________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
समयार्थबोधिनी टीका प्र. शु. अ. १२ समवसरणस्वरूपनिरूपणम् २१
'अणुहू यदिट्ठचिंतिय सुयपयइवियारदेवयाणया ।
सुमिणस्स णिमित्ताई, पुण्णं पावंच णाभावो ॥१॥ छाया-अनुभूतदृष्टचिन्तित श्रुतप्रकृतिविकारदेवतानूपाः ।
स्वप्नस्य निमित्तानि पुण्यं पापं च नाभावः ॥१॥ अपिच-सर्वशुन्यत्वे गुरुर्नास्ति, नास्ति च शिष्यः, न वा विद्यते उपदेष्टव्यं वस्तु, इति कथं सर्वशून्योपदेशोऽपि बुद्धस्य घटेत । तदेवं विद्यमानमेव पदार्थ ज्ञानावरणीयादि कर्म प्रतिरुद्धमज्ञा अक्रियावादिनो न पश्यन्ति । यथाऽन्धः पुरुषः प्रदीपहस्तः सन्तमपि घटादिपदार्थसाथै न पश्यति, तथा-प्रज्ञारहिता अक्रिया। जागृत अवस्था में देखे, सुने या अनुभव किये हुए पदार्थ ही स्वप्न में प्रतीत होते हैं ! कहा भी है-'अणुहूयदिट्टचितिय' इत्यादि। ___ 'अनुभूत, दृष्ट, मन से चिन्तित, कानों से सुने हुए पदार्थ, प्रकृति विकार अर्थात् वात, पित्त, कफ की विषमता, देवता, पुण्य और पाप ये स्वप्न के कारण होते हैं । अभाव स्वप्न का कारण नहीं होता।'
इसके अतिरिक्त शून्यवाद के अनुसार न गुरु की सत्ता है, न शिष्य की, उपदेश करने योग्य कोई वस्तु भी नहीं है। ऐसी स्थिति में घुद्ध का सर्वशून्यता का उपदेश भी कैसे संगत हो सकता हैं ? इस प्रकार विद्यमान पदार्थों को भी ज्ञानावरणीय कर्म के उदय से आच्छा. दित प्रज्ञावाले ये अक्रियागदी नहीं देख पाते हैं।
आशय यह है कि जैसे जन्मान्ध पुरुष विद्यमान भी घट आदि पदार्थों को नहीं देखता, उसी प्रकार ज्ञानहीन ये अक्रियावादी भी કરવામાં આવેલા પદાર્થોજ સ્વપ્નમાં પ્રત્યક્ષ થાય છે. કહ્યું પણ છે કે-બાજુ हूयदिचितिय' त्या
_ 'अनुभव रेसा, नेयेसा, भनथी वियारेता, अनाथी सणे पहाय પ્રકૃતિ વિકાર અર્થાત વાત, પિત્ત, કફનું વિષમ પણ દેવતા, પુણ્ય, અને પા૫ આ બધા સ્વપ્નના કારણ રૂપ હોય છે. અભાવ સ્વનનું કારણ હતું નથી.
આ શિવાય શૂન્ય વાદ પ્રમાણે ગુરૂની સત્તા નથી, તેમ શિષ્યની સત્તા પણ નથી. તથા ઉપદેશ આપવાને ગ્ય કઈ વસ્તુ પણ નથી. આવી સ્થિતિમાં બુદ્ધને સર્વ શૂન્યને ઉપદેશ પણ કેવી રીતે સંગત થઈ શકે? આ રીતે વિધમાન પદાર્થોને પણ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદયથી ઢંકાયેલી બુદ્ધિવાળા આ અક્રિયાવાદિયે જોઈ શકતા નથી.
કહેવાનો આશય એ છે કે–જેમ જન્માંધ પુરૂષ વિદ્યમાન ઘટ વિગેરે પદાર્થોને જોઈ શકતા નથી, એજ પ્રમાણે જ્ઞાનથી રહિત આ અક્રિયાવાડિયે
सू० ३५
For Private And Personal Use Only
