________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १० समाधिस्वरूपनिरूपणम् समस्तपदार्थविषयकं ज्ञानं विद्यते यस्याऽसौ मतिमान-केवलज्ञानी थः । यद्यपि सन्ति बह: केवलज्ञानिनः, तथ पि प्रकृते मतिमानित्यसाधारणं विशेषणं तीर्थ करस्यैव वक्ति, तत्राऽदरवर्तिस्वान्महावीरस्वामीनो ग्रहणमेव भवतीति मतिमान महावीरः 'अणुवीय' अनुविचिन्त्य-के वलालोके नाऽलोक्य उपदेशयोग्यान् पदार्थानधिकृत्य 'अंजू ऋजुम्-सरलम् अकुटिलम् 'समाहि' समाधिम्-समाधि. मापकं-मोक्षपापकमित्यर्थः 'धम्म' धर्मम्-श्रुतचारित्राख्यम् 'आघं' आख्यातवान्, एतादृशकुटिलं समाधिपापकं धर्म मतिमान श्रीमहावीरस्वामी कथितवान् । कि कुत्ता 'अणुवीय' अनुविचिन्त्य कथास्य धर्मस्य अधिकारी ? केच-उपदेश योग्याः पदार्थाः ? कया भाषया श्रोतृगां बोधः ? इत्यादि सर्व स्वबुद्धया विचार्य प्रोक्तवान् । 'तमिण' तमिमं धर्मम्-तीर्थकरोच्चारितम् ‘सुणेह' शृणुत पूर्य सावधानतया, श्रोतव्यं किमस्ति तत्राह-'अपडिन्न' अमतिज्ञा-तपंऽनुष्ठान पदार्थों का ज्ञान ऐसे ज्ञानवान् को मतिमान् अर्थात् केवलज्ञानी कहते हैं। यद्यपि केवलज्ञानी बहुत होते हैं, परन्तु प्रकृन में 'मतिमान्' यह असाधारण विशेषण तीर्थकर को ही प्रकट करता है। उनमें से भी समीप होने के कारण श्रीमहावीर स्वामी को ही ग्रहण करना चाहिए । तात्पर्य यह हुआ कि श्रीमहावीर स्वामी ने केवलज्ञान से जानकर सरल अर्थात् माया आदि शल्यों से रहित धर्म का कथन किया है ।। ___जिनेन्द्र भगवान ने समाधि रूप धर्म का प्ररूपण किया है। इस धर्म का अधिकारी कौन है ? उपदेश करने योग्य पदार्थ कौन से हैं ? किस भाषा का प्रयोग करने से अधिक से अधिक श्रोताओं को सरलता से बोध होगा ? इत्यादि बातों का अपनी बुद्धि से विचार कर ઘેનું જ્ઞાન એ પ્રમાણે થાય છે. એવા જ્ઞાન વાનને કેવળ જ્ઞાની કહેવામાં આવે છે. જો કે કેવળ જ્ઞાની ઘણું હોય છે, પરંતુ આ પ્રકરણમાં મતિમાન એ અસાધારણ વિશેષણ તીર્થકરનો જ નિર્દેશ કરે છે. તેમાં પણ સમીપે હોવાથી શ્રી મહાવીર સ્વામીને જ ગ્રહણ કરવા જોઈએ કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-શ્રી મહાવીરસ્વામીએ કેવળ જ્ઞાનથી જાણીને સરલ અર્થાત્ માયા વિગેરે શ રહિત એવા ધર્મને ઉપદેશ આપેલ છે.
જીતેન્દ્ર દેવે સમાધિ રૂ૫ ધર્મની પ્રરૂપણા કરેલ છે. આ ધર્મને અધિકારી કોણ છે? તથા ઉપદેશ કરવા ગ્ય કયા પદાર્થો છે? કઈ ભાષાને પ્રવેગ કવાથી વધારેમાં વધારે શ્રોતાઓને સરળતાથી બંધ થઈ શકે? વિગેરે બાબતને પિતાની બુદ્ધિથી વિચાર કરીને તેઓએ ધર્મને ઉપદેશ
For Private And Personal Use Only
