza darzanamohake upazama karanekA adhikArI kona vahA~ aprazasta aura prazasta karmoke anu jIva hai isakA prathama va dvitIya sUtra bhAga bandhakA nirdeza gAthAmeM nirdeza 258 vahIM sthitibandhaviSayaka nirdeza darzanamohakA upazama karate samaya na honevAle 256 aura usake bAdameM honevAle kAryoMkA aparvakaraNameM sthitikANDakoMke pramANakA tIsarI gAthA dvArA nirdeza 302 vahIM sthitibandhakA vicAra . darzanamohakA upazama karanevAleke upayoga anubhAga kANDa tathA tadviSayaka alpabahutatva AdikA vicAra karanekA cauthI sUtra kA vicAra 261 gAthA dvArA nirdeza 304 258 nirdeza 26. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) pR. saM. pR. saM. upazama karate samaya mithyAtvake udayakA va prathamopazama samyaktvakI prApti Adi darzana upazama bhAvakA anta honepara usake mohake sarvopazamase hotI hai AdikA udayake bhajanIyapanekA pAMcavIM gAthA dasavIM gAthA dvArA nirdeza dvArA nirdeza 30 samyaktvakI prathama bAra prAptike pUrva tathA aprathama lAbhake pUrva yaha jIva kisa-kisa upazama samyagdRSTike mithyAtva Adi tInoM bhAvavAlA hotA hai isakA gyArahIM gAthA karmoko sthiti va anubhAga kisa prakAra dvArA nirdeza kA hotA hai isakA chaThI gAthA dvArA mithyAtva Adike saMkramakA bArahavIM gAthA nirdeza dvArA nirdeza prakRtameM bandha pratyayoMkA sAtavIM gAthA dvArA samyagdRSTikI zraddhAkA terahavIM gAthA dvArA nirdeza 311 nirdeza mithyAdRSTikI anyathA zraddhAkA caudahavIM darzanamohakA abandhaka kauna-kauna jIva hai isakA AThavIM gAthA dvArA vicAra gAthA dvArA nirdeza darzana mohakA upazama kitane kAla taka hotA. samyagmithyAdRSTike upayogoMkA pandrahavIM gAthA dvArA nirdeza hai isakA tathA usake bAda kyA hotA hai upazama samyagdRSTi AdikA ATha anuyoga isakA nauvoM gAthA dvArA nirdeza dvAroke Adhayase jAnane kI sUcanA 318 321 322 324 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siri- jaivasahAiriyavirahaya- cuNNisuttasamaNidaM siri-bhagavaMtaguraNaharabhaDAranovaiTTha kasAya pA hu DaM tassa siri- vIraseraNAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha uvajogo NAma sattamo atthAhiyAro +::+-- Namo arahaMtANaM0 je te kevaladaMsaNa- NANuvajogehi jugavaduvajuttA / te kevaliNo paNamiya vocchaM uvajogamaNiogaM // 1 // * 'uvajoge tti aNiyogaddArassa suttaM / jo darzana aura kevalajJAna ina donoM upayogoMse yugapat upayukta haiM una kevalI jinako namaskAra karake upayoga anuyogadvArakA kathana karatA hU~ // 1 // * aba upayoga anuyogadvArake gAthA sUtroMkA aNusaraNa karate haiM / 1. tA0 pratI 'uvajogetti aNiyogadArassa suttaM' ityetasya cUrNisUtrarUpeNa nirdezo na kRtaH / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [uvajogo 7 1. uvajoge tti jamaNiogaddAraM kaSAyapAhuDassa paNhArasaNhamatthAhiyArANaM majjhe sattamaM kohAdikasAyANamuvajogasarUvaNirUvayaM tassedANimatthavihAsaNe kIramANe tadavalaMbaNIbhUdaM' gAhAmuttamaNusarAmo tti bhaNidaM hodi / saMpahi kiM taM suttamidi sissAhippAyamAsaMkiya taNNiddesavisayaM pucchAvakkamAha * taM jhaa| 2. sugamaM / (10) kevaciraM uvajogo kammi kasAyammi ko va kennhio| ___ko vA kammi kasAe abhikkhamuvajogamuvajutto // 63 // 5 3. esA tAva uvajogANiyogaddAre paDibaddhANaM sattaNNaM suttagAhANaM majjhe paDhamA suttagAhA / saMpahi edisse gAhAe atthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-esA gAhA tiNi atthe parUvei-'kevaciraM uvajogo kamhi kasAyamhi' tti bhaNide kohAdINaM kasAyANamekekkamhi kasAyamhi egassa jIvassa kettiyamettakAlamuvajogo hodi ? kiM sAgarovamaM palidovamaM palidovamAsaMkhejjabhAgamAvaliyamAvali0 asaMkhe0bhAgaM saMkhejjasamae egasamayaM vA tti pucchA kadA hodi / evaM pucchide savvesiM kasAyANa 1. kaSAyaprAbhRtake pandraha arthAdhikAroMke madhya krodhAdi kaSAyoMke upayoga svarUpakA nirUpaNa karanevAlA upayoga nAmaka jo sAtavAM anuyogadvAra hai, isa samaya usake arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue usake AlambanabhUta gAthAsUtrakA anusaraNa karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba vaha sUtra kauna hai isaprakAra ziSyake abhiprAyako zaMkArUpase grahaNakara usakA nirdeza karanevAle pRcchAvAkyako kahate haiM * vaha jaise| 2. yaha sUtra sugama hai| * eka jIvakA eka kaSAyameM kitane kAla taka upayoga hotA hai ? kisa kaSAyakA upayoga anya kisa kaSAyake upayogase adhika hai aura kauna jIva kisa kaSAyameM punaH punaH eka upayogase upayukta rahatA hai // 63 // $ 3. upayoga anuyogadvArase sambandha rakhanevAlI sAta sUtra gAthAoMmeM yaha pahalI sUtra gA~thA hai| aba isa gAthAke arthakI prarUpaNA karate haiN| yathA-yaha gAthA tIna arthoMkA karatI hai-'kevaciraM uvajogo kamhi kasAyamhi' aisA kahane para krodhAdi kaSAyoMmeM se eka eka kaSAyameM eka jIvakA kitane kAla taka upayoga rahatA hai ? kyA sAgaropama, palyopama, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga, eka Avali, eka Avalike asaMkhyAtaveM bhAga, saMkhyAta samaya 1. tA0 pratI -bhUta iti pAThaH / 2. A0 pratI eso iti pAThaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] gAhAsuttANaM atthaparUvaNA muvajogakAlo NivvAghAdeNa jahaNNukka0 aMtomuhuttamidi purado bhnnihidi| eso ego attho| 64. 'ko va keNadhigo' evaM bhaNide kohAdikasAyANamuvajogakAlA kimaNNoNaM sarisA visarisA vA tti appAbahaavidhI pucchido hoi / evameso vidiyo attho| 65. 'ko vA kamhi kasAe' evaM bhaNide ko vA jIvo NirayAdimaggaNAvisesapaDibaddho kohAdINaM majjhe kadamammi kasAe 'abhikkhamuvajogamuvajutto' muhurmuhurupayogena pariNata ityrthH| Neraiyo appaNo bhavahidIe abbhaMtare kiM kohovajogeNa bahuvAraM pariNamai, Aho mANovajogeNa mAyovajogeNa lobhovajogeNa vA ? evaM sesAsu vi gadIsu pucchA kAyavvA tti eso edassa bhaavttho| edisse pucchAe NiNNayamuvari cuNNisuttAvalaMbaNeNa kssaamo| evameso tadiyo attho| tado esA gAhA evaMvihesu tisu atthesu paDibaddhA tti siddhaM / saMpahi jahAvasarapattAe vidiyagAhAe avayAraM kssaamo| taM jahA(11) ekkamhi bhavaggahaNe ekkakasAyamhi kadi ca uvjogaa| ekamhi ya uvajoge ekakasAe kadi bhavA ca // 64 // 66. saMpahi edisse vidiyagAhAe atthe bhaNNamANe puvvaddhe tAva egaM bhavaggahaNamAdhAraM kAdUNa puNo tammi egakasAovajogA kettiyA hoti tti uvajoge AdheyabhUde yA eka samayapramANa kAla taka ukta upayoga rahatA hai aisI pRcchA kI gaI hai| aisA pUchanepara saba kaSAyoMkA nirvyAghAtarUpase jaghanya aura utkRSTa upayogakAla antarmuhUrta pramANa hai yaha Age kheNge| yaha eka artha hai| 64. 'ko va keNadhigo' aisA kahane para krodhAdi kaSAyoMke upayogakAla paraspara kyA sadRza haiM yA visadRza ? yaha alpabahutvavidhi pUchI gaI hai / yaha dUsarA artha hai| 65. 'ko vA kamhi kasAe' aisA kahane para narakAdi mArgaNAvizeSase sambandha rakhane vAlA kauna jIva krodhAdi kaSAyoMmeM se kisa kaSAyameM 'abhikkhamuvajogamuvajutto' punaH punaH upayogarUpase pariNata hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| nArakI jIva apanI bhavasthitike bhItara kyA krodhake upayogase bahuta bAra pariNamatA hai athavA mAnopayogase, mAyopayogase yA lobhopayogase bahuta bAra pariNamatA hai ? isI prakAra zeSa gatiyoMmeM bhI pRcchA karanI cAhie yaha isa kathanakA bhAvArtha hai| isa pRcchAkA nirNaya Age cUrNisUtrakA avala. mbana lekara kreNge| isa prakAra yaha tIsarA artha hai| isa prakAra yaha gAthA isa prakArake tIna arthoM meM pratibaddha hai yaha siddha huaa| aba avasara prApta dUsarI gAthAkA avatAra kreNge| yathA eka bhavako Azraya kara eka kaSAyameM kitane upayoga hote haiM, usI prakAra eka kaSAyasambandhI eka upayogameM kitane bhava hote haiM // 64 // $ 6. aba isa dUsarI gAthAke arthakA kathana karate hue pUrvArdhameM upayogako Adheya Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 kAdUNa pucchA kadA hodi| taM kathaM ? 'ekkamhi bhavaggahaNe' evaM bhaNide NirayAdINamaNNadarabhavaggahaNe tti vuttaM hoi / 'ekkakasAyamhi' evaM bhaNide kohAdINamaNNadarakasAyamhi tti bhaNidaM hodi / 'kadi ca uvajogA' tti vutte kettiyA uvajogA hoMti ? kiM saMkhejjA asaMkhejjA vA tti pucchido hoi / NirayAdigadIsu saMkhejavassiyaM asaMkhejavassiyaM vA bhavaggahaNamAdhArabhUdaM ThavedUNa tattha kohAdikasAyANamuvajogapariNamaNavArA kettiyA hoMti ? kiM saMkhejjA asaMkhejjA vA ? jamhi vA NirayAdibhavaggahaNe aNNadarakasAyovajogA saMkhejA asaMkhejjA vA jAdA tamhi sesakasAyovajogA kettiyA hoMti ? kiM tappamANA ceva hoMti, Aho visarisaparimANA' tti jo vicAro so vi edisse gAhAe puvvaddhammi paDibaddho tti eso ettha bhAvatyo / 7. 'ekkamhi ya uvajoge0' edammi gAhApacchimaddhammi kohAdikasAyANaM saMkhejAsaMkhejovajoge AdhArabhUde kAdaNa puNo tesu adIdabhavA kettiyA hoti tti bhavANabhAdheyabhUdANamappAbahuapucchA kadA hoi| tatkathamiti ceducyate 'ekkamhi ya uvajoge' ekasminnupayoga ityarthaH / 'ekkakasAe' krodhAdInAmanyatamakaSAyapratibaddha iti yAvat / banAkara yaha pRcchAkI gaI hai ki eka bhavagrahaNako AdhAra karake usameM eka kaSAyasambandhI upayoga kitane hote haiM ? zaMkA-vaha kaise? ___ samAdhAna-'ekamhi bhavaggahaNe' aisA kahane para narakAdi gatiyoMmeM se anyatara bhavameM yaha kahA gayA hai| 'ekkakasAyamhi' aisA kahanepara krodhAdi kaSAyoMmeM se anyatara kaSAyameM yaha kahA gayA hai / 'kadi ca uvajogA' aisA kahanepara kitane upayoga hote haiM ? kyA saMkhyAta upayoga hote haiM yA asaMkhyAta upayoga hote haiM yaha pUchA gayA hai| narakAdi gatiyoM meM se saMkhyAta varSavAle yA asaMkhyAta varSavAle bhavako AdhArarUpase sthApitakara vahA~ krodhAdi kaSAyoMke upayoga pariNamanake bAra kitane hote haiM ? kyA saMkhyAta hote haiM yA asaMkhyAta hote haiM ? athavA jisa narakAdi bhavameM anyatara kaSAyasambandhI upayoga saMkhyAta yA asaMkhyAta hue haiM vahA~ zeSa kaSAyasambandhI upayoga kitane hote haiM ? kyA tatpramANa hI hote haiM yA visadRza pramANako liye hue hote haiM isa prakAra jo vicAra hai vaha bhI isa gAthAke pUrvAdhameM pratibaddha hai yaha yahA~ bhAvArtha hai| $ 7. 'ekkamhi ya uvajoge.' gAthAke isa uttarArdhameM krodhAdi kaSAyasambandhI saMkhyAta aura asaMkhyAta upayogoMko AdhAra karake punaH unameM atIta bhava kitane hote haiM isa prakAra AdheyabhUta bhavoMke alpabahutvakI pRcchA kI gaI hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--'ekkamhi ya uvajoge' 'eka upayogameM' yaha isakA artha hai| 'ekkakasAe' krodhAdi kapAyoMmeM se anyatama kaSAyase pratibaddha eka upayogameM, yaha ukta kathanakA tAtparya 1. A0 pratI visrisprinnaamaa| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64] gAhAmuttANaM atthaparUvaNA 'kadi bhavA ca' kiyanto bhavA sambhavantItyatIte kAle' iti praznaH kRto bhavati / ayaM punaratra vAkyArthaH-NirayAdigadIsu eyassa jIvassa bahuA bhavaparivattaNavArA adIdakAlasaMbaMdhiNo vadikaMtA / te ca duvidhA-kohAdikasAyANaM saMkhejovajogigA asaMkhejovajogigA cedi / tatthegakasAyassa kiM saMkhejovajogigA bhavA bahugA, Aho asaMkhejovajogigA ti satthANeNa puNo paratthANeNa ca jamappAbahuavihANaM tamedammi gAhApacchimaddhammi pddibddhmidi| kathamevaM viho attho ettha samuvalabbhai ti ce vuccade-'ekkammi ya uvajoge' ti etthataNaegasado egakasAyavisayANamaNegovajogANaM NANAkAlapaDibaddhANaM jAiduvAreNa patteyattANaM jeNa vAcao, teNa ekassa kasAyassa aNegesu uvajogesu adIdakAlavisaesu egabhavappaNAe saMkhejAsaMkhejjabheyabhiNNesu kettiyA bhavA hoMti ? ke thovA, ke vA bahugA ti suttatthAvalaMbaNAdo payadatthovaladdhI Na virujjhade / evamede duve atthA ettha gAhAsutte paDibaddhA / 8. edassa gAhApacchimaddhassa vakkhANamevaM kareMtA vi atthi-jahA, ekkammi ya uvajoge tti vutte egakasAyavisayANamaNegovajogANaM NANAkAlasaMbaMdhINaM gahaNaM Na kAyavvaM, kiM tu ekasseva uvajogassa aMtomuhuttakAlAvacchiNNapamANassa gahaNaM kAyavvaM / hai| 'kadi bhavA ca' kitane bhava sambhava haiM isa prakAra atIta kAlake viSayameM yaha prazna kiyA gayA hai| yahA~para isa vAkyakA yaha artha hai-narakAdi gatiyoM meM eka jIvake atIta kAla sambandhI bahuta parivartanavAra vyatIta ho gaye haiN| ve do prakArake haiM-krodhAdi kaSAyasambandhI saMkhyAta upayogavAle bhava parivartanavAra aura asaMkhyAta upayogavAle bhava parivartanavAra / unameM se kyA eka kaSAyasambandhI saMkhyAta upayogavAle bhava bahuta haiM yA asaMkhyAta upayogavAle bhava bahuta haiM isa prakAra svasthAnakI apekSA aura parasthAnakI apekSA jo alpabahutvakA vidhAna hai vaha isa gAthAke uttarArdhameM pratibaddha hai| zaMkA-isa prakArakA artha yahA~ kaise upalabdha hotA hai ? samAdhAna-'ekkammi ya uvajoge' isa prakAra yahA~para AyA huA eka zabda nAnAkAlasambandhI eka kaSAyaviSayaka aneka upayogoMmeM se yataH jAtidvArA pratyekakA vAcaka hai isalie eka bhavakI mukhyatAse saMkhyAta aura asaMkhyAta bhedavAle atIta kAlaviSayaka eka kaSAyasambandhI aneka upayogoMmeM kitane bhava hote haiM ? kauna thor3e hote haiM aura kauna bahuta hote haiM isa prakAra sUtrake arthakA avalambana karanepara prakRta arthakI upalabdhi virodhako prApta nahIM hotI / isa prakAra ye do artha isa gAthAsUtrameM pratibaddha haiN| $ 8. gAthAke isa uttarArdhakA vyAkhyAna isa prakAra karanevAle bhI haiN| yathA 'ekkammi ya uvajoge aisA kahane para eka kaSAya viSayaka nAnAkAla sambandhI aneka upayogoMkA grahaNa nahIM karanA cAhie, kintu antarmuhUrta kAlavAle eka hI upayogakA grahaNa karanA cAhie / punaH 1. tA0 pratau -tyatItakAle iti pAThaH / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 puNo tammi kettiyA bhavA hoti ti pucchide jaha0 ego bhavo hodi, ukka0 doNNi bhavaggahaNANi tti vattavvaM / taM kathaM ? ekko tirikkho maNuso vA kohakasAyaM puurednnNtomuttmcchido| puNo aviNadveNeva teNa kodhovajogeNa NeraiesuppAdaM lahade / evaM ca labbhamANe egakasAyovajogamhi duve bhavA laddhA bhavaMti, aNNahA vuNa ego' ceva bhavo tti / saMpahi jahAvasarapattAe tadiyagAhAe samodAro kIrade / taM jahA(12) uvajogavaggaNAo kammi kasAyammi kettiyA hoti / __ kadarisse ca gadIe kevaDiyA vaggaNA hoMti // 65 // 69. esA tadiyagAhA / saMpahi edisse atthaparUvaNe kIramANe uvajogavaggaNAo NAma duvihAo havaMti-kAlovajogavaggaNAo ca bhAvovajogavaggaNAo ca / tAsiM sarUvaNidesamuvari kssaamo| puNo tAsiM duvihANaM pi vaggaNANaM parUvaNA pamANamappAbahuaM ca oghAdesabheyabhiNNamedammi gAhAsutte paDibaddhamidi ghettavvaM / Na ca pamANANugamo ekko ceva ettha paDibaddho tti AsaMkaNijjaM, pamANANugamassa parUvaNappAbahuAviNAbhAviNo NiddeseNa tesi pi etthevNtbbhaavdsnnaado| tattha 'uvajogavaggausameM kitane bhava hote haiM aisA pUchanepara jaghanyarUpase eka bhava hotA hai aura utkRSTarUpase do bhava hote haiM aisA kahanA cAhie / zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--eka tiryazca yA manuSya krodhakaSAyako pUrakara antamuhUrta kAla taka rahA punaH avinaSTa hue usI krodhakaSAyasambandhI upayogake sAtha nArakiyoMmeM utpanna hotA hai / isa prakAra usI kaSAyake sAtha anya paryAyameM jAnepara eka kaSAyasambandhI upayogameM do bhava prApta hote haiM / anyathA eka hI bhava prApta hotA hai| aba avasara prApta tIsarI gAthAkA avatAra karate haiM / yathA * kisa kaSAyameM kitanI upayogavargaNAeM hotI haiM tathA kisa gatimeM kitanI upayogavargaNAeM hotI haiM // 66 // __$9 yaha tIsarI gAthA hai / aba isa gAthAke arthakA kathana karane para upayoga vargaNAaiM do prakArakI hotI haiM-kAlopayogavargaNA aura bhaavopyogvrgnnaa| unake svarUpakA nirdeza Age kreNge| una donoM hI prakArakI vargaNAoMkI prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva ogha aura Adezase alaga-alaga isa gAthAsUtrameM nibaddha hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / eka pramANAnugama hI isa gAthAmeM nibaddha hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki prarUpaNA aura alpabahutvake avinAbhAvI pramANAnugamakA nirdeza karanese unakA bhI yahA~ antarbhAva dekhA jAtA hai / 'upayogavargaNAeM haiM' gAthAke isa pUrvArdha dvArA kAlopayogavargaNAoM 1. tA0 pratI aNNahANuego iti paatthH| 2. A0 pratI -vaggaNA iti pAThaH / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66] gAhAsuttANaM atthaparUvaNA NAo' hoti tti edeNa gAhApuvvaddheNa kAlabhAvovajogavaggaNANaM pamANaparUvaNamogheNa sUcidaM / 'kadarisse ca gadIe.' edeNa vi pacchimaddheNa tAsiM cevovajogavaggaNANemAdesaparUvaNA sUcidA / tado evaMvihatthavisesaparUvaNaTThamesA gAhA samoiNNA ti siddhaM / saMpahi cautthagAhAe avayAraM kassAmo / taM jahA(13) ekkamhi ya aNabhAge ekakasAyammi ekkakAleNa / uvajuttA kA ca gadI visarisamuvajujjade kA ca // 66 // $10. esA cautthI gaahaa| saMpahi edisse asthaparUvaNe kIramANe dohiM uvadesehiM imaM cautthagAhaM vakkhANeti / tattha apavAijjateNuvadeseNa bhaNNamANe 'ekammi ya aNubhAge ekakasAyammi' ti bhaNide jo kasAyo so cevANubhAgo jo aNubhAgo so ceva kasAyo ti edeNahippAeNa jo kodha-mANa-mAyA-lobhapariNAmo so cevANubhAgo ti ga.............. 'yttvivkkhaavlNbnnaado| teNa egamhi ceva kasAe aNubhAgasaNNide ekakAleNuvajuttA kA gadI hodi / kadarisse gadIe savve jIvA kohAdikasAyANamegadarakasAyammi ceva egasamaeNuvajuttAo labbhaMti tti pucchidaM hodi / 'visarisamuvajujjade kA ca' evaM bhaNide dosu tisu cadusu vA kasAesu ekakAleNuvajuttA kA ca gadI e'... ' 'pucchA kadA hoi / ettha 'ekkakAleNe tti' vutte aura bhAvopayogavargaNAoMke pramANakI prarUpaNA oghase sUcita kI gaI hai| tathA 'kadarisse ca gadIe0' gAthAke isa uttarArdha dvArA bhI unhIM upayogavargaNAoMkI AdezaprarUpaNA sUcita kI gaI hai| isalie isa prakArake artha vizeSakA kathana karaneke lie yaha gAthA avatIrNa huI hai yaha siddha huA / aba cauthI gAthAkA avatAra kareMge / yathA ___ * eka anubhAgameM aura eka kaSAyameM eka samayameM kaunasI gati sadRzarUpase upayukta hotI hai aura kaunasI gati visadRzarUpase upayukta hotI hai // 66 // 6 10. yaha cauthI gAthA hai / aba isake arthakA kathana karane para do upadezoMke dvArA isakA vyAkhyAna karate haiM-unameMse apravAhyamAna upadezake anusAra kathana karane para 'ekkammi ya aNubhAge ekkakasAyammi' aisA kahane para jo kaSAya hai vahI anubhAga hai aura jo anubhAga hai vahI kaSAya hai isa prakAra isa abhiprAyake anusAra jo krodha, mAna, mAyA aura lobhapariNAma hai vahI anubhAga hai aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki yahA~ para una donoM meM ekatva vivakSAkA avalambana liyA gayA hai| isalie anubhAgasaMjJAvAle eka hI kaSAyameM eka samayameM upayukta huI kaunasI gati hai ? kisa gatimeM krodhAdi kaSAyoMmeMse kisI eka kaSAyameM hI eka samayameM upayukta hue saba jIva pAye jAte haiM yaha yahA~ para pRcchA kI gaI hai| 'visarisamavajajjade kA ca' aisA kahane para do, tIna yA cAra kaSAyoMmeM eka samayameM upayakta haI kaunasI gati hotI hai isa prakArakI yahA~ pRcchA kI gaI hai / yahA~ gAthAmeM 'ekkakAleNa' aisA 1. mUlapratau cevovajogavaggaNANa- ityatra 'vajoga' iti pAThaH truTitaH / tA0 pratau ayaM pAThaH nAsti / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 egasamaeNe tti attho thettvyo| jai NiruddhagadIe savvo jIvarAsI egasamayammi ekkeNeva kasAeNa pariNado hojja to sarisamuvajuttA NAma hoi, aNNahA visarisamuvajutto ti bhaNNade, jIvasamUhavadirittAe gadIe annuvlNbhaado| 11. saMpahi pavAijjateNuvaeseNatthe bhaNNaHNe aNNo kasAyo aNNo ca aNubhAgo tti doNhaM bhedavivakkhiyaM kAdUNa suttatthaghaDAvaNaM kIrade / taM jahA--'ekkamhi aNubhAge tti vutte egakasAyudayaTThANe tti ghettavvaM / 'ekkakasAyamhi' tti vutte kohAdINamaNNadarakasAyassa gahaNaM kAyavvaM, aNubhAgAdo tassa kathaMci pudhabhAvovalaMbhAdo / 'ekkakAleNe tti bhaNide egakAlovajogavaggaNAe gahaNaM kAyavvaM / tado egassa kasAyassa egammi kasAyodayahANe egakasAyovajogaTThANe ca sarisamuvajuttA kA ca gadI hodi tti pucchAsaMbaMdho kAyavyo / ayaM punaratra vAkyArthaH-kohAdikasAyANaM majjhe ekkekassa kasAyassa asaMkhejjalogamettakasAyudayaTThANANi saMkhejjAvaliyamettakasAyovajogaTThANANi ca asthi / tatthegassa kasAyassa egakasAyudayaTThANe egakasAyajogaddhaTThANe ca ekammi samaye uvajuttA kA ca gadI hodi / kiM savvesiM jIvANamekkavAreNa tahApariNAmasaMbhavo atthi Aho patthi tti pucchidaM hoi| $ 12. 'visarisamuvajujjade kA ca' evaM bhaNide dosu kasAyudayaTThANesu tisu vA kasAyu-udayaTThANesu edeNa vidhiNA gaMtUNa jAva saMkhejjAsaMkhejjakasAyudayaTThANesu vA kahane para eka samayameM aisA artha grahaNa karanA caahie| yadi vivakSita gatimeM saba jIvarAzi eka samayameM eka hI kaSAyarUpase parigata hove to sadRza upayukta saMjJAvAlI vaha jIvarAzi kahalAtI hai, anyathA visadRza upayukta saMjJAvAlI kahI jAtI hai, kyoMki jIvasamUhase bhinna gati nahIM pAI jAtI hai| 11. aba pravAhyamAna upadezake anusAra yahA~ kathana karane para anya kaSAya hai aura anya anubhAga hai isa prakAra donoMmeM bhedavivakSA karake sUtrake arthako ghaTita karate haiM / yathA'ekkamhi aNubhAge' aisA kahane para usakA artha eka kaSAya udayasthAna lenA caahie| 'ekkakasAyamhi' aisA kahane para krodhAdimeMse anyatara kaSAyako grahaNa karanA cAhie, kyoMki anubhAgase kaSAyameM kathaMcit bheda pAyA jAtA hai| 'ekkakAleNa' aisA kahanepara eka kAlopayogavargaNAkA grahaNa karanA caahie| isalie eka kaSAyake eka kAma udayasthAnameM aura eka kaSAyopayogasthAnameM sadRzarUpase upayukta kauna-sI gati hotI hai aisA yahA~ pRcchAkA sambandha karanA caahie| yahA~para pUre vAkyakA artha yaha hai-krodhAdi kaSAyoMmeMse eka-eka kaSAyake asaMkhyAta lokapramANa kaSAya udayasthAna aura saMkhyAta AvalipramANa kaSAya upayogasthAna hote haiN| unameM se eka kaSAyake eka kaSAya udayasthAnameM aura kaSAyasambandhI kAlopayogasthAnameM eka samayameM upayukta huI kauna-sI gati hotI hai| kyA saba jIvoMkA eka sAtha usa prakArakA pariNAma sambhava hai yA nahIM hai aisI pRcchA kI gaI hai| 12. 'visarisamuvajujjade kA ca' aisA kahane para do kaSAya udayasthAnoMmeM yA tIna kaSAya udayasthAnoMmeM isa vidhise saMkhyAta yA asaMkhyAta kaSAya udayasthAnoMmeM eka samayameM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 67] gAhAsuttANaM atthaparUvaNA egakAleNuvajuttA kA ca gadI hodi / tahA dohi kAlovajogavaggaNAhi tIhiM vA kAlovajogavaggaNAhiM evaM gaMtUNa saMkhejjAsaMkhejakAlovajogavaggaNAhi vA pavvattakasAyudayaTThANapaDibaddhAhiM ekavAreNuvajuttA kA ca gadI hodi tti pucchA kadA hodi / tado evaMvihAhippAyabhedapaDibaddhesu dosu atthesu cautthI gAhA paDibaddhA tti siddhaM / saMpahi paMcamIe gAhAe avayAraM kassAmo / taM jahA(14) kevaDiyA uvajuttA sarisIsu ca vaggaNAkasAyesu / kevaDiyA ca kasAe ke ke ca visissade keNa // 67 // 13. esA gAhA kasAyovajuttANamaTTha aNiyogaddArANi sUcedi / taM kathaM ? 'kevaDigA uvajuttA' tti edeNa paDhamAvayaveNa kasAyovajuttANaM davvapamANANugamo sUcido, kohAdikasAesu uvajuttA jIvA oghAdesehiM kettiyA hoMti tti sutttthaavlNbnnaado| edeNeva saMtaparUvaNA vi sUcidA tti ghettavyaM, saMtaparUvaNAe viNA davvapamANANugamapavuttIe aNuvavattIdo / khetta-posaNANaM pi ettheva saMgaho daTThavvo, tesiM pi davvapamANapuraMgamANaM tapparUvaNAe ceva aNtbbhaavaavirohaado| evamedammi paDhame suttAvayave cattAri aNiyogaddArANi NilINANi hoti / tahA 'sarisIsu ca vaggaNAkasAyesu' tti edammi vidiyasuttAvayave kasAyovajuttANaM NANegajIvANaM kAlANugamo sUcido, sarisIsu upayukta huI kauna-so gati hotI hai, usI prakAra pUrvokta kaSAya udayasthAnoMse pratibaddha do kAlopayogavargaNAoM yA tIna kAlopayogavargaNAoMse lekara saMkhyAta yA asaMkhyAta kAlopayogavargaNAoMmeM eka samayameM upayukta huI kauna-sI gati hotI hai aisI pRcchA kI gaI hai| isa prakAra isa prakArake abhiprAyabhedase sambandha rakhanevAle do arthoM meM yaha cauthI gAthA pratibaddha hai yaha siddha huA / aba pA~cavIM gAthAkA avatAra kareMge / yathA * sadRza kaSAyopayogavargaNAoMmeM kitane jIva upayukta hote haiM tathA cAroM kaSAyoMmeMse eka eka kaSAyameM kitane jIva upayukta hote haiM aura kaSAyoMmeM upayukta hue kauna kauna jIva kaSAyoMmeM upayukta hue anya kina jIvoMse vizeSatAko liye hue pAye jAte haiM // 67 // $ 13. yaha gAthA kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke ATha anuyogadvAroMko sUcita karatI hai| vaha kaise ? 'kevaDiyA uvajuttA' gAthAke isa prathama avayava dvArA kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke dravyapramANAnugamakA sUcana kiyA gayA hai, kyoMki krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIva ogha aura AdezakI apekSA kitane haiM isa prakAra yahA~ sUtrArthakA avalambana liyA gayA hai| tathA isI vacana dvArA satprarUpaNA sUcita kI gaI hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki satprarUpaNAke vinA dravyapramANAnugamakI utpatti nahIM ho sktii| kSetrAnugama aura sparzanAnugamakA yahIM para saMgraha karanA cAhie, kyoMki ve dravyapramANAnugamapUrvaka hote haiM, isalie unakA dravyapramANAnugamameM antarbhAva hone meM koI virodha nahIM AtA / isa prakAra sUtrake isa prathama avayavameM cAra anuyogadvAra antarbhUta haiN| tathA 'sarisIsu ca vaggaNAkasAyesu' isa prakAra gAthAsUtrake isa dUsare avayavameM kaSAyoMmeM upayukta hue nAnA jIva aura eka jIvaviSa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 samANAsu kasAyovajogavaggaNAsu kevaciramuvajuttA hoMti tti ajjhAhAraM kADhUNa suttaTThavakkhANAdo / puNo ettheva aMtarANugamassa vi aMtabbhAvo vattavvo, kAlaMtarANamaNNoNNANugayattadaMsaNA do / 'kevaDigA ca kasAye tti' edeNa vi suttAvayaveNa cadukasAyovajuttANaM bhAgAbhAgAnugamo paruvido, savvajIvANaM kevaDiyA bhAgA ekkekammi kamAe uvajuttA hoMti tti suttatsaMbaMdhAvalaMbaNAdo / 'ke ke ca visissade keNa' edeNa vi kasAyovajogajuttANamappA bahuaparUvaNA sUcidA / ke ke kasAyovajuttajIvA keNa kasAyovajuttajIvarAsiNA saha saNiyAsijjamANA keNa guNagAreNa bhAgahAreNa vA visissaMte ahiyA hoMti ti suttatthAvalaMbaNAdo / evamedeNa gAhAsuteNa kasAyo juttajIvANaM davyaMpamANANugamo kAlANugamo bhAgAbhAgANugamo appA bahugAgamo ca muttakaMThaM parUvidANi / sesANi cattAri aNiyogaddArANi sUcidANi / saMpahi chaDIe gAhAe paDibaddhattha parUvaNamavayAraNaM kassAmo / taM jahA1 10 (15) je je jamhi kasAe uvajuttA kiNNu bhUdapuvvA te / hohiMti ca uvajuttA evaM savvattha boddhavvA ||68 || $ 14. esA gAhA vaTTamANasamayammi kohAdikasAyovajuttANamaNaMtANaM jIvANamadIdANAgadakAle tettiyamettANaM ceva NiruddhakasAyovajAgeNa pariNamaNa saMbhavAsaMbhavayaka kAlAnugama sUcita kiyA gayA hai, kyoMki 'sarisIsu' arthAt samAna jo kaSAyopayogavargaNAeM haiM unameM kitane kAla taka jIva upayukta hote haiM isa prakAra adhyAhAra karake sUtrake arthakA vyAkhyAna kiyA hai / punaH yahIMpara antarAnugamakA bhI antarbhAva kahanA cAhie, kyoMki kAlAnuyogadvAra aura antarAnuyogadvArakA paraspara anugatapanA dekhA jAtA hai| 'kevaDigA ca kasAye' sUtra ke isa avayavadvArA cAroM kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke bhAgAbhAgAnugamakA kathana kiyA gayA hai, kyoMki saba jIvoMkA kitanA-kitanA bhAga eka-eka kapAya meM upayukta hai, isaprakAra yahA~ sUtrArthake sambandhakA avalambana liyA gayA hai / 'ke ke ca visissade Na' isa dvArA bhI kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMke alpabahutvakA kathana kiyA gayA hai / kaSAyoM meM upayukta hue kauna-kauna jIva kaSAyoM meM upayukta huI kisa jIvarAzike sAtha sannikarSa ko prApta hokara kisa guNakAra yA bhAgAhAra ke dvArA vizeSatAko prApta hote haiM arthAt adhika hote haiM isa prakAra yahA~ sUtrArthakA avalambana liyA gayA hai / isa prakAra isa gAthAsUtra ke dvArA kapAyoM meM upayukta hue jIvoMke dravyapramANAnugama, kAlAnugama, bhAgAbhAgAnugama aura alpabahutvAnugamakA muktakaNTha kathana kiyA gayA hai tathA zeSa cAra anuyogadvAra sUcita kiye gaye haiM / aba chaThI gAthAse sambandha rakhanevAle arthakA kathana karaneke lie avatAra kareMge / yathA * jo jo jIva jisa kaSAyameM upayukta haiM ve saba jIva kyA atIta kAlameM usI kapAya meM upayukta rahe haiM tathA kyA AgAmI kAlameM bhI usI kaSAyameM upayukta raheMge ! isI prakAra sarvatra jAnanA cAhie || 68 || $ 14. vartamAna samayameM jo ananta jIva krodhAdi kaSAyoM meM upayukta haiM ve saba utane hI jIva atIta aura anAgata kAlameM bhI vivakSita kaSAyoMke upayogarUpase pariNamana karate Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69 ] gAhAsuttANaM atthaparUvaNA 11 gavesaNa moNNA / taM kathaM ? 'je je jamhi kasAye 0' evaM bhaNide je je jIvA jamhi kasAyammi kohAdINamaNNadare vaTTamANasamayammi uvajuttA dIsaMti, 'kiNNu bhUdapuvvA te ' te jIvA aNUNAhiyA saMtA vivakkhiyakasAyovajogeNa kiMNNu bhUdapuvvA saMjAdA, adIdakAle teNeva kasAyovajogeNa ekkammi ceva samae tettiyamettA ceva hodUNa kiNNAma pariNadA tti pucchA kadA hoi / 'hohiMti ca uvajuttA' edeNa aNAgadakAlavisayo pucchANiso kao / ettha jai vi uvarimacuNNisutte aNAgayakAlavisayA parUvaNA ttha to vi eso attho edammi gAhAsuttapacchima paDibaddho tti gaheyavvaM, muttakaMThameva NiddittAdo / cuNNisutte puNa tadaparUvaNA adIdakAlaparUvaNAdo ceva gayatthattapadupAyaNaDumidi Na kiM ci viruddhaM / evameso oghaparUNAvisayo pucchANiddeso / puNo AdeseNa vi gadiyAdimaggaNAsu eso attho aNumaggiyanvo tti paduSpAya NaTThamidamAha 'evaM savvattha boddhavvA' ti / evamedassa chaTThagAhAsuttassa paDibaddhatthaparUvaNaM kADhUNa saMpahi sattamagAhAsuttassa paDibaddhatthaparUvaNamavayAro kIrade-- (16) uvajogavaggaNAhi ya avirahidaM kAhi virahidaM cAvi / paDhamasamayovajuttehiM carimasamae ca boddhavvA ||7-66 // rahe haiM yA karate raheMge isa bAtakI sambhAvanA aura asambhAvanAkA anusandhAna karaneke lie yaha gAthA avatIrNa huI hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - 'je je jamhi kasAe0' aisA kahanepara jo jo jIva vartamAna samaya meM krodhAdimeMse anyatara jisa kaSAyameM upayukta dikhalAI dete haiM, 'kiSNu bhUdapuvvA te' nyUnAdhikatA se rahita ve saba jIva kyA atIta kAlameM vivakSita kaSAya meM upayukta the arthAt atIta kAlameM eka hI samaya meM utane hI ve saba jIva kyA usI kapAyake upayogase pariNata rahe haiN| yaha pRcchA kI gaI hai / 'hohiMti ca uvajuttA' isa vacana dvArA anAgata kAla viSayaka pRcchAkA nirdeza kiyA gayA / yahA~ yadyapi Age cUrNisUtra meM anAgata kAla viSayaka prarUpaNA nahIM kI gaI hai to bhI yaha artha isa gAthAsUtra ke uttarArdha meM nibaddha hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki muktakaNTha hokara isakA gAthAsUtra meM nirdeza upalabdha hotA hai| cUrNisUtra to atIta kAlaviSayaka prarUpaNAse hI vaha gatArtha hai, isalie usakA nirdeza nahIM kiyA hai, ataH isameM kucha bhI viruddha nahIM hai| isa prakAra yaha oghaprarUpaNAviSayaka pRcchAkA nirdeza hai / punaH Adeza se bhI gati Adi mArgaNAoMmeM isa arthakA anusandhAna kara lenA cAhie isa prakAra isa bAtakA kathana karaneke lie yaha vacana kahA hai- 'evaM savvattha boddhavvA' / isa prakAra isa chaThe gAthAsUtra meM nibaddha arthakA kathana karake aba sAtaveM gAthAsUtra meM nibaddha arthakA kathana karaneke lie avatAra karate haiM * kitanI upayogavargaNAoMse kauna sthAna yukta pAyA jAtA hai aura kauna sthAna rahita pAyA jAtA hai / tathA prathama samayameM upayukta jIvoMse lekara antima samaya taka jAnanA cAhie ||7-69 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 $ 15. esA. sattamI gAhA puvvaddheNa cauNhaM kasAyANaM kAlovajogavaggaNAsu bhAvovajogavaggaNAsu ca jIvehiM virahidAvirahidaTThANANamoghAdesehi visesiyUNa pruuvgtttthmoinnnnaa| pacchaddheNa vi cadukasAyovajuttajIvANaM cadugadisaMbaMdheNa tIhiM seDhIhiM appAbahuaparUvaNaTThamavaiNNA / evamedesu dosu atthesu esA gAhA paDibaddhA / saMpahi edisse padacchedamuheNa kiMci atthavivaraNaM kassAmo / taM jahA--'uvajogavaggaNAhi ya' etthuvajogavaggaNAgahaNeNa duvihovajogavaggaNAsahacaridANaM jIvANaM gahaNaM kAyavvaM, 'sAhacaryAttAcchabdyamiti' nyAyAt / teNa uvajogavaggaNAhi 'kAhi' kettiyamettAhiM 'avirahidaM' asuNNaM kaM ThANamuvalabbhai ? 'virahidaM cAvi' suNNaM vA hodUNa kaM ThANamuvalabbhai tti suttatthasaMbaMdho kAyavvo / ata etaduktaM bhavati-duvihAo uvajogavaggaNAo kasAyaudayaTThANANi ca uvajogaddhaTThANANi ca / edesu kettiehiM kAlovajogavaggaNAjIvehiM bhAvovajogavaggaNAjIvehiM vA kaM ThANamasuNNaM hodUNa labbhai, kaM vA ThANaM tehiM ceva duvihovajogavaggaNAsahacaridajIvehiM suNNaM hodUNa labbhai tti evaMvihasuNNAsuNNaTThANANamoghAdesehiM visesiyUNa parUvaNaTThameso gAhApuvvaddho samoiNNo / . tahA 'paDhamasamayovajuttehiM0' edeNa vi gAhApacchimaddheNa gadIo assiyUNa kohAdikasAyovajogajuttANaM tivihAe seDhIe thovabahuttaparUvaNaM sUcidaM / Na ca aTThasu aNiyogaddAresu puvvaM parUvidappAbahueNedassa puNaruttabhAvo AsaMkaNijjo, tattha sAmaNNeNa parUvidappAbahuassa __15. yaha sAtavIM gAthA pUrvArdhake dvArA cAra kaSAyoMke kAlopayogavargaNAoMmeM aura bhAvopayogavargaNAoMmeM jIvoMse rahita aura sahita sthAnoMkA ogha aura AdezakI upekSA kathana karaneke lie AI hai| tathA uttarArdhake dvArA bhI cAra kaSAyoMse upayukta jIvoMke cAroM gatiyoMke sambandhase tIna zreNiyoMke dvArA alpabahutvakA kathana karaneke lie AI hai| isa prakAra ina do artho meM yaha gAthA nibaddha hai| aba isake padacchedadvArA kucha arthakA vivaraNa karate haiN| yayA-'uvajogavaggaNAhi ya' yahA~ upayogavargaNA padake grahaNa karanese do prakArakI upayogavargaNAoMse yukta jIvoMkA grahaNa karanA cAhie, kyoMki sAhacaryase usa zabda dvArA prakRta arthakA grahaNa ho jAtA hai aisA nyAya hai| isalie 'kAhi' kitanI hI upayogavargaNAoMse 'avirahida' yukta kauna sthAna prApta hotA hai tathA 'virahidaM cAvi' upayogavargaNAoMse rahita kauna sthAna prApta hotA hai isa prakAra sUtrArthakA sambandha karanA caahie| isalie yaha tAtparya huA ki upayogavagaMNAeM jo do prakArako hai-kaSAya udayasthAna aura upayogAdhvasthAna / inameM kitane kAlopayogavargaNAjIvoMse aura bhAvopayogavargaNAjIvoMse kauna sthAna yukta prApta hotA hai aura kauna sthAna una do prakArako vargaNAoMse yukta jIvoMse rahita prApta hotA hai isa prakAra zUnya aura azUnya sthAnoMkA ogha aura AdezakI apekSA kathana karaneke lie yaha gAthAkA pUrvArdha AyA hai| tathA 'paDhamasamayovajuttehiM' gAthAke isa uttarArdha dvArA bhI gatiyoMkA Alambanakara krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke tIna prakArakI zreNike mAthyamase alpabahutvakI prarUpaNA sUcita kI gaI hai| ATha anuyogadvAroM meM pUrva meM kahe gaye alpabahutvake sAtha isakA punaruktapanA ho jAyagA aisI AzaMkA bhI nahIM karanI cAhie, kyoMki vahA~ para sAmAnyarUpase kahe gaye alpabahutvakA tIna prakArakI zreNiyoMko vizeSaNa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 gAthA 69] gAhAsuttANaM atthaparUvaNAM tivihAe seDhIe visesiyUNa puNo vi parUvaNe kIramANe punnruttdosaasNmvaado| adhavA tattha parUvidasaMcayappAvahuassa sAhaNabhAveNa pavesappAbahuaparUvaNaTThamedamoiNNamidi Na ko tthi doso| $ 16. ettha vuNa gAhApacchaddhe padasaMbaMdho evaM kAyavyo-NirayAdigadIsu paDhamasamayovajuttehiM ADhattA jAva carimasamayovajuttA tti tAva jIvA 'boddhavvA' aNugaMtavvA tti / tattha 'paDhamasamayovajuttehiM ti bhaNide ayaM vayaNaviseso savvatthovA idi edamAdipadamavekkhade, samayasahassa padavAcayassa ghnnaado| carimasamae ca boddhavvA' tti evaM pi vayaNamaMte pddhmaannsvvbhuaraasimvekkhde| tado ekisse gadIe kasAyovajogajuttANaM jIvANaM thovapadaM bahuapadaM ca jANiyaNa jIvappAbahuaM kAyavvamidi eso ettha bhAvattho / tattha NirayagadIe paDhamasamayovajuttA lobhakasAyijIvA carimasamayovajuttA ca kodhajIvA, devagadIe kohovajuttA paDhamA lobhovajuttA carimA, tirikkha-maNussesu mANovajuttA paDhamA. vattavyA, savva pacchA lobhovajuttajIvA vattavvA / ettha gAhAsuttaparisamattIe sattaNhamaMkaviNNAso kimaTuM kado? edAo satta ceva gAhAo uvajogANibanA kara phira bhI kathana karane para punarukta doSa sambhava nahIM hai / athavA vahA~ kahe gaye saMcaya alpabahutvake sAdhanarUpase praveza alpabahutvakA kathana karaneke lie yaha vacana AyA hai, isalie koI doSa nahIM hai| 6 16. yahA~ gAthAke uttarArdhameM isaprakAra padasambandha karanA cAhie-narakAdi gatiryo meM prathama samayameM upayukta hue jIvoMse lekara antima samayameM upayukta hue jIvoM taka jIva 'boddhavvA' arthAt jAnane caahie| vahA~ 'paDhamasamayovajuttehiM' aisA kahane para yaha vacanavizeSa 'savvatthovA' isa prakAra isa prathama padakI apekSA karatA hai, kyoMki samaya zabda padakA vAcI grahaNa kiyA gayA hai| 'carimasamae ca boddhavvA' isa prakAra yaha vacana bhI antameM kahI gaI sabase bahata rAzikI apekSA karatA hai| isalie eka gatimeM kaSAyameM upara upayukta hue jIvoMke stokapada aura bahuta padako jAna kara jIvaviSayaka alpabahutva karanA cAhie isa prakAra yaha yahA~ para bhAvArtha hai / vahA~ narakagatimeM prathama samayameM upayukta hue lobhakaSAyavAle jIva aura antima samayameM upayukta hue krodhakaSAyavAle jIva, devagatimeM krodhakaSAyameM upayukta hue jIva prathama aura lobhakaSAyameM upayukta hue jIva antameM tathA tiryaJca aura manuSyagatimeM mAnakaSAyameM upayukta hue jIva prathama kahane cAhie tathA sabase antameM lobhakaSAyameM upayukta hue jIva kahane caahie| zaMkA-yahA~ para gAthAsUtroMke samApta hone para sAtakA aMkavinyAsa kisalie kiyA hai ? samAdhAna--ye sAta hI gAthAeM upayoga anuyogadvArameM nibaddha haiM, anya nahIM isa 1. pratiSu -muvekkhade iti pAThaH / 2. pratiSu -muvekkhade iti pAThaH / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 ogaddAre paDibaddhAo, NANNAo tti jaannaavnnttuN| saMpahi edasseva phuDIkaraNaTThamidamAha * edAho satta gaahaao| $ 17. uvajogANiogaddAre paDibaddhAo tti bhaNidaM hoi / saMpahi jahAkamamedesiM gAhAsuttANamatthavihAsaNaM kuNamANo cuNNisuttayAro uvarimaM pabaMdhamAha * edAsiM vihAsA kAyavvA / / 18. kA vihAsA NAma ? gAhAsuttasUcidassa atthassa visesiyUNa bhAsaNaM vihAsA vivaraNamidi vuttaM hoi / ___ * 'kevaciraM uvajogo kamhi kasAyamhi' tti edassa pavassa attho addhaaprimaannN| $19. addhA kAlo, tassa parimANaM pamANAvacchedo edassa padassa attho hoi / kiM kAraNaM ? kiyacciramupayogaH kasmin kaSAye bhavatyekasya jIvasyeti praznArthAvalaMbanAt / * taM jhaa| $20. tamaddhAparimANaM 'jahA' kathaM hodi tti pucchA kadA bhavadi / evaM pucchAvisayIkayassa addhAparimANassa oSaNiddeso tAva kIradebAtakA jJAna karAneke lie gAthAsUtroMke antameM sAta saMkhyAkA vinyAsa kiyA hai| aba isIkA spaSTIkaraNa karaneke lie yaha cUrNisUtra kahA hai * ye sAta gAthAeM haiN| $ 17. upayoga anuyogadvAra meM pratibaddha haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba yathAkrama ina gAthAsUtroMke arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue cUrNisUtrakArane AgekA prabandha kahA * inakI vibhASA karanI caahie| $ 18. zaMkA-vibhASA kise kahate haiM ? samAdhAna-gAthAsUtroMke dvArA sUcita hue arthakA vizeSarUpase bhASaNa karaneko vibhASA kahate haiM / vibhASAkA artha vivaraNa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * kisa kaSAyameM kitane kAla taka upayoga rahatA hai isa padakA artha addhAparimANa hai| . 19. addhA zabda kAlavAcI hai| usakA parimANa arthAt pramANAvaccheda isa padakA artha hai, kyoMki kisa kaSAyameM eka jIvakA kitane kAla taka upayoga rahatA hai isa praznake arthakA avalambana liyA gayA hai| * vaha kaise ? $20. vaha addhAparimANa 'jahA' kaise hotA hai isa prakAra pRcchA kI gaI hai| isa prakAra pRcchAke viSaya hue addhAparimANakA oghase nirdeza sarva prathama karate haiM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 15 * kodhadhA mANadUdhA mAyaddhA lohadUddhA jahaNNiyAo vi ukkassiyAo vitomuhuttaM / $ 21. koha- mANa- mAyA - lobhANamuvajogakAlo jahaNNao vi ukkassao vi aMtomuhuttaparimANo tti bhaNidaM hoi | aMtomuhuttAdo anbhahiyapamANo kohAdINamuvajogakAlo kiNNovalabbhade ? Na, tatto paraM kasAyaparAvattIe viNA avaTThANAsaMbhavAdo / do edaM Navvade ? edamhAdo caiva suttAdo / kohAdikasAyovajogajuttANaM jahaNNakAlo maraNa - vAghAdehiM egasamayametto ci jIvaTTANAdisu parUvido so ettha kiNNa icchijjade 1 Na, cuNNisutAhippAeNa tahAsaMbhavANuvalaMbhAdo / evamogheNa kohAdikasAyovajogajucANaM jahaNNukassakAlaNiddeso kao / saMpahi AdesagayavisesaparUvaNamura sutramAha * krodhakaSAyakA kAla, mAnakaSAyakA kAla, mAyAkaSAyakA kAla aura lobha kaSAyakA kAla jaghanya bhI aura utkRSTa bhI antarmuhUrta hai / 21. krodha, mAna, mAyA aura lobhakA upayogakAla jaghanya bhI aura utkRSTa bhI antarmuhUrta pramANa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA -- krodhAdi kaSAyakA upayogakAla antarmuhUrta se adhika pramANavAlA kyoM upalabdha nahIM hotA ? samAdhAna nahIM, kyoMki kaSAyoMke parAvartanake vinA usase adhika kAlataka unakA avasthAna asambhava hai / zaMkA- yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - isI sUtra se jAnA jAtA hai / zaMkA - krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA maraNa aura vyAghAtase jaghanya kAla eka samayamAtra jIvasthAna AdimeM kahA hai vaha yahA~ para kyoM svIkAra nahI kiyA jAtA hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki cUrNisUtroMke abhiprAyAnusAra usa prakAra kAlako svIkAra karanA sambhava nahIM hai / vizeSArtha -- khuddAbandha meM eka jIvakI apekSA kroghakaSAyakA maraNase tathA mAna, mAyA aura lobha kaSAyakA maraNa aura vyAghAta donoM prakArase jaghanya kAla eka samaya batalAyA hai / jIvasthAnameM bhI yaha prarUpaNA isI prakArase kI gaI hai / kintu cUrNisUtroM meM ise svIkAra nahIM kiyA gayA hai yaha ukta zaMkA-samAdhAnakA tAtparya hai / 1 isa prakAra oghase krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke jaghanya aura utkRSTa kAlakA nirdeza kiyA / aba Adezagata vizeSakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM 1. tA0 pratI ahiyapamANo iti pAThaH / 2. tA0 pratI avaTThANasaMbhavo iti pAThaH / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 76 * gadIsu NikhamaNa-pavesaNeNa egasamayo hoja / $ 22. NikkhamaNeNa tAva egasamayo vuccade-ego geraiyo mANAdiaNNadarakasAyovajuto hodaNa dvido egasamayamAugamatthi ci kohovajogapariNado egasamayamacchiNa NikkhaMto tirikkho maNusso vA jAdo, laddho kohovajogassa NikkhamaNamassiyUNa jahaNNakAlo egasamayameno / saMpahi pavesaNeNa vuccade-eko tirikkho maNusso vA kodhakasAeNa hido kodhaddhAe egasamayo atthi ci kAlaM kAdUNa NeraiesuvavaNNo paDhamasamae kohovajogeNa diTTho, vidiyasamae aNNakasAI jaado| evaM pavesaNamassiyUNegasamayo laddho hoi / evaM sesakasAyANaM pi' jojeyavvaM / evaM sesAsu vi gadIsu NikkhamaNa-pavesaNehi egasamayaparUvaNA kAyavvA / tado paDhamagAhAe puvvaddhammi eko attho vihAsido hodi / saMpahi tatva paDibaddhassa vidiyassa atthassa vihAsaNaTThamAha * 'ko va keNahio tti' edassa padassa attho avadhANamappAbahudhe / $ 23. puvaparUvaNAdo aMtomuhuttapamANatteNa suNicchadANaM kohAdikasAyapaDibaddhajahaNNukassaddhANamoghAdesehi jamappAbahuavihANaM tamedassa padassa attho ti bhaNidaM hoi| ... * gatiyoMmeM niSkramaNa aura pravezakI apekSA jaghanya kAla eka samaya hotA hai / $22. sarvaprathama niSkramaNakI apekSA eka samaya kAlakA kathana karate haiM-eka nArakI mAnAdi anyatara kapAyameM upayukta hokara sthita hai, eka samaya AyumeM zeSa hai taba krodhakaSAyake upayogase pariNata ho gayA tathA eka samayataka rahakara vahA~se nikalA aura tiryaJca yA manuSya ho gayA, isaprakAra krodhakaSAyameM upayukta honekA niSkramaNakI apekSA jaghanya kAla eka samayamAtra prApta ho gyaa| aba pravezakI apekSA kahate haiM-eka tiryazca yA manuSya krodhakaSAyake sAtha sthita hai, krodhakaSAyake kAlameM eka samaya zeSa hai taba marakara nArakiyoMmeM utpanna huA, prathama samayameM krodhameM upayukta hokara sthita rahA tathA dUsare samayameM anya kaSAyarUpa se pariNata ho gyaa| isa prakAra pravezakA Azrayakara eka samaya kAla prApta huaa| isI prakAra zeSa kaSAyoMke eka samayamAtra kAlakI yojanA kara lenI cAhie / isI prakAra zeSa gatiyoMmeM bhI niSkramaNa aura pravezakI apekSA eka samayapramANa kAlakI prarUpaNA karanI caahie| taba prathama ga pAke pUrvArdhameM kahe gaye eka arthakA vyAkhyAna hotA hai| aba vahIM para nibaddha hue dUsare arthakA vyAkhyAna karaneke lie kahate haiM__* kisa kaSAyakA kAla kisa kaSAyake kAlase adhika hai isa padakA artha kaSAyoMke kAlakA alpabahutva hai / $ 23. pUrvameM kI gaI prarUpaNA dvArA antarmuhUrtapramANarUpase sunizcita krodhAdi kaSAyoMsambandhI jaghanya aura utkRSTa kAloMkA ogha aura AdezakI apekSA jo alpabahutvakA kathana hai vaha 'ko va keNahio' isa padakA artha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 1. tA0pratau pi iti pATho nAsti / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * taM jhaa| $ 24. tamappAbahuavihANaM kathaM hodi tti pucchANiddeso kado bhavadi / * ogheNa mANaddhA jahaNiyA thovA / $ 25. ettha 'mANaddhA jahaNNigA' tti vutte tirikkha-maNusANaM NivvAghAdeNa mANovajogajahaNNakAlo aMtomuhuttapamANo ghettavyo, aNNattha gheppamANe mANajahaNNa ddhAe svvtthovttaannuvvttiido| tado jahaNiyA mANaddhA saMkhejjAvaliyamettA hodUNa savvatthovA tti siddhaM / ___ * kogharA jahaNiyA visesaahiyaa| 526. ettha visesapamANaM sugama, pavAijjateNuvaeseNaddhANaM viseso aMtomuhuttamidi uvari suttnnibddhttaado| * mAyaddhA jahaNiyA visesAhiyA / * lobhaddhA jahaNiyA visesAhiyA / $ 27. edANi do vi suttANi sugamANi / * mANaddhA ukkassiyA sNkhejgunnaa| $ 28. ettha guNagAro tappAoggasaMkhejarUvANi / * vaha kaise ? 624. vaha alpabahutvakA vidhAna kisa prakAra hai isa prakAra isa sUtradvArA pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai| * oghase mAnakA jaghanya kAla sabase stoka hai| $ 25. isa sUtrameM 'mANaddhA jahaNNigA' aisA kahanepara tiryazca aura manuSyoMke nirvyAghAtarUpase mAnakA jaghanya upayogakAla antarmuhUrtapramANa lenA cAhie, kyoMki anya jIvoMmeM grahaNa karanepara mAnakA jaghanya kAla sabase stoka nahIM bana sktaa| isalie mAnakA jaghanyakAla saMkhyAta AvalipramANa hokara sabase stoka hai yaha siddha huaa| * usase krodhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| $ 26. yahA~ para vizeSakA pramANa sugama hai, kyoMki pravAhyamAna upadezake anusArakAloMkA paraspara vizeSa antarmuhUrtapramANa hai yaha bAta Age sUtrameM nibaddha kI gaI hai| * usase mAyAkA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| * usase lobhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| 6 27. ye donoM hI sUtra sugama haiN| * usase mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / $ 28. yahA~ para guNakAra tatprAyogya saMkhyAta aMka haiN| 1. tA0pratau gheppamANo iti pAThaH / 3 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * kodhaddhA ukkassiyA visesAhiyA / $ 29. kettiyametto viseso 1 aMtomuhuttametto / * mAyadhA ukkassiyA visesAhiyA / $ 30. kettiyameroNa ? aMtomuhutameceNa / * lobhaddhA ukkassiyA visesAhiyA / 31. sugamaM / saMpahi ettha visesAhiyapamANa meciyaM hodi ci jANAvaNaTTamuvarimaM suttapabaMdhamAha-- * pavAijjaMteNa uvadeseNa adhANaM viseso aMtomuhuttaM / $ 32. edeNegasamayametto visamayametto evaM gaMtUNa saMkhejasamayametto vA viseso Na hodi, kiMtu aMtomuhuttametto ceve tti jANAvidaM / taM ca aMtomuhuttamaNeyabheyabhiNNaM - saMkhejjAvaliyAo Avali0 saMkhe 0 bhAgo tadasaMkhejjadibhAgo cedi / tattha 'vakkhANAdo visesapaDivattI' idi NAyAdo Avali * asaMkhe 0 bhAgametto adbhAviseso ti geNyivvo, puvvAiriyasaMpadAyassa tahAvihattAdo / evamogheNa tirikkha- maNusa gaINaM pahANabhAveNaddhappA bahuaM kadaM / * usase krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / $ 29. zaMkA - vizeSakA pramANa kyA hai ? samAdhAna -- antarmuhUrtamAtra hai / [ uvajogo 7 * usase mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / $ 30. zaMkA - vizeSakA pramANa kyA hai ? samAdhAna -- antarmuhUrtamAtra hai / * usase lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / $ 31. yaha sUtra sugama hai| aba yahA~ vizeSa adhikakA pramANa itanA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * pravAhyamAna upadezake anusAra kAloMkA paraspara vizeSa antarmuhUrta hai / $ 32. isa vacanase eka samayamAtra, do samayamAtra isa prakAra jAkara saMkhyAta samaya mAtra vizeSa nahIM hai, kintu antarmuhUrtapramANa hI hai isa bAtakA jJAna karAyA gayA hai| vaha antarmuhUrta aneka prakArakA hai - saMkhyAta AvalipramANa, Avalike saMkhyAtaveM bhAgapramANa tathA Avalike asaMkhyAtaveM bhaagprmaann| usameM bhI 'vyAkhyAname vizeSakA jJAna hotA hai' isa nyAyake anusAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa paraspara kaSAyoMke kAloMkA vizeSa hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki pUrvAcAryoMkA sampradAya usIprakArakA pAyA jAtA hai| isa prakAra oghase tiryaJcagati aura manuSyagatikI pradhAnatA se alpabahutva kahA / 1. tA0 pratI visa (ma ) yametto iti pAThaH / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 19 933. saMpahi AdesaparUvaNAe kIramANAe tirikkha- maNusagadIsu Natthi NANattaM / NirayagadIe jahaNNiyA lobhaddhA thovA, jahaNiyA mAyaddhA saMkhejaguNA, jahaNiyA mANaddhA saMkhejaguNA, jahaNNiyA kodhaddhA saMkhejjaguNA, ukkassiyA lobhaddhA saMkhejaguNA, ukkassiyA mAyaddhA saMkhejaguNA, ukkassiyA mANaddhA saMkheJjaguNA, kassiyA koddhA saMkhejjaguNA / evaM devagadIe vi / Navari vilomeNa NedavvaM jAva ukkassiyA lobhaddhA saMkhejaguNA tti / eso cadugadI pAdekamappAcahuaNiddeso suttayAreNa kiNNa kao 1 Na, uvarimacaugaisamAsappA bahueNeva jANijaditi tadaparUvaNAdo / * teNeva uvadeseNa caugaisamAseNa appAbahuaM bhaNihidi / 1 $ 34. teNeva pavAiaMteNa uvadeseNa cadugadIo sapiMDiUNappA bahuaM kIraditti bhaNidaM hodi / taM puNa caugaisamAsappAbahuaM tivihaM- jahaNNapade ukkassapade jahaNNukassapade cedi / tattha AdilladugaM jahaNNukkassapadappAbahuaparUvaNeNeva jANiJjadi si tameva parUvemANo suttamuttaraM bhaNai * cadugadisamAseNa jahaSNukkassapadeNa NirayagadIe jahaNNiyA $ 33. aba AdezakI apekSA kathana karane para tiryaJcagati aura manuSyagati meM kaSAyoM ke kAlakI apekSA koI bheda nahIM hai / narakagatimeM lobhakA jaghanya kAla sabase stoka hai| usase mAyAkA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai| usase mAnakA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai / usase krodhakA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai| usase lobhakA utkRSTa kAla saMkhyAta saMkhyAtaguNA hai / usase mAyAkA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / usase mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / usase krodhakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| isI prakAra devagati meM bhI jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki lobhakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai isa sthAnake prApta honetaka vilomakramase jAnanA cAhie / zaMkA - cAroM gatiyoMmeM pRthaka-pRthaka alpabahutatvakA nirdeza sUtrakArane kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki Age kahe jAnevAle cAroM gatiyoMke samuccayarUpa alpabahutvake kathanase hI usakA jJAna ho jAtA hai, isalie sUtrakArane cAroM gatiyoMmeM pRthaka-pRthaka_ alpabahutvakA nirdeza nahIM kiyA / samuccayarUpase alpabahutvakA * usI upadezake anusAra cAroM gatiyoMmeM kathana kareMge / $ 34. usI pravAhyamAna upadezake anusAra cAroM gatiyoMmeM eka sAtha alpabahutvakA kathana karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu cAroM gatiyoMmeM samuccayarUpa vaha alpabahutva tIna prakArakA hai - jaghanyapada, utkRSTapada aura jaghanyotkRSTapada / unameMse jaghanyotkRSTapadarUpa alpabahutvase Adike do alpabahutvoMkA jJAna ho jAtA hai, isalie usIkA kathana karate hue AgekA sUtra kahate haiM * cAroM gatiyoMmeM samuccayarUpase kathana karanepara jaghanyotkRSTa padakI apekSA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 lobhaddhA thovaa| $35. kudo ? Neraiesu jAdivisesavaseNeva dosabahulesu pejasarUvalobhapariNAmassa cirkaalmvtttthaannaasNbhvaado| * devagadIe jahaNiyA kodhaddhA visesaahiyaa| $36. jai vi esA kodhaddhA devesu pejabahulesu' suTTa thovA hodi to vi NeraiyANaM jahaNNalobhaddhAdo jAdiviseseNeva visesAhiyA tti paDivajedavvaM / kettiyametto viseso ? AvaliyAe asNkhejdimaagmetto|| * devagadIe jahaNiyA mANaddhA saMkhejaguNA / $ 37. kiM kAraNaM ? devesu kohovajogakAlAdo mANovajogakAlassa savyaddhaM tahAbhAveNAvaTThANaNiyamadaMsaNAdo / ko guNagAro ? tappAoggasaMkhejarUvANi / * NirayagadIe jahaNiyA mAyaddhA visesAhiyA / 38. ettha visesapamANaM sugamaM, aNaMtarameva parUvidattAdo / * NirayagadIe jahaNiyA mANaddhA saMkhejaguNA / narakagatimeM lobhakA jaghanya kAla sabase stoka hai| 35. kyoMki jAtivizeSake kAraNa hI nArakI doSabahula hote haiM, isalie unameM peJja (prema ) svarUpa lobhapariNAmakA cirakAla taka rahanA sambhava nahIM hai| * usase devagatimeM krodhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| 36. peJjabahula devoMmeM yadyapi krodhakA yaha kAla bahuta thor3A hotA hai to bhI nArakiyoMke lobhake jaghanya kAlase jAtivizeSavaza vizeSa adhika hotA hai aisA jAnanA caahie| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| * devagatimeM mAnakA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai| $ 37. kyoMki devoMmeM krodhake upayoga kAlase mAnake upayoga kAlake sarvadA usa prakArase rahanekA niyama dekhA jAtA hai| zaMkA-guNakAra kyA hai ? samAdhAna-tatprAyogya saMkhyAta aMka guNakAra hai| * usase narakagatimeM mAyAkA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| 6 38. yahA~ vizeSake pramANakA kathana sugama hai, kyoMki usakA kathana anantara pUrva hI kara Aye haiN| * usase narakagatimeM mAnakA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai / 1. tApratI -ppa(pe)jjabahulesu iti pAThaH / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA $ 39. ettha guNagArapamANaM sugamaM / * devagadIe jahaNiyA mAyaddhA visesAhiyA / $ 40. kettiyametto viseso 1 AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto / * maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNNiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / S 41. maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNNiyA mANovajogavA uhayattha sarisI hodUNa pucillAdo saMkhejaguNA tti vRttaM hoi / ettha guNagAro tappA oggasaMkhejarUvametto / * maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNiyA kodhaddhA visesAhiyA / * maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNNiyA mAyadvA visesAhiyA / * maNusa-tirikkhajoNiyANaM jahaNNiyA lohadvA visesAhiyA / 42. dANi suttANi sugamANi, oghammi parUvidakAraNattAdo / 21 * NirayagadIe jahaNNiyA kodhaddhA saMkhejjaguNA / $ 43. kiM kAraNaM 1 suTTu jahaNNassa vi NeraiyANaM kohovajogakAlassa maNusa $ 39. yahA~ para guNakArake pramANakA kathana sugama hai / * usase devagati meM mAyAkA jaghanya kAla vizeSa adhika hai / $ 40. zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - - Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / * usase manuSyoM aura tiryaJcayoni jIvoM meM mAnakA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai| $ 41. manuSyoM aura tiryaJcayoni jIvoMmeM mAnakA jaghanya upayoga kAla donoM meM samAna hokara bhI pUrva meM kahe gaye kAlase saMkhyAtaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ para guNakAra tatprAyogya saMkhyAta aMka hai / * usase manuSyoM aura tiryaJcayoni jIvoMmeM krodhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| * usase manuSyoM aura tiryaJcayoni jIvoMmeM mAyAkA jaghanya kAla vizeSa adhika hai / * usase manuSyoM aura tiryaJcayoni jIvoMmeM lobhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai / $ 42. ye sUtra sugama haiM, kyoMki kAraNakA kathana oghaprarUpaNAke samaya kara Aye haiM / * usase narakagatimeM krodhakA jaghanya kAla saMkhyAtaguNA hai / $ 43 . kyoMki nArakiyoMmeM krodhakA sabase jaghanya bhI upayoga kAla manuSyoM aura Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 tirikkhajoNiyANaM jahaNNalobhovajogaddhAdo saMkhejjaguNabhAveNa svvkaalmvtttthaannnniymdNsnnaado| * devagadIe jahaNiyA lobhaddhA visesAhiyA / 44. ettha visesapamANaM sugamaM / *NirayagadIe ukkassiyA lobhaddhA saMkhejaguNA / 45. kiM kAraNaM 1 jahaNNakAlAdo pugvillAdo ukkassakAlassedassa tahAbhAvasiddhIe paDibaMdhAbhAvAdo / ettha guNagAro tppaaoggsNkhejjruuvmetto| * devagadIe ukkasiyA kodhaddhA visesaahiyaa| 646. kettiyametto viseso ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto / * devagadIe ukkassiyA mANaddhA sNkhejgunnaa| * NirayagadIe ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| . . * NirayagadIe ukkassiyA mANaddhA saMkhenaguNA / / * devagadIe ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| $ 47. edANi suttANi sugamANi, jahaNNaddhAsu pruuvidkaarnnttaado| * maNusa-tirikkhajoNiyANamukkassiyA mANaddhA saMkhenaguNA / tiryaJcayoni jIvoMmeM lobhake jaghanya upayoga kAlase saMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai isa prakAra usake rahanekA sarvadA niyama dekhA jAtA hai| * usase devagatimeM lobhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| 44. yahA~ para vizeSake pramANakA kathana sugama hai|| * usase narakagatimeM lobhakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| $45. kyoMki pUrva meM kahe gaye jaghanya kAlase isa utkRSTa kAlake usa prakArase siddha honemeM koI pratibandha nahIM pAyA jAtA / yahA~ guNakAra tatprAyogya saMkhyAta aMkapramANa hai| * usase devagatimeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| 46. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| * usase devagatimeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| * usase narakagatimeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase narakagatimeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| * usase devagatimeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| $ 47. ye sUtra sugama haiM, kyoMki isake kAraNakA kathana jaghanya kAloMkA kathana karate samaya kara Aye haiN| * usase manuSyoM aura tiryazcayoni jIvoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAta- / guNA hai, usase manuSyoM aura nika Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 23 * tesiM ceva ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * tesiM ceva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * tesiM ceva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / 48. edANi suttANi sugamANi / * NirayagadIe ukkassiyA kodhaddhA sNkhejgunnaa| $ 49. kiM kAraNaM ? Neraiesu sahAvapaDibaddhamaccharesu kohovajogakAlassa suTTa bhuttovesaado| * devagadIe ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / $ 50, visesapamANamettha sagamaM, bahuso paravidattAdo / evaM cadugadisamAsappAbahuaM samANiya saMpahi coddasa jIvasamAse assiyUNa payadappAbahuagavesaNahamuvarimaM pabaMdhamAha * tesiM ceva uvadeseNa coddasa-jIvasamAsehiM daMDago bhnnihidi| $ 51. tesiM ceva bhayavaMtANamajjamakhu-NAgahatthINaM pavAijjateNuvaeseNa codasajIvasamAsesu jahaNNukassapadavisesido appAbahuadaMDao etto bhaNihidi bhaNiSyata ityarthaH / * usase unhIMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase unhIM meM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase unhIMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / $ 48. ye sUtra sugama haiN| * usase narakagatimeM krodhakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| $ 49, kyoMki svabhAvase matsaravRttivAle nArakiyoMmeM krodhake upayoga kAlake ati bahuta honekA upadeza pAyA jAtA hai| * usase devagatimeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| 650. yahA~ para vizeSakA pramANa sugama hai, kyoMki anekabAra usakA kathana kara Aye haiN| isa prakAra cAroM gatiyoMmeM samAsarUpase alpabahutvake kathanako samApta karake caudaha jIvasamAsoMkA Azrayakara prakRta alpabahutvakA anusandhAna karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM ___ * aba paramparAse Aye hue unhIM AcAryoMke upadezake anusAra caudaha jIvasamAsoMmeM daNDakakA kathana kareMge / ___51. unhIM bhagavAn AryamaMdhu aura nAgahastike pravAhakramase Aye hue upadezake anusAra caudaha jIvasamAsoMmeM Age jaghanya aura utkRSTapadayukta alpabahutvadaNDakako kaheMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 * codasaNhaM jIvasamAsANaM deva-NeraiyavajANaM jahaNiyA mANaddhA tullA thovaa| 52. ettha 'coddasaNhaM jIvasamAsANaM' idi vayaNeNa deva-NeraiyANaM pi saNNipaMciMdiyapajjattApajattajIvasamAsaMtabhUdANaM gahaNe pasatte tavvudAsakaraNaTuM 'deva-NeraiyavajjANaM' idi bhaNidaM / kimarsTa tesiM parivajjaNaM kIrade ? Na, sesajIvasamAsehiM saha tesiM mANAdi-jahaNNovajogaddhAsAricchaNibaMdhaNapaccAsattIe abhAvapaduppAyaNaTuM tahAkaraNAdo / tado deva-Neraie mottUNa sesAsesajIvasamAsANaM jahaNiyA mANaddhA sarisI hodUNa savvatthovA tti gaheyavvaM / * jahaNiyA kodhaddhA visesaahiyaa| $53. etthAhiyAravaseNa codasaNhaM jIvasasAsANaM deva-NeraiyavajjANaM jahaNiyA kodhaddhA tullA hodUNa visesAhiyA ti suttatthasaMbaMdho kAyavyo / kettiyametto viseso ? AvaliyAe asNkhejjdimaagmetto| * jahaNiyA mAyaddhA visesAhiyA / * jahaNiyA lobhaddhA visesAhiyA / * suhumassa apajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhenaguNA / * deva aura nArakiyoMko chor3akara caudaha jIvasamAsoMmeM mAnakA jaghanya kAla paraspara tulya hokara sabase thor3A hai| 52. yahA~para 'coddasaNhaM jIvasamAsANaM' isa vacanase saMjJI paJcendriya paryApta aura saMjJI pazcendriya aparyApta jIvasamAsoMmeM antarbhUta hue deva aura nArakiyoMkA grahaNa prApta hone para unakA nirAkaraNa karaneke lie 'deva-NeraiyavajjANaM' yaha vacana kahA hai| zaMkA-unakA niSedha kisa lie karate haiN| samAdhAna nahIM, kyoMki zeSa jIvasamAsoMke sAtha unake mAnAdi sambandhI jaghanya upayoga kAlake sadRza honeke kAraNakI pratyAsattikA abhAva hai yaha kahaneke lie usa prakArase sUtravacana nirdiSTa kiyA hai| isalie deva aura nArakiyoMko chor3akara zeSa samasta jIvasamAsoMmeM mAnakA jaghanya kAla paraspara sadRza hokara sabase thor3A hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| * usase krodhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| 653. yahA~ adhikAravaza deva aura nArakiyoMko chor3akara caudaha jIvasamAroM meM krodhakA jaghanya kAla paraspara tulya hokara vizeSa adhika hai aisA sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA caahiye| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| * usase mAyAkA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| * usase lobhakA jaghanya kAla vizeSa adhika hai| * usase sUkSma aparyAptakake mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * ukkassiyA kodhaddhA visesaahiyaa| * ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| * ukkassiyA lobhaddhA visesaahiyaa| * bAdareiMdiya-apajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / * ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| * ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * suhumapajattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / * ukkassiyA kodhaddhA visesaahiyaa| * ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| * ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * bAdareiMdiyapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA sNkhejgunnaa| * ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| * ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * beiMdiyaapajattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / * usase krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase bAdara ekendriya aparyAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| * usase krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase sUkSma ekendriya paryAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| * usase krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase vAdara ekendriya paryAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| * usase krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase dvIndriya aparyAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jayadhavalAsa hide kasAya pAhuDe [ uvajogo 7 * teiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA visesAhiyA / * cauriMdiyaapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA visesAhiyA / * beiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * teiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA kodhadvA visesAhiyA / * cauriMdiyaapajjattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * beiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * teiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * cariM diyaapajjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * beiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * teiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * cauriMdiyaapajjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * beiMdiyapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / * teiMdiyapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA visesAhiyA / * cauriMdiyapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA visesAhiyA / * beiMdiyapajjattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * teiMdiyapajjattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * usase trIndriya aparyAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya aparyAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase dvIndriya aparyAptakoMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase trIndriya aparyAptakoMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya aparyAptakoMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase dvIndriya aparyAptakoMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase trIndriya aparyAptakoM meM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya aparyAptakoMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase dvIndriya aparyApta koMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase trIndriya aparyAptakoMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya aparyAptakoMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase dvIndriya paryAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / * usase trIndriya paryAptakoM meM mAnakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya paryAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase dvIndriya paryAptakoM meM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase trIndriya paryAptakoMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * cauriMdiyapajjattayassa ukkassiyA kodhadUdhA visesAhiyA / * beiMdiyapajattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * teiMdiyapajjattayassa ukassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * cauriMdiyapajjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * beiMdiyapajjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * teiMdiyapajjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * cauriMdiyapajjattayassa ukkassiyA lobhaGgA visesAhiyA / * asaNNiapajattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / * tasseva ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA * tasseva ukkasiyA lobhaddhA visesAhiyA / * asaSNipajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / * tasseva ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * tasseva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * sagNiapattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / 1 * usase caturindriya paryAptakoMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai * usase dvIndriya paryAptakoMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase trIndriya paryAptakoMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya paryAptakoMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase dvIndriya paryAptakoM meM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai 1 * usase trIndriya paryAptakoMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase caturindriya paryAptakoMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase asaMjJI aparyAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / * usase unhIMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase unhIMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase unhIMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase asaMjJI paryAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / * usase unhIM meM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase unhIM meM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase unhIMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai / * usase saMjJI aparyAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai / 27 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 * tasseva ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / * tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| * tasseva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / * saNNipajjattayassa ukkassiyA mANaddhA sNkhejgunnaa| * tasseva ukkassiyA koghaddhA visesaahiyaa| * tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / * tasseva ukkasiyA lobhaddhA visesaahiyaa| $ 54. sugamo ca eso savvo vi appaabhuapbNdho| tado paDhamagAhAe puvvaddhassa atthavihAsA smttaa| * 'ko vA kamhi kasAye abhikkhamuvajogamuvajutto' tti ettha abhikkhamuvajogaparUvaNA kaayvvaa| 55. etto gAhApacchimaddhassa jahAvasarapattassa atthavihAsA kAyavvA tti paduppAyaNaTThamedaM suttamoiNNaM / ettha ya gAhApacchaddhe abhikkhamuvajogaparUvaNA kAyavvA, abhIkSNamupayogo muhurmuhurupayoga ityarthaH / ekasya jIvasyaikasmin kaSAye paunaHpunyenopayoga iti yAvat / tatthogheNa tAva kasAyANamabhikkhamuvajogapariNAmakkamapadaMsaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * usase unhIMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase unhIMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase unhIMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase saMjJI paryAptakoMmeM mAnakA utkRSTa kAla saMkhyAtaguNA hai| * usase unhIMmeM krodhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase unhIMmeM mAyAkA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| * usase unhIMmeM lobhakA utkRSTa kAla vizeSa adhika hai| $ 54. yaha saba alpabahutvakA prabandha sugama hai| isa prakAra prathama gAthAke pUrvAdhake arthakA vyAkhyAna samApta huaa| * 'kauna jIva kisa kaSAyameM nirantara upayogase upayukta rahatA hai' isa prakAra isa viSayameM nirantara honevAle upayogakI prarUpaNA karanI caahie| 55. Age yathAvasaraprApta gAthAke uttarArdhakA vizeSa vyAkhyAna karanA cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie yaha sUtra avatIrNa huA hai / yahA~ gAthAke uttarAdhake anusAra punaH punaH upayogakI prarUpaNA karanI caahie| abhIkSNa upayogakA artha hai punaH punaH upayogakA honaa| eka jIvake eka kaSAyameM bAra-bAra upayogakA honA yaha isakA Azaya hai| usameM sarvaprathama oghase kaSAyoMke punaH punaH upayoga pariNAmakramake dikhalAneke lie Ageke prabandhako kahate haiM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * ogheNa tAva lobho mAyA kodho mANo tti asaMkhejjesu Agarisesu gadesu saI lobhAgarisA AdiregA bhvdi| 56. edassa suttassattho vuccade-ogheNa tAva imassa kasAyassa abhikkhamuvajogavArA thovA, imassa ca kasAyassa abhikkhamuvajogavArA bahugA tti parUvaNaM kassAmo tti jANAvaNaTThamoghaNiddeso ettha kao / tattha vi tirikkha-maNusagaIo ceva pahANabhAveNAvalaMviya payadaparUvaNA kIrade / taM jahA-tattha lobho mAyA kodho mANo tti edIe parivADIe avaTTidasarUvAe asaMkhejjesu Agarisesu gadesu tado egavAraM lobhAgarisA adirittA bhavadi / kudo evaM ? shaavdo| etthAgarisA tti vutte pariyadRNavAro tti gaheyavvaM / evameso suttassa avayavattho pruuvido| saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNa?mimA saMdidvimuheNa samudAyatthaparUvaNA kIrade / taM kathaM ? lobho mAyA kodho mAgo 1111 / puNo vi lobho mAyA kodho mANo tti 1111 / edeNa vihiNA asaMkhejjesu pariyadRNavAresu gadesu tado loho mAyA kodho mANo hodUNa puNo lobho mAyA ti mAyAe dvidajIvo kodhamagaMtUNa puNo paDiNiyattiya lobhameva gdo| loheNa saha aMtomuhuttamacchiya puNo mAyamullaMghiyaNa kodhaM gdo| pacchA mANaM gado / tado cAhiM kasAehiM avaTThidaparivADIe asaMkhejjesu vAresu gadesu egavAraM lomAgariso * oghase lobha, mAyA, krodha, mAna isa paripATIse asaMkhyAta parivartanavAroMke ho jAne para eka bAra lobhakaSAyakA parivartanavAra adhika hotA hai / 656. isa sUtrakA artha kahate haiM-sarva prathama oghase isa kaSAyake punaH punaH upayogabAra thor3e hote haiM aura isa kaSAyake punaH punaH upayogabAra bahuta hote hai isakA kathana kareMge isa bAtakA jJAna karAneke lie sUtra meM oghapadakA nirdeza kiyA hai| usameM bhI tiryaJcagati aura manuSyagatikA hI pradhAnarUpase avalambana lekara prakRta prarUpaNA karate haiN| yathA-lobha, mAyA, krodha, mAna isa avasthitasvarUpa pAripATIse asaMkhyAta parivartanavAroMke honepara usake bAda eka bAra lobhakA parivartanavAra atirikta hotA hai, kyoMki aisA svabhAva hai| yahA~para AgarisA aisA kahanepara parivartanavAra aisA grahaNa karanA caahie| isa prakAra yaha sUtrakA avayavArtha khaa| aba isI arthako spaSTa karaneke lie saMdRSTidvArA yaha samudAyArthaprarUpaNA karate haiN| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--lobha, mAyA, krodha, mAna 1111 / punaH lobha, mAyA, krodha, mAna 1111 / isa prakAra isa vidhise asaMkhyAta parivartanavAroMke ho jAnepara usake bAda lobha, mAyA, krodha, mAna hokara punaH lobha aura mAyAke honepara mAyAmeM sthita huA jIva krodhako prApta hue vinA punaH lauTakara lobhako hI prApta huaa| taba lobhake sAtha antarmuhUrta kAla taka raha kara punaH mAyAko ullaMghana kara krodhako prApta huaa| isake bAda mAnako prApta huaa| isa prakAra cAroM kaSAyoMke sAtha avasthita paripATIdvArA asaMkhyAta parivartanavAra honepara ekabAra lobhakA parivartanavAra atirikta hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| usakI yaha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 adiritto hodi tti ghettavvaM / tassesA saMdiTThI 3 2 2 2 / athavA paDhamamasaMkhejjavAramavahidaparivADIe gaMtUNa puNo aMtimavAre lobho mAyA koho ca hodUNa puNo Niyattiya lobhameva gaMtUNa tado mAyaM kodhaM ca voliya mANaM gado / evaM pi lobhAgariso ahio hoi tti vattavvaM / evamesA paDhamaparivADI sutte pruuvidaa|| 657. saMpahi edeNeva sUcidAo asaMkhejjAo parivADIo vttissaamo| taM jahA--egavAraM lobhAgarise ahiye jAde puNo vi putvavihANeNa lobho mAyA kodho mANo tti hodUNa 1111 puNo vi tahA ceva hodaNa 1111 evamedeNa vihiNA asaMkhejjavAre gaMtUNa tado pacchimaviyappe puvvuttavihiNA ceva lobho mAyA ca hodUNa tado jai lobhaM ceva NiyattidUNa paDivajjai, to lobhAdo mAyamullaMghiyUNa kodho hodUNa puNo mANo hodi tti lobhAgariso vidiyavAramadiritto labbhade 3 2 2 2 / aha jai lobho mAyA kodho tti hodaNa tatto paDiNiyattiya lobhaM paDivajjadi to puvvaM va lobhAdo mAyaM kodhaM ca voleyaNa puNo mANaM paDivajjadi tti / evaM pi lobhAgariso vidiyavAramadiritto samuvalabbhade / evamedeNa vidhiNA puNo-puNo bhaNNamANe asaMkhejjAo lobhaparivADIo adirittA labbhaMti / tAdhe savvaparivADINamesA saMdiTThI 96 6 6 / saMdRSTi hai 3 2 22 / athavA pahale asaMkhyAtavAra avasthita paripATIse jAkara punaH antima vArake samaya lobha, mAyA aura krodha hokara punaH lauTakara lobhako hI prApta hokara usake bAda aura krodhako ullaMghana kara mAnako prApta huaa| isa prakAra lobhakA parivartanavAra adhika hotA hai aisA yahA~ kahanA cAhie / isa prakAra yaha prathama pAripATI sUtrameM kahI gaI hai| 657. aba isI dvArA sUcita huI asaMkhyAta paripATiyoMko batalAte haiN| yathA-eka bAra lobhaparivartanavArake adhika honepara phira bhI pUrvavidhise lobha, mAyA, krodha, mAna 1111 isa prakAra hokara phira bhI usI prakAra hokara 1111 isa prakAra isa vidhise asaMkhyAtavAra jAkara usake bAda antima vikalpa pUrvokta vidhise hI lobha aura mAyA hokara usake bAda yadi nivRtta hokara lobhako hI prApta hotA hai to lobhake bAda mAyAko ullaMghana kara krodha hokara punaH mAna hotA hai| isa prakAra lobhakA parivartanavAra dUsarI bAra atirikta prApta hotA hai-3222| aura yadi lobha, mAyA, krodha isa prakAra hokara usake bAda lauTakara lobhako prApta hotA hai to pahaleke samAna lobhake bAda mAyA aura krodhako ullaMghanakara punaH mAnako prApta hotA hai| isa prakAra bhI lobhakA parivartanavAra dUsarIbAra atirikta prApta hotA hai / isa prakAra isa vidhise punaH punaH kathana karanepara asaMkhyAta lobha paripATiyA~ atirikta prApta hotI haiM / taba saba paripATiyoMkI yaha saMdRSTi 96 66 hotI hai| . vizeSArtha-saMsArameM sakaSAyI tiryaJcoM aura manuSyoMke krodhAdi kaSAyoMke parivartanakramakA yahA~ nirdeza karate hue batalAyA hai ki lobha, mAyA, krodha, mAna isa kramase kaSAyoMkA svabhAvase pariNamana hotA hai| aisA cAroM kaSAyoMkA ekavAra pariNamana huA ise saMdRSTidvArA 1111 isa prakAra batalAyA gayA hai| isa prakAra kaSAyoMke parivartanakA yaha krama jaba asaMkhyAtabAra 1. pratiSu -mullaMghiya iti pAThaH / pAyA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 gAthA 63] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 58. evamedAsu samattAsu tado aNNArisI parivADI pArabhadi ti jANAvaNaTThamuttarasuttamoiNNaM * asaMkhejjesu lobhAgarisesu adiregesu gadesu kodhAgarisehiM mAyAgarisA adiregA hoi| 59. edassa suttassa avayavatthaparUvaNA sugamA / saMpahi samudAyattho vuccadetaM jahA-punvuttalobhaparivADIsu NiTThidAsu tado lobho mAyA kodho mANo 1111 / puNo vi lobho mAyA koho mANo tti edIe avaDidaparivADIe asaMkhejjesu vAresu gadesu tado lobho mAyA kodho tti hodUNa puNo mAyAe Niyattiya tatthaMtomuhattamacchiya puNo kodhamullaMghiya mANaM gdo| evaM gade kodhAgarisehito mAyAgariso egavAramadiritto laddho / tassa saMdiTThI 2322 / puNo 9666 edeNa vihiNA asaMkhejjAo lobhaparivADIo samANiya tado egavAramaNaMtaraparUvidakameNa kodhAgarisehiMto mAyAgariso vidiyavAramadiritto labbhade 2 3 2 2 / puNo vi tAe ceva parivADIe edAo ho letA hai taba antima parivartanake samaya lobha aura mayA hokara krodhako prApta hue binA punaH lobhako prApta hotA hai| tathA antarmuhUrta kAla taka lobhake sAtha raha kara mAyAko ullaMghanakara kramase krodha aura mAnako prApta hotA hai| isa prakAra cAroM kaSAyoM dvArA avasthita paripATIke kramase asaMkhyAtavAroMke vyatIta honepara lobhakA eka parivartanavAra adhika hotA hai / avasthita paripATIkramase cAroM kaSAyoMke asaMkhyAta parivartanavAra hue aura antima parivartanavArake samaya lobhakA eka atirikta parivartanavAra huA ise saMdRSTi dvArA isa prakAra dikhalAyA gayA hai-3222| yaha eka krama hai| dUsare kramake anusAra asaMkhyAta parivartanavAroMke honeke bAda antima parivartanavAra hote samaya lobha, mAyA aura krodha hokara punaH lauTakara lobha huA tathA mAyA aura krodhako ullaMghanakara mAnako prApta huA / isa prakAra pUrvokta vidhise bAra-bAra parivartanavAra hokara asaMkhyAta lobha paripATiyA~ atirikta prApta hotI haiM / yahA~ saba milAkara jitanI paripATiyA~ huI haiM unheM saMdRSTi dvArA isa prakAra dikhalAyA gayA hai-9666|| 58. isa prakAra ina paripATiyoMke samApta honepara anya prakArakI paripATI prArambha hotI hai isakA jJAna karAneke lie * isa prakAra lobhasambandhI asaMkhyAta parivartanavAroMke atirikta ho jAne para krodhasambandhI parivartanavAroMse mAyAsambandhI parivartanavAra atirikta hotA hai / 59. isa sUtrake avayavoMkI artha prarUpaNA sugama hai| aba samuccaya artha kahate haiN| yathA-pUrvokta lobhaparipATiyoMke samApta ho jAnepara usake bAda lobha, mAyA, krodha, mAna 1 11 1 hokara phira bhI lobha, mAyA, krodha, mAna isa avasthita paripATIke anusAra asaMkhyAtavAra ho jAnepara phira lobha, mAyA, krodha hokara punaH mAyAmeM lauTakara aura usarUpa antarmuhUrta kAla taka rahakara punaH krodhako ullaMghanakara mAnako prApta huaa| aisA honepara krodhasambandhI parivartanavAroMse mAyAsamvandhI parivartanavAra ekavAra atirikta prApta huaa| usakI saMdRSTi-2 3 2 2 hai| punaH pUrvokta 96 6 6 isa vidhise asaMkhyAta lobha paripATiyoMko samApta kara usake bAda ekabAra anantara prarUpitakramase krodhasambandhI parivartanavAroMse mAyAsambandhI parivartanavAra dUsarI bAra atirikta prApta hotA hai| usakI saMdRSTi Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 96 6 6 lobhAgarisANamadireyaparivADIo samANiya puNo lobho mAyA kodho mANo tti evamasaMkhejjavAre gaMtUNa tado mAyAgariso egavAramahio labbhade 2 3 22 / evamaNeNa vihANeNa mAyAgarisA vi asaMkhejjavAramahiyA laddhA havaMti / evamesA vidiyaparivADI edeNa sutteNa parUvidA / 60 saMpahi edIe parivADIe asaMkhejjesu mAyAgarisesu ahiesu samaikkatesu tado aNNAe parivADIe pAraMbho hodi tti jANAvaNaTThamuvarimasuttamoiNNaM * asaMkhejjehi mAyAgarisehiM adiregehiM gadehiM mANAgarisehiM kodhAgarisA adiregA hodi| 661. ettha vi avayavatthaparUvaNA sugamA tti tamujjhiyUNa samudAyatthaM ceva vttissaamo| taM jahA-mAyAgarisesu asaMkhejjesu adirittesu gadesu lobho mAyA kodho mANo tti tAe cevAvadvidaparivADIe 96 6 6 edAo lobhAgarisANamadireyaparivADIo samANiya puNo lobho mAyA kodho mANo tti asaMkhejjavAre gaMtUNa tattha 2 3 2 2 hai| phira bhI usI paripATIke anusAra ina 96 6 6 lobhasambandhI parivartanavAroMkI atirikta paripATiyoMko samApta kara punaH lobha, mAyA, krodha, mAna isa vidhise asaMkhyAtavAra jAkara tadanantara mAyAsambandhI parivartanavAra eka vAra atirikta prApta hotA hai| usakI saMdRSTi 2 3 2 2 hai| isa prakAra isa vidhise mAyAsambandhI parivartanavAra bhI asaMkhyAtavAra adhika prApta hote haiN| isa prakAra yaha dUsarI paripATI isa sUtra dvArA kahI gaI hai| vizeSArtha-pUrva meM lobhasambandhI parivartanavAra anya kaSAyoMsambandhI parivartanavAroMse atirikta kisa vidhise prApta hote haiM yaha batalA Aye hai| yahA~ mAyAsambandhI parivartanavAra krodhasambandhI parivartanavAroMse atirikta kaise prApta hote haiM yaha batalAyA gayA hai| TIkAmeM isakA jo spaSTIkaraNa kiyA hai usase mAlUma hotA hai ki jaba saba paripATiyoMke anusAra lobhasambandhI asaMkhyAta parivartanavAra atirikta ho lete haiM taba ekabAramAyAsambandhI parivartanavAra adhika hotA hai aura yaha krama mAyAsambandhI asaMkhyAta parivartanavAroMke atirikta hone taka calatA rahatA hai| yaha dUsarI paripATI hai jo isa sUtradvArA sUcita kI gaI hai| 60. aba isa paripATIke anusAra asaMkhyAta mAyAsambandhI parivartanavAroMke vyatIta ho jAnepara usake bAda anya paripATIkA prArambha hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra AyA hai___* isa prakAra mAyAsambandhI asaMkhyAta parivartanavAroMke atirikta ho jAneke bAda mAnasambandhI parivartanavAroMse krodhasambandhI parivartanavAra atirikta hotA hai| 61. yahA~ para bhI avayavArtha prarUpaNA sugama hai, isalie use chor3akara samuccayarUpa arthako hI btlaaveNge| yathA-mAyAsambandhI asaMkhyAta parivartanavAroMke atirikta ho jAnepara lobha, mAyA, krodha, mAna isa prakAra usI avasthita paripATIke anusAra 9666 ina lobhasambandhI parivartanavAroMkI atirikta paripATiyoMko samApta kara punaH lobha, mAyA 1. tA0pratau pariNAmidattAdo iti pAThaH / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA mAyAgarisANamadiregapAoggavisae tahA ahodUNa mANAgarisehito kohAgarisA egavAramahiyA hoi 2 23 2, mANAdo kohamAgaMtUNa puNo lobhAdisu jahAkama prinnmidttaado| evaM puNo-puNo kIramANe mAyAgarisehito kodhAgarisA vi asaMkhejjavAramadirittA samuvaladdhA havaMti / tado evaMvihamegaM paribattaM kAdaNa puNo vi NedavvaM jAva NiruddhakAlo samato ti / asaMkhejjabassametto ettha NiruddhakAlo tti ghettavvaM / ettha NiruddhakAlabhaMtare lobhAgarisANaM savvasamAso saMdiTThIe eso 44 / ede mAyAgarisA 35 / kodhAgarisA ede 33 / mANAgarisA ca ede 32 / ahavA lohAdINaM parivattaNasaMdiTThI evaM vA ThabeyavvA 32 2 2 3 2 2 2 3 222 3222 32 22 3222 3222 3222 3222 3222 3222 3222 23 22 23 22 23 2 2 2 232 edaM savvaM pi asaMkhejjavassAuatirikkha-maNuse assiyUNa parUvidaM / saMpahi saMkhejjavassAuatirikkha-maNusse assiyUNa jai vuccai to koha-mANa-mAyA-lohANamAgarisA aNNoNNaM pekkhiyUNa sarisA ceva havaMti / kiM kAraNaM? asaMkhejjaparivattaNavArA krodha, mAna isa vidhise asaMkhyAtavAra jAkara vahA~ mAyAsambandhI parivartanavArake atirikta prApta honeke sthAnapara usa prakAra na hokara arthAt mAyAsambandhI atirikta parivartanavAra na prApta hokara mAnasambandhI parivartanavAroMse krodhasambandhI parivartanavAra ekabAra adhika prApta hotA hai| usakI saMdRSTi 2 2 3 2 hai, kyoMki taba mAnake bAda ( dUsarI bAra ) krodhako prApta kara punaH kramAnusAra lobhAdirUpase pariNamana karatA hai| isa prakAra punaH punaH karanepara mAyAke parivartanavAroMse krodhake parivartanavAra bhI asaMkhyAtavAra adhika prApta hote haiN| tadanantara isa prakAra eka parivartana karake phira bhI vivakSita kAlake samApta hone taka phira bhI ukta vidhise parivartana karAnA cAhie / yahA~ vivakSita kAla asaMkhyAta varSapramANa grahaNa karanA caahie| yahA~ para vivakSita kAlake bhItara lobhake parivartanavAroMkA kula jor3a saMdRSTike anusAra : 4 hai| saMdRSTike anusAra ye 35 mAyAke parivartanavAra haiN| saMdRSTike anusAra ye 33 krodhake parivartanavAra haiN| tathA saMdRSTike anusAra ye 32 mAnake parivartanavAra haiN| athavA lobhAdikakI parivartanasaMdRSTi isa prakAra sthApita karanI cAhielo0 mA0 kro0 mA0 lo0 mA0 kro0 mA0 lo0 mA0 kro0 mA0 lo0 mA0 kro0 mA0 3 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 .3 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 / 3 2 2 2 3. 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 3 2 2 2 2 3 2 yaha sabhI asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaJcoM aura manuSyoMko mukhyakara kahA hai| aba saMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaJcoM aura manuSyoMkI mukhyatAse yadi kahate haiM to krodha mAna, mAyA, lobhake parivartanavAra eka-dUsareko dekhate hue sadRza hI hote haiM, kyoMki w b` b` b` b` na 1. tA0pratau pariNAmidattAdo iti pAThaH / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 sarisA hodUNa jAva Na gadA tAva lobhAdINamAgarisA ahiyA Na hoMti tti suttvynnaado| * evamogheNa / $ 62. evamesA ogheNa cauNhaM kasAyANamabhikkhamuvajogaparUvaNA kyaa| etto AdezaparUvaNaM vttissaamo| tattha vi tirikkha-maNusagadIsu oghaparUvaNAdo patthi NANattamidi tappadupSAyaNaTThamappaNAsuttamAha * evaM tirikkhajoNigadIe maNusagadIe c| 63. sugamamedamappaNAsuttaM, visesAbhAvaNibaMdhaNattAdo / saMpahi NirayagadIe abhikkhamuvajogavisesapaduppAyaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * NirayagaIe koho mANo koho mANo tti vArasahassANi pariyattidUNa saI mAyA privttdi| asaMkhyAta parivartanavAra sadRza hokara jaba taka vyatIta nahIM hote taba taka lobhAdikake adhika parivartanavAra nahIM hote aisA yaha sUtravacana hai / vizeSArtha--pahale yaha batalA Aye haiM ki jaba apanI-apanI paripATi yoMke anusAra lobhake eka-eka kara parivartanavAra asaMkhyAta ho jAte haiM taba eka bAra mAyAkA parivartanavAra adhika hotA hai| yahA~ krodhakA parivartanavAra ekavAra adhika kaise hotA hai yaha batalAyA gayA hai| krama yaha hai ki jaba lobhake parivartanavAra asaMkhyAtavAra adhika ho jAte haiM taba mAyAkA parivartanavAra ekavAra adhika hotA hai aura isa vidhise jaba mAyAke parivartanavAra asaMkhyAta adhika ho jAte haiM taba ekavAra krodhakA parivartanavAra adhika hotA hai / Age bhI yahI krama hai| isa antima saMdRSTike pUrva cAroM kaSAyoMke parivartanavAroMko sUcita karaneke lie jo saMdaSTi dI hai usameM jo vidhi svIkAra kI gaI hai usakA khulAsA yahA~ pUrva meM aMka saMdRSTi dvArA kiyA hI hai| usake anusAra aMka saMdRSTikI apekSA lobhake parivartanavAra 44, mAyAke parivartanavAra 35, krodhake parivartanavAra 33 aura mAnake parivartanavAra 32 prApta hote haiN| * yaha prarUpaNA oghase kI gaI hai| $ 62. isa prakAra cAroM kaSAyoMke punaH punaH upayukta honekI yaha prarUpaNA oghase kI gaI hai| isase Age AdezaprarUpaNAko btlaaveNge| usameM bhI tiryaJcagati aura manuSyagatimeM oghaprarUpaNAse AdezaprarUpaNAmeM bheda nahIM hai, isalie usakA kathana karaneke lie arpaNA sUtrako kahate haiM * isI prakAra tiryaJcayonigatimeM aura manuSyagatimeM jAnanA caahie| 63. yaha arpaNAsUtra sugama hai, oghase ina donoM gatiyoM meM vizeSatAkA abhAva isakA kAraNa hai| aba narakagatimeM punaH punaH upayogavizeSakA kathana karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * narakagatimeM krodha-mAna punaH krodha-mAna isa prakAra hajAroMvAra parivartana hokara ekavAra mAyArUpa parivartana hotA hai / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 64. jahA oghaparUvaNAe lobho mAyA kodho mANo tti edIe avaTThidaparivADIe asaMjjesu Agarisesu gadesu tado aNNArisI parivADI hodi tahA ettha patthi, kiMtu ettha NirayagadIe kodho mANo kodho mANo tti esA avtttthidprivaaddii| edIe parivADIe vArasahassANi pariyaTTidUNa tado saI mAyAparivattI hoi / kiM kAraNaM ? Neraiesu accaMtadosabahulesu koha-mANANaM ceva pauraM saMbhavAdo / evaM puNo-puNo parivattamANe mAyAparivattA vi saMkhejasahassamettA jaadaa| tado aNNo visarisaparivADIe viyappo hodi tti paduppAyaNaTThamAha * mAyAparivattehiM saMkhejjehiM gadehiM saiM loho parivattadi / 65. saMkhejasahassehiM mAyAparivattehiM pAdekaM koha-mANANaM saMkheja parivattaNasahassAviNAbhAvIhiM gadehiM tado saI lobheNa pariNamadi tti bhaNidaM hodi / kudo evaM ceva ? NirayagadIe accaMtapApabahulAe pejasarUvalohapariNAmassa suTTa dullahattAdo / evamesa kamo tAva jAva appaNo NiruddhabhavadvidIe carimasamayo tti / saMpahi doNhaM edesi suttANaM saMdiTTimuheNa samudAyatthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA--NirayagadIe saMkhejavassAuabhave asaMkheJjavassAuabhave vA koho mANo 1 1 0 0 puNo vi koho mANo tti 2 2 0 0 evaMvihesu saMkhejasahassaparivattaNavAresu gadesu tado aMtimavAre $ 64. jisa prakAra oghaprarUpaNAkI apekSA lobha mAyA, krodha, mAna isa prakAra avasthita paripATIke anusAra asaMkhyAta parivartanavAroMke honepara tadanantara anya prakArakI paripATI hotI hai usa prakAra yahA~ nahIM hai, kintu yahA~ narakagatimeM krodha-mAna punaH krodha mAna yaha avasthita paripATI hai| isa paripATIse hajAroM vAra parivartana karake tadanantara eka bAra mAyArUpa parivartana hotA hai, kyoMki nArakI jIva atyanta doSabahula hote haiM, isalie unameM krodha aura mAnakI hI pracuratA pAI jAtI hai| isa prakAra punaH-punaH parivartana honepara mAyArUpa parivartana bhI saMkhyAta hajAra vAra ho jAte haiN| taba visadRza paripATIke anusAra anya vikalpa hotA hai isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * mAyAsambandhI saMkhyAta hajAra parivartanavAroMke honepara ekavAra lobhasambandhI parivartanavAra hotA hai| $ 65. mAyAsambandhI pratyeka parivartanavAra krodha aura mAnake saMkhyAta hajAra parivartanavAroMkA avinAbhAvI hai aura isa prakAra mAyAsambandhI saMkhyAta hajAra parivartanavAroMke honeke pazcAt eka vAra lobharUpase pariNamatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-aisA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna-atyanta pApabahula narakagatimeM preyasvarUpa lobhapariNAma atyanta durlabha hai| isa prakAra yaha krama apanI vivakSita sthitike antima samaya taka calatA rahatA hai| aba ina donoM sUtroMke samuccayarUpa arthakI saMdRSTi dvArA prarUpaNA kreNge| yathA--narakagatimeM saMkhyAta varSakI AyuvAle bhavameM yA asaMkhyAta varSakI AyuvAle bhavameM krodha-mAna 1 1 0 0 punaH krodha-mAna 2 2 0 0 isa prakArake saMkhyAta hajAra parivarnanavAroMke ho jAnepara antima Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 koho hodaNa mANamallaMghiya mAyA egavAraM parivattadi 3 21 / puNo vi puvvuttavihiNA ceva koho mANo tti saMkhejapariyaTTaNavAre gaMtUNa puNo pacchime vAre koho hodUNa mANamullaMghiya mAyAe egavAraM parivattadi 32 10 / puNo vi edeNeva vihiNA mAyAgarisANaM pi saMkhejasahassavAresu samattesu tado tadaNaMtaraparivADIe koho hodaNa mANaM mAyaM ca samullaMghiya saI lobheNa pariNamai 3 2 0 1 / puNo vi edeNa vihiNA 3210 : mAyAgarisesu saMkhejasahassavAraM parivattidesu puNo koho hodUNa mANaM mAyaM ca, voliya egavAraM lobheNa pariNamai 3 2 0 1 / puNo vi edeNeva kameNa saMkhejasahassamettamAyAparivattesu gadesu egavAraM lobho privttdi| 3 2 0 1 / evaM NedavvaM jAva puvvaNiruddhAudvidicarimasamayotti / ettha savvasamAseNa saMdiTThI esA 3 2 1 0 3 2 1 0 3 2 1 0 ettha koha-mANa-mAyA lobhA3 2 1 0 3 2 1 0 3210 garisANaM jahAkamaM savvapiMDo eso 27 3 2 0 1 32 0 1 3 2 0 1 18 6 3 / edesimappAbahuaM purado vttissaamo| vArameM krodha hokara mAnako ullaMghana kara eka vAra mAyArUpa parivartana hotA hai| usakI saMdRSTi hai- 3 2 10 / phira bhI pUrvokta vidhise hI krodha, mAna isa prakAra saMkhyAta hajAra parivartanavAroMke ho jAnepara punaH antima vArameM krodha hokara mAnako ullaMghana kara mAyArUpase eka bAra parivartana hotA hai| isakI saMdRSTi hai- 3 2 1 0 / phira bhI isI pUrvokta vidhise saMkhyAta hajAra mAyAsambandhI parivartanavAroMke bhI samApta ho jAnepara usake anantara jo paripATI hotI hai usameM krodha hokara tathA mAna aura mAyAko ullaMghana kara eka vAra lobha rUpase pariNamatA hai| usakI saMdRSTi 3 2 0 1 hai| phira bhI isI vidhise 3210 mAyA parivartanavAroMke. saMkhyAta hajAra vAra parivartita honepara punaH krodha hokara tathA mAna aura mAyAko ullaMghana kara eka vAra lobharUpase pariNamatA hai / usakI saMdRSTi 3 2 0 1 hai| phira bhI isI kramase 321 : mAyAke parivartanavAroMke saMkhyAta hajAra vAra ho jAne para eka vAra lobharUpa pariNamatA hai| usakI saMdRSTi 3 2 0 1 hai| isa prakAra pahale prApta huI Ayusthitike antima samaya taka jAnanA caahie| yahA~ sabakI samucyarUpa saMdRSTi yaha hai 3 2 1 0 3 2 1 0 3 2 1 0 yahA~ krodha, mAna, mAyA aura lobhake 3210 3210 321.0 parivartanavAroMkA pUrA yoga yaha hai kro0 27 mA0 18 mA06 lobha 3 / 3 2 0 1 3 2 0 1 3 2 0 1 inakA alpabahutva Age kheNge| vizeSArtha-narakagatimeM kaSAyoMke parivartanakA krama kyA hai isakA vistRta rUpase vicAra yahA~ para kiyA gayA hai| nArakI jIva atyanta pApabahula hote haiM, isalie unameM krodha aura mAnakI bahulatA hotI hai| hajAroM bAra jaba krodha, mAna punaH krodha, mAna rUpa pariNAma ho lete haiM taba krodhake bAda mAnarUpa pariNAma na hokara eka bAra mAyArUpa pari Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 666. evaM NirayagadIe abhikkhamuvajogasarUvaNirUvaNaM kAdUNa saMpahi devagadIe tapparUvaNasuvarimaM pabaMdhamAha___* devagadIe lobho mAyA lobho mAyA tti vArasahassANi gaMtUNa tado saiM mANo privttdi| 67. taM jahA-devagadIe lobho mAyA lobho mAyA tti edesiM doNhaM kasAyANaM vArasahassANi gaMtUNa tado saiM mANakasAyo parivattadi / kudo evaM ? pejasarUvANaM lobha-mAyANaM tattha bahulaM saMbhavadaMsaNAdo / tado lobha-mAyAhi saMkhejavArasahassANi gaMtUNa tado lobheNa pariNamiya mAyApAoggavisaye tamullaMghiya saiM mANeNa parivattadi tti siddhaM / evamedeNa kameNa puNo-puNo kIramANe mANaparivattA vi saMkhejasahassamettA jAdA / tado aNNAriso parivatto hodi ti jANAvaNa?mAhaNAma hotA hai| punaH isI kramase hajAroM vAra krodha,mAna punaH krodha, mAna isa rUpa pariNAma honeke bAda krodharUpa pariNAma hokara mAnake sthAnameM mAyArUpa pariNAma hotA hai aura isa vidhise jaba hajAroM vAra mAyArUpa pariNAma ho lete haiM taba krodharUpa pariNAmake bAda mAna aura mAyArUpa pariNAma na hokara eka vAra lobharUpa pariNAma hotA hai / nArakiyoMke jIvanake anta taka yahI krama calatA rahatA hai| yahA~ aMkasaMdRSTi dvArA isI tathyako samajhAyA gayA hai| aMkasaMdaSTimeM 3 yaha saMkhyA saMkhyAta hajArakI, 2 yaha saMkhyA do vAra kI aura 1 yaha saMkha eka vArakI sUcaka hai| aMkasaMdRSTimeM 0 zUnyase yaha sUcita kiyA gayA hai ki jaba krodhake bAda lobharUpa pariNAma hotA hai taba usa vAra mAyArUpa pariNAma nahIM hotA / yadyapi usa vAra mAnarUpa bhI pariNAma nahIM hotaa| parantu mAnake khAnemeM mAtra 2 yaha saMkhyA rahanese yaha bAta sutarAM khyAlameM A jAtI hai| $ 66. isa prakAra narakagatimeM punaH punaH kaSAyoMke upayogasvarUpakA kathana karake aba devagatimeM usakA kathana karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * devagatimeM lobha-mAyA punaH lobha-mAyA isa prakAra saMkhyAta hajAra vAra jAkara tadanantara eka vAra mAnarUpa parivartana hotA hai / $ 67. yathA-devagatimeM lobha-mAyA punaH lobha-mAyA isa prakAra ina donoM kaSAyoMke saMkhyAta hajAra vAroMko prApta hokara tadanantara ekavAra mAnakaSAyarUpase parivartana karatA hai / zaMkA-aisA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna--preyasvarUpa lobha aura mAyAkI vahA~ bahulatAse utpatti dekhI jAtI hai| isalie lobha aura mAyAke dvArA saMkhyAta hajAra vAroMko prApta hokara usake bAda lobharUpase pariNamanakara mAyAke yogya sthAnameM mAyAko ullaMghanakara ekavAra mAnarUpase parivartita hotA hai yaha siddha huaa| isa prakAra isa kramase punaH punaH karanepara mAnake parivartita vAra bhI saMkhyAta hajAra ho jAte haiM / tadanantara anya prakArakA parivartanavAra hotA hai isakA jJAna karAneke lie kahate haiM 1. tA0prato mANakasAyo iti pAThaH / / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 * mANassa saMkhejjesu Agarisesu gadesu tado saiM kodho parivattadi / 68. mANAgarisesu pAdekkaM lobha-mAyANamAgarisasahassAviNAbhAvIsu gadesu saI koheNa parivattadi, devagadIe appasatthayarakohapariNAmassa pAeNa saMbhavANuvalaMbhAdo / evameso parivattaNakamo tAva jAva NiruddhAuTThidicarimasamayo tti / ettha saMdidvimuheNa samudAyatthaparUvaNAe nnirygibhNgo| Navari vivajjAseNa kAyavvamidi / lobhasavvasamAso eso 27 / mAyAsavvasamAso 18 / mANasavvasamAmo 6 / kohasavvasamAso 3 / 69. evamettieNa pabaMdheNa 'ko vA kamhi kasAe abhikkhamuvajogamuvajutto' tti edammi gAhApacchimaddhe paDibaddhamabhikkhamuvajogaparUvaNaM kAdUNa saMpahi tavvisayamevamappAbahuaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * edIe parUvaNAe ekkamhi bhavaggahaNe NirayagadIe saMkhejavAsige vA asaMkhejavAsige vA bhave lobhAgarisA thovA / 70. edIe aNaMtaraparUvidAe abhikkhamavajogaparUvaNAe appAbahuaM vattaissAmo tti bhaNidaM hodi / ekkamhi bhavaggahaNe egabhavaggahaNamahiraNaM kAdUNe tti vuttaM ___* mAnake saMkhyAta hajAra parivartanavAroMke hone para eka vAra krodharUpa parivartana hotA hai| 68. pratyeka mAnakaSAyakA parivartanavAra lobha aura mAyAke saMkhyAta hajAra parivartana vAroMkA avinAbhAvI hai, isa kramase mAnakaSAyake saMkhyAta hajAra parivartanavAroMke ho jAnepara ekavAra krodharUpase parivartita hotA hai, kyoMki devagatimeM aprazastatara krodhapariNAmakI prAyaH utpatti nahIM hai / isa prakAra prApta huI Ayuke antima samaya taka yaha parivartanakrama hotA rahatA hai| yahA~ para saMdRSTi dvArA prarUpaNA narakagatike samAna hai| itanI vizeSatA hai ki viparyAsarUpase prarUpaNA karanI caahie| saMdRSTimeM lobha kaSAyakA kula yoga 27 aMkapramANa hai, mAyAkaSAyakA kula yoga 18 aMkapramANa hai, mAnakaSAyakA kula yoga 6 aMkapramANa hai aura krodhakaSAyakA kula yoga 3 aMkapramANa hai| vizeSArtha-jisa prakAra pahale narakagatimeM krodhAdi kaSAyoMke parivartanavAroMkA spaSTIkaraNa kara Aye haiM, yahA~ devagatimeM bhI usI prakAra jAna lenA caahie| itanI vizeSatA hai ki vahA~ krodha, mAna, mAyA aura lobha isa kramako svIkAra kara spaSTIkaraNa kiyA hai| kintu yahA~ lobha, mAyA, mAna aura krodha isa kramako svIkAra kara vivecana karanA caahie| 69. isa prakAra isa prabandha dvArA gAthAke 'ko vA kamhi kasAe abhikkhamuvajogamuvajutto' isa uttarArdhase sambandha rakhanevAle punaH punaH upayogakA kathana kara aba usIke viSayabhUta alpabahutvakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * isa prarUpaNAke anusAra eka bhavagrahaNameM narakagatimeM saMkhyAta varSavAle bhavameM yA asaMkhyAta varSavAle bhavameM lobhake parivartanavAra sabase stoka haiM / 70. anantara pUrva kahI gaI isa punaH-punaH honevAlI upayogaprarUpaNAke anusAra alpabahutvako batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ekkamhi bhavaggahaNe' arthAt eka bhavagrahaNa Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA gAthA 63 ] 39 hoi / NirayagadIe tAva payadaparUvaNaM kassAmo, pacchA sesagadINamidi jANAvaNadvaM 'NirayadIe' tti vuttaM / tattha vi saMkhejavassige asaMkhejavassige vA bhavaggahaNe sarisI esA parUvaNA tti paduppAyaNaTuM 'saMkhejavassige vA asaMkhejjavassige vA' tti Nideso ko| 'lobhAgarisA thovA' lobhaparivattaNavArA savvatthovA tti bhaNidaM hodi / kudo edesiM thovattamidi ce ? NirayagadIe lobhapariyaTTaNavArANaM suddu viralANamuvalaMbhAdo / * mAyAgarisA saMkhejaguNA / 71. kudo ? ekke kammi lobhaparivatte saMkhejasahassANaM mAyAparivattaNavArANamuvalaMbhAdo / ko guNagAro ? tappAoggasaMkhejasahassarUvANi / * mANAgarisA saMkhejaguNA / 72. ettha vi kAraNamaNaMtaraparUvidattAdo sugamaM / guNagAro ca tppaaoggsNkhejruuvmetto| * kohAgarisA visesAhiyA / 6 73. kettiyametto viseso ? sagasaMkhejadibhAgametto / lobha-mAyAgarisametteNa ko AdhAra banAkara yaha ukta kathanakA tAtparya hai / sarva prathama narakagatimeM prakRta prarUpaNA kareMge, tadanantara zeSa gatiyoMkI apekSA vaha prarUpaNA kareMge isa bAtakA jJAna karAneke lie sUtrameM 'NirayagadIe' yaha vacana kahA hai| usameM bhI saMkhyAta varSako AyuvAle aura asaMkhyAta varSakI AyuvAle bhavameM yaha prarUpaNA samAna hai isa bAtakA kathana karane ke lie sUtrameM 'saMkhejjavassige vA asaMkhejjavassige vA' yaha nirdeza kiyA hai / 'lobhAgarisA thovA' lobhake parivartanavAra sabase stoka haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-inakA stokapanA kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna--kyoMki narakagatimeM lobhake parivartanavAra atyanta virala pAye jAte haiM, isase jAnate haiM ki vahA~ lobhake parivartanavAra sabase stoka haiN| * unase mAyAkaSAyake parivartanavAra saMkhyAtaguNe haiN| $ 71. kyoMki lobhake eka-eka parivartanavArameM mAyAke parivartanavAra saMkhyAta hajAra pAye jAte haiN| zaMkA-guNakAra kyA hai ? samAdhAna-tatprAyogya saMkhyAta hajAra aMka guNakAra hai| * unase mAnakaSAyake pavirtanavAra saMkhyAtaguNe haiM / $ 72. yahA~ para bhI kAraNakA kathana sugama hai, kyoMki usakA anantara pUrva kathana kara Aye haiM / aura guNakAra tatprAyogya saMkhyAta hajAra aMkapramANa hai| * unase krodhakaSAyake parivartanavAra vizeSa adhika haiM / 6.73. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-apanA saMkhyAtavA~ bhAgapramANa hai| mAnake parivartanavAroMse lobha aura Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 mANAgarisahiMto kohAgarisA visesAhiyA tti vuttaM hoi / 74. evaM Nirayogho pruuvido| evaM savvAsu puDhavIsu / Navari paDhamapuDhavIdo aNNattha saMkhejavassiyabhavaggahaNAlAvo Na kaayvvo| saMpahi devagadIe payadappAbahuagavesaNahamAha * devagadIe kodhAgarisA thovA / 675.3 / NirayagadIe lobhAgarisANaM thovatte parUvidakAraNamettha vi parUveyavvaM, visesaabhaavaado| * mANAgarisA saMkhenaguNA / $ 76. 6 / ettha vi kAraNaM sugama, NirayagaimAyAgarisehiM vakkhANidatthAdo / * mAyAgarisA sNkhejgunnaa|| $ 77. 18 / sugamamedaM pi suttaM, NirayagadimANAgarisehiM samANaparUvaNattAdo / mAyAke parivartanavAra mAtra krodhake parivartanavAra vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| arthAt mAnakapAyake parivartanavAroMmeM lobha aura mAyAke parivartanavAroMko milA dene para krodhake parivartanavAra A jAte haiM jo apane arthAt krodhakaSAyake samasta parivartanavAroMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| ise aMkasaMdRSTise acchI taraha samajhA jA sakatA hai| aMkasaMdRSTi pahale de hI Aye haiN| 74. isa prakAra oghase nArakiyoMmeM prarUpaNA kii| isI prakAra saba pRthiviyoMmeM jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki pahalI pRthivIke sivAya anya pRthiviyoMmeM saMkhyAta varSavAle bhavaprahaNarUpa AlApa nahIM kahanA caahie| aba devagatimeM prakRta alpabahutvakA anusandhAna karaneke lie kahate haiM * devagatimeM krodhakaSAyake parivartanavAra sabase thor3e haiN| 75. 3 / narakagatimeM lobhakaSAyake parivartanavAroMke stokapanekA jo kAraNa kaha Aye haiM use yahA~ bhI kahanA cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai / tAtparya yaha hai ki devagati preyabahala gati hai, isalie vahA~ para krodhakaSAyake parivartanavAra sabase thor3e pAye jAte haiM / yahA~ aMkasaMdRSTi meM unakI saMkhyA 3 prApta hotI hai| * unase mAnakaSAyake parivartanavAra saMkhyAtaguNe haiM / 6 76. 6 / yahA~ para bhI kAraNakA kathana sugama hai, kyoMki narakagatimeM mAyAkaSAyake parivartanoMke kathanake sAtha usa arthakA vyAkhyAna kara Aye haiN| tAtparya yaha hai ki devoMmeM krodhakaSAyakA eka-eka parivartanavAra taba hotA hai jaba mAnakaSAyake saMkhyAta hajAra parivartanavAra ho lete haiN| pichale cUrNisUtrake prasaMgase aMkasaMdRSTi dvArA krodhakaSAyake parivartanavAroMkI saMkhyA 3 kalpita kI gaI hai| yahA~ mAnakaSAyake parivartanavAroMkI saMkhyA 6 kalpita kI hai| * unase mAyAkaSAyake parivartanavAra saMkhyAtaguNe haiN| $ 77. 18 / yaha sUtra bhI sugama hai, kyoMki narakagatimeM mAnakaSAyake parivartanavAroMke samAna isakI prarUpaNA hai| vizepArtha--yahA~ aMkasaMdRSTikI apekSA saMkhyAta hajArakI sahanAnI 3 hai| pUrva meM mAna Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 63 ] paDhamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * lobhAgarisA visesAhiyA / $ 78. 27 / kettiyametto viseso ? sagasaMkhe bhAgabhUdakoha-mANAgarisametto / $ 79. evaM bhavaNAdi jAva savvaTThasiddhi tti vattavvaM, visesAbhAvAdo / saMpahi tirikkha-maNusagadIsu payadappAbahuavihAsaNaTThamAha * tirikkha-maNusagadIe asaMkhejavassige bhavaggahaNe mANAgarisA thovaa| 68. etthAsaMkhejjavassiyabhavaggahaNavisesaNaM saMkheJjavassiyabhavaggahaNe payadappAbahuasaMbhavo patthi tti jANAvaNaphalaM daduvvaM, tattha caduNhaM kasAyANaM parivattaNavArANaM sarisattadaMsaNAdo / ettha saMdiTThIe mANAgarisANaM pamANamedaM 32 / * kohAgarisA visesaahiyaa| parivartanavAroMkI saMkhyA aMkasaMdRSTimeM 6 batalA Aye haiM / ise 3 se guNA karane para 18 prApta hote haiN| ise dhyAnameM rakha kara vAstavika artha jAna lenA cAhie / * unase lobhakaSAyake parivartanavAra vizeSa adhika haiN| 6 78. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-apane saMkhyAtaveM bhAgapramANa jo krodha aura mAnakaSAyake parivartanavAra haiM utanA vizeSakA pramANa hai| vizeSArtha--yahA~ TIkAmeM 'sagasaMkhe0bhAgabhUda' pada AyA hai| usakA tAtparya hai ki lobhakaSAyake jitane parivartanavAra haiM unake saMkhyAtaveM bhAgapramANa / vaha saMkhyAtavA~ bhAga kitanA hogA aisA prazna hone para batalAyA hai ki krodha aura mAnakaSAyake jitane parivartanavAra haiM utanA hai| aMkasaMdRSTimeM yahA~ apane saMkhyAtaveM bhAgakI sahanAnI 9 kA aMka hai| pUrva sUtrake prasaMgase aMka saMdRSTimeM mAyAkaSAyake parivartanavAroMkI saMkhyA 18 de Aye haiN| usakA 9 saMkhyA saMkhyAtavAM bhAga hai| yaha krodha aura mAnake parivartanavAroMkI jitanI saMkhyA hai utanI hai| ina donoMkA yoga 27 hai| isalie yahA~ aMkasaMdRSTimeM lobhakaSAyake parivartanavAra 27 batalAye haiN| $ 79. isI prakAra arthAt devagatiko oghaprarUpaNAke samAna bhavanavAsiyoMse lekara sarvArthasiddhi takake devoMmeM kathana karanA cAhie, kyoMki ukta prarUpaNAse isake kathanameM koI antara nahIM hai| aba tiryaJcagati aura manuSyagatimeM prakRta alpabahutvakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * tiryazcagati aura manuSyagatimeM asaMkhyAta varSavAle bhavagrahaNake bhItara mAnakaSAyake parivartanavAra sabase thor3e haiM / 680. saMkhyAta varSavAle bhavagrahaNake bhItara prakRta alpabahutva sambhava nahIM hai isa bAtakA jJAna karAneke isa lie sUtrameM 'asaMkhejjavassiyabhavaggahaNe' yaha vizeSaNa jAnanA cAhie, kyoMki saMkhyAta varSakI AyuvAle bhavameM cAroM kaSAyoMke parivartanavAra samAna dekhe jAte haiM / yahA~ para aMkasaMdRSTimeM mAnakaSAyake parivartanavAroMkA pramANa yaha 32 hai / * unase krodhakaSAyake parivartanavAra vizeSa adhika haiM ? Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 981. kettimametto viseso ? tappA oggAsaMkhejarUvametto / kiM kAraNaM 1 asaMkhejAsu parivADI koha- mANAgarisANamavadvidasarUveNa gadAsu tado saI mANA garisehiMto kohAga risANamadireyabhAvo hodi ti samaNaMtarameva parUviyattAdo / tado mANAgarasANamasaMkhe0 bhAgametto ettha viseso tti ghettavvaM 33 / * mAyAgarisA visesAhiyA / 82. kettiyametto viseso ? kohAgarisANamasaMkhe 0 bhAgametto 35 / * lobhAgarisA visesAhiyA / 9 83. kettiyametteNa ? mAyAga risANamasaMkhe 0 bhAgametteNa 44 / evaM gAhAcchassa atthe vihAsiya samatte paDhamagAhA samattA bhavadi / 42 $ 81. zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-tatprAyogya asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM, kyoMki krodha aura mAnakaSAyake parivartanavAroMkI avasthitarUpase asaMkhyAta paripATiyoMke jAnepara tadantara mAnake parivartanavAroMse krodhake parivartanavAroMkI eka vAra adhikatA hotI hai yaha bhale prakAra pahale hI kathana kara Aye haiM / isalie mAnakaSAyake parivartanavAroMkA asaMkhyAtavAM bhAga yahA~ para vizeSa grahaNa karanA cAhie 33 | 1 vizeSArtha - aMka saMdRSTimeM vizeSakA pramANa 1 aMka svIkAra karane para krodha kaSAyake kula parivartanavAra 33 hue, kyoMki pUrva meM mAnakaSAyake parivartanavAroMkI saMkhyA 32 de Aye haiM / * unase mAyAkaSAyake parivatanavAra vizeSa adhika haiM / $ 82. zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna -- krodhakaSAya ke parivartanavAroMkA asaMkhyAtavAM bhAga vizeSakA pramANa hai 35 / vizeSArtha -- pUrva meM aMkasaMdRSTikI apekSA krodhakaSAyake parivartanavAra 33 batalA Aye haiM / unakA aMkhyAtavA~ bhAga 2 aMka pramANa svIkAra kara lenepara mAyAkaSAya ke parivartanavAroMkI kula saMkhyA 35 prApta hotI hai / * unase lobhakaSAyake parivartanavAra vizeSa adhika haiM / $ 83. zaMkA - kitane mAtra se adhika haiM ? samAdhAna - mAyAkaSAya ke parivartanavAroMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtrase adhika haiM 44 / vizeSArtha -- pUrva meM aMkasaMdRSTimeM mAyAkaSAyake parivartanavAra 35 batalA Aye haiM / unakA asaMkhyAtavAM bhAga 9 aMka pramANa svIkAra karanepara lobhakaSAyake kula parivartanavAroMkI saMkhyA 44 prApta hotI hai / isa prakAra prathama gAthAke uttarArdhakA vyAkhyAna samApta hone para prathama gAthAkA vyAkhyAna samApta huA / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA * etto vidiyagAhAe vibhAsA / $ 84. to paDhamagAhAvihAsaNAdo aNaMtaramidANiM vidiyagAhAe vihAsA ahikIraditti bhaNidaM hoi / * taM jahA / $ 85. sugamamedaM pucchAvakkaM / 43 * ekammi bhavaggahaNe ekkakasAyammi kadi ca uvajogA tti / $ 86. edassa tAva gAhApuvvaddhassa atthavihAsaNaM' kassAmo tti bhaNidaM hoi / edammi gAhAputra NirayAdigadIsu saMkhejjavassiyamasaMkhejjavassiyaM vA bhavaggahaNamAhAraM kADhUNa tatthegegassa kasAyassa kettiyA uvajogA hoMti, kiM saMkhejjA asaMkhejA vA ti pucchANiddeseNa uvarimasavvaparUvaNA saMgahiyA tti gaheyavvaM / saMpahi evaM vihatthavisesapaDibaddhassedassa gAhApuvvaddhassa NirayagaisaMbaMdheNatthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * ekkammi NerahayabhavaggahaNe ko hovajogA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / 87. ekami raiyabhavaggahaNe Niruddhe tattha kohovajogA kettiyA hoMtii saMkhejjA vA asaMkhejjA vA hoMti tti bhaNidaM / taM jahA -- dasavassasahassappa huDi koho - * isase Age aba dusarI gAthAkI vibhASA karate haiM / $ 84. 'etto' arthAt prathama gAthAkA vizeSa vivecana karaneke bAda aba dUsarI gAthAkA vizeSa vivecana adhikRta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * vaha kaise ? $ 85. yaha pRcchAvAkya sugama hai / * eka bhavagrahaNake bhItara eka kaSAyake kitane upayoga hote haiM / $ 86* sarva prathama isa gAthAke pUrvArdhakA vizeSa vivecana kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / narakAdi gatiyoM meM saMkhyAta varSavAle aura asaMkhyAta varSavAle bhavagrahaNako AdhAra banA kara vahA~ eka-eka kaSAyake kitane upayoga hote haiM - kyA saMkhyAta upayoga hote haiM yA asaMkhyAta upayoga hote haiM isa prakAra isa gAthAke pUrvArdha meM pRcchA ke nirdeza dvArA AgekI samasta prarUpaNA saMgRhIta kI gaI hai aisA yahA~ para grahaNa karanA caahie| aba isa prakAra ke arthavizeSase sambandha rakhanevAle gAthAke isa pUrvArdhake arthakA narakagatike sambandhase vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM - * nArakiyoMke eka bhavagrahaNake bhItara krodhakaSAyake upayoga saMkhyAta athavA asaMkhyAta hote haiM / $ 87. narakiyoMke eka bhavagrahaNake vivakSita honepara usameM krodhasambandhI upayoga kitane hote haiM aisI pRcchA hone para saMkhyAta athavA asaMkhyAta hote haiM yaha kahA hai / yathA-- 1. tA0 pratI a [ a ] vihAsaNaM A0 prato avihAsaNaM iti pAThaH / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 jogA saMkhejA hodUNa labbhaMti jAva tappAoggasaMkhejavassiyabhavaggahaNaM ti / puNo tatthukkassasaMkhejjamettA kohovajogA hodUNa tatto pahuDi uvarimasavyabhavaviyappesu saMkhejjavassiesu asaMkhejjavassiesu ca asaMkhejjA ceva hoti / kiM kAraNaM ? tappAoggasaMkhejjavassANaM savvovajoge egapuMjaM kAdaNa puNo sarisa-bebhAge kariya tatthegabhAgaM ghetUNukassasaMkhejjamettA kohovajogA lanbhaMti / sesegabhAgo vi mANAdiuvajogA hoti / edeNa kAraNeNa edaM bhavaggahaNaM saMkhejjovajogANaM pajjavasANatteNa gahiyaM / edassa tappAoggasaMkhejjavassamettabhavaggahaNassa pamANaNiNNayamuvari kassAmo / evamesA kohovajogANaM parUvaNA kayA / saMpahi mANovajogANaM payadatthagavesaNaTThamAha / * mANovajogA saMkhejA vA asaMkhejA vaa| 5 88. 'ekkammi gairaiyabhavaggahaNe' idi ahiyArasaMbaMdho etya kAyavyo / sesaM sugamaM / * evaM sesANaM pi| 689. jahA koha-mANANaM payadaparUvaNA kayA evaM mAyA-lobhANaM pi vattavvaM, visesaabhaavaado| evaM NirayagadIe payadaparUvaNaM kAdUNa sesAsu vi gadIsu eso ceva kamo aNugaMtavyo tti paduppAyaNaTThamappaNAsuttamAhadasa hajAra varSase lekara tatprAyogya saMkhyAta varSapramANa AyuvAle bhavameM krodhakaSAyake upayoga saMkhyAta hI prApta hote haiN| punaH vahA~ krodhakaSAyake upayoga utkRSTa saMkhyAtapramANa prApta hokara tadanantara Ageke saba saMkhyAta varSapramANa AyuvAle aura asaMkhyAta varSapramANa AyuvAle bhavake bhedoMmeM asaMkhyAta hI krodhasambandhI upayoga hote haiN| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-tAtprAyogya saMkhyAta varSoM ke bhItara prApta hue saba kaSAyoMsambandhI upayogoMkA eka puJja karake punaH usake paraspara samAna do bhAga karake unameM se eka bhAgako grahaNa kara utkRSTa saMkhyAtapramANa krodhakaSAyasambandhI upayoga hote haiN| zeSa eka bhAgapramANa upayoga bhI mAnAdikaSAyasambandhI hote haiN| isa kAraNase isa bhavako, saMkhyAta upayogoMkI yahA~ parisamApti ho jAtI hai, yaha batalAneke lie grahaNa kiyA hai| isa tAtprAyogya saMkhyAta varSapramANa bhavake pramANakA nirNaya Age kreNge| isa prakAra yaha krodhake upayogoMkA kathana kiyaa| aba mAnasambandhI upayogoMke prakRta arthakA anusandhAna karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * mAnakaSAyake upayoga saMkhyAta bhI hote haiM aura asaMkhyAta bhI hote haiM / $ 88. nAriyoMke eka bhavakA adhikAra honese 'ekkammi bhavaggahaNe' isa padakA yahA~ para sambandha kara lenA cAhie / zeSa kathana sugama hai| * isI prakAra zeSa kaSAyoMkI apekSA bhI jAnanA cAhie / 689. jisa prakAra krodha aura mAnakaSAyakI prakRta prarUpaNA kI hai usI prakAra mAyA aura lobha kaSAyoMkI bhI karanI caahie| isa prakAra narakagatimeM prakRta viSayakI prarUpaNA karake zeSa gatiyoMmeM yahI krama jAnanA cAhie isa tathyakA kathana karaneke lie arpaNAsUtrako Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNI * evaM sesAsu vi gadIsu / 90. sugamamedamappaNAsuttaM, ekkamhi bhavaggahaNe kohAdINamuvajogA saMkhejA asaMkhejjA vA tti edeNa bhedaabhaavaado| saMpahi ettheva saNNiyAsavisesaparUvaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai____ * NirayagadIe jamhi kohovajogA saMkhenA tamhi mANovajogA NiyamA sNkhejaa| 91. edeNa sutteNa NirayagadIe kohassa saMkhejjovajogANaM NiruMbhaNaM kAdUNa tattha mANovajogA ki saMkhejA asaMkhejA yA ti maggaNA kiirde| taM kathaM ? jamhi Neraiya-bhavaggahaNe kohovajogA saMkhejA tattha mANovajogA NiyamA saMkhejA ceva bhavaMti, kohovajogesu saMkhejesu saMtesu tatto visesahINANaM mANovajogANaM tahAbhAvasiddhIe baahaannuvlNbhaado| * evaM maayaa-lobhovjogaa| 92. jahA kohovajogesu saMkhejesu mANovajogA NiyamA saMkhejA jAdA evaM mAyA-lobhovajogA ca NiyamA saMkhejA tti vattavvaM, tesu saMkhejesu saMtesu tatto saMkheja kahate haiM * isI prakAra zeSa gatiyoMmeM bhI kathana karanA cAhie / $ 90. yaha arpaNAsUtra sugama hai, kyoMki eka bhavameM krodhAdi kaSAyoMke upayoga saMkhyAta yA asaMkhyAta hote haiM isa prakAra isa kathanase yahA~ke kathanameM koI antara nahIM hai| ava isI gatimeM sannikarSa vizeSakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * narakagatimeM jisa bhavameM krodhakaSAyake upayoga saMkhyAta hote haiM usa bhavameM mAnakaSAyake upayoga niyamase saMkhyAta hote haiM / 91. isa sUtra dvArA narakagatimeM krodhakaSAyake saMkhyAta upayogoMko vivakSita kara vahA~ mAnakaSAyake upayoga kyA saMkhyAta hote haiM yA asaMkhyAta hote haiM isa viSayakA anusandhAna kiyA gayA hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna- nArakiyoMke jisa bhavameM krodhake upayoga saMkhyAta hote haiM vahA~ mAnakaSAyake upayoga niyamase saMkhyAta hote haiM, kyoMki krodhakaSAyake upayogoMke saMkhyAta hone para unase vizeSa hIna mAnakaSAyake upayogoMke saMkhyAta siddha honemeM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| * isI prakAra mAyAkaSAya aura lobha kaSAyake upayoga jAnane cAhie / 692. jisa prakAra krodhakaSAyake upayogoMke saMkhyAta hone para mAnakaSAyake upayoga niyamase saMkhyAta hote haiM usI prakAra mAyA aura lobhakaSAyake upayoga niyamase saMkhyAta hote haiM aisA kahanA cAhie, kyoMki unake saMkhyAta hone para unase saMkhyAtaguNe hIna ina upayogoM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe guNahINANamedesiM tahAbhAvasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / * jamhi mANovajogA saMkhejjA tamhi kohovajogA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / $ 93. jamhi NeraiyabhavaggahaNe mANovajogA saMkhejjA tamhi kohovajogA saMkhejA ceveti Natthi niyamo, kiMtu saMkhejjA vA asaMkhejjA vA hoMti / kiM kAraNaM ? ukkassasaMkhejjamette mANovajogesu jAdesu tatto visesAhiyANaM kohovajogANamasaMkhejattadaMsaNAdo / ukkassasaMkhejAdo puNa heTThA tappA oggasaMkheja mettesu jAdesu donhaM pi aSpaSpaNo paDibhAgeNa saMkhe jANamuvajogANamuvalaMbhAdo / 46 [ uvajogo 7 * mAyovajogA lohovajogA NiyamA saMkhejjA / 94. kudo ? mANovajogesu saMkhejesa saMtesu tatto saMkheJjaguNahINANamedesiM tAbhAvasiddhIe NAiyattAdo / * jamhi mAyovajogA saMkhejjA tamhi kohovajogA mANovajogA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / $ 95. kudo mAyovajogesu ukkassasaMkhejjamettesu jAdesu tatto saMkhejjaguNANaM koha- mANovajogANamasaMkhejjattuvalaMbhAdo, tatto saMkheJjaguNahINamaddhANamodariya heDA saMkhyAtarUpa honekI siddhi nirbAdharUpase pAI jAtI hai / * nArakiyoMke jisa bhavameM mAnakaSAyake upayoga saMkhyAta hote haiM usa bhavameM krodhakaSAyake upayoga saMkhyAta athavA asaMkhyAta hote haiM / 93. nArakiyoMke jisa bhavameM mAnakaSAyake upayoga saMkhyAta hote haiM usa bhavameM krodhakaSAyake upayoga saMkhyAta hI hote hai yaha niyama nahIM hai / kintu saMkhyAta yA asaMkhyAta hote haiM zaMkA -- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna--mAnakaSAyake upayoga utkRSTa saMkhyAta pramANa ho jAne para unase vizeSa adhika krodhakaSAyake upayoga asaMkhyAta dekhe jAte haiM / parantu utkRSTa saMkhyAtase nIce tatprAyogya saMkhyAtapramANa upayogoMke honepara donoMke hI apane-apane pratibhAgake anusAra saMkhyAta upayoga pAye jAte haiM / * mAyAkaSAyake upayoga aura lobhakaSAyake upayoga niyamase saMkhyAta hote haiM / $ 94. kyoMki mAnakaSAyake upayogoMke saMkhyAta honepara unase saMkhyAtaguNe hIna ukta donoM kaSAyoMke upayogoMkA saMkhyAta siddha honA nyAyaprApta hai / * nArakiyoMke jisa bhavameM mAyAkaSAyake upayoga saMkhyAta hote haiM usa bhava meM krodhakaSAyake upayoga aura mAnakaSAyake upayoga saMkhyAta athavA asaMkhyAta hote haiM / $ 95. kyoMki mAyAkaSAyake upayogoMke utkRSTa saMkhyAtapramANa honepara unase saMkhyAtaguNe krodha aura mAnakaSAyake upayoga asaMkhyAta pAye jAte haiM / tathA vahA~se saMkhyAtaguNe hIna Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA savvattha mAyovajogehiM saha koha - mANovajogANaM saMkhejapamANattuvalaMbhAdo ca / * lobhovajogA NiyamA saMkhejjA / $ 96. kudo ? mAyovajogesu saMkhejeMsa saMtesu tatto saMkhejjaguNahINANamedesiM tAbhAvasiddhI piDibaMdhamuvalaMbhAdo / * jattha lobhovajogA saMkhejjA tattha kohovajogA mANovajogA mAyovajogA bhajiyavvA / 1 97. lobhassa saMkhejjovajogesu Niruddhesu kohAdikasAyANamuvajogA saMkhejA vA asaMkhejA vA hoMti tti bhajiyavvA / kiM kAraNaM ? AdIdo ppahuDi savvesiM saMkhejovajoge gacchamANesu puvvameva kodhassa asaMkhejovajogA pAraMbhati, tado mANasa, tado mAyAe, savvapacchA lobhassa / edeNa kAraNeNa lohovajogesu saMkhejesa saMtesu sesakasAyANamuvajogA saMkhejjAsaMkhejjaviyappehiM bhayaNijjA tti Natthi saMdeho / evaM tAva kohAdikasAyANaM saMkhejjovajogaNiruMbhaNaM kADhUNa tattha sesakasAyovajogANaM saMkhejjAsaMkhejjabhAgavicAraM kADhUNa saMpahi tesiM cevAsaMkhejjovajogaNiruMbhaNamuheNa saNyAsavihANamurimaM pabaMdhamAha - * jattha NirayabhavaggahaNe kohovajogA asaMkhejjA tattha sesA sthAna utarakara nIce sarvatra mAyAkaSAyake upayogoMke sAtha krodha aura mAnakaSAyake upayoga saMkhyAtapramANa hI pAye jAte haiM / * lobhakaSAyake upayoga niyamase saMkhyAta hote haiM / 47 $ 96. kyoMki mAyAkaSAyake upayogoMke saMkhyAta hone para unase saMkhyAtaguNe hIna inakI ukta prakArase siddhi vinA kisI bAdhA ho jAtI hai / * nArakiyoMke jisa bhavameM lobhakaSAyake upayoga saMkhyAta hote haiM vahA~ krodhakaSAyake upayoga, mAnakaSAyake upayoga aura mAyAkaSAyake upayoga bhajanIya hote haiM / $ 97. lobhakaSAyake saMkhyAta upayogoMke honepara krodhAdi kaSAyoMke upayoga saMkhyAta yA asaMkhyAta hote haiM, isalie ye bhajanIya haiM, kyoMki prArambhase lekara sabhI kaSAyoMke saMkhyAta upayoga ho jAnepara sabase pahale krodhakaSAyake asaMkhyAta upayoga prArambha hote haiM, usake bAda mAnake aura usake bAda mAyAke tathA sabake antameM lobhake asaMkhyAta saMkhyAko liye hue upayoga prArambha hote haiM / isa kAraNase lobhake upayogoMke saMkhyAta hone para zeSa kaSAyoMke upayoga saMkhyAta aura asaMkhyAtarUpa vikalpoMke dvArA bhajanIya hote haiM isameM sandeha nahIM hai / isa prakAra sarvaprathama krodhAdikaSAyoMke saMkhyAta upayogoMko vivakSita kara vahA~ zeSa kaSAyoMke upayoga saMkhyAta yA asaMkhyAta kahA~ kitane hote haiM isakA vicAra kara aba unhIM kaSAyoMke asaMkhyAta upayogoMko vivakSita kara sannikarSakA kathana karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM-- * nArakiyoMke jisa bhavameM krodhakaSAya ke upayoga asaMkhyAta hote haiM vahA~ zeSa Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 siyA saMkhejjA siyA asNkhejjaa| $98. kudo evaM ?kohassa jahaNNaparittAsaMkhejjamettesu uvajogesu jAdesu tado visesAhiyamaddhANaM gaMtUNa mANassa asaMkhejjovajogANaM paarNbhdNsnnaado| mAyA-lobhANaM pi tatto saMkhejjaguNamaddhANamappappaNo paDibhAgeNa gaMtUNa tado asNkhejjovjogvisysmuppttidNsnnaado| tamhA jattha kohovajogA asaMkhejjA tattha sesovajogA siyA saMkhejjA siyA asaMkhejjA tti siddhamaviruddhaM / .. * jattha mAgovajogA asaMkhejA tattha kohovajogA NiyamA asNkhejaa| 6 99. kudo 1 kohassa asaMkhejjovajogesu pAraddhesu tatto visesAhiyamaddhANaM gaMtUNa mANassAsaMkhejjovajogANaM paarNbhdNsnnaado|| * sesA bhjiyvvaa| $ 100. kudo ? mAyAlobhovajogANaM NiruddhavisayasaMkhejjANamasaMkhejjANaM ca saMbhave bAhANuvalaMbhAdo / * jattha mAyovajogA asaMkhejjA tattha kohovajogA mANovajogA NiyamA asNkhejaa| kaSAyoMke upayoga saMkhyAta bhI hote haiM aura asaMkhyAta bhI hote haiM / 5 98. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-krodhakaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogoMke hone para usase vizeSa adhika sthAna jAkara mAnakaSAyake asaMkhyAta upayogoMkA prArambha dekhA jAtA hai| mAyA aura lobhoMke bhI usase apane-apane pratibhAgake anusAra saMkhyAtaguNe sthAna jAkara asaMkhyAta upayogoMke viSayakI utpatti dekhI jAtI hai| isalie jahA~ krodhakaSAyake upayoga asaMkhyAta haiM vahA~ zeSa kaSAyoMke upayoga saMkhyAta bhI haiM aura asaMkhyAta bhI haiM yaha vinA virodhake siddha huaa| ___* jisa bhavameM mAnakaSAyake upayoga asaMkhyAta hote haiM vahA~ krodhakaSAyake upayoga niyamase asaMkhyAta hote haiN| 699. kyoMki krodhakaSAyake asaMkhyAta upayogoMkA prArambha honepara vahA~se vizeSa adhika sthAna jAkara mAnakaSAyake asaMkhyAta uvayogoMkA prArambha dekhA jAtA hai| * zeSa kaSAyoMke upayoga bhajanIya haiN| $ 100. kyoMki vahA~ para mAyAkaSAya aura lobhakaSAyake upayogoMke saMkhyAta yA asaMkhyAta honemeM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| * jisa bhavameM mAyAkaSAyake upayoga asaMkhyAta hote haiM vahA~ krodha aura mAnakaSAyake upayoga niyamase asaMkhyAta hote haiM / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA 49 $ 101. kudo 1 tesiM taNNAMtarIyattAdo / * lobhovajogA bhajiyavvA / $ 102. kiM kAraNaM ? mAyovajogesu jahaNNaparittAsaMkhejjame tesu jAdesu tatto saMkhejjaguNamadvANamuvari gaMtUNa lobhassAsaMkhejjovajogANamuppattidaMsaNAdo / * jattha lohovajogA asaMkhejjA tattha koha- mANa- mAyovajogA NiyamA asaMkhejjA / $ 103. jattha NirayabhavaggahaNe lobhovajogA asaMkhejjA jAdA tammi Niruddhe sekasAyovajogA niyamA asaMkhejjA hoMti, tesimasaMkhejjattAbhAve Niruddha lobha kasAyassa vi asaMkhejjovajogANamaNuppattIdo / evaM tAva NirayagadIe savvesiM kasAyANaM saMkhejjAsaMkhejjovajogANaM SAdekkaM NiruMbhaNaM kADhUNa saNNiyAsavihI parUvido / saMpahi eso caiva saNNiyAsaviseso devagadIe vivajAsasarUveNa jojeyavvo tti paduppAyaNaTThamidamAha - * jahA NeraiyANaM kohovajogANaM viyappA tahA devANaM lobhovajogANaM viyappA / * jahA NeraiyANaM mANovajogANaM viyappA tahA devANaM mAyovajogANaM viyappA | $ 101. kyoMki ve unake avinAbhAvo haiM / arthAt krodha aura mAnake upayoga asaMkhyAta honepara tatprAyogya sthAna jAkara hI mAyAke upayoga asaMkhyAta hote haiM, isalie mAyake upayoga asaMkhyAta hone para krodha aura mAnake upayoga asaMkhyAta hoMge hI yaha niyama hai aisA inameM avinAbhAva hai / * lobhakaSAyake upayoga bhajanIya haiM / $ 102. kyoMki mAyAkaSAyake upayogoMke jaghanya parItAsaMkhyAta pramANa honepara vahA~se saMkhyAtaguNe sthAna Age jAkara lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogoMkI utpatti dekhI jAtI hai / * jisa bhavameM lobhakaSAyake upayoga asaMkhyAta hote haiM vahA~ krodha, mAna aura mAyAkaSAyake upayoga niyamase asaMkhyAta hote haiM / $ 103. nArakiyoMke jisa bhavameM lobhakaSAyake upayoga asaMkhyAta ho jAte haiM vahA~ zeSa kaSAyoMke upayoga niyamase asaMkhyAta hote haiM, kyoMki yadi ve asaMkhyAta na hoM to vivakSita lobhakaSAyake bhI asaMkhyAta upayogoMkI utpatti nahIM ho sakatI / isa prakAra narakagatimeM sabhI kaSAyoMke saMkhyAta aura asaMkhyAta upayogoMmeMse pratyekako vivakSita kara sannikarSavidhi khii| aba isI sannikarSavizeSako devagatimeM viparItarUpase lagA lenA cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie isa prabandhako kahate haiM * jisa prakAra nArakiyoMke krodhakaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiN| usI prakAra devoMke lobhakaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiM / * jisa prakAra nArakiyoMke mAnakaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiM usI prakAra devoMke mAyAkaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiM / 7 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 * jahA NeraiyANaM mAyovajogANaM viyappA tahA devANaM mANovajo gANaM viyappA / * jahA NeraiyANaM lobhovajogANaM viyappA tahA devANaM kohovajo gANaM viyappA / 104. esiM suttANamatthaparUvaNA sugamA / saMpahi tirikkha - maNusagadIsu Natthi esosaNiyAsabhedo, tattha saMkhejjavassiye bhavaggahaNe savvesimaviseseNa saMkhejjovajogaNiyamadaMsaNAdo / asaMkhejjavassiye vi savvesimasaMkhe jova jogatteNa NANattAbhAvAda / kiM kAraNaM 1 avadvidaparivADIe savvesimasaMkhejjesu Agarisesu lobha - mAyAdikameNa gadesu saIM visarisaparivADIe tatthuSpattiNiyamadaMsaNAdo / $ 105 evamettieNa pabaMdheNa gAhApuvvaddhassa atthavihAsaNaM kADhUNa saMpahi gAhApacchimamavalaMviya adIdakAlasaMbaMdheNa bhavappAbahuaM parUvemANo tadavasarakaraNa 50 mAha - * jesu raiyabhavesu asaMkhejjA ko hovajogA mANa- mAyA-lobhova * jisa prakAra nArakiyoMke mAyAkaSAyake upayogoMke sannikarSa vikalpa hote haiN| usI prakAra devoMke mAnakaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiM / * jisa prakAra nArakiyoMke lobhakaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiN| usI prakAra devoMke krodhakaSAyake upayogoMke sannikarSavikalpa hote haiM / $ 104. ina sUtroMke arthakA kathana sugama hai| aba tiryaJcagati aura manuSyagati meM yaha samnikarSabheda nahIM hai, kyoMki vahA~ saMkhyAta varSakI AyuvAle bhavagrahaNa ke bhItara sabhI kaSAyoMke samAnarUpase saMkhyAta upayogoMkA niyama dekhA jAtA hai / asaMkhyAta varSakI AyuvAle bhava meM bhI sabhI kaSAyoMke asaMkhyAta upayogarUpase nAnAtvakA abhAva hai, kyoMki avasthita paripATIke dvArA lobha, mAyA Adike kramase sabhI kaSAyoMke asaMkhyAta parivartanavAroMke hone para ekavAra visadRza paripATIke Azrayase vahA~ nAnApanekI utpattikA niyama dekhA jAtA hai / vizeSArtha -- tiryaJcagati aura manuSyagatimeM lobha, mAyA, krodha aura mAna isa krama yaha jIva cAroM kaSAyoMmeM asaMkhyAta vAra taka punaH-punaH upayukta hotA rahatA hai, isalie to saMkhyAta varSakI AyuvAle bhavameM cAroM kaSAyoMke saMkhyAta sadRza upabhogabheda batalA kara vahA~ raat frSedha kiyA hai| tathA asaMkhyAta varSakI AyuvAle bhavameM bhI cAroM kaSAyoM ke asaMkhyAtavAra sadRza upayoga parivartanoMke bAda hI eka bAra visadRza paripATIse upayoga parivartana honA sambhava hai / isalie vahA~ bhI cAroM kaSAyoMke asaMkhyAta sadRza upayogoM ko khyAlameM rakhakara nAnApanekA niSedha kiyA hai / $ 105. isa prakAra itane prabandhake dvArA gAthAke pUrvArdhake arthakA spaSTIkaraNa karake aba gAthAke uttarArdhakA avalambana lekara atIta kAlake sambandhase bhavake alpabahutvako kahate hue usakA avasara karaneke lie kahate haiM * nArakiyoMke jina bhavoMmeM krodhakaSAyake upayoga tathA mAna, mAyA aura Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA jogA vA, jesu vA saMkhejA, edesimaTThanhaM padANamappAbahu | $ 106. ettha NirayagadIe tAva payadaparUvaNaM vattaissAmo tti jANAvaNaTuM NeraiyabhavANamahiyaraNabhAveNa Niddeso kao 'jesu Neraiyabhavesu' tti / te ca aTTabhedabhiNNA / taM jahA -- kohassa asaMkhejovajogigA, mANassAsaMkhejovajogigA, mAyAe asaMkhejovajogigA, lobhassa asaMkhejjovajogigA, kohassa saMkhejovajogigA, mANassa saMkhejovajogigA, mAyAe saMkhejjovajogigA, lobhassa saMkhejovajogigA cedi / edesi - mahaM padANamadIdakAlasaMbaMdheNappAbahuaM kAyavvamidi suttassa samuccayattho / 51 * tattha uvasaMdarisaNAe karaNaM / $ 107. kimuvasaMdarisaNAkaraNaM NAma ? uvasaMdarisaNAkaraNaM NidarisaNakaraNaM frore karaNamidi eyaTTho / kohAdikasAyANaM saMkhejovajogigANamasaMkhejovajogigANaM ca bhavANaM visayavibhAgajANAvaNaTTa muvasaMdarisaNAmuheNa kiM pi aTThapadaM payadappA bahuasAhaNaM vattaislAmo ti eso edassa suttassa bhAvattho / * ekkammi vasse jattiyAo ko hovajogaddhAo tattieNa jahaNNAsaMkhejjayassa bhAgo jaM bhAgaladdhamettiyANi vassANi jo bhavo tamhi lobhakaSAyake upayoga asaMkhyAta hote haiM athavA jina bhavoMmeM ye saba upayoga saMkhyAta hote haiM, una AThoM padoMkA alpabahutva isa prakAra hai / $ 106. yahA~ narakagatimeM sarva prathama prakRta prarUpaNAko batalAte haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie nArakiyoMke bhavoMkA 'jesu Neraiyabhavesu' isa prakAra adhikaraNarUpase nirdeza kiyA hai / aura ve bhava ATha prakArake haiM / yathA - krodha kaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava, mAnakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava, mAyAkaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava, lobha kaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava, krodha kaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava, mAna kaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava, mAyA kaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava aura lobha kaSAyake -saMkhyAta upayogavAle bhava / ina AThoM padoMkA atIta kAlake sambandhase alpabahutva karanA cAhie isa prakAra sUtrakA samuccayarUpa artha hai / * prakRtameM aba unakA nirNaya karate haiM / $ 107. zaMkA-upasaMdarzanAkaraNa padakA kyA artha hai ? - samAdhAna ---- upasaMdarzanAkaraNa, nidarzanakaraNa aura nirNayakaraNa ye tInoM eka arthake vAcI zabda haiM / krodhAdi kaSAyoM ke saMkhyAta upayogavAle aura asaMkhyAta upayogavAle bhavoMke viSayavibhAgakA jJAna karAneke lie upasaMdarzanAdvArA prakRta alpabahutvakI siddhi karanevAle kucha arthapadako kaheMge yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / * eka varSake bhItara krodha kaSAyake jitane upayogakAla hote haiM unake dvArA jaghanya asaMkhyAtako bhAjita kiyA, jo bhAga upalabdha AyA utane varSapramANa jo Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 asaMkhejAo kohovjogddhaao| $108. edeNa sutteNa kohassa saMkhejovajogigANamasaMkhejjovajogigANaM ca bhavaggahaNANamuvasaMdarisaNaM kayaM hoi| taM kathaM ? egavassabbhaMtare saMkhejasahassamettIo kohovajogaddhAo hoti / aMtomuhuttabhaMtare jai egA kohovajogaddhA labbhai to egavassabbhaMtare kettiyamettIyo lahAmo tti terAsiyakameNa tAsimuppattidaMsaNAdo / puNo edAhiM egavassanbhaMtara-kohovajogaddhAhiM jahaNNAsaMkhejayassa bhAgo ghettvyo| saMkhejasahassamettANamuvajogANaM jai egavassapamANaM labbhai to jahaNNaparittAsaMkhejamettANamuvajogANaM kettiyamettANi vassANi lahAmo ti evaM terAsiyaM kAdUNa pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe jahaNNaparittAsaMkhejayassa saMkhejadibhAgamettANi rUvANi Agacchati / puNo ettiyANi vassAgi jo bhavo bhAgaladdhamettANi vassANi ghettaNa jo bhavo tti bhaNidaM hodi / tamhi asaMkhejAo kohovjogddhaao| kiM kAraNaM ? egavassanbhaMtare jai saMkhejasahassamettIo kohovajogaddhAo labbhaMti to aNaMtaraNihiTThabhAgaladdhamettavassesu kettiyamettIo lahAmo ti terAsiyaM kAdUNa joide jahaNNaparittAsaMkhejamettINaM kohovjogddhaannmtthuvlNbhaado| evamedeNa sutteNa kohassa saMkhejjAsaMkhejobhava hotA hai usameM krodhake asaMkhyAta upayogakAla hote haiN| 108. isa sUtra dvArA kroghakaSAyake saMkhyAta upayogavAle aura asaMkhyAta upayogavAle bhavoMkA nirNaya kiyA gayA hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--eka varSake bhItara krodha kaSAyake saMkhyAta hajArapramANa upayogakAla hote haiM, kyoMki antarmuhUrta kAlake bhItara yadi krodhakaSAyakA eka upayogakAla prApta hotA hai to eka varSake bhItara kitane upayogakAla prApta hoMge isa prakAra trairAzika vidhise saMkhyAta hajArapramANa upayogakAloMkI utpatti dekhI jAtI hai| phira eka varSake bhItara prApta hue krodhakaSAyake ina upayogakAloMke dvArA jaghanya parItAsaMkhyAtako bhAjita karanA cAhie hajAra upayogoMkA yadi eka varSapramANa kAla prApta hotA hai to jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogoMke kitane varSa prApta hoMge isa prakAra trairAzika kara phalarAzise guNita icchArAzimeM pramANarAzise bhAjita karane para jaghanya parItAsaMkhyAtake saMkhyAtaveM bhAga pramANa aMka prApta hote haiN| punaH itane varSoMkA jo bhava hai arthAt pUrvokta trairAzika karane para jo bhAga labdha AyA utane varSoMkA jo bhava hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, usa bhavameM krodha kaSAyake asaMkhyAta upayogakAla hote haiM, kyoMki eka varSake bhItara krodhakaSAyake yadi saMkhyAta hajArapramANa upayogakAla prApta hote haiM to anantara prApta hue jisa bhAgakA nirdeza kara Aye haiM tatpramANa varSoM ke bhItara krodhakaSAyake kitane upayogakAla prApta hoMge isa prakAra trairAzika karake dekhane para krodhakaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogakAla prApta hote haiN| isa prakAra isa sUtrake dvArA krodhakaSAyake saMkhyAta upayogavAle aura asaMkhyAta upayogavAle bhavoMke viSayavibhAgakA samyaka prakArase nirNaya kara diyA gayA hai, kyoMki Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 gAthA 34] vidiyagAhAmuttassa atthaparUvaNA vajogigANaM bhavANaM visayavibhAgo sammamuvasaMdarisido hodi, suttudiTThavisayAdo uvarimANaM svvesimevaasNkhejovjogiyttdNsnnaado| tatto heDimANaM ca savvesiM sNkhejovjogiyttuvlNbhaado| 109. saMpahi sesakasAyANaM pi evaM ceva saMkhejjAsaMkhejovajogigANaM bhavANaM visayavibhAgo uvasaMdarisiyavvo tti paduppAyaNaTThamuvarimasuttamAha___* evaM mANa-mAyA-lobhovajogANaM / / $ 110. jahA kohassa. jahaNNaparittAsaMkhejamettovajogANaM visao parUvido evamedesi pi kasAyANaM kAyavvaM, appappaNo egavassovajogehiM jahaNNaparittAsaMkhejjayassa bhAgaM ghettUNa tattha bhAgaladdhamettavassehiM tadupparti paDi visesaabhaavaado| saMpahi edassevatthassa suhAvabohaNaTThamettha saMdiTTimuheNa kiM ci parUvaNaM kssaamo| taM kathaM ? tattha kohassa egavassovajogA ede 27, mANassa egavassovajogA ede 18, mAyAe egasutrameM nirdiSTa kiye gaye bhavase Ageke sabhI bhava asaMkhyAta upayogavAle dekhe jAte haiN| tathA usase pUrvake sabhI bhava saMkhyAta upayogavAle upalabdha hote haiN| vizeSArtha--nArakiyoMkI kitanI Ayuke kisa bhava taka kyoM to krodha kaSAyake saMkhyAta upayogakAla hote haiM aura Ageke saba bhavoMmeM kyoM asaMkhyAta upayogakAla hote haiM isa bAtakA isa sUtra dvArA samyak prakArase nirNaya kiyA gayA hai / sAmAnya niyama yaha hai ki eka antarmuhUrtake bhItara krodhAdi kaSAyoMkA eka upayogakAla hotA hai, isalie eka barSake bhItara saMkhyAta hajAra upayogakAla hue| isa niyamake anusAra ina upayogakAloMkA jaghanya parItAsaMkhyAtameM bhAga dene para jitane varSa prApta hoMge utane varSakA jo bhava hotA hai usameM niyamase asaMkhyAta upayogakAla sughaTita ho jAte haiN| spaSTa hai ki isa bhavase kama AyuvAle nArakiyoMke jitane bhava hote haiM unameM krodha kaSAyake saMkhyAta upayogakAla hI prApta hote haiM aura pUrvokta bhava sahita Ageke jitane bhava hote haiM unameM krodha kaSAyake asaMkhyAta upayogakAla hI hote haiN| 6 109. aba zeSa kaSAyoMke saMkhyAta upayogavAle aura asaMkhyAta upayogavAle bhavoMkA viSaya vibhAga isI prakAra nirNIta karanA cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * isI prakAra mAna, mAyA aura lobhakaSAyake upayogavAle bhavoMkA viSayavimAga jAnanA caahie| $ 110. jisa prakAra krodha kaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogoMkA viSaya kahA usI prakAra ina kaSAyoMkA bhI karanA cAhie, kyoMki eka varSake bhItara prApta honevAle apane-apane upayogoM arthAt upayogakAloMke dvArA jaghanya parItAsaMkhyAtako bhAjita kara vahA~ jo eka bhAga labdha Ave tatpramANa varSoMke dvArA mAna, mAyA aura lobha kaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogakAloMkI utpatti honekI apekSA ukta kathanase isa kathanameM koI bheda nahIM hai / aba isI arthakA sukhapUrvaka jJAna karAneke lie yahA~para saMdRSTi dvArA kucha kathana kreNge| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-prakRtameM krodhakaSAyake varSake bhItara prApta hue upayoga ye haiM-27, mAna Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 varasovajogA 6, lobhassa egavassovajogA 3 / edesiM bhaja mANajahaNNaparittAsaMkhejamettovajogapamANaM saMdiTThIe aTThattarasayamettamidi gaheyavvaM 108 / puvvuttasalAgAhiM terA siyakameNedamovaTTiya jahAkamamuppAidavassANi kohassa 4, mANassa 6, mAyAe 18, lobhassa 36 / ettha kohassa laddhavastrANi thovANi, mANassa saMkhejabhAga bhAhiyANi, mAyAe saMkhejjaguNANi, lobhassa saMkhejjaguNANi / tado kohassa jahaNNaparittA - saMkhejjamettovajogiyavassehiMto saMkhejjabhAganbhahiyamettavastrANi jAva Na gadANi tAva mANassa jahaNNaparittAsaMkhejjamettovajogA Na bhavaMti / mANavassehiMto saMkhejjaguNametta- . vassANi jAva Na gadANi tAva mAyAe jahaNNaparittAsaMkhejjame ttovajogA Na saMbhavaMti / mAyAvassehiMto saMkhejjaguNamettavastrANi jAva Na gadANi tAva lobhassa jahaNNaparittAsaMkhejjamettovajogA Na hoMti tti ghettavvaM / tesimesA saMdiTThI 00000100000000000000000000000 54 ede kohabhavA 0-000001000000000000000000000000000000000000 * ede mANabhavA / 0000000-0 ede mAyAbhavA / 00000 00000 0000100000000 0000000 000000 000000000 ede lobhabhavA / $ 111. ettha ekAdo uvarimasavvasuNNaTThANANi asaMkhejjovajogigA bhavA kaSAyake eka varSa ke bhItara prApta hue upayoga ye haiM - 18, mAyAkaSAyake eka varSake bhItara prApta hue upayoga 6 haiM aura lobhakaSAyake eka varSake bhItara prApta hue upayoga 3 haiM / inakI bhajyamAna rAzi jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogakAla haiM, saMdRSTimeM usakA pramANa eka sau ATha 108 grahaNa karanA caahie| aba pUrvokta zalAkAoMke dvArA trairAzikavidhise ise bhAjita karane para kramase utpanna hue varSa krodhakaSAya ke 4, mAnakaSAyake 6, mAyAkaSAyake 18 aura lobhakaSAyake 36 hote haiM / yahA~ krodhakaSAyake prApta hue varSa sabase thor3e haiM, unase mAnakaSAyake varSa saMkhyAtaveM bhAga adhika haiM, unase mAyAkaSAyake varSa saMkhyAtaguNe haiM aura unase lobhakaSAyake varSa saMkhyAtaguNe haiM / isalie krodhakaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayogavAle varSoMse saMkhyAtaveM bhAgapramANa adhika varSa jaba taka vyatIta nahIM hote haiM taba taka mAnakaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAta pramANa upayoga nahIM hote haiN| mAnakaSAyake varSoMse saMkhyAtaguNe adhika varSa jaba taka nahIM vyatIta hote haiM taba taka mAyAkaSAyake jaghanya parItA saMkhyAtapramANa upayoga nahIM hote haiM tathA mAyAkaSAyake varSoMse saMkhyAtaguNe adhika varSa jaba taka nahIM vyatIta hote haiM taba taka lobhakaSAyake jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa upayoga nahIM hote haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / unakI yaha saMdRSTi hai - ( saMdRSTi mUlameM dI hai / ) $ 111. yahA~ para saMdRSTimeM eka aMkase Ageke saba zUnyasthAna asaMkhyAta upayogavAle 1. tA0 pratI - kameNa Ne (e) damovaTTiya iti pAThaH / 0000000000 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64 ] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA tti gaheyavvA / kohassa asaMkhejovajogigA bhavA puvvameva pArabhaMti, tado mANassa, tado mAyAe, savvapacchA lobhassa asaMkhejjovajo gigA bhavA pArabhaMti / ekAdo heDimasavvasuNNaTThANANi saMkheovajogigabhavA tti gehiyavvA / kohassa saMkhejovajogigA bhavA puvyameva samappaMti, tado pacchA mANa - mAyA - lohANaM saMkhejjovajogigabhavA appappaNNo pAoggamadvANaM gaMtUNa jahAkamaM samappaMti tti ghettavvaM / evamettieNa pabaMdheNa uvasaMdarisaNAkaraNaM samANiya saMpahi edamhAdo sAhaNAdo payadappA bahuaparUvaNamuvarimaM pabaMdhamAha 55 * edeNa kAraNeNa je asaMkhejjalo bhovajogigA bhavA te bhavA thovA / $ 112. jeNa kAraNeNa savvapacchA edesiM pAraMbho teNede savvatthovA tti bhaNidaM hoi / tesiM pamANaM kettiyaM ? egavassanbhaMtaralobhovajogehiM jahaNNaparittAsaMkhe bhAge hide tattha bhAgaladdhasaMkhejjarUvametta vassehiM parihINate ttIsaM sAgarovamapamANA hotRRNa puNo adIdakAlappaNAeM anaMtA tti ghettavvA pAdekamaNaMtavAramedesu bhavaviyappesa egajIvassa samuppattidaMsaNAdo / tado ede savve saMbhUya anaMta saMkhAvacchiNNA hodUNa savvatthovA i bhavoMko sUcita karate haiM aisA prahaNa karanA cAhie / krodhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava pahale hI prArambha ho jAte haiM / tadanantara mAnakaSAyake, unake bAda mAyAkaSAya ke aura sabake bAda lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava prArambha hote haiN| eka aMkase pUrva ke saba zUnyasthAna saMkhyAta upayogavAle bhavoMke sUcaka hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| krodhakaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava pahale hI samApta ho jAte haiN| usake vAda mAna, mAyA aura lobhakaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava apane-apane yogya sthAna taka jAkara kramase samApta hote haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / isa prakAra itane prabandhake dvArA upasaMdarzanAkaraNako samApta kara aba isa sAdhanake anusAra prakRta alpabahutvakA kathana karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * isa kAraNase lobhakaSAyake jo asaMkhyAta - upayogavAle bhava haiM ve sabase thor3e haiM / $ 112. jisa kAraNa se lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhavoMkA sabake bAda prArambha hotA hai, isalie ye sabase thor3e haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA -- unakA pramANa kitanA hai ? - eka varSake bhItara prApta hue lobhakaSAyake upayogoMke dvArA jaghanya parItAsamAdhAnasaMkhyAtake bhAjita karane para vahA~ labdha hue eka bhAgapramANa jo saMkhyAta varSa unase hIna tetIsa sAgaropamamANa hokara punaH atIta kAlakI mukhyatAse ve ananta haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki pRthak-pRthak anantavAra bhedavAle bhavavikalpoMmeM eka jIvakI utpatti dekhI jAtI hai / 1. tA0 pratau0 ubarimasavvasuNNadvANANi asaMkhejjovajogigA bhavA edANi dasavassasahassANi tado samayuttarAdikameNa geNhiyavvaM jAva tesi sAgarovamANi tti puvvameva iti pAThaH / 2. tA0 A0 pratyoH paNNAe iti pAThaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [uvajogo7 NidivA / * je asaMkhejamAyovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejaguNA / $113. kiM kAraNaM ? tatto puvvameva edesiM paarNbhdNsnnaado| jai vi ettha heTThimabhavaviyappA uvarimabhavaviyappANamasaMkhejjadibhAgamettA ceva to vi NAsaMkhejjaguNattamedesi virujjhade, heTThimabhavaviyappesu pAdekkamasaMkhejjaparivADIo volAviya puNo uvarimabhavaviyappesu samayAviroheNa sNkNtinniymdNsnnaado| teNuvarimabhavaviyappA doNhaM pi samANA hodUNa puNo heDimaviyappe assiyUNa pucillehiMto ede asaMkhejjaguNA tti ghettavvaM / * je asaMkhejamANovajogigA bhavA te bhavA asNkhejgunnaa| 114. ettha vi kAraNaparUvaNA sugamA, aNaMtarAdIdapabaMdheNeva gytthttaado| * je asaMkhejakohovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejaguNA / 6115. ettha vi kAraNaM aNaMtaraparUvidameva / * je saMkhejakohovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejaguNA / isalie ye saba milakara ananta saMkhyArUpa hokara sabase stoka hai yaha nirdeza kiyA hai| * jo mAyAkaSAyake asaMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiN| $ 113. kyoMki unase pahale hI inakA prArambha dekhA jAtA hai| yadyapi yahA~ para adhastana bhavavikalpa uparima bhavavikalpoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI haiM to bhI ye asaMkhyAtaguNe haiM yaha virodhako nahIM prApta hotA, kyoMki adhastana bhavavikalpoMmeM pRthaka-pRthaka asaMkhyAta paripATiyoMko vitAkara punaH uparima vikalpoMmeM Agamake anusAra saMkrAntikA niyama dekhA jAtA hai| isalie uparima bhavavikalpa donoMke samAna hokara punaH adhastana bhavavikalpoMkA Azrayakara lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhavoMse ye asaMkhyAtaguNe haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-mAyAkaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava pahale prArambha ho jAte haiM aura lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava bAdameM prArambha hote haiN| isalie mAyAkaSAyake asaMkhyAta upayogavAle sabhI bhavavikalpa lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhavavikalpoMse asaMkhyAtaguNe ho jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * jo mAnakaSAyake asaMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiM / $ 114. yahA~ bhI kAraNakA kathana sugama hai, anantara pUrva kahe hue prabandhase hI usakA jJAna ho jAtA hai| * jo krodhakaSAyake asaMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiN| ___$ 115. yahA~ para bhI vahI kAraNa jAnanA cAhie jisakA kathana isake pUrva kara Aye haiN| * jo krodhakaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiM / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA 57 ____ 116. asaMkhejjovajogigabhavANamasaMkhenjadibhAgapamANattAdo NedesimasaMkhejjaguNattaM ghaDadi tti NAsaMkaNijja, tahAbhAve saMte vi heTThimabhavaparivattehiMto uvarimabhavaparivattANamasaMkhejjaguNahINattAvalaMbaNeNAsaMkhejjaguNattasAhaNAdo / taM jahA-ego NeraiesuppajjamANo dasavassasahassAuesuvavaNNo / evamuvavaNNassa saMkhejjovajogigabhavasalAgA ekA jAdA / puNo vi edeNeva vihiNA dasavassasahassammi asaMkhejjavAramuppajjiya tado egavAraM samayuttaradasavassasahassAuabhavammi uvavaNNo / puNo puvvaNiruddhadasavassasahassiyabhavammi asaMkhejavAramuppanjiya tado samayuttarabhavammi vidiyavAra / muvavaNNo / puNo vi edeNeva vihiNA uppAijamANe samayuttarAuabhavA vi asaMkhejamettA jAdA / evaM saMjAdesu puNo egavAraM dusamayuttarAuabhavammi uvvnnnno| puNo pallaTTiya samayuttarabhavammi samayAviroheNa saMkhejavAramuppanjiya tado vidiyavAraM dusamayuttarabhavammi uvvnnnno| evaM NedavvaM jAva dusamayuttarabhavaviyappA asaMkhejA jAdA tti / evaM tisamayuttarAdibhavesu vi samuppAiya NedavvaM jAva ukssasaMkhejovajogigabhavaM patto tti / tado ukkassasaMkhejovajogigabhavammi samayAviroheNAsaMkhejavAramuppanjiya puNo egavAraM jahaNNaparittAsaMkhejamettovajogigabhavammi samuppajai / puNo vi edeNa vihANeNa puvvutta $ 116. zaMkA-krodhakaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava asaMkhyAta upayogavAle bhavoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM, isalie ye asaMkhyAtaguNe nahIM ho sakate ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki aisA hone para bhI adhastana bhavaparivartanoMkI apekSA uparima bhavaparivartana asaMkhyAtaguNe hIna hote haiM, isalie isa tathyako dhyAnameM rakhakara krodha kaSAyake asaMkhyAta-upayogavAle bhavoMse saMkhyAta-upayogavAle bhava asaMkhyAtaguNe hote haiM yaha siddha kiyA hai| yathA-eka jIva nArakiyoMmeM utpanna hotA huA dasa hajArakI AyuvAle nArakiyoMmeM utpanna huaa| isa prakAra utpanna hue jIvakI saMkhyAta-upayogavAle bhavakI eka zalAkA huii| phira bhI isI vidhise dasa hajAra varSakI Ayuke sAtha asaMkhyAtavAra utpanna hokara tadanantara eka vAra eka samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhavameM utpanna huaa| punaH pahaleke samAna dasa hajAra varSakI AyuvAle bhavameM asaMkhyAtavAra utpanna hokara tadantara eka samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhavameM dUsarI vAra utpanna huaa| phira bhI isI vidhise utpanna karAne para eka samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhava bhI asaMkhyAta ho jAte haiM / aisA ho jAne para punaH eka vAra do samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhavameM utpanna huaa| punaH lauTakara eka samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhava meM AgamAnusAra saMkhyAtavAra utpanna hokara tadanantara dUsarI vAra do samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhavameM utpanna huaa| isa prakAra do samaya adhika dasa hajAra varSakI AyuvAle bhava vikalpa asaMkhyAta hone taka utpanna karAte rahanA caahie| isa prakAra utkRSTa saMkhyAta-upayogavAle bhavake prApta hone taka tIna samaya adhika Adi dasa hajAra varSakI AyuvAle bhavoMmeM bhI utpanna karAte hue le jAnA caahie| tadanantara utkRSTa saMkhyAta-upayogavAle bhavameM Agamaka utpanna hokara punaH eka vAra jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa-upayogavAle bhavameM utpanna hotA hai| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 bhavammi asaMkhejavAramuppanjiya tado vidiyavAraM samayuttarabhavammi samuppajadi / evamettha vi asNkhejvaarmuvvnnnno| evaM samayuttarAdikameNa uvarimAsaMkhejovajogigabhavesu vi NiraMtaramuppAyaNavihiM kAdaNa NedavvaM jAva tettIsaM sAgarovamiyacarimabhave tti / edamegaM bhavaparivattaM kAdUNa evaMvihA aNaMtA bhavaparivattA NedavvA, adIdakAlappaNAe bhavaparivattANaM tappamANattovalaMbhAdo / jeNettha heDimabhavaparivattehiMto uvarimabhavaparivattA asaMkhejaguNahINA jAdA teNAsaMkhejakohovajogigabhavANamuvari tasseva saMkhejovajogigabhavA asaMkhejaguNA ti bhnnidaa| ___ * je saMkhejamANovajogigA bhavA te bhavA visesaahiyaa| 6117. kettiyametto viseso ? kohassa sNkhejovjogigbhvaannmsNkhejbhaagmetto| kiM kAraNaM ? kohassa saMkhejovajogigamavehito visesAhiyamaddhANaM visaIkariya edesimvdvidttaado| ___ je saMkhenjamAyovajogigA bhavA te bhavA visesAhiyA / $ 118. ettha vi sayaguNagAro jai vi saMkhejarUvametto to.vi visesAhiyattamedaM Na virujjhade, heTThimabhavaparivattehito uvarimabhavaparivattANamasaMkhejaguNahINatte saMte vi sayaguNagArassa tattha paahnniyaabhaavaado| phira bhI isI vighise pUrvokta bhavameM asaMkhyAta vAra utpanna hokara tadanantara dUsarI bAra eka samaya adhika bhavameM utpanna hotA hai| isa prakAra isa bhavameM bhI asaMkhyAta dhAra utpanna huaa| isa prakAra eka samaya adhika Adike kramase uparima asaMkhyAta-upayogavAle bhavoMmeM bhI nirantara utpanna karAnekI vidhi karake tetIsa sAgaropamapramANa antima bhavake prApta hone taka utpanna karAte hue le jAnA caahie| yaha eka bhavaparivartana karake isI prakAra ananta bhava parivartana karAne cAhie, kyoMki atIta kAlakI mukhyatAse bhavaparivartana tatpraNAma upalabdha hote haiN| cUMki yahA~ adhastana bhava parivartanoMse uparima bhavaparivartana asaMkhyAtaguNe hIna hue, isalie krodhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhavoMse usIke saMkhyAta-upayogavAle bhava asaMkhyAtaguNe haiM yaha kahA hai| * jo mAnakaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava vizeSa adhika haiN| $ 117. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-krodhakaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhavoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, kyoMki krodhakaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhavase vizeSa adhika adhvAnako viSayakara ye avasthita haiN| * jo mAyAkaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava vizeSa adhika haiN| $ 118. yahA~para bhI apanA guNakAra yadyapi saMkhyAta aMkapramANa hai to bhI inakA vizeSa adhika honA virodhako prApta nahIM hotA, kyoMki adhastana bhavaparivartanoMse uparima bhavaparivartana asaMkhyAtaguNe hIna honepara bhI apane guNakArakI vahA~ pradhAnatA nahIM hai| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 64] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA * je saMkhejalobhovajogigA bhavA te bhavA visesaahiyaa| $ 119. kettiyametto viseso ? punvillANamasaMkhejabhAgametto / evamedesimaTThaNhaM padANaM NirayagaipaDibaddhANaM sakAraNamappAbahuaM parUviya saMpahi devagadIe vi eso ceva appAbahuAlAvo vilomakameNa jojeyavvo tti paduppAyaNaTThamappaNAsuttamAha * jahA gairaiesu tahA devesu / Navari kohAdo aaddhveyvvo| .. 6120. jahA jeraiesu payadappAbahuAlAvo ko tahA devesu vi kAyavyo / Navari viseso kohAdo ADhaveyavvo tti / kohAdo ADhaviya pacchANupunvIe jojeyavyo tti bhaNidaM hoi / saMpahi edasseva jojaNakamappadaMsaNaTuM uvarimaM pabaMdhamAha * taM jhaa| 121. sugamaM / * je asaMkhejakohovajogigA bhavA te bhavA thovA / * je asaMkhejamANovajogigA bhavA te bhavA asaMkhenaguNA / * je asaMkhajamAyovajogigA bhavA te bhavA asNkhejgunnaa| * je. asaMkhenjalobhovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejaguNA / * jo lobhakaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava vizeSa adhika haiN| 6 119. zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-pahale jo vizeSakA pramANa batalAyA hai unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isa prakAra narakagatise sambandha rakhanevAle ina ATha padoMke alpabahutvakA sakAraNa kathana karake aba vilomakramase devagatimeM bhI yahI alpabahutva AlApa yojita kara lenA cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie arpaNAsUtrako kahate haiM - * jisa prakAra nArakiyoMmeM prakRta alpabahutva hai usI prakAra devoMmeM hai| itanA vizeSa hai ki devoMmeM krodhakaSAyase prArambha karanA caahie| 6 120. jisa prakAra nArakiyoMmeM prakRta alpabahutvakA kathana kiyA hai usI prakAra devoMmeM bhI karanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki krodhakaSAyase alpabahutvakA prArambha karanA cAhie / krodhakaSAyase Arambha kara pazcAdAnupUrvIse yojanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isI viSayake yojanAkramako dikhalAneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * vaha kaise ? $ 121. yaha sUtra sugama hai| * jo krodhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava haiM ve bhava sabase stoka haiN| * jo mAnakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiM / * jo mAyAkaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiM / * jo lobhakaSAyake asaMkhyAta upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiM / ADD TO Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 * je saMkhejalobhovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejaguNA / * je saMkhejamAyovajogigA bhavA te bhavA visesaahiyaa| * je saMkhenjamANovajogigA bhavA te bhavA visesAhiyA / * je saMkhejakodhovajogigA bhavA te bhavA visesaahiyaa| $ 122. sugamatvAnnAtra kiMcidvaktavyamasti / Navari bhavaparivatte bhaNNamANe dasavassasahassamAdi kAdUNa samayuttarAdikameNa NedavvaM jAva ekattIsasAgarovamiyabhave tti / ettha tirikkha-maNusagadIsu payadappAbahuamaggaNA Na saMbhavai, tattha savvesiM kasAyANaM saMkhejAsaMkhejovajogigabhavANaM samANatteNa pydbhedaannuvlNbhaado| * vidiyagAhAe atthavihAsA smttaa| $ 123. sugamamedamuvasaMhAravakaM / saMpahi tadiyasuttagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * 'uvajogavaggaNAo kamhi kasAyamhi kettiyA hoMti' tti esA savvA vi gAhA pucchAsutaM / $ 124. esA savvA vi tadiyagAhA sapuvvaddha-pacchaddhA pucchAsuttamidi bhaNidaM hodi| kimedeNa pucchijade ? kohAdikasAyavisayANamuvajogavaggaNANaM pamANamoghAdesehiM * jo lobhakaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava asaMkhyAtaguNe haiM / * jo mAyAkaSAyake saMkhyAta-upayogavAle bhava haiM ve bhava vizeSa adhika haiN| * jo mAnakaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava haiM be bhava vizeSa adhika haiN| * jo krodhakaSAyake saMkhyAta upayogavAle bhava haiM ve bhava vizeSa adhika haiN| $ 122. sugama honese yahA~para kucha vaktavya nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki bhavaparivartanakA kathana karanepara dasa hajAra varSase lekara eka samaya adhika Adike kramase ikatIsa sAgaropama bhava taka le jAnA cAhie / yahA~ tiryazcagati aura manuSyagatimeM prakRta alpabahutva prarUpaNA sambhava nahIM hai, kyoMki unameM sabhI kaSAyoMke saMkhyAta-upayogavAle aura asaMkhyAtaupayogavAle bhavoMke samAna honese prakRta bheda nahIM pAyA jaataa| * isa prakAra dUsarI gAthAkI athevibhASA samApta huii| 5 123. yaha upasaMhAravAkya sugama hai| aba avasara prApta tIsarI sUtragAthAke arthakA vyAkhyAna karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'uvajogavaggaNAo kamhi kasAyamhi kettiyA hoti' isa prakAra yaha samasta gAthA pRcchAsUtra hai| $ 124. pUrvArdha aura uttarArdhake sAtha yaha samasta hI tIsarI gAthA pRcchAsUtra hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-isake dvArA kyA pRcchA kI gaI hai ? Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 65j tadiyagAhAsuttassa atyaparUvaNA pucchijade / tattha gAhApuvvaddheNa 'uvajogavaggaNAo kamhi kasAyamhi kettiyA hoMti' tti ogheNa pucchANiddeso ko| pacchaddheNa vi 'kadarisse ca gadIe kevaDiyA vaggaNA hoti' tti AdesavisayA pucchA NihiTThA tti daTThavvA, gadimaggaNAvisayassedassa pucchANiddesassa sesAsesamaggaNANaM desaamaasybhaavennaavtttthaanndNsnnaado| * tassa vihaasaa| 125. tassedassa tadiyagAhAsuttassa kohAdikasAyANamuvajogavaggaNApamANavisayapucchAe vAvadassa atthavihAsA etto kIradi ti vuttaM hoi / * taM jhaa| $ 126. sugamamedaM pucchAvakaM / * uvajogavaggaNAo duvihAo kAlovajogavaggaNAo bhAvovajogavaggaNAo y| 6 127. uvajogo NAma kohAdikasAehiM saha jIvassa sNpjogo| tassa vaggaNAo viyappA medA tti eyttttho| jahaNNovajogaTThANappahuDi jAva ukkassovajogaTThANe tti NiraMtaramavahidANaM tavviyappANamuvajogavaggaNAvavaeso ti vuttaM hoi / so ca jahaNNukassabhAvo dohiM payArehi saMbhavai-kAlado bhAvado c| tattha kAlado samAdhAna-isadvArA ogha aura Adezase krodhAdiviSayaka upayogavargaNAoMkA pramANa pUchA gayA hai| ____ vahA~ gAthAke pUrvArdha dvArA 'kisa kaSAyameM kitanI upayogavargaNAeM hotI haiN| isa prakAra oghase pRcchAnirdeza kiyA gayA hai tathA gAthAke uttarArdha dvArA bhI 'kisa gatimeM kitanI vargaNAeM hotI haiN| isa prakAra AdezaviSayaka pRcchA nirdiSTa kI gaI hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki gatimArgaNAviSayaka isa pRcchA nirdezameM zeSa samasta mArgaNAoMkA dezAmarSakabhAvase avasthAna dekhA jAtA hai / * aba usakI vibhASA karate haiN| $ 125. krodhAdi kaSAyoMkI upayogavargaNAoMkI pramANaviSayaka pRcchAmeM vyApta hue usa isa tIsare gAthAsUtrakI Age arthavibhASA karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha kaise ? 6 126. yaha pRcchAvAkya sugama hai| * upayogavargaNAaiM do prakArakI haiM-kAlopayogavargaNAeM aura bhaavopyogvrgnnaaeN| 6 127. krodhAdi kaSAyoMke sAtha jIvake saMprayoga karaneko.upayoga kahate haiN| unakI vargaNAaiM arthAt vikalpa, bheda ina sabakA eka artha hai| jaghanya upayogasthAnase lekara utkRSTa upayogasthAna taka nirantara avasthita hue upayogake vikalpoMkI upayogavargaNA saMjJA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vaha jaghanyabhAva aura utkRSTabhAva do prakArase sambhava hai-kAlakI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 jahaNovajogakAlappahu Di jAvukkassovajogakAlo ti NiraMtaramavaTTidANaM viyappANaM kAlovajogavaraMgaNA tti saNNA, kAlavisayAo uvajogavaggaNAo kAlovajogavaggaNAo tti gahaNAdo / bhAvado tivvamaMdAdibhAvapariNadANaM kasAyudayadvANANaM vipapahuDa jAvukkassaviyappo tti chavaDDikameNAvaTThiyANaM bhAvovajogavaggaNA tti vaso, bhAvavisesidAo uvajogavaggaNAo bhAvovajogavaggaNAo tti vivakkhiyattAdo | evaMvihAo duvihAo uvajogavaggaNAo etthAhikayAo tti eso edassa suttassa bhAvattho / saMpahi kAo tAo kAlovajogavaggaNAo kAo vA bhAvovajogavaggaNAo tti visesiyUNa parUvaNaDamuvarimasuttadda yamoiNaM 62 * kAlovajogavaggaNAo NAma kasAyovajogaddhaTThANANi / $ 128. kasAyANamuvajogo tassa addhA kAlaparicchittI kasAyovajogaddhA | tisse dvANANi jahaNNukassAdiviyappA kAlovajogavaggaNAo NAma / kohAdikasAyovajogajahaNNakAlamukassakAlAdo sohiya suddhasesammi egarUve pakkhitte kasAyovajogaddhaTThANa hoMti / tesiM kAlovajogavaggaNAvavaeso ti suttatthasaMgaho / * bhAvovajogavaggaNAo NAma kasAyodayadvANANi / $ 129. kasAyANamudayadvANANi kasAyodayaTThANANi / tANi bhAvovajogavaggaNAo / etaduktaM bhavati -- kohAdikasAyANamekekassa kasAyassa asaMkhejjaloga apekSA aura bhAvakI apekSA / unameMse kAlakI apekSA jaghanya upayogakAlase lekara utkRSTa upayogakAla taka nirantara avasthita hue vikalpoMkI kAlopayogavargaNA saMjJA hai, kyoMki kAlaviSayaka upayogavargaNAaiM kAlopayogavargaNAaiM haiM aisA yahA~ grahaNa kiyA gayA hai / bhAvakI apekSA tIvra aura manda Adi bhAvoMse pariNata hue tathA jaghanya vikalpase lekara utkRSTa vikalpa taka chaha vRddhikramase avasthita hue kaSAya- udayasthAnoMkI bhAvopayogavargaNA saMjJA hai, kyoMki bhAvaviziSTa upayogavargaNAaiM bhAvopayogavargaNAaiM kahalAtI haiM aisI yahA~ vivakSA kI gaI hai| isa prakAra do prakArakI upayogavargaNAaiM yahA~para adhikRta haiM yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| aba ve kAlopayogavargagAaiM kyA haiM aura bhAvopayogavargaNAaiM kyA haiM isa prakAra vizeSarUpa se kathana karaneke lie Age do sUtra Aye haiM- * kaSAyake upayogasambandhI addhAsthAnoMkI kAlopayogavargaNA saMjJA hai / 1 $ 128. jo kaSAyoM kA upayoga hai usakI 'addhA' arthAt kAlamaryAdA vaha kaSAyopayogAddhA hai / usake jaghanya aura utkRSTa Adi bhedarUpa sthAnoMko kAlopayogavargaNA kahate haiM / krodhAdikaSAyoMke upayogasambandhI jaghanya kAlako utkRSTa kAlameM se ghaTAnepara jo zeSa rahe usameM eka aMka milAnepara kaSAyasambandhI upayoga addhAsthAna hote haiN| unakI kAlopayogavargaNA saMjJA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / * kaSAyoMke udayasthAnoMkI bhAvopayogavargaNA saMjJA hai / $ 129. kaSAyoMke udayasthAna kaSAyodayasthAna kahalAte haiM / unakI bhAvopayogavargaNA saMjJA hai / isakA yaha tAtparya hai -- krodhAdi kaSAyoMmeMse eka-eka kaSAyake asaMkhyAta loka Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 65 ] tadiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA mettANi udayadvANANi atthi / tANi puNa mANe thovANi, kohe visesAhiyANi, mAyA visesAhiyANi, lobhe visesAhiyANi / edANi savvANi samudidANi sagasakasA paDabaddhANi bhAvovajogavaggaNAo NAma, tivva-maMdAdibhAvaNibaMdhaNattAdotti / * edAsiM duvihANaM pi vaggaNANaM parUvaNA pamANamappAbahucaM ca vaktavvaM / 63 $ 130. edA simaNaMtaraNidiTThANaM duvihANaM pi vaggaNANaM kAla-bhAvovajogavisayANametto parUvaNAdIhiM tIhiM aNiyogaddArehiM aNugamo kAyavvo, aNNahA tavvisayasammaNNANANuvavattIdo tti eso edassa suttassa piMDattho / edANi ca sugamANi ti cuNNisuttayAreNa Na vittharidANi tado edesiM paJjavaTThiyaparUvaNaM vattaissAmo / tattha tAva kAlovajogavaggaNANaM parUvaNadAe oghAdesehiM caunhaM pi kasAyANamatthi kAlovajogavaggaNAo / pamANANugameNa caunhaM kasAyANaM majjhe tattha ekekassa kasAyassa kAlovajogavaggaNAo aMtomuhuttamettIo hoMti / $ 131. appAbahuaM duvihaM - satthAna - paratthANabheeNa / satthANe tAva payadaMsavvatthavA kohassa jahaNNakAlovajogavaggaNA / ukkassakAlovajogavaggaNA saMkhejaguNA | ahavA savvatthovA kohassa jahaNaNakAlovajogavaggaNA / vaggaNAviseso saMjaguNo / kiM kAraNaM ? jahaNNakAlovajogavaggaNa mukkassakAlovajogavaggaNAe sohiya pramANa udayasthAna haiM / parantu mAnameM ve sabase stoka haiM, unase krodha meM vizeSa adhika haiM, unase mAyAmeM vizeSa adhika haiM aura unase lobhameM vizeSa adhika haiM | apane-apane kaSAyasambandhI ye saba milakara bhAvopayogavargaNA kahalAte haiM, kyoMki ye tIvrabhAva aura mandabhAva Adike nimittase hote haiM / * ina donoM hI prakArakI vargaNAoMkI prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva kahanA cAhie / $ 130. anantara pUrva kahI gaI kAlopayoga aura bhAvopayogako viSaya karanevAlIM ina donoM hI prakArakI vargaNAoMkA Age prarUpaNA Adi tIna anuyogadvAroMkA Azraya kara anugamana karanA cAhie, anyathA tadviSayaka samyagjJAna utpanna nahIM ho sakatA, isa prakAra yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / kintu ye sugama haiM, isalie cUrNisUtrakArane inakA vistAra nahIM kiyA / isalie inakI paryAyArthika arthAt alaga-alaga prarUpaNA kareMge / sarvaprathama unameM se kAlopayogavargaNAoMkI prarUpaNA karanepara ogha aura Adezase cAroM hI kaSAyoMkI kAlopayogavargaNAaiM haiM | pramANAnugamakI apekSA cAroM kaSAyoM meM se eka-eka kaSAyakI kAlopayogavargaNAaiM antarmuhUrta pramANa hotI haiM / $ 131. alpabahutva do prakArakA hai - svasthAna alpabahutva aura parasthAna alpabahutva | svasthAna alpabahutvakA prakaraNa hai-- krodhakI jaghanya kAlopayogavargaNA sabase alpa hai| usase utkRSTa kAlopayogavargaNA saMkhyAtaguNI hai / athavA krodhakI jaghanya kAlopayogavargaNA sabase stoka hai| usase vargaNAvizeSa saMkhyAtaguNA hai, kyoMki utkRSTa kAlopayogavargaNAmeMse jaghanya kAlopayogavargaNAke ghaTAnepara jo zeSa rahe usake kathanakA yahA~ avalamvana liyA gayA hai / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 suddhasesassa tvvvesaavlNbnnaado| vaggaNAo visesAhiyAo, jahaNNakAlovajogavaggaNANaM pi ettha pvesdsnnaado| evaM mANa-mAyA-lohANaM pi satthANappAbahuaM kAyavvaM / $ 132. saMpahi paratthANappAbahue bhaNNamANe savvatthovAo mANassa kaalovjogvggnnaao| kohassa kAlovajogavaggaNAo visesaahiyaao| mAyAe kAlovajogavaggaNAo visesAhiyA0 / lohassa kAlovajogavaggaNA0 visesAhiyA0 / viseso puNa savvatthAvaliyAe asaMkhejadibhAgametto / evamesA ogheNa paratthANappAbahuaparUvaNA kayA / tirikkha-maNusagadIsu vi evaM ceva vattavvaM, visesaabhaavaado| 133. AdeseNa Nerai0 savvatthovAo lobhassa kAlovajogavaggaNAo / mAyAe kAlovajogavaggaNAo saMkhejaguNAo / mANassa kAlovajogavaggaNA0 saMkhejaguNA0 / kohassa kAlovajogavaggaNA0 saMkhejaguNA0 / evaM devagadIe vi / Navari kohAdo ADhaviya pacchANupuvvIe Nedavva midi / 6134. saMpahi bhAvovajogavaggaNANaM parUvaNe bhaNNamANe ghauNhaM pi kasAyANamatthi bhaavovjogvggnnaao| pamANaM vuccade-cauNhaM pi kasAyANaM pAdekamasaMkhejalogamettIo bhAvovajogavaggaNAo hoti / appAbahuaM.duvihaM-satthANa-paratthANamedeNa / satthANe payadaM / savvatthovA kohassa jahaNNabhAvovajogavaggaNA / kiM kAraNaM ? savvausase krodhakI kAlopayogavargaNAaiM vizeSa adhika haiM, kyoMki jaghanya kAlopayogavargaNAoMkA bhI inameM praveza dekhA jAtA hai| isI prakAra mAna, mAyA aura lobhakaSAyakA bhI svasthAna alpabahutva karanA caahie| $ 132. aba parasthAna alpabahutvakA kathana karanepara mAnakaSAyakI kAlopayogavargaNAaiM savase thor3I haiN| unase krodhakaSAyakI kAlopayogavargaNAeM vizeSa adhika haiN| unase mAyAkaSAyakI kAlopayogavargaNAaiM vizeSa adhika haiM aura unase lobhakaSAyakI kAlopayogavargaNAeM vizeSa adhika haiN| vizeSakA pramANa sarvatra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isa prakAra yaha oghase parasthAna alpabahutvaprarUpaNA kii| tiyazca aura manuSyagatimeM bhI isI prakAra kathana karanA cAhie, kyoMki oghase inameM ukta alpabahutvakI apekSA koI bheda nahIM hai| 133. Adezase nArakiyoMmeM lobhakaSAyakI kAlopayogavargaNAaiM sabase stoka haiN| unase mAyAkaSAyako kAlopayogavargaNAaiM saMkhyAtaguNI haiN| unase mAnakaSAyakI kAlopayogavargaNAaiM saMkhyAtaguNI haiN| unase krodhakaSAyakI kAlopayogavargaNAaiM saMkhyAtaguNI haiN| isI prakAra devagatimeM bhI kathana karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki krodhase Arambha kara pazcAdAnupUrvIse jAnanA caahie| ..$ 134. aba bhAvopayogavargaNAoMkA kathana karanepara cAroM hI kaSAyoMkI bhAvopayogavargaNAeM haiN| pramANakA kathana karate haiM--cAroM hI kaSAyoMmeMse pratyekakI asaMkhyAtala bhAvopayogavargaNAeM hotI haiM / svasthAna aura parasthAnake bhedase alpabahutva do prakArakA hai| svasthAnakA prakaraNa hai| krodhakaSAyakI jaghanya bhAvopayogavargaNA sabase stoka hai, kyoMki Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA jahaNNakasAyudayaTThANassekkassa ceva ghnnaado| vaggaNAviseso asNkhejgunno| ko guNagAro ? asaMkhejA logA / vaggaNAo visesAhiyAo, jahaNNavaggaNAe vi etthaMtabbhAvadaMsaNAdo / evaM mANAdINaM pi vattavvaM / 135. paratthANe payadaM / savvatthovANi mANassa kasAyudayaTThANANi / kohassa kasAyudayaTThANANi visesAhiyANi / mAyAe kasAyudayaTThANANi visesAhiyANi / lobhassa kasAyudayaTThANANi visesAhiyANi / viseso puNa savvatthAsaMkhejA logaa| esA ogheNa bhAvovajogavaggaNANaM duvihappAbahuaparUvaNA kayA / etto AdesaparUvaNA vi cadugadipaDibaddhA evaM ceva NedavvA, visesaabhaavaado| * tado tadiyAe gAhAe vihAsA samattA / 1136. sugamamedaM payadatthovasaMhAravakaM / evamedaM samANiya saMpahi cautthagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * cautthIe gAhAe vihaasaa| 6137. etto cautthIe gAhAe atthavihAsA ahikayA tti vRttaM hoi / kA sA cautthI gAhA ti sissAhippAyaM maNeNAsaMkiya taNNiddesakaraNaTThamAha * 'ekamhi du aNubhAge ekkakasAyammi ekakAleNa / uvajuttA kA sabase jaghanya eka hI kaSAya udayasthAnakA grahaNa kiyA hai| usase vargaNAvizeSa asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta lokapramANa hai| usase vargaNAaiM vizeSa adhika haiM, kyoMki jaghanya vargaNAkA bhI isameM antarbhAva dekhA jAtA hai| isI prakAra mAnAdi kaSAyoMkI apekSA bhI ukta alpabahutva kahanA caahie| $ 135. parasthAna alpabahutvakA prakaraNa hai| mAnakaSAyake kaSAya-udayasthAna sabase stoka haiN| unase krodhakaSAyake kaSAya udayasthAna vizeSa adhika haiM / unase mAyAkaSAyake kaSAya udayasthAna vizeSa adhika haiM aura unase lobhakaSAyake kaSAya udayasthAna vizeSa adhika haiN| vizeSakA pramANa sarvatra asaMkhyAta lokapramANa hai| yaha oghase bhAvopayoga vargaNAoMke do prakArake alpabahutvakI prarUpaNA kii| Age cAroM gatiyoMse sambandha rakhanevAlI AdezaprarUpaNA bhI isI prakAra jAnanI cAhie, kyoMki pUrvokta prarUpaNAse isameM koI antara nahIM hai| * isa prakAra tIsarI gAthAkI arthavibhASA samApta huii| $ 136. prakRta arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha vacana sugama hai| isa prakAra isako samApta kara aba cauthI gAthAke avasaraprApta arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba cauthI gAthAkI arthavibhASA adhikRta hai / $ 137. Age cauthI gAthAkI arthavibhASA adhikAra prApta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vaha cauthI gAthA kaunasI hai isa prakAra ziSyoMke abhiprAyako manase socakara usakA nirdeza karaneke lie kahate haiM * eka kaSAyasambandhI eka anubhAgameM eka kAlameM kauna sI gati upayukta Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 hodi| jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [uvajogo 7 ca gadI visarisamuvajujade kA ca // tti / 138. esA sA cautthI gAhA tti vRttaM hoi / ettha 'idi'saddo gaahaasuttsruuvaavhaarnnphlo| esA ca gAhA pucchAmuheNa saMgahiyAsesapayadatthaparUvaNAdo tado pucchAsuttamidi jANAvaNaTThamAha__ * evaM savvaM pucchAsutaM / $ 139. edaM savvamaNaMtaraNiddiTTagAhAsuttaM sapuvvapacchaddhaM pucchAsuttamidi bhaNidaM * ettha vihAsAe doNNi uvesaa| . $ 140. ettha edammi gAhAsutte vihAsijjamANe doNNi uvaesA avalaMbeyavvA, paramagurusaMpadAyApariccAgeNeva vakkhANapauttIe NAiyattAdo' tti bhaNidaM hodi / * ekkeNa uvaeseNa jo kasAyo so annubhaago| $ 141. ekkeNa uvaeseNa apavAijjateNuvaeseNe tti vuttaM hoi / kudo edaM Navvade ? pavAijjatovaesassa saNAmaNiddeseNa purado bhnnissmaannttaado| tattha jo kasAyo so aNubhAgo tti bhaNaMtassAhippAyo Na kasAyAdo vadiritto aNubhAgo atthi, hotI hai tathA kauna sI gati visadRzarUpase upayukta hotI hai / $ 138. yaha vaha cauthI gAthA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / gAthAsUtrake svarUpakA avadhAraNa karaneke prayojanase yahA~ 'idi' zabda AyA hai| yaha gAthA pRcchAmukhase samasta prakRta arthakA saMgraha kara kathana karatI hai, isalie yaha pRcchAsUtra hai isa bAtakA jJAna karAneke lie kahate haiM * yaha saba pRcchAsUtra hai| 6 139. apane pUrvArdha aura uttarAdha sahita anaMtara pUrva kahA gayA yaha samasta gAthAsUtra pRcchAsUtra hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * isa gAthAkI arthavibhASAmeM do upadeza pAye jAte haiN| 140. ettha arthAt isa gAthAsUtrakA vyAkhyAna karate samaya do upadezoMkA avalambana lenA cAhie, kyoMki parama gurusampradAyakA tyAga kiye binA hI vyAkhyAnakI pravRttikA honA nyAyaprApta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * eka upadezake anusAra jo kaSAya hai vahI anubhAga hai| 141. eka upadezake anusAra arthAt apravAhyamAna upadezake anusAra yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-pravAhyamAna upadezakA apane nAma ke sAtha cUrNisUtrakAra Age svayaM kathana kareMge isase ukta tathya jAnA jAtA hai| prakRtameM 'jo kaSAya hai vahI anubhAga hai' aisA kahanekA yaha abhiprAya hai ki anubhAga 1. tA0pratau -pauttIe virohAbhAbAdo iti pAThaH / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 gAthA 66 ] ca utthagAhAsuttassa atthaparUvaNA tato pudhabhUdassa tassANuvaladdhIdo / aNubhAgoM kAraNaM kasAyapariNAmo taka midi tANaM medo Na vottuM jutto, kajje kAraNovayAreNa tANameyattanbhuvagamAdo | saMpahi dasseva atthassa padaMsaNaTThamidamAha - * kodho kodhANubhAgo / 142. krodha eva krodhAnubhAgo nAnyaH kazcidityarthaH / * evaM mANa- mAyA-lobhANaM / $ 143. yathA krodha eva krodhAnubhAga iti samarthitamevaM mAna eva mAnAnubhAgo, mAyaiva mAyAnubhAgo, lobha eva lobhAnubhAga iti vaktavyaM, kAryakAraNayorabhedopacArAt / * tado kA ca gadI egasamaeNa egakasAyovajuttA vA dukasAyovajuttA vA tikasAyovajuttA vA cadukasAyovajuttA vA tti evaM pucchAsutaM / $ 144. jado evaM kasAyo cevANubhAgo tti samatthidaM tado 'ekamhi du aNubhAge' iccAdipucchAsuttassa evamaNugamo kAyavvo / taM jahA -- NirayAdigadINaM majjhe kA ca gadI egasamaeNa egakasAyovajuttA vA hodi ti esA paDhamA pucchA, 'eka mhi kaSAyase judA nahIM hai, kyoMki kaSAyase pRthakU vaha pAyA nahIM jAtA / zaMkA -anubhAga kAraNa hai aura kaSAya pariNAma usakA kArya hai isa prakAra inameM bheda hai ? samAdhAna --aisA kahanA ThIka nahIM, kAryameM kAraNakA upacAra karake una donoMmeM apRthakpanA svIkAra kiyA gayA hai| aba isI arthako dikhalAneke lie kahate haiM * krodhakaSAya hI krodhAnubhAga hai / $ 142. krodhakaSAya hI krodhAnubhAga hai, anya kucha nahIM yaha isa sUtrakA artha hai / * isI prakAra lobha, mAna aura mAyAkaSAyakI apekSA kahanA cAhie / $ 143. jisa prakAra krodhakaSAya hI krodhAnubhAga hai isa prakAra samarthana kiyA hai isI prakAra mAnakaSAya hI mAnAnubhAga hai, mAyAkaSAya hI mAyAnubhAga hai aura lobhakaSAya hI lobhAnubhAga hai aisA kahanA cAhie, kyoMki yahA~ para kArya aura kAraNameM abhedakA upacAra kiyA gayA hai / * isalie kauna gati eka samaya meM eka kaSAyameM upayukta hai, do kaSAyoM meM upayukta hai, tIna kaSAyoMmeM upayukta hai athavA cAroM kaSAyoMmeM upayukta hai isa prakAra yaha pRcchAsUtra hai / $ 144* yataH kaSAya hI anubhAga hai isakA ukta prakArase samarthana kiyA hai, ataH 'ekahi du aNubhAge' ityAdi pRcchAsUtrakA isa prakAra anugama karanA cAhie / yathAnarakAdi gatiyoM meM se kauna sI gati eka samaya meM eka kaSAya meM upayukta haiM' yaha prathama pRcchA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 du aNubhAge ekakasAyamhi ekakAleNa uvajuttA kA ca gadI' ti etthedisse NibaddhattadaMsaNAdo / saMpahi 'visarisamuvajuJjade kA ca / ' ti gAhAsuttAvayavamassiyUNa dukasAyovajuttA vA, tikasAyovajuttA vA, cadukasAyovajuttA vA kA gadI hodi tti edesi tiNhaM pucchANidesANamaNugamo kAyayo, egakasAyovajogavivajAsalakkhaNo visarisovajogo tti gahaNAdo / evaMvihapucchApaDibaddhatthapaduppAyaNaTTamedaM gAhAsuttamoiNNa midi jANAvaNaTThamedaM pucchAsuttamidi bhaNidaM / saMpahi evaMvihapucchANaM NiNNayavihANaTThamuttaro suttapabaMdho * tado nnidrisnnN| 145. tado pucchANugamAdo aNaMtaramidANiM NidarisaNaM NiNNayakaraNaM vattaissAmo tti vuttaM hoi / * taM jhaa| * Niraya-devagadINamede viyappA atthi, sesAo gadIo NiyamA cduksaayovjuttaao| $ 146. ede aNaMtaraparUvidA pucchAviyappA taduttaraviyappA ca Niraya-devagadINamathi / kiM kAraNaM ? NirayagadIe tAva kodhakasAyovajuttajIvarAsI addhAmAhappeNa savvabahuo hodUNa NiraMtararAsittamaNuhavai / evaM devagadIe vi lobhovahai, kyoMki 'eka kaSAyasambandhI eka anubhAgameM eka kAla meM kauna sI gati upayukta hai' isa prakAra isa sUtravacanameM yaha artha nibaddha dekhA jAtA hai| aba 'visarisamuvajujjade kA ca' isa prakAra gAthAsUtrake isa aMzakA Azraya kara do kaSAyoMmeM upayukta, tIna kaSAyoMmeM upayukta athavA cAra kaSAyoMmeM upayukta kauna-kauna sI gati hotI hai isa prakAra ina tIna pRcchA nirdezoM kA anugama karanA cAhie, kyoMki yahA~para gAthAmeM Aye hue 'visadRza upayoga' padakA artha eka kaSAyake upayogase viparyAsa arthAt bhinna prakArake lakSaNavAlA upayoga grahaNa kiyA gayA hai| isa prakArakI pRcchAse sambandha rakhanevAle arthakA kathana karaneke lie yaha gAthAsUtra AyA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie yaha pRcchAsUtra hai isa prakAra kahA hai| aba isa prakArakI pRcchAoMkA nirNaya karaneke lie AgekA sUtraprabandha hai * aba Age nirNaya karate haiN| $ 145. 'tado' arthAt pRcchAoMke anugamake anantara aba inakA 'NidarisaNaM' arthAt nirNaya karake batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha kaise ? * narakagati aura devagatimeM ye vikalpa hote haiM, zeSa gatiyA~ niyamase cAroM kaSAyoMmeM upayukta hotI haiN| 146 ye anantara pUrva kahe gaye pRcchA vikalpa aura unake uttarasvarUpa kahe gaye vikalpa narakagati aura devagatimeM haiM, kyoMki narakagatimeM to krodhakaSAyameM upayukta huI jIvarAzi kAlake mAhAtmyake kAraNa sabase adhika hokara nirantara rAzipanekA anubhava karatI hai / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66 ] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA juttajIvarAsIe NiraMtarabhAvo dtttthvyo| tado doNhamedesimubhayattha NiraMtararAsittAdo egakasAyovajuttANaM dhuvabhAva kAdUNa sesakasAehiM saha du-ti-cadusaMjogA vattavvA tti / edeNa kAraNeNa Niraya-devagadIo egakasAyovajuttAo dukasAyovajuttAo tikasAyovajuttAo cadukasAyovajuttAo vA hoti tti siddhaM / sesagadIo NiyamA evaM bhaNide tirikkha-maNusagadIo NiyameNa cadukasAyovajuttAo hoti tti ghettavvaM / kiM kAraNaM ? tattha cauNhaM pi kasAyarAsINaM dhuvabhAvovalaMbhAdo / evamedaM parUviya saMpahi NirayadevagadIsu cauNhaM pi viyappANaM saMbhave tattha kadameNa kasAraNa kadamo viyappo samuppajadi tti edassatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM pabaMdhamuvaisai_*NirayagaIe jai ekko kasAyoM NiyamA koho / $ 147. kudo ? kohovajogakAlassa tattha savvabahuttovaeseNa savvassa jeraiyarAsissa tatthevAvaTThANe virohaabhaavaado| Na sesakasAyovajogaddhAsu vi tahAsaMbhavAsaMkA kAyavvA, tahAvihasaMbhavassa puvvuttakAlappAbahuasutteNa bAhiyattAdo / * jadi dukasAyo koheNa saha aNNadaro dusNjogo| $ 148. doNhaM kasAyANaM samAhAreNa jaNido uvajogo dukasAyo ti bhnnnnde| so kathamuppajadi tti bhaNide 'koheNa saha aNNadaro dusaMjogo' tti NiddiSTuM / koharAsiM isI prakAra devagatimeM bhI lobhakaSAyameM upayukta huI jIvarAziko nirantara jAnanA caahie| isalie kramase ye donoM rAziyA~ narakagati aura devagatimeM nirantara rAzi honese eka kaSAyameM upayukta hue jIvoMko dhruva karake zeSa kaSAyoMke sAtha do saMyogI, tIna saMyogI aura cAra saMyogI bhaMga kahanA caahie| isa kAraNase narakagati aura devagati eka kaSAya-upayukta, do kaSAya-upayukta, tIna kaSAya-upayukta athavA cAra kaSAya-upayukta hotI haiM yaha siddha huA / zeSa gatiyA~ niyamase aisA kahane para tiryaJcagati aura manuSyagati niyamase cAra kaSAyoMmeM upayukta hotI haiM aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki ina do gatiyoMmeM cAroM hI kaSAyarAziyA~ dhruvarUpase pAI jAtI haiN| isa prakAra ukta cUrNisUtrakI vyAkhyA karake aba narakagati aura devagatimeM cAroM hI vikalpoMke sambhava honepara vahA~ kisa kaSAyake sAtha kauna vikalpa banatA hai isa arthako spaSTa karaneke lie uparima prabandhakA upadeza karate haiM * narakagatimeM yadi eka kaSAya hai to niyamase krodhakaSAya hotI hai| 6 147. kyoMki krodhakaSAyake upayoga kAlakA vahA~ sabase adhika upadeza honeke kAraNa samasta nArakarAzikA krodhakaSAyameM avasthAna hone meM koI virodha nahIM pAyA jAtA / para isase zeSa kaSAyoMke upayoga kAloMmeM bhI usa prakArase sambhava hone kI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usa prakArakA sambhava pUrvameM kahe gaye alpa-bahutva sUtrase bAdhita ho jAtA hai / * yadi do kaSAyoMkA saMyoga hai to krodhake sAtha anyatara eka kaSAya isa prakAra do kaSAyoMkA saMyoga hotA hai| 148. do kaSAyoMke samAhArase utpanna huA upayoga do-kaSAya aisA kahA jAtA hai| vaha kaise utpanna hotA hai aisI pRcchA hone para 'koheNa saha aNNadaro dusaMjogo' Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 dhuvaM kADhUNa teNa saha mANAdINamaNNadaraM ghettUNa dusaMjoge kIramANe samuppaJjaitti bhaNidaM hoi / taM kathaM ? koha- mANovajuttA vA, koha-mAyovajuttA vA, koha-lobhovajuttA vA ti evamedetiNi dusaMjogabhaMgA 3 | saMpahi tikasAyovajuttaviyappapaTuppA yaNaTTamAha - * jadi tikasAyo koheNa saha aNNadaro tisaMjogo / $ 149. tinhaM kasAyANaM saMjogo tikasAyo tti vuccade / so kathamuppAi ci bhaNide koNa saha sesasAyANamaNNadaradokasAe ghettUNa tisaMjoge kIramANe samuppaJjadi tti bhaNidaM / taM kathaM ? koha -mANa - mAyovajuttA vA, koha- mANa- lobhovajuttA vA, kohamAyA- lobhovajuttA vA ti / evamettha vi tiNNi caiva bhaMgA 3 / saMpahi cadukasAya - paduSpAyaNaTTamAha I * jadi caukasAyo savve ceva kasAyA / $ 150. sugamamedaM, savve caiva kohAdikasAe ghettUNa cadukasAyovajuttaviyappupattI visaMvAdAbhAvAdo / evamettha ekko caiva bhaMgo hodi / evaM Nirayogho paruvido / yaha nirdeza kiyA hai / krodharAziko dhruva kara usake sAtha mAnAdikameMse anyatara kaSAyako grahaNa kara dokA saMyoga karane para dvisaMyogI bhaMga utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna -- krodha aura mAnameM upayukta hue jIva, athavA krodha aura mAyAmeM upayukta hue jIva athavA krodha aura lobhameM upayukta hue jIva isa prakAra ye tIna dvisaMyogI bhaMga 3 hote haiM / aba tIna kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMke vikalpoMkA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM-- * yadi tIna kaSAyoM kA saMyoga hai to krodhake sAtha anyatara do kaSAya isa prakAra tIna kaSAyakA saMyoga hotA hai / $ 149. tIna kaSAyakA saMyoga tIna kaSAya aisA kahA jAtA hai / vaha kaise utpanna hotA hai aisI pRcchA honepara krodhake sAtha zeSa kaSAyoMmeMse anyatara do kaSAyoMko grahaNakara tInakA saMyoga karane para utpanna hotA hai aisA kahA hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - krodha, mAna aura mAyAmeM upayukta hue jIva, athavA krodha, mAna aura lobha meM upayukta hue jIva athavA krodha, mAyA aura lobhameM upayukta hue jIva / isa prakAra yahA~ para bhI tIna hI bhaMga 3 hote haiM / aba cAra kaSAyoMke kathana karaneke lie kahate haiM * yadi cAra kaSAyakA saMyoga hai to sabhI kaSAyeM hotI haiM / $ 15.0 yaha sUtra sugama hai, kyoMki sabhI krodhAdi kaSAyako grahaNa kara cAra kaSAyoM meM upayuktarUpa vikalpakI utpattimeM visaMvAda nahIM hai / isa prakAra yahA~ para eka hI bhaMga hotA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA evaM ceva sattasu puDhavIsu NedavvaM, visesaabhaavaado| saMpahi devagadIe vi esA ceva parUvaNA lobhAdo ADhaviya vivajAsasarUveNa NedavvA tti jANAvaNaTThamidamAha- . * jahA NirayagadIe koheNa tahA devagadIe lobheNa kAyavvA / 151. jahA NirayagaimaggaNAe koheNa dhuvabhAvamAvaNNeNa saha sesakasAe DhoedUNa ega-du-ti-cadukasAyovajuttaviyappaparUvaNA kayA evaM devagadIe vi lobheNa saha payadaparUvaNA NivyAmohamaNumaggiyavvA tti vuttaM hoi / evaM tAva apavAijaMtovaesamassiyUNa gAhAsuttatthamekeNa payAreNa vihAsiya payadatthovasaMhAravakkamAha * ekkeNa uvaeseNa cautthIe gAhAe vihAsA samattA bhvdi| $ 152. sugamamedamuvasaMhAravakkaM / saMpahi vidiyovaesamassiyUNa gAhAsuttatthaM vihAsidukAmo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai____ * pavAijjaMtaNa uvaeseNa cautthIe gAhAe vihaasaa| $ 153. etto pavAijaMtovaesamavalaMbiya edisse cautthIe suttagAhAe atthavihAsaNA kIradi tti vuttaM hoi / ko vuNa pavAijaMtovaeso NAma ? vuccade-vuttamedaM savvAiriyasammado cirakAlamavvocchiNNasaMpadAyakameNAgacchamANo jo sissaparaMparAe hai| isa prakAra oghase narakagatimeM kathana kiyaa| isI prakAra sAtoM pRthiviyoMmeM kathana karanA cAhie, kyoMki vivakSita ogha prarUpaNAse usameM koI bheda nahIM hai / aba devagatimeM bhI lobhase Arambhakara pazcAdAnupUrvIse yahI prarUpaNA kahanI cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie yaha sUtra kahate haiM____* jisa prakAra narakagatimeM krodhake sAtha kathana kiyA hai usI prakAra devagatimeM lobhake sAtha kathana karanA cAhie / $ 151. jisa prakAra narakagati mArgaNAmeM dhruvapaneko prApta hue krodhake sAtha zeSa kaSAyoMkA Azraya kara eka, do, tIna aura cAra kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke vikalpoMkA kathana kiyA hai usI prakAra devagatimeM bhI lobhake sAtha prakata prarUpaNA niHsaMzayarUpase jAna lenI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra sarva prathama apravAhyamAna upadezake anusAra gAthAsUtrake arthakA eka prakArase vyAkhyAna karake aba prakRta arthakA upasaMhAra vAkya kahate haiM * eka upadezake anusAra cauthI gAthAkI vyAkhyA samApta hotI hai| ..$ 152. yaha upasaMhAra vAkya sugama hai / aba dUsare upadezakA Azraya kara gAthAsUtrake arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke sUtra prabandhako kahate haiM * pravAhyamAna upadezake anusAra cauthI gAthAkA vizeSa vyAkhyAna karate haiN| $ 153 Age pravAhyamAna upadezakA Alambana lekara isa cauthI sUtragAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-pravAhyamAna upadeza kise kahate haiM ? samAdhAna--yaha kahA hai ki jo saba AcAryoMke dvArA sammata hai, cirakAlase atruTita Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 pavAijade paNNavijjade so pavAijjaMtovaeso tti bhaNNade / athavA aJjamaMkhubhayavaMtANamuvaeso etthApavAijamANo NAma / NAgahatthikhavaNANamuvaeso pavAijaMtao tti ghettvyo| * 'ekkammi du aNubhAge ttiH jaM kasAyaudayahANaM so aNubhAgo NAma / $ 154. etaduktaM bhavati, pubillaparUvaNAe jo kasAyo so cevANubhAgo tti vivakkhiyaM, kajakAraNANamanvadiregaNayAvalaMbaNAdo kajje kAraNovayArAdo ca / ettha vuNa aNNo kasAyo aNNo ca aNubhAgo tti vivakkhiyaM, kajja-kAraNANaM bhedaNayAvalaMbaNAdo / Na ca kajaM ceva kAraNaM hoi, vippddisehaado| tado evaMvihAhippAeNa payaTTA esA parUvaNA tti ghettavvaM / saMpahi suttatthavivaraNaM kassAmo / 'ekamhi du aNubhAge tti' edeNa gAhAsuttAvayavamidi saddaparaM parAmarasiya tado jaM kasAyaudayaTThANaM so aNubhAgo tti tassa atthaNideso ko| Na kasAyo cevANubhAgo, kiMtu jaM kasAyamudayaTThANamasaMkhejalogabheyabhiNNaM tametthANubhAgo tti vivakkhiyamidi eso edassa bhaavttho| ___* 'egakAleNe tti' kasAyovajogaddhaTThANe tti bhaNidaM hodi / sampradAya kramase calA A rahA hai, aura jo ziSya paramparAke dvArA pravAhita kiyA jAtA hai prajJApita kiyA jAtA hai vaha pravAhyamAna upadeza kahA jAtA hai| athavA AyamakSa bhagavAnakA upadeza prakRtameM apravAhyamAna upadeza hai aura nAgahastikSamAzramaNakA upadeza pravAhyamAna upadeza hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| ___* 'eka anubhAgameM' yahA~para jo kaSAya udayasthAna hai usakI anubhAga saMjJA hai| $ 154. isakA yaha tAtparya hai ki pichalI prarUpaNAmeM jo kaSAya hai vahI anubhAga hai aisI vivakSA kI thI, kyoMki vahA~ kArya aura kAraNameM abhedanayakA avalambana liyA gayA thA aura kAryameM kAraNakA upacAra kiyA gayA thaa| parantu yahA~ para kaSAya anya hai aura anubhAga anya hai yaha vivakSA kI gaI hai, kyoMki yahA~ kArya aura kAraNameM bhedavivakSAkA avalambana liyA gayA hai / aura kArya hI kAraNa nahIM hotA, kyoMki ina donoM ke eka honekA niSedha hai / isalie isa prakArake abhiprAyase yaha prarUpaNA pravRtta huI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / aba sUtrake arthakA vivaraNa karate haiM--'ekamhi du aNubhAge' isa vacana dvArA gAthA sUtrake aMzake zabdArthakA parAmarza karake tadanusAra jo kaSAya-udayasthAna hai vaha anubhAga hai isa prakAra usakA arthanideza kiyaa| kaSAya hI anubhAga nahIM hai kintu asaMkhyAta lokapramANa bhedoMko liye hue jo kapAya-udayasthAna hai vaha yahA~ para anubhAga hai aisI vivakSA kI hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * 'egakAleNa' isa padakA artha kaSAyopayogAddhAsthAna hai aisA kahA gayA hai| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 gAthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA $ 155. egakAleNe tti etthataNakAlasaddo samavAyavAcao tti pubillaparUvaNAe vakkhANido / ettha puNa tahA Na gheppai, kiMtu eso kAlasaddo kAlovajogavaggaNANaM vAcao / tado 'egakAleNe tti' vutte egeNa kasAyovajogaddhaTThANeNe tti bhaNidaM hodi| * esA snnnnaa| $ 156. esA aNaMtaraparUvidA saNNA pavAijaMtovaeseNa NAyavvA tti bhaNidaM hoi| * tado pucchaa| $ 157. edaM saNNAvisesamavalaMviya tado gAhAsuttANusAreNa esA pucchA kAyavyA tti vuttaM hoi / kerisI sA pucchA tti AsaMkAe uttaramAha * 'kA ca gadI ekkamhi kasAyaudayaTThANe ekamhi vA kasAyauvajogaddhahANe bhve| . 158. NirayAdigadINaM majhe kA NAma gadI kohAdINamaNNadarakasAyapaDibaddha ekkamhi ceva kasAyudayaTThANe ekamhi ceva vA kasAyovajogaddhaTThANe egasamaeNuvajuttA *bhave kimevaMvihasaMbhavo asthi vA Na vetti pucchidaM hodi| saMpahi. 'visarisamuvajujade kA ca' tti edaM carimAvayavamassiyaNavisarisovajogavisayaM vidiyaM pucchAvakamAha $ 155. egakAleNa' isa padameM AyA huA kAla zabda samavAyavAcaka hai aisI pichalI prarUpaNAmeM kaha Aye haiN| parantu yahA~ para usa prakAra grahaNa nahIM karanA hai, kintu yaha kAla zabda kAlopayoga vargaNAoMkA vAcaka hai| isalie 'egakAleNa' aisA kahanepara usakA artha eka kaSAyopayogAddhAsthAna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * yaha saMjJA hai| $ 156. anantara pUrva kahI gaI yaha saMjJA pravAhyamAna upadezake anusAra jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isake bAda pRcchA karanI cAhie / $ 157. isa saMjJAvizeSakA avalambana lekara anantara gAthAsUtrake anusAra yaha pRcchA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vaha pRcchA kisa prakAra kI hai aisI AzaMkA honepara uttarakA kathana karate haiM ___* eka kaSAya udayasthAnameM athavA eka kaSAya upayogAddhAsthAnameM kauna gati hotI hai| $ 158. narakAdi gatiyoMmeMse kauna gati krodhAdikameMse anyatara kaSAya-sambandhI eka hI kaSAya udayasthAnameM athavA eka hI kaSAyopayogAddhAsthAnameM eka samayameM upayukta hotI hai / kyA isa prakArakA sambhava hai athavA nahIM hai yaha isa pRcchAkA tAtparya hai| ava visarisamuvajujjade kA ca' isa prakAra isa antima aMzakA Azraya kara visadRza upayogaviSayaka dUsare pRcchAvAkyako kahate haiM 10 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 ___* athavA aNegesu kasAyaudayahANesu aNegesu vA kasAyauvajogaddhahANesu kA ca gdii| .6159. aNegesu kasAyaudayaTThANesu aNegesu vA kasAyovajogaTThANesu egasamayammi uvajuttA bhave idi pucchAhisaMbaMdho ahiyAravaseNettha vi jojeyavyo / * esA pucchaa| $ 160. esA aNaMtaraparUvidA duvihA pucchA edammi gAhAsutte paDibaddhA tti bhaNidaM hodi / evamedammi uvadese pucchAbhedamuvasaMdarisiya saMpahi edisse pucchAe NiNNayakaraNaTThamidamAha * ayaM Nidda so| 6161. sugmo| * tasA ekkekammi kasAyukyahANe AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / 162. so ca duviho Nideso-kasAyudayahANavisayo kasAyovajogaddhaTThANavisayo c| tattha tAva kasAyudayaTThANesu tasajIve assiyUNa payadaparUvaNaTThamedaM suttamoiNNaM / taM jahA-tasakAiyA jIvA ekakammi kasAyudayaTThANe ukasseNa Avali __* athavA aneka kaSAya udayasthAnoMmeM athavA aneka kaSAya-upayogAddhAsthAnoMmeM kauna gati upayukta hotI hai| $ 159. aneka kaSAya-udayasthAnoMmeM athavA aneka kaSAyopayogAddhAsthAnoMmeM eka samayameM upayukta kauna gati hotI hai isa prakAra adhikArake vazase yahA~ para bhI pRcchAkA sambandha kara lenA caahie| * yaha pRcchA hai| $ 160 yaha anantara pUrva kahI gaI do prakArakI pRcchAeM isa gAthAsUtrase pratibaddha haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isa upadezameM pRcchAbhedako dikhalAkara aba isa pRcchAkA nirNaya karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * yaha nirdeza hai| $ 161. yaha sUtra sugama hai| ___ * trasajIva eka-eka kaSAya udayasthAnameM avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| $ 162. yaha nirdeza do prakArakA hai-kaSAya-udayasthAnaviSayaka aura kaSAyopayogAddhAsthAnaviSayaka / vahA~ sarva prathama kaSAya-udayasthAnoMmeM trasajIvoMkA Azrayakara prakRta viSayakI prarUpaNA karaneke lie yaha sUtra AyA hai| yayA-trasakAyika jIva eka-eka kaSAya. udayasthAnameM utkRSTarUpase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| isa vacanase trasajIva niyamase aneka kaSAya-udayasthAnoMmeM rahate haiM isa bAtakA jJAna ho jAtA hai, kyoMki Abalike Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gIthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNo yAe asaMkhejadibhAgamettA havaMti / edeNa tasajIvA NiyamA aNegesu kasAyudayahANesu acchaMti ti jANAvidaM / kiM kAraNaM ? AvaliyApa asaMkhejadibhAgamettajIvANaM jai egaM kasAyudayaTThANamuvalabbhade to jagapadarAsaMkhejabhAgamettassa tasajIvarAsissa kettiyANi kasAyudayaTThANANi lahAmo tti terAsiyaM kAdaNa joide asaMkhejaseDhimettANaM ksaayudyhaannaannmaagmnndNsnnaado| jai vi ettha savvesu kasAyudayahANesu tasajIvANaM sarisabhAveNAvaTThANasaMbhavo Natthi to vi samakaraNaM kAdUNa terAsiyavihANamedamaNugaMtavvaM / jeNevamettiyamettesu kasAyudayaTThANesu ekakAleNa tasajIvarAsI acchadi teNa paDhamapucchAe saMbhavamosAriya 'visarisamuvajujade kA ca' tti edisse bidiyapucchAe ceva saMbhavo padarisio hoi / evaM NirayAdigadINaM pi pAdekkaNiraMbhaNaM kAdUNa payadaparUvaNA NiravasesamaNugaMttavvA, ekke kammi kasAyodayaTThANe AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA jIvA hoti ti edeNa bhedaabhaavaado| evaM kasAyudayaTThANesu payadaNiddesaM kAdUNa saMpahi kasAyuvajogaddhahANesu payadatthaparUvaNaTThamAha * kasAyauvajogaddhaTThANesu puNa ukkasseNa asaMkhajAo seddhiio| $ 163. ekekkammi kasAe uvajogaddhaTThANe tasajIvA ukkasseNAsaMkhejadi. bhAgamettA acchaMti tti vuttaM hodi / kiM kAraNaM ? aMtomuttamettakasAyovajogaddhaTThANesu savyo tasajIvarAsI jahApavibhAgamavaciTThadi tti kAdUNa terAsiyakameNa joide asaMkhejaasaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIvoMkA yadi eka kaSAya-udayasthAna prApta hotA hai to jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa trasajIvarAzike kitane kaSAya-udayasthAna prApta hoMge isa prakAra trairAzika karake dekhanepara asaMkhyAta jagazreNipramANa kaSAya-udayasthAnoMkA Agamana dekhA jAtA hai / yadyapi yahA~para samasta kaSAya-udayasthAnoMmeM trasajIvoMkA sadRzarUpase avasthAna sambhava nahIM hai to bhI samIkaraNa karake yaha trairAzikavidhAna jAnanA cAhie / yataH isa prakAra itanemAtra kaSAya-udayasthAnoM meM eka kAlameM trasa jIvarAzi rahatI hai, isalie prathama pRcchA yahA~ sambhava nahIM, isaliye usakA apasaraNa kara 'visarisamuvajujjade kA ca' isa prakAra isa dUsarI pRcchAkI hI yahA~ sambhAvanA dikhalAI hai| isI prakAra narakAdi gatiyoMmeMse pratyeka gatiko vivakSita kara prakRta prarUpaNA pUrI jAnanI cAhie, kyoMki eka-eka kaSAya-udayasthAnameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva hote haiM isa prakAra isa kathanakI apekSA koI bheda nahIM hai / isa prakAra kaSAya-udayasthAnoMmeM prakRta viSayakA nirdeza karake saba kaSAyogayogAddhAsthAnoMmeM prakRta arthakA kathana karaneke lie kahate haiM_* kintu kaSAyopayogakAlasthAnoMmeM utkRSTarUpase asaMkhyAta jagazreNipramANa hote haiN| $ 163. eka-eka kaSAya-upayogAddhAsthAnameM trasa jIva utkRSTarUpase asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki antarmuhUrta pramANa kaSAya-upayogAddhAsthAnoMmeM samasta trasajIvarAzi yayA pravibhAgake anusAra rahatI hai yaha vidhi karake trairAzika Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 seDhimettANaM jIvANamekkammi kasAyuvajogaddhaTThANe samuvalaMbhAdo / jai vi savvesu kasAyovajogaddhaTThANesu samapavibhAgeNa tasajIvarAsIe avaTThANasaMbhavo Natthi to vi samakaraNavihANeNedaM terAsiyamaNugaMtavvaM / ettha vi NirayAdigadINaM pAdekaNiraMbhaNaM kAdUNa payadaparUvaNA samayAviroheNANugaMtavvA / tado ettha vi so ceva bhAvattho aNegesu kasAyovajogaddhaTThANesu NiyamA savvA gadI uvajajadi tti / saMpahi edassa ceva bhAvatthassa phuDIkaraNadvamuttarasuttaM bhaNai- . _* evaM bhaNidaM hoi savvagadIo NiyamA aNegesu kasAyudayahANesu aNegesu ca kasAyauvajogaddhaTThANesu tti / $164. kudo puvvutteNa NAeNa tahAbhAvasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / evamedaM parUviya saMpahi payadavisaye jIvappAbahuapaduppAyaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * tado evaM parUvaNaM kAdUNa Navahi padehi appaabhuaN| $ 165. evaM kasAyudayaTThANesu uvajogaddhaTThANesu ca jIvANamavaTThANakamaM parUviya tado payadavisaye tasajIvANamappAbahuamidANiM kassAmo tti bhaNidaM hodi / taM kathaM kIradi tti bhaNide 'NavahiM padehiM' kAyavyamidi nniditttth| kANi tANi NavapadANi ? kramase dekhanepara eka-eka kaSAya-upayogAddhAsthAnameM asaMkhyAta jagazreNipramANa jIva upalabdha hote haiM / yadyapi ukta sabhI kaSAya-upayogAddhAsthAnoMmeM samAna pravibhAgase trasajIvarAzikA avasthAna sambhava nahIM hai to bhI samIkaraNa vidhAnake anusAra yaha trairAzika jAnanA cAhie / yahA~para bhI narakAdi gatiyoMmeMse pratyeka gatiko vivakSita kara AgamAnusAra prakRta prarUpaNA jAnanA caahie| isalie yahA~para bhI vahI tAtparya hai ki aneka kaSAya-upayoddhAsthAnoMmeM niyamase saba gatiyA~ prayukta hotI haiM / aba isI bhAvArthakA spaSTIkaraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM... * isa prakAra pUrvokta kathanakA yaha tAtparya hai ki sabhI gatiyA~ aneka kaSAya udayasthAnoMmeM aura aneka kaSAya-upayogakAlasthAnoMmeM niyamase haiM / 6 164. kyoMki pUrvokta nyAyaseu sa prakArase siddhi nirbAdha pAI jAtI hai / isa prakAra isakA kathana karake ava prakRta viSayameM jIva-alpAbahutvakA kathana karaneke lie AgekA prabandha kahate haiM * isa prakAra ukta kathana karake nau padoM dvArA alpabahutva karanA cAhie / $ 165. isa prakAra kaSAya-udayasthAnoM meM aura upayogAddhAsthAnoMmeM jIvoMke avasthAnakramakA kathana karake tadanantara prakRta viSayameM isa samaya trasajIvoMkA alpabahutva karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vaha kaise kiyA jAtA hai aisI pRcchA honepara nau padoMke dvArA karanA cAhie yaha nirdeza kiyA hai| zaMkA-ve nau pada kauna haiM ? 1 A0pratau NivAhaNuvalaMbhAdo iti pAThaH / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA mANAdINamekkekassa kasAyassa jahaNNukassAjahaNNANukkassabheyabhiNNakasAyudayaTThANapaDibaddhANaM tiNhaM padANaM kasAyovajogaddhaTThANehiM tahA ceva tihAvihattehiM saMjogeNa samuppaNNANi NavapadANi hoti / taM jahA-kohAdINamukkassakasAyudayaTThANe kasAyovajogaddhAe ca paDibaddhamekkaM padaM / tesiM cevukkassakasAyudayaTThANe jahaNNakasAyovajogaddhAe ca vidiyaM / ukkassakasAyudayahANe ajahaNNANukkassakasAyovajogaddhAsu ca tadiyaM / jahaNNakasAyudayaTThANe ukkassakasAyovajogaddhAe ca cautthaM / jahaNNakasAyudayaTThANe jahaNNakasAyovajogadAe ca paMcamaM / jahaNNakasAyudayaTThANe ajahaNNANukassakasAyovajogaddhaTThANesu ca chttuN| ajahaNNANukassakasAyudayaTThANesu ukkassakasAyovajogaddhAe ca sattamaM / ajahaNNANukkassakasAyudayaTThANesu jahaNNakasAyovajogaddhAe ca aTThamaM / ajahaNNANukassakasAyudayaTThANesu ajahaNNANukassakasAyovajogaddhaTThANesu ca Navamamidi / evamedehiM Navahi padehiM tasajIvANaM thovabahutta metto ahikIradi ti suttatthasabbhAvo / * taM jhaa| $ 166. sugamamedaM pucchAvakkaM / evaM ca pucchAvisaIkayassa appAbahuassa mANAdikasAyaparivADIe eso Niddeso / * ukkassae kasAyudayahANe ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA thovaa| samAdhAna mAnAdi kaSAyoMmeMse eka-eka kaSAyake jaghanya, utkRSTa aura ajadhanyAnutkRSTa isa prakArase bhedarUpa kaSAya-udayasthAnoMse sambandha rakhanevAle tIna padoMke tathA usI prakAra tIna rUpase vibhakta hue kaSAya-upayogAddhAsthAnoMke saMyogase utpanna hue nau pada hote haiN| yathA-krodhAdike utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura kaSAya-upayogakAlasthAnameM pratibaddha pada hai| unhIMke utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura jaghanya kaSAya upayogakAlasthAnameM pratibaddha dUsarA pada hai / utkRSTa kaSAya udayasthAnameM aura ajaghanyAnutkRSTa kaSAya-upayogakAlasthAnoM meM pratibaddha tIsarA pada hai| jaghanya kaSAya-udayasthAnameM aura utkRSTa kaSAya upayogakAlasthAnameM pratibaddha cauthA pada hai| jaghanya kaSAya udayasthAnameM aura jaghanya kaSAya-upayogakAlasthAnameM pratibaddha pA~cavA~ pada hai| jaghanya kaSAya-udayasthAnameM aura ajaghanyAnutkRSTa kaSAya-upayogakAlasthAnoM meM pratibaddha chaThA pada hai / ajaghanyAnutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura utkRSTa kaSAyaupayogakAlasthAnameM pratibaddha sAtavA~ pada hai| ajaghanyAnutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura jaghanya kaSAya-upayogakAlasthAnameM pratibaddha AThavA~ sthAna hai| ajaghanyAnutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura ajaghanyAnutkRSTa kaSAya-upayogakAlasthAnoMmeM pratibaddha nauvA~ sthAna hai| isa prakAra ina nau padoMke dvArA Age trasajIvoMkA alpabahutva adhikRta hai yaha isa sUtrake arthakA Azaya hai| * vaha kaise ? $ 166. yaha pRcchAvAkya sugama hai / isa prakAra pRcchAke viSayabhUta hue alpabahutvakA mAnAdi kaSAyoMke kramase yaha nirdeza hai / * utkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura utkRSTa mAnopayogakAlameM jIva sabase thor3e haiN| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aya-udayasthAna saMjJA hai| 78 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 ... $ 167. ukkassakasAyodayaTThANaM NAma ukkassANubhAgodayajaNido kasAyapariNAmo asaMkhejaloyameyabhiNNANamajhavasANaTThANANaM carimajjhavasANaTThANamidi vuttaM hodi / 'ukkassamANovajogaddhAe' tti vutte mANakasAyassa ukkassakAlovajogavaggaNAe gahaNaM kAyavvaM / tado edehiM dohiM ukkassapadehiM mANakasAyapaDibaddhehiM aNNoNNasaMjuttehiM pariNadA tasajIvA thovA tti sutttthsNbNdho| kudo edesiM thovattamavagammade ? Na, doNhaM pi ukkassabhAveNa pariNamaMtANaM jIvANaM suTTa, virlaannmuvesaado| kiM mANamedesi ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| jai vi ukkassamANovajogaddhAe asaMkhejaseDhimettajIvANamavaTThANasaMbhavo to vi ukkassakasAyudayahANe Niruddhe tatthAvaliyAe asaMkhejadibhAgametto ceva jIvarAsI hodi, payAraMtarAsaMbhavAdo / * jahaNiyAe mANovajogaddhAe jIvA asNkhejgunnaa| 168. ettha ukkassae kasAyudayaTThANe tti ahiyArasaMbaMdho kAyavyo / teNa ukkassae kasAyudayaTThANe jahaNiyAe mANovajogaddhAe ca pariNadA jIvA puvvi $ 167. utkRSTa anubhAgake udayase utpanna hue tathA asaMkhyAta lokapramANa adhyavasAna sthAnoM meM se antima adhyavasAnasthAnarUpa kaSAya pariNAmakI utkRSTa kaSAya-udayasthAna saMjJa 'utkuSTa mAnopayogAddhAmeM' aisA kahanepara mAnakaSAyakI utkRSTa kAlopayogavargaNAkA grahaNa karanA caahie| isalie mAnakaSAyase sambandha rakhanevAle aura paraspara saMyukta hue ina donoM utkRSTa padarUpase pariNata hue trasajIva sabase thor3e haiM aisA sUtrake arthakA sambandha karanA caahie| zaMkA-isakA stokapanA kisa pramANase jAtA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki donoM hI padoMke utkRSTabhAvase pariNata hue jIva bahuta virala hote haiM aisA paramAgamakA upadeza hai| zaMkA-inakA pramANa kyA hai ? samAdhAna--inakA pramANa Avalike asaMkhyAta bhAgamAtra hai| yadyapi mAnakaSAyake utkRSTa upayogakAlameM asaMkhyAta jagazreNipramANa trasajIvoMkA avasthAna sambhava hai to bhI utkRSTa kaSAya-udayasthAnase yukta usameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI jIvarAzi hotI hai, kyoMki yahA~ anya prakAra sambhava nahIM hai| vizeSArtha--yahA~ udayasthAnakA artha kaSAyapariNAma aura upayogAddhAkA artha kaSAyapariNAmakA kAla liyA hai| ye donoM jina jIvoMke utkRSTa hote hai unakI saMkhyA Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANase adhika nahIM pAI jAtI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| Age bhI isI prakAra tAtparya ghaTita kara lenA caahie| * unase jaghanya mAnakaSAyasambandhI upayogakAlameM sthita hue jIva asaMkhyAta guNe haiN| 168. isa sUtrameM 'utkRSTa kaSAya udayasthAnameM' adhikAravaza isa padakA samvandha kara lenA cAhie / isase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura mAnakaSAyake jaghanya upayogakAlameM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA nlehito asaMkhejaguNA tti suttattho / eso vi rAsI AvaliyAe asaMkhejadibhAgametto ceva / kiMtu ukkassamANovajogaddhAe pariNamamANajIvehiMto jahaNNamANovajogaddhAe pariNamamANajIvA bahuA hoti, jahaNNakAlassa pauraM sNbhvaado| tado siddhamasaMkhejaguNattaM / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / * aNukassamajahaNNAsu mANovajogaddhAsu jIvA asNkhejgunnaa| 6 169. ettha vi puvvaM va ahiyArasaMbaMdho kaayvvo| tado eso vi jIvarAsI AvaliyAe asaMkhejadibhAgametto ceva hoi / hoto vi puvvillarAsIdo eso asaMkhejaguNo / kiM kAraNaM ? jahaNiyA mANovajogaddhA eyaviyappA ceva, ajahaNNANukassamANovajogaddhAo puNa aNeyaviyappAo / teNettha bahuviyappasaMbhavAdo bahuo jIvarAsI pariNamadi tti siddhamasaMkhejaguNattaM / guNagAro ca AvaliyAe asNkhejdibhaago| mAnakaSAyarUpase pariNata hue jIva pUrvokta jIvoMse asaMkhyAtaguNe hote haiM isa prakAra sUtrakA arya phalita ho jAtA hai / yaha rAzi bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai| kintu utkRSTa mAnopayogakAlameM pariNamana karate hue jIvoMse jaghanya manopayogakAlameM pariNamana karanevAle jIva bahuta hote haiM, kyoMki jaghanya kAla pracurarUpase pAyA jAtA hai, isaliye ye jIva asaMkhyAtaguNe haiM yaha siddha huaa| zaMkA-guNakAra kyA hai ? samAdhAna--guNakAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| * unase anutkRSTa-ajaghanya mAnakaSAyasambandhI upayogakAloMmeM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| $ 169. yahA~para bhI pahaleke samAna adhikArakA sambandha karanA cAhie / isalie yaha jIvarAzi bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotI hai / utanI hotI huI bhI pichalI rAzise yaha rAzi asaMkhyAtaguNI hai, kyoMki mAnopayogakA jaghanya kAla eka hI prakArakA hai, kintu ajaghanya-anutkRSTa mAnopayogakAla aneka bhedoMko liye hue hai| isalie yahA~para bahuta vikalpa sambhava honese bahuta jIvarAzi mAnakaSAyarUpase pariNamana karatI hai, isalie pUrvokta jIvarAzise yaha rAzi asaMkhyAtaguNI hai yaha siddha huA / yahA~ guNakAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| vizeSArtha--mAnakaSAyake utkRSTakAla aura jaghanyakAlako chor3akara zeSa samasta kAla ajaghanya-anutkRSTakAlameM parigRhIta ho jAtA hai| yataH isa kAlake bhItara mAnakaSAyarUpase pariNata saba sajIvarAzi nahIM lI gaI hai| kintu utkRSTa mAnakaSAyarUpase pariNata trasajIvarAzi hI lI gaI hai, isalie vaha Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara bhI pUrvokta jIvarAzise asaMkhyAtaguNI bana jAtI hai, kyoMki mAnakaSAyake jaghanyakAlakA pramANa eka samaya mAtra hai aura ajaghanya-anutkRSTakAla asaMkhyAta samayapramANa hai, isalie uktarUpase jIvarAzi bana jAtI hai| yahA~ sarvatra trasa jIvarAzikI apekSA yaha alpabahutva batalAyA jA rahA hai yaha dhyAna rhe| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 * jahaNae kasAyudayaThThANe ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA asaMkheja guNA / $ 170. savvajahaNNaya maNubhAgodayadvANaM tasajIvapAoggamettha jahaNNakasAyudayAmidi vivakkhiyaM / teNa jahaNNae kasAyudaTThANe ukkassamANovajogavA - paviddhe vaTTamANa jIvarAsI asaMkhejaguNo tti suttattha saMbaMdho / eso vi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto caiva, ekkekkammi kasAyudayaTThANe Niruddhe AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto caiva tasa jIvarAsI hodi ti puvvameva NiNNIyattAdo / Navari ukkassakasAyudaTThANAdo jahaNakasAyudayadvANassa sulahatteNa puvvillarAsIdo eso asaMkhejaguNa jaado| ettha guNagAro AvaliyAe asaMkheja dibhAgo / 80 * jahaNNiyAe mANovajogaddhAe jIvA asaMkhejjaguNA / $ 171. ettha jahaNakasAyudaya dvANaggahaNamaNuvaTTade, teNeva mahisaMbaMdho kAyavvojaNa kasAyudaTThANe jahaNNiyAe mANovajogAe ca akameNa pariNadA jIvA puvvillehiMto asaMkhejjaguNA ti / ettha kAraNaM sugamaM / guNagAro ca AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto / * aNukkassamajahaNNAsu mANovajogaddhAsu jIvA asaMkhejjaguNA / $ 172. eso vi jIvarAsI AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto hodUNa puvvillAdo asaMkhejjaguNo ho / kAraNaM sugamaM / * unase jaghanyakaSAya udayasthAnameM aura utkRSTa mAnakaSAyasambandhI upayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / $ 170. sabase jaghanya anubhAgodayasthAna trasajIvoMke yogya jaghanya kaSAya-udayasthAna hai aisI yahA~para vivakSAkI gaI hai| tadanusAra utkRSTa mAnopayogakAlase sambandha rakhanevAle jaghanya kaSAyodayasthAna meM vidyamAna jIvarAzi asaMkhyaguNI hai aisA yahA~ sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA caahie| yaha jIvarAzi bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai, kyoMki eka-eka kaSAya- udayasthAnameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI trasarAzi hotI hai, isa bAtakA pahale hI nirNaya kara Aye haiM / itanI vizeSatA hai ki utkRSTa kaSAyodyasthAnase jaghanya kaSAyodayasthAna sulabha hai, isalie pUrvokta rAzise yaha rAzi asaMkhyAtaguNI ho jAtI hai / yahA~para guNakAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / * unase jaghanya mAnakaSAyopayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / $ 171. yahA~para 'jaghanya kaSAya - udayasthAna' padakI anuvRtti hotI hai / isalie aisA sambandha karanA cAhie / jaghanya kaSAya udayasthAnameM aura jaghanya mAnopayogakAlameM yugapat pariNata hue jIva pichale jIvoMse asaMkhyAtaguNe haiM / yahA~para kAraNakA kathana sugama hai / guNakAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / * unase anutkRSTa- ajaghanya mAnopayogakAloMmeM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / $ 172. yaha bhI jIvarAzi Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara pichalI rAzise asaMkhyAtaguNI hai / kAraNakA kathana sugama hai / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 66] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA * aNukkassamajahaNNesuaNubhAgaTThANemu ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA asNkhejgunnaa| 6173. puvillarAsI AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto, eso vuNa asaMkhejjaseDhimetto, ajahaNNANukassakasAyudayaTThANesu Niruddhesu tduvlNbhsNbhvaado| tamhA puvvillAdo asaMkhejjaguNo jAdo / guNagAro vi asaMkhejjAo seddhiio| * jahaNiyAe mANovajogaddhAe jIvA asNkhejgunnaa| $ 174. 'aNukkassamajahaNNesu aNubhAgaTThANesu' tti puvvasuttAdo aNuvaTTade / teNeso vi rAsI asaMkhejaseDhimetto hodaNa pugvinlAdo asaMkhejaguNo jAdo, ukkassamANovajogaddhApariNadajIvehiMtojahaNNamANovajogaddhApariNadajIvANaM sarisakasAyudayaTThANavisayANaM tahAbhAvasiddhIe bAhANuvalaMbhAdo / * aNukassamajahaNNAsu mANovajogaddhAsu jIvA asaMkhejaguNA / 175. ettha vi 'aNukkassamajahaNNesu' tti ahiyArasaMbaMdho / sesaM sugamaM / * evaM sesANaM kasAyANaM / $ 176. jahA mANakasAyassa NavahiM padehiM payadappAbahuaviNiNNayo ko tahA koha-mAyA-lobhANaM pi kAyavvo, visesaabhaavaado| saMpahi edeNeva paratthANappA * unase anutkRSTa-ajaghanya anubhAgasthAnoMmeM aura utkRSTa mAnopayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| $ 173. pichalI rAzi Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, kintu yaha rAzi asaMkhyAta jagazreNipramANa hai, kyoMki ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoM meM unakI upalabdhi sambhava hai| isalie pichalI rAzise yaha rAzi asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra bhI asaMkhyAta jagazreNipramANa hai| . * unase jaghanya mAnopayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| 174. 'anatkaSTa-ajaghanya anabhAgasthAnoM meM isa padakI parva manase anavani hotI hai / isalie yaha rAzi bhI asaMkhyAta jagazreNipramANa hokara pichalI rAzise asaMkhyAtaguNI bana jAtI hai, kyoMki utkRSTa mAnopayogakAlase yukta jIvoMse ukta jIvoMke samAna kaSAyaudayasthAnake viSayabhUta aise jaghanya mAnopayogakAlase yukta jIvoMke asaMkhyAtaguNe siddha honemeM koI bAdhA nahIM aatii| * unase anutkRSTa-ajaghanya mAnakaSAyasambandhI upayogakAloMmeM sthita jIva asaMkhyAtaguNe haiN| 6 175. yahA~para bhI 'anutkRSTa-ajaghanya anubhAgasthAnoM meM isa padakA adhikAravaza sambandha kara lenA cAhie / zeSa kathana sugama hai| * isI prakAra zeSa kaSAyoMkI apekSA alpabahutva jAnanA caahie| $ 176. jisa prakAra nau padoMke Azrayase mAnakaSAyake prakRta alpabahutvakA nirNaya kiyA usI prakAra krodha, mAyA aura lobhakaSAyakI apekSA bhI karanA cAhie, kyoMki usase Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 bahuaM pi sAheyavvamidi paduppAyaNamuttarasuttaM bhaNai * etto chattIsapadehiM appAbahudhe kAyavvaM / $ 177. edamhAdo ceva satthANappAbahuAdo sAheyUNa paratthANappAbahuaM pi chattIsapadehiM paDibaddhaM kAyavvamidi vuttaM hoi / taM jahA--ukkassae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe mANovajogaddhAe uvajuttajIvA thovA / ukkassae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe kodhovajogaddhAe pariNadajIvA visesAhiyA / ettha kAraNaM mANaddhAdo kodhaddhA visesAhiyA, teNa rAsI vi tappaDibhAgo ceva hoi tti vattavvaM / viseso puNa pavAijaMtovaeseNAvaliyAe asNkhejdibhaagpddibhaagio| evamuvarimapadesu vi visesAhiyapamANamaNugaMtavvaM / ukkassae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe mAyovajogaddhAe pariNadajIvA visesAhiyA / ukkassae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe lohovajogaddhAe jIvA visesAhiyA / ukkassae kasAyudayaTThANe jahaNiyAe mANovaMjogaddhAe jIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / ukassae kasAyudayaTThANe * jahaNiyAe kohovajogaddhAe jIvA visesAhiyA / ukkassae kamAyudayaTThANe jahaNiyAe mAyovajogaddhAe jIvA visesAhiyA / ukkassae kasAyudayaTThANe jahaNiyAe lobhovajogaddhAe jIvA visesAhiyA / ukkassae kasAyudayaTThANe ajahaNNamaNukkassiyAsu mANovajogaddhAsu ina tInoM kaSAyoMke alpabahutvake kathanameM koI bheda nahIM hai| aba isI alpabahutvake Azrayase parasthAna alpabahutvakI bhI siddhi kara lenI cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * aba isase Age chattIsa padoMke dvArA alpabahutva karanA caahie| 6 177. isI svasthAnaalpabahutvase sAdhakara chattIsa padoMse sambandha rakhanevAlA parasthAna alpabahutva karanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yathA-utkRSTa kaSAyaudayasthAnameM aura utkRSTa mAnopayogakAlameM upayukta hue jIva sabase stoka haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura utkRSTa krodhopayogakAlameM sthita jIva vizeSa adhika haiM / yahA~para mAnake kAlase krodhake kAlakA vizeSa adhika honA isakA kAraNa hai, isalie jIvarAzi bhI usI pratibhAgake hisAbase adhika hai aisA yahA~ kahanA caahie| kintu vizeSakA pramANa pravAhyamAna upadezake anusAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha Ave utanA hai| isI prakAra Ageke padoMmeM bhI vizeSa adhikakA pramANa jAna lenA caahie| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura utkRSTa mAyopayogakAlameM sthita jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura utkRSTa lobhopayogakAlameM sthita jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura jaghanya mAnopayogakAlameM sthita jIva asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNakAra hai| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura jaghanya krodhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura jaghanya mAyopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura jaghanya lobhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya udayasthAnameM aura ajaghanya-anutkRSTa mAnopayogakAloMmeM jIva asaMkhyAtaguNe Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 gAthA 66 ] cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA jIvA asaMkheJjaguNA / guNagAro puvvatto caiva vattavvo / ukkassae kasAyudayaTThANe aNukkassiyA ko dhovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / ukkassae kasAyudayaTThANe ajahaNamaNukkassiyAsu mAyovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / ukkassae kasAyudaTThANe ajahaNNamaNukkassiyAsu lobhovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ! AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / jahaNNae kasAyudayaTThANe ukkassiyA0 kohovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe ukkassiyA0 mAyovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe ukkassiyA0 lobhovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe jahaNiyA0 mANovajogaddhA0 jIvA asaMkhejaguNA / guNagAro puvvaM va vattavvo / jahaNNae kasAyudayaTThANe jahaNNiyA0 kohovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe jahaNNiyA0 mAyovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyuyaTThANe jahaNiyA 0 lohovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe ajahaNNamaNukkassiyA0 mANovajogavA 0 jIvA asaMkhejaguNA / ettha vi so ceva guNagAro / jahaNNae kasAyudayaTThANe ajahaNNamaNukassiyA kohojogaddhAsu jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe ajahaNNamaNukassiyA mAyovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / jahaNNae kasAyudayaTThANe ajahaNNamaNuka0 lobhovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / ajahaNNamaNuka0 kasAyudayaTThANe 0 haiN| guNakAra pUrvokta hI kahanA caahie| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM aura ajaghanyaanutkRSTa krodhopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAna meM aura ajaghanya- anutkRSTa mAyopayogakAloM meM jIva vizeSa adhika haiN| unase utkRSTa kaSAya-udayasthAna meM aura ajaghanya - anutkRSTa lobhopayogakAloMmeM sthita jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAya-udayasthAnameM aura utkRSTa mAnopayogakAla meM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA haiM ? Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNakAra hai / unase jaghanya kaSAya-udayasthAna meM aura utkRSTa provopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAya - udayasthAnameM aura utkRSTa mAyopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAya-udayasthAnameM aura utkRSTa lobhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAya udayasthAnameM aura jaghanya mAnopayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra pahaleke samAna kahanA cAhie / unase jaghanya kaSAya - udayasthAnameM aura jaghanya krodhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiM / unase jaghanya kaSAya-udayasthAnameM aura jaghanya mAyopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiM / unase jaghanya kaSAya- udayasthAnameM aura jaghanya lobhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAya - udayasthAnameM aura ajaghanya anutkRSTa mAnopayogakAloM meM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / yahA~para bhI vahI guNakAra hai / unase jaghanya kaSAya- udayasthAnameM aura ajaghanya-anutkRSTa krodhopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAya-udayasthAnameM aura ajaghanya - anutkRSTa mAyopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| unase jaghanya kaSAyaudayasthAnameM aura ajaghanya- anutkRSTa lobhopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya- udayasthAnoMmeM aura utkaSTa mAnopayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / 1 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 ukkassiyA0 mANovajogaddhA0 jIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejAo seDhIo / ajahaNNamaNuka0 kasAyudayaTThANe0 ukkassiyA0 kohovajogaddhA. jIvA visesAhiyA / ajahaNNamaNuka0 kasAyudayaTThANe0 ukkassiyA0 mAyovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / ajahaNNamaNuka0 kasAyudayaTThANe0 ukka0 lobhova0 jIvA vise / ajahaNNamaNukkassae0 kasAyudayaTThANe0 jahaNiyA0 mANovajogaddhA0 jIvA asNkhejgunnaa| ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThA jahaNiyA* kohovajogaddhA0 jIvA visesAhiyA / ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThA. jahaNiyA0 mAyovajogaddhA0 jIvA visesaahiyaa| 'ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThA0 jahaNiyA0 lobhovajogaddhA0 jIvA visesaahiyaa| ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThA0 ajahaNNamaNukkassiyAsu mANovajogaddhAsu jIvA asaMkhejaguNA / ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThA0 ajahaNNamaNukkassiyAsu kohovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThA0 ajahaNNamaNukkassiyAsu mAyovajogaddhAsu jIvA visesaahiyaa| ajahaNNamaNukkassa0 kasAyudayaTThANesu ajahaNNamaNukkassiyAsu lobhovajogaddhAsu jIvA visesAhiyA / evamogheNa paratthANappAbahuamedaM pruuvidN| evaM ceva tirikkhamaNusagadIsu vi vattavyaM, visesaabhaavaado| NirayagadIsu paratthANappAbahuaM ciMtiya NedavvaM / tado cautthIe gAhAe atthavihAsA samappadi tti uvasaMhAravakkamAha * evaM cautthIe gAhAe vihAsA samattA / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta jagacchreNipramANa guNakAra hai / unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAyaudayasthAnoMmeM aura utkRSTa krodhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanyaanutkRSTa kaSAya-udayasthAnoM meM aura utkRSTa mAyopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura utkRSTa lobhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika hai| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura jaghanya mAnopayogakAlameM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura jaghanya krodhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoM meM aura jaghanya mAno payogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoM meM aura jaghanya lobhopayogakAlameM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura ajaghanya-anutkRSTa mAnopayogakAloMmeM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| unase ajaghanyaanutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura ajaghanya-anutkRSTa krodhopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura ajaghanya-anutkRSTa mAyopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| unase ajaghanya-anutkRSTa kaSAya-udayasthAnoMmeM aura ajadhanya-anutkRSTa lobhopayogakAloMmeM jIva vizeSa adhika haiN| isa prakAra oghase parasthAna alpabahutvakA kathana kiyaa| isI prakAra tiryazcagati aura manuSyagatimeM bhI kahanA cAhie, kyoMki oghakathanase inake kathanameM koI bheda nahIM hai| narakagati aura devagatimeM parasthAna alpabahutvako vicArakara jAnanA caahie| isake bAda cauthI gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta hotA hai isa Azayake upasaMhAra vAkyako kahate haiM * isa prakAra cauthI gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta huaa| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 67 ] paMcamagAhAsuttassa atthaparUvaNAM $ 178. sugamamedaM payadatthovasaMhAravakkaM / evamedaM samAniya saMpahi paMcamagAhAsuttassa jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * kevaDigA uvajuttA sarisIsu ca vaggaNAkasAesu ceti edisse gAhAe atthavihAsA / 85 $ 179. sugamamedaM, edisse paMcamIe gAhAe atthavihAsA etto ahikIraditi paduSpAyaNaphaladAtto | Navari gAhAe puvvaddhamidi sahaparamuccAriya teNa desAmAsayeNa savvisse caiva gAhAe sapuccapacchaddhAe parAmaraso ettha kao daTThavvo / esA ca gAhA kohAdikasAyovajuttANaM parUvaNakudAe aTTaNhamaNiyogaddArANaM sUcaNaTTamAgayA / tado sUcaNAsuttamedamiti paduppAyaNamAha * esA gAhA sUcaNAsuttaM / $ 180. sugamaM / saMpahi kimedeNa sUcijamANamatthajAdamiccAsaMkAe uttaramAha* edIe sUcidANi aTTha aNiogaddArANi / $ 181. edIe gAhAe kohAdikasAyovajogajuttajIvANaM parUvaNaTTadAe aTTha aNiyogaddArA Ni sUcidANi ti bhaNidaM hoi / saMpahi kANi tANi aTTha aNiogaddArANi ti AsaMkiya pucchAsuttamAha- $ 178. prakRta arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha vacana sugama hai / isa prakAra isako samApta kara aba pA~cavIM sUtragAthA ke avasaraprApta arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * 'sadRza kaSAyopayogavargaNAoMmeM kitane jIva upayukta haiM' isa gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM / $ 179. yaha vacana sugama hai, kyoMki isa pA~cavIM gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna adhikAra prApta hai isa bAtakA kathana karanA isakA phala hai / itanI vizeSatA hai ki gAthA ke pUrvArdhakA zabdaparaka uccAraNa karake usase dezAmarSa kabhAvase pUrvArdha aura uttarArdha sahita pUrI gAthAkA parAmarza yahA~para kiyA gayA jAnanA caahie| yaha gAthA krodhAdi kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMkA kathana karaneke lie AThoM anuyogadvAroMkA sUcana karaneke lie AI hai / isalie yaha sUcanAsUtra hai isa bAtakA kathana karaneke lie kahate haiM-- * yaha gAthA sUcanAsUtra hai / 180. yaha vacana sugama hai| aba isake dvArA kyA arthasamUha sUcita kiyA jA vAlA hai isa AzaMkAkA uttara dete haiM * isake dvArA ATha anuyogadvAra sUcita kiye gaye haiN| $ 181. krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA kathana karaneke lie isa gAthA dvArA ATha anuyogadvAra sUcita kiye gaye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba ve ATha anuyogadvAra kaunase haiM aisI AzaMkA kara pRcchAsUtra kahate haiM-- 1 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 * taM jhaa| $ 182. sugamaM / * saMtaparUvaNA davvapamANaM khettapamANaM phosaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahugaM c| 6183. evamedANi aTTha aNiogaddArANi edIe gAhAe sUcidANi ti vuttaM hoi / saMpahi edassa gAhAsattassa kadamammi avayave kadamamaNiogaddAraM paDibaddhamidi edassa jANAvaNamuvarimaM pabaMdhamAha * kevaDigA uvajuttA tti davvapamANANugamo / 6 184. emmi gAhApaDhamAvayave davvapamANANugamo paDibaddho tti bhaNidaM hoi, kohAdikasAyesu uvajuttA jIvA kevaDiyA hoti ti pucchAmuheNettha tassa pddibddhttdNsnnaado| * sarisIsu ca vaggaNA-kasAesutti kAlANugamo / $ 185. edammi gAhAsuttavidiyAvayave kAlANugamo Nibaddho tti bhaNidaM hodi / kathamettha kAlANugamassa Nivaddhattamidi ce ? vuccade-sarisIsu ca egakasAyapaDibaddhAsu * ve jaise| $ 182. yaha vacana sugama hai| * satprarUpaNA, dravyapramANa, kSetrapramANa, sparzana, kAla, antara, bhAgAbhAga aura alpabahutva / 6 183. isa prakAra ye ATha anuyogadvAra isa gAthA dvArA sUcita kiye gaye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isa gAthAsUtrake kisa avayavameM kaunasA anuyodvAra pratibaddha hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA prabandha kahate haiM * 'kitane jIva upayukta haiN| isa vacana dvArA dravyapramANAnugama sUcita kiyA gayA hai| .6 184. gAthAke isa prathama pAdameM dravyapramANAnugama pratibaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki 'krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIva kitane haiM isa pRcchA dvArA yahaoNpara ukta gAthAvacana pratibaddha dekhA jAtA hai| ___ * 'sadRza kaSAyopayogavargaNAoMmeM isa vacana dvArA kAlAnugama sUcita kiyA gayA hai| 185. gAthAsUtrake isa dUsare pAdameM kAlAnugama nibaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-isameM kAlAnugamakA nibaddhapanA kaise hai ? samAdhAna-'sarisIsuca' arthAt eka kaSAyase sambandha rakhanevAlI 'vaggaNAkasAesu' 1 tA0pratI bhaNidaM iti pAThaH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 67] paMcamagAhAmuttassa atthaparUvaNA vaggaNAkasAyesu kasAyovajogavaggaNAsu kevacirasuvajuttA hoMti ti suttatthAvalaMbaNAdo kAlAguNamassa paDibaddhattamettha daTTavvaM / * 'kevaDigA ca kasAe tti bhaagaabhaago| / $ 186. edammi tadiyAvayabe bhAgAbhAgANugamo Nibaddho ti gaheyavvo, kamhi kasAye kasAyovajuttasavvajIvANaM kevaDiyA bhAgA uvajuttA hoti tti SadasaMbaMdhAvalaMbaNAdo / * 'ke ke ca visissade keNe' tti appAbahuve / 187. edammi gAhAmuttacarimAvayave appAbahuANugamo Nibaddho, ke kasAyovajuttA jIvA katto kasAyovajuttajIvarAsIdo kettiyametteNa visissade ahiyA hoMti tti padasaMbaMdhaM kAdUNa suttatthAvalaMbaNAdo / * evamedANi cattAri aNiogahArANi suttaNibaddhANi / $ 188. kudo 1 caduNhamedesi NAmaNiddesaM kAdaNedammi gAhAsutte NiddidvattAdo / * sesANi sUcaNANumANeNa kAyavvANi / $ 189. sesANi puNa saMtaparUvaNAdINi cattAri aNiogaddArANi sUcaNANumANeNettha gaheyavvANi, suttaNidivANaM cauNhamaNiyogaddArANaM desAmAsayabhAveNAvaTThANadaMsaNAdo tti bhaNidaM hoi / tamhAedANi aTTha aNiogaddArANi edIe gAhAe sUcidANi arthAt kaSAyopayogavargaNAoMmeM jIva kitane kAla taka upayukta hote haiM isa prakAra sUtrake arthakA avalambana karanese prakRtameM kAlAnugama pratibaddha hai aisA jAnanA caahie| ___ * 'kisa kaSAyameM kauna kitanevA~ bhAga upayukta haiN| isa vacana dvArA bhAgAbhAgAnugama sUcita kiyA gayA hai| $ 186. gAthAke isa tRtIya pAdameM bhAgAbhAgAnugama nibaddha hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki kisa kaSAyameM kaSAyase upayukta hue saba jIvoMke kitane bhAga jIva upayukta hote haiM isa prakAra padake sambandhakA avalambana liyA gayA hai| - * "kauna-kauna kaSAyavAle jIva kisa kaSAyavAle jIvoMse adhika hote haiN| isa vacana dvArA alpabahutva sUcita kiyA gayA hai| $ 187. gAthAsUtrake isa antima pAdameM alpabahutvAnugama nibaddha hai, kyoMki kaSAyase upayukta hue kauna jIva kaSAyase upayukta huI kisa jIvarAzise kitane 'visissade' arthAt adhika hote haiM isa prakAra pada sambandha karake sUtrake arthakA avalambana liyA gayA hai| * isa prakAra ye cAra anuyogadvAra sUtranibaddha haiN| $ 188. kyoMki ina cArakA nAmanirdeza karake ye isa gAthAsUtrameM nirdiSTa kiye gaye haiN| * zeSa anuyogadvAra sUcanAvaza anumAnadvArA grahaNa kara lene cAhie / / 6 189. kintu zeSa satprarUpaNA Adi cAra anuyogadvAra sUcanAvaza anumAnadvArA yahA~para grahaNa kara lene cAhie, kyoMki sUtra meM nirdiSTa kiye gaye cAra anuyogadvAroMkA dezAmarSakabhAvase avasthAna dekhA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isalie ye ATha anu Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 88 ti siddhaM / saMpahi dehiM aTThahiM aNiogaddArehiM kasAyovajuttANaM maggaNaTThadAe tattha imANi maggaNaTThANANi hoMti tti jANAvaNaTThamidamAha - * kasAyovajutte aTThahiM aNiogaddArehiM gadi - iMdiya-kAya - joga - vedaNANa-saMjama - daMsaNa-lessa- bhaviya sammatta-saNNi AhArA tti edesu terasasu aNugamesu maggiyUNa / $ 190 desu gar3hiyAditerasa maggaNaTThANesu kasAyovajuttA jIvA aNaMtaraNiddiTThehiM aTTahiM aNiogaddArehiM aNugaMtavvA tti vRttaM hoi / sAmprataM yathokteSu mArgaNAsthAneSu yathoktairanuyogadvAraiH sadAdibhirvizeSitAn kssaayopyukt| nanveSayiSyAmaH / tadyathA - tattha saMtaparUvaNAe duviho Niso - ogheNa AdeseNa ya / ogheNa atthi koha- mANa- mAyAlobhovajuttA jIvA / evaM savvamaggaNAsu NedavvaM / $ 191. davvapamANAnugameNa duviho Niddeso- oSeNa AdeseNa ya / ogheNa koha -mANa - mAyA - lobhovajuttA davvapamANeNa kevaDiyA 1 anaMtA / evaM tirikkhA0 / AdeseNa nirayagadIe NeraiyA davvapamANeNa kevaDiyA ! asaMkhejA / evaM savvaraiyasavvapaMcidiyatirikkha- savvamaNusa - savvadevA tti / Navari maNusapaJjatta - maNusiNI -savvADadevA cadukasAyovajuttA davvapamANeNa kevaDiyA 9 saMkhejA / evaM jAva aNAhAriti / yogadvAra isa gAthAdvArA sUcita kiye gaye haiM yaha siddha huA / aba ina ATha anuyogadvAroMke avalambanase kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMkA anusandhAna karanepara vahA~ ye mArgaNAsthAna hote haiM isa bAtakA jJAna karAne ke lie kahate haiM-- * kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA ATha anuyogadvAroMkA Azraya lekara gati, indriya, kAya, yoga, veda, jJAna, saMyama, darzana, lezyA, bhavyatva, samyaktva, saMjJitva aura AhAra ina teraha anugamoMmeM mArgaNa karake / $ 190. ina gati Adi teraha mArgaNAsthAnoM meM kaSAyoMse upayukta hue jIva anantara pUrva kahe gaye ATha anuyogadvAroMke Azrayase jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba yathokta mArgaNAsthAnoMmeM sat Adi yathokta anuyogadvAroMse vizeSatAko prApta hue kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMkA anveSaNa karate haiM / yathA - unameM se satprarUpaNAkI apekSA nirdeza do prakArakA hai - ogha aura Adeza / oghase krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAya meM upayukta jIva haiM / isI prakAra saba mArgaNAoMmeM kathana karanA cAhie / $ 191. dravyapramANAnugamakI apekSA nirdeza do prakArakA hai - ogha aura Adeza / oghase krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAyameM upayukta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? ananta haiM / isI prakAra tiryazca jIva jAnane cAhiye / Adezase narakagati meM nArakI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / isI prakAra saba nArakI, saba pacendriya tirya, saba manuSya aura saba deva jAnane caahie| itanI vizeSatA hai ki cAroM kaSAyoM meM upayukta hue manuSya paryApta, manuSyinI aura sarvArthasiddhike deva dravyapramANakI apekSA kitane Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcamagAhAsuttassa atthaparUvaNA gAthA 67 ] khetta-posaNaM jANiNa NedavvaM / $ 192. kAlAnugameNa duviho Niddeso- ogheNa AdeseNa ya / ogheNa kohAdikasAyo juttA kevaciraM kAlAdo hoMti ? NANAjIve paDucca savvaddhA / egajIvaM paDucca jahaNNukkasseNa aMtomuhuttaM / evaM gadiyAdisavvamaggaNAsu NeyavvaM / $ 193. aMtarANugameNa duviho Nideso- ogheNa AdeseNa ya / ogheNa kohAdikasAyovajuttANaM NANAjIve paDucca Natthi aMtaraM / egajIvaM paDucca jahaNNukasseNa aMtomuhutaM / evaM gadiyAdisu NedavvaM / $ 194. bhAgAbhAgANugameNa duviho Niddeso-ogheNa AdeseNa ya / ogheNa kohojuttA savvajIvA * kevaDio bhAgo 1 cadubbhAgo desUNo / evaM mANa- mAyovajuttANaM pi vattatvvaM / lobhovajuttA savvajIvA 0 kevaDio bhAgo ? cadubbhAgo sAdireo / evaM tirikkha- maNussesu / AdeseNa NeraiyA kohovajuttA savvajIvA0 kevaDio bhAgo ? sakhejA bhAgA / sesaM saMkhejadibhAgo / evaM savvaNeraiya0 / devagadIe lobhovajuttA savvajIvA 0 kevaDio bhAgo ? saMkhejA bhaagaa| mAyAdikasAyovajuttA jIvA saMkhejadibhAgo / evaM davvaM jAva aNAhAri ti / haiM ? saMkhyAta haiM / isI prakAra anAhAraka mArgaNA taka jAnanA cAhie / kSetra aura sparzanakA jAnakara kathana karanA cAhie / $ 192. kAlAnugamakI apekSA nirdeza do prakArakA hai-- ogha aura Adeza / ogha krodhAdi kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMkA kitanA kAla hai ? nAnA jIvoMkI apekSA sarvadA kAla hai / eka jIvakI apekSA jaghanya aura utkRSTa kAla antarmuhUrta hai / isI prakAra gati Adi saba mArgaNAoM meM jAnanA cAhie / $ 193. antarAnugamakI apekSA nirdeza do prakArakA hai - ogha aura Adeza | oghase krodhAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA nAnA jIvoMkI apekSA antarakAla nahIM hai / eka jIvakI apekSA jaghanya aura utkRSTa antarakAla antarmuhUrta hai / isI prakAra gati Adi mArgaNAoM meM jAnanA cAhie / $ 194. bhAgAbhAgAnugamakI apekSA nirdeza do prakArakA hai - ogha aura Adeza / oghase krodhameM upayukta hue jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? kucha kama caturthabhAgapramANa haiM / isI prakAra mAna aura mAyA kaSAyameM upayukta hue jIvoMkA bhI kathana karanA cAhie / lobhakaSAya meM upayukta hue jIva saba jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? sAdhika caturtha bhAgapramANa haiM / isI prakAra tiryana aura manuSyoM meM jAna lenA cAhie / Adezase krodha kaSAyameM upayukta hue nArakI jIva saba nArakI jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? saMkhyAta bahubhAgapramANa haiN| zeSa kaSAyoM meM upayukta hue jIva saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / isI prakAra saba nArakiyoM meM jAnanA cAhie / devagati meM lobhakaSAya meM upayukta hue jIva saba deva jIvoMke kitane bhAgapramANa haiM ? saMkhyAta bahubhAgapramANa haiM / mAyA Adi kaSAyoMmeM upayukta hue jIdha saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / isI prakAra anAhAraka mArgaNA taka jAnanA cAhie / 12 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 195. appAbahuANugameNa duviho Niddeso-ogheNa AdeseNa ya / oSeNa savvatthovA mANakasAyovajuttA jIvA / kohakasAyovajuttA jIvA visesAhiyA / mAyakasAyovajuttA visesAhiyA / lobhakasAyovajuttA visesaahiyaa| evaM tirikkhamaNussesu / NirayagadIe savvatthovA lobhovajuttA jIvA / mAyovajuttA saMkhejaguNA / mANovajuttA jIvA sNkhejgunnaa| kohovajuttA saMkhejaguNA / evaM devagadIe vi / Navari kohAdI vattavvaM / evaM jAva aNAhAri tti NedavvaM / evamedesu terasasu aNugamesu saMtaparUvaNAdIhiM kasAyovajuttANaM maggaNaM kAdUNa tado kiM kAyavvamidi AsaMkAe idamAha * mahAdaMDayaM ca kAdUNa samattA paMcamI gaahaa|| $ 196. cadugadisamAsappAbahuavisao daMDao mahAdaMDao ti ettha vivakkhio, egegagadipaDibaddhadaMDagehiMto edassa bahuvisayatteNa tahAbhAvovattIdo / so ca mahAdaMDao evamaNugaMtavvo $ 197. savvatthovA maNusagadIe mANovajuttA jiivaa| kohovajuttA jIvA visesAhiyA / mAyovajuttA jIvA visesaahiyaa| lobhovajuttA jIvA visesAhiyA / NirayagadIe lobhovajuttA0 asNkhejgunnaa| mAyova0 saMkhejaguNA / mANova0 $ 195. alpabahutvAnugamakI apekSA nirdeza do prakArakA hai-ogha aura Adeza / oghase mAnakaSAyameM upayukta hue jIva sabase thor3e haiN| unase krodhakaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase mAyA kaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase lobha kaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| isI prakAra tiryaJcoM aura manuSyoMmeM jAnanA cAhie / narakagatimeM lobhakaSAyameM upayukta hue jIva savase thor3e haiN| unase mAyAkaSAyameM upayakta hae jIva saMkhyAtagaNe haiN| unase mAnakaSAyameM upayukta hae jIva saMkhyAtagaNe haiN| unase krodhakaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiN| isI prakAra devagatimeM bhI jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki krodhakaSAyako Adi kara kathana karanA cAhie / isI prakAra anAhAraka mArgaNA taka jAnanA cAhie / isa prakAra ina teraha anugamoMmeM satprarUpaNA Adike dvArA kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA anusandhAna karaneke bAda kyA karanA cAhie aisI AzaMkA honepara yaha kahate haiM * aura mahAdaNDaka karake pA~cavIM gAthA samApta huI / $ 106. cAroM gatiyoMke samudAyarUpa alpabahutvako viSaya karanevAle daNDakako mahAdaNDaka kahate haiM yaha prakRtameM vivakSita hai, kyoMki eka-eka gatise sambandha rakhanevAle daNDakase yaha bahutako viSaya karanevAlA honese ise mahAdaNDakapanA bana jAtA hai / aura vaha mahAdaNDaka isa prakAra jAnanA cAhie $ 197. manuSyagatimeM mAnakaSAyameM upayukta hue jIva sabase thor3e haiN| unase krodhakaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase lobhakaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase narakagatimeM lobhakaSAyameM upayukta hue jIva asaMkhyAtaguNe haiN| unase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIva Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 68 ] chaTThagAhA suttassa atthaparUvaNA 91 1 1 saMkhejaguNA / kohova * saMkhejjaguNA / devagadIe kohovajuttA asaMkhejaguNA | mANovajuttA saMkhejaguNA / mAyovajuttA saMkhejjaguNA / lobhovajuttA saMkhejjaguNA / tirikkhagadI mANovajuttA anaMtaguNA / kohova0 visesAhiyA / mAyo0 visesAhiyA / lobhovajuttA visesAhiyA / evameso garamaggaNA visao ego mahAdaMDao | evamiMdiyamaggaNA e vi paMcaNhamiMdiyANaM samAseNa cadukasAyovajuttANamappAbahue kIramANe vidio mahAdaMDago hoi / puNo edeNeva vihiNA kasAyamaggaNaM mottUNa sesasavvamaggaNAsu pAdekamegegamahAdaMDao jANiya Neyavvo / evaM NIde paMcamI gAhA samatA bhavadi / * 'je je jamhi kasAe uvajuttA kiNNu bhUdapuvvA te ' tti edisse - chuTTIe gAhAe kAlajoNI kAyavvA / $ 198. edeNa gAhApuvvaddhamidi saddaparamuccAriya pacchaddhassa vi desA - mAsayaNNANa buddhIe parAmarasaM kADhUNa tado edisse chuTTIe gAhAe atthavihAsaNaTuM kAlajoNI kAyavyAti NihiM / kAlo ceba joNI Asayo payadaparUvaNAra kAyavvo tivRttaM ho / kudo evaM 1 edisse gAhAe vaTTamANasamaya-mANAdikasAyovajuttANa saMkhyAtaguNe haiN| unase mAnakaSAya meM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiN| unase krodhakaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiN| unase devagatimeM krodhakaSAya meM upayukta hue jIva asaMkhyAtaguNe haiN| unase mAnakaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe / unase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiN| unase lobhakaSAya meM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiN| unase tiryaJcagati meM mAnakaSAya meM upayukta hue jIva anantaguNe haiN| unase krodhakaSAya meM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase lobhakaSAya meM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiM / isa prakAra yaha gatimArgaNAviSayaka eka mahAdaNDaka hai / isI prakAra indriyamArgaNAmeM bhI pA~ca indriyoMke samudAyake sAtha cAra kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMkA alpabahutva karanepara dUsarA mahAdaNDaka hotA hai / punaH isI vidhise kaSAyamArgaNAko chor3akara zeSa saba mArgaNAoMmeMse pratyekake Azrayase eka-eka mahAdaNDakako jAnakara le jAnA cAhie / isa prakAra le jAne para pA~cavIM gAthA samApta hotI hai / * 'jo jo jIva vartamAna samaya meM jisa kaSAyameM upayukta haiM kyA ve atIta kAlameM usI kaSAya meM upayukta the' isa chaThI gAthAkI kAlake Azrayase prarUpaNA karanI cAhie / $ 198. isa dvArA gAthAke pUrvArdhakA ullekhapUrvaka uccAraNa karake tathA isake uttarArdha kA bhI dezA marSaka nyAya se buddhidvArA parAmarza karake anantara isa chaThI gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karaneke lie kAlayoni karanA cAhie / prakRta prarUpaNA meM kAla hI yoni arthAt Azraya karane yogya hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- aisA kyoM hai ? Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe madIdANAdakA mANa - NomANa- missAdikAlaviyappapaDibaddhapamANaparUvaNAe biddhatA / kathamedaM Navvade ? je je jIvA jamhi kasAe vaTTamANasamae uvajuttA te tappamANA ceva hotRRNa kiNNu bhUdapuvvA kiM mANovajuttA ceva hotRRNa mANakAleNa pariNadA Aho mAnavadirittasesa kasAyovajuttA hodUNa NomANa kAlapariNadA, kiM vA mANaNomANehiM jahApavibhAgamakamovajuttA hotRRNa missayakAleNa pariNadA tti evamAdipucchA hisaMbaMdheNa suttatthavakkhANAvalaMbaNAdo | ettha gAhApuvvaddhammi adIdakAlavisayo pucchAso paDivo / 'hohiMti ca uvajuttA' tti edammi vi pacchaddhAvayave aNAgayakAlavisayo pucchANideso Nibaddho / evamogheNa pucchANiddesaM kADhUNa tado Adesa - parUvaNAe vi kiMci vIjapadamuvaiGkaM ' evaM savvattha boddhavyA' ti / tado edisse chuTTIe gAhAe kAlajoNiyA parUvaNA kAyavvA tti siddhaM / I 92 [ uvaMjogo 7 samAdhAna --kyoMki isa gAthA meM vartamAna samaya meM mAnAdi kaSAyoM meM upayukta hue jIvoMkI atIta aura anAgata kAlameM mAna, nomAna aura mizra Adi kAlake bhedoMse sambandha rakhanevAle pramANakI prarUpaNA nibaddha hai / zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna -- kyoMki jo jo jIva vartamAna samaya meM jisa kaSAyameM upayukta haiM ve sabake saba kyA bhUtapUrva arthAt atIta kAlameM bhI mAnakaSAya meM hI upayukta hokara kyA mAnakAlase pariNata the yA mAnavyatirikta zeSa kaSAyoMmeM upayukta hokara nomAnakAlase pariNata the athavA kyA yathAvibhAga mAna aura nomAnarUpase yugapat upayukta hokara mizrakAlase pariNata the ityAdi pRcchAke sambandhase sUtrArthake vyAkhyAnakA avalambana liyA hai, isase jAnA jAtA hai ki isa gAthAmeM ukta prarUpaNA nibaddha hai / yahA~ gAthA pUrvArdha meM atItakAlaviSayaka pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai tathA gAthA ke uttarArdha ke 'hohiM ti ca ubajuttA' isa pAdameM bhI anAgata kAlaviSayaka pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai / isa prakAra oghase pRcchAkA nirdeza karake tadanantara AdezaprarUpaNAsambandhI bhI 'evaM savvattha boddhavvA' isa caraNadvArA saMkSepa meM bIjapadakA nirdeza kiyA gayA hai / isalie isa chaThI gAthAkI kAlake Azrayase prarUpaNA karanI cAhie yaha siddha huA / vizeSArtha -- kaSAyake cAra bhedoMmeMse vartamAna samayameM jo jIva jisa kaSAya se upayukta haiM ve atIta kAlameM kyA usI kaSAyase upayukta the yA bhaviSya kAlameM usI kaSAyase upayukta raheMge aisI pRcchA honepara mAnakaSAyakI apekSA isakA uttara tIna prakAra se hogA / prathama uttara hogA ki ve saba jIva atIta kAlameM bhI mAnakaSAyase upayukta the yA mAnakaSAya se upayukta rheNge| dUsarA uttara hogA ki ve saba jIva atIta kAlameM krodha, mAyA aura lobha kaSAyase upayukta the yA krodha, mAyA aura lobhakaSAyase upayukta rheNge| tathA tIsarA uttara hogA ki una jIvoM meM se kucha to krodha, mAyA aura lobhakaSAyase upayukta the aura kucha jIva mAnakaSAyase upayukta the 'yA kucha jIva to krodha, mAyA aura lobha kaSAyase upayukta raheMge aura kucha jIva mAnakapAya se upayukta rheNge| ukta pRcchAke ye tIna uttara haiN| ataeva isa hisAba se kAla bhI tIna bhAgoM meM vibhakta ho jAtA hai- - prathama uttara ke anusAra mAnakAla, dUsare uttara ke anusAra Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAtha 68] chaTThagAhAsuttassa atthaparUvaNA $ 199. saMpahi payadaparUvaNAe avasarakaraNa8 pucchAvakamAha* taM jhaa| 200. sugamaM / * je assi samae mANovajuttA tesiM tIde kAle mANakAlo NomANakAlo missayakAlo idi evaM tiviho kaalo| $201. je jIvA edammi vaTTamANasamaye mANovajuttA aNaMtA hodUNa dIsaMti tesiM tIde kAle tiviho kAlo volINo--mANakAlo NomANakAlo missayakAlo cedi / tattha jammi kAlavisese eso AdiTTho vaTTamANasamayamANovajuttA jIvarAsI aNUNAhio hodUNa mANovajogeNeva pariNado labbhai so mANakAlo tti bhaNNai / eso ceva NiruddhajIvarAso jammi kAlavisese ego vi mANo ahodaNa koha-mAyA-lomesu ceva jahApavibhAgaM pariNado so NomANakAlo tti bhaNNade mANavadirittasesakasAyANaM nomAnakAla aura tIsare uttarake anusAra mizrakAla ye unakI saMjJAyeM haiN| jo jIva vartamAna samayameM mAnakaSAyase upayukta haiM ve sabake saba yadi atIta kAlameM mAnakaSAyase upayukta the bhaviSyakAlameM mAnakaSAyase upayukta raheMge to unake usa kAlakI mAnakAla saMjJA hai| isI prakAra jo jIva vartamAna samayameM mAnakaSAyase upayukta haiM ve sabake saba atItakAlameM yadi mAnake sivAya anya kaSAyase upayukta the yA anya kaSAyase upayukta raheMge to unake usa kAlakI nomAnakAla saMjJA hai| tathA isI prakAra jo jIva vartamAna samayameM mAnakaSAyase upayukta haiM unameMse kucha to atIta kAlameM mAnake sivAya anya kaSAyase upayukta the aura kucha mAnakaSAyase upayukta the yA kucha anya kaSAyase upayukta raheMge aura kucha mAnakaSAyase upayukta raheMge to unake usa kAlakI mizrakAla saMjJA hai| yaha mAnakaSAyako vivakSita kara kAlake bhedoMkA nirUpaNa hai / isI prakAra anya kaSAyoMko vivakSita kara AgamAnusAra kAlake bhedoMkA nirUpaNa kara lenA caahie| yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki jaba jo kaSAya vivakSita ho taba usake anusAra kAlake bhedoMkI saMjJA ho jAtI hai| jaise krodhakAla, nokrodhakola aura mizrakAla aadi| $ 199. aba prakRta prarUpaNAkA avasara karaneke lie pRcchAvAkyako kahate haiM* vaha jaise / 200. yaha sUtra sugama hai| * jo jIva isa samaya mAnakaSAyase upayukta haiM unakA atIta kAlameM mAnakAla, nomAnakAla aura mizrakAla isa prakAra tIna prakArakA kAla vyatIta huA hai| 6201. jo isa arthAt vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayukta ananta jIva dikhalAI dete haiM unakA atItakAlameM tIna prakArakA kAla vyatIta huA hai-mAnakAla, nomAnakAla aura mishrkaal| unameM se jisa kAlavizeSameM yaha vivakSita vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayukta huI jIvarAzi nyUnAdhika hue vinA mAnopayogase hI pariNata hokara prApta hotI hai use mAnakAla kahate haiM / tathA yahI vivakSita jIvarAzi jisa kAlavizeSameM eka bhI mAnarUpa na hokara yathAvibhAga krodha, mAyA aura lobharUpase hI pariNata huI usa kAlavizeSako nomAnakAla kahate haiM, kyoMki mAnake sivAya zeSa kaSAyeM nomAna saMjJAke yogya haiM isa vivakSAkA yahA~ avalambana liyA gayA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 NomANavavaesArihaMteNAvalaMbaNAdo / puNo imo ceva NiruddhajIvarAsI jammi kAle thovo mANovajutto thovo ca koha-mAyA-lomesu jahAsaMbhavamuvajutto hodaNa pariNado diTTho so missayakAlo NAma / tamhA mANovajuttANameso satthANavisayo tiviho kAlo samadikkato tti sammamavahAridaM / Na kevalameso tiviho ceva kAlaparivatto vivakkhiyajIvANaM, kiMtu aNNo vi kAlaparivatto paratthANavisayo samaiMkato tti paduppAyaNaDhamuttarasuttamoiNNaM * kohe ca tiviho kaalo| $ 202. tasseva vaTTamANasamayamANovajuttajIvarAsissa kohe vi viviho kAlo aikkato tti vuttaM hoi / taM jahA-kohakAlo jokohakAlo missayakAlo cedi / tattha jammi samaye so ceva vaTTamANasamayamANovajuttajIvarAsI kasAyaMtaraparihAreNa kohakasAeNeva pariNado hodaNacchido so mANovajuttANaM kohakAlo tti bhaNNade / puNo eso ceva jIvarAsI jammi kAlavisese koha-mANesu ekkeNa vi jIveNAhodUNa mAyA-lobhesu ceva pariNado so mANovajuttANaM NokohakAlo tti viNNAyade / puNo mANe ego vi jIvo ahodaNa thovo kohovajutto thovo ca mAyA-lobhovajutto hodUNa jamhi kAle pariNado so mANovajuttANaM kohamissayakAlo ti bhaNNade / ahavA Nokoha-missayakAlesu mANeNa vi pariNAmide Na doso, teNa vi pariNadassa Nokoha hai / tathA yahI vivakSita jIvarAzi jisa kAlameM kucha mAnameM upayukta hokara aura kucha krodha, mAyA aura lobhameM yathAsambhava upayukta hokara pariNata dikhAI dI usakI mizrakAla saMjJA hai| isalie mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA svasthAnaviSayaka yaha tIna prakArakA kAla vyatIta huA yaha samyak prakArase nizcita kiyaa| vivakSita jIvoMkA tIna prakArakA kevala yahI kAlaparivartana nahIM hai kintu parasthAnaviSayaka anya bhI kAlaparivartana vyatIta huA hai isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * krodhakaSAyameM tIna prakArakA kAla hotA hai / 6 202. vartamAna samayameM mAnameM upayukta huI usI jIvarAzikA krodhakaSAyameM bhI tIna prakArakA kAla vyatIta huA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yathA-krodhakAla nokrodhakAla aura mizrakAla / unameMse vartamAna samayameM mAnakaSAyameM upayukta huI vahI jIvarAzi jisa samayameM anya kaSAyoMkA parihAra kara krodhakaSAyarUpase pariNata hokara rahI, vaha mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoM kA krodhakAla kahA jAtA hai / punaH yahI jIvarAzi jisa kAlavizeSameM eka bhI jIva krodha aura mAnarUpa na hokara mAyA aura lobha rUpase hI pariNata huI, vaha mAnameM upayukta hue jIvoMkA nokrodhakAla jAnA jAtA hai| punaH eka bhI jIva mAnarUpa na hokara thor3ese jIva krodhakaSAyameM upayukta hokara aura thor3ese jIva mAyA aura lobhakaSAyameM upayukta hokara jisa kAlameM pariNata hue, vaha mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA krodhakI apekSA mizrakAla kahA jAtA hai / athavA nokrodhakAla aura mizrakAla inameM mAnakaSAyarUpase bhI pariNamAve, doSa nahIM hai, kyoMki Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 68 ] chaTThagAhAsuttassa atthaparUvaNA missattasaMbhave virohaabhaavaado| evameso vaTTamANasamayammi mANovajuttANaM kohAvekkhAe vitiviho kAlo volINo tti siddhaM / saMpahi mAyA - lomesu vi eso ceva kamoi paduppAyaNamAha 95 * mAyAe tiviho kAlo / $ 203. mAya - NomAya - missayabhedeNa tattha vi tivihakAlasiddhIe NippaDibaMdhabhAdo / * lobhe tiviho kAlo / $ 204. lobha- Nolobha-missayA medeNa tattha vi tivihakAlasiddhIe paDibaMdhANuvalaMbhAdo / edesiM ca kAlANaM kohabhaMgeNeva jojaNA kAyavvA / evameso kAlavibhAgo vamANasamayammi mANovajuttANa mekkekammi kasAe pAdekkaM tiviho hodUNa bArasaviho hoditti ghettavvaM / edassevatthassova saMhAravakkamuttaraM - * evameso kAlo mANovajuttANaM bArasaviho / $ 205. sugamamedaM / mAnakaSAyarUpase pariNata hue jIvake nokrodha aura mizrapanA sambhava hai, isameM koI virodha nahIM hai| isa prakAra vartamAna samaya meM mAnameM upayukta hue jIvoMkA krodhakI apekSA bhI yaha tIna prakArakA kAla vyatIta huA yaha siddha huA / aba mAyA aura lobhameM bhI yahI krama hai yaha kathana karaneke lie kahate haiM * mAyAkaSAyameM tIna prakArakA kAla hotA hai / $ 203. kyoMki mAyA, nomAyA aura mizrake bhedase mAyAkaSAyameM bhI tIna prakArake kAlakI siddhi vinA bAdhAke upalabdha hotI hai / * lobhakaSAyameM tIna prakArakA kAla hai / $ 204. lobha, nolobha aura mizrake bhedase lobhakaSAyameM bhI tIna prakArake kAlakI siddhi binA bAdhA upalabdha hotI hai| ina kAloMkI krodhakAlake bhaMgake samAna yojanA karanI caahie| isa prakAra yaha kAlavibhAga vartamAna samaya meM mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA eka-eka kaSAyameM pratyekake tIna bheda hokara bAraha prakArakA hotA hai aisA yahA~para grahaNa karanA caahie| aba isI arthake upasaMhArarUpa Ageke vAkyako kahate haiM * isa prakAra mAnakaSAya meM upayukta hue jIvoMkA yaha bAraha prakArakA kAla hai / $ 205. yaha sUtra sugama hai / * vizeSArtha - pahale vartamAna meM mAnakaSAya pariNata jIvoMke svasthAnakI apekSA mAnakAla, tarters aura mizrakAla aise tIna bheda batalA Aye haiM / yahA~ parasthAnakI apekSA bhedakA nirUpaNa karate hue nau bheda batalAye gaye haiN| khulAsA isa prakAra hai Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 206. saMpahi vaTTamANasamayakohovajuttANaM kadividho kAlo hodi tti AsaMkAe NiNNayakaraNaTThamAha____* assi samaye kohovajuttA tesiM tIde kAle mANakAlo patthi, NomANakAlo missayakAlo ya / 207. kudo tAva mANakAlo tthi tti pucchide vuccade-koharAsI bahuo, mANovajuttajIvarAsI thoco hoi, addhAvisesamassiyUNa mANarAsIdo koharAsissa visesaahiyttdNsnnaado| tado vaTTamANasamaye kohovajutto hodUNa dvidarAsI adIdakAlammi ekkasamaeNa savvo ceva mANovajutto hodaNAvaTThANaM Na lahai, tatto visesa nAnAjIva / vrtmaanmeN| atItakAlameM kAlasaMjJA apekSA mAnapariNata mAnapariNata mAnakAla svasthAnakI a0 kro0, mAyA, yA lo0 50 nomAnakAla kucha mAna pariNata kucha anya mizrakAla kaSAya pariNata krodha pariNata krodhakAla parasthAnakI a0 mAna, mAyA yA lobha 50 nokrodhakAla parasthAnakI a0 kucha krodhapa0, kucha anya kaSAya mizrakAla pariNata mAyApariNata mAyAkAla krodha0, mAna yA lobha pa0 nomAyAkAla kucha mAyApa0, kucha anya kaSAya | mizrakAla pariNata lobhapariNata lobhakAla kro0, mAna yA mAyApa0 nolobhakAla kucha lobhapa0, kucha anya kaSAya mizrakAla pariNata $ 206. aba vartamAna samayameM krodhameM upayukta hue jIvoMkA kitane prakArakA kAla hotA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie kahate haiM ___ * isa samayameM jo jIva krodhakaSAyameM upayukta haiM unakA atIta kAlameM mAnakAla nahIM hai, nomAnakAla aura mizrakAla hai / $207. sarva prathama mAnakAla kisa kAraNase nahIM hai aisI pRcchA honepara kahate haiMkrodhakaSAya pariNata jIvarAzi bahuta hai aura mAnakaSAyameM upayukta huI jIvarAzi alpa hai, kyoMki krodhakaSAyapariNata jIvarAzikA kAla adhika hai, isalie mAnarAzise krodharAzi vizeSa adhika dekhI jAtI hai| ataH vartamAna samayameM krodhameM upayukta hokara sthita huI jIvarAzi atItakAlameM eka samayake dvArA sabakI saba mAnameM upayukta hokara avasthAnako Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 68] chaTTagAhAsuttassa atthaparUvaNA hINasseva jIvarAsissa tabbhAveNa prinnmnndNsnnaado| Na ca tahA pariNamamANayassa tassa mANakAlasaMbhavo atthi, mANakasAye ceva savvovasaMhAreNa tadavaTThANANulaMbhAdo / tamhA ettha mANakAlo patthi tti bhaNidaM / NomANakAlo missayakAlo ya atthi / ki kAraNaM ? NiruddhasavvajIvarAsissa mANavadirittasesakasAesu cevAvaTThANe NomANakAlo hoi, mANedarakasAesu jahApavibhAgamavaTThANe missakAlo hodi tti evaMvihasaMbhavassa pripphuddmuvlNbhaado| * avasesANaM Navaviho kAlo / $208. tesiM ceva vaTTamANasamayakohovajuttajIvANaM mANavadirittasesakasAesu pAdekaM tivihakAlasaMbhavAdo tattha gavaviho kAlo samuppajai tti vuttaM hoi / kudo evaM ? vaTTamANasamae kohovajuttasavvajIvarAsissa adIdakAlammi egasamaeNa savvappaNA prApta nahIM ho sakatI, kyoMki usase vizeSa hIna jIvarAzikA hI mAnabhAvase pariNamana dekhA jAtA hai aura isa prakAra pariNamana karanevAlI usa jIvarAzikA mAnakAla sambhava nahIM hai, kyoMki samasta rAzikA upasaMhAra hokara mAnakaSAyameM hI usakA avasthAna nahIM pAyA jaataa| isalie yahA~ mAnakAla nahIM hai yaha kahA hai| nomAnakAla aura mizrakAla hai, kyoMki vivakSita samasta jIvarAzikA mAnakaSAyake sivAya zeSa kaSAyoMmeM hI avasthAna honepara nomAnakAla hotA hai tathA mAnakaSAya aura anya kaSAyoMmeM yathAvibhAga avasthAna honepara mizrakAla hotA hai, kyoMki isa prakArakA sambhava spaSTarUpase bana jAtA hai| vizeSArtha-vartamAnameM jitanI jIvarAzi krodhabhAvase pariNata hai utanI sabakI saba jIvarAzi atItakAlameM eka sAtha mAnabhAvase pariNata nahIM ho sakatI, kyoMki krodhakaSAyake kAlase mAnakaSAyakA kAla alpa hai, isaliye apane kAlake bhItara jitanI adhika krodharAzikA saMcaya hotA hai, mAnakAlake bhItara utanI adhika mAnarAzikA saMcaya honA saMbhava nahIM hai / spaSTa hai ki vartamAnameM jo jIva krodhabhAvase pariNata haiM una sabakA atItakAla meM kevala mAnabhAvase pariNata honA sambhava nahIM hai, isalie parasthAnakI apekSA yahA~ mAnakAlakA niSedha kiyA hai / parasthAnakI apekSA ina jIvoMkA nomAnakAla aura mizrakAla bana jAtA hai, kyoMki yaha sambhava hai ki jo vartamAnameM krodhabhAvase pariNata haiM ve atItakAlameM mAnakaSAyase pariNata na hokara anya kaSAyarUpase pariNata rahe haiM, isalie to nomAnakAla bana jAtA hai aura jo vartamAnameM krodhabhAvase pariNata haiM ve atIta kAlameM kucha to mAnabhAvase pariNata rahe haiM aura kucha anya kaSAyarUpase pariNata rahe haiM, isalie mizrakAla bhI bana jAtA hai| * avazeSa kaSAyoMkI apekSA nau prakArakA kAla hotA hai| 6 208. kyoMki vartamAna samayameM krodhakaSAyameM upayukta hue unhIM jIvoMkA mAnakaSAyake sivAya zeSa kaSAyoMmeMse pratyeka kaSAyakI apekSA tIna prakArakA kAla sambhava honese vahA~ nau prakArakA kAla utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . zaMkA-aisA kaise hotA hai ? samAdhAna-kyoMki vartamAna samayameM krodhakaSAyameM upayukta huI saba jIvarAzikA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 koha-mAyA-lobhesu pariNamaNasaMbhave virohANuvalaMbhAdo / sugamamaNNaM / evameso Navaviho kAlo, puvvutto duviho mANakAlo, evamede ghettUNa vaTTamANa-samayakohovajuttajIvarAsissa ekArasaviho kAlo hodi ti payadatthovasaMhAravakkamuttaraM * evaM kohovajuttANamekArasaviho kAlo vidikkato / $ 209. sugamaM / saMpahi vaTTamANasamayamAyovajuttANamadIdakAlamassiyUNa kadavigho kAlo saMbhavadi tti pucchAe NicchayakaraNaTThamuvarimo pabaMdho je assiM samae mAyovajuttA tesiM tIde kAle mANakAlo duviho, kohakAlo duviho, mAyAkAlo tiviho, lobhakAlo tiviho / 210. kudo tAva koha-mANakAlANamettha duvihattaNiyamo ? vaTTamANasamayamAyovajuttajIvarAsissa koha-mANajIvarAsIhito addhAmAhappeNa visesaahiyttdNsnnaado| tamhA NiruddhajIvarAsissa mANakAlo kohakAlo ca Natthi / Nomoha-Nokoha-missakAlANaM ceva tattha saMbhavo tti siddhaM / mAyA-lobhakasAesu puNa tivihakAlasaMbhavo Na virujjhade, NiruddhajIvarAsissa tattha savvappaNA uvasaMhArasaMbhavAdo / tamhA ettha savva atItakAlameM eka sAtha pUrI tarahase krodha, mAyA aura lobharUpase pariNamana sambhava hai, isameM koI virodha nahIM AtA / zeSa kathana sugama hai / isa prakAra yaha nau prakArakA kAla tathA pUrvokta do prakArakA mAnakAla isa prakAra inako grahaNakara vartamAna samayameM krodhameM upayukta huI jIvarAzikA gyAraha prakArakA kAla hotA hai| isa prakRta arthakA upasaMhAra karanevAle Ageke sUtravacanako kahate haiM * isa prakAra krodhakaSAyameM upayukta jIvoMkA gyAraha prakArakA kAla vyatIta huaa| 6209. yaha sUtravacana sugama hai| aba vartamAna samayameM mAyAkaSAyameM upayukta hue jIvoMkA atItakAlakI apekSA kitane prakArakA kAla sambhava hai aisI pRcchA honepara nizcaya karaneke lie AgekA sUtraprabandha kahate haiM * jo vartamAna samayameM mAyAkaSAyameM upayukta haiM unake atItakAlameM mAnakAla do prakArakA, krodhakAla do prakArakA, mAyAkAla tIna prakArakA aura lobhakAla tIna prakArakA hotA hai| $ 210. zaMkA-yahA~ krodhakAla aura mAnakAlake dvividhapanekA niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki vartamAna samayameM mAyAkaSAyameM upayukta huI jIvarAzikA kAlake mAhAtmyavaza krodha aura mAnabhAvase pariNata huI jIvarAzikI apekSA vizeSa adhikapanA dekhA jAtA hai, isalie vivakSita jIvarAzikA mAnakAla aura krodhakAla nahIM hai| vahA~ nomAna, nokrodha aura mizrakAla hI sambhava hai yaha siddha huaa| mAyA aura lobhakaSAyoMmeM to tInoM prakArake kAloMkA sambhava virodhako nahIM prApta hotA, kyoMki vivakSita jIvarAzikA unameM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 68] chaTTagAhAsuttassa atthaparUvaNA samAseNa dasaviho payadakAlo labbhai ti payadatthamuvasaMharai * evaM mAyovajuttANaM dasaviho kaalo| $ 211. sugamamedaM, aNaMtarAdIdapabaMdheNeva gytthttaado| saMpahi vaTTamANasamayalAbhovajuttANamadIdakAlavisaye payadakAlANamiyattAvahAraNamuvarimaM suttapabaMdhamAha * je assiM samaye lobhovajuttA tesiM tIde kAle mANakAlo duviho, kohakAlo duviho, mAyAkAlo duviho, lobhakAlo tiviho / 212. ettha kAraNaM puvvaM va parUveyavvaM / * evameso kAlo lohovajuttANaM Navaviho / $ 213. sugamaM cedaM payadatthovasaMhAravakkaM / saMpahi caduNhaM kasAyANaM savvapadasamAso ettio hoi tti paduppAyaNaTThamuttarasuttovaNNAso * evamedANi savvANi padANi bAdAlIsaM bhavati / $ 214. mANAdikasAesu jahAkama 12 11 10 9 ettiyANaM padANamegaTThIkaraNeNa taduppattidaMsaNAdo / pUrI tarahase upasaMhAra sambhava hai, isalie yahA~para saba kAloMko milAkara dasa prakArakA prakRta kAla prApta hotA hai isa prakRta arthakA upasaMhAra karate haiM * isa prakAra mAyAmeM upayukta hue jIvoMke dasa prakArakA kAla hotA hai| $ 211. yaha sUtra sugama hai, kyoMki anantara atIta hue prabandhake dvArA isakA artha jJAta hai| aba vartamAna samayameM lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke atIta kAlakI apekSA prakRta kAloMkI saMkhyAkA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * jo isa samaya lobhakaSAyameM upayukta haiM unake atIta kAlameM mAnakAla do prakArakA, krodhakAla do prakArakA, mAyAkAla do prakArakA aura lobhakAla tIna prakArakA hotA hai| . 6 212. yahA~para kAraNakA kathana pahaleke samAna karanA caahie| * isa prakAra lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke yaha kAla nau prakArakA hotA hai| $ 213. prakRta arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha vacana sugama hai / aba cAroM kaSAyoMke saba padoMkA yoga itanA hotA hai isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA upanyAsa karate haiM * isa prakAra ye saba pada vyAlIsa hote haiN| 6214. mAnAdi kaSAyoMmeM yathAkrama 12+ 11 + 10.+9 itane padoMkA yoga karanepara unakI arthAt 42 padoMkI utpatti dekhI jAtI hai| vizeSArtha--pahale hama mAnakaSAyake tIna svasthAna pada dikhalA Aye haiN| isI prakAra krodha, mAyA aura lobhakaSAya inameMse pratyekake tIna-tIna svasthAna pada jAna lenA caahie| 1 tA0pratI vattavvaM iti pAThaH / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 $ 215. ettha tAva bArasa satthANapadANi ghettUNappA bahuaM parUvemANo tadavasarakaraNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha - 100 * etto bArasa satthANapadANi gahiyANi / $ 216. etto bAdAlIsa padapiMDAdo bArasa satthANapadANi tAva gahidANi ti vRttaM ho / kANi tANi satthANapadANi tti sissAhippAyamAsaMkiya suttamuttaraM bhaNai* kadhaM satthANapadANi bhavaMti ? $ 217. kiM sarUvANi tANi ti pucchidaM hoi / * mANovajuttANaM mANakAlo NomANakAlo missayakAlo / $ 218. dANi tAva tiNNi satthANapadANi mANovajuttANaM bhavaMti, sesANaM ras padANaM kohAdisaMbaMdhINaM paratthANavisayatte ettha gahaNAbhAvAdo | * kohovajuttANaM kohakAlo NokohakAlo missakAlo / saba milAkara 12 hue / zeSa 30 parasthAna pada jAnane caahie| unameM se jo vartamAnameM mAnakaSAyase upayukta haiM unake 9 parasthAna pada, jo vartamAna meM krodhakaSAya se upayukta haiM unake 8 parasthAna pada, jo vartamAna meM mAyAkaSAyase upayukta haiM unake 7 parasthAna pada aura jo vartamAnameM lobhakaSAyase upayukta haiM unake 6 parasthAna pada isa prakAra saba milAkara saba parasthAnapada 30 hote haiM / ina sabakA spaSTIkaraNa sugama hai / $ 215. aba yahA~para sarva prathama bAraha svasthAna padoMke alpabahutvakA kathana karate hue usakA avasara karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * inameMse bAraha svasthAna padoMko grahaNa kiyA hai / $ 216. yaha jo vyAlIsa padoMkA piMDa hai unameM se sarvaprathama bAraha svasthAna pada grahaNa kiye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ve svasthAna pada kaunase haiM isa prakAra ziSya ke abhiprAyAnusAra AzaMkArUpa AgekA sUtra kahate haiM * ve svasthAna pada kyoM haiM ? $ 217. isa sUtra dvArA unakA arthAt svasthAna padoMkA svarUpa kyA hai yaha pRcchA kI gaI hai| * mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMke mAnakAla, nomAnakAla aura mizrakAla ye tIna svasthAna pada hote haiM / $ 218. mAtra ye tIna svasthAnapada mAnakaSAya meM upayukta hue jIvoMke hote haiM, kyoMki krodhAdi kaSAyoM se sambandha rakhanevAle zeSa nau pada parasthAnako viSaya karanevAle honese yahA~ grahaNa nahIM kiyA hai / * krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke krodhakAla, nokrodhakAla aura mizrakAla ye tIna svasthAna pada hote haiM / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 68) chaTTagAhAsuttassa atthaparUvaNA 101 219. vaTTamANasamae kohovajuttANaM pi edANi tiNNi ceva satthANapadANi gaheyavvANi, sesANamaTTaNhaM padANaM paratthANavisayANamettha ghnnaabhaavaado| * evaM mAyovajatta-lohovajattANaM pi| $ 220. mAyA-lobhovajuttANaM pi evaM ceva tiNNi tiNi satthANapadANi gaheyavvANi / taM jahA-mAyovajuttANaM mAyakAlo NomAyakAlo missayakAlo ca / lobhovajuttANaM lobhakAlo NolobhakAlo missayakAlo cedi| evamedANi cauNhaM 'kasAyANaM tiNNi tiNNi padANi ghettUNa bArasa satthANapadANi hoti tti eso ettha sutttthsNgho| 5221. saMpahi edesiM thovabahuttaNihAlaNaTThamuvarimo suttapabaMdho* edesiM bArasaNhaM pdaannmppaabhuaN| $ 222. edesi satthANapaDibaddhANaM bArasaNhaM padANaM etto appAbahuaMvattaissAmo tti paiNNAvakamedaM $ 219. vartamAna samayameM krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke bhI ye tIna hI svasthAna pada grahaNa karane cAhie, kyoMki parasthAnaviSayaka zeSa ATha padoMkA inameM grahaNa nahIM hotaa| * isI prakAra mAyAkaSAya aura lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke tIna-tIna svasthAna pada grahaNa karane caahie| $ 220. mAyAkaSAya aura lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMke bhI isI prakAra tIna-tIna svasthAna pada grahaNa karane caahie| yathA-mAyAkaSAyameM upayukta hue jIvoMkA mAyAkAla, nomAyAkAla aura mizrakAla tathA lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA lobhakAla, nolobhakAla aura mizrakAla / isa prakAra cAra kaSAyoMke ye tIna-tIna padoMko grahaNakara bAraha svasthAna pada hote haiM yaha prakRtameM vivakSita sUtroMkA samuccaya artha hai| vizeSArtha-yahA~ katipaya sUtroM dvArA svasthAnapadoMkA nirNaya karate hue jo batalAyA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki vartamAnameM jitane jIva jisa kaSAyameM upayukta hote haiM aura usake pUrva bhI yadi ve hI jIva usI kaSAyameM upayukta rahe haiM to una jIvoMke vivakSita kaSAyaviSayaka upayogakAlakI vahI saMjJA ho jAtI hai| jaise pUrva meM tathA vartamAnameM mAnameM upayukta hue jIvoMke kAlakI mAnakAla saMjJA tathA krodhameM upayukta hue jIvoMke kAlakI krodhakAla saMjJA aadi| tathA pUrva meM krodha, mAyA aura lobha kaSAyameM upayukta rahe haiM aura vartamAnameM mAnakaSAyameM upayukta haiM to unake usa kAlakI nomAnakAla saMjJA hai / isI prakAra anya kaSAyoMke anusAra yathAyogya ghaTita kara lenA caahie| tathA pUrva meM mAnakaSAyake sA kaSAyameM upayukta rahe haiM tathA vartamAnameM mAnakaSAyameM upayukta haiM to unake usa kAlakI mizrakAla saMjJA hai| yahA~ bhI anya kaSAyoMkI apekSA isI prakAra svasthAna padoMkA nirNaya kara lenA caahie| 6221. aba ina padoMke alpabahutvakA nirNaya karaneke lie AgekA sUtra prabandha hai* ina bAraha padoMkA alpabahutva kahate haiN| 6222. Age svasthAna sambandhI ina bAraha padoMkA alpabahutva batalAveMge isa prakAra 1 tA0 pratI padANaM iti pAThaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 * taM jahA / $ 223. sugamamedaM / ettha payadappAbahuavisae avyuppaNNasodArANaM suhAvagamasamuppAyaNa medesiM bArasaNDaM satthANapadANamesA saMdiTThI yaha pratijJAvAkya hai / * vaha jaise / vaTTamANakAle mANovajuttarAsipamANaM 16, vaTTamANakAle kohovajuttarAsipamANaM 20, vaTTamANakAle mAyovajuttarAsipamANaM 25, vaTTamANakAle lobhovajuttarAsipANaM 31 / tesiM caiva jIvANamadIdakAle mANovajattakAlo eso 36, tesiM ceva jIvANamadIdakAle kohojuttakAlo eso 12, tesiM caiva jIvANamadIdakAle mAyovajutta kAlo eso 4, tesiM caiva jIvANa madIdakAle lobhovajuttakAlo eso 2, tesiM caiva jIvANamadIdakAle NomANakAlo eso 2916, tesiM ceva jIvANamadIdakAle kohakAlo eso 972, tesiM caiva jIvANamadIdakAle NomAyakAlo eso 324, tesiM caiva jIvANamadIdakAle golobhakAlo eso 108, tesiM caiva jIvANamadIdakAle mANamissa kAlo eso 8748, tesiM caiva jIvANamadIdakAle kohamissayakAlo eso 10716, siM caiva jIvANamadIdakAle mAyamissayakAlo eso 11372, tesiM ceva jIvANamadIda - kAle lobhamissakAlo eso 11590 / evamedIe saMdiTThIe jANidasaMskArANaM sissANamidANiM payadappAbahuamodAraissAmo-- * lobhovajuttANaM lobhakAlo thovo / $ 223. yaha sUtra sugama hai / yahA~para prakRta alpabahutvake viSayameM ajAnakAra zrotAoM ko sukhapUrvaka jJAna utpanna karaneke lie ina bAraha svasthAna padoMkI yaha saMdRSTi haivartamAnakAla meM mAnameM upayukta huI jIvarAzikA pramANa 16, vartamAna kAlameM krodhameM upayukta huI jIvarAzikA pramANa 20, vartamAna kAlameM mAyAmeM upayukta huI jIvarAzikA pramANa 25 tathA vartamAna kAlameM lobhameM upayukta huI jIvarAzikA pramANa 31 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM mAnopayukta kAla yaha hai - 36 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM krodhopayukta kAla yaha hai -12 | unhIM jIvoMkA atIta kAlameM mAyopayukta kAla yaha hai -4 | unhIM jIvoMkA atIta kAla meM lobhopayukta kAla yaha hai - 2 | unhIM jIvoMkA atIta kAlameM nomAnakAla yaha hai2916 | unhIM jIvoMkA atIta kAlameM nokrodhakAla yaha hai 972 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM no mAyAkAla yaha hai - 324 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM nolobhakAla yaha hai - 108 | unhIM jIvoMkA atIta kAlameM mAnamizrakAla yaha hai - 8748 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM krodhamizrakAla yaha hai - 10716 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM mAyAmizrakAla yaha hai - 11372 / unhIM jIvoMkA atIta kAlameM lobhamizrakAla yaha hai - 11590 / isa prakAra isa saMdRSTi dvArA saMskAra prApta ziSyoMke nimitta isa samaya prakRta alpabahutvakA avatAra kareMge -- * lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA lobhakAla sabase thor3A hai / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 68] chaTTagAhAsuttassa atthaparUvaNA 103 $ 224. kiM kAraNaM ? vaTTamANasamayammi lobhovajuttajIvarAsI sesakasAyovajuttajIve avekkhiya bahuo hodUNa puNo adIdakAlammi ekkado kAdumadIva dullaho hoi, teNeso kAlo adIdakAlamAhappeNANato hodaNa savvatthovo jaado| tassa pamANamedaM 2 / * mAyovajuttANaM mAyakAlo aNaMtaguNo / $ 225. kiM kAraNaM ? vaTTamANasamayalobhovajuttajIvarAsIdo vaTTamANasamayamAvovajuttajIvarAsI visesahINo hoi / thovo ca jIvarAsI lahumeva tattha pariNamadi tti edeNa kAraNeNeso kAlo aNaMto hodUNa puvvilakAlAdo aNaMtaguNo tti siddhaM 4 / * kohovajattANaM kohakAlo aNaMtaguNo / $ 226. 12, kAraNaM puvva va vattavvaM / * mANovajuttANaM mANakAlo aNaMtaguNo / $ 227. 36, ettha vi kAraNamaNaMtaraparUvidameva / * lobhovajuttANaM NolobhakAlo aNaMtaguNo / $ 228. kiM kAraNaM ? vaTTamANasamayalobhovajuttajIvarAsissa adIdakAlammi $ 224. kyoMki vartamAna samayameM lobhakaSAyameM upayukta huI jIvarAzi zeSa kaSAyoMmeM upayukta jIvarAzikI apekSA bahuta hai| phira bhI use atIta kAlameM ekatra karanA ati durlabha hai, isalie yaha kAla atIta kAlake mAhAtmyavaza ananta hokara bhI sabase thor3A hai| usakA pramANa yaha hai-2| * usase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIvoMkA mAyAkAla anantaguNA hai| 6225. kyoMki vartamAna samayameM lobhakaSAyameM upayukta huI jIvarAzise vartamAna samayameM mAyAkaSAyameM upayukta huI jIvarAzi vizeSa hIna hai| aura thor3I jIvarAzi zIghra hI usa rUpa pariNama jAtI hai, isa prakAra isa kAraNase yaha kAla ananta hokara bhI pUrvarAzike kAlase anantaguNA hai yaha siddha huA / usakA pramANa 4 hai| . vizeSArtha-yahA~ anantakA pramANa 2, lomakAla 2; 242-4 mAyAkAla / * usase krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA krodhakAla anantaguNA hai / $ 226. krodhakAla 12 / kAraNakA kathana pahaleke samAna karanA cAhie / vizeSArtha-lobhakAla 2, mAyAkAla 4; donoMkA yoga 6; 642 = 12 krodhakAla / * usase mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA mAnakAla anantaguNA hai| $ 227. 36, yahA~ bhI pUrva meM kahA gayA hI kAraNa jAnanA cAhie / vizeSArtha--lobha-mAyA kAla 6, krodhakAla 12, donoMkA yoga 18, 1842=36 maankaal| * usase lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA nolobhakAla anantaguNA hai| $ 228. kyoMki vartamAna samayameM lobhakaSAyameM upayukta jIvarAzikA atIta kAlameM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 lobhagamaNeNa viNA sesakasAesu thovAvaTThANakAlo puvvallakAlAdo bahuo hoi, visayabahutteNa tahAvihasaMpattIe sulahattadaMsaNAdro / tado mANovajuttANaM mANakAlAdo eso kAlo aNaMtaguNo tti siddhaM 108 / * mAyovajuttANaM NomAyakAlo aNaMtaguNo / $ 229. 324, vaTTamANasamayamAyovajuttANamadIdakAlammi mAyamagaMtUNa sesa. kasAesu cevAvaTThANakAlo / eso pumvinlaNolobhakAlaM pekkhiyaNANaMtaguNo / kadhamedaM paricchijade ? puvilavisayAdo edassa visybhuttovlNbhaado| taM kadhaM ? pugvinlavisayo NAma koha-mANa-mAyAsu acchaNakAlo / eso puNa koha-mANa-lobhesu avaTThANakAlo ti teNANaMtaguNo jAdo / rAsINaM thovabahuttaM ca ettha kAraNaM vattavyaM / * kohovajuttANaM NokohakAlo annNtgunno| $ 230. 972 / ettha ni kAraNamaNaMtaraparUvidameva daTThavvaM / lobhakaSAyameM jAneke vinA zeSa kaSAyoMmeM thor3A avasthAna kAla pUrva ke kAlase bahuta hai, kyoMki viSayakA bAhulya honese usa prakArase kAlakI prApti sulabha dekhI jAtI hai| isalie mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMke mAnakAlase yaha kAla anantaguNA hai yaha siddha huaa| usakA pramANa vizeSArtha lobha-mAyA-krodhakAla 18, mAnakAla 36, donoMkA yoga 54, 5442 - 108 nolobhkaal| __ * usase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIvoMkA nomAyAkAla anantaguNA hai / $ 229. nomAyAkAla 324 / vartamAna samayameM mAyAmeM upayukta hue jIvoMkA atIta kAlameM mAyA kaSAyarUpa na pariNama kara zeSa kaSAyoMmeM hI jo avasthAna kAla hai use nomAyAkAla kahate haiM / yaha pUrvake nolobhakAlako dekhate hue anantaguNA hai| zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-pUrvake viSayase isakA viSaya bahuta upalabdha hotA hai, isase jAnA jAtA hai ki nolobhakAlase nomAyAkAla anantaguNA hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-kyoMki krodha, mAna aura mAyAmeM rahaneke kAlako pUrvakA viSaya kahate haiM, parantu yaha krodha, mAna aura lobhameM rahanekA kAla hai, isalie usase yaha anantaguNA ho gayA hai / tathA rAziyoM ke alpabahutvako isameM kAraNa kahanA caahie| vizeSArtha-lobha-mAyA-krodha-mAnakAla 54, nolobhakAla 108, donoMkA yoga 162; 16242 = 324 nomAyAkAla / * usase krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA nokrodhakAla anantaguNA hai| 6230. nokrodhakAla 972 / kAraNakA kathana pahale kara Aye haiN| use hI yahA~para jAnanA caahie| . Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 gAthA 68] chaTTamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * mANovajuttANaM NomANakAlo aNaMtaguNo / $ 231. 2916 / ettha vi kAraNamaNaMtaraNidiTTameva / * mANovajuttANaM missayakAlo aNaMtaguNo / 232. 8748 / kiM kAraNaM NomANakAlo NAma mANavadirittasesakasAesu NiruddhajIvANamavaTThANakAlo / tado tiNhamaddhANaM samAsAdo jeNa cauNhamaddhANaM samUho bahuo teNa missayakAlo puvvillakAlAdo aNaMtaguNo tti gaheyavvaM / aNNaM ca mANovajuttavaTTamANajIvarAsissa abbhaMtarAdo jai vi ego jIvo NippiDiyaNaNNakasAye pavisai to vi mANassa missayakAlo NAma vuccai / evaM jai vi do jIvA aNNakasAesu pavisaMti to vi mANamissayakAlo bhavai / edeNa vihiNA saMkhejAsaMkhejANaMtaviyappehi mANassa missayakAlo labbhai / jado evamaNaMtaviyappehiM payadakAlovalaMmasaMbhavo tado aNaMtaguNo tti siddhaM / * kohovajuttANaM missayakAlo visesaahio| vizeSArtha-lobha-mAyA-krodha-mAnakAla 54, nolobhakAla 108, nomAyAkAla 324, tInoM kAloMkA yoga 486, 48642-972 nokrodhakAla / * usase mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA nomAnakAla anantaguNA hai / $ 231. nomAnakAla 2916 / kAraNakA kathana pahale kara Aye haiN| use hI yahA~para jAnanA caahie| vizeSArtha--lobha-mAyA-krodha-mAnakAla 54, nolobhakAla 108, nomAyAkAla 324, nokrodhakAla 972, cAroM kAloMkA yoga 1458 / 145842 = 2916 nomAnakAla / * usase mAnameM upayukta hue jIvoMkA mizrakAla anantaguNA hai / $232. mAnakaSAyasambandhI mizrakAla 8748, kyoMki mAnakaSAyake sivAya zeSa kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke avasthAna kAlakI nomAnakAla saMjJA hai| isalie tIna kAloMke yogase cAra kAloMkA yoga bahuta hotA hai, ataH pUrvake kAlase mizrakAla anantaguNA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / dUsarI bAta yaha hai ki mAnakaSAyameM upayukta huI vartamAna jIvarAzise yadyapi eka jIva nikala kara anya kaSAyarUpa pariNama jAtA hai to bhI mAnakaSAyakA mizrakAla kahA jAtA hai| isI prakAra yadyapi do jIva anya kaSAyarUpa pariNama jAte haiM to bhI mAnakaSAyakA mizrakAla hotA hai| isa vidhise saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta prakArase mAnakaSAyakA mizrakAla prApta hotA hai| yataH isa prakAra ananta prakArase prakRta kAlakI prApti sambhava hai,ataH yaha kAla anantaguNA hai yaha siddha huaa| vizeSArtha-lobha-mAyA-krodha-mAnakAla 54, nolobhakAla 108, nomAyAkAla 324, nokrodhakAla 972, nomAnakAla 2916, ina saba kAloMkA yoga 4374 / 437442 - 8748 maanmishrkaal| ___* usase krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA mizrakAla vizeSa adhika hai / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 $ 233. kettiyametto viseso ? koha - NokohakAlehiM parihINamANa- NomANakAlato / taM kathaM 1 adIdakAlasavvapiMDAdo mANa- NomANakAlesu sohidesu suddhasesametto arita missakAlo hoi / so ca saMdiTThIe ettiyo 8748, adIdakAlasavvasamAso saMdiTThIe 11700 ettiyamettoti gahaNAdo / puNo ettheva koha - NokohakAlesu mANa mAkAhiMto anaMtaguNahINesu sohidesu suddhasesameto kohamissyakAlo saMdiTThIe ettiyametto hoi 10716 / eso ca mANamissayakAlAdo mANa - NomANakAlANamaNaMtabhAgametteNa visesAhio tti Natthi saMdeho / saMdigaDI visesapamANamedaM 1968 / 106 * mAyovajuttANaM missayakAlo visesAhiyo / $ 234. 11372 | kettiyametto viseso 1 mAya NomAyakAlehiM parihINakohakohakAlametto / so ca saMdiTThIe eso 656 / sesaM sugamaM, anaMtarAdIdasutta$ 233. vizeSakA pramANa kyA hai ? samAdhAna --mAna aura nomAna ke kAloMmeM se krodha aura nokrodhake kAloMko kama kara dene para jo zeSa rahe utanA vizeSakA pramANa hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - atIta kAlasambandhI saba kAloMke yogameMse mAna aura nomAnakAlake kama kara denepara jo zeSa rahe vaha mAnakaSAyakA mizrakAla hotA hai aura vaha aMkasaMdRSTikI apekSA 8748 itanA hai, kyoMki atIta kAlasambandhI saba kAloMkA yoga aMkasaMdRSTikI apekSA 11700 itanA grahaNa kiyA gayA hai / punaH isImeMse mAna aura nomAnakAlase anantaguNe hIna krodha aura nokrodhakAlake ghaTA denepara jo kAla zeSa rahatA hai vaha krodhamizrakAla hai, jo ki aMka dRSTikI apekSA itanA hai - 10716 / aura yaha mAnake mizrakAlase mAna - nomAnakAlake anantaveM bhAgamAtra adhika hai isameM sandeha nahIM hai| saMdRSTikI apekSA vizeSakA pramANa yaha hai -- 1968 / vizeSArtha - (1) mAnakAla 36, nomAnakAla 2916; donoMkA yoga 2952 | krodhakAla 12, nokrodhakAla 972; donoMkA yoga 984 / 2952 - 984 = 1968 vizeSakA pramANa / mAnamizrakAla 8748 + 1968 = 10716 krodha mizrakAla / (2) mAna - nomAnakAla 2952, 2952 : 3 (ananta) - 984 mAna - nomAna ke kAlase anantaguNA hIna krodha-nokrodhakA kAla / 11700 atItasambandhI saba kAloMkA yoga / 11700 - 984 = 10716 krodhamizrakAla / * usase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIvoMkA mizrakAla vizeSa adhika hai / $ 234. mAyAkaSAyakA mizrakAla - 11372 / zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - krodha aura nokrodhake kAloM meM se mAyA aura nomAyAke kAloMko kama karanepara jo zeSa rahe utanA hai / saMdRSTikI apekSA usakA pramANa itanA hai - 656 / zeSa kathana Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 gAthA 68] chaTTagAhAsuttassa atthaparUvaNA parUvaNAe ceva gytthttaado| ___ * lobhovajattANaM missayakAlo visesAhiyo / $235. 11590 / kettiyametto viseso ? mAya-NomAyakAlehiMto lobhaNolobhakAlesu sohidesu suddhsesmetto| taM ca suddhasesapamANamettha saMdiTThIe ettiyamettamidi ghettavvaM 218 / 5 236. savvattha appappaNo kAla-NokAlesu adIdakAlAdo sohidesu suddhaseso missayakAlo hodi tti vattavvaM / savvesimadIdakAlapamANasaMdiTThI esA 11700 / 237. evamedesi bArasaNhaM satthANapadANamappAbahuaparUvaNA kyaa| saMpahi sesaparatthANapadANaM pi edesu bArasasu padesu pavesaNaM kAdUNa bAdAlIsapadapaDibaddhaM paratthANappAbahuaMpi Nedavvamidi paduppAyaNaTThamidamAha * etto bAdAlIsapadappAbahudha kAyavvaM / sugama hai, kyoMki isase pUrva ke sUtrameM kathanake samaya hI usakA vyAkhyAna kara Aye haiN| vizeSArtha-mAyA nomAyAkAla 328, krodha-nokrodhakAla 984 / 984 - 328 = 656 vizeSakA pramANa / krodhamizrakAla 10716, 10716 + 656 - 11372 mAyA mizrakAla / * usase lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA mizrakAla vizeSa adhika hai| $ 235. lobhamizrakAla 11520 / zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-mAya-nomAyAsambandhI kAloMmeMse lobha-nolobhasambandhI kAloMko kama kara dene para jo zeSa rahe utanA hai| yahA~para saMdRSTikI apekSA usa zeSakA pramANa itanA 218 grahaNa karanA caahie| vizeSArtha--mAyA-nomAyAkAla 328, lobha-nolobhakAla 110; 328 - 110 = 218 vizeSakA pramANa / mAyAmizrakAla 11372; 11372 + 218 = 11590 lobhamizrakAla / 236. sarvatra atIta kAlameMse apane-apane kAla tathA nokAlako kama kara denepara jo zeSa rahe utanA apanA-apanA mizrakAla hotA hai aisA yahA~ kahanA cAhie / sabake atIta kAlake pramANakI aMkasaMdRSTi yaha hai-11700 / vizeSArtha-atIta kAla 11700, mAna-nomAnakAla 2952, krodha-nokrodhakAla 984, mAyA-nomAyAkAla 328, lobha-nolobhakAla 110 / 11700-2952 - 8748 mAnamizrakAla / 11700 - 984 = 10716 krodhamizrakAla, 11700 - 328 = 11372 mAyAmizrakAla, 11700 - 110 = 11590 lobhamizrakAla / $ 237. isa prakAra ina bAraha svasthAna padoMke alpabahutvakA kathana kiyaa| aba zeSa parasthAna padoMko bhI ina bAraha padoMmeM praviSTa karake byAlIsa padasambandhI parasthAna alpabahutva bhI jAnanA cAhie isa tathyakA kathana karaneke lie isa sUtrako kahate hai * Age byAlIsa padasambandhI alpavahutva karanA cAhie / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 5238. etto bAdAlIsapadaNibaddhaM paratthANappAbahuaM pi ciMtiya Nedavvamidi vuttaM hoi / taM puNa bAdAlIsapadamappAbahuaM saMpahiyakAle visiTThovaesAbhAvAdo Na sammamavagammadi tti Na tavvivaraNaM kIrade / * tado chaTThI gAhA samattA bhvdi| $ 239. evamedaM samANiya saMpahi sattamagAhAe jahAvasarapattamatthaMvihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * 'uvajogavaggaNAhi ya avirahidaM kAhi virahiyaM vA vi. tti edammi addha ekko attho, vidiye addha eko attho; evaM do atthA / . ___$ 240. edeNa suttAvayaveNa edisse sattamIe suttagAhAe dosu atthAhiyAresu paDibaddhattaM parUvidaM / tattha tAva puvvaddhe duvihAo uvajogavaggaNAo ahikariya tAsu jIvehiM virahidAvirahidahANaparUvaNA. NAma paDhamo attho Nibaddho, uvajogavaggaNAsahacaridANaM jIvANamuvajogavaggaNAvavaesaM kAdaNa tehiM virahidamavirahidaM vA ke dvANaM hodi tti pucchAmuheNa sutttthsNbNdhaavlNbnnaado| ettha 'kAhiM tti' vutte kettiyamettAhiM uvajogavaggaNAsahacaridajIvavaggaNAhiM ke dvANamavirahidaM hodi tti ghettavyaM / ahavA uvajogavaggaNAhiM kAla-bhAvavisayAhiM kettiyamettAhiM gadAhiM jIvehiM virahidaM dvANaM hoi, kettiyamettAhiM vA NiraMtarasarUvAhiM jIvavirahidamaddhANaM labbhai tti padasaMbaMdha kAdUNa $ 238. aba byAlIsa padoMmeM nibaddha parasthAna alpabahutvakA bhI vicAra kara kathana karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kintu vaha byAlIsa padaviSayaka alpabahutva vartamAna kAlameM viziSTa upadezakA abhAva honese samyak prakArase jJAta nahIM hai, isalie usakA vizeSa vyAkhyAna nahIM karate haiN| * isa prakAra pUrvokta prakArase vyAkhyAna karanepara chaThI gAthA samApta hotI hai / $ 239. isa prakAra isa gAthAke vyAkhyAnako samAptakara aba sAtavIM gAthAke avasara prApta arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'kitanI upayogavargaNAoMse kauna sthAna avirahita pAyA jAtA hai aura kauna sthAna virahita pAyA jAtA hai| isa prakAra gAthAke isa pUrvArdha meM eka artha nibaddha hai aura gAthAke uttarArdhameM eka dUsarA artha nibaddha hai| isa prakAra isa gAthAmeM do artha nibaddha haiN| 240. isa sUtravacana dvArA yaha sAtavIM sUtragAthA do arthAdhikAroMmeM nibaddha hai yaha kahA gayA hai| unameMse sarvaprathama gAthAke pUrvArdhameM do prakArakI upayogavargaNAoMko adhikRta kara unameM jIvoMse rahita aura sahita sthAnaprarUpaNA nAmaka prathama arthAdhikAra nibaddha hai, kyoMki upayoga vargaNAoMse yukta jIvoMkI upayogavargaNA saMjJA karake unase rahita yA sahita kauna sthAna hai isa prakArakI pRcchAdvArA sUtrakA arthake sAtha sambandhakA avalambana liyA gayA hai| isa gAthAmeM 'kAhiM' aisA kahanepara kitanI upayogavargaNAoMse yukta jIvavargaNAoMse kauna sthAna yukta hai yaha artha grahaNa karanA caahie| athavA kAla aura bhAvaviSayaka kitanI upayogavargaNAoMke jAneke bAda jIvoMse rahita sthAna hotA hai, athavA nirantarasvarUpa kitanI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAtha 69] - sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 109 suttatthasamatthaNA kAyavvA / tado gAhApuvvaddhe evaMviho eko attho paDibaddho tti sammamavahAridaM / pacchaddhe vi kasAyovajuttajIvANaM gadIyo assiyaNa tivihAe seDhIe appAbahuaparUvaNaM NAma bidiyo attho paDibaddho / evamedesu dosu atthavisesesu paDibaddhattamedassa gAhAsuttassa NirUviya saMpahi 'jahA uddeso tahA Niddeso' ti NAyAvalaMbaNeNa puvvaddhassa tAva vihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * purimaddhassa vihaasaa| $ 241. gAhAsuttapurimaddhassa tAva vihAsA kIradi tti bhaNidaM hoi / * ettha duvihAo uvajogavaggaNAo-kasAyaudayaTThANANi ca uvajogaddhahANANi c|| 242. ettha purimaddhavihAsaNAvasare duvihAo uvajogavaggaNAo hoti / kAo tAo tti pucchide kasAyudayaTThANANi ca uvajogaddhaTThANANi cedi bhaNidaM / tattha kasAyodayaTThANANi NAma kohAdikasAyANamudayaviyappA paadekkmsNkhejloymeybhinnnnaa| uvajogaTThANANi tti vutte kohAdikasAyANaM jahaNNovajogakAlappahuDi jAvukkassatakAlo tti edesi viyappANaM saMgaho kAyavyo / edANi ca uvajogaddhaTThANANi aMtomuhuttamettANi, jahaNNakAlamukkassakAlAdo sohiya suddhasesammi eyarUvapakkheve kade upayogavargaNAoMke dvArA jIvoMse rahita sthAna prApta hotA hai isa prakAra padasambandha karake sUtrake arthakA samarthana karanA caahie| isa prakAra gAthAke pUrvArdhameM isa prakArakA eka artha pratibaddha hai isakA samyak prakArase nizcaya kiyaa| gAthAke uttarArdhameM bhI kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke gatiyoMke Azrayase tIna prakArakI zreNiyoMdvArA alpabahutvakA kathana nAmaka dUsarA artha pratibaddha hai / isa prakAra ina do arthavizeSoMmeM nibaddha isa gAthAsUtrakA nirUpaNa karake aba 'uddezyake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai' isa nyAyakA avalambana lekara sarvaprathama pUrvAdhakA vizeSa vyAkhyAna karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba pUrvArdhakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM / $ 341. sarvaprathama gAthAsUtrake pUrvArdhakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * prakRtameM upayoga vargaNAeM do prakArakI haiM--kaSAya-udayasthAna aura upayogaaddhAsthAna / $ 242. prakRtameM pUrvArdhake vizeSa vyAkhyAnake avasarapara upayogavargaNAe~ do prakArako hotI haiN| ve kaunasI haiM aisA pUchanepara kaSAya-udayasthAna aura upayoga-addhAsthAna aisA kahA hai| unameMse jo krodhAdi kaSAyoMke udaya vikalpa pratyeka asaMkhyAta lokapramANa bhedoMko liye hue hai ve saba kaSAya-udayasthAna kahalAte haiN| upayoga-addhAsthAna aisA kahanepara krodhAdi kaSAyoMke jaghanya upayogakAlase lekara utkRSTa upayogakAla taka ina bhedoMkA saMgraha karanA cAhie / ye upayoga-addhAsthAna antarmuhUrtapramANa haiM, kyoMki utkRSTa kAlameMse jaghanya kAlako Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 tvviyppuppttidNsnnaado| evamedANi duvihANi vi dvANANi uvajogasaMbaMdhittAdo uvajogavaggaNAo tti ettha vivakkhiyANi / saMpahi edassevatthassa NiggamaNamuvarimaM suttamAha * edANi duvihANi vi hANANi uvajogavaggaNAo tti vucaMti / 6243. sugamamedaM / tattha tAva uvajogaddhaTThANesu jIvahiM virahidAvirahidahANaparUvaNamuvarimo suttapabaMdho * uvajogaddhaTThANehiM tAva kettiehiM virahivaM kehiM kamhi avirahidaM? $ 244. kettiehiM uvajogaddhaTThANehiM NiraMtarasarUveNa gadehiM jIvavirahidaM ThANamuvalabbhai, kehiM vA jIvehiM kamhi gadivisese avirahiyamasuNNaM hodUNa kaM ThANamuvalabbhadi tti ettha padasaMbaMdho kAyavyo / evaM pucchANiddesaM kAdUNa tado esA maggaNA ettha kAyavyA tti paduppAyaNaTThamidamAha * ettha mggnnaa| $ 245. edammi atthavisese esA maggaNA NirayAdigadIo assiyUNa kAyavvA tti bhaNidaM hoi / tattha tAva NirayagadIe payadamaggaNadvamuvarimapabaMdhamAha ghaTAkara jo zeSa rahe usameM eka aMkake milA denepara unake bhedoMkI utpatti dekhI jAtI hai| isa prakAra ye donoM hI sthAna upayogasambandhI honese upayogavargaNAe~ haiM aisA yahA~ vivakSita kiyA gayA hai / aba isI arthakA vizeSa jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * ye donoM hI prakArake sthAna upayogavargaNA isa nAmase kahe jAte haiN| $ 243. yaha sUtra sugama hai| sarvaprathama unameMse upayoga-addhAsthAnoMmeM jIvoMse rahita aura sahita sthAnoMkA kathana karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * kitane upayoga-addhAsthAnoMke jAneke bAda kauna sthAna rahita pAyA jAtA hai aura kina jIvoMse kisa gativizeSameM kauna sthAna sahita pAyA jAtA hai| ____$244. kitane upayoga-addhAsthAnoMke dvArA nirantararUpase jAneke bAda kauna sthAna jIvoMse rahita upalabdha hotA hai aura kina jIvoMse kisa gativizeSameM kauna sthAna sahita arthAt azUnya upalabdha hotA hai isa prakAra yahA~para padasambandha karanA caahie| isa prakAra pRcchAnirdeza karake usake bAda yaha mArgaNA yahA~para karanI cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * aba prakRtameM ukta viSayakI mArgaNA karate haiN| $ 245. isa arthavizeSako dhyAnameM rakhakara narakAdi gatiyoMke Azrayase yaha mArgaNA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usameM sarvaprathama narakagatimeM prakRta mArgaNAke lie Ageke pravandhako kahate haiM 1. tA0pratI uvajogavaggaNANi iti pAThaH / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69 ] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA * NirayagadIe egassa jIvassa ko hovajogaddhaTThANesu NANAjIvANaM javamajbhaM / $ 246. ettha NirayagaiNiddeso sesagaINaM paDisehaTTho, savvAsimakameNa parUvaNovAyAbhAvAda / tattha vi kohAdikasAyANaM cauNhamakameNa parUvaNovAyAbhAvAdo kohakasAyavisayameva tAva payadaparUvaNaM vattaissAmo tti jANAvaNaDumegajIvassa ko hova - jogaTThANe ti Niso kao / etthegajIvaNiddeso kohovajogadvANANa megajIvodAharaNamuheNa suhAvavohaNadumidi daTThavvaM / tado egajIvassa kohovajogaTThANANamaMtomuhuttamettANamegaseDhiAgAreNa racaNaM kADhUNa tattha NANAjIvANamavadvANaka mappadaMsaNamedaM vuccade - NANAjIvANaM javamajjhamidi / tesu addhaTThANesu eyajIvavisayatteNa NiddhAridasarUvesu NANAjIvANaM javamajjhAyAreNAvadvANaM hoi ti bhaNidaM hoi / 111 $ 247. saMpahi edassatthassa kiM ci phuDIkaraNaM' vattaissAma / taM jahAjahae uvajogaddhaTThANe jIvA asaMkhejaseDhimettA hoMti / vidie vi uvajogaTThANe jIvA asaMkhejaseDhimettA ceva hoMti / hoMtA vi jahaNNaTThANajIve AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa khaMDiyUNeyakhaMDametteNa bhahiyA hoMti / puNo vi eNa vihiNA dvANaM paDi visesAhiyasarUveNa gacchamANA bhAgahAramettovajogaTThANANi gaMbhrUNa taditthova -- * narakagatimeM eka jIvake krodhakaSAyasambandhI upayoga - addhAsthAnoM meM nAnA jIvoMkI apekSA yavamadhya hotA hai / $ 246. isa cUrNasUtra meM 'narakagati' padakA nirdeza zeSa gatiyoMke pratiSedha ke lie kiyA hai, kyoMki sabhI gatiyoMke eka sAtha prarUpaNa karanekA koI upAya nahIM hai / usameM bhI cAroM krodhAdi kaSAyoM ke eka sAtha prarUpaNa karanekA koI upAya na honese krodhakaSAyaviSayaka prakRta prarUpaNAko hI sarvaprathama batalAte haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie 'eka jIvake krodhasambandhI upayoga-addhAsthAnoMmeM' isa padakA nirdeza kiyA hai / yahA~para 'eka jIva' padakA nirdeza krodhasambandhI upayoga-addhAsthAnoMkA eka jIvake udAharaNa dvArA sukhapUrvaka jJAna karAneke lie jAnanA cAhie / isalie eka jIvake antarmuhUrtapramANa krodhasambandhI upayoga addhAsthAnoMkI zreNirUpa se racanA karake unameM nAnA jIvoMke avasthAnakramako dikhalAneke lie 'nAnA jIvoMkA yavamadhya' yaha vacana kahA hai| eka jIvake viSayarUpase nirdhArita kiye gaye una addhAsthAnoM meM nAnA jIvoMkA yatramadhyake AkArarUpase avasthAna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 247. aba isI arthakA kucha spaSTIkaraNa karake batalAte haiM / yathA-- jaghanya upayogaaddhAsthAna meM jIva asaMkhyAta jagacchU NipramANa hote haiM / dUsare bhI upayoga addhAsthAnameM jIva asaMkhyAta jagazreNipramANa hI hote haiM / yadyapi itane hote haiM to bhI jaghanya sthAnake jIvoMkI saMkhyAmeM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utane adhika hote haiM / phira bhI isa vidhise pratyeka sthAnake prati vizeSa adhikarUpase jIvoMkA pramANa lAte hue bhAgahArapramANa upayoga - addhAsthAnoMke jAnepara vahA~ke upayoga- addhAsthAnoMmeM jo jIva 1. tA0pratau phuDIkAraNaM iti pAThaH / 2. tA0 pratau gacchamANa iti pAThaH / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 jogaddhaTThANajIvA paDhamaTThANajIvehiMto duguNA bhavaMti / puNo edassa duguNavaDDhivANassuvari visesAhiyasarUveNa tettiyamettamaddhANaM gaMtUNa aNNegaM duguNavaDDhiTThANamuppajai / Navari puyillapakkhevehito saMpahiyapakkhevA duguNA hoti tti vattavvaM / puNo edeNa vihiNA AvaliyAe asaMkhejjadibhAgaduguNamettabhAgavaDDhIo avadvidapakkhevabhAgahArapaDibaddhAo uvari gaMtUNa tatthegammi uvajogaTTANe javamajhaM hoi, tatto uvarimaTThANesu visesahANikameNa jiivaannmvtttthaanndsnnaado| Navari javamajjhAdo heTThimasayaladuguNavaDviTThANehito uvarimaduguNahANiTThANaMtarANi saMkhejaguNANi ti ghettavvaM, heDimaddhANAdo uvarimaddhANassa sNkhejgunnttaado| Na cedamasiddhaM, uvarimasutteNa tesiM tahAbhAvasiddhIdo / ki taM uvarimasuttamidi ce tassedANimavayAro kIrade * taM jahA-hANANaM saMkhejadibhAge / 6 248. edamaNaMtaraNi ddiTuM javamajjhaTThANaM sayaladdhaTThANANamAdIdo pahuDi saMkhejadimAge samuppaNNamidi vuttaM hoi / tado dvANANaM saMkhejadimAge ceva javamajjhaTThANaM hodUNa puNo uvarimasayaladdhANammi visesahANisarUveNAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettaguNahANiTThANaMtarANi heTThimaguNavaDDiTThANehiMto saMkhejaguNANi samayAviroheNa NedavvANi tti siddhaM / prApta hote haiM ve prathama sthAnake jIvoMse dUne hote haiN| punaH isa dviguNavRddhisthAnake Upara vizeSa adhikarUpase utane hI sthAna jAkara eka dUsarA dviguNavRddhisthAna utpanna hotA hai| itanI vizeSatA hai ki pichale dviguNavRddhisthAnoMke prakSepoMse vartamAna dviguNavRddhisthAnoMke prakSepa dUne hote haiM aisA yahA~ kahanA cAhie / punaH isa vidhise avasthita prakSepa-bhAgahArase sambandha rakhanevAlI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNabhAgavRddhiyA~ ho jAnepara vahA~para prApta hue eka upayoga-addhAsthAnameM yavamadhya hotA hai, kyoMki usase Ageke sthAnoMmeM vizeSa hAnike kramase jIvoMkA avasthAna dekhA jAtA hai / itanI vizeSatA hai ki yavamadhyase pUrvake samasta dviguNavRddhisthAnoMse Ageke dviguNahAnisthAna saMkhyAtaguNe haiM aisA yahA~para grahaNa karanA cAhie, kyoMki pUrvake adhvAnase AgekA adhvAna saMkhyAtaguNA hai| aura yaha asiddha bhI nahIM hai, kyoMki Ageke sUtrase unake usa prakArase honekI siddhi hotI hai| vaha AgekA sUtra kaunasA hai aisI AzaMkA honepara usakA isa samaya avatAra karate haiM * vaha yavamadhyasthAna jitane sthAna haiM unake saMkhyAtaveM bhAgameM hotA hai / $ 248. yaha pUrva meM jo yavamadhyasthAna nirdiSTa kara Aye haiM vaha samasta addhAsthAnoMke prArambhase lekara saMkhyAtaveM bhAga jAnepara utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isalie samasta sthAnoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAnepara hI yavamadhyasthAna hokara punaH Ageke samasta adhvAnoMmeM vizeSa hAnike kramase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNahAnisthAna pichale guNavRddhisthAnoMse samayake avirodhapUrvaka saMkhyAtaguNe hote haiM yaha siddha huA / vizeSArtha--yahA~para yavamadhyasthAnake prApta hone taka pUrva meM kitanI dviguNavRddhiyA~ hotI 2. tA pratI uvarimaTTha guNa- iti pAThaH / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 113 249. saMpahi javamajjhAdo heTThA uvariM ca egaguNavaDDi-hANiTThANaMtaramAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettaM ceva hodi tti jANAvaNaTThamuvarimasuttamoiNNaM * egaguNavaDDi-hANihANaMtaramAvaliyavaggamUlassa asNkhejdibhaago| $ 250. AvaliyA NAma pamANaviseso / tisse vaggamUlamidi vutte tappaDhamavaggamUlassa gahaNaM kAyavvaM / tassa vi asaMkhejadibhAgo javamajjhAdo heTThA uvariM ca egaguNavaDDi-hANiTThANaMtaramavadvidaM hoi / NANAguNahANiTThANaMtarasalAgAo vuNa asaMkhejAvaliyapaDhamavaggamUlamettAo edamhAdo ceva sAheyavvAo tti pudha Na vuttaao| edaM savvamadIdakAlamassiyUNa parUvidaM / saMpahi vaTTamANakAlamassiyUNa visesaparUvaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha ___* heTThA javamajjhassa savvANi guNahANihANaMtarANi AvuNNANi sdaa| 251. javamajjhassa heTThA tAva savvANi guNahANihANaMtarANi savvakAlamavi. rahidasarUveNa jIvahiM AbuNNANi ceva hoti ti Nicchao kAyavyo, ekassa vi guNahANihANaMtarassa jIvasuNNassa tattha sNbhvaannuvlNbhaado| saMpahi tatthataNasavvaaddhaTThANANi haiM aura usake Age kitanI dviguNahAniyA~ hotI haiM isa pramANakA nirdeza karate hue yaha batalAyA gayA hai ki yavamadhyasthAna jahA~ avasthita haiM vahA~ taka jitanI dviguNavRddhiyA~ hotI haiM usase Age dviguNahAniyA~ saMkhyAtaguNI hotI haiN| $ 249. aba yavamadhyase pUrvameM aura Age eka guNavRddhisthAna aura eka guNahAnisthAna Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra AyA hai * eka guNavRddhisthAnAntara aura eka guNahAnisthAnAntara Avalike vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| . $250. Avali pramANavizeSakA nAma hai| usakA vargamUla aisA kahanepara usake prathama vargamUlako grahaNa karanA caahie| usake bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa yavamadhyase pUrva eka guNavRddhisthAnAntara aura usake Age eka guNahAnisthAnAntara avasthitasvarUpa hai| arthAt eka Avalike prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgakA jo pramANa hai utanA prakRtameM eka guNavRddhisthAna aura eka guNahAnisthAnakA pramANa hai| nAnA guNahAnisthAnAntarazalAkAaiM to asaMkhyAta AvaliyoMke prathama vargamUlapramANa haiM yaha isI vacanase sAdha lenA cAhie, isalie unakA kathana alagase nahIM kiyA hai / yaha saba atIta kAlakA Azraya lekara kahA hai| aba vartamAna kAlakA Azraya lekara vizeSakA kathana karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * yavamadhyake adhastana (pUrva ) vartI saba guNahAnisthAnAntara sarvadA ApUrNa haiM arthAt jIvoMse bhare hue haiN| $251. yavamadhyake pUrvavartI to sarva guNahAnisthAnAntara sarvadA antarAlake vinA jIvoMse ApUrNa hI hote haiM aisA yahA~ nizcaya karanA cAhie, kyoMki unameM eka bhI guNahAni Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe __ [ uvajogo7 kiM jIvehiM NiraMtaramAvuNNANi Aho gedi evaMvihAsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuvarimaM suttamAha * savvaaThThANANaM puNa asaMkhejjA bhAgA AvuNNA / 252. tatthataNasavvaaddhaTThANANamasaMkhejA ceva bhAgA jIvehiM avirahidasarUveNAvuNNA / tadasaMkhejadibhAgo puNa jIvehiM virahido hodUNa labbhadi tti vuttaM hoi / jaievaM savvANi guNahANiTThANaMtarANi AvuNNANi tti kadhaM puvuttaM ghaDadi tti NAsaMkA kAyavvA, pAdekasavvaguNahANiTThANaMtaresu kettiyANaM pi aTThANANaM jIvasuNNatte vi tesiM guNahANihANaMtarANaM samudAyavivakkhAe aavunnnnttaavirohaado| evaM tAva javamajjhAdo heTThA jIvehiM virahidAvirahidavANANaM gavesaNaM kAdaNa saMpahi tatto uvarimesu vi hANesu payadayamaggaNamuvarimaM pabaMdhamAha * uvarimajavamajjhassa jahaNNaNa guNahANihANaMtarANaM saMkhejadibhAgo AvuNNo / ukkasseNa savvANi guNahANihANaMtarANi AvuNNANi / ___253. jahA javamajjhAdo heTThA savvANi guNahANiTThANaMtarANi NiyamA AvuNNANi Na evaM javamajjhAdo uvarimaguNahANiTThANesu tahAvihaNiyamasaMbhavo / kiMtu tattha jahaNNeNa sabvaguNahANiTThANaMtarANaM saMkhejadibhAgo ceva jIvehiM Arijadi, sesANaM saMkhejAsthAnAntara jIvoMse rahita nahIM pAyA jAtA / aba vahA~ke saba addhAsthAna kyA jIvoMse nirantara ApUrNa haiM yA nahIM isa prakArakI AzaMkA honepara nizaMka karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * kintu sarva addhAsthAnoMkA asaMkhyAta bahubhAga hI ApUrNa hai| $ 252 vahA~ke sarva addhAsthAnoMkA asaMkhyAta bahubhAga hI jIvoMse nirantararUpase ApUrNa hai / unakA asaMkhyAtavAM bhAga to jIvoMse rahita pAyA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yadi aisA hai to saba guNahAnisthAnAntara ApUrNa haiM yaha pUrokta kathana kaise ghaTita hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki pRthak-pRthak saba guNahAnisthAnAntaroMmeMse kitane hI addhAsthAna jIvoMse rahita honepara bhI samudAyakI vivakSAmeM una guNahAnisthAnAntaroMke ApUrNapaneke honemeM koI virodha nahIM aataa| . isa prakAra sarva prathama yavamadhyase pUrva ke jIvoMse rahita aura sahita sthAnoMkA vicAra karake aba usase uparima sthAnoMmeM bhI prakRta viSayakA vicAra karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * yavamadhyase Ageke guNahAnisthAnAntaroMkA jaghanyarUpase saMkhyAtavA~ bhAga jIvoMse ApUrNa hai tathA utkRSTarUpase saba guNahAnisthAnAntara jIvoMse ApUrNa haiM / $ 253. jisa prakAra yavamadhyase pUrvake saba guNahAnisthAnAntara niyamase jIvoMse ApUrNa haiM usa prakAra yavamadhyase Ageke gaNahAnisthAnoM meM usa prakArakA niyama nahIM dekhA jaataa| kintu unameM jaghanyarUpase saba guNahAnisthAnAntaroMkA saMkhyAtavA~ bhAga hI jIvoMdvArA www Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA bhAgamettaguNahANiTThANaMtarANaM jIvasuNNANaM kadAI sNbhvovlNbhaado| uksseNa puNa savvANi guNahANihANaMtarANi AvuNNANi labbhaMti, kadAiM savvANi vi guNahANiTThANaMtarANi NirubhiyUNa NeraiyANamavaTThANadaMsaNAdo tti eso ettha suttatthasabbhAvo / javamajjhAdo heTThA vuNa Na evaMviho jahaNNukkassapavibhAgo atthi, tattha savvakAlaM jahaNNado ukkassado vi puvyaparUvideNa kameNa jiivaannmvtttthaannnniymdNsnnaado| tado Na tattha jahaNNukasabhedaM kAdaNa taNNiddeso kao tti daTThavvaM / saMpahi javamajjhAdo uvarimaaTThANANaM pi jahaNNukkassabhedeNa jIvehiM suNNAsuNNabhAvagavesaNaTThamuttarasuttamoiNNaM ___ * jahaNNeNa addhaTThANANaM saMkhejadibhAgo AvuNNo / ukkasseNa addhahANANamasaMkhejA bhAgA aaunnnnaa| 6254. jahaNNeNa tAva addhaTThANANaM saMkhejadibhAgo ceva jIvehiM AuNNo hoi / kiM kAraNaM ? javamajjhAdo uvarimaguNahANiTThANaMtarANaM saMkhejadibhAgamettaguNahANihANaMtaresu jahaNNeNAvuNNesu tadavayavabhUdANamaTThANANaM pi savvaaTThANANaM saMkhejadibhAgamettANamAvUraNe virohAbhAvAdo / ukkasseNa vuNa NiruddhavisayasayaladdhaTThANANamasaMkhejA bhAgA jIvehiM AvuNNA hoti, savvesu guNahANihANaMtaresu ukkassapakkhevejAvUridesu vi tadavayavabhUdANamaTThANANaM sagasavvaaTThANANamasaMkhejadibhAgamettANaM bharA jAtA hai, kyoMki zeSa saMkhyAta bahubhAgapramANa guNahAnisthAnAntara kadAcit jIvoMse rahita pAye jAte haiN| parantu utkRSTarUpase saba guNahAnisthAnAntara jIvoMse ApUrNa prApta hote haiM, kyoMki kadAcit sabhI guNahAnisthAnAntaroMko vyAptakara nArakiyoMkA avasthAna dekhA jAtA hai yaha prakRtameM sUtrArthakA tAtparya hai| parantu yavamadhyake pUrva isa prakArakA jaghanya aura utkRSTarUpa vibhAga nahIM hai, kyoMki vahA~ sarvadA jaghanyarUpase aura utkRSTarUpase bhI pUrva meM kahe gaye kramake anusAra hI jIvoMke avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai| isaliye vahA~ jaghanya aura utkRSTakA bheda karake ukta viSayakA nirdeza nahIM kiyA hai aisA yahA~ samajhanA cAhie / aba-yavara. yase Ageke addhAsthAnoMmeM bhI jaghanya aura utkRSTake bhedase jIvoMse rahita aura sahitapanekI gaveSaNA karaneke liye AgekA sUtra AyA hai ___* jaghanyarUpase addhAsthAnoMkA saMkhyAtavA~ bhAga jIvoMse ApUrNa hai tathA utkRSTarUpase addhAsthAnoMkA asaMkhyAta bahubhAga jIvoMse ApUrNa hai / 6254. jaghanyarUpase to addhAsthAnoMkA saMkhyAtavA~ bhAga hI jIvoMse ApUrNa hotA hai, kyoMki yavamadhyase Ageke guNahAnisthAnAntaroMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra guNahAnisthAnAntaroMke jaghanyarUpase jIvoMse ApUrNa honepara unake avayavabhUta addhAsthAnoMke bhI, jo ki saba addhAsthAnoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM, jIvoMse paripUrNa honemeM koI virodha nahIM AtA / parantu utkRSTarUpase to vivakSita viSayasambandhI saba addhAsthAnoMke asaMkhyAta bahubhAgasthAna jIvoMse ApUrNa hote haiM, kyoMki saba guNahAnisthAnAntaroMke utkRSTa prakSepase ApUrita honepara bhI unake avayavabhUta addhAsthanoMmeMse apane saba addhAsthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthAnoMke Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 jIvasaNNANamuvalaMbhasaMbhave virohaannuvlNbhaado| evaM tAva ekeNuvadeseNa javamajjhAdo heTThA uvariM ca guNahANiTThANANamaddhahANANaM ca ettio ettio bhAgo jIvehi avirahio hoi ettio ca bhAgo jIvavirahio hoi ti NiNNayaparUvarNa kAdaNa saMpahi edisse uvaesassa savvAiriyasammadatteNa pahANabhAvapaduppAyaNamidamAha * eso uvaeso pavAijaha / $ 255. jo eso aNaMtaraparUvido uvaeso so pavAijade paNNAviJjade avisaMvAdasarUveNa savvAiriehiM savvakAlamAdirijadi tti vuttaM hoi / apavAijaMteNa puNa uvadeseNa kerisI payadaparUvaNA hodi tti evaMvihAsaMkAe piNNayakaraNamuttarasuttamoiNNaM * aNNo uvadeso savvANi guNahANiTThANaMtarANi avirahiyANi jIvahiM, uvajogaddhahANANamasaMkhenjA bhAgA avirhidii| $256. pavAijaMtAdo aNNo jo uvaeso apavAijaMto, teNa jIvavirahidAvirahiTThANaparUvaNAe kIramANAe javamajjhAdo heTThA uvari vi bhedeNa viNA evaM hodi ti vuttaM hoi| sugamamaNNaM javamajjhAdo hehimapugvillaparUvaNAe samANavakkhANa ttaado| jIvoMse rahita upalabdha honemeM koI virodha nahIM pAyA jaataa| isa prakAra eka upadezake anusAra yavamadhyase pUrvake aura Ageke guNahAnisthAnoM aura addhAsthAnoMkA itanA itanA bhAga jIvoMse yukta hotA hai aura itanA bhAga jIvoMse rahita hotA hai isake nirNayakA kathana karake aba yaha upadeza saba AcAryoMdvArA sammata honeke kAraNa pradhAna hai isa bAtakA kathana karaneke liye isa sUtravacanako kahate haiM * yaha upadeza pravAhyamAna hai| 6255. jo yaha anantara kahA gayA upadeza hai vaha pravAhyamAna hai. prajJApita hai. avisaMvAdarUpase saba AcArya sadA usakA Adara karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kintu apravAhyamAna upadezake anusAra prakRta prarUpaNA kisa prakArakI hai isa prakArakI AzaMkA honepara nirNaya karaneke liye AgekA sUtra avatIrNa huA hai * anya upadeza hai ki saba guNahAnisthAnAntara jIvoMse yukta haiM tathA upayoga addhAsthAnoMkA asaMkhyAta bahubhAga jIvoMse yukta hai| $ 256. pravAhyamAnase anya jo upadeza hai vaha apravAhyamAna upadeza hai| usake anusAra jIvoMse rahita aura sahita sthAnoMkA kathana karanepara yavamadhyase pUrva ke aura Ageke sabhI sthAna bhedake vinA isa prakArake hote haiM yaha ukta sUtrakA tAtparya hai| anya saba kathana sugama hai, kyoMki yavamadhyase pUrvako aura bAdakI prarUpaNAkA vyAkhyAna samAna hai| 1 tA0pratI so iti pATho naasti| 2 tA pratI uvayogaTThANANamasaMkhejjA bhAgA avirahiyA iti pAThaH TIkAMzasvarUpeNa mudritaH / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 117 $ 257. saMpahi edeNatthapadeNettha javamajjhaparUvaNAe tatthemANi cha aNiyogaddArANi padavvANi bhavaMti-parUvaNA jAva appAbahue tti / parUvaNadAe jahaNNae uvajogaTThANe atthi jIvA, vidiye uvajogaddhaTThANe atthi jIvA / evaM jAva ukkassae uvajogaddhaTThANe atthi jIvA / pamANaM-jahaNNae uvajogaddhaTThANe jIvA kettiyA ? asaMkhejaseDhimettiyA bhavaMti / vidie vi uvajogaTThANe jIvA asaMkhejaseDhimettA / evaM jAva ukkassaTTANe tti / . 258. seDhiparUvaNA duvihA-aNaMtarovaNidhA paraMparovaNidhA ca / aNaMtarovaNidhAe jahaNNae uvajogaddhavANe jIvA thovaa| vidiye uvajogaddhaTThANe jIvA visesAhiyA AvaliyAe asaMkhejadimAgapaDibhAgeNa / evaM visesAhiyA visesAhiyA jAva javamajjhe tti / teNa paraM visesahINA visesahINA jAva ukssaTThANe tti / paraMparovaNidhAe jahaNNuvajogaddhaTThANajIvehito AvaliyAe asaMkhejAdimAgaM gaMtUNa duguNavaDDidA, evaM duguNavaDidA jAva javamajhe tti / teNa paraM duguNahINA duguNahINA jAva ukkassaTThANe tti / $259. ettha tiNNi aNiyogadArehiM parUvaNA pamANamappAbahuaM ca / tattha parUvaNAe atthi NANAduguNavaDDi-hANiTThANaMtarasalAgAo egaduguNavaDDi-hANiTThANaMtaraM c| pamANamegaduguNavaDDi-hANihANaMtaramAvaliyapaDhamavaggamUlassAsaMkhejadibhAgo / NANAduguNa 6257. aba isa arthapadake anusAra yahA~ yavamadhyakI prarUpaNA karanepara usa viSayameM prarUpaNAse lekara alpabahutva takake ye chaha anuyogadvAra jJAtavya haiN| prarUpaNAke anusAra kathana karanepara jaghanya upayogAddhAsthAnameM jIva haiM, dUsare upayoga addhAsthAnameM jIva haiN| isI prakAra yAvat utkRSTa upayoga addhAsthAnameM jIva haiN| pramANa anuyogadvArake anusAra kathana karanepara jaghanya upayoga addhAsthAnameM jIva kitane haiM ? asaMkhyAta jagazreNipramANa haiN| dUsare bhI upayoga addhAsthAnameM jIva asaMkhyAta jagazreNipramANa haiN| isI prakAra utkRSTa upayoga addhAsthAna taka jAnanA cAhiye / $258. zreNiprarUpaNA do prakArakI hai-anantaropanidhA aura prNpropnidhaa| anantaropanidhAkI apekSA jaghanya upayoga addhAsthAnameM jIva sabase thor3e haiN| unase dUsare upayoga addhAsthAnameM vizeSa adhika haiN| vizeSakA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha Ave utanA hai| isa prakAra yavamadhyake prApta hone taka vizeSa adhika vizeSa adhika jAnanA caahie| usake bAda utkRSTa sthAnake prApta hone taka vizeSa hIna, vizeSa hIna jAnane cAhie / paramparopanidhAkI apekSA vicAra karanepara jaghanya upayoga addhAsthAnake jIvoMse Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara ve dviguNavRddhirUpa ho jAte haiN| isI prakAra yavamadhyake prApta hone taka dviguNavRddhirUpa, dviguNavRddhirUpa jAnane caahie| usake bAda utkRSTa sthAnake prApta hone taka dviguNahIna, dviguNahIna jAnane cAhie / 6259. yahA~ prakRtameM tIna anuyogadvAra haiM-prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva / unameMse prarUpaNAkI apekSA nAnA dviguNavRddhisthAnAntara aura dviguNahAnisthAnAntara zalAkAe~ haiM tathA eka dviguNavRddhisthAnAntara aura eka dviguNahAnisthAnAntara zalAkA hai| pramANa-eka Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 vaDDi-hANiTThANaMtarasalAgAo asaMkhenjANi AvaliyapaDhamavaggamUlANi / appAbahuaMeyaduguNavaDDi-hANihANaMtaraM thovaM / NANAduguNavaDDi-hANiTThANaMtarasalAgAo asNkhejgunnaao| 260. saMpahi avahAro vucade-jahaNNauvajogaTThANajIvapamANeNa savvauvajogaddhaTThANajIvA kevacireNa kAleNa avahirijaMti 1 asaMkhejeNa kAleNa avahirijaMti / athavA palidovamassa asaMkheJjadibhAgametteNa kAleNa avahirijaMti / etto bhAgahAraM visesahINaM kAdaNa NedavvaM jAva javamajhe tti / puNo javamajjhajIvapamANeNa tiNNiguNahANihANaMtareNa kAleNa avahirijaMti / etto uvari bhAgahAro visesAhiyasarUveNa Nedavyo jAva ukassaTThANe tti / puNo ukkassaTThANajIvapamANeNa palidovamassa asaMkhejadibhAgeNa kAleNa avahirijaMti / bhAgAbhAgo jANiya Nedavyo / 261. appAbahuaM--savvatthovA ukkassae uvajogaddhaTThANe jIvA / jahaNNae uvajogaTThANe jIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejadibhAgo / javamajjhAjIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejadibhAgo / javamajjhassa heDimajIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / dviguNavRddhisthAnAntara tathA eka dviguNahAnisthAnAntara Avalike prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / nAnA dviguNavRddhisthAnAntarazalAkAe~ aura nAnA dviguNahAnisthAnAntara zalAkAe~ Avalike asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa haiN| alpabahutva-eka dviguNavRddhisthAnAntara aura eka dviguNahAnisthAnAntara sabase stoka hai| usase nAnA dviguNavRddhisthAnAntarazalAkAe~ aura nAnA dviguNahAnisthAnAntarazalAkAeM asaMkhyAtaguNI haiN| 6260. aba avahArakA kathana karate haiM-jaghanya upayoga addhAsthAnake jIvoMke pramANase saba upayoga addhAsthAnoMke jIva kitane kAlake dvArA apahRta hote haiM ? asaMkhyAta kAlake dvArA apahRta hote haiN| athavA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake dvArA apahRta hote haiN| isase Age yavamadhyake prApta hone taka bhAgahArako vizeSa hIna karake le jAnA caahie| punaH yavamadhyake jIvoMke pramANase tIna guNahAnisthAnAntarapramANa kAla dvArA apahRta hote haiN| isase Age utkRSTa sthAnake prApta hone taka bhAgahArako vizeSa adhika karake le jAnA cAhie / punaH utkRSTa sthAnake jIvoMke pramANase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAladvArA apahRta hote haiN| yahA~ pratyeka sthAnapara vivakSita kAlako bhAgahAra banAkara saba upayoga addhAsthAnoMke jIvoMke pramANako usase bhAjita kara vivakSita sthAnakI saMkhyA prApta kI gaI hai| bhAgahArakA ullekha mUlameM kiyA hI hai| bhAgAbhAgakA jAnakara kathana karanA caahie| 261. alpabahutva-utkRSTa upayoga addhAsthAnameM jIva sabase thor3e haiN| unase jaghanya upayoga addhAsthAnameM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNakAra hai| unase yavamadhyake jIva asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kara hai ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANaM guNakAra hai| unase yavamadhyase pUrvavartI sthAnoMke jIva asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNakAra hai| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA javamajjhAdo uvarimajIvA visesAhiyA / savvesu dvANesu jIvA visesaahiyaa| esA NirayagadIe kohakasAyassa NiruMbhaNaM kAdUNa parUvaNA kyaa| evaM sesakasAyANaM sesagadINaM ca pAdekaM NiraMbhaNaM kAdUNa payadaparUvaNA NiravasesamaNugaMtavyA / tado uvajogaddhadvANaparUvaNA smttaa| 5 262. saMpahi kasAyudayaTThANesu payadaparUvaNamuvarimo suttapabaMdho * edehiM dohiM uvadesehiM kasAyaudayaTThANANi NedavvANi tasANaM / $ 263. edehi uvajogaddhaTThANANamaNaMtaraparUvidehiM dohi uvadesehiM pavAijaMtApavAijaMtasarUvehiM kasAyudayaTThANANi NedavyANi tti vuttaM hoi / doNhaM pi uvadesANamettha parUvaNAmedo patthi / teNa dohi mi sarisehiM bhAvovajoNavaggaNAo aNumaggiyavyAo tti bhAvattho / kudo evaM paricchijjade ? sutte tadubhayavisayavisesaNidesAdasaNAdo / kesiM puNa jIvANaM kasAyudayaTThANANi NedavvANi tti AsaMkAe tasANamidi Nideso ko| tasajIve ahikariya esA parUvaNA kAyavvA, tadaNNesiM jIvANamaNaMtasaMkhAvacchiNNANamasaMkhejalogamettesu thAvarapAoggakasAyudayaTThANesu savvakAlaM NiraMtarasarUveNa samayAviroheNAvaTThANasiddhIe aNuttasiddhatteNa tavvisayaparUvaNAe aNahiyArAdo / unase yavamadhyase uparima sthAnoMke jIva vizeSa adhika haiN| unase saba sthAnoMke jIva vizeSa adhika haiN| narakagatimeM krodhakaSAyakI mukhyatAse yaha prarUpaNA kI gaI hai| isI prakAra zeSa kaSAyoM aura zeSa gatiyoMmeMse pratyekako mukhyakara samasta prakRta prarUpaNA jAnanI cAhie / isake bAda upayoga addhAsthAna prarUpaNA samApta huI / 262. aba kaSAya udayasthAnoMmeM prakRta prarUpaNA karaneke liye Ageke sUtraprabandhako * ina donoM upadezoMke Azrayase trasajIvoMke kaSAya udayasthAna jAnane cAhiye / $ 263. upayoga addhAsthAnoMke viSayameM anantara kahe gaye ina donoM pravAhyamAna aura apravAhyamAna upadezoMke Azrayase kaSAyaudayasthAna jAnane cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ina donoM hI upadezoMkI apekSA prakRtameM prarUpaNAbheda nahIM hai, isalie sadRza ina donoM upadezoMke anusAra bhAvopayogavargaNAoMkI mArgaNA kara lenI cAhie yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki sUtrameM ina donoM upadezoMke anusAra pRthak pRthak vizeSa nirdeza nahIM dekhA jaataa| kina jIvoMke kaSAya udayasthAna le jAne cAhie aisI AzaMkA honepara 'tasANaM' padakA nirdeza kiyA hai / trasajIvoMko adhikRtakara yaha prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki unase anya sthAvara jIvoMkI saMkhyA ananta hai| unakA sthAvaraprAyogya asaMkhyAta lokapramANa kaSAya udayasthAnoMmeM nirantararUpase sarvadA AgamAnusAra pAyA jAnA siddha hai, isa prakAra anukta siddha honese tadviSayaka prarUpaNAkA yahA~ adhikAra nahIM hai| isalie trasoMkI oghase prarUpaNA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 tado tasANamoghaparUvaNaTThamuvarimo parUvaNApabaMdho * taM jhaa| $ 264. sugamamedaM pucchAvakaM / saMpahi evaM pucchAvisaIkayasthassa parUvaNaM kuNamANo tattha tAva kasAyudayaTThANANamiyattAvahAraNaTThamubarimaM suttamAha * kasAyudayaTThANANi asaMkhejA logaa| $ 265. asaMkhejANaM logANaM jattiyA AgAsapadesA atthi tattiyamettANi ceva kasAyudayaTThANANi hoti tti bhaNidaM hoi| tANi ca kasAyudayaTThANANi jahaNNadvANappahuDi jAvukassaTTANe ti chavaDDikameNAvadvidANi tti ghetavvaM / tattha tAva vaTTamANasamayammi tasajIvehi kettiyANi dvANANi ApUridANi kettiyANi ca suNNaTThANANi tti edassa NiddhAraNaTThamuvarimasuttamoiNNaM-- * tesu jattiyA tasA tattiyamettANi AvuNNANi / $ 266. tesu asaMkhejalogamettesu kasAyudayaTThANesu tasapAoggesu vaTTamANasamayammi kettiyANi hANANi tasajIvehiM avuNNANi tti NihAlijamANe jattiyA tasA atthi tattiyamettANi ceva kasAyudayaTThANANi jIvehiM avuNNANi labbhaMti, ekakammi kasAyudayaTThANe ekekassa ceva tasajIvassa kdaaimvtttthaannsNbhvaado| Navari tettiyamettANi kasAyudayaTThANANi egegajIvAheDiyANi NiraMtarasarUveNa Na labbhaMti, AvaliyAe karaneke liye AgekA prarUpaNAprabandha hai * vaha kaise ? $264. yaha pRcchAvAkya sugama hai| aba isa prakAra pRcchAke viSayabhUta arthakA kathana karate hue vahA~para sarvaprathama kaSAya udayasthAnoMke parimANakA nizcaya karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM___ * kaSAya-udayasthAna asaMkhyAta lokapramANa haiM / $ 265. asaMkhyAta lokoMke jitane AkAzapradeza haiM utane hI kaSAyaudayasthAna haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ve kaSAya udayasthAna jaghanya sthAnase lekara utkRSTa sthAna taka chaha vRddhiyoMke kramase avasthita haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| unameMse sarvaprathama vartamAna samayameM trasa jIvoMke dvArA kitane udayasthAna ApUrNa hai aura kitane zUnyasthAna hai isa prakAra isa viSayakA nizcaya karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * unameMse jitane trasajIva haiM utane sthAna trasajIvoMse ApUrNa haiN| 6266. una asaMkhyAta lokapramANa trasaprAyogya udayasthanoMmeMse vartamAna samayameM kitane hI sthAna trasajIvoMse ApUrNa haiM isa viSayakA vicAra karanepara jitane trasajIva haiM utane hI kaSAya udayasthAna trasajIvoMse ApUrNa prApta hote haiM, kyoMki eka eka kaSAya udayasthAnameM eka eka hI trasajIvakA kadAcit avasthAna sambhava hai| itanI vizeSatA hai ki utane saba udayasthAna eka-eka jIvake dvArA nirantararUpase adhiSThita hokara nahIM prApta hote / kintu utkRSTarUpase Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA asaMkhejadibhAgamettANaM ceva jIvasahidANamukkassapakkheNa NiraMtaraTThANANamuvaesAdo / tado sAMtara-NiraMtarakameNa tasajIvamettANi ceva kasAyudayaTThANANi jIvehiM AvuNNANi tti ghettavyaM / evaM tAva vaTTamANakAlavisaye tasajIvamettANaM hANANaM jIvehiM AvuNNattaM NirUviya saMpahi adIdakAlamassiyUNa savvesu kasAyudayahANesu tasajIvANamavaTThANakamappadaMsaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * kasAyudayahANesu javamajheNa jIvA rAMti / / 5 267. asaMkhejalogamettesu kasAyudayaTThANesu adIdakAlavisaye tasajIvANamavaTThANakamo keriso tti pucchide javamajheNa jIvA rAMti tti NiddiSTuM / evaM ca kasAyudayaTThANesu javamajjhasarUveNa jIvANamavaTThANaM hodi tti paiNNAya saMpahi javamajjhaparUvaNAe kIramANAe tattha imANi cha aNiyogadArANi NAdavvANi bhavaMti-parUvaNA jAva appAbahue tti / tattha parUvaNAe jahaNNae kasAyudayaTThANe atthi jIvA / evaM jAvukkassae kasAyudayaTThANe atthi jIvA tti / pamANaM-jahaNNae kasAyudayaTThANe jIvA jahaNNeNeko vA do vA jAvukkasseNAvaliyAe asNkhejdibhaago| vidiyaTThANe vi tattiyA ceva / evaM NedavvaM jAvukassaTTANe vi jIvA AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA tti / evamedANi do vi sugamANi tti sutte Na parUvidANi / saMpahi seDhiparUvaNamuvarimaM pabaMdhamAhaAvalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI jIva sahita nirantara sthAna pAye jAnekA upadeza hai| isalie sAntara-nirantarakramase trasajIvoMkI saMkhyApramANa hI kaSAya-udayasthAna trasajIvoMse ApUrNa haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| isa prakAra sarva prathama vartamAna kAlakI apekSA trasajIvapramANa sthAna jIvoMse ApUrNa haiM isa bAtakA kathanakara aba atIta kAlakI apekSA saba kaSAya udayasthAnoMmeM avasthAnakramako dikhalAneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * kaSAya-udayasthAnoMmeM jIva yavamadhyake AkArase rahate haiN| 6267. asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMmeM atIta kAlakI apekSA trasajIvoMkA avasthAnakrama kaisA hai aisA pUchanepara yavamadhyarUpase jIva rahate haiM aisA nirdeza kiyA hai / aura isaprakAra kaSAya-udayasthAnoMmeM yavamadhyarUpase jIvoMkA avasthAna hai aisI pratijJA karake aba yavamadhyakI prarUpaNA karanepara vahA~ ye chaha anuyogadvAra jJAtavya haiM-prarUpaNAse lekara alpabahatva taka / unameMse prarUpaNAkI apekSA jaghanya kaSAya udayasthAnameM jIva haiN| isI prakAra utkRSTa kaSAya-udayasthAna taka pratyeka kaSAya udaya-sthAnameM jIva haiN| pramANa--jaghanya kaSAya-udayasthAnameM jIva jaghanyase eka yA do se lekara utkRSTarUpase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / dvitIya sthAnameM bhI jIva utane hI haiN| isI prakAra utkRSTa sthAnameM bhI jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM isa sthAnake prApta hone taka kathana karanA caahie| isa prakAra ye donoM hI anuyogadvAra sugama haiM, isalie inakA sUtrameM kathana nahIM kiyaa| aba zreNikA kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM 1. tA0 pratI eMti iti pAThaH / 2. tA0 pratau eMti iti pAThaH / aamanawwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 16 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [uvajogo7 * jahaNNae kasAyudayahANe tasA thovA / 6268, kudo ? savvajahaNNasaMkileseNa pariNamamANajIvANaM bhuunnmnnuvlNbhaado| kiMpamANA ede ? AvaliyAe asaMkhejadimAgamettA / kudo edaM paricchijade ? paramagurUvaesAdo / jai esA javamajjhaparUvaNA adIdakAlavisayA to jahaNNae kasAyudayaTThANe aNaMtehi tasajIvehiM hodavvamidi NAsaMkaNijjaM, adIdakAle egasamayammi ukkasseNAvaliyAe asaMkhejadibhAgAdo ahiyANaM tasajIvANaM tattha prinndaannmnnuvlNbhaado| tado adIdakAlavisayamegasamayukkassasaMcayaM ghettUNesA parUvaNA payaTTA tti Na kiMci viruddhaM / * vidiye vi tattiyA ceva / $ 269. Na kevalamekkammi ceva jahaNNae kasAyudayaTThANe tasA thovA, kiMtu tatto vidiye vi kasAyudayaTThANe tettiyA ceva tasA hoti, Na UNA Na vaDhimA ti vRttaM hoi / kudo esa Niyamo ? sahAvado cey| * jaghanya kaSAya-udayasthAnameM trasajIva sabase stoka haiN| 6268. kyoMki sabase jaghanya saMklezarUpase pariNamana karanevAle bahuta jIva nahIM pAye jaate| zaMkA-inakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-ye Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna--yaha parama guruke upadezase jAnA jAtA hai| zaMkA-yadi yaha yavamadhyaprarUpaNA atIta kAlaviSayaka hai to jaghanya kaSAya-udayasthAnameM ananta trasajIva hone caahie| samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki atIta kAlaviSayaka eka samayameM utkRSTarUpase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgase adhika trasajIva ukta sthAnameM pariNamana karate hue nahIM pAye jAte, isalie atIta kAlaviSayaka eka samayake utkRSTa saMcayako grahaNakara yaha prarUpaNA pravRtta huI hai, isalie kucha bhI viruddha nahIM hai| * dvitIya kaSAya udayasthAnameM bhI utane hI jIva rahate haiN| 6269. na kevala eka hI jaghanya kaSAya-udayasthAnameM trasajIva sabase thor3e rahate haiN| kintu usase dUsare bhI kaSAya-udayasthAnameM utane hI trasajIva hote haiM, na kama aura na adhika yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-svabhAvase hI yaha niyama hai| Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69 ] sattamagAddAsuttassa atthaparUvaNA * evamasaMkhejjesu logaTThANesu tattiyA ceva / $ 270. evamedeNa kameNa niraMtaramasaMkhejjalogamettesu kasAyudayaTThANesu jahaNNaTThANajIvehiM sarisA caiva jIvA hoMti tti bhaNidaM hoi / jai evaM kasAyudayaTThANesu javamajjheNa jIvA rAMti to ' edisse paiNNAe vighAto dukkadi ti NAsaMkaNijjaM, savvaTThANesu NiraMtaravaDDhIe asaMbhave pi tattha javamajjhAkArovadesassa virohAbhAvAdo / 123 * tado puNo aNNamhi dvAai ekko jIvo abbhahio / $ 271. asaMkhejjalogamettesu kasAyudayaTThANesu jahaNNaTThANeNa sarisapamANajIvehiM ahiTThiesa gadesu tado pacchA aNNamhi taditthakasAyudayaDDANammi ekko ceva jIvo ahio jAyade, sahAvado caiva tattha tahAvivaDDIe jIvANamavaTThANaNi yamadaMsaNAdo / evamekkekammi dvANammi egajIvavaDDI hodUNa puNo tatto uvari vaDDi-hANIhiM viNA asaMkhejjalogame tesu kasAyudayaTThANesu tettiyamettA ceva jIvA hoMti tti paduppAyaNaTThamidamAha - * tado puNa asaMkhejjesu logesu dvANesu tattiyA ceva / $ 272. sugamamedaM / evamettiyametesu kasAyudayaTThANesu avaTThidapamANA jIvA * isa prakAra asaMkhyAta lokapramANa sthAnoMmeM utane hI jIva rahate haiM / $ 270. iza prakAra isa kramase nirantara asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMmeM jaghanya sthAnake jIvoMke sadRza hI jIva hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- yadi aisA hai to 'kaSAya- udayasthAnoM meM yavamadhyarUpase jIva rahate haiM' isa pratijJAkA vighAta prApta hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki saba sthAnoM meM nirantara vRddhi asaMbhava honepara bhI vahA~ yavamadhyAkArake upadezameM koI virodha nahIM AtA / * tadanantara punaH anya sthAnameM eka jIva adhika rahatA hai / $ 271* jaghanya sthAnake sadRza pramANako lie hue jIvoMse yukta asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMke jAnepara usake pazcAt vahA~ke anya kaSAya- udayasthAnameM eka hI jIva adhika rahatA hai, kyoMki svabhAvase hI vahA~ usa prakArakI vRddhike sAtha jIvoMke avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai / isa prakAra eka-eka sthAnameM eka jIvakI vRddhi hokara punaH usake Age vRddhi aura hAnike vinA asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMmeM utane hI jIva hote haiM isa bAtakA kathana karaneke liye kahate haiM * tadanantara punaH asaMkhyAta lokapramANa sthAnoMmeM utane hI jIva rahate haiM / $ 272. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra itane kaSAya-udayasthAnoM meM avasthita pramANa1. tA0 pratI eMti te iti pAThaH / Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo7 hodUNa tado aNNammi taditthaTThANavisese egajIvaDDhI puvvaM va hodi tti jANAvaNa?muvarimasuttamoiNNaM * tado aNNamhi hANe ekko jIvo abbhhio| $ 273. kudo evaM ceva ? shaavdo| etto puNa asaMkhejalogamettesu kasAyudayaTThANesu tattiyamettA ceva jIvA hodUNa tadoaNNammi dvANammi tadio jIvo vaDDhAveyavyo / evaM puNo puNo asaMkhejalogamettaddhANaM gaMtUNegegajIvaM vaDDhAviya NedavvaM jAvukkasseNAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettajIvA jahaNNaTThANajIvehito saMkhejaguNA samuppaNNA ttiH| puNo tammi uddese asaMkhejalogamettesu hANesu tattiyamettA ceva jIvA hodUNa javamajhamuppajadi tti edassa atthavisesassa jANAvaNamuvarimaM pabaMdhamAha * evaM gaMtUNa ukkasseNa jIvA ekamhi hANe AvaliyAe asNkhejdibhaago| 274. evamaNaMtaraparUvideNeva kameNa gaMtUNa ekkammi hANavisese AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA jIvA jahaNNahANajIvehiMto saMkhejaguNamettA ukasseNa vaDDidA, tatto paraM vaDDhIe asNbhvaado| evaM vaDide javamajjhaTThANametyaMtare samuppajjadi ti bhaNidaM hodi / samuppajjamANaM kimekkammi ceva DhANe samuppajjai, Aho saMkhejjesu vAle jIva hokara usake bAda anya vahA~ke sthAnavizeSameM pahaleke samAna eka jIvakI vRddhi hotI hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai * tadanantara anya sthAnameM eka jIva adhika rahatA hai| $ 273. zaMkA-aisA hI kisa kAraNase hai ? samAdhAna--svabhAvase hI aisA hai / tadanantara punaH asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMmeM utane hI jIva hokara usake bAda anya sthAnameM tIsarA jIva bar3hAnA caahie| isa prakAra punaH punaH asaMkhyAta lokapramANa sthAna jAkara eka-eka jIvako bar3hAte hue utkRSTarUpase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIvoMke prApta hone taka le jAnA cAhie, jo jIva jaghanya sthAnake jIvoMse saMkhyAtaguNe haiN| punaH vahA~para asaMkhyAta lokapramANa sthAnoMmeM utane hI jIva hokara yavamadhya utpanna hotA hai isa prakAra isa artha vizeSakA jJAna karAneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * isa prakAra jAkara eka sthAnameM utkRSTa rUpase jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| $ 274. isa prakAra anantara hI kahe gaye kramase jAkara eka sthAnavizeSameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva, jo ki jaghanya sthAnake jIvoMse saMkhyAtaguNe haiM, utkRSTarUpase vRddhiMgata ho jAte haiM, kyoMki isase aura adhika vRddhi honA asambhava hai| isa prakAra vRddhi honepara isa bIca yavamadhyasthAna utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yavamadhya utpanna Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA asaMkhejjesu vA tti edassa NiNNayakaraNaTThamuvarimasuttamoiNNaM * jattiyA ekamhi hANe ukkasseNa jIvA tattiyA ceva aNNamhi hANe / evmsNkhejlogtttthaannaanni| edesu asaMkhejjesu logesu hANesu jvmjhN| 275. sugamamedaM, ukkasseNAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettesu jIvesu ekammi ThANe vaDDidesu tatto ppahuDi asaMkhejalogamettesu kasAyudayaTThANesu tattiyamettA ceva jIvA hodUNa tesu hANesu javamajjhasamuppattI hodi tti nninnnnykrnnphlttaado| saMpahi javamajjhAdo uvarimesu hANesu jIvANamavaTThANakamappadaMsaNajhumuvarimaM pabaMdhamaNusarAmo * tado aNNaM hANamekkeNa jIveNa hINaM / 5 276. tado javamajjhAdo aNNaM dvANamaNaMtarovarimamekkeNa jIveNa hoNaM hodi / * evamasaMkhejalogahANANi tullajIvANi / $ 277. edeNANaMtaraNiddidveNa dvANeNa samANajIvANi asaMkhejalogamettANi TThANANi NiraMtaramatthi tti vuttaM hoi / * evaM sesesu vi ThANesu jIvA NedavvA / hotA huA kyA eka hI sthAnameM utpanna hotA hai yA saMkhyAta yA asaMkhyAta sthAnoMmeM utpanna hotA hai isa prakAra isa bAtakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * jitane eka sthAnameM utkRSTarUpase jIva haiM utane hI anya sthAnameM pAye jAte haiM / isa prakAra asaMkhyAta lokapramANa sthAnoMmeM jAnanA caahie| ina asaMkhyAta lokapramANa sthAnoMmeM yavamadhya hai| 5275. yaha sUtra sugama hai, kyoMki utkRSTarUpase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIvoMke eka sthAnameM vRddhiMgata honepara vahA~se lekara asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoMmeM utane hI jIva hokara una sthAnoMmeM yavamadhyakI utpatti hotI hai isa bAtakA nirNaya karanA isakA phala hai / aba yavamadhyase Ageke sthAnoMmeM jIvoMke avasthAnakramake dikhalAneke lie Ageke prabandhakA anusaraNa karate haiM * tadanantara anya sthAna eka jIvase hIna hotA hai| $ 276. tadanantara yavamadhyase samanantara AgekA anya sthAna eka jIvase hIna hotA hai| * isa prakAra asaMkhyAta lokapramANa sthAna tulya jIvoMse yukta haiN| 6277. isa anantara pUrva kahe hue sthAnake samAna jIvoMse yukta Ageke asaMkhyAta lokapramANa sthAna nirantara haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isI prakAra zeSa sthAnoMmeM bhI jIva ukta kramake anusAra le jAne cAhie / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 278. etto uvarimesu sesesu viTThANesu ukkassaTTANapajaMtesu jIvA samayAviroheNa NedavyA tti vuttaM hoi / jahA javamajjhAdo heTThA vaDDI tahA tatto uvari hANI vi jahAkamaM kAyavvA tti eso edassa bhAvattho / Navari heDimaddhANAdo uvarimaddhANamasaMkhejaguNaM, heTThimaguNavaDDiTThANehiMto uvrimgunnhaannitttthaannaannmsNkhejgunnttovesaado| ado ceva jahaNNahANajIvehiMto ukassaTThANajIvA asaMkhejaguNahINA tti edassatthavisesassa saMdiTTimuheNa paduppAyaNaTThamuvarimasuttamoiNNaM * jahaNNae kasAyudayaTThANe cattAri jIvA, ukkassae kasAyudayahANe do jiivaa| ___$ 279. jai vi jahaNNae kasAyudayaTThANe AvaliyAe asaMkheJjadibhAgamettA jIvA hoMti to vi ya saMdiTThIe tesiM pamANaM cattArirUvamettamidi ghettavvaM / ukkassae vi kasAyudayahANe do jIvA tti saMdiTThIe gaheyavvA / Na saMdidviparUvaNamedamattho ceva eriso tti kiNNa vakkhANijade ? Na, tahA vakkhANe kIramANe ukkassae kasAyudayaTThANe guNidakammaMsiyA vi jIvA AvaliyAe asaMkhejadimAgamenA hoti tti edeNa saha virohappasaMgAdo, javamajjhacchedaNayANamasaMkhejadibhAgametIo heTThA NANAguNahANisalAgAo tesimasaMkhejA bhAgA uvarimaNANAguNahANisalAgAo tti ettheva purado bhaNissamANa $ 278. jo pUrva meM sthAna kaha Aye haiM unase Ageke utkRSTa sthAna paryanta zeSa sthAnoMmeM bhI AgamAnusAra jIva le jAne cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| jisa prakAra yavamadhyase pUrvake sthAnoMmeM vRddhi batalAI usI prakAra usase Ageke sthAnoMmeM kramase hAni bhI karanI cAhie yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| itanI vizeSatA hai ki yavamadhyase pUrvake adhvAnase AgekA adhvAna asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki adhastana guNavRddhisthAnoMse uparima guNahAnisthAna asaMkhyAtaguNe hote haiM aisA upadeza pAyA jAtA hai| aura isIliye jaghanya sthAnake jIvoMse utkaSTa sthAnake jIva asaMkhyAtaguNe hIna hote haiM isa prakAra isa arthavizeSakA saMdRSTidvArA kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * jaghanya kaSAya-udayasthAnameM cAra jAna haiM aura utkRSTa kaSAya-udayasthAnameM do jIva haiN| $279. yadyapi jaghanya kaSAya-udayasthAnameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva hote haiM to bhI saMdRSTimeM unakA pramANa cAra saMkhyAmAtra grahaNa karanA cAhie / utkRSTa kaSAyaudayasthAnameM bhI do jIva haiM isa prakAra saMdRSTimeM grahaNa karanA caahie| zaMkA-yaha saMdRSTirUpase kathana na hokara vAstavameM isI prakAra hai arthAt ukta sthAnoMmeM vAstava meM itane hI jIva haiM aisA vyAkhyAna kyoM nahIM karate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki usa prakArase vyAkhyAna karanepara utkRSTa kaSAya-udayasthAna meM guNitakauzika jIva bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM isa prakAra ukta kathanake sAtha isa kathanakA virodha prApta hotA hai| dUsare yavamadhyake ardhacchedoke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa adhastana nAnA guNahAnizalAkAe~ hotI haiM aura unake asaMkhyAta bahubhAgapramANa uparima nAnA guNahAnizalAkAe~ hotI haiM isa prakAra isI prakaraNameM Age kahe jAnevAle Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 127 paraMparovaNidhAsutteNa bAhijamANattAdo ca / tado jahaNNaTThANe ukkassaTThANe ca jIvA atthado AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA hodaNa puNo saMdiTThIe cattAri doNNi cedi gaheyavvA tti eso ettha sutttthprmttho| 280. evamedesu jahaNNukkassakasAyudayaTThANajIvesu AvaliyAe asaMkhejadibhAgametteNa siddhesu javamajjhajIvA AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA tti siddhamevedaM, Na tattha saMdeho kAyavvo tti paduppAyaNamuttarasuttamoiNNaM * javamajhajIvA AvaliyAe asNkhejdibhaago| 281. heTThimaNANAguNahANisalAgANamaNNoNNabbhattharAsiNA jahaNNaTThANajIvesu guNidesu javamajjhajIvA samuppajaMti uvarimaNANAguNahANisalAgANamaNNoNNabhattharAsiNA ukkassaTThANajIvesu ca guNidesu javamajjhajIvA samuppajaMti / tado javamajhajIvA AvaliyAe asaMkheJjadibhAgo tti eso ettha suttassa bhaavttho| evaM aNaMtarovaNidhA gadA / 282. saMpahi edeNeva sutteNa sUcidA paraMparovaNidhA vuccde| taM jahAjahaNNakasAyudayaTThANajIvehito asaMkhejalogamettakasAyudayaTThANANi gaMtUNa duguNavaDDidA / evaM duguNavaDidA duguNavaDDidA jAva javamajhe ti / teNa paramasaMkheja pramANa paramparopanidhAsUtrake sAtha ukta kathana bAdhA jAtA hai, isalie jaghanya sthAnameM aura utkRSTa sthAnameM jIva vAstavameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara punaH saMdRSTimeM kramase cAra aura do grahaNa karane cAhie yaha prakRtameM isa sUtrakA vAstavika artha hai| 6280. isa prakAra jaghanya udayasthAna aura utkRSTa udayasthAnake ye jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM yaha siddha honepara yavamadhyake jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAga hA karanA cAhie isa prakAra kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * yavamadhyake jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / 6281. adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMko anyonyAbhyastarAzise jaghanya sthAnake jIvoMke guNita karanepara yavamadhya ke jIva utpanna hote haiN| tathA uparima nAnA guNahAnizalAkAoMkI anyonyAbhyastarAzise utkRSTa sthAnake jIvoMke gaNita karanepara yavamadhyake jIva utpanna hote haiN| isaliye yavamadhyake jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA bhAvArtha hai / isaprakAra anantaropanidhA samApta huii| 282. aba isI sUtradvArA sUcita huI paramparopanidhAkA kathana karate haiM / yathA kaSAya-udayasthAnake jIvoMse asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAna jAkara jIva dUne ho jAte haiM / isa prakAra yavamadhya taka jIva dUne dUne hote jAte haiN| usake bAda asaMkhyAta 1 tA0 pratI asaMkhejjadibhAgA iti pAThaH / 2. tA. pratI uparimeNa iti pAThaH / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe . [ ughajogo7 logamettaddhANaM gaMtUNa duguNahINA / evaM duguNahINA duguNahINA jAva ukkassaTThANe tti / $ 283. saMpahi ettha guNahANiM paDi asaMkhejalogamettaddhANamavaTThidasarUveNa gaMtUNa tado ego jIvo ahio hoi / guNahANiaddhANaM ca savvattha sarisaM NANAguNahANisalAo AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettAo javamajjhaheTThimaNANAguNavaDDisalAgAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgAo asaMkhejaguNAo egegaTThANajIvapamANamAvaliyAe asaMkhejadibhAgo avahArakAlo ca avaDhido hodi tti evamedesimatthANaM maggaNaM kssaamo| taM jahA--AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettajahaNNaTThANajIvapamANaM viliya puNo taM ceva jahaNNaTThANajIvapamANaM samakhaMDaM kAdUNa diNNe tattha viralaNarUvaM paDi egegajIvapamANaM pAvai / saMpahi ettha jahaNNaTThANappahuDi asaMkhejalogamettesu DhANesu avaTThidapamANA jIvA hodUNa tado egaTThANammi ego jIvo ahio hodi tti tattha viralaNAe paDhamarUvadharidegajIvapamANaM vaDDAveyavvaM / evamedeNa kameNa gaMtUNa viralaNarUvamattasavvajIvesu pavidvesu paDhamaduguNavaDDhiTThANamuppajadi / ____284. puNo imaM duguNavaDDiTThANaM puvvillaavadvidaviralaNAe uvari samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekkekkassa rUvassa do do jIvapamANaM pAvadi / puNo etthegarUvadharidadojIvA pugvinlamettaddhANaM gaMtUNa jai vaDDAvijaMti to paDhamaguNavaDDiaddhANeNa lokapramANa sthAna jAkara ve Adhe raha jAte haiN| isa prakAra utkRSTa sthAnake prApta hone taka ve uttarottara Adhe-Adhe hote jAte haiN| $ 283. aba yahA~para pratyeka guNahAnike prati asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAna avasthitarUpase jAkara usake bAda eka jIva adhika hotA hai, guNahAnikA AyAma sarvatra sadRza hai, nAnA guNahAnizalAkAe~ Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM, yavamadhyase adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMse uparima nAnA guNahAnizalAkAeM asaMkhyAtaguNI haiM, eka-eka sthAnake jIvoMkA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai tathA avahArakAla avasthitasvarUpa hai isa prakAra ina arthoMkA vicAra kreNge| yathA-jaghanya sthAnasambandhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jIvoMke pramANakA viralanakara punaH jaghanya sthAnake jIvoMke usI pramANako samAna khaNDakara deyarUpase denepara vahA~ viralanake pratyeka aMkake prati jIvoMkA eka-eka pramANa prApta hotA hai / aba yahA~para jaghanya sthAnase lekara asaMkhyAta lokapramANa sthAnoMmeM avasthita pramANavAle jIva hokara usake bAda eka sthAnameM eka jIva adhika hotA hai, isalie vahA~para viralanake prathama aMkake prati sthApita saMkhyAmeM eka jIvakA pramANa bar3hA denA caahie| isa prakAra isa kramase jAkara viralanake aMkapramANa saba jIvoMke praviSTa honepara prathama dviguNavRddhisthAna utpanna hotA hai| $284. isa dviguNa vRddhisthAnako pahaleke avasthita viralanake Upara samakhaNDa karake denepara eka-eka viralana aMkake prati do-do jIvoMkA pramANa prApta hotA hai| punaH yahA~para viralanake eka aMkake prati sthApita do jIva pahaleke jitane sthAna haiM mAtra utane sthAna jAkara 1 tA0 pratI etthegegarUpa- iti pAThaH / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA vidiyaguNavaDDiaddhANaM sarisaM hoi / Navari evamettha vaDAvetuM Na sakijade, ekkeko ceva jIvo vaDDhadi ti cuNNisutte muttakaMThamuvaiTTattAdo / tado egego ceva jIvo vaDDAveyalo / tahA vaDDAvijjamANe vi guNahANiaddhANamaNavadvidaM hoi, paDhamaguNavaDiaddhANAdo duguNamaddhANaM gaMtUNa bidiydugunnvddddismuppttidNsnnaado| evaM sesaguNavaDDINaM pi aNaMtarANaMtarAdo duguNa-duguNamaddhANaM gaMtUNa samuppattI vattavvA / Na cedamicchijjade, javamajjhAdo heTThA uvariM ca guNavaDDi-hANiaddhANANaM sarisattabbhuvagameNa saha virohaado| tado payAraMtaramassiyUNa egegajIvavaDDIe vi jahA guNavaDDiaddhANANamavahidattaM Na virujjhade tahA vattaissAmo / taM jahA $ 285. jahaNNaTThANajIvapamANaviralaNAe paDhamaduguNavaDiTThANajIve samakhaMDaM kariya diNNe viralaNarUvaM paDi do do jIvA pAvaMti tti tattha paDhamarUvovari dvidadojIvesu ego jIvo paDhamaguNahANimhi egajIvavaDDiaddhANassa addhaM gaMtUNa vaDDhAveyavyo / puNo vidiyajIvo vi ettiyamettamaddhANamuvari gaMtUNa vaDDAveyavyo / evaM puNo puNo kIramANe viralaNarUvamettasavvarUvadharidesu parivADIe pavidvesu tado vidiyaduguNavaDDihANaM paDhamaduguNavaDiTThANeNa samANamaddhANaM hodUNa samuppajjai / puNo evaM duguNavaDDihANamavahidaviralaNAe samakhaMDaM kAdUNa diNNe ekekassa ruvassa cattAri cattAri jIvA hodaNa yadi bar3hAte haiM to dvitIya guNavRddhisthAna prathama guNavRddhisthAnake samAna hotA hai| isa prakAra yahA~para bar3hAnA zakya nahIM hai, kyoMki eka-eka hI jIva bar3hatA hai aisA cUrNisUtra meM muktakaNTha upadeza diyA gayA hai / isaliye eka-eka jIva hI bar3hAnA cAhie / kintu isa prakAra bar3hAnepara bhI guNahAniadhvAna anavasthita ho jAtA hai, kyoMki prathama guNavRddhisthAnase dviguNa adhvAna jAkara dvitIya guNavRddhikI utpatti dekhI jAtI hai| isIprakAra zeSa guNavRddhiyoMkI bhI samanantara pUrva samanantara pUrva dviguNavRddhise dviguNa dviguNa adhvAna jAkara utpatti kahanI caahie| parantu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki yavamadhyase pUrvake aura Ageke guNavRddhi aura guNahAni sthAnoM sadRza svIkAra karanese ukta kathanakA isa kathanake sAtha virodha AtA hai| isaliye dUsare prakArakA avalambana lekara eka-eka jIvakI vRddhi karate hue bhI jisa prakAra guNavRddhisthAnoMkA avasthitapanA virodhako prApta nahIM hotA hai usa prakArase batalAte haiM / yathA 6285. jaghanya sthAnake jIvoMke pramANakA viralana karanepara pratyeka viralanake prati dviguNavRddhisthAnake jIvoMke samAna khaNDa karake deyarUpase denepara pratyeka viralanake prati do-do jIva prApta hote haiM, isalive vahA~ prathama aMkake Upara sthita do jIvoMmeMse eka jIvako prathama guNahAnimeM eka jIvasambandhI vRddhikA jo adhvAna hai usakA ardhabhAga jAnepara bar3hAnA caahie| punaH dUsare jIvako bhI itanA adhvAna Age jAnepara bar3hAnA caahie| isa prakAra punaH punaH karanepara viralana aMkapramANa saba aMkoMpara sthApita jIvoMke kramase praviSTa honepara dvitIya dviguNavRddhisthAna prathama dviguNavRddhisthAnake samAna AyAmavAlA hokara utpanna hotA hai / punaH isa dviguNavRddhisthAnako avasthita viralanake Upara samAna khaNDa karake deyampase denepara eka-eka aMkake prati cAra-cAra jIva hokara prApta hote haiN| punaH inake bar3hAnepara prathama Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 pAvaMti / puNo edesu vaDDAvijamANesu paDhamaduguNavaDDiaddhANammi egegajIvavaDDivisayassa caubbhAgamettaddhANaM gaMtUNego jIvo vaDDadi tti vattavvaM / evamuvari vi jANiyUNa bhaNNamANe aNaMtaraheTThimaguNahANimhi vaDDidegajIvaddhANAdo uvarimANaMtaraguNahANIe vaDDAvijamANegajIvaddhANamaddhaddhaM hodUNa gacchai jAva tappAoggapamANAo duguNavaDDIo uvari gaMtUNa javamajjhaTThANaM smuppnnnnmidi| _____$286. puNo imaMjavamanjhaTThANajIvapamANaM ghettUNa pumvinlamavaTTidaviralaNaM duguNiya viraleyUNa samakhaMDaM kariya dipaNe viralaNarUvaM paDi javamajjhAdo heDimANaMtaraguNahANimmi egegarUvaM paDi saMpattajIvapamANaM hodUNa pAvai / puNo etthegarUvadharidamaNaMtaraheTThimaguNahANIe vaDDAvidavihANeNAsaMkhejalogamettaddhANaM gaMtUNegegajIvahANikameNa prihaaydi| puNo vi evaM ceva parihANiM kAdUNa NedavvaM jAva saMpahiyaviralaNAe addhamettarUvadharidesu savvesu jahAkama parihINesu javamajjhAdo uvari paDhamaM duguNahANiTThANamuppaNaM ti / evamedeNa vihANeNa NedavvaM jAva tappAoggesu guNahANiTThANesu gadesu jahaNNaTThANajIvapamANamavadvidaM ti / Navari heDimaguNahANIe egajIvaparihANiaddhANAdo uvarimaguNahANIe egajIvaparihINaddhANaM duguNa-duguNakameNa savvattha gacchadi tti vattavvaM / 287. etto imaM jahaNNaTThANajIvapamANaM puvvillamavavidabhAgahAraM viraliya dviguNavRddhisambandhI AyAmameMse eka-eka jIvako vRddhisambandhI AyAmakA cauthA bhAgamAtra AyAma jAkara eka jIva bar3hatA hai aisA kahanA cAhie / isIprakAra Age bhI jAnakara kathana karanepara anantara adhastana guNahAnimeM vRddhiko prApta hue eka jIvasambandhI AyAmase, tatprAyogya pramANavAlI dviguNavRddhiyA~ Upara jAkara yavamadhyasthAnake utpanna hone taka, uparima anantara guNahAnimeM vRddhiko prApta honevAle eka jIvasambandhI AyAmase AdhA-AdhA hokara prApta hotA hai| $ 286. punaH yavamadhyasthAnake jIvoMke isa pramANako grahaNakara pichale avasthita viralanake dUneko viralitakara aura usapara samAna khaNDakara deyarUpase denepara pratyeka viralana aMkake prati yavamadhyase adhastana ( pUrvakI ) anantara guNahAnimeM eka-eka aMkake prati prApta jIvoMkA jitanA pramANa hai utanA hokara prApta hotA hai / punaH yahA~ eka aMkake prati prApta jIvoMkA pramANa anantara adhastana guNahAnimeM jisa vidhise jIvoMkA pramANa bar3hAyA gayA usake anusAra asaMkhyAta lokapramANa sthAna jAkara eka-eka jIvakI hAnike kramase ghaTatA jAtA hai| phira bhI isIprakAra tabataka hAni karate hue le jAnA cAhie jabataka sAmpratika viralanake aMkoMpara prApta ardhabhAgapramANa saba jIvoMke kramase kama honepara yavamadhyake Upara prathama dviguNahAnisthAna utpanna hotA hai / isa prakAra isa vidhise tatprAyogya guNahAnisthAnoMke jAnepara jaghanya sthAnake jIdoMke pramANake avasthita hone taka le jAnA caahie| itanI vizeSatA hai ki adhastana guNahAnimeM eka jIvake parihAnisambandhI adhvAnase uparima guNahAnimeM eka jIvasambandhI parihAnikA adhvAna sarvatra dviguNa-dviguNa kramase jAtA hai aisA kahanA caahie| $ 287. Age jaghanya sthAnake jIvoMke isa pramANako pahaleke avasthita bhAgahArakA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 131 samakhaMDaM kAdUNa joijai to egegarUvassa egajIvaddhapamANaM hodUNa pAvai / Na cedamicchiJjade, tahAvihavaDDIe accaMtAsaMbhaveNa pddisiddhttaado| evaM tarihi edaM ceva ukkassaTThANajIvapamANamidi geNhAmo tti bhaNide Na evaM pi ghettuM sakiJjade, javamajjhassa heDimagANAguNahANisalAgAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgANamasaMkhejaguNattovaesassa uvarimasuttasiddhassa etthANuvavattIdo heDimovarimaNANAguNahANisalAgANamedammi pakkhe sarisattadaMsaNAdo tti / . 288. puNo saMpahiyaviralaNAe addhaM viraleyaNa jahaNNaTThANajIvapamANaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe tattha viralaNarUvaM paDi egegajIvapamANaM pAvai / puNo edisse viralaNAe addhamettajIvesu samayAviroheNa parihAvidesu tatto aNNaM dugaNahANiTThANamuppajai / puNo imaM viralaNamaddhaM kariya jahaNNaTThANajIvehito addhamettaNiruddhaTThANajIvesu samakhaMDaM kariya diNNesu viralaNarUvaM paDi egegajIvapamANaM pAvai / ettha vi samayAviroheNa asaMkhejalogamettaddhANaM gaMtUNegegajIvaparihANi kAdUNa ANijamANe saMpahiyaviralaNAe addhamettajIvesu parihINesu aNNaM duguNahANiTThANamuppajai / evamedIe disAe guNahANiM paDi viralaNamaddhaM kAdUNa NedavvaM jAva javamajjhachedaNayANamasaMkhejabhAgamettaguNahANIo uvari gaMtUNukassaTTANajIvapamANamavaDhidaM tti / Navari ukassaTTANe vi AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA jIvA jahA hoti tahA kAyavvaM, aNNahA viralanakara aura viralita rAzike pratyeka ekapara samAna khaNDa karake deyarUpase dekara yadi dekhate haiM to eka-ekakA eka jIvasambandhI kAlakA pramANa hokara prApta hotA hai| kintu yaha prakRtameM vivakSita nahIM hai, kyoMki usa prakArakI vRddhi atyanta asambhava honese pratiSiddha yadi aisA hai to utkRSTa sthAnake jIvoMke isa pramANako hI grahaNa karate haiM aisA kathana karanepara aisA grahaNa karanA bhI zakya nahIM hai, kyoMki yavamadhyakI adhastana ( pUrvavartI ) nAnA guNahAnizalAkAoMse uparima nAnA guNahAnizalAkAoMke asaMkhyAtaguNerUpa upadezakI yahA~ anuvRtti hai, jo upadeza Age kahe jAnevAle sUtrase siddha hai tathA adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAra sa pakSa meM sadRza dekhI jAtI haiN| $288. punaH sAmpratika viralanase AdhekA viralanakara viralita rAzike pratyeka ekapara jaghanya sthAnake jIvoMke pramANako samAna khaNDa karake deyarUpase denepara vahA~ pratyeka viralanake prati eka-eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| punaH isa viralanake ardhabhANapramANa jIvoMke Agamake anusAra ghaTAnepara vahA~se anya dviguNahAnisthAna utpanna hotA hai| punaH isa viralanako AdhA karake jaghanya sthAnake jIvoMse ardhabhAgamAtra ruke hue sthAnake jIvoMko samakhaNDa karake denepara pratyeka viralanake prati eka-eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| yahA~para bhI AgamAnusAra asaMkhyAta lokapramANa adhvAna jAkara eka-eka jIvakI parihAni karake lAnepara sAmpratika viralanase ardhamAtra jIvoMke hIna honepara anya dviguNavRddhisthAna utpanna hotA hai| isa prakAra isa vidhise pratyeka guNahAnike prati viralanako AdhA karake yavamadhyake ardhacchedoMke asaMkhyAta bahubhAgapramANa guNahAni Upara jAkara utkRSTa sthAnake jIvoMkA pramANa avasthita honetaka le jAnA caahie| itanI vizeSatA hai ki utkRSTa sthAnameM bhI jisa prakAra Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 puvvAiriyasaMpadAyavirohappasaMgAdo / evaM saMjAde ego ceva jIvo savvattha ahio UNo vA hoi, heTThimaNANAguNahANisalAgArhito uvarimaNANAguNahANisalAgAo ca asaMkhejaguNAo bhavaMti / guNahANiaddhANaM pi savvattha sarisameva saMjAdaM, guNahANisalAgAo ca savvasamAseNAvaliyAsaMkhejadibhAgamettAo jaadaao| savvesu hANesu jIvA pAdekamAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA ca jAdA ti savvamedaM ghaDade / ettiyaM puNa Na saMjAdaM savvatthAvahrido bhAgahAro hodi tti jahaNNaTThANasarisajIvapamANAdo uvarimabhAgahArassa addhaddhakameNa parihANidaMsaNAdo hodu NAmedamaNavadvidabhAgahArattaM, icchijjamANattAdo ca / Na ca savvatthAvaDhido ceva bhAgahAro tti saMpadAyo asthi, tahANuvalaMbhAdo / tado javamajjhAdo heTThA savvattha jahaNNaTThANajIvapamANo avaDidabhAgahAro javamajjhAdo uvari vi jAva jahaNNaTThANajIvapamANaM pAvai tAva jahaNNaTThANajIvapamANAdo duguNametto avvidbhaaghaaro| tatto paramaNa vaDhido bhAgahAro addhaddhakameNa hIyamANo gacchai tti eso ettha prmttho| $289. adhavA javamajjhAdo heTThA uvari vi savvattha ukkassaTTANajIvametto avaTThidabhAgahAro tti ghettUNa paraMparovaNidhA jANiya NedavvA, tahA parUvaNe kIramANe guNavaDDi-hANiaddhANANaM heDimovarimANamavadvidabhAvasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo savvatthAvadvidabhAgahArabbhuvagamassa vi edammi pakkhe avisNvaaddsnnaado| saMpahi javamajjhAdo Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva hote haiM usa prakAra karanA cAhie, anyathA pUrvAcAryoMkA jo sampradAya calA A rahA hai usake sAtha virodha honekA prasaMga prApta hotA hai| aisA honepara sarvatra eka hI jIva adhika yA kama hotA hai aura adhastana guNahAnizalAkAoMkI apekSA uparima guNahAnizalAkAe~ asaMkhyAtaguNI bana jAtI haiM, sarvatra guNahAniadhvAna bhI sadRza hI prApta hotA hai, guNahAnizalAkAe~ saba milAkara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ho jAtI haiM tathA saba sthAnoMmeMse pratyeka sthAnameM jIva Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ho jAte haiN| isa prakAra yaha saba vidhi bana jAtI hai| kinta sarvatra avasthita bhAgahAra hai yaha bAta nahIM banatI, kyoMki jaghanya sthAnake sadRza jIvoMke pramANase uparima bhAgahArakI ardha-ardha bhAgake kramase hAni dekhI jAtI hai tathA yaha anavasthita bhAgahAra hoo, kyoMki yaha iSTa hai / tathA sarvatra avasthita hI bhAgahAra hai aisA sampradAya nahIM hai, kyoMki vaisA pAyA nahIM jaataa| isalie yavamadhyase pUrva sarvatra jaghanya sthAnake jIvoMke pramANavAlA avasthita bhArahAra hai tathA yavamadhyake Upara bhI jaghanya sthAnake jIvoMke pramANake prApta hone taka jaghanya sthAnake jIvoMke pramANase dUnA avasthita bhAgahAra hai| isake Age anavasthita bhAgahAra Adhe-Adheke kramase hIna hotA jAtA hai isa prakAra yahA~para paramArtha hai| $ 289. athavA yavamadhyase pahale aura Age bhI sarvatra utkRSTa sthAnake jIvoMke pramANavAlA avasthita bhAgahAra hai aisA grahaNa karake paraMparopanidhAko jAnakara le jAnA cAhie, kyoMki usa prakAra prarUpaNA karanepara adhastana aura uparima guNavRddhiadhvAna aura guNahAni adhvAnakI avasthitarUpase siddhi nirbAdharUpase pAI jAtI hai tathA isa pakSake svIkAra karanepara sarvatra avasthita bhAgahArakA svIkAra avisaMvAdarUpase dekhA jAtA hai| aba yavamadhyase Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA heTThimovarimaNANAguNahANisalAgANamiyattAvahAraNaTuM suttamuttaramoiNNaM * javamajhajIvANaMjattiyANi addhacchedaNANi tesimasaMkhejadibhAgo heTThA javamajhassa guNahANihANaMtarANi / tesimasaMkhenabhAgamettANi uvari javamajjhassa guNahANihANaMtarANi / / 290. edeNa sutteNa heDimaNANAguNahANisalAgAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgANamasaMkhejaguNattaM sUcidaM / saMpahi ettha javamajjhacchedaNaesu aNavagaesu tehiMto javamajjhAdo heTThimovarimaNANAguNahANisalAgANaM pamANAvahAraNaM kAdaM Na sakkinjai ti javamajjhacchedaNayANameva pamANaNiNNayaM tAva kassAmo / taM jahAjavamajjhajIvapamANamukkasseNAvaliyAe asaMkhejadibhAgo tti sutte NihiTuM, so vuNa AvaliyAe asaMkhejadibhAgo jai vi jiNadivabhAveNa ghettavyo, to vi jahaNNaparittAsaMkhejeNAvaliyAe ovaTTidAe tattha bhAgaladdhamattA javamajhajIvA hoti tti savvukkassamAvaliyAe asaMkhejadimAgaM ghettUNa tacchedaNaehiMto javamajjhaheDimovarimaNANAguNahANisalAgANaM pamANasAhaNamevamaNugaMtavvaM / taM kathaM ? jahaNNaparittAsaMkhejayaM viraleyUNAvaliyAe samakhaMDaM kAdUNa diNNAe rUvaM paDi jahaNNaparittAsaMkhejapamANaM pAvai / adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAoMke pramANako nizcita karaneke liye AgekA ____ * yavamadhyavartI jIvoMke jitane ardhaccheda hote haiM unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa yavamadhyake adhastana ( pUrvavartI ) guNahAnisthAnAntara hote haiM tathA unake ( ardhacchedoMke) asaMkhyAta bahubhAgapramANa yavamadhyake uparitana guNahAnisthAnAntara hote haiN| $ 290. isa sUtradvArA adhastana guNahAnizalAkAoMse uparima nAnA guNahAnizalAkAe~ asaMkhyAtaguNI sUcita kI gaI haiN| aba yahA~para yavamadhyake ardhacchedoMke avagata na honepara unase yavamadhyase adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAoMkA pramANa nizcita karanA zakya nahIM hai, isalie yavamadhyake ardhacchedoMke hI pramANakA nirNaya sarvaprathama kareMge / yathA-yavamadhyake jIvoMkA pramANa utkRSTarUpase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai isa prakAra sUtrameM nirdeza kiyA hai| parantu usa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgako yadyapi jaisA jinadevane dekhA ho vaisA lenA cAhie to bhI jaghanya parItAsaMkhyAtase Avalike bhAjita karanepara vahA~ jo bhAga labdha Ave utane yavamadhyake jIva hote haiM, isalie Avalike sabase utkRSTa asaMkhyAtaveM bhAgako grahaNakara unake ardhacchedoMke dvArA yavamadhyake adhastana aura uparitana guNahAnizalAkAoMke pramANakI siddhi hotI hai aisA jAna lenA caahie| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-jaghanya parItAsaMkhyAtakA viralanakara usa viralita rAzipara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgako samAna khaNDa karake deyarUpase denepara pratyeka eka viralanake prati jaghanya parItAsaMkhyAtakA pramANa prApta hotA hai| sUtra AyA hai Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe jogo 7 kudo edaM navvade ! jahaNNaparittAsaMkhejayaM viraledUNa rUvaM paDi tameva dAdUNa vaggidasaMvaggidakade AvaliyA samuppajjaditti pariyammavayaNAdo / puNo etthegarUvadharidaM moNa sesasavvarUvadharidajahaNNaparittAsaMkhejjesu aNNoSNanbhatthesu javamajjhajIvapamANaM hoi / evaM hodi ti kAdUNa edassa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgassa chedaNayANi ukkassasaMkhejjaviralaNamettajahaNNaparittAsaMkhejacchedaNaesu samudidesu bhavaMti / jahaNaparittAsaMkhejjacchedaeNahiM parihINAvaliyacchedaNesu gahidesu javamajjhacchedaNayANi samuppajaMti tti bhaNidaM hoi / $ 291. saMpahi ettheva egarUvadharidajahaNNaparittAsaMkhejjacchedaNayamettIo hehimaNANAguNahANi salAgAo ti ghettavvaM / sesarUvUNukassasaMkheja viralaNamettarUvoyari dijahaNNaparittAsaMkheja chedaNayANi ca ghetNuvarimaNANAguNahANisalAgAo hoMti i gaheyavvaM / evaM ca gheppamANe heTThimaNANAguNahANisalA gAhiMto uvarimaNANAguNahANi - salAgAo saMkhejjaguNAo ceva jAdAo, NAsaMkhejaguNAo / Na cedamicchijjade, heDimANAguNahANi salAgAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgAo asaMkhejaguNAo ti paduppAyaNapareNedeNa sutteNa saha virohAdo / tado NedaM ghaDadi tti 1 saccamevedaM, jahaNNaparittAsaMkhejacchedaNayamettIsa heTThimaNANAguNahANisalA gAsu gheppamANIsu uvarimaNANA zaMkA - yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna -- kyoMki jaghanya parItAsaMkhyAtakA viralanakara viralita rAzike pratyeka ekapara usa rAziko dekara vargita saMvargita karanepara Avali utpanna hotI hai isa parikarmake vacanase jAnA jAtA hai / punaH yahA~ eka aMkake prati prApta rAziko chor3akara zeSa saba aMkoMke prati prApta jaghanya parItAsaMkhyAtoMke paraspara guNita karanepara yavamadhyake jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / isa prakAra hotA hai aisA samajhakara AMvalike isa asaMkhyAtaveM bhAgake ardhaccheda utkRSTa saMkhyAtake viralanapramANa jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoM meM milAnepara hote haiM / jaghanya parItA - saMkhyAtake ardhacchedoMse hIna Avalike ardhacchedoMke grahaNa karanepara yavamadhyake ardhaccheda utpanna hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 201. aba inhIM meMse eka aMkake prati prApta jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedapramANa adhastana nAnA guNahAnizalAkAaiM hotI haiM aisA grahaNa karanA cAhie tathA eka aMka kama karake zeSa utkRSTa saMkhyAtapramANa viralanoMke prati prApta jaghanya parItAsaMkhyAtoMke ardhacchedoMko grahaNa kara uparima nAnA guNahAnizalAkAaiM hotI haiM aisA grahaNa karanA caahie| aura isa prakAra grahaNa karanepara adhastana nAnA guNahAM nizalAkAoMse uparima nAnA guNahAnizalAkAaiM saMkhyAtaguNI hI hotI haiM, asaMkhyAtaguNI nahIM / zaMkA - parantu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki aisA svIkAra karanepara isa kathanakA adhastana nAnA guNahAnizalAoMse uparima nAnA guNahAnizalAkAaiM asaMkhyAtaguNI hotI haiM isa prakAra kathana karavAle isa sUtra ke sAtha virodha AtA hai, isalie yaha ghaTita nahIM hotA ? samAdhAna -- yaha kahanA satya hai, kyoMki jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedapramANa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAmuttassa atthaparUvaNA 135 guNahANisalAgANaM tatto saMkhajagaNataM mottUNa NAsaMkhejaguNattasaMbhavo ti / kiMtu rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejacchedaNayamettIo heTThimaNANAguNahANisalAgAo tti ghettUNa payadatthasamatthaNA kAyavvA, tahA gheppamANe uvrimnnaannaagunnhaannislaagaannmsNkhejgunnttsNbhvdNsnnaado| taM kadhaM ? ukssa saMkhejayaM viraleyUNa puvvuttapamANajavamajjhacchedaNaesu samakhaMDaM kAdUNa diNNesu rUvaM paDi jahaNNaparittAkhejacchedaNayapamANaM hodUNa pAvai / puNo ettha savvarUvadharidesu egegarUvamavaNiya pudha dvaveyavvaM / evaM Thavide viralaNarUvaM paDi avaNi dasesANi rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejjacchedaNayamettarUvANi jAdANi / savvaruvadharidesu avaNidarUvANi vi ekado melAvidANi ukkassasaMkhejjamettANi jAdANi / puNo edANi rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejjachedaNaehiM bhAgaM ghettUNa bhAgaladdhasaMkhejarUvANi pugvillukkassasaMkhejaviralaNAe pAse viraliya tesu rUvesu samakhaMDaM kariya diNNesu saMpahiyaviralaNae vi rUvaM paDi rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejjachedaNayamettANi rUvANi laddhANi / saMpahi etthegarUvadharidarUvUNajahaNNaparittAsaMkhejachedaNayamettIo heTThimaNANAguNahANisalAgAo saMghahiyarUvadharidamettIo durUvUNAdiviralaNarUvadharidamettIo ca uvarimaNANAguNahANi salAgAo tti gaheyavvaM / evaM gahide heTThimaNANAguNahANisalAgAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgAo NissaMsayamasaMkhejjaguNAo adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMke grahaNa karanepara uparima nAnA guNahAnizalAkAaiM unase saMkhyAtaguNI hotI haiM ise chor3akara unakA asaMkhyAtaguNA honA sambhava nahIM hai| kintu eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedapramANa adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMko grahaNakara prakRta arthakA samarthana karanA cAhie, kyoMki isa prakArase grahaNa karanepara uparima nAnA guNahAnizalAkAoMkA asaMkhyAtaguNA honA sambhava dekhA jAtA hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-kyoMki utkRSTa saMkhyAtakA viralanakara pUrvokta pramANa yavamadhyake ardhacchedoMko samAna khaNDakara deyarUpase denepara pratyeka ekake prati jaghanya parItAsaMkhyAta ardhacchedoMkA pramANa prApta hotA hai / punaH yahA~para saba aMkoMke prati prApta rAzimeMse eka-eka aMkako nikAlakara pRthak sthApita karanA cAhie / isa prakAra sthApita karanepara pratyeka viralanake prati nikAlaneke bAda zeSa saMkhyA eka kama jaghanya parItAsaMkhyAta ardhacchedapramANa aMkavAlI ho jAtI hai| saba aMkoMke prati prApta nikAle gaye aMka bhI ekatra milAnepara utkRSTa saMkhyAtapramANa ho jAte haiN| punaH inheM eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMse bhAjitakara bhAga karanese jo saMkhyAta aMka 'labdha 'AveM unako pahaleke utkRSTa saMkhyAtasambandhI viralanake pAsa viralitakara una aMkoMke samAna khaNDakara deyarUpase denepara sAmpratika viralanake pratyeka ekake prati eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedapramANa aMka prApta hote haiN| aba yahA~ eka aMkake prati prApta eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedapramANa adhastana nAnAguNahAnizalAkAe~ hotI haiM aura sAmpratika aMkoMke prati rakhI gaI saMkhyApramANa aura do aMka kama Adi viralanake aMkoMke prati prApta saMkhyApramANa uparima nAnA guNahAnizalAkAe~ hotI haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| aisA grahaNa karanepara adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMse Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 jAdAo / kiM kAraNaM ? saMkhejarUvabbhahiyajahaNNaparittAsaMkhejjamettarUvANamettha guNagArasarUveNa pauttidasaNAdo / evamedIe disAe jahaNNaparittAsaMkhejjacchedaNayANi durUvUNatirUvUNAdikameNa parihAviya heTThimaNANAguNahANisalAgANaM pamANANugamo samayAviroheNa kAyavyo jAva tappAoggasaMkhejjarUvamettAo jAdAo tti / tado heDimaNANAgaNahANisalAgAo saMkhejjAo hodUNa uvarimaNANAguNahANisalAgAhiMto asaMkhejjagaNahINAo tti siddhaM / $ 292. evaM tAva javamajjhacchedaNayANamasaMkhejjadibhAgamettAo heTThimaNANAguNahANisalAgAo tesimasaMkhejjadibhAgamettAo ca uvarimaNANAguNahANisalAgAo tti edamatthaM parUviya saMpahi evaMvihaNANAguNahANisalAgAo dharedUNa jahaNNukkassaTThANajIvapamANaNiNNayaM kassAmo / taM jahA-javamajjhAdo heTThimaNANAguNahANisalAgAo viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhatthe kade jahaNNaparittAsaMkhejjassa addhamuppajjai / puNo edeNaNNoNNabhattharAsiNA javamajjhajIve ovaTTidesurUvUNukassasaMkhejjamettajahaNNaparittAsaMkhejjayANi aNNoNNabbhatthANi kAdaNa duguNamettaM laddhapamANaM hodi / edaM ceva jahaNNaTThANajIvapamANamidi ghettavyaM / / ___$293. saMpahi ukkassaTThANajIvapamANe ANijjamANe tattha tA vapuvvuttaviralaNAe dosvadharidachedaNaehiM parihINajavamajjhacchedaNayamettAo uvarimaNANAguNahANisalAgAo uparima nAnA guNahAnizalAkAeM niHzaMsaya asaMkhyAtaguNI ho jAtI haiM, kyoMki saMkhyAta aMka adhika jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa aMkoMkI yahA~para guNakArarUpase pravRtti dekhI jAtI hai| isa prakAra isa paddhatise jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMko do aMka kama, tIna aMka kama Adike kramase ghaTAkara adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMke pramANakA anugama tatprAyogya saMkhyAtapramANa saMkhyAke prApta hone taka AgamAnusAra karanA cAhie / ataH adhastana nAnA guNahAnizalAkAe~ saMkhyAta hokara ve uparima nAnA guNahAnizalAkAoMse asaMkhyAtaguNI hIna hotI haiM yaha siddha huaa| 6292. isa prakAra sarvaprathama yavamadhyake ardhacchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa adhastana nAnA guNahAnizalAkAe~ aura unhIM ardhacchedoMke asaMkhyAta bahubhAgapramANa uparima nAnA guNahAnizalAkAe~ hotI haiM isa prakAra isa arthakA kathanakara aba isa prakArase nAnA guNahAnizalAkAoMko grahaNakara jaghanya aura utkRSTa sthAnake jIvoMke pramANakA nirNaya karate haiN| yathA-yavamadhyase adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMkA viralanakara aura viralita rAzike pratyeka ekako dUnAkara paraspara guNA karanepara jaghanya parItAsaMkhyAtakA ardhabhAga utpanna hotA hai / punaH isa anyonya abhyasta rAzidvArA yavamadhyake jIvoMke bhAjita karanepara jo labdha AtA hai vaha eka kama utkRSTa saMkhyAtapramANa jaghanya parItAsaMkhyAtako paraspara gaNitakara jo labdha Ave usase dUnA hotA hai / yahI jaghanya sthAnake jIvoMkA pramANa hai aisA grahaNa karanA caahie| 293. aba utkRSTa sthAnake jIvoMke pramANako lAnepara vahA~ sarva prathama pUrvokta viralanake do aMkoMke prati prApta ardhacchedoMse hIna yavamadhyake ardhacchedapramANa uparima nAnA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 137 tti ghettUNa tAsimaNNoNNabbhattharAsiNA javamajjhajIvesu puvvuttapamANesu ovaTTidesu jahaNNaparittAsaMkhejavaggassa caubbhAgamettamukkassaTThANajIvapamANamAgacchai / aha jai tirUvUNaviralaNarUvadharidamettAo uvarimaNANAguNahANisalAgAo tti gheppaMti to tAsimaNNoNNabbhattharAsiNA javamajjhaTThANajIvesu bhAjidesu jahaNNaparittAsaMkhejaghaNassa aTThamabhAgamettamukkassaTTANajIvapamANamAgacchai / evaM NedavvaM jAva tappAoggasaMkhejarUvadharidacchedaNaehiM parihINajavamajjhacchedaNayamettAo uvarimaNANAguNahANisalAgAo jAdAo tti evamedesu viyappesu jiNadiTThabhAveNukassaTThANajIvapamANamAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettaM gaheyavvaM / ado ceya ukkassae kasAyudayaTThANe do jIvA ti evaM pi suttaM saMdidvipamANaM kAdUNa vakkhANidamidi Na kiMci virujjhde| tado javamajjhajIvANaM jattiyANi addhacchedaNayANi tesimasaMkhejadibhAgo heTThA javamajjhassa guNahANiTThANaMtarANi tesimasaMkhejAbhAgamettANi ca uvari javamanjhassa guNahANihANaMtarANi tti siddhaM / $ 294. ettha parUvaNA pamANamappAbahuaM cedi tIhiM aNiyogaddArehiM NANegaguNavaDDi-hANiTThANaMtarasalAgANamaNugamo kAyavyo / tattha parUvaNadAe atthi egajIvaduguNahANiTThANaMtaraM jANAjIvaduguNahANiTThANaMtarasalAgAo ca pamANamegaguNavaDDi. hANivANaMtaramasaMkhejA logA, NANAguNahANihANaMtarasalAgAo AvaliyAe asaMkhejadiguNahAnizalAkAoMko grahaNakara unakI anyonyAbhyastarAzise pUrvokta pramANa yavamadhyasambandhI jIvoMke bhAjita karanepara jaghanya parItAsaMkhyAtake vargake cauthe bhAgapramANa utkRSTa sthAnasambandhI jIvoMkA pramANa AtA hai| aura yadi tIna aMka kama viralanakI jitanI saMkhyA hai tatpramANa uparima nAnA guNahAnizalAkAe~ haiM aisA grahaNa karate haiM to unakI anyonyAbhyasta rAzidvArA yavamadhyake jIvoMke bhAjita karanepara jaghanya parItAsaMkhyAtake ghanake AThaveM bhAgapramANa utkRSTa sthAnasambandhI jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / isa prakAra viralanake tatprAyogya saMkhyAta aMkoMke prati prApta ardhacchedoMse hIna yavamadhyake ardhacchedapramANa uparima nAnA guNahAnizalAkAoMke hone taka le jAnA caahie| isa prakAra ina vikalpoMmeM jinendra devane jaisA dekhA ho usake anusAra utkRSTa sthAnake jIvoMkA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa grahaNa karanA cAhie / aura isIlie utkRSTa kaSAya udayasthAnameM do jIva haiM isa prakAra isa sUtrakA bhI saMdRSTikA pramANa karake vyAkhyAna kiyA hai, isalie kucha bhI viruddha nahIM hai| ataH yavamadhyake jIvoMke jitane ardhaccheda hote haiM unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa yavamadhyake adhastana guNahAnisthAnAntara hote haiM aura unake asaMkhyAta bahubhAgapramANa yavamadhyake uparima guNahAnisthAnAntara hote haiM yaha siddha huaa| $294. yahA~para prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva ina tIna anuyogadvAroMke AlambanadvArA nAnA aura eka guNavRddhizalAkAoM aura guNahAnizalAkAoMkA anugama karanA cAhie / unameMse prarUpaNAkI apekSA eka jIva dviguNahAnisthAnAntara aura nAnA jIva dviguNahAnisthAnAntara zalAkAe~ haiN| pramANa-eka gaNavRddhi aura guNahAnisthAnAntara asaMkhyAta lokapramANa hai tathA nAnA guNahAnisthAnAntarazalAkAe~ Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| alpa Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 bhAgo / appAbahuaM savvatthovA NANAguNahANiTThANaMtarasalAgAo / eyadugu NavaDihANiTThANaM taramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / evaM paraMparovaNidhAsaMbaMgheNa javamajjhAdo heTTimovarimANAguNahANisalA gANamiyattAvahAraNaM kADhUNa saMpahi tasajIvavisayamedaM javamajjhaM paduSpAidamidi NigamaNaTThamuttaramuttaM bhaNa * evaM paduppaNNaM tasANaM javamajbhaM / $ 295. jamedamaNaMtara parUvidaM javamajjhaM taM tasANaM paduppaNNaM tasajIve ahikariya parUvidamidi vRttaM hoi / eiMdiesa esA javamajjhaparUvaNA kiNNa hoi ? Na, tattha thAvarapAoggakasAyudayaTThANesu ekkekammi kasAyudayaTThANe tesimaNaMtasaMkhAvacchiNNANamaNNAriseNa javamajjhasaNNiveseNAvaTThANadaMsaNAdo / tado jattha virahidAvirahidaTThANa saMbhavo tattheva tasajIvavisaye javamajjhamedaM paduppaNNamidi susaMbaddhamabhihidaM / athavA puvvasutteNa javamajjhAdo heTThimovarimaNANAguNahANisalAgANaM pamANaparicchedaduvAreNa jahaNNukassajIvANaM pamANaM parUvidaM / $ 296. saMpahi jahaNNukkastaTThANajIvehiMto javamajjhajIvapamANasAhaNaTThamidaM suttamaNNamida vakkhANeyavvaM / taM jahA - edamaNaMtaraparUvidajahaNNukkassaTThANajIvapamANaM jahAkamaM movaramaNANAguNahANisalA gANamaNNoSNanbhattharAsiNA - bahutva - nAnA guNahAnisthAnAntarazalAkAaiM sabase thor3I haiN| unase eka dviguNavRddhi aura dviguNahAnisthAnAntarazalAkA asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / isa prakAra paraMparopanidhAke sambandhase yavamadhya se adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAoM kI saMkhyAkA avadhAraNakara aba yaha yavamadhya trasajIvaviSayaka kahA gayA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra trasajIvoMke kaSAya-udayasthAna-sambandhI yavamadhya utpanna ho jAtA hai| $ 295. jisa yavamadhyakA pahale kathana kara Aye haiM usakA trasajIvoMko adhikRtakara 'paduppaNaM' arthAt kathana kiyA yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / zaMkA -- ekendriya jIvoM meM yaha yavamadhyaprarUpaNA kyoM nahIM hotI ? - samAdhAna -- nahIM, kyoMki vahA~ sthAvaroMke yogya kaSAya udayasthAnoMmeMse eka-eka kaSAya-udayasthAnameM unakI saMkhyA ananta hotI hai, isalie unake yavamadhyakI racanAkA avasthAna visadRzarUpase dekhA jAtA hai, isalie jahA~para jIvoMse rahita aura jIvoMse yukta sthAna sambhava haiM vahIM trasajIvaviSayaka yaha yavamadhya utpanna huA hai yaha susambaddha kahA hai / athavA pUrva sUtradvArA yavamadhyase adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAoMke pramANakA nirNaya karake usa dvArA jaghanya aura utkRSTa sthAnake jIvoMkA pramANa kahA gayA hai / $ 296. aba jaghanya aura utkRSTa sthAnake jIvoMse yavamadhyake jIvoMke pramANako siddha karaneke liye yaha sUtra AyA hai aisA vyAkhyAna karanA cAhie / yathA - yaha anantara kahA gayA jaghanya aura utkRSTa sthAnake jIvoMkA pramANa kramase adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAoM kI anyonyAbhyasta rAzi se 'paduppaNa' arthAt guNita hokara trasajIvoMkA yavamadhya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 gAthA 69] sattamagAhAmuttassa atthaparUvaNA paduppaNNaM guNidaM saMtaM tasANaM javamajjhaM hoi| jahaNNukkassaTThANajIvapamANaM jahAkama dosu uddesesu dRviya tattha jahaNNaTThANajIvapamANe heTThimaNANAguNahANisalAgamettavAraM duguNaguNagAreNa guNide uvarimaNANAguNahANisalAgamettavAraM ca ukkassaTThANajIvapamANe duguNaguNagAreNa guNide javamajjhaTThANajIvapamANamuppajadi tti vuttaM hoi / ahavA evaM javamajjhachedaNayapamANamaNUNAhiyaM ghettUNa viraliya vigaM kAdaNa aNNoNNabbhatthe kade javamajjhaTThANajIvapamANamuppajjadi tti edassa suttassattho parUveyavyo, paduppaNNasahassa guNagArapajAyatteNa rUDhassa iha gghnnaado| evamaNaMtara-paraMparovaNidhAbheyabhiNNaseDhiparUvaNA smttaa| 297. saMpahi edeNeva suttapabaMdheNa sUcido avahAro bhAgAbhAgo ca jANiya nnedvvo| tado appAbahuaM-savvatthovA ukkassae kasAyudayaTThANe jIvA / jahaNNae kasAyudayaTThANe jIvA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| heTThimaNANAguNahANisalAgAhiM parihINuvarimaNANAguNahANisalAgANamaNNoNNabtharAsiguNagAro tti jamuttaM hoi / javamajjhajIvA sNkhejgunnaa| ko guNagAro ? jahaNNaparittAsaMkhejayassa addhamatto caubhAgametto aTThabhAgametto tappAoggasaMkhejarUvametto vA / kudo edaM Navvade ? jahaNNaTThANAdo uvari rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejjahotA hai| jaghanya aura utkRSTa sthAnake jIvoMke pramANako kramase do sthAnoMmeM sthApitakara vahA~ jaghanya sthAnake jIvoMke pramANako adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMkA jo pramANa hai utanI bAra dviguNa guNakArase guNita karanepara tathA uparima nAnA gaNahAnizalAkAoMkA jo pramANa hai utanI vAra utkRSTa sthAnake jIvoMke pramANako dviguNaguNakArase guNita karanepara yavamadhyake pramANa utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| athavA yavamadhyake ardhacchedoMke isa pramANako nyUnAdhikatAse rahitarUpase grahaNakara aura usakA viralanakara tathA viralanake pratyeka ekako dUnAkara paraspara guNA karanepara yavamadhyasthAnake jIvoMkA pramANa utpanna hotA hai isa prakAra isa sUtrake arthakA kathana karanA cAhie, kyoMki 'paduppaNNa' zabdako 'guNakAra' arthameM rUDharUpase yahA~ grahaNa kiyA hai| isa prakAra anantaropanidhA aura paramparopanidhAke bhedarUpa zreNiprarUpaNA samApta huii| 297. aba isI sUtra prabandhadvArA sUcita hue avahAra aura bhAgAbhAgakA jAnakara kathana karanA caahie| usake bAda alpabahutva hai-utkRSTa kaSAya udayasthAnameM jIva sabase thor3e haiN| unase jaghanya kaSAya udayasthAnameM jIva asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guena hai| adhastana nAnA guNahAnizalAkAoMse hIna uparima nAnA guNahAnizalAkAoMko anyonyAbhyasta rAzi guNakAra hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unase yavamadhyake jIva saMkhyAtagaNe haiM / guNakAra kyA hai ? jaghanya parItAsaMkhyAtakA arghamAgapramANa, caturthabhAgapramANa, aSTama bhAgapramANa athavA tatprAyogya saMkhyAta aMkaprayANa hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-jaghanya sthAnase Upara eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMse lekara jIvoMkA pramANa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jayadhavalAsahide kasAyapAhur3e [uvajogo7 chedaNayamAdi kAdUNa jAva tappAoggasaMkhejarUvamettAo javamajjhAdo heTThimaNANAguNahANisalAgAo jiNadiTThabhAveNa ghettavyAo tti paramagurUvaesAdo / javamajjhAdo heDimajIvA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo, kiMcUNa divaDDaguNahANihANaMtaramidi vuttaM hoi / javamajjhAdo uvarimajIvA visesAhiyA / sugamamettha kAraNaM / savvesu dvANesu jIvA visesAhiyA, heTThimaTThANajIvANamettha pavesadasaNAdo / evamappAbahue parUvide kasAyudayaTThANesu tasANamogheNa virahidAvirahidaTThANaparUvaNANugayA javamajjhaparUvaNA samattA bhavadi / etto NirayAdigadINaM pAdekkaM NirubhaNaM kAdUNa tasANamAdesaparUvaNA ca jahAgamamaNugaMtavvA / * esA suttvihaasaa| 5 298. sattamIe gAhAe purimaddhasuttassa esA atthavihAsA kayA tti vuttaM hoi / * sattamIe gAhAe paDhamassa addhassa atthavihAsA samattA bhavadi / 6299. sugamaM / * etto vidiyaddhassa atthavihAsA kAyavvA / 6300. sugamamedaM paiNNAvakkaM / tatprAyogya saMkhyAta aMkapramANa yavamadhyase adhastana nAnA gaNahAnizalAkAe~ jitanI jinendradevane dekhI hoM usa rUpase grahaNa karanI cAhie aisA paramagurukA upadeza hai / unase yavamadhyake jIva asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa gaNakAra hai / kucha kama Der3ha guNahAnisthAnAntarapramANa guNakAra hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unase yavamadhyase uparima jIva vizeSa adhika haiN| yahA~para kAraNakA kathana sugama hai| unase saba sthAnoMmeM jIva vizeSa adhika haiM, kyoMki inameM adhastana sthAnoMke jIvoMkA praveza dekhA jAtA hai| isa prakAra alpabahutvakA kathana karanepara kaSAya udayasthAnoM meM oghase trasajIvoMse rahita aura sahita sthAnoMkI prarUpaNAse anugata yavamadhyaprarUpaNA samApta hotI hai / Age narakAdi gatiyoMmeMse pratyeka gatiko vivakSita kara trasajIvoMkI AdezaprarUpaNA bhI AgamAnusAra jAna lenI caahie| . * yaha gAthAsUtrakI arthavibhASA hai / 5 298. sAtavIM gAthAsUtrake pUrvArdhakI yaha arthavibhASA kI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isa prakAra sAtavIM gAthAke prathama ardhabhAgakI arthavibhASA samApta hotI hai| $ 299. yaha sugama hai| * aba Age dUsare ardhabhAgakI arthavibhASA karanI cAhie / 5 300. yaha pratijJAvAkya sugama hai| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 gAthA 69] sattamagAhAmuttassa atthaparUvaNAM * taM jhaa| $301. edaM pi sugamaM / * paDhamasamayovajuttehiM carimasamae ca boddhavvA tti ettha tiNNi seddhiio| 6302 edassa gAhApacchaddhassa atthavihAsaNaTThamettha tiNNi seDhIo appAbahuasaMbaMdhiNIo NAdavvAo tti bhaNidaM hoi / kadhaM puNa gAhApacchaddhamedaM tivihAe seDhIe appAbahuaparUvaNammi paDibaddhamidi ce ? vuccade, taM jahA-etthataNasamayasaddo Na kAlavAcao, kiMtu vavatthAvAcao ghettvvo| teNa paDhamasamayovajuttehiM tti vutte paDhamAdiyAe seDhIe gahaNaM kAyavvaM, paDhamakasAyAdiyAe vavatthAe pariNadehiM jIvahiM eyA appAbahuaseDhI NAyavvA tti sutttthaavlNbnnaado| evaM carimasamaye ca boddhavvA tti edeNa vi carimAdiyAe seDhIe saMgaho kAyavvo, carimakasAyAdiyAe vavatthAe aNNA appAbahuaseDhI boddhavvA ti tdtthaavlNvnnaado| jeNedAo do vi seDhIo desAmAsayabhAveNa payaTTAo teNa vidiyAdiyA vi seDhI etthevaMtabbhUdA ti gaheyavvA / athavA samyagIyate prApyate iti samayaH saMparAyaH kasAya ityeko'rthH| prathamazcAsau samayazca * vaha jaise| $ 301. yaha sUtravacana bhI sugama hai| * prathamAdikA zreNi yA prathama Adi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke dvArA aura antimAdikA zreNi yA antimAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkedvArA alpabahutva jAnanA cAhie / isa prakAra prakRtameM tIna zreNiyA~ kahI gaI haiN| 302. gAthAke isa uttarArdhake arthakA vizeSa vyAkhyAna karaneke liye yahA~para alpabahutvase sambandha rakhanevAlI tIna zreNiyA~ jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-gAthAkA yaha uttarArdha tIna prakArakI zreNiyoMse sambandha rakhanevAle alpabahutvake kathanameM kaise pratibaddha hai ? samAdhAna-kahate haiM, yathA-isameM AyA huA 'samaya' zabda kAlavAcaka nahIM hai, kintu vyavasthAvAcaka grahaNa karanA caahie| isaliye 'paDhamasamayovajuttehiM' aisA kahanepara prathamAdikA zreNikA grahaNa karanA cAhie, kyoMki prathama kaSAya AdirUpa vyavasthAse pariNata hue jIvoMke dvArA eka alpabahutva zreNi jAnanI cAhie, isa prakAra prakRtameM sUtrArthakA avalambana liyA hai| isI prakAra 'carimasamae ca boddhavvA' isa prakAra isa vacanadvArA bhI caramAdikA zreNikA saMgraha karanA cAhie, kyoMki antima kaSAya AdirUpa vyavasthAmeM anya alpabahutva zreNi jAnanI cAhie isa prakAra ukta vacanake arthakA avalambana liyA hai| yataH ye donoM hI zreNiyA~ dezAmarSakabhAvase pravRtta huI haiM, isalie dvitIyAdikA zreNi bhI yahA~para antarbhUta hai, ataH use bhI grahaNa karanA cAhie / athavA jo 'saM samyakrUpase 'Iyate' arthAt 1. tA0 pratI teNa vi vidiyAdiyA iti pAThaH / 2. tA pratI saMparAya kaSAya iti pAThaH / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 prathamasamayaH prathamakaSAya ityarthaH / evaM carimasamaya ityatrApi boddhavyaM / zeSaM pUrvavadvathAkhyeyaM / tado kasAyovajuttANaM tIhiM seDhIhiM appAbahuaparUvaNaTThamedaM gAhApacchaddhamoiNNamidi siddhaM / evamedassa gAhApacchaddhassa paDibaddhatthaparUvaNaM kAdUNa saMpahi tAo kAo tiNNi seDhIo tti AsaMkAe pucchAsuttamuttaraM bhaNai * taM jhaa| 303. sugamaM / * vidiyAdiyA paDhamAdiyA carimAdiyA 3 / / 6304. evamedAo tiNNi seDhIo tti bhaNidaM hoi / kA seDhI NAma 1 seDhI paMtI appAbahuaparivADi ti eyttho| tattha jammi appAbahuaparivADimmi mANasaNNidavidiyakasAyovajutte Adi kAdUNa thovabahuttaparikkhA kIrade sA vidiyAdiyA NAma / sA vuNa tirikkha-maNusesu hoi, tattha mANovajuttANaM thovabhAveNa savvaheTThimattadaMsaNAdo / tahA jamhi appAbahuaparivADimmi kohasaNNidapaDhamakasAyovajuttANaM thovabhAveNa paDhamaNiddeseNa paDhamAdiyA NAma / sA vuNa devagadIe hoi, tattha kohovajuttANaM svvheddimttdNsnnaado| tahA jamhi thovabahuttaparivADIe lobhasaNNidacarimakasAyovaprApta hotA hai vaha samaya arthAt samparAya-kaSAya kahalAtA hai isa prakAra samaya zabdakA yaha eka artha hai / tathA prathama jo samaya vaha prathama samaya hai| prathama kaSAya yaha usakA artha hai| isI prakAra 'carimasayaya' isa padameM bhI jAnanA cAhie / zeSa vyAkhyAna pahaleke samAna karanA caahie| isalie kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMkA tIna zreNiyoMdvArA alpabahutvakA kathana karaneke liye gAthAkA uttarArdha AyA hai yaha siddha huaa| isa prakAra gAthAke isa uttarArdhase sambandha rakhanevAle arthakA kathanakara aba ve tIna zreNiyA~ kaunasI haiM aisI AzaMkA honepara Ageke pRcchAsUtrako kahate hai * vaha jaise| $ 303. yaha sUtravacana sugama hai| * dvitIyAdikA zreNi, prathamAmikA zreNi aura caramAdikA zreNi 3 / $ 304. isa prakAra ye tIna zreNiyA~ haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-zreNi kise kahate haiM ? samAdhAna-zreNi, paMkti aura alpabahutvaparipATI ye tInoM pada ekArthaka haiN| unameMse mAnasaMjJAvAlI dUsarI kaSAyase upayukta jisa alpabahutva paripATIse lekara alpabahutvakI parIkSA kI jAtI hai vaha dvitIyAdikA paripATI kahalAtI hai| parantu vaha tiryazcoM aura manuyoMmeM hotI hai, kyoMki unameM mAnakaSAyase upayukta hue jIvoMkA stokabhAvase sabase adhastanapanA dekhA jAtA hai / tathA jisa alpabahutvaparipATImeM krodha saMjJAvAlI prathama kaSAyase upayukta hue jIvoMkA stokapanekI apekSA prathama padakA nirdeza kiyA gayA hai vaha prathamAdikA paripATI kahalAtI hai| parantu vaha devagatimeM hotI hai| tathA jisa alpabahutvaparipATImeM lobhasaMjJAvAlI antima kaSAyase upayukta hue jIvoMkA sabase stokapanA hai vaha Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 143 juttANaM savvatthovabhAvo sA carimAdiyA nnaam| carimo kasAyo AdI jisse appAbahuaseDhIe sA carimAdiyA tti smaasaavlNbnnaado| sA vuNa jeraiesu hoi, tattha lobhovajuttANaM savvatthovabhAve pvuttidsnnaado| evamedAo tiNNi ceva appAbahuaseDhIo payadavisaye saMbhavaMti, payAraMtarassa ttthaannuvlNbhaado| ettha tAva vidiyAe seDhIe sAhaNaTTamesA saMdiTThI 000000000000 mANovajuttaddhA / 0000000000000000 kohovajuttaddhA / 00000000000000000000 mAyovajuttaddhA / 00000000000000000 lobhovajuttaddhA / saMpahi edIe saMdiTThIe payadatthasAhaNamuvarimaM cuNNisuttapabaMdhamaNusarAmo* vidiyAdiyAe sAhaNaM / $305. tattha tAva vidiyAdiyAe seDhIe jIvappAbahuaparUvaNassa sAhaNaM tappavesaNakAlapaDibaddhamappAbahuaM kassAmo tti vuttaM hoi / * mANovajuttANaM pavesaNayaM thovaM / 6306. tirikkha-maNussesu mANovajuttANaM pavesaNakAlo uvarimapadavivakkhio caramAdikA paripATI kahalAtI hai| carama kaSAya hai AdimeM jisa alpabahutvazreNike vaha caramAdikA isa prakAra prakRtameM samAsakA avalambana liyA hai| parantu vaha nArakiyoMmeM hotI hai, kyoMki unameM lobhase upayukta hue jIvoMkI sabase stokarUpase pravRtti dekhI jAtI hai| isa prakAra prakRta viSayameM ye tIna hI alpabahutvazreNiyA~ sambhava haiM, kyoMki prakRtameM inake sivAya dUsarA prakAra nahIM upalabdha hotA hai| yahA~para sarvaprathama dvitIyAdikA zreNike sAdhana karaneke liye yaha saMdRSTi hai 000000000000 mAnopayogakAla / 0000000000000000 krodhopayogakAla / 00000000000000000000 mAyopayogakAla / 000000000000000000000000 lobhopayogakAla / aba isa saMdRSTidvArA prakRta arthakA sAdhana karaneke liye Ageke sUtraprabandhakA anusaraNa * aba dvitIyAdikA zreNikI apekSA sAdhana karate haiN| 6305. vahA~ sarvaprathama dvitIyAdikA zreNiko apekSA jIva alpabahutvake kathanakA sAdhana kareMge arthAt jIvoMke pravezakAlase sambandha rakhanevAle alpabahutvako kaheMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA pravezakAla sabase thor3A hai| $ 306. tiryaJcoM aura manuSyoMmeM mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA pravezakAla uparima karate hai isa saMdRSTidvArA prakRtI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 thovo tti bhaNidaM hodi / kathaM punaH pravezanazabdena pravezakAlo gRhItuM zakyata iti nAzaMkanIyam, pravizantyasmin kAle iti pravezanazabdasya vyutpAdanAt / * kohovajuttANaM pavesaNagaM visesAhiyaM / $307. kettiyametto viseso ? AvaliyAe asNkhejjdibhaagmetto| evaM mAyAlobhovajuttANaM etto jahAkameNa pavesaNakAlANaM visesAhiyattamaNugaMtavvaM, suttassedassa desAmAsayabhAveNa pyttttttaado| jado evaM pavesaNakAlANaM mANAdiparivADIe visesAhiyabhAvo tirikkha-maNusesu tado takAlasaMcidamANAdikasAyovajuttANaM pi tahAbhAvasiddhi ti paripphuDamevedaM vidiyAdiyAe sAhaNamidi siddhaM, pavesaNakAlANusAreNa saMcayasiddhIe NAiyattAdo / edammi puNa pakkhe avalaMbijjamANe 'eso viseso ekkeNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgo' tti uvarimANaMtarasuttaM Na ghaDade, pavesaNakAlammi palidovamAsaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyassa visesassa savvappaNA sNbhvaannuvlNbhaado| tado NedaM pavesaNakAlANamappAbahuaparUvayaM suttaM kiMtu kasAyovajogaddhAsu samayaM paDi DhukamANajIvANaM pavesaNassa thovabahuttaparikkhaNaTTamedaM suttamoiNNaM idi ghettavvaM / 308. taM jahA-mANovajuttANaM SavesaNayaM thovaM, kohovajuttANaM pavesaNayaM padoMko dekhate hue sabase thor3A hai| zaMkA-pravezana zabdase pravezakAlakA grahaNa kaise zakya hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki jisa kAlameM jIva praveza karate haiM isa prakAra pravezana zabda pravezakAlake arthameM vyutpAdita kiyA gayA hai| * usase krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA pravezakAla vizeSa adhika hai| $307. vizeSakA pramANa kitanA hai ? Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isI prakAra Age mAyAkaSAya aura lobhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA pravezakAla vizeSa adhika jAna lenA cAhie, kyoMki yaha sUtra dezAmarSakabhAvase pravRtta huA hai| yataH isa prakAra mAnakaSAyase lekara paripATI kramase tiryazcoM aura manuSyoM meM pravezakAlakA vizeSa adhikapanA hai, isaliye usa kAlameM saMcita hue mAnAdi kaSAyoMmeM upayukta hue jIvoMke bhI vizeSa adhikapanekI siddhi spaSTarUpase bana jAtI hai yaha 'vidiyAdiyAe sAhaNaM' isa sUtrase spaSTarUpase siddha hai, kyoMki pravezakAlake anusAra saMcayakI siddhi nyAyaprApta hai| parantu isa pakSake avalambana karanepara 'yaha vizeSa eka upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgasvarUpa hai' isa prakAra yaha uparima anantara sUtra nahIM banatA hai, kyoMki pravezakAlameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgasvarUpa vizeSa saba prakArase utpatti nahIM bana sktii| isalie yaha pravezakAloMke alpabahutvakA kathana karanevAlA sUtra nahIM hai, kintu kaSAyoMke upayogakAloMke bhItara pratyeka samaya meM prApta honevAle jIvoMke pravezake alpabahutvakI rakSA karaneke liye yaha sUtra AyA hai aisA grahaNa karanA caahie| 6308. yathA-mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA praveza sabase thor3A hai| usase Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69 ] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 145 visesAhiyamidi vRtte paDhamasamaye mANovajutto hodUNa pavisamANajIvarAsIdo tammi caiva paDhamasamaye kohovajutto hodUNa pavisamANajIvarAsI visesAhio hodi ti attho tavvo / evaM vidiyAdisamaesa vi donhaM kasAyovajuttarAsINaM saNNiyAsaM kADhUNa davvaM jAva carimasamayovajuttA ti / Navari mANovajuttANaM carimasamayAdo uvari visesAhiyamaddhANaM gaMtUNa kohovajuttANaM carimasamayo hodi tti vattavvaM / evaM mAyAlobhANaM pivatavvaM / jeNevaM samayaM paDi DhukkamANamANovajuttarAsIdo paDisamayasuvakkamamANako hovajuttarAsI visesAhio addhANaviseso ca jeNa atthi teNa kAraNeNa tadatthAsaMgalidajIvarAsisaMcao vi tadaNusArio ceva hodi ti suvvatamevedaM vidiyAdie sAhaNaM / edaM vakkhANamettha pahANabhAveNAvalaMveyavvaM, aviruddhasarUvattAdo / * eso viseso ekkeNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgo / $ 309. jo eso aNaMtaraparuvido viseso mANovajuttANaM pavesaNAdo kohovajuttANaM pavesaNayaM visesAhiyamidi so kiM heTThimarAsissa saMkhejadibhAgametto asaMkhejjadibhAgametto vA anaMtabhAgametto vA ? asaMkhejjadibhAgametto vi hoMto kimAvaliyAe krodhakaSAya meM upayukta hue jIvoMkA pravezakAla vizeSa adhika hai aisA kahanepara prathama samaya meM mAnakaSAya meM upayukta hokara praveza karanevAlI jIvarAzise usI samayameM krodhakaSAyameM upayukta hokara praveza karanevAlI jIvarAzi vizeSa adhika hotI hai yaha artha prakRtameM grahaNa karanA cAhie / isI prakAra dvitIyAdi samayoMmeM bhI donoM kaSAyoMmeM upayukta huI jIvarAzikA sannikarSa karake antima samaya meM upayukta huI jIvarAzike prApta hone taka le jAnA cAhie / itanI vizeSatA hai ki mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMke antima samayase Upara vizeSa adhika kAla jAkara krodhakaSAya meM upayukta hue jIvoMkA antima samaya hotA hai aisA kahanA cAhie / isI prakAra mAyAkaSAya aura lobhakaSAyakI apekSA bhI kathana karanA cAhie / yataH isa prakAra pratyeka samaya meM prApta honevAlI mAnakaSAyameM upayukta huI jIvarAzise pratyeka samaya meM prApta honevAlI krodhakaSAya meM upayukta huI jIvarAzi vizeSa adhika hotI hai aura yataH adhvAna vizeSa hotA hai isa kAraNase vahA~para saMkalita jIvarAzikA saMcaya bhI usIke anusAra hI hotA hai isa prakAra yaha dvitIyAdikA zreNikA sAdhana suvyakta hI hai / isa vyAkhyAnakA yahA~para pradhAnarUpase abalambana karanA cAhie, kyoMki yaha vyAkhyAna aviruddhasvarUpa hai / * yaha vizeSa eka upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgasvarUpa hai| $ 309. mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMke pravezase krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA praveza vizeSa adhika hai isa bAtako batalAnevAlA jo yaha anantara kahA gayA vizeSa hai vaha kyA adhastana rAzike saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai yA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai yA anantaveM bhAgapramANa hai ? asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA huA bhI kyA Avalike asaMkhyAtaveM bhAgake 19 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 asaMkhejadibhAgapaDibhAgio Aho palidovamassa asaMkhejadibhAgapaDibhAgio, kiMvA aNNapaDibhAgio tti saMpahAraNAe tavvisayaNiNNayajaNaNaTThamedaM suttamoiNNaM / ___$ 310. taM jahA-ettha ve uvaesA-pavAijaMtao apavAijaMtao cedi / tattha tAva ekkeNa apavAijaMtaeNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejadibhAgapaDibhAgio eso viseso ghettavyo, samayaM paDi mANovajuttANaM pavesaNarAsiM jahAvutteNa palidovamassa asaMkhejadibhAgapaDibhAgeNa khaMDeyUNeyakhaMDametteNa kohovajuttANaM pavesaNassa tatto visesAhiyattabhuvagamAdo saMcayassa vi eso ceva paDibhAgo edammi uvaese vattavyo, saMcayassa savvattha pavesANusArittadaMsaNAdo addhA visesassa edammi pakkhe avivakkhiyattAdo / adhavA saMcayassa eso paDibhAgo Na jojeyavyo, addhAvisesasseva tattha phaannttovlNbhaado| * pavAijjaMteNa uvadeseNa AvaliyAe asNkhejdibhaago| $311. viseso tti puvvasuttAdo aNuvaTTade, paDibhAgo tti ca, teNevamahisaMbaMdho kAyavyo--mANovajuttANaM pavesaNarAsimAvaliyAe asaMkhejadimAgapaDibhAgeNa bhAgaM ghettUNa tattha bhAgaladdhamatteNa kohovajuttANaM pavesaNarAsI tatto visesAhio tti eso ceva uvaeso ettha pahANabhAveNAvalaMbeyavyo, pvvaaijmaannttaado| pratibhAgasvarUpa hai yA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgasvarUpa hai yA kyA anya pratibhAgasvarUpa hai aisI AzaMkA honepara usa viSayakA nirNaya karaneke lie yaha sUtra AyA hai| $ 310. yathA-isa viSayameM do upadeza pAye jAte haiM--pravAhyamAna upadeza aura apravAhyamAna upadeza / unameMse sarvaprathama eka apravAhyamAna upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgasvarUpa isa vizeSako grahaNa karanA cAhie, kyoMki pratyeka samaya meM mAnakaSAyameM upayukta hue jIvoMkI pravezarAziko pUrvokta palyopamake asaMkhyAtava bhAgarUpa pratibhAgase bhAjitakara jo eka bhAga prApta ho utanA krodhakaSAyameM upayukta hue jIvoMkA praveza mAnakaSAyameM praveza karanevAlI jIvarAzise vizeSa adhika svIkAra kiyA gayA hai tathA saMcayakA bhI yahI pratibhAga isa upadezake anusAra kahanA cAhie, kyoMki sarvatra saMcaya pravezake anusAra dekhA jAtA hai tathA isa pakSameM kAlavizeSakI vivakSA nahIM kI gaI hai| athavA saMcayakA yaha pratibhAga nahIM lenA cAhie, kyoMki kAlavizeSakI hI vahA~ pradhAnatA pAI jAtI hai| * pravAhyamAna upadezake anusAra vizeSa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| $ 311. vizeSa isa padakI pUrva sUtrase anuvRtti hotI hai aura pratibhAga padakI bhI, isalie aisA sambandha karanA cAhie ki mAnakaSAyameM praveza karanevAlI rAziko Avalike asaMkhyAtaveM bhAgarUpa pratibhAgase bhAjitakara vahA~ jo bhAga labdha Ave utanI krodhakaSAyameM e jIvoMkI pravezarAzi usase vizeSa adhika hotI hai isa prakAra yahI upadeza yahA~para pradhAnabhAvase lenA cAhie, kyoMki yaha pravAhyamAna upadeza hai|| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 69] sattamagAhAsuttassa atthaparUvaNAM $312. saMpahi edeNa pavesaNappAbahueNa sAhidasaMcayappAbahuamogheNa tirakkhamaNusagaIsu ca evamaNugaMtavvaM-savvatthovA maannovjuttaa| kohovajuttA visesAhiyA / mAyovajuttA visesAhiyA / lobhovajuttA visesAhiyA / savvattha visesapamANamaNaMtaraparUvidattAdo sugamaM / evaM vidiyAdiyA seDhI samattA / / 313. saMpahi edeNa desAmasayasutteNa sUcidapaDhama-carimAdiyANaM pi sAhaNaM kAdUNa tado saMcayappAvahuaM kAyavvaM / taM jahA-devagadIe kohovajuttA thovA / mANovajuttA saMkhejaguNA / mAyovajuttA saMkhejaguNA / lobhovajuttA saMkhejaguNA, tadaddhANaM tappavesaNassa ca thaabhaavennaavtttthaannaado| esA paDhamAdiyA seddhii| evaM caramAdiyA vi NedavvA / Navari NirayagaisaMbaMdheNa devagaivivajAseNa taduccAraNaM kAyavvaM / jai vi edaM jIvavisayamappAbahuaM puvvamaTThasu aNiogaddAresu parUviJjamANesu vihAsidaM ceva to vi pavesaNasaMbaMdheNa visesapamANAvahAraNamuheNa ca visesayUNettha parUvaNAdo Na puNaruttadosAvayAro / evamappAbahue samatte sattamIe suttagAhAe pacchaddhassa atthavihAsA samattA / saMpahi evamedesu sattasu gAhAsuttesu vihAsiya samattesu etthevuvajogANiogaddAraparisamattI jAyadi ti jANAvaNamuttaramuvasaMhAravakkaM evamuvajogo ti samattamaNiogaddAraM / 312. aba isa pravezasambandhI alpabahutvase sAdhA gayA saMcayasambandhI alpabahutva oghase tiryazcagati aura manuSyagatimeM isa prakAra jAnanA cAhie-mAnakaSAyameM upayukta hue jIva sabase stoka haiN| unase krodhakaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiN| unase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika hai tathA unase lobhakaSAyameM upayukta hue jIva vizeSa adhika haiM / sarvatra vizeSakA pramANa anantara kahA gayA honese sugama hai| isa prakAra dvitIyAdikA zreNi samApta huii| 6313. aba isa dezAmarSaka sUtrase sUcita huI prathamAdikA aura caramAdikA zreNiyoMkA bhI sAdhanakara usake bAda saMcayasambandhI alpabahutva kara lenA cAhie / yathA-devagatimeM krodhakaSAyameM upayukta hae jIva sabase thor3e haiM, unase mAnakaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiM, unase mAyAkaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiM tathA unase lobhakaSAyameM upayukta hue jIva saMkhyAtaguNe haiM, kyoMki unakA kAla aura unakA pratyeka samayameM praveza usI prakAra dekhA jAtA hai| yaha prathamAdikA zreNi hai| isI prakAra caramAdikA zreNi bhI jAnanI caahie| itanI vizeSatA hai narakagatike sambandhase usakA kathana devagatike viparItarUpase karanA cAhie / yadyapi yaha jIvaviSayaka alpabahutva pahale ATha anuyogadvAroMke kathanake samaya kaha Aye haiM to bhI pravezake sambandhase vizeSa pramANake avadhAraNadvArA vizeSarUpase yahA~para kathana karanese punarukta doSakA avatAra nahIM hotA hai| isa prakAra alpabahutvake samApta honepara sAtavIM sUtragAthAke uttarArdhake arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta haa| aba isa prakAra ina sAta gAthAsUtroMkA vyAkhyAna samApta honepara yahIMpara upayoga anuyogadvArakI samApti ho jAtI hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA upasaMhAra vAkya hai isa prakAra upayogasaMjJaka sAtavA~ anuyogadvAra samApta huaa| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siri-jaivasahAiriyaviraiya-cuNNisuttasamaNidaM siri-bhagavaMtaguraNahara bhaDAranovaiTTha kasAya pA hurDa tassa siri-vIraseraNAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha cANamidi aTTamo atthAhiyAro -::+ Namo arahaMtANaM0 NiGkaviyacauTThANaM paNaTThakammaTThaduTThakhice / vocchAmi cauTThANaM jiNaparameTThi paNamiyUNa // 1 // jisane anubhAgasambandhI cAra sthAnoMko niSThApitakara liyA hai aura jisane ATha karmarUpI duSTa zatrukI ceSTAko naSTa kara diyA hai. aise zrI jina parameSThIko praNAmakara catuHsthAna anuyogadvArakA kathana karatA hU~ // 1 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [uvajogo7 1. uvajogaparUvaNANaMtaraM kimaTThamedaM cauTThANasaNNidamaNiogaddAramoiNNamidi ce ? vuccade-kohAdikasAyANamuvajogo eyaviyappo ga hoi, kiMtu ega-vi-ticauTThANameyabhiNNakasAyANubhAgodayajaNidattAdo pAdekkaM cauppayAro hodi tti evaMvihassa atthavisesassa NidarisaNovaNayamuheNa paduppAyaNaTTamedamaNiyogaddAramoiNNaM, tahAbhUdatthavisesapaduppAyaNammi gAhAsuttANamuvarimANaM pddibddhttdNsnnaado| ado ceva cauTThANasaNNA edassa susaMbaddhA / ladAsamANAdibheyabhiNNANaM caduNhaM dvANANaM samAhAro cauTThANaM tapparUvayamaNiyogaddAraM pi cauTThANamidi, gonnnnpdnnaamaavlNbnnaado| evamedeNa saMbaMdheNAgadassedassa aNiyogaddArassa vihAsaNahamettha gAhAsuttAvayAro kIrade * cauTThANe tti aNiyogadAre puvvaM gamaNijjaM sut| 2. cauTThANe ti jamaNiogaddAraM kasAyapAhuDassa paNhArasaNhamatthAhiyArANaM majjhe aTThamaM tassedANimatthavihAsaNamahikIrade / tattha ya puvvaM paDhamameva tAva gamaNijamaNugaMtavvaM, suttaM guNaharAiriyamuhakamalaviNiggayamaNaMtatthaganbhaM gAhAsucamidi vurga hoi / jai vi ettha solasa sunagAhAo uvari bhaNissamANAo to vi sulatthajAiduvAreNa tAsimeyanamatthi ci eyavayaNaNideso Na virujjhade / 1. zaMkA-upayoga anuyogadvArake kathana karaneke bAda catuHsthAna saMjJAvAlA yaha anuyogadvAra kisaliye AyA hai ? samAdhAna-kahate haiM, krodhAdi kaSAyoMkA upayoga eka prakArakA nahIM hotA, kintu kaSAyoMkA anubhAga eka, do, tIna aura cAra prakArake bhedoMmeM vibhakta hai, ataH usake udayase utpanna honeke kAraNa kaSAyoMkA upayoga pratyeka cAra prakArakA hai isaprakAra iMsaprakArake arthavizeSakA dRSTAntoMdvArA kathana karaneke liye yaha anuyogadvAra AyA hai, kyoMki Ageke gAthAsUtroMkA usa prakArake arthavizeSake kathanake rUpameM sambandha dekhA jAtA hai aura isIliye isa anuyogadvArakI catuHsthAna saMjJA susambaddha hai| latAsamAna Adi bhedoMmeM vibhakta cAra sthAnoMkA samAhAra catuHsthAna hai aura usakA kathana karanevAlA anuyogadvAra bhI catu:sthAna hai, kyoMki isa saMjJAke karanemeM gauNyapadakA avalambana liyA hai| isa prakAra isa sambandhase prApta hue isa anuyogadvArakA kathana karaneke liye yahA~ gAthAsUtroMkA avatAra karate haiM * catuHsthAna nAmaka anuyogadvArameM sarvaprathama gAthAsUtra jAnanA caahie| 62. kaSAyaprAbhRtake pandraha arthAdhikAroM se catuHsthAna nAmakA jo AThavA~ anuyogadvAra hai, usakA isa samaya artha sahita vyAkhyAna karate haiN| usameM 'punvaM' arthAt prathama hI gAthAsUtra 'gamaNijja' arthAt jAnanA caahie| yahA~para sUtrapadase tAtparya guNadhara AcAryake mukha-kamalase nikalA huA ananta artha garbhita gAthAsUtra hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yadyapi yahA~para Age 16 solaha sUtragAthAeM kahI jAyagIM to bhI sUtrarUpa arthakI eka jAti hai isa apekSA unameM ekapanA hai, isaliye ekavacana nirdeza virodhako prApta nahIM hotaa| Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamagAhAsuttassa atthaparUSaNA gAthA 70 ] 151 ___ * taM jhaa| 63. sugamamedaM pucchAvakkaM / evaM pucchAvisaIkayANaM gAhAsuttANaM jahAkamameso sarUvaNiddeso(17) koho cauvviho vutto mANo vi cauvviho bhave / mAyA cauvvihA vuttA loho vi ya cauvviho // 1-70 // 64. esA tAva paDhamA suttagAhA / edIe koha-mANa-mAyA-lohANaM pAdekkaM caunvihattamettaM paiNNAdaM / ettha koho cauvviho ti vutte kimaNaMtANubaMdhipaJcakkhANApaccakkhANa-saMjalaNabheeNa kohassa cauvvihattamahippedaM, Aho payAraMtareNe tti ? Na tAva aNaMtANubaMdhikohAdibheeNa cauvihattamettha vivakkhiyaM, tahAvihassa bhedaNiddesassa payaDivihattiAdisu putvameva suNiNNIdattAdo uvarimaparUvaNAe tappaDibaddhattadasaNAdo ca / kiMtu ega-vi-ti-cauTThANameyabhiNNa-kasAyANubhAgodayajaNidaNaga-puDhavibAlugodarArAyisarisapariNAmamedeNa kohassa cauppayArattamettha vivakkhiyaM, tahAvihamedaparUvaNAe ceva uvarimANaM gAhAsuttANaM pddibddhttdNsnnaado| evaM mANa-mAyA-lobhANaM pi apayadamedacaukkaNivAraNamuheNa payadacaummedaparUvaNaM kAyavvaM / * ve jaise| $ 3. yaha pRcchAvAkya sugama hai / isaprakAra pRcchAke viSayako prApta huI gAthAsUtroMkA yaha kramase svarUpanirdeza hai * krodha cAra prakArakA kahA gayA hai, mAna bhI cAra prakArakA hai, mAyA cAra prakArakI kahI gaI hai aura lobha bhI cAra prakArakA hai // 1-70 // 64. sarvaprathama yaha pahalI sUtragAthA hai| isa dvArA krodha, mAna, mAyA aura lobha inameMse pratyekakI cAra prakArake honekI pratijJA kI gaI hai| zaMkA-yahA~para krodha cAra prakArakA hai aisA kahanepara kyA anantAnubandhI, pratyAkhyAna, apratyAkhyAna aura saMjvalanake bhedase cAra prakArakA krodha abhipreta hai yA prakArAntarase vaha cAra prakArakA abhipreta hai ? samAdhAna-yahA~ anantAnubandhI krodha Adike bhedase vaha cAra prakArakA vivakSita nahIM hai, kyoMki usa prakArake bhedoMkA nirdeza prakRtivibhakti AdimeM pahale hI acchI tarahase nirNIta kara Aye haiM tathA AgekI prarUpaNAmeM unakA sambandha dekhA jAtA hai| kintu kaSAyoMkA anubhAga eka, do, tIna aura cAra sthAnoMke bhedase vibhakta hai, ataH usake udayase nagarAji, pRthivIrAji, bAlukArAji, udakarAjike samAna pariNAmoMke bhedase krodhake cAra prakAra yahA~ vivakSita haiM, kyoMki usa prakArake bhedoMke kathanameM hI uparima gAthAsUtroMkA sambandha dekhA jAtA hai| isI prakAra mAna, mAyA aura lobhake bhI aprakRta bhedacatuSkake nivAraNadvArA prakRta bhedacatuSkakA kathana karanA caahie| Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ uvajogo 7 95. ettha koho duviho-- sAmaNNakoho visesa koho cedi / tatthANaMtANubaMdhiAdivisesavivakhAe viNA jaM savvavisesasAhAraNaM kohasAmaNNaM taM sAmaNNakoho NAma, tavvivarIdasarUvo visesakoho ti bhaNNade, anNtaannubNdhiaadivisesvivkkhaannibNdhttaado| ettha vuNa sAmaNNa kohAvekkhAe cauvvihattamedaM parUvidaM, anaMtANubaMdhiAdivisesapaNAe pAdekkaM tesiM cauvvihattANuvalaMbhAdo / kiM kAraNaM 1 anaMtANubaMdhipaccakkhANApaccakkhANakohANa megaTThANaparihAreNa vi-ti-cauTThANANaM caiva saMbhavadaMsaNAdo / tataH saMgRhItAzeSavizeSalakSaNaM krodhasAmAnyamAzritya cAturvidhyametadvyavasthitamiti sUktaM / evaM mAnAdInAmapi vAcyam / 152 (18) jaga puDhavi vAlugodayarAIsariso cauvviho koho / selaghaNa- aTThi- dArua-ladAsamANAM havadi mANo // 2- 71 // - SS 6. esA vidiyagAhA / edIe koha - mANakasAyANaM NidarisaNovaNayaNamuheNaM pAdekkaM caunhaM medANaM NAmaNideso kao / taM jahA - ' Naga - puDhavi 0 ' evaM bhaNide rAisadassa sarisasaddassa ca pAdekamahisaMbaMdha kADhUNa NagarAisariso puDhavirAisariso vAluarAisariso udayarAisariso cedi koho caunviho hodi ti suttatthasamatthaNA $5. yahA~para krodha do prakArakA hai - sAmAnya krodha aura vizeSa krodha / unameM se anantAnubandhI Adi vizeSakI vivakSA vinA jo saba vizeSoMmeM sAdhAraNa krodha sAmAnya hai vaha krodha sAmAnya kahalAtA hai aura usase viparIta svarUpavAlA vizeSa krodha kahA jAtA hai, kyoMki yaha saMjJA anantAnubandhI Adi vizeSakI vivakSAnimittaka hai, parantu yahA~para sAmAnya krodha kI apekSAse yaha cAra prakArakA kahA hai, kyoMki anantAnubandhI Adi vizeSakI mukhyatAse pratyeka unakI cAra prakAra se upalabdhi nahIM hotI, kyoMki anantAnubandhI, pratyAkhyAna aura apratyAkhyAna krodhoMke eka sthAnakA parihArakara dvisthAna, tristhAna aura catuHsthAnarUpa anubhAgakI hI utpatti dekhI jAtI hai / isaliye jisane apane samasta vizeSoMkA saMgraha kiyA hai aise lakSaNavAle krodhasAmAnyakA Azrayakara krodhakI caturvidhatA vyavasthita hai yaha ThIka hI kahA hai / isI prakAra mAnAdikake viSayameM bhI kathana karanA cAhie / * krodha cAra prakArakA hai-- nagarAjisadRza, pRthivIrAjisadRza, vAlukArAji - sadRza aura udakarAjisadRza / mAna bhI cAra prakArakA hai-- zailaghanasamAna, asthisamAna, dArusamAna aura latAsamAna // 2-71 // $6. yaha dUsarI gAthA hai / isameM krodhakaSAya aura mAnakaSAyake udAharaNadvArA pratyekake cAra bhedoMkA nAmanirdeza kiyA gayA hai / yathA - 'Naga- puDhavi0' aisA kahanepara 'rAji' zabdakA aura 'sadRza' zabdakA pratyekake sAtha sambandha karake nagarAjisadRza, pRthivIrAjisadRza, vAlukA jisadRza aura udakarAjisadRza krodha cAra prakArakA hai isa prakAra sUtrake arthakA samarthana 1. tA0pratau seso koho [ di] tti iti pAThaH / 2, tA0pratau nidarisaNovamuheNa iti pAThaH / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 gAthA 71] vidiyagAhAsuttassa atthaparUvaNA kAyavvA / tattha NagarAisariso tti vutte pavvadasilAbhedasariso kohapariNAmo ghettavyo / edaM savvakAlamaviNAsasAdhammaM pekkhiyUNa NidarisaNaM bhaNidaM / jahA pavvadasilAmedo keNa vi kAraNaMtareNa samunbhUdasarUvo puNo Na kadAI payogaMtareNa saMdhANamAgacchaha, tadavattho ceva ciTThadi / evaM jo kohapariNAmo kassa vi jIvassa kamhi vi purisavisese samuppaNNo Na keNa vi payogaMtareNuvasamaM gacchai, NippaDikAro hodUNa tammi bhave tahA cevAvaciTThade, jammaMtaraM pi tajjaNidasaMsakAro aNubaMdhadi, so tAriso tivvayaro kohapariNAmo NagarAisariso tti bhnnnnde|| 7. evaM puDhavirAisariso vi vattavyo / Navari punvillAdo eso maMdANubhAgo, cirakAlamavaTTidassa vi edassa puNo payogaMtareNa sNdhaannuvlNbhaado'| taM jahAgimhakAle puDhavibhedo puDhavIe rasakkhayeNa phuTuMtIe pytttto| puNo pAusakAle jalappavAheNAvUrijjamANo takkhaNameva saMdhANamAgacchai / evaM jo kohapariNAmo cirakAlamavaTTido vi saMto puNo vi kAraNaMtareNa guruvadesAdiNA uvasamabhAvaM paDivajadi so tAriso tivvapariNAmabhedo puDhavirAisariso ti viNNAyade / ettha ubhayattha vi rAisaddo avayavavisaraNappayabhedapajjAyavAcao ghettavyo / 8. tahA vAlugarAisariso ti vutte NadIpuliNAdisu vAlugarAsimajhakaranA cAhiye / unameMse nAgarAjisadRza aisA kahanepara parvatazilAbhedasadRza krodha pariNAma lenA cAhie / sarva kAloMmeM avinAzarUpa sAdharmyako dekhakara yaha udAharaNa kahA hai| jaise parvatazilAbheda kisI bhI dUsare kAraNase utpanna hokara punaH kabhI bhI dUsare upAyadvArA sandhAnako prApta nahIM hotA, tadavastha hI banA rahatA hai| isI prakAra jo krodha pariNAma kisI bhI jIvake kisI bhI puruSavizeSameM utpanna hokara kisI bhI dUsare upAyase upazamako nahIM prApta hotA hai, pratIkAra rahita hokara usa bhavameM usI prakAra banA rahatA hai, janmAntarameM bhI usase utpanna huA saMskAra banA rahatA hai, vaha usa prakArakA tIvratara krodhapariNAma nagarAjisadRza kahA jAtA hai| 67. isIprakAra pRthivIrAjisadRza krodhakA bhI vyAkhyAna karanA caahie| itanI tA hai ki pUrvake krodhase yaha manda anubhAgavAlA hai, kyoMki cirakAla taka avasthita hone para bhI isakA punaH dUsare upAyase sandhAna ho jAtA hai| yathA-grISmakAlameM pRthivIkA bheda huA arthAt pRthivIke rasakA kSaya honese vaha bhedarUpase pariNata ho gii| punaH varSAkAlameM jalake pravAhase vaha darAra bharakara usI samaya saMdhAnako prApta ho gii| isIprakAra jo krodhapariNAma cirakAla taka avasthita rahakara bhI punaH dUsare kAraNase tathA guruke upadeza Adise upazamabhAvako prApta hotA hai vaha usa prakArakA tIvra pariNAmabheda pRthivIrAjisadRza jAnA jAtA hai / yahA~ donoM sthaloMpara bhI 'rAji' zabda avayavake vicchinna honerUpa bheda paryAyakA vAcaka lenA caahie| $8. usIprakAra 'vAlukArAjisadRza' aisA kahanepara nadIke pulina AdimeM vAlukA 1 tA0pratI saM [ baM ] dhANuvalaMbhAdo iti pAThaH / . 20 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauTThANaM 8 samuTTidarehAsamANo koho tti ghettvvo| edamappayarakAlAvaTThANaM pekkhiyUNa bhaNidaM / taM jahA--NadIpuliNAdisu vAluarAsimajhe purisappayogeNaNNadareNa vA keNaci kAraNajAdeNa samuTThidA rehA jahA pavaNAbhighAdAdiNA kAraNaMtareNa lahumeva pUNo' samabhAvaM gacchadi evaM kohapariNAmo vi maMdutthANo guruvaesapavaNapellido saMto savvalahumevovasamaM gacchamANo vAlugarAisariso tti bhnnnnde| 69. evamudayarAisariso vi koho aNugaMtavyo / Navari edamhAdo vi maMdayarANubhAgo thovayarakAlAvaTThANo ca so gaheyavyo, pANIyamajjhasamudvidAe rehAe payogaMtareNa viNA takkhaNameva viNAsadasaNAdo / ettha uhayattha vi rAisaddo rehApajAyavAcao ghettavyo / evaM kohassa cauNhaM hANANamavaTThANakAlassa thovabahuttamassiyUNa NidarisaNovaNayaNaM kadaM / evaM mANassa vi cauNhaM ThANANaM gAhApacchaddhANusAreNANugamo kAyavvo / Navari 'selaghaNa' evaM bhaNide silAthaMbhasamANo mANo tti ghettavyo, samANasahassa paadekmbhisNbNdhaavlNbnnaado| atistabdhabhAvApekSayA caitat pratipAditam / evamasthi-dAru-latAsamAnAnAmapyartho vAcyaH / sarvatra ca stabdhatAlakSaNasya bhAvasya prakarSAprakarSabhAvApekSayA nidarzanopanayaH kRta iti pratipattavyam / / rAzike madhya utpanna huI rekhAke samAna krodha aisA grahaNa karanA cAhie / yaha alpatara kAla taka rahatA hai ise dekhakara kahA hai| yathA-nadIke pulina AdimeM vAlukArAzike madhya puruSake prayogase yA anya kisI kAraNase utpanna huI rekhA jaise havAke abhighAta Adi dUsare kAraNadvArA zIghra hI punaH samAna ho jAtI hai arthAt rekhA miTa jAtI hai| isIprakAra krodhapariNAma bhI mandarUpase utpanna hokara guruke upadezarUpI pavanase prerita hotA huA atizIghra upazamako prApta ho jAtA hai / vaha krodha vAlukArAjike samAna kahA jAtA hai| 69. isI prakAra udakarAjike sadRza bhI krodha jAna lenA cAhie / itanI vizeSatA hai ki isase bhI mandatara anubhAgavAlA aura stokatara kAla taka rahanevAlA vaha jAnanA cAhie, kyoMki pAnIke bhItara utpanna huI rekhAkA vinA dUsare upAyake usI samaya hI vinAza dekhA jAtA hai / yahA~ ubhayatra 'rAji' zabda rekhAkA paryAyavAcI lenA caahie| isa prakAra krodhake cAroM sthAnoMke avasthAnakAlake alpabahutvakA Azrayakara udAharaNakA upanayana kiyaa| isI prakAra mAnake bhI cAroM sthAnoMkA gAthAke uttarArdhake anusAra anugama karanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki 'selaghaNa' aisA kahanepara zilA stambhake samAna mAna lenA cAhie, kyoMki samAna zabdakA pratyekake sAtha sambandha karanekA avalambana liyA hai| atistabdhabhAvakI apekSA yaha udAharaNa kahA gayA hai| isI prakAra asthi, dAru aura latAke samAna mAnakaSAyakA bhI artha kahanA cAhie / sarvatra stabdhatAlakSaNabhAvake prakarSa-aprakarSapanekI apekSA udAharaNoMkA upanaya kiyA hai aisA jAnanA cAhie / 1. tA0prato puNo va iti pAThaH / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 73 ] tadiya- cautthagAhAsuttassa atthaparUvaNA (16) vaMsIjaNDugasarisI meMDhavisANasarisI ya gomuttI / avalehaNI samANA mAyA vi cauvvihA bhaNidA // 3-72 // 155 10. esA tadiyagAhA mAyAsaMbaMdhINaM cauNDaM ThANANaM NidarisaNovaNaya duvAreNa padupAyaNaDumAgayA / taM jahA - 'vaMsIjaNDugasarisi' tti vRtte veluvamUla- jaraDhavaM kaMkuragaMThisarisI paDhamA mAyA tti ghettavvaM / edaM ca vaMkabhAvassa NipaDiyArattamassiyUNa parUvidaM / yathaiva hi veNumUlagranthirmRtvA zIrtvApi narjukartuM pAryate evaM mAyApariNAmo'pyatitIvravakrabhAvapariNato nirupakrama iti / tahA 'meMDhavisANasarisi' tti vidiyA mAyAvatthA / esA pucillAdo maMdANubhAgA, meSaviSANasyAtivalitavakratarAkAreNa pariNatasyApyagnitApAdibhirupAyAntaraiH praguNIkartuM zakyatvAt / tathA gomUtrasadRzI avalehanIsamAnA ca mAyA yathAkramaM vakrabhAvasya hAnitAratamyayogAdvaktavyeti / tatrAvalehanI nAma dantadhAvanakASThayaSTirjihvA malazodhanI vA gRhItavyA / (20) kimirAgarattasamago akkhamalasamo ya paMsulevasamo / hAliddavatthasamago lobho vi cauvviho bhaNido // 4-73 // $ 11. esA cautthagAhA lobhassa cauNDaM ThANANaM' nidarisaNaparUvaNaTTamAgayA / * mAyA bhI cAra prakArakI kahI gaI hai-- vA~sakI jar3ake sadRza, mer3heke sIMgake sadRza, gomUtra ke sadRza aura avalekhanIke sadRza || 3-72 // I $ 10. yaha tIsarI gAthA mAyAsambandhI cAra sthAnoMke udAharaNa ke nirdeza dvArA kathana karaneke liye AI hai / yathA - 'vaMsIjaNhugasarisI' aisA kahanepara bA~sakI jar3akI purAnI kaThora Ter3hI-mer3hI aMkurayukta gA~Thake sadRza pahalI mAyA hotI hai aisA grahaNa karanA caahie| isake Ter3hApanake niSpratIkArapanekA Azrayakara ukta udAharaNa diyA hai / jaise bA~sake jar3akI gA~Tha naSTa hokara tathA zIrNa hokara bhI sarala nahIM kI jA sakatI hai isI prakAra ati tIvra vakrabhAvase pariNata mAyApariNAma bhI nirupakrama hotA hai / usI prakAra 'meMDhavisANasarisI' arthAt mer3heke sIMgake sadRza mAyAkI dUsarI avasthA hai / yaha pUrvakI mAyAse manda anubhAgavAlI hotI hai, kyoMki ativalita vakratararUpase pariNata hue bhI mer3heke sIMgako agnike tApa Adi dUsare upAyoMdvArA sarala karanA zakya hai / tathA gomUtrasadRza aura avalekhanIsadRza mAyAkA kramase vakrabhAva ke hAnike tAratamya ke sambandhase kathana karanA cAhie / yahA~para avalekhanI padase dA~toMko sApha karanevAlA lakar3IkA Tukrar3A vizeSa arthAt dAtuna yA jIbhake malakA zodhana karanevAlI jIbhI lenA cAhie / * lobha bhI cAra prakArakA kahA gayA hai-- kRmirAgake sadRza, akSamalake sadRza, pAMzulepake sadRza aura hAridravastra ke sadRza ||4-73 / / $ 11. yaha cauthI gAthA lobhake cAra sthAnoMke udAharaNoMke kathana karaneke liye AI 1. tA0 pratI cauTThANANaM iti pAThaH / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [caTThA " taM jahA - kRmirAgo nAma kITavizeSaH / sa kila yadvarNamAhAravizeSamabhyavahAryate tadvarNameva sUtramatizlakSNamAtmano malotsargadvAreNotsRjati tatsvAbhAvyAt / tena ca sUtreNa vastrAntarANyanekavarNAni mahArghANi ca taMtuvAyai rUyante / teSAM sa varNarAgo yadyapi jalakalazasahasreNAvyavacchinnadhAreNa prakSAlyate, kSAroda kairbahuvidhaiH kSAryate tathApi na zakyate vizleSayituM manAgapi, atinikAcitasvarUpatvAt / kiM bahunA, agninA dahyamAnasyApi tadanuraktasya vastrasya bhasmasAdbhAvamApannasya sa varNarAgo'pra heyatvAttathaivAvatiSThate / evaM lobhapariNAmo'pi yastIvrataro jIvasya hRdayavartI na zakyate parAsaituM sa ucyate kRmirAgaraktasamaka iti / tavyaH...... $ 12. tathAnyo lobhaparyAyo'smAnnikRSTavIryastItrAvasthA pariNato'kSamalasamayi* 'rathacakrasya zakaTatumbasya vA dhAraNaM' kASThamakSamityucyate / tasya malamakSamalaM / akSAMjana snehAdritamaSImalaM iti yAvat / tadyathaivAticikkaNatvAnna zakyate sukhena vizleSayituM tathaivAyamapi lobhapariNAmo nidhattarUpeNa jIvahRdayamavagADho na vizleSayituM zakya iti / $ 13. tRtIyo lobhaprakAraH pAMzulepasama ityabhidhIyate / yathaiva pAMzulepaH pAdalagnaH sukhenApasAryate salilaprakSAlanAdibhirna ciramavatiSThate tadvadayamapi lobhabhedo 1 hai / yathA-- kRmiroga kITa vizeSako kahate haiN| vaha niyamase jisa varNake AhArako grahaNa karatA hai vaha usI varNake ati cikkaNa Doreko apane malake tyAgane ke dvArase nikAlatA hai, kyoMki usakA vaisA hI svabhAva hai / aura usa sUtradvArA julAhe ati kImatI aneka varNavAle nAnA vastra banAte haiM / unake usa varNake raMgako yadyapi hajAra kalazoMkI satata dhArA dvArA prakSAlita kiyA jAtA hai, nAnA prakAra ke kSArayukta jaloM dvArA dhoyA jAtA hai to bhI use thor3A bhI dUra karanA zakya nahIM hai, kyoMki vaha ati nikAcitasvarUpa hotA hai / bahuta kahane se kyA, agnise jalAye jAnepara bhI bhasmapaneko prApta hue usa kRmirAgase anurakta hue vastrake usa varNakA raMga kabhI bhI chUTane yogya na honese vaisA hI banA rahatA hai / isI prakAra jIvake hRdayameM sthita atitIvra jo lobhapariNAma bhI kRza nahIM kiyA jA sakatA vaha kRmirAgake raMgake sadRza kahA jAtA hai / $ 12. tathA anya lobha nikRSTa vIryavAlA aura tIvra avasthApariNata hotA hai, vaha akSamalake sadRza kahA jAtA hai / rathake cakeko yA gAr3Ike tumbako dhAraNa karanevAlI lakar3I akSa kahalAtI hai aura usakA mala akSamala hai| akSAMjanake sneha se gIlA huA maSImala yaha ukta kathanakA tAtparya hai / use jaise ati cikkaNa honese sukhapUrvaka dUra karanA zakya nahIM hai usI prakAra yaha bhI lobhapariNAma nidhattasvarUpa honase jIvake hRdayameM avagAr3ha hotA hai, isalie use dUra karanA zakya nahIM hai / $ 13. tIsarA lobhakA prakAra dhUlake lepake sadRza kahA jAtA hai / jisa prakAra paira meM lagA huA dhUlikA lepa pAnIke dvArA dhone Adi upAyadvArA sukhapUrvaka dUra kara diyA jAtA 1. tApratI - tumbasyAvadhAraNaM iti pAThaH / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 74 ] paMcamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 157 mandAyamAnasvabhAvo na ciratarakAlamavatiSThate / pUrvasmAdanantaguNahInasAmarthyaH san kiyanmAtrAdapi kAlAdalpenApi yatnenApaitIti / $ 14. mandatarastu lobhasya turIyosvasthAvizeSo hAridravastrasamaka iti vyapadizyate / haridrayA raktaM vastraM hAridraM tena samo hAridravastrasamakaH / yathaiva haridrAdravaraMjitasya vastrasya sa varNarAgo na ciraM tatrAvatiSThate, vAtAtapAdibhirabhihanyamAnamAtra evoDDIyate / evamayaM lobhaprakAro mandatamAnubhAgapariNatatvAnna ciramAtmanyavatiSThate, kSaNamAtrAdeva vizleSamiyartIti / tadevaM prakarSAprakarSavattIvra-mandAvasthAbhedabhinnatvAllobho'pi caturvidho bhaNita iti gAthArthaH / (21) edesiM TThANANaM cadusu kasAesu solasaha pi / kaM keNa hoi ahiyaM dvidi-aNubhAge pade sagge // 5-74 // $ 15. samanaMtaranirdiSTAnAmeSAM sthAnAnAM SoDazabhedabhinnAnAM sthityanubhavapradezairalpabahutvanirdhAraNArthamidaM sUtramArabhyate / tadyathA - 'edesiM TThANANaM' eteSAmanantaranirdiSTAnAM sthAnAnAmityarthaH / ' cadusu kasAesu' caturSu kaSAyeSu pratyekaM caturbhedabhinnatvAt SoDazasaMkhyAvacchinnAnAmityarthaH / 'kaM keNa hoi ahiyaM' kaM TThANaM keNa TThANeNa saha saNiyAsijamANaM dvidi-aNubhAga- padesehiM hINamahiyaM vA hoditti pucchAhai, vaha cirakAla taka nahIM ThaharatA hai, usIke samAna uttarottara mandasvabhAvavAlA yaha lobhakA bheda bhI cirakAla taka nahIM ThaharatA hai / pichale lobhase anantaguNI hIna sAmarthyavAlA hotA huA kucha hI kAlameM thor3ese bhI yatnase dUra ho jAtA hai / $ 14. tathA lobhakI mandatara cauthI avasthAvizeSa hai / vaha haridrAvastra ke samAna kahA gayA hai / halidIse raMgA gayA vastra hAridra kahalAtA hai / usake samAna hAridravastrasadRza kahalAtA hai / jaise halidIke dravase raMge gaye vastrakA vaha varNaraMga cirakAla taka nahIM ThaharatA, vAyu aura Apa Adike nimittase hI ur3a jAtA hai / isI prakAra yaha lobhakA bheda mandatama anubhAgase pariNata honeke kAraNa cirakAla taka AtmAmeM nahIM ThaharatA, kSaNamAtrameM hI dUra ho jAtA hai / isa prakAra prakarSa aura aprakarSavAle tIvra aura manda avasthAke bhedase vibhakta honeke kAraNa lobha bhI cAra prakArakA kahA gayA hai yaha isa gAthAkA artha hai / * cAroM kaSAyoMke ina solaha sthAnoM meM sthiti, anubhAga aura pradezoMkI apekSA kauna sthAna kisa sthAnase adhika hotA hai aura kauna sthAna hIna hotA hai / / 5-74 // $ 15. samanantara kahe gaye solaha sthAno meM vibhakta ina sthAnoMke sthiti, anubhAga aura pradezoMkI apekSA alpabahutvakA kathana karaneke lie isa sUtrakA Arambha karate haiM yathA - 'edesiM TThANANaM' ina samanantara pUrva kahe hue sthAnoMke yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'cadusu kasAsu' cAra kaSAyoMmeMse pratyekake cAra bhedoM meM vibhakta honeke kAraNa solaha saMkhyArUpa yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'kaM keNa hoi ahiyaM' kauna sthAna kisa sthAnake sAtha sannikarSako prApta hotA huA 'sthiti, anubhAga aura pradezoMkI apekSA hIna hotA hai yA adhika hotA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [caTThA so ko ho / tattha TThidiM paDucca savvesi dvANANaM hINAhiyabhAvagavesaNA Natthi / kiM kAraNaM 1 savvesu TThidivisesesu appappaNo cauNhaM TThANANamaviseseNa samuvalaMbhAdo' / taM jahA - cAlIsasAgarovamakoDAko DimettakasAyukassaTThidiM baMdhamANassa carimaTThidiega-vi-ti-cauTThANa visesidadesasavvadhAdiparamANU savve caiva labbhaMti, AbAhAbAhirANaMtarajahaNaTTidIe vi tesimaviseseNa saMbhavo / edeNa kAraNeNa sutte TThidimassiyUNa payadatthaparimaggaNA Na kayA / egaTThANANubhAgo ukassaTThidIe vi labbhai, cauTThANANubhAgo jahaNavidIe vilabbhai tti eso tahA Na SarUveMtassa suttayArassA hippAyo ti bhaNidaM hoi / saMpahi aNubhAga - padese samassiyUNa satthANa- paratthANakameNa payadaTThANANamappA bahuaparUvaNaGkaM gAhAsuttapabaMdhamaNusarAmo (22) mANe ladAsamANe ukkassA vaggaNA jahaNNAdo / hINA ca padesagge guNeNa NiyamA anaMteNa // 6-75 // $ 16. esA suttagAhA mANassa ladAsamANadvANaM ghettUNa padesaggega satthANappAbahuaparikkhaNa moiNNA / taM kathaM 1 'mANe' mANakasAe / kiMvidhe 1 'ladAsamANe ' hai' isa prakAra yahA~ pRcchAkA nirdeza kiyA gayA hai| unameM se sthitikI apekSA sabhI sthAnoMke - adhikanekA anusandhAna nahIM hai, kyoMki sabhI sthitivizeSoMmeM apane-apane cAroM sthAna vinA vizeSatA ke pAye jAte haiM / yathA - kaSAyoMkI cAlIsa kor3Akor3I sAgaropama sthitiko bA~dhanevAle jIvake antima sthiti meM ekasthAnIya, dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya vizeSatAko liye hue dezaghAti aura sarvaghAti saba prakAra ke paramANu pAye jAte haiM tathA AbAdhA bAdakI samanantara jaghanya sthitimeM bhI ve avizeSarUpase sambhava haiM / isa kAraNa se sUtra meM sthitikI apekSA prakRta arthakI gaveSaNA nahIM kI gaI hai| ekasthAnIya anubhAga utkRSTa sthiti meM bhI prApta hotA hai aura catuHsthAnIya anubhAga jaghanya sthitimeM bhI prApta hotA hai yaha usa prakAra kathana nahIM karanevAle sUtrakArakA abhiprAya hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba anubhAga aura pradezoMkA Alambanakara svasthAna aura parasthAnake kramase prakRta sthAnoMke alpabahutvakA kathana karaneke liye gAthAsUtrake prabandhakA anusaraNa karate haiM latAke samAna mAnameM utkRSTa vargaNA arthAt antima spardhakakI antima vargaNA jaghanya vargaNAse arthAt prathama spardhakakI Adi vargaNAse pradezoMkI apekSA niyamase anantaguNI hIna hai / kintu anubhAgakI apekSA jaghanya vargaNAse utkRSTa vargaNA niyamase anantaguNI adhika hai || 6 - 75 // $ 16. yaha sUtragAthA mAnake latAsamAna sthAnako grahaNakara svasthAna alpabahutvakI parIkSA karaneke lie AI hai / zaMkA- vaha kaise ? 1. tA0 pratI saMbhavuvalaMbhAdo iti pAThaH / 2. tA0 pratI parirakkhaNaTTamoiNNA iti pAThaH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 75 ] chaTThagAhAsuttassa atthaparUvaNA 159 ladAsa mANaTTANAvaTTide jAva 'ukkassA vaggaNA' carimaphaddayacarimavaggaNA tti vRttaM hoi / 'jahaNNAdo hINA ca padesagge' aNubhAgaM pekkhiyUNa jA jahaNNavaggaNA paDhamaphaddayAdivaggaNA tatto NiruddhukassavaggaNA padesaggeNa hINA hodi ti vRttaM hoi / kettiyametteNa hINA tti vRtte 'guNeNa NiyamA aNateNa' NicchaeNAnaMtaguNahINA hodi ti gaheyavvA / kiM kAraNaM 1 ladAsamANajahaNNavaggaNAdo abhavasiddhiehiMto anaMtaguNaM siddhANaMtabhAgameyANi uvari gaMtUNa egaM padesaguNahANiTThANaMtaramuppaJjai / puNo aNeNa vihiNA abhavasiddhiehiMto anaMtaguNaM siddhANamaNaMtabhAgamettaguNahINAo gaMtUNa tassevappaNo ukkasavaggaNA hodi / evaM hodi ti kAdUNukassavaggaNA jahaNNavaggaNAdo padesaggaM pekkhiyUNAnaMtaguNahINA hodi tti Natthi saMdeho / aNubhAgeNa puNa payadajahaNNavaggaNAdo ukasvaggaNA NicchapaNAnaMtaguNA tti ghettavyA / kathamedaM sutteNANuvahaTThamuvalabbhade ? Na, 'hINA ca padesagge' ti etthataNa 'ca' saddeNa padesaggaM pekkhiyUNa jahA - utteNa guNagAreNa hINA hodi ahiyA ca aNubhAgeNe tti suttattha saMbaMdhAvalaMbanAdo / evaM sesapaNNArasahaM pi dvANANamappappaNo jahaNNukkassavaggaNAo ghettUNa satthANeNa saNiyAso kAvvo / samAdhAna - 'mANe' arthAt mAnakaSAya meM / kisa prakAra ke mAnakaSAya meM ? latA ke samAna sthAna se yukta mAnakaSAya meM / 'ukkassA vaggaNA' utkRSTa vargaNA arthAt antima spardhakakI antima vargaNAke prApta hone taka yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'jahaNNAdo hoNA ca padesagge' - anubhAgakI apekSA jo jaghanya vargaNA hai arthAt prathama spardhakakI Adi vargaNA hai usase vivakSita utkRSTa vargaNA pradezoMkI apekSA hIna hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / kitane pramANa meM hIna hotI hai aisI AzaMkA honepara 'guNeNa NiyamA anaMteNa' arthAt niyamase anantaguNI hIna hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki latA ke samAna jaghanya vargaNAse abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgamAtra spardhaka Upara jAkara ekapradezaguNahAnisthAnAntara utpanna hotA hai / punaH isa vidhi se abhavyoMse anantaguNe aura siddhoM ke anantaveM bhAgamAtra guNahIna sthAna jAkara usIkI apanI utkRSTa vargaNA utpanna hotI hai / isa prakAra hotI hai aisA samajhakara utkRSTa vargaNA jaghanya vargaNAse pradezoMkI apekSA anantaguNI hIna hotI hai isameM sandeha nahIM hai| anubhAgakI apekSA to prakRta jaghanya vargaNAse utkRSTa vargaNA nizcayase anantaguNI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / zaMkA -- sUtradvArA nahIM upadiSTa kI gaI yaha bAta kaise upalabdha hotI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki 'hINA ca padesagge isa prakAra yahA~ Aye hue 'ca' zabdase pradezoMkI apekSA pUrvokta guNakArake kramase hIna hotI hai, parantu anubhAgakI apekSA usI guNakArake kamase adhika hotI hai isa prakAra yahA~ sUtrakA arthake sAtha sambandhakA avambana liyA gayA hai / isI prakAra zeSa pandraha sthAnoMkI apanI-apanI jaghanya aura utkRSTa vargaNAoMko grahaNakara svasthAnakI apekSA sannikarSa karanA cAhie / vizeSArtha- - mAnakaSAya meM cAra prakArakA anubhAga pAyA jAtA hai / usameMse latAke Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cauTThANaM 8 17. saMpahi mANassa cauNhaM dvANANaM paratthANappAbahuaparUvaNadvamuvarimagAhAsuttamoiNNaM(23) NiyamA ladAsamAdo dArusamANo annNtgunnhiinno| sesA kameNa hINA guNeNa NiyamA aNaMteNa // 7-76 // 18. puvvasuttAdo mANaggahaNamihANuvaTTade, padesaggeNe tti ca, teNevamahisaMbaMdho kAyavyo / NiyamA NicchaeNa ladAsamANAdo mANAdo dAruasamANo mANo padesaggeNANaMtamuNahINo hodi tti / eso vuNa ettha bhAvattho-ladAsamANasavvapadesapiMDAdo dAruasamANasavvapadesapiMDo aNaMtaguNahINo tti / kiM kAraNaM ? ladAsamANajahaNNavaggaNAdo dAruasamANajahaNNavaggaNA padesaggAvekkhAe annNtgunnhiinnaa| puNo ladAsamANavidiyavaggaNAdo dAruasamANavidiyavaggaNA annNtgunnhiinnaa| evamaNeNa vidhiNA gaMtUNa ladAsamANukkassabaggaNAdo dAruasamANukkassavaggaNA aNaMtaguNahINA bhayadi / evaM hodi tti kAdUNa ladAsamANasavvapadesapiMDAdo dAruasamANasavvapadesapiMDo aNaMtaguNahINo tti siddhaM / Na ca tatthataNaphayANaM bahuttamavalaMbiya payadavivajjAsaNaM samAna anubhAgameM pradezoM aura anubhAgakI apekSA svasthAna alpabahutvakI kyA vyavasthA hai isakA yahA~ sUtra gAthA dvArA spaSTa vivecana kiyA gayA hai / isI prakAra mAnakaSAyake zeSa tIna prakArake anubhAgameM tathA krodhakaSAya, mAyAkaSAya aura lobhakaSAyake pratyeka cAra-cAra prakArake anubhAgameM isa prakAra saba milAkara pandraha prakArake anubhAgameM pradezoM aura anubhAgakI apekSA svasthAna alpabahutvakA kathana karanA caahie| $ 17. aba mAnakaSAyake cAroM sthAnoMke parasthAna alpabahutvakA kathana karaneke liye AgekA gAthAsUtra AyA hai ___ latA samAna mAnase dAru samAna mAna pradezoMkI apekSA niyamase anantaguNA hIna hai| zeSa mAna arthAt asthisamAna aura zailasamAna mAna bhI kramase arthAt pUrva-pUrvakI apekSA Age-AgekA mAna pradezoMkI apekSA niyamase anantaguNA hIna hai // 7-76 // 18. pichale gAthAsUtrase prakRtameM 'mAna' padakI anuvRtti kara lenI cAhie aura 'padesaggeNa' padakI bhI anuvRtti kara lenI cAhie, usake anusAra isa prakAra sambandha karanA cAhie-NiyamA' arthAt nizcayase latAsamAnamAnasedArusamAna mAna pradezoMkI apekSAanantaguNA hIna hotA hai / isakA prakRtameM yaha bhAvArtha hai ki latAke samAna samasta pradezapiNDase dAruke samAna samasta pradezapiNDa anantaguNA hIna hai, kyoMki latAke samAna jaghanya vargaNAse dAruke samAna jaghanya vargaNA pradezapiNDakI apekSA anantaguNI hIna hotI hai| tathA latAke samAna dUsarI vargaNAse dAruke samAna dUsarI vargaNA anantaguNI hIna hotI hai| isa prakAra isa vidhise jAkara latAke samAna utkRSTa vargaNAse dAruke samAna utkRSTa vargaNA anantaguNI hIna hotI hai| isa prakAra honekI vyavasthA hai, isaliye latAke samAna samasta pradezapiNDase dAruke samAna samasta pradezapiNr3a anantaguNAhIna hai yaha siddha huaa| kintu vahA~ke spardhakoMke bahutapane Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 77] aTThamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 161 juttaM, dosu vi DhANesu appappaNo AdivaggaNapamANeNa divaDDaguNahANimettesu saMtesu tattha phaMddayaguNagArassa payadavivajjAsaNaM paDi saamrthyaabhaavaado| 19. saMpahi jahA ladAsamANAdo dAruasamANo aNaMtaguNahINo jAdo, evaM dAruasamANasavvapadesapiMDAdo atthisamANasavvapadesapiMDo annNtgunnhiinno| tatto vi selasamoNasavvapadesapuMjo aNaMtaguNahINo tti edassatthavisesassa paduppAyaNahU~ gAhApacchaddhaNiddeso, 'sesA kameNa hINA guNeNa NiyamA aNaMteNe' ti vutte sesANamaNubhAgahANANaM jahAkamaM padesaggeNANaMtaguNahINattasiddhIe jahAvutteNa gAeNa nnivvaahmuvlNbhaado| (24) NiyamA ladAsamAdo aNubhAgaggeNa vaggaNaggeNa / sesA kameNa ahiyA guNeNa NiyamA aNaMteNa // 77 // $ 20. edeNa sutteNa ladAsamANANubhAgaTThANAdo sesaTTANANamaNubhAgassa jahAkamaNaMtaguNattaM paravidaM / taM jahA-'NiyamA' NicchaeNa 'ladAsamAdo ladAsamANasaNNidamANANubhAgaTThANAdo sesA dAruasamANAdayo kameNa jahAkamamahiyA hoti tti suttasaMbaMdho kAyavyo / keNa te tatto ahiyA tti pucchide 'aNubhAgaggeNa vaggaNaggeNe' www kA avalambana lekara prakRta viSayakA viparyAsa karanA yukta nahIM hai, kyoMki donoM hI sthAnoMmeM apanI-apanI Adi vargaNAke pramANase Der3ha guNahAni mAtra honepara vahA~ spardhakarUpa guNakArameM prakRta viSayake viparyAsa karanekI sAmarthya nahIM hai / 19. aba jaise latAke samAna pradezapiNDase dAruke samAna pradezapiNDa anantaguNA hIna hai isI prakAra dAruke samAna samasta pradezapiNDase asthike samAna samasta pradeza piNDa anantaguNA hIna hai tathA usase bhI zailake samAna samasta pradezapiNDa anantaguNA hIna hai| isa prakAra isa arthavizeSake kathana karaneke liye gAthAke uttarArdhakA nirdeza kiyA hai, kyoMki 'sesA kameNa hINA guNe, NiyamA aNaMteNa' aisA kahane para zeSa anubhAgasthAnoMke kramase pradezasamUhakI apekSA anantaguNe hInapanekI siddhi pUrvokta nyAyake anusAra nirbAdha bana jAtI hai| latAke samAna mAnase zeSa sthAnIya mAna anubhAgasamUhakI apekSA aura vargaNAsamUhakI apekSA kramazaH niyamase anantaguNita adhika hote haiM / / 77 / / 20. isa sUtra dvArA latAke samAna anubhAgasthAnase zeSa sthAnoMkA anubhAga kramase anantaguNA kahA gayA haiN| yathA-'NiyamA' arthAt nizcayase 'ladAsamAdo' arthAt latAke samAna saMjJAvAle mAnake anubhAgasthAnase 'sesA' arthAt dAru Adi ke samAna anubhAgasthAna 'kamaNa' yathAkrama adhika hote haiM isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA cAhie / kisakI apekSA ve usase adhika hote haiM aisA pUchane para 'aNubhAgaggeNa' vaggaNaggeNa' yaha 3. tA0pratI ahiyA 1. tA0pratI sutte iti paatthH| 2. tA0pratI NiyamA iti pAThaH / iti pAThaH / 4. tA0 pratau samANAdo iti paatthH| 21 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauhANaM 8 tti vuttaM / ettha aggasado samudAyatthavAcao, aNubhAgasamUho aNubhAgaggaM vaggaNAsamUho vaggaNaggamidi / adhavA aNubhAgo ceva aNubhAgaggaM, vaggaNAo ceva vaggaNaggamidi ghettavvaM / teNa ladAsamANamANassa savvAvibhAgapalicchedapiMDAdo dAruasamANasavvAvibhAgapalicchedakalAyo ahio hodi / ladAsamANasavyavaggaNasamUhAdo vi dAruasamANasavvavaggaNasamUho ahio hoi / evamaTTi-selasamANANaM pi vattavyagidi suttatthasabbhAvo / saMpahi kettieNa te ahiyA, kiM guNeNa, Aho viseseNe tti AsaMkAe idamAha 'guNeNe tti' / edeNa visesAhiyattaM paDisiddhaM daTThavvaM / tattha kiM saMkhejjaguNeNa, kimasaMkhejjaguNeNa, kiM vA aNaMtaguNeNe tti AsaMkAe NirAkaraNamidaM buttaM 'NiyamA' NicchaeNANataguNavbhahiyA ede jahAkama hoti ti / ettha dovAraM NiyamasaduccAraNaM kiM phalamidi ce buccade-ladAsamANaTThANAdo sesANaM jahAkamamaNubhAgaraggaNaggehiM ahiyattamettAvahAraNaphalo paDhamo Niyamasado / vidiyo vi tesimaNaMtaguNaahiyattameva, Na visesAhiyattaM, NAvi saMkhejjAsaMkhejjaguNabbhahiyattamidi avahAraNaphalA / evaM puvbinlado-suttesu uparimANaMtare sutte ca NiyamasaccAraNAe sahalattaM vakkhANeyavyaM / 21. ayaM punaratra vAkyArtha:-ladAsamANajahaNNavaggaNAvibhAgapalicchedehito dAruasamANajahaNNavaggaNAvibhAgapalicchedA annNtgunnaa| ladAsabhANavidiyavaggaNAkahA hai / yahA~para 'agra' zabda samudAyarUpa arthakA vAcaka hai| tadanusAra anubhAgasamUhakA nAma anubhAgAna aura vargaNAsamUhako nAma vargaNAgra huaa| athavA anubhAgakA hI nAma anubhAgAgra hai aura vargaNAoMkA nAma hI vargaNAma hai aisA grahaNa karanA caahie| tadanusAra latAke samAna mAnake samasta avibhAgapraticchedapiNDase dAruke samAna saba avibhAgapraticchedapiNDa adhika hai / isIprakAra latAke samAna saba vargaNAsamUha se bhI dAruke samAna saba vargaNAsamUha adhika hai| isI prakAra asthi aura zailasamAna anubhAgasthAnoM aura vargaNAsamUhoMke viSayameM bhI kathana karanA cAhiye / isa prakAra yaha isa sUtrakA artha hai| aba ve anubhAgasthAna kitanI mAtrA adhika hai, kyA guNakArarUpase adhika haiM yA vizeSarUpase adhika haiM aisI AzaMkA honepara 'gaNeNa' yaha vacana kahA hai| isase vizeSa adhika haiM isakA niSedha jAnanA caahie| vahA~ kyA ve saMkhyAtaguNe adhika hai, kyA asaMkhyAtaguNe adhika haiM yA kyA anantagaNe adhika haiM aisI AzaMkA honepara nirAkaraNa karaneke lie 'NiyamA nizcayase ye yathAkrama anantaguNe adhika hai yaha kahA hai| zaMkA-yahA~para sUtra meM dobAra 'niyama' zabdake uccAraNakA kyA phala hai ? samAdhAna-kahate --tAke samAna sthAnase hopa dAru Adike anubhAgasamUha aura vargaNAsamUha ina donoM kI apekSA yathAkrama adhika hote haiM isa bAtakA avadhAraNa karanA prathama niyama zalAke henekA phala hai| dUsare bhI 'liyama' zabdakA meM sthAna anantaguNe hI haiM, vizeSa adhika nahIM haiM aura na saMkhyAtazuNe yA asaMkhyAtaguNe adhika haiM isa bAtakA nizcaya karanA phala hai / isa prakAra pichale do sUtroMmeM aura Ageke samanantara sUtra meM 'niyama' zabdake uccAraNakI saphalatAkA vyAkhyAna karanA caahie| $ 21. yahA~para pUre kathanakA yaha tAtparya hai-latAke samAna jaghanya vargaNAle avibhAgapraticchedoMse dAruke samAna jaghanya vargAke avibhAgapraticcheda anantaguNe haiN| latAke samAna Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 78 ] NapamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 163 vibhAgapalicchedehito dAruasamANavidiyavaggaNAvibhAgapalicchedA aNaMtaguNA / evaM NedavvaM jAva ladAsamANukkassavaggaNAvibhAgapalicchedehito dAruasamANukassavaggaNAvibhAgapalicchedA aNaMtaguNA jAdA tti / evaM hoditti kAdUNa ladAsamANasavvANubhAgAvibhAgapalicchedehiMto dAruasamANasavvANubhAgAvibhAgapalicchedA aNaMtaguNA bhavaMti / evaM dAruasamANAdo advisamANANubhAgo annNtgunno| tatto vi selasamANANubhAgo annNtgunno| 5 22. vaggaNANaM puNa bhaNNamANe ladAsamANAvibhAgapaliccheduttarakameNa vaDDidasavyavaggaNadIhattAdo dAruasamAgAvibhAgapaliccheduttarakameNa vaDDidasavvavaggaNAdIhattamaNaMtaguNaM / tatto advisamANANubhAgasavyavaggaNa dIhattabhaNaMtaguNaM / tattoM selasamANasavvANubhAgavaggaNadIhattamaNaMtaguNaM hodi ti / ettha savvatthAvibhAgapalicchedaguNagAro savvajIvehiMto aNaMtaguNo / vaggaNAguNagAro ca abhavasiddhiehiM aNaMtaguNo siddhaannmnnNtbhaagmetto| saMpahi ladAsamANacarimasaMdhIdo dAruasamANapaDhamasaMdhI aNubhAgaggeNa padesaggeNa ca kadhaM hodi, evaM sesasaMdhIo kathaM hoMti ti evaMvihAsaMkANirAyaraNadvamuttaraM gAhAsuttamoiNNaM(25) saMdhIdo saMdhI puNa ahiyA NiyamA ca hoi annubhaage| hINA ca padesagge do vi ya NiyamA viseseNa // 7 // dUsarI vargaNAke avibhAgapraticchedoMse dAruke samAna dUsarI vargaNAke avibhAgapraticcheda anantaguNe haiM / isa prakAra latAke samAna utkRSTa vargaNAke avibhAgapraticchedoMse dAruke samAna utkRSTa vargaNAke avibhAgapraticcheda anantaguNe haiM isa sthAnake prApta hone taka le jAnA caahie| isa prakAra uttarottara anubhAgakI vyavasthAke anusAra yaha krama nizcita hotA hai ki latAke samAna samasta anubhAga-avibhAgapraticchedoMse dAruke samAna samasta anubhAgake avibhAgapraticcheda anantaguNe haiN| isIprakAra dAruke samAna anubhAgase asthike samAna anubhAga anannaguNA hai| usase bhI zailake samAna anubhAga anantaguNA hai| 22. parantu vargaNAoMkI apekSA kathana karanepara latAke samAna avibhAgapraticchedoMke uttarottara kramase bar3hI huI saba vargaNAoMke AyAmase dAruke samAna avibhAgapraticchedoMke uttarottara kramase bar3hA huA saba vargaNAoMkA AyAma anantaguNA hai| usase asthike samAna anubhAgasambandhI saba vargaNAoMkA AyAma anantaguNA hai| tathA usase zailake samAna anubhAgasambandhI samasta vargaNAoMkA AyAma anantaguNA hai| yahA~para sarvatra avibhAgapraticchedoMkA guNakAra saba jIvoMse anantaguNA hai aura vargaNAoMkA guNakAra abhavyoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hai| aba latAke samAna antima sandhise dAruke samAna prathama sandhi anubhAgasamUha aura pradezasamUhakI apekSA kaisI hotI hai tathA isI prakAra zeSa sandhiyA~ kaisI hotI haiM isa prakAra isa tarahakI AzaMkAkA nirAkaraNa karaneke liye AgekA gAthAsUtra AyA hai uttarottara antima sandhise AgekI prathama sandhi anubhAgakI apekSA to niyamase vizeSa adhika hotI hai aura pradezoMkI apekSA niyamase vizeSa hIna hotI hai| isa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cauTThANa 8 $ 23. ladAsamANacarimavaggaNA dAruasamANapaDhamavaggaNA ca do vi saMdhi ti / evaM sesasaMdhINaM pi attho vattavvo / tamhA vivakkhiyacarimasaMdhIdo vivakkhiyapaDhamasaMdhI aNubhAgAvekkhAe NiyamA ahiyA hoi, padesAvekkhAe ca hINA hoi / hoMtI vido viya aNubhAga - padese pekkhiyUNa NiyamA viseseNa anaMtabhAgega hINA ahiyA ca hoi ti sutttthsNbNdho| ettha 'viseseNe' tti sAmaNNaNiddeseNa saMkhejjAsaMkhejjabhAgaparihAreNAnaMtabhAgo ceva gheppai ti kadhamavagammade ? Na, vakkhANAdo tahAvihavisesapaDivattado / evaM tAva mANasaMdhINaM cauNhaM dvANANamaNubhAga- pade se assiyUNa satthAnaparatthANehiM thovabahuttamuheNa saNNiyAsaM kADhUNa saMpahi tesiM ceva caduNhaM dvANAnaM dvANasaNNAe NiNNIdasarUvANaM ghAdisaNNAmuheNa desa-savvaghAibhAvagavesaNaTThamuvarimaM gAhAsuttamoiNaM 164 (26) savvAvaraNIyaM puNa ukkassaM hoi dAruasamANe / heTThA desAvaraNaM savvAvaraNaM ca uvarillaM // 78 // $ 24. saMpahiedaM suttamassiyUNa mANassa ladAsamANAdiTThANANaM ghAdisaNNAe prakAra sarvatra donoM sandhiyoMmeM jAnanA cAhie ||78 || $ 23. latAke samAna antima varNaNA aura dAruke samAna prathama vargaNA ye donoM bhI sandhi kahalAtI haiM / isI prakAra zeSa sandhiyoMkA bhI artha kahanA cAhiye / isaliye vivakSita antima sandhise vivakSita prathama sandhi anubhAgakI apekSA niyamase adhika hotI hai aura pradezoMkI apekSA hIna hotI hai| aisI hotI huI bhI donoM hI sandhiyA~ anubhAga aura pradezoM kI apekSA kramazaH niyamase anantaveM bhAga adhika aura anantaveM bhAga hona hotI haiM isa prakAra yahA~ sUtrakA arthake sAtha sambandha hai | zaMkA -- prakRta meM 'viseseNa' aisA sAmAnya nirdeza honese saMkhyAtaveM bhAga aura asaMkhyAtaveM bhAga ke parihAra dvArA anantavA~ bhAga hI grahaNa kiyA jAtA hai yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? - samAdhAna -- nahIM, kyoMki vyAkhyAnase usa prakAra ke vizeSakA jJAna hotA hai / isa prakAra sarva prathama mAnakaSAyakI sandhiyoMke cAroM sthAnoMkA anubhAga aura pradezoMkI apekSA svasthAna aura parasthAna donoM prakAra se alpabahutvadvArA sannikarSa karake aba sthAna saMjJArUpase nirNItasvarUpa unhIM cAroM sthAnoMkI ghAtisaMjJAdvArA dezaghAtipane aura sarvaghAtipanekA anusandhAna karaneke liye AgekA gAthAsUtra AyA hai dAruke samAna mAnameM prArambhake eka bhAga anubhAgako chor3akara zeSa saba ananta bahubhAga tathA utkRSTa anubhAga sarvAvaraNIya hai| usase pUrvakA latA samAna anubhAga aura dArukA ananta bhAga anubhAga dezAvaraNa hai tathA dArusamAna anubhAgase AgekA saba anubhAga sarvAvaraNa hai // 79 // $ 24. aba isa sUtra kA Alambana lekara mAnakaSAyake latAsamAna Adi sthAnoMkI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 80] ekkArasagAhAsuttassa atthaparUvaNA 165 aNugamaM kassAmo / taM jahA-savvAvaraNIyaM puNa savvAvaraNIyameva hoi| kiM tamidi vutte 'ukkassaM dAruasamANe' jamukkassamaNubhAgaTThANaM taM NiyamA savvaghAi tti buttaM hoi / Na kevalaM dAruasamANe ukassANubhAgo ceva savvaghAdI, kiMtu dAruasamANassa heTThimANaMtimabhAgaM mottaNa sesANamaNaMtANaM bhAgANaM savvaghAdittamadeNa sutteNa NiddiTTamidi ghettavvaM, puNa sadassa samuccayaDhe pvuttiavlNbnnaado| athavA dAruasamANe ukkassaM savvAvaraNamidi vutte dAruasamANassa aNaMtA bhAgA savvAvaraNaM hoti tti attho ghettavvo, aNaMtANaM bhAgANamukkassattasiddhIe virohaabhaavaado| tado dAruasamANassa aNaMtA bhAgA savvaghAdi tti siddhaM / 'heTThA desAvaraNaM' edeNa vayaNeNa dAruasamANassa hehimANaMtimabhAgo ladAsamANabhAgo ca savvo desaghAdi tti ghettavyo, tassa savvaghAyaNasattIe abhaavaado| 'savvAvaraNaM ca uvarillaM / edeNa vi dAruasamANAdo uvarillamaTThisamANaM selasamANaM ca savvameva NiyamA savvaghAdi tti jANAviyaM, tivya-tivvayarabhAveNAvaTTidassa tadubhayassa thaabhaavvirohaabhaavaado| (27) eso kamo ca mANe mAyAe NiyamasA du lobhe vi| savvaM ca kohakammaM cadusu ThANesu boddhavvaM // 8 // $25. jo eso kamo aNaMtarameva 'mANe ladAsamANe iccedaM gAhAsuttamAdi ghAtisaMjJAkA anugama kareMge / yathA-'savvAvaraNIyaM puNa' arthAt sarvAvaraNIya hI hai| vaha sarvAvaraNIya kauna hai aisA pUchane para 'ukkassaM dArusamANe' arthAt dAruke samAna mAnameM jo utkRSTa anubhAgasthAna hai vaha niyamase sarvaghAti hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kevala dAruke samAna mAnameM utkRSTa anubhAga hI sarvaghAti nahIM hai, kintu dAruke samAna mAnake sabase prArambhake anantaveM bhAgapramANa anubhAgako chor3akara zeSa ananta bahubhAgapramANa anubhAga sarvaghAti hai yaha isa sUtra dvArA nirdiSTa kiyA gayA hai aisA prakRtameM grahaNa karanA cAhie, kyoMki sUtrameM Aye hue punaH zabdakI samuccayarUpa arthameM pravRttikA avalambana liyA gayA hai| athavA dAruke samAna mAna meM utkRSTa savovaraNa aisA kahanepara dAruke samAna mAnakA ananta bahabhAga anubhAga sarvAvaraNa hai yaha artha yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki ananta bahubhAga anubhAgake utkRSTapanekI siddhi honemeM virodhakA abhAva hai| isaliye dAruke samAna mAnakA ananta bahubhAga anubhAga sarvaghAti hai yaha siddha huaa| 'heTThA desAvaraNaM' isa vacanase dAruke samAna mAnakA adhastana arthAt sabase prArambhakA anantavA~ bhAga anubhAga aura latAke samAna anubhAga saba dezaghAti hai aisA prakRtameM grahaNa karanA cAhie, kyoMki usameM sarvaghAtipanerUpa zaktikA abhAva hai / 'savvAvaraNaM ca uvarillaM' isa vacanase bhI dAruke samAna anubhAgase AgekA asthike samAna aura zailake samAna saba anubhAga niyamase sarvaghAti hai aisA jJAna karAyA gayA hai, kyoMki yaha donoM prakArakA anubhAga tIvra aura tIvratara bhAvase avasthita hai, isaliye usake vaisA honemeM virodha nahIM aataa| jo yaha krama pichalI sUtra gAthAoMmeM kaha Aye haiM vaha saba mAna, mAyA, lobha tathA krodhasambandhI cAroM sthAnoMmeM niravazeSarUpase niyamase jAnanA cAhie // 8 // $ 25. jo yaha krama anantara pUrva hI 'mANe ladAsamANe' ityAdi gAthAsUtrase lekara Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cauTThANaM 8 kAdUNa jAva 'savvAvaraNIyaM puNa' esA gAhA tti mANakasAyamahikicca parUvido so ceva kamo apariseso mAyAe vi cauNhaM dvANANaM jahAkama jojeyavyo / Na kevalaM mAyAe, kiMtu NiyamasA du NicchaeNeva lobhe vi pruuvnnijjo| Na kevalaM mAyAlobhANaM ceva eso kamo, kiMtu savvaM pi kohakammaM jaM cadusu hANesu Naga-puDhavisamANAdibheyabhiNNesu dvidaM taM pi edeNeva kameNa boddhavvamidi bhaNidaM hoi / evamogheNa cauNhaM kasAyANaM pAdekkaM caubbheyabhiNNesu hANesu payadaparUvaNaM kAdUNa saMpahi gadiyAdimaggaNAsu edesi hANANaM baMdha-saMtAdivisesidANaM gavesaNaTThamuvarimaM gAhAsuttapabaMdhamAha(28) edesi ThANANaM kadamaM ThANaM gadIe kdmisse| baddhaM ca bajjhamANaM upasaMtaM vA udiNNaM vA // 1 // $ 26. edesimaNaMtaraNihiTThANaM solasaNhaM ThANANamAdesaparUvaNAe kIramANAe kadamisse gadIe kadamaM ThANaM hoi / kimaviseseNa savvAsu gadIsu savvesiM hANANaM saMbhavo Aho atthi ko viseso tti pucchiyaM hoi / edesi hANANaM baMdha-saMta-udayovasamehiM visesidANaM pAdekkaM gadIsu aNugamo kAyavyo tti jANAvaNaTThamedaM vuttaM 'baddhaM ca bajjhamANaM' iccAdi / 'baddhaM ca' NivvattidabaMdhaM hodaNa baMdhavidiyAdisamaesu saMtakammabhAveNAvadvidaM kadamaM ThANaM kadamisse gadIe hodi ? 'bajjhamANaM' takAliyabaMdhapariNAmeNa 'savvAvaraNIyaM puNa' isa gAthA paryantakI gAthAsUtroMmeM mAnakaSAyako adhikRta kara kaha Aye haiM vahI saba krama mAyAkaSAyameM bhI cAroM sthAnoM meM kramase yojita kara lenA cAhie / kevala mAyAmeM hI nahIM, kintu 'NiyamasA' arthAt nizcayase lobhakaSAyameM bhI kahanA caahie| kevala lobhakaSAya aura mAyAkaSAyameM hI yaha krama nahIM hai, kintu jo samasta krodhakarma nagasamAna aura pRthivIsamAna Adi bhedoMmeM vibhakta cAra sthAnoMmeM sthita hai use bhI isI kramase jAna lenA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra oghase cAroM kaSAyoMmeMse pratyeka kaSAyake cAra bhedoMmeM vibhakta sthAnoM meM prakRta kathana karake aba gati Adi mArgaNAoMmeM bandha aura sattva AdikI apekSA vizeSatAko prApta hue sthAnoMkI gaveSaNA karaneke liye Ageke gAthAsUtra prabandhako kahate haiM ina pUrvokta cAroM sthAnoMmeMse kisa gatimeM kauna sthAna baddha hai, kauna sthAna badhyamAna hai, kauna sthAna upazAnta hai aura kauna sthAna udIrNa hai // 81 // 26. anantara pUrva kahe gaye ina solaha sthAnoMkI Adeza prarUpaNA karanepara kisa gatimeM kauna sthAna hai ? kyA vizeSatA kiye vinA saba gatiyoM meM saba sthAna sambhava haiM yA koI vizeSatA hai yaha isa gAthAsUtradvArA pUchA gayA hai| bhAvase vizeSatAko prApta hue ina sthAnoMmeMse pratyeka sthAnakA gatiyoMmeM anugama karanA cAhie isa bAtakA jJAna karAneke liye yaha vacana kahA hai-'baddhaM ca bajjhamANaM' ityAdi / 'baddhaM ca' arthAt nivRtta bandha hokara bandhake bAda dvitIyAdi samayoMmeM sattva karmarUpase avasthita kauna sthAna kisa gatimeM hotA hai ? isI prakAra 'vajjhamANaM' arthAt tatkAla bandharUpa Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 83 ] codasagAhAsuttassa atthaparUvaNA 167 visesiyaM hodUNa gavakabaMdhasarUveNAvadvidaM vA kadamaM ThANaM kadamisse gadIe hodi ? 'uvasaMtaM vA' etthANudayalakkhaNo uvasamo vivakkhio, teNANudayasarUvaM hodaNuvasaMtabhAveNa dvidaM kadamaM ThANaM kamhi gadIe hoi ? 'udiNNaM vA' edeNa vi suttAvayaveNa udayAvatthAvisesidaM hodUNa kaM ThANaM kadamisse gadIe hodi ti pucchANideso kado hodi / tado edaM savvaM pucchAsuttameva / edisse pucchAe visesaNiNNayamuvari carimagAhAsuttasaMbaMdheNa kassAmo(28) saNNIsu asaNNIsu ya pajjatte vA tahA apajjatte / sammatte micchatte ya missage ceya boddhavvA // 2 // $ 27. ettha 'saNNIsu asaNNIsu ya' iccedeNa suttAvayaveNa saNNimaggaNA payadaparUvaNAvisesidA gahiyA / 'pajjatte vA tahA apajjatte / edeNa vi suttAvayaveNa kAiMdiyamaggaNANaM saMgaho kaayvvo| 'sammatte micchatte' edeNa vi gAhApacchaddheNa sammattamaggaNA sUcidA, tabbhedANaM muttkNtthmihovesaado| tado edesu maggaNAvisesesu kadamaM ThANaM baMdhodayAdivisesidaM hoi ti pucchANa saMbaMdho ettha vi kAyavyo / (30) viradIya aviradIe viradAvirade tahA aNAgAre / sAgAre jogamhi ya lessAe ceva boddhavvA // 83 // pariNAmase vizeSatAko prApta hokara navaka bandhasvarUpase avasthita kauna sthAna kisa gatimeM hotA hai ? 'isI prakAra 'uvasaMtaM vA' isa vacanase yahA~para anudaya lakSaNarUpa upazama vivakSita hai, isaliye anudayasvarUpa hokara upazAntabhAvase sthita kauna sthAna kisa gatimeM hotA hai ? tathA isI prakAra 'udiNNaM vA' sUtrake isa vacana dvArA bhI udaya avasthAse vizeSatAko prApta hokara kauna sthAna kisa gatimeM hotA hai isa prakAra pRcchAnirdeza kiyA hai, isaliye yaha saba pRcchAsUtra hI hai / isa pRcchAkA vizeSa nirNaya Ageke antima gAthAsUtrake sambadhase kareMge pUrvokta baddha Adi vizeSatAoMse yukta ye solaha sthAna yathAsambhava saMjJiyoMmeM, asaMjJiyoMmeM, paryAptameM, aparyAptameM, samyakttvameM, mithyAtvameM aura mizra ( samyagmithyAtva ) meM jAnanA cAhie / / 82 // 27. isa gAthAsUtra meM 'saNNIsu ya' isa sUtra vacana dvArA prakRta prarUpaNAse vizeSatAko prApta huI saMjJI mArgaNA grahaNa kI gaI hai / 'pajjatte vA tahA apajjatte' isa sUtravacana dvArA bhI kAya aura indriya mArgaNAkA saMgraha karanA cAhie / 'sammatte micchatte' ityAdi gAthAke uttarArdha dvArA bhI samyaktva mArgaNA sUcita kI gaI hai, usake bhedoMkA yahA~ para muktakaNTha hokara upadeza diyA gayA hai| isaliye mArgaNAke ina bhedoMmeM bandha aura udaya Adise vizeSatAko prApta huA kauna sthAna hotA hai isa prakAra pRcchAoMkA sambandha yahA~ para bhI pUrvokta baddha Adi vizeSatAoMse yukta ve hI solaha sthAna viratimeM, aviratimeM, viratAviratameM, anAkAra upayogameM, sAkAra upayogameM, yogameM aura lezyAmeM tathA gAthAsUtra meM Aye hue 'ceva' padase anukta zeSa mArgaNAoMmeM bhI jAnanA cAhie / / 83 // karanA caahie| Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauTThANaM 8 628. esA gAhA vRttasesAsu saMjamAdimaggaNAsu payadahANANaM maggaNAe bIjapadabhUdA / taM jahA--'viradIya aviradIe' iccedeNa paDhamAvayaveNa saMjamamaggaNA NiravasesA gaheyavvA / 'tahA aNAgAre' tti bhaNide daMsaNamaggaNA ghettavyA / 'sAgAre' tti bhaNide NANamaggaNA gaheyavvA / 'jogamhi ya evaM bhaNide jogamaggaNA ghettavyA / 'lessAe' tti vayaNeNa lessamaggaNAe gahaNaM kAyavvaM / etthataNa 'ceva' saddeNAvuttasamuccayaTeNa vuttasesasavvamagNANaM saMgaho kaayvyo| tado edesu maggaNAbhedesu kadamaM ThANaM hoi tti puvvaM va pucchAhisaMbaMdho ettha vi kAyavyo / edassa NiNNayamuvari kassAmo / (31) kaM ThANaM vedaMto kassa va ThANassa baMdhago hoi| kaM ThANamavedaMto abaMdhago kassa ThANassa // 4 // $ 29. edaM gAhAsuttamogheNAdeseNa ca cauNhaM kasAyANaM solasaNhaM ThANANaM baMdhodaehiM saNNiyAsaparUvaNaTThamAgayaM / taM kadhaM ? 'kaM ThANaM vedaMto' edesi solasaNhaM TThANANaM majjhe kadamaM hANamaNubhavaMto 'kassa hANassa baMdhago hoi', kimaviseseNa savvesimAho asthi ko viseso tti pucchA kadA hoi| 'kaM ThANamavedaMto' kadamaM ThANamaNaNubhavaMto kassa vA TThANassa abaMdhago hoi tti eso vi pucchANiddeso ceva / edassa bhAvattho-- $ 28. yaha gAthA pUrva meM kahI gaI mArgaNAoMse zeSa rahI saMyama Adi mAgaNAoMmeM prakRta sthAnoMkI mArgaNAke liye bIja padabhUta hai / yathA-'viradIya aviradIe' ityAdi prathama vacana dvArA samasta saMyama mArgaNAko grahaNa karanA cAhie / 'tahA aNAgAre' aisA kahane para darzanamArgaNAko grahaNa karanA cAhie / 'sAgAre' aisA kahane para jJAnamArgaNAko grahaNa karanA cAhie / 'jogamhi ya' aisA kahane para yogamArgaNAko grahaNa karanA cAhie / tathA 'lessAe' isa vacanase lezyAmArgaNAko grahaNa karanA cAhie / yahA~ gAthA sUtrameM AyA huA 'ceva' zabda anukta mArgaNAoMkA samuccaya karanevAlA honese kahI gaI mArgaNAoMke atirikta zeSa saba mArgaNAoMkA saMgraha karanA cAhie / isaliye ina mArgaNAke bhedoMmeM kauna sthAna hotA hai isa prakAra yahA~ bhI pRcchAkA sambandha kara lenA cAhie / isa viSayakA nirNaya Age kreNge| kisa sthAnakA vedana karanevAlA kauna jIva kisa sthAnakA bandhaka hotA hai aura kisa sthAnakA vedana nahIM karanevAlA kauna jIva kisa sthAnakA abandhaka hotA hai / / 84 // $ 29. yaha gAthAsUtra ogha aura Adezase cAra kapAyoMke solaha sthAnoMsambandhI bandha aura udayake sannikarSakA kathana karaneke lie AyA hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--'kaM ThANaM vedaMto' isa vacana dvArA ina solaha sthAnoMmeMse kisa sthAnakA anubhava karanevAlA jIva kisa sthAnakA bandhaka hotA hai, kyA avizeSarUpase saba sthAnoMkA bandhaka hotA hai yA koI vizeSa hai yaha pRcchA kI gaI hai| 'kaM ThANamavedaMto' arthAt kisa sthAnakA anubhava nahIM karanevAlA jIva 'kassa vA ThANassa abaMdhagoM' arthAt kisa sthAnakA 1. tA0prato NiruddhaTThANo edeNa iti pAThaH / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85 ] solasamagAhAsuttassa atthaparUvaNA kohAdikasAyANaM egaTThANa - viTThANa - tiTThANa cauTThANANi vedayamANo niruddhadvANodaeNa kANi dvANANi baMdha, kANi vA Na baMdhai ? avedayamANo vA kesi ThANANamabaMdhago hodi ti eso atthaviseso vaMdhodayANaM saNNiyAsasarUvo ehi parUveyavvotti edassa visesaNiNNaya muvarimagAhAsuttasaMbaMdheNa kassAmo- 169 (32) asaNNI khalu baMdhai ladAsamANaM ca dAruyasamagaM ca / -- saNNI cadusu vibhajjo evaM savvattha kAyavvaM // (16) 85 // 30. esA solasamI gAhA / saMpahi edaM gAhAsuttamassiyUNa puvvaNiddiTThANaM savvAsimeva pucchANaM NirAgIkaraNamatthamaggaNA kIrade / tattha tAva saNNimaggaNAe payadatthamaggaNaM suttANusAreNa kssaamo| taM jahA- -' asaNNI khalu baMdhaI' evaM bhaNide jo asaNNI jIvo so baMdhaiti padasaMbaMdho kAyavvo / kiM baMdhaditti bhaNide ladAsamANaM ca dArusamagaM ca dANi dosu vidvANANi baMdhaditti vRttaM hoi / edeNa sesANaM donhaM dvANANaM tattha savvattha baMdhAbhAvo paduppAido, tattha tatryaMdhakAraNasavvasaMkilesAbhAvAdo / tadabhAvo vi kudo ? jAdivisesAdo / tado ladAsamANa- dAruasa mANasaNNidANaM donhamevANubhAga abandhaka hai isa prakAra yaha bhI pRcchA nirdeza hai / isakA bhAvArtha - krodhAdi kaSAyoMke eka sthAnIya, dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgakA vedana karanevAlA jIva vivakSita sthAnake udaya ke sAtha kina sthAnoMkA bandha karatA hai aura kina sthAnoMkA bandha nahIM karatA / athavA kisa sthAnako vedana nahIM karanevAlA jova kina sthAnoMkA bandha nahIM karatA isa prakAra bandha aura udayake sannikarSasvarUpa isa artha vizeSakA yahA~ kathana karanA cAhie isa vizeSakA nirNaya Ageke gAthAsUtra ke sambandha se kareMge asaMjJI jIva niyamase latAsamAna aura dArusamAna ina do anubhAgasthAnoMko bA~dhatA hai / bandhakI apekSA saMjJI jIva cAroM sthAnoMmeM bhajanIya hai / isI prakAra zeSa mArgaNAoM meM sthAnoMkA anugama karanA cAhie || (16) 85 // 30. yaha solahavIM gAthA hai / aba isa gAthAsUtrakA avalambana lekara pUrva meM nirdiSTa kI gaI sabhI pRcchAoMkA nirAkaraNa karaneke liye arthaviSayaka mArgaNA karate haiM / usameM sarvaprathama saMjJI mArgaNAmeM prakRta arthakI mArgaNA sUtrake anusAra kareMge / yathA - ' asaNNI khalu baMdhai' aisA kahane para jo asaMjJI jIva hai vaha bA~dhatA hai ina padoMkA paraspara sambandha karanA cAhie / 'kiM baMdhadi' aisA kahane para latAsamAna aura dArusamAna ina donoM hI sthAnoMko bA~dhatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isase zeSa do sthAnoMkA una sabameM bandhakA abhAva hai yaha kahA gayA hai, kyoMki unameM una do sthAnoMke bandhake kAraNarUpa saba prakArake saMklezapariNAmoMkA abhAva hai / zaMkA- unakA abhAva kisa kAraNase hai ? samAdhAna-jAtivizeSake kAraNa unakA abhAva hai / arthAt asaMjJI jIvoMke svabhAvase hI aise saMkleza pariNAma nahIM hote jinako nimittakara asthisamAna aura zailasamAna sthAnoMkA unake bandha hove / 22 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauTThANaM 8 dvANANamasaNNIsu baMdho hoi, gANNesimidi siddhaM / edesi ca doNhaM dvANANamavibhattasarUvANamevAsaNNIsu baMdho hodi tti ghettavvaM, vibhattasarUveNa tattha tesiM baMdhAsaMbhAvAdo / 31. saMpahi saNNIsu kathaM hoi tti AsaMkAe idamAha-'saNNI cadusu ghibhajjo' saNNI khalu cadusu vi aNubhAgahANesu baMdheNa bhayaNijjo-siyA egaTTANiyaM, siyA viTThANiyaM, siyA tihANiyaM, siyA cauTThANiyamaNubhAgaM baMdhadi ti / kiM kAraNaM ? cauNhaM ThANANaM baMdhakAraNavisuddhi-saMkilesANaM tattha saMbhavaM paDi virohaabhaavaado| edeNa baMdhamassiyUNa saNNimaggaNAvisayapuvvillapucchAe atthaNiNNao drisido| edIe disAe udayovasaMta-saMtANaM pi tattha NiNNayo maggiyavvo, suttassedassa desAmAsiyattAdo / taM kathaM ? asaNNIsu udayo viTThANaM ceva, sesodayapariNAmANamettha accaMtAbhAveNa pddisiddhttaado| uvasaMtaM saMtaM ca egaTThANa-viTThANa-tihANa-cauhANaM bhavadi / Navari egaTThANassa suddhassa saMbhavo Natthi tti puvvaM va vattavyaM / saNNINaM puNa saMtamuvasaMtamudayo ca savvANi ceva hANANi hoti tti ghettavvaM / $ 32. saMpahi 'kaM ThANaM vedaMto kassa va DhANassa baMdhagoM hodi' ti edisse isalie latAsamAna aura dArusamAna saMjJAvAle donoM hI anubhAgasthAnoMkA asaMjJiyoMke bandha hotA hai, anya do sthAnoMkA bandha nahIM hotA yaha siddha huaa| avibhaktasvarUpa ina donoM hI sthAnoMkA asaMjJiyoMmeM bandha hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki vibhaktarUpase una sthAnoMkA unameM bandha honA asambhava hai| 31. aba saMjJI jIvoMmeM kisa prakArakA bandha hotA hai aisI AzaMkA honepara yaha vacana kahate haiM-'saNNI cadusu vibhajjo' saMjJI jIva cAroM hI anubhAgasthAnoMmeM niyamase bandhakI apekSA bhajanIya hai-kadAcit ekasthAnIya, kadAcit dvisthAnIya, kadAcit tristhAnIya aura kadAcit catuHsthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai, kyoMki unameM cAroM hI sthAnoMke bandhake kAraNa vizuddhi aura saMklezarUpa pariNAma sambhava hai, isameM koI virodha nahIM hai| isa prakAra isa vacana dvArA bandhakA avalambana lekara saMjJImArgaNAviSayaka pichalI pRcchAke arthakA nirNaya dikhlaayaa| isI dizAdvArA udaya, upazama aura sattvakA bhI saMjJI mArgaNAmeM nirNaya kara lenA cAhie, kyoMki yaha sUtra dezAmarSaka hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-asaMjJiyoMmeM udaya dvisthAnIya hI hotA hai, kyoMki zeSa udayarUpa pariNAmoMkA unameM atyanta abhAva honese unakA vahA~ niSedha kiyA hai| asaMjJiyoMmeM upazama aura sattva ekasthAnIya, dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya hotA hai| itanI vizeSatA hai ki inameM zuddha ekasthAnIya upazamasthAna aura sattvasthAna nahIM hotA yaha kathana yahA~ pUrvake samAna karanA caahie| parantu saMjJiyoMmeM sattva, upazama aura udayarUpa sabhI sthAna hote haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| $32. aba 'kaM ThANaM vedaMto kassa va TThANassa baMdhago hodi isa prakAra isa pRcchAkA 1. tApratI udayovasaMtANaM iti pAThaH / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85] solasamagAhAsuttassa atthaparUvaNA 171 pucchAe NiNNayamedaM ceva desAmAsiyasuttamassiyUNa saNNimaggaNAe kassAmo / taM kathaM ? asaNNI biTThANamaNubhAgaM vedaMto NiyamA viTThANamaNubhAgaM baMdhai, tattha pyaarNtraasNbhvaado| saNNipaMciMdiyo egaTThANamaNubhAgaM vedaMto NiyamA egaTThANameva baMdhai, Na sesANi / viTThANaM veto' viTThANa-tihANa-cauTThANANi baMdhai / tihANaM vedeMto tiTThANacauTThANANi baMdhai / cauTThANaM vedeMto NiyamA cauTThANaM baMdhai, sesANamabaMdhago tti edeNa 'kaM ThANamavedeMto abaMdhago kassa hANasse' tti evaM pi vakkhANidaM daTTavvaM / kiM kAraNaM ? egaTThANamavedeMto egaTThANassa abaMdhago iccAdivadiregaparUvaNAe edeNeva gytthttdNsnnaado| 33. saMpahi edeNeva gayatthANaM sesamaggaNANaM pi edIe disAe aNugamo kAyavyo ti jANAvaNadvamuttaro suttAvayavo 'evaM savvattha kaayvN'| jahA saNNimaggaNAe hANANamesA atthamaggaNA kayA, tahA ceva sesagadiyAditerasamaggaNAsu vi TThANANamaNumaggaNA samayAviroheNa kAyavvA tti bhaNidaM hoi / taM jahA--tirikkhagadIe saNNi-asaNNibhaMgaM jANiyaNa vattavvaM / Niraya-maNusa-devagadIsu vi saNNibhaMgaM jANiyaNa NedavvaM / Navari maNusagadIdo aNNattha egaTThANassa baMdhodayA suddhA Na nirNaya isI dezAmarSaka sUtrakA avalambana lekara saMjJImArgaNAmeM kreNge| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-asaMjJI jIva dvisthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA niyamase dvisthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai, kyoMki unameM prakArAntara sambhava nahIM hai| saMjI paJcendriya jIva ekasthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA niyamase ekasthAnIya anubhAgako hI bA~dhatA hai, zeSa anubhAgoMko nahIM baaNdhtaa| dvisthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai| tristhAnIya anubhAgakA vedana karatA huA tristhAnIya aura catu:sthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai| tathA catuHsthAnIya anubhAgakA vedana karatA huA niyamase catuHsthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai / 'vaha zeSa sthAnoMkA abandhaka hotA hai|' yahA~ isa kathana dvArA 'kaM ThANamavedaMto abaMdhago kassa hANassa' isa prakAra isa vacanakA bhI vyAkhyAna kara diyA aisA yahA~ jAnanA cAhie, kyoMki ekasthAnIya anubhAgakA vedana nahIM karanevAlA jIva ekasthAnIya anubhAgakA bandhaka nahIM hotA ityAdi vya tirekamukhase kI gaI prarUpaNAkA isI kathanadvArA hI samyak prakArase arthabodha dekhA jAtA hai / 33. aba isI kathana dvArA hI jinake arthakA jJAna ho gayA hai aisI zeSa mArgaNAoMkA bhI isI dizA dvArA anugama kara lenA cAhie isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA yaha sUtravacana AyA hai-'evaM savvattha kAyavvaM / ' jisa prakAra saMjJImArgaNAmeM sthAnoMkI arthaviSayaka mArgaNA kI usI prakAra zeSa gati Adi teraha mArgaNAoMmeM bhI sthAnoMkI mArgaNA paramAgamake avirodha pUrvaka karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yathA-tiryazcagatimeM saMjhI aura asaMjJIke bhaMgako jAnakara kathana karanA cAhie / narakagati, manuSyagati aura devagatimeM bhI saMjJImArgaNAke bhaMgako jAnakara kathana karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki 1. tA0pratau viTThANaM baMdhato ( vedaMto ) iti pAThaH / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ cauTThA 8 labbhaMti / evamiMdiyAdimaggaNAsu vi jANiyUNa payadaparUvaNA kAyavvA / tado solasaNDaM gAhAttANaM samuktiNA samattA bhavadi / * edaM sutaM / $ 34. evamedaM solasasaMkhAvisesidaM gAhAsuttaM samukkittidamidi vRttaM ho / * ettha atthavihAsA / 35. evaM samukkittidANaM gAhAsuttANameto atthavihAsA kIradi tti bhaNidaM ho / tattha tAva puvyameva cauTThANe ti padassa NikkhevaparUvaNadvamuvarimaM suttapabaMdhamAha - * cauThThANe ti ekkagaNikkhevo ca dvANaNikkhevo ca / $ 36. 'cauTThANasse' ti padassa atthavisayaNiNNayajaNaNamettha Nikkhevo kIrade / so caNikkhevo damma visae duviho hoi - 'Nikkhevo dvANaNikkhevo' idi / tattha ekkagaNikkhevo NAma cadusadassa atthabhAveNa vivakkhiyANaM ladAsa mANAdiTThANANaM kohAdikasAyANaM vA ekkekkaM ghettUNa NAma- duvaNAdibhedeNa NikkhevaparUvaNA / dvANaNikkhevo nAma tesiM anyogADhasarUveNa vivikkhiyANaM vAcao jo dvANasaddo tassa atthavisayaNiNNayajaNaNaGkaM NAma- duvaNAdibhedeNa parUvaNA / evamedesu dosu Nikkhevesu ekagaNiraat youmeva gayattho tti jANAvemANo idamAha - manuSyagati ke sivAya anya ukta do gatiyoMmeM kevala ekasthAnIya anubhAgakA bandha aura udaya nahIM prApta hotA / isI prakAra indriya Adi mArgaNAoMmeM bhI jAnakara prakRta prarUpaNA karanI cAhie / isa prakAra itane kathanake bAda solaha gAthAsUtroM kI samutkIrtanA samApta hotI hai / * yaha gAthAsUtra hai / $ 34. isa prakAra solaha saMkhyA viziSTa isa gAthAsUtrakA samutkIrtana kiyA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * aba isakI ( solaha saMkhyAviziSTa isa gAthAsUtrakI ) arthavibhASA karate haiM / $ 35. isa prakAra ullikhita kiye gaye ina gAthAsUtroMkI Age arthavibhASA karate haiN| yaha ukta kathanakA tAtparya hai / usameM sarva prathama pahale hI 'catuHsthAna' isa padaviSayaka nikSepakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'catuHsthAna' isa padakA ekaikanikSepa aura sthAnanikSepa karanA cAhie / 36. catuHsthAna isa padakA arthaviSayaka nirNaya utpanna karaneke liye yahA~para nikSepa karate haiM aura vaha nikSepa isa viSaya meM do prakArakA hai -- ekaikanikSepa aura sthAnanikSepa | unameM se 'catuH' zabda ke artharUpase vivakSita latAsamAna aura dArusamAna Adi sthAnoMkI athavA krodhAdi kaSAyoMkI, eka-ekako grahaNakara nAma aura sthApanA Adike bhedase nikSeparUpa prarUpaNA karanA ekaikanikSepa hai / tathA paraspara militarUpase vivakSita unhIMkA vAcaka jo 'sthAna' zabda hai usake arthaviSayaka nirNayakA jJAna karaneke liye nAma aura sthApanA Adi ke bheda se prarUpaNA karanA sthAnanikSepa hai / isa prakAra ina do nikSepoMmeMse ekaikanikSepa pUrva meM hI gatArtha hai isa bAtakA jJAna karAte hue isa sUtra ko kahate haiM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NikkhevavatthaparUvaNA * ekkagaM putrvaNikkhittaM puvvaparUvidaM ca / $ 37. ettha ekagasaddeNa kohAdINamekvekkassa kasAyassa vA gahaNaM ladAsamANAdIrNa vA dvANANamegegassa NiruddhaTThANassa gahaNamidi / tattha jai tAva kohAdINamegegassa kasAyassa gahaNamiha vivakkhiyaM to ekkagaM puvvaNikkhittaM puvvaparUvidaM cedi, dANiM taNikkheva parUvaNA vA ahikIrade / kiM kAraNaM ? gaMthassAdIe kasa / yaNikkhevAbasare kohAdikasAyANaM pAdekaM NAma-duvaNAdibhedeNa bahuvitthareNa NikkhittattAdo, pejadosAdiaNiyogaddAresu tesiM pabaMdheNa parUvidattAdo ca / aha jar3a ladAsamANAdi I pakkaM gahaNaM vivakkhiyaM to vi ekagaM puvvaNikkhittaM puNvaparUvidaM caiva bhavadi / taM kathaM ? ladAsamANAdibheyabhiNNassa mANassa Nikkhevo kIramANo sAmaNNamANaNikkheveNeva gayattho hoi, sAmaNNAdo eyaMteNa pudhabhUdavisesANuvalaMbhAdo | evaM kohAdINaM pi Naga - puDhaviAdIhiM visesidANamehi kIramANo Nikkhevo sAmaNNakohAdiNikkheveNeva puvvaparUvideNa gayattho ti evamekkagaNikkhevaM puvvaparUvidattAdo samujjhiyUNa dvANaNikkhevaM karemANo idamAha- gAthA 85 ] * TThANaM NikkhividavvaM / $ 38. TThANamidANiM NikkhiviyavvaM, puvvamaparUviyattAdo tti bhaNidaM hoi / 173 * ekaikanikSepa pUrva-nikSipta hai aura pUrva prarUpita hai / $ 37. prakRta meM ekaika zabdase krodhAdimeM se eka-eka kaSAyakA grahaNa kiyA hai athavA latAsamAna Adi sthAnoMmeMse eka-eka vivakSita sthAnakA grahaNa kiyA hai / unameM se yadi sarvaprathama krodhAdimeM se eka-eka kaSAyakA grahaNa yahA~para vivakSita hai to eka-eka kaSAya pUrva - nikSipta hai aura pUrva-prarUpita hai, isaliye isa samaya unakA nikSepa aura prarUpaNA adhikRta nahIM hai, kyoMki grantha ke AdimeM kaSAyoMke nikSepake samaya krodhAdi kaSAyoMkA pRthaka-pRthaka nAma aura sthApanA Adike bhedase bahuta vistAra ke sAtha nikSepa kara Aye haiM tathA pejja-dosa Adi anuyogadvAroMmeM unakA prabandharUpase kathana kara Aye haiM / aura yadi latAsamAna Adi sthAnoM kA pRthaka-pRthaka grahaNa vivakSita hai to bhI eka-eka sthAna pUrvanikSipta hai aura pUrva - prarUpita hI hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna---latAsamAna Adi ke bhedase bhedako prApta hue mAnakaSAyakA nikSepa karate hue sAmAnya mAnake nikSepase hI vaha gatArtha hai, kyoMki sAmAnyase vizeSa ekAnta se pRthak nahIM upalabdha hotA / isI prakAra naga, pRthivI AdikI apekSA vizeSatAko prApta hue krodhAdikakA bhI isa samaya kiyA jAnevAlA nikSepa pUrva meM kahe gaye sAmAnya krodhAdike nikSepase hI gatArtha hai, isalie pUrva meM kahA gayA honese ekaika nikSepako chor3akara sthAnaviSayaka nikSepako karate hue isa sUtra ko kahate haiM * sthAna padakA nikSepa karanA cAhie | 38. isa samaya sthAna padakA nikSepa karanA cAhie, kyoMki isakA pahale kathana nahIM kiyA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauTThANaM8 * taM jhaa| . $39. sugamaM / * NAmaTThANaM TThavaNaTThANaM davvaTThANaM khettaTThANaM addhaTThANaM palivIciTThANaM uccaTThANaM saMjamaTThANaM payogaTThANaM bhAvahANaM ca / 40. tattha jIvAjIvamissabheyabhiNNANamabhaMgANaM NimittaMtaraNiravekkhA TThANasaNNA NAmaTThANamidi bhaNNade / 'nimittAMtarAnapekSaM saMjJAkarma nAmeti' vacanAt / sambhAvamasabbhAvasarUveNedaM ThANamidi ThavijamANaM ThavaNAhANaM NAma / davvaTThANamAgamaNoAgamabhedeNa duvihaM / tatthAgamadavvaTThANaM NoAgamajANugasarIra-bhaviyadavvaTThANaM ca sugamaM / tavvadirittaNoAgamadavvaTThANaM hiraNNa-suvaNNAdidavvANaM bhUmiyAdisu ThaviJjamANANaM avtttthaannN| khettaTThANaM NAma uDDa-majjha-tiriyalogANamappappaNo saMThANaviseseNAkiTTimasarUveNAvaTThANaM / addhaTThANaM NAma samayAvaliya-khaNa-lava-muhuttAdikAlaviyappA / palivIciTThANaM NAma dvidibaMdhavIcArahANANi sovANaTThANANi vA bhaNNaMti / uccaTThANaM NAma pavvadAdayamucca pdeso| ettheva NIcaTThANassa vi aMtabbhAvo vttvvo| mAnyasthAnaM voccasthAnamiti vyAkhyeyaM / saMjamaTThANamidi vutte sAmAiyacchedovaTThAvaNAdisaMjamaladdhiTThANANi paDivAdAdibheyabhiNNANi ghettavvANi / saMjamavisesidapamattAdiguNaTThANANi * vaha jaise| $39. sugama hai| * nAmasthAna, sthApanAsthAna, dravyasthAna, kSetrasthAna, addhAsthAna, palivIcisthAna, uccasthAna, saMyamasthAna, prayogasthAna aura bhAvasthAna / 40. unameM se jIva, ajIva aura mizrake bhedase bhedako prApta hue ATha bhaMgoMkI anya nimittakI apekSA kiye vinA sthAna saMjJA rakhanA nAmasthAna aisA kahA jAtA hai, kyoMki 'dUsare nimittakI apekSA kiye vinA saMjJAkarmako nAma kahate haiM' aisA vacana hai| yaha sthAna hai' isa prakAra sadbhAva aura asadbhAvarUpase sthApanA karaneko sthApanAsthAna kahate haiM / Agama aura noAgamake bhedase dravyasthAna do prakArakA hai| unameM se AgamadravyasthAna sugama hai tathA noAgama dravyasthAnake jJAyakazarIra aura bhAvI ye bheda sugama haiN| tathA bhUmi AdimeM rakhe jAnevAle cA~dIsonA Adike avasthAnako tadvayatirikta noAgamadravyasthAna kahate haiN| Uvaloka, madhyaloka aura tiryaglokakA apane-apane akRtrimasvarUpa saMsthAna vizeSarUpase avasthAnakA nAma kSe hai| samaya, Avali, kSaNa, lava aura muhUrta Adi kAlake bhedoMkA nAma addhAsthAna hai| sthitibandhasambandhI vIcArasthAnoMko athavA sopAnasthAnoMko palivIcisthAna kahate hai / parvata Adi uccapradezakA nAma uccasthAna hai| yahIMpara nIcasthAnakA bhI antarbhAva kahanA cAhie / athavA mAnyasthAnakA nAma uccasthAna hai aisA vyAkhyAna karanA caahie| saMyamasthAna aisA kahanepara pratipAtAdi bhedase aneka prakArake sAmAyika aura chedopasthApanA Adi saMyamalabdhisthAnoMko grahaNa karanA caahie| athavA saMyamako apekSA vizeSatAko prApta hue pramatta Adi guNasthAnoMko grahaNa karanA cAhie / mana, vacana aura kAyakA prayogalakSaNa yoga Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85 ] Nikkhevattha parUvaNA 175 vA / payogaTThANaM NAma maNa vaci - kAyapayogalakkhaNa jogaDDANamidi ghettavvaM / bhAvaDDANaM duvihaM Agama-NoAgamabhedeNa / Agamado bhAvadvANaM sugamaM / NoAgamabhAvadvANaM NAma asaMkhejjalogametta kasAyudayadvANANi odaiyAdibhAvaviyappA vA / evaM NikkhevaparUvaNaM kADhUNa saMpahiedesiM NikkhevANaM NayavibhAgaparUvaNa muvarimapabaMdhamAha - * gamo savvANi dvANANi icchai / 41. kiM kAraNaM ? tavtrisae sAmaNNa-visesappaye vatthummi savvesiM NikkhevANaM saMbhavaM paDi virohAbhAvAdo / * saMgraha-vavahArA palivIciTThANaM uccaTThANaM ca avarNeti / 42. saMgaho tAva saMkkhittatthaggahaNalakkhaNo' palivIciTThANa maTThANe pavisadi tti pudha taM Necchadi / kiM kAraNaM ? TThidibaMdhavIcAraTThANANamadbhAvisesattAdo / sovANaTThANesu vighe mANesu tesiM khettaTThANe pavesadaMsaNAdo / tathA uccaTThANaM pi khettaTThANe pavisadi tti pudha Necchadi, tassa khettabhedattAdo / evaM vavahAro vi, tassa edammi visae saMgaNa samANAhippAyattAdo / * ujusudo edANi ca ThavaNaM ca addhadvANaM ca avaNei / sthAnakA nAma prayogasthAna hai aisA grahaNa karanA cAhie / Agama aura noAgamake bhedase bhAvasthAna do prakArakA hai / AgamakI apekSA bhAvasthAna sugama hai| asaMkhyAta lokapramANa kaSAya-udayasthAnoM athavA audayika Adi bhAvoMke bhedoMkA nAma bhAvasthAna hai / isaprakAra nikSepakA kathana kara aba ina nikSepoMkA nayavibhAgase kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * naigamanaya saba sthAnoMko svIkAra karatA hai / - $ 41. kyoMki usake viSayarUpa sAmAnya vizeSAtmaka vastumeM sabhI nikSepoMke sambhava honeke prati virodhakA abhAva hai / * saMgrahanaya aura vyavahAranaya palivIcisthAna aura uccasthAnakA apanayana karate haiM / $ 42. saMgrahanaya saMgraharUpa arthakA grahaNa lakSaNavAlA hai / isa nayakI apekSA palivIci - sthAnakA addhAsthAnameM antarbhAva ho jAtA hai, isaliye use pRthakse nahIM svIkAratA, kyoMki sthitibandhasambandhI vIcArasthAna addhAvizeSarUpa haiN| sopAnasthAnarUpa bhI grahaNa karanepara unakA kSetrasthAnameM praveza dekhA jAtA hai / tathA uccasthAnakA bhI kSetrasthAnameM praveza ho jAtA hai, isalie use pRthaka svIkAra nahIM karatA, kyoMki vaha kSetrakA eka bheda hai / isI prakAra vyavahAranayakI apekSAse bhI jAnanA cAhie, kyoMki usakA isa viSaya meM saMgrahanaya ke samAna abhiprAya hai / * RjusUtranaya ukta donoMkA tathA sthApanAsthAna aura addhAsthAnakA apanayana 1. tA0 pratI kittattha - iti pAThaH / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauTThANaM 8 $43. kiM kAraNaM ? vttttmaannsmymetvisyttaado| Na ca vaTTamANasamayappaNAe davaNaTThANANaM saMbhavo atthi, kAlabhedeNa viNA tesimasaMbhavAdo / tado vaTTamANamettujjuvatthaggAhiNo edassa visaye DhavaNaTThANamaTThANaM puvyuttaNNAeNa palivIci-uccaTThANANi ca Na saMbhavaMti siddhaM / * saddaNayo NAmahANaM saMjamahANaM khettaTThANaM bhAvahANaM ca icchadi / 44. hou NAma palivIci-uccaTThANANamesthAsaMbhavo, saMgaha-vavahArehiM ceva tesimosAriyattAdo! tahA addhaTThANa-TThavaNaTThANANaM pi asaMbhavo, ujusudavisae ceva tesimavatthuttamuvagayANamettha saMbhavavirohAdo / kathaM puNa davva-payogaTThANANamujusude saMbhavaMtANametthAvatthuttamidi ? buccade-Na tAva davvaTThANassettha saMbhavo, suddhapajjavaTThiye edammi Naye paDisamayaviNAsipajAyaM mottUNa davvassa sNbhaavaannbhuvgmaado| Na ujusudeNa viyahicAro, edamhAdo tassa thuulvisyttbbhuvgmaado| tahA payogaTThANaM pi ettha Na saMbhavai / kiM kAraNaM? payogo hi NAma maNa-vaci-kAyANaM paripphaMdalakkhaNo kiriyAbhedo / Na ca so ettha saMbhavai, khaNakkhayiNo bhAvassa samayamaNavaTThidassa kiriyApajAyakaratA hai| $ 43. kyoMki RjusUtrakA viSaya vartamAna samayamAtra hai| aura vartamAna samayakI vivakSAmeM sthApanAsthAna aura addhAsthAna sambhava nahIM haiM, kyoMki kAlabhedako svIkAra kiye vinA unako svIkAra karanA asambhava hai / isaliye vartamAnamAtra Rju arthako grahaNa karanevAle isa nayake viSayameM sthApanAsthAna aura addhAsthAna tathA pUrvokta nyAyase palivIcisthAna aura uccasthAna sambhava nahIM haiM yaha siddha huaa| * zabdanaya nAmasthAna, saMyamasthAna, kSetrasthAna aura bhAvasthAnako svIkAra karatA hai| 44. zaMkA-isa nayake viSayarUpase palivIcisthAna aura uccasthAna sambhava mata hoo, kyoMki saMgrahanaya aura vyavahAranayake dvArA hI unakA apasaraNa kara diyA gayA hai| yA addhAsthAna aura sthApanAsthAna bhI sambhava mata hoo, kyoMki RjusUtrake viSayarUpase hI avastupaneko prApta hue unakA isa nayake viSayarUpase sambhava honemeM virodha hai| parantu RjusUtranayameM dravyasthAna aura prayogasthAna sambhava haiM, unakA isa nayameM avastupanA kaise banatA hai ? samAdhAna-dravyasthAna to isa nayameM sambhava nahIM hai, kyoMki zuddha paryAyArthikarUpa isa nayameM prati samaya vinAzako prApta honevAlI paryAyako chor3akara dravya isa nayake viSayarUpase nahIM svIkAra kiyA gayA hai| RjusUtrake sAtha vyabhicAra nahIM AtA, kyoMki isakI apekSA usakA sthUla viSaya svIkAra kiyA gayA hai| usI prakAra prayogasthAna bhI isa nayameM sambhava nahIM hai, kyoMki mana, vacana aura kAyake parispandalakSaNa kriyAbhedakA nAma prayoga hai, parantu vaha isa nayameM sambhava nahIM hai, kyoMki kSaNakSayI aura eka samayake bAda anavasthita rahanevAle bhAvameM kriyAparyAyarUpa Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 gAthA 85] NikkhevatthaparUvaNA pariNAmANuvavattIdo / tathA coktaM kSaNikAH sarvasaMskArAH asthitAnAM kutaH kriyaa| bhUtiryeSAM kriyA saiva kArakaM caiva socyate // iti|| tamhA edeNa suddhapajavaNayAhippAeNa payogaTThANassa vi etthAsaMbhavo ceve tti / evamedesi pi parihAreNa gAma-saMjama-khetta-bhAvaTThANANi ceva eso icchadi ti sutte vuttaM / taM kadhaM 1 NAmaTThANameso tAva paDivajjai, bajjhatthaNiravekkhaTThANasaNNAmettassa tanvisae paJcakkhamuvalaMbhAdo / saMjamaTThANaM vi imo icchadi, tassa bhaavsruuvttaado| khetta-bhAvaTThANANi puNa eso paDivajjai ceva, Na tattha visaMvAdo atthi, vaTTamANogAhaNalakkhaNassa khettassa kasAyodayasarUvabhAvassa ca tavvisae pripphuddmuvlNbhaado| tado siddhamedesi NikkhevANamettha saMbhavo ti / evaM edesu Nikkhevesu keNettha payadamithAsaMkAe idamAha * ettha bhAvahANe payadaM / $ 45. edesu Nikkhevesu aNaMtarameva pavaMcidesu NoAgamado bhAvaNikkheveNa payadaM, ladAsamANAdiTThANANaM NikkhevaMtaraparihAreNa ttthevaavtttthaanndNsnnaado| evaM tAva pariNAmakI utpatti nahIM bntii| kahA bhI hai saba saMskAra kSaNika haiM, asthita unameM kriyA kaise bana sakatI hai ? jinakI utpatti hai vahI kriyA hai aura vahI kAraka kahA jAtA hai // 1 // ___isaliye isa zuddha paryAyAthika nayake abhiprAyase prayogasthAna bhI isameM asambhava hI hai| isa prakAra ina sthAnoMke parihAradvArA yaha naya nAmasthAna, saMyamasthAna, kSetrasthAna aura bhAvasthAna inako hI svIkAra karatA hai aisA sUtra meM kahA hai| . zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-nAmasthAnako to yaha svIkAra karatA hai, kyoMki bAhya arthakI apekSA kiye vinA sthAnasaMjJAmAtra usake viSayarUpase pratyakSa upalabdha hotI hai| saMyamasthAnako bhI yaha svIkAra karatA hai, kyoMki vaha (saMyamasthAna ) bhAvasvarUpa hai| kSetrasthAna aura bhAvasthAnako to yaha svIkAra karatA hI hai, usameM visaMvAda nahIM hai, kyoMki vartamAna avagAhanAlakSaNa kSetrakI aura kaSAyake udayasvarUpa bhAvakI usake viSayarUpase spaSTa upalabdhi hotI hai / isalie ina nikSepoMkA isameM sambhava hai yaha siddha huaa| __isa prakAra ina nikSepoMmeMse kisa nikSepase yahA~ ( isa anuyogadvArameM ) prayojana hai isa prakArakI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * prakRtameM bhAvasthAnase prayojana hai| $ 45. anantara pUrva kahe gaye ina nikSepoMmeMse noAgamabhAvanikSepase prayojana hai, kyoMki latAsamAna Adi sthAnoMkA dUsare nikSepoMke parihAradvArA noAgama bhAvanikSepameM 23 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jayadhavalAsahide kAyapAhuDe [cauhANaM8 suttavihAsAvasare ceya dvANaNikkhevaM NayaparUvaNANugayaM kAdaNa saMpahi gAhAsuttANamatthavihAsaNaM kuNamANo cuNNisuttayAro idamAha * etto suttvihaasaa| 646. puvvaM suttavihAsaM paiNNAya tamaparUviya Nikkhevo kaaumaaddhtto| tado teNaMtaridAye tisse puNo vi aNusaMdhANaM kAdUNa tapparUvaNamidaM suttamAraddhaM / * taM jhaa| 47. sugama / * AdIdo cattAri suttagAhAo edesiM solasarAhaM hANANaM nnivrisnnuvnnye| 48. tattha tAva AdIdo pahuDi cattAri suttagAhAo vihAsijjate / tAo puNa kamhi atthavisese paDibaddhAo ti AsaMkAe idamuttaraM 'edesiM solasaNhaM hANANaM NidarisaNovaNae paDibaddhAo tti' paDhamagAhAe kayamedaNiddesANaM solasaNhaM hANANaM sesagAhAhiM tIhiM NidarisaNovaNayassa pripphuddmuvlNbhaado| jai evaM cattAri suttagAhAo NidarisaNovaNae paDibaddhAo ti kathamidaM ghaDade, tiNhameva suttagAhANaM tattha avasthAna dekhA jAtA hai| isa prakAra sarvaprathama gAthAsUtroMke vizeSa vyAkhyAnake avasarapara hI nayaprarUpaNAse anugata sthAnaviSayaka nikSepaprarUpaNA karake aba gAthAsUtroMkA vizeSa vyAkhyAna karate hue cUrNisUtrakAra isa sUtrako kahate haiM * isase Age gAthAsUtroMkI vibhASA karate haiM / $ 46. pUrvameM gAthAsUtroMke vizeSa vyAkhyAnakI pratijJA karake usakI prarUpaNA kiye vinA nikSepa karaneke liye Arambha kiyA / isaliye usake bAda usakA phira bhI anusandhAna karake usakA kathana karaneke liye isa sUtrakA Arambha kiyA hai| * vaha jaise ? $ 47. yaha sUtra sugama hai| * Adise lekara cAra sUtra gAthAe~ ina solaha sthAnoMke udAharaNapUrvaka artha sAdhana karanemeM AI haiN| 48. unameMse sarvaprathama Adise lekara cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karate haiM / parantu ve cAroM sUtragAthAe~ kisa arthameM pratibaddha haiM aisI AzaMkA honepara yaha uttara diyA hai-ina solaha sthAnoMke udAharaNapUrvaka arthasAdhanameM pratibaddha haiM, kyoMki prathama gAthAdvArA jina bhedoMkA nirdeza kiyA gayA hai aise solaha sthAnoMkA zeSa tIna gAthAoMdvArA udAharaNapUrvaka arthasAdhana spaSTarUpase upalabdha hotA hai| zaMkA-yadi aisA hai to cAra sUtragAthAe~ udAharaNapUrvaka arthasAdhanameM pratibaddha haiM 1. tA0pratau kAla (kimaTTha) mADhatto iti pAThaH / 2. tA pratI tti par3hamagAhA paDhamagAhAe iti pAThaH / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85..] suttavibhAsa 179 paDibaddhattadaMsaNAdotti NAsaMkaNijjaM NidarisaNovaNayahaM kIramANamedaNisassa vi tavvisayatteNa tahAbhAvovayArAdo / ko NidarisaNovaNayo nAma : NidarisaNaM dihaMto udAharaNamidi yo / NidarisaNassa uvaNao NidarisaNovaNao, diTThatamu heNa ttha sAdhaNamidi bhaNidaM hoi / tattha tAva kadameNa sAdhammeNa kesi dvANANaM NidarisaNovaNao ettha vivakkhio ti edassa jANAvaNaDumuttaramuttaddaya moiNNaM-- * kohaTThANaM cauNhaM pi kAleNa NidarisaNauvaNao kao / $ 49. kohakasAyassa tAva caunhaM pi dvANANaM Naga - puDhavisamANAdibhedeNa jo NidarisaNovaNao kao so kAleNa kAlasAhammamAseja kao tti vRttaM hoi, cirAciratadavaDDANakAlasAhammAvekkhAe tattha tahAbhUdaNidarisaNassa uvaNIdattAdo / edassa puNa NiNNaya muvarimacuNNisuttasaMbaMdheNa kassAmo / * sesANaM kasAyANaM bArasaNhaM dvANANaM bhAvado NidarisaNauvaNabho kao / yaha kaise bana sakatA hai, kyoMki tIna sUtragAthAeM hI ukta arthameM pratibaddha dekhI jAtI haiM ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki udAharaNoMdvArA sAdhana karaneke liye jo bhedoMkA nirdeza kiyA gayA hai vaha bhI prakRta arthako viSaya karatA hai, isaliye usa prakAra ke bhAvakA upacAra kiyA gayA hai / zaMkA - nidarzanopanaya kise kahate haiM ? n samAdhAna -- nidarzana, dRSTAnta aura udAharaNa ye ekArthavAcI zabda haiM / nidarzanake upanayako nidarzanopanaya kahate haiM, arthAt dRSTAntoMdvArA arthakA sAdhana karanA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / --- unameM se sarvaprathama kisa sAdharmyadvArA kina sthAnoMkA udAharaNapUrvaka arthasAdhana yahA~ kiyA gayA hai, isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke do sUtra avatIrNa hue haiM* cAroM hI krodha-sthAnoMkA kAlakI mukhyatAse udAharaNa pUrvaka arthasAdhana kiyA gayA hai / $ 49. krodha kaSAyake to cAroM hI sthAnoMkA nagasamAna aura pRthivIsamAna Adi bhedarUpase jo udAharaNapUrvaka arthasAdhana kiyA gayA hai vaha 'kAleNa' arthAt kAlaviSayaka sAdharmyakA Azraya lekara kiyA gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki cirakAla aura acirakAla taka jo krodhakA avasthAna hotA hai usakA isa prakArake kAlake sAtha sAdharmya bana jAnese isa apekSAse krodhakaSAyake bhedomeM usa prakArake udAharaNa saMgraha kiye gaye haiM / parantu isakA nirNaya Age AnevAle cUrNisUtroMke sambandhase kareMge / * zeSa kaSAyoMke bAraha sthAnoMkA bhAvakI mukhyatAse udAharaNapUrvaka artha - sAdhana kiyA gayA hai / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cauTThANaM 8 50. sesANaM mANAdINaM tiNhaM kasAyANaM jANi hANANi ladAsamANAdimedeNa bArasasaMkhAvacchiNNANi tesiM bhAvado bhAvamAseja NidarisaNovaNao kado / taM jahAmANassa bhAvo thaddhattaM, tassa selaghaNAdiNidarisaNabhedeNa payarisApayarisajuttassa tahA ceya dvANasaNNA annumggiyaa| mAyAe bhAvo vakkaMtamaNujjugadA, tassa vi vaMsijaNhuAdiNidarisaNovaNayamuheNa tabbhAvassa tAratammasaMbhavo Nidarisido / lomabhAvo asaMtosajaNidA saMkiliTThadA, tassa vi kimirAgarattAdiNidarisaNovaNNAsamuheNa jahAbhAvameva samatthaNA kayA tti / saMpahi kohaTThANANaM cauNhaM pi kAleNa NidarisaNovaNaoM kao ti jaM punvasutte paiNNAdaM tassa vitthAratthaparUvaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * jo aMtomuhuttigaM NidhAya kohaM vedayadi so udayarAisamANaM kohaM vedydi| 51. jo jIvo aMtomuhuttiyaM bhAva NidhAya dhareyUNa kodhaM vedayadi so udayarAisamANaM ceva kohaM vedayadi / kiM kAraNaM ? udayarAIe vva tassa ciratarakAlAvaTThANeNa viNA takAlameva vilydNsnnaado| eso ca kohakasAyavedo vedijamANo jIvassa Na kiMci saMjamaghAdaM kuNai, maMdANubhAgattAdo / kintu saMjamassa accaMtasuddhiM paDibaMdhai, tattha pamAdAdimaluppAyaNe vAvadattAdo / 50. zeSa mAnAdi tIna kaSAyoMke latAsamAna Adi bhedase bAraha saMkhyArUpa jo sthAna haiM unakA 'bhAvado' bhAvakA Azraya lekara udAharaNa pUrvaka arthasAdhana kiyA gayA hai| yathA-mAnakA bhAva stabdhatA hai| zailaghana Adi jitane udAharaNabheda haiM unake samAna prakarSa aura aprakarSayukta usa mAnakI usI prakAra sthAnasaMjJA yojita kI gaI hai| mAyAkA bhAva anarjugata vakratA hai, isaliye vAMsakI jaDa Adi udAharaNoMke grahaNadvArA mAyAke bhI usa bhAvakA tAratamya bana jAtA hai yaha dikhalAyA gayA hai| lobhabhAva asantoSajanita saMklezapanA hai, ataH kRmirAga Adi udAharaNoMke upanyAsadvArA lobhakA bhI jaisA bhAva hai usakA samarthana kiyA gayA hai / aba krodhake cAroM hI sthAnoMkA kAlakI mukhyatAse udAharaNapUrvaka arthasAdhana kiyA gayA hai aisA jo pUrvasUtrameM pratijJA kara Aye haiM usake arthakA vistArapUrvaka kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM ____ * jo antarmuhUrta kAla taka krodhabhAvako dhAraNa kara usakA vedana karatA hai vaha udakarAjike samAna krodhakA vedana karatA hai| 651. jo jIva antarmuhUrta taka honevAle bhAvako dhAraNa kara krodhakA vedana karatA hai vaha udakarAjike samAna hI krodhakA vedana karatA hai, kyoMki udakarAjike sa cirakAla taka avasthAnake vinA usI samaya vilaya dekhA jAtA hai| vedanameM AtA huA yaha krodhakaSAyarUpa veda jIvake kucha bhI saMyamaghAtako nahIM karatA, kyoMki yaha manda anubhAgasvarUpa hotA hai / kintu saMyamako atyanta zuddhikA pratibandha karatA hai, kyoMki usakA pramAdAdirUpa malake utpanna karane meM vyApAra hotA hai| 1. tA0pratau taddhattaM iti pAThaH / 2. tA0pratI NidarisaNevaNamao iti pAThaH / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85] suttavibhAsA 181 ____ * jo aMtomuhuttAdIdamaMto addhamAsassa kodhaM vedayadi so vAluvarAisamANaM kohaM vedydi|| 52. jo vuNa aMtomuhuttakAlamullaMghiya aMto addhamAsassa kohaM vedayadi so NiyamA vAluvarAisamANaM kohamaNuhavadi tti ghettavvaM / kudo 1 vAluarAIe vva tassa kohaparimANassa aMtomuhuttamullaMghiya addhamAsassa aMto avaTThANadaMsaNAdo / edaM ca kasAyodayajaNidakalusapariNAmassa sallabhAveNa pariNadassa tetiyamettakAlAvaTThANaM pekkhiyaNa bhaNidaM, aNNahA kohovajogAvaTThANakAlassa ukkasseNa vi aMtomuhuttamettapamANaparUvayasutteNa saha virohppsNgaado| eso ca kohapariNAmabhedo vedijamANo jIvassa saMjamaghAdaM kariya saMjamA jame jIvaM Thavei tti. Nicchao kAyavyo / * jo addhamAsAdIdamaMto chaNhaM mAsANaM kodhaM veyayadi so puDhavirAisamANaM kohaM vedayadi / 53. jo. khalu jIvo addhamAsaM boliya chaNhaM mAsANamaMto kohaM vedayadi so puDhavirAisamANaM tadiyaM kodhaM vedayadi, tajaNidasaMsakArassa puDhavibhedasseva aMto chaNhaM vizeSArtha-- yahA~ yaha batalAyA hai ki jo udakarAjike samAna manda anubhAgasvarUpa krodhakA vedana karatA hai usakA anubhava meM AnevAlA vaha krodha pariNAma saMyamakA ghAta karane meM to samartha nahIM hai, kintu saMyamakI atyanta zuddhikA pratibandha kara malako utpanna karatA hai| isase yaha spaSTa pratIta hotA hai ki buddhipUrvaka mAtra saMjvalanakaSAyakA sadbhAva jahA~ taka ' sambhava hai jIvake vahIM taka pramAda dazA hotI hai| sAtaveM Adi cAra guNasthAnoMmeM saMjvalana kaSAya hai para abuddhipUrvaka hai, isaliye inameM apramAda dazA kahI gaI hai| anyatra (zrIdhavalAmeM) jo pA~ca mahAvrata AdirUpa pariNAmoMko bhI apramAda kahA hai usakA bhI Azaya yahI hai| * jo antarmuhUrtake bAda ardhamAsake bhItara taka krodhakA vedana karatA hai vaha vAlukArAjike samAna krodhakA vedana karatA hai / 52. parantu jo jIva antarmuhUrta kAlako ullaMghana kara ardhamAsake bhItara taka krodhakA vedana karatA hai vaha niyamase vAlukArAjike samAna krodhakA anubhava karatA hai aisA yahA~ para grahaNa karanA cAhie, kyoMki vAlukArAjike samAna usa krodhapariNAmakA antarmuhUrtako ullaMghana kara ardhamAsake bhItara taka avasthAna dekhA jAtA hai| aura yaha, kaSAyake udayase utpanna hue zalyarUpase pariNata kaluSapariNAmake utane kAla taka avasthAnako dekhakara, kahA hai| anyathA krodhopayogake avasthAna kAlake antarmuhUrtapramANa kathana karanevAle sUtrake sAtha virodhakA prasaMga AtA hai / yaha krodha pariNAmakA bheda anubhavameM AtA huA saMyamakA ghAta karake jIvako saMmamAsaMyamameM sthApita karatA hai aisA nizcaya karanA caahie| * jo ardhamAsake bAda chahamAhake bhItara taka krodhakA vedana karatA hai vaha pRthivIrAjike samAna krodhakA vedana karatA hai / 53. jojIva niyamase ardhamAsako bitAkara chaha mAhake bhItara taka krodhakA vedana karatA hai vaha pRthivIrAjike samAna tRtIya krodhakA vedana karatA hai kyoMki usase utpanna huA saMskAra Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ cauTThANaM 8 maasaannmvtttthaanndNsnnaado| ettha vi puvvaM va kasAyapariNAmassa sallIbhUdassa ettiyamettakAlAvaTThANaM samattheyavvaM, aNNahA suttvirohaado| eso ca kohapariNAmo vedijamANo jIvassa saMjamAsaMjamaM ghAdiya sammattamette jIvaM Thavedi ti / eso tadio kohanedo puvillAdo tivvANubhAgo dttttvvo| .... * jo savvesiM bhavehiM uvasamaM Na gacchai so pavvadarAisamANaM kohaM vedydi| 54. taM jahA.- ekkassa jIvassa kamhi vi jIve samuppaNNo koho sanlIbhUdo hodaNa hiyaye dvido, puNo saMkhejAsaMkhejANaMtehi bhavehiM taM ceva jIvaM daLUNa pako, gacchai, tajaNidasaMsakArassa NikAcidabhAveNa tettiyamettakAlAvaTThANe virohAbhAvAdo / so tAriso kohapariNAmo pavvayarAisamANo tti bhaNNade, pavvayasilAmedasseva tassAgaMteNa vi kAleNa puNo sNdhaannaannuvlNbhaado| eso vuNa kohapariNAmo vedijamANo jIvassa sammattaM pi ghAdiya micchattabhAve Thaveha tti / savvativvANubhAgo eso cauttho kohamedo tti jANAvaNaTTamettha suttaparisamattIe cauNhamaMkaviNNAso ko| evaM tAva kohassa cauNhaM ThANANaM kAleNa NidarisaNovaNayaM kAdUNa saMpahi edIe disAe sesANaM kasAyANaM ThANamedesu bhAvado NidarisaNovaNao gAhAsuttANusAreNa aNugaMtavvo ti pRthivIbhedake samAna chaha mAhake bhItara taka avasthita dekhA jAtA hai| yahA~para bhI kaSAyapariNAma zalyarUpase mAtra itane kAla taka avasthita rahatA hai isakA pahaleke samAna samarthana karanA cAhie / anyathA sUtrake sAtha virodha AtA hai| aura yaha krodha pariNAma anubhavameM AtA huA jIvameM saMyamAsaMyamakA ghAta kara jIvako samyaktvameM sthApita karatA hai| yaha tIsarA krodhabheda pUrvake krodhase tIvra anubhAgavAlA jAnanA caahie| * jo saba bhavoMke dvArA upazamako nahIM prApta hotA hai vaha parvatarAjike samAna krodhakA vedana karatA hai| 54. yathA-eka jIvake kisI bhI jIvameM utpanna huA krodha zalya hokara hRdayameM sthita huA, punaH saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta bhavoMke dvArA usI jIvako dekhakara prakRSTa krodhako prApta hotA hai, kyoMki usase utpanna hue saMskArake nikAcitarUpase utane kAlataka avasthita rahanemeM virodhakA abhAva hai| vaha ukta prakArakA krodhapariNAma parvatarAjike samAna kahA jAtA hai, kyoMki parvata-zilAbhedake samAna usakA ananta kAlake dvArA bhI punaH sandhAna nahIM upalabdha hotaa| vedanameM AtA huA yaha krodhapariNAma jIvake samyaktvakA bhI ghAta kara use mithyAtvabhAvameM sthApita karatA hai| sabase tIvra anubhAgavAlA yaha cauthA krodhabheda hai isa bAtakA jJAna karAneke liye yahA~ sUtrake antameM cAra aMkakA vinyAsa kiyA hai / isa prakAra sarvaprathama krodhake cAroM sthAnoMkA kAlakI mukhyatAse udAharaNadvArA arthasAdhana karake aba isI dizAdvArA zeSa kaSAyoMke sthAnabhedoMmeM bhAvakI mukhyatAse udAharaNadvArA arthasAdhana 5. tA0pratI [pa] koghaM iti pAThaH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 85] suttavibhAsA 183 jANAvaNamuvarimaM suttamAha * edANumANiyaM sesANaM pi kasAyANaM kAyavvaM / 655. edIe disAe sesakasAyANaM pi bhAveNa NidarisaNovaNao gAhAsuttANusAreNa Nedavvo tti bhaNidaM hoha / evaM cauNhaM suttagAhANamatthavihAsaNaM kAdUNa payadatthamuvasaMharemANo suttamuttaraM bhaNai * evaM cattAri suttagAhAo vihAsidAo bhvNti| $ 56. evaM tAva AdIdo ppahuDi cattAri suttagAhAo solasaNhaM hANANaM kAla-bhAvehiM NidarisaNovaNae paDibaddhAo vihAsiyAo / edIe disAe sesavArasagAhAo vi jANiyUNa vihAsiyavvAo ti eso edassa suttassa bhaavttho| evaM cauTThANe ti samattamaNiogaddAraM / zrImatparamagambhIrasyAdvAdAmoghalAMchanam / jIyAtrailokyanAthasya zAsanaM jinazAsanam // gAthAsUtroMke anusAra jAnanA cAhie isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra kahate haiM * isa prakAra udAharaNoM dvArA anumAna karake zeSa kaSAyoMkA bhI arthasAdhana karanA caahie| 655. isa dizAdvArA zeSa kaSAyoMkA bhI bhAvakI mukhyatAse udAharaNadvArA arthasAdhana gAthAsUtroMke anusAra kara lenA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra cAra sUtragAthAoMke arthakA vizeSa vyAkhyAna karake aba prakRta arthakA upasaMhAra karate hae Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna kiyaa| 656. isa prakAra sarvaprathama Adise lekara jo cAra sUtragAthAaiM solaha sthAnoMke kAla aura bhAvakI mukhyatAse udAharaNadvArA arthasAdhanameM pratibaddha haiM unakA vizeSa vyAkhyAna kiyA / isI paddhatise zeSa bAraha gAthAoMkA bhI jAnakara vizeSa vyAkhyAna karanA cAhie yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isa prakAra catuHsthAna anuyogadvAra samApta huaa| Page #235 -------------------------------------------------------------------------- Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tassa siri-jaivasahAiriyaviraiya-cuNNisuttasamaNNidaM siri-bhagavaMtaguraNaharabhaDArovailaiM kasA ya pAhuDa tassa siri-vIraseraNAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha vaMjaNe ti aNiyogaddAraM -+:+ Namo arahaMtANaM vaMjaNa-lakkhaNabhUsiyamaNaMjaNaM taM jiNaM NamaMsittA / vaMjaNasuttatthamahaM samAsado vaNNaissAmi' // * vaMjaNe tti aNiogaddArassa sut| - jo vyaJjana aura lakSaNa cinhoMse vibhUSita haiM aura jo vigata aJjana haiM arthAt dravyamala aura bhAvamalase rahita haiM una jinadevako namaskArakara maiM vyaJjanasUtroMke arthakA saMkSepameM varNana karU~gA // 1 // . * aba vyaJjana anuyodvArake gAthAsUtroMkA vizeSa vyAkhyAna karate haiN| : 1. tA pratI vagNaissAmo (mi ) iti pAThaH / 24 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ vaMjaNaM 9, $ 1. caunhaM kasAyANameyaTThaparUvaNamoiNNassa' vaMjaNe ti aNiogaddArassa vihAsaNa gAhAsuttasamukkittaNaM kassAmo tti bhaNidaM hoi / Navari edammi aNi - yogaddAre paMcasuttagAhAo paDibaddhAo 'viyaMjaNe paMca gAhAo' tti bhaNidattAdo / tAsiM jAiduvAreNeyavayaNaNiso ettha kao tti daTThavvo / evaM gAhAsutta samukkittaNaM paiNNAya taNNisaM kuNamANo pucchAvakkamidamAha - 186 * taM jahA / $ 2. sugamamedaM pucchAvakaM / evaM pucchAvisaIkayANaM gAhAsuttANaM payadatthAhiyArapaDibaddhANaM jahAkamameso sarUvaNiddeso (33) koho ya kova roso ya akkhama saMjalaNa kalaha vaDDhI ya / jhaMjhA dosa vivAdo dasa koheyaTTiyA hoMti // 1 86 // $ 3. esA paDhamasuttagAhA kohakasAyassa egaTTaparUvaNaTThamAgayA / taM jahAkrodhaH kopo roSaH akSamA saMjvalanaH kalaho vRddhiH jhaMjhA dveSo vivAda ityete daza krodhaparyAyazabdAH ekArthAH pratipattavyAH / tatra krodha - kopa- roSAH dhAtvarthasiddhatvAt 1. cAroM kaSAyoMke paryAyavAcI nAmoMkA kathana karaneke liye upasthita hue vyaJjana isa anuyogadvArakA vizeSa vyAkhyAna karaneke liye gAthAsUtroMkA samutkIrtana kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / itanI vizeSatA hai ki isa anuyogadvAra meM pA~ca sUtragAthAaiM pratibaddha haiM, kyoMki pahale 'viyaMjaNe paMca gAhAo' isa prakArakA vacana kaha Aye haiM / unakA jAtidvArA yahA~ ekavacana nirdeza kiyA hai aisA jAnanA caahie| isa prakAra gAthAsUtroMke ullekhakI pratijJA karake unakA nirdeza karate hue isa pRcchAsUtrako kahate haiM * vaha jaise / $ 2. yaha pRcchAvAkya sugama hai| isa prakAra pRcchAke viSaya kiye gaye tathA prakRta arthAdhikAra meM pratibaddha gAthAsUtroM kA yathAkrama yaha svarUpanirdeza hai * krodha, kopa, roSa, akSamA, saMjvalana, kalaha, vRddhi, aMjJA, dveSa aura vivAda arah ye daza ekArthaka nAma haiM // 1-86 // $ 3. yaha prathama sUtragAthA krodhakaSAyake ekArthaka nAmoMke kathana karaneke liye AI hai / yathA- kodha, kopa, roSa, akSamA, saMjvalana, kalaha, vRddhi, saMjJA, dveSa aura vivAda ye daza krodha ke paryAyavAcI zabda ekArthaka jAnane caahie| unameM se krodha, kopa aura roSa zabda dhAtvarthaniSpanna honese subodha haiM / arthAt ukta tInoM zabda kramase krudhU, kupa aura ruSa dhAtuoMse bane haiM, ataH jisa-jisa artha meM ye dhAtuaiM prasiddha haiM vahI ina zabdoMkA artha hai aisA yahA~ samajhanA cAhie / kSamArUpa pariNAmakA na honA akSamA hai / isIkA dUsarA nAma 1. tA0 pratI - meyadvANaparUvaNaTTamoiNNassa iti pAThaH / 2. tA0 pratI krodha (va) iti pAThaH / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgA 87] mANakassayassa pajjAyaNAmANi 187 subodhaaH| na kSamA akSamA amarSa ityrthH| samyak jvalatIti saMjvalanaH sva-paropatApitvametena krodhAgne pratipAditam / kalahaH pratIta eva / vardhante asmAt pApAyaza:kalaha-vairAdaya' iti vRddhiH krodhakaSAyaH, sarveSAmanarthAnAM tanmUlatvAt / jhaMjhA nAma tIvratarasaMklezapariNAmaH, taddhetutvAt krodhakaSAyo'pi tathA vyapadizyate / dveSaH aprItirantaHkAluSyamityarthaH / viruddho vAdaH vivAdaH sparddhaH saMgharSa ityanarthAntaram / evamete daza paryAyazabdAH krodhakaSAyasya bhavantIti gAthArthaH / krodhaH kopo roSaH saMjvalanamathAkSamA tathA kalahaH / jhaMjhA-dveSa-vivAdo vRddhiriti krodhaparyAyAH // 1 // (34) mANa mada dappa thaMbho ukkAsa pagAsa tadha smukksso| attukkariso paribhava ussida dasalakkhaNo mANo // 2-87 // 64. eSA dvitIyagAthA krodhAnantaranirdezAIsya mAnakaSAyasyaikArthanirUpaNArthamAgatA / tadyathA-mAno mado darpaH stambhaH utkarSaH prakarSaH samutkarSaH AtmotkarSaH paribhava utsikta ityevaM dazalakSaNo mAnaH pratyetavyaH, dazAsya paryAyazabdA ityuktaM bhavati / tatra jAtyAdibhirAtmAnaM Adhikyena mananaM maanH| tairevAviSTasya surApItasyeva amarSa hai yaha isakA tAtparya hai / jo bhale prakAra jalatA hai, isaliye krodhakA eka nAma saMjvalana hai, kyoMki yaha sva aura parako saMtapta karanevAlA hai| isase krodha eka prakArakI agni hai yaha kahA gayA hai / kalahakA artha pratIta hI hai| isase pApa, ayaza, kalaha aura vaira Adi vRddhiko prApta hote haiM, isalie krodhakaSAyakA eka nAma vRddhi hai, kyoMki sabhI anarthokI jar3a krodha hai / tIvratara saMkleza pariNAmakA nAma jhaMjhA hai, usakA hetu honese krodhakaSAya bhI usa nAmase vyapadiSTa kI jAtI hai| dvaSakA artha aprIti hai, Antarika kaluSatA yaha isakA tAtpaya hai| viruddha vAdakA nAma vivAda hai| spardhA aura saMgharSa ye isake nAmAntara haiN| isa prakAra ye daza krodhakaSAyake paryAyavAcI zabda haiM yaha isa gAthAkA artha hai| krodha, kopa, roSa, saMjvalana, akSamA, kalaha, jhaMjhA, dveSa, vivAda aura vRddhi ye krodhake paryAyavAcI zabda haiM // 1 // * mAna, mada, darpa, stambha, utkarSa, prakarSa, samutkarSa, AtmotkarSa, paribhava aura utsita ina daza lakSaNavAlA mAna hai // 2-87 // 4. yaha dUsarI gAthA krodhake bAda nirdezake yogya mAnakaSAyake ekArthavAcI zabdoMke kathana karaneke liye AI hai / yathA-mAna, mada, darpa, stambha, utkarSa, prakarSa, samutkarSa AtmotkarSa, paribhava aura usikta isa prakAra daza lakSaNavAlA mAna jAnanA caahie| mAnake ye daza paryAyavAcI zabda haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unameMse jAti Adike dvArA apaneko 1. tA0prato pApAzayaH kalahaverAdaya iti paatthH| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [vaMjaNaM 9 madanaM madaH / tadubRMhitAhaMkArasya darpaNaM drpH| tadutthApitagarvaskhaladgadgadAlApasya sabhipAtAvasthasyeva stabdhIbhavataH stambhanaM stambhaH / tathotkarSa-prakarSa-samutkarSAH vijJeyAH, teSAmapyabhimAnaparyAyatvena rUDhatvAt / Atmana utkarSaH AtmotkarSaH / AtmotkarSaH ahameva jAtyAdimirutkRSTo na mattaH prtro'nyostiitydhyvsaayH| paribhavanaM paribhavaH parAvamAna ityarthaH / AtmotkarSa-paraparibhavAbhyAmudgata sannutsiMcati garvito bhavatItyusiktaH / evamete daza mAnakaSAyasya paryAyazabdAH / stambha-mada-mAna-darpa-samutkarSa-prakarSAzca / AtmotkarSa-paribhavA utsittazceti mAnaparyAyAH // 2 // (35) mAyA ya sAdijogo NiyadI vi ya vecaNA aNujjugadA / gahaNaM maNuNNamaggaNa kakka kuhaka gRhaNa cchaNNo // 3-88 // 65. mAyA sAtiprayogo nikRtivaMcanA anRjutA grahaNaM manojJamArgaNaM kankaH kuhakaM nigRhanaM channamityete mAyAparyAyAH / etaiH zabdairvAcyo yo'rthaH sa mAyAkaSAya ityuktaM bhavati / tatra mAyA kapaTaprayogaH / sAtiyogaH kUTavyavahAritvaM / nikRtivaMcanA adhika mAnanA mAna hai / unhIM jAti Adike dvArA AviSTa hue jIvakA madirA pAna kiye hue jIvake samAna unmatta honA mada hai| usase arthAt madase bar3he hue ahaMkArakA darpa honA darpa hai| sannipAta avasthAmeM jisa prakAra manuSya skhalitarUpase yadvA-tadvA bolatA hai usa prakAra madavaza utpanna hue darpase skhalita yadvA-tadvA bolate hue stabdha ho jAnA stambha hai| usI prakAra utkarSa, prakarSa aura samutkarSa ye tInoM mAnake paryAyavAcI nAma ghaTita kara lene cAhie, kyoMki ye tInoM zabda bhI abhimAnake paryAyavAcIrUpase rUda haiN| apane utkarSakA nAma AtmotkarSa hai / maiM hI jAti AdirUpase utkRSTa hU~, mujhase anya koI dUsarA utkRSTa nahIM hai isa prakArake adhyavasAyakA nAbha AtmokarSa hai| dUsareko paribhavanaM arthAt nIcA dikhAnA paribhava hai, dUsarekA apamAna karanA yaha isakA tAtparya hai| apane utkarSa aura dUsareke paribhavake dvArA udgata ( uddhata ) hotA huA utsiMcati arthAt garvita honA usikta kahalAtA hai| isa prakAra ye daza mAnakaSAyake paryAyavAcI nAma haiN| stambha, mada, mAna, darpa, samutkarSa, utkarSa , prakarSa, AtmokarSa, paribhava aura usikta ye mAnake paryAyavAcI zabda haiM // 2 // * mAyA, sAtiyoga, nikRti, vaJcanA, anRjutA, grahaNa, manojJamArgaNa, kanka, kuhaka, gUhana aura channa ye gyAraha mAyAkaSAyake paryAyavAcI nAma haiM // 3-8 // 65. mAyA, sAtiprayoga, nikRti, vaJcanA, anRjutA, grahaNa, manojJamArgaNa, kalka, kuhaka, nigUhana aura channa ye mAyAke paryAya haiN| ina zabdoMke dvArA jo artha kahA jAtA hai vaha mAyAkaSAya hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unameMse kapaTaprayogakA nAma mAyA hai| kuTila vyavahArakA nAma sAtiyoga hai| vaJcanA-Thaganeke abhiprAyakA nAma nikRti hai| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 gAthA 20 ] lobhakasAyassa pajjAyaNAmANi mipraayH| vaMcanA vipralambhanaM / anRjutA yogavakratA / grahaNaM manojJArtha parakIyamupAdAya ninhavanaM / gahanaM cAntargatavaMcanAbhiprAyasya nibhRtAkAreNa guuddhmNtrtaa| manojJamArgaNaM manojJasyArthasya parato mithyAvinayAdibhirupacAraiH svIkaraNAbhiprAyaH / kalko dmbhH| kuhakamasadbhUta-maMtra-taMtropadezAdibhirlokopajIvanam / nigRhanaM antargatadurAzayasya bahirAkArasaMvaraNam / channaM chAprayogo'tisandhAna vizrambhaghAtAdirityarthaH / ta ete mAyAparyAyA ekAdaza pratipattavyAH / ___ mAyAtha sAtiyogo nikRtiratho vaMcanA tathARjutA / grahaNaM manojJamArgaNa-kalka-kuhaka-gUhanacchannam // 3 // (36) kAmo rAga NidANo chaMdo ya sudo ya pejja doso ya / NehANurAga AsA icchA mucchA ya giddhI ya // 4-8 // (37) sAsada patthaNa lAlasa aviradi taNhAya vijja jibbhA y| lobhasta NAmadhejjA vIsaM egar3hiyA bhaNidA // 5-0 // 66. kAma-rAga-nidAna-chaMda-suta-preya-doSaprabhRtayaH ta ete lobhasya nAmadheyatvena rUDhA viMzatirekArthAH zabdAH pUrvasUribhirupavarNitAH pratyetavyAH iti saMkSepataH sUtrArthaH / tatra kamanaM kAmaH iSTadArApatyAdiparigrahAbhilASa iti prathamo lobhpryaayH| raMjanaM rAgo vipralanbhanakA nAma vaJcanA hai| yogakI kuTilatAkA nAma anRjutA hai / dUsareke manoja arthako prApta kara usakA apalApa karanekA nAma grahaNa hai| aura isakA artha gahana karane para usakA tAtparya hai-bhItarI vaJcanAke abhiprAyakA nibhRtAkArarUpase gUDha maMtra krnaa| mithyA vinaya Adi upacAroM dvArA dasarese manojJa arthake svIkAra karaneke abhiprAyakA nAma manojhamAgeNa hai / dambhakA nAma kalka hai / jhUThe mantra, tantra aura upadeza Adi dvArA lokakA upajIvana karanA kuhaka hai| bhItarI durAzayakA bAhyameM saMvaraNa karanA ( chipAnA ) nigUhana hai| chadmaprayoga karanA channa hai / atisandhAna aura vizrambhaghAta Adi channa kahalAtA hai yaha isakA tAtparya hai / ye saba gyAraha zabda mAyAke paryAyavAcI jAnane caahie| mAyA, sAtiyoga, nikRti, vaJcanA, anRjutA, grahaNa, manohamArgaNa, kalka, kuhaka, gUhana aura channa ye mAyAke paryAyanAma haiM // 3 // * kAma, rAga, nidAna, chanda, suta yA svata, preya, doSa, sneha, anurAga, AzA, icchA, mUrchA, gRddhi, sAzatA yA zAsvata, prArthanA, lAlasA, avirati, tRSNA, vidyA aura jihvA ye bIsa lobhake ekArthaka nAma kahe gaye haiM // 4, 5-89, 91 // 6. kAma, rAga, nidAna, chanda, suta, preya aura doSa Adi ye saba lobhake nAmadheyarUpase rUr3ha bIsa ekArthaka zabda pUrvAcAryodvArA kahe gaye jAnane cAhie yaha saMkSepameM gAthAsUtroMkA artha hai| unameMse kAma zabdakI vyutpatti hai-kamanaM kAmaH / iSTa strI aura iSTa pati yA putra 1. tAprato -prayoga iti sandhAnaM iti pAThaH / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [vaMjaNaM 9 manojJaviSayAbhiSvaMga iti dvitiiyH| janmAntarasambandheNa nidhIyate saMkalpyata iti nidAnam / paropabhogasamRddhidarzanAt saMkliSTatarasyAtmano janmAntare'pi kathaM nAmaivaM bhogasampannatA me syAdityanAgataprArthanAyAmabhisandhAnamityarthaH / chaMdanaM chaMdo mano'nukUlaviSayAnububhUSAyAM manaHpraNidhAnamiti yAvat / sUyate'bhiSicyate vividhaviSayAbhilASakaluSasalilapariSekairiti suto lobhaH / athavA svazabdaH AtmIyaparyAyavAcI, svasya bhAvaH svatA mamatA mamakAra ityrthH| sAsminnastIti svato lobhaH / priya va iti preyaH / preyazcAsau doSazca preyadoSo lobhaH / kathaM punarasya preyatve sati doSatvam , vipratiSedhAditi cet, 1 na, AhnAdanamAtrahetutvApekSayA parigrahAbhilASasya preyatve satyapi saMsArapravardhanakAraNatvAddoSatopapatteH / snehanaM snehaH, iSTe vastuni sAnurAgaM manasaH praNidhAnamityarthaH / evamanurAgo'pi vyaakhyeyH| avidyamAnasyAthesyAzAsanamAzetyaparo lobhpryaayH| athavA Azyati tanUkarotyAtmAnamityAzA lobha iti Adi parigrahakI abhilASAkA nAma kAma hai| yaha lobhakA prathama paryAyanAma hai| rAgazavdakI vyutpatti hai-raMjanaM rAgaH / manojJa viSayake abhiSvaMgakA nAma rAga hai / yaha lobhakA dUsarA paryAyanAma hai / janmAntarake sambandhase nidhIyate arthAt saMkalpa karanekA nAma nidAna hai| dUsareke upabhogakI samRddhike dekhanese jo atyanta saMklezako prApta hotA hai tathA aisA vicAra karatA hai ki mere janmAntarameM bhI isa prakArakI bhogasampannatA kaise hogI isa prakAra anAgata viSayakI prArthanAmeM abhisandhAnakA honA nidAna hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| chanda zabdakI vyutpatti hai-chandanaM chndH| manake anukala viSayake bAra-bAra bhoganemeM manake praNidhAnakA nAma chanda hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| nAnA prakArake viSayoMke abhilASarUpa kaluSita jalake siMcanoMdvArA sUyate arthAt parisiMcita karanA suta nAmakA lobha hai| athavA 'sva' zabda AtmIya paryAyakA vAcI hai| 'sva' kA jo bhAva vaha svatA kahalAtA hai| isase mamatA yA mamakAra liyA gayA hai| vaha jisameM hai vaha svata nAmakA lobha hai| jo priya ke samAna hai vaha preya kahalAtA hai| preya jo doSa vaha preya-doSa nAmakA lobha hai| zaMkA-isake preyarUpa honepara doSapanA kaise bana sakatA hai, kyoMki donoMke eka honekA niSedha hai ? samAdhAna nahIM, AhnAdana mAtra hetupanekI apekSA parigrahakI abhilASAke preyarUpa honepara bhI saMsArake bar3hAnekA kAraNapanA honese usameM doSapanA bana jAtA hai / sneha zabdakI vyutpatti hai-snehanaM snehaH / iSTa vastumeM anurAga sahita manakA praNidhAna honA sneha hai yaha isakA tAtparya hai| isI prakAra anurAgakA bhI vyAkhyAna karanA cAhie / avidyamAna arthakI AkAMkSA karanA AzA nAmakA dUsarA lobhakA paryAyavAcI nAma hai| athavA jo Azyati arthAt AtmAko kRza karatA hai vaha AzA nAmakA lobha hai aisA vyAkhyAna karanA caahie| icchA padakI vyutpatti hai-eSaNaM icchaa| bAhya aura Abhyantara 1. tA0pratau-yAnanubhaSAyAM iti paatthH| 2. tA0pratI preyo doSo iti pAThaH / 3. tA0pratI -doSopapatteH iti pAThaH / 4. tA0prato tamUtkarotyA- iti pAThaH / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 90 ] lobhakasAyarasa pajjAyaNAmANi 191 vyAkhyeyam / eSaNamicchA, bAhyAbhyantaraparigrahAbhilASa ityarthaH / mUrcchanaM mUrcchA, tIvrataraH parigrahAbhiSvaMga ityarthaH / garddhanaM gRddhiH parigraheSUpAttAnupAtteSvatitRSNetyarthaH / $ 7. sAmprataM dvitIyagAthArtha ucyate / 'sAsaNa-patthaNa- lAlasetyAdi - sahAzayA vartata iti zAsastasya bhAvaH sAzatA, saspRhatA satRSNatetyayamaparo lobhaparyAyaH / athavA zazvadbhavaH zAzvato lobhaH / kathaM punarasya zAzvatikatvamiti ceducyateparigrahopAdAnAtprAkpazcAcca sarvakAlamanapAyAt zAzvato lobhaH / aayi prArthanA dhanopalipsetyarthaH / lAlasA gRddhirityanarthAntaram / viramaNaM viratiH / na vidyate viratirasyeti aviratiH / athavA aviramaNamaviratirasaMyama ityanarthabhedaH / taddhetutvAdaviratirlobha pariNAmaH, sarveSAmeva hiMsAnAmaviramaNabhedAnAM lobhakaSAyanibandhanatvAditi / tarSaNaM tRSNA viSayapipAsetyarthaH / 'vijja jibbhA ya' vidyA jihvetyapi tasyaiva paryAyadvayamavagantavyam / tadyathA-- - vedanaM vidyA lobha ityarthaH, tadadhInajanmatvAllobho'pi tathopacaryate, 'lobho lAmena vardhate' iti vacanAt / athavA ' vidyeva vidyA / ka ihopaparigrahakI abhilASAkA nAma icchA hai yaha isakA tAtparya hai / mUrcchA padakI vyutpatti haimUrcchanaM mUrcchA / parigrahasambandhI ati tIvra abhiSvaMgakA nAma mUrcchA hai yaha isakA tAtparya hai / gRddhi kI vyutpatti hai - garddhanaM gRddhiH / upAtta aura anupAtta parigrahoMmeM, atyadhika tRSNAkA nAma gRddhi hai yaha isakA artha hai / .4 62 SS 7. aba sAsaNa-patthaNa-lAlasA ityAdi dUsarI gAthAkA artha kahate haiM- AzAke sAtha jo rahatA hai vaha zAsa kahalAtA hai aura usake bhAvakA nAma zAsatA hai / spRhA sahitapanA aura tRSNA sahitapanA isakA tAtparya hai / yaha lobhakA dUsarA paryAyanAma hai / athavA jo zazvata ho vaha zAzvata kahalAtA hai / yaha bhI lobhakA eka nAma hai / zaMkA - isakA zAzvatikapanA kaise bana sakatA hai ? 7. samAdhAna - parigrahake grahaNa karaneke pahale aura bAdameM sadA banA rahaneke kAraNa lobha zAzvata kahalAtA hai / 1 prakRSTarUpase arthana arthAt cAhanA prArthanA hai, prakRSTarUpase dhanakI cAha karanA yaha isakA artha hai / lAlasA aura gRddhi ye ekArthavAcI zabda haiN| virati zabdakI vyutpatti haiviramaNaM viratiH / jisameM virati nahIM hai usakA nAma avirati hai / athavA avirati zabdakI vyutpatti hai - aviramaNaM aviratiH / avirati aura asaMyama inameM arthabheda nahIM hai / usakA hetu honese avirati lobhapariNAmasvarUpa hai, kyoMki hiMsAsambandhI aviramaNa arthAt aviratike sabhI bheda lobhakaSAyanimittaka hote haiN| tRSNA zabdakI vyutpatti hai - tarSaNaM tRSNA / viSayasambandhI pipAsAkA nAma tRSNA hai yaha isakA tAtparya hai / vidyA aura jihvA ye donoM bhI lobhake hI do paryAya nAma jAnane cAhie / yathA - vidyAkI vyutpatti hai- vedanaM vidyA / yahA~ para vidyA padase lobha liyA gayA hai yaha isakA artha hai, kyoMki isakI utpatti vedanake adhIna hai, isaliye lobha bhI vidyArUpase upacarita kiyA gayA hai / lobha lAbhase bar3hatA hai 1. tA0 pratI - pAdAtprAkpazcAcca iti pAThaH / 2. tA0 pratI athavA iti pATho nAsti / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [cauTThANaM 8 mArthaH 1 durArAdhatvam / evaM jihvava jihvetyasaMtoSasAdharmyamAzritya lobhaparyAyatvaM vaktavyam / evamete lobhakaSAyasya viMzatirekArthAH paryAyAH zabdAH vyAkhyAtAH / kAmo rAganidAne chaMda sutA preya doSanAmAnaH / snehAnurAga AzA mUrcchacchAgRddhisaMjJAzca // 4 // sAzatA prArthanA tRSNA lAlasAviratistathA / vidyA jihvA ca lobhasya paryAyAH viMzatiH smRtAH // 5 // . evaM vaMjaNe ti samattamaNiogaddAraM / aisA vacana bhI hai / athavA vidyAke samAna honese lobhakA nAma vidyA hai| zaMkA-prakRtameM upamArUpa artha kyA hai ? .. samAdhAna durArAdhapanA prakRtameM upamArtha hai| arthAt jisa prakAra vidyAkI ArAdhanA kaSTasAdhya hotI hai usI prakAra lobhakA AlambanabhUta bhogopabhoga kaSTasAdhya honese prakRtameM lobhako kaSTasAdhya kahA gayA hai| isI prakAra lobha jihvAke samAna honese jihvAsvarUpa hai, yahA~ asaMtoSarUpa sAdharmyakA Azrayakara jihvA lobhakA paryAyavAcI nAma hai aisA kahanA caahie| isa prakAra lobhake ina ekArthavAcI zabdoMkA vyAkhyAna kiyaa| kAma, rAga, nidAna, chanda, suta, preya, doSa, sneha, anurAga, AzA, mUrchA, icchA, gRddhi, sAzata, prArthanA, tRSNA, lAlasA, avirati, vidyA aura jihvA ye bIsa lobhake paryAyavAcI nAma smRta kiye gaye haiN| isa prakAra vyaMjana nAmakA anuyogadvAra samApta huaa| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siri-jaivasahAiriyaviraiya-cuNNisutsamaNNidaM siri-bhagavaMtaguraNaharabhaDArovailaiM kasA ya pAhu DaM tassa siri-vIraseraNAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tatya sammattamaNiogaddAraM -+ + Namo arahaMtANaM paNamaha jiNavaravasahaM gaNaharavasahaM taheva guNaharavasahaM / dusahaparIsahavisahaM jaivasahaM dhammasuttapADharavasahaM // 1 // iya paNamiya jiNaNAhe gaNaNAhe taha ya va muNiNAhe / sammattasuddhiheuM vocchaM sammattamahiyAraM // 2 // jinavaravRSabha, gaNadharavRSabha, guNadharavRSabha aura duHsaha parISahoMko jItanevAle tathA dharmasUtrake pAThakoMmeM zreSTha aise yativRSabhako tuma saba praNAma karo // 1 // isa prakAra jinanAtha, gaNanAtha aura muninAthako praNAma kara samyaktvazuddhike nimittarUpa samyaktva adhikArakA maiM kathana karatA hU~ // 2 // 1. tApratI pATharavasahaM iti pAThaH / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 * kasAyapAhuDe sammatte tti aNiogaddAre adhApavattakaraNe imAo cattAri suttagAhAo pruuveyvvaao| 11. edassa sammattasaNNidamahAhiyArassa uvakkamAdibheyabhiNNacauvihAvayAraparUvaNaTThamedaM suttamAgayaM / taM jahA, caunviho etthAvayAro-uvakkamo Nikkhevo bhayo aNugamo cedi / tattha uvakkamo paMcaviho--ANupubbI NAmaM pamANaM vattavvado atthAhiyAro cedi / tatthANupubvI tivihA puvvANupuvvIAdibhedeNa / ettha puvvANupuvIe dasamo eso atthAhiyAro / pacchANupuvvIe chttttho| jattha-tatthANupuvIe aNiddhAridasaMkhAviseso eso asthAhiyAro tti vattavvaM / NAmaM pamANaM ca sugama / vattavvadA sasamayo tadubhayaM vA, sammattaparUvaNAe tppddivkkhpruuvnnaavinnaabhaavittaado| atthAhiyAro duviho--dasaNamohassuvasAmaNA khavaNA cedi, doNhamedesiM smmttaahiyaarjonnittaado| Nikkheva-NayovakkamaparUvaNA jANiya kAyavvA / / 2. idANimaNugamaM vattaissAmo / ko aNugamo NAma ? payadAhiyArassa vitthAraparUvaNaTuM tadavalaMbaNIbhUdagAhAsuttANusaraNamaNugamo tti iha vivkkhio| yadAha'adhApavattakaraNe imAo cattAri suttagAhAo parUveyavvAo' ti / etaduktaM bhavatisammatte tti aNiyogaddArassa atthavihAsaNe kIramANe daMsaNamohassuvasAmaNA puvvameva * kaSAyaprAitake samyaktva nAmaka anuyogadvArake antargata adhaHpravRttakaraNasambandhI ina cAra sUtragAthAoMkA kathana karanA caahie| 1. isa samyaktvasaMjJaka mahAdhikArake upakrama Adi bhedarUpa cAra prakArake avatArakA kathana karaneke liye yaha sUtra AyA hai / yathA-prakRtameM avatAra cAra prakArakA hai-upakrama, nikSepa, naya aura anugm| unameMse upakrama pA~ca prakArakA hai-AnupUrvI, nAma, pramANa, vaktavyatA aura arthAdhikAra / unameMse pUrvAnupUrvI Adike bhedase AnupUrvI tIna prakArakI hai| prakRta meM pUrvAnupUrvIkI apekSA yaha dasavA~ arthAdhikAra hai, pazcAdAnupUrvIkI apekSA yaha chaTA arthAdhikAra hai aura yatra-tatrAnupUrvIkI apekSA anirdhArita saMkhyAvAlA yaha arthAdhikAra hai aisA yahA~ kathana karanA caahie| nAma aura pramANa ye donoM sugama haiN| vaktavyatA svasamayavaktavyatA aura tadubhayavaktavyatA jAnanA cAhie, kyoMki samyaktvakI prarUpaNA usakI pratipakSa prarUpaNAke avinAbhAvasvarUpa hai| arthAdhikAra do prakArakA hai-darzanamohopazAmanA aura darzanamohakSapaNA, kyoMki ye donoM arthAdhikAra samyaktva adhikArake yonisvarUpa haiN| nikSepa, naya aura upakramakA vizeSa kathana jAnakara karanA caahie| 62. aba anugamako batalAte haiN| zaMkA-anugama kise kahate haiM ? samAdhAna--prakRta adhikArakA vistArapUrvaka kathana karaneke liye usake avalambanasvarUpa gAthAsUtroMke anusaraNa karaneko anugama kahate haiM aisA artha prakRtameM vivakSita hai| jaisA ki kahA hai-'adhaHpravRttakaraNake viSayameM ina cAra sUtra gAthAoMkA kathana karanA caahie|' isakA yaha tAtparya hai-samyaktva isa adhikArake arthakA vizeSa vyAkhyAna karane para darzana Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 91] dasaNamohovasAmaNA 195 parUveyavvA, tattheva sammattuppattivavahArassa ruuddhttaado| tattha ya paNNArasa suttagAhAo guNaharAiriyamuhakamalaviNiggayAo pddibddhaao| tattha vi tiNNi karaNANi adhApavattakaraNAdibhedeNa / tesiM lakkhaNaM purado bhnnissaamo| 3. tattha tAva adhApavattakaraNe imAo cattAri suttagAhAo pnnnnaars-muulgaahaabhinbhuudaao| tasseva daMsaNamohovasAmagassa tadahimuhAvatthAparUvaNappiyAo puvvamettha parUveyavyAo, tapparUvaNAe viNA paNNArasamUlagAhANamatthavihAsAe aNavayArAdo ti ettha jai vi sAmaNNeNa adhApavattakaraNe imAo suttagAhAo parUveyavvAo tti vuttaM . to vi adhApavattakaraNapaDhamasamae imAo parUveyavvAo tti vakkhANeyavvaM / kudo ? edAo cattAri suttagAhAo adhApavattakaraNapaDhamasamae parUvidAo tti purado bhaNissamANacuNNisuttaNibaMdhovasaMhAravakkAdo tArisavisesaNiNNayovaladdhIe / saMpahi kAo tAo gAhAo tti AsaMkAe pucchApuvvamuttaraM pabaMdhamAha * taM jhaa| 64. sugamamedaM gAhAsuttAvayArAvekkhaM pucchAvakkaM / evaM pucchAvisaIkayANaM gAhAsuttANaM jahAkamameso sarUvaNiddeso(38) daMsaNamohauvasAmagassa pariNAmo keriso bhave / joge kasAyauvajoge lessA vedo ya ko bhave // 1 // mohopazAmanAkA sarvaprathama kathana karanA cAhie, kyoMki samyaktvakI utpattirUpa vyavahAra usImeM rUr3ha hai / usameM guNadhara AcAryake mukhakamalase nikalI huI pandraha sUtragAthAeM pratibaddha haiN| usameM bhI adhaHpravRttakaraNa Adike bhedase ye tIna karaNa hote haiN| unake lakSaNoMkA kathana Age kreNge| 3. unameM sarvaprathama adhaHpravRttakaraNake viSayameM ye cAra sUtragAthAeM haiM jo pandraha mUla gAthAoMse bahirbhUta haiM / ve darzanamohakA upazama karanevAle usI jIvake usake abhimukha honerUpa avasthAkA prarUpaNa karatI haiM, unakA sarvaprathama yahA~ prarUpaNa karanA cAhie, kyoMki unakA prarUpaNa kiye vinA pandraha mUlagAthAoMke arthakA vizeSa vyAkhyAna nahIM ho sakatA / isa prakAra yahA~para yadyapi adhaHpravRttakaraNake viSayameM ina sUtragAthAoMkA kathana karanA cAhie aisA sAmAnyarUpase kahA hai to bhI adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM inakA kathana karanA cAhie aisA vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki ye cAra sUtragAthAeM adhaHpravRttakaraNake prathama samayake viSayameM kahI gaI haiM aisA Age kahe jAnevAle cUrNisUtrasambandhI upasaMhAra vAkyase ukta prakArake vizeSa nirNayako upalabdhi hotI hai| aba ve kauna-sI gAthAe~ haiM aisI AzaMkA honepara pRcchApUrvaka uttara prabandhako kahate haiM- . * vaha jaise / 64. gAthAsUtroMke avatArakI apekSA rakhanevAlA yaha pRcchAvAkya sugama hai| isa prakAra pRcchAke viSayarUpase vivakSita gAthAsUtroMkA kramase yaha svarUpanirdeza hai| * darzanamohakA upazama karanevAle jIvakA pariNAma kaisA hotA hai, kisa yoga, kaSAya aura upayogameM vidyamAna usake kaunasI lezyA aura veda hotA hai // 91 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 5. esA gAhA saNamohauvasAmagassa tadummuhAvatthAe payaTTamANassa pariNAmavisesaparUvaNaTuM tasseva joga-kasAyovajoga-lessA-vedabhedANaM ca parUvaNaTThamoiNNA / tattha tAva puvvaddhaNa' 'dasaNamohauvasAmagassa pariNAmo keriso bhave', kiM visuddho visuddhayaro saMkiliTTho saMkiliTThayaro vA ti visohi-saMkilesAvekkho pucchANiddeso kao daTThavyo / pacchaddheNa vi 'joge kasAya uvajoge lessA vedo ya ko bhave' kimaviseseNa savvesimeva jogakasAyovajogAdimedANamedassa saMbhavo, Aho atthi ko viseso tti tavvisayavisesaNiNNayAvekkho pucchANiddeso kao hoi / evaM pucchidatthavisayavisesaNiNNayamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNa kassAmo, suttasiddhassa atthassa pudha parUvaNAe phlvisesaannuvlNbhaado| evaM tAva paDhamagAhAe saMkheveNutthANatthaparUvaNaM kADhU~Na saMpahi vidiyagAhAe avayAraM kassAmo(38) kANi vA puvvabaddhANi ke vA aMse nnibNdhdi| kadi AvaliyaM pavisaMti kadiNhaM vA pvesgo||2|| 66. esA vidiyA gAhAdasaNamohauvasAmagassa NANAvaraNAdikammANaM saMtakammabaMdhodayAvaliyapavesodIraNANaM payaDi-dvidi-aNubhAga-padesavisayANaM pucchAmuheNa paruvaTuM oiNNaM / taM jahA--'kANi vA puvyabaddhANi' tti eso suttassa paDhamAvayavo, savvesiM 5. darzanamohake upazamake sanmukha huI avasthAmeM pravRtta hue darzanamohake upazAmaka jIvake pariNAmavizeSakA kathana karaneke liye tathA usIke yoga, kaSAya, upayoga, lezyA aura vedake bhedoMkA kathana karaneke liye yaha gAthA AI hai| unameMse sarva prathama pUrvArdhake 'darzanamohake upazAmakakA pariNAma kaisA hotA hai| isa vacana dvArA kyA vizuddha hotA hai, yA vizuddhatara hotA hai, saMkliSTa hotA hai yA saMkliSTatara hotA hai ? isa prakAra vizuddhi aura saMklezako apekSA pRcchAkA nirdeza kiyA huA jAnanA cAhie / tathA uttarArdhake 'kisa yoga, kaSAya aura upayogameM vidyamAna usake lezyA aura veda kaunasA hotA hai isa vacanadvArA kyA sAmAnyase sabhI yoga, kaSAya, aura upayogAdike bheda isake sambhava haiM yA koI vizeSatA hai isa prakAra ukta pRcchAviSayaka vizeSa nirNayakI apekSA rakhanevAlA yaha pRcchAkA nirdeza kiyA hai| isa prakAra pUche gaye arthakA vizeSa nirNaya Age cUrNisUtrake sambandhase kareMge, kyoMki sUtrasiddha arthakI pRthak prarUpaNAmeM phalavizeSa nahIM pAyA jaataa| isa prakAra sarva prathama prathama gAthA dvArA saMkSepase utthAnikArUpa arthakA kathana karake aba dUsarI gAthAkA avatAra karate haiM * darzanamohakA upazama karanevAle jIvake parvabaddha karma kauna-kauna haiM, vartamAnameM kina karmAzoMko bA~dhatA hai, kitane karma udayAvalimeM praveza karate haiM aura yaha kina karmokA pravezaka hotA hai // 92 // 6. yaha dUsarI gAthA darzanamohakA upazama karanevAle jIvake jJAnAvaraNAdi karmasambandhI prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezaviSayaka satkarma, bandha, udayAvalipraveza aura udIraNAkA pRcchAmukhase kayana karaneke liye AI hai| yathA-'kANi vA putvabaddhANi' yaha 1. tApratI puvvaddhaNa vi iti pAThaH / 2. tA0pratI-vise siyANaM iti paatthH| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgA 93 ] daMsaNamohovasAmaNAM 197 kammANaM payaDi-TThidi-aNu bhAga-padesasaMtakammaparUvaNAe paDibaddho / kadhaM puNa 'kANi vA puvvabaddhANi' ti sAmaNNaNideseNa payaDi-TThidi- aNubhAga-padesavisesovaladdhI hoditti ? dametthAsaMkaNijjaM, sAmaNNaNise savvesiM visesANaM saMgahe virohAbhAvAdo / 'ke vA aMse NibaMdhadi' ti eso suttassa vidiyAvayavo tesiM cetra payaDi-TThidi-aNubhAga-padesavisesiyaNavagabaMdhasarUvaNirUvaDamoiNNo, aMsasaddassa payaDi-hidi-aNubhAga-padesavisesavAciNo iha gahaNAdo / 'kadi AvaliyaM pavisaMti tti eso suttassa tadiyAvayavo savvesimeva kammANaM mUluttarapayaDimeyabhiNNANaM TThidikkhayajaNidodayAvaliya pavesagavesaNavaNavaddho / udayANudayasarUveNa udayAvaliyaM pavisamANapayaDigavesaNe eso suttAvayavo paDibaddho tti bhAvattho / 'kadiNDaM vA pavesago' eso cauttho gAhAsutAvayavo savvesiM kammANamudIraNAmuheNa udayAvaliyaM pavesijjamANapayaDINaM parUvaNAe paDibaddho / edaM ca savvaM pucchAsutaM / edisse pucchAe NiNNayamuvari cuNNisuttasaMbaMgheNa kassAmo / saMpahi tadiyagAhAe avayAraM kassAmo / (40) ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA / aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahiM // 63 // gAthAsUtrakA prathama avayava sabhI karmoMke prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmake kathana karanemeM pratibaddha hai / zaMkA- 'pUrvabaddha karma kauna haiM' isa prakAra sAmAnya nirdeza dvArA prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezavizeSakI upalabdhi kaise hotI hai ? samAdhAna - yahA~ aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, sAmAnya nirdezameM sabhI vizeSoMkA saMgraha hone meM koI virodha nahIM AtA / 'ke vA aMse NibaMdhadi' yaha gAthAsUtrakA dUsarA avayava unhIM karmoMke prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezavizeSarUpa navakabandhake svarUpake nirUpaNake liye AyA hai, kyoMki yahA~ para aMza zabda prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezavizeSakA vAcI grahaNa kiyA gayA hai / 'kadi AvaliyaM pavisaMti' yaha gAthAsUtrakA tIsarA avayava mUla aura uttara prakRtiyoMke bhedase aneka prakArake sabhI karmoM ke sthitikSayajanya udayAvalipravezake anusaMdhAnake liye nibaddha kiyA gayA hai / udaya aura anudayarUpase udayAvalimeM praveza karanevAlI prakRtiyoMke anusaMdhAna meM gAthAsUtrakA yaha avayava pratibaddha hai yaha isakA bhAvArtha hai / 'kadiNDaM vA pavesago' gAthAsUtrakA yaha cauthA avayava sabhI karmoMkI udIraNA dvArA udayAvalimeM praviSTa karAI jAnevAlI prakRtiyoMkI prarUpaNAmeM pratibaddha hai / yaha saba pRcchAsUtra hai| isa pRcchAkA nirNaya Age cUrNisUtrake sambandhase kareMge / aba tIsarI gAthAkA avatAra karate haiM darzanamohake upazamake sanmukha honepara pUrva hI bandha aura udayarUpase kaunase karmAMza kSINa hote haiM ? Age calakara antarako kahA~ para karatA hai aura kahA~ para kina-kina karmoMkA 1. tA0 pratI - gavesaNo iti pAThaH / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogahAraM 10 7. esA tadiyasuttagAhA puvvaddheNa savvesi kammANaM payaDi-dvidi-aNubhAgapadesavisesidabaMdhodaehiM jhiinnaajhiinnttgvesnntttthmaagyaa| ke karmAMzAH prakRti-sthityanubhave-pradezavizeSitAH darzanamohopazamanonmukhAvasthAyAM pUrvameva bhIyante, ke vA na kSIyanta iti sUtre padasambandhAvalaMbanAt / tahA pacchaddheNa vi purado bhavissamANamaMtaraM kamhi uddese hoi, kesi vA kammANaM kamhi uddese eso uvasAmago hodi tti evaMvihassa atthavisesassa pucchAmuheNa parUvaNAe paDibaddhA / evaMvihANaM ca pucchANiddesANaM NirAregIkaraNamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNa kassAmo / saMpahi jahAvasarapattAe cautthagAhAe eso avayAro(41) kiM TidiyANi kammANi aNubhAgemu kesu vaa| ovahidUNa sesANi kaM ThANaM paDivajjadi // 4 // $ 8. edisse cautthagAhAe puvvaddhaNa vidiyagAhAe parUvidadvidi-aNubhAgasaMtakammANaM pucchAmuheNANuvAdaM kAdUrNa tado pacchadreNa hidi-aNubhAgakhaMDayaparUvaNAe bIjapadamuvai8 / dasaNamohauvasAmago kamhi uddese kANi hidi-aNubhAgavisesidANi kammANi ovaTTeyUNa kaM ThANamavasesaM paDivajjai, dvidIe kettie bhAge viNAseyUNa kaitthaM bhAgaM upazAmaka hotA hai ? // 13 // $ 7. yaha tIsarI gAthA pUrvArdha dvArA sabhI karmoke prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezaviziSTa bandha aura udayarUpase jhINa-akSINapaneke anusandhAna karaneke lie AI hai| prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezaviziSTa kaunase kAMza darzanamohake upazanake sanmukha honekI avasthA meM pahale hI kSINa ho jAte haiM aura kaunase karma kSINa nahIM hote haiM isa prakAra sUtrameM padoMke sambandhakA avalambana liyA hai| tathA uttarArdhadvArA bhI Age honevAlA antara kisa sthAna para hotA hai aura kina karmoMkA kisa sthAnapara yaha upazAmaka hotA hai isa taraha isa prakArakA arthavizeSa pRcchAdvArA prarUpaNAmeM pratibaddha hai| tathA isa prakArake pRcchAnirdezoMkA khulAsA Age cUrNisUtrake sambandhase kreNge| aba kramase avasara prApta cauthI gAthAkA yaha nirdeza hai __* darzanamohakA upazama karanevAlA jIva kisa sthitivAle karmoMkA tathA kina anubhAgoMmeM sthita karmoMkA apavartana karake zeSa rahe unake kisa sthAnako prApta hotA hai // 14 // 8. isa cauthI gAthAke pUrvArdhadvArA dUsarI gAthAmeM kahe gaye sthitisatkarmoM aura anubhAga satkarmoMkA pRcchAdvArA anuvAda karake anantara uttarArdha dvArA sthitikANDaka aura anubhAgakANDakasambandhI prarUpaNAke bIjapadakA nirdeza kiyA hai| darzanamohakA upazAmaka jIva kisa sthAnapara sthitivizeSa aura anubhAgavizeSase yukta kina karmoMkA apavartana kara avaziSTa kisa sthAnako prApta hotA hai, kyoMki sthitike kitane bhAgoMkA vinAza kara kitane 1. tA0pratau -sthityanubhAva iti pAThaH / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 199 parisesei, aNubhAgassa vA kettiye bhAge ovaTTedUNa kevaDiyaM bhAgamuvasesedi tti suttatthasaMbaMdhAvalaMbaNAdo / evamedesiM gAhAsuttANamutthANatthaparUvaNaM kAdUNa saMpahi edesi vitthAratthaparUvaNaTThamuttaraM cuNNisuttapabaMdhamaNusarAmo / * edAo cattAri suttagAhAo adhApavattakaraNassa paDhamasamae pruuvidvaao| 69. evaM bhaNaMtassAyamahippAo-edAo suttagAhAo adhApavattakaraNapaDhamasamayAdo hehimovarimAvatthAsu paDibaddhatthaparUvaNAe nnibddhaao| tamhA doNhamavaTThANaM sAhAraNabhAveNa majjhAvatthAe majjhadIvayasarUveNedAsiM parUvaNaM kAyavvamidi jANAvaNaTThamedAo gAhAo adhApavattakaraNapaDhamasamae parUveyavvAo tti bhaNidaM hoi| saMpahi 'jahA uddeso tahA Nideso' tti NAyamavalaMbiya paDhamaM tAva paDhamagAhAmuttatthaM vihAsidukAmo idamAha * tNjhaa| 10. sugamaM / * 'daMsaNamohauvasAmagassa pariNAmo keriso bhave' tti vihaasaa| 11. edassa tAva paDhamagAhApuvvaddhassa atthavihAsA eNhimahikIradi tti vuttaM hoi| bhAgako zeSa bacAtA hai tathA anubhAgake kitane bhAgoMkA apavartana kara kitane bhAgako zeSa bacAtA hai isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandhakA avalambana liyA gayA hai| isa prakAra ina gAthAsUtroMke utthAnikArUpa arthakA kathana kara aba inake vistArapUrvaka arthakA kathana karaneke lie Ageke cUrNisUtrake prabandhakA anusaraNa karate haiM___ * ye cAra sUtragAthAe~ adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM kahanI caahie| 69. aisA kahanekA yaha abhiprAya hai-ye sUtragAthAe~ adhaHpravRttakaraNake prathama samayase pUrvakI aura bAdakI avasthAoMmeM pratibaddha arthako prarUpaNA karanemeM nibaddha haiM, isaliye donoM avasthAoMke liye sAdhAraNa aisI madhyakI avasthAmeM madhyadIpakarUpase inakA kathana karanA cAhie isa bAtakA jJAna karAneke liye ye gAthAeM adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM kathana yogya haiM yaha kahA hai / aba 'uddezyake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai' isa nyAyakA avalambana lekara sarvaprathama prathama gAthAsUtrake arthakA vizeSa vyAkhyAna karanekI icchAse ise kahate haiM * vaha jaise| $ 10. yaha sUtra sugama hai| * 'darzanamohake upazAmakakA pariNAma kaisA hotA hai ?' isakI vibhASA / $ 11. sarvaprathama prathama gAthAke isa pUrvAdhake arthakA vizeSa vyAkhyAna isa samaya adhikRta karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 * taM jhaa| $ 12. sugamo'yaM yathApratijJAtArthaviSayaH praznopanyAsaH / * pariNAmo visuddho|| 6 13. daMsaNamohauvasAmagassa pariNAmo visuddho ceva hoi, gAvisuddho tti sutttthsNbNdho| vizuddhataro'sya pariNAma ityuktaM bhavati / adhaHpravRttakaraNaprathamasayamadhikRtyaitatpratipAditaM bhavati / na kevalamadhaHpravRttakaraNaprAraMbhasamaya evAsya pariNAmo vizuddhikoTimavagADhaH, api tu prAgapyantarmuhUrtAtprabhRti vizudhyannevAyamAgata iti pradarzanArthamuttarasUtramAsUtrayat sUtrakAraH___ * puvvaM pi aMtomuhuttappahuDi aNaMtaguNAe visohIe visujjhamANo aagdo| 14. kuta evamiti cet ? mithyAtvaga datidustarAdAtmAnamuddhartumanaso'sya samyaktvaratnamalabdhapUrvamAsisAdayiSoH pratikSaNaM kSayopazamopadezalabdhyAdibhirupabRMhitasAmarthyasya saMvega-nirvedAbhyAmuparyupari upacIyamAnaharSasya samayaM pratyanantaguNavizuddhipratipatteravipratiSedhAt / * vaha jaise| 6 12. yathA pratijJAta arthako viSaya karanevAlA yaha praznakA upanyAsa sugama hai| * pariNAma vizuddha hotA hai| . 6 13. darzanamohake upazAmakakA pariNAma vizuddha hI hotA hai, avizuddha nahIM hotA isa prakAra sUtrakA athake sAtha sambandha hai / isakA pariNAma vizuddhatara hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / adhaHpravRttakaraNake prathama samayako adhikRta kara yaha kahA hai| kevala adhaHpravRttakaraNake prArambhake samayameM hI isakA pariNAma vizuddhirUpa koTiko sparza nahIM karatA, kintu isake pUrva hI antarmuhUrtase lekara vizuddha hotA huA vaha AyA hai isa bAtako batalAneke liye sUtrakArane isa sUtrakI racanA kI hai * adhaHpravRttakaraNake pUrva hI antarmuhUrtase lekara anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA huA vaha AyA hai| 5 14. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki jo ati dustara mithyAtvarUpI gartase uddhAra pAneke manavAlA hai, jo alabdhapUrva samyaktvarUpI ratnako prApta karanekI tIvra icchAvAlA hai, jo prati samaya kSayopazamalabdhi aura dezanAlabdhi Adike balase vRddhiMgata sAmarthyavAlA hai aura jisake saMvega aura nirvedake dvArA uttarottara harSa meM vRddhi ho rahI hai usake prati samaya anantaguNI vizuddhikI prApti honekA niSedha nahIM hai| vizeSArtha-saMsArI jIvake mithyAtvako bhUmikAmeM samyagdarzanako prApta karaneke sanmukha honekI pUrva taiyArI kisa prakArakI hotI hai yaha yahA~ spaSTarUpase batalAyA gayA hai| saMsAra Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA 201 15. evaM tAva gAhApuvvaddhamassiyUNa pariNAmassa visuddhabhAvaM paduppAiya saMpahi gAhApacchaddhAvalaMbaNeNa jogAdivisesaparUvaNaTuM suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * joge tti vihaasaa| 16. joge tti' padassa eNhi atthavihAsA kIradi tti bhaNidaM hoi / * aNNadaramaNajogo vA aNNadaravacijogo vA orAliyakAyajogo vA veuvviyakAyajogo vaa| aura saMsArake kAraNoMke prati jisake cittameM udAsInatA AI hai vahI jIva samyagdarzanakA prApta karanekA adhikArI hai| isI tathyako spaSTa karate hue yahA~ sarva prathama yaha batalAyA gayA hai ki jo ati dustara mithyAtvarUpI garta meM se nikalanA cAhatA hai| kintu itanA vicAra karane mAtrase ki saMsAra aura saMsArake kAraNa hitakara nahIM, isa jIvako saMsArase chuTakArA nahIM mila sakatA / isake liye usake cittameM nirantara mokSa aura mokSake kAraNoMke prati uttarottara bhItarase AdarabhAva honA caahie| yaha tabhI sambhava hai, jaba ki yaha jIva mithyAtvasevanake kAraNarUpa bAhya sAdhana kudeva, kuguru aura kuzAstroMkI sevA-adhyayana Adi chor3akara paramArthasvarUpa deva, guru aura paramAgamakI sevA-svAdhyAya AdimeM sAvadhAna bane / jaba bhItarase yaha jIva harSAtirekase ApUrita hokara paramArthasvarUpa deva aura gurukI upAsanA tathA paramAgamake zravaNa-mananameM nirantara sAvadhAna rahatA hai taba usake uttarottara pariNAmoMmeM vizuddhi hokara bhItara kriyA-pariNAma dvArA jo bAhya lAbha hotA hai usa lAbhako hI paramAgamameM cAra labdhiyoMkI prApti kahA hai| ve cAra labdhiyA~ ye haiM-kSayopazamalabdhi, vizuddhilabdhi, dezanAlabdhi aura prAyogyalabdhi / unakA svarUpa isa prakAra hai-pariNAmoMkI vizuddhivaza pUrvameM saMcita hue karmoMke anubhAgaspardhakoMke prati samaya anantaguNe hIna hokara udIrita honekA nAma kSayopazamalabdhi hai| pratisamaya anantaguNe hIna hokara udIraNAko prApta hue anubhAga spardhakoMke nimittase aise pariNAmoMkA honA jo sAtA Adi prazasta prakRtiyoMke bandhake nimitta haiM aura asAtA Adi azubha karmoke bandhake viruddha haiM, vizuddhilabdhi hai / chaha drabya aura nau padArthoke upadezakA nAma dezanA hai / usa dezanAse pariNata AcArya Adiko upalabdhi tathA upadiSTa arthake grahaNa, dhAraNa aura vicAra karanerUpa zaktikI prAptikA nAma dezanAlabdhi hai| tathA saba kokI.utkaSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgakA ghAta kara unheM kramase antaHkoDAkoDI sAgaropamapramANa sthitike bhItara aura dvisthAnIya anubhAgameM sthApita karanA prAyogyalabdhi hai| jo jIva ukta cAra labdhiyoMke sadbhAvameM antastattvake mananapUrvaka uttarottara pariNAmoMkI vizuddhidvArA samyaktva grahaNake sanmukha ho vaha adhaHkaraNa pariNAmoMko prApta hotA hai, usake ina cAra labdhiyoMkA sadbhAva niyamase hotA hai yaha samagra kathanakA tAtparya hai| 6 15. isa prakAra sarva prathama gAthAke pUrvArdhakA Azraya kara pariNAmakI vizuddhikA kathana kara aba gAthAke uttarArdhake avalambana dvArA yoga Adi vizeSoMkA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'yoga' isa padakI vibhASA / $ 16. isa samaya 'yoga' isa padakA vizeSa vyAkhyAna karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * anyatara manoyoga, anyatara vacanayoga, audArika kAyayoga yA vaikriyika kAyayogahotA hai| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogahAraM 10 6 17. jogo NAma jIvapadesANaM kammAdANaNibaMdhaNo pripphNdpjjaao| so ca tiviho-maNajogo vacijogo kAyajogo cedi / tattha maNajogo caunviho saccamosa-saccamosAsaccamosamedeNa / evaM vacijogo vi caunviho vattavyo / kAyajogo vi sattaviho hoi / evamedesu jogabhedesu daMsaNamohovasAmagassa kadamo jogo hodi tti bhaNide maNajogabhedesu tAva aNNadaro maNajogo hoi, cauNhaM' pi tesimettha saMbhave virohANuvalaMbhAdo / evaM vacijogabhedANaM pi vattavvaM / kAyajogo puNa orAliyakAyajogo veubviyakAyajogo vA hoi, annnnesimihaasNbhvaado| edesi dasaNhaM pajjattajogANamaNNadareNa jogeNa pariNado paDhamasammattuppAyaNassa joggo hoi, Na sesajogapariNado tti eso ettha suttatthaNiNNao / * kasAye tti vihaasaa| 618. sugamaM / * aNNadaro ksaayo| 5 19. daMsaNamohovasAmagassa kohAdINaM cauNhaM kasAyANaM majhe aNNadaro 6 17. jIvapradezoMkI karmoke grahaNameM kAraNabhUta parispandarUpa paryAyakA nAma yoga hai| vaha yoga tIna prakArakA hai-manoyoga, vacanayoga aura kaayyog| unameMse satyamanoyoga, mRSAmanoyoga, satya-mRSAmanoyoga aura asatya-mRSAmanoyogake bhedase manoyoga cAra prakArakA hai| isI prakAra vacanayoga bhI cAra prakArakA kahanA caahie| kAyayoga bhI sAta prakArakA hai| isa prakAra yogake ina bhedoMmeMse darzanamohake upazAmakake kaunasA yoga hotA hai aisA kahane para usakA yaha samAdhAna hai ki manoyogake bhedoMmeMse to anyatara manoyoga hotA hai, kyoMki una cAroMke hI yahA~ prApta honemeM kisI prakArakA virodha nahIM pAyA jAtA / isI prakAra vacanayogake bhedoMkA bhI kathana karanA caahie| parantu kAyayoga audArikakAyayoga yA vaikriyikakAyayoga hotA hai, kyoMki anya kAyayogoMkA prApta honA asambhava hai| ina dasa paryApta yogoMmeMse anyatara yogase pariNata huA jIva prathama samyaktvake prApta karaneke yogya hotA hai, zeSa yogoMse pariNata huA jIva nahIM isa prakAra yahA~ para sUtrArthakA nirNaya hai| vizeSArtha--jo jIva prathama samyaktvako utpanna karatA hai vaha saMjJI paJcandriya honeke sAtha paryApta bhI honA cAhie yaha isa kathanase spaSTa jJAta hotA hai, kyoMki ukta daza prakArake yoga paryApta avasthAmeM hI pAye jAte haiN| * * 'kaSAya' isa padakI vibhaassaa| $ 18. yaha sUtra sugama hai| * anyatara kaSAya hotI hai| $ 19. darzanamohakA upazama karanevAle jIvake krodhAdi cAra kaSAyoMmeMse anyavara 1. tA0pratI caunvihaM iti pAThaH / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] . dasaNamohovasAmaNA 203 kasAyapariNAmo hodi tti bhaNidaM hoi, tesimekkassa vi payadavisae virohaannuvlNbhaado| tattha kimeso vaDDamANakasAyapariNAmo Aho hAyamANakasAyapariNAmo tti edisse AsaMkAe NirAregIkaraNadvamuttarasuttaM bhaNai * kiM so vaDDhamANo hAyamANo tti ? NiyamA hAyamANakasAyo / 20. kiM kAraNaM ? visuddhIe vaDDamANassedassa vaDDamANakasAyatteNa saha virohAdo / tado kohAdikasAyANaM viTThANANubhAgodayajaNidaM tappAoggaM maMdayarakasAyapariNAma maNubhavaMto eso sammattamuppAedumADhavei tti siddho suttassa samudAyattho / * uvajoge tti vihaasaa| 21. kaH punarupayogo nAma ? uparyukte'nenetyupayogaH, Atmano'rthagrahaNapariNAma ityarthaH / sa punadvaidhA vyavatiSThate sAkAratarabhedAt / tatra sAkAro jJAnopayogaH / anAkAro darzanopayogaH / tadbhadAzca matijJAnAdayazcakSurdarzanAdayazca / tatrAyaM katareNopayogena pariNataH san prathamasamyaktvamutpAdayatItyatrottaramAhakaSAyapariNAma hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki unameMse ekakA bhI prakRta viSayameM virodha nahIM pAyA jaataa| unameMse yaha kyA vardhamAna kaSAya pariNAmavAlA hotA hai yA hIyamAna kaSAya pariNAmavAlA hotA hai| isa prakAra isa AzaMkAkA nirAkaraNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * kyA vaha vardhamAna kaSAyavAlA hotA hai yA hIyamAna kaSAyavAlA hotA hai ? niyamase hIyamAna kaSAyavAlA hotA hai / 20. kyoMki vizuddhise vRddhiko prApta honevAle isake vardhamAna kaSAyake sAtha rahanekA virodha hai, isalie krodhAdi kaSAyoMke dvisthAnIya anubhAgake udayase utpanna hue tAtprAyogya mandatara kaSAya pariNAmakA anubhavana karatA huA samyaktvako utpanna karaneke liye Arambha karatA hai isa prakAra isa sUtrakA samudAyarUpa artha siddha huaa| vizeSArtha--pahale kSayopazama Adi cAra labdhiyoMke svarUpa nirdezake prasaMgase prAyogya labdhikA svarUpa nirdeza kara Aye haiM / usIse yaha spaSTa ho jAtA hai ki jo jIva samyaktva grahaNake sa sanmakha hotA hai usake anya karmoMke samAna mohanIya karmakA anubhAga vizaddhivaza dvisthAnIya ho jAtA hai| usameM bhI prati samaya usameM anantaguNI hAni hotI jAtI hai, isaliye isa jIvake hIyamAna kaSAyapariNAmakA hI udaya rahatA hai yaha siddha hotA hai| * 'upayoga' isa padakI vibhaassaa| $ 21. zaMkA upayoga kisakA nAma hai ? samAdhAna--jisake dvArA upayukta hotA hai usakA nAma upayoga hai / AtmAke arthake prahaNarUpa pariNAmakA nAma upayoga hai yaha ukta kathanakA artha hai| vaha upayoga sAkAra aura anAkArake bhedase do prakArakA hai| unameMse sAkAra jhAnoyoga hai aura anAkAra darzanopayoga hai| tathA unake kramase bheda matijJAnAdi aura cakSudarzanAdika haiN| unameMse yaha darzana mohakA upazAmaka jIva kisa upayogase pariNata hotA huA prathama samyaktvako utpanna karatA hai aisA prazna honepara yahA~ usakA uttara dete hue kahate haiM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 204 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAra 10 ___ * NiyamA sAgArupajogo / ___$ 22. kuto'yaM niyamazcet 1 anAkAropayogenAvimarzakena sAmAnyamAtrAvagrAhiNA vimarzAtmakatattvArthazraddhAnalakSaNasamyagdarzanapratipattiM pratyabhimukhIbhAvAnupapatteH / madi-sudaaNNANehiM vibhaMgaNANeNa vA pariNado hodUga eso paDhamasammattuppAyaNaM paDi teNa payaha tti siddhaM / * lessA tti vihaasaa| 623. sugamaM / * teu-pamma-sukkalessANaM NiyamA vddddmaannlessaa| * niyamase sAkAra upayoga hotA hai| $ 22. zaMkA-yaha niyama kisa kAraNase hai? samAdhAna--kyoMki avimarzaka aura sAmAnyamAtraprAhI cetanAkAra upayogake dvArA vimarzakasvarUpa tattvArtha zraddhAna lakSaNa samyagdarzanakI prAptike prati abhimukhapanA nahIM bana sakatA / isalie mati-zruta ajJAnarUpase yA vibhaMgajJAnarUpase pariNata hokara yaha jIva prathamasamyaktvako utpanna karaneke prati usa upayogadvArA pravRtta hotA hai yaha siddha huaa| vizeSArtha--sarva prathama yahA~ darzanake svarUpakA nirdeza karake yaha batalAyA gayA hai ki samyagdarzanakI prAptike prati sanmukhapanA jJAnopayoga kAlameM hI sambhava hai darzanopayoga kAlameM nahIM, kyoMki jaba yaha jIva jIvAdi nau padArthoke svarUpakA nirNaya karaneke sAtha apane sAkAra upayoga pariNAmake dvArA jJAyakasvarUpa trikAlI AtmAke sanmukha hotA hai tabhI usake samyagdarzanakI prAptikI sanmukhatA kahI jA sakatI hai| aise jIvake usa samaya mati-zrutAjJAna hone para bhI vaha kAraNa viparyAsa, bhedAbhedaviparyAsa aura svarUpaviparyAsarUpa na hokara Agama, guruupadeza aura tattvako sparza karanevAlI yuktike balase yathAvasthita jIvake svarUpako anugamana karanevAlA hI hotA hai| aise jIvake cAra labdhiyoMmeM dezanAlabdhike svIkAra karanekA prayojana bhI yahI hai| yahA~ TIkAkArane mati-zruta sAkAra upayogake sAtha vibhaMgajJAnakA bhI ullekha kiyA hai| isase aisA pratIta hotA hai ki TIkAkAra mati-zruta sAkAra upayogake samAna vibhaMgajJAnake dvArA bhI samyagdarzanake sanmukha honekI pAtratA mAnate haiN| kintu dhavalAmeM isI prasaMgase 'madi-sudasAgAravajutto' pada dvArA use mati-zrutasAkAra upayogavAlA hI batalAyA hai| matijJAna aura zruvajJAna avinAbhAvI haiM aura naya vikalpa zruvajJAnameM hI sambhava haiM, isalie aise jIvako mati-zruta sAkAra upayogavAlA kahanA vo yuktiyukta hai, parantu vibhaMga upayogavAlA kyoM kahA yaha vicAraNIya hai| mAlUma par3atA hai ki jo nArakI Adi jIva vibhaMgajJAnase pUrvabhava Adiko jAna kara pazcAt mati-zruta sAkAra upayogake balase AtmAke sanmukha hotA hai usakI apekSA TIkAkArane yaha kathana kiyA hai| * lezyA isa padakI vibhASA / $ 23. yaha sUtra sugama hai| * pIta, padma aura zukla lezyAoMmeMse niyamase koI eka vardhamAna lezyA hotI hai| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 205 24. teu-pamma-sukalessANamaNNadarA NiyamA vaDDamANalessA edassa hodi, Na hAyamANA tti vuttaM hoi / edeNa kiNha-NIla-kAulessANaM hAmamANa-teu-pamma-sukkalessANaM ca paDiseho kao dduvyo| ettha codago bhaNai-Na esa vaDDamANasuhatilessANiyamo ettha ghaDade, geraiesu sammattuppAyaNe vAvadesu asuhatilessANaM pi saMbhavolaMbhAdo ? Na esa doso, tirikkha-maNusse assiNedassa suttassa pydRttaado| Na ca tirikkha-maNussesu sammattaM paDivajjamANesu suha-tilessAo mottUNaNNalessANaM saMbhavo asthi, suThu vi maMdavisohIe samma paDivajjamANassa tattha jahaNNateulessANiyamadaMsaNAdo / kudo vuNa deva-NeraiyANamiha vivakkhA Na kayA tti ce 1 Na, tesimavadvidalessamAvapaduppAyaNaDametya pariyaDamANasavvalessANaM tirikkha-maNussANaM ceva pahANateNa vivkkhiyttaado| * vedo ya ko bhave tti vihaasaa| 24. pIta, pana aura zukla lezyAoMmeMse niyamase koI eka vardhamAna lezyA isake hotI hai, inameMse koI bhI lezyA hoyamAna nahIM hotI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa vacana dvArA isa jIvake kRSNa, nIla aura kapota lezyAkA tathA hIyamAna pIta, padma aura zukla lezyAkA pratiSedha kiyA gayA jAna lenA caahie| zaMkA-yahA~ para zaMkAkAra kahatA hai ki yaha jo vardhamAna zubha tIna lezyAoMkA niyama yahA~ para kiyA hai vaha nahIM banatA, kyoMki nArakiyoMke samyaktvakI utpatti karanemeM vyApRta hone para azubha tIna lezyAeM bhI sambhava pAI jAtI haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki tiryaznoM aura manuSyoMkI apekSA yaha sUtra pravRtta huA hai / aura tiryaJcoM tathA manuSyoMke samyaktvako prApta karate samaya zubha tIna lezyAoM ko chor3akara anya lezyAeM sambhava nahIM haiM, kyoMki atyanta manda vizuddhi dvArA samyaktvako prApta karanevAle jIvake vahA~ para jaghanya pIta lezyAkA niyama dekhA jAtA hai| zaMkA-parantu yahA~para deva aura nArakiyoMkI vivakSA kyoM nahIM kI ? ... samAdhAna nahIM, kyoMki unake avasthita lezyAbhAvakA kathana karaneke liye yahA~para parivartamAna saba lezyAvAle tiryaJcoM aura manuSyoMkI ho pradhAnarUpase vivakSA kI gaI hai| vizeSArtha-cUrNisUtra meM upazama samyaktvake sanmukha hue jIvake vardhamAna mAtra pIta, padma aura zukla ye tIna zubha lezyAeM hI kyoM svIkAra kI gaI haiM, jaba ki nArakiyoMke isa avasthAmeM eka bhI zubha lezyA nahIM hotii| yaha eka prazna hai| samAdhAna yaha hai ki nArakiyoM aura devoMmeM jisake jo lezyA hotI hai vaha avasthitasvarUpa hotI hai, isaliye ullekha na karanepara bhI usakA jJAna ho jAtA hai| yahA~ prazna to yaha hai ki tiryaJca aura manuSyagatimeM eka hI jIvake parivartanakramase chahoM lezyAeM sambhava haiM kyA ? ataH yahA~ yaha batalAyA gayA hai ki tiryaJcoM aura manuSyoMmeM upazamasamyaktvake sanmukha honepara tIna zubha lezyAoMmeMse koI eka lezyA hotI hai| * veda kauna hotA hai isa padakI vibhASA / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogahAraM 10 ___25. 'vedo ya ko bhave' tti jaM gAhAsuttassa carimaM padaM tassedANimatthavihAsA kIradi tti bhaNidaM hoi| ___ * aNNadaro vedo| 26. tiNhaM vedANamaNNadaro vedapariNAmo sammattuppattIe vAvadassa hoi, davvabhAvehiM tiNhaM vedANamaNNadarapajjAeNa visesiyassa taduppAyaNe virohAbhAvAdo / 'dasaNamohauvasAmagassa pariNAmo keriso bhave' tti ettieNeva sutteNa pajjattaM joga-kasAyovajoga-lessA-vedANaM pi pariNAmamedANaM tatthevaMtabbhAvo ti NAsaMkaNijjaM, saMkilesavisohibhedANaM ceva pariNAmaggahaNeNa tattha vivakkhiyattAdo / edaM ca suttaM desAmAsayaM, teNa gadi-iMdiyAdivisayA ca vihAsA ettha kAyavvA / evamedIe paDhamagAhAe daMsaNamohauvasAmagassa visohilakkhaNo pariNAmo joga-kasAyovajogAdivisesA ca parUvidA / edeNeva gAhAsutteNedassa khaovasama-visohi-desaNa-pAoggasaNNidAo cattAri laddhIo karaNaladdhisavvapekkhAo sUcidAo, tAhi viNA daMsaNamohovasAmaNAe pavuttivirohAdo / 525. 'vedo ya ko bhave' yaha jo gAthAsUtrakA antima pada hai usake arthakA isa samaya vizeSa vyAkhyAna karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * koI eka veda hotA hai| 626. samyaktvakI utpattimeM vyApta hue jIvake tIna vedoMmeMse koI eka vedapariNAma hotA hai, kyoMki dravya aura bhAvakI apekSA tIna vedoMmeMse anyatara vedaparyAyase yukta jIvake samyaktvakI utpattimeM vyApta honemeM virodhakA abhAva hai| zaMkA-'darzanamohake upazAmakake pariNAma kaisA hotA hai|' itanA mAtra sUtra paryApta hai, kyoMki yoga, kaSAya, upayoga, lezyA aura veda ye jitane bhI pariNAmabheda haiM inakA usImeM antarbhAva ho jAtA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki ukta sUtrameM saMkleza aura vizuddhirUpa pariNAmabheda hI pariNAmapadake grahaNa karanese vivakSita kiye gaye haiN| yaha sUtra dezAmarSaka hai, 'isaliye gati, indriya Adi viSayaka vizeSa vyAkhyAna yahA~ para karanA cAhie / isa prakAra isa prathama gAthA dvArA darzanamohake upazAmakake vizuddhilakSaNa pariNAma tathA yoga, kaSAya, upayoga Adi bhedoMkA vyAkhyAna kiyaa| tathA isI gAthAsUtradvArA isa jIvake karaNalabdhi savyapekSa kSayopazama, vizuddhi, dezanA aura prAyogyasaMjJaka cAra labdhiyA~ sUcita kI gaI haiM, kyoMki unake vinA darzanamohake upazama karanerUpa kriyAmeM pravRtti nahIM ho sktii| vizeSArtha-veda nirUpaNake prasaMgase yahA~ para TIkAkArane dravya aura bhAvarUpa donoM prakArake vedoMkA nirdeza kiyA hai| yaha ThIka hai ki jo dravyase strI, puruSa aura napuMsaka saMjJI paJcendriya paryApta jIva hai vaha bhI prathama samyaktvake grahaNake yogya hai aura jo bhAvase strI, puruSa aura napuMsaka saMjJI paJcendriya paryApta jIva hai vaha bhI prathama samyaktvake grahaNake yogya hai / parantu mUla gAthAsUtra meM aura usakA vizeSa vyAkhyAna karanevAle cUrNisUtrameM mAtra bhAvavedakI apekSA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA * kANi vA puvvabaddhANi tti vihaasaa| 5 27. 'kANi vA puvvabaddhANi' tti jaM vidiyagAhAe paDhamaM bIjapadaM tassedANimatthavihAsA pattAvasarA tti vuttaM hoi / * ettha payaDisaMtakammaM TThidisaMtakammamaNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca maggiyavvaM / 28. edammi pade savvakammavisayANaM payaDi-dvidi-aNubhAga-padesasaMtakammANaM maggaNA kAyavvA tti vuttaM hoi / saMpahi edaM bIjapadaM NibaMdhaNaM kAdaNa cauNhamedesiM saMtakammANaM maggaNaM kssaamo| taM jahA-tattha tAva payaDisaMtakammamaNumaggijjade / mUlapayaDINamaTTaNhaM pi saMtakammasarUveNettha saMbhavo atthi / uttarapayaDINaM pi hI kathana kiyA gayA hai itanA yahA~ vizeSa samajhanA cAhie / yahA~ eka yaha prazna bhI uThAyA gayA hai ki gAthAsUtrake pariNAmo keriso have' isa vacanameM jo pariNAma pada AyA hai usIse yoga, kaSAya, upayoga, lezyA aura vedakA grahaNa ho jAtA hai, aisI avasthA meM ina saba bhedoMkA alagase ullekha karanekI AvazyakatA nahIM thii| isakA samAdhAna yahakara kiyA gayA hai ki ukta vacanameM pariNAma pada kevala saMkleza aura vizuddhiko sUcita karaneke liye AyA hai, isaliye ukta bhedoMkA alagase nirdeza kiyA gayA hai| isake bAda TIkAmeM yaha batalAyA gayA hai ki yaha sUtra dezAmarSaka hai, isalie jo anukta mArgaNAaiM yahA~ sambhava hoM unheM bhI jAna lenA caahie| yathA-gatimAgaNAkI apekSA tiyaJca, nArakI, manuSya aura deva cAroM gatiyoMmeM prathama samyaktvakI utpatti sambhava hai| indriya mArgaNAkI apekSA paJcendriya, kAyamArgaNAkI apekSA trasakAyika, saMyama mArgaNAkI apekSA asaMyamI, bhavyamArgaNAkI apekSA bhavya, samyaktva mArgaNAkI apekSA mithyAdRSTi, saMjJImArgaNAkI apekSA saMjJI aura AhAra mArgaNAkI apekSA AhAraka jIva hI prathama samyaktvake grahaNake yogya hai, anya nhiiN| anta meM yaha sUcita kiyA gayA hai ki jo karaNalabdhi dvArA prathama samyaktvake sanmukha hotA hai usake kSayopazama Adi cAra labdhiyoMkA sadbhAva niyamase hotA hai / isakA Azaya yaha hai ki jisane paramArtha svarUpa deva, guru aura Agamake prati zraddhAvanata ho gurumukhase tattvArthakA upadeza grahaNa kiyA hai aura jo tatprAyogya vizaddhi sampanna ho kSayopazama Adi labdhiyoMse vartamAnameM yukta hai vahIM Atmasanmukha ho adhaHkaraNa Adi pariNAma prApta karanekA adhikArI hai, anya nhiiN| * 'pUrvameM baMdhe hue karma kauna-kauna haiM isa padakI vibhASA / $27. kANi vA puvvabaddhANi' yaha jo dUsarI gAthAkA prathama bIjapada hai usake arthakA vizeSa vyAkhyAna isa samaya avasara prApta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ___ * yahA~ para prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakA mArgaNa karanA caahie| 28. isa padameM sabhI karmaviSayaka prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezasatkarmoMkA mArgaNa karanA cAhie yaha kathana kiyA gayA hai ranA cAhie yaha kathana kiyA gayA hai| aba isa bIjapadako nimitta kara ina cAroM prakArake satkarmokA mArgaNa kreNge| yathA-unameMse sarvaprathama prakRti satkarmakA mArgaNa karate haiN| AThoM hI mUlaprakRtiyA~ satkarmarUpase yahA~ para sambhava haiN| uttara prakRtiyoM meM bhI jJAnAvaraNakI Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 NANAvaraNapaMcapayaDIo, daMsaNAvaraNaNavapayaDIo, vedaNIyassa duve payaDIo, mohaNI - yasa micchatta- solasakasAya NavaNokasAyA tti chanvIsaM payaDIo saMtakammaM, aNAdiyamicchAdiTThissa sAdimicchAdiTThissa chavvIsa saMtakammiyassa vA taduvalaMbhAdo | ahavA sammatteNa viNA mohaNIyassa sattAvIsaM payaDIo saMtakammaM hoi, sammattamuvveliya uvasamasammattA himuhammi tadavirohAdo / athavA sammatteNa saha aTThavIsasaMtakammaM ho, vedagapAoggakAlaM voliya sammattamaNilleviyUMNa uvasamasammattAhi - hamma tahAvihasaMbhavadaMsaNAdo / Auassa ekkA vA do vA payaDIo saMtakammaM / taM kadhaM 1 jaha baddhaparabhaviyAuo uvasamasammattaM paDivajaha tado do payaDIo / adha abaddhaparabhaviyAo tadA eyA payaDI aNNadarA jA bhuMjamANiyA ti / NAmassa cadu di-paMcajAdi - orAliya- veDavviya- tejAkammaiyasarIra - tesiM ceva, baMdhaNa-saMghAda chasaMThANAhAravaja-doNiaMgovaMga - chasaMghaDaNa - vaNNa-gaMdha-rasa - phAsa - caduANu puvvi - agurualahuauvaghAda- paraghAdussAsa- AdAvujjova - dovihAyagai-tasa - thAvarAdidasajuala - NimiNaM cedi edAsi payaDINaM saMtakammamatthi / godassa duve payaDIo NIcuccAg2odamidi / aMtarA - isa paMca payaDIo / edAsi payaDINaM payaDisaMtakammamatthi, sesANaM Natthi / puvvu 208 pA~ca prakRtiyA~, darzanAvaraNakI nau prakRtiyA~, vedanIyakI do prakRtiyA~ tathA mohanIyakI midhyAtva, solaha kaSAya aura nau nokaSAya ye chavvIsa prakRtiyA~ satkarmarUpase hotI haiM, kyoMki anAdi mithyAdRSTi tathA chavIsa prakRtiyA~ satkarmavAle sAdi mithyAdRSTike inakA sadbhAva pAyA jAtA hai / athavA sAdi midhyAdRSTike samyakprakRtike vinA mohanIyakI sattAIsa prakRtiyA~ satkarmarUpase hotI haiM, kyoMki samyaktvakI udvelanA kara upazamasamyaktvake abhimukha hue jIvake unake honemeM koI virodha nahIM hai / athavA samyaktvake sAtha aTThAIsa prakRtiyA~ satkarmarUpase hotI haiM, kyoMki vedakasamyaktvake yogya kAlako ' ullaMghana kara jisane samyaktva prakRti kI udvelanA nahIM kI hai aise upazamasamyaktvake abhimukha hue jIvake ukta prakAra se aTThAIsa prakRtiyoMkA sadbhAva dekhA jAtA hai / ukta jIvake AyukarmakI eka yA do prakRtiyA~ satkarmarUpase hotI haiN| zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna-yadi jisane parabhavasambandhI AyukA bandha kiyA hai aisA jIva upazamasamyaktvako prApta hotA hai to do prakRtiyA~ hotI haiN| aura jisane parabhavasambandhI AyukA bandha nahIM kiyA hai aisA vaha jIva hai to mujyamAna anyatara eka prakRti hotI hai / nAmakarmako cAra gati, pA~ca jAti, audArika- vai kriyika-taijasa-kArmaNa zarIra, unhIMke bandhana aura saMghAta, chaha saMsthAna, AhAraka aMgopAMgako chor3akara do AMgopAMga, chaha saMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, cAra AnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, Atapa, udyota, do vihAyagati, trasa-sthAvara Adi daza yugala aura nirmANa ye prakRtiyA~ satkarmarUpa haiN| gotrakarma kI do prakRtiyA~ nocagotra aura uccagotra satkarmarUpa haiN| tathA antarAya karmakI pA~ca prakRtiyA~ satkarmarUpa haiM / ina prakRtiyoMkA prakRtisatkarma hai, zeSa prakRtiyoMkA nahIM hai / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 209 pAideNa sammatteNa AhArasarIraM baMdhiya puNo micchattaM gaMtUNa tappAoggeNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgametteNa kAleNuvasamasammattaM paDivajjamANassAhAradugasaMtakammamettha kiNNa labbhade ? Na, AhArasarIramaNuvvelliya tassa uvasamasammattapAoggattANuvabhAdo / kudo evaM 1 vedagapAoggakAlAdo AhArasarIruvvenlaNakAlassa thovabhAvova esAdo / edAsiM caiva payaDINamAuavajANaM dvidisaMtakammamaMtokoDAkoDIe, AuANaM ca tappA oggamaNugaMtavvaM / $ 29. aNubhAgasaMtakammaM pi appasatthANaM kammANaM paMcaNANAvaraNIya NavadaMsaNAvaraNIya - asAdavedaNIya - micchatta- solasakasAya - NavaNokasAya - sammata-sammAmicchatta- Nirayagai - tirikkhagai eiMdiyAdicadujAdi- paMcasaMThANa - paMcasaMghaDaNa - appasatthavaNNa-gaMdha-rasa-phAsa- Nirayagai-tirikkhagaipAoggANupuvvi uvaghAda - appasatthavihAyagahathAvara-suDuma-apajatta-sAhAraNa sarIra - athira-asubha - durbhAga- dussara- aNAdejja - ajasagittiNIcA goda - paMcatarAiyANaM viTThANiyANubhAgasaMtakammio / zaMkA - pahale utpanna kiye gaye samyaktvake sAtha AhArakazarIrakA bandhakara punaH mithyAtvameM jAkara tatprAyogya asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake dvArA upazamasamyaktvako prApta honevAle jIvake AhArakadvika satkarma yahA~ kyoM upalabdha nahIM hotA ? samAdhAna nahIM, kyoMki AhArakazarIrakI udvelanA kiye vinA usake upazamasamyaktvakI prAptikI yogyatA nahIM banatI / zaMkA- aisA kisa kAraNa se hai ? samAdhAna --kyoMki vedakasamyaktvake yogya kAlase AhArakazarIra ke udvelanAkA kAla stoka hai aisA paramAgamakA upadeza pAyA jAtA hai| Ayukarmake atirikta inhIM prakRtiyoMkA sthitisatkarma antaHkor3AkAr3Ike bhItara hotA hai / AyukamakA tatprAyogya sthitisatkarma jAnanA cAhie / vizeSArtha- - prathama upazamasamyaktvake sanmukha hue jIvake AhArakacatuSka aura tIrthakara iM prakRtiyoMkA sattva sambhava nahIM hai / AhArakacatuSkakA satva kyoM nahIM pAyA jAtA isakA spaSTIkaraNa to TIkAmeM kiyA hI hai| aise jIva ke tIrthaMkara prakRtikA isake pUrva bandha hI nahIM hotA, isaliye usakA sattva bhI sambhava nahIM hai / zeSa saba kathana sugama hai / $ 29. aba anubhAgasatkarmako batalAte haiM - jo aprazasta karma pA~ca jJAnAvaraNa, nau darzanAvaraNa, asAtAvedanIya, mithyAtva, solaha kaSAya, nau nokaSAya, samyaktva, samyagmithyAtva, narakagati, tiryaJcagati, ekendriya Adi cAra jAti, pA~ca saMsthAna, pA~ca saMhanana, aprazasta varNa - gandha-rasa-sparza, narakagatyAnupUrvI, tiryaJjagatyAnupUrvI, upaghAta, aprazasta vihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, 'ayaza:kIrti, nIcagotra aura pA~ca antarAya inakA dvisthAnIya anubhAgasatkarmavAlA hotA hai / vizeSArtha - pahale prAyogyalabdhi ke kAla meM hI aprazasta prakRtiyoMkA anubhAga dvisthAnIya ho jAtA hai yaha spaSTa kara Aye haiM aura upazama samyaktvake sanmukha huA jIva prAyogyalabdhi sampanna hotA hI hai, ataH isake bhI sattA meM sthita aprazasta prakRtiyoMkA anubhAga dvisthAnIya 27 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 30. pasatthANaM pi payaDINaM sAdAvedaNIya-maNusaggai-devagai-paMciMdiyajAdiorAliyasarIra-veunviya0-tejA-kammaiyasarIra-tesiM ceva baMdhaNa-saMghAda-samacaurasasaMdvANaorAliya - veuvyiyaaMgovaMga-baarisahasaMghaDaNa-pasatthavaNNAdicaukka -maNusa0-devagaipAoggANupusvi-agurualahua - paraghAdussAsa-AdAvujova - pasatthavihAyagai - tasa-bAdarapajjatta-patteyasarIra-thira-subha-subhaga-sussara-Adejja-jasagitti-NimiNa - uccAgodANamedesi cauTThANANubhAgasaMtakammio / padesasaMtakamma pi jAsiM payaDINaM payaDisaMtakammamatthi tAsimajahaNNANukkassayaM padesasaMtakammaM bhANiyavvaM / $31. evaM tAva vidiyagAhAe paDhamAvayavamassiyUNa payaDi-dvidi-aNubhAga-padesasaMtakammaNirUvaNaM kAdUNa saMpahi payaDiyAdibaMdhasarUvAvahAraNahU~ gAhAe vidiyAvayavamavalaMbiya parUvaNaM kuNamANo cuNNisuttayAro idamAha * ke vA aMse NibaMdhadi tti vihaasaa| 5 32. sugamamedaM / jAnanA cAhie / vizuddhivaza isake tristhAnIya aura catu:sthAnIya anubhAgakA ghAta ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparba hai| $30 sAtAvedanIya, manuSyagati, devagati, paJcandriyajAti, audArikazarIra, vaikriyikazarIra taijasazarIra, kArmaNazarIra, tathA unhIMke bandhana aura saMghAta, samacaturasrasaMsthAna, audArika zarIra AgopAMga, vaikriyika zarIra AMgopAMga, vajraRSabhanArAcasaMhanana, prazasta varNAdi cAra, manuSyagatyAnupUrvI, devagatyAnupUrvI, agurulaghu, paraghAta, ucchvAsa, Atapa, udyota, prazasta vihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza:kIrti, nirmANa aura uccagotra ina prazasta prakRtiyoMke catuHsthAnIya anubhAgasatkarmavAlA hotA hai| pradezasatkarma bhI jina prakRtiyoMkA isake prakRtisatkarma hai unakA ajaghanya-anutkRSTa pradezasatkarma kahanA caahie| vizeSArtha--yahA~ para prathama samyaktvake sanmukha hue jIvake sattAmeM sthita prazasta prakRtiyoMkA anubhAga catuHsthAnIya batalAyA hai| isakA kAraNa yaha hai ki ina prazasta prakRtiyoMke anubhAgakA vizuddhivaza ghAta nahIM hotA, kintu prati samaya vizuddhiko vRddhi honese ukta prakRtiyoMke anubhAgakI prati samaya anantanuNI vRddhi dekhI jAtI hai| aisA jIva na to utkRSTa pradezasatkarmakA svAmI hai aura na hI jaghanya pradezasatkarmakA svAmI hai, isaliye isake jitanI prakRtiyoMkI sattA hai unakA ajaghanya-anutkRSTa pradezasatkarma hotA hai yaha spaSTa hI hai / 31. isa prakAra sarva prathama dUsarI gAthAke prathama avayavake Azrayase prakRtisatkarma, sthitisatarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakA kathana kara aba prakRtibandha Adi bandhasvarUpakA nizcaya karaneke liye gAthAke dUsare avayavakA avalambana lekara kathana karate hue cUrNisUtrakAra isa sUtrako kahate haiM * prathama samyaktvake sanmukha huA jIva kina karmAzoMkA bandha karatA hai isa padakI vibhASA / 32. yaha sUtra sugama hai| Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 211 * ettha payaDibaMdho dvidibaMdho aNubhAgabaMdho padesabaMdho ca maggiyavvo / 33. edammi samaNaMtaraNidiTThabIjapade cauNhamedesiM baMdhANamaNumaggaNA kAyavvAtti vRttaM hoi / saMpahi edeNa bIjapadeNa sUcidatthavihAsaNaM kassAmo / tattha tAva paDabaMdhaNise tiNi mahAdaMDayA parUveyavvA / taM jahA - - paMcaNANAvaraNIya saNAvaraNIya sAdA vedaNIya-micchatta- solasakasAya- purisaveda - hassa- rai-bhaya-duguMcha- devagadi - paMciMdiyajAdi - veuvviya - tejA - kammaiyasarIra - samacaurasasaMGkANa - veucciya aMgovaMgavaNNAdicaukka - devagadipAoggANupuvvi-aMgurualahuAdica ukka-pasatthavihAyagadi - tasAdicauka-thirAdichakka--NimiNa - uccA goda - paMcaMtarAiyANaM baMdhago aNNadaro maNuso vA masiNI vA paMcidiyatirikkhajoNiNIo vA / eso paDhamo mahAdaMDao / 9 34. saMpahi vidio vuccade / taM jaho - paMcaNANAvaraNa-NavadaMsaNAvaraNasAdAvedaNIya-micchatta-solasakasAya- purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMchA- maNusagai-paMciMdiya * prakRtameM prakRtibandha, sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakA mArgaNa karanA cAhie | $ 33. samanantara pUrva kahe gaye isa bIjapada meM ina cAra bandhoMkA anumArgaNa karanA cAhie yaha kahA gayA hai / aba isa bIjapada dvArA sUcita kiye gaye arthakA vizeSa vyAkhyAna kareMge / unameM se sarva prathama prakRtibandhakA nirdeza karate hue tIna mahAdaNDakoMkA kathana karanA cAhie / yathA-- pA~ca jJAnAvaraNa, nau darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, mithyAtva, solaha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, devagati, paJca endriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyika zarIra AMgopAMga, varNAdicatuSka, devagati prAyogyAnupUrvI, agurulaghu Adi cAra, prazasta vihAyogati, trasAdi catuSka, sthirAdi chaha, nirmANa, uccagotra aura pA~ca antarAya inakA anyatara manuSya, manuSyinI aura paJcendriya tiryaJcayoninI jIva bandhaka hotA hai / yaha prathama mahAdaNDaka hai / vize - jo manuSya paryApta, manuSyanI, paJca endriya tiryaJca yonivAlA yA paJca ndriya tiryayoninI jIva prathama samyaktvake sanmukha hotA hai usake nAmakarma kI parAvartamAna aprazasta prakRtiyoM kA bandha nahIM hotA, kevala devagatike sAtha ba~dhaneke yogya prazasta prakRtiyoMkA hI bandha hotA hai aisA yahA~ samajhanA cAhie / isI prakAra vedanIya karmakI apekSA bhI jAnanA cAhie, kyoMki aisA jIva asAtAvedanIyakA bandha nahIM krtaa| mohanIyakI apekSA na strIveda aura napuMsaka vedakA hI bandha karatA hai aura na arati aura zokakA hI bandha karatA hai / yahA~ TIkAmeM paMJcendriya tiryaJca yoni pada chUTA huA, pratIta hotA hai, ataH usameM Aye hue 'paMcidiyatirikkhajoNiNIo' padase saMjJI paJca ndriya paryApta garbhotpanna tInoM vedavAle tiryaJcoM kA grahaNa karanA caahie| ina saba jIvoMke aisI avasthA meM AyukarmakA bandha nahIM hotA / $ 34. ava dUsare daNDakakA kathana karate haiM / yathA - pA~ca jJAnAvaraNa, nau darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, mithyAtva, solaha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, manuSyagati, 1. tA0pratau taM jahA iti pATho nAsti / 2. tApratI hassa-radi iti pATho nAsti / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAra 10 jAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-vArisaha0 saMghaDaNa - orAliyaaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-maNusagaipAoggANupunvi-agurualahuAdicauka0-pasatthavihAyagadi-tasAdi4 -thirAdi6 -NimiNa-uccAgoda-paMcaMtarAiyANamedAsiM payaDINaM baMdhago aNNadaro devo vA chappuDhaviNeraio vA / eso vidio mhaadNddo| 6 35. saMpahi tadio mahAdaMDao vuccade / taM jahA-paMcaNANAvaraNa-NavadaMsaNAvaraNa-sAdAvedaNIya-micchatta-solasakasAya-purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMcha0-tirikkhagaipaMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-orAliyaaMgovaMga-vajjarisahasaMghaDaNa-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-tirikkhagaipAoggANupuvvI-agurualahuAdi4 -ujjovaM siyA pasatthavihAyagai-tasAdicaukka-thirAdichakka-NimiNa-NIcAgoda-paMcaMtarAiyANamedAsiM payaDINaM baMdhao aNNadaro adho sattamAe puDhavIe nnerio| evameso payaDibaMdho pruuvido| paJcandriyajAti, audArika zarIra, taijasa zarIra, kArmaNa zarIra, samacaturasrasaMsthAna, varSabhanArAcasaMhanana, audArikazarIra AMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu Adi cAra, prazasta vihAyogati, sAdi cAra, sthira Adi chaha, nirmANa, uccagotra aura pA~ca antarAya ina prakRtiyoMkA anyatara deva tathA chaha pRthiviyoMkA nArakI jIva bandhaka hotA hai / yaha dUsarA mahAdaNDaka hai| vizeSArtha-jina vizeSatAoMkA prathama mahAdaNDakake samaya nirUpaNa kara Aye haiM ve saba yahA~ bhI yathAsambhava jAna lenI cAhie / itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhie ki manuSyagati nAmakarmake bandhake sAtha saMhanana nAmakarmakA bhI bandha hone lagatA hai, isalie prathama samyaktva ke sanmukha hue kisI bhI deva aura chaha pRthiviyoMke nArakIke prazasta svarUpa varRSabhanArAcasaMhananakA bhI bandha hotA hai| 35. aba tIsare mahAdaNDakakA kathana karate haiN| yathA-pA~ca jJAnAvaraNa, nau darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, mithyAtva, solaha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, tiryazcagati, paJcandriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, audArikazarIra AMgopAMga, varSamabhanArAca saMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, tiryazvagatyAnupUrvI, agurulaghu Adi cAra, kadAcit udyota ( kA bandhaka hotA hai ), prazasta vihAyogati, trasAdi cAra, sthira Adi chaha, nirmANa, nIcagotra aura pA~ca antarAya ina prakRtiyoMkA sAtavIM pRthivIkA anyatara nArakI bandhaka hotA hai / isa prakAra yaha prakRtibandha kahA gayA hai| vizeSArtha-prathama samyaktvake sanmukha huA sAtavIM pRthivIkA nArakI jIva nAmakarmako yadyapi anya saba prazasta prakRtiyoMkA hI bandha karatA hai| parantu vaha ekAntase bhavasambandhI pariNAmavaza tiryazcagati, tiryazcagatyAnupUrvo aura nIca gotrakA bandhaka honese prathama samyaktvake sanmukha hone para bhI mAtra inhIMkA bandha karatA hai / tathA tiryazcagatike sAtha udyota prakRtikA bhI bandha sambhava honese kadAcit isakA bhI bandha karatA hai| zeSa kathana sugama hai| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 36. dvidibaMdho vi edAsiM ceva payaDINamaMtokoDAkoDImetto ceva hodi, visuddhayarassedassa tatto abbhhiydvidibNdhaasNbhvaado| aNubhAgabaMdho vi edesu mahAdaMDaesu jAo appasatthAo payaDIo tAsiM veDhANio, sesANaM pasatthANaM cutttthaannio| 37. padesabaMdho vi paMcaNANAvaraNIya-chadaMsaNAvaraNIya-sAdAvedaNIya-bArasakasAya-purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMcha -tirikkhagai-maNusagai -paMciMdiyajAdi-orAliyatejA-kammaiyasarIra-orAliyasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-tirikkha-maNusagaipAoggANuputvI-agurualahuAdi4--ujjova-tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thira-subha-jasagittiNimiNa-uccAgoda-paMcaMtarAiyANamedAsi pyddiinnmnnuksso| NihANiddA-payalApayalAthINagiddhI-micchatta-aNaMtANubaMdhi04-devagai - veubviyasarIra - samacaurasasaMThANa - veuvviyasarIraaMgovaMga-vArisaha0saMghaDaNa-devagaipAoggANupuvvI-pasatthavihAyagai-subhagasussarAdejja-NIcAgodANamedAsiM payaDINamukkassago aNukkassago vA pdesbNdho| evaM vidiyagAhAsuttassa vidiyAvayavamassiyUNa baMdhamaggaNaM kAdUNa saMpahi payaDINamudayAvaliyapavesApavesagavesaNahU~ suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * kadi AvaliyaM pavisaMti tti vihaasaa| 38. daMsaNamohauvasAmagassa udayAvaliyamudayANudayasarUveNa pavisamANIo 36. sthitibandha bhI inhIM arthAt tInoM mahAdaNDakoMmeM kahI gaI prakRtiyoMkA antaHkor3Akor3IpramANa hI hotA hai, kyoMki yaha vizuddhatara pariNAmoMse yukta hotA hai, isalie isake usase adhika sthitibandha sambhava nahIM hai / anubhAgabandha bhI ina tInoM mahAdaNDakoMmeM jo aprazasta prakRtiyA~ haiM unakA dvisthAnIya hotA hai tathA zeSa prazasta prakRtiyoMkA catuHsthAnIya hotA hai| $ 37. pradezabandha bhI pA~ca jJAnAvaraNIya, chaha darzanAvaraNIya, sAtAvedanIya, bAraha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, tiryazcagati, manuSyagati, paJca ndriyajAti audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, audArikazarIraAMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, tiyezvagatyAnupUrvI, manuSyagatyAnupUrvI, agurulaghu Adi cA di cAra, udyota, trasa, bAda pratyekazarIra, sthira, zubha, yaza kIrti, nirmANa, uccagotra aura pA~ca antarAya ina prakRtiyoMkA anutkRSTa hotA hai| nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, mithyAtva, anantAnubandhIcatuSka, devagati, vaikriyikazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIraAMgopAMga, varSabhanArAcasaMhanana, devagatiprAyogyAnupUrvI, prazasta vihAyogati, subhaga, susvara, Adeya aura nIcagotra ina prakRtiyoMkA utkRSTa yA anutkRSTa pradezabandha hotA hai| isa prakAra dUsare gAthAsUtrake dUsare avayavakA Azraya kara bandhakA anumArgaNa kara aba prakRtiyoMke udayAvalimeM praveza aura aprevazakA anusandhAna karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * 'kitanI prakRtiyA~ AvalimeM praveza karatI haiM' isa padakI vibhASA / $ 38. darzanamohake upazAmaka jIvake udaya aura anudayarUpase udayAvalimeM praveza Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 payaDIo mUluttarameyabhiNNAo kadi hoMti tti edassa pucchANiddesassa NiNNayavihANaTThamidANimatthavihAsA kIradi ti sutttthsNbNdho| * mUlapayaDIo savvAo pavisaMti / $ 39. kiM kAraNaM ? savvAsimeva muulpyddiinnmetyudydNsnnaado| * uttarapayaDIo vi jAo atthi tAo pavisaMti / 40. vijamANANamuttarapayaDINametyudayANudayasarUveNudayAvaliyANuppavese pddibNdhaabhaavaado| Navari Auassa kammassa eyA payaDI vijjamANiyA abaddhaparabhaviyAuassa sA NiyamA udayAvaliyaM pvisdi| baddhaparabhaviyAuassa puNa do payaDIo vijamANAo hoMti, tattha jhuMjamANasseva parabhaviyAuassa vi vijamANattaM paDi visesAbhAvAdo udayAvaliyappavese aippasate taNNivAraNahamidamAha___* vari jai parabhaviyAuamatthi taM Na pavisadi / 41. kiM kAraNaM? jahaNNeNa vi aMtomuhuttamevasesabhujamANAuasseva smmttgghnnpaaoggttaado| . karanevAlI mUla aura uttarake bhedase aneka prakArakI prakRtiyA~ kitanI hotI haiM isa prakAra isa pRcchAnirdezakA nirNaya karaneke liye isa samaya arthavibhASA karate haiM isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| * mUla prakRtiyA~ saba praveza karatI haiN| $ 39 kyoMki sabhI mUla prakRtiyoMkA prakRtameM udaya dekhA jAtA hai / * uttara prakRtiyA~ bhI jo satsvarUpa haiM ve praveza karatI haiN| $ 40. vidyamAna uttara prakRtiyoMke prakRtameM udaya-anudayarUpase udayAvalimeM praveza hone meM rukAvaTakA abhAva hai| itanI vizeSatA hai ki jisane parabhavaMsambandhI AyukarmakA bandha nahIM kiyA hai usake AyukarmakI eka prakRti sattAmeM vidyamAna hai aura vaha niyamase udayAvalimeM praveza karatI hai| tathA jisane parabhavasambandhI AyukarmakA bandha kara liyA hai usake satkarmarUpase do prakRtiyA~ pAI jAtI haiN| isaliye bhujyamAna parabhavasambandhI Ayuke samAna usake bhI vidyamAnapanekI apekSA vizeSatAkA abhAva honese udayAvalimeM praveza karanerUpa atiprasaMga honepara usakA nivAraNa karaneke liye isa sUtrako kahate haiM ____ * itanI vizeSatA hai ki yadi parabhavasambandhI Ayu hai to vaha udayAvalimeM praveza nahIM krtii| 41. kyoMki jisake jaghanyarUpase bhI antarmuhUrta mAtra hI bhujyamAna Ayu zeSa hai usake prathama samyaktvake grahaNakI yogyatA hotI hai| vizeSArtha--aisA niyama hai ki jo jIva parabhavasambandhI AyukA bandha karatA hai usake . badhyamAna AyukA AbAdhAkAla bandhake samaya jitanI bhujyamAna Ayu zeSa ho utanA hotA hai / tathA jo jIva prathama samyaktvako utpanna karatA hai usakA prathama samyaktvake utpanna honeke Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA 215 42. evaM vidiyagAhAe tadiyAvayavassa asthavihAsaM samANiya saMpahi cautthAvayavamassiyUNa mUluttarapayaDINamudIraNANudIraNagavesaNahamuttaraM pabaMdhamAha * kadiNhaM vA pavesago tti vihaasaa| 43. kadiNhaM vA payaDINaM mUluttarabheyabhiNNANameso pavesago hoi udIraNAsarUveNe tti evaM payassedassa pucchAvakkassa atthavihAsA eNhiM kIradi tti vuttaM hoi / * mUlapayaDINaM savvAsiM pvesgo|| 44. mUlapayaDINaM tAva savvAsimeva eso pavesago hoi, savvAsimeva tAsiM udIraNAe pavesijamANANaM NippaDibaMdhamuvalaMbhAdo / ___ * uttarapayaDINaM paMcaNANAvaraNIya-cadudaMsaNAvaraNIya-micchatta-paMciMdiyajJAdi-tejA-kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-aguragalahuga-uvaghAdaparaghAdussAsa-tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thirAthira-subhAsubha-NimiNapaMcaMtarAiyANaM NiyamA pvesgo| 45. kiM kAraNaM ? edAsi payaDINamettha dhuvodayattadaMsaNAdo / kAlameM tathA prathama samyaktvake kAlameM maraNa nahIM hotaa| yahI kAraNa hai ki yahA~ para prathama samyaktvake sanmukha hue jIvake para bhavasambandhI AyukA udayAvalimeM pravezakA niSedha kiyA hai| 42. isaprakAra dUsarI gAthAke tIsare avayavake arthakA vizeSa vyAkhyAna karake aba cauthe avayavakA Azrayakara mUla aura uttara prakRtiyoMkI udIraNA aura anudIraNAke anusandhAna karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM. * vaha kitanI prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai / 43. mUla aura uttara prakRtiyoMke bhedase aneka prakArakI kitanI prakRtiyoMkA yahajIva udIraNArUpase pravezaka hotA hai isa prakAra isa rUpase pravRtta hue pRcchAvAkyake arthakA isa samaya vizeSa vyAkhyAna karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . * mUla prakRtiyoMko sabakA pravezaka hotA hai| 44. mUla prakRtiyoMkA to sabakA hI yaha jIva pravezaka hotA hai, kyoMki sabhI mUla prakRtiyA~ vinA rukAvaTake udIraNArUpase praveza karatI huI pAI jAtI haiN| * uttara prakRtiyoMmeM pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, mithyAtva, paJcendriyajAti, taijasazarIra, kArmaNazarIra, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, trasa, bAdaraM, paryApta, pratyekazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, nirmANa aura pA~ca antarAya ina prakRtiyoMkA niyamase pravezaka hotA hai| 645. kyoMki ye prakRtiyA~ prakRtameM dhruvodaya dekhI jAtI haiN| vizeSArtha-prathama samyaktva grahaNake sanmukha hue kisI bhI gatike jIvake adhaHkaraNake prathama samayameM pA~ca jJAnAvaraNa Adi prakRtiyoMkA niyamase udaya hotA hai aura inakA yahA~ udaya honekA niyama hai, isaliye inakI yahA~ udIraNA hone meM koI rukAvaTa nahIM pAI jaatii| Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * sAdAsAdANa maNNadarassa pavesago / 46. kiM kAraNaM 1 edAsiM doNDaM payaDINaM parAvattamANodayANamakameNa pavesaNe saMbhavAvalaMbhAdo | 216 [ samtANiyogaddAraM 10 * caduNhaM kasAyANaM tinhaM vedANaM donhaM jugalANamaNNadarassa pavesago / $ 47. kiM kAraNaM 1 paropparaviruddhANamedesiM jugavaM pavesedu ma sakkiyattAdo / * bhaya-duguMchANaM siyA pavesago / 9 48. kiM kAraNaM 1 tadudayavirahidAvatthAe vi saMbhavadaMsaNA do / pavesago vi siyA aNNadarassa pavesago, siyA donhaM pi pavesago tti ghettavvaM / * cauNhamAuANamaNNadarassa pavesago / $ 49. kiM kAraNaM 1 cauNhamedesiM paDiNiyadagaivisesapaDibaddhANaM kammodayayamadaMsaNAdo | * caduNhaM gaiNAmANaM donhaM sarIrANaM chaNhaM saMThANANaM donhamaMgovaMgANamaNNadarassa pavesago / $ 50. ettha aNNadaragahaNassa gadi -AdIhiM pAdekkamahisaMbaMdho kAyavvo / sesaM sugamaM / * sAtA aura asAtA inameMse kisI ekakA pravezaka hotA hai / $ 46. kyoMki ye donoM prakRtiyA~ parAvartamAna udayasvarUpa haiM, isaliye inakA yugapat pravezaka honA sambhava nahIM hai / * cAra kaSAya, tIna veda aura do yugaloMmeMse anyatara eka-ekakA pravezaka hotA hai / - $ 47. kyoMki ye prakRtiyA~ paraspara viruddha haiM, isaliye inakA yugapat praveza karanA zakya nahIM hai / * bhaya aura jugupsAkA kadAcit pravezaka hotA hai / $ 48. kyoMki unakI udayase rahita avasthA bhI dekhI jAtI hai / yadi pravezaka hotA bhI hai to kadAcit kisI eka prakRtikA pravezaka hotA hai aura kadAcit donoM hI prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai aisA yahA~ para grahaNa karanA cAhie / * cAroM AyuoM meM se kisI eka AyukarmakA pravezaka hotA hai / $ 49. kyoMki ye cAroM Ayu pRthak-pRthak pratiniyata gativizeSase pratibaddha haiM, isaliye tadanusAra hI usa usa Ayukarmake udayakA niyama dekhA jAtA hai / * cAra gatinAma, do zarIra, chaha saMsthAna aura do AMgopAMga inameMse anyatara eka-ekakA pravezaka hotA hai| $ 50. yahA~ para anyatara padakA gati Adi pratyekake sAtha sambandha karanA cAhie / zeSa kathana sugama hai / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 217 * chaNhaM saMghaDaNANaM aNNadarassa siyaa| 651. pavesago tti ettha ahiyArasaMbaMdho, teNa chaNhaM saMghaDaNANamaNNadarassa siyA eso pavesago, siyA ca Na pavesago ti suttatthasaMbaMdho kAyavyo / jai tirikkho maNusso vA paDhamasammattaM paDivajjai to edesimaNNadarassa NiyamA pavesago hoi / aha devo Neraio vA uvasamasammattAhimuho hoi to NiyamA edesimpvesgo| ti ghettavvaM / ___ * ujjovassa siyaa| 52. pavesago tti puvvaM va ahiyArasaMbaMdho ettha kaayvyo| kudo vuNa ujovassa siyA pavesagattamidi ce ? Na, paMciMdiyatirikkhesu ceva kesi pi jIvANaM tadudahanlANaM tppvesyttdsnnaado| * do vihAyagai-subhaga-dUbhaga-sussara-dussara-Adeva-aNAvejajasagitti-ajasagitti0 aNNadarassa pavesago / * chaha saMhananoMmeMse kadAcit kisI ekakA pravezaka hotA hai / 651. 'pavesago' isa padakA yahA~ para adhikAravaza sambandha kara lenA cAhie, isaliye chaha saMhananoMmeMse yaha jIva kisI ekakA kadAcit pravezaka hotA hai aura kadAcit pravezaka nahIM hotA isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandha kara lenA caahie| yadi tiryazca athavA manuSya prathama samyaktvako prApta hotA hai to inameMse kisI ekakA niyamase pravezaka hotA hai| aura yadi deva athavA nArakI upazama samyaktvake abhimukha hotA hai to niyamase inakA apravezaka hotA hai aisA yahA~ para grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-vaikriyikazarIrakA saMsthAna to hotA hai para saMhanana nahIM hotA, ataH yahA~ deva aura nArakiyoMko chahoM saMhananoMmeMse kisI eka bhI prakRtikA pravezaka nahIM kahA hai| * udyotakA kadAcit pravezaka hotA hai| $ 52. 'pavesago' isa padakA pahaleke samAna adhikAravaza sambandha karanA cAhie / zaMkA-parantu udyotakA kadAcit pravezakapanA kaise banatA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki paJcendriya tiryaJcoMmeM hI udyotake udayase yukta kinhIM jIvoMke udyotakA pravezakapanA dekhA jAtA hai / vizeSArtha-yahA~ nArakI, manuSya aura devoMmeM udyotakA udaya-udIraNA sambhava nahIM hai, kevala tiryazcoMmeM hI, unameM bhI kinhIM tiryaJcoMmeM hI usakA udaya-udIraNA sambhava hai| isI tathyako dhyAnameM rakhakara 'udyotakA kadAcit pravezaka hotA hai, yaha sUtra vacana kahA hai| * do vihAyogati, subhaga-durbhaga, susvara-duHsvara, Adeya-anAdeya aura yaza kIrtiayazaHkIrti ina yugaloMmeMse kisI eka-eka prakRtikA pravezaka hotA hai / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 53. desi paMcahaM jugalANaM pAdekkamaNNadarassa pavesago eso hodi ti suttatthasamuccayo / sugamamaNNaM / * ucca-NIcAgodANamaNNadarassa pavesago / 218 54. sugamamedaM / evamogheNa payaDiudIraNA parUvidA / evaM ceva payaDi - udayasa vimaggaNA kAyavvA, visesAbhAvAdo / 55. saMpahi sutaNiTThassevatthassa pavaMcIkaraNaTTamAdesasaMbaMdhi kiMci parUvaNaM kassAma / taM jahA - - AdeseNa cadusu vi gadIsu NANAvaraNIyassa paMca vi payaDIo udayaM pavisaMti pavesijaMti ca / daMsaNAvaraNIyassa cattAri payaDIo vedaNIyassa sAdAsAdANamadarasa casu vi gadIsu udayodIraNAo havaMti / mohaNIyassa dasa Nava ahaM vA paDIo cadusu gadIsu udayodIraNAsarUveNa vedijaMti / caduNhamAuANaM jattha gadIe jaM jati tattha vedago udIrago ca / $ 56. NAmassa jai rahao to Nirayagai - paMcidiyajAdi - veDavviya-tejA-kammaiyasarIra-huMDasaMThANa-veuvviyaaMgovaMga - vaNNa-gaMdha-rasa- phAsa - aguru alahua -uvaghAda- paraghAdussAsa $ 53. yaha jIva ina pA~ca pratyeka yugalameM se kisI eka-eka prakRtikA pravezaka hotA hai, isa prakAra yahA~ sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA cAhie / zeSa kathana sugama hai / vizeSArtha -- devoM meM sUtrokta sabhI zubha aura nArakiyoM meM azubha prakRtiyoMkA udayaudIraNA hotI hai / kintu inako chor3akara anya do gatike jIvoMmeM ukta yugaloM se pratyeka yugalasambandhI prazasta yA aprazasta kisI eka-eka prakRtikA udaya udIraNA sambhava hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai | * uccagotra aura nIcagotra inameMse kisI eka - eka prakRtikA pravezaka hotA hai / $ 54. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra oghase prakRti- udIraNAkA kathana kiyA / isI prakAra prakRta- udayakA bhI anumArgaNa kara lenA cAhie, kyoMki isase usameM koI vizeSatA vizeSArtha -- prakRta meM aisA samajhanA cAhie ki darzanamohakI upazamanAke sanmukha hue jIvake cAroM gatiyoMmeM yathAsambhava adhaHkaraNake prathama samaya meM jina prakRtiyoMkA udaya hai unhIMkI udIraNA bhI hai. yahI kAraNa hai ki yahA~ udaya aura udIdaNA meM vizeSatA na honekA vidhAna kiyA hai / $ 55. aba sUtranirdiSTa hI arthakA vistAra se kathana karaneke liye Adeza sambandhI kucha prarUpaNA kareMge / yathA - Adezase cAroM hI gatiyoMmeM jJAnAvaraNakI pA~coM hI prakRtiyA~ udaya rUpase praviSTa hotI haiM aura praviSTa karAI jAtI haiM / darzanAvaraNakI cAroM hI prakRtiyoMkA tathA sAtAvedanIya aura asAtAvedanIyameMse kisI ekakA cAroM hI gatiyoMmeM udaya aura udIraNA hotI hai / mohanIyakI dasa, nau yA ATha prakRtiyA~ cAroM gatiyoMmeM udaya aura udIraNArUpase vedI jAtI haiN| cAroM AyuoMmeMse jisa gatimeM jo Ayu vedI jAtI hai usakA usa gati meM vedaka aura udIraka hotA hai / $ 56. nAmakarmakI apekSA yadi nArakI hai to narakagati, pacendriya jAti, vaikriyika zarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, huMDasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, varNa, gandha, rasa, Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 219 appasatthavihAyagai-tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thirAthira-subhAsubha-dUbhaga-dussara-aNAdeja-ajasagitti-NimiNamidi edAsi uNattIsahaM payaDINaM vedago udIrago ca / tahA NIcAgoda-paMcaMtarAiyANaM ca Neraio vedago hoi|| 657. aha jai tirikkho tirikkhagai-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIra0 chaNhaM saMThANANamekadaraM orAliyaaMgovaMga0 chasaMghaDaNANaM ekkadaraM vaNNAdi4agurualahuAdi40 ujjovaM siyA doNhaM vihAyagadINamekkadaraM tasAdi4-thirAthira-subhAsubhasubhaga-dUbhagANamekadaraM sussara-dussarANamekkadaraM AdejaNAdejjANamekadaraM jasagittiajasagittINamekkadaraM NimiNaM cedi edAsi payaDINaM tIsekkattIsasaMkhAvisesidANaM pavesago hoi / puNo NIcAgoda-paMcaMtarAiyANaM ca pavesago hoi / 58. aha jai maNuso tado edAo ceva payaDIo ujjovavajjAo maNusagaisahagadAo vedayadi / Navari NIcucAgodANamekadaramiha vattavvaM / / 59. jai devo devagai-paMciMdiyajAdi-veunviya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-veubbiyasarIraaMgovaMga-vaNNAdi4 -aguru04 - pasatthavihAyagadi-tasAdi4-thirAsparza, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, aprazasta vihAyogati, sa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazakIrti aura nirmANa ina unatIsa prakRtiyoMkA vedaka aura udIraka hotA hai| 657. aura yadi tiryaJca hai to tiryaJcagati, paJcendriyajAti, audArikazarIra, tejasazarIra, kArmaNazarIra, chaha saMsthAnoMmeMse koI eka, audArika zarIra AMgopAMga, chaha saMhananoMmeMse koI eka, varNAdi cAra, agurulaghu Adi cAra, kadAcit udyota, do vihAyogatiyoMmeMse koI eka, trasAdi cAra, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga-durbhagameMse koI eka, susvara-duHsvarameMse koI eka, Adeya-anAdeyameMse koI eka, yaza-kIrti-ayazaHkIrtimeMse koI eka aura nirmANa ina tIsa aura ikatIsa saMkhyAviziSTa prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai / tathA nIcagotra aura pA~ca antarAya prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai| vizeSArtha-jina saMjJI paJcendriya paryApta tiryaJcoMke udyotakA udaya aura udIraNA hotI hai ve ikatIsa prakRtiyoMke pravezaka hote haiM aura jinake nadyota prakRtikA udaya aura udIraNA nahIM hotI ve tIsa prakRtiyoMke pravezaka hote haiM / zeSa kathana sugama hai| 658. aura yadi manuSya hai to udyotako chor3akara manuSyagatike sAtha inhIM prakRtiyoMkA vedana karatA hai / itanI vizeSatA hai ki yahA~ para nIcagotra aura uccagotrameMse kisI eka prakRtikA kathana karanA cAhie / vizeSArtha--manuSyoMmeM tiryazcagatikA udaya na hokara manuSyagati nAmakarmakA udaya hotA hai, isaliye yahA~ TIkAmeM 'maNusagaisahagadAoM' aise pAThakA ullekha kiyA hai| zeSa kathana sugama hai| 659. aura yadi deva hai to devagati, paJcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, varNAdi cAra, agurulaghu Adi Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsa hide kasAya pAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 thira-suhAsuha-subhaga-sussarAdejja - jasagitti - NimiNaNAmANamuccAgoda - paMcaMtarAiehiM saha pavesago vedago ca hoi / 220 60. saMpahi deNa sutteNa sUcidaTThidi - aNubhAga - padesodayodIraNANaM pi kiMci aNugamaM kassAma / taM jahA - edAsi ceva payaDINamAuavajjANaM aMtokoDAko DimettadvidIo AuANaM ca tappAoggAo hidIo okaDDiyUNudae dedi esA TThidiudIraNA / 61. aNubhAgudIraNA vi pasatthANaM payaDINamettha NiddiTThANaM cauTThANiyA baMdhANAdo anaMtaguNahINA, appasatthANaM viTThANiyA saMtadvANAdo anaMtaguNahINA / padesudIraNA vi edAsiM caiva payaDINamajahaNNANukassiyA hoI / evamudayo vi aNugaMtavva / evaM vidiyAe suttagAhAe atthavihAsA samattA / cAra, prazasta vihAyogati, trasAdi cAra, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, susvara, Adeya, * yazaHkIrti aura nirmANakA uccagotra aura pA~ca antarAyake sAtha pravezaka aura vedaka hotA hai / $ 60 aba isa sUtradvArA sUcita hue sthiti, anubhAga aura pradeza ina tInoMke udaya aura udIraNAkA kucha anugama kareMge / yathA Ayukarmako chor3akara inhIM prakRtiyoMkI anta:kor3Akor3IpramANa sthitiyA~ aura AyukarmakI tatprAyogya sthitiyA~ apakarSita kara udaya meM dI jAtI haiM / yaha sthiti udIraNA hai / vizeSArtha - - yahA~ cAroM AyuoM kI sthitikI apakarSaNa dvArA udIraNA kahI gaI hai / isapara yaha prazna hotA hai ki kyA nArakI, bhogabhUmija tiryana aura manuSya tathA devoMkI AyukI bhI apakarSaNadvArA udIraNA hotI hai ? yadi hotI hai to paramAgamameM ina jIvoM ko anapavartya AyuvAlA kyoM kahA gayA hai ? samAdhAna yaha hai ki ina jIvoM kI bhujyamAna AyukA bhoga to pUrA hotA hai / parantu ina AyuoMke yathA sambhava pratyeka niSekameM kucha aise paramANu hote haiM jo upazama, nidhatta aura nikAcitarUpa nahIM hote, unakI bhogakAlameM udIraNA sambhava honese yahA~ cAroM AyuoMkI apakarSaNa dvArA udIraNA kahI gaI hai| zeSa kathana sugama hai| $ 61. anubhAga udIraNA bhI yahA~ nirdiSTa kI gaI prazasta prakRtiyoMkI catuHsthAnIya hotI hai jo bandhasthAnase anantaguNI hona hotI hai / aprazasta prakRtiyoMkI dvisthAnIya hotI hai, jo sattvasthAnase anantaguNI hIna hotI hai / pradeza udIraNA bhI inhIM prakRtiyoMkI ajaghanya anutkRSTa hotI hai / isI prakAra udaya bhI jAnanA cAhie / isa prakAra dUsarI gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta huA / vizeSArtha -- prazasta prakRtiyoMkA utkRSTa anubhAgabandha guNasthAnapratipanna jIvoMke hotA hai, isaliye yahA~ prazasta prakRtiyoMkI anubhAga udIraNA catuHsthAnIya hokara bhI vaha bandhasthAna se anantaguNI hIna batalAI hai / yahA~ udayako bhI udIraNAke samAna jAnanekI sUcanA kI hai| usakA Azaya yaha hai ki jina prakRtiyoMkI yahA~ udIraNA hai unhIMkA udaya bhI hai| jo karma apakarSaNa aura utkarSaNa Adi prayogake vinA sthiti kSayako prApta hokara apanA-apanA phala dete haiM una karmaskandhoMkI udaya saMjJA hai aura jo bar3I sthiti meM sthita karma apakarSaNa dvArA phala deneke sanmukha kiye jAte haiM unakI udIraNA saMjJA hai / prakRtameM aisA samajhanA cAhie ki jisa gatimeM darzanamohake upazamake sanmukha hue jIvake jina karmoMkA udaya hai unakI udIraNA avazya hotI hai| zeSa kathana sugama hai / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA 221 62. saMpahi tadiyasuttagAhAe jahAvasarapattamavayAraM kassAmo / taM jahA* 'ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' tti vihaasaa| 63. edassa tadiyagAhAsuttapuvvaddhassa atthavihAsA idANiM kAyavvA ti vuttaM hoi / eso ca tadiyagAhApuvbaddho dasaNamohauvasAmagassa savvesiM kammANaM payaDihidi-aNubhAga-padese assiyUNa baMdhodaehiM jhINabhAvagavesaNaTThamAgao / tattha tAva payaDINaM vaMdhavocchedakamapadaMsaNaTThamidamAha * asAdAvedaNIya itthi-Naqsayaveda-aradi-soga-caduAu0 - Nirayagadi-cadujAdi-paMcasaMThANa-paMcasaMghaDaNa-NirayagaipAoggANupuvvi-AdAvaappasatthavihAyagai - thAvara-suhuma-apajatta-sAhAraNa-athira-asubha-dUbhagadussara-aNAdeja-ajasagittiNAmANi edANi baMdheNa vocchiNNANi / 64. edAsiM suttaNiddivANaM payaDINaM dasaNamohovasAmagassa puvvameva jahAka baMdhabocchedo jAyadi tti vuttaM hoi / saMpahi edesi kammANaM baMdhavocchedakamaMvattaissAmo / taM jahA-tattha tAva abhavasiddhiyapAoggavisohIe visujjhamANassa tappAoggaaMtokoDAkoDimetadvidibaMdhAvatthAe Natthi ekassa vi kammassa pyddibNdhbocchedo| etto uvarimaMtomuhuttaM gaMtUNa sAgarovamapudhattamettamosariyaNa aNNaM dvidiM baMdhamANassa takAle $ 62. aba tIsarI gAthAke avasara prApta avatArako kareMge / yathA * 'darzanamohake upazamakAlase pUrva bandha aura udayakI apekSA kauna-kaunase kAMza kSINa hote haiM isakI vibhASA / $ 63. isa tIsare gAthAsUtrake pUrvArdhake arthakA vizeSa vyAkhyAna isa samaya karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yaha tIsarI gAthAkA pUrvArdha darzanamohake upazAmakake saba karmoM ke prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMkA Azrayakara bandha aura udayakI apekSA kSINapanekA anusandhAna karaneke liye AyA hai| unameM se sarva prathama prakRtiyoMkI bandhavyucchittike kramako dikhalAneke liye isa sUtrako kahate haiM ___ * darzanamohake upazAmakake asAtAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, arati, zoka, cAra Ayu, narakagati, cAra jAti, pA~ca saMsthAna, pA~ca saMhanana, narakagatiprAyogyAnupUrvI, Atapa, aprazasta vihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya aura ayaza kIrti ye prakRtiyA~ bandhase pahale hI vyucchinna ho jAtI haiN| 64. sUtrameM nirdiSTa kI gaI ina prakRtiyoMkI darzanamohake upazAmaka jIvake pahale hI kramase bandhavyucchitti ho jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba ina karmoMke bandhavyucchittike kramako btlaaveNge| yathA-vahA~ jo abhavyoMke yogya vizuddhise vizuddha ho rahA hai usake tatprAyogya antaHkoDAkor3IpramANa sthitibandhakI avasthA meM eka bhI karmake - prakRtibandhakI vyucchitti nahIM hotii| isase Age antarmuhUrta jAkara sAgaropamapRthaktvapramANa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 NirayAuabaMgho vocchiJjade / tado sAgarovamapudhattamosariyUNa baMdhamANassa tirikkhaauabNdhbocchedo| tado sAgarovamapudhattamosariyUNa baMdhamANassa maNussAuaM baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosariyUNa baMdhamANassa devaauabNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattamosariyUNa baMdhamANassa Nirayagai-NirayagaipAoggANupuvvI ekado baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosariyaNa suhuma-apajjatta-sAhAraNasarIrANamaNNoNNANugayANamekkado bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattamosariyUNa suhuma-apajja0-patteyasarIrANamaNNoNNANugayANamekkado bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattaM gaMtUNa bAdara-apajja0-sAhAraNasarIrANamaNNoNNANugayANamekkado baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosariyUNa bAdara-apajja0-patteyasarIrANamaNNoNNANugayANamekkado bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattamosariyUNa beiMdiyajAdi-apajjattANamaNNoNNasaMjogeNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariyaNa tIiMdiya-apajja0 aNNoNNasaMjuttANaM bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattaM osariyaNa cauridiya0-apajja0 aNNoNasajuttANaM baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariUNa asaNNipaMciMdiya0-apajja. aNNoNasaMjutta0 bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattamosariyUNa saNNipaMciMdiya0 apajja. aNNoNNasaMjutta0 baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariyaNa suhuma-pajjatta-sAhAraNasarIraNAmANaM paropparasaMjogeNa sthiti ghaTAkara anya sthitikA bandha karanevAle jIvake usa samaya narakAyukI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropama pRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake tiryaJcAyuko bandhavyucchitti hotI hai| usake Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake manuSyAyukI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake devAyukI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropama pRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake narakagati aura narakagatyAnupUrvIkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropama pRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya anugata sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNazarIrakI eka sAtha vandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya anugata sUkSma, aparyApta aura pratyeka zarIrakI ekasAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya anugata bAdara, aparyApta aura sAdhAraNa zarIrakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya anugata bAdara, aparyApta aura pratyekazarIrakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya anugata dvIndriya jAti aura aparyApta nAmakarmakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara anyonya saMyukta trIndriya aura aparyApta nAmakarmakI eka sAtha bandhavyu.cchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya saMyukta caturindriya jAti aura aparyApta nAmakarmakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 anyonya saMyukta asaMjJo pazcendriya aura aparyAptanAmakarmakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara paraspara saMyakta saMjJI paJcendriya aura aparyApta nAmakarmakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 223 baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosariyUNa suhuma-pajjatta-patteyasarIra0 paropparasaMjuttANaM baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariyUNa bAdara-pajjatta-sAhAraNasarIrANaM paropparasaMjogavisesida0 bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattaM osaridUNa bAdara-pajjatta-patteyasarIraeiMdiya-AdAva-thAvaraNAmANaM chaNhaM payaDINamekado baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariyaNa bIiMdiya0-pajjattANaM baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariyaNa tIiMdiya-pajjattANaM bNdhvocchedo| tado sAgarovamapudhattaM osariyaNa cauridiya0-pajjattabaMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osaridUNa asaNNipaMciMdiya0-panja0 baMdhavocchedo / tado' sAgarovamapudhattaM osaridUNa tirikkhagai-tirikkhagaipAoggANupuvvI-ujjovasaNNidANaM tiNhaM payaDINamekkado baMdhavocchedo / tado sAgarovapudhattaM osaridUNa NIcAgodassa bNdhvocchedo| Navari sattamapuDhiviNeraiyamassiyUNa tirikkhagai-tirikkhagaipAoggANupuvI-ujjova-NIcAgodANaM baMdhavocchedo patthi / ado ceva sutte tesiM baMdhavocchedo annuvittttho| tado sAgarovamapudhattaM osariyUNa appasatthavihAyagai-dUbhaga-dussara-aNA sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 paraspara saMyukta sUkSma, paryApta aura sAdhAraNazarIra nAmakarmakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai / usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 paraspara saMyukta sUkSma, paryApta aura pratyeka zarIra nAmakarmakI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 paraspara saMyukta bAdara, paryApta aura sAdhAraNa zarIra nAmakarmakI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara0 bAdara, paryApta, pratyekazarIra, ekendriyajAti, Atapa aura sthAvara nAmakarma ina chaha prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake dvIndriyajAti aura paryApta nAmakarmakI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake trIndriyajAti aura paryApta nAmakarmakI bandhavyacchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake caturindriyajAti aura paryApta nAmakarmakI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropama pRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake asaMjJI paJcendriyajAti aura paryApta nAmakarmakI bandhavyucchitti hotI hai / usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake tiryazcagati, tiryazvagatyAnupUrvI aura udyota ina tIna prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamaprathaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karavevAle jIvake nIcagotrakI bandhavyucchitti hotI hai / itanI vizeSatA hai ki sAtavIM pRthivIke nArakIke tiryaJcagati, tiryaJcagatyAnupUrvI, udyota aura nIcagotrakI bandhavyucchitti nahIM hotI aura isIliye sUtra meM inakI bandhavyucchittikA nirdeza nahIM kiyaa| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake aprazasta vihAyogati, durbhaga, duHsvara, aura anAdeya ina prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara 1. tA0pratI baMdhavocchedo / [tado sAgaro0 pudhatta. osari0 saNNipajja. baMdha.] tado iti paatthH| Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 dejaNAmANamakkameNa baMdhabocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osaridUNa huMDasaMThANa - asaMpattasevaTTasaMghaDaNa 0 edAsiM donhaM payaDINamekado baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osaridUNa NavaMsa0 baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosaridUNa vAmaNasaMThANakIliyasaMghaDaNANaM donhaM payaDINamekkado baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosariyUNa khujasaM ThANa- addhaNArAyaNa0 doNhamedAsi payaDINaM ekado baMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattamosaridUNa itthi vedabaMdhavocchedo / tado sAgarovamapudhattaM osariduNa sAdisaMThANa - nArAyaNasarIra 0 donhaM pi payaDINaM ekado baMdhavocchedo / tado sAgaro0 pudha0 Naggodhapari0-vajaNArAyaNasarIrasaMgha0 doNNaM pi ekkado baMdha0 / tado sAgarovamapudhattaM osariyUNa maNusagai - orAliyasarIra-tadaMgovaMga- vajJarisahasaMghaDaNa - maNusa pAoggANupuvi0 dAsi paMcaNhaM payaDINaM ekkado baMdhavocchedo / edaM tirikkhamaNusse paDucca parUvida, deva - Neraiesa edAsi baMdhavicchedANuvalaMbhAdo / ado caiva sutte dAsa baMdhavocchedo aNuvaiTTho, suttassa ca caugaisAmaNNAvekkhAe payaTTattAdo / tado sAgarovamapudhattaM osaridUNa asAdAvedaNIya - aradi- soga - athira-asuha-ajasagitti 224 mANamedAsi paDaNaM jugavaM baMdhavocchedo / jAva pamattasaMjado tti baMdhapAoggANaM pi edAsimettha baMdhavocchedaparUvaNA Na virujjhade / kiM kAraNaM ? savvavisuddhassedassa bandha karanevAle jIvake huMDasaMsthAna aura asaMprAptAsRpATikA saMhanana ina donoM prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI haiN| usase Age sAgaropamapRthaktva pramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake napuMsakavedakI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake vAmanasaMsthAna aura kIlika saMhanana ina do prakRtiyoM kI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake kubjakasaMsthAna aura ardhanArAcasaMhanana ina do prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai / usase Age sAgaropamapRthaktva pramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake strIvedakI bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktva pramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake svAtisaMsthAna aura nArAcasaMhanana ina donoM prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai| usase Age sAgaropamapRthaktva pramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake nyagrodhaparimaNDalasaMsthAna aura vajranArAcasaMhanana ina donoM prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai / usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaTAkara bandha karanevAle jIvake manuSyagati, audArikazarIra, audArikazarIra AMgopAMga, vajrarSabhasaMhanana aura manuSyagatiprAyogyAnupUrvI ina pA~ca prakRyiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai / yaha tiryoM aura manuSyoMkI apekSA kahA hai, kyoMki devoM aura nArakiyoMmeM ina pA~ca prakRtiyoMkI bandhavyucchitti nahIM pAI jAtI aura isIliye sUtrameM inakI bandhavyucchittikA nirdeza nahIM kiyA hai, kyoMki yaha sUtra caturgati sAmAnyakI apekSA pravRtta huA hai / usase Age sAgaropamapRthaktvapramANa sthiti ghaMTAkara bandha karanevAle jIvake asAtAvedanIya, arati, zoka, asthira, azubha aura ayazaH kIrti ina prakRtiyoMkI eka sAtha bandhavyucchitti hotI hai / yadyapi ye prakRtiyA~ pramattasaMyata guNasthAna taka bandhake yogya haiM phira bhI yahA~ inakI bandhavyu cchittikA kathana virodhako prApta nahIM hotA, kyoMki una prakRtiyoMke bandhake Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] - dasaNamohovasAmaNA 225 tabbaMdhapAoggasaMkilesavisayamullaMghiyUNa tappaDivakkhapayaDibaMdhaNibaMdhaNavisohIe vaDDamANassa tabbaMdhavocchede virohaannuvlNbhaado| evamogheNa payaDINaM baMdhavocchedo suttANusAreNa pruuvido| 65. saMpahi AdesamuheNa payaDibaMdhajhINAjhINattavisayaM kiMci parUvaNaM kassAmo / taM jahA--AdeseNa cadusu vi gadIsu NANAvaraNIyassa Natthi pyddibNdhjhiinndaa| evaM dasaNAvaraNIyassa vi vattavvaM / vedaNIyassa asAdaM baMdheNa jhINaM, No sAdaM / mohaNIyassa itthi-Naqsaya-aradi-sogA baMdheNa jhINA, sesAo mohapayaDIo baMdheNa No jhiinnaao| Auassa cattAri vi payaDIo baMdheNa jhiinnaao| NAmassa jai Neraiyo paDhamAe jAva chaTTi puDhavi tti tassa Nirayagai-tirikkhagai-devagai-eiMdiyabeiMdiya-teiMdiya-cauridiyajAdi-veuvviya-AhArasarIra-paMcasaMThANa -doNNiaMgovaMga-paMcasaMghaDaNa-Niraya-tirikkha-devANupugvi-AdAvujova-appasatthavihAyagadi-thAvara-suhuma-apajja0sAhAraNa-athira-asubha-dUbhaga-dussara-aNAdejja-ajasagitti-titthayaraNAmA tti edAoyogya saMklezakA ullaMghana kara unakI pratipakSabhUta prakRtiyoMke bandhake nimittarUpa vizuddhise vRddhiko prApta hue sarvavizuddha isa jIvake una prakRtiyoMkI bandhavyucchitti honemeM koI virodha nahIM pAyA jAtA / isa prakAra oghase sUtrake anusAra prakRtiyoMkI bandhavyucchitti khii| vizeSArtha--yahA~ sAmAnyarUpase cAroM gatiyoMmeM ghaTita hoM isa apekSAko mukhyakara ye coMtIsa bandhApasaraNa kahe gaye haiM / jina prakRtiyoMke viSayameM kucha apavAda hai unakA nirdeza yathAsthAna TIkAmeM kiyA hI hai / udAharaNArtha sAtaveM narakakA nArakI jIva prathama samyaktvake prApta karaneke sanmukha honeke pUrva bhI tiryaJcagati, tiryaJcagatyAnupUrvo aura nIcagotrakA hI niyamase bandha karatA rahatA hai tathA aisI bhUmikAmeM bhI udyotakA kadAcit bandha karatA hai| isaliye ina prakRtiyoMkI bandhavyucchitti karanevAle do bandhApasaraNa sAtaveM narakameM nahIM banate / isI prakAra prathama samyaktvake sanmukha honeke pUrva hI tiryaJcoM aura manuSyoMke manuSyagati Adi pA~ca prakRtiyoMkI yathAsthAna niyamase bandhavyucchitti ho jAtI hai, isaliye yaha bandhApararaNa kevala tiryaJcoM aura manuSyoMkI apekSA kahA hai| zeSa kathana sugama hai| 65. aba AdezadvArA prakRtibandhasambandhI kSINa akSINapaneviSayaka kucha prarUpaNA karate haiM / yathA-Adezase cAroM hI gatiyoMmeM jJAnAvaraNIyake prakRtibandhakA viccheda nahIM hai| isI prakAra darzanAvaraNakI apekSA bhI kahanA caahie| vedanIyakI asAtAprakRti bandhase vicchinna hai, sAtAvedanIya nhiiN| mohanIyakarmakI strIveda, napuMsakaveda, arati aura zoka bandhase vicchinna haiM, zeSa moha prakRtiyA~ bandhase vicchinna nahIM hotii| AyukarmakI cAroM hI prakRtiyA~ bandhase vicchinna haiN| nAmakarmakI yadi prathama pRthivIse lekara chaTI pRthivI takakA nArako hai to usake narakagati, tiryaJcagati, devagati, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti, vaikriyikazarIra, AhArakazarIra, pA~ca saMsthAna, do AMgopAMga, pA~ca saMhanana, narakagatyAnupUrvI, tiryazcagatyAnupUrvI, devagatyAnupUrvI, Atapa, udyota, aprazasta vihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza kIrti aura tIrthaMkara ye prakRtiyA~ bandhase viccinna haiM, zeSa nhiiN| gotrakarmakI nIcagotra 29 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 payaDIo baMdheNa jhINAo, Na sesAo / godassa NIcAgodaM baMdheNa vocchiNNaM, NedaraM / aMtarAiyassa Natthi ettha payaDibaMdhassa jhiinndaa| sattamAe evaM ceva / Navari ujjovaM siyA baMdheNa jhINaM siyA NojhINaM / tirikkhagai-tappAogANu0-NIcAgodANi ca baMdheNa NojhINANi / maNusagai-tappAoggANupunvi-uccAgodANi baMdheNa jhINANi / 66. jai tirikkho maNusso vA to tassa NAmassa devagadi-paMciMdiyajAdiveuvviya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-veuvviyaaMgovaMga-vaNNAdi4-devagaipAoggANupuvvi - agurulahuAdi4 - pasatthavihAyagadi-tasAdi4 -thirAdi6 - NimiNaNAmANi mottUNa sesANi baMdheNa jhINANi / godassa NIcAgodaM baMdheNa jhINaM / sesaM puvvaM va vattavyaM / devagadIe paDhamapuDhavibhaMgo / esA payaDibaMdhajhINadA NAma / / 67. edAsiM ceva payaDINaM payaDijhINadAe samuTThiANaM dvidibaMdhajhINadA ca aNumaggiyavvA / ajjhINabaMdhANaM pi payaDINamaMtokoDAkoDIdo uvarimaTThidibaMdhaviyappANaM jhINadA samayAviroheNANugaMtavvA / evamaNubhAga-padesavisae vi emo attho jojeyvvo| evaM tAva payaDivaMdhavocchedaM dvidi-aNubhAga-padesabaMdhavocchedagambhaM parUviya saMpahi payaDivisayamudayavocchedaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * paMcadaMsaNAvaraNIya-cadujAdiNAmANi caduANupugviNAmANi prakRti bandhase vicchinna hai, uccagotra nhiiN| antarAyakarmake prakRtibandhakA viccheda yahA~ nahIM hai| sAtavIM pRthivImeM isI prakAra jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki udyotaprakRti kadAcit bandhase vicchinna hai, kadAcit vicchinna nahIM hai| tiryazcagati, tiryaJcagatyAnupUrvI aura nIcagotra ye bandhase vicchinna nahIM haiM / manuSyagati, manuSyagatyAnupUrvI aura uccagotra ye bandhase vicchinna haiN| __$ 66. yadi tiryazca aura manuSya hai to usake nAmakarmakI devagati, pazcendriya jAti vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, varNAdicatuSka, devagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu Adi cAra, prazasta vihAyogati, sAdi cAra, sthirAdi chaha aura nirmANa ina prakRtiyoMko chor3akara zeSa prakRtiyA~ bandhase vicchinna haiN| gotrakarmakI nIcagotra prakRti bandhase vicchinna hai| zeSa kathana pahaleke samAna kahanA cAhie / devagatimeM pahalI pRthivIke samAna bhaMga hai| yaha prakRtibandhasambandhI vicchinnatAkA nirdeza hai| 667. prakRtibandhavicchinnatArUpase nirdiSTa inhIM prakRtiyoMkI sthitibandhakI apekSA vicchinnatAkA anumArgaNa kara lenA caahie| tathA jina prakRtiyoMkI bandhavyucchitti nahIM hotI una prakRtiyoMkI antaHkor3Akor3Ise uparima sthitibandhavikalpoMkI vicchinnatA samaya ke avirodharUpase jAna lenA caahie| isIprakAra anubhAgabandha aura pradezabandhake viSayameM bhI yaha artha yojita karanA cAhie / isa prakAra sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakI bandhavyucchitti jisameM garbhita hai aise prakRtibandhakI vyucchittikA kathana kara aba prakRtiviSayaka udayavyunchittikA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * pA~ca darzanAvaraNa, cAra jAti nAmakarma, cAroM AnupUrvI nAmakarma tathA Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 227 AdAva-thAvara - suhuma-apajjata-sAhAraNasarIraNAmANi edANi udaeNa vocchiSNANi / $ 68. ettha paMcadaMsaNAvaraNIyaNideseNa NiddAmedANaM paMcaNhaM gahaNaM kAyavvaM, tesametyudaya vocchedo / kiM kAraNaM ? daMsaNamohuvasAmagassa sAgara - jAgArAvatthassa tadudayapariNAmavirohA do / evaM cadujAdiAdINaM pi suttaNiddiTThapayaDINamudaya vocchedo vatavvo / 1 $ 69. evamogheNa parUvidassedassatthassa puNo vi phuDIkaraNaTTamAdesaparUvaNA kIrade / taM jahA - AdeseNa cadusu gadIsu vi paMcaNANAvaraNIyANaM Natthi udayeNa jhIdA / daMsaNAvaraNIyassa cattAri payaDIo udaeNa ajjhINAo / vedaNIyassa sAdAsAdANaM Natthi udaeNa jhINadA / mohaNIyassa savvAsi payaDINaM Natthi udaeNa jhINadA / Navari Neraiesa itthi - purisavedANamudaeNa jhINadA / devesu NapuMsaya vedassa udaeNa jhINadA vattavyA / Aussa savvAsi payaDINaM Natthi udayavocchedo / Navari nAkakarma ye prakRtiyA~ udayase Atapa, sthAvara, sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNazarIra vyucchinna hotI haiM / $ 68. yahA~ sUtra meM pA~ca darzanAvaraNa padake nirdezase nidrAdi pA~ca bhedoMkA grahaNa karanA cAhie, unakI isake udaya vyucchitti hai, kyoMki sAkAra upayoga aura jAgRta avasthAviziSTa darzanamoha - upazAmakake ina pA~ca nidrAdike udayarUpa pariNAmakA virodha hai / isI prakAra sUtrameM nirdiSTa kI gaI cAra jAti Adi prakRtiyoMkI udaya ke abhAvakA bhI kathana karanA cAhie / vizeSArtha darzana mohakA upazAmaka vahI jIva ho sakatA hai jo saMjJI, pacendriya aura paryApta hokara jIvAdi nau padArthoMke yathArtha jJAnake sAtha apane sAkAra upayoga dvArA jIvAdi nau padArthoM meM anusyUta ekamAtra jIvapadArthake anumananake sanmukha ho / aisA jIva niyamase jAgRta hotA hai, isaliye to usake nidrAdi pA~ca darzanAvaraNa prakRtiyoMke usa kAlameM udayakA niSedha kiyA hai| sAtha hI usake saMjJI paJcendriya paryApta ekamAtra yahI jIvasamAsa hotA hai, isaliye usake ekendriya Adi cAra jAti Atapa, sthAvara, sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNa ina prakRtiyoMke udayakA niSedha kiyA hai| yahA~ sUtrameM pA~ca darzanAvaraNa Adike mAtra udayakA niSedha kiyA hai / parantu isase ina prakRtiyoMkI udIraNAkA bhI niSedha jAna lenA cAhie, kyoMki kucha apavAdoM ko chor3akara sarvatra udIraNA udayakI avinAbhAvinI hotI hai / 69. isa prakAra oghase kahe gaye isa arthakA phira bhI spaSTIkaraNa karaneke liye AdezaprarUpaNA karate haiM / yathA - Adezase cAroM hI gatiyoMmeM pA~ca jJAnAvaraNa prakRtiyoMkA udayaviccheda nahIM hai / darzanAvaraNakI cAra prakRtiyoMkA udayaviccheda nahIM hai / vedanIya kI sAtA aura asAtA ina donoM prakRtiyoMkA udayaviccheda nahIM hai / mohanIyakI saba prakRtiyoMkA udayaviccheda nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki nArakiyoM meM strIveda aura puruSavedakA udaya nahIM hotA / tathA devoMmeM napuMsakavedakA udaya nahIM hotA aisA kahanA caahie| AyukI sabhI Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 ekammi Aue gadivisesasaMbaMdheNa Niruddhe tattha sesANamudaeNa jhINadA tti vattavvaM / 70. NAmassa jai Neraio, Nirayagai-paMciMdiyajAdi-veuvviya-tejA-kammaiyasarIra-huMDasaMThANa-veubviyaaMgovaMga-vaNNa4 - agurualahua4 - appasatthavihAya0 - tasa4thirAthira-suhAsuha-bhaga-dussara-aNAdeja-ajasagitti-NimiNaNAmAo edAo payaDIo udaeNa ajjhINAo, sesAo jhiinnaao| 71. jai tirikkho, tirikkhagai-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIra0 chaNhaM saMThANANamekkadaraM orAliyaaMgovaMga0 chaNhaM saMghaDaNANamekkadaraM vaNNa4-agurulahua4 ujjovaM siyA0 doNhaM vihAyagadINamekkadaraM tasAdicaukka0 thirAthira-subhAsubha0 subhagadUbhagANamekkadaraM sussara-dussarANamekkadaraM Adejja-aNAdejjANamekkadaraM jasa-ajasagittINamekkadaraM NimiNaM ca edAo payaDIo tirikkhassa udaeNa ajhiinnaao| sesAo payaDIo udaeNa jhINAo / maNussassa vi maNusagadi-paMciMdiyajAdi0 evaM tirikkhabhaMgeNa NedavvaM / Navari ujjovavajaM / 5 72. jai devo, devagai-paMciMdiyajAdi-veuvviya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-veuvviyaaMgovaMga-vaNNa4 - agurulahua4 - pasatthavihAyagai - tasa4 - thirAthirasubhAsubha-subhaga-sussara-Adeja-jasagitti-NimiNamidi edAo payaDIo udaeNa ajjhIprakRtiyoMkA udayaviccheda nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki gativizeSake sambandhase eka Ayuke udaya rahanepara usake zeSa AyuoMkA udaya nahIM hotA aisA kahanA caahie| 70. yadi nArakI hai to nAmakarmakI narakagati, paJcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, huMDasaMsthAna, vaikriyika zarIra AMgopAMga, varNacatuSka, agurulaghucatuSka, aprazasta vihAyoga ti, trasacatuSka, sthira, asthira, zubha, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkIrti aura nirmANa nAmavAlI ye prakRtiyA~ udayase vicchinna nahIM haiM, zeSa prakRtiyA~ udayase vicchinna haiM arthAt zeSa prakRtiyoMkA usake udaya nahIM hotaa| 71. yadi tiryazca hai to tiryaJcagati, paJcendriya jAti, audArika zarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, chaha saMsthAnoM meM se koI eka, audArika zarIra AMgopAMga, chaha saMhananoMmeMse koI eka, varNacatuSka, agurulaghucatuSka, kadAcit udyota, do vihAyogatiyoMmeMse koI eka, sAdicatuSka, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga-durbhagameMse koI eka, susvara-duHsvarameMse koI eka, Adeya-anAdeyameMse koI eka, yaza kIrti-ayaza kIrtimeMse koI eka aura nirmANa ye prakRtiyA~ tiryazcake udayase vicchinna nahIM haiM, zeSa prakRtiyA~ udayase vicchinna haiM, arthAt zeSa prakRtiyoMkA usake udaya nahIM hotaa| manuSyake bhI manuSyagati aura paJcendriyajAti ityAdi rUpase tiryazcake samAna jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki isake udyota prakRtikA udaya nahIM hotaa| 72. thadi deva hai to devagati, paJcendriya jAti, vaikriyika zarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, varNacatuSka, agurulaghucatuSka, prazasta vihAyogati, trasacatuSka, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza:kIrti aura nirmANa nAmavAlI ye prakRtiyA~ udayase vicchinna nahIM haiM, zeSa prakRtiyA~ udayase Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA NAo, sesAo jhiinnaao| 73. godassa jai raio tirikkho vA NIcAgodamudayAdo ajjhINamuccAgodaM jhINaM / jai maNuso, NIcuccAgodANamekkadaraM jhINaM / jai devo, uccagodaM udaeNa ajjhINaM, NIcAgodaM jhINaM / cadusu vi gadIsu paMcaMtarAiyANi udaeNa No jhINANi / esA tAva payaDiudayajhINadA suttANusAreNa maggidA / 674. jAo payaDIo jattha udaeNa ajjhINAo tattha tAsimaMtokoDAkoDimettA dvidI udaeNa ajjhiinnaa| sesANaM payaDINaM savvAo dvidIo udaeNa jhiinnaao| esA hidiudayajhINadA NAma / jAo appasatthapayaDIo udaeNa ajjhINAo tAsiM viTThANio aNubhAgo saMtAdo aNaMtaguNahINo udaeNa ajjhINo / jAo pasatthapayaDIo udaeNa ajjhINAo tAsi payaDINaM cauhANio aNubhAgo baMdhAdo aNaMtaguNahINasarUvo udayAdo ajjhINo, sesANaM jhINattaM / esA aNubhAgajhINadA NAma / padesajhINadA vi jAo payaDIo udaeNa ajjhINAo tAsiM payaDINamaNukassayaM padesaggamudayAdo ajjhINaM, sesANi jjhINANi / ettheva payaDiAdINamudIraNAdo vi jhINAjhINattamedIe disAe aNugaMtavvaM / evaM tadiyagAhApuvvaddhassa atthavihAsA smttaa| vicchinna haiM, arthAt unakA udaya nahIM hotaa| 673. yadi nArakI aura tiryazca hai to gotrakarmakI nIcagotra prakRti udayase vicchinna nahIM haiM, uccagotra prakRti udayase vicchinna hai| yadi manuSya hai to nIcagotra aura uccagotra inameMse koI eka prakRti udayase vicchinna hai| yadi deva hai to uccagotra prakRti udayase vicchinna nahIM hai, nIcagotra prakRti udayase vicchinna hai| yaha prakRti udayavicchinnatA hai jisakA sUtrake anusAra vicAra kiyaa| 74. jo prakRtiyA~ jahA~ para udayase avicchinna haiM vahA~ unakI antaHkoDAkor3IpramANa sthiti udayase avicchinna hai / zeSa prakRtiyoMkI saba sthitiyA~ udayase vicchinna haiM / yaha sthiti udayavicchinnatA hai| jo aprazasta prakRtiyA~ udayase avicchinna haiM unakA dvisthAnIya anubhAga sattvase anantaguNA hIna hokara udayase avicchinna hai| jo prazasta prakratiyA~ udayase avicchinna haiM una prakRtiyoMkA catuHsthAnIya anubhAga bandhase anantaguNA hInasvarUpa hokara udayase avicchinna hai, zeSa prakRtiyoMkA anubhAga udayase vicchinna hai| yaha anubhAga vicchinnatA hai| pradezavicchinnatA-jo prakRtiyA~ udayase avicchinna hai una prakRtiyoMkA anutkRSTa pradezapiNDa udayase avicchinna hai, zeSa prakRtiyA~ pradezapiNDakI apekSA udayase vicchinna haiN| yahIM para prakRti AdikI udIraNAkI vicchinnatA aura avicchinnatAko bhI isI dizAse jAna lenA caahie| isa prakAra tIsarI gAthAke pUrvAdhake arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta huaa| vizeSArtha--yahA~ cUrNisUtra meM darzanamohake upazamake sanmukha hue jIvake nidrAdika pA~cakA anudaya batalAyA hai| usakA kAraNa dete hue TIkAmeM batalAyA hai ki aisA jIva niyamase jAgRta hotA hai| kintu dhavalA TIkAmeM aise jIvako darzanAvaraNakI cAra yA nidrA Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 75. saMpahi tappacchaddhassa atthavihAsaNaTThamidamAha - * 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahiM ti vihAsA / 9 76. edassa gAhApacchaddhassa ehimatthavihAsA ahikIradi ti bhaNidaM hoi / * Na tAva aMtaraM uvasAmago vA purado hohidi tti / kiMtu 77. Na tAva idAnImaMtarakaraNamupazamakatvaM vA darzanamohasya vidyate, tadubhayaM purastAdanivRttikaraNaM praviSTasya bhaviSyatItyayamatra sUtrArthasadbhAvaH / evaM tadiyaTerr atthavihAsA samattA / 230 [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 78. saMpahi cautthagAhAe attha vihAsaNaTThamidamAha - pracalA inameM se kisI eka prakRtike sAtha pA~ca prakRtiyoMkA vedaka kahA hai / dhavalA TIkAkA vaha ullekha isa prakAra hai cakkhudaMsaNAvaraNIyamacakkhudaMsaNAvaraNIya mohidaMsaNAvaraNIya kevaladaMsaNAvaraNIyamidi duhaM daMsaNAvaraNIyANaM vedago, NiddA-payalANaM ekkadareNa saha paMcaNhaM vA vedago / 2. mohanIyakarmake prasaMgase yahA~ mohanIya karmakI sabhI prakRtiyoMkA udaya batalAyA hai| so usakA yaha Azaya hai ki ukta jIvake samyagmithyAtva aura samyakprakRtiko chor3akara AgamAnusAra sabhI prakRtiyoMkA udaya sambhava hai / yathA - mithyAtva, cAroM krodha, yA cAroM mAna, yA cAroM mAyA yA cAroM lobha, tIna vedoMmeM se koI eka veda, hAsya- rati aura arati-zoka ina do yugaloM meM se koI eka yugala tathA bhaya aura jugupsA isa prakAra 10 kA, yA bhaya sameM eka vinA 9 kA, yA donoMke binA 8 kA udaya hotA hai / 3. dUsare yahA~ udayAgata prakRtiyoMke anutkRSTa pradezoMkA udaya batalAyA hai, kintu dhavalA TIkA meM udayagata prakRtiyoMke ajaghanya - anutkRSTa pradezoMkA vedaka batalAyA hai / yathAudaillANaM payaDINamajahaNNANukkassapadesANaM vedago / _ 75. aba usake uttarArdhake arthakAM vizeSa vyAkhyAna karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * ukta jIva 'antara kahA~ para karatA hai aura kahA~ para kina-kina karmoMkA upa'zAmaka hotA hai' isa padakI vibhASA / 76. tIsarI gAthAke isa uttarArdhake arthakA isa samaya vizeSa vyAkhyAna adhikAra prApta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM na to antarakaraNa hotA hai aura na hI yahA~ para vaha upazAmaka hotA hai, Age jAkara ye donoM kArya hoMge / $ 77. isa samaya darzanamohakA na to antarakaraNa hotA hai aura na hI upazAmakapanA hI pAyA jAtA hai, kintu ye donoM Age anivRttikaraNameM praviSTa hue jIvake hoMge yaha yahA~ sUtrake arthakA tAtparya hai / isa prakAra tIsarI gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta huA / $ 78. aba cauthI gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karaneke liye isa sUtrako kahate haiM Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA * kiM ThidiyANi kammANi aNubhAgesu kesu vA / ovaddeyUNa sANi kaM ThANaM paDivajjadi ti vihAsA / $ 79. edisse cautthagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNamidANi kassAmoti gists | * dvidighAdo saMkhejjA' bhAge ghAdedUNa saMkhejjadibhAgaM paDivajjai / SS 80, adhApavattakaraNacarimasamayavisayAdo ThidisaMtakammAdo aMtokoDA koDisAgarovamapamANAdo apuvvANiyadvikaraNapariNAmehiM saMkhejje bhAge jahAkamaM saMkhejasa hasse hiM ThidikhaMDayaghAdehiM ghAdidUNa tado puvvaNiruddhaThidIe saMkhejjadibhAgameso paDivajjaditti bhaNidaM hoi / * aNubhAgaghAdo aNate bhAge ghAdidUNa anaMtabhAgaM paDivajjai / $ 81. appasatthANaM kammANaM aNubhAgassANaMte bhAge apuvvANiyaTTikaraNapariNAmehiM ghAdiya tadaNaMtimabhAgameso paDivaJjadi tti vRttaM hoi / saMpahi de do vi ghAdA adhApavattakaraNaM voliya apuvvakaraNapaDhamasamaya pahuDi payaTTaMti tti jANAvaNaTThasutarasuttamAha * 'ukta jIva kisa sthitivAle karmoMkA aura kina anubhAgoM meM sthita karmoMkA apavartana karake kisa sthAnako prApta karatA hai' isakI vibhASA / SS 79. yathA avasara prApta isa cauthI gAthAke arthakA isa samaya vizeSa vyAkhyAna kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * sthitighAta - saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitiyoMkA ghAtakara saMkhyAtaveM bhAgako prApta hotA hai / SS 80. adhaHpravRttakaraNake antima samayameM jo sthitisatkarma antaHkor3Akor3I sAgaropamapramANa hai usameMse apUrvakaraNa aura anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke balase yathAkrama saMkhyAta hajAra sthiti kANDakaghAtoMke dvArA saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitikA ghAtakara pahalekI vivakSita sthiti saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiko yaha prApta hotA hai yaha ukta kathanakA parya hai / * anubhAgaghAta - ananta bahubhAgapramANa anubhAgakA ghAtakara anantaveM bhAgapramANa anubhAgako prApta hotA hai / $ 81. aprazasta karmoMke anubhAgake ananta bahubhAgakA apUrvakaraNa aura anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke balase ghAtakara usake anantaveM bhAgapramANa anubhAgako yaha prApta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba ye donoM hI ghAta adhaHpravRttakaraNako ullaMghana kara * apUrvakaraNake prathama samayase pravRtta hote haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrako kahate haiM 1. tAprato TThidiyA do saMkhejje iti pAThoH / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 * tado imassa carimasamayaadhApavattakaraNe vaTTamANassa patthi hidighAdo vA aNubhAgaghAdo vA / se kAle do vi ghAvA pavattIhitti / 82. jadi eso paDisamayamaNaMtaguNAe visohIe suTTha vi visujjhamANo saMto dvidi-aNubhAgakhaMDayaghAdapAoggavisohIo Na pAvadi, heTThA ceva vaddadi, tado imassa carimasamayAdhApavattakaraNabhAve vaTTamANassa patthi dvidighAdo aNubhAgadhAdo vaa| kiMtu se kAle apuvvakaraNaM paviTThapaDhamasamae do vi ede dvidi-aNubhAgavisayaghAdA guNaseDhiNikkhevAdisahagadA pavattIhiMti / tamhA tattheva tapparUvaNaM kassAmo tti eso edassa suttassa bhaavttho| ___ * ataH adhaHpravRttakaraNake antima samayameM vidyamAna isa jIvake sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA, kintu tadanantara samayameM donoM hI ghAta pravRtta hoMge / 682. yadyapi yaha jIva pratyeka samayameM anantaguNI vizuddhise atyanta vizuddha hotA huA bhI sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtake yogya vizuddhiko nahIM prApta hotA, nIce hI rahatA hai, isaliye adhaHpravRttakaraNabhAvameM vidyamAna isake sthitakANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta nahIM hotaa| kintu tadanantara samayameM apUrvakaraNake prathama samayameM praviSTa honepara guNazreNinikSepa Adike sAtha sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta pravRtta hoMge, isaliye vahIM para unakA kathana kareMge yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| vizeSArtha-kSayopazama Adi cAra labdhiyoMse saMyukta jo jIva darzanamohakA upazama karaneke sanmukha hokara adhaHpravRttakaraNameM praviSTa hotA hai usake prathama samayase lekara isa karaNake antima samaya taka pratyeka samayake pariNAmoMmeM uttarottara anantaguNI vizuddhi hotI jAtI hai| isa jIvake apane kAlake bhItara pratyeka samayameM aprazasta karmoMkA anantaguNa hIna dvisthAnIya aura prazasta kokA anantaguNA catuHsthAnIya anubhAgabandha hotA rahatA hai / tathA eka sthitibandhakA samaya pUrNa honepara dUsarA sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kama hokara antarmuhUrta kAla taka hotA hai| isI kramase tIsarA, cauthA Adi jAnanA cAhie / isaprakAra isa karaNameM saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa hote haiN| kintu ina pariNAmoMko nimittakara sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta, guNa-zreNi racanA aura guNasaMkrama ye cAra Avazyaka nahIM hote| yahA~ apUrvakaraNameM sthiti kANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta aura guNazreNi racanA hotI hai| yaha ukta kathanakA tAtparya hai| uparitana eka kANDaka-pramANa sthitikA phAlikramase antarmuhUrtakAlameM ghAta karanA sthitikANDakaghAta kahalAtA hai, aprazasta prakRtiyoMke uparitana eka kANDaka pramANa bahubhAga anubhAgakA phAlikramase antarmuhUrtakAlameM ghAta karanA anubhAgakANDakaghAta kahalAtA hai| Ayuke sivAya zeSa koMke uparitana sthitiyoM meM sthita karmapuMjameM apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArakA bhAga denepara jo eka bhAga dravya prApta ho, usameM asaMkhyAta lokakA bhAga denepara prApta huA eka bhAgapramANa udayavAlI prakRtiyoMkA dravya udayAvalimeM nikSipta karanA tathA udayavAlI va anudayavAlI zeSa prakRtiyoMke dravyako guNitakramase udayAvalike anantara samayavartI niSekase lekara guNazreNizIrSa taka nikSipta karanA guNazreNi racanA kahalAtI hai| ina sabakA vizeSa vicAra Age kiyA hI haiM / yahA~ mAtra unakA svarUpa batalAneke liye saMkSepameM nirdeza kiyA hai| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 233 * edAo cattAri suttagAhAo adhApavattakaraNassa paDhamasamae parUvidAo / 9 83. gayatthamedaM sutaM / saMpahi 'daMsaNamohauvasAmagassa pariNAmo keriso bhave' iccedaM suttapadamassiyUNa daMsaNamohovasAmagassa karaNaladdhiparUvaNaTTa muvarimo pabaMdho / * daMsaNamohauvasAmagassa tivihaM karaNaM / $ 84. yena pariNAmavizeSeNa darzana mohopazamAdirvivakSito bhAvaH kriyate niSpAdyate sa pariNAmavizeSaH karaNamityucyate / taM puNa karaNamettha tivihaM hoi tti deNa sutteNa jANAvidaM / saMpahi tesiM tiNDaM karaNANaM NAmaNiddesaM kuNamANo pucchAvakamAha* taM jrahA / 85. sugamaM / - * adhApavattakaraNamapuvvakaraNamaNiyahikaraNaM ca / $ 86. evamedANi tiNNi karaNANi ettha hoMti tti bhaNidaM hoi / saMpahi edesiM tinhaM karaNANaM kiMci atthaparUvaNaM kassAmo / taM jaho - jamhi vaTTamANassa jIvassa karaNapariNAmA adho heTThA pavattaMti tamadhApavattakaraNaM NAma / edammi karaNe uvarimasamayapariNAmA heTThimasamayesu vi va Mti tti bhaNidaM hoi / samayaM paDi apuvvA * ina cAra gAthAoMkI adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM prarUpaNA karanI cAhie / $ 83. yaha sUtra gatArtha hai / aba 'darzanamohake upazAmakakA pariNAma kaisA hotA hai / ' isa prakAra isa sUtra padakA Alambana lekara darzanamohake upazAmakakI karaNalabdhikA kathana karaneke liye AgekA prabandha kahate haiM * darzanamohake upazAmakake tIna karaNa hote haiM / $ 84. jisa pariNAmavizeSake dvArA darzanamohakA upazamAdirUpa vivakSita bhAva kiyA jAtA hai arthAt utpanna kiyA jAtA hai vaha pariNAma karaNa kahalAtA hai / vaha karaNa yahA~ para tIna prakArakA hotA hai yaha isa sUtra dvArA jJAta karAyA gayA hai / aba una tIna karaNoMkA nAmanirdeza karate hue pRcchAvAkyako kahate haiM-- * ve jaise / $ 85. yaha sUtra surgama hai / * adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa | $ 86. isa prakAra ye tIna karaNa yahA~para hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba ina tIna karaNoMke arthakA kiMcit prarUpaNa karate haiM / yathA - jisa karaNameM vidyamAna jIvake karaNapariNAma 'adhaH' nIce arthAt uparitana ( Age ke ) samayake pariNAma nIce ( pUrva ) ke samaya ke pariNAmoM ke samAna pravRtta hote haiM vaha adhaHpravRttakaraNa hai / isa karaNa meM uparima samayake pariNAma nIceke samayoM meM bhI pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / jisa 1. tA0prato taM jahA iti pATho nAsti / 30 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 asamANA NiyamA anaMtaguNasarUveNa vaDidA karaNA pariNAmA jamhi tamapuvvakaraNaM nAma / etthataNapariNAmA paDisamayamasaMkhejalogamettA hoNaNNasamayadvidapariNAmehiM sarisA Na hoMti tti bhAvattho / jamhi vaTTamANANaM jIvANamegasamayamhi pariNAmamedo Natthi tamaNiyakiraNaM NAma / edesiM karaNANaM visesaNiNNayamuvari kassAmo / evamadhApavattAdikaraNANaM NAmaNiddesaM kADhUNa saMpahi edesiM tiNhamaddhAhiMto uvari uvasAmaNaddhA hoi ci jANAvaNaTTamuttaramuttamoiNNaM * cautthI uvasAmaNaddhA / SS 87, kA uvasAmaNaddhA NAma 1 jamhi adbhAvisese daMsaNamohaNIyamuvasaMtAvaNNaM hoNa ciTThA sA uvasAmaNaddhA ti bhaNNade / uvasamasammAiTTikAlo tti bhaNidaM hoi / * evesiM karaNANaM lakkhaNaM / 9 88. edesiM karaNANaM lakkhaNaparUvaNaM idANi kassAmo ci bhaNidaM hoi / tattha tAva jahA uddeso tahA Niddeso tti NAyAdo adhApavatakaraNalakkhaNaM paDhamameva parUvijade / tattha doNNi aNiogaddArANi - aNukaTTiparUvaNA appAbahuaM cedi / ettha tAva sutaNibaddhassa appAbahuassa sAhaNaTThamaNukadviparUvaNaM kassAmo / taM jahAadhApavattakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva carimasamao tti tAva pAdekamekekammi samaye karaNameM pratyeka samayameM apUrva arthAt asamAna niyamase anantaguNarUpase vRddhiMgata karaNa arthAt pariNAma hote haiM vaha apUrvakaraNa hai| isa karaNameM honevAle pariNAma pratyeka samaya meM asaMkhyAta lokapramANa hokara anya samayameM sthita pariNAmoMke sadRza nahIM hote haiM yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai / jisa karaNameM vidyamAna jIvoMke eka samayameM pariNAmabheda nahIM hai vaha anivRttikaraNa hai | ina karaNoMkA vizeSa nirNaya Upara kreNge| isa prakAra adhaHpravRtta Adi karaNoMkA nAmanirdeza karake aba ina tInoMke kAlase Upara ( Age ) upazAmanakAla hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai 1 * cauthI upazAmanAddhA hai / 9 87. zaMkA-upazAmanAddhA kise kahate haiM ? . samAdhAna -- jisa kAlavizeSameM darzanamohanIya upazAnta hokara avasthita hotA hai use upazAmanAddhA kahate haiM / upazamasamyagdRSTikA kAla yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * aba ina karaNoMkA lakSaNa kahate haiM / $ 88. ina karaNoMke lakSaNakA kathana isa samaya kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ' usameM bhI sarvaprathama 'uddezyake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai' isa nyAyake anusAra prathama hI adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa kahate haiN| usameM do anuyogadvAra haiM- anukRSTiprarUpaNA aura alpabahutva / yahA~ sarvaprathama sUtrameM nibaddha kiye gaye alpabahutvakA sAdhana karaneke liye anutkRSTakA kathana kareMge / yathA - adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara antima samaya taka pRthaka 1. tApratI - NAvavavidA iti pAThaH / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 235 asaMkhealogamettANi pariNAmaTThANANi chavaDDikameNAvadvidANi dvidibaMdhosaraNAdINaM kAraNabhUdANi asthi / tesiM parivADIe viracidANaM puNaruttApuNaruttabhAvagavesaNA aNukaTTI NAma / anukarSaNamanukRSTiranyonyena samAnatvAnuciMtanamityanAntaram / sA vuNa saMsArapAoggesu hidibaMdhajjhavasANaTThANAdipariNAmesu palidovamassa asaMkhejadibhAgamettaddhANamuvari gaMtUNa vocchiAdi, jahaNNaDhidibaMdhapAoggapariNAmANamuvari palidovamAsaMkhejadibhAgamettahidivisesesu aNuvuttoe tattha dsnnaado| iha vuNa tahA Na hoi, kiMtu aMtomuhuttamettamavaTThidamaddhANaM sagaddhAe saMkhejadimAgaM gaMtUNANukaTTivocchedo hodi / tatkathamiti cet ? ucyate-adhApavattakaraNapaDhamasamae asaMkhecalogamettANi pariNAmahANANi hoti / puNo vidiyasamae tANi ceva pariNAmaTThANANi aNNehiM apuvvehiM pariNAmaTThANehiM visesAhiyANi / kettiyametto viseso 1 asaMkhejjalogapariNAmaTThANametto pddhmsmyprinnaamtttthaannaannmNtomuhuttpddibhaagio| evamedeNa paDibhAgeNe samayaM paDi visesAhiyANi kAdUNa NedavvaM jAva adhApavattakaraNacarimasamayo tti / pRthak eka-eka samayameM chaha vRddhiyoMke kramase avasthita aura sthitibandhApasaraNAdikake kAraNabhUta asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAna hote haiM / paripATIkramase viracita ina pariNAmoMke punarukta aura apunarukta bhAvakA anusandhAna karanA anukRSTi hai / 'anukarSaNamanukRSTiH' arthAt una pariNAmoMkI paraspara samAnatAkA vicAra karanA yaha anukRSTikA ekArtha hai| parantu vaha saMsArake yogya sthitibandhAdhyavasAnasthAnAdirUpa pariNAmoMke rahate hae palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla Upara jAkara vyucchinna hotI hai, kyoMki jaghanya sthitibandhake yogya pariNAmoM ke sadbhAvameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMkI anuvRtti vahA~ dekhI jAtI hai| parantu yahA~ para vaisA nahIM hotA, kintu antarmuhUrtapramANa avasthita kAlake, jo ki apane arthAt adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, vyatIta honepara anukRSTikA viccheda hotA hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--kahate haiM-adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAna hote haiM / punaH dUsare samayameM ve hI pariNAmasthAna anya apUrva pariNAmasthAnoMke sAtha vizeSa adhika hote haiN| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-prathama samayake pariNAmasthAnoMmeM antarmuhUrtakA bhAga dene para jo eka bhAgapramANa asaMkhyAta lokapramANa pariNAma prApta hote haiM utanA hai| isa prakAra isa pratibhAgake anusAra pratyeka samayameM vizeSa adhika pariNAmasthAna karake adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka aisA hI jAnanA caahie| vizeSArtha--jisameM Ageke samayoMmeM honevAle pariNAmoMkI pichale samayake pariNAmoM ke sAtha samAnatA dikhalAI jAtI hai usakA nAma anukRSTi hai| yaha anukRSTi saMsAra avasthAke 1. tA0pratI-medeNa pariNAmeNa paDibhAgeNa iti paatthH| Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe | sammattANiyogaddAraM 10 $ 89. saMpahiedesiM pariNAmaTThANANaM paDhamasamayappahuDi uvari jahAkamaM visesAhiyakameNa ThevaNA evamaNugaMtavvA / taM jahA -- -paDhamasamaya adhApacatta karaNasya jANi pariNAmaTThANANi tANi aMtomuhuttassa jattiyA samayA tattiyamettANi khaMDANi kAyavvANi / kiMpamANamedamaMto muhutta midi pucchide sagaddhAe saMkhejadibhAgamettaM / tameva NivvaggaNakaMDayamidi ghettavvaM / vivakkhiya samayapariNAmANaM jatto paramaNukaTTivocchedoM taM NivvaggaNakaMDayamidi bhaNNade | saMpahi edANi khaMDANi kimaNNoSNaM sarisANi, Aho visarisANiti pucchide sarisANi Na hoMti, visarisANi ceve tti ghettavtraM, aNNoSNaM pekkhiyUNa jahAkamamedesiM visesAhiyakameNAvadvANadaMsaNAdo / eso viseso aMtomuhuttapaDibhAgio / puNo edANi ceva pariNAmaTThANANi paDhamakhaMDavajjANi vidiyasamae parivADimullaMghiya ThaveyavvANi / Navari aNNANi ca apuvvANi pariNAmaTThANANi asaMkhejjaloga mettANi paDhamasamaya carimakhaMDa pariNAmehiMto aMtomuhUtapaDibhAgeNa 236 pariNAmoM meM bhI pAI jAtI hai aura adhaHpravRttakaraNa pariNAmoM meM bhI pAI jAtI hai / antara itanA hai ki saMsAra avasthAmeM isa anutkRSTikA kAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai kyoMki jaghanya sthitibandhake yogya jo pariNAma hote haiM unake sadbhAvameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANasthitivizeSoMkI upalabdhi dekhI jAtI hai / parantu adhaHpravRttakaraNa meM isa anukRSTikA kAla antarmuhUrtamAtra avasthitasvarUpa hai, kyoMki yaha kAla adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / isI tathyako spaSTa karate hue batalAyA hai ki adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM jo asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAna hote haiM, unameMse prArambhake eka khaNDapramANa pariNAmoMko chor3akara dUsare samaya meM bhI anya apUrva pariNAmasyAnoMke sAtha ve pariNAmasthAna pAye jAte haiN| isa prakAra yaha krama adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka jAnanA cAhie | isa viSayakA vizeSa khulAsA Age kareMge / $ 89. ava prathama samayase lekara yathAkrama vizeSa adhikake kramase ina pariNAmasthAnoMkI sthApanA isa prakAra jAnanI caahie| yathA - adhaH pravRttakaraNake prathama samaya meM jo pariNAmasthAna hote haiM unheM antarmuhUrta kAlake jitane samaya haiM mAtra utane khaNDapramANa karanA cAhie / zaMkA- isa antarmuhUrtakA kyA pramANa hai ? samAdhAna - apane kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / ant nirvaNAkANDa hai aisA grahaNa karanA cAhie / vivakSita samayake pariNAmoMkA jisa sthAna se Age anukRSTikA viccheda hotA hai vaha nirvargaNAkANDaka kahA jAtA hai / aba ye khaNDa paraspara kyA sadRza hote haiM yA visadRza hote haiM aisA pUchane para sadRza nahIM hote haiM, visadRza hI hote haiM aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki eka-dUsareko dekhate hue ye yathAkrama vizeSa adhikakramase hI avasthita dekhe jAte haiN| yaha vizeSa antarmuhUrta kA bhAga dene para jo labdha Ave utanA hai / punaH prathama khaNDako chor3akara inhIM pariNAmasthAnoMko dUsare samaya meM paripATIko ullaMghana kara sthApita karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki isa dUsare samaya meM asaMkhyAta lokapramANa anya apUrva pariNAmasthAna hote haiM jo prathama samaya ke antima khaNDake 1. tA0 pratI prAyaH sarvatra 'kaMDaya' sthAne 'khaMDaya' iti pAThaH / 2. tA0 pratI jatto paramANANuka viccheda iti pAThaH / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 237 visesAhiyANi / ettha carimakhaMDabhAveNa ThaveyavvANi / evaM Thavide vidiyasamayae vi aMtomuhuttamettANi ceva pariNAmakhaMDANi laddhANi havaMti / evaM tadiyAdisamaesu vi pariNAmaTThANaviNNAso jahAkama kAyavyo jAva adhApavattakaraNacarimasamayo tti / - pariNAmoMse antarmuhUrtakA bhAga dene para jo labdha Ave utane vizeSa adhika hote haiN| unheM yahA~ antima khaNDarUpase sthApita karanA caahie| isa prakAra sthApita karane para dUsare samayameM bhI antamuhUrtapramANa pariNAmakhaNDa prApta hote haiN| isI prakAra tRtIya Adi samayoMmeM bhI pariNAmasthAnoMkI racanA adhaHpravRttakaraNake antima samayake prApta hone taka kramase karanI cAhie / vizeSArtha-jisa karaNameM Uparake samayavartI jIvoMke pariNAma pichale samayavartI jIvoMke pariNAmoMke sadRza hote haiM, usa karaNako adhaHpravRttakaraNa kahate haiN| isakA kAla antamuhUrta hai aura isa karaNameM honevAle pariNAmoMkA pramANa asaMkhyAta lokapramANa hai| phira bhI isake prathama samayake yogya pariNAma bhI asaMkhyAta lokapramANa haiM, dUsare samayake yogya pariNAma bhI asaMkhyAta lokapramANa haiN| isI prakAra adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki ye pratyeka samayake pariNAma uttarottara sadRza vRddhiko liye hue vizeSa adhika haiM / yaha adhaHpravRttakaraNake svarUpanirdezake sAtha usake kAla aura usake pratyeka samayameM honevAle pariNAmoMkI kramavRddhiko liye hue kisa prakAra kahA~ kitane pariNAma hote haiM isakA sAmAnya nirdeza hai / Age isa karaNake pratyeka samayameM pariNAmasthAnoMkI vyavasthA kisa prakAra hai ise spaSTa karake batalAte haiN| aisA niyama hai ki adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM jitane pariNAma hote haiM ve adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa khaNDoMmeM vibhAjita ho jAte haiN| jo uttarottara vizeSa adhika pramANako liye hue hote haiN| yahA~ para una pariNAmoMke jitane khaNDa hue, nirvargaNAkANDaka bhI utane samayapramANa hotA hai, jisakI samAptike bAda dUsarA nirvargaNAkANDaka prArambha hotA hai| Age bhI isI prakAra jAnanA cAhie / isakA svarUpanirdeza TIkAmeM kiyA hI hai| yahA~ jo prathama khaNDase dUsare khaNDako aura dUsare Adi khaNDoMse tIsare Adi khaNDoMko vizeSa adhika kahA hai so usa vizeSakA pramANa tatprAyogya antamuhUrtakA bhAga dene para prApta hotA hai| ye saba khaNDa parasparameM samAna na hokara visadRza hI hote haiM, kyoMki Age-Age pratyeka khaNDa vizeSa adhika pramANako liye hue hotA hai| ina khaNDoMmeMse prathama khaNDagata pariNAma to adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM hI pAye jAte haiN| zeSa aneka khaNDa aura tadgata pariNAma dUsare samayameM sthita jIvoMke bhI hote haiN| sAtha hI yahA~ asaMkhyAta lokapramANa anya apUrva pariNAma bhI hote haiM jo antima khaNDarUpase dUsare samayameM hote haiN| ye apUrva pariNAma prathama samayake antima khaNDameM tatprAyogya antarmahartakA bhAga denepara jo labdha Ave utane adhika tIsare samayameM dUsare samayake jitane khaNDa aura tadgata pariNAma haiM unameMse prathama khaNDa aura tadgata pariNAmoMko chor3akara ve saba prApta hote haiN| sAtha hI yahA~ asaMkhyAta lokapramANa anya apUrva pariNAma bhI prApta hote haiM jo antima khaNDarUpase tIsare samayameM pAye jAte haiN| isI prakAra isI prakriyAse adhaHpravRttakaraNake antima samayake prApta hone taka cauthe Adi samayoMmeM bhI pariNAmasthAnoMkI vyavasthA jAna lenI caahie| Age isa viSayako udAharaNa dekara saMdRSTi dvArA aura bhI spaSTa kiyA gayA hai| ataH yahA~ mAtra saMkSepameM nirdeza kiyA hai| Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 90. athavA adhApavattakaraNapaDhamasamayapariNAmaTThANANamevaM khaMDaNavihANamaNugaMtavvaM / taM jahA-vidiyasamayajahaNNapariNAmeNa saha jaM samANaM paDhamasamayapariNAmaTThANaM tatto heDimAsesapariNAmaTThANANi ghettUNa paDhamasamae paDhamakhaMDaM bhavadi / puNo tadiyasamayajahaNNapariNAmeNa saha sarisaM jaM paDhamasamayapariNAmaTThANaM tatto heDimAsesapuvvagahidasesapariNAmaTThANANi ghettUNa tattheva vidiyakhaMDapamANaM hoi| evamedeNa kameNa gaMtUNa puNo paDhamaNivvaggaNakaMDayacarimasamayajahaNNapariNAmeNa saha paDhamasamayapariNAmaTThANesu jaM pariNAmaTThANaM sarisaM bhavadi tatto heTTimAsesapuvvagahidasesapariNAmaTThANANi ghettaNa paDhamasamae ducarimakhaMDapamANaM hoi / tatto uvarimasesAsesavisohiTThANehiM carimakhaMDapamANamuppajjai / evaM ca kade adhApavattakaraNaddhaM saMkhejjakhaMDe kAdUNa tattheyakhaMDammi jattiyA samayA tattiyamettANi ceva khaMDANi jAdANi / evaM vidiyAdisamaesu vi pAdekamaMtomuhuttamettakhaMDANi jahAvutteNa vihANeNANugaMtavvANi jAva adhApavattakaraNacarimasamayo tti / saMpahi evaM parUvidAsesapariNAmaTThANANamesA saMdiTThI / 100000000000100000000000010000000000000 00000000000 / 10000000000100000000000100000000000010000000000 / 1000000000000000000001000000000000000000000000 100000000100000000010000000000100000000000 / 690. athavA adhaHpravRttakaraNake prathama samayake pariNAmasthAnoMkI khaNDavidhiko isa prakAra jAnanA cAhie / yathA-dUsare samayake jaghanya pariNAmake sAtha prathama samayakA jo pariNAmasthAna samAna hotA hai unase bhinna pUrvake samasta pariNAmasthAnoMko grahaNakara prathama samayameM prathamakhaNDa hotA hai / punaH tIsare samayake jaghanya pariNAmake sAtha prathama samayakA jo pariNAmasthAna samAna hotA hai usase pUrvake pahale grahaNa kiye gaye samasta pariNAmoMse zeSa bace hue pariNAmasthAnoMko grahaNa kara vahIM dUsare khaNDakA pramANa hotA hai| isa prakAra isa kramase jAkara punaH prathama nirvargaNAkANDakake antima samayake jaghanya pariNAmake sAtha prathama samayake pariNAmasthAnoMmeM jo pariNAmasthAna sadRza hotA hai usase pUrva ke pahale grahaNa kiye gaye samasta pariNAmoMse zeSa bace hue pariNAmasthAnoMko grahaNakara prathama samayameM dvicarama khaNDakA pramANa hotA hai tathA usase Ageke zeSa samasta vizuddhisthAnoMke dvArA antima khaNDakA pramANa utpanna hotA hai| aura aisA karane para adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAta bhAga karake unameMse eka bhAgameM jitane samaya hote haiM utane hI khaNDa ho jAte haiM / isI prakAra adhaHpravRttakaraNake antima samayake prApta hone taka dvitIyAdi samayoMmeM bhI pRthak-pRthak pUrvokta kahI gaI vidhise antamuhUrtapramANa khaMDa jAnane caahie| isa prakAra kahe gaye samasta pariNAmasthAnoMkI yaha saMduSTi hai| (saMdRSTi mUlameM dI hai) Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA .: 239 10000000000000000000000000010000000000 / 1000000100000001000000001000000000 / 100000100000010000000100000000 / 10000100000100000010000000 / vizeSArtha--yahA~ saMdRSTi meM adhaHpravRttakaraNakA kAla ATha samayapramANa svIkAra karake pratyeka samayake pariNAmoMko khaNDarUpase cAra-cAra bhAgoMmeM vibhAjita kiyA gayA hai| saMdRSTimeM 1 yaha saMkhyA pratyeka khaNDakI sUcaka hai aura zUnya usa-usa khaNDameM kitane-kitane pariNAmasthAna haiM isake sUcaka haiN| adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM kula pariNAmasthAna 22 haiM jo cAra khaMDoMmeM vibhAjita haiM / unameMse prathama khaNDameM 4, dvitIya khaNDameM 5. tRtIya khaNDameM 6 aura cauthe khaNDameM 7pariNAmasthAna svIkAra kiye gaye haiN| yadyapi arthasaMdRSTikI apekSA pratyeka samayake pariNAmasthAna asaMkhyAta lokapramANa haiM, ataH pratyeka khaNDameM bhI ve pariNAmasthAna asaMkhyAta lokapramANa prApta hote haiM, parantu yahA~ aMka saMdRSTikI apekSA ukta prakArase khaNDoM aura pariNAmasthAnoMkI sthApanA kI gaI hai| adhaHpravRttakaraNake dUsare samayameM prathama samayake prathama khaNDameM vivakSita pariNAmasthAna to nahIM hote, prathama samayake zeSa tInoM khaNDoMmeM vibhAjita zeSa saba pariNAmasthAna hote haiM / tathA inake sivAya asaMkhyAta lokapramANa anya apUrva pariNAmasthAna bhI hote haiM, saMdRSTimeM jinakI racanA antima khaNDarUpase 8 svIkAra kI gaI hai| isa prakAra dUsare samayameM kula pariNAmasthAna 26 kalpita kiye haiN| prathama khaNDameM 5, dvitIya khaNDameM 6, tRtIya khaNDameM 7 aura caturtha khaNDameM 8 isa prakAra aMkasadRSTikI apekSA kula pariNAmasthAna svIkAra kiye gaye haiM / inameMse dUsare samayake prathama khaNDake 5 pariNAmasthAna prathama samayake dUsare khaMDake 5 pariNAmasthAnoMke samAna hai| dUsare khaNDake 6 pariNAmasthAna prathama samayake tIsare khaNDake 6 pariNAmasthAnoMke samAna haiM tathA tIsare khaNDake 7 pariNAmasthAna prathama samayake cauthe khaNDake 7 pariNAmasthAnoMke samAna haiN| yahA~ dUsare samayameM prApta honevAle pariNAmasthAna prathama samabameM prApta honevAle pariNAmasthAnoMke samAna honese isIkA nAma anukRSTi hai / dUsare samayake antima khaNDameM jo pariNAmasthAna vivakSita kiye gaye haiM ve prathama samayake saba pariNAmasthAnoMse vilakSaNa haiN| prathama samayameM unameMse eka bhI pariNAmasthAna nahIM pAyA jAtA / adhaHpravRttakaraNake tIsare samayameM prathama samayake prathama aura dvitIya khaNDake tathA dvitIya samayake prathama khaNDake pariNAmasthAnoMke samAna pariNAmasthAna to nahIM pAye jAte, prathama aura dvitIya samayake zeSa saba khaNDoMke pariNAmasthAnoMke samAna pariNAmasthAna pAye jAte haiM / kAraNa yaha hai ki prathama samayake dUsare khaNDake pariNAmasthAnoMke samAna pariNAmasthAna to dUsare samaya taka hI pAye jAte haiM, isaliye inakA tIsare samayameM na pA jAnA yuktiyukta hI hai| kintu prathama samayake antima do khaNDoMke pariNAmasthAnoMke samAna pariNAmasthAna dvitIya samayake dvitIya aura tRtIya khaNDoMke samAna honese unakI anuvRtti tRtIya samayake prathama aura dvitIya khaNDarUpase bhI dekhI jAtI hai| tRtIya samayake tIsare khaNDameM tatsadRza hI pariNAmasthAna hote haiM jo dvitIya samayake antima khaNDameM pAye jAte haiN| isa prakAra tIsare samayake prathama khaNDameM, 6, dUsare khaNDameM , tIsare khaNDameM 8 aura cauthe khaNDa meM 9 pariNAmasthAna hote haiM, jo saba milAkara 30 hote haiN| isI prakAra cauthe Adi samayoMmeM bhI pariNAmasthAna aura unake khaNDoMkI vyavasthA jAna lenI caahie| yahA~ aisA samajhanA cAhie ki prathama samayake cAra khaNDoMmeM vibhAjita jo pariNAmasthAna haiM unameMse prathama Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 691. saMpahi edIe saMdiTThIe aNukaTTiparUvaNaM kassAmo / taM jahA-adhApavattakaraNapaDhamasamayapaDhamakhaMDapariNAmA uvarimasamayapariNAmesu kehiM mi samANA Na hoti / tattheva vidiyakhaMDapariNAmA vidiyasamayapaDhamakhaMDapariNAmehiM sarisA / evametthataNatadiyAdikhaMDapariNAmANaM pi tadiyAdisamayapaDhamakhaMDapariNAmehiM jahAkama puNaruttabhAvo aNugaMtavvo jAva paDhamasamayacarimakhaMDapariNAmA paDhamaNivvaggaNakaMDayacarimasamayapaDhamakhaMDapariNAmehi puNaruttA hodUNa NiTTidA ti / evaM adhApavattakaraNavidiyAdisamayapariNAmakhaMDANaM pi pAdekaM NiraMbhaNaM kAdUNa tatthataNavidiyAdikhaMDapariNAmANaM NiruddhasamayAdo uvarimasamayaNaNivvaggaNakaMDayamettasamayapaMtINaM paDhamakhaMDapariNAmehiM puNaruttabhAvo parUveyavyo / Navari savvattha paDhamakhaMDapariNAmA apUNaruttabhAveNAvasiTThA daTThavyA / khaNDake pariNAmasthAna to prathama samayameM hI hote haiM / dvitIya khaNDake pariNAmasthAnoMke sadRza pariNAmasthAna prathama samayake samAna dvitIya samayameM bhI pAye jAte haiN| tIsare khaNDake pariNAmasthAnoMke sadRza pariNAmasthAna prathama samayake samAna dvitIya aura tRtIya samayameM bhI pAye jAte haiM tathA cauthe khaNDake pariNAmasthAnoMke sadRza pariNAmasthAna prathama samayake samAna dUsare, tIsare aura cauthe samayameM bhI pAye jAte haiN| isI prakAra Age bhI jAnanA cAhie / yataH prathama samayake pariNAmasthAnoMke sadRza pariNAmasthAna cauthe samaya taka hI pAye jAte haiM, ataH ukta vidhise prathama samayake pariNAmasthAnoMkI cauthe samaya takake pariNAmasthAnoMke sAtha sadRzatA aura visadRzatA honese ina pariNAmasthAnoMkI anukRSTi cauthe samayase lekara prathama samaya taka banatI hai| nirvargaNAkANDakakA pramANa bhI itanA hI hai / isase Age dUsarA nivargaNAkANDaka prArambha hotA hai| vivakSita samayake pariNAmoMkA jisa sthAnase Age anukRSTikA viccheda hotA hai unakA nAma nirvagaNAkANDaka hai| jaise aMkasaMdRSTikI apekSA prathama samayake pariNArmokI cauthe samayase Age anukRSTikA viccheda hai, isaliye yahA~ nirvargaNAkANDaka cAra samaya pramANa huaa| isa apekSAse isase Age dUsarA nirvargaNAkANDaka prArambha hotA hai / isI prakAra arthasaMdRSTikI apekSA adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka jAna lenA caahie| 691. aba isa saMdRSTikA Alambana lekara anukRSTikA prarUpaNa kreNge| yathA-adhaHpravRttakaraNake prathama samayasambandhI prathama khaNDake pariNAma uparima samayasambandhI pariNAmoM meMse kinhIM bhI pariNAmoMke samAna nahIM hote haiN| vahIM para dUsare khaNDake pariNAma dUsare samayake prathama khaNDake pariNAmoMke samAna hote haiN| isI prakAra yahA~ke arthAt prathama samayake tIsare Adi khaNDoMke pariNAmoMkA bhI tRtIya Adi samayoMke prathama khaNDake pariNAmoMke sAtha kramase punaruktapanA taba taka jAnanA cAhie jaba jAkara prathama samayasambandhI antima khaNDake pariNAma prathama nirvagaNAkANDakake antima samayake prathama khaNDake pariNAmoM ke sAtha punarukta hokara samApta hote haiN| isI prakAra adhaHpravRttakaraNake dvitIyAdi samayoMke pariNAmakhaMDoMko bhI pRthaka-pRthaka vivakSita kara vahA~ke dvitIya Adi khaNDagata pariNAmoMkA vivakSita samaya ( dvitIya Adi samaya ) se lekara Upara eka samaya kama nirvargaNAkANDaka pramANa samayapaMktiyoM ke prathama khaNDake pariNAmoMke sAtha punaruktapanekA kathana karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki sarvatra prathama khaNDake pariNAma apunaruktapanese avaziSTa jAnane caahie| arthAt pratyeka samaya 1. tA0pratI parUvemo iti pAThaH / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 241 1 evaM caiva / vidiyaNivvaggaNakaMDaya pariNAmakhaMDANaM tadiyaNivvaggaNakhaMDaya pariNAmakhaMDe hiM puNaruttabhAva kADhUNa davvaM / ettha vi paDhamakhaMDapariNAmA ceva apuNaruttabhAveNa paDisiddhA tti / edeNeva kameNa tadiya - cauttha- paMcamAdiNivvaggaNakaMDayANaM pi anaMtarovarimaNivvaggaNakaMDaehi puNaruttabhAvaM kADhUNa NedavvaM jAva ducarimaNivvaggaNakaMDaya - paDhamAdisamaya savvapariNAmakhaMDA paDhamakhaMDavajjA carimaNivvaggaNakaMDaya pariNAmehiM puNaruttA hoNa NiTTidA ti / saMpahi carimaNivvaggaNakaMDaya pariNAmANaM pi satthANe puNaruttA puNaruttabhAvagave saNA samayAviroheNa kAyavvA / 692. adhavA evamettha saNNiyAso kAyavvo / taM kadhaM ? paDhamasamae jaM paDhamakhaMDaM tamuvari keNa vi sarisaM Na hoi / puNo paDhamasamayavidiyakhaMDaM vidiyasamayapaDhamakhaMDaM ca do visarisANi / puNo paDhamasamayatadiyakhaMDaM vidiyasamaya vidiyakhaMDaM ca do visarisANi / evaM gaMtUNa puNo paDhamasamayacarimakhaMDaM vidiyasamayaducarimakhaMDaM ca ke prathama khaNDake pariNAma agale samayake kisI bhI khaNDhake pariNAmoMke sadRza nahIM hote / isI prakAra dUsare nirvargaNAkANDakake pariNAmakhaNDoMkA tIsare nirvargaNAkANDakake pariNAmakhaNDoM ke sAtha punaruktapanA jAnanA cAhie / kintu yahA~para bhI prathama khaNDake pariNAma hI apunaruktarUpase avaziSTa rahate haiM / isI kramase tIsare, cauthe aura pA~caveM Adi nirvargaNAkANDakoMke bhI anantara uparima nirvagaNAkANDakoMke sAtha punaruktapanA vahA~ taka jAnanA cAhie jaba jAkara dvicarama nirvargaNAkANDakake prathamAdi samayoMke saba pariNAmakhaNDa prathama khaNDako chor3akara antima nirvargaNAkANDakake pariNAmoMke sAtha punarukta hokara samApta hote haiN| aba antima nirvargaNAkANDakake pariNAmoMke svasthAnameM punarukta-apunaruktapanekA anusandhAna paramAgamake avirodhapUrvaka karanA cAhie / vizeSArtha - yahA~ nirvargaNAkANDakake Azrayase pUrva - pUrva samayake pariNAmoMkI uttarottara Age-Ageke pariNAmoMke sAtha kisa prakAra sadRzatA aura visadRzatA hai yaha batalAyA gayA hai / udAharaNArtha prathama samayake prathama khaNDake pariNAma agale samayoMke kisI bhI khaNDake pariNAmoM sadRza nahIM haiN| isI prakAra dUsare Adi samayoMke prathama khaNDake pariNAmoMke viSaya meM bhI jAna lenA caahie| ve bhI uttarottara Age-Ageke samayoMke kisI bhI khaNDake pariNAmoMke sadRza nahIM haiN| zeSa pariNAmoMke viSaya meM aisA jAnanA cAhie ki prathama samaya ke dvitIya khaNDake pariNAma tathA dUsare samayake prathama khaNDake pariNAma paraspara sadRza haiM / isIprakAra Age bhI saMdRSTike anusAra jAna lenA cAhie / $ 92. athavA yahA~para isa prakAra sannikarSa karanA cAhie / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna- prathama samaya meM jo prathama khaNDa hai vaha Upara kisIke sAtha bhI sadRza nahIM hai / punaH prathama samayakA dUsarA khaNDa tathA dUsare samayakA prathama khaNDa donoM hI sadRza haiM / punaH prathama samayakA tIsarA khaNDa aura dUsare samayakA dUsarA khaNDa ye donoM sadRza haiM / isI prakAra jAkara punaH prathama samayakA antima khaNDa tathA dUsare samayakA dvicarama khaNDa ye 31 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogahAraM 10 do vi sarisANi / evaM vidiyasamayapariNAmakhaMDANaM tadiyasamayapariNAmakhaMDANaM ca saNNiyAso kaayvyo| evamuvari vi aNaMtarANaMtareNa saNNiyAsavihANaM jANiyaNa NedavvaM / evamaNukaTTiparUvaNA gyaa| donoM sadRza haiM / isI prakAra dUsare samayake pariNAmakhaNDoMkA aura tIsare samayake pariNAmakhaNDoMkA sannikarSa karanA cAhie / isI prakAra Upara bhI pichalekI tadanantarake sAtha sannikarSavidhi jAnakara kathana karanA caahie| isa prakAra anukRSTiprarUpaNA samApta huii| vizeSArtha--yahA~para Age kahe jAnevAle alpabahutva tathA anukRSTi racanAkA spaSTa jJAna karaneke liye aMkasaMdRSTi dI jAtI hai / adhaHpravRttakaraNakA kAla antarmuhUrta hai jo aMkasaMdRSTimeM yahA~ 16 svIkAra kiyA gayA hai| kula pariNAma asaMkhyAta lokapramANa haiM, jo yahA~ 3072 svIkAra kiye gaye haiN| ye saba pariNAma pratyeka samayameM uttarottara samAna vRddhiko liye hue haiN| isa hisAvase yahA~ samAna vRddhi yA cayakA pramANa 4 hai| prathama sthAnameM vRddhikA abhAva hai, isaliye prathama samayako chor3akara 15 samayoMmeM kramazaH cayakI vRddhi huI hai, ataH eka kama saba samayoMke Adheko caya aura samayoMkI saMkhyAse guNita karanepara 16 - 1 = 15; 15:2= 15, 15444 16 = 480 cayadhanakA pramANa hotA hai / ise sarvadhana 3072 meM se ghaTAkara zeSa 2592 meM saba samayoMkA bhAga denepara 162 labdha AtA hai| yaha prathama samayake pariNAmoMkA pramANa hai / punaH prathama samayake kula pariNAmoMkI saMkhyA 162 meM cayakA pramANa 4 milAnepara dUsare samayake saba pariNAmoMkI saMkhyA 166 hotI hai| isameM cayakA pramANa 4 milAnepara tIsare samayake saba pariNAmoMkI saMkhyA 170 hotI hai| isI hisAbase pratyeka samayameM cayapramANa pariNAmoMkI vRddhi karate hue antima sayayameM saba pariNAmoMkI saMkhyA 222 hotI hai| isa prakAra 16 samayoMmeM vibhAjita ina pariNAmoMkA kula yoga 3072 hotA hai| isakA Azaya yaha hai ki nAnA jIvoMkI apekSA prathama samayameM kula 162 pariNAma hote haiM, dUsare samayameM 166 aura tIsare samayameM 170 pariNAma hote haiN| eka samayameM eka jIvake eka hI pariNAma hotA hai, isaliye yahA~ pratyeka samayameM usa usa samayake ye pariNAma nAnA jIvoMke hote haiM, aisA kahA gayA hai / yaha to adhaHpravRttakaraNake kAlameM usameM honevAle saba pariNAmoMkA vibhAgIkaraNa kisa prakArase hai isakA vicAra huaa| aba Uparake samayoMmeM sthita jIvoMke pariNAmoMkI noceke samayoM meM sthita jIvoMke pariNAmoMke sAtha sadRzatA aura visadRzatA kisa prakArase hai yaha batalAneke lie anaSTi racanA karate haiN| adhaHpravRttakaraNake pratyeka samayake jitane pariNAma haiM unake antarmuhUrtake jitane samaya haiM utane khaNDa kare / yaha antarmuhUrta adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isa hisAbase saMkhyAtakA pramANa 4 svIkAra kara usakA bhAga 16 meM dene para 4 labdha Aye / nirvargaNAkANDakakA pramANa bhI itanA hI hai, ataH pratyeka samayake pariNAmoMko cAra-cAra khaNDoMmeM vibhAjita karanA cAhie / usameM bhI prathama khaNDase dvitIya khaNDa, dvitIya khaNDase tRtIya khaNDa aura tRtIya khaNDase caturtha khaNDa vizeSa adhika hai / yahA~ vizeSa yA cayakA pramANa antarmuhUrtakA bhAga nirvargaNAkANDakake pramANameM dene para jo labdha Ave utanA hai| pahale aMkasaMdRSTimeM nirvargaNAkANDakakA pramANa 4 batalA Aye haiN| antamuhUrtakA pramANa bhI itanA hI hai / ataH antarmuhUrtakA pramANa 4 kA bhAga nirvargaNAkANDaka Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA - 243 ke pramANa 4 meM dene para labdha 1 aayaa| yahI prakRtameM vizeSakA pramANa hai| isa hisAbase yahA~ prathama khaNDameM to vRddhikA prazna hI nahIM utthtaa| dUsare khaNDameM prathama khaNDase 1 saMkhyA kI vRddhi huI hai, tIsare khaNDameM prathama khaNDase 2 saMkhyAkI aura cauthe khaNDameM prathama khaNDase 3 saMkhyAkI vRddhi huI hai, kyoMki prathama khaNDase uttarottara dvitIyAdi khaNDoMmeM eka-eka aMkakI vRddhi svIkAra karanepara una khaNDoMmeM vRddhiko prApta huI saMkhyA uktapramANa hI prApta hotI hai| isa prakAra prakRtameM caya dhanakA kula yoga 6hotA hai| ise prathama samayake pariNAma 162 meMse ghaTa denepara kula 156 pariNAma zeSa rhe| isameM khaMDapramANa saMkhyA 4 kA bhAga dene para 39 prathama khaNDake pariNAmoMkA pramANa hotA hai| tathA dvitIyAdi khaNDoMkA pramANa kramase 40, 41 aura 42 hotA hai / yaha prathama samaya ke pariNAmoMkI khaNDoMmeM racanA kisa prakAra hai isakA krama hai / isI vidhise dvitIyAdi samayoMke pariNAmoMkI 4-4 khaNDoMmeM racanA kara lenI cAhie / Age isIko aMkasaMdRSTikI racanA dvArA spaSTa karate haiM samayakA pariNAmoMkA krama naM0 pramANa prathama khaNDa dvitIya khaNDa tRtIya khaNDa caturtha khaNDa 162 41 43 166 170 174 178 182 186 190 194 198 202 206 210 214 218 222 arthasaMdRSTiko spaSTa karaneke liye yaha aMkasaMdRSTi kalpita kI gaI hai| ise dekhanese vidita hotA hai ki prathama samayake prathama khaNDake jo 39 pariNAma haiM ve mAtra prathama samayameM hI kinhIM jIvoMke pAye jAte haiM dvitIyAdi samayoMmeM nhiiN| prathama samayake dvitIya khaNDake jo 40 pariNAma hai ve kinhIM jIvoMke prathama samaya meM bhI pAye jAte haiM aura kinhIM dUsare samayameM bhI pAye jAte haiM / isase agale samayoMmeM nhiiN| prathama samayake tRtIya khaNDake Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAra 10 $ 93. saMpahi appAtrahuaparUvaNaM kassAmo / taM ca duvihamappAcahuaM satthANaparatthANabhedeNa / tattha tAva satthANappA bahuaM kassAmA / taM jahA - adhApavattakaraNapaDhamasamayammi paDhamakhaMDajahaNNapariNAmo thovo / tattheva vidiyakhaMDajahaNNapariNAmo anaMtaguNo / tadiyakhaMDajahaNNapariNAmo anaMtaguNo / evaM NedavvaM jAva carimakhaMDajahaNapariNAmo anaMtaguNo tti / evaM paDhamasamayapariNAmakhaMDANaM jahaNNapariNAma 244 NANi caiva assiUNa satthANappA bahuaM kadaM / saMpahi paDhamasamayammi paDhamakhaMDassa ukkassapariNAmo thovo / tattheva vidiyakhaMDaukkassapariNAmo anaMtaguNo / tadiyakhaMDakassapariNAmo anaMtaguNo / evamuvari vi NedavvaM jAva carimakhaMDaukassa pariNAmo ataguNoti / evaM paDhamasamaya savvakhaMDANa mukkassapariNAme assiyUNa satthANappAbahuaM bhaNidaM / evaM caiva vidiyasamaya pahuDi khaMDaM paDi TThidajahaNNukassa pariNAmANaM satthANappAcahuamaNugaMtavvaM jAva adhApavattakaraNacarimasamayo ti / tado satthANappAbahuaM gadaM / saMpahi paratthANappA bahuaparUvaNaTTamuvarimaM suttapabaMdhamAha - jo 41 pariNAma haiM ve prathama samayake samAna dvitIya aura tRtIya samaya meM bhI pAye jAte haiM, isase agale samaya meM nahIM aura isI prakAra prathama samayake cauthe khaNDake jo 42 pariNAma haiM ve prathama samagra se lekara cauthe samaya taka hI pAye jAte haiM, isase agale samayoM meM nahIM / isa prakAra prathama samayake pariNAmoMkI anukRSTi ukta aMka saMdRSTike anusAra cauthe samaya taka banatI hai, isase Age nahIM / tathA cauthe samayase Age prathama samaya meM pAye jAnevAle pariNAmoM kI nirvRtti ho jAtI hai, isaliye isase Age prathama samayake pariNAmoMkI vyucchitti ho jAne se nirvargaNAkANDakakA pramANa bhI 4 samayapramANa hI prApta hotA hai / yaha prathama samayake pariNAmoMkI vyavasthA hai / dvitIyAdi samayoM meM pAye jAnevAle pariNAmoMkI vyavasthA bhI ukta paddhati se kara lenI cAhie, vizeSa vaktavyaM na honese yahA~ pRthaka-pRthaka mImAMsA nahIM kI hai / zeSa spaSTIkaraNa mUlase hI ho jAtA hai / SS 93. aba alpabahutvakA kathana kareMge / vaha alpabahutva svasthAna aura parasthAnake bhedase do prakArakA hai / unameM se sarvaprathama svasthAna alpabahutvakA kathana kreNge| yathAadhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM prathama khaNDakA jaghanya pariNAma sabase stoka hai| usase vahIM para dvitIya khaNDakA jaghanya pariNAma anantaguNA hai| usase vahIM para tIsare khaNDakA jaghanya pariNAma anantaguNA hai / isa prakAra vahIM para antima khaNDakA jaghanya pariNAma anantaguNA hai isa sthAnake prApta hone taka jAnanA cAhie / isa prakAra mAtra prathama samayake pariNAmakhaNDoMke jaghanya pariNAmasthAnoMkA avalambana lekara svasthAna alpabahutva kiyA / aba prathama samaya meM prathama khaNDakA utkRSTa pariNAma stoka hai| usase vahIM para dUsare khaNDakA utkRSTa pariNAma anantaguNA hai| usase vahIM para tIsare khaNDakA utkRSTa pariNAma anantaguNA hai / isI prakAra Age bhI antima khaNDakA utkRSTa pariNAma anantaguNA hai isa sthAnake prApta hone taka kathana karanA caahie| isa prakAra prathama samaya ke saba khaNDoMke utkRSTa pariNAmoMkA Alambana lekara svasthAna alpabahutvakA kathana kiyaa| isI prakAra dUsare samaya se lekara adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka pratyeka khaNDake prati prApta jaghanya aura utkRSTa pariNAmoMkA svasthAna alpabahutva jAnanA cAhie / isake bAda svasthAna alpabahutvakA kathana samApta T Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 | daMsaNamohovasAmaNA * adhApavattakaraNapaDhamasayae jahaNNiyA visohI thovA / $ 94. kiM kAraNaM ? etto aNNassa jahaNNavi sohidvANassa adhApavattakaraNavisa aNuvalaMbhAdo / 245 * vidiyasamae jahaNNiyA visohI anaMtaguNA / 95. kudo ? paDhamasamayajahaNNavisohiDANAdo chaDANakameNAsaMkhejjalogamettavisohiDAMNANi samullaMghiyUNa DidavidiyakhaMDajahaNNa visohiTThANassa vidiyasamae jahaNabhAvadaMsaNAdo / * evamaMtomuhuttaM / $ 96. evamedeNa kameNa jahaNNavisohIo ceva paDisamayamaNaMtaguNakameNa NedavvAo jAva aMtomuhuttamuvariM caDidUNa dvidapaDhamaNivvaggaNakaMDaya carimasamao bhaNidaM hodi / huA / aba parasthAna alpabahutvakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM* adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM jaghanya vizuddhi sabase stoka hai / $ 94. kyoMki isase kama anya jaghanya vizuddhisthAna adhaHpravRttakaraNameM nahIM pAyA jAtA / * usase dUsare samayameM jaghanya vizuddhi anantaguNI hai / $ 95. kyoMki prathama samayake jaghanya vizuddhisthAna se SaTsthAnakramase asaMkhyAta lokamAtra vizuddhisthAnoMko ullaMghana kara sthita hue dUsare khaNDake jaghanya vizuddhisthAnakA dUsare samaya meM jaghanyapanA dekhA jAtA hai / vizeSArtha -- adhaHpravRttakaraNake prathama samayakA jo dUsarA khaNDa hai tatsadRza hI dUsare samayakA prathama khaNDa hai / jaisA ki pUrvokta aMka saMdRSTise spaSTa jJAta hotA hai / ina donoM sthAnoMkI jaghanya vizuddhi samAna hokara bhI yaha prathama samaya ke prathama khaNDakI jaghanya vizuddhise SaTsthAna patitakramase anantaguNI hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / jIvakANDa jJAnamArgaNAke antargata zrutajJAna prarUpaNA ke samaya paryAyajJAnake Upara paryAyasamAsa jJAnake vRddhi kramako batalAneke liye jo SaTsthAnapatita vRddhikA nirdeza kiyA hai usI prakAra yahA~ bhI ghaTita kara lenA cAhie / * isa prakAra antarmuhUrta taka jAnanA cAhie / $ 96. isa prakAra antarmuhUrta Upara jAkara sthita hue prathama nirvargaNAkANDakake antima samayake prApta hone taka isa kramase jaghanya vizuddhikA hI prati samaya anantaguNitakramase kathana karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha -- adhaHpravRttakaraNa meM pratyeka nirvargaNAkANDakakA pramANa antarmuhUrta hai jo adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / adhaHpravRttakaraNake prathama samaya se lekara prathama nirvargaNAkANDakake antima samaya taka prathama samayakI jaghanya vizuddhise dUsare samaya Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 6 97. saMpahi etto uvari kiMci NANattamatthi tti tappaduppAyaNaTThamidamAha* tado paDhamasamae ukkassiyA visohI annNtgunnaa| $ 98. kiM kAraNaM ? pubillajahaNNavisohI NAma adhApavattakaraNapaDhamasamayavisohiTThANANaM carimakhaMDassAdivisohI / esA vuNa tatthevukkassavisohI, tatto asaMkhejalogamettapariNAmaTThANANi chaTThANavaDDidasaruvANi voliya samavadvidA / tado pucillajahaNNavisohIdo esA aNaMtaguNA jAdA / * jamhi jahaNiyA visohI NiTThidA tado uvarimasamae jahaNiyA visohI annNtgunnaa| kI jaghanya vizuddhi anantaguNI hai / dUsare samayako jaghanya vizuddhise tIsare samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNI hai tathA tIsare samayakI jaghanya vizuddhise cauthe samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNI hai / isa prakAra nirvargaNAkANDakake antima samaya taka pUrva-pUrvake samayakI jaghanya vizuddhise agale-agale samayakI jaghanya vizuddhi uttarottara anantaguNI jAnanI cAhie yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / aMkasaMdRSTikI apekSA yahA~ nirvargaNAkANDakakA pramANa 4 hai / nirvargaNAkANDakako pratyeka samayakI yaha jaghanya vizuddhi adhaHpravRttakaraNake prathama samayake prathamAdi khaNDagata jaghanya vizuddhiyoMke sadRza honese nirvargaNAkANDakake antima samaya taka isakA jaghanyapanA dekhA jAtA hai yaha ukta aMkasadRSTise bhale prakAra jJAta hotA hai| $ 97. aba isase Upara kucha nAnAtva hai usakA kathana karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * usase prathama samayameM utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai| $ 98. kyoMki isase samanantara pUrva jo jaghanya vizuddhi batalA Aye haiM vaha to adhaHpravRttakaraNake prathama samayake vizuddhisthAnoMke antima khaNDakI AdikI vizuddhi hai aura yaha ( prakRta sUtra nirdiSTa ) vahIMpara utkRSTa vizuddhi hai jo ukta jaghanya vizuddhise chaha sthAna kramase vRddhirUpa asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAnoMko ullaMghanakara avasthita hai, isalie anantara pUrvakI jaghanya vizuddhise yaha anantaguNI ho gaI hai| vizeSArtha-prathama nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhi aura adhaHpravRttakaraNake prathama samayake antima khaNDakI jaghanya vizuddhi sadRza hai yaha samanantara pUrva hI batalA Aye haiM / yahA~ prathama nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhise adhaHpravRttakaraNake prathama samayake antima khaNDakI utkRSTa vizuddhiko jo anantaguNA batalAyA hai so isase usI khaNDakI utkRSTa vizuddhi lenI cAhie, kyoMki prathama nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhise adhaHpravRttakaraNake prathama samayasambandhI antima khaNDakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI honA yuktiyukta hai| aMkasaMdRSTikI apekSA adhaHpravRttakaraNake prathama samayakA antima khaNDa 42 aMka pramANa hai| cauthe samayake prathama khaNDakA bhI yahI pramANa hai / ataH spaSTa hai ki prathama nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhise prathama samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai| * pUrvameM jahA~ jaghanya vizuddhi samApta huI hai usase uparima samayameM jaghanya vizuddhi (prathama samayakI utkRSTa vizuddhise) anantaguNI hai / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 1 $ 99. ettha 'janhi jahaNNiyA visohI NiTTidA' tti vayaNeNa paDhamaNivvaggaNakaMDayacarimasamayassa parAmariso kao / tamavahiyaM kADhUNa jahaNNavisohidvANANamaNaMtaguNavaDDikameNa puvvaM paruvidattAdo / udo uvarimasamae citte vidiyaNivvaggaNakaMDayapaDhamasamayo ghettavvo / etthataNajahaNNa visohI paDhamasamayaukkassa visohIdo anaMtaguNA ho / kiM kAraNaM ? paDhamasamayaukkassavisohI nAma vidiyasamayaducarimakhaMDacarimapariNAmeNa samANA hodUNa uvvaMkabhAveNAvaTThidA / esA vuNa jahaNaNavisohI tatthataNacarimakhaMDajahaNNapariNAmeNa ahaMkasarUveNa samANA / teNANaMtaguNA jAdA / 247 * vidiyasamae ukkassiyA visohI anaMtaguNA / $ 100. kiM kAraNaM ? puvvillajahaNNavisohI NAma vidiyasamayacarimakhaMDassa jahaNNapariNAmo / eso vuNa tatto asaMkhejalogamettachaTTANANi samullaMghiyUNa dividiyasamayacarimakhaMDaukkassavisohi ti / teNa kAraNeNANaMtaguNA jAdA / 99. yahA~ arthAt ukta sUtra meM 'jamhi jahaNiyA visohI NiTThidA' isa vacanase prathama nirvargaNAkANDakake antima samayakA parAmarza kiyA gayA hai| ise maryAdA karake jaghanya vizuddhisthAnoMkA anantaguNI vRddhike kramase pahale hI kathana kara Aye haiM / usase upari samaya aisA kahane para dUsare nirvargaNAkANDakakA prathama samaya lenA cAhie / yahA~kI 'jaghanya vizuddhi prathama samayakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI hotI hai, kyoMki prathama samayakI utkRSTa vizuddha dvitIya samaya ke dvicarama khaNDake antima pariNAmake sadRza hokara Urvaka pane se avasthita hai aura yaha jaghanya vizuddhi vahIM ( dUsare samaya ) ke antima khaNDake aSTAMkasvarUpa jaghanya pariNAmarUpase avasthita hai / isalie anantaguNI ho gaI hai| vizeSArtha - dvitIya nirvargaNAkANDakake prathama samayakI jo jaghanya vizuddhi hai usake samAna hI adhaHpravRttakaraNake dvitIya samaya ke antima khaNDakI jaghanya vizuddhi hai jo adhaHpravRttikaraNa ke prathama samayake antima khaNDakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI hai / isakA kAraNa yaha hai ki adhaH pravRttakaraNake prathama samaya ke antima khaNDakI yaha utkRSTa vizuddhi dvitIya samaya ke upAntya khaNDake antima pariNAmake sadRza UrvakapramANa hai aura isase usI samayake antima khaNDakI jaghanya vizuddhi aSTAMkasvarUpa honese anantaguNI hai / * usase dUsare samaya meM utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai / $ 100. kyoMki pUrvako jaghanya vizuddhi dUsare samaya ke antima khaNDake jaghanya pariNAmasvarUpa hai, parantu yaha usase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara sthita hue dUsare samaya ke antima khaNDakI utkRSTa vizuddhi hai, isaliye yaha usase anantaguNI ho jAtI hai / vizeSArtha - yahA~ para dUsare samaya se adhaHpravRttakaraNakA dUsarA samaya liyA gayA hai / isake antima khaNDakI jo jaghanya vizuddhi hai utanI hI dvitIya nirvargaNAkANDa prathama samayakI jaghanya vizuddhi hai ye donoM vizuddhiyA~ paraspara samAna haiM, ataH usase cUrNisUtra meM adhaHpravRttakaraNa ke dUsare samayake antima khaNDakI utkRSTa vizuddhiko jo anantaguNA batalAyA hai vaha yuktiyukta hI hai, kyoMki pUrvakI jaghanya vizuddhi usI khaNDake prathama pariNAmasvarUpa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 * evaM samayo tti / jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe NivvaggaNakaMDayamaMto muhuttaddhamerAM [ sammattANiyogaddAraM 10 adhApavattakaraNacarima NivvaggaNakaMDayamavaDidaM $ 101. evamedIe disAe aMtomuhuttaddhamettamegaM kAdUNa jahaNNukassapariNAmANamuvarimaheDimANamappA bahuaM kAyavvaM jAva savvaNivvaggaNakaMDayANi jahAkamamullaMghiyUNa puNo ducarimaNivvaggaNakaMDeya carimasamayaukka ssavi sohIdo adhApavattakaraNacarimasamae jahaNNiyA visohI anaMtaguNA hodUNa jahaNNavisohINaM paJjavasANaM patte tti / eddUraM jAva egaMtaridajahaNNukkassaviso hiTThANa paDibaddhAe payadappAbahuaparUvaNAe Natthi NANattamida vRttaM hoi / 102. saMpahi deNa sutteNa sUcidatthassa kiMci vivaraNaM kassAmo / taM jahApaDhamaNivvaggaNakaMDaya vidiyasamae ukkassavisohIdo uvari vidiyaNivvaggaNakaMDaya vidiyasamae jahaNavisohI anaMtaguNA / edamhAdo uvari paDhamaNivvaggaNakaMDayatadiyasamae ukkassiyA visohI anaMtaguNA / edisse uvari vidiyaNivvaggaNakaMDaya tadiyasamae hai aura yaha utkRSTa vizuddhi usI khaNDake antima pariNAmasvarUpa hai jo SaTsthAnapatita asaMkhyAta lokapramANa vRddhise vRddhiko prApta huI hai / * isa prakAra antarmuhUrta kAlapramANa eka (pratyeka) nirvargaNAkANDakako avasthita kara adhaHpravRttakaraNa ke antima samaya taka alpabahutva jAnanA cAhie / $ 101. isa prakAra isa paddhatise antarmuhUrta' kAlapramANa eka nirvargaNAkANDakako avasthita kara uparima aura adhastana jaghanya aura utkRSTa pariNAmoMkA alpabahutva karanA caahie| aura yaha saba alpabahutva saba nirvargaNAkANDakoMko kramase ullaMghana kara punaH dvicaramanirvargaNAkANDakake antima samayakI utkRSTa vizuddhise adhaHpravRttakaraNake antima samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNI hokara jaghanya vizuddhikA anta prApta hone taka karanA caahie| itane dUra taka jo eka-eka nirvargaNAkANDaka ke antarase jaghanya aura utkRSTa vizuddhisthAnoMse pratibaddha prakRta alpabahutva kahA hai usameM koI bheda nahIM hai yaha ukta kathanakA parya hai / vizeSArtha -- yaha parasthAna alpabahutva batalAnekA prakaraNa hai, isaliye pUrvameM Upara aura nIce ke pariNAmoMkI vizuddhikA jo anukRSTi paddhatise alpabahutva batalAyA gayA hai vaha Age ke pariNAmoMmeM kisa prakArakA hai yaha batalAneke lie yaha sUtra AyA hai / isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa Age zrI jayadhavalA jImeM svayaM kiyA hI hai / $ 102. aba isa sUtrase sUcita hue arthakA kucha vivaraNa kareMge / yathA - prathama nirvargaNAkANDaka ke dUsare samayakI utkRSTa vizuddhise Upara dUsare nirvargaNAkANDaka ke dUsare samayakI jaghanya trizuddhi anantaguNI hai / isase Upara prathama nirvargaNAkANDaka ke tIsare samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai| isase Upara dUsare nirvargakANDakake tIsare samaya kI jaghanya vizuddhi anantaguNI hai| isase Upara prathama nirvargaNAkANDakake cauthe samayakI utkRSTa Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 249 gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA jahaNNavisohI aNaMtaguNA / tatto paDhamaNivvagaNakaMDayacautthasamae ukkasavisohI annNtgunnaa| evaM jANiUNa NedavyaM jAva vidiyaNivvaggaNakaMDayacarimasamae jahaNNavisohI aNaMtaguNA jAdA ti / evamaNaMtarovarimaNivvaggaNakaMDayajahaNNapariNAmANamaNaMtaraheTThimaNivvaggaNakaMDayukkassapariNAmehiM jahAkamamaNusaMdhANaM kAdUNa NedavvaM jAva adhApavattakaraNacarimasamae jahaNiyA visohI ducarimaNivvaggaNakaMDayacarimasamayukkassavisohIdo aNaMtaguNA hodUNa jahaNNavisohINaM pajjavasANaM pattA tti / / 103. saMpahi etto uvari carimaNivvaggaNakaMDayamettANamukkassapariNAmANaM ceva appAbahuaM Nedavvamidi paduppAyaNamuttaraM pabaMdhamAha * tado aMtomuhuttamosariyUNa jamhi ukkassiyA visohI NihitA tatto uvarimasamae ukassiyA visohI annNtgunnaa|| vizuddhi anantaguNI hai| isa prakAra jAnakara dUsare nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNI hai isake prApta hone taka alpabahutva karate jAnA caahie| isa prakAra anantara uparima nirvargaNAkANDakake jaghanya pariNAmoMkA anantara adhastana nirvargaNAkANDakake utkRSTa pariNAmoMke sAtha kramase anusandhAna karate hue adhaHpravRttakaraNake antima samayakI jaghanya vizuddhi dvicarama nirvargaNAkANDakke antima samayakI utkaSTa vizuddhise anantaguNI hokara jaghanya vizuddhiyoMke antako prApta hotI hai isa sthAnake prApta hone taka le jAnA caahie| vizeSArtha-pahale dvitIya nirvargaNAkANDakake prathama samayakI jaghanya vizuddhise prathama nirvargaNAkANDakake dvitIya samayako utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai yaha batalA Aye haiN| yahA~ isase Age alpabahutvakA kyA krama hai yaha sUcita karate hue batalAyA hai ki prathama nirvargaNAkANDakake dvitIya samayako utkRSTa vizuddhise dvitIya nirvargaNAkANDakake dvitIya samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNI hai, kyoMki prathama nirvargaNAkANDakake dvitIya samayakI utkRSTa vizuddhi UrvakasvarUpa hai aura dvitIya nirvargaNAkANDakake dvitIya samayakI jaghanya vizuddhi aSTAMkasvarUpa hai| isalie yaha usase anantaguNI hai| tathA isase Age arthAt dvitIya nirvargaNAkANDakake dvitIya samayakI jaghanya vizuddhise prathama nirvargaNAkANDakake tIsare samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai, kyoMki yaha utkRSTa vizuddhi pUrvako jadhanya vizuddhise SaTsthAnapatitakramase asaMkhyAta lokapramANa vRddhike ho jAnepara prApta hotI hai / isa prakAra Uparake tathA nIceke nirvargaNAkANDakoMke Azrayase jaghanya aura utkRSTa vizuddhike alpabahutvakA vicAra adhaHpravRttakaraNake antima samayakI jaghanya vizuddhike prApta hone taka isI kramase karanA caahie| yaha jaghanya vizuddhi upAntya nirvargaNAkANDakake antima samayakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI hai| 103. aba isase Upara antima nirvargaNAkANDakapramANa utkRSTa pariNAmoMkA hI alpabahutva karate hue le jAnA cAhie isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM . * punaH adhaHpravRttakaraNake antima samayase antarmuhUrta nIce Akara jahA~ utkRSTa vizuddhi samApta huI hai usase uparima samayameM utkRSTa vizuddhi anantaguNI hotI hai / 32 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogahAraM 10 $ 104. ettha 'jamhi uddese ukkassiyA visohI giTTidA' ti NiddeseNedeNa ducarimaNivvaggaNakaMDayacarimasamayo parAmarasio, tatthataNukkassavisohIdo uvari adhApavattacarimasamaya jahaNNavisohIe anaMtaguNabhAveNa puvvaM paruvidattAdo / 'tado uvarimasamaye' tti vRtte carimaNivvaggaNakaMDayapaDhamasamayassa gahaNaM kAyavvaM, tatthataNukkassavisohI puvvillajaiNNavisohiTThANAdo anaMtaguNA tti vRttaM hoi / ettha kAraNaM sugamaM / * evamukkassiyA visohI aidavvA jAva adhApavattakaraNacarimasamayo tti / 250 6 105. evamukkassiyA caiva visohI anaMtarANaM pekkhiyUNAnaMtaguNA NeyaMvvA / kedUramidi vRtte jAva adhApavattakaraNacarimasamayo tti payadappA bahuaparUvaNAe majAdAso ko / sesaM sugamaM / $ 104. yahA~ 'jisa sthAna para utkRSTa vizuddhi samApta huI hai' isa prakAra isa nirdezase dvirama nirvargaNAkANDakake antima samayakA parAmarza kiyA gayA hai| usa sthAnakI utkRSTa * vizuddhise Upara adhaHpravRttakaraNake antima samayakI jaghanya vizuddhikA anantaguNerUpase pahale kathana kara Aye haiN| 'usase Uparake samaya meM' aisA kahane para antima nirvargaNAkANDaka prathama samayakA prahaNa karanA caahie| usa sthAnakI utkRSTa vizuddhi pUrvake jaghanya vizuddhi - sthAnase anantaguNI hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ para kAraNakA kathana sugama hai / vizeSArtha - pahale dvirama nirvargaNAkANDakake antima samayakI utkRSTa vizuddhise adhaHpravRttakaraNake antima samayakI jo jaghanya vizuddhi anantaguNI batalA Aye haiM usase antima nirvargaNAkANDakake prathama samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hotI hai yaha isa sUtrakA bhAva hai / kAraNa yaha hai ki yaha jaghanya vizuddhise SaTsthAna patita asaMkhyAta lokapramANa pariNAmoMkI vRddhi hone para prApta hotI hai / * isa prakAra utkRSTa vizuddhikA yaha krama adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka le jAnA cAhie / . $ 105. isa prakAra samanantara pUrva samayoMko dekhate hue utkRSTa vizuddhi hI anantaguNI lejAnI caahie| kitanI dUra taka le jAnI cAhie aisA kahane para 'adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka' isa prakAra prakRta alpabahutvaprarUpaNAkI maryAdAkA nirdeza kiyA hai| zeSa kathana sugama hai / vizeSArtha - yahA~ pUrva meM nirdiSTa kI gaI kalpita aMka saMdRSTiko dhyAna meM rakhakara aneka jIvoMke Azrayase vizuddhisambandhI ukta alpabahutvako spaSTa karate haiN| samajho eka jIva hai jo adhaHpravRttakaraNa ke prathama samaya meM vizuddhivaza 1 saMkhyAka pariNAmako prApta huA usakI vizuddhi sabase jaghanya hogii| aba eka aisA dUsarA jIva hai jo dUsare samayameM 40 saMkhyAka jaghanya pariNAmako prApta huaa| usakI vizuddhi pUrvakI vizuddhise anantaguNI hogI / aba eka aisA tIsarA jIva hai jo 80 saMkhyAka jaghanya pariNAmako tIsare samaya meM prApta huA / 1. tA0 pratI jise iti pAThaH / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 251 usakI vizuddhi pUrvako vizuddhise anantaguNI hogii| aba eka aisA jIva hai jo cauthe samaya 121 saMkhyAka jaghanya pariNAmako prApta haa| usakI vizaddhi parvako vizadise anantaguNI hogii| yahA~ sarvatra SaTsthAna patita kramase asaMkhyAta lokapramANa pariNAmoMke bAda tattatsthAnasambandhI yaha jaghanya vizuddhisthAna prApta hotA hai aisA samajhanA cAhie / aba eka aisA jIva hai jo adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM hI 162 saMkhyAka utkRSTa pariNAmako prApta huaa| usakI utkRSTa vizuddhi pUrvako jaghanya vizuddhise anantaguNI hogii| isa vizuddhiko bhI anantaguNI pUrvokta prakArase jAna lenA cAhie / aba eka aisA jIva hai jo dvitIya nirvargaNAkANDakake prathama samayameM 163 saMkhyAka jaghanya pariNAmako prApta huaa| usako jaghanya vizuddhi pUrvakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI hai| yahA~ pUrvakI utkRSTa vizuddhi UrvakasvarUpa hai aura prakRta jaghanya vizuddhi aSTAMkasvarUpa hai, isaliye usase yaha anantaguNI hai| aba eka aisA jIva hai jo adhaHpravRttakaraNake dvitIya samayameM 205 saMkhyAka utkRSTa pariNAmako prApta huaa| usakI utkRSTa vizuddhi pUrvakI jaghanya vizuddhise anantaguNI hai| aba eka aisA jIva hai jo dvitIya nirvargaNAkANDakake dvitIya samayameM 206 saMkhyAka jaghanya pariNAmako prApta huaa| usako jaghanya vizuddhi pUrvakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI hai| aba eka aisA jIva hai jo adhaHpravRttakaraNake tIsare samayameM 249 saMkhyAka utkRSTa pariNAmako prApta huaa| usakI utkRSTa vizuddhi pUrvakI jaghanya vizuddhise anantaguNI hai| yaha eka krama hai jise dhyAnameM lekara parasthAnasambandhI pUre alpabahutvako samajha lenA cAhie / aba yahA~ isI viSayako spaSTa karaneke liye koSThaka de rahe haiM ja0 ja. ja. ja. ja. ja. ja. ja. ja. ja. 1 40 80 121 163 206 250 295 341 388 (1)1 2 3 4 (2) 5 6 7 8 (3) 9 10 WIM (1) 1 2 162 205 u. u. 3 249 u. 4 (2)5 294 340 u. u. 6 7 387 435 u. u. 436 11 485 535 12 (4) 13 586 14 638 15 691 16 / 7 8 (3) 9 484 534 u. sa. 10 585 u. 11 637 u 12 (4) 13 . 690 744 u. u. . 14 799 u. 15 885 u. 16 912 u. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 $106. evamadhApavattakaraNavisohINamappAbahuamuheNa parUvaNaM kAdUNa saMpahi payadatthamuvasaMharemANo suttamidamAha * edamadhApavattakaraNassa lakkhaNaM / $107. edamaNaMtaraparUvidamaNukaTTilakkhaNamadhApavattakaraNassa lakkhaNaM daTThanvamidi bhaNidaM hodi / evamedamuvasaMhariya saMpahi apuvvakaraNalakkhaNaparUvaNamidamAha * apuvakaraNassa paDhamasamae jahaNiyA visohI thovaa| $108. ettha tAva apuvvakaraNaddhamaMtomuhuttapamANaM samayabhAveNa dvaviya tattha pariNAmANamavaTThANakama suttasUcidaM vttissaamo| taM jahA-tattha tiNNi aNiogadArANi-parUvaNA pamANamappAbahuaM ca / tattha parUvaNadAe atthi apuvakaraNapaDhamasamae pariNAmaTThANANi / evaM NedavvaM jAva carimasamao ti / parUvaNA gayA / pamANaM-ekakkammi samae pariNAmaTThANANi asaMkhejA logA / pamANaM gadaM / $ 109. appAbahuaM duvihaM-visohINaM tivva-maMdappAbahuaM pariNAmapaMti1. yahA~ 1 se lekara 16 takakI saMkhyA adhaHpravRttakaraNake samayoMkI sUcaka hai| 2. brekeTa ke bhItarakI saMkhyA nirvargaNAkANDakoMkI sUcaka hai| pratyeka nirvargaNAkANDaka 4-4 samayoMkA hai| . 3. 1, 40 Adi saMkhyA usa usa samayake usa usa saMkhyAka pariNAmakI sUcaka hai| 4. yahA~ jaghanyase jaghanya, jaghanyase utkRSTa, utkRSTase jaghanya aura utkRSTase utkRSTa ___ pratyeka sthAna anantaguNI vizuddhiko liye hue hai| 6106. isa prakAra adhaHpravRttakaraNasambandhI vizuddhiyoMke alpabahutvadvArA kathana karake aba prakRta arthakA upasaMhAra karate hue isa sUtrako kahate haiM * yaha adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa hai| $ 107. yaha anantara pUrva kahA gayA anukRSTikA lakSaNa adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isakA upasaMhAra kara aba apUrvakaraNake lakSaNakA kathana karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * apUrvakaraNake prathama samayameM jaghanya vizuddhi sabase stoka hai / $ 108. yahA~ para sarvaprathama apUrvakaraNake antarmuhUrtapramANa kAlako samayarUpase sthApita kara vahA~ pariNAmoMke sUtra dvArA sUcita hue avasthAnakramako btlaaveNge| yathAprakRtameM tIna anuyogadvAra haiM-prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva / unameMse sarvaprathama prarupaNA anayogadvArako batalAte haiM-aparvakaraNake prathama samayameM pariNAmasthAna hai| isI prakAra antima samaya taka kathana karate hue le jAnA cAhie / prarUpaNA anuyogadvAra samApta huaa| pramANa-eka-eka samayameM pariNAmasthAna asaMkhyAta lokapramANa haiN| pramANa anuyodvAra samApta huaa| $ 109. alpabahutva do prakAra hai-vizuddhiyoMkI tIvratA-mandatAsambandhI alpabahutva Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 253 dIhattappA bahuaM cedi / tattha tAva paDhamasamayappahuDi pariNAmapaMtINa mAyAmassa thovabahuttavidhiM vattaissAmo / taM jahA - apuvvakaraNapaDhamasamae pariNAmapaMtiAyomo thovo / vidiyasamae visesAhio / kettiyametto viseso ? asaMkhejjalogapariNAmaTThANametto / hoto vi paDhamasamayapariNAmapaMtimaMto muhuttamettakhaMDANi kADhUNa tattha eyakhaMDametto / evamaNaMtarAvaNidhAe visesAhiyakameNa NedavvaM jAva carimasamayapariNAmapaMtiAyAmo tti / Navari samae samae apuvvANi caiva pariNAmaTThANANi / saMpahi visohINaM tivvamaMdadAye appA bahuaM suttANusAreNa kassAmo / taM jahA - - 'apuvvakaraNapaDhamasamae jahaNNavisohI thovA' evaM bhaNide apuvvakaraNapaDhamasamae asaMkhejjalogamettavisohiTThA NANaM majhe jA jahaNiyA visohI sA savvamaMdANubhAgA ti vRttaM hoi / * tattheva ukkassiyA visohI anaMtaguNA / $ 110. tatthevApuvvakaraNapaDhamasamae jA ukkassiyA visohI asaMkhejjalogamettachaTTANANi samunlaMghiyUNAvaTThidA sA puvvillajahaNNavisohIdo anaMtaguNA tti vRttaM hoi / * vidiyasamae jahaNNiyA visohI anaMtaguNA / aura pariNAmasambandhI paMktiyoMkI dIrghatAsambandhI alpabahutva | unameM se sarvaprathama prathama samayase lekara pariNAmoMkI paMktiyoMke AyAmakI alpabahutvavidhiko batalAveMge | yathA-- apUrvakaraNake prathama samayameM pariNAmoMkI paMktikA AyAma sabase stoka hai| usase dUsare samayameM vizeSa adhika hai / zaMkA- vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna--asaMkhyAta lokapramANa jo pariNAmasthAna haiM tatpramANa hai / itanA hotA huA bhI prathama samayakI pariNAmoM kI paMktike, antarmuhUrtake jitane samaya hoM utane khaNDa karane para unameM eka khaNDapramANa hai / isa prakAra anantaropanidhAkA Azrayakara vizeSAdhika kramase antima samayake pariNAmoMkI paMktike AyAmake prApta honetaka kathana karate hue le jAnA caahie| itanI vizeSatA hai ki pratyeka samaya meM apUrva hI pariNAmasthAna prApta hote haiN| aba vizuddhiyoM kI tIvratAmandatAke alpabahutvako sUtrake anusAra kareMge / yathA - 'apUrvakaraNake prathama samayameM jaghanya vizuddhi sabase stoka hai' aisA kahane para apUrvakaraNake prathama samayameM asaMkhyAta lokapramANa vizuddhisthAnoMke madhya jo jaghanya vizuddhi hai vaha sabase manda anubhAgavAlI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 2 * vahIM para utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai / $ 110. vahIM para arthAt apUrvakaraNake prathama samayameM jo utkRSTa vizuddhi hai vaha asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara avasthita hai / vaha pUrvakI jaghanya vizuddhise anantaguNI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * usase dUsare samaya meM jaghanya vizuddhi anantaguNI hai / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 111. kiM kAraNaM ? asaMkhejjalogamettANi chaTTANANi aMtaridUNedisse samupapattiabbhuvagamAdo / 254 * tattheva ukkassiyA visohI anaMtaguNA / $ 112. tatthevApuSvakaraNavidiyasamae jA ukkassiyA visohI sA aNaMtaraparUvidajahaNa visohIdo anaMtaguNA tti bhaNidaM hoi / ettha vi kAraNaM puvvaM va vattavvaM / * samaye samaye asaMkhejjA logA pariNAmaTThANANi / 6 113. apuvvakaraNaddhAe savvattha samayaM paDi asaMkhejjalogamettANi pariNAmadvANANi deNappA bahuavihiNA avaTTidA tti bhaNidaM hoi / * evaM NivvaggaNA ca / $ 114. jattiyamaddhANamuvari gaMtUNa NiruddhasamayapariNAmANamaNukaTTI vocchidi tameva NivvaggaNakaMDayaM NAma / ettha puNa samaye samaye ceva NivvaggaNakaMDayaM ghettavvaM, vivakkhiya samayapariNAmANamuvari egammi vi samae saMbhavANuvalaMbhAdo tti eso edassa suttassa bhAvattho / * evaM apuvyakaraNassa lakkhaNaM / $ 115. edamaNaMtaraparUvidaM samae samae aNukaTTi vocchedalakkhaNamapuvvakaraNalakkhaNamavahAreyavvamidi vRttaM hoi / $ 111. kyoMki asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMke antarase isakI utpatti svIkAra gaI hai| * vahIM para utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai / $ 112. vahIM para arthAt apUrvakaraNake dUsare samayameM jo utkRSTa vizuddhi hotI hai vaha anantarapUrva kahI gaI jaghanya vizuddhise anantaguNI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ para bhI kAraNakA kathana pahaleke samAna karanA cAhie / * pratyeka samaya meM asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAna hote haiM / $ 113. apUrvakaraNake kAlameM sarvatra pratyeka samayameM asaMkhyAta lokapramANa pariNAmasthAna hote haiM yaha bAta isa alpabahutva ke dvArA nizcita hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * aura isI prakAra pratyeka samaya meM nirvargaNA hotI hai / $ 114. jitane sthAna Upara jAkara vivakSita samayake pariNAmoMko anukRSTikA viccheda hotA hai usIkA nAma nirvargaNAkANDaka hai / parantu yahA~ apUrvakaraNake pratyeka samaya meM nirvargaNAkANDakako grahaNa karanA cAhie, kyoMki vivakSita samayake pariNAma Uparake eka bhI samayameM sambhava nahIM haiM yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / * yaha apUrvakaraNakA lakSaNa hai / $ 115 anantara pUrva kahA gayA yaha pratyeka samaya meM anukRSTikA vicchedasvarUpa apUrvakaraNakA lakSaNa jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] . dasaNamohovasAmaNA 255 vizeSArtha-yahA~ apUrvakaraNake svarUpakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki apUrvakaraNa kA kAla antarmuhUrta hai jo adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isa kAlameM kula pariNAmoMkA pramANa asaMkhyAta lokapramANa hokara bhI pratyeka samayake pariNAma bhI asaMkhyAta lokapramANa haiM / jo prathama samayase lekara antima samaya taka pratyeka samayameM sadRza vRddhiko liye hue haiM / prathama samayake asaMkhyAta lokapramANa pariNAmoMmeM antarmuhUrtakA bhAga dene para jo eka bhAga labdha Ave utanA pratyeka samayameM vRddhi yA cayakA pramANa hai / yahA~ pratyeka samayameM asaMkhyAta lokapramANa pariNAma hai isakI siddhi pratyeka samaya meM prApta honevAlI vizuddhike alpabahutvako dhyAnameM rakha kara kI gaI hai, kyoMki prathama samayakI jaghanya vizuddhi sabase stoka hai / usase usI samayameM prApta honevAlI utkRSTa vizuddhi asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara prApta hotI hai, isaliye anantaguNI hai| usase dUsare samayameM prApta honevAlI jaghanya vizuddhi asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara prApta hotI hai, isaliye anantaguNI hai / tathA usase usI samayameM prApta honevAlI utkRSTa vizuddhi asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara prApta hotI hai, isaliye anantaguNI hai| isI prakAra ge bhI pratyeka samayameM jaghanya aura utkRSTa vizaddhikA yaha alpabahutva apUrvakaraNake antima samaya taka jAnanA cAhie / yahA~ pratyeka samayakI jaghanya vizuddhise usI samayakI utkRSTa vizuddhiko aura usa samayakI utkRSTa vizuddhise agale samayakI jaghanya vizuddhiko ukta prakArase anantaguNI batalAyA hai / isase spaSTa hai ki apUrvakaraNake pratyeka samaya meM asaMkhyAtalokapramANa pariNAmasthAna hote haiM / ve saba pariNAmasthAna pratyeka samayake apUrva-apUrva hI hote haiM, isaliye yahA~ bhinna samayavAle jIvoMkI tadbhinna samayavAle jIvoMke sAtha anukRSTi to banatI hI nhiiN| kintu eka samayavAle jIvoMke pariNAmoMmeM sadRzatA-visadRzatA bana jAtI hai / isaliye apUrvakaraNameM eka samayavAlI hI nirvargaNA svIkAra kI gaI hai| khulAsA isa prakAra hai ki jo aneka jIva eka sAtha apUrvakaraNameM praveza karate haiM unake pariNAma parasparameM sadRza bhI ho sakate haiM aura visadRza bhii| kintu bhinna samayavAle jIvoMke pariNAma visadRza hI hote haiM / aba apUrvakaraNake ukta svarUpako spaSTa karaneke liye yahA~ kalpita aMkasaMdRSTi dI jAtI hai kula pariNAmoMkI saMkhyA-4096; antarmuhUrta kA pramANa 8; cayakA pramANa 16; niyama yaha hai ki eka kama padake Adheko pada aura cayase guNita karanepara uttaradhana prApta hotA hai| yathA-8- 1 =72-48x16 = 448; ise sarvadhana 4096 meMse kama karane para 4096-448 = 3648 zeSa rahe / isameM 8 kA bhAga dene para 36488= 456 labdha aaye| yaha apUrvakaraNake prathama samayake kula pariNAma haiM / inameM uttarottara eka-eka caya 16 jor3ane para dUsare samayase lekara AThaveM samaya taka pratyeka samayakA dravya kramase 472, 488, 504, 520, 536, 552, aura 568 hotA hai / pratyeka samayameM honevAle ye pariNAma nAnA jIvoMkI apekSA kahe gaye haiM, kyoMki eka samayameM eka jIvakA pariNAma eka hI hotA hai, dUsare jIvakA bhI usI samaya yaha pariNAma ho sakatA hai aura usase bhinna pariNAma bhI ho sakatA hai| isa prakAra pratyeka samayameM nAnA jIvoMke pariNAma paraspara sadRza bhI hote haiM aura visadRza bhI hote haiM, isaliye isakA apUrvakaraNa yaha nAma sArthaka hai| isameM bhinna-bhinna samayavAle jIvoMke pariNAmoMmeM paraspara anukRSTi nahIM banatI yaha hama pahale hI batalA Aye haiM, isaliye isa karaNameM pratyeka samayameM pRthak-pRthak nirvargaNAkANDaka svIkAra kiyA gayA hai| Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 6 116. saMpahi aNiyaTTikaraNassa lakkhaNaTThaparUvaNamuttarasuttamAha * aNiyaTTikaraNe samae samae ekkekkapariNAmaTThANANi aNaMtaguNANi ca / 117. aNiyaTTikaraNapaDhamasamayappahuDi jAva carimasamao ti tAva ekkekkaM ceva pariNAmaTThANaM hoi / tatthegasamayammi pariNAmabhedAbhAvehiM hotaM pi samayaM paDi aNaMtaguNakameNevAvaDidaM daTThavvaM, tattha pyaarNtraasNbhvaado| tamhA aNiyaTTikaraNammi aMtomuhuttamettANi ceva pariNAmaTThANANi aNaMtaguNasarUveNAvaTThidANi hoti ti eso edassa suttassa maavtyo| * edamaNiyaTTikaraNassa lakkhaNaM / 5 118. sugamamedamuvasaMhAravakkaM / ___6 116. aba anivRttikaraNake lakSaNake arthakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * anivRttikaraNake pratyeka samayameM eka-eka pariNAmasthAna hotA hai tathA ve saba pariNAmasthAna uttarottara anantaguNita hote haiN| 6117. anivRttikaraNake prathama samayase lekara antima samaya taka eka-eka pariNAmasthAna hI hotA hai| vahA~ eka samayameM pariNAma bheda nahIM hai, phira bhI pratyeka samayameM hone vAlA vaha pariNAma uttarottara anantaguNita kramase hI avasthita hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki vahA~ dUsarA prakAra sambhava nahIM hai| isaliye anivRttikaraNameM antarmuhUrtapramANa hI pariNAmasthAna anantaguNitasvarUpase avasthita haiM yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * yaha anivRttikaraNakA lakSaNa hai| 6 118. yaha upasaMhAravAkya sugama hai| vizeSArtha--yahA~ anivRttikaraNake svarUpakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki isa karaNakA kAla bhI antarmuhUrtapramANa hai jo apUrvakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| pahale adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNameM apane-apane kAlake bhItara honevAle saba pariNAmoMkA yoga asaMkhyAta lokapramANa batalA Aye haiM aura pratyeka samayameM honevAle pariNAma bhI uttarottara sadRza vRddhirUpase avasthita asaMkhyAta lokapramANa batalA Aye haiN| kintu vaha vyavasthA anivRttikaraNameM nahIM hai| kintu isa karaNakA jitanA kAla hai usameM honevAle pariNAma bhI utane hI haiM jo uttarottara anantaguNI vizuddhiko liye hue haiN| tAtparya yaha hai ki yahA~ nAnA jIvoMkI apekSA bhI vivakSita samayameM vahI pariNAma hotA hai jo dUsare Adi jIvoMkA usa samayameM pahale atIta kAlameM huA hai, vartamAna samayameM hai yA bhaviSyameM hogaa| isameM na to gatibheda bAdhaka hai, na lezyAbheda bAdhaka hai, na saMsthAnabheda bAdhaka hai aura na vedabheda hI bAdhaka hai| eka samayameM sthita nAnA jIvoMkA eka hI pariNAma hotA hai aura bhinna samayameM sthita jIvoMkA bhinna hI pariNAma hotA hai / isa prakAra yaha siddha huA ki isa 1. tA0prato -kameNa vAvaDDidaM iti pAThaH / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 257 $ 119. evaM tinhaM karaNANaM lakkhaNaM parUviya saMpahi dehiM karaNehiM aNAdiyamicchAdiTThissa daMsaNamohovasAmaNAvihANaM parUvemANo tavtrisayameva paiNNAbakkamAha* aNAdiyamicchAdiTThissa uvasAmagassa parUvaNaM vattaissAno / $ 120. daMsaNamohauvasAmaNAe paTTavago aNAdiyamicchAiTThI vA hojja sAdiyamicchAiTThI vA vedagapAoggabhAvaM voliya aTThAvIsaM sattAvIsaM chavvIsANamaNNadarakammaMsio hoNa puNo sammattaggahaNAhimuho hojjaM ti / tattha tAva aNAdiyamicchAdiTThimassiyUNa parUvaNaM vattaissAmo, sAdiyamicchAdiTThiuvasAmayaparUvaNAe tapparUvaNAdo ce gayatthattadaMsaNAdotti bhaNidaM hoi * taM jahA / karaNake kAlake jitane samaya haiM, pariNAma bhI utane hI haiM, na nyUna haiM aura na adhika haiM / aisA hote hue bhI ye pariNAma uttarottara anantaguNI vRddhirUpase hI avasthita haiM / isakA Azaya yaha hai ki jisa prakAra adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNake eka samaya meM hone vAle pariNAmoM meM uttarottara anantabhAgavRddhi, asaMkhyAta bhAgavRddhi Adi bana jAtI hai / usa prakArakI vyavasthA yahA~ eka samayavartI pariNAmabheda na honeke kAraNa ina pariNAmoMkI na hokara yahA~ prathama samaya ke pariNAmase dUsare samayakA pariNAma tathA dvitIyAdi samayoMke pariNAmoMse tRtIyAdi samayoMke pariNAma uttarottara anantaguNI vRddhiko liye hue hI haiM / isa prakAra yaha anivRttikaraNakA svarUpa hai / $ 119. isa prakAra tInoM karaNoMke lakSaNoMkA kathana kara aba ina karaNoMke dvArA anAdi mithyAdRSTi jIvake darzanamohanIyakarmakI upazAmanAvidhikA kathana karate hue tadviSayaka hI pratijJAvAkyako kahate haiM * aba anAdi mithyAdRSTi upazAmakakI prarUpaNA batalAte haiM / $ 120. darzanamohakI upazAmanAkA prasthApaka anAdi mithyAdRSTi jIva bhI hotA hai aura vedakasamyaktvake yogya bhAvako ullaMghana kara aTThAIsa, sattAIsa tathA chavvIsa inameM se anyatara prakRtiyoMkI sattAvAlA hokara sAdi mithyAdRSTi bhI samyaktva grahaNa ke abhimukha hotA hai| u sarva prathama anAdi midhyAdRSTi jIvake Azrayase kathana kareMge, kyoMki sAdi mithyAdRSTi upazAmakakI prarUpaNAkA jJAna anAdi mithyAdRSTi upazAmakakI prarUpaNAse hI hotA huA dekhA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArtha - sabhI sAdi mithyAdRSTi jIva prathama samyaktvake grahaNake pAtra nahIM hote / kintu jinhoMne kamase kama vedakasamyaktvake grahaNake yogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlako ullaMghana kara liyA hai aise mohanIyakarmakI 28, 27 yA 26 prakRtiyoMkI sattAvAle mithyAdRSTi jIva hI darzanamohanIya kI upazAmanA karanemeM samartha hote haiM / yahA~ yadyapi anAdi mithyAdRSTi jIva darzanamohanIyako upazAmanA kisa prakAra karate haiM yaha pramukhatA se batalAyA jA rahA hai, para usase sAdi midhyAdRSTi jIvoMke darzanamohanIyakI upazAmanA kisa prakAra se hotI hai isakA mI jJAna ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai | * vaha jaise / 33. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 121. sugama / / ___* adhApavattakaraNe hidikhaMDayaM vA aNubhAgakhaMDayaM vA guNaseDhI vA guNasaMkamo bA Natthi, kevalamaNaMtaguNAe visohIe visujjhadi / / $ 122. kiM kAraNamettha dvidikhaMDayaghAdAdINamabhAvo ce? Na, adhApavattavisohINaM tahAvihasattIe asNbhvaado| tamhA kevalameso paDisamayamaNaMtaguNAe visohIe visujjhadi, Na puNa DidikhaMDayAdikajjakaraNakkhamo tti siddhaM / * appasatthakammaMse je baMdhai te duhrANiye aNaMtaguNahINe ca, pasatthakammaMse je baMdhai te ca cauTThANie aNaMtaguNe ca samaye smye| 6123. jai vi aiso dvidikhaMDayaghAdAdikajjavisesaM Na kuNai to vi Na edassa paDisamayamaNaMtaguNavisohipariNAmo Nipphalo, samayaM paDi appasattha-pasatthapayaDINa 6121. yaha sUtra sugama hai| * adhaHpravRttakaraNameM sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta, guNazreNi aura guNasaMkrama nahIM hotaa| kevala vaha prati samaya anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA jAtA hai| 1 122. zaMkA-isa. karaNameM sthitikANDakaghAta AdikA abhAva honekA kyA kAraNa hai ? samAdhAna--nahIM, kyoMki adhaHpravattakaraNameM prApta honevAlI vizuddhiyoMmeM usaprakArako zaktikA abhAva hai, isaliye baha kevala prati samaya anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA jAtA hai / parantu vaha kANDakaghAta Adi kArya karanemeM samartha nahIM hotA yaha siddha huaa| vizeSArtha--adhaHpravRttakaraNake pratyeka samayake pariNAmoMmeM nAnA jIvoMkI apekSA to yathAsambhava SaTsthAna patita vRddhisvarUpa vizuddhi bana jAtI hai, parantu prathama samayake vivakSita pariNAmase dUsare samayakA vivakSita pariNAma niyamase anantaguNI vizuddhise yukta hotA hai yaha saba pahale prathamAdi samayoMmeM prApta honevAlI vizuddhiyoMke alpabahutvake kathanake prasaMgase vatalA hI Aye haiN| phira bhI ina pariNAmoMmeM sthitikANDakaghAta AdirUpa kArya karanekI sAmarthya nahIM pAI jAtI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * yaha jIva jina aprazasta karmAMzoMko bA~dhatA hai unheM samaya samayameM dvisthAnIya anantaguNI hIna anubhAga zaktise yukta bA~dhatA hai| tathA jina prazasta karmAzoMko bA~dhatA hai unheM samaya samayameM catu:sthAnIya anantaguNI anubhAgazaktise yukta bA~dhatA hai| 123. yadyapi yaha jIva sthitikANDakaghAta Adi kAryavizeSako nahIM karatA hai to bhI isakA prati samaya anantaguNI vizuddhisvarUpa honevAlA pariNAma niSphala nahIM hai, kyoMki Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA maNubhAgabaMdhosaraNatadukkassIkaraNalakkhaNaphalavisesovalaMbhAdo tti vuttaM hoi / ___ * hidibaMdhe puNNe puNNe aNNaM hidibaMdhaM palidovamassa saMkhejjadibhAgahINaM bNdhdi| 124. etaduktaM bhavati-adhApavattakaraNapaDhamasamae ceva tadaNaMtarahedvimasamayaTThidibaMdhAdo tappAoggaMtokoDAkoDipamANAdo palidovamassa saMkhejjadimAgeNa parihINamaNNahidibaMdhamADhavei / puNo edaM hidibaMdhamaMtomuhuttakAlamavadvidasarUveNa baMdhamANo tabbaMdhagaddhA parichijjade, tatto aNNaM dvidibaMdhaM palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa parihINamADhaviya taM pi aMtomuhuttakAlamavaDhidasarUveNa baMdhai / evamedeNa kameNa puNNe puNNe dvidibaMdhe aNNaM didibaMdhaM palidovamassa saMjjadibhAgeNa- parihINaM kAdaNa baMdhamANo sagaddhAe saMkhejjasahassamettANi dvidibaMdhosaraNANi karedi tti / usase aprazasta prakRtiyoMkA anubhAgabandhApasaraNa lakSaNa aura prazasta prakRtiyoMke anubhAgabandhakA utkRSTIkaraNalakSaNa phalavizeSa pAyA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-isa jIvake pahale narakAdi kisa gatimeM kina prakRtiyoMkA bandha hotA hai yaha batalA Aye haiN| yahA~ yaha batalAyA hai ki jisa gatisambandhI isa avasthAmeM jina prakRtiyoMkA bandha hotA hai unameMse aprazasta prakRtiyoMkA anubhAgabandha dvisthAnIya hokara bhI pratyeka samayameM anantaguNA hIna hotA jAtA hai aura prazasta prakRtiyoMkA anubhAgabandha catuHsthAnIya hokara bhI pratyeka samayameM anantaguNI vRddhirUpa hotA jAtA hai| * eka-eka sthitibandhake pUrNa pUrNa honepara palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna anya-anya sthitibandhako bA~dhaneke liye Arambha karatA hai| 124. ukta kathanakA yaha tAtparya hai ki adhaHpravRttakaraNake prathama samayameM hI usase anantara pUrva adhastana samayameM honevAle tatprAyogya antaHkor3Akor3IpramANa sthitibandhase palyopara pA saMkhyAtavAM bhAga hIna anya sthitibandhako Arambha karatA hai| punaH isa sthitibandhako antarmuhUrta kAlataka avasthitarUpase bA~dhanebAleke usakA bandhakAla kSINa ho jAtA hai / punaH usase palyopamakA saMkhyAtavAM bhAgapramANa nyUna anya sthitibandhakA Arambhakara use bhI antarmuhUrtakAlataka avasthitarUpase bA~dhatA hai| isaprakAra isa kramase sthitibandhake punaH punaH pUrNa honepara palyopamakA saMkhyAtavAM bhAgapramANa hIna anya sthitibandhako prArambhakara bandha karatA huA ukta jIva adhaHpravRttakaraNa kAlake bhItara saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa karatA hai| vizeSArtha-adhaHpravRttakaraNakA jo antarmuhUrta kAla hai usake eka sthitibandhApasaraNake kAlapramANa saMkhyAta hajAra khaNDa kare / unameMse pratyeka khaMDakA pramANa bhI antarmuhUrta hotA hai| isaprakAra adhaHpravRttakaNake kAlake jitane khaNDa hue utane usa kAlameM sthitibandhApasaraNa hote haiN| inameM se pratyeka sthitibandhApasaraNameM pUrva-pUrvake sthitibandhake pramANameMse palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthiti kama ho-hokara bandha hotA hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 6125, ebamadhApavattakaraNe vAvAravisesaM parUviya saMpahi tamullaMghiyUNApuvvakaraNavisohIe pariNadassa paDhamasamayappahuDi vAvAravisesapaduppAyaNaTTa muvarimasuttaSabaMdhamAha* apuvvakaraNapaDhamasamaye TThidikhaMDayaM jahaNNagaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkassagaM sAgarovamapudhatta / $ 126. aNaMtaraparUvideNa vidhiNA adhApavattakaraNaddha volAviya puNo apuvvakaraNaM paviTTussa paDhamasamae caiva dvidi-aNubhAgakhaMDayaghAdA do vi kAdumADhattA, apuvvakaraNavisohipariNAmassa tadubhayaghAdaNibaMdhaNattAdo / tattha tAva paDhamaTThidikhaMDayamettaviyappamAho asthi jahaNNu kassaviyappasaMbhavo tti evaMvihAe pucchAe NirAregIkaraNaTThamidaM suttamoiNNaM / taM jahA - jahaNaNeNa tAva palidovamassa saMkhejjadibhAgAyAmaM TThidikhaMDaya - mAgAedi, daMsaNamohova sAmagapAoggasavvajahaNNaMtokoDA koDimettaTThidisaMtakammeNAgadammi taduvalaMbhAdo / ukkasseNa puNa sAgarovamapudhattamettAyAmaM paDhamaTThi dikhaMDaya mADhaveha, puvvillajahaNNaTThidisaMtakammAdo saMkhejjaguNa TThidisaMtakammeNa sahAgaMtUNa apuvvakaraNaM vissa paDhamasamaye taduvalaMbhAdo / kiM puNa kAraNaM donhaM pi visohipariNAmesu samANesu saMtesu ghAdidasesANaM dvidisaMtakammANaM evaM visarisabhAvo ttiNAsaMkaNijjaM, saMsAra 260 $ 125. isaprakAra adhaH pravRttakaraNameM vyApAravizeSakA kathanakara aba usako ullaMghanakara apUrvakaraNakI vizuddhirUpase pariNata hue jIvake prathama samayase lekara vyApAravizeSakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * apUrvakaraNake prathama samaya meM jaghanya sthitikANDaka palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAgapramANa hotA hai aura utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktva pramANa hotA hai / $ 126. anantara pUrva kahI gaI vidhise adhaHpravRttakaraNake kAlako bitAkara apUrva - karaNameM praviSTa huA jIva prathama samayameM hI sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta ina donoMko karaneke liye Arambha karatA hai, kyoMki apUrvakaraNake vizuddhise yukta pariNAma meM ina donoMke ghAta karanekI hetutA hai / vahA~ prathama sthitikANDaka pramANa hI eka prakAra hai yA usameM jaghanya aura utkRSTa bheda bhI sambhava hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke liye yaha sUtra AyA hai / yathA-- jaghanyarUpase to palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAmavAle sthitisaat grahaNa karatA hai, kyoMki darzanamohanIyakI upazAmanA ke yogya sabase jaghanya antaHkor3Akor3IpramANa sthitisatkarmake sAtha Aye hue jIvameM sthitikANDakakA AyAma ukta pramANa pAyA jAtA hai / parantu utkRSTarUpase sAgaropamapRthaktvapramANa AyAmavAle prathama sthitikANDako Arambha karatA hai, kyoMki pUrvake jaghanya sthitisatkarma se saMkhyAtaguNe sthitisatkarma ke sAtha Akara apUrvakaraNa meM praviSTa hue jIvake prathama samayameM usakI upalabdhi hotI hai| zaMkA -- donoM jIvoMke hI vizuddhirUpa pariNAmoMke samAna honepara ghAta karane se zeSa rahe sthitisatkarmoMmeM isa prakArakI visadRzatA hotI hai isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna -- aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie. kyoMki saMsAra avasthAke yogya adha Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 261 pAoggANaM heTThimayisohINaM savvesu samANatte nniymaannuvlNbhaado| $ 127. evamapuvvakaraNapaDhamasamae pAraddhassa dvidikhaMDayassa pamANaviNiNNayaM kAdUNa saMpahi tattheva dvidibaMdhapamANAvahAraNahamidamAha * hidibaMdho apuvo| $ 128. adhApavattakaraNacarimasamayaTThidibaMdhAdo apuvvo aNNo dvidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hINo eNhimADhatto ti bhaNidaM hoi / saMpahi etthevApuvvakaraNapaDhamasamae aNubhAgakhaMDayaM pi ghAdedumADhavei / taM puNa kesi kammANaM kiM pamANaM vA hoi tti jANAvaNamuttaraM pabaMdhamAha * aNubhAgakhaMDayamappasatthakammaMsANamaNaMtA bhaagaa| 129. aNubhAgakaMDayamappasatthANaM ceva kammANaM hoi pasatthakammANaM visohIe aNubhAgavaDhiM mottaNa tmyaadaannuvvttiido| tassa pamANaM takkAlabhAviviTThANANubhAgasaMtakammassANaMtA bhAgA, aNubhAgakhaMDayassa karaNapariNAmehiM ghAdijjamANassa sesaviyappA stana vizuddhiyA~ sabhI jIvoMmeM samAna hotI haiM aisA koI niyama nahIM hai| vizeSArtha-yahA~para apUrvakaraNameM prApta vizuddhiyoMse pUrvakI sabhI vizuddhiyoMko saMsAra avasthAke yogya kahA hai| isakA yaha artha nahIM hai ki samyaktvake sanmukha hue jIvake jo adhaHpravRttakaraNasambandhI vizuddhi hotI hai vaha bhI saMsAra avasthAke yogya hai| kintu isakA kevala itanA hI artha hai ki jAtikI apekSA jisa lakSaNavAle pariNAma adhaHpravRttakaraNameM hote haiM usa lakSaNavAle pariNAma anya saMsArI jIvoMke bhI ho sakate haiN| isalie unake tAratamyase karmakI sthitiyoMmeM bhI vibhinnatA banI rahatI hai aura isI kAraNa apUrvakaraNake prathama samayameM sthitikANDaka aneka prakArakI sthitiyoMvAle bana jAte haiN| 6 127. isa prakAra apUrvakaraNake prathama samayameM prArambha kiye gaye sthitikANDakake pramANakA nirNayakara aba vahIMpara sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * sthitibandha apUrva hotA hai| $ 128. adhaHpravRttakaraNake antima samayake sthitibandhase palyopamakA saMkhyAtavAM bhAga hIna apUrva arthAt anya sthitibandhako yahA~ Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba yahIM apUrvakaraNake prathama samayameM anubhAgakANDakakA bhI ghAta karaneke liye Arambha karatA hai| vaha kina karmoMkA hotA hai aura usakA kyA pramANa hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * anubhAgakANDaka aprazasta karmoMkA ananta bahubhAgapramANa hotA hai / $ 129. anubhAgakANDaka aprazasta karmokA hI hotA hai, kyoMki vizuddhi ke kAraNa prazasta karmoMko anubhAgavRddhiko chor3akara usakA ghAta nahIM bana sakatA / usa anubhAgakANDakakA pramANa tatkAlabhAvI dvisthAnIya anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgapramANa hai, kyoMki karaNa Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogahAraM 10 saMbhavAdo / saMpahi edassa apuvvakaraNapaDhamANubhAgakaMDayassa mAhappajANAvaNamuttarapabaMdhamAha * tassa padesaguNahANihANaMtaraphadayANi thovANi / $130. tasse tti vutte ahiyAravaseNa aNubhAgassa gahaNaM kAyavvaM, tado aNubhAgavisayaegapadesaguNahANidvANaMtarassa abbhaMtare jANi phayANi tANi abhavasiddhiehiMto aNaMtaguNANi siddhANamaNaMtabhAgamettANi hodUNa uvari vuccamANapadAvekkhAe thovANi tti vucaM hoi| ____ * aicchAvaNAphaddayANi annNtgunnaanni| 5 131. uvarimaaNubhAgaphaddayANi okaDDemANo jattiyANi aNubhAgaphaddayANi jahaNNeNAicchAviya heTThimaphaddayasarUveNokaDDai tANi jahaNNAicchAvaNAvisayANi aNaMtaguNANi tti jaha vuttaM hoi / kiM kAraNamedesimaNaMtaguNattaM jAdamidi ce ? Na, jahaNNAicchAvaNabhaMtare aNaMtANaM padesaguNahANiTThANaMtarANamatthittovaesAdo / __*NikkhevaphaddayANi aNaMtaguNANi / / 5 132. evaM bhaNide kaMDayassa heTThA jahaNNAicchAvaNamettaphahayANi mottUNa sesaheTThimasavvaphaddayANaM gahaNaM kAyavvaM / edANi jahaNNAicchAvaNAphadda ehito aNaMtaguNANi tti bhaNidaM hoi| pariNAmoMke dvArA ghAte jAnevAle aNubhAgakANDakake zeSa vikalpoMkA honA asambhava hai| aba isa apUrvakaraNake prathama anubhAgakANDakakI dIrghatAkA jJAna karAneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * usake eka pradezaguNahAnisthAnAntarake spardhaka sabase stoka haiN| $ 130. sUtrameM 'tassa' aisA kahanepara adhikAravaza anubhAgakA grahaNa karanA cAhie, ataH anubhAgaviSayaka eka pradezaguNahAnisthAnAntarake bhItara jo spardhaka haiM ve abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hokara Age kahe jAnevAle padoMkI apekSA stoka haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * unase atisthApanArUpa spardhaka anantaguNe haiN| $ 131. uparima anubhAgasambandhI spardhakoMkA apakarSaNa karate hue jitane anubhAgaspardhakoMko jaghanyarUpase atisthApitakara unase nIceke spardhakarUpase apakarSita karatA hai ve jaghanya atisthApanAviSayaka spardhaka eka pradezaguNahAnisthAnAntarake spardhakoMse anantaguNe hote haiM yaha pUrvokta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--ye anantaguNe kisa kAraNase ho jAte haiM ? samAdhAna--nahIM, kyoMki jaghanya atisthApanAke bhItara ananta pradezaguNahAnisthAnAntaroMke astitvakA upadeza pAyA jAtA hai| * unase nikSepasambandhI spardhaka anantaguNe hote haiN| $ 132. aisA kahanepara anubhAgakANDakake nIce jaghanya atisthApanApramANa spardhakoMko Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA * AgAidaphaddayANi aNaMtaguNANi / 6133. tasseva daMsaNamohovasAmagassa apuvvakaraNapaDhamANubhAgakhaMDae baTTamANassa khaMDayasarUveNAgAidANi jANi phaddayANi tANi puncuttaNikkhevaphaddaehito agNtgunnaanni| kiM kAraNaM ? etthataNANubhAgasaMtakammassa viTThANiyassANaMtimabhAgaM mottUNa sesANamaNatANaM bhAgANaM kaMDayasarUveNAgAidattAdo / ____ 134. evamapuvvakaraNapaDhamasamae dvidi-aNubhAgakhaMDayatabbaMdhosaraNANamakkameNa chor3akara nIceke zeSa saba spardhakoMkA grahaNa karanA caahie| ye jaghanya atisthApanAsambandhI spardhakoMse anantaguNe hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ___* unase kANDakarUpase grahaNa kiye gaye spardhaka anantaguNe hote haiN| 6 133. apUrvakaraNake prathama anubhAgakANDakameM vidyamAna darzanamohakA upazama karanevAle usI jIvake kANDakasvarUpase jo spardhaka grahaNa kiye gaye ve pUrvokta nikSepasambandhI spardhakoMse anantaguNa hote haiM kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM dvisthAnIya anubhAgasatkarmake anantaveM bhAgako chor3akara zeSa ananta bahubhAgako kANDakarUpase grahaNa kiyA hai| vizeSArtha--yahA~ apUrvakaraNake prathama samayameM anubhAgakANDakakA pramANa kitanA hai tathA kina karmoMkA anubhAgakANDaka ghAta hotA hai yaha saba spaSTa kiyA gayA hai| yaha to apUrvakaraNake lakSaNako spaSTa karate hue hI batalA Aye haiM ki isa karaNameM nAnA jIvoMkI apekSA pratyeka samayameM asaMkhyAta lokapramANa pariNAma hokara bhI pratyeka samayake ve pariNAma apUrvaapUrva hI hote haiM aura yaha bhI pahale batalA Aye haiM ki karaNa pariNAma mAr3aneke antarmuhUrta pUrva hI aprazasta karmoMkA anubhAga dvisthAnIya ho jAtA hai tathA una pariNAmoMko nimittakara prazasta karmoMkA anubhAga canuHsthAnIya ho jAtA hai / aba yahA~ yaha batalAyA gayA hai ki apUrva karaNake prArambha honeke pahale samayameM hI aprazasta prakRtiyoMke anubhAgakA kANDakaghAta hone lagatA hai| kintu prazasta prakRtiyoMmeM aisA nahIM hotA, kintu vahA~ prApta huI vizuddhike kAraNa unake anubhAgameM uttarottara vRddhi hone lagatI hai| aba yaha dekhanA hai ki yahA~ eka anubhAgakANDakakA kyA pramANa hai ? isI tathyako spaSTa karaneke liye yahA~ anubhAgaviSayaka eka guNahAni, atisthApanA, nikSepa aura aNubhAgakANDaka ina cAroMke Azrayase alpabahatvakA nirdeza kiyA gayA hai / anubhAgaviSayaka eka guNahAnimeM abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa spardhaka hote haiN| unase atisthApanAsambandhI spardhaka anantaguNa hote haiN| Uparake jina anubhAgaspardhakoMkA apakarSaNa hotA hai unase nIceke aura nikSapasambandhI spardhakoMse Uparake jina bIcake spardhakoMmeM nikSepa nahIM hotA unakI atisthApanA saMjJA hai| ina atisthApanA sambandhI spardhakoMse nIceke saba spardhakoMkI nikSepa saMjJA hai| ye atisthApanAsambandhI spardhakoMse anantaguNe hote haiN| tathA atisthApanAse Uparake jina spardhakoMkA apakarSaNa hotA hai ve kANDakagata spardhaka kahalAte haiN| ve nikSepasambandhI spadhakoMse bhI anantaguNe hote haiN| isa alpabahutvase spaSTa hai ki apUrvakaraNake prathama samayameM aprazasta karmoMkA jo anubhAgakANDaka utkIraNake liye grahaNa kiyA jAtA hai usakA pramANa ananta bahubhAgasvarUpa hotA hai / 6 134. isa prakAra apUrvakaraNake prathama samaya meM sthitikANDakaghAta anubhAgakANDakaghAta Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 pAraMbhaM parUviya saMpahi etthevAugavajANaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo vi ADhatto tti jANAvaNaTThamuttarasuttamoDaNNaM * apuvyakaraNassa ceva paDhamasamae AugavajANaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo aNiyaTTiaddhAdo apuvvakaraNaddhAdo ca visesAhio / 135. tammi cevApuvvakaraNassa paDhamasamae AugavajANaM guNaseDhiNikkhevo vi ADhatto ti bhaNidaM hoi / kimaTThamAugassa guNaseDhiNikkhevo Natthi ti ce? Na, sahAvado ceva / tattha guNaseDhiNikkhevapavuttIe asNbhvaado| so vuNa' guNaseDhiNikkhevo kettio hoi ci pucchAe aNiyaTTikaraNaddhAdo apuvvakaraNaddhAdo ca visesAhiyo tti NiddiSTuM / etthataNa apulyANiyaTTikaraNaddhANaM samudidANaM pamANamaMtomuhuttametta hoi / tatto visesAhio edassa guNaseDhiNikkhevassAyAmo ti vutta hoi / kettiyametto viseso ? aNiyaTTiaddhAe saMkhejjadibhAgametto ? kudo edaM paricchijjade ? uvari bhaNNamANaappAbahuasuttAdo / sthitibandhApasaraNa aura anubhAgabandhApasaraNakA yugapat prArambhakara aba yahIMpara Ayukarmake atirikta karmoMkA guNazreNinikSepa bhI prArambha karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra avatIrNa huA hai * apUrvakaraNake prathama samayameM hI Ayukarmake atirikta zeSa karmoMkA guNazreNinikSepa hotA hai jo anivRttikaraNa ke kAlase aura apUrvakaraNake kAlase vizeSa adhika hotA hai| 135. vaha jIva apUrvakaraNake usI prathama samayameM Ayukarmake atirikta zeSa karmoMkA guNazreNinikSepa bhI prArambha kara detA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-AyukarmakA guNazreNinikSepa kisaliye nahIM karatA hai ? samAdhAna-nahIM, isakA guNazreNinikSepa svabhAvase hI nahIM karatA hai, kyoMki AyukarmameM guNazreNinikSepakI pravRtti asambhava hai| parantu usa guNazreNinikSepakA pramANa kitanA hai aisI pRcchA honepara vaha anivRttikaraNake kAlase aura apUrvakaraNake kAlase vizeSa adhika hai aisA nirdeza kiyA hai| yahA~ apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake samudita kAlakA pramANa antarmuhUrta hai / usase vizeSa adhika isa guNazreNinikSepakA AyAma hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-anivRttikaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-Upara kahe jAnevAle alpabahutvaviSayaka sUtrase jAnA jAtA hai| 1. tA0 pratI- ca iti pAThaH / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNA 265 6136. saMpahi ettha guNaseDhiviNNAsakamo vuccade / taM jahA--apuvakaraNapaDhamasamae divaDDaguNahANimettasamayapabaddhe okaDDakaDDaNabhAgahAreNa khaMDeyUNa tattheyakhaMDamettadavvamokaDDiya tatthAsaMkhejjalogapaDibhAgiyaM davvamudayAvaliyambhaMtare govucchAyAreNa NisiMciya puNo sesabahubhAgadavyamudayAvaliyabAhire NikkhivamANo udayAvaliyabAhirANaMtaravidIe asaMkhejasamayapabaddhamettadavvaM NisiMcade / tatto uvarimahidIe asaMkhejaguNaM dedi / evamasaMkhejaguNAe seDhIe NisiMcadi jAva apuvvANiyaTTikaraNaddhAhiMto visesAhiyaguNaseDhisIsayaM ti / puNo uvarimANaMtaraTTidIe asaMkhejaguNahINaM dedi / tatto paraM visesahINaM Nikkhivadi jAva carimaTThidimadhicchAvaNAvaliyametteNa apatto ti / evamaputvakaraNa vidiyAdisamaesu vi guNaseDhiNikkhevakamo pruuveyvyo| Navari galidasesAyAmeNa NisiMcadi tti vattavvaM / $ 136. aba yahA~para guNazreNikI racanAke kramako batalAte haiN| yathA-apUrvakaraNake prathama samayameM Der3ha guNahAnipramANa samayaprabaddhoMko apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArase bhAjitakara vahA~ labdharUpase prApta eka khaNDapramANa dravyakA apakarSaNakara usameM asaMkhyAta lokakA bhAga denepara jo eka bhAga dravya prApta ho use udayAvalike bhItara gopucchAkArarUpase nikSiptakara punaH zeSa bahubhAgapramANa dravyako udayAvalike bAhara nikSipta karatA huA udayAvalike bAhara anantara sthitimeM asaMkhyAta samayapravaddhapramANa dravyako nikSipta karatA hai| tathA usase uparima sthitimeM asaMkhyAtaguNe dravyako detA hai| isaprakAra apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika guNazreNizIrSake prApta honetaka uttarottara asaMkhyAtaguNita zreNirUpase nikSipta karatA hai / punaH guNazreNizIrSakI uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNA hIna dravya detA hai| usake bAda atisthApanAvaliko prApta na hotA huA usase pUrvakI antima sthititaka kramase vizeSa hIna dravyakA nikSepa karatA hai| isIprakAra apUrvakaraNake dvitIyAdi samayoMmeM bhI guNazreNike nikSepakA kathana karanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki galita honese jo kAla zeSa rahe usake AyAmaka anusAra nikSipta karatA hai| vizeSArtha--guNazreNikA svarUpa nirdeza hama pahale kara Aye haiN| yahA~ guNazreNipramANa niSekoMmeM apakarSita dravyakA nikSepa kisa prakAra hotA hai isakA krama batalAyA gayA hai| yahA~ Ayukarmako chor3akara zeSa koMkI jina prakRtiyoMkA vartamAnameM udaya hotA hai unakI udaya samayase lekara guNazreNi racanA hotI hai aura jina karmaprakRtiyoMkA udaya nahIM hotA hai unakI udayAvalike uparima samayase lekara guNazreNi racanA hotI hai| aisA hote hue bhI guNazreNi racanAkA pramANa avasthita honese usameM pratyeka samayameM eka-eka samayakI hAni hotI jAtI hai, kyoMki aparvakaraNake prathama samayase guNazreNiracanAke prArambha honepara jaise-jaise eka-eka samaya atIta hotA jAtA hai vaise-vaise guNazreNikA AyAma bhI ghaTatA jAtA hai, Upara guNazreNi zIrSa meM vRddhi nahIM hotii| isaliye isakI avasthita guNazreNi saMjJA hai| guNazreNiracanAke kAlameM apakarSita dravyakA nikSepa kisa kramase hotA hai isakA vicAra mUlameM kiyA hI hai / yahA~ itanA vizeSa samajhanA cAhie ki udayAvalise Upara prathama sthitise lekara antima sthititaka pratyeka sthitimeMse dravyakA apakarSaNa hokara guNazreNimeM nikSepa hotA hai| krama yaha hai ki udayAvalise uparima prathama sthitimeMse apakarSita dravyakA eka samaya kama Avalike eka samaya adhika Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 137. saMpahi apuvvakaraNapaDhamasamae jugavamADhattANaM Thidi-aNubhAgakhaMDaya - Didi - baMdhANaM parisamattI kimakkameNa hoi, Aho kameNe tti AsaMkAe NiNNayavihANaTThamidamAha - 266 * tamhi TThidikhaMDayaddhA ThidibaMdhagaddhA ca tullA / $ 138. apuvvakaraNe paDhamaTTi dikhaMDayaddhA paDhamaTThidibaMdhagaddhA ca aMtomuhuttamettI hoNa aNNoNeNa tullA bhavadi / evaM vidiyAdiTThidikhaMDaya-TThidibaMdhadvANamaNNoSNaM samANattaM vattavvaM / vari paDhamaTThidikhaMDayatabbaMdhagaddhAhiMto vidiyAdINaM jahAkamaM visesahINattamavagaMtavvaM / sutteNANuvaiGkaM kathamedamavagammadi tti NAsaMkaNijaM, uvarimaappAbahuasuttavaleNa taNiNayAdo / tado hidikhaMDaya - dvidibaMdhANaM pAraMbho pajjavasANaM ca jugavaM hodi ti suttassa bhAvattho / saMpahi ThidikhaMDayaddhAe saMkhejjadibhAgametI cetra aNubhAgakhaMDaya - tribhAga meM udaya samayase lekara nikSepa hotA hai tathA eka samayakama udadyAvalikA do tribhAga atisthApanArUpa rahatA hai / isase uparima dvitIya sthitike karmapuMjakA apakarSaNa honepara nikSepakA pramANa vahI rahatA hai, mAtra atisthApanA meM eka samayakI vRddhi ho jAtI hai / punaH isase uparima tRtIya sthitike karmapuMjakA apakarSaNa honepara nikSepa to vahI rahatA hai, mAtra atisthApanA meM eka samayakI aura vRddhi ho jAtI hai / isaprakAra uttarottara atisthApanAke eka AvalipramANa honetaka usameM vRddhi hotI jAtI hai, nikSepakA pramANa vahI rahatA hai / punaH isase Upara sarvatra atisthApanA eka AvalipramANa hI rahatI hai, mAtra nikSepameM prati samaya vRddhi hotI jAtI hai| yahA~ jaghanya nikSepakA pramANa eka samaya kama eka AvalikA eka samaya adhika tribhAgapramANa hai aura utkRSTa nikSepakA pramANa eka samaya adhika do Avali kama yahA~ guNazreNi racanA kAlake pratyeka samaya meM prApta karma sthitipramANa hai / $ 137. aba apUrvakaraNake prathama samaya meM kANDaka aura sthitibandhakI parisamApti akramase aisI AzaMkA honepara nirNayakA vidhAna karaneke liye yugapat prApta hue sthitikANDaka, anubhAgaarthAt yugapat hotI hai yA kramase hotI hai| isa sUtra ko kahate haiM * vahA~ sthitikANDakakA kAla aura sthitibandhakA kAla tulya hai / $ 138. apUrvakaraNa meM prathama sthitikANDakakA utkIraNa kAla aura prathama sthitibandhakA kAla antarmuhUrta hokara paraspara tulya hotA hai / isIprakAra dvitIyAdi sthitikANDaka aura sthitibandhakA kAla paraspara samAna hai aisA kahanA caahie| itanI vizeSatA hai ki prathama sthitikANDakake utkIraNakAlase aura prathama sthitibandhake kAlase dvitIyAdiko yathAkrama vizeSa hIna vizeSa hIna jAnanA cAhie / zaMkA - sUtra meM isa vizeSatAkA upadeza nahIM diyA hai, phira yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki Age kahe jAnevAle alpabahutva ke pratipAdaka sUtroMke balase isa vizeSatAkA nirNaya hotA hai / isalie sthitikANDaka aura sthitibandhakA prArambha aura samApti ekasAtha hotI hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / aba sthitikANDakaghAtake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI anu Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 / daMsaNamohovasAmaNA ukkIraNaddhA hodi tti jANAvaNamuttaramuttAvayAro * ekkamhi TThidikhaMDae aNubhAgakhaMDayasahassANi dhAdedi / $ 139. kiM kAraNaM 1 TThidikhaMDayaukkIraNaddhAdo aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhAe saMkhejaguNahINattAdo / saMpahi edassevatthassa pariSphuDIkaraNaTThamimaM parUvaNaM vattaissAmo / taM jahA - egANubhAgakaMDayaukkIraNakAleNa egaTThidikhaMDayaukkIraNakAlammi bhAge hide saMkhejja saharasamettANi rUvANi AgacchaMti / puNo edANi viraliya paDhamaTThidikhaMDayaukkIraNaddhaM samakhaMDa kADhUNa diNNe tattha ekkekssa rUvassa aNubhAgakhaMDayaukkIraNakAlapamANaM pAve / puNo ettha egarUvadharidaM viraliya pudha duveyavvaM / saMpahi evaMvihapudhaviralaNAe paDhamasamayammi palidovamassa saMkhejjadibhAgAyAmapaDhamaTThidikhaMDayassa paDhamaphAlimA gAedUNa NAse / aNubhAgakhaMDayassa vi jahaNNaphaddaya pahuDi jAcukkassaphaddaye tti tAva viracidaphaddayANamaNaMtAbhAgamettapaDhamaphAliM ghettUNa tattheva NAsei / tisse caiva pudhaTTha vidaviralagAe vidiyasamayammi teNeva vidhiNA ThidikhaMDayavidiyaphAlimaNubhAgakhaMDayavidiyaphAliM ca samayaM ghettUNa ghAdedi / evaM puNo puNo geNhamANeNa puvvuttegarUvadharidasamayamettaphAlIsu ghAdidAsu paDhamANubhAgakhaMDayaM samappai / Navari paDhamaTThidikhaMDayamaja viNa samappai, tadukkIraNaddhAe saMkheja dibhAgasseva gayattAdo / puNo edeNeva vidhiNA sesaviralidasaMkhejabhAgakANDakakA utkIraNakAla hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * eka sthitikANDakameM hajAroM anubhAgakANDakoMkA ghAta karatA hai / - 267 $ 139. kyoMki sthitikANDakake utkIraNakAlase anubhAgakANDakakA utkIraNakAla saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / aba isI arthako suspaSTa karaneke liye isa prarUpaNAko batalAte haiN| yathA-- eka anubhAgakANDakakAlake utkIraNakAlakA eka sthitikANDakake utkIraNakAlameM bhAga denepara saMkhyAta hajArapramANa saMkhyA prApta hotI hai / punaH inakA viralanakara prathama sthitikANDakake utkIraNakAlake samAna khaMDa karake pratyeka viralana aMkake prati deyarUpa se denepara vahA~ eka-eka aMkake prati anubhAgakANDakake utkIraNakAlakA pramANa prApta hotA hai / punaH yahA~para eka aMka ke prati jo prApta huA usakA viralanakara pRthak sthApita karanA caahie| aba isa prakArakA jo pRthak viralana sthApita kiyA usake prathama samaya meM palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa yAmavAle prathama sthitikANDakakI prathama phAliko grahaNakara usakA nAza karatA hai / anubhAgakANDakakI bhI jaghanya spardhakase lekara utkRSTa spardhakataka viracita spardhakoMkI ananta bahubhAgapramANa prathama phAliko grahaNakara usakA vahIMpara nAza karatA hai / pRtha sthApita hue usI viralanake dUsare samayameM usI vidhise sthitikANDakakI dUsarI phAliko tathA anubhAgakANDakI dUsarI phAliko usI samaya grahaNakara unakA ghAta karatA hai| isaprakAra punaH punaH una donoMko prahaNa karanese pUrvokta viralanake eka aMkake prati samayakA jitanA pramANa prApta huA thA tatpramANa phAliyoMkA ghAta karanepara prathama anubhAgakANDaka samApta hotA hai| itanI vizeSatA hai ki prathama sthitikANDaka abhI bhI samApta nahIM huA hai, kyoMki usake utkIraNakA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogahAraM 10 sahassarUyamettANubhAgakhaMDaesu ghAdidesu tado apuvvakaraNapaDhamaTTidibaMdho paDhamaTThidikhaDayaM saMkhejasahassamettANamesthataNANubhAgakhaMDayANaM parimANakhaMDayaM ca edANi tiNNi vi jugavaM parisamappaMti / evaM hodi tti kaTTa ekkamhi dvidikhaMDae aNubhAgasahassANi ghAdedi tti siddh| saMpahi edassevatthassa uvasaMhAramuheNa paripphuDIkaraNaTThamuttarasuttamoiNNaM-- * ThidikhaMDage samatta aNubhAgakhaMDayaM ca dvidibaMdhagaddhA ca samattANi bhvNti| 5 140. sugamaM cedaM, aNaMtarAdIdapabaMdheNeva gayatthattAdo / saMpahi evaMvihesu dvidikhaMDayasahassesu pAdekkamaNubhAgakhaMDayasahassAviNAbhAvIsu gadesu tado apuvvakaraNaddhA samappadi tti paduppAyaNamuttarasuttaM bhaNai * evaM ThidikhaMDayasahassehiM bahuehiM gadehiM apuvvakaraNaddhA samattA bhvdi| $ 141. gayatthamidaM suttaM / Navari paDhamaTThidikhaMDayAdo vidiyaTThidikhaMDayaM visesahINaM saMkhejadibhAgeNa / evamaNaMtarANaMtarAdo visesahINaM NedavvaM jAva carimadvidikhaMDaye tti / saMkhyAtavA~ bhAga hI vyatIta huA hai| punaH isI vidhise zeSa viralanoMke prati prApta saMkhyAta hajAra saMkhyApramANa anubhAgakANDakoMkA ghAta karanepara usa samaya apUrvakaraNasambandhI prathama sthitibandha, prathama sthitikANDaka aura yahA~ sambandhI saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakoMke parimANase yukta anubhAgakANDaka ye tInoM hI ekasAtha samApta hote haiN| isaprakAra hotA hai aisA karake eka sthitikANDakake bhItara hajAroM anubhAgakANDakoMkA ghAta karatA hai yaha siddha huaa| aba isI upasaMhAradvArA arthako suspaSTa karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * sthitikANDakake samApta honepara anubhAgakANDaka aura sthitibandhakAla samApta hote haiN| $ 140. yaha sUtra sugama hai, kyoMki anantara pUrva kahe gaye prabandhase hI isakA jJAna ho jAtA hai| aba isa prakAra jo pratyeka sthitikANDaka hajAroM anubhAgakANDakoMkA avinAbhAvI hai aise hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta honepara taba apUrvakaraNakA kAla samApta hotA hai isa bAtakA kathana karanekeliye Ageke sUtrako kahate kahate haiM___* isa prakAra bahuta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNakA kAla samApta hotA hai| 141. yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki prathama sthitikANDakase dUsarA sthitikANDaka saMkhyAtavAM bhAga hIna hai| isaprakAra antima sthitikANDakake prApta hone taka pUrva-pUrvake sthitikANDakase Age-AgekA sthitikANDaka vizeSa hIna jAnanA caahie| vizeSArtha-yahA~ apUrvakaraNake prathama samayase lekara antima samaya taka Ayukarmake 1. tApratI parimANANukhaMDaya iti pAThaH : Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 269 5 142. saMpahi apuvvakaraNacarimasamae ghAdidasesaTThidisaMtakammapamANAvahAraNa?midamAha * apuvakaraNassa paDhamasamae hidisaMtakammAdo carimasamae hidisaMtakammaM saMkhejaguNahINaM / $143. kiM kAraNaM ? apuvvakaraNapaDhamasamae puvyaNiruddha tokoDAkoDimettasAga atirikta zeSa karmoMkI sthitimeM uttarottara hAni kisaprakAra hotI hai, aprazasta karmoMke dvisthAnIya anubhAgakI hAni bhI kisa vidhise hotI hai aura pratyeka sthitibandhakA kAla kitanA hai isakA spaSTIkaraNa kiyA gayA hai| yaha to hama pahale hI batalA Aye haiM ki guNazreNiracanAke samAna ye tInoM hI kArya apUrvakaraNake prathama samayase hI prArambha ho jAte haiN| inameMse pratyeka sthitikANDakakA utkIraNa kAla antarmuhUrta hai| aise hajAroM sthitikANDaka apUrvakaraNake kAlake bhItara hote haiN| apUrvakaraNake prathama samayameM jitanI sthiti hotI hai usameMse palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa uparitana sthitiko grahaNakara usakA phAlirUpase pratyeka samayameM apavartana karate hue antarmuhUrta kAlake bhItara usakA abhAva karanA eka sthitikANDakaghAta hai| jaise lakar3Ike eka kundeke kucha bhAgake barAbara lambe aneka phalaka cIra liye jAte haiM usI prakAra palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitike tatpramANa AyAmavAlI utkIraNakAlake jitane samaya hoM utanI phAliyA~ karake eka-eka samayameM unakA apavartana karate hue antarmuhUrta ke antima samayameM pUrI kANDakapramANa sthitikA apavartana karanA sthitikANDakaghAta hai / punaH dUsare antarmuhUrtameM dUsare sthitikANDakakA ukta vidhise apavartana karanA dUsarA sthitikANDakaghAta hai| isI prakAra antima samaya taka hajAroM sthitikANDakoMkA apavartanavidhise ghAta hotA hai| yaha to sthitikANDakaghAtakI prakriyA hai| anubhAgakANDakaghAtakI prakriyA bhI isI prakAra hai| itanI vizeSatA hai ki eka-eka sthitikANDakake utkIraNakAlameM hajAroM anubhAgakANDakaghAta hote haiN| inameMse pratyeka anubhAgakANDakakA utkIraNakAla bhI antarmuhUtapramANa hai| isI prakAra sthitibandhApasaraNake viSaya meM bhI samajha lenA caahie| itanI vizeSatA hai ki eka sthitikANDakake utkIraNakA jo kAla hai utanA hI eka sthitibandhakA kAla hai| arthAt itane kAla taka prati samaya sadRza sthitikA bandha hotA hai / sthitikANDakake badalate hI dUsarA sthitibandha prArambha hotA hai| isa prakAra antarmuhUrta kAlake bhItara jitane sthitikANDakaghAta hote haiM utane hI sthitibandhApasaraNa hote haiM / isake atirikta sthitikANDakoMke viSaya meM vizeSa khulAsA mUlameM kiyA hI hai / arthAt prathama sthitikANDakase dUsarA sthitikANDaka vizeSa hIna hotA hai, dUsarese tIsarA, tIsarese cauthA isa prakAra antima sthitikANDaka taka pUrva-pUrva sthitikANDakase Age-AgekA sthitikANDaka vizeSa hIna hotA hai / $ 142. apUrvakaraNake antima samayameM ghAta karanese zeSa sthitisatkarmake pramANakA nizcaya karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * apUrvakaraNake prathama samayake sthitisatkarmase antima samayameM sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hai| $ 143. kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM jo pahalekI antaHkor3Akor3I sAgaropama Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogahAraM 10 rovamANaM saMkhejje bhAge apuvvakaraNavisohiNibaMdhaNaTThidikhaMDayasahassehiM ghAdiya saMkhejadibhAgamettasseva hidisaMtakammassa prisesidttaado| saMpahi apuvvakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva carimasamayo tti tAva edammi aMtare ghAdidAsesasAgarovamANamAgamaNamicchAmo ti terAsiyaM kAdaNa joijade / taM kathaM ? tappAoggasaMkhejarUvamettANaM ThidikhaMDayANaM jai egaM palidovamaM labbhai to etto saMkhejjasahassakoDiguNaTThidikaMDaesu kettiyANi palidovamANi lahAmo tti terAsiyaM kAdUNa DidikhaMDayassa DidikhaMDayaM sarisamavaNiya heDimasaMkhejjaravehi uvarimasaMkhejjarUvANi ovaTTiya lakheNa palidovame guNide saMkhejjakoDAkoDimettapalidovamANi AgacchaMti dvidikhNddygunngaarmaahppaado| puNo edANi saMkhejjakoDAkoDimettapalidovamANi terAsiyakameNa sAgarovamapamANeNa kIramANANi saMkhejjakoDimettasArovamANi hoti tti / hoMtANi vi pavvaNiruddhaMtokoDAkoDIe saMkhejjAbhAgamettANi tti ghettvvaanni| aNNahA apuvvakaraNapaDhamasamayaDhidisaMtakammAdo carimasamayahidisaMtakammassa saMkhejjaguNahINattANuvavattIdo / ThidibaMdhosaraNassa vi eso ceva attho jojeyavyo / pramANa sthiti hai usake saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitikA apUrvakaraNasambandhI vizuddhinimittaka hajAroM sthitikANDakoMke dvArA ghAtakara usake antima samayameM saMkhyAtaveM bhAgamAtra hI sthitisatkarma zeSa rahatA hai / aba apUrvakaraNake prathama samayase lekara antima samaya taka isa kAlake bhItara jitane sAgaropamapramANa sthitiyoMkA ghAta huA hai una sabako prApta karanA cAhate haiM isaliye trairAzika karake yojanA karate haiN| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-tatprAyogya saMkhyAta saMkhyApramANa sthitikANDakoMkA yadi eka palyopama prApta hotA hai to inase saMkhyAta hajAra koTiguNe sthitikANDakoMmeM kitane palyopama prApta hoMge isa prakAra trairAzikakara sthitikANDaka sthitikANDakake sadRza hai ataH unakA apanayanakara tathA adhastAna saMkhyAta saMkhyAse uparima saMkhyAta saMkhyAko bhAjitakara jo labdha Ave usase palyopamake guNita karanepara sthitikANDakasambandhI guNakArake mAhAtmyase saMkhyAta kor3Akor3IpramANa palyopama prApta hote haiN| punaH ina saMkhyAta kor3Akor3IpramANa palyopamoMko trairAzikavidhise sAgaropamake pramANase karanepara saMkhyAta koTipramANa sAgaropama hote haiN| itane hote hue bhI apUrvakaraNake prathama samayameM vivakSita antaHkor3Akor3Ike saMkhyAta bahubhAgapramANa hote haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| anyathA apUrvakaraNake prathama samayake sthitisatkarmase antima samayakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna nahIM bana sktaa| sthitibandhApasaraNake viSayameM bhI isI arthakI yojanA karanI caahie| vizeSArtha-apUrvakaraNake prathama samayameM vivakSita karmoMkA jitanA sthitisattva rahatA hai usake antima samayameM vaha saMkhyAtaguNA hIna kaise ho jAtA hai isI bAtako yahA~ rAzika vidhise spaSTa kiyA gayA hai| kAraNa yaha hai ki cUrNisUtra meM eka sthitikANDakakA AyAma 1. tA. pratau saMkhejjabhAgamettANi iti pAThaH / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 gAthA 94] daMsaNamohovasAmaNA $ 144. evamettieNa vAvAraviseseNApuvvakaraNaddha samANiya tado aNiyaTTikaraNaM paviTThassa kiriyAvisesapaduppAyaNamuttaramuttamAha-- ____ * aNiyahissa paDhamasamae aNNaM TThidikhaMDayaM aNNo hidibaMdho annnnmnnubhaagkhNddyN| 145. aNiyaTTikaraNapaviThThapaDhamasamae ceva aNNamapuvvakaraNacarimaTThidikhaMDayAdo visesahINadvidikhaMDayamADhataM / dvidivaMdho vi pavillAdo ThidibaMdhAdo palidovamassa saMkhejjadimAgahINo ttthevaaddhtto| aNubhAgakhaMDayaM pi dhAdidasesANubhAgassANaMtabhAgamenaM tatthevAgAidaM / guNaseDhiNikkhevo SuNa pucillo' ceva galidaseso paDisamayama saMkhejjaguNapadesaviNNAsavisesido havai / seso vi vihI puvvutto ceva daTTavvo tti eso edassa suttassa bhaavttho| palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aura apUrvakaraNake kAlameM aise sthitikANDaka saMkhyAta hajAra hote haiM mAtra itanA hI batalAyA gayA hai, isalie sthitikANDakoMkA pramANa kitanA honA cAhie tAki usake AdhArase apUrvakaraNake kAlameM ghaTanevAlI vivakSita sthitikA pramANa prApta kiyA jA ske| isI tathyako spaSTa karaneke liye yahA~ eka palyopamameM jitane sthitikANDaka hoM unase saMkhyAta hajAra koTiguNe kula sthitikANDaka hote haiM yaha svIkArakara apUrvakaraNake kAlameM ghaTanevAlI vivakSita sthitikA pramANa trairAzika vidhise prAptakara vaha saMkhyAta koTi sAgaropamapramANa batalAyA gayA hai| isase yaha bAta spaSTa ho jAtI hai ki apUrvakaraNake prathama samayameM jitanA sthitisattva hotA hai usake antameM vaha saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| isI prakAra sthitibandhake viSayameM bhI AgamAnusAra samajha lenA cAhie / 6144. isa prakAra itane vyApAravizeSake dvArA apUrvakaraNake kAlako samAptakara usake bAda anivRttikaraNameM praviSTa hue jIvake kriyAvizeSakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * anivRtikaraNake prathama samayameM anya sthitikANDaka, anya sthitibandha aura anya anubhAgakANDaka hotA hai| 6145. anivRttikaraNameM praviSTa honeke prathama samayase hI apUrvakaraNake antima sthitikANDakase vizeSa hIna anya sthitikANDakakA Arambha karatA hai| pUrvake sthitibandhase palyo. pamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hIna sthitibandha bhI vahIMpara Arambha karatA hai| tathA ghAta karanese zeSa rahe anubhAgake ananta vahubhAgapramANa anubhAgakANDakako bhI vahIMpara grahaNa karatA hai| parantu guNazreNinikSepa pUrvakA hI rahatA hai, jo adhaHstana sthitiyoMke galanepara jitanA zeSa rahe utanA hotA hai tathA pratisamaya asaMkhyAtaguNe pradezoMke vinyAsase vizeSatAko liye hue hotA hai| zeSa vidhi bhI pUrvokta hI jAnanI cAhie yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| vizeSArtha--yahA~ anivRttikaraNameM sthitikANDaka AdikI kyA vyavasthA rahatI hai yaha 1. tA. prato puvillAdo iti pAThaH / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 146. evamedIe parUvaNAe bahUhi dvidikhaMDayasadassehiM gadehiM tado kIramANakajjavisesapaduppAyaNadvamuttarasutta mAha-- .. * evaM hidikhaMDayasahassehiM aNiyaTiaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu aMtaraM kredi| $ 147. evamaNaMtaraparUvidavihANeNa bahUhiM dvidikhaMDayasahassehiM pAdekkamaNubhAgakhaNDayasahassAviNAbhAvIhi aNiyaTTiaddhAe saMkhejje bhAge gamiya tadaddhAe saMkhejjabhAgamettAvasese aMtarakaraNamADhavedi ci bhaNidaM hoi| kimaMtarakaraNaM NAma ? vivakkhiyakammANaM heTThimovarimadvidIo mottUNa majjhe aMtomuhuramecINaM dvidINaM pariNAmaviseseNa NisegANamabhAvIkaraNamaMtarakaraNa midi bhnnnnde| saMpahi evaM lakSaNamaMtarakaraNamADhaviya puNo keciyameNa kAleNa keziyAo dvidIo gheca NaMtaraM karedi, keciyameci vA micchatassa paDhamahidi parisesedi ci evaMvihassa atthavisesassa parUvaNaTThamucarasuttamoiNNaM spaSTarUpase batalAyA gayA hai| vizeSa bAta itanI hI hai ki darzanamohanIyakI upazamanA karanevAle jIvake avasthita guNazreNiracanA na hokara galitAvazeSa guNaNi racanA hotI hai| isalie anivRttikaraNake prathama samayase lekara Age bhI guNazreNivinyAsake antima samaya taka jo guNazreNikA AyAma zeSa rahatA jAtA hai mAtra utane pramANameM hI prati samaya asaMkhyAta guNita pradeza vinyAsarUpase usakI racanA hotI rahatI hai| $ 146. isaprakAra isa prarUpaNAke anusAra bahuta hajAra sthitikANDakoMke ho jAnepara usake Age kiye jAnevAle kAryavizeSakA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM isa prakAra hajAroM sthitikANDakoMke dvArA anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta bahubhAgake vyatIta honepara antara karatA hai / $ 147. isaprakAra anantarapUrva kahI gaI vidhike anusAra jo pratyeka sthitikANDaka hajAroM anubhAgakANDakoMkA avinAbhAvI hai aise bahuta hajAra sthitikANDakoMke dvArA anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta bahubhAgako vitAkara usake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa zeSa rahanepara antarakaraNakA Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-antarakaraNa kise kahate haiM ? samAdhAna-vivakSita karmokI adhastana aura uparima sthitiyoMko chor3akara madhyakI antarmuhUrtapramANa sthitiyoMke niSekoMkA pariNAmavizeSake kAraNa abhAva karaneko antarakaraNa kahate haiN| ___ aba isaprakArake lakSaNavAle antarakaraNakA Arambhakara punaH kitane kAlake dvArA kitanI sthitiyoMko grahaNakara antara karatA hai tathA mithyAtvakI prathama sthitiko kitanA zeSa rahane detA hai isaprakAra isa arthavizeSakA kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 273 * jA tamhi TidibaMdhagaddhA tattieNa kAleNa aMtaraM karemANo guNaseDhiNikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgaM khaMDedi / . 148. edeNa sutteNa aMtarakaraNaM karemANassa kAlapamANamaMtaraTThamAgAidaThidINaM pamANAvahAraNaM paDhamaTThididIhattaM ca parUvidaM hoi / taM jahA-aMtaraM karemANo kettiyametteNa kAleNaMtaraM karedi ti puMcchide 'jA tamhi dvidibaMdhagaddhA tattieNa kAleNa karedi' tti NiddiDheM / edeNa vayaNeNegasamaeNa dohi tIhi vA samaehiM evaM jAva saMkhejjAsaMkhejehiM vA samaehiM aMtarakaraNasamattI Na hoi / kiMtu aMtomuhutteNeva hoi ti jANAvidaM / __$149. saMpahi edeNa kAleNaMtaraM karemANo kettiyamettIo dvidIo ghettUNa kettiyameti vA paDhamahidi Thaviya aMtaraM karedi tti pucchAe NiNNayaM karissAmo / taM jahA--'guNaseDhiNikkhevassa aggaggAdo' ettha guNaseDhiNikkhevo tti vutte jo apuvvakaraNassa paDhamasamae aNiyaTTikaraNaddhAhiMto bisesAhiyAyAmeNa Nikkhitto galidasesasarUveNettiyakAlamAgado tassa gahaNaM kAyavvaM / tassa aggaggamidi bhaNide guNaseDhisIsayassa gahaNaM kAyavvaM / tato ppahuDi heTThA saMkhejjadibhAgaM khaMDedi tti bhaNide sayalassaguNaseDhiAyAmassa takAlaM dIsamANassa saMkhejjadibhAgabhUdo jo aNiyaTTiaddhAdo acchido * usa samaya jitanA sthitibandhakakAla hai utane kAlake dvArA antarako karatA huA guNazreNinikSepake agrAgrase arthAt guNazreNizIrSase lekara ( nIce) guNazreNi AyAmake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiniSekoMkA khaNDana karatA hai| 148. isa sUtradvArA antarakaraNa karanevAle jIvake kAlakA pramANa, antara karaneke liye grahaNa kI gaI sthitiyoMke pramANakA avadhAraNa tathA prathama sthitikI dIrghatA ina tInakA kathana kiyA gayA hai| yathA-antara karanevAlA kitane kAlake dvArA antara karatA hai aisI ra 'jo usa samaya sthitibandhakA kAla haiM utane kAlaka dvArA karatA hai' yaha nirdiSTa kiyA hai| isa vacanase yaha jatAyA gayA hai ki eka samayadvArA athavA do yA tIna samayoMdvArA isaprakAra saMkhyAta aura asaMkhyAta samayoMdvArA antarakaraNavidhi samApta nahIM hotI hai, kintu antarmuhUrtakAlake dvArA hI yaha vidhi samApta hotI hai| 6 149. aba itane kAlake dvArA antarako karatA huA mAtra kitanI sthitiyoMko grahaNakara tathA kitanI prathama sthitiko sthApitakara antara karatA hai aisI pRcchA honepara nirNaya karate haiM / yathA-'guNaseDhiNiksevassa aggaggAdo' isa vacanameM 'guNazreNinikSepa' aisA kahane para jo apUrvakaraNake prathama samaya meM anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika AyAmarUpase nikSipta dravya galita zeSarUpase itane kAla taka AyA hai usakA grahaNa karanA caahie| usakA agrAma aisA kahane para guNazreNizIrSakA grahaNa karanA cAhie / 'usase lekara nIce saMkhyAtaveM bhAgakA khaNDana karatA hai aisA kahane para jo usa samaya dikhAI detA hai aise samasta guNazreNi AyAmakA saMkhyAtavA~ bhAgarUpa jo anivRttikaraNake kAlase uparima vizeSa adhika nikSepa hai 35 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ___ jayadhavalAsAhade kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 uvarimo visesAhiyaNikkhevo taM savvamaMtaraTumAgAedi ci bhaNidaM hoi| kimeciyaM ceva aMtaradIhattaM ? Na, guNaseDhisIsayAdo uvari aNNAo vi saMkhejjaguNAo dvidIo ghetta NaMtaraM karedi / sutteNANuvaiTThamedaM kathamavagammade ce 1 Na, purado bhaNissamANappAbahuabaleNa tadavagamAdo / athavA guNaseDhiaggaggAdo heTThA saMkhejjadibhAgaM khaMDedi ci bhaNaMteNa uvari saMkhejjaguNANaM dvidINaM khaMDaNaM bhaNidameva / kudo ? uvari khaMDijjamANANaM dvidINaM saMkhejjadimAgamenaM guNaseDhiaggaggAdo heTThA khaMdedi ci suttasthasaMbaMdhAvalaMbaNAdo / tado aNiyaTTiaddhAsesassa saMkhejjabhAgameNa kAleNa aMtaraM karemANo aMtarakaraNaddhAdo saMkhejjaguNaM micchattassa paDhamaDidiM parisesiya SuNo aNiyaTTikaraNaddhAdo uvarimavisesAhiyaguNaseDhiNikkheveNa saha tano saMkhejjaguNAo aNNAo vi ThidIo ghettaNaMtarameso karedi ci siddho suttassa smudaayttho| ettha aMtaphAlIo paDisamayamasaMkhejjaguNasarUveNa ghetta Na paDhamavidiyahidIsu samayAviroheNa NikkhivamANo aMtomuhurameNa kAleNaMtaraM samANedi ci vcvvN| usa sabako antarake lie grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-kyA antarakI dIrghatA itanI hI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki guNazreNizIrSase Upara anya bhI saMkhyAtaguNI sthitiyoMko grahaNakara antara karatA hai| zaMkA-sUtrameM nirdeza nahIM kI gaI yaha vizeSatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki Age kahe jAnevAle alpabahutvake balase isakA jJAna hotA hai| athavA guNazreNike agrAgrase nIce saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthiti niSekoMkA khaNDana karatA hai aisA kathana karanevAle AcAryadevane Upara saMkhyAtaguNI sthitiyoMkA khaNDana karatA hai yaha kaha hI diyA hai, kyoMki Upara khaNDita honevAlI sthitiyoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMkA guNazreNike agrAgrase nIce khaNDana karatA hai isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandhakA avalambana liyA hai| isaliye anivRttikaraNakA jitanA kAla zeSa hai usake saMkhyAtava bhAgapramANa kAlake dvArA antarako karatA haA antarakaraNake kAlase saMkhyAtaguNI mithyAtvakI prathama sthitiko zeSa rakhakara punaH anivRttikaraNake kAlase uparima vizeSa adhika guNazreNi-nikSepake sAtha usase saMkhyAtaguNI anya sthitiyoMko bhI grahaNa kara yaha jIva antara karatA hai isa prakAra sUtrakA samudAya rUpa artha siddha huaa| yahA~ para antara phAliyoMko pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNe rUpase grahaNa kara prathama aura dvitIya sthitiyoMmeM AgamAnusAra nikSepa karatA huA antarmuhUrtapramANa kAlake dvArA antarakaraNako samApta karatA hai aisA kahanA caahie| vizeSArtha--yahA~ antarakaraNake karanemeM kitanA kAla lagatA hai, antarake liye grahaNa kI gaI sthitiyoMkA pramANa kitanA hai aura antarake pUrvakI prathama sthitikA pramANa kitanA hai ina tIna bAtoMkA mukhyarUpase nirNaya kiyA gayA hai| vivakSita karmakI adhastana aura uparitana Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 275 * tado aMtaraM kIramANaM kadaM / $ 150 aMtarakaraNapAraMbhasamakAlabhAvidvidibaMdha gaddhAmetreNa kAleNa samayaM paDi aMtaradvidIo phAlisarUveNukkIraMteNa kameNa kIramANamaMtaramatarakaraNaddhAcarimasamaye aMtaracarimaphAlIe pAdidAe kadaM NiTThidamidi vRttaM hoi / edaM ca micchattasseva aMtarakaraNaM, daMsaNamohovasAmaNAe aNNesiM kammANamaMtarakaraNAbhAvAdo / Navari sammata - sammAmicchatasaMtakammio jadi uvasamasammataM paDivajjai to tesiM pi aMtarakaraName deNeva vihANeNa karedi / Navari tesimAvaliyabAhiramuvari micchataMtareNa sarisamaMtaraM karedi gi gherAvvaM / sthitiyoMko chor3akara madhyakI antarmuhUrta pramANa sthitiyoMke niSekoMkA pariNAma vizeSake dvArA abhAva karaneko antarakaraNa kahate haiN| anAdi midhyAdRSTi jIva anivRttikaraNa ke kAlake bahubhAga vyatIta hone para jo eka bhAga pramANakAla zeSa rahatA hai usake eka sthitibandhake yogya saMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlameM mithyAtvake niSekoMkA antarakaraNa karatA hai| isase antarakaraNa karane meM kitanA kAla lagatA hai isakA jJAna ho jAtA hai| yaha jIva jisa samaya antarakaraNakA prArambha karatA hai usa samaya se lekara anivRttikaraNakA jitanA kAla zeSa rahatA hai tatkAla pramANa mithyAtvakI adhastana sthitiyoMkI prathama sthiti hotI hai, kyoMki anivRttikaraNake itane kAlake mithyAtvarUpase vyatIta hone para yaha jIva antarameM praveza kara niyamase samyagdRSTi ho jAtA hai / aba antarake liye kitanI sthitiyoMko grahaNa karatA hai isakA vicAra karate haiM / guNazreNizIrSake agrabhAgase nIce guNazreNizIrSake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMkA aura usase Upara saMkhyAtaguNI sthitiyoMkA yaha jIva antara karatA hai / isa antara ke Upara mithyAtva kI jo sthiti zeSa rahatI hai vaha saba uparitana sthiti kahalAtI hai / yahA~ mithyAtvakI jina sthitiyoMke niSekoM kA antara karatA hai unakA phAlikramase utkIraNakara antarmuhUrta kAlameM prathama aura AbAdhAkAla se hIna dvitIya sthiti meM nikSepaNa karatA hai / nikSepaNakI pUrI vidhi Agamase jAna lenI cAhie yaha ukta sUtra aura usakI TIkAkA Azaya hai / * isa prakAra isa vidhise kiyA jAnevAlA antarakA kArya kiyA / $ 150. antarakaraNake prArambhake samakAlabhAvI sthitibandhake kAlapramANa kAla dvArA pratyeka samaya meM antarasambandhI sthitiyoMkA phAlirUpase utkIraNa karanevAle jIvane kramase kiyA jAnevAlA antara antarakaraNake kAlake antima samayameM antarasambandhI antima phAlikA pAta karane para kiyA arthAt sampanna kiyA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura yaha mithyAtva karmakA hI antarakaraNa hai. kyoMki darzanamohanIyako upazAmanAmeM anya karmoMke antarakaraNakA abhAva hai / itanI vizeSatA hai ki samyaktva aura samyagmithyAtva kA satkarma vAlA jIva yadi upazama samyaktvako prApta hotA hai to una karmoMkA bhI antarakaraNa isI vidhise karatA hai / itanI vizeSatA hai unakA nIcekI eka AvalipramANa ( udayAvalipramANa ) sthitiyoMke sivAya sthitise lekara Upara mithyAtvake antara ke sadRza antara karatA hai aisA grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha - anAdi mithyAdRSTi jIva prathamopazamako utpanna karate samaya anivRttikaraNa Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 * tado ppahuDi uvasAmago tti bhnnnni| 151 jai vi eso puvvaM pi adhApaktakaraNapaDhamasamayappahuDi uvasAmago ceva to vi etto pAe visesado ceva uvasAmago hoi ni bhaNidaM hoi / edeNa 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahi' ti edisse pucchAe atthaNiNNao ko daTTayo, aNiyaTTiaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu saMkhejjadimAgasese aMtaraM kAdUNa tado daMsaNamohaNIyassa payaDi-dvidi-aNubhAga-padesANamuvasAmago hoi ti parUvaNAvalaMbaNAdo / evamaMtarakaraNANaMtarasuvasAmagavavaesaM laddha Na micchatamuvasAmemANassa micchattapaDhamadvidivedagAvatthAe heTThimaparUvaNAdo patthi gANagaM / Navari paDhamahidIe samayUNAdikameNohaTTamANIe jAdhe Avaliya-paDiAvaliyAo sesAo tAdhe ko viseso asthi ci paduppAyaNaTThamuvarimo sucapabaMdho * paDhamahidIdo vi vidiyaTThidIdo vi AgAla-paDiAgAlo tAva jAva Avaliya-paDiAvaliyAo sesAo tti / ke bahubhAgako bitA kara eka bhAgake zeSa rahane para sthitibandhake kAlapramANa kAla dvArA mAtra mithyAtvakA antarakaraNa karatA huA prArambhameM antarake nIce prathama sthitiko antarmuhUrtapramANa sthApita karatA hai| kintu yadi samyaktva aura samyagmithyAtvakI sattAvAlA sAdi mithyAdRSTi jIva prathamopazama samyaktvako utpanna karatA hai to vaha nIce eka AvalipramANa prathama sthitiko sthApita kara Upara mithyAtvakI jahA~ takakI sthitikA antarakaraNa karatA hai vahA~ takakI ina donoM karmoMkI sthitikA bhI antarakaraNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * vahA~se lekara yaha jIva upazAmaka kahalAtA hai / $ 151. yadyapi yaha jIva pahale hI adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara upazAmaka hI hai to bhI yahA~se lekara yaha vizeSarUpase hI upazAmaka hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra itane kathana dvArA 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahiM' isa pRcchAke arthakA nirNaya kiyA huA jAnanA cAhie, kyoMki prakRtameM anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta bahubhAgoMke jAne para tathA saMkhyAtaveM bhAgake zeSa rahane para antarako karake vahA~se lekara darzana mohanIyakI prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMkA upazAmaka hotA hai isa prakArakI prarUpaNAkA avalambana liyA hai| isa prakAra antarakaraNake anantara upazAmaka saMjJAko prApta kara mithyAtvakI upazAmanA karanevAle jIvake mithyAtvakI prathama sthitike vedana karanerUpa avasthAmeM adhastana prarUpaNAse koI bheda nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki prathama sthitike eka samaya kama Adike kramase galita hotI jAne para jaba Avali-pratiAvali zeSa rahatI haiM taba kyA vizeSatA hai isakA kathana karaneke liye uparimasUtra prabandha hai * prathama sthitise bhI aura dvitIya sthitise bhI taba taka AgAla-pratyAgAla hote rahate haiM jaba taka Avali-pratyAvali zeSa rahatI haiN| Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA $ 152. AgAlaNamAgAlo, vidiyaTThidipadesANaM paDhamaTThidIe okaDaNAvaseNAgamaNamidi yutaM' hoi / pratyAgalanaM pratyAgAlaH, paDhamaMTThidipadesANaM vidiyaTThidIe ukaDDUNAvaseNa gamaNamidi bhaNidaM hoi / tado paDhama - vidiyaTThidipadesANamukkaDDuNokaDaNAvaseNa paropparavisaya saMkamo AgAla-paDiAgAlo tti ghettavvo / evaMlakkhaNo AgAlapaDiAgAlo tAva Na paDihammade jAva paDhamaTThidIe Avaliya-paDiAvaliyAo samayuttarAo sesAo ti Avaliya-paDiAvaliyANaM tassa majjAdAbhAveNa sutte NiddiTThattAdo / tatthAvaliyA tti vRtte udayAvaliyA ghettavvA / paDiAvaliyA tti edeNa vi udayAvaliyAdo uvarimavidiyAvaliyA gaheyavvA / kiM puNa kAraNamAvaliya-paDiAvaliyamettasesAe paDhamaTThidIe AgAla - paDiAgAlavocchedaNiyamo 1 Na, sahAvado caiva tadavatthAe tappaDa - ghAdagbhuvagamAdo / tado caiva etto pahuDi micchattassa guNaseDhiNikkhevo Natthi i jANAvaNaTThamidamAha - 277 * Avaliya-paDiAvaliyAsu sesAsu tado pahuDi micchattassa guNaseDhI Natthi / $ 152. AgAlakI vyutpatti hai-AgAlanaM AgAlaH, arthAt dvitIya sthiti ke karma paramANuoM kA prathama sthiti meM apakarSaNavaza AnA AgAla hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / pratyAgAlakI vyutpatti hai - pratyAgAlanaM pratyAgAlaH / prathama sthitike karmaparamANuoMkA dvitIya sthitimeM utkarSaNavaza jAnA pratyAgAla hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ataH prathama aura dvitIya sthiti ke karma paramANuoMkA utkarSaNa aura apakarSaNavaza paraspara viSayasaMkramakA nAma AgAlapratyAgAla hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / isa prakArake lakSaNavAle AgAla- pratyAgAla ta taka nahIM vyucchinna hote haiM jaba taka prathama sthitimeM eka samaya adhika Avali - pratyAvali zeSa rahatI haiM, ataeva Avali pratyAvaliko usakI maryAdArUpase sUtra meM nirdiSTa kiyA hai| unameM se Avali aisA kahane para udadyAvaliko grahaNa karanA caahie| pratyAvali isase bhI udayAvalise uparima dUsarI Avaliko grahaNa karanA cAhie / zaMkA - prathama sthitike Avali-pratyAvalimAtra zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlake vicchedakA niyama hai isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki svabhAvase hI usa avasthA meM unakA viccheda svIkAra kiyA gayA hai ? aura isIlie yahA~se lekara mithyAtvakA guNazraNinikSepa nahIM hotA isa bAtakA jJAna karAneke liye isa sUtrako kahate haiM * Avali aura pratyAvalike zeSa rahanepara vahA~se lekara mithyAtvakI guNazreNi nahIM hotI / 1. tA. prato bhaNidaM iti pAThaH / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 153. kiM kAraNaM 1 vidiyaTThidIdo paDhamaTThidIe tadavasthAe padesAgamaNassANaMtarameva paDisiddhattAdo | Na ca paDhamaTThidIe paDiAvaliyapadesaggamokaDDiyUNa guNaseTiNikkhevo kIraditti vottu juttaM, udayAvaliyantare guNaseDhiNikkhevassa edammi visae asaMbhavAdo / Na ca paDiAvaliyAdo okaDidapadesaggaM tattheva guNaseDhIe Nikkhivadi tti saMbhavo asthi, appaNo aicchAvaNAvisae NikkhevavirohAdo / $ 153. kyoMki dUsarI sthitise prathama sthitimeM usa avasthAmeM karma paramANuoMke AnekA anantara pUrva hI niSedha kara Aye haiM / yadi kahA jAya ki pratyAvalike karmaparamANuoMkA prathama sthiti meM apakarSaNa karake guNazreNinikSepa kiyA jAtA hai so aisA kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki aisI avasthAmeM udadyAvalike bhItara guNazreNinikSepakA honA asambhava hai / aura pratyAbalimeMse apakarSita pradezapuJjakA vahIM guNazreNimeM nikSepa hotA hai yaha bhI sambhava nahIM hai, kyoMki apanI atisthApanAmeM apakarSita dravyake nikSepakA nirodha hai / vizeSArtha --yahA~ yaha batalAyA gayA hai ki antarakaraNake bAda jaba mithyAtvakI prathama sthiti Avali - pratyAvalipramANa zeSa raha jAtI hai taba vahA~se lekara dvitIya sthitimeMse apakarSita hokara mithyAtvakA dravya prathama sthiti meM nikSipta nahIM hotA aura prathama sthitike dravyakA utkarSaNa hokara dvitIya sthitimeM nikSepa nahIM hotA aura isIlie yahA~ se lekara mithyAtvake dravyakA guNazreNinikSepa bhI ruka jAtA hai| isapara zaMkAkArakA kahanA hai ki aisI sthitimeM bhale hI prathama sthiti dravyakA dvitIya sthitimeM utkarSaNa hokara nikSepa mata hoo aura dvitIya sthitike dravyakA bhale hI prathama sthitimeM apakarSaNa hokara nikSepa mata hoo, kyoMki midhyAtvakI prathama sthitimeM Avali-pratyAvalipramANa sthitike zeSa rahanepara AgAla - pratyAgAlakA sUtrameM niSedha kiyA hai / kintu jaba taka pratyAvalikA dravya sattvarUpase avasthita haiM taba taka pratyAvi dravyakA apakarSaNa hokara usakA guNazreNimeM nikSepa honA sambhava hai / yaha eka zaMkA hai| isakA samAdhAna yaha hai ki jaba prathama sthiti meM Avali aura pratyAvalimAtra sthiti zeSa rahatI hai tabase lekara udadyAvalimeM guNazreNinikSepakA honA sambhaba nahIM hai / kAraNa yaha hai ki jaba dvitIya sthiti meM se dravyakA apakarSaNa hokara prathama sthitimeM nikSepa hI nahIM hotA aisI avasthAmeM kevala pratyAvalike AdhArase midhyAtvake dravyakI guNazreNiracanAkA hote rahanA sambhava nahIM hai / kadAcit zaMkAkAra yaha kahe ki pratyAvalikI uparitana sthitiyoMkA apakarSaNa hokara adhastana sthitiyoM meM nikSepa honA bana jAyagA so bhI bAta nahIM haiM, kyoMki uparitana sthitiyoMkA apakarSaNa hokara adhastana sthitiyoM meM nikSepa madhya meM atisthApanAko chor3akara hI hotA hai aisI vyavasthA hai / yataH pratyAvaliko uparitana sthitiyoMke liye usIkI adhastana sthitiyA~ atisthApanA rUpa haiM, ataH pratyAvalikI uparivana sthitiyoMkA bhI vahIM guNazreNimeM nikSepa nahIM ho sktaa| isaliye yahI nizcita huA ki midhyAtvakI prathama sthitike Avali - pratyAvalipramANa zeSa rahanepara mithyAtvakI dvitIya sthitikA prathama sthiti meM aura prathama sthitikA dvitIya sthiti meM kramase apakarSaNa- utkarSaNa nahIM hotaa| sAtha hI pratyAvalike niSekoMkA udadyAvalimeM aura pratyAafont uparitana sthitiyoMkA usIkI adhastana sthitiyoM meM apakarSaNa hokara nikSepa nahIM hotA / isalie yahA~se lekara midhyAtvake karmapuMjakA guNazreNinikSepa bhI nahIM hotA / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 279 $ 154. sesANaM puNa kammANamAugavajANaM sA ceva porANiyA guNaseDhI galidasesA tathA caiva havai, Na tattha paDiseho asthi tti jANAvaNaphalamuttaramuttaM - * sesANaM kammANaM guNaseDhI atthi / $ 155. yatthamedaM suttaM / evamedammi avasthAvisese micchattassa guNaseDhiNikkhevAsaMbhavaM sesakammANaM ca guNaseDhiNikkhevasaMbhavaM paduppAiya saMpahi Avaliya-pAMDaAvaliyamesesapAdissa micchattassa tammi avasthAvisese paDiAvaliyAdo udIraNAsaMbhavapaduSpAyaNaTThamidamAha - * paDiAvaliyAdo ceva udIraNA / $ 156. tadavatthassa micchattassa paDiAvaliyAdo ceva padesaggamasaMkhe jalogapaDibhAgeNokaDDiya udayAvaliyantare sayayAviroheNa Nikkhivaditti vRttaM hoi / etto samayAhiyAvaliyamettasesAe paDhamaTThidIe micchattassa jahaNNiyA ThidiudIraNA hodi, udayAvaliyabAhireyaTThidimokaDDiya asaMkheja loga paDibhAgeNa Avaliya-ve-tibhAge aicchAviya tattibhAge udaya pahuDi samayAviroheNa NikkhevadaMsaNAdo | * AvaliyAe sesAe micchuttassa ghAdo Natthi / $ 154. parantu Ayukarmake atirikta zeSa karmoMkI vahI purAnI galitAvazeSa guNazreNi usI prakAra hotI hai, usake honemeM pratiSedha nahIM hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra kahate haiM * zeSa karmoMkI guNazreNi hotI hai / $ 155 yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra isa avasthAvizeSa meM midhyAtvaprakRtikA guNazreNinikSepa asambhava hai aura zeSa karmoMkA guNazreNinikSepa sambhava hai isakA kathana karake aba jisakI Avali aura pratyAvalipramANa prathama sthiti zeSa hai aise mithyAtvakarmakI usa avasthAvizeSa meM pratyAvalimeMse udIraNA honA sambhava hai isakA kathana karaneke liye isa sUtrako kahate haiM-- * pratyAvalimeMse hI udIraNA hotI hai / $ 156. tadavastha midhyAtvakarmakI jo pratyAvali hai usake dravyameM asaMkhyAta lokakA bhAga denepara jo eka bhAgapramANa karmapuJja labdha Ave usakA apakarSaNakara use Agama meM batalAI gaI vidhi anusAra udayAvalimeM nikSipta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa pratyAvalimeMse eka samaya adhika eka AvalipramANa prathama sthitikI jaghanya sthiti udoraNA hotI hai, kyoMki udadyAvalike bAhara eka sthitike dravya meM asaMkhyAta lokakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave usakA apakarSaNakara eka samaya kama Avalike do tribhAgako atisthApitakara eka samaya adhika usake tribhAgameM udaya samaya se lekara Agamavidhise nikSepa dekhA jAtA hai / * AvalipramANa prathama sthitike zeSa rahanepara mithyAtva karmakA ghAta nahIM hotA / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 157. AvaliyamettasesAe paDhamaTThidIe micchattassa hidi-aNubhAgANamudIraNAsarUveNa ghAdo patthi tti bhaNidaM hoi / dvidi-aNubhAgakaMDayaghAdo puNa jAva paDhamadvidicarimasamayo tAva micchattassa saMbhavadi, carimadvidibaMdheNa saha tattha tesiM parisamattidaMsaNAdo / tado udIraNAghAdasseva eso paDiseho tti saddaheyavvaM / . 158, evamedeNa vihANeNa micchattapaDhamaTThidimAvaliyapaviTTha kameNa vedayamANo carimasamayamicchAdiTThI jaado| tadaNaMtarasamae ca micchattapaDhamahidi savvaM gAliya paDhamasammattamuppAemANo suttamuttara bhaNai * carimasamayamicchAiTTI se kAle uvsNtdsnnmohnniio| $ 159. paDhamasammattamuppAedi ti vakkaviseso ettha kaayvyo| ko ettha daMsaNamohaNIyauvasamo NAma ? vuccade-karaNapariNAmehiM NisattIkayassa daMsaNamoha 6 157. prathama sthitike AvalipramANa zeSa rahanepara mithyAtvakarmake sthiti-anubhAgakA udIraNArUpase ghAta nahIM hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu prathama sthitike antima samayataka mithyAtvakarmakA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta sambhava hai, kyoMki vahA~para antima sthitibandhake sAtha unakI parisamApti dekhI jAtI hai| isaliye udIraNAghAtakA hI yaha niSedha hai aisA zraddhAna karanA cAhie / vizeSArtha-mithyAtvaprakRtikA bandha anivRttikaraNake antima samayataka hotA hai, ataH usakA avinAbhAvI sthitikANDakaghAta bhI tathA eka sthitikANDakaghAtake kAlameM hajAroM anubhAgakANDakaghAta bhI vahIMtaka samajhane caahie| yaha sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtakI kriyA aura unakA nikSepa Avali-pratyAvalike zeSa rahanepara vahA~se lekara antarase uparitana sthiti aura anubhAgameM hI jAnanA cAhie, prathama sthiti aura usake anubhAgameM nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 6 158. isaprakAra isa vidhise udayAvalimeM praviSTa huI mithyAtvakI prathama sthitikA kramase vedana karatA huA antima samayavartI mithyAdRSTi ho jAtA hai| aura mithyAtvakI sampUrNa prathama sthitiko galAkara tadanantara samayameM prathama samyaktvako utpanna karanevAlA hotA hai isa bAtako batalAnevAle Ageke sUtrako kahate haiM * punaH vaha antima samayavartI mithyAdRSTi jIva tadanantara samayameM upazAmanta darzanamohanIya hokara prathama samyaktvako utpanna karatA hai| 6 159. prathama samyaktvako utpanna karatA hai itane vAkyavizeSakI yahA~ yojanA karanI caahie| zaMkA-yahA~para darzanamohanIyakA upazama kise kahate haiM ? samAdhAna--karaNapariNAmoMke dvArA niHzakta kiye gaye darzanamohanIyake udayarUpa paryAyake binA avasthita rahaneko upazama kahate haiN| Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA - 281 NIyassa udayapaJjAeNa viNA avaTThANamuvasamo tti bhaNNade / Na savvovasamo ettha saMbhavai, uvasaMtassa vi daMsaNamohaNIyassa sNkmokddnnaakrnnaannmuvlbmde| tamhA aMtarapavesapaDhamasamae ceva daMsaNamohaNIyamuvasAmiya uvasamasammAiTThI jAdo tti siddho suttassa samuccayattho / saMpahi tamhi ceva paDhamasamae kIramANakajabhedapaduppAyaNamuttarasuttAvayAro-- ...* tAdhe ceva tiNNi kammaMsA uppaadidaa| 160. tamhi ceva uvasaMtadasaNamohaNIyapaDhamasamae tiNNi kammaMsA uppaadidaa| ke te ? micchatta-sammatta-sammAmicchattasaNNidA / kudo evamedesimuppattI ce 1 Na, aNiyaTTikaraNapariNAmehiM pelijjamANassa desaNamohaNIyassa jaMteNa dalijamANakodavarAsisseva tiNhaM bhedANamuppattIe virohaabhaavaado| 5 161. saMpahi uvasamasammAiTipaDhamasamayappahuDi micchattapadesANaM sammattasammAmicchattesu guNasaMkameNa pariNamaNakkamamappAbahuamuheNa parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai ___yahA~para sarvopazama sambhava nahIM hai, kyoMki upazamapaneko prApta honepara bhI darzanamohanIyake saMkramakaraNa aura apakarSaNakaraNa pAye jAte hai| isalie antarameM praveza karaneke prathama samayameM hI darzanamohanIyako upazamAkara upazamasamyagdRSTi ho gayA isaprakAra sUtrakA samuccayarUpa artha siddha huaa| aba usI prathama samayameM kiye jAnevAle kAryabhedakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * usI samaya vaha mithyAtvakarmake tIna khaNDa utpanna karatA hai| 5 160. usI upazAnta-darzanamohanIyake prathama samayameM tIna karmabheda utpanna karatA hai| zaMkA-ve kaunase ? samAdhAna-samyaktva, samyagmithyAtva aura mithyAtva sNjnyaavaale| zaMkA-inakI isaprakAra utpatti kaise hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki jaise yantrase kodoMke dalanepara unake tIna bhAga ho jAte haiM vaise hI anivRttikaraNapariNAmoMke dvArA dalita kiye gaye darzanamohanIyake tIna bhedoMkI utpatti hone meM birodhakA abhAva hai| vizeSArtha--cakkI Adi yantrase kodoMke dalanepara unake cAvala, kaNa aura tuSa aise tIna bhAga ho jAte haiM vaise hI anivRttikaraNarUpa pariNAmoMse mithyAtvakarmako niHzakta karake jisa samaya yaha jIva prathamopazama samyaktvako prApta karatA hai usI samaya mithyAtvakarmake tIna Tukar3e ho jAte haiM-samyaktva, samyagmithyAtva aura mithyaatv| 5 161. aba. upazamasamyagdRSTi jIvake prathama samayase lekara mithyAtvakarmake pradezoMke samyaktva aura samyagmithyAtvameM guNasaMkramadvArA pariNamanake kramako alpabahutvadvArA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM 36 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddA 10 * paDhamasamayauvasaMtadaMsaNamohaNIo micchattAdo sammAmicchatta e bahugaM padesaggaM dedi / samatta e asaMkhejaguNahINaM dedi / 282 $ 162. paDhamasamayau vasaMtadaMsaNamohaNIyo NAma paDhamasamayauvasamasammAiTThI / so micchattAdo sammAmicchatte bahuaM padesaggaM dedi / sammatte puNa tatto asaMkhejaguNahI padesaggaM dedi / dohamedesiM davvANamAgamaNaDuM micchattassa ko paDibhAgo ? palidovamassa asaMkheja dibhAgapamANo guNasaMkamabhAgahAro / Navari sammAmicchattapadesa - gaNaNi mittaguNa saMkama bhAgahArAdo sammattapadesAgamaNa NibaMdhaNa guNa saMkama bhAgahAro asaMkhejaguNoti vettavvo / evamedeNappA bahuavihiNA aMtomuhuttamettakAlaM micchattAdo sammatasammAmicchattANi pUradi / Navari samaye 0 asaMkhejjaguNa masaMkhejjaguNaM micchattAdo padesaggaM kAmemANo paDhamasamae sammAmicchattammi saMkatadavvAdo vidiyasamaye sammattammi asaMkhejaguNaM davvaM saMkA medi / tattheva sammAmicchatte asaMkhejjaguNaM padesaggaM saMkAmedi / evaM jAva guNa saMkamacarimasamayo ti / saMpahi evaMvihassa atthavisesassa jANAvaNaTThamuttarasurAppabaMdhamAha - * prathama samayavartI upazAnta-darzanamohanIya jIva mithyAtvake dravyameMse samyagmithyAtvameM bahuta pradezapuMjako detA hai| usase samyaktvameM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjako detA hai / $ 162. prathama samayavartI upazAnta-darzanamohanIya jIva prathama samayavartI upazamasamyadRSTi kahalAtA hai / vaha mithyAtvake dravyameMse samyagmithyAtvameM bahuta pradeza puJjako detA hai / parantu samyaktvameM usase asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjako detA hai / zaMkA- ina donoMke dravyoMke Aneke liye mithyAtvakA kyA pratibhAga hai ? samAdhAna -- guNasaMkrama bhAgahAra pratibhAga hai, jo palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| itanI vizeSatA hai ki samyagmithyAtvake pradezoMke Aneke nimittarUpa guNasaMkrama bhAgahArase samyaktvake pradezoMke AnekA nimittarUpa guNasaMkrama bhAgahAra asaMkhyAtaguNA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / isa prakAra isa alpabahutvavidhise antarmuhUrta kAlataka midhyAtvake dravyameMse samyaktva aura samyagmithyAtvako pUrita karatA hai / itanI vizeSatA hai ki pratyeka samaya meM midhyAtvake dravyameM se asaMkhyAtaguNe asaMkhyAtaguNe pradeza puJjakA saMkrama karatA huA prathama samayameM samyagmidhyAtvameM saMkrAnta hue dravyase dUsare samaya meM samyaktvameM asaMkhyAtaguNe dravyakA saMkrama karatA hai / tathA usI samaya meM samyagmithyAtva meM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA saMkrama karatA hai / isaprakAra krama antima samayataka jAnanA caahie| aba isaprakAra ke arthavizeSakA jJAna karAneke liye Age sUtraprabandhako kahate haiM Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 gAthA 94 ] dasaNamohovasAmaNAM * vidiyasamae sammatta asaMkhejjaguNaM dedi / * sammAmicchatta asaMkhejjaguNaM dedi / * tadiyasamae sammatta asaMkhejjaguNaM dedi / * sammAmicchatta asaMkhejjaguNaM dedi / * evamaMtomuhuttaddhaM guNasaMkamo NAma / 5 163. edANi sugANi sugamANi / edehiM surohiM paratthANappAbahuaM bhaNidaM / saMpahi satthANappAbahue bhaNNamANe paDhamasamae sammAmicchace saMkamidapadesaggaM thovaM / vidiyasamae asaMkhejjaguNaM / evaM jAva guNasaMkamacarimasamao tti / evaM sammanassa vi satthANappAbahuaM NedavvaM / ettha uvasamasamAhaTThividiyasamayappahuDi jAva micchacassa guNasaMkamo asthi tAva sammAmicchatassa vi guNasaMkamo bhavadi, aMgulassAsaMkhejjamAgapaDibhAgiyavijjhAdaguNasaMkameNa sammAmicchandavvassa sammace tadavatthAe sNkmnnovlNbhaado| sureNANuvaiTThamedaM kudo labbhadi tti NAsaMkaNijjaM; surAssedassa desAmAsayabhAveNa tahAvihatthavisesasaMsUcaNe vAvArabbhuvagamAdo / * usase dUsare samayameM samyaktvameM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai / * usase samyagmithyAtvameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai / * usase tIsare samayameM samyaktvameM asaMkhyatAguNe pradezapuJjako detA hai| * usase samyagmiyyAtvameM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai| * isa prakAra antarmuhUrta kAlataka guNasaMkrama hotA hai / $ 163 ye sUtra sugama haiN| ina sUtroMdvArA parasthAna alpabahutvakA kathana kiyaa| aba svasthAna alpabahutvakA kathana karanepara prathama samayameM samyagmithyAtvameM saMkramita huA pradezapuMja stoka hai| dUsare samayameM saMkramita huA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hai| isaprakAra guNasakramake antima samayataka jAnanA caahie| isIprakAra samyaktvakA bhI svasthAna alpabahutva le jAnA caahie| yahA~para upazamasamyagdRSTike dUsare samayase lekara jahA~taka mithyAtvakA guNasaMkrama hotA hai vahA~taka samyagmithyAtvakA bhI guNasaMkrama hotA hai, kyoMki sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgIrUpa vidhyAtaguNasaMkramadvArA samyagmithyAtvake dravyakA samyaktvameM usa avasthAmeM saMkramaNa upalabdha hotA hai| zaMkA--sUtrameM isakA upadeza nahIM diyA, phira yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki isa sUtrakA dezAmarSakarUpase usa prakArako avasthAvizeSake sUcana karanemeM vyApAra svIkAra kiyA gayA hai| vizeSArtha--yahA~ upazamasamyagdRSTike prathama samayase lekara antarmuhUrta kAla taka mithyAtvake dravyakA samyagbhithyAtva aura samyaktvameM guNasaMkrama bhAgahAradvArA kisa prakAra Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 164. evamedeNa vidhiNA aMtomuhuttakAlaM guNasaMkamaNupAliya tado guNasaMkamakAlaparisamattIe micchattassa vijjhAdasaMkamamADhavedi ti paduSpAya NamuttaramuttAraMbho -- * tatto paramaMgulassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgeNa saMkamedi so vijjhAdasaMkamo NAma / $ 165. pubvillo uvasamasammAiTThI paDhamasamaya pahuDi egaMtANuvaDIe vaDDhamANassa aMtomuhuttakAlabhAvio guNasaMkamo NAma / eto paramaMgulassa asaMkhejadibhAgapaDibhAgio vijjhAdasaNido saMkamaviseso guNasaMkamaparisamattisamakAlapAraMbho hodUNa jAva uvasamasammAiTThI vedagasammAiTThI ca tAva NippaDibaMdhaM payadRdi ti bhaNidaM hodi / kudo vuNa dasa vijjhAdasaNNA tice 1 vijjhAdavisehiyassa jIvassa TThidi-aNubhAgakhaMDaya - guNase DhiAdipariNAmesu thakkesu payaTTamANattAdo vijjhAdasaMkamo tti eso bhaNNade / evaM sammAmicchattassa vi edammi visae vijjhAdasaMkamapavRttI vakkhANeyavvA / uttarottara guNita kramase asaMkhyAtaguNe dravyakA nikSepa hotA hai yaha batalAne ke sAtha yaha bhI batalAyA hai ki upazamasamyagdRSTike dUsare samaya se lekara samyagmithyAtva ke dravyakA bhI guNasaMkrama hotA hai, kyoMki sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgakA samyagmithyAtvake dravya meM bhAga denepara jo labdha Ave utane dravyakA vidhyAta- guNasaMkrama dvArA samyagmithyAtvake dravyakA samyaktva meM usa avasthAmeM saMkramaNa hotA rahatA hai| yaha dravya samyaktvameM prati samaya guNitakramase prApta hotA hai, isalie yahA~ aise saMkramakA nAma bidhyAta saMkrama hote hue bhI use TIkAkArane guNasaMkrama kahA hai aisA pratIta hotA hai| zrI dhavalAjIke isI sthalapara isakA koI ullekha upalabdha nahIM hotA / $ 164. isa prakAra isa vidhise antarmuhUrta kAla taka guNasaMkramakA pAlanakara isake Age guNasaMkramakA kAla samApta honepara mithyAtvakarmakA vidhyAtasaMkrama Arambha karatA hai isakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * usase Age sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa pratibhAgake dvArA saMkramaNa karatA hai vaha vidhyAtasaMkrama hai / $ 165. jo pahalekA upazamasamyagdRSTi jIva prathama samayase lekara ekAntAnuvRddhise vRddhi prApta ho rahA hai usake antarmuhUrta kAlataka honevAlA saMkrama guNasaMkrama kahalAtA hai / isase Age sUnyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa bhAgahArasvarUpa vidhyAtasaMjJAvAlA saMkramavizeSa guNasaMkramakI samApti samakAla meM prArambha hokara jabataka upazamasamyagdRSTi aura bedakasamyadRSTi hai taba taka binA kisI pratibandha ke pravRtta rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- -isa saMkramakI vidhyAta saMjJA kisa kAraNase hai ? samAdhAna -- vidhyAta huI hai vizuddhi jisakI aise jIvake sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura guNazreNi Adi pariNAmoMke ruka jAnepara pravRtta honeke kAraNa ise vidhyAtasaMkrama kahate haiM / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 285 * jAva guNasaMkamo tAva micchattavajjANaM kammANaM ThidighAdo aNubhAgadyAdo guNaseDhI ca / $ 166. ettha micchattavajjANamidi Niddeso micchattassa uvasaMtAvatthassa tadavatthAe TThadikhaMDayAdINamabhAvapaduppAyaNaphalo / tamhA jAva guNasaMkamo tAva eyaMtANuvaDDipariNAmehiM daMsaNamohaNIyavajjANaM kammANaM Thidi - aNubhAgaghAda-guNaseDhiNikkhebalakkhaNaM kajjasisesameso karedi, No parado, tattha vijjhAdavisohiyattAdotti sutasthaNicchao / kudo vuNa micchAiTThicarimasamae caivANiyaTTikaraNapariNAmesu jiddiTThesu guNasaMkamakAlabbhaMtare TThidi-aNubhAgaghAdAdINaM saMbhavo ? Na esa doso, puvtrapaogavaseNa dubarame vittiyaM pi kAlaM tappavRttIe bAhANuvalaMbhAdo / 4 isa prakAra isa sthalapara samyagmithyAtva ke bhI vidhyAtasaMkramakI pravRttikA vyAkhyAna karanA cAhie / * jaba taka guNasaMkrama hotA rahatA hai taba taka isa jIvake mithyAtvako chor3akara zeSa karmoMke sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNirUpa kArya hote rahate haiM / $ 166. yahA~para 'mithyAtvako chor3akara zeSa karmoM' isa padake nirdezakA phala upazAnta avasthAko prApta mithyAtvaprakRtike usa avasthAmeM sthitikANDakaghAta Adike abhAvakA kathana karanA hai / isaliye jabataka guNasaMkrama hotA hai tabataka yaha jIva ekAntAnuvRddhirUpa pariNAmoMke dvArA darzanamohanIyako chor3akara zeSa karmoMke sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta aura guNazreNinikSepa lakSaNavAle kAryavizeSako karatA hai, isase Age nahIM, kyoMki Age usakI vizuddhi vidhyAta ho jAtI hai yaha isa sUtrake arthakA nizcaya hai / zaMkA - - parantu mithyAdRSTike antima samayameM hI anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke samApta ho jAnepara guNasaMkrama kAlake bhItara sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta Adi kaise sambhava haiM ? - samAdhAna -- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki pUrva prayogavaza anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke uparama ho jAnepara bhI kitane hI kAlataka ukta kAryoMkI pravRtti meM bAdhA nahIM upalabdha hotI / vizeSArtha -- jo jIva anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke rukate hI antarameM pravezakara upazamasamyagdRSTi ho jAtA hai usake kitane kAlataka kina karmoMke sthitikANDakaghAta Adi kArya hote rahate haiM, mithyAtvaprakRtikA guNasaMkrama hokara kyA kArya hotA hai, aura isa kAlameM kisa prakArakI vizuddhi hotI hai aura upazamasamyagdRSTi ke sthitikANDakaghAta Adi honekA kAraNa kyA hai ina saba bAtoMkA yahA~ nirNaya kiyA gayA hai| sAtha meM yaha bhI batalAyA hai ki upazamasamyagdRSTike dUsare samaya se lekara samyagmithyAtvaprakRtikA samyaktva prakRti meM vidhyAtasaMkramake dvArA pradezanikSepa bhI hotA rahatA hai / isaprakAra jabataka guNasaMkramakI pravRtti hotI hai tabake kAryavizeSakA sUcanakara usake bAda vidhyAtasaMkramakI pravRtti honese sthitikANDakaghAta Adi kArya ruka jAte haiM isa bAtakA sakAraNa nirdeza kiyA gayA hai / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 jayadhavalAsahide kasAyapAhude [ sammantANiyogaddAraM 10 $ 167. evamettieNa saMbaMgheNa daMsaNamohauvasAmaNAe parUvaNaM kADhUNa saMpahi ettheva kAlasaMbaMdhiyANaM padANaM appAbahuaparUvaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * edisse parUvaNAe giTThidAe imo daMDao paNuvIsapaDigo / $ 168. edisse aNaMtaraparUvidAeM daMsaNamohovasAmagaparUvaNAe samattAe saMpahi eto 'daMsaNa-caritamohe' tti padapaDipUraNaM bIjapadamavalaMbiya imo paNuvIsapaDio appA bahuadaMDao kAdavvo hoi| edeNa viNA jahaNNukkassaTThidi-aNubhAgakhaMDaNukIraNaddhAdipadANaM pamANavisayaNiNNayANuppattIdo tti bhaNidaM hoi / evamedeNa sutteNa kayAvasarassa paNuvIsapadiyaraMsa appA bahuadaMDayassa jahAkamameso Niddeso- * savvatthovA uvasAmagassa jaM carimaaNubhAgakhaMDayaM tassa ukkIraNaddhA / $ 169. ettha uvasAmago tti vRtte daMsaNamohauvasAmago ghettavvo / tassa carimANubhAgakhaMDayamidi vRtte micchattassa paDhamaTThidIe samappaMtIe tatthataNacarimaMtonuhuttakAlabhAviyassa aNubhAgakhaMDayassa gahaNaM kAyavvaM / sesakammANaM puNa guNasaMkamakAlacarimAvatthAbhAviNo aNubhAgakhaMDayassa gahaNaM kAyavvaM, tadukkIraNaddhA aMtomuhuttamettI hoNa savvatthovA ti NihiTThA | 1 | paDhamassa aNubhAgakhaMDayassa ukkIraNakAlo * apuvvakaraNassa visesAhio / $ 167, isaprakAra itane prabandhake dvArA darzanamohanIyakI upazAmanAkA kathanakara aba yahIM para kAlasambandhI padoMke alpabahutvakA kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM-- * isa prarUpaNA ke samApta honepara yaha paccIsapadika daNDaka karane yogya hai / $ 168. anantarapUrva kahI gaI darzanamohake upazAmakakI isa prarUpaNAke samApta honepara aba 'daMsaNa-carittamohe' isa padakI pUrtisvarUpa bIjapadakA avalambana lekara yaha paccIsapadika alpabahutvadaMDaka karane yogya hai, kyoMki isake vinA jaghanya aura utkRSTa sthiti aura anubhAgasambandhI utkIraNakAla Adi padoMke pramANakA nirNaya nahIM ho sakatA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isaprakAra isa sUtradvArA avasara prApta paccIsapadika alpabahutvadaNDakakA kramase yaha nirdeza hai * upazAmakakA jo antima anubhAgakANDaka hai usakA utkIraNakAla sabase to hai / $ 169. yahA~ sUtrameM 'upazAmaka' aisA kahanepara darzanamohake upazAmakako grahaNa karanA cAhie / 'usake antima anubhAgakANDaka' aisA kahanepara midhyAtvakI prathama sthiti ke samApta hote samaya vahA~ antima antarmuhUrta meM honevAle anubhAgakANDakakA grahaNa karanA caahie| parantu * zeSa karmoMkA guNasaMkrama kAlako antima avasthAmeM honevAle anubhAgakANDakakA grahaNa karanA cAhie, unakA utkIraNa kAla antarmuhUrtapramANa hokara sabase stoka hai aisA nirdeza kiyA hai | 1| . * usase apUrvakaraNa ke prathama anubhAgakANDakakA utkIraNakAla vizeSa adhika hai| Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA 287 $ 170. kiM kAraNaM ? carimANubhAgakaMDayukIraNaddhAdo visesAhiyakameNa saMkhejasahassamettIsu aNubhAgakhaNDayaukkIraNaddhAsu heDhA odiNNAsu edassa smuppttiido| ettha visesapamANaM heTThimarAsissa saMkhejadimAgamettaM hodNa saMkhejAvaliyapamANamidi ghettvvN|2| * carimaTThidikhaMDayaukkIraNakAlo tamhi ceva dvividhakAlo ca do vi tullA sNkhejgunnaa| 171. evaM bhaNide micchattassa paDhamaTThidIe samappamANAe tatkAliyacarimaDidikhaMDayaukIraNakAlo tatthataNacarimaTThidibaMdhakAlo ca gaheyavvo / sesakammANaM puNa guNasaMkamakAlacarimadvidibaMdha-dvidikhaMDayakAlANaM gahaNaM kAyavvaM / ede ca do vi sarisaparimANA hodaNa pumvinlAdo apuvvakaraNapaDhamasamayavisayANubhAgakaMDayukkIraNaddhAdo saMkhejaguNA tti NihiTThA / kiM kAraNaM? ekkammi DidikhaMDayakAlabhaMtare saMkhejasahassamettANi aNubhAgakhaMDayANi hoti tti paramagurUvaesAdo / 3-4 / ___ * aMtarakaraNaddhA tamhi ceva hidivaMdhagaddhA ca do vi tullAo visesaahiyaao| 172. kiM kAraNaM ? pugvilladokAlehito heTThA aMtomuhuttakAlamosariyUNa doNhamedAsimaddhANaM pavuttidaMsaNAdo / 5-6 / 6 170. kyoMki antima anubhAgakANDakake utkIraNakAlase vizeSa adhikake kramase saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakasambandhI utkIraNakAloMke nIce utarane para isakI utpatti hotI hai| yahA~para vizeSakA pramANa adhastana rAzikA saMkhyAtavAM bhAgamAtra hokara saMkhyAta AvalipramANa hai aisA grahaNa karanA cAhie / 2 / / * usase antima sthitikANDakakA utkIraNakAla aura vahIMpara sthitibandhakAla ye donoM hI paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNe haiN| $ 171. aisA kahanepara mithyAtvakI prathama sthitike samApta hote samaya usa kAlameM honevAle antima sthitikANDakake utkIkaraNakAlako aura vahA~ke aMntima sthitibandhakAlako grahaNa karanA caahie| tathA zeSa karmoMke guNasaMkramakAlake antima sthitibandhakAlako aura sthitikANDakakAlako grahaNa karanA caahie| ye donoM sadaza parimANavAle hokara parvokta apUrvakaraNake prathama samayasambandhI anubhAgakANDakake utkIraNAkAlase saMkhyAtaguNe haiM aisA yahA~ nirdeza kiyA hai, kyoMki eka sthitikANDakake kAlake bhItara saMkhyAta hajAra anubhAga kANDaka hote haiM aisA parama gurukA upadeza hai / 3-4 / * una donoMse antarakaraNakA kAla aura vahIM para sthitibandhakAla ye donoM hI paraspara tulya hokara vizeSa adhika haiN| $ 172. kyoMki pUrvokta do kAloMse nIce antarmuhUrta kAla pIche jAkara ina donoM kAloMkI pravRtti dekhI jAtI hai / 5-6 / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 * avvakaraNe hidikhaMDayaukkIraNaddhA hidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo visesaahiyaao| 173. kiM kAraNaM ? pugvinladokAlehito tatto heTThA aMtomuhuttamosariya apuvvakaraNaSaDhamaTThidikhaMDayavisae edAsi pancuttidaMsaNAdo / 8 / __* uvasAmago jAva guNasaMkameNa sammatta-sammAmicchattANi pUredi so kAlo sNkhejgunno| __ 174. kiM kAraNaM ? takAlabbhaMtare saMkhejANaM DidikhaNDayANaM dvidibaMdhANaM ca sNbhvaado| * paDhamasamayauvasAmagassa guNaseDhisIsayaM saMkhejaguNaM / * 6175. etya paDhamasamayauvasAmago tti bhaNide bhAvini bhUtavadupacAraM kRtvA paDhamasamayauvasAmagamAvissa paDhamasamayaaMtarakArayassa gahaNaM kAyavvaM / tassa guNaseDhisIsagamidi vutte aMtaracarimaphAlIe padamANiyAe guNaseDhiNikkhevassa aggaggAdo saMkhejadimAgaM khaMDeyaNa jaM phAlIe saha NillevijjamANaM guNaseDhisIsayaM tassa gahaNaM kAyavvaM / taM puNa pusvillAdo guNasaMkamakAlAdo saMkhejjaguNaM, guNaseDhisIsayassa saMkhejjadimAge veva guNasaMkamakAlassa pjjvsaanndNsnnaado| adhavA paDhamasamayauvasAmagassa guNaseDhi * unase apUrvakaraNameM sthitikANDakakA utkIraNakAla aura sthitibandhakAla ye donoM hI paraspara tulya hokara vizeSa adhika haiN| 6 173. kyoMki pUrvokta do kAloMse unase nIce antarmuhUrta kAla pIche jAkara apUrvakaraNake prathama sthitikANDakake samaya inakI pravRtti dekhI jAtI hai / 78 / * una donoMse upazAmaka jIva jaba taka guNasaMkramake dvArA samyaktva aura samyagmithyAtva prakRtiyoMko pUratA hai vaha kAla saMkhyAtaguNA hai| 5 174. kyoMki usa kAlake bhItara saMkhyAta sthitikANDaka aura sthitibandha sambhava haiN|9| * usase prathama samayavartI upazAmakakA guNazreNizIrSe saMkhyAtaguNA hai / $ 175. yahA~ para 'prathama samayavartI upazAmaka' aisA kahane para bhAvoMmeM bhUtake samAna upacAra karake prathama samayavartI upazAmaka honevAlekA arthAt prathama samayavartI antara karanevAlekA grahaNa karanA caahie| usakA guNazreNizIrSa aisA kahanepara antarasambandhI antima phAlikA patana hote samaya guNazreNinikSepake agrAmase saMkhyAtaveM bhAgakA khaNDana kara jo phAlike sAtha nirjIrNa honevAlA guNAzreNizIrSa hai . usakA grahaNa karanA caahie| vaha pUrvake guNasaMkramasambandhI kAlase saMkhyAtaguNA hai, kyoMki guNazreNizIrSake saMkhyAtaveM bhAgameM hI guNasaMkramakAlakA anta dekhA jAtA hai| athavA sUtroMmeM prathama samayavartI upazAmakasambandhI mithyAtvakA guNazreNizIrSa aisA vizeSaNa lagA kara nahIM kahA, kintu sAmAnyarUpase kahA hai, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 289 sIsayaMmicchattasse tti visesiyUNa sutte Na parUvidaM, kiMtu sAmaNNeNovaiTTha, teNa sesakammANaM paDhamasamaya uvasAmagassa guNaseDhisIsayaM gaheyavvaM, tesimaMtarakaraNAbhAveNa paDhamasamayauvasAmagammi tassaMbhave virohANuvalaMbhAdo / 10 / * paDhamaTThidI saMkhejjaguNA / $ 176. kiM kAraNaM ? paDhamaTThidIe saMkhejadibhAgamettasseva guNaseDhisIsayassa aMtaradumAgAidattAdo / 11 / * uvasAmagaddhA visesAhiyA / $ 177, kettiyametto viseso ! samayUNadoAvaliyametto / kiM kAraNaM ? carima isaliye prathama samayavartI upazAmakake jo zeSa karma haiM unakA guNazreNizIrSa lenA cAhie, kyoMki una karmoM kA antarakaraNa na honese prathama samayavartI upazAmakake usake sambhava honemeM virodha nahIM pAyA jAtA / 10 / - vizeSArtha - yahA~ cUrNisUtra meM 'paDhamasamaya va sAmagassa guNaseDhisIsayaM' aisA kahA hai / isaliye prazna hotA hai ki yahA~ para kisa guNazreNizIrSakA grahaNa kiyA hai ? kyA midhyAtvakarmaguNazreNizIrSakA yA zeSa karmoMke guNazreNizIrSakA ? yadi midhyAtvakA guNazreNizIrSa liyA jAtA hai to jisa samaya yaha jIva upazamasamyadRSTi hotA hai usake prathama samaya meM to mithyAtvaguNazreNizIrSa banatA nahIM, kyoMki usakA patana antarakaraNake samaya antara sambandhI antima phalike patanake sAtha ho jAtA hai / isaliye mithyAtvakA guNazreNizIrSa yadi lenA hI hai to bhAvI bhUtakA upacAra karake jo prathama samaya antara karanevAlA hai use yahA~ prathama samayavartI upazAmakarUpase grahaNa karanA cAhie / aise jIvake midhyAtvakA guNazreNizIrSa pAyA jAtA hai aura vaha upazamasamyagdRSTike guNasaMkramakAlase saMkhyAtaguNA hai / kintu yahA~ sUtra meM mithyAtvakA guNazreNizIrSa aisA nahIM kahA hai / aisI avasthA meM jo prathama samayavartI upazAmaka hai usake zeSa karmoMkA guNazreNizIrSa liyA jA sakatA hai / isaprakAra sUtrokta padoMke ye donoM artha karane meM saMgati baiTha jAtI hai, kyoMki antarakaraNake prathama samaya meM mithyAtva ke guNazreNizIrSakA jo pramANa hai vahI pramANa prathama samayavartI upazAmaka ke zeSa karmoMke guNazreNizIrSakA hai, kyoMki yahA~ galitAvazeSa guNazreNi hotI hai, isaliye ukta donoM sthaloMmeM donoM guNazreNizIrSoMke samAna hone meM koI bAdhA nahIM AtI / * usase prathama sthiti saMkhyAtaguNI hai / $ 176. kyoMki prathama sthitike saMkhyAtaveM bhAgapramANa ho guNazreNizIrSako antara ke liye grahaNa kiyA gayA hai / 11 / * usase upazAmakakA kAla vizeSa adhika hai / $ 177. zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - eka samaya kama do AvalikAla vizeSakA pramANa hai / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? 37 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 samayamicchAiTThiNA baddhamicchattaNavakabaMdhassa egasamayo paDhamadvidIe ceva gldi| puNo imaM paDhamadvidicarimasamayaM mottUNa uvasamasammAidvikAlabbhatare samayUNadoAvaliyametaddhANamuvarigaMttUNa tassa uvasAmaNA samappai, teNa kAraNeNa paDhamaTTidIe uvarimAo samayUNadoAvaliyAo pavesiyUNa visesAhiyA jAdA / 12 / saMpahi edasseva visesAhiyapamANassa NiNNayakaraNamuttaro suttAvayavo-- * ve AvaliyAo samayUNAo / 6178. gayatthamedaM suttaM / / * aNiyahiaddhA saMkhenaguNA / $ 179. kiM kAraNaM ? aNiyaTTiaddhAe saMkhejadimAge ceva paDhamaTTidIe sarUvovaladdhIdo / 13 / * apuvakaraNaddhA sNkhejgunnaa| . 5 180. sabaddhamaNiyaTTikaraNaddhAdo apuvvakaraNaddhAra tahAbhAveNAvaTThANadaMsaNAdo / 14 / samAdhAna-kyoMki antima samayavartI mithyAdRSTike dvArA bA~dhe gaye mithyAtvasambandhI navakabandhakA eka samaya prathama sthitimeM hI gala jAtA hai| punaH isa prathama sthitisambandhI antima samayako chor3akara upazamasamyagdRSTike kAlake bhItara eka samaya kama do AvalipramANa kAla Upara jAkara usakI upazAmanA samApta hotI hai, isalie prathama sthitimeM eka samaya kama do AvalikA praveza karAkara vaha vizeSa adhika ho jAtA hai / 12 / aba isI vizeSa-adhika pramANakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtravacana hai* vaha vizeSa eka samaya kama do AvalipramANa hai| 5 178. yaha sUtra gatArtha hai| * usase anivRttikaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai| $ 179. kyoMki anivRttikaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgameM hI prathama sthitike svarUpakI upalabdhi hotI hai / 13 / vizeSArtha-anivRttikaraNameM antarakaraNake prathama samayase lekara anivRttikaraNake antima samaya takakA jitanA kAla hai vahI mithyAtvakI prathama sthitikA kAla hai jo ki anivRttikaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| yahI kAraNa hai ki yahA~ TIkAmeM yaha nirdeza kiyA hai ki anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta bhAgameM hI prathama sthitikI upalabdhi hotI hai| * usase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai / $ 180. kyoMki sarvadA anivRttikaraNake kAlase apUrvakaraNake kAlakA usI prakArase avasthAna dekhA jAtA hai / 14 / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94 ] daMsaNamohovasAmaNA 291 * guNaseDhiNikkhevo visesAhio / $ 181. apubvakaraNapaDhamasamaye ADhatto jo guNaseDhiNikkhevo so apuvvakaraNadvAdo visesAhio ti bhaNidaM hoi / kettiyameto viseso 1 visesAhiyaaNiya DiaddhAmeco / 15 / * * uvasaMtaddhA saMkhejjaguNA / $ 182. jammi kAle micchattamuvasaMtabhAveNacchadi so uvasamasammatta kAlo uvasaMtaddhA ti bhaNNade | esA guNaseDhiNikkhevAdo saMkhejjaguNA / kudo edaM Navvade ! dahAdo caiva suttAdo / 16 * aMtaraM saMkhejjaguNaM / $ 183. aMtaradIhattasuvasamasammattaddhAdo saMkhejjaguNamidi bhaNidaM hodi / kiM kAraNaM 1 aMtarassa. saMkhejjadibhAge veva uvasamasammataddhaM gAliya tado tinhaM kammANa 1 * usase guNazreNikA nikSepa vizeSa adhika hai / $ 181. kyoMki apUrvakaraNake prathama samaya meM jo guNazra NinikSepa upalabdha hotA hai vaha apUrvakaraNake kAlase vizeSa adhika hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna --anivRttikaraNake kAlako vizeSa adhika karanepara jo labdha Ave tatpramANa hai | 15 | vizeSArtha -- prArambha meM guNazra NinikSepakA kALa apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase kucha adhika batalA Aye haiM / isIliye yahA~para vizeSako uktapramANa batalAyA hai / * usase upazAntAddhA saMkhyAtaguNA hai / $ 182. jisa kAlameM midhyAtva upazAMtarUpase rahatA hai vaha upazamasamyaktvA kAla upazAntAddhA kahalAtA hai / yaha guNazreNinikSepase saMkhyAtaguNA hai / zaMkA - yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - isI sUtrase jAnA jAtA hai / 16 / - * usase antara saMkhyAtaguNA hai / $ 183. kyoMki antarakA AyAma upazamasamyaktva ke kAlase saMkhyAtaguNA ha yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki antarake saMkhyAtaveM bhAgameM hI upazamasamyaktvake kAlako galAkara Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe madaramoka DDiyUNa vedemANo aMtaraM viNAsediti paramagurUvaesA do / 17 / * jahaNNiyA AbAhA saMkhejjaguNA / [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 184. esA jahaNiyA AbAhA kattha gaheyavvA ? micchattassa tAva carimasamayamicchAdiTTiNA NavakabaMdhavisae gaheyavvA / tatto aNNattha micchattassa savvahAvAhAvalaMbhAdo / sesakammANaM puNa guNasaMkamacarimasamayaNavakabaMdha jahaNNAbAhA ghettavvA / uvari kiNNa gheppade 1 Na, guNasaMkamakAlaM voliya vijjhAde padidassa maMdavisohI TThidibaMdho vaha ti tavvisayAbAhAe savvajahaNNattANuvavattIdo / esA ca aMtarAyAmAdo saMkhejjaguNA / kudo evaM Navvade 1 edamhAdo ceva paramAgamavakkAdo / 18 / usase Age tInoM karmoMmeMse kisI ekakA apakarSaNakara usakA vedana karatA huA antarako samApta karatA hai aisA parama gurukA upadeza hai / 17 / vizeSArtha -- antarakaraNa ke samaya prathama sthiti aura uparitana sthitike madhya kI jitanI sthitiko ukta donoM sthitiyoMmeM nikSepakara antara karatA hai usa antara ke kAla meM yaha jIva upazama samyaktvako prAptakara antarake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlataka hIM yaha jIva upazamasamyagdRSTi rahatA hai, isaliye upazAntAddhAse antarake kAlako saMkhyAtaguNA kahA hai aisA paramparAse gurukA upadeza calA A rahA hai / * usase jaghanya AbAdhA saMkhyAtaguNI hai / $ 184. zaMkA -- yaha jaghanya AbAdhA kahA~kI lenI cAhie ? samAdhAna -- antima samayavartI mithyAdRSTike jo navakabandha hotA hai usakI lenI cAhie, kyoMki usa sthalake sivAya anyatra mithyAtvako jaghanya AbAdhA nahIM upalabdha hotI / parantu zeSa karmoMkA guNasaMkramake antima samaya meM jo navaka bandha hotA hai usakI jaghanya AbAdhA lenI cAhie / zaMkA- isase aura Ageke kAlakI kyoM nahIM lI jAtI samAdhAna -- nahIM, kyoMki guNasaMkramake kAlako ullaMghanakara vidhyAta saMkramako prApta hue jIva manda vizuddhivaza sthitibandha vRddhiMgata hotA hai, isaliye vahA~kI AbAdhA sabase jaghanya nahIM ho sakatI / aura yaha antarAyAmase saMkhyAtaguNI hai / zaMkA- aisA kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna -- isI paramAgamake vAkyase jAnA jAtA hai / 18 / - vizeSArtha - yahA~para antarAyAmase jisa jaghanya AbAdhAko saMkhyAtaguNA batalAyA gayA hai vaha yadi mithyAtvakarmake bandhakI lI jAtI hai to prakRtameM anivRttikaraNake antima samaya meM mithyAtva karmakA jo sabase jaghanya bandha hotA hai usakI lenI cAhie, kyoMki prakRtameM mithyAtva karma kA isase jaghanya bandha anivRttikaraNake antima samayako chor3a anyatra - tInoM Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daMsaNamohotrasAmaNA * ukkassiyA AbAhA saMkhejaguNA / $ 185. kiM kAraNaM 1 apuvyakaraNapaDhamasamayaTThidibaMdhavisae savvakammANamukassAbAhAe vivakkhiyattAdo / puvvillavisayajahaNNavidibaMdhAdo etthataNaThidibaMdho saMkhejjaguNo, teNa tadAvAhA vi tatto saMkhejjaguNA tti vRttaM hoi / 19 / gAthA 94 ] 293 * jahaNNayaM TThidikhaMDayamasaMkhejjaguNaM / $ 186. micchattassa tAva paDhamaTTidIe thovAvasese ADhattassa carimaTThidikhaMDayassa gahaNaM kAyavvaM / sesakammANaM ca guNasaMkamakAlassa thovAvasese ADhattassa carimaDidikhaMDayasya jahaNNabhAveNa saMgaho kAyavvo / edaM ca palidovamassa saMkhejjadibhAgapamANattaNeNa' puvvillAdo asaMkhejjaguNamidi ghettavvaM / 20 / karaNoM meM kahIM bhI nahIM pAyA jaataa| aura yadi prakRtameM jJAnAvaraNAdi zeSa karmoMke jaghanya bandhakI jaghanya AbAdhA lenI hai to vaha isa jIvake guNasaMkramake antima samaya meM ina karmoMkA jo apane pUrva kAlakI apekSA jaghanya vivakSita bandha hotA hai usakI lenI cAhie, kyoMki isase kama pramANavAlA bandha anyatra sambhava nahIM hai / yadyapi guNasaMkramake samApta honeke bAda bhI yaha jIva prathamopazama samyagdRSTi banA rahatA hai, kintu isake mandavizuddhike kAraNa sthitibandha adhika hone lagatA hai, isaliye prakRtameM guNasaMkramake antima samaya meM honevAle jaghanya sthitibandhakI jaghanya AbAdhA hI lenI caahie| ataH ukta donoM sthaloMkI jaghanya AbAdhA antarake kAlase saMkhyAtaguNI hotI hai yahI Azaya prakRtameM lenA cAhie / * usase utkRSTa AbAdhA saMkhyAtaguNI hai / $ 185 kyoMki saba karmoM kI apUrvakaraNa ke prathama samayameM honevAlI sthitibandhaviSayaka utkRSTa AbAdhA yahA~ vivakSita hai, kyoMki pUrva meM kahe gaye jaghanya sthitibandhase isa sthalakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai, isaliye usakI AbAdhA bhI pUrva meM kahI gaI jaghanya AbAdhAse saMkhyAtaguNI hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 19 / vizeSArtha -- sthitikANDakaghAta Adi kAryavizeSa apUrvakaraNake prathama samayase hI prArambha hote haiM / tadanusAra apUrvakaraNake prathama samaya meM honevAlA sthitibandha hI yahA~para liyA gayA hai / vaha Age honevAle saba karmoMke sthitibandhoMkI apekSA sabase adhika hotA hai, isaliye usakI AbAdhA bhI Age honevAle sthitibandhoMkI AbAdhAoM kI apekSA sabase adhika hogI yaha spaSTa hI hai / vahI yahA~ utkRSTa AbAdhArUpase vivakSita hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * usase jaghanya sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai / $ 186. mithyAtvake to prathama sthitike stoka zeSa rahanepara prApta hue antima sthitikaNDakakA grahaNa karanA cAhie aura zeSa karmoMke guNasaMkramakAlake stoka zeSa rahanepara prApta hue antima sthitikANDakakA jaghanyarUpase saMgraha karanA caahie| aura yaha palyopamake saMkhyAtaveM 1. Adarzapralau palidovamAsaMkhajjadibhAgapamANattaNeNa iti pAThaH / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 jayaMdhavalAsAhade kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 * ukkasyaM dvidikhaMDathaM saMkhejjaguNaM / $ 187. kiM kAraNaM 1 sAgarovamapudhattapamANattAdo / 21 / * jahaNNago dvidibaMdho saMkhejjaguNo / $ 188. kiM kAraNaM ? micchattassa carimasamayamicchAiTThijahaNNaTThidibaMdhassa aMtokoDA koDiyamANassa sesakammANaM pi guNasaMkamacarimasamayajahaNNaTThidibaMdhassa gahado / 22 / * ukkassago dvidibaMdho saMkhejjaguNo / $ 189. kiM kAraNaM ? savvakammANaM pi apuvvakaraNapaDhamasamayaDidibaMdhassa puvvillajahaNaTThidibaMdhAdo saMkhejjaguNatta siddhIe NivvAhamuvanaMbhAdo | 23 | bhAgapramANa honese pUrva meM kahI gaI utkRSTa AbAdhAse asaMkhyAtaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 20 / vizeSArtha - pUrva meM jo utkRSTa AbAdhA batalA Aye haiM vaha saMkhyAta kAla pramANa hotI hai aura jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai, isaliye hI prakRtameM utkRSTa AbAdhAse jaghanya sthitikANDakako asaMkhyAtaguNA batalAyA hai / * usase utkRSTa sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai / $ 187. kyoMki yaha sAgaropamapRthaktvapramANa hai / 21 / vizeSArtha -- apUrvakaraNake prathama samayameM kinhIM jIvoMke sAgaropamapRthaktvapramANa sthitikANDaka hotA haiM yaha pahale hI batalA Aye haiM / usIko yahA~ grahaNa kiyA hai| yaha pUrvake palyopamake saMkhyAtarve bhAgapramANa sthitikANDakase saMkhyAtaguNA hotA hai yaha spaSTa hI hai / * usase jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 188. kyoMki antima samayavartI midhyAdRSTi ke midhyAtvakA jaghanya sthitibandha antaHkor3A koDIpramANa aura zeSa karmoMkA bhI guNasaMkramake antima samayakA jaghanya sthitibandha liyA hai / 22 / vizeSArtha -- pUrva meM utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktva pramANa batalA Aye haiM aura yahA~ jaghanya sthitibandha antaHkor3AkoDIpramANa batalAyA hai, isalie yaha usase saMkhyAtaguNA hI hogA yaha spaSTa hai / * usase utkRSTa sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 189. kyoMki sabhI karmoMkA apUrvakaraNake prathama samayameM jo sthitibandha hotA hai vaha pUrva meM kahe gaye jaghanya sthitibandhase saMkhyAtaguNA hotA hai isakI siddhi nirbAdha pAI jAtI hai / 23 / vizeSArtha - apUrvakaraNake prathama samaya meM saba kamakA jo sthitibandha hotA hai vahA~se Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 94] dasaNamohovasAmaNA ___* jahaNNayaM hidisaMtakamma saMkhenaguNaM / 190. kiM kAraNaM 1 micchattassa micchAiTThicarimasamayajahaNNaTThidisaMtakammassa sesakammANaM pi guNasaMkamakAlacarimasamayajahaNNaTThidisaMtakammassa baMdhAdo saMkhejjaguNatte virohANuvalaMbhAdo / 24 / lekara saMkhyAta hajAroM sthitibandhabhedoMkA apasaraNa hokara anivRttikaraNake antima samayameM mithyAtvakA aura guNasaMkramake antima samayameM zeSa chaha karmoMkA prApta honevAlA sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| yahI kAraNa hai ki yahA~para ukta donoM sthaloMpara honevAle mithyAtva aura zeSa chaha karmoMke jaghanya sthitibandhase apUrvakaraNake prathama samayameM honevAlA ukta saba karmoMkA utkRSTa sthitibandha saMkhyAtaguNA batalAyA hai| * usase jaghanya sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / 6 190. kyoMki mithyAdRSTike antima samayameM mithyAtvakA jo jaghanya sthitisatkarma hotA hai aura zeSa karmoMkA bhI guNasaMkramakAlake antima samayameM jo jaghanya sthitisatkarma hotA hai unake vahA~ke bandhako apekSA saMkhyAtaguNe honemeM koI virodha nahIM pAyA jAtA / 24 / vizeSArtha--yadyapi sarvArthasiddhi Adi granthoM meM prathamopazama samyaktvake yogya kauna jIva hotA hai isa prasaMgase kisI ziSyane yaha prazna kiyA hai ki anAdi mithyAdRSTi bhavya jIvake karmoke udayase prApta kaluSatAke rahate hue darzanamohanIyakA aura cAra anantAnubandhIkA upazama . kaise hotA hai ? isI praznakA uttara dete hue AcAryadevane batalAyA hai ki kAlalabdhi Adike kAraNa unakA upazama hotA hai| vahA~ prathama kAlalabdhikA nirUpaNa karate hue batalAyA hai ki karmayukta bhavya AtmA ardhapudgalaparivartana nAmavAle kAlake avaziSTa rahanepara prathama samyaktvake yogya hotA hai, isase adhika kAlake zeSa rahanepara nhiiN| isase saMsArameM rahanekA adhikase adhika kitanA kAla zeSa rahanepara bhavya jIva prathama samyaktvako grahaNa karaneke liye pAtra hotA hai isakA niyama kiyA gayA hai| yaha eka kAlalabdhi hai| dUsarI karmasthitika kAlalabdhi hai| na to jJAnAvaraNAdi karmoMkI utkRSTa sthitike rahate hue prathama samyaktvako grahaNa karanekI pAtratA hotI hai aura na hI jaghanya sthiti ke rahate hue prathama samyaktvako grahaNa karanekI pAtratA hotI hai| kintu jisake pariNAmoMkI vizuddhivaza usa samaya bandhako prApta honevAle karmoMkA sthitibandha antaHkor3A-kor3I sAgaropama ho rahA ho aura jisane sattAmeM sthita koMkI sthiti usase saMkhyAta hajAra sAgaropamoMse nyUna antaHkoDAkor3I sAgaropama sthApita kara lI ho vaha jIva prathama samyakatvake grahaNake yogya hotA hai| isa prakAra yadyapi yahA~para bandhasthitikI apekSA satkarmokI sthiti nyUna batalAI gaI hai, parantu yaha kAlalabdhi usa jIvakI apekSA batalAI gaI hai jo kSayopazama Adi cAra labdhiyoMse sampanna hokara prathama samyaktvake grahaNake sanmukha hotA hai| kintu yahA~ para jo utkRSTa sthitibandhase jaghanya sthiti satkarma saMkhyAtaguNA batalAyA jA rahA hai vaha mithyAtvakarmakI apekSA anivRttikaraNake antima samayako lakSyameM lekara tathA jJAnAvaraNAdi chaha karmokI apekSA guNasaMkramake antima samayako lakSyameM lekara batalAyA jA rahA hai, isaliye sarvArthasiddhi Adike ukta kathanase isa kathanameM koI bAdhA nahIM aatii| zeSa kathana sugama hai| Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 * ukkassayaM hidisaMtakammaM saMkhejaguNaM / 5 191. savvakammANaM pi apuvvakaraNapaDhamasamayavisayassa ukassaTThidisaMtakammassehAvalaMbiyattAdo / 25 / * evaM paNuvIsadipaDigo daMDago smtto| $ 192. evaM paNuvIsadipaDigamappAbahuadaMDayaM samANiya etto adIdAsesapabaMdheNa vihAsidatthANaM gAhAsuttANaM sarUvaNidesaM kuNamANo vihAsAsuttayAro idamAha * etto suttaphAso kAyavvo bhavadi / 5 193. puvvaM paribhAsidatthANaM gAhasuttANameNhi samukttiNA jahAkama kAyavvA tti bhaNidaM hoi / . (42) dasaNamohassuvasAmago du cadusu vi gadIsu boddhvvo| paMciMdio ya saNNI NiyamA so hoi pjjtto||95|| * usase utkRSTa sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / $ 191. kyoMki sabhI karmoMke apUrvakaraNake prathama samayase sambandha rakhanevAle utkRSTa sthitisatkarmakA prakRtameM avalambana liyA gayA hai / 25 / . vizeSArtha--adhaHpravRttakaraNameM sthitikANDakaghAta nahIM hotaa| parantu saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa avazya hote haiN| isalie adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM honevAle sthitibandhase usake antima samayameM saMkhyAtaguNA hIna sthitibandha hone lagatA hai / isaliye apUrvakaraNake prathama samayameM vahA~ prApta sthitibandhase sthitisatkarmakA saMkhyAtaguNA honA nyAya prApta hai| aisI avasthAmeM yaha utkRSTa sthitikakarma apane jaghanyase saMkhyAtaguNA hotA hai aisA bhI nirNaya karanA ucita hI hai| * isaprakAra paccIsa padavAlA daNDaka samApta huaa| $ 192. isaprakAra paccIsa padavAle alpabahutvadaNDakako samAptakara Age atIta samasta prabandhake dvArA jinake arthakA vizeSa vyAkhyAna kiyA gayA hai aise gAthAsUtroMkA svarUpanirdeza karate hue vibhASAsUtrakAra isa sUtrako kahate haiM * aba Age gAthAsUtroMkI samutkIrtanA karane yogya hai| $ 193. jinake arthakA pahale spaSTIkaraNa kara Aye haiM una gAthAsUtroMkI krasase isa samaya samutkIrtanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * darzanamohanIyakarmakA upazama karanevAlA jIva cAroM hI gatiyoM meM jAnanA cAhie / vaha niyamase paJcendriya, saMjI aura paryAptaka hotA hai // 95 // 1. tA. pratI 'paMciMdiya saNNI [ puNa ] NiyamA' iti pAThaH / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 gAthA 95 ] dasaNamohovasAmaNA $ 192. esA paDhamagAhA daMsaNamohovasAmaNapaTThavaNAe ko sAmio hoi kimaviseseNa cadusu vi gadIsu vaTTamANo, Aho atthi ko viseso tti pucchAe nninnnnyvihaanntttthmvinnnnaa| edisse kiMci avayavatthaparAmasaM kssaamo| taM jahAdaMsaNamohassa uvasAmago aviseseNa cadusu vi gadIsu hodi tti boddhvvo| evaM cadugadivisayattasAmaNNeNAvahAridassa pAoggaladdhimuheNa visesapaduppAyaNaphalo gAhApacchaddhaNiddeso / taM kathaM ? 'paMciMdiyasaNNI' iccAdi / ettha paMciMdiyaNiddeseNa tirikkhagadIe eiMdiyaviyaliMdiyANaM paDiseho kao daTThavyo / tattha vi saNNipaMciMdio ceva sammattuppattIe pAoggo hodi, NAsaNNipaMciMdio tti jANAvaNaTTha saNNivisesaNaM kadaM / evaM cadugadivisayatteNa saNNipaMciMdiyavisayatteNa avahAridassedassa pajattAvatthAe ceva sammattuppattipAoggabhAvo, NApajattAvatthAe tti jANAvaNaTuM "NiyamA so hoi pajatto' tti NiddiSTuM / laddhiapajjatta-Nivvattiapajjattae mottUNa NiyamA Nivvattipajjatto ceva sammattuppattipAoggo hodi tti eso edassa bhaavttho|| $ 192. yaha prathama gAthA darzanamohanIyakarmakI upazAmanA prasthApanAkA kauna jIva svAmI hai, kyA avizeSarUpase cAroM hI gatiyoMmeM vidyamAna jIva svAmI hai yA koI vizeSatA hai aisI pRcchA honepara nirNayakA vidhAna karaneke liye AI hai / aba isake padoMke arthakA kucha parAmarza kreNge| yathA-darzanamohanIyakarmakA upazama karanevAlA jIva sAmAnyarUpase cAroM tiyoMmeM hotA hai aisA jAnanA caahie| isa prakAra cAroM gatiyA~ darzanamohanIya karmakI upazamanAkA viSaya haiM isa bAtakA sAmAnya rUpase nizcaya hone para prAyogya labdhidvArA vizeSakA kathana karaneke liye gAthAke uttarArdhakA nirdeza hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-'paMciMdiyasaNNI' ityAdi / isa padameM 'paJcendriya' padake nirdeza dvArA tiryaJcagatisambandhI ekendriya aura vikalendriyoMkA pratiSedha kiyA huA jAnanA caahie| usameM bhI saMjJo paJcendriya jIva hI prathama samyaktvake yogya hotA hai, asaMjJI paJcendriya jIva nahIM isa bAtakA jJAna karAneke liye usakA 'saMjJI' vizeSaNa diyA hai| isa prakAra cAroM gatiyA~ isakA viSaya hai aura saMjJI paJcendriya jIva isakA viSaya haiM isa rUpase nizcaya kiye gaye isake paryApta avasthAmeM hI samyaktvakI utpattikI yogyatA hotI hai, aparyApta avasthAmeM nahIM isa bAtakA jJAna karAne ke liye 'NiyamA so hoi pajjatto' isa vacanakA nirdeza kiyA hai| labdhyaparyApta aura nityaparyApta avasthAko chor3akara niyamase nivRtti paryApta jIva hI prathama samyaktvakI utpattike yogya hotA hai yaha isakA bhAvArtha hai| vizeSArtha-yahA~ para prathama samyaktvako grahaNa karaneke liye kauna jIva yogya hotA hai isakA nirdeza kiyA gayA hai / jo jIva prathama samyaktvako utpanna karaneke sanmukha hotA hai vaha cAroM gatiyoMkA hokara bhI saMjJI, paJcendriya, paryApta honA caahie| isakA yaha tAtparya hai ki yadi vaha nArakI yA devagatikA jIva hai to usake saMjI paJcendriya honepara bhI nityaparyApta 3/ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 (43) savvaNiraya-bhavaNesu dIva-samudde gh-jodisi-vimaanne| __ abhijoggamaNabhijogge' uvasAmo hoi boddhvvo||16|| 5 193. esA vidiyasuttagAhA puvvasuttuddidvatthavisesaparUvaNAe paDibaddhA / taM jahA-NirayagadIe tAva savvAsu NirayapuDhavIsu savvesu NiraiMdaesu savvaseDhIbaddhapaiNNaesu ca vaTTamANA NeraiyA jahAvuttasAmaggIe pariNadA veyaNAbhibhavAdIhiM kAraNehiM sammattamappAeMti tti jANAvaNaTuM samvaNirayaggahaNaM / tahA savvabhavaNesu tti vutte jattiyA nahIM honA caahie| kintu chahoM paryAptiyoMkI pUrNatA honepara antamuhUrtake bAda hI vaha prathama 'samyaktvake grahaNake yogya hotA hai| yadi manuSyagatikA jIva hai to usake bhI saMjJI paJcendriya honepara bhI vaha labdhyaparyApta aura nityaparyApta nahIM honA caahie| vaha paryApta hI honA cAhie / usameM bhI yadi karmabhUmija manuSya hai to paryApta honeke prathama samayase lekara ATha varSakA honA cAhie aura yadi bhogabhUmija hai to unacAsa dinakA honA caahie| aisA honepara hI vaha prathama samyaktvake grahaNake yogya hotA hai| yadi tiryazcagatikA jIva hai to vaha ekendriya, vikalatraya aura asaMjhI na hokara saMjJI paJcendriya hI honA caahie| usameM bhI aisA jIva yadi labdhyaparyApta aura nivRtyaparyApta hai to vaha prathama samyaktvake grahaNake yogya nahIM hotaa| vaha chahoM paryAptiyoMse paryApta honA caahie| usameM tiryaJca do prakArake hote haiM-bhogabhUmija aura karmabhUmija / karmabhUmija bhI do prakArake hote haiM -garbhaja aura sammUrchana / so inameMse garbhaja hI prathama samyaktvako utpanna kara sakate haiM sammUcchana nhiiN| usameM bhI divasapRthaktva avasthAke honepara hI ve prathama samyaktvake grahaNake yogya hote haiN| vizeSa Agamase jAna lenA caahie| yahA~ para prathama samyaktbake grahaNake yogya jo anya vizeSatAe~ batalAI haiM, jaise saMsArameM rahanekA isa jIvakA adhikase adhika ardhapudgalaparirtana nAmavAlA kAla zeSa rahe taba anAdi mithyAdRSTi jIva prathama samyaktvake grahaNake yogya hotA hai| yadi sAdi mithyAdRSTi jIva hai to vedaka kAlake samApta honepara hI vaha prathama samyaktvake grahaNake yogya hotA hai / tathA vaha kSayopazama Adi cAra labdhiyoMse sampanna honA cAhie ityAdi sarva sAdhAraNa vizeSatAoMke sAtha hI cAroM gatiyoMkA saMjJI paJcendriya paryApta jIva hI prathama samyaktvake grahaNake yogya hotA hai yaha ukta gAthAsUtrakA tAtparya hai| saba narakoMmeM rahanevAle nArakiyoMmeM saba bhavanoMmeM rahanevAle bhavanavAsI devoMmeM, saba dvIpoM aura samudroMmeM vidyamAna saMjI pazzendriya paryApta tiryazcoMmeM, DhAI dvIpa-samudroMmeM rahanevAle paryApta manuSyoMmeM, saba vyantarAvAsoMmeM rahanevAle vyantara devoMmeM, saba jyotiSka devoMmeM, vimAnoMmeM rahanevAle nau graiveyaka takake devoMmeM tathA abhiyogya aura anabhiyogya devoMmeM darzanamohanIyakA upazama hotA hai aisA jAnanA cAhie / . * 6 193. yaha dUsarI sUtragAthA pUrva gAthA sUtrameM kahe gaye arthavizeSake kathanameM pratibaddha hai| yathA-narakagatike saba naraka pRthivI sambandhI saba indrakabiloMmeM, saba zreNibaddha aura prakIrNaka biloMmeM vidyamAna nArakI jIva yathokta sAmagrIse pariNata hokara vedanA abhibhava Adi kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye, gAthAsUtrameM 'sanvaNiraya' padakA grahaNa kiyA hai tathA 'sanvabhavaNesu' aisA kahanepara .. 1. tApratI -maNabhijoggo iti pAThaH / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 96 ] daMsaNamohovasAmaNA dasavihANaM bhavaNavA siyANamAvAsA tesu savvesu caiva samuppaNNA jIvA jiNabiMba-deviddhidaMsaNAdIhi kAraNehiM sammattamuppAeMti, Na tattha visesaNiyamo asthi tti bhaNidaM hoi / tahA dIva-samudde tti vutte savvaisu dIvasamuddesu vaTTamANA je saNNipaMciMdiyatirikkhapaJjattA jeca aDDAijesu dIva- samuddesu maNusA saMkhejavassAuA gabbhovakkatiyA asaMkhejavassAuA ca te savve vi jAIbharatta - dhammasavaNAdipaccaehiM aSpaSpaNo visae savvattha sammattamuppAti / Na tattha desavisesaNiyamo asthi tti ghettavvaM / tasajIvavirahiesa asaMkhekhesu samuddesu kathaM ? Na, tattha vi puvvaveriyadevapaogeNa NIdANaM tirikkhANaM sammattappattIe payaTTaMtANamuvalaMbhAdo / gahasaddo jeNa veMtaradevANaM vAcao teNAsaMkhejjesu dIva - samuddesu je vaMtarAvAsA tesu savvesu vaTTamANA vANavetarA jiNamahimAdaMsaNAdIhiM kAraNehiM sammattamuppAeMti, Na tattha visesaNiyamo asthi tti gaheyavvaM / tahA 'jodisiya' ci jodisiyadevANaM caMdAicca-gaha-Nakkhatta-tArAmeyabhiNNANaM gahaNaM kAyavvaM / tesu vi jiNabiMbiddhidaMsaNAdIhiM kAraNehiM sammattappattI savtrattha Na viruddhA tti ghettavvaM / 'vimANe' tti vRtte vimANavAsiyadevANaM gahaNaM kAyavvaM / tesu vi sohammAdi jAva uvarimagevajjA tti savvattha vaTTamANA sagajAipaDibaddhasammattappattikAraNehi pariNadA 399 dasa prakArake bhavanavAsiyoMke jitane AvAsa haiM una sabameM hI utpanna hue jIva jinabimbadarzana aura devardhidarzana Adi kAraNoMse samyaktvako utpanna karate haiM, vahA~ vizeSa niyama nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / tathA 'dIva- samudde' aisA kahane para saba dvIpa - samudroMmeM vartamAna jo saMjJI paJcendriya tiryana paryApta haiM aura DhAI dvIpa - samudroM meM jo saMkhyAta varSakI AyuvAle garbhaja aura asaMkhyAta varSakI AyuvAle manuSya haiM ve sabhI jAtismaraNa aura dharmazravaNa Adi nimittoMse apane-apane liye sarvatra samyaktvako utpanna karate haiM / vahA~ dezavizeSakA niyama nahIM hai aisA yahA~para grahaNa karanA cAhie / zaMkA-sa jIvoMse rahita asaMkhyAta samudroM meM tiryaJcoMkA prathama samyaktvako utpanna karanA kaise bana sakatA hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki vahA~ para bhI pUrvake vairI devoMke prayogase le jAye gaye tiryaJca samyaktvakI utpattimeM pravRtta hue pAye jAte haiM / 'ga' zabda yataH vyantara devoMkA vAcaka hai ataH asaMkhyAta dvIpa-samudroMmeM jo vyantarAvAsa haiM / una sabameM vartamAna vAnavyantara deva jinamahimAdarzana Adi kAraNoMse samyaktvako utpanna karate haiM vahA~ vizeSa niyama nahIM hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| tathA 'jodisiya' isase candra, sUrya, graha, nakSatra aura tArAoMke bhedase aneka prakArake jyotiSI devoMko grahaNa karanA caahie| unameM bhI jinabimbadarzana aura devarddhidarzana Adi kAraNoMse samyaktvakI utpatti sarvatra viruddha nahIM hai aisA grahaNa karanA cAhie / 'vimANe' aisA kahanepara vimAnavAsI devoMkA grahaNa karanA caahie| unameM bhI saudharma kalpase lekara uparima maiveyaka taka sarvatra vidyamAna aura apanI-apanI jAti se sambandha rakhanevAle samyaktvotpattike kAraNoMse 1. tA0 pratau dIva iti pATho nAsti / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 sammattaM uppAeMti tti ghettavvaM / tatto uvarimaaNudisANuttaravimANavAsiyadevesu sammattuppattI kiNNa hodi ti ce? Na, tattha sammAiTThINaM ceva uppAdaNiyamadaMsaNAdo / etthevAvaMtaravisesapaduppAyaNaTThamAha--'abhijoggamaNabhijogge' idi| abhiyujyaMta ityabhiyogyAH, vAhanAdau kutsite karmaNi niyujyamANA vAhanadevA ityarthaH / tebhyo'nye kinviSikAdayo'nuttamadevAH, uttamAzca paarissdaadyo'nbhiyogyaaH| tesu sarveSu yathoktahetusannidhAne samyaktvotpattiraviruddheti yAkva / 'uvasAmo hoi boddhavvo' evaM bhaNide edesu savvesu daMsaNamohassa uvasAmago hoi ti NAyavyo, virohAbhAvAdo tti bhaNidaM hoi| pariNata hue deva samyaktvako utpanna karate haiM aisA grahaNa karanA caahie| zaMkA-unase uparima anudiza aura anuttara vimAnavAsI devoMmeM samyaktvakI utpatti kyoM nahIM hotI? samAdhAna-nahIM, kyoMki unameM samyagdRSTi jIvoMke hI utpanna honekA niyama dekhA jAtA hai| aba yahIM para avAntara bhedoMkA kathana karaneke liye kahate haiM-'abhijoggamaNabhijogge'-'abhiyujyante ityabhiyogyA' isa vyutpattike anusAra jo vAhanadeva vAhana Adi kutsita karmameM niyojita haiM ve abhiyogya deva haiM yaha isa padakA artha hai| unase anya kilviSika Adi anuttama deva aura pAriSada Adi uttama deva anabhiyogya deva haiN| una sabameM yathokta hetuoMkA sannidhAna hone para samyaktvakI utpatti aviruddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'uvasAmo hoi boddhavo aisA kahane para ina sabamaM darzanamohakA upazAmaka hotA hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki isameM koI virodha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha--pUrva gAthAsUtra meM sAmAnyase itanA hI kahA gayA thA ki cAroM gatiyoMke saMjJI paJcendriya paryApta jIva darzanamohake upazAmaka hote haiM / isa gAthAsUtrameM una jIvoMkA nAma nirdeza pUrvaka spaSTa rUpase khulAsA kiyA gayA hai| kisI bhI gatikA saMjJI paJcendriya paryApta koI bhI jIva kyoM na ho yadi vaha prathama samyaktvakI utpattike usa usa gatise sambandha rakhanevAle apane-apane kAraNoMse sampanna hai to vaha darzanamohakA upazAmaka hotA hai yaha isa gAthAsUtrake kathanakA sAra hai| yahA~ TokAmeM samyaktvakI utpattike bAhya sAdhanoMse katipaya kAraNoMkA saMketa kiyA gayA hai, ataeva yahA~ una saba sAdhanoMkA khulAsA kiyA jAtA hai| prArambhake tIna narakoMmeM jAtismaraNa, dharmazravaNa aura vedanAbhibhava ye tIna prathama samyaktvakI utpattike bAhya sAdhana haiN| yadyapi nArakiyoMke vibhaMgajJAna honese una sabako yathAsambhava pUrvabhavoMkA smaraNa hotA hai| kintu yahA~ para pUrvabhavoMkA smaraNamAtra prathama samyaktvakI utpattikA sAdhana nahIM hai| kintu pUrva bhavameM dhArmika buddhise jo anuSThAna kiye the ve viphala kyoM hue ise jAnakara joAtma-nirIkSaNa kara jIvAdi nau padArthoke mananapUrvaka apane upayogako AtmAmeM yukta karate haiM unake jAtismaraNa samyakattvakI utpattimeM bAhya sAdhana hai| dharmazravaNa pUrvabhavake snehI samyagdRSTi devoMke nimittase hotA hai, kyoMki vahA~ RSiyoMkA jAnA sambhava nahIM hai| yahA~ para vedanAbhibhavako prathama samyaktvakI utpattikA tIsarA bAhya sAdhana kahA hai| so usase aisA samajhanA cAhie ki vedanAsAmAnya prathama samyaktvakI utpattikA Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 gAthA 97 ] dasaNamohovasAmaNA bAhya sAdhana nahIM hai / kintu jinakA aisA upayoga hotA hai ki yaha vedanA isa mithyAtva tathA asaMyamake sevanase utpanna huI hai unake vaha vedanA samyaktvakI utpattikA sAdhana hotA hai| antake cAra narakoMmeM mAtra jAti-smaraNa aura vedanAbhibhava ye dohI prathama samyaktvakI utpattike bAhya sAdhana haiM / yahA~ samyaktvakI utpattikA bAhya sAdhana dharmazravaNa sambhava nahIM, kyoMki ina narakoMmeM eka to devoMkA gamanAgamana nahIM hotA / dUsare vahA~ke nArakiyoMmeM bhavake sambandhavaza yA pUrvake vairavaza parasparameM anugrAhya-anugrAhaka bhAva nahIM pAyA jAtA / ataH vahA~ ukta do hI prathama samyaktvakI utpattike nimitta haiN|' tiryaJcoMmeM prathama samyaktvakI utpattike bAhya sAdhana tIna haiM-jAtismaraNa, dharmazravaNa aura jinabimbadarzana / ye hI tIna manuSyoMmeM prathama samyaktvakI utpattike bAhya sAdhana haiN| kinhIM manuSyoMko jina mahimA dekhakara prathama samyaktvakI utpatti hotI hai| para ise alagase cauthA sAdhana mAnanekI AvazyakatA nahIM hai, kyoMki isakA jinabimbadarzanameM antarbhAva ho jAtA hai| kadAcit kinhIM manuSyoMko labdhisampanna RSiyoMke dekhanese bhI prathama samyaktvakI utpatti hotI hai| para ise bhI alagase sAdhana mAnanekI AvazyakatA nahIM hai, kyoMki isakA bhI jina bimbadarzanameM antarbhAva ho jAtA hai| sammedAcala, giranAra, campApura auha pAvApura AdikA darzana bhI jinabimbadarzanameM hI garbhita hai, kyoMki vahA~ bhI jinabimbadarzana tathA muktigamanasambandhI kathAkA sunanA yA kahanA Adike binA prathama samyaktvakI utpatti nahIM hotii| devoMmeM bhI bhavanavAsI, vAnavyantara,jyotiSI aura bArahaveM kalpatakake kalpavAsI devoMmeM prathama samyaktvakI utpattike cAra mukhya sAdhana haiM-jAtismaraNa, dharmazravaNa, jinamahimA darzana aura devardhidarzana / jinamahimAdarzana jinabimbadarzanake binA bana nahIM sakatA, isalie jinamahimAdarzanameM hI vaha garbhita hai| yadyapi jinamahimAdarzanameM svargAvataraNa aura janmAbhiSeka Adi garbhita haiM, para inameM jinabimbadarzana nahIM hotA, isalie yaha kahA jA sakatA hai ki jinamahimAdarzanake sAtha jinabimbadarzanakA avinAbhAva nahIM hai so aisA kahanA bhI yukta nahIM hai, kyoMki vahA~ bhI ye AgAmI kAlameM sAkSAt jina honevAle haiM aisA buddhimeM svIkAra karake hI ukta kalyANaka kiye jAte haiM, ataH ina kalyANakoMmeM bhI jinabimbadarzana bana jAtA hai| athavA aise kalyANakoMko nimittakara jo prathama samyaktva utpanna hotA hai use jinaguNazravaNanimittaka samajhanA cAhie / devardhidarzana jAtismaraNase bhinna sAdhana hai, kyoMki apanI-apanI aNimAdi RddhiyoMko dekhakara aisA vicAra honA ki ye RddhiyA~ jinadevadvArA upadiSTa dhArmika anuSThAnake phalasvarUpa utpanna huI haiM, jAtismaraNasvarUpa honese isako nimittakara utpanna huA prathama samyaktva jAtismaraNanimittaka hai aura Uparake devoMkI mahA RddhiyoMko dekhakara jo aisA vicAra karatA hai ki ina devoMke ye RddhiyAM samyagdarzanase yukta saMyamadhAraNake phalasvarUpa utpanna huI haiM aura maiM samyagdarzanase rahita dravyasaMyama pAlakara vAhana Adi nIca devoMmeM utpanna huA hU~ usa jIvake Uparake devoMkI Rddhiko dekhakara utpanna hue pratibodhase jo prathama samyaktvakI utpatti hotI hai vaha devardhidarzananimittaka prathama samyaktva hai| isaprakAra jAtismaraNa aura devardhidarzana ina donoMmeM antara hai| dUsare jAtismaraNa devoMmeM utpanna honeke prathama samayase lekara antarmuhUrta kAlake bhItara hI hotA hai aura devadhidarzana kAlAntarameM hotA hai, isaliye bhI ina donoMmeM antara hai| Anata kalpase lekara acyuta kalpa takake devoMmeM devadhidarzanako chor3akara prathama samyaktvakI utpattike pUrvokta tIna sAdhana haiN| eka to ina devoMmeM Uparake mahardhika devoMkA Agamana nahIM hotaa| dUsare vahIMke devoMkI Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAra 10 (44) uvasAmago ca savvo NivAghAdo tahA nniraasaanno| .. uvasaMte bhajiyavvo NIrAsANo ya khiinnmmi||97|| 194. esA tadiyagAhA daMsaNamohovasAmagassa tIhi karaNehiM vAvadAvatthAe NivyAghAdattaM NirAsANabhAvaM ca paduppAedi / taM jahA--savyo ceva uvasAmago NivvApAdo hoi, daMsaNamohovasAmaNaM pArabhiya uvasAmemANassa jai vi cauvyihovasaggavaggo jugavamuvaiTThAiMto vi NicchaeNa daMsaNamohovasAmaNametto paDibaMdheNa viNA samANedi tti vuttaM hoi / edeNa daMsaNamohovasAmagassa tadavatthAe maraNAbhAvo vi mahardhiko bAra-bAra dekhanese unheM Azcarya nahIM hotA tathA tIsare vahAM zuklalezyA honese unake saMklezarUpa pariNAma nahIM hote, isaliye vahA~ devardhidarzana prathama samyaktvakI utpatti kA sAdhana nahIM svIkAra kiyA gayA hai| nau preveyakavAsI devoMmeM prathama samyaktvakI utpatike do sAdhana haiM-jAtismaraNa aura dharmazravaNa / yahA~ Uparake devoMkA Agamana nahIM hotA, isalie devardhidarzana sAdhana nahIM hai| nandIzvara dvIpa AdimeM inakA gamana nahIM hotA, isalie vahA~ jinabimbadarzana sAdhana bhI nahIM hai| vahA~ rahate hue ve avadhizAnake dvArA jina mahimAko jAnate haiM, isalie bhI unake jina mahimAdarzana prathama samyaktvakI utpattikA bAhya sAdhana nahIM kahA jA sakatA, kyoMki ve vismayako utpanna karanevAle rAgase mukta hote haiM, isaliye unheM jina mahimA dekhakara vismaya nahIM hotaa| unake ahamindra hote hue bhI unameM paraspara anuprAhya-anuprAhaka bhAva honese unameM dharmazravaNa prathama samyaktvakI utpattikA bAhya sAdhana svIkAra kiyA gayA hai| isase Age anudiza aura anuttara vimAnavAsI deva niyamase samyagdRSTi hote haiM, isaliye vahA~ prathama samyaktvako utpatti kaise hotI hai yaha prazna hI utpanna nahIM hotaa| yahA~ pratyeka gatimeM prathama samyaktvakI utpattike jo sAdhana batalAye haiM unameMse kisIke koI eka prathama samyaktvakI utpattikA sAdhana hai aura kisIke koI dUsarA prathama samyaktvakI utpattikA sAdhana hai aisA yahA~ samajhanA caahie| pratyeka gatimeM prathama samyaktva kI utpattike jitane sAdhana batalAye haiM ve saba usa-usa gatimeM pratyekake hone cAhie aisA nahIM hai| zeSa kathana sugama hai| darzanamohakA upazama karanevAle saba jIva vyAghAtase rahita hote haiM aura usa kAlake bhItara sAsAdana guNasthAnako nahIM prApta hote / darzanamohake upazAnta hone para sAsAdanaguNasthAnako prApti bhajitavya hai| kintu kSINa hone para sAsAdanaguNasthAnakI prApti nahIM hotI // 3-97 // 6 194. yaha tIsarI gAthA darzanamohakA upazama karanevAle jIvake tIna karaNoMke dvArA vyApta avasthArUpa honepara nirvyAghAtapane aura nirAsAnapanekA kathana karatI hai / yathAsabhI upazAmaka jIva vyAghAtase rahita hote haiM, kyoMki darzanamohake upazamako prArambha karake usakA upazama karanevAle jIvake Upara yadyapi cAroM prakArake upasarga eka sAtha upasthita hoveM to bhI vaha nizcayase prArambhase lekara darzanamohakI upazamanavidhiko pratibandhake binA samApta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa kathana dvArA darzanamohake upazAmakakA usa avasthAmeM maraNa bhI nahIM hotA yaha kahA huA jAnanA cAhie, kyoMki maraNa bhI Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 97] daMsaNamohovasAmaNA 303 paduppAdo daTThavvo, tassa vi vAghAdabhedattAdo / ' tahA NirAsANo' tti bhaNide daMsaNamohaNIyamuvasAmaMto tadavatthAe sAsaNaguNaM pi Na eso paDivajjadi tti bhaNidaM hoi / 'uvasaMte bhajiyavvo' upazAnte darzanamohanIye bhAjyo vikalpyaH, sAsAdana pariNAmaM kadAcid gacchenna veti / kiM kAraNaM 1 uvasamasammattaddhAe chAvaliyAvasesAe tadopahuDi sAsaNaguNapaDivattIya kesu vi jIvesu saMbhavadaMsaNAdo / 'NIrAsANo ya khINammi' uvasamasammattaddhAe khINAe sAsAdanaguNaM NiyamA Na paDivajjadi ti bhaNidaM hoi / kudo evaM ce ! uvasamasammattaddhAe jahaNNeNeyasamayametta sesAe ukasseNa chAvaliyametAvasesAe sAsaNaguNapariNAmo hoi, paNa parado tti niyamadaMsaNA do / athavA 'NIrAsANo ya khINammi' evaM bhaNide daMsaNamohaNIyammi khINammi NirAsANo ceva, Na tattha sAsaNaguNapariNAma saMbhavai tti ghettavvaM, khaiyassa sammattassApaDivAdisarUvattAdo, sAsaNapariNAmassa uvasamasammatta puraM gamattaNi yamadaMsaNAdo ca / vyAghAtakA eka bheda hai / 'tahA NirAsANo' aisA kahane para darzanamohakA upazama karanevAlA jIva usa avasthAmeM sAsAdana guNasthAnako bhI nahIM prApta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'uvasaMte bhajiyavvo' arthAt darzanamohake upazAnta hone para bhAjya hai - vikalpya hai arthAt vaha jIva kadAcit sAsAdana guNasthAnako prApta hotA hai aura kadAcit prApta nahIM hotA, kyoMki upazama samyaktvake kAla meM chaha Avali zeSa rahane para vahA~se lekara sAsAdana guNasthAnakI prApti kinhIM bhI jIvoMmeM sambhava dekhI jAtI hai / 'NIrAsANo ya khINammi' arthAt upazama samyaktvakA kAla kSINa hone para yaha jIva sAsAdana guNasthAnako niyamase nahIM prApta hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- aisA kisa kAraNa se hai ? samAdhAna -- kyoMki upazama samyaktvake kAlameM jaghanyarUpase eka samaya zeSa rahane para aura utkRSTarUpase chaha Avali kAla zeSa rahane para sAsAdanaguNasthAna pariNAma hotA hai, isake bAda nahIM aisA niyama dekhA jAtA hai / athavA 'NIrAsANo ya khINammi' aisA kahanepara darzanamohanIyakA kSaya honepara yaha jIva nirAsAna hI hai, kyoMki usake sAsAdana guNasthAnarUpa pariNAma sambhava nahIM hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| kAraNa ki kSAyika samyaktva apratipAtasvarUpa hotA hai aura sAsAdana pariNAmake upazama samyaktva pUrvaka hone kA niyama dekhA jAtA hai / vizeSArtha - yahA~ darzanamohake upazAmana vidhike prArambha honeke samaya se lekara upazama samyaktvake kAlake bhItara tathA usake bAda kina kArya vizeSakA honA sambhava hai aura kauna kAryavizeSa hote hI nahIM ina saba bAtoMkA isa gAthAmeM nirdeza kiyA gayA hai / yaha jIva darzanamohakI upazAmana vidhikA prArambha adhaHkaraNake prathama samayase karake anivRttikaraNake antima samaya meM usako pUrNa karatA hai| isa kAlake bhItara eka to yaha jIva deva, manuSya, tiryoMdvArA aura anya kAraNoMse upasthita hue upasargoMke yugapat yA kisI ekake upasthita honepara usa ( upazAmana vidhi ) se cyuta nahIM hotA / yahA~ taka ki aise jIvakA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 304 (45) sAgAre paTTavago NiTThavago majjhimo ya bhajiyavvo / joge aNNadaramhi ya jahaNNago teulessAe // 68 // $ 195. edeNa cautthagAhAsutteNa daMsaNamohovasAmagassa uvajoga-jogalessApariNAmagao viseso paduppAdo daTThavvo / taM jahA -- ' sAgAre paTThavago' evaM bhaNide daMsaNamohovasAmaNamADhaveMto adhApavattakaraNa paDhamasamaya pahuDi aMtomuhuttametakAlaM paTTavago nAma bhavadi / so vuNa tadavatthAe NANovajoge ceva uvajutto hoi, tattha daMsaNovajogassAvIcArappayassa pavRttivirohAdo / tado madi- sudavibhaMgaNANANa maraNa bhI nahIM hotA / binA vyAghAtake yaha jIva use sampanna karatA hai / isa kAla meM aisA jIva sAsAdana guNasthAnako prApta ho jAya yaha bhI sambhava nahIM hai, kyoMki isa jIvake isa kAla ke bhItara anantAnubandhIcatuSka meM se kisI ekake udayake sAtha sadA kAla mithyAtvakA udaya banA rahatA hai aisA niyama hai| jaba ki sAsAdana guNasthAnakI prApti upazama samyaktvake kAlameM kamase kama eka samaya aura adhikase adhika chaha Avali kAlake zeSa rahanepara mAtra anantAnubandhIcatuSka meM se kisI eka prakRtike udaya udIraNA honepara hotI hai / vahA~ darzanamohanIyakI kisI bhI prakRtikA udaya na honese darzanamohanIyakI apekSA pAriNAmika bhAva hotA hai| isI prakAra prathamopazama samyaktvake kAlake bhItara bhI ye saba vizeSatAe~ jAnanI cAhie / mAtra aisA jIva apane kAlameM kamase kama eka samaya aura adhikase adhika chaha Avali kAla zeSa rahanepara anantAnubandhIcatuSkameMse kisI eka prakRtikA udaya honepara sAsAdana guNasthAnako prApta ho sakatA hai / kintu upazama samyaktvakA ukta kAla nikala jAnepara vaha sAsAdana guNasthAnako bhI prApta nahIM hotA, kyoMki upazama samyaktvakA kAla samApta honepara vaha yA to mithyAtvake udaya udIraNA ke honese midhyAdRSTi ho jAtA hai yA samyagmithyAtvakA udaya- udIraNA honese samyagmidhyAdRSTi ho jAtA hai yA samyaktva prakRtikA udaya udIraNA honese . vedakasamyagdRSTi ho jAtA hai / yahA~ gAthA meM 'khINammi' pada AyA hai| usase yaha abhiprAya bhI phalita hotA hai ki darzanamohanIyakA kSaya honepara bhI yaha jIva sAsAdana guNasthAnako nahIM prApta hotA, kyoMki darzanamohanIyakI kSapaNA honeke pUrva hI yaha jIva anantAnubandhIkI visaMyojanA kara letA hai, aura aise jIvake punaH anantAnubandhIkI sattAkA prApta honA sambhava nahIM hai / darzanamohake upazamanakA prasthApaka jIva sAkAra upayogameM vidyamAna hotA hai / kintu usakA niSThApaka aura madhya avasthAvartI jIva bhajitavya hai / tInoM yogoM meMse kisI eka yoga meM vidyamAna tathA tejolezyAke jaghanya aMzako prApta vaha jIva darzanamohakA upazAmaka hotA hai / / 4-98 / / $ 195. isa cauthe gAthA sUtra dvArA darzanamohake upazAmakake upayoga, yoga aura lezyA pariNAmagata vizeSakA kathana jAnanA caahie| yathA - 'sAgAre paTTavago' aisA kahane para darzanamohakI upazamavidhikA Arambha karanevAlA jIva adhaHpravRttakaraNake prathama samayase lekara antarmuhUrta kAla taka prasthApaka kahalAtA hai / parantu vaha jIva usa avasthAmeM jJAnopayoga meM hI upayukta hotA hai, kyoMki usa avasthAmeM avIcArasvarUpa darzanopayogakI pravRttikA virodha Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 98] dasaNamohovasAmaNA 305 maNNadaro sAgArovajogo ceva edassa hoi, NANAgArovajogo tti ghettavvaM / edeNa jAgarAvatthApariNado ceva sammattappacipAoggo hodi, NANNo ci evaM pi jANAvidaM, NihApariNAmassa sammattuppattipAoggavisohipariNAmehiM viruddhshaavttaado| evaM paTTavagassa sAgArovajogattaM NiyAmiya saMpahi NiTThavaga-majjhimAvatthAsu sAgarANAgArANamaNNadarovajogeNa bhayaNijjattapaduppAyaNamidamAha-NiTThavago majjhimo ya bhajidavyo / ' ettha NiTThavago tti bhaNide daMsaNamohovasAmaNAkaraNassa samANago ghettvyo| so vuNa kamhi uddese hodi tti pucchide paDhamahidi savvaM kameNa gAliya aMtarapavesAhimuhAvatthAe hoi / so ca sAgArovajutto vA aNAgArovajutto vA hodi ti bhajiyavvo, doNhamaNNadarovajogapariNAmeNa NiTThavagatte virohAbhAvAdo / evaM majjhimassa vi vattavvaM / ko majjhimo NAma ? paTTavaga-NiTThavagapajjAyANamaMtarAlakAle payaTTamANo majjhimo tti bhaNNade, tattha doNhaM pi uvajogANaM kamapariNAmassa virohAbhAvAdo bhayaNijjattamedamavagaMtavvaM / 5 196. saMpahi edassa ceva jogavisesAvahAraNamidamAha-'joge aNNadaramhi hai, isalie mati, zruta aura vibhaMgajJAnameMse koI eka sAkAra upayoga hI isake hotA hai, anAkAra upayoga nahIM hotA aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| isa vacana dvArA jAgRta avasthAse pariNata jIva hI samyaktvakI utpattike yogya hotA hai, anya nahIM isa bAtakA bhI jJAna karA diyA hai, kyoMki nidrArUpa pariNAma samyaktvakI utpattike yogya vizuddhirUpa pariNAmoMse viruddha svabhAvavAlA hai| isa prakAra prasthApakake sAkAropayogapanekA niyama karake aba niSThApakarUpa aura madhyama (bIcakI ) avasthAmeM sAkAra upayoga aura anAkAra upayoga meMse anyatara upayogake sAtha bhajanIyapanekA kathana karaneke liye yaha vacana kahA hai'NiTravago majjhimo ya bhjid-vo'| isa vacanameM niSThApaka aisA kahane para darzanamo zAmanAkaraNako samApta karanevAlA jIva lenA caahie| parantu vaha kisa avasthAmeM hotA hai aisA pUra ra samasta prathama sthitiko kramase galAkara antara pravezakI abhimukha avasthAke honepara hotA hai| aura vaha sAkAra upayogameM upayukta hotA hai yA anAkAra upayogameM upayukta hotA hai, isalie bhajanIya hai, kyoMki ina donoMmeMse kisI eka pariNAmake sAtha niSThApakapaneke honemeM virodhakA abhAva hai| isI prakAra madhyama avasthAvAleke bhI kahanA cAhie / zaMkA-madhyama kauna hai ? samAdhAna-prasthApaka aura niSThApakarUpa paryAryoMke antarAla kAlameM pravartamAna jIva madhyama kahalAtA hai| vahA~ para donoM hI upayogoMkA kramase pariNAma honemeM virodhakA abhAva honese yaha bhajanIyapanA jAnanA caahie| $ 196. aba isIke yoga vizeSakA nizcaya karaneke liye yaha kahate haiM-'joge 39 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 ya maNajoga - vacijoga- kAyajogANamaNNadare joge vaTTamANo daMsaNamohotrasAmaNAe paTTavago hoi / evaM NiTThavago majjhimo ya vattavvo, tattha tadaNNadaraNiyamANuvaladdhIdo / caduNhaNNadaramaNa jogeNa vA caduNhamaNNadakhacijogeNa vA, orAliya- veubviyANamadarAyajogeNa vA, pariNado saMto daMsaNamohosAmaNamADhavedi tti eso edassa tAvattho / $ 197, saMpahi tasseva lessA meduppAyaNamuttaro suntAvayavo - ' jahaNNago teulessAe ' / jai vi suTTu maMdavisohIe pariNamiya daMsaNamohaNIyamuvasAmedumADhavei to vi tassa teulessAe pariNAmo ceva tappA oggo hoi No heTThimalessApariNAmo tassa sammattappattikAraNakaraNapariNAmehiM viruddhasarUvattAdoti bhaNidaM hoi / edeNa tirikkha-maNussesu kiNha-NIla- kAulessANaM sammattappattikAle paDiseho kado, visohikAle amuha - tilessApariNAmassa saMbhavANuvavattI do / devesu puNa jahArihaM suhatillessApariNAmo ceva, [Na] teNa tattha viyahicAro / raiesa vi avaTThidakiNhaNIla- kAulessApariNAmesu suhatilessANamasaMbhavo ceve tti Na tatthedaM suttaM payaTTade / tado tirikkha-maNusaviyamevedaM suttamidi gaheyavvaM / daram / ' manoyoga, vacanayoga aura kAyayoga inameM se kisI eka yogameM vartamAna jIva darzanamohakI upazamavidhikA prasthApaka hotA hai / isI prakAra niSThApaka aura madhyama. avasthAvAle jIvake bhI kahanA cAhie, kyoMki ina donoM avasthAoMmeM prasthApakase bhinna niyamakI upalabdhi nahIM hotI / cAra prakArake manoyogoMmeMse anyatara manoyogase, cAra prakArake vacanayogoM meM se anyatara vacanayogase tathA audArika kAyayoga aura vaikriyika kAyayoga inameM se anyatara kAyayogase pariNata huA jIva darzanamohakI upazamavidhikA Arambha karatA hai yaha isakA bhAvArtha hai / $ 197. aba usIke lezyAbhedakA kathana karaneke liye AgekA sUtravacana AyA hai'jahaNNago teulessAe' yadyapi atyanta manda vizuddhise pariNamakara darzanamohakI upazamana - vidhikA prArambha karatA hai to bhI usake tejolezyAkA pariNAma hI usake yogya hotA hai, usase nIcekA lezyApariNAma nahIM, kyoMki vaha samyaktvakI utpatti ke kAraNarUpa karaNapariNAmoMse viruddha svarUpa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isase tiryaccoM aura manuSyoM meM kRSNa, nIla aura kApota lezyAoMkA samyaktvakI utpattike samaya pratiSedha kara diyA hai, kyoMki vizuddhike samaya azubha tIna lezyArUpa pariNAma sambhava nahIM hai / devoMmeM to yathAyogya zubha tIna lezyArUpa pariNAma hI hotA hai, isalie ukta kathanakA vahA~ para koI vyabhicAra nahIM AtA / nArakiyoM meM bhI avasthitasvarUpa kRSNa, nIla aura kApotalezyApariNAma hote haiM, vahA~ zubha tIna zyArUpa pariNAma asambhava hI haiM, isalie unameM yaha sUtra pravRtta nahIM hotA / ataH tiryaJcoM aura manuSyoMko viSaya karanevAlA hI yaha sUtra hai aisA grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha darzanamohakA upazama karate samaya isa jIvake prathama samaya se lekara Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 gAthA 99 ] dasaNamohovasAmaNAM (47) micchattavedaNIyaM kamma uvasAmagassa boddhavvaM / uvasaMte AsANe teNa paraM hoi bhajiyavvo // 19 // $ 198. edeNa gAhAsutteNa daMsaNamohovasAmagassa jAva aMtarapaveso Na hoi tAva NiyamA micchattakammodao hoi / tatto paramuvasamasammattakAlabbhaMtare tadudao gatthi ceva / uvasamasammattakAle NiTThide puNa micchattodayassa bhayaNijattamidi / edeNa tiNNi atthavisesA parUvidA / taM jahA-'micchattavedaNIyaM kamma' evaM bhaNide micchattaM vediAdi jeNa kammeNa taM micchattavedaNIyaM kammamudayAvatthAvisesidamuvasAmagassa NiyamA hodi ti NAyavvamidi gAhApuvvaddhe padasaMbaMdho, teNa micchattakammodayo daMsaNa antima samaya taka isa kAlameM kauna upayoga hotA hai, yoga kauna hotA hai aura lezyA kauna hotI hai ina tathyoMkA isa gAthAmeM vicAra karate hue batalAyA hai ki darzanamohake upazamanavidhike prasthApakakA prathama samayase lekara antarmuhUrtakAla taka sAkAra upayoga hotA hai, kyoMki darzanopayoga avicArasvarUpa honese usake prArambhameM isakI pravRtti nahIM bana sktii| usake bAda madhyakI aura antako avasthAmeM yaha yathAsambhava darzanopayogI bhI ho jAtA hai / isakA kAraNa yaha pratIta hotA hai ki darzanamohake upazamanAke kAlase mati-zratajJAnakA kAla alpa hai, ataeva bIca meM anAkAra upayoga ho jAtA hai / parantu aisA honepara bhI upayogakA Alambana jIva padArtha hI rahatA hai, kyoMki isakI sanmukhatAmeM hI darzanamohakA upazama hokara prathamopazama samyaktvakI prApti hotI hai / isase yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki darzanamohakA upazAmaka jIva niyamase jAgRta hotA hai, kyoMki supta avasthAmeM isakI prApti sambhava nahIM hai| yogakI apekSA vicAra karane para isake dasa paryApta yogoMmeMse yathAsambhava koI bhI yoga hotA hai / lezyA kama se kama manuSyoM aura tiryaJcoMke pIta lezyAkA jaghanya aMza hotA hai| isase nIce kI anya azabha lezyAeM nahIM hotIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| devoM aura nAra parya hai| devoM aura nArakiyoM avasthita lezyAke rahate hue bhI darzanamohakA upazama hokara samyaktvakI prApti sambhava hai isalie pUrvokta lezyAkA niyama tiryaJcoM aura manuSyoMkI apekSA yahA~ kiyA gayA hai aisa yahA~ uA caahie| darzanamohanIyakA upazama karanevAle jIvake mithyAtvakarmakA udaya jAnanA cAhie / kintu darzanamohakI upazAnta avasthAmeM mithyAtva karmakA udaya nahIM hotA, tadantara usakA udaya bhajanIya hai // 5-99 // $ 198. isa gAthAsUtradvArA yaha batalAyA gayA hai ki darzanamohake upazAmaka jIvakA jabataka antara praveza nahIM hotA hai tabataka usake mithyAtvakA udaya niyamase hotA hai| usake bAda upazamasamyaktvake kAlake bhItara mithyAtvakA udaya nahIM hI hotaa| parantu upazamasamyaktvake kAlake samApta honepara mithyAtvakA udaya bhajanIya hai| isaprakAra isa gAthAsUtra dvArA tIna arthavizeSa kahe gaye haiN| yathA-'micchattavedaNIyaM kamma' aisA kahane para jisa karmake dvArA mithyAtva vedA jAtA hai vaha mithyAtva vedanIya karma udaya avasthAse yukta upazAmakake niyamase hotA hai aisA jAnanA cAhie, isaprakAra gAthAke pUrvArdhakA padasambandha hai, Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 mohovasAmagassa NiyamA hoi ti suttattho gaheyavvo / udayavisesaNaM sutteNANuvai8 kathamuvalabbhadi tti NAsaMkaNijjaM, atthavaseNeva thaavihvisesnnsstthsmuvlddhiido| athavA vedyata iti vedanIyaM mithyAtvameva vedanIyaM mithyAtvavedanIyaM udayAvasthApariNataM mithyAtvakarmeti yAvat / tadupazamakasya bhavatIti sUtropAttameva tadvizeSaNamavagaMtavyam / 'uvasaMte AsANe' evaM bhaNide daMsaNamohaNIye uvasaMte uvasamasammAdidvittamuvagayassa micchattavedaNIyakammodayassa AsANameva viNAso ceva / kiM kAraNaM ? aMtarapavesAvatthAe tadudayassa accaMtAbhAveNa NisiddhattAdo tadaNudayasseva uvasaMtabhAveNettha vivakkhiyattAdo ca / adhavA uvasaMte uvasamasammattakAlabbhaMtare AsANe sAsaNakAlabbhaMtare ca micchattakammodayo patthi ceve tti vakkasesavaseNa suttatthasaMbaMdho kAyavyo / 'teNa paraM hoi bhajiyavvo' evaM bhaNide uvasamasammattaddhAe samattAe tatto paraM micchattakammodaeNa eso bhajiyavvo, micchatta-sammatta-sammAmicchattANamaNNadarodayassa ttthaavirohaado| isaliye mithyAtva karmakA udaya darzanamohake upazAmakake niyamase hotA hai isaprakAra sUtrakA artha grahaNa karanA caahie| zaMkA-sUtradvArA anupadiSTa udaya vizeSaNa kaise upalabdha hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki arthake sambandhase hI usa prakArake vizeSaNakI yahA~ para upalabdhi hotI hai| athavA jo vedA jAya vaha vedanIya hai| mithyAtva hI vedanIya mithyAtva vedanIya hai| udaya avasthAse pariNata mithyAtva karma yaha isakA tAtparya hai| vaha upazama karanevAle jIvake hotA hai isaprakAra ukta vizeSaNa sUtrokta hI jAnanA cAhie / 'usasaMte AsANe' aisA kahanepara darzanamohanIyake upazAnta avasthAmeM upazamasamyagdRSTipaneko prApta hue jIvake mithyAtva vedanIyakarmake udayakA AsAna hI arthAt vinAza hI rahatA hai, kyoMki antara pravezarUpa avasthAmeM usake udayakA atyantAbhAva honese usakA udaya niSiddha hI hai tathA usakA anudayahI upazAntarUpase yahA~ para vivakSita hai / athavA 'uvasaMte' arthAt upazamasamyaktvake kAlake bhItara tathA 'AsANe' arthAt sAsAdana kAlake bhItara mithyAtvakamakA udaya nahIM hI hai isaprakAra vAkya zeSake vazase sUtrakA arthake sAtha sambandha karanA cAhie / 'teNa paraM hoi bhajiyavvo' aisA kahanepara upazama samyaktvake kAlake samApta honepara |tadanantara mithyAtva karmake udayase yaha bhajanIya hai, kyoMki mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtvameM se anyatarake udayakA vahA~ virodha nahIM pAyA jaataa| vizeSArtha-isa gAthAsUtradvArA tIna artha spaSTa kiye gaye haiN| prathama arthako spaSTa karate hue batalAyA hai ki jo mithyAdRSTi jIva darzana mohakA upazama karatA hai usake mithyAtvakA udaya niyamase hotA hai| dUsare arthako spaSTa karate hue batalAyA hai ki upazamasamyagdRSTike mithyAtvakarmakA udaya nahIM hotA / yahA~ gAthAmeM 'uvasaMte AsANe' pATha hai / tadanusAra 'AsANa' avasAna pAThakA paryAyarUpa honese vinAza artha karake ukta artha phalita kiyA gayA hai| athavA 'uvasaMte AsANe' isakA artha upazamasamyagdRSTi aura sAsAdana karane para 1. tA0pratsai athavA iti pATho nAsti / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 100 ] daMsaNamohovasAmaNA (48) savrvvahiM TThidivisesehiM uvasaMtA hoMti tiSNi kammaMsA / 309 kahi ya aNubhAge NiyamA savve TThidivisesA // 100 // $ 199. ettha 'tiNi kammaMsA' tti bhaNide micchatta-sammatta sammAmicchattANaM gahaNaM kAyavvaM, daMsaNamohovasAmaNAe payaTTattAdo / ede tiNi kammaMsA savvehi ceva TThidivisesehi uvasaMtA boddhavvA / Na tesimekkA viTThidI aNuvasaMtA asthi tti bhAvattho / tado micchatta- sammatta - sammAmicchattANaM jahaNNaTThidippahuDi jAvukkassaTThiditti desu savvesuTThidivisese disavvaparamANU uvasaMtA tti siddhaM / evamuvasaMtANaM tesiM hidivisesANaM savvesimaNubhAgo kimeyaviyappo ceva Aho NANAviyappo tti bhaNide eyaviyappo cevetti jANAvaNaTThamuvarimo gAhAsuttAvayavo - 'ekkamhi ya aNubhAge' ekamhi cevANubhAgavisese' tinhamedesi kammaMsANaM savve dvidivisesA daTThavvA / aMtara - bAhirA - NaMtarajahaNNaTThidivisese jo aNubhAgo so ceva tatto uvarimAsesaTThidivisesesu ukassa 'nahIM' itane vAkyazeSake yogase yaha artha phalita kiyA hai ki upazamasamyagdRSTi aura sAsAdana guNasthAnavAleke mithyAtvakA udaya nahIM hotA / yahA~ 'nahIM' isa vAkya zeSakI yojanA 'teNa paraM hoi bhajiyanbo' padako dhyAna meM rakhakara kI gaI hai| tIsare arthako spaSTa karate hue batalAyA hai ki upazamasamyaktvakA kAla pUrA hone para mithyAtvakA udaya bhajanIya hai / arthAt yadi aisA jIva midhyAtvako prApta hotA hai to usake mithyAtva karmakA udaya rahatA hai | yadi samyagmithyAtvako prApta hotA hai to samyagmithyAtva karmakA udaya rahatA hai aura yadi vedakasamyaktvako prApta hotA hai to samyaktva prakRtikA udaya rahatA hai| isa prakAra isa gAthAsUtra dvArA tIna arthoMko spaSTa kiyA gayA hai / darzana mohanIyakI tInoM karma prakRtiyA~ sabhI sthiti vizeSoMke sAtha upazAnta ( udaya ke ayogya ) rahatI haiM tathA sabhI sthitivizeSa niyamase eka anubhAga meM avasthita rahate haiM / / 6-100 / / $ 199. isa gAthAsUtra meM 'tiNi kammaMsA' aisA kahanepara mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtvakA grahaNa karanA cAhie, kyoMki darzanamohakI upazAmanAkA prakaraNa hai / ye tInoM hI karma prakRtiyA~ sabhI sthiti vizeSoMke sAtha upazAnta jAnanI caahie| unakI eka bhI sthiti anupazAnta nahIM hotI yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai / ataH mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtva kI jaghanya sthitise lekara utkRSTa sthiti taka ina saba sthiti vizeSoM meM sthita saba paramANu upazAnta hote haiM yaha siddha huA / isaprakAra upazAnta hue una saba sthitivizeSakA anubhAga kyA eka prakArakA hI hai yA nAnA bhedoMko liye hue hai aisA kahanepara eka prakArakA hI hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA gAthAsUtrakA avayava AyA hai'ekkamhi ya aNubhAge' eka hI anubhAgavizeSa meM ina tInoM karmaprakRtiyoMke saba sthitivizeSa jAnane cAhie / antarAyAmake bAhara anantaravartI jaghanya sthitivizeSameM jo anubhAga hai 1. tA0 pratI cevANubhAgavisaye iti pAThaH / Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM 10 dvidipajaMtesu hoi, gANNasso' tti bhaNidaM hodi / micchattassa tAva savvaghAdiviTThANio ghAdidaseso aNubhAgo savvesu. TThidivisesesu avisiTTasarUveNAvaTTido dttttyo| evaM sammAmicchattassa vi Navari micchattANubhAgAdo aNaMtaguNahINo / sammattassa puNa tatto vi aNaMtaguNahINo desaghAdiviTThANasarUvo dAruasamANANaMtabhAgAvaTThANo ukkassANubhAgo eyaviyappo savvattha hodi tti ghettavvaM / $200. saMpahi saNamohaNIyamuvasAmemANassa tadavatthAe kiMpaccaeNa NANAvaraNAdikammabaMdho hodi ti evaMvihassa atthavisesassa NiddhAraNaTThamuvarimagAhAsuttamoiNNaMvahI usase uparima utkRSTa sthiti paryanta samasta sthitivizeSoM meM hotA hai vaha anya nahIM hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| mithyAtvakA to ghAta karanese zeSa rahA sarvaghAti dvisthAnIya anubhAga saba sthiti vizeSoMmeM avasthitarUpase avasthita jAnanA caahie| isI prakAra samyagmithyAtvakA bhI jAnanA cAhie / itanI vizeSatA hai ki mithyAtvake anubhAgase yaha anantaguNA hIna hotA hai| samyaktvakA anubhAga to usase bhI anantaguNA hIna hotA hai, jo dezaghAti dvisthAnIya svarUpa hokara dArusamAna anubhAgake anantaveM bhAgarUpase avasthita utkRSTa svarUpa eka prakArakA sarvatra hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-isa gAthAsUtra meM darzanamohanIyakI tInoM karma prakRtiyoMkI upazAnta avasthAmeM kyA vyavasthA rahatI hai yaha spaSTa kiyA gayA hai| akele mithyAtva, mithyAtva aura samyagmithyAtva yA tInoM karma prakRtiyoMkI prathama sthitike gala jAneke anantara samayameM jIvake antarAyAmameM praveza karanepara ukta tInoM prakRtiyoMkI antarAyAmake Upara dvitIya sthitimeM apane-apane sthitivizeSoMke sAtha jitanI sthiti prApta hotI hai vaha saba upazAnta rahatI hai arthAt prathamopazamake kAlake antima samaya taka udayake ayogya rahatI hai| yahA~ mithyAtva aura samyagmithyAtvakA saMkramaNa to hotA hai para una sthitivizeSoMkI apakarSaNapUrvaka udIraNA nahIM hotI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| anubhAga una tInoM prakRtiyoMke apane-apane sthitivizeSoM meM apane-apane yogya dvisthAnIya eka prakArakA hotA hai| arthAta mithyAtva kA ghAta karanese zeSa bacA sarvaghAti dvisthAnIya anubhAga saba sthitivizeSoMmeM samAna hotA hai| antarAyAmake Upara prathama jaghanya sthitimeM jo sarvaghAti dvisthAnIya anubhAga hotA hai vahI usase UparakI mithyAtvasambandhI anya saba sthitiyoMmeM hotA hai| samyagmithyAtvake saba sthitivizeSoMmeM bhI isIprakAra eka prakArakA dvisthAnIya sarvaghAti anubhAga hotA hai| kintu vaha mithyAtvake anubhAgase anantaguNA hIna hotA hai| samyaktva prakRti dezaghAti hai, isaliye usake saba sthiti vizeSoMmeM dezaghAti dvisthAnIya eka prakArakA anubhAga hokara bhI vaha samyagmithyAtvake anubhAgase anantaguNA hIna hotA hai| sAtha hI yaha utkRSTa hotA hai| yaha saba ukta gAthAkA tAtparya hai| ___5200. aba darzanamohanIyakA upazama karanevAle jIvake usa avasthAmeM jJAnAvaraNAdi karmoMkA bandha kiMnimittaka hotA hai isaprakAra isa arthavizeSakA nirdhAraNa karaneke liye AgekA gAthAsUtra AyA hai 1. tA0pratau NANNAriso iti pAThaH / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 101 ] daMsaNamohovasAmaNA (48) micchattapaccayo khalu baMdho uvasAmagassa boddhavo / uvasaMte AsANe teNa paraM hoi bhajiyavvo // 101 // 311 $ 201. micchattaM paccao kAraNaM jassa so micchattapaccao khalu pariphuDaM baMdho daMsaNamohovasAmagassa jAva SaDhamaTThidicarimasamayo ti tAva boddhavvo / kesiM kammANaM baMdho ? micchattassa NANAvaraNAdisesakammANaM ca / jai vi ettha sesANaM asaMjama - kasAya - jogANaM paccayattamatthi to vi micchattasseva SahANabhAvavivakkhAe evaM parU vidamidi ghettavvaM, uvari micchattapaccayassAbhAvapaduppAyaNaparattAdo / 'uvasaMte AsANe' daMsaNamohaNIe uvasaMte aMtaraM paviTThapaDhamasamayappa huDi micchattapaccayassa AsANameva viNAso ceva, Na tattha micchattapaccao asthi tti vRttaM hoi / adhavA 'uvasaMte' vasaMtadaMsaNamohaNIye sammAiTThimmi AsANe' sAsaNasammAiTThimmi yamicchattapaccao Natthi vikase kADhUNa suttattho samattheyavvo / 'teNa paraM hoi bhajiyavvo' tatto paramuvasaMtaddhAe riigate micchattapaccao bhajiyavvo / kiM kAraNaM 1 uvasamasammattaddhAe khINAe tinha darzana mohanIyakA upazama karanevAle jIvake niyamase mithyAtvanimittaka bandha jAnanA cAhie / kintu usake upazAnta rahate hue mithyAtvanimittaka bandha nahIM hotA tathA upazAnta avasthAke samApta honeke bAda mithyAtvanimittaka bandha bhajanIya hai // 7-101 // 201 mithyAtva hai pratyaya arthAt kAraNa jisakA baha mithyAtvapratyaya bandha 'khalu' arthAt spaSTarUpase darzanamohakA upazama karanevAle jIvake prathama sthitike antima samaya taka jAnanA cAhie / zaMkA- kina karmoMkA bandha ? samAdhAna -- mithyAtva aura jJAnAvaraNAdi zeSa kamakA / yadyapi yahA~para ( midhyAtva guNasthAna meM ) zeSa asaMyama, kaSAya aura yogakA pratyayapanA hai to bhI midhyAtvakI hI pradhAnatAkI vivakSAmeM isa prakAra kahA hai aisA yahA~ para grahaNa karanA cAhiye, kyoMki Uparake guNasthAnoM meM mithyAtvanimittaka bandhake abhAvakA kathana paraka yaha vacana hai / 'uvasaMte AsANe' darzanamohanIyake upazAnta hone para antarAyAmameM praveza karaneke prathama samayase lekara midhyAtvanimittaka bandhakA AsAna arthAt vinAza hI hai / vahA~ mithyAtva nimittaka bandha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA 'uvasaMte' darzana mohanIya ke upazAnta honepara samyagdRSTi jIvake aura 'AsANe' arthAt sAsAdana samyagdRSTi jIvake 'mithyAtvanimittaka bandha nahIM hotA' itanA vAkyazeSakA yoga karake suutraarthk| samarthana karanA cAhie / 'teNa paraM hoi bhajiyavvo' arthAt usake bAda upazama samyake kAla ke samApta honepara mithyAtvanimittika bandha bhajanIya kyoMki upazama samyaktvake 1. tA0 pratI sammAiTThimmi ya micchatte AsANe iti pAThaH / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 jayadhavalAsAhade kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 maNNadarassa kammassa udayasaMbhave siyA micchattapaccao, siyA aNNapaccao ti tattha bhayaNijatte virohANuvalaMbhAdo / $ 202. evamuvasAmagassa paccayaparUvaNaM kADhUNa saMpahi micchattapaccaeNeva kAlake kSINa honepara darzanamohakI tInoM prakRtiyoMmeM se kisI eka karmakA udaya sambhava honepara kadAcit midhyAtvanimittaka bandha hotA hai, kadAcit anyanimittaka bandha hotA hai, isaliye usa avasthAmeM bhajanIya honemeM virodha nahIM upalabdha hotA / vizeSArtha karmabandhake kAraNa cAra haiM - mithyAtva, avirati, kaSAya aura yoga / tatvArtha sUtra AdimeM bandhake pramAdasahita pA~ca kAraNa batalAye haiM / kintu yahA~ para TIkAmeM pramAdakA kaSAyameM antarbhAva karake cAra kAraNa parigaNita kiye gaye haiM / inameM se pUrva - pUrvake kAraNake rahanepara Age-Ageke kAraNa hote hI haiM / jaise mithyAtva guNasthAna meM mithyAtva nimittaka bandha honepara vaha avirati, kaSAya aura yoganimittaka bhI hotA hai aisA yahA~ jAnanA cAhie / isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki mithyAtva guNasthAnameM hI midhyAtvanimittaka bandha hotA hai, Ageke guNasthAnoMmeM nahIM / isI prakAra pA~caveM guNasthAna taka avirati nimittaka bandha honepara vahA~ kaSAya aura yogakI nimittatA hai hI aisA samajhanA cAhie / Ageke guNasthAnoM meM aviratinimittaka bandhakA abhAva hai / tathA dasaveM guNasthAna taka kaSAyanimittaka bandha honepara vahA~para yogakI nimittatA hai hI, kyoMki isase Ageke guNasthAnoM meM kaSAyanimittaka bandhakA abhAva hai / Age terahaveM guNasthAna taka eka mAtra yoganimittaka bandha hotA hai / vahA~ bandhake anya kAraNoMkA abhAva hai / isaprakAra karmaban dhake kahA~ kitane kAraNa haiM ise samajha kara mithyAtva guNasthAna meM hI mithyAtvanimittaka bandhakI mukhyatA hai yaha bata - lAneke liye ukta gAthAsUtrakI racanA huI hai / vahA~ mithyAtva aura jJAnAvaraNAdi jitane karmoM kA bandha hotA hai vaha gAthAsUtra meM mithyAtvanimittaka isI abhiprAya se kahA hai / isase Ageke guNasthAnoMmeM mithyAtva nimittaka bandha nahIM hotA yaha batalAne ke liye gAthAsUtra meM 'uvasaMte AsANe' isa tRtIya caraNakI racanA huI hai / isake do artha haiM, jinakA spaSTIkaraNa TIkA meM kiyA hI hai| tathA upazAnta avasthAke samApta honeke bAda isa jIvake darzanamohaatest tIna prakRtiyoMmeMse jisa prakRtikA udaya hotA hai usake anusAra vahA~ yathAsambhava bandhakAraNakI mukhyatA hotI hai / yadi vaha jIva mithyAtvake udayake sAtha midhyAdRSTi ho jAtA hai to mithyAtva nimittaka bandhakI mukhyatA rahatI hai aura yadi samyagmidhyAtvake udayake sAtha samyagmithyAdRSTi yA samyaktvaprakRtike udaya ke sAtha vedaka samyagdRSTi ho jAtA hai to aviratinimittaka bandhakI mukhyatA rahatI hai / yahI kAraNa hai ki ukta gAthAsUtrake cauthe caraNameM upazAnta avasthA ke samApta honeke bAda midhyAtvanimittaka bandhako bhajanIya kahA hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie kivedaka samyaktva sAtaveM guNasthAna taka hotA hai, ataH jahA~ jisa kAraNakI mukhyatA bane usake anusAra vahA~ usakI mukhyatAse bandha samajhanA cAhie / yathA - cauthe-pA~caveM guNa-sthAnameM aviratikI mukhyatAse bandha hotA hai tathA chaTe - sAtaveM guNasthAna meM aviratikA abhAva hokara kaSAyakI mukhyatA se bandha hotA hai / $ 202. isa prakAra upazAmakake bandhake kAraNakA kathana karake aba darzanamohanIyakA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 102] dasaNamohovasAmaNA daMsaNamohaNIyassa baMdho hoI, teNa viNA sesapaccaehiM tabbaMdho patthi tti jANAvaNa?muttaragAhAsuttAvayAro(49) sammAmicchAiTThI dasaNamohassa'baMdhago hoi| vedayasammAiTThI khINo vi abaMdhago hoi // 102 // 6203. micchAiTThI ceva daMsaNamohaNIyassa micchattapaccaeNa baMdhago hoi, nnaannnno| teNa sammAmicchAiTThI vA vedayasammAiTThI vA khaiyasammAiTThI vA, avisaddeNa uvasamasammAiTTI vA sAsaNasammAiTThI vANiyamA daMsaNamohassa abaMdhago hodi tti eso ettha suttatthasamuccayo ghettvvo| adhavA jahA micchAiTThI micchattodaeNa micchattasseva baMdhago hodi tti bhaNido, kimevaM sammAmicchAiTThI vedagasammAiTThI ca sammAmicchatta-vedagasammattANamudaeNa tANi ceva sammatta-sammAmicchattANi jahArihaM baMdhai Aho Na baMdhadi tti bhaNide tANi Na baMdhadi tti jANAvaNaTThamedaM gAhAsuttamavaiNNamidi vakkhANeyadhvaM, sammAmicchAihi-vedagasammAiTThIsu daMsaNamohaNIyabaMdhAbhAvassa muttakaMThamihovaidvattAdo / Navari 'khINo vi abaMdhago hodi' tti edaM padaM khaiyasammAiDimmi daMsaNamohaNIyabaMdhAbandha mithyAtvake nimittase hI hotA hai, usake binA zeSa kAraNoMse darzanamohanIyakA bandha nahIM hotA isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke gAthAsUtrakA avatAra huA hai samyagmithyAdRSTi jIva darzanamohanIyakA abandhaka hotA hai| tathA vedakasamyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi tathA 'api zabda dvArA parigRhIta upazamasamyagdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva bhI darzanamohanIyakA abandhaka hotA hai / 8-102 / 203. mithyAdRSTi jIva hI darzanamohanIyakA mithyAtvake nimittase bandhaka hotA hai, anya nhiiN| isase samyagmithyAdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura kSAyikasamyagdRSTi tathA 'api' zabdase upazamasamyagdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi darzanamohakA niyamase abandhaka hotA hai isa prakAra yaha sUtrArthakA samuccaya grahaNa karanA caahie| athavA jisa prakAra mithyAdRSTi jIva mithyAtvake udayase mithyAtvakA hI bandhaka hotA hai aisA kahA hai usI prakAra kyA samyagmithyAdRSTi aura vedakasamyagdRSTi jIva.samyagmithyAtva aura vedakasamyaktvake udayase unhIM samyaktva aura samyagmithyAtvako yathAyogya bA~dhatA hai yA nahIM bA~dhatA aisA prazna karane para nahIM bAMdhatA isa bAtakA jJAna karAneke liye yaha gAthAsUtra avatIrNa huA hai aisA vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki samyagmithyAdRSTi aura vedakasamyagdRSTi jIvoMmeM darzanamohanIyake bandhake abhAvakA muktakaNTha hokara isa gAthAsUtra meM upadeza diyA gayA hai / itanI vizeSatA hai ki 'khINo vi abaMdhago hodi' isa prakAra isa padakA prayojana jhAyikasamyagdRSTike darzanamohanIya 1. tA0pratsa baMdho hoi ito'ne 'micchAiTTI ceva dasaNamohaNIyassa micchattapaccayeNa baMdhaNo hoI' ayaM pAThaH smuplbhyte| 2. tA0pratsa-NatRgAhAsuttAvayAro iti pAThaH / 2. tA0prato 'ceva' iti pATho nAsti / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAraM 10 bhAvapaduppAyaNaphalamaNuttasiddhaM pi maMdabuddhisissajaNANuggahaNamsuvaiTThamidi gaheyavvaM / (50) aMtomuhuttamaddha savvovasameNa hoi uvsNto| tatto paramudayo khalu tiNNekadarassa kammassa // 103 // 204. esA gAhA daMsaNamohaNIyassa savvovasameNAvaTThANakAlapamANAvahAraNaTThamAgayA / taM jahA-etthaMtomuhuttamaddhamidi vutte aMtaradIhattassa saMkhejadimAgametto kAlo gheyvvo| kudo edamavagammade ? puvvaparUvidappAbahuAdo / savvovasameNe tti ke bandhake abhAvakA kathana karanA hai jo anuktasiddha hai, phira bhI mandabuddhi ziSyajanoMkA anugraha karaneke liye isakA upadeza diyA hai aisA grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-ukta gAthAsUtra meM kina jIvoMke darzanamohanIyakA bandha nahIM hotA isakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki samyagmithyAdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura kSAyikasamyagdRSTi jIva darzanamohanIyakA bandha nahIM krtaa| tathA gAthAsUtra meM Aye hue 'api' zabda dvArA yaha bhI sUcita kiyA hai ki upazamasamyagdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi bhI darzanamohanIyakA bandha nahIM karatA / TIkAmeM isa sUtrakI racanAkA eka prayojana yaha bhI batalAyA hai ki jisa prakAra mithyAtvake udayase mithyAdaSTi jIva mithyAtvakA bandhaka hotA hai usIprakAra kyA samyagmithyAtvake udayase samyagmithyAdRSTi jIva samyagmithyAtvakA aura vedakasamyaktvake udayase vedakasamyagdRSTi jIva samyaktvakA bandhaka hotA hai yA nahIM hotA aisA prazna hone para ukta gAthAsUtra isakA niSedha karaneke liye AyA hai| tAtparya yaha hai upazamasamyaktvake kAlameM hI samyagmithyAtva aura samyaktvakI saMkramadvArA sattA prApta hotI hai, anya bhAvake kAlameM nhiiN| aba yadi koI yaha prazna kare ki jisa prakAra mithyAtvake udayase mithyAdRSTi jIva mithyAtvakA bandhaka hotA hai usa prakAra samyagmithyAtva ke udayase samyagmithyAdRSTi jIva samyagmithyAtvakA yA samyaktvake udayase vedakasamyagdRSTi jIva samyaktvakA saMkrAmaka (karmabandhaka ) hotA hai kyA ? to isa praznakA samAdhAna karaneke liye ukta gAthAsUtrameM yaha kahA gayA hai ki samyagmidhyAdaSTi jIva darzanamoharUpa samyagmithyAtvakA abandhaka hai| usI bhI prakAra vedakasamyagdRSTi jIva darzanamoharUpa samyaktvakA abandhaka hai| kSAyikasamyagdRSTi jIva ukta tInoM prakRtiyoMkA kSaya kara cukA hai, isalie vaha inakA abandhaka hotA hI hai| phira bhI mandabuddhi ziSyoMko jJAna karAneke liye gAthAsUtra meM isa viSayakA alagase vidhAna kiyA hai| . sabhI darzanamohanIya karmokA udayAbhAvarUpa upazama honese ve antarmuhUrta kAla taka upazAnta rahate haiN| usake bAda tInoMmeMse kisI eka karmakA niyamase udaya hotA hai // 9-103 // 6204. yaha gAthA darzanamohanIya karmake sarvopazamase avasthAna kAlake pramANakA avadhAraNa karaneke liye AI hai| yathA-yahA~ gAthAsUtrameM 'aMtomuhuttamaddhaM' aisA kahane para antarAyAmakA saMkhyAtavA~ bhAgapramANa kAla lenA caahie| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 103 ] dasaNamohovasAmaNA 315 vutte savvesi daMsaNamohaNIyakammANamuvasameNe tti ghettavvaM, micchatta-sammatta-sammAmicchatANaM tiNNaM pi kammANaM payaDi-dvidi-aNubhAga-padesavihattANametthuvasaMtabhAveNAvaTThANadaMsaNAdo / 'tatto paramudayo khalu tataH paraM darzanamohabhedAnAM trayANAM karmaNAmanyatamasya niyamenodayapariprAptirityuktaM bhavati / tado uvasaMtaddhAe khINAe tiNhaM kammANamaNNadaraM jaM vededi tamokaDDiyaNudayAvaliyaM pavesedi, asaMkhejalogapaDibhAgeNa udayAvaliyabAhire ca egagovucchaseDhIe NikkhevaM karei / sesANaM ca doNhaM kammANamudayAvaliyabAhire egagovucchAyAreNa NikkhevaM karei / evaM tiNhamaNNadarassa kammassa udayapariNAmeNa micchAiTThI sammAmicchAiTThI vedayasammAiTTI vA hodi tti eso gAhApacchaddhe sutttthsmucco| 205. saMpahi aNAdiyamicchAiTThI sammattamuppAemANo NiyamA tiNNi vi karaNANi kAdUNa savvovasameNeva pariNado sammattamuppAedi / sAdiyamicchAiTThI vi jo samAdhAna-pUrva meM kahe gaye alpabahutvase jAnA jAtA hai| gAthAsUtrameM 'savvovasameNa' aisA kahane para sabhI darzanamohanIya karmoke upazamase aisA prahaNa karanA cAhie, kyoMki prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezarUpase vibhakta mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtva ina tInoM hI kamoMkA yahA~ para upazAntarUpase avasthAna dekhA jAtA hai / 'tatto parabhudayo khalu' arthAt usake bAda darzanamohake bhedarUpa tInoM karmoMmeMse kisI ekake niyamase udayakI prApti hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usake bAda upazAnta kAlake kSINa hone para tInoM koMmeMse anyatara jisa karmakA vedana karatA hai usako apakarSaNa kara udayAvalimeM praviSTa karatA hai tathA asaMkhyAta lokake pratibhAgarUpase udayAvalike bAhara eka gopucchAkAra paMktirUpase nikSepa karatA hai| tathA zeSa donoM karmoMkA udayAvalike bAhara eka gopucchAkArarUpase nikSepa karatA hai / isa prakAra tInoMmeMse kisI eka karmakA udayapariNAma honese mithyAdRSTi, samyagmithyAdRSTi yA vedakasamyagdRSTi hotA hai isa prakAra yaha gAthAkA uttarArdhasambandhI sUtrake arthakA samuccaya hai| - vizeSArtha-isa gAthAsUtrameM darzanamohanIyakI tInoM prakRtiyA~ kitane kAla taka upazAnta rahatI haiM aura usake bAda ina tInoM prakRtiyoMkA kyA hotA hai isa bAtakA vicAra karate hue batalAyA gayA hai ki ye tInoM prakRtiyA~ antarAyAmake saMkhyAtaveM bhAgapramANa antarmuhUrta kAla taka upazama honese upazAnta rahatI haiM / gAthAmeM sarvopazama pATha AyA hai| usakA itanA hI tAtparya hai ki upazama samyagdRSTike darzanamohanIyakI saba prakRtiyoMkA udayAbhAvarUpa upazama hotA hai| darzanamohanIyakI saba prakRtiyoMsambandhI prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza cAroM hI antarmuhUrta kAla taka udayake ayogya ho jAte haiM yahI yahA~ sarvopazama hai| usake bAda tInoMmeMse kisI eka prakRtikA niyamase udaya hotA hai| jisakA udaya hotA hai usakA udaya samayase apakarSaNa hokara nikSepa hotA hai aura jina do prakRtiyoMkA udaya nahIM hotA unakA udayAvalike bAhara apakarSaNa hokara nikSepa hotA hai| $ 205. aba anAdi mithyAdRSTi jIva samyaktvako utpanna karatA huA niyamase tInoM hI karaNoMko karake sarvopazamarUpase hI pariNata hokara samyaktvako utpanna karatA hai tathA sAdi Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe sammattANiyogahAraM 10 vipakiTThatareNa sammattamuppAei so vi savvovasameNeva sammattaM samuppAedi / tadaNNo puNa desa-savvovasamehiM bhajiyavvo tti evaMvihassa atthavisesassa NiNNayavihANaTThamuttaraM gAhAsuttamuvai8 (51) sammattapaDhamalaMbho sabvovasameNa taha viy?nn| . bhajiyavvo ya abhikkhaM savvovasameNa deseNa // 104 // 6 205 jo sammattapaDhamalaMbho aNAdiyamicchAiTThivisao so savvovasameNeva hoi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / 'taha viyadveNa' micchattaM gaMtUNa jo bahuaM kAlamaMtaridaNa sammattaM paDivajjai so vi savvovasameNeva pddivjji| edassa bhAvatthI-sammattaM ghettUNa puNo micchattaM paDivajjiya sammatta-sammAmicchattANi uvvellidUNa palidovamassa asaMkhejadibhAgamettakAleNa vA addhapoggalapariyaTTamettakAleNa vA jo sammattaM paDivAi, so vi savvovasameNeva paDivAi tti bhaNidaM hoi / 'bhajiyavvo ya abhikkhaM' jo puNa sammattAdo parivaDido saMto lahumeva puNo puNo sammattaggahaNAbhimuho hoi so savyovasameNa vA desovasameNa vA sammattaM paDivajjai / kiM kAraNaM ? jai vedagapAoggakAla bhatara ceva sammattaM paDivajjai to desovasameNa aNNahA vuNa savvovasameNa paDivajaha mithyAdRSTi jIva bhI viprakRSTa antarase samyaktvako utpanna karatA hai vaha bhI sarvopazamadvArA hI samyaktvako utpanna karatA hai| usase anya jIva to dezopazama aura sarvopazamarUpase bhajanIya hai isa taraha isa prakArake arthavizeSakA nirNaya karaneke lie Ageke gAthAsUtrakA upadeza diyA hai samyaktvako prathama lAbha sarvopazamase hI hotA hai tathA viprakRSTa jIvake dvArA bhI samyaktvakA lAbha sarvopazamase hI hotA hai| kintu zIghra hI punaH punaH samyaktvako prApta karanevAlA jIva sarvopazama aura dezopazamase bhajanIya hai // 10-104 // 205. jo anAdi mithyAdRSTike samyaktvakA prathama lAbha hotA hai vaha sarvopazamase hI hotA hai, kyoMki usake anya prakArase samyaktvakI prApti sambhava nahIM hai / 'taha viya?Na' arthAt mithyAtvako prApta kara jo bahuta kAlakA antara dekara samyaktvako prApta karatA hai vaha bhI sarvopazamase hI prApta karatA hai| isakA bhAvArtha-samyaktvako grahaNa kara punaH mithyAtvako prApta hokara samyaktva aura samyagmithyAtvakI udvelanA kara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAladvArA yA ardha pudgalaparivartanapramANa kAladvArA jo samyaktvako prApta karatA hai vaha bhI sarvopazamase hI prApta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'bhajiyavyo ya abhikkhaM' arthAt jo samyaktvase patita hotA huA zIghra hI punaH punaH samyaktvake grahaNake abhimukha hotA hai vaha sarvopazamase athavA dezopazamase samyaktvako prApta karatA hai, kyoMki yadi vaha vedaka prAyogya kAlake bhItara hI samyaktvako prApta karatA hai to dezopazamase anyathA sarvopazamase Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 105] dasaNamohovasAmaNA 317 tti tattha bhynnijjttdNsnnaado| tattha savvovasamo NAma tiNhaM kammANamudayAbhAvo sammattadesaghAdiphaddayANamudao desovasamo tti bhaNNade / (52) sammattapaDhamalaMbhassANaMtaraM pacchado ya micchtt| laMbhassa apaDhamassa du bhajiyavvo pacchado hodi // 105 // $206. esA gAhA sammattaM geNhamANassANaMtaraM pacchado micchattodayaNiyamo kimatthi Aho patthi tti pucchAe nninnnnykrnntttthmaagyaa| edisse attho uccade / taM jahA-sammattassa jo paDhamalaMbho aNAdiyamicchAiDivisao tassANaMtaraM pacchado aNaMtarapacchimAvatthAe micchattameva hoi, tattha jAva paDhamahidicarimasamao tti tAva micchattodayaM mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| 'labhassa apaDhamassa du' jo khalu apaDhamo sammattapaDilaMbho tassa pacchado micchattodayo bhajiyavvo hoh| siyA micchAiTThI hodUNa vedayasammattamuvasamasammattaM vA paDivajjai, siyA sammAmicchAiTThI hodaNa vedayasammattaM paDivajjai tti bhaavttho| prApta karatA hai isa prakAra vahA~ bhajanIyapanA dekhA jAtA hai| unameMse tInoM karmoMke udayAbhAvakA nAma sarvopazama hai aura samyaktva dezaghAti prakRtike spardhakoMkA udaya dezopazama kahalAtA hai / vizeSArtha--isa gAthAsUtra meM kisIke kauna samyaktva hotA hai isakA vidhAna kiyA gayA hai| anAdi mithyAdRSTike aura jisakA vedakakAla vyatIta ho gayA hai aise kisI bhI sAdi mithyAdRSTike sarvopazamase prathamopazama samyaktvakI hI prApti hotI hai| kintu jo sAdi mithyAdRSTi jIva vedaka kAlake bhItara avasthita hai aisA sAdi mithyAdRSTi jIva dezopazamase vedakasamyaktvako hI prApta karatA hai / zeSa kathana sugama hai| samyaktvake prathama lAbhake anantara pUrva pichale samayameM mithyAtva hI hotA hai / aprathama lAbhake anantara pUrva pichale samayameM mithyAtva bhajanIya hai // 11-105 // 5206. yaha gAthA samyaktvako prahaNa karanevAle jIvake anantara pUrva pichale samayameM kyA mithyAtvakA udaya hai athavA nahIM hai aisI pRcchA hone para usakA nirNaya karaneke lie AI hai / aba isakA artha kahate haiM / yathA-anAdi mithyAdRSTi jIvake samyaktvakA jo prathama lAbha hotA hai usake 'aNaMtaraM pacchadoM' arthAt anantarapUrva pichalI avasthA meM mithyAtva hI hotA hai, kyoMki usake prathama sthitikA antima samaya prApta hone taka mithyAtvake udayako chor3a kara prakArAntara sambhava nahIM hai| 'laMbhassa apaDhamassa du' arthAt jo niyamase aprathama arthAt dvitIyAdi bAra samyaktvakA lAbha hai usake anantarapUrva pichalI avasthAmeM mithyAtvakA udaya bhajanIya hai| kadAcit mithyAdRSTi hokara vedakasamyaktva yA upazamasamyaktvako prApta karatA hai aura kadAcit samyagmithyAdaSTi hokara vedakasamyaktvako prApta karatA hai yaha ukta gAthAsUtrakA bhAvArtha hai| vizeSArtha-isa gAthAsUtrameM jo anAdi mithyAdRSTi jIva pahalI bAra samyaktvako prApta karatA hai usake samyaktvako prApta karaneke anantarapUrva pichalI avasthAmeM kaunasA bhAva hotA Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 $ 207. saMpahi daMsaNamohova sAmaNAsaMbaMdheNa daMsaNamohaNIyassa kammassa kadamammi avatthAvisese kathaM saMkamo hoi Na hoi ti ettha evaMvihassa atthavisesassa phuDIkaraNaTThamuvarimagAhAsuttamuvaNaM 318 (53) kammANi jassa tiNNi du NiyamA so saMkameNa bhajiyavvo eyaM jassa du kammaM saMkamaNe so Na bhajiyavvo // 106 // 1 haiM tathA jo sAdi midhyAdRSTi dvitIyAdi bAra samyaktvako prApta karatA hai usake samyaktvako prApta karane ke anantara pUrva pichalI avasthA meM kaunasA bhAva hotA hai isakA vidhAna kiyA gayA hai / gAthA pUrvArdha meM 'anaMtaraM pacchado' pATha AyA hai tathA uttarArdha meM mAtra 'pacchado' zabda AyA hai / inameM se 'aNaMtaraM' pATha to aisA hai jise anya padake sAtha vivakSita bhAvase AMgeke bhAvako sUcita karaneke liye bhI lAgU kiyA jA sakatA hai aura anya padake sAtha vivakSita bhAvase pichale bhAvako sUcita karaneke liye bhI lAgU kiyA jA sakatA hai| jaise 'anantara pichalA' kahane se avyavahita pUrva pichale bhAvakA grahaNa hotA hai aura 'anantara uttara' kahanese avyavahita uttara bhAvakA grahaNa hotA hai / 'anantara' pada svayaM na to pichale bhAvako sUcita karatA hai aura na hI uttara bhAvako / ataH prakRtameM 'pacchado' pAThakA kyA artha hai isakA AgamameM prayukta hue 'paccha' tathA 'pacchima' zabdoMkA vahA~ jo artha liyA gayA hai use dhyAnameM rakha kara vicAra honA cAhie | isake liye sarva prathama hama tIna AnupUrviyoMko lete haiN| inameM eka 'pacchANupubvI' bhI hai / isa dvArA gaNanA karanepara antima bhAvase gaNanAkramase pichale bhAva liye jAte haiM / yahA~ 'paccha' zabda gaNanAkrama se Ageke bhAvoMkI apekSA pichale bhAvoMko sUcita karatA hai / usI prakAra prakRtameM bhI 'anaMtaraM pacchadoM' kA artha karane para prathamopazama samyaktvase avyavahitapUrva pichale bhAvakA hI grahaNa hogaa| isase yaha artha sutarAM phalita ho jAtA hai ki prathamopazama samyaktva se avyavahita pUrva pichale samaya meM ekamAtra mithyAtva bhAva hI hotA hai / prathamopazamake bAda kauna bhAva hotA hai isakA sUcana karanA isa gAthAkA tAtparya nahIM hai / isakA sUcana gAthA kramAMka 103 meM pahale hI sUtrakAra kara Aye haiM / tathA 'pacchima' zabdako dhyAna meM rakha kara vicAra karane para bhI yahI artha phalita hotA hai / udAharaNArtha jayadhavalA pu0 6 pR0 167 aura 283 ke cUrNisUtroM para dRSTipAta karanese vidita hotA hai ki una sUtroMmeM 'antima' arthako sUcita karaneke liye 'apacchima' zabdakA prayoga huA hai, 'pacchima' zabdakA nhiiN| spaSTa hai ki 'pacchima' zabda vivakSita bhAvase pichale bhAvako hI sUcita karatA hai| ukta gAthAmeM Aye hue 'pacchado' zabdakA bhI yahI Azaya lenA caahie| zeSa kathana sugama hai / $ 207. aba darzanamohakI upazAmanAke sambandhase darzanamohanIya karmakA kisa avasthAvizeSa meM kisa prakAra saMkrama hotA hai athavA nahIM hotA hai isaprakAra isa arthavizeSakA spaSTIkaraNa karaneke lie AgekA gAthAsUtra AyA hai jisa jIvake darzanamohake tIna yA do kameM sattAmeM hote haiM vaha niyamase saMkramakI apekSA bhajanIya hai / kintu jisa jIvake eka hI karma sattAmeM hotA hai vaha saMkramakI apekSA bhajanIya nahIM hai / / 12-106 / / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 106 ] daMsaNamohovasAmaNA 319 $ 208. asya gAthAsUtrasyArtha ucyate-- jassa jIvassa tiNi kammANi micchatta-sammatta-sammAmicchattasaNNidANi, 'du' saddeNa doNNi vA micchatta-sammattANamaNNadareNa viNA jassatthi so NiyamA NicchaeNa saMkameNa bhajiyavvo, siyA daMsaNamohassa saMkAmao hoi, siyA ca Na hoi ti tattha bhayaNAe phuDamuvalaMbhAdo / taM jahA - micchAiTThi-sammAhaTThIsu tiNNi saMtakammANi hodUNa donhaM saMkramo bhavadi, sammattasammAmicchattANaM micchatta sammAmicchattANaM ca jahAkamaM tattha saMkaMtidaMsaNAdo / puNo sAsaNasammAiTThi sammAmicchAiDIsu tiNNi saMtakammANi hodUNa tatthegassa vidaMsaNamohammassa saMkamo tthi, tattha tassaMkamaNasattIe accaMtAbhAveNa paDisiddhattAdo / tahA sammattamuvvellemANassa jAghe AvaliyapavihaM tAghe micchAiTThissa tiNi saMtakammANi hogasseva saMkamo hoi / micchattaM vA khavijamANaM jAghe udayAvaliyabAhiraM savvaM khavidaM tAghe sammAdiTThimmi tinhaM saMtakammaM hoNekkasseva saMkamo hoi / edeNa kAraNeNa daMsaNamohaNIyassa tivihasaMtakammio siyA donhaM ekkisse vA saMkAmao hoi, siyA kassa vi saMkAmao tti bhayaNIyattaM siddhaM / $ 209. saMpahi duvihasaMtakammiyassa saMkamAvekkhAe bhayaNijattaM vuccade, khavidamicchatta-vedagasammAiTThimmi sammattaM vA ubvelleyUNa TThidamicchAiTTimmi doNi saMtakammANa hoNekassa saMkamo bhavadi jAva sammAmicchatta khavijjamANamuvvellijjamANaM $ 208. aba isa gAthAsUtrakA artha kahate haiM - jisa jIvake mithyAtva, samyak samyagmithyAtva saMjJAvAle tIna karma tathA gAthAmeM paThita 'tu' zabda dvArA sUcita jisa jIvake mithyAtva aura samyaktva inameM se kisI ekake vinA do karma haiM vaha 'NiyamA' arthAt nizcayase saMkramakI apekSA bhajitavya hai, kadAcit darzanamohakA saMkrAmaka hotA hai aura kadAcit nahIM hotA hai isaprakAra vahA~ bhajitavyapanekI spaSTarUpase upalabdhi hotI hai / yathA - mithyAdRSTi aura samyagdRSTi jIvoMmeM tIna satkarma hokara dokA saMkrama hotA hai, kyoMki samyaktva aura samyagmi - dhyAtvakA tathA mithyAtva aura samyagmithyAtvakA vahA~ kramase saMkrama dekhA jAtA hai| kintu sAsAdanaM samyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoM meM tInoM karmoMkI sattA hokara vahA~ eka bhI darzanamohanIya karmakA saMkrama nahIM hotA, kyoMki ina donoM guNasthAnoM meM saMkramaNa zaktikA atyanta abhAva honese vahA~ unakA saMkramaNa pratiSiddha hai / tathA udvelanA karanevAle jIvake jaba samyaktva udayAvali meM praviSTa hotA hai taba mithyAdRSTi jIvake tIna satkarma hote hue bhI ekakA hI saMkrama hotA hai| athavA kSayako prApta hotA huA udayAvalike bAhara kA saba mithyAtva karma jaba kSayako prApta ho jAtA hai taba samyagdRSTi jIvake tIna karmoMkI sattA hote hue ekakA hI saMkrama hotA hai| isa kAraNa se darzanamohanI kI tIna prakRtiyoMkI sattAvAlA jIva kadAcit dokA aura kadAcit ekakA saMkrAmaka hai tathA kadAcit ekakA bhI saMkrAmaka nahIM hotA, isaliye bhajanIyapanA siddha hotA hai| 6 209. aba dokI sattAvAleke saMkramakI apekSA bhajanIyapanekA kathana karate haiMjisane mithyAtvakA kSaya kiyA hai aise vedaka samyagdRSTi jIvake athavA samyaktvakI udvelanA karake sthita hue mithyAdRSTi jIvake do karmoMkI sattA hokara ekakA saMkrama tabataka hotA hai| Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogaddAra 10 vA aNAvaliyapaviTThati AvaliyapaviTThasammAmicchattassa vuNa sammAiDissa micchAiTissa vA duvihasaMtakammiyassa ekkassa vi saMkamo Natthi / tado ettha vi saMkameNa bhayaNijattaM siddhaM / 'eyaM jassa du kamma' evaM bhaNide jassa sammAiTThissa micchAiDissa vA khavaNuvvenlaNAvaseNa sammatta vA micchattaM vA ekkameva saMtakammavasiTuM Na so saMkramaNa bhayaNijjo, saMkamabhaMgassa tattha accaMtAbhAveNa asaMkAmago ceva so hoi ti bhaNidaM hoi| jabataka kSayako prApta hotA huA yA udvalanAko prApta hotA huA samyagmithyAtva karma udayAvalimeM praviSTa nahIM huA hai| kintu jisake samyagmithyAtva karma udayAvalimeM praviSTa ho jAtA hai aise do prakArake karmokI sattAvAle samyagdRSTi yA mithyAdRSTi jIvake ekakA bhI saMkrama nahIM hotA, isaliye yahA~ para bhI saMkramakI apekSA bhajanIyapanA siddha huaa| 'eyaM jassa du kamma' aisA kahane para jisa samyagdRSTi yA mithyAdRSTi jIvake jhapaNAvaza aura udvalanAvaza kramase samyaktva aura mithyAtva ekahI satkarma zeSa rahatA hai vaha saMkramakI apekSA bhajanIya nahIM hai, kyoMki usake saMkramarUpa vikalpakA atyanta abhAva hone se vaha asaMkrAmaka hI hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha--isa gAthAsUtrameM darzanamohanIyakI tIna, do yA eka karmakI sattAvAle jIvake kahA~ kitanekA saMkrama hotA hai yA nahIM hotA hai isakA vicAra kiyA gayA hai| yahA~ TIkA meM yaha saba vistArase spaSTa kiyA hI hai, isaliye yahA~ mAtra koSTaka de denA cAhate haiN| yathAsvAmI saMkrama yA asaMkrama 1 mithyAdRSTi 3 kI sattA 2 kA-samyaktva aura samyagmithyAtvakA saMkrama , (samyaktva udayAvalipraviSTa 1kA-samyagmithyAtvakA saMkrama samyakva vinA 2 kI sattA , (samyagmithyAtva u. A. pra.) saMkrama nahIM 1 mithyAtvakI sattA 6 sAsAdana 3 ko sattA 7 samyamithyAdR0 samyagdRSTi 2kA-mithyAtva aura samyagmithyAtvakA saM0 1kA-samyagmithyAtvakA saMkrama mithyAtva vinA do ko sattA 2 kI sattA (samyagmithyAtva A.pra.) saMkrama nahIM 1 samyaktvakI sattA 1. tA0prato AvaliyapaviTTha iti pAThaH / sattA " . Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 107 ] daMsaNamohova sAmaNA (54) sammAiTThI saddahadi pavayaNaM NiyamasA du uvaiTTha N / sahadi abhAva ajANa mANo guruNiogA // 107 // $ 210. edassa sammAiTThilakkhaNavihANadrumavaiNNassa gAhAsuttassa atthavivaraNaM kassAma / taM jahA -- sammAiTThI jo jIvo so niyamasA du NicchaeNeva pavayaNamuvaiDuM saddahadi ti gAhApuvvaddhe padAhisaMbaMdho / tattha pavayaNamidi vRtte payarisajuttaM vayaNaM pavaNaM savvausovaeso paramAgamo ti siddhaMto tti eyaTTho, tatto aNNadarassa payarisajuttassa vayaNassANuvalaMbhAdo / tado evaMvihaM pavayaNamuvaiTuM sammAiTThI jIvo NicchaeNa saddahai ti suttatthasamuccao / 'sahahaha asambhAvaM ' evaM bhaNide asanbhUdaM pi atthaM sammAiTThI jIvo guruvayaNameva pamANaM kADhUNa sayamajANamANo saMto saddahadi ti bhaNidaM hodi / edeNa ANAsammattassa lakkhaNaM parUvidamidi ghettavvaM / kathaM punarasadbhUtamartha - majJAnAt pratipadyamAnaH samyagdRSTiriti cet ? na, paramAgamopadeza evAyamityadhyavasAyena tathA pratipadyamAnasyAnavabuddhaparamArthasyApi tasya samyagdRSTitvApracyuteH / yadi punaH sUtrAntareNAvisaMvAdinA samayavidbhiryAthAtmyena prajJApyamAnamapi tamarthamasadgrahAnna zraddhAna karatA hai / tathA svayaM na zraddhAna karatA hai / / 107 // samyagdRSTi jIva upadiSTa pravacanakA niyamase jAnatA huA guruke niyogase asadbhUta arthakA bhI 321 $ 210. samyagdRSTike lakSaNakA kathana karaneke liye Aye hue isa gAthAsUtrake arthakA kathana kareMge / yathA--jo sammadRSTi jIva hai vaha 'NiyamasA' nizcaya se hI upadiSTa pravacanakA zraddhAna karatA hai isaprakAra gAthAke pUrvArdha meM padoMkA sambandha hai / unameMse 'pavaNaM' aisA kahane para usakA artha hai - prakarSa yukta vacana / pravacana arthAt sarvajJakA upadeza, paramAgama aura siddhAnta yaha ekArthavAcI zabda haiM, kyoMki usase anyatara prakarSayukta vacana upalabdha nahIM hotA / ataH isa prakAra ke upadiSTa pravacanakA samyagdRSTi jIva nizcayase zraddhAna karatA isa prakAra sUtrArthakA samuccaya hai / 'sahahai asambhAva' aisA kahane para asadbhUta arthakA bhI samyagdRSTi jIva guruvacanako hI pramANa karake svayaM nahIM jAnatA huA zraddhAna karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa gAthAsUtra vacana dvArA AjJA samyaktvakA lakSaNa kahA gayA hai aisA grahaNa karanA cAhie / zaMkA--ajJAnavaza asadbhUta arthako svIkAra karanevAlA jIva samyagdRSTi kaise ho sakatA hai ? samAdhAna -- yaha paramAgamakA hI upadeza hai aisA nizcaya honese usa prakAra svIkAra karanevAle usa jIvako paramArthakA jJAna nahIM hone para bhI samyagdRSTipanese cyuti nahIM hotI / yadi punaH koI paramAgamake jJAtA visaMvAda rahita dUsare sUtra dvArA usa arthArtha 1 tA0 pratI payarimaMjuttaM iti pAH / 41 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyoga ddAraM 10 pratipadyate tadAprabhRti sa eva jIvo midhyAdRSTipadavImavagAhate, pravacanaviruddhabuddhitvAdityeSa samayanizcayaH / tathA cektaM suttAdotaM sammaM darisijjattaM jadA Na saddahadi / so ceba havai micchAiTThi tti tado pahuDi jIvo // 1 // iti / tataH sUktamAjJAdhigamAbhyAM pravacanopadiSTArthA'vaiparItyazraddhAnaM samyagdRSTilakSaNamiti / (55) micchAiTThI NiyamA uvaiTTha' pavayaNaM Na sadahadi / sahadi asambhAvaM uvaiTTha vA aNuvaiTTha // 108 // 1 211. edassa micchAiTThilakkhaNa parUvaNaTTamAgayassa gAhAsuttassa attho vuccade / jahA - jo khalu micchAiTThI jIvo so NiyamA NicchaeNa pavayaNamuvaiGkaM Na saddahadi / rUpase batalAveM phira bhI vaha jIva asat Agrahavaza use svIkAra karatA hai to usa samaya se lekara vaha jIva mithyAdRSTi padakA bhAgI ho jAtA hai, kyoMki vaha pravacana viruddha buddhivAlA hai yaha paramAgamakA nizcaya hai / kahA bhI hai-- sUtrase samIcInarUpase dikhalAye gaye usa arthakA jaba yaha jIva zraddhAna nahIM karatA hai usa samaya se lekara vahI jIva mithyASTi ho jAtA hai // 1 // isaliye yaha ThIka kahA hai ki pravacanameM upadiSTa hue arthakA AjJA aura adhigamase viparItatAke vinA zraddhAna karanA samyagdRSTikA lakSaNa hai / vizeSArtha -- isa gAthAsUtrameM jo yaha batalAyA hai ki samyagdRSTi jIba sarvajJa vItarAga deva dvArA upadiSTa pravacanakA to niyamase zraddhAna karatA hai / kintu kadAcit svayaM na jAnatA huA guruke nimittase asadbhUta arthakA bhI zraddhAna karatA hai / so usakA yaha artha nahIM hai ki samyagdRSTi jIvako jIvAdi nau padArthoMke yathArtha svarUpako chor3akara guruke nimittase viparItarUpase bhI unakI zraddhA ho jAtI hai / kintu ukta kathanakA itanA hI tAtparya hai ki jinAgama meM jina sUkSma arthoMkA vivecana huA hai, kadAcit guruke nimittase unameM se kisI ekakA viparIta jJAna ho jAya aura avisaMvAdI zAstrAntarase jaba taka samyak arthakI pratipattikA yoga na mile taba taka vaha vaisI zraddhA karatA huA bhI samyagdRSTi hI hai / hA~ yadi samayajJa koI vizeSa jJAnI avisaMvAdI dUsare zAstrase use ukta viSayakA samyak parijJAna karA de, phira bhI vaha asat Agraha vaza apanI haTa na chor3e to usa samaya se lekara vaha niyamase mithyAdRSTi ho jAtA hai aisA yahA~ spaSTarUpa se samajhanA cAhie / mithyAdRSTi jIva niyamase upadiSTa pravacanakA 'zraddhAna nahIM karatA hai tathA upadiSTa yA anupadiSTa asadudbhata arthakA zraddhAna karatA hai // 108 // $ 211. mithyAdRSTike lakSaNakA kathana karaneke liye Aye hue isa gAthAsUtrake arthakA kathana karate haiM / yathA-- jo niyamase mithyAdRSTi jIva hai vaha 'NiyamA' nizcayase upadiSTa pravacanakA zraddhAna nahIM karatA hai / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 108] dasaNamohovasAmaNA ___323 kiM kAraNamidi ce ? dNsnnmohnniiyodyjnnidvivriiyaahinnivesttaado| tado ceva 'saddahai asabbhAva', asadbhutamevArthamaparamArtharUpamayaM zraddadhAti mithyAtvodayAdityarthaH / 'uvai8 vA aNuvaiTuM' upadiSTamanapadiSTaM vA durmArgameSa darzanamohodayAcchaddadhAtIti yAvat / etena vyudgrAhitetarabhedeNa mithyAdRzo dvaividhyaM pratipAditamiti draSTavyaM / uktaM ca micchattaM vedaMto jIvo vivarIyadasaNo hoi| Na ya dhamma rocedi hu mahuraM khu rasaM jahA jarido // 2 // taM micchattaM jamasadahaNaM taccANa hoi atthANaM / saMsaiyamabhiggahiyaM aNabhiggahiyaM ti taM tivihaM // 3 // iti / zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki vaha darzanamohanIyake udayase viparIta abhinivezavAlA hotA hai| aura isIliye 'sahahai asabbhAva' aparamArthasvarUpa asadbhUta arthakA hI mithyAtvake udayavaza yaha zraddhAna karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'uvaiha vA aNuvaiha' arthAt upadiSTa yA anupadiSTa durmArgakA hI darzanamohake udayase yaha zraddhAna karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa gAthAsUtra vacana dvArA vyagrAhita aura itarake bhedase mithyAdRSTi ke do bhedoMkA pratipAdana kiyA gayA jAnanA caahie| kahA bhI hai mithyAtvakA anubhava karanevAlA jIva viparIta zraddhAnavAlA hotA hai| jaise jvarase pIr3ita manuSyako madhura rasa nahIM rucatA hai vaise hI use ratnatraya dharma nahIM rucatA hai||2|| __ jo jIvAdi nau tattvArthoMkA azraddhAna hai vaha mithyAtva hai / saMzayika, abhigrahIta aura anabhigrahIta isa prakAra vaha tIna prakArakA hai||3|| pArtha--isa gAthAsUtrameM mithyAdRSTi jIvake svarUpakA nirUpaNa kiyA gayA hai| pahale 'pravacana zabdake arthakA spaSTIkaraNa kara Aye haiN| jo sarvajJadevakA upadeza hai vahI pravacana kahalAnekA adhikArI hai, anya nhiiN| yataH mithyAdRSTi jIva paramArthake jJAnase rahita hotA hai, ataH usake pravacanakA zraddhAna kisI bhI abasthAmeM nahIM bana sktaa| vaha kumAgiyoMke dvArA upadiSTa ho yA anupadiSTa ho, mithyA mArgakA avazya hI zraddhAna karatA rahatA hai, isaliye use mithyA mArga hI rucatA hai, samyagmArga nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~ aise mithyAdRSTi jIvake tIna bheda kiye gaye haiM-saMzayika mithyAdRSTi, abhigrahIta mithyAdRSTi aura anabhigrahIta mithyAdRSTi / jIvAdi nau padArtha haiM yA nahIM haiM ityAdi rUpase jisakA zraddhAna dolAyamAna ho rahA hai vaha saMzayika mithyAdRSTi jIva hai| jo kumAgiyoMke dvArA upadeze gaye padArthoMko yathArtha mAna kara unakI usa rUpameM zraddhA karatA hai vaha abhigrahIta mithyAdRSTi jIva hai aura jo upadezake vinA hI viparIta arthakI zraddhA karatA A rahA hai vaha anabhigrahIta mithyAdRSTi jIva hai| Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe sammattANiyogadAra 10 (56) sammAmicchAiTThI sAgAro vA tahA annaagaaro| adha vaMjaNoggahammi du sAgAro hoi boddhavvo // 15-109 // $ 212. samyagmithyAdRSTelakSaNavidhAnaM subodhamiti na tasyeha prarUpaNaM kriyate, kiMtu tadupayogavizeSaprarUpaNArthametatsUtramArabdhaM / tadyathA-jo sammAmicchAiTThI jIvo sAgArovajutto vA hoi, aNAgArovajutto vA, dohiM mi' uvajogehi tagguNapaDivattIe virohaabhaavaado| edeNa daMsaNamohovasAmaNAe payaTTamANassa paDhamadAe jahA sAgArovajogaNiyamo evametya patthi ti Niyamo, kiMtu dohiM mi uvajogehiM sammAmicchattaguNaM paDivajjai tti eso atthaviseso jANAvido / adhavA paDivaNNasammAmicchattaguNo sagakAlabhaMtare sAgArovajutto vA hoi, aNAgArovajutto vA ti suttattho gaheyavvo, NANa-daMsaNovajogANaM doNhaM pi tagguNakAlabbhaMtare kameNa parAvattaNe virohaannuvlNbhaado| edeNa gANa-dasaNovajogakAlAdo sammAmicchAidviguNakAlassa bahuttaM sUcidamidi dahavvaM / 'adha vaMjaNoggahamhi du' iccAdi / atheti pAdapUraNArtho nipAtaH vaMjaNoggahammi du, vicaarpuurvkaarthgrhnnaavsthaayaamityrthH| vyaMjanazabdasyArthavicAravAcino samyagmidhyAdRSTi jIva sAkAropayogavAlA bhI hotA hai tathA anAkAropayogavAlA bhI hotA hai| kintu vyaJjanAvagrahameM arthAt vicArapUrvaka artha grahaNakI avasthAmeM vaha sAkAropayogavAlA hI hotA hai aisA yahA~ jAnanA cAhie // 109-15 // 212. samyagmidhyAdRSTike lakSaNakA kathana subodha hai, isaliye usakA yahA~ para kathana nahIM karate haiM, kintu usake upayoga vizeSoMkA kathana karaneke liye isa sUtrakA prArambha kiyA hai| yathA-jo samyagmithyAdRSTi jIva hai vaha yA to sAkAra upayogavAlA hotA hai yA anAkAra upayogavAlA hotA hai, kyoMki donoM hI upayogoMke sAtha samyagmithyAtva guNakI prApti honemeM virodhakA abhAva hai| isa vacana dvArA darzanamohakI upazAmanAmeM pravRtta hue jIvake prathama avasthA meM jisa prakAra sAkAropayogakA niyama hai usa prakAra yahA~ para niyama nahIM hai| kintu donoM hI upayogoMke sAtha samyagmithyAtvaguNako prApta hotA hai isa prakAra isa artha vizeSakA jJAna karAyA gayA hai| athavA jisane samyagmithyAtva guNako prApta kiyA hai vaha apane kAlake bhItara sAkAra upayogase upayukta hotA hai yA anAkAra upayogase upayukta hotA hai isa prakAra sUtrArthako prahaNa karanA cAhie, kyoMki jJAnopayoga aura darzanopayoga ina donoMke hI usa guNake kAlake bhItara kramase parivartana honemeM koI virodha nahIM upalabdha hotaa| isase jJAnopayoga aura darzanopayogake kAlase samyagmithyAtva guNakA kAla bahuva sUcita kiyA gayA hai aisA jAnanA caahie| 'adha vaMjaNoggahamhi du'| yahA~ 'artha' yaha pAdapUrtike liye nipAta hai| 'vaMjaNoggaha mhi du' arthAt vicArapUrvaka artha grahaNakI avasthAmeM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki prakRtameM vyaJjana zabda arthavicAravAcI grahaNa kiyA 1. tA. pratsa dohimhi ( hiM pi ) iti pAThaH / Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 109] dasaNamohovasAmaNA 325 grahaNAt / 'sAgAro hoi boddhavvo' tadavasthAyAM jJAnopayogapariNata eva bhavati na darzanopayogapariNata iti yAvat / kuto'yaM niyama iti ceta 1 na, anAkAropayogena sAmAnyamAtrAvagrAhiNA pUrvAparaparAmarzazUnyenArthavicArAnupapattitastatra tathAvidhaniyamopapatteH / ettha suttaparisamattIe paNNArasaNhamaMkaviNNAso kimaTuM kado ? daMsaNamohovasAmaNAe paDibaddhAo edAo paNNArasa ceva gAhAo, NAdirittAo ci jANAvaNahU~ / * eso suttapphAso vihaasido| 5 213. evameso suttapphAso gAhAsuttANaM sarUvaNiddeso vihAsido parUvido tti bhaNidaM hodi / saMpahi etthuddese puvvamavihAsido aNNo attho dasaNamohovasAmaNAsaMbaMdhio edehiM ceva gAhAsuttehiM sUcido atthi tti tappaduppAyaNamuttarasuttamoiNNaMgayA hai| 'sAgAro hoi boddhanvo' arthAt usa avasthAmeM jJAnApayogase pariNata hI hotA hai, darzanopayogase pariNata nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--yaha niyama kisa kAraNa hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki sAmAnyamAtragrAhI anAkAropayoga pUrvAparaparAmarzase zUnya hai, ataH usa dvArA arthavicArakI utpatti na ho sakaneke kAraNa arthavicArake samaya usa prakArakA niyama bana jAtA hai|| zaMkA-yahA~ para sUtrakI parisamApti hone para '15' aMkakA vinyAsa kisaliye kiyA hai ? samAdhAna--kyoMki darzanamohakI upazamanAmeM pratibaddha ye pandraha ho gAthAeM haiM, adhika nahIM ise bAtakA jJAna karAneke liye yahA~ sUtrakI parisamApti hone para '15' aMkakA vinyAsa kiyA hai| vizeSArtha--yaha darzanamohakI upazAmanAse sambandha rakhanevAlI antima gAthA hai| isa dvArA tIna arthoMko spaSTa kiyA gayA hai / 1-samyagmithyAtva guNakI prApti sAkAropayogake kAlameM bhI sambhava hai aura anAkAropayogake kAlameM bhI sambhava hai| 2-samyagmithyAtva guNasthAnameM kramase sAkAra aura anAkAra donoM upayogoMkI prApti sambhava hai| isase pratIta hotA hai ki ina donoM upayogoMke kAlase samyagmidhyAtva guNasthAnakA kAla adhika hai / 3yahA~ arthavicArake samaya jJAnopayoga hI hotA hai, darzanopayoga nahIM / zeSa kathana sugama hai| * isa prakAra gAthAsUtroMke svarUpakA kathana kiyaa| 5213 isa prakAra yaha sUtrasparza hai arthAt gAthAsUtroMkA svarUpanirdeza 'vihAsido' arthAt kahA gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba prakRtameM jisakA pahale vyAkhyAna nahIM kiyA tathA jisakA ina gAthAsUnnoMke dvArA sUcana hotA hai aisA jo darzanamohakA upazAmanAsambandhI anya artha hai usakA kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai 1. tA. pratau suttapphAso vihAsido gAhAsuttANaM iti pAThaH / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ sammattANiyogaddAraM 10 * tado uvasamasammAiTThi - vedayasammAiTThi- sammAmicchAiTThIhiM eyajIveNa sAmittaM kAlo aMtaraM NANAjIvehiM bhaMgavicao kAlo aMtaraM appAbahu cedi / 326 $ 214. tado suttaphAsAdo aNaMtaramidANiM eyajIveNa sAmittAdINi appAbahuapajavasANANi aNiyogaddArANi jahAgamamettha NedavvANi ti suttatthasaMbaMdho / tANi puNa aNiyogaddArANi kiMvisayANi tti bhaNide sammattamaggaNAvayavabhUdauvasamasammAiDiAdivisayANi tti jANAvaNaTThamuvasamasammAiTTi - vedagasammAiTThi- sammAmicchAiTThIhiM ti Nieis | desi sammAiTTibhedehiM visesiyANi edANi aNiyogaddArANi davvANi tti bhaNidaM hodi / ettha khaiyasammAdiTThINaM pi Niso kimahaM Na kIrade 1 Na, khaiyasammAiTThI maTThahiM aNiyogaddArehiM purado daMsaNamohakkhavaNAe bhaNissamANattAdo / tamhA uvasamasammAi TThi-vedayasammAiTThi sammAmicchAdiTThINamedehiM aNiyogaddArehiM desAmAsayabhAveNa sUcidabhAgAbhAga parimANa khetta - phosaNasahidehiM savittharamettha parUvaNA kAyavvA, tapparUvaNAe viNA payadatthavisayaNiNNayANuvavattIdo / edesiM ca parUvaNA sugamA ti Na ettha tappavaMco kIrade / usake bAda upazamasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMkA Alambana lekara eka jIvakI apekSA svAmitva, kAla, antara, nAnA jIvoMkI apekSA bhaMgavicaya, kAla, antara aura alpabahutva jAnane cAhie / $ 214. ' tathA ' arthAt sUtrasparza ke anantara isa samaya eka jIvakI apekSA svAmitva se lekara alpabahutva paryanta anuyogadvAra Agamake anusAra yahA~ kathana karane yogya haiM yaha sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / una anuyogadvAroMkA viSaya kyA hai aisA pUchane para samyaktva mArgaNA ke avayavarUpa upazamasamyagdRSTi Adi viSaya haiM isa bAtakA jJAna karAne ke lie sUtrameM 'uvasamasammAiTThi-vedagasammAiTThi sammAmicchAiTThIhiM' yaha vacana kahA hai / samyagdRSTi ke ina bhedoMse yukta ye anuyogadvAra kahane cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- yahA~ para kSAyikasamyagdRSTiyoMkA bhI nirdeza kisalie nahIM karate haiM ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki ATha anuyogadvAroMke Alambanase kSAyika samyagdaSTiyoMkA prayAkhyAna Age darzanamohakI kSapaNA anuyogadvAra meM kareMge / isalie upazamasamyagdaSTi, vedakasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMkI dezAmarSakarUpase sUcita hue bhAgAbhAga, parimANa, kSetra aura sparzana sahita ina anuyogadvAroMke Alambanase vistArake sAtha yahA~ prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki yaha prarUpaNA kiye binA prakRta arthaviSayaka nirNaya nahIM bana sakatA / inakI prarUpaNA sugama hai, isaliye yahA~ para usakA vistAra nahIM karate haiM / * Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 gAthA 1091. dasaNamohovasamaNA 215. saMpahi payadatthovasaMhArakaraNamuttaraM suttamAha vizeSArtha--yahA~ para jina anuyogadvAroMkA saMketa kiyA hai unake Alambanase upazamasamyagdRSTi Adi jIvoMkA kucha vyAkhyAna karate haiN| itanA vizeSa jAnanA ki upazamasamyaktvase prathamopazama samyaktvakA hI grahaNa kiyA hai| 1 svAmitva-apane-apane bhAvase yukta jIva upazamasamyaktva Adike svAmI haiN| 2 eka jIvakI apekSA kAla-upazama samyaktva aura samyagmithyAtvakA jaghanya aura utkRSTa kAla antamuhUte hai| vedaka samyaktvakA jaghanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kAla chayAsaTha sAgaropamapramANa hai| 3 antara-(prathamopazamakI apekSA) upazama samyaktvakA jaghanya antarakAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, vedaka samyaktva aura samyagmithyAtvakA jaghanya antara kAla antamuharta hai aura tInoMkA utkRSTa antarakAla kucha kama ardha pudgalaparivartana kAlapramANa hai| Ageke anuyogadvAra nAnA jIvoMkI apekSA haiN| 4 bhaMgavicaya-upazamasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIva kadAcit haiM aura kadAcit nahIM hai, kyoMki ye sAntara mArgaNAeM haiN| vedakasamyagdRSTi jIva sadA kAla niyamase haiM, kyoMki yaha nirantara mArgaNA hai / 5 saMkhyA-ukta tInoM mArgaNAvAle jIva pratyeka palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / 6 kSetra-(prathamopazama samyaktvakI apekSA) upazamasamyagdRSTi jIvoMkA svasthAnakI apekSA vedaka samyagdRSTiyoMkA svasthAna, mAraNAntika samudghAta aura upapAda padakI apekSA tathA samyagmithyAdRSTiyoMkA svasthAnakI apekSA kSetra lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| prathamopazama samyaktva aura samyagmithyAtvake kAla meM maraNa nahIM hotA, isalie inakA kSetra mAtra svasthAnakI apekSA kahA hai / 7 sparzana-upazamasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTiyoMkA vartamAna sparzana lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aura vihAravatsvasthAnako apekSA atIta sparzana trasanAlIke caudaha bhAgoMmeMse kucha kama ATha bhAgapramANa hai| vedaka samyagdRSTiyoM kA vartamAna sparzana lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| atIta sparzana vihAravatsvasthAna, vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntika samuddhAtakI apekSA trasanAlIke caudaha bhAgoMmeMse kucha kama ATha bhAgapramANa hai| tathA upapAdapadakI apekSA atIta sparzana trasanAlIke caudaha bhAgoMmeMse kucha kama chaha bhAgapramANa hai / 8 kAla-upazamasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTiyoMkA jaghanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| tathA vedakasamyagdRSTiyoMkA kAla sarvadA hai| 9 antara-upazamasamyagdRSTiyoMkA jaghanya antarakAla eka samaya hai aura utkRSTa antarakAla sAta dina-rAta hai| samyagmidhyAdRSTi jIvoMkA jaghanya antarakAla eka samaya hai aura utkRSTa antarakAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| tathA vedakasamyagdRSTiyoMkA antarakAla nahIM hai / 10 bhAgAbhAga-upazamasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIva saba saMsArI jIvarAzike anantaveM bhAgapramANa haiN| 11 alpabahutva-ukta tInoM rAziyoMmeM samyagmithyAdRSTi jIva sabase stoka haiN| unase upazamasamyagdRSTi jIva asaMkhyAtaguNe haiN| tathA unase vedakasamyagdRSTi jIva asaMkhyAtaguNe haiN| $ 215. aba prakRta arthakA upasaMhAra karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patthamada sutta / 328 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe [sammattANiyogadAraM ___* edesu aNiyogadAresu vaNNidesudasaNamohauvasAmaNe tti smttmnniyogddaarN| 6216. gayatthamedaM suttaM / tado daMsaNamohauvasAmaNAe paNNArasaNhaM.. gAhAsuttANamatthavihAsA samattA hoi / ina anuyogadvAroMkA kathana karane para darzanamoha upazAmanA nAmaka anuyogadvAra samApta huaa| $ 216 yaha sUtra gatArtha hai| ... isake bAda darzanamohaupazAmanAsambandhI pandraha gAthAsUtroMke arthakA vizeSa vyAkhyAna samApta hotA hai| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisidvANi 1. uvajoga-atthAhiyAra-cuNNisuttANi 'uvajoge tti aNiyogaddArassa sutaM / taM jahA-- (10) kevaciraM uvajogo kammi kasAyammi ko va keNahiyo / ko vA kammi kasAe abhikkhamuvajogamuvajutto // 63 // (11) ekahi bhavaggahaNe ekkakasAyamhi kadi ca uvajogA / ekkamhi ya uvajoge ekkakasAe kadi bhavA ca // 64 // (12) uvajogavaggaNAo kammi kasAyammi kettiyA hoMti / karisse ca gadIe kevaDiyA vaggaNA hoMti // 65 // (13) ekahi ya aNubhAge ekkakasAyammi ekkakAleNa / uvajuttA kA ca gadI visarisamuvajujjade kA ca // 66 // (14) 'kevaDiyA uvajuttA sarisIsu ca vaggaNA- kasA esu / kevaDiyA ca kasAe ke ke ca visissade keNa // 67 // (15) je je jamhi kasAe uvajuttA kiNNu bhUdapuvvA te I hohiMti ca uvajuttA evaM savvattha boddhavvA // 68 // (16) 'uvajoga vaggaNAhi ya avirahidaM kAhi virahidaM cAvi / paDhamasamayovajuttehiM carimasamae ca boddhavvA // 768 // 10. dAo satta gAhAo / edAsi vihAsA kAyavvA / 'kevaciraM uvajogo kamhi kasAyamhi ' ti edassa padassa attho addhAparimANaM / taM jahA - ' * kodhaddhA mANaddhA mAyaddhA lohaddhA jahaNiyAo vi ukkassiyAo vi aMtomuhuttaM / 'gadIsu NikkhamaNapaveseNa egasamayo hoja / 'ko va keNahio' tti edassa padassa attho addhANamappAbahuaM / "taM jahA -- oSeNa mANaddhA jahaNiyA thovA / kodhaddhA jahaNNiyA visesAhiyA / mAyaddhA (1) pR. 1 / (2) pR. 2 / (3) pR. 3 / (4) pR. 6 / (5) pR. 7 / ( 6 ) pR. 9 / ( 7 ) pR. 10 / (8) pR. 11 // (9) pR. 14 / (10 pR. 15 / (11) pR. 16 / (12) pR. 17 / . Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe jahaNiyA visesAhiyA / lobhaddhA jahaNNiyA visesAhiyA / mANaddhA ukkassiyA saMkhejjaguNA / 'kodhaddhA ukkassiyA visesAhiyA / mAyaddhA ukkassiyA visesAhiyA / lobhaddhA ukkassiyA visesAhiyA / pavAijjaMteNa uvadeseNa addhANaM viseso aMtomuhuttaM / teNeva uvadeseNa caugahasamAseNa appA bahuaM bhaNihidi / cadurgAdisamAseNa jahaNNukkassapadeseNa nirayagadIe jahaNiyA lobhaddhA thovA / devagadIe jahaNNiyA kodhaddhA visesAhiyA / devagadI jahaNiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / NirayagadIe jahaNiyA mAyaddhA visesAhiyA / NirayagadIe jahaNiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / devagadIe jahaNiyA mAyaddhA visesAhiyA | maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNNiyA mANaddhA saMkhejjaguNA | maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNiyA kodhaddhA visesAhiyA / maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNiyA mAyA visesAhiyA / maNusa - tirikkhajoNiyANaM jahaNNiyA lohaddhA visesAhiyA / riyagadIe jahaNiyA kodhaddhA saMkhejjaguNA / "devagadIe jahaNNiyA lobhaddhA visesAhiyA / NirayagadIe ukkassiyA lobhaddhA saMkhejjaguNA / devagadIe ukkassiyA kA visesAhiyA / devagadIe ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / NirayagadIe ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / NirayagadIe ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / devagadI ukassiyA mAyaddhA visesAhiyA / 1 maNusa-tirikkhajoNiyANamukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / 'tesiM ceva ukkasiyAkodhaddhA visesAhiyA / tesiM ceva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / tesiM ceva ukassiyA lobhaddhA visesAhiyA / NirayagadIe ukkassiyA kodhaddhA saMkhejjaguNA / devagadI ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / tesiM ceva uvadeseNa codasajIvasamAsehiM daMDago bhaNihidi / codasaNhaM jIvasamAsANaM deva - NeraiyavajjANaM jahaNiyA mANaddhA tullA thovA / jahaNiyA kodhaddhA visesAhiyA / jahaNiyA mAyaddhA visesAhiyA / jahaNNiyA lobhaddhA visesAhiyA / suhumassa apajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / 'ukkassiyA koghaddhA visesAhiyA / ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / bAdareiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / (1) pR. 18 / (2) pR. 19 / (3) pR. 20 / (4) pR. 21 / (5) pR. 22 / (6) pR. 23 / (7) pR. 24 / (8) pR. 25 / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisiTThANi 331 suhumapajjattayassa ukvassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / bAdareiMdiyapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / beiMdiyaapajattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / teiMdiyaapajattayassa ukkassiyA mANaddhA visesaahiyaa| cauridiyaapajattayassa ukkassiyA mANaddhA sisesaahiyaa| beiMdiyaapajjattayassa ukkasiyA kodhaddhA visesAhiyA / teiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesaahiyaa| cauridiyaapaJjattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesaahiyaa| beiMdiyaapajjattayassa ukkasiyA mAyaddhA visesAhiyA / teiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| cauridiyaapajjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| veiMdiyaapajjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / teiMdiyaapajattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesaahiyaa| caduriMdiyaapaJjattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesaahiyaa| veiMdiyapaJjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / teiMdiyapajattayassa ukkassiyA mANaddhA visesAhiyA / cauridiyapajattayassa ukkassiyA mANaddhA visesaahiyaa| veiMdiyapajattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesaahiyaa| teiMdiyapajattayassa ukkassiyA kodhaddhA visesaahiyaa| cauriMdiyapajjattayassa ukakkasiyA kodhaddhA visesaahiyaa| veiMdiyapajattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| teiMdiyapaJjattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesaahiyaa| cauridiyapajattayassa ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / veiMdiyapajjattayassa ukkasiyA lobhaddhA visesaahiyaa| teiMdiyapaJjattayamsa ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / cauriMdiyapajattayassa ukkassiyA lobhaddhA visesaahiyaa| asaNNiapajjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / tasseva ukkassiyA (1) pR. 26 / (2) pR. 27 / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe koddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / asaNipatyassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / tasseva ukkassiyA hreat visesAhiyA / tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / saNiapajattassa ukassiyA mANaddhA saMkhejjaguNA / 'tasseva ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / saNNipaJjattayassa ukkassiyA mANaddhA saMkhejaguNA / tasseva ukkassiyA kodhaddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA mAyaddhA visesAhiyA / tasseva ukkassiyA lobhaddhA visesAhiyA / 'ko vA kamhi kasAe abhikkhamuvajogamuvajutto' tti ettha abhikkhamuvajogaparUvaNA kAyavvA / ogheNa tAva lobho mAyA kodho mANo tti asaMkhejesa Agarisesu gadesu saI lobhA garisa adiregA bhavadi / 'asaMkhejesu lobhAga risesu adiregesu gadesu kodhAgairisehiM mAyAgarasA adaregA hoi / 'asaMkhejehiM mAyAgarisehiM adiregehiM gadehiM mANA garisehiM kodhArisA adiregA hodi / evamogheNa / evaM tirikkhajoNigadIe maNusagadIe ca / freegae koho mANo koho mANo tti bArasahassANi pariyattidUNa saI mAyA parivattadi / 'mAyAparivattehiM saMkhejehiM gadehiM:, sahaM loho parivattadi / devagadIe lobho mAyA lobho mAyA tti vArasahassANi gaMtUNa tado saI mANo parivattadi / 'mANassa saMkhejesu Agarisesu gadesu tado saI kodho parivattadi / ' edI parUvaNAe eka mhi bhavaggahaNe NirayagadIe saMkhejjavAsige vA asaMkhejavAsige vA bhave lobhAgarisA thovA / 'mAyAgarisA saMkhejaguNA / mANAgarisA saMkhejaguNA / kohAgarisA visesAhiyA / " devagadIe kohAgarisA thovA / mANAgarisA saMkhejaguNA / mAyAgarisA saMkhejaguNA / "lobhAgarisA visesAhiyA / tirikkhama sagadI asaMkhejavassige bhavaggahaNe mANAgarisA thovA / kohAgarisA visesAhiyA / "mAyAgarisA visesAhiyA / lobhAgarisA visesAhiyA / 12 1 eto vidiyagAhAe vibhAsA / taM jahA - ekammi bhavaggahaNe ekakasAyammi (6) pR. 35 // (1) pR. 28 / (2) pR. 29 / (3) pR. 31 / ( 4 ) pR. 32 / ( 5 ) pR. 34 / (7) pR. 37 / (8) pR. 38 / ( 9 ) pR. 39 / (10) pR. 40 / (11) pU. 41 / (13) pR. 43 / ( 12 ) pU. 42 / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 parisiTThANi kadi ca uvajogA tti / ekammi NeraiyabhavaggahaNe kohovajogA saMkhejA vA asaMkhejA vaa| 'mANovajogA saMkhenjA vA asaMkhejjA vaa| eva sesANaM pi| 'evaM sesAsu vi gdiisu| NirayagadIe jamhi kohovajogA saMkhejjA tamhi mANovajogANiyamA sNkhejjaa| evaM maayaa-lobhovjogaa| jamhi mANovajogA saMkhejjA tamhi kohovajogA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / mAyovajogA lohovajogA NiyamA saMkhejjA / jamhi mAyovajogA saMkhejjA tamhi kohovajogA mANovajogA saMkhejjA vA asaMkhejjA vA / lobhovajogA NiyamA sNkhejjaa| jattha lobhovajogA saMkhejjA tattha kohovajogA mANovajogA mAyovajogA bhajiyavvA / jattha NirayabhavaggahaNe kohovajogA asaMkhejjA tattha sesA siyA saMkhejjA siyA asaMkhejjA / jattha mANovajogA asaMkhejjA tattha kohovajogA NiyamA asNkhejjaa| sesA bhajiyavvA / jattha mAyovajogA asaMkhejjA tattha kohovajogA mANovajogA NiyamA asaMkhejjA / 'lobhovajogA bhajiyavvA / jattha lohovajogA asaMkhejjA tattha koha-mANa-mAyovajogA NiyamA asNkhejjaa| jahA raiyANaM kohovajogANaM viyappA tahA devANaM lobhovajogANaM viyappA / jahA raiyANaM mANovajogANaM viyappA tahA devANaM mAyovajogANaM viyappA / jahA NeraiyANaM mAyovajogANaM viyappA tahA devANaM mANovajogANaM viyappA / jahA jeraiyANaM lobhovajogANaM viyappA tahA devANaM kohovajogANaM viyappA / __ jesu Neraiyabhavesu asaMkhejjA kohovajogA mANa-mAyA-lobhova jogA vA jesu vA saMkhejjA edesimaTThaNDaM padANamappAbahuaM / tattha uvasaMdarisaNAe karaNaM / ekkamhi vasse jattiyAo kohovajogaddhAo tattieNa jahaNNAsaMkhejjayassa bhAgojaM bhAgaladdhamettiyANi vassANi jo bhavo tamhi asaMkhejjAo kohovjogddhaao| "evaM mANa-mAyA-lobhovajogANaM / "edeNa kAraNeNa je asaMkhenjalobhovajogigA bhavA te bhavA thovA / 'je asaMkhejjamAyovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je asaMkhejjamANovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je asaMkhejjakohovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je saMkhejjakohovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je saMkhejjamANovajogigA bhavA te bhavA visesAhiyA |je saMkhejjamAyovajogigA bhavA te bhavA visesaahiyaa|" je saMkhejjalobhovajogigA bhavA te bhavA visesAhiyA / (1) pR. 44 / (2) pR. 45 / (3) pR. 46 / (4) pR. 47 / (5) pR. 48 / (6) pR. 49 / (7) pR. 50 / (8) pR. 51 / (9) pR. 52 / (10) pR. 53 / (11) pR. 55 / (12) pR. 56 / (13) pR. 58 / (14) pR. 59 / / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe jahA isutahA devesu / Navari kohAdo ADhaveyavvo / taM jahA - je asaMkhejjakohovajogigA bhavA te bhavA thovA / je asaMkhejjamANovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je asaMkhejjamAyovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je asaMkhejjalobhovajogigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / 'je saMkhejjalobhovajo gigA bhavA te bhavA asaMkhejjaguNA / je saMkhejjamAyovajogigA bhavA te visesAhiyA / je saMkhejja - mANovajogigA bhavA te bhavA visesAhiyA / je saMkhejakohovajogigA bhavA te bhavA visesAhiyA / vidiyagAhAe atthavihAsA samattA / 334 'uvajogavaggaNAo kamhi kasAyamhi kettiyA hoMti' tti esA savvA vi gAhA pucchAsutaM / tassa vihAsA / taM jahA -- uvajogavaggaNAo duvihAo - kAlovajogavaggaNAo bhAvovajogavaggaNAo ya / kAlovajogavaggaNAo NAma kasAyovajoga - NANi | bhAvovajogavaggaNAo NAma kasAyodayaTThANANi / edAsi duvihANaM pi vagganANaM parUvaNA pamANamappAbahuaM ca vattavvaM / tado tadiyAe gAhAe vihAsA samattA / utthI gAhAe vihAsA / 'ekkamhi du aNubhAge ekkakasAyammi ekkakAleNa / uvajuttA kA ca gadI visarisamuvajujjade kA ca / ' tti edaM savvaM pucchAsuttaM / ettha vihAsAe doNi uvaesA / ekkeNa uvaeseNa jo kasAyo so aNubhAgo / kodho harybhAgo / evaM mANa- mAyA lobhANaM / tado kA ca gadI egasamaeNa egakasAyovajuttA vA dukasAyovajuttA vA tikasAyovajuttA vA cadukasAyovajuttA vA tti edaM pucchAsutaM / tado NirisaNaM / taM jahA - Niraya devagadINamede viyappA atthi / sesAo gadIo NiyamA cadukasAyovajuttAo / 'NirayagaIe jai ekko kasAyo, NiyamA koho / jadi dukasAyo, koheNa saha aNadaro dusaMjogo / jadi tikAyo, koheNa saha aNNadaro tisaMjogo / jadi cadukasAyo, savve caiva kasAyA / "jahA NirayagadIe koheNa tahA devagadIe lobheNa kAyavvA / ekkeNa uvadeseNa cautthIe gAhAe vihAsA samattA bhavadi / wr pavAijjaMteNa uvaeseNa cautthIe gAhAe vihAsA / " ' ekkammi du aNubhAge' ci kasAya - udaTThANaM so aNubhAgo nAma / egakAleNe ci kasAyovajogaddhaTThANe ci bhaNidaM hodi / esA saNNA / tado pucchA / kA ca gadI ekkamhi kasAya-udayaTThANe ekkamhi vA kasAyuvajogaTThANe bhave / ' athavA aNegesu kasAya-udayaTThANesu aNegesu 93 14 (1) pR. 60 / (2) pR. 61 / ( 3 ) pR. 62 / ( 4 ) pR. 63 / ( 9 ) pR. 69 / (10) pU. 70 / (11) (7) pR. 67 / (8) pU. 68 / (13) pR. 73 / (14) pR. 74 / (5) pR. 65 / (6) pR. 66 / pR. 71 / ( 12 ) pR. 72 / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisiTThANi 335 vA kasAya-uvajogaddhaTThANesu / esA pucchA / ayaM nniddeso| tasA ekkekkammi kasAyudayaTThANe AvaliyAe asNkhejjdibhaago| kasAya-uvajogaddhaTThANesu puNa ukkasseNa asaMkhejjAo seddhiio| evaM bhaNidaM hoi savvAo gadIo NiyamA aNegesu kasAyudayaTThANesu aNegesu ca kasAyauvajogaTThANesu tti / ___ tado evaM parUvaNaM kAdUNa NavahiM padehiM appAbahuaM / 'taM jahA-ukkassae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA thovaa| jahaNiyAe mANovajoga. ddhAe jIvA asaMkhejjaguNA / aNukkassamajahaNNAsu mANovajogaddhAsu jIvA asaMkhejjaguNA / 'jahaNNae kasAyudayaTThANe ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA asNkhejjgunnaa| jahaNiyAe mANovajogaddhAe jIvA asaMkhejjaguNA / aNukkassamajahaNNAsu mANovajogaddhAsu jIvA asaMkhejjaguNA / "aNukkassamajahaNNesu aNubhAgaTThANesu ukkassiyAe mANovajogaddhAe jIvA asaMkhejjaguNA / jahaNiyAe mANovajogaddhAe jIvA asaMkhejjaguNa / aNukkassamajahaNNAsu mANovajogaddhAsu jIvA asaMkhejjaguNA / evaM sesANaM kasAyANaM / etto chattIsapadehi appAbahuaM kAyavvaM / evaM cautthIe gAhAe vihAsA smttaa| ''kevaDigA uvajuttA sarisIsu ca vaggaNA-kasAyesu' ceti edisse gAhAe atyvihaasaa| esA gAhA sUcaNAsuttaM / edIe sUcidANi aTTha aNiogaddArANi / "taM jahA-saMtaparUvaNA davvapamANaM khettapamANaM phosaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahuaM ca / 'kevaDigA uvajuttA tti dvvpmaannaannugmo| 'sarisIsu ca vaggaNA-kasAesu' tti kAlANugamo / "kevaDigA ca kasAe' tti bhAgAbhAgo / 'ke ke ca visissade keNe' ti appAbahuaM / evamedANi cattAri aNiogaddArANi suttaNibaddhANi / sesANi sUcaNANumANeNa kAyavvANi / "kasAyovajutte aTTahiM aNiogaddArehiM gadi-iMdiya-kAya-joga-veda-NANa-saMjamadasaNa-lessa-bhaviya-sammatta-saNNi-AhArA ti edesu terasasu aNugamesu maggiyUNa / mahAdaMDayaM ca kAdRNa samattA paMcamI gAhA / 14'je je jamhi kasAe uvajuttA kiNNu bhUdapuvvA te tti edisse chaTThIe gAhAe kAlajoNI kAyavyA / taM jahA-je assiM samae mANovajuttA tesiM tIde kAle mANakAlo NomANakAlo missayakAlo idi evaM tiviho kAlo / kohe ca tiviho kaalo| (1) pR. 75 / (2) pR. 76 / (3) pR. 77 / (4) pR. 78 / (5) pR. 79 / (6) pR. 80 / (7) pR. 81 / (8) pR. 82 / (9) pR. 85 / (10) pR. 86 / (11) pR. 87 / (12) pR. 88 / (13) pR. 90 / (14) pu. 91 / (15) pR. 93 / (16) pR. 94 / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsaharda kasAyapAhuDe mAyAtiviho kAlo / lobhe tiviho kAlo / evameso kAlo mANovajuttANaM bArasaviho / 336 assaM sama kohojuttA tesiM tIde kAle mANakAlo Natthi NomANakAlo missayakAlo ya / avasesANaM Navaviho kAlo / evaM kohovajuttANamekkArasaviho kAlo vidikkato / je assiM samae mAyovajuttA tesiM tIde kAle mANakAlo duviho kohakAlo duviso mAyAkAlo tiviso laumakAlo tiviho / evaM mAyovajuttANaM dasaviho kAlo / je assiM samaye lobho juttA tesiM tIde kAle mANakAlo duviho kohakAlo duvo mAyAkAlo duviso lobhakAlo tiviho / evameso kAlo lohovajuttANaM Navaviho / evamedANi savvANi padANi vAdAlIsaM bhavaMti / 'eto bArasa satthANapadANi gahiyANi / kathaM satthANapadANi bhavaMti ? mANovajuttANaM mANakAlo jomANakAlo missayakAlo / kohovajuttANaM kohakAlo jokohakAlo missakAlo | evaM mAyovajutta lohovajuttANaM pi / edesiM bArasahaM padANamappA bahuaM / 'ta jahA -- lobhovajuttANaM lobhakAlo thovo / 'mAyovajuttANaM mAyakAlo anaMtaguNo / kohovajuttANaM kohakAlo anaMtaguNa | mANovajuttANaM mANakAlo anaMtaguNo / lobhovajuttANaM NolobhakAlo anaMtaguNo / "mAyovajuttANaM NomAyakAlo anaMtaguNo / kohovajuttANaM NokohakAlo anaMtaguNo / "mANovajuttANaM NomANakAlo anaMtaguNo / mANovajuttANaM missayakAlo anaMtaguNo / kohovajuttANaM missayakAlo visesAhio / 2 mAyovajuttANaM missayakAlo visesAhio / "lobhovajuttANaM missayakAlo visesAhio / to vAdAlIsapadappAbahuaM kAyavvaM / 14 tado chuTTI gAhA samattA bhavadi / 'uvajogavaggaNAhi ya avirahidaM kAhi virahiyaM vA vi' tti edambhi addhe ekko atha vidiye arddha ekko attho evaM do atthA / 1 " purimaddhassa ca vihAsA / ettha duvihAo uvajogavaggaNAo - kasAyaudayaNANi ca uvajogaTThANANi ca / " edANi duvihANi vi dvANANi uvajogavaggaNAo tti vuccati / (1) pR. 95 / (2) pR. 96 / (3) pR. 97 / ( 4 ) pR. 98 / (5) pR. 99 / (6) pR. 100 / (7) pR. 101 / (8) pR. 102 / ( 9 ) pR. 103 / (10) pU. 104 / (11) pU, 105 / (12) pR. 106 / (13) pR. 107 / (14) pR. 108 / (15) pR. 109 / (16) pR. 110 / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 parisiTThANi uvajogaTThANehi tAva kettiehiM virahidaM kehiM kamhi avirahidaM 1 ettha mggnnaa| 'NirayagadIe egassa jIvassa kohovajogaTThANesu NANAjIvANaM javamajhaM / taM jahA-ThANANaM sNkhejjdimaage| egaguNavaDDi-hANihANaMtaramAvaliyavaggamUlassa asNkhejjdimaago| heTThA javamajjhassa savvANi guNahANihANaMtarANi AvuNNANi sadA / savvaaTThANANaM puNa asaMkhejjabhAgA AvuNNA / uvarimajavamajjhassa jahaNNeNa guNahANihANaMtarANaM saMkhejjadibhAgo aavunnnno| ukkasseNa savvANi guNahANihANaMtarANi AvuNNANi / jahaNNeNa addhaTThANANaM saMkhejjadibhAgo aavunnnno| ukkasseNa addhadvANANamasaMkhejjA bhAgA AvuNNA / eso uvaeso pavAijjai / aNNo uvadeso savvANi guNahANihANaMtarANi avirahiyANi jIvehiM uvajogaddhaTThANANamasaMkhejjA bhAgA avirahidA / edehiM dohiM uvadesehiM kasAyaudayaTThANANi NedavvANi tasANaM / taM jahA--kasAyudayaTThANANi asaMkhejjA logA / tesu jattiyA tasA tattiyamettANi AvuNNANi / kasAyudayaTThANesu javamajheNa jIvA rAMti / jahaNNae kasAyudayaTThANe tasA thovaa| vidie vi tattiyA ceva / "evamasaMkhejjesu logaTThANesu tattiyA ceva / tado praNo aNNamhi dvANe ekko jIvo abbhhio| tado puNa asaMkhejjesu logesu hANe tattiyA ceva / tado aNNamhi dvANe ekko jIvo abbhhio| evaM gaMtUNa ukkasseNa jIvA ekkamhi dvANe AvaliyAe asNkhejjdibhaago| jattiyA ekkammi hANe ukkasseNa jIvA tattiyA ceva aNNamhi hANe / evamasaMkhejjalogaTThANANi / edesu asaMkhejjesu logesu ThANesu javamajhaM / tado aNNaM TThANamekSNa jIveNa hINaM / evamasaMkhejjalogaTThANANi tunlajIvANi / evaM sesesu vi ThANesu jApANedavvA / "jahaNNae kasAyudayaTThANe cattAri jIvA, ukkassae kasAyudayaTThANe do jIvA / "javamajjhajIvA AvaliyAe asNkhejjdibhaago|"jvmjhjiivaannN jattiyANi addhacchedaNANi tesimasaMkhejjadibhAgo heTThA javamajjhassa guNahANiTThANaMtarANi / tesimasaMkhejjabhAgamettANi uvari javamajjhassa guNahANiTThANaMtarANi / "evaM paduppaNNaM tasANaM javamajcha / (1) pR. 111 / (2) pR. 112 / (3) pR. 113 / (4) pR. 114 / (5) pR. 115 / (6) pR. 116 / (7) pR. 119 / (8) pR. 120 / (9) pR. 121 / (10) pR. 122 / (11) pR. 123 / (12) pR. 124 / (13) pR. 125 / (14) pR. 126 / (15) pR. 127 / (16) pR. 133 / (17) pR. 138 / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe aisA suttavihAsA | sattamIe gAhAe paDhamassa addhassa atthavihAsA samattA bhavadi / 338 etto vidiyaddhassa atthavihAsA kAyavvA / carimasamae ca boddhavvA' ti ettha tiNNi seDhIo / diyA carimAdiyA 3 / taM jahA - 'paDhamasamayovaju tehiM taM jahA -- vidiyAdiyA paDhamA - vidiyAdiyA sAhaNaM / mANovajuttANaM pavesaNayaM thovaM / "kohovajuttANaM pavesaNagaM visesAhiyaM / evaM mAyA - lobhovajuttANaM / 'eso viseso ekkeNa uvadeseNa palidovasa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgo / / pavAhajaMteNa uvadeseNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / evamuvajogo tti samatramaNiogaddAraM / 8. caudvANaatthAdviyAro -- 'cauTThANe ti aNiyogaddAre puvvaM gamaNijjaM suttaM / taM jahA(17) koho . cauvviho vutto mANo vi caubviho bhave / mAyA cauvvihA vRttA loho vi ya caubviho // 70 // (18) 0 Naga - puDhavi vAlugodayarAIsariso cauvviho koho / selaghaNa-adri-dArua-ladAsamANo havadi mANo // 71 // (19) "vaMsIjaNDugasarisI meMDhavisANasarisI ya gomuttI / 10 avalehaNIsamANA mAyA vi cauvvihA bhaNidA // 72 // (20) kimirAgarattasamago akkhamalasamo ya paMsulevasamo / hAliddavatthasamago lobho vi cauvviho bhaNido // 73 // (21) "edesiMdvANANaM cadusu kasAesa solasaNhaM pi 1 kaM Na hoi ahiyaM TThidi - aNubhAge pade samge // 74 // (22) "mANe ladAsamANe ukkassA vaggaNA jahaNNAdo / hINA ca padesagge guNeNa NiyamA aNateNa // 75 // ( 1 ) pU. 140 / (2) pR. 141 / (3) 142 / (4) 143 / (5) pR. 144 / (6) pR. 145 / (7) pR. 146 / (8) pR. 150 / ( 9 ) pR. 151 / (10) pR. 152 / ( 11 ) 155 / ( 12 ) pR. 157 / ( 13 ) pR. 158 / pR. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisiTThANi (23) 'NiyamA ladAsamAdo dArusamANo anaMtaguNahINo / sesA kameNa hINA guNeNa niyamA anaMteNa // 76 // (24) NiyamA ladAsamAdo aNubhAgaggeNa vaggaNaggeNa / sesA kameNa ahiyA guNeNa niyamA aNateNa // 77 // (25) saMdhIdo saMdhI puNa ahiyA niyamA ca hoi aNubhAge / hINA ca padesagge do vi ya niyamA viseseNa // 78 // (26) savvAvaraNIyaM puNa ukkassaM hoi dAruasamANe / heTThA desAvaraNaM savvAvaraNaM ca uvarillaM // 76 // (27) eso kamo ca mANe mAyAe niyamasA du lobhe vi / savvaM ca kohakammaM cadusu TThANesu boddhavvaM // 80 // (28) 'padesiM dvANANaM kadamaM ThANaM gadIe kada misse / baddhaM ca bajjhamANaM uvasaMtaM vA udiSNaM vA // 81 // (28) saNNI asaNNIsu ya pajjatte vA tahA apajjatte / sammatte micchatte ya missage ceya boddhavvA // 82 // (31) viradIya aviradIe viradAvirade tahA aNAgAre / sAgAre jogamhi ya lessAe caiva boddhavvA // 83 // (31) 'kaM ThANaM vedato kassa va dvANassa baMdhago hoi / kaM ThANamavedaMto abaMdhagA kassa TThANassa // 84 // (32) asaNNI khalu baMdhai ladAsamANaM ca dAruyasamagaM ca / taNNI cadusu vibhajjo evaM savvattha kAyavvaM (16) // 85 // * evaM sutaM / ettha atthavihAsA / cauTThANe ti ekkagaNikkhevo caTThANa - jikkheva ca / "ekkagaM puvvaNikkhittaM puvvaparUvidaM ca / TThANaM NikkhividavvaM / 12 taM jahA - NAmaTThANaM TThavaNaTThANaM davvadvANaM khettaTThANaM aTThANaM palivIciTThANaM uccaTThANaM saMjamaTThANaM bhAvadvANaM ca / 12 gamo savvANi ThANANi icchai / saMgaha - vavahArA palivIciTThANaM uccaTThANaM ca avarNeti / ujusudo ( 1 ) pR. 160 / ( 2 ) 161 ( 6 ) pR. 166 / (7) 167 / (8) (12) pU. 174 / (13) pR. 175 / 339 / ( 3 ) pR. (9) pU. 168 / 163 / ( 4 ) pR. 164 / ( 5 ) pu. 165 / 169 / (10) pR. 172 / ( 11 ) pU. 173 / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 340 dANi ca ThevaNaM ca addhaTThANaM ca avaNei / bhAvadvANaM ca icchadi / ettha bhAvadvANe payadaM / 'sahaNayo NAmaTThANaM saMjamadvANaM khettaTThANaM eto suttavihAsA / taM jahA - AdIdo cattAri suttagAhAo edesiM solasahaM TThANANaM nidarisaNauvaNaye / 'kohaDANANaM vaunhaM pi kAlena nidarisaNauvaNao kao / sesANaM kasAyANaM bArasaNDaM dvANANaM bhAvado nidarisaNauvaNao kao / "jo aMtomuhuttigaM NidhAya kohaM vedayadi so udayarAisamANaM kohaM vedayadi ! jo aMtomuhuttAdIdamaMto addhamAsassa kodhaM vedayadi so vAluvarAisamANaM kohaM vedayadi / jo addhamAsAdIdamaMto chaNhaM mAsANaM kodhaM vedayadi so puDhavirAisamANaM kohaM vedayadi / "jo savvesiM bhavehiM uvasamaM Na gaccha so pavvadarAisamANaM kohaM vedayadi / 'edANumANiyaM sesANaM pi kasAyANaM kAyavvaM / evaM cattAri suttagAhAo vihAsidAo bhavaMti / evaM cauTThANe tti samattamaNiogaddAraM / 9 vaMjaNa-atthAhiyAro 'vaMjaNe ti aNiogaddArassa sutaM / taM jahA - (33) koho ya kova roso ya akkhama saMjalaNa kalaha vaDDhI ya / jhaMjhA dosa vivAdo dasa ko TTiyA hoMti // 86 // 12 (34) "mANa mada dappa thaMbho ukkAsa pagAsa tatha samukkAso / atkariso paribhava ussida dasalakkhaNo mANo // 87 // (35) mAyA ya sAdijogo NiyadI vi ya vacaNA aNujjugadA / gahaNaM maNuNNamaggaNa kakka kuhaka gUhaNa cchaNNo // 88 // "kAmo rAga NidANo chaMdo ya sudo ya pejja doso ya / hANurAga AsA icchA mucchA ya giddhI ya // 88 // sAsada patthaNa lAlasa aviradi tanhA ya vijja jibbhA ya / lobhasa NAmadhejjA vIsaM egaTTiyA bhaNidA // 90 // evaM vaMjaNe tti samattamaNiogaddAraM / (1) pR. 176 / (2) pR. 177 / (3) pR. 178 / (6) pR: 181 / (7) pR. 182 / (8) pR. 183 / (9) pR. 185 / (12) pR. 188 / (13) pR. 189 / (4) pR. 179 / (5) pR. 180 / (10) pU. 186 / ( 11 ) pU. 187 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisiTThANi 10. sammatta - atyAhiyAro 1 "kasA pAhuDe sammatte tti aNiogaddAre adhApavaMtakaraNe imAo cattAri suttagAhAo parUveyavvAo / taM jahA (38) daMsaNamoha uvasAmagassa pariNAmo keriso bhave / joge kasA uvajoge lessA vedo ya ko bhave // 81 // (38) kANi va puvvabaddhANi ke vA ase NibaMdhadi / kada AvaliyaM pavisaMti kadihaM vA pavesago // 62 // (40) ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa uNa vA / aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahiM // 63 // (41) kiM dvidiyANi kammANi aNubhAgesu kesu vA / ovaNa sesANi kaM ThANa N paDivajjadi // 64 // edAo cattAri suttagAhAo adhApavattakaraNassa paDhamasamae parUvidavvAo / taM jahA - 'daMsaNamo uvasAmagassa pariNAmo keriso bhave' ttivihAsA / taM jahApariNAmo visuddho / puvvaM pi aMto mRhutta pahuDi anaMtaguNAe visohIe visujjhamANo Agado / 'joge ttivihAsA / aNNadaramaNajogo vA aNNadaravacijogo vA orAliyakAyajogo vA vevviyakAyajogo vA / kasAyeti vihAsA / aNNadaro kasAyo / "" kiM so vaDamANo hAyamANo tti 1 NiyamA hAyamANakasAyo / uvajoge ttivihAsA / "NiyamA sAgAruvajogo / lessA ti vihAsA / teu-pamma- sukkalessANaM NiyamA vaDDhamANalessA / "vedo ya ko bhave' tti vihAsA / " aNNadaro vedo / 13 payaDisaMtakammaM dvidisaMtakamma "kANi vA puvvabaddhANi' tti vihAsA / ettha maNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca maggiyavvaM / 341 "ke vA aMse NibaMdhadi' ti vihAsA / "ettha payaDibaMdho dvidibaMdho aNubhAgabaMdho padesabaMdho ca maggiyavvo / (4) pR. 197 / (10) pR. 203 / (15) pR. 210 / (1) pR. 194 / ( 2 ) pU. 195 / ( 3 ) pR. 196 / (6) pR. 199 / (7) pU. 200 / (8) pU. 201 / (9) pR. 202 (12) pU. 205 / (13) pU. 206 / / (14) pU. 207 / (5) pR. 198 (11) pR. 204 / (16) pR. 211 / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 'kadi AvaliyaM pavisaMti' tti vihAsA / mUlapayaDIo savyAo pavisaMti / uttarapayaDIo vi jAo atthi tAo pavisaMti / Navari jai parabhaviyAuamatthi taM Na pvisdi| 'kadiNhaM vA pavesago' tti vihAsA / mUlapayaDINaM savvAsiM pvesgo| uttarapayaDINaM paMcaNANAvaraNIya-cadudaMsaNAvaraNIya-micchatta-paMciMdiyajAdi-tejA-kammaiyasarIravaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurugalahuga-uvaghAda-paraghAdussAsa-tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIrathirAthira-subhAsubha-NimiNa-paMcaMtarAiyANaM NiyamA pvesgo| sAdAsAdANamaNNadarassa pvesgo| caduNhaM kasAyANaM tiNhaM vedANaM doNhaM jugalANamaNNadarassa pavesago / bhaya-duguMchANaM siyA pvesgo| cauNhamAuANamaNNadarassa pvesgo| caduNhaM gaiNAmANaM doNhaM sarIrANaM chaNhaM saMThANANaM doNhamaMgovaMgANamaNNadarassa pavesago / chaNhaM saMghaDaNANaM aNNadarassa siyA / ujjovassa siyA / dovihAyagai-subhaga-bhagasussara-dussara-Adejja-aNAdejja-jasagitti-ajasagittiaNNadarassa pvesgo| 'uccANIcagodANamaNNadarassa pvesgo| ___ 'ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' tti vihaasaa| asAdAvedaNIya-itthiNavaMsayaveda-aradi-soga-caduAu-Nirayagadi-cadujAdi-paMcasaMThANa-paMcasaMghaDaNa-NirayagahapAoggANupugvi-AdAva-appasatthavihAyagai-thAvara-suhuma-apajjatta-sAhAraNa-athira-asubhabhaga-dussara-aNAdejja-ajasagittiNAmANi edANi baMdheNa vocchiNNANi / paMcadaMsaNAvaraNIya-cadujAdiNAmANi caduANupugviNAmANi 'AdAva-thAvara-suhumaapajjatta-sAhAraNasarIraNAmANi edANi udaeNa vocchiNNANi / 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahi' ti vihAsA / Na tAva aMtaraM uvasAmago vA, purado hohidi tti / "kiM dvidiyANi kammANi aNubhAgesu kesu vA / ovaTTeyUNa sesANi kaM ThANaM paDivajjadi' tti vihAsA / dvidighAdo saMkhejjA bhAge ghAdedUNa saMkhejjadimAgaM paDivajjai / aNubhAgapAdo aNaMte bhAge ghAdedaNa aNaMtabhAgaM paDivajjai / tado imassa carimasamaya-adhApavattakaraNe vaTTamANassa patthi dvidighAdo vA aNubhAgapAdo vA / se kAle do vi ghAdA pavattIhiMti / . (1) pR. 213 / (2) pR. 214 / (3) pR. 215 / (4) pR. 216 / (5) pR. 217 / (6) pR. 218 / (7) pR. 221 / (8) pR. 226 / (9) pR. 227 / (10) pR. 230 / (11) pR. 231 / (12) pR. 232 / . Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisiTThANi 343 dAo cattAri suttagAhAo adhApavattakaraNassa paDhamasamae parUvidAo / daMsaNamo uvasAmagassa tivihaM karaNaM / taM jahA - adhApavattakaraNamapuvvakaraNamaNiyaTTikaraNaM ca / cautthI uvasAmaNaddhA / edesiM karaNANaM lakkhaNaM / adhApavattakaraNapaDhamasamae jahaNNiyA visohI thovA / vidiyasamae jahaNNiyA visohI anaMtaguNA / evamaMtomuhutaM / tado paDhamasamae ukkassiyA visohI anaMtaguNA / jamhi jahaNNiyA visohI NiTTidA tado uvarimasamae jahaNNiyA visohI anaMtaguNA / vidiyasamae ukkassiyA visohI anaMtaguNA / evaM NivvaggaNa khaMDayamaMtomuhuttaddhamecaM adhApavatta karaNa carimasamayo ti / tado aMtomuhuttamosariyUNa jamhi ukkassiyA visohI NiTTidA tatto uvarimasamae ukkassiyA visohI anaMtaguNA / evamukkassiyA visohI NedavvA jAva adhApavattakaraNacarimasamayo tti / edamadhApavattakaraNassa lakkhaNaM / 1 apuvvakaraNassa paDhamasamae jahaNNiyA visohI thovA / " tattheva ukkassiyA visohI anaMtaguNA / vidiyasamae jahaNNiyA visohI anaMtaguNA / "tattheva ukkassiyA visohI anaMtaguNA / samaye samaye asaMkhejjA logA pariNAmaTThANANi / evaM NivvagaNA ca / edaM apuvvakaraNassa lakkhaNaM / 12 . aNiyakiraNe samae samae ekkekapariNAmaTThANANi anaMtaguNANi ca / edamaNikiraNassa lakkhaNaM / 93 14 adhA "aNAdiyamicchAdiTThissa uvasAmagassa parUvaNaM bataissAmo ! taM jahA - ' pavattakaraNe TThidikhaMDayaM vA aNubhAgakhaMDayaM vA guNaseDhI vA guNasaMkamo vA Natthi, kevalamaNaMtaguNAe visohIe visujjhadi / appasatthakammaMse je baMdhai te duTThANiye anaMtaguNahINe ca, pasatthakammaMse je baMdhai te cauTThANie anaMtaguNe ca samaye samaye / "TThidibaMdhe puNe puNe aNNaM TThidibaMdhaM palidovamassa saMkhejjadibhAgahINaM baMdhadi / " k "apuvyakaraNa paDhamasamae TThidikhaMDayaM jahaNNagaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo ukkassagaM sAgarovamapudhattaM / "TThidibaMdho apuvvo / aNubhAgakhaMDayamappasatthakammaMsANamaNaMtA bhAgA / " tassa padesaguNahANiTThANaMtaraphaddayANi thovANi / aicchAvaNApha6yANi anaMtaguNANi / NikkhevaphaddayANi anaMtaguNANi / "AgAidaphaddayANi anaMta 18 (1) pR. 233 / (2) pR. 234 / ( 3 ) pR. 245 / / (4) pR. 246 / (6) pR. 248 / (7) pR0 249 / (8) pR. 250 / (9) pR. 252 / (10) pU. 253 (12) pR. 256 / (13) pR. 257 / (14) pR. 258 / (17) pU. 261 / (18) pR. 262 / (19) pR. 263 / (15) pR. 259 / (5) pU. 247 / (11) pR. 254 / (16) pR. 260 / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe guNANi / 'apuvvakaraNassa ceva paDhamasamae AugavajjANaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo aNiyaTTiaddhAdo apuvvakaraNaddhAdo ca visesaahio| tamhi dvidikhaMDayaddhA ThidibaMdhagaddhA ca tullA / 'ekkamhi TThidikhaMDae aNubhAgakhaMDayasahassANi ghAdedi / DidikhaMDage samatte aNubhAgakhaMDayaM ca dvidibaMdhagaddhA ca samattANi bhavaMti / evaM ThidikhaMDayasahassehiM bahuehiM gadehiM apuvvakaraNaddhA samattA bhavadi / 'apuvakaraNassa paDhamasamae hidisaMtakammAdo carimasamae TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / .. 'aNiyaTTissa paDhamasamae aNNaM dvidikhaMDayaM aNNo dvidibaMdho aNNamaNubhAgakhaMDayaM / evaM dvidikhaMDayasahassehiM aNiyaTTiaddhAe sakhejjesu bhAgesu gadesu aMtaraM karedi / jA tamhi DidibaMdhagaddhA tattieNa kAleNa aMtaraM karemANo guNaseDhiNikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadimAgaM khaMDedi / tado aMtaraM kIramANaM kadaM / tado pahuDi uvasAmago ti bhaNNai / paDhamaTThidIdo vi vidiyaTThidIdo vi AgAla-paDiAgAlo tAva jAva AvaliyapaDiAvaliyAo sesAo ti / 'Avaliya-paDiAvaliyAsu sesAsu tado pahuDi micchattassa guNaseDhI Natthi / 'sesANaM kammANaM guNaseDhI atthi| paDiAvaliyAdo ceva udIraNA / AvaliyAe sesAe micchattassa ghAdo gasthi / carimasamayamicchAiTThI se kAle uvsNtdsnnmohnniio| "tAdhe ceva tiNNi kammaMsA uppAdidA / "paDhamasamayauvasaMtadasaNamohaNIo micchattAdo sammAmicchatte bahugaM padesaggaM dedi / sammatte asaMkhejaguNahINaM padesaggaM dedi / vidiyasamae sammatte asaMkhejaguNaM dedi / sammAmicchatte asaMkhejjaguNaM dedi / tadiyasamae sammatte asaMkhejjaguNaM dedi / sammAmicchatte asaMkhejjaguNaM dedi / evamaMtomuhuttaddhaM guNasaMkamo NAma / 1 tatto paramaMgulassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgeNa saMkamedi / so vijjhAdasaMkamo NAma | "jAva guNasaMkamo tAva micchattavajjANaM kammANaM ThidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca / __ "edisse parUvaNAe NiTTidAe imo daMDao paNuvIsapaDigo / savvatthovA uvasAmagassa jaM carimaaNubhAgakhaMDayaM tassa ukkIraNaddhA / apuvvakaraNassa paDhamassa aNubhAgakhaMDayassa ukkIraNakAlo visesaahio| carimaDidikhaMDayaukkIraNakAlo tamhi ceva vidibaMdhakAlo ca do vi tullA saMkhejjaguNA / aMtarakaraNaddhA tamhi ceva dvidibaMdhagaddhA (1) pR. 264 / (2) pR 266 / (3) pu. 267 / (4) pR. 268 / (5) pR. 269 / (6) pR. 271 / (7) pR. 272 / (8 pR. 273 / (9) pR. 275 / (10) pR. 276 / (11) pR. 277 / (12) pR. 279 / (13) pR..280 / (14) pR. 281 / (15 / pR 282 / (16) pa. 283 / (17) pR. 284 / (18) pR. 285 / (19) pR. 286 / (20) pR. 285 / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 parisihANi ca dA vi tullAA visesAhiyAo / apuvvakaraNe DidikhaMDayaukkIraNaddhA dvidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo visesaahiyaao| uvasAmago jAva guNasaMkameNa sammatta-sammAmicchattANi pUredi so kAlo saMkhejjaguNo / paDhamasamayauvasAmagassa guNaseDhisosayaM saMkhejjaguNaM / paDhamaTThidI saMkhejjaguNA / uvasAmagaddhA visesaahiyaa| ve AvaliyAo smgrnnaao| aNiyaTTi-addhA saMkhejjaguNA / apuvvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / "gaNaseDhiNikkhevo visesaahio| uvasaMtaddhA saMkhejjaguNA / aMtaraM sNkhejjgunnN| jahaNiyA AbAhA saMkhejjaguNA / 'ukkassiyA AbAhA saMkhejjaguNA / jahaNNayaM dvidikhaMDayamasaMkhejjaguNaM / "ukassayaM dvidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / jahaNNago DidibaMdho saMkhejjaguNo / ukkassago dvidibaMdho saMkhejaguNo / jahaNNayaM dvidisaMtakammaM saMkhejagaNaM / ukssayaM dvidisaMtakammaM saMkhejaguNaM / evaM paNuvIsadipaDigo daMDago smtto| etto suttaphAso kAyabvo bhvdi| (42) dasaNamohassuvasAmago du cadusu vi gadIsu boddhvyo| paMciMdio ya saNNI NiyamA so hoi pajjatto // 65 // (43)"savvaNiraya-bhavaNesu dIva-samudde gh-jodisi-vimaanne| abhijogga-aNabhijogge uvasAmo hoi boddhavvo // 6 // (44) "uvasAmago ca savvo NivyAghAdo tahA nniraasaanno| uvasaMte bhajiyabvo NIrAsANo ya khINammi // 7 // (45) "sAgAre paTuvago NiTuvago majjhimo ya bhjiyvvo| joge aNNadaramhi ya jahaNNago teulessAe // 8 // (46) "micchattavedaNIyaM kamma uvasAmagassa boddhavvaM / uvasaMte AsANe teNa paraM hoi bhajiyabbo // 8 // (47) "savvehi dvidivisesehiM uvasatA hoMti tiNNi kmmNsaa| ekkamhi ya aNubhAge NiyamA sabve TThidivisesA // 10 // (48) "micchattapaccayo khalu baMdho uvasAmagassa boddhbyo| uvasaMte AsANe teNa paraM hoi bhjiyvvo||101|| (1) pR. 288 / (2) pR. 289 (3) pR 290 / (4) pR. 291 / (5) pR. 292 / (6) pR. 293 / (7) pR. 294 / (8) pR. 295 / (9) pR. 296 / (10) pR. 298 / (11) pR. 302 / (12) pR. 304 / (13) pR. 307 / (14) pR. 309 / (15) pR. 311 / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe (48) 'sammAmicchAiTThI daMsaNamohassa'baMdhago hoi / vedayasammAiTThI khINo vi abaMdhago hoi // 102 // (50) aMtamuttama' savvovasameNa hoi uvasaMto / tatto paramudayo khalu tiNNegadarassa kammassa // 103 // (51) sammattapaDhamalaMbho savvovasameNa taha viyaTTheNa / bhajiyo ya abhikkhaM savvovasameNa deseNa // 104 // (52) sammattapaDhamalaMbhasANaM taraM pacchado ya micchattaM / labhassa apaDhamassa du bhajiyavvo pacchado hodi // 105 // (53) 'kammANi jassa tiNNi du NiyamA so saMkameNa bhajiyabvo / eyaM jassa du kammaM saMkamaNe so Na bhajiyavvo // 106 // (54) sammATThI saddahadi pavayaNaM NiyamasA du uvaiTTha / saddahadi sabbhAvaM ajANamANo guruNiogA // 107 // (55) micchAiTThI NiyamA uvaiTTha patrayaNaM Na saddahadi / saddahadi asamAvaM uvaiTTha vA aNuvaiDa // 108 // (56) sammAmicchADI sAgAro vA tahA aNAgAro / adha vaMjaNoggahammi du sAgAro hoi boddhavvo // 108 // " eso suttaphAso vihAsido / tado uvasamasammAiTThi-vedayasammAiTThi-sammAmicchAiTThIhiM eyajIveNa sAmittaM kAlo aMtaraM NANAjIvehiM bhaMgavicao kAlo aMtaraM appAbahuaM cedi / "edesu aNiyogaddAresu vaNNidesu daMsaNamohauvasAmaNe ti samatta maNiyogaddAraM / (5) pR. 318 / (1) pR. 313 / (2) pR. 314 / (3) pU. 316 / (4) pR. 317 // (6) pR. 321 / (7) pR. 322 / (8) pR. 324 / (9) pR. 325 / (10) pR. 326 / (11) pR. 328 / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. 2. avataraNa-sUcI kramAMka kramAMka pR. kramAMka ka 1. kAmo rAga-NidANe 192 ta 5. taM micchattaM jamasahahaNaM . sa 9. suttAdo taM samma 322 2. krodhaH kopaH koSaH 187 323 10. stambha-mada-mAna 188 3. kSaNikAH sarva- ma 6. mAyAtha sAtiyogo 189 11. zrImatparamagambhIra 183 . saMskArAH 177 7. micchattaM vedaMto 323 ja 4. jahaNNaparittA- sa 8. sAzatA prArthanA tRSNA 192 saMkhejjayaM........ 134 3. aitihAsika-nAmasUcI sa. suttayAra 158, 200 ga guNaharAiriya 152, 195 bha. bhayavaMta ajamakhu 23, 72 ca cuNNisuttayAra 14, 63, 178 , , NAgahatthi 23, 72 4. granthanAmollekha a apAvaijjata uvaesa 7,66, ca cauTThANa 150 pa pariyamma 134 71 cuNNisutta 3, 11, 15, 129 pavAijaMta uvaesa 8, 19, apavAijamANa 72, 116 143, 179, 195, 196 17, 18, 66, 71, 72, 73 119, 146 197, 198, 199 82, 116, 119, 146 u uvajogaaNi. 1 ja jIvaTThANa 15 4 kasAyapAhuDa 150, 194 5. nyAyokti ja. jahA uddaso tahA Niheso 119, 234 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AA 298 6. sUtragAthA-cUrNigata zabdasUcI a. aicchAvaNAphadaya 262 apuvakaraNaddhA 264, 268 uvajogaparUvaNA 28 akkhama 186 290 upajogavaggaNA 6,11 akkhamalasama 155 appasatthakammaMsa 258 60, 61, 109, 110 aggagga 273 261 uvadesa 18, 23, 71, 116 aTrisamANa 152 appAbahua 63, 76, 82 119, 145 aNabhijogga 298 uvarilla 164 aNAgAra 167 abaMdhaka 168 uvasama .182 aNiyaTTi 271 abhikkha 28 uvasAma aNiyaTTiaddhA 264 abhijogga uvasAmaga . 197, 230 aNiyaTTikaraNa 233, 255 avalehaNIsamANI 155 206, 307, aNiyogaddAra 1, 87 aviradi 167, 189 uvasAmagaddhA 289 aNugama avirahida 11 uvasAmaNaddhA 234 aNujjagada 188 avedaMta 168 uvasaMta 166, 302, 307, aNubhAga 7,65, 66, 72, asaNNI 167, 169 309 157, 161 A. Agarisa 29, 38 uvasaMtadaMsaNamohaNIya aNubhAgakhaMDaya 258, 261 280, 282 AgAidaphahaya 262 267 uvasaMtaddhA 291 AgAla aNubhAgagga uvasaMdarisaNA AbAhA 292, 293 aNubhAgaghAda 231,232 ussida 187 AvaliyavaggamUla 113 aNubhAgaTThANa e. ekkagaNikkheva 172 AsA 189 aNubhAgabaMdha AsANa 113 egaguNavaDDihANaMtara 307, 311 aNubhAgasaMtakamma 207 189 egaguNahANihANaMtara 113 aNumANiya egaTThiya u. ukkAsa aNurAga o. orAliyakAyajoga 201 attukarisa ukkIraNaddhA 187 ka. kakka uccaTThANa 175 atthavihAsA 60, 140 kamma 175 198, 231, ujusuda addhaccheda kammaMsa uttarapayaDi 133 281, 214, 215 udaya karaNa aTThANa 114, 115, 175 197, 221 51, 233, kalaha addhA udayarAisamANa 180 kasAa * addhApariNAma udayarAisarisa 157, 195 152 kasAya 202 adhApavattakaraNa 194 udiNNa uvajutta 2,9,10, 28,65 kasAyapAhuDa 199, 232, 233 194, 202 kasAyodayahANa 62, 72, apajjatta uvajoga 2, 3, 4, 5, 43 73, 109, 117 apuvva 195, 203 kasAyovajogahANa 62, apuvakaraNa 233, 252 uvajogaTThANa 109, 110 __72, 73, 75, 76, 121 116 kAma 276 211 189 189 187 288 188 206 167 261 254 189 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Neha 187 dIva duTThANiya 258 kha. khINa 302 264 parisiTThANi 349 kAla 86 chaMda 189 189 kAlajoNI 91 ja. javamajha 113, 114 NokohakAla 100, 104 kAlANugama 121, 125, 133 / / NobhAvakAla 104 kAlovajogavaggaNA 61,62 jibmA NomANakAla 93,96, 100 kimirAgarattasamaga 155 jIvasamAsa 23, 24 NolobhakAla 103 kuhaga 188 joga 167, 195, 201 ta. taNhA 189 kodhaddhA 15, 17, 20 jodisi 289 204, 304 kodhAgarisA 31, 32, 39 jha. jhaMjhA / 86 tha. thaMbha 187 kodhANubhAga 67 Ta. ThANa 112, 123, 124 da. dapa 187 kova 186 157, 164, 168, 273 davvapamANa koha 151, 152, 186 hANaNikkheva 172 davvapamANANugama 86 kohakAla 98, 99, 100 hidi 152, 157 dasalakkhaNa koheTThiya 186 hidikhaMDaya 258, 260, dAruasamANa 152, 164 kohovajoga 43, 45 266, 267 kohovajogaddhaTThANa 111 hidikhaMDayaddhA 266 dArusamANa 160 kohovajogaddhA hidighAda 231, 232 298 kohovajogiga 56, 59 hidibaMdha 211, 259, 261 hidibaMdhagaddhA 266 desAvaraNa khettaTThANa 176 dvidiya198,231 dosa 186, 189 khettapamANa dvidivisesa 309 daMDaa 286 ga. gaha 298 hidisaMtakamma 207, 269 23, 296 gahaNa 188 295 daMsaNamohassa 313 gAhAsutta 206 Tha. ThavaNa 175 dasaNamohovasAmaga 195 giddhi ThANa 231 199, 233 guNaseDhi 258, 277, 279 Na. NagarAisarisa 152 pagAsa 187 guNaseDhiNikkheva 203, pajjatta 167, 296 NAmaTThANa 264 291 NikkhamaNa paTuvaga 304 guNaseDhisIsaga 288 Nikkhevaphaddaya paDiAgAla 276 262 guNasaMkama 283, 258 NiDhavaga paDibhAga 145 285 NidarisaNa paDhamahidi 276 guNahANihANaMtara 113 NidarisaNauvaNaya - 178 paDhamAdiyA 142 114, 115,116, 135 NidANa paNuvIsapaDiga 296 grahaNa 188 Niyadi 188 paNuvIsadipaDiga 296 gomuttI 155 Niraya 298 patthaNa 189 gha. ghAda 232, 279 NirAsANa 302 paduppaNNa 138 ca. cauTThANa 150, 170 NivvaggaNakaMDaya 248 padesaguNahANi 262 cauTThANiya 258 NivvaggaNA 254 padesagga 157, 158, 163 carimAdiyA 142 NivvAghAda 302 282 cha. chaNNa 188 NIrAsANa 302 . padesabaMdha 211 chattIsapada 175 padesasaMtakamma 287 daMDaga 176 82 Negama Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 211 204 * 186 pamANa pammalessA ..204 paribhava payaDibaMdha payaDisaMtakamma 207 parabhaviyAua 214 pariNAma 195, 199, 200 parUvaNA 63 palivIciTThANa 175 pavAijjaMta 18, 71, 146 pavesaga 196, 215, 216 pavesaNa 16 pavesaNaya 143, 144 pavvadarAisamANa 182 pasatthakammaMsa 258 pucchA 73, 74 pucchAsutta puDhavirAisarisa 152 purimaddha puvvaNikkhitta 173 puvaparUvida 173 puvvabaddha 196, 207 pejja paMciMdiya 296 paMsulevasama 155 pha. phosaNa ba. bajjhamANa 166 baddha baMdha 19, 221, 311 baMdhaga ma. bhavaggahaNa 3, 38, 41 bhavaNa 298 bhAgAbhAga 86, 87 bhAvahANa 176, 177 bhAvovajogavaggaNA 61, 62 bhUdapuvva 10,91 ma. majjhima 302 maNajoga 201 maNuNNamaggaNa 188 mada 187 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mahAdaMDaya lohovajoga 3, 45, 46 . mANa 151, 152, 158 187 lohovajogiga 55, 59 mANakAla 93, 96, 98 vaggaNagga vaggaNA 6, 158 vaggaNAkasAa. 85, 86 mANaddhA 15, 17, 18, 20 vaggaNAkasAya mANAgarisA 32, 39 mANovajoga vacijoga 44, 45, vaDamANa mANovajogaddhA 77, 78 vaDDamANalessA vaDi vavahAra 175 mANovajogiga 56, 58,59 vAlugarAisarisa 152 mAyaddhA 15, 17, 18, 20 vAluvarAisamANa 181 mAyA 151, 155, 188 vijja 189 mAyAkAla 98, 99 vijjhAdasaMkama 274 mAyAgarisA 32, 39 vidiyahidi 276 mAyovajoga 45, 46, 47 vidiyAdiyA 142 mAyovajogiga 56, 58,59 vibhajja micchatta 167 vibhAsA micchattapaccaya vimANa 298 micchattavedaNIya 307 viyaha 316 missaga viradi 167 missayakAla 93, 16, 100 viradAvirada 167 105 virahida mucchA vivAda 186 mUlapayaDi 214, 215 visujjhamANa 200 meMDhavisANasarisI 155 visuddhi 200 ra. rAga visohI 245, 246, 247 rosa 249, 252 la. lakkha Na 234, 256 vihAsA 61, 65, 71, ladAsama 160, 161 198, 201 ladAsamANa 152, 158 veunviyakAyajoga 201 veda 195, 205, 206 lAlasa 189 vedayasammAiTi 313 lessA 167, 195, 204 vedaMta 168 lobhaTThANa 123 vaMcaNA lobha 189 vaMjaNa 185 lobhakAla 89, 99 vaMsIjaNhugasarisI lobhAgarisA 29, 31, 38 sa. saNNA 73 loha 151, 155 saNNI 167, 169, 296 lohaddhA 15, 18, 20 satthANapada 100 REERRESTERIES 189 188 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddaNaya samukkAsa samudda sammatta sammattapaDhamalaMbha sammAmicchA savvAvaraNIya sAgAra sAdijoga 313 164 savvavasama 314, 316 sAgaruvajoga 176 187 aNugama aNubhAga aNubhAgagga 298 167, 194 316, 317 aNurAga ara addhaTThANa 204 167, 304 188 akkhama akkhamalasama agga aNajjugada aNabhijogga 300 aNiyaTTikaraNa 234, 256 235 194 avalehaNI aviradi aMtarakaraNa 62 187 156 162 189 7, 8 162 190 188 174 addhApariNAma 14 adhApavattakaraNa 233, 245 anAkAropayoga 203, 204 116 apavAijjaMta uvaesa apuvvakaraNa 234, 252 abhijagga 300 abhIkSNopayoga 28 parisiTThANi 7. jayadhavalAgata - pAribhASika zabdasUcI sUcanA--yahA~ mAtra ve pAribhASika zabda liye gaye haiM jinakI mUlameM paribhASA dI hai yA jinakA vizeSa spaSTIkaraNa kiyA gayA hai / a. aicchAvaNAphaddaya aMsa sAsada sukkalessA 189 200 sutta 1, 150, 172 suttagAhA 178, 183, 193 199, 233 i. u. suttaNibaddha suttaphAsa suttavihAsA suda sUcaNANugama sUcaNAsunta C A. Agarisa AgAidaphaddaya AgAla Ava AvaliyA AsA icchA uccaTThANa udayarAisa risa uda uvakkama uvajoga uvajo gaddhaTThANa uvajogavaggaNA upayoga uvasAmaga uvasAmaNaddhA vasaMta uvasaMdarisaNA ussida 87 296 140, 178 189 87 85 141 155 191 e. ekkagaNikkheva 272 ka. kakka 197 28 26 277 194 113 190 191 174 154 167 selaghaNasamANa saMkama saMkamaNa saMgaha 194 203 109 61 4, 5 276, 286 234 167 51 188 172 89 saMjamaTThANa saMjalaNa saMtaparUvaNA saMdhi ha. hAyamANa hAya mANakasAya hAddivatthasama karaNa kalaha kasAyodaTThANa kasAyovajogaddhA kAma kAyajoga kAlajoNI kuhaka 91 kAlovajogavaggaNA 62 189 156 94 94 kRmirAgarattasamaga kohakAla koha missa kAla kha. khettaTThANa ga. gaha gahaNa giddhi guNase Dhikvi gUhaNa 351 152 318 318 175 176 186 86 163 203 203 155 ca. carimAdiyA cha. chaNNa chaMda ja. javamajjha jibbhA 233 187 109 62 189 202 174 299 189 190 264 189 143 189 190 111 192 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 172 vaDDi pariNAma 188 0 352 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe joga 202 paDiAgAla 277 ra. rAga jha. jhaMjhA paDiAvaliyA 277 la. lAlasa Ta. DhavaNaNikkheva paDhamasamaya 141 va. vaggaNA Tha. ThavaNaTThANa 174 paDhamAdiyA 142 vacijoga . 202 Na. NagarAisarisa 153 patthaNa 187 NAmaTThANa 174 paduppaNNa 138 vattavvadA Nikkhevaphahaya 262 payogaTThANa 174 vAlugarAisarisa 153 NidarisaNa 196 vijja 191 NidarisaNovaNaya 174 paribhava 188 vijjhAdasaMkama 284 NidANa pavAijjaMtauvaesa 116 vidiyAdiyA . 142 Niyadi pavesaNaya 144 vivAda 18. NirAsANa 303 pAMsulevasama 156 visesakoha NivvaggaNakaMDaya 236 puDhavirAisarisa .253 vihAsA puNa 165 Ni vAghAda pejja 190 vaMcaNA NoAgamabhAvahANa 175 ba. bajjhamANa vaMsIjaNhugasarisI 190 baddha 166 sa. savvovasama jokohakAla bha. bhAvaTThANa 175 sAkAra ( upayoga) NomANakAla 92, 93, 105 bhAvovajogavaggaNA 62 sAdijoga 188 ta. taNhA 191 ma. maNajoga 202 sAmaNNakoha tha. thaMbha 188 maNuNNamaggaNa 189 sAsada da. dappa 188 mada 188 190 davvaTThANa 174 mANa 187 seDhi desAvaraNa 165 mANakAla selaghaNa 154 dosa 187, 190 mAyA 188 saMjamadrANa 174 daMsaNovajoga 304 missayakAla 92, 94 187 dasaNamohaNIyauvasama 280 saMtakamma 166 pa. paTuvaga meMDhavisANasarisI 155 ha. hAlihavatthasamaga / 157 254 veda 302 neha 152 191 142 saMjalaNa mucchA 304 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- _