________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सूत्रकृताङ्गसूत्रे कुर्वतो यस्य ऐहिकाऽऽमुष्मिकरूपा प्रतिज्ञा आकांक्षा न विद्यते सोऽप्रतिज्ञः । 'समाहिपत्ते' मसाधिपाप्ता-मोक्षाएकधर्मध्यानयुक्तः। 'भूएस आणियाण' भूतेषु-षड्जीवनिकायेषु अनिदान:-आरम्भरहितः स एवं भूतः 'भिक्ख' भिक्षुः सावधाऽनुष्ठानविरहितः सन् 'परिवएज्जा' परिव्रजेत् - संयमानुष्ठाने विहरेन्तिष्ठेन् संपमं परिपूर्ण पालयेदिति भावः ॥ १॥ उन्होंने धर्मका उपदेश दिया है । इस तीर्थकर कथित धर्म को तुम सावधान होकर सुनो।
सुनने योग्य क्या है ? इस प्रश्न का उत्तर देते हैं-तप का अनुटान करते हुए जिस साधक में इह-परलोक संबंधी आकांक्षा नहीं होती, वह अतिज्ञ कहलाता है । समाधि को जिसने प्राप्त कर लिया हो, वह समाधि प्राप्त कहा जाता है । ऐसा साधक ही समाधि प्राप्त कर सकता है। जो षट् जीवनिकायों के विषय में निदान अर्थात् आरंभ नहीं करता वह 'अनिदान' कहलाता है। इन सब विशेषणों से युक्त होकर साधु संयम को अनुष्ठान करे। अथवा साधु 'अनिदानभूत' हो अर्थात् कर्मों के ग्रहण से रहित होकर संयम का अनुष्ठान करे।
तात्पर्य यह है कि केवलज्ञानवान् भगवान् तीर्थ करने अत्यन्त सरल और मोक्षप्रद धर्म का निरूपण किया है। हे शिष्यों मेरे मुख से उस આપેલ છે, માટે આ તીર્થકર ભગવાને કહેલ ધર્મ તો સાવધાન થઈને સાંભળો.
સાંભળવાને ગ્ય શું છે? આ પ્રશ્નને ઉત્તર આપવામાં આવે છે, તપનું અનુષ્ઠાન કરનારા જે સાધકમાં ઈલેક (બલેક) તથા પલેક (પરભવમાં પ્રાપ્ત થનાર લેક) સબંધી આકાંક્ષા ઈછા હોતી નથી, તેને અપ્રતિજ્ઞ કહેવામાં આવે છે. જેણે સમાધિ પ્રાપ્ત કરી લીધી હોય, તે સમાધિ પ્રાપ્ત કહેવાય છે. અને એ સાધકજ સમાધિ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. જે એ ષટ્ જીવનિકાના સંબંધમાં નિદાન- અર્થાત્ આરંભ કરતા નથી તે “અનિદાન” કહે. વાય છે. આ બધા વિશેષણથી યુક્ત થઈને સાધુએ સંયમનું અનુષ્ઠાન કરવું. અથવા સાધુએ અનિદાન ભૂત થવું, અર્થાત્ કર્મોના ગ્રહણથી રહિત થઈને સંયમનું અનુષ્ઠાન કરવું.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે કેવળ જ્ઞાની ભગવાન તીર્થકરે અત્યંત સરળ અને મેક્ષ આપનાર ધર્મનું નિરૂપણ કરેલ છે. હે શિવે ? મારા મુખથી એ મને તમો સાંભળે પિતાનાં તપના ફળની ઈચ્છા કઈ પણ વખતે
For Private And Personal Use Only
