________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका प्र.शु. अ. १५ प्रन्थस्वरूपनिरूपणम् ___टीका--'तेसु तेषु-अधिक्षेपकारिषु स्वसमयपरसमयस्थितेषु 'ण कुज्झे न क्रुध्येत्-क्रोध नैव कुर्यात् क्षमाशील स्वपस्ती, 'जय' न च 'पव्व हेज्जा' प्रव्यथयेत्, न जुमा वक्तारं पुरुष व्यययेन् न दयापि पीटयेत् ' यावि' न चापि 'किंची' किश्चिदपि 'फरुसं' परुषम् श्रुलेकटुवचनम् 'वरजा वदेत्, एवं स साधुविचारं भावयेत्-इमे मां नितरां निन्दन्तु, किन्वा तेषां वचनं सत्यम सत्यं वा ? यदि सत्यं प्रयुज्यते, सदाऽलं क्रोधेनाऽविचार्य भयुमानेन। यदि वा-असत्यममूलां लता एल्लवयति, तदाऽपि विदुषकमेनं प्रस्ता अत्यनिगृहीततयाऽलं कोपेन । तदुक्तम् ----'आक्रुष्टेन मतिमता, तत्वार्थविचारणे मतिः कार्या ।
यदि सत्यं कः कोपः स्यादनृतं किं नु कोपेन ॥१॥इति । ____टोकार्थ-क्षमाशील तपस्वी उन पूरै रक स्वमतवाले या अन्यमतावलम्बी आक्षेप करे या हित शिक्षा दे तो उन पर क्रोध न करे। उन्हें डंडा आदि के प्रहार से व्यथा न पहुंचा और न कठोर वचनों का प्रयोग करे। किन्तु साधु इस प्रकार विचार करे, ये मेरी निन्दा करते हैं सो इनका कहना सत्य है या असत्य ? यदि सत्य है तो मुझे क्रोध नहीं करना चाहिये । यदि इनका कथन असत्य है तो भी इन्हें विदूषक के समान समझकर कोप करने से क्या लाभ है ? कहा भी है'आक्रुष्टेन मतिमता' इत्यादि। ___ जव कोइ भाक्रोश करे तो बुद्धिमान् पुरुष तत्त्व की विचारणा करे, वह इस प्रकार-यदि यह सत्य कहता है तो क्रोध करने से क्या लाभ? और यदि इसका कहना असत्य है तो भी क्रोध क्यों किया जाय ?
ટીકાઈ-ક્ષમાવાન તપસ્વી તે પૂર્વોક્ત સ્વમત વાળા કે અન્યમતવાળા આક્ષેપ કરે–અથવા હિતકર શિક્ષા–શિખામણ દે તે તેના પર ક્રોધ ન કરે તેને દંડા વિગેરેના પ્રહારથી પીડા ન પહોંચાડે તથા તેના પ્રત્યે કઠોર વચનનો પગ પણ ન કરે. પરંતુ સાધુ એ વિચાર કરે કે-મારી નિંદા કરે છે, પણ તેઓનું કથન સાચું છે કે અસત્ય છે? જે સત્ય છે, તે મારે ક્રોધ કરે ન જોઈએ. અને જે તેઓનું કથન અસત્ય છે, તે પણ તેને વિદૂષક પ્રમાણે समलने ५ ४२वाथी शुसान छ। ५५ छ - 'आक्रुष्टेन मति. मता' त्यात
જ્યારે કોઈ આક્રોશ કરે તે બુદ્ધિશાળી પુરૂષ તત્વનો વિચાર કરે તે આ પ્રમાણે વિચારે કે-જે આ સત્ય કહે છે, તે ક્રોધ કરવાથી લાભ શું છે ? અને જે તેનું કહેવું અસત્ય હોય તે પણ ક્રોધ શા માટે કરે?
सू० ५३
For Private And Personal Use Only
