________________
bana kendra
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Achar
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १४ ग्रन्थस्वरूपनिरूपणम्
४०१ गुरुकुलात् गच्छाद्वा बहिः (ण णिकासे) न निष्कसेव-अन्यत्र नोपवसेव स्वच्छन्दचारी न भवेदिति भावः ॥४॥ ___टीका.... 'मणुए' मनुजः-साधुः 'अणोसिए' अनुषितोऽनवस्थितः-स्वच्छन्द चारी 'गंतकर' नानकरः-कर्मक्षयकारको न भवति 'इइ पेवं 'गच्चा' ज्ञात्वा -सम्मग विचार्य 'मोसाणं' असानम्-गुरुकुठे सदैवाऽवस्थानम्-निवासं याव ज्जीवम् तथा 'समाहि' समाधिम्-संपमाऽनुष्ठानरूपाम् 'इच्छे' इच्छेद्-वाञ्छन् , स एप प्रतिज्ञातमर्थ प्रतिपालयितुं शक्ष्यति, यो गुरुकुळे सदैव तिष्ठति, नान्यथा तत्संभवति । गुरुकुलवासरहितस्य ज्ञानमुपहासमायं भवति। अदुक्तम् --'नहि भवति निर्विगोषक गनुपासितगुरुकुलम विज्ञानम् ।
प्रकटितपश्चाद्भागं पश्यत नृत्यं मयूरस्म ॥१॥ इच्छा करे। एवं भव्य मोक्ष गमन योग्य साधु का वृत्त को जो कि सर्वज्ञ द्वारा प्रतिपादित संयम मार्ग और जिनमे है उसको प्रकाशित करते हुए गुरुकुल से या गच्छ से बाहर निकले ।।४।
टीकार्थ-जो मनुष्य अर्थात् माधु गच्छ में निवास न करके स्वच्छन्द विचरण करता है, वह कर्मों का क्षय नहीं कर सकता । ऐसा विचार करके साधु सदैव गुरुकुल में रहने की इच्छा करे और सम्पन अनुष्ठान करने की अभिलाषा करे । जो सदैव गुरु के समीप निवास करेगा, वही अपनी प्रतिज्ञा का पालन करने में समर्थ होगा। इसके विना प्रतिज्ञा का पालन कहीं हो सकता। गुरुकुलवास से रहित पुरुष का ज्ञान हास्यास्पद होता है। कहा भी है-'नहि भवति निर्षिगोपक' इत्यादि। નીજ ઇચ્છા કર, તથા ભવ્ય મોક્ષ ગમન યોગ્ય સાધુના વૃત્તાંતને કે જે, સર્વજ્ઞ દ્વારા પ્રતિપાદિત સંયમ માર્ગ અને જૈન ધર્મ છે, તેને પ્રકાશ કરતા થક ગુરૂકુળમાંથી અથવા ગચ્છમાંથી બહાર નીકળે નહીં અર્થાત્ સવદા ચારી ન બને ૪
ટીકાઈ—જે મનુષ્ય અર્થાત્ સાધુ ગચ્છમાં નિવાસ ન કરતાં સ્વચ્છ% વિચરણ (વિહાર) કરે છે, તે કમેને ક્ષય કરી શકતા નથી. એ વિચારે કરીને સાધુ હમેશાં ગુરૂકુળમાં રહેવાની ઈચ્છા કરે, અને સમ્યક્ અનુષ્ઠાન કરવાની અભિલાષા-ઈચ્છા કરે, જે સર્વદા ગુરૂની પાસે નિવાસ કરશે, એજ પોતાની મર્યાદાના પાલનમાં સમર્થ થઈ શકશે. તે સિવાય પ્રતિજ્ઞાનું પાલન થઈ શકતું નથી ગુરૂકુળ વાસથી રહિત પુરૂષનું જ્ઞાન હાસ્યાસ્પદ થાય છે ४. ५ छ ।-नहि भवति निर्विगोपक' त्यहि
सू० ५१
For Private And Personal Use Only
