Book Title: Abhidhana Sangraha Part 02
Author(s): Sivdatta Pandit, Kashinath Pandurang
Publisher: Nirnaysagar Press
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020003/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra // anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / // yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH // // kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH // AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira Websiet : www.kobatirth.org Email: Kendra@kobatirth.org www.kobatirth.org punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. zrI jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka : 1 mahAvIra zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara - zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa: 23276249 jaina / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / // cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / amRtaM ArAdhanA tu kendra kobA vidyA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Wan zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079) 26582355 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // shriiH|| abhidhAnasaMgrahaH nAma sNskRtpraaciinkoshgrnthsmuccyH| dvitIyaH khnnddH| atra hemacandrakRtAH abhidhAnacintAmaNi-abhidhAnacintAmaNipariziSTaanekArthasaMgraha-nighaNTuzeSa-laGgAnuzAsanakozAH, jinadevamunIzvaraviracitaH abhidhAnacintAmaNiziloJchazca sNgRhynte| kAvyamAlAsaMpAdaka-paNDitazivadatta-kAzInAthAbhyAM sNshodhitH| zAke 1818 vatsare mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItaH / mUlyaM sapAdo ruupykH| For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ABHIDHANA SANGRAHA. It is a matter of congratulation that vigorous efforts are latterly being made in all directions to rescue from obscurity old Sanskrit literary works. It does appear, that adequate attention is paid to rescuing those old Sanskrit Lexicons, which alone can furnish the real key to the store of knowledge contained in the old Sanskrit works. As these lexicons are written in verse, they can be easily got up by heart, and are readily accessible for use whenever wanted. It is thus a duty of every gentleman who feels pride in the ancient Sanskrit literature to have by him such valuable lexicons. Tradition ascribes the existence of 56 such lexicons*. Unfortunately a large number of these are remembered by name only. Fearing that the few which are at present obtainable, if not rescued in time, might share the fate of others, we have succeeded, with great difficulty, in collecting a large number of them and are trying hard to get hold of others. Instead of waiting till the whole collection of available works is complete, we think it would serve the public better to publish as many works as we have succeeded in laying our hands upon. If all the works we have, are published in one volume, it will take a long time, the book will be unwieldy, and the price very heavy. To suit the convenience of buyers, therefore, we propose to publish one work full at a time. If it happens to be too small for a volume, we shall issue two or three works together in a handy volume. The books will be printed on good paper and in good type. Notice will be given from time to time as the volumes are ready. The pages of each Lexicon will be numbered separately. In accordance with the arrangement above indicated, the First and Second Volumes are already printed. The First Volume includes Five Lexicons, via: (1) Namalinganus'asana (Amarakos'a) by Amarasimha, and its supplement (2) Trikandas'esha, and (3) Haravali, (4) Ekaksharakos'a and (5) Dviru pakos'a by Purushottamadeva. Price Rupee 1, Postage annas 2. The Second Volume includes Six Lexicons, viz: (6) Abhidhanachintamani, (7) Abhidhanachintamani-Paris'ishta, (8) Anekarthasangraha, (9) Nighantusesha, and (10) Linganus'asana by Hemachandra and (11) Abhidhanachintamani.S'ilonchchha of Jinadeva Munis' vara. Price Rupee 1-4, Postage Annas 3. The Third Volume will contain (12) Vis vaprakas'a and (13) S'abdabhedaprakas'a of Mahes' vara, Those gentlemen who want these books will kindly send their names and subscriptions to us, so that when the books are ready they will be immediately despatched. TUKARAM JAVAJI, Proprietor, Nirnaya-Sagara Press. * From the list given elsewhere it will be seen that these Lexicons number more than 56, For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 11 2: 11 abhidhAnasaMgrahaH nAma saMskRtaprAcInakozagranthasamuccayaH / tatra ( 1 ) amarasiMhakRtaM nAmaliGgAnuzAsanam / - kAvyamAlA saMpAdaka- paNDitadurgAprasAda kAzInAthAbhyAm, jayapurarAjakIya saMskRta pAThazAlAdhyApakadAdhIca paNDitabada rinAthAtmajapaNDitazivadattena ca saMzodhitam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tacca zAke 1811 vatsare mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItam / mUlyaM 7 ANakAH / For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAmaliGgAnuzAsanasya viSayAnukramaH / prathamaM kANDam / vissyaaH| shlokaaH| viSayAH / zokAH / prAstAvika zlokA: ... ... ... 1- 5 __... ... 2- 5 6 zabdAdivargaH 6 zabdAdivagaH ... ... ...157-182 1 svargavargaH ... ... ... ... 6-71 7 nATyavargaH ... ... ... ...183-220 2 vyomavargaH ... ... ... ... 72-73 8. pAtAlabhogivargaH ... ... ...221-231 3 digvargaH ... ... ... ... 74-108 narakavargaH ... ... ... ...232-235 4 kAlavarga: ... ... ...109-139 10 vArivarga: ... ... ...236-278 5 dhIvarga: ... ... ... ...140-156 kANDasamAptizlokI... ... ...279-280 dvitIyaM kANDam / 281 6 manuSyavargaH 282-298 7 brahmavargaH ... 299-318 8 kSatriyavarga: ... ... 319--3269 vaizyavarga: ... ... 327-496 10 zUdravargaH ... ... 497-539. kANDasamAptizlokaH ... ... prAstAvika zlokaH ... ... 1 bhUmivargaH ... ... ... 2 puravargaH ... ... ... 3 zailavargaH ... ... 4 vanauSadhivargaH... ... 5 mihAdivarga: ... ... ... 540-679 680-737 1738-857 tRtIyaM kANDam / prAstAvika zlokau ... ... 1018-1019 : 4 avyayavargaH ... ... 1432-1454 1 vizeSyanimnavargaH ... ... 1020-1130 5 liGgAdisaMgrahavarga: ... ... 1455-1500 2 saMkIrNavarga: ... ... 1131-1173 kANDasamApti zlokaH ... 1501 3 nAnAva: 1174-1431 For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir amrsiNhH| ayaM nAmaliGgAnuzAsanapraNetAmarasiMhaH kadA kutra samutpanna ityadyApi na nizcetuM zakyate / tatra 'dhanvantarikSapaNakAmarasiMhazaGku-' ityAdi navaratnazlokaM jyotirvidAbharaNAntimAdhyAyasthaM pazyantaH svistAbdArambhAtprAk prathame zatake'marasiMhasattAM bahavaH samarthayante / vilsanpaNDitaH svakIyasaMskRtAbhidhAnasya (1819 mite khristAbde mudritasya) bhUmikAyAM paJcazatamite khristAbde'marasiMha AsIditi sthirIkaroti / DaoNkTara ken nAnA viduSA bRhatsaMhitopodAte varAhamihirAmarasiMhau samakAliko, stristAbdIyapaSThazatakapUrvArdhasamudbhutau ceti nirNItam / vebarapaNDitastu amarakoSAtiriktAH sarve'pi koSAH vistAbdIyaikAdazadvAdazazatakAdhastanA eva samupalabhyante, ato'marakoSo'pi tebhyo nAtiprAcIno bhavitumarhatIti 'hisTarI oNv iNDiyana saMskRta liTarecara' nAmni granthe vadati / evaM saMdigdha evAdyApyamarakoSasya samayaH / sAMpratamupalabhyamAne koSakalApe naiko'pyamarakopAtprAcIna iti sarvasaMmatam / kiM tvAsankecana koSA amarasiMhI pragapi, 'samAhRtyAnyatantrANi' iti tadukteH / ayamamarasiMho bauddha AsIdityanumIyate, yatonimArakopa valasAmAnyanAmAnyuktvAnantaraM zivaviSNvAdinAmAnyupekSya 'sarvajJaH sugato buddhaH' ityAdi muddhatAmAnyeva vaktumupAntAni / yathA hemacandreNa svakope jinanAmAni / vaidikamatAnuyAyI brAhmaNastu kadApi naivakuryAt / agnipurANe'marakoSeNa prAyaH samAnaH kopaH samupalabhyate / ato'gnipurANAdevAmarasiMhena samuhRtaH saMskRtazceti purANazraddhAlavaH / bahuzAstrasArabhUtamanipurANaM nirmitsunA kenacana viduSA koSabhAge'marakoSAdeva sAramuddhRtya kiMcitparivartya sthApitamiti tu navInavijJAnavikAsitabuddhayaH / evamanyapurANepvapi dRzyate / yathA vAtsyAyanIyakAmasUtrasya bhAryAdhikArikamadhikaraNamanuSTupzlokavardhA bhaviSyapurANe samupalabhyate / tatra tattadvanthakartRbhiH purANebhyo viSaya uddhRtaH, AhosvitpurANakartRbhistattadnyebhya iti maMdigdham / sAMpratamupalabhyamAnAni purANAni tu nAmnaiva purANAni, vastutastvarvAcInAnyeva / tatrAgripurANa ityaM kopakrama:---- 359 adhyAya svargapAtAlAdivAH / zlokAH 82 avyayavargAH / nAnArthavargAH / bhuumivnaussdhyaadivrgaaH| nRvargaH / brahmavargaH / zatraviTazUdravargAH / sAmAnyanAmaliGgAni / , 27 evamaSTaracadhyAyeSu 353 zlokAtmakaH koSo vartate / For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 9 acyutopAdhyAyaH 2 abhinandaH 3 aruNaH 4 kaliGgaH 9 kAzInAthaH amarasiMhaH / amarakopasyAMtIva pracaritatvAttattadezeSu TIkA api bhUyasyastasya paNDitaiH praNItA vidyante / tAsAM nAmAni sara rAjA rAdhAkAntadevavahAdura maNItazabdakalpadrumopodAte, AnandarAma baDuyAbhivena viduSA praNIte nAnArthasaMgrahopodvAte, mudriteSu nAnAvidheSu sUcIpatreSu ca prApyante / tAni kartRnAmasametAni pradarzyante / yathA vyAkhyApradIpaH / 6 koTa ko [lA ]halAcAryaH 6. 8 kSIrasvAmI 9 govardhanaH 10 jayAdityaH 11 drAviDa: 12 nayanAnandaH.... 13 nArAyaNacakravartI 14 nArAyaNavidyAvinodaH 15 nArAyaNavedAntavAgIzaH 16 nIlakaNThaH 17 paramAnandamaithilaH 18 bhagIrathaH 19 bharatamalika : 20 bhAnujIdIkSitaH (rAmAzramaH) 21 bhojarAjaH.... www.kobatirth.org 22 mathurezavidyAlaMkAraH 23 mallinAthaH.... 24 mahAdevavedAntI (svayaMprakAzaziSyaH) 25 mahezvaraH 26 mAghavaH 27 mukuTa : (rAyamukuTaH ) 28 raghunAthacakravartI **** .... .... .... .... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only kAzikA | amarakozodghATanam / kaumudI ! padArthakaumudI / zabdArthasaMdIpikA | amarapaJjikA / subodhinI / amaracandrikA | mugdhabodhinI / vyAkhyAsudhA / sArasundarI (zAradA sundarI) | dhamanoharA (vidvanmanoharA ) / amaravivekaH / mAdhavI (madhumAdhavI ? ) / padacandrikA | trikANDacintAmaNiH / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 29 ramAnAthavidyAvAcaspatiH 30 ramezvaraH 31 rAjadevaH 32 rAmatarkavAgIzaH 33 rAmakRSNadIkSitaH 34 rAmanAthaH 35 rAmaprasAdatakaliMkAraH .... 26 rAmasvAmI 37 liGganyasUriH 38 lokanAthaH . 39 pe.. .... www.kobatirth.org amarasiMhaH / .... .... For Private and Personal Use Only trikANDavivekaH / pradIpamaJjarI / **** Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pIyUSam / datt | 40 zavarasvAmI 4 1 42 sarvadharaH 43 sarvAnandaH ( vandighATIyaH). 44 subhUtiH 45 saugatamuniH 46 haDacandraH 47 haradattaH eteSu TIkAkartRnAmasu kAnicitsaMdigdhAni santi / kAnicicca punaruktAnyapi bhAnti / 1 etadatiriktAH karNATa-kAzmIra-tibeTa-telaGga-mahArASTrAdibhASAnibaddhAstattadezopayoginyo'nyA apyamarakopaTIkA vartante | amarakoSamapahAyAnyaH ko'pi grantho'marasiMhapraNItoM nopalabhyate / mukuTastu svaTIkAyAM bRhadamarakopamapi muhuH smarati / so'pyamarasiMhapraNIta eva syAditi pratIyate / atha ca bauddhazrIdharadAsasaMkalite saduktikarNAmRte 'prayogavyutpattau pratipadavizeSArthakathane prasattau gAmbhIrye rasavati ca kAvyArtharacane / agamyAyAmanyaidizi pariNaterarthavacasormataM cedasmAkaM kaviramarasiMho vijayate ||' ityamarasiMhaprazaMsApadyaM zAlikanAthanAmnA samuddhRtamasti / atha ca 'asaMjJAH khalvete jalazikhimaruDUmanicayAH prakRtyA garjanti tvayi tu bhuvanaM nirmadamadaH / prasIda prArambhAdvirama vinayethAH krudhamimaM hare jImUtAnAM dhvanirayamudIrNo na kariNAm // kucau dhattaH kampaM nipatati kapolaH karatale nikAmaM niHzvAsaH saralamalakaM tANDavayati / dRzaH sAmarthyAni sthagayati muhUrbAppasalilaM prapaJco'yaM kiMcittava sakhi hRdisthaM kathayati // toyaM nirmathitaM vRtAya madhune nippIDitaH prastaraH pAnArtha mRgatRSNikormitaralA bhUmiH samAlokitA / dugdhA seyamacetanena jaratI dugdhAzayA sUkarI kaSTaM yatkhalu dIyA dhanatRSA nIco janaH sevitaH // ye kallolaizviramanugatA dakSiNasyAmburAzeH pItocchiSTAstadanu padavivRtiH / padamaJjarI / vyAkhyAmRtam / saMdehabhaJjikA / TIkAsarvasvam / 0000 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir amarasiMhaH / malaye bhAgibhizcandanasthaiH / antardhAntAH pratikisalayaM puSpitAnAM latAnAM saMprAptAste virahazikhinI gandhavAhAH sahAyAH // so'naGgaH kusumAni paJca vizikhAH puSpANi bANAsanaM svacchandacchidurA madhuvratamayI paGktiguNaH kaamuke| etatsAdhana utsaheta sa jagajetuM kathaM manmathastasyAmoghamamUrbhavanti nahi cedatraM kuraGgIdRzaH // ' etatpadyapaJcakamapi tatraivAmarasiMhanAmnA samuddhRtamasti / tena kimapi kAvyamapyamarasiMhena praNItaM syAt / athavA kAvyakartA kazcidanyo'pyamarasiMhaH syAdityapi bhAti / kAvyakalpalatA-bAlabharatayoH kartA tvamaracandraH zvetAmbarajaino'tyarvAcInazcetyapi jJeyam / asmAbhistvatra kSIrasvAmi-mukuTa-bhAnudIkSita-vedAntimahAdevakRtaTIkAbhyo'marakoSodghATana-padacandrikA-vyAkhyAsudhA-budhamanoharAbhya eva pAThAntarANi dhRtAni santIti jJeyam // For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org || T: || abhidhAnasaMgrahaH / ( 1 ) amarasiMhakRtaM nAmaliGgAnuzAsanam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathamaM kANDam | 7 9. yasya jJAnadayAsindhoragAdhasyAnaghA guNAH / sevyatAmakSayoM dhIrAH sazriye cAmRtAya ca // samAhRtyAnyatantrANi saMkSiptaiH pratisaMskRtaiH / saMpUrNamucyate vagairnAmaliGgAnuzAsanam // prAyazo rUpabhedena sAhacaryAcca kutracit / strIpuMnapuMsakaM jJeyaM tadvizeSavidheH kacit // bhedAkhyAnAya na dvandvo naikazeSo na saMkaraH / kRto'tra bhinnaliGgAnAmanuktAnAM kramAdRte // triliGgayAM triSviti padaM mithune tu dvayoriti / niSiddhaliGgaM zeSArthaM tvantAyAdi na pUrvabhAk // svaratryayaM svarganAkatridivatridazAlayAH / suraloko dyodivau dve striyAM klIve triviSTapam || amarA nirjarA devAstridazA vibudhAH surAH / suparvANaH sumanasastridivezA divaukasaH // AditeyA diviSado lekhA aditinandanAH / AdityA Rbhavo'svapnA amartyA amRtAndhasaH || 8 bahirmukhAH kratubhujo gIrvANA dAnavArayaH / vRndArakA daivatAni puMsi vA devatAH striyAm // Adityavizvavasa vastuSitAbhAsvarAnilAH / mahArAjikasAdhyAzca rudrAzca gaNadevatAH || vidyAdharApsaroyakSarakSogandharvakiMnarAH / pizAco guhyakaH siddho bhUto'mI devayonayaH // asurA daityadaiteyadanujendrAridAnavAH | zukraziSyA ditisutAH pUrvadevAH suradviSaH // sarvajJaH sugato buddho dharmarAjastathAgataH / samantabhadro bhagavAnmArajilleokajijjinaH / / SaDabhijJo dazabalo'dvayavAdI vinAyakaH / munIndraH zrIghanaH zAstA muniH zAkyamunistu yaH || 14 sa zAkyasiMhaH sarvArthasiddhaH zauddhodanizca saH / gautamazcAbandhuca mAyAdevIsutaJca saH // 15 brahmAtmabhUH surajyeSThaH parameSThI pitAmahaH / hiraNyagarbho lokezaH svayaMbhUzcaturAnanaH || dhAtAbjayonirdurhiNo viribhiH kamalAsanaH / sraSTA prajApatirvedhA vidhAtA vizvasRvidhiH // viSNurnArAyaNaH kRSNo vaikuNTho viSTarazravAH / dAmodaro hRSIkezaH kezavo mAdhavaH svabhUH || 18 daityAriH puNDarIkAkSo govindo garuDadhvajaH / pItAmbaro'cyutaH zArGga viSvakseno janArdanaH / / 19 1.3 16 17 For Private and Personal Use Only tzaa 3 4 10 1.1 12 1 'tripiSTapam'. 2 'divokasa: ' 3 'gIrvANAH ' 4 'AsurA: ' 5 ' budha: ' 6 'drughaNa: ' 7 'viriJcaH', 8 etadagre 'nAbhijanmANDajaH pUrvo'nidhanaH kamalodbhavaH / sadAnando rajomUrtiH satyako haMsavAhanaH // ' iti prakSiptaM kvacita. 9 ' narAyaNaH. 10 'vizvaksenaH '. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgraha :- 1 nAmaliGgAnuzAsanam / 25 26 27 12 28 29 upendra indrAvarajazcakrapANiJcaturbhujaH / padmanAbho madhuripurvAsudevastrivikramaH // devakInandanaH zauriH zrIpatiH puruSottamaH / vanamAlI balidhvaMsI kaMsArAtiradhokSajaH // vizvaMbharaH kaiTabhajidvidhuH zrIvatsalAJchanaH / vasudevo'sya janakaH sa evAnakadundubhiH || balabhadraH pralambanno baladevo'cyutAgrajaH / revatIramaNo rAmaH kAmapAlo halAyudhaH || nIlAmbaro rauhiNeyastAlAGko musalI halI / saMkarSaNaH sIrapANiH kAlindIbhedano balaH // madano manmatho mAraH pradyumno mInaketanaH / kaMdarpo darpako'naGgaH kAmaH paJcazaraH smaraH // zambarArirmanasijaH kusumeSurananyajaH / puSpadhanvA ratipatirmakaradhvaja AtmabhUH // brahmasUrvizvaketuH syAdaniruddha uSApatiH / lakSmIH padmAlayA padmA kamalA zrIharipriyA zaGkho lakSmIpateH pAJcajanyazcakaM suMdarzanaH / kaumodakI gadA khaDDo nandakaH 1 kaustubha maNiH || ' garutmAngaruDastAkSrkSyo vainateyaH khagezvaraH / nAgAntako viSNurathaH suparNaH pannagAzanaH // zaMbhurIzaH pazupatiH zivaH zUlI mahezvaraH / IzvaraH zarva IzAnaH zaMkarazcandrazekharaH // bhUtezaH khaNDaparazurgirIzo girizI mRDaH / mRtyuMjayaH kRttivAsAH pinAkI pramathAdhipaH // ugraH kapardI zrIkaNThaH zitikaNThaH kapAlabhRt / vAmadevo mahAdevo virUpAkSastrilocanaH || kRzAnuretAH sarvajJo dhUrjaTirnIlalohitaH / haraH smaraharo ma~rgarUyambakastripurAntakaH // gaGgAdharo'ndhakaripuH RtudhvaMsI vRSadhvajaH / vyomakezo bhavo bhImaH sthANU rudra umApatiH || kapardo'sya jaTAjUTaH pinAko'jaigavaM dhanuH / pramathAH syuH pAriSadA zrIyAyAstu mAtaraH || vibhUtirbhUtiraizvaryamaNimAdikamaSTadhA / umA kAtyAyanI gaurI kaulI haimavatIzvarA // ziva bhavAnI rudrANI zarvANI sarvamaGgalA / aparNA pArvatI durgA mRDAnI caNDikAmbikA || 37 vinAyako vinarAja dvaimAturagaNAdhipAH / apyekadantaherambalambodaragajAnanAH || kArtikeyo mahAsenaH zarajanmA SaDAnanaH / pArvatInandanaH skandaH senAnIragnibhUguhaH // bAhule yastArakajidvizAkhaH zikhivAhanaH / pANmAturaH zaktidharaH kumAraH krauJcadAraNaH indro marutvAnmaghavA viMDojAH pAkazAsanaH / vRddhazravAH sunAsIra: puruhUtaH puraMdaraH // jiSNurlekharSabhaH zakraH zatamanyurdivaspatiH / sutrAmA gotrabhitrI vAsavo vRtrahA vRSA // 18 36 38 39 40 41 42 For Private and Personal Use Only 9 24 20 21 22 23 24 31 32. 33 34 35 1 'daivakInandanaH '. 2 'sauriH' 3 'zrIvatso'pi' iti mukuTaH 4 etadagre 'purANapuruSo yajJapurupo narakAntakaH / jalazAyI vizvarUpo mukundo muramardanaH / / ' iti prakSiptam 5 'mupalI' 6 'saMvarAri : '. 7 kacit 'Rzyaketu:' iti pATha:- iti mukuTaH 'vizvaketuH' ityapapATha:- iti kSIrasvAmI. 8 'UpApati: ' 9 etadagre 'indirA lokamAtA mA kSIrodatanayA ramA / bhArgavI lokajananI kSIrasAgarakanyakA ||' iti prakSiptam 10 'sudarzanaH puMsi' iti kSIrasvAmI, 'klIvatvaM ca' iti mukuTaH 11 saMhitAmu meNThAdau 'kaumodakI' iti pATha:iti svAmI. 12 etadagre 'cApaH zArGga murArestu zrIvatso lAJchanaM smRtam / azvAzca zaivyasugrIvameghapuSpabalAhakAH || sArathirdAruko mantrI yuddhavazcAnujo gadaH ||' iti prakSiptam 13 'sarva:' 14 'khaNDaparzaH '. 15 'bha: '. 16 etadagre 'ahirbudhyo'STamUrtizca gajArizva mahAnaTaH' iti prakSiptam. 17 'ajakavam', 'Ajagavam', 'ajakarvam' 18 'pAriSadyAH' 19 'brahmANyAdyA:' iti svAmisaMmataH pAThaH 20 'kAlA' 21 'IzvarI'. 22 'puMyoge zivI' iti svAmI. 23 etadagre 'AryA dAkSAyaNI caiva girijA menakAtmajA' iti prakSiptam. 24 etadagre 'zRGgI bhRGgI riTistuNDI nandiko nandikezvaraH / karmamoTI tu cAmuNDA carmamuNDA tu carcikA || ' iti prakSiptam 25 'viDojA : '. 26 'zunAzIraH', 'zunAsIra:' 27 'sutrAmA'. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 kANDam - 1 svargavargaH / 43 44 45 46 48 49 50 51 53 56 vAstoSpatiH surapatirbalArAtiH zacIpatiH / jambhabhedI harihayaH svArANnamucisUdanaH // saMkrandano duyavanasturApANmeghavAhanaH / AkhaNDalaH sahasrAkSa RbhukSAstasya tu priyA // pulomajA zacIndrANI nagarI tvamarAvatI / haya uccaiHzravAH sUto mAtalirnandanaM vanam || syAtprAsAdo vaijayanto jayantaH pAkazAsaniH / airAvato'bhramAtaGgairAvaNAbhramuvallabhAH // hAdinI vajramastrI syAtkulizaM bhiduraM paviH / zatakoTiH svaruH zaimbo dambholirazanirdvayoH || 47 vyomayAnaM vimAno'strI nAradAdyAH surarSayaH / syAtsudharmA devasabhA pIyUSamamRtaM sudhA // mandAkinI viyadgaGgA svarNadI suradIrghikA / meruH sumerurhemAdrI ratnasAnuH surAlayaH // caite devataravo mandAraH pArijAtakaH / saMtAnaH kalpavRkSazca puMsi vA haricandanam // sanatkumAro vaivAtraH svarvaidyAvazvinIsutau / nAsatyAvazvinau dasrAvAzvineyau ca tAvubhau || striyAM bahuSvapsarasaH svarvezyA urvazImukhAH / hAhA hai caivamAdyA gandharvAstridivaukasAm // 52 agnirvaizvAnaro vahnirvItihotro dhanaMjayaH / kRpITayonirjvalano jAtavedAstanUnapAt // vahiH zuSmA kRSNavartmA zociSkeza uparyudhaH / AzrayAzo bRhadbhAnuH kRzAnuH pAvako'nalaH // 54 rohitAvo vaigusakhA zikhAvAnAzuzukSaNiH / hiraNyaretA hutabhugdahano havyavAhanaH || 55 saptAcirdarmunAH zukrazcitrabhAnurvibhAvasuH / zucirapittamaurvastu vADavo vaDavAnalaH || vahnerdvayojvalakIlovarcirhetiH zikhA striyAm / triSu sphuliGgo'gnikaNaH saMtApaH saMjvaraH samau // 357 dharmarAjaH pitRpati: samavartI paretarAT / kRtAnto yamunAbhrAtA zamano yamarAjyamaH // kAlo daNDadharaH zrAddhadevo vaivasvato'ntakaH / rAkSasaH kauNapaH kravyAtkravyAdo'rUpa AzaraH // 59 rAtricaro rAtricaraH karburo nikaSAtmajaH / yAtudhAnaH puNyajano nairRto yAturakSasI // pracetA varuNaH pAzI yAdasAMpatirappatiH / zvasanaH sparzano vAyurmAtarizvA sadAgatiH || pRSadazvo gandhavaho gandhavAhAnilAzugAH / samIramArutamarujjaigatprANasamIraNAH // nabhasvadvaitipavanapavamAnaprabhaJjanAH / " prANo'pAnaH samAnazca dAnavyAnau ca vAyavaH // zarIrasthA ime raMhastarasI tu rayaH syadaH / javo'tha zIghraM laritaM laghu kSipramaraM drutam // satvaraM capalaM tUrNamavilambitamAzu ca / satatAnAratAzrAntasaMtatAviratAnizam || nityAnavaratAjasramapyathAtizayo bharaH / ativelabhRzAtyarthAtimAtrodgADhanirbharam || tatraikAntanitAntAni gADhavADhaddadAni ca / kIve zIghrAdyasattve syAtriSveSAM sattvagAmi yat // 67 kuberakhyambakasakho yakSarAGguhyakezvaraH / manuSyadharmA dhanado rAjarAjo dhanAdhipaH || kiMnarezo vaizravaNaH paulastyo naravAhanaH / yakSaikapiGgailavilazrIdapuNyajanezvarAH // asyodyAnaM caitrarathaM putrastu nalakUbaraH / kailAsaH sthAnamalakA pUrvimAnaM tu puSpakam // 93 58 60 62 63 64 65 66 68 69 For Private and Personal Use Only 3 61 70 1 'zaciH', 'saciH', 'sacI' 2 'sambaH ' 3 nAntaH, Ayanto'pi 4 'hAhasa', 'hA' 5 'huhu:'. 6 zatranto'pi, 'dAnta:' iti rAmadAsaTIkA 7 idantaH, sAnto'pi, samastaM nAntam 8 adanto'pi 9 'AzayAzo'pi 10 'vAyusakho'pi' 11 'damUnA: 1. 12 sAntA, idantApi . 13 etadagre 'ulkA syAnnirgatajvAlA bhRtirbhasitabhasmani / Aro rakSA ca dAvastu davo vanahutAzanaH ||' iti prakSiptam 14 dantyamadhyaH, tAlavyamadhyo'pi 15 'jagat-prANI' pRthagapi 16 'vAtirapi ' 17 etadagre 'prakampano mahAvAto jhaJjhAvAtaH Tika:' iti prakSitam. 18 'bhedyagAmi' Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 abhidhAnasaMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam / syAtkinaraH kiMpuruSasturaMgavadano mayuH / nidhirnA zevadhirbhedAH padmazaGkhAdayo nidheH // iti svargavargaH // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir afrat he striyAmabhraM vyoma puSkaramambaram / namo'ntarIkSaM gaganamanantaM suravartma kham // vidviSNupadaM vA tu puMsyAkAzavihAyasI // ko iti vyomavargaH / / 2 // 71 For Private and Personal Use Only 72 73 75 76 77 79 dizastu kakubhaH kASThA AzAca haritazca tAH / prAcyavAcIpratIcyastAH pUrvadakSiNapazcimAH // 74 uttarA digudIcI syAddizyaM tu triSu digbhave / indro vahniH pitRpatirnairRto varuNo marut || kubera IzaH patayaH pUrvAdInAM dizAM kramAt / airAvataH puNDarIko vAmanaH kumudo'JjanaH // puSpadantaH sArvabhaumaH supratIkazca diggajAH / kariNyo'bhramukapilApiGgalAnupamAH kramAt // tAmrakarNI zubhradantI cAGganA cAJjanAvatI / klIvAvyayaM tvapadizaM dizormadhye vidikstriyAm // 78 1 abhyantaraM tvantarAlaM cakravAlaM tu maNDalam / abhraM megho vArivAhaH stanayitnurbalAhakaH // dhArAdharo jaladharastaDitvAnvArido'mbubhRt / ghanajImUtamudirajalamugdhUmayonayaH // kAdambinI meghamAlA triSu meghabhave'bhriyam / stanitaM garjitaM meghanirghoSe rasitAdi ca || pAzatahradAhrAdinyairAvatyaH kSaNaprabhA / taDitsaudAmanIvidyuccaJcalAcapalA api // sphUrjathurvajranirghoSo meghajyotiriraMmadaH / indrAyudhaM zakradhanustadeva Rjurohitam // vRSTirvarSe tadvighAte'vagrAhAyagrahau samau / dhArAsaMpAta AsAraH zIkaro'mbukaNAH sRtAH || varSopalastu karakA meghacchanne durdinam / antardhA vyavadhA puMsi tvantardhirapavAraNam // apidhAnatirodhAnapidhAnAcchAdanAni ca / himAMzuzcandramAzcandra induH kumudabAndhavaH // vidhuH sudhAMzuH zubhrAMzuroSadhIzoM nizApatiH / abjo jaivAtRkaH somo glaurmRgAGkaH kalAnidhiH87 dvijarAjaH zazadharo nakSatrezaH kSapAkaraH / kalA tu SoDazo bhAgo bimbo'strI maNDalaM triSu // 88 bhittaM zakalakhaNDe vA puMsyartho'sameM zake / candrikA kaumudI jyotsnA prasAdastu prasannatA || 89 kalaGkAGkau lAJchanaM ca cihnaM lakSma ca lakSaNam | suSamA paramA zobhA zobhA kAntidyutizchaviH 90 avazyAyastu nIhArastuSArastuhinaM himam / prAleyaM mihikA cAtha himAnI himasaMhatiH // 91 zItaM guNe tadarthAH supImaH ziziro jaDaH / tuSAra : zItalaH zIto himaH saptAnyaliGgakAH ||92 dhruva auttAnapAdiH syAdagastyaH kumbhasaMbhavaH / maitrAvaruNirasyaiva lopAmudrA sadharmiNI || nakSatramRkSaM bhaM tArA tArakApyuDDu vA striyAm / dAkSAyaNyo'zvinItyAditArA avayugazvinI // 94 rAdhA vizAkhA puSye tu sidhyatiSyau zraviSTayA / samA dhaniSThAH syuH proSThapadA bhAdrapadAH striyaH / / 95 mRgazIrSa mRgazirastasminnevAgrahAyaNI / IlvalAstacchirodeze tArakA nivasanti yAH || 9.3 96 80 81 83 84 85 86 1 'antarikSam'. 2 etadagre 'vihAyaso'pi nAko'pi yurapi syAttadavyayam / tArApatho'ntarikSaM ca meghAdhvA ca mahAvilam ||' iti prakSitam 3 'apAcI'. 4 etadagre 'avAgbhavamavAcInamudIcInamudagbhavam / pratyagbhavaM pratIcInaM prAcInaM prAgbhavaM triSu // ' iti prakSiptam 5 etadagre 'raviH zukro mahIsUnuH svarbhAnurbhAnujo vidhu: / budho vRhaspatizceti dizAM caiva tathA grahAH // ' iti prakSiptam 6 'zastrA' iti prAcyA:--iti svAmI. 7 'niSpeSaH '. 8 'canda:'. 9 somA' nAnto'pi 10 'inkA:' iti svAmI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 kANDam - 4 kAlavarga: / 100 101 102 bRhaspatiH surAcAryo gItirviSaNo guruH / jIva AGgiraso vAcaspatizcitrazikhaNDijaH || 97 zukro daityaguruH kAvya uzanA bhArgavaH kaviH | aGgArakaH kujo bhaumo lohitAGgo mahIsutaH || 98 rauhiNeyo budhaH saumyaH samau saurizanaizcarau / tamastu rAhuH svarbhAnuH saiMhikeyo vidhuMtudaH // 99 saptarSayo marIcyatrimukhAcitrazikhaNDinaH / rAzInAmudayo lagnaM te tu meSavRSAdayaH // sUrasUryAryamAdityadvAdazAtmadivAkarAH / bhAskarAhaskaratraghnaprabhAkaravibhAkarAH // bhAsvadvivasvatsaptAzraharidazvoSNarazmayaH / vikartanArka mArtaNDamihigaruNapUSaNaH // dyumaNistaraNirmitracitrabhAnurvirocanaH / vibhAvasurbrahapatistviSAMpatirahutiH || bhAnurhesaH sahasrAMzustapanaH savitA raviH / mATharaH piGgalo daNDazraNDAMzI: pAripArzvikAH || 104 sUrasRto'ruNo'nUruH kAzyapirgaruDAgrajaH / pariveSastu paridhirupasUryakamaNDale || 105 kiraNotramayUkhAMzugabhastighRNizrayaH / bhAnuH karo marIciH strIpuMsayordIdhitiH striyAm // 106 syuH prabhArurarucisviDbhAbhAichavidyutidIptayaH / rociH zocirubhe klIve prakAzo dyota AtapaH 107 koSNaM kavoSNaM mandoSNaM kaduSNaM triSu tadvati / tigmaM tIkSNaM kharaM tadvanmRgatRSNA marIcikA || 108 iti digvargaH // 3 // 103 7. G 111 114 15 kAlo diSTo'pyanehApi samayo'pyatha pakSatiH / pratipadve ime strItve tadAdyAstithayo dvayoH // 109 bassro dinAnI vA tu klIbe divasavAsarau / pratyUSo'harmukhaM kalyamupaH pratyupasI api // 110 prabhAtaM ca dinAnte tu sAya: saMdhyA pitRprasUH / prAhNAparAhnamadhyAhnAstrisaMdhyamatha zarvarI // nizA nizIthinI maMtritriyAmA kSaNadA kSapA | vibhAvarItamakhinyau rajanI yAminI tabhI / / 112 tamisrA tAmasI rAtrijyatstrI candrikayAnvitA / AgAmivartamAnAyuktAyAM nizi pakSiNI / / 113 gaNarAtraM nizA bahutraH pradoSo rajanImukham / ardharAtranizIthau dvau dvau yAmapraharau samau // sa parvasaMdhiH pratipatpaJcadazyoryadantaram / pakSAntau paJcadazyau dve paurNamAsI tu pUrNimA || kalAhIne sAnumatiH pUrNe kA nizAkare | amAvAsyA tvamAvasyA darzaH sUryendusaMgamaH || sA dRSTenduH sinIvAlI sA naSTendukalA kuddhaH / uparAgo maho rAhugraste lindau ca pUSNi ca // 1.17 sopaplavoparaktau dvAvanyutpAta upAhitaH / ekayoktyA puSpavantau divAkaranizAkarau // aSTAdaza nimeSAstu kASThA triMzattu tAH kalA / tAstu triMzatkSaNaste tu muhUrto dvAdazAstriyAm 119 te tu triMzadahorAtraH pakSaste daza paJca ca / pakSau pUrvAparI zuklakRSNau mAsastu tAvubhau || dvau dvau mArgAdimAsau syAdRtustairayanaM tribhiH / ayane dve gatirudagdakSiNArkasya vatsaraH || samarAtriMdive kAle viSuvadviputraM ca tat / mArgazIrSe sahA mArga AgrahAyaNikaca saH // 1.16 118 120 121 13 122 For Private and Personal Use Only 1 'zUra: ' tAlavyAdirapi 2 mArtANDa : ' 3 'tApanaH 4 etadagre 'padmAkSastejasAM rAzizchAyAnAthastamitrahA / karmasAkSI jagaccakSulokabandhutrayItaH // pradyotano dinamaNiH khadyotI lokavAndhava: / ino bhAgo dhArmAnidhiyAMmAyabjinIpatiH ||' iti prakSitama. 5 'kAzyapaH' iti sabhyaH pAThaH iti zrIrasvAmI. 6 'vRSNiH ' ityeke - iti svAmI, 'zrRSNiH' iti mukuTaH prakSiptama. 8 niryakArapi. 9 'zArvarI' 7 etada vyu vibhAtaM he klIne puMsi gosarga iSyate iti 10 'rAtrI. 11 'rajani:' 12 'tamA'. 13 etadagre 'puNyayukta paurNamAsI paupI mAse tu yatra sA / nAmnA sa paupA mAtrAdyAzravamekAdazApare ||' iti prakSitam Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / pauSe taiSasahasyau dvau tapA mAghe'tha phAlgune / syAttapasyaH phAlgunikaH syAJcaitre caitriko mdhuH||123 vaizAkhe mAdhavo rAdho jyaiSTe zukraH zucistvayam / ASADhe zrAvaNe tu syAnnabhAH zrAvaNikazca saH 124 sugurnabhasyaprauSTapadabhAdrabhAdrapadAH samAH / syAdAzvina iSo'pyAzvayujo'pi syAttu kArtike // 125 bAhulorjI kArtikiko hemantaH ziziro'striyAm / vasante puSpasamayaH surabhiISma ussmkH||126 nidAgha uSNopagama uSNa USmAgamastapaH / striyAM prAvRT striyAM bhUmni varSA atha shrtstriyaam||127 SaDamI RtavaH puMsi mArgAdInAM yugaiH kramAt / saMvatsaro vatsaro'bdo hAyano'strI zaratsamAH128 mAsena syAdahorAtraH paitrI varSeNa daivataH / daive yugasahasre dve brAhmaH kalpau tu tau nRNAm / / 129 manvantaraM tu divyAnAM yugAnAmekasaptatiH / saMvataH pralayaH kalpaH kSayaH kalpAnta ityapi // 130 astrI paGkSa pumAnpApmA pApaM kilbiSakalmaSam / kaluSaM vRjinaino'ghamaMhoduritaduSkRtam // 131 syAddharmamastriyAM puNyazreyasI sukRtaM vRSaH / mutprItiH pramado harSaH pramodAmodasaMmadAH // 132 syAdAnandathurAnandaH zarmasAtasukhAni ca / zvaHzreyasaM zivaM bhadraM kalyANaM maGgalaM zubham // 133 bhAvukaM bhavikaM bhavyaM kuzalaM kSemamastriyAm / zastaM cAtha triSu dravye pApaM puNyaM sukhAdi ca // 134 matallikA macarcikA prakANDamuddhatallajau / prazastavAcakAnyamUnyayaH zubhAvaho vidhiH // 135 daivaM diSTaM bhAgadheyaM bhAgyaM strI niyatividhiH / heturnA kAraNaM bIjaM nidAnaM vAdikAraNam // 136 kSetrajJa AtmA puruSaH pradhAna prakRtiH striyAm / vizeSa: kAliko'vasthA guNAH sattvaM rajastamaH137 janurjananajanmAni janirutpattiruGgavaH / prANI tu cetano janmI jantujanyuzarIriNaH // 138 jAtirjAtaM ca sAmAnya vyaktistu pRthagAtmatA | cittaM tu ceto hRdayaM svAntaM hRnmAnasaM mnH||139 ___ iti kAlavargaH // 4 // buddhirmanISA dhiSaNA dhIH prajJA zemuSI matiH / prekSopalabdhizcitsaMvitpratipajjJapticetanAH // 140 dhIrdhAraNAvatI medhA saMkalpaH karma maansm| cittAbhAMgo manaskArazcarcA saMkhyA vicAraNA // 141 adhyAhArastarka ho vicikitsA tu saMzayaH / saMdeha dvAparau cAtha samau nirNayanizcayau // 142 mithyAdRSTirnAstikatA vyApAdo drohacintanam / samau siddhAntarAddhAntau bhrAntimithyAmatibhramaH143 maMvidAgR: pratijJAnaM niyamAzravasaMzravAH / aGgIkArAbhyupagamapratizravasamAdhayaH / / 144 mokSe dhIjhanamanyatra vijJAnaM zilpazAstrayoH / muktiH kaivalyanirvANazreyoniHzreyasAmRtam // 145 mokSo'pavargo'thAjJAnamavidyAhaMmatiH striyAm / rUpaM zabdo gandharasasparzAzca viSayA amI // 146 gocarA indriyAzci hRSIkaM viSayIndriyam / karmendriyaM tu pAyyAdi manonetrAdi dhiindriym||147 turvarastu kaSAyo'strI madhuro lavaNaH kaTuH / tito'mbalazca rasAH puMsi tadvatsu SaDamI triSu // 148 vimardotthe pagmilo gandhe janamanohare / AmodaH so'tinirhArI vAcyaliGgatvamAguNAt // 149 samAkarSI tu nihArI surabhirmANatarpaNaH / iSTagandhaH sugandhiH syAdAmodI mukhavAsanaH // 150 pUtigandhistu 'durgandho vinaM syAdAmagandhi yat / zuklazubhra zucizvetavizadazyeta pANDarAH // 151 1 'jyeSThaH'. 2 'apADhe'. 3 adantaH. 4 'enaH sAntam. 5 tAlavyAdirapi. 6 raja-tamau' adantAvapi. 7 'janmo'danto'pi' ityuNAdau. 8 etadare 'avadhAnaM samAdhAnaM praNidhAnaM tathaiva ca' iti prakSiptama. 9 etadane 'vimarzo bhAvamA caiva vAsanA ca nigadyate' iti prakSiptama, 10 'tUvaraH', 'kuvaraH . 11 'va-la-saMyogavAn' iti mukuTaH, 12 innanto'pi. For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 kANDam - 6 zabdAdivargaH / avadAtaH sito gauro valakSo dhavalo'rjunaH / hariNaH pANDuraH pANDurISatpANDustu dhUsaraH || 152 kRSNe nIlAsitazyAmakAlazyAmalamecakAH / pIto gauro haridrAbhaH pAlAzo harito harit / / 153 lohito rohito raktaH zoNaH kokanadacchaviH / avyaktarAgastvaruNaH zvetaraktastu pATalaH || 154 zyAvaH syAtkapizo dhUmradhUmalau kRSNalohite / kaDAraH kapilaH piGgapizaGgau kaDupiGgalau // 155 citraM kirmIrakalmASazabalaitAzca karbure / guNe zuklAdayaH puMsi guNiliGgAstu tadrati // 156 iti dhIvargaH // 5 // 7 160 162 163 brAhmI tu bhAratI bhASA gIrvAgvANI sarakhatI / vyAhAra uktirlapitaM bhASitaM vacanaM vacaH // 157 apabhraMzo'pazabdaH syAcchAstre zabdastu vAcakaH / tiGsuvantacayo vAkyaM kriyA vA kArakAnvitA / / zrutiH strI veda AmnAyatrI dharmastu tadvidhiH / striyAmRksAmayajuSI iti vedAstrayastrayI // 159 zikSetyAdi zruteraGgamoMkArapraNavau samau / itihAsaH purAvRttamudAttAdyAstrayaH svarAH // 1 AnvIkSikI daNDanItistarkavidyArthazAstrayoH / AkhyAyikopalabdhArthA purANaM paJcalakSaNam || 161 prabandhakalpanA kathA pravahnikA prahelikA / smRtistu dharmasaMhitA samAhRtistu saMgrahaH // samasyA tu samAsArthA kiMvadantI janazrutiH / vArtA pravRttirvRttAnta udantaH syAdadhAhvayaH || AkhyA abhidhAnaM ca nAmadheyaM ca nAma ca / itirAkAraNAddAnaM saMhRtirbahubhiH kRtA // 164 vivAdo vyavahAraH syAdupanyAsastu vAGmukham / upodghAta udAhAraH zapanaM zapathaH pumAn // 165 prazno'nuyogaH pRcchA ca prativAkyottare same / mithyAbhiyogo'bhyAkhyAnamatha mithyAbhizaMsanam 166 abhizApaH praNAdastu zabdaH syAdanurAgajaH / yazaH kIrtiH samajyA ca stavaH stotraM nutiH stutiH || AmreDitaM dvitriruktamucairbuSTaM tu ghoSaNA / kAkuH striyAM vikAro yaH zoka bhItyAdibhirdhvaneH / / 168 avarNAkSepanirvAdaparIvAdApavAdavat / upakozo jugupsA ca kutsA nindA ca garhaNe // 169 pAruSyamativAdaH syAdbhartsanaM tvapakAragI: / ya: saninda upAlambhastatra syAtparibhASaNam // 170 tatra tvAkSAraNA yaH syAdAkozo maithunaM prati / syAdAbhASaNamAlApaH pralApo'narthakaM vacaH / / 171 anulApo muhurbhASA vilApaH paridevanam / vipralApo virodhoktiH saMlApo bhASaNaM mithaH // supralApaH suvacanamapalApastu nihnavaH / saMdezavAravAcikaM syAdvAgbhedAstu triSUttare || 172 1.73 175 zatI vAgakalyANI syAtkalyA tu zubhAtmikA / atyarthamadhuraM sAntvaM saMgataM hRdayaMgamam || 174 niSThuraM paruSaM grAmyamazIlaM sUnRtaM priye / satye'tha saMkulakliSTe parasparaparAhate || luptavarNapadaM grastaM nirastaM tvaritoditam / ambUkRtaM saMniSThevama~baddhaM syArdanarthakam / / anakSaramatrAcyaM syAdAhataM tu mRSArthakam / atha milaSTamavispaSTaM vitathaM tvanRtaM vacaH // satyaM tathyamRtaM samyagamUni triSu tadvati / zabde ninAdaninadadhvanidhvAnaravakhanAH // 1.76 177 178 For Private and Personal Use Only 1 'gauH' iti pATha: - iti budhamanoharA. 2 'tvasamAsArthA' ityapi pAThaH iti tu pUrvaTIkAkArAH / vayaM tu 'samAsAthI' iti pATameva kSIrasvAmi-daTTacandra- kokkaTAdau prAyeNAmarakoSe'pi dRSTavantaH, atastameva bahu manyAmaheiti mukuTaH 3 'samajJA' iti mukuTe puruSottamaH, 'samAjJA' iti svAmI 4 etadagre 'codyamAkSepAbhiyogo zApAkozau durepaNA / astrI cATu caTu zlAghA premNA mithyAvikatthanam // ' iti prakSiptam 5 'upatI'. 6 'saniSThIvam' 7 'avadhyam' 8 'apArthakam ' 9 etadagre 'solluNThanaM tu sotprAsaM maNitaM ratikUjitam / zrAvyaM hRyaM manohAri vispaSTaM prakaToditam ||' iti prakSiptam. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / svAnani?SanihIdanAdanisvAnanisvanAH / AravArAvasaMrAvavirAvA atha marmaraH // 179 svanite vastraparNAnAM bhUSaNAnAM tu ziJjitam / nikANo nikkaNaH kANaH kaNaH vaNanamityapi // 180 vINAyAH kaNite prAdeH prakANaprakaNAdayaH / kolAhala: kalakalastirazcAM vAzitaM rutam // 181 strI pratizrutpratidhvAne gItaM gAnamime same // iti zabdAdivargaH // 6 // niSAdarSabhagAndhAraSaTjamadhyamavaivatAH / paJcamazcetyamI sapta tantrIkaNTotthitAH svarAH // 183 kAkalI tu kale sUkSme dhvanau tu madhurAsphuTe / kalo mandrastu gambhIre tAge'tyuccaistrayastriSu // 184 samanvitalayastvekatAlo vINA tu vallakI / vipaJcI sA tu tantrIbhiH saptabhiH parivAdinI // 185 tataM vINAdikaM vAdyamAnaddhaM murajAdikam / vaMzAdikaM tu suSiraM kAMsyatAlAdikaM dhanam // 186 caturvidhamidaM vAdyaM vAditrAtodyanAmakam / mRdaGgA murajA bhedAstvayAliGgayordhvakAstrayaH // 187 syAdyazaHpaTaho DhakA bherI strI dundubhiH pumAn / AnakaH paTaho'strI syAtkoNo vINAdivAdanam / / vINAdaNDaH pravAla: syAtkakubhastu prasevakaH / kolambakastu kAyo'syA upanAho nivandhanam // 189 vAdyaprabhedA DamarumaDaDiNDimajharjharAH / mardalaH praNavo'nye ca nartakIlAsike same // 190 vilambitaM drutaM madhyaM tattvamogho ghanaM kamAt / tAlaH kAlakriyAmAnaM layaH saamymthaastriyaam||191 tANDavaM naTanaM nATyaM lAsyaM nRtyaM ca nartane / tauryatrikaM nRtyagItavAdyaM nATyamidaM trayam // 192 bhrakuMsazca bhrukuMsazca bhrUkaMsazceti nartakaH / strIveSadhArI puruSo nATyoktau gaNikAjjukA // 193 bhaginIpatirAvutto bhAvo vidvAnathAvukaH / janako yuvarAjastu kumAro bhartRdArakaH // 194 rAjA bhaTTArako devastatsutA bhartRdArikA / devI kRtAbhiSekAyAmitarAsu tu bhaTTinI // 195 abrahmaNyamavadhyoktau rAjazyAlastu rASTriyaH / ambA mAtAtha bAlA syAdvAsUrAryastu mAriSaH // 196 attikA bhaginI jyeSThA niSTAnirvahaNe same / haNDe halle halAhAnaM nIcAM ceTI sakhI prati // 197 aGgahAro'GgavikSepo vyaJjakAbhinayau samau / nirvRtte vanasattvAbhyAM dve trivAGgikasAttvike // 198 zRGgAravIrakaruNAdbhutahAsyabhayAnakAH / bIbhatsaraudrau ca rasAH zRGgAraH zucirujjvalaH // 199 utsAhavardhano vIra: kAruNyaM karuNA ghRNA / kRpA dayAnukampA syAdanukrozo'pyatho hasaH // 200 hAso hAsyaM ca vIbhatsaM vikRtaM trividaM dvayam / vismayo'dbhutamAzcarya citramapyatha bhairavam // 201 dAruNaM bhIpaNaM bhISmaM ghoraM bhImaM bhayAnakam / bhayaMkaraM pratibhayaM raudraM tUpamamI triSu // 202 caturdaza darastrAso bhItiIH sAdhvasaM bhayam / vikAro mAnaso bhAvo'nubhAvo bhAvabodhakaH // 203 garvo'bhimAno'haMkAro mAnazcittasamunnatiH / anAdaraH paribhavaH parIbhAvastiraskriyA // 204 gaDhAvamAnanAvajJAvahelanamasUkSaNam / mandAkSaM dvItrapA vrIDA lajjA sApatrapAnyataH // 205 zAntistitikSAbhidhyA tu parasya viSaye spRhA / akSAntirIAsUyA tu doSAropo guNeSvapi // 206 vairaM virodho vidveSo manyuzokau tu zukriyAm / pazcAttApo'nutApazca vipratIsAra ityapi // 207 1 etadane 'nRNAmurasi madhyastho dvAviMzatividho dhvaniH / sa mandraH kaNThamadhyasthastAraH zirasi gIyate // ' iti prakSiptam. 2 'tAlavyAdi' iti mukuTaH. 3 'bheryAmAnakadundubhI' iti pAThaH. 4 pRSodarAditvAdralope Natve ca kecit 'paNavaH' iti varNayanti iti bhaTTasvAmisarvadharAdayaH-iti mukuTaH. 5 'nRttama'. 6 'mArSaka:'. 7 'antikA'. 8 etadane 'darpo'valepo'vaSTambhazcittodrekaH smayo madaH' iti prakSiptama. 9 'amUkSaNam', 'asukSaNam'. For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ? kANDam-9 nrkvrgH| kopakrodhAmarSaroSapratighA rudhau striyau / zucau tu carite zIlamunmAdazcittavibhramaH // 208 premA nA priyatA hArdai prema sneho'tha dohadam / icchA kAGkSA spRhehA tRDDAJchA lipsA manorathaH209 kAmo'bhilASastarSazca so'tyartha lAlasA dvayoH / upAdhirnA dharmacintA puMsyAdhirmAnasI vythaa||210 syAJcintA smRtirAdhyAnamutkaNThotkalike same / utsAho'dhyavasAyaH syAtsa vIryamatizaktibhA211 kapaTo'strI vyAjadambhopadhayazchadmakaitave / kumRtinikRtiH zAThyaM pramAdo'navadhAnatA // 212 kautUhalaM kautukaM ca kutukaM ca kutUhalam / strINAM vilAsavivvokavibhramA lalitaM tathA // 213 helA lIletyamI hAvAH kriyAH zRGgArabhAvajAH / dravakeliparIhAsAH krIDA lIlA ca narma c||214 vyAjo'padezo lakSyaM ca krIDA khelA ca kUrdanam / dharmo nidAghaH svedaH syAtpralayo naSTaceSTatA215 avahityAkAraguptiH samau saMvegasaMbhramau / syAdAcchuritakaM hAsaH sotprAsaH sa mnaaksmitm||216 madhyamaH syAdvihasitaM romAJco romaharSaNam / kranditaM ruditaM kruSTaM jRmbhastu triSu jambhaNam // 217 vipralambho visaMvAdo riGgaNaM skhalanaM same / syAnnidrA zayanaM svApaH svapnaH saMveza ityapi // 218 tandrI pramIlA bhrakuTirdhakuTiddhRkuTiH striyAm / adRSTiH syAdasaumye'kSiNa saMsiddhiprakRtI vime219 svarUpaM ca svabhAvazca nisargazcAtha vepathuH / kampo'tha kSaNa uddharSo maha uddhava utsavaH // 220 iti nAmyavargaH // 7 // adhobhuvanapAtAlaM balisadma rasAtalam / nAgaloko'tha kuharaM zuSiraM vivaraM bilam // 221 chidraM nirvyathanaM rokaM randhaM zvabhraM vapA zuSiH / gartAvaTau bhuvi zvabhre sarandhre zuSiraM triSu // 222 andhakAro'striyAM dhvAntaM tamisraM timiraM tamaH / dhvAnte gADhe'ndhatamasaM kSINe'vatamasaM tmH||223 viSvaksaMtamasaM nAgAH kAdraveyAstadIzvaraH / zeSo'nanto vAsukistu sarparAjo'tha gonase // 224 tilitsaH syAdajagare zayuvAhasa ityubho / alagardo jalavyAla: samau rAjilaDuNDubhau // 225 mAludhAno mAtulAhirnirmukto muktakakSukaH / sarpaH pRdAkurbhujago bhujaMgo'hirbhujaMgamaH // 226 AzIviSo viSadharazcakrI vyAlaH sarIsRpaH / kuNDalI gUDhapAcakSuHzravAH kAkodaraH phaNI // 227 darvIkaro dIrghapRSTho dandazUko vilezayaH / uraga: pannago bhogI jihmagaH pavanAzanaH // 228 triSvAheyaM viSAsthyAdi phaTAyAM tu phaNA dvayoH / samau kaJcakanirmoko kSveDastu garalaM viSam 229 puMsi klIve ca kAkolakAlakUTahalAhalAH / saurASTrikaH zauklikeyo brahmaputra: pradIpanaH // 230 dAgdo vatmanAbhazca viSabhedA amI nava / viSavaidyo jAGguliko vyAlagrAhyaMhituNDikaH // 231 iti pAtAlabhogivargaH // 8 // myAnnArakastu narako nirayo durgatiH striyAm / tadbhedAstapanAvIcimahAgairavarauravAH // 232 maMghAtaH kAlasUtraM cetyAdyAH sattvAstu nArakAH / pretA vaitaraNI sindhuH syAdalakSmIstu nirRti:233 -..---- 1 'amarSo' dvasvAdiH, 'dIrghAdirapi' iti haTTacandraH-iti mukuTaH. 2 'dantyAdirapyayaM zabdaH' iti mukuTaH. 3 etadane 'lelihAno dvirasano gokarNaH kaJcukI tathA / kumbhInasa: phaNadharo hari gadharastathA // aheH zarIraM bhogaH syAdAzIrapyahidaMSTrikA // ' iti prakSiptama. 4 'phakArAdirapi' iti svAmI-iti mukuTaH. 5 hrasvAdiH, 'dIrghAdirapi' iti sarvAnanda:-iti mukuTaH. For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1.0 abhidhAna saMgraha: -- 1 nAmaliGgAnuzAsanam | viSTirAjUH kAraNA tu yAtanA tIvravedanA | pIDA bAdhA vyathA duHkhamAmanasyaM prasUtijam // 234 myAtkaSTaM kucchramAbhIlaM tripveSAM bhedyagAmi yat // 235 iti narakavargaH // 9 // 237 239 240 samudro'vdhirrakUpAraH pArAvAraH saritpatiH / udanvAnudadhiH sindhuH sarasvAnsAgaro'rNavaH // 236 ratnAkaro jalanidhiryAdaH patirapapatiH / tasya prabhedAH kSIrodo lavaNodastathApare // ApaH strI bhUni vAri salilaM kamalaM jalam / payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam // 238 kabandhamudakaM pAthaH puSkaraM sarvatomukham / ambho'rNastoyapAnIyanIrakSIrAmbuzambaram || meghanarasatriSu Apyamasmayam / bhaGgastaraGga Urmiva striyAM vIcirathormiSu // mahatmUllolakallolau syAdAvarto'mbhasAM bhramaH / SantivindupRSatAH pumAMso vipruSaH striyAm // 2.41 cakrANi puTabhedAH syurbhramAzca jalanirgamAH / kUlaM rodhazca tIraM ca pratIraM ca taTaM triSu // 242 pArAvAre parArvAcI tIre pAtraM tadantaram / dvIpo'khiyAmantarIpaM yadantarvAriNastaTam // 243 toyotthitaM tatpulinaM maikataM sikatAmayam / niSaddharastu jamvAlaH paGko'strI zAdakardamau // 244 jalacchAsAH parIvAhAH kUpakAstu vidArakAH / nAvyaM triliGgaM nautAyeM striyAM naustaraNistariH || 245 uDupaM tu lavaH kolaH sroto'mbusaraNaM svataH / AtarastarapaNyaM syAddoNI kASThAmbuvAhinI // 243 sAMyAtrikaH potavaNikkarNadhArastu nAvikaH / niyAmakAH potavAhAH kUpako guNavRkSakaH // 247 naukAdaNDaH kSepaNI syAdaritraM kenipAtakaH / abhiH strI kASThakuddAlaH sekapAtraM tu secanam ||248 klIve'rdhanAcaM nAvo''tItanauke'tinu triSu / triSvAgAdhAtprasanno'cchaH kaluSo'naccha Avila : 249 nimnaM gabhIraM gambhIramuttAnaM tadviparyaye / agAdhamatalasparze kaivarte dAzadhIvarau // 250 AnAyaH puMsi jAlaM syAtsaMNasUtraM pavitrakam / matsyAdhAnI kuveNI syAdvaDizaM matsyavedhanam || 251 pRthuromA jhaSo matsyo mIno vaisAriNo'NDajaH / visAraH zakalI cAtha gaDakaH zakulArbhakaH // 252 mahasradaMSTraH pAThIna ulUpI zizukaH samau / nalamInazcilicimaH proSTI tu zapharI dvayoH || 1 253 kSudrANDamatsyasaMvAtaH potAdhAnamatho jhapAH / rohito mahuraH zIlo rAjIvaH zakulastimiH || 254 timiMgilAdayaJcAtha yAdAMsi jalajantavaH / tadbhedAH zizumArodrazaGgavo makarAdayaH // 255 syAtkulIraH karkaTakaH kUrme kamaTakacchapau / grAho'vahAro nakrastu kumbhIro'tha mahIlatA // 256 gaNDUpadaH kiMculako nihAkA godhikA same / raktapA tu jalaukAyAM striyAM 'bhUni jalaukasaH || 257 muktAsphoTaH striyAM zuktiH zaGkhaH syAtkamburastriyau / kSudrazaGkhAH zaGkhanakhAH zambUkA jalazuktayaH 258 bheke maNDUkavarSAbhUzAlUlabadardurAH / zilI gaNDUpadI bhekI varSAbhvI kamaTI DuliH // madurasya priyA zRGgI durnAmA dIrghakozikA | jalAzayo jalAdhArastatrAgAdhajalo hRdaH || AhAvastu nipAnaM syAdupakUpajalAzaye / puMsyevAndhuH prahiH kUpa udapAnaM tu puMsi vA // 259 For Private and Personal Use Only 260 261 1 'akuvAra:' ityanye - iti mukuTaH 2 pavargAdimadhyo'pi 3 'kam, andham' iti nAmadvayamityeke, ma kAramadhyaM 'kamandham' ityapare - iti mukuTaH 4 ikArAntameva gRhyate, ataeva bahuvacanam 5 'vakrANi'. 6 'druNi: '. 7 dantyAntyo'pi. 8 'dantyAdiH' iti sarvadharaH, 'tAlavyAdirapi' iti paJjikA - iti mukuTa:. 9 caturikAvAnapi 10 dantyAdirapi 11 ekavacanAntatve'pi prayogA upalabhyante. 12 ' dantyAdirapi' iti paJjikAsarvadharau - iti mukuTa:. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11. 2 kANDam-2 bhUmivargaH / nemistrikAsya vInAho mukhabandhanamasya yat / puSkariNyAM tu khAtaM syAdakhAtaM devakhAtakam // 262 padmAkarastaMDAgo'strI kAsAraH sarasI srH|veshntH palvalaM cAlpasaro vApI tu dIrghikA // 263 kheyaM tu parikhAdhArastvambhasAM yatra dhAraNam / syAdAlavAlamAvAlamAvApo'tha nadI sarit // 264 taraGgiNI zaivalinI taTinI hAdinI dhunI / srotasvatI dvIpavatI sravantI nimngopgaa|| 265 gaGgA viSNupadI jadbhutanayA suranimnagA / bhAgIrathI tripathagA trisrotA bhISmasUrapi // 266 kAlindI sUryatanayA yamunA zamanasvasA / revA tu narmadA somodbhavA mekalakanyakA // 267 karatoyA sadAnIrA bAhudA saitavAhinI / zatadrustu zutudriH syAdvipAzA tu vipAT striyaam|| 268 zoNo hiraNyavAhaH syAtkulyAlpA kRtrimA sarit / zarAvatI vetravatI candrabhAgA srsvtii||269 kAverI sarito'nyAzca saMbhedaH sindhusaMgamaH / dvayoH praNAlI payasaH padavyAM triSu tUttarau // 270 devikAyAM sarayvAM ca bhave dAvikasAravau / saugandhikaM tu kahAraM hallakaM raktasaMdhyakam // 271 syAdutpalaM kuvalayamatha nIlAmbujanma ca / indIvaraM ca nIle'sminsite kumadakairave // 272 zAlUkameSAM kandaH syAdvAriparNI tu kumbhikA / jalanIlI tu zevAlaM zaivalo'tha kumudvatI // 273 kumudinyAM nalinyAM tu visinIpadminImukhAH / vA puMsi padmaM nalinamaravindaM mahotpalam // 274 sahasrapatraM kamalaM zatapatraM kuzezayam / paGkeruhaM tAmarasaM sArasaM sarasIruham // bisaprasUnarAjIvapuSkarAmbhoruhANi ca / puNDarIkaM sitAmbhojamatha raktasaroruhe // 276 raktotpalaM kokanadaM nAlA nAlamathAstriyAm / mRNAlaM bisamabjAdikadambe khaNDamastriyAm // 277 karahATaH ziphAkandaH kiMjalkaH kesaro'striyAm / saMvartikA navadalaM bIjakozo varATakaH // 278 iti vArivargaH // 10 // uktaM svomadikAladhIzabdAdi sanATyakam / pAtAlabhogi narakaM vAri caiSAM ca saMgatam // 279 ityamarasiMhakRtau nAliGgAnuzAsane / svarAdikANDaH prathamaH sAGga eva samarthitaH // 280 dvitIyaM kANDam / vargAH pRthvIpurakSmAbhRdvanauSadhimRgAdibhiH / nRbrahmakSatraviTazanaiH saanggopaanggairihoditaaH|| 281 bhUrbhUmiracalAnantA rasA vizvaMbharA sthirA |dhraa dharitrI dharaNiH kSoNi kAzyapI kssitiH||282 sarvasahA vasumatI vasudhorvI vasuMdharA / gotrA kuH pRthivI pRthvI kSmAvanirmedinI mahI // 283 mRnmRttikA prazastA tu mRtsA mRtsnA ca mRttikaa| urvarA sarvasasthADhyA syAdRSaH kSAramRttikA 284 UpavAnUparo dvAvapyanyaliGgau sthalaM sthalI / samAnau marudhanvAnau dve khilAprahate same // 285 trivatho jagatI loko piSTapaM bhavanaM jagat / loko'yaM bhArataM varSa zarAvatyAstu yo'vadheH // 286 dezaH prAgdakSiNaH prAcya udIcyaH pazcimottaraH / pratyanto mlecchadezaH syAnmadhyadezastu madhyamaH 287 1 'taDAkaH', 'taTAkaH'. 2 'ApagA' dIrghAdi:, 'hasvAdirapi' iti paJjikA-iti mukuTaH, 3 etadane 'kRlaM. kapA nirjhariNI rodhovakrA sarasvatI' iti prakSiptam. 4 'zitadruH' iti kaumudI--iti mukuTaH. 5 'cAndrabhAgI', 'candrabhAgI.' 6 'vizaM' tAlavyAntapi. 7 'kandam iti klIbapAThaH paJjikAyAm, 8 tAlavyamadhyamApa. 9 etadane 'vipulA gaharI dhAtrI gaurilA kumbhinI kSamA / bhatadhAtrI ratnagI jagatI sAgarAmbarA / / iti prakSiptam. 10 viSTapam.' For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / AryAvartaH puNyabhUmimadhyaM vindhyahimAlayoH / nIvRjjanapado dezaviSayau tUpavartanam // 288 triSvAgoSTAnnaDaprAye naDDAnnavala ityapi / kumudvAnkumudaprAye vetasvAnbahuvetase // zAdvala: zAdaharite sajambAle tu paGkilaH / jalaprAyamanUpaM syAtpuMsi kacchastathAvidhaH // 290 strI zarkarA zarkarilaH zArkaraH zarkarAvati / deza evAdimAvevamunneyAH sikatAvati // 291 dezo nadyambuvRSTayambusaMpannatrIhipAlitaH / syAnnadImAtRko devamAtRkazca yathAkramam // 292 surAjJi deze rAjanvAnsyAttato'nyatra gajavAn / goSTaM gosthAnakaM tattu gauSTInaM bhUtapUrvakam // 293 paryantabhUH parisaraH seturAlau striyAM pumAn / vAmalUrazca nAkuzca valmIkaM punapuMsakam // 294 ayanaM varma mArgAdhvapanthAnaH padavI mRtiH / saraNiH paddhatiH padyA vartanyekapadIti ca // 295 atipanthAH supanthAzca satpathazcAcite'dhvani / vyadhvo duradhvo vipathaH kadadhvA kApathaH samAH296 apanyAstvapathaM tulye zRGgATakacatuSpathe / prAntaraM dUrazUnyo'dhvA kAntAraM varma durgamam // 297 gavyUtiH strI kozayugaM nalvaH kiSkucatuHzatam / ghaNTApathaH saMsaraNaM tatpurasyopaniSkaram // ' 298 __ iti bhUmivargaH // 1 // pU: strI purInagaryo vA pattanaM puTabhedanam / sthAnIyaM nigamo'nyattu yanmUlanagarAtpuram // 299 tacchAkhAnagaraM vezo vezyAjanasamAzrayaH / ApaNastu niSadyAyAM vipaNiH paNyavIthikA // 300 rathyA pratolI vizikhA syAJcayo vapramastriyAm / prAkAro varaNaH sAla: prAcInaM prAntato vRtiH301 bhittiH strI kuMDyameDUkaM yadantaya'stakIkasam / gRhaM gehodavasitaM vezma sadma niketanam // 302 nizAntarvastyasadanaM bhavanAgAramandiram / gRhAH puMsi ca bhUmnyeva nikAyyanilayAlayAH // 303 vAsaH kuTI dvayoH zAlA sabhA saMjavanaM vidam / catuHzAlaM munInAM tu parNazAloTajo'striyAm304 caityamAyatanaM tulye vAjizAlA tu mandurA / AvezanaM zilpizAlA prapA paaniiyshaalikaa|| 305 maTarachAtrAdinilayo gaJjA tu madirAgRham / garbhAgAraM vAsagRhamariSTaM sUtikAgRham // 306 vAtAyanaM gavAkSo'tha maNDapo'strI janAzrayaH / hAdi dhaninAM vAsaH prAsAdo devbhuubhujaam|| 307 saudho'strI rAjasadanamupakAryopakArikA / svastikaH sarvatobhadro nandyAvartAdayo'pi ca // 308 vicchandakaH prabhedA hi bhavantIzvarasadmanAm / khyagAraM bhUbhujAmantaHpuraM syAdavarodhanam // 309 zuddhAntazcAvarodhazca syAdaTTaH kSomamastriyAm / praghANapraghaNAlindA bahiraprakoSTake // 310 gRhAvagrahaNI dehaya'GgaNaM catvarAjire / adhastAdAruNi zilA nAsA dArUpari sthitam // 311 pracchannamantAraM syAtpakSadvAraM tu pakSakam / valIkanItre paTalaprAnte'tha paTalaM chadiH // 312 gopAnasI tu valabhI chAdanaM vakradAruNi / kapotapAlikAyAM tu viTakaM punapuMsakam // strI dvAdvAraM pratIhAraH syAdvitardistu vedikA / toraNo'strI bahiraM puradvAraM tu gopuram // 314 kUTaM pUri yaddhastinakhastasminnatha triSu / kapATamararaM tulye tadviSkambho'rgalaM na nA // 315 1 etadane 'dyAvApRthivyau rodasyau dyAvAbhamI ca rodasI / divaspathivyau gaJjA tu rumA syAllavaNAkaraH // ' iti prakSiptam. 2 tAlavyAdiragyayam. 3 ko dyotate iti DaprakaraNe 'anyatrApi' iti Da:-iti somanandI, etena 'dakArotra, na DakAraH' iti svAbhI-iti mukuTaH. 4 'pastyam' ityapi. 5 'saMyamanam' iti ca pATha iti TIkAsamuccayakAra:-iti mukuTaH. 6 'zilpazAlA' ityapi. 7 etadane 'kuTTimo'strI nibaddhA bhUzcandrazAlA zirogRham' iti prakSimam. 8 'pRSodarAditvANNatvam' iti svAmI, paJjikA ca; 'nAntam' iti tu sarvadharaH-iti mukuTaH, For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-4 vanauSadhivargaH / ArohaNaM syAtsopAnaM nizreNistvadhirohiNI / saMmArjanI zodhanI syAtsaMkaro'vakarastathA // 316 kSipte mukhaM niHsaraNaM saMnivezo nikarSaNam / samau saMvasathagrAmau vezmabhUsturastriyAm // 317 prAmAntamupazalyaM syAtsImasIme striyAmubhe / ghoSa AbhIrapallI syAtpakkaNaH zabarAlayaH // 318 __iti puravargaH // 2 // mahIdhe zikharikSmAbhRdahAryadharaparvatAH / adrigotragirigrAvAcalazailaziloccayAH // 319 lokAlokazcakravAlastrikUTastrikakutsamau / astastu caramaH kSmAbhRdudayaH pUrvaparvataH // 320 himavAnniSadho vindhyo mAlyavAnpAriyAtrakaH / gandhamAdanamanye ca hemakUTAdayo nagAH // 321 pASANaprastaramAvopalAzmAnaH zilA ISat / kUTo'strI zikharaM zRGgaM prapAtastvataTo bhRguH / / 322 kaTako'strI nitambo'dreH snuH prasthaH sAnurastriyAm / utsaH prasravaNaM vAripravAho nirjharo jharaH 323 darI tu kaMdaro vA strI devakhAtabile guhA / gahvaraM gaNDazailAstu cyutAH sthUlopalA gireH // 324 khaniH striyAmAkaraH syAtpAdAH pratyantaparvatAH / upatyakAnerAsannA bhUmirUva'madhityakA // 325 dhAturmanaHzilAdyadregairikaM tu vizeSataH / nikuJjakuau vA klIve latAdipihitodare // 326 iti zelavargaH // 3 // aTavyaraNyaM vipinaM gahanaM kAnanaM vanam / mahAraNyamaraNyAnI gRhArAmAstu niSkuTAH // 327 ArAmaH syAdupavanaM kRtrimaM vanameva yat / amAtyagaNikAgehopavane vRkSavATikA // pumAnAkrIDa udyAnaM rAjJaH sAdhAraNaM vanam / syAdetadeva pramadavanamantaHpurocitam / / vIthyAlirAvaliH patiH zreNI lekhAstu rAjayaH / vanyA vanasamUhe syAdaGkuro'bhinavodbhidi // 330 vRkSo mahIruhaH zAkhI viTapI pAdapastaruH / anokahaH kuTaH sAlaH palAzI drudrumAgamAH // 331 vAnaspatyaH phalaiH puSpAttairapuSpAvanaspatiH / oSadhyaH phalapAkAntAH syuravandhyaH phalegrahiH // 332 vandhyo'phalo'vakezI ca phalavAnphalinaH phalI / praphullotphullasaMphullavyAkozavikacasphuTAH // 333 phullazcaite vikasite syuravandhyAdayastriSu / sthANu vA nA dhruvaH zaGkhaIsva zAkhAziphaH kSupaH // 334 aprakANDe stambagulmau vallI tu baeNtatilatA / latA pratAninI vIrugulminyulapa ityapi // 335 nagAdyAroha ucchAya utsedhazcocchyazca sH| astrI prakANDaH skandhaH syAnmUlAcchAkhAvadhistaroH326 same zAkhAlate skandhazAkhAzAle ziphAjaTe / zAkhAziphAvarohaH syAnmUlAccAnaM gatA ltaa||337 ziro'graM zikharaM vA nA mUlaM budhno'dhinaamkH| sAro bhajjA neri tvakstrI valkaM valkalamastriyAm 338 kASThaM dArvindhanaM vedha idhmamedhaH samitstriyAm / niSkuhaH koTaraM vA nA vallarima ariH striyau // 339 patraM palAzaM chadanaM dalaM paNa chadaH pumAn / pallavo'strI kisalayaM vistAro viTapo'striyAm // 340 vRkSAdInAM phalaM saMsyaM vRntaM prasavabandhanam / Ame phale zalATaH syAcchuSke vAnamubhe triSu // 341 kSArako jAlakaM klIva kalikA korakaH pumAn / syAdrucchakastu stabakaH kuTmalo mukulo'striyAm 342 1 'niHzreNiH'. 2 'tAlavyamadhyApi' iti sarvadharaH-iti mukuTaH. 3 'jharA', 'jhariH', 'jharI'. 4 etadane 'dantakAstu bahistiyakpradezAnnirgatA gireH' iti prakSiptam. 5 mUrdhanyAntyo'pi. 6 'velliH' ityapi, 7 pratatizca. 8 nAntaH, TAbantApi. 9 'samau' iti mukuTapAThaH, 10 tAlavyAdyapi. 11 dantyoSmAntyo'pi, For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1.4 abhidhAna saMgraha: - 1 nAmaliGgAnuzAsanam / 343 344 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 striyaH sumanasaH puSpaM prasUnaM kusumaM samam / makarandaH puSparasaH parAgaH sumanorajaH || dvihInaM prasave sarvaM harItakyAdayaH striyAm / azvatthavaiNavalAkSanaiyagrodhaiGgadaM phale | bArhataM ca phale jambvA jambUH strI jambu jAmbavam / puSpe jAtIprabhRtayaH khaliGgA vrIhayaH phale 345 vidAryAdyAstu mUlespi puSpe klIve'pi pATalA / bodhidrumazcaladala : pippalaH kuJjarAzanaH // apatyurdadhitthagrAhimanmathAH / tasmindadhiphalaH puSpaphaladantazaThAvapi // udumbaro jantuphalo yajJAGgo hemadugdhakaH / kovidAre camarikaH kuddAlo yugapatrakaH // saptaparNI vizAla zArado viSamacchadaH / Aragvadhe rAjavRkSazaMpAka caturaGgulAH // ArevatavyAdhighAtakRtamAlasuvarNakAH / syurjambIre dantazaTajambhajambhIrajambhalAH // varuNo varaNaH setustiktazAkaH kumArakaH / puMnAge puruSastuGgaH kesaro devavallabhaH // pAribhadre nimvatarurmandAraH pArijAtakaH / tinize syandano nemI rathaguratimuktakaH // vaJjulaJcitrakRccAtha dvau pItanakapItanau / AmrAtake madhUke tu guDapuSpamadhudrumau // vAnaprasthamadhuSThIlau jalaje'tra madhUlaka: / pIlau guDaphalaH sraMsI tasmiMstu girisaMbhave // akSoTakandarAlau dvAvaGkoTe tu nikocakaH / palAze kiMzukaH parNo vAtapotho'tha vetase // rathAbhrapuSpavidurazItavAnIrabalAH / dvau parivyAdhavidulau nAdeyI cAmbuvetase || zaubhAJjane zigrutIkSNagandhakAkSIvamocakAH / rakto'sau madhuzigruH syAdariSTaH phenilaH samau // 357 visve zANDilyazailUSau mAlUra zrIphalAvapi / lakSo jaTI parkaTI syAnyagrodho bahupAdvaTaH // 358 gAlavaH zAbaro lodhrastirITastitvamArjanau / AmrabhUto rasAlo'sau sahakAro'tisaurabhaH // kumbholUkhalakaM klIve kauziko gugguluH puraH | zeluH zleSmAtakaH zIta uddAlo bahuvArakaH || 360 rAjAdanaM priyolaH syAtsainnakadurdhanuH paTaH / gaMmbhArI sarvatobhadrA kAzmarI madhuparNikA // zrIparNI bhadraparNI ca kAzmaryacApyatha dvayoH / karkandhUrbadarI koliH kolaM kuvala phenile // sauvIraM badaraM ghoNTApyatha syAtkhAdukaNTakaH / vikaGkataH svAvRkSo granthilo vyAghrapAdapi // airAvatI nAgaraGgo nAdeyI bhUmijambukA / tindukaH sphUrjakaH kAlaskandhazca zitisArake || kAkenduH kulakaH kAkatindukaH kAkapIluke / golIDho jhATalo ghaNTApATalirmokSamuSkakau // 365 tilakaH kSurakaH zrImAnsamau pijhAvuka / zrIparNikA kumudikA kumbhI kaiDaryakaTphalau || 366 kramukaH paTTikAkhyaH syAtpaTTI lAkSAprasAdanaH / taistu yUpaH kramuko brahmaNyo brahmadAru ca // 367 tUlaM ca nIpapriyakakadambAstu halipriyaH / vIravRkSo'ruSkaro'gnimukhI bhallAtakI triSu // 368 gardabhANDe kandarAlakapItanasupArzvakAH / lakSazca tintiDI ciJcAmlikAtho pItasArake || 369 356 359 361 362 363 364 1 1 pavargatRtIyamadhyo'pi. 2 dantyAdizra, zamyAkaca. 3 tilizaca 4 karparAleo'pi 5 'likocaka: '. 6 'ratha-abhra-rathAbhrapuSpa' iti nAmatrayam 7 'dantyAdirapi' ityanye 8 tIkSNagandhaka - AkSIva iti; 'akSIva' iti svAdirapi tIkSNagandha- kAkSIra iti rAntamityanye. 9 dantyAdizra. 10 saMghAtavigRhItam / kumbham, ulUkhalakam, iti vyastam; 'kumbhodaH, khalakam' iti vA pATha: 11 rAjAnano'pi 12 nIrepho'pi. 13 'sannakaDuH iti svAmI, 'sannako dudha' iti somanandI - iti mukuTa 14 saMghAtavyastam / dhanurudantaH, sAnto'pi 15 'kambhArI.' 16 svAmI tu 'karkandhUrvadarI koliyoMNTA kuvalaphenile / sauvIraM vadaraM kolam' iti paThitvA 'AdyAstrayo vRkSArthAH, zeSAH phalArthA:, ghoNTA tRbhayArthI' vyAcaSTe - iti mukuTaH, 17 'da' iti mukuTa:. For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam -- 4 vanauSadhivargaH / 370 374 375 376 377 379 380 382 383 sarjakAsanabandhUkapuSpapriyakajIvakAH / sAle tu sarjakAryAzvakarNakAH sasyasambaraH // nadIsarjo vIratarurindradruH kakubho'rjunaH / rAjAdanaH phalAdhyakSaH kSIrikAyAmatha dvayoH // 271 iGgudI tApasatarurbhUrje carmimRdulacau / picchilA pUraNI mocA sthirAyuH zAlmalirdvayoH // 372 picchA tu zAlmalIveSTe rocanaH kUTazAlmaliH / cirabilvo naktamAlaH karajazca karaJjake || 373 prakIryaH pUtikarajaH pUtikaH kalimArakaH / karaJjabhedAH SaDyantho markaTyaGgAravallarI | rohI rohitakaH lIhazatrurdADimapuSpakaH / gAyatrI bAlatanayaH khadiro dantadhAvanaH || arimedo viTkhadire kadaraH khadire site / somavalko'pyatha vyAghrapucchagandharvahastakau // eraNDa uruvUkazca rucakazcitrakazca saH / cakSuH paJcAGgulo maeNNDavardhamAnavyaDambakAH || alpA zamI zamIraH syAcchamI saktaphalA zivA / piNDItako maruvakaH zvasanaH karahATaka || 378 zalyazca madane zakrapAdapaH pAribhadrakaH / bhadradAru dukilimaM pItadAru ca dAru ca // pUtikASTaM ca sapta syurdevadAruNyatha dvayoH / pATaliH pATalAmoghA kAcasthAlI phaleruhA // kRSNavRntA kuberAkSI zyAmA tu mahilAddayA / latA govandanI gundrA priyaMguH phalinI phalI ||281 vizvaksenA gandhaphalI kArambhA priyakaca sA / maNDUkaparNapatrorNanaTakaTTuGgaTuNTukAH // syonAkazukanAsarkSadIrghavRntakuTannaTAH / zoNakacaralau tiSyaphalA lAmalakI triSu // amRtA ca vaiyasthA ca triliGgastu vibhItakaH / nAkSastuSaH karSaphalo bhUtAvAsaH kalidrumaH || 384 abhayA tvavyathA pathyA kAyasthA pUtanAmRtA / harItakI haimavatI cetakI zreyamI zivA // 385 pItaduH saralaH pUtikASTaM cAtha drumotpalaH / karNikAraH parivyAdho lakuco likuco bahuH || 386 penasaH kaNTakiphalo niculo hijjalo'mbujaH / kAkodumbarikA phalgurmalayUrjaghane phalA ariSTaH sarvatobhadrahinisamAlakAH / picumandazca nimbe'tha pichalaguru ziMzapA // kapilA bhasmagarbhA sA zirISastu kapItanaH / bhaNDilo'pyatha cAmpeyaJcampako hemapuSpakaH // etasya kalikA gandhaphalI syAdatha kesare / bakulo vaJjulo'zoke samau karakadADimau || cAmpeyaH kesaro nAgakesaraH kAJcanAhvayaH / jayA jayantI tarkArI nAdeyI vaijayantikA // zrIparNamagnimanthaH syAtkaNikA gaNikArikA / jayo'tha kuTajaH zakro vatsako girimallikA / / 392 etasyaiva kaliGgendrayavabhadrayavaM phale / kRSNapAkaphalAvignasuSeNAH karamardake || 393 kAlaskandhastamAlaH syAttApiccho'pyatha sinduke | sinduvArendrasurasau nirguNDIndrANiketyapi // 394 veNI kharA garI devatADo jImUta ityapi / zrIhastinI tu bhUruNDI tRNazUnyaM tu mallikA // 395 bhUpadI zItabhIruca saivasphoTA vanodbhavA / zephAlikA tu suvahA nirguNDI nIlikA ca sA / / 396 sitAsau zvetasurasA bhUtavezyatha mAgadhI / gaNikA yUthikAmbaSThA sA pItA hemapuSpikA || 397 atimuktaH puNDrakaH syAdvAsantI mAdhavI latA / sumanA mAlatI jAtiH saptalA navamAlikA // 398 387 388 / 389 390 391 For Private and Personal Use Only 15 1 'azana: ' tAlavyAdirapi 2 'rAjAnanam' iti pAThAntaram ; 'rAjJAdanaphalam' ityekaM nAma, 'adhyakSam ' ityanye-iti mukuTaH 3 dIrghamadhyo'pi 4 'kAraka : ' 5 nAnto'pi. 6 'bAlapatrazca' iti mUlapAThaH 7 'amaNDa', AmaNDazca. 8 motrApi. 9 araTurapi 10 kAyasthApi 11 'paNasa ityapi pAThaH' iti sarvadharaH - iti mukuTaH 12 ijjalo'pi 13 'aguruziMzapA ityekaM nAma' iti svAmI - iti mukuTaH 14 rephAnto'pi 15 'sindhukaH ' iti mukuTa 16 'AsphotA' ityapi. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 abhidhAnasaMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam / 402 408 409 410 411 mAdhyaM kundaM raktastu bandhUko bandhujIvakaH | sahA kumArI taraNiramlAnastu mahAsahA // 399 tatra zoNe kuravakastatra pIte kuraNTakaH / nIlA jhiNTI dvayorvANA dAsI cArtagalazca sA // / 400 maireyakastu jhiNTI syAttasminkuravako 'ruNe / pItA kuraNTako jhiNTI tasminsahacarI dvayoH || 401 opuSpaM japApuSpaM vajrapuSpaM tilasya yat / pratihAsa zataprAsacaNDAtahayamArakAH // karavIre karIre tu krakaragranthilAvubhau / unmattaH kitavo dhUrto dhettUraH kanakAdayaH // mAtulo madanazcAsya phale mAtulaputrakaH / phalapUro bIjapUro rucako mAtuluGgake // samIraNo marutrakaH prasthapuSpaH phaNijjakaH / jambIro'pyatha parNAse kaThiJjarakuTherakau // site'rjako'tra pAThI tu citrako vahnisaMjJakaH / arkAvasukAsphoTagaNarUpavikIraNAH || mandArazcArkaparNo'tra zukle'larkapratApasau / zivamallI pAzupata ekASThIlo buko vasuH // bandA vRkSAdanI vRkSaruhA jIvantiketyapi / vatsAdanI chinnaruhA guDUcI tantrikAmRtA // jIvantikA somavallI vizalyA madhuparNyapi / mUrvA devI madhurasA moraTA tejanI ku~vA // madhUlikA madhuzreNI gokarNI pIluparNyapi / pAThAmvaSTA viddhakarNI sthApanI zreyasI rasA || ekASThIlA pApacelI prAcInA vanatiktikA | kaTuH kaiTabharAzIkarohiNI kaTurohiNI // matsyapittA kRSNabhedI cakrAGgI zakulAdanI / AtmaguptAjahAMvyaNDA kaNDurA prAvRSAyaNI || 412 RSyaproktA zUkazimbiH kapikacchuzca markaTI | citropacitrA nyagrodhI dravantI zambarI vRSA 413 I pratyakzreNI sutazreNI raNDAmUSikaparNyapi / apAmArgaH zaikhariko dhAmArgavamayUrakau // 414 prakarNI zaparNI kiNihI kharamaJjarI / 'haiJjikA brAhmaNI padmA bhArgI brAhmaNayaSTikA // 415 aGgAravallI vAle zAkavarvaravardhakAH / maJjiSThA vikesA jiGgI samaGgA kAlameSikA // 416 maNDUkaparNI bhaNDIrI bhaNDI yojanavallyapi / yAso yavAso duHsparzo dhanvayAsaH kunaashkH|| 417 rodanI kacchurAnantA samudrAntA durAlabhA / pRzniparNI pRthakparNI citraparNyavillikA // 418 koTuvinnA siMhapucchI kalazirdhAvanirguhA / nidigdhikA spRzI vyAghrI bRhatI kaNTakArikA // 419 pracodanI kulI kSudrA duHsparzA rASTriketyapi / nIlI kAlA kItakikA grAmINA madhuparNikA // 420 raJjanI zrIphalI tutthA droNI dola ca nIlinI / avalgujaH somarAjI suvali: somavallikA ||421 kAlametrI kRSNaphalA bakucI pUtiphalyapi / kRSNopakulyA vaidehI mAgadhI capalA kaNA // 422 paNa pippalI zauNDI kolAtha karipippalI / kapivallI kolavallI zreyasI 'vaiziraH pumAn // 423 vyaM tu cavikA kAkacizrIgujhe tu kRSNalA / palaMkaSA linugandhA zradaMSTrA svAdukaNTakaH || 424 goTako gokSurako vanazRGgATa ityapi / vizvA viSA prativiSAtiviSopaviSAruNA || 425 zRGgI mahauSadhaM cAtha zrIrAvI dugdhikA same / zatamUlI bahusutAbhIrurindIvarI varI // RSyaproktAbhIrupatrI nArAyaNyaH zatAvarI / aheruratha pItaDukAlIyaka haridravaH || dAva pacapacA dAruharidrA parjanIyapi / vacoyagandhA SaDgranthA golomI zatapavikA // zuklA haimavatI vaidyamAtRsiMhyau tu vauzikA / vRSosTarUpaH siMhAsyo vAsako vAjidantakaH || 429 426 427 428 For Private and Personal Use Only 403 404 405 406 407 1 'javA' ityapi 2 dhustUro'pi 2 'khavA' ityapi 4 'aviddhakarNI' 3 'kaTaMvarA'. 6 'jaDA' 7 'adhyaNDA'. 8 'pratyakpuSpI ' 9 'kIzaparNI' 10 'phaJjikA' 11 'vikapA' 12 tAlavyazaH 13 'dhanuryAsaH' 14 'melA'. 15 ' vAgujI'. 16 'UpaNA' 17 dantyavAn. 18 'pacaMvacA' 19 dantyamadhyApi Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-4 vanauSadhivargaH / AsphoTA girikarNI syAdviSNukAntAparAjitA / ikSugandhA tu kaannddekssukokilaakssekssurkssuraaH||430 zAleyaH syAcchItazivachatrA madhurikA misiH |mishreyaapyth sIhuNDo vajraH snukstrI snuhiiguddaa||431 samantadugdhAtho vellamamoghA citrataNDulA / teNDulazca kRminnazca viDaGgaM napuMsakam // 432 balA vATyAlakA ghaNTAgvA tu shnnpusspikaa| mRdvIkA gostanI drAkSA svAdrI madhuraseti ca // 433 sarvAnubhUtiH saralA tripuTA trivRtA trivRt / tribhaNDI rocanI zyAmApAlindyau tu suSeNikA // 434 kAlA mamUravidalArdhacandrA kAlameSikA / madhukaM klItakaM yaSTimadhukaM madhuyaSTikA // 435 vidArI kSIrazuklekSagandhA koSTI tu yA sitaa| anyA kSIravidArI syAnmahAzvetarphagandhikA / / 436 lAGgalI zAradI toyapippalI zakulAdanI / kharAzvA kAravI dIpyo mayUro locamastakaH // 437 gopI zyAmA zArivA syAdanantotpalazArivA / yogamRddhiH siddhilakSmyau vRddherapyA yA ime // 438 kadalI vAraNavusA rambhA mocAMzumatphalA / kASTIlA mudgaparNI tu kAkamudgA sahetyapi // 439 vArtAkI hiGgulI mihI bhaNTAkI duSpradharSiNI / nAkulI surasA rAsnA sugandhA gndhnaakulii||440 nakuleSTA bhujaMgAkSI chatrAkI suvahA ca sA / vidArigandhAMzumatI sAlaparNI sthirA dhruvA // 44? tuNDikerI samadrAntA kArpAsI badareti ca / bhAradvAjI tu sA vanyA zRGgI tu RSabho vRSaH // 442 gAGgerukI nAgavalA jhaSA hrasvagavedhukA / dhAmArgavo ghoSakaH syAnmahAjAlI sa piitkH|| 443 jyotsnI paTolikA jAlI nAdeyI bhUmijambukA / syAllAGgalikyagnizikhA kAkAGgI kAkanAsikA444 godhApadI tu suvahA musalI tAlamalikA / ajazRGgI viSANI syAdgojihvAdAvike same // 445 tAmbUlavallI tAmbUlI nAgavallayapyatha dvijA / hareNU reNukA kauntI kapilA bhasmagandhinI // 446 elAvAlukamaileyaM sugandhi harivAlukam / vAlukaM cAtha pAlaGkayAM mukundaH kundakundurU // 447 bAlaM hIberavarhiSTodIcyaM kezAmbunAma ca / kAlAnusAryavRddhAzmapuSpazItazivAni tu // 448 zaileyaM tAlaparNI tu daityA gandhakuTI murA / gandhinI gajabhakSyA tu suvahA surabhI rasA // 449 maheraNA kundurukI sallakI hAdinIti ca / agnijvAlAsubhikSe tu dhAtakI dhAtupuSpikA // 450 pRthvIkA candravAlailA niSkuTirvahulAtha sA / sUkSmopakuJcikA tutthA koraGgI tripuTA truttiH||45? vyAdhiH kuSTaM pAribhAvyaM vApyaM pAkalamutpalam / zaGkhinI corapuSpI syAtkezinyatha vitunnkH||452 jhaTAmalAjjhaTA tAlI zivA tAmalakIti ca / prapauNDarIkaM pauNDaryamatha tunnaH kuberakaH // 453 kuNiH kacchaH kAntalako nandivRkSo'tha raaksssii| caNDA dhanaharI kSemaduSpatragaNahAsakAH // 454 vyADAyudhaM vyAghranakhaM karajaM cakrakArakam / suSirA vidrumalatA kapotAdhirnaTI nlii|| 455 dhamanyaJjanakezI ca hanuhaTTavilAsinI / zuktiH zaGkhaH khuraH koladalaM nkhmthaaddhkii|| kAkSI mRtsnA tuvarikA mRttAlakasurASTra je / kuTannaTaM dozapuraM vAneyaM paripelavam // 457 plavagopuragonardakaivartImustakAni ca / granthiparNa zukaM bahe puSpaM sthauNeyakukure // 458 marunmAlA tu pizunA spRkkA devI latA laghuH / samudrAntA vadhaH koTivarSA laGkopiketyapi // 459 tapasvinI jaTAmAMsI jaTilA lomazA misI / vapatramutkaTa bhaGgaM vacaM cocaM varAGgakam // 460 1 'AsphotA'. 2 'citratantulA'. 3 'tantula:'. 4 'saraNA', 'savahA'. 5 'recanI'. 6 'locamarkaTa:'. 7 'vAraNavapA'. 8. 'nAgasugandhA'. 9 'jyotsnA'. 10 'jhATA'. 11 dazapuram', 'dazapuram'. 12 'zukavaham', 'vahapuSpam' iti. 13 'marut' iti pUrvAnvayyapi. For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 abhidhAnasaMgraha : -- 1 nAmaliGgAnuzAsanam / 1 467 468 469 470 471 473 karako drAviDakaH kAlpako vevamukhyakaH / oSadhyo jAtimAtre syurajAtau sarvamauSadham // 461 zAkAkhyaM patrapuSpAdi taNDulIyo'lpamAriSaH / vizalyAgnizikhAnantA phalinI zakapuSpikA // 462 syAdRkSagandhA chagalAntryAvegI vRddhadArakaH / juGgo brAhmI tu matsyAkSI vayasthA somavallarI || 463 paTuparNI haimavatI svarNakSIrI himAvatI / hayapucchI tu kAmbojI mAtraparNI mahAsahA // 464 tuNDikerI raktaphalA vimvikA pIluparNyapi / vaza karI tuGgI kharapuSpAjagandhikA // 465 elaparNI tu suvahA rAstA yuktarasA ca sA / cAGgerI cukrikA dantazaThAmvaSTAmbalaloNikA // 466 sahasravedhI cukro'mlavetasaH zatavedhyapi / namaskArI gaNDakArI samaGgA khadireyapi // jIvantI jIvanI jIvA jIvanIyA madhukhavA / kurvazIrSo madhurakaH zRGgakhAGgajIvakAH // kirAtatikto bhUnimbosnAryatikto'tha saptalA / vimalA sAtalA bhUriphenA carmakapetyapi // vAyasolI svAdurasA vayasthAtha makUlakaH / nikumbho dantikA pratyakzreNyudumbaraparNyapi // ajamodA tumagandhA brahmadarbhA caivAnikA / mUle puSkarakAzmIrapadmapatrANi pauSkare || avyathAticarA padmA cAraTI padmacAriNI / kaoNmpilyaH karkazazcandro raktAGgo rocanIyapi // 472 I punnAsveDagajo daduzcakramardakaH / padmATa uraNAkhyatra palANDustu sukandakaH // latArkadurdrumau tatra harite'tha mahauSadham / lazunaM gRJjanAriSTamahAkandarasonakAH || punarnavA tu zobhanI vitunnaM suniSaNNakam / syAdvAtakaH zItalo'parAjitA roNaparNyapi // pArAvatAGgiH kaTabhI paMNyA jyotiSmatI latA / vArSikaM trAyamANA syAtrAyantI valabhadrikA || 476 viSvaksenapriyA gRSTirvArAhI vada etyapi / mArkavo bhRGgarAjaH syAtkAkamAcI tu vAyasI // zatapuSpA sitacchatrAticchatrA madhurA misiH / avAkpuSpI kAravI ca saraNA tu prasAriNI || 478 tasyAM kaTaMbharA rAjavalA bhadravalepi / janI jatUkA rajanI jatukucakravartinI || saMsparzAtha zaTI gandhamUlI paDyanthikeyapi / karcUro'pi palAzo'tha kAravellaH kaThillakaH || 480 supavI cAtha kulakaM paTolastiktaH paTuH / kUSmANDakastu karkAruruvaruH karkaTI striyau | ikSvAkuH kaTutumbI syAttambyalAvUrubhe same / citrA gavAkSI goDumbA vizAlA vindravAruNI ||482 arzoghnaH saMraNaH kando gaNDIrastu samaSTilA / kalamvyupadikA strI tu mUlakaM hilamocikA // 483 vAstukaM zAkabhedAH syurdUrvA tu zatapatrikA | sahasravIryA bhArgavyau ruhAnannAtha sA sitA // 484 golomI zatavIryA ca gaNDAlI zakulAkSakA / kuruvindo meghanAmA mustA mustakamastriyAm || 485 syAdbhadramustako gundrA cUDAlA cakaloccaTA / vaMze tvaksArakarmAratvaci sAratRNadhvajAH // 1 zatapavaphala veNumaskaratejanAH / veNavaH kIcakAste syurye svananyaniloddhatAH // 474 475 477 479 481 486 487 488 489 490 491 452 1 'tuNDakerI' 2 'zramAnikA' 3 ' kAmpila' 4 recanI 5 ' prapunADa: ' 6 'azanapaNI' 7 'piNyA'. 8 Ti: 9 tAlavyamadhyA 10 vI 11 'zUraNa:' 12 'saraH 1. 13 madhyaM ca. granthirnA parvaparupI gundrastejanakaH zaraH / nastu dhamanaH poTagalo'dho kAzamakhiyAm // ikSugandhA poTagalaH puMsi bhUmni tu balvajAH / rasAla istadbhedAH puNDrakAntArakAdayaH || syAdvIraNaM vIrataraM mUle'myozIramastriyAm / abhayaM nalaI sevyamamuNAlaM jalAzayam // lAmajjakaM laghulayamavadAheSTakApathe / naDAdayastRNaM gacchAmAkapramukhA api // astrI kuzaM kutho darbhaH pavitramatha kattRNam / paugmaugandhikadhyAmadevajagdhakarauhipam // For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-5 siMhAdivargaH / chatrAticchatrapAlannau mAlAtRNakabhastRNe / zaSpaM bAlatRNaM ghAso yavasaM tRNamarjunam // 493 tRNAnAM saMhatistRNyA naDyA tu naDasaMhatiH / tRNarAjAhaya stAlo nAlikerantu lAgalI // 494 ghoNTA tu pUgaH kramuko guvAkaH gvapuro'sya tu / phalamudvegamete ca hintaalshitaastryH|| 495 khajUra: ketakI tAlI khajUrI ca tRNadrumAH / / iti vanauSadhivargaH // 4 // siMho mRgendraH paJcAsyo haryakSaH kesarI hariH / zArdUladvIpinau vyAne tarakSustu mRgAdanaH // 497 vagahaH saMkaro ghRSTiH kola: potrI kira: kiTiH / daMSTrI ghoNI stavdharosA koDo bhadAra ityapi 498 kapiplavaMgaplavagazAkhAmRgavalImukhAH / markaTo vAnaraH kIzo vanaukA atha bhalluke // 499 RkSAcchabhallabhaillakA gaNDake khaDga khaGginau / lulAyo mahiSo vAha dviSatkAsarasairibhAH // 500 striyAM zivA bharimAyagomAyumRgadhUrtakAH / zRgAlavaJcakakroSTapherupheravajambukAH // 501 otudhiMDAlo mAnAro vRpadaMzaka Anubhuk / trayo gaudheragaudhAragaudheyA godhikAtmaje // 502 zvAvitta zalyastallomni zalalI zalalaM zalam / vAtapramItimRgaH kokasvIhAmRgo vRkaH // 503 mRge kuraGgavAtAyuhariNAjinayonayaH / aiNeyameNyAzcarmAdyameNasyaiNamujhe triSu // 504 kadalI kandalI cInazcamapriyakAvapi / samaruzceti hariNA amI ajinagonayaH // kRSNasArarurunyaGkarazambararauhipAH / gokarNapRSataiNaryarohitAzcamaro mRgAH // gandharvaH zarabho rAmaH sRmaro gavayaH zazaH / ityAdayo mRgendrAdyA gavAdyAH pazujAtayaH // 1507 undururmarSako'pyAvargirikA bAlamUSikA / saraTaH kRkalAsaH syAnmusalI gRhagodhikA // 508 latA strI tantuvAyorNanAbhamarkaTakAH samAH / nIlagustu kRmiH karNajalaukAH zatapAbhe // 509 vRzcikaH zukrakITaH syAdalidruNau tu vRzcike / pArAvataH kalaravaH kapoto'tha zazAdanaH / / 510 patrI zyena ulakantu vAyasArAtipecakau / ' vyAbATaH syAdbharadvAjaH khaJjarITastu gvaJjanaH // 511 lohapRSTastu kaGkaH syAdatha cApaH kiMkIdiviH / kaliGgabhaGgAmyATA atha syAcchatapatrakaH // 512 dArvAghATo'tha sAraGgastokakazcAtakaH samAH / kRkavAkustAnacaTaH kukuTazcaraNAyudhaH // 513 caTakaH kalavitAH syAttasya strI caTakA tayoH / pumapatye cATakairaruyapatye caTakaiva sA // 514 kaireTuH kareTuH syAtkRkaNakakarau samau / vanapriyaH parabhRtaH kokila: pika ityapi // 515 kAke tu karaTAriSTavalipuSTasakRtprajAH / dhvAnAtmaghoSaparabhalibhagyAyasA api ||r 516 drANakAkastu kAkolo dAtyUhaH kAlakaNThakaH / A~tAyicillo dAkSAyyagRdhrau kIrazuko samau // 517 kruGkrauJco'tha bakaH kahaH puSkagahvastu sArasaH / kokazcaRzcakravAko gyAGgAhayanAmakaH // 518 1 'zaspam'. 2 'nArikelaH'. 3 'kezarI'. 4 etadne kaNThIravI mRgaripurmugadRSTimaMgAzanaH / puNDarIkaH paJcanakhacitrakAyamRgadvipaH // ' iti prakSiptama. 5 'zUkara:.' 6 kiriH.' 7 'bhAlakaH', 'bhAlUkaH'. 8 'sRgAlaH'. 9 dIrghamadhyo'pi. 10 tAlavyamadhyo'pi. 11 'rohiTa' halanto'pi. 12 etadane 'adhogantA tu khanako vRkaH puMvaja unduraH' iti prakSiptama. 13 ikAramadhyo'pi. 14 AkAramadhyo'pi. 15 nAnto'pi; Alirapi. 16 'droNaH'. 17 etadane 'divAndhaH kauziko dhako divAbhIto nizATanaH' iti prakSiptama, 18 dIrghatRtIyekA. ra zvAyam , catuIvazya; 'kikiH', 'diAMvaH'. 19 tAlavyAdirAMpa. 20 'karkarATaH'. 21 karaTaH'. 22 etadane 'sa eva ca ciraMjIvI cakadRSTizca maukuliH' iti prakSiptam, 23 'AtApi'. For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / kAdambaH kalahaMsaH syAdutkrozakuragai samau / haMsAstu zvetagarutazcakrAGgA mAnasaukasaH // 519 rAjahaMsAstu te cakSucaraNairlohitaiH sitAH / malinaimallikAkSAste dhArtarASTrAH sitetraiH|| 520 zagarirATigaDizca balAkA visakaNThikA / haMsasya yoSidvaraTA sArasasya tu lakSmaNA // 521 jatukAjinapatrA syAtparoSNI tailapAyikA / varvaNA makSikA nIlA sagghA madhumakSikA // 522 pataGgikA puttikA syAdaMzastu vanamakSikA / daMzI tajjAtiralpA syAdgandholI varaTA dvayoH // 523 bhRGgArI jhIrukA cIrI jhillikA ca samA imAH / samau pataGgazalabhau khadyoto jyotiriGgaNaH // 524 madhuvrato madhukarI madhuliNmadhupAlinaH / dvirephpusspliddbhRnggpttpdbhrmraalyH|| 525 mayUro varhiNo vIM nIlakaNTho bhujaMgabhuk / zikhAvala: zikhI kekI meghanAdAnulAsyapi // 526 kekA vANI mayUrasya samau candrakamecakau / zikhA caDA zikhaNDastu picchabahe napuMsake // 527 khage vihaMgavihagavihaMgamavihAyasaH / zakuntipakSizakunizakunta zakunadvijAH // 528 patatripatripatagapatatpatragyANDajAH / nagaukovAjivikiraviviSkirapatatrayaH // 529 nIDodbhavA garutmantaH pitsanto nabhasaMgamAH / teSAM vizeSA hArIto madguH kAraNDavaH plavaH // 530 tittiriH kukabho lAvo jIvajIvazvakorakaH / koyaSTikaSTiTTibhako vartako vrtikaadyH|| 531 garutpakSacchadAH patraM patatraM ca tanUruham / strI pakSatiH pakSamUlaM caJcasroTirubhe striyau // 532 praDInoDInasaMDInAnyetAH khagagatikriyAH / pezIkoSo dvihIne'NDaM kulAyo nIDamastriyAm // 533 potaH pAko'rbhako DimbhaH pRthakaH zAvakaH zizuH / strIpuMsau mithunaM dvandvaM yugmaM tu yugalaM yugam 534 samUho nivahavyUhasaMdohavisarabajAH / stomaughanikaratrAtavArasaMghAtasaMcayAH // samudAyaH samudayaH samavAyazcayo gaNaH / striyAM tu saMhativRndaM nikuramvaM kadambakam // 536 vRndabhedAH samairvarga: saMghasArthI tu jantubhiH / sajAtIyaiH kulaM yUyaM tirazcAM punapuMsakam / / 537 pazUnAM samajo'nyeSAM samAjo'tha sadharmiNAm / syAnnikAyaH puJjagazI tUtkara: kUTamastriyAma538 kApotazaukamAyagtaittigadIni tadgaNe / gRhAsaktAH pakSimRgAzchekAste gRhyakAzca te // 539 iti siMhAdivargaH / / 5 // manuSyA mAnuSA mAM manujA mAnavA nagaH / syuH pumAMsaH paJcajanAH puruSAH pUruSA naraH // 540 strI yopidabalA yoSA nArI sImantinI vadhUH / pratIpadarzinI vAmA vanitA mahilA tathA // 541 vizeSAstvaGganA bhIruH kAminI vAmalocanA / pramadA mAninI kAntA lalanA ca nitamvinI // 542 sundarI gmaNI gamA kopanA saiva bhAminI / vagagehA mattakAzinyuttamA varavaNinI // 543 kRtAbhiSekA mahipI bhoginyo'nyA nRpastriyaH / patnI pANigRhItI ca dvitIyA shrminnii||544 bhAyA jAyAtha puMbhanni dAgaH syAtta kuTumbinI / pugaMdhI sucaritrA tu satI sAdhvI pativratA // 545 kRtamApatnikAdhyUDhAdhivinnAtha svayaMvaga / patiMvaga ca varyAca kulastrI kulapAlikA // 546 kanyA kumArI gaurI tu nagnikAnAgatArtavA / syAnmadhyamA dRSTagjAstaruNI yuvatiH same // 547 samAH mnupAjanIvadhvazciriNTI tu svavAsinI / icchAvatI kAmukA syAdRpasyantI tu kAmukI 548 kAntArthinI tu yA yAti maMketaM sAbhisArikA / puMzcalI dharSiNI bandhakyasatI kulaTevarI // 549 1 adanto pi. 2 pakSaH' sAntaM klIva ca. 3 saMghAtavigRhItavAyam. 4 'jopA'. 5 mahelApi. 6 bhAvinI', bhavAsinI / 'carSaNI, For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-6 manuSyavargaH / svairiNI pAMzulA ca syAdazizvI zizunA vinA / abIga niSpatisutA vizvastAvidhave same // 550 Ali: sakhI vayasyAtha pativatnI sabhartRkA / vRddhA paliknI prAjJI tu prajJA prAjJA tu dhImatI // 551 zUdrI zUdrasya bhAryA syAcchUdrA tajjAtireva ca / AbhIrI tu mahAzUdrI jAtiyogayoH smaa||552 aryANI svayamaryA syAtkSatriyA kSatriyANyapi / upAdhyAyApyupAdhyAyI syAdAcAryApi ca svataH // 552 AcAryAnI tu puMyoge syAdI kSatriyI tathA / upAdhyAyAnyupAdhyAyI poTA strIpuMsalakSaNA // 554 vIrapatrI vIrabhAryA vIramAtA tu vIrasaH / jAtApatyA prajAtA ca prasUtA ca prasUtikA // 555 strI nagnikA koTaeNvI syAhRtIsaMcArike same / kAtyAyanyardhavRddhA yA kASAyavasanAdhavA // 556 "sairandhrI paravezmasthA svavazA zilpakArikA / asinI syAdavRddhA yA preSyAntaHpuracAriNI // 557 vArakhI gaNikA vezyA rUpAjIvAtha sA janaiH / satkRtA vAramukhyA syAtkuTTanI zambhalI same // 558 vipraznikA vIkSaNikA daivajJAtha rajasvalA / strIdharmiNyavirAtreyI malinI puSpavayapi // 559 RtumatyapyudakyApi syAdrajaH puSpamArtavam / zraddhAlurdohadavatI niSkalA vigatAtavA // 560 ApannasattvA syAdguviNyantarvanI ca gabhiNI / gaNikAdestu gANikyaM gAbhiNaM yauvataM gaNe // 561 punarbhUdidhipUrUDhA dvistasyA didhiSuH patiH / sa tu dvijo'gredidhiSUH saiva yasya kuTumbinI // 562 kAnInaH kanyakAjAtaH suto'tha subhagAsutaH / saubhAgineyaH syAtpArastraiNeyastu prstriyaaH|| 563 paitRpvaseyaH syAtpaitRpvasrIyazca pitRSvasuH / suto mAtRSvasuzcaivaM vaimAtreyo vimaatRjH|| 564 atha bAndhakineyaH syAdvandhulazcAsatIsutaH / kaulaTeraH kaulaTeyo bhikSukI tu satI yadi // 565 tadA kaulaTineyo'syAH kaulaTeyo'pi cAtmajaH / AtmajastanayaH sUnuH sutaH putraH striyAM tvamI 566 AhurduhitaraM sarve'patyaM tokaM tayoH same / svajAte caurasorasyau tAtastu janakaH pitA // 567 janavitrI prasautA jananI bhaginI svasA / nanAndA tu svasA patyu pvI pautrI sutAtmajA // 568 bhAryAstu bhrAtRvargasya yAtaraH syuH parasparam / prajAvatI bhrAtRjAyA mAtulAnI tu mAtulI // 569 patipatnyoH prasaH zvazrUH zvazurastu pitA tayoH / piturkItA pitRvyaH syAnmAtubhrAtA tu mAtula: 570 yAlAH syurdhAtaraH patnyAH svAmino devRdevarau / svasrIyo bhAgineyaH syAjjAmAtA duhituH ptiH||571 pitAmahaH pitRpitA tatpitA prapitAmahaH / mAturmAtAmahAdyevaM sapiNDAstu sanAbhayaH // 572 samAnodaryasodaryasagaryasahajAH samAH / sagotravAndhavajJAtibandhusvasvajanAH samAH // 573 jJAteyaM bandhutA teSAM krmaadbhaavsmuuhyoH| dhavaH priyaH patirbhartA jArastUpapatiH samau // 574 amRte jAraja: kuNDo mRte bhartari golakaH / bhrAtrIyo bhrAtRjo bhrAtRbhaginyau bhrAtarAvubhau // 575 mAtApitarau pitarau mAtarapitarau prasUjanayitArau / zvazrUzvazurau zvazugai putrau putrazca duhitA ca // daMpatI jaMpatI jAyApatI bhAryApatI ca tau / garbhAzayo jarAyuH syAdulvaM ca kalalo'striyAm // 577 sUtimAso vaijanano garbho bhrUNa imau samau / tRtIyAprakRtiH zaNDhaH klIvaH paNDo napuMsake // 578 zizutvaM zaizavaM bAlyaM tAruNyaM yauvanaM same / syAtsthAviraM tu vRddhalaM vRddhasaMghe'pi vArdhakam // 579 palitaM jarasA zauklyaM kezAdau visrasA jarA / syAduttAnazayA DimbhA stanapA ca stanaMdhayI // 580 5 dantyamadhyA ca. 2 nivakArA ca. 3 'koDavI'. 4 'sairindhrI.' 5 'yA' mUrdhanyamadhyApi. 6 dantyAdigaNe avI niSkalI . 'yauvanam', .. isvamadhyApi, 11 dantyAdirapi. For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / vAlastu syAnmANavako vayasthastaruNo yuvA / pravayAH sthaviro vRddho jIno jIrNo jarannapi // 581 varSIyAndazamI jyAyAnpUrvajastvagriyo 'grajaH / javanyaje syuH kaniSTayavIyo'varajAnujAH // 582 amAMso durvalazchIto balavAnmAMsaloM'salaH / tundilastundibhastundI bRhatkukSiH picaNDilaH // 583 avaTITo'vanATazcAvabhraTo natanAsike / kezavaH kezikaH kezI valino valibhaH samau // 584 vikalAGgasvapogaNDaH kharvo hrasvazca vAmanaH / kharaNAH syAtvaraNaso vigrastu gatanAsikaH // 585 khugNAH syAtkhuraNasa: paMjuH pragatajAnukaH / urdhvaz2urUrvajAnuH syAtsaM H saMhatajAnukaH // 586 syAdeDe vadhiraH kubje gaDulaH kukare kuNiH / pRzniralpatanau zroNaH paGgau muNDastu muNDite // 587 balira: kekare khoDe khaJjastriSu jagavarAH / jaDulaH kAlakaH piplustilkstilkaalkH|| 588 anAmayaM syAdArogyaM cikitsA rukapratikriyA / bheSajauSadhabhaiSajyAnyagadI jAyurityapi // 589 strI rugrujA copatAparogavyAdhigadAmayAH / kSayaH zoSazca yakSmA ca pratizyAyastu piinsH|| 590 strI kSakSutaM kSavaH puMsi kAsastu kSavathuH pumAn / zophastu zvayathuH zothaH pAdasphoTo vipAdikA 591 kilAsasidhme kacchAM tu pAma pAmA vicikaa| kaNDaH kharjuzca kaNDyA visphoTaH piMTakA striyAma592 vaNo'striyAmIrmamaru: klIve nADIvraNaH pumAn / koTho maNDalakaM kuSTazvitre durnaamkaarshsii|| 593 AnAhastu nivandhaH syAgrahaNIrukpravAhikA / pracchardikA vamizca strI pumAMstu vamathaH samAH // 594 vyAdhibhedA vidradhiH strI jvrmehbhgNdraaH| azmarI mUtrakRccha syAtpUrve shukrvdhetrissu|| 595 gaMgahAryagadaMkAro bhiSagvaidyau cikitsake / vAtoM nigamayaH kalya ullAgho nirgato gadAt // 596 glAnaglAmnU AmayAvI vikRto vyaadhito'pttuH| Atuge'bhyamito'bhyAntaH samau pAmanakacchagai 597 daMdaNo darogI syAdarzogegayuto'rzasaH / vAtakI vAtarogI syAtsAtisAro'tisAgakI // 598 syuH klinnAkSe cullacillapillAH kinne'kSNi caapymii| unmatta unmAdavati zAmalaH zleSmaNaH kaphI 599 nyuTajo bhugne rujA vRddhanAbhI tundilatundibhau / kilAsI sidhmalo'ndho'hamUrchAle mUrtamachitau 600 zukraM tejogatamI ca vIjavIndriyANi ca / mAyuH pittaM kaphaH zleSmA striyAM tu vargasRgdharA // 601 pizitaM tasaM mAMsaM palalaM kravyamAmiSam / uttaptaM zuSkamAMsaM syAttadvallUraM triliGgakam // 602 rudhire'sRglohitAsraraktakSatajazoNitam / vakAgramAMsaM hRdayaM hRnmedastu vapA vasA // 603 pazcAdrIvAzirA manyA nADI tu dhamaniH ziMge / tilakaM kloma mastiSkaM goda kiTaM malo'striyAm 604 antraM purItadulmasta plIhA puMsyatha vasnasA / snAyuH striyAM kAlakhaNDayakRtI tu same ime // 605 mRNikA pandinI lAlA dRpikA netrayormalam / matraM prasrAva uccArAvaskarI zamalaM zakRt // 606 purIpaM gavarcaskamastrI viSTAvizau striyau / syAtkarparaH kapAlo'strI kIkasaM kulyamasthi ca // 607 syAccharIgasthi kaMkAla: pRSTAsni tu ksherukaa| ziro'sthani karoTiH strI pAsthini tu pazukAda08 aGgaM pratIko'vayavo'padhano'tha kalevaram / gAtraM vapuH saMhananaM zarIraM varma vigrahaH // 609 2. 'AgramaH'. 2 'zAtaH'. 3 'prajJaH . 4 'UrdhvajJaH'. 5 'saMjJaH'. 6 'kAzaH'. 7 'sidhmA' nAnto'pi. 8 'pAmA' iti nAntaDAbantayoH strIliGgayonirdezaH. 9 'piTakastripa' ityapi pATaH; viTakApi. 10 etada zlIpadaM pAdavalmIka kezamnastvindraluptakaH' iti prakSiptama. 11 'dardvaNaH'. 12 'dadruH 13 'asRgvarA'. 14 'bakkA' nAntaH puMliGgaH, TAvanto vA; nAntaM klIvaM vA. 15 sirA'. 16 adantamApa. 17 TAbantApi. 18 enada 'nAmAmalaM nu siGgANaM piJjaSa kaNayormalam' iti prakSitam, For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANTama-6 mnussyvrgH| kAyo dehaH klIvapuMsoH striyAM mUrtistanustanUH / pAdAnaM prapadaM pAdaH padaMdvizcaraNo'striyAm // 61. tadvandhI ghuTike gulpho pumAnpANistayogdhaH / jaGghA tu prasRtA jAnUruparvASTIvadastriyAm // 611 makthi klIve pumAnurustatsaMdhiH puMsi vakSaNaH / gudaM khapAnaM pAyurnA vasti bheradho dvyoH|| 612 kaTo nA zroNi phalakaM kaTiH zroNiH kakudmatI / pazcAnnitambaH strIkaTyAH klIve tu jaghanaM puraH613 kRpakau tu nitambasthau dayahIne kukundare / striyAM sphicau kaTimothAvupastho vakSyamANayoH // 614 bhagaM yoniyoH zizno meTro mehanazephasI / muSko'NDakozo vRSaNaH pRSThavaMzAdhare trikam // 615 picaNTakukSI jaThagedaraM tundaM stanau kucau / cUcukaM tu kucAgraM syAnna nA koDaM bhujAntaram // 616 uge vatsaM ca vakSazca pRSTaM tu cagmaM tanoH / skandho bhujaziroMso'strI saMdhI tasyaiva jatruNI // 617 vAhamale ubhe kakSI pArzvamastrI tayoradhaH / madhyamaM cAvalagnaM ca madhyo'trI dvau pagai dvayoH // 618 ajavAha praveTro doH syAtkaphoNistu karparaH / asyopari pragaNDaH syAtprakoSThastasya cApyadhaH // 619 maNibandhAdAkaniSTaM karasya karabho vahiH / paJcazAkhaH zayaH pANistarjanI syAtpradezinI // 620 aGgulyaH karazAgvAH myuH puMsyaGguSTaH pradezinI / madhyamAnAmikA cApi kaniSTA ceti tAH kramAt 621 punarbhavaH kararaho navo'strI nakhage'striyAm / prAdezatAlagokarNAstarjanyAdiyute tate // 622 aGguSTe makaniSTe syAdvitastidizAGgulaH / pANau capeTapratalaprahastA vistRtAGgulau // 623 dvau saMhato saMhatalapratalau vAmadakSiNau / pANinikuJaH pramRtistau gutAvaJjaliH pumAn // 624 prakoSThe vistRtako hasto muSTayA tu baddhayA / sa raniH sthAdaranistu niSkaniSThena muSTinA // 625 vyAmo bAhoH sakagyotatayostiryagantaram / UrdhvavistRtadoHpANinRmAne pauruSaM triSu // 26 kaNTho galo'tha grIvAyAM zirodhiH kaMdharetyapi / kamyugrIvA trirekhA sAvaTuITA kRkATikA / / 627 vakrAmye vadanaM tuNDamAnanaM lapanaM mukham / klIve brANaM gandhavahA ghoNA nAsA ca nAsikA // 328 oSTAdhagai tu radanacchadau dazanavAsasI / adhastAcibukaM gaNDau kapolau tatparA hanuH // 629 gdanA dazanA dantA gdAstAlu tu kAkudam / sajJA sanA jihvA prAntAvoSTasya muMkiNI // 630 lalATamalikaM godhiruvaM dagbhyAM dhruvau striyau / kUrcamastrI bhruvormadhyaM tArakAkSNaH kanInikA // 631 locanaM nayanaM netramIkSaNaM cakSurakSiNI / dagdRSTI cAsnu netrAstru rodanaM cAsramazru ca // 632 apAGgau netrayogantau kaTAkSo'pAGgadarzane / karNazabdagrahau zrotraM zrutiH strI zravaNaM zravaH // 633 uttamAGgaM ziraH zIrSa mUrdhA nA mastako'striyAm / cikuraH kuntalo vAla: kacaH kezaH zigeruhaH634 tadvande kaizikaM kaizyamalakAcUrNakuntalAH / te lalATe bhramarakA: kAkapakSaH zikhaNDakaH // 635 kavarI kezavezo'tha dhammila: saMyatAH kacAH / zikhA cUDA kezapAzI vratinastu saTA jaTA // 636 veNiH praveNI zIrSaNyazirasyau vizade kace / pAza: pakSazca hastazca kalApArthAH kacAtpare // 637 tanamahaM gema loma taddhau umazru paMmukhe / AkalpaveSau nepathyaM pratikarma prasAdhanam // 138 dazaite trivalaMkartAlaMkAriSNuzca maNDitaH / prasAdhito'laMkRtazca bhUSitaca pariSkRtaH // 639 1 sAntApi. 2 'ahorahodruhiNAH saMhapItI ca ghazrutayaH'. 3 'zepaH'. 4 'ca vilagnaM ca'. 5 adanto'pi. 6 'zamaH . 7 'aGgarI.' 8 'capaTa'. 9 razanA'. 10 idantakIbadvivacanam , 'skan', 'sRkvan', adantaM sUtramapi; 'makaNI' yantA ca; 'sUka Ni'; itIdanto'pi. 11 adantaH, sAntamapi. 12 sAntam , adanto'pi. 13 'ziyANDakaH'. 14 'vezaH'. For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 abhidhAnamaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / vibhrAD bhrAjiSNugeciSNU bhUSaNaM syaadlNkriyaa| alaMkArasvAbharaNaM pariSkAge vibhUSaNam // 640 maNDanaM cAtha mukuTaM kirITaM punapuMsakam / cUDAmaNiH ziroratnaM taralo hAramadhyagaH // 641 vAlapAzyA pAritathyA patrapAzyA lalATikA / karNikA tAlapatraM syAtkuNDalaM karNaveSTanam // 642 praiveyakaM kaNThabhUpA lambanaM syAlalantikA / svarNaiH prAlambikAthoraHsUtrikA mauktikaiH kRtA // 643 hAge muktAvalI devacchando'sau zatayaSTikA / hAmbhedA yaSTibhedArocchagucchArdhagolanAH // 644 arthahAro mANavaka ekAvalyekayapTikA / maiva nakSatramAlA syaatsptviNshtimauktikaiH|| 645 AvApakaH pArihAryaH kaTako valayo'striyAm / keyUgamaGgadaM tulye aGgulIyakamUmikA // 646 mAkSagaGgulimudrA syAtkaGkaNaM karabhUSaNam / strIkaTyAM mekhalA kAJcI saptakI zinA tathA // 647 kI sArasanaM cAya puMskaTyAM zRGkhalaM triSu / pAdAGgadaM tulAkoTirma jIro nUpuro'striyAm // 148 hemakaH pAdakaTakaH kiGkiNI kSudraghaNTikA / vakphalakRmiromANi vastrayonirdaza triSu // 649 vAlvaM kSaumAdi phAlaM tu kArpAsaM vAdaraM ca tan / kauzeyaM kRmikozotthaM gavaM mRggemjm|| 650 anAhataM niSpravANi tatrakaM ca navAmbagm / tatsyAdudgamanIyaM yaddhautayorvastrayoryugam // 651 patrorNa dhautakauzeyaM bahumUlyaM mahAdhanam / kSaumaM dukUlaM syAhe tu nivItaM prAvRtaM triSu // 652 striyAM vahuve vastrasya dazAH syurvastayo dvayoH / dairdhyamAyAma AgehaH pariNAho vizAlatA // 653 paTacara jIrNavastraM samau naktakakarpaTau / vastramAcchAdanaM vAsazcailaM vasanamaMzukam // 654 sucelakaH paTo'strI syAdvaigaziH sthUlazATakaH / nicola: pracchadapaTaH samau rllkkmblau|| 655 antargayopasaMvyAnaparidhAnAnyadhoM'zuke / dvau prAvAgettagasaGgo samau vRhatikA tathA // 656 saMvyAnamuttarIyaM ca colaH kUparpasako'striyAm / nIzAra: syAtprAvaraNe himAnilanivAraNe // 657 ardhoLakaM varastrINAM syAJcaNDAtakamastriyAm / syAtriSvAprapadInaM tatprApnotyAprapadaM hi yat // 658 astrI vitAnamulloco dRSyAvaM vastravezmani / pratisIga jaivanikA syAttiraskariNI ca sA // 659 parikAGgasaMskAraH syAnmASTiArjanA mRjA / udvartanotsAdane dve same AplAva AplavaH // 660 snAnaM carcA tu cAcikyaM sthAsako'tha pravodhanam / anubodhaH patralekhA patrAGgulirime same // 661 tamAlapatratilakacitrakANi vizeSakam / dvitIyaM ca turIyaM ca na striyAmatha kuGkamam // 662 kAzmIrajanmAgnizikhaM varaM vAlhIkapItane / raktasaMkocapizunaM dhIraM lohitacandanam // 163 lAkSA gakSA jatu klIve yAvo'lakto drumAmayaH / lavaGgaM devakusumaM zrIsaMjJamatha jAyakam // 664 kAlIyakaM ca kAlAnusArya cAtha samArthakam / vaMzikAgurugajAhalohaM kRmijajoGgakam // 665 kAlAgurvaguru syAttanmaGgalyA malligandhi yat / yakSadhUpaH sarjaraso'galasarvarasAvapi // bahurUpo'pyatha vRkadhUpakRtrimadhUpakau / turuSkaH piNDakaH silho yAvano'pyatha pAyasaH // 667 zrIvAso vRkadhUpo'pi zrIveSTasagladravau / mRganAbhimRgamadaH kastUrI cAtha kolakam // 668 kakolakaM kozaphalamatha karpUramastriyAm / ghanasArazcandrasaMjJaH sitAno himavAlukA // 669 gandhasAge malayajo bhadrazrIzcandano'striyAm / tailapaNikagozIrSe haricandanamastriyAm // 670 1 'makuTam'. 2 hArApi. 3 'gutsagutsArdha' ityapi. 4 'rasanA.' 5 'AnAhaH'. 6 'varAsiH'. 7 'yamanikA'. 8 'kAleyakama'. 9 'vaMzakama.' 10 'rAlaH'. 11 'mRgaH, nAbhi'. 12 'sitAbhaH'. For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam - 7 brahAvarga: / 25 671 672 tilaparNI tu paMtrAGgaM raJjanaM raktacandanam / kucandanaM cAtha jAtIkopajAtIphale same | karpUrAgurukastUrIkako lairyakSakardamaH / gAtrAnulepanI vartirvarNakaM syAdvilepanam // cUrNAni vAsayogAH syurbhAvitaM vAsitaM triSu / saMskAro gandhamAlyAdyairyaH syAttadadhivAsanam // 673 mAlyaM mAlAkhau mUrdhni kezamadhye tu garbhakaH / prabhraSTakaM zikhAlamvi puronyastaM lalAmakam || 674 prAlambamRjulambi syAtkaNThAdvaikakSikaM tu tat / yattiryakkSiptamurasi zikhAkhApIDazekharau // 675 racanA syAtparisyanda AbhogaH paripUrNatA / upadhAnaM tUpabarhaH zayyAyAM zayanIyavat // zayanaM maJcaparyaGkapalyaGkAH khaTTyA samAH / gendukaH kanduko dIpaH pradIpaH pIThamAsanam // samudbhakaH saMpuTakaH pratigrAhaH patagrahaH / prasAdhanI kaGkatikA piSTAtaH paTavAsakaH // darpaNe mukurAdarzo vyajanaM tAlavRntakam // 676 677 678 679 iti manuSyavargaH // 6 // 680 681 682 saMtatirgotrajananakulAnyabhijanAnvayau / vaMzo'nvavAya: saMtAno varNAH syurbrAhmaNAdayaH || viprakSatriyaviTzUdrAcAturvarNyamiti smRtam / rAjavIjI rAjavaMzyo vIjyastu kulasaMbhavaH // mahAkulakulInAryasabhyasajjanasAdhavaH / brahmacArI gRhI vAnaprastho bhikSucatuSTaye || Azramo'strI dvijAtyagrajanmabhUdevavADavAH / viprazca brAhmaNo'sau paTkarmA yAgAdibhirvRtaH || 683 vidvAnvipazciddoSajJaH sansudhIH kovido budhaH / dhIro manISI jJaH prAjJaH saMkhyAvAnpaNDitaH kaviH 684 dhImAnsUriH kRtI kRSTirlabdhavarNo vicakSaNaH / dUradarzI dIrghadarzI zrotriyacchAndasau samau || 685 upAdhyAyosdhyApakosya syAnniSekAdikaguruH / mantravyAkhyAkRdAcArya AdeSTA tvadhvare vratI // 686 yaSTA ca yajamAnazca sa somavati dIkSitaH / ijyAzIlo yAyajUko yajvA tu vidhineSTavAn || 687 sa gatISTyA sthapatiH somapIthI tu somapAH / sarvavedAH sa yeneSTo yAgaH sarvasvadakSiNaH || 688 anUcAnaH pravacane sAGge'dhItI gurostu yaH / labdhAnujJaH samAvRttaH suvA labhiSave kRte // 689 chAtrAntevAsinI ziSye zaikSAH prAthamakalpikAH / ekatrahmavratAcArA mithaH satrahmacAriNaH // satIrthyAstvekaguravazcitavAnagnimagnicit / pAramparyopadeze syAdaitihyamitihAvyayam || upajJA jJAnamAtraM syAjjJAvArambha upakramaH / yajJaH savo'dhvaro yAgaH saptatanturmakhaH RtuH // 692 pATo homazcAtithInAM saparyA tarpaNaM valiH / ete paJcamahAyajJA brahmayajJAdinAmakAH // 1 samajyA pariSadgoSTI sabhAsamitisaMsadaH / AsthAnI klIvamAsthAnaM strInapuMsakayoH sadaH // prAgvaMzaH prAghavirgehAtsadasyA vidhidarzinaH / sabhAsadaH sabhAstArAH sabhyAH sAmAjikAzca te 695 adhvaryUgAtR hotAro yajuHsAmagvidaH kramAt / AgnIdhAdyA dhanairvAryA Rlijo yAjakAzca te / / 696 vediH pariSkRtA bhUmiH same sthaNDilacavare / capAlo yUpakaTaka: kumbA sugahanA vRtiH // yUpAyaM tarma nirmandhyadAruNi varaNirdvayoH / dakSiNAgnirgArhapatyAhavanIyau trayo'gnayaH // agnitrayamidaM tretA praNItaH saMskRto'nalaH / samUyaH parivAyyopacArayAnau prayogiNaH // 690 691 693 694 For Private and Personal Use Only 697 698 699 1 'patraGgam', 'pataGgam'. 2 'jAtiH' vAntA ca 3 'jAtI, 'phalam'. 4 'makuraH', 'maGkuraH'. 5 'mAhA' kula:'. 6 innanto'pi. 7 etadagre 'mImAMsako jaiminIye vedAntI brahmavAdini / vaizeSike syAdaulukyaH saugataH zUnyavAdini / naiyAyikastvakSapAdaH syAtsyAdvAdika AhekaH / cArvAkalokAyatiko satkAyeM sAMkhyakApilo || iti prakSitam 8 'parpat'. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org abhidhAna saMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam / -- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 707 708 709 713 714 yo gArhapatyAdAnIya dakSiNAgniH praNIyate / tasminnAnAyyo'thAnnAyI svAhA ca hutabhukpriyA // 700 RksAmidhenI dhAyyA ca yA syAdagnisamindhane / gAyatrIpramukhaM chando havyapAke caruH pumAn // 701 AmikSA sA toSNe yA kSIre syAdadhiyogataH / dhuvitraM vyajanaM tadyadracitaM mRgacarmaNA // 702 pRSadAjyaM sadadhyAjye paramAnnaM tu pAyasam / havyakavye daivapitrye anne pAtraM svAdikam // 703 dhruvopabhRjjuhUrnA tu sruvo bhedAH srucaH striyaH / upAkRtaH pazurasau yo'bhimantrya Rtau hataH ||704 paramparAkaM zamanaM prokSaNaM ca vadhArthakam / vAcyaliGgAH pramItopasaMpanna prokSitA hate || 705 sAMnAyyaM haviragnau tu hutaM triSu vaSaTkRtam / dIkSAnto'vabhRtha yajJe tatkarmArha tu yajJiyam // 706 triSvatha RtukarmeSTaM pUrta khAtAdi karma yat / amRtaM vighaso yajJazeSa bhojanazeSayoH // tyAgo vihApitaM dAnamutsarjanavisarjane / vizrANanaM vitaraNaM sparzanaM pratipAdanam | prAdezanaM nirvapaNamapavarjanamaMhatiH / mRtArthaM tadahe dAnaM triSu syAdaurdhvadehikam || pitRdAnaM nivApaH syAcchrAddhaM tatkarma zAstrataH / anvAhArya mAsike'zo'STamo'hnaH kutapo'striyAm // paryeSaNA parISTizcAnveSaNA ca gaveSaNA / sanistvadhyepaNA yAcJAbhizastiryAcanArthanA // 711 SaT tu virghyamarghArthe pAdyaM pAdAya vAriNi / kramAdAtithyAtitheye atithyarthe'tra sAdhuni // 712 syurAvezika AganturatithirnA gRhAgate / pUjA namasyApacitiH saparyArcArhaNAH samAH // varivasyA tu zuzrUSA paricaryApyupAsanA / vrajyITATyA paryaTanaM caryA vIryApathe sthitiH // upasparzastvAmanamatha maunamabhASaNam / AnupUrvI striyAM vAvRtparipATI anukramaH // paryAyazcAtipAtastu syAtparyaya upAyayaH / niyamo vratamastrI taccopavAsAdi puNyakam // aupavastaM tUpavAso viveka: pRthagAtmatA / syAdbrahmavarcasaM vRttAdhyayanarddhirathAJjaliH // pATe brahmAJjaliH pAThe viSo brahAvindavaH / dhyAnayogAsane brahmAsanaM kalpe vidhikramau // mukhyaH syAtprathamaH kalpo'nukalpastu tato'dhamaH / saMskAra pUrva grahaNaM syAdupAkaraNaM zruteH // 719 same tu pAdagrahaNamabhivAdanamityubhe / bhikSuH parivrAT karmandI pArAzaryapi maskarI || tapasvI tApasaH pArikAGkSI vAcaMyamo muniH / tapaH klezasaho dAnto varNino brahmacAriNaH // 721 RSayaH satyavacasaH snAtakasvApluto vratI / ye nirjitendriyagrAmA yatino yatayazca te // yaH sthaNDile vratavazAcchete sthaNDilazAyyasau / sthANDilazrAtha virajastamasaH syurdvayAtigAH ||723 pavitraH prayataH pUtaH pApaNDAH sarvaliGginaH / pAlAzo daNDa ASADho te rAmbhastu vaiNavaH // 724 astrI kamaNDaluH kuNDI vratinAmAsanaM vRSI / ajinaM carma kRttiH strI bhaikSaM bhikSAkadambakam725 khAdhyAyaH syAjjapaH sutyAbhiSavaH savanaM ca sA / sarvainasAmapadhvaMsi japyaM triSvaghamarSaNam || 726 darzazca paurNamAsaca yAgau pakSAntayoH pRthaka / zarIrasAdhanApekSaM nityaM yatkarma tadyamaH // niyamastu sa yatkarma nityamAgannusAdhanam / upavItaM brahmasUtraM proddhRte dakSiNe kare | prAcInAvItamanyasminnivItaM kaNTalamvitam // 715 716 717 718 720 722 727 For Private and Personal Use Only 728 729 1 dhavitramapi. 2 'striyAH '. 3 aMhitirapi 4 etadagre 'prANika: prAghuNakacAbhyutthAnaM tu gauravam' iti prakSiptam, 5 'aTA, aTyA' iti pRthagapi 6 etadagre 'prAcetasazcAdikaviH syAnmaitrAvaruNizca saH / vAlmIkazcAtha gAdheyo vizvAmitraca kauzikaH // vyAso dvaipAyanaH pArAzaryaH satyavatIsutaH ||' iti prakSiptam 7 'riSiH ' vyaJjanAdi. 8 dantyavatyapi 9 etadagre 'auraM tu bhadrAkaraNaM muNDanaM vapanaM tripu' iti prakSitam Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam -8 kSatriyavargaH / aGgulyagre tIrtha daivaM svalpAmulyormUle kAyam / madhye'GguSThAGgulyoH pitryaM mUle baGguSThasya brAhmam // 730 syAdrahmabhUyaM brahmatvaM brahmasAyujyamityapi / devabhUyAdikaM tadvatkRcchaM sAMtapanAdikam // 731 saMnyAsavatyanazane pumAnprAyo'tha vIrahA / naSTAgniH kuhanA lobhAnmiyeryApathakalpanA // 732 trAtyaH saMskArahInaH syAdakhAdhyAyo nirAkRtiH / dharmadhvajI liGgavRttiravakIrNI kSatavrataH // 733 supte yasminnastameti supte yasminnudeti ca / aMzumAnabhinirmuktAbhyuditau ca yathAkramam // 734 parivettAnajo'nuDhe jyeSTe dAraparigrahAt / parivittistu tajjyAyAnvivAhopayamau samau // 735 tathA pariNayobAhopayAmAH pANipIDanam / vyavAyo grAmyadharmo maithunaM nidhuvanaM ratam // 736 trivargo dharmakAmAthai zcaturvargaH samIkSakaiH / sabalaistaizcaturbhadraM janyAH snigdhA varasya ye // 731 iti brahmavargaH // 7 // mUrdhAbhiSikto rAjanyo bAhujaH kSatriyo virAT / rAjA rAT pArthivakSmAbhRnnRpabhUpamahIkSitaH // 738 rAjA tu praNatAzeSasAmantaH syAdadhIzvaraH / cakravartI sArvabhaumo nRpo'nyo mnnddleshvrH|| 739 yeneSTaM rAjasUyena maNDalasyezvarazca yaH / zAsti yazcAjJayA rAjJaH sa samrADaya rAjakam // 740 rAjanyakaM ca nRpatikSatriyANAM gaNe kramAt / mantrI dhIsacivo'mAtyo'nye krmscivaasttH||741 mahAmAtrAH pradhAnAni purodhAstu purohitaH / draSTari vyavahArANAM prADivAkAkSadarzakau // 742 pratIhAro dvArapAladvAsthadvAsthitadarzakAH / rakSivargastvanIkastho'thAdhyakSAdhikRtau samau // 743 sthAyuko'dhikRto grAme gopo prAmeSu bhUriSu / bhaurikaH kanakAdhyakSo rUpyAdhyakSastu naiSkikaH||744 antaHpure khadhikRtaH syAdantarvaziko janaH / sauvidallAH ka kinaH sthApatyAH sauvidAzca te||745 zaNDho varSavarastulyau sevakArthyanujIvinaH / viSayAnantaro rAjA zatrumitramataH param // 746 udAsInaH parataraH pANigrAhastu pRSTataH / ripau vairisapatnAridviSaheSaNaduhRdaH // 747 dviDipakSAhitAmitradasyuzAtravazatravaH / abhighAtiparArAtipratyarthiparipanthinaH // 748 vayasyaH snigdhaH savayA atha mitraM sakhA suhRt / sakhyaM sAptapadInaM syAdanurodho'nuvartanam // 749 yathArhavarNaH praNidhirapasarpazcaraH spazaH / cArazca gUDhapuruSazcAptapratyayitau samau // 750 sAMvatsaro jyotiSiko daivajJagaNakAvapi / syurmIhUrtikarmIhUrtajJAnikAAntikA api // 751 tAtriko jJAtasiddhAntaH satrI gRhapatiH samau / lipikAro'kSaracaNo'kSaracukSuzca lekhake // 752 likhitAkSaravinyAse lipilivirubhe striyau / syAtsaMdezaharo dUto dUtyaM tadbhAvakarmaNI // 753 adhvanIno'dhvago'dhvanyaH pAnthaH pathika ityapi | svAmyamAtyasuhRtkozarASTadurgabalAni ca // 754 rAjyAGgAni prakRtayaH paurANAM zreNayo'pi ca / saMdhirnA vigraho yAnamAsanaM dvaidhamAzrayaH // 755 SaDguNAH zaktayastisraH prabhAvotsAhamantrajAH / kSayaH sthAnaM ca vRddhizca trivargo niitivedinaam||756 sa pratApaH prabhAvazca yattejaH koSadaNDajam / bhedo daNDaH sAma dAnamityupAyacatuSTayam // 757 sAhasaM tu damo daNDaH sAma sAntvamatho samau / bhedopajApAvupadhA dharmAdyairyatparIkSaNam // 758 paJca triSvaSaDakSINo yastRtIyAdyagocaraH / viviktavijanacchannaniHzalAkAstathA rahaH // 759 1 'paitram'. 2 'vyavAyo grAmyadharmazca rataM nidhuvanaM tathA' iti mukuTasthaH pAThaH. 3 vigaNo'pi. 4 dvAsthito darzakazva, 5 tAlavyAdyapi. - - For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / rahazvopAMzu cAliGge rahasyaM tadbhave triSu / samau visrambhavizvAsau bhraSo bhraMzo yathocitAt // 760 abhreSanyAyakalpAstu dezarUpaM samaJjasam / yuktamauSayika labhyaM bhajamAnAbhinItavat // 761 nyAyyaM ca triSu paT saMpradhAraNA tu samarthanam / avavAdastu nirdezo nidezaH zAsanaM ca saH // 762 ziSTizcAjJA ca saMsthA tu maryAdA dhAraNA sthitiH| Ago'parAdho mantuzca same tUdAnabandhane // 763 dvipAdyo dviguNo daNDo bhAgadheyaH karo valiH / ghaTTAdidezaM zulko'strI prAbhRtaM tu pradezanam // 764 upAyanamupagrAhyamupahArastathopadA / yautakAdi tu yadeyaM sudAyo haraNaM ca tat // 765 tatkAlastu tadAtvaM syAduttaraH kAla AyatiH / sAMdRSTikaM phalaM sadya udarkaH phalamuttaram // 766 adRSTaM vahnitoyAdi dRSTaM svaparacakrajam / mahIbhujAmahibhayaM svapakSaprabhavaM bhayam // 767 prakriyA vadhikAraH syAcAmaraM tu prakIrNakam / nRpAsanaM yattadbhadrAsanaM siMhAsanaM tu tat // 768 haimaM chatraM khAtapatraM rAjJastu nRpalakSma tat / bhadrakumbhaH pUrNakumbho bhRGgAraH kanakAlukA // 769 nivezaH ziviraM paNDhe sajjanaM tUparakSaNam / hastyazvarathapAdAtaM senAGgaM syAJcatuSTayam // 770 dantI dantAvalo hastI dvirado'nekapo dvipaH / mataGgajo gajo nAga: kuMjaro vAraNaH karI / / 771 ibhaH stamberamaH padmI yUdhanAthastu yUthapaH / madotkaTo madakalaH kalabhaH karizAvakaH // 772 prabhinno garjito mattaH samAvudvAntanirmadau / hAstikaM gajatA vRnde kariNI dhenukA vazA // 773 gaNDaH kaTo mado dAnaM vamathuH karazIkaraH / kumbhau tu piNDau zirasastayormadhye viduH pumaan||774 avagraho lalATaM syAdISikA tvakSikUTakam / apAGgadezo niryANaM karNamUlaM tu cUlikA // 775 adhaH kumbhasya vAhitthaM pratimAnamadho'sya yat / AsanaM skandhadezaH syAtpadmakaM bindujAlakam776 pArzvabhAga: pakSabhAgo dantabhAgastu yo'grataH / dvau pUrvapazcAjjaGghAdidezau gAtrAvare kramAt // 777 totraM veNukamAlAnaM bandhastambhe'tha zRGkhale / anduko nigaDo'strI syAdazo'strI sRNiH striyAm / / dUSyA kazyA varatrA syAtkalpanA sajjanA sme| praveNyAstaraNaM varNaH paristomaH kutho dvayoH // 779 vItaM vasAraM hastyazvaM vArI tu gajabandhanI / ghoTake vItituragaturaMgAzvaturaMgamAH // 780 vAjivAhArvagandharvahayasaindhavasaptayaH / AjAneyAH kulInAH syuvinItAH sAdhuvAhinaH // 781 vanAyujAH pArasIkAH kAmbojA bAhnikA hayAH / yayurazvo'zvamedhIyo javanastu javAdhikaH // 782 pRSTayaH sthaurI sitaH karko rathyo voDhA rathasya yaH / bAla: kizoro vAmyazvA vaDavA vADavaM gnne|| triSvAzvInaM yadazvena dinenaikena gamyate / kazyaM tu madhyamazvAnAM heSA hRSA ca nisvanaH // 784 nigAlastu galoddezo vRndeM lazvIyamAzvavat / AskanditaM dhauritakaM recitaM valgitaM plutam // 785 gatayo'mUH paJca dhArA ghoNA tu prothamastriyAm / kavikA tu khalIno'strI zarpha klIbe khuraH pumAn / puccho'strI lUmalAGgale vAlahastazca vAladhiH / triSUpAvRttaluThitau parAvRtte muhurbhuvi // 787 yAne cakriNi yuddhArthe zatAGgaH syandano rathaH / asau puSyaradhazcakrayAnaM na samarAya yat // 788 karNIrathaH pravahaNaM DayanaM ca samaM trayam / klIve'naH zakaTo'strI syAdgantrI kmblivaahykm||789 zibikA yApyayAnaM syAholA prekSAdikA striyAm / ubhau tu dvaipavaiyAghrau dvIpicarmAvRte rathe // 790 pANDakambalasaMvItaH syandanaH pANDukambalI / rathe kAmbalavAstrAdyAH kambalAdibhirAvRte // 791 triSu dvaipAdayo rathyA rathakaTyA rathavaje / dhUH strI klIve yAnamukhaM syAdrathAGgamapaskaraH // 792 1 tAlavyAdizca, 2 'capA'. 3 'kakSA'. 4 'hayanama'. For Private and Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam -8 kSatriyavargaH / cakraM rathAGgaM tasyAnte nemiH strI syAtpradhiH pumAn / piNDikA nAbhirakSAgrakIlake tu dvayoraNiH793 rathaguptirvarUtho nA kUbarastu yugaMdharaH / anukarSo dArvadhaHsthaM prAsaGgo nA yugAyugaH // 794 sarva syAdvAhanaM yAnaM yugyaM patraM ca dhoraNam / paramparAvAhanaM yattadvainItakamastriyAm // 795 AdhoraNA hastipakA hatyArohA niSAdinaH / niyantA prAjitA yantA sUtaH kSattA ca saarthiH||796 savyeSTadakSiNasthau ca saMjJA rathakuTumbinaH / rathinaH syandanArohA azvArohAstu sAdinaH // 797 bhaTA yodhAzca yoddhAraH senArakSAstu sainikAH / senAyAM samavetA ye sainyAste sainikAca te // 798 valino ye sahasreNa sAhasrAste sahasriNaH / paridhisthaH paricaraH senAnIrvAhinIpatiH // 799 kaJcako vAravANo'strI yattu madhye sakajhukAH / bannanti tatsArasanamadhikAGgo'tha zIrSakam // 800 zIrSaNyaM ca zirastre'tha tanuvaM varma daMzanam | uracchadaH kaGkaTako jagaraH kavaco'striyAm // 801 AmuktaH pratimuktazca pinadrazcApinadbhavat / saMnaddho varmitaH sajjo daMzito vyuuddhkngkttH|| 802 trivAmuktAdayo varmabhRtAM kAvacikaM gaNe / padAtipattipadagapAdAtikapadAjayaH // 803 padgazca padikazcAtha pAdAtaM pattisaMhatiH / zastrAjIve kANDapRSTAyudhIyAyudhikAH samAH // 804 kRtahastaH suprayogavizikhaH kRtaputravat / aparAddhapRSatko'sau lakSyAdyazcyutasAyakaH // 805 dhanvI dhanuSmAndhAnuko niSaGgayastrI dhanurdharaH / syAtkANDavAMstu kANDIraH zAktIkaH shktihetikH|| yASTIkapArazvadhiko yaSTiparzvadhahetikau / naistriMziko'sihetiH syAtsamau prAsikakauntikau // 807 carmI phalakapANiH syAtpatAkI vaijayantikaH / anuplavaH sahAyazcAnucaro'bhisaraH smaaH|| 808 purogAgresarapraSTAgrataHsarapuraHsarAH / purogamaH purogAmI mandagAmI tu mantharaH // 809 jaGghAlo'tijavastulyau jaGghAkarikajAcikau / tarakhI tvarito vegI prajavI javano javaH // 810 jayyo yaH zakyate jetuM jeyo jetavyamAtrake / jaivastu jetA yo gacchatyalaM vidviSataH prati // 811 so'bhyamitryo'bhyamitrIyo'pyabhyamitrINa ityapi / UrjasvalaH syAdUrjasvI ya UrjAtizayAnvitaH812 syAdurasvAnurasilo radhiko rathiro rathI / kAmaMgAmyanukAmIno hyatyantInastathA bhazam // 813 zaro vIrazca vikrAnto jetA jiSNuzca jitvaraH / sAMyugIno raNe sAdhuH zastrAjIvAdayastriSu // 814 dhvajinI vAhinI senA pRtanAnIkinI camUH / varUthinI balaM sainyaM cakraM cAnIkamastriyAm // 815 vyUhastu balavinyAso bhedA daNDAdayo yudhi / pratyAsAro vyUhapANiH sainyapRSThe pratigrahaH // 816 ekebhaikarathA vyazvA pattiH paJcapadAtikA / pattyaGgaitriguNaiH sarveH kramAdAkhyA yathottaram // 817 senAmukhaM gulmagaNau vAhinI pRtanA camUH / anIkinI dazAnIkinyo'kSauhiNyatha saMpadi // 818 saMpattiH zrIzca lakSmIzca vipattyAM vipadApadau / AyudhaM tu praharaNaM zastramastramathAstriyau // 819 dhanazcApau dhanvazarAsanakodaNDakArmukam / iSvAso'pyatha karNasya kAlapRSThaM zarAsanam // 820 kapidhvajasya gANDIvagANDivau punapuMsakau / koTirasyATanI godhAtale jyAghAtavAraNe // 821 lastakastu dhanurmadhyaM maurvI jyA ziJjinI guNaH / syAtpratyAlIDhamAlIDhamityAdi sthAnapaJcakam // 822 lakSaM lakSyaM zaravyaM ca zarAbhyAsa upAsanam / pRSatkavANavizikhA ajihmagakhagAzugAH // 823 kalambamArgaNazarAH patrI ropa iSurdvayoH / prakSveDanAstu nArAcAH pakSo vAjastripUttare // 824 nirastaH prahite vANe viSAkte digdhaliptakau / tUNopAsaGgatUNIraniSaGgA iSudhiyoH // 825 1 'anukarSA' nAnto'pi. 2 bANavArazva. 3 'jaGghila'. 4 ukArAntaH puMliGgo'pi. For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / tUNyAM khar3e tu nistriMzacandrahAsAsiriSTayaH / kaukSeyako maNDalAmaH keravAla: kRpANavat // 826 tsaruH khaGgAdimuSTau syAnmekhalA tannibandhanam / phalako'strI phalaM carma saMgrAho muSTirasya yH|| 827 drughaNo mudgaraghanau syAdIlI karavAlikA / bhindipAla: sRgastulyau parighaH parighAtanaH // 828 dvayoH kuThAraH svadhitiH parazuzca parazvadhaH / syAcchastrI cAsiputrI ca cchurikA cAsidhenukA // 829 vA puMsi zalyaM zaGkarnA sarvalA tomaro'striyAm / prAsastu kuntaH koNastu striyaH pAlyazrikoTayaH / / sarvAbhisAraH sarvovaH sarvasanahanArthakaH / lohAbhisAro'strabhRtAM rAjJAM nIrAjanAvidhiH // 821 yatsenayAbhigamanamarau tadabhiSeNanam / yAtrA vrajyAbhiniryANaM prasthAnaM gamanaM gamaH // 832 syAdAsAraH prasaraNaM pracakraM calitArthakam / ahitAnpratyabhItasya raNe yAnamabhikramaH // 833 vaitAlikA bodhakarAvAkrikA ghANTikArthakAH / syurmAgadhAstu madhukA bandinaH stutipAThakAH / / 834 saMzaptakAstu samayAtsaGgrAmAdanivartinaH / reNuIyoH striyAM dhUliH pAzurnA na dvayo rajaH // 835 cUrNe kSodaH samutpiJjapiJjalau bhRzamAkule / patAkA vaijayantI syAtketanaM dhvajamastriyAm // 836 sA vIrAzaMsanaM yuddhabhUmiryAtibhayapradA / ahaMpUrvamahaMpUrvamityahapUrvikA striyAm / / 837 AhopuruSikA darpAdyA syAtsaMbhAvanAtmani // 838 ahamahamikA tu sA syAtparasparaM yo bhavatyahaMkAraH / draviNaM taraH sahovalazauryANi sthAma zuSmaM ca // 839 zaktiH parAkramaH prANo vikramastvatizaktitA / vIrapANaM tu yatpAnaM vRtte bhAvini vA raNe // 840 yuddhamAyodhanaM janyaM pradhanaM pravidAraNam / mRdhamAskandanaM saMkhyaM samIkaM sAMparAyikam // 841 astriyAM samarAnIkaraNAH kalahavigrahau / saMgrahArAbhisaMpAtakalisaMsphoTasaMyugAH // 842 abhyAmardasamAghAtasaGgrAmAbhyAgamAhavAH / samudAyaH striyaH saMyatsamityAjisamiyudhaH // 843 niyuddhaM bAhuyuddhe'tha tumulaM raNasaMkule / kSveDA tu siMhanAdaH syAtkariNAM ghaTanA ghaTA // 844 krandanaM yodhasaMrAvo vRMhitaM karigarjitam / visphAro dhanuSaH svAnaH paTahADambarau samau // 845 prasabhaM tu balAtkAro haTho'tha skhalitaM chalam / ajanyaM klIvamutpAta upasargaH samaM trayam // 846 mUrchA tu kazmalaM moho'pyavamardastu pIDanam / abhyavaskandanaM vabhyAsAdanaM vijayo jayaH // 847 vairazuddhiH pratIkAro vairaniryAtanaM ca sA / pradrAvodrAvasaMdrAvasaMdAvA vidravo dravaH // 848 apakramo'payAnaM ca raNe bhaGgaH parAjayaH / parAjitaparAbhUtau triSu naSTatirohitau // 849 pramApaNaM nibarhaNaM nikAraNaM vizAraNam / pravAsanaM parAsanaM niSUdanaM nihiMsanam // 850 nirvAsanaM saMjJapanaM nirgranthanamapAsanam / nistahaNaM nihananaM kSaNanaM parivarjanam / / nirvApaNaM vizasanaM mAraNaM pratighAtanam / udvAsanapramathanakrathanojjAsanAni ca // AlambhapiavizaraghAtonmAthavadhA api / syAtpazcatA kAladharmoM diSTAntaH pralayo'tyayaH // 853 anto nAzo dvayormutyurmaraNaM nidhano'striyAm / parAsuprAptapaJcatvaparetapretasaMsthitAH // 854 mRtapramItau triSvete citA cityA citiH striyAm / kabandho'strI kriyAyuktamapamUrdhakalevaram / / 855 zmazAnaM syAtpitRvanaM kuNapaH zavamastriyAm / pragrahopagrahau bandyAM kArA syAdvandhanAlaye // 856 puMsi bhUmnyasavaH prANAzcaivaM jIvo'sudhAraNam / AyurjIvitakAlo nA jIvAturjIvanauSadham // 857 _ iti kSatriyavargaH // 8 // 1'RSTiH' ajAdirapi. 2 'karapAla:'. 3 'parasvadhaH'. 4 tAlavyAdirapi. 5 pAMsurapi. 6 'sAMparAyakama.' 7 nigandhanamapi. 852 For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam - 9 vaizyavargaH T: 1 31 860 861 UravyA UrujA aryA vaizyA bhUmispRzo vizaH / AjIvo jIvikA vArtA vRttirvartanajIvane // 858 striyAM kRSiH pAzupAlyaM vANijyaM ceti vRttayaH / sevA vavRttiranRtaM kRSiJchazilaM tvRtam // 859 de yAcitAyAcitayoryathAsaMkhyaM mRtAmRte / satyAnRtaM vaNigbhAvaH syAdRNaM paryudaJcanam // uddhAro'prayogastu kusIdaM vRddhijIvikA / yAcJayAptaM yAcitakaM nimayAdApamityakam // uttamarNAdhamarNau dvau prayoktRgrAhakau kramAt / kusIdiko vArdhuSiko vRddhayAjIvazca vArdhuSiH || 862 kSetrAjIvaH karSakaca kRSikazca kRSIvalaH / kSetraM traiheyazAleyaM vrIhizAlyudbhavocitam // yavyaM yavakyaM SaSTikyaM yavAdibhavanaM hi yat / tilyaM tailInavanmASomANubhaGgA dvirUpatA // maudgIna kaudravINAdi zeSadhAnyodbhavamam / bIjAkRtaM taptakRSTe sIyaM kRSTaM ca halyavat // triguNAkRtaM tRtIyAkRtaM trihalyaM trisIyamapi tasmin / dviguNAtu sarva pUrva zambAkRtamapIha || 863 866 867 868 869 874 droNAkAdivApAdau drauNikADhakikAdayaH / khArIvApastu khArIka uttamarNAdayastriSu // puMnapuMsakayorvapraH kedAra: kSetramasya tu / kaidArakaM syAtkaidArya kSetraM kaidArikaM gaNe // loSTAniSTavaH puMsi koTizo loSTabhedanaH / prAjanaM todanaM totraM khanitramavadAraNe // dAtraM lavitramAbandho yotraM yokramatho phalam / nirIzaM kuTakaM phAla: kRSako lAGgalaM halam || 870 godAraNaM ca sIro'tha zamyA strI yugakIlakaH / IpI lAGgaladaNDaH syAtsItA lAGgalapaddhatiH // 871 puMsi medhiH khaledAru nyastaM yatpazubandhane / AzuvrIhiH pATalaH syAcrcchitazukayavau samau || 872 tokmastu tatra harite kalAyastu saMtInakaH / hareNukhaNDikau cAsminkoradUSastu kodravaH || 873 maGgalyako masuro'tha makuSTakamaiyuSTau / vanamudre sarvape tu dvau tu kadambakau // siddhArthastreSa dhavalo godhUmaH sumanaH samau / syAdyAvakastu kulmASazcaNako 'harimanthakaH || 875 aautile tilapejaca tilapiJjazca niSphale / kSavaH kSutAbhijanano rAjikA kRSNikAsurI || 876 striyau kaGgupriyaGga dve atasI syAdumA kSumA / mAtulAnI tu bhaGgAyAM trIhibhedastvaNuH pumAn // 877 kiMzAruH sasyazukaM syAtkaNizaM sasyamaJjarI / dhAnyaM vrIhiH stambakariH stambo gucchastRNAdinaH ||878 nADI nAlaM ca kANDo'sya palAlo'strI sa niSphalaH / kaDaGgaro buMsaM klIve dhAnyatvaci tuSaH pumAn // zUko'strI lakSNatIkSNAtre zamI zivA triSUttare / keMdra mAvasitaM dhAnyaM pUtaM tu bahulIkRtam ||880 mApAdayaH zamIdhAnye zukadhAnye yavAdayaH / zAlayaH kalamAdyAzca SaSTikAdyAzca puMsyamI // / 881 tRNadhAnyAni nIvArAH strI gavedhurgavedhukA / ayo musalosstrI syAdudUkhalamulUkhalam // 882 prasphoTanaM mistrI cAlanI titaH pumAn / syUtaprasevau kaNDolapiTau kaTakili akau // samAnau rasavatyAM tu pAkasthAnamahAnase / paurogavastadadhyakSaH sUpakArAstu ballavAH // ArAlikA AndhasikAH sUdA audanikA guNAH / ApUpika: kAndaviko bhakSyakAra ime triSu / / 885 azmantamuddhAnamadhizrayaNI cullirantikA / aGgAradhAnikAGgArazakaTyapi hasantyapi // 886 883 884 For Private and Personal Use Only 864 865 1 'uJcha:, zilam' ityapi 2 etadagre 'zAkakSetrAdike zAkazAkaTaM zAkazAkinam' iti prakSiptam. 3 dantyAdei ca. 4 'kuTakam' 5 'kRSika : ' 6 'IzA' 7 'zItA'. 8 'AzutrIhiH ' 9 'sitazUka : ' dantyAdizra. 10 'satIlaka : ' . 11 'mayaSTakaH' 12 dantyAntyo'pi 13 'harimanthaja:' 14 kSudhAbhijananazca. 15 buSaM ca. 16 dantyAdi. 17 ra 18 19 supo'pi 20 sUrpamapi, 21 uddhmAnamapi Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgraha:--? nAmaliGgAnuzAsanam / hasanyapyatha na strI syAdaGgAro'lAtamulmukam / klIve'mbarISaM bhrASTro nA kandurvA vedanI striyAm // aliJjaraH syAnmaNikaH karkayAlurgalantikA / piTharaH sthAlyukhA kuNDaM kalazastu triSu dvayoH // 888 ghaTaH kuTanipAvastrI zarAvo vardhamAnakaH / RjIpaM piSTapacanaM kaMso'strI pAnabhAjanam // 889 kutUH kRtteH snehapAtraM saivAlpA kutupaH pumAna / sarvamAvapanaM bhANDaM pAtrAmatraM ca bhAjanam // 880 darviH kamviH khajAkA ca syAttardU ruhastakaH / astrI zAkaM haritakaM zigrurasya tu nADikA 891 kalambazca ka Dambazca vesavAra upaskaraH / tintiDIkaM ca cukaM ca vRkSAmblamatha vellajam // 892 marIcaM kolakaM kRSNabhUSaNaM dharmapattanam / jIrako jaraNo'jAjI kaNA kRSNe tu jIrake // 893 suSavI kAravI pRthvI pRthuH kAlopakuJcikA / ArdrakaM zRGgaveraM syAdatha chatrA vitunnakam / / 894 kustumburu ca dhAnyAkamatha zuNThI mahauSadham / strInapuMsakayorvizvaM nAgaraM vizvabheSajam // 895 AranAlakasauvIrakulmASAbhiputAni ca / avantisomadhAnyAmblakuJjalAni ca kAJjike // 896 sahasravedhi jatakaM bAhIkaM hiGgu rAmaTham / tatpatrI kAravI pRthvI bAppikA kebarI pRthaH // 897 nizAkhyA kAJcanI pItA haridrA varavaNinI / sAmudraM yattu lavaNamakSIvaM 'vaziraM ca tat // 898 saindhavo'strI 'zItazivaM maNimanthaM ca sindhuje / romakaM vasukaM pAkyaM viDaM ca kRtake dvayam // 899 sauvarcale 'kSarucake tilakaM tatra mecake / matsyaNDI phANitaM khaNDavikAraH zarkarA sitA // 900 kacikA kSIravikRtiH syAdrasAlA tu mArjitA / syAttemanaM tu niSTAnaM triliGgA vAsitAvadheH // 901 zUlAkRtaM bhaTitraM syAcchUlyamukhyaM tu paiTaram / praNItamupasaMpannaM prayastaM syAtsusaMskRtam // 902 syAtpicchilaM tu vijilaM saMmRSTaM zodhitaM same / cikaNaM mastRNaM snigdhaM tulye bhAvitavAsite // 903 ApakaM paulirabhyUpo lAjAH pRbhUmni cAkSatAH / pRthukaH syAJcipiTako dhAnA bhRSTayave striyaH // 904 pUpo'pUpaH piSTakaH syAtkarambho dadhivaktavaH / bhiHsA strI bhaktamandho'nnamodano'strI sa dIdiviH / / bhiHsaTA dagdhikA sarvarasAne maNDamabiyAma / mAsarAcAmanisrAvA maNDe bhaktasamudbhave // 906 yavAgASNikA ghANA vilepI taralA ca saa| gavyaM triSu gavAM sarva goviT gomayamastriyAma907 tattu zuSkaM karIpo'strI dugdhaM kSIraM payaH samam / payasyamAjyadadhyAdi drapsaM dadhi dhanetarat // 908 vRtamAjyaM haviH sarpirnavanItaM navoddhatam / tattu haiyaMgavInaM yadyogodohojavaM vRtam // 909 daNDAhataM kAlazeyamariSTamagi gorasaH / takaM [dazvinmathitaM pAdAmbAmbu nirjalam // 910 maNDaM dadhibhavaM mastu pIyUSo'bhinavaM payaH / azanAyA bubhukSA kSudrAsantu kevalaH pumAn // 911 sapItiH strI tulyapAnaM sagdhiH strI sahabhojanam / udanyA tu pipAptA tRT varSoM jagdhistu bhojanama jemanaM leha AhAge nighAso nyAda ityapi / sauhityaM tarpaNaM tRptiH phelA bhuktasamujjhitam // 913 kAmaM prakAmaM paryAptaM nikAmeSTaM yathepsitam / gope gopAlagosaMkhyago gAbhIraballavAH // 914 gomahiSyAdikaM paudabandhanaM dvau gavIzvare / gomAngomI gokulaM tu godhanaM syAdvAM baje // 915 1 dantyAntyazca, 2 dantyAdizra. 3 cIpamapi. 4 upaNamapi. 5 muzavI ca. 6 kAJcikamapi. 7 tvakpatrI ca. 8 vASpIkA ca. 9 karvarI ca. 10 vasiraM ca. 11 sitazivamApi. 12 maNiyandhaM ca. 13 vijayilamapi. 14 etadane 'mrakSaNAbhyaane tailaM kRsarantu tilaudanaH' iti pracitam. 15 trapsyamapi. 16 peyUpo'pi. 17 'kavalArthakaH' iti mukuTAhataH pAThaH. 18 phelirapi, 19 goduhaH' anto'pi. 20 'yAdavaM dhanam' iti mubhUtiH-iti mukuTaH. For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-9 vaizyavargaH / triSvAzitaMgavInaM tadgAvo yatrAzitAH purA / ukSA bhadro valIvarda RSabho vRSabho vRssH|| 916 anaDAnsaurabheyo gaurakSNAM saMhatirIkSakam / gavyA gotrA gavAM vatsadhenvotsikadhainuke // 917 vRSo mahAnmahokSaH syAdRddhokSastu jaradgavaH / utpanna ukSA jAtokSaH sadyo jAtastu tarNakaH // 918 zakRtkaristu vatsaH myAdamyavatsatagai samau / ArSabhyaH SaNDatAyogyaH SaNDo goptirittrecrH||919 skandhadeze tvasya vahaH sAsnA tu galakambalaH / syAnnastitastu nasyotaH praSTavADyugapArzvagaH // 920 yugAdInAM tu boDhAge yugyaprAsaGgazAkaTAH / khanati tena tadvoDhAsyedaM hAlikasairikau // 121 pUrvahe thuryadhaureyadhurgaNAH sadhuraMdharAH / ubhAvakadhurINaikadhurAvekadhugavahe // 922 sa tu sarvadhurINaH syAdyo vai marvadhugavahaH / mAheyI saurabheyI gaurusrA mAtA ca zRGgiNI // 923 arjunyannyA gehiNI syAduttamA goSu naicikI / varNAdibhedAtsaMjJAH syuH zavalIdhavalAdayaH // 924 dvihAyanI dvivarSA gaurakAvdA bekahAyanI / caturabdA caturhAyaNyevaM vyabdA trihAyaNI // 925 vazA vandhyAvatokA tu mravadgarbhAtha saMdhinI / AkrAntA vRSabheNAtha vehadgarbhopaghAtinI // 926 kAlyopasaryA prajane praSTIhI bAlagarbhiNI / syAdacaNTI tu sukaga bahusUtiH pareSTukA // 927 ciraprasUtA vaSkayaNI dhenuH syAnnavamatikA / suvratA sukhasaMdohyA pInonI pIvarastanI // 928 droNakSIrA droNaghA dhenupyA vandhake sthitA / samAMsamInA sA yaiva prativarSa prasUyate // 929 Uvastu klIvamApInaM samau zivakakIlakau / na puMsi dAma saMdAnaM pazurajjustu dAmanI // 930 vaizAgyamanthamanthAnamandhAno manthadaNDake / kuTage daNDaviSkambho mandhanI gargarI same // 931 uSTe kramelakamayamahAGgAH karabhaH zizuH / karabhAH syuH zRGkhalakA dAravaiH paadvndhnaiH|| 932 ajA chAgI zubhacchAgavastacchagalakA aje / meDhoradhoraNorNAyumeSavRSNaya eDa ke // 933 uSTogbhrAjavRnde syAdauSTrakaurabhrakAjakama / cakrIvantastu vAleyA rAsabhA gardabhAH kharAH // 934 vaidehakaH mArthavAho naigamo vANijo vaNik / paNyAjIvo hyApaNika: krayavikrayikA saH // 935 vikretA syAdvikrayikaH kAyakakrAyiko samau / vANijyaM tu vaNijyA syAnmUlyaM vasno'pyavakrayaH936 nIvI paripaNo mUladhanaM lAbho'dhikaM phalam / paridAnaM parIvarto naimeyanimayAvapi // 937 pumAnupanidhiyAsaH pratidAnaM tadarpaNam / Rye prasAritaM ayyaM kreyaM kretavyamAtrake // 938 vikreyaM paNitavyaM ca paNyaM krayyAdayastriSu / klIve satyApanaM satyakAra: satyAkRtiH striyAm // 939 vipaNo vikrayaH saMkhyAH saMkhyeye hyAdaza triSu / viMzatyAdyAH sadaikatve sarvAH saMkhyeyasaMkhyayoH940 saMkhyArthe dvivahuve stastAsu cAnavateH striyaH / pateH zatasahasrAdi kramAddazaguNottaram // 941 yautavaM duvayaM pAyyamiti mAnArthakaM trayam / mAnaM tulAGguliprasthairguJjAH pabhAgamASakaH // 942 te poDazAkSaH karSo'strI palaM karSacatuSTayam / suvarNavistau heno'kSe kurubistastu tatpale // 943 tulA striyAM palazataM bhAra: syAdviMzatistulAH / Acito daza bhArAH syuH zAkaTo bhAra AcitaH // kArSApaNaH kArSikaH syAtkArpike tAmrike paNaH / astriyAmADhakadroNau khArI vAho nikunyckH||945 kuDavaH prastha ityAdyAH parimANArthakAH pRthak / pAdasturIyo bhAgaH syAdaMzabhAgau tu vaNTake / / 946 dravyaM vittaM vApateyaM rikthamRkthaM dhanaM vasu / hiraNyaM draviNaM dyumnamadheraivibhavA api // 947 1 ayamardhazloko mukuTapustakeSu nopalabhyate. 2 syAdityantaM pAdadvayaM mukuTe nAsti. 3 itvarazca. 4 'paSThavAha'. 5 'vaSkAyaNI'. 6 'bandhanI'. 7 'kuTapaH' ityapi, For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 34 www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha: -1 nAmaliGgAnuzAsanam / -- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 948 949 950 951 952 953 958 syAtkozazca hiraNyaM ca hemarUpye kRtAkRte / tAbhyAM yadanyattatkupyaM rUpyaM tadvayamAhatam // gArutmataM marakatamazmagarbho harinmaNiH / zoNaratraM lohitakaH padmarAgo'tha mauktikam // muktAya vidrumaH puMsi pravAlaM puMnapuMsakam / ratnaM maNirdvayorazmajAta muktAdike'pi ca || svarNa suvarNa kanakaM hiraNyaM hema hATakam / tapanIyaM zAtakumbhaM gAGgeyaM bharma karturama | cAmIkaraM jAtarUpaM mahArajatakAthane / rukmaM kArtasvaraM jAmbUnadamaSTApado'striyAm // alaMkArasuvarNaM yacchRGgIkanakamityadaH / durvarNa rajataM rUpyaM kharjUraM zrutamityapi // rItiH striyAmArakUTo na striyAmatha tAmrakam / zulvaM mlecchamukhaM draSTavariSTodumbarANi ca // 954 loho'strI zastrakaM tIkSNaM piNDaM kAlAyasAyasI / azmasAro'tha maNDUraM siMhANamapi tanmale // 955 sarva ca taijasaM lohaM vikArastvayasaH kuzI / kSAraH kAco'tha capalo rasaH sUtaca parade // 956 gavalaM mAhiSaM zRGgamabhrakaM girijAmale / srotoJjanaM tu sauvIraM kApotAJjanayAmune || 957 tutyAJjanaM zikhigrIvaM vitunnakamayUrake / karparI dArdikA kAthodbhavaM tutthaM rasAJjanam || rasagarbhaM tArkSyazailaM gandhAzmani tu gandhikaH / saugandhikaJca cakSuSyAkulAlyau tu kulatthakA / 959 rItipuSpaM puSpaketu puSpakaM kusumAJjanam / piJjaraM pItanaM tAlamAlaM ca haritAlake // gaireyamarthyaM girijamazmajaM ca zilAjatu / bolagandharasaprANapiNDagoparasAH samAH // DiNDIro'bdhikaphaH phenaH sindUraM nAgasaMbhavam / nAgasIsakayogeSTarvaprANi trapu piccaTam // 962 raGgavaGge atha piMcaistUlo'tha kamalottaram / syAtkusumbhaM vahnizikhaM mahArajanamityapi // meSakambala UrNAyuH zazorNa zazalomani / madhu kSaudraM mAkSikAdi madhUcchiSTaM tu sikthakam // 964 manaHzilA manoguptA manoddA nAgajiddikA / naipAlI kunaTI golA yavakSAro yavAgrajaH || 965 pAkyo'tha sarjikAkSAraH kApotaH sukhavarcakaH / sauvarcalaM syAnucakaM tvakkSIrI vaMzarocanA ||966 zigrujaM zvetamaricaM moraTaM mUlamaikSavam / granthikaM pippalImUlaM caTakArzira ityapi // 967 golomI bhUtakezo nA patrAGgaM raktacandanam / trikaTu vyUSaNaM vyoSaM triphalA tu phalatrikam // 968 iti vaizyavargaH // 9 // 960 961 963 zUdrAcAvaravarNAzca vRSalAzca jaghanyajAH / A caNDAlAttu saMkIrNA ambaSTakaraNAdayaH // 969 drAvizostu karaNo'mbaSTho vaizyAdrijanmanoH / zUdrAkSatriyayoruyo mAgadhaH kSatriyAvizoH // 970 mAhiSyo'ryAkSatriyayoH kSattAryAzUdrayoH sutaH / brAhmaNyAM kSatriyAtsUtastasyAM vaidehako vizaH 971 rathakArastu mAhiSyAtkaraNyAM yasya saMbhavaH / syAccaNDAlastu janito brAhmaNyAM vRSalena yaH // 972 kAruH zilpI saMhataistairdvayoH zreNiH sajAtibhiH / kulakaH syAtkulazreSTI mAlAkArastu mAlika : 973 kumbhakAraH kulAlaH syAtpalagaNDastu lepakaH / tantuvAyaH kuvindaH syAttunnavAyastu saucikaH ||974 raGgAjIvazcitrakaraH zastramArjo'sidhAvakaH / pAdUkucarmakAraH syAdvayokAro lohakArakaH // 975 nADiMyamaH svarNakAraH kalAdo rukmakArakaH / syAcchAGkhikaH kAmbavikaH zaulvikastAmrakuTTakaH||976 takSA tu vardhakistvaSTA rathakArastu kASTataT / grAmAdhIno grAmatakSaH kauTatakSo'nadhInakaH // kSurI muNDI divAkIrtinApitAntAbasAyinaH / nirNejakaH syAdrajakaH zaiauNDiko maNDahArakaH ||978 1 pArato'pi. 2 samastaM vyastamapi 3 'piNDIra : ', diNDIrazca 4 banamapi 5 picutUlo'pi. 6 'zira:' puMliGgo danto'pi 7 kuliko'pi 8 tantravAyo'pi. 977 | For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-~-10 zUdravargaH / jAbAlaH syAdajAjIvo devAjIvastu devalaH / syAnmAyA zAmbarI mAyAkArastu pratihArakaH // 979 zailAlinastu zailUpA jAyAjIvAH kRzAzvinaH / bharatA ityapi naTAzcAraNAstu kuzIlavAH // 980 mArdaGgikA maurajikAH pANivAdAstu pANighAH / veNudhmAH syurvaNavikA vINAvAdAstu vaiNikAH981 jIvAntakaH zAkuniko dvau vAgarikajAlikau / caitaMsikaH kauTikazca mAsikazca samaM trym||982 bhRtako bhUtibhukarmakaro vaitaniko'pi saH / vArtAvaho vaivadhiko bhAravAhastu bhArikaH // 983 vivarNaH pAmaro nIcaH prAkRtazca pRthagjanaH / nihIno'pasado jAlmaH kSullaka zvetarazca saH // 984 bhRtye dAseradAseyadAsagopyakaceTakAH / niyojyakiMkarapraiSyabhujiSyaparicArakAH / / pagacitapariskandaparajAtapadhitAH // mandastundaparimRja AlasyaH zItako'laso'nuSNaH / dakSe tu caturapezalapaTavaH sUtthAna uSNazca / / caNDAlaplavamAtaGgadivAkIrtijanaMgamAH / niSAdazvapacAvantevAsicANDAlapukasAH // 988 bhedAH kirAtazavarapulindA mlecchajAtayaH / vyAdho mRgavadhAjIvo mRgayurlubdhako'pi saH // 989 kauleyakaH sArabheyaH kukuro mRgadaMzakaH / zunako bhaSakaH zvA syAdalarkastu sa yogitaH // 990 zvA vizvakadurmUgayAkuzala: saramA zunI / viTcara: sUkaro grAmyo varkarastaruNa: pazuH // 991 AcchAdanaM mRgavyaM syAdAkheTo mRgayA striyAm / dakSiNArurlubdhayogAdakSiNermA kuraGgakaH // 992 cauraikAgArikastenadasyutaskaramoSakAH / pratirodhiparAskandipATacaramalimlucAH // 993 caurikA stanyacaurye ca steyaM lopnaM tu taddhane / vItaMsastUpakaraNaM bandhane mRgapakSiNAm // 994 unmAthaH kUTayantraM syAdvAgurA mRgavandhanI / zulvaM varATakaM strI tu rajjustriSu vaTI guNaH / / 995 uddhATanaM ghaTIyantraM salilodvAhanaM praheH / puMsi vemA vAyadaNDaH sUtrANi nari tantavaH // 996 vANiya'tiH striyau tulye pustaM lepyAdikarmaNi / pAzcAlikA putrikA syAdvastradantAdibhiH kRtA // 997 jatutrapuvikAre tu jAtupaM trApuSaM triSu / piTakaH peTakaH peDA maJjUSAtha vihaGgikA // 998 bhArayaSTistadAlambi zikyaM kAco'tha pAdukA / pAdarupAna strI saivAnupadInA padAyatA // 999 nadhI va varatrA syAdavAdestADanI kazA | cANDAlikA tu kaNDolavINA caNDAlavallakI // 1000 nArAcI syAdeSaNikA zANastu nikapaH kaSaH / brazcanaH patraparazurIvikA tRlikA same // 1001 taijasAvartanI mRSA bhastrA carmaprasavikA / AsphoTanI vedhanikA kRpANI kartarI same // 1002 vRkSAdanI vRkSabhedI TakaH pASANadAraNaH / krakaco'strI karapatramArA carmaprabhedikA // 1003 sarmI sthaNAyaHpratimA zilpaM karma kalAdikam // 1004 pratimAnaM prativimvaM pratimA pratiyAtanA praticchAyA / pratikRtiracI puMsi pratinidhirupamopamAnaM syAt // vAcyaliGgAH samastulyaH sadRkSaH sadRzaH sahaka / sAdhAraNa: samAnazca syuruttarapade tvamI // 1006 nibhasaMkAzanIkAzapratIkAzIpamAdayaH / karmaNyA tu vidhAbhUtyAbhUtayo bharma vetanam // 2007 bharaNyaM bharaNaM mUlyaM nirvezaH paNa ityapi / surA halipriyA hAlA parisudaruNAtmajA // 2008 gandhottamAprasannerAkAdambaryaH paritrutA / madirA kazyamadye cApyavadaMzastu bhakSaNam // 1009 1 'paH', 'prepaH', 'preSyaH'. 2 bukuMrA-pi, 3 pAlikA ca. 4 vihaMgamApi, 5 tAlavyAdirApi, For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / zuNDApAnaM madasthAnaM madhuvArA madhukramAH / madhvAsavo mAdhavako madhu mAdhvIkamadvayoH // 1010 maireyamAsavaH sIdhurmedako jagala: samau / saMdhAnaM syAdabhipavaH kiNvaM puMsi tu nagnahaH // 1011 kArottaraH surAmaNDa ApAnaM pAnagoSTikA / caSako'strI pAnapAtraM sarako'pyanutarpaNam // 1012 dharto'kSadevI kitavo'kSatA ghatakRtsamAH / syulagnakAH pratibhuvaH sabhikA dyUtakArakAH / / 1013 dyato'striyAmakSavatI kaitavaM paNa ityapi / paNo'kSeSu glaho'kSAstu devanAH pAzakAca te // 1014 pariNAyastu zArINAM samantAnnayane'striyAm / aSTApadaM zAriphalaM prANiyUtaM samAyaH // 1015 uktA bhUriprayogatvAdekasminye'tra yaugikAH / tAddhAdanyato vRttAvRhyA liGgAntare'pi te // 1016 iti zadravargaH // 10 // ityamarasiMhakRtau nAmaliGgAnuzAsane / dvitIyakANDo bhUmyAdiH sAGga eva samarthitaH // 1017 tRtIyaM kANDam / vizeSyaninnaiH saMkIrNana nArthairavyayairapi / liGgAdisaMgrahaivAH sAmAnye vargasaMzrayAH // 2018 strIdArAdyaiyadvizeSyaM yAdazaiH prastutaM padaiH / guNadravyakriyAzabdAstathA syustasya bhedakAH // 2019 sukRtI puNyavAnyanyo mahecchastu mahAzayaH / hRdayAluH suhRdayo mahotsAho mahodyamaH // 1020 pravINe nipuNAbhijJavijJaniSNAtazikSitAH / vaijJAnikaH kRtamukhaH kRtI kuzala ityapi // 1021 pajyaH pratIkSyaH sAMzayikaH saMzayApannamAnasaH / dakSiNIyo dakSiNArhastatra dakSiNya ityapi // 1022 syurvadAnyasthUlalakSyadAnazauNDA bahuprade / jaivAtRkaH syAdAyuSmAnantarvANistu zAstravit // 1023 parIkSakaH kAraNiko varadastu samardhakaH / harSamANo vikurvANaH pramanA hRssttmaansH|| 102.4 durmanA vimanA antarmanAH syAduka unmanAH / dakSiNe saralodArau sukalo dAtRbhoktari // 1025 tatpare prasitAsaktAviSTArthoyukta utsukaH / pratIte prathitakhyAtavittavijJAtavizrutAH // 1026 guNaiH pratIte tu kRtalakSaNAhatalakSaNau / ibhya ADhyo dhanI svAmI khIzvaraH patirIzitA // 1027 adhibharnAyako netA prabhuH parivRDho'dhipaH / adhikArddhiH samRddhaH syAtkuTumvavyApRtastu yaH // 1028 syAdabhyAgArikastasminnupAdhizca pumAnayam / vagaGgarUpopeto yaH siMhasaMhanano hi saH // 1029 nirvAya: kAryakartA yaH saMpannaH sattvasaMpadA / avAci mUko'tha manojavasaH pitRsaMnibhaH // 1030 satkRtyAlaMkRtAM kanyAM yo dadAti sa kUkudaH / lakSmIvAllakSmaNaH zrIla: zrImAsnigdhastu vatsalaH / / syAdayAluH kAruNikaH kRpAluH sUrataH samAH / svatantro'pAvRtaH svairI svacchando nigvagrahaH 1.032 paratantraH parAdhInaH paravAnnAthavAnapi / adhIno ninna Ayatto'svacchando gRhyako'pyasau // 1033 khalapUH syAda karo dIrghasUtrazcikriyaH / jAlmo'samIkSyakArI syAtkuNTo mandaH kriyAsu yaH / / karmakSamo'laMkarmANaH kriyAvAnkarmasUdyataH / sa kArmaH karmazIlo yaH karmazUrastu karmaThaH // 1035 bharaNyabhukarmakara: karmakArastu tatkriyaH / apasnAto mRtannAta AmiSAzI tu zauSkalaH // 1036 bubhukSitaH syAtkSudhito jiyatsugzanAyitaH / parAnnaH parapiNDAdo bhakSako ghasmaro'dmaraH // 1037 1 kArottamo'pi. 2 dhAto'pi. 3 'dvitIyo bhUmikANDodhyam'. 4 'sahRdayaH'. 5 kvacittu tatpare prasitAsatAviSNA ugukta utsukaH' iti pAThaH, tadAviSThAntaM tatpare----iti mukuTaH, 6 'AhtalakSaNa' iti dIrghAdiH. 7 'saMyunaH'. 8 'manonavaH sa pitRsaMnibhaH'. 9 'zASkalaH For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -1 vizeSyanighnavargaH / 3 kANDam - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 37 1038 1044 1045 1046 AdyUnaH syAdaudariko vijigISAvivarjite / ubhau tvAtmaMbhariH kukSibhariH svodarapUrake // 1 sarvAnnInastu sarvAnnabhojI gRnustu gardhanaH / lubdho'bhilASukastRSNaksamau lolupalolubhau || 1039 sonmAdastUnmadiSNuH syAdavinItaH samuddhataH / matte zauNDotkaTakSIvAH kAmuke kamitAnukaH 1040 kamraH kAmayitAbhIkaH kamanaH kAmano'bhikaH / vidheyo vinayagrAhI vacanesthita AzravaH / / 1041 vayaH praNeyo nibhUtavinItaprazritAH samAH / dhRSTe dhRSNagviyAtaca pragalbhaH pratibhAnvite || 1042 syAdadhRSTe tu zAlIno vilakSo vismayAnvite / adhIre kAtarastrastrau bhIrubhIrukabhIlukAH || 1043 AzaMsurAzaMsitari gRhayAlurgrahItari / zraddhAluH zraddhayA yukte patayAlustu pAtuke // lajjAzIle'patrapiSNurvandArurabhivAdake / zarArurghAtuko hiMsraH syAdvardhiSNustu vardhanaH // utpatiSNustUtpatitAlaMkariSNustu maNDanaH / bhUSNurbhaviSNurbhavitA vartiSNurvartanaH samau // nirAkariSNuH kSiH syAtsAndrasnigdhastu meduraH / jJAtA tu viduro vindurvikAsI tu vikasvaraH 1047 visRlage visRmaraH prasArI ca visAriNi / sahiSNuH sahanaH kSantA titikSuH kSamitA kSamI 1048 krodhano'marSaNaH kopI caNDastvatyantakopanaH / jAgarUko jAgaritA ghUrNitaH pracalAyitaH || 1049 svamakzayAlurnidrAlurnidrANazayitau samau / parAGmukhaH parAcInaH syAdavAGapyadhomukhaH // 1050 devAnaJcati deva viSvaya vizvagaJcati / yaH sahAyati sadhyaGa sa sa tiryaG yastiro'Jcati 1051 do vadAvado vaktA vAgIzo vAkpatiH samau / vAcoyuktipaTurvAgmI vAvadUko'tivaktari / / 1052 syAjjalpAkastu vAcAlo vAcATo bahugahyevAk / durmukhe mukharAbaddhamukhau zaklaH priyaMvade || 1053 lohalaH syAdasphuTavAggarhyavAdI tu kadvadaH / samau kuvAdakucagai syAda saumyasvaro'svaraH // 1054 gvaNaH zabdano nAndIvAdI nAndIkaraH samau / jaDo'jJa eDamUkastu vaktuM zrotumazikSite || 1055 tUSNIzIlastu tUSNIko nagno'vAsA digambare / niSkAsito'vakRSTaH syAdapadhvastastu dhikRtaH 1056 Attagarvo'bhibhUtaH syAddIpitaH sAdhitaH samau / pratyAdiSTo nirastaH syAtpratyAkhyAto nirAkRtaH || nikRtaH syAdviprakRto vipralabdhastu vacitaH / manohataH pratihataH pratibaddho hatazca saH // adhikSiptaH pratikSipto baddhe kIlitasaMyatau / Apana ApalyAtaH syAtkAMdizIko bhayadbhutaH || 1059 AkSAritaH kSAgtio'bhizaste saMkasuko'sthire / vyasanAta raktau dvau vihastavyAkulau samau 1060 farai fage: syAttu vivazo'riSTaduSTadhIH / kazyaH kazArhe saMnaddhe vAtatAyI vadhodyate / / 1061 dveSye vakSigato vadhyaH zIrSacchedya imau samau / viSyo viSeNa yo vadhyo musalyo musalena yaH 1062 zizvidAno'kRSNakarmA capalacikuraH samau / doSaikaTakpurobhAgI nikRtastvanRjuH zaThaH || 1063 karNejapaH sUcakaH syApizuno durjanaH khalaH / nRzaMso dhAtukaH krUraH pApo dhUrtastu vaJcakaH || 1064 ajJe mUDhayathAjAtamUrkhavaidheyabAlizAH / kadarye kRpaNakSudrakiMpacAnamitaMpacAH / / 1065 niHsvastu durvidho dIno daridro durgato'pi saH / vanIyako yAcanako mArgaNI yAcakArthinau // 1066 ahaMkAravAna haMguH zubhaMyustu zubhAnvitaH / divyopapAdukA devA nRgavAdyA jarAyujAH // 1067 svedajAH kramidaMzAyAH pakSisarpAdayo'NDajAH / udbhidastarugulmAdyA udbhidudbhijjamudbhidam || 1068 sundaraM ruciraM cAru suSamaM sAdhu zobhanam / kAntaM manoramaM rucyaM manojJaM maJju maJjulam || 1069 1058 For Private and Personal Use Only 1 tRSNako'pi 2 sanmAdo'pi 3 SNurityapi 4 Attagandho'pi 5 dAyito'pi 6 itaH sArdhazloko mukuTe nopalabhyate. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 38 abhidhAnasaMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam | 1071 1074 1075 tasecanakaM tRpternAstyanto yasya darzanAt / abhISTe'bhIpsitaM hRdyaM dayitaM vallabhaM priyam // 1070 nikruSTapatikruSTArvarephaiyApyAvamAdhamAH / kupUpakutsitAvadyakheTagardyANakAH samAH // malImasaM tu malinaM kaccaraM maladUSitam / pUtaM pavitraM medhyaM ca vIdhraM tu vimalArthakam || 1072 nirNiktaM zodhitaM mRSTaM niHzodhyamanavaskaram / asAraM phalgu zUnyaM tu vazikaM tuccharikta ke 1073 kI pradhAnaM pramukha pravekAnuttamottamAH / mukhyavaryavareNyAca pravarho'navarArdhyavat // parArthyApraprAgraharaprAgryAtryAzrIyamagriyam / zreyAzreSThaH puSkalaH syAtsattamazcAtizobhane // syuruttarapade vyAghrapuMgavarSabhakuJjarAH / siMhazArdUlanAgAdyAH puMsi zreSTArthagocarAH || ayaM dvayIne dve apradhAnopasarjane / vizaGkaTaM prabhu vRhadvizAlaM pRthulaM mahat // vaTroruvipulaM pInapIvnI tu sthUlapIvare / stokAlpakSullakAH sUkSmaM lakSNaM dabhraM kRzaM tanu // 1078 striyAM mAtrA truTi: puMsi lavalezakaNANavaH / ayalpe'lpiSTa malpIya: kanIyo'NIya ityapi || 1079 prabhUtaM pracuraM prAjyamadabhraM bahulaM bahu / puruhUH puru bhUyiSTaM sphAraM bhUyazca bhUri ca // paraHzatAdyAste yeSAM parA saMkhyA zatAdikAt // 1076 1077 1080 1081 gaNanIye tu gaNeyaM saMkhyAte gaNitamatha samaM sarvam | vizvamazeSaM kRtsnaM samastanikhilAkhilAni niHzeSam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1082 1083 1084 1086 1087 1088 1089 1090 samayaM sakalaM pUrNamakhaNDaM syAdanUna ke | ghane nirantaraM sAndraM pelavaM viralaM tanuM // samIpe nikaTAsannasaMnikRSTasanIDavat / sadezAbhyAzasavidha samaryAdasavezavat // upakaNThAntikAbhyarNAbhyayA apyabhito'vyayam / saMsakte vavyavahitamapadAntaramityapi / / 1085 nediSThamantikatamaM syAddUraM viprakRSTakam / davIyazca daviSThaM ca sudUraM dIrghamAyatam // vartulaM nistalaM vRttaM bandhuraM tannatAnatam | uccaprAMzunnatodocchritAstuGge'tha vAmane || nyaGnIcakharvahnakhAH syuravApre'vanatAnatam | arAlaM vRjinaM jihmamUrmimatkucitaM natam // AviddhaM kuTilaM bhugnaM vellitaM vakramityapi / RjAvajihmapraguNau vyaste tvaguNAkulau // zAzvatastu dhruvo nityasadAtanasanAtanAH / sthAsnuH sthirataraH stheyAnekarUpatayA tu yaH // kAlavyApI sa kUTasthaH sthAvaro jaGgametaraH / cariSNu jaGgamacaraM trasamiGgaM carAcaram // calanaM kampanaM kampaM calaM lolaM calAcalam / caJcalaM taralaM caiva pAriplavapariplave // atiriktaH samadhiko dRDhasaMdhistu saMhataH / karkazaM kaThinaM krUraM kaThoraM niThuraM dRDham // jaTharaM mUrtimanmRrta pravRddhaM prauDhamedhitam / purANe pratanapratnapurAtanaciraMtanAH // pratyo'bhinavo navyo navIno nUtano navaH / nUtrazca sukumAraM tu komalaM mRdulaM mRdu // anvaganvakSamanuge'nupadaM klIvamavyayam / pratyakSaM syAdaindriyakamapratyakSamatIndriyam // ekatAno'nanyavRttire kAyaikAyanAvapi / apyekasarga ekAmyo'pyekAyanagato'pi saH // puMsyAdiH pUrvapaurastyaprathamAdyA athAstriyAm / anto jaghanyaM caramamanyapAzcAtyapazcimAH // 1098 motraM nirarthakaM spaSTaM sphuTaM pravyaktamulbaNam / sAdhAraNaM tu sAmAnyamekAkI leka ekakaH // 1099 bhinnArthakA anyatara ekasvo'nyetarAvapi / uccAvacaM naikabhedamukhaNDamavilambitam || 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1100 1 asecanakamapi 2 'repa:' adanto'pi, 'repA: ' sAnto'pi 3 'vimalAtmakam' 4 'vAcakAH ' 5 ayamardhaloko mukuThe nopalabhyate 6 dantyAnyo'pi 7 apaTAntaramapi 8 jaraThamApa 9 ekalo'pi 10 avalamvanamapi. For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam -- vizeSyaninnavargaH / asaMtudaM tu marmaspRgabAdhaM tu nirargalam / prasavyaM pratikUlaM syAdapasavyamapaSTu ca // 1101 vAmaM zarIraM savyaM syAdapasavyaM tu dakSiNam / saMkaTaM nA tu saMbAdhaH kalilaM gahanaM same // 1102 saMkIrNe saMkulAkINe muNDitaM parivApitam / granthitaM saMditaM dRbdhaM visRtaM vistRtaM tatam // 1103 antargataM vismRtaM syAtprAptapraNihite same / vellitapreGitAdhUtacalitAkampitA dhute // 1104 nattanannAstaniSTayUtAviddhakSipteritAH samAH / parikSiptaM tu nivRtaM mUSitaM muSitArthakam // 1105 pravRddhaprasRte nyastanisRSTe guNitAhate / nidigdhopacite gUDhagupte guNThitarUSite // 1106 dutAvadIrNe udgoMdyate kAcitazikyite / brANaghrAte digdhaline samudatote same // 1107 veSTitaM syAdvalayitaM saMvItaM ruddhamAvRtam / rugNaM bhugne'tha nizitakSNutazAtAni tejite // 1.1.06 syAdvinAzonmukhaM pakkaM hrINahItau tu lajjite / vRtte tu vRtAvRttau saMyojita upAhitaH // 1109 prApyaM gamyaM samAsAdyaM syannaM rINaM snutaM srutam / saMgUDhaH syAtsaMkalito'vagItaH khyaatgrhnnH||1110 vividhaH syAdvahuvidho nAnArUpaH pRthagvidhaH / avarINo dhikRtazcApyavadhvasto'vacUrNitaH // 1111 anAyAsakRtaM phANTaM svanitaM dhvanitaM same / baddhe saMdAnitaM mUtamuditaM saMditaM sitam // 1112 niSpakke kathitaM pAke kSIgajyahaviSAM zRtam / nirvANo munivaDhyAdau nirvAtastu gate'nile // 11.13 pakaM pariNate gUnaM hanne mIDhaM tu mUtrite / puSTe tu puSitaM soDhe kSAnta muMdvAntamudgate // 1114 dAntastu damite zAntaH zamite prArthite'ditaH / jJaptastu jJapite channazchAdite pUjite'zcitaH // 1115 pUrNastu pUrite kliSTaH klizite'vasite sitaH / pRSTapluToSitA dagdhe taSTatvaSTau tanUkRte // 1116 vedhitacchidritau viDhe vinavittau vicArite / niSprabhe vigatAroko vilIne vidutadRtau // 1117 siddhe nirvRttaniSpannau dArite bhinnabheditau / UtaM syUtamutaM ceti tritayaM tantusaMtate // 1118 myAdarhite namasthitanamasitamapacAyitArcitApacitam / varivasite varivasthitamupAsitaM copacaritaM ca / / saMtApitasaMtaptau dhUpitadhUpAyitau ca dUnazca / hRSTe mattastRpaH prahannaH pramuditaH prItaH // 1120 chinnaM chAtaM lUnaM kRttaM dAtaM ditaM chitaM vRNam / srastaM dhvasta bhraSTaM skannaM pannaM cyutaM galitam // labdhaM prAptaM vinnaM bhAvitamAsAditaM ca bhUtaM ca / anveSitaM gaveSitamanviSTaM mArgitaM mRgitam // 1122 Ardai sAI klinnaM timitaM stimitaM samunnamuttaM ca / trAtaM trANaM rakSitamavitaM gopAyitaM ca guptaM ca // 1123 avagaNitamavamatAvajJAte avamAnitaM ca paribhUte / yaktaM hInaM vidhutaM samujjhitaM dhUtamutsRSTe // 1124 uktaM bhASitamuditaM jalpitamAkhyAtamabhihitaM lapitam / buddhaM budhitaM manitaM viditaM pratipannamavasitAvagate // 1125 1 proptamityapi. 2 vyAvRtto'pi. 3 marNamapi. 4 'uddhAnam', udvAnamapi. 1119 For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 80 www.kobatirth.org abhidhAnasaMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam / - UrIkRta murarIkRtamaGgIkRtamAzrutaM pratijJAtam / saMgIrNaviditasaMzrutasamAhitopazrutopagatam // IlitazastapaNAyitapanAyitapraNutapaNitapanitAni / api gIrNavarNitAbhiSTuteDitAni stutArthAni // bhakSitacavitalIDhapratyavasitagilitakhAditapsAtam / abhyavahRtAnnajagdhagrastaglastAzitaM bhukte // kSepiSTakSodiSTapreSThavariSThasthaviSThavaMhiSThAH / kSiprakSudrAbhIpsita pRthupIvara bahuprakarSArthAH || sAdhiSThadrAviSTaspeSTa gariSThaisiSTavRndiSTAH / vADhavyAyatabahuguruvAmanavRndArakAtizaye // iti vizeSyanighnavargaH // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1126 For Private and Personal Use Only 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1134 1135 1136 1137 prakRtipratyayArthAdyaiH saMkIrNe liGgamunnayet / karma kriyA tatsAtatye gamye syura parasparAH // sAkalyAsaGgavacane pArAyaNaturAyaNe / yadRcchA khairitA hetuzUnyA vAsyA vilakSaNam // zamathastu zamaH zAntirdAntistu damatho damaH / avadAnaM karma vRttaM kAmyadAnaM pravAraNam // 1.133 vazakriyA saMvananaM mUlakarma tu kArmaNam / vidhUnanaM vidhuvanaM tarpaNaM prINanAvanam // paryAptiH syAtparitrANaM hastavAraNamityapi / sevanaM sIvanaM syUtirvidaraH sphuTanaM bhidA / AkrozanamabhISaGgaH saMvedo vedanA na nA / saMmUrcchanamabhivyAptiryAcyA bhikSArthanArdanA || ai ass AnandanasabhAjane / ApracchannamathAmnAyaH saMpradAyaH kSaye kSiyA // grahe grAho vazaH kAntau rakSNastrANe raNaH kaNe / vyadho veve pacA pAke havo hRtau varo vRtau 1138 oSaH phloSe nayo nAye jyAnirjIrNo bhramo bhramau / sphAtivRddhau prathA khyAtau spRSTiH praktau snavaH srave / / dhA samRddhau sphuraNe sphuraNA pramitau pramA / prasUtiH prasave yote prAcAraH klamathaH klame / / 1140 utkarSo'tizaye saMdhiH zleSe viSaya Azraye / kSipAyAM kSepaNaM gIrNigirau guraNamudyame // unnAya unnaye zrAyaH zrayaNe jayane jayaH / nigAdo nigade mAdo mada udvega uddhame // vimardanaM parimalo'bhyupapattiranugrahaH / nigrahastadviruddhaH syAdabhiyogastvabhigrahaH | muSTibandhastu saMgrAho Dimbe Damaravilavau / vandhanaM prasitizcAraH sparzaH spaSTopataptari || nikAro viprakAraH syAdAkArastviGga iGgitam / pariNAmo vikAro dve same vikRtivikriye / / 1145 apahArasvapacayaH samAhAraH samuccayaH / pratyAhAra upAdAnaM vihArastu parikramaH // abhihAro'bhigrahaNaM nige'bhyavakarSaNam / anuhAro'nukAraH syAdarthasyApagame vyayaH / / pravAhastu pravRttiH syAtpravaho gamanaM bahiH / viyAmo viyamA yAmo yamaH saMyAmasaMyamau // 1148 hiMsAkarmAbhicAraH syAjjAgaryA jAgarA dvayoH / vighno'ntarAyaH pratyUhaH syAdupanno'ntikAzraye 1149 nirveza upabhogaH syAtparisarpaH parikriyA / vidhuraM tu pravizleSe'bhiprAyazchanda AzayaH // 1150 1141 1142 1143 1144 1146 1147 1 kAmadAnamapi. 2 saMvadanamapi, saMvapanamapi 3 'AmantraNa' ityapi 4 vidhApi 5 Azaya ityapi. 6 - raNamapi, goraNamapi, Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam-3 nAnArthavargaH / saMkSepaNaM samasanaM paryavasthA virodhanam / parisaryA parIsAraH syAdAsyA vAsanA sthitiH // 1151 vistAro vigraho vyAsaH sa ca zabdasya vistaraH / saMvAhanaM mardanaM syAdvinAzaH syAdadarzanam 1152 saMstavaH syAtparicayaH prasarastu visarpaNam / nIvAkastu prayAmaH syAtsaMnidhiH saMnikarSaNam // 1153 lavo'bhilAvo lavane niSpAvaH pavane pavaH / prastAvaH syAdavasarastrasaraH sUtraveSTanam // 1154 prajanaH syAdupasaraH prazrayapraNayau samau / dhIzaktiniSkramo'strI tu saMkramo durgsNcrH|| 1155 pratyutkramaH prayogArthaH prakramaH syAdupakramaH / syAdabhyAdAnamuddhAta ArambhaH saMbhramastvarA // 1156 prativandhaH pratiSTambho'vanAyastu nipAtanam / upalambhasvanubhavaH samAlambho vilepanam // 1157 vipralambho viprayogo vilambhastvatisarjanam / vizrAvastu pratikhyAtirakSA prtijaagrH|| 1158 nipATanipaThau pATe temastemau samundane / AdInavAsravau kleze melake saGgasaMgamau // 1159 saMvIkSaNaM vicayanaM mAgaNaM mRgaNA mRgaH / parirambhaH pariSvaGgaH saMzleSa upagUhanam // 1160 nirvarNanaM tu nidhyAnaM darzanAlokanekSaNam / pratyAkhyAnaM nirasanaM pratyAdezo nirAkRtiH // 1161 upazAyo vizAyazca paryAyazayanArthako / artanaM ca RtIyA ca hRNIyA ca ghRNArthakAH // 1162 syAvyatyAso viparyAso vyatyayazca viparyaye / paryayo'tikramastasminnatipAta upAtyayaH // 1163 preSaNaM yatsamAhUya tatra syAtpratizAsanam / sa saMstAvaH kratuSu yA stutibhUmidvijanmanAm // 1164 nidhAya takSyate yatra kASTe kASTaM sa uddanaH / stamvannastu stambadhanaH stambo yena nihanyate // 1165 Avidho vidhyate yena tatra viSvaksame nighaH / utkArazca nikArazca dvau dhaanyotkssepnnaarthkau||2166 nigArodgAravikSAvovAhAstu garaNAdiSu // 1167 Aratyavarativirataya uparAme 'thAstriyAM tu niSThevaH / niSTayatiniSThevananiSTIvanamityabhinnAni // 1168 javane jUtiH sAtistvavasAne syAdatha jvare juutiH| udajastu pazupreraNamakaraNirityAdayaH zApe // gotrAntebhyastasya vRndamityaupagavakAdikam / ApUpikaM zASkulikamevamAdyamacetasAm // 1170 mANavAnAM tu mANavyaM sahAyAnAM sahAyatA / halyA halAnAM brAhmaNyavADavye tu dvijanmanAm 1171 dve pazukAnAM pRSTAnAM pArzva pRSThayamanukramAt / khalAnAM khalinI khalyApyatha mAnuSyakaM nRNAm 1172 grAmatA janatA dhUmyA pAzyA galyA pRthakpRthak / api sAhasrakArISavArmaNAtharvaNAdikam // 1173 iti saMkIrNavargaH / / 2 // 1169 nAnArthAH ke'pi kAntAdivargeSvevAtra kIrtitAH / bhUriprayogA ye yeSu paryAyeSvapi teSu te / / 1174 AkAze tridive nAko lokastu bhuvane jane / padye yazasi ca zlokaH zare khaDne ca sAyakaH // 1175 jambuko kroSTuvaruNau pRthuko cipiTArbhakau / Aloko darzanadyotI bherIpaTahamAnako // 1176 utsaGgacihnayoraGkaH kalaGko'GkApavAdayoH / takSako nAgavardhakyorarkaH sphaTikasUryayoH // 1177 mArute vedhasi bane puMsi kaH kaM ziro'mbunoH / syAtpulAkastucchadhAnye saMkSepe bhktsikthke||1178 ulUke kariNaH pucchamUlopAnte ca pecakaH / kamaNDalau ca karakaH sugate ca vinAyakaH // 1179 1 prasaro'pi. For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org 42 . abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / kiSkurhaste vitastau ca zUkakITe ca vRzcikaH / pratikUle pratIkaniSvekadeze tu puMsyayam // 1180 syAdbhatikaM tu bhanimbe kattuNe bhUstRNe'pi ca / jyotsnikAyAM ca ghoSe ca kozAtakyatha kaTaphale // site ca khadire somavalkaH syAdatha silhake / tilakalke ca piNyAko bAlhIkaM rAmaThe'pi ca 1182 mahendraguggulUlUkavyAlagrAhiSu kauzikaH / ruktApazaGkAsvAtaGkaH svalpe'pi kSullakastriSu // 1183 jaivAtRkaH zazAGke'pi nure'pyazvasya vartakaH / vyAne'pi puNDarIko nA yavAnyAmapi dIpakaH 1184 zAlAvRkAH kapikroSTazvAnaH svarNe'pi gairikam / pIDArthe'pi vyalIkaM syAdalIka khapriye'nRte 1185 zIlAnvayAvanUke dve zalke zakalavalkale | sASTe zate suvarNAnAM henyurobhUSaNe pale // 1186 dInAre'pi ca niSko'strI kalko'strI zamalainasoH / dambhe'pyatha pinAko'strI shuulshNkrdhnvnoH|| dhenukA tu kareNvAM ca meghajAle ca kAlikA / kArikA yAtanAvRttyoH kaNikA karNabhUSaNe // 1188 karihaste'Ggulau padmavIjakoSyAM triSUttare / vRndArako rUpimukhyAveke mukhyAnyakevalAH // 1189 svAdAmbhikaH kaukuTiko yazcAdUreritekSaNaH / lAlATikaH prabho ladarzI kAryAkSamazca yH|| 1190 mayUkhasviTakarajvAlAsvalivANau zilImukhau / zaGkho nidhau lalATAsthi kambau na strIndriye'pi kham / / ghRNijvAle api zikhe zailavRkSau ngaavgii| Azugau vAyuvizikhau zarArkavihagAH khgaaH||1192 pataGgo pakSisUryo ca pUgaH kramukavRndayoH / pazavo'pi mRgA vegaH pravAhajavayorapi // 1193 parAgaH kausume reNau snAnIyAdau rajasyapi / gaje'pi nAgamAtaGgAvapAGgastilake'pi ca // 1194 sargaH svabhAvanirmokSanizcayAdhyAyasRSTiSu / yogaH saMnahanopAyadhyAnasaMgatiyuktiSu // 1195 bhogaH sukhe rUyAdibhRtAvahezva phaNakAyayoH / cAtake hariNe puMsi sAraGgaH zabale triSu // 1196 kapau ca plavagaH zApe tvabhiSaGgaH parAbhave / yAnAdyaGge yugaH puMsi yugaM yugme kRtAdiSu // 1197 svargeSupazuvAgva nadiGnetraghRNibhUjale / lakSyadRSTayA striyAM puMsi gauliGga cihnazephasoH // 1198 zRGgaM prAdhAnyasAnvozca varAGgaM mUrdhaguhyayoH / bhagaM zrIkAmamAhAtmyavIryayatnArkakIrtiSu // 1199 parighaH parighAte'stre'pyogho vRnde'mbhasA raye / mUlye pUjAvidhAvarSo'hoduHkhavyasaneSvagham // 1200 triviSTe'lpe laghuH kAcAH shikymRdbheddRgrujH|vipryaase vistare ca prapaJcaH pAvake shuciH||1201 mAsyamAye cAtyupadhe puMsi medhye site triSu / abhiSvaGge spRhAyAM ca gabhastau ca ruciH striyAm // kekitAAvahibhujau dantaviprANDajA dvijAH / ajA viSNuharacchAgA goSTAdhvanivahA vrjaaH|| dharmarAjau jinayamau kuo dante'pi na striyAm / valaje kSetrapUAre valajA valgudarzanA // 1204 same kSmAMze raNe'pyAjiH prajA syAtsaMtatau jane / abjau zaGkhazazAGkau ca svake nitye nijaM trissu|| puMsyAtmani pravINe ca kSetrajJo vAcyaliGgakaH / saMjJA syAcetanA nAma hastAdyaizvArthasUcanA // 1206 1 'kaTphale'. 2 kopAtakI ca. 3 vAlhikamapi. 4 'bhAvadarzI'. 5 etadagre 'bhUbhRnnitambavalayacakreSu kaTako'striyAm / sUcyagre kSudrazaktau ca romaharSe ca kaNTakaH // pAko paktizizU madhyaratne netari naaykH| paryaGkaH syAtparikare syAdvayAne'pi ca lubdhakaH // peTakastriSu vRnde'pi gurau dezye ca dezikaH / kheTako grAmaphalako dhIvare'pi ca jAlikaH // puSpareNau ca kiMjalkaH zulko'strI strIdhane'pi ca / syAtkallole'pyutkalikA vArdhakaM bhAvavRndayoH // kariNyAM cApi gaNikA dArako bAlabhedako / andhe'pyaneDamUkaH syATTako darpAzmadAraNau / / ' iti prakSiptam. 6 etadane 'prasanne bhalluke'pyaccho gucchaH stabakahArayoH / paridhAnAJcale kaccho jalaprAnte triliGgakaH // ' iti prakSiptaga. For Private and Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam -3 nAnArthavargaH / kAkebhagaNDau karaTau gajagaNDakaTI kaTau / zipiviSTastu khalatau duzcarmaNi mahezvare // 1207 devazilpinyapi tvaSTA diSTaM daive'pi na dvayoH / rase kaTuH kaTTakArye triSu matsaratIkSNayoH // 1208 riSTaM kSemAzubhAbhAveSvariSTe tu zubhAzubhe / mAyAnizcalayantreSu kaivatAnRtarAziSu // 1209 ayodhane zailazRGge sIrAGge kUTamastriyAm / sUkSmailAyAM truTiH strI syAtkAle'lpe saMzaye'pi sA // AryutkarSAzrayaH koThyo mUle lagnakace jaTA / vyuSTiH phale samRddhau ca dRSTiAne'kSNi darzane // iSTiryAgecchayoH sRSTaM nizcite bahuni triSu / kaSTe tu kRcchragahane dakSAmandAgadeSu ca // 1212 paTudrauM vAcyaliGgau ca nIlakaNThaH zive'pi ca / puMsi koSTho'ntarjaTharaM kusUlo'ntargRhaM tathA 1213 niSThA niSpattinAzAntAH kASThotkarSe sthitau dizi triSu jyeSTho'tizaste'pi knissttho'tiyuvaalpyoH|| daNDo'strI laguDe'pi syAduDo golekSupAkayoH / sarpamAMsAtpazU vyADau gobhUvAcastviDA ilaaH|| kSveDA vaMzazalAkApi nADI nAle'pi SaTkSaNe / kANDo'strI daNDabANArvavargAvasaravAriSu // 1216 syAdbhANDamazvAbharaNe'matre mUlavaNigdhane / bhRzapratijJayobADhaM pragADhaM bhazakRcchayoH // 1217 zaktasthUlau triSu dRDhau vyUDhau vinyastasaMhatau / bhrUNo'rbhake straiNagarbhe bANo balisute zare // 1218 kaNo'tisUkSme dhAnyAMze saMghAte pramathe gaNaH / paNo dyatAdiSUtsRSTe bhRtau mUlye dhane'pi ca // 1219 mauvyA dravyAzrite sattvazauryasaMdhyAdike gunnH| nirvyApArasthitau kAlavizeSotsavayoH kSaNaH / / 1220 varNo dvijAdau zuklAdau stutau varNa tu vAkSare / aruNo bhAskare'pi syAdvarNabhede'pi ca triSu / / 1221 sthANuH zarve'pyatha droNaH kAke'pyAjau rave raNaH / grAmaNI pite puMsi zreSThe grAmAdhipe triSu // UrNA meSAdilomni syAdAvarte cAntarA bhruvoH / hariNI syAnmRgI hemapratimA haritA ca yaa||1223 triSu pANDau ca hariNaH sthUNA stambhe'pi veshmnH| tRSNe spRhApipAse dve jugupsAkaruNe ghRNe1224 vaNikpathe ca vipaNiH surA pratyakca vAruNI / kareNuribhyAM strI nebhe draviNaM tu valaM dhanam // 1225 zaraNaM gRharakSitroH zrIpaNaM kamale'pi ca / viSAbhimaraloheSu tIkSNaM klIve khare triSu // 1226 pramANaM hetumaryAdAzAstreyattApramAtRpu / karaNaM sAdhakatamaM kSetragAtrendriyeSvapi / 1227 prANyutpAde saMsaraNamasaMvAdhacamUgatau / ghaNTApathe'tha vAntAnne samuddharaNamunnaye // 1228 atastriSu viSANaM syAtpazuzRGgebhadantayoH / pravaNaM kramanimnovyAM prave nA tu catuSpathe // 1229 saMkIrNo nicitAzuddhAviriNaM zunyamUSaram / ' devasUryo vivasvantau sarasvantau nadArNavau // 1230 pakSitAkSyau garutmantau zakuntau bhAsapakSiNau / agnyutpAtau dhUmaketU jImUtau meghaparvatau // 1231 hastau tu pANinakSatre maruto pavanAmarau / yantA hastipake sUte bhartA dhAtari possttri|| 1232 yAnapAtre zizau potaH pretaH prANyantare mRte / grahabhede dhvaje ketuH pArthive tanaye sutH|| 1233 sthapatiH kArubhede'pi bhUbhRbhUmidhare nRpe / mUrdhAbhiSikto bhUpe'pi RtuH strIkusume'pi ca // 1234 viSNAvapyajitAvyaktI sUtastvaSTari sArathau / vyaktaH prAjJe'pi dRSTAntAvubhau zAstranidarzane 1235 kSattA syAtsArathau dvAHsthe kSatriyAyAM ca zUdraje / vRttAntaH syAtprakaraNe prakAre kAya'vArtayoH 1236 AnateH samare nRtyasthAnanIvRdvizeSayoH / kRtAnto yamasiddhAntadaivAkuzalakarmasu // 1237 zleSmAdi rasaraktAdi mahAbhUtAni tadguNAH / indriyANyazmavikRtiH zabdayonizca dhAtavaH // 1238 kakSAntare'pi zuddhAnto nRpasyAsarvagocare / kAsUsAmarthyayoH zaktitiH kAThinyakAyayoH1239 1 etadane 'satau ca varaNo veNI nadIbhede kacoccaye' iti prakSitam. For Private and Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 44 www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha :-- - 1 nAmaliGgAnuzAsanam | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1242 1248 1250 1251 vistAravallyorvratatirvasatI rAtrivezmanoH / kSayArcayorapacitiH sAtirdAnAvasAnayoH || 1240 artiH pIDAdhanuSkoTyorjAtiH sAmAnyajanmanoH / pracArasyandayo rItirItirDimbapravAsayoH 1241 udaye'dhigame prAptistretA tvagnitraye yuge / vINAbhede'pi mahatI bhUtirbhasmani saMpadi // 1 nadInagaryornAgAnAM bhogavatyatha saMgare / saGge sabhAyAM samitiH kSayavAsAvapi kSitI // / 1243 raveracizca zastraM ca vahnijvAlA ca hetayaH / jagatI jagati cchandovizeSe'pi kSitAvapi / / 1244 paGkizchando'pi dazamaM syAtprabhAve'pi cAyatiH / pattirgatau ca mUle tu pakSatiH pakSabhedayoH 1245 prakRtiyaniliGge ca kaizikyAyAzca vRttayaH / sikatAH syurvAlukApi vede zravasi ca zrutiH 1246 vanitA janitAtyarthAnurAgAyAM ca yoSiti / guptiH kSitivyudAse'pi dhRtirvAraNadhairyayoH // / 1247 bRhatI kSudravArtAkI chandobhede mahatyapi / vAsitA strIkariNyozca vArtA vRttau janazrutau // vArtaM phalgunyaroge ca triSvapsu ca ghRtAmRte / kaladhautaM rUpyahemnornimittaM hetulakSmaNoH // / 1249 zrutaM zAstrAvadhRtayoryugaparyAptayoH kRtam / atyAhitaM mahAbhItiH karma jIvAnapekSi ca // yukte kSmAdAvRte bhUtaM prANyatIte same triSu / vRttaM paye caritre triSvatate dRDhanistale // mahadrAjaM cAvagItaM janye syAdgarhite triSu / zvetaM rUpye'pi rajataM hemni rUpaye site triSu || 1252 triSvato jagadiGge'pi raktaM nItyAdirAgi ca / avadAtaH site pIte zuddhe baddhArjunau sitau // 1253 yukte'tisaMskRte marpiNyabhinIto'tha saMskRtam / kRtrime lakSaNopete'pyananto 'navadhAvapi 1264 khyAte hRSTe pratIto'bhijAtastu kulaje budhe / viviktau pUtavijanau mUrcchitau mUDhasocchrayau / / 1255 dvau cAmlaparuSau zuktau zitI dhavalamecakau / satye sAdhau vidyamAne prazaste'bhyarhite ca sat 1256 puraskRtaH pUjite'rAtyabhiyukte'grataH kRte / nivAtAvAzrayAvAtau zastrAbhedyaM ca varma yat / / 1257 jAtonnaddhapravRddhAH surucchritA utthitAsvamI | vRddhimatprodyatotpannA Ahatau sAdarAcitau // 1258 artho'bhidheyaraivastuprayojananivRttiSu / nipAnAgamayostIrtha nRSijuSTe jale gurau || 1259 samarthastriSu zaktiSThe saMbaddhArthe hite'pi ca / dazamIsthau kSINarAgavRddhau vIthI padavyapi / / 1260 AsthAnIyatnayorAsthA prastho'strI sAnumAnayoH / ' abhiprAyavaza chandAvabdau jImUtavatsarau 1261 apavAda tu nindAjJe dAyAdau sutabAndhavau / pAdA razmyaGgiturthIzAcandrAgnyarkAstamonudaH 1262 nirvAdo janavAde'pi zAdo jambAlazaSpayoH / ArAtre rudite trAtaryAkrando dAruNe raNe / / 1263 svAtprasAdo'nuge'pi sUdaH syAdvyaJjane'pi ca / goSThAdhyakSe'pi govindo harSe'pyAmodavanmadaH prAdhAnye rAjaliGge ca vRSAGge kakudo'striyAm / strI saMvijjJAnasaMbhASAkriyAkArAjinAmasu // 1266 dharme rahasyupaniSatsyAdRtau vatsare zarat / padaM vyavasitatrANasthAnalakSmAGgivastuSu // 1266 goSpadaM sevite mAne pratiSThAkRtyamAspadam / triSvaSTamadhurau svAdU mRdU cAtIkSNakomalau / / 1267 mUDhAlpApaTunirbhAgyA mandAH syurkau tu zAradau / pratyaprApratibhau vidvatsupragalbhau vizAradau / / 1268 vyAmova nyagrodhAtsedhaH kAya unnatiH / paryAhArazca mArgazca vivadhau vIvadhau ca tau / / 1269 paridhiryajJiyatageH zAkhAyAmupasUryake / bandhakaM vyasanaM cetaH pIDAdhiSThAnamAdhayaH || 1270 syuH samarthananIvAkaniyamAzca samAdhayaH / doSotpAde'nubandhaH syAtprakRtyAdivinazvare || 1271 mukhyAnuyAyini zizau prakRtasyAnuvartane / vidhurviSNau candramasi paricchede bile'vadhiH // 1272 1 etadagre 'zAstradraviNayorgranthaH saMsthAdhAre sthitau mRtau' iti prakSitam 2 avavAdau ca. For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam - 3 nAnArthavarga: / 45 1283 1284 vidhirvidhAne daive'pi praNidhiH prArthane care / vudhavRddhau paNDite'pi skandhaH samudaye'pi ca / / 1273 deze nadavizeSe'bdhau sindhurnA sariti striyAm / vidhA vidhau prakAre ca sAdhU ramye'pi ca triSu1274 vadhUrjAyA snuSA strI ca sudhA lepo'mRtaM snuhI / saMdhA pratijJA maryAdA zraddhA saMpratyayaH spRhA // / 1275 madhu madhe puSparase kSaudre'pyandhaM tamasyapi / atastriSu samunnaddha paNDitaMmanyagarvitau // 1276 brahmabandhuradhikSepe nirdeze'thAvalamvitaH / avidUro'pyavaSTabdhaH prasiddhau khyAtabhUSitau // 1277 sUryavahnI citrabhAnU bhAnU razmidivAkarau / bhUtAtmAnau dhAtRdehI mUrkhanIcau pRthagjanau // 1278 grAvANI zailapASANa patriNau zarapakSiNau / taruzailau zikhariNau zikhinI / 1279 pratiyatnAvubhau lipsopagrahAvatha sAdinau / dvau sArathihayArohau vAjino'zveSupakSiNaH // 1280 kule'pyabhijano janmabhUmyAmapyatha hAyanAH / varSAcitrahibhedAzca candrAmyarkA virocanAH / / 1281 vRjino vizvakarmA ke surazilpinoH / AtmA yatno dhRtirbuddhiH svabhAvo brahma va ca // zakro vAtukamattebho varSAkAdo ghanAghanaH / abhimAno'rthAdidarpe jJAne praNayahiMsayoH || ghano me mUrtiguNe triSu mUrte nirantare / inaH sUrya prabhau rAjA mRgAGke kSatriye nRpe / vANinyau nartakIdUtyau sravantyAmapi vAhinI / hrAdinyau vajrataDitau vandAyAmapi kAminI // dehayogI tanuH sUnAdhojiddikApi ca / RtuvistArayorastrI vitAnaM triSu tucchake // 1286 mande'tha ketanaM kRtye ketApanimantraNe / vedastattvaM tapo brahma brahmA vipraH prajApatiH || 1287 utsAhane ca hiMsAyAM sUcane cApi gandhanam / AtaJcanaM pratIvApajavanApyAyanArthakam // 1288 vyaJjanaM lAJchanaM zmazruniSThAnAvayaveSvapi / syAtkaulInaM lokavAde yuddhe pazcahipakSiNAm // 1289 syAdudyAnaM niHsaraNe vanabhede prayojane / avakAze sthitau sthAnaM krIDAdAvapi devanam || 1290 utthAnaM pauruSe tantre saMniviSTame'pi ca / vyutthAnaM pratirodhe ca virodhAcaraNe'pi ca / / 1291 mAraNe mRtasaMskAre gatau dravye'rthadApane / nirvartanopakaraNAnuvrajyAsu ca sAdhanam // 1292 niryAtanaM vairzuddha dAne nyAsArpaNe'pi ca / vyasanaM vipadi bhraMze doSe kAmajakopaje / / 1293 pakSmAkSilomni kiMjalke tanvAyaMze'pyaNIyasi / tithibhede kSaNe parva vartma netracchade'dhvani || 1294 akAryaguye kaupInaM maithunaM saMgatau rate / pradhAnaM paramAtmA zrI prajJAnaM buddhicihnayoH // 1295 prasUnaM puSpaphalayonidhanaM kulanAzayoH / kandane rodanAddAne varSma dehapramANayoH // grahadehaviTprabhAvA dhAmAnyava catuSpathe / saMniveze ca saMsthAnaM lakSma cihnapradhAnayoH / / 1297 AcchAdane saMpidhAnamapavAraNamityubhe / ArAdhanaM sAdhane syAdavAptau toSaNe'pica // adhiSThAnaM cakrapuraprabhAvAdhyAsaneSvapi / ratnaM svajAtizreSThe'pi vane salilakAnane || talinaM virale stoke vAcyaliGgaM tathottare / samAnAH satsamaike syuH pizunau khalasUcakau // / 1300 hInanyUnAvUna garyo vegizUrau tarasvinau / abhipanno'parAddho'bhigrastavyApadgatAvapi || 1301 kalApo bhUSaNe barhe tUNIre saMhatAvapi / paricchade parIvApaH paryuptau salilasthitau || 1302 goggoSThapatI gopau hara viSNU vRSAkapI / bASpamUSmAzru kazipu tvannamAcchAdanaM dvayam / / 1303 talpaM zayyAdAreSu stambe'pi viTaposstriyAm / prAptarUpasvarUpAbhirUpA budhamanojJayoH // 1304 liGga amI kurmI vINAbheda kacchapI / ' svarNe puMsi rephaH syAtkutsite vAcyaliGgakaH / / 1305 1 etadagre 'kutapo mRgaromotthapade cAho zake' iti prakSiptam. | 1296 1298 1299 1 For Private and Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 46 1312 abhidhAna saMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam | antarAbhavasasve'zve gandharvo divyagAyane / kamburnA valaye zaGkhe dvijihau sarpasUcakau // 1306 pUrvo'nyaliGgaH prAgAha puMbahutve'pi pUrvajAn / kumbhau ghaTebhamUrdhAzau Dimbhau tu zizubAlizau // stambha sthUNAjIbhAva zaMbhU brahmatrilocanau / kukSibhrUNArbhakA garbhA visrambhaH praNaye'pica // syAdveya dundubhiH puMsisyAdakSe dundubhiH striyAm / syAnmahArajane klIvaM kusumbhaM karake pumAn // kSatriye'pi ca nAbhirnA surabhirgavi ca striyAm / sabhA saMsadi sabhye ca triSvadhyakSe'pi vallabhaH // kiraNapragrahau razmI kapibhekau lavaMgamau / icchAmanobhavau kAmau zauryodyogau parAkramau // 1311 dharmAH puNyayamanyAyasvabhAvAcAra somapAH / upAyapUrva Arambha upadhA cApyupakramaH // vaNikpathaH puraM vedo nigamo nAgaro vaNik / naigamau dvau bale rAmro nIlacArusite triSu // 1313 zabdAdipUrvo vRnde'pi grAmaH krAntau ca vikramaH / stomaH stotre'dhvare vRnde jihmastu kuTilela se || uSNe'pi dharmazceSTAlaMkAre bhrAntau ca vibhramaH / gulmA rustambasenAzca jAmiH svasRkulastriyoH / / kSitikSAntyoH kSamA yukte kSamaM zakte hite triSu / triSu zyAmau harikRSNau zyAmA syAcchArivA nizA // lalAmaM pucchapuNDrAzvabhUSAprAdhAnyaketuSu / sUkSmamadhyAtmamapyAdye pradhAne prathamastriSu // 1317 antaraant nyUnakutsitau / jIrNa ca paribhuktaM ca yAtayAmamidaM dvayam / / 1318 turaMgagaruDa tAkSya nilayApacaya kSayau / zvazuryau devarazyAlau bhrAtRvyau bhrAtRjadviSau / / 1319 parjanyau rasadabdendrau syAdaryaH svAmivaizyayoH / tiSyaH puSye kaliyuge paryAyo'vasare krame || 1320 pratyayo'dhInazapathajJAnavizvAsa hetuSu / randhre zabde'thAnuzayo dIrghadveSAnutApayoH // sthUloccayastvasAkalye nAgAnAM madhyame gate / samayAH zapathAcArakAlasiddhAntasaMvidaH // 1322 vyasanAnyazubhaM daivaM vipadityanayAstrayaH / atyayo'tikrame kRcchre doSe daNDe'pyathApadi / / 1323 yuddhAyayoH saMparAyaH pUjyastu zvazure'pi ca / paJcAdavasthAyi balaM samavAyazca saMnayau | 1324 saMghAte saMniveze ca saMstyAyaH praNayAstvamI / visrambhayAcyA premANo virodhe'pi samucchrayaH // 1325 viSayo yasya yo jJAtastatra zabdAdikeSvapi / niryAse'pi kaSAyo'strI sabhAyAM ca pratizrayaH // 1326 prAyo bhUmyantagamane manyudainye Rtau krudhi / rahasyopasthayorguhyaM satyaM zapathatathyayoH || 1327 vIrya bale prabhAve ca dravyaM bhavye guNAzraye / dhiSNyaM sthAne gRhe bhe'mau bhAgyaM karma zubhAzubham / / 1328 kazeruhemnorgAGgeyaM vizalyA dantikApi ca / vRSAkapAyI zrIgauryorabhikhyA nAmazobhayoH || 1329 Arambho niSkRtiH zikSA pUjanaM saMpradhAraNam / upAyaH karma ceSTA ca cikitsA ca nava kriyAH // chAyA sUryapriyAkAntiH prativimbamanAtapaH / kakSyA prakoSThe deH kAyAM madhyebhabandhane || 1331 kRtyA kriyAdevatayatriSu bhedye dhanAdibhiH / janyaM syAjjanavAde'pi jaghanyo'ntye'dhame'pi ca 1332 garhyAdhInau ca vaktavyau kalyau sajjanirAmayau / AtmavAnanapeto'rthAdathyauM puNyaM tu cAvapi 1333 rUpyaM prazasta rUpe'pi vadAnyo valguvAgapi / nyAyye'pi madhyaM saumyaM tu sundare somadaivate ||1334 nivahAvasarau vArau saMstarau prastarAdhvarau / gurU gIrpatipitrAdyau dvAparau yugasaMzayau // 1335 prakArau bhedasAdRzye AkArAviGgitAkRtI / kiMzArU sasyazukeSu marU dhanvadharAdharau / / 1336 adrayo drumazailArkAH strIstanAbdau payodharau / dhvAntAridAnavA vRtrA balihastAMzavaH karAH 1337 pradarA bhaGganArIrugbANA asrAH kacA api / ajAtazRGgI gau: kAle'pyazmazrunaca tUbarau 1338 1321 1 vAmirantasthAdirapi. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam - 3 nAnArthavargaH / 47 1345 1346 1347 1348 svarNe'pi rAH parikaraH paryaGkaparivArayoH / muktAzuddhau ca tAraH syAcchAro vAyau sa tu triSu 1339 karbure'tha pratijJAjisaMvidApatsu saMgaraH / vedabhede guptavAde matrI mitro vAvi 1340 makheSuyUpakhaNDe'pi svarurguhye'pyavaskaraH / ADambara stUryarave gajendrANAM ca garjite / / 1341 abhihAro'bhiyoge ca caurye saMnahane'pi ca / syAjjaGgame parIvAraH khaGgako paricchade || 1342 viSTa viTapI darbhamuSTiH pIThAdyamAsanam / dvAri dvAHsthe pratIhAraH pratIhAryaSyanantare // 1343 vipule nakule viSNau barmA piGgale triSu / sAro bale sthirAMze ca nyAyye klIvaM vare triSu // 1344 durodaro dyUtakAre paNe dyUte durodaram | mahAraNye durgapathe kAntAraM puMnapuMsakam // matsaro'nyazubhadveSe tadvatkRpaNayostriSu | devAhRte varaH zreSThe triSu klIyaM manApriye || vaMzAGkure karIro'strI tarubhede ghaTe ca nA / nA camUjaghane hastasUtre pratisaro'striyAm || yamAnilendracandrArkaviSNusiMhAMzuvAjiSu / zukAhikapibhekeSu harirnA kapile triSu // zarkarA karparAMze'pi yAtrA syAdyApane gatau / irA bhUvAksurApsu syAttandrI nidraaprmiilyoH|| 1349 dhAtrI syAdupamAtApi kSitirapyAmalakyapi / kSudrA vyaGgA naTI vezyA saraghA kaNTakArikA || 1350 triSu krUre'thame'lpe'pi kSudraM mAtrA paricchade / alpe ca parimANe sA mAtraM kAtsnyai'vadhAraNe 1351 AlekhyAzcaryayozcitraM kalatraM zroNibhAryayoH | yogyabhAjanayoH pAtraM patraM vAhanapakSayoH // 1352 nidezagranthayoH zAstraM zastra mAyudhalohayoH / syAjjaTAMzukayotraM kSetraM patnIzarIrayoH // 1353 mukhAgre kroDahalayoH potraM gotraM tu nAmni ca / satramAcchAdane yajJe sadAdAne vane'pi ca / / 1354 ajiraM viSaye kAye'pyambaraM vyomni vAsasi / cakraM rASTre'pyakSaraM tu mokSe'pi kSIramapsu ca 1355 svarNe'pi bhUricandrau dvau dvAramAtre'pi gopuram / guhAdambhau gahvare dve raho'ntikamupahvare / / 1356 puro'dhikamupagrANyagAre nagare puram / mandiraM cAtha rASTro'strI viSaye syAdupadrave / / 1357 asari bhaye va vajro'strI hIrake pavau / tatraM pradhAne siddhAnte sUtravAye paricchade || 1358 auzIracAmare daNDe'pyazIraM zayanAsane / puSkaraM karihastAye vAdyabhANDamukhe jale || 1359 vyomni khaGgaphale padme tIrthauSadhivizeSayoH // 1360 antaramavakAzAvadhiparidhAnAntardhibhedatAdarthye | chidrAtmIyavinAvahiravasaramadhye'ntarAtmani ca // 1361 1362 muste'pi piTharaM rAjakazeruNyapi nAgaram / zArvaraM tvandhatamase ghAtuke bhedyaliGgakam gauro'ruNe site pIte vraNakAryapyaruSkaraH / jaTharaH kaThine'pi syAdadhastAdapi cAdharaH / / 1363 anAkule'pi caikAgro vyagro vyAsakta Akule / uparyudIcya zreSTheSvapyuttaraH syaadnuttrH|| 1364 eSAM viparyaye zreSThe dUrAnAtmottamAH parAH | svAdupriyau tu madhurau krUrau kaThinanirdayau // udAro dAtRmahatoritarastvanyanIcayoH / mandasvacchandayoH svairaH zubhramudIta zuklayoH // cUDA kirITaM kezAzca saMyatA maulayastrayaH / drumaprabhedamAtaGgakANDapuSpANi pIlavaH // kRtAntAnehasoH kAlazcaturthe'pi yuge kaliH / syAtkuraGge'pi kamalaH prAvAre'pi ca kambala: 1368 karopahArayoH puMsi baliH prANyaGgaje striyAm | sthaulyasAmarthya sainyeSu balaM nA kAkasIriNoH 1369 vAtUlaH puMsi vAtyAyAmapi vAtAsa he triSu / bhedyaliGgaH zaThe vyAlaH puMsi zvApadasarpayoH / / 1370 1365 1366 1367 1 darodaramapi 2 vAtulo'pi. For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 48 abhidhAna saMgrahaH - 1 nAmaliGgAnuzAsanam / 1 malo'strI pApaviTkiTTAnyastrI zUlaM rugAyudham / zaGkAvapi dvayoH kIla: pAli: ruyayaGkapaGgiSu || kalA zilpe kAlabhede'pyAlI sakhyAvalI api / abdhyambuvikRtau velA kAlamaryAdayorapi / / 1372 bahulAH kRttikA gAvo bahulo'gnau zitau triSu / lIlA vilAsakriyayorupalA zarkarApi ca 1373 zoNite'mbhasi kIlAla mUlamAdye ziphAbhayoH / jAlaM samUha AnAyagavAkSakSArakeSvapi // 1374 zIlaM khabhAve sadvRtte sasye hetukRte phalam / chadirnetrarujo: klIvaM samUhe paTalaM na nA / / 1375 adhaHsvarUpayorastrI talaM syAccAmiSe palam | aurvAnale'pi pAtAlaM cailaM vastre'dhame triSu / / 1376 kukUlaM zaGkubhiH kIrNe zvabhre nA tu tupAnale / nirNIte kevalamiti triliGgaM tvekakRtsnayoH / / 1377 paryAtikSemapuNyeSu kuzalaM zikSite triSu / pravAlamaGkure'pyastrI triSu sthUlaM jaDe'pi ca // 1378 karAlo danture tuGge cArau dakSe ca pezalaH / mUrkhe'rbhake'pi bAlaH sAlolaJcalasatRSNayoH 1379 Facial aaraat janmaharau bhavau / mantrI sahAya: sacivau patizAkhinarA dhavAH || 1380 avayaH zailapArkA AjJAddAnAdhvarA havAH / bhAvaH sattAsvabhAvAbhiprAyaceSTAtmajanmasu || 138 1 phale puNe prasavo garbhamocane / avizvAse'pave'pi nikRtAvapi nihnavaH // 1382 utsekAmayoricchAprasare maha utsavaH / anubhAvaH prabhAve ca satAM ca matinidhaye // syAjjanmahetuH prabhavaH sthAnaM cAdyopalabdhaye / zUdrAyAM vipratanaye zastre pArazavo mataH / / 1384 dhruvamabhede klIvaM tu nizcite zAzvate triSu / svo jJAtAvAtmani svaM triSvAtmIye svo'striyAM dhane 1385 anaras navI paripaNe'pi ca / zivA gaurIpheravayordvandvaM kalahayugmayoH // 1386 dravyAsutryavasAyeSu sattvamastrI tu jantuSu / klIbaM napuMsakaM paNThe vAcyaliGgamavikrame || 1383 1387 viza vaizyamanujau dvau carAbhimarau spazau / dvau rAzI puJjameSAdyau dvau vaMzau kulamaskarau1388 rahaHprakAzau vIkAzau nirdezo bhRtibhogayoH / kRtAnte puMsi kInAzaH kssudrkrsskyostrissu|| 1389 pade lakSye nimitta'padezaH syAtkuzamapsu ca / dazAvasthAnekavidhApyAzA tRSNApi cAyatA 1390 zAstrI kariNI ca syAdRgjJAne jJAtari triSu / syAtkarkazaH sAhasikaH kaThorAmasRNAvapi / / 1391 prakAzo'tiprasiddhe'pi zizAvajJe ca bAlizaH / kozo'strI kumale khaGgapidhAne'rthau divyayoH 1392 sugmatsyAvanimiSau puruSAvAtmamAnavau / kAkamatsyAtkhagau dhvAmI kakSau tu tRNavIrudhau // 1393 rity: re it SaH preSaNamardane / pakSaH sahAye'pyuSNISaH ziroveSTakirITayoH || 1394 zukrale mUSake zreSThe sukRte vRSabhe vRSa: / dyUte'kSe zAriphalake'pyAkarSo'thAkSamindriye // 1395 nA dyUtAGge karSacakre vyavahAre kalidrume / karpUrvArtA karISAgniH karpU: kulyAbhidhAyinI // 1396 bhAve tatkriyAyAM ca pauruSaM viSamapsu ca / upAdAne'pyAmiSaM syAdaparAdhe'pi kilbiSam 1397 syAhRSTau lokadhAvaMze vatsare varSa mastriyAm / prekSA nRtyekSaNaM prajJA bhikSA sevArthanA bhRtiH || 1398 vid zobhA triSu pare nyakSaM kAnyanikRSTayoH / pratyakSe'dhikRte'dhyakSo rUkSasvapremNyacikaNe // vizvetacchada haMsa sUryI vibhAvasU / vatsau varNakavarSo dvau sAraGgAzca divaukasaH || 1400 zRGgArAdau viSe vIrye guNe rAge drave rasaH / puMsyuttaMsAvataMsau dvau karNapUre ca zekhare // devabhede'nale razmau vasU ratne dhane vasu / viSNau ca vedhAH strI tvAzIhitAzaMsAhidaMSTrayoH 1402 lAlase prArthanautsukye hiMsA cauryAdikarma ca / prasUravApi bhUdyAvau rodasyo rodasI ca te 1403 1401 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam-4 avyayavargaH / jvAlAbhAsau na puMsyaciotirbhadyotadRSTiSu / pApAparAdhayorAgaH khgvaalyaadinorvyH|| 1404 tejaHpugeSayorva! mahastUtsavatejasoH / rajo guNe ca strIpuSpe rAho dhvAnte guNe tamaH // 1405 chandaH padye'bhilASe ca tapaH kRcchAdikarma ca / saho balaM sahA mArgo nabhaH khaM zrAvaNo nbhaaH|| okaH sadmAzrayazcaukAH payaH kSIraM payo'mbu ca / ojo dIptau bale srota indriye nimnagAraye 1407 tejaHprabhAve dIptau ca bale zukre'pyatastriSu / vidvAnvidaMzca bIbhatso hiMsro'pyatizaye khamI // 1408 vRddhaprazasyayoyAyAnkanIyAMstu yuvAlpayoH / varIyAMstUruvarayoH sAdhIyAnsAdhubADhayoH // 1409 dale'pi baha nirbandhoparAgArkAdayo grahAH / dvAryApIDe kvAtharase ni!ho nAgadantake // 1410 tulAsUtre'zvAdirazmau pragrAhaHpragraho'pi ca / patnIparijanAdAnamUlazApAH prigrhaaH|| 1411 dAreSu ca gRhAH zroNyAmapyAroho vrstriyaaH| vyUho vRnde'pyahiva'tre'pyagnIndvastimopahAH1412 paricchade nRpArhe'rthe paribarho'vyayAH pare / AGISadarthe'bhivyAptau sImArthe dhAtuyogaje // 1413 A pragRhyaH smRtau vAkye 'pyAstu syAtkopapIDayoH / pApakutsepadarthe ku dhiG nirbhartsananindayoH // cAnvAcayasamAhAretaretarasamucaye / svastyAzI:kSemapuNyAdau prakarSe laGghane'pyati // 1416 svitprazne ca vitarke ca tu syAdbhede'vadhAraNe / sakRtsahaikavAre cApyArAdarasamIpayoH // 1416 pratIcyAM carame pazcAdutApyarthavikalpayoH / punaHsahArthayoH zazvatsAkSAtpratyakSatulyayoH // 1417 khedAnukampAsaMtoSavismayAmantraNe bata / hanta harSe'nukampAyAM vAkyArambhaviSAdayoH // 1418 prati pratinidhau vIpsAlakSaNAdau prayogataH / iti hetuprakaraNaprakAzAdisamAptiSu // 1419 prAcyAM purastAtprathame purArthe 'grata ityapi / yAvattAvaJca sAkalye'vadhau mAne'vadhAraNe // 1420 maGgalAnantarArambhapraznakAtsnyeSvatho atha / vRthA nirarthakAvidhyo nA'nekobhayArthayoH // 1421 nu pRcchAyAM vikalpe ca pazcAtsAdRzyayoranu / praznAvadhAraNAnujJAnunayAmantraNe nanu // 1422 gardAsamuccayapraznazaGkAsaMbhAvanAsvapi / upamAyAM vikalpe vA sAmi vardhe jugupsite // 1423 amA saha samIpe ca kaM vAriNi ca mUrdhani / ivetthamarthayorevaM nUnaM tarke'rthanizcaye // 1424 taNImarthe sukhe jopaM kiM pRcchAyAM jugupsane / nAma prAkAzyasaMbhAvya krodhopagamakutsane // 1425 alaM bhUSaNaparyAptizakti vAraNavAcakam / haM vitarke pariprazne samayAntikamadhyayoH // 1426 punaraprathame bhede nirnizcayaniSedhayoH / syAtpravandhe cirAtIte nikaTAgAmike purA // 1427 UryarI corI ca vistAre'GgIkRtau trayam / svarge pare ca loke svarvArtAsaMbhAvyayoH kila 1428 niSedhavAkyAlaMkArajijJAsAnunaye khalu / smiipobhytHshiinsaaklyaabhimukhe'bhitH|| 1421. nAmaprAkAzyayoH prAdurmiyo'nyonyaM rahasyapi / tiro'nto tiryagarthe hA viSAdazugatiH // 1430 ahahatya dbhute khede hi hetAvavadhAraNe // iti nAnArthavargaH // 3 // cirAya niragatrAya cirasyAdyAzcigarthakAH / muhuH punaHpunaH zazvadabhIkSNamasakRtsamAH // 1432 srAgjhaTityaJjasAhAya drAG maGkSa sapadi dute / balavatsuSTu kimuta svatyatIva ca nirbhare // 1.433 pRthagvinAntareNarte hiruGa nAnA ca varjane / yattadyatastato hetAvasAkalye tu ciJcana // 1434 kadAcijjAtu sArdhaM tu sAkaM satrA samaM saha / AnukUlyArthaka prAdhvaM vyarthake tu vRthA mudhA 1435 For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / Aho utAho kimuta vikalpa kiM kimUta ca ! tu hi ca sma ha vai pAdapUraNe pUjane svti||1436 divAhItyatha doSA ca naktaM ca rajanAviti / tiryagarthe sAci tiro'pyatha saMbodhanArthakAH // 1437 syuH pyATa pADaGga he hai bhoH samayA nikaSA hiruk / atarkite tu sahasA syAtpuraH purato'grataH // svAhA devahavirdAne auSaT vauSaT vaSaT svadhA / kiMcidISanmanAgalye pretyAmutra bhavAntare // 1439 va vA yathA tathevaivaM sAmye'ho hI ca vismaye / maune tu tRSNI tUSNIkAM sadyaH sapadi tatkSaNe // 1440 diSTayA samupajoSaM cetyAnande'thAntare'ntarA ! antareNa ca madhye syuH prasahya tu haThArthakam 1441 yukte dve sAMprataM sthAne'bhIkSNaM zazvadanArate / abhAve nahya no nApi mAsma mAlaM ca vAraNe 1442 pakSAntare cedyadi ca tattve baddhAJjasA dvayam / prAkAzye prAdurAviH syAdomevaM paramaM mate // 1443 samantatastu paritaH sarvatA viSvagityapi / akAmAnumatau kAmamasUyopagame'stu ca // 1444 nanu ca syAdvirodhoktau kaJcitkAmapravedane / niHSamaM duHpamaM gaye yathAsvaM tu yathAyatham // 1445 mRSA mithyA ca vitathe yathArtha tu yathAtatham / syurevaM tu punarve vetyavadhAraNavAcakAH // 1446 prAgItArthakaM nUnamavazyaM nizcaye dvayam / saMvadvarSe'vare lAgAmevaM svayamAtmanA // 1447 alpe nIcaimahatyuccaiH prAyo bhUmyadrute zanaiH / sanA nitye bahirvAhye smAtIte'stamadarzane // 1448 asti sattve rupoktAvu UM prazne'nanaye tvayi / hUM taka syATuSA rAtrevasAne namo natau // 1449 punararthe'Gga nindAyAM duSTu suSTu prazaMsane / sAyaM sAye prage prAtaH prabhAte nikaSAntike // 1450 parutparAyaiSamo'bde pUrva pUrvatare yati / adyAtrAyatha pUrve'hItyAdau pUrvottarAparAt // 1451 tathAdharAnyAnyataretarAtpUrveyurAdayaH / ubhayAzcobhayeAH pare tvahni paredyavi / / 1452 hyo gate nAgate'hni zvaH parazvastu pare'hani / tadA tadAnoM yugapadekadA sarvadA sadA // 1453 ehi saMpratIdAnImadhunA sAMprataM tathA / digdezakAle pUrvAdau prAgudakpratyagAdayaH // 1454 ityavyayavagaH / / 4 // saliGgazAstraiH sannAdikRttaddhitasamAsajaiH / anuktaiH saMgrahe liGgaM saMkIrNavadihonnayet // 1455 liGgazeSavidhippI vizeSairyadyavAdhitaH / striyAmIdvirAmaikAcsayoniprANinAma ca // 1456 nAma vigunnizAvallIvINAdigbhUnadIhiyAm / adantaidvigurekArtho na sa pAtrayugAdibhiH // 1457 talvRnde yenika TyatrA vaira maithunikAdivuna / strIbhAvAdAvaniktiNNvulNacNvuckyavyujianizAH // uNAdipu nirUrIzca GayAGantaM calaM sthiram / tatkrIDAyAM praharaNaM cenmauSTA pAllavA Na dik 1459 vo aH sA kriyAsyAM cedANDapAtA hi phAlgunI / zyainaMpAtA ca mRgayA tailaMpAtA svadheti dik // strI syAtkAcinmRNAlyAdivivakSApacaye yadi / laGkA zephAlikA TIkA dhAtakI paJjikADhakI 1461 sidhrakA sArikA hikkA prAcikolkA pipIlikA / tindukI kaNikA bhaGgiH suraGgAsUcimADhayaH 1462 picchAvitaNDAkAkiNyacaNiH zANI duNI darat / sAtiH kanthA tathAsandI nAbhI gajasabhApi ca // jhallarI carcage pArI horA laTA ca sidhmalA / lAkSA likSA ca gaNDUSA gRdhrasI camasI masI 1464 puMstve sabhedAnucarAH saparyAyAH sugasugaH / svargayAgAdrimeghAdhidrukAlAsizagagyaH // 1465 1 kAkinI ca. For Private and Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam-5 liGgAdisaMgrahavargaH / karagaNDoSTadordantakaNThakezanakhastanAH / ahAhAntAH kSveDabhedA rAtrAntAH prAgasaMkhyakAH // 1466 zrIveSTAdyAzca niryAsA asannantA abaadhitaaH| kazerujatuvastUni hilA turuvirAmakAH // 1467 kaSaNabhamaropAntA yadyadantA amI atha / pathanayasaTopAntA gotrAkhyAzcaraNAhayAH // 1468 nAmnyakartari bhAve ca ghaJajanaGgaghAthucaH / lyuH kartarImanijbhAve ko ghoH kiH prAdito'nyataH1469 dvandve'zvavaDavAvazvavaDavA na samAhRte / kAntaH sUryenduparyAyapUrvo'yaHpUrvako'pi ca // 1470 vaTakazcAnuvAkazca rallakazca kuDaGgakaH / pulo nyUGkhaH samudgazca viTa paTTadhaTAH khaTAH // 1471 koTTAraghaTTahaTTAzca piNDagoNDapicaNDavat / gaDuH karaNDo laguDo varaNDazca kiNo ghuNaH // 1472 dRtisImantaharito romanthodgIthabuddAH / kAsamo'va'daH kundaH phenastUpau sayUpakau // 1473 AtapaH kSatriye nAbhiH kuNapakSurakedarAH / pUrakSurapracukrAzca golahiGgulapudgalAH // 1474 vetAlabhallamallAzca puroDAzo'pi paTTizaH / kulmASo rabhasazcaiva sakaTAhaH patadgrahaH // 1475 dvihIne'nyacca gvAraNyaparNazvabhrahimodakam / zItoSNamAMsarudhiramukhAkSidraviNaM balam // 1476 phalahemazulbalohasugvaduHkha zubhAzubham / jalapuSpANi lavaNaM vyaJjanAnyanulepanam // 1477 koTyAH zatAdisaMkhyAnyA vA lakSA niyutaM ca tat / TyackamasisusannantaM yadanAntamakartari 1478 trAntaM salopadhaM ziSTaM rAtraM prAksaMkhyayAnvitam / pAtrAdyadantairekArtho dvigurlakSyAnusArataH // 1479 dvandvaikavAvyayIbhAvau pathaH sNkhyaavyyaatprH| SaSTayAzchAyA bahUnAM cedvicchAyaM saMhatau sabhA // 1480 zAlArthApi parA rAjAmanuSyArthAdagajakAt / dAsIsabhaM nRpasabhaM rakSaHsabhamimA dizaH / / 148? upajJopakramAntazca tadAditvaprakAzane / kopajJakopakramAdi kandhozInaranAmasu // 1482 bhAve naNakacidbhayo'nye samUhe bhAvakarmaNoH / adantapratyayAH puNyasudinAbhyAM vahaH paraH // 1483 kriyAvyayAnAM bhedakAnyekale'pyukthatoTake / cocaM picchaM gRhasthUNaM tirITaM marma yojanam // 1484 rAjasUyaM vAjapeyaM gadyapadye kRtau kaveH / mANikyabhASyasindUracIracIvarapiJjaram // 1485 lokAyataM haritAlaM vidalasthAlabAlhikam / punapuMsakayoH zeSo'rdharcapiNyAkakaNTakAH // 1486 modakastaNDakaSTakaH zATakaH karpaTo'rbudaH / pAtakodyogacarakatamAlAmalakA naDaH // 1487 kuSTaM muNDaM zIdhu yustaM kSveDitaM kSemakuTTimam / saMgamaM zatamAnArmazambalAvyayatANDavam // 1488 kaviyaM kendakArpAsaM pAgavAraM yugaMdharam / yUpaM pragrIvapAtrIve yUpaM camasacikkasau // 1489. ardharcAdau vRtAdInAM puMstvAcaM vaidikaM dhruvam / tannoktamiha loke 'pi taccedastyastu zeSavat / / 1490 strIpuMsayorapatyAntA dvicatuHSaTpadoggAH / jAtibhedAH pumAkhyAzca strIyogaiH saha mallakaH // 1491 UrmirvarATakaH khAtirvarNako jhATalirmanuH / mUSA sRpATI karkandhUryaSTiH zATI kaTI kuTI // 1492 strInapuMsakayorbhAvakriyayoH vyakvaciJca vuJ / aucityamaucitI maitrI maitryaM vumAgudAhRtaH // 1493 SaSTayantaprAkpadAH senAchAyAzAlAsurAnizAH / syAdvA nRsenaM zvanizaM gozAlamitare ca dik 1494 Avannantottarapado dviguzvAsi nazca lup / trikhaTaM ca trikhaTTI ca tritakSaM ca tritakSyapi // 1495 triSu pAtrI puTI vATI peTI kuvaladADimau / paraM liGgaM svapradhAne dvandve tatpuruSe'pi tat / / 1496 arthAntAH prAdyalaMprAptApannapUrvAH paropagAH / taddhitArtho dviguH saMkhyAsarvanAmatadantakAH // 1497 1 dantyAdirApe. 2 'karma' iti kvacitpAThaH-iti mukuTaH. For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-1 nAmaliGgAnuzAsanam / bahuvrIhiradiGnAmnAmunneyaM tadudAhRtam / guNadravyakriyAyogopAdhibhiH paragAminaH // 1498 kRtaH kartaryasaMjJAyAM kRtyAH kartari karmaNi / aNAdyantAstena raktAdyarthe nAnArthabhedakAH // 1499 SaTsaMjJakAstriSu samA yuSmadasmattiGavyayam / paraM virodhe zeSaM tu jJeyaM ziSTaprayogataH // 1500 iti liGgAdisaMgrahavarga: / / 5 / / ityamarasiMhakRtau nAmaliGgAnuzAsane / sAmAnyakANDastRtIyaH sAGga eva samarthitaH // 1501 For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org THE ABHIDHANA-SANGRAHA OR A COLLECTION OF SANSKRIT ANCIENT LEXICONS Nos. 2, 3, 4, 5. THE TRIKANDAS'ESHA, THE TIARA VALE, THE EKAKSHARAKOSHA. AND THE DVIRUPAKOSHA OF PURUSHOTTAMADEVA. EDITED BY PANDIT DURGA PRASAD. KASINATH PANDURANG PARAB AND PANDIT SIVADATTA. PRINTED AND PUBLISHED BY THE PROPRIETOR OF THE NIRNAYA-SAGARA PRESS. BOMBAY, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1889. Price 9 Annas. For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIH // abhidhAnasaMgrahaH nAma sNskRtpraaciinkoshgrnthsmuccyH| tatra (2, 3, 4, 5) puruSottamadevakRtAH trikANDazeSa-hArAvalI-ekAkSarakoza dviruupkoshaaH| kAvyamAlAmaMpAdaka-paNDitadurgAprasAda-kAzInAthAbhyAm, jayapurarAjakIyasaMskRtapAThazAlAdhyApakadAdhIcapaNDitabAranAthAtmajapaNDizivadattena ca sNshodhitaaH| zAke 1811 vatsare mumbayyA nirNayasAgarAkhyayatrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItAH / mUlyaM 9 ANakAH / For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir trikANDazeSasya viSayAnukramaH / vissyaaH| pAstAvika zlokAH 1 svargavarga: ... 2 vyomavarga: ... ... 3 digvarga: ... ... 1 kAlavarga: ... , dhIvarga: prathamaM kANDam / shlokaaH| viSayAH / zlokAH / 1- 36 zabdAdivargaH ... ... ...121-124 ... 4-83 7 nATyavarga: ... ... ... ...125-141 ... 84 8 pAtAlabhogivargaH ... ... ...142-149 ... 85--106 9 narakavargaH ... ... ... ...150 ...107-119 10 vArivargaH ... ... ... ...151-180 ...120 dvitIyaM kANDam / , bhUmivargaH ... ... ... ...181-204 6 manuSyavargaH ... ... ... ...300-343 : puravargaH ... ... ... ...205-211 7 brahmavarga: ... ...344-375 3 daulavargaH ... ... .... ...212--218 8 kSatriyavargaH... ... ... ...376-438 4 vanauSadhivarga: ... ... ...219-261 9 vaizyavagaH ... ... ... ...439-475 , siMhAdivarga: ... ... ...262--299 10 zUdravargaH ... ... ... ...476 494 , vizeninavaga: ... ... 2 sakINavarga: ... ... : nAnArthavargaH tRtIyaM kANDam / 495-522 / 4 avyayavargaH ... ... 1021-1026 523-552 / 5 liGgAdisaMgrahavargaH ... ... 1027-1052 553-1020 kANDasamApti zlokaH ... 1053 hArAvalyA viSayAnukramaH / vissyaaH| shlokaaH| vissyaaH| shlokaaH| prAstAvika zlokAH ... ... ... 1- 7 4 nAnArthe'rdha zlokAvadhi: ... ...227-254 , zlokAvadhiH... ... ... ... 8-26 / 5 nAnArthe pAdAvadhiH ... ... ...255-272 2 ardha zlokAvadhiH ... ... ... 27-122 samApti zlokAH ... ... ...273-28. 3 pAdAvadhiH ... ... ... ...123-226/ - - For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purussottmdevH| amarakoSapariziSTarUpasya trikANDazeSasya kartA puruSottamadevo vaGgadezIyo halAyudhavaMzotpannaH rivastAbdIyatrayodazazatakottarArdhAnna prAcIna iti nAnArthasaMgrahopodAte (14 pRSThe) zrIAnandarAmo vakti / marAThIbhASAnibaddha kavicaritrAkhyagranthe tu 'puruSottamaH kaliGgadezamahIpatiH zAlivAhanazakAbdacaturdazazataka AsIt / kaTakAbhidhAnaM nagaraM ca tadrAjadhAnI babhUva / sa ca orisAkSatriya AsIt / tenaiva trikANDazepaH, hArAvalI, ekAkSarakoSaH, iti granthatrayaM svadezIyapAThazAlopayuktaM praNItam' ityAdyuktamasti / sakArabhedo jakArabhedazceti koSadvayamanyadapi puruSottamena praNItamastIti zrIrAjendralAlamitrapraNItasUcIpatrataH pratIyate / hArAvalIsamAptau zrIdhRtisiMhajanamejayayoH samaM nirUpya dhRtisiMhavacanAdhAreNa hArAvalI praNIteti puruSottamo vadati / tatra ko'yaM dhRtisiMho janamejayazceti na nizcayaH / rAjendralAlamitrastu 'noTisis oNv saMskRta myAnyuskripTas' nAmni sUcIpatre dazame ekAdaze vA vistAbdazatake puruSottamasattAM vadati / asmAbhistu puruSottamaviSaye kimapi na jJAyate / (1) trikANDazeSaH, (2) hArAvalI, (3) varNadezanA, iti granthatrayaM puruSottamadevapraNItamupalabhyate / ekAkSarakopa-dvirUpakoSau ca puruSottamadevakRtAviti saMdigdham / yataH kvacideva tatpustake puruSottamadevanAmopalabhyate / viSNubhaktikalpalatAbhidhaM kAvyamapi puruSottamapraNItamasti / so'pyayameva trikANDazepAdikartA puruSottama iti bhAti / tatrAsmAbhirmudraNaM yeSAM pustakAnAmAdhAreNa kRtaM tannAmAni--- trikANDazeSapustakAni-.... ka-jayapurarAjagurubhaTTalakSmIdattasUnubhazrIdattAnAM pustakam, 1690 mite vikramasaMvatsare kAzyAM likhitam / kha-jayapurarAjavaidyazrIkRSNazarmaNAm / ga-jayapuranivAmidigambarajainapaNDitaphatelAlAnAm / / gha-1788 mite'bde mumbayyAM candraprakAzayatrAlaye mudritam / hArAvalIpustakAni ka-jayapuramahArAjAzritamaithilAbhijanadharmazAstrinaiyAyikazrIraghuvarazarmaNAm / kha-~-mumbayyAM mudritam / ga-kAzyAM mudritam / ekAkSarakoSapustakAni ka-pUrvoktavizeSaNaviziSTazrIraghuvarazarmaNAm / kha-mumbayyAM mudritam / ga---kalikattAnagare hRSIkezabhaTTAcAryeNa mudritam / dvirUpakoSapustakAni--- ka-kalikattAmudritam / kha-kAzyAM mudritam / etatpustakAdhAraNAsmanmudraNaM saMpannamiti zivam // For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIH // Feem abhidhaansNgrhH| (2) zrIpuruSottamadevapraNItaH trikaannddshessH| prathama kANDam / jayanti santaH kuzalaM prajAnAM namo munIndrAya surAH smRtAH sthaH / stutAsi vAgdevi dayasva mAtarvidhehi vinAdhipa maGgalAni // alaukikakhAdamaraH svakoSe na yAni nAmAni samullilekha / vilokya tairapyadhunA pracAramayaM prayatnaH puruSottamasya / vargakramastathA nAmaliGgayostUpadezatA / paribhASAdikaM sarvamatrApyamarakoSavat // svarloko devalokaH syAdavarohaH phalodayaH / mandaraH sairikaH zakrabhavanaM khaM divaM nabhaH // svAhAbhujastu vasulAH pUjitAzca cirAyuSaH / zaubhA nilimpA jhupadaH khargiNazca nbhHsdH|| 5 RnAmA khaditirdevamAtA syAdatha pUrvajAH / pitarazcandragolasthA nyasta zastrAH khadhAbhujaH // kavyavAlAdayaste ca daityAstu praghasAH kSavAH / RtuhiSazceSTimuSo daityamAtA ditirdanuH // 7 vuddhAH kaniSThagamahAmunidharmavakrarAgArayastrizaraNAH khazamo dazArhaH / / tApI guNAkaramahAsukhacakriNazca maitrIvalI samajitArisamantabhadrAH // mahAbodhirdharmadhAtuH zvetaketajinaH khajit / trimUrtirdazabhUmIzaH paJcajJAno bahukSamaH // 9 saMbuddhaH karuNAkarcaH sarvadarzI mahAbalaH / vizvavodho dharmakAyaH saMgato'rhansunizcitaH // 10 vyomAbho dvAdazAkSazca vItarAgaH subhASitaH / sarvArthasiddhastu mahAzramaNaH kalizAsanaH // 11 gopezazcAthAsya yAzodhareyo vAhulaH sutaH / devadatto'nujo'tha syuH zrAvakAH ziSyasaMjinaH // 12 pratyekabuddhAH khagAH syuH sudAntAzcaikacAriNaH / svayaMbhuvo'tha mArIcI trimukhA vajrakAlikA // 13 vikaTA vaikravArAhI gaurI potrirathA ca sA / lokanAthastu lokezaH sarojI guNasAgaraH // 14 1 kha-ga-pustakayoH prArambhe 'yo nirguNo guNamayaM vitanoti vizvaM tApatrayaM harati yastapano'pyajakham / kAlAtmako jagati jIvayate ca jantanbrahmANDasaMpuTamaNi dhumaNi tamIDe // ' ityayamadhika loka upalabhyate. 2 'yoH mupadezatA' ka-kha-ga. 3 'pyamarasiMhavat' ka. 4 'sairibhaH kha-ga-gha. 5 'subalAH' kezave, 'mubAlAH' deme. 6 'kSarAH' kha-ga, varAH'gha, 7 haima-kaizavayostu 'gahula:'. 8 haime 'devadanA prajA yasya sa devadattAprajaH' iti vyAkhyAtatvAt 'devadattAnajA' iti pAThaH pratibhAti. 9 'vajravArAhI gha-kha. 'vakravArAhI' ga. For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / lokezvaraH kRpAdvaitaH sudhAvarSI halAhalaH / sukhAvatIzvaraH kanyArAmo'sitAbhazekharaH // 15 cintAmaNiH padmapANivahurUpaH khasarpaNaH / avIcidarzI kAraNDavyUhaH potalakapriyaH // 16 jaTAdharo mahAvIryo vaikrasUryo'valokitaH / tArA mahAzrIroMkArA svAhA zrIzca manoramA // 17 tAriNI ca jayAnantA zivA lokezvarAtmajA / khadUravAsinI bhadrA vezyAlI ca sarasvatI // 18 zaGkhinI ca mahAtArA vasudhArA dhanandadA / trilocanA locanA syAnmaNibhadrastu jambhalaH // 19 pUrvayakSo jalendro'tha maJjuzrInidarpaNaH / maJjavakro maJjughoSaH kumAro'STAracakravAn // 20 sthiracakro vajradharaH prajJAkAyazca vAdirAT / nIlotpalI mahArAjanIla: zArdUlavAhanaH // 21 dhiyAMpatiH pUrvajinaH khaDgI daNDI vibhUSaNaH / vAlavrataH paJcavIraH siMhakeliH zikhAdharaH // 22 vAgIzvaro'tha hevako herukazcakrasaMvaraH / devo vajrakapAlI ca nizumbhI zazizekharaH // 23 vaijraTIko'tha maitreyo yuvagajo'jitazca saH / cIvarI zramaNo bhikSuvandyazcaitro'tha celukaH // 24 zrAmaNeraH pravajito mahopAsakagomikau / prajJApAramitA buddhamAtA tacchAstranAma ca // atha haMsaratho brahmA viriJco'STazravAH sanat / saJjaH prANazca vedIzavedagarbhI purANagIH // 26 dharU~jo vizvaretAzca kamalaH prapitAmahaH / nAbhijanmA zatadhRtirbrAhmI tu brahmakanyakA // 27 vAgdevI zAradA zuklA mahAzvetA sarasvatI // atha harizazabinduzrIkarazrIvarAhAjitaparapuruSazrIgarbhaSabindvanantAH / narakajihatadhAmA kezaTo janmakIlaH RtupuruSanRsiMhakthajascadevAH // kokaH purANapuruSo nalinezayazca vAsunarAyaNapunarvasuvizvarUpAH / a: zrInivAsadharaNIdharavAmanaikazRGgAzca vRSNiSazatrudazAvatArAH // somagarbhAdidevAdivarAhasvarNavindavaH / gadAgrajo muJjakezI sadAyogI sanAtanaH // rantidevazivakIrtanau tripAtsomasindhurapi rAhumUrdhabhit / kAlanemiyavanAripANDavAbhIlasindhuvRSakRSNakezinaH / / hemazaGkuzatAvartAsandasAtvatavArizAH / vardhamAnaH zatAnando jagannAthaH suyAmunaH // pUtanAdhenukAriSTakezivANUratUMdanaH / bhUkazyapasvasya pitA dunduH kSityaditiH prasUH // syandanastu zatAnandaH sArapizcAsya dArukaH / turaMgAH zaivyasugrIvameghapuSpabalAhakAH // dhvajo bhujaMgahA matrI pavanavyAdhirudbhavaH / zaineyastu zinenaptA yuyudhAnazca sAtyakiH // balabhadrastu hAlaH syAtsaunandI halatAlabhRta / saMvartakI guptacaro rukmidApaikakuNDalaH / / madhupriyo'tha pradyumo jarAbhIruH zamAntakaH / prasUnAzanipaJceSU kaMjano madhusArathiH // rAgaraJjaH kalAkelimadhudIparavIpavaH / / 1 'halAyudhaH' ka. 2 'mugyI ratIzvaraH kha-ga. 3 'kanyAzamo' kha-ga. 4 'vajrasUryaH' gha, 'vakrasUryAvalokitaH' kha-ga. 5 'vaizyA nIlasarasvatI' gha. 6 'maJjacakrI' kha-ga. 'ma abhadraH' gha. 7 'mahArAjo nIlaH' gha. 8 'herambaH' gha. 9 'vatrI kITo' ka. 10 meliko' kha-ga, 'gominau' va. 11 idaM nAnArthavargIcitamapi ka-kha-ga-pastakAnarodhenopanyastama. 12 'vedagarbhaparANagAH' ka-kha-gha, 'vedagarbhapurANajAH' ga. 13 'abjajo' gha. 14 vRpazaka ka kha ga', 15 aripada yAna-kAlanemipadAyAbhanveti. 16 sUdanapadaM pUtanAdibhizcatubhiranvati. For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 47 1 kANDam----1 svargavargaH / i: kanturmakarAGkaH saMkalpabhavo'Ggajazca rUpAstraH / raNaraNako ratiramaNaH saMsAragurumanojanmA // kArmiNazcAsya priyA rAgalatA kelikalA ratiH / se: kelatI cAsya vANA madano mohanastathA // 41 saMtApanaH zoSaNazca nizceSTIkaraNo'pi ca / suto'niruddhaH syAdRzyaketuH prItitRSau sute // 42 zrI ca lakSmI calA sA mA ramA jaladhijendirA / maNiH syamantako haste viSNorurasi kaustubhaH 43 tAWH zilaukAH kAmAyuraruNAvarajazcirAt / pakSisiMha ulUtIzo vajratuNDaH sudhaahrH|| 44 svarNapakSaH sumukhasUH zAlmalI bhujagAzanaH / / zaMbhurbhagAlI kapizAJjanazca hIraH kaTapUrbharurerihANau / purAripacAnanabhairavATTahAsaprahAsAzca khakuntalazca // kaNThekAlajayantaguMhyaguravo joTiGgagopAlako __piGgAkSaH kaTamardaraivatakaTATaGkAvyayAH kUTakRt / candrApIDamahAnaTau ca zamiro haH zailadhanvA jaTA TIno'tharvaNanandivardhanaguDAkezograkAlaMjarAH // mihirANo jagadyoniH kaGkaTIko'bdavAhanaH / kRtaMkaro varo buddhaH supratApo'kuMtazcalaH // 48 u: sthANuH zipiviSTazca maH kIlo dharmavAhanaH / virUpaviSamatryakSaiH saMdhyAnATI vRSAcanaH // 49 ekapAdbhautiko bhadrordhvaretaHpAMsucandanAH / asthimAlI zivazcAsya khaTAGgaM tu sukhNkhnnH|| 50 ajIvako'jakAvazca vRSo bhaGgI riTisvasau / bhRGgirITaH zalo bhRGgI nADIdeho'sthivigrahaH // 51 mahAkAlo mahAbhImo mahAkAyo vRSANakaH / dvAHsthastu nandI shaalngkaaynstaannddvtaalikH|| 52 syAnnandikezvaro'thAryA hiNDI zikharavAsinI / zaktiH siMharathA golA sinIvAlI dRssdvtii||53 sauH kRSNapiGgalA lambA zaileyI gaNanAyikA / vArAlikaikAnaMzA ca zivadUtI yamasvasA // 54 koTavI bAbhravI kaiTabhI kaiTabhA yAdavI karvarI cezvarI cezvarA / / __ bhrAmarI dakSakanyA ca varhidhvajA nandaputrI ca mArIcakAlaMjarI // gautamI tAmasI SaSThI jayantI zUladhaksatI / siMhasvasyA manastAla: sakhyau ca vijayAjaye // 56 vantrazuNDaH karimukhaH pRznizRGgo gaNAgraNIH / tridhAturekadaMSTazca dvideho mUSikAcanaH // 57 vighnahArI kumArastu svAmI dvAdazalocanaH / bAlacaryaH siddhasenaH kRkavAkudhvajazca saH // mArjArakarNI cAmuNDA karNamoTI ca carcikA // devarAjastulaH kauziko'sanmahA bAhudanteyadalmI varANo'dribhit / vajrapANimahendraH suragrAmaNIryAmanemirvRSA nAkanAtho hariH // prAcInabarhiH khadiraH kapilAzvo varakratuH / prAcIpatistapastaGkaH pulomArizca mAhiraH // 61 pRtanApAT priyA basya caurudhArA shtaavrii| zaciH sutA devasenA mAtalistu hyNkssH|| 62 1 'kelikilA' ka-kha-ga, 'kalikalAvatI' va. 2 'guhya-guru' iti vyastaM samastaM ca. 3 'jhoTiGga' kha-ga. 4 'zazidharo' ka-kha-ga. 5 'kRSkaro varavRddhazca' gha. 6 'varabuddhaH' ka-kha-ga. 7 ''dbhutazvanaH' gha. 8 virUpAkSaviSamAkSatyakSAH. 9 'sukhaM ghuNaH' gha, 'suSTha khaM sunoti sukhaMsuNaH' iti haimaH, 10 'tapastabhA' kha-ga. 11'cAkarAvA.' 12 'zacI' ga-ya. For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH---2 trikANDazeSaH / uccaiHzravAH zvetahayo vRSaNazvo'marAvatI / vRSabhAsA surapurI vanamaindraM vRSaNvasu // nandanaM kandasAraM syAnmizrakAvaNamityapi / hastimallazcaturdanto bhadrareNurmadAmbaraH // zvetadvipaH sudAmAtha vajro'strI girikaNTakaH / vannAzanirbhidurbhidro jaimbhAvI tridazAyudham // 65 zatadhAraM zatAraM cAbhrotthaM bhidiramambujam / vidyAdharaH kAmarUpI khecaraH sthirayauvanaH // 66 sparzAnandAratimadApsarasaH sudamAtmajAH / daivodyAnAni vaibhrAja mizrakaM sidhrakAvaNam // 67 caitrarathaM ca nAsikyau yujau dasrau gadAgadau // zuSmaghAsighasavo'JcatirjuhUrANa ISiraMtuSagrahAzirAH / chAgavAhanapRdAkubarhiSaH svarNasaptadhUtamatradIdhitiH // parparIkahavanAnipIthAH saptajihvasamidhAvasitArciH / nAciketabhujibhArathavizvapsAH zuciH pecisamantabhujau ca // vaDavAgnau tu salilendhanaH syAdvaDavAmukhaH / kIkadhvajo vANijazca skandhAgniH sthUlakASTadhak // 71 chAMgaNastu karIpAgnistRNAgniH syAttaratsamaH / tuSAnalaH kukUlaH syAnmusurodhAgnikukuTe // 72 zuSkalo dahanolkA syAdaGgAre kokilAjjhalau / dhUmo'mbhasUrmarudvAhakhatamAlazikhidhvajAH // 73 agnivAhaH starI svAhA tvagnAyI dahanapriyA / jIvitezo yamaH zIrNapAdazca mahiSadhvajaH // 74 mando'sya kAntA dhUmorNA citraguptastu lekhakaH / bhRtyau caNDamahAcaNDau kAlIcI tu vicArabhUH 75 paJjikA tvagrasaMdhAnI nRcakSAstu khasAtmajaH / kIlAlapAH palAzI ca kSapATo naraviSvaNaH // 76 saMdhyAvalo rAtrimaTo hanuSaH zamanISadaH / palAzo vikhuraH zaGkaH kApizeyastu piGgakaH // 77 pizAco meghanAdastu varuNo vaH paraMjayaH / daityadevastu vAtizca nabhaH prANo jagadalaH // 78 bhogikAnta: kampalakSmA yazca dhArAvalizca vAH / khazvAsaH kSipaNudhUlidhvajaH zarayuraGkatiH // 79 vAtalo vAtagulmaH syAJcaravAyunidAghajaH / jhaJjhAnilaH prAvRSijo vAsanto malayAnilaH // 80 AHsaGginI ca vAtAlI syAdvAtyA vAtamaNDalI // zrIdadhanakelimayurAzvetodararatnagarbhanidhinAyAH / kutanukuhecchAvasavaH pizAcakI satyasaMgaratrizirAH // luto'sya mAyurAjaH syAttathA varNakavirnidhau // iti svargavargaH // 1 // kunAgiH myAvihAyastu gvaM marunmepavarma ca / / iti vyomavargaH / / 2 / / akSaraM cAtha pAyodaH gvatamAlo gadAmbaraH / madayitnurvAyudAruyomadhUmo nabhogajaH // 85 1 'zvetadvIpaH ka-kha-ga-gha. 2 'jambhAristridazAyadhama' ka-gha, 'jambhAritridazAyudham' kha-ga. 3 'sadhayo' ka-ba-ga-dha. 4 'Ipiva' ka. 5 'zivAH' ka-kha-ga. 6 dIdhitizabdasya svarNAdibhiryogaH. 7 'hasanImaNi' gha, 'havanAyuni' ka-kha-ga. 8. 'bhArata' ka-kha-ga-gha. 9 'pati' ka-kha-ga. 10 'kAyadhvajo' kha-ga, 'kArayajo' ka. 11 'iGgaNa' ka-kha-ga. 12 'muskalo' ka, 'saMkilo' pa. 13 'lAjvalau' kha-ga. 14 'dhUmajhabhaH' ka, 'dhamamamma' gha, dhamabhaGgi kha-ga. 15 'amivAhu' ka-kha-ga. 16 'kAnIcI' ka, 'kAnicitkhukha-ga. 17 'cAravAyu:' ka-kha-ga. 18 bharudrama, meghadharma, For Private and Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 kANDam ---4 kAlavargaH / gaDera: kaMdaro vAtaratho vArimasiH striyAm / karakA syAddhanakako bIjodakamirAvaram // 86 meghAsthi varSaNaM tu syAdgoghRtaM ca parAmRtam / saudAmnI vazanividyudeNubhA cAciradyutiH // 87 tithipraNIdarzavipannizAmaNistrinetracUDAmaNiratrinetrabhaH / sudhAGgapaiTau mRgapijhupakSajau dazAzvasipragrahanemicandirAH // 88 chAyAmRgadharo rAjA mAH parijJo valakSaguH / dvijadAkSAyaNItuGgIrohiNIyajvanAM patiH // 89 uTupaH parvariH kledurjayantastapaso hariH / tArApIDaH khacamaso vikusaH sindhunandanaH // 90 candrikA candrazAlA syAnnIhAra: khanizAjalam / zItaM tu zItalaM patrahimaM tu himadurdinam // 91 kujjhaTivUmamahiSI ratArthA ca kuheTikA / dhUmikA ca nabhoreNugthAgatyAgnimArutI // satyAgnirvAruNivindhyakUTo vAtApisUdanaH / dIptAgniraurvazeyazca samudraculuko'sya tu // 93 priyA kauzItakI lopAmudrAkhyA ca vidarbhajA / prAkphAlguneyastUtathyAnujaH pAruSyagIrathau // 94 dIdividazakarazvakSAH suragururguruH / zukro bhaH zataparvezo maghAbhU gurAsphujit // 95 SoDazAcirnavAcistu maGgalaH kholmukaH kujaH / vudho hemA rAjaputra ekadehaH praharSulaH // 96 syAtpazcAciH zraviSThAja: zyAmAGgai kAGgarodhanAH / zanaizcaro nIlavAsA manda chAyAtmajaH zaniH // 97 rAhustu grahakallolo'bhrapizAco'pyathAhikaH / keturyotIrathastu syAdhAdhAro dhruvazca saH // 98 tatkSaNaM sUryamuktA digbudhairaGgAriNI smRtA / AsannAstamayA dhIrairucyate sopadhUpitA // 99 sunItidhuvamAtA syAnmAtA dakSasya mAriSA / chAyApatho devapathaH somadhArA nabhaHsarit // 100 dinapraNIbavyathiSo bhAnemirgavaravrataH / gabhastihastoM'zudharaH kharAMzu ravirbhagaH // vedodayaH pratidivA bhAntaH pItustamopahaH / / dinamaNiharihelibadhnabhAkoSabhAnUdarathikhagapataGgenAdrayaH saptasaptiH / ___ mihiramahirapIthAH kAlakRtpadmapANiH khamaNiraruNazUrAvaMzumAnaMzumAlI // chAyA syAttapanI mandajananI bhUmayI varI / saMjJA tu ymkaalindiirevntmnudsrsH|| trasareNumahAvIryA svAtiH sUryA suvarcalA / sureNuryumayI vASTrI priye caite vivasvataH // 105 Azmano ramaNo'nUrurjaTAyustvaruNAtmajaH // iti digvargaH // 3 // kAlasvapaSTurjahako bhavanto bhasadityapi / pIthaH pIyustipazcAtha vAsro vyuSTAMzake dinam // 107 uSA prabhAtaM gosargaH sAyotsUgai vikAlake / 108 gatrI rakSojananI niSadvarI cakrabhedinI ghorA / zyAmA yAmyA doSA tuGgI bhautI zatAkSI ca / / vAsugeSA nizAkhyA ca vAsateyI tamAnizau / yasyAM mattA nizi zvAnaH zvanizaM zvanizA ca saa|| 110 niHsaMpAto'rdhagatraH syAtsarvAvasara ityapi / uccandrApararAtrau dvau darzo'mAmAvasI ca sA // 111 1 vazamI' ka-kha. 2 'daNDabhAvAciradyutiH' ka-gha. 3 'piplu' ka-kha-ga-gha. 4 dharo dvAbhyAmanveti. 5 'parvadhiH' kha-ga-va. 6 vAruNI' ka-kha-ga. 7 'gaurathI' gha. 8 'amaravrataH' kha-ga. 9 'bhAnUdavaki' kakha-ga, bhAsUdarathi' gha. 10 'mihara-maNira' gha. 11 sUH' iti yamAdibhiryojyam. 12 'svareNuH' gha. 13 'bhasanto' va. 14 'sAyotsatrau' ka-kha-ga-gha. 15 'vAyurA' ka-kha-ga, 'vAstavoSA' gha. For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha: - 2 trikANDazeSaH / 115 bhUtaH kRSNacaturdazyAM pUrNimA dharmavAsaraH / zakrotsavo dhvajotthAnaM zAradI dyUtapUrNimA || 112 kojAgaraH zaratparva kaumudIcAramakhiyAm | yakSarAtristu dIpAlI caitrAvalyAM madhUtsavaH // 113 suvasantaH kAmamaho vAsantI kUrdanI striyau / zramastu mAso varSAMzo vatsarastu yugAMzakaH // 114 RtuvRttirmaisamAlaH syAtkAlagranthirurvaTaH / kAlaprabhAtaM zaradA prAvRSA tu jalArNavaH // I kaumudaH kArtiko mAsaH phAlgunAlastu phAlgunaH / jyeSThAmUlIyamicchanti mAsamASADha pUrvajam 116 kRtaM satyayugaM tretAnAyI dvAparayajJiyau / kalirjharjharakaH karmayugaM pApaM tu pAtakam // zalyaM taistaM ca kalko'tha bhadraM bhalaM zivaM tathA / zaM zubhaM cAvyaye prANI sattvo rUpaM catuSpade 118 adhAramA karmabhugdehI jIvaH puruSarpudgalau / antaryAmIzvaracAntaHkaraNaM tu mano nigu // 117 119 iti kAlavargaH // 4 // buddhiH paNDA vidA cArvI vicAre tarkanizcayau | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iti dhIvargaH // 5 // guJjA carcA siddhAntottarapakSasamAdhayaH / kRtAntaH pUrvapakSastu codyaM gIrbhaNitirgirA || vAcA chandastu nigamaH sAmnyukthaM svarapattanam / brahmAkSaraM syAdoMkAraH praznadUtI prahelikA // saMjJAdhivacanaM saMdyaHkRtaM lakSaNanAmanI / vyapadezaH prasiddhistu TaMkAro'tha navaH stavaH // zabdAbhilApau bhivAbhidhAnaM vAcako dhvaniH // iti zabdAdivargaH // 6 // 120 For Private and Personal Use Only 121 122 123 124 126 127 128 129 130 dvAsaH kuharitaM cAtha manmano gadgadadhvanau / tUraM tu tUrya syAttADyamAnAstu paTahAdayaH / / kavardiH karatAlI syAddhaninAlA tu kAhalA / maDDuko mardalo mantro DhakkA vijayamardalaH // dragaDaH pratipattUrya DamaruH sUtrakoNakaH / nAlI ghaTI yAmanAlI daNDaDhekA yamerukA || yAmaghoSyatha tAmrI syAnmAnarandhrA vikAlikA / bhavarutpretapaTaho mRtyudaNDakarazca saH // raNatUrya tu saMgrAmapaTa ho bhayaDiNDimaH / bhuktatUryaM nRpAbhIlaM malatUrya mahAkhanaH // mukhavAdyaM vakratAla veNau vivaranAlikA | vAravANiH pragAtA syAtkathakaikanaTau samau // sarvavezI layAlambhaH syAttalAvacaro naTaH / layaputrI naTI nartuH khaDgadhArAdinartake // lavakaH kelakaJcAtha bhaNDazcAduvaTuH samau / gAyano gAthakaH strINAM hallIsaM saha nartanam // 132 I vAtsalyazAntau tu rasau zRGgAraH kaizikaH smRtaH / saMbhogo viprayogazca tadbhedau varNikA masI 133 masirnA dhyAmalaM tu syAdbhyAme'vajJA tu 'pAMsanam / Damarastu camatkAraH prauDhistu kiryadetikA // 134 svedaH prasravaNaM sipro dvayorvrIDo naTArthikA / bhAmaH krodhe niHzamastu zoke vIrya zuTIratA / / 135 chalaM mipaM ca vaidagdhI bhaGgizcebhanimIlikA | utkaNTA ruharuhikA haivyAsasvaticintiyA / / 136 131 125 " 1 'savasantaH' ka-kha. 2 'kardamI' va 3 'mAsamAnaH' ka-gha, 'mAsamanaH' kha-ga. 4 'kalaprabhA tu' kha-ga. 5 'tUkamaM' kha-ga. 6 'mudgalau' ka gha. 7 'satyaMkRta' kha-ga. 8 'karadhiH' va 'kapardi : ' kha-ga. 9 'DhakkAthamerukA' kha- ga. 10 'praNetA' va 'prabhAta' ka. 11 'lyArambhaH' gha. 12 ' ttalovacaro' ka, 'ttalocano' kha - ga. 13 'vipralambha' kha ga gha 14 'vyAmanaM tu vyAme' gha. 15 'paMsanam' ka kha ga 16 'kiyadehikA ' ka, 'kiyadetihA' kha-ga. 17 ' naTAndhikA' va 18 utkaNThetyardha zloko gha-pustake na. 19 'havyAzastuticintiyA' va ga. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1. kANDam - 10 vArivargaH / 138 139 syAcintA cintiyAthodvAhulaM raNaraNaM ca tat / sotkaNThA smRtirAdhyAnaM hevAko'dhyavasAyitA 137 parihAsaH kelimukhaH kelirdevananarmaNI / ATopAropaTaMkArA bhavedArabhaTI striyAm || romodgamastu pulakastvakpuSpaM ca khagaGkaraH / svadoSagUhanaM grakSo rAgasaGgau tu gRnutA // kAmacAraH sa yaccitte pApamAdhAya zaMsanam / kaukRtyaM vipratIsAro vidyAdhAtu viheDanam || 140 duHkhaloko bhavazcaiva saMsAraH kaiSTacArakaH / nirvANamantako mokSaH zItIbhAvaH zamo'mRtam // 141 iti nATyavargaH // 7 // akaM duHkhama caindrI lakSmIH kAlakarNikA || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 145 adho'vyayaM syAtpAtAle saptadhA tadudIritam / atalaM sutalaM caiva vitalaM ca gabhastimat // 142 talaM pratalapAtAle vizekaM zvabhramastriyAm / tamasaM tu nizAcarma nIlapaGkaM rajobalam // 143 dikkaNTako viyadbhUtiH khaMkhagvRtro'tha nAgabhit / dRmbhUH strI syAdvalUtAjagarAvatha halAhalaH // 144 brahmasarpo'zvalAlA ca dvimukhAhirahIraNiH / rAjAhiralagardastu kAlasarpo mahAviSaH || niosgger bhujago bhavetkaukuTikaMdala: / gonAsagonasau hAlAhalaM hAlahalaM viSam // athAnbhakSo dvirasanaH samakolazca bhekabhuk / kumbhInaso maNDalI ca garalaM jeGgulaM viSam // 147 ananto vAsukiH padmo mahApadmo'pi takSakaH / karkoTa: kulikaH zaGkha iyaSTau nAganAyakAH // 148 tadbandhavastu kumudakambalAzvatarAdayaH / purI bhogavatI caiSAM bhoginyo nAgakanyakAH // iti pAtAlabhogivargaH // 8 // 146 149 iti narakavargaH || 9 | 9 150 | 151 152 154 pAthodhisindhumakarAlayavArirAzigaGgAdharendujanakAstimirUrmimAlI vArdhirmirtadrutimikroSamahAzayAzca klIvaM ca zailaziviraM dharaNImlazca // pumAnkacaMgalo vAGkaH kUlaMkapairaMgavau / taranto dAradaH perurmahIprAcIramadvayoH || nadIca kamalaM nIraM nArAH striyAmirA / kaM dakaM jalasthAyamagAthAmbhasAM bhramaH // 153 tAlUro vAyugulmazca kailalAbhaH kalaMkuraH / puroTi : patrajhaMkAre dereNiH kUla cuNDukaH // culuko vanajambAle dalADhye paGgakarvaTa: / taraNI bhelake vAriratho naustarikaH plavaH // risstandhurvahanaM taraNDo vAveTa : pumAn / pAdArakaH syAtpolindaH patravAle tulAghaTaH // kaivarte jAlikaH koTi kupinI syAdatha lavaH / palAvaH paJjarAkheTa : kaeNNTakI tu jalezayaH / / 157 AtmAzI zaMvaro mUko'nimeSo valkavAnapi / mIne vadAla: pAThIno matsyarAjastu rohitaH || 158 tAlAGgacA kulizaH kaTaGkASThIla ityapi / phalakI syAccitraphalI vAjagrIvAM madArmadaH // 155 156 159 For Private and Personal Use Only 1 va pustake'syApyardhasyAbhAvaH 2 asyApyardhasya va pustake'bhAvaH 4 'vipratIkAraH kha ga 5 'rivAdhA tu riheTanam' ka. 8 itaH pAdacatuSTayaM va pustake nAsti 9 ' dinAntako ' gha. 12 'bhANDapuccha' kha-ga, 'bhANDapuSpa' va. 10 'khaluka' va. 11 'hamphU' ka, 'DuNDuH' va. 13 'kauTilaH ' ka. 14 'jAGgalaM' kha-ga, 'jaGgamaM' gha. 15 ' bhaginyo' kha. 16 'zitadru' kha-ga. 17 'parAGgava' va. 18 'mahAprAvAra' kha- ga. 19 'nairaM' kha. 20 'asthAyam' ka gha. 21 'kalamAbhaH ' kha-ga, 'kaNalAbhaH ' gha. ka kha ga 24 itaH pUrvam 'samudrakapha-DiNDIra-jalahAsAstu penake' ityadhikaM va pustake'sti 25 ' karaNDI' gha. 22 'vadAlaH ' va. 23 'stArikolavAH ' 3 'kAmAcAraH ' ka, 'kApyakAraH ' gha. 6 'kaSTakArakaH' va. 7 'zAntIbhAvaH ' ka kha ga. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / kavI RkacapRSTI katroTo jalavyadhaH / zapharaH zvetakola: syAtkhazeTastu khalezayaH // 160 illize vArikarpUragAGgeyazapharAdhipAH / jalatAlo'pyatha calatpUrNimA candracaJcalau // 16? jalavRzcika iJcAke gaGgATeyo galAnilaH / zAlaH zakulagaNDaH syAdandhAhiH kRcikA dvayoH // 162 brAhmI tu paGkagaDako laghugargastrikaNTakaH / tiryagyAnaH kulIraH syAnmukhAstro harilocanaH // 163 bahiHkuTIcara: potAdhAnaM tu syAjjalANDakam / jalarUpastu makaro marolirasidaMSTrakaH // 164 mInarastantunAgastu nakravADavahArakaH / nakrastu vArbhaTaH syAdambukirAto'mbukaNTakaH // 165 jalazUkaramAyAdajhaiSAzanadvadagrahAH / jalakUrmastvambukIzo vaisADhyaH zizukazca saH // 166 udrastu jalamArjArajalAkhunakulaplavAH / mRtkiga dhuvurI vArikRmistu jalamakSikA // 167 paTAlukA jalaukAmbusarpiNI veNivedhinI / vyaGgastu nandako bheko gUDhavIH kSatAlayaH // 168 koko'jihvo'tha paJcAGgagupte koDAjhikacchapau / gaNDuH kiMculiko'thAndhuvikiracUDakazca saH169 VNTA cuNTI ca latAthAndhakapaH karkarAndhukaH / palvalaM dIpikA vApI yaSTikA mInagodhikA 170 avaghaTTAvaTau tulyau tallaM vilaM talaM ca tat / dvijaprapAlavAlaM syAtkedAra: pAMsumardanaH // 171 nadI nirjhariNI rodhovakA sAgaragAminI / talodA campilA sindhurRSikulyA vahA ca sA // 172 yadhvagA gAndinI gaGgA haimavatyugrazekharA / dharmadravI siddhasindhustApI tu yamunA yamI // 173 gvA tu pUrvagaGgA syAnmuglA ca muraMdalA / syAdardhagaGgA kAverI vAsiSTI gautamI same // 174 atha godAvarI bhImopalA golA ca gautamI / saptagodAvaraM tatra kuvalaM tUtpalaM kuvam // 175 karavaM gandhasomaM syAtkandodRzca nizAhasaH / zrIkaraM kRSNakandaM ca raktotpalamalipriyam // 176 lakSmIgRhaM kumuccAtha zAlakaH paGkasUraNaH / pRznI tu kumbhikA vArimUlIpo khamUlikA // 177 sthAdvAricatvaro'thAmbutAlaH salilakuntalaH / zaivalo haTaparNI strI kAvAraM vAricAmaram // 178 padme kAvAraM paGkajaM visanAbhistuM padminI / puTakinyevamevAnyAH kundinItAlinImukhAH // 179 visaNDaM tantulavilaM zRGgATo vArikubjakaH // iti vArivagaH / / 10 // iti trikANDazeSe prathama kANDam / dvitIyaM kANDam / bharbhatadhAtrI girikarNikAdhidvIpA samudrAmbaramekhalA kuH / / kSamAdrikIlA ca jagadvahA ca puMsi smRtI madhyamalokamau // sahA kAntA gandhavatI ratnagarbhA ca medinI / khaMsthalI bhAratAkhyaM tu varSa haimavataM viduH // 182 bhArataM narabhRH kiMpuruSaM hariva tataH / bhadrAzvamuttarakuhiraNmayamilAvRtam // 183 1 'matsyAda.' 2 'bAdhAzana' ka-kha-ga. 3 'rasAbyaH' ka-kha-ga. 4 'jalAtlavAkhunakulaviDAlazunakA api' iti kezavAjjalazabdasyAkhyAdibhistribhiranvayaH. 5 'kRtAlayaH' gha. 6 'reko' gha. 7 'cuNTaH' ka-kha-ga. 8 'cUDA' gha. 9 'adhvagA' kha-ga-gha. 10 'gAndhinI' gha. 11 'kuMTinI' kha-ga, 'kuMdinyamlAninImukhAH' gha. 12 'visaM nu' gha, 'visaMDatantra' ka. 13 tantulavisaM' ka-dha. 14 samudrazabdasya dvAbhyAma'yambara-mekhalAzabdAbhyAM yogaH, 15 'dehinI' ka. 16 khasthalI kha-ga, 'svastanI' dha. For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2 kANDam - 2 puravarga: / 184 185 190 191 192 193 ketumAlamamUni syurbhuvo varSANi vai nava / jambUplakSakuzakrauJcazAkazAlmalipuSkaraiH || dvIpAH saptAtha saptaiva samudrA api kIrtitAH / lavaNekSusurAsarpirdadhidugdharpayomayAH // uparastUpavAnUpo brahmAvartastapovaTaH / kurukSetraM prayAgaM ca himAdriM vindhyamantarA || 186 madhyadezo'tha puNDrAH syurvarendrI gauDanIvRti / prabhAsaH somatIrtha syAdantarvedI kuzasthalI || 187 prAgjyotiSaH kAmarUpe tIrabhuktistu nicchaviH / videhAcAtha kazmIre kIrAH syuH zAstrazilpinaH 188 turuSkAH khazayaSTakA vAhrIkAzca trigartakAH / dazerakA marubhuvo mAlavAH suravantayaH || 189 DAhalAzcedayazcaidyAH kArUSAstu vRhadgRhAH / yadavastu dazArhAH syuH sAtvatAH kukurAzca te // oNDrA utkalanAmAno magadhAH kIkaTA matAH / velAkUlaM tAmaliptaM tAmaliptI tamAlikA / / ekacakraM harigRhaM zaMbhupuryatha vartaniH / pUrvadezo'tha sAketamayodhyottarakozalA || kuzasthalaM kAnyakubjaM nAgAGgaM hastinApuram / gajAhUM hAstinaM cAtha zrAvastI dharmapattanam // kurukSetraM vinazanaM kauzAmbI vatsapattanam / prAjApatyaH prayAgaH syAhArakA vanamAlinI // dvAravatyadhinagarI videhAmithile same / mathurA tu madhUpanaM jivarI tu tapaHsthalI // vArANasI tIrtharAjI vizAlojjayinI same / campA tu mAlinI puSpapuraM pATaliputrakam // devIkoTo vANapuraM koTI varSamumAvanam / syAcchoNitapuraM cAtha yojanaM mArgadhenukam // krimizailastu valmIkaH zakramUrdhA saMcara: / dharaNaH piNDalaH setuH panthAstu kSuddhamo vahaH || 198 vATaH pathazca mAthazca khapuraM tUrdhvagaM puram / harizcandrapuraM zaubhamudraGgaH pratimArgakaH // traGgAtrau nirmuTaM tu paNyAjIvakacaGgale / puMsi haTTakrayArohau janyaM grAmamukhaM ca tat // syAdabhiSyandimanaM zAkhAnagaramityapi / zAsanaM dharmakIlaH syAnmakutiH zUdrazAsanam // paiDrolikA klRptakIlA pAMsukIlaM na kasyacit / SabhiryavaiH syAdaGguSTha etairdvAdazabhirbhavet // vitastiH syAdato dvAbhyAM hastaH syAttaccatuSTayam / daNDo dhanvantaraM tasya sahasradvitayena tu // 203 krozastAbhyAM tu gavyUtistahUyaM yojanaM matam / caturaSTazatagrAmAntadraNamukhakavaiTau // 194 195 196 197 199 200 201 202 204 iti bhUmivargaH // 1 // 1 'jalAntakAH ' va. 2 'ramaNam' va. 6 'kulAyikA' va. 7 ' varAMgaraH ' ka-kha-ga. da- palyATa' iti vyAkhyeyamiti bhAti, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir garbhAgArAvara vAstu syAdRhapotakaH / syAtprAsAdo devakulaM putrikA zAlabhaJjikA || 205 oko gRhaM piTaM cAlo vaeNlabhI candrazAlikA / kUTAgAraM cAtha kapizIrSa boTaikazIrSakam || 206 kramazIrSa cAtha kharakuTI nApitazAlikA / kuzAlikA pakSizAlA kArAvezma vaidhAGgakam || 207 kAyamAnaM tRNakuTI darbhaTo nibhRtaM gRham / kuMDaGgodghATapiTharA indrakoSastu maJcakaH // vAsAgAraM bhogagRhaM kanyApatnyAdaniSkuTAH / devIgRhaM tu valabhI layanaM saugatAlayaH // zivasya vRpamaNDapyAM budhairgopiTakaM smRtam / vAtAyanaM gavAkSaH syAdvadhUTazayanaM tathA // upazalyopakaNThe dve kapATo dvArakaNTakaH / kavATacAeM kanthAvATaH prAkAra ityapi // iti puravargaH // 2 // 208 209 210 211 3 'padolikA' kha. 4 'vaDabhI' gha. 5 'khoDakazIrSakam' gha. 8 'darbhato' kha-ga, 'darbha va 9 'kudrako' gha. 10 'kanyA For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1.0 www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha: - 2 trikANDazeSaH / zaile sthAvaradhAtubhaddhakuMkIlo vyaMzakaH sAnumAjImUtaH pRthuzekharazca kaTakI dantI nago nirjharI | kuTTA'tha himAlayo nagapatirmenAdhako mAgurU kailAse gaNaparvatazca rajataprasthaH kuverAcalaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212 213 hiraNyanAbhamainAkasunAbhA himavatsute / zailAye zikharaM zRGgaM dantaH prArabhAra ityapi // pUrvAdrirdinasUryA syAdastAdrizcaramAcala: / candanAdristu malayaH kauJcaH krauJcazca mAlyavAn // 214 mahendro malayaH sadyaH zuktimAnporiyAtrakaH / RkSo vindhyazca saptaite jambUdvIpakulAcalAH || 215 azmA paijharukaH paTaH pAraTITaca mRnmaruH / gharSaNAla: zilAputro gRhAramA gRhakacchapaH || 216 gairikaM tu vanAlaktaM raktadhAturgaverukam / presaramA girimRccAtha zilAdhAtuH sitopalaH || mRtkolo varNalekhA ca kaTinI kakkhaTI khaTI // 217 218 iti zailavargaH // 3 / / 224 225 226 vA vanaM talaM talkaM hiGgulaM samajaM trasam / lIlodyAnaM devanaM syAdiJcholI paGkirAvalI || 219 vRkSaH kAraskage gacchaH palAzI viSTaraH sthiraH / caiyo devatarurdevAvAse karibhakuJjarau || 220 chAyAtaruH sthaiiracchAyo bandA kAkaruhA smRtA / vanaspatirniluTaH syAtphullonnindravikakharAH // 221 smitonmudrau kiliJjaM tu sUkSmadAya pallavaH / visalaM kisalaM cAthotkalikAGgArite same // 222 guccho guluJchaH kSepaH syAcamarI maJjaraM na nA / maJjica gondI gundI ca makarando mandavat 223 vedhakaH kaNTake patrasUcidrunakhavaGkilAH / pilo vAdaraGgaH syAccaityaduH kezaivAlayaH // yakSodumbarakaM tvasya phale'tha gRhanAzanaH / devavRkSo dAnagandhiH saptapatra: zirorujA // dantaharSaNajambIrau katako'mbuprasAdanaH / varuNastvazmarIno'thAdhvagabhogyo madhudrumaH kapicUto'mrAtake'sya phale pazuharItakI | pikabandhustu cUtaH syAtstrIpriyaH SaTpadAtithiH // 227 madhudUto vasantadrurmahAkAlarukAlakau / zobhAJjanastu strIcittahArI vidradhinAzanaH // 228 prAbhAJjano'tha prAcInapanaso goharItakI / mahAkapittho vilvazva kolI gRdhranakhI smRtA // 229 syApicchiladalA svAduphalAyo nAgaraGgakaH / taikAdhivAsI nAraGgaH kirmIrastvaksugandhakaH || 230 syAdvarmaNaH picchilavagdhavastu madhuratvacaH / pizAcaH pItaiphalaH zAkhoTaH karkazacchadaH // 231 arzohitastu rakSonno bhallAtakyatha zAlmalI / durArohA smRtA piNDItagara: kaeNphevardhanaH // kA~kacicI tulAvIjaM khaMdiro bAlapatrakaH / yUpaduH kuSTahRcAtha karao ghRtapUrNakaH || rasAyanaphalA pathyA zakrasRSTA sudhodbhavA / saralo dhUpavRkSaH syAcchoNako nyaGkubhUruhaH // 234 232 233 1 'kuTIlorjhazakA: ' ka, 'kukIlo vyaMgakaH' va. 2 'gandhamAdanaH / vindhyazca pAriyAtrazca' gha. 3 'pavArukaH ' va, 'padmaraH kaH' kha-ga. 4 'kATa va 5 'pUtyamA' ka. 6 'guhinaM' gha. 7 'nIlodyAnaM' ka kha ga. 8 'tenaM' ka kha ga 9 'vioolI' va 10 'sthiracchAyo' gha. 11 niluMTha: ' kha-ga, 'nirmuTa : ' va 12 'kiliaH' va 'kalija' kezave. 13 'sUkSmaM ca 'sa' kezave. 14 'lipsalo ka. 15 'kizavAlayaH' kha-ga. 16 'grahanAzanaH ' ka. 17 'varaNa' kha-ga. 18 'cakrAdhivAsI' gha. 19 'kisara' kha-ga. 20 'pItakala: ' ka. 21 'zaH pumAn' kha-ga. 22 'kakavardhanaH' ka, 'kakavardhanaH ' kha ga 23 ' kAkacintI' kha ga 24 'kathiro' kha-ga. 25 'kuSThakRt' kha-ga. For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam --4 vanauSadhivargaH / campakAlustu murajaphala: syAtpanasazca saH / DahuH kSudrAmblapanaso niculo raktamaJjaraH // 235 nimbo'rkapAdapaH puNyagandhastu kusumAdhigaT / campako varalabdhazca vakulaH siMhakesaraH // 236 zIdhugandho'tha kaGkellinaTaH kAntAnidohadaH / azokaH piNDapuSpastu dADimaH phlshaaddvH|| 237 dADimbaH parvaruT ca syAtsvAdambla: zukavallabhaH / piNDIro'tha suvarNebhanAgAkhyo nAgakesara: 238 syAtpuSparocanazcApi cUrNa tasya haridravaH / nizipuSpA tu zephAlI kuTajaH paannddurdrumH|| 239 latAzaGkataru: zAlo nIpo dhArAkadambakaH / kaTaMkaTerI haridrA ziMzapA yugmapatrikA // 240 paMTolaM syAdrAjaphalaM tasya mUle tu ramyakam / sUtrapuSpastu karpAse jIrNaparNa kadambakam // 241 prahasantI tu yUthI syAddamanaH puSpacAmaraH / mAlatIpuSpakalikAM saumanasyAyanIM viduH // 242 kunde syAdvoraTaH puMsi gRSmI tu navamAlikA / raktapiNDasvoNDapuSpaM syAdamlAnaH kurnnttkH|| 243 kandalazilIndhrapuSpe zleSmannI tripuramallikA proktaa| eraNDahastikaNe prAcInAmalakavAribadare dve // 244 bRhatpATalidhustUrI kadalI vAyatacchadA / syAttantuvigrahA maJjiphalA vAraNavallabhA // vAtiGgaNastu vArtAkurvArtAkaH zAkabilvakaH / klIve vaGgaM ca vArtAkI syAnmahAbRhatItyapi // 246 kuSThaM gadAhvayaM mUlaM vasya puSkaramUlakam / vaGgasenastvagastiduH zukanAso munidrumaH // 247 analiH kunalI putraMjIvastu lIpadApahaH / chatrako mallipatraM syAtkubjako vjrknnttkH|| 248 vAstUkaSTakadezIyaH zAkavIge ghanAmalaH / zothajidgarahA kAlazAko'pyatha mhaussdhii|| 249 mahI vipannI cakrAGgI matsyAkSI hilamocikA / jelabrahmI ca sAlIce paikUge lohamArakaH // 250 keMcukaM peculI pecA nArIco vizvalocanaH / kezarAjo nAgamAraH pararurbhaGgasodaraH // 251 suniSaNNaM cacuH puMsi cchatrapatraM tamAlakam / sthalapadmamatho devapatnImadhvAlukaM viduH // 252 phalapuccho varaNDAluH syAdraGgeSTAlukaM ca yat / zrImastakaH svastikaH syAdrAhUcchiSTo rasonakaH253 kUpmADastu ghRNAvAsastimiSo grAmyakarkaTI / vAlukI karkaTIrvArumUtralA romazA ca sA // 254 myAJcelAnacitraphalaH sukhAzo rAjatAmiSaH / latApanasamA~TAmrau seTurUrvAsitastu yaH // 255 pagaruH kAravello'sau goDumbA gajaciciTaH / mRtyuvIjastu vaMzaH syAtketakaH krakacacchadaH // 256 ikaTo bahumUla: syAtkagaire veNukarkaTaH / kAzo'zvavAla: kAkeArvanahAsazca carNalA // 257 guDadArumadhutRNaM syAdikSurasipatrakaH / khAnodako nAlikeraH karakAmbhAH ziraHphalaH // 258 suraJjano gopadalo rAjatAla chaTAphalaH / kegmaTTastantusAro guvAko jhora ityapi // 259 gemapUgastu kAmIno munipUgaH serevaTaH / pUgaroTastu hintAla: klIvaM tiriTi tatphalam // 260 dhanAmayaH syAtkhajUro dvau tu kA~cimabha arU / tarau devakulodbhUte dUrvA tu hritaalikaa|| 261 __iti vanauSadhivargaH / / 4 // 1 'caJcakAlu' kha-ga, campakolva' gha. 2 'kSudrAmvupanasau' gha. 3 'zADala: kha-ga, 4 'suparNabha' va. 5 'gurupatrikA' gha. 6 'paccholaM' kha-ga. 7 'muniH pumAn' kha-ga. 8 'madhIka-kha-ga. 9 'jalabrAhmI' khaga. 10 sAlIce kha-ga, 'zAlice gha. 11 'pattaro' gha. 12 'celukaM' kha-ga. 13 'pecura' gha. 14 'lakaM' ka-kha-ga. 15 'vAlaMgI' ka-kha-ga. 16 'celAlaH' va. 17 'rAjato mipaH' gha. 18 'nATAmrau' gha. 19 'cUrNalA' kha-ga, jaMtulA' gha. 20 'kalamaTTa' ka, 'karama' kha-ga. 21 'zamapaga' kha-ga. 22 'sturevaTaH' gha. pagavoTa' gha. 24 kArimabhaMjakaH ka. 'kArImabhaMjaka: kha-ga. For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 abhidhAna saMgrahaH -2 trikANDazeSaH / siMhaH kaNThIravo bhImavikrAntaH kairimAcalaH / paJcazikhazca zailATa: pArIndraH zvetapiGgalaH || 262 mairutplavaJca nAdo'sya cukAraH kSveDitaM ca tat / utpAdakastu zarabhaH zArdUlo'STApadazca saH || 263 atha hiMsrapazurvyADaH zvApadaH zivirityapi / vAnINasastvekacaro gaNotsAhaca gaNDakaH || 264 hisAruzvApada vyAghre mahiSastu rajasvalaH / daMzabhIrurjarantazca lAliko yamavAhanaH || atha zUkare vanAhiradantAyudhavajravadIrgharatAH / sUcIromA vaihusUrAkhanikaH sthUlanAsiko bhUkSit // 265 266 265 271 272 eNaH kuraMgamo rizyaH syAdRzyazcArulocanaH / golAGgUle kapitthAsyadadhizoNanagATanAH // kikhi pheravastu syAcchRgAlo ghorevAzanaH / lopazo mRtamattazca vanazvAtha zRgAlikA // 268 lopAzikA dIptajihvA kivirulkAmukhI ca sA / viDAlaH kuMdamo naktaMcArI dIptAkSajAhako 269 zazakastu vanAkhuH syAtkhaMTTAzI pUrtizAlikA / gavayastu gavAnUka eNDakaH zizuvAhyakaH // 270 vanacchAgo'tha gandhotuH khaTTAzo vanavAsanaH / undurustu dumo randhravadanA tu mUSikA // syAcciko vezmanakulaH puMvRSo gandhamUSikaH / syAdvedAraH krakacapAtkRkalAsastRNAJjanaH // pratisUryo'JjinAmA tu citrakolo halAhalaH / kAraskarATikA karNajalaukA syAdatho vaTiH // 273 utpAdiko dehikA syAdaSTapAdastu kirtanuH / prAsAdakukkuTo jhillIkaNTho gRhakapotakaH // pArAvato'tha zakrAkhyo divAndho vakranAsikaH / harinetro divAbhIto nakhAzI pIyurdharau / / kAkabhIrurnaktaMcArI kaNATInastu khaJjanaH / kAkacchadaH khaJjakhelastItalo muniputrakaH // bhadranAmA ratanidhiH kASThakuTTaH zatacchade / dIrghapAdastu kaGkaH syAdgalegaNDastu markaTaH || cAtake babhruvAhana tolatrizaGkavaH / varSapriyo'tha medhAvI cibhiH kIraH phalAzanaH // kukuTastu vivRttAkSI trivedI kalAvikaH / upAkalo'tha tAmrAkSaH kAkapuSTaH kuhUmukhaH // 279 madhukaNTho ghoSayitnuH kAmatAlaH sutardanaH / kAko retaMjaraH sUtrI Avako gUDhamaithunaH || kAravaH paramRtyu luNTAko maukulirdvikaH / zakrajaH satyavAkANo'pakRSTo nagarIvakaH || 281. aindrizca nADIjaGgho'tha gRdhraH syAddUradarzini / zitikaNThastu dAtyUhaH kAkamaduH keMgeduraH // 282 ciraMbhastu cillaH syAtkhabhrAntiH kaNThanIDakaH // 14 278 280 283 sUktA madanazalAkA citrAkSI zArikA vacaNDA ca | zakunajJA tu jyeSThA gRholikA TaTTenI mUlI // dIrghajo niDe: syAlakoTa : zuklavAyasaH / kaGkerurdAruvalibhukzikhI candravihaMgamaH // rukA valAkA syAtkuraro matsyanAzanaH / dvandvacArI cakravAkaH sArasastu kalAMkuraH // garnirdazcitrapakSastu tittiriH syAtkapiJjalaH / laghumAMso mayUrastu candrakI citramekhalaH || pracalAkI zikhApAGgaH zikhAvalagaravratau / mArjArakaNTho'tha tilamayUraH syAdguraNDakaH // For Private and Personal Use Only 274 275 276 277 284 285 286 287 88 1 'karimAThalaH' ka. 2 'marutpava' ka gha. 3 'bahurA' ka-kha-ga. 4 'kuravaH' ka kha ga 'hUkhaH ' va. 5 'dhorarAsanaH ' gha. 6 'lopAko' ka kha ga gha 7 'lomAlikA' va 8 'khadAzI' kha ga 9 'tRNaMjanaH ' ka kha ga. 10 'sUryo'pyaJjanastu' gha. 11 'kaMtvanuH ' kha-ga. 12 'tAtano' gha. 13 'vanatAla' ka kha ga 14 'vibhiH ' kha-ga, 'ciriH ' va 15 'vivRtAkhyo' ka kha ga 16 'dAtridevI' ka kha ga 17 'rajajvaraH' va. 18 'paramRtyuzca' ka, 'parabhRtkazca' kha-ga. 19 'apakRSNyo' va. 20 'kacATuraH' va. 21 'holikA' kezave. 22 'hailI' ka-kha-ga. 23 'nizaitaH' gha. 24 'gomarda' gha. 25 'citrakI' kha- ga. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam -- 6 manuSyavargaH / 13 jhampAzano mInaraGko nAsAcchinnA tu pUrNikA / pipIlikA tu horI syAdyamakITastu ghughuraH // 289 syAnmarkaTastu zailaka AzAbandho'sya jAlake / phAlakhele gairugovA bhAratI vyomalAsikA // 290 cakSusUcistu saMgRhaH pItamuNDo'tha sarSapA / hAputrikA khaJjanikA tulikA sphoTikA same // 291 karaTo vyAdhanaH karcUrnara: kUNizca vAggudaH / vartikA viSNuliGgA syAllAvako laghujaGgalaH // 292 saraHkAkastu haMsaH syAjjAlapAtpurudaMzakaH / gobhaNDIraH paGkakIraH koyaSTirjalakukubhaH || 293 jIvaMjIvo viSamRtyurjIvajIvo'tha makSikA / mAcikA bhambharAlI ca dezaH syAdbhAmbharAlikaH // 294 bhAMkArI carmacaTTyAM tu jatunI gRhamAcikA / viSasRkA bhRGgarolo varolastRNaSaTpadaH // 295 baraTI tu varolI syAdbrAhmaNyatha tamomaNiH / dhvAntonmeSazca khadyoto jyotirbIjaM nimeSaruka || 296 bhramarazcaJcarIkaH syAdrolambo madhusUdanaH / indindiraH puSpakITo madhudrogmadhukezaTaH // veNuvAmo'tha mazako ghoSo raNaraNazca saH / pakSI tu noMDIcaraNaH syAccaJcabhUdanekajaH || khagotrakaNThAnivyomacAriNaH / yugaladvandvayugmAni yugaM yamalayAmale | iti siMhAdivargaH // 5 // 297 298 299 vadhUpitA rAmA maNDayanto vadhUjanaH / kanyakAlakanandA sAMdUSitA dharmakAriNI || samvedA cAtha taruNI dikkarI dhanikA ca sA / maruNDoJcalalATA syAtsazmazrurnaramAninI || 300 For Private and Personal Use Only 201 306 pA vadhUTI madhuranisvanA haMsagadgadA / sukhoSNazItA tuhinagrISma yorvaravarNinI || krodhanA bhAminI caNDI dArustrI zAlabhaJjikA / virvRktA durbhagA saptaputrasUH sutavaskarA // pativrataikapatnI syAdvidhavA jAlikA matA / vizvastA anI tu syAllaJjikA kailakUjikA // vezyA zUlA vAravANirjharjharApyatha kuTTanI | IjyA syAdratatAlI ca ghaTadAsyAM gaNerukA // maliSTA sarajAH pANmAturadvaimAturau samau / samarduhitA putro dvitIyaH kuladhArakaH // pitA janayitA naptA zizukaH kSIrekaiNTakaH / bAlo muSTiyacA zAlikA kelikuJcikA || 207 bagAro devaraH zyAlo vArakIro'tha sAzrudhIH / zrazrUvRddhaH zatAnIko jarantaH syAdathAMzakaH // 308 sagandhajJAtidAyAdA mAtulo mAtRkezaraH / bhartA bharurnarmakIla: prANanAthaH sukhotsavaH // hRdayezo ratagururjAraH pApapatiH samau / kumArabhRtyA syAdbAlatanvaM garbhiNyavekSaNam // garbhASTamo devamAso nabhinAlA malA smRtA / AdhAnikaM puMsavanaM sImantonnayanaM ca tat // khallITaH khalatiH ka~lo badhiraH khorakhaJjako | dogaDurbAhukuNThaH syAdauSadhaM tu bhiSagjitam || 312 tvakpuSpikA kilAsaM syAcchrIpadaM pAdagaNDiraH / yonyarzaH kandasaMjJaH syAtkiNaH sUkSmatraNo'pi ca313 309 310 311 302 303 304 305 1 'matsyAzano' va 2 'horA' gha. 3 'zakaka' kha ga 4 'garudyodhI' gha. 5 'vyomanAsikA' gha. 6 'camUci va 7 'sugRhA' ka. 8 'skokike' va. 9 ' karaTavyAdhanalaH syAttarakUNistu : ' ka, 'karaTavyAghatachaH syAttaskUNistu' kha-ga, 'kareTavyAdhanachuH syAttarukUNistu' va. iha tu 'vAgudastu gaNAdhipaH / karaTo vyAdhanaH karcUnara : kRNiH kumAraka:' iti kezavAnurodhI pATha: sthApitaH 10 'viSaM mRtyuH ' gha. 11 'madhudro' gha. 12 'nADIvaraNa: ' - ga. 13 ' vAraGga' haimapariziSTe. 14 'bhUSitA' gha. 15 gha- pustake nAsti 16 'viraktA' va 17 'zasta' ga. 18 ' vAJchinI' gha. 19 'kalatUlikA' va 20 'rajyA' gha. 21 ' kSINakaNThakaH ' va. 22 'nAgaraH ' va. 23 'kezaTa: ' ka kha ga 24 'nAbhinAmamalA' kra. 25 'pauMsavanaM' ka. 26 'khallo' ka. 27 'zuSkaM vraNo'pi ca' va. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ___ abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / ajINe vAyugaNDo'NDaM dhamizca palalAzayaH / pAparogo raktavaTI masUryatha tmotrnnH| 314 valmIko'thAtisAro'nnagandhiH syAdudarAmayaH / kuraNDavRddhau zivANakheze skandanarecane // 315 garbhaNDo nAbhiguDake'bhimanyo locanAmaye / yuvagaNDo'varaNDaH syAtpittaM mAyuH pailajvaraH // 316 zleSmA rasAzo mAMsaM tu jarUthamatha zoNitam / palakSAro'tha mastiSko mastuluGko'pyatha snasA 317 vasnasAyAdharamadhu klIve vAsavaH pumAn / jihyAmalaM tu kulukaM pippikA dantaje mle|| 318 piNDo'striyAM kulaM kSetraM zarIraM skandhapaJjarau / jastaM vapuH pudgalaM syAdAGgamaGgaM tu komalam // 319 pAyustanuhUdo mArga uccArastu purISaNaH / bhagaM guhyaM varAGgaM ca kalatraM janmavartma ca // 320 smarAgAraM gtagRhamadho'dhastAdime'vyaye / nA saMdhiradharo'vAcyadezazca smarakRpakaH // 321 saMsAramArgazca gatikuharaM prakRtiH striyAm / puSpApatyapathau cAtha nitambaH syAtkaTIrakaH // 322 liGgaM tu lAGgalaM zephaH sAdhanaM madanAGkuzaH / smarastambhazca kaMdarpamusalo dhvaja ityapi // 323 striyAM gagalatA cANDakopantu phalakoSakaH / nAbhiyostundakUpI tundistuNDigaDuH pumAn // 324 bhujA vAhA ca bAhau syAkulihasto bhujAdalaH / kucau vakSoruhau proktau hastapucchaM tu kailpuSam 325 nakha: punarbhavaH kAmAzaH syAtkarakaNTakaH / kAraTaH karazUkazca mucuTyaGgulimoTanam // 326 myAlkAkalaM kaNTamaNirnasA nasyA ca naasikaa| gandhanAlI ca nAsikyaM vAgdalaM dantavAsasi 327 dantaH khavakhuro jambho hArdvijastathA / rAjadantAstu cakhAro dazanAnAM purHsthitaaH|| 328 godhibhAlau mahAzaGkho devadIpastu locanam / ambakaM cAya netrAmbu vASpo nAlotamastriyAm // 329 kaTAkSakAkSI kAkustu jihvAtha pratijidikA / sudhAravA ca karNastu zrotaH klIve dhvanigrahaH // 330 syAcchandAdhiSTAnamatha kavaraH kezagarbhakaH / kavarI jUTakAcAtha koTIra: syAjjaTA saTA // 331 kagaroTo'GgulIka: syAttATaGkaH karNadarpaNaH / anduka: pAdakaTako'bhiSekaH snAnamityapi // 332 paTacaraM jIrNavastraM sicayaprotazATakAH / paTavApaH paTamayaM dRSyaM vastragRhaM sthailam // 333 gvaragrahaH kharagRhaM zucA tu sthUlazATakaH / celo'NDakaH ziroveSTe niriGgiNyavaguNThikA // 334 paTI javanikA sUryaraktasaMjJaM tu kuGkamam / jAguDaM dIpanaM cAsraM saurabhaM ghusaNaM ca tat // 335 syAdraGgamAtRkA lAkSA gandhakASTaM tu joGgakam / kapicandanamailAkhyaH siho'tha saraladravaH // 336 dadhikSIravRtAhuH syAdbhuNako vahivallabhaH / sAlaveSTaH sarjamaNiH kastUrI gandhacelikA // 337 madADhyathAtha maMcArI dhUpo gandhapizAcikA / veNusArastu karpUrazcandrabhasma himaalyH|| 338 vedhako mAlayastu syAcchIkhaNDo rauhiNazca saH / vicchittistu kaSAyaH syAtsamAlambhanamityapi 339 lalATikA zaGkhacarcA viSTara: pIThamastriyAm / niSadyA khaTrikAsandI cAturastu msuurkH|| 340 pratiyatnamtu racanA kaTakola: patadhaH / pUgapIThaM ca dIpastu nehAzaH kajjaladhvajaH // 341 dazendhano gRhamaNipiAtilaka ityapi / zikhAtarurdIpavRkSo jyotsnAvRkSo'tha locakaH // 342 1 'tanuvraNaH' ka-kha-ga. 2 'zeTau' gha. 3 'vagaNDaH' gha. 4 'palaMkaraH' gha. 5 'valAzo' gha. 6 'jakatha' gva-ga. 7 'zastaM' va. 8 'dihAvyaye' gha-yuktaH pATaH. 9 puSpapathaH apatyapathaH 10 'garuHkha-ga, 'karaH' va. 11 'kalmapam' gha. 12 'nAndhanAlI' ka-kha-ga. 13 'aGgulIyaH' kha-ga, 'aGgulITa:' gha. 14 'protha gha. 15 sthalam' ka, 'stulyam' kha-ga. 16 'nirigiNI' kha-ga, viriMginI' gha. 17 'asaparyAyi kAzmIraM sUryaparyAyi dIpana' iti kezavAt sUryasaMjJam , raktasaMjJama. 18 'kapicaJcalatailAkhyaH' kha-ga-gha. 19 'dIpamANiH' ka-kha-ga. For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam -7 brahmavargaH / kajjale syAgiriyake kandukazcodanA guDaH / nizrukanaM dantazANaM piSTAto dhUligutsakaH // 343 ___ iti manuSyavarga: / / 6 // vaMzyaH kalyazca bIjyazca brahmacArI baTuH samau / syATrakaraNaM tUpanayanaM gRhamedhini // 344 jyeSTAzramI gRhI vAnaprastho vaikhAnaso'gRhaH / vakrajasvanamo vipro varNajyeSThaH kaTho dvijaH // 345 maitraH punarukta janmA syAdatha brAhmaNAyanaH / zuddhasaMtAnajo vipraH zrautraM zrotriyatAM viduH // 346 syAdakSaramukhaH kAlAkSarikaH zikSitAkSaraH / kAvyasya kartA bhevino guNanI zIlanaM smRtam // 347 kriyAkAro navacchAtraH kArpaTikaH sa marmavit / parSatpariSadau goSTI rAjasUyo nRpAdhvaraH // 348 kratRttamazcAtha cAndrAyaNaminduvrataM smRtam / havanI homakuNDaM syAnmahAvIro makhAnale // 349 homadhUmastu nigaNo homabhasma tu vaiSTubham / AryakaM piNDadAnAdipitRkAryamatho hviH|| 350 hotraM haviSyaM sAMnAyyaM pAThako dharmabhANakaH / sabhyAstu prAznikA devadroNI yAtrA divaukasAma351 iSTApUrta tadekoktyA yAgakhAtAdi karma yat / yajJadravyaM tu pAtrIyaM prAdhuNastvatithiyoH // 352 kauzalI kuzalaprazna: samIcI vandanA matA / upoSaNaM tUpavAso rogAbailacanaM ca tat // 353 byantare vyantare bhuktamAhuH SaSTAnnakAlakam / rAddhaM siddhamatho cAruvRtA mAsopavAsinI // 354 syAdAyatrI tu sAvitrI brahmAraNyaM tu pAThabhUH / pavitraM yajJopavItaM brahmasUtraM dvijAyanI // 355 kacchA kacchaTikA kakSApaTI kaupInamityapi / vaiDAlabatikaH sarvAbhisaMdhI chadmatApasaH // 356 kamaNDaluzcaityamukho joTiGgastu mahAvratI / uraskuTaH paJcavaTo bAlayajJopavItakam // 357 bhAle tisro bhasmarekhAstripuNDakamatharSayaH / zApAstrAH satyavacaso vyAsAdyAstu maharSayaH // 358 paramarSayo bhelAcA devarSayaH kacAdayaH / brahmarSayo vasiSThAdyAH suzrutAdyAH zrutarSayaH // 359 RtuparNAdayo rAjarpayaH kANDarpayastvamI / jaiminyAcA nAradastu kapivakro vidhAtRbhUH // 260 devabrahmA devalazca durvAsAstu kuzAraNiH / prAcetasastu vAlmIkiH kavijyeSTaH kuzI vazaH / / 361 api valmIkavAlmIko kRtakoTistu kAzyapaH / kRSNadvaipAyano vedavyAsaH syAtsatyabhArataH // 362 pAgazariH sAtyavato mATharo bAdarAyaNaH / vasiSTho'rundhatInAtho vizvAmitraca gAdhijaH // 363 gautamastu zatAnandaH kaNAdaH kAzyapaH samau / dhanvantaridivodAsaH kAzirAjaH sudhodbhavaH // 364 pAlakApyo gaNavatIkareNurucigasutaH / viSNuguprastu kauTilyazcANakyo drAmilo'GgulaH // 365 vAtsyAyanI mallanAga: pakSilasvAminAvapi / upavarSo halabhUtiH kRtakoTirayAcitaH // 366 pANinisvAhiko dAkSIputraH zAlakipANinau / sAlAturIyo'tha vyADivindhyastho nandinIsutaH // 367 meghAvI cAtha medhAjitkAtyaH kAtyAyanazca saH / punarvasurvararucirgonardIyaH pataJjaliH // 368 cUrNikRdbhASyakArazca harirbhartRhariH smRtaH / raghukAraH kAlidAso medhArudrazca koTikRt // 369 bhAraviH zatrulumpaH syAdbhavabhUtistu vismRtaH / bhUgarbho'pyatha yaH prAtaH smaryate zubhakAmyayA // 370 sa sugRhItanAmA syAtpaiNDinyaM bhaikSajIvikA / pAkhaNDakauliko khaJjanarataM yatimaithunam // 271. abhAvAdaGganAtyAgasturagabrahmacaryakam / mukhaghaNTA hulahulI nAgarITastu TotkaraH // 372 1 'giripakaH' kha-ga-gha. 2 'bhavinI' gha. 3 'dhamadhRpaH' ka. 4 'nigano' ka. 5 'pAtrIvaM' ka. 6 'suta'zabdo gaNavatyAdibhiranyaH . 7 'bhrAgmaNo' ka-kha-ga, 'dromiNo gha. 8 'aMzunaH' ka-kha-ga, 'aMzulaH' gha. iha tvabhidhAnacintAmaNyanusAreNa pAThaH sthApitaH. 9 'nAgarIka' ka kha-ga, 'nAgavITaH gha. 10 yatkaraH' kha-ga, TAMkaraH'gha. For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 375 abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / kaTakarUyakSapazcAtha dArakarma karagrahaH / vAdhukyaM ca vivAhaH syAtkuhaliH pUgapuSpikA // 373 nAndIkau toraNastambhau surataM khabhimAnitam / dharSitaM saMprayogo nA rataM cAbrahmacaryakam // 374 upasRSTaM tribhadraM ca krIDAratnaM mahAsukham // iti brahmavargaH // 7 // dvijaliGgI nRpaH kSatraH kSatriyo'tha prajezvaraH / rAjAdhipo maNDaleza ekajanmA bhayApahaH // 376 skandhAvArastu kaTakaH ziviraM tu balasthitiH / AdigajaH pRthurvainyaH kAkutsthastu paraMjayaH // 277 yauvanAzvastu mAMdhAtA khaTAGgastu dilIparAT / rAmo dAzarathiH kauzalyAyanirdazakaNThajit / / 378 maithilI jAnakI sItA vaidehI bhUmijA ca sA / gamaputrau kuzalavAvekayoktyA kuzIlavau // 379 saumitrilakSmaNo meghanAdajiJcAtha rAvaNaH / rAkSasendro dazamukho laddezo dhanadAnujaH // 380 mandodarIzaH paulastyo meghanAdastu zakrajit / hanUmAnhanumAnaJjaneyo yogacarAnilI // 381 hiDimbAramaNo gamadUtazcaivArjunadhvajaH / aindristu vAlI vAlizca sugrIvo ravinandanaH // 382 aila: purUravA baudhiruvaMzIvallabhazca saH / yayAti huSiH zAkuntaleyo bharataH smRtaH // 383 dauSyantiH sarvadamano'rjuno bAhusahasrabhUt / haihayaH kArtavIryazca puNyazlokastu bAhukaH // 384 nalo'zvavinnaiSadhazca mahAbhISmastu zAntanuH / pratIpo'sya priyA kAlI dAseyI ca jhaSodarI // 385 vicitrviirycitraanggdsuuryojngndhikaa| vyAsamAtA satyavatI gAGgeyo gAndinIsutaH // 386 devavrataH zAntanavo gAGgo gAGgAyanizca saH / bhISmaH koNapadantazca svecchAmRtyuH purAvasuH // 387 dhRtarASTrastvAmbikeyaH pANDurmAdrIpRthApa'tiH / duryodhanastu kurugaGgAndhAreyaH suyodhanaH // 388 dharmaputro'jamIDhaH syAtkarNAnujayudhiSThirau / ajAtazatruH ko'tha bhImasenaH kaTatraNaH // 389 vIreNu gavalI guNakAro vRkodaraH / vakakIcakakirmIrajarAsaMdhahiDamvajit // 390 pArthaH kirITI gANDIvI guDAkezo vRhannaDA / arjunaH phAlguno jiSNurvijayazca dhanaMjayaH // 391 savyasAcI subhadrezo gaMdhAvedhI kapidhvajaH / vArjanazcApi vIbhatsudraupadI pANDuzarmilA // 392 pAJcAlI pArSatI kRSNA vedijA nityayauvanA / yAjJasenyatha rAdheyo vasuSeNo'rkanandanaH // 393 ghaTotkacAntakaH karNazcampeza: sUtaputrakaH / droNastu gururAcAryo'zvatthAmA tu kRpAsutaH // 394 droNAyano'tha rAjarSirjanamejayasaMjJakaH / pArIkSito'pyatha jaratkAruryAyAvaro mataH // 395 priyAsya manasA devI jaratkArurathaitayoH / AstIkanAmA tanayo virocanasuto baliH // 396 bANo vindhyAvalisutasvASTo vRtro'pyahizca saH / damaghoSasutazcaidyazcedirAT zizupAlakaH // 397 bArhadrathirjarAsaMdhaH kaMsa: syAdugrasenajaH / karNIsuto maladevo mUlabhadraH kalAGkaraH // 398 mantrI granthiharo'mAtyo dvAHsthito vetradhArakaH / dauHsAdhiko vartakako garvATo daNDavAsini // 399 sahapAMzulikaH snehI vayasyo'pyatha vArtikaH / vArtAyanaH pravRttijJo mauhUrto daivlekhkH|| 400 cittoktiH puSpazakaTI daivaprazna upazrutiH / lekhake masipaNyaH syAdvolekaH kirako'pi saH / / 401 masIdhAnI masimaNirmelAndhuvarNakUpikA / melA masIjalaM patrAJjanaM ca syAnmasiddhayoH // 402 lekhanI varNatulI syAllekho vAcikahArakaH / varNadUtaH khastimukhaH kAcanaM tannibandhanam // 403 1 vicitravIryasaH / citrAGgadasaH. 2 mAdrIpatiH / pRthApatiH. 3 'jit'zabdasya bakAdibhiranvayaH. 4 'vAdhAvedhI' kha-ga, 'zabdabhedI' gha. 5 'sahapAMsunikaH ka, sahapAMzukilaH' gha. 6 'vorakaH' va. For Private and Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam --8 kSatriyavargaH | 404 406 407 408 409 410 412 413 414 417 ortri granthakuTI mudrA pratyayakAriNI / yAturgantuzca pathiko hAriH pathikasaMtatiH // saMdezaH prAbhRtaM kauzalyutkocastUpadAnakam / janAntikaM vaprakAzo luNDI syAnyAyasAriNI || 405 tAmbUlado vAggulikaH saMvAhako'GgamardakaH / cAmarA cAmaraM romagutsakaM cAvacUlakam // kuTerastanmarutprototsAdanaM vastrakuTTimam / chatraM puToTajaM rAjagRGgaM kanakadaNDake // hastI mahAmRga: pIluH sindhuro dIrghamArutaH / vAjiro jalakAGkSaya nirlUra: karaTI kaTI // vilomajihvo'ntaH svedapiNDapAdalatAlakAH / varAGgaH puSkarI zUrpakarNasAmajapaicilAH // kariNI vAsitA gambhIravedyakuzadurdharaH / cAlakavyAlakau rAjavAhyo vijayakuJjaraH // IzAdanto mahAdantaH karNAsphAle jhalajjhalA / madaprayogo vyastAraM vikastu karizAvakaH || 411 ArakSaH kumbhasaMdhiH syAtsaMdAno'STIvatoradhaH / nAsApUrva sthUlahastaM dantamUle karIrikA // zaGkhaH kUTo dantamadhyaM praveSTaH pRSTatalpane / ayaskAraH prajaGghA pohacaraNaparvaNi || na nA gAtrAvare nAlI karNArA karNavedhinI / AlAnaM zaGkaraikSobhaH prArabdharga jabandhinI // prAcI tu zRGkhalA hi~jIro'strI syAdandukaJca saH / pittajvaraH pAkalo'sya kUTapUrvastridoSajaH / / 415 azvaH kiMNvI hariH krAntaH zAlihotrazca muddrabhuk / zrIputrazcAmarI heSI rAjaskandho mrudrthH|| 413 vAtAyanazcaikazapho yastu paJcAGgapuSpitaH / sa paJcabhadraH sUryAce vAtATaharitau samau // yAyAvaro'zvamedhIya: pArasIyaH parAdanaH / Arahajazca cokSastu sindhuvAro hayottamaH // vAtAzvajAtyAjAneyA vezaro'zvataraH kharaH / zrIvRkSo'sya hRdAvarto rocamAno galodbhavaH // UrdhvasthitiH puruSakaM vikrAntistu pulAyitam / pulA saMnAhaprakharau kaviyaM kavikocyate // grIvAghaNTA gharA syAdrazmiH pravepaNaM ca tat / pratodo'tha khuro viGkhaH puDho luThanavellane // valgA dantAlikA palyayanaM paryANamasya tu / vaGkAyabhAgaH syAdazvavAro vallabhapAlakaH // nandighoSaH pArtharatho nItighoSastu gIrpateH / caGkuraM dhoraNaM yAnamAtre cakraM tvari smRtam // laghvI lASTrI rathI kAlalavanaM vakravarmaNI / meDho meNDo hastipake jaGghAtrANaM tu maGguNam // 424 syAnnAyakApresarako nAsIraM darpa USmaNi / zastramAyudha udghAtaH sthAvaraM tu dhanurguNI // zarAvApo dhanUH strI syAttRNatA triNatApi ca / vyadhastu pratikAyaH syAjjIvA jyA taurava 'guNaH ||426 zastrAbhyAsastu khuralI vANaH syAdastrakaNTakaH / sthUlakSveDo vipAThazca citrapuGkhaH zaraH saraH || 427 patravAho vikarSo'tha tIrI vijjalasAyake / lohanAlastu nArAcaH prasaraH kANDagocaraH || 428 RSTiH khaGgastagvAriH zastro bhadrAtmajazca saH / dhArAviSo vizasano nyubjakhaDgaH kaTItalaH ||429 syAdettanaM cakraphalaM parzuH parazurityapi / dIrghAyudhaH zalaH kuntaH zalyaH zaGkurviSAMGkaraH // 430 zUlo'strI sIsakaM nagnAH prAtargeyAH stutitratAH / bhogAvalI vandipATo vasukITastu yacakaH || 431 vAtaketuH kSitikaNaH syAtpAMzurmedinIdravaH / saMbhAraH sarvapUrNatvaM patAkA vyomamaJjarI || kadalIkandalI cInamakSavATastu mahabhUH / bhIrustu bhelo hariNahRdayaH syAtpalaMkaTaH // 423 | 425 432 433 For Private and Personal Use Only 17 418 419 420 421 422 1 'tAmvRliko' kha-ga. 2 'kuTherurmantharu: ' gha. 3 'rAjIvo' gha. 4 'nirjhara' va. 5 'akSoDa : ' ka- kha-ga. 6 'pArI' gha. 7 'ziJjIraH ' ka kha ga. 8 'andhukaH ' ka kha ga 'aGkuzaH' gha. 9 'kiMdhI' ka kha ga 'kilkI' gha. 10 'pravayaNaM' ka kha ga 11 'bhArakhaM' va 12 'anaM' va 13 'viSaMkura H ' ka. 14 ' yAcitaH ' gha. 15 'maJjaraM' gha. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / 438 vidravastu zRgAlI syAdAghAtastu vadhasthalI / kadanaM mAraNaM manyaH sauptikaM rAtrimAraNam // 434 nipAto bhUmilAbhazca mRtyurapyatha mArakaH / marako mArirutpAtaH zavastu kSitivardhanaH // 435 paJcAvasthaH keTaH sthAlaH zmazAnaM tu zayAnakam / rudrAkrIDo dAhasaraH saMskriyA sakriyA same // 436 citA kASTamaTI caityaM citAcUDakamiSyate / cittaM cAcAntyazayyAyAM khATivArUDha ityapi // 437 upagrahastu prAhaH syAdvandI karamarItyapi // iti kSatriyavargaH // 8 // tRSNA dhanapizAcI syAdvA(pyaM dhAnyavardhane / praMmAryamRNamarthAnAM prayogaH syAnmalAmlikA // 439 RNamuktirvigaNanaM kSetraM vAgTamucyate / halibRhaddhale mudde harinAmA banAgnukaH // 440 vAsantazcAtha masuro masUge brIhikAzcanaH / sarSapaH syAtsariSapaH kaTusnehazca tantubhaH // 441 praveTaH sitazUkaH syAdgodhamo mlecchabhojanaH / tAmravRntaH kulatyaH syAnniHsnehazcaNDikAtasI // 442 mUrkhaH pugapalo mApo gajamApastu varvaTaH / phullaphAla: zUrpavAte na strI titau cAlanI // 443 kaNDanyulakhalaM prasthaH pAliH sUdaH pacelukaH / kusUlo'strI brIhyagAraM kanduragniSTa ucyate // 444 aliMjaro nanandA strI mRtsnAbhANDa kamuSTikA / vArAsanaM vA:sadanaM kANano haNDikAsutaH // 445 kalazI gargarI tulye syAccharAvastu mArtikaH / zAlAjiraH pArthivazca mRtkAMsyamatha lauhikA // 446 khaMgsollaH kharapAtraM zivANaM kAcabhAjanam / kASTalohI tu vAtardiIrako dIpakaH smRtaH // 447 kaTubhaGgAstu zuNThI syAtkAJjikaM tu tuSodakam / gRhAmblaM siddhasalilaM rakSonnaM dhAtunAzanam // 448 gRhiNI madhuga hiGgu galahatsUpadhUpanam / gharSiNIhemarAgiNyau haridrA pItavAlukA // 449 gaNDolaM syAdruDaH svAduH pippaTA guDazarkarA / mahAzvetA tu madhujA prayastaM syAtsusaMskRtam // 450 cipiTo dhAnyacamasazcitrApUpazcaruvraNaH / AlimpanA tarpaNA dIpanaM maNDodakaM ca tat // 451 vaTakaH piSTapUraH syAdratopAyanAcane / praheNakaM cAtha polI pUpalI carpaTI ca saa|| 452 saktuzcUrNaka ApUpyo bhaktaM kUraH prasAdanaH / maNDo jyeSTAmvu khadikA lAjAH pArI tu dohanI 453 nipAnaM strI gavItumbA nilimpA rohiNI ca sA / gavyajyeSTaM prastavanaM syAddohApanayaH pumAn // 454 avadohaH payaH kSIraM prA~ggAheM zrIdhanaM dadhi / kadvarastu dadhikhedo jagdhirbhojanabhakSaNe // 455 dehayAtrA viSvaNanaM bhuktaM pratyavasAnavat / kalyavartaH prAtarAzaH prAta janamityapi // 456 anaDAzAkaro gandhamaithunaH zakkariva'SA / kakudmAnpuMgavazvAtha kaNThAlA jAlagoNikA // 457 dogdhA zakRtkarirvatsasteSAmATIkanaM kramaH / gavAdikaM jIvadhanaM paliknI bAlagarbhiNI // 458 kaivAkaM gomayacchatre gogranthiH zuSkagomayam / karIpazchagaNo haMbhA rebhaNaM ca gavAM dhvanau // 459 naicikaM goH zirodezo vandanIyA tu rocanA / manthAnamandhatakrATAH syAduSTaH kaNTakAzanaH // 460 lamboSTAdhvagavAsantakulanAzamarudvipAH / bholibahukaro vakragrIvo meSastu lomazaH // 461 1 'kaTaH' kha-ga-va. 2 'sthAnaH' ka-kha-ga, 'sthAgaH' gha. 3 'zatAnakam' ka-gha. 4 'cityaM' kha-ga. 5 'khavi' gha. 6 vAruTa' gha, 'vAruccha' kha-ga. 7 'prAmItya' gha, 'pramAtya' ka-kha-ga. 8 'kalAmbikA' gha. 9 'caNDikAtanI' ka-kha-ga. 10 'purIpamo' gha. 11 'kvaNano' gha. 12 'kharasondaH' gha. 13 'gRhaNI' ka. 14 'kANDolaM' ka. 15 'pippaDA kha-ga. 16 'vAyane gha. 17 'karaH' gha. 18 'prAglIDhaM' kha-ga, 'prAgrADhaM cAdhanaM gha. 19 'kavakaM' ka-kha-ga, 'karAka' va. For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 kANDam-10 zUdravargaH / saMphAlahuDabheDAzca meSI syAjjAlakinyaviH / varkarastu lambakarNazchAgo vasta: zivApriyaH // 462 alpAyurlaghukAyazca menAdaH parNabhojanaH / parikramasaho buko devAnAMpriya ityapi // 463 chAgI saJjA culumpA syAcchaGkukarNastu gardabhaH / smarasmaryazciramehI grAmyAzvo reNurUSitaH // 464 pazuzcariH zuddhajaGgho ratnaM cAruzilA maNiH / svAdhyAyI pattanavaNirahe 'DAvuko'zvavikrayI // 465 sarvamUlyaM dyUtavIjaM hiraNyaM ca kapardake / varATakaH paNAsthi syAdbhAskaraH sphaTikopalaH // 466 zAlipiSTaM dhautazilaM galbarkazca susAgvat / masAra indranIlaH syAdvaiDUrya vAlavAyajam / / 467 bAlasUryamatho raktakandalo vidrumazca saH / latAmaNiH pravAlaH syAdrAjapaTTo viraattjH|| 468 kuMruvindaH padmarAgo dadhIcAsthi tu hIrakam / svarNa lohavaraM cAgnivIjaM cAmpeyamityapi // 469 rUpye zvetaM raGgavIjamindukAnte maNIcakam / tAmrakaM tu lohitAyaH sUryAGgaM munipittalam // 470 kaMse tu kAMsyakaMsAsthitAmrArdhamatha mauktikam / rasopalaM zuktibIjaM sindUraM raktavAlukam // 471 pAradaH siddhadhAtuH syAdaravIjaM ca sUtakam / raGgaM surebhaM mRdvaGgaM kusumbhaM grAmyakuGkumam // 472 haritAle tu kayUM gonardo naTasaMjJakaH / dAradaM tu hiGgulu syAddhigulaM raktapAradam // 472 rasagandho gandharaso gandhoraM masivardhanam / kSArastu syAdyavakSAro yavazUkazca recakaH // 474 zilAjatu zilAvyAdhitriphalA tRphalApi ca // 475 iti vaizyavargaH // 9 // zUdrastu pAdajo dAso grAmakUTo mahattaraH / mAlikaH puSpalAvaH syAtkumbhakArastu mRtkaraH // 476 daNDabhRtpalagaNDastu sudhAjIvI ca lepakaH / kAyasthe kUTakRtpaJjIkarazcitrakare kRNuH // 477 carmaraH kuraTaH pAdUkukalAdastu gauJjikaH / nADiMdhamaH svarNatAlo vAtsIputrastu nApitaH // 478 candrilo nakhakuTTazca rajakaH karmakIlakaH / kalyapAla: pAnavaNigdevalastvamaradvijaH // 479 ajAjIvastu jAvAlo niSkazcaNDAla ucyate / kukure dIrghasuratavAntAdarasanAlihaH // 480 ratatraNo grAmamRgastathendramahakAmukaH / kapilo vakrapucchazca zayAluragtatrapaH // 481 zunyAH stanyaM zunIraM syAJcauraH zaGkitavarNakaH / syAtkumbhilazca pracurapuruSo'tha kujambhilaH // 482 suraGgAhiradhazcauro vandIkArastu mAcalaH / prasahya caurazcillAbhaH strIcauge ratahiNDakaH // 483 kAvyacaurazcandrareNuH kuDyacchedyaM tu khAnikam / saMdhiH suraGgA tadbhedAH zrIvatsagomukhAdayaH // 484 kapAlalAsikA tarkustakuzANastu jhAmakaH / vartanI tarkupIThI syApiJjanaM tUlakArmukam // 485 tUlaH picuH pica tulaM piJjikA tUlanAlikA / triSu dvArApaNaM sUtraparNa yattena veSTayate // 486 nirveTanaM nADicIramekASTI tUlazarkarA / tatrakASTaM turI strI syAdrISmahAsendratUlake // 487 pannadrI pAdukA prANahitA pAdarathItyapi / kArAvI jaGgamakuTI bhramatkuTyatha kharparA // 488 rAritrA mUrdhakholaM ca saiva patrapizAcikA / vAsI tu takSaNI na strI krakacaM patradArakaH // 489 madyaM variSTaM maireyaM kattoyaM kApizAyanam / mAdhvIkaM madhumAdhvIkaM kapizI kAcamAlikA // 490 vIrA daityA prasannA ca mAdhavI gandhamAdanI / gauDI ca vAlkalI madhvAsavapakarasau narau // 491 1 'bhAsuraH' va. 2 'azmasArastvindranIlo' gha. 3 'vaidUrya' gha. 4' kuruvillaH' gha. 5 'kUTavit' ka-kha-ga. 6 svarNakAro' gha. 7 'ratahiNDikaH' ka-kha-ga. 8 'kapAlapAsikA' ka, 'kapAlanAlikA' va. 'kosalAsikA' iti yogyam, 9 'sAmakaH' gha. For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 abhidhAna saMgraha :- -2 trikANDazeSaH / nalinI nArikelasya surA tAlasya tAlakI / smarAsavaM mukhasuraM pArI strI pAnabhAjanam // zuNDApAnaM madasthAnaM dyUtakRtkRSNakohalaH / devasabhyastu sabhiko lagnakastRNamatkuNaH || cakSurI tintiDIdyUte pacanI zArizRGkhalA / aSTakAGgaM nayapIThI nayastu jatuputrakaH // iti zUdravargaH // 10 // iti trikANDazeSe dvitIyaM kANDam / 492 493 494 tRtIyaM kANDam | 495 496 497 504 kSemaMkaro'riSTatAtiH svadbhakarazaMkarau / AmuSyAyaNanijatau putrAnnAdaH kuTIcakaH // svapuTaM viSamaM saMcArajIvI zaraNArpakaH / abhipannaH zaraNyArthI pANDuSpRSTasvalakSaNaH // udbhaToDDAmarottAlA AviSTaH pretavAhitaH / preGkholitastaralitastRSitastarSitaH satRT // Urdhvayordhvadama tulya grAmyo grAmeyakaH smRtaH / parAcInaH pratIpaH syAtsamIcInaH samaJjasaH || 498 svasthAnasthaH parAndveSTi yaH sa goSThava ucyate / dAtA tu dArurmuciraH syAdvidagdhastu nAgaraH // 499 piGgo vyalIkaH paTprajJaH kAmakelirvidUSakaH / pIThakeliH pIThamardo bhavilazchiduro viTaH || 500 safariust medhAvI medhiraH samau / yuktaM parimite bhImaM tvAbhIle prathamaH || 501 farasara A yAcchirastho nAyakaH smRtaH / syAdAyaH zUlikastIkSNakarmA zoco'na haMkRti: 502 kusRtyA vibhavAnveSI pArzvakaH saMdhijIvakaH / vAkyAbhidhAyI puruSaH pRSTamAMsAda ucyate // 503 bhAryATaH svastriyA dAtAnnArthaM dUSakapAMsanau / dhRSNurdhRSNagdadhRgdhRSTo dazeraH suptadhAtukaH // dezakaH zAsitA zAstA ziknuvyavasAyavAn / cakitaH zaGkito bhItaH pratiyatnaH prayatnavAn ||505 AdharmikAdhArmikaH syAtprasRtAntaritau samau / kRpaNo dRDhamuSTiH syAddevayurdhArmikaH sukRt // 506 mainaHsmayo manojJaH syAcakSuSyaH priyadarzanaH / laDahaM bhadrakaM nyUI lagaDaM cAru bandhuram || 507 bhaTTAro bhagavAnpUjyaH zaktipratibalau samau / paTuH pATaviko dhUrtaH sthagastIkSNastu rAjadhaH || 508 saMbandhI guNavAnsaMyugmitrayurmitravatsalaH / dharmArthakAmamokSeSu lokatattvArthayorapi // 509 SaTsu prajJAsti yatyoccaiH sa SaTprajJa iti smRtaH / madhyasthastu viSTaH syAdbhugnapRSTastvasaMmukhaH // 510 syAtkakathikaH praSTA vicakSurvimanAH smRtaH / pratArito vyaMsitaH syAtprovyastu prArthito mataH || 511 mAzabdikaH pratiSeddhA jaDamAtRmukhau samau / prANaM purANaM bhinnaM tu vyavacchinnaM vizeSitam // 512 vinAkRtaM virahitaM muktaM nirvyUDhamucyate / tiktaH kaSAyaH surabhiH kakkhaTo nirbharo dRDhaH || 513 niHsaMdhizca nivAtazca samUDhaM zodhitaM same / syAdAgantukamAhArya same pakrimapAkime // 514 komalaM pelavaM pApe dhamApasadabuvA: / romAJcito hRSTaromA AjAneyAstu nirbhayAH || 515 anyAsAdhAraNaM tvAvezikaM pratiSThitaM ca tat / bhinnakaH kSapaNo'hIko bauddho vainAzikaH smRtaH 516 aurdhvasrotasikaH zaivaH kaula AnvayikaH smRtaH / pAJcArthikaH pAzupatazcidrUpaH sphUrtimAnmataH || 517 prAjJa udghATitajJaH syAcchaMva zaMyuzubhaMyavaH / gauravitAsvAryamizrAH zrAdhye tatrabhavanmukhAH // 518 syAddevAnAMpriyaH kSepe hatako bandhudagdhavat / aNuH kanIyAnalpiSTaH piNDitaM guNitaM hatam || 619 For Private and Personal Use Only 1 'vijJAtI' gha. 2 'kusRSTayA' ka kha ga 3 'zikaH' va. 4 'manaApo va. 5 'nisRSTaH ' gha 6 'stu saMmukhaH ' gha. 7 'vivakSuH ' ka kha ga 8 'late' gha. 9 'prAtisvikaM ' ka, 'prAtiSThikaM' kha-ga. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam -2 saMkIrNavargaH / 21 pavArUDho'vinItaH syAnmarAlamasRNe same / prAJjalaH praguNo'jihA: prANAyyaH sAdhvaninditaH 520 tvaM tvadbhinnaM cAnyataradapalamapaSThu ca / karambitaM tu khacitaM rUSitaM tvavaguNThitam // sa pAtresamito'nyatra bhojanAnmilito na yaH // 521 522 iti vizeSyanighnavargaH // 1 // vidhividhAnaM karma kiyA kRtyA vidhA kRtiH / vyApyaM tu sAdhanaM karma yutAjarye tu saMgatam 523 aGgAritaM pAzAnAM kalikodgamane matam | jalayantragRhaM dhIraiH samudragRhamucyate // 524 525 529 530 I huDaM ca viduH khalpe somAlaM kusumAkare / stanAbhogaH stanabharaH parabhAgaH svasaMpadi // AliGganaM baiMGkapAliH zriSA khaTTistvasagrahaH / syAdajJe'nekaH sagdhiH sahabhojanamityapi // 526 'dhArmikANAM tu saMbhUya bhojanaM gaNacakrakam / krIDAkrIDakayozca sevAyAM sevake ca saH // 527 dAnaM dAyo'tha durjAtaM duHSamaM cAsamaJjasam / kalaJjau tau viSAstreNa hatau yau mRgapakSiNau / / 528 chekoktirvakrabhaNitaM gomukhaM tUpalepanam / vardhApanArthaM yatpUrNapAtraM pUrNAnakaM ca tat || thutyuko vikriyAmAtrAdudbhaTAyanamucyate / buddhadravyaM staupikaM syAtsarva dravyaM ca vastu ca // lezastupapadaM gandho'nubandheSakarAvapi / cheda: khaNDo'striyAM gAliH zapanaM zamanaM zamaH || 531 vastu dhUlikedAraH sA vItirbhakSaNaM na sA / maitreyikA mitrayuddhaM paryaGkasvavasakthikA // 532 atha heturupAdAnaM pratyayAH sahakAriNaH / anumA vanumAnaM syAdvyApyaM liGgaM ca sAdhanam // 533 pratyakSopAdhyakSaM dhandho dhAndhyamapATavam / bodho bodhiH samajJA tu jJAnaM syAtsamudAgamaH || 534 RSiH zAstrakRdAcAryaH zAstraM tu smRtirAgamaH / sAMkhyaM samIkSyaM syAddivyadohanaM tUpayAcitam 535 karaNiM rUpamicchanti syAdAsphAle jhalajhalA / rAmeNa rAvaNavadhI rAmAyaNamathoccayaH // 536 vastragranthiJca nIvI ca maNitaM ratakUjitam / zvo'vapAto dRllekhastarkacIrNa tu zIlitam // 527 ekIyAekapakSAH syuH sahIyAH sahabhAvinaH / kulIrAtsyegavirjanapadA rASTranivAsinaH // pratyakSavyaktadRSTArthazcAtha vartanatarkuTe | cirarAtraM dIrgharAtramAmikSA bhastu vAjinam // tadA pramukha rAjamala utsikta uddhataH / dvaidhaM vivAda Arambha AdarADambarArthakaH // rabhaso gamakAritvaM kaumudI kArtikotsave / AvezATopasaMrambhAH priyavAkcaTucATunI // pratirUpaM praticchandaH saMvezana ratikriye / abhyAsaH khuralI yogyA nirvarNananibhAlane || zAlinIkaraNaM nyagbhAvanaM gandhanasUcane / bhAvaH padArtho dharmaH syAtsattvaM tattvaM ca vastu ca // 543 saMdarbhastu prabandhaH syAgrantho dvAtriMzadakSarI / sargabandhI mahAkAvyaM mahArUpakanATake // 544 atha vAGmayabhedAH syucampUH khaNDakathA kathA | AkhyAyikA parikathA kalApakavizeSakau // / 545 saMdAnamaniruddhaM ca prakIrNe gucchakAdi ca / sarga varga: paricchedohayotAdhyAyAGkasaMgrahAH // 546 ullAsaH parivartazca paTalaH kANDamastriyAm / sthAnaM prakaraNaM parvAhnikaM ca granthasaMdhayaH // 547 prajJaptiH paribhASAzailIsaMketa samayakArAzca / prativANiH prativacanaM samudAcArastvabhiprAyaH || 538 539 542 For Private and Personal Use Only 540 549 548 1 idamardhapadyaM ka kha ga. pustakeSu 'dhArmikANAM tu' ityataH prAkpaThitam. 2 'jalahaM tu' gha, 'lahumaM' kha-ga. 3 'aGgapAli:' va 4 'doHsthaH ' va 5 'saH' gha. 6 'vArthAyanAtaM' gha, 'vadhApakASTaM' ka kha ga 7 'avasAvikA' khaga. 8 'daividhyaM dvividhaM vAdhi ka kha ga 9 'sarvatrandho' va 'sarvagandho' kha-ga. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 22 www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha::-2 trikANDazeSaH / apratirUpakathA syAtsaMgaNikA choraNaM parityAgaH / syAdudvartanamantarhAsa striSu piNDamAhAraH // adhyavasargaH prAkAmyaM svAcchandyAnumananamityapi ca / Akalpaka utkaNThA cintAkarmaNyathAsyAnam // AkSepo'tyAkAraH svAdhyAyaH syAnnirantarAbhyAsaH / harSasvanaH kilakilA sadRzaspandastu nispandaH // avasAnaM tu virAmo'madhyamatho maNDalaM cakram / svAdArambhaH prastAvanA tadAmukhamapi jJeyam // iti saMkIrNavargaH // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 549 550 551 552 553 svarakAdyAdikAdyantakramAnnAnArthasaMgraham / vihAyAmarakoSoktamakArSItpuruSottamaH // zakrArkaparNayozcArko'bhIkasvabhayakAminoH / rUpakAntikayozcAGko'limako bhekakaukilo 554 antikaM nikaTaM culirnAkyoktau cAtrajAntikA / anIko'strI raNe sainye gauryA mAtari cAmbikA | syAdazmantakamuddhAne mallikAcchadane'pi ca / AhnikaM dinanirvarye taklIvaM nityakarmaNi // 556 svAdAcchuritakaM hAsavizeSe ca nakhakSate / udarka eSyatkAlIyaphale madanakaNTake // 557 striyAmutkalikA helotkaNTAsalilavIciSu / kozajJe kauziko vizvAmitre gau ca kauzikI 558 kRSNale ca himAnyAM ca gaurIkAlyozca kAlikA / varSopale strI karakA karake karako'striyAm ||559 kusumbhe dADime pakSibhede ca karakaH pumAn / karamadhyAGgulau ca syAtkarNikAra drumAntare / / 560 dviSTe ca kAkaH syAtkautukaM maGgalecchayoH / bhogye'pyatha syAtkulakaM zlokaikArthyapaTolayoH 561 kulako nAkakAndUka AtmA ca sukhaM ca kam / pecakastrIjitau kAkarUkau kauleyakaH zuni || kulIne cAtha kanakaM dhattUre nAgakesare / campake kiMzuke heni kRSakau phAlakarSakau // romAce kSudrazatrau ca drumAGge kaNTako 'khiyAm / rAjadhAnyAM nitambe'devalaye kaTako'striyAm // 564 veNau nA kArmukaM cApe guNavRkSe'pi kUpakaH / kelko vibhItake tailAdizeSe cAtha kazukaH / / 665 nirmoke colake vAravANe'tha kuziko munau / zAle kiSkuH prakoSThe 'pi vyAkhyAzloke'pi kArikA // khage yame chadmavipre kaGkaH sUcyAM ca kUcikA / kramuko bhadramaste'pi koka ke vRke'pi ca 567 punarnavAkAravellaparNAseSu kaThillakaH / kRkavAkurmayUre'pi vaMze daiye ca kIcakaH // 568 563 1 pilako sUtrANe nAkau ca kholakaH / caurondurU ca khanako golako maNijArajau || khage nagne ca goraGkuH saMkhyAbhede'pi gaNDakaH / zRGgayAM ca grAmayuddhe ca grAmamadgurikA striyAm570 gAndhiko lekhake'pi syAdgRhyakarachekaninnayoH / granthikau pArthadaivajJau prathiparNe ca na dvayoH // 571 vezyAyozca gaNikA capakaM sarake'pica / kaNThAlaMkArakhadyotavidyutsu cilamIlikA // 572 cArako bhojake bandhe nATakAGge'pi cUlikA | citrakaM citrake klIvaM vyAghrairaNDau ca citrakau // gRhAsate pakSimRge cheko nAgarake triSu / kambau jalakaraGkaH syAnnArikelaphale'pi ca / / 574 1 'mAlukAchadane' ka-kha-ga. 2 'kalpe' ka. 3 anekArthakairavAkarakaumudyAM tu 'phAle' iti mUlaM paThilA "phAle yathA--' dArayankuzikenorvIm" iti vyAkhyAtam. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam - 3 nAnArthavargaH / 23 576 582 586 588 589 590 jaivAtRkaH kRze candre dIrghAyuSi ca sa triSu / jAlikA vastrabhitkUTakRtkaivartau ca jAlikau 575 jaGghAyAmadribhittau ca khanitre prAvadAraNe / kapitthe cAstriyAM TaGkaSTaNTukAvalpazoNakau // tilakaM citra koni nA tarau tilakAlake / gRhadArau taNDako'strI samAsaprAyavAci ca // 577 turuSkaH siha ke deze prANyaGge tritaye trikam / kUpAne strI tiktazAkaH khadire varuNadrume // 578 daiye nA karNadhAre ca tArakaM dRzi bhe na nA / dvikau kAkacakravAkau pRzyAM kande dalADhakaH // 579 narako niraye ye nauvAhe syAnniyAmakaH / sabhye gurau ca navaphalikA navarajasyapi // 580 nAlIkau padmanArAcau vRnde'pi peTako'khiyAm / saubhAgye'pi patAkA syAtpaGko'khI kardamAMhasoH // paJcAlikA vastrakRtaputrikAgItabhedayoH / maNidoSe zilAbhede pulako lomaharSaNe / paryastyAmapi palyaGkaH priyako mRganIpayoH / puSpakaM kaMkaNe'pi syAtparAko vratakhaGgayoH || 583 cAmare granthabhede ca vistare'pi prakIrNakam / sitacchatrAbjayoH puNDarIkaM puMsi tu diggaje // 584 vyAghre ca koSakAre ca pAkau pacanazAvakau / puSkalako gandhamRge kIlake kSapaNe'pi ca / / 585 kapardarajjurAjIvabIjakoSe varATakaH / vRndArakau surazreSThau girimeghau balAhakau || piJje nA sikatA karNabhUSA kanyA ca vAlikA / zivamallayAM bakaH kahe rAjJi bhaTTArakaH sure || 587 bhUmikA racanAyAM ca mUryantaraparigrahe / madhukA vallibhede ca bahicandre ca mecakaH // hArabhede mANavako vAle kupuruSe vaTau / mayUrako'pAmArge ca haMsabhede'pi mallikA // yutakaM vastrabhede ca yautake saMzaye'pi ca / yamakaM saMyame zabdAlaMkAre yamaje triSu // yAjJiko yAjake darbhe bile rokaM rucau pumAn / rAkA dRSTarajaHkanyA kacchUH pUrNendu pUrNimA || 591 nIlavastre'kSitArAyAM locako nirmatau triSu / nagarIzAkhayorlaGkA kariNyAmapi bandhakI // 592 guptAvanAthe garuDe jine vane vinAyakaH / vRSAGkau zivamallA vaJcakau dhUrtapherI // vaidehako vANijake vaizyAyAmapi zUdraje / vailakSyAkAryayoH klIvaM vyalIkaM triSu nAgare // 594 1 vAlhIkaM bAlhikaM dhIrahiGgunornAzvadezayoH / vipAkaH pariNAme'pi tilake'pi vizeSakaH // 595 zaGkaH : kIlakasaMkhyAstra jalajantuSu dRzyate / zizukaH zizumAre'pi zukaM granthizirISayoH // 596 kIre rAvaNapAtre nA vacApi zatapatrikA | zalkacUrNe'pi zukastu syAdanukrozazuGgayoH // 597 zilAtako viTTe zulko yautakadAnayoH / zvAvidvRkSazca zalakyau maNikhaGge ca sasyakaH 598 zIghrau ca zIdhupAne ca sarako'khyatha janmani / sUtakaM pArade'pyastrI sUcakau khalakukkurau // 599 yugme saMghATikA kuTTanyAM ca gadye'pi hArakaH / vAdyabhede huDukkaH syAddAtyUhe ca madotkale / / 600 indurekhA guDUcyAM ca pUH sukhaM svarnabhazca kham / gomukhaM lepane vAdyabhANDe sarve'pi durmukhaH || 601 trizikhaM syAtrizUle'pi nyUGkhaH sAnni manorame / nakhaM zukta kararuhe kUrme paJcanakho gaje // 602 Adau pradhAne pramukhaM vaizAkho manyamAsayoH / kANDe nA vizikhA rathyA vizAkhA bhe guhe pumAn // lekho deve'pi paGkau strI zikhA cUDAprayorapi / zAkhA vedavibhAge'pi sakhA mitrasahAyayoH ||604 sumukhastArkSyaputre ca zobhanAsyagaNezayoH / sumukhI zobhanAsyAthApavargasyAgamokSayoH || 605 zarIropAyApradhAneSvaGgaM puMbhUni nIvRti / saMbodhane'GgAvyayaM syAdayogo vidhure'pi ca // zapathe'pyabhiSaGgaH syAdanaGgaM khe smare pumAn / pUrNatvayatnAvAbhogAvAyogo vyApRtAvapi / / 607 1 'gRhakArau' ka-va-ga. 2 kha-ga-pustakayoridaM pAdadvayamadhikaM vartate. 593 606 For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / jaGgameGgitayoriGgo nATya IhAmRgo vRke / phalaM pUgasya codvegamutsargo nyAyadAnayoH // 608 sAmAnye'pyuparAgastu grahe'ndvozca durnaye / hastacchede tu sasyAnAM kaTabhaGgo nRpAtyaye // 609 kathAprasaGgo bAtUle viSavaidya ca vAcyavat / deze kaliGgo dhUmyATe kaliGga kauTaje phale // 610 triSu dakSe vidagdhe ca khaDgI nistriMzagaNDako / svarge vane ca razmau ca balovarde ca gauH pumAn 611 strI bANarohiNIdagdhI digvAgbhUSvAsu bhUmni ca / vaidhavye nRpanAze ca chatrabhaGgaH prakIrtitaH // 612 azvagandhApi turagI tuGgo nAgasocchayau / dIrghAdhvagaH syAduSTe'pi niSataH saGgataNayoH // 613 nAgaH zreSTebhasapu klIvaM sIsakaraGgayoH / vRkSe syAtpuMsi nAgaH pataGgaH zalabhe ravau // 614 kAkodumbarikAyAM strI phalgustriSu nirarthake / pAlane vyavahAre ca nirveze paNyayoSitAm // 615 bhogaH sukhe dhane cAheH zarIraphaNayorapi / bhagaM vairAgyayonIcchAjJAnezvaryeSu ceSyate // 616 taraGgabhedayobhaGgo bhaGgA sasye zaNAhvaye / ekadezAMzayorbhAgo bhRGgo dhUmyATake 'pi ca // 617 bhujaMgo bhujage piGge jAmadagnyataTau bhRgU / mRgo'nviSTau ca mArgastu mAsAnveSaNavartmasu / / 618 yogavAre'pUrvalAbhe sUtre visrabdhaghAtini / upAye saMgatau dhyAnauSadhasaMnAhayuktiSu // 619 nRtye raNe khale rAge raGgaH klIve trapuNyapi / rAgaH klezAdike rakte mAtsarye lohitAdiSu // 620 cakre rathAGga koke nA raktAGgo maGgale'pi ca / vyakte sAMkhyodite liGgaM sthANau zephasi lakSaNe 621 puMsvAdau ca varAGgaM tu guDatvaci gaje pumAn / valgucchAge'pi vegastu mahAkAlaphale'pi ca // 622 alorakSepe samudre'pi zRGgamutkarSacihnayoH / zArGga dhanurviSNudhanuH saMbhogo ratabhogayoH // 623 oghaH syAtanRye'pi kAcighau kaanycnonduruu| nidAghau svedatApau ca pratidhA roSaghAtayoH 624 parigho yogabhede'pi megho vAridamustayoH / mahAghastu mahAmUlye puMsi lAvakapakSiNi // 625 pRkAyAM strI laghuH klIvaM zIne kRSNAguruNyapi / pratimApUjayoroM krauJcaH pkssydribhedyoH|| 626 karcamastrI bhruvormadhye zmazrukaitavayorapi / ibhyAM strI guruputre nA keze zuSkatraNe kcH|| 627 dezabhede'pi kAcI syAdatha sthAsakatarkayoH / carcikAyAM ca carcA syAttvaktrI carmaguDatvacoH / / 628 vAmane pAmare nIco namuciditije smare / marIcimunibhede'pi caugvahrI malinlucau // 629 kakole'pi ca mArIco mocA zAlmaligambhayoH / kukure ratanArIcaH zIkAre varayopitAm 630 ketugrahe tu vikaco vIciH sukhataraGgayoH / svalpe'pi zArikAyAM ca vacA grISmAmalau shucii||631 sUcI nRtyaprabhede ca vyadhanIzikhayorapi / vArAhI cIrikA kacchA kaccho'nUpe drumAntare // 632 picchA strI bhaktamaNDe'pi lAGgale picchamastriyAma / padmadhanvantarI cAbjAvaNDajaH khagamInayoH / / nicule'pyambujo'jastu brahmaviSNusmareSvapi / syAdaGgajaH smare keze putre rakta napuMsakam // 634 utsAhakArtikAvUrjI kambojo dezazaGkhayoH / nakhe karale karajaH kubjo nyuTane dumAntare // 635 khanau surAgRhe gA gu paTahakRSNale / jaghanyajo'nuje zUdre jalajaM zaGkhapadmayoH // 636 cihnazepha:patAkAsu khaTAGge'pi dhvajo'striyAm / nIrajaM kamale kuSThe pitA hiMsAharidrayoH // 637 bharadvAjo guroH putre vyAghATAkhye ca pakSiNi / budhaiH khyAto bharadvAjo droNAcArye munAvapi 638 bhRGgarAjaH khagoSadhyorlaGghane munibheSajam / AgastyaharItakyAM ca rujA syAdrogabhaGgayoH // 639 muste'pi vanajo bIjaM retastattvArthahetuSu / vyAjaH zAThye'padeze ca svedaraktAtmajAH svajAH 640 1 laTe' ka-kha-ga. 2 'vilya' ka-kha-ga. 3 'khagAze ka-kha-ga. 4 'bhAradrAjo' hamamedinyoH . For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3 kANDam -- 2 nAnArthavargaH / 25 652 653 nisarge sahajaH puMsi sahotye vAcyaliGgakaH / saMnaddhasaMbhRtau sajjA himajA pArvatI zacI || 641 ajJatriSu jaDe mUrkhe kRtajJaH kukure'pi ca / saMjJA sUryapriyAyAM ca sarvajJaH zaMkare'pica // 642 ariSTaM sUtikAgAre takre'pi ca pumAMstvayam / kAke nimve ca lazune garte kUpe khile'vttH|| 643 atyarthakSaumayoraTTaH RtAviSTaM priye triSu / kezaTastvokaNe viSNau kRpIThamudare jale || 644 puMle kuNDakITaH syAjjArAca brAhmaNIsute / samaye ca kriyAkAre kili azavayoH kaTaH // 645 koTiH saMkhyApi karaTo vAdyabhANDakuviprayoH / kulIre karkaTo rAzau kRSTiH karSe budhe pumAn // 646 apriyespi kaTuH kumbhe kuTI nA bhavane dvayoH / surAyAM strI kIkaTastu niHkhe deze mitaMpace || 647 kheTaH zaGkhANake hIne gRSTirdhenvoSadhIbhidoH / sUkare puMsi vRSTiH syAtspardhAgharSaNayoH striyAm ||648 ghoNTA tu badare pUge dehAMze varNane caTuH / nizvAse dazanocchiSTazrumbe dantacchade'pi ca // 649 parimANamudordiSTirdiSTaH kAlopadiSTayoH / dhArATau cAtakayau kapATe'pi ca niSkuTaH || 650 koTare'pyatha paTTaH syAtphalake nRpazAsane / pratyAkhyAte preSite ca pratiziSTaM triliGgakam || 651 parkaTI lakSavRkSe ca pUgAdezca nave phale / vaTI triSu guNe puMsi nyagrodhe ca kapardake || varvaTyau vrIhibhidvezye nadI bharatakAmuka / moraTaM gornave kSIre'GkoTapuSpekSumUlayoH // kliSTaM mlAne kuvacane markaTI zakazimyapi / lAToM'yukeca deze ca vyuSTaM kalye tribhUSite // 664 pathi vastuni vATaH syAdvikaTaM vivRtaM vRhat / varkarATaH kaTAkSe ca sINAM stananakhakSate || 655 bhadrApreSaNaviSTirva kAmagAyanau / viTosviNe pine mUSike khadire'pi ca // 656 prAthallo zrutikaTaH prAyazcittabhujaGgayoH / sphuTiH sphoTe ca karkaTyAM hRSTaH pratihate'pi ca // 657 vaizyAdvijanmaje'mbaSThaH pAThAyUthikayIH striyAm / kASThA kAle'pi koSThastu svakIye'pyatha sudhvanau || grIvAdeze'pi kaNThaH syAtkuSThaM gauvadhIbhidaH / dAtyUhe kAlakaNThaH syAcchivakhaJjanayorapi / / 659 jyeSTho mAsi ca vRddhe ca jyeSThA va gRhagodhikA / amblaloNyAM dantazaThA nA jambIrakapitthayoH // prakoSTha bAgeza variSThaM marine'pi ca / tAmre corutare cAtha madhyasthakhalayoH zaThaH // 661 zoThosse ca mUrkhe ca sUtrakaNTho dvijanmani / kapotavihage'pi syAtyubhyAM ca prasabhe haThaH || 662 prANyaGgakopayoraNDaM kUSmANDau phalabhiGgaNau / kuNDaM khAtokhayorjAraje nA kuNDI kamaNDalau // 663 siMhokta strI viSe veDa : pazau kroDo na norasi / khaNDI'strI zakale nekSuvikAramaNidoSayoH // 664 gaNDaH kapole piTake zreSThe gaNDakayogayoH / caNDauSadhiH kharazcaNDo daNDau sainyArkapArzvagau // 665 vyathA kRpA ca pIDe dve pANDuH kuntIpatau sitaM / piNDaH sAndre gRhAMze'Gge paNDaH zaNThe matau striyAm // svastre zaste prakANDosaI baraNDo vadanAmaye / samUhe cAntarAvedyAM maNDaH syAtsArapicchayoH // 667 eraNDe mastuni klIvaM mArtaNDau khagadaMSTriNau / rAho daityAntare muNDo mUrtyastrI muNDite triSu // 668 rust syAdvidhavauSadhyorvitaNDA zAkabhidyapi / zikhaNDau tu zikhAvaha guNDA karikaraH surA // ASADho vratinAM daNDe mAse malayaparvate / viceSTavAlizau mUDhau rADhA syAddIptidezayoH / / 670 paNDaka kinau zaNDau samUDhaH puJjite nave / bhugne nihalave'pyeSa vAcyaliGga udIryate // 671 aruNo bhAskare'nUrau maJjiSTAtiviSAruNA / triSvArakte vyAkule'tha sUkSme brIhyantare'pyaNuH // 672 1 'zoNake' ca. 2 'zapathe' va 3 'cAstare' kankhangandha, 4 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / kolakAmAzriImAsu syAdANivadaNiyoH / abhIkSNaM tu bhRze nitye syAdindrANIndrayoSiti // 673 strIvandhe sinduvAre ca cakSurdarzanamIkSaNam / unmUlane'pyuddharaNamuSNaM dakSe'pi nA tape // 674 sAdhane gItanRtyaprabhede kAyasthakarmaNi / karaNaM puMsi saMkIrNe kalyANaM kAJcane zubhe // 675 kRSNo varNa harau vyAse kRSNaM maricakolayoH / pippalI draupadI kRSNA hastasatre'pi kaGkaNam // 676 zrutirAdheyayoH karNaH pippalyAM jIrake kaNA / koNo'zrI vAdyalaguDe vadhe hetau ca kAraNam // 677 grahaNaM svIkRtau haste guNaH syAdrajjusUdayoH / aGguSTAnAmikonmAne gokarNo'hau mRge'pi ca // 678 nAsikAghrANayorghANaM cUrNa gandhayutAvapi / vedAMze vaDhUcAdau ca bunne pAde'pi cAstriyAm // 679 caraNazcIrNaparNastu kharjUrapicumandayoH / jetarIndre'rjune jiSNujUNiH kaThinapUgayoH // 680 taruNaH kujapuSpe'pi trANaM rakSitarakSayoH / dyumaNau taraNiH puMsi kumArInaukayostriSu // 681 kASTAgAre'mbuvAhinyAM zailasaMdhau ca yoSiti / droNI na strI mAnabhede droNaH kAke kRpIpatau // 682 durvarNa rajate'pi syAdRNo'liH kacchapI duNI / dakSiNA dizi dAne ca dakSiNaH sarale'pi ca // dharSaNI syAdasatI ca dharSaNaM nikRtau rate / buddhamantre nADikAyAM dhAraNAya ca majjane // 684 nirvANaM nirvRtau mAkSe praghaNo'stragRhAMzayoH / bole vAte bale prANaH pUrNa bhUnni cAsuSu / / 685 parNa pakSe ca patre ca prokSaNaM secane vadhe / granthe kArSApaNe cAstrI purANamanave trissu|| 686 pANiH pAde vyahapRSTaM vANI vyUtizca bhAratI / mantrAnyavede vipraudhe klIvaM nA brAhmaNo dvije // 687 liGgAgre'liMjare mauktikAdau strIpuMsayomaNiH / ajAgalastane cApi masRNo mRhakarkazau // 688 niHzmazrupuruSodaMzI matkuNAvatha rohiNI / nakSatre rohitAyAM ca raNaH kaNanayuddhayoH // 689 lakSmaNA sArasI dAzarathiH zrImAMzca lkssmnnH|chaage'pi lambakarNaH syAdveNuvaMze nRpaantre||690 bANA jhiNTyAM zare bANo vRSNiAdavameSayoH / karNe zrutau ca zravaNaM zaraNaM mAraNe'pi ca / / 691 zreNiH paGgau sekapAtre na kIvaM kArusaMhatau / karSe mASacatuSke ca zANaH zoNo nade'ruNe // 692 pakke zrANaM yavAgvAM strI zrIparNa gaNikArikA / padmaM ca zramaNA bhikSukyAM muNDiyA~ ca dRzyate // suvarNa mAnabhede ca sthUNA zarmI ca dAru ca / sthANU zaGkazivI viSNau suSeNaH karamardake / / 694 kapivaiye cAtha hRtau haraNaM yautake'pi ca / mokSaH sudhA yajJazeSo'yAcitaM vAri cAmRtam // 695 amRtA tu guDUcI syAddharItakyAmalakyapi / zeSe viSNAvananto nA gucIdUrvayoH striyAm // 696 kIyaM khe trivanavadhAvasvantaM maraNe'zubhe / culyAM ca pUrNimAbhede'numatiH saMmatAvapi // 697 svarUpe'ntaM vinAze nA na strI zeSe'ntike triSu / gate jJAte'pyavasitamarvantAvazvakutsitau // 698 avatI kumbhadAsyazvAthAditaM prArthita hate / kSiptAdribhedayorastaH syAllAjeSvapi cAkSatam / / 699 kRpAvasatyaM'pyanRtamAkRtijItirUpayoH / Aptau lavdhahitau daiye bhAvikAle'pi cAyatiH // 700 AcitaH zakaTonmeye'pyAvartazcintane'pi ca / Ayastastejite kSipte'thAkhyAtaM tiGi bhASite // bhraMze tadAkhe cApAta AhataM guNita hate / mRSokte cAtha dagdhe syAdupitaM sthitavatyapi // 702 vyasanAte coparakta uditaM prokta udgate / syAddhastUre'pi conmattaH kSipte sRSTe'pi coddhatam / / 703 uttaptaM zuSkamAMse'pi vhnyutpaat'pyupaahitH| udAsthitazcare dvAHsthe syAdatiH syuutirkssyoH||704 1 'dhAraNA) caka, 'dhAraNApyeva kha-ga, 'dhAraNyatha cava2 mantrAkSa' ka-kha-ga, 'mantrAkhya' gha. 3 'mRdukakazA' ka-kha. 4 'anavadhau' iti madhyamaNinyAyenAnantAsvantAbhyAmanveti haimasaMvAdAt. 5 'azmantaM' gha, For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDama - 3 nAnArthavargaH / 705 712 RtamuJchazile sasye etAvAgatakarburau / airAvato nAgaraGge'pyatha kAntitIcchayoH // kirAtI mlecchabhUnimbau kAntastu priyaramyayoH / keturgrahotpAtaci kalitaM viditAptayoH // 706 kapotaH pakSimAtre'pi guptaM rakSitagUDhayoH / gatiryAtrAdazopAyAH paNDaH sUryazca gopatiH // 707 gRhI santrI gRhapatirgItaM zabditagAnayoH / garjitaM stanite nebhe grastaM vAgbhedabhuktayoH // 708 carmaNvatyau nadIrambhe jAtaM vyaktauvajanmasu / sUryAvarte'pi jAmAtA nA vAle piSTape jagat // 709 jAtizchandasi mAlayAM culyAM jAtIphale kule / vyAptavistRtavAdyeSu tataM klIvaM sugandhyapi / / 710 cape tRNale tRNatA tAtaH pitranukampayoH / durgatirnara ke naiH rUye durjAtaM vyasane'pi ca / / 711. divAbhIta ulUke syAtkumbhile kumudAkare / visRSTe rakSite dattaM dutaM zIghravilInayoH // dazane zailazRGge ca dantaH syAdoSadhau striyAm / ditI khaNDanadaityAmbe dhRtistuSTau tAvapi / / 713 rAzau ca dhAturnirvANe susthitatve ca nirvRtiH / asvAdhyAye kurUpe nA pratyuktau strI nirAkRtiH / / 714 jambvAM strI nA nadIkAntaH sinduvAre jalAbdhiSu / nimittaM hetucihnAgantudaivAdezaparvasu // 715 prasRtaH kujite pANI jaGghAyAM strI gate triSu / prakRtirguNasAmye syAtsvabhAvAmAtyayorapi // 716 pratIkAre pratikRtiH pratibimbe'tha paddhatiH / paGkau mArge'pi pUtaM tu pavitre bahulIkRte / / 717 zreNirdaza ca paGktiH syAtprasUtirjanma tokayoH / pratipattizcitpravRttiprAptiprAgalbhyagaurave // 718 pArAvatI gopagItilavalIphalayorapi / palitaM kardame'pi syAdvidhau bhUpe prajApatiH // 719 zakte nivAraNe tRptau paryAptaM syAdyathepsite / preto mRte prANibhedepitsanpAtecchupakSiNoH // 720 klItraM bindau pRpannaiNaiH pRSato'pyanayornari / khAtAdau pUrite pUrta pAto bhraMze ca rakSite // 721 proSite ca pratikSiptaM pratItaH sAdare'pi ca / zrutaH khare cAbhiyuktahatau ca prArthitau smRtau // 722 dviSTe'pi ca pratihataH piNDitaM guNite ghane / prApte jJAte parigataM prapAtau bhRgunirjharau // 723 lokAyate kacchape ca paJcaguptaH smRto budhaiH / labdhe samaJjase prAptaM paktigauravapAkayoH // 724 pArijAto devarI mandAre pArijAtake / vRttivArtApravAheSu pravRttiratha ghoTake || 725 pAne ca pItiH sikte tu prokSitaM nihate'pi ca / rAmAnuje nATyazAstre dauSyantau bharato naTe / 726 jine pUjye ca bhagavAnbhogavAnAvyanAgayoH / sevAvibhAgayorbhaktirbhavadyuSmatsadarthayoH // 727 pakSiyAM vAci vRttau ca bhAratI bhArataM punaH / jambUdvIpe vyAsakRtau bhRtirbharaNamUlyayoH // 728 kuDyabhedanayobhittirbhAsvantau sUryabhAkharau / pRthivIjananIgAvo brahmANyAdyAzca mAtaraH // 729 mUrdhAbhiSikto'mAtye'pi muktau nirvRtamocitau / mUrtaM syAtriSu mUrchAle kaThine mUrtimatyapi / / 730 matiricchApyatha yatiH pAThacchede munau pumAn / nyAyayojanayoryuktiH pAzyabdhI yAdasAMpatI // 731 revatI haliyAM meM mapalyAM rate ratiH / riktaM vane'pi rItistu lohakiTTArakUTayoH || 732 rohitAce rakte nA mRgamInayoH / zailabhede suvarNAlA zaMkare'pi ca raivataH // svarNAdyate'pi rasitaM kastUrIprakayolatA | vartulAdhItayorvRttaM vArta kuzalanIrujoH // vAse'pi vasatirvRkSamAtre'pi ca vanaspatiH / vartane vivRtau vRttirvartidapadazApi ca // lAbhasaMbandhayorvyAptirvizvastA vizvApi ca / chede vilAse vicchittirvigatau vItaniSprabhau // 736 1 1 733 734 735 1 'zaSTa kavi-gapa. 2 'ca' 3 'sukhitanitoM ka. 4 'svarNAbhya' va 5 'dIpazikhApi ca' ka. For Private and Personal Use Only 27 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 28 abhidhAna saMgraha: --- 2 trikANDazeSaH / 737 asArAbhovataM vItamaGkuzakarmaNi / abhyudgate vikasite ceSTiteca vijRmbhitam // vikRtau rogivIbhatsa vittaM khyAte dhane'pi ca / dRhe'pi vyAyataM zuktirmuktAsphoTAca lakSmaNoH // astrabhede'pi zaktiH syAcchAntiH syAnmaGgale zame / venase'pi ca zIto nA zuktaM pUtAmblaniSThuram // zitirbhUrje site kRSNe zrImantI like / trI zatadhutI vArtAyAM zravaNe zrutiH // 740 durbale nizite syAnAM zitazAtAvayo vacaH / sarasvatI naridrodha sUto bandini pArade || 741 smRtiH syAddharmazAstre'pi pravAhe'pi ca saMtatiH / raNe sabhAyAM samitiH stimitau ninizcalau / / sthapatiH kacukI kAmabhede gItiyAgakRta / saMvanye'pi na saMvittirmaryAdAyAmapi sthitiH // 743 sItA lAGgalarekhA syAyogaGgA va jAnakI / sutaM kuzale satye sudohA gauzca sutratA // 744 zarkarApi sitA satpratije'pi ca sthitaH / tI kAyAyanIsALyoH saMghAto narake caye // airat aadi gaurI zukravacApi ca / zrI hariddizi varNa nA dUrvApi haritA matA // 746 atithiH kuzaputre'pi harItakyapi cAvyathA / apekSAlambanaM cAsthA syAdartho viSaye'pica // 747 bhaTe puMsyapratirathaM yAtrAmaGgalAni ca / unmAthaH kUTa'pi kuthaH kambalavarhiSoH || 748 kAse kSute ca kSavathurgrantho dvAtriMzadakSarI / vanaM ca zrathA cApi tIrtha tUpAyayogayoH // 749 koNayoH protho vIthI paGkI gRhAMzake / vAnaprastho madhUke'pi syAtRtIye'pi cAzrame // 750 kAkolyAmalakI brAhmI vayasthA tadaNe triSu / sUryamandhAnayorsanthaH sAktave'pyatha manmathaH // 751 kapitthe kAmadeve ca rathaH pauruSadehayoH / puMsi striyAMca pandhaH karajavacayoH kramAt // 752 siddhArthaH sarpape buddhe saMsthA sthitivinAzayoH / saMsthA samAptikratuSu caratra nijarASTragaH // 753 siktho bhaktapulA nA madhUcchiSTe napuMsakam / aSTApadaM zAriphale suvarNe'strI pazau pumAn // 754 vAmanebhyAM striyAM klIvaM keyUre nAGgadaH pau / arbudo ruji saMkhyAyAmAmodo gandhaharSayoH // 155 rahasye syAdupaniSatsamIpasadane'pi ca / kando'strI sUraNe mUle rAjaliGgavipANayoH // 756 strI kakutkaTukandastu zRGgaverarasonayoH / strI gambhArthI klIvamabje diGnAge kumudaH kapau // 757 puSpe klIvaM bhramau kundaH kSodo rajasi petra | zivajUTe varATe ca kapardo'thAmaye gadaH // 758 viSNorbhrAtari cAtre strI palAze garuti cchadraH / deze jane janapado nipAdau zvapacakharau // 759 vAkye zabde'padeze'pi padaM pAdastu na dvayoH / mUle prayantazaile ca prasAdasvanurodhane // 760 svAsthye kAvyaguNe cAtha pratipattibhisaMvidaH / vimuTu jJAtA ca vinduH syAnmandau svairazanaizcarau / / hastibhedazcAtha madaH syAtkastUrIbhadAnayoH / garne zukre'tha mAkanyAmalakyAM nAmrapAdape // 762 maryAdA dhAraNAsInormahAnAdo gajeM'pi ca / menAdAstu bAgamArjArakazikhaNDinaH // 763 vizadaH pANDure vyakte zArado jalaje'pi ca / ciyAM tu zAradI toyapippalI saptaparNayoH // 764 saMvitsaMketake'pi syAtsamaryAdo'ntike sthire / vyaJjane sUpakAre ca sUdaH sUpavadiSyate // 765 dharmasvedayoH svedaH saMpalakSmyAM samuccaye / khaNDe nA samabhAge'rdhamavadhiH sImakAlayoH // 766 AviddhaM prahataM vakramAnaddhaM vAvadvayoH / alaMkAre'pi cAbandhaH pratyAzApyAdhirucyate // 767 kuTumbavyApRte dharmacintAyAM ca vizeSaNe / upAdhirugragandhe tu vacAkSetrapamAnike // 768 1 'saMsRtiH' va. 2 'khacche' va 2 idaM padyaM ka pustake nAsti, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3 kANDam - 3 nAnArthavargaH / 29 upalabdhirmatiprAptyorRddhiH saMpadi cauSadhe / rAhau ziraHzUnyakAye kabandhaH klIvamambuni // 769 godhA tale nihAkAyAM gandho garve lave'pi ca / dogdhA gope kavau vatse dugdhaM kSIre prapUrite // 770 digdhaM lipte viSAkte ca durvidhau khaladurgatau / rodhe virodho nAze ca buddho jJAte jine budhe || 771 niSedhaduHkhayorvAdho gaihiNeye kavau budhaH / daityacaitravasanteSu drumabhede ca nA madhuH // middhaM cintAtisaMkSepe nidrAyAM cAtha mAgadhI | pippalyAM yUthikAyAM nA lagne magadhaje triSu // 773 lazune'tiviSAyAM ca zuNThyAmapi mahauSadham / sItA yojanagandhA syAtkastUrI vyAsasura || 774 vidhi kAle ca prakAre vedhane vidhA // 992 775 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir visrabdhaH / prakA mahilAca vadhUrvizvasto'nu visrabdhaM vADhArthaM zuddhaM triSu pUtakevalayoH || 776 779 782 785 zrAddhaM nivApe zraddhAlau puMsi sAdhurdhaninyapi / skandhaH saMghe'pi siddhastu nityaniSpannanAkiSu // 999 saMdhiH pumAnsuraGgAyAM bhede saMghaTTane bhage / kule khyAtau cAbhijanaH syAdadhvA kAlavartmanoH // 778 itivRtte'vadAnaM syAtkarmakhaNDanayorapi / agrajanmA je vipre syAdannaM bhaktamuktayoH || vinIte viprabhede cAnUcAno'rthI vivAdyapi / antAvasAyI cANDAle munibhede ca nApite ||780 azvakutsitayorvA va vidyuti cAzaniH / varNamAtre visarge cAbhiniSThAno'tha haihaye / / 781 pArthe dume mayUre ca nArjunaviSu pANDure / arjunI gavyuSAyAM ca bhRGgavRzcikayoralI // AtmA mano' IspyAkalanA vibandhaparisaMkhyayoH / AvezanaM zilpagehe bhUtAveze'tha genduke || 783 vizeSe copadhAnaM syAllayAmuddhAnamudgame / agabhIre'pi cottAnaH zarAbhyAso'pyupAsanam 784 syAtkAtyAyanyardhavRddhAgauryorvararucau nari / zirISAmrAtakAzratyagardabhANDe kapItanaH // aise kaupInama puMnAge'pi ca kesarI / kulInale ca guhye ca kaulInamatha kacukI // 786 sthApatye varmite sarpe klRptau chede ca kalpanam / kAminI straiNacandrau ca kRtinau yogyapaNDitau787 kAJcanaM tu ni nAgakesare kAJcanI nizA / dhAtuvAdarate kAMsyakAre kAraMdhamI nari || carcikAcidayite khekAminyau prakIrtite / viSadigdhapazormAse gRJjanaM nA rasonake || gahanaM gahare duHkhe vane'thAmbudamustayoH / ghanaH puMsi ghanaM vAdyaM carma syAtphalakalacoH // arat aadat cihnaM lakSmapatAkayoH / cakriNo viSNubhujagakulAlagrAmajAlinaH // 791 kampre nA calanaM kampe calanI vastradhardharI / bhUrje phalakapANau ca carmyapAlaMbuSe pumAn // 792 nimbespi chardanaM vAntau javano vegaveginoH / buddhe jino jivare ca jIvanaM vartanAmbhaso || 793 zUre dAtari ca tyAgI pratizocyau tapasvinau / tapano narake bhAnau virale'lpe kRze tanuH // 794 hariat devanaM nAkSe dvijanmA dantaviprayoH / dAnaM gajamade tyAge khaNDane rakSaNe'pi ca / / 795 darzanaM varNamukuracakSuH zAstropalabdhiSu / strI dIrghakoSyAM durnAmArzasi dyumnaM bale dhane || 796 dhanvA marau dhanva cApe dhAvanaM gatizaucayoH / nirbhartsanaM khalIkArAlaktayoratha nandanam // 797 devodyAne sute puMsi nagnau kSapaNavandinau / zrutau dRSTyAM nizamanaM khagaGgApi nalinyatha // 798 granthiprastAvayoH parva viSuvatprabhRtiSvapi / pratimAnaM praticchAyAgajadantAntarAlayoH // 799 790 1 1 'cittAbhisaMkSepe' va 'vikSAtisaMkSepe' kha ga 2 'khagAminyau' ka kha ga 3 'dezavegino: ' ka. For Private and Personal Use Only 788 789 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30 abhidhAna saMgrahaH :-2 trikANDazeSaH / 800 802 803 804 805 1 813 pAkasthAne kulAlasya vAte ca pavanaH pumAn / harItakI rAkSasI ca pUtanAtha varAlake // pAThIno gugguludrau ca rakSovRkSau palAzinau / phAlguno mAsi pArthe ca strI vidagdhA ca vANinI // vardhamAnaH praznabhedazarAvairaNDaviSNuSu / senA nadI ca vAhinyau chede vRddhau ca vardhanam || bhuvanaM vi toye bhinnaM dIrNe vizeSite / janmAzrayazca bhavanaM bhAjanaM pAtrayogyayoH // bhRtikAJcanayorbharma malinaM dUSite'site / mAne pramANe taulye ca mIno rAzyantare jhape || madanAH sikthadhustUratarubhedamanobhavAH / munirvAcaMyame buddhe chandacampA ca mAlinI // mAtulAnI tu bhaGgAyAM mAtRbhrAtRstriyAmapi / rAzau yugme ca mithunaM viSNvalI madhusUdanau / / 806 yApanaM syAnnirasane kAlakSepe ca vartane / catuH kozyAM ca yoge ca yojanaM syAttu vAhane || gatau ca yAnaM yonistUtpattisthAne bhage'pi ca / rasanaM tu dhvanau svAde rasajJArAstrayoH striyAm 808 yakSe candre ca rAjA syAdraktaH kAmI ca rAgiNau / gopitte rocanA kUTazAlmalI rocanaH pumAn / / nizA haridrA rajanI chede bhUrje ca lekhanam / gazInAmudayo lagnaM saktalajjitayostriSu || 810 yoSijjihvA ca lalanA lAJchanaM nAmacihnayoH / rakte vitAnamulloce vilagnaM madhyagnayoH ||811 devAniSTaphale saktau vyasanaM niSphalodyame / svatantratA ca vyutthAnaM vAmanau viSNudiggajau // 812 varcazvAtha phale zuSkevAnaM syAdutkaTe gatau / vRSaparvA zive daitye veSTanaM mukuTe vRtau // arest fart kAmini klIvamindriye / vRkSAdanI syAdvandAyAM striyAM kuddAlake pumAn814 samAlabdhe vibhakte ca vicchinnaM vAcyaliGgakam | labdhe jJAte sthite vinnaM vedanA jJAnapIDayoH || 815 vartanI tarkapaThe'pi striyAM vartanavartmanoH / vanazvA jambuke vyAghre vipanno'pi // 816 daivazaMsinimitte ca zakunaM puMsi pakSiNi / cUDAvAnkukuTaJcApi zikhI zRGgAriNau vimau / / 817 kramukaca suvezazca pArthendroH zvetavAhanaH / mayUre bhISmazatrau ca zikhaNDyatha viheTanam // 818 vihiMsAyAM viDambe ca yame nA zamanaM vadhe / zyenaH zukle pakSibhede zakuniH saubale khage // 819 dhAnyabhede pumAnyaSTihAyanaH kuJjare'pi ca / nA sAdhau sajjanaM kRto sAdhanaM siddhimedrayoH / / 820 mAno dehavAyau ca saMsthAnaM mRtyurUpayoH / saMtAnaH saMtatau devavRkSe cApatyagotrayoH // 821 Rtau snAne ca savanaM mAraNe'pi samApanam / svandanaM sravaNe nA tu rathe tinizapAdape / / 822 suptajJAne ca zayane svapno'tha sparzadAnayoH / sparzanaM sparzano vAte sUnaM puSpe vadhAlaye || 823 sevanaM sIvanopAstyoH zAzvatAjau sanAtanau / putre vau ca sUnuH syAdbhrAtaryapi kanIyasi || 824 sImA vATe sthitau kSetre svAmI bhartari SaNmukhe / dhUmavaMzazagamartyAH suparvANaH prakIrtitAH // 825 hanuvilAsiyAM kapolAvayave'pi ca / sajale mahiSe'nUpo'valepaH saGgagarvayoH // 826 AkSepau bhartsanAkaSTI Akalpau vezakalpane / tRNabhidulminyupazcandre nAkhyuDupaH putre || 827 kalpaH zAstre vidhau nyAyye saMvarte brahmaNo dine / dhAnye kuze'STamAMze'hnaH kutapazchAgakambale || 828 guNavRkSe'pi kUpo vizArthI strI kuNapaH zave / jihvApaH zuni mArjAre trapu siiskrnggyoH|| 829 pAdukAyAM striyAM vRkSe pAdapIThe ca pAdapaH / piNDapuSpau javAzokau puSpaM kusuma Ave || 820 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 6102 1 'lakSaNam' iti tra pustakapATho samIcInaH 2 ka kha ga pustakopalabdho'yaM pAThaH, paraMtu 'AkAre' iti yogyaH pATha: ataeva 'va punastanau / pramANe sundarAkAre' iti mUlavyAkhyAyAm "sundarAkAre yathA - 'varmaNA vidadhatI jagajjayam" ityanekArthaikairavAkara kaumudyAmudAhRtam, 'vezakAre' gha. 3 ' bhartsanAtyAgau' ka kha ga . Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kANDam - 3 nAnArthavarga: / 831 828 839 granthAvRttau pazau zabde svabhAve nATakAdiSu / rUpamAkAra saundaryamAna keSvapi dRzyate || zararopaNayo ropo lepoM lepanajemanau / viTapaH pallave stambe pine medo balaM vapA // 832 Akroze zapathe zApaH svApaH zayananidrayoH / triSu syAtkutsite repho varNe tu pumAnayam // 833 gaje grIvAlake kambuH kalambaH zaranAlayoH / vRnde kadambaM nIpe nA kAdambau zarapakSiNau 834 lahaviplavayorDimbaH pralambo vaizAkhayo: / bimbaM vimbIphale rUpe zambastu musalAna || 835 kalyANavati vatre ca herambo mahiSe'pi ca / kharNArambhAvavaSTambhau vANI chando'pyanuSTubhau // 826 Arambha udyame darSe kAme brahmaNi cAtmabhUH / RSabhau zreSThavRSabhau karabho'dhaHkaroSTrayoH || 837 1 kumbho vArastriyAH kAnte rakSorAziprabhedayoH / vINApraseve kakubho gaMgabhede'rjunadrume // gardabhaM zuklakumude khare puMsyatha dAnave / jambIre vyavahAre ca jambho dante'pi ceSyate / / dundubhirdaityabhede ca dambhaH kaitavakalkayoH / durlabhaH kacchure kAmye sadRzavyAjayonibhaH || 840 mukhyarATkSatrayoH puMsi nAbhiH prANyaGgake dvayoH / cakramadhye pradhAne ca striyAM kastUrikAmade ||841 bhUrbhUmau sthAnamAtre ca bhamRkSe bhRguje pumAn / rambhA kadalyapsarasorvibhuH syAtsvAminityayoH 842 punarnavAyAM varSAbhUH strI nA kajhuluke plave / visrambhaH kelikalahe vizvAse praNaye'pi ca || 843 surabhiH syAdvasante'pi sabhA dyUtAlaye'pi ca / abhyAgamo virodhe'pi zAstramAyAtamAgamaH 844 mahAdau brahmacaryAdicatuSke cAzramo'khiyAm / aGgIkRtAvupagamaH samIpagamane'pi ca // 845 umA durgAtasI cAtha pIDAyAM vIcitregayoH / vastrasaMkocarekhAyAM comiH strIpuMsayormataH || 846 kusumaM strIraja: puSpaM kSemaM kalyANarakSayoH / kSemA caNDAtha kalamA lekhanIcaurazAlayaH || retonikAmakAmyeSu kAmaM puMsi smarecchayoH / kSaumamaTTe dukUle ca grAmaH saMvasathe khare | 848 gulmaH stambeTTabhede dharmAH svedAtapoSmakAH / jihmaH syAtkuTile mande talimaM talpakuTTime 849 tokmaM karNamale puMsi harite ca haridyave / drumo yakSezvare vRkSe damo damathadaNDayoH // 850 dharmo hiMsopamAyogopaniSatsu dhanuSyapi / kaTe luNDyAM ca nigamo niyamo nizcaye vrate || 85 1 yatraNAbandhayozcAtha paJcamaH svarasaMkhyayoH / padmo'strI bindujAle'bje vyUhe saMkhyAnnare nidhau 852 gajAnAM dantabandhe'pi pratimAnukRtAvapi / bhUmiH sthAne'pi kundAmbunirgamabhrAntiSu bhramaH 853 gAGgeyabhISaNau bhISmo bhImaH zaMbhau ca pANDave / narake maGgale bhaumaH svare madhye ca madhyamaH 854 yamaH saMyamakInAzayugmajeSvatha rAghave / rAmaH pazau bhArgave ca rukmaM lohasuvarNayoH // 855 saMpatkamalayorlakSmIrvibhramo bhramahAvayoH / zyAmA gundrA kokilA ca zrAmo maNDapakAlayoH 856 sArvabhauma gaje rAjJi saMbhramau sAdhvasAdarau / kaNTake'lpe ca sUkSmaM syAtsAdhau tulye'khile samaH || sImAvATe sthitau kSetre himaM zItalazItayoH / bhinnAsamAnayoranyaH syAdabhikhyA yazasyapi 858 AtreyI puSpavatyAM syAnnadIbhede ca nA munau / Azayazchanda AdhAra Adityo bhAskare sure || 859 vedopadezAvAna hRSIke retasIndriyam / ijyA syAtsaMgame dAne yoge'cayAM gurau pumAn // 860 udayo'drAvunnatau ca kaSAyaH surabhau rase / kAyaH svabhAve lakSye ca saMdhe mUrtI kadaivate // 861 847 For Private and Personal Use Only 31 1 kha-ga-pustakayostvitaH param 'bhramare'pi dvirephaH syAnmarmare pravare'pi ca' ityadhikamupalabhyate. 2 'grIvA - vile' 'gha. 3 'nAgayo:' ka kha ga 4 'gepabhede' ka-kha-ga, 'nagabhede' gha. 5 'yogayo:' ka. 6 'Azrayazchadma AdhAre ' 'AzrayaH skandha AdhAre va. kha-ga, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDa zeSaH / kokRtyamanutApe syAdayukta karaNe'pi ca / kazyaM kazAhe madye ca kAdraveyo'hiraGgayoH // 862 kAvyaM prabandhe zukre nA kulAyaH sthAnanIDayoH / gavyaM gohitadugdhAdau jyAyAM gavyA tu gokule|| bhISme nA hemni gAGgeyaM gopyo goptavyaceTako / gAtavyagAyanau geyoM gRhyamasvairipakSayoH // 864 caityamAyatane nA vuddhavimboddezavRkSayoH / cakSuSyaM subhage cahite strI katake'pi ca // 865 yuddhe haTe ca janyaM syAjjyA syAnmaul kSitAvapi / jaTAyurgugguludrau ca trivedyAM tritaye trayI866 nindye vastragRhe dRSyaM dasyustaskaravairiNoH / bheSaje duvikAre ca dravyaM bhavye ca pittale // 867 dvitIyA tithibhitpatnyoH pArthe'gnau ca dhanaMjayaH / nikAyo saMghanilayau nitye sttshaashvte||868 paryAyaH syAtprakAre'pi prAyo nA bhuumtulyyoH| pathyaM hite'bhayA pathyA pAnIyaM peyniiryoH||869 paulastyA gavaNazrIdau svargalAbhau phalodayo / brAhmaNyaM brahmasaMdhe'pi bAleyau mRdugardabhau // 870 vIrya pradhAnadhAtau ca bhayaM bhIkuMja puSpayoH / anadhIne sahAye ca bhujiSyo hastasUtrake // 871 syAnmAyA sAMvarIvuyordaityazilpyuTrayormayaH / yayurazve kratuhaye rUpyaM triSu surUpake // 872 AhatasvarNarajate rajate ca napuMsakam / vatse vale budhe rohiNeyo'tha zleSavAdyayoH // 873 layo yukte ca labhyaM syAdviSayauM dezagocarau / vargaprasthAnayovrajyA vadAnyastyAgavAnsuvAk // 874 strI mallayAM nirjane zUnyaM zorya cArabhaTI balam / zANDilyau munimAlUrau saurabhyaM cArutApi ca // saumyA budhagrahe puMsi vAcyavannIcabodhane / sAdhyA devAH phalaM sAdhyaM stheyo netRpurodhasoH // 876 nA zaile sahyamArogye sAmarthya zaktiyogyate / ekaDyAdau vicAre ca saMkhyA klIbaM tu sNyuge||877 hiraNyaM retasi svarNe mAnabhedavarATayoH / urasyapi ca bukAyAM hRdayaM mAnase'pi ca // 878 aGkarI romNi rudhire vAriNyabhinavodbhidi / amarA nAbhinAlAyAM guDUcyAmapyathAmbaram // 879 nAke'tigandhadravye ca syAdatraM rudhirAstuNoH / prastAve'vasaro varSe oSTe nIcaM'pi cAdharaH // 880 zreSThe'pyagro'vatArastu tIrthe'vataraNe'pi ca / galahaste'pyardhacandro'kUpAraH kamaThe'mbudhau / / 881 alAte'strI kuje'GgAraH zreSThAvAcAvanuttarau / nake caure'vahAraH syAtsyAdabhraM vyomameghayoH / / 882 havirvatI tvagnihotro vRkSe laghuni cAguruH / zakto niraNDazcANDIrAvadbhiH syAtpAdamUlayoH883 AsAraH syAtprasaraNe vegavRSTau suhRddhale / AraH zanaizcare bhauma indra Atmani vAsave // 884 gaurIzvarA zivasvAmikaMdarpaSvIzvaraH pumAn / udArI dakSiNasthUlau haskhamehe'pyudumbaraH // 885 ugro'ntyaje zive'tyucce usro dIpto gavi striyAm / siMhasaTAsu punAge bakule nAgakesare // 886 kesaraH puMsi kiMjalke na strI hiGguni na dvayoH / makSikAyAmapi kSudrA kSudraH syAtkRpaNe triSu 887 kaduniSu kaDAre syAtkadaH strInAgamAtari / nApitasyopakaraNe kokilAkSe'pi ca kSuraH // 888 bhasmakAcarasAH kSArAH kAruH kArakazilpinoH / kaburo gakSase pApe karburaM zavale jale // 889 kAre pIDAvandhazAle krUro kaThinabhISaNau / jambUdvIpasahAkanyAH kumAryo'thAzvavArake // 890 vAlake kArtikeye ca kumAro bhartRdArake / kalikArastu dhUmpATe karale pItamastake // 891 siddhasthAne'pi ca kSetraM karkaroM dRDhadarpaNau / zizapAyAM kRSNasArA snuhyAM cAthotpale'pi ca // 892 karNapUraH kuberastu nandIvRkSakapiGgayoH / zaTyAM ca zUkazimbyAM ca kacchurA pAmane triSu // 893 1 'kuSTha' ka. 2 'zakto'pi SaNDa' gha, 'aNDIraH puruSe zakte' iti medinyAm , 'aNDIraH zaktanarayoH' iti ca haima upalabhyate, ka-kha-ga-pustakegu niraNDa' iti dazyate. 3 'IzvarI' kha-ga-gha, 4 'dume meTre' va. For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 kANDam -3 nAnArthavargaH / kandaraH syAdgRhAsaNyoH kohAro kUpanAgarau / kadaraH krakace roge kadaraH khadire site // 894 kadaraM kutsite take kirmIrau zabalAsurau / kapAle ca kaTAhe ca zastrabhede ca krprH|| 895 bhikSApAtre kapAle ca kharparastaskare'pi ca / devatADe kharA strI syAtkharo gardabhatIkSNayoH // 896 bhadramuste guvAke ca khapuro'tha dume pumAn / rUpye khale'pi khajUraH khuraH koladale zaphe // 897 kharurazce hare darpa dante zvete tu vAcyavat / gurustriliGgayAM mahati durjarAlaghunorapi // 898 gAyatrI khadire strI syAcchandasyapi SaDakSare / gundrastejanake gundrA priyaMgvAM bhadramustake // 899 gahare dve guhAkule pUrvAri dvAri gopuram / nagnakanyomayoaurI gauraH syAdujjvale'pi ca // 900 gotraM nAmni kule puMsi zaile bhUgavyayoH striyAm / svare vale ca gAndhAro gRdhraH syaalobhipkssinnoH|| karbure tilake citraM subhadrAtArayoH striyAm / candraH zazini kapUre cAro bandhApasarpayoH // 902 mRtadevakule caitraM nA bhUbhRnmAsabhedayoH / sarpa viSNau cakradharazcikurau vRkSabhitkacau // 903 cakraH koke baje puMsi klIve sainyarathAGgayoH / grAmajAle kumbhakArabhANDe rASTre ca dRzyate // 904 nadaprabhede vAdye ca jhajharo'tha guNadhvanau / prasiddhAvapi TaMkArastAro'tyuJcasvare triSu // 905 tAriNyaGgadamAtroH strI na nA RkSAkSimadhyayoH / hayoge timiraM dhvAnte totre prAjanaveNuke // 906 dhAnyAke tumburI zuNThyAM tAnaM zulve'ruNe triSu / peDAyAM nAvi ca tarI tuSAraH zItale hime / / itikartavyatA tantramupAyazca dvisAdhakaH / tIvra kaTu nitAntaM ca daderaH zailabhagnayoH // 908 upAye nirgame dvAraM dAru syAddevadAru ca / dAsIsutoSTau dAserau dehayAtrAzane mRtau // 909 digambaro'ndhakAre'pi vAdyameghau ca ddurau| dhAtrI bhuvyAmalakyAM ca harizailau dhraadhrau||910 dhArA haridrAzvagatinidrAmvusrutirAjiSu / dhArAdharo khaDgameghau dhIraH pnndditmndyoH|| 911 dhIraM ca kaGkamamatho dharA pRthvI dharo giriH / netro netari netraM ca guNe mUle vilocane // 912 nA Si) nAgaraM zuNThyAM naro'je manuje'rjune / narendro vArtike rAjJi viSavaiye'pi dRzyate // 913 dhAnyotkSepe nikAraH syAdguDUcyAmapi nirjarA / nabhazcaro pakSidevau pAMsulA ca nishaacrii||914 valIkavanayornIdhaM pUraH khAdye payazcaye / yatnArambhau parikarau khaDgaphale'pi puSkaram // 915 nadyantarAle pAtraM syAdbhANDe cAtha nizApatau / pRthakcArigaje yUthabhraSTe pakSacaraH smRtaH // 916 sthAlyAM manye'pi piTharaM pavitraM kuzamadhyayoH / dehe pATaliputre ca puraM syAguggulau purH|| 917 varo jAmAtari vRtau kame ca napuMsakam / vakraH zanaizcare krUre puTabhede tathAnRjau // 918 kubjavRkSe hare vAro bandhuraM ramyanamrayoH / bhramaraH kAmuke bhaGge bharo'tizayabhArayoH // 919 viSe svAdau ca madhuraM mallikAyAM ca muMdgaram / makhAgnau ca mahAvIro makSikAyAM ca matsarA // 920 mahendro bhUdhare zake mande vakre ca mantharaH / vinnamanmathayormAro makaro rAziyAdasoH // 921 gamanotsavayoryAtrA rudhiraM kuGkame'pi ca / vRkSabhitpApayo rodhro daityabhede mRge ruruH|| 922 lambodaraH syAduddhAne gaNAnAmadhipe'pi ca / lakSmIputro smarahayau vistArau stambavistRtI // 923 vaprastAte striyAM kSetre caye reNau ca rodhasi / syAdRSare vanakSetre vallaraM grahaNe'pi ca // 924 vallarA triSu saMzuSkamAMsasUkaramAMsayoH / vaikalpe'pi ca vizleSe vidhuraM vikale triSu // 925 1 'zruti' ka-kha-ga, 'sRti' gha. 2 'nAraM zuNThyAM naraughe ca' pa. 3 'rAjike' gha. 4 'tIvra' gha. 5 'sanArambhau' va. 6 mAdhuram' gha, For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAna saMgraha ::-2 trikANDazeSaH / vikArI vikRtau gege vizvakaguH zrabhitkhalau / bero'Gge kuGkume beraM vaTharaH zaTamandayoH // 926 atha vyatikaraH puMsi vyasanavyatiSaGgayoH / paryANe'kSopakaraNe zAriH zakunikAntare || 927 zrIlakSmIveSasaMpatsu bhAratIzobhayorapi / zikharaM zailavRkSAgrakakSApulakakoTiSu || 928 ekadADimabIjAbhamANikyazakale'pi ca / zukraM reto'kSirukzukro nA kAvyajyaiSThavahniSu // 929 gajabhUSA ca zRGgAraH zuSiraM gartavAdyayoH / kuTaje vAsave zakro varIzacyoH zatAvarI // 930 zakarI mekhalA chanda: zabaraH salile zive / sthirA mahIzAlaparNyoH saMbaraM saMyame jale // 931 Hatter sa syAtkaitave vane / srotoJjane ca sauvIraM kAJjike badare'pica // 1 932 tigmakarI sIrau sAndro mRdau ghane vane / tantvAdyagranthayoH sUtraM kAraNe'pi ca dRzyate // 933 zaile'calo'calA bhUmAvarAlaH sarjavakrayoH / aliH surApuSpalihoH kallole'pyAkulaM triSu // 934 AlurgalantikAyAM strI klIvaM mUle ca bhelake / AliH setuH sakhI yajvA zauNDikacAsutIbalaH // AbhIla bhISaNe kucchre ilA bhUvAgbudhAGganAH / ArdrazUraNayorollaH kAlaH syAnmRtyukRSNayoH 936 aMze vRddhAvapi kalA kadalI dhvajarambhayoH / kaphoNighAte jvAle ca kIlAvatkIla iSyate ||937 ziraso'sri kapAlosstrI ghaTAdeH zakale vraje / kAko viSaM ca kAkolauM sAsnAyAmapi kambalaH // 1 ke'pi kalakalaH kAmalaH kAmuke madhau / kulaM gotre gaNe dehe na nA jJAne ca kevalam // 939 kapilA zizapAkauntyoH kapilo'gnau muno zuni / kolo'GkapAlAvutsaGge varAhe bhelake'pica // 940 pippalyapi ca kolA syAtkAlaM ca vadarIphalam / mRge jale ca kamalaM kuvale badale || 941 kallolA~ zAtravololo parkaTyAM ca kamaNDaluH / karmaraGgatarau karmaphalaM duHkhe sukhe'pica // 942 karAlo guNataile'pi deo keze ca kuntalaH / kutUhalaM prazaste'pi khaladharmaNi cAtake // 943 vastre nitre cAtha khalaM sasyasthAne zaTe triSu / maNDale maNike golaM golA godAvarI sakhI || 944 gopI bhUpa gopAla capalaH pArade'pi ca / capalAH pippalIlakSmIpuMzcalIvidyutaH smRtAH // 945 chalaM chaaskhalitayorjambAlA paGgazaivalau / jaGgalI nirjale deze triliGgaH pizite'striyAm // 946 jAlaM dasme'pi jambIre devabhede'pi jambhalaH / jhalAta pormirduhitA talaM mUlacapeTayoH // 947 tAlI gItakriyAmAne haritAle dumAntare / lohe hAramaNau puMsi yavAgvAM taralA striyAm // 948 brahmadArau picA tUlaM sthUNAsAdRzyayostulA / tamAlI varuNaM khaDne tApicche tilake'pica // 949 suvAke'pi ca tAmbUlaM viDaGge'pi ca taNDulaH / dukUlaM guktavastre'pi cArthe patre chade dalam 950 dhavalAgavinA zabde zukkasundarayokhinu / paramANau ca pIluH syAddehe cAtmani pudgalaH // 951 paraitstar tarau pippalaH pippalaM jale / zAlmalI ziMzipA caiva potakI cApi picchilA // samayuvatI pAliH prasthaH karNalatApi ca / vINAdaNDe pravAlastrI vidrume navapallave // 953 nakAze poTagalaH pittayukte ca pittalaH / piGgalaH syAtkapAvannAvAzutrIhizca pATala: / / 954 phalaM jAtIphale lAbha vANAye phalake'pi ca / phenilaM badare riSTe bAlo hoverakezayoH // 955 balijaMga zrI gRhadAsurau balI / balaM gandharase rUpe klIvaM vATyAlake striyAm // 956 bahulaH kRSNapakSe'pi melAndhAvapi vArdalaH / durdine'pyatha velA syAtsindhoH kUle ca bhojane / / 957 RpibhedevaM puMsi bhela bhIruhRdi triSu / mekhalAdvinitamve'pi mahe nA maGgalaM zubhe // 958 1 pati va 2 'vAlA' ka kha ga. For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kANDama-3 nAnArthavargaH / 35 nikaTe'pi ca mUlaM syAdbhastUre'pi ca mAtulaH / mauliH kaGkellivRkSe'pi mallaH pAtre kapAlini || balIyasi ca matsye ca maNDalaM paridhau gaNe / bimbe deze nA ca zuni rsaalstviaacuutyoH||960 jihAkamalayorlolA zAlA myAgrahazAkhayoH / tarujAto matsyabhede zAlo hAlanRpe'pi c|| 961 nigaDe puMskaTIvastravandhe ca zRGkhalaM triSu / zAligandhamRge dhAnye zayAluH kukure'lane // 962. zakalaM valkale khaNDe zItalaH zizire 'lase / paNDAlI tailamAne myaatsrniikaamuktriyoH||963 sidhmalA zukamIne strI triliGgayAM tu kilAsini / RjI vRkSe ca saralaH mAlo caraNasarjayoH / / hamtimallo gajAsye ca halAvajJAvilAsayoH / yAge ca madyasaMdhAne snAne cAbhiSavaH pumAna // 960 mRtAvasattve cAbhAvaH syAdrajaH puSpamArtavam / Azravo'GgIkRtau vazye AhavA yaagmNggai||966 upallavo gahatpAtI kitavI mattavaJcakau / khalIne strI kaviH puMmi kAvyakRcchukamariNa // 967 kaitavaM tu chale dAte ganikAyAM kSuti kSavaH / kezavaH kezavAnviSNugAlavo munilodhrayoH / / 968 jIvo'strI jIvite pumi gurujantyoH striyAM guNe / tattvaM vilambite nRtye svarUpe prmaatmni||960. meghe rAjJi sure devo dvijiddI vyAlasUcakau / dhruvo vaTe zarAgai ca gItisvarabhedayodhavA // 970 dhavo dhUrte'Syatha navo nUtane vAyase stutau / plavo niSAde parkazyoM bheke bhele gatau kapau // 971 pallavo vistare piGge kisale viTape cale / ghaTAdau pArthivo rAji ballavaH sUdagopayoH // 972 gaje dhanvini zukre ca pazurAme ca bhArgavaH / dUrvA gaurI ca bhArgavyA sttaasNsaaryorbhvH|| 973 bhAvo gauravite jantau padArthe'bhinayAntare / mAdhavau harivaizAkhau rAjIvo magamInayoH // 974 rauravau ghoranarako lavazchedanalezayoH / kara abhitphale laTThA vAdyapakSiprabhedayoH // 975 vizvaM zuNThyAM samaste ca nirvANe vibhavo dhane / azvaughe vADavaM na strI pAtAle nA hijaurvagoH // baDavAzvAkumbhadAsyooMge kIle hare zivaH / sukhaM kSemaM zivaM zamyAmalakI cAbhayA zivA / / pADavastu rame gAne saindhavo lvnnaashvyoH| AdheyadhAraNe sattve melake'pi ca saMbhavaH // 9.78 apabhraMzo duSpatane bhASAbhedApazabdayoH / TIkAdarpaNAvAdAvAzA tRSNAdizoH striyAm // 979 prabhuzaMkarayorIzaH striyAM lAGgaladaNDake / digambare kapo kIzaH kezo vAlapracetasoH // 980 jIvitezo yame nAthe daMzaH saMnahane'pi ca / sarpakSate'tha jJAne ca locane darzane ca dRk||981 nAzaH palAyane mRtyau nistriMzo khaDganirdayau / nizA gahiridrA ca magAdau pramathe pazuH / / 2.82 puroDAzo havirbhede camasyAM piSTakasya ca / rese somalatAyAzca hutazeSe ca kIrtyate // 983 pAzaH kacAnte saMvArthaH karNAnte zobhanArthakaH / chAtrAdyante ca nindArthaH pAzaH pakSyAdibandhane // vArtAhAre puroge ca sahAye ca prtisskshH| lomazo meNTake'pi syAdvivazo vazavihvalau // 985 vaMzo varge ca pRSTAMze vezo vezAgRhe'pi ca / AyattatvAprabhutve dve vazaH paravaze triSu // 986 dIne roge''pi ca sparzaH sadRzaM tUcite same / bhoSTe yudhyambarISaM nA kizoraharizaMbhuSu / / 987 abhilASe'nutapaH syAtpAnecchAyAmathAmiSam / saMbhogotkocamAMseSu uSA bANAtmajA nishaa||988 1 'savalaH' ka-kha-ga. 2 'avadya' ka-va, 'vaTA kha-ga. 3 valavA' ka. 4 'kumbhavAsyoH ' ka. ', itaH param 'svo'striyAM jJAtidhanayoH svamAtmani napuMsakam' iti va-pustake'dhikaH pAThaH. 6 'prathame ka-gha. 7 'sabaka, 'vase' kha-ga, 8 'chatrAdyante' ka-gha, 9 'AyattatA prabhutveche' gha. 10 idamardhapAyaM ka-pustake nAsti, 11 'vege' kha-ga. 12 idamardhapadAM ka-pustake nAsti. For Private and Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-2 trikANDazeSaH / bhalluke zoNake carko nakSatre punapuMsakama / RSide'pi kakSastu dormUle zuSkakAnane // 989 kakSA varatrAprakoSThaspardhodrAhaNikAsu ca / kulmASaM kAJjike nA tu yAvake syAdathAbile // 990 pApe ca kaluSaM ghoSaH zabdAbhIranivAsayoH / zucau dakSe ca cokSaH syAttarSo lipsApipAsayoH / / dakSaH prajApatau tAmracUDe haravRSe paTau / pauruSaM mAnabhede ca punAge puruSo nare // 992 pakSau mAsArdhapArTI ca mahiSI rAjapatnyapi / mUrkhe mAne pale mASo meSau rAzyantaroraNau / / 993 saMkhyAyAM tu na nA lakSA klIbaM vyAjazaravyayoH / haratAkSyo vizAlAkSI zeSo naanntsiirinnoH|| upayuktetare vastrI zailUpo naTabilvayoH / zuzrUSA paricaryA ca saMharSaH spardhane mudi // 995 yogyAyAmantike'bhyAso'dhivAso sthAnasaMskriye / AkhyAyikAparicchede cAzvAso nirvRtaavpi|| ucirutprabhe vahAvenaH pApAparAdhayoH / kanIyAnanuje'lpe ca kaso mAne'surAntare // 997 naijase tasya pAtre ca gutsaH stabakahArayoH / chandaH padyazrutIcchAsu taro vege bale'pi ca // 998 tamaH zoke'pyatha himato nA dharme vrate tpH| padme svarNe tAmarasaM nizA durgA ca taamsii||999 maNidoSe dare trAso dAso vittAtmaceTayoH / jhiNTyAM ca dAsI dIrghAyurRSiH kAkazca zAlmali: yoke ca vasugakhyAne svAnte sarasi mAnasam / mAzcandramAsayoH puMsi kharjurezvormahArasaH1001 rAjahaMso nRpAye ca jiddA bhUH zallakI rasA | jale zarIradhAtau ca pAradaskhAdayo rasaH // 1002 bhASAzRGkhalake rAsaH krIDAyAmapi goduhAm / raho gte ca guhye ca rabhaso harSavegayoH // 1003 vihAyAH zakunau puMsi vihAyaH khe napuMsakam / putrAdau tarNake varSe vatsaH klIbaM tu vakSasi1004 gme kare na vikRte bIbhatsastriSu nArmune / vyAso munau ca vistAre varhirnA kushshussmnnoH||1005 agre pradhAne ca ziraH zrIvAmI viSNudhUpayoH / sumanAH puSpamAlatyoH striyAM nA devadhIrayoH 1006 vINAbhede marjaraso vRNake 'tha mArasam / po nA pakSibhede ca maro nIrataDAgayoH / / 1007 haviH marpiSi havye ca haMsastu khagaryayoH / niloMbhe nRpatau viSNAvantagatmani ceSyate // 1008 avagrahaH syAtprakRtibhAvavRSTivibandhayoH / avaroho'vataraNe tridive ca talodgame // 1009 Arohastu nitambe myAdIbanye ca samuccho / saktau snehe cAgrahaH myAdIhA tUyamavAJchayoH1010 mape ca pAkapAtre ca kaTAho mahiSIdizazau / khaDgakoSe ca kalaho dAtyUhazcAtake'pi ca // 1011 mamArambhe ca paTaho brahmaNyapi pitAmahaH / pravAho vyavahAre ca bahurvipulasaMkhyayoH // 1012 varAhaH makare mere mustake'pyaya marchane / avidyAyAM ca mohaH syAdRkSaskandhe'nile vahaH 1013 dehanirmANamainyeSu vyUhaH myAdaya vigrahaH / maMgrAme pravibhAge ca dehavistArayorapi // 1014 vaidahI pippalImItAvaNiktrIrocanAsvapi / saMkSepe'pi saMgrahaH syAtsiMhyo vArtAkuvAsakau // 1015 gazibhede hagai siMhaH zreSTArthe cottarasthitaH / sauhRde ghRtatailAdau syAtsneho'thAvyayAH pare / / 1016 najabhAve niSedhe ca tadviruddhatadanyayoH / sAdRzye ceSadarthe ca hiruka madhyavinAyoH // 1017 punagarthe'Gga bho'rthe ca suSvatyarthaprazaMsayoH / ca pAdapUraNe pakSAntare hetau vinizcaye // 1018 - 1 'Rpibheda ka-kha-ga. 2 'nokSaH' ba. 3 'vizvAso' kha-ga. 4 'dAsI' gha. 5 'citrAtma' kha-ga, 'vittArtha' gha, 'vinnAtma' ka. 6 'stupe' ka.7 miSe' gha. 8 'siMhau' kha-ga. 9 'vAsavau' gha, 'vAsaphau' kha-ga. 10 asyArdhapadyasya sthAne 'athAvyayAH pare vAcyA natrabhAve nigadyate / tadviruddhe tadanyatve niSedhe'pi ca dRzyate // ' iti loko va-pastake dRzyane. 11 'vilAsayoH' gha. 12 'va' kha-ga. For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1028 3 kANDam-5 liGgAdisaMgrahavargaH / hI vismaye pramode ca omevaM praNavArthayoH / yuktArthamadhunArthaM ca sAMprataM tadvido viduH // 1019 huM vikrame cAnumatau vArtAyAmarucau kila / prAtardine ca pUrvavetyarthe pUrve dyuriSyate // 1020 iti nAnArthavargaH // 3 // Anande'stu zubhaM diSTayA kaTare kaTarAdbhute / bhUrbhuvaH svastribhuvanaM manAgarthe dara smRtam // 1021 Amomumabhyupagame navaraM kevalArthakam / prAtararthe nepayati kSaNamAtre kSaNakSaNam // 1.022 kSemeNArthe svastinA syAduccairarthe'Ta kIrtitam / vAraMvAraM zazvadarthe vAraMvAreNa ceSyate // 1023 utAho yadivA yadvA kiMvA veti samA ime / kiMtvarthe'pitu yadyarthe sacet prAk tvAdivAcakam 1024 astyAha kAlasAmAnye tiGantapratirUpakam / sejUH sahAthai netyAha niSedhe yadi zeSagIH // 1025 vibhASAnyatarasyAM vA vikalpArthAH prakIrtitAH / te iti syAttvayetyarthe mayetyarthe ca me iti / / 1026 ityavyayavargaH // 4 // liGgAdisaMgrahe'nuktamamareNAbhidadhmahe / triyAmAjirdarajjAti: puru dvAH samAH zarat // 1027 sikatAdyA bahutve'pi viMzatyAdyekavAgapi // puMstve hAhA huhunthiH pANiH kaliItiauliH / aJjalirabhiH kukSiIvakalokottarAsaGgAH // 1029 avaTavAtasaMketapotagartagacchadAH / zleSmoSmapApayakSmAzmAtmAno vAtAyanaH stanaH // 1030 phenAbhijanakalApanikAyyAhArocAropalakallolAH / phAlacaSAlakIlanalataNDulazaivalakhalavibhavapraibhavAzca // anopajananADIbhyo yugamaGgapadaM traNam / anakSe dundubhiratha bahule'pyasavo gRhAH // 1032 saktavo valkajA lAjA dArAH prANA dazA iti // 1033 klIve kalatraviSabIjakuTumbaratnatalpothakuGkumapurItadRNAkSarANi / zRGgATapIThagRhabheSajapRSTakiNvadaivANDebhANDacibukoDupasAhamAni // 1014 yakRtkuhakasidhmAni tIraM kazipu jAnu ca / dhamArthasAramitrANyaGgadainanyAyabandhuSu // punapuMsakayo rujIvAtusthANusIdhavaH / syAdvAstu hiGgu titau sAnu kambu kamaNDalu // 1036 gomayakumudabimbazaGkhAzramazUlasuvarNatoraNAH / nUpurazikharatUryaniryAsagRhAGkuzavarhapallavAH // 1037 vratadinamAsavarSadalavalkalakoTaraSaNDacAmarAH / candanapadmadharmakolAhalakisalayadehadohadAH // 1038 1. 'hA' gha. 2 'kaTave kaTavA' gha, 'kaTare kadarA' kha-ga. 3 'napatati' kha-ga, 'unapayati' gha. 4 'kSaNakSaNam' gva-ga. 5 'svastinIccai' kha-ga. 6 'neti' gha. 7 'proktAdi' . 8 'kAnasAmAnye' ka-gva-ga. 9 'sarja: gva-ga, 'sajjaH' gha. 10 pumadbhApAH' gha. 11 'sarit' kha-ga. 12 'bhAraka' gha. 13 'syAnmono' gha. 14 'nikAhyA' kha-ga, 'nikAlyA' ka. 15 'dvAro' va. 16 'prasavAH' gha. 17 'AnA'pa' gha. 18 'bhaGga' kha-ga-dha. 19 'vabajA' kha-ga, 'vallajA' gha. 20 'kta' gha. 21 'guda' gha. 22 'zubhAzu' gha. 23 'dana gha. 24 'zIdhavaH' kakhna-ga. 25 'zUra' ka, 'saNa' gha. 26 'varmA' gha. 27 'narmaka, 'dharga' gva-ga. For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 38 www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha: -- 2 trikANDazeSaH / kulizadhvaja kArSApaNapidhAnamustIndhakArazRGgavalayAH / paThalapravAlacaSakopavAsakAsArakaTakasaMtAnAH || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1039 AkAzaku akuta paudanavAravANaprasthAvataMsanakhamaNDapakacchapucchAH / kAntArakaGkaNataDAgakirITarASTratIrthavraNastavaka saMkramapIThakAni // samarasarakaraNaviTapaGgAradaivatagairikakUTAgArAH / 1041 1042 prothamuhUrtadivasa phalakAni kAzanidAghatilakamusalAni // valmIkavRSaNadroNagANDIvanigaDAni ca / mukulAdi ca vijJeyaM ziSTasaMdarbhato'param // atha strIpuMsayoH kelirmaNiryAnirmasirmuniH / marIciH zAlmaliH svAtiH zreNirmuSTistithiH sRNiH 1043 bhastirazanI parNISudhirAzayaH / vastizca viSkuH kandudha veNutanviSuvAhavaH // 1044 gaNDUSagarjajAgarabhujakIlajvAlavartakatrIDAH / I For Private and Personal Use Only 1040 utkaNTasaTavarATakarabhasAH strIle ta TAvantAH 1045 zallako vRzcika: kITaH zArastUNo ghaTaH kaTaH / zaphage vetasacAmI khiyAM GayantAH prakIrtitAH // strIklIvayoruDurdAmA chardirjyotiH sadorciSaH / atha lakSaM vaNijyaM ca baDizakroDapATalam // 1047 tArakaM rasanaM nIDamete TAntakAH striyAm / GayantAstu nagarAsthAnasthalAni pATalaM puram / / 1048 triliGgayAM tu pratisarasphuliGganakharArgalAH / kandaraM zRGkhalaM nAlaM vallUraphalapuMstakAH || jRmbhazca TAvantA ete striyAmatha vibhItakaH / harItakADhakataTakavATAJca guNe vaTaH // maNDalaM zalalaM bhallAtakaM kalasakandalau / mRNAlAmalako dADimazca jayantAH striyAmime || 1051 karaNe lyuT triSu yathA tasya vyAkhyAna ityadaH / sUtrakRdbhASyakRtko sAvanumAna itIcchati // 1052 iti liGgAdisaMgraha vargaH // 5 // 1049 1050 dRSTaprayogA ye zabdAH prAyasta iha kIrtitAH / aprayuktAstUtpalinyAdidRSTA apyupekSitAH || 1053 iti trikANDazeSa tRtIyaM kANDam / * 1 'nidhAna' gha. 2 'stAnkakAra' ka, 'stAkakaru' va 3 'prastA' ka, 'mustA' va 4 'pAGganA' va 5 'kuTA' va. 6 'chadi' ka. 7 'mustakA: ' va 8 ' tasya vyAkhyAna iti vyAkhyAtavyanAmnaH' (4 | 3 | 66 ) iti pANinisUtram. 9 'bhUvAdayo dhAtavaH' iti sUtravyAkhyAne mahAbhASye. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIH // abhidhaansNgrhH| (3) zrIpuruSottamadevapraNItA haaraavlii| bhujagapativimuktasvacchanirmokavallIvilasitamanukurvanyasya gaGgApravAhaH / zirasi sarasabhAsvanmAlatIdAmalakSmI laghayati himagauraH so'stu vaH sAdhyasiddhyai // 1 kalpAvasAnasamaye sthitaye kavInAM dehAntaraM sRjati yA kimapi prasannA / yasyAH prasAdaparamANurapi pratiSThAmabhyeti kAmapi namAmi sarasvatI tAm // nirmatsarAH sukRtinaH khalu ye vivicya kaNe guNasya kaNamapyavataMsayanti / yeSAM mano na ramate paradoSavAda te kecideva viralA bhavi saMcaranti // muktAmayAtimadhurA masRNAvadAtacchAyAdhirAgataralAmalasadguNazrIH / sAdhvI satAM bhajatu kaNTamasau priyeva hArAvalI viracitA puruSottamena // ki nAtra santi sudhiyAmabhidhAnakoSAH kiMtu prasiddhaviSayavyavahArabhAjaH / goSThISu vAdaparamohaphalAsu keSAM hArAvalI na vidadhAti vidagdhimAnam // ekaM tameva gaNayanti paraM vidagdhA vAcAM vidagdhimani majjati yasya lokaH / goSTIpu yaH paramazAbdikadurgamAsu durbodhazabdagatasaMzayamucchinatti // AvyAdhazabdataH zlokairardharAtalimAttataH / zabdAH pAdaiviboddhavyAH prAganekArthatastataH / / viSamanayanazaMbhU candramaulirbhagAlI vRSabhapatigaNezau rerihANo vRSAGkaH / tripuradahanazUlisthANukhaTAGgihiNDipriyatamazitikaNThA bharyakalmASakaNThau // zatadhAmA catuSpANiH pRSNigarbho gadAgrajaH / gadI kaustubhavakSAzca pAzcajanyadharo'cyutaH // vainateyaH pakSisiMhaH zAlmalI harivAhanaH / amRtAharaNastAkSyo nAgAzanakhagezvarau // khagapataGgaviyanmaNibhAnavo haribhagenanidAghakarAdrayaH / / ____kiraNamAlivirocanahelayo dinamaNistaraNizca dinapraNIH // zrutaHzravAnujaH kroDo mandazchAyAsutaH zaniH / saptAcirnIlavasanaH pAtaGgiH krUralocanaH // 12 dAkSAyaNIpativalakSagupakSajanmatuGgIzarAtrimaNidarzavipatsudhAGgAH / rAjA samudranavanItatamonudau mA glaurindureNatilako harirohiNIzau // 13 1 'lapayati' ga. 2 'kimapi yA sRjati prasannA' kha-ga. 3 'naiva' kha-ga. 4 'zaGka' kha-ga. 5 'vRSabhagati' kha.ga. 6 'kAlo' ka, 7 'sudhAMzuH ka, 'sudhAGgaH' kha-ga', For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org abhidhAna saMgrahaH - 3 hArAvalI | - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAmRgaH puSkaridIrghamArutau vilolajihvo jalakAGkSasindhurau / dvipAyizUrpazrutikumbhisAmajA mahAmada: petrakipadmipIlavaH // darvIkaro viSadharaH zvasanAzano'hizcakrI phaNAdharaviSAyudhadIrghapRSTAH / kumbhInasadvirasanau samakola iMSTigokarNakuNDalilatArasanA viSAsyaH // savA copakRtaM pUrvamayaM copakariSyati / iti yaH kriyate saMdhiH pratIkAraH sa ucyate // zeSamakSaramAdAya pratizlokaM krameNa yat / anyonyaM paThyate zlokaH pratimAleti sA matA // nabhazvaro vAyudArurvanado gaganadhvajaH / vyomadhUmo jalamasiH khatamAlaH payodharaH // harSAdutsavakAle yadakArAmbarAdikam | AkRSya gRhyate pUrNapAtraM pUrNAnakaM ca tat // surate karNamUle ca yaca dezIyabhASayA / dampatyorjalpitaM mandaM manmanaM tadvidurbudhAH || yaddIyate devatAbhyo manorAjyasya siddhaye / upayAcitakaM divyadohadaM tadvidurbudhAH // naktaM nirgatya yatkicicchubhAzubhakaraM vacaH / zrUyate tadvidudharA daivapramupazrutim // vRddha sUtrakamityAhurindratulaM manISiNaH / grISmahAsaM vaMzakarpha vAtatUlaM maruddhajam // arrest gRhamaNiH snehAzaH kajjaladhvajaH / jaTAjvAlo dazAkarSaH kathito bahuvabhiH || gomayacchatrikAmAhurdilIraM ca zilIndhrakam / UrvyaGga ca rasAvoTaM gonAsamapare viduH || himavAnhemakUTaJca niSadho merureva ca / caitraH karNI ca zRGgI ca saptaite varSaparvatAH || iti zrAvadhiH // 1 // 1.4 For Private and Personal Use Only 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 29 vyAdhI mRgavadhAjIvo nipAda: puSkasaH plavaH / vAlavAyajamicchanti vaidUryamaNimuttamAH || kAlagranthiH samAH saMvanmAMsamAlo yugAMzakaH / mAso varSAzakaH zramo varSAGgaH syAdahargaNaH || 28 madayoga vidhAnaM tu vyastAraM kariNAM viduH / pRSThavaMzasya yanmAMsaM talpanaM tatpracakSate // karNavedhanakA proktA nAliketi viSANinAm / praveSTamantaH svedAnAM dantamAMsaM vidurbudhAH // kumArabhRtyA garbhiNyAH paricaryAbhidhIyate / navoDhAvastramAnanda paTamicchanti sUrayaH // karNIsuto mUladevo mUlabhadraH kalAGkaraH / jyeSThAmUlIyamicchanti mAsamASADhapUrvajam || nityakarmasamAcAraniSThuratve kaiMTaGkatA / vairAnubandho dhImadbhirupanAho vidhIyate // syAtpAlikA kuntalikA dadhyAdicchedanI tu yA / vaizAkho dadhicAraH syAttaM kATakaragharSaNau // syAdApAdabhavo bhaumo navAcirgaganolmukaH / paJcAciH syAcchraviSTAjo jJa ekAGgaH praharSaNaH || 35 dIdivirdvAdazAciH syAjjIvaH prAkphalgunIsutaH / kAvyo daityapurodhAH syAtSoDazArcirmadyAbhavaH 36 upaplavokacaH keturazleSAbhava ahikaH / jyotIratha grahAdhAro dhruva uttAnapAdajaH // svarbhAnuM grahakallolaM vidurabhrapizAcakam / vanIyako yacanako vasukITo mukhaMpacaH || jAyamAnaviSANAye kaTAho mahiSIzizau / chedo hastena sasyAnAM kaTabhaGga udAhRtaH // jalatrA jaGgamakuTI kAvArI mUrdhakaparI / uSNavAraNamutkUTaM cakrAGgaM ca peTITajam // 37 38 39 40 30 31 32 33 34 1 'yat' ka. 2 'pratIhAraH ' kha ga 3 'tu devebhyo' kha ga 4 'vazAroha' kha-ga. 5 'golAsa' kha-ga. 6 'niyAda:' ka. 7 'pulkasaH' kha-ga. 8 'mAsamAno kha-ga. 9 'vidhIyate' ka. 10 'kaTuGkatA' kha ga. 11 vI - gAnubandhI' kha-ga, 12 'takrATa: karagharSaNaH ' kha-ga. 13 'paJcAcizca kha- ga. 14 'prAkphAlgunIbhavaH' kha-ga. 15 'AGgikaH ka. 16 'vAcaka' ka 17 'ma' khaga 18 'pu*oTajam' kha-bha. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 ardhokAvadhiH / 1 munInAM ca citAkuTyAM parNATajasahoTajau / kArottarazca vInAhI prahirandhurjalAmbikA || jalakUpI jalASTIlI talakaM puSkariNyapi / AsannAstamayaH kaizcidupadhUpita ucyate // tatkSaNAdityamuktAM tu vadantyaGgAriNIM dizam / aGgAritaM palAzAnAM kalikAnirgamo bhavet // gandhAraM raktacUrNa ca sindUraM raktavAlukam | kusRtyA vibhavAnveSI pArzvakaH saMdhijIvakaH || adhazcage bhaveJcauraH kusumAla: kujambhalaH / proktaH karikusumbhastu nAgakesara cUrNake // varvarI varvarIkaM ca varburItyapi ceSyate / abhAvAttrIparityAgasturagabrahmacaryakam || yaminAM yadrataM gopyaM tatvaJjanarataM viduH / syAdAcAmanakaH proSTaH kaTakolaH patadrahaH // melAnandA masimaNirmasidhAnI masiprasUH / vAlapavItaM tu viduH paJcAvadamuraskaTam || nArINAM maNDalInRtyaM budhA hallIsakaM viduH / mArIco yAjakagajo rAjahastI madotkaTaH // alaMkArasuvarNa yattacchRGgIkanakaM matam / ratilakSaM nidhuvanaM saMyojanamiti smRtam // jImUtakUTakuTTIrakuTTArA: kandarAkaraH / uddezo gaNDakUpastu parvatasyAbhidhIyate || vAsitA dhenukA caiva vazA ca gaNikA kaTA / brahmAprabhUH RtupazuH siMhavikrAntavAjinau || samudragA nirjhariNI talodA jambAlinI zaivalinI taraGgiNI / vipAThakAdambakapatravAhAH patrI khago vIrataro'strakaNTakaH // 3 For Private and Personal Use Only 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 palamAmiSamuddhasam / / varNadUtaH svastimukha lekho vAcikahArakaH / lekho nibadhyate yena tatra kAcanakAbhidhA || cArotthaM maNimanthaM ca viduH sindhUpalaM budhAH / pizitaM pala pArAvAramahAkacchau mahIprAcIradAradau / jihvAradaH kIrkaisAsyacakSumattaruzAyinau // indrakrIDAsaraH prAjJairnandIsara iti smRtam / dhUmorNApatiruddiSTo yamo mahiSavAhanaH // pono meko palo meghAsthibIjodakatoyaiDimbAH / zampAcirAbhA capalA chaTAbhA hAdinyadhIrA ghanavallikA ca // 61. pAdAlindI taraNDA naustaraNistAraNistariH / kilATa : zoSitakSIrapiNDaH sUribhiriSyate // kAlAyasamagrastIkSNaM girisAraM ca skim / haiyaGgavInaM rijaM manthajaM ca kailambudam // aikazaphAGkikaM bandhamAhurdAmAJjanaM budhAH / vettA strIpuMsayoci sAmudrika udAhRtaH // tintiDIkAsthibhidyUtakrIDAyAM cuJjulI bhavet / vakrA lalATagAstisro bhasmarekhAstripuNDakam // 62 hAlA kaoNmAlikA maNDA vIroM syAnmadinI ca madhvI ca / (?) AhucaSakaM tu pAnapAtraM pArImapyanutarpaNaM kavIndrAH // ( 3 ) kusumbhaH karakacaityamukhaH kamaNDaluH smRtaH / asahAyo nartakazca tAlAvara iSyate // 58 59 60 63 64 1 ayaM zlokArthaH ka-pustake nAsti 2 'karottara' ka. 3 ' varvaraM' kha ga 4 'vaverI' kha ga 5 ayamartha zlokaH ka pustake nAsti 6 'hallIpakam ' kha ga 7 'kamiSyate' ka. 8 'kariNI matA' kha ga 9 'abhivayate' ka. 10 ' kSArAcchaM' kha ga 11 'mahIpAcIra' ka. 12 'jihvAdara : ' kha ga 13 'kIkazAsyaH' kha-ga. 14 'ghanophalo' kha ga 15 'toyaDimbhAH ' kha-ga. 16 'zastakam' kha ga 17 'hRyyaMgavInaM' kha-ga. 18 'sarajaM' kha-ga. 19 'kalambuTam' ka 20 'ekaM zaphAlikaM' kha-ga. 21 'sAmudriya' ka. 22 'tintilikA ' - ga. 23 ' kacamAlikA' ka. 24 'dhIrA' kha ga 25 'madanI' kha ga 26 'mAdhavI' ka. 27 chandobhaGgadRpita eva pATa: sarva pustakeSu vartata. 6 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2 abhidhAnasaMgraha :- -3 hArAvalI / kathitaH kaumudIvRkSo dIpavRkSaH zikhAtaruH / kojAgare tathA sadbhiH kaumudIcAra iSyate / / samudragRhamityAhurjalayantraniketanam / pretAdibhirgRhIto yaH sa AviSTo bhramanbahiH // himamindrAgnidhUmazca khavASpo rajanIjalam / ye zivAyatana utsRSTAste saMdhyAvalayo vRSAH || viSAktAstrahatasyAhuH pazormAsaM tu gRJjanam / dhUmikA dhUmamahiSI hiMmasRSTiH kuhelikA | pautrAcchAdanamAhustu vairakamatha vastrakuTTimaM kavayaH | tantravimuktaM vAma viNaM niSpravANi ca // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 69 70 72 RyArohaM mahAghoSaM haTTaM paNyAjiraM viduH / bahumAnuSasaMkIrNa nirmuTaM ca kairAGgaNam // zAlabhaJjI dArugarbhA kuruNTI dAruputrikA / navaH kAdimbinI meghaH kAlI syAtkAlikApi ca 71 kozadhvaniH krozatAlo DhakkA vijayamaIlaH / syAtpratipattipaTaho lampApaTaha ityapi // kartana kIyavalanaM tanutraM dazanaM viduH / zirakhaM tu zIrSarakSaM zIrSaNyaM zIrSakaM ca tat // syAjjAlikA lohamayI jAlaprAyAGgarakSiNI / pannI pAdavirajAH kozI pAdarI bhavet // cakaM lavaNaM kSAraM tIkSNaM jalarasaM viduH / jyotirbIjaM ca khadyotaM dhvAntonmeSaM tamomaNiH || 75 jalazukarajalajiau jalakaNTakavArbhaTau tathA nakre / jalanakulajalaviDAlau nIrAnujalaplAvudre || 73 74 zizumAro jalapipalAGgo'sipucchakaH / grAho jalakirAtazca nakrarAjo jalANTakaH // mRtakAntakaH zrabhIrurvRkadhUrtazayAlusUcakA bharujaH / zAlAmRgo'sthibhakSo grAmamRgo maNDalaH kapilaH // 65 66 67 68 For Private and Personal Use Only 76 77 78 80 ulkAmukhI mRgAlI yA dIptajidveti sA matA / skandhavAhaH zAMkarazca zRGgI gorakSamUrti // 79 ires: kAmaracaiva raktAkSaH sairibhastathA / romazo bahuromA syAduraNazca pRthUdaraH || iDikastu bAlavAhyo vanacchAgo niromazaH / vaNo dhUmrazukaH syAduSTraH zRGkhalakastathA // cakramukhaH sUciromA varAhaH sthUlanAsikaH / kaNThIravastu pArIndraH kezarI gajamAcalaH // netrapiNDo vRSAhAro menAdaH kundamaH smRtaH / gandhAkhurgRhana kulaJchuH puMvRSa ucyate // droNo'riSTo nADijaGgha Atmavopastu maudguliH / gobhaNDIraH paGkakIro hAputrI japaTTikA || GgAGga tu devaTTI vizvakA jalakukuTI / viTsArikA tu kuNapI gorATI gokirATikA / / mRgendraTako ghAnapakSI grAhakamArakau / kulAle kukuTaM prAhuH kukubhaM kuhakasvaram // karkarAkSaH kalATInaH khaJjalegvastu khaJjanaH / prAsAdakukkuTo jhalakaNTo gRhakapotakaH // vvAGgapuSTaH kalakaNTho madhukaNTaH kumukhaH / jhampAzI matsyaraGkaH syAjjailezaGkarmaNIcakaH // kalaviGkacitra gRhanIDo gRhAyaNaH / vaireNDA citrapAdA ca citranetrA ca sArikA // mayUracaTako dakSaH kRkavAkurnizokalaH / zatapatra: sitApAGgaH pracalAkI ca candrakI || 81. ra 83 84 85 86 87 88 89. 90 1 'himajhaSTiH khaga. 2 'potAcchAdana' kha ga 3 'vacaka' kha-ga. 4 'niSpravaNi' kha-ga. 5 'nirghaTa' sva-ga. 6 karaGgaNamaH ka. 7 'kAdambinI navo' kha-ga. 8 'kozo dhvaniH' ka 9 'pratipattiH paTaho' kha-ga 10 'kukuTaH kha ga 11 ' kAyakalane kha-ga. 12 'karacaM' ka. 13 'piH palAGgazvA' kha-ga. 14 'jalavihAra ka. 15 'tilA' kha-ga. 16 'varaNo' kha ga 17 'rAjabhar3ikA' kha ga 18 'gaGgAcilI' kha-ga. 19 'jalamatra' kha-ga. 20 'vRSAyaNaH' kha-ga. 21 'vacaNDA' ka. 22 'nizAkaraH' kha-ga. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 ardhshnaaNkaavdhiH| kisalayamapi tarurAgaM vidurlatAyAvakaM pravAlaM ca / kaNTakasaMjJAstarunakhaziMtAgradalasUcivaDiladrumavAH / / droNIdalaH sUcipuSpo jambUlaH krakacacchadaH / maNDA tiSyaphalA dhAtrI balyA paJcarasA shivaa||92 sahasravIryA virajA bhArgavI maNDalAruhA / praharSiNI nizAhvA ca lasA gandhapalAzikA // 93 mRdupuSpaH zukataru: zirISo viSanAzanaH / varAhakAlI kathitaH sUryAvartastu zAbdikaiH // 94 vaivallayasthisaMhAge hastizuNDI vanAlikA / vanatiktaH striyAM grISmAtirIDhaH pathyasundaraH // 95 madhupuSpo madhUkazca guDapuSpo madhudrumaH / vRttapuSpaH prAvRSeNyo 'halidruzca halipriyaH // 96 elA cisugandhA ca puTikA carmasaMbhavA / kUSmANDakaH puSpaphalo ghanavAsazca veSTakaH // 97 veSaNaH kAsamardazva patropaskara ityapi / okodazAlI prAcIramedhauliravahAlikA // 98 kalyavartaH prAtarAzaH prAtarbhojanamiSyate / zRgAlikA ca DimbaM ca DamaraM vidravo'pi ca // 99 skandhaphala: subhaGgazca nArikela: paTodakaH / guDadArarmadhutRNamasipatro mahArasaH // 100 gaMjAkulo mahAkando mUlako hastidantakaH / iMdravaMzA tiktaguJjA saraghA viddhaparkaTI // 101 zudrapatrA ca cAGgerI kSudrAmlA cAmlaloNikA / prAcInAmalakaM raktaM vedarAmalakaM tathA // 102 piSTasaurabhamekAGgaM zrIkhaNDaM mAlayaM viduH / mRganAbhiM mRgamadaM gandhazekharamityapi // 103 sitAbhraM tarusAraM ca vedhakaM rasakesaram / kAleyaM vaMzakaM joGgaM kAlIyaM varacandanam // 104 tRNasArAmRtaphalA rambhA ca zAlmalI bhavet / UrdhvAsitaH parAruH syAttathA rAjapaTolakaH // 105 kukamaM pItakAveraM ghusaNaM kusumAtmakam / arako jalakezaH syAtkovAraM zaivalaM viduH|| 106 unmattaH kAhalApuSpo vRhatpATalighANTiko / kiMzukaH kanakaH parNo lAkSAvRkSaH subhIravaH // 107 aireNDapazcAGgulavardhamAnagandharvahastAstripuTIphalazca / veNuH satIlastRNaketumRtyubIjau kilATI ca tathA suparvA // 1.08 kacamAlo marudvAho dhUmo bhaimbhaH zikhidhvajaH / zAkhAnagaramityAhuryadebhyarNaM purAntaram // 109 AhurjalakaraGgazca jalajaM sUcikAmukham / upajivikotpAdikA vaiTiruddohikA drii|| 110 zulvamaumbaraM raktaM mlecchAsyaM tAmrakaM viduH / durnAmA dIrghakoSI syAtpaGkazuktiH sitAlikA 111 AkAzamUlI kutRNaM kumbhikA jalavalkalam / zambUko jalaDimbaH syAdvaindhuraH paGkabandhuraH // 1.12 ATIkanaM tarNakAnAM sthalIsu krIDanaM matam / yaSTiH zabdavatI dhIraiH khekharIka iti smRtaH // 113 rekhAtrayAGkitaM bhAlaM tripatAkaM vidurbudhAH / ardhacandraM karkareTamAhuraGgulitoraNam // 114 1 'kaNTakasaMjJa' ka. 2 ka-pustake nAsti. 3 'rAGkila' kha-ga, 4 'drumarAH' kha-ga. 5 'tikSaphalA' ka. 6 'banyA' ka. 7 'maNDalI ruhA' kha-ga. 8 'gandhapalAsikA ka. 9 'vipanAzakaH' ka. 10 'virAhakAlI' ka. 1: 'vanapallaya' ka. 12 'tiriTa:' ka. 13 'pakSamandara' kha-ga. 14 'mAviSeNyo' ka. 15 'hAridra' kha-ga. 16 'tvacI' ka. 17 'bheSTakaH' ka. 18 'mogholI' kha-ga. 19 'rAjAluko ka. 20 'kSadrarasA' kha-ga. 21 'vadarAvalakaM' ka. 22 'mRtyuphalA' kha-ga. 23 'kusumAlayam' ka, 24 'srAvakama ka. 2', 'kavAlam' ka. 26 'karakaH' kha-ga, 27 'amaNDa' kha-ga. 28 'sacIna' ka. 29 'mammaH ' kha-ga. 30 dakhaNDaM' ka. 31 'saddehikAdivI' kha-ga. 32 'mudumbaraM' ka. 33 'dIrghaghoSI' ka. 34 'zihAlikA' ka. 35 'dazvaraH paGkamaNDukaH' kha-ga, 36 'ATIlakaM' kha-ga. 37 karkareTaM vidu kha-ga, For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-3 hArAvalI / 115 siddhajalaM ca gRhAmlamavantisomaM tuSodakaM zuktam / nagnATakanimranthakabhadantadigambarA nagne // karapannaM jalakrIDA vyAtyukSI kaeNrapatrikA / zarANAM patraracanA patraNA parikIrtitA // 116 paJcabhadrA hayAste ye pazcasaGgeSu puSpitAH / yazcArako mudgabhujAM sa syAdvallabhapAlakaH // 117 nigAlastho ya AvartaH sa hi devamaNiH smRtaH / tathA vakSasi vAhasya zrIvRkSaka udAhRtaH // 118 vandhaH palAzapatrANAM zIrSe patrapizAcikA / suvasantakazabdena kathyate mdnotsvH|| 119 kaTaM dvizatagrAmamadhye grAmamanoharam / tathA catuHzatagrAmamadhye droNImukhaM viduH // 120 yadyAtrAmaGgalaM sAma tadapratirathaM viduH / zAlA prAsAdazikhare candrazAleti kIrtitA // 121 guddhe yatkriyate pAnaM vIrapAnaM taducyate / pakkadADimbabIjAbhaM mANikyaM zikharaM viduH // 122 ityadhazlokAvadhiH // 2 // nalinaM tucchamityAhuguhAramA gRhakacchapaH / khasaMcAri puraM saubhaM rathyAM pAMzukulaM viduH // 123 ekanaTaH syAtkathako bhaNDacATupaTaH smRtaH / makSikA bhambharAlI syAtpAMzulo dUSakaH smRtH|| 124 devodyAnaM tu vaibhrAjaM dIpAlI dIpazRGkhalA / sukumAre'pi sopAnaM viSamaM sthapuTaM viduH // 125 phalakaH khagapidhAnaM syAtsAraNI ca praNAlikA / yajJasthAnaM yajJavATastRSNA dhanapizAcikA // 126 smRtA vAlvaGgiriAruH sphuTirivAruzuktikA / nATAmrastimiSaH sedustAlAGkaraH puJjAtakaH // 127 kAMzAsikA jAlikA tu tRNatA dhanuriSyate / kairAto 'grahaH kSamyaH siMhAGkaH siMhabhAjanam // 128 vaTo daNDavAdI sthAsutaH zatinavarNakaH / prArabdhiH karivandhaH syAtkaSThasthAnaM tu vArakam // 129 bhogAvalI vandipAThaH satumtaraNapiNDalau / devayAtrA devadroNI sUnAdhojibikA matA // 130 pAliH samutthitazmazrumaruNDoccalalATikA / rAkA dRSTarajAH kanyA poTA strIpuMsalakSaNA // 135 mahattaro grAmakRTo marmaro vyaktaniHsvanaH / zivAlayaH pitRvanaM citA kASThamayI citiH|| 132 karNavaMzo bhavenmazcaH zrIgrahaH zakuniprapA / tAmbUlado vAgulikaH surabhiH phAlgunAnujaH // 133 tAmbUlarAgA masurastaravAriH kRpANakaH / svAgataM kuzalapraznaH sAmIcI vandanA matA // 134 samudgaH saMpuTo zeyo hayaskandho hayacchaTA / piNDAro mahiSIpAle masUre cauGgabhogikaH // 135 talanI kAhalI proktA kSudhA tu kathitA sudhA / kampillako rocanikA kAlikA vaskarATikA||136 kAlikA kSIrakITaH syAtkhaNDapAlastu khaNDikaH / pAMzula: pIThasI syAttanulo romazaH smRtaH137 2. 'siddhodakam' ka. 2 nirgaNDaka' ka.3 'digambarakA' kha-ga. 4 'jalapatrikA' ka. 5 'karkaTaM' ka. 6 ayaM lokaH kha-ga-pustakayonAsti. 7 'gRhyAzmA girikacchapaH' ka. 8 'saudhaM kha-ga. 9 'pAMzukulI' kha-ga. 10 ekanaTaH' kha-ga. 1. 'cATvaTuH ka. 12 'pAMzuro dezakaH' kha-ga. 13 'somAle' kha-ga. 14 'guNahaH kha-ga. 15 'laTAmna' ka. 16 'komAsikA tu jAlikA / puJjAtukaH phalelAMku' kha-ga. 17 'triNatA' ka, 18 'dohakSAmAH khaga. 19 siddhANaM kAcabhAjanam' gva-ga. 20 'gavATI dAvAmI syAmtenaH zApikavaNakaH' ka. 21 'tu: pUraNa rakha-1, 22 zanA kha-ga, 23 'pAlI' ka. 24 'guruNDA na. 25 'zivAnakaH ka. 26 'zrIdrahaH' ka. 27 'vAguvikaH ka. 28 'pUgapAtreya pAlakam / taravAri: kR.pANe syAt' ka. 29 'ca gabholikaH' kha-ga. 30 taruNI' kha-ga. 31 cchurA' kha-ga. 32 maNDapAlastu paNDikaH' ke. 33 'dulAlo' kha-ga. For Private and Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 pAdAvadhiH / pagapAtre pharuvakaM kavandhI reNDamucyate / tUlikA syAnnavalikA styAnamAlasyamiSyate // 138 bhAjane kamaTaM vidyAtpuNyazloko nalo mataH / gaugve pratipattiH syAddhAriH pathikasaMhatiH // 139 yAmikinyapi yAmistrI hAphikA copapuSpikA / vAtaputre viTadharau nirmAlyaM nirmalaM matam / / 140 indrAsane matA guJjA guluccho gucchako mataH / bhogAvAso vAsagRhaM meNTho hastipakaH smRtH||141 mAyuH palAgniH palanaM jvaraH syAdajIrNamatraMdhamigamayazca / tRptizca sauhityamudantikA syAtkSukSArikA bhogapizAcikA ca // 142 gAlo jalavaraNDaH syAtkalA kumbhIramakSikA / vahanaM vArbhaTa: potastarAluzcAhiputrakaH / / 143 kAhalaM tu mahAnAdaM mantrAGgaM pattanaM matam / syAdaritraM tarirathaH pAtrapAlastulA ghaTaH // kAkinI paNaturyAze jvaladaGgAgmulmakam / aujAnaM ca svabhAvaH syAnmaJjikA vArasundarI // 145 nIlamaNirmasAra: syAdruA pAThahikA matA / bhAryA pANigRhItI ca dukUlaM kSaumamucyate // 146 granthasya nirmitau zayyA vadhUTI vadhuTI janI / vandicauro mAcalaH kumbhila: sNdhihaarkH|| 147 abhramustvabhranAgasya kumudasya tu piGgalA / aGganA vAmanasya syAda anasyAJjanAvatI // 148 kapilA puNDarIkasyAnupamA supratIkasya / zeSasya tAmrakarNI ca zubhradantI sArvabhaumasya // 149 sevAcATUktirAloko maTho gantrI sthaH smRtaH / cipiTo dhAnyacamasaH khAdiko lAja uttussH||150 abhyAse khuralI yogyA mATiH patrazirA matA / zaivaH smRto devalakaH kheTako vasunandakaH // 151 purandarA tu muglA kAverI cArthajAhnavI / kaumudaH kArtiko mAsa: saubhikastvaindrajAlikaH // 152 prahelakaM vAcanakaM vIkSApannaH savismayaH / kuTalaM paTalaM nIvaM vIthI gRhataTI matA // 153 sarvavezI naTaH prokto mandAkSe tu neTAntikA / mRtphalI kucikaH proktaH zAlUro vRSTibhaH plavaH154 svedaH siprastanugsasvakpuSpaM tu vagaGkuraH / navoDhA navavarikA dikkarI navayauvanA // 155 sauvarcale tu rucakaM hiGgure raktapAgdam / rattopalaM gairikaM ca pArade sUtakaM viduH // 156 zAlUraH kambalaH khyAtazcamitvakaNDuge vraNaH / kaMpaTaH pArihAryaH syAdIAluH kuhanaH smRtH|| 157 RNamokSo vigaNanaM lagnake RNamArgaNaH / bhikSAzitvaM tu paiNDinyaM maNDaH picchAndhasastathA // 158 vAyuketuH kSitikaNaH syAdAsphAle jhalajjhalA / naSTAptisUtre lopvaM syAtpApyayAnaM zivIrathaH // 159 mallayAtrA mallavI syAnnirbhartsanamalaktakaH / kauzalikA prAbhatakamaTTakaM lAsakaM viduH // 160 svadoSAcchAdanaM makSazcullI syAnmUlakArikA / vAtAzvo bhUmiyakSazca vArurvijayakuJjaraH / / 161 prabhAte gosagosAvaJjanI lepakAminI / utkaTo gaNDakusumaM siddhaH saumedhiko mataH // 162 vRSAkapiH zigvI zuSmA bhasma pArghaTamarghaTam / uSTravAmIgayodhyuSTo gatrI ladhvI dvivesarA // 163 1 syAna' ka. 2 'protaM.' kha-ga, 3 saMtatiH' ka. 4 vAtApatra viTaravA' ka. 5 tathA' ka. 6 'gA' ka. 7 'gulachA' kha-ga. 8 'bhAgA kha-ga. 9 'kaNA' kha-ga. 10 'vahalaM bArvaTa:' kha-ga. 11 sthirAmbuzcApi hAlakaH' ka. 12 'mArdaGga kha-ga, 13 'ayAnaM' kha-ga. 14 'llanikA ka. 15 'paTahikA ka. 16 vadhaMTI ka. 17 vAniko lAjaH uhapaH' ka-va. 18 'bhauto kha-ga. 19 'subalA' ka. 20 'vindrajAlikaH' kha-ga. 21 'nAdhikA' ka. 22 sAzakaH' kha-ga. 23 Imam' ka, 'ImA' kha-ga. 24 'kaTakaH' ka. 2', 'paizunyaM' kha-ga. 26 'mAlavI' rakha-ga. 27 'bhamipakSa rakha-ga. 28 'gosandI' ka. 29 ajaniyakAriNI' ka, 30 'motkaTe' ka. 31 pAbheTamabhaMm ka. For Private and Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 8 abhidhAnasaMgraha : - 3 hArAvalI | 174 RNaH kRmiruddiSTaH zakRtkITe'lpake rukA / NDIge'satkRtaM proktaH skandhA viGgikA // 164 ulUto'jagaraH prokto dvimukhohirahIraNiH / puroTi : purasaMskAre haTTI purataTI matA // 165 mRNAlinI puTakinI spAsako budo bhavet / kalAcI tu prakoSThaH syAddhastapucchastu kainyuSam || 166 utsAhaH sUtratantuH syArliMNDIro nIrasaH smRtaH / hariNahRdayo bhIruH saMdezoktistu vAcikama 167 zAlAjiroM vardhamAnaM kusIdaM tu phailAmbikA / carcA talaprahAraH syAtkarkaraM mudgaraM viduH // 168 goSTAgAro'pi guMjA syAccintAvezmani dArvaTam / mAnagranthirbhavenmanturniSkuTo gRhavATikA 169 zailasya kaTake dantastaddinaM prativAsaram / sUtramevaM sUtratantuH kRzarApi tilodane || 1.70 syAdAsavo'pi kurasaH sarakaM madyabhAjanam / nizzukkaNaM dantazANaM gogranthiH zuSkagomaye || 171 aSTApadaM nayapITha nayastu jatuputrakaH / bindutatro bhavedakSaH pAJcAlIzArizRGkhalAH // 172 prastArastalinaM zayyA romagucchaM prakIrNakam / zivA lopAzikA jJeyAM saramA tumbarI zunI // 173 pAdAGgadaM haMsakaH syAtpratikarma prasAdhanam / karNapAzI tu karNAndUraGgarIyakamUrmikA // khautabhUH pratikUpaH syAlambhA syAdvATaTaGkhalA / kaMdharAtoraNaM kaNTI sUtrAlI galamekhalA // zAsanaM dharmakIlaH syAkRtaM zUdrazAsanam / paTTolikA klRptakIlA sindUraM raktazAsanam // rAsastu goduhAM krIDA gItaM pArAvatI tathA / veNuryavaphalo vaMzo navIne navakAlikA || mukhavaTA kulakulI tailAcI nalapaTTikA / nIpo dhArAkadambaH syAdvIrabhadraM tu vIraNam || khaGgaTastu vRhatkAzaH kozAGgamiskaTaM viduH / gaNDIrastu samaNDaH syAddhIveraM vAribAlakam // 179 sitotpalaM gandhasomaM harimantho'timuktakaH / karkArikastu kAliGgaH zRGgATo jalakaNTakaH // 180 hilamAMcI jalatrahmI vAyasI kAkamAcikA / puMnAgaH kesarazcaiva cAmpeyo nAgakesaraH // 181 syAholikA tu hindIlA lAvaNyaM lavaNaM matam / sukhAzI rAjatimizaH kaTuko rAjasarSapaH || 182 sitamAtrI rAjamASo masUro vrIhigajakam / madhukSIrastu kharjUraH zAlaH zaGkatarurmataH // sustI rAjakazeruH syAdrauhiNazcandanadrumaH / kAkamadurjalaraGkaH koyaSTirjalakukubhaH // vartikA viSNuliGgI syAdvanAkhuH zazakaH smRtaH / tAmrakramirindragopo gRhagodhA gRhAlikA || 185 divAndho harinetraH syAdgonardI lakSmaNA matA / kuraMkuraH puSkarAhno dulistarukUlikA // 186 kolapucchastu kaGkaH syAdvaiGgATo yogalAlinaH / grAmamahurikA zRGgI rAjazRGgastu madguraH // 187 paGkagrAhastu makaraH zaphara: vetakolakaH / ciMTastu mahAzalka: potIdhAnaM jalANDakam // phalakI tu citraphalI matsyarAjastu rohitaH / kakavikastu kAkAcI vakAcI vakavartikA || 189 kavI RSTI khelezastu khalezayaH / illizo rAjazaphara izvAko jalavRzcikaH // 178 183 184 188 190 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 175 176 1.77 1 'kuzakITe'nyakArakA' kha ga 2 'bhAravAho bhArikaH syAt kha ga 3 'unnato' kha ga 4 'muhAlinI' ka. 5 kalpama' ka. 6 'piNDarI' ka. 7 'kAmbikA vaga. 8 'mukura' ka. 9 'gaJjaH' kha-ga. 10 'proktA' ka. 11 'karNapAlI' kha-ga. 12 'vRttakIla:' ka. 13 'sUtranI' ka. 14 'nmAkRtiH sUtrazAsanam' ka. 15 'navahAlikA' ka. 16 'mukhaghaNTaH ka. 17 ayamazlokaH ka pustake nAsti 18 'bRhatkoza' ka. 19 'mikaTa' ka 20 'samaNTa: ' kha ga 21 'hindole' ka 22 'zrIhikAJcanaH ' khaga 23 'kurukuru: ' ka. 24 'vAtulistarutRlikA' kha-ga. 25 'gargATo yoganAvikaH' svanma 26 'ciTa' ka 27 'potrAdhAnaM' ka. 28 'kAkacikastu kAkocI' kha ga 23 'khaGgastu' ka. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 pAdAvadhiH / daNDapAlo'rdhazapharaH kaMGkaJoTo jalavyathaH / laghugargatrikaNTAkhyaH zitAGgo bAlukAgaDaH // 191 kanakapalaH kuruvistaH karivalo vidhAnaM syAt 192 196 arat g pagaDaH zakulo daNDavAlakaH / nicolakaM niculakaM mandAmaNiraliMjaraH || 193 vediH sthaNDilasitaM panyATo niSkuTaH smRtaH / lopAsikA khiGgharI syAdvakSiga saGgasaGginI 194 aGgeSvevAGgamaGgAni smRtamuttAnamutkaTam / syAnmArjitA rasAlA ca cukAraH siMhanAdakaH || 195 karNagUthaM karNamalaM siMhANaM nAsikAmalam / dantamale puSpikA syAtkulukaM rasanAmalam || kAraMdhamI dhAtuvAdI daridro durvidho mataH / syAnmatragaNDakaM vidyAtpakSadvAraM khaDakikA || 197 ArdravastraM jalArdrA syAdoSa AdInavo mataH / yojanaM mArgadhenuH syAnnatvaH kiSkucatuHzatam || 198 colako vAravANaH syAtkUrpAsastvardhacolakaH / nAgodaramurakhANaM jaGghAtrANaM tu maGkaNam // 199 syAtprAsAdo devakulaM tattu caityaM vinA mukham / tRNapUlI tu caJcA syAdyadhArthe tu yathAtatham // 200 AghAtanaM sthAnaM kArA bandhanavezmani / skandhAgniH sthUlakASThAgnistRNAgnistu bhavetsamaH || 201 gaMgaNastu karISAgnirjvarAgnistvAdhimanyavaH / vazuraH svAmijanakaH sAdhudhIrveravatsalA || 202 203 207 208 209 210 sAstathAviddho helIko'zvavikramI / gRhavitto gRhapatitumbIpuSpaM latAmbujam // lohikA kharasoniH syAnnilimpastridazaH smRtaH / gaNDUpadI bhUlatA syAnmaMNDarI bughurI matA || 204 mucchaTyaGgulisaMdezo laGghanaM cApatarpaNam / gajaDhakA madAmnAtaH zRGgAro gajamaNDanaH || 205 pratimo raNaraGgaH syAtkaTaka: kadara: sRNiH / vIcI jalalatA NDi : phenAgraM budbudaM viduH // 206 jambAlo jalakalkaH syAdauraNiH kuladundukaH / vinAkRtaM virahitaM gaNDUSo mukhapUraNe // kASThamallaH zavayAnaM kaSAyastuvaro rasaH / parvAvadhiH paranthiH pijelA patrakAhalA || goDaM chagalaM goviT pariyo dvArakaNTakaH / karkaraM cUrNakhaNDeSTaM karkasAraM karambhakam // spardhAyAmapi saharSaH kaThoraM karkazaM viduH / bandI kavarakImAhurIsandI laghukhavikA // I ghaTarAjaH smRtaH kumbho gargarI kalasI matA / vidUre janyamutpAtaM nirghAte vyomamudgaraH || paryastikA guNabhraMzo gAGgeSTI kaTazarkarA / ukkA kulukaguJjA syAkulakastAlamardalaH || sUtrakoNo DamarukaM sUtratrINA ca lAvukI / melAnando masimaNilekhanI varNatUlikA || dhAtUpala: kaThinikA melA patrAJjanaM masiH / tarkuTI sUtralA tarkurjhallolastarkulAsakaH || "tulA tarkapATI syAtpaJjikA tUlanAlikA / nirveSTanaM noMlicIraM dagdheSTakaM ca jhAmakam // 215 dolA preGkhA pumAnpreo vArAsanaM vAH sadanam / piSTavartistu camasazcitrApUpazcaruNaH // 216 mlecchitaM parabhASAyAM luNTikA nyAyasAriNI | kApUTastRNamaNichAtragaNDaH padAdyavit // 257 211 214 For Private and Personal Use Only 212 213 ' kAgala : ' ka. 1 'kaGkatoDo jalavyadhaH ' ka. 2 'laghugaGgastrikaNTAkSaH ' ka, 'strikaNTaH syAt ' kha ga 3 'zitacido bAla4 'pakSagrAhastu mAkaraH ' ka 5 'vAmI' kra. 6 'daNDapAlaka: ' kha- ga. 7 'raliMjanam' ka. 8 'staNDilasikatam' ka. 9 'durvidhaH smRtaH ' kha ga 10 ' jalArdra: ' kha- ga. 11 'tarukulam' ka. 12 'iGgalaH kha-ga. 13 ayamardhazlokaH ka - pustake nAsti 14 'raGgasArtha' ka. 15 'heTAvukI' kha ga 16 'lauhikA kharala: smRtaH' ka. 17 'nmRtkarI' ka. 18 'svacchaTya' kha-ga. 19 'bhANDa : ' ka 20 'haraNi: kUladunduka : ' ka. 21 'piJjolA' kha-ga. 22 'gohala' ka. 23 'karkazAraM karambakam' ka 24 'karkara' kha-ga. 25 'rAnandI' ka.. 26 'vartanaM tarkapIThA' kha ga 27 'nADicIraM ' kha ga 28 'zUkApUhaH ' kha ga 29 ' chAtrakhaNDa : pAdaghaTAvita' ka. * Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org 227 abhidhAnamaMgrahaH-3 hAgavalI / kozakAra: kITatanturbhuNaH syAtkASTalekhakaH / dhanAyA tu dhanecchAyAM prANAdyo niHspRhe mataH // 218 vRSazRGgI bhRGgarAjo varolastRNaSaTpadaH / tuTumo randhravabhruH syAddInA liGgAlikA matA // 219 vidAru: kacapAdo druNazvAlI ca vRzcikaH / padmAkSaM padmabIjaM ca karNikA bIjamAtRkA / / 220 raGgamAtA bhavellAkSA dhItaMTI duhitA matA / cATulolazcaTullolo jekaTo dohadaH smRtaH // 221 dhautAJjalI dhautavalI va nakaM dugdhapAcanam / citroktiH puppazakaTI cAsecanamatRptikRta // 222 kAlarAtriImarathI asvAdhyAyo nirAkRtiH / brahmavAdaH zrutAdAnaM vizvakadruroveTikaH // 223 hiMsAlukaH khAdukaH zvA yogito'larka ipyate | dragaTastUryagaNDaH syAdAdarzo mukuraH smRtaH // 224 gahatsRSTo rasonaH syAdvaGgI kolanAsikA / mayaTastRNaharmyaH syAnmadrAko maJcamaNDapaH // 225 bhravadraGgaH paNagrandhizcitikA kaTizRGkhalA / vizAradaH prasiddhaH syAcchIlakSmIrindiga matA // 226 iti pAdAvadhiH // 3 // prAka zAlAvRkazabdAdardheH, pAdairataH paraM zabdAH / nAnArthI api zabdaigaja(guDa)zabdAnprabhRti vijJeyAH // kSIradAgai guDakSode guDo madhuni ceSyate / kRpITapAnamicchanti kenipAte ca vAridhau // 228 rasAlA ramanAyAM syAnmathite dani pANinA / pAzcalohe zrutikaTaH prAyazcitte sarIsRpe // 229 viTo'drau lavaNe piGge mUSake khadire'pi ca / vitaNDA karavIyaryA ca darvIvAdaprabhedayoH // 230 kAraNDave karaNDaH syAnmadhukoze dalADhake / khaTaH zreSmaNyandhakUpe prahArAntarakRpayoH // 231 picchA pRgacchaTAkoSe colikaoNphaNilAlayoH / picchilaH sphoTikAvAtyAvAmAnAtAnbupAMzavaH232 dhArAGko vAyupale nAzIre zIkare'pi ca / kohAro nAgare kRpe puSkariNyAM ca pATake // 233 nAgAJjanA nAgayaSTiH karisundarikA kacita / pratyaNDaH patikITe ca gandhakITe ca dRzyate 234 kaTukAyAM kazcataTe kathitA zakulAdanI / krauJcAdanastu ghekSulyAM ciztroTakamRNAlayoH // 235 santAnikA kSIragse tathA markaTajAlake / baGgadhenuphale phene parAJjastailayatrake // 236 bhAlAko lohite dRSTaH karapatre ca kacchape / saMkaro'gnicaTatkAre saMmArjanyapasArite // 237 godhAkalambikAdantivadhUSu ca kaTaMbharA / paMkAraH zaivale seto sopAne jalakujake // 238 pRSThazaGgIti zabdo'yaM daMzabhIrau pRthUdare / meghapuSpaM tu nAdeye piNDAbhre salile viduH // 239 pittajvare kulAlasya pavane kUTapAkalaH / stanavRnte pippalaka tathA sIvanasUtrake // 240 kaoNrpaTiko'nyamarmajJe chAtre syAtkAladezini / jivApo vRSadaMze ca syAdindramahakImuke / / 241 lAbhe kAmaguNe rUpe AmiSAkhyA ca bhojane / chAyApathe ca dUrvAyAM haritAlIdhvanirmataH // 242 1 'koSThalekhakaH' ka. 2 ayamardha zlokaH kha-ga-pustakayonAsti. 3 'kace pAdo' kha-ga. 4 'sAdhudhIrvaravasalA' ka. 5 'dhIlaTi1' kha-ga. 6 'cATalola' kha-ga. 7 jaMgaTo' kha-ga. 8 'dugdhapAcakam' ka. 9 ragveTikaH' kha-ga. 10 'kutrano' kha-ga. 11 'aratraGgaH' ka. 12 'thi: kSitikA' ka. 13 ayamardhazlokaH kapustake nAsti. 14 'guDakSodo' ka. 15 zaGke' ka. 16 'ghaTaH' ka. 17 'koNikA' ka. 18 'picchalo' kha-ga. 19 'vAyuphale ka-kha-ga. 20 'pratyaNDaH pratikITe' ka. 21 'kacaTake ka. 22 itaH prabhRti sAdhadvaya zlokI ka-pustake nAsti, 23 'pAliko' kha-ga, 'kApaTiko' medinyAma. 24 'karmaNi' kha-ga. 25 'AmiSyA syAttu' ka. For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 nAnArthe paadaavdhiH| mAludhAnazcitrasarpa mahApadme'pi dRzyate / unmatte kSapaNe'narthakare kAryapuTadhvaniH // 243 saMghATikAM viduryugme kuTTanyAM jalakaNTake / zarAhate ca sarvaM ca pracalAkaM pracakSate // 244 candrikAyAmajadhUlau raktAGge haricandanam / strIratne ca haridrAyAM lAkSAyAM varavaNinI // 245 kRkalAse citrakole tRNagodhAdhvani viduH / Dimba bhaye kalakale phupphuse ca pracakSate // 246 dhundhumAraH zakragope gRhadhUme gRhAlike / tiktaparvA hilamocIgulUcimadhuyaSTiSu // 247 jalabilvaH karkaTake paJcAGge jalavalkale / colakI nAgaraGge ca karIre kiSkuparvaNi // 248 kulAlacakre vAhane daNDAraH zerapatrake / digjaye varayAtrAyAM daNDayAtrAM vidurbudhAH // 249 uSTre dAsIsute caiva dAseraka iti smRtaH / jalagulmo jalAvarte kacchape jalacatvare // 250 kAhalAM veNuvINAdidhvani nAnAdhvani viduH / ghoce kAruNDikAyAM ca jAhakadhvaniriSyate // 251 vidyAdutkalikAzabdamutkaNThAvIcivAcakam / dRSTiviSe sUcake ca dvijihvaH parikIrtitaH // 252 mattAGganAvidagdhastrInartakISu ca vANinI / romAvalImeghamAlAkaraTISu ca kAlikA // 253 maJjalo madhure kuje jalaraGge jalAzcale / anukampyastapasvI syAttapasvI ca dhRtavrataH // 254 __ iti nAnArthe'rdhazlokAvadhiH // 4 // zAlAvRkau kapizvAnau niSThuraH kaThine'trape / chardano'laMbuSe nimve vyuSTaM kalye tathoSite // 255 ikSau karIre koSAGgaM vraNacihna ghuNe kiNaH / narmaThazcibuke SiGge chekaH ssttpdvkryoH|| 256 dhArATazcAtake vAhe laJjaH syAtpaMgukacchayoH / nirmaTaH karpare sUrpa gokIlo muzale hale // 257 bhuNDirIrvArukRSmANDau phANiguMDakalambayoH / taNDukaH khaJjane phene la~dAzinyAM khgaantre||258 gaje'pi nAgamAtaGgo vizeSastilake'pi ca / niSpAvaH zUrpavAte'pi sUtrakaNTho dvije'pi ca 259 viduSyapi smRto vedhAH puraM dehe'pi dRzyate / khare'pi kaNTha AkhyAtaH zaratsaMvatsare'pi ca 260 lAkSApi jatukA proktA nagnAcArye'pi hinnddkH| nausecane'pi vAruNDaH pAdAlinde'pi paGkilaH // kaco gIpatiputre'pi kunde'pi bhramaro vaTau / bhANDa bhUSaNamAtre'pi rudhiraM kuGkame'pi ca 262 gomeda ke'pi gaGgAlaH kaTAho niraye'pi ca / marIce'pi bhavetkRSNaH zUnAGge guNikA bhavet // zaruyAmapi khaDgadhenunistriMzo'karuNe'pi ca / skandhAvAre'pi kaTako bindustu vidure'pi ca // jalasUcirjalaukApi vezyAyAmapi piGgalA / ahirapyudarAvarte vizikhApi khanitrakaH // 265 bhramaraH kAmuke'pi syAdaGgIkAre'pi cAthakim / mahAlayo'pi tIrtha syAdbhojane'pi tthaahnikm|| valizcAmaradaNDe'pi pAdapIche'pi pAdapaH / godanto haritAle'pi vAnIrazcitrake'pi ca // 267 AdhAre'pyAzayaH prokto gajasaMdhe'pyavagrahaH / kathitA ptA jaTAyAM ca mArgaNe'pi mRgaH kcit|| mUSikApibha veddInA jaTATaGko hare'pi ca / azramakRte'pi phANTaM mRdbhANDe'pyuSTrikA bhavet 269 aGgasAde'pi sadanaM vanadAve'pi jhaGgilaH / dantamAse'pi velA syAcchulkaM nArIdhane'pi ca270 nimve'pi hiniyAMso melAnande'pi vAdalam / lekhanyAM kaNikApi syAtkaTinyAmapi vrnnikaa|| ___1 raktapA' ka. 2 'zarayantrake' kha-ga. 3 'nAlAyani' ka. 4 'jAlaka' ka. 5 'jalAJjane' ka. 6 'narmaTaM cambuke' kha-ga. 7 'prajJa' ka. 8 'nirmuTaH' ka. 9 'gokilo' ka. 1. 'bhuNDArivAri' ka. 11 'taNDakaH' ka. 12 vaTA ka. 13 'saGkilaH' ka. 14 itaH prabhati zlokadvayI ka-pustake nAsti. 15 'kaTATa ko ka. 16 'adhamakRte' ka. 19 'vanadAne kha-ga, 18 'daNDamAse' ka. 19 mAdalam' ka. For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 abhidhAnasaMgrahaH-3 hArAvalI / paTale'pi kAsamardo diSTaM daive'pi kIrtitam / dADime'pi ca hiNDIraM vaMzo veNau kule'pi ca // ___ iti nAnArthe pAdAvadhiH // 5 // kAvyadInAmanantatvAcchabdAnAM tu vizeSataH / ka kadA kena kiM dRSTamiti ko vedituM kSamaH / / 273 ataH zabdaH ka dRSTo'yamarthatazcApi kIdRzaH / iti kAvyamalIkaM syAnmAtsaryamalinAtmanAm // 274 zabdArNava utpalinI saMsArAvarta ityapi / koSA vAcaspativyADivikramAdityanirmitAH // 275 AdAya sArameteSAmanyeSAM ca vizeSataH / hArAvalI nibaddheyaM mayA dvAdazavatsaraiH // 276 upAsya sarvajJamanantamIzaM bhUtvAtithiH zrIdhRtisiMhavAcAm / hArAvalI dvAdazamAsamAlairvinirmiteyaM puruSottamena // nAnAkAvyapurANanATakakathAkoSetihAsasmRti jyotiHzAstragajAzvamAnavabhiSakoSAnprayatnAdiyam / dRSTvAnyAni ca zAbdikaiH saha kRtA hArAvalI yatnataH ___ kartavyo'tra na saMzayaH sumanasaH zabdArthaliGgeSvapi // sudhiyA janamejayena yatnAtisiMhena samaM nirUpiteyam / vidito bahudRzvabhiH kavIndra vi koSAnumataH zramo madIyaH // hitvA mahAzAbdikatAbhimAnaM mAtsaryamanyatra muhurnidhAya / hArAvalI yaH prakaroti kaNThe vidagdhagoSThISu paraM sa bhAti / / iti zrImahAmahopAdhyAyapuruSottamadevapraNItA hArAvalI smaaptaa| 278 280 1 'vAcya' ka. 2 'suvarNaveSaM ka. 3 'dikam' kha-ga. 4 'vataH ka. 5 idaM zlokadvayaM ka-pustake nAsti, 6 'mahAmahopAdhyAya ka-pustake nAsti. 7 'paryavasitA' ka, For Private and Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 11 ft: 11 abhidhAnasaMgrahaH / ( 4 ) zrIpuruSottamadevapraNIta ekAkSarakoSaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 3 4 akAro' vAsudevaH syAdAkArazca pitAmahaH / pU~jAyAmapi mAGgalye AkAraH parikIrtitaH // ikAra ucyate kAmo lakSmIrIkAra ucyate / ukAraH zaMkaraH prokta ukArazcApi rakSaNe || RkAro devamAtA syAddRkAro danujaprasUH / lRkAro devayoniH syAt lRrmAtA sadbhirucyate // ekAraH kathito viSNuraikArazca mahezvare / okArastu bhavelA aukAro rudra ucyate // aM" syAcca paramaM brahma aH syAddevo mahezvaraH / kaH prajApatiruddiSTo ko " vAyuriti zabditaH || 5 kaizcAtmA ca samAkhyAtaH kaH prakAza udAhRtaH / kaM ziro jalamAkhyAtaM kaM sukhaM ca prakIrtitam 6 pRthivyAM kuH samAkhyAtA kutsAyAM kuH prakIrtitaH / khaimindriyaM samAkhyAtaM khamAkAzamudAhRtam // 7 khaM" svarge ca samAkhyAtaM khaM sarpe ca prakIrtitam / tathA zvabhre ca khaM prAhuH khaM zUnye ca prakIrtitam 8 go gaNapatiruddiSTo go gandharvaH prakIrtitaH / gaM gItaM gA ca gAthA syAMgaurdhenugaH sarakhatI // 9 gaurmAtApi samuddiSTA pRthivyAM gauH prakIrtitA / gho" ghaNTAyAM samAkhyAtaH kiGkiNI yA prakIrtitA // upamA ghA samAkhyAtA kukhare ghuH prakIrtitaH / henene ghA samAkhyAtA gandhane vaH prakIrtitA // 11 FkAro bhairavaH khyAtaH GakAro virSeye smRtaH / cakArazcandramAH khyAtaistaskaraca prakIrtitaH // 12 nirmalaM chaM samAkhyAtaM teraNI chaH prakIrtitaH / chedane chaH samAkhyAto vidvadbhiH zabdakovidaiH // 13 / 1 'ra: kezavaH proktaH ' ga. 2 ayaM zlokArthaH ka ga pustakayornAsti 3 'lakSaNe / rakSaNe cApi UkAra U kAro brahmaNi smRtaH ' kha 3 'vedamAtA' kha. 5 ' devajAtInAM mAtA sadbhiH prakIrtitA / lakAraH smaryate pUrvaijananI zabdakovidaiH' kha 6 'la ca mAtA prakIrtitA' ka 7 'ucyate' kha - ga. 8 'raH syAnma' ka- kha. 9 'ro'nala' ga, 'ro'nanta' kha. 10 'aM syAtparamaM' ka, 'amiti syAtparaM brahma' ga. 11 'syAzcaiva mahezvara: ' kha-ga. 12 'ko'rkavAyvanale ca' kha 13 ' kazcAtmani mayUre ca' kha 14 'kuH zabde'pi kha. 15 'khamindriye khamAkAze khaH svarge'pi prakIrtitaH / sAmAnye ca tathA zUnye khazabdaH parikIrtitaH' kha 16 ' tathA svarge'pi khaM proktaM khaM zUnye'pi tadIritam / ' ga. 17 'gaNezaH samuddiSTo' kha. 18 'gaM ca gItaM ca gAthA syAt ' ka, 'gaM gItaM ca zAkhA ca' ga. 19 'gauzca dhenuH sarasvatI' kha ga 20 ardho'yaM zlokaH ka-ga-pustakayornAsti 21 'gho ghaNTikA samAkhyAtA' ka, 'dhA ghaNTAtha samAkhyAtA gho ghanazca prakIrtitaH' kha 22 ardho'yaM kakha pustakayornAsti. 23 'ghaMTIze hanane dharme trurdroNA dhUdhvanAvapi' kha 24 'viSayaspRhA' kha ga 25 ' to bhAsvare taskare mata: ' kha. 26 'tarale' kha-ga. 27 'chedake' kha For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAna saMgraha:ha: - 4 ekAkSarakoSaH / 19 20 veMgate jaH samAkhyAto jaghane jaH prakIrtitaH / jetA ca jaH samAkhyAtaH prasiddhaiH zabda kovidaiH || 14 1 jhenjhAvAte jhakAraH syAnnaSTe jhaH samudAhRtaH / JakAro gAyane prokto nakAro ghargharadhvanau || 15 kAre pRthivyAM TATo dhvanau ca prakIrtitaH / To mahezvara AkhyAtaH zUnye ca TaH prakIrtitaH 16 bRhanau caTaH proktastathA candrasya maNDale / DekAra: zaMkaraH proktastrAmadhvanyoH prakIrtitaH // 17 DhakAraH kIrtitA DhakA nirguNe ca dhvanAvapi / NakAraH kIrtito jJAne nirNaye'pi prakIrtitaH // 18 takAraH kathitacauraH kor3e pucche prakIrtitaH / ziloccaye dhakAraH syAtpakAro bhaiyarakSaNe // hai kalatre samAkhyAtaM do dAnacchedadAtRSu / dhaM dhane ca dhaneze dho dhA dhAtari niMdarzitaH // dhiSaNA dhIH samAkhyAtA zrUzca syAdbhAracintayoH / nakAraH su~gate bandhe nuH stutau ca prakIrtitaH // 21 netA nIca samAkhyAtastaraNau nauH prakIrtitaH / pavane paH samAkhyAtaH pAH pAne pAca pAtari // 22 1 Hard phakAraH syAdakSare ca prakIrtitaH / kope phiJca samAkhyAtastathA niSphalabhASaNe // 23 1 pracetA vaH samAkhyAtaH kalase vaH prakIrtitaH / pakSI ca birnigadito gamane biH prakIrtitaH // 24 nakSatraM bhaM budhaiH proktaM bhramare bhaH prakIrtitaH / bhA dIptirapi bhUrbhUmirbhIrbhayaM kathitaM budhaiH // 25 maH zivazcandramA vedhA mA ca lakSmIH prakIrtitA / mA ca mAtari mAne ca bandhane 'mU~: prakIrtitaH 26 yazo yaH kathitaH ziSTairyo vAyuriti zabditaH / yAne yAtari yatyAge kathitaH zabdavedibhiH // 27 histant zabde ruH parikIrtitaH / dhane se rIzra se dhAnye rurbhaye ca prakIrtitaH // 28 le indre lavaNe laH syAllA dAne leSaNe'pi lI / vedainti zaM budhAH zreyaH zazca zAstA nigadyate // 29 zIH zasaM zayanaM cAhuhiMsA zuzca nigadyate / SakAraH kIrtyate zreSThe ca garbhavimocane || 30 1 I 1 'nizite jaH samAkhyAtaH svajane jaH prakIrtitaH / jo jetari samAkhyAto vyaJjane jaH prakIrtitaH / vegite jaH samAkhyAto janane jaH prakIrtitaH / yojane jiH samAkhyAto vidvadbhiH zabdazAsanaiH ' ka, 'jakAro gAyane yokto jayane jaH prakIrtitaH / jetA jazra prakathitaH sUribhiH zabdazAsane' kha. 2 ' jhakAraH kathito naSTe jhazrocyate budhaiH / zakArazca tathA vAyau nepathye samudAhRtaH ' kha. 3 'To dharitryAM ca karaTe To vanau parikIrtitaH ' ka-kha. 4 'DakAraH zaMkare trAse dhvanau bhIme nirucyate' kha. 5 'mardale kiMnare dhvanau' ka, 'nirguNe nirdhane mataH ' kha. 6 'mUkare jJAne nizcaye nirNaye mataH' kha. 7 'naya' kha. 8 ' dakAro'bhre kalatre ca' kha. 9 ' manAvapi ' kha. 10 'murate ' ga. 11 'nakAra : saugate buddhau stutau sUrya ca kIrtitaH / nazabdaH svAgate bandhau vRkSe sUrye ca kItitaH' ityadhikaM kha-pustake. 12 itaH pUrvam 'paH kuberaH samAkhyAtaH pazcime ca prakIrtitaH' ityapi kha-pustake. 13 'kaphe bAte phakAraH syAttathAddAne prakIrtitaH / phUtkAre'pi ca paH proktastathA niSphalabhASaNe' kha, 'kaThore phaH prakAre phastathA niSphalabhASaNe' ka. 14 'phale'pi ca / vakSaHsthale ca vaH prokto gadAyAM samudAhRtaH ' kha. 15 'bhavane' kha. 16 'ca' ka, 'maH ' kha. 17 'yAte yAne viyoge ca' ka. 18 'rAme' kha, 'kAmAnale' ga. 19 'bhUmAvapi dhane'pi ca ' kha. 20 'indriye dhanarodhe ca' kha. 21 'ca rAH samAkhyAto rAstu dAne prakIrtitaH ' ka. 22 'lo dIptau dyAM ca bhUmau bhaye cAhlAdane'pi ca / lo vAte lavaNe ca syAlo dAne ca prakIrtitaH / laH zleSe cArAye caiva pralaye sAdhane'pi laH / mAnase varuNe caiva lakAraH sAntvane'pi ca ' kha. 23 'zaM sukhaM zaMkaraH zreyaH zazca sImni nigadyate / zayane zaH samAkhyAto hiMsAyAM zo nigadyate' kha 24 'pazca gambhIralocane / upasarge pa1 rokSe ca pakAraH parikIrtitaH' kha. For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 ekAkSarakoSaH / to so'pasargaH samAkhyAtaH sA tu lakSmIrnigadyate / sA caiva gauH samAkhyAtA saMsargaH saH prakIrtitaH // haiM: kope dhAraNe'pi syAt haH zUlini samIritaH / kSetre rakSasi kSaH prokto niyataM zabdavedibhiH // iti zrIpuruSottamadeva viracita ekAkSarakoSaH samAptaH / 1 'sa: kope varaNe saH syAttathA zUlini kIrtitaH / sA ca lakSmIrbudhaiH proktA gaurI sA ca sa IzvaraH ' kha, 'sakAro vAnaraH proktaH sakAra: sarva ucyate' ka 2 'ho vede hariNe hAre hazca zUlini gadyate / he saMbodhanamityuktaM hI hetAvavadhAraNe' ka, 'ha: kope vAraNe hazca tathA zulI prakIrtitaH / hi: padmAvaraNe prokto hiH syAddhetyavadhAraNe' kha. 3 'kSaH kSetre kSapaNe kSAntau tathA vakSasi zUlini' ka, 'kSaH kSetre vakSasi prokto budhaiH kSaH zabdazAsane / kSiH kSetre kSatrarakSe ca nRsiMhe ca prakIrtitaH' kha 4 ita uttaram 'Agamebhyo'bhidhAnebhyo dhAtubhyaH zabdazAsanAt / evamekAkSaraM nAmAbhidhAnaM kriyate mayA // ' iyadhikaM va pustake. For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // zrIH // abhidhAnasaMgrahaH / 525 (5) zrIpuruSottamadevaviracito dvirUpakoSaH / J Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7 8 bhavedASADha AzADho viSuvadviSuvaM tathA / mAtuHSvasA mAtuHsvasA kazAyAM kathitA kaSA // varaM saMvaraM proktaM kuzalaM kusalaM tathA / vAsaro vAzaro'pi syAdvaziSTo'pi vasiSThakaH || mu~Salo musalaH proktaH zUkaraH sUkaro'pi ca / sRgAlo'pi zRgAlaH syAcchAraH sAro'pi saMmataH 3 kathitamanu cApi satAM matam / zaNDaH SaNDastathAkhyAtaH saeNNDo'pi trividho mataH 4 zUraH sUro'pi cAditye viSvagvizvaksmRtaM budhaiH / kisalayaM kizalayaM vaisUkaM vasukaM tathA // 1 fat syAdAripyevaM bAhrIko bAhiko mataH / gANDIvaM gANDivaM proktaM pANDuraH pANDarastathA // 6 pArAvataH pAravataH kavATaM ca kapATakam | antyazcAntaH sukhaM saukhyaM nakhaM ca nakharaM smRtam // vAlmIko vAlmikaJcaiva vAlukA vAlikA tathA / maithurA madhurA proktA kaphoNiH kaiphaNistathA // dvArdvAramapi ca proktaM sariSapastu sarSapaH / dhUstUro dhUsturaH proktastvantikApyattikA tathA // jamadagnirjAniH kaireJjazca kaliJjakaH / 'pratikAraH pratIkAro vihArAderdvirUpatA // reMjanyavanibhUmyAdedvairUpyamapi dRzyate / apogaNDastu pogaNDo'pyapidhAnaM vidhAnakam || avataMso vartasazca vahito'vahitastathA / arya AryastathA proktaH khuraprazca kSuraprakaH // jAmAtApi ca yAmAtA jAyA yAyA prakIrtitA / yoSA joSANi ca khyAtA vAsinyAM suvAsinI 13 kaGguH karyavAguzca yavAgUrapyudAhRtA / sutrAmApi ca sUtrAmA kiGkiNI kiGkiNI tathA // 14 jatIphalaM jAtiphalaM yaSTImadhu mataM tathA / tanustanUrhanucaivaM paJca pariSattathA // 15 abhramabhramapi khyAtaM khaunitraM ca khanitrakam / dhAnyAkamapi dhanyAkaM khaDI khaDDro dvidhA mataH // 16 viriJcizca viritho'pi parazuH zureva ca / pRSataH pRSaduddiSTo vezyA veSyApi kIrtitA // 9 10 11 12 17 1 'AsADho' kha. 2 'viSupat' kha. 3 'vizuvaM' kha. 4 'mAtRSvasA ' ga. 5 'zevalaM saMvalaM' ka 'zavalaM savalaM' ga. 6 'mUSalo mUsala: ' ka. 7 'cchAvaH sAvo'pi' kha 8 sANDo'pi ka. 9 'vazukaM' kha. 10 'alI syAdali' ka. 11 'valhIko' kha. 12 ' mathurA mathurA' kha. 13 ' kaphaNa' kha. 14 'ryamadamiH ' kha. 15 'kAraJjazca kaliJjakaH' kha, 'kIliJjazca kiliJjakaH ' ka. 16 'parihAraH parIhAro' kha. 17 'araNya' kha. 18 'ApogaNDastva pogaNDo' kha. 19 'Arya Aye' ka 20 'svavAsinyAM svavAsinI' ka, 'suvAsinyAM suvAsinI' kha. 21 'kIlinI kIliNI' ka, 'kAkinI kAkiNI' ga. 22 'yAtIphalaM ' ka. 23 'parISat pariSattathA' ka 'paryantaM parijaM tathA' kha, 'dIrghAntamapi saMmatam ' va 24 'mamba' kha. 25 ' dhavitraM syAddhapatrakam ' ka, 'dhuvitraM syAddhavitrakam' ga gha 26 'parazUrapi' ka. For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-5 dvirUpakoSaH / surApANaM surApAnaM bhujaMgo bhujago mataH / turaMgasturagazcaiva kabandhaM ca kamandhakam // agramaNyamapi khyAtaM zAriH sAro'pi kathyate / bandhUra vandhuraM cApi kaindaraM kandamityapi // 19 udhmAnamapi coddhAnamAyuzcAyUrapi smRtam / jambIro'pi ca jambhIro varuNo varaNo'pi ca // 20 rAtriMcaro rAtricaraH satataM saMtataM tathA / jihvA jihvazca kathito jiMhalo yena gIyate // 21 rikthamUkthamapi proktaM riSTiSTizca saMmataH / vizrAmo vizramo vApi puruSaH pUruSastathA // 22 udakaM ca dakaM caiva kaTaH kaTikaTIrako / lajjA lajjyA punaH proktA pratatirbatatistathA // 23 nRtyaM nRttaM ca kathitaM zayyAyAM kathyate zayaH / phalitaM phAlitaM caiva vidvadbhiH parikIrtitam // 24 gambhIraM ca gabhIraM syAtprakANaH prakaNastathA / prAdezo'pi pradezaH syAtkarajo'pi krnyjkH|| 25 lakuco likuco vApi khyAtAvijjalahijjalau / agastiH syAdagastyo'pi yamezca yamajo mtH||26 vAtUlo vAtulaH prokto vRttazca vartulastathA / kaTakaM kaNTakaM cApi tathA pUrvaizca dRzyate // 27 kuMTIrakuTirau khyAtau nanandA ca nnndikaa| AmikSAyAmamikSA syAjjeMTilo jaTulastathA // 28 mAsi jyaiSThe tathA jyeSTaH pauSe puSyo'pi saMmataH / aSThivAnasthivAneva vAgvAcA digdizAdayaH // 29 amiSaM cAmiSaM cAhustimastimiriva smRtaH / ceDI ceTI ca kathitA rejaH khyAtaM raja matam // 30 meha eva mahamAhuzcintanaM cintanA tathA / nArikelAdiSu dvaidhaimAha kelAdivarjanAt // 31 Dimbho Dimbazva vikhyAtaH ku~varaH kUvaro mataH / ardramAdeM dhutaM dhautaM nizAtaM nizitaM tathA // 32 ghrANaM ghAtaM punaH proktaM gUDhaM guptaM satAM matam / hINaM hotaM ca vikhyAtaM ghuSTaM ca ghuSitaM tathA // 33 dAntaM damita zAntaM zamitaM ghUrNapUrNite / japtaM ca japitaM caiva kliSTaM klezitameva ca // 34 tuSTaM ca tuSitaM viddhaM vedhitaM vinavittake / aMtaM syUtamutaM caiva bhinnaM bheditameva ca // 35 ditaM dAtaM ca dattaM syApitaM dhupitaM tathA / dhUpAyitaM ca mRgitaM mArgitaM pUrNapUrite // 36 anveSitaM tathAnviSTaM trANaM trAtaM ca saMmatam / guptaM gopAyitaM caiva buddhaM ca budhitaM tathA // 37 paNAyitaM ca paNitaM panitaM ca panAyitam / channaM ca chAditaM caiva pRSTaM plaSTaM smRtaM budhaiH|| 28 tIrtha tirthamardhamadhya parva syAtparvaNI tathA / guggalamuggulaH proktaH kikidIviH kikiidiviH|| 39 jIvaMjIvo jIvajIvastaDAgastaDagastathA / yatI khyAto yatizca syAdantarIkSAntarikSake // 40 1 'bandhukaM bandhuraM' ka. 2 'kakudaM kakudapyatha' ka. 3 'ludyAnaM ca purudyAnaM purI puramapi smRtam' ka. 4 'ja. biro'pi ca jambIro' kha.5 'varUNo varuNo mataH' kha. 6 'jihvano' kha. 7 'ukthamukthamapi proktaM mISTaM miSTamapi smRtam' ka. 8 'udarkamudakaM proktam' ka, 'udakaM codakazcaiva' kha. 9 gayAyAM kathyate gayaH' kha. 10 'phaNitaM phANitaM caiva vidvadbhiH saMprakIrtitam' ga. ka-pustake tu nAstyeva. 11 'prakAza: prakazaH' kha. 12 'nikuco' kha. 13 'hijjalo hajjalo mataH' ka. 14 'AgastiH' kha. 15 'yamado' ka. 16 'vAtilo' ka, 'bahulo bAhula: proktaH prokto vRddhazca vardhanaH' ga. 17 'nArako narako mataH' ka. 18 'nanandA ca nanAndA ca kuTIraM kuTiraM tathA' ka. 19 'AmIkSAyAm' kha. 20 'jaTIlo jaTilastathA' ka. 21 'vAci vAcA dizAdayaH' kha. 22 ayamardha zlokaH ka pustake nAsti. 23 rajaHsu rajaso mataH' ka. 24 maha eva mahadAhuH' kha. 25 'zcantanaM cintanaM kha, 'cetanaM cintana' ga, 26 'dvaidhaM mahAkAlAdivarjanAt' kha. 27 'kabaraH' kha. 28 'ardhamaya kha. 29 'guDhaM gUDhaM' kha. 30 'puSTaM puSitaM tathA' ka. 31 'piSTaM ca piSitaM caiva' ka. 32 'zuSkaM ca zuSitaM caiva' ka, 'taptaM ca tapitaM caiva' ga, 33 'bruvale budhAH ' kha For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iii .. saMnihita: saMnihityAM kIlaH kolApi kArtitA / akulo'pyAkulaH khyAtaH pUSo'pUpazca saMmataH // 41 aparvamarpaNA ca bhaNyate cAvamarSaNam / apamAno'vamAnazca bimbopTe'pi dvirUpatA // 42 mRdaGgApi ca mRTThaGgI netrAnevyAdike tathA / majjA khyAtaH smRtA majjA jhAntApi ca vicakSaNaiH 43 mphaTA phaMTA ca caNDAracaNDAlazca prakIrtitaH / kAvyeSu gIyate hoM hariSo'pi ca kIrtyate // 44 madhirmadhA zaravye ca lakSa lakSyamudAhRtam / saMkhyA lakSA ca lakSaM ca karabho'pi karambhakaH // 45 mRdurmudrI gagurvI tRptA na ca saMmatA / mraSTA mRSTA mataM tadnaiJjanaM rajanaM tathA // natirnatyAM gatirgatyAM bhRtirbhUtyAdikaM tathA / khyAtau nimeSanimiSau smRto bhIrukabhIlukau // 17 upAH myAduSamA tadgatsevanaM sIvanaM matam / tatrI tantrA ca kathitA mRjA syAnmArjanI tthaa|| 18 maMdhyA maMdhA 'pratijJAtA bhAratA bhagtA naTAH / smRtau dAseradAseyo piTakaH peTakastathA // paristhatA parizruta: syaudAlasyo'lamo'pi ca / kamalaH kAmalo vApi gRvargardhana ityapi // 50 bhaSNa viSNuH kSamitA kSantA cikaNacikaNau / navaM navyaM ca mRdulaM mRdu syAdvahulaM bhu|| 51 pRthulaM pRthu vikhyAtaM maJjulaM maJja cepyate / prAgalbhyaM kIrtyate yatra prAgalbhI tatra kIrtitA // 2 loDanaM laDanaM caiva truTistarTigapi smRtA / vayo vazo'bhiko'bhIko lapo lolupalolabhau // 53 ghaSNudhaSTako vizAlaM vizalaM smaryate budhaiH / bAhurbAho'tirAtiH syAdurIkRtamurIkRtam // 54 vaidvAmpi paThyate kaizcittathA badampi caiva hi / basapAni nathA bhaTTistritayaM tena midhyani // 55 sphUraNaM sphuraNaM khyAtiH kacitsAma ca "" | lambaghanantu stambatro masizcApi mamI smRtA // 56 kAlanemiH kIlanemI daityanAma dvidhA matam / kumbhI cApi tathA kumbhA bhaNyate zabdazAsane // 57 vyAte mAGgalyamaGgalye vivaMdho vIvadho mataH / bhRGgariTi rITi: syAtstavastApo'pi gIyate // 58 bhRkaTaM bhakaTaM prAdurmandAro mandage'pi saH / phalaM ca phalanaM khyAtaM nasA nAsA ca kIrtyate // 59 kRSakaH karSako dRSTaH khalInaM gvAlinaM tathA / maNI iva maNIva syAdrodasI gedasA api // 60 dampatI iva zabdena saMhato teSu pakSakaH / pragrAhaH pragraho haSTaH pAriplavapariplavau // 6 // ucchAya ucchyaH prokto dhAraNaM dharaNaM tathA / trikhaTTI ca trigvaTuM syAdula gvalamudUkhalam // 62 kSamA bhUmiH kSamA nalyA tRlI tUlA mataM matAm / masuro'pi mamRrastu samaH sadyo'pi dRshyte||63 kApuruSaH kupuruSo vAcikA vAcakaH kriyA / vihaMgameti kathitA tathA gyAtA vihaMgikA // 64 ApaHzabdaH sakAganto dRzyate zabdazAsane / cArabhaTazcArubhaTaH gvAlviTo khalviTo mataH / / 65 1 'argalAyargalaH khyAtaH' ga, 'apUpazcaiva pUpazca aghamarSo'dhamarpaNam' ka. 2 'avasAno'pasAnazca ga. 3 'vimboSTAdavirUpatA / halIzA ca lIpA ca lAgalIpA tathA matA ka. 4 itaH sArdha zlokaH ka-pustake nAsti. , phaNTA' kha. 6 itaH pAdadvayaM ka-pustake nAsti. 7 'rajataM ka. 8 'sevanaM sIvanaM tandrI tandrA ca mArjanaM mRjA' ka. 'upA uNA tathA tulyA sevanaM zevanaM tathA' ga. 9 mArjanA punaH' ga. 10 'pratijJAyAM' ka. 11 'parIsatA parisatA ka, 'pratizrutaH pratizrutaM' ga. 12 dalasazcAlazo'pi ca' ga. 13 'dhula' ga, 14 'vikalaviklavau navaM navA ka. 15 'naTanaM nATanaM caiva bhRkuTibhraMkuTistathA ka, 'lATalI lATanaM caiva' kha. 16 'syuTistraTi' ga. 17 'vavizyo vavizobhijJo dhRSTo ghRSNavizANakaH / viSANo ka. 18 'vaGgApi paThyate kaizcittathA vaGge'pi cepyate' ka. 19 'spharaNaM spharaNaM khyAtaM stambaghnaH stambadhano'pi ca' ka. 20 'kAlanemA' ka. 21 idamardhapadyaM kapustake nAsti. 22 'vidhiro vIdhiraH smRtaH kha. 23 itaH zlokadvAdazaka ka pustake nAsti. 24 ata eva gozimA jana kanvA hAta makaTadarzitaprayoga: saMgamane, For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mo abhidhAna saMgraha: --- 5 hirUpakoSaH / 67 68 khallITaM ca tathA dRSTaM hAJjiruktA ca hAJjikam / koTitaNDulazabdau ca dRSTau puMklIvayoH punaH // 66 aaaaa proktau dRSTau bhikSukabhikSakau / karkaTI karkuTI nAntA ikArAntA ca kecana || lAvUralAvUrirvAruruvaruzca mataM satAm / AnanazcAnanaM caiva AmeSI cAmrapeSikA // zAlizcaiva tathA zAlI kalambu kalambikA / nIlikA caiva nIlI ca karkaruH puMsi ca striyAma 69 potikA potakA khyAtA smRtau vAstUka vAstukau / bhRGgarAjo bhRGgarajaH samau dADimadAlimau || 70 ko gucchako vApi tathA cotsukacotako / zAdiH zAdI ca vikhyAtA maTo mayaTa eva ca 71 samau dAtyUhadAyau paTavAsaH paTavasaH / avasattha AvasatthastudraGgAdraGgakau samau // zUkapiTaH zukapaTaH khakikhaTakikake / khyAtau paTaparNATa pravANaH praghaNe'pica // bhrukuTikuTau proktau kaliH strIpuMsamArthatA / krauJcApi ca punaH krauJcastathA ca pratipadyate // halanto gIyate kaizcidajanto'yaM ca gIyate / durlabho grathito loke bIjadhAtupramANataH // iti zrIpuruSottamadevaviracito dvirUpakoSaH samAptaH / 72 73 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 74 75 1 'mukuTaM makuTaM tathA' ka 2 etatpUrvama 'mukuro makuro'pi syAtphalaM ca phalitaM matam / sRSTaM gliSTaM nasA nAsA karSaka: kRSiko'pi ca / khalinaM ca khalInaM ca gata gartApi ceSyate / aho Aho tathA prAyaH prAyaM syAttu tathA matam || maNAvapi maNI caiva rodhasI rodhasistathA / daMpatI jaMpatI caiva pragrAhaH pragrahaH smRtaH || are Are iti khyAtaM dvirUpaM ca tathA matama // iti ka-pustake'dhikam. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zodhanapatram / -- nAmaliGgAnuzAsanam / lokAGkaH / zuddhapAThaH / 5350 vitira yAmalakyapi / 5373 bahulAH kRtikA jAvA bahulo nau zito zlokAH / zuddha pAThaH / 11 vidyAdhagamaroyakSa133 zarmasAta277 paNDamastriyAm / 316 syAtsaMkaro'vakarastayA // 1.120. pRthupIvavahuprakarSArthAH / / 1186 zalke zakalavalkale / 1315 jAmiH svasUkulastriyoH / 238. nikRtAvApi nihavaH / 1445. nanuca syA trikA shessH| 8.05 mArna pramANe 868 vedopadezAbAmnAyau hapIke ratasIndriyam / 34 kazicAgarasUdanaH / 83 nidhI / kunAbhiH syAda 84 bharunmeghavarma ca / akSaraMca 288 sitApAGgaH 473 kavaraM godanto 488 kAvArI 489 vAritrA 583 vratakhaDgayoH / 599 zAdhau ca 6.83 dakSiNaH saralepi ca // 720 puSanneNe 891 dhUmyATe 892 zizapAyAM kRSNasArA 925 vekalye'pi ca 15. melAndhAvapi 2.64 sAlo varaNasaJjayoH / / 1.75 lavarachedanalezayoH / haaraavlii| kAvyAdInA-. 187 gaGgATamA glaanilH| 269 mUSikApi mavaddAnA For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vijJApanam / praaptkoshaaH| amarasiMhaH-nAmaliGgAnuzAsanam. ke zavaH- kalpadruH. durgAdAsaH-zabdArNavaH. dhanaMjayaH-pramANanAmamAlA. puruSottamadevaH-ekAkSarakozaH, trikANDa zepaH, dvirUpakozaH, hArAvalI. bharatasanamallika:-dvirUpakozaH mahIdAsaH-mAtRkAnighaNTuH. mahAkSapaNakaH-anekArthanimakarI. mahAdevaH- avyayaka zaH. mahezvara:-vizvaprakAzaH, TAbdabhedaprakAzaH. maMdinikara:-nAnAthazabdakozaH. yAdavaH-vaijayantI. vararuciH-liGgavizeSavidhi: vaNIdattaH-paJcatattvaprakAzaH. zAzvataH-nAnArthasamuccayaH, zivarAmaH-lakSmInivAsa:. haridattaH-gaNitanAmamAlA. halAyudhaH-abhidhAnaratnamAlA, harSakIrtiH-zAradInAmamAlA, hemacandraH-anekArthasaMgrahaH, abhidhAna cintAmaNinAmamAlA, abhidhAnacintAmaNinAmamAlApariziSTam , liGgAnuzAsanam, apraaptkoshaaH| agastyaH-zabdasaMgrahanighaNTuH. ajayapAla:-nAnArthamaMgrahaH. appayadIkSitaH-nAmasaMgrahamAlA. amarasiMhaH ekAkSaranAmamAlA. kAlidAsaH-prayuktapadamaJjarI. kAzinAthaH-zabdArNavaH, kezavaH-lanighaNTasAra:. kSemendra lokaprakAza:. gadasiMhaH-anekArthadhvanimaJjarI. gopinAthaH-zabdamAlA. govardhanaH-nAmAvalI. govinda zarmA zabdamAgaraH. cakrapANidattaH-zabdacandrikA. jaTAdharAcAryaH-abhidhAnatantram. jaiminiH-nighaNTuH, tIrthasvAmI-komalakozasaMgrahaH. trivikramAcAryaH-gIrvANabhASAbhUpaNam, daNDanAthaH-nAnAtharatnamAlA. durgaH-- nAmamAlA. devakInandanaH-vaiSNavAbhidhAnam. dharaNidAsaH-nAnArthasamuccayaH. dharmarAjaH-kavijIvanam. natki kaviH-bAlapravAdhikA. nandanabhaTTAcAryaH-vaNAbhidhAnam. narasiMhapaNDitaH-rAjanighaNTuH. nArAyaNa dAsaHrAjaballabhaH. nRmihamuniH-ratnakozaH. padmanAbhaH-bhUri prayogaH. puNDarIkAviTThalaH-zIghrabodhinInAmagAlA. puruSottamadevaH-varNadazanama. pRthvIdharAcAryaH-ratnakozaH. bANakaviH-zabdacandrikA. vAlhi keyamizraH-- nighATakakAdhyAyaH. vihaNaH--trirUpakoza:. bhArgavAcAryaH-nAmasaMgrahanighaNTu.. bhojaH- nAmamAlA. maGkha:-mana yoga:. matharezaH-zabdaratnAvalI. mayUraH-padacandrikA. mahIpaH-anekArthatilakaH, zabdaratnAkaraH. murAriH- su prasiddha padagaarI. ratnamAlAkAra:-AyurvedaparyAyaratnamAlA. rAkSasaH-zabdArthanirNayaH. rAmaH-kavidarpaNanighaNTuH; gama zarmA- uNAdikoza:. rAmezvara:-zabdamAlA. rUpacandra:-rUpamaJjarInAmamAlA. varadarAjaH-nAmamAtRkAnidhATa:. vararuciH-aindranighaNTuH. vallabhaH-kavimarI. vAmanabhaTTaH-zabdaratnAkaraH. vikramAdityaH-kavidIpikAnidhATaH viThThalAcAryaH-zabdacintAmaNiH. vizvanAthaH--kozakalpataruH. vizvazaMbhuH-ekAkSaranAmamAlA. vaGka:-mAdAyakalpataruH, zAbdikavidvatkavipramodakaH, vedAntAcArya:-dazadIpanighaNTuH. zaMkara:-saMyami nAmamAlA, zivadattaH-zivakozaH. zrIharSaH-dvirUpakozaH, zlepArthapadasaMgrahaH. sadAcAryaH-ekAkSarani:, sArezvaraH-liGgaprakAzaH, sArvabhaumamizraH-bhuvanapradIpikA. sundaragaNiH- zabdaratnAkaraH. somabhavaH- ana kAtilakaH. saubhari:-kArthanAmamAlA, akSaranAmamAlA. For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir etadbhinnAH amaradatta-kAtya-gaGgAdhara-candragomi-tArapAla-dAmodara-dharmadAsa-bopAlita-bhAgari-bhogIndra-maGkala-mAdhava-mArtaNDa-rantideva-rabhasapAla-rAjazekhara-rudra-vAgbhaTa-vAcaspativAmana-vikramAditya-vizvarUpa-vyADi-zubhAGka-sajjana-sAhasAGka-haTTacandra-hara-ityAdikRtAH kozAH, amaramAlA-asAlatiprakAza-Anandakoza--ekavarNasaMgraha -ekAkSarakoza utpalinI-USmaviveka kalpatarukoza-kavijanasevadhi-grahAbhidhAna-jakArabheda-daNDikoza-dhanvantarinighaNTu-nakSatrAbhidhAna- nAnArthamaJjarI-padmakoza-cakArabheda-bIjakoza-bRhadamarakoza-mahAkhaNDanakoza-rAjakozanighaNTu liGgaprakAza-varNaprakAzakoza-vAtsyAyanakoza-zabdataraGgiNIdAbdadIpikA-zabdaratnasamuccaya--zabdasAranighaNTu:.-saMsArAvarta-sakalagranthadIpikA-sakAra - bheda saMjIvanI sanmukhavRttinighaNTu sarasazabdasaraNi--sarasvatInivaNTu sAdhyakoza sArasvatAbhidhAna hanumannighaNTu . prabhRtayaH kozAca rAntIti zrayate / te yeSAM sajjanAnAM saMgraha rAnti, te teSAM preSaNanAsmAnupakurvantvityabhyarthanA abhidhAnasaMgrahakartRNAm / For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org THE ABHIDHANA-SANGRAHA OR A COLLECTION OF SANSKRIT ANCIENT LEXICONS. Nos. 6, 7, 8, 9, 10. THE ABHIDHANA-CHINTAMANI, THE ABHIDHANACHINTAMANI-PARIS'ISHTA, THE ANEKARTHA SANGRAHA, THE NIGHANTU-S'ESHA AND THE LINGANUS'ASANA OF HEMACHANDRA. AND No. 11. THE ABHIDHANA-CHINTAMANI-S'ILONCHCHHA. OF JINADEVA MUNISVARA. EDITED BY PANDIT SIVADATTA AND KAS'INATH PANDURANG PARAB. esc PRINTED AND PUBLISHED BY THE PROPRIETOR OF Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir THE NIRNAYA-SAGARA PRESS. BOMBAY. 1896. Price Rupee. For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (All rights reserved by the publisher:) (Reyistered accowling is eel ITV of 1897.) For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIH // abhidhAnasaMgrahaH nAma sNskRtpraaciinkoshgrnthsmuccyH| ----------ore--------- tatra (6,7, 8, 9, 10) zrImadAcArya hemacandraviracitAH abhidhAnacintAmaNi-abhidhAnacintAmaNipariziSTa-anekArtha sNgrh-nighnnttushess--linggaanushaasnkoshaaH| jinadevamunIzvaraviracitaH abhidhAnacintAmaNiziloJchazca / kAvyamAlAgaMpAdaka- paNDitazivadatta kAzInAthAbhyAM mNshodhitaaH| te ca zAke 1818 vatsare mumbayyAM nirNayasAgarAkhyayantrAlaye tadadhipatinA mudrAkSarairaGkayitvA prAkAzyaM nItAH / mUlyaM sapAdo ruupykH| For Private and Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org hemacandraH / ayaM zretAmbara jainAcArya zrI hemacandraH kadA katamaM bhUmimaNDalaM maNDayAmAseti jijJAsAyAmanekagranthaparyAlocane pravRtte Dr. P. Peterson mahAzayAnAM Fifth Report pustake - 'tatpaTTapUrvAdvisahasrarazmiH somaprabhAcArya iti prasiddhaH / zrImasure kumArapAladevasya cedaM nyagadaccaritram // ' iti somaprabhAcAryaviracitahemakumAracaritrakAvyataH, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'stumastrisaMdhyaM prabhuhemasurerananyatulyAmupadezazaktim / atIndriyajJAnavivarjito'pi yaH kSoNibharturvyadhita prabodham // sattvAnukampA na mahIbhujAM syAdityeSa klRpto vitathaH pravAdaH / jinendradharmaM pratipadya yena zlAghyaH sa keSAM na kumArapAlaH // iti somaprabhakathite kumAranRpahemacandrasaMvAde | jinadharmapratibodhe prastAvaH paJcamaH proktaH // iti somaprabhaviracitakumArapAlamatibodhakAvyataH. 'ziSyo jambumahAmuneH prabhava ityAsIdamuSyApi ca zrIzayyaMbhava ityamuSya ca yazobhadrAbhidhAno muniH / saMbhUto munibhadravAhurivaMdvau tasya ziSyottamau saMbhUtasya ca pAdapadmamadhuliTthI sthUlabhadrAhvayaH // vaMzakramAgata caturdazapUrvaratnakozasya tasya dazapUrvadharo maharSiH / nAmnA mahAgiririti sthiratAgirIndro jyeSThAntiSatsamajaniSTa viziSTalabdhiH || ziSyo'nyo dazapUrvabhRnmunivRSo nAmnA suhastItyaruT yatpAdAmbujase vanAtsamudite rAjye prabodhardhikAH / cakre saMpratipArthivaH pratipuragrAmAkaraM bhArate'sminnarthe jinacaityamaNDitamilApRSThaM samantAdapi // ajani sthita- supratibuddha ityabhidhayArya suhastimahAmuneH / zamadhano dazapUrvadharAntiSadbhavamahAtarubhaJjanakuJjaraH // maharSisaMsevitapAdasaMnidheH pracArabhAgAlavaNodasAgaram / mahAngaNaH koTika ityabhUttato gaGgApravAho himavadgireriva // tasmingaNe katipayeSvapi yAtavatsu sAdhUttameSu caramo dazapUrvadhArI / uddAmatumbavanapattanavajrazAkhAvajraM mahAmunirajAyata vajramUriH // durbhikSe samupasthite pralayavaddhImatvabhAjyanyadA bhItaM nyasya maharSisaMghamabhito vidyAvadAtaH paTe / yo'bhyuddhRtya karAmbujena nabhasA puryAmanaiSInmahA puryA maJju subhikSadhAmani tapodhAmnAmasImnAM nidhiH / / tasmAdvajrAbhidhA zAkhAbhUtkoTikagaNadrume / ucca nAgarikAmukhyazAkhAtritayagocarA / / tasyAM ca vajrazAkhAyAM nilInamuniSaTpadaH / puSpagucchAyato gacchazcandra ityAkhyayAbhavat // 1. asya jinadharmapratibodhakAvyasya nirmANasamayastu - ' zazijaladhisUryavarSe zucimAse ra vidine sitASTamyAm | jinadharmapratibodhaH kupto'yaM gurjarendrapure // ' iti vadatA granthakacaiva 1241 (A, D. 1184 ) vikramasaMvatsarAtmaka uktaH 2. 'iti ca' iti bhavet. 3. susthitaH supratibaddha:, iti munidrayam. For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hemacandraH / dharmadhyAnasudhAsudhAMzugmala: saMghArtharatnAkaro bhavyAmbhoruhabhAskaraH mmarakaripronmAthakaNThIravaH / ga tatra babhUva saMyamadhanaH kAruNyarAziyazobhadraH sUrirapUri yena bhuvanaM zuddhairyazobhiniGaH // zrImannemijinendrapAvitaziramyadrau ma saMlekhanAM kRtvAdau pratipannavAnanazanaM prAnte zubhadhyAnabhAk / niSThaJjhAntamanAstrayodazadinAnyAzcaryamutpAdayannuccaiH pUrvamaharSisaMyamakathAH satyApayAmAsivAn / / zrImAnpradyumnamariH samajani janitAnekabhavyaprabodha. mnacchipyo vizvavizvaprathitaguNagaNaH prAvRDambhodavadyaH / prINAti mAvilakSmAM pravacanajaladheruddhatairarthanIrai gatatya mthAnakAni zrutiviSayasudhAmArasadhyaJci viSvak / / sarvagrantharahamyagnamukura: kalyANavalItaruH kAruNyAmRtasAgara: pravacanavyobhAGgaNAhaskaraH / cAritrAdikaratnarohaNagiriH mAM pAvayandharmarATa senAnIrguNasenamUrirabhavacchiSyastadIyastataH // zipyantamya ca nIrthamakamavaneH pAvitryakrajaMgamaH syAdvAdavidazApagAhimagirivizvaprabodhAryamA / kRtvA sthAnakavRttizAnti carite prAptaH prasiddhi pagaM sUri ritapaHprabhAvavasatiH zrIdevacandro'bhavat // AcAryA hemacandro'bhRttapAdAmbhojaSaTpadaH / tatprasAdAdadhigatajJAnasaMpanmahodayaH // zuvidayArNamAlavamahArASTrApagantaM kurUnsindhUnanyatamAMzca durgaviSayAndorvIryazaktagA hariH / galiyaH paramAIno vinayavAzrIlarAjAnvayI taM natveti kumArapAlapRthivIpAlo'bravIdekadA // pApadidhRtamadyaprabhRti kimapi yannArakAyunimittaM namaya ninibhinopakRtikRtadhiyAM prApya yupmAkamAjJAm / cAminnavyA nipiddhaM dhanamasutamRtamyAtha muktaM tathAI atyairuttasitA bhRgbhavamiti samaH saMpateH saMpratIha / / agatpUrvasiddharAjanRpatebhaktispRzo yAJayA sAjhaM vyAkaraNaM sabRtti sugamaM cakrurbhavantaH puraa| motIratha yogazAstramamalaM lokAya ca vyAzrayacchandolaMkRtinAmasaMgrahamukhAnyanyAni zAstrANyagi // lokopakArakaraNe mvayamena yUyaM majjAH stha yadyapi tathApyahamarthayedaH / mAjI parivodhakRte galAkA puMsAM prakAzayata vRttamapi tripaNeH / / yopogAditi hemacandrAnAryaH zalAkApuruSetivRtta / pidazaikaphalapradhAnaM nyavIvigaccAru gigaM prapaJce / / mahIpArabindra kanakagirimAvaznute karNikAtvaM __ yAbagAvaca dyatte jalanidhivanerantarIyatvamucaiH / gAyogAnapAnyo taraNizazadharI bhrAmyanamnAvadeta kAvyaM nAnA zalAkApuruSacaritamityastu jaitraM dharitryAm // ' ityAcAryahemacandravirgacatazalAkApurupacaritapazastitazca caulukyakumArapAlarAjye hemacandrAcAryANAM mattAyA avagateH 'nRpanya jIvAbhayadAnaDiNDimamahItale nRtyati kIrtinartakI / zrIhemacandraprabhupAdaparaM vande bhavAbdhestaraNaikapotam / / lalATapaTTAntarakAntagaTyAkSagavalI yena mama calopi / / For Private and Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamacandraH / bodhayitvA mahArAjaM devalokaM jagAma yaH / pazcAtkumArapAlo'yaM zokaM gatvA mumUrcha saH // tanu dhairyamavalambya dharmadhyAnaM karoti / ' iti hemakumAracaritrakAvye hemacandrAcAryANAM devalokagamanasyoktezca kumArapAla rAjyasamaya evAcAhemacandrasamayaH kumArapAlarAjadhAnyeva bhUmimaNDalamityavAgatam / vizeSakathA tu pravandhakozapravandhacintAmaNibhyAmavagantavyA / kumArapAlarAjyasamayastu 'OM namaH zivAya | brahmaviyA mumukSubhirabhidhyAtasya vaddhAkSarairicchAzaktimabhiSTami jagatAM patyuH zrutInAM nidheH / yA vyApAritasaMhRtaH svabhamaye brahmANDapiNDairnavaiH krIDantI maNikandukairiva sadA svacchandramAhAdate || gIrvANavItagarva danujaparibhavAtprArthitastrAyakArthaM vedhAH saMdhyAM namasyannapi nijaculluke puNyagaGgAmbupUrNa / sadyo vIraM cullukyAhvayama sRjadimaM yena kIrtipravAhaiH pUtaM trailokyametanniyatamanuharatyeva hetoH phalaM zrIH // vaMzaH ko'pi tato babhUva vividhAzcayaikalIlAspadaM yasmAdbhumibhRto'pi vItagaNitA (NanA): prAdurbhavantyanvaham / chAyAM yaH prathitapratApamahatI dUdhe vipanno'pi sanyo janyAvadhi sarvadApi jagato vizvasya datte phalam // vaMzasyAsya yazaHprakAzanavidhau nirmRtyamuktAmaNiH kSoNIpAla kirITakalpitapadaH zrImUlarAjo'bhavat / yo mUlaM kalidAvadagdhanikhilanyAyaDumotpAdane yo rAjeva kareH prakAmaziziraiH prItiM ninAya prajAH // yazcApotkaTarAjarAjyakamalAM khacchandavandIkRtAM vidvAnyavavipravandimRtakavyUhopabhogyAM vyadhAt / yatkhaGgAzrayiNIM tadA zriyamalaM yuddhasphuradvikramakrItAH sarvadigantarakSitibhujAM lakSmyAzciraM bhejire || sUnustasya babhUva bhUpatilakacAmuNDarAjAiyo yadgandhadvipadAnagandhapavanAzrANena dUrAdapi / vizrazyanmadgandhabhagnakaribhiH zrIsindhurAjastathA naSTaH kSoNipateryathAsya yazasAM gandho'pi nirNAzitaH // tasmAdvallabharAja ityabhivayA kSmApAlacUDAmaNirjajJe sAhasakarmanirmita camatkAraH kSamAmaNDale / yatkopAnalajRmbhitaM pizunayatyetatprayANazrutikSubhyanmAlayabhUpacakravikasanmAlinyadhUmodgamaH // zrImadurlabha rAjanAmanRpatibhrAtAsya rAjyaM dadhe zRGgAre'pi niSaNNazrIH paravadhUvargasya yo durlabhaH / yasya krodhaparAyaNasya kimapi bhRvallarI bharA sadyo darzayati sma lATavasudhAbhaGgasvarUpaM phalam || mo'pi dvitAM sadA praNayinAM bhogyatvamAsedivAnkSoNIbhAramidaM (maM) babhAra nRpatiH zrI bhImadevo nRpaH / dhArApaJcakasAdhanaika caturetadvAjibhiH sAdhitA kSipraM mAlavacakravartinagarI dhAreti ko vismayaH || tasmAdbhUmipatirvabhUva vasudhA karNAvataMsaH sphuratkIrtiprINitavizvakarNavivaraH zrIkarNadevAhvayaH / yena jyA prathitasvanaM cyutazaraM dharmaM puraskurvatA nyAyajJena na kevalaM ripugaNaH kAlo'pi viddhaH kaliH || dRpyanmAlavabhUpabandhanavidhitrastAkhilakSmApatirbhaktyAkRSTavitIrNadarzanazivo mUrtaH prabhAvodayaH / sadyaH siddharasAnraNIkRtajagadgItopamA (tAvadA) nasthitirjajJe zrIjayasiMha devanRpatiH siddhAdirAjastataH // 1. mUlarAjarAjyam - vi0 saM0 993 - 1053. 2. cAmuNDarAjarAjyam - vi0 saM0 1053-1066 3. durlabharAjarAjyam - vi0 saM0 1066-1078. 4 gImadevarAjyam - vi0 saM0 1078-1120 5. karNadevarAjyam - vi0 saM0 1120-11906 samApana 115-11 For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 4 www.kobatirth.org hemacandraH / ......... "bhoktuma' re // vazyA vezma rasAtalaM ca vilasadbhogi 'kSatrANi rakSAMsi ca / yaH kSoNIdharayAginIM ca sumahAbhogAM siSeve ciraM helAsiddharasAH sadA kSitibhujaH' [saMkhyA]tItavitIrNadAnanivahaiH saMpanna puNyoccayaH krIDAkrAntadigantarAla " ****** **** **** **** | 11 ................ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3000 For Private and Personal Use Only *******...... ....vaH / 'kulabhUpa .........balAmba ''''krIDAkoDa ivodadhAra vasudhAM devAdhidevAjJayA / devaH so'tha kumArapAlanRpatiH zrIrAjya cUDAmaNiryaH svargAdavatIrNavAnhaririti jJAtaH prabhAvAjjanaiH arNorAja narAdhirAjahRdaye kSipbaika (va) vANatrajaM yotallohitatarpaNAdamadayaccaNDI bhujasthAyinIm / dvArAlambitamAlavezvaraziraHpadmena yazcAharallIlA paGkajasaMgrahavyasaninIM caulukyarAjAnvayaH || zuddhAcAranavAvatArasaraNiH saddharmakarmakramaprAdurbhAvavizArado nayapathaprasthAnasArthAdhipaH / yaH saMpratyavatArayankRtayugaM yogaM kalerlaGghayanmanye saMharati sma bhUmivalayaM kAlavyavasthAmapi // pratyU" 'khaNDitAGgulidalaiH paryullasatpallavo naSTodIcyanarAdhipojjhitasitacchatraiH prasUnojjvalaH / chinnaprAcyanarendramaulikamalaiH praumpa (prodya) tphaladyotitazchAyAM dUramavardhayannijakule yasya pratApadrumaH // AcAraH kila tasya rakSaNavidhirvighneza nirnA (rNA) zitapratyUhasya phalAvalokizakunajJAnasya saM devI maNDalakhaNDitAkhilariporyuddhaM vinodotsavaH zrI somezvaradattarAjya vibhavasyADambaraM vAhinI // rAjJAnena ca bhujyamAnasubhagA vizvaMbharA visphuradraladyotitavArirAzirazanA zItAdrivindhyastanI / eSAbhUSayasthikuNDalamiva zrutyAzrayaM paMtA vibhrANA nagarAhvayaM dvijamahAsthAnaM suvarNodayam // AbrahmAdiRSipravartitamahAyajJakramottambhitairyUpairdattakarAvalambanatayA pAdavyapekSAcyutaH / dharmo'traiva caturyuge'pi kalitAnandaH parispandate tenAnandapureti yasya vibudhairnAmAntaraM nirmitam // azrAntadvijavargavedatumulairbAdhiryamAropitaH zadhaddha mahutAzadhUmapaTalairAndhyavyathAM lambhitaH / nAnAdeva niketanadhvaja zikhAghAtaizca khaJjIkRto yasminnadya kaliH svakAlavihitotsAho'pi notsarpati // sarpadvipravadhUjanasya vividhAlaMkAraratnAMzubhiH smerAH saMtatagItamaGgalaravairvAcAlatAM prApitAH / astA(zrA)ntotsavalakSyamANavibhavotkarSaprakAzasthitau mArgA eva vadanti yatra nRpateH saurAjyasaMpadguNam // asminnAgaravaMzajadvijajanastrANaM karotyadhvare rakSAM zAntikapauSTikairvitanute bhUpasya rASTrasya ca / mA bhUtasya tathApi tIvratapaso bAdheti bhaktyA nRpo vapraM viprapurAbhirakSaNakRte nirmApayAmAsa saH // asminvapraguNena toyanilayAH prINanti lokaM jalaiH kAmaM kSetrabhuvo'pi vaprakalitAstanvanti dhAnyazriyam / evaM cetasi saMpradhArya sakalabrahmopakArecchayA cakre vapravibhUSitaM puramidaM caulukyacUDAmaNiH || pAdAkrAntarasAtalo giririva zlAghyo mahAbhogataH zRGgArIva taraGgiNIpatiriva sphArodayadvArabhUH / utsarpatkapizIrSako jaya iva kravyAdanArthAdviSAM nArIvarga iveSTakAntaruciraH sAlo'yamAlokyate // bhogAbhogamanoharaH phaNazatairutuGgatAM dhArayanyAtaH kuNDalitAM ca yajJapuruSasyAjJAvazenAgataH / ratnasvarNamahAnidhiM puramiva trAtuM sa zeSaH sthitaH prAkAraH sudhayA sitopalazirAH saMlakSyate vRttavAn // 1. kumArapAlarAjyam - vi0 saM0 1199 - 1230. 2. ayamagorAjazca vIradhavalamahArAja pitAmaha iti kIrtikImurdA kAvyasya narendravaMzavarNanAtmake dvitIyasarge vyAkhyAta eva bhavet. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hemcndrH| kAmaM kAmasamRddhipUrakaramArAmAbhirAmAH sadA svacchandakhanatatparaitijakulairatyantavAcAlitAH / utsarpadguNazAlivapravalayaprItaiH prasannA janairatrAntazca bahizca saMprati bhuvaH zobhAdbhutaM bibhrati // lakSmIkulaM kSoNibhujo dadhAnaH prauDhodayAdhiSThitavigraho'yam / vibhrAjate nAgarakAmyavRSTirvaprazca caulukyanarAdhipazca / yAvatpRthvI pRthuviracitAzeSabhUbhRnnivezA yAvatkItiH sagaranRpatervidyate sAgaro'yam / tAvannandyAdvijavaramahAsthAnarakSAnidAnaM zrIcaulukyakSitipatiyazaHkIrtanaM vapra eSaH // ekAhanippannamahAprabandhaH zrIsiddharAjapratipannabandhuH / zrIpAlanAmA kavicakravartI prazastimetAmakarotprazastAm // saMvat 1208 varSe Azvina zudi (2) gurau likhitaM nAgarabrAhmaNapaNDitabAlaNena // ' iti kAvyamAlApustakAntargataprAcInalekhamAlAyAM G. Biihler Ph. D., L. L. 1)., ('. I. E. mahAzayapreSita 45 tamalekhataH vikramasaMvat 1208 (.1. D. 1151) rUpaH sphuTameva pratIyate / evaM ca dvAdazI khristazatikA hemacandrasattAdhArabhUtAvagamyate / anenAcAryazrIhemacandreNeyanto granthA nirmitA iti nizcitaM naiva / paraMtu tannimitagrantheSu-anekArthakoSaH, anekArthazeSaH, abhidhAnacintAmaNiH (nAmamAlAvyAkhyA), alaMkAracUDAmaNiH (kAvyAnuzAsanavyAkhyA). uNAdisUtravRttiH, kAvyAnuzAsanam , chandonuzAsanam , chandonuzAsanavRttiH. dezInAmamAlA savRttiH, [yAzrayakAvyaM savRtti], dhAtupAThaH savRttiH, dhAtupArAyaNaM savRtti, dhAtumAlA, nAmamAlA, nAmamAlAzepaH, nighaNTuzeSaH, [pramANamImAMsA savRttiH,] balAbalasUtrabRhadvattiH, bAlabhASAvyAkaraNasUtravRttiH, yogazAstram , vibhramasUtram , [liGgAnuzAsanaM savRtti. zabdAnuzAsanaM savRtti, zeSasaMgrahaH, zeSasaMgrahasAroddhAraH, ete granthAH (atalogus ( ':atalogurum granthe Dr. Theorlor Aafrecht mahAzayaiH prkaashitaaH| evamanekalakSAtmakagranthakartRzvetAmbarajainAcAryazrIhemacandrakRtAnyabhidhAnAnyevAsminpustake saMgRhItAni / tadetepAmabhidhAnAnAM mudraNAya zodhanasamaya yeSAM sahRdayAnA pustakAni prAptAni, teSAM nAmAni dhanyabAdapuraHsaraM prakAzyanta -- 1. abhidhAnacintAmaNiH (nAmamAlA, -vArANasImudritaH / .-jayapurarAjaguruzrIlakSmIdattabhaTTAtmajazrIdattAnAm / ----jayapurarAjakIyapustakAlayataH / 2. abhidhAnacintAmaNipariziSTam (nAgamAlAzapaH)----abhidhAnacintAmaNito'smAbhiruddhatam / 3, anekArthasaMgrahaH ----vArANasImudritaH / -jayapurarAjaguruzrIlakSmIdattAtmajazrIdattAnAm / anakAthakabAkarakogudA -~-jayapurarAjaguruparvaNIkarazrInArAyaNabhaTTAnAm / ----jaMgamayugapradhAnabRhatkharataragacchapradhAnabhaTTAraka zrIjinamuktisUriNAm / 4. nighaNTuzepaH - puNyapattanasthapustakAlayataH / For Private and Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hemcndrH| 5. liGgAnuzAsanam .-lavapurIyavizvavidyAlayAdhyApakadurgAdattazAstriNAm / -jaMgamayugapradhAnabRhatkharataragacchapradhAnabhaTTAraka zrIjinamuktisUriNAm / 9. abhidhAnacintAmaNiziloccha: -kharataragacchasyojIrAmamunInAm / tadevamekAnekapustakAdhAreNa zodhitamudritAbhidhAnasaMgrahe'smadoSAdakSarayojakadoSAdvA yatra kacanAzuddhiH sthitA jAtA vA tatra sahRdayAH sauhArdaNa samAdhAsyanti / yata:-- gacchataH skhalanaM kApi bhavatyeva pramAdataH / hasanti durjanAstatra samAdadhati sajanAH // iti prArthayata:-- paNDita-zivadatta-kAzInAthA / For Private and Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 11 T: 11 abhidhAnasaMgrahaH / (6) zrI hemacandrAcAryaviracitaH abhidhAnacintAmaNiH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 praNipatyArhataH siddhasAGgazabdAnuzAsanaH / rUDhayaugikamizrANAM nAmnAM mAlAM tanomyaham // vyutpattirahitAH zabdA rUDhA AkhaNDalAdayaH / yogo'nvayaH sa tu guNakriyAsaMbandhasaMbhavaH // 2 guNato nIlakaNThAyAH kriyAtaH sraSTRsaMnibhAH / vaisvAmitvAdisaMbandhastatrAhurnAma tadvatAm // 1. "praNipatyArhata iti maGgalArtham / maGgalaM cAvighnena zAstrasya samAsyartham / siddhaM pratiSThAM prAptaM sAGgaM zabdAnuzAsanaM yasyeti kartRvizeSaNam / aGgAni liGgadhAtupArAyaNAdIni / etAvatA zabdAnuzAsanena sahAsyA ekakartRkatvamAha / ekakartRkatvakhyApanaM cAnyonyasaMvAdAtpratItidAya padarzanArtham / zabdAnuzAsanasya kIrtanaM tadadhInaH sarvavidyAnAM prakarma iti pradarzanArtham || yadAha - 'vaktRtvaM ca kavitvaM ca vidvattAyAH phalaM viduH / zabdajJAnAdRte tanna dvayamapyupapadyate // rUDhAdInAM zabdAnAM nAmnAM mAlAmabhidhAnacintAmaNinAmnI tanomi / ahamiti kartRnirdeza: // " iti vivRtiH 2. "tatra rUDhAJzabdAnvyAcaSTe - prakRtipratyayavibhAgenAnvarthavarjitA vyutpattirahitAH / zabdA ityanuvAdyanirdeza: / rUDhA iti vidheyapadam / AkhaNDalAdaya ityudAharaNam / nAtra prakRtipratyayavibhAgena vyutpattirasti / AdizabdAnmaNDapAdayaH // yadyapi ' nAma ca dhAtujam -' iti zAkaTAyanamatena rUDhA api vyutpattibhAjaH, tathApi varNAnupUrvIjJAnamAtraprayojanA teSAM vyutpattiH, na punaranvarthArthapravRttau kAraNamiti rUDhA avyutpannA eva // " iti vivRtiH. 3. "yaugikAJzabdAnvyAcaSTe - zabdAnAM parasparamarthAnugamanamanvayaH sa yogaH / sa punaryogo guNAt, kriyAyAH saMbandhAcca bhavati / guNo nIlapItAdiH / kriyA karotyAdikA / saMbandho vakSyamANaH saMbhavo yasya sa tathA // " iti vizrutiH. 4. "guNakriyAsaMbhavayogena yaugikAnAmudAharaNam - guNato guNanibandhano yeSAM yogaste zabdA nIlakaNThAdyAH / nIlaH kaNTho'sya iti guNaprAdhAnyAnnIlakaNThaH zaMkaraH / AdizabdAt zitikaNThaH kAlakaNTha : ityAdi // saMkhyApi guNa eva iti trilocanaH / tena - paJcavANaH paNmukhaH aSTazravAH dazagrIvaH ityAdi saMgRhItam // kriyAtaH kriyAnibandhano yogo yeSAM te rASTraprabhRtayaH / sRjati iti sarjanaprAdhAnyAtsraSTA brahmA / evaM dhAtA ityAdayaH // " iti vivRtiH 5. " saMvandhaM vyAcaSTe - svam AtmIyam, svAmI yastatra prabhaviSNuH, tayorbhAvaH svasvAmitvam / tadAdiH saMbandha: / AdizabdAjjanyajanakabhAvAdiparigrahaH // " iti vivRtiH 6. " tatra svasvAmibhAvasaMbandhe pAlAdayaH zabdAH svAtpare niyojitAH tadvatAM svAminAM nAma AhuH || matvarthaka iti / matustaddhitaH / tasyArtho'styarthaviziSTaprakRtyarthena saha devadattAdeH saMbandhaH / tadAdhAro vA 'tadasyAstyasminniti matuH ' iti matupratyayavidhAnAt / matorartho yasya sa matvarthakastaddhito matunA samAnArtha ityarthaH / sa ca innaNikAdiH / matvarthAvyabhicArAnmaturapi / AdizabdAtpAdayo'pi // tatrAhurnAma tadvatAm' iti uttareSvapyanuvartanIyam // " iti vivRti:. For Private and Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir o 5 w gvo abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / svAtpAladhanabhugnetRpatimatvarthakAdayaH / bhUpAlo bhUdhano bhUbhugbhUnetA bhUpatistathA // bhUmA~zceti kavirUdayA jJeyodAharaNAvalI / jainyAtkRkartRmRTsraSTavidhAtRkarasUsamAH // janakAdyonijaruhajanmabhasUtyaNAdayaH / dhaaryaadbhjaastrpaannyngkmaulibhuussnnbhRnnibhaaH|| zAlizekharamatvarthamAlibhartRdharA api / bhojyAgugandhovrataliTpAyipAzAzanAdayaH / / patyuH kAntApriyatamAvadhUpraNayinInibhAH / kalatrAdvararamaNapraNayIzapriyAdayaH / / saMkhyuH sakhisamA vAhyAdgAmiyAnAsanAdayaH / jJAteH svasRduhitrAtmajAgrajAvarajAdayaH / 1. "krameNodAharaNAnyAha-itizabdaH prakArArthaH / tena bhUpAdayo'pi // kavInAM rUDhiH paramparA tayA na tu kavirUDhyatikrameNa / yathA 'kapAlI' ityAdau satyapi svasvAmibhAvasaMbandhe 'kapAlI' iti matvarthIyAnta eva bhavati, na tu 'kapAlapAlaH, kapAladhanaH, kapAlabhuk, kapAlanetA, kapAlapatiH' ityAdi // " iti vivRtiH. 2. "janyajanakabhAvasaMbandhe yathA----janyAtkAryAtpare kRdAdayastadvatAM janakAnAM kAraNAnAM nAma AhuH / yathA-vizvakRt, vizvakartA, vizvasRT , vizvasraSTA, vizvavidhAtA, vizvakaraH, vizvasU: brahmA / tasya hi vizvaM janyamiti rUDhiH // sama AdyarthaH / tena-'vizvakArakaH, vizvajanakaH' ityAdyapi // kavirUdayA ityeva / nahi yathA citrakRducyate tathA citrasUH iti // " iti vivRtiH. 3. "tathA janakAt pare yonyAdayaH zabdAstadvatAM kAraNavatAM kAryANAM nAma AhuH / / yathA-AtmayoniH, AtmajaH, AtmaruhaH, AtmajanmA, AtmabhUH, AtmasUtiH, brahmA / / tasya hyAtmA kAraNamiti rUDhiH // vakSyamANasyAdizabdasyAbhisaMbandhAt saMbhavAdayo'pi gRhyante // aNAdayastu-bhRgorapatyaM bhArgavaH / diterapatyaM daityaH / vAtsyasyApatyaM vAtsyAyanaH / atrApi hi bhArgavAdInAM bhRgvAdayo hi janakA iti rUDhiH // 'kavirUDhyA' ityeva / nadi-Atmayonivat 'AtmajanakaH, AtmakArakaH' iti bhavati // " iti vivRtiH. 4. "dhAryadhArakasaMbandhe yathA-~-dhAryavAcakAt pare dhvajAdayo dharAntA dhArakasya nAma AhuH // yathA--vRSadhvajaH, zUlAstraH, pinAkapANiH, vRSAGkaH, candramauli:, zazibhUSaNaH, zUlabhRt / nibhagrahaNAttatsadRzA vRSaketana-zUlAyudha-vRSalakSma-candraziras-candrAbharaNAdayo gRhyante / tathA--pinAkazAlI, zazizekharaH, zUlI, pinAkamAlI / pinAkaM malate dhArayatIti kRtvA pinAkabhartA, gaGgAdharaH // 'kavirUDhyA' ityeva / tena satyapi dhAryadhArakasaMbandhe na sarvebhyo dhAryebhyo dhvajAdyarthAH zabdAH prayojyAH / nahi bhavati vRSadhvajavat zUladhvajaH, zUlAstravat candrAstraH, pinAkapANivat ahipANiH, vRpAGkavat candrAGkaH, candramaulivat gaGgAmauliH, zazibhUSaNavat zUlabhUSaNaH, zUlazAlivat candrazAlI, candrazekharavat gaGgAzekharaH, zUlivat zUlavAn , pinAkamAlivat sarpamAlI, pinAkabhartRvat candrabhartA, gaGgAdharavat candradharaH, iti // " iti vivRtiH. 5. "bhojyabhojakabhAvasaMbandhe yathA--bhojyaM bhakSyaM tadvAcinaH zabdAt pare bhu. gAdayaH zabdAstadvatAM bhojyavatAM bhoktRNAM nAma AhuH / yathA-amRtabhujaH, amRtAndhasaH, amRtavratAH, amRtalihaH, amRtapAyinaH, amRtapAH, amRtAzAH, amRtAzanAH, devAH // teSAM hyamRtaM bhojyam' iti rUDhiH / / AdizabdastatsamAnArthabhojanAdizabdaparigrahAya / / 'kavirUbyA' ityeva / nahi yathA amRtabhujaH, tathA amRtavalmA iti bhavati // " iti vivRtiH. 6. "patikalatrabhAvasaMbandhe yathA---patirvarayitA tadvAcakAcchabdAt kAntAdisadRzAH zabdAH tadvatInAM patimatInAM bhAryANAM nAma AhuH // yathA-zivakAntA, zivapriyatamA, zivavadhUH, zivapraNayinI, gaurI // tasyA hi zivaH patiH iti rUDhiH // nibhagrahaNAdramaNI-vallabhA-priyA-prabhRtayo gRhyante // 'kavirUDhyA' ityeva / nahi bhavati yathA zivakAntA tathA zivaparigrahaH iti // tathA-kalatravAcinaH zabdAtpare varAdayaH zabdAstadvatAM kalatravatAM varayitRNAM nAma AhuH // yathA-gaurIvaraH, gaurIramaNaH, gaurIpraNayI, gaurIzaH, gaurIpriyaH, zivaH // 'tasya hi gaurI kalatram' iti rUDhiH // AdizabdAt tatsamAnArthAH patyAdayo gRhyante // 'kavirUDhyA' ityeva / nahi bhavati yathA gaurIvaraH zivaH, tathA gaGgAvaraH' iti // " iti vivRtiH. 7. "sakhyuH saMbandhe yathA-sakhivAcakAcchabdAt pare sakhisamAnArthAH tadvatAM sakhyavatAM nAma AhuH / / yathA-zrIkaNThasya sakhA zrIkaNThasakhaH kuberH| madhusakhaH kAmaH / samagrahaNAt suhRdAdayo gRhyante // 'kavirUDhyA' ityeva / nahi bhavati yathA-zrIkaNThasakho dhanadaH, tathAdhanadasakhaH zrIkaNTha iti // " iti vivRtiH. 8. "vAhyavAhakabhAvasaMbandhe yathA-vAhyAta vAhyavAcinaH zabdAt pare For Private and Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 devAdhidevakANDaH / AzrayAtsadmaparyAyazayavAsisadAdayaH / vaidhyAdbhidRSijiddhAtidhrunipudhvaMsizAsanAH // apyantakAridamanadarpacchinmathanAdayaH / vivakSito hi saMbandha ekato'pi padAttataH / / prAkpradarzitasaMbandhizabdA yojyA yathocitam / Izyate khalu vAhyave vRSasya vRSavAhanaH // 12 svale punarvRSapatirdhAryave vRSalAJchanaH / aMzoharyatve'zumAlI svatve'zupatiraMzumAna // 13 vadhyatve'herahiripurbhojyatve cAhibhukzikhI / ciraiyaktairbhavevyakterjAtizabdo'pi vAcakaH // 14 tathAhyagastipUtA digdakSiNAzA nigadyate / ayugviSamazabdau tripaJcasaptAdivAcakau // gAbhiprabhRtayaH tadvatAM vAhyavatAM vAhayitRRNAM nAma AhuH // yathA----vRSagAmI, vRSayAnaH, vRSAsanaH, zaMbhuH / / tasya hiM vRSo yAnam iti rUDhiH // AdizabdAda vRSavAhana ityAdayo'pi // 'kavirUDhyA' ityeva / nahi bhavati yathA'naravAhana: kuberaH' tathA 'naragAmI, narayAnaH' iti // " iti vivRtiH. 9. "jJAteyasaMbandhe yathA-zAtiH svajanaH, tadvAcinaH zabdAt pare svasrAdayastadvatAM jJAteyavatAM jJAtInAM nAma AhuH // svasrAdInAM ca jJAtivizeSavAcitvAjjJAtivizeSAdeva prayogo yathA-yamasvasA yamunA / himavaddahitA gaurI / candrAtmajo budhaH / gadAgraja indrAvarajazca vieNuH / yamAdayo hi yamunAdInAM bhrAtrAdijJAtaya iti rUDhiH // AdizabdAtsodarAdayo gRhyante // yathA-kAlindIsodaro yamaH // 'kavirUDhyA' ityeva / nahi bhavati yathA 'yamunA yamasvasA', 'tathA zanisvasApi // " iti vivRtiH. 1. "AzrayAzrayisaMbandhe yathA--Azrayo nivAsa: tadvAcinaH zabdAt pare sadmaparyAyAH zayavAsisadAdayazca tadvatAm AzrayavatAm AzritAnAM nAma AhuH / yathA--dyusamAnaH, dyusadanAH, divaukasaH / divazabdo vRttAvakArAnto'pyastIti / dyuvasatayaH, divAzrayAH, dyuzayAH, yuvAsinaH, yusadaH, devAH // dyauH svargaH, sa ca tepAmAzrayaH iti rUDhiH // 'kavirUDhyA' ityeva / nahi bhavati yathA grusadmAno devAH, tathA bhUmisamAno manuSyAH iti // " iti vivRtiH. 2. "vadhyavadhakabhAvasaMbandhe yathA-vathyo ghAtyaH tadvAcinaH zabdAt pare bhidAdayaH antakAryAdayo'pi tadvatAM vadhakAnAM nAma AhuH / yathA-purabhit , puradveSI, purajit, puraghAtI, puradhruk, purAriH, puradhvaMsI, purazAsanaH, purAntakArI, puradamanaH, puradarpacchita , puramathanaH, zivaH / / 'tasya hi puro vadhyAH' iti rUDhiH // AdizabdAt--puradArI, puranihantA, puraketuH, purahA, purasUdanaH, purAntakaH, purajayI, iti / vadhya iti vadhAhamAtre'pi / tena--kAliyadamanaH, kAliyAriH, kAliyazAsanaH, viSNuH' ityAdayo'pi gRhyante // 'kavirUdayA' ityeva / tena kAliyadamanAdivat 'kAliyaghAtI' iti na bhavati // " iti vivRtiH. 3. "uktAH svasvAmitvAdayaH saMbandhAH / te ca yathA bhinnadravyAzrayAstathaikadravyAzrayA api bhavanti iti darzayitumAha-vivakSAnivandhano hi saMbandhaH, tata ekasmAdapi vRpAdeH saMbandhipadAt pare saMbandhAntaranibandhanA vAhanAdayaH zabdA yathocitaM prayujyante // " iti vivRtiH. 4, etadevAha-vAhyavAhakabhAvasaMbandhe vivakSAyAM yathA--'vRSavAhano rudraH' iti bhavati / tathA svasvAmibhAvasaMbandhavivakSAyAM 'vRSapatiH' // dhAryadhArakabhAvasaMbandhavivakSAyAM ca 'vRSalAJchanaH' ityapi // dhAryadhArakasaMbandhavivakSAyAM yathA-'aMzumAlI raviH' iti bhavati / tathA-svasvAmibhAvasaMbandhavivakSAyAm 'aMzupatiH, aMzumAn' ityapi // tathA-vadhyavadhakabhAvasaMbandhe yathA---'ahiripurmayaraH' / tathA--bhojyabhojakabhAvasaMbandhe 'ahibhuka' ityapi bhavati // " iti vivRtiH. 5. "saMbandhanibandhanAM vyutpattimuktvA vyutpattyantantaramAha---cilaivizeSaNairvyaktainiHsaMdehairjAtyabhidhAyako'pi zabdo vyaktervAcako bhavet / vyakte matAM yAtItyarthaH // tathAhItyAdinodAharaNamAha----agastinA RSivizeSeNa pUtA svasthityA pavitritA iti vyaktaM cihnam / tena cihnito 'dik' iti jAtizabdo dakSiNAzAyA vyakterabhidhAyI bhavati // evaM 'saptarSipUtA dik uttarAzA,' 'atre yanasamutthaM jyotizcandraH' ityAdayo'pi // " iti vivRtiH. 6. "vyutpattyantaramAha-----tri-paJca-saptAdisthAne ayug-viSama-zabdau trinetrAdipadeSu yojanIyau / yathA---trinetraH, ayugnetraH, viSamanetrazca zaMbhuH // paJceSuH, ayugipuH, viSameSuzca kAmaH / saptapalAzaH, ayukpalAzaH, viSamapalAzazca saptaparNaH // AdizabdAt navazaktiH, ayukzaktiH, viSamazaktizca zaMbhuH // evaM vyakSa-paJcabANa-saptacchadAdiSvapi // " iti vivRtiH. For Private and Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH / 18 trinetrapakSe saptapalAzAdiSu yojayet / guNazabdo virodhyarthaM najAdiritarottaraH / abhidhatte yathA kRSNaH syAdasitaH sitetaraH / vArdhyAdiSu pade pUrve vADavAgnyAdiSUttare // dvaye'pi bhUbhRdAdyeSu paryAyaparivartanam / evaM parAvRttisahA yogAH syuriti yaugikAH // mizrAH punaH parAvRttyasahA gIrvANasaMnibhAH / pravakSyante'tra liMGgaM tu jJeyaM liGgAnuzAsanAt // 19 devAdhidevAH prathame kANDe devA dvitIyake / narastRtIye tiryaJcasturya ekendriyAdayaH // ekendriyAH pRthivyambutejotrAyumahIruhaH | kRmipIlakalUtAdyAH syurdvitricaturindriyAH || paJcendriyAzcebhakekimatsyAdyAH sthalakhAmbugAH / paJcendriyA eva devA narA nairayikA api // nArakAH pathame sAGgAH SaSThe sAdhAraNAH sphuTam / prastoSyante'vyayAcAtra vantAyAdI na pUrvagau // 23 20 21 22 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 16 1.7 1. " vyutpattyantaramAha - guNavAcI zabdo natrapUrva itarazabdottarazra virodhinamarthamabhidhatte // yathA -- asitaH, sitetaraH, kRSNaH // evam - akRzaH, kRzetarazca sthUla ityAdi // ' iti vivRtiH 2. "vyutpatyantaramAha--- vArdhyAdiSu zabdeSu pUrvasminneva pade paryAyasya parivartanaM bhavati // yathA -- vAdhiH, jaladhiH, toyadhiH || AdizabdagrahaNAt jaladaH, toyadaH, nIradaH ityAdi // vaDavAmyAdiSu zabdeSu uttarasminneva pade paryAyaparivartanam / yathA - vaDavAbhi:, vaDavAnalaH, vaDavAvahniH // AdizabdAt sarojam, saroruham, ityAdi // bhUbhRdAdyeSu zabdeSu dvaye'pi pUrvatra uttaratra va pade paryAyasya parivartanam / yathA - bhUbhRt, urvIbhRt, bhUdharaH, urvIdharaH // AdyazabdAt surapatiH, devarAjaH, ityAdayaH ||" iti vivRtiH 3. " evamiti pUrvatra uttaratra ubhayatra ca pade parAvRtti paryAyaparivartanaM sahante kSamante parAvRttisahA vAdayaH zabdA yogAd anvayAd bhaveyuH iti yaugikAH ||" iti vivRti: 4. " gIrvANAdayaH zabdAH pUrvatra uttaratra ca pade paryAyaparAvRttimasahamAnA mizrA yogayuktA rUDhimantazca atrAbhidhAnacintAmaNau nAmamA - lAyAM pravakSyante || saMnibhagrahaNAd dazaratha- kRtAnta-prabhRtayaH / / " iti vivRtiH 5. "liGgamiti / puMliGgaM strIliGgaM napuMsakaliGgaM cAsmadupajJaliGgAnuzAsanAt jJeyaM nirNetavyam / ata evAsmAbhiramarakozA dyabhidhAnamAlAsvika liGganiyo noktaH // iha tu vineyajanAnugrahArthaM saMdigdhaliGgAnAM nAnAliGgAnAM ca zabdAnAM liGganirNayo vakSyate // " iti vivRtiH. 6. "iha hi 'bhuktagatiH, devagatiH, manuSyagatiH, tiryaggatiH, nArakagatiH' iti jIvAnAM paJca gatayo bhavanti / tadbhedA jIvA api 'muktAH, devAH, manuSyAH, tiryaJcaH, nArakAzca' iti paJcadhA bhavanti / tato'bhidhAsyamAnarUDhayaugika mizrazabdavibhAgamuktvA prathamAdikANDeSvabhidhAsyamAnamuktAdinAmakramanirdezamAha--devAdhidevA arhanto vartamAnAtItAnAgatAH / tadvAcakazabdA api devAdhidevAH, vAcyavAcakayorabhedopacArAt // evaM vakSyamANadevAdiSvapi yojyam || sAGgA iti sarvatra saMbadhyate // tataH prathame kANDe gaNadharAdyaGgaiH saha devAdhidevAH sarvaprAdhAnyAt // dvitIye kANDe devAH sAGgAH // tRtIye kANDe manuSyAH sAGgAH // caturthe tiryaJcaH sAGgAH / te ca ekendriyAdayaH / tatra ekaM sparzanam indriyaM yeSAM te ekendriyAH pRthvIkAyAdayaH paJca / tatra pRthvIkAyo'nekavidhaH -- zuddhapRthvIzakairAvAlukAdiH / apkAyo himAdiH / tejaHkAyo'GgArAdiH / vAyukAya utkalikAdi: / vanaspatikAya: zaivalAdiH // dve sparzana-rasane, trINi sparzanarasanaprANAni, catvAri tAnyeva cakSuH sahitAni indriyANi yeSAM te tathA // tato dvIndriyAH kRmyAdayaH, cIndriyAH pIlakAdayaH, caturindriyA lUtAdayaH // paJca sparzAdIni zrotrasahitAni indriyANi yeSAM te paJcendriyAH / te ca trividhA: - sthalacarAH, khacarAH, ambucarAzca / tatra sthalacarA imAdyAH, khacarAH kekiprabhRtayaH, ambucarA matsyAdyAH || devA narA nArakA paJcendriyA eva / na tu tiryaJca iva ekadvitricaturindriyA api // paJcame kANDe nArakAH sAGgAH || paThe kANDe sAdhAraNAH sAmAnyavAcinaH || avyayAzca atreti paTha eva kANDe prastoSyante prakramyanta iti // " iti vizrutiH 7. "tuzabdo'nte yasyAsau tvantaH, athazabda AdiryasyAsAvathAdizca zabdaH pUrve na gacchati / agrimeNa saMbadhyate' ityarthaH // nyAyasiddhaM caitat / tunA pUrvasmAdvizepadyotanAt / athazabdena cArthAntarArambhAt / yathA --- ' syAdanantajidanantaH suvidhistu puSpadantaH' iti, 'muktimA~kSo'pavargo'tha mumukSuH zramaNo yatiH' iti // bhrAntisthAnavipaye caitat' iti ||" iti vitRtiH, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 devaadhidevkaannddH| arhaJjinaH pAragatastrikAlavilkSINASTakarmAparameSTayadhIzvaraH / zaMbhuH svayaMbhUbhagavAjjagatprabhustIrthakarastIrthakaro jinezvaraH // syAdvAdyabhayadasArvAH sarvajJaH sarvadarzikevalinau / devAdhidevavodhadapuruSottamavItarAgAptAH / / etasyAmavasarpiNyAmRSabho'jitazaMbhavau / abhinandanaH sumatistataH padmaprabhAbhidhaH // supArzvazcandraprabhazca suvidhizcAtha zItalaH / zreyAMso vAsupUjyazca vimalo'nantatIrthakRt // dharmaH zAntiH kuMthuraro mallizca munisuvrataH / namirnemiH pArtho vIrazcaturviMzatirahatAm // RSabho vRpabhaH zreyAzreyAMsaH syAdanantajidanantaH / suvidhistu puSpadanto munisuvratasuvratau tulyau // ariSTanemistu nemirvIrazcaramatIrthakRt / mahAvIro vardhamAno devAryoM jJAtanandanaH // gaNA navAsyarSisaMghA ekAdaza gaNAdhipAH / indrabhUtiragnibhUtirvAyubhUtizca gautamAH // vyaktaH sudharmA maNDitamauryaputrAvakampitaH / acalabhrAtA metAryaH prabhAsazca pRthakulAH // kevalI caramo jambUsvAmyatha prabhavatprabhuH / zayyaMbhavo yazobhadraH saMbhUtavijayastataH // bhadrabAhuH sthUlabhadraH zrutakevalino hi SaT / mahAgirisuhastyAdyA vajrAntA dazapUrviNaH // ikSvAkukulasaMbhUtAH syAhAviMzatirahatAm / munisuvratanemI tu harivaMzasamudbhavau // nAbhizca jitazatruzca jitAriratha saMvaraH / megho dharaH pratiSTazca mahAsenanarezvaraH // sugrIvazca dRDhagtho viSNuzca vasupUjyarAT / kRtavarmA siMhaseno bhAnuzca vizvasenarAT // sUraH sudarzanaH kumbhaH sumitro vijayastathA / samudravijayazcAzvasenaH siddhArtha eva ca // 38 . marudevA vijayA senA siddhArthA ca maGgalA / tataH susImA pRthvI lakSmaNA rAmA tataH param // 39 nandA viSNurjayA zyAmA suyazAH muvratAcirA / zrIdevI prabhAvatI ca padmA vaprA zivA tathA // 40 vAmA trizalA kramataH pitaro mAtage'rhatAm / syAdgomukho mahAyakSastrimukho ykssnaaykH|| 41 tumvaruH kusumazcApi mAtaGgo vijayo'jitaH / brahmA yakSeTa kumAraH ssnnmukhpaataalkingH|| 42 garuDo gandharvo yakSeT kuvege varuNo'pi ca / bhRkuTirgomedhaH pArtho mAtaGgo'rhadupAsakAH // 43 cakrezvarjitavalA duritArizca kAlikA / mahAkAlI zyAmA zAntA bhRkuTizca sutArakA // 44 azokA mAnavI caNDA viditA cAGkuzA tathA / kaMdarpA nirvANI balA dhAriNI dharaNapriyA // 45 nagdattAtha gAndhAryambikA padmAvatI tathA / siddhAyikA ceti jainyaH kramAcchAsanadevatAH // 46 vRSo gajo'zvaH plavagaH krauJco'bja svastikaH zazI / makaraH zrIvatsaH khar3I mahiSaH sUkarastathA47 zyenoM vanaM mRga chAgo nandyAvarto ghaTo'pi ca / kUrmo nIlotpalaM zaGkaH phaNI siMho'hatAM dhvajAH48 ___raktau ca padmaprabhavAsupUjyau zuklau tu candraprabhapuSpadantau / kRSNau punarnemimunI vinIlo zrImallipAdhI kanakatvipo'nye // utsarpiNyAmatItAyAM caturviMzatirarhatAm / kevalajJAnI nirvANI sAgaro'tha mahAyazAH // 50 vimalaH sarvAnubhUtiH zrIdharo dattatIrthakRt / dAmodaraH sutejAzca svAmyatho munisuvrataH // 51 1. 'sarvIya'. 2. 'saMbhavau'. 3. 'nemI' nAnto'pi. 4. 'ajitA' ityapi. 5. 'acyutadevI' ityapi. 6. 'sutArA' ityapi. 7. 'kuSmANDI' ityapi. For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / sumatiH zivagatizcaivAtyAgo'tha nimIzvaraH / anilo yazodharAkhyaH kRtArtho'tha jineshvrH|| 52 zuddhamatiH zivakaraH syandanavAtha saMpratiH / bhAvinyAM tu padmanAbhaH zUradevaH supArzvakaH // 53 svayaMprabhazca sarvAnubhUtirdevazrutodayau / peDhAlaH poTTilazcApi zatakIrtizca suvrataH // amamo niSkapAyazca niSpulAko'tha nirmamaH / citraguptaH samAdhizca saMvarazca yazodharaH / / vijayo malladevI cAnantavIryazca bhadrakRt / evaM sarvAvasarpiNyutsarpiNISu jinottamAH // teSAM ca deho'dbhutarUpagandho nirAmayaH svedamalojjhitazca / zvAso'jagandho rudhirAmiSaM tu gokSIradhArAdhavalaM hyavisram // AhAranIhAravidhistvadRzyazcatvAra ete'tizayAH sahotthAH / kSetra sthitiryojanamAtrake'pi nRdevtirygjnkottikotteH|| vANI nRtiyaksuralokabhASAsaMvAdinI yojanagAminI ca / bhAmaNDalaM cAru ca maulipRSTe viDamvitAharpatimaNDalazrIH // sAgre ca gavyUtizatadvaye rujAvairetayo mAryativRSTayavRSTayaH / durbhikSamanyavakacakrato bhayaM syAnnaita ekAdaza karmaghAtajAH // khe dharmacakraM camarAH sapAdapIThaM mRgendrAsanamujjvalaM ca / chatratrayaM ratnamayadhvajo'GgrinyAse ca cAmIkarapaGkajAni // vapratrayaM cAru caturmukhAGgatAzcaityagumo'dhovadanAzca kaNTakAH / drumAnatirdundubhinAda uccakairvAto'nukUlaH zakunAH pradakSiNAH // gandhAmbuvarSa vahuvarNapuSpavRSTiH kacazmazrunakhApravRddhiH / caturvidhA maha~nikAyakoTirjaghanyabhAvAdapi pArzvadeze // RtUnAmindriyArthAnAmanukalatvamilamI / ekonaviMzatirdevyAzcatustriMzaca mIlitAH // saMskAravattvamaudAryamupacAraparItatA / meghanirghoSagAmbhIrya pratinAdavidhAyitA // dakSiNatvamupanItarAgatvaM ca mahArthatA / avyAhatalaM ziSTalaM saMzayAnAmasaMbhavaH // nirAkRtAnyottaratvaM hRdayaMgamitApi ca / mithaH sAkAGgatA prastAvaucityaM tattvaniSThatA // aprakIrNaprasRtatvamavazlAghAnyaninditA / AbhijAtyamatisnigdhamadhuravaM prazasyatA // amarmavedhitaudArya dharmArthaprativaddhatA / kArakAdyaviparyAso vibhramAdiviyuktatA // citrakRttvamadbhutalaM tathAnativilasvitA / anekajAtivaicitryamAropitavizeSitA // sattvapradhAnatA varNapadavAkyaviviktatA / avyucchittirakhedilaM paJcatriMzacca vAgguNAH // antagayA dAnalAbhavIryabhogopabhogagAH / hAso ratyaratI bhItirjugupsA zoka eva ca // kAmo mithyAlamajJAnaM nidrA cAviratistathA / rogo dveSazca no doSAsteSAmaSTAdazApyamI // mahAnando'mRtaM siddhiH kaivalyamapunarbhavaH / zivaM niHzreyasaM zreyo nirvANaM bahA nirvRtiH // 74 mahodayaH sarvaduHkhakSayo nirmANamakSaram / muktirmokSo'pavargo'tha mumukSuH zramaNo yatiH // 75 bAcaMyamo vratI sAdhuranagAra RSiparmuniH / niyo bhikSurasya svaM tapoyogazamAdayaH // mokSopAyo yogo jJAnaM zraddhAnaM caraNAtmakaH / abhASaNaM punarmonaM gururdharmopadezakaH // 77 1. 'bhadraH' api. For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 devakANDaH / 78 80 81. 82 83 anuyogakRdAcArya upAdhyAyastu pAThakaH / anUcAnaH pravacane sAGge'dhItI gaNizca saH ziSyo vineyo'ntevAsI zaikSaH prAthamakalpikaH / satIrthyAstvekaguravo vivekaH pRthagAtmatA // 79 ekatra vratAcArA mithaH sabrahmacAriNaH / syAtpAramparya mAmnAyaH saMpradAyo gurukramaH // vratAdAnaM paritrajyA tapasyA niyamasthitiH | ahiMmAsUnRtAsteyabrahmAkiMcanatA yamAH || niyamAH zaucasaMtoSau svAdhyAyatapasI api / devatApraNidhAnaM ca karaNaM punarAsanam // prANAyAmaH prANayamaH zvAsaprazvAsarodhanam / pratyAhArastvindriyANAM viSayebhyaH samAhRtiH // dhAraNA tu kaciddhaye cittasya sthiravandhanam / dhyAnaM tu viSaye tasminnekapratyayasaMtatiH // samAdhistu tadevArthamAtrAbhAsanarUpakam / evaM yogo yamAyaGgairaSTabhiH saMmato'STadhA // ari zubhavei kalyANaM zvovasIyasaM zreyaH / kSemaM bhAvukabhavikakuzalamaGgalabhadramastAni || ityAcAryahemacandraviracitAyAmabhidhAnacintAmaNI nAmamAlAyAM devAdhidevakANDaH prathamaH / / 1 / / zukrasahasrArAnataprANatajA AraNAcyutajAH // kalpAtItA nava graiveyakAH paJca vanuttarAH | nikAyabhedAdevaM syurdevAH kila caturvidhAH // AdityaH savitAryamA kharasahasroSNAMzuraMzU ravimartaNDastaraNirgabhastiraruNo bhAnurnabho'hamaNiH | sUryo'rkaH kiraNo bhago grahaputraH pUSA pataGgaH khago mArtANDo yamunAkRtAntarjanakaH pradyotanastApanaH // 7 For Private and Personal Use Only 84 85 svargastriviSTapaM dyodivau bhuvistaviSatAviva nAkaH / gautridivamUrdhvalokaH surAlayastatsadasvamarAH // devAH suparvasuranirjaradevatarbhuvarhirmukhAnimiSadaiva tanAkilekhAH / vRndArakAH sumanasastridazA amartyAH svAhAsvadhARtusudhArbhuja AditeyAH || gIrvANA maruto'smA vibudhA dAnavArayaH / teSAM yAnaM vimAno'ndhaH pIyUSamamRtaM sudhA // asurA nAgAstaDitaH suparNakA vahnayo'nilAH stanitAH / udadhidvapadizo daza bhavanAdhIzAH kumArAntIH // 90 syuH pizAcA bhUtA yakSA rAkSasAH kiMnarA api / kiMpuruSA mahoragA gandharvAzcAntarA amI // 91 jyotiSkAH paJca candrArkagrahanakSatratArakAH / vaimAnikAH punaH kalpabhavA dvAdaza te tvamI || saudharmezAnasanatkumAramAhendra brahmalAntakarjAH / 12 86 62 88 89 93 94 95 1. 'tripiSTapam' iti prAcyAH 2. svargasadaH; yaugikatvAt 'sadmAnaH' ityAdayo'pi. 2. yaugikatvAt ' svagiNaH, tridivAdhIzA:' ityAdayo'pi. 4. 'bhuj 'zabdaH svAhAdinA pratyekaM saMbadhyate; yaugikatvAt 'svAhAzanAH, svadhAzanAH, yajJAzanAH, amRtAndhasaH' ityAdayo'pi 5. 'kumAra' zabdasya pratyekamamurAdibhiH saMbandhaH 6. 'jazabdasya saudharmAdibhiranvayaH 7. 'ja'zabdasya zukrAdibhiranvayaH 8. 'aMzu' zabda: pratyekaM svarAdibhiranveti ; yaugikatvAt 'khararazmiH, dazazatarazmiH zItetararazmiH' ityAdayo'pi 9. 'maNi' zabda: pratyekaM nabhaAdibhyAmanveti; yaugikatvAt 'vyomaratnam, dinaratvam' ityAdi. 10. 'janaka' zabda: pratyekamanveti ; yaugikatvAt 'kAlindIsUH, yamasU:' ityAdayo'pi. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 8 abhidhAna saMgraha: --- 6 abhidhAnacintAmaNiH / traghno haMsacitrabhAnurvivasvAnsUrastvaSTA dvAdazAtmA ca heliH / mitro dhvAntArAtirabjAMzuhastaJcAjAhavandhivaH saptasaptiH // divAdinAhardivasaprabhAvibhAbhAsaH karaH syAnmihiro virocanaH / grahAcjinIgodyutitrikartano hariH zucInau gaganAdujAdhvagau // haridazvo jagatkarmasAkSI bhAsvAnvibhAvasuH / trayItanurjagaJcakSustapano'ruNasArathiH // gecirusrarucizociraMzugo jyotiracaiirupadhRtya bhozavaH / pragrahaH zucimarIcidIptayo dhAmaketuvRNirazmipRzrayaiH // pAdadIdhatikaradyutidyuto rugvirokakiraNa vipitviSaH / bhAH prabhAvasugabhastibhAnavo bhA mayUkhamahasI chavirvibhA // 100 102 103 prakAzasteja uddayota Aloko varca AtapaH / marIcikA mRgatRSNA maNDalaM tUpa sUryakam // 101 paridhiH pariveSazca sUrasUtastu kAzyapiH / anUruvinatAsUnuraruNo garuDAgrajaH // revantastvarkaretojaH plavago hayavAhanaH / aSTAdaza mATharAdyAH savituH paripArzvakAH // candramAH kumudabAndha'vo dazazvetaivAjyamRtasUstithipraNIH / kaumudIkumudinIbhadakSajArohiNIdvijanizauSadhIpatiH // targatsar kalAzarauNacchAyAdindurvidhuratrihegja: / rAjA nizo ratnakarau ca candraH somo'mRtazvetahimadyutiglauH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 97 98 For Private and Personal Use Only 99 104 105 108 SoDazoM'zaH kalA cihnaM lakSaNaM lakSma lAJchanam / aGgaH kalaGko'bhijJAnaM candrikA candragolikA 106 candrAtapaH kaumudI ca jyotsnA vimbaM tu maNDalam / nakSatraM tArakA tArAjyotiSI bhamuTu grahaH // 107 dhiSNyamRkSamathAzvinyazvakinI dakhadevatA / azvayugvAlinI cAtha bharaNI yamadevatA // kRttikA bahulAzcAgnidevA brAhmI tu rohiNI / mRgazIrSa mRgaziro mArgazcAndramasaM mRgaH // ilvalastu mRgaziraHzirasthAH paJca tArakAH / ArdrA tu kAlinI raudrI punarvasU tu yAmakau // Adityau ca puSpastiSyaH sidhyaca gurudaivataH / sArpo'zleSA matrA pitryA phAlgunI yonidevatA // 111 sA tUttarAryamadevA hastaH savitRdaivataH / tvASTrI citrAnilI svAtirvizAkhendrAgnidevatAH // 112 109 110 1. tAlavyAdirityanye. 2. yaugikatvAt 'timirAriH' ityAdayaH 3. 'hasta' zabda: pratyekamanjAdinAnveti ; yaugikatvAt padmapANiH, gabhastipANi:' ityAdayo'pi 4. 'vAndhava' zabda: pratyekaM cakrAdibhiranveti; yaugikatvAt 'cakra - vAkabandhuH, 'padmabandhuH, dinabandhuH' ityAdayaH 5. 'kara' zabda: pratyekaM divAdibhiranveti yaugikatvAt 'vAsarakRt, dinapraNIH, dinakRt,' ityAdayaH. 6. patizabdaH pratyekaM grahAdibhiranveti ; yaugikatvAt - pradezaH, padminIzaH, tviSAmIzaH, ityAdayo'pi. 7. 'gagana' zabda: pratyekaM dhvajAdinAnveti ; yaugikatvAt 'nabhaH ketanam namaH pAntha : ' ityAdayaH. 8. 'sAkSin'zabdaH pratyekamanveti 9. abhIpuriti gauDa : 10. pRSNirityeke; vRSNirityanye. 11. yaugikatvAt 'kairavabandhuH, kumudasuhRt' ityAdayo'pi 12. 'vAjin 'zabdaH pratyekamanveti yaugikatvAt 'zvetAzvaH, dazAzvaH' ityAdayaH. 13. 'pati' zabda : kaumudyAdibhiranveti ; yaugikatvAt 'jyotsnezaH, kumudvatIzaH, dAkSAyaNIzaH ' ityAdayaH. 14. samudranavanItamapi 15. 'bhRt 'zabda: pratyekaM kalAdiranvayaH ; yaugikatvAt 'chAyAGkaH' ityAdayaH. 16. atrinetraprasUtaH ityAdaya: 17. 'nizA 'zabdaH pratyekaM saMbadhyate; yaugikatvAt 'nizAmaNiH, rajanIkara : ' ityAdayaH. 18. ' dyuti'zabdaH pratyekamamRtAdibhiH saMbadhyate; yaugikatvAt 'sudhAMzuH sitAMzuH zItAMzuH ityAdayaH. 19. 'inkA' isapi. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 devakANDaH / 9 114 120 rAdhAnurAdhA tu maitrI jyeSThaindrI mUla AsrapaH / pUrvASADhA tu sottarA syAdvaizvI zravaNaH punaH // 113 harideva zraviSTA tu dhaniSThA vasudevatA / vAruNI tu zatabhiSagajAhirbudhnadevatAH // pUrvottarA bhAdrapadA dvayyaH proSThapadAzca tAH / revatI tu pauSNaM dAkSAyaNyaH sarvAH zazipriyAH // 115 rAzInAmudayo lagnaM meSaprabhRtayastu te / Aro vo lohitAGgo maGgalo'GgAraka: kuMjaH // 116 ApADhAbhUrnavArcizca budhaH saumyaH praharSulaH / jJaH paJcAciH zraviSTAbhUH zyAmAGgo rohiNIsutaH / 117 bRhaspatiH surAcAryo jIvacitrazikhaNDijaH / vAcaspatirdvAdazAcirdhiSaNaH phAlgunIbhavaH // 118 gIrbrahatyoH paiMtirutathyAnujAGgirasau guruH / zukro maghAbhavaH kAvya uzanA bhArgavaH kaviH // 119 SoDazAcidaityagururviSNyaH zanaizvaraH zaniH / chAyAsuto'sitaH sauriH saptArthI revatIbhavaH // mandaH kroDo nIlavAsAH kharbhANustu vidhuMtudaH / tamo rAhuH saiMhikeyo bharaNIbhUrathAhikaH // azleSAbhUH zikhI keturdhruvastUttAnapAdajaH / agastyo'gastiH pItAndhirvAtApidviTodbhavaH // maitrAvaruNirAgneya aurvazeyAgnimArutau / lopAmudrA tu tadbhAryA kauSItakI varapradA // marIcipramukhAH saptarSayazcitrazikhaNDinaH / puSpadantau puSpavantAvekottyA zazibhAskarau // rAhuprAso'rkendvorgraha uparAga upaplavaH / upaliGgaM variSTaM syAdupasarga upadravaH || ajanyamItirutpAto vahnayutpAta upAhitaH / syAtkAlaH samayo diSTAnehasau sarvamUSakaH // kAlo dvividho'vasarpiNyutsarpiNIvibhedataH / sAgarakoTikoTInAM viMzatyA sa samApyate // | avasarpiNyAM paDarA utsarpiNyAMta eva viparItAH / evaM dvAdazabhirarairvivartate kAlacakramidam // tatraikAntasuSamAraJcatasraH koTikoTayaH / sAgarANAM suSamA tu tisrastUtkoTikoTayaH // suSamaduHSamA te dve duHSamasuSamA punaH / saikA sahasrairvarSANAM dvicatvAriMzatonitA // atha duHSamaikaviMzatirabdasahasrANi tAvatI tu syAt / ekAntaduHSamApi hyetatsaMkhyAH pare'pi viparItAH // 131 132 133 134 135 136 prathame'ratraye martyAstridvyekapalyajIvitAH / trikagavyUtyucchrAyAstrivyekadinabhojanAH // kalpadruphalasaMtuSTAzcaturthe tvarake narAH / pUrvakoTyAyuSaH paJcadhanuHzatasamucchrayAH // pathame tu varSazatAyuSaH saptakarocchrayAH / SaSThe punaH SoDazAbdAyuSo hastasamucchrayAH // ekAntaduHkhapracitA utsarpiNyAmapIdRzAH / paJcAnupUrvyA vijJeyA areSu kila paTsvapi // aSTAdaza nimeSAstu kASThA kASThAdvayaM lavaH / kalA taiH paJcadazabhirlezastaGkitayena ca // kSaNastaiH paJcadazabhiH kSaNaiH patistu nADikA / sA dhArikA ca ghaTikA muhUrtastadvayena ca // 137 triMzatA tairahorAtrastatrAhadivaso dinam / divaM durvAsaro ghasraH prabhAtaM syAdaharmukham // vyuSTaM vibhAtaM pratyUSaM kalyapratyuSasI uSaH / kAlyaM madhyAhnastu divAmadhyaM madhyaMdinaM ca saH || 139 dinAvasAnamutsUro vikAlasabalI api / sAyaM saMdhyA tu pitRsUtrisaMdhyaM tUpavaiNavam // 1 1.40 zrAddhakAlastu kutapo'STamo bhAgo dinasya yaH / nizA nizIthinI rAtriH zarvarI kSaNadA kSapA / / 141 triyAmA yAminI bhautI tamI tamA vibhAvarI / rajanI vasatiH zyAmA vAsateyI tamasvinI || 142 138 For Private and Personal Use Only 121 122 123 124 125 126 127 1.28 129 1.30 1. yaugikatvAt bhaumaH, mAheyaH, dharaNIsutaH, ityAdayaH. 2. patizabdaH pratyekamanveti 3. 'sauraH' api. 4. 'pUrvapadAt' iti Natvam. 5. viparItakrameNa ityarthaH 6. yaugikatvAt 'yAmavatI' ityapi. 2 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNi: / 145 150 1 156 uSA doSendukAntAtha tamisrA darzayAminI / jyotsnA tu pUrNimArAtrirgaNarAtrI nizAgaNaH // 143 pakSiNI pakSa tulyAbhyAmahobhyAM veSTitA nizA / garbhakaM rajanIdvandvaM pradoSo rajanImukham || 144 yAmaH praharo nizIthastvardharAtro mahAnizA / uccandrastvapararAtrastamisraM timiraM tamaH // dhvAntaM bhUchAyAndhakAraM tamasaM samavAndhataH / tulyanaktaMdine kAle viSuvadviSuvaM ca tat // paJcadazAhorAtraH syAtpakSaH sa bahulo'sitaH / tithiH punaH karmavATI pratipatpakSatiH same || paJcadazyau yajJakAlau pakSAntau parvaNI api / tatparvamUlaM bhUteSTApaJcadazyoryadantaram // sa parva saMdhiH pratipatpaJcadazyoryadantaram / pUrNimA paurNamAsI sA rAkA pUrNe nizAkare || kalAhIne tvanumatirmArgazIrSyAgrahAyaNI / amAmAvasyamAvasyA darzasUryendusaMgamaH || amAvAsyAmAvAsI ca sA naSTenduH kuhuH kuddhaH / dRSTendustu sinIvAlI bhUteSTA tu caturdazI // 151 pakSo mAso vatsarAdimargazIrSaH saMhaH sahAH / AgrahAyaNakacAtha pauSastaiSaH sahasyavat // 152 mAtrastapAH phAlgunastu phAlgunikastapasyavat / caitro madhutrikaca vaizAkhe rAmAdhavau || 1 1.53 jyeSThastu zukro'thApADhaH zuciH syAcchrAvaNo nabhAH / zrAvaNiko'tha nabhasyaH proSTabhAdraparaH paidaH / / 164 bhAdrazcApyAzvine vAzvayujeSAvatha kArtikaH / kArtikiko bAhulorjI dvau dvau mArgAdikAvRtuH // 155 hemantaH prazalo raudro'tha zaipazizirau samau / vasanta iSyaH surabhiH puSpakAlo balAGgakaH // uSNa uSNAgamo grISmo nidAghastapa USmakaH / varSAstapAtyayaH prAvRNmeghakAlAgamau kSarI // zaraddhanAtyayo'yanaM zizirAdyaistribhistribhiH / ayane dve gatirudagdakSiNArkasya vatsaraH // sa saMparyanRdbhatho varSe hAyano'bdaM samAH zarat / bhavetvaitraM tvahorAtraM mAsenAbdena daivatam // daive yugasahasre dve brAhmaM kalpau tu tau nRNAm / manvantaraM tu divyAnAM yugAnAmekasaptatiH // kalpo yugAntaH kalpAntaH saMhAraH pralayaH kSayaH / saMvartaH parivartazca samasuptirjihAnakaH // 161 tatkAlastu tadAtvaM syAttajjaM sAMdRSTikaM phalam / AyatistUttaraH kAla udarkastadbhavaM phalam // 162 vyomantarikSaM gaganaM ghanAzrayo vihAya AkAzamanantapuSkare / abhraM surAmroDumarutpatho'mbaraM khaM dyodiyau viSNupadaM viyannabhaH // nabhrATtaDitvAnmudiro ghanAghano'bhraM dhUmayonistanayitnumeghAH / jImUtaparjanyabalAhakA ghano dhArAdharo vAhadamugdharA jailAt // kAdambinI mevamAlA durdinaM meghajaM tamaH / AsAro vegavAnvarSo vAtAstaM vAri zIkaraH // vRSTayAM varSaNavarSe tadvine grAgrahAvavAt / ghanopalastu karakaH kASTAzA digvaritkakup // pUrvA prAcI dakSiNapAcI pratIcI tu pshcimaa| aparAdhottarodIcI vidikcopadizaM pradik // 167 dizyaM digbhavavastunyapAgapAcInamudagudIcInam / prAkprAcInaM ca same pratyaktu syAtpratIcInam // 157 158 159 160 164 165 166 For Private and Personal Use Only 146 147 148 149 163 168 1. niHsaMpAto'pi. 2. saMtamasam, avatamasam, andhatamasam 3. yaugikatvAt 'mArgaH '. 4. adantaH. 5. proSThapadaH, bhAdrapadaH 6. 'varipA' ityapi 7 meghazabdasya pratyekamanvayaH 8. saMvatsaraH parivatsaraH, anuvavatsaraH, udvatsaraH. 9 antarIkSamityapi 10. 'patha'zabdaH surAdibhiH saMbadhyate yaugikatvAt devavartma, meghavartma, nakSatravartma, vAyuvartma, ityAdaya: 11. jalazabdasya vAhAdibhiranvayaH; yaugikatvAt vArivAhaH, vAridaH, vArimuk vAridharaH ityAdaya: 12. avazabdasya grAhagrahAbhyAmanvayaH 13. avAcItyapi. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 devkaannddH| tiryagdizAM tu pataya indrAgniyamanairRtAH / varuNo vAyukuverAvIzAnazca yathAkramam // 169 airAvataH puNDarIko vAmanaH kumudo'JjanaH / puSpadantaH mArvabhaumaH supratIkazca diggajAH // 170 indro harirdu,yavano'cyutAgrajo vajrI viDojA maghavAnpuraMdaraH / prAcInavarhiH puruhUtavAsavau saMkrandanAkhaNDalameghavAhanAH // satrAmavAstoSpatidalmizakrA vRSA zunAsIrasahasranetrau / parjanyaharyazvaRbhukSivAhudanteyavRddhazravasasturApAT // surarSabhastapastakSo jiSNuvaraMzatakratuH / kauzikaH pUrvadigdevApsaraHsvargazacIpa'tiH // 173 pRtanApADugradhanvA marutvAnmaghavAsya tu / dviSaH pAko'drayo vRtraH pulomA namucirbalaH // 174 jambhaH priyA zacIndrANI paulomI jayavAhinI / tanayastu jayantaH syAjjayadatto jayazca saH // 175 sutA jayantI tavIpI tAviSyucaiHzravA hayaH / mAtali: sArathirdevanandI dvAHstho gajaH punaH // 176 airAvaNo'bhramAtaGgazcaturdanto'rkasodaraH / airAvato hastimallaH zvetagajo'bhramupriyaH // 177 vaijayantau tu prAsAdadhvajau puryamarAvatI / sage nandIsaraH parSatsudharmA nandanaM vanam // 178 vRkSaH kalpaH pArijAto mandAro haricandanaH / saMtAnazca dhanurdevAyudhaM naheju gehitam // 179 dIrgha_rAvataM vajraM tvazanidinI kharuH / zatakoTiH paviH zambo dambholibhiduraM bhiduH // 180 vyAdhAmaH kulizo'syAciratibhIH sphUrjathurdhvaniH / svavaidyAvazvinIputrAvazvinau vaDavAsutau // 181 nAsikyAvarkajau damro nAsatyAvadhijau yamau / vizvakarmA punastvaSTA vizvakaddevavardhakiH // 182 svaHsvargivadhvo'psarasaH svarvezyA urvazImukhAH / hAhAdayastu gandharvA gAndharvA devagAyanAH / / 183 yamaH kRtAntaH pitRdakSiNAzApretAtpatirdaNDadharo'rkasUnuH / kInAzamRtyU samavartikAlau shiirnnaanggrihryntkdhrmgjaaH|| 184 yamarAjaH zrAddhadevaH zamano mahiSadhvajaH / kAlindIsodarazcApi dhUmorNA tasya vallabhA // 185 purI punaH saMyamanI pratIhArastu vaidhyataH / dAsau caNDamahAcaNDau citraguptazca lekhakaH // 186 syAdrAkSasa: puNyajano nRcakSA yAtvAzaraH kauNapayAtudhAnau / rAtriMcaro rAtricara: palAdaH kInAzarakSo nikasAtmajAzca // 187 kavyAkarburanairRtAkmRkpo varuNastvarNavamandiraH pracetAH / jalayAdaHpatipAzimeghanAdA jalakAntAraH syAtparaMjanazca / / 188 zrIdaH sitodarakuhezasakhAH pizAcakIchAvasutrizira ailavilaikapiGgAH / paulasyavaizravaNaratnakarAH kuverayakSau nRdharmadhanadau naravAhanazca / kailAsaukA yakSadhananidhikiMpurupezvarAH / vimAnaM puSpakaM caitrarathaM vanaM purI prabhA // 190 1. sUtrAmA ca. 2. dantyAdirapi. 3. varazabdo'pi kratunA saMbadhyate. 4. patizabdaH pUrvadigAdibhiH saMbadhyate; yaugikatvAt prAcIzaH, surastrIza:, nAkezaH, paulomIzaH, ityAdayaH. 5. kecittu 'Rjurohitam' iti samastamicchanti. 6. udantaH. 7. yaugikatvAt zatAraH, zatadhArazca. 8. vadhUzabdasya svarAdinAnvayaH; yaugikatvAt svagantriyaH, surastriyaH. 9. patizabdasya pitrAdinAnvayaH. 10. patizabdasya jalenApyanvayaH; yaugikatvAt apAMnAthaH, yAdonAthaH, ityAdayaH. 11. yaugikatvAt pAzapANiH, ityAdayaH. 12. pizAcakI innantaH. 13. Izvarazabdasya yakSAdinAnvayaH; yaugikatvAt guhyakezaH, vittezaH, nidhAnezaH, kiMnareza:. 189 For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / alakA vasvokasArA suto'sya nalakUvaraH / vittaM rikthaM svApateyaM rAH sAraM vibhavo vasu // 191 dyumnaM dravyaM pRkthamRkthaM svamRNaM draviNaM dhanam / hiraNyArthI nidhAnaM tu kunAbhiH shevdhinidhiH|| 192 mahApadmazca padmazca zaGkho makarakacchapau / mukundakundanIlAzca kharvazca nidhayo nava // 193 yakSaH puNyajano gajA guhyako vaTavAsyapi / kiMnarastu kiMpuruSasturaMgavadano mayuH / / 194 zaMbhuH zarvaH sthANurIzAna Izo rudroDDIzau vAmadevo vRSAGkaH / kaNThekAlaH zaMkaro nIlakaNThaH zrIkaNTograu dhUrjaTiImabhaneM // mRtyuMjayaH paJcamukho'STamUrtiH zmazAnavezmA girizo girIzaH / paNDaH kapardIzvara UrdhvaliGga ekatridRgbhAlahagekapAdaH // mRDo'TTahAsI dhanavAhano'hirbudhno virUpAkSaviSAntakau ca / mahAvratI vaivihiraNyaretAH zivo'sthidhanvA puruSAsthimAlI // 197 syAdvyomakeza: zipiviSTabhairavau dikRttivAsA bhavanIlalohitau / sarvajJanATyapriyakhaNTaparzavo mahAparA devanaTezvarA hrH|| pazupramathabhUtomApa'tiH piGgajaTekSaNaH / pinAkazUlakhaTvAGgagaGgAhIndukapAlabhRt // gajapUSapurAnaGgakAlAndhakamAsuhRt / kapardo'sya jaTAjUTa: khaTAGgastu sukhaMsuNaH // pinAkaM syAdAjagavamajakAvaM ca taddhanuH / brAhRyAdyA mAtaraH sapta pramathAH pApaMdA gaNAH // 201 laghimA vazitezitvaM prAkAmyaM mahimANimA / yatra kAmAvasAyitvaM prAptiraizvaryamaSTadhA // gaurI kAlI pArvatI mAtRmAtAparNA rudrAyambikA tryambakomA / durgA caNDI siMhayAnA mRDAnIkAtyAyanyau dakSajAryA kumArI // 203 satI zivA mahAdevI zarvANI sarvamaGgalA / bhavAnI kRSNamainAkassA menAdrijezvarA // 204 nizumbhazumbhamahiSamardinI bhUtanAyikA / tasyAH siMho manastAnaH sakhyau tu vijayA jayA // 205 cAmuNDA carcikA carmamuNDA mArjArakarNikA / karNamoTI mahAgandhA bhairavI ca kapAlinI // 206 herambo gaNavineza: pazupANivinAyakaH / dvaimAturo gajAsyaikadantau lambodaroMkhugau // 207 skandaH svAmI mahAsenaH senAnIH zikhivAhanaH / pANmAturo brahmacArI gaGgomAkRttikAsutaH // 208 1. 'dRk'zabdaH ekazabdenApyanveti; yaugikatvAt ekanetraH, viSamanetraH. 2. yaugikatvAt abdavAhano'pi. 3. dvAbhyAM prathamaikavacanAntAbhyAmekaM nAma; vibhaktyantare'pi yathA-'aye budhnAya namo'stu gaNapataye'. 4. vahihiraNyazabdAbhyAM paroTaretaHzabdaH. 5. 'vAsas'zabdo dikRttizabdAbhyAM paraH; yaugikatvAt digvastraH, carmavasanaH, i. tyAdayaH. 6. tena mahAdevaH, mahAnaTaH, mahezvaraH. 7. patizabdasya pazvAdibhiranvayaH; yaugikatvAt pazunAthaH, bhUtanAthaH, gaNanAthaH, gaurInAthaH, ityAdayaH. 8. piGgazabdasyekSaNenApyanvayaH. 9. 'bhRt'padasya pinAkAdibhiranvayaH; yaugikatvAt pinAkapANiH, zUlI, khaTAGgadharaH, gaGgAdharaH, uragabhUSaNaH, zazibhUSaNaH, kapAlI, ityAdayaH. 10. asuhRt (dvipa)padaM gajAdibhiranveti; yaugikatvAt gajAsuradveSI, pUSadantaharaH, tripurAntakaH, kAmadhvaMsI, yamajit, andhakAriH, dakSAdhvaradhvaMsakaH, ityAdayaH. 11. yaugikatvAt siMhavAhanA ca. 12. yaugikatvAt dAkSAyaNI. 13. zivI. 14. 'svasR'padaM kRSNenApyanveti. 15. 'jA'padaM menApadenApyanveyam. 16. mardinIpadaM nizumbhAdinAnveyam. 17 I. zapadaM gaNenApyanveti; yaugikatvAt pramathAdhipaH, vighnarAjaH, ityAdayaH. 18. yaugikatvAt parazudharaH, ityAdayaH. 19. yaugikatvAt mUSiratho'pi. 20. sutapadaM gaGgAdinAnveti; yaugikatvAt gAGgeyaH, pArvatInandanaH, kArtikeyaH, yAhuleyaH, ityAdayaH. For Private and Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 13 2 devakANDaH / dvAdazAkSo mahAtejAH kumAraH paNmukho guhaH / vizAkhaH zaktimutkrauJcatArakoriH zarAgnirbhUH // 209 bhRGgI bhRGgiridibhRGgirITirnADyasthivigrahaH / kuSmANDake kelikilo nandIze taNDunandanau || 210 druhiNo viriJcirdughaNo viriJcaH parameSTayajo'STazravaNaH svayaMbhUH / kamanaH kaviH sAttvikavedagarbho sthaviraH zatAnanda pitAmahau kaH || dhAtA vidhAtA vidhau dhruvaH purANago haMsagavizvaretasau | prajApatirbrahmacaturmukhau bhavAntakRjjagatkairtRsaroruhAsanau || zaMbhuH zatadhRtiH sraSTA surajyeSTho viriJcanaH / hiraNyagarbho lokezo nAbhipadmAtmabhUrapi // viSNujiSNujanArdanau harihRSIkezAcyutAH kezavo dAzAhaH puruSottamo'bdhizayanopendravajendrAnujau / fararaarrAyaNau jalazayo nArAyaNaH zrIpati 211 For Private and Personal Use Only 212 213 daityArica purANayajJapuruSastArkSyadhvajo'dhokSajaH || govindapaGghrindumukundakRSNA vaikuNThapadmazayapadmanAbhAH / vRSAkapirmAdhavavAsudeva vizvaMbharaH zrIdharavizvarUpau // dAmodaraH zaurisanAtanau vidhuH pItAmbaro mArjajinau kumodakaH / trivikramo jahrucaturbhujau punarvasuH zatAvartagadAgrajau svabhUH // muJjakezivanamAlipuNDarIkAkSava zazavinduvedhasaH | pranizRGgardharaNIdharAtmabhUH pANDavAyanasuvarNavindavaH // 217 218 219 220 221 zrIvatso devakIsUnurgopendra viSTarazravAH / somasindhurjagannAtho govardhanadharo'pi ca // yadunAtho gadAzArGgacakrazrIvatsazaGkhabhUt / madhudhenukacANUrapUtanAyamalArjunAH // kAlanemihayagrIvazakaTAriSTakaiTabhAH / kaMsaH kezimurau sAlvamaindadvividarAhavaH || hiraNyakazipurvANaH kAliyo narako valiH / zizupAlaJcAsya vaidhyA vainateyastu vAhanam // zaGkho'sya pAJcajanyo'GkaH zrIvatso'sistu nandakaH / gadA kaumodakI cApaM zArGga cakraM sudarzanaH // 222 maNiH syamantako haste bhujamadhye tu kaustubhaH / vasudevo bhUkazyapo dundurAnakadundubhiH || 223 rAmo hI musalisAttvatakAmapAlAH saMkarSaNaH priyamadhurbalarauhiNeyau / rukmipralambayamunAbhi'irdainantatAlalakSmaikakuNDalasitAsitarevatIzAH || 214 215 256 224 1. aripadaM krauJcanApyanveti ; yaugikatvAt krauJcadAraNaH, tArakAntakaH, ityAdayaH 2. bhUpadaM zareNApyanveti; yaugikatvAt zarajanmA, agnijanmA, ityAdayaH 2. yaugikatvAt vizvasRd, ityAdayaH 4. bhUpadaM nAbhinApyanveti; yaugikatvAt nAbhijanmA, kamalayoniH, AtmayoniH ityAdayaH. 5. yaugikatvAt vAsavAvarajaH, ityAdayaH. 6. jalezayo'pi. 7. yaugikatvAt lakSmInAthaH ityAdaya: 8. puruSapadaM purANenApyanveti 9 yaugikatvAt garuDAGkaH, ityAdayaH. 10. yaugikatvAt mahIdharAdayaH 11. 'bhRt padaM gadAdibhiranveti yaugikatvAt gadAdharaH, zArGga, cakrapANiH, zrIvatsAGkaH, zaGkhapANiH, ityAdayaH 12. madhvAdayo viSNorvadhyAH tena madhumathanaH, dhenukadhvaMsI, cANUrasUdanaH, pUtanAdUSaNaH, yamalArjunabhaJjanaH kAlanemiharaH, hayagrIvaripuH zakaTAriH, ariSTahA, kaiTabhAriH, kaMsajit kezihA, murAriH, sAlvAriH, mendamardanaH, dvividAriH, rAhumUrdhaharaH, hiraNyakazipudAraNaH, bANajit, kAliyadamanaH, narakAriH, balibandhanaH, zizupAlaniSUdanaH, ityAdayaH. 13. bhitpadaM rukmiprabhRtinAnveti yaugikatvAt rukmivAraNaH, kAlindIkarSaNaH, ityAdayaH. pralambanaH, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 14 abhidhAna saMgraha:ha: --- 6 abhidhAnacintAmaNiH / 225 baladevo valabhadro nIlavastro 'cyutAgrajaH / musalaM tvasya saunandaM halaM saMvartakAddayam // lakSmIH padmAramA yI mA tA sA zrIH kamalendirA / haripriyA padmavAsA kSIrodatanayApi ca // 226 madano jarAbhIruranaGgamanmathau kamanaH kalAkelirananyajo'GgajaH / madhudIpamA madhusArathiH smaro viSamAyudho darpakakAma hecchayAH // pradyumnaH zrInandanaca kaMdarpaH puSpaketanaH / puSpANyasyeSucApAkhANyarI zaMkarazUrpakau // ketanaM mInamakaro bANAH paJca ratiH priMyA / manaH zRGgArasaMkalpAtmAno yoniH suhRnmadhuH || suto'niruddho jhapAGga 'uSezo brahmasUzca saH / garuDaH zAlmalyaruNAvarajo viSNuvAhanaH || sauparNeyo vainateyaH suparNasarpArAtirvajrajidratuNDaH / pakSikhAmI kAzyapiH svarNakAyastAkSyaiH kAmAyurgarutmAnsudhAhRt // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 227 228 For Private and Personal Use Only 229 230 231 232 233 234 235 237 238 buddhastu suto dharmadhAtuvikAlavijjinaH / bodhisattvo mahAbodhirAryaH zAstA tathAgataH // paJcajJAno paDabhijJo dazArho dazabhUmiga: / catustriMzajjAtakajJo dazapAramitAdharaH // dvAdazAkSo dazavalasvikAraH zrIghanAdvayau / samantabhadraH saMgupto dayAkUrcI vinAyakaH // mAraloka kharjirmarAjo vijJAnamAtRkaH / mahAmaitro munIndrazca buddhAH syuH sapta te lamI // vipazyI zikhI vizvabhUH krakucchandazca kAJcanaH / kAzyapazca saptamastu zAkyasiMho'rkabAndhavaH // 236 tathA rAhulasUH sarvArthasiddha gautamAnvayaH / mAyAzuddhodana suto devadattAjaca saH || alurA ditidanurjIH pAtAlaukaH surArayaH / pUrvadevAH zukraziSyA vidyAdevyastu SoDaza // rohiNI prajJaptI vajrazRGkhalA kulizAGkuzA / cakrezvarI naradattA kAlyathAsau mahAparA // 239 gaurI gAndhArI sarvAkhamahAjvAlA ca mAnavI / vairoLyAta mAnasI mahAmAnasiketi tAH || 240 arrar bhAratI gaurgIrvANI bhASA sarakhatI / zrutadevI vacanaM tu vyAhAro bhASitaM vacaH / / 241 savizeSaNamAkhyAtaM vAkyaM syAdyantakaM padam / rAddhasiddhakutebhyo'nte AptoktiH samayAgamau || 242 AcArAGgaM sUtrakRtaM sthAnAGgaM samavAyayuk / paJcamaM bhagavatyaGgaM jJAtadharmakathApi ca // 243 upAsakAntakRdanuttaropapAtikAddezAH / praznavyAkaraNaM caiva vipAkazrutameva ca // ityekAdaza sopAGgAnyaGgAni dvAdaza punaH / dRSTivAdo dvAdazAGgI syAdgaNipiTakAhuyA || parikarmasUtrapUrvAnuyoga pUrvagata cUlikAH patha / puSTivAdabhedAH pUrvANi caturdazApi pUrvagate || utpAda pUrvamagrAyaNIyamatha vIryataH pravAdaM syAt / asterjJAnAtsatyAttadAtmanaH karmaNazca param // 244 245 246 247 1. I, A, iti nAmadvayam; 'yA' ilakhaNDaM ca 2. yaugikatvAt manasizayaH 3. puSpeSuH kusumabANaH, puSpacApaH, kusumadhanvA, puppAstraH, kusumAyudhaH, iti phalitam. 4. tena zaMkarAriH, zUrpakAri: 5 tena mInaketanaH, makaradhvajaH, jhaSadhvajaH, makaraketanaH. 6. tena paJcavANaH, viSameSuH 7. tena rativaraH, ratipatiH . 8. tena manoyoniH, cetobhavaH, zRGgArayoniH zRGgArajanmA, saMkalpayoniH, smRtibhUH, AtmayoniH, AtmabhUH . 9. tena madhumuhRt, caitrasakhaH 10. yaugikatvAt upAramaNaH. 11. garula:. 12. jitpadaM mAraprabhRtinAnveti . 13 . sutapadaM mAyayApyanveti; yaugikatvAt zauddhodaniH 14. japadaM ditipadenApyanveti ; yaugikatvAt daiteyAH, dAnavAH, ityAdayaH. 15. antazabdaH pratyekaM rAddhAdibhyaH paro yojyaH. 16. tathA ca upAsakRddazA, antakRddazA, anuttaropapAtikadazA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2 devakANDa: / pratyAkhyAnaM vidyApravAdakalyANanAmadheye ca | prANAvAyaM ca kriyAvizAlamana lokabindusAramiti ! Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15 For Private and Personal Use Only 248 249 250 251 252 153 254 255 257 258 259 svAdhyAyaH zrutirAmnAyaJchando vedatrayI punaH / RgyajuH sAmavedAH syuratharvA tu taduddhRtiH // vedAntaH syAdupaniSadoGkArapraNavau samau / zikSA kalpo vyAkaraNaM chando jyotirniruktayaH // SaDaGgAni dharmazAstraM syAtsmRtirdharmasaMhitA / AnvIkSikI tarkavidyA mImAMsA tu vicAraNA / / sargazca pratisargazca vaMzo manvantarANi ca / vaMzAnuvaMzacaritaM purANaM paJcalakSaNam // SaDaGgA vedAzcatvAro mImAMsAnvIkSikI tathA / dharmazAstraM purANaM ca vidyA etAJcaturdaza || sUtraM sUcanadbhASyaM sUtroktArthaprapaJcakam / prastAvastu prakaraNaM niruktaM padabhaJjanam // avAntaraprakaraNavizrAme zIghrapATataH / AhnikamadhikaraNaM vekanyAyopapAdanam || uktAnuktaduruktArthacintAkAri tu vArtikam / TIkA nirantaravyAkhyA paJjikA padabhaJjikA || 256 nibandhavRttI anvarthe saMgrahastu samAhRtiH / pariziSTapaddhayAdInpadhAnena samunnayet // kArikA tu svalpavRttau bahorarthasya sUcanI / kailindikA sarvavidyA nighaNTurnAmasaMgrahaH // itihAsaH purAvRttaM prabahnikA prahelikA | janazrutiH kiMvadantI vArtetihyaM purAtanI || vArtA pravRttirvRttAnta udanto'dhAyo'bhidhA / gotrasaMjJAnAmadheyAkhyAddAbhikhyAzca nAma ca || 260 saMbodhanamAmantraNamAddAnaM vabhimantraNam / AkAraNaM havo hUtiH saMhUtirbahubhiH kRtA // 261 udAhAra upodghAta upanyAsazca vAGmukham / vyavahAro vivAdaH syAcchapathaH zapanaM zapaH || 262 uttaraM tu prativacaH praznaH pRcchAnuyojanam / kathaMkathikatA cAtha devaprazna upazrutiH // caTu cATu priyaprAyaM priyasatyaM tu sUnRtam / satyaM samyaksamIcInamRtaM tathyaM yathAtatham // yathAsthitaM ca sadbhUte'lIke tu vitathAnRte / atha kliSTaM saMkulaM ca parasparaparAhatam // sAntvaM sumadhuraM grAmyamazIlaM mliSTamasphuTam / luptavarNapadaM grastamavAcyaM syAdanakSaram || ambUkRtaM satkAraM nirastaM tvarayoditam / AmreDitaM dvitriruktamabaddhaM tu nirarthakam // pRSTamAMsAdanaM tadyatparokSe doSakIrtanam / mithyAbhiyogo'bhyAkhyAnaM saMgataM hRdayaMgamam || paruSaM niSThuraM rUkSaM vikruSTamatha ghoSaNA | uccairyuSTaM varNaneDA stavaH stotraM stutirbutiH // i zlAghA prazaMsArthavAdaH sA tu mithyA vikatthanam / janapravAdaH kaulInaM vigAnaM vacanIyatA || 270 syAdavarNa upakrozo vAdo niHparyapAtparaH / garhaNA dhikriyA nindA kutsAkSepo jugupsanam // 271 AkrozAbhIpaGgAkSepAH zApaH sa kSAraNA rate / viruddhazaMsanaM gAlirAzIrmaGgalazaMsanam // zlokaH kIrtiryazo'bhikhyA samAjJA ruzatI punaH / azubhA vAkzubhA kalyA carcarI carbhaTI same273 yaH saninda upAlambhastatra syAtparibhASaNam | ApRcchAlApaH saMbhASo'nulApaH syAnmuhurvacaH 274 anarthakaM tu pralApo vilApaH paridevanam / ullApaH kAkuvAganyonyoktiH saMlApasaMkathe // 275 vipralApo viruddhoktirapalApastu nihnavaH / supralApaH suvacanaM saMdezavAktu vAcikam || 276 AjJA ziSTirnirAGkibhyo dezo niyogazAsane / avavAdo'pyathAhUya preSaNaM pratizAsanam // 277 263 264 265 266 267 268 269 272 1. kaDindikA ca. 2. yaugikatvAt asatyam, satyetarat, ityAdi. 2. tena nirvAdaH, parivAdaH, apavAdaH. 4. gahapi. 5. jugupsApi 6. samAkhyA 7 rizatI. 8. kAtyA ca. 9. tena nirdeza:, AdezaH, nideza:. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / saMvitsaMdhAsthAbhyupAyaH saMpratyAbhyaH paraH zravaH / aGgIkAro'bhyupagamaH pratijJAgUzca saMgaraH // 278 gItanRttavAdyatrayaM nATyaM tauryatrikaM ca tat / saMgIta prekSaNArthe'smizAstrokte nATyadharmikA // 279 gItaM gAnaM geyaM gItirgAndharvamatha nartanam / naTanaM nRtyaM nRttaM ca lAsyaM nATyaM ca tANDavam // 280 maNDalena tu yannRtyaM strINAM hallIsakaM tu tat / pAnagoSThayAmuJcatAlaM raNe vIrajayantikA // 281 sthAnaM nATyasya raGgaH syAtpUrvaraGga upakramaH / aGgahAro'GgavikSepo vyaJjako'bhinayaH samau // 282 sa caturvidha AhAryo racito bhUSaNAdinA / vacasA vAciko'GgenAGgikaH satvena sAttvikaH // 283 syAnnATakaM prakaraNaM bhANaH prahasanaM DimaH / vyAyogaH samavAkAro vithya hAmRgA iti // 284 abhineyaprakArAH syurbhApAH paTasaMskRtAdikAH / bhAratI sAtvatI kaizikyArabhaTyau ca vRttyH||285 vAdyaM vAditramAtodyaM tUrya turaM smaradhvajaH / tataM vINAprabhRtikaM tAlaprabhRtikaM ghanam // 286 vaMzAdikaM tu zuSiramAnaddhaM murajAdikam / vINA punarghopavatI vipazcI kaNTakUNikA // 287 vallakI sAtha tatrIbhiH saptabhiH pagviAdinI / zivasya vINA nAlambI sarasvatyAstu kacchapI // 288 nAradasya tu mahatI gaNAnAM tu prabhAvatI / vizvAvasostu bRhatI tumbarostu kalAvatI // 289 cANDAlAnAM tu kaNDolavINA cANDAlikA ca sA / kAyaH kolambakastasyA upanAho nibandhanam // daNDaH punaH pravAlaH syAtkakubhastu prasevakaH / mUle vaMzazalAkA syAtkalikA kUNikApi ca // 291 kAlasya kriyayA mAnaM tAlaH sAmyaM punarlayaH / drutaM vilambitaM madhyamoghastattvaM dhanaM kramAta // 292 mRdaGgo murajaH somayAliGgayUrdhvaka iti tridhA / syAdyazaHpaTaho DhakkA bherI dundubhirAnakaH // 293 paTaho'tha zArikA syAtkoNo vINAdivAdanam / zRGgArahAsyakaruNAraudravIrabhayAnakAH // 294 bIbhatsAdbhuta zAntAzca rasA bhAvAH punamvidhA / sthAyisAttvikasaMcAriprabhedaiH syAdatiH punaH // 295 rAgo'nugago'nuratihA~sastu hasanaM hasaH / ghargharo hAsikA hAsyaM tatrAdRSTarade smitam // 296 vakroSTikAtha hasitaM kiMcidRSTaradAGkure / kiMcicchUte vihasitamaTTahAso mahIyasi // 297 atihAsastvanusyUte'pahAso'kAraNAtkRte / sotpAse lAchuritakaM hasanaM sphuradoSTake // 298 zokaH zukzocanaM khedaH krodho manyuH krudhA ruSA / krutkopaH pratigho geSo ruTa cotsAhaH pragalbhatA / / abhiyogodyamau prauDhirudyogaH kiyadetikA / adhyavasAya UrjA'tha vIrya so'tizayAnvitaH / / 300 bhayaM bhI tigata AzaGkA sAdhvasaM daraH / bhiyA ca tacAhibhayaM bhUpatInAM svapakSajam // 301 adRSTaM vahnitoyAdeISTaM svaparacakrajam / bhayaMkaraM pratibhayaM bhImaM bhISmaM bhayAnakam // 302 bhISaNaM bhairavaM ghoraM dAruNaM ca bhayAvaham / jugupsA tu vRNAtha syAdvismayazcitramadbhutam / / 303 codyAzcarye zamaH zAntiH zamathopazamAvapi / tRSNAkSayaH sthAyino'mI rasAnAM kAraNaM krmaat||304 stambho jADyaM vedo dharmanidAghau pulakaH punaH / romAJcaH kaNTako romavikAro romaharSaNam // 305 gemodgama uddhaSaNamullakasanamityapi / svarabhedastu kalatvaM svare kampastu vepathuH // 306 vaivarNya kAlikAthAzru bASpo netrAmbu rodanam / asamastu pralayastvaceSTatetyaSTa sAttvikAH // 307 dhRtiH saMtoSaH svAsthyaM syAdAdhyAnaM smaraNaM smRtiH / matirmanISA buddhi(dhiSaNAjJapticetanAH // 308 pratibhApatipatprajJAprekSAcidupalabdhayaH / saMvittiH zemuSI dRSTiH sA medhA dhAraNakSamA // 309 paNDA tattvAnugA mokSe jJAnaM vijJAnamanyataH / zuzrUSA zravaNaM caiva grahaNaM dhAraNaM tathA // 310 1. tena saMzravaH, pratizravaH, AzravaH. For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 matyekANDaH | 314 315 316 318 I * UhApohavijJAnaM tattvajJAnaM ca zrIguNAH / vrIDA lajjA mandAkSaM hIsrapA sApatrapAnyataH || 311 jADyaM maukhyai viSAdo'vasAdaH sAdo viSaNNatA / mado munmohasaMbhedo vyAdhistvAdhI rujAkaraH 312 nidrA pramIlA zayanaM saMvezasvApa saMlayAH / nandImukhI zvAsahetistandrA suptaM tu sAdhikA // 313 aagri turantaNTe AyallakAratI / hallekhotkalike cAthAvahitthAkAra gopanam // zaGkAniSTotprekSaNaM syAccApalaM vanavasthiti: / AlasyaM tandrA kausIyaM harSazcittaprasannatA || hlAdaH pramodaH pramado mutprItyAmodasaMmadAH | AnandAnandathU garvastvahaMkAro'vilaptatA || darSo'bhimAno mamatA mAnacittonnatiH smayaH / sA mitho'hamahamikA yA tu saMbhAvanAtmani || 317 darpAtsAhopuruSakA syAdahaM pUrvikA punaH / ahaM pUrvamahaM pUrvamityugratvaM tu caNDatA // prabodhastu vinidratvaM glAnistu baladInatA / dainyaM kArpaNyaM zramastu kamaH klezaH parizramaH // 1 319 prayAsAyAsa vyAyAmA unmAdacittaviplavaH / moho mauThyaM cintA dhyAnamamarSaH krodhasaMbhavaH // 320 guNa jigIpotsavAMtrAsastvAkasmikaM bhayam / apasmAraH syAdAvezo nirvedaH svAvamAnanam || 321 Avegastu tvaristUNiH saMvegaH saMbhramasvarA / vitarkaH syAdunnayanaM parAmarzo vimarzanam // adhyAhArastarka U~ho'sRgAnyaguNadUSaNam | mRtiH saMsthA mRtyukAlau paralokagamo'tyayaH // 323 paJcatvaM nidhanaM nAzo dIrghanidrA nimIlanam / diSTAnto'staM kAladharmo'vasAnaM sA tu sarvagA || 324 marako mAriyastriMzadamI syurvyabhicAriNaH / syuH kAraNAni kAryANi sahacArINi yAni ca || 325 ratyAdeH sthAyino loke tAni cennAvyakAvyayoH / vibhAvA anubhAvAca vyabhicAriNa eva ca // 326 vyaktaH sa tairvibhAvAdyaiH sthAyI bhAvo bhavedrasaH / pAtrANi nATye'dhikRtAstattadveSastu bhUmikA // 327 zailUSo bharataH sarvakezI bharataputrakaH / dhAtrIputro raGgAjAyAjIvI raGgAvatArakaH // 328 naTaH kRzAzrI zailAlI cAraNastu kuzIlavaH / bhrabhrUbhUparaH ku~so naTaH strIveSadhArakaH // 329. vezyAcAryaH pIThamardaH sUtradhArastu sUcakaH / nandI tu pATako nAnyAH pArzvasthaH pAripArzvikaH / / 330 vAsantikaH kelikilo vaihAsiko vidUSakaH / prahAsI prItidAya piGgaH pallavako viTaH || 231 pitA vAvuka Ayukta bhAvuka bhaginIpatau / bhAvo vidvAnyuvarAjaH kumAro bhartRdArakaH // 332 bAlA vAsUmarpi AryA devI bhaTTArako nRpaH / rASTrIyo nRpateH zyAlo duhitA bhartRdArikA / / 333 devI kRtAbhiSekAnyA bhaTTinI gaNikAjjukA / nIcAceTIsakhIhUtau haNDeha jehalAH kramAna abrahmaNyamavadhyoktau jyAyasI tu svasAttikA / bhartAryaputrI mAtAmbA bhadantAH saugatAdayaH // 235 pUjye tatrabhavAnatrabhavAMzca bhagavAnapi / pAdA bhaTTArako devaH prayojyAH pUjyanAmataH // 334 236 ityAcArya hemacandraviracitAyAmabhidhAnacintAmaNI nAmamAlAyAM devakANDo dvitIyaH // 2 // 17 martyaH paJcajano bhUmpRkpuruSaH puruSo naraH / manuSyo mAnuSo nA viTa manujo mAnavaH pumAna || 238 bAlaH pAkaH zizuDimbhaH potaH zAtraH stanaMdhayaH / pRthukAbhattAnazayAH kSIrakaNThaH kumArakaH // 328 zizuvaM zaizavaM bAlyaM vayasthastaruNAM yuvA / tAruNyaM yauvanaM vRddhaH pravayAH sthavi jarana // 339 jarI jIrNo yAtayAmo jIno'tha visramA jarA / vArdhakaM sthAviraM jyAyAnvarSIyAndazamItyapi / / 340 For Private and Personal Use Only 1. tandrI ityapi 2. utkaNTho'pi 3. UhApi 4. raGgAjIva:, jAyAjIva: 5. 'kusa zabdaH pratyeka di nAnveti 6. mAriyo'pi 7. yaugikatvAt stanapo'pi 8 yaugikatvAt kSIrapo'pi 9. yauvanikApi. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 18 abhidhAna saMgrahaH 6 abhidhAnacintAmaNiH / 349 343 344 346 647 348 349 350 354 vidvAnsudhIH kevivicakSaNalabdhavarNA jJaH prAptarUpakRtikRSTabhirUpadhIrAH | medhAvikovidavizArada sUridoSajJAH prAjJapaNDitamenISibudhaprabuddhAH || vyakto vipazcitsaMkhyAvAnsanpravINe tu zikSitaH / niSNAto nipuNo dakSaH karmahastamukhAH kRtAn // kuzalazcaturo'bhijJavijJavaijJAnikAH paTuH / cheko vidagdhe prauDhastu pragalbhaH pratibhAmukhaH || kuzAgrIyamatiH sUkSmadarzI tatkAladhIH punaH / pratyutpannamatirdUrAdyaH pazyedIrghadarzyasau // hRdayAluH sahRdayazcidrUpo'pyatha saMskRte / vyutpannaprahRtakSuNNA antarvANistu zAstravit // ariiii arrantaranii vAcoyuktipaTuH pravAk / samukhI vAvadUko'tha vado vaktA vadAvadaH 346. syAjjalpAkastu vAcAlo vAcATo bahugavAk / yo'nuttare durvAkade syAdadhAdharaH // hInavAdinyeDamUkAneDamUkau tvavAkzrutau / ravaNaH zabdanastulyo kuvAkucarau samau // lohossphuTavakosvAgasaumyasvaro'svaraH / veditA viduro vindurvandArustvabhivAdakaH || AzaMsurAzaMsitari ka~varastvatikutsitaH / nirAkariSNuH kSipnuH syAdvikAsI tu vikasvaraH // durmukhe mukharAtraddhamukhauM zalkaH priyaMvadaH / dAnazIlaH sa vadAnyoM vadanyo'pyatha vAlizaH // 351 mUDho mando yathAjAto vAlo mAtRmukho jaDaH / mUrkho'medho vivarNAjJau vaidheyo maatRshaasitH|| 352 devAnAMpriyajAlmau ca dIrghasUtrazcirakriyaH / mandaH kriyAsu kuNTaH syAtkriyAvAnkarmasUdyataH || 353 karmakSamo'laMkarmaNaH karmazUrastu karmaTaH / karmazIlaH kArma AyaH zUlikastIkSNakarmakRt // siMhasaMhananaH svaGgaH svatatrI niravagrahaH / yathAkAmI svarucizca svacchandaH svaipAkRtaH // yadRcchA svairitA svecchA nAthavAnninnagRhyakau / tatrAyattavazAdhInacchandavantaH paiMgalare || 356 lakSmIvAMlakSmaNaH zrIla ibhya ADhyo dhanIzvaraH / Rddhe vibhUti: saMpattilakSmIH zrIRddhisaMpadaH / / 357 daridro durvidho dumyo durgatI niHsvakIkaTau / akiMcano'dhipastrIzo netA parivRDho'dhiH || 358 patIndrakhAminAthAryAH prabhurbhava vibhuH / Iziteno nAyakazca niyojyaH paricArakaH // DiGgaraH kiMkaro bhRtyazceTo gopyaH parAcitaH / dAsaH preSyaH pariskando bhujiSyaparikarmiNau // 360 parAnnaH paripiNDAdaH parajAtaH paraidhitaH / bhRtake bhRtibhugvaitanikaH karmakaro'pi ca // sa nirbhUtiH karmakaro bhRtiH syAnniSkrayaH paNaH / karmaNyA vetanaM mUlyaM nirvezo bharaNaM vidhA || 362 bharmaNyA bharma bhRtyA ca bhogastu gaNikAbhUtiH / khalapUH syAdbahukaro bhAravAhastu bhArikaH || 363 vaivadhiko bhAre vivIdha / kAcaH zikyaM tadAlambo bhArayaSTihiGgikA // 364 cArabhaTo vIro vikrAntacAtha kAtaraH / daridrazcakita bhIto bhIrubhIrukabhIlukAH // 365 vihastavyAkula vyaye kAMdizIko bhayadrute / utpiJjalasamutpiJjapiJjalAbhRzamAkule // mahecche tRTIdArodAttodIrNamahAzayAH / mahAmanA mahAtmA ca kRpaNastu mitaMpacaH // kInAzastaddhana kSudrakadaryadRDhamuSTayaH / kiMpacAnAM dayAlustu kRpAluH karuNAparaH // sUrato'tha dayA zUkaH kAruNyaM karuNA ghRNA | kRpAnukampAnukrozo hiMsre zarArudhAtukau // 355 359 361 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 366 367 368 369 yaugikatvAt kRtakRtyaH kRtArthaH, kRtI ca. paravazaH, parAdhInaH paracchanda, paravAna. 7. 1. kavitApi 2. yaugikatvAt zrImAn, matimAn ityAdayaH. 3. tena kRtakarmA, kRtahastaH kRtamukha:: 4. kaTUra ityanye. 5. yathodgato'pi 6. tena paratantraH, parAyantaH, zrImAn ityapi Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 makANDaH / vyApAdanaM vizaraNaM pramayaH pramApaNaM nigranthanaM pramathanaM kadanaM nivarhaNam / nisUdanaM vizasanaM kSaNanaM parAsanaM projjAmanaM prazamanaM pratighAtanaM vadhaH // pravAsanodrAsanaghAtanirvAsanAni saMjJaptinizumbhahiMsAH / nirvANAmbhanisUdanAni niryAtanonmanthasamApanAni || apAsanaM varjana mArapiJjA niSkAraNAkAthavizAraNAni / 19 For Private and Personal Use Only 370 371 372 373 374 375 376 380 381 382 tu 384 syuH kartane kalpanavardhane ca ccheda vAtodyata AtatApI // mazIrSacchedikaH zIrSacchedyo yo badhamarhati / pramIta upasaMpannaH paretapretasaMsthitAH // nAma lekhyayazaH zeSo vyApanno'pagato mRtaH / parAsustadahe dAnaM tadarthamUrdhvadehikam // mRtasnAnamapasnAnaM nivApaH pitRtarpaNam / citicityAcitAstulyA Rjustu prAJjalo'JjasaH // dakSiNe saglodArau zaiTastu nikRto'nRjuH / krUre nRzaMsanistriMzapApA dhUrtastu vaJcakaH // vyaMsakaH kuhako dANDAjiniko mAyijAlikau / mAyA tu zaThatA zAThyaM kusRtirniSkRtizca sA // 377 kapaTaM kaitavaM dambhaH kUTaM chajhodhichalam / vyapadezo miSaM lakSaM nirbha vyAjo'tha kukkuTiH || 378 kuhanA dambhacaryA ca vacanaM tu pratAraNam / vyalIkamatisAdhanaM sAdhau sabhyAryasajjanAH // 379 artner purobhAgI karNejapastu durjanaH / pizunaH sUtrako nIco dvijihno matsarI khalaH // vyasanArtastuparaktazcaraMstu pratirodhakaH / dasyuH pITavaraH stenastaskara: pAripandhikaH // parimoSiparAskandyaikAgArikamalimlucAH / yaH pazyato haredarthaM sa cauraH pazyatoharaH // caurya caurikA svayaM lonaM tvataM dhanam / yadbhaviSyo devaparo'thAlasya: zItako'lasaH || 383 mandastundaparimRjo'nuSNo dakSastu pezalaH / paTUSNoSNakasUtthAnacaturAzcAtha tatparaH || AsaktaH pravaNaH-prahnaH prasitazca parAyaNaH / dAtodAraH sthUlalakSo dAnazauNDo bahuprade || dAnamutsarjanaM tyAgaH pradezanavisarjane / vihApitaM vitaraNa sparzanaM pratipAdanam // vizrANanaM nirvapaNamapavarjanamaMhatiH / arthavyayajJaH sukalo yAcakastu vanIpakaH // mArgaNo'rthI yAcanakastarkuko'bhArthanaiSaNA | ardanA praNayo yAcyA yAcanAdhyeSaNA saniH || 388 utpatiSNustUtpatitAlaMkariSNuzca maNDanaH / bhaviSNurbhavitA bhUSNuH samau vartiSNuvartanau | 389 visRtva visRmaraH prasArI ca visAriNI / lajjAzIlo'patrapiSNuH sahiSNuH kSamitA kSamI 390 titikSuH sahanaH kSantA titikSA sahanaM kSamA / IrSyAluH kuhanokSAntirIya krodhI tu roSaNaH || 391 amarSaNaH krodhenazca caNDastvatyantakopanaH / bubhukSitaH syAtkSudhito jighatsurazanAyitaH // 392 bubhukSAyamAnAyA jighatsA rocako ruciH / pipAsustRSitastRSNa tRSNA tarSo'palAsikA / / 393 pipAsA podanyA zrItiH pAne'tha zoSaNam | rasAdAnaM bhakSakastu ghasmarojhara AzitA || 394 bhaktamannaM kuramandho bhitsA dIdivirodanaH / azanaM jIvanakaM ca yAjo vAja: prasAdanam // 395 bhisTA rikA sarvarasAgryaM maNDamatra tu / dadhije mastu bhaktotthe niHsrAvAcAmamAsarAH || 396 zrANAvilepI taralA yavAgUruNikApi ca / sUpaH syAtprahitaM sUdo vyaJjanaM tu vRtAdikam || 397 tulyau tilAnne kramaratrimarAvatha piSTakaH / pUpo'pUpaH pRlikA tu polikApaulipUpikAH // 398 385 86 387 39 1. 'zeSa' zabdo nAmAdibhiH pratyekamanveti 2 aurdhvadehikamapi 3. NThaH 4 upadhApi 5. cauro'pi. 6. paTacoro'pi 7. stainyamapi 8 Antirityapi 9 kopano'pi 10, Aziro'pi 11. vilepyApi. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20 www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha: 6 abhidhAnacintAmaNiH / 399 400 pulApat syurabhyUpAbhyopapaulayaH / niSTAnaM tu temanaM syAtkarambho dadhisaktavaH // vratapUro vRtavaraH piSTapUra vArtikaH / camasI piSTavartiH syAdvaTakastvavasekimaH || bhraSTA yavAH punarbhAnA dhAnAcUrNa tu saktavaH / pRthukacipuTastulyau lAjAH syuH punarakSatAH // 401 godhUmacUrNe samitA yavakSode tu cikkasaH / guDa ikSurasaH kAthaH zarkarA tu sitopalA || sitA ca madhudhUlistu khaNDastadvikRtiH punaH / matsyaNDI phANitaM cApi rasAlAyAM tu mArjitA // 403 zikhariNyatha yuryuro raso dugdhaM tu somajam / goramaH kSIramUdhasyaM svanyaM puMsavanaM payaH // 402 404 405 406 1 407 408 409 411 412 413 yaM tadabhyAdi peyRpo'bhinavaM payaH / ubhe kSIrasya vikRtI kilATI kUrcikApi ca // pAyasaM paramAnnaM ca kSIreIkSIrajaM dadhi / gorasazca tadadhanaM drAmaM patramityapi // vRtaM haviSyamAjyaM ca havirAdhArasarpiSI / yogodohodbhavaM haiyaMgavInaM zarajaM punaH || visAraM sAraM navanItaM navoddhRtam / daNDAhate kAla seyagholAriSTAni gorasaH // rasAyanamathArthAmvRdazvicchetaM samodakam / takaM punaH pAdajalaM mathitaM vArivarjitam // sArviSkaM dAdhikaM sarvidadhibhyAM saMskRtaM kramAt / lavaNodakAbhyAmudakalAvaNikamudazciti // 410 auzritamadavitkaM lavaNe syAttu lAvaNam / paiTagekhye ukhAsiddhe prayastaM tu susaMskRtam // pake gaddhaM ca siddhaM ca bhRSTaM pakaM vinAmbunA / bhRSTAmiSaM bhaTitraM syAdbhUtirbharUTakaM ca tat || zulyaM gulAmAMsaM niSkAyo rasakaH samau / praNItamupasaMpannaM snigdhe masRNacikaNe || picchilaM tu virjiliM vijjalaM vijalaM ca tat / bhAvitaM tu vAsitaM syAttulye saMmRSTazodhite 414 kAkSikaM kAJjikaM dhAnyAmlAgnAle tuSodakam / kulmASAbhiSutAvantisomazuktAni kuJjalam ||415 cukaM zrAnnamunnAhaM rakSoghnaM kuNDagolakam / mahArasaM suvIrAmalaM sauvIraM mrakSaNaM punaH || 416 tailaM sneho'bhyaJjanaM ca pavAra upaskaraH / syAttintiDIkaM tu cukaM vRkSAmlaM cAmlavetase // 417 haridrA kAnI pItA nizAkhyA varavarNinI / kSavaH kSutAbhijanano rAjikA rAjasarSapaH // 418 AsurI kRSNikA cAmau kustumburu tu dhAnyakam / dhanyA dhanyAkaM dhAnyAkaM marIcaM kRSNamUSaNam 419 kolakaM vellajaM dhArmapattanaM yavanapriyam / zuNThI mahauSadhI vizvA nAgaraM vizvabheSajam // aat fruit kRSNakulyA mAgadhI kaNA / tanmUlaM granthikaM sarvagranthikaM caTakAziraH || 421 trikaTu vyUpaNaM vyoSamajAjI jIrakaH kaNA / sahasravedhi vAhlIkaM jatukaM hiGgu rAmaTam // 422 nyAdaH svadanaM vAdanamazanaM nivaso valbhanamabhyavahAraH / jagdhirjakSaNabhakSaNalehAH pratyavasAnaM dhamirAhAraH // 420 1. majitApi. 6. AbhANo'pi Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 423 424 "mAnAvaSvANaviSvANA bhojanaM jemanAdane / carvaNaM cUrNanaM dantairjihvAsvAdastu lehanam // kalpavartaH prAtarAzaH sagdhistu sahabhojanam / grAso guDerakaH piNDo gaDola: kavako guDaH || 425 gaNDolaH kavalastRpte vAghrAta suhitAzitAH / tRmiH sauhityamAtrANamatha bhuktasamujjhite // 426 phelA piNDoliphailI ca svodarapUrake punaH / kubhirirAtmaMbharirudaraMbhariraSyatha // syAdadarako vijigIpAvivarjite / udarapizAcaH sarvAnnInaH sarvAnnabhakSakaH || AdyUnaH zAkulaH pizitAzyunmadiSNustunmAda saMyutaH / granustu gardhanastRSNaglipsulubdho'bhilASukaH // 429 427 428 2. pIyUpamityapi. 2. cikaNamapi. 4. vijipilamityapi. 5. jamanam javanaM ca. For Private and Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 martyakANDaH / lolapo lolabhI lobhastRSNA lipsA vazaH spRhA / kAGgrAzaMsAgardhavAJchAzecchehAtRmanorathAH // 430 kAmo'bhilApo'bhidhyA tu parasvehoddhataH punaH / avinIto vinItastu nibhRtaH prazrito'pi ca / / 431 vidhaye vinayasthaH myAdAzravo vacanesthitaH / vazyaH praNeyo dhRSTastu viyAto dhRNudhRSNajau // 432 vIkSApanno vilakSo'thATe zAlInazAradau / zubhaMyuH zubhasaMyuktaH myAdayurahaMkRtaH // 33 kAmakaH kamitA kamro'nukaH kAmayitAbhikaH / kAmanaH kamaro'bhIkaH paJcabhadrastu viplutaH // 434 vyamanI harpamANamtu pramanA dRSTamAnasaH / vikurvANo vicetAstu dairantaviparo manAH // 435 matte zauNDotkaTIvA utkamtamaka unmanAH / utkaNTi to'bhizaste tu vAcyakSAritadRSitAH / / 436 guNaiH pratIte bAhatalakSaNaH kRtalakSaNa: / nirlakSaNastu pANDurapRSTaH maMkamako'sthire / / 427 tRSNAMzIlastu tRSNIko vivazo'niSTaduSTadhIH / baddho nigaDito naddhaH kIlito yatritaH sitH||438 saMdAnitaH saMyatazca syAda dAnaM tu bandhanam / manohataH pratihataH pratibaddho hatazca saH // 439 pratikSipto'dhikSipo'vakRSTaniSkAsitau samau / Attagandhe'bhibhUto'padhvaste nyakRtadhikRtau / / 440 nikRtamtu viprakRto nyakArastu tiraskriyA / paribhAvo vipakAraH paeNrAparyabhito bhavaH // 145 atyAkAro nikArazca vipralabdhastu vazcitaH / svapnakzayAlunidrAlaghUNite pracalAyitaH // 442 nidrANaH zayitaH supto jAgarUkamtu jAgarI / jAgaryA myAjjAgaraNaM jAgarA jAgaro'pi ca // 443 viSvagaJcati viSvadyadevadyaGdevamabhani | mahAzcati tu sadhyaG syAttiryaG punastiro'vati // 444 maMzayAluH saMzayitA gRhayAlubrahItari / patayAlaH pAtukaH syAtsamau rociSNurocanau / / 445 dakSiNAIstu dakSiNyo dakSiNIyo'ya daNDitaH / dApitaH sAdhito'ya'stu pratIkSyaH pUjito'rhitaH446 namasyito namamitApacitAvaJcito'rcitaH / pUjAhaNAsaparyA; upahAravalI samau // 447 vivo vihala: sthala: pIvA pInazca pIvaraH / cakSuSyaH subhago dveSyo'kSigato'thAMsalo balI // 448 nirdigdho mAMsalacopacino'tha durbalaH kRzaH / AmaH kSINastanuzchAtastalinAmAMsapelavAH // 449 piNDilo bRhatkukSistunditundikatundilAH / udaryudaglei vigvadhiratruvinA anAsike // 450 natanAmike'vanATo'vaTITo'vabhraTo'pi ca / kharaNAstu kharaNaso naHkSudraH kSudranAsikaH // 451 buraNAH syAtabugNasa unnasastUpranAmikaH / paGguH zroNaH khalatistu khalvATa aindraluptikaH // 452 zipiviSTo babhrugdha kANaH kanana ekaTaka / pRzniglpatanau kuThaje gaDulaH kukare kuNiH // 453 nivarsaH baTanaH kharvaH kharvazAkhazca vAmanaH / akarNa eDo badhiro duzcarmA tu dvinagnakaH // 454 vaNDazca zipiviSTazca khoDakhoge tu khanake / vikalAGgastu pogaNDa Urdhvaz2urUrdhvajAnukaH // 455 avajJazcApyaca prajuprajJau virala jAnuke / saMjusaMjJau yutajAnau balino valibhaH samau // 456 udagradandanturaH syAtpalamvANDastu muSkaraH / andho gatAkSa utpazya unmugvo'dhomukhambavAG // 457 muNDastu muNDitaH kezI kezavaH keziko'pi ca / valiraH kekaro vRddhanAbhau tuNDilatuNDibhau 458 AmayAvyapaTurAno glAstavikRta AturaH / vyAdhito'bhyamito'bhyAnto dadrurogI tu daguNaH / / 459 pAmanaH kaccharastulyau sAtisAro'tisArakI / vAtakI vAtarogI syAcchemala: zreSmaNaH kaphI 460 2. ho'pi. 2. manogavI ca. 3. kamano'pi. 4. tena durbhanAH, antarmanA:. vimanAH. 5. AkSArito'pi. 6. aniSTA duSTA ca vIryamya. 7. tena parAbhavaH, paribhavaH, abhibhavaH. 8. jAgAMreto'pi. 9. sAMzayiko'pi. 50. apacAthitA -pi. 11. gyalato'pi. 12. nyujo'pi. 13. rogito'pi. 14. 'pAbharaH' ityeke. For Private and Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAcintAmaNiH / klinna netre cillacullI pillo'thArzoyugarzasaH / mUrchite mUrtamUrchAlau sidhmalastu kilAsini / / 465 pittaM mAyuH kaphaH zleSmA balAzaH snehabhUH khaTaH / rogo rujA rugAtako mAndyaM vyaadhirpaatthvm||462 Ama Amaya AkalyamupatApo gadaH samAH / kSayaH zoSo rAjayakSmA yakSmAtha kSukSutaM kSavaH / / 463 kAmastu kSavathaH pAmA gvasaH kavicikA / kaNDaH kaNDrayanaM kharjuH kaNDrayAtha kSataM trnnH||464 amarIma aNatuzca rUDhavaNapadaM kiNaH / zrIpadaM pAdavalmIkaH pAdasphoTo vipAdikA // 465 sphoTakaH piDako gaNDaH pRSTaprandhiH punargaDDuH / zvitraM syAtpANDuraM, kuSTaM kezanaM vindrluptkm||466 mithma kilAsaM tvakpuSpaM sidhmaM koTastu bhaiNDalam / galagaNDe gaNDamAlA rohiNI tu galAGkaraH467 hikkA hekA ca hallAsaH pratizyAyastu pInasaH / zothastu zvayathuH zophe durnAmAjhe gudAGkaraH / / 464 charde pracchardikA chardirvamathurvamanaM vamiH / gulme syAdudaragrandhirudAvarto gudagrahaH // gatirnADIvraNe vRddhiH kuruNDazcANDavardhane / aimarI syAnmUtrakRcche prameho bahumUtratA // 470 anAhastu nivandhaH syAdgRhaNI rukpravAhikA / vyAdhiprabhedA vidradhibhagaMdarajvarAdayaH // 471 doSajJastu bhiSagvaidya AyurvedI cikitmakaH / rogahAryagadaMkAro bheSajaM tantramauSadham // 472 bhaiSajyamagado jAyuzcikitsA rukpratikriyA / upacaryopacArau ca laGghanaM vapatarpaNam // jAliko viSabhiSaksvAsthyaM vArtamanAmayam / sahyArogye pallAghavArtakalyAstu nIruji // 474 kamayA vibhavAnvepI pArzvakaH saMdhijIvakaH / satkRtyAlaMkRtAM kanyAM yo dadAti sa kdH|| 475 capalazcikuge nIlI gagastu sthirasauhadaH / tato haridrArAgo'nyaH sAndrasnigdhastu meduraH // 476 gehenardI gehezaraH piNDIzUro'mtimAndhanI / svasthAnasthaH paradveSI goSTazvo'thApadi sthitaH // 477 Apanno'thApadvipattivipatsnigdhastu vatsalaH / upAdhyabhyAgAriko tu kuTumbavyApRte nari // 478 jaibAtRkastu dIrghAyustrAmadAyI tu zaGkaraH / abhipannaH zaraNArthI kAraNikaH parIkSakaH // 479 mamardhakastu barado vAtInAH maMghajIvinaH / sabhyAH sadasyAH pArSadyAH sabhAstArAH sabhAsadaH // 480 sAmAjikAH sabhA saMsatsamAjaH paripatmadaH / parSasamajyAgoSThayAsthA AsthAna samitighaMTA ||481 mAMvatsaro jyotiSiko mauhRtiko nimittavit / daivaz2agaNakAdezijJAnikArtAntikA api // 482 vipranikekSaNikau ca saiddhAntikastu tAntrikaH / lekhake'kSarapUrvAH syuzcaNajIvakacaJcavaH // 483 vArNiko lipikarazcAkSaranyAse lipiliviH / maSidhAnaM maSikUpI malinAmbu maSirmasiH // 484 kulikastu kulazreSThI sabhiko hAtakArakaH / kitavo dyUtakRddharto'kSadhUrtazcAkSadevini // 485 dugedaraM kaitavaM myAdayUtamakSavatI paNaH / pAzakaH pAsako'sazca devanastatpaNo glahaH // 486 aSTApadaH zAriphalaM zAra: zArizca gvelanI / pariNAyastu zArINAM nayanaM syAtsamantataH // 487 gmamAyaH prANigRtaM vyAlagrAhyAhi tuNDikaH / myAnmanojavasastAtatulyaH zAstA tu dezakaH // 488 sukRtI puNyavAnyanyo mitrayumitravatsalaH / zemaMkaro'riSTatAtiH zivatAtiH zivaMkaraH // 489 zraddhAlurAstikaH zrAddho nAstikatadviparyaye / vaigaGgiko vigagA) vItadambhastvakalkanaH // 490 praNAyyo'saMmatonveSTAnupadyatha mahaH kSamaH / zaktaH prabhUSNu tAttastvAviSTaH zithilaH zlathaH // 491 1. nAnta Avantazca. 2. viskoTApi. 3. maNDalakamapi. 4. AkSapaTaliko'pi. 5. pAriSadyA api. 6. mauhUrto'pi. 7. naimitta naimittikAvapi. 8. manoramAyAM tu 'caJcaH' ukAradvayavAn' ityuktama. 9. livikaro'pi. 10. mapI, masI. 11. zAriphalako'pi. For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 martyakANDaH / saMvAhako'GgamardaH syAnnaSTavIjastu niSkalaH / AsIna upaviSTaH syAdRrdhva UvaMdabhaH sthitaH // 492 adhvanIno'dhvago'dhvanyaH pAnthaH pathikadezikau / pravAsI tadgaNo hAriH pAtheyaM zambalaM same // 493 jaGghAlo'tijavo jaGghAkariko jAGghiko javI / javanastvarite vege rayo raMhastaraH syadaH // 494 javA vAjaH prasarazna mandagAmI tu mantharaH / kAmaMgAmyanugAmIno'tyantIno'tyantagAmini // 495 sahAyo'bhicagenAzca jIvigAmicaraplavAH / sevako'tha sevA bhaktiH paricaryA prasAdanA // 496 zuzrUSAgadhanopAstivarivasyAparISTayaH / upacAraH padAtistu pattiH padgaH padAtikaH // 497 pAdAtikaH pAdacArI padAjipadikAvapi / sara: puro'grato'grebhyaH purasto gamagAmigAH // 498 praSTo'thAvezikAgantu praNo'bhyAgato'tithiH / prApUrNike thAvezikamAtithyaM cAtirthayapi // 490. sUryoDhastu sa saMprApto yaH sUrye'staM gate tithiH / pAdArtha pAdyamardhArthamadhye vAryadha gauravam // 500 abhyutthAnaM vyathakastu syAnmarmaspRgaraMtudaH / grAmeyake tu grAmINagrAmyau loko janaH prajAH // 501 syAdAmupyAyaNo'muSyaputraH prakhyAtavAtakaH / kulyaH kulIno'bhijAta: kauleyakamahAkulau // 502 jAtyo gotraM tu saMtAno'nvavAyo'bhijanaH kulam / anvayo jananaM vaMzaH strI nArI vanitA vadhUH 503 vazA sImantinI vAmA varNinI mahilAbalA / yoSA yoSidvizeSAstu kAntA bhIrunitambinI 504 pramadA sundarI rAmA ramaNI lalanAGganA / svaguNenApamAnena manojJAdipadena ca // vizeSitAGgakarmA strI yathA taralalocanA / alasekSaNA mRgAkSI mattebhagamanApi ca // 506 vAmAkSI susmitAsyAH vaM mAnalIlAsmarAdayaH / lIlA vilAso vicchittirvicokaH kilakizcitam / / moTTAyitaM kuTTamitaM lalitaM vihRtaM tathA / vibhramazcetyalaMkAgaH strINAM svAbhAvikA daza // 508 prAgalbhyaudArthamAdhurya zobhAdhIratvakAntayaH / dIptizcAyanajA bhAvahAvahelAstrayo'GgajAH // 509. sA kopanA bhAminI syAcchekA mattA ca vANinI / kanyA kanI kumArI ca gaurI tu nagnikArajAH / / madhyamA tu dRSTagjAstaruNI yuvaitizcage / talunI dikarI varyA pativaga svayaMvarA // 511 suvAsinI bacaTI nyAcciriNTyatha sarmiNI / patnI sahacarI pANigRhItI gRhiNI gRhAH // 512 dArAH kSetraM vadharbhAryA janI jAyA parigrahaH / dvitIyoDhA kalatraM va puraMdhI tu kuTambinI // 513 prajAvatI bhrAtu yA sUnAH snapA janI vadhUH / bhrAtRvargamya yA jAyA yAtarastAH parasparam / / 514 vIrapatnI vIrabhAryA kulastrI kulavAlikA | preyasI dayitA kAntA prANezA vallabhA priyA // 515 hRdayezA prANasamA preSThA praNayaNI ca sA / preyasyAdyAH puMsi patyau bhartA sektA pativaraH // 516 vivoDhA gmaNo bhoktA rucyA varayitA thavaH / janyAstu tasya suhRdo vivAhaH pANipIDanam / / 21. pANigrahaNamudvAha upAdyAmayamAvapi / dArakarma pariNayo jAmAtA duhitaH patiH // upapatistu jAra: syAGgajaGgo gaNikApatiH / jampatI dampatI bhAryApatI jAyApatI samAH // 519 yautakaM yutayordayaM sudAyo haraNaM ca tat / kRtAbhiSekA mahiSI bhoginyA'nyA nRpastriyaH // 590 sairaMdhro yAnyavezmasthA svatantrA zilpajIvinI / asinayantaHpuraHpreSyA dRtIsaMcArike mame // 52 // 1. jAGgrAkaro'pi. 2. jIvyAdayo'nAH pare jJeyAH. 3. anugo'pi. 4. paryaMSaNApi. 5. puraAdibhyaH paraH saro jJeyaH 6. 'purama' ityamgAtpare gagADha yo bodhyA: 5, Atithyamapi. 8. abhijJo'pi. 1. mahelApi. 10. yopitApi. 11. 'yavatI' ityapi. 12. 'cariNTI ityapi. 13. vaghaTItyapi. 14. premavatyapi. 15. upAta page yAsa-yapazabdo. For Private and Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / prAjJI prajJA prajAnantyAM prAjJA tu prajJayAnvitA / syAdAbhIrI mahAzUdrI jAtiyogayoH same / / 522 puMyujyAcAryAcAryAnI mAtulAnI tu mAtulI / upAdhyAyAnyupAdhyAyI kSatriyyArthI ca zUdyapi / / 523 svata AcAryA zadrA ca kSatriyAkSatriyANyapi / upAdhyAyyupAdhyAyA syAdaryAryANyau punaH same // 524 didhiSUstu punarbhUDheirUDhAsyA didhipUH patiH / sa tu dvijo'gredidhiSuryasya syAtsaiva gehinI // 525 jyeSTe'nUDhe parivettAnujo dAraparigrahI / tasya jyeSTaH parivittirjAyA tu parivedinI / / 526 vRSasyantI kAmukI syAdicchAyuktA tu kAmukA / kRtasApatnikAdhyUDhAdhivinnAtha pativratA // 527 ekapatnI sucaritrA mAdhvI satyasatIvarI / puMzcalI carSaNI bandhakyavinItA ca pAMzulA // 528 vairiNI kulaTA yAti yA priyaM sAbhisArikA / vayasyAliH sakhI sadhrIcyazizvI tu zizu vinA 529 pativanI jIvatpativizvastA vidhavA same / nirvIrA niSpatisutA jIvattokA tu jiivsuuH|| 530 nazyatprasUtikA nanduH sazmazrurvaramAlinI / kAtyAyinI tvardhavRddhA kASAyavasanAdhavA / / 531 zravaNA bhikSukI muNDA poTA tu strInRlakSaNA / sAdhAraNastrI gaNikA vezyA paNyapaNAGganA // 532 bhujiSyA laJjikA rUpAjIvA vAravadhaH punaH / sA vAramukhyAtha cundI kuTTanI zaMbhalI samAH // 533 poTA voTA ca ceTI ca dAsI ca kuTahArikA / nagnA tu koTavI vRddhA paliyA rajasvalA // 234 puSpavatyadhirAtreyI strIdharmiNI malinyavI / udakyA RtumatI ca puSpahInA tu niSkalA // 535 rAkA tu sarajAH kanyA strIdharmaH puSpamArtavam / rajastakAlastu RtuH surataM mohanaM gatam // 536 saMvezanaM saMprayoga: saMbhogazca rahA ratiH / grAmyadharmo nidhuvanaM kAmakeli: paMzukriyA // 537 vyavAyo maithunaM strIpuMsodraM mithunaM ca tat / antarvanI gurbiNI syAdgarbhavatyudariSyapi // 538 ApannasattvA gurvI ca zraddhAluohadAnvitA | vijAnA ca prajAtA ca jAtApalyA prasRtikA // 539 garbhastu garabho bhrUNA dohadalakSaNaM ca maH / garbhAzayo jagalve kalalolve punaH same // 540 dohadaM dohanaM zraddhA lAlasA mRtimAsitu / vaijanano vija nanaM prasavA nandanaH punH|| 541 udvaho'GgAtmajaH manutanayo dArakaH sutaH / putre duhitari strIle tokApatya prasUtayaH // 542 nukprajAbhayodhAtrIyo bhrAtRvyo bhrAturAtmaje / svasrIyo bhAgineyazca jAmeyaH kutapazca sH|| 543 natA pautra: putraputrA dauhitro duhituH sutaH / pratinatA prapautraH syAttatputrastu paramparaH // 544 paitRSvaseyaH syAtpaitRSvasrIyazca pitRvasuH / mAtRSvamrIyasturamAtRSvasurmAtRvasaMyavata // vimAtRjo vaimAtreyo dvaimAtuge vimAtRjaH / satyAstu tanaye sAMmAturavanAdramAturaH / / saubhAgineyakAnInau subhagAkanyayAH sutau / paunarbhavapArastraiNeyau punarbhUparastriyoH // 547 dAsyA dAmagdAsayau nATegstu naTIsutaH / bandhulo bAndhakineyaH kaulaTero'satIsutaH // 548 sa tu kaulaTineyaH myAdyo bhikSukasatIsutaH / dvAvayeto kaulaTeyo kSetrajo devarAdijaH // 549 svajAte caurasArasyau mRta bhartari jArajaH / golako'thAmRte kuNDe bhrAtA tu syAtsahodaraH / / 550 samAnodaryamAdayamagarbhasahajA api / sodarazca sa tu jyeSThaH syAtpitryaH puurvjo'grjH|| 551 jaghanyaje yaviSThaH syAtkaniSTo'varajo'nujaH / sa yavIyAnkanIyAMzca pitRvyazyAlamAtulAH // 552 pituH palyAca mAtuzca dhAno devadevage / devA cAbaraje patyurjAmistu bhaginI gvasA // 553 1. avIrApi. 2. aGganAzabdasya papyenApyanvayaH, 3. nanikApi. 4. kusumamapi. 5. pazudharmo pi. 6.jayAbdasyAGgenApyanvayaH, 7, nATayo-pi. 8. agrimo'pi, For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3 makANDaH / 25 557 558 nanAndA tu vasA patyurnanandA nandinItyapi / patnyAstu bhaginI jyeSThA jyeSThazvazrUH kulIcasA 554 kaniSTA zyAlikA hAlI yatraNIkelikuJcikA / kelirdravaH parIhAsa: krIDA lIlA ca narma ca 555 devanaM kUrdanaM khelA lalanaM varkaro'pi ca / vaptA ca janakastAto bIjI janayitA pitA // 556 pitAmahastasya pitA tatpitA prapitAmahaH / mAturmAtAmahAdyevaM mAtAmbA jananI prasUH // savitrI janayitrI ca kRmilA tu bahuprasUH / dhAtrI tu syAdupamAtA vIramAtA tu vIrasUH // zvazrUrmAtA patipatnyoH zvazurastu tayoH pitA / pitarastu piturvazyA mAturmAtAmahA kule | 559 pitarau mAtApitarau mAtarapitarau pitA ca mAtA ca / zvazrUzvazurau vazurau putrau putrazca duhitA ca560 bhrAtA ca bhaginI cApi bhrAtarAvatha bAndhavaH / kho jJAtiH svajano bandhuH sagotrazca nijaH punaH / / 561 AtmIyaH svaH svakIyazca sapiNDAstu sanAbhayaH / tRtIyAprakRtiH paNDaH SaNDhaH klIbo napuMsakam 562 indriyAyatanamaGgavigrahau kSetragAtratanubhUvanAstanUH / mUrtimatkaraNakAya mUrtayo verasaMhananadehasaMcarAH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 569 ghano bandhaH puraM piNDo vapuH pudgalavarmmaNI / kalevaraM zarIre'sminnajIve kuNapaM zavaH || mRtakaM ruNDakavandhau vapazIrSe kriyAyuji / vayAMsi tu dazAH prAyAH sAmudraM dehalakSaNam // ekadeze pratIkAGgAvayavApacanA api / uttamAGgaM ziro mUrdhnA maulirmastakamuNDake || varAGgaM RgNatrANaM zIrSaM mastikamityapi / tajjAH kezAstIrthavAkArzvikurAH kuntalAH kacAH || 567 vAlAH syustatparAH pAzo racanA bhAra uccayaH / hastaH pakSaH kalApaJca kezabhUyastvavAcakAH // 568 alakastu karkarAlaH khaMkharacUrNakuntalaH / sa tu bhAle bhramarakaH kurulo bhramarAlakaH // dhamillaH saMyatAH kezAH kezaveze kavaryathA / veNiH praveNiH zIrSaNyazirasyau vizade kace // 570 kezeSu vartma sImantaH palitaM pANDuraH kacaH / cUDA kezI kezapAzI zikhA zikhaNDikA samAH 571 sAvalAnAM kAkapakSaH zikhaNDakazikhANDakau / tuNDamAsyaM mukhaM vakraM lapanaM vadanAnane / / 572 bhAle godhyalikAlIkalalATAni zrutau zravaH / zabdAdhiSThAnapailUSamahAnAdadhvanigrahAH // 573 karNaH zrotraM zravaNaM ca veSTanaM karNazaSkulI / pAlistu karNalatikAzaGkho bhAlazravo'ntare || 574 cakSurakSIkSaNaM netraM nayanaM dRSTirambakam / locainaM darzanaM dRkca tattAMga tu kanInikA // 575 vAmaM tu nayanaM saumyaM bhAnavIyaM tu dakSiNam / asaumye'kSaNyanakSi syAdIkSaNaM tu nizAmanam / / 576 nibhAlanaM nizamanaM nidhyAnamavalokanam / darzanaM dyotanaM nirvarNanaM cAthArdhavIkSaNam // apAGgadarzanaM kAkSaH kaTAkSo'kSivikUNitam / syAdunmIlanamunmeSo nimeSastu nimIlanam // 578 akSNorvAhyAntAvapAGgau bhrUru paddhatiH / sakopavikAre syAdvaidhubhrUbhRparA kuTiH // kUrca kUpa bhruvormadhye pakSma syAnnetraromaNi / gandhajJA nAsikA nAsA ghrANaM ghoNA vikUNikA // 580 nakaM narkuTakaM ziGkhinyoSTo'dharo radacchadaH / dantavastraM ca tatprAntau sRkaNI asikaM vadhaH // 581 asikAstu cibukaM syAdgalaH kaNaH paraH / gallAtparaH kapolaca paro gaNDaH kapolataH // 582 tato hanuH zmazru kUrcamAsyaloma ca mAsurI / dA~DhikA daMSTrikA dADhA daMSTrA jambho dvijA radAH 583 radanA dazanA dantA dezakhAdanamallakAH / rAjadantI tu madhyasthAparizreNikau kacit // 584 rasajJA rasanA jihvA lolA tAlu tu kAkudam / sudhAsravA ghaNTikAcalamvikA galazuNDikA / / 585 577 579 563 564 565 566 1. paNDurapi. 2. cihurA:. 3. zabdagrahopa. 4. vilocanamapi. 5. tArakApi. 6. tena 'bhrakuTi:' ityAdayaH. 7. drAdikApi For Private and Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / kaMdhaga dhamanirjIvA zirodhizca zirodharA / sA trirekhA kamyugrIvAvaTurvATA kRkATikA // 586 kRkastu kaMdhagamadhyaM kRkapAcI tu vItanau / grIvAdhamanyau prAgnIle pazcAnmanye kalambike // 587 galo nigaraNaH kaNThaH kAkalakastu tanmaNiH / aMso bhujaziraH skandho jatru saMdhiruroM'sagaH // 588 bhujo bAhuH praveSTo dorbAhAtha bhujakoTaraH / dormUlaM khaNDikaH kakSA pArzva syAdetayoradhaH // 589 kaphoNistu bhujAmadhyaM kaphaNi: kUparazca saH / adhastasyA maNibandhAtprakoSTaH syAtkalAcikA / / 590 pragaNDaH kUparAsAntaH paJcazAkhaH zayaHzamaH / hastaH pANiH karasyAdau maNibandho maNizca saH // 59? karabho'smAdAkaniSTaM karazAkhAGgulI same / aGgurizcAGgulo'GguSTastarjanI tu pradezinI // 592 jyeSTA tu madhyamA madhyA sAvitrI syAdanAmikA / kanInikA tu kaniSThAvahasto hastapRSTataH / / 593 kAmAzo mahArAja: karajo nakharo nakhaH / karazUkobhujAkaNTaH punarbhavapunarnavau // 594 pradezinyAdibhiH sArdhamaGguSThaM vitate sati / prAdezatAlagokarNavitastayo yathAkramam // 595 prasAritAGgulau pANau capeTaH pratalastalaH / prahastastAlikastAlaH siMhatAlastu tau yutau // 596 saMpiNDitAGguliH pANirmuSTirmusturmucuTyapi / saMgrAhazvArdhamuSTiH syAtkhaTakaH kunjitaH punaH // 597 pANiH prasRtaH prasUtistau yutAva ali: punaH / prasRte tu jalAdhAre gaNDUSazzulukazcaluH // 598 hastaH prAmANiko madhyemadhyamAGgulikRrparam / baddhamuSTirasau rnirrninissknissttikH|| 599 vyAmavyAyAmanyagrodhAstiryagbAha prasAritau / UrvIkRtabhujApANinaramAnaM tu pauruSam // 600 dannadvayasamAtrAstu jAnvAdestattadunmite / rIDhakaH pRSTavaMzaH syAtpRSThaM tu caramaM tanoH / / 601 pUrvabhAga upastho'GkaH kroDa utsaGga ityapi / koDoro hRdayasthAnaM vakSo vatso bhujAntaram // 602 stanAntaraM hRvRdayaM stanau kucau payodharau / urojau ca cUcakaM tu stnaantshikhaamukhaaH|| 603 tundaM tundigarbhakukSI picaNDo jaThagedare / kAlakhaNDaM kAlakhajhaM kAleyaM kAlakaM yakRt // 604 dakSiNe tilakaM kloma vAme tu raktaphenajaH / puSpasa: sthAdatha plIhA gulmo'traM tu purItati // 605 romAvalI romalatA nAbhiH syAttundakRpikA / nAbheratho mRtrapuTaM vastimUtrAzayo'pi ca // 606 madhyo'valagnaM vilagnaM madhyamo'tha kaTaH kaTiH / zroNiH kalatraM kaTIraMkAJcIpadaM kakudmatI // 607 nitambArohI svIkaTyAH pazcAjjadhanamazrataH / trikaM vaMzAdhastatpArzvakapako tu kukundare // 608 patau sphijau kaTiprothau varAGgaM tu cyutiyuli: / bhago'patyapatho yoniH smaganmandirakRpike // 609 strIcihnamatha puMzcihna mehanaM zepazepasI / ziznaM mer3haH kAmalatA liGgaM ca dvayamapyadaH // 610 guhyaprajananopasthA guhyamadhyaM gulo maNiH / sIvanI tadadhaHsUtraM syA~daNDaM pelamaNDakaH // 611 muSko'NDakoSo vRSaNo'pAnaM pAyurmudaM cyutiH / adhomarma zakRhAraM tribalIkavulI api // 612 viTapaM tu mahAvIjyamantarA muSkavaGgaNama / UrusaMdhirvaNaH syAtsakbhyUrustasya parva tu // 613 jAnunalakIlo'STIvAnpazcAdbhAgo'sya mandiraH / kapolI khagrimo jaGghA prasUtA nalakinyapi // 614 pratijaGghA tvagrajaGghA piNDikA tu picaNDikA / gulphastu caraNagranthiqTiko vuNTako ghuTaH // 615 caraNaH kramaNaH pAdaH padaMhizcalanaH kramaH / pAdamUlaM gohiraM syAtpANistu ghuTayoradhaH // 616 pAdAgraM prapadaM sipa tvaGguSTAGgulimadhyataH / kUca kSiprasyopayahiskandhaH kRrcaziraH same // 617 ___1. kurparo'pi. 2. saMhatAla ityapi. 3. caluko'pi. 4. yaugikatvAdurasijavakSojAdayaH. 5. stanazabdasya vR. ntAdibhiranvayaH. 6. tena smaramandiraM, smarakApakA. 7. ANDo'pi. 8. pelako'pi. 9, abhirapi. For Private and Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org : 3 maryakANDaH / 623 624 629 630 talahRdayaM tu talaM madhye pAdatalasya tat / tilakaH kAlakaH pilluDulastilakAlakaH // rasAsRGmAMsamedo'sthimajjazukrANi dhAtavaH / saptaiva daza vaikeSAM gematvaksnAyubhiH saha // rasa AhAratejo'gnisaMbhavaH par3asAsavaH / Atreyo'sRkaro dhAtumUlamahAparaH // raktaM rudhiramAgneyaM visraM tejobhavaM rasAt / zoNitaM lohitamasukvAsiSThaM prANadAsure || kSatajaM mAMsakAryatraM mAMsaM palalajAGgale / rektAttejobhave kavyaM kAzyapaM tarasAmiSe // medaskRpizitaM kI palaM pezyastu tallatAH / bukkA hRddhRdayaM vRkkA surasaM ca tadagrimam // zuSkaM vallUramuttataM pUyaSye punaH same / medo'sthikRpA mAMsAttejoje gautamaM vasA // godaM tu mastakasneho mastiSko mastuluGgakaH / asthi kulyaM bhAradvAjaM medastejazca majjakRt / / 625 mAMsapittaM vadayitaM karkaro dehadhArakam / medojaM kIkasaM sAraM karoTiH ziraso'sthani // 626 kapAlakarau tulyau pRSTasyAsthi kaizerukA / zAkhAmthani syAnnalakaM pArzvAsthi vaGgike // 627 zarIrAsthi karaGgaH syAtkaGkAlasthipaJjaraH / majjA tu kauzikaH zukrakaro'sthaH snehasaMbhavau ||628 zukraM reto balaM vIrya vIjaM majjasamudbhavam / AnandaprabhavaM puMstvamindriyaM kiTTavarjitam // pauruSaM pradhAnadhAturloma roma tanUruham / vakchavizchAdanI kRttiJcarmAjinamasRgdharA // vanasA tu nasAsnAyunayo dhamanayaH zirAH / kaNDarA tu mahAsnAyurmalaM ki tadakSiNam || 631 dUSIkA dUSikA jaihUM kulukaM pipikA punaH / dantyaM kArNe tu piJjUSaH ziGkhANo prANasaMbhavam / / 632 sRNIkA syandinI lAlAsyAsavaH kaphakUrcikA / mUtraM bastimalaM mehaH prasrAvo nRjalaM sravaH || 633 puSpikA tu liGgamaviDiSTAvaskaraH zakRt / gUthaM purISaM zamaloccArau varcaskavarcasI // veSo nepathyamAkalpaH parikarmAGgasaMskriyA / udvartanamutsAdanamaGgarAgo vilepanam || carcikyaM samAlabhanaM carcA syAnmaNDanaM punaH / prasAdhanaM pratikarma mASTiH syAnmArjanA mRjA // 636 vAsayogastu cUrNa sthApiSTrAtaH padavAsakaH / gandhamAlyAdinA yastu saMskAraH so'dhivAsanam || 637 nirveza upabhogaH syAtsnAnaM savanabhAvaH / karpUrAguruka kolakastUrIcandanadravaiH // syAdyakSakardamo mizrairvartirgAtrAnulepanI / candanAgurukastUrIkuGkumaistu catuHsamam / / aru rAjA lohaM kRmijavaMzike / anAryajaM joGgikaM ca maGgalyAmalligandhi yat // kAlAguruH kAlatuNDaH zrIkhaNDo gehaNadrumaH / gandhasAro malayajazcandane haricandane // tailaparNikagozIrSau patrAGgaM raktacandanam / kucandanaM tAmrasAraM raJjanaM tilaparNikA // jAtikozaM jAtiphalaM karpUro himavAlukA | ghanasAraH sitAbhrazca candro'tha mRganAbhijA // / 643 mRganAbhirmRgamadaH kastUrI gandhadhUlyapi / kazmIrajanma sRNaM varNa lohitacandanam // kuGkumaM zikhaM kAleyajAguDe / saMkocapizunaM raktaM dhIraM pItanadIpane | lavaGgaM devakusumaM zrIsaMjJamatha kolakam / kakolakaM kozaphalaM kolIyakaM tu jApakam // yakSa dhUpo bahurUpaH sAlaveSTo'gnivallabhaH / sarjamaNiH sarjaraso rAlaH sarvaraso'pi ca // 634 635 638 639 640 641 642 644 645 646 647 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 27 618 619 620 621 622 1. tena ghanadhAtu:, mUladhAtuH, mahAdhAtuH 2 tena rasateja:, rasabhavam. 3. tena raktatejaH, raktabhavam. 4. tena mAMsatejaH, mAMsatrama. 5. kazArukA. 6. tena asthisnehaH, asthisaMbhavaH 7 nADirapi 8 azuci ca. 9. AlAvo'pi 10. bAhlikamapi 11. saMkocaM pizunam iti nAmadvayamapi 12. kAlAnusAryamapi Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / dhapo vRkSAtkRtrimAja ruSkaH milhapiNDakau / pAyamastu vRkSadhUpaH zrIvAsa: mgldrvH|| 648 myAnAtsthAnAntaraM gacchandhUpo gandhapizAcikA / sthAsakantu hastabimbamalaMkArastu bhUSaNam // 649 pariSkArAbharaNe ca cUDAmaNiH ziromaNiH / nAyakastaralo hAgantarmaNimukuTaM punaH // 650 mauli: kirITakoTIgmuSNIpaM puSpadAma tu / mUni mAlyaM mAlA srakvagarbhakaH kezamadhyagam // 651 prabhraSTakaM zigvAlambi pugenyastaM laiMlAmakam / tiryagvakSasi vaikakSaM prAlambamRjulambi yat // 652 maMdarbho racanA gumpha: sandhanaM granthanaM samAH / tilake tamAlapatraciMtrapuNDravizeSakAH // 653 ApIDazevagettaMsAH vartamAH zirasaH saji / uttarau karNapUre'pi patralekhA tu pNtrtH|| 654 bhaGgivallIlatAGgulyaH patrapAzyA lalATikA / vAlapAzyA pAritathyAkarNikA karNabhUSaNam // 655 tADastu tADapatraM kuNTalaM karNaveSTakaH / utkSiptikA tu karNAndurvAlIkA karNapRSThagA // 656 praiveyakaM kaNTabhUSA lambamAnA lalambikA / prAlamvikA kRtA henoraHsUtrikA tu mauktikaiH // 657 hAge muktAtaHprAlambamrakalApAvalIlatA / devacchandaH zataM sASTaM vindracchandaHsahasrakam // 658 tadardhavijayacchando hArastvaSTottaraM zatam / ardhe razmikalApo'sya dvAdaza vardhamANavaH // 659 dviAdazArdhagucchaH myAtpaJca hAraphalaM latAH / ardhahArazcatuHSaSTirgucchamANavamandarAH // api gostanagopucchAvarSamaya yathottaram / iti hArAyaSTibhedAdekAvalyekayaSTikA // kaNTikApyatha nakSatramAlA tatsaMkhyamauktikaiH / keyUramaGgadaM vAhubhUSAtha karabhUSaNam // 662 kaTako valayaM pArihAryAvApau tu kaGkaNam / hastasUtraM pratisara UrmikA baGgulIyakam // 663 mAkSarAGgalimudrA sA kaTisUtraM tu mekhalA / kalApo razanA sA rasanaM kAJcI ca saptakI // 664 mA zRGkhalaM puMskaTIsthA kiMkiNI kSudraghaNTikA / nUpuraM tu tulAkoTiH pAdata: kaTakAGgade // 665 maJjIraM haMsakaM zijinyaMzukaM vastramambaram / sicayo vasanaM cIrAcchAdau sikcelavAsasI // 666 paTaH proto'zcalo'syAnto vartirvastizca taddazAH / patrorNa dhautakauzeyamuSNISo mUrdhaveSTanam // 667 natsyAdudgamanIyaM yadvaunayorvastrayoryugam / tvakphalakRmiromabhyaH saMbhavatvAccaturvidham // 668 saumakAsakauzeyarAvavAdivibhedataH / kSaumaM dukUlaM dugUlaM syAtkArpAsaM tu bAdaram // 669 kauzeyaM kRmikozotyaM gavaM mRgaromajama / kambalaH punarurNAyurAvikaurabhrarallakAH // navaM vAso'nAhataM syAttatrakaM niSpravANi ca / pracchAdanaM prAvaraNaM saMvyAnaM cottarIyakam // 671 vaikakSe prAvAgettarAsaGgo vRhatikApi ca / varAziH sthUlazATa: syAtparidhAnaM vadhoMzukam // 672 antarIyaM nivasanamupasaMvyAnamityapi / tadanthiruJcayo nIvIvarakhyorukAMzukam // 673 caNDAtakaM calanakaM calanI vitarastriyAH / colaH kakSulikA kUrpAsakoGgikA ca kaJcake // 674 zATI coTyatha nIzAro himavAtApahAMzuke / kacchA kacchATikA kakSA paridhAnAparAJcale // 675 kakSApaTastu kaupInaM samau naktakakarpaTau / nicolaH pracchadapaTo niculazcottaracchade // 676 utsaveSu suhRdbhiryadalAdAkRSya gRhyate / vastramAlyAdi tatpUrNapAtraM pUrNAnakaM ca tat // 677 tattu myAdAprapadInaM vyApnosyAprapadaM hi yat / cIvaraM bhikSusaMghATI jIrNavastraM paTaJcaram // 678 1. tena vRkSadhUpaH, kRtrimadhUpaH. 2. yAvano'pi. 3. cUDAratnaziroratne api. 4. lalAma nAntamadantaM ca. 5. citrakamapi. 6. uttaMsAvataMsI. 7. tenatpatrabhaGgiH, patravalliH, patrAGgaliH; evaM patravallarI-patramaJjarItyAdayo'pi. 8. muktAzabdAtparaM prAlambAdilatAntAH. 9. parihAryamapi. 10. kaGkaNItyeke. 11, pAdakaTakam, pAdAGgadam. For Private and Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 martyakANDaH / zANI goNI chidravastre jalArdA klinnavAsasi / paryastikAparikaraH paryazvAvasakthikA // 679. kuthe varNaparistomapraveNInavatAstarAH / apaTI kANDapaTaH syAtpratisIrA jaivanyapi // 680 tiraskariNyatholloco vitAnaM kadako'pi ca / candrodaye sthulaM dRSye keNikA paTakuTyapi // 681 guNalayanikAyAM syAtmaMstarasastarau samau / talpaM zayyA zayanIyaM zayanaM talinaM ca tat // 682 maJcamaJcakaparyaGkapalyaGkAH gvaTyA samAH / ucchIrSakamupAdAnavauMpAle patadgrahaH // 683 pratigrAhe mukurAtmadarzAdarzAstu darpaNe / syAdvetrAsanamAsandI viSTara: pITarmAsanam // 684 kamipubhojanAcchAdAvauziraMzayanAzane / lAkSA drumAmayo rAkSA raGgamAtA plNkssaa|| 185 jatu kSatannA kRmijA yAvAlaktau tu tadrasaH / aJjanaM kajjalaM dIpaH pradIpaH kajjaladhvajaH // 686 snehapriyo gRhamaNirdazAkarSo dazendhanaH / vyajanaM tAlavRntaM taddhavitraM mRgacarmaNA // 687 AlAvata tu vastrasya kaGkata: kezamArjanam / pramAdhanazvAtha bAlakrIDanake guDo giriH|| 688 giriyako giriguDaH samau kandukagenduko / rAjA rApRthivIzakramadhyalokezabhUbhRtaH // 689 mahIkSitpArthivo mUrdhAbhiSikto bhUprajAnRpaH / madhyamo maNDalAdhIzaH sa samrATa zAsti yo nRpAna 690 yaH marvamaNDalasyezo rAjasUyaM ca yo'jayata / cakravartI sArvabhaumaste tu dvAdaza bhArate // 691 ArSabhirbharatastatra magarastu sumitrabhUH / maghavA vaijayiradhAzvasenanRpanandanaH // manatkumAro'tha zAntiH kunthurage jinA api / subhUmastu kArtavIrya padmaH padmottarAtmajaH / / 693 hariSeNo harisuto jayo vijayanandanaH / brahmasUnurbrahmadattaH sarve'pIkSvAkuvaMzajAH // 694 prajApatyastripRSTho'tha dvipRSTo brahmasaMbhavaH / svayaMbhU rudratanayaH somabhUH puruSottamaH // zaivaH puruSasiMho'tha mahAzira:samudbhavaH / syAtpuruSapuNDarIko datto'gnisiMhanandanaH // 696 nArAyaNo dAzarathiH kRSNastu vasudevabhUH / vAsudevA amI kRSNA nava zuklA balAsvamI // 697 acalo vijayo bhadraH suprabhazca sudarzanaH / Anando nandanaH padmo rAmo viSNudviSastvamI // 698 azvagrIvastArakazca merako madhureva ca / nizumbhavalipralhAdalaGkezamagadhezvarAH // 699 jinaiH saha triSaSTiH syuH zalAkApuruSA amI / AdirAjaH pRthurvainyo mAMdhAtA yuvanAzvajaH // 700 dhundhumAraH kuvalAzvo harizcandrastrizaGkujaH / purUravA vaudha aila urvazIramaNazca sH|| 701 dauSyantirbharataH 'madamaH zakuntalAtmajaH / haihayastu kArtavIryo do:sahantrabhRdarjunaH // 702 kauzalyAnandano dAzarathI rAmo'sya tu priyA / vaidehI maithilI sItA jAnakI dharaNIsutA // 703 gamaputrau kuzalavAvekayottayA kuzIlavau / saumitrirlakSmaNo vAlI vAlirindrasutazca saH // 704 AdityasUnuH sugrIvo hanumAnvajrakaGkaTaH / mArutiH kesarisuta aanyjneyo'rjundhvjH|| 705 paulastyo gavaNo rakSo laDdezo dezakaMdharaH / rAvaNiH zakrajinmeghanAdo mandodarIsutaH // 706 ajAtazatruH zalyAridharmaputro yudhiSThiraH / kaGko'jamIDho bhImastu marutputro vRkodaraH // 707 1. palyako'pi. 2. yamanItyapi. 3. prastaro'pi. 4. tena upadhAnam, upabahaH. 5. pratigraho'pi. 6. patadgAho'pi. 7. giriko'pi. 8. girIyako'pi. 9. geNDuko'pi. 10. mUrdhAvasikto'pi. 11. 'pa'zabdasya 'bhU'prabhRtinAnvayaH; yaugikatvAt bhUpAlaH, lokapAlaH, narapAlaH, ityAdayaH. 12. sarvadamano'pi. 13. sugrIvAgrajo'pi. 14. hanUmAnapi. 15. 'Iza'zabdasya rakSasApyanvayaH; yaugikatvAt rAkSaseza:, laGkApatiH. 16. dazAsya-dazazirodazakaNThA api. For Private and Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH / 708 712 713 715 716 717 kirmIrakIcakabakahiDamvAnAM nisUdanaH | arjunaH phAlgunaH pArthaH savyasAcI dhanaMjayaH || rAdhAvedhI kirindrirjiSNuH zvetayo naraH / vRhannalo guDAkezaH subhadrezaH kapidhvajaH // 709 bIbhatsaH karNajittasya gANDIvaM gANDivaM dhanuH / pAJcAlI draupadI kRSNA sairaMdhrI nityayauvanA || 710 vedijA yAjJasenI ca karNazcampAdhipo'GgarAT / rAdhAsuto'rkatanayaH kAlapRSThaM tu taddhanuH // 711 zreNikastu bhaMbhAsAro hAlaH syAtsItavAhanaH / kumArapAla caulukyo rAjarSiH paramArhataH || mRta moktA dharmAtmA mArivyasanavArakaH / rAjavIjI rAjavaMzyo bIjavaMzyau tu vaMzaje || svAmyamAtyaH suhRtkozo rASTradurgabalAni ca / rAjyAGgAni prakRtayaH paurANAM zreNayo'pi ca / / 714 tantraM svarASTracintA syAdAvApastvaricintanam | parispandaH parikaraH parivAraH parigrahaH // paricchadaH paribarhastatropakaraNe api / rAjazayyA mahAzayyA bhadrAsanaM nRpAsanam // siMhAsanaM tu tadvaimaM chatramAtapavAraNam / cAmaraM bAlavyajanaM romagucchaH prakIrNakam || sthagI tAmbUlakaraGko bhRGgAraH kanakAlukA | bhadrakumbhaH pUrNakumbhaH pAdapIThaM padAsanam // amAtyaH sacivo matrI dhIsakhaH sAmavAyikaH / niyogI karmasaciva Ayukto vyApratazca saH / / 719 draSTA tu vyavahArANAM prADrivAko'kSadarzakaH / mahAmAtraH pradhAnAni purodhAstu purohitaH // 720 sauvastiko'tha dvArasthaH kSattA syAdvArapAlakaH / dauvArikaH pratIhAro vetrayutsArakadaNDinaH // 721 rakSivarge'nIkasthaH syAdadhyakSAdhikRtau samau / paurogavaH sUdAdhyakSaH sUdasvaudaniko guNaH // 722 bhaktakAra: sUpakAraH sUpArAlikavallavAH / bhaurikaH kanakAdhyakSo rupyAdhyakSastu naiSkikaH // 723 sthAnAdhyakSaH sthAnikaH syAcchulkAdhyakSastu zaulkikaH / zulkastu baTTAdideyaM dharmAdhyakSastu dhArmikaH 724 dharmAdhikaraNI cAtha haTTAdhyakSo'dhikarmikaH / caturaGgabalAdhyakSaH senAnIrdaNDanAyakaH || 725 sthAyuko'dhikRto grAme gopo grAmeSu bhUriSu / syAtAmantaHpurAdhyakSe'ntarvazikAvarodhikau // 726 zuddhAntaH syAdantaHpuramavarodho'varodhanam / sauvidallA kaJcukinaH sthApatyAH sauvidAzca te || 727 vodafor: at pratipakSaH paro ripuH / zAtravaH pratyavasthAtA pratyanIkobhiyAtyarI // 718 728 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dasyuH sapatno'sano vipakSa dveSI dviSanvairyahito jighAMsuH / durhRtreH pathakapanthinau dvityarthyamitrAvabhimAyarAtI // 729 731 732 vairaM virodha vidveSo vayasyaH savayAH suhRt / snigdhaH sahacaro mitraM sakhA sakhyaM tu sauhRdam // 730 sauhArda sAptapadInamaitrayajaryANi saMgatam / AnandanaM tvApracchanaM syAtsabhAjanamityapi // viSayAnantaro rAjA zatrurmitramataH param / udAsInaH parataraH pANigrAhastu pRSThataH // anuvRttistvanurodha heriko gUDhapUruSaH / praNidhiryathArha varNo'vasarpo mantraviJcaraH // vArtAyanaH spazazcAra Aptapratyayitau samau / satriNi syAdgRhapatirdUta saMdezahArakaH // 1 saMdhivigrahayAnAnyAsanadvaidhAzrayA api / SaDguNAH zaktayastisraH prabhutvotsAhamantrajAH // sAmadAnabhedadaNDA upAyAH sAma sAntvanam | upajApaH punarbhedo daNDaH syAtsAhasaM damaH || 736 733 734 735 1. 'nisUdana 'padasya kirmIreNApyanvayaH; yaugikatvAt kirmArArityAdayo'pi 2. bIbhatsurapi 3. yaugikatvAt karNArirityAdayo'pi. 4. yaugikatvAt rAdheya ityAdayo'pi 5. sAlavAhano'pi 6. parijano'pi. 7. 8Gkapatirapi 8. AntaHpuriko'pi. 9. tena paripanthaka; paripanthI. For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 makANDaH / 31 1 738 739 749 742 prAbhRtaM DhaukanaM lambotkocaH kauzalikAmiSe / upAJcAraH pradAnaM dA hAro grAhyAyane api || 737 mAyopekSendrajAlAni kSudrepAyA ime trayaH / mRgayAkSaH striyaH pAnaM vAkpAruSyArthadUSaNe // daNDapAruSyamityetaddheyaM vyasanasaptakam / pauruSaM vikramaH zaurya zauTIryaM ca parAkramaH // yatkoSadaNDajaM tejaH sa prabhAvaH pratApavat / bhiyA dharmArthakAmaizca parIkSA yA tu sopadhA // 740 tanmantrAdyaSaDakSINaM yattRtIyAdyagocaraH / rahasyAlocanaM matro rahanchannamupahvaram // viviktavijanaikAntaniHzalAkAni kevalam / guhye rahasyaM nyAyastu dezarUpaM samaJjasam // kalyAau nayo nyAyyaM tUcitaM yuktasAMprate / labhyaM prAptaM bhajamAnAbhinItopayikAni ca // 743 prakriyA tvadhikAro'tha maryAdA dhAraNA sthitiH / saMsthAparAdhastu manturvyalIkaM vipriyAgasI || 744 baliH karo bhAgadheyo dvipAdya dviguNo damaH / vAhinI pRtanA senA balaM sainyamanIkinI // 745 kaTakaM dhvajinI tatraM daNDo'nIkaM patAkinI / varUthinI camUcakraM skandhAvAro'sya tu sthiti: 746 zibiraM racanA tu syAdvayUho daNDAdiko yudhi / pratyAsAro vyUhapANiH sainyapRSThe pratigrahaH // 747 ekebhaikarathA tryazvA patti: paJcapadAtikA / senA senAmukhaM gulmo vAhinI pratAnA camUH // 748 anikinI ca patteH syAdibhyAdyaistriguNaiH kramAt / dazAni kinye'kSauhiNI sajjanaM tUparakSaNam // 749 vaijayantI punaH ketuH paiMtAkA ketanaM dhvajaH / asyoccUlAvacUlAkhyAvUrdhvAdhomukhakUrcakau // 750 jo vAjI rathaH pattiH senAGgaM syAccaturvidham | yuddhArthe cakravadyAne zatAGgaH syandano rathaH // 751 krIDArthaH puSparatho devArthastu marudrathaH / yogyo ratho vainayiko'dhvarathaH pariyAnikaH // 752 karNIrathaH pravahaNaM DayanaM rathagarbhakaH / anastu zakaTo'tha syAdgatrIkambalivAhyakam // atha kAmbalavAstrAdyAstaistaiH parivRte rathe / sa pANDukambalI yaH syAtsaMvItaH pANDukambalaiH // 764 sa tu dvaipo vaiyAghrazca yo vRto dvipicarmaNA / rathAGgaM rathapAdo'ri cakraM dhArA punaH pradhiH // 755 marakSAkI aNyANI nAbhistu piNDikA / yugaMdharaM kUvaraM syAdyugamIzAntabandhanam // 756 yugakIlakastu zamyA prAsaGgastu yugAntaram / anukarSo dArvadhaHsthaM dhurvI yAnamukhaM ca dhUH // 757 rathaguptistu varUtha rathAGgAni tvapaskarAH / zivikA yApyayAne'tha dolA preGkhAdikA bhavet || 758 vainItakaM parasparAvAhanaM zivikAdikam / yAnaM yugyaM patraM vAhyaM vahyaM vAhanadhoraNe // 759 niyantA prAjitA yantA sUtaH savyeSThasArathI / dakSiNasthapracetArau kSattA rathakuTumbikaH || rathArohiNi tu rathI rathike rathiro rathI / azvArohe tvazvavAraH sAdI ca turagI ca saH // hasyArohe sAdiyantRmahAmAtRniSAdinaH / AdhoraNA hastipakagajAjIvebhapAlakAH || yoddhArazca bhaTA yodhAH senArakSAstu sainikAH / senAyAM ye samavetAste sainyAH sainikA api ||763 ye sahasreNa yoddhAraste sAhasrAH sahasriNaH / chAyAkara chatradhAraH patAkI vaijayantikaH // 764 paridhisthaH paricara AmuktaH pratimuktavat / apinaddhaH pinaddho'tha saMnaddho vyUDhakaGkaTaH // 765 daMzito vairmitaH sajjaH saMnAho varma kaGkaTaH / jagaraH kavacaM dezastanutraM mAThyurachadaH // nicolakaH syAtkUrpAso vAravANazca kazukaH / sArasanaM tvadhikAGgahRdi dhAryaM sakaJjukaiH // 767 zirakhANe su zIrSa ziraskaM zIrSakaM ca tat / nAgodamudaratrANaM jaGgAtrANaM tu matkuNam || 768 753 760 761 762 766 1. tena upacAraH, upapradAnama, upadA, upahAraH, upagrAhyaH, upApanam. 2. ziviramityanye 3. paTAkApi. 4. kavacito'pi. 5. tanutrANamapi 6. adhiyAGgamityeke dhiyAGgamityanye, 7. kholamapi, For Private and Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 32 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH | 770 772 773 bAhuvA bAhulaM syAjjAlikA vaGgarakSaNI / jAlaprAyAyasI syAdAyudhIyaH zatrajIvini // 769 kANDaSTaSTAyudhikau ca tulyau prAsika kauntikau / pArazvadhikastu pArazvadhaH parazvadhAyudhaH || syunaistriMzika zAktIkayASTrIkArata ttadAyudhAH / tUNI dhenurbhRddhAnuSkaH syAtkANDIrastu kANDavAn ||771, kRtahastaH kRtapuGkhaH suprayuktazaro hi yaH / zIghravedhI laghuhasto'parAddheSustu lakSyataH // cyutepurdRvedhI tu durApAlyAyudhaM punaH / hetiH praharaNaM zastramastraM tacca caturvidham || muktaM dvidhA pANiyatramuktaM zaktizarAdikam | amuktaM zastrikAdi syAdyaSTyAdyaM tu dvayAtmakam || 774 dhanuzcApo'stramiSvAsaH kodaNDaM dhanva kArmukam / druNAsau lastako'syAntarayaM tvartiraTanyapi // 776 mAtra jIvA guNo ganyA zikSA vANAsanaM guNA / ziJjinI jyA ca godhA tu talaM jyAghAtavAraNam // 776 sthAnAnyAlIDhavaizAkhapratyAlIDhAni maNDalam / samapAdaM ca vedhyaM tu lakSyaM lakSaM zaravyakam // 777 vANe guafaraau khagagArdhapakSau kANDAzugapradarasAyakapatravAhAH / patrIvajihmagazilImukhakaGkapatraropAH kalambazaramArgaNacitrapuGkhAH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakSveDanaH sarvaloho nArAca eSaNazca saH / nirastaH prahite bANe viSAkte digdhaliptakau // bANamuktirvyavacchedo dIptirvegasya tIvratA | kSurapratalArdhendutIrAmukhyAstu tadbhidaH || pakSI vAjaH patraNA tanyAsaH puGkhastu kartarI / tUNo niSaGgastUNIra upAsaGgaH zarAzrayaH // zaradhiH kalApo'pyatha candrahAsaH karavAlanistriMzakRpANakhaGgAH / taravArikaukSeyaka maNDalAmA asiRRSTiriSTI tsarurasya muSTiH || prANaH sthAma taraH parAkramabaladyunnAni zauryaujasI zuSmaM zuSma ca zaktirUrjasahasI yuddhaM tu saMkhyaM kaliH | 782 783 784 786 787 pratyAkAraH parIvAraH kozaH khaGgapidhAnakam / aDDanaM phalakaM carma kheTakAvaraNasrAH || asya muSTistu saMgrAhaH kSurI churI kRpANikA / zarUyaserdhenuputryau ca patrapAlastu sAyatA // daNDo yaSTizca laguDaH syAdIlI karavAlikA / bhindipAle sRgaH kunte prAso'tha drughaNo vanaH 785 mudraH syAtkuThArastu parazuH pazuparzvadhau / parazvadhaH svadhitizca parighaH parighAtanaH // sarvalA tomare zalyaM zaGko zulevizIrSakam / zakti paTTizaduH sphoTacakrAdyAH zastrajAtayaH // khuralI tu zramo yogyAbhyAsastadbhUH khalUrikA | sarvAbhisAraH sarvocaH sarvasaMhananaM samAH || 788 lohAbhisAro dazamyAM vidhirnorAjanAtparaH / prasthAnaM gamanaM vrajyAbhiniryANaM prayANakam // yAtrAbhiSeNanaM tu syAtsenayAbhigamo ripau / syAtsuhadbalamAsAraH pracakraM calitaM balam // prasArastu prasaraNaM tRNakASTAdihetave / abhikramo raNe yAnamabhItasya ripUnprati // abhyamitrayo'bhyamitrIyo'bhyamitrINo'bhyari vrajan / syAdusvAnurasila urjarUyurjasvalau samau // 792 sAMgInoM raNe sAdhujetA jiSNuzca jitvaraH / jayyo yaH zakyate jetuM jeyo jetavyamAtrake // 793 vaitAlikA bodha karA adhikAH saukhasuptikAH / ghANTikAzcAkrikAH sUto bandI maGgalapAThakaH // 794 maga magadhaH saMzaptakA yuddhAnivartinaH / nagnaH stutitratastasya grantho bhogAvalI bhavet // 796 789 790 791 778 779 780 781 For Private and Personal Use Only 1. nipaGgItyapi. 2. yaugikatvAt dhanurdharaH, dhanvI, dhanuSmAnityAdayaH 3. dhanUrapi. 4. spharako'pi. 5. asidhenuH, asiputrI 6. taravAliketyanye 7, paligho'pi 8. saukhazAyanika-saukhasuptikA pi. 9. Urgapi. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 3 makANDaH / saMgrAmAhatrasaMprahArasamarA janyaM yudAyodhanaM 'sphoTa : kalaho mRdhaM praharaNaM saMyadraNo vigrahaH || indraM samAghAtasamAyAbhisaMpAta saMmarda samitpraghAtAH / AskandanAjipradhanAnyanIkamabhyAgamatrya pravidAraNaM ca // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 33 For Private and Personal Use Only 796 797 798 799 800 802 803 804 805 samudAyaH samudayo rATiH samitisaMgarau / abhyAmaIH saMparAyaH samIkaM sAMparAyikam // AkrandaH saMyugaJcAtha niyuddhaM tadbhujodbhavam / paTahADambarau tulyau tumulaM raNasaMkulam // nAsIraM tvaprayAnaM syAdavamardastu pIDanam / prapAtastvabhyavaskando dhATyabhyAsAdanaM ca saH // tadrAtrau sauptikaM vIrAzaMsanaM tvAjibhISmabhUH / niyuddhabhUrakSavATo moho mUrchA ca kazmalam // 801 vRtte bhAvini vA yuddhe pAnaM syAdvIrapANakam / palAyanamapayAnaM saMdAvadravavidravAH // apakramaH samutprebhyo drAvo'tha vijayo jayaH / parAjayo raNe bhaGgo Damare Dimbaviplava // vairaniryAtanaM vairazuddhirvairapratikriyA | balAkArastu prasabhaM haTho'tha skhalitaM chalam || parAparyabhito bhUto jito bhagnaH parAjitaH / palAyitastu naSTaH syAdRhItadiktirohitaH // jitAhavo jitakAzI praskannaH patitaH samau / cAraH kArA guptau vandyAM grahakaH prApato haH||806 cAturvarNyaM dvijakSatravaizyazUdrA nRNAM bhidaH / brahmacArI gRhI vAnaprastho bhikSuriti kramAt // 807 cAra AzramAstatra varNI syAdrahmacAriNi / jyeSThAzramIgRhamevI gRhasthaH snAtako gRhI // 808 vaikhAnaso vAnaprastho bhikSuH sAMnyAsiko yatiH / karmandI raktavasanaH parivrAjakatApasau // 809 pArAzarI pArikAGkSI maskarI pArirakSakaH / sthANDilaH sthaNDilazAyI yaH zete sthaNDile vratAt // 810 tapaHklezasaho dAntaH zAntaH zrAnto jitendriyaH / avadAnaM karma zuddhaM brAhmaNastu trayImukhaH // 811 bhUdevo vADavo vipro vyagrAbhyAM jAtijanmajAH / varNajyeSThaH sUtrakaNThaH SaTkarmA mukhasaMbhavaH // 812 vedagarbhaH zamIgarbhaH sAvitro maitra eva saH / vaTuH punarmANavako bhikSA sthAnAsamAtrakam // 813 upanayastUpanayo baTUkaraNamAnayaH / amIndhanaM tvagnikAryamagnInA cAgnikArikA || pAlAzo daNDa ASADhI vrate rAmbhastu vaiNavaH / vailvaH sArasvato raucyaH pailavastvauparodhikaH // 815 Avatthastu jitanemiraudumbara ulUkhalaH / jaTA saTA vRSI pIThaM kuNDikA tu kamaNDaluH // 816 zrotriyachAndaso yaSTAnvAdeSTA syAnmakhe vratI / yAjako yajamAnazca somayAjI tu dIkSitaH || 817 ijyAzIlo yAyajUko yajvA syAdAsutIbalaH / somapaH somapIthI syAtsthapatirgIH patISTikRt // 818 sarvavedAstu sarvasvadakSiNaM yajJamiSTavAn / yajurvidadhvaryuRgviddhotodvAtA tu sAmavit // yajJo yAgaH savaH satraM stomo manyurmakhaH kratuH / saMstaraH saptatantuzca vitAnaM barhiradhvaraH // adhyayanaM brahmayajJaH syAddevayajJa AhutiH / homo hotraM vaSaTkAra: pitRyajJastu tarpaNam // tacchrAddhaM piNDadAnaM ca nRyajJo'tithipUjanam / bhUtayajJo baliH paJca mahAyajJA bhavantyamI // paurNamAsaJca darzazca yajJau pakSAntayoH pRthak / saumikI dIkSiNIyeSTirdIkSA tu vratasaMgrahaH || 823 vRttiH sugahanA kumbA vedI bhUmiH pariSkRtA / sthaNDilaM catvaraM cAnyA yUpaH syAdyajJakIlakaH ||824 pAlo yUvakako yUpakaNoM ghRtAvanau / yUpA prabhAgesyAtarmAraNirnirmanthadAruNi // 814 819 820 821 822 825 1. saMspheTo'pi. 2. avaskando'pi. 3. drAvazabdasya samAdibhiranvayaH, nazanamapi. 4. bhUtazabdasya parAdibhiranvayaH 5. grahazabdaH prAdinAnveti 5. grazabdau pratyekaM jAtyAdinAnveti 5 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / syurdakSiNAhavanIyagArhapatyAstrayo'gnayaH / idamagnitrayaM tretA praNItaH saMskRto'nalaH // 826 RksAmidhenI dhAyyA ca samidAdhIyate yayA / samidindhanamedhedhmatarpaNaidhAMsi bhasma tu // 827 syAbhUtirbhasitaM rakSA kSAraH pAtraM nuvAdikam / suvastrugadharA sopabhRjjuhnaH punaruttarA // 828 dhruvA tu sarvasaMjJArtha yasyAmAjyaM nidhIyate / yo'bhimanya nihanyeta sa syAtpazurupAkRtaH // 829 paramparAkaM zasanaM prokSaNaM ca vadho makhe / hiMsArtha karmAbhicAraH syAdyajJAhai tu yajJiyam // 830 haviH sAnAyyamAmikSA zatoSNakSIragaM dadhi | kSIrazaraH payasyA ca tanmastuni tu vAjinam // 831 havyaM surebhyo dAtavyaM pitRbhyaH kavyamodanam / Aye tu dadhimaMyukte pRSadAjyaM prapAtakam // 832 danA tu madhusaMyuktaM madhuparka mahodayaH / havitrI tu homakuNDaM havyapAka: punazcaruH // 833 amRtaM yajJazepe myAdviyaso bhuktazeSake / yajJAnto'vabhRthaH pUrva vApyAdISTaM makhakriyA // 834 iSTApUrta tadubhayaM vahirmuSTistu viSTaraH / agnihotryagniviJcAhitAgnAvadhAgnirakSaNam // 835 abhyAdhAnamagnihotraM darvI tu ghRtalekhanI / homAgnistu mahAjvAlo mahAvIraH pravargavat // 836 homadhUmastu nigaNo homabhasma tu vaiSTutam / upasparzatvAcamanaM ghArasekau tu secanam // 837 brahmAsanaM dhyAnayogAsane'tha brahmavarcasam / vRttAdhyayanarddhiH pATe syAbrahmAJjaliraJjaliH // 838 pATe tu mugvanikrAntA vigrupo brahmavindavaH / sAkalgavacanaM pArAyaNaM kalpe vidhikramau // 839 mUle'GgaSTasya syAdrAhAM tIrtha kAyaM kaniSThayoH / pitryaM tarjanyaGguSThAntardaivataM khaGgulImukhe // 840 brahmatvaM tu brahmabhUyaM brahmasAyujyamityapi / devabhUyAdikaM tadvadathopAkaraNaM zruteH / / 841 saMskArapUrva grahaNaM syAtsvAdhyAyaH punarjapaH / aupavastaM tUpavAsaH kRcchaM mAMtapanAdikam // 842 prAyaH saMnyAsyanazane niyamaH puNyakaM bratam / caritraM caritAcArI cAritracaraNe api // 843 vRttaM zIlaM ca sarvanodhvaMsijapye'ghamarSaNam / samAstu pAdagrahaNAbhivAdanopasaMgrahAH // 844 upavItaM yajJamatraM prodbhate dakSiNe kare / prAcInAvItamanyasminnivItaM kaNThalambitam // 845 prAcetasastu vAlmIkirvalmIkakuzinau kaviH / maitrAvaruNavAlmIko vedavyAsastu mATharaH // 846 dvaipAyanaH pArAzaryaH kAnIno bAdarAyaNaH / vyAso'syAmbA satyavatI vAsavI gandhakAlikA // 847 yojanagandhA dAzeyI zAlaGkAyanajA ca sA / jAmadagnyastu rAmaH syAdbhArgavo reNukAsutaH // 848 nAgdastu devabrahmA pizunaH kalikArakaH / vasiSTo'rundhatIjAnirakSamAlA varundhatI // 849 trizaGkayAjI gAtheyo vizvAmitrazca kauzikaH / kuzAraNistu durvAsAH zatAnandastu gautamaH // 850 yAjJavalkyo brahmarAtriyoMgezo'pyatha pANinau / sAlAturIyadAkSeyau gonardIye pataJjaliH // 851 kAtyAyano vararucirmedhAjiJca punarvasuH / atha vyADivindhyavAsI nandinItanayazca saH // 852 sphoTAyanastu kakSIvAnpAlakApye karaNubhaH / vAtsyAyane mallanAgaH kauTalyazcaNakAtmajaH // 853 drAmila: pakSilasvAmIviSNugupto'Ggulazca saH / kSatato'vakIrNI syAdrAtyaH saMskAravarjitaH // 854 zizvidAnaH kRSNakarmA brahmavandhuddhijo'dhamaH / naSTAgnirvIrahA jAtimAtrajIvI dvijabruvaH // 855 dharmadhvajI liGgavRttirvedahIno nirAkRtiH / vArtAzI bhojanArtha yo gotrAdi vadati svakam // 856 ucchiSTabhojano devanaivedyabalibhojanaH / ajapasvasadadhyetA zAkhAraNDo'nyazAkhakaH // 857 1. zamanamityanye. 2. Adikavirapi. 3. maitrAvaruNirapi. 4. raiNukeyo'pi. 5. yogIzo'pi. 6. kAtyo'pi. 7. cANakyo'pi. For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 makANDaH | 35 858 859 1 869 870 873 zastrAjIvaH kANDapRSTo guruhA narakIlakaH / malo devAdipUjAyAma zrAddho'tha malimlucaH // paJcayajJaparibhraSTo niSidvaikaruciH kharuH / supte yasminnudeyarko'stameti ca krameNa tau // abhyuditAbhinirmuktau vIrojjho na juhoti yaH / agnihotracchAdyAcyAparo vIropajIvikaH ||860 vIraviplAvako juDuddhanaiH zUdrasamAhitaiH / syAdvAdavAdyarhitaH syAcchUnyavAdI tu saugataH // 869 naiyAyikastvakSapAdo yaugaH sAMkhyastu kApilaH / vaizeSikaH syAdaulUkyo bArhaspatyastu nAstikaH ||832 cArvAko lokAyatikaJcaite paDapi tArkikAH / kSatraM tu kSatriyo rAjA rAjanyo bAhusaMbhavaH // 863 aryA bhUmispRzo vaizyA UravyA UrajA vizaH / vANijyaM pAzupAlyaM ca karSaNaM ceti vRttayaH // 864 AjIvo jIvanaM vArtA jIvikA vRttivetane / uccho dhAnyakaNAdAnaM kaNizAdyarjanaM zilam ||866 RtaM tayamanRtaM kRSTirmRtaM tu yAcitam / ayAcitaM syAdamRtaM sevAvRttiH zvajIvikA // 866 satyAnRtaM tu vANijyaM vaNijyA vANijo vaNik / krayavikrayikapaNyAjIvApaNikanaigamAH || 867 vaidehaH sArthavAhazca krAyakaH RSikaH krayI / kreyade tu vipUrvAste mUlye vastrArdhavakrayAH // 868 mUladravyaM paripaNo nIvI lAbho'dhikaM phalam / paridAnaM vinimayo naimeyaH parivartanam // vyatihAraH parAvartI vaimeyo vimayo'pi ca / nikSepopanidhI nyAse pratidAnaM tadarpaNam // kretavyamAtrake kreyaM krayyaM nyastaM RyAya yat / paNitavyaM tu vikreyaM paNyaM satyApanaM punaH || 871 satyaMkAraH satyAkRtistulyau tripaNavikrayau / gaNyaM gaNeyaM saMkhyeyaM saMkhyA vekAdikA bhavet ||872 yathottaraM dazaguNaM bhavedeko dazAmutaH / zataM sahasramayutaM lakSaprayutakodayaH // arbudamajaM kharva ca nikharva ca mahAmbujam / zaGkurvArdharantyaM madhyaM parArdha ceti nAmataH || asaMkhyaM dvIpavAyadi puGgalAtmAdyanantakam / sAMyAtrikaH potavaNigyAnApAtraM vahitrakam // vohityaM vahanaM potaH potavAhI niyAmakaH / niryAmaH karNadhArastu nAviko naustu maGginI || 876 tarItariNyau veDI ca droNI kASThAmbuvAhinI | naukAdaNDaH kSepaNI syAdguNavRkSastu kUpakaH || 877 polindAstvantarAdaNDAH syAnmaGgo maGginIziraH / abhistu kASThakuddAlaH sekapAtraM tu secanam ||878 kenipAtaH koTipAtramaritre'thoDupaH lavaH / kolo bhelastaraNDazca syAttarapaNyamAtaraH // vRddhyajIva dvaiguNiko vArdhuSikaH kusIdakaH / vArdhuSizva kusIdArthaprayogau vRddhijIvane // vRddhiH kalAntaramRNaM tUddhAraH paryudaJcanam / yAcJayAptaM yAcitakaM parivRttyApalikam // adhamarNI grAhakaH syAduttamarNastu dAyakaH / pratibhUrlanakaH sAkSI stheya Adhistu bandhakaH || 882 tulAdyaiH pautavaM mAnaM druvayaM kuDavAdibhiH / pAyyaM hastAdibhistatra syAdvuJjaH paJca mApakaH || 883 te tu poDaza kakSaH palaM karSacatuSTayam / tristaH suvarNo heno'kSe kuruvistastu tatpale // tulA palazataM tAsAM viMzatyA bhAra AcitaH / zAkaTaH zAkaTIna zalATaste dazAcitaH // caturbhiH kuDavaiH prasthaH prasthaizcaturbhirADhakaH / caturbhirADhakai droNaH khArI SoDazabhizca taiH // caturvizatyaGgulAnAM hasto daNDazcatuSkaraH / tatsahasraM tu gavyUtaM krozastau dvau tu gorutam // gavyA gantabyUtI catuSkozaM tu yojanam / pAzupAlyaM jIvavRttigamAngomI gaivIzvare // 888 gopAle godhugAbhIra gopagosaMkhyavahavAH / govindo'dhikRto goSu jAbAlasvajajIvikaH // 874 875 879 880 885. 884 885 886 887 889 1. anekAntavAdyapi, 2. jaino'pi 3. bauddho'pi 4 laukAvitiko'pi 5. prApaNiko'pi 6. gavezvaro'pi. For Private and Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / kuTumbI karSakaH kSetrI halI kRSikakArSikau / kRSIvalo'pi jityA tu haliH sIrastu lAGgalam // 890 godAraNaM halamISAsIte taddaNDapaddhatI / nirISe kuTakaM phAle kRSakaH kuzikaH phalam // 891 dAnaM lavitraM tanmuSTau vaNTo mayaM samIkRtau / godAraNaM tu kuddAlaH khanitraM tvavadAraNam // 892 pratodastu pravayaNaM prAjanaM totratodane / yotraM tu yokramAbaddhaH koTizo loSTabhedanaH // 893 medhirmethiH khale vAlI khale govandhadAru yat / zUdrAntyavarNI vRSalaH padyaH pajjo jaghanyajaH / / 894 te tu mUrdhAbhiSiktAdyA rathakRnmizrajAtayaH / kSatriyAyAM dvijAnmUrdhAbhiSikto vistriyAM punaH // 895 ambaSTo'tha pArazavaniSAdau zUdrayoSiti / kSatrAnmAhiSyo vaizyAyAmugrastu vRSalastriyAm // 896 vaizyAttu karaNaH zUdrAttvAyogavo vizaH striyAm / kSatriyAyAM punaH kSattA cANDAlo brAhmaNastriyAm897 vaizyAttu mAgadhaH kSatryAM vaidehiko dvijastriyAm / sUtastu kSatriyAjjAta iti dvAdaza tadbhidaH // 898 mAhiSyeNa tu jAtaH syAtkaraNyAM rathakArakaH / kArustu kArI prakRtiH zilpI zreNistu tadgaNe // 899 zilpaM kalA vijJAnaM ca mAlAkArastu mAlikaH / puSpAjIvI puSpalAvI puSpANAmavacAyinI // 900 kalpapAlaH sugajivI zauNDiko maNDahArakaH / vArivAsa: pAnavaNigdhvajo dhvajyAsutIbalaH // 901 madyaM madiSTA madirA paritrutA kazyaM parisyunmadhu kApizAyanam / ___ gandhottamA kalpamirA pariplatA kAdambarI svAdurasA halipriyA / / 902 zuNDAhAlA hAraharaM prasannA vAruNI surA / mArdIka madanA devasRSTA kApizamabdhijA // 903 madhvAsave mAdhavako maireye zIdhurAsavaH / jagalo medako madyapaGkaH kiNvaM tu nagnahaH // 904 nagnahurmadyavIjaM ca madyasaMdhAnamAsutiH / Asavo'bhiSavo madyamaNDakArottamau samau // 905 galvarkastu caSaka: syAtsarakazcAnutarSaNam / zuNDApAnaM madasthAnaM madhuvArA madhukramAH // 906 sapIti: sahapAnaM syAdApAnaM pAnagoSTikA / upadaMzasvavadaMzazcakSaNaM madyapAzanam // 907 nADiMdhamaH svarNakAraH kalAdo muSTikazca saH / taijasAvartanI mUSA bhasvA carmaprasevikA // 908 AsphoTinI vedhanikA zANastu nikaSaH kapaH / saMdaMza: syAtkamukho bhramaH kundaM ca yntrkm||909 vaikaTiko maNikAraH zaulvikastAmrakuTTakaH / zAGkhikaH syAlkAmbavikastunnavAyastu saucikaH // 910 kRpANI kartarI kalpanyapi sUcI tu sevanI / sUcIsUtraM pippalikaM ta': kartanasAdhane // 911 piJjanaM vinanaM ca tUlasphoTanakArmukam / sevanaM sIvanaM syUtistulyau syUtaprasevakau // 912 tantuvAyaH kuvindaH syAtrasaraH sUtraveSTanam / vANivyU~tirvANadaNDo vemA sUtrANi tantavaH // 913 nirNe kastu rajakaH pAdukAkRttu carmakRt / upAnatpAdukA pAdaH panaddhA pAdarakSaNam // 914 prANahitAnupadInA vAvaddhAnupadaM hi yA / nadhI va varatrA syAdArA carmaprabhedikA // 915 kulAlaH syAtkumbhakAro daNDabhRcakrajIvakaH / zANAjIvaH zastramAjoM bhrmaaskto'sidhaavkH||916 dhUsarazcAkrikastailI syApiNyAkakhalau samau / thakutsthapatistvaSTA kASTataDtakSavardhakI // 917 grAmAyatto grAmatakSaH kauTatakSo'nadhInakaH / vRkSabhittakSaNI vAsI krakacaM karapatrakam // 918 sa uddhano yatra kASThe kASThaM nikSipya takSyate / vRkSAdano vRkSabhedI TaGkaH pASANadArakaH // 919 vyokAraH karmAro lohakAraH kUTaM tvayodhanaH / brazcanaH patraparazurISIkA tUlikeSikA // 920 bhakSyakAra: kAndavikaH kandusvedanike same / raGgAjIvastaulakikazcitrakRccAtha tUlikA // 921 1. kapako'pi. 2. koTIzo'pi. 3. dhAvako'pi. 4. pAdatrANam api. 5. tilaMtudo'pi. 6. rathakAro'pi. For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tirykaannddH| 37 kRcikA citramAlekhyaM palagaNDastu le yakRt / pustaM lepyAdikarma syAnnApitazcaNDilaH kSurI // 922 kSaramardI divAkIrtirmuNDako'ntAvasAyyapi / muNDanaM bhadrAkaraNaM vapanaM parivApanam // 923 kSauraM nArAcI tveSaNyAM devAjIvastu devalaH / mArdaGgiko maurajiko vINAvAdastu vaiNikaH // 924 veNudhmaH syAdvaiNavikaH pANighaH pANivAdakaH / syAtprAtihAriko mAyAjIvI mAyA tu shaambrii||925 indrajAlaM tu kahakaM jAlaM kumRtirityapi / kautUhalaM tu kutukaM kautukaM ca kutUhalam // 926 vyAdho mRgavadhAjIvI lubdhako mRgayuzca saH / pAparddhima'gayAkheTo mRgavyAcchodane api // 927 jAlikazca vAguriko vAgurA mRgajAlikA / zumvaM varATako rajjuH zulvaM tatrI vaTI guNaH // 928 dhIvare dAzakaivatau baDizaM matsyavedhanam / AnAyastu matsyajAlaM kuveNI matsyabandhanI // 929 jIvAntakaH zAkuniko vaitaMsikastu saunikaH / mAsikaH kauTikazcAtha sUnA sthAnaM vadhasya yat // 930 syAdvandhanopakaraNaM vItaMso mRgapakSiNAm / pAzastu bandhanapranthiravapAtAvaTau samau // 931 unmAthaH kUTayatraM syAdvivarNastu pRthagjanaH / itaraH prAkRto nIcaH pAmaro barbarazca saH // 932 caNDAle'ntAvasAyyantevAsizvapacapukasAH / niSAdaplavamAtaGgadivAkIrtijanaMgamAH // 933 pulindA nAhalA niSTayAH zavarA varuTA bhttaaH|maalaa bhillAH kirAtAzca sarve'pi mlecchajAtayaH // 934 __ ityAcAryahemacandraviracitAyAmabhidhAnacintAmaNau nAmamAlAyAM maryakANDastRtIyaH / / 3 // bha miH pRthivI pRthvI vasudhorvI vasuMdharA / dhAtrI dharitrI dharaNI vizvA vizvaMbharA dharA / / 935 kSitiH kSoNI kSamAnantA jyA kurvasumatI mahI / gaurgotrA bhUtadhAtrI mA gandhamAtAcalAvaniH // 936 sarvasahA gnagarbhA jagatI medinI rasA / kAzyapI parvatAdhArA sthirelA rtnbiijH|| 937 vipulA sAgarAcAgre syurnemImekhalAmbarAH / dyAvApRthivyau tu dyAvAbhUmI dyAvAkSame api // 938 divaspRthivyau rodasyau rodasI rodasI ca te / urvarA sarvasasyA bhUririNaM punarUSaram // 939 sthalaM sthalI marudhanvA kSetrAdyaprahataM khilam / mRnmRttikA sA kSAroSo mRtsA mRtsnA ca saashubhaa||940 rumA lavaNakhAniH syAtsAmudraM lavaNaM hi yat / tadakSIvaM vazirazca saindhavaM tu nadIbhavam // 941 mANimanthaM zItazivaM romakaM tu rumAbhavam / vasukaM vastakaM tacca viDapAkye tu kRtrime // 942 sauvarcale'saM rucakaM durgandhaM zUlanAzanam / kRSNe tu tatra tilakaM yavakSAro yavAgrajaH // 943 yavanAjala: pAkyazca pAcanakastu TaGkaNaH / mAlatItIrajo lohazleSaNo rasazodhanaH // 944 samAstu kharjikAkSArakApotasukharcikAH / svarjistu svarjikA trughnI yogavAhI suvarcikA // 945 bharatAnyairAvatAni videhAzca kurUnvinA / varSANi karmabhUmyaH syuH zeSANi phalabhUmayaH // 946 varSa varSadharAyajhaM viSayastUpavartanam / dezo janapado nIvRdrASTra nirgazca maNDalam // 947 AryAvarto janmabhUmijinacayardhacakriNAm / puNyabhUrAcAravedI madhyaM vindhyahimAgayoH // 948 gaGgAyamunayormadhyamantarvediH samasthalI / brahmAvartaH sarasvatyA dRSadvatyAzca madhyataH / / brahmavediH kurukSetre paJcarAmahUdAntaram / dharmakSetraM kurukSetraM dvAdazayojanAvadhi // himavadvindhyayormadhyaM yatprAgvinazanAdapi / pratyageva prayAgAcca madhyadezaH sa madhyamaH // 951 1. lepako'pi. 2. khaTTiko'pi. 3. cANDAlo'pi. 4. sUzabdo ratnazabdenApyanveti. 5. sAgarazabdasyAgre nemyAdInAmanvayaH; yaugikatvAt-samudrazanA, samudramekhalA, samudravasanA, ityAdayaH, 6. mANibandhaM mANimantaM ca. For Private and Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 abhidhAnasaMgrahaH - 6 abhidhAnacintAmaNiH / 954 955 dezaH prAgdakSiNaH prAcyo nadIM yAvaccharAvatIm / pazcimottarastUdIcyaH prayanto mlecchamaNDalam 952 pANDUdakRSNato bhUmiH pANDUdakRSNamRttike / jaMGgalo nirjalo'nUpo'mbumAnkacchastu tadvidhaH // 953 kumudvAnkumudAvAso vetasvAnbhUrivetasaH / naDaprAyo naDakIyo navAMzca naDulazca saH // zAila: zAdaharite dezo nadyambujIvanaH / syAnnadImAtRko devamAtRko vRSTijIvanaH // prAgjyotiSAH kAmarUpA mAlavAH sravantayaH / traipurAstu DAhalAH syuzcaidyAste cedayazca te // 956 vaGgAstu harikelIyA aGgAzvampopalakSitAH / sAlvAstu kArakukSIyA maravastu dazerakAH // 957 jAlaMdharAstrigartAH syustAyikAstarjikAbhiyAH / kAzmIrAstu mAdhumatAH sArakhatA vikarNikAH ||958 vASTakanAmAno vAlhIkA balhikAhvayAH / turuSkAstu sAkhayaH syuH kArUSAstu vRhadguhAH || 959 lampAkAstu muraNDAH syuH sauvIrAstu kumAlakAH / pratyagrathAstvahicchatrAH kIkaTA magadhAhvayAH // 960 oDrAH keralaparyAyAH kuntalA upahAlako: / grAmastu vaisathaH saMnipratiparyupataH paraH // 961 paTakastu tadarthe syAdAghATastu ghaTo'vadhiH / anto'vasAnaM sImA ca maryAdApi ca sImani grAmasImA tUpazalyaM mAlaM grAmAntarATavI / paryantabhUH parisaraH syAtkarmAntastu karmabhUH // gosthAnaM goSTametattu gauSTInaM bhUtapUrvakam / tadAzitaMgavInaM syAdgAvo yatrAzitAH purA // kSetre tu vapraH kedAraH setau pAlyAlisaMvarA: / kSetraM tu zAkasya zAkazAkaDaM zAkazAkinam // 965 ari zAleyaM paSTiyaM kaudravINa maudgIne / trIdyAdInAM kSetre'NavyaM syAdANavInamaNoH || // 962 963 964 970 971 972 966 bhaGga bhaGgIna momInamumyaM yatryaM yavakyavat / tilyaM tailInaM mASINaM mAdhyaM bhaGgAdisaMbhavam // 967 sI halyaM triyaM tu trisItyaM triguNAkRtam / tRtIyAkRtaM dvihalyAdyevaM zastrAkRtaM ca tat // 968 vIjAkRtaM tRptakRSTaM drauNikADhakipAdayaH / syudraNADhakavApAdau khalavAnaM punaH khalam // 969 cUrNe kSodo'tha rajasi syudhUlIpAMsureNavaH / loTe lopTulirleTurvalmIka: kRmiparvataH // vamrIkUTaM vAmaluge nAkuH zakrazirazca saH / nagarI pUH purI GgaH paMttanaM puTabhedanam // nivezanamadhiSThAnaM sthAnIyaM nigamo'pi ca / zAkhApuraM tUpapuraM kheTa: purArdhavistaraH // skandhAvAro rAjadhAnI koTTadurge punaH same / gayA pUrgayarAjarSeH kAnyakubjaM mahodayam // kanyAkujaM gAdhipuraM kauzaM kuzasthalaM ca tat / kAzirvagaNasI vArANasI zivapurI ca sA // 974 sAketa kozalAyodhyA videhA mithilA same / tripurI cedinagarI kauzAmbI vatsapattanam // 975 ujjayinI syAdvizAlAnta puNyakaraNDinI / pATaliputraM kusumapuraM campA tu mAlinI // 976 lomapAdakarNayoH devIkoTa umAvanam | koTIvarSa vANapuraM syAcchoNitapuraM ca tat // mathurAtumadhUpanaM madhurA gaMjAhvayam / syAddhAstinapuraM hastinIpuraM hastinApuram // tAmaliptaM dAmaliptaM tAmalitI tamAlinI / stambapUrviSNugRhaM ca syAdvidarbhA tu kuNDinam // 979 dvAravatI dvArikA syAnnipadhA tu nalasya pUH / prAkAro varaNaH sAle cayo vapro'sya pIThabhUH // 980 973 977 978 1. bhUmazabda: pANDrAdibhiranveti; evaM mRttikazabdo'pi 2. jAGgalo'pi 3. atra prAgjyotiSa- mAlava- cedivaGga-aGga-magadhAH prAcyA:, maravaH sAtvArtha pratIcyAH, jAlaMdhara- tAyika-kazmIra vAhIka bAlhIka turuSka-kArUpa-lapAka-sauvIra- pratyagrathA udIcyAH, or3AH kuntalAca apAcyAH iti 4. 'vasatha zabdasya samAditaH paraprayogaH. 5. paTTnamapi, 6, 'pura'zabdasya lomapAda- karNAbhyAmanvayaH 7. gajapuraM nAganagaram 8. kuNDinapuram kuNDinApuram. For Private and Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tirykaannddH| prAkArAgraM kapizIrSa kSaumATTAhAlakAH samAH / pAre gopuraM rathyApratolIvizikhAH samAH // 981 parikUTaM hastinakho nagaradvArakUTa ke / mukhaM niHsaraNe vATe prAcInAveSTako vRtiH // 982 padavyekapadI padyA paddhatirvartma vartanI / ayanaM saraNirmArgo'dhvA panthA nigamaH sRtiH // 983 satpathe svatitaH panthA apanthA apathaM same / vyadho duradhvaH kadadhvA vipathaM kApathaM tu saH // 984 prAntaraM dUrazUnyo'dhvA kAntAro vartma durgamam / suraGgA tu saMdhilA syATUDhamArgo bhuvo'ntre||985 catuSpathe tu saMsthAne catuSkaM tripathe trikam / dvipathaM tu cArupayo gajAdyadhvA tvasaMkulaH // 986 ghaNTApathaH saMsaraNaM zrIpatho gajavama' ca / upaniSkramaNaM copaniSkaraM ca mahApathaH // 987 vipaNistu vaNigmArgaH sthAnaM tu padamAspadam / zleSastrimAryA zRGgATa bahumArgI tu catvaram // 988 smazAnaM karavIra: syApitRpretAdvainaM gRhama / gehabhUrvAstu gehe tu gRhaM vezma niketanam // 989 mandiraM sadanaM sadma nikAyyo bhuvanaM kuTaH / Alayo nilayaH zAlA sabhodavasitaM kulam // 990 dhiSNyamAvasathaM sthAnaM pastyaM saMstyAya AzrayaH / oko nivAsa AvAso vasatiH zaraNaM kssyH||991 dhAmAgAraM nizAntaM ca kuTTimaM vasya baddhabhUH / catuHzAlaM saMjavanaM saudhaM tu nRpamandiram // 992 upakArikokAryA siMhadvAraM pravezanam / prAsAdo devabhUpAnAM hayaM tu dhaninAM gRham // 993 maTAvasathyAvasathAH syuzchAtravrativezmani / parNazAloTajazcaityavihAro jinasadmani // 994 garbhAgAre'pavarako vAsaukaH zayanAspadam / bhANDAgAraM tu kozaH syAcandrazAlA zirogRham // 995 kupyazAlA tu saMdhAnI kAyamAnaM tRNaukasi / hotrIyaM tu havigeMhaM prAgvaMzaH prAgyavihAt // 996 AtharvaNaM zAntigRhamAsthAnagRhamindrakam / tailizAlAyatragRhamariSTaM sUtikAgRham // 997 sadazAlA rasavatI pAkasthAnaM mahAnasam / hastizAlA tu caturaM vAjizAlA tu mnduraa|| 998 saMdAninI tu gozAlA citrazAlA tu jAlinI / kumbhazAlA pAkapuTI tantuzAlA tu gatikA // 999 nApitazAlA vapanI zilpA kharakuTI ca sA / AvezanaM zilpizAlA satrazAlA pratizrayaH // 1000 Azramastu munisthAnamupannastvantikAzrayaH / prapA pAnIyazAlA syAdgA tu madirAgRham // 1001 pakvaNaH zavarAvAso ghoSastvAbhIrapallikA / puNyazAlA niSadyATTo haTTo vipaNirApaNaH // 1002 vezyAzrayaH puraM vezo maNDapastu janAzrayaH / kuDyaM bhittistadeDUkamantarnihitakIkasam // 1003 devI vitardirajiraM prAGgaNaM catvarAGgane / valaja pratihAro dvAdvAre'tha parigho'rgalA // 1004 sAlpA tvargalikA sUciH kuJcikAyAM tu kUrcikA / sAdhAraNyaGkuTazvAsau dvArayatraM tu taalkm||1005 asyodghATanayatraM tu tAlyapi pratitAlyapi / tiryagdvArova'dArUttaraGgaM syAdararaM punH|| 1006 kapATo'rariH kuvATa: pakSadvAraM tu pekSakaH / pracchannamantariH syAdahivAraM tu toraNam // 1007 toraNoghe tu mAGgalyaM dAma vandanamAlikA / stambhAdeH syAdadhodArau zilA naasoddhdaarunni||1008 gopAsanI tu valabhIchAdane vakradAruNi / gRhAvagrahaNI dehalyumbarodumbaromburAH // 1009 praghANaH praghaNolindo bahiraprakoSTake / kapotapAlI viTaGkaH paTalachadiSI same // 1010 nIvra valIkaM tatprAnta indrakozastamaGgakaH / valabhIchadirAdhAro nAgadantAstu dantakAH // 1011 mattAlambo'pAzrayaH syAtpragrIvo mattavAraNe / vAtAyano gavAkSazca jAlako'thAnakoSTakaH // 1012 1. 'pathi'zabdaH svatibhyAM para:. 2. vana-gRhazabdau pitR-pretazabdAbhyAM pratyekamanveti. 3. dhAmamapi. 4. upakaryApi. 5. prasAdano'pi. 6. zAntIgRhamapi. 7. aGganamapi. 8. kavATamapi. 9. khaTakikApi, For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 40 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH / kusU losstristu koNoNiH koTi : pAlyatra ityapi / ArohaNaM tu sopAnaM niHzreNistvadhirohaNI / / 1013 sthUNA stambhaH zAlabhaJjI pAJcAlikA ca putrikA / kASThAdighaTitA lepyamayI vaJjalikArikA / / 1014 nandyAvartaprabhRtayo vicchindA AnyavezmanAm / samudgaH saMpuTaH peTA syAnmaJjUSAtha shodhnii|| 1015 saMmArjanI bahukarI vardhanI ca samUhanI / saMkarAvakarau tulyAvudUkhalamulUkhalam // 1016 prasphoTanaM tu pavanamavaghAtastu kaNDanam | kaTaH kiliJjo musalo' yo kaNDolakaH piTam ||1017 cAnI tita: zUrpaM prasphoTanamayAntikA / culyazmantakamuddhAnaM syAdadhizrayaNI ca sA / / 1018 sthAyukhA piTaraM kuNDaM caruH kumbhI ghaTaH punaH / kuTaH kumbhaH karIrazca kalazaH kalaso nipaH || 1019 hsanyaGgArAcchakaTIdhAnIpAcyo hasantikA / bhrASTro'mbarISa RcISamRjISaM piSTapAkabhRt // 1020 kambiderviH khajAkAtha syAntardUrdAruhastakaH / vArdhAnyAM tu galantyAlU: karkarI karako'tha sH|| 1021 nAlikerajaH karaGkastulyau kaTAhakarau / maNiko'liMjaro gargarIkalasyau tu manthanI || 1022 vaizAkhaH khajako manthA mandhAno manthadaNDakaH / manthaH kSubdho'sya viSkambho maJjIraH kuTaro'pi ca // zAlAjiro vardhamAnaH zarAvaH kauzikA punaH / mallikA caSakaH kaMsaH pArI syAtpAnabhAjanam || 1024 kutUzcarmasnehapAtraM kutupaM tu tadalpakam / dRtiH khallazcarmamayI vAlUH karakapAtrikA || 1025 sarvamAvapanaM bhANDaM pAtrAmatre tu bhAjanam / tadvizAlaM punaH sthAlaM syAtpidhAnamudaJcanam // / 1026 zailo'driH zikharI ziloccayagirI gotro'calaH sAnumAnyAvaH parvatabhUbhrabhUdharadharAhAryA naeNgo'thodayaH / pUrvAdrizcaramAdrirasta udagadristvadrirAmenakA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prANeza himavAnhimAlaya himaprasthau bhavAnIguruH || 1027 hiraNyanAbho mainAkaH sunAbhazca tadAtmajaH / rajatAdristu kailAso'STApadaH sphaTikAcalaH || 1028 kauthaH kruJco'tha malaga ASADho dakSiNAcalaH / syAnmAlyavAnprasravaNo vindhyastu jalavAlakaH / / 1029 zatruMjayo vimalAdririndrakIlastu mandaraH / suvelaH syAtrimukuTatrikUTastrikakuca saH // 1030 ujjayanto raivatakaH sudAruH pAriyAtrikaH / lokAlokazcakavAlo'tha meruH karNikAcalaH || 1031 1 ratnasAnuH sumeruH svaH svargikAJcanato giriH / zRGgaM tu zikharaM kUTaM prapAtastvataTo bhRguH // 1032 mekhalA madhyabhAgo'drernitamvaH kaTakazca saH / darI syAtkandaro'khAtabile tu gahare guhA || 1033 droNI tu zailayoH saMdhiH pAdAH paryantaparvatAH / dantakAstu bahistiryakpradezAnnirgatA gireH // 1034 adhiyako bhUmiH syAdadhobhUmirupatyakA / sruH prasthaH sAnurazmA tu pASANaH prastaro dRSat / / 1035 grAvA zilopalo gaNDazailAH sthUlopalAcyutAH / syAdAkaraH khaniH khAnirgaJjA dhAtustu gairikam / / 1036 zukladhAtau pAkazuklA kaThinI khaTinI khaTI / lohaM kAlAyasaM zastraM piNDaM pArazavaM dhanam || 1037 girisAraM zilAsAraM tIkSNakRSNAmiSe ayaH / siMhAnadhUrtamaNDUrasaraNAnyasya kiTuke || 1038 sarvaM ca taijasaM lohaM vikArastvayasaH kuzI / tAmraM mlecchamukhaM zulvaM raktaM vyaSTamudumbaram ||1039 mlecchazAvarabhedAkhyaM markaTAsyaM kanIyasam | brahmavardhanaM variSThaM sIsaM tu sIsapatrakam // nAgaM gaNDUpadabhavaM vapraM sindUrakAraNam / va svarNAriyogeSTe yavaneSTaM suvarNakam // 1040 1041 1. kulo'pi. 2. pavanyApa. 3. ayonirapi 4. aGgArazabdaH zakaTyAMdinAnveti 5 ago'pi. 6. 'giri'zabdaH svarAdinAnveti For Private and Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tiryakANDaH / vaGgaM trapuH svarNajanAgajIvane mRdvaGgaraGge gurupatrapiccaTe | syAccakrasaMjJaM tamaraM ca nAgajaM kastIramAlInakasiMhale api // myATrUpyaM kaladhautatArarajatazvetAni durvarNakaM kharjUraM ca himAMzuhaMsakumudAbhikhyaM suvarNa punaH / svarNa hiraNyahATakavasUnyaSTApadaM kAJcanaM kalyANaM kanakaM mahArajatarai gAGgeya rukmANyapi / / kaladhautalohottamavahnivIjAnyapi gAruDaM gairikajAtarUpe | tapanIyacAmIkaracandrabharmArjunaniSkakArtasvarakarburANi || 1044 1046 1047 1048 1049 1050 1059 1052 1053 jAmbUnadaM zAtakumbhaM rajataM bhUri bhUttamam / hiraNyakozAkupyAni heni rUpye kRtAkRte || 1045 kupyaM tu tahRyAdanyadrUSyaM tahRyamAhatam | alaMkArasuvarNe tu zRGgI kanakamAyudham // rajataM ca suvarNa ca saMzriSTe ghanagolakaH / pittalAre'thArakUTaH kapilohaM suvarNakam // rirI rIrIca rItizca pItalohaM sulohkm| brAhmI tu rAjJI kapilA brahmarItirmahezvarI // kAMsye vidyutpriyaM ghoSaM prakAzaM vaGgazulvajam / ghaNTAzabdamasurAhvaM ravaNaM lohajaM malam // saurASTra ke paJca lohaM vartalohaM tu vartakam / pAradaH pArataH sUto haravIjaM rasazrelaH // abhrakaM svacchapatraM khaM mevAkhyaM girijAmale / srotoJjanaM tu kApotaM sauvIraM kRSNayAmune // atha tutthaM zikhigrIvaM tutthAJjanamayUrake / mUSAtutthaM kAMsyanIlaM hematAraM vitunnakam // syAttu karterikAtutthamamRtAsaGgamaJjanam / rasagarbhaM tArkSyazailaM tutthedArasodbhave // puSpAJjanaM rItipuSpaM pauSpakaM puSpaketu ca / mAkSikaM tu kadamvaH syAccakranAmAjenAmake || 1054 tApye nadIja: kAmAristArArirviTamAkSikaH / saurASTrI pArvatI kAkSI kAlikA parpaTI satI / / 1055 ADhakI tubarI kaMsodbhavA kAkSI mRdAiyA / kAsIsaM dhAtukAsIsaM khecaraM dhAtuzekharam || 1056 dvitIyaM puSpakAsIsaM kaMsakaM nayanauSadham / gandhAzmA zulvapAmAkuSTaurirgandhikagandhakau // 1057 saugandhikaH zukapuccho haritAlaM tu piJjaram / viDAlakaM visrugandhi kharjUraM vaMzapatrakam / / 1058 AlapItanatAlAni gordaintaM naTamaNDanam / vaGgArirlomahaccAtha manoguptA manaHzilA // karavIrA nAgamAtA rocanI rasanetrikA | nepAlI kunaTI golA manoddA nAgajihvikA // 1 sindUraM nAgajaM nAgaM raktaM zRGgArabhUSaNam / cInapiSTaM haMsapAdakuruvinde tu hiGgulaH // zilAjatu syAddbhirijamarthya gairaiyamazmajam | kSAraH kAcaH kulAlI tu syAccakSuSyA kulasthikA / / 1062 bolo gandharasaH prANaH piNDo goparasaH zazaH / rataM vasu maNistatra vaidUrya bAlavAyajam || 1063 marakataM tvazmagarbhe gArutmataM harinmaNiH / padmarAge lohitakalakSmIpuSpAruNopelAH // 1064 nIlamaNistvindranIla: sUcImukhaM tu hIrakaH / varArakaM ratnamukhyaM vajraparyAyanAma ca // virATajo rAjapaTTo rAjAvarto'tha vidrumaH / raktAGko raktakandazca pravAlaM hemakandalaH // sUryakAntaH sUryamaNiH sUryAzmA dahanopalaH | candrakAntazcandramaNizcAndrazcandropalazca saH // 1067 1. capalospi. 2. vaiSNavospi 3. arizabda: zulvAdibhiranveti . 4. gopittamapi. 5. nepAlaya pi. 6. zRGgAramapi 7. hiGgalarapi. 8. gopo raso'pi. 9. zoNaratnamapi. 1059 1060 1061 1065 1066 EUR For Private and Personal Use Only 41 1042 1043 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 42 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH / kSIratailasphaTikAbhyAmanyau khasphaTikAvimau / zuktijaM mauktikaM muktA muktAphalaM rasodbhavam // 1068 iti pRthvIkAyaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nIraM vAri jalaM dakaM kamudakaM pAnIyamambhaH kuzaM toyaM jIvanajIvanIyasalilArNAsyambu vAH zaMvaram | kSIraM puSkarameghapuSpakamalAnyApaH payaH pAvasI kIlAlaM bhuvanaM vanaM ghanaraso yAdonivAso'mRtam // 1069 1070 1 1071 kulInasaM kevandhaM ca prANadaM sarvatomukham | asthAthAsthAgamastAghamagAdhaM cAtalaspRzi || nimnaM gabhIraM gambhIramuttAnaM tadvilakSaNam / acche prasanne'nacchaM syAdAvilaM kaluSaM ca tat // vAstu hinaM prAleyaM mihikA himam / syAnnIhArastuSAraca himAnI tu mahaddhimam // 1072 pArAvAraH sAgaro'vArapAro'kUpArodadhyarNavA vIcimAlI yAdaH sronovArnadIzaiH sarakhAnsindhUdanvantau mitadruH samudraH || 1073 Aro makarAnAjjailAnnidhidhirAzayaH / dvIpAntarA asaMkhyAste saptaiveti tu laukikAH || 1074 lavaNakSIradadhyAjyasurekSukhAduvArayaH / taraGge bhaGgavIcyUmyutkalikA mahati tviha // 1075 lahargullolakallolA AvartaH payasAM bhramaH / tAlUro volakacAsau belA syAdRddhirambhasaH // 1076 DiNDIro'dhikaphaH pheno budasthAsakau samau / maryAdA kUlabhUH kUlaM prapAtaH kaccharodhasI // 1077 naTaM tIraM pratIraM ca pulinaM tajjalojjhitam / saikataM cAntarIpaM tu dvIpamantarjale taTam // tatparaM pAramavAraM tvakpAtraM tadantaram / nadI hiraNyavarNA syAdrodhovakrA taraGgiNI // sindhuH zaivalinI vahA ca hRdinI srotasvinI nimnagA 1078 1079 sroto nirjhariNI sarica taTinI kUlaMkaSA vAhinI / karpUpavatI samudradayitAdhunyau savatasara svatyau parvatajApagA jaladhigA kulyA ca jambAlinI // 1080 1082 1083 1084 gaGgAtripathagA bhAgIrathI tridazadIrghikA / trisrotA jAhnavI mandAkinI bhISmakumAraH || 1081 maga viSNupadI siddhakhaH svargikhApagA / RSikulyA haimavatI svarvApI harazekharA // yamunA yamabhaginI kAlindI sUryajA yamI / revendujA pUrvagaGgA narmadA mekalAdrijA || godA godAvarI tApI tapanI tapanAtmajA / zutudristu zatadruH syAtkAverI vardhajAhnavI karatoyA sadAnIrA candrabhAgA tu candrakA | vAsiSTI gomatI tulye brahmaputrI sarasvatI // vipAdvipAzArjunI tu bAhudA saitavAhinI / vaitaraNI narakasthA srotombhaHsaraNaM svataH || 1 pravAhaH punarodhaH syAdveNI dhArA rayazca saH / ghaTTastIrthAvatAre'mbuvRddhau pUraH pravazca saH // puTabhedAstu vakrANi bhramAstu jalanirgamAH / paravAhA jalocchrAsAH kUpakAstu vidArakAH || 1088 1085 1086 1087 For Private and Personal Use Only * 1. kaM bandham iti dve nAmanI ityeke. 2. dhUmamahiSI, dhUmikA dhUmayo'pi . 3. IzapadaM yAdaH prabhRtibhiraveti, yaugikatvAt - yAda H patirityAdayaH. 4. Akarazabdo ratnAntAbhyAmanveti yaugikatvAt - makarAlayo ratnarAzirapi. 5. jalazabdo nidhyAdibhiranveti, yaugikatvAt - vArinidhiH vArirAzirityAdayaH 6. sUpadaM bhISmeNApyanveti 7. ApagApadaM siddhapadenApyanveti 8. kalindatanayApi. 9. candrabhAgA ca. 10. cakrANi ca . Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tirykaannddH| praNAlI jalamArgo'tha pAnaM kulyA ca sAraNiH / sikatA vAlukA vindau pRSatpRSatavigruSaH // 1089 jambAlecikilo paGkaH kardamazca niSadaraH / zAdo hiraNyabAhustu zoNo nade punarvahaH // 1090 bhidya udhyaH sarasvAMzca draho'gAdhajalo hradaH / kUpaH syAdudapAno'ndhuH prahirnemI tu ttrikaa||1091 nAndImukho nAndIpaTo vInAho mukhabandhane / AhAvastu nipAnaM syAdupakRpe'tha dIrghikA // 1092 vApI syAkSudrarUpe tu carI cUNDI ca cUtakaH / udghATakaM ghaTIyantraM pAdAvarto'raghaTTakaH // 1093 akhAtaM tu deva gvAtaM puSkariNyAM tu khAtakam / padmAkarastaDAgaH syAtkAsAraH sarasI saraH // 1094 vezantaH palvalo'lpaM tatparikhA kheyakhAtake / syAdAlavAlamAvAlamAvApaH sthAnakaM ca saH // 1095 AdhArastvambhasAM bandho nirjharastu jharaH sariH / utsaH sravaH prasravaNaM jalAdhArA jalAzayAH // 1096 iti jalakAyaH / 1098 vahirvahadbhAnahiraNyaretasau dhanaMjayo havyahavirhatAzanaH / kRpITayonirdamunA virocanAzuzukSaNI chAgarathastanUnapAt / / 1097 kRzAnuvaizvAnaravItihotrA vRSAkapiH pAvakacitrabhAnU / appittadhamadhvajakRSNavArciSmacchamIgarbhatamonazukrAH / / zociSakezaH zucihutavahopava'dhAH saptamantra jvAlAjivo jvalanazikhinau jAgRvirjAtavedAH / barhiH zuSmAnilasakhavasU rohitAzvAzrayAzau bahirkotirdahanabahulau havyavAho'nalo'gniH // vibhAvasuH saptodarciH svAhAgneyI priyAsya ca / aurvaH saMvartako'dhyagnirvADavo vddvaamukhH||1100 davo dAvo vanavahnirmaghavahiriraMmadaH / chAgaNastu karISAgniH kukUlastu tupAnalaH // 1101 saMtApaH saMjvage bAppa USmA jihvAH syurgacapaH / hetiH kIlA zikhA jvAlAcirjhalakkA mahatyapi // sphuliGgo'gnikaNo lAtajvAlolkAlAtamulmukam / dhUmaH syAdvAyuvAho'gnivAho dahanaketanam // 1103 ambhaHsUH karamAlazca starIjImUtavAhyapi / taDidaigavatI vidyuJcalAzampAciraprabhA // 1104 AkAlikI zatadA caJcalA capalAzaniH / saudAmanIkSaNikA ca hAdinI jalabAlikA // 1105 itygnikaayH| vAyuH samIrasamirau pavanAzugau nabhaHzvAso nabhasvadanalazvasanAH samIraNaH / vAto'hikAntapavamAnamarutprakampanAH kampAGkanityagatigandhavahaprabhaJjanAH // 1106 mAtarizvA jagatprANaH pRSadazvo mahAbalaH / mArutaH sparzano daityadevI jhaJjhA sa vRSTiyuk // 1107 prANo nAsAgrahannAbhipAdAGguSTAntagocaraH / apAnapavano manyApRSTapRSTAntapANigaH // 1108 samAnaH saMdhihannAbhiSUdAno hRcchirontare / sarvatvagvRttiko vyAna ityaGge paJca vAyavaH // 1109 iti vAyukAyaH / 1. cirakallo'pi. 2. udghATanamapi, uddhAtanamapi. 3. tallamapi azanazabdo havyAdyairanveti, yaugikatvAthavyabhuka ityAdayaH. 4. damUnA api. 5. jihvazabdaH saptAdibhiranveti. 6. vyastaM samastaM ca. 7. kSaNaprabhA ca, 8. sadAgatirapi, 9. gandhavAho pi. For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / araNyamaTavI sanaM vAkSaM ca gahanaM jhapaH / kAntAraM vipinaM kakSaH syAtpaNDaM kAnanaM vanam // 1110 davo dAvaH prastArastu tRNATavyAM jhaSo'pi ca / apopAbhyAM vanaM belamArAmaH kRtrime vane // 151? niSkuTastu gRhArAmo vAhyArAmastu paurakaH / AkrIDaH punarudyAnaM rAjJAM vantaHpurocitam // 1112 tadeva pramadavanamamAtyAdestu niSkuTe / vATI puSpAkSAcAsau kSudrArAmaH prasIdikA // 1113 vRkSo'ga: zikharI ca zAkhiphaladAvadriharidurdumo ____ jIrNo durviTapI kuTaH kSitiruhaH kAraskaro viSTaraH / nandyAvartakarAliko taruvasU parNI pulAyajhipaH sAlAnAMkahagacchapAdapanagA rUkSAgamau puSpadaH // kuJjanikuJjaku DaGgAH sthAne vRkSairvRtAntare / puSpaistu phalavAnvRkSo vAnaspatyo vinA tu taiH // 1115 phalavAnvanaspatiH syAtphalAvandhyaH phalegrahiH / phalabandhyastvavakezI phalavAnphalinaH phalI // 1.116 auSadhiH syAdoSadhistu phalapAkAvasAnikA / kSupo hasvaziphAzAkhaH pratativratatilatA // 1117 vallayasyAM tu pratAninyAM gulminyupalavIrudhaH / syAtpraroho'Gkaro'Gkaro rohazca sa tu parvaNaH // 1118 samutthitaH syAdvalizaM zikhAzAkhAlatAH samAH / sAlA zAlA skandhazAkhA skandhaH prkaannddmstke|| mUlAcchAkhAvadhirgaNDiH prakANDo'tha jaTAziphA | prakANDarahite stambo viTapo gulma ityapi 1120 zironAmAgraM zikharaM mUlaM vughnoMtinAma ca / sAro majjJi vaMci cchallI cocaM valkaM ca vlklm||1121 sthANau tu dhruvakaH zaGkaH kASThe dalikadAruNI / niSkuhaH koTaro mAmaJjarivallarizva sA // 1122 patraM palAzaM chadanaM vaha parNa chadaM dalam / nave tasminkisalayaM kisalaM pallavo'tra tu // 1123 nave pravAlo'sya kozI zuGgA mADhidalanasA / vistAraviTapau tulyau prasUnaM kusumaM sumam // 1124 puSpaM sUna sumanasaH prasavazca maNIvakam / jAlakakSArako tulyau kalikAyAM tu korakaH // 1125 phuGmale mukulaM guJche gucchastavakagutsakAH / gulucho'tha rajaH pauSpaM parAgo'tha raso madhu // 1126 makarando marandazca vRntaM prasavabandhanam / prabuddhojjambhaphullAni vyAkozaM vikacaM smitam // 1127 unmiSitaM vikasitaM dalitaM sphuTitaM sphuTam / praphullotphullasaMphullocchasitAni vijRmbhitam / / 1128 smeraM vinidramunnidravimudrahasitAni ca / saMkucitaM tu nidrANaM mIlitaM mudritaM ca tat // 1129 phalaM tu sasyaM tacchuSkaM vAnamAma zalATu ca / granthiH parva parurbIjakozI zimbA zamI zimiH 1130 zimbizca pippalo'zvatthaH zrIvRkSaH kuJjarAzanaH / kRSNAvAso bodhitaruH plakSastu parkaTI jttii||1131 nyagrodhastu bahupAtsyAdvaTo vaizravaNAlayaH / udumbaro jantuphalo mazakI hemadugdhakaHH // 1132 kAkondubarikA phalgumalayurjaghanephalA / AmracUtaH saMhakAraH saptaparNastvayukchadaH // 1133 zigruH zobhAJjanokSIvatIkSNagandhakamocakAH / zvete'tra zvetamaricaH punAgaH suraparNikA // 1134 bakulaH kesaro'zokaH kaMkelliH kakubho'rjunaH / mAlUraH zrIphalo bilvaH kiMkirAtaH kuraNTakaH1135 tripatrakaH palAzaH syAkiMzuko brahmapAdapaH / tRNarAjastalastAlo rambhA mocA kadalyapi // 1136 karavIro hayamAraH kuTajo girimallikA / vidulo vetasaH zIto vAnIro vaJjalo rathaH // 1137 karkandhuH kuvalI kolibaMdaryatha halipriyaH / nIpaH kadambaH sAlastu sarboriSTastu phenilaH // 1138 1. vanazabdaH apopAbhyAmanveti. 2. vATIzabdaH puSpavRkSAbhyAmanveti, 3. yaugikatvAt-kujamahIruhAdayaH. 4. caraNapo'pi. 5. svacApi. 6. mAkando'piH 7. kuruNTako pi, kuruNDaka ityanya. 8. kandhirapi. For Private and Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tiryakANDaH / 45 1140 1141 1151 1152 1153 nimbo'riSTaH picumandaH samau piculajhAvukau / karpAsastu bAdaraH syAsicavyastUlakaM picuH // 1139 AragvadhaH kRtamAle vRSo vAsATarUSake / karaJjastu naktamAla: snuhirvo mahAtaruH // mahAkAlastu kiMpAke mandAra: pAribhadrake / madhUkastu madhuSTIlo guDapuSpo madhudrumaH // pIluH sino guDaphalo guggulastu palaMkaSaH / rAjAdana: piyAlaH syAttinizastu rathadrumaH || 1942 nAgaraGgastu nAraGga iGgudI tApasadrumaH / kAzmIrI bhadraparNI zrIparNyamlikA tu tintiDI // 1143 zeluH zleSmAntakaH pItasAlastu priyakossanaH / pATaliH pATalA bhUrjI bahutvako mRducchadaH / / 1144 DumolalaH karNikAre nicule hijjale'jjalau / dhAtrI zivA cAmalakI kalirakSo vibhiitkH||1145 harItakyabhayA pathyA triphalA tatphalatrayam / taupichastu tamAlaH syAccampako hemapuSpakaH || 1946 nirguNDI sinduvAre'timuktake mAdhavIlatA / vAsantI caur3apuSpaM tu jaipA jAtistu mAlatI ||1147 mallikA syAdvicakilaH saptalA navamAlikA | mAgadhI yUthikA sA tu pItA syAma puSpikA // / 1148 priyaGguH phalinI zyAmA bandhUko bandhujIvakaH / karuNe mallikApuSpo jambIre jambhajambhalau // / 1149 mAtuluGgo bIjapUra : karIrakakarau samau / paJcAGgulaH syAderaNDe dhAtakyAM dhAtupuSpikA || 1150 kapikacchUrAtmaguptA dhattUraH kanakAhvayaH / kapitthastu dadhiphalo nAlikerastu lAGgalI // AmrAtako varSapAkI ketakaH krakacacchadaH / kovidAre yugapatraH zallakI tu gajapriyA // vaMzo veNuryavaphalasvaci sArastRNadhvajaH / maskaraH zataparvA ca khanavAnsa tu kIcakaH // tukAkSIrI vaMzakSIrI lakkSIrI vaMzarocanA / pUge RmukagUvAkau tasyodvegaM punaH phalam / / tAmbUlavallI tAmbUlI nAgaparyAyavallavapi / tumbyalAbUH kRSNalA tu guA drAkSA tu gostanI // 1155 mRdvIkA hAraharA ca gokSurastu trikaNTakaH / vadaMSTrA sthalaSTaGgATo girikarNyaparAjitA // 1156 vyAghrI nirdigdhikA kaNTakArikA syAdathAmRtA / vatsAdanI guDUcI ca vizAlA tvindravAruNI 1157 uzIraM vIraNImUle hrIvere vAlakaM jalam / prapunnADasveDagajo dadrutazcakramardakaH // ladvAyAM mahArajanaM kusumbhaM kamalottaram / lodhre tu gAlavo roghratitvazAvaramArjanAH || mRNAlinI puTakinI nalinI paGkajinyapi / kamalaM nalinaM padmamaravindaM kuzezayam || paraM zatasahasrAbhyAM patraM rAjIvapuSkare / bisaprasUnaM nAlIkaM tAmarasaM mahotpalam // tajjalAtsarasaH paGkAtpare ru~DuhajanmajAH / puNDarIkaM sitAmbhojamatha raktasaroruhe || raktotpalaM kokanadaM kairaviNyAM kumudvatI / utpalaM syAtkuvalayaM kuvelaM kuvalaM kuvam // zvete tu tatra kumudaM kairavaM gardabhAiyam / nIle tu syAdindIvaraM halakaM raktasaMdhyake // saugandhikaM tu kahAraM bIjakozo varATakaH / karNikA padmanAlaM tu mRNAlaM tantulaM bisam // / 1165 kiMjalkaM kesaraM saMvartikA tu syAnnavaM dalam / karahATaH ziphA ca syAtkande salilajanmanAm || 1966 utpalAnAM tu zAlUkaM nIlyAM zaivAlazevale / zevAlaM zaivalaM zepAla jailAcchUkanIlike // 1167 dhAnyaM tu sasyaM sItyaM ca trIhiH stambakarizca tat / AzuH syAtpATalo vrIhirgarbhapAkI tu SaSThikaH / / zAlayaH kalamAdyAH syuH kalamastu kalAmakaH / lohito raktazAliH syAnmahAzAliH sugandhikaH 1169 1154 1158 1159 1160 1161 1162 1963 1164 1. vAzA ca. 2. aTarUpo'pi 3. priyAlo'pi. 4. nAryaGgo'pi 5. vibhedako'pi 6. tApiccho'pi. 7. javApi 8. ruTprabhRtayo jalAdibhyo'nuyanti, yaugikatvAt - vArijasarasIruhAdayaH 9. kumudinyapi 10. kumut api 11. jalazabdasya zukAdinAnvayaH. For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 abhidhAnasaMgrahaH:- 6 abhidhAnacintAmaNiH / 1172 1173 yatro hayapriyastIkSNazukastokmasvasau harit / maGgalyako masUraH syAtkalAyastu saMtInakaH || 1170 hareNuH khaNDikA caNako harimanthakaH / mASastu madano nandI vRSyo bIjavaro balI / / 1171 sutu prano lobhyo vATo harito harit / pIte'sminvasu khaNDIra pravelaja yazAradAH // kRSNe pravaravAsantaharimanthajazimbikAH / vanamudre tuvarakanigUDhaka kulInakAH // khaNDI ca rAjamudre tu makuSTakamayuSTau / godhUme sumano vale niSpAvaH sitazimbikaH || 1174 kulatthastu kAlavRntastAmravRntA kulasthikA / ADhakI tuvarI varNA syAkulmASastu yAvakaH / / 1175 nIvArastu vanavrIhiH zAmAkazyAmakau samau / kastu kaGgunI kaGguH priyaGguH pItataNDulA / / 1176 sA kRSNA madhukA raktA zaudhikA muzaTI sitA / pItA mAdhavyathoddAlaH kodravaH korduusskH| 1177 cInakastu kAkakajuryavanAlastu yo'nalaH / jUrNAdayo devadhAnyaM jonnAlA bIjapuSpikA // 1178 zaNaM bhaGgA mAtulAnI syAdumA tu kSumAtasI / gavedhukA gavedhuH syAjjartilo'raNyajastilaH // 1179 paNDatile tilapiJjastilapejo'tha sarpapaH / kadambakastantubho'tha siddhArthaH zrutasarSapaH // 1180 mASAdayaH zamIdhAnyaM zukadhAnyaM yavAdayaH / syAtsasyazukaM kiMzAruH keNizaM sasyazIrSakam / / 1181 stambastu guccho dhAnyAdernAla kANDo phalastu saH / palaH palAlo dhAnyatvaktuSo buse kaDaMgaraH // dhAnyamAvasitaM riddhaM tatpUrvaM nirbusIkRtam / mUlapatrakarIrAmaphalakANDAvirUDhakAH // 1983 tvakpuSpaM kavakaM zAkaM dazadhA zigrukaM ca tat / taNDulIyastaNDulero meghanAdo'lpamAriSaH // 1184 vimbI raktaphalA pIluparNI syAttuNDikerikA / jIvantI jIvanI jIvA jIvanIyA madhusravA / / 1185 vAstukaM tu kSArapatraM pAlaGkayAM madhusUdanI / rasono lasuno'riSTo mlecchakando mahauSadham // 1186 mahAkando rasono'nyo gRJjano dIrghapatrakaH / bhRGgarAjo bhRGgarajo mArkavaH kezaraJjanaH // 1187 kAkamAcI vAyasI syAtkArivellaH kaThillakaH / kUSmANDakastu karkAruH kozAtakI paTolikA 1188 cirbhaTI karkaTI vAlukyervArusrapusI ca sA / arzoghnaH sUraNaH kandaH zRGgaverakamArdakam / / 1189 karkoTakaH kilAsannastiktapatraH sugandhakaH / mUlakaM tu hariparNa sekimaM hastidantakam // 1190 tRNaM naDAdi nIvArAdi ca zaSyaM tu tannavam / saugandhikaM devajagdhaM pauraM kattRNarohiSe // 1191 darbhaH kuzaH kubho barhiH pavitramatha tejanaH / gundro muJjaH zaro dUrvA khanantA zataparvikA // 1192 haritAlI ruhA poTagalastu dhamano naGaH / kuruvindo meghanAmA mustA gundrA tu sottamA // 1193 valvajJA ulapo'thekSuH syAdrasAlo'sipatrakaH / bhedAH kAntArapuNDrAyAstasya mUlaM tu moraTam // 1194 kAzasviSIkA ghAsastu yavasaM tRNamarjunam / viSaH kSveDo rasastIkSNaM garalo'tha halAhalaH / / 1195 vatsanAbhaH kAlakUTo brahmaputraH pradIpanaH / saurASTrakaH zaulkikeyaH kAkolo dArado'pi ca // 1196 ahicchatro meSazRGgakuSTavAlUkanandanAH / kairATako haimavato markaTaH karavIrakaH || 1197 sarSapo mUlako gaurArdrakaH sattukakardama / aGkollasAra: kAliGgaH zRGgiko madhusikthakaH // 1198 indro lAGgaliko visphuliGgapiGgalagautamAH / mustako dAlavazceti sthAvarA viSajAtayaH || 1199 kurakhyAdyA agrabIjA mUlajAstUtpalAdayaH / parvayo'naya ikSvAdyAH skandhajAH sllkiimukhaaH|| 1200 zAlyAdayo vIjaruhAH saMmUrchajAstRNAdayaH / syurvanaspatikAyasya SaDete mUlajAtayaH // 1201 iti vanaspatikAyaH / 1. sAtIno'pi 2. kanizamapi 3. hAlAhalaH, hAlahala: api For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 tiryakANDaH / nIlaGguH kRmigntarjaH kSudraH kITo bahirbhavaH / pUlakAstUbhaye'pi syuH kIkasA kRmayo'NavaH // 1202 kASThakITo ghuNo gaNDUpadaH kiMculakaH kusUH / bhUlatA gaNDUpadI tu zilyatrapA jalaukasaH // 1203 jalAlokA jalUkA ca jalaukA jalasarpiNI / muktAsphoTAbdhimaNDUkI zuktiH kambustu vArijaH // triregvaH SoDazAvartaH zaGkho'tha kSudrakambavaH / zaGkanakAH kSullakAzca zambUkAstvambumAtrajAH // 1205 kapardastu hiraNyaH syAtpaNAsthikavarATakau / durnAmA tu dIrghakozI pipIlakastu pIlakaH // 1206 pipIlikA tu hInAGgI brAhmaNI sthUlazIrSikA / vRtalI piGgakapizAthopajihvopadehikA // 1200 vanyupadIkA likSA tu rikSA yUkA ca SaTpadI / gopAlikA mahAbhIrugomayotthA tu gardabhI // 1208 matkuNastu kolakuNa udaMza: kiTibhotkuNau / indragopastvagnirajo vairATastitibho'gnikaH // 1209 UrNanAbhastantuvAyo jAliko jAlakArakaH / kRmirmarkaTa ko lUtAlAlAsrAvoSTapAca saH // 1210 karNajalaukA tu karNakITA zatapadI ca sA / vRzciko druNa AlyAliralaM tatpucchakaNTakaH // 1211 bhramaro madhukRTTaGgazcazvarIkaH zilImukhaH / indindiro'lI rolambo dvirepho'sya paMDayaH // 1212 bhAjyaM tu puSpamadhunI gvadyoto jyotiriGgaNaH / pataGgaH zalabhaH kSudrA saraghA madhumakSikA // 1213 mAkSikAdi madhu kSaudraM madhUcchiSTaM tu sikthakam / varvaNA makSikA nIlA puttikA tu pataGgikA1214 vanamakSikA tu daMzo daMzI tajjAtigalpikA / tailATI varaTA gandholI syAcIga tu ciirukaa||1215 jhillIkA jhillikA varSakarI bhRGgArikA ca sA / pazustiryacarihiMsre'sminvyAlaH zvApado'pi ca 1216 hastI mataGgajagajadvipakaryanekapA mAtaGgavAraNamahAmRgasAmayonayaH / / stamberamadviradasindhuranAgadantino dantAvala: karaTikuJjarakumbhipIlavaH // 1217 ibhaH kareNurga|'sya strI dhenukA vazApi ca / bhadro mandro mRgo mizrazcatasro gajajAtayaH / / 1218 kAle'pyajAtadantazca svalpAzcApi matkuNaH / paJcavarSo gajo bAlaH syAtpoto dazavArSikaH // 1219 viko viMzativarSaH syAtkalabhastriMzadavdakaH / yUthanAtho yUthapatirmatte prabhinnajitau // 1220 madotkaTe madakala: samAvudvAntanirmadau / sajjitaH kalpitastiryagghAtI pariNato gajaH // 1221 vyAlo duSTagajo gambhIravedyavamatAGkuzaH / rAjabAhyastUMpabAhyaH saMnAhyaH samarocitaH // 1222 udagradannIpAdanto bahUnAM ghaTanA ghaTA / mado dAnaM pravRttizca vamathuH karazIkaraH // 1223 hastinAsA karaH zuNDA hasto'syAgraM tu puSkaram / aGguliH karNikA dantau viSANau skandha Asanam karNamUlaM cUlikA syAdISikA lakSikUTakam / apAGgadezo niryANaM gaNDastu karaTa: kaTaH // 1225 avagraho lalATaM syAdArakSaH kumbhayoradhaH / kumbhau tu zirasaH piNDau kumbhayorantaraM viduH // 1226 vAtakumbhastu tasyAdho vAhitthaM tu tato'pyadhaH / vAhityAdhaH pratimAnaM pucchamUlaM tu pecakaH // 1227 dantabhAgaH purobhAga: pakSabhAgastu pArzvakaH / pUrvastu jaGghAdidezo gAtraM syAtpazcimo'parA // 1228 bindujAlaM punaH padmaM zRGkhalo nigaDo'ndukaH / hijIrazca pAdapAzo vAristu gajabandhabhUH // 1229 tripadI gAtrayorbandha ekasminnavare'pi ca / totraM veNukamAlAnaM bandhastambho'GkuzaH zRNiH // 1230 apaSTaM baGkuzasyAgraM yAtamaGkuzavAraNam / niSAdinAM pAdakarma yataM vItaM tu tahayam // 1231 1. kiMculuko'pi. 2. krimirapi. 3. druto'pi. 4. ikArAnto nakArAnto vA. 5. tena SaTpadaH, SaDaMtiH, ghaTcaraNaH, ityAdayaH. 6. tena puSpaliTa , puSpaMdhayaH, madhuvrataH, madhuliT, madhupaH, iti siddham. 7. UpavAhyo'pi. 8. avarApi. 9. nigalo'pi, For Private and Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 48 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH / 1236 1237 1238 1239 kakSyA dUSyA varatrA syAtkaNThabandhaH kalApakaH / ghoTakasturagastArkSyasturaMgo'zvasturaMgamaH || 1232 gandharvo'rvA saptivItI vAho vAjI hayo hariH / vaDavAzvA prasUrvAmI kizoro'lpavayA hyH|| 1233 javAdhikastu javano rathyo voDhA rathasya yaH | AjAneyaH kulInaH syAttattaddezAstu saindhavAH || 1234 vanAyujAH pArazIkAH kAmbojA vAlhikAdayaH / vinItastu sAdhuvAhI durvinItastu zukalaH / / 1235 kazyaH kazAoM hRdrakAvartI zrIvRkSakI hayaH / paJcabhadrastu hRtpRSTamukhapArzveSu puSpitaH // pucchoraH khurake zAsyaiH sitaiH syAdaSTamaGgalaH / zvete tu karkakokAhaukhoGgAhaH zvetapiGgale // pIyUpavarNe serAhaH pIte tu hariyo haye | kRSNavarNe tu khaGgAhaH kiyAho lohito hayaH | AnIlastu nIlako'tha triyUhaH kapilo hayaH / vollAhastvayameva syApANDukesaravAladhiH // ugahastu manAkpANDuH kRSNajaGgho bhavedyadi / surUhako gardabhAbho vorukhAnastu pATalaH // kulAhastu manApItaH kRSNaH syAdyadi jAnuni | ukanAhaH pItaraktacchAyaH sa eva tu kacit 1241 kRSNaraktacchaviH proktaH zoNaH kokanadacchaviH / haritaH pItaharitacchAyaH sa eva hAlakaH / / 1242 paGgulaH sitakAcAbho halAhazvitrito hayaH / yayurazvo'zvamedhIya: prothamazvasya nAsikA // 1243 madhyaM kazyaM nigAlastu gallodezaH khurAH zaphAH / atha pucche vAlahasto lAGgalaM lUma vAladhiH 1244 apAvRttaparAvRttaluThitAni tu vetei / dharitaM valgitaM plutyuttejitotteritAni ca || 1246 gatayaH paJca dhArAkhyAsturaMgANAM kramAdimAH / tatra dhauritakaM dhaurya dhoraNaM dhoritaM ca tat || 1246 vaGgazikhikoDagativadvalgitaM punaH / agrakAyasamullAsAtkuJcitAsyaM natatrikam // 1240 1 1247 1248 1249 1253 taMtu laGghanaM pakSimRgagatyanuhArakam / uttejitaM recitaM syAnmadhyavegena yA gatiH // utteritamupakaNThamAskanditakamityapi / utplutyotplutya gamanaM kopAdivAkhilaiH padaiH // AzvIno'dhvA sa yo'zvena dinenaikena gamyate / kavI khalInaM kavikA kaviyaM mukhayantraNam // 1250 pacAGgI paTTe tu talikA talasArakam / dAmAJcanaM pAdapAzaH prakSaraprakharau samau // 1251 carmadaNDe kazA razmau vai gAvakSepaNI kuzA / paryANaM tu palyayanaM vItaM phalgu hayadvipam / / 1252 vero'zvatarI vegasaracAtha RmelakaH / kulanAzaH zizunAmA zalo bholirmarupriyaH // meyo mahAGgo vAsanto dvikakuddurgalaGghanaH / bhUtanna uSTo dAzero ravaNaH kaNTakAsanaH / / dIrghagrIvaH kelikIrNaH karabhastu trihAyaNaH / sa tu zRGkhalako dArumayaiH syAtpAdabandhanaiH || gardabhastu ciramehI vAyo rAsabhaH kharaH / cakrIvAzaGkukarNo'tha RSabho vRSabho vRSaH // vADaveyaH saurabheyo bhadraH zakarazAkarau / ukSAnaGkhAnkakudmAngaurbalIvardazva zAMkaraH // ukSA tu jAto jAtokSaH skandhakaH skandhavAhakaH / mahokSaH syAdukSataro vRddhokSastu jaradbhavaH 1258 toci AryabhyaH kUTo bhamaviSANakaH / iMdUrogopatiH SaNDho gIvRSo madakohalaH // 1259 vatsaH zakRtkaristarNo damyavatsatarau samau / nasyoto nastitaH SaSThavAT tu syAdyugapArzvagaH || 1260 yugAdInAM tu voDhAro yugyaprAsaGgayazAkaTAH / sa tu sarvadhurINaH syAtsarvA vahati yo dhuram || 1261 ekadhurINaikadhurAvubhAvekadhurAvahe / dhurINadhuryadhaureyadhaureyakadhuraMdharAH // 1262 dhUrva he'tha galirduSTavRSaH zakto'pyadhUrvahaH / sthaiaurISTaSTayaH pRSTavAyo dvidanSaDadviSadau // 1263 vahaH skandhoM'sakUTaM tu kakudaM naicikaM ziraH / viSANaM kUNikA zRGgaM sAsnA tu galakambalaH 1264 1. valgavAge api 2. mayurityeke. 3. itvara ityeke. 1257 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 1254 1255 1256 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 tiryakANDaH | 1265 1 1268 1272 1 1280 gauH saurabheyI mAheyI mAhA surabhirarjunI / usAdhyA rohiNI zRGgiNyanaDrAhyanaDuhyuSA // tampA nilimpikA tambA sA tu varNairanekadhA / praSTauhI garbhiNI vandhyA vaMzA behadvRSopagA || 1266 avatIkA sravadgarbhA vRSAkAntA tu saMdhinI / prauDhavatsA vaSkayiNI dhenustu navasUtikA || 1267 reSTurvasUtiH syAdRSTiH sakRtprasUtikA / prajane kAlyopasaryA sukhadohyA tu suvratA // duHkhadA tu karA bahudugdhA tu baJjalA / droNadugdhA droNadughA pInonI pIvarastanI // 1269 pItadugdhA tu dhenuSyA saMsthitA dugdhabandhakaiH / naicikI tUttamA goSu paliknI vAlagarbhiNI || 1270 samAMsamInA tu sA yA prativarSa prajAyate / syAdacaNDI tu sukarA vatsakAmA tu vatsalA 1271 caNIyekAddhAnyekAdivarSikA / ApInamUdho goviT tu gomayaM bhUmilepanam // tatra zuSke tu gogranthiH karIpaLagaNe api / gavAM sarva gavyaM vraje gokulaM godhanaM dhanam || 1273 prajane syAdupasaraH kIla: puSpalakaH zivaH / bandhanaM dAma saMdAnaM pazurajjustu dAmanI // 1274 ajaH syAcchagalaJchAgazchago bastaH stabhaH pazuH | ajA tu cchAgikA maJjA sarvabhakSA galastanI || yuvAjo varkarosaau tu porNAyuhu DoraNAH / uro meNDhako vRSNireDako romazo huhuH || 1276 saMphAla : zRGgiyo bheDo mepI tu kurarI rujA / jAlakinyavilA veNyatheDikaH zizuvAhakaH / / 1277 pRSThazRGgo vanAjaH syAdavidugdhe tvaveH param / soDhaM dUsa marImaM ca kukkuro vakravAladhiH || 1278 asthibhugbhUSaNaH sArameyaH kauleyakaH zunaH / zuniH zrAno gRhamRgaH kurkuro gatrijAgaraH || 1279 rasanAliTTaitaparAH kIlazAyitraNAndukAH / zAlAnuko mRgadaMzaH zrAlarkastu sa rogitaH // vizvakadrustu kuzalo mRgavye saramA zunI / viT caraH zukaro grAmye mahiSo yamavAhanaH || 1281 rajakhalo bAharipurlulAyaH sairibho mahaH / dhIraskandhaH kRSNazRGgo jaranto daMzabhIrukaH || 1282 raktAkSaH kAsaro haMsakAlItanayalAlikau / araNya je'smingavalaH siMhaH kaNThIravo hariH || 1283 haryakSaH kesarIbhAriH paJcAsyo nakharAyudhaH / mahAnAdaH paJcazikhaH pArIndraH patyarI mRgAt // 1284 zvetapiGgo'pyatha vyAvo dvIpI zArdUlacitrako / citrakAyaH puNDarIkastarakSustu mRgAdanaH || 1285 zarabhaH kuJjarArAtirutpAdako'STapAdapi / gavayaH syAdvanagavo gosahakSo'vavAraNaH / 1286 gvaGgI vArdhrINasaH khaGgo gaNDako'tha kiraH kiriH / bhUdAraH sUkaraH kolo varAhaH kroDapotriNau 1287 ghoNI vRSTiH stabdharomA daMSTrI kiTyA slAGgalau | AkhanikaH ziromarmA sthUlanAso bahuprajaH / / 1288 bhAlUka bhAlUkaccha bhalabhallukalukA: / sRgAlo jambuka: pheru: pheraNDa: pherava: zivA / / 1289 ghoravAzI bhUrimAyo gomAyurmRgadhUrtakaH / hUvo bharujaH kroSTA zivAbhede'lpake kikhi: / / 1290 pRthauNDilopAko kokasvIhAmRgo vRkaH / araNyazvA markaTastu kapiH kIzaH lavaMgamaH || 1291 plavaMgaH plavagaH zAkhAmRgo harirvalImukhaH / vanaukA vAnaro'thAsau golAGgalo'sitAnanaH || 1292 mRgaH kuraGgaH sAraGgo vAtAyuhariNAvapi / mRgabhedA karunyaGkuraGkagokarNazambarAH || 1293 cammacIna marAH samUraiNayerauhiSAH / kadalI kandalI kRSNasAraH pRSatarohitau // dakSiNermA tu sa mRgo vyAdhairyo dakSiNe kSataH / vAtapramIrvAtamRgaH zazastu mRdulomakaH // 1295 zUliko lomakarNo'tha zalye zalalazalyakau / zrAvicca tacchalAkAyAM zalalaM zalamiyapi / / 1296 1294 7 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. tena avimarIsamityantA bodhyA:. 2. bhapako'pi 3. tena ratakIlaH, ratazAyI, ratanraNaH, ratAnduka:. 4. mRgazabdaH patyaribhyAM saMbadhyate 5 aSTApado'pi For Private and Personal Use Only 49 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 80 abhidhAna saMgraha: --6 abhidhAnacintAmaNiH / 1299 1300 1301 govA hA duSTatate / gaudheyo'nyatra musalI godhikAgolike gRhAt // 1297 mANikyA bhittikA paTTI kuDyamatsyo gRholikA / syAdaJjanAdhikA hAlinyaJjanikA halAhalaH 1298 sthUlAJjanAdhikAyAM tu brAhmaNI raktapucchakA | kRkalAsastu saraTaH pratisUryaH zayAnakaH || mRSiko mRSako vajradazanaH gvanakondugai / undururvvaSa Akhuzca sUcyAsyo vRSalocane || kuchandarIgandhamRyAM girikA bAlamRSikA / viDAla oturmArjAro hIkuca vRSadaMzakaH // jAhako gAtrasaMkAMcI maNDalI nakulaH punaH / piGgalaH sarpahA babhruH sarpo'hiH pavanAzanaH || 1302 bhAMgI bhujaMgabhujagAvarago dvijihavyAlI bhujaMgamamarIsRpadIrghajihvAH / kAkodaro viSavaraH 'phaNabhRtyRdA kurda karNa kuNDalivilezaya dandazUkAH || dakaraH kakicakigRhapAtpannagA jihmagalelihAnau / kumbhInasAzIviSadIrghapRSTAH syAdrAjasarpastu bhujaMgabhojI || 1304 1309 1310 1311 cakramaNDalyajagaraH pArIndro vAhasaH zayuH / alagada jalavyAlaH samau rAjilaDuNDubhau / / 1305 bhavettilitmo gonAso gonaso ghoNaso'pi ca / kukuTAhiH kukuTAbho varNena ca raveNa ca / / 1306 nAgAH punaH kAdraveyAsteSAM bhogAvatI purI / zeSo nAgAdhipo'nanto dvisahasrAkSa AlukaH || 1307 sa ca zyAmo'thavA zuklaH sitapaGkajalAJchanaH / vAsukistu sarparAjaH veto nIlasarojavAna || 1308 takSakastu lohitAGgaH svastikAGkitamastakaH / mahApadmastvatizuklo dazavinduka mastakaH // zaGgastu zruto vibhrANo rekhAmindusitAM gaye / kulikorddhacandramaulijvAlA dhUmasamaprabhaH // atha kambalAzvatarArdhRtarASTrabalAhakAH / ityAdayo'pare nAgAstattatkulasamudbhavAH // nirmukto muktanirmAAMkaH saviSA nirviSAzca te / nAgAH syurhagvipA lUnavipAstu vRzcikAdayaH // 1312 vyAvAyo lomaviSA navaviyA narAdayaH / lAlAviSAstu dUtAyAH kAlAntaraviSAH punaH / / 1343 pikAdyA dRSIviSaM vavarthamopacAdibhiH / kRtrimaM tu viSaM cAraM garopaviSaM ca tat // 1314 bhogo'hikAya dAzIdevI bhoga: phaTa: sphaTa: / phaNo'hikoze tu nirvvayanI nirmokakazukAH // vihago vihaMgamakhagau patagA~ vihaMgaH zakuniH zakuntazakunau vivayaH zakuntAH / nabhasaMgamo vikirapatrasthau vihAyo dvijapakSiviSkirapatatripatatpataGgAH // 1316 pitsannIDANDa jogau kAJca zuzra spATikA / troTina patraM patraM picchaM vAjastanUruham || 1317 pakSo garucchadRcApi pakSamUlaM tu pakSatiH / praDInoDDInasaMDInaDayanAni nabhogatau // 1318 pezI kozAMNDe kulAyo nIDe kekI tu sarpabhuk / mayUravarhiNau nIlakaNTo meghasuhacchikhI // 1319 zuklApAGgo'sya vAkekA picche vaha zikhaNDakaH / pracalAkaH kalApazca mecakazcandrakaH samau // 1320 vanapriyaH parabhRtastAmrAkSaH kokilaH pikaH / kalakaNThaH kAkapuSTaH kAko'riSTaH sakRtprajaH // 1321 AtmabopacirajIvI cUkAriH kaTo dvikaH / ekaharavalibhugdhvAGko maukulirvAyamo'nyabhRta // 1322 vRddhadroNadagdhakRSNaparvatebhyastvamau paraH / vanAzrayaca kAkolo mastu jalavAyasaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1303 1323 dhuke nizATa: kAkAriH kauzikolUkapecakAH / divAndho'tha nizAvedI kukuTaJcaraNAyudhaH || 1324 kRkavAkustAmracUDo vivRtAkSaH zikhaNDikaH / haMsAJcakrAGgavAGgamAnasaukaH sitacchadAH || 1325 For Private and Personal Use Only 1. tena grahagodhikA, gRhagolikA. 2. 'pratisUryazayAnakaH' ityekaM nAmApi 3. ekakuNDalo pi. 4. nirlayanItyapi. 5. zabda nIDenApyanveti 6 tena baddhakAka ityAdayaH. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir datiyakANDaH / gajahaMsAmtvamI cakSucaraNairgatalAhitaiH / mallikAkSAstu malinatarASTrAH sitetaraiH // 1326 kAdambAstu kalahaMsAH pauH syAdatidhUsaraiH / vAralA varalA haMsI vAraTA varaTA ca sA // 1327 dAghATaH zatapatraH gva arIThastu khaJjanaH / sArasastu lakSmaNaH syAtpuSkarAkhyaH kuraMkaraH // 1328 sAgmI lakSmaNAtha krauJce cApe kiMkIdiviH / cAtakaH stokako vappIha: mAraGgo nabhombupaH1329 cakravAko gyAGgAdaH koko dvandvacage'pi ca / TiTTibhastu kaTukANa utpAdazayanazca saH // 1330 caTako gRhalibhukkalaviGkaH kuvikakaH / tasya yoSitta caTakA khyapatye caTakA tayoH // 1331 pumapatye cATakairo dAtyUhe kAlakaNTakaH / jalaraGkulara jo bake kaho bakoTavan // 1332 valAhakaH syAdlAko valAkA visakaNTikA / bhRGgaH kaliGgo dhUmyATa: kaGkastu kmncchdH||1333 lohapRSTo dIrghapAdaH karkaTaH skandhamallakaH / cillaH zakunirAtApI zyenaH patrI zazAdanaH // 1334 dAkSAyyo dUradaggRdhro'thAkozo matsyanAzanaH / kuraraH kIrastu zuko raktapAda: phalAdanaH // 1335 zArikA tu pItapAdA gorATI gokigaTikA / syAcarmacaTakAyAM tu jatukA jinapatrikA // 1336 valgulikA mugvaviSTA paroSNI tailapAyikA / karkareTuH kareTutsyAtkaraTuH karkarATukaH // 1337 AtirATi: zagari: syAtkRkaNakrakarau samau / bhAse zakunta: koyaSTau zikharI jlkukubhH||1338 pAgavataH kalaravaH kapoto raktalocanaH / jyotsnApriye calaca cakoraviSasUcakAH // 1331. jIvaMjIvastu gundrAlo vipadarzanamRtyukaH / vyAvATastu bharadvAjaH plavastu gAtrasaMplavaH // 1640 nittigntui mbarakoNo hArItantu mRdaGkaraH / kAraNDavastu mAla: sugRhazcakSusUcikaH // 1341 kumbhakArakukaTastu kukabhaH kuhakamvanaH / pakSiNA yena gRhyante pakSiNo'nye sa dIpakaH // 1342 chekA gRhyAzca te gehAsattA ye mRgapakSiNaH / matsyo mInaH pRthuromA jhaSo vaimaarinno'nnddjH||1343 saMghacArI sthijidda AtmAzI svakulakSayaH / visAra: zakalI zalkI zaMbaro'nimiSastimiH // 1344 mahatradaMSTra vAdAla: pAThIne citravallikaH / zakule syAtkalako'tha gaDakaH zakulArbhakaH // 1345 ulapI zizuke proSTI zaphara: zvetakolake / nalamInacilicimo matsyarAjantu rohitaH // 1346 madgurastu rAjazRGgaH zRGgI tu madrapriyA / adrANDamatsyajAtaM tu potAdhAnaM jalANDakam // 1347 mahAmatsyAstu cIrallitimigilagilAdayaH / atha yAdAMsi nakAdyA hiMsakA jalajantavaH // 1348 nakraH kumbhIra AlAsyaH kumbhI mahAmukho'pi ca / tAlujihvaH zaGkhamukho gomukho jalasUkara: 1349 zizumArastvamvukUrma uSNavIryo mahAvasaH / udrastu jalamArjAra: pAnIyanakulo vasI // 1350 grAhe tantustantunAgo'vahAro nAgatantuNau / anye'pi yAdobhedAH syurvahavo makarAdayaH // 1351 kulIra: karkaTaH piGgacakSaH pArthodarapriyaH / dvidhAgati: poDazAMbhiH karacillo bahizcaraH // 1352 kacchapaH kamaTaH karmaH kroDapAdazcaturgatiH / paJcAGgagupradauleyau jIvathaH kacchapI dulI // 1353 maNDUke harizAlUraplavabhekaplavaMgamAH / varSAbhUH plavaga: zAlurajihvavyaGgadardugaH // 1354 mthale nagadayo ye tu te jale jalapUrvakAH / aNDajAH pakSisarpAdyAH potajAH kuJjarAdayaH / / 1355 rasajA madyakITAdyA nRgavAdyA jagayujAH / yukAdyAH svedajA matsyAdayaH saMmUrcchanodbhavAH // 1356 1. lakSmaNItyapi. 2. kikI, diviH iti dve nAmanI api / kikidivirapi. 3. TITibha ityeke. 4. dAtyAho..pi. 5. vakeskApi, 6. nizATanyapi, 7. cilIcImo'pi. 8. zaGkamukho'pi. 9, varuNapAzo'pi. For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 52 abhidhAnasaMgrahaH-6 abhidhAnacintAmaNiH / udbhidaH khaJjanAcopapAdukA devanArakAH / rasayonaya ityaSTAvadbhiduGgijjamuddhidam // 1357 ityAcAryahemacandravicitAyAmabhidhAnacintAmaNI nAmamAlAyAM tiryakANDazcaturthaH // 4 // syunArakAstu paretapretayAtyAtivAhikAH / AjUrviSTiryAtanA tu kAraNA tIvradevanA // narakastu nArakaH syAnnirayo durgatizca saH / ghanodadhidhanavAtatanuvAtanabhaHsthitAH // rtnshrkraavaalukaapngkdhuumtmHprebhaaH| mahAtamaHprabhA cetyadhodho narakabhUmayaH // 1360 kramAtpRthutarAH saptAtha triMzatpaJcaviMzatiH / paJca paJcadaza trINi lakSANyUnaM ca paJcabhiH // 1361 lakSaM paJcaiva narakAvAsAH sImantakAdayaH / etAsu syuH krameNAtha pAtAlaM vaDavAmukham // 1362 valivezmAdhobhuvanaM nAgaloko rasAtalam / randhra vilaM nirvyavanaM kuharaM zuSiraM zuSiH // 1363 chidraM ropaM vivaraM ca nimnaM rokaM vapAntaram / gartazvabhrAvaTAgAdhadarAstu vivare bhuvaH // 1364 ___ityAcAryahemacandraviracitAyAmabhidhAnacintAmaNo nAmamAlAyAM narakakANDaH paJcamaH // 5 // syAlloko viSTapaM vizvaM bhuvanaM jagatI jagat / jIvAjIvAdhArakSetraM loko'lokastato'nyathA // 1365 kSetrajJa AtmA puruSazcetanaH sa punarbhavI / jIvaH syAdasumAnsatvaM dehabhRjjanyujantavaH // 1366 utpattirjanmajanuSI jananaM janirudbhavaH / jIve'sujIvitaprANA jIvAturjIvanauSadham // 1367 zvAsastu vasitaM so'ntarmukha ucchAsa AharaH / Ano bahirmukhastu syAnniHzvAsa: pAna etnH||1368 AyurjIvitakAlo'ntaHkaraNaM mAnasaM manaH / hRJceto hRdayaM cittaM svAntaM gUDhapathoccale // 1369 manasaH karma saMkalpaH syAdatho zarmanivRtiH / sAtaM saukhyaM sukhaM duHkhaM tvasukhaM vedanA vythaa||1370 pIDA bAdhAtigabhIlaM kRcchaM kaSTaM prasUtijam / AmanasyaM pragADhaM syAdAdhi: syAnmAnasI vythaa||1371 sapatrAkRtiniSpatrAkRtI khatyantapIDane / sujjATharAgnijA pIDA vyApAdo drohacintanam // 1372 upajA jJAnamAdyaM syAcarcA saMkhyA vicAraNA / vAsanA bhAvanA saMskAro'nubhUtAdyavismRtiH // 1373 nirNayo nizcayo'ntaH saMgradhAraNA samarthanam / avidyAhaMmatyajJAne bhrAntirmithyAmatibhramaH // 1374 saMdehadvApagarekA vicikitsA tu saMzayaH / parabhAgo guNotkarSo doSe tvAdInavAzravau // 1375 svAdrUpaM lakSaNaM bhAvazcAtmaprakRtirItayaH / sahajo rUpatattvaM ca dharmaH sargo nisargavat // 1376 zIlaM satattvaM saMsiddhiravasthA tu dazA sthitiH / snehaH prItiH prema hArde dAkSiNyaM tvnukuultaa||1377 vipratisAge'nuzayaH pazcAttApo'nutApazca / avadhAnasamAdhAnapraNidhAnAni tu samAdhau syuH / / 1378 dharmaH puNyaM vRSaH zreyaH sukRte niyatau vidhiH / devaM bhAgyaM bhAgadheyaM diSTaM cAyastu tacchubham // 1379 alakSmIni:tiH kAlakaNikA syAdathAzubham / duSkRtaM duritaM pApamenaH pApmA ca pAtakam / / 1380 kilviSaM kaluSaM kiNvaM kalmaSaM vRjinaM tamaH / aMhaH kalkamacaM paGka upAdhirdharmacintanam // 1381 trivargA dharmakAmArthAzcaturvargaH samokSakAH / balatUryAzcaturbhadraM pramAdo'navadhAnatA // 1382 chando'bhiprAya AkRtaM matabhAvAzayA api / hRSIkamakSaM karaNaM srotaH khaM viSayIndriyam // 1383 buddhIndriyaM sparzanAdi pANyAdi tu kriyendriyam / sparzAdayastvindriyArthI viSayA gocarA api // 1384 1. yaugikatvAt-nArakika-nairayika-nArakIyAdayaH. 2. prabhAzabdaH pratyekaM ratAdibhiranvayaH. 3. dantyAdirityeke. 4. jIvo'pi. 5. yaugikatvAt-dehabhAk zarIrItyAdayaH 6. adanto'pi. 7. jIvAturapi. 8. anindriyamapi. 9. vikalpo'pi. 10. zarmamapi. 11. svazabdo rUpAdibhiranveti, 12. vipratIsAro'pi. 13. arthA api. For Private and Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 maamaanykaannddH| zIta tapAra: ziziraH suzImaH zItalo jaDaH / himo'yome tigmastIkSNastItrazcaNDaH khara: paTaH // koSNaH kavoSNaH kaduSNA mandoNaveSaduSNavata niSThura: kaskhaTaH krUraH parUSaH karkazaH khrH||1386 dRDhaH kaThora: kaTino jagTaH komala: punaH / mRdulo mRdusomAlasukumArA akarkazaH // 1387 madhurastu rasajyeSTo gulyaH svAdumadhUlakaH / amlastu pAcano dantazaTho'tha lavaNaM saraH / / 1388 sarvaraso'Sa kaTuH syAdopaNo mukhazodhanaH / vakrabhedI tu tito'tha kaSAyastuvaro rasAH // 1389 gandho janamanohArga subhirdhANatarpaNaH / samAkarSI tu nirhArI sa Amodo vidUragaH // 1390 vimatthiH parimalo'thAmodI mukhavAsanaH / iSTagandhaH sugandhizca durgandhaH pUtigandhikaH // 1391 Amagandhi tu visaM syAdvarNAH zvetAdikA amI / vetaH zyetaH sitaH zuklo hariNo vizadaH shuciH|| avadAtagaurazubhravalakSadhavalArjunAH / pANDuraH pANDaraH pANDurIpatpANDustu dhUsaraH // 1393 kApotastu kapotAbhaH pItastu sitaraJjanaH / hAridraH pItalo gauraH pIte nIlaH punarharit // 1394 pAlAzo haritastAlakAbho raktastu rohitaH / mAJjiSTo lohitaH zoNa: zvetaraktastu pATalaH / / 1395 aruNo bAlasaMdhyAbhaH pItaraktastu piJjaraH / kapila: piGgalaH zyAvaH pizaGgaH kapizo hriH||1396 vardhaH kadraH kaDArazca piGga kRSNastu mecakaH / syAdrAmaH zyAmala: zyAmaH kAlo nIlo'sitaH shitiH|| raktazyAme punardhamradhUmalAvatha kava'raH / kiri etaH zavalazcitrakalmASacitralAH // 1398 zabdo ninAdo nirghoSa: svAno dhvAna: svage dhvaniH / nihAdo ninado hAdo nisvAno nisvanaH svanaH / / rakho nAdaH svanirghopa: saMvyAibhyA rAva AravaH / kaNanaM nikaNa: kANo nikANazca kaNo raNaH / / par3haja RpabhagAndhAga madhyamaH paJcamastathA / dhaivato niSadhaH sapta tatrIkaNThodbhavAH svarAH / / 1401 ne mandramadhyatArAH syujharaHkaNThazirodbhavAH / ruditaM RnditaM kruSTaM tadapuSTaM tu gaharam // 1402 zabdo guNAnugagotthaH praNAda: sItkRtaM nRNAm / pardanaM gudaje zabde kardanaM kukSisaMbhave // 1403 veDA tu siMhanAdo'tha krandanaM subhaTadhvaniH / kolAhala: kalakalastumulo vyAkulo ravaH // 1404 marmage vastrapatrAderbhUpaNAnAM tu ziJjitama / hepA heSA turaMgANAM gajAnAM garjavahite // 1405 visphAro dhanuSAM haMbhArambhe gorjaladasya ca / mtanitaM gajitaM garjiH svanitaM rasitAdi ca // 1406 kRjitaM syAdvihaMgAnAM tirazcAM tavAzite / vRkasya reSaNaM reSA bukanaM bhaSaNaM zunaH // 1407 pIDitAnAM tu kaNitaM maNitaM ratakRjitam / prakANa: prakaNastavyA mardalasya tu gundalaH // 1408 kSIjanaM tu kIcakAnAM bheryA nAdastu darduraH / tAro'tyuccairdhvanimandro gambhIro madhuraH kalaH // 1409 kAkalI tu kalaH sUkSma ekatAlo layAnugaH / kAkurdhvanivikAraH syAtpratizruttu pratidhvaniH // 1410 saMghAte prakagadhavAranikaravyUhAH samUhazcayaH saMdohaH samudAyarAzivisaratrAtAH kalApo vrajaH / kuTaM maNDalacakravAlapaTalastomA gaNaH peTakaM vRndaM cakrakadambake samudayaH puJjotkarau saMhatiH / 1411 samavAyo nikaramvaM jAlaM nivahasaMcayau / jAtaM tirazcAM tathaM saMghasArthoM tu dehinAm // 1412 kulaM teSAM sajAtInAM nikAyastu sarmiNAm / vargastu sadRzAM skandho narakuJjaravAjinAm // 1413 1. mupImo'pi. 2. rAvazabda: samAdibhiranveti. 3. garjApi. 4. madro'pi. 5. kAkalirapi. 6. Akaro'pi. For Private and Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnamaMgrahaH-6 abhidhAnacinnAmANaH / grAmo vipayazabdAmpratandriyagaNAhaje / samajastu pagRnAM syAtsamAjasvanyadehinAm // 1414 zukAdInAM gaNe zaukamAyUrataittirAdayaH / bhikSAderbhakSasAhanagAbhiNayauvatAdayaH // 1415 gotrArthapratyayAntAnAM syuraupagavikAdayaH / unAderaukSakaM mAnuSyakaM vArddhakamauSTakam // 1416 syAdrAjaputrakaM rAjanyakaM rAjakamAjakama / vAtsakaurabhrake kAvacikaM kavacinAmapi // 1417 hAstikaM tu hastinAM syAdApikAdyacetasAm / dhenUnAM dhenukaM dhenvantAnAM gaudhenukAdayaH // 1418 kedArakaM kaidArakaM kaidAryamapi tadgaNe / brAhmaNAdeAhmaNyaM mANavyaM vADavyamityapi / / 1419 gaNikAnAM tu gANikyaM kezAnAM kaizyakaizike / azvAnAmAzvamazvIyaM parzanAM pArzvamapyatha // 1420 vAtalavAtye vAtAnAM gavyAgotre punargavAma / pAzyAkhalyAdi pAzAdeH khalAdeH khliniinibhaaH||1421 janatA bandhutA grAmatA gajatA sahAyatA / janAdInAM sthAnAM tu syAdrathyA rathakaTyayA // 1422 gajileMgvA tatI vIthI mAlAlyAvalipatayaH / dhoraNIzreNyubhau tu dvau yugalaM dvitayaM dvayam // 1423 gagaM dvaitaM yamaM dvandvaM yugmaM yamalayAmale / pazubhyo goyugaM yugmaparaM SaTve tu SaD gavam // 1424 para izatAdyAste yeSAM paga saMkhyA zatAdikAt / prAjyaM prabhUtaM pracura bahulaM bahu puSkale // 1425 bhUyiSTaM puruhaM bhUyo bhUryadabhraM puru sphiram / stokaM bhullaM tucchamalpaM dabhrANutalinAni ca // 1426 tanu kSudraM kRzaM sUkSma punaH prakSNaM ca palavam / truTau mAtrA lavo lezaH kaNo dvasvaM punarlaghu // 1427 atyalpe'lpiSThamalpIyaH kaNIyo'NIya ityapi / dIrghAyate same tuGgamaJcamunnatamudram // 1428 prAMcchitamudagraM ca nyaGnIcaM hasvamandhare / kharva kujaM vAmanaM ca vizAlaM tu vizaGkaTam // 1429 pRthaka pRthulaM vyUDhaM vikaTaM vipulaM vRhata / sphAraM variSTaM vistIrNaM tataM bahu mahadguruH // 1430 deya'mAyAma AnAha Agehasta samucchayaH / utsedha udayocchAyau pariNAho vizAlatA // 1431 prapaJcAbhogavistAravyAmAH zabde sa vistara: | samAsastu samAhAra: saMkSepaH saMgraho'pi ca // 1432 sarva samastamanyUnaM samagraM sakalaM samam / vizvAzeSAkhaNDakRtsnanyakSANi nikhilAkhile // 1433 gvaNTe'rdhazakale bhittaM nemazalkadalAni ca / aMzo bhAgazca vaNTara: syAtpAdastu turIyakaH // 1434 malinaM kaccaraM mlAnaM kazmalaM ca malImasam / pavitraM pAvanaM pUtaM puNyaM medhyamathojjvalam // 1435 vimalaM vizadaM vIbhramavadAtamanAvilam / vizuddhaM zuci cokSaM tu niHzodhyamanavaskaram / / 1436 niNiktaM zodhitaM mRSTaM dhautaM kSAlitamityapi / saMmukhInamabhimukhaM parAcInaM parAGmukham // 1427 mukhyaM prakRSTaM pramukhaM pravaha vayaM vareNyaM pravaraM purogama / anuttaraM prAgraharaM pravekaM pradhAnamagresaramuttamAye // 1438 grAmaNyagraNyagrimajAtyAyyAnuttamAnyanavarAyavare / preSTaparArthyaparANi zreyasi tu zreSThasattame puSkalavat // myaruttarapade vyAghrapuMgavarSabhakuJjarAH / siMhazArdUlanAgAdyAstallajazca matallikA // macarcikA prakANDodro prazasyArthaprakAzakAH / guNopasarjanopAyANyapradhAne'dhamaM punaH // 1441 nikRSTamaNakaM gadyamavayaM kANDakutsite / apakRSTaM pratikRSTaM yApyaM repho'vamaM bruvam // 1442 gveTaM pApamapazadaM kupUyaM celamarva ca / tadAsecanakaM yasya darzanAdRgna tRpyati // 1443 ___1. grAmazabdo guNAntairanveti. 2. vigraho'pi. 3. niHzeSamapi. 4. khaNDanamapi. 5. kalmapapi. 6. yAvyamapi. 7. repo'pi. For Private and Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 55 6 sAmAnyakANDaH / 1444 1445 cAru hAri ruciraM manoharaM valgu kAntamabhigamabandhure | vAmarucyasuSamANi zobhanaM maJjumaJjulamanoramANi ca || mAdhuramyamanojJAni pezalaM hRdyasundare / kAmyaM ka kamanIyaM saumyaM ca madhuraM priyam // vyuSTiH phalamasAraM tu phalgu zUnyaM tu riktakam / zunyaM tucchaM vazikaM ca nibiDaM tu nirantaram / / 1446 nivirIsaM dhanaM sAndraM nIrandhaM bahalaM dRDham / gADhamaviralaM cAtha viralaM tanu pelavam // navaM navInaM sadyaskaM pratyayaM nUtanUtane / navyaM cAbhinave jIrNe purAtanaM ciraMtanam // purANaM pratanaM pratnaM jaranmUrtaM tu mUrtimana / uccAvacaM naikabhedamatiriktAdhike same || pArzvasamIpaM savidhaM samIpAbhyAzaMsave zAntikasaMnikarSaH / saMdezamabhyagrasanIDa saMnidhAnAnyupAntaM nikaTopakaNThe || 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1454 1455 1456 1457 1458 1459 maMnikRSTa maryAdAbhyarNAnyAsannasaMnidhI / avyavahite'nantaraM saMsaktamapaTAntaram // nediSThamantikatamaM viprakRSTapare punaH / dUre'tidUre daviSTaM davIyo'tha sanAtanam || zAzvatAvare nityaM dhruvaM stheyamvatisthiram / sthAsnu speSTaM tatkUTasthaM kAlavyApyekarUpataH || 1453 sthAvaraM tu jaGgamAnyajjaGgamaM tu basaM caram / carAcaraM jagadiGgaM cariSNucAtha caJcalam || taralaM kampanaM kampaM pariplavacalAcale / caTulaM capalaM lolaM calaM pAriplavAsthire // RjAvajihmaguNAvavAgre'vanatAnate / kuJcitaM natamAviddhaM kuTile vakravehite // vRjinaM bhaGguraM bhunamagalaM jihAsamit / anuge'nupadAnvakSAnvayekAkyeka ekakaH // ekAttAnAyanasargAprANyaikAgraM ca tadvatam / ananyavRtyaikAyatanagataM cAthAdyamAdimam // paurastyaM prathamaM pUrvamAdiragramathAntimam / jaghanyamanyaM caramamantapAzcAtyapazcime || madhyamaM mAdhyamaM madhyamIyaM mAdhyaMdinaM ca tat / abhyantaramantarAlaM vicAle madhyamAntare || 1460 tulyaH samAnaH sadakSaH sarUpaH sadRzaH samaH / sAdhAraNasadharmANau savarNaH saMnibhaH saha || 1461 syuruttarapade prakhyaH prakAraH pratimo nibhaH / bhUtarUpopamAH kAzaH saMnIprapratItaH paraH // aupamyamanukAro'nuhAraH sAmyaM tulopamA / kakSopamAnamaca tu pratarmAyAtanA nidhiH // chAyA chanda: kAyo rUpaM trisvaM mAnakRtI api | sUrmI sthUNAyaH pratimA hariNI syAddhiraNmayI || 1464 pratikUlaM tu viloma mapasavyamaparama / vAmaM prasavyaM pratIpaM pratilomamapaSTa ca || vAmaM zarIre'GgaM savyamapasavyaM tu dakSiNam / avAdhocchRGgaloddAmA niyantritamanargalam // niraGkuze sphuTe spaSTaM prakAzaM prakaTolvaNe / vyaktaM vartulaM tu vRttaM nistalaM parimaNDalam / / bandhuraM tannatAnataM sthapuTaM viSamonnatam | anyadanyataradbhinnaM tvamekamitaraca tat // karasyaH kabaro mizraH saMpRktaH khacitaH samAH / vividhastu bahuvidho nAnArUpaH pRthagvidhaH / / 1469 tvaritaM satvaraM pUrNa zIghraM kSipraM drutaM laghu / capalAvilambite ca jhampA saMpAtapATavam // anArataM tvavirataM saMsaktaM satatAnize / nityAnavaratAja mrAsaktAzrAntAni saMtatam || sAdhAraNaM tu sAmAnyaM dRDhasaMdhi tu saMhatam / kalilaM gahane saMkIrNe tu saMkulamAkulam // 1462 1463 1465 1468 1470 For Private and Personal Use Only 1466 1467 1471 1472 1. ramaNIyamapi 2. laDaho'pi 3 zAzvatikamapi 4 avagaNo'pi 5. ekazabdasya tAnAdibhiranvayaH. 6. madhyaMdinamapi. 7. kAzazabdaH samAdibhyaH paro yojyaH. 8 prateH paratra kRtiparyantA yojyAH 9 nirargalamapi. 10. bahurUpa pRthagrUpa nAnAvidhA api. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 56 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH / 1474 1476 1477 1478 1479 1480 1485 1486 1.487 1488 kIrNamAkIrNa ca pUrNe tyAcitaM channapUrite / bharitaM nicitaM vyAptaM pratyAkhyAte nirAkRtam || 1473 pratyAdiSTaM pratikSiptamapaviddhaM nirastavat / parikSipte valayitaM nivRttaM pariveSTitam || pariskRtaM parItaM ca tyaktaM tUtsRSTamujjhitam / bhUtaM hInaM vidhUtaM ca vinnaM vittaM vicArite / / 1475 avakIrNe tvavadhvastaM saMvItaM ruddhamAvRtam / saMvRtaM pihitaM channaM sthagitaM cApavAritam // antarhitaM tirohitamantardhisvapavAraNam / chadanaM vyavadhAntardhApidhAnasthaganAni ca // vyavadhAnaM tirodhAnaM darzitaM tu prakAzitam | AviSkRtaM prakaTitamucaNDaM tvavalambitam || anAdRtamevAjjJAtaM mAnitaM gaNitaM matam / gaDhAvajJAvahelAnyaisUrkSaNaM cApyanAdare || unmUlitamAvarhitaM syAdutpATitamuddhRtam / preGgolitaM taralitaM lulitaM preGgitaM dhutam // calitaM kampitaM zRtaM vellitAndolite api / dolApreGkholanaM preGkhI phANTaM kRtamayatnataH // 1481 adhaH kSiptaM nyaJcitaM syAdUrdhvakSiptamudaJcitam / nunnanuttAstaniSTacUtAnyAviddhaM kSiptamIritam // 1482 mame digvalite rugNabhujhe rUSitaguNDite / gUDhagupte ca muSitabhUSite guNitAhate // 1483 myAnnizAtaM zitaM zataM nizitaM tejitaM kSNutam / vRtte tu vRttavAvRttau hItahINau tu lajjite // 1484 gUDhaH syAtsaMkalite saMyojita upAhine / pake pariNataM pAke kSIrAjyahaviSAM zrutam // from afrgyeSitAH samAH / tanUkRte STaSTau viddhe titau // siddhe nirvRttaniSpannau vilIne vidrutau / utaM prote syUtamUtamutaM ca tantusaMtate || pATitaM dAritaM bhinne vidaraH sphuTanaM bhidA / aGgIkRtaM pratijJAtamUrIkRtogrIkRte / / maMzrutamabhyupagatamurarIkRtamAzrutama | saMgINa pratizrutaM ca chinne lUnaM chitaM ditam // cheditaM khaNDitaM vRkNaM kRttaM prAptaM tu bhAvitam / lakSyamAsAditaM bhUtaM patite galitaM cyutam // 1490 srutaM bhraSTaM skannapanne saMzitaM tu sunizcitam / mRgitaM mArgitAnviSTAnveSitAni gaveSite || 1491 timite stimitannisArdrAdraktAH samunnavat / prasthApitaM pratiziSTaM pratihatapreSite api // khyAte pratItaprajJAtavittaprathitavizrutAH / tapte saMtApito dUno dhUpAyitazca bhUSitaH // zIne styAnamupanatastUpasanna upasthitaH / nirvAtastu gate vAte nirvANaH pAvakAdiSu // vRddhametiM prauDhaM vismitAntargate same / udvAntamute gUnaM hane mIDhaM tu mUtrite // viditaM budhitaM buddhaM jJAtaM sitagate atrAn / manitaM pratipannaM ca syanne rINaM srutaM stutam // 1496 gumagopAyitatratAvitatrANAni rakSite / karma kriyA vidhA hetuzUnyA vAmyA vilakSaNam || 1497 kArmaNaM mUlakarmAtha saMvananaM vazakriyA | pratibandhe pratiSTambhaH syAdAsyA vAsanA sthitiH / / 1498 parasparaM syAdanyonyamitaretaramityapi / AvezATopI saMrambhe nivezo racanA sthitau // nirvandho'bhinivezaH syAtpravezo'ntarvigAhanam / gatau vIGkhA vihAreparisarpaparikramAH || 1500 TAcyA paryaTanaM caryA vIryA pathasthitiH / vyatyAsastu viparyAso vaiparItyaM viparyayaH // 1501 vyatyaye'tha sphAtirbuddhau prINane'vanatarpaNau / paritrANaM tu paryAptirhastadhAraNamityapi // praNatiH praNipAto'nunaye'tha zayane kramAna / vizaya upazAyazca paryAyo'nukramaH krame // paripATyAnupUrvyAvRdatipAtastvatikramaH / upAtyayaH paryayazca samau saMbAdhasaMkaTa || 1489 1492 1493 1494 1495 1 1499 / 1502 1503 1504 1. avazabdasya jJAtAdibhiranvayaH. 2. avamAnanAvagaNane api 3. asUkSaNamapi 4 Andolanamapi. 5. coditamapi. 6. vittamapi 7 avazabdAtigate bodhye. 8. aTATApi asyApi. For Private and Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 sAmAnyakANDaH / 1505 1506 1507 1508 1520 1521 kAmaM prakAmaM paryAptaM nikAmeSThe yathepsitam / atyarthe gADhamudgADhaM vADhaM tIvraM bhRzaM dRDham // atimAtrAtimaryAdanitAntotkarSanirbharAH / bharaikAntAtivelAtizayA jRmbhA tu jRmbhaNam // AliGganaM pariSvaGgaH saMzleSa upagUhanam / aGgapAlI parIrambhaH koDIkRtirathotsave // mahaH kSaNoddhavoddharSA melake saGgasaGgamau / anugraho'bhyupapattiH samau nirodhanigrahau || vighne'ntarAyapratyUhavyavAyAH samaye kSaNaH / velA vArAvavasaraH prastAvaH prakramAntaram // 1509 abhyAdAnamupodghAta ArambhaH propataH kramaH / pratyutkramaH prayogaH syAdArohaNaM tvabhikramaH || 1510 Akrame'dhikramakrAntI vyutkramastUtkramAkrama | vipralambho viprayogo viyogo virahaH samAH 1511 AbhA rADhA vibhUSA zrIrabhikhyAkAntivibhramAH / lakSmIzchAyA ca zobhAyAM suSamA sAtizAyinI 1512 saMstavaH syAtparicaya AkArastviGga iGgitam / nimitte kAraNaM heturbIjaM yonirnibandhanam // 1513 nidAnamatha kArya syAdarthaH kRtyaM prayojanam / niSThAnirvahaNe tulye pravAho gamanaM bahiH // 1514 jAtiH sAmAnyaM vyaktistu vizeSaH pRthagAtmikA / tiryaksAciH saMharSastu spardhAdrohasvapakriyA 1515 vandhye mogha phalamudhA antargaDurnirarthakam / saMsthAnaM saMnivezaH syAdarthasyApagame vyayaH // 1516 saMmUrchanaM tvabhivyAptirtheSo bhraMzo yathocitAt / abhAvo nAze saMkrAmasaMkramau durgasaMcare // 1517 nIvAkastu prayAmaH syAdavekSA pratijAgaraH / samau visrambhavizvAsau pariNAmastu vikriyA / / 1518 cakrAvarto bhramo bhrAntirbhUmighUrNizca cUrNane / vipralambho visaMvAdo vilambhastvati sarjanam // 1519 upalambhastvanubhavaH pratilambhastu lambhanam / niyoge vidhisaMpreSau viniyogo'rpaNaM phale // lavo'bhilAvo lavanaM niSpAvaH pavanaM pavaH / niSTheSThIvanaSTataSThevanAni tu bhUtkRte // nivRttiH syAduparamo vyapopAbhyaH parA retiH / vidhUnanaM vidhuvanaM riGkhaNaM skhalanaM same || 1522 rakSNA graho grAhe vyadho vedhe kSaye kSiyA / spharaNaM sphuraNe jyAnijIrNAvatha varo vRtau // 1523 samuccayaH samAhAro'pahArApatrayau samau / pratyAhAra upAdAnaM buddhizaktistu niSkramaH || ityAdayaH kriyAzabdA lakSyA dhAtuSu lakSaNam / athAvyayAni vakSyante svaH svarge bhU rasAtale // 1525 bhuvo vihAyasA vyomnni dyAvAbhUmyostu rodasI / upariSTAduparyUrdhvaM syAdabhastAdadho'pyavAk / / 1523 varjane vantareNarte hirugnAnA pRthagvinA / sAkaM sattA samaM sArthamamA saha kRtaM tvalam || 1527 bhavavastu ca kiM tulyAH pretyAmutra bhavAntare / tUSNIM tUSNIkAM joSaM ca maunaM diSTA tu saMmade || 1528 paritaH sarvato viSvaksamantAcca samantataH / puraH purastAtpurato'grataH prAyastu bhUmani // sAMpratamadhunedAnIM saMpratyetarhyamAJjasA / drAkkhAgaraM jhaTityAzu maGkSvadvAya ca satvaram // sadA sanAnizaM zazvadbhUyo'bhIkSNaM punaH punaH / asakRnmuhu: sAyaM tu dinAnte divase divA || 1631 sahamaikapade dyasmAtsapadi tatkSaNe / cirAya cirarAtrAya cirasya ca cirAciram // cireNa dIrghakAlArthe kadAcijjAtu karhicit / doSA naktamuSA rAtrau prage prAtaraharmukhe || tiryagarthe tiraH sAci niSphale tu vRthA sudhA / mRSA midhyAnRte'bhyarNe samayA nikaSA hiruk // zaM sukhe balavatsuSThu kimutAtIva nirbhare / prAkpurA prathame saMvaddharSe parasparaM mithaH // uSA nizAnte'lpe kiMcinmanAgIpacca kiMcana / Aho utAho kimuta vitarke kiM kimUta ca || 1536 itiha syAtsaMpradAye hetau yattadyatastataH / saMbodhane'Gga bhoH pATpyAT hai hai haMho're re'pi ca / / 1537 1. kramazabda: propAbhyAM paro yojyaH. 1524 1529 1530 1532 1533 1534 1535 2. ratizabdaH vyAdibhiranveti 8 For Private and Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 58 abhidhAna saMgraha: - 6 abhidhAnacintAmaNiH | 1538 1539 svAhA svadhA devahavirhutau / rahasyupAMzu madhye'ntarantareNAntare'ntarA // prAdurAviH prakAze syAdabhAve tva na no nahi / haTe prasahyamA mAsma varaNe'stamadarzane // akAmAnugatau kAmaM syAdomAM paramaM mate / kacidiSTapariprazre'vazyaM nUnaM ca nizcaye // bahirvahirbhave hyaH syAdatIte'hni va eSyati / nIcairalpe mahatyucaiH sakhe'sti duSTa nindane || 1541 nanuca syAdvirodhoktau pakSAntare tu cedyadi / zanairmande'vare tvarvAgroSoktAvuM natau namaH / / 1542 1540 I ityAcAryahemacandraviracitAyAmabhidhAnacintAmaNI nAmamAlAyAM sAmAnyakANDaH paTaH // 6 // iti zrIhemacandrAcAryaviracito'bhidhAnacintAmaNiH samAptaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 11 2: 11 abhidhAnasaMgrahaH / ( 7 ) zrI hemacandrAcAryaviracitaH abhidhAnacintAmaNipariziSTaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirvANe syAcchItIbhAvaH zAntirnaizcinyamantikaH / ziSye chAtro bhadre bhavyaM kAmyaM sukRtasUnRte / / 1 ityAcArya hemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe devAdhidevakANDaH prathamaH // 3 // 2 4 phalodayo merupRSTaM vAsavAvAsasairikau / didivirdIdivirdyuzca divaM ca svargavAcakAH // nilimpAH kAmarUpAzca sAdhyAH zobhAcirAyuSaH / pUjitA mamahitAH suvAlA vAyubhAH surAH // 3 dvAdazAka vasavo'STau vizvedevAstrayodaza / SaTtriMzattuSitAzcaiva SaSTirAbhAsvarA api // patriMzadadhike mAhArAjikAzca zate ubhe / rudrA ekAdazaikonapaJcAzadvAyavo'pi ca // caturdazatu vaikuNThAH suzarmANaH punardaza / sAdhyAzca dvAdazetyAdyA vijJeyA gaNadevatAH || sUrye vAjI lokabandhurbhAnemirbhAnukesaraH / sahasrAGko divApuSTaH kAlabhRdrAtrinAzanaH // papIH sadAgatiH pItuH sAMvatsararathaH kapiH / dRzAnaH puSkaro brahmA bahurUpazca karNasUH // vedodayaH khatilakaH pratyupANDaM surAvRtaH / lokaprakAzanaH pItho jagadIpo'mbutaskaraH || aruNe vipulaskandho mahAsArathirAzmanaH / candrastu mAstaporAjau zubhAMzuH zvetavAhanaH || jarNaH sRpro rAjarAjo yajataH kRttikAbhavaH / yakSarADauSadhIgarbhastapasaH zayato budhaH // syandaH khasindhuH sindhUtthaH zraviSTAramaNastapA / AkAzacamasaH pItuH kleduH pariciklido ||12 parijvA yuvano nemicandiraH sneharekabhUH / bhaume vyomolmukaikAGgau gIH patistu mahAmatiH / / 13 prakhyAH pracakSAH vAgvAggmI gauro dIdivigIrathau / zukre bhRguH zanau paGgaH zrutakarmA mahAgrahaH || 14 zrutazravo'nujaH kAlo brahmaNyazca yamaH sthiraH / krUrAtmA cAtha rAhau syAduparAga upaplavaH // 15 ketAvRrdhvakaco jyotIrathagrahAzrayau bhuve | agastye vindhyakUTaH syAdakSiNAzAratirmuniH // 16 satyAgnirvAruNiH krAthistapanaH kalasIsutaH / vyuSTe nizAlaya (nta ) gosaga nizA cakrabhedinI // 17 niSadvarI nizIthyA niT ghorA vAsarakanyakA / zatAkSI rAkSasI yAmyA vRtAcistAmasI tamiH || 18 zArvarIkSaNinInaktApaizAcIvAsurA zA / dinAtyayaH pradoSe syAnte vRtro rajovalam // 11 19 For Private and Personal Use Only 6 7 8 1. 'pUjilA: ' kha. 2. 'vanA: ' kha. 3. 'bhadrAH ' kha. 4. 'yakSarAjo' kha. 5. 'stathA' kha. 6. 'snedurekabhUH'kha. 7. 'gIpatiH' kha. 8. 'nizi' kha. 9. 'umA' kha. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-7 abhidhAnacintAmaNipariziSTaH / gatrirAgA nIlapaGko dinANDaM dinakesaraH / khaparAgo nizAvarma viyatidigambaraH // 20 pakSaH kRSNaH sito dvedhA kRSNo nizAiyo'paraH / zuklo dinAhvayaH pUrvo mAse varSAMzako bhvet||21 varSakozo dinamala: phAlgunAlastu phAlgune / caitre mauhanikaH kAmasakhazca phAlgunAnujaH // 22 vaizAkhe tRtsage jyeSTamAsa tu kharakomalaH / jyeSTAmUlIya iti ca kArtike sairikaumudau // 23 himAgamastu hemante vasante pikavAndhavaH / puSpasAdhAraNazcApi grISme tUSmAyaNo mataH // 24 Akhorapadmau varSe tu RtuvRttiryugAMzakaH / kAlagrandhirmAsamalaH saMvatsarvartuzAradau / / vatsa idvatsara iDAvatsara: paravANivat / nakSatravartmani punargrahaneminabhoTavI // chAyApathazca meghe tu vyomadhUmo nabhodhvajaH / gaDayitnurgadeyitnurvArmasirvArivAhanaH // khatamAlo'pyathAsAre dhArAsaMpAta ityapi / karake'mbudhano meghakapho meghAsthi mikSikA // "vIjodakaM toyaDimbho varSAvIjamirAvagm / yathottaretarApAcI tathApAcItarottarA // indre tu khidiro nerI trayastriMzapatirjayaH / gaurAvaskandI bandIko varANo devadundubhiH / / 30 kiNAlAtazca harimAnyAmanemirasanmahAH / zApI vimihiro vajradakSiNo vayuno'pi ca // syAtpaulomyAM tu zakANI cArurAvA zatAvarI / mahendrANI paripUrNasahasracandravatyapi // jayante yAgasaMtAno vRSaNazvo harerhaye / mAtalau hayaMkaSaH syAdairAvaNe madAmbaraH // sadAdAno bhadrareNuH pure baindre sudarzanam / nAsikyayostu nAsatyadalau pravaravAhanau // gadAntako yajJavAhI yame tu yamunAgrajaH / mahAsatyaH purANAnta: kAlakUTo'tha rAkSase // palapriyaH kakhAputraH karvaro naraviSvaNaH / Aziro hanuSaH zaGkaviSuro jalalohitaH // udvaraH stabdhasaMbhAro raktagrIvaH pravAhikaH / saMdhyAvalo rAtribalastrizigaH samitIpadaH // varuNe tu pratIcIzo dundubhyuddAmasaMvRtAH / dhanade nidhanAkSaH syAnmahAsattvaH pramoditaH // ratnagarbha uttagazAdhipatiH satyasaMgaraH / dhanakeli: suprasannaH parividdho'lakA punaH // vasuprabhA vasusArA zaMkare nandivardhanaH / bahurUpaH suprasAdo mihirANo'parAjitaH // kaTIko guhyagurubhaganetrAntakaH kharuH / pariNAho dazabAhuH subhago'NvekalocanaH // 41 gopAlo vagvRddho'hiparyaGkaH pAMsucandanaH / kUTakRnmandaramaNirnavazaktimahombakaH // koNavAdI zailadhanvA vizAlAkSo'kSatasvanaH / unmattaveSaH zavaraH sitAGgo dharmavAhanaH // mahAkAnto vahninetraH strIdehA? nRveSTanaH / mahAnAdo nagadhAro bharireko dazottamaH // yauTI yauTIGgo'rdhakaTaH samige dhUmrayoginau / ulando jayataH kAlo jaTAdharadazAvyayau // 45 saMdhyAnATI rerihANaH zaGkuzca kapilAJjanaH / jagaddoNirardhakAlo dizAMpriyatamo'talaH // 46 jagatsraSTA kaTATaGa: kaTahIrahRtkagaH / gautamI kauzikI kRSNA tAmasI bAbhravI jayA // 47 kAlarAtrimahAmAyA bhrAmarI yAdavI varA / vahidhvajA zUladharA paramabrahmacAriNI // 48 amoghA vindhyanilayA SaSThI kAntAravAsinI / jAGgulI badarIvAsA varadA kRSNapiGgalA // 49 1. 'divAiyaH' kha. 2. 'saira' kha. 3. 'nabhovaTI' kha. 4. 'nabhadhvajaH' ka. 5. 'gardayitnu' ka. 6. 'pu. aikA' kha. 7. 'jIvodakam' kha. 8. 'bAya' ka-kha. 9. 'zapIvi' kha. 10. 'viyuno' kha. 11. 'yazavahau' kha. 12. 'khapAputraHkha. 13. 'vidharaH' kha. 14. 'mekalocana:ka. 15. 'mahAvukaH' kha. 16. 'joTI joTiGgo kha. 17. 'yajataH' kha. 18. 'ardhakalo' kha. aWN.000 For Private and Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 devkaannddH| dRSadvatIndrabhaginI pragalbhA revatI tathA / mahAvidyA sinIvAlI raktadantyekapATalA // 50 ekaparNA vahubhujA nandaputrI mahAjayA / bhadrakAlI mahAkAlI yoginI gaNanAyikA // 51 hAsA bhImA prakRmANDI gadinI vAruNI himA / anantA vijayA kSemA mAnastokA kuhAvatI // 52 cAraNA ca pitRgaNA skandamAtA ghanAJjanI / gAndharvI karvarI gArgI sAvitrI brahmacAriNI // 53 koTizrIrmandarAvAsA kezI malayavAsinI / kAlAyanI vizAlAkSI kirAtI gokulodbhavA // 54 ekAnasI nArAyaNI zailA zAkaMbharIzvarI / prakIrNakezI kuNDA ca nIlavastrogracAriNI | 55 aSTAdazabhujA pautrI zivadUtI yamasvasA / sunandA vikacA lambA jayantI nakulAkulA // 56 vilaGkA nandinI nandA nandayantI niraJjanA / kAlaMjarI zatamukhI vikarAlI karAlikA // 57 virajAH puralA jArI bahuputrI kulezvarI / kaiTabhI kAladamanI dardurA kuladevatA // 58 raudrI kundrA mahAraudrI kAlaMgamA mahAnizA / baladevasvasA putrI hIrI kSemaMkarI prabhA // 59 mArI haimavatI cApi golA zikharavAsinI / cAmuNDAyAM mahAcaNDI caNDamuNDApyathAkhuge // 60 pRznigarbhaH pranizRGgo dvizarIrastridhAtukaH / hastimallo viSANAntaH skande tu karavIrakaH // 61 siddhaseno vaijayanto bAlacaryo digambaraH / bhRGgI tu carmI brahmA tu kSetrajJaH puruSaH sanat // 62 nArAyaNe tIrthapAdaH puNyazloko valiMdamaH / urukramorugAyau ca tamonnaH zravaNo'pi ca // 63 udArathilatAparNaH samudraH pAMsujAlikaH / catu!ho navavyUho navazaktiH pNgnnddjit|| 64 dvAdazamUlaH zatako dazAvatAra ekahak / hiraNyakezaH somo'histridhAmA trikakutripAt // 65 mAnajaraH parAviddhaH pRznigarbho'parAjitaH / hiraNyanAbhaH zrIgarbho vRSotsAhaH sahasrajit // 66 UrdhvakarmA yajJadharo dharmanemirasaMyutaH / puruSo yoganidrAluH khaNDAsyaH zalakAjitau // kAlakuNTo varArohaH zrIkaro vAyuvAhanaH / vardhamAnazcaturdaSTro nRsiMhavapuravyayaH // kapilo bhadrakapila: suSeNa: samitiMjayaH / RtudhAmA vAsubhadro bahurUpo mahAkramaH // vidhAtAdhAra ekAGgo vRSAkSaH suvRSo'kSajaH / rantidevaH sindhuvRSo jitamanyurvRkodaraH // bahuzRGgo ratnavAhuH puSpahAso mahAtapAH / lokanAbhaH sUkSmanAbho dharmanAbhaH parAkramaH // padmahAso mahAhaMsaH padmagarbhaH surottamaH / zatavIge mahAmAyo brahmanAbhaH sarIsRpaH // vRndAko'dhomukho dhanvI sudhanvA vizvabhusthiraH / zatAnandazcaruzvApi yavanAripramardanaH // 73 yajJanemirlohitAkSa ekapAhipadaH kapiH / ekazRGgo yamakIla AsandaH zivakIrtanaH // 74 zadruvaMzaH zrIvarAhaH sadAyogI suyAmunaH / balabhadre tu bhadrAGgaH phAlo guptavaro balI // 75 pralApI bhadracalanaH pauraH zeSAhinAmabhRt / lakSmyAM tu bharbharI viSNuzaktiH kSIrAbdhimAnuSI // 76 kAme tu yauvanodbhedaH zigvimRtyumahotsavaH / zamAntakaH sarvadhanvI raoNgarajjupravartakaH // / manodAhI mathanazca garuDastu vipApahaH / pakSisiMho mahApakSo mahAvego vizAlakaH // 78 unnatIzaH zvamukhasaH zilAnIho'hibhukca saH / buddhe tu bhagavAnyogI budho vijJAnadezanaH / / 79 mahAsatvo lokanAtho bodhirahansunizcitaH / gaNAbdhirvigatadvandvo vacane syAttu jalpitam // 80 1. 'gaNDinI' kha. 2. kirAmI' kha. 3. 'ekAmasA' kha. 4. 'sumandA' kha. 5. 'mandinI mandA mandayantI' kha. 6. 'cikasalA' kha. 7. 'karavArakaH' kha. 8. 'paDaGgajit' kha. 9. "RtadhAnA' kha. 10. 'vRSodaraH' ka. 11. 'saruzrApi' kha. 12. 'yavanAri:' kha. 13. 'barasanemiH' kha. 14. 'rAgarajaH prakarSaka ' kha. 15. 'ulUtIzaH' kha. For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-7 abhidhAnacintAmaNipariziSTaH / lapitoditabhaNitAbhidhAnaditAni ca / etau hakArakAgai ca caNDAlAnAM tu vallakA // 81 kANDavINA kuvINA ca DakArI kiMnarI tathA / sArikA khuGkhaNI cAtha dadare kalasImukhaH // 82 sUtrakANAM DamarukaM samau paNavakiMkaNau / zRGgavAdye zRGgamukhaM huDukastAlamardalaH // kAlA tu kuhAlA sthAcaNDako lAhalA ca sA / saMvezapratibodhArtha dragaDadrakaTAvubhau // devatArcanatyaM tu dhUmalo valirityapi / kSullakaM mRtayAtrAyAM maGgale priyavAdikA // raNAMdyame tvardhatage vAyabhedAstathApare / DiNDimo jharjharo mastimilA kirikiJcikA || lamvikA TaTTarI vedhyA kalApUgadayo'pi ca / bhayaMkare tu DamaramAbhIlaM bhAsuraM tathA // Azcarya phullakaM moho vIkSyo lotastu dRrajale / nidrAyAM tAmasI supte suSvApaH sukhasuptikA // 88 AkAragRhane cAvaTikAvakuThArikA / gRhajAlikAtha sUtradhAre syAdIrghadarzakaH // pRjye bharaTako bhaTTaH prayojyaH pUjyanAmataH // ityAcAryahemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe devakANDo dvitIyaH // 2 // chekAlacchekilo ke kAhalo'sphaTabhASiNi / make jaGakaDo makheM khaneDo nAmavarjitaH // 91 paratatre vazAyattAvadhIno'pyatha durgate / zudro hInazca dInazca bhATistu gaNikAbhRtau // 92 svastau tu cakite'tha zudraprakhalau khale / core tu coraTo gatricaro yAcyA tu bhikSaNA / / 93 abhiSastirmArgaNA ca bubhukSAyAM jhudhAkSudhau / bhaktamaNDe tu prasrAvaprasravAcchodanAsravAH // 94 apUpe pArizAlo'tha karambo dadhisaktuSu / iNDerikA tu vaTikA zaSkulI khardhaloTikA // 95 parpaTAstu marmagalA ghRtANDI tu ghRtauSaNI / samitA khaNDAjyakRtau modako lakazca saH // 96 elAmagciAdiyutaH sa punaH siMhakesaraH / lAjeSu bharuDodUSagvadikAparivArakAH // 97 dugdhe yogyaM vaoNlasAtmyaM jIvanIyaM rasottamam / sa gavyaM madhujyeSTaM dhAroSNaM tu payo'mRtam // 98 dani zrIdhanamaGgalye takre kaTagsAyaNe / anniM paramarasa: kalmASAbhiSute punaH // 99 gRhAmbu madhuga cAtha syAtkustumburugllukA / marice tu dvAravRttaM marIcaM valitaM tathA // 100 pippalyAmopaNA zauNDI capalA tiikssnntnnddulaa| UpaNA taNTulaphalA kAlA ca kRSNataNDulA // 101 jIre jIraNajaraNo hiGgau tu bhUtanAzanam / agRDhagandhamatyugraM lipsau lAlasalampaTau // 102 lolo lipsA tu dhanAyA rucirIpsA ca kAmanA / pRjA tvapacitiratha cipiTo namranAsike / / 103 paGgalasnu pITamI kilAtastvalpavarmaNi / sarve hrasvo'ne DamUkastvandhe nyujamtvadhomukhe // 104 pitte palAgniH palalajvaraH syAdagnirecakaH / kaphe siMhAnakaH kheTaH syAkUkude tu kUpadaH // 105 pAramito'tha kAyasthaH karaNo'kSarajIvini / kSame samartho'laMbhUSNuH pAdAtapadagau samau // 106 jAmbUlamAlikoTThAhe varayAtrA tu daundubhI / gopAlI varNake zAntiyAtrA varanimatraNe // 107 syAdindrANImahe helirUlulumaGgaladhvaniH / syAttu svastyayanaM pUrNakalase maGgalAhnikam // 108 zAntike maGgalasnAnaM vAripallavavAriNA / hastalepe tu karaNaM hastavandhe tu pIDanam // 109 1. 'kaMkiNI' gya. 2. 'candra' kha. 3. 'aNNakam' ka. 4. 'luJcikA' kha. 5. 'DharI' kha. 6. 'vIkSaH' kha. 7. 'bhaTaraka' iti pratibhAti; 'bhaTTAraka' iti kha. pustake pAThaH. 8. 'dInazca nIcazca' kha. 9. 'amnu' ka. 10. 'ardhamoTikA' kha. 11 'dhRtotpraNI' kha. 12 'khaTikA' ka. 13 'balasAtmyam' ka. 14 'UpaNA' ka. 15 'upaNA' kha. 16 'jIreNa' ka. 17 'kirAtaH' ka. For Private and Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 mrtykaannddH| .. .. . tacchede samayabhraMzo dhUlibhakte tu vArtikam / kulaTAyAM tu duHzRGgI bandhudA kalakaNikA // 110 dharSaNI lAJchanI gvaNTuzIlA madananAlikA / trilocanA manohArI pAliH sazmazruyoSiti // 111 zramaNAyAM bhikSuNI myAdvezyAyAM tu gvagAlikA / vAravANiH kAmalekhA kSudrA ceTyAM gnnerukaa||112 vaDavA kumbhadAmI ca putre tu kuladhArakaH / sadAyAdo dvitIyazca putryAM dhIdA samadhukA // 113 dehasaMcAriNI cApyapatye saMtAnasaMtatI / naptA tu duhituH putre syAtkaniSTe tu kanyasaH // 114 jyeSTabhaginyAM tu vIrabhavantI syAnu narmaNi / mukhotsavo rAgaraso vinodo'pi kilo'pi c||115 vappo janitro retodhAstAte jAnI tu mAnari / dahe minaM prajanukazcatuHzAkhaM paDaGgakam / / 116 vyAdhisthAnaM ca dehaikadeze gAvaM kace punaH / vRjino vellitAgro'mro dhammille maulijUTakau // 117 karparI tu kavaryAM syAtpralobhyo vizade kace / mukhe daintAlayaM syonaM dhanaM caraM ghanottamama // 118 karNaprAntastu dhArA syAtkarNamUlaM tu zIlakam / akSNi rUpagraho deva dIpo nAsA tu gandhahat // 119 namA gandhavahA nasyA nAsikyaM gandhanAlikA / oSTe tu dazanocchiSTo rasAlepI ca vAgdalama 120 zmazruNi vyaJjanaM koTo dante mukhakharaH varuH / dAlujihvA tu rasikA rasnA ca rasamAtRkA // 121 ramA kAkurlalanA ca vakradalaM tu tAluni / avaTI tu ziraHpIThaM kaphaNau ranipRSTakam // 122 vAhapatrAhusaMdhizca haste bhujadala: salaH / atha vyAme viyAmaH syAdvAhucApastanUtalaH // 123 hRdyasahaM marmavaraM guNAdhiSTAnakaM mama / stanau tu dharaNAvagre tayoH pippalamecakau // 124 jaTare maluko gemalatAdhAge'tha komani / syAttANDyaM klapuSaM klomamatha nAbhau putArikA // 125 zirAmUlaM kaTIkUpau tUcaliGgau ratAvuke / zizne tu laGgulaM zaGku lAgalaM zephazephasI // 126 rakte tu zodhyakIlAle mAMse tUddhaH samAraTam / lepanaM ca romaNi tu bagmalaM vAlaputrakaH // 127 kUpajo mAMsaniryAsaH paritrANamatha snasA / tatrInakhArunAvAna: saMdhivandhanamityapi // agarI pravaraM zRGgaM zIrpakaM mRdulaM laghu / varadrumaH paramadaH prakaraM gandhadAru ca // 120 candane punarekAGgaM bhadrazrIH phalakInyapi / jAtIphale bhomanasaM puTakaM madazauSaTakama // 130 kozaphalaM kuGkame tu karaTaM vAmanIyakam / priyaGga pInakAve ghoraM puSpara jo varama // 131 kusumbhaM ca javApuSpaM kumumAntaM ca gauravam / vRkSape tu zrIveSTo dapikSIgyatAhayaH // 132 racanAyAM parispandaH pratiyatno'tha kuNDale / karNAdI mekhalA tu lAlinI kttimaalik| // 133 atha kiGkiNyAM dhardharI vidyA vidyAmaNistathA / napure tu pAdazIlI mandIraM pAdanAlikA // 134 pAdAGgalIyake pAdapAlikA pAdakIlikA / vane nivasanaM vasnaM matraM karpaTamityapi // 135 dazAmu varapezyo'tha himavAtApahAMzuke / tikhaNDako varakazca ckrvrtinydhiishvrH|| 136 arjune vijayazcitrayodhI citrAGgamUdanaH / yogI dhanvI kRSNapakSo nandighoSastu tadrathaH // 137 granthikastu sahadevo nakulamnantipAlakaH / mAdreyAvimau kaunteyA bhImArjunayudhiSTigaH // 138 dvaye'pi pANDaveyAH myuH pANDavAH pANDavAyanAH gajacchantre nRpalakSma camaraH syAttu caamre|| 139. syAnyAyadraSTari mtheyo dvAHye tosthitidarzakaH / kSudropakaraNAnAM syAdadhyakSaH pArikarmikaH // 140 1. 'zinaM' gva. 2. 'sta:' kha. 3. 'dantAlayasteraM' kha. 4. 'varaM' kha. 5. 'zIlakaH' kha. 6. 'tananala:' kha. 7. 'marmacaram' ka, 8. 'punArikA' va. 9. 'kSirAmalaM ka. 10. 'prakAra' ka. 11. 'alaMkArazekharaca' iti pastadye'pyadhikamupalabhyate. 12 'dAHsthitadarzakA' kha. For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-7 abhidhAnacintAmaNipariziSTaH / purAdhyakSe koTTapati: pauriko dANDapAzikaH / vedhyaM nimittaM bANe tu lakSyahA marmabhedanaH // 141 varizca vIrazaGkuzca kadambo'pyasrakaNTakaH / nArAco lohanAlo'strasAyako'sistu sAyakaH // 142 zrIgarbho vijayaH zAmtA vyavahAraH prajAkaraH / dharmapracAro dhArAGgo dhArAdharakarAlikau // 143 candrabhAsazca zastro'tha kSuryastrI kozazAyikA / patraM ca dhenukA pattrapAle tu hulamAtRkA // 144 kuTTantI patraphalAtha zaktiH kAsamahAphalA / aSTatAlAyatA sA ca paTTisastu khuropamaH // 145 lohadaNDamtIkSNadhAro duHsphoTAgaphalau samau / cakraM tu valayaprAyamarasaMcitamityapi // 146 zatanI tu catumtAlA lohakaNTakasaMcitA / ayaHkaNTakasaMchannAzatanne ca mahAzilA // 147 bhuSuNDI myAhArumayI vRttAyaHkIlasaMcitA / kaNayo lohamAtro'tha cirikA tu hulAgrakA // 148 varAhakarNako'nvarthaH phalapatrAgrake hulam / munayo'strazekharaM ca zagabhyAsa upAsanam // 149 jipNau tu vijayI jaitraH syAngAlI tu viplave / karamadhye saumyaM tIrthamatha syAnniyame tpH||150 satyavatyAM gandhavatI matsyodaryatha vakraye / bhATako'tha mAkSiNi syAnmadhyasthaH prAzniko'pyatha // 151 kaTamAkSI mRpAmAkSI macI syAhuSTasAkSiNi / pAdukAyAM pAdarathI pAdajaGguH padavarA // 152 pAdavIthI ca pezI ca pAdapIThI padAyatA / nApite grAmaNIbhaNDivAhakSaurikabhANDikAH // 153 ityAcAryahemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTa maryakANDastRtIyaH // 3 // atha pRthvI mahAkAntA kSAntA mervadrikarNikA / gotrakIlA ghanazreNI madhyalokA jagadahA // 154 dehinI kelinI maulimahAsthalyambarasthalI / girau prapAtI kuTTAra urvaGgaH kaMdarAkaraH // 155 kailAme dhanadAvAso harAdihimavadvasaH / malayazcandanagiriH syAllohe dhInadhIvare // 156 tAne pavitraM kAmyaM ca sIsake tu mahAbalam / cInapiSTaM samelUkaM kRSNaM ca trapubandhakam / / 157 trapaNi zvetarUpyaM syAtsarTa salavaNaM rajaH / pagasaM madhukaM jyeSThaM dhanaM ca mukhabhUSaNam // 158 gjate trApupaM vaGgajIvanaM vasu bhImakam / svabhraM saumyaM ca zodhyaM ca rUpaM bhIru javIyasam // 159 suvarNe lobhanaM zukraM tArajIvanamaujamama / dAkSAyaNaM raktavarNa zrImatkumbhaM zilodbhavam // 160 vaiNavaM tu karNikAracchAyaM veNutaTIbhavam // iti pRthvIkAyaH / jale divyamiga sevyaM kRpITaM ghRtamaGkuraH / viSaM pippalapAtAlamalilAni ca kambalam // 162 pAvanaM par3amaM cApi pallaraM tu mitaM payaH / kiTTimaM tadatikSAraM zAlUkaM paGkagandhikam // 163 andhaM tu kalupaM toyamatimvacchaM tu kAcimam / samudre tu mahAkaccho dAgdo dharaNIplavaH // 164 mahIprAvAra urvaGgamtimikozo mahAzayaH / muraMdaga tu muralA suravelA tu nandinI // 165 carmaNvatI rantinadI maMbhedaH mindhumaMgamaH / nIkA tu sAraNau iti jalakAyaH / agnau camirdIpraH samantabhuk // 166 phrparIkaH pavirSAmiH pRthurghagharirAziraH / juhurANaH pRdAkuca juSAkurhavano haviH // 167 1. 'vArazca' kha. 2. 'kalapatrAtrake' kha. 3. 'samolUkam' kha.4. 'zvabhraM' kha. 5. 'sAdhyaM' kha. 6. 'malinAni' ka. 7. 'vabhiH' kha. 8. 'karparIkaH' kha. 9. 'ghasurirAziraH' ka. 10. 'kuSAkuH' kha, 161 For Private and Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 tiryakANDaH / ghRtAcirnAciketazca STo vaJcatiraJcatiH / bhujirbharathapIthau ca svaniH pavanavAhanaH // ityagnikAyaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAya surAlayaH prANaH saMbhUto jalabhUSaNaH / zucirvahAlo ghaTaH pazcimottaradipatiH // aGkatiH kSipaNurmadhvajapraharaNazcalaH / zItalo jalakAntAro meghAriH samagre'pica // iti vAyukAyaH / vRkSe tvArohakaH skandhI sImiko haritacchadaH / rurjanturvahnibhUzca iti vanaspatikAyaH / For Private and Personal Use Only 7 168 169 170 171. 177 syAttu zvetaH kapardake || khadyote tu kITamaNijyotirmAlI tamomaNiH / parArbudo nimeSadyut dhvAntacitro'tha kuJjare || 172 pecakI puSkarI padmI pecila: sUcikAdharaH / vilolajihvo'ntaH svedo mahAkAyo mahAmadaH || 173 zUrpakarNo jalAkAGkSo jaTI ca SaSTihAyanaH / asuro dIrghapavanaH zuNDAlaH kapirityapi / / 174 vazAyAM vAzitA karNadhAriNI gaNikApi ca / azre tu kramaNaH kuNDI prothI hepI prakIrNakaH // 175 pAkala: parula: kiNvI kuTaraH siMhavikramaH / mAyAzI kesarI haMso mudrabhuggUDhabhojanaH || 176 vAsudevaH zAlihotro lakSmIputra marudrathaH / cAmaryekaza pho'pi syAdazvAyAM punararvatI // mallikAkSaH sitairnetraiH syAdvAjIndrAyudho'sitaiH / kakudI kakudAvarto nirmuSkavindravRddhikaH // 178 zuni krodhI rasApAyI zivAriH sUcako ruruH / vanaMtapaH svajAtidvikRtajJo bhallahA saH || 179 dIrghanAdaH purogAmI syAdindramahakAmukaH / maNDalaH kapilo grAmamRgazcendramaho'pi ca // 1.80 mahiSe kaluSaH piGgaH kaTAho gaddasvaraH / herambaH skandhazRGgazca siMhe tu syAtpalaMkaSaH // 181 zaigATo vanarAjazca nabhaHkrAnto gaNezvaraH / zRGgoSNISo raktajihno vyAdIrNAsyaH sugandhikaH // 182 mUkare kumukhaH kAmarUpI ca salilapriyaH / talekSaNo vakradaMSTraH paGkakrIDanako'pi ca // mRge tvajinayoniH syAdatho bhujagabhogini / ahIraNI dvimukhazca bhavetpakSiNi cakSumAn // kaNThAgniH kIkasamukho lomakI rasanAradaH / vAraGginADIcaraNau mayUre citrapiGgalaH || nRtyapriyaH sthiramadaH khilanilo garavrataH / mArjArakaNTho maruko meghanAdAnulAsakaH // Satara gAvAsazca candrakI / kokile tu madollApI kAkajAto todvahaH // madhughoSo madhukaNThaH sudhAkaNThaH kuhumukhaH / ghoSayitnuH poSayitnuH kAmavAla : kunAlikaH // kukkuTe tu dIrghanAdazcarmacUDo nakhAyudhaH / mayUracaTakaH zauNDo raNecchuzca kalAdhikaH || AraNI vikiro bodhirnandIkaH puSTivardhanaH / citravAjo mahAyogI svastiko maNikaNTakaH || 190 upAkIlo vizokazca trAjastu grAmakukuTaH / haMseSu tu marAlAH syuH sArase dIrghajAnukaH // 191 gonada maithunI kAmI zyenAkSI raktamastakaH / gRdhre tu puruSavyAghraH kAmAyuH kUNitekSaNaH || 192 sudarzanaH zakunyAjau zuke tu priyadarzanaH / zrImAnmedhAtithirvAgramI matsye tu jalapippikaH / / 193 mUko jalAzayaH zevaH pATIne mRdupAThakaH // 183 184 185 186 187 188 189 194 ityAcAryademacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe tiryakkANDacaturthaH // 4 // 1. 'pRSTho' ka. 2. 'laghaMTa' ka; 'ghaTa' kha. 3. 'uru: ' sva. 4. 'grahabhojana: ' . 5. 'mayako' kha. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-7 abhidhAnacintAmaNipariziSTaH / atha ratnaprabhA dharmA vaMzAnuzarkarAprabhA / syAdvAlukAprabhA zailA bhavetpaGkaprabhAJjanA // dhUmaprabhA punAriSTA mAdhavyA tu tamaHprabhA / mahAtamaHprabhA mAdhavyevaM narakabhUmayaH / ityAcArya hemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe nArakakANDaH paJcamaH // 5 // AnukUlyArthakaM prAdhvamasAkalye tuciJcana / tuhicasmahavai pAdapUraNe pUjane svatI // 197 vad vA yathA tathaivaivaM sAmye'ho hI ca vismaye / syurevaM tu punarvaivetyavadhAraNavAcakAH / / 198 UM pRcchAyAmatIte prAk nizraye'ddhAJjasAdvayam / ato hetau mahaH pratyArambhe'tha svayamAtmani // 199 prazaMsane tu suSTu syAtparazvaH zvaH pare'hani / adyAvAiyatha pUrve'hItyAdau pUrvedhurAdayaH // 200 samAne hati sadyaH syAtpare vahni paredyavi / ubhayadyustUbhayeyuH same yugapadekadA // 201 syAttadAnIM tadA tarhi yadA yadyanyadaikadA / parutpagaryeSamo'bde pUrve pUrvatare'tra ca // 202 prakAre'nyathetarathA kathamitthaM yathA tathA / dvidhA dvedhA tridhA tredhA caturdhA dvaidhamAdi ca / / 203 dvivyazcatuHpaJcakRtva ityAdyAvartane kRte / digdezakAle pUrvAdau prAgudakpratyagAdayaH // 204 ityAcAryahemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe mAmAnyakANDaH SaSTaH // 6 // iti zrIhemacandrAcAryaviracito'bhidhAnacintAmaNipariziSTaH samAptaH / For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // shriiH|| abhidhaansNgrhH| -Obero (8) zrImadAcAryahemacandraviracitaH anekaarthsNgrhH| dhyAtvArhataH kRtaikArthazabdasaMdohasaMgrahaH / ekasvarAdiSaTkANDyA kurve'nekArthasaMgraham // akArAdikrameNAdAvatra kAdikramo'ntataH / uddezyavacanaM pUrva pazcAdarthaprakAzanam // 2 yatraika eva rUDho'rtho yaugikastatra darzitaH / anekasmiMstu rUDhe'rthe yaugikaM procyate na vA // 3 padAnAM bhaGgato yo'sminnanekArthaH prakAzate / pradarzanIyo naivAsau tasyAnantyaprasaGgataH // 4 ko brahmaNyAtmani gvau mayUre'nau yame'nile / ke zIrSe''su sukhe khaM svaH saMvidi vyomniindriye||5 zUnye vindau sukhe khastu sUrye gaurudake dRzi / svarge dizi pazau razmau vane bhUmAviSau giri // 6 tvagvalkale carmaNi ca nyagnimne nIcakAya'yoH / rukzobhAkiraNecchAsu vAgbhAratyAM vacasyapi // 7 jUrAkAzasarasvatyAM pizAcyAM javane'pi ca / jJaH syAdvicakSaNe padmAsane cIndramasAyanau" // 8 sadvidyamAne satye ca prazastAcitasAdhuSu / bhaH zukre bhamuDau bhAMzau bhUstu bhUmiriva kSitau // 9 sthAne ca maH punaH zaMbhau mA lakSmyAM vAraNe'vyayam / kiM kSepanindayoH prazne vitarke jyA tu mAtari 10 kSmAmauryoryurdine vahnau dyaustu svarge vihAyasi / rastIkSNe dahane rAstu suvarNe jalade dhane // 11 =kAmarUpiNi svarNe dhUryAnamukhabhArayoH / pUH zarIre ca nagare zrIlakSmyAM saralame // 12 vepopakaraNe veparacanAyAM matau giri / zobhAtrivargasaMpattyoH straH save nirjhare'pi ca // 13 vaH pazcimadigIze syAdaupamye punaravyayam / dyauH svarganabhasoH svo jJAtyAtmanoH svaM nije dhane 14 dRgdaSTau darzane'dhyakSe vipraveze nRvaizyayoH / tRT tRSNAvattarSavaJca bhavellipsApipAsayoH // 15 tviT zobhAyAM jigISAyAM vyavasAye rucau giri / bhAH prabhAve mayUkhe ca mAstu mAse nizAkare16 ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgraha ekasvarakANDaH prathamaH // 1 // arko dubhede sphaTike tAne sUrye viTaujasi / akaM duHkhAghayoraGko bhUSArUpakalakSmasu // 17 citrAjau nATakAdyaMze sthAne kroDe'ntikAgasoH / eko'nyaH kevalaH zreSThaH saMkhyA kalko'ghaviSThayoH 1. 'natvA harim' kha. 2. 'kramo'trAdau kakArAdi' kha. 3. 'kramastataH' ga. 4. 'uddeza' kha. 5. 'dazyate' kha; 'dRzyate' ga. 6. 'prakAzyate' kha-ga. 7. 'nanta' kha. 8. 'zIrSe'psu ca' kha. 9. 'Rk' kha. 10. 'cAndramasAyane' kha-ga. 11. itaH param 'tA jaTAyAM ca rAkSasyAM patane durbhagastriyAm' iti .kha-pustake'dhikaH pAThaH. 12. 'druH' ga. 13. 'nagare ca' ka; 'pattane ca' ga. 14. 'drave' ka. 15. 'veSe' ga. 16. 'ca vaupamye' kha. 17. 'draSTari darzane'dhyakSe' ga. 18. 'citrAdau' kha. For Private and Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / dambhe pApini kiTTe ca kaGko brAhmaNaliGgini / lohapRSThe yame karkaH zvetAzve derpaNe ghaTe // 19 karketane'gnau gazau ca kAkaH syAtpIThasarpiNi / dvIpamAnadrubhedeSu zirovakSAlane dvike / 20 kAkaM kAkasamUhe syAdratavandhe ca yoSitAm / kAkA tu kAkajaGghAyAM kaakoliikaaknaashyoH||21 kAkodaMbarikAkAkamAcikAraktikAsvapi / kiSkuH prakoSThe haste ca vitasto kutsite'pi ca / / 22 koko vRke cakravAke kharjurIdrumabhedayoH / cheko vidagdhe vizvastamRganIDajayorapi // 23 Tako nIlakapitthe'sikoze kope'zmadAraNe | mAnAntare khanitre ca jaGghAyAM GkaNe'pi ca // 24 tarko vitarke kAGkSAyAmUhakarmavizeSayoH / trikA kUpasya nemau syAtrikaM pRSThAdhare traye // 25 tokaM saMtAnasutayoddhikaH syAtkAkakokayoH / nyaGkAdaMge munau nAkaH svaH khe nAkustu parvate // 26 manivalmIkayoniSkaH karSa hemani tatpale / dInAre sASTasuvarNazate vakSovibhUSaNe // 27 pako'dhe kardame pAkaH pacane zizudaityayoH / bako rakSobhidi zrIde shivmlliibkottyoH|| 28 bhUkazchidre kAle bheko meghamaNDUkabhIruSu / muSko mokSadrume saGke taskare mAMsalANDayoH // 29 mUko daityAvAgdIneSu raGkaH kRpaNamallayoH / rAkA kacchAM dRSTarajaHkanyAyAM saridantare // 30 pUrNendupUrNimAyAM ca rekaH zaGkAvirekayoH / hIne 'pi rokaM yaNabhede nAvi bilecare // 31 roko'zau laGkA tu zAkhA zAkinI kulaTA purI / loko vizve jane valkaM zakale tvaci zalkata zako deze rAjabhede zaGkA syAtsaMzaye bhaye / zaGkaH patrazirAjAle saMkhyAkIlakazaMbhuSu // 33 yAdo'strabhedayomeMr3he zAko dvIpe nRpe dume / zaktau haritake cApi zuko vyAsajakIrayoH // 34 gkSo'mAtye zuka graMndhipaNe'ratnuzirISayoH / zulkaM ghaTTAdidAtavye jAmAtuzcApi bandhake // 35 zUko'nakrozakiMzAvAH zoke'bhiSavazuGgayoH / zUkA hallekhe zlokastu padAvandhe yazasyapi // 36 zokaM zukAnAM samRhe strINAM ca krnnaantre| sUkA bANotpalavAtaH stokaH syAcAtakAlpayoH // 37 nakhaM punargandhadravye nakhaH karajarSaNDhayoH / nyukhaH sAmavizeSasya SaDoMkAryAmatipriye // 38 punaH syAnmaGgalAcAre zarAGgazyenayorapi / preGkA paryaTane nRtte dolAyAM vAjinAM gatau // 39 mukhamupAye prArambha zreSThe niHsaraNAsyayoH / rekhA syAdalpake chadmanyAbhogollekhayorapi // 40 lekho lekhye daivate ca lekhA rAjyAM lipAvapi / vIGkhA tu zUkazimbAyAM gatibhede'pi nartane // 41 zaGkhaH kambau nidhibhede syAnnakhyAmalikAsthani / zAkhA drumAMze vedAMze bhuje pakSAntare'ntike // 42 zikhAgramAtre cUDAyAM kekicUDApradhAnayoH / jvAlAyAM lAGgalikAyAM ziphAzAkhAvRNiSvapi // 43 sakhA mahAye mitre ca sukhaM tridivazarmaNoH / sukhA pracetasaH puryAmagaH syAnnagavattarau / / 44 zaile sarIsRpe bhAnAvaGgamantikagAtrayoH / upasarjanabhUte syAdabhyupAyapratIkayoH // 1 'darpaTe' kha. 2. 'vizvaste' ga. 3. 'nIDakayo' ga. 4. 'TaGkane' ga. 5. karmavizeSaH kriyAvizeSaH / upahAsa iti yAvat' ityanekArthakaravAkarakaumudI. 'varmavize' kha; 'tarkavize' ga. 6. 'bhUkaH kAle chidre' ga. 7. 'kole kha. 8 'kasmAdRSTa' kha. 9. 'krIyate yena tatkrayaNaM dInArAdi' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 'kRpaNa' ga. 10. itaH param 'vaGkaH paryANabhAge syAnnadIbhede ca bhaGgure' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 11. 'vastre vastrAJcalazirastrayoH' ga. 12. 'zuGgA navodbhinnapallavakozI' ityanekArthakaravAkarakaumudI, 'mudgayoH' kha; 'zRGgayoH' ga. 13. 'zugAlabakanirayeSvapi / zakelyAyudhabhede'pi' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 14. 'tu gandhadravye syAnnakhaH' kha. 15. 'khaNDayoH' kha-ga. 16. natye ga. 17. 'zepe' kha. 18. 'jyAyAM' ga, 19. 'ca' kha-ga, 20. 'nidhebhede kha, For Private and Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvirakANDaH | 46 48 49 1 52 53 56 aGgA nIvRdvizeSe syuriGgaH syAdiGgite'dbhute / jJAnajaGgamayozcApi khago'rkagrahapakSiSu || zare deve'pi khaDgo'sau khaGgizRGge ca gaiNDake / TeGgaH khanitre jaGghAsyostyAgo varjanadAnayoH 47 durga punardurgame syAddurgA tu nIlikomayoH / nAgo mataGgaje sarpe puMnAge nAgakesare || krUrAcAre nAgadante mastake vAride'pi ca / dehAnilavizeSe ca zreSThe syAduttarasthitaH / / nAgaM raGge sIsapatre strIvandhe karaNAntare / piGgI zamyAM piGgA hiGgunAlyAM gorocanomayoH // 50 piGga bAlake pizaGge pUgaH kramukasaMghayoH / phalguH kAkodumbarikAvRkSe nirarthake'pi ca / / 51 bhago'rkajJAnamAhAtmyayazovairAgyamuktiSu / rUpavIryaprayatlecchA zrIdharmaizvaryayoniSu // bhaGgataraGge bhede ca rugvizeSe parAjaye / kauTilye bhayavicchityorbhaGgA zaNe bhaGgiH punaH // 1 bhaktivIcyorbhAgo rUpArthake bhAgyaikadezayoH / bhRGgaM tvakpatraM bhRGgAstu khiGgadhUmyATamArkavAH || 54 paTpado'tha bhRguH sAnau jamadabhiprapAtayoH / zukre rudre ca bhogastu rAjye vezyAbhRtau sukhe / / 55 dhane'hikAyayoH pAlanAbhyavahArayoH / mArgo mRgamade mAse saumyarkSe'nveSaNe pathi // mRgaH kuraGge yAcyAyAM mRgayAyAM gajAntare / pazau nakSatrabhede ca mRgI tu vanitAntare || yugaM hastacatuSke syAdrathAdyaGge kRtAdike / vRddhinAmauSadhe yugme yogo visambhavAtini || alabdhalAbhe saMgatyAM kArmaNadhyAnayuktiSu / vapuHsthairyaprayoge ca saMnAhe bheSaje dhane || viSkambhAdAvupAye ca raGgaH syAnnRyayuddhavoH / rAge raGgaM tu trapuNi rAgaH syAllohitAdiSu // gAndhArAdau klezAdike'nurAge matsare nRpe / laGgaH saGge ca SiGge ca liGgaM mehanacihnayoH // zivamUrtAvanumAnaM 'sAMkhyoktavi'ikR'tAvapi / vaGgaH karpAse vRntAke vaGgA janapadAntare || baGgaM trapuNi sIse ca valgurachAgamanojJayoH / vyaGgo bheke ca hInAGge vego rayapravAhayoH // retaHkipAkayozcApi zArGga viSNudhanurdhanuH / zuGgayAtrA vaTe lakSe zRGgaM cihnaviSANayoH // krIDAmbuyatraM zikhare prabhukhotkarSasAnuSu / zRGgaH kUrcazIrSa zRGgI svarNamInavizeSayoH / / viSAyAmRSabhauSadhyAM sargasyAgasvabhAvayoH / utsAhe nizcaye'dhyAye mohAnumatisRSTiSu // ardhaH pUjAvidhI mUlye'yaM duHkhe vyasanainasoH / udgho hastapuDhe vaha vAyAM dehajAnile // 67 AMghaH pravAhaH saMghAto drutanRttaM paramparA / upadezazca meghastu mustake jalade'pica // mogho dIne niSphale ca moghA syAtpATalAtarau / laghuH sRkA ladhvasAraM hrasvaM cArvaguru drutam ||69 zlAghopAstIcchayoH stotre'rcA pUjA pratimAni ca / kacaH zuSkavraNe keze bandhe putre ca gIH pateH 70 kacA kareNyAM kAco'kSiroge zikye maNau mRdi / kAJcI guJjAmekhalayoH puryA kUrco vikalpa 71 28 1 68 For Private and Personal Use Only 2 57 58 59 60 61 62 63 64 65 1. 'aGgo nIvRdvizeSe syAdina: ' ga. 2 'dvizeSAH ' kha 3. 'khaDga' ka. 4. 'kaNTake' ga. 5. itaH prAkU 'garyo munivizeSe syAdvRSekiMculake'pi ca' ityadhikaH pAThaH kha-ga- pustakayoH 6. itaH param 'tuGgaH puMnAganagayorbudhe syAdunnate'pi ca / tuGgI proktA haridrAyAM varvarAyAmapISyate / / ' ityadhikaH pAThaH kha-gapustakayoH tatra ga-pustake 'unnate'nyavat' iti pATha: 7. 'koTe du' kha; 'bhavedurgame tu' ga. 8. 'syAnnIliko ' ga. 9. 'balAke' ga. 10. anekArtha karavAkara kaumudyAM tu 'bhaGgIbhiraGgIkRtamAnatAGgayA:' iti bhaktau, 'bhaGgIbhaktyA viracitatanuH stambhitAntarjalaughaH' iti vIcyAmudAhRtam 11. 'caturtha' ga gha 12. sAMkhyoktAyAH prakRteH kAryabhUtA vikRtiH / tatra yathA - 'liGgAliGgamivAnurUpacaritaM putraM sa lebhe muniH' ityanekArthakairavAkara kaumudI. 11. 'prakRtAvapi' kha ga gha 14 ' janapadAntare puMbhUni' iti TIkA. 15. 'malotsarge prabhAve zRGgArabhAve'pi ' ityanekArtha kairavAkarakaumudI. 16. 'apadeza' kha. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 abhidhAnasaMgraha - 8 anekArthasaMgrahaH / 1 zmazruNi dambhe bhrUmadhye krauJco dvIpe khage girau / carcA syAccarmamuNDAyAM cintAsthAsakayorapi / / 72 cakSuH paJcAGgule troTyAM nIcaH pAmarakharvayoH / mocA zAlmalikadalyormocaH ziau ruciryutau73 spRhAbhiSvaGgazobhAsu vacaH zuke vacauSadhau / zArikAyAM vicyAlyUmyauravakAze sukhAlpayoH // 74 zacIndrANIzatAvaryoH zuciH zuddhe site'nile / grISmASADhAnupahateSUpadhAzuddhamatriNi // 75 zRGgAre sUcyabhinaye vyadhane karaNe striyAm | accho bhachUke sphaTike'male'cchAbhimukhe'vyayam 76 kaccho dubhede naukAGge'nUpaprAye taTe'pi ca / kacchAstu deze kacchA syAtparidhAnApairAJcale || cIryA vArAhyAM ca guccho gucche hArakalApayoH / picchaH pucche picchaM vAje picchA zAlmaliveSTake 78 paeNGkau pUgacchaTAkozamaNDeSvazvapadAmaye / mocAyAM picchile mlecchAM jAtibhede'prabhASaNe // 79 achA hare viSNau raghuje vedhasi smare / abjo dhanvantarau candre zaGkhe'bjaM padmasaMkhyayoH 80 Aji: kSaNe samakSmAyAM yudhyUrjaH kArtike bale / kaMjo vedhasi keze ca kaMjaM pIyUSapadmayoH // 81 kuJjo nau dantidante nikuJje ca kujo drume / Are narakadaiye ca kubjo nyujadrubhedayoH // 82 khajA darbImathoH kharjUH kharjUrIkITakaNDuSu / gaJja bhANDAgAre rIDhAkhanyorgalA surAgRhe // 83 guJjAtu kRSNalAyAM syAtpaTahe madhuradhvanau / dvijo viprakSatriyayorvaizye dante vihaMgame || 84 dvijA bhArgIreNukayordhvajaH pUrvadizo gRhe / zine vidve patAkAyAM khaTvAGge zauNDike'pi ca // 85 nijo nitye svakIye ca nyujaH kubje kuze sruci / adhomukhe'pi ca nyubjaM karmaraGgataroH phale // 86 prajA loke saMtatau ca piJjA tUlaharidrayoH / piJjo vyagre vadhe piJjaM vale bIjaM tu retasi // 87 syAdAdhAne ca tattve ca hetAvaGkarakAraNe / bhujo bAhau kare maMjU zuddhau ca rajake'pica // 88 rAjI rekhAyAM paGkau ca rujA tvAmayabhaGgayoH / laJjaH paTTe ca kacche ca lAjaH syAdAtaNDule // 89 lAjastu bhRSTInAH syurlAjaM punaruzIra ke / vrajo'dhvagoSTasaMgheSu vaNigvANijyajIvini // 90 vANijye karaNabhede vAjaM sarpiSi vAriNi / yajJAnna vAjastu pakSe munau nisvanavegayoH // 91 vyAjaH zAzye'padeze ca sajjAM saMnaddhasaMbhRtau / sajjA brahmazivau prajJaH prAjJe prajJA tu zeI // 92 yajJaH syAdAtmani makhe nArAyaNahutAzayoH / saMjJA nAmani gAyatryAM hastAdyairarthasUcane // cetanArka striyoraTTo haTTATTAlakayorbhRze / catuSkabhaktayoriSTamIpsite RtukarmaNi || pUjye preyasi saMskAre yoge'theSTirmakhecchayoH / saMgraha loke'tha kaTo gajagaNDe kaTau bhRzam / / 95 zatre zavarathauSadhyoH kriyAkAra zmazAnayoH / kilije samaye cApi kaSTaM gahanakRcchrayoH // 93 94 96 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 66 kArye matsareca dUSaNe ca kaTU rase / tikte priyasurabhikaTukArAjikAsvapi // kuTaH koTe zilAkuTTe he ghaTe kuTI surA / citragunchaH kumbhadAsI kUTaM pUrayantrayoH // mAyAdambhAdrizRGgeSu sIrAGge'nRtatucchayoH / nizcale'yodhane rAzau kRSTiH karSaNazrImatoH // koTayutkarSATanIsaMkhyAtriSu khaTastRNe kaphe / Ta'ndhakUpe prahAre khATiH zavarathe ki / / ekagrahe'tha kheTaH syAdrAmabhede 'dhame / sphAre mRgavye gRSTistu sakRtsUtagavI bhavet // 101 barAhakrantA ca ghaTA ghaTane gajasaMhatau / goSThayAM ghaTasbhiziraH kUTe samAdhikumbhayoH // 102 1. 'paTAJcale' kha. 2. 'picchastucche' kha. 3. 'paGgipUga' kha ga gha 4. 'kuzasruci' ka 5. 'marja' kha. 6. 'dhAnye' kha. 7. 'ghRte ca' kha. 8. 'yajJAnte' 'ka- kha. 9 'tate payasi dadhyAnayati sA vaizvadevyAmikSA, vAjibhyo vAjinam' iti vAkyavyAkhyAyAM 'vAjo'nam' iti mImAMsakairuktatvAt. 10. 'kAntA' kha-ga-dha. 97 98 99 100 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvarakANDaH / ghRSTiH spardhAgharSaNayorviSNukrAntAvagahayoH / ghoNTA puugvdryoshcttushvaattupicnnddyoH|| 103 bratyAsane jaTA kezavikAre mAMsimUlayoH / jhATo vraNAdisaMmASrTI kuJjakAntArayorapi // 104 tvaSTA vizvakRttakSNostraTiH saMzayalezayoH / sUkSmailAyAM kAlamAne troTizcazvAM khgaantre||105 mInakaTaphalayordiSTaM daive diSTastvanehasi / diSTirAnande mAne ca dRSTiAne'kSiNa darzane / / 106 paTTazcatuSpadhe pIThe gajAdeH zAsanAntare / vraNAdibandhane peSAzmani paTTI lalATikA // 107 geno'tha paTu lavaNe paTustIkSNapaTolayoH / sphuTe rogavihIne ca chatrAyAM cature'pi ca // 108 puSTiH syAtpoSaNe vRddhau phaTA tu kaitave phaNe / bhaTo vIre mlecchabhede'pi ca bhRSTistu bharjane 109 zUnyavATyAmatha mliSTaM mlAnamaspaSTabhASitam / yaSTirbhAryA madhuyaSTayAM dhvjdnndde'strhaaryoH||110 riSTaM kSeme'zubhe riSTo'sau lATo vastradezayoH / vaTo gole guNe bhakSye vRkSe sAmyavarATayoH / / 111 vATaH pathi vRtau vATa varaNDe'GgAnnabhedayoH / vATI vAstau gRhodyAnekeTyorviTastu mUSake // 112 khadire lavaNe piGge'drau ca vyuSTaM phale dine / paryuSite prabhAte ca vyuSTiH stutiphaladdhiSu // 113 viSTiH karmakare mulye bhadrApreSaNeSu ca / saTA jaTAkesarayoH sphuTo vyaktapraphullayoH // 114 mite vyApte sphuTimtvanimphoTe nibhinnacirbhiTe / sRSTiH svabhAve nirmANe sRSTaM nizcitayuktayoH115 pracure nirmite nAtha hRSTaH syAtkerzagemamu / jAtaharSe pratihate vismite hRSito yathA // 116 kaTo munau svara RcAM bhede tatpATavedinoH / kaNTho dhvanau saMnidhAne grIvAyAM madanadrume // 117 kASThaM dAruNi kASThA tu prakarSa sthAnamAtrake / dizi dAmaharidrAyAM kAlamAnaprabhidApi // 118 kuNTho'karmaNye garve ca kuThaM bheSajarogayoH / koSTho nije kusUle ca kukSegntargRhasya ca // 119 goSThaM gomthAnake goSThI saMlApe paripadyapi / jyeSThaH syAdagrane zreSThe maasbhedaativRddhyoH|| 120 jyeSThA bhe gRhagodhAyAM niSThotkarSavyavasthayoH / keze niSpattau nAze'nte nirvAhe yAcane vrte||121 pRSThaM pazrimamAtre myAcchagavayavAntare / vaNThaH kuNThAyudhe kharve bhRtyAkRtavivAhayoH / / 122 zaTo madhyasthapuruSe dhUrte dhattUrake'pi ca | zreSTho'gye dhanade SaSThI gaurI SaNNAM ca pUraNI // 123 haTho'mbuparyo prasabhe'NDaM pezIkozamuSkayoH / iDelAvasvarganADIbhUvAggoSu vudhastriyAm // 124 kANDo nAle'dhame varge duskandhe'vasare zare / saMhaH zlAghAmbuSu stambe krIDA kelyAmanAdare / / 125 kuNDI kamaNDalau kuNDo jAgajjIvatpateH sute / devatoyAzaye sthAlyAM zveDaH karNAmaye dhvanau126 viSe vake zveDA siMhanAdavaMzazalAkayoH / zveDaM lohitArkaphale ghoSapuSpe durAsade // 127 koDa: 'kole zanau koDamaGke khaNDo'rtha aikSave / maNidoSe ca gaNDastu vIre pittkcihnyoH||128 kapole gaNDake yoge vAjibhUSaNavugude / gaDuH pRSThaguDe kubje gaDo mInAntarAyayoH // 129 guDaH kuJjarasaMnAhe golakekSuvikAgyoH / guDA tu 'gulikAsnuhyorgoNDaH syAdRddhanAbhike // 130 pAmarajAtau caNDastu yamadAse'tikopane / tIbre daiyavizeSe ca caNDI tu zivayoSiti // 131 caNDA dhanaharIzaGkhapuppyozcUDA zikhAgrayoH / bAhubhUSAvalabhyozca coDaH kaJcakadezayoH // 132 1. 'gRhodyAnakaTyoH' kha; 'gRhodyAne kaTyAM' ga-gha. 2 'itkaTI auSadhivizeSaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 3. 'preraNeSu' kha. 4. 'nizruta' ga-gha. 5 'hRSTo romAJcasaMyute' kha-ga-gha. 6. 'kezaromasviti vaiSayike'dhikaraNe saptamI / tena kezaromaviSaye nAnayoH paryAyazabdatA' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 7. 'prahasite kha. 8. 'kuhare'nta' kha; 'kukSAvanta' ga-gha. 9. 'rahaH' kha-ga-gha. 'saho balam' iti TIkA. 10. 'kele' ga-gha. 11. 'kapaTa' kha. 12. 'koNe kha. 13. 'gaDikA' kha-ga-gha, For Private and Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / jaDo mUrve himAghrAte jaDA syAcchUkazimbikA / tADo'drau tADane ghoSe muSTimeyatRNAdike // 133 tADI tAlIdalatagai daNDaH sainye dame yame / mAnavyUhagrahabhedeSvaze'rkAnucare mathi / / 134 prakANTe laguDe koNe caturthopAyagarvayoH / nADI kuhanacaryAyAM ghaTikAgaNDadRrvayoH // 135 nAle gaNAntare snAyau nIDaM sthAne khagAlaye / paNDaH SaNDe paNDA buddhau pANDaH kuntIpatau site 136 piNDo vRnde japApuSpe gole bole 'GgasihayoH / kavale piNDaM tu vezmaikadeze jIvanAyasoH // 137 vale sAndre piNDyalAvRkhajUryomnagare'pi ca / pIDArtimardanottaMsakRpAsu saraladrume // 138 bhANDaM mUlavaNigvine turaGgANAM ca maNDane / nadIkUladvayImadhye bhUSaNe bhAjane'pi ca // 130 bhaNDo mamtuni bhUSAyAmeraNDe sArapicchayoH / zAke maNDA tvAmalakyAM muNDo munndditshiirssyoH|| gahI daityAntare raNDA vAkharkI mRtapriyA / vyADo hiMsrapazau sarpa zuNDA karikaraH suga // 141 jAlebhI nalinI vArastrI zuNDo madanirbhare / zauNDI cavikapippalyoH zauNDo vikhyAtamattayoH 142 paDaH peyAntare bhede paNDaH kAnana iMDare / gUDhaM rahaHsaMvRtayordADhA daMSTrAbhilASayoH // 143 dRDhaH zakte bhRze mthUle vADhaM bhRzapratijJayoH / mADhidainyaM patramigarcA mUDhastandrite jaDe / / 144 rADhA zuddheSu zobhAyAM vyUDhA yastorumaMhatAH / voDhA syAGgArike sUte zaNDaSaNDhau tu sauvide 145 vandhyapuMsIDava kIva soDhA marSaNa zaktayoH / aNirANivadamrau syAtsImanyakSAgrakIlake // 146 aNurtIdyalpayoruSNA grISmadakSAtapAhimAH / UrNA bhrUmadhyagAvarte meSAdInAM ca lomani // 147 RNaM deye jale durge kaNo dhAnyAMzalezayoH / kaNA jIrakapippalyoH karNazcampApatau zrutau / / 148 kSaNaH kAlavizaMpe myAparvaNyavasare mahe / vyApAravikalatve ca prtntrtvmdhyyoH|| 149 kIrNaH kSipne hate channe kuNiH kukaravRkSayoH / kRSNaH kAke pike varNe viSNau vyAme'rjune kalau 150 kRSNA tu nIlyAM draupadyAM pippalIdrAkSayorapi / kRSNaM tu marice lohe koNo vINAdivAdane // 151 laguDe'zrI lohitAGge gaNaH premathasaMkhyayoH / samUhe sainyabhede'tha guNo jyAdatantuSu // 152 rajjau satvAdI saMdhyAdau zauryAdau bhIma indriye / rupAdAvapradhAne ca doSAnyasminvizeSaNe // 153 geSNo naTe gAyane ca ghrANaM tu ghA~taghoNayoH / ghRNA tu syAjjugupsAyAM karuNAyAM ghRNiH punaH154 aMzujvAlAtaraGgeSu cUrNAni vAsayuktiH / cUrNa kSode kSArabhede jo jIrNadrumenduSu // 155 jiSNuH zakre'rjune viSNau jitvare'rke vasuSvapi / NiH kramukabhede syAdRSTadevazrutAvapi // 156 trANaM vAte rakSaNe ca trAyamANauSadhAvapi / tIkSNaM samudralavaNe viSAyo'marakAjiSu // 157 AtmatyAgini tigme ca tUNI nIlIniSaGgayoH / guNaH syAdRzcike bhRGge druNaM cApakRpANayoH // 158 duNI kA jaladroNyAM deSNo dAtari durgame / droNaH pArthagurau kAke mAne droNI tu nIvRti // 159. naubhede zailesaMdhau ca paNaH kArSApaNe glahe / vikrayyAkAdibaddhamuSTau mUlye bhRtau dhane // 160 1. 'himAghAte' ga-gha. 2. 'carcAyAM' ga-gha. 3. 'vaNAntare' kha. 4. 'parNI' kha. 5. 'itvare kha. 6. 'vyasto' kha. 7. 'sauvidau' ga-gha. 8. 'karNo'ritre nRpe zrutau' kha. 9. 'prathama' ga-gha. 10. 'sUtra' kha. 11. 'rUpAdau ca pradhAne' ga-gha. 12. 'gAdAbhyAmeSNak' / vAcyaliGgaH / dvayoryathA---'geSNo viSNucaritrasya' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 'geSNunaTe' na-ga-gha. 13. 'mAtRpreyayoH' ga. 14. 'cUrNo nivAsamuktakoH' kha. 15. 'caryante sma carNAni prAyeNa bahuvacanAntaH' iti TIkA. 16. 'cUrNaH' ga. 17. 'jIrNo ga-gha. 18. 'jiSNaH' ga-gha. 19. 'jhaNiH' gva-ga. 20. 'deSNadAtari dardame' kha-ga gha. 21. 'zailabhede' ga-va. 22, 'zAkAdimaSTI baddhe' ga. For Private and Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 tiryakANDaH / dhRtAcirnAciketazca preSTo vazcatirazcatiH / bhujirbhagthapIthau ca svaniH pavanavAhanaH // ityagnikAyaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir arit surAlayaH prANaH saMbhUto jalabhUSaNaH / zucirvahAlo ghaTaH pazcimottaradipatiH || aGkatiH kSipaNurmaka dhvajapraharaNazcalaH / zItalo jalakAntAro meghAri: sRmaro'pi ca // iti vAyukAyaH / vRkSe tvArohakaH skandhI sImiko haritacchadaH / kairurjanturvahnibhUzca iti vanaspatikAyaH / For Private and Personal Use Only 7 168 169 170 177 syAttu zvetaH kapardake // 171 khadyote tu kITamaNijyotirmAlI tamomaNiH / parArbudo nimeSadyut dhvAntacitro'tha kuJjare // 172 pecakI puSkarI padma pecila: sUcikAdharaH / vilolajihvo'ntaH svedo mahAkAyo mahAmadaH || 173 zUrpakarNo jalAkAGkSI jaTI ca SaSTihAyanaH / asuro dIrghapavanaH zuNDAlaH kapirityapi // 174 vazAyAM vAzitA karNadhAriNI gaNikApi ca / azre tu kramaNaH kuNDI prothI heSI prakIrNakaH / / 175 pAkalaH parula: kiNvI kuTaraH siMhavikramaH / mApAzI kesarI haMso mudrabhuggUDhabhojanaH // 1.76 vAsudevaH zAlihotro lakSmIputra marudrathaH / cAmaryekazo'pi syAdazvAyAM punarzvatI // mallikAkSaH sitairnetraiH myAdvAjIndrAyudho'sitaiH / kakudI kakudAvana nirmuSkavindravRddhiH || 178 zuni krodhI rasApAyI zivAriH sUcako ruruH / vanaMtapaH svajAtidvikRtajJo bhallahazca saH / / 179 dIrghanAdaH purogAmI syAdindramahakAmukaH / maNDalaH kapilo grAmamRgazcendramaho'pi ca // 180 mahiSe kaluSaH piGgaH kaTAho gaddasvaraH / heramvaH skandhazRGgazca siMhe tu syAtpalaMkaSaH // 181 daugATo vanarAjazca nabhaHkAnto gaNezvaraH / zRGgoSNISo raktajihno vyAdIrNAmyaH sugandhikaH // 182 sUkare kumukhaH kAmarUpI ca salilapriyaH / talekSaNo vakradaMSTraH paGkakrIDanako'pi ca // mRge vajinayoniH syAdayo bhujagabhogini / ahIraNI dvimukhazca bhavetpakSiNi cakSumAn // kaNThAgniH kIkasamukho lomakI rasanAradaH / vAraGginADIcaraNau mayUre citrapiGgalaH // nRtyapriyaH sthiramadaH khilakhillo garavrataH / mArjArakaNTho maruko meghanAdAnulAsakaH || 183 184 185 186 187 188 189 ko bahulagrIvo gAvAsazca candrakI / kokile tu madollApI kAkajAto todvahaH || madhughoSo madhukaNThaH sudhAkaNThaH kuhumukhaH / ghoSayitnuH poSayitnuH kAmavAlaH kunAlikaH // kukkuTe tu dIrghanAdazcarmacUDo nakhAyudhaH / mayUracaTakaH zauNDo raNecchuzca kalAdhikaH // AraNI viSkiro bodhirnandIkaH puSTivardhanaH / citravAjo mahAyogI svastiko maNikaNTakaH // 190 upAkIlo vizokazca trAjastu grAmakukuTaH / haMseSu tu marAlAH syuH sArase dIrghajAnukaH // 191 gonada maithunI kAmI zyenAkSo raktamastakaH / gRdhre tu puruSavyAghraH kAmAyuH kUNitekSaNaH // 192 sudarzanaH zakunyAjau zuke tu priyadarzanaH / zrImAnmedhAtithirvAggmI matsye tu jalapippikaH || 193 ko jalAzayaH zevaH pAThIne mRdupAThakaH // 194 ityAcAryahemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe tiryakkANDazcaturthaH // 4 // 1. 'pRSTho' ka. 2. 'ghaMTA' kA 'ghaTa' kha. 3. 'uru : ' va 4. 'grahabhojana: ' va 5. 'mayako' kha. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 8 abhidhAnasaMgraha ::--7 abhidhAnacintAmaNipariziSTaH / atha ratnaprabhA gharmA vaMzAnuzarkarAprabhA / syAdvAlukAprabhA zailA bhavetpaGkaprabhAJjanA || dhUmaprabhA punAriSTA mAdhavyA tu tamaH prabhA / mahAtamaH prabhA mAdhavyevaM narakabhUmayaH || ityAcAryahemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe nArakakANDaH paJcamaH // 5 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 195 196 197 198 200 AnukUlyArthakaM prAdhvamasAkalye tucizJcana / tuhicasmahavai pAdapUraNe pUjane svatI | vad vA yathA tathaivaivaM sAmye'ho hI ca vismaye / syurevaM tu punarvaivetyavadhAraNavAcakAH || OM pRcchAyAmatIte prAkU nizraye'ddhAJjasAdvayam / ato hetau mahaH pratyArambhe'tha svayamAtmani // / 199 prazaMsane tu suSThu syAtparazvaH zvaH pare'hani / adyAtrAhnapatha pUrve'hItyAdau pUrvedyurAdayaH // samAne hati sadyaH syAtpare vahni paredyavi / ubhayadyustUbhayeyuH same yugapadekadA || syAttadAnIM tadA tarhi yadA yanyadaikadA | parutpagaryeSamo'bde pUrve pUrvatare'tra ca || prakAre'nyathetarathA kathamitthaM yathA tathA / dvidhA dvedhA tridhA tredhA caturdhA dvaidhamAdi ca // dvibhyazcatuHpaJcakRtva ityAdyAvartane kRte / digdezakAle pUrvAdau prAgudakpratyagAdayaH // 201 202 203 204 ityAcAryahemacandraviracite'bhidhAnacintAmaNipariziSTe sAmAnyakANDaH SaSTaH // 6 // iti zrI hemacandrAcAryaviracito'bhidhAnacintAmaNipariziSTaH samAptaH / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // zrIH // abhidhAnasaMgrahaH / 0000 (8) zrImadAcArya hemacandraviracitaH anekArthasaMgrahaH / ----------909-------------- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 dhyAtvArhataH kRtaikArthazabdasaMdohasaMgrahaH / ekasvarAdiSaTkANDyA kurve'nekArthasaMgraham || akArAdikrameNAdAvatra kAdikramo'n 'ntataH / uddezyavacanaM pUrvaM pazcAdarthaprakAzanam // ata eva rUDhosrtho yaugikastatra dezitaH / anekasmiMstu rUDhe'rthe yaugikaM procyate na vA // padAnAM bhaGgato yo'sminnanekArthaH prakAzate / pradarzanIyo naivAsau tasyAnantyaprasaGgataH // ko brahmAtmani ravau mayUre'nau yame'nile / kaM zIrSe'psu sukhe khaM svaH saMvidi vyomanIndriye // 5 zUnye bindau sukhe khastu sUrye gaurudake dRzi / svarge dizi pazau razmau va bhUmAviSau giri ||6 career carmaNi ca nyagnine nIcakAryayoH / rukzobhAkiraNecchAsu vAgbhAratyAM vacasyapi // 7 jUrAkAzasarasvatyAM pizAcyAM javane'pi ca / jJaH syAdvicakSaNe padmAsane candramasAyana " // 8 sadvidyamAne satye ca prazastArcitasAdhuSu / bhaH zukre bhamuDau bhAMzau bhUstu bhUmiriva kSitau // sthAne camaH punaH zaMbhau mA lakSmyAM vAraNe'vyayam / kiM kSepanindayoH prazne vitarke jyA tu mAtari 10 kSma vastu svarge vihAyasi / rastIkSNe dahane rAstu suvarNe jalade dhane / / 11 DhU~: kAmarUpiNi svarNe dhUryAnamukhabhArayoH / pUH zarIre ca~ nagare zrIlakSmyAM saralaGkume // veSopakaraNe veSairecanAyAM matau giri / zobhAtrivargasaMpattyoH sraH srave nirjhare'pica // vaH pazcimadigIze syAdaupamye punaravyayam / dyauH svarganabhasoH svo jJAtyAtmanoH svaM nije dhane 14 dRSTau darzane'dhyakSe viTpraveze nRvaizyayoH / tRT tRSNAvanttarSavaJca bhavellipsApipAsayoH // 15 viT zobhAyAM jigISAyAM vyavasAye rucau giri / bhAH prabhAve mayUkhe ca mAstu mAse nizAkare 16 ityAcArya hemacandraviracite'nekArthasaMgraha ekasvarakANDaH prathamaH // 1 // 1 12 13 1 2 dubhede sphaTike tAmre sUrye viDaujasi / akaM duHkhAghayoraGko bhUSArUpakalakSmasu // 17 'citrAjau nATakAdyaMze sthAne kroDe'ntikAgasoH / eko'nyaH kevalaH zreSThaH saMkhyA kalko'ghaviSThayoH For Private and Personal Use Only 1. 'natvA harim' kha. 2. 'kramo'trAdau kakArAdi' kha. 3. 'kramastataH' ga. 4. 'uddeza' kha. 5. 'darzyate' kha; 'dRzyate' ga. 6. 'prakAzyate' kha ga 7. 'nanta' kha 8. 'zIrSe'psu ca' kha. 9. 'Rk' kha. 10. ' cAndramasAyane' kha ga . 11. itaH param 'tA jaTAyAM ca rAkSasyAM patane durbhagastriyAm' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 12. 'dru: ' ga. 13. 'nagare ca' ka; 'pattane ca' ga. 14. 'drave' ka. 15. 'veSe' ga. 16. 'ca vaupamye' kha. 17, 'draSTuri darzane'dhyakSe' ga. 18. 'citrAdau' kha. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org : -8 anekArthasaMgrahaH / abhidhAna saMgraha: Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 20 25 27 28 29 30 31 dambhe pApini kaTTe ca kaGko brAhmaNaliGgini / lohapRSThe yame karkaH zvetAzve darpaNe ghaTe | karketane rAzau ca kAkaH syAtpIThasarpiNi / dvIpamAnabhedeSu zirovakSAlane dvike // kAkaM kAkasamUhe syAdratabandhe ca yoSitAm / kAkA tu kAkajaGghAyAM kAkolIkAkanAzayoH // 21 kAkoduMbarikAkAkamAcikAraktikAsvapi / kiSkuH prakoSThe haste ca vitastau kutsite'pi ca / / 22 koko vRke cakravAke kharjUrIdrumabhedayoH / cheko vidagdhe vizvastamRganIDajayorapi // 23 TaGko nIlakapitthe'siko kope'zmadAraNe / mAnAntare khanitre ca jaGghAyAM GkaNe'pica // 24 tarkoM vitarphe kAGkSAyAmUhakairmavizeSayoH / trikA kUpasya nemau syAtrikaM pRSThAdhare traye / tokaM saMtAnasutayordvikaH syAtkAkakokayoH / nyaGkurmRge munau nAkaH svaH khe nAkustu parvate ||26 munivalmIkayoniSkaH karSe hemani tatpale / dInAre sASTasuvarNazate vakSovibhUSaNe // paGkosa kardame pAkaH pacane zizudaityayoH / bako rakSobhidi zrIde zivamallIkoTayoH // kAbheko ghamaNDUkabhIruSu / muSko mokSadrume saGgha taskare mAMsalANDayoH // mUko daityAvAgdIneSu raGkaH kRpaNamallayoH / rAkA kacchAM dRSTarajaHkanyAyAM saridantare || pUrNendupUrNimAyAM ca rekaH zaGkAvirekayoH / hIne'pi rokaM RNabhede nAvi bilecare // roaisi laGkA tu zAkhA zAkinI kulaTA purI / loko vive jane valkaM zakale tvaci zalkavaM zako deze rAjabhede zaGkA syAtsaMzaye bhaye / zaGkuH patrazirAjAle saMkhyAkIlakazaMbhuSu // rasai zAko dvIpe nRpe dume / zaktau haritake cApi zuko vyAsajakIrayoH // rakSo'mAtye zukaM grainthiparNe'ratnuzirISayoH / zulkaM ghaTTAdidAtavye jAmAtuzcApi bandhake // zUko'nukrozakiM zArvoH zoke'bhiSavazuGgayoH / zUkA hRllekhe zlokastu padyabandhe yazasyapi // 36 zaukaM zukAnAM samUhe strINAM ca karaNAntare / saiMkA vANotpalavAtaH stokaH syAccAtakAlpayoH || 37 nakhaM punargandhadravye nakhaH karajaSaiNDayoH / nyuGkhaH sAmavizeSasya SaDoMkAryAmatipriye || puGkhaH syAnmaGgalAcAre zarAGga zyenayorapi / preGkhA paryaTane nRtte dolAyAM vAjinAM gatau // mukhamupAye prArambhe zreSThe niHsaraNAsyayoH / rekhA syAdalpake chadmanyAbhogollekhayorapi // lekho lekhye daivate ca lekhA rAjyAM lipAvapi / vImA tu zUkazimbAyAM gatibhede'pi nartane // 41 zaGkhaH kambau nidhibhede syAnnakhyAmalikAsthani / zAkhA drumAMze vedAMze bhuje pakSAntare'ntike // 42 zikhAgramAtre cUDAyAM kekicUDApradhAnayoH / jvAlAyAM lAGgalikAyAM ziphAzAkhA ghRNiSvapi // 43 sakhA sahAye mitre ca sukhaM tridivazarmaNoH / sukhA pracetasaH puryAmagaH syAnnagavattarau // 44 zaile sarIsRpe bhAnAvaGgamantikagAtrayoH / upasarjanabhUte syAdabhyupAyapratIkayoH // 33 34 35 38 39 17 40 19 480 1 'darpaTe' kha. 2. 'vizvaste' ga. 3. 'nIDakayo ' ga. 4. 'TaGkane' ga. 5. karmavizeSaH kriyAvizeSaH / upahA iti yAvat' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 'varmavize' kha; 'tarkavize' ga. 6. 'bhUkaH kAle chidre' ga. 7. 'kole ' kha. 8 ''kasmAddRSTa' kha. 9. 'krIyate yena tatkrayaNaM dInArAdi' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 'kRpaNa' ga. 10. itaH param 'vaGkaH paryANabhAge syAnnadIbhede ca bhaGgure' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH 11. 'vastre vastrAJcalazirastrayoH ' ga. 12. 'zuGgA navodbhinnapallavakozI' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 'mudgayoH' kha; 'zRGgayoH ' ga. 13. 'zRgAlabakanirayeSvapi / zRketyAyudhabhede'pi' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 14. 'tu gandhadravye syAnnakha : ' kha. 15. 'khaNDayoH ' kha-ga. 16. 'nRtye' ga. 17. 'zeSe' kha. 18. 'jyAyAM' ga. 19. 'ca' kha ga 20. 'nidherbhede' kha. For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvarakANDaH / aGgA nIvRdvizeSe syuriGgaH syAdiGgile'dbhute / jJAnajaGgamayozcApi khago'grahapakSiSu // 46 zare deve'pi khaDgo'sau khaDgizRGge ca gaNDake / TeGgaH khanitre jaGghAsyostyAgo varjanadAnayoH 47 durga eNnardurgame syAdurgA tu nIlikomayoH / nAgo mataGgaje sarpa puMnAge nAgakesare // 48 RrAcAre nAgadante mastake vAride'pi ca / dehAnilavizeSe ca zreSThe syAduttarasthitaH // 49 nAgaM raGge sIsapatre strIbandhe karaNAntare / piGgI zamyAM piGgA hiGgunAlyAM gorocanomayoH // 50 piGga bAlake pizaGge pUgaH kramukasaMghayoH / phalguH kAkodumbarikAvRkSe nirarthake'pi ca // 51 bhago'rkajJAnamAhAtmyayazovairAgyamuktiSu / rUpavIryaprayatnecchAzrIdharmaizvaryayoniSu // 52 bhaGgastaraGge bhede ca rugvizeSe parAjaye / kauTilye bhayavicchittyorbhaGgA zaNe bhaiGgiH punaH // 53 bhaktivIcyorbhAgo rUpArdhake bhAgyaikadezayoH / bhRGgaM tvakpatraM bhRGgAstu khiGgadhUmyATamArkavAH // 54 SaTpado'tha bhRguH sAnau jamadagniprapAtayoH / zukra rudre ca bhogastu rAjye vezyAbhRtau sukhe // 55 dhane'hikAyaphaNayoH pAlanAbhyavahArayoH / mArgo mRgamade mAse saumyaH'nveSaNe pathi // 56 mRgaH kuraGge yAcyAyAM mRgayAyAM gajAntare / pazau nakSatrabhede ca mRgI tu vanitAntare // 57 yugaM hastacatuSke syAdrathAdyaGge kRtAdike / vRddhinAmauSadhe yugme yogo visrambhaghAtini // 58 alabdhalAbhe saMgatyAM kArmaNadhyAnayuktiSu / vapuHsthairyaprayoge ca saMnAhe bheSaje dhane // viSkambhAdAvupAye ca raGgaH syAnnRtyayuddhavoH / rAge raGgaM tu puNi rAgaH syAlohitAdiSu / / 60 gAndhArAdau klezAdike'nurAge matsare nRpe / laGgaH saGge ca SiGge ca liGga mehanacihnayoH // 61 zivamUrtAvanumAne 'sAMkhyoktavikRtAvapi / vaGgaH karpAse vRntAke vaGgA jainapadAntare // 62 vaGgaM puNi sIse ca valguzchAgamanojJayoH / vyaGgo bheke ca hInAGge vego rayapravAhayoH // 63 retaHkipAkayozcApi zArGga viSNudhanurdhanuH / zuGgayAmrAte vaTe plakSe zRGgaM cihnaviSANayoH // 64 krIDAmbuyantre zikhare prabhukhotkarSasAnuSu / zRGgaH kUrcazIrSe zRGgI svarNamInavizeSayoH // 65 viSAyAmRSabhauSadhyA sargasyAgasvabhAvayoH / utsAhe nizcaye'dhyAye mohAnumatisRSTiSu // 66 arghaH pUjAvidhI mUlye'ghaM duHkhe vyasanainasoH / uddho hastapuTe vahrau zlAghAyAM dehajAnile // 67 oghaH pravAhaH saMghAto drutanRttaM paramparA / upadezazca meghastu mustake jalade'pi ca // 68 mogho dIne niSphale ca moghA syAtpATalAtarau / laghuH sRkA laghvasAraM havaM cArvaguru drutam // 69 zlAghopAstIcchayoH stotre'rcA pUjA pratimApi ca | kacaH zuSkavaNe keze bandhe putre ca gI:pateH 70 kacA kareNvAM kAco'kSiroge zikye maNau mRdi / kAJcI guJjAmekhalayoH puryA kUrcI vikatthane71 1. 'aGgo nIvRdvizeSe syAdiGgaH' ga. 2 'vizeSAH' kha. 3. 'khaDga' ka. 4. 'kaNTake' ga. 5. ta: prAk 'gargo munivizeSe syAdRSe kiMculike'pi ca' ityadhikaH pAThaH kha-ga-pustakayoH. 6. itaH param tuGgaH punAganagayorbudhe syAdunnate'pi ca / tuGgI proktA haridrAyAM varvarAyAmapISyate // ' ityadhikaH pAThaH kha-gapustakayoH. tatra ga-pustake 'unnate'nyavat' iti pAThaH. 7. 'koTe du' kha; 'bhavedurgame tu' ga. 8. 'syAnnIliko' ga. 9. 'balAke' ga. 10. anekArthakairavAkarakaumudyAM tu 'bhaGgIbhiraGgIkRtamAnatAGgayAH' iti bhaktau, 'bhaGgIbhaktyA viracitatanuH stambhitAntarjalaughaH' iti vIcyAmudAhRtam. 11. 'caturthe' ga-gha. 12. sAMkhyoktAyAH prakRteH kAryabhUtA vikRtiH / tatra yathA-'liGgAlliGgamivAnurUpacaritaM putraM sa lebhe muniH' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 13. 'prakRtAvapi' kha-ga-gha, 14 'janapadAntare 'bhUmi' iti TIkA. 15. 'malotsarge prabhAve zRGgArabhAve'pi' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 16. 'apadeza' kha. For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 abhidhAna saMgraha :: -8 anekArthasaMgrahaH / / 79 1 84 zmazruNi dambhe bhrUmadhye krauJco dvIpe khage girau / carcA syAccarmamuNDAyAM cintAsthAsakayorapi // 72 cakSuH paJcAGgule troTThyAM nIcaH pAmarakharvayo: / mocA zAlmalikadalyormocaH zizrau ruciryutau73 spRhAbhiSvaGgazobhAsu vacaH zuke vacauSadhau / zArikAyAM vicyAlyUmyaravakAze sukhAtpayoH // 74 zacIndrANIzatAvaryoH zuciH zuddhe site'nile / grISmASADhAnupahateSUpadhAzuddhamatriNi // 7de zRGgAre sUcyabhinaye vyadhane karaNe striyAm / accho bhachUke sphaTike'male'cchAbhimukhe'vyayam 76 kaccho dubhede naukAGge'nUpaprAye taTe'pi ca / kacchAstu deze kacchA syAtparidhAnArparAJcale // 77 vAhyAM ca guccho gucche hArakalApayoH / picchaH pucche picchaM vAje picchA zAlmaliveSTake 78 paiMGkau pUgacchaTAkozamaNDeSvazvapadAmaye / mocAyAM picchile mleccho jAtibhede'pabhASaNe // I ajachAge hare viSNau raghuje vedhasi smare / abjo dhanvantarau candre zaGkhe'bjaM padmasaMkhyayoH 80 AjiH kSaNe samakSmAyAM yudhyUrjaH kArtike bale / kaMjo vedhasi keze ca kaMjaM pIyUSapadmayoH // 81 kuJjo nau dantidante nikuJje ca kujo drume / Are narakadaiye ca kubjo nyubjadrubhedayoH // 82 khajA davamathoH kharjUH kharjUrIkITakaNDuSu / gajo bhANDAgAre rIDhAkhanyorgaJjA surAgRhe // 83 guJjA tu kRSNalAyAM syAtpaTahe madhuradhvanau / dvijo viprakSatriyayorvaizye dante vihaMgame || dvijA bhArgIreNukayordhvajaH pUrvadizo gRhe / zine cihne patAkAyAM khaTvAGge zauNDike'pi ca || 85 nijo nitye svakIye ca nyubja: kubje kuze khuci / adhomukhe'pi ca nyubjaM karmaraGgataroH phale // 86 prajA loke saMtatau ca piJjA tUlaharidrayoH / pijo vya vadhe piaM bale bIjaM tu retasi // 87 svAdAne ca taca tAvaGkarakAraNe / bhujo bAhau kare mairjUH zuddhau ca rajake'pi ca // 88 -rAjI rekhAyAM paGkau ca rujA tvAmayabhaGgayoH / laJjaH paTTe ca kacche ca lAjaH syAdAtaNDule // 89 lAjAstu bhRSTadhAnAH syurlAjaM punaruzIrake / vrajo'dhvagoSThasaMgheSu vaNigvANijyajIvini // 90 vANijye karaNabhede vAjaM sarpiSi vAriNi / yajJAnne bAjastu pakSe munau nisvanavegayoH // 91 vyAjaH zAThye'padeze ca sajjau saMnaddhasaMbhRtau / sayau brahmazivau prajJaH prAjJe prajJA tu zemuSI / / 92 yajJaH syAdAtmani makhe nArAyaNahutAzayoH / saMjJA nAmani gAyatryAM hastAdyairarthasUcane // cetanArkastriyoraTTo haTTATTAlakayorbhRze / catuSkabhaktayoriSTamIpsite RtukarmaNi pUjye preyasi saMskAre yoge'theSTirmakhecchayoH / saMgrahazloke'tha kaTo gajagaNDe kaTau bhRzam // 95 zave zavarathauSadhyoH kriyAkAra zmazAnayoH / kiliJje samaye cApi kaSTaM gahanakRcchrayoH // kaTukArye matsare ca dUSaNe ca kaTU rase / tikte priyaGgusurabhikaTukArAjikAsvapi // kuTa: koTe zilAkuTTe gehe ghaTe kuTI surA / citragucchaH kumbhadAsI kUTaM pUrayantrayoH // mAyAdambhAdrizRGgeSu sIrAGge'nRtatucchayoH / nizcale'yoghane rAzau kRSTiH karSaNadhImatoH // koTayutkarSATanIsaMkhyAtriSu khaTastRNe kaphe / TaGke'ndhakUpe prahAre khATiH zavarathe kiNe // ekagrahe'tha kheTaH syAnAmabhede kaphe'dhame / sphAre mRgavye gRSTistu sakRtsUtagavI bhavet // 101 varAhakrAntA ca ghaTA ghaTane gajasaMhatau / goSThayAM ghaTavibhaziraH kUTe samAdhikumbhayoH // 102 93 94 96 1 97 98 1000 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. 'paTAJcale' kha. 2. 'picchastucche' kha 3. 'paGkipUga' kha ga gha 4. 'kuzasruci' ka. 5. 'marja' kha. 6. 'dhAnye' kha. 7. 'ghRte ca' kha. 8. 'yajJAnte' 'ka-kha. 9 ' tapte payasi dadhyAnayati sA vaizvadevyAmikSA, vAjibhyo vAjinam' iti vAkyavyAkhyAyAM 'vAjo'nnam' iti mImAMsakairuktatvAt. 10. 'kAntA' kha ga gha. For Private and Personal Use Only 1 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvikharakANDaH / 116 ghRSTiH spardhAgharSaNayorviSNukrAntAvarAhayoH / ghoNTA pUgavadarayozcaduzcATupicaNDayoH // vratyAsane jaTA kezavikAre mAMsimUlayoH / jhATo vraNAdisaMmASTa kuJjakAntArayorapi // tvaSTArke vizvakRttakSNostruTi: saMzayalezayoH / sUkSmailAyAM kAlamAne troTicavAM khgaantre||105 mI kaTphalayordiSTaM daive diSTastvanehasi / diSTirAnande mAne ca dRSTirjJAne'kSiNa darzane // 106 paTTazcatuSpathe pIThe rAjAdeH zAsanAntare | vraNAdibandhane peSAzmani paTTI lalATikA || 107 rodho'tha paTulavaNe pastIkSNapaTolayoH / sphuTe rogavihIne ca chatrAyAM cature'pi ca / / 108 puSTiH syAtpoSaNe vRddhau phaTA tu kaitave phaNe / bhaTo vIre mleccha bhede'pi ca bhRSTistu bharjane 109 zUnyavATyAmatha kliSTaM mlAnamaspaSTabhASitam / yaSTirbhAgya madhuyaSTayAM dhvajadaNDe'strahArayoH // 110 riSTaM kSeme'zubhe riSTo'sau lATo vastradezayoH / vaTo gole guNe bhakSye vRkSe sAmyavarATayoH // 111 vATaH pathi vRtau vATaM varaNDe'GgAnnabhedayoH / vATI vAstau gRhodyAne kaTyorviTastu mUSake // 112 khadire lavaNeSiGge'drau ca vyuSTaM phale dine / paryuSite prabhAte ca vyuSTiH stutiphalarddhiSu / / 113 viSTiH karmakare mUlye bhadrAjUpreSaNeSu ca / saTA jaTAkesarayoH sphuTo vyaktapraphullayoH // 114 site vyApte sphuTistvaGghrisphoTe nirbhinnacirbhiTe / sRSTiH svabhAve nirmANe sRSTaM nizcitayuktayoH 115 pracure nirmite cAtha hRSTaH syAtkezaromasu / jAtaharSe pratihate vismite hRSito yathA || kaTho munau svara RcAM bhede tatpAThavedinoH / kaNTho dhvanau saMnidhAne grIvAyAM madanadrume // 117 dAruNi kASThA prakarSe sthAnamAtrake / dizi dAruharidrAyAM kAlamAnaprabhidyapi || tu kuNTho'karmaNye mUrkhe ca kuSThaM bheSajarogayoH / koSTho nije kusUle ca kukSerantargRhasya ca // 119 goSThaM gosthAnake goSThI saMlApe pariSadyapi / jyeSThaH syAdayaje zreSThe mAsabhedAtivRddhayoH // 120 jyeSThA me gRhagodhAyAM niSThotkarSavyavasthayoH / kleze niSpattau nAze'nte nirvAhe yAcane vrate // 121 pRSThaM pazcimamAtre syAccharIrAvayavAntare / vaNThaH kuNThAyudhe kharve bhRtyAkRtavivAhayoH // zaTho madhyasthapuruSe dhUrte dhattUrake'pi ca / zreSTho'dhye dhanade SaSThI gaurI SaNNAM ca pUraNI // haTho'mbupa prasabhe'NDaM pezIkozamuSkayoH / iDelA vatsvarganADIbhUvAggoSu budhastriyAm // kANDo nAle'dhame varge duskandhe'vasare zare / saMhaH zlAghAmbuSu stambe krIDA kelyAmanAdare / / 125 gust kamaNDala kuNDo jArAjjIvatpateH sute / devatoyAzaye sthAlyAM kSveDaH karNAmaye dhvanau 126 viSe vakre kSveDA siMhanAdavaMzazalAkayoH / kSveDaM lohitArkaphale ghoSapuSpe durAsade || 127 kroDa : 'kole nau kroma khaNDo'rdha aikSave / maNidoSe ca gaNDastu vIre piTekacihnayoH // 128 kapole gaNDake yoge vAjibhUSaNabudude / gaDuH pRSThaguDe kubje gaDo mInAntarAyayoH || 129 guDaH kuJjarasaMnAhe golakekSuvikArayoH / guDA tu 'gulikAnuyorgoNDaH syAddhanAbhike || 130 marajAtau caNDastu yamadAse'tikopane / tIvre daityavizeSe ca caNDI tu zivayoSiti // 131 caNDA dhanaharIzaGkhapuSyo cUDA zikhAprayoH / bAhubhUSAvalabhyozca coDaH kaJcukadezayoH // 132 118 I I For Private and Personal Use Only 103 104 122 123 124 1. 'gRhodyAnakaTyoH ' kha; 'gRhodyAne kaTyAM' ga gha 2 ' itkaTI auSadhivizeSa:' ityanekArthakairavAkara kaumudI. 3. 'preraNeSu' kha. 4. 'nizruta' ga gha 5 'hRSTo romAJcasaMyute' kha ga gha 6. 'kezaromasviti vaiSayike'dhikaraNe saptamI / tena kezaromaviSaye nAnayoH paryAyazabdatA' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 7. 'prahasite' kha. 8. 'kuhare'nta' kha; 'kukSAvanta' ga gha 9. 'raha: ' kha ga gha 'saho balam' iti TIkA. 10. 'kele' ga gha 11. 'kapaTa' kha. 12. 'koNe' kha. 13. 'guDikA' kha ga gha 1 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / jaDo mUrkhe hiMmAghrAte jaDA syAcchUkazimbikA / tADo'drau tADane ghoSe muSTimeyatRNAdike // 133 tADI tAlIdalatarau daNDaH sainye dame yame / mAnavyUhagrahabhedeSvazve'rkAnucare mathi // 134 prakANDe laguDe koNe caturthopAyagarvayoH / nADI kuhanacaryAyAM ghaTikAgaNDadUrvayoH // 135 nAle guNAntare snAyau nIDaM sthAne khgaalye| paNDaH SaNDe paNDA buddhau pANDuH kuntIpatau site 136 piNDo vRnde japApuSpe gole bole'GgasihayoH / kavale piNDaM tu vezmaikadeze jIvanAyasoH // 137 bale sAndre piNDyalAbUkharjUryostagare'pi ca / pIDArtimardanottaMsakRpAsu saraladrume // 138 bhANDaM mUlavaNigvitte turaGgANAM ca maNDane / nadIkUladvayImadhye bhUSaNe bhAjane'pi ca // 139 maNDo mastuni bhUSAyAmeraNDe sArapicchayoH / zAke maNDA tvAmalakyAM muNDo munndditshiirssyoH|| rAhI daityAntare raNDA tvAkhurNI mRtapriyA / vyADo hiMsrapazau sarpa zuNDA karikaraH surA // 141 jalebhI nalinI vArastrI zuNDo madanirbhare / zauNDI cavikapippalyoH zauNDo vikhyAtamattayoH 142 SaDaH peyAntare bhede SaNDaH kAnana iMDare / gUDhaM rahaHsaMvRtayordADhA daMSTrAbhilASayoH // 143 dRDhaH zakte bhRze sthUle bADhaM bhRzapratijJayoH / mADhidainyaM patrasirArcA mUDhastandrite jaDe / / 144 rADhA zujheSu zobhAyAM vyUDhAnyastorusaMhatAH / voDhA syAdbhArike sUte zaNDaSaNDau tu sauvide 145 vandhyapuMsIDvare klIbe soDhA marSaNazaktayoH / aNirANivadasrau syAtsImanyakSAgrakIlake // 146 aNurkIhyalpayoruSNA grISmadakSAtapAhimAH / UrNA bhrUmadhyagAvarte meSAdInAM ca lomani // 147 RNaM deye jale durge kaNo dhAnyAMzalezayoH / kaNA jIrakapippalyoH karNazcampApatau zrutau // 148 kSaNaH kAlavizeSe syAtparvaNyavasare mahe / vyApAravikalatve ca prtntrtvmdhyyoH|| 149 kIrNaH kSipte hate channe kuNiH kukrvRkssyoH| kRSNaH kAke pike varNe viSNau vyAse'rjune kalau 150 kRSNA tu nIlyAM draupadyAM pippalIdrAkSayorapi / kRSNaM tu marice lohe koNo vINAdivAdane // 151 laguDe'au lohitAGge gaNaH premathasaMkhyayoH / samUhe sainyabhede'tha guNo jyAsUdatantuSu // 152 rajjo sattvAdau saMdhyAdau zauryAdau bhIma indriye / rUpAdAvapradhAne ca doSAnyasminvizeSaNe // 153 geSNo naTe gAyane ca ghrANaM tu ghautaghoNayoH / ghRNA tu syAjjugupsAyAM karuNAyAM ghRNiH punaH154 aMzujvAlAtaraGgeSu cUrNAni vAsayuktiSu / cUrNa kSode kSArabhede jo jIrNadrumenduSu // 155 jiSNuH zakre'rjune viSNau jitvare'rke vasuSvapi / jhuNiH kramukabhede syAhuSTadevazrutAvapi // 156 trANaM trAte rakSaNe ca trAyamANauSadhAvapi / tIkSNaM samudralavaNe viSAyo'marakAjiSu // 157 AtmatyAgini tigme ca tUNI nIlIniSaGgayoH / guNaH syAdRzcike bhRGge guNaM cApakRpANayoH // 158 duNI kUmyA jaladroNyAM deSNo dAtari durgame / droNaH pArthagurau kAke mAne droNI tu nIvRti // 159, naubhede zailesaMdhau ca paNaH kArSApaNe glahe / vikrayyazokAdibaddhamuSTau mUlye bhRtau dhane // 160 1. 'himAghAte' ga-gha. 2. 'carcAyAM' ga-gha. 3. 'vraNAntare' kha. 4. 'pI' kha. 5. 'itvare' kha. 6. 'vyasto' kha. 7. 'sauvidau' ga-gha. 8. 'karNo'ritre nRpe zrutau' kha. 9. 'prathama' ga-gha. 10. 'sUtra' kha. 11. 'rUpAdau ca pradhAne' ga-gha. 12. 'gAdAbhyAmeSNak' / vAcyaliGgaH / dvayoryathA-'geSNo viSNucaritrasya' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 'geSNurnaTe' kha-ga-gha. 13. 'mAtRpreyayoH' ga, 14. 'cUrNo nivAsamuktakoH' kha. 15. 'cUryante sma cUrNAni prAyeNa bahuvacanAntaH' iti TIkA. 16. 'cUrNaH' ga. 17. 'jIrNo' ga-gha. 18. 'jiSNaH' ga-gha. 19. 'jhuNiH' kha-ga. 20. 'deSNurdAtari durdame' kha-ga-gha. 21. 'zailabhede' ga-gha, 22. 'zAkAdimuSTau baddhe' ga. For Private and Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvarakANDaH / vyavahAre ca dyUtAdyutsRSTe gaNDakaviMzatau / parNasripatre parNa tu patre prANo'nile bale // 161 hadvAyau parite gandharase prANAstu jIvite / pANiH kumbhyAM camUpRSTe pAdamUlonmadastriyoH // 162 pUrNaH kRtsne parite ca phANiguMDakarambayoH / vANo vRkSavizeSe syAccharasyAvayave zare // 163 baliputre'pyatha bhrUNo garbhiNyAM zrotriyadvije / arbhake sTaiNagarbhe ca maNisvajAgalastane // 164 medAgre'liMjare gne moNaH sarpakaraNDake / vAne nakramakSikAyAM raNaH koNe kaMNe yudhi // 165 reNuSUlyAM parpaTake varNaH svarNa vrate stutau / rUpe dvijAdau zuklAdau kuthAyAmakSare guNe // 166 bhede gItakrame citre yazastAlavizeSayoH / aGgarAge ca varNa tu kuGkume vANirambude // 167 vyUtau mUlye sarasvatyAM vINA syAballakI taDit / vRSNimaSe yAdave ca veNI setuprvaahyoH||168 devatADe kezavandhe veNuvaMze nRpAntare / zANaH kaSe mAnabhede zreNyAlyAM kArusaMhatau // 169 zoNo nade raktavarNe zyonAke'gnau hayAntare / sthANuH kIle hare sthUNA sA stambhe rugantare170 antaH svarUpe nikaTe prAnte nizcayanAzayoH / avayave'pyathArhansyAtpUjye tIrthakare'pi ca // 171 astaH kSipne pshcimaadriivrtisvttnipiiddyoH| Apto labdhe ca satye cApyAptiH saMbandhalAbhayoH172 Itirajanye pravAse syAdatiH sphUtirakSayoH / RtaM ziloche pAnIye pUjite dIptasatyayoH // 173 RtirjugupsAkalyANagatispardhAsvatho RtuH / strINAM puSpe vasantAdAvetaH karbura Agate // 174 kSattA zUdrAkSatriyAyAM jAne mArathivedhasoH / niyukte dauseye dvAHsthe kantuH kaamkusuulyoH||175 kAnto ramye priye grASNi kAntA priyaGguyoSitoH / kAntiH zobhAkAmanayoH kSitigeMhe bhuvi kSaye // kIrtiryazasi vistAre pramAde kardame'pi ca / kRtaM paryAptayugayovihite hiMsite phale // kRttaM chinne veSTite na keturyutipatAkayoH / grahotpAtAriciGgeSu garto'vaTe kakundare // 178 trigAze'pyatha grastaM jagdhe luprapadodite / gativadraNe jJAne yAtropAyadazAdhvasu // 179 gItizchandasi gAne ca gItaM zabditagAnayoH / guptaM gUDhe trAte guptiryame bhUgartarakSayoH // 180 kAgayAM ghRtamAjyAmbudIvatha citAcitI / mRtArthadAruSu caye jagallokeGgavAyuSu // 181 jAtaM jotyo'vajaniSu jAtiH sAmAnyagotrayoH / mAlatyAmAmalakyAM ca cuhayAM kaampilyjnmnoH|| jAtIphale chandasi ca jJAtiH pitRsagotrayoH / tataM vINAdivAo syAttato vyApte'nile pRthau 183 tAto'nukampye pitari tiktastu surabhI rase / tiktA tu kaTurohiNyAM tiktaM parpaTakauSadhe // 184 tretA yuge'gnitraye ca danto dazanamAnunoH / dantyoSadhyAmatha ditirdaityamAtari khaNDane // 185 dIptaM nirbhAsite dagdhe drutaM zIghravilInayoH / dyutistu zobhAdIdhityordhAtA vedhasi pAlake // 186 dhAtU rasAdau zleSmAdau bhvAdigrAvavikArayoH / mahAbhUteSu loheSu zabdAdAvindriye'sthani // 187 1. 'dAtAhyatsRSTe' ga-gha. 2. 'parNaH palAze' kha; 'parNastriparNe' ga-gha. 3. 'karaNDayoH' ga-gha. 4. 'mANaH' kha. 5. 'puNe' kha. 6. 'khutau' kha. 7. 'sUtau' kha. 8. 'drau vati' ga-gha. 9. 'pravAhe' kha. 10. 'syATUtiH' ga-dha. 11 'dAsaje' kha-ga-va. 12 'kamanayoH' kha. 13. 'prAsAde' kha-ga-gha. 14. itaH prAk 'kuntI pANDupriyAyAM syAtsallakyAM guggaludrume ityadhikaM kha-pustake. 15. 'ceSTite' ga-ya. 16. 'dici' ga. 'ariH zatruH' iti TIkA. 17. 'vRhadraNe' ga-ca. 'vahadrago nADIvraNaH' iti TIkA. 19 itaH prAk 'gAtA puMskokile bhRGge gandharve ropaNe'pi ca' iti kha-ga-gha-pustakepu. 20. 'gRDhaM gupte' kha. 21. 'iGgaM jaGgamam' iti TIkA. 22. 'jAto'tha' ga-gha. 23. 'gAtrayoH' ga-gha. 24. 'jAtaH' kha. 25. 'nirbhAsane' ga-dha. 26. 'saMdIsyoH ' kha, 27. 'loheSu' gva-ga-gha. For Private and Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH dhutaM tyakte kampite ca dhUtau kampitatsitau / dhUrta tu khaNDalavaNe dhUrto dhattUramAyinoH // 188 dhRtiryogavizeSe syAddhAraNAdhairyayoH sukhe / saMtoSAdhvarayozcApi natastagaranamrayoH // 189 nItinaye prApaNe ca paMktirgauravapAkayoH / patizchandaHzreNyoH pattiH senAbhitpadgayorgatau // 190 prAptimahodaye lAbhe pitsanpipatiSanyathA / patanecchau vihaGge ca pIto varNanipItayoH // 191 pItA haridrA pItiH pAne 'zve prItiH smarastriyAm / premNi yogamudo pustaM zilpe lepyaadikrmnni|| pustake plutamazvasya gatau plutastrimAtrake / pUrta pUritakhAtAdyoH pRSatavatpRSanmRge // 193 bindau preto mRte bhUtavizeSe ca paretavat / potaH zizau pravahaNe protaM gumphitavAsasoH // 194 bhaktamanne tatpare ca bhartA poSTari dhArake / bhaktiH sevAgauNavRttyorbhaGgayAM zraddhAvibhAgayoH // 195 bhAsvAndIpre ravau bhrAntimithyAjJAne'navasthitau / bhittiH kuDye pradeze ca bhUtaM satyopamAnayoH 196 prApte'tIte pizAcAdau pRjyAdau jantuyuktayoH / bhUbhRnmahIdhare pRthvIpatau bhUtistu bhasmani // 197 mAMsapAkavizeSe ca saMpadupArdayorapi / bhRtirmUlyabharaNayormataM tu saMmate'ciMte // 198 mahagRhati dhItatve gajye marutsure'nile / matirbuddhIcchayormAtA gaurdurgA jananI mhii|| 199 mAtarastu brahmANyAdyA mitiraiyatyamAnayoH / muktA mauktikapuMzcalyormuktirmocanamokSayoH // 200 mUrtiH punaH pratimAyAM kAyakAThinyayorapi / mRtaM mRtau yAcite ca yantA sUte niSAdini ||201 yatinikAra viratau bhikSau yuto'nvite pRthak / yuktiyA'ye yojane ca raktaM nIlyAdiraJjite // 202 kuGkame'sRjyanurakte prAcInAmalake'ruNe / ratiH smarastriyAM rAge rate rItistu pittale // 205 vaidAdau lohakiTTe sImani jhavaNe gatau / latA jyotiSmatIdUrvAzAkhAvallIpriyaGguSu // 204 spRkkAmAdhavyoH kastUryA liptaM bhuktaviliptayoH / viSAkte TUtA tu roge pipiilikornnnaabhyoH||205 vartitrAnulepanyAM dazAyAM dIpakasya ca / dIpe bheSajanirmANe nayanAJjanalekhayoH // 206 vyakto manIpisphuTayorvArtA vArtAkyudantayoH / kRSyAdau vartane vAta vArogyArogaphalguSu / / 207 vRttizAlinyatha vyAptiApane lambhane'pi ca / vAstu syAgRhabhUpuryorgRhe sImasuraGgayoH // 208 vittaM vicArite khyAte dhane vittistu saMbhave / jJAne lAbhe vicAre ca vItamaGkuzakarmaNi // 209 asArAzvagaje zAnte vItirazve'zane gatau / prajane dhAvane dIptau vRttaM vRttau dRDhe mRte // 210 caritre vartule chandasyatItAdhItayovRte / vRntaM stanamukhe puSpabandhe vRttistu 'vartane // 211 kaizikyAdau vivaraNe vRtivaraNavATayoH / zaktirAyudhabhede syAdutsAhAdau bale striyAm // 212 zastaM kSeme prazaste ca zAnto dAnte rsaantre| zAstA jine zAsake ca zAntibhadre shme'hti|| zitaH zAtau kRze tIkSNe zitirbhUrje'sitesite / zrImAnmanojJe tilakapAdape dhanavatyapi || 214 zIto hime ca jihme ca vAnIrabahevArayoH / zItaM guNe zuktamamle pUtibhUte ca karkaze / / 215 zuktiH zaGkhanake zo kepAlakhaNDagrujoH / natyazvAvartayormuktAsphoTadurnAmayorapi // 216 1. 'kampane' ga-gha. 2. 'pati' ga-dha. 3. 'vAsayoH' ga-gha. 4. 'dIpte' kha; 'dIptau' ga-gha. 5. 'prabhede' kha. 6. 'pRthvAdau' ga-gha. 7. 'utpAda utpattiH' iti vyAkhyA. 8. 'dutpAtayo' ga-gha. 9. 'bhyAt' kha-ga-gha. 10. 'virate' kha. 11. 'zravaNe' kha. 12. 'lavaNaM syandanam iti TIkA. 13. 'lepinyAM' ka. 14. 'asAre'zvagatau' kha. 15. 'vRtte' kha. 16. 'te' kha. 17. 'vartini' kha. 18. 'tilake' kha-ga-gha. 19. 'bahuvAtayoH' kha. 20 'pUte bhUte' kha-ga-gha. 'pUtibhUtaM durgandham' iti TIkA. 21. 'kapAlakhaNDaM zirosthizakalam' iti TIkA. 'kapAle khagagrujoH' kha. For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvarakANDaH | 217 224 1 zrutamAkaNite zAstre zrutirAmnAyavartiyoH / SaDDAyArambhikAyAM ca karNAkarNanayorapi // zvetaM rUpaye zveto dvIpe varNe zaile kapardake / zvetA tu zaGkhinIkASTapATalyoH svAtsatI punaH || 218 kAtyAyanyAM ca sALyAM ca sAtirdAnAvasAnayoH / sitastvavasite baddhe varNe sitA tu zarkarA219 sthita Urdhve sapratijJe sthitiH sthAne ca sIni ca / sItA janakajAgaGgAbhedayorhalapaddhatau || 220 sutaH putre nRpe suptiH svApe sparzAjJatAruji / sUtaH pAradasArabhyoH prasUteritavandiSu // 221 trAhmaNyAM kSatriyAjjAte takSNi sRtirgatau pathi / smRtiH smaraNadhIcchAsu zAstre setustu saMvare // 222 nadIsaMkrame'tha hastaH kare mAnoDubhedayoH / kezAkalApe zuNDAyAM hariddizi tRNAntare // 223 varNabhede'zvabhede ca hitaM pathye gate dhRte / hetirjvAlAstrasUryAzuSvartho hetau prayojane // nivRttau viSaye vAcye prakAradravyavastuSu / AsthA yatnAlambanayorAsthAnApekSayorapi // 225 kanyA pure prAvaraNe kAtho vyasanaduHkhayoH / devaniSpAke'tha kuthaH syAdAstaraNadarbhayoH // 226 kothastu mathane netrarugbhede zaMTite'pi ca / grantho gumphe dhane zAstre dvAtriMzadvarNanirmitau // 227 granthirvastrAdivandhe rugbhede kauTilyaparvaNoH / granthi tu granthiparNe syAdgAthA vAgbhedavRttayoH // 228 tIrtha zAstre gurau yajJe puNyakSetrAvatArayoH / RSijuSTe jale satriNyupAye strIrajasyapi // 229 yonau pAtre darzane ca tuttho'gnau tutthamaJjane / tutthA nIlyAM sUkSmailAyAM duHstho durgatamUrkhayo: 230 prasthaH sAnau mAnabhede pItho'rke pIthamambuni / pRthurvizAle bhUpAle vIpikakRSNajIrayoH // 231 prorisaraNAdhvagayoH kanyAM mantho ravau mathi | sAktave netraroge ca yUthaM tiryaggaNe gaNe // 232 yUthI tu mAgadhIpuSpavizeSayoH kuraNTake / rathastu syandane pAde zarIre vetasadrume // 233 art vartmani paGkaca gRhAne nATyarUpake / 'saMsthA spaze sthitau mRtyau sAtha vRnde vaNiggaNe234 sikthaM nIlyAM madhUcchiSTe siktho bhaktapuMlAka ke / abdaH saMvatsare meghe mustake giribhidyapi // 235 anduH syAnnigaDe bhUSAbhede kakudavatkakut / zreSThe vRSAGge rAci krvyaanmaaNsaashirksssoH||236 kandos sUraNe sasyamUle kundo'cyute nidhau / cakrabhramau ca mAdhyeca kSodaH peSaNacUrNayoH 237 gadaH kRSNAnuje roge gadA praharaNAntare / chadaH patre patatre ca granthiparNatamAlayoH || 238 chando vaze'bhiprAye ca pASANamAtrake / niSpeSaNArthapaTTespi dhIdA kanyAmanISayoH // 239 nado vaihe'bdhau ninade nandA saMpadyaliMjare / tithibhede'pi nandistu pratIhAre pinAkinaH // 240 Anandane ca dyUte ca nindA kutsApavAdayoH / padaM sthAne vibhakyante zabde vAkye'vastunoH 241 trANe pAde pAdacihne vyavasAyApadezayoH / pAdo mUlosraturyAzAGghriSu pratyantaparvate // bhandaM kalyANe saukhye ca bhadbhAsvaramAMsayoH / bhedo vidAraNe dvaidhe upajApavizeSayoH || 243 mado retasyahaMkAre madhye harSebhadAnayoH / kastUrikAyAM kSaicye ca madI pakavastuni // mandI mUDhe zanau rogiNyala se bhAgyavarjite / gajajAtiprabhede'lpe svaire mandarate khale // 242 244 245 1. 'khaGgAdyArambhikAyAM' kha. 2. 'saMcare' gava. 3 'mAno DumAnayo: ' kha; 'mAnadrubhedayoH ' gandha. 4. 'dravya' ga-gha. 5. 'ghaTite' kha. 6. 'pRthvI ca kRSNajIrake' kha. 7. 'vApikA hiGgaparNI' iti TIkA. 8. 'saMsthA nAze vyavasthAyAM vyaktisAdRzyayoH sthitau / Rtubhede samAptau ca care ca nijarASTrage // sArtho vaNiggaNe vRnde dhanena sahite'pi ca // / ' kha-ga-gha. 9. 'pilAkake' kha. 10 'viSAGge' ga va. 11. 'hade' kha ga gha 12. ' bhede nadI sindhurnandirdvAHsthe' kha. 13' vAkyaikavastunoH ' gava. 14. 'aGke lakSmaNi' iti TIkA. 15. 'bhadraM ' ga gha. 16. 'dvaidhe dvidhAkaraNe' iti TIkA. 'vedhe' kha ga gha 17. 'kRSakaH kRSIvalaH' iti TIkA. 'caSaka' kha ga gha. For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / mRdvatIkSNe komale ca rado dante vilekhane / vidA jJAnadhiyobindurviyuTjJAtro radakSate // 246 vediraGgulimudrAyAM budhe'laMkRtabhUtale / zabdo'kSare yazogIyorvAkye khe zravaNe dhvanau // 247 zaradvarSAtyaye varSe zAdaH kardamazaSpayoH / saMvitsaMbhASaNe jJAne saMgrAme nAmni toSaNe // 248 kriyAkAre pratijJAyAM saMketAcArayorapi / saMpaddhau guNotkarSe hAre svAdustu sundare // 249 mRSTe sUdaH sUpakAre vyaJjane'pi ca sUpavat / svedo dharma svedane cAndho'ndhakAre'kSivajite // 250 ardhaH khaNDe'rdha samAMze'thAbdhiH sarasi saagre| Adhirmanottau vyasane'dhiSTAne bndhkaashyoH|| RddhaM samRddhe siMddhAnne gandhaH saMbandhalezayoH / gandhakAmodagarveSu syAdrAdhaH stAlipsayoH // 252 godhA prANivizeSe syAjjyAghAtasya ca vAraNe / digdho lipte viSAkteSau pravRddhasnehayorapi // 253 dugdhaM kSIre pUrite ca dogdhA gopAlavatsayoH / arthopajIvakakavau bandha Adhau ca vandhane // 254 bandhurdhAtRvAndhavayorbAdhA duHkhaniSedhayoH / budhaH saumye kavau buddhaH paNDite 'budhite jine // 255 bodhibauddhasamAdhau cAhaddharmAptau ca pippale / madhuzcaitratudaityeSu 'jIvAzAkamadhUkayoH // 256 madhu kSIre jale madye kSaudre puSparase'pi ca / middhaM cintAbhisaMkSepe nidrAlasatayorapi // 257 mugdho mUDhe ramye medhaH krato medhA tu zemuSI / rAdho vaizAkhamAse syAdrAdhA vidyudvizAkhayoH258 viSNukAntAmalakyozca gopIvedhyavizeSayoH / lubdha AkAGiNi vyAdhe vadho hiMsakahiMsayoH259 vadhUH panyAM snuSAnAryoH spRkAzArivayorapi / navapariNItAyAM ca vyAdho mRgayuduSTayoH // 260 viddhaM sadRgvedhitayoH kSipte viddhimUlyayoH / prakAre bhAnnavidhiSu vidhibrahmavidhAnayoH // 261 vidhivAkye ca daive ca prakAre kAlakalpayoH / vidhuzcandre'cyute vIrullatAyAM viTape'pi ca // 262 vRddhaH prAjJe sthavire ca vRddhaM zaileyarUDhayoH / vRddhiH kalAntare harSe vardhane bheSajAntare // 263 zraddhAstikye'bhilASe ca zrAddhaM zraddhAsamanvite / havyakavyavidhAne ca zuddhaH kevalapUtayoH // 264 skandhaH prakANDe kAyeM'se vijJAnAdiSu paJcasu / nRpe samUhe vyUhe ca saMdhA sthitiprtijnyyoH||265 saMdhiryonau suraGgAyAM nATyAGge 'zleSabhedayoH / sAdhujainamunau vArdhaSike sajjanaramyayoH // 266 siddho vyADyAdike devayonau niSpannamuktayoH / nitye prasiddhe siddhistu mokSe niSpattiyogayoH267 sindhunadyAM gajamade'bdhau dezanadabhedayoH / sudhA gaGgeSTikAsnuhyormUlepAmRteSu ca // 268 annaM bhakte'zite'zvei'dhame'dhvA kaalvmnoH| saMsthAne sAsravaskandhe'rthinI yAcakasevakau269 AtmA citte dhRtau yatne dhiSaNAyAM kalevare / paramAtmani jIve'rke hutAzanasamIrayoH // 270 svabhAve'thena Ize''tho'nnaM klinne dayApare / USmANastu nidAghoSNagrISmAH zaSasahA api // 271 karma kArakabhede syAtkriyAyAM ca zubhAzubhe / kAmI syAtkamane cakravAke pArAvate'pi ca // 272 1. 'mRdutIkSNe' ga-gha. 2. 'saMyame' kha-ga-gha, 3. 'duddhau' kha-ga-gha. 4. 'siddhAnte kha-ga-gha. 5. 'siddhaM saMpannamannaM siddhAnnam / tatra yathA 'musnigdhamRddhaM madhuraM gurubhyaH' iti TIkA. 6. 'gAdhaH syAtsthAnalipsayoH' ga-gha. 7. 'stAghe labhyatalasparza' iti TIkA. 8. ita: prAka 'dadhi gorasabhede syAttathA zrIvAsavAsayoH' ityadhika kha-ga-dha-pustakepu. 9. 'nau' ga-gha. 10. 'jIvini' ga-gha. 11. 'bodhite' kha-ga-gha. 12. 'jIvAzAko DoDIzAkaH' iti TIkA. 13. 'jIvAzoka' kha-ga-gha.14 'cintAbhisaMkSepe' kha-ga-dha. 15. 'cittAbhisaMkSepazcittavyAkSepaH' iti TIkA. 16. 'lasitayo' kha-ga-gha.17. 'vedha' kha-ga-gha.18."zleSe yathA--'sastAGgasaMdhau vigatAkSapATave rujA nikAmaM vikalIddhate rathe / ' saMdhAnasaMhitAguNavizeSA api zleSabhedA eva / bhede vizlepe' iti TIkA. 'zleSma' kha-ga-dha. 19. 'jine munau' ga-gha; lene munau' kha. 20. 'vyAghrAdike' kha; 'vyAsAdike' ga-dha. For Private and Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 11 2 dvisvrkaannddH| kRtI yoge budhe khaDgI gaNDake khaDgadhAriNi / grAvAzmani gigai gomI pherau gomatyupAsake // 273 ghanaH sAndre dRDhe dADhya vistAre mudgare'mbude / saMghe muste dhanaM madhyanRttavAdyaprakArayoH // 274 carma tvaci sphare carmI bharne phalakibhRGgiNoH / cakrI koke kulAle'hau vaikuNThe cakravartini // 275 cihnamadhe patAkAyAM cIno dezaiNatantuSu / vrIhI vastre chadma zAThye'padeze ghAtikarmaNi / / 276 channaM rahazchAditayozchinnA syAdamRtetvarI / chinnaM bhinne jano loke jagadbhede pRthagjane // 277 janI nuSAvanitayojino'rhadddhaviSNuSu / jyotsnA syAjjotiHsaMyuktanizi candrAtape'pi ca // 278 jyotsnI paTolIjyotsnAvannizostanurvapustvacoH / virale'lpe kRze daNDI yame dvAHsthasadaNDayoH279 dAnaM mataM gajamade rakSaNacchedazuddhiSu / vizrANane'pyatha dyumnaM draviNavaddhanaujasoH // 280 dhanaM vitte godhane ca syAddhanva sthlcaapyoH|dhnvaa marau dhanvI pArthe cheke kkubhcaapinoH||281 dhanuH zabdaH piyAladrau gazibhede dhanuSyapi / dhAma razmau gRhe dehe sthAne janmaprabhAvayoH // 282 dhAnA bhRSTayave'Gkare dhAnyAke cUrNasaktuSu / dhenaH samudre dhenI tu nadyAM nagno vivAsasi // 283 mAgadhe ca kSapaNake nandI girizavetriNi / gardabhANDe vaTe nyUna hInavaconagAyoH // 284 parva prastAvotsavayorgranthau viSuvadAdiSu / darzapratipatsaMdhau ca tithigranthivizeSayoH // 285 pakSmAkSilomni tantvAdisUkSmAMze kusumacchade / garutkiJjalkayozcApi patrI kANDe khage drume||286 gthe'drau rathike zyene prema tu snehanarmaNoH / brahmA tu tapasi jJAne vede'dhyAtme dvije vidhau // 287 RtvigyAMgabhidozcAtha vudhno girizamUlayoH / bharma bhAre bhRtau hemni bhAnuraMzau ravau dine // 288 bhinno'nyaH saMgataH phullo dIrNo bhogI bhujaMgame / vaiyAvRtyakare rAjJi grAmaNyAM nApite'pi ca 289 mAnaM pramANe prasthAdau mAnazcittonnatau grahe / mIno matsye rAzibhede mRtsnA mRtsA tuvaryapi 290 yAnaM yugye gatau yoniH kAraNe bhagatAmrayoH / ratnaM svajAtizreSThe syAnmaNau rAjA tu pArthive 291 nizAkare prabhau zakte yakSakSatriyayorapi // rAsnailAparNIsAkSyo rAgI kAmini rakari / rohI rohItake'zvatthe vaTe lagnaM tu lajjite / / 293 rAzInAmudaye satte lakSma pradhAnacihnayoH / vanaM prasravaNe gehe pravAse'mbhasi kAnane // 294 vastraM vastre dhanaM mUlye bhRtau varma punastanau / pramANe sundarAkAre vartma netracchade'dhvani // 295 varNI punazcitrakare lekhake brahmacAriNi / vAnaM zuSkaphale zuSke sIvane gamane kaTe // 296 jalasaMpleMvavAtormisuraGgAsaurabheSu ca / vAggmI paTubRhaspatyorvAjI bANe haye khage // 297 vinnaM vicArite labdhe sthite vRpA tu vAsave | vRSabhe turage puMsi zAkhI tu drumvedyoH|| 298 ganabhede zikhI tvagnau vRkSe ketugrahe zare / cUDAvati balIvarde mayUre kukkuTe haye // 299 zIno mUrkhAjagagyoH zyenaH zukle patatriNi / svapnaH svApe supta jJAne sthAnaM sthityavakAzayoH 300 1. 'nRtya' kha-ga-gha. 2. 'prabhedayoH' kha. 3. 'sphaTe' ga-gha. 4. 'jyotsnI' kha-ga-gha. 5. 'zabde' kha-ga-gha. 6. 'dhanA' kha-ga-gha. 7. 'gaurAditvADDI' iti TIkA. 8. 'syAdbhAratIbhidi / dhenurgomAtrake dogdhyAM gavi nano' kha-ga-gha. 9. 'dhyAthe' kha. 10 'raMze' kha. 11. 'vaiyAvRtyakaraH paricArakaH / vyavahArika ityanye' iti TIkA. 12. itaH paraM munirvAcayamo'haMti / piyAlAgastipAlAze' ityadhikaM kha-ga-dha-pustakepu. 13. 'toyayoH' kha-ga-gha. 14. 'tAnaM zulvam' iti TIkA. 15. 'zakre' ga-ca. 16. ' sakhye' kha. 17. 'raktari' kha-ga-gha. 18. 'bhRtiH karmakarAdInAM vetanam' iti TIkA. 19. 'mRto' ga-gha.20. 'saMta' kha-ga-gha. 21. 'zuLe guNe' iti TIkA. 22. 'zukre' ga-va. 23. 'nityAva' kha. 292 For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / sAdRzye saMniveze ca snAnaM snAnIya Aplave / styAnaM syAsnigdha Alasye pratidhvAnaghanatvayoH301 sAdI turaGgamArohe niSAdirathinorapi / svAmI prabhau guhe sUnaM puSpe sUnA punaH sutA // 302 adhojihvA vadhasthAnaM sUnuH putre'nuje ravau / hanuH kapolAvayave maraNAmayayorapi // 303 haridrAyAmAyudhe ca halI kRSakasIriNoH / kalpo vikalpe kalpadrau saMvarte brahmavAsare // 304 zAstre nyAya vidhau kRpo garte'ndhau guNavRkSake / mRnmAne kRpake kSepo garve lngghnnindyoH|| 305 vilambaraNahelAsu gopI bhUpAlaballavI / grAmaudhagoSTAdhikRtau gopI gopAlasundarI // 306 zArivA raktikA talpamaTTe zayyAkalatrayoH / trapA lajjA kulaTayostrapu sIsakaraGgayoH // 307 tApaH saMtApe kRcchre ca tApI tu saridantare / do mRgamade garve puSpaM vikAsa Artave // 308 dhanadasya vimAne ca kusume netrarujyapi / bASpa USmAkSi layo rUpaM tu zlokazabdayoH // 309 pAzAvAkAre saundarye nANake nATakAdike / granthAvRttau svabhAve ca repaH krUre vihite // 310 ropau ropaNeSU ropaM rone lepastu lepane / azane ca sudhAyAM ca vapA vivaramedasoH // 311 zaSpaM tu pratibhAhInatAyAM bAlatRNe'pi ca / zApaH zapatha Akroze ziSpaM zruve kriyocite // 312 svApo nidrAyAM magbhede zapanAjJAnamAtrayoH / gumpho dobhUSaNe dRbdhau repho'vadyaravarNayoH // 313 zarpha khure gavAdInAM mUle viTapinAmapi / ziphA mAtari mAsyAM ca jaTAyAM ca sarityapi // 314 kambivaMzalatAdayoH kamburvalayazaGkhayoH / gaje zambUke kare grIvAyAM nalake'pi ca // 315 jambUmarutaraGgiNyAM dvIpavRkSavizeSayoH / Dimba eraNDabhayayorviplave prIti puSphase // 316 bimbaM tu pratibimbe syAnmaNDale vimbikAphale |shmbH pavau lohakAbhyAM stamba AlAnagulmayoH317 brIhyAdInAM prakANDe ca kumbho vezyApatau ghaTe / dvipAGge rAkSase rAzau kumbhaM trivRti guggulau / / 318 kumbhyuSAyAM pATalAyAM vAripa] ca kaTphale / garbhaH kukSau zizau saMdhau bhrUNe panasakaNTake // 319 madhye'gnAvapavarake jambhaH syAdAnavAntare / dantabhojanayoraMze hainau jambIratUNayoH // 320 jRmbhA jRmbhaNe vikAse Dimbho vaidheyavAlayoH / dambhaH kalke kaitave ca nAbhiH ksstrprdhaanyoH|| cakramadhye mRgamade prANyaGge mukhya ji ca / nibhaH syAtsadRze vyAje rambho vaiNavadaNDake // 322 rambhA tridazabhAminyAM kadalyAM ca vibhuH prabhau / vyApake zaMkare nitye zaMbhurbrahmAhatoH zive // 323 zubho yoge zubhaM bhadre stambhaH sthUNAgajADhyayoH / sabhA sabhyeSu zAlAyAM goSTayAM dyUtasamUhayoH324 svabhUviSNau vidhAvAmo'pakke rugbhedarogayoH / umA gauryA haridrAyAM kIrtikAntyatasISvapi // 325 amiH pIDAjavotkaNThAbhaGgaprAkAzyavIciSu / vastrasaMkocalekhAyAM kramaH kalpAnizaktiSu // 326 paripATyAM kSamaH zakte hite yukte kSamAvati / kSamA zAntau kSitau kAmaM vADhe'numatiretasoH327 kAmaH smarecchAkAmyeSu kSumA syAnnIlikAtasI / krimiH kRmivallAkSAyAM kITe kSemastu maGgale 328 1. 'kalpAdrau' ga-gha.2. 'vilambaraNa' kha.3. 'IraNe preraNe' iti TIkA.4. 'jalayoH syAdrUpaM zloka' ga-gha. 5. itaH prAk 'zopha oSadhibhede syAkRte tvagvivardhane' ityadhikaM kha-pustake. 6. 'madhyame cApa' kha-ga-dha. 7. "anau yathA---'zazAma na shmiigrbhH|" iti TIkA. 8. 'hAnau' kha. 9. itaH paraM 'darbho granthe kuze'pi ca / dRgbhUH pavau bhAskare ca' ityadhikaM kha-ga-gha-pustakeSu. 10. 'rAjJi' kha-ga-dha. 11. itaH paraM 'zobhA kAntIcchayormatA / stambho'GgajADye sthUNAyAM sabhA dyUtasamUhayoH / / goSThayAM sabhyeSu zAlAyAM svabhUrviSNau vidhAvapi / stobhaH syAtsAmavicchede helane stambhane'pi ca // Amo'pakke rogabhede roge cedhmaH samidbhidi / kAme vasante kASThe syAdumo nagaraghaTTayoH // ' ityevaM sAdhikaH pAThaH kha-ga-gha-pustakeSu. 12. 'lekhA' kha. 13. 'zca lAkSAyAM kha. For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvikharakANDaH | 329 336 341 lavdha saMrakSaNe mokSe kSemomA dhanaharyapi / kSaumaM syAdatasIvastre dukUle'TTAlake'pica // kharma kSaume pauruSe ca gamo'dhvadyUtabhedayoH / sahapAThe'pyatha grAmo vRnde zabdAdipUrvaka: / / 330 ist saMvasa ca gulmaH sainyoparakSaNe | rukasainyaghaTTabhedeSu stambe gulmI paTaukasi || 331 AmalakyeyorvanyAmatha gharmo nidAghavat / svedAmbhasyAtape grISmoSmaNorjAtmastu pAmare || 332 asamIkSyakAriNi ca jAmiH svasRkulastriyoH / jihmastu kuTile mande jilhmaM tagarapAdape // 333 tokmaM karNamale tokmaH syAddhari haridyave / damaH syAtkardame daNDe demane damathe'pi ca / / 334 daismastu havyavAhe syAdyajamAne malimluce / dharmo yamopamApuNyasvabhAvAcAradhanvasu // 335 satsaGge tyahiMsAdau nyAyopaniSadorapi / dharmaM dAnAdike nemastvarthe prAkAragartayoH || avadhau kaitave kAle nemiH kUpatrikApradhiH / tinizo'riSTanemizca padmo vyUhe nidhAvahau // 337 saMkhyAbjayoH padmamibhavindau brAhmI tu bhAratI / zAkabhedaH paGkagaNDI haJjikA somavallarI ||338 brahmazaktibhramastu syAddhamaNe vArinirgame / bhrAntau kundAkhyayatre ca bhISmo ghore vRkodare // 339 hare'mlavetase cApi bhISmo gAGgeyarudrayoH / rAkSase bhISaNe bhaumo'GgArake narakAsure || 340 yamaH kIlayamajayorahiMsAdiSu paJcasu / saMyame yamane dhvAGke yAmau praharasaMyamau // ramaH kAnte raktAzoke manmathe ca ramA zriyAm / razmighRNipragrahayo rAmaH zyAme halAyudhe // 342 pazubhede mite cArau rAyave reNukAsute / rAmaM tu vAstuke kuSThe rAmA hiGgulinIstriyoH // 343 rukmaM lohe suvarNe ca rumA svAkare / sugrIvapatnyAM lakSmIH zrIzobhAsaMpatpriyaGguSu // 344 mitrante nale vAmaH kAme savye payodhare / umAnAthe pratikUle cArau vAmA tu yoSiti || 345 vAmI zRgAlyAM karabhIrAsabhIvaDavAsu ca / zamI drubhede valgulyAM zimbyAM zyAmo'mbudezitau346 hara prAgaTe kokile vRddhadArake / zyAmaM saindhave marice zyAmA somalatAnizoH || 347 zArivAvalgulIgundrAtrivRtkRSNApriyaGguSu / aprasUtastriyAM nIlyAM zrAmo maNDapakAlayoH || 348 zuSmamojasi sUrye ca samaM sAdhvakhilaM sadRk / sImAvATe sthitau kSetre sUkSmo'NI sUkSmamalpake // adhyAtme katake somasvoSadhItadrasenduSu / divyaupathyAM dhanasAre samIre pitRdevate // vasuprabhede salile vAnare kiMnarezvare / himaM tupAre zIte ca himazcandanapAdape // homiH sarpiSi vahnau ca syAdayaH svAmivaizyayoH / arthya zilAjatunyairthazAlini nyAyyavijJayoH 352 anyo'sadRzetarayorantyastvantabhave'dhame / arghyamarghArthamarvArhamAsyaM mukhabhave mukhe // 353. mukhAntarAsyAtu sthityAmAryau sajjanasaMvidau / Aryo mAchandasorijyA dAne saGge'rcane'dhvare 354 ibhyo dhanavatIbhyA tu kareNvAM sallakItarau / kalyaM prabhAte madhuni sajje dakSe nirAmaye // 355 kalyA kalyANavAci syAtkazyaM kazArhamadyayoH / azvamadhye kSayo gehe kalpAnte'pacaye ruji 356 350 351 For Private and Personal Use Only 1.3 1. 'kSa' kha 2. 'khaGgAdo' kha 3. 'damanaM tarNakAdInAm / damatha upazamaH' iti TIkA. 4. 'madane' ga gha . 5. 'dazmastu' kha 6. itaH prAk 'dumastu pAdape pArijAte kiMpuruSezvare' ityadhikaM kha-- pustakepu. 7. 'hanyahiMsAyAM' kha 8 'jala' kha. 9. 'bhAmaH krodhe rucau ravau / bhImo vRkodare ghore zaM kare'pyamlavetase || bhISmo rudre ca gAGgeye rAkSase ca bhayaMkare / bhUmiH kSitau sthAnamAtre bhomo maGgaladaityayoH // ' iti sAdhikaH pAThaH kha ga gha pustakeSu. 10. 'kAle ca yamaje' kha. 11. 'hiGgalinistriyo:' ga gha 12. 'tu lava' kha. 13. 'vAmasthite hare vakre' kha. 14. 'mAsayo: ' kha. 15. 'nyarbhyaH saMprArthye' kha-ga-gha. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 abhidhAna saMgraha:: - 8 anekArthasaMgrahaH / 358 360 kanyA nAya kumAya ca gazyoSadhivizeSayoH / kakSyA gRhaprakoSThe svAtsAdRzyodyogakAJciSu // 357 vRhatikebhanAyo kArya hetau prayojane / kAyaH kadaivate mUrtI saMghe lakSyasvabhAvayoH // kAryaM manuSyatIrthe ca kAvyA syAtpUtanAdhiyoH / kAvyaM granthe kAvyaH zukre kAMsyaM taijsvaadyyoH|| pAnapAtre mAnabhede kriyA kAraNaceSTayoH / karmopAyacikitsAsu niSkRtau saMpradhAraNe // aprArambhazikSAsu kulyaM tu kujalessthani / sUpamiSASTadroNISu kulyA sariti sAraNI || 361 kRtyo vihnipi kArye ca kRtyA syAdevatA kriyA / gavyaM kSIrAdike jyAyAM rAgavastuni gohite 362 gavyA govRndavyUyorguhyaH kamadambhayoH / guhyamupasthe rahasye gRhyaM tu malavartmani // 363 gRhyo'svairiNi pakSye ca gRhAsaktamRgANDaje / gRhyA tu zAkhAnagare geyau gAtavyagAyanau || 364 gopyauM dAseragoptavyau cayaH prAkArapIThabhUH / samUho'pyatha cavyA syAccavikAzataparvayoH || 365 cityaM mRtaka caitye syAccityA mRtacitAvapi / caityeM jinakastadvimbaM caityo jinasabhAtaruH || 366 uddezyavR codyaM tu prerye prazne'nute'pi na / chAyA paGkau pratimAyAmayoSityanAtape || 367 utkoce pAlane kAntau zobhAyAM ca tamasyapi / jayo jayante vijaye jayomA tatsakhI tithi: 368 pathyA jayantyagnimantho janyo jAmAtRvatsale / janake jananIye ca navoDhAnucarAdiSu // 369 janyaM kaulIne yudhyaTTe janyA mAtRsakhImudoH / trayI trivedyAM tritaye purandhyAM sumatAvapi // 370 tArkSyastu syandane vAhe garuDe garuDAgraje / azvakarNAhvayatarau syAttArkSya tu rasAJjane // 371 tiSyaH puSpa me tiSyA vAmalakItarau / dravyaM bhavye dhane kSmAdau jtudrumvikaaryoH|| 372 vinaye bheSaje garyo dasyuH pratyarthicorayoH / dAyo dAne yautakAdidhane solluNThabhASaNe || vibhaktavyapitRdravye divyaM valgulavaGgayoH / bhave divyAmalakyAM dRSyaM vAsasi tadgRhe // dUSaNIye cAtha daityo'sure daityAsuraudhau / dhanyaH puNyayute dhanyAmalakyAmupamAtari // dhAnyaM tu dhAnyA dhiSNyaM sthAnoDuvezmasu / bale dhiSNyo'gnau zukre ca nayaH syAnnaigamAdiSu / / nItibhiH pathyaM hite pathyA harItakI // padyo'ntyavarNe syAdyaM loke padyA tu vartmani / prAyo vayasyanazane mRtau bAhulyatulyayoH // 278 priyo vRddhau lau puNyaM tu sundare / sukRte pAvane dharme pUjyaH zvazurakhandyayoH || 379 balyaM retovalakRtorbhayaM bhItau bhayaMkare / kubjakapuSye bhavyaM tu phale yogye zubhe'sthani // satye bhAvini bhavyastu karmaGgatarau sati / bhavyomAkaripippalyo bhIgyaM karma zubhAzubham // 381 madhyaM nyAyye'valagne'ntarmayA daityovesarAH / maiyurmRgAzvamukhayormanyudainye Rtau kudhi // 382 mAlyaM mAlAkusumayoH syAnmAyA zAMbarI kRpA / dambho buddhizca mAyastu pItAmbare'mbare'pica // 383 9 10 373 374 375 377 380 9. itaH paraM 'grAmyo grAmabhave jane / grAmyaM ratabandhe'lIle' ityadhikaM kha-ga-ya-pustakepu. 2. 'prAkArapIThabhUH prAkAramUlabandhaH' iti TIkA. 3. 'pIThayoH / samUhe' kha-ga-tra. 4. 'parvaNoH' kha ga gha 5. 'cityaM janauka' kha ga va. 6. 'vRkSazrodyaM' kha ga gha 7. 'yuddhe'TTe' kha ga gha 8 itaH prAk 'janyuH syAjjantumAtre ca pAvake parameSThini ' ityadhikaM kha-ga-ya-pustakepu. 9. 'rIrI pittalam' iti TIkA. 10. 'rItyAM' kha ga gha 11 itaH paraM 'nATyaM lAsye tauryatrike'pi c| nityaM dhruve tate' ityadhikaM kha-ga-ya-pustakeSu. 12. 'ghave' kha ga gha 13. itaH prAk 'peyaM pAtavyapayaso: peyA zrANAcchamaNDayoH' ityadhikaM kha ga gha pustakeSu. 14. itaH prAk 'matsyo mInAntare mInaM virATe'bhi ( mukhyayAdave' ityadhikaM kha ga gha - pustakapu. For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvrkaannddH| mUlyaM vasne vetane ca yayuryajJahaye haye / yAmyApAcyA bharaNyAM ca yogyo yogArhazaktayoH // 384 upAyini pravINe ca yogyamRddhyAhvayauSadhau / yogyAyoSityabhyAse ramyazcampakahRdyayoH // 385 ramyA rAtrAvatha rathyo rathAMze rathavoDhari / rathyA tu rathasaMghAte pratolyAM pathi catvare // 386 rUpyamAhatahemAdau rajate rUpavatyapi / layastUryatrayIsAmye saMzleSaNavilAsayoH // 387 labhyaM labdhavye yukte ca vindhyo vyAdhAdribhedayoH / vindhyA truTau lavalyAM ca vIrya teja:prabhAvayoH / / zukra zaktau ca vIkSyaM tu draSTavye vismaye'pi ca / vIkSyastu lAsake vAhe vezyaM tu gaNikAgRhe // 389 vezyA tu paNyayoSAyAM zalyaH syAnmadanadrume / nRpabhede'zvAvidhi ca sIni zastrazalAkayoH // 390 zayyA talpe zabdagumphe zUnyaM vindau ca nirjane / zUnyA tu nalikA zaurya cArabhaTyAM bale'pi ca // sahyamArogye soDhavye sahyo'drau savyaM tu dakSiNe / vAme ca pratikUle ca satyaM tu zapathe kRte // 392 tathye tadvati satyastu lokabhitsaMkhyamAhave / saMkhyaikAdau vicAre ca saMdhyA kAlanadIbhidoH // 393 cintAyAM saMzrave sImni saMghAne kusumAntare / sAdhyA yoge sAdhanIye gaNe daivatabhidyapi // 394 sAyaH zare'parAhne ca sthayo'kSadRkpurodhasoH / sevyamuMzIre sevAhe sainyaM sainikasainyayoH // 395 saumyaH somAtmaje'nugre manojJe somadaivate / saumyAH punarmUgakSiraHziraHsthAH paJcatArakAH / / 396 hAryaH kalidrau hartavye hRdyaM dhavalajIrake / hRtpriye hRddhite hajje hRdyA tu vRddhibheSaje // 397 hRdyazca vazakRnmatre'yaM puraH prathame'dhike / uparyAlambane zreSTe parimANe palasya ca // 398 bhikSAprakAre saMghAte prAnte'pyadristu parvate / sUrye zAkhini cAbhraM tu tridive gagane 'mbude // 399 asraH zirasije koNe syAdA zoNite'sruNi / astraM cApe praharaNe'pyatiH pAdamUlayoH / / 400 aro jine'raM cakrAle zIghrazIghragayorapi / Aro garI zani ma ArA carmaprabhedinI // 401 irAmbhovAkturAbhUmiSvindraH zakre'ntarAtmani / Aditya yogabhede ca syAdindrAtu phaNijjhake 402 ugraH kSatriyataH zUdrAsRnAvutkaTarudrayoH / ugrA vacAchikikayorusrA gavopacitrayoH // 403 usro mayUkhe syAduSTI mRdANDe karabhastriyAm / aindririndrasute kAke'pyoDrA jnpdaantre||404 oDro jane japAvRkSe karaH pratyAyazuNDayoH / razmau varSopale pANau kSarI meghe kSaraM jale // 405 kadruH kanakapiGge syAtkadrUstu nAgamAtari | kAro balau vadhe yatne himAdrau nizcaye yatau / / 406 kArA bandhanazAlAyAM bandhe dUtyAM prasevake / syAddhemakArikAyAM ca kSAraH kAce rase guDe // 407 bhasmani dhUrte lavaNe kAriH zilpI kriyApi ca / kArustu kArake zilpe vizvakarmaNi zilpini 408 kIraH zuke janapade kSIraM pAnIyadugdhayoH / kSuro gokSurake kokilAkhye chedanavastuni / / 409 kSudro daridre kRpaNe nikRpTe'lpanRzaMsayoH / kSudrA vyAghrInaTIvyaGgAbRhatIsaraghAsu ca // 410 cAGgerikAyAM hiMsrAyAM makSikAmApravezyayoH / kuruH syAdodane bhUpabhede zrIkaNThajAGgale // 411 krUrA nRzaMsaghoroSNakaTinAH kRcchramaMhasi / kaSTe saMtApane kSetraM bharatAdau bhagAGgayoH // 412 kedAre siddhabhUpatnyoH kroSTrI kSIravidArikA / sRgAlikA lAGgalI ca kSaudraM tu madhunIrayoH // 413 1. 'cetane' ga-dha. 2. 'tUlikA' ga-gha. 3. 'nalikA vaMzAdimayI' iti TIkA. 4. 'cArabhaTI bhayahetAvapi nirbhayamanaskatA' iti TIkA. 5. 'pare' ga-gha. 6. 'sevyaH suzIle' kha-ga-gha. 7. 'uzIraM vIraNamUlam' iti TIkA. 8. 'palalakSaNe parimANe ityarthaH' iti TIkA. 9. 'pyaniH' kha-ga-gha. 10. 'rItiH' kha-ga-dha. 11. 'pratyaya' kha. 12. 'druH syAnnA' ga-gha. 11 For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / kharo rakSontare tIkSNe duHsparze rAsabhe'pi ca / kharuH syAdavaharayordarpadantasiteSu ca // 414 khuraH zaphe koladale garastUpaviSe viSe / roge garaM syAtkaraNe gAtramaGgazarIrayoH // 415 gajAgradeze'tha giriH pUjye'kSiruji kanduke / zaile giriyake gIrNAvapi gundrastu tejane // 416 gundrA priyaGgau kaivartImustake bhadramustake / gurumahatyAGgirase pitrAdau dharmadezake // 417 alaghau durjare cApi gRdhro gRnau khagAntare / gotraM kSetre'nvaye chatre saMbhAvyabodhavartmanoH // 418 vane nAni ca gotro'drau gotrA bhuvi gavAM gaNe / gauraH zvete'ruNe pIte vizuddhe candramasyapi 419 vizade gauraM tu zvetasarpape padmakesare / gauryumAnagnikorvISu priyaGgau varuNastriyAm // 420 rajanyAM rocanInadyArghasro vAsarahiMsrayoH / ghoro hare dAruNe ca caraH syAjjaGgame spaze // 421 cale dyUtaprabhede ca cakraM praharaNe gaNe / kulAlAdyupakaraNe gaSTe sainyarathAGgayoH // 422 jalAvate dambhe cakraH koke candro'mbukAmyayoH / svarNe sudhAMzauka pUre kampilye mecake'pi ca 423 cararhavyAnne bhANDe ca cAro bandhAsarpayoH / gatau piyAlavRkSe ca citraM khe tilake'dbhute // 424 Alekhye karbure citrA tvAkhuparNIsubhadrayoH / goDambApsarasordantyAM nakSatroragabhedayoH // 425 cIraM vAsasi cUDAyAM gostane sIsapatrake / cIrI kacchATikAjhillayozcakrastvamle'mlavetase 426 vRkSAmle cukrI cAGgeyAM caitro mAsAdribhedayoH / caitraM mRtakacaiye ca cauro dasyusugandhayoH / / 427 chatraM syAdAtapatrANe chatrA madhurikauSadhau / dhAnyAke ca zilIndhe ca chidraM vivararandhravata / / 428 garne doSe jArastRpapatau jAryoSadhIbhidi / jIrastvajAjyA khaDne ca TAro liGgatuGgayoH // 429 tatraM siddhAnte rASTre ca paracchandapradhAnayoH / agade kuTumbakRye tantuvAne paricchade // 430 zrutizAkhAntare zAstre karaNa arthasAdhake / itikartavyatAtantvostatrI syAhullakIguNe // 431 amRtAyAM ca nadrayAM ca zigayAM vapuSo'pi ca / tarirdazAyAM veDAyAM vastrAdInAM ca peTake / / 432 tandrI nidrA pramIlA ca tAro nirmalamauktike / muktAzuddhAvucanAde nakSatranetramadhyayoH / / 433 tAraM rUpye tArA buddhadevyAM suragurustriyAm / sugrIvapatyAM tAnaM tu zulve zulbanibhe'pi ca // 434 tInaM kaTUSNAtyartheSu tIvrA tu kaTurohiNI / gaNDadUrvAsurI tIro vaGge tIraM punastaTe // 435 totraM veNuke pratode daraH syAdbhayagartayoH / darI tu kandare dasraH kharo dasrau ravaH sutau // 436 dvAraM nirgame'bhyupAye dharaH kUrmAdhipe girau / karpAsatule'tha dharA medobhamijarAyuSa // 437 dhAro jaladharAsAravarSaNe syAdRNe'pi ca / dhArotkarSe khagAdyagre sainyAne vAjinAM gatau // 438 jalAdipAte saMtatyAM dhAtrI bhuvyupamAtari / AmalakyAM jananyAM ca dhIro jJe dhairyasaMyute // 439 khaire dhIraM tu ghusRNe naro marye'cyute'rjune / naraM tu gamakarpUre nakraM naasaandaarunnoH|| 440 nako yAdasi nInaM tu valIkavananemiSu / candre ca revatIbhe ca netraM vastre matho guNe // 441 mUlAkSinetRSu paro daganyazreSThazatruSu / paraM tu kevalaM patraM yAnaM pakSazchadazchurI // 442 1. 'gairIyake' kha-ga-gha. 'giriyako giriguDaH kASThAdimayaM krIDanakam' iti TIkA. 2. 'kaival' kha-ga-dha. 3. 'dudhare' kha. 4. 'vasarpayoH' ka-ga-dha. 5. 'kacchATikA pazcAllambamAnaparidhAnapazcAdaJcalam' iti TIkA. 6. 'liGgaH khaDgaH' iti TIkA. 7. 'laGga' kha-ga-gha. 8. 'svarASTracintAyAM' kha. 9. 'zulvanimo'ruNaH' iti TIkA. 10. 'karpAsamUle kha. 51. 'nI, kha-ga-dha. For Private and Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dikharakANDaH | 443 444 445 pAraM prAnte parata pArI pUraparAgayoH / pADyAM karpUrikAyAM ca pAdavandhe ca hastinaH || pAtraM tu kUlayormadhye parNe nRpatimantriNi / yogyabhojanayoryajJabhANDe nATyAnukartari // puraM zarIre nagare gRhapATaliputrayoH / purastu guggulau puNDUH kramau daityekSubhedayoH || vAsantyAM tilake puNDarIke puNDrAstu nIvRti | puruH parAge pracure svarlokanRpabhedayoH // pUraH syAdambhasAM vRddhau vraNasaMzuddhikhAdyayoH / potraM vastre mukhAgre ca sUkarasya halasya ca // 447 pauraM katRNe puraje babhruH piGgAgnizaliSu / munau vizAle nakule viSNau bhadraM tu maGgale // mustakazreSThayoH sAdhau kAcane karaNAntare / bhadro rAmacare hastijAtau merukadambake || 446 448 449 451 3 455 zaMbhaubhadrA viSTau nabhaHsariti kaTphale / kRSNAnantA rAsnAsu ca bharo'tizayabhArayoH / 450 bharurbhartRkanakayorbhAge dazazatIdvaye / palAnAM vIvadhe cApi bhIruyaSiti kAtare // bhUri svarNe pracure ca matro devAdisAdhane / vedAMze guptavAde ca maruH parvatadezayoH // 452 mAro'naGge mRtau vinne mArI caNDyAM janakSaye / mAtraM vavadhRtau svArthe kAtsyai mAtrA paricchade453 akSarAvayave dravye mAne'lpe karNabhUSaNe / kAle vRtte ca mitraM tu sakhyau mitro divAkare / / 454 yAtrotsave gatau vRttau rASTramutpAtanIvRtoH / rururdaitye mRge rentraM pIyUSapaTavAsayoH // retaHsRtakayo rodho lodhre romabhAgasoH / raudro bhIme rase tIne raudrI gauryA vage vRtau // 456 viTe jAmAtari zreSThe devatAderabhIpsite / varaM tu sRNe kiMcirdiSTe varI zatAvarI || vakraM puTabhede vakraH kuTile krUrabhaumayoH / vakramAsthe chandasi ca vapraH prAkArarodhasoH // 458 kSetre tAte caye reNau vajraM kulizahIrayoH / bAlake vajrA vamRtA vardhaH sIsavaratrayoH // vyagro vyAtAkulayorvAraH sUryAdivAsare | mahezvarAvasarayorvRnde kubjAkhyapAdape // vAraM tu madirApAtre vAri hIranIrayoH / vAriyAM sarasvayAM gaMjabandhanavyapi // vyAghraH karaJje zArdUle raktairaNDatagavapi / zreSThe tUttarapadasthaH syAdvyAghrI kaNTakArikA // vIro jine bheTe zreSThe vIraM zRGgayAM na te'pi ca / vIrA gaMmbhArikArambhAtAmalakyelavaluSu 463 madirAkSIrakAkolIgoSTodumbarikAsu ca / patiputravatIkSIravidArIdugdhikAsvapi || 457 459 462 464 vRtro me ripau dhvAnte dAnave vAsave girau / veraM sRNavRntAkazarIreSu zaraM jale // 465 12. 466 468 zaraH punardadhisare kANDatejanayorapi / zakro'rjunatarAvindre kuTaje zastramAyudhe // lohe zastra churikAyAM drirjiSNau ' taDitvati / zaruH kope zere vatre zAraH zavalavAtayoH // 467 dyUtasya copakaraNe zAstraM granthanidezayoH / zAriH kuJjaraparyANe zakunau dyUtasAdhane // zizuH zobhAJjane zAke zIghraM cakrAGgatUrNayoH / uzIre zukrastu zukle jyeSThamAse'gnikAvyayoH // 469 zukraM tu reto'kSirujoH zubhtraM dIpte'bhrake site / zUrazcArabhaTe sUrye sarau dadhyayasAyakau // / 470 svaraH zabde'ciM SaDjAdau satramAcchAdane Rtau / sadAdAne vane dambhe svaruH syAdyUpakhaNDa ke 471 For Private and Personal Use Only 17 460 461 1. 'hastinAm' kha-ga-tra. 2. itaH prAk 'yantraM daivAdyadhiSThAne pAtrabhede niyantraNe' ityadhikaM kha ga gha 2. 'vetraM ' gava. 4. 'diSTau ' ga gha 5. 'bAlakaM hrIveram' iti TIkA. 6. 'netrayoH ' kha. 7. 'vandyAM' kha ga gha 'ghaTI jalodaJcanI' iti TIkA 8. 'vArI ghaTIbhavandhanI' kha. 9. 'naTe' ga gha 10. 'jambhArikA' kha. 11. 'lukA' ga. 12. 'dadhi sAre' kha; 'dadhisAre' ganva. 13. 'rjune' kha. 14. ' taDityapi ' kha ga gha 'taDitvAn meghaH ' iti TIkA, 15. 'zukre' gandha. 16. 'pi khagAdau' kha. 17. 'cApi' kha. 18. 'paNDake' ga-gha. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / adhvaraM kaliza vANe sAro majjAsthigaMzayoH / bale zreSThe ca sAraM tu draviNanyAyyavAriSu // 472 sphArastu spharakAdInAM budade vipule'pi ca / sthiro mokSe nizcale ca sthirA bhUHzAlaparNyapi 473 sipraH svede siprA nadyAM sirA naaddymbuvaahinii| sirastu pippalImUlaM sIraH syAdaMzumAlini // 474 lAGgale'tha suro deve surA caSakamadyayoH / sUtraM tu sUcanAkAragranthe tantuvyavasthayoH // 475 svaro mande svatatre ca haro gamabharudrayoH / vaizvAnare'pyatha harirdivAkarasamIrayoH // 476 yamavAsavasiMhAMzuzazAGkakapivAjiSu / piGgavaNe haridvarNe bhekopendrazukAhiSu // 477 lokAntare ca hArantu muktAdAmani saMyuge / hiMstraH syAddhAtuke hiMsrA mAMsI kAkAdanI vasA 478 hIro vane hare sarpa hIrA pipIlikAzriyoH / horA tu lagne rAzyardhe zAstrarekhAprabhedayoH // 479 aliH surApuSpalihoramlo rase'mlavetase / amlI cAGgemAlaM syAnarthaharitAlayoH // 480 AliH sakhyAvalIsetvanartheSu vizadAzaye / AlurgalantikAyAM syAdAlu bhelakakandayoH // 481 ilobhvAgvudhastrI gauH kalaM tvajIrNaretasoH / avyaktamadhuradhvAne kalA syAkAlazilpayoH // 482 kalane mUlavRddhau poDazAMza vidhorapi / kalivibhItake zUre vivAde'ntyayuge yudhi // 483 kAlaH punaH kRSNavarNe mahAkAlakRtAntayoH / maraNAnehasoH kAlI kAlikAkSIrakITayoH // 484 mAtRbhedomayornavyameghauvaparivAdayoH / kAlA kRSNatrivRnnIlyorjigyAM kIlo'gnitejasi // 485 ka phaNistambhayoH zakau kIlA retAhatAvapi / kulaM kulyagaNe gehe dehe janapade'nvaye // 486 kUlaM taTe sainyapRSTe taDAgastRpayorapi / kolo bhelaka utsaGge'GkapAlyAM citrake kirau // 487 kolaM tu vadare kolA pippalyAM cavyabheSaje / khalaH kalke bhuvi sthAne krUre kareMjape'dhame // 488 khallo nimne vastrabhede carmacAtakapakSiNoH / khallI tu hastapAdAvamardanAhayarujyapi // 489 galaH kaNTe sarjarase golaH syAtsarvavartule / golA patrAJjane godAvaryA sakhyAmaliJjare // 490 maNDale ca kunadyAM ca bAlakrIDanakASTake / cillaH khage sa culazca pillavaklinnalocane // 491 kinnAkSiNa cullI tRddhAne celaM grhitvstryoH|chle chadmaskhalitayo challI saMtAnavIrudhoH // 492 valkale puSpabhede ca jalaM gokalale jaDe / hIvere'mbuni jAlaM tu gavAkSe kSArake gaNe // 493 dembhAnAyayozca jAlo nIpe jAlI paTolikA / jhalA putryAmAtapormoM jhillI tadvartanAzake // 494 vAtapAjovIryA talaM jyAghAtavAraNe / talazcapeTe taoNladrau svabhAvAdhArayoH tsarau // 495 tallo jalAdhArabhede tallI tu varuNastriyAma / tAlaH kAlakriyAmAne hamtamAnadrubhedayoH // 496 kagamphoTe karatale haritAle sagavapi / tulA mAne palazate sAhazye rAzibhANDayoH // 497 gRhANAM dAmvandhAya pIThyAM tUlaM tu khe picau / brahma dAruNyatha dalaM zastrIde'rdhaparNayoH // 498 utmedhavaddvastuni ca nalo gajJi kapI naDe / pitRdeve'tha nalaM syAtpadme nelI manaHzilA // 499 1. 'zAli' va. 2. 'kAri' kha-ga-gha. 3. 'nAzaka' kha-ga-gha. dvitIyaTIkApustake tu 'rudrebhasoH' iti dRzyate. 4. 'pipalikAstriyoH' kha. 5. 'danalpa' kha-ga-gha. 6. 'daMzazilpayoH' kha. 7. 'pApe kha. 8. 'mahAkAle rudre' iti TIkA. 9. 'hato' kha; 'rata' ga-gha. 'ratAhatiH suratapraharaNam' iti TIkA. 10. 'kulye' kha. 'kulyAH majAtIyAH teSAM gaNe' iti TIkA. 11. 'girau kha. 12. 'sa iti cillazabdaH' iti TIkA. 13. itaH prAka 'colaH kapAsake deze caulaM karmaNi muNDane' ityadhikaM kha-ga-gha. 14. 'chalI' kha. 15. 'kalane' rava. 16. 'dambhAnAmathayo' ga-gha. 17. 'tAludrau' kha. 18. 'zastrIcchade zastrIpratyAkAre' iti TIkA. 19. 'chede' 20. nAnTI' kha, For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvarakANDaH | 19 502 1 nAla kANDe mRNAle ca nAlI zAkakadambake / nIlo varNe maNau zaile nidhivAnarabhedayoH || 500 nIlyApadhyAM lAJchane ca palamunmAnamAMsayoH / pallistu grAma ke kuTyAM pAliryUkAstripaGkiSu // 501 tratesari prAnte setau kalpitabhojane / prazaMsAkarNalatayorutsaGge prasthacihnayoH // pIluH puSpe hame kANDe paramANau mataGgaje / tAlAsthikhaNDe'tha pula: pulake vipule'pi ca / / 503 phalaM hetukRte jAtIphale phalakasasyayoH / triphalAyAM ca kakole zastrAne vyuSTilAbhayoH // 504 phalI phailanyAM phAlaM tu vaistrAMze phAla uttau / kuzike ca balaM rUpe sthAmani sthaulya sainyayoH // vole balastu valini kAke daiye halAyudhe / balA tvaupadhibhede syAdvalidaiyopahArayoH // 506 kare cAmaradaNDe ca gRhadArUdarAMzayoH / tvaksaMkoce gandhake ca bAlo'jJe'zvebhapucchayoH // 507 zizau hrIverakaMcayorbAlA tu truTiyoSitoH / bAlI bhUpAntare me bila uccaiH zravohaye || 508 bilaM randhre guhAyAM ca bhalo bhallUkavANayoH / bhallI bhallAtake bhAlaM syAlalATe mahasyapi // 509 bhela: ve munibhede bhIrau buddhivivarjite / mala: kaeNpAle balini matsye pAtre malasva // 510 ki kadavAyAM mAlaM tu kapaTe vane / mAlo jane syAnmAlA tu paGkau puSpAdidAmani / / 511 mAluH striyAM patravallayAM mUlaM pArzvAdyayoruDau / niku aziphayormelA tvaJjane melake'pica // 512 mauliH kirITe dhammille cailAkaGkelimUrdhasu / lIlA kelivilAsazca zRGgArabhavajakriyA // 513 lolacale satRSNe ca lolA tu ramanAzriyoH / vallI syAdajamodAyAM latAyAM kusumAntare // 514 vyAlo duSTagaje sarve zaThe zrApadasiMhayoH / velA vupastriyAM kAle sImanIvara bhojane || 515 akliSTamaraNo'mbhodhestIranIravikArayoH / zAlo hAle matsyabhede zAlaukastatpradezayoH // 516 skandhazAstrAyAM zAlistu gandholau kalamAdiSu / zAluH kapAyadravye syAccaurakAkhyauSadhe'pi ca // 517 zilamuJcha : zilA dvArAghodAru kunaTI dRSan / zilI gaNDUpadI zIlaM sAdhuvRttasvabhAvayoH 518 zukaM rUpye zuko yoge te zUlaM rugastrayoH / yoge zUlA tU paNyastrI vadhahetuzca kIlakaH // 519 zailo bhUbhRti zailaM tu zaileye tArkSyazailake / sAla: sarjatarau vRkSamAtraprAkArayorapi // sthAlaM bhAjanabhede syAtsthAlI tu pATalokhayoH / sthUlaH pIne jaDe hAlaH sAtavAhanapArthive // 521 hAlA sugagAM helA tu syAdavajJAvilAsayoH / helirAliGgane sUrye'pyavirmUSikakambale // mepe rakhau parvate ca syAdUrdhva tu samutthite / uparyunnatayoH kaNvo munau kaNvaM tu kalmaSe // kSatraH kSute rAjikAyAM kaviH kAvyasya kartari / vicakSaNe daityagurau syAtkavI tu khalInake // 524 kiNvaM pAve surAvIje klIvo'pauruSapaNDayoH / kharvahasvau nyagvAmanau grIve zirodhitacchire // 525 chavistu ruci zobhAyAM javaH syAdvegaveginoH / javopuNe jihvA tu vAci jvAlArasajJayoH 526 jIvaH syAtridazAcArye drumabhede zArIriNi / jIvite'pi ca jIvA tu vacAyAM dhanuSo guNe // 527 ziJjite kSitijIvantyorvRttau tattvaM parAtmani / vAdyabhede svarUpe ca dravo vidrvanarmaNoH // 528 dAve rasagayo dvandvaH se dvandvamAhave / rahasye mithune yugme davadAvau vanAnale // 1 520 522 523 65 529 'vAsasi' ga gha 5 ' vacayoH ' 8. 'zikayoH svIye zilAyAM 1. 'jAti' kha. 2. ' hetuphale' ga gha 3. 'phalinyAM' kha ga gha 4. 'vasane' kha; kha. 6. 'madhye ' gava. 7. 'kapole' kha ga gha 'kapAlaM zirosthi' iti TIkA. ca vazIkRtau / pratiSThAyAmatho melA' kha. 9. 'cUDA' kha ga gha 10. 'bhAvajA' ga gha 'zAta' kha; 'sIta' ga gha 13. 'vidrave palAyane' iti TIkA. 14. 'Asave' kha. TIkA. 15. ' sa iti samAsasya saMjJA' iti TIkA. For Private and Personal Use Only 11. 'zIla' kha. 12. 'pradrAve prasavaNe' iti Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / vane dIM phaNAtaqarvI syAddevadAruNi / haridrAdvitaye cApi divaM khe tridive dine // 530 devaM hRSIke devastu nRpatau toyade sure / devI kRtAbhiSekAyAM tejanIspRkkayorapi // 531 dhavo dhUrta na patyau dubhede'tha dhruvo vaTe / vasuyogabhidorA~tau zaGkAvuttAnapAdaje // 532 sthire nitye nizcite ca dhruvaM khe'jasatarkayoH / dhruvA mAzAliparyoH sugbhede gItabhidyapi // 533 navo navye stutau nIvI strIkaTIvastravandhane / mUladravye paripaNe plavaH plale platau kapau // 534 zabde kAraNDave mleccha jAto bhelakamekayoH / kramanimnamahIbhAge kulake jalavAyase // 535 jalAntare plavaM gandhatRNe mustakabhidyapi / pakkaM pariNate nAzAbhimukhe pArzvamantike // 536 kakSAdhovayave vaikropAyapazusamUhayoH / prAcaM dUrapathe prave bandhe pUrva tu pUrvaje // 537 prAgaDe zrRMtabhede ca bhavaH sattAptijanmasu / rudre zreyasi saMsAre bhAvo'bhiprAyavastunoH // 538 mvabhAvajanmamattAtmakriyAlIlAvibhUtiSu / ceSTAyonyova'dhe jantau zRGgAgadezca kAraNe // 539 zabdapravRttihetau ca revA manmathayopiti / nIlyAM mekalakanyAyAM lavaH kAlabhidi chidi / / 540 vilAse gamaje leze ledA pakSikusumbhayoH / ladhvI dasvavivakSAyAM prabhede syandanasya ca // 541 vizvAH surepu vizvaM tu zuNThyAM bhuvanakRtsnayoH / vizvA viSAyAM zivaM tu mokSe kSeme sukhe jale // zivo yogAntare vede guggalI vAluke hare / puNDarIke dume kAle zivA jhATAmalomayoH // 543 pherI zamyAM payAdhAtryoH zivirbhUja nRpAntare / zulvaM tAmra yajJakarmaNyAcAre jlsNnidhau|| 544 sattvaM dravye guNe citte vyavasAyasvabhAvayoH / pizAcAdAvAtmabhAve vale prANeSu jantuSu // 545 sAntva mAmanidAkSiNye suvA mUrvA suvaH sruci / habastu samatantau syAnnidezAdvAnayorapi // 546 aMzuH sUtrAdisUkSmAMze kiraNe candradIdhitau / AzA kukubhi tRSNAyAmAzustu vrIhi zIghrayoH 547 IzaH svAmini rudre ca syAdIzA haladaNDake / kozastRNe rogabhede kIzaH kapo digambare // 548 kuzo rAmasute darbha pApiSTe yokramattayoH / kuzI lovikAre syAtkuzA valA kuzaM jale // 549 kazaH zirasije pAzapANau hobegdaityayoH / klezo gaMgAdau duHkhe ca kozaH kopa ivANDake 550 kumale caSake divye'rthacaye yonizimbayoH / jAtikoSe'sipidhAne darzaH sUryendusaMgame // 551 pakSAnte'STau darzane ca daMzo varmaNi marmaNi / doghe vanamakSikAyAM khaNDane bhujagakSate // 552 dazA vartAvavasthAyAM dazAntu vasanAcale / nAzaH palAyane mRtyau paridhvastAvadarzane // 553 nizA haridrAyAM gatrau pazuzchAge mRgAdiSu / pramathe'pi ca pAzastu mRgapakSyAdibandhane // 554 karNAnte kSobhanArthaH syAtkacAnte nikarArthakaH / chAtrAdyante ca nindArthaH pezI mAMsyasikozayoH / / 1. 'to' ga-gha. 'tAruhastaH' iti TIkA. 2. 'bhidoH zaMbhau' kha-ga-gha. 3. 'AtiH zarAriH' iti TIkA. 4. 'cakropAnta' ga-gha. 'vakro'na jurupAyaH' iti TIkA. 5. 'pazusamUhyoH' kha. 6. 'prAgiti dig dezaH kAlo vA / agre prathamato'rtha / zrutabhede Agamavizepe' iti TIkA. 7. 'zrutibhede' kha-ga-gha. 8. 'ca yavo dhAnye pRthakRtau / yAvo'latte pAkabhede revA' kha-ga-gha. 9. 'tathA kiMjalkapakSmaNoH / gopucchalomasvapi ca laTA' kha. 10. 'bAlaka' kha-ga-gha. 'vAlukamopadhiH' iti TIkA, 11. 'aMzo vibhAjane prokta ekadeze'pi vastunaH / aMzu' kha-ga-gha. 12. 'kazA syAda zvatADanyAM rajjo mukha guNe'pi ca' ityapIta: prAk kha-ga-dha. 13. rogAdau' ga-gha. 'rAgAdayo vidyAsmitAdvepAbhinivezAH' iti TIkA. 14. 'pakSAnteSTiH pakSAntayAgaH' iti TIkA. 15. 'bdhI' kha-ga-dha. 16. 'chatrAdyante' kha-ga-dha. For Private and Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 dvisvarakANDaH / 21 maNDabhede palapiNDe supakakaNike'pi ca / bhUspRzvaizye mAnave ca rAzimapAdipuJjayoH // 556 vazo janaspRhAyattepvAyattatvaprabhutvayoH / vazA nAryA vandhyagavyAM hastinyAM duhitaryapi // 557 vaMzaH saMdhe'nvaye veNau pRSTAdyavayave'pi ca / vezo vezyAgRhe gehe nepathye ca zazaH pazau // 558 bole lodhe nRbhede ca spazo herikayuddhayoH / spoM vargAkSare dAne sparzane sparzake ruji // 559 akSo gyasyAvayave vyavahAre vibhItake / pAzake zakaTe karSe jJAne cAtmani gavaNau // 560 akSaM sauvarcale tutthe hRSIke syAduSA nizi | vANaputryAM ca RkSastu syAnnakSatrAcchabhallayoH // 561 mahIdhavizeSe ca zoNake kRtavedhane / RSide munau karSaH karSaNe mAnabhidyapi // 562 kakSo vIrudhidormale kacche zuSkavane tRNe / pApe kakSA vibharajjau kAzyAM gahaprakoSTake // 563 bhittau sAmye rathabhAge'ntIyapazcimAJcale / udgAhaNyAM ca kapastu tuSAgnau kRSikulyayoH // 564 ghoSaH kAMsye vane gopaghoSakAbhIrapalliSu / ghoSA tu zatapuSpAyAM cokSaH sundaragItayoH // 565 zucau jhapastu makare vane mIne jhapA punaH / nAgavalAyAM tupastu dhAnyatvaci vibhiitke|| 566 dakSaH prajApatI rudravRpoM kakuTe paTau / drume dakSA tu medinyAM dhvAGgaH kAke bake'dhini / / 567 gRhe dhvAlI tu kakolyAM nyakSaH kaaynikRssttyoH| jAmadagnye'pi pakSastu mAsArdhe gRhasAdhyayoH / cullIrandhra bale pArzve varge kezAtparazcaye / picche virodhe dehAGge sahAye rAjakuJjare // 569 pakSo dvIpa gardabhANTe'zvatthe jaTini pakSake / prekSA dhIrIkSaNaM nRttaM preSo preSaNapIDane // 570 pApo mAsaprabheda syAtpApaM tu mayuddhayoH / bhikSA mevAprArthanayobhato bhikSita vastuni // 571 mApo bhAna dhAnyabheda marve tvagdopabhidyapi / mipaM vyAne spardhane ca mepo rADyantare huDau / / 572 mokSo niHzreyase vRkSavizeSe mocane mRtau / yakSaH zrIde guhyake va rakSA rakSaNabhasmanoH / / 573 rUkSo'snigdhaparupayorlakSaM vyAjazaravyayoH / saMkhyAyAmapi varSastu samAdvIpAMzavRSTiSu // 574 dhavare'pi vAstu prAvRSyatha viSaM jale / zveDa viSA tvativiSA vRSo gavyAkhudharmayoH // 575 puMgazibhedayoH zRGgayAM vAsake zukrale'pi ca / zreSTe syAduttarasthazca vRSI tu vrativiSThare // 576 vRpA puna: kapikacchAM zuSiH zupirazopayoH / zeSo'nante vadhe sIriNyupayuktare'pi ca // 577 zepA nirmAlyadAne syAcchopaH zoSaNayakSmaNoH / acirmayUkhazikhayorado'tra ca paratra ca // 578 AgaH syAdenovadA mantAvAzIhitaiSiNi / uragasya ca daMSTrAyAmuSaH saMdhyAprabhAtayoH // 579 uro vakSasi mukhye syAdojo dIptiprakAzayoH / avaSTambhe vale dhAtutejasyokastu sadmani / / 580 okAstvAzrayamAtre syAtkaMsastaijasamAnayoH / pAnapAtre daityabhede kAsUH zaktyAyudhe ruji // 581 buddhau vikalavAci syAdutsaH stambaguluJchayoH / hAmbhade granthipaNe goso bolavibhAtayoH // 582 cAsa ikSupakSibhidozchandaH padyecchayoH zrutau / jyAyAnvRddhe prazasye ca jyotirvahnidinezayoH 583 1. 'gRhe' kha. 2. heraka' kha. 3. 'kSatavedhane' kha. 'kRtaMvedhanaH kRtacchidraH' iti TIkA. 4. Rpi' kha-ga-dha. 5. 'khare' kha. 6. 'AbhIra' kha. 7. 'nAgalatAyAM' ga-gha. 8. 'kaMkolyAM' kha; 'kAkolyAM' ga-va. 9. 'yAmadagnye' ga-ba. 10. 'graha' kha-ga-ca. 11. 'buddhayoH' kha. 12. sparzabhede kha. 13. 'varSadhare' kha-ga-gha. 14. 'vRpIti Rpi' kha. 15. 'citrAkapikacchoH ' kha-ga-gha. 16. 'aMsa: skandhe vibhAge syAdasiH khaDne nadIbhidi ityadhikamitaH prAka kha-ga-gha. 17. 'denasyava' ga-gha. 'enovaditi / AgaHzabda ena:zabdazcetyarthaH iti TIkA. 18. 'syokaM tu ga-dha. For Private and Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 22 abhidhAna saMgraha:: - 8 anekArthasaMgrahaH / 587 592 593 594 1 prakAze haMzi nakSatre tapaH kRcchrAdikarmaNi / dharme lokaprabhede tapAH ziziramAvayoH || 584 tamo rAhau guNe pApe dhvAnte tarI jave bale / trAso bhaye maNidoSe tejasviretasole // 585 navanIte prabhAve'gau dAso dhIvarabhRtyayoH / vRSale dAnapAtre ca dAsI jhiNTyapi ceTyapi / / 586 dhenuH zarAsane rAzau piyAladvau dhanurdhare / nabho vyomni nabhA ghrANe bisatantau patahai // prAvRSi zravaNe nAsA ghoNAdvArordhvadAruNoH / payaH kSIre ca nIre ca prasUravA jananyapi / / 588 aft: asa bhAsastu bhAsi gRdhazakuntayoH / mahastejasyutsave ca misirmAsyajamodayoH // 589 zatapuSpAmadhuryozca mRtsA vAsI sumRttikA / rasaH svAde jale vIrye zRGgArAdau viSe drave / / 590 bole rAMge dehadhAtau tiktAdau pArade'pi ca / rasA tu rasanApAThAmalakIkSitikaGguSu || 591 raho guhye rate tattve rajo reNuparAgayoH / strIpuSpe guNabhede ca rAsaH krIDAsu goduhAma || bhASAzRGkhalake vatsA urasturevarSarNakAH / vayastAruNye bAlyAdau khage varcastu tejasi // gUthe rUpe vasuvana devabhede nRpe rUci / yo zuSke vasu svAda ratne vRddhyopadhe dhane || vapuH zastAkRtI dehe vyAso muniprapaJcayoH / vAso vezmanyavasthAne vAsA syAdATarUSake / 595 vidvAn jJAtmavidaH prAjJe vedhA dhAtRjJaviSNuSu / zaMsA vacasi vAJchAyAM ziro mUrdhapradhAnayoH // senAgrabhAge zreyastu maGgale dharmazastayoH / saho bale jyotiSi ca sahA hemantamAsayoH // 597 srotaH pravAhendriyayorhaso'rke matsare'cyute / khagAzvayogimatrAdibhedeSu paramAtmani || nirlobhanRpata prANavAte zreSThe'grataH sthite / haviH sarpiSi hotavye hiMsA cauryAdi ke vadhe / ahiH sarve vRtre vapre syAdI hoyamavAJchayoH / kuhUrnaSTendudarza syAtkaNite kokilasya ca // 600 gro grahaNanidhAnugraheSu raNodyame / uparAge pUtanAdAvAdityAdau vi 601 grAho grahe jalacare guhaH skande guhA punaH / gahvare siMhapucchayAM ca gRhA dAreSu sadmani / / 602 prauho nipuNatarphe syAGgajAGghriparvaNorapi / varha parNe parIvAre kalApe bahu bhUyasi || jyAdikAsu ca saMkhyAsu mahAtsavatejasI / mahI bhuvi nadIbhede mohau mUrcchAviparyayau / 204 lohaM kAlAyase sarvateja se joGgike'pi ca / vaho vRSaskandhadeze vAyau vAho'zvamAnayoH || 605 93 598 599 603 607 vA tu vA syAdvayUho nirmANatarkayoH / samUhe balavinyAse sahaH kSame bale'pi ca / / 606 sahI sahadevAyAM kumAryA nakhabheSaje / mudgaparNya ca siMhastu rAzibhede mRgAdhipe // zreSThe syAduttarasthazca siMhI svarbhANumAtari / vAsAvRhatyoH kSudrAyAM snehaH premNi vRtAdike // 608 ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgrahe dvisvarakANDo dvitIyaH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 For Private and Personal Use Only // trisvarakANDa: / aNuko nipuNe'lpe cAzokau kaGkellivaJjulau / niHzoka pAradau cApyazokA tu kaTurohiNI // 609 abhIko nirbhaye grepyanIkaM raNasainyayoH / alIkamapriye bhAle vitathe'nUkamantraye // 610 1. 'dizi' ga-va. 'hagatra kanInikAmadhyaM yanmahaH' iti TIkA 2. 'syAt' kha. 2. 'vApe' gandha. 4. 'dAsapAtre' gangha. 5 ' dhanurivAsane' kha. 6. 'priyAladrau' kha ga gha 7 'azreti sagarbhA vaDavA' iti TIkA. 8. 'roge kha ga gha 'rAgo'nurAgaH' iti TIkA. 9. 'tuk apatyam' iti TIkA. 10. 'zukre' kha. 11. 'svarNa' kha. 12. 'prAsayo:' ga gha. 13. 'yoga' kha. 14. 'svarbhAnu' kha ga gha 'pUrvapadAt iti Natvam' ityabhidhAnacintAmaNiH. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvarakANDaH | 23 620 621 622 623 atest gatajanmanyaMzukaM sUkSmavAsasi / utarI vastramAtre'pyalakA cUrNakuntalAH // 611 alakA tu kuberasya nagaryAmantikaM punaH / pArzve'ntikA tu cullayAM syAtsAtalAkhyauSadhe'pi ca612 alarko dhaivalArke syAdyogonmAditazunyapi / ambikomApANDumAtrodevatAbhidi mAtari // 613 andhikA tu kaitave syAtsarpapImiyorapi / amlikA tintiDIkAmloGgAracAGgerikAsu ca // 614 Aloko darzane vaindighoSaNodayotayorapi / AnakaH paTahe bheryo dhvananmeghamRdaGgayoH // 615 Antako ruji zaGkAyAM saMtApe murajadhvanau / AhnikaM syAtpunaraharnirvRtte nityakarmaNi // 616 bhojane granthabhAge cADhakaH prasthacatuSTayam / ADhakI tutrarIkSvAkuH kaTutumbyAM nRpAntare / / 617 udarkastUttarakAlaphale madanakaNTake / uSNako dharma udyukttArayorUrmikA punaH // 618 utkaNThAyAM bhRGganAde vastrabhaGge'GgulIyake / vIcyAM ca kanakaM heni kanako nAgakesare // 619 dhattare campake kAJcanAra kiMzukayorapi / karako dADime pakSibhede kare kamaNDalau // lAkaraJjayorvarSopale ca kaTukaM kaTu | kaTurohiNI vyoSaM ca kaJcukalacarmaNoH // vardhApakagRhItAGgasane vIravANake / nirmoke kaTakastvadrinitambe bAhubhUSaNe // senAyAM rAjadhAnyAM ca kramuko bhadramustake | gUvAke paTTikAlodhre kaNTakaH kSudravairiNi // art mA romAce kalaGko'GkApavAdayoH / kAlAyasamale cApi kaNikA karNabhUSaNe // bIjakoze sarojasya karamadhyAGgulAvapi / kuTTinyAM hastihastAye kaNikA sUkSmavastuni || amminthe kAmukAstu kAmyazokAtimuktakAH / kArakaM kartRkarmA kArikA yAtanA naTI ||626 "kRtirvivaraNazloko nApitAdikakarma ca / kAvRkaH kukkuTe koke pItamuNDe'tha kArmukaH // 627 vaMze kArmukamiSvAse karmaThe kSArako rase / korake pakSyAdipAze kAlikA yoginIbhidi || 628 svarNAdidoSe meghAlyAM surAgauryornavAmbude / kramadeyavastumUlye kArNyavRzcikapatrayoH || 629 romAlyAM dhUmarImAMsyoH kAkIpaTolazAkhayoH / kiMpAko vRkSabhijJe kITako niThure kumau // 630 kIcako dhvanimazedaityabhede drumAntare / kulakaM para loka samanvaye paTolake // 631 kulakaH kulapradhAne valmIke kAkatinduke / kulikastu kulazreSThe drumanAgavizeSayoH // 632 kuziko munibhede syAtphAle sarje vibhItake / kSullakaH pAmare svalpe kaniSThe 'duH sthite khale ||333 kuMcikA kSIravikRtau kuJcikAyAM ca kumale / AlekhyakUrcikAsUcyoH kRSakau phAlakarSakau / / 634 korakaM tu kuDmale syAtkakkolakamRNAlayoH / kautukaM narmaNIcchAyAmutsave kutuke mudi // pAramparyAgatakhyAte maGgalodvAha sUtrayoH / gItAdau bhogakAle ca kauzikaH zakraghUkayoH // kozajJe guggulAvAhituNDike nakule munau / kauzikI caNDikAnadyoH khanakaH saMdhitaskare || 637 624 625 ! 635 636 1. 'gatajanmA pariNatavayA:' iti TIkA. 2. 'nATyoktau jyeSThabhaginI antikA procyate'pi sA' ityadhikamitaH prAk kha ga gha 3. 'nRpe zvetArke yogo' kha ga gha 4. 'sarpapyAM rAtriyoSito : ' kha; 'sarSapIsiddhayoH' ga-va. 5. 'middhaM nidrAkaitavam' iti TIkA. 6. 'vandibhASaNo' kha ga gha 7. 'nadanme' kha. 8. 'ulUkaH syAtkAkazatrAvindre bhAratayodhini / uSTrikA mRdbhANDabhede karabhasya ca yoSiti // ' ityadhikamitaH prAk kha ga gha . 9. 'haste' kha. 10. 'vyopayozca' ga va 11. 'karmaNoH ' kha; 'vastrayoH ' ga gha 'carma kavacam' iti TIkA. 12. 'vAravANake nRnicole' iti TIkA. 13. 'kRtau vivaraNazloke nApitAdikakarmaNi' kha 14. ' kAMsyoH ' ga-va. 15. 'ajJo mUrkhaH' iti TIkA. 16. 'kRze' kha. 17. 'phale' kha. 18. 'duHkhite' kha ga gha 19. 'kUpako guNavRkSe syAttailapAtre kakundare' ityadhikamitaH prAk kha ga gha . 12 For Private and Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / mUSike bhUmivittajJe khaTTiko mAMsavikrayI / mahiSIkSIraphenazca khallakaH svalpanIcayoH // 638 kholakaH pUgakoze syAcchirane nAkupAkayoH / granthikaM pippalImUle pranthiparNakabheSaje // 639 grenthiko guggulau daivajJe mAdreyakarIrayoH / gaNDako vinne vidyAyAM saMkhyAvacchedakhaGgiSu // 640 gaNDakI tu saridede gaNako grahavedini / gaNikebhyAM yUthikAyAM tarkAryA paNyayoSiti // 641 grAhako grahItari sthAvyAdhAnAM ghAtipakSiNi / gAndhiko lekhake gandhavANije guNDakaH punH||642 kalauktau mailane dhUlau snehapAtre'tha gairikam / svarNe dhAtau golakastu jArato vidhavAsute // 643 aliare guDe vApi gorakarnanavandinoH / khage ca caSako madye sarake madyabhAjane // 644 calukaH prasRtau bhANDaprabhede culuko yathA / cArako'zvAdipAle syAdvandhe saMcArake'pi ca // 645 citrakastu citrakAye drumauSadhavizeSayoH / cumbakaH kAmuke dhUrte bahugurvazmabhedayoH // 646 culukI kuNDikAbhede zizumAre kulAntare / cUtakaH kUpa Ane ca cUlikA nATikAGgake // 647 kariNaH karNamUle ca janakaH pitRbhUpayoH / jambuko varuNe pherau jatukaM hiGgulAkSayoH // 648 jatukA carmacaTakA jIvako vRddhijIvini / kSapaNe prANake pItasAlasevakayo me // 649 vyAlagrAhe jIvikA tu jIvantyAM vartane'pi ca / jhillIkA jhillikAvatsyAcI- rucyAtapasya ca650 vilepanasya ca male takSakastakSNi pannage / drumabhede taNDakastu samastapadajAtake / taruskandhe vezmadArumAyAbahulayorapi / phenakhaJjanayozcApi tArakaH karNadhArake // 652 daitye ca tArakamuDau netratanmadhyayorapi / tilako'zvadrumabhidoH puNDake tilakAlake // 653 tilakaM rucake 'kloni trizaGkaH zalabhe nRpe / mArjAre ca turuSkastu deze shriivaassilhyoH||654 tUlikA tUlazayyA svAdAlekhyasya ca lekhanI / darzako darzayitari prtiihaarprviinnyoH|| 655 drAvakastu zilAbhede syAdoSakavidagdhayoH / dArako bhedake putra dIpakaM syAdalaMkRtiH // 656 dIpakau dIptikRddIpau dIpya tvajamodake / mayUrazikhAyavAnyordhaniko dhAnyake dhave // 657 dhanADhye dhanikA vadhvAM dhenukA dhenuribhyapi / dhenukaM dhenusaMhatyA karaNe'pi ca yoSitAm // 658 narako daityanirayau nandakaH kulapAlake / harSake viSNukhar3e ca nartakaH kelake naTe // 659 dvipe poTagale cApi nartakI lAsikA dvipii| nAlIko'jJe zare zalye nAlI padmadvane // 660 nAyako maNibhinnetRpradhAneSvaya nAlikA / nAle kAle cullirandhre vivare veNubhAjane // 661 nipAkaH pacane svedAsatkarmaphalayorapi / nirmoko vyoni saMnAhe mokSake sarpaka ke // 662 1. 'khullaka:' kha-ga-gha. 2. 'granthilo' kha. 3. 'maline' ga-gha. 'malanaM dhAraNam' iti TIkA. 4. 'piNDe khaga-gha, 5. 'culako kha. 6. 'catuSkI mazakoM puSkariNyantare'pi ca' ityadhikamitaH prAk kha-ga-gha. 7. 'citrakAre' kha-ga-gha. 'citrakAyaH zvApadavizeSaH' iti TIkA. 8. 'cullakI' ga-gha. 9. 'bhUSayoH' ga-gha. 10. 'kSepaNe' kha, 'kSapaNaH zramaNaH' iti TIkA. 11. 'samastapadapustake' ga-gha. 'samastapadajAtake kRtasamAsapadasamUhe' iti TIkA. 12. 'tAlAGkaH karapatre syaacchaakbhede'cyutaagrje| mahAlakSaNasaMpUrNapuruSe kacchape hare // ' ityadhikamitaH prAk kha-ga-dha. 13. 'lomni' ga-dha. 'kloma hRdayasya dakSiNe udayo jalAdhAraH' iti TIkA. 14. 'syAtpropaka' ga-dha. 15. 'rdUSikA tUlikA smRtA / nayanasya male'pi syAdamiko kha-ga-gha, 16. 'rityapi' kha-ga-gha. 17. 'nanikAnRtukanyAyAM nagnako jinavandinoH' ityadhikamitaH prAk kha-ga-gha, 18. 'bandhane' kha; 'vardhane' ga-gha, 19. 'nirAkaH' ga-gha, 20. 'nIlikA nIlinIkSudrarogazephAlikAsvapi' ityadhikamitaH prAk kha. For Private and Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 tristarakANDaH / 25 664 670 671 672 673 674 paryaGko mazvaparyastyoH pratIko'GgapratIpayoH / patAkAGke dhvaje ketau saubhAgye nATakAMzake || 663 pAtuko jamAtaGge patayAluprapAtayoH / prANako jIvakatarau sattvajAtIyaboleyoH // pATako rodhasi prAmaikadeze'kSAdipAtake | vAdyabhede mahAkiSkau mUlyasyApacaye'pi ca // 665 pAlaGkaH zAkabhede syAttallakyAM vAjipakSiNi / pinAka: zivakodaNDe pAMzuvRSTitrizUlayoH // 666 priyakastu caJcarIke nIpe kazmIrajanmani / priyaMgau citraharaNe pItasAlatarAvapi // 667 piSTako netraroge syAddhAnyAdicamase'pi ca / piNyAkaH kuGkume hiGgau silhake tilacUrNake || 668 pulako gaijAnnapiNDe romAce prastarAntare / asrurAjyAM maNidoSe galva tAlake kRmau // 669 pulAko bhaktasikthesyAtsaMkSepAsAradhAnyayoH / puSpakaM mRtikAGgArazakaTyAM ratnakaGkaNe || kAsIse zrIdavimAne netraroge rasAJjane / lohakAMsye rIrikAyAM putrakaH zarabhe zaThe // zaile vRkSaprabhede ca putrikA yAtratUlike / pAJcAlikAduhitrozca pUrNakaH svarNacUDake // pUrNikA nAsikAyAM pRthukazcipiTe'rbhake / pRdAkucitrakavyAghravRzcikeSu sarIsRpe // pecakaH karilAGgalamUle ghUke'tha peTakam / maJjUSAyAM samUhe ca bahuko jalakhAdake // dAtyUhekarkaTe'rkeca bandhUkaH pItasAlake / bandhujIve bandhakastu satyaMkAre'tha bandhakI // 675 svairiNyAM ca kariNyAM ca bAlikA karNabhUSaNe / piccholAyAM vAlukAyAM bAlAyAM bhasmakaM ruji 676 viDaGge kaladhaute ca bhrAmakaH pherudhUrtayoH / sUryAvarte'zmabhede ca bhAlAGkaH kacchape hare // 677 mahAlakSaNasaMpUrNapuruSe karapatrake / rohite zAkabhede ca bhUtIkaM kaTphalauSadhe // yavAnyAM ghanasAre ca bhUnimbe bhUstRNe'pi ca / bhUmikA tu racanAyAM rUpAntaraparigrahe // mazakaH kSudrarugjantubhedayormadhukaM trapu / madhuyaSTizca madhuko vandizrIvadakSiNoH // maNDUkI maNDUkaparNya maNDUkau bhekazoNakau / malliko haMsabhede syAnmallikA kusumAntare 681 mIne mRtpAtrabhede ca mAtRkA karaNezvare / mAtRvarNasamAmnAyopamAtRSvatha mAlikA || pakSima saridbhede ve puSpadAmani / mecakaH zyAmale kRSNe timire barhicandrike // mocako mokSakadalIzigruDumavirAgiSu / modako 'hernule khAdye yamako yamaje vrate // yamakaM vAgalaMkAre yAjako rAjakuJjare / yAjJike ca yutakaM tu yautake yugmayuktayoH // saMzaye cailanAgre strIvastrabhede paTAJcale / rajakau dhAvakazukau rasikA kaTisUtrake // rasanAyAM rasAlAyAM trikaM paJcarAtrake / rAtrakastu paNavadhU gRhAntarvarSavAsini // I rAjikA paGkau rekhAyAM kedAre rAjasarSa / rucakaM tu mAtuluGge niSke sauvarcale'pi ca // 678 679 680 682 For Private and Personal Use Only 683 684 685 686 687 688 1. 'padmakaH syAtpadmakASThe bindujAlakayorapi / pakSakastu pArzvadvAre pArzvamAtre'pi kathyate // ' ityadhikamitaH prAk kha-ga-gha. 2. 'vAlayoH' kha. 3. 'pAvako'yau sadAcAre vahnimanthe ca citrake / bhallAtake viDaGge ca zodhayitRnare'pi ca // ' ityadhikamitaH prAk kha ga gha 4. 'piTakaH syAttu visphoTe maJjUSAyAmapISyate' ityadhikamitaH prAk kha-ga-gha. 5. 'yajJAGgakhaNDe' kha. 6. 'asurAjyAM' ga gha 7. 'rItikAyAM' kha ga gha 8. 'chittyAM' gandha. 9. 'bAlakaH punaH / zizau mUrkhe'zvagajayorvAladhau' ityadhikamitaH prAk kha ga gha 10. 'zrIvaha' kha. 11. 'maNDUko bhekazoNayoH ' ga gha 12. 'mAmakaM tu madIye syAnmAmako mAtule smRtaH' ityadhikamitaH prAk kha-ga-dha. 13. 'harSuke' ga gha 14. 'rAjakuJjaro bhUpazreSThaH' iti TIkA. 15. 'calanAme caNDAtakAye' iti TIkA. 16. 'ballakaH kambale smRtaH / tathaiva kambalamRge' ityadhikamitaH prAk kha ga gha . Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 abhidhAna saMgrahaH :-8 anekArthasaMgrahaH / 689 697 698 699 700 rUpakaM nATakAdyeSu kAvyAlaMkAradhUrtayoH / reNukA tu hareNvAM syAjjamadagnezca yoSiti || lampAko lampaTe deze lAsako kekinartakau / lUnakastu pazau bhinne locako nIlavAsasi // 690 kajjale mAMsapiNDe'kSitAre strIbhAlabhUSaNe / nirbuddhau karNikAmocAjyAsu bhrUthacarmaNi // 691 varAkaH zocyaraNayorvartako'zvakhure khage / vaJcako jambuke gehanakule khaladhUrtayoH || 692 vailmIko nAkuvAlmIkyo rogabhede'tha varNakaH / vilepane malayaje cAraNe vasukaM punaH / / 693 romake vasukastu syAcchivamadhyarkaparNayoH / vyalIkaM vyaGgavailakSyApriyAkAryeSu pIDane || 694 vArSikaM trAyamANAyAM varSAbhave'tha vAlhikaH / dezabhede'zvabhede ca vAlhikaM hiGgu kuGkumam ||695 vAlhIdvArdha vRddhale vRddhakarmaNi / vRddhAnAM samavAye ca vAlukaM harivAluke // 696 vAlukA tu sikatAsu vitarkaH saMzayohayoH / vipAkaH pariNAme syAdurgatisvAdunorapi // vivekaH punarekAnte jaladroNIvicArayoH / vRSAGkaH sAdhubhAzaMkareSu mahala || vRzcikastu druNe rAzAvauSadhe zukakITake / vaijikaM kAraNe zigrutaile ca vaijiko'Gkure // zaGkhakaM valaye kau zaGkhakastu ziroruji / zampAkastu vipAke syAdyAvake caturaGgule // zambUko daityavizeSe karikumbhAntazaGkhayoH / zalAkA zArikA zalyaM zvAvidAlekhya kUrcikA / / 701 chatrapaJjarakASThISu zalakI vidhi drume / zArkakaH syAddugdhaphene zarkarAyAzca piNDake || 702 zizukaH pAdape vAle zizumAre'tha zItakaH / zItakAle'lase svasthe zUkakaH pravaTe rase || 703 svastiko maGgaladravye gRhabhedacatuSkayoH / syamIkaH pAdape nAkau syAtsyamIkA tu nIlikA ||704 sarako madirApAtre madirApAnamadyayoH / sasyako nAlikerAntaH sasyAbhamaNikhaGgayoH // 705 saMparkaH surate pRktau sAyako vANakhaGgayoH / sthAsako hastavimve syAtsphurakAdezca budbude // 706 sUtakaM janmani rase sUcakaH zuni durjane / kathake sIvanadravye mAjare vAyase'pica // 707 sudAkurvatre dAvAnau pratisUrye samIraNe / sevako'nuge praseve secakaH settRmedhayoH // hArako gadyavijJAnabhidoH kitavacaurayoH / huDuko madamatte syAdAtyUhe vAdyabhidyapi || kastu mahAkAlagaNabuddhavizeSayoH / gomukhaM vAdyabhANDe syAllepane kuTilaukasi || trizikho rakSastrizikhaM syAtkirITatrizUlayoH / durmukho mukhare nAgarAje vAjini vAnare || 711 pramukhaM prathame mukhye mayUkhA jvAlaruktviSaH / vizikhA khanitrikAyAM rathyAyAM vizikhaH zare 712 vizAkhA yAca skande vizAkhA meM kaTila | vaizAkhaH khajake rAMdhe sumukho garuDAtmaje 713 paNDite phaNibhede syAdayogaH kaThinodyame / vizleSe vidhure kUTe'pAGgo netrAntapuNDrayoH // 714 aGgahIne'pyanaGgaM khe citte'naGgastu manmathe / AbhogaH paripUrNatve varuNacchatrayatnayoH // 715 Ayogo gandhamAlyopahAre vyApratirodhayoH / Azugo'kai zare vAyAvutsargaratyAgadAnayoH // 716 varjane sAmAnyavidhAvudvegaM pUgikAphale / udvegastUdvejane syAkailiGgo nIvRdantare // pUtIkara dhUmyATe syAtkaliGgA nitambinI / kaliGga koTajaphale kAliGgastu bhujaGgame // 718 dvirade bhUmikarkArau kAliGgI rAjakarkaTI | cakrAGgaH zvetagaruti cakrAGgI kaTurohiNI // 719 708 709 710 717 1. 'nATake proktaM' kha ga gha 2. 'jyA prazlatha' kha ga gha 3. 'vyalIkaM vyaGgavailakSyApriyAkAryeSu pIDane ' itItaH prAk kha ga gha 4. 'vAraNe' kha. 5. 'mahallaka: sauvidalla:' iti TIkA. 6. 'pravRddho'vaTaH kUpaH ' iti TIkA. 7. 'samIhA tu' kha. 8 'madyayoH' kha 9. 'hATako' kha. 10. 'mAse' kha 11. 'stibhite zIpragAminI / udvAhau ca bhave'pi syAt' ityadhikamitaH prAkU kha ga va. For Private and Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvrkaannddH| 27 jihmago mandage sarpa turago vAjicittayoH / turagI tvazvagandhAyAM dhArAGgastIrthakhaGgayoH / / 720 nairaGgaM zaphe varaNDe nAraGgaM viTajanminoH / kaNArase nAgaraGge niSaGgastUNasaGgayoH // 721 nisargaH sRSTau svabhAve plevagaH kapibhekayoH / arkasUte pannagastu padmakASThe bhujaGgame // 722 parAgazcandane reNau girau khyAtyuparAgayoH / nAnIyapuSparajasoH pataGgaH suurypkssinnoH|| 723 pArate zalabhe zAlau patrAGgaM raktacandane / bhUrjapadmakayozcApi prayAgo vAjizakrayoH // 724 yajJe tIrthavizeSe ca prayogastu nidarzane / kArmaNe ca prayuktau ca priyaGga rAjasape // 725 pippalyAM phalinIkaGgvoH punnAgaH pAdapAntare | jAtIphale narazreSTe bhujaGgaH sarpaSiDyoH // 726 mAtaGgaH zvapaco hastI mRdaGgo ghoSavAdyayoH / raktAGgo bhaume raktAGgaM kampallathe vidrume'pi ca 727 raktAGgA jIvantikAyAM rathAGgaH kokapakSiNi / rathAGgaM cakre varAGga yonau zIrSe guDatvaci 728 kuJjare ca viDaGgastu syAdabhijJakRminnayoH / visargo visarjanIye varcasi tyAgadAnayoH // 729 saMbhogo bhogaratayoH zuNDAyAM sarvagaM jale / sarvagastu vibhau rudre sAraGgo vihgaantre|| 730 cAtake caJcarIke ca dvipaiNazavaleSu ca / amoghaH saphale'moghA punaH pathyAviDaGgayoH // 731 anaghaH syAdgatapApe manojJe nirmale'pi ca / ullAgho nipuNe hraSTe zucinIrogayorapi // 732 kAcighastu mUSake syAcchAntakumbhe chamaNDake / parigho'stre yogabhede parighAte'rgale'pi ca // 733 palighaH kAcakalaze ghaTe prAkAragopure / pratighau ruTpratIghAtau mahA? lAvakANDaje // 734 mahAmUlye'pyavIcistvataraGge narakAntare / kavacastu tanutrANe paTahe nandipAdape // 735 krakacaH karapatre syAdgandhilAkhyatarAvapi / kaNIciH puSpitalatAguJjayoH zakaTe'pi ca // 736 namuciditije kAme nArAco lohasAyake / jailebhe nArAcyeSaNyAM prapaJco vipralambhane // 736 vistAre saMcaye cApi marIciH kRpaNe ghRNau / RSibhede ca mArIcaH kakole yojakadvipe // 737 rakSobhede'thANDajaH syAtkaMkkiNDe'hau khage jhaSe / aNDajA tu mRganAbhAvaGgajo manmathe sute 728 made keze'GgajaM rakte kambojo nIvRdantare / zaGkhahastibhedayozca karajo nkhvRkssyoH|| 739 kAmbojaH punarazvAnAM bhede puMnAgapAdape / valakSakhadire cApi kAmbojI mASaparNikA // 740 kArujaH kalabhe phene valmIke nAgakesare / gairike zilpinAM citre svayaMjAtatile'pi ca // 741 kuTajo'gastye dubhede droNe girijamabhrake / zilAjatuni lohe ca girijA mAtuluGgayumA / 742 jalajaM kamale zaGke nIrajaM padmakuSThayoH / parajo'sau tailayatre kSurikAphalaphenayoH // 743 bAhujastu svayaMjAtatile kSatriyakIrayoH / bhUmijau narakAGgArau bhUmijA janakAtmajA // 744 balajaM gopure sasye kSetrasaMgarayorapi / sadAkAre balajA tu pRthivyAM varayoSiti // 745 ___1. 'madane' ga-gha. 2. 'narAGgaH' ga-dha. 3. 'sarge' ga-gha. 4. 'nIlAGgaH kRmijAtike / bhambharAlyAM prasUne ca' ityadhikamitaH prAk kha-ga-dha. 5. 'padmakoSThe' kha-ga-gha. 6. 'karmaNi' ga-gha. 7. 'khiGgayoH' kha.8. 'duSTe' gagha. 9. 'zemaNDake ga-gha. 'chamaNDakaH pradezavizeSaH' iti TIkA. 10. vIcistu taraGge' kha; 'vIcistara' ga-gha. 11. 'jalahastI' iti TIkA. 12. 'yAzikadvije' kha. 'yAjakasya dvipaH' iti TIkA. 13. 'pyaNDajaH' kha. 14. 'ccharaTe' ga-gha. 'kakiNDaH kRkalAsaH' iti TIkA. 15. 'mRganAbhyAM syAda' kha; 'tu mRgInAbhyAM' ga-gha. 16. 'sundare ca kambojo' kha. 17. 'saMgamayora' kha. 1. medinyAmapi 'kAcighaH kAJcane'pi syAcchemaNDe mUSake'pi ca' ityekAraprathama eva dRzyate. For Private and Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / banajo mustake stamberame vanajamambuje / vanajA tu mudgaparyo sahajaH sahasaMbhave // 746 nisarge ca sAmajastu sAmotthe kuare'pi ca | himajo menakAputre himajA pArvatI zaDhI // 747 kSetrajJAvAtmanipuNo doSajJaH prAjJavaidyayoH / sarvajJastu jinendre syAtsugate zaMkare'pi ca // 748 avaTaH kRpakhilayorgarte kuhakajIvini / ariSTo lazune nimbe phenile kaGkakAkayoH // 749 ariSTaM satyagAre'ntaciTTe takre zubhe'zubhe / avaTurgandhuighATAsUtkaTastItramattayoH // 750 uccaTA dambhacaryAyAM prabhede lazunasya ca / karaTaH karigaNDe syAtkusumbhe nindyajIvane // 751 kAke vAdye durdurUDhe navazrAddhe'tha karkaTaH / kulIre karaNe strINAM rAzau khage'tha krkttii|| 752 zAlmalIphalavAlukayoH kAryaTo jatukAryiNoH / kITakaH kRpaNe niHsve dezabhede turaGgame // 753 kuraNTo jhiNTikAbhede kuraNTI dAruputrikA / kukkuTaH kukubhe tAmracUDe vahnikaNe'pi ca // 754 niSAdazUdrayoH putre kRpITastUdare jale / cakrATo dhUrte dInAre viSavaidye'tha crpttH|| 765 capeTe sphAravipule parpaTe cipuTaH punaH / pRthuke piJcaTe'pi syAcciraNTI tu suvAsinI // 756 taruNI ca jakUTastu vArtAkakusume zuni / yemale vyaGgaTo dhautAJjanyAM zikyabhidIzvare // 757 trikUTa sindhulavaNe trikUTastu suvelake / tripuTau tIrasAtInau tripuTA trivRdoSadhau // 758 sUkSmailAyAM mallikAyAM drohATo mRgalubdhake / catuSpadIprabhede ca viDAlatike'pi ca // 659 dhArATazcAtake'zve ca nirdaTo niSprayojane / nirdaye'nyadoSarate niSkuTo gRhavATikA // 760 kedArakaH kapATazca parpaTo bheSajAntare / piSTavikRtau parISTiH parIkSAparicaryayoH // 761 syAtparkaTI plakSatarau pUgAdenUtane phale / piJcaTastu netraroge piJcaTaM trapusIsayoH // 762 varvaTI vrIhibhidrezyA bhIkUTaH zailamInayoH / bhAvATo bhAvake sAdhuniveze kAmuke'pi ca // 763 markaTastu kapAvarNanAbhe strIkaraNAntare / markaTI karaJjabhede zUkazimbyatha moraTam // 764 saptarAtrAtpare kSIre'GkoSTapuSpekSumUlayoH / moraTA tu mUrvikAyAM mocATaH kRSNajIrake // 765 candane kadalIgarbhe varNATazcitrakAriNi / gAyane strIkRtAjIve varaTA haMsayoSiti // 766 gandholyAM cAtha vikaTaH karAle pRthuramyayoH / vekaTo jAtatAruNye maNikAre'tha verttH|| 767 mizrIkRte ca nIce ca veraTaM vadarIphale / zailATo devale zuklakAce siMhakirAtayoH // 768 saMsRSTaM tu maMgate syAcchuddhe ca vamanAdinA / ambaSTho viprato vezyAtanaye nIvRdantare // 769 1. 'zacI' ga-gha. 2. 'ntazcidde' kha-ga-gha. 'antacide maraNacidde' iti TIkA. 3. dhartadInAra. viSa' ga-gha. 4. 'piccaTe khAdyabhede syAdvistRtAvapi / ciraNTI tu suvAsinyAM syAdvitIyavayaHstriyAm / jakuTaM vArtAkapuSpe jakuTo malaye zuni / vyaGgaTaM zikyabhede syAddhautAJjanyAmApa smRtam / ' kha. 5. 'yamalaM yugmam' iti TIkA. 6. 'syAccaiva piSTavikRtau parIkSA' ga-gha. 7. 'syAtparpaTI' kha; 'syAtkarkaTI' ga-gha. 'pRcyate parkaTI' iti TIkA, 8. 'kAvaTaH kAntipuJjake / vAruNDe makare pote bhAkUTaH' kha. 9. 'bhAryATaH paTahAjIve lobhAtsvastrIsamapake / bhAvATa:' kha. 10. 'naTe' kha. 11. 'cIvA vAnarI / bIjaM ca rAjakarkaTyA prAcInAmala. kasya ca / gavedhakAphalaM cApi cakrAGgI karajAntaram / moraTaM tvikSumUle syAdakoTakusume'pi ca / saptarAtrAtparakSIre mo. raTA mUrvikA mtaa| mocATaH kadalIgarne candane kRSNajIrake / ravaTo dakSiNAvartazajhe jAGgalike'pi ca / revaTo moraTe reNau syAdvAtUlavarAyoH / varNATo gAyane citrakAre strIkRtajIvane / varaTA haMsayoSAyAM gandholyAM vikaTaH pRthau / karAle sundare cAre vekaTo jAtayauvane / vaikaTike maNikAre veraTo mizranIcayoH / veraTaM badarIphale zailATo mRgavairiNi / zuklakAce kirAte ca devale girivAriNi / saMsRSTaM' kha. 'mbyAM ca moraTam' ga-gha. 12. 'mUle' ga-gha. 13. 'pRthule' ga-gha. 14. 'varaTI' ga-gha. 15. 'harmaTaH kacchape proktaH sahasrakiraNe'pi ca / ambaSTho' kha. For Private and Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvrkaannddH| 29 ambaSThA syAdamlaloNyAM pAThAyUthikayorapi / kaniSTho'lpe'nuje yUni kaniSThA tvntimaangglau||770 kamaThaH kacchape daityavizeSe munibhAjane / jaraThaH karkaze jIrNe narmaThau SiDcUcukau // 771 prakoSThaH kUparAdhastAdbhUpakakSAntare'pi ca / haste ca vistRtakare pratiSThA gaurave sthitau // 772 chandojAtau yogasiddhau makuSThau dhAnyamantharau / laghiSTho bhelake'tyalpe syAdvariSThastu tittirau 773 variSThaM marice tAne varorutamayorapi / vaikuNTho vAsave viSNau zrIkaNThaH kurujAGgale // 774 zaMkare cAtha sAdhiSTho'tyAyeM dRDhatame'pi ca / kAraNDo madhukoze'sau kAraNDave dalATake / / 775 kUSmANDau gaNakarkArU kUSmANDyAvambikauSadhI / kodaNDaH kArmuke dezabhede bhrUlatayorapi / / 776 gAruDaM tu marakate viSazAstre'tha tittiDaH / daityabhede tittiDI tu kAladAse mahIruhe // 777 tintiDI cuke ciJcAyAM nirguNDI sinduvArakaH / nIlazephAlyabjakandaH pracaNDaH syaatprtaapini|| valakSakaravIre'pi prakANDaH stambazastayoH / skandhamUlAntare ca droH picaNDo'vayave pazoH||779 udare cAtha pUtyaNDo gandhaiNe gandhakITake / bheruNDau bhISaNakhagau bheruNDA devatAbhidi // 780 mAraNDo'NDe bhujaGgAnAM mArge gomayamaNDale / mArtaNDastaraNau koDe varaNDo vedanAmaye // 781 antarAvedau saMgha ca vaitaNDA zArikA kSurI / vartirvAruNDastu karNadRgmale sekabhAjane // 782 gaNistharAje vitaNDA kacchIzAke zilAhvaye / karavIryA vAdabhede zikhaNDo barhacUDayoH // 783 saraNDaH syAtkRkalAse bhUSaNAntaradhUrtayoH / adhyUDha Izvare'dhyUDhA kRtasApatnyayoSiti // 784 ASADho malayagirau vratidaNDe ca mAsi ca / upoDha UDhe nikaTe'pyudRDhaH piivroddhyoH|| 785 prarUDho jaraThe vRddha pragADho dRDhakRcchrayoH / vArUDhaH zabale vastrAJcale'gnau paJjarerau // 786 virUDho'Gkarite jAte vigUDho gIguptayoH / samUDhaH puJjite sadyojAte bhugne'nupaplute // 787 'saMrUDho'Gkurite prauddhe'runno'rke'nuurupinggyoH| saMdhyArAge 'buMdhe kuSTe niHzabdAvyaktarAgayoH // 788 aruNA trivRti zyAmAmaJjiSThAtiviSAsu ca / abhIkSNaM tu bhRzaM nityamIriNaM zUnya USare // 789 1. 'ambaThA' ga-gha. 2. 'yoga' ga-dha. 3. 'kRSmANDI tvambikauSadhI' kha. 4. 'viSodbhave / taraNDo bisinIsUtrabaddhavastuni bhelake / tittiDo daityabhede syAdyamadAse'tha tittiDI / kAladoSe pAdape ca tintiDI cuciJcayoH / draviDo vedhamukhye syAnnIvRdantarazaGmayoH / nirguNDI nIlazephAlI sinduvAro'bjakandukaH / pracaNDo durvahe zvetakaravIre pratApini / prakANDo viTape zaste mUlaskandhAntare taroH / picaNDo jaThare proktaH pazoravayave'pi ca / pUtyaNDaH syAdgandhamRge sarpamidgandhakITayoH / bheruNDau' kha. 5. 'tintiDIke' ga-gha. 6. 'sindhuvArakaH' ga-gha. 7. 'taroH' ga-gha. 8. 'meruNDA' ga-gha. 9. 'mAraNDastu bhujaGgANDe' kha. 10. 'vadanavyathA' kha. 11. 'vedisaMdhau' kha. 12. 'avatanotIti vataNDA' iti TIkA, varaNDA' kha-ga-dha. 13. 'gaNirAjadvArapiNDyorvArtaNDaH khaga uSTriNi / vitaNDA vAdabhede syAtkacchIzAke zilAhvaye / karavIryAmapi proktaH zikhaNDo' kha. 14. 'sarati saraNDaH' iti TIkA. 'zaraNDaH' ga-gha. 15. 'vatinAM daNDe mAse ca malayAcale' kha. 16. 'jaThare' ga-dha, 17. 'arare' kha. 'arariH kapATam' iti TIkA. 18. 'saMmUDho mUtrite ghane / abhIkSNaM tu bhRze nitye'pyaruNo'nUrupiGgayoH / saMdhyA- kha. 19. 'kuSTabhede' ga-gha. 20. 'vyAkule kapile varNe raktavarNe'pi vAcyavat / aruNA' kha. 21. 'trivRtA' kha. 22. 'araNistu bhavedamimanye nirmathyadAruNi / indrANI tu zacIsinduvArayoH karaNe striyAH / IriNaM tUSare zUnye'pIkSaNaM darzane dRzi / aSaNA tu kaNAyAM syAdUSaNaM marice matam / eSaNI vraNamArgAnusAriNyAM ca tulAbhidi / kaGkaNaM karabhUSAyAM hastasUtre ca shekhre| kattuNaM rauhiSaM phaGgA kalyANaM hemni maGgale / karaNaH zUdyAM viTaputre karaNaM kSetragAtrayoH / gI For Private and Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 30 abhidhAna saMgraha:: - 8 anekArthasaMgrahaH / 791 792 793 794 795 796 800 indrANI zacyAM nirguNDyAM strIkaraNe'pyathoSaNA / kaNoSaNaM tu marice karuNo rasavRkSayoH||790 karuNA tu kRpAyAM syAtkaraNaM kSetragAtrayoH / gItAGgahArasaMvezabhitsu kAyasthasaMhatau || varNAnAM spaSTatAdau ca yoginAmAsanAdiSu / hRSIke sAdhakatame vavAdau ca kRtAvapi // karaNaH zUdraviTputre kaGkaNaM karabhUSaNe / maNDane hastasUtre ca kalyANaM heni maGgale // kattRNaM rauhiSaM phaGgA kareNustu mataGgaje / dviradasya ca yoSAyAM karNikAratarAvapi / kAraNaM ghAtane hetI karaNe kAraNA punaH / yAtanA kArmaNaM mantrAdiyoge karmakArake || hraNI mAnadaNDasya turIyAMze paNasya ca / kRSNalAyAM varAThe ca kRpANI kartarI churI // kRpANo'sau kSepaNI tu naudaNDajAlabhedayoH / koGkaNaH syAjjanapade koGkaNaM tvAyudhAntare // 797 grahaNaM svIkRtau vandyAM dhIguNe zabda Adare / grahoparAge pratyAye grAmaNIH kSuramardini || 798 pradhAne bhaugi patyau grAmiNI paNyayoSiti / grAmeyyAM nIlikAyAM ca gokarNaH pramathAntare ||799 aGguSThAnAmikonmAne mRge'zvatarasarpayoH / gokarNI tu mUrtikAyAM caraNo mUlagotrayoH // bahvRcAdau ca pAde ca caraNaM bhramaNe'dane / jaraNo rucake hiGgau jIrake kRSNajIrake // taruNaH kulapuSpe syAderaNDe yUni nUtane / taraNistaraNe'rke'zaukumAryoSadhinaukayoH || Prasar dakSiNastu paracchandAnuvartini / dakSe'pasavye sarale'pAcIne'pyatha dakSiNA || dikpratiSThA yajJadAnaM hu~ghaNaH pazuvedhasoH / mudgare'pyatha durvarNa kaladhautakuvarNayoH // davaNaM mRSTaparNe syAddharitAlIrase'pi ca / dharaNo'hipatau loke stane dhAnye divAkare || dharaNaM dhAraNe mAnavizeSe dharaNI bhuvi / dharSaNaM rate'bhibhave dharSaNI tvabhisArikA || dhiSaNastridazAcAryo dhiSaNA tu manISikA / niryANaM nirgame mokSagajApAGgapradezayoH // nirvANaM mokSanirvRtyorvidhyAte karimajjane / nirmANaM sAranirmityoH karmabhede samaJjase // niHzreNiradhirohiNyAM kharjUrIpAdape'pi ca / praghaNo'lindake tAmrakalaze lohamudgare // pravaNastu kSaNe prahve kramanimne catuSpathe / yatte ca pramANaM tu maryAdAsatyavAdinoH || pramAtaryekateyattAnityeSu hetuzAstrayoH / pattorNa dhautakauzeye syAtpattorNastu zoNake // pakSiNI pUrNimAkhagyoH zAkinIrAtribhedayoH / praveNirveNikuthayoH purANaM pratnazAstrayoH // 812 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 tAGgahArasaMvezabhikSukAyasthasaMhatau / varNAnAM spaSTatAdau ca yoginAmAsanAdiSu / hRSIke sAdhakatame vavAdau ca kRtAvapi / karuNA tu kRpAyAM syAtkaruNo rasavRkSayoH / kareNurgajahastinyoH karNikAratarAvapi / kAraNaM' kha. 1. " kakyate kAkaNi: / 'kakeNit' ityaNiH" iti TIkA. 'kAkiNI' kha ga va 2. 'mAnadaNDe syAt ' kha. 3. 'hasta' ga-gha. 4. 'grahaNI tu rugantare / grAmaNIbhagike patyau pradhAne kSuramardini / grAmaNIH paNyayoSA syAbrAmeyI nIlikApi ca / gokarNo'zvatare sarve mRgabhede gaNAntare / aGguSThAnAmikonmAne gokarNI mUrvidhau / caraNo bahucAdau syAtpAde ca mUlagotrayoH / caraNaM bhramaNe akSe rAsabhasya dhvanAvapi / jaraNo' kha. 5. 'grAma: peTakaM saMvasatho vAstyasyA grAmiNI' iti TIkA. 'grAmaNIH ' kha ga gha 6. 'grAmeyAyAM' ga gha 7. 'draviNaM kAJcane dhane / parAkrame bale'pi syAduSaNaH' kha. 8 'pazu' gandha 9. 'pRSTa' kha. 10. 'dripatau' ga gha 11. ' dharuNaH salile svarge parameSThini dharmaNaH / sarpabhede vRkSabhede dharSaNI tvabhisArikA / dharSaNaM syAtparibhave dhAraNI nATikAbhidi / dhAraNA syAttu yogAGge dhAraNaM grahaNe matam / dhiSaNa' kha. 'dharaNaM' ga gha. 12. 'vidhAte' kha. 'vizrAnte' ga gha 13. 'AvateM' ga gha 14. 'pattorNaH zoNakadrume' kha. For Private and Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvrkaannddH| purANaH SoDazapaNe pUraNaM vAnatantuSu / pUrake piSTabhede ca (pUraNI zAlmalidrume // 813 prokSaNaM sekavadhayorbharaNaM vetane bhRtau / bharaNI zoNake bhe ca) bhramaNI syAdadhIzituH // 814 krIDAdau kAruNDikAyAM bhISaNaM sallakIrase / bhISaNo dAruNergATe matkuNo'zmazrupUruSe // 815 uiMze nArikere ca nirviSANagaje'pi ca / masRNo'kaThine snigdhe masRNA syAdatasyapi // 816 mArgaNaM yAcane'nveSe mArgaNastu zare'thiIna / yantraNaM bandhane trANe niyame ramaNaM punaH // 817 paTolamUle javane ramaNo rAsabhe priye / roSANo roSaNe hemagharSe pArada Upare // 818 rohiNI somavalke bhe kaNTharogomayorgavi / lohitAkaTurohiNyolavaNo rAkSase raise // 819 asthibhede lavaNA liT lakSaNaM nAmacihnayoH / lakSmaNaM ca lakSaNastu saumitrau lakSmaNo yathA // 820 lakSmaNaH zrIyute lakSmaNauSadhau sArasastriyAm / varuNo''ppatau vRkSe varaNo varuNadrume // 821 prAkAre varaNaM vRtyAM vAraNaH syAnmataGgaje / vAraNaM tu pratiSedhe brAhmaNaM viprasaMhatau // 822 vede ca brAhmaNo vipre vAruNI pazcimA surA / gaNDadUrvA viSANaM tu zaGge kolebhadantayoH / / 823 viSANI meSazRGgayAM syAdvipaNiH paNyahaTTayoH / paNyavIthyAM zramaNastu nimranthe nindyajIvini // 824 ghevaNo nakSatrabhede zravaNaM avasi zrutau / zaraNaM rakSaNe gehe vadharakSakayorapi // 825 zrIparNamagnimanthe'bje zrIparNI zAlmalau haThe / saMkIrNau nicitAzuddhau saraNiH shrennimaargyoH||826 sAraNaH syAdatIsAre dazakandharamatriNi / siMhANaM tu ghrANamale'yaHkiTTe kAcabhAjane // 827 suSeNo viSNusugrIvavaidyayoH karamardake / suvarNa kAJcane karSe suvarNAlI makhAntare // 828 kRSNAguruNi viste ca suparNaH kRtamAlake / garuDe svarNacUDe ca suparNA vinatAbjinI // 829 haraNaM tu hRtau doSNi yautakAdidhane'pi ca / hariNau pANDusAraGgau hariNI cAruyoSiti // 830 suvarNapratimAyAM ca haritAvRttabhedayoH / harSaNastu zrAddhadeve harSake yogarugbhidoH // 831 hareNuH kulayoSAyAM reNukAyAM satInake / hiraNaM hiraNyamiva varATe hemni retasi // 832 amRtaM yajJazeSe'mbusudhAmokSepvayAcite / annakAJcanayogdhau khe svAduni rasAyane // 833 ghRte hRo gorase cAmRto dhanvantarau sure / amRtAmalakI pathyAgaDUcImA~gadhISu ca // 834 anRtaM karpaNe'lIke cAkSataM syAdahiMsite / paNDe lAjevaditaM tu vAtavyAdhau hate'rthite // 835 ajitastIrthaka-hede buddhe viSNAvanirjite / acyuto dvAdazasvarge kezavAbhraSTayorapi // 836 avyaktaM prakRtAvAtmanyavyakto'sphuTamUrkhayoH / anantaM khe niravadhAvanantastIrthakRdbhidi // 837 viSNau zeSe'pyanantA tu gaDUcI bhUrdurAlabhA / vizalyA lAGgalI dUrvA sArivA haimavatyapi // 838 1. dhanuzcidvayAntaHpATho ga-gha-pustakayo sti. 2. 'argATo'pAmArgaH' iti TIkA. 'gADhe' ga-gha. 3. 'uddeze kSudrajantau' iti TIkA. 'uddeze' kha. 4. 'ruSyati roSANaH kalyANaparyANAdayaH iti sAdhuH' iti TIkA. 'roSaNaH krodhane' kha; roSaNo'marSaNe' ga-gha. 5. 'romomayo' kha; 'rogAntare' ga-dha. 6. 'bale' ga-gha. 7. 'abdhi' kha. 8. 'brAhmaNI vADavastriyAm / spRkkAyAM paJjikAyAM ca vAruNI' kha. 9. 'zramaNA sulatA mAMsI muNDinI ca sudarzanA / zravaNo' kha. 10. 'nibiDA' kha. 11. 'sAraNI tvalpasariti prasAraNyauSadhAvapi / siGghANaM' kha. 12. 'vista: SaSTiH palazatAni' iti TIkA. 'vitte' kha-ga-gha. 13. 'suvarNaH' ga-gha. 14. 'yautakadravye'pyaGgahAre bhuje hRtau' kha; 'ca hRtau' ga-dha. 15. 'zeSAmbu' kha; 'zeSe tu sudhAmokSApsvayAcite' ga-dha. 16. 'sve' ga-dha. 17. 'mAdhavI' kha. 18. 'thini'kha. 19. 'sarge' ga-gha. 13 For Private and Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / asvantamazabhe kSetre callayAmanavadhau mRtau / amatiH kAle caNDe cApyatirvadvivedhasoH // 839 agnihotriNyagasti?munyoH syAdaditirbhuvi / devamAtari paarvtyaamNhtistyaagrogyoH|| 840 ApAtaH pAte tatkAle'pyAdRtaH sAdare'rcite / AkhyAtaM bhASitetyAdAvAghrAte prastazivite 841 AplutaH snAtake nAte'pyAvartaH payasAM bhrame / Avartane cintane cAna" janapade jane // 842 mamare nRtyazAlAyAmAhataM tu mRSArthake / guNite tADite cApyAdhmAtaH zabditadagdhayoH // 843 vAtaroge'pyathAsphotaH kovidAgarkaparNayoH / AsphotA girikAM ca banamallayAmathAcita:844 chAdite zakaTonmeye palAnAmayutadvaye / saMgRhIte'pyathAyastaH klezite tejite hate // 845 kuddhe kSipte'thAyatiH syAtprabhAvottarakAlayoH / dairghya saGge'pyAkRtistu jAtau rUpe vpussypi||846 AyattirvAsare snehe vazitve sthAmni sIni ca / AsattiH saMgame lAbhe'pyApattiH praaptidossyoH|| ApadyapIGgitaM tu syAnceSTAyAM gamane'pi ca / uttaptaM caJcale zuSkamAMsasaMtaptayorapi // 848 ucitaM vidite'bhyaste mite yukte'pyathotthitam / vRddhimatprodyatotpanneSUditaM tdgtoktyoH|| 849 uddhRtaM syAduttulite paribhuktojjhite'pi ca / uSitaM vyuSite puSTe'pyucchritaM tUccajAtayoH // 850 pravRddhe syAdathodvAnta udgINe nirmadadvipe / udAtto dAtRmahato<Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 tristrkaannddH| nivAto vAtarahite dRDhasaMnAha Azraye / nirmukto muktanirmokabhujaGge niSparigrahe // 868 nizAntaM sadane zAnte prabhAte'pyatha nivRtiH| mokSe mRtyau sukhe saukhye nikRtiH shtthshaatthyyoH|| bhartsane'bhibhave kSepe nikratinirupadrave / alakSmyAM dikpatau cApi niyatI daivasaMyamau // 870 prabhUtamudgate prAjye prasUtaM jAtapuSpayoH / pratItaH sAdare prAjJe prathite jJAtahRSTayoH // 871 prahataM vistRtau kSuNNe palitaM paGkatApayoH / pakrakeze kezapAke paNDitaH silhadhImatoH // 872 praNIta upasaMpanne kRte kSipte pravezite / saMskRtAgnau paryAptaM tu zakte pUrNa nivAraNe // 873 yatheSTe premRtastvardhAJjalI vegivinItayoH / tate ca prasRtA jaGghA pramItaM prokSite'mRte // 874 paryastaM tu hate saste prapAtaH sauptike bhRgau / parvato giridevoH pakSatiH pratipattithau // 875 pakSamUle prasUtiH syAdapatye prasave'pi ca / paddhatiH pathi paGgau ca prakRtiyoMnizilpinoH // 876 paurAmAtyAdiliGgeSu guNasAmyasvabhAvayoH / pratyayAtpUrvikAyAM ca pratativimRtirlatA // 877 pravRttivRttau vArtAyAM pravAhe prArthitaM hate / yAcite zatrusaMruddhe pArvatI dupadAtmajA // 878 sallakI jIvanI gaurI piNDitaM guNite dhane / pizitaM mAMsaM pizitA mAMsikA pIDitaM punaH879 vAdhite karaNe strINAM yatrAntarmadite'pi ca / prokSitaM siktahatayorbharataH zabare ntte|| 880 kSetre rAmAnuje zAsra daupyantAvRSabhAtmaje / tantuvAye bhArataM tu zAstre dvIpAMzabhidyapi // 881 bhAratI pakSiNIvRttibhidorvAcyatha bhAvitam / vAsite prApte bhAsanto bhe sUrye ramyabhAsayoH 882 mathitaM nirjalaghole vyAloDitanighRSTayoH / mAlatI yuvatau kAcamAcyAM jAtivizalyayoH / / 883 jyotsnAyAM nizi nadyAM ca mupitaM khaNDite hRte / maMchitaM socchaye mUDhe rajataM dantidantayoH884 dhavale zoNite hAre durvaNe hradazailayoH / rasitaM svarNAdilipte rutastanitayorapi // revatI valabhAryAyAM nakSatrabhidi mAtRSu / raivataH syAdujjayante suvarNAlau pinAkini // 886 rohito lohite mIne mRge gehItakadame / rohitamRjazakrAstre dhIre lalitamIpsite // 887 laDite hAramede ca lohito maGgale nde| varNabhede lohitaM tu kuGkume raktacandane // 888 gozIrSe rudhire yuddhe vadhita linnapUrNayoH / prasRte vanitaM tu syAtprArthite sevite'pi ca // 889 vanitotpAditAtyartharoganAryapi nAryapi / vasatiH syAdavasthAne nizAyAM sadane'pi ca // 890 1. 'puSTau' kha. 2. 'sA~sthye' kha. 3. 'kezasya pAka: zauklayam' iti TIkA. zailajAte' kha. 4. 'tRptau' kha; 'tRse' ga-gha. 5. 'kRcche doghe ca paryAptiH parirakSaNe / prAtau kAme prasRtodhI' kha. 6. 'prayAtaH' ga-dha. 7. 'sauptiko rAtridhArI' iti TIkA. nijhare' kha. 8. 'avaTe patane kRcchre. pakSatiH pratipattithA / pakSamUle parvatastu devA dharaNIdhare / prasUtiH prasavotpattiH putreSu duhitayapi / paddhatiH' kha. 9. 'pravRttivRttivRttAntapravAheSu prvrtte| pracittaH zakaTonmeye palAnAmayutadvaye / prakRtaM tu prastute'pi prakRtaH prakRtisthite / prArthitaM zatrusaMruddhe yAvite nihateSTayoH / pArvatI sallakI gaurI jIvanI drupadAtmajA / piNDitaM gaNite sAndre pizitaM mAMsavAcakam / pizitA mAMsikAyAM syAtpIDitaM karaNe striyAH / bAdhite yantrasaMmadye puTitaH tyatapATite / hastipuTe pRSatastu mI vindau kharohite / zvetabinduyute'pi syAtpreSitaM prerite gate / prokSitaM' kha. 10. pArvatI' ga-dha.11. dhane' ga-va.12. yantritaM mardite' ga-gha. 13. dauSmantau bharatAtmaje' ga-dha.14. 'yAMcyatha' kha.15. mahatI tu bRhatyAM syAhANAyAM nAradasya ca / mAlatI' kha.16. 'muhUrtamalpakAle syADaTikAdvitaye'pi ca / mUThitaM' kha. 17. 'svanita' ga-ya. 28. 'hare'nure' kha. 19. 'balabhede' ga-gha. 20. 'vRddhayoH' kha. . For Private and Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 abhidhAna saMgraha:: - 8 anekArthasaMgrahaH / 897 vratatistu pratAniyAM vistAre'pyatha vApitam / vIjAkRte muNDite ca vyAghAto yogavinnayoH 891 ghAte'tha vyAyataM dIrghe vyApRte'tizaye dRDhe / vAsantaH parapuSTe syAtkarabhe'vahite viTe // 892 vAsantI mAdhavI pATalAsvatha vAsitam / vastrachanne jJAnamAtre bhAvite'pyatha vAsitA / / 893 aratorfaring ve sUrye'tha vizrutam / jJAte haSTe pratIte ca viditaM budhite zrute // 894 vigato niSprabhe va vivikto vaisunandake / viviktaM syAdasaMpRkte rahaH pUtavivekiSu // 895 vidhutaM kampite tyakte vikRto rogyasaMskRtaH / bIbhatsa vinItastu nibhRte nirjitendriye || 896 vANije sAdhuvAve vinayagrAhite hRte / vinataH praNate bhugne vinatA piTakAbhidi // suparNAyAM vihastastu vihvale paNDake'pi ca / vizvastaH kRtavizvAse vizvastA vidhavA striyAm898 vijAto vikRte jAte vijAtA tu prasUtikA / vivarto nartane saMve'pAvRtau vikRtI ruja // 899 Dimbe vikAre maMdyAdau vipattiryAtanApadoH / vicchittiH syAdaGgarAge hA~vavicchedayorapi // 900 vidhAtA duhi kAme vinetA dezake nRpe / vRttAntastu prakaraNe kAyai vArtAprakArayoH // 901 vRhatI kSudravArtAkyAM chandovasanabhedayoH / mahatyAM vAci vArdhAnyAM vellitaM kuTile dhute // plute veSTitaM lasake ruddhe strIkaraNAntare / zakunto vihage bhAse zrIpatirviSNubhUpayoH // zuddhAntaH syAdrahaH kakSAntare rAjJo'varodhane / saMkhyAvAnmaMta sudhiyoH sarasvAnudadhau nade // 904 saMvartaH pralaye'kSetra saMhataM milite dRDhe / skhalitaM chalite ze saMskRtaM lakSaNAnvite // bhUSite kRtrime zaste saMghAto ghAtasaMghayoH / saMhitA varNasaMyoge zAstravedaikadezayoH // sthapatiH sauvide'dhIze vRhaspatISTiyajvani / kAruke ca saMtatistu tanaye duhitaryapi // paramparAbhave paGkau gotravistArayorapi / saMnatiH praNatidhvanyoH saMgatijJAnasaGgayoH // saMmatirvAJchAnumatyoH samitiryudhi saMgame / sAmye sabhAryAmIryAdau saMvittirdhyavivAdayoH // 909 sthApitaM nizcite nyaste stimitau ninizcalau / sikatAH syurvAlukAyAM sikatA saikate ruji // sukRtaM tu zubhe puNye suvidhAne'ya suvratA / sukhadohya saurabheyyAM suvrato'rhati sate || sunItirbhuvamAtA syAtsunayo'pyatha sUnRtam / maGgale priyasatyoktau hasantI zAkinIbhidi // 912 mallikAGgAradhAnyo hArIto vihagAntare / munau chadmanyathAzvatthaH pippale gardabhANDake || 913 902 903 905 9 9.06 907 908 911 1 1. ' vistAre vahatuH pathi / nRpabhe vahatidhanvAM sacive'pyatha vApitam' kha 2. 'kokile mudre' kha. 3. 'jJAnamAtre yathA --- 'vAsitaM pAdapeSvapi' iti' iti TIkA. 'jJAtamAtre' va. 4. 'bhAvite vihagArave / vAsitA kariNInA vihitaM tu kRte zrute / viditaM svIkRte jJAte vivasvAndevasUryayoH / vizrutaM tu pratIte syAjjJAtapitayo - rapi / vigato' kha. 5. 'vasunandakaH sphuraka:' iti TIkA. 'vastu nindake' kha; 'vasunandane' ga gha 6. 'vivRtaM ' ga-va. 7. 'vAkyasthe' kha. 8. 'qNDake'kare' kha. 9. 'madyAdayo madyamAMsanavanItamadhudugdhadadhitailapakAnnaguDarUpA daza' iti TIkA | 'maghAdau' gandha 10. 'hAvadhicchedayo' ga gha 11. 'dezike' ga va. 12. 'budhamitayo:' kha. 13. 'kSudra' ga va 14. 'narake ca samAptiH syAdavasAne samarthane / saMhitA' kha. 15. 'vAkyAnu' kha. 16. IrSyA AdiryasyAsau IyAMdi: / yadAha - 'IrSyA bhASepaNAdAnanikSepotsargasaMjJakAH / paJcAGgaH sa miti:' iti' iti TIkA. 'sabhAyAM saMvittiH pratipatyavivAdayoH kha ga gha . 17. ' sunayaH surataM punaH / maithune suratA devabhAve ca suhitaH punaH / tRptAyukte suSTuhite sUnRtaM priyasatyavAk / maGgalaM ca hasantI tu mallikAGgAradhAnikA / smitAdyAzAkinIbhedo hammitaM kSiptadagdhayoH / hArIto munibhede syAtkaitave vigAntare / hRSitaM vismite prIte prate hRSTaromaNi / azvattho gardabhANDe svAtpippale saMsRtA jale / azvattheSa' kha. For Private and Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvarakANDaH | 35 914 924 azvattheSapaurNamAsyAmatithiH kuzanandane / kudhyAgantAvathopasthaH pAyumeDrAGkayoniSu // unmAtho mAraNe kUTayantraghAtakayorapi / kSavathuH kAse chikAyAM kAyastho'kSarajIvakaH // 915 paramAtmA ca kAyasthA harItakyAmalakyapi / damatho demane daNDe nirgrantho niHsvamUrkhayoH 916 (zrameNa ca nizIthastu rAtrimAtrArdharAtrayoH / pramathaH zaMkaragaNe pramathA tu harItakI || manmathaH kAmacintAyAM puSpacApakapitthayoH) / rudathaH kukkuTazunorvaJcathaH pikakAlayoH // varUthaM tu tanutrANe rathagopana vezmanoH / vayaHstho madhyamavayA vayaHsthA zAlmalIDume || brAhmI gaDUcI kAkolIsUkSmailAmalakISu ca / vamathurvamane kAse gaMjasya karasIkare // vidatho yogini prAjJe zamathaH sacitre zame / zapathaH kAra Akroze zapane ca sutAdibhiH / / 921 tarH syAdajagare nidrAlau maraNe'pi ca / SaDgranthaH karaJjabhede SaDgranthA tu vacA saThI 922 samarthaH zaktisaMpanne saMbaddhArthe hite'pi ca / siddhArthaH sarpape zAkyasiMhe'ntyajinavari // 923 arbudaH parvate mAMsakIlake dazakoTiSu / ardhenduH syAdatiprauDha strIyAliyojane || galahaste nakhAGke'rdhacandre'Ggadastu vAlije / aGgadaM tu keyUre syAdeGgadA yAmyadiggajI // 925 AspadaM kRyapadayorAmodo gandhaharSayoH / Akrando dAruNaraNe sArAtrarudite nRpe || 926 kSaNadaM to kSaNado gaNake kSaNadA nizi / kapardI pArvatIbharturjaTAjUTe varATake || karNAnduH syAtkarNapAzyutkSiptikA kumudaH kapau / dignAganAgayodaityavizeSe ca sitotpale // 928 kumudA kumbhIgambhAryoH kusIdaM vRddhijIvane / vRddhayAjIce kaumudastu kArtike kaumudImA // 929 govindastu gavAdhyakSe vAsudeve bRhaspatau / goSpadaM gokhura gavAM ca gatigocare // jalado mustake medhe jIvado ripuvaidyayoH / granthiparNe tamonuttu zazimaNDavarhiSu // dAdo viSabhedesyAtpArade hiGgule'pi ca / dAyAdau sutasapiNDau dhanado dAtRguhyakau // 932 naladA mAMsyAM naladamuzIramakarandayoH / narmadA revAnirmAlyoniSAdaH zvapace svare // nirvAdasyaitavAde'pavAde ca pramudo mudi / pramadA strI prasAdo'nugrahasvAsthya presattiSu // 934 kAvyaguNe pralhAdastu ninAde dAnavAntare / pratipatsaMvidi tithau prAsAdo rAjamandire || 935 devatAyatane cApi maryAdA sthitisImayoH / mAkandaH syAtsahakAre mAkandyAmalakI phale // 936 mukundaH pArade ratnavizeSe garuDadhvaje / menAdaH kekini cchAge mAjare varadaH punaH // 937 prasanne zAntacitte ca varadA tu kumArikA / vizadaH pANDure vyakte zArado vatsare nave // 938 zaradbhave pItamudre zAlIne'pyatha zAradI / taparNAmbupippalyoH sunandA rocanAGganA // 927 930 931 9.33 939 For Private and Personal Use Only 917 918 9.19 920 1 1 1. 'gantAvavyathastu vyathAhIne ca pannage / avyathA tu harItakyAmupastho yoniliGgayoH / utsaGgagudayozrApi samIpa sthitavatyapi / unmAtho' kha 2. 'udadhastAmracUDe syAnmahendra mahakAmuke / kSavathuH ' kha 3. gogranthistu karISe syAdgoSThe gojihvikaudhau / damayo' kha. 4. 'damake' ga gha 5. bhikSumUrkhayo:' kha 6. dhanuzcinhAntargatapATho gandha pustakayo truTitaH 7. 'vaJcatIti vaJcathaH' iti TIkA. 'varcathaH ' kha; 'varUthaH ' ga. 8. 'mAtaGga ka' kha. 9. 'zIkare' ga. 10. 'zrutAdi' kha; 'zapanaM sutAdizarIrasparza:' iti TIkA. 11. 'zayazru' ga. 12. 'nidrAdau' kha. 13. 'antyajino mahAvIrastasya vaptA janaka:' iti TIkA. 'vyaJjanava' kha; 'api jinavasari' ga. 14. 'aGgajA' ga. 15. 'rase' ga. 16. 'tu bhA' kha 17. 'kSura' kha. 18. 'tamobhittu' kha. 19. 'mArta' kha. 20. itaH paramityadhikaH pAThaH- - 'toyado mustake medhe toyadaM navanItaje' kha. 21. 'darado vi' kha. 22. 'dohado garbhalakSaNe / abhilApe tathA garbhe' kha 23. 'lokavAde' ga. 24. 'prasaktipu' ga. 25. 'saptaparNyambu' ga. 26. 'saMbhedaH sindhusaMgame / puSpAdInAM vikAse'pi syAtsunandA tu rocane' kha. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / jananI bAhubalino'pyagAdho'stAgharandhrayoH / avadhiH syAdavadhAne kAlasImavileSvapi // 940 AnaddhaM baddhamurajAdyAviddhaH kSiptacakrayoH / Abandho bhUSaNe premNi bandhe'thotsedha ucchye 941 saMhanane'pyupAdhistu karmadhyAne vizeSaNe / kuTumbavyApRte chAnyupadhirvyAdhicaMkrayoH // 942 kabandhaM tunde ruNDepsu kabandho rAhurakSasoH / duvidho durjane niHsve nyagrodho vaTapAdape // 943 zamyAM vyAme nyagrodhI tu mohanAkhyauSadhIbhidi / vRSaparyo niSadhastu parvate kaThine svare // 944 dezatadrAjayozcApi nirodho nAzarodhayoH / prasiddho bhUSite khyAte praNidhiryAcane care // 945 paridhiryajJiyataH zAkhAyAmupasUryake / mAgadho magadhodbhUte zuklajIrakabandinoH // 946 vaizyataH kSatriyAputre mAgadhI syAttu pippalI / yUthI bhASAvizeSazca vivudhaH paNDite sure // 947 visrabdho'nuTe zAnte vizvastAtyarthayorapi / vivadho vIvadho bhAre paryAhArAdhvanorapi // 948 saMbAdhaH saMkaTe yonau saMrodhaH kSeparodhayoH / saMnaddho varmite vyUDhe samAdhiH syAtsamarthane // 949 cittaikAyaniyamayoone saMnidhirantike / pratyakSe cAtha saMsiddhiH samyaksiddhisvabhAvayoH // 950 ayanaM pathi gehe'rkasyodagdakSiNatogatau / amlAnastvamale jhiNTIbhede'rjunaM tRNe site // 951 netraroge'rjunaH pArthe "heye kekini dume / mAturekasute cArjunyuSA gauH kuTTanI sarit // 952 aGgana prAGgaNe yAne'pyaGganA tu nitambinI / syAdapAnaM gude'pAnastu tadvAyAvaanaM mazau // 953 rasAJjane'ktau sauvIre'thAano dimataGgaje / aJjanA hanumanmAtaryaanI lepyayopiti // 954 avanaM rakSaNaprItyoraryamA pitRdaivate / taraNau sUryabhaktAyAmazanivajravidyutoH // araniH kUpare pANI saMprakoSTatatAGgulau / AsanaM viSTare 'hastiskandhe yAtrAnivartane // 956 Asano jIvakatarA vIsanI paNyavIthikA / ApannaM sApadi prApte'pyAdAnaM vAjibhUSaNe // 957 grahaNe'thotthAnaM sainyapauruSe yudhi pustake / udyamodgamaharSeSu vAstvante'GganacaityayoH // 958 maulotsarge'nyathottAnaH suptonmukhAgabhIrayoH / udyAnaM syAnniHsaraNe vanabhede prayojane // 959 uddhAnamudgame cullyAmudAnaH pavanAntare / sarpabhidyudarAvarte kamano'zokapAdape // 960 kAmikAmAbhirUpeSu kaThinaM niSTharokhaMyoH / kaThinI tu khaMTikA syAtkaThinA guDazarkarA // 961 kartanaM yoSitAM tUlasevane chedane'pi ca / krandanaM rodane hvAne kailpanaM klaptikartane // 962 kalpanebhasajjanAyAM kalApI plasakekinoH / kaJcakI joGgakatarau maihalle pannage viTe // 963 kAJcanaM hegni kiJjalke kAJcano nAgakesare / udumbare kAJcanAre punnAge campake'pi ca // 964 kAJcanI tu haridrAyAM kAnInaH kanyakAsute / karNe vyAse kAnanaM tu brahmAsye vipine gRhe // 965 kuhano muSike sarpa kuhanA dambhakarmaNi / kuNDalI varuNe sapai mayUre kuNDalAnvite // 966 ketanaM sadane ciTTe kRtye copanimantraNe / kesaryarvaNi punnAge nAgakesarasiMhayoH // 967 1. 'bAhubalina AdinAthaputrasya' iti TIkA. 'maryAdayA sthitau nAryAm' kha. 2. 'asthAgharandhrayoH' kha. 3. 'vakra' kha-ga. 4. 'dharma' kha-ga. 5. 'vakra' kha. 6. 'salile tuNDe' kha; 'udake' ga. 7. 'sohanAkhyauSadhIbhidi' ga. 8. 'niSedhaH' kha. 9. 'zvare kha. 10. 'vizrabdho'nu' kha-ga. 11. 'haihaye' kha-ga. 12. 'kakubhadru' ga. 13. 'kuhinI' kha. 14. 'pazau' khaH 'mastai' ga. 15. 'sakoSThavitatAGga' ga. 16. 'hastaska' ga. 17. 'AsInI' kha. 18. 'ApannaH' kha-ga. 19. 'citya' khaH 20. 'malotsa' kha-ga. 21. 'unmukhaga' kha-ga. 22. 'ropayoH' kha-ga. 23. 'khaTTikA' ga. 24. 'zarkarI' ga. 25. 'kalpane' kha-ga. 26. ibhasajjanAyAM hstisjj| nAyAma. 'kalpane bhasvajja' kha. 27. 'sovidalle naTe'pyahau' kha. 28. 'mUSake' kha. For Private and Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvarakANDaH | 37 968 969 970 971 972 973 974 975 976 978 979 980 kaupInaM guhyadeze syAdakArye cIvarAntare / kaulInaM janavAde hi pazupakSizunAM yudhi // akArye guhyakaulInye gahanaM vanaduHkhayo: / gare kalile cApi gandhanaM tu prakAzane // sUcanotsAhahiMsAsu garjanaM stanite krudhi / gRJjanaM viSadigdhasya pazormAse rasonake // gostano hArabhede syAgostanI hAraharikA / ghaTTanA calanAvRyozcalana: pAdarkampayoH // calanaM kampe calanI caurIbhidvastradhardharI / candano vAnarabhidi zrIkhaNDe candanI nadI || cetanaH syAtsahRdayaprANinozcetanA tu dhIH / cIlakI tu nAgaraGge kiSkuparvakarIrayoH // chardano'lambuSe nimbe chardanaM vamane'pi ca / chadanaM parNagarutoichedanaM kartane bhidi // jayanaM vijaye'zvAdisaMnAhe jaghanaM kaTau / striyAH zroNipurobhAge javano vegivegayoH // vegyazve nIvRti javanyapaTTyAmauSadhIbhidi / jIvanastu 'putrajIve jIvanaM vRttivAriNoH // syAjjIvanA tu medAyAM jIvanI tu madhusravA / teMlinaM virale svacche stoke'tha tapano ravau / / 977 bhallAte narake grISme taluno yUni mArute / tamoghno vahnisUryendubuddha kezavazaMbhuSu || tapasvI tApase dIne tarasvI vegazUrayoH / temanaM vyaJjane klede temanI cullibhidypi|| todanaM vyapane totre dahano duSTaceSTite / bhallAte citrakenau ca damano vIrapuSpayoH // darzanaM darpaNe dharmopalabdhyorbuddhizAstrayoH / svapnalocanayozcApi daMzanaM varmadaMzayoH // dvijanmA vau rade vipre durnAmA punararzasi / durnAmA dIrghakoraiyAM syAddevano'kSe'tha devanam // 982 vyavahAre jigISAyAM krIDAyAM dhamano'nale / krUre bhastrAdhmApake ca dhamanI kaMdharA si~ga || 983 daridrA ca dhAvanaM tu gate zauce'tha nandanam / indrodyAne nandanastu tanaye harSakAriNi // nalinaM nalikAtoyAmbujeSu nalinI punaH / padmAkare gaGgAjinyo nidhanaM kulanAzayoH || nidAnaM kAraNe zuddhau tapasaH phalayAcane / vatsadAmnyavasAne ca dhanaM yudhi daura || pradhAnaM prakRtau buddhAvuttame paramAtmani / mahAmAtre prasUnaM tu prasUte phalapuSpayoH // prajJAnaM buddhau ca ca syAtprasannaM prasAdavat / prasannA tu madirAyAM pavano vAyuvayoH // pavanaM punarApAke padminI yoSidantare / abje'jinyAM sarasyAM ca pAvanaM jalakRcchrayoH // 989 pAvanaH pAvake sihe'dhyAse pAvayitaryapi / pAvanI tu harItakyAM pAThIno gugguladrume // 990 pAThake mInabhede ca pizunaH sUcake khale / kepyAsye pizunA spRkA syAtpizunaM tukuGkumam ||991 pItanaM tu haritAle pItadAruNi kuGkume / pItanaH punarAmrAte pUtanA tu harItakI // 992 vaidhyA ca vAsudevasya pRtanAnIkinI camUH / senA sainyavizeSazca phAlguno mAsapArthayoH || 993 nadIje'rjunavRkSe ca phalgunI pUrNimAbhidi / bhavanaM sadane bhAve bhaNDanaM kavace yudhi / 994 981 984 985 986 987 988 23 1. 'cAmbarAntare' ga. 2. 'kAyaguhye ca kau' kha. 3. 'svanite' ga. 4. 'dagdhasya' kha 5. 'tUrikA' kha. 6. 'kamprayoH' kha. 7. 'vArIbhiH ' ga. 8. 'colanA tu' kha; 'colanaM tu nAgaraGgam' ga 9. 'parNa garute' ga. 10. 'striyaH zreNi' ga. 11. ' bhavetputre' ga gha 12. 'zravA' kha 13 'talanaM' kha. 14. 'vegizU' ga gha 15. 'dRhano du' kha; 'dahane du' ga-gha. 16. 'dvijanmAnau radaviprau' ga gha 17. 'durnAma' ga gha 18. 'kozI' ga-gha. 19. 'anale' ga-dha. 20. 'zirA' ga gha 21. 'pradhAna' ga gha 22 ' dAruNe' kha. 23. 'siddhe vyAsai' ga. 24. 'prArthanA yAca smRtA / abhiyAne rodhane ca' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH 25. 'kapyAsaM kapimukham ' iti TIkA. 'kArpAse' ga gha. 26. 'dugdhadA vA' ga gha 27. 'phalgunIpU' kha. For Private and Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 abhidhAna saMgrahaH -8 anekArthasaMgrahaH / 1002 khalIkAre bhaTTinI tu hmaNyAM nRpayoSiti / bhAvanA vAsanA dhyAnaM bhuvanaM lokakhAmbuSu // 995 bhUtAtmA duhiNe dehe madanaH sikthake smare / rADhe vasante dhattUre malinaM kRSNadoSayoH // 996 malinI rajasvalAyAM maNDanaM tu prasAdhane / maNDano'laMkariSNau sthAnmArjano lobhazAkhini / / 997 mArjanaM zuddhikaraNe mArjanA murajadhvanau / mAlinyumAyAM gaGgAyAM campAvRkSaprabhedayoH // 998 mAyAM mithuna rAzau mithunaM puMstriyoryuge / muNDanaM rakSaNe kSaure mehanaM mUtrazinayoH // 999 maithunaM tasaMgatyoryamanaM yamabandhayoH / yApanaM kAlavikSepe nirAse vartane'pi ca // yojanaM tu catuH kozyAM syAdyogaparamAtmanoH / rasanaM dhvanite svAde rasajJArAsnayorapi // raJjanaM raJjake raktacandane'pyatha raMjanI / maJjiSTArocanAnIlIguDAsu rajanI nizi // lAkSAnIlaharidrAsu rAdhanaM prAptitoSayoH / sAdhane recanI guNDAdantI ronikA trivRt // 1003 rodanaM tvazruNi krande rocanaH kUTazAlmalau / rocanA raktakahAre gopite varayoSiti // 1004 laGghanaM bhojanatyAge plavane kramaNe'pi ca / lalAmavalailAmAce zRGge cihnapatAkayoH // ramye pradhAne bhUSAyAM puNDe pucchaprabhAvayoH / lalanA strInaDijilhA lAJchanaM lakSmasaMjJayoH || 1006 lAGgalI syAdvalabhadre nAlikere'tha lekhanam / bhUrje chede lipinyAse vyasanaM niSphalodyame ||1007 daivAniSTaphale saktau strIpAnamRgayAdiSu / pApe vipattAvazubhe vyaJjanaM zmazrucihnayoH // 1008 dadsara kAdau vamanaM chardane'rdane / vasanaM chAdane vastre varjanaM tyAgahiMsayoH // vardhanaM chedane vRddha vardhana tu galantikA / vapanaM muNDane bIjAdhAne'tha vartanI pathi / / vartane tarkapiNDe ca vanazvA vitArake / zArdUle gandhamAjIre vAmano diggaje'cyute // 1005 1000 For Private and Personal Use Only 1001 1009 1010 1011 1016 1017 vAhinI nAtadasindhuSu / syAdvANinI tu nartakyAM chekamattastriyorapi // 1012 vitAnaM dake yajJe vistAre RtukarmaNi / tutthe mande vRttabhede zUnyAvasayorapi || 1013 vijJAnaM karmaNe jJAne vilagnaM madhyalamayoH / viklinnA jIrNazIrNArdrA vilInau lInavidrutau / / 1014 viSaghnaH zirIpatarau vipanA trivRtAmRtA / vicchannaM tu kuTile syAtsamAlabdhavibhaktayoH // 1015 vimAnaM devatAyAne saMtabhUmigRhe'pi ca / vidhAnaM hastikavale preraNe'bhyarcane dhane // aadipAyavidhiSu prakAre vairakarmaNi / vipannoM bhujage naSTe vizvapsA vahnicandrayoH || samIraNe kRtAnte ca vilAsI bhogasarpayoH / viSayI viSayAsakte vaiSayikajane nRpe || kAme viSaya pIke vyutthAnaM pratirodhane / virodhAvaraNe svaira vRttau samadhipAraNe // vRjinaH keze vRjinaM bhuve raktacarmaNi / veSTanaM mukuTe karNazaSkulyuSNISayorvRtau // vedanA jJAne pIDAyAM zayanaM svApazayyayoH / rate zamanastu yame zamanaM zauntihiMsayoH // 1021 zvasanaM zvAse zvasanaH pavane madanadrume / zakunaM syAddaivazaMsinimitte zakunaH khage // zakuniH khage karaNabhede kauravamAtule / zataghnI tu vRzcikAlyAM zastrabhedakaraJjayoH // 1018 / 1019 1020 1022 1023 1. 'khalikAre' kha. 2. 'brAhmaNyAM ' kha ga gha 3. 'lokanAkArakhAmbupu' ga gha 4. 'asmare' ga gha. 5. 'vRkSa pra' kha-ga. 6. 'nirAze' kha. 7. 'gajinI' ga gha 8 'snuhIpu' kha; 'gaNDAsu' ga gha 9. 'gundrAdaM' ga gha. 10. 'rocanakA ' ga gha 11. 'kalAmA ' ga gha. 12. 'nArI' ga gha 13. 'lAJcanaM' kha. 14. 'lakSyacihna ' ga-va. 15. 'pIThe' ga gha. 16. 'api pratA' kha. 17. 'koTe' kha; kANDe' ga gha. 18. 'kadaka ullocaH ' iti TIkA. 'kallole' kha. 19. 'vasathayoH ' kha. 20 'saptabhUmagR' khaH 'sArvabhauma' ga-tra. 21. 'bhogisa' kha-ga-gha 22, 'AcaraNe' kha ga gha 23 'zAntahiM' ga gha . Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org 39 3 trisvrkaannddH| zAsanaM nRpadattoThayA zAstrAjJAlekhazAstiSu / zikharI kottttkoyttyo?me'paamaargshailyoH|| 1024 zikhaNDI kukuTe citramekhale barhibarhayoH / bhISmArau bANe zRGgArI suveSe kramuke dvipe // 1025 zleSmannA syAnmallikAyAM kmpilykphnnijjyoH| zobhana: sundare yoge savanaM snAnayAgayoH 1026 somanirdalane cApi sadanaM jalasadmanoH / stananaM kunthane megharjitadhvanimAtrayoH // 1027 sparzanaM hRSIke dAne sparza ca sparzano'nile / syandanaM sravaNe toye syandanastinize rathe // 1028 saMvyAnaM chAdane vastre samAno dehamArute / varNabhitsatsamaikeSu saMtAno'patyagotrayoH // 1029 saMtatau devavRkSe ca saMsthAnaM tvAkRtau mRtau / catuSpathe saMniveze sajanaM ghaTTagulmake // 1030 sajjanastu kulIne syAtsajjanApi ca kalpanA / saMdhAnaM tu saMghaTane'bhiSave saMdhinI tu gauH 1031 vRSAkrAntA kAladugdhA [sthApanaM tu nivezane / puMsavane samAdhau ca] sAdhanaM siddhisainyayoH 1032 upAye'nugame meNTe nivRttau kArake vadhe / dApane mRtasaMskAre pramANe gamane dhane // 1033 sukarmA yogabhede syAtsatkriye devazilpini / sudAmA parvate meghe sudhanvA tvaSTadhanvinoH // 1034 suparvA parvaNi zare tridaze vaMzadhUmayoH / sUcanA syAdabhinaye gandhane vyathane dRzi // 1035 sevanaM sIvanopAsyoH senAnIH sainyape guhe / hAyano'ciauhirvarSaM hAdinI vanavidyutoH 1036 hiNDanaM krIDAratayoryAne'nUpastu sairibhe / jalaprAye'pyathAvApaH pAnabhedAlavAlayoH // 1037 prakSepe bhANDapaMcane'pyAkSepaH paribharsane / kAvyAlaMkaraNAkRSTayoH syAdAkalpastu maNDane // 1038 kalpane cApyulapastu gulminItRNabhedayoH / uDupaH plavaMzazinoH kalApo barhatUNayoH // 1039 saMhatI bhUSaNe kAzyAM kacchapo mallabandhake / kamaThe kacchapI vINA sipurbhojyavastrayoH // 1040 ekaikasmindvayozcApi kazyapo munimInayoH / kAzyapyuyA kutapastu chAgakambaladarbhayoH // 1041 vaizvAnare dinakare dvijanmanyatithau gavi / bhAgineyeSTamAMze'ho vAdye'tha kuTapo munau // 1042 niSkuTe mAnabhede ca kuNapaH pUtigandhini / zave jihApastu zuni vyAne dviipividdaalyoH||1043 pAdapo drau pAdapIThe pAdapA pAdarakSaNe / raktapaH syAdyAtudhAne raktapA tu jalaukasi // 1044 viTapaH pallave stambe vistAre SiGgazAkhayoH / surUpastu budhe ramye prAptarUpAbhirUpavat // 1045 kadambaH sarSape nIpe kaidamba nikurumbake / kalambo nAlikAzAke pRSatke niippaadpe|| 1046 kAdambaH kailahaMsepnonitambaH kttirodhsoH| striyAH pazcAtkaTau sAnau pralambastu pralambanam 1047 daityastAlAGkuraH zAkhA prAlambastu payodhare / puse hArabhede ca bhUjambUstu vikaGkate // 1048 godhUmAhvayadhAnye ca herambaH zauryagarvite / mahiSe vighnarAje cArambhastu vdhdrpyoH|| 1049 varAyAmudyame cApyAtmabhUrbrahmaNi manmathe / RSabhaH syAdAdijine vRSabhe bheSaje svare // 1050 karNarandhre kolapucche zreSTe cApyuttare sthitaH / RSabhI tu zUkazimbyAM puruSAkArayoSiti // 1051 1. 'zAntahi' ga-ya. 2. 'citrAmalekhe varSivahayoH' ga-gha. 3. 'zleSmAdhmA' ga-dha. 4. 'zocanaH' ga-gha. 5. 'janasa' ga-dha. 6. 'Rndite' kha. 7. 'zravaNe' kha. 8. 'vRkSeSu' ga-gha. 9. 'saMghaTTite' ga-gha. 10. 'abhi ke' kha. 11. dhanucihAntargatapATha: kha-pustake truTitaH. 12. 'upagame' kha, 13. 'mer3he' kha-ga-gha. 14. 'hApano'civrIhi' ga-gha. 15. 'pavane' ga-gha. 16. 'plavazItAMzvoH' kha. 17. 'kazipu' ga-gha. 18. 'kAzyapo mu' ga-gha. 19. 'pratApastejasi svede pAdapo vRkSapIThayoH' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 20. 'raktapo rakSo raktapA tu jalaukA viTapaH punaH' iti kha-pustaka evaM pATha:. 21. 'pallave'pi ca vRkSe ca vistAre SiGgazAkhinoH' kha-pustaka evam. 22. 'kadambe' kha. 23. 'nikurambake' ga-gha. 24. 'kalahaMsevoni' kha. 25. 'trapuSe' ga-gha. For Private and Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / vidhavAyAM sig2alAyAM karabho maya uSTrake / aGgulezca kaniSThAyA maNibandhasya cAntare // 1052 kakubho vINApraseve rAgabhede'rjunadrume / kusumbhaM tu zAtakumbhe syAllaTvAyAM kamaNDalau // 1053 gardabho gasabhe gandhe gardabhI janturugbhidoH / gardabhaM kumudabhede durlabhaH kacchare priye // 1054 duSprApe'pi dundubhistu bheryA ditisute viSe / akSavindutrikadvandve nikumbhaH kumbhakarNaje // 1055 dantyAM ca vallabho'dhyakSe kulInAzve priye'pi ca / varSAbhUH punarnavAyAM syAdgaNDUpadabhekayoH // 1056 viSkambho vistRtau yogavizeSapratibandhayoH / yoginAM ca bandhabhede rUpakAvayave'pi ca // 1057 vizrambhaH kelikalahe vizvAse praNaye vadhe / vRSabhaH syAdAdijine vRSapuMgavayorapi // 1058 sanAbhiUtisadRzoH surabhirheni campake / jAtiphale mAtRbhede ramye caitravasantayoH // 1059 sugandhau gavi mallakyAmadhamo nyuungyoH| AgamastvAgatau zAstre'pyAzramo vratinAM maTe 1060 brahmacaryAdicatupke'pyuttamA dugdhikoSadhau / uttamaM tu pradhAne syAtkalamaH zAlicaurayoH // 1061 kusumaM strIraMjonetrarogayoH phalapuSpayoH / kRtrimaM lavaNabhede kRtrimaH kRtasihayoH // 1062 godhUmo bheSaje nAgaraGgavIhiprabhedayoH / golomI vArayoSAyAM SaDyandhAsitadUrvayoH // 1063 gautamo gaNabhRdbhede zAkyasiMharSibhedayoH / gautamyumAyAM rocanyAM talimaM talpakhagayoH // 1064 vinAte kuTTime cApi dADimaH karakailayoH / niSkramo nirgame buddhisaMpattau duSkule'pi ca 1065 niyamaH syAtpratijJAyAM nizcaye yantraNe vrate / nigamAH pUrvaNigvedanizcayAvaNikpathAH // 1066 naigamo nayapauropaniSatiSu vANije / prathamaH syAtpradhAnAdyoH prakramo'vasare krame // 1067 paJcamo rucire dakSe paJcAnAmapi pUraNe / rAgabhede paJcamI tu draupadyAM paramaH pare // 1068 agresaraprathamayoroGkAre paramaM punaH / syAdavyayamanujJAyAM pratimA pratirUpake // 1069 gajasya dantabandhe ca] madhyamo madhyaje svare / dehamadhye madhyadeze madhyamA kaNikAGguliH // 1070 raoNkA rajasvalA cApi vyAyAmaH pauruSe zrame / viyAme durgasaMcAre vilomamaraghaTTake // 1071 vilomo varuNe sarpa pratIpe kurkure'pi ca / vilomI syAdAmalakyAM vikramaH zaktisaMpadi 1072 krAntau ca vidrumo vRkSe pravAle'pyatha vibhrmH| zobhAyAM saMzaye hA~ve sattamaH zreSThapUjyayoH 1073 sAdhiSTe saMbhramo bhItau saMvegAdarayorapi / supImaH zizire ramye suSumaM rucire same // 1074 suSamA tu syAtparamazobhAyAM kAlabhidyapi / atyayo'tikrame doSe vinAze daNDakRcchayoH // 1075 avadhyamavadhA] syAdanarthakavacasyapi / abhayamuzIrAbhItyorabhayA tu harItakI // 1076 anayo'zubhadaive syAdvipadvyasanayorapi / azvIyamazvasaGgre'zvahite'dhRSyaH pragalbhake // 1077 adhRSyA nimnagAbhede'halyA gautamayoSiti / sarobhede'pyabhikhyA tu zobhAyAM kIrtisaMjJayoH1078 ahAryo hartumazakye zailethAzaya Azraye / abhiprAyapanasayorAdityastridazArkayoH // 1079 1. 'bhaya u' kha. 2. 'rogabhe' ga-gha. 3. 'maJjiSThAyAM ka' kha. 4. 'kumude zvete' kha; 'sitakumude' ga-gha. 5. 'kacchape' kha. 6. 'vize' gha. 7. 'ardhabi' ga-gha. 8. 'zallakyAm' kha-ga-gha. 9. 'rAjanyAm' ga-gha. 10. 'vaNi' kha. 11. 'dRtipu' kha-ga-gha. 12. 'AkAre' kha; 'akAre' ga-gha. 13. 'pratimaH pratirUpake' kha; dhanucihAntargatapATo ga-gha-pustakayostruTitaH. 14. 'kanyAra' ga-gha. 15. 'kukkure' ga-gha. 16. 'Rtau' kha. 17. 'bhAve' kha. 18. 'suSamam' kha. 19. 'vikrame kha. 20. 'azvIyamazvanivahe tathAzvasya hite'pi ca / avyayaH zabdabhede'pi nirvyaye paramezvare / agastyo sunau drubhede syAt' iti ga-gha-pustakayoradhikaH pAThaH, 21. 'apyAza' kha-ga-gha. For Private and Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvarakANDaH / Atreyo munirAtreyI puSpavatyAM sridbhidi|aatithyo'tithau tadyoge'pyAmnAyaH kula Agame 1080 upadeze cendriyaM tu cakSurAdiSu retasi / udayaH parvatonnayorUrNAyuravikambale // 1081 UrNanAbhe ca meSe caiNeyameNItvagAdike / ratabandhabhidi strINAM kapAyaH surabhau rase // 1082 rAgavastuni niryAse krodhAdiSu vilepane / varNe kAleyastu daitye kAleyaM kuGkumaM yakRt // 1083 kulAyaH pakSiNAM sthAnagehayoH kSetriyA striyH| anyadehacikitsAhIM sAdhyarukpAradArikA 1084 kSetriyaM kSetrajatRNe gAGgeyaM svarNamustayoH / kaiseruNyatha gAGgeyo gAGgavatskandabhISmayoH // 1085 cakSuSyaH subhage puNDarIkavRkSe rasAJjane / kanake'kSihite cApi cakSuSyA tu kulatyikA // 1086 cAmpeyo hemni kiJjalke campake nAgakesare / jaghanyaM zizne garthe'nye jaTAyurguggulau khage 1087 tapasyaH phAlgune mAse tapasyA niyamasthitau dvitIyA tithigehinyodvitIyaH pUraNe dvayoH 1088 nAdeyI jalavAnIre bhUjambUnAgaraGgayoH / kAGguSTe ca japAyAM ca nikAyaH sadmasaGghayoH // 1089 paramAtmani lakSe ca gheNayaH premayAccayoH / vizrambhe prasare cApi pratyayo jJAnarandhrayoH // 1090 vizvAse zapathe hetAvAcAraMprethitatvayoH / adhIne nizcaye syAdau praNAyyaH kAmavarjite // 1091 asaMmate prasavyastu pratikUlAnukalayoH / pratIkSyaH pratipAlye syAtpUjye ca pralayo mRtau // 1092 saMhAre naSTaceSTatve paryAyo'vasare krame / nirmANe dravyadharme ca parjanyo garjadambude // 1093 vAsave meghazabde ca payasyaM tu payobhave / payohite payasyA tu kAkolIdugdhikApi ca // 1094 prakriyA tUtpAdane syAdadhikAraprakArayoH / pAnIyaM peyajalayoH pAruSyastu bRhaspatau // 1095 pAruSyaM puruSabhAve saMkrandanavane'pi ca / paulastyo rAvaNe zrIde bhrAtRvyo bhrAtRje ripau // 1096 bhujiSyaH syAdainadhIne kiGkare hastasUtrake / bhujiSyA gaNikAdAsyormaleyaH parvatAntare / / 1097 zailAMze deza ArAme malayA trivRtauSadhau / maGgalyo rucire'zvatthe trAyamANe masUrake // 1098 bilve maGgalyaM tu dani maGgalyA rocanA zamI / zatapuSyA zuklabacA priyaGguH zaGkhapuSpyapi // 1099 andhapuSpI mRgayustu phegai brahmaNi lubdhake / rahasyaM gopanIye syAdrahasyA saridantare // 1100 lauhityo'bdhau nade vrIhau brahmaNyo brahmaNe hite / zanaizcare vyavAyastu maithunavyavadhAnayoH // 1101 vadAnyaH priyAgdAnazIlayorubhayorapi / vaktavyo vAcyavadgA vacorhahInayorapi // 1102 valayaH kaGkaNaM kaNTharugyAleyastu gardabhe / valyarthe komale'GgAravallayAM vijayo jaye // 1103 pArthe vimAne vijayo mAtatsakhyostithAvapi / viSayo yasya yo'jJAtastatra gocaradezayoH // 1104 zabdAdau janapade ca vismayo'dbhutadarpayoH / vinayaH zikSApraNatyovinayA tu balauSadhau // 1105 vizalyA lAGgalIdantIgaDUcItripuTAsu ca / zalyena rahitAyAM ca priyAyAM lakSmaNasya ca // 1106 1. 'parvatotpattyoH ' ga-dha. 2. 'ratabandhAdipu strI' kha. 3. 'trayaH' kha-ga-gha, 4. 'kazeru' kha. 5. 'gahite zizne kha. 6. 'alpe' ga-gha. 7. 'mAsi' kha; 'pArthe' ga-gha. 8. 'dvaye' ga-gha. 9. 'kAGgaNyAM ca' kha; 'vyaGga ca' ga-gha. 10. 'nilayo'stamaye gRhe / gopanasya pradeze'pi nepathyaM tu prasAdhane / raGgabhUmau veSabhede' iti khapustake'dhikaH pAThaH. 11. 'vikhambhe' ga-gha. 12. 'preSita' kha. 13. 'svAdau ga-dha. 14. 'prasayyastu' kha. 15. 'nirvANe' kha, 16. 'garjadambuje' kha. 17. 'payasyastu' kha. 18. 'avadhIne' ga-va. 19. 'hastasUcake' kha. 20. 'bhuvanyurvahi sUryayoH / malayI deza ArAme zailAMze parvatAntare / malayA trivRnmaGgalyastrAyamANe masUrake / ' iti kha-pustakasthaH pAThaH. 21. 'vizve' ga-gha. 22. 'puSpA' ga-dha. 23. 'brahANo hi' ga gha. 24. vAgudArazI' ga-dha. 25, 'gRhye' ga-ya. For Private and Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / zvazuryo devare zyAle zANDilyaH pAvakAntare / vilve munau ca zAleyaM zatapuSpAhayauSadhau / / 1107 kSetre ca zAlidhAnyasya zIrSaNyaM zIrSarakSaNe / zIrSaNyo vizade keze zaileyaM zailasaMbhave // 1108 sindhUtthe tAlapAM ca zaileyastu madhuvrate / samayaH zapathe bhASAsaMpadoH kAlasaMvidoH // 1109 siddhAntAcArasaMketaniyamAvasareSu ca / kriyAkAre ca nirdeze saMstyAyo vistRtau gRhe // 1110 saMniveze saMnayastu samavAyAnusainyayoH / [sAmarthya yogyatAzaktyoH saurabhyaM guNagaurave // 1111 saugandhyaM cArutAyAM ca hiraNyaM punarakSaye / pradhAnadhAtau kanake mAnabhede kapardake // 1112 draviNAkupyayozcApi hRcchayo manmathAtmanoH / hRdayaM vakSasi svAnte vRkAyAmamaraH sure|| 1113 muhIvRkSe'sthisaMhAre'pyamarA tvamarAvatI / sthUNA dUrvA gaDUcI cAntaraM randhrAvakAzayoH // 1114 madhye vinArthe tAdarthe vizeSe'vasare'vadhau / AtmIyAtmaparIdhAnAntadhibAhyeSvathAvaram // 1115 carame'varA tu gaurIgajajaGghAntyadezayoH / akSaraM syAdapavarge paramabrahmavarNayoH // 1116 gagane dharmatapasoradhvare mUlakAraNe / adharo'nalahInoSTeSvambaraM vyomavastrayoH // 1117 kase surabhidravye'raraM chadakapATayoH / aGkaro romNi salile rudhire'bhinavodgame // 1118 ajiraM dardure kArya viSaye prAGgaNe'nile / aziro'rke rAkSase'nAvaGgAro lAtabhaumayoH // 1119 aNDIraH zaktanarayorasuraH sUryadaityayoH / asurA rajanIvAsyoragurustvagarau laghau // 1120 ziMzapAyAmathAhAro hAra AharaNe'zane / AsAro vegavadvarSe suhRddhalaprasArayoH // 1121 AkAra iGgitAkRtyorAdhAro jaladhAraNe / AlavAledhikaraNe'pyAkaro nikare khanau // 1122 itaraH pAmare'nyasminnitvaraH krUrakarmaNi / pathika durvidhe nIce syAditvaryabhisArikA / / 1123 IzvaraH svAmini zive manmathe'pIzvarAdrijA / udaraM tundaraNayoruttaraM praverordhvayoH // 1124 udIcyaprativacasoruttarastu virATaje / uddhAraH syAdvaNoddhRtyorudAro dakSiNo mahAn // 1225 dAtorvarA tu bhUmAtre sarvasasyAnya vyapi / RkSaraM vAridhArAyAmRkSaraH punarRtviji // . 1126 ekAgrau tadgatAvyagrAvauzIraM zayanAsane / uzIraje cAmare ca daNDe ca kararaH khage // 1127 karIre Rkace dIne karburaM kAJcane jale / karbaro rAkSase pApe zabale kandaro'Gkaze // 1128 vivare ca guhAyAM ca karkaro mukure dRDhe / kadaraH zvetakhadire krakacakSudrarogayoH // 1129 karparastu kaTAhe syAcchatrabhedakapAlayoH / kaiMDUraM kutsite takre kaDAro dAsapiGgayoH // 1130 keAraH kuJjare sUrye jaraTe druhiNe munau / karIraH kalaze vaMzAGkuravRkSavizeSayoH // 1131 kalatraM zroNI bhAryAyAM durgasthAne ca bhUbhujAm / kaTinaM tu kaTIvastre rasanAcarmabhedayoH // ] 1132 kacchuraH puMzcale pAmAsahite kacchurA saMDhI / duHsparzA zekazimbI ca kavaraM lavaNAmlayoH // 1133 kabarI kezavinyAsazAkayoH kandharo'mvude / kandharA tu zirodhau syAtkazeru pRSThakIkase ||1134 1. 'viTe' kha. 2. 'auSadhe' kha-ga-gha. 3. 'zAlidhainyasya' kha. 4. dhanucihAntargatapATho ga-ya-pustakayostruTitaH. 5. 'bhAnabhe' kha. 6. 'AtmAtmIyapa' kha; 'AtmIyAntaHpa' ga gha. 7. 'apAmArge' ga-va. 8. 'ambare' kha. 9. 'antaddhi' kha. 10. 'kArpAse surabhidravye radacchadakapApayoH' ga-gha. 11. 'romni' ga-gha. 12. 'rAsyoH' ga-dha. 13. 'athAvIrA nArIpatisutokitA / rajasAsaMyutApyuktA' kha. 14. 'vela' kha. 15. 'pravaNordhva' ga-gha. 16. 'krakaraH' ga-gha. 17. 'kandure'Gkare' ga-dha. 18. 'kakaraM kha. 19. dhanuzcinhAntargatapATha: kha-pustake truTitaH. 20. 'zAhI' kha; 'zaTI' ga-gha. 21. 'sUka' kha-ga-va. For Private and Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trikharakANDaH | 43 1135 1136 1137 1139 1145 durrat kandabhede kaNerustu gaNeruvat / vezyebhI karNikAreSu kaTaprarakSadevane // vidyAdhare'srape rudre kAntAraM durgavartmani / mahAraNyopasargAdyoH kAnanekSuvizeSayoH // kAzmIraM puSkaramUle TaGkakuGkamayorapi / kAverI tu haridrAyAM vezyAyAM saridantare // kirmIraH zavale daitye kizoro hayazAvake / sUrye zUnyatha kiMzArudhanyazu ke zare'pi ca // 1138 kuharaM gahare chidre kukuraM granthiparNake / kukkuraH vA kuberastu dhanade nandipAdape || kurparau janukaNI kumAro'zvAnucArake / yuvarAje zizau skande zuke varuNapAdape // kumAraM jAyakanake kumArI khaparAjitA / nadIbhidrImataraNI kanyakAnavamAlyumA || jambUdvIpavibhAga kuMTAraM kevale rate / kuJjaro'nekape kaise kuJjarA dhAtakIdume // pATalAyAM kuThArurdukIzayoH kUbaraH punaH / kubje yugaMdhare ramye kesaro nAgakesare | turaGgasiMhayoH skandhakezeSu bakuladrume / punnAgavRkSe kiJjalke syAtkesaraM tu hiGguni // kedAraH kSetrabhidyAlavAle zaGkara zailayoH / kenAraH kumbhinarake ziraHkapAlasaMdhiSu || keTiruMH zakragope syAnnakule pAkazAsane / 'koTTAro nAgare kUpe puSkariNyAzca pATake / / 1146 rasskare bhikSApAtre dhUrta kapAlayoH / khapuro mastake pUge lasake khapuraM ghaMTe // 1147 kharjUraM rUpyaphalayoH kharjUraH kITavRkSayoH / khaNDAbhramabhrAvayave strINAM dantakSatAntare // 1148 khadirI zAke khadiro dantadhAvanacandrayoH / khicirastu zivAbhede khaTTA vArivalike || 1149 khijIrAvahutveca garo biladambhayoH / kuJje'tha gargaro mIne syAdvargarI tu manthanI // 1150 gAndhAro rAgasindUrakhareSu nIvRdantare / gAyatrI khadire chandovizeSe gopuraM punaH // mustake dvAra pUre ghargharastu nadAntare / caladvAridhvanau ghUke candirazcandrahastinoH // catvaraM syAtpathAM zleSe sthaNDiGgaNayorapi / caGkuraH spandane vRkSe caturo netragocare // cATukAre caNDAvapi cAturako yathA / camaracAmare daitye camarI tu mRgAntare || cikuist gRhe keze caJcalazailayoH / pakSivRkSabhidozcApi chidiro'nau parazvadhe / karavAle ca rajjau ca chivaro vairidhUrtayoH / chitvaraM chedanadravye jaTharaH kukSiddhayoH // 1156 kaThine ca jarjaraM tu vAsavadhvajajIrNayoH / jambIra: prasthapuSpAkhyazAke dantazaThadrume // 1157 jalendro jambhambhodhau varuNe'pyatha jharjharaH / vadye nade kaliyuge jhalarIvattu jhallarI // / 1158 vAdyabhede kezacakre TaGkAro jyorave'dbhute / prasiddhau cAtha TagaraGkaNakekarAkSayoH // 1159 aai aanter lampApaTahavAdyayoH / tamisraM timire kope tamisrA darzayAminI // 1160 1151 1152 1153 1154 1155 For Private and Personal Use Only 1140 1141 1142 1143 1144 1. 'zaNajA' gandha. 2. 'karcUraM za...tAlayoH / kaThorau pUrNakaThinau' kha. 3. 'abja' ga gha . 4. 'puSkare mUle' kha; 'pauSkare mUle' ga gha 5. 'jAnukaphoNI' ga gha 6. 'rAmataraNyoSadhiH' iti TIkA. 'taruNI' kha-ga-va. 7. 'kuTIraM kambale' kha; 'kuTIraM' gangha. 8. 'koze' kha. 9. 'kITayoH kha. 10. ' keTati keTiru: siyugerunamervAdayaH' iti TIkA. 11. 'kaiTira: za' khaH 'koTiraH za' medinyAm. 'puSkariNyA nagaryAH pATake ekadeze' iti TIkA. 12. 'kharpara' kha. 13. 'ghaTe' ga. 14. 'vAstuke' kha. 15. 'khijirA' kha; 'khiGghirI' ga-va. 16. 'aGganayo' gandha. 17. ' cATukAre budhe cakragaNDe cA ' kha; 'caTukAre' gandha. 18. 'chitvaro 'daitya' kha; 'chiduro vai' ga gha . 19. 'vRddha' kha. 20. ' vAdye nade kaliyuge jhallarIvattu jharjharI' kha; 'vAdyabhANDe kaliyuge jhallarIvattu jhillarI' ga gha. 21. ' kezavakre' ga gha . 22. 'bhave'dbhu' kha. 22. 'TaGkane kekarAkSake' kha; 'TaGkaNekarAkSake' gangha. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 44 abhidhAna saMgraha: - 8 anekArthasaMgrahaH / 1164 1165 1166 1167 70 12 1171 1172 1173 1174 tamastatistimiraM tu dRSTirogAndhakArayoH / tittiriH pakSiNI munau tuSAro himadezayoH || 1161 zIkare himabhede ca tumbarI dhAnyakaM zunI / tUbaro zmazrupuruSe prauDhA zRGgAnaDuhyapi || 1162 daharo mUSikAsvalpabhrAtroDimbhe'tha danturaH / unnatadante viSame darduro bhekamevayoH // 1163 vAdyabhANDe zailabhede darduraM grAmajAlake / darduro'mA dardaraH syAdIpa girAvapi || tusra vahane mattavAraNe zarayatrake / kumbhakArasya cakre ca dvAparaM saMzaye yuge // dAsera uSTe beTe ca durddharavRpabhISathI / duHkhadharme dhUsarastu rAsabhe stokapANDure || narendro vArtike rAjJi viSavaidye'tha nAgaram / guNThImustakapaureSu nirjaraskhaMjare sure // nirjarA tu tAlapatryAM guDUcyAM tattvabhidyapi / nirnaro'rkAve tuSAnau nikeraH sArasaGghayoH // 1168 nyAyadAtavyavitte ca nirvaraM tu gatatra / kaThine nirbhaye sAre nikArastu parAbhave // 1169 dhAnyotkSepe "nIvarastu vAstavye'pi vaNijyapi / pravaraM saMtatau gotre zreSTe ca prakharaH punaH // 1170 vesare hagrasannAhe kukure'tibhRzaM khare | prakaraH 'kIrNe puSpAdau saMhatau prakaraM punaH // joGga prakarI vardhaprakRtau catvarAvanau / prastaraH prastAre graNi maNau ca pradaraH zare // bhaGge roge prasarastu saMgare praNaye jatre | prakAraH sadRze bhede paGkAro jalakuJjake || sopAne sevale setau padAraH pAdadhUliSu / pAdAlinde pavitraM tu medhye tAmre kuze jale // apakaraNe cApi pavitrA tu nadIbhidi / prAntaraM koTare'raNye dUrazUnyapathe'pica // pAro bhasmani yame jarATe nIpakesare / kSayaroge bhaktasikthe pAmaro mUrkhanIcayoH // pATIro mUlake vaGge titaau vArtike'mbude | kedAre veNusAre ca pANDuro varNatadvatoH // pANDuraM tu maruba piNDAro bhikSuke drume / mahiSI pAlake kSetre piTharaM mathi mustake // 1178 ukhAyAM ca piJjarastu "pItarakte'zrabhidyapi / piJjaraM zAtakumbhe syAtpIvaraH sthUla kUrmayoH // 1179 puSkaraM dvIpatIrthAhikhagarAMgaupadhAntare / tUryAsye'siphale kANDe zuNDAgre khe jale'mbuje || 1180 zodhUro ramyanamrayoH / bandhurastu tayorhase bandhujIvaviDaGgayoH || bandhurA paNyayoSAyAM berbarA nIvRdantare / bairbarastu haJjikAyAM pAmare kezacakrele // puNye barbarA zAke barkaraH pazunarmaNoH / vedarA syAdelApaNyAM viSNukAntauSadhAvapi / / 1183 badarI kolikarpAsyorbha vakranazvarau / bhrAmaraM madhumadorbhAskaro vahnisUryayoH // bhAryAruranyastrIputrotpAdake mRgazailayoH / bhRGgArI tu cIrikAyAM bhRGgAraH kanakAlukA // / 1185 matsaraH parasaMpattyukSamAyAM tadvati kudhi / kRpaNe matsarA tu syAnmakSikA makaro nidhau // 1186 na rAzivizeSe ca mandaro manthaparvate / svargamandArayormande bahale madhuraM viSe // madhurastu priye svAda rase ca rasavatyapi / madhurA mathurA puryA yaSTImedAmadhUliSu // 1175 1176 1177 1181 1182 1184 1187 1188 1. 'tubarI dhA' kha ga gha 2. 'zrAntaDimbhe' kha. 3. 'bhede' ga gha. 4. 'bhede' kha. 5. 'daNDaro vAhane ' va. 6. 'yantre' kha. 7. 'ceSTe' kha. 8. "vaiyeM' ga gha 9. 'asure' kha; 'nirjare' gandha. 10. 'nirjhara' gava. 11. 'nisAraH ga-va. 12. 'nIvArastu vAstavye vipaNivA' kha. 13. 'kIrNapuSpAdau' kha ga gha 14. 'grAvaNima' ga-va. 15. 'bhIta' kha. 16. 'rAjauSa' kha. 17. 'mUrkhaza' kha; 'ambaSTha' ga gha. 18. 'bandhuro ra' gandha. 19. 'bandhuraM tu' ga-va. 20. 'barbaro nI' ga va 21. 'varastu daNDikAyAM' kha; 'barbarAu phaJjikAyAM' ga-va. 22. 'vakale' kha. 23. 'bandaraH' kha. 24. 'vAdaraM tu tayoH phale / bAdarastu karpAsAsni' kha; 'badaraM tu' ga gha . 25. 'syAjjhillikAyAm' ga gha. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvarakANDaH / 45 1196 1197 1198 1199 madhukukkuTikAyAM ca mizreyAzatapuSpayoH / mandiro makarAvAse mandiraM nagare gRhe // 1189 mantharaH sUcake koze vakre mande pRthau mathi / mantharaM tu kusumbhyAM syAnmandArastridazame 1990 pAribhadre'rkaparNe ca masUro masuro'pi ca / masurA ca masUrA ca catvAraH paNyayoSiti // 1191 tathA vizeSe'pi marmaro vasanAntare / zuSkapatradhvanau cApi marmarI pItadAruNi // 1192 mayUraH keki cUDAkhyaiauSadhe'pAmArgakekinoH / mahendro vAsave zaile maJjarI tilakadrume // 1193 vaha sthUlamuktAyAM mATharo vyAsaviprayoH / sUryAnuge'tha mArjAraH syAtTrAMzaviDAlayoH // 1194 mihiro'rke'mbudebuddhe mudgaraH korakAstrayoH / loSTAdibhedane cApi muhiro mUrkhakAmayoH || 1995 mudira: kAmuke metre mukuro makuro yathA / kulAladaNDe vekule korakAdarzayorapi // murmuro manmathe sUryaturage tupapAvake / rudhiraM sRNe rakte rudhiro dharaNIsute // vairaM kuJjamaJjaryoH kSetre'nambhasi zAdvale / varaM tu vanakSetre vAhanoparayoSiti / / zukamAMse kolamAMse varatrA vartikakSayoH / vAgaro vArake zANe nirnare vADave vRke // mumukSau paNDite cApi parityaktabhaye'pi ca / vAsaro rAgabhede'hni vArdaraM kRmije jale // 1200 kAkacimvyAzvavIje vAgdakSiNAvartazaGkhayoH / vAsurA vAsitArAjyorbhuvi viSTara Asane || 1201 pAdape kuzamuSTau ca vistArau stamvavistRtI / viduro nAgare dhIre dhRtarASTrAnuje'pi ca // 1202 vikArovikRta roge vihArastu jinAlaye / lIlAyAM bhramaNe skandhe vidAro yudhi dAraNe 1203 vidArI rogabhede syAcchAlaparNIkSugandhayoH / vidhuraM syAtpravizleSe vikale vidhurA punaH || 1204 rasAlAyAM visarastu samUhe prasare'pi ca / zabaro mlecchabhede'psu hare'tha zambaraM jale || 1205 citre vauddhavratabhede zambaro dAnavAntare / matsyaiNagiribhedeSu zambarI punarauSadhau || 1206 zarkarA khaNDavikRtau karparAMze rugantare / upalAyAM zarkarAyugdeze ca zakale'pi ca // 1207 zarvarI nizi nAya ca zakkarI saridantare / chandojAtau mekhalAyAM zArIraM dehaje vRSe || 1208 zArvaraM ghAtuke dhvAnte zAvaro rodhapApayoH / aparAdhe zArvarI tu zUkaziMtryatha zAkaram 1209 chandobhizchIkarastUkSA zAlAraM pakSipaJjare / sopAnahastinakhayoH zikharaM pulakAprayoH // 1210 pakadADimabIjAbhamANikyazakale'pi ca / vRkSAgre parvatAgre ca ziziraH zItale hime || 1211 Rtubhede zilindhrastu tarumInaprabhedayoH / zilindhaM kadalIpuSpe kavaka tripuTAkhyayoH // zilindhI vihagI gaNDUpadImRda zIkaraH / vItAstajale'mbukaNe zuSiraM vAdyagartayoH // 1213 zuviisit sarandhre ca zRGgAro gajamaNDane / surate rasabhede ca zRGgAraM nAgasaMbhave // 1214 cUrNe lavaGgapuSpe ca saMstaraH saMstare makhe / saMgaro'GgIkRtau yuddhe kriyAkAre viSApadoH // 1215 saMgaraM tu phale zaimyAH saMbhAraH saMbhRtau gaNe / saMskAraH pratiyatne'nubhave mAnasakarmaNi / / 1216 guNabhede'tha saMkAro'vakare'gnicaTatkRtau / saMkArI bhuktakanyAyAM sAmudraM lavaNAntare // 1217 I 13 93 I 1212 1 7.9 1. 'khaTTAGgavi' kha; 'khaTTAzavi' ga gha 2. ' ca kule' ga gha 3. 'valluraM ku' ga gha 4, 'nirnaro ravituraga : ' iti TIkA. 'nagare vADave'STake' kha; 'nirnaye vADa' gandha. 5. 'syAdda' gaggha. 6. 'vAsarA' ga gha 7. 'rAgabhede' kha. 8. 'citravau' kha. 9. 'zivyAM ca ' ga gha 10. 'zArkarastUkSA' ga gha 11. 'girivRkSAgrakakSAsu' kha. 12. 'zilIndhrastu' ga-dha. 12. 'zilIndhraM' ga gha 14. 'zilIndhrI' ga va 15. 'vAtAste'mbukaNe zAre' kha. 16. 'rAja' ga-gha. 17. itaH param 'saMskAraH pratiyale syAtsaMkalpe'nubhave'pi ca / sAmudraM dehalakSaNe samudralavaNespi ca ' kha. 18. 'prastare'dhvare' gandha, 19. 'kRte' gandha. 20. 'sabhyAM' ga gha 21. 'tu' ga gha. For Private and Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 abhidhAna saMgraha:: - 8 anekArthasaMgrahaH / 1218 I 1219 1221 1222 1223 lakSaNe ca zarIrasya sAvitrastu mahezvare / sAvitrI devatAbhede sindUraM nAgasaMbhave // sindUrastu vRkSabhede sindUrI raktacelikA / rocanIdhAtakI sundaryaGganAyAM drumAntare || sunArastu zunIstanye sarpANDe caTake'pi ca / sairandhrI paravezmasthazilpakRtsvavazastriyAm || 1220 varNasaMkara saMbhUta strI hallikayorapi / sauvIraM kAJjikAsroto'JjanayorbadairIphale // syAdargalaM tu kaillole parive'pyanalo'nile / vasudeve vasau vahnAvarAlaH samadadvipe || vakre sarjarase cApyavelastu syAdapahave | avelA tu pUgacUrNe'calastu girikIlayoH // acalA bhuvyaJjalistu kuDave karasaMpuTe / aGguliH karazAkhAyAM karNikAyAM gajasya ca // 1224 AbhIlaM bhISaNe kRcchre'pIlvalo matsyadaityayoH / ilvalAstArakabhede'pyupalo prAvaratnayoH 1225 upalA tu zarkarAyAmutpalaM kuSThabhUruhe / indIvare mAMsazUnye'pyujjvalastu vikAsini // / 1226 zRGgAre vizade dIpte'pyuttAlasvarite kapau / zreSTotkaTakarAleSUtphulaH strIkaraNAntare || 1227 vikasvarottAlayozca kamalaM kloni bheSaje / paGkaje salile tAmre kamalastu mRgAntare // 1228 kamalA zrIvaranAryoH kapilo vahnipiGgayoH / kurkure munibhede ca kapilA ziMzipAtarau / / 1229 puNDarIkakariNyAM ca reNukAgovizeSayoH / kapAlaM kuSTharugbhede ghaTAdizakale gaNe // zirosthAna kandalaM tu naivAGgare kaladhvanau / uparAge mRgabhede kailApe kadalI dume // karAlo raudratuGgorudhNataileSu danture / karAlaM tu kuThere syAtkambalaH kRmisAnayoH || 1232 nAgaprabhede prAvAre vaikaye kambalaM jale | kallolo'rau harSavIcyoH kadalI hariNAntare || 1233 rambhAyAM vaijayanyAM ca kAmalaH kAmiregiyoH / marudeze'vataMse ca kAkolo maukalau viSe 1234 kulAle kAhalaM tu syAdbhRze cAvyaktavAci ca / zuSke ca vAdyabhede ca kAhalI teMruNastriyAm 1235 kiTTAstu lohagUthe tAmrasya kalaze'pi ca / kIlAlaM rudhire "nIre kuzalaM kSemapuNyayoH / / 1236 paryAptau kuzalo'bhijJe kuvalaM badarIphale / muktAphalotpalayozca kumbhilo SacaurayoH / / 1237 lokachAyAharezyAle kuddAlo bhUmidAraNe / yugapatre'tha kuTilaM bhaGgure kuTilA nadI / / 1238 kuNDalaM valaye pAze tAMDaGke kuNDalI punaH / kIcanadrauguDUcyAM ca kuntalo halakezayoH / / 1239 kuntalAH syurjanapade kukUlaM tu tuSAnale / zaGkhasaMyuktagarte ca kulAlo vUkapakSiNi // 1240 kukubhe kumbhakAre ca kucela: syAtkuvAsasi / kucelA ibaddhakarNya kevalaM vekkRtsnyoH|| 1241 nirNIte kuhane jJAne kevalI granthabhidyapi / komalaM mRdule toye kohalo munimadyayoH / / 1242 granthilo granthisahite vikaGkatakarIrayoH / garalaM pannagaviSe tRNapUlakamAnayoH // 1243 gandholI varaTATyAdrAyAmatha gokilaH / musale lAGgale cApi gopAlo gopabhUpayoH || 1244 1230 1231 G 1. 'rocanA' gandha. 2. 'mahalaka' kha; 'mahallIka' ga. 3. 'varvarI' kha. 4. 'daNDorbhi' kha. 5. 'thA' ga-gha. 6. itaH param 'amalA kamalAyAM syAdamalaM vizade'bhrake' kha. 7. 'vyomni' kha. 8. 'kukure' kha; 'kukkure' ga-gha. 9. 'navAGkure kala' kha; 'navAGkure kara' ga gha 10. 'kapAle kadalI' kha. 11. 'vraNa' kha; 'dhUNa' ga-gha. 12. 'kuThAre' ga gha. 13. 'bhRze khale' ga gha. 14. 'asaMvyaktavA' kha. 15. 'varuNa' kha. 16. 'toye' ga gha. 17. 'vinne' ga-gha. 18. 'kadalIphale' ga gha 19. 'caurazAlayoH ' ga.va. 20. 'yugapAtre' ga gha 21. 'tATaGke' kha-ga-gha, 22, 'kAJcanAdrau' kha. 22. 'kukubhe' ga gha 24. ' syAt ' kha; 'tvavikarNyA ca' gaggha. 25. 'niSNAte' kha. 26. 'zacyo' kha; 'zuNThyo' ga gha 27. 'nRpagopayoH' kha. For Private and Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvrkaannddH| syAdgaurilastu siddhArthe lohacUrNe'tha candrilaH nApite vAstuke rudre caJcalo'nilakAminoH // 1245 caJcalA tu taDillakSmyozcapalazcorake cale / kSaNike cikure zIne pArate prastarAntare // 1246 mIne ca capalA tu syApippalyA vidyuti zriyAm / puMzcalyAmatha cAtvAlo yajJakuNDakagarbhayoH 1247 cUDAlajhUDayA yukte cUDAlApi ca cakralA / chagalazchAge chagalI vRddhadArakabheSaje // 1248 chagalaM tu nIlavastre jagalo madanadume / medake kitave piSTamadye 'tha jaTilo jaTI // . 1249 jaTilA tu mAMsikAyAM jambUlaH krakacacchade / jambUdrume'tha jambAlaM kardame zaivale'pi ca 1250 jaGgalo nirjale deze pizite'pyatha jambhalaH / jambIre devatAbhede jAGgalaH syAtkapiJjale // 1251 jAGgalI tu zUkazimbyAM jAGgalaM jAlinIphale / jAGgulI viSavidyAyAM taralobhAsvare cale 1252 hAramadhyagaNau SiDne taralA maidyamuSTikA / tamAlo varuNe puNTre'sau tApicche'tha taNDulaH 1253 viDaGge dhAnyasAre ca tAmbUlaM kramukI phale / tAmbUlI nAgavallayAM syAttumulaM raNasaMkule // 1254 tumulo vibhItakadrau taitilaM karaNAntare / taitilo gaNDakapazau dukUlaM sUkSmavAsasi // 1255 kSaumavastre'tha dhavalo mahokSe sundare site / dhavalI gaurnakulastu pANDavaprANibhedayoH // 1256 nakulI kukuTImAMsyo bhIlaM tUttamastriyoH / vaMkSaNe nAbhigarbhANDe nAkulI ca vyarAsnayoH 1257 kukkuTIkande nicUlastvijjaladrau nicolake / nistalaM tu vale vRtte nirmalaM vimale'bhrake // 1258 nirmAlye ca niSkalastu naSTavIje kalojjhite / nepAlI manaHzilA syAtsuvahA navamAlyApa1259 pa~vAlo vidrume vINAdaNDe'bhinavapallave / pratalaH pAtAlabhede tatAGgulikare'pi ca // 1260 paTalaM tilake netraroge chadiSisaMcaye / piTake parivAre ca paJcAlA nIvRdantare // 1261 paJcAlI putrikAgIyoH palalaM paGkamAMsayoH / tilacUrNe palalastu rAkSase pavilo'nale // 1262 anile rAdhanadravye pAkalo dviradajvare / pAkalaM kuSThabhaiSajye pAtAlaM vaDavAnale // 1263 rasAtale pATalaM tu ku~lumazvetaraktayoH / pATalaH syAdAzuvrIhau pATalA pATalIdrume // 1264 pAMzulo harakhaTAGge puMzcale pAMsulA bhuvi / pAtalI mRttikApAtre nArIvAgurayorapi // 1265 pippalaM salile vastracchedabhede'tha pippalaH / niraMzule vRkSapakSibhedayoH pippalI kaiNA // 1266 piGgalaH kapile vahrau rudre'pAripAzcike / kapo munau nidhibhede piGgalA kumudastriyAm // 1267 kairAyikAyAM vezyAyAM nADIbhede'tha pittalam / pittavatyArakUTe ca pittalA toyapippalI // 1268 piculo nicule toyavAyase jhAvukadrume / piJjalaM syAtkuzapatre haridrAbhe'tha picchilaH // 1269 1. 'gairilastu' kha. 2. 'candati candrilaH' iti TIkA. 'caNDilaH' kha-ga-gha. 3. 'acale' ga-gha. 4. 'caJcalA' kha-ga-gha. 5. 'cANDAlaH' kha; 'catvAla: ga-gha. 6. 'kuNDala' ga-gha. 7. 'cUDAlyapi' ga-gha. 8. 'vakralA' kha. 9. 'dAruka' kha. 10. 'nirjale deze' kha; 'nirjane deze' ga-gha. 11. 'jAlinI latAbhedaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI; 'jIlinIphale' kha; 'jalinIphale' ga-gha. 12. 'acale' ga-gha. 13. 'madhumakSikA' ga-gha. 14. 'gAmbhIrya' ga-gha. 15. 'ijjaladrau jalavetasavizeSe ityanekArthakairavAkarakaumudI. 16. 'vAlavRtte' kha; 'tale vRnte' ga-gha. 17. 'suhavA' kha; 'suhAvA' ga gha. 18. itaH pUrvam 'paTolastu samAkhyAtaH phalavastravizeSayoH' kha. 19. 'paTike' kha. 20. 'pAcayatIti pAcalaH' iti TIkA. 'pAkalaH' kha. 21. 'anile' ga-gha. 22. 'anale' ga-gha. 23. 'kuGkamazveta' ga-gha. 24. 'pAtayati pAtalI' iti TIkA. 'pATalI' kha; 'pAtilI' ga-gha. 25. 'kalA' kha. 26. 'pAripArzvake' kha; 'paripArzvake' ga-dha. 27. 'karAyikA pakSiNIbhedaH' iti TIkA. 'karNikAyAM' ga-gha. 28. 'kAmuka' kha. For Private and Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48 abhidhAna saMgraha:: -- 8 anekArthasaMgrahaH / 1 93 vijJale picchilA potakikAyAM saridantare / zAlmalau ziMzipAyAM ca piNDilo gaNanApau 1270 sthUlaja puSkalastu pUrNa zreSThe'tha pudgalaH / kAye rUpAdimaddravye sundarAkAra Atmani // 1271 pezala: kuzale ramye phenilo'riSTapAdape / phenilaM madanaphale badare phenavatyapi // 1272 bahulaM bhUriviyatorbahulaH pAvake zitau / kRSNapakSe bahulA tu surabhyAM nIlikailayoH // 1273 bahulA kRttikAsu biDAlo vRSadaMzake / pakSibhede'kSigole ca maNDalo bimbadezayoH || 1274 bhujaGgabhede paridhau zuni dvAdazarAjake | saMghAte kuSTabhede ca maJjulaM ca jalAzvale | 1275 ramye kulastu dAtyUhe maGgalaM punaH / kalyANe maGgalo bhaume maGgalA zvetadUrvikA // 1276 mahilA nau gundrAyAM mAtulo madanadrume / dhattUre'hivrIhibhidoH pituH zyAle'tha mAcalaH // 1277 vandicaure rujigrAhe musalaM syAdayograke / musalI tAlamUlyAkhukarNikAgRhagodhikA // 1278 mekhalAdrinitambe syAdrazanAkhaDUbandhayoH / rasAla ikSau cUte ca rasAlaM volasilhayoH // 1279 rasAlA dUrvAvidAryorjihvA mArjitayorapi / rAmilo ramaNe kAme lAGgUlaM ziznapucchayoH // 1280 lAGgalaM tAlahalayoH puSpabhidruhadAruNoH / lAGgalI jalapippalyAM lohalo'sphuTavAdini / / 1281 zRGkhalA dhArye vaJjhulastvazoke tinizadrume / vAnIre cAtha 'vavAlaH rayunnaukhanitrayoH / / 1282 vAtUlo vAtale vAtasamUhe mArutAhe / vAmilo dAmbhike vAme vipulaH pRthvagAdhayoH // 1283 vipulAryAbhidi kSoNyAM vimalo'rhati nirmale / vRSalasturage zUdre zakalaM rAgavastuni // 1284 valkale tvaci khaNDe ca zambalaM matsare taTe | pAtheye ca zayAlustu nidrAlau vAhase zuni || 1285 zyAmalaH pippale zyAme zArdUlo rAkSasAntare / vyAghre ca pazubhede ca sattame tuuttrsthitH||1286 zAlmaliH pAdape dvIpe zItalaH zizire'rhati / zrIkhaNDe puSpakasI sAsanaparyoH zilodbhave 1287 zRgAlo dAnave pherau zRgAlI syAdupaplave / zRGkhalaM puMskaMTIkAbhyAM loharajjau ca bandhane // 1288 zauSkalaH zuSkamAMsasya paNike pizitAzini / paNDAlI sarasItailamAnayoH kAmukastriyAm 1289 saGkulo'spaSTavacane vyApte ca saralasvRjau / udAre pUtikASThe ca saptalA navamAlikA // 1290 sAtalA pATalA guJjAsandhilaukaH suraGgayoH / nadyAM sidhmalaH kilAsI sidhmalA matsyacUrNake 1291 sutalosTTAlikAbandhe pAtAlabhuvanAntare / suvelaH praNate zAnte giribhede'tha hemalaH // kalAde saTe grAvabhidyabhAvaH punarmRtau / asattAyAmathAkSIbaM vazire madavarjite // AhavaH samare yajJe'pyAzravo vacanasthite / pratijJAyAM ca kleze ca syAdArtavamRtadbhave // nArIrajasi puSpe coddhavaH kezavamAtule / utsave Rtuvau cotsavo'marSe mahe'pi ca / / 1295 icchAprasara utseke kAravI kRSNajIrake / dIpye madhurAtvakpatrayoH kitavaH kanakAGkSaye // 1296 1 I 1292 1293 1294 1. 'vijjule' kha. 2. 'pade' kha 2. 'pUrNa zreSThe' ga gha 4. 'sitau' ga gha 5. itaH param 'bAralA baralA cApi gandholIhaMsayoSito: / bArdalaM durdine masyAM maNDalaM dezabimbayoH // ' ga gha 6. 'jalAJcalaM sevAlaM' iti TIkA. 'ca jalAntare' kha; 'sundare'pi ca ' gava. 7. 'aGganAyAm' kha. 8. 'zAle' kha. 9. ' ayogramAyudhavizeSa: ' iti TIkA. 'ayograhe' kha. 10. ' mUrtikAjihvayorapi' ga gha 11. 'tinize drume' kha. 12. 'vaMvayorAlamatra vairalyate vA vaMvAla:' iti TIkA. 'vaNDAlaH' ga gha 13. 'sUraNe' kha. 14. 'hate' ga gha 15. 'pRthugAthayo: ' kha. 16. 'tUttamaH' kha. 17. 'kAzIzatAlapayoM: ' ga gha. 18. 'calIkA' kha. 19. 'sAralA' kha. 20. ' na. 21. 'pAtAle bhuvanAntare' kha. 22. 'saMgare' kha. 'dUtikAbandhe' For Private and Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvarakANDaH | 1297 1298 1299 matte ca vaJcakre cApi kezavaH kezasaMyute / puMnAge vAsudeve ca kaitavaM dyUtadambhayoH // kaitavaH kitave zatrau kairavaM tapaGkaje / kairavI tu candrikAyAM gandharvastu nabhazcare // puMskokile gAyane ca mRgabhede turaGgame / antarAbhava dehe ca gAlavo munilodhrayoH // gANDIvagANDivau cApamAtre pArthadhanuSyapi / tANDavaM tRNabhinnADhya bhedayostridivaM tu khe // 1300 svarge ca tridivA nadyAM dvijihnaH khalasarpayoH / nihavaH syAdavizvAse'palApe nikRtAvapi / / 1301 niSpAvaH pavane zUrpapavane nirvikalpake / vaile kaDaGgare zimbyAM prabhavo janmakAraNe // Apalabdhaye sthAnesvimUle munibhidyapi / prasavaH puSpaphalayorapatye garbhamocane // utpAde ca prasevastu vINAGgasyUtayorhatau / prabhAvastejasi zaktau pallavaH kiMsale cale / fact vistare'laktarAge zRGgArarSiyoH / paJcatvaM bhAve paJcAnAM prANAnAmatyaye'pica // pArthivo nRpatau bhUmivikAre pArthivI tukA / puMgavo gavi bhaiSajye pradhAne cottarasthitaH / 1306 pheravo rAkSase pherau bAndhavo bandhumitrayoH / bhArgavaH parazurAme sudhanvani mataGgaje // 1307 I 1302 1303 1304 1305 gurau bhArgavI tu kRSNadUrvomayoH zriyAm / bhairavo bhISaNe rudre rAgabhede'tha mAdhavaH // 1308 viSNau vasante vaizAkhe mAdhavI madhuzarkarA / vAsantI kuTTinI hAlA rAghavo'bdhijhaSAntare ||1309 1310 je'pyatha rAjIva mInasAraGgabhedayoH / rAjIvamabje rauravo bhISaNe narakAntare || vallavaH syAtsUpakAre godogdhari vRkodare / vaDavAzvAyAM strIbhede kumbhadAsyAM dvijastriyAm // 1311 vADavaM karaNe strINAM vaDavaughe rasAtale / vADavo vipra 'aurve ca vidravo dhIH palAyanam ||1312 vibhAvaH syArtairicaye ratyAdInAM ca kAraNe / vibhavo dhananirvRtyoH zAtravaM zatrusaMcaye // 1313 zatru zatravaH zatrau "saMbhavaH kAraNe janau | AdheyasyAdhArAnatiriktatve jine'pi ca // 1314 sacivaH sahAye'mAle suSavI kRSNajIrake / jIrake kAravelle ca saindhavaH sindhudezaje // 1315 sindhUtthe syAdAdarzastu TIkAyAM pratipustake | darpaNe cApyathoDIzacaNDIze zAstrabhidyapi // 1316 pazupabhedesyAdupAMzu vijane'vyayam / karkazo nirdaye krUre kaimpilyakakRpANayoH / / 1317 ikSa sAhasike kAsamardake paruSe dRDhe / kapizau silhakaiyau kapizA madhavI surA / / 1318 kInAzaH kSudraryaimayoH karSakopAMzudhAtinoH / kulizo matsyabhitpayogirIzo vAkpatau hare 1319 adrirAje'tha tuGgIzaH zazAGke zazizekhare / nistriMzo nirvRNe khaDne nirdezaH kathanAjJayoH 1320 I For Private and Personal Use Only 20 49 1. 'koTavI caNDikA matA / vastrahInA ca vanitA' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH 2. 'sitapaGkaje' kha ga gha . 3. 'gAJjIva' kha. 4. 'khe' iti TIkA. 'sukhe' kha. 5. 'pAvane sUrye pavane' kha. 6. 'vallo dhAnyabhedaH kaDaGgaro saM zimbI bIjakozI' iti TIkA. 'bole kaDaGgake zimyAM ' ga gha 7. 'AdyA prathamA upalabdhi darzanaM gaGgAdInAM tadarthaM snAnaM tatra' iti TIkA. 'AdyopalambhanasthAne' kha; 'AdyopalabdhasusthAne' gava. 8 'dRtirAzrarmamayI' iti TIkA. 'hatau' kha. 9. 'kizale vale' ga gha. 10. 'SiGgayoH ' kha. 11. 'tukA vaMzarocanA' iti TIkA. 'tugA' kha; 'tumA' ga-gha. 12. 'cottara: sthitaH' ga gha 13. 'daityAcArye' kha. 14. 'madhuje' ga gha 15. 'anau' ga-gha. 16. 'paribhave rasAdInAM ca ' kha. 17. 'saMbhave' kha. 18. 'zAstrau' ga gha 19. ' SADavo rAgamAnayoH / saMbhavo janane hetau melake cArujanmani' kha 20. 'samaye' kha 21. 'bhRtake' kha. 22. 'kAravelle ca jIre ca sugrIvo vAnarAdhipe / cArugrIve saindhavastu sindhudezodbhave haye || maNimanthe'pyathAdarzaTIkAyAM' kha. 23. 'kampillaka' kha-ga-gha. 24. 'vazau' ga-gha. 25. 'mAdhurI' ga gha 26. 'bhayayoH ' kha 27. itaHparam 'duHsparzastu kharasparze kaNTakAryoM yavAsake' kha. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / nirvezaH syAdupabhoge mUrchane vetane'pi ca / nivezaH sainyavinyAse nyAse draGgavivAhayoH // 1321 nidezaH syAdapakaNThe zAsane paribhASaNe / nIkAzo nizcaye tulye prakAzaH sphuTahAsayoH // 1322 udyote'tiprasiddhe ca pradezo dezamAtrake / bhittau mAnavizeSe ca palAzaH kiMzuke'srape // 1323 harite palAzaM patre piGgAzaM jAtyakAJcane / piGgAzau matsyapallIzau piGgAzI syAttu nIlikA 1324 bAlizastu zizau mUrkha bhUkezaH zaivale veTe |lomsho lomayukte'vau lomazA zAkinIbhidi // 1325 mahAmedAkAkajaGghAzRgAlIjaTilAsu ca / kAsIse'tivalAzUkazimbImarkaTikAsu ca // 1326 vivazaH syAdavazyAtmAniSTahu~STamatizca yaH / vikAzo rahasi vyakte vipAzaH pAzavarjite // 1327 vipAzA tu sari de sadezo'ntika dezayoH / sadRzaM tUcite tulye saMkAzaH sdRshe'ntike||1328 saMvezaH zayane pIThe sukhAzastu pracetasi / zubhAze rAjatinize hatAzo niSkRpe khle|| 1329 adhyakSo'dhikRte vakSe'bhISuH pragraharociSoH / ArakSo rakSake hastikumbhAdhazcAmiSaM pale // 1330 sundarAkArarUpAdau saMbhoge lobhalezcayoH / AkarSaH pAzake dhanvAbhyAsAGge dyUtaindriye // 1331 AkRSTau zAriphalake'pyuSNISaM lakSaNAntare / ziroveSTi kirITe , kaluSaM vAvilAhasoH // 1332 kalmApo rAkSase kRSNe zabale'pyatha kilbiSam / pApe roge'parAdhe ca kulmASaM syAttu kAJjike 1333 kulmApo'rdhasvinnadhAnye gavAkSo jAlake kapau / gavAkSI vindravAruNyAM gaNDrayo mukhapUraNe // 1334 gajAsye ca karAmulyAM prasRtyAM pramite'pi ca / gorakSau gopanAraGgau jigISA tu jayaspRhA / / 1335 vyavasAye prakarpazca tarIpaH zobhanAkRtau / bhele'bdhau vyavasAye ca taavisso'bdhisuvrnnyoH||1336 svarga ca nahuSo rAjavizeSe nAgabhidyapi / nikaSaH zANaphalake nikaSA yAtumAtari // 1337 nimeSanimiSo netramIlane kAlabhidyapi / pratyUpaH syAdvasau prAtaH pradoSaH kAladoSayoH // 1338 parupaM kare rukSe syAnniAravacasyapi / piyUpamamRte navyasUtadhenoH payasyapi // 1339 puruSasvAtmani nare punnAge cAtha pauruSam / UrdhvavistRtadoHpANipuruSonmAnatejasoH // 1340 puMsaH karmaNi bhAve ca mahiSI nRpayoSiti / sairibhyAmauSadhIbhede mAriSastvAryazAkayoH // 1341 mAripA dakSajananI mRgAkSI mRgalocanA / triyAmendravAruNI ca raktAkSo raktalocane // 1342 cakore mahiSe krUre pArAvate'tha rohiSaH / mRgakattaNamatsyeSu vizleSastu viyojane // 1343 vidhure cAtha zuzrUSopAsanAzravaNecchayoH / zailUpaH syAnnaTe bilve saMharSaH pavane mudi // 1344 sparddhAyAM ca samIkSA tu granthabhede samIkSaNe / alasaH syAdme bhede pAdaroge kriyAjaDe // 1345 alasA tu haMsapAdyA nagaukovadagokasaH / vihaGgasiMhazarabhA AzvAsaH syAttu nirvRtau // 1346 AkhyAyikAparicchede'pIvAsodhanvadhanvinoH / ucchAsaHprANanezvAse gadyavandhAntare'pi ca 1347 uttaMsaH zekhare karNapUre cApi vasavat / udacirutprabhe'gnau ca kanIyAnanuje'lpake / / 1348 1. 'draGgo nagaram' iti TIkA. 'zibirodvAhayoH' ga-gha. 2. 'kiMgukaH zaDhI' kha, 3. 'haridvarNo rAkSasazca palAzaM chadane smRtam / pakSIzo garuDe viSNo' kha. 4. 'nAlikA' ga-gha. 5. itaHparam 'bhUkezI valvajeSu syAllomazo lomasaMyute / munibhede ca meghe ca kha. 6. 'kAsIsaM dhAtubhedaH' iti TIkA. 'kAzIze' kha-ga-gha. 7. 'ariSTa' ga-gha. 8. itaHparam 'naSTavAJche hutAzastu pAvake hutabhojini' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 9. 'saMcaye'ga-gha. 10. 'syAdutprekSA vyavadhAnake / kAvyAlaMkaraNe cApi' kha. 11. 'yavake caNake'pi ca' kha. 12. 'rAga' kha. 13. 'kaTine' kha. 14. 'svAtmani' ga-va. 15. 'sauribhyA' ga-gha. 16. 'vizeSastu vyaktAvayave'pi ca / Adhikye cAtha' kha. 17. 'vihaMsa' kha. 18. 'pISTAso' ga-gha. 19. 'padyAnta' ga-gha. 20. 'vahro' kha. For Private and Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 trisvrkaannddH| atiyUni kIkasastu kRmau kIkasamasthani / tAmasaH sarpakhalayostAmasI syAnnizomayoH // 1349 trisrotA jAhnavIsindhubhidoratha divaukasau / cAtakatridazazcApi dIrghAyurjIvake dvike / / 1350 mArkaNDe zAlmalitagai nabhasastu nadIpatau / gagane Rtubhede ca panasaH kapirugbhidoH // 1351 kaNTake kaNTakiphale pracetA varuNe munau / hRSTe pAyasaH zrIvAse pAyasaM paramAnake // 1352 bIbhatso vikRte kare rase pArthe ghRNAtmani / bukkasI kAlikAnIlyorbukasaH zvapace'dhame // 1353 mAnasaM svAntasaraso rabhaso vegaharSayoH / rAkSasI kauNapI daMSTrA roda iva tu rodasI // 1354 divi bhuvyubhayozcApi lAlaso lolayAccayoH / tRSNAtireka autsukye varIyAnzreSThayogayoH 1355 atiyUnyativistIrNe vAyasastvagurau dvike / zrIvAse vAyasI kAkodumbarI kAvamAcyapi // 1356 vAhaso'jagare vAriniryANe suniSaNNayoH / vilAso hAve lIlAyAM vihAyo vyomapakSiNoH1357 zrIvAsaH syAkadhUpe kamale madhusUdane / zreyasI gajapippalyAmabhayArAsnayorapi // 1358 samAsaH samarthanAyAM syAtsaMkSepaikapadyayoH / saptAciH karanetre'gnau sAdhIyAnatizobhane // 1359 ativADhe sAhasaM tu dame duSkarakarmaNi / avimRzyakRtau dhASTathai sArasaM sarasIruhe // 1360 sArasaH puSkarAkhyendoH sumanAH prAjJadaivayoH / jAtyAM puSpe sumedhAstu jyotiSmatyAM viduSyapi1361 surasaH svAdau parNAse'pyatyUhazcitramekhale / atyUhA tu nIlikAyAmAgraho'nugrahe grahe // 1362 AsaGgAkramaNayozcApyAroho dairdhya ucchraye / ArohaNe gajArohe strIkaTyAM mAnabhidyapi // 1363 kalaho bhaNDane khaDgakoze samararADhayoH / kaTAhaH syAtkUrmapRSThe karpare mahiSIzizau // 1364 tailAdipAkapAtre ca dAtyUhaH kAlakaNThake / cAtake'pi navAhastvAdyatithau navavAsare // 1365 niryaho dvAri niryAse zekhare nAgadantake / nirUho nizcite tarke vastibhede'tha nigrahaH // 1366 bandhake bhartsane sImni pragrahaH kiraNe bhuje / tulAsUtre'zvAdirazmau suvarNahalipAdape // 1367 bandhane vandyAM pravAho vyavahArAmbuvegayoH / pravaho vAyubhede syAdvAyumAtre bahirgatau // 1368 pragrAhaH syAttulAsUtre vRSAdInAM ca bandhane / paTaho vAdya Arambhe varAho nANake kirau // 1369 meve muste girau viSNau vArAhI gRSTibheSaje / mAtayapi videhastu nirdehe maithile'pi ca // 1370 vigraho yudhi vistAre pravibhAgazarIrayoH / saMgraho vRhaduddhAre grAhasaMkSepayorapi // 1371 suvahastu samyagvahe suvahA sallakIdrume / rAsnAzephAlikAgopidyelApaNikAsu ca // 1372 ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgrahe trisvarakANDastRtIyaH / 1. kIkasakAsthini' gha-pustaka evaM pATha upalabhyate. 2. 'tAmaste syAt' ga. 3. mArkaNDeye' ga-gha, 4. 'hRSTe pAyasaH pAyasaM zrIvAsaparamAnnayoH' ga-dha-pustaka etAdRzaH pATha upalabdhaH. 5. "vistAre' kha. 6. 'kAvamAcI auSadhIbhede' iti TIkA. 'kAkamAcI' kha-ga-dha. 7. 'duSkRta' ga gha. 8. 'dveSe' ga-gha. 9. 'pakSizItAMzvoH' ga-dha. 10. 'syAtsumadhure surasA tvauSadhIbhidi / atyUhastu mayUre syAdatyUhA nilikauSadhau // Agraho'nugrahAsaktinaheSvAkramaNe'pi c| Aroho dairghya ucchAye strIkaTyAM mAnabhidyapi // ArohaNe gajArohe'pyutsAhaH sUtra udyame / ' kha-pustakastho'yaM pATaH. 11. 'yuddhavarATayoH' kha. 12. 'rADho dezavizeSaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 13. 'ni ho dvAri' ga-dha. 14. 'kRtatamAlavRkSaH' iti TIkA. 'suvarNa haripAdape' kha. 15. 'vRNotIti varAhaH iti TIkA. 'vArAhaH' ga-gha. 16. 'nANakaM rUpakAdi' iti TIkA. 'nAgake' ga-gha. 17. itaHparam 'vaidehI pippalIsItArocanAmu vaNistriyAma' ka-kha. 18. 'zallakIdrume' ga-dha. 19, 'paTolI' kha. For Private and Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / catuHsvarakANDaH / aGgAraka ulmukAMze mahIputre kuraNTake / aGgArikA vikSukANDe kiMzukasya ca korake // 1373 alipakaH pike bhRGge'lamakaH padmakesare / madhuke kokile bheke'zmantakaM mAlukAchade // 1374 culayAM cAkSepako vyAdhinindake vAtarujyapi / AkalpakastamomohagranthAvutkalikAmudoH // 1375 AkhanikastvAkhuriva kirAvundaracaurayoH / utkalikA tu helAyAM taraGgotkaNThayorapi // 1376 eDamUko'neDamUka IvAvAkzrutike zaThe / kaTillakastu varSAbhvAM parNAse kAravellake // 1377 karkoTako'hI bilve ca kanInikAkSitArake / syAtkaniSThAGgulirapi kAkarUko digmbre||1378 ulUke strIjite dambhe bhIruke nirdhane'pi ca / kuruvakaH zoNAmlAne'ruNA pItA ca jhiNTikA // 1379 kRkavAkustAmracUDe mayUrakRkalAsayoH / kozAtakaH kaice kozAtakI jyotstrIpaTolikA // 1380 ghoSake'tha kauleyakaH sArameyakulInayoH / kaukuTIko dAmbhike syAdadureritalocane / / 1381 guNanikA tu zUnyAGka nartane pAThanizcaye / gomedakaM pItaratne kAkole patrake'pi ca // 1382 gokaNTako gokSurake gokhuraiH sthapuTIkRte / gokuNikaH kekare syAtyaGkasthagavyupekSake // 1383 ghagharikA bhRSTadhAnye kiGkaNyAM saridantare / vAditrasya ca daNDe'pi cnnddaalikossdhiibhidi||1384 kindarAyAmumAyAM ca jarjarIkaM jarattare / bahucchidre'tha jaivAtRkaH syAdrajanIkare // 1385 kRzAyuSmadveSajeSu tatarIkaM vahitrake / pArage trivarNakastu gokSure'tha trivarNakam // 1386 tryUSaNaM triphalA tiktazAkastu pathasundare / varuNe khadire dandazUkastu phaNirakSasoH // 1387 dalADhako'raNyatile gairike nAgakesare / kunde mahattare phene karikarNazirISayoH // 1388 vAtyAyAM khAtake praznyAM niyAmako niyantari / potavAhe karNadhAre nizcArakaH samIraNe // 1389 purISasya kSaye svaire pracalAko bhujaGgame / zarAghAte zikhaNDe ca prakIrNakaM turaGgame / / 1390 cAmare vistare granthabhede pippalakaM punaH / cacuke sIvanasUtre piNDItakaH phaNijake // 1391 tagare madanadrau ca puNDarIkaM sitAmbuje / sitacchatre bheSaje ca puNDarIko'gnidiggaje // 1392 sahakAre gaNadhare rAjilAhau gajajvare / kozakArAntare vyAghra puSkalakastu kIlake // 1393 kRpaNe gandhamRge ca syAtpUrNAnakamAnake / pAtre ca pUrNapAtre ca pharpharIkaM tu mArdave // 1394 pharpharIkazcapeTAyAM balAhako'mbude girau / daitye nAge barbarIkaH kezavinyAsakarmaNi // 1395 zAkabhede mahAkAle bakerukA balAkikA / vAtAvarjitazAkhA ca bhramarako madhuvrate // 1396 girike cUrNake keze bhayAnakastu bhISaNe / vyAne rAhau rase bhaTTArako rAjJi munau sure // 1397 1. 'kuruNTake ga-gha. 2. 'na limpatIti alipakaH' iti TIkA. 'alipikaH' kha, 3. 'alamatyarthamati alamakaH' iti TIkA. 'alimakaH' kha; 'alimpakaH' ga-gha. 4. 'mAlukA chado vRkSaH' iti TIkA. 'mallikAchadi' ga-ba. 5. 'tu nirvANI zrutike' ga-ba. 6. 'kaTatIti kaTilastataH kaH' iti TIkA. 'kacillakaH' kha; kaThillakaH' ga-gha. 7. 'kaThe' ga-gha.8. 'gomedakaH' ga-gha. 9. 'kindarA caNDAlavAditram' iti TIkA. 'kandarAyAm' kha-ga-gha. 10. 'jarAture' kha. 11. 'tarati tartarIkaH 'kRpavaza' iti bahuvacanAdIke sAdhuH' iti TIkA. 'kartarIkam' iti kha. 12. 'patrasundare' kha. 13. 'dalAThakaH' kha. 14. itaH param 'dAserakastu dhIvare / dAsIputre ca karabhe' ityapyupalabhyate pAThaH kha-pustake. 15. 'phaNijjhake' ga-gha. 16. 'gandhahariNe' kha. 17, 'balAdhikA' ga-gha. For Private and Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 catuHkharakANDaH / 53 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1407 reat gabhede bhAryayA ca vinirjite / maruvakaH puSpabhede madanadrau phaNijjhake // mayUrakasvapAmArge mayUrakaM tu tutthake / mANavakaH kupuMsi syAdvAlahArabhidorapi || mRSTerukaH syAnmRSTAze dAnazauNDe'tithidviSi / rataddhikaM tu divase sukhasnAneSTamaGgale // rAdharastu nAsAre sIkare jaladopale / lAlATikaH syAdazleSabhede kAryAkSame'pi ca / / prabhorbhAvadarzini ca lekhIlakastu tatrayaH / svahastaM parahastena likhiteSu vilekhayet // lekhahAre vartakaH kAkanIle jalAvaTe / varATakaH padmavIjakoze rajjau kapardake || arusstu mAdyAM yauvanakaNTake / saMvartule ca bhittau ca vinAyako gaNAdhipe // buddhe guraunei vinnakaM tu dhAnyake / jhATAmalauSadhau cApi vidUSako'nyanindake // 1405 krIDanIyakapAtre ca vizeSakastu puNDrake / vizeSAdhyAyake cApi vRndArako manorame // 1406 sure zreSThe bRhatikA syAdduruvastrabhedayoH / vaitAlikaH kheTTetAle maGgalapAThake'pi ca // vainAzikaH syAtkSaNike parAyattorNanAbhayoH / vaidehako vANijake vezyAputre ca zUdrataH / / 1408 zatAniko munau vRddhe zAlAvRko valImukhe / sArameye zRgAle ca zilATakastilATTayoH || 1409 zRGgATakaM pathAM zleSe pAnIyakaNTake'pi ce / saMghATikA tu kuTTinyAM ghrANe yugme'mbukaNTake 1410 "saMtAnikA 'kSIrazare markaTasya ca jAlake / supratIkaH syAdIzAnadiggaje zobhanAGgake // 1411 saikatikaM punarmAtRyAtrAmaGgalasUtrayoH / saikatikaH kSapaNake saMnyaste bhrAntijIvini // somavalkaH ka~zule syAdvalakSakhadiradrume / saugandhiko gandhavaNiksaugandhikaM tu kattRNe // 1413 gandhotpale padmarAge kalhAre'gnimukho dvije / bhalAke citrake deve'pyagnizikhaM tu kuGkume // 1414 agnizikhA lAGgalikyAmindu lekhendukhaNDake / gaDUcIsomalatayoH paJcanakhastu kacchape / / 1415 gaje baddhazikho vAle baddhazikhoccaTauSadhau / mahAzaGkho nidhibhede saMkhyAbhede narAsthAna || 1416 vyAghranakhastu kande syAdgandhadravyAntare'pi ca / zazilekhA vRttabhede vAkucI candralekhayoH || 1417 zilImukho'lau vANe cApavargasyAgamokSayoH / kriyAvasAne sAphalye'pyabhiSaGgaH parAbhave / / 1418 Akroze zapathe cehAmRgaH syAdrUpakAntare / vRke jantau coparAgo rAhumastArkacandrayoH || 1419 vigAne durnaye rAhAvupasarga upadrave / prAdau ca rogabhede ca kaTabhaGgo nRpAtyaye // hastacchede ca sasyAnAM chatrabhaGgo nRpakSaye / khAtacye vidhavattve ca dIrghAdhvagaH kramelake // 1421 lekhahAre malanAgo vAtsyAyanasurebhayoH / samAyogastu saMyoge samavAye prayojane // 1422 saMprayogo nidhuvane saMvandhe kArmaNe'pi ca / jalasUciH zizumAre troTimatsye jalaukasi || 1423 1412 1420 1. 'bhAryAmayati bhAryATika : ' iti TIkA. 'bhAryAdikaH' iti ga gha 2. 'nAgabhede' kha; 'munibhede' ga gha. 3. asya sthAne 'maNDodakaM tu cittasya rAga AtarpaNe'pi ca' ityadhikaH pATha upalabhyate kha- pustake. 4. 'zIkare' kha ga gha 5. 'Ale bhave' gandha. 6. 'lekhayati lekhaM lAti vA lekhIlakaH' iti TIkA. 'lekhanika : ' ga gha. 7. 'kAkanIlo vRkSabheda:' iti TIkA. 'kAkanIDe' kha ga gha 8. 'uruH sakthi' iti TIkA. 'dAru vastra' ga gha. 9. 'kheTTena krIDayA tAla:' iti TIkA. 'khaGgatAle' kha; 'khaDjatAle' ga gha ca vaidehakaH' iti TIkA. 'vaidehika : ' kha. 11. 'zilATTayo: ' ga-gha. 12. itaH param ' zRGgATikA zivAyAM syAtrAsAdapi palAyane' iti kha. 13. 'saMtanoti saMtAnikA' iti TIkA. 'zantAnikA' gandha. 14. 'kSIrazara AmikSA' iti TIkA. 'hIrarAje' ga gha 15. 'kadhulo vRkSa:' iti TIkA 'kaTphale' kha ga gha 16. 'agnizAkhA' kha. 10. vidihyate ghaJi svArtho'Ni ke For Private and Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / kaGkazRGgATayozcApi malimlucastu taskare / vAte kAzmIrajaM kuSTe kuGkume pauSkare'pi ca // 1424 kAzmIrajAtiviSayAM kSIrAbdhijaM mauktike vazire kSIrAbdhijastu candre kSIrAbdhijA zriyAm / / graharAjaH zazinya jaghanyajo'nujanmani / zUdre ca dvijarAjastu zeSe tAye nizAkare // 1426 dharmarAjastu sugate zrAddhadeve yudhiSThire / bharadvAjaH pakSibhede bRhasatisute'pi ca // 1427 [bhAradvAjo munau bhAradvAjI vanapicuTume |] bhRGgarAjo madhukare mArkave vihagAntare // 1528 rAjarAjo nRpezendvoH kubere'tha skRtprjH| kAke siMhe'thocciGgaTaH kopane mInabhidyapi // 1429 karahATaH padmakande dezadrumavizeSayoH / kAryapuTo'narthakAre kSapaNonmattayorapi // 1430 kAmakUTo vezyAvibhrameSTAvatha kuTannaTaH / zoNake kaivartImuste kuNDakITastu jArataH // 1431 viprIputre dAsIpatau cArvAkoktivizArade / khaJjarITastu khaJjane'sidhArAvratacAriNoH // 1432 gADhamuSTistu kRpaNe kRpANaprabhRtAvapi / cakravATastu paryante kriyArohe zikhAtarau // 1433 tulAkoTinibhede'rbude syAnnUpure'pi ca / nArakITaH svadattAzAvihantaryazmakITake || 1434 pratiziSTaH punaH pratyAkhyAte ca preSite'pi c| pratikRSTaM tu guhye syAvirAvRttyA ca karSite // 1435 parapuSTaH kalakaNThe parapuSTA paNAGganA / varkarATastu taruNAdityarociHkaTAkSayoH // 1436 strINAM payodharotsaGgakAntadattanakhe'pi ca / zipiviSTastu khalvATe duzcarmaNi pinAkini // 1437 zrutikaTaH prAJcalohe prAyazcittabhujaGgayoH / kalakaNThaH pike pArAvate haMse kaladhvanau // 1438 kAlakaNThanIlakaNThau pItasAre mahezvare / dAtyUhe grAmacaTake khakSarITe zikhAvale // 1439 kAlapRSThaM tu kodaNDamAtrake karNadhanvani / kAlapRSTho mRgabhede kaGke dantazaThaH punaH // 1440 jambIre nAgaraGge ca karmaraGgakapitthayoH / pUtikASThaM tu sarale devadArudrume'pi ca // 1441 sUtrakaNThaH khaJjarITe dvijanmani kapotake / hArikaNThaH hArayuktakaNThe parabhRte'pi ca // 1442 apogaNDo'tibhIrau syAcchizuke vikalAGgake / cakravADaM gaNe cakravADo'drau cakravAlavat // 1443 jalaruNDaH payoreNau jalAvarte bhujaGgame / devatADo ghoSake'mau rAhI vAtakhuDA punaH // 1444 vAtyAyAM picchilasphoTe vAmAyAM vAta zoNite / adhyArUDhaH samArUDhe'bhyadhike'GgAriNI punaH 1445 bhAskare tyaktadikSulyorAtharvaNaH purodhasi / atharvajJatrAhmaNe cApyArohaNaM prarohaNe // 1446 samArohe sopAne ca syAduddharaNamunnaye / bhuktojjhitonmUlanayorutkSepaNamudaJcanam // 1447 1. ityatra 'zepe tArthe nizAkare / amRtAdisamUhe ca bhavet' ga-pustake'dhikaH pAThaH. 2. 'zazAGke garuDe'pi ca' kha. 3. 'munau jIvasute'pi ca' ga-gha. 4. 'bharadvAjasyApatyaM bhAradvAjaH' iti TIkA. 'bharadvAjaH' kha. koSThAntargatapATho ga-gha-pustakayo sti. 5. 'dvike' kha. 6. 'puSpa' kha. 7. 'dhave dAsyAH' kha. 8. 'phalake' kha. 9. itaHparam 'gandhakuTI madirAyAM buddhAdyAyatane'pi ca' kha. 10. itaHparam 'catuHSaSTizcatuHSaSTikalAsu bahuce'pi ca' kha. 11. 'pratiziSyate pratiziSTaH' iti TIkA. 'pratisRSTaH' ga-gha. 12. 'zruti zAstraM kaTati zrutikaTaH' iti TIkA. 'zrutikaNThaH' ga-dha. 13. 'hArI hAravAn manoharo vA kaNTho galaH svaro vA yasya hArikaNThaH' iti TIkA. 'hArakaNThaH' kha. 14. 'jalaM ruNaddhi jalaruNDaH' iti TIkA. 'jalaraNDaH'ga-gha. 15. 'atra apyadhike'pyabhidheyavat / aGgAriNIha saMtyAM syAdbhAskaratyaktadizyapi / AtharvaNo'tharvavidi brAhmaNe ca purodhasi / ArohaNaM samArohe sopAne ca prarohaNe / AtarpaNaM tu sauhitye vindyAdAliGgane'pi ca / utkSepaNaM tu vyajane dhAnyamardanavastuni / udaJcane coddharaNaM syAdunmUlana unnye| vAtAnne ca kAmaguNo viSayAbhogayo rtau| kArSApaNaH kArpike syAtpaNaSoDazake'pi ca / jIrNaparNastu nimbe syAtkhajUrI bhUruhe'pi ca // ' kha-pustake evaM pATaH, For Private and Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 catuHsvarakANDaH / vyajanaM dhAnyamalanavastu kAmaguNo ratau / viSayAbhogayozcApi kArSApaNastu kArSike // 1448 paNaM SoDazake cIrNaparNaH khajUranimbayoH / cUDAmaNiH kAkaciJcAphale mUrddhamaNAvapi // 1449 juharANo'dhvaryuvayostaNDurINastu varvare / taNDulAmbuni kITe ca tailaparNI tu silhake // 1450 zrIvAse candane dAkSAyaNyumAyAM ca bheSu ca / rohiNyAM ca devamaNirviSNuvakSomaNau hare // 1451 azvasya kaNThAvarte ca nArAyaNastu kezave / nArAyaNI zatAvaryumA zrIniHsaraNaM mRtau // 1452 upAye gehAdimukhe nirvANe nirgame'pi ca / nirUpaNaM vicArAvalokanayonidarzane // 1453 nistaraNaM tu nistAre taraNopAyayorapi / nigaraNaM bhojane syAnnigaraNaH punargale // 1454 prakaraNaM syAtprastAve rUpake'tha pravAraNam / kAmyadAne niSedhe ca pairarINaM tu parvaNi // 1455 parNavRntarase parNasirAyAM ghRtakambale / parAyaNaM syAdabhISTe tatparAzrayayorapi // 1456 paravANidharmAdhyakSe varSe pArAyaNaM punaH / kAnye pAragatau saGge pIlupayoSadhIbhidi // 1457 mUrvAyAM vimbikAyAM ca puSkariNI jalAzaye / hastinyAM kamalinyAM ca mInAvINastu khaJjane // 1458 dardarAne raktareNuH palAzakalikodgame / sindUre rAgacUrNastu khadire makaradhvaje // 1459 rerihANo vare rudre lambakarNaH punazchage / akoThe vAravANastu kUrpAse kavace'pi ca // 1460 vidAraNaM bhedane syAtsaMparAye viDambane / vaitaraNI pretanadyAM jananyAmapi rakSasAm // 1461 zaravANiH zaramukhe padAtau zarajIvini / zikhariNI vRttabhede romAlIpeyabhedayoH // 1462 strIratne mallikAyAM ca samIraNaH phaNijjhake / pAnthe vAyau saMsaraNaM tvasaMvAdhacamUgatau // 1463 saMsAre ca samArambhe nagarasyopanirgame / hastikarNaH syAdaraNDe palAzagaNabhedayoH // 1464 avadAtastu vimale manojJe sitapItayoH / apAvRto'parAyatte'pihite'vasitaM gatau // 1465 Rddhe jJAte'vasAne cApyavagItaM vihite / muhuISTe'pavAde cAtyAhitaM tu mahAbhaye // 1466 jIvanirapekSakarmaNyabhijAtaH kulodbhave nyAyye prAjJe'bhinItastu nyAyye'marSiNi 'saMskRte // 1467 abhiyuktaH pariruddhe tattare'ntargataM punaH / madyaprAtavismRtayoraGgAritaM tu bhasmite // 1468 palAzakaliko daM cAtimuktastu nisskle| vAsantikAyAM tinize'pyavadhvasto'vacUrNite // 1469 yaktaninditayozcAdhikSiptau nihitatsitau / apacitiLaye hAnau pUjAyAM niSkRtAvapi / / 1470 anumitiH syAdanujJApaurNamAsIvizeSayoH / anuzastiH punarlokApavAde prArthane'pi ca // 1471 udAsthitazcare dvAHsthe'dhyakSa cApAhitaH punaH / Aropite'nalotpAte'pyupAkRta upadrave // 1472 mantreNa prokSitapazAvullikhitaM tanUkRte / utkIrNe yoparaktastu svarbhAnau vyasanAture // 1473 rAhagrastArkazazinorupacitaH samAhite / ruddhe dagdhe'thojambhitamutphulle ceSTite'pi ca // 1474 udghAhitamupanyaste baddhagrAhitayorapi / upasattiH saGgamAtre pratipAdanasevayoH // 1475 RSyaproktA zukazimvyAM zatAboM balAbhidi / airAvato'hau nAgaraGge lakuce tridazadvipe // 1476 airAvataM tu zakrasya RjudIrghazarAsane / airAvatI vidyudvidyudbhidoH zatahUdA yathA // 1477 1. 'tailaM paNe'syAstailaparNI' iti TIkA, tilaparNI' ga-dha. 2. dvizrAme' ga-gha. 3. 'parIpaNaH' kha. 4. itaH param 'daNDe kUrme pATazATe parvarINaM tu parvaNi' iti kha. 5. 'parIraNam' ga-gha, 6. 'mInAnAmayati mInAmINaH' iti TIkA. 'mInAprINaH' kha; 'mInAstrINaH' ga-gha. 7. 'dardarAmro vRkSabhedaH' iti TIkA. 'dardurAne' kha; 'darzarAtre' ga-dha. 8. 'aparAvRtte' ga-gha. 9, 'vaDhe kha. 10. 'saMsmRte' kha. 11. 'Rddhe' ga-gha. 12. 'adrau' kha. 13. sarita' kha. For Private and Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 56 abhidhAna saMgraha: - 8 anekArthasaMgrahaH / 1487 1489 I 1490 1491 kaladhautaM rUpyahenoH kaladhautaH kaladhvanau / kuharitaM tu raTite pikAlApe ratasvane || 1478 kumudvata kairaviNyAM dayitAyAM kuzasya ca / kRSNavRntA mASapaya pATalAkhyadrume'pi ca // 1479 gandhavatI murApuryoH pRthvIyojanagandhayoH / gRhapatigRhI satrI candrakAntaM tu kairave // 1480 candrakAnto ratnabhede carmaNvatI nadIbhidi / kadalyAM citraguptastu kRtAnte tasya lekhake // 1481 divAbhItaH kAkaripau kumbhile kumudAkare / divAkIrtirnApite syAdulUke'ntAvasAyini // 1482 dhUmaketU vahnayutpatau nandyAvarto gRhAntare / tagare'tha nadIkAnto nirguNDIniculAbdhiSu // 1483 nadIkAntA lavAjambvoH kAkajaGghauSadhe'pi ca / nAgadanto hastidante gehAnniHsRtadAruNi // 1484 nAgadantI zrIhastiyAM kumbhAkhyabheSaje'pi ca / nisnuSitaM varjite syAddhatatvaci laghUkRte / / 1485 nirAkRtirasvAdhyAye nirAkAraniSedhayoH / pratihatastu vidviSTe pratiskhalitaruddhayoH // 1486 praNihitaM tu saMprAptanihitayoH samAhite / pratikSiptaM pratihate niSiddhe preSite'pi ca // pradhUpitA klezitAyAM ravigantavyadizyapi / pravrajitA tu mUNDIryaM tApasyAM mAMsikauSadhau // 1488 prajApatirbrahmarAjJorjAmAtari divAkare / vahau laSTari dakSAdau pratikRtistu pUjane // pratimAyAM pratIkAre pratipattistu gaurave / prAptau pravRttau prAgalbhye bodhe parigataM gate // prAptaceSTitayorjJAte pallavitaM sapallave / lAkSArakte tate paJcaguptacArvAkadarzane // kamaThe parivartastu kUrmarAje palAyane / yugAnte vinimaye ca parighAtastu ghAtane / / astre cAtha pazupatiH pinAkini hutAzane / pAzupataH zivamalyAM pazupatyadhidaivate || pArijAtastu mandAre pAribhadre suradume / pArApataH kalarave girau markaTatinduke || pArApatI tulavalIphalagopAlagItayoH / puSpadantastu dignAge jinabhede gaNAntare || puSpadantau ca candrArkAvekottatyAtha puraskRtam / pUjite svIkRte sikte'bhizaste'prakRte'pi ca / / 1496 bhogavatI tu sarpANAM nagare ca sarityapi / raGgamAtA jatucundyolakSmIpatirjanArdane // 1497 pUge lavaGgavRkSe ca vyatIpAta upadrave / yogabhede'payAne ca vanaspatirdumAtrake // 1498 vinA puSpaM phale'drau ca vinipAtastu daivataH / vyasane cAvapAne ca vaijayanto guhe dhvaje / / 1499 indrAlaye vaijayantI tvagnigranthapatAkayoH / jayantyAM ca samAghAtastvAhave ghAtane'pi ca / / 1500 samAhitaH samAdhisthe saMzrute'tha samuddhataH / avinIte samutkIrNe samudrAntA durAlabhA // 1501 kArpAsikA ca sRkA ca sadAgatiH sadIzvare / nirvANe pavamAne ca sarasvatI saradbhidi / / 1502 vAcyApagAyAM strIratne govAgdevatayorapi / sUryabhakto bandhujIve bhAskarasya ca pUjakai // 1503 haimavatyadrijA svarNakSIrI zuklavacAbhayA / anIkastho rakSivarje yurekhale vIramardane || cihne gajazikSake cetikathA vyarthabhASaNe / azraddheye naSTadharme'pyudarathirviyanmaNau // 1492 1493 1494 1495 1 1504 1505 1. 'murA aupadhi:' iti TIkA 'surA' kha ga gha 2. 'svAdhiSThe' ga gha 3. 'bheSaje' gAva. 4. 'lAbhe ceSTitayoH ' kha ga va. 5. 'astrAntare' kha. 6. 'pAramApatati pArApataH' iti TIkA 'pArAvataH ' ga gha 7. 'pAravatI' ga. 8. 'cundI kuTTinI' iti TIkA. 'ceTyo:' kha. 'truTyo: ga.va. 9. ataH param 'zubhradantI puSpadantagajastriyAm / mudantyAM ca ' kha. 10. itaH param 'senApatirguhe'dhyakSe himArAtiH khage'nile ' ityadhikaH pAThaH kha- pustake. 11. 'yudhaH khalaM raNabhUmi:' iti TIkA. 'puMzcale vIramardale' kha; 'apyazvatthe vIramardale' ga-gha. For Private and Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 catuHsvarakANDa: / 57 1509 1515 1516 adhau citraratho vidyAdhare gandharvasUryayoH / catuSpathazcaturmArgasaMgame brAhmaNe'pi ca // 1506 dazamIsthaH sthavire syAtkSINaroge mRtAzane / vAnaprastho madhUkadrau kiMzukAzramabhedayoH || 1507 aSTApadazcandramallayAM lUtAyAM zarabhe girau / kanake zAriphalake'bhimardo manthayuddhayoH // 1508 syAdabhispanda AzrAvanetrarogAtivRddhiSu / avavAdastu nirdeze nindAvizrambhayorapi // upaniSat vedAnte rahasyadharmayorapi / ekapadaM tadAle syAdekapadI tu vartmani // kaTukandaH zRGgavere zobhAJjanarasonayoH / kuruvindaH padmarAge mukura trIhibhedayoH // kulmASe hiGgule muste kokanadaM tu raktake / ambhojanmakumudayozcatuSpado gavAdiSu // strINAM karaNabhede ca raktapAdo mataGgaje / spandane ca janapadaH syAtpunarjana dezayoH || parivAdastu nindAyAM vINAvAdanavastuni / priyaMvadaH priyavAdinabhazcaravizeSayoH // pIThamardo'rtiviyAti nATyakyA nAyakapriye / puTabhedastu nagarAtodyayostaTinImukhe // mahAnAdo varSAkAbde mahAdhvAne zayAnake / gaje ca mucukundastu drubhede munidaityayoH // meghanAdo me zabde varuNe rAvaNAtmaje / vizArado budhe dhRSThe viSNupadaM nabhobjayoH // 1517 viSNupadastu kSIrode viSNupadI surApagA / saMkrAntirdvArikA cApi samaryAdaM tu saMnidhau // 1518 maryAdayA ca sahite'pyanubandho'prayogiNi / mukhyAnuyAyini zizau prakRtasyAnuvartane // 1519 doSotpAde 'nubandhItu hikAyAM tRpyati kacit / avarodhastu zuddhAnte tirodhAne nRpaukasi // 1520 avaSTabdhamavidUre samAkrAnte'valambite / aniruddhazcare puSpacApasUnAvargale // 1521 AzAbandhaH samAzvAse markaTasya ca vIsake / iSTagandhaH sugandhiH syAdiSTagandhaM tu vAluke / / 1522 ikSugandhA kAzakroSTrI kokilAkSeSu gokSure / ugragandhA vacAkSetrayavAnyorichakkikauSadhau / / 1523 upalabdhirmatau prAptau kAlaskandhastu tinduke / tamAle jIvakadrau ca tIkSNagandhA vacauSadhau // 1524 zobhAJjane rAjikAyAM parivyAdho dumotpale / vetase mahauSadhaM tu viSazuNThyo rasonake / / 1525 brahmabandhurnindyavipre bAndhave brAhmaNasya ca / samunnaddhastUrdhvabaddhe paNDitaMmanyadRptayoH / / 1526 apAcInaM viparyaste'pAgarthe'bhijanaH kule / kuladhvaje janmabhUmyAmabhimAnastvahaMkRtau // 1527 hiMsAyAM praNaye jJAne'valagno madhyalagnayoH / avadAnamitivRtte khaNDane zuddhakarmaNi // adhiSThAnaM prabhAve'dhyAsane nagaracakrayoH / anUcAnaH sAGgavedakovide vinayAnvite // anvAsanaM snehavastau sevAyAmanuzocane / agrajanmAtra je vipre'ntevAsI punarantyaje // ziSyaprAntayozcApyAyodhanaM samare vadhe / ArAdhanaM pAkaprAtyoH sAdhane toSaNe'pi ca / / 1531 AcchAdanaM tu vasane saMvidhAne'pavAraNe / AkalanaM parisaMkhyAlAGkSayorbandhane'pica // 1532 AtaJcanaM syAjjavane prINanaprativApayoH / AvezanaM bhUtAveze praveze zilpivezmani || 1533 AskandanaM tiraskAre saMzoSaNasamIkayoH / AtmAdhInaH sute prANAdhAre zyAle vidUSake / / 1534 I 1528 1529 1530 For Private and Personal Use Only 1510 1511 1512 1513 1514 1. 'ativRddhe' kha. 2. ' mraprabhedayoH ' kha. 3. 'kRmau' ga gha 4. 'catuSpadaM' kha. 5. 'raktAH pAdA asya' iti TIkA. 'cakrapAdaH' kha. 6. 'pratidhRSTe' kha ga gha 7. 'ambudadhvAne' kha. 8 ' zatahradA tu vidyuti || vajre'pi ca samaryAdaM maryAdAsahite'ntike / anubandho'prayoge syAcchizau mukhyAnuyAyini // prakRtasyAnuvarte ca doSasyotpAdane'pi ca / anuvarjyA tRSA hikkAvarodhastu nRpaukasi // zuddhAnte ca tirodhAne gartAdau rodhane'pi ca / ' kha- pustakastho'yaM pAThaH 9. 'tRSite' ga gha 10 'avalambina' ga gha 11. 'markaTavAsako lUtApuTam' iti TIkA. 'vAsasi' ga gha . 12. 'zuNThyAM viSArasonayo:' ga gha. 13. 'pariveze' ga-gha. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / AtmayoniH smare vedhasyudartanaM vilepane / apAvRttAbutpatane syAdupAsanamAsane // 1535 zuzrUSAyAM zarAbhyAse'pyupadhAnaM tu gaNDake / vrate vizeSa praNaye syAdutpatanamutplutau // 1536 utpattAvudayanastu vatsarAje ghaTodbhave / utsAdanaM samullekhodvartanodvAhaneSyatha // 1537 udvAhanaM dvisIye syAdudvAhanI varATake / kapItanA gardabhANDazirISAmrAtapippalAH // 1538 kaladhvaniH parabhate pArApatakalApinoH / kAtyAyano vararucI kAtyAyanI tu pArvatI // 1539 kASAyavastravidhavArdhavRddhamahilApi ca / kAmacArI kalaviGke svecchAcAriNi kAmuke // 1540 kArandhamI dhAtuvA~danirate kAMsyakAriNi / kiSkuparvA poTagale syAdikSutvacisArayoH // 1541 kucandanaM vRkSabhede patrAne raktacandane / kumbhayonirdoNe'garatI kRSNavarmA vidyutude // 1542 durAcAre hutAze ca gavAdanIndravAruNI / ghAsasthAnaM gavAdInAM gadAyitluH zarAmane // 1543 jalpAke puSpacApe ca ghanAghano nirantare / vAsave ghAtuke mattagajavaryukavAride // 1544 ghoSayitnuH pike vipre ciraMjIvI tu vAyase / aje ca citrabhAnustu hutaashndineshyoH||1545 jalATanaH kaGkakhage jalATanI jalaukasi / tapodhanA tu muNDIryA tapodhanastapasvini // 1546 tapasvinI punarmAsI kaTurohiNikApi ca / tiktaparvA hilamocIgaDUcImadhuyaSTiyu // 1547 devasenendrakanyAyAM mainye diviSadAmapi / nAgAJcanA nAgayaSTau dviradasya ca mudre // 1948 niryAtanaM vairazuddhau dAne nyAsasamarpaNe / nidhuvanaM rate kampe nirvAsanaM tu mAraNe // 1549 purAdezca bahiSkAre nirasanaM nisUdane / niSThIvane nirAse ca nizamanaM nizAmanam // 1550 nirIkSaNazravaNayonirbharsanamalatake / khalIkAre prajanana aMgame yonijanmanoH // 1551 praNidhAnamabhiyoge samAdhAnapravezayoH / prayojana kAryahetvoH syaatprvcnmaagme| 1552 prakRSTavacane prasphoTanaM sUrpa prakAzane / tADane pratipannastu vijJAte'GgIkRte'pi ca // 1553 pratiyatnaH saMskAre syAdupagrahaNalipsayoH / prahasanaM tu prahAsAkSepayo rUpakAntare // 1554 pratimAnaM prativimbe gajadantadvayAntare / prasAdhanI kaGkatikAsiddhayoH prasAdhanaM punaH // 1555 veSe pracalAkI sarpa mayUre'tha payasvinI / vibhAvaryA godhenvAM ca puNyajanastu sajjane // 1556 guhyake yAtudhAne ca pRthagjano'dhame jaDe / pRSTazRGgI bhImasene ghaNTasairabhayorapi // 1557 mahAdhanaM mahAmUlye silhake cAruvAsasi / mahAseno mahAsainye skande'pyatha mhaamuniH||1558 agastikustuburuNormAludhAnI latAbhidi / mAludhAno mAtulAhau mAtulAni punaH zaNe // 1559 kalApe mAtulapatnyAM rasAyano vihaGgame / pakSIndre rasAyanaM tu jarAvyAdhijidauSadhe // 1560 rAjAdanaH piyAladrau kSIrikAyAM bipatrake / vardhamAno vIrajine svastikairaGgaviSNuSu // 1561 praznabhede zarAve ca virocano'gnisUryayoH / prahlAdanandane candre viheThanaM viDambane // 1562 hiMsAyAM mardane vismApanAkhyA kuhake smare / gandharvanagare cApi viSvakseno janArdane // 1563 1. 'gaNDuke' ga. 2. 'vize ca' ga-gha. 3. 'lekhyo' kha. 4. 'Su ca' kha-ga-gha.5. 'dvAbhyAM saMgataM dvisItyaM dviHkRSTamityarthaH' ityanekArthakairavAkarakaumadI. 6. 'pArAvata' ga-gha. 7. 'vAde' ga-gha. 8. 'mattagaje' kha-ga-gha. 9.'nAgAnAmaJcanamanayA nAgAJcanA' iti TIkA. 'nAgAGganA nAgapatnyAM' ga-dha. 10. niSUdane' kha. 11. 'nidarzane' ga-dha. 12. 'pragamane yo' kha; 'pragate yo' ga-dha. 13. yonijanmayoH'ga-dha. 14. 'prayogayoH' ga-dha. 15. 'sau' kha; 'zU' ga-dha. 16. 'vikAnte' ga gha. 17. pracalAkaH kalApo'styasyeti pracalAkA' iti TIkAkAraH, 18. sairibha' kha-ga-gha. 19. 'bhidau' ga-dha. 20. 'tripatrakaH kiMzukaH' iti TIkA. 'tripakSake' ga-dha, 21. 'vIrajane' kha. 22. 'kuhakamindrajAlam' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 23 janArdanaH' ga-dha. For Private and Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 catuHkharakANDaH / 1 1 viSvaksenA tu phalinI vizrANanaM vihAyite / saMpreSaNe parityAge vihananaM tu piJjane // vadhe'tha vizvakarmArke munibhiddevazilpinoH / vighnakArI vighAtasya kArake ghoradarzane // vilepanI syAdyavAgvAM cAruveSastriyAmapi / vRkSAdano madhucchatre calapatrakuThArayoH || vRkSAdanI tu bandAyAM vidAryA gandhakauSadhe / vRSaparvA tu zRGkArahara daityakazeruSu || virodhano ravite sugate balidAnave / zvetadhAmA ghanasAre kalAnAthAbdhiphenayoH // zleSmaghanA tu harri mahayAmatha samApanam / paricchede samAdhAne samAptivadhayorapi / / saMmUrcchanamabhivyAptau mohe sanAtano'cyute / pitRRNAmatithau rudravedhasoH zAzvate sthire || sadAdAno gandhagaje herambe'bhramataGgaje / saMyamanaM vrate bandhe saMyamanI yamasya pUH // samAdAnaM samIcInagrahaNe nityakarmaNi / samApannaM badhe liye samAptaprAptayorapi // saMvadanaM tu saMvAde samAloce vazIkRtau / samutthAnaM nidAne'bhiyoge saMvAhanaM punaH // vAhane'Ggamardane ca saMprayogI tu kAmuke / kalAkelo suprayoge sarojinI saroruhe // 1574 saroruhiNyAM kAsAre stanayitnuH payomuci / mRtyau stanite roge ca sArasanamurazchade || 1575 kAyAM ca sAmayonistu samotye druhiNe gaje / sAmidhenI samIcoH suyAmano janArdane / 1576 vatsarAje prasAde'dribhede cAtha sudarzanaH / viSNozca sudarzanyamarAvatyAM sudarzanA || ajJAyAmauSadhIbhede merujambvAM sairIbhidi / saudAminI taDidbhedataDitorapsarobhidi // harSayitnuH sute svarNe'valepo garvalepayoH / dUSaNe'pyapalApastu premAvayorapi // upatApo gade tApe jalakUpyandhugarbhake / sarasyAM jIvapuSpaM tu damanake phaNijake // nAgapuSpastu punnAge campake nAgakesare / parivApo jalasthAne paryuptiparivArayoH // piNDapuSpaM japAyAM syAdazoke sarasIruhe / bahurUpaH smare viSNau saraTe dhUNake zive / / meghapuSpaM tu nAdeye piNDAbhre salile'pi ca / vipralApo viruddhoktAvanarthakavacasyapi // vRkadhUpo vRkSadhUpe silhake'tha vRSAkapiH / vAsudeve zive'mau ca hemapuSpaM tu campake / / 1584 azokadrau japApuSpe rAjajambUstu jambubhit / piNDakharjUra vRkSacApyavaSTambhastu kAJcane // 1585 saMrambhArambhayoH stambhe zAtakumbho'zvamArake / zAtakumbhaM tu kanake'bhyAgamaH samare'ntike / 1586 ghAte rodhe'bhyupagame'nupamastu manorame / anupamA supratakistriyAmupagamaH punaH // 1587 aGgIkAre'ntikagatAvupakramastu vikrame / upadhAyAM tadAdyAcikhyAsAcikitsayorapi // 1588 Arambhe'tha jalagulmo jalAvarte'mbucavare / kamaThe daNDayAmastu divase kumbhaje yame / / 1589 pravaGgamaH kapau bheke parAkramastu vikrame / sAmathryai cAbhiyoge ca mahApadmaH punarnidhau // 1590 1577 1578 1579 1580 1583 93 I For Private and Personal Use Only 69 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1581 1582 1. 'vekSa' ga gha 2. 'vidArIgandhayorapi' kha. 3. 'raviviSNusute ca' ga gha 4. 'samAsIna' ga gha 5. 'sa. multhIyate'sminniti samutthAnam' iti TIkA. 'samutthAne' ga va. 6. 'mRtau stamite' ga gha 7. 'druhiNo ga' gagha. 8. 'sukhena dRzyate sudarzana: 'zAsUsudhItyana:' puMsi 'vAcaspati 'stu 'cakraM sudarzano'striyAmityAha' - yathAtasya neSyati vapuH kabandhusAM bandhurepa jagatAM sudarzanaH' ityanekArthakairavAkara kaumudI. 'sudarzanam' kha ga gha 9. 'surA' ga-gha. 10. ita Urdhvam 'parikampo bhaye kampe prAptarUpo'zaramyayoH' ityadhikaH pAThaH kha- pustake, 11. 'nAde syAt pi' ga gha 12. 'virodhoktA' ga gha. 13. 'saMrambhAraGgayoH ' ga-gha. 15. 'upamArahite'nupamebhyAmupa' gandha. 16. 'upagamastu' kha. 17. 'praveNa gacchati pravaGgamaH' iti TIkA. 'lavaGgamaH' kha ga gha. 14. 'bhavedayam' ga-va. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 60 9 1596 1598 abhidhAna saMgrahaH - 8 anekArthasaMgrahaH / nAgasaMkhyAbhidoryAtayAmo bhuktasamujjhite / jIrNe ca sArvabhaumastu diggaje cakravartini // 1591 anuzayaH pazcAttApe dIrghadveSAnubandhayoH / anvAhAryamamAvAsyAzrAddhamiSTezca dakSiNA // 1592 avazyAyo hime darpe'pyapasavyaM tu dakSiNe / pratikUle'ntazayyA bhUzayyA pitRvanaM mRtiH / / 1593 upakAryA rAjagehamupakArocitApi ca / candrodayau zazyudayollocau candrodayauSadhau // jalAzayamuzIre syAjjalAzayo jalAzraye / taNDulIyaH zAkabhede viDaGgatarutapyayoH // tRNazUlyaM mallikAyAM ketakIzAkhinaH phale / dhanaJjayo nAgabhede kakubhe dehamArute || pArthe nirAmayastu syAdiDikke gatAmaye / pratibhayaM bhaye bhISme pratizrayaH sabhaukasoH // 1597 paridhAyaH parikare jalasthAnanitambayoH / pAJcajanyaH poTagale zaGkhe dAmodarasya ca // pauruSeyaM puruSeNa kRte'sya ca hite vadhe / samUhe ca vikAre ca phalodayo khulAbhayoH // vilezayo mUSike'hau bhAgadheyaH punaH kare / dAyAde bhAgadheyaM tu bhAgye mahAlayaH punaH // 1600 tIrthe vihAraparamAtmanormahodayaM pure / mahodayaH svAmyamuktyormahAmUlyaM mahAke || padmarAgamaNau mArjAlIyaH zUdrabiDAlayoH / zarIrazodhane rauhiNeyo vatse budhe bale || samucchrayo vaironnayoH samudAyo gaNe raNe / samudayastUme'pi saMparAyastu saMyuge // ApadyuttarakAle ca syAtsamAhvaya Ahave / pazubhiH pakSibhidyUte sthUloccayo varaNDake / / gajAnAM madhyamagate gaNDAzmAkAtsaryayorapi / hiraNmayo lokadhAtau sauvarNe'bhimaro vadhe // / 1605 svabalasAdhvase yuddhe'vasaro vatsare kSaNe" / aruSkaraM breNakare bhallAtakaphale'pi ca // 1606 azvataro nAgabhede vesare'nuttaraH punaH / niruttare va zreSThe cAvaskaro gUthaguhyayoH // abhihAraH "saMnahane 'caurikodyamayorapi / avahArastu yuddhAdivizrAntau grAhacaurayoH // nimaMtraNopanetavye'laMkAraH kaGkaNAdiSu / upamAdAvakUpAraH kUrmarAjasamudrayoH // 1599 1601 1602 1603 1604 1609 1610 1611 1612 avatArastu nadyAditIrthe'vataraNe'pi ca / agnihotro'nale havye'sipatro narakAntare // kozakAre'rdhacandrastu galahastendukhaNDayoH / candrake bANabhede cArdhacandrA trivRtAbhidi // AtmavIro balavati thAlapatre vidUSake / ADambarastu saMrambhe bRMhite tUryanisvane // indIvaraM nIlotpalamindIvarA zatAvarI / upakArastUpakRtau vikIrNakusumAdiSu // upacArastu laimbAyAM vyavahAropacairyayoH / udumbaraH kuSTabhede dehiyAM paNDake tarau | udumbaraM tAmra upaharaM rahasi saMnidhau / uddanturaH karAle syAduttuGgotkaTadantayoH // audumbaro me rogabhede karmakaro'ntake / bhRtijIvini bhRtye ca karmakarI tu bimbikA // 1616 1613 1614 1615 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 1594 1595 1607 1608 1. 'anazayyA' kha. 2. 'nRtiH' ga gha 3. 'tApyo viTamAkSikaH' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 4. 'tRNaiH zulyate tRNazUlyam' iti TIkA. 'tRNamUlyaM' kha; 'tRNazUnyaM' ga gha 5. 'iDikaH zizuvAhaka : ' iti TIkA. 'eDake' kha; 'iDike' ga-gha. 6. 'apyavahite' kha. 7. 'samucchrayaNaM samucchrayaH' iti TIkA. 'samucchreyaH ' ga-gha. 8. 'samudayanaM samudayaH' iti TIkA. 'samudAya: ' ga gha 9 'apizabdAdaNe raNe'pi' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 10. ita uttaram 'ajagaraH smRtaH sarpabhede'pi kavace budhaiH' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH. 11. 'aruH karoti aruSkaram, samAse samastasyeti Satvam' iti TIkA. 'aruskaraM' ga gha. 12. ' vraNakAre' kha. 13. 'atizreSThe ca' kha. 14. 'gopya' ga gha. 15. 'saMhanane' kha. 16. 'cauryamadyapayorapi' ga gha 17. 'vizrAme ' ga gha. 18. 'nimantraNopanetavyaM zarkarAdi svAdUkRtaM bhakSyam' iti TIkA. 'nimantraNe'panetavye' ga gha 19. 'zyAlaputre' kha; 'zyAle putre' ga gha . 'sevAyAm' ga gha 21. 'cAryayoH ' ga gha. 22. 'dehalyAM ' kha ga gha. 23. 'karmakArI' gangha. 20. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 ctuHkhrkaannddH| mUrvA ca karNikArastu kRtamAle drumotpale / karavIro hayamAre kRpaNe daityabhidyapi // 1617 karavIrI putravatyAM sadvyAmaditAvapi / kalikArastu dhUmyATe pItamuNDakaraJjayoH // 1618 karNapUraH syAcchirISe nIlotpalavasantayoH / kaTaMbharA prasAriNyAM golAyAM gajayoSiti // 1619 kalambikAyAM rohiNyAM varSAbhUmUrvayorapi / kAlaJjaro bhairavAyoyogicakrasya melake // 1620 kAdambaraM dadhisAre zIdhumadyaprabhedayoH / kAdambarI kokilAyAM vANIzArikayorapi // 1621 kumbhakAraH kulAle syotkumbhakArI kulatthikA / kRSNasAraH ziMzapAyAM mRgabhede snuhiitrau||1622 girisAraH punarlohe liGge malayaparvate / ghanasArastu kapUre dakSiNAvartapArade // 1623 carmakAraH pAdUkRti carmakAryoSadhIbhidi / cakradharo viSNusarpacakriSu grAmajAlini // 1624 carAcaraM jaGgame syAdiGgaviSTapayorapi / citrATIro ghaNTAkarNabalicchAgAsrabindubhiH // 1625 aGkitabhAle candre ca tAlapatraM tu kuNDale / syAttAlapatrI raNDAyAM tugabhadro madotkaTe // 1626 tuGgabhadrA nadIbhede tulAdhArastulAguNe / vANije tuNDakerI tu karpAsI bimbikApi ca // 1627 toyadhAro jaladhare suniSaNNAkhyabheSaje / dazapuraM pattane syAnmustAyAM nIvRdantare // 1628 daNDadhAro yame rAjJi daNDayAtrA tu diggaje / saMyAne varayAtrAyAM digambarastu zaMkare // 1629 andhakAre kSapaNake syAdvastrarahite'pi ca / durodaraH puna te dyUtakAre paNe'pi ca // 1630 dehayAtrA yamapurIgamane bhojane'pi ca / dvaimAturo jarAsaMdhe herambe'tha dhraadhrH|| 1631 kRSNe'drau dhArAdharastu payodakaravAlayoH / dhArAGkaraH zIkare syAnnAsIre jaladopale // 1632 dhArtarASTraH kaurave'hau kRSNAsyojhisitacchade / dhundhumAro gRhadhUme nRpabhedendragopayoH // 1633 padAlike'pyatha dhuraMdharo dhurye dhavadrume / dhRtarASTraH khage sarpa surAjJi kSatriyAntare // 1634 dhRtarASTrI haMsapadyAM nabhazcaraH khage'mbude / vidyAdhare samIre ca nizAcarastu rAkSase // 1635 sarpa ghUke zrRMgAle ca nizAcarI tu pAMsulA / niSadvaraH smare paGke niSadvarI punarnizi // 1636 nIlAmbaro balabhadre rAkSase krUralocane / pratIhAro dvAri dvAHsthe pratIkAraH same bhaTe // 1637 pratisarazcamUpRSThe niyojyakarasUtrayoH / mantrabhede vraNazuddhAvArakSe maNDane saji // 1638 kaGkaNe'tha parikaraH paryAparivArayoH / pragADhe gAtrikAbandhe vivekArambhayorgaNe // 1639 parivAraH parijane'sikoze'tha paramparaH / mRgabhede prapautrAdau paramparAnvaye vadhe // paripATyAM parisaraH prAntabhadevayoma'tau / pakSacaro yUthabhraSTapRthakcArigaje vidhau // 1641 payodharaH kuce meghe kozakAre kazeruNi / nAlikere pAtraTIrastvapavyApAramatriNi // 1642 1. 'karo vRkSaH' iti TIkA. 'karaNDayoH' ga-dha.2. 'sIdhu'kha; 'sindhu' ga-gha. 3. 'vINAzA' kha; 'vANIsA' ga-gha.4. 'aho' ga-gha. 5. 'iGgamadbhutam' iti TIkA. 'iSTavi' ga-dha. 6. 'ghaNTAko yakSastasya balinimittaM yo hatazchAgastasyAtraM raktaM tasya bindavastairaGkitaM bhAlaM yasya tasminnityarthaH' iti TIkA. :7. 'tuNDyate tuNDakerI' iti TIkA. 'tuNDakArI' kha. 8. 'karpAsI vamanI' iti TIkA. 'kArpAsI' ga-gha. 9. 'toyaM dharati toyadhAraH iti TIkA. 'toyAdhAraH' kha. 10. "dhArAM dharati dhArAdharaH' iti TIkA. 'dhArAdhAraH' kha. 11. 'sunAsIre zIkare jaladopale' kha. 12. 'adhyasita' ga-gha. 13. 'padAlikamauSadhIbhedaH' iti TIkA. 'palAdi' kha; 'pAdAli' ga-gha, 14. 'dhurAM dhArayati dhuraMdharaH, dhAreceti khaH' iti TIkA. 'dhuraMdhuraH' kha. 15. 'sRgAle' ga-gha. 16. 'ArakSe gajalalATamamaNi' iti TIkA. 'vraNazuddhe cArakSe' ga-gha. 17. 'pakSe carati pakSacaraH' iti TIkA. 'pakSadharaH' ga-gha. 18. 'kaseru' kha. 19. 'nArikere' ga-dha, For Private and Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / lohakAMsye rajattAtre siGghANakahutAzayoH / pArAvAraH payorAzau pArAvAraM taTadvaye // 1643 pAribhadrau tu mandAranimbau pItAmbaro'cyute / neTe'pi pUrNapAtraM tu jalAdipUrNabhAjane // 1644 varddhApake balabhadrastvanante balazAlini / balabhadrA kumAryAM syAtrAyamANauSadhAvapi // 1645 bArbaTIrastrapuNyAmrAsthanyaGkare gaNikAsute / bindutantra punaH zAriphalake caturaGgake // 1646 mahAvIro'ntimajine parapuSTe jarATake / tAkSye karke pavau zUre siMhe makhahutAzane // 1647 mahAmAtraH pradhAne svAdArohakasamRddhayoH / maNicchidrA tu medAyAmRSabhAkhyauSadhAvapi // 1648 rathakArastakSaNi syAnmAhidhyAtkeraNIsute / rAgasUtraM paTTasUtre tulAsUtre'pi ca kacit // 1649 lambodaraH syAduMdhmAne pramathAnAM ca nAyake / lakSmIputro haye kAme vyavahAraH sthitau paNe // 1650 drubhede'tha vyatikaro vyasanavyatiSaGgayoH / cakranako khalazukau vizvaMbharo'cyutendrayoH // 1651 vizvaMbharA tu medinyAM vibhAkaro'gnisUryayoH / vizvakaddustu mRgayAkukure pizune dhvanau // 1652 vIrabhadro vIraNe'zvamedhAzve vIrasattame / vIrataro vIrazreSTe zere vIrataraM punaH // 1653 vIraNe vItihotrastu divAkarahutAzayoH / zatapatro dArvAvATe rAjakIramayUrayoH // 1654 zatapatraM tu rAjIve saMprahAro gatau raNe / sahacaraH punajhiNTyAM vayasye pratibandhake // 1655 samAhArastu saMkSepe ekatrakaraNe'pi ca / samudrAtIhabhede setubandhe timiGgile // 1656 sAlasArastarau hiGgau sukumArastu komale / puNDre'kSau sUtradhArastu zilpibhede nttendryoH|| 1657 ativalaH syAtprabale'tibalA tu balAbhidi / akSamAlA bakSasUtre vasiSTasya ca yoSiti / / 1658 aGkapAlI parIrambhe syAtkoTyAmupamAtari / ulUkhalo guggulodUkhale kalakalaH punaH // 1659 kolAhale sarjarase kandarAlo jaTi drume / gardabhANDe'pyatha kamaNDalU parkaTikuNDike // 1660 kutUhalaM zaste'dbhute khatamAlo balAhake / dhUme'tha gaNDazailo'dricyutasthUlAzmabhAlayoH // 1661 gandhaphalI tu priyaGgau campakasya ca korake / jalAJcalaM tu zaivAle svatazca jalanirgame // 1662 dalAmalaM punardamanake maruyake'pi ca / dhvanilAlA tu vallakyAM veNukAhalayorapi // 1663 parimalo vimardotthe hRdyagandhe vimardane / poTagalo nalakAze jhaSe bahuphalaH punaH // 1664 nIce bahuphalA phalgau bhasmatUlaM puhime / grAmakUTe pAMsuvarSe bhadrakAlyoSadhIbhidi // 1665. gandholyAM harapalyAM ca mahAkAlo mahezvare / kiMpAke gaNabhede ca madakalo madidvipe // 1666 madenAvyaktavacane mahAnIlo maNabhidi / nAgabhede bhRGgarAje mahAbalo balIyasi // 1667 vAyau mahAbalaM sIse mahAbalA balAbhidi / maNimAlA hAre strINAM dazanakSatabhidyapi // 1668 1. 'piGgale ca hu' na. 2. 'naTe ca pItasArastu gomedakamaNau smRtH| malayaje pU' kha-pustaka evaM pAThaH. 'taTe ca' ga-dha. 3. 'varddhanaM varddhastasyAptirApako vardhApakaH' iti TIkA. 4. 'varvaTIraH' kha. 5. 'ca bhAroha' kha. 6. 'vaizyAzudrAyAM jAtA karaNI' iti TIkA. 7. 'udgatA dhmAno vAyurasya uddhmAnaH' iti TIkA. 'AdyUne' kha-ga-gha, 8. 'vakraM navaM nAsikAsya vanakraH' iti TIkA. 'vakranakhau' kha. 9. 'zave ga-gha. 10. 'jhiNTI' auSadhi:. 11. 'samArohaH' kha. 12. 'setubhede' kha. 13. 'guggulau kaNDane' khaH 'guggulodumbare ga-gha. 14. 'kandarAM lAti kandarAlaH' iti TIkA. 'kaNDarAlaH' ga-gha. 15. 'kaNDike' ga-ba. 16. 'caSakasya' ga-gha. 17. itaHparam 'cakravAlo'dribhede syAJcakravAlaM tu maNDale' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 18. 'khAtAzca kha. 19. 'damanake tathA maha kha. 20. 'dhvani lAlayati dhvanilAlA' iti TIkA. 'dhvaninAlA' ga-dha. 21. 'bahuphalI' ga-dha. 22. 'pAMzu' ga-gha. 23. 'madidvipe madavati dvipe' iti TIkA. 'madadvipe' kha-ga-dha. 24. 'striyAM hAre da' khaH 'hAre strINAM da'ga-gha. For Private and Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 catuHsvarakANDaH / 1670 1681 muktAphalaM dhanasAre mauktike lavalIphale / mRtyuphalo mahAkAle mRtyuphalI kadalyatha // 1669 yavaphalo mAMsikAyAM kuTajavaci sArayoH / vAyuphalaM tu jaladopale zakrazarAsane || vAtakeliH kalAlApe piGgAnAM dantalekhane / vicakilo damanake malyAmatha bRhannalaH // mahApoTagale pArthe sadAphala udumbare / nAlikere skandhaphale hastimalaH suradvipe // vighneze halAhalastu haiyalAlorage viSe / jyeSTayAM ca haritAlI tu dUrvA gamanarekhayoH // kRpANalatikAyAM cAnubhAvo bhAvasUcane / prabhAve nizcaye cApahnavaH snehApalApayoH // abhiSavaH Rtau madyasaMdhAnasnAnayorapi / AdInavaH punardoSe parikliSTadurantayoH // upaplava rAhUtpAtau kuzIlavastu cAraNe / prAcetase yAcake ca jalabilvastu karkaTe // jalacatvare paJcAGge jIvaJjIvaH khagAntare / drumabhede cakore va dhAmArgavastu ghoSa | apAmArge'pyatha pariplavAvAkulavaJcalau / parAbhavastiraskAre nAze pArazavo'yasi || zUdrAyAM vipratanaye tanaye ca parastriyAH / puTagrIvastu gargaya tAmrasya kalaze'pi ca // baladevastu kAlindIkarSaNe mAtarizvani / baladevA trAyamANA rohitAzvo hutAzane // harizcandranRpasute sahadevastu pANDave / sahadevA balAcaMNDotpalayoH zArivauSadhe || sahadevI tu sarpAkSyAmapadezastu kAraNe / vyAje lakSye'pyapabhraMzo bhASAbhedApazabdayoH || 1682 patane cAzrayAzastu vahnAvAzrayanAzake / upadaMzo'vaMdaMze syAnmehanAmayayorapi // 1683 upasparzastvAcamanasnAnayoH sparzamAtrake / khaNDaparzaH zive rAhau bhArgave cUrNalepini // 1684 khaNDAmalakabhaiSajye jIvitezaH priye yame / jIvitasvAmijIvAtvornAgapAzastu yoSitAm || 1685 karaNe varuNAstre ca pretiSkazaH purogame / vArtAhare sahAye ca puroDAzo havirbhidi // hRtazeSe somarase camasyAM piSTakasya ca / ambarISo nRpe sUrye yudhi bhASTrakizorayoH // AmrAte khaNDaparazAvanukarSo'nukarSaNe / rathasyAdho dAruNi cInimiSaM suramatsyayoH // anutarSo'bhilASe syAttRSAcaSakayorapi / alambuSazchardane'lambuSA svaH paNayoSiti // gaDI kiMyoustu kinnare lokabhidyapi / devavRkSo mandArAdau guggulau viSamacchade // nandighoSo vandighoSe syandane ca kirITinaH / pariveSaH parivRttau paridhau pariveSaNe || parighoSaH syAdavAcye ninAde jaladadhvanau / palaGkaSo yAtudhAne palaGkaSA tu kiMzuke // 1692 gokSure guggulau rAnA lAkSAmuNDIdikAsu ca / bhUtavRkSastu zAkhoTe shyonaakklivRkssyoH|| 1693 mahAghoSo mahAzabde syAnmahAghoSamApaNe / mahAghoSA zRGgayauSadhyAM rAjavRkSaH piyAlake / / 1694 suvarNAlutarau vAtarUpaH zakrazarAzane / vAtUlokocayozcApi vizAlAkSo mahezvare // 1686 1695 For Private and Personal Use Only 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1687 1688 1689 1690 1691 1. 'vicyate vicakalaH' iti TIkA. 'vicikilaH ' gava. 2. 'hayabAle hale vi' ga gha 3. 'vRSTayAM ca' ga-gha. 4. 'haritAlaM tu tAlake / anubhAvaH prabhAve syAnnizcaye bhAvasUcane / apahnavaH punaH snehe'palApe corakarmaNi' kha- pustakasthaH pAThaH 5. 'yAcako'rthI' iti TIkA. 'yAvake ca' khaH 'yAjake'pi' ga gha 6. 'paripla vatIti pariplavaH' iti TIkA 'parilavA' ga gha 7. 'daNDotpa' kha ga gha 8. 'vidaMze syAnmeNDUroge'pi kItita: ' kha. 9. 'pratikazatIti pratiSkazaH' iti TIkA. 'pratiSThAzaH ' ga gha 10. 'paJcadazI tu pUrNimA / darzazca pAdapAzI tu khaTTikAyAmudAhRtA / zRGkhalAkaTake cApi puro' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH 11. 'na nimipati animiSaH' iti TIkA. 'animeSaH ' ga gha 12. 'tRSNA ca' kha. 13. 'paNyayo' ga-gha. 14. 'syandane' gangha. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 64 abhidhAnasaMgrahaH-8 anekArthasaMgrahaH / tAye vizAlanetre ca vIravRkSo'rjunadrume / bhallAte sakaTAkSastu kaTAkSiNi dhavadrume // 1696 adhivAsaH syAnnivAse saMskAre dhUpanAdibhiH / avadhvaMsastu nindAyAM parityAge'vacUrNane / / 1697 kalahaMso rAjahaMse kAdambe nRpasattame / kumbhInasastvahI kumbhInasI levaNamAtari // 1698 ghanaraso'psu kapUre sAndre siddharase drave / moraTe pIlupayA' ca candrahAso'simAtrake // 1699 dazagrIvakRpANe ca tAmarasaM tu paGkaje / tAmrakAJcanayodivyacakSustvandhe sulocane // 1700 sugandhabhede ca niHzreyasaM kalyANamokSayoH / nIlaJjasA nadIbhede'psarobhede taDityapi // 1701 punarvasuH syAnnakSatre kAtyAyanamunAvapi / paurNamAso yAgabhede paurNamAsI tu pUrNimA // 1702 malImasaM punaH puSpakAsIse malinAyasoH / mahArasaH punarikSau khajUradrau kaseruNi // 1703 madhurasA tu mUrvAyAM drAkSAdugdhikayorapi / rAjahaMsastu kAdambe kalahaMse nRpottame // 1704 rAseraso rasasiddhivalau zRGgArahAsayoH / SaSTIjAgarake rAse goSTayAM vizvAvasuH punaH // 1705 nizi gandharvabhede ca vibhAvasustu bhAskare / hutAzane hArabhede candre svaHzreyasaM sukhe // 1706 parAnande ca bhadre ca sarvarasastu dhUNake / vAdyabhANDerDavagrahastu jJAnabhede gajAlike // 1707 pratibandhe vRSTirodhe'pyabhigrahastu gaurave / abhiyoge'bhigrahaNe'varohastu latodgame // 1708 taroraGge'vataraNe'pyazvAroho'zvavArake / azvArohAzvagandhAyAmupagraho'nukUlane // 1709 vandhupayogayozcopanAho vINAnibandhane / vraNAlepanapiNDe ca gandhavaho mRge'nile // 1710 gandhavahA tu nAsAyAM tamopaho jine ravau / candre'gnau tanUruhastu putre garuti lomni ca // 1711 pratigrahaH sainyapRSThe grahabhede patadgrahe / kriyAkAre dAnadravye tagRhe svIkRtAvapi // 1712 parigrahaH parijane patnyAM svIkAramUlayoH / [zope'tha parivAho'mbUcchAso raajaaiivstuni||1713 parivahaH parivAre pArthivocitavastuni / ] pitAmahaH padmayonau janake janakasya ca // 1714 varAroho gajArohe varArohA kaTAvapi / sarvasahaH sahiSNau syAtsarvasahA punaH kSitau // ] 1715 ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgrahe catuHsvarakANDazcaturthaH // 4 // paJcavarakANDaH / syAdAcchuritakaM hAsanakhaghAtavizeSayoH / kakSAvekSakaH zuddhAntapAlakodyAnapAlayoH // 1716 dvAHsthe khiDne kavau raGgAjIve'tha kaTakhAdakaH / khAdake kAcakalaze zrRMgAlabalipuSTayoH / / 1717 kRmikaNTakaM citrAyAmudumbaraviDaGgayoH / syAdgojAgarikaM bhakSyakArake maGgale'pi ca / / 1718 1. 'saha kaTAkSairvartate sakaTAkSaH' iti TIkA. 'saGkaTAkSastu' ga-gha. 2. 'lavaNo rAkSasastasya mAtA tasmin' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 3. 'nIlaM jasyati nIlaJjasA' iti TIkA. 'nIlAlasA' ga-gha. 4. 'malo'syAsti malImasam' iti TIkA. 'malImasaH' kha-ga-gha. 5. 'rasago' ga-gha. 6. 'sarvarAsastu' ga-gha. 7. 'vAdyabhANDe ca deze ca paDUsAnvitavastuni / ava' khaH 'vAdyabhede'vagra' ga-gha. 8. 'avagraho jJAnabhede asvAtantrye ga' iti kha-pustakasya pAThaH. 9. 'anukUlavAn' ga gha. 10. 'gandhaM vahati gandhavahaH, lihAditvAv' iti TIkA. 'gandhaH vAhaH' ga-gha. 11. 'mUlye ca saMgrahe' ga-gha. 12. iti dhanuzcihnAntargatapATho ga-gha-pustakayostruTitaH. 13. ita. prAk 'madAsahA syAdamlAnakusume mASaparNyapi' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 14. iti dhanuzciddAntargatapAThaH kha-pustake truTita:. 15. 'piGge' kha. 16. 'zRGgAre valipucchayoH' ga-gha. 17. 'upakArikA piSTabhedopakArezavezmasu' ityadhikaH pATa; kha-pustake, For Private and Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5 paJcasvarakANDaH / 65 1728 1729 cilimilikA khadyote kaNTIbhede taDityapi / jalaGkaraGkaH syAnmeghe nAlikerataroH phale / / 1719 zaGkhe naivaphalikA tu nave navarajaH striyAm / nAgavAriko gaNistharAje rAjebhahastiSe // 1720 citramekhale garuDe'pyatha syAdvayavahArikA / lokayAtreGgudIvarddhanISvatha vrIhiMrAjikaH // 1721 cInAnne kAmalikAyAmapyatho zataparvikA / syAdvaicAdUrvayoH zItacampakau dIpatarpaNau // 1722 hemapuSpakazcampake hemapuSpikA yUthikA / malinamukhastu golAGgUle prete'rnale khale // 1723 zItamayUkhaH karpUre candre'tha sarvatomukhaH / vidhAtrAtmani keMdre ca sarvatomukhamambu kham // 1724 kathAprasaGgo vAtUle viSasya ca cikitsake / nADItaraGgaH kAkole hiNDake ratahiNDake / / 1725 ratanArIca manmathe zuni strINAM ca sItkRtau / RSabhadhvajaH prathamajinendre zazizekhare || 1726 munibheSajaM tvagastipathyAyAM laGghane'pi ca / dazanocchiSTo niHzvAse cumbane dantavAsasi / / 1727 avagrahaNaM rIDhAyAM rodhane'thAvatAraNam / vastrAJcalArcane bhUtAveze'tha pravidAraNam // dAraNe yudhi ca paribhASaNaM tu prajalpane / niyame nindopAlambhoktau cAtho mattavAraNaH 1 prAsAdavIthIvaraNDe mattahastinyapAzraye / maNDUkaparNo relaikakSoNakayoH kapItane // maNDUkaparNI maJjiSTAtrAhmyogoMjihnikauSadhe / syAdromaharSaNAkhyA tu' romo me vibhItake // 1731 vAtarAyaNaH kraeNkace sAyake zarasaMkrame / niSprayojananare cApyavalokitamIkSite // 1732 avalokitastu buddhe'parAjito'cyute hare / ajite'parAjitA tu durgAve tAjayantyapi // 1733 upadhUpita AsannamaraNe dhUpite'pi ca / syAdgaNAdhipatirvighnanAyake pArvatIpatau / / 1734 pRthivIpatistu bhUpe kRtAnte RSabhauSadhau / mUrddhAbhiSiktaH pradhAne kSatriyakSitipAlayoH // 1735 yAdasAMpatiH pazyabdhyorvasantadUta mrake / pike paJcamarAge vasantadUtyatimuktake || paTAyAma sahasrapAdo yajJapUruSe / kAraNDasUryayoryojanagandhA vyAsamAtari // kastUrIzItayozcAtisarjanaM vadhadAnayoH / apavarjanaM nirvANe parityAge vihAyite / / abhiniSThAnastu varNe visarge'thAnuvAsanam / snehane dhUpane cAntAvasAyI zrapace munau // 1739 syAdupasparzanaM snAne sparzAcamanayorapi / upasaMpannaM paryApte saMskRtaprAptayormRtau // 1730 1 1736 1 1737 1738 24 1740 1. 'nArikera' ga-va. 2. 'jalalatAyAM ca jalanAyako matsyake / kAkAcyAM rAjazaphare navaphalikA nUtane // navajAtarajo nAryAmapyatho nAgavAdikaH / gaNistharAje garuDe rAjakuJjarahastipe ||' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH. 3. 'gaNistharAjo vRkSa:' iti TIkA. 'gaNastharA ' ga gha 4. 'ke proktaH syAdatho vya' kha. 5. 'vrIhivadrAjayo'sa vrIhirAjika:' iti TIkA. 'vrIhirAjakaH' gava. 6. 'RcAdU' ga gha 7. 'dinata' ga gha 8 ' anile ' ga gha. 9. 'bhadre ca' gandha. 10. 'vArtAyAm' ga gha 11. 'kaGkole' kha. 12. 'hiMsake' kha. 13. 'agasti - pathyA harItakI bheda:' iti TIkA. 14. 'bhUtAvazeSe' ga gha 15. 'ratnake zoNake ca' ka- kha. 16. 'romAJce ca' kha. 17. 'unmatte niSprayojanapUrupe / kANDe ca karapatre ca kUTe ca zarasaMkrame // samuddharaNaM vAntAnte jalasyoddharaNe praheH / avalokitastu buddhe tvavalokitamIkSite // syAdaparAjito viSNau zrIkaNThe niSparAjaye | aparAjitA tu durgA zvetA cApi jayantikA / / ' iti kha- pustakasthaH pAThaH 18. 'bhUpAle pradhAne kSatriye'pi ca' iti kha- pustakasthaH pATha: 19. 'rambhodhau pratIcIdikpatAvapi' iti kha- pustaka evam 20. ' cUte syAtmikapaJcamarAgayo:' iti kha-pustake. 21. 'vasantadUtI pATalAyAmatimuktakabhUruhi / sahasrapAdaH kAraNDe bhAskare yajJapUruSe || yojanagandhA kastU sItAyAM vyAsamAtari / ' atraivaM pAThaH kha pustake. 22. 'suvarNe' kha. 23. itaH param 'apasarjanaM tu dAne parityAge'tisarjanam / vizrANane ca hiMsAyAmAdeze sevakasya ca ||' ityadhikaH pAThaH kha-pustake. 24. 'zrRte' kha. For Private and Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 66 abhidhAna saMgrahaH - 8 anekArthasaMgrahaH / 1741 1745 1746 1749 1750 kalAnunAdI caTake carIke kapiJjale / gandhamAdanaH kapyadribhidorelini gandhake // gandhamAdanI surAyAmatha jAyAnujIvinaH / vaikAzvinanaTaduHsthAH syAddhUmaketano'nale // 1742 grahabhede ca pratipAdanaM bodhanadAnayoH / padmalAJchano dhanade lokeze ravivedhasoH // 1743 padmalAJchanA tArAyAM sarasvatyAM zriyAmapi / pItacandanaM syAddharidrAyAM kazmIrajanmani // 1744 mahArajanaM kusumbhe svarNe'tha madhusUdanaH / bhramare kezave mRtyuvaJcanaH zrIphale hare || droNakAke'pyatha varacandanaM devadAruNi / kAleye varavarNinyaGganAlAkSApriyaGguSu // rocanAyAM haridrAyAmatha syAcchakulAdanI / kaiTAmAMsIpiculikAjalapippalikAsu ca || 1747 zAlaGkAyano nanhRSyoH syAcchretavAhanaH zazI / pArthe'tha sahasravedhI cukre sahasravedhi tu / / 1748 hiGgau cAmarapuSpastu ketake cUtakAzayoH / gorakSajambUrgodhUmadhAnye gorakSataNDule || dhUlIkadambastinize nIpe varuNapAdape / zRgAlajambUrgoDumbe phale ca vadarItaroH // abhyupagamaH samIpAgamane svIkRtAvapi / nakSatranemiH zItAMzurevatyauttAnapAdiSu // kAlAnusArya zaileye kAleye zizipAtarau / atha syAddugdhatAlIyaM dugdhApradugdhaphenayoH || vRSAkapAyI jIvantyAM zatAvaryumayoH zriyAm / utpalapatramutpaladale strINAM nakhakSate || kapiladhArA tridazApAyAM tIrthabhidyapi / tamAlapatraM tilake tAMpicche patrake'pica // tAlIsapatraM tu tAmalakyAM tAlIsake kacit / pAdacatvaraH karake paradoSaikabhASiNi // / saikate chagale'zvatthame'pasucAmaraH / vaddhapake prazaMsAyAM durvAcita bhuvi // puroTau dhUligucche pItakAveraM tu kuGkume / pittale vasvokasArA vindrasya dhanadasya ca // 1757 'naeNlinI puryorvipratisArastvanuzaye ruSi / kauye sarvatobhadrastvokobhitkAvyacitrayoH || 1758 nimve'tha sarvatobhadrA gambhAryA naTayoSiti / samabhihArasvAbhIkSNe bhRzArthe'thA sutIbalaH || 1759 zauNDike yajvanyudaNDapAlo matsyAhibhedayoH / syAdekakuNDalo balabhadre kiMpuruSezvare / / 1760 kRpITapAstu kenipAte jalanidhAvapi / syAtpANDukambalaH zvetakambalayAvabhedayoH || 1761 1751 1752 1753 1756 For Private and Personal Use Only 1754 1755 1. 'kalaM manojJamanuvadati kalAnunAdI' iti TIkA. 'kAlAnunAdI' kha. 2. 'alau ca' ga gha 3. 'naTAzvinavakaduHsthAH' kha. 4. ' ityetacchAtakumbhakusumbhayoH / madhusUdanasaMjJA tu bhramare vanamAlini / syAnmRtyuvaJcanaH zaMbhau zrIphaladroNakAkayoH / varacandanamAkhyAtaM kAleye devadAruNi / syAdvaravarNinI lAkSAharidrArocanAsu ca / strIrale ca priyaGgau ca syAdatho zakulAdanI / ' evaM pATha: kha- pustake. 5. 'kaTTImAMsIpilikA' khaH 'kaTumAMsI kiJculikA' ga gha 6. 'zAlaGkAyanazabdaH syAddacibhede'pi nandini / zivakIrtanazabdastu bhRGgirITe muradviSa / zvetavAhana ityAkhyA zazAGke ca dhanaMjaye / syAtSaSTihAyano dhAnyavizeSe ca mataGgaje / sahasravedhI cukre syAtsahasravedha rAmaThe | haricandanamAmnAta gozIrSe devapAdape / harivAhana ityukto bhAskarAmaranAthayoH / bhaveccAmarapuSpastu ke' ityadhikaH kha-pustake pAThaH 7. 'dhUlIkadambo'stinize' ga gha 8. 'goDumba auSadham' iti TIkA. 'goDimbe' gava. 9. 'kAlAnusAryaH' gaya 10 'dugdhAmre dugdha' kha. 11 itaH prAk 'bhavetpravacanIyAkhyA pravAcye ca pravaktari' ityadhikaH pAThaH kha- pustake 12. 'tApicchastamAla:' iti TIkA. 'tApiJcha' ga gha . 13. 'pAMzu' gandha. 14. 'vasvaukasArA' gandha. 15. 'purInalinyorvi' kha. 16. 'gambhArI zrIparNI vRkSa:' iti TIkA. 'gambhIryAm' kha. 17. 'bhRzArtha paunaHpunye'pi kathyate / AsutIvalazabdastu yajJakartari zauNDike / bhaveduddaNDapAlastu matsya sarpaprabhedayoH / ekakuNDala ityeSa balabhadre dhanAdhipe / kRpITapAlazabdastu kenipAte payonidhau / kUTapAlo gajapittajvare pAkamArute ||' ityadhikaH pAThaH kha-pustake. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avyayAdhikAraH / 67 1762. suratatAlI ziraHsragdRtyorathAzitaMbhavaH / annAdau tRptau ca nabhazcamasazcandramAyayoH // citrApUpe hiGguniryAso hiGgurasanimbayoH / hiraNyaretA jvalane sahasrakiraNe'pi ca || 1763 ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgrahe paJcasvarakANDaH paJcamaH // 5 // SaTkharakANDa: / 1 grAmamarikA yuddhazRGgayormAtulaputrakaH / dhattUrakasya ca phale mAtulasya ca nandane || 1764 lUtAmarkaTakaH putrInavamAlikayoH kapau / varNabiDolakaH kAvyacchAyAhRtsaMdhi corayoH || 1765 sindUratiko hastI sindUratilakAGganA / dohadalakSaNaM garbhe syAtsaMdhau yauvanasya ca // 1766 yauvanalakSaNaM vakSoruhe ca lavaNini ca / arddhapArApatacitrakaNThe syAttittirAvapi // 1 pratyudgamanIyamupastheye dhautAMzukadvaye / viSvaksenapriyA trAyamANauSadhyAM zriyAmapi // ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgrahe SaTsvarakANDaH SaSThaH // 6 // 1767 1768 avyayAdhikAraH / athAvyayAni vakSyante prAgvadeva svarakramAt / a svalpArthe'pyabhAve'pi syAdA smaraNavAkyayoH / / 1769 AGISadarthe'bhivyAptau kriyAyoge'vadhAvapi / au syAdavadhRtismRtyorAH saMtApaprakopayoH / / 1770 i syAtkhede prakopoktavI krodhe duHkhabhAvane / pratyakSe saMnidhau cApyu roSoktyAmantraNArthayoH || 1771 utprAdhAnye prakAze ca prAbalyAsvAsthyazaktiSu / vibhAge bandhane mokSabhAve lAbhordhvakarmaNoH // 1772 uM prazne'GgIkRtau roSe'pyUM prazne roSavAci ca / R kutsAvAkyayoreai hehaizabdAviva smRtau // 1773 AmantraNAhvAnayoroM praNave'GgIkRtAvapi / o auzabdau tu hohau ca hRtau saMbodhane'pi ca / / 1774 ku pApIyasi kutsAyAmISadarthe nivAraNe / kaM sukhe vArizirasoH kiM prazne kutsite'pi ca // 1775 cAnyonyArthasamAhArAnvAcayeSu samuccaye / hetau pakSAntare tulyayogitAviniyogayoH // 1776 1. 'mantracUrNalamicchanti vazIkaraNavedini / DAkinIdoSamantrajJe kuzAmbuprokSaNe'pi ca / bhavetsuratatAlI tu dUtikAyAM ziraHsraji / AzitaMbhavamannAdAvAzitaMbhavastarpaNe / syAdASADhabhavo bhIme navInajalade'pi ca / syAnnabhazcamasazcandrecitAyUpendrajAlayoH / hiGguniryAsa ityeSa nimbe hiGgurase'pi c|' iti kha-pustake'dhikaH pAThaH. 2* 'zRGgayAM grAmayuddhe'pi kIrtyate / syAnmadanazalAkA tu sAryo kAmodayauSadhau / mAtulaputrako dhattUraphale mAtulAtmaje' iti kha- pustake'dhikaH pAThaH 3. 'snAnacikitsaka cAturmAsyavratakare nare / snAnacikitsakaM proktaM nArIpuSpatapasyayoH // ' ityadhika: kha- pustake. 4. 'yauvanalakSaNA' kha. 5. itaH param 'samudranavanItaM syAtpIyUSe ca sudhAkare' kha. 6. 'ardhena pArApato'rddhapArApataH, dvAvapi pakSibhedau' ityanekArthakairavAkarakaumudI. 7. 'viSvaksepriyA lakSmyAM trAyamANauSadhAvapi' kha; 'vizvaksena' ga gha. 8. 'a syAdabhAve svalpArthe viSNAveSa tvanavyayam' kha. 9. 'abhivyaktau kriyAbhede' ga-va. 10. 'A syAdvAkye ca smaraNe syAdA vedhasyanavyayam' kha. 11. 'kAmadeve tvanavyayam / iduHkhabhAvane krodhe IrlakSmyAM syAdanavyayam / u saMbuddhau ruSottau ca zivavAcI tvanavyayam / utprAdhAnye prakAze ca ' kha-pustakasthapATho'yam. 12. 'mokSa' kha. 13. 'U rakSaNe rakSakeca sUcyAM syUtAvanavyayam / R kutsAyAM ca vAkye ca devamAtaryanavyayam / R vAkya kutsayordai tyajananyAmapyanavyayam / lU kutsAyAM vismaye ca zabdo'pi tadarthakaH / devamAtari vArAhyAM kramAttAvapyanavyayau / eaizabdau tu hai haivatsmRtyAmantraNAhUtiSu / kramAccaturbhuje zaMbhAveai proktAvanavyayau / omityanumitau proktaM praNave cApyupakrame / oozabdau tu hoho vatsaMbuddhyAhnAnayormatau / vidhAtari kramAdviSNAvo auzabdAvanavyayau / ' ityevaM kha- pustakasthaH pAThaH 140 'mukhe' kha. For Private and Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 68 abhidhAna saMgraha:: - 8 anekArthasaMgrahaH | 1777 1778 1780 1781 1782 1784 1785 1789 pAdarpUraNe'vadhRtau tu vizeSe'vadhAraNe / samuccaye pAdapUrtI dhignirbhartsananindayoH // nisyAtkSepe bhRzArthe ca nityArthe dAnakarmaNi / saMnidhAnoparamayoH saMzayAzrayarAziSu // mokSe'ntabhAve'ghobhAve bandhane kauzale'pi ca / nu prazne'nuzaye'tItArthe vikalpavitarkayoH // 1779 Parve sAdRzye tadviruddhatadanyayoH / vyatikrame svarUpArthe niSedhAbhAvayorapi // nirnizcaye krAntAdyarthe niHzeSapratiSedhayoH / prAkpUrvasminprabhAte digdezakAleSvanantare // atIte'gre'pyatha prasyAdgatAdyarthaprakarSayoH / vA samuccaya evArthe upamAnavikalpayoH // viSTheta nAnArthe vai tau pAdapUraNe / zaM kalyANe sukhe'rthaM svitparipraznavitarkayoH || 1783 saM saMgArthe prakRSTArthe zobhanArthamArthayoH / smAtIte pAdapUrtI ha saMbuddhau pAdapUraNe || hA zuMgduHkhaviSAdeSu hi tAvavadhAraNe / vizeSe pAdapUrtI ca hI vismayaviSAdayoH || duHkhahetau ca haM roSabhASaNe'nunaye'pi ca / huM vitarke pariprazne syAnmanAgalpamandayoH // 1786 aGga saMbodhane harSe punararthe ca kiM ca tu / sAkalyArambhayostiryaksyAttirazcInavakrayoH // 1787 hirumadhye vinArthe'ti prakarSe laGghane bhRze / stutAvasaMpratikSepe'pyastu pIDAniSedhayoH // 1788 asUyAyAmanujJAyAmArAddUrasamIpayoH / iti svarUpe sAMnidhye vivakSAniyame mate // ent prakAra pratyakSa prakAzeSyavadhAraNe / evamarthe samAptau syAduta praznavitarkayoH || samuccaye vikalpe ca tAvadyAvadivAvadhau / kArye'vadhAraNe mAne pratItthaMbhUtabhAgayoH // 1791 pratidAne pratinidhI vIpsAlakSaNayorapi / pazcAtpratIcyAM carame batAmantraNakhedayoH || dhRtyAzcaryAnukampAsu yadvatprabhavitarkayoH / zazvatsaha punarnitye sakRtsahaikavArayoH // svastyAzIH kSemapuNyAdau sAkSAtpratyakSa tulyayoH / hanta dAne'nukampAyAM vAkyArambhaviSAdayoH 1794 nizcaye ca pramode cApyatho atha samuccaye / maGgale saMzayArambhAdhikArAnantareSu ca // anvAdeze pratijJAyAM praznasAkalyayorapi / tathA syAnnizcaye pRSThaprativAkye samuccaye // yathA nidarzane 'dvau tUddeze nirdezasAmyayoH / hetUpapattau ca vRthA tvavidhau syAdanarthake || 1797 anu lakSaNavIpsetthaMbhUtabhAgeSu saMnidhau / sAdRzyAyAmahIneSu pazcAdarthasahArthayoH // nanvAkSepe pariprazne pratyuktAvavadhAraNe / vAkyArambhe'pyanunayAmantraNAnujJayorapi // nAnAvinobhAnekArthe tu sthAne tu kAraNe / yukte sAmye'pyapa steye'pakRSTe varjane mudi || 1800 viparyaye viyoge ca nirdeze vikRtAvapi / api saMbhAvanAzaGkAgarhaNAsu samucaye // prazne yuktapadArtheSu kAmacArakriyAsu ca / upAsanne'dhike hone sAdRzyapratiyatnayoH || tadyogavyAptipUjAsu zaktAvArambhadAnayoH / dAkSiNyAcAryakaraNadoSAkhyAnAtyayeSu ca // 1790 1792 1793 1795 1796 1798 1799 1801 1802 1803 1. 'pUrNe'vadhUtau ca tu' gandha. 2. 'saMzaye yathA, nirekameko'pi nirAkaroti' iti TIkA. 'saMzrayAzrayarAziSu' kha-ga-dha-pustakasthaH pAThaH 3. 'anunaye' kha; 'anuzAye tIrthe syAt' ga gha 4. 'vizeSa' ga gha 5. 'avAntare' kha-ga-gha. 6. 'api zvitsvitsyAtpra' gava. 7. 'prasaMgArthe' kha. 8 'samuccayo : ' ga gha 9 itaH param 'su pUjAyAM bhRzAthArnumatikRcchrasamRddhipu' iti kha- pustake'dhikaH pATho'yam. 10. 'sukha' ga-va. 11. 'anuzaye' ga-va. 12. 'hUM lajjAyAM nivAraNe / manAgalpe ca mande cAGga saMbodhanaharSayoH punararthe cAtha kiM ca saMkalpArambhayotam / tiryaktirorthe vakre ca vihagAdau tvanavyayam' / ityevaM kha- pustake. 13. 'prakarSeSva' kha. 14. 'vitarke ca yAvattAvadivAvadhau' ga gha pustakayorevaM pAThaH 15. 'pramAde' ga gha. 16. 'hetU' kha. 17. 'maraNodyamanArthayoH' kha. / For Private and Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avyayAdhikAraH / 69 1805 1816 abhi vIpsAlakSaNayoritthaMbhUtAbhimukhyayoH / syAdamA saMnidhAnArthe sahArthe'laM nivAraNe || 1804 alaMkaraNasAmarthya paryAptiSvevadhAraNe / evaM prakAre 'GgIkAre'vadhAraNasamanvayoH // kathaM prazne prakArArthe saMbhrame saMbhave'pi ca / kAmamasUyAnugame prakAme'numatAvapi || 1806 kimu saMbhAvanAyAM vimarze joSaM sukhe stutau / maunalaGghanayozcApi nAma prAkAzyakutsayoH / / 1807 saMbhAvyAbhyupagamayoralI ke vismaye kudhi / nUnaM tarphe nizcite ca prAdhvaM narmAnukUlayoH || 1808 bhRzaM prakarSe'tyarthe ca sAmi tvarthe jugupsite / ayi prazne'nunaye syAdaye krodhaviSAdayoH // 1809 saMbhrame smaraNe cAntarante svIkAramadhyayoH / raryururIvadUrI vistAre'GgIkRtAvapi // parAbhimukhye prAdhAnye vimokSaprAtilomyayoH / gatidharSaNahiMsAsu bhRzArthe vikrame'pi ca // pari vyAdhA parame varjane lakSaNAdiSu / AliGgane ca zoke ca pUjAyAM doSakIrtane // bhUSaNe sarvatobhAve vyAptau nivasane'pi caiM / purA bhaviSyadAsanne cirAtItaprabandhayoH // punaraprathame bhede ki saMbhAvyavArtayoH / hetvarucyoralIke ca khalu vIpsAniSedhayoH // jijJAsAyAmanunaye vAkyAlaMkaraNe'pi ca / avAlambanavijJAnaviyogavyAptizuddhiSu // ear paribhave ISadarthe'vadhAraNe / uSA rAtrau tadante ca doSA nizi nizAmukhe || maGkSu zIghre bhRze tattve'to hetorapadezavat / nirdeze pazcamyarthe ceto yatazca vibhAgavat // paJcamyarthe niyame ca tata Adau kathAntare / paJcamyarthe pariprazne tiro'ntardhI tirazci ca // 1818 nIcaiH svairAlpanIceSu prAdurnAmaprakAzyayoH / puro'gre prathame ca syAnmitho'nyonyarahasyapi // 1819 Her fan zoke ca karuNArthaviSAdayoH / aMha kSepe niyoge cApyaho praznavicArayoH // 1820 saha saMbandhasAdRzyayaugapadyasamRddhiSu / sAkalye vidyamAne ca hIhI vismayahAsyayoH // nainu ca praduSToktau samyagvAde stutAvapi / apaSThu cArau nirdoSe kimuta praznavAdayoH / / 1822 vikalpe'tizaye cApi purastAtprathame'grataH / pUrvasyAM ca purArthe cAbhIkSNaM zIghraprakarSayoH || 1823 paunaHpunye saMtate cAvazyaM nizcayanityayoH / idAnIM sAMprataM vAkyAlaMkAre taddinaM punaH || 1824 dinamadhye pratidine sAMprataM tUcite'dhunA / samayAnikapA cAntarnikaTe cAntarA punaH / / 1825 vinArthe saMnidhau madhye'bhito'bhimukhakAryayoH / samIpobhayataH zItreSvagrataH prthmaapryoH|| 1826 antato'vayavotprekSA pazcamyartheSu zAsane / purato'prAdyayoH pUrvedyurdharmAhaprabhAtayoH // 1827 ahahetyadbhute khede'ntareNAntarvinArthayoH / aho batAnukampAyAM khedAmantraNayorapi // ityAcAryahemacandraviracite'nekArthasaMgrahe'vyayAdhikAraH / 1817 o 1821 1828 iti zrIhemacandrAcAryaviracito'nekArthasaMgrahaH samAptaH / For Private and Personal Use Only 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1. 'nirarthakau' ga-gha. 2. 'ca vAraNe' kha. 3. 'ropamayoraGgIkAre'vadhAraNe' kha. 4. 'urdUrarI corarI ca ga-gha. 5. 'zuNThyAsu' ga-va. 6. itaH param 'prAGgaH prAkAzye vRttau syAtsaMbhAvye'pi prayujyate' kha. 7. 'pratIpayoH ' gagha. 8. 'vikrAnta' ga gha 9. 'ivau' kha. 10. itaH param 'zanaiH zanaizvare svaire saMhaH sAhasatejasoH ' kha. 11. 'naJpUrvAjjahAteH kvipi, ahA' iti TIkA. 'aho' kha ga gha 12. 'natrapUrvAjjahAterDe:, 'aha' iti TIkA. 'Aha' kha-ga-gha. 12. 'anu ca' kha. 14. 'nAnArthe' ga gha 15. 'samayo' ga gha 16. ' avasitotpre' kha. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // shriiH|| abhidhaansNgrhH| (9) zrIhemacandrAcAryaviracito nighnnttushessH| vihitaikArthanAnArthadezyazabdasamuccayaH / nighaNTuzeSaM vakSye'haM navArhatpAdapaGkajam / ....................... = ......"" .......................................... """ = = ............................................. = " " ........................... ... .... .... . .... .... .... .... .... .... .... .... .... .. = = .................................... ........................................ = " = // ............................................ / ....... .. .... " .... .... .... = = ......... = ............................................ = ....................................... ."" " // ... . .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... = ... .... .... .... .... .... . "" """ ...................... // 16 .............. // 17 "puSpaH zukavRkSaH zukapriyaH / kapItanaH karNapUro bhaNDilaH zyAmavalkalaH // 18 pATalyAM pATalA sthAlI moghA toyAdhivAsinI / vasantakAmayoY=tI .""kuntI kAlavRntikA // 19 anyasyAM tatra tu zvetA pATalA kASThapATalA / zItalA zvetakumbhIkA kuberAkSI phaleruhA // 20 agurAvagururlAhaM vaMzikaM vizvarUpakam / kRmijaM pravaraM rAjAha yogajamanAryakam // malligandhe'tra maGgalyA kRSNe tu kAkatuNDakaH / zrIkhaNDe syAnmalayajaM candanaM zvetacandanam // 22 gozIrSakaM gandhasAraM bhadrazrIstailaparNikam / phalakI surabhiH sAraM mahArha rohaNodbhavam // 23 18 For Private and Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-9 nighnnttushessH| atha barbarake zvetaM nirgandhaM barbarodbhavam / syAdraktacandane kSudracandanaM bhAskarapriyam // 24 tAmrasAraM raktasAraM lohitaM haricandanam / kucandane tu patrAjhaM pattaGgaM paTTaraJjanam // suraGgakaM raktakASThaM pattUraM tilapaNikA / atha drumotpalavyAdhaH parivyAdhaH sugandhakaH // nirgandhe'sminkarNikAro niSIdhaH pItapuSpakaH / punAge tu mahAnAgaH kesaro raktakesaraH // 27 devavallabhakumbhIko tuGgaH puruSanAmakaH / athAgastye vaGgasenaH zukanAso munidrumH|| karavIre kaNavIraH zvetapuSpo'zvamArakaH / pratihAsaH zataprAzo'zvarodhaH kumudodbhavaH // 29 raktapuSpe'tra laguDavaNDAtazcaNDagulmako / kAlaskandhastamAle syAttApiccho raJjato vsuH|| 30 tamAlapatre vasrAkhyaM romazaM tAmasaM dalam / sUkSmailAyAM candravAlA drAviDI niSkuTiluTiH // 31 kapotavarNikA tucchA koraGgI bahulA tulA / sthUlailAyAM vRhadelA bhadralA vaksugandhikA / / 32 tridivodbhavA ca pRthvIkA karNikA tripuTA puTA / karpUre ghanasAraH syAddhimAho himavAlukaH // 33 sitAbhraH zItalarajaH sphaTikazcandranAmakaH / kolake kaTuphalaM komakaM mAgadhotthitam // 34 kolaM koSaphalaM koraM mArIcaM dvIpamityapi / lavaGge ziSaraM divyaM bhRGgAraM vArijaM lavam // 35 zrIpuSpaM zyAhvayaM devapuSpaM candanapuSpakam / nalikAyAM kapotAbhirnirmadhyA zuSirA naTI // 36 dhamanyaJjanakezI ca zUnyA vidrumavallayapi / atimukte maNDakaH syAtpuNDrako bhramarotsavaH // 37 parAzrayaH suvAsantI kAmuko mAdhavI latA / pippale bodhirazvatthaH shriivRkssshclptrkH|| 38 maGgalyaH kezavAvAsaH zyAmalo dviradAzanaH / gardabhANDe kandarAla chAyAvRkSaH kmnnddluH|| 39 plakSo vaTaplavaH zuGgI supArzvazvArudarzanaH / kapItane kapInaH syAtpItanaplavakAvapi // 40 karpaTo parkaTI plakSaH satIdo lakSaNe naTI / vaTe vaizravaNAvAso nyagrodho bhupaadbhvH|| 41 skandhajanmAraktaphalaH kSIrI zuGgI vanaspatiH / udumbare jantuphalo yajJAGgo hemadugdhakaH // sadAphalo vasuvRkSaH zvetavalko mazakyapi / kAkodumbarikAyAM tu phAlgunI phalguvATikA // 43 phalArAjI phalabhArI phalayUjaghanephalA / rAjAdane tu rAjanyA kSIrikA priyadarzanaH // 44 kapipriyo dRDhaskandho madhurAjaphalo nRpaH / piyAle tu rAjavRkSo bahuvalko dhnusspttH|| 45 sannakaduH kharaskandhazcArastApasavallabhaH / AmrAtake varSapAkI kapicUtaH kapipriyaH // naH pItanakastanukSIro'mrapATakaH / ............................................|| 47 arke vikIraNa..... ................ / kSIrAparNo rAjArke balarko gaNarUpakaH // ekASThIlaH sadApuSpo mandArazca pratApasaH / truTyAM vajro mahAvRkSo'sipatraH muksudhA guDA // 49 samantadugdhA sehuNDaH zaNDerI cakrakaNTakaH / karamardai karamadaH karAmrakasuSeNakau // 50 sthalaparkeTa AvignaH kRSNapAkaphalo'pi ca / jambIre jambhalo jambho jambhIlo dantaharSaNaH // 51 vaRzodhI dantazaTho gambhIge rocano'pi ca / karuNe tu chAgalAkhyo mallikAkusumaH priyaH // 52 vIjapUre vIjapUrNaH pUrakaH phalapUrakaH / supUrako mAtuluGgaH kesarAmlo'mlakesaraH // 53 barAmlo bIjako luGgo rucako madhyakesaraH / kRmighno gandhakusumaH kesarI sAdhupAdapaH // 54 mAtuluGgI vardhamAnA madhurA madhukarkaTI / madhuvallI pUtipuSpA devadUtI mahAbalA // 55 amlikAyAM cukrikAmlA zuktikAmlI vikaamlikaa|cukraa cicA tintiDIkA tintiddiigurupusspikaa|| 48 For Private and Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 vRkSakANDaH / 57 58 60 61 62 63 64 65 66 67 vRkSAmle syAdamlavRkSastintiDIko mahIruhaH / zAkAmlamamlazAkaM cAmlapUro raktapUrakaH // athAmlavetase bhImo bhedano raktapUrakaH / rudhirasrAvakazzukaM mAMsAricanikapriyaH // zAkhAmlo vetaso'mlo'mlastintiDIko rasAmlakaH / sa zaGkhadrAvako hIno lauhadrAvaka uttamaH // 59 tAveva tu zatavedhasahasravedhinau kramAt / kapitthe vAnarAvAsI gandhapatraH kapipriyaH || puSpaphalo dadhiphalo dadhityagrAhimanmathAH | akSisyaMdo dantazaTho rAjAmrazcirapAkyapi // azmantake zlakSNapatraH pASANAvUka indrakaH / amlapa trastAmrapatraH kuzalI yamalacchadaH // nAraGge syAnnAgaraGgastvaksugandho mukhapriyaH / aira vato yogasAro yogI tatrAdhivAsanaH // khadire syAdraktasAraH kaNTakI dantadhAvanaH / gAyatrI calapatrazca bahuzalyaH kSitikSamaH // site tu tatra kadaraH kArmakaH kubjakaNTakaH / somavalko nemivRkSaH zvetasAraH pathidrumaH // viTkhadire virimido godhAskandho rimedakaH | ahimAro rimaH pUtyarimedo mukhazodhanaH // zAlmalau tUlinI mocA picchilA virajAvitA / kukuTI pUraNI raktakusumA vuNavallabhA // kaNTakADhyA nalaphalI picchA tu tasya veSTakaH / kutsite zAlmalau prokto rocanaH kUTazAlmaliH 68 ziMzipAyAM mahAzyAmA picchilA pANDuracchadA / kRSNasArAGgAravarNAgururalpA tu ziMzipA // 69 kuziMzipA bhasmagarbhA kapilA bhasmapiGgalA / badaya kuvaliH koliH karkandhuH phenilacchadA // 70 rASTravRddhikarI kolI sauvIrI vajrazilpikA / buTA ghoNTA kuhA ghoTTA vyAghragRdhranakhItyapi // 71 zamyAM saktaphalA lakSmIH zivA tuGgAgnipAdapaH / ajapriyA bhasmakASThA zaMkaraH zivakIlikA // 72 zivalomAyataphalA lomapAmavinAzinI / maGgalyA zucipatrA ca phale tasyAstu sAGgaraH // 73 iGgudyAM tApasatarurmArjAraH kaNTakITakaH / bindukastiktamajjA ca pUtipuSpaphalo'pi ca // guggulau tu puro durgo mahiSAkSaH palaGkaSaH / jaTAyuH kAlaniryAso vAsavolUkanAmakaH // naktaMcaraH zivadhUpaH kumbholUkhalakaH zivaH / pAribhadre nimvatarurmandAraH pArijAtakaH // karIre syAttIkSNasAraH zAkapuSpo mRduphalaH / marujanmA tathA patro granthilakakarAvapi // vikaGkate sruvavRkSo granthilaH khAdukaNTakaH / kekaNiH kAkapAdazca vyAghrapAdopakaNTakaH // 78 bilve mahAphalaH zrayAhnaH zalATuH pUtimArutaH / mahAkapitthaM zANDilyaH zailUSo nIlamallikA // 79 zrIvAsaH zrIphalo hRdyagandho mAlUrakarkaTau / harItakyAM jayA pathyA haimavatyabhayAmRtA // kAyasthA pUtanA cetakyavyathA zreyasI zivA / vibhItake bhUtavAso vAsanto'kSo vaheka: / / 81 saMvartakaH karSaphalaH kalivAsaH kalidrumaH / karSo dotyo madhubIjo dharmadveSI vibhedakaH // AmalakyAM zivAdhAtrI vayasthA parasAmRtA / parvakAvyA tiSyaphalA mAkandI zrIphalA ca sA 83 araNAvagnimanthaH syAttarkArI vaijayantikA / jayA jayantI nAdeyI zrIparNI gaNikArikA || 84 tejomantho havirmantho..................vahnizodhanaH / aralau dundako dIrgha "vRntaJcAtha kudaMnaTaH // 85 zyonAkaH zoSaNo jambuH zukanAsaH kaTaMbharaH / mayUrajaGghakaTuGgaH sallakaH priyajIvakaH // maNDUkaparNaH patrorNo gopavRkSo munidrumaH / zitrau zobhAJjanastIkSNagandho mUlakapallavaH // vidradhyarAtiH kAkSIvo mukhabhaJjaH subhaJjanaH / dRzokSIvaH suraGgI ca mocako madhugRJjanaH // zvete'tra zvetamarico rakte tu madhuzigrukaH / tinize rathakRnnemirvaJjulo rathasAdhakaH // 74 75 76 77 80 T 82 86 87 88 89 For Private and Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 abhidhAna saMgrahaH - 9 nighaNTuzeSaH / 90 91 92 95 96 97 98 99 100 101 102 103 105 106 dIrghavRkSaca kavaro rathanAmAtimuktakaH / azmagarbhaH sarvasAraH kramasaMdhAraNo'pi ca // palAze kiMzukaH parNaH stripatrakaH / trivRtAkhyo raktapuSpo bIjasnehaH samidvaraH // kSArazreSTho vAtapotho yAjJiko brahmapAdapaH / dhave bhArodvaho gauraH sakaTAkSo dhuraMdharaH // kulAva nandizcApi sitaH kRSNazca sa dvidhA / zrIpayoM kAzmarI kRSNA vRntikA madhuparNikA 93 gambhArI sarvatobhadrA kaTphalA bhadraparNikA | vihIrA kumudAhArI mahAkumbhI ca kazmarI // 94 nityabhadrA mahAbhadrA kAzmaryo madhuparNyapi / saptacchade zuktiparNo gandhapuSpaH savarNakaH // sthUlaparNo dIpavRkSaH zArado viSamacchadaH / madagandhivizAlava kuggajadviTzAlmalIdalaH // ziroruhaviTapa : sumano grahanAzanaH / Aragvadhe kRtamAlaH karNikAraH suvarNakaH || pItapuSpa dIrghaphala: zampAkaJcaturaGgulaH / vyAdhihA revataH sthUlaH pragraho rAjapAdapaH // ArogyazimbikA karNI svarNazephAliketyapi / bIjake priyakaH zaurigauro bandhUkapuSpakaH // kRSNasarjI mahAsarjaH kalyANa: pIvaro'sanaH / mahAzAlaH pItazAlo jIvakaH priyazAlakaH // sugandhirnIlaniryAsastiSyapuSpo'lakapriyaH / sa tu dvidhA zikhigrIvaH zreSTho gomUtragandhakaH // azvakarNe dIrghapatraH kaSAyaH sasyasaMvaraH / sarjakaH " 'zUraH kAryazAlo latAtaruH // arjune kakubhaH sevyaH suvarNo dhUrtapAdapaH / devazAkaH zakratarurna dIsarjo'rjunAbhidhaH // zAke kolaphalodvA dAruryogI halImakaH / gandhasAraH sthirasAraH sthirako dhruvasAdhanaH // 104 abhraM ''''mahApatro balasAro balaprabhaH / dharmaNe tu dhanurvRkSo gotravRkSo rujAsahaH // mahAbalo mahAvRkSo rAjAho dhanvanaH phalam / khAduphalo mRtyuphalaH sAravRkSaH sutejanaH // silake tu siddhavRkSaH kolipatre tu joraNaH / mahApatre tvagAdI syAdviSazaGkuH palAzakaH // pAribhadre kilimaM kilimaM devavallabhaH / dAru vasnehavidaM ca devaduH khargajo drumaH // pItapUtimahAdevabhadrendrA kASThadAruNI | madhUke ... zAkaH syAnmAdhavo madhuko madhuH || madhuSThIlo madhuSThAlo madhukASTo madhusravaH / rodhakoSamadhuguDapuSpo golaphalo'pi ca || jalaje'sminmadhUlaH syAdgirijo dIrghapatrakaH / tIravRkSo gaurazAlo hasvapuSpaphalo'pi ca // tinduke sphUrjakastuSTaH kAlaskandho virUpakaH / niHsyandanaH kAlazAko drAvaNo niilsaarkH|| 112 dvitIyatinduke kAlastindurmarkaTatindukaH / kAkendukaH kAkapIluH kupIlukulakAvapi / / 113 rodhe lodhraH site tatra zAbarastanuvalkalaH / utsAdano mahArodho nambhaH zabarapAdapaH // 114 rakte tu paTTikA tilbaH paTTIlAkSAprasAdanaH / tirITo mArjanacillI kAnInaH kramukaH zizuH // 115 sthUlavalko bRhatpatraH kRSNarodhre tu gAlavaH / bhUrje bhujo bahupaTo mRduvalako mRducchadaH || rekhApatrazchatrapatro bahutvakcarmiNAvapi / zleSmAntake bhUtavRkSaH picchilo dvijakutsitaH || vasantakusumaH zeluH kaphelurlekhazATakaH / viSaghAtI bahuvAra: zIta uddAlakastathA // kanphilAmbupanasAmahuH / lakucaH kSudrapanasastanu syAtkubjakaM phalam // Amre rasAlo mAkandaH kAmAGgaH pikavAndhavaH / vanapuSpo zavazvataH parapuSTamadodbhavaH // madhudUto madhuphalaH suphalo madirAsakhaH / vasantapAdapo'sau tu sahakAro'tisaurabhaH || kSudrAmre syAtkramitarurlAkSAvRkSo jatudrumaH / sukozako ghanaskandhaH kezAmbuzca suraktasaH || TaGko nIlakapittho'nyo rAjaputro nRpAtmajaH / jambvAM mahAphalA rAjajambUrnIlAmbukacchadA // 123 107 108 109 110 111 116 117 118 119 120 121 122 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 vRksskaannddH| sugandhipatrA sAnyA tu kAkajambUH kujambukA / uzIrapatrA nAdeyI vaidezI kAkavallabhA // 124 madane chardano rAThaH zalyako viSanAzanaH / karahATo maruvakaH piNDI piNDItakaH phalaH // 125 sUryaputrakarkaTako viSagandho viSodaraH / mazyAntakaphalo rAjaputrakaH kaphavardhanaH // 126 kubjake kAmukaM zyAmasAraH phullo misidrumaH / nicule tu nadIkAnto'mbujo hijala ijalaH // 127 gandhapuSpo gucchaphalo'nuvAkaH kacchakolyapi / vetase vidulaH zIto nadIkUlapriyo rathaH // 128 abhrapuSpaH patramAlI vANIro va lo'pi ca / syAdambuvetase bhIru deyI baalbhiirukH|| 129 vidulo maJjarInamraH parivyAdho nikuJjakaH / varuNe gandhavRkSaH syAttiktazAkaH kumArakaH // 130 zvetapuSpaH zvetaphalastamAlo mArutApahaH / sAdhuvRkSaH zvetavRkSaH seturshmrikaaripuH|| 131 aGkoTe syAtyAtasAro dIrghakIlo nikocakaH / aGkolakastAmraphalo recako gndhpusspkH|| 132 bhallAtake vIrataruraruSko'ruSkaro vraNaH / bhautiko bhUtanubhUrisnehaH zophakaro dhanuH // 133 agnimukhI bahupatro bhallI sUryAgnisaMjJakaH / ariSThe syAtkRSNavarNo raktabIjo'rthasAdhanaH // 134 zubhanAmA pItaphenaH phenilo garbhapAtanaH / nimbe tu sarvatobhadraH pAribhadraH sutiktkH|| 135 picumando yavaneSTaH zukeSTaH shukmaalkH| ariSTo hiGguniryAso vetA niyamano'pi ca // 136 mahAnimbe nimbakazca kArmuko viSamuSTikaH / ramyakaH kSIbako vRkSo'kSipIluH kezamuSTikaH / / 137 pIlau sraMsI sahasrAGgaH zItaH karabhavallabhaH / gulmArirguDaphalazcAthAsmiMstu girisaMbhave // 138 akSoTaH karparAlazca phalasneho guhaashyH| pArAvAte tu sArAmlo raktamAlaH parAvataH // 139 ArevataH sAraphalo mahApArAvato mahAn / kapotANDatulyaphalo rudrAkSe tu mahAmuniH // 140 sa tu caturmukho brahmA dvimukhastu varArgalaH / SaNmukhastu kArtikeyaH paJcamukhastu shNkrH|| 141 mAdhavastvekavadano vijayAzastradhAraNaH / putraMjIve bakSaphalaH kumArajIvanAmakaH // 142 kara je syAnnaktamAlaH pUtIkazcirabilvakaH / karajaH zlIpadArizca prakIryaH klinaashnH|| 143 bhedAstvasya trayastatra SaDmanthA hastivAruNI / markaTyAM tu kRtamAla udakIryaH prakIryakaH // 144 aGgAravalyAM zArGgasthA kAsannI karatAlikA / rohItake rohitako rohI daaddimpusspkH|| 145 rohaDakaH sadApuSpo rocanA plIharaktahA / kaTaphale tu somavalkaH kaiTaryo gopabhadrikA // 146 kumbhI kumudikA bhadrA zrIparNI bhadravatyapi / dADime kuTTimaH kIravallabhaH phlssaannddvH|| 147 karako dantabIjazcAthor3apuSpe japA javA / dhAtakyAM tu dhAtupuSpI bahupuSpyagnipuSpikA // 148 tAmraparNI subhikSA ca kuJjarA madyapAvanI / sallakyAM vallakI hAdA suvahA susravA rasA // 149 azvamUrtiH kundarukI gajabhakSyA maheraNA / gandhavIrA gandhakArI surabhirvanakarNikA // 150 eraNDe taruNazcitro dIrghadaNDo vyaDambakaH / paJcAGgulo varddhamAna AmaNDo ruvako ruvuuH|| 151 vyAghrapuccho vyAghratalazcakSuruttAnapatrakaH / gandharvahastakazcaJcurAdaNDo hastiparNakaH // 152 uruvUko hastikarNaH zuklo raktazca sa dvidhA / kimpAke tu mahAkAlaH kAkardaH kAkamardakaH / / 153 kampillake tu kAmpillo raktAGgo raktacUrNakaH / candrAhvayo rocanakaH karkazAhaH paTodayaH // 154 ketakacchadanIyo'mbuprasAdanaphalaH kataH / kArpAsyAM tu samudrAntA badarA tuNDikeryapi // 155 sA tu vanyA bharadvAjI bhadrA candanabIjikA / vandAyAM syAttaruruhA zauravaryadarohiNI // 156 vRkSAdanI vRkSabhakSyA jayantI kAmapAdapaH / sa tu kSIravRkSabhavo nandIvRkSo jydrumH|| 157 For Private and Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-9 nighaNTuzeSaH / ATarUSe vRSo vAsA vAzikA vAjidantakaH / bhiSaGmAtA siMhamukhaH siMhikA siMhaparNikA 158 tumbarau sAnujaH sauraH saurabho vanajo'ndhakaH / tIkSNavalkastIkSNaphalatIkSNapatro mhaamuniH|| 159 kadalyAM tu hastiviSA rambhA mocAMzumatphalA / kASThIlA vAraNavuzA syAtkAlIrasa ityapi // 160 tagare kAlAnusArya cakrAkhyo madhuro nRpaH / tUle .... brahmacAru brahmaNyaM brahmakASThakam // 161 brahmaniSThaM ca dApaM ca kramukaM brahmacAri ca / muSkake mokSako ghaNTA krandAlo mokSamuJcakau // 162 pATalirgolihaH kSArazreSTaH kRSNaH sitazca saH / vaMze yavaphalo veNuH zataparvA tRnndhvjH|| 163 maskarastvacisArastvaksArakaritejanAH / gAGgerukyAM vizvadevadevAhrasvAGgavedhukA // 164 khaNDAriSTA nAgabalA svarabandhaniketyapi / dArvI dAruharidrAyAM pItA kaTaGkaTerikA // 165 pItadrumaH pItadAru pItanaM pItacandanam / parjanI karkaTakinI kAleyakaH pcmpcaa|| 166 granthipaNe zliSTaparNa vikIrNa zIrNa romakam / kukuraM ca tathA gucchaM zukapuSpaM zukacchadam // 167 sthoNeyakaM vahicUDA sugandhapranthikAvapi / smRkAyAM brAhmaNI paGkamuSTikApi shvnaavdhuuH|| 168 samudrAntA marunmAlA nirmAlyA devaputrikA / laGkAtikA koTivarSA devI paGkajamuSTikA // 169 gomI svarNalatendrANI maranmAlA latA laghuH / viDaGge keralA moghA tandulaH kRssnntndulH|| 170 vellakaH kRmihA jantughAtako mRgagAminI / indrAkSe RSabho vIraH shriimaanvRssbhnaamkH|| 171 dhUdhuro gopatiH zRGgI bandhuraH pRthivIpatiH / Rdvau siddhiyugaM yogyaM rathAGgaM maGgalaM tathA // 172 RSisRSTasukhaM lakSmIvRddherapyAvayA amI / padmake mAlakaH pIto raktazcarusaruzyavaH // 173 susabhaH zItavIryazca pATalaH pItavarNakaH / kaGkuSTe syAtkAkakuSTaH pulakaH kAkapAlakaH // 174 recanaH zodhano hAso viDaGgo raGgadAyakaH / parUSake syAdalpAsthiH paruSo niilprnnkH|| 175 paro'paraH parazvaiSa parimaNDala ityapi / khajUre khagrujaH piNDI niHzreNiH svaadumstkH|| 176 khajUrikAyAM syAbhUmikhajUrI kAkakarkaTI | tAle talo lekhyapatrastRNarAjo dhvajadrumaH // 177 nAlikere rasaphalo lAGgalI kUrcakesaraH / dAkSiNAtyo dRDhaphalo nArikero ltaatruH|| 178 pUge guvAkaH kramukaH pUgI ca nIlavalkalaH / etasya phalamudvegaM cikaNe tatra cikkaNam // 179 ketake tu rajaHpuSpo jambUlaH kramukacchadaH / hintAle tu tRNarAjo rAjavRkSo ltaangkurH|| 180 tAlyAM tu mRtyupuSpA syAdekapatraphalApi ca / khjuurtaalkhrjuuriitaaliihintaalketkaaH|| 181 Rmuko nAlikerazca syurete tRNapAdapAH / / 182 ityAcAryazrIhemacandaviracite nighaNTuzeSe prathamo vRkSakANDaH / sinduvAre tu nirguNDI sinduko nIlasandhikaH / zItasahA ca surasA cendrANI sinduvArakaH183 sA nIlA vanazephAlI supuSpA nIlamaJjarI / zvetA tu zvetasurasA golomA bhUtakazyapi // 184 zephAlikAyAM suvahA nirguNDI nAlikAsutA / surasA raktavRntA ca zvitrannI puSpavarSiNI // 185 sA tu zuklA bhUtakezI satyanAmnI bahukSamA / priyaGgo priyakaH kaGguH priyavallI priyAlatA // 186 viSvaksenA gandhaphalI kArambhA phalinI phalI / gundrA govandanI zyAmA yoSAhA parNabhedinI187 madhurAyAM yaSTImadhustallakSaNA madhusravA / klItakaM ca jalajAsau madhuparNI madhUlikA // 188 azvagandhAyAM turaGgI kambukAzvAvarohakaH / azvakando bahugandhA putradA kolakarNyapi // 189 For Private and Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 gulmakANDaH / meSazRGgathAmajazRGgI vartikA sarpadaMSTrikA / saiva syAdakSiNAvartA vRzcikAlA viSANikA // 190 uSTradhamakapucchA ca kAlI ca viSaghAtinI / zRGgI tu karkaTazRGgayAM natAGgI zizirephalA // 191 karkaTAhA mahAghoSA vakA maJjarizimbikA / nidigdhikAyAM kaNTAlI duHsparzA knnttkaarikaa||192 vyAghrI kSudrA duSpradharSA dhAvanI hemapuSpikA / bRhatyAM kSudrabhaNTAkI vArtAko rASTrikA kulI // 193 vizadaH siMhyanAkrAntA mahoTikA mahatyapi / vidAryA tu svAdukandA puSpakandA mRgAlikA // 194 vRkSAdanI carmakaSA bhUkuSmANDyazvavallabhA / biDAlikA vRkSaparNI mahAzvetA parA tu sA // 195 kSIrazuklA kSIrakandA kSIravallI payasvinI / RSyagandhekSugandhekSavallI kSIravidArikA // 196 pRznipA pRthakparNI lAGgalI kroSTupucchikA / zRgAlavarNA kalazI dhRtilA dhAvanI guhA // 197 siMhapucchI citraparNyaziparNI tilaparNyapi / gokSure sthalazRGgAlavanazRGgATagokSurAH // 198 kaNTISaDaGgI gokaNTastrikaNTastu trikatrikaH / ikSugandhA vyAladaMSTraH svadaMSTraH svaaduknnttkH|| 199 palaGkaSA kaNTaphalaH SaDaGgastUkSuraH kSuraH / dantyAM zIghrA vizalyA ca citrodumbaraparNikA // 200 makUlako rAmadUtI nikumbho ghuNavallabhA / nAgadantyAM hastidantI vAruNI cApi cibhiTI // 201 mRgAdanI mRgairvArurmUgAkSI bhujagasphaTA / zvetapuSpA madhupuSpA parvapuSpA viSauSadhiH // 202 apAmArge tvadhaHzalyaH kiNihI kharamaJjarI / dhAmArgavaH zaikhariko vaziraH kapipippalI // 203 kapivallI markaTikA zikharyAghATadumrahau / pratyakpuSpI patrapuSpI kezavallI mayUrakaH // 204 punarnavAyAM vRzvIro dIrghapatrA zilATikA / vizAkhaH kSudravarSAbhUH kaTillaH prAvRSAyaNI // 205 zophanI cAparA veSA kUramaNDalapatrakaH / zvetamUlA mahAvarSA bhUvarSaketurityapi // 206 jyotiSmatyAM svarNalatA kaGgunI lavaNAgnibhA / pArAvatapadI paNyA jyotiSkA kaTabhItyapi // 207 mASapa| sUryaparNI pANDuzcApi mahAsahA / azvapucchA siMhavRntA kambojI kRssnnvRntikaa|| 208 mudgapakAkamudgA vanyA mArjAraMgandhikA / zivA kSudrasahA hrAsI raGgaNI sUryaparNikA // 209 bhUmyAmalakyAmamalA bahuputrA vitunnakaH / tAmalakyujjhaTA jJAyatAlikA nunnamAlinI // 210 haridrAyAM varNavatI kAJcanI varavarNinI / nizAkhyA raJjanI gaurI pItikA mehaghAtinI // 211 vezyA viTapriyA pItA tathA haTTavilAsinI / prapunnATe tu dadrunazcakrAkazcakramardakaH // 212 meSAkSo meSakusumaH padmATaiDagajAvapi / muNDyAM muNDatikA bhikSuH zrAvaNI jIvabodhinI // 213 zravaNA zravaNazIrSA pravrajitA tapasvinI / mahAzrAvaNikAyAM bavyathA kadambapuSpikA // 214 pranthikA lobhanIyA ca chinnagranthanikApi ca / vAkucyAM syAtkAlameSI durgandhA kuSTanAzinI // 215 pUtiparNI somarAjI suvallI somavallikA / avalgujaH kRSNaphalA durlekhA pUtiphalyapi // 216 rAsnAyAM zreyasI rasyA rasanAtirasA rasA / elAparNI gandhamUlA suvahA mArutApahA // . 217 nAkulyAM sarpagandhA tu sugandhA vAripatrakA / gandhanAkulikAyAM tu sarpAkSI viSamardinI // 218 mahAsugandhA suvahA chatrAkI nakulapriyA / kuTherake varjakaH syAtkSudrapatraH kutthinyjrH|| 219 vaikuNThastIkSNagandhazca dvitIyo vaTapatrakaH / parNAso bilvagandhazca sa tu kRSNaH sarAlakaH // 220 kAkatAlaH kRSNamallI mAlukaH kRSNamAlukaH / tulasyAM surasA pretarAkSasI bhumnyjrii|| 221 yasyA gaurI zakrapatnI mAnnI devadundubhiH / phaNijjake prasthapuSpaH khrptro'trptrkH|| 222 marUpako marubako jambhIro mArutaH phaNI / trAyantI trAyamANAyAM kRtatrANAzisAnujA // 223 For Private and Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-9 nighaNTuzeSaH / vArSikaM badarAghRSTi vArAhI balabhadrikA | baladevA""sutrANA viSvaksenapriyApi ca // 224 yavAsake dhanvayAso yAso dhanvayavAsakaH / dUramUlo dIrghamUlo bAlapatro marudbhavaH // 225 kunAzako'dhiSTakaNTastAmramUlI pracodanaH / dusparzaH kacchurAnantA samudrAntA durAlabhA // 226 kirAtatikte kirAto rAmasenaH kirAtakaH / anAryatiktako haimo bhUnimbaH kANDatiktakaH // 227 kuSTe tu pAkalaM rAmaM vAnIraM vApyamutpalam / vAnIrajaM vApibhAvyaM kauravaM vyAdhinAmakam // 228 vAlake jalakezAkhyaM barhiSTaM dIrgharomakam / hrIvero dIcyavajjANipiGgamAcamanaM rucam // 229 zavyAM palAzaH SaDmanthA gandhAlI himajA vadhUH / karburaH suvratA granthamUlI pRthuphalAzikA // 230 elAvAluke tvaileyaM vAlukaM harivAlukam / sugandhyAlUkamelvAlu durvaNaprasaraM dRDham // 231 kuGkume raktaparyAyaM saMkocapizunaM zukam / hIraM kusumbhaM ghumRNaM pItaM vAlhIkapItane // 232 kAzmIrajaM vadvizikhaM varaM lohitacandanam / jAtyAM tu rajanIpuSpA mAlatI tailabhAvinI // 233 priyaMvadA hRdyagandhA manojJA sumanAlatA / tasyAstu kalikAyAM syAtpatrI saumanasAyinI // 234 jAtophale jAtikozaM zAlUkaM mAlatIphalam / majjasAraM jAtyamRtaM zauNDaM saumanasaMpuTam // 235 yUdhikAyAM bAlapuSpA mAgadhI zaGkhayUthikA / guNohalA puNyagandhA cArumoTA zikhaNDinI // 236 ambaSTA gaNikA sA tu pItA syAddhemapuSpikA / kunde mAdhyaH sadApuSpo makarando manoharaH // 237 aTTahAso bhaGgamitraM zAlyodano yamazvasaH / syAnnavamAlikAyAM tu momAlI navamAlinI // 238 satsalA sukurArAtiH suratiH zizugandhikA / kAntA vibhAvarI prISmA praiSmikA shikhrinnypi||239 mallikAyAM zItabhIrurmadayantI pramodanI / aSTApadI tRNamUlyaM gavAkSA bhUpadItyapi // 240 vArSikyAM SaTpadAnandI zrImatI subhagA priyA / suvarSA tripuTA vyasrasurUpA muktabandhanAt // 241 kumAryoM tu vaNicArukesarA bhRGgasaMmatA / taraNI rAmataraNirgandhADhyA kanyakA sahA // 242 amilAne syAdamlAnau.........""mahAsahA / raktapuSpaH kurubakaH pItapuSpaH kuraNTakaH // 243 saireyake sahacaro jhiNTI mahAvarazca saH / sa tu raktaH kurabakaH syAtpItastu kuraNTakaH // 244 nIla Artagalo disI vANa odanapAkyapi / kiMkirAte kiMkirATaH pItabhadraH pralobhyapi // 245 citrake vallarIvyAla: pAThIno dAruNaH kuTaH / jyotiSko jaraNo'gnyAkhyo valinIM pipAThinaH 246 vAsantyAM syAtprahasantI suvasantA vasantajA / sevyAlibAndhavA zItasaMvAsA sItaplAvasA // 247 nIlyAM zrIphalikA kAlA dolAmelAvizodhanI / tUNI tucchA bhAravAhI raJjanI madhuparNikA // 248 droNI klItakikA grAmyA nIlakezI mahArasA / damane syAbrAhmajaTA munirdAntarSiputrakau // 249 gandhotkaTaH puNDarIkaH pANDurAgastapasyapi / dhattUre dhUrtadhattUrI kitavo devatA zaThaH // 250 ghaNTApuSpastalaphalo mAtulaH kanakAhvayaH / unmatto madanazvAsya phalaM mAtulapatrakam // 251 zaGkhapuSpI kSIrapuSpI zivabrahmakirITinI / madhupuSpI madhugandhA zaGkhAhvA zaGkhamAlinI // 252 dhUsaracchadanA zvetapuSpI vanavilAsinI / karcure draviDaH kAlyo vedhAnyo gandhamUlakaH // 253 mocAmastvajamodAyAM mayUro locamastakaH / kharAzvA kAravI vastagandhA hastimayUrakaH // 254 dIpyo vallI brahmadarbhA locamarkaTa ityapi / yavAnyAM syAduagandhA yamanI yavasAhvayaH // 255 sahadevyAM tathA daNDotpalA gocandanA vasA / gandhavarNA sitaiH puSpaivizvadevAnusAruNaiH // 256 parpaTake varatikto rajaH kavacanAmakaH / gojikAyAM zRGgavero dAvikA bhUmikAlikA // 257 For Private and Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 latAkANDaH / 262 270 balAyAM zItapAkI syAdbhodanyodanAhvayA | vATyAlakastathA vAdyapuSpikA pItapuSpikA || devasahA sahadevAtivalA bAhyapuSpikA / RSyA proktA RSyagandhA kaGkatA varSapuSpikA // vATyAyanI bhUribalA tiSyA vIryA bRhadbalA | mahAgandhA gandhabalI maGgalyArthaprasAdhanI // musalhyAM tu tAlamUlI durnAmArirma viSA / vRSyakandA tAlaparNI samUlA baladA zivA || hiGgau jatukavAlhIkA gUDhagandhAni rAmaTam / sahasravedhi sUtaghnaM jaraNaM sUpadhUpanam // hiGgupatryAM pRthuH pRthvI dIrghikA cAripatrikA / jAtakA rAmaThI vaMzapatrA piNDA zivATikA // 263 kAravI karavI tanvI vASpikA bilvaketyapi / kAkajaGghAyAM tu dAsI lomahInA pravAcalaH // 264 nadIkAnto nadyAsyAca pArAvatapadItyapi / kAkanAsAyAM suraGgA vAyasI vAyasAGgikA // 265 vAruNI taskara snAyuH kAkatuNDaphalA ca sA / pASANabhede nagabhicchilAbhiccitraparNakaH // 266 hAyAM vigandhA vapuSA matsyagandhinI / sAnyAzvatthaphalA dhvAGganAbhikA kacchunAzinI || 267 ghaNTAravAyAM syAnmaruyapuSpikA za ghaNTikA / alpaghaNTA bRhatpuSpI zaNapuSpI mahAzaNaH || 268 zaNe tu kiMkiNI jAlI jantunanturmahAzaNaH / zIghraprarohI balavAnsupuSpaH kSetramaNDanaH // 269 kusumbhe'gnizikhaM mahAraJjanaM kamalottaram / zAlaparNya dIrghamUlA triparNI pItinI dhruvA || vidArigandhAtiguhA sthirA bhaumAMzumatyapi / bhAyI varvarakaH padmA vandako'GgAravallikA // 271 gardabhazAka trAhmaNyau hI brAhmaNayaSTikA / AvartakyAM carmaraGga vibhANDI picchikA latA || 272 raktapuSpA dukinI syAnmahAjAlinikA ca sA / nAkulyAM smArakSIpIDA vetramUlA visarpiNI / / 273 zaGkhanI vRddhapAdA ca yavatiktAyasIzvarAH / tejasvinyAM pArijAtA pItAzvannA mahaujasI // 274 tejovatI tejinI ca tejohvAvalkaletyapi / pathikAyAM tu tulasI tAlapatrI lavaGgakam // kandapatratvacaM patrA malapatrakamuttarA | mAMsyAM yazI kRSNajaTA naladA jaTilA jaTA / / tapasvinyAmiSI hiMsrA kravyAdI pizitA vasA / gandhamAMkhyAM punaH kezI bhUtakezI pizAcikA // 277 sulomazA bhUtajaTA bhUtanAkeziketyapi / surAyAM surabhirdeyA gandhADhyAM gandhamAdanI // bhUrigandhA gandhavatI kuTI gandhakaTI vasA / prapauNDarIke zauNDarya sAnujaM pauNDarIyakam || 279 prapauNDarIkaM cakSuSyaM satpuSpaM sAnumAnakam | jatukAyAM tu jatukA jatukRccakravartinI // jantukA jatukArI ca saharSA jananIjanI / mAMsarohAyAM vikasA vRttA carmakA ruhA // raktapAyAM namaskArI samaGgAJjalikArikA | gaNDakAlI zamIpatrA rAstA khadirikA ca sA / / tadvizeSastripAdI syAtsupAdI haMsapAdikA / viSagranthisapadI ghRtamaNDalikApi ca // atha syAjjalapippalyAM zAradI zakulAdanI / matsyAdanI matsyagandhA lAGgalI toyapippalI || 284 zivamayAM pAzupataH suvrato vasuko bukaH / kulapuSpa: kiNvamUlaH pANDurogapriyaH kulaH // ativiSAyAM tu vizvA bhaGgurA zvetakandikA / upaviSA zyAmakandA zRGgI prativiSAruNA / / medAyAM syAnmaNicchidrA madhurA zalyaparNyapi / mahAbhedAyAM tu vasucchidrA devamaNirvasuH // 287 ityAcArya zrI hemacandraviracite nighaNTuzeSe dvitIyo gulmakANDa: / 275 276 278 280 283 285 286 For Private and Personal Use Only 258 259 260 261 281 282 guJjAyAM kRSNalA kAkaciJcikA kAkaNindikA / kAkAdanI kAkanakhI raktikA kAkanantikA // 288 kAkapIluzcakrazalyA durmeSA tAmrikoJcaTA / cUDAmaNirdumaudhA ca zatapAkI zikhaNDinI / 289 pAThAyAM zreyasI pApacelikA vRddhakarNikA / vRkaM tiktA varatiktA prAcInA sthAyinI vRkI / / 290 19 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-9 nighaNTuzeSaH / ekASTIlA rasAmvaSTAmbaSThakI vRkadantikA / zatAvaryA bahusutA pIvarIndIvarI vrii|| 291 zatamUlA zatapadI zatavIryA madhusravA / nArAyaNI dvIpizatrudvIpikAbhIrupatrikA // 292 mahApuruSadattordhvakaNTakA varakaNTakA / sahasravIryA""sunyabhIruH savaraNItyapi // 293 kaTukAyAM matsyapittA rohiNI kaTurohiNI / azokarohiNI kRSNabhedA tilakarohiNI // 294 kaTambharA kANDaruhA gasnA tiktakarohiNI / tiktAriSTA kaTumatsyA cakrAGgI zakulAdanI // 295 kapikacchA mahya guptA kaNDurA durabhigrahA / ajahA markaTI vyaNDA kacchurA kapikacchurA // 296 RSyaproktA zUkazimbI lAGgalI prAvRSAyaNI / AryabhI vahniparyAyA kapiromA durAlabhA // 297 maJjiSThAyAM raktayaSTiH samaGgA vikasAruNA / bhaNDIrI maJjakA bhaNDI jiGgI yojanavayapi // 298 kAlameSI kAlagoSTI maNDUkaparNikApi ca / marice malinaM kRSNaM vellajaM dharmapattanam // 299 pavaneSTaM zirovRntaM mUSaNaM kolakaM ca tat / pippalyAM ca palA kRSNA vaidehI mAgadhI kaNA // 300 zauNDI zyAmoSaNA kolopakulyA kRSNatandulA / tanmUlaM granthikaM sarvagranthikaM caTakAziraH // 301 samUlaka kolamUlaM kaTugranthikamUSaNam / cavikAyAM tathA cavyaM cavanaM kAlavalyapi // 302 tatphale vasiro hastipippalI zreyasItyapi / giripAmarasphotA viSNukAntA parAjitA // 303 sA tu zvetA'"nAmA kaTabhI zvetapuSpikA / zvetasyandA zvakhurazca kRSNA tvavyakta gandhikA // 304 nIlasyandA nIlapuSpI mahAzvetAGgavandanA / syAdindravAruNI tvaindrI viSAdanI gavAdanI // 305 indrervAruH kSudraphalA godguvAvagavAkSyapi / dvitIyendravAruNyAM tu citraphalA mahAphalA // 306 AtmarakSA vizAlA ca pusI tumbasItyapi / vacAyAmugragandhoyA jaTilA zataparvikA // 307 ikSukaNikA golomI lomazA sUtanAzinI / anyA zvetavacA medhyA SaDmanthA haimavatyapi // 308 zArivAyAM gopakanyA gopavallI pratAnikA / gopyAsphotA latA zvetA zaraTA kASTazArivA / / 309 nAgajihvAtha sA kRSNabhadrA candanazArivA / bhadravallI kRSNavallI candanotpalazArivA // 310 mUrvAyAM moraTA devI madhuzreNI madhUlikA / devazreNI madhurasA gokarNI tejanI sravA // 311 dhanuHzreNI vApaguNI pIlurnA tiktavalkalI / pIluparNA snigdhaparNI ..................... // 312 lAGgalyAM halinI nandA vizalyA garbhapAtinI / anantAgnizikhA zakrapuSpikA kalihArikA // 313 guDacyAmamRtA somavallI vatsAdanI dharA / chinnodbhavA chinnAhA viSannI devanirmitA // 314 vizalyA kuNDalI chinnA tatrikA cakralakSaNA / devyanantA madhuparNI jIvantyamRtavalyapi // 315 devatADe devadAlI vRttakozA garAgarI / jImUtakastAlakazca veNyA suviSaghAtinI // 316 kozAtakyAM kRtacchatrA jAlI ghoSA sutiktakA / mRdaGgaphali.""kSaTA ghaNTAlI raktavedhanA // 317 dhAmArgave pItapuppo mahAjalA mahAphalA / karkoTakI kozaphalA rAjakozAtakIti ca // 318 hastikozAtakI tvanyA vizAlA krkshcchdaa| kSIriNyAM syAtkaduparNI dharSaNI pItadugdhikA // 319 phenakSIrA hemakSIrA pItakSIrA kriissnnii| hemA yA hemazikhI hemavatI himAvatI // 320 zaGkhinyAM syAdvanaharI taskarI corapuSpikA / kizinI granthikA caNDA zvetabudhnA nishaacrii||321 Akhupa| putrazreNI nyagrodhA zambarI vRSA / citropacitrA raNDAkhyuH pratyakzreNI dravatyapi // 322 padminyAM tu mahAvallI bisinI bisanAbhayaH / palAsinI nAlakinI nalinI puTakinyapi // 323 kamale nalinaM padmamaravindaM kuzezayam / paraM zatasahastrAbhyAM patraM rAjIvapuSkare / / 324 For Private and Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 zAkakANDa / viprasUnaM nAlIkaM tAmarasaM mahotpalam / tajjalAtsarasaH pakAnaparai ruhajanmajaiH || puNDarIkaM sitAmbhojamatha raktasaroruham / raktotpalaM kokanadaM kairaveNyAM kumudvatI // utpale syAtkuvalayaM kuvelaM kavalaM valam / te tu kumudaM caiva kairavaM gardabhAhvayam || nIle tu syAdindIvaraM halakaM raktasaMdhikam / saugandhike tu kalhArabIjakoze varATakaH // padmanAle tu mRNAlaM ........tantulaM bisam / kiJjalke kesaraM navyadale saMvartikA bhavet // padmakande karahATazirpha zAlUkamautpale | padmavIje tu padmAkSaM padmakarkaTiketyapi // vAripaya tu pAnIyapRSThagA kumbhikA haTaH / jalazu ke jalanIlI tathA zaivAlazaivale || ityAcAryazrIhemacandraviracite nighaNTuzeSe tRtIyo latAkANDa: / For Private and Personal Use Only 11 325 326 327 328 329 330 331 334 335 zatapuSpAyAM tu ghoSA zatAhvA mAdhavI miSiH / atichatrA chatrapuSpA vAkpuSpA kAravI sahA ||332 jIrake tu kaNAjAjI jaraNaH kaNajIrakaH / kRSNe'sminkAravI pRthvI sugandhA tuSatrI pRthuH ||333 upakuvI kuvikA ca kAlopakuJcikApi ca / rasone lazuno mlecchakandoriSTo mahauSadham // mahAndo pado'pyeSa gRJjano dIrghapatraka: / palANDau yavaneSTaH syAtsukando vakrabhUSaNaH // pharaNaH sa tu harito latAoM dudrumo'pi ca / saptalAyAM bahuphenA sAtalA bindulAmalI // sArI marAlikA dIptA phenA ca makisA yavA / prasAraNyAM cAruparNI bhadraparNI pratAnikA // bhadrabalA bhadralatA bhadrakAlI mahAbalA / sAraNI suprasArA ca rAjabalA ca sApi ca // brAhmI vayaHsthA matsyAkSI brAhmaNI somavallarI | sarasvatI satyavatI sukha brahmacAriNI || sUraNe kaNDuraH kando'rzoghAtI citradaNDakaH / vRddhadAruke vAghegI jIrNavAlukajuGgakau // ajANTI RkSagandhA syAdantakoTakapuSpyapi / suvarcalAyAM maNDUkI badarAdityavallabhA // maNDUkaparNyabhaktAdityavallI sukhodbhidA / bhRGgarAje bhRGgarajo bhRGgAraH kezaraJjanaH // amarako bhekarajo bhuGgo mArkatra ityapi / kAsamarde varimardaH kAlaM katakakarkazaH // vAstuke tu zAkazreSThaH pravAlaH kSArapatraka: / zAkavIro vIrazAkastAmrapuSpaH prasAdakaH // pAlaGkayAyAM tu pAlaGkayA churikA madhusUdanI / jIvantyAM syAjjIvanIyajIvanI jIvavarddhinI // mAGgalyanAmadheyA ca zAkazreSThA yazaskarI / syAdamlaloNikAyAM tu cAGgerI cukrikA rasA // 346 ambaSThAmlolikA dantazaThATolAmlaTolakaH / narendramAtA kSudrAmlI catuSparNI ca loNikA || 347 tandulIye meghanAdastandulI tandulerakaH / gaNDIrako raktakANDo viSahAryalpamAriSaH || samaNTo tu toyavRttirgaNDIrastoyamaJjarI / samaSTIlA zoSaharI jalApAmArgatulyakaH || anyaH susthalagaNDIraH karvaraSTakadezajaH / kAkamAcyAM kAkamAcI kAkasAhA vRSAyaNI // 350 zrIhastinyAM tu bhUruNDI kuruNDI kAzmarIripuH / suniSaNNe sucipatraH svastikaH shirivaarkH|| 351 zrIvArakaH zitivaro vitunnaH kukkuTaH zitiH / mUlake tu mahAkando ruviSyo hastidantakaH || 352 vustikA nIlakaNThazca sekimo hariparNakaH / cANAkyamUlake zAlamarkaTo marusaMbhavaH // 353 viSNugupta ... tomizraH sthAlayo markaTo'pi ca / hilamocyAM zaGkhadharA jalabrAhmI ca motrikA || 354 kalambyAM tu zataparvA kelambUryAyasI ca sA / kAravellayAM tu suSatrI kaTillA mRdupaNakA || paTole 'tu pANDuphalaH kulakaH karkazacchadaH / rAjIphala: kaphaharo rAjimAnamRtAphalaH || kaGgoTe tu kilAsamatiktaparvaH sugandhakaH / kUSmANDake tu karkAruH kaliGgayAM bahuputrikA / / 357 348 349 355 356 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 abhidhAna saMgraha: ha: -- 9 nighaNTuzeSaH / 361 tumbyAM piNDaphalekSvAkustiktabIjA mahAphalA / alAvUH kSatriyavarA kaTukA lAvunI ca sA / / 358 cirbhiyAM prapusI vAlukyervArUrvyaDipatrikA | UrvAruH karkaruH karkaTIstatrA phalAvaraH || 359 chardanIva viSADuzca tasyAH pakkaphalasphuTI | kUrcake zRGgakaH sarjo dIrghAyuH kUrcazIrSakaH // 360 maGgalyanAmadheye prajIvakaH priyajIvakaH / hrasvAGgako madhurakaH prANakazcirajIvyapi // puSkaramUle syAnmUlaM vIrapuSkara nAmakam / pauSkaraM puSkarajaTA kazmIraM padmavarNakam // mastugandhAyAM tu gandhA kharapuSpA zakambharA / karvarI barbarI truGgI pUnimayUra ityapi || trimbyAM raktaphalA golhA pravAlaphala ghoSikA / oSTopamaphalA tuNDI tuNDikA pIluparNyapi // 364 ityAcArya zrI hemacandraviracite nighaNTuzeSe caturthaH zAkakANDaH / 362 363 372 rohiSaM kAmakaM pauraM bhUtikaM bhUtikatRNam / stogandhikaM dhikaM devajagdhaM zakalipuGgale // bhUstRNaM rohitaM chatrAticchatrakakaTumbake / bhUtikaM bhUtikatRNaM mAlA tRNasugandhake // darbhe dabhraH kharo barhirvArAstavIkutraH kuzaH / sArIvAnI rajo gundrA pavitrA kutasAvapi // kAze syAdikSugandhekSukANDazcAmarapuSpakaH / vAyasekSuH poTagalaH kAsekSuH kokinAM kSakaH || upavasvajo bAlakezI dRDhalatApi ca / ikSU rasAlo gaNDIrI gaNDakI kSudrapatrakaH // 369 tasyaikAdaza bhedAH syuH puNDrakAntArakAdayaH / nale naGaH zUnyamadhyo gamano nartako naTaH || 370 araNyanalako randhrI poTagalo vibhISaNaH / nalinugramanalikA nAkulI lekhakAzcitA // 371 zare tu muJja vANAkhyaH sthUladarbhaH pitAmahaH / guJjastajanako bhadramukha yAjanakakSuraH || mustu jiko madhye dRDhatvagbrahmamekhalaH / atha bAlatRNe zaSpaM zukaM zAlikamaGgulam // tRNaM syAdarjunaM ghAse yavasaM cAri ityapi / durvAyAM tu zataparvA bhArgavI vijayA jayA || maGgalyA syAdalAnantA marI pratAnikA ruhA / sahasravIryA zyAmAGgI haritA haritAtyapi / / zvetadUrvA tu golomI zatavIryA zatA latA / gaNDadUrvAyAM gaNDAlI vAruNI zakulAkSakaH // mustAyAM bhadrako bhadra mustArAjakazerukaH / gundrI varoho gAGgeyaH kuruvindo'mbudAhvayaH // kuTaM naTe tu kaivartI mustakaM jIvanAdvayam / AkANDIrakaM jIvanaM gonarda gopuraplavam || zatapuSpaMdArapuraM vAneyaM paripelavam / jalamuktA mustakAbhaM zaivAladala saMbhavam // vIra vIrataraM vIrabhadraM sumUlakam / mUle'syozIramabhayaM samagandhi raNapriyam || lAmajjake tu naladamamRNAlaM lavaM laghu / iSTakApathakaM zIghraM dIrghamUlaM jalAzayam // ityAcArya zrI hemacandraviracite nighaNTuzeSe paJcamastRNakANDaH / 373 374 For Private and Personal Use Only 365 366 367 368 375 376 377 378 379 380 381 atha dhAnye sasyaM sItyaM trIhiH stambakari api / Azau syApATalo trIhirgarbhapAkiNi SaSTikaH || 382 zAlau tu kalamAdyAH syuH kalame tu kalAyakaH / lohite raktazAliH syAnmahAzAlI sugandhikaH 383 yave hayapriyastArkSyazUkastokyastuso harit / maGgalyake syAnmasUraH kalAye satInakaH // 384 hareNuH khaNDikazcAtha caNake harimandhakaH / mASe tu madano nandI sarI bIjavaro balI // muddre tu praghano lobhyo valATo harito hariH / pIte'sminvasukhaNDIraH pravelajayazAradAH // kRSNe pravaravAsantaharimandhajazimbikA: / vanamudre tu varakA nigUDhakakulImakAH // khaNDiko rAjamudre tu makuSTakamayuSTakau / godhUme sumano valle niSpAvaH zitibimbikaH / / 1 385 386 387 388 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 dhaanykaannddH| kulatthe tu kAlavRntastAmravRnte kulasthikA / ADhakyAM tuvarI varNA syAtkulmASe tu yAvakaH // 389 nIvArastu vanavrIhiH zyAmAke zyAmakaH samau / kaGgau tu kaGgunI kaGguH priyaGgI pItatandulA // 390 sA kRSNA madhukA raktA zodhitA muzaTI zitA | pItamAdhavya dhodrAle kodravaH koradUSakaH // 391 cIna ke tu kAkakaoNryavanAle tu yonalaH / jUrNAdvayo devadhAnyaM jorgAlA bIjapuSpikA // 392 zaNe bhaGgA mAtulAnI syAdumAtrAmAtasI / gavedhukAyAM gaverdhanyatile tu jatilaH // 393 SaNDhatile tilapijastilapejo'tha sarSape / kadambakastu tubho'tha siddhArthaH zvetasarSapaH // 394 mASAdi tu zamIdhAnyaM zUkadhAnyaM yavAdayaH / syAtsatyazUke kiMsAruH kaNizaM sasya zIrSakam // 395 stambe tu guccho dhAnyAdernAlaH kANDo'phale viha / palAlo dhAnyatvaci tu tuSe buse kaDaGgaraH // 396 ityAcAryazrIhemacandraviracite nighaNTuzeSe SaSTho dhAnyakANDaH / iti zrIhemacandrAcAryaviracito nighaNTuzeSaH samAptaH / For Private and Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // zrIH // abhidhaansNgrhH| . (10) zrIhemacandrAcAryaviracitaM linggaanushaasnm| 'puMlika keTaNathapabhamayaraSasasvantamimanalau kiztib / nanau ghaghau daH kirbhAve kho'kartari ca kaH syAt // haistastanauSThanakhadantakapolagulphakezAdhvagucchadivasartupatagRhANAm / niryAsanAkarasakaNThakuThArakoSThahaimArivarSaviSabolaracAzanInAm // zvetaplavAtmagurujAsikaphAbhrapaGkamanyatviSAM jaladhizevadhidehabhAjAm / mAnadumAdriviSayAzugazoNamAsadhAnyAdhvarAgnimarutAM sabhidAM tu nAma // 3 boM'cchade'hirvapre trIhyagnyorhAyanabarhiSau / mastuH saktau sphaTikeccho nIlamitrau maNInayoH // 4 koNe'nazcaSake kozastalastAlacapeTayoH / anAtoye ghano bhUgni dAraprANAsuvalvajAH // 5 kAntazcandrArkanAmAyaHparo yAnArthato yugaH / yazca syAdasamAhAre dvandvo'zvavaDavAviti // 6 vAkottarA naktakarallakAGkA nyuDottarA snggtrnggrgaaH| parAgapUgau sRgamastuluGgakuDaGgakAliGgatamaGgamaGgAH // ___1. vakSyamANaM vizeSavidhAnamantarA puMliGgaM syAdityanvayaH. 2. akArAnteSu kopadhA AnakavarATakAdayaH, TopadhA viTakarahATAdayaH, NopadhA guNakSaNAdayaH, thopadhA nizIthopasthAdayaH, popadhAH kSupakalpAdayaH, bhopadhA darmanikumbhAdayaH, mopadhA godhUmaDiNDimAdayaH, yopadhA layataNDulIyAdayaH, ropadhAH kaDaMgarakuTarAdayaH, SopadhA gavAkSaghoSAdayaH, sopadhAH karpAsahaMsAdayaH, sakArAntAH purudaMzodamUnaHprabhRtayaH, nakArAntA grAvasuparvAdayaH, ukArAntAstakuMdhAtvAdayaH, antAntAH sImantaparyantadiSTAntasiddhAntAdayaH, imanpratyayAntAH prathimamradimadraDhimAdayaH, al()pratyayAntAH prabhavaniyamAdayaH, ki(i)pratyayAntAH paniprabhRtayaH, stiSpratyayAntAH pacatibhavatyAdayaH, napatyayAntAH yatasvapnaprabhRtayaH, naGpratyayAntA vizvapraznaprabhRtayaH, ghapratyayAntAH pracchadoracchadaprabhRtayaH, ghapratyayAntAH pAdarogaprabhRtayaH, dA(ghu)saMzakAdvihitakipratyayAntA AdivyAdhiprabhRtayaH, bhAvArthakakhapratyayAntA AzitaMbhavaprabhRtayaH, kartRbhinnArthakakapratyayAntA AkhUtyavighnaprabhRtayaH. 3. sabhedAnAM hastAdInAM niryAsyAdInAM zvetAdInAM jaladhyAdInAM mAnAdInAM ca nAma puMliGgaM syAdityanvayaH. 4. niryAsanAma gugguluH zrIveSTa ityAdi. 5. rasanAma rasAH zRGgArAdayastannAma. 6. kirAtatiktau haimazca kANDatiktaH kirAtakaH, 7. zvetaH kapardastannAma. 8. candrakAntaH sUryakAntaH ayaskAnta ityAdi. 9. itaH paraM svarAntavyaJjanAntakrameNa zabdAnudAhariSyante. tatra kakAropAntyAdikrameNAkArAntA udAdviyante. anuvAkayuvAkasUktavAkAdayaH. 10. khAntaH. 11. gAntAH. 12. tamaGga indrakozaH. 13. maGgaH dharmaH, nauzirazca. For Private and Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org abhidhAna saMgraha: -- 10 liGgAnuzAsanam / aremudrApAGgavargoM dhArdhA mezvase pucchapicchagucchAH / vAjaujakiliJjapuJjamuJjA avaTapaTTaThaprakoSTha koSThAH // aGguSThagaeNNDau laguDapragaNDakaraNDakUSmANDaguDAH zikhaNDaH / varaNDaruNDau ca picaNDanADIvraNau guNabhrUNamelattakuntau // potaH piSTAtaH pRSatazcotpAta trAtA vartha ke pardoM / budbudagadamadA makarando janapada dhaskandhamagAdhaH // ardhasudarzanadevanamaihnAbhijanajanAH parighAtanaphenau | argut sUpakalApa rephai: zophastambanitambAH / / zambAmba pazcijanyatiSyau puSyaH sicayanikAyyatrivRtrAH / matrAmitrau kaTaprapuNDrAH kaillolollau ca khallatallo // kaNDolapoTagala pudgala kAlabAlA velA galo jagalahiGgulagolaphAlAH / syAddevalo bahulataNDulapatrapAlavAtUlatAlajaDulA bhRmalo nicolaH || kAmalakuddAlataraar: zivarauravayAvAH zivadAvau / mAdhavapaNavAdIna vahAvadhrurvakauTIzAMzAH spazavaMzau || kuzoDDIzapuroDAzaSakulmAsaniSkuhAH / ahaniryUhakalahAH pakSa zivarAzyRSi || duMdubhirvamativRSNipANyavijJAtirAlikalayoJjalirvRNiH / agnivahnikRmayahnidIdivipranthikukSi vRtayordanirdhvaniH // girizizujAyukoM hahAhUhUzca namahUrgarmu / pAdazmAnAvAtmA pApmasthemoSmayakSmANaH || iti puMliGgAdhikAraH / 39 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 For Private and Personal Use Only 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 strIliGgaM yonirmedra zrIsenAvallitaDinnizAm / vIcitandrAtraTugrIvAjihvAzastrI dayAdizAm || ziMzapAdyAnadIvINAjyotsnAvIrItithIdhiyAm / aGgulIkala sIkaGguhiGgupatrIsurAnasAm // rAsnAzilAvacAlAlAzimbAkRSNoSNikAzriyAm / spRkkApaNyAtasIdhAyyAsaradhArocanAbhuvAm || 20 haridrAmAMsi durvAlUbalAkAkRSNalAgirAm / tu prANyaGgavAci syAdIdvedekakharaM kRtaH // pAtrAdivarjitAdantottarapadaH samAhAre / dvigurannAbantAnto vAnyastu sarvo napuMsakaH // linminyaniNyaNirUyuktAH kvacittigalpahrasvaM / viMzatyAdyAzatA hUndve sA caikye dvandvameyayoH / / 23. 21 22 2 1. ghAntaH 2. cAntaH 3 chAntAH 4 jAntAH 5. TAntau 6 ThAntAH 7. DAntAH 8. NAntAH 9. tAntAH 10. thAntaH. 11. dAntAH. 12. dhAntAH 13. nAntAH 14. ahAdezAntAH pUrvAhnaprabhRtayaH 15. pAntAH . 16. phAntau, 17. bAntA: 18. yAntAH 19. kRtasamAsAntarAtra zabdAntAH pUrvarAtraprabhRtayaH 20. rAntAH. 21. lAntAH . 22. vAntAH 23. zAntAH 24 SAntaH 25 sAntaH 26. hAntA: 27. aha iti saptAhaprabhRtayaH 28. athedantAH, 29. athokArAntAH 30 samuditaM dIrghokArAntam 31. atha vyaJjanAntAH 32. sabhedAnAM yonimadAdInAM vIcyAdInAM ziMzapAdyAdInAmaGgulyAdInAM rAstrAdInAM spRkkAdInAM haridrAdInAM ca nAma strIliGgaM syAt. 33. ziMzapAdirAkRtigaNaH 34. hiGgupatrI kambojI. 35 naso nAsikAyAH 36. prANyaGgavAcIkArAntaM yathA -- godhipAliprabhRtayaH. 37 hI zrI bhUprabhRtayaH 38. lakSmItarI kUtUprabhRtayaH 39. lidAdipratyayAntA yathA -. janatA - gotrA - bhUmi-veni-aTani vANi-veNi kAkaNi bhUti- cikIrSAprabhRtayaH 40. tantiprabhRtayaH 41. alpe hRsve cArthe kanpratyayAntA yathA-- krayikApuTikAprabhRtayaH. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10 liGgAnuzAsanam | sruggItilatAbhidi dhruvA viDanara vAri ghaTIbhavandhayoH / zalyadhvanivAdyabhitsu tu kSveDA dundubhirakSavinduSu // 24 gRhyA zAkhApure'zmante'ntikA kIlA ratAhatau / rajjau razmiryavAdidapAdau gaJjA surAgRhe || 25 ahaMpUrvikAdirvarSAmaghA akRttikA bahau / vA tu jalaukopsarasaH sikatAsumanaH samAH // gAyatryAdaya ISTakA bRhatikA saMvartikA sajjikA 26 dUSI api pAdukA jhirukayA paryastikA mAnikA / nIkA kalikAlukA kalikayA rAkA patAkAndhikA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 zukA pUpalikA trikA cavikayolkA pajjikA piNDikA // dhruvakA kSipakA kanInikA zambUkA zibikA gavedhukA | kaNikA kA vipAdikA mihikA yUkA makSikASTakA // kUcikA kUcikA TIkA kozikA koNikormikA / jalaukA prAcikA dhUkA kAlikA dIrghikoSTrikA // zalAkA vAlukeSIkA viGgikeSike khA / parikhA vizikhA zAkhA zikhA bhaGgA suraGgayA // 30 jaisA caJcA kacchA picchA pijjA guJjA khajA prajA / jhaJjhA ghaMTA jaTA ghoNTA poTA bhirasaTayA chaTA / / 31 viSTa maJjiSTayA kASTA pAThA guNDA guDA jaDA | veDA vitaNDayA dauDhA rADhA rIDhA ca lIDhayA // 32 16 35 1 37 ghRNorNA varveNA sthUNA dakSiNA likhitA latA / tRNatA trivRtA tretA gItA sItA sitA citA // 33 muktA vArtA lUtAnantA prasRtA mArjitAmRtA / kanthA maryAdA gadaikSugandhA godhA svadhA sudhA // 34 sAMnA sUnA dhAnA pempA jhampA rampA prapA zirphI / kaimbA bhaimbhA sabhA hammA sImA pAmArume umA // ciyA padyA paryA yogyA chAyA mAyA peyA kakSyA / dUSyA nasyA zamyA saMdhyA radhyA kulyA jyA maGgalyA // upakAryA jailAdrerA pratisIrA paramparA / kaNDarA sRgdharA horA vAgurA zarkarA sirA || gundrA mudrA kSudrA bhadrA bhastrA chatrA yAtrA mAtrA / daMSTrA phelA velA melA golA dolA zAlA mAlA 38 mekhalA sidhmalA lIlA rasAlA sarvalA balA / kuhAlA zaGkulA helA zilA suvarcalA kalA || 39 upalA rivA mUrvA laTTA khaTTA zivA dezA / kazA kuzezA maJjUSA zeSA mUSepayA sA || 40 vasnasA visnasA bhissA nAsA vahA guhA svAhA / kaiMcA mikSA rikSA rA~jhA bhaGgayAvalyAyatitroTi : 41 pezirvAsirvasativipaNI nAbhinAlyAli pAlirbhalli : pallikuTizakaTI carvariH zATibhATI / 27 khATirvartirvratativamizuNThItirItirvitardidevinavicchavilivizaThi zredijAtyAjirAji // 42 ruciH sUcisAcI khaniH khAnikhArI khaliH kIlitUlI klamirvApidhUlI / kRSiH sthAlihiNDI truTirvedinAndI kikiH kukuTi : kAkaliH zuktipaGgI || For Private and Personal Use Only 43 1. 'yavayavanAraNya himAddopalipyuru mahatve' iti sUtroktA yavAdayaH zabdAH, doSAdayazcArthAH 2. gAyatrIpatiprabhRtayaH, 3. atha kAntA: 4 khAntAH 5. gAntAH 6. ghAntaH 7 cAntaH 8 chAntau 9 jAntAH. 10. jhAntaH 11. TAntAH 12. ThAntAH 13. DAntA: 14. dAntAH. 15. NAntAH 16. tAntAH . 17. thAntaH. 18. dAntau. 19. dhAntA: 20. nAntAH 21. pAntAH 22. phAntaH, 23. bAntaH 24. bhAntAH 25. mAntA: 26. yAntAH. 27. rAntAH 28. lAntAH, 29. vAntAH 30. zAntAH 31. pAntAH 32. sAntAH 33. hAntAH 34. kSAntA: 35. rikSA yUkANDam latve likSA. 36. rAkSA jatu; latve lAkSA. 37. atha svakArAntAH; dvayoH samAhAraH 38. trayANAM samAhAraH 39. itizabda: 40. jAtizabdAntaH samAhAraH. 20 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-10 liGgAnuzAsanam / kikhistADika mbI yutiH zArirAtistaTiH koTiviSTI vaTiSTivIthI / darirvatarima ariH puJjibherI zarAristuriH piNDimADhI bhuSuNDiH // rATirATiraTaviH paripATi: phAligAlijanikAkini kAniH / cArihAnivalabhi pradhikampI cullicuNDitarayoM'ti...'zANI / / maniH sAnimenI marirmArirathyoSadhI vidradhilliri: pArirabhriH / zirodhiH kaviH kIrtigentrIkabaryaH kumAryADhakI svedanI hAdinIlI // hariNyazmarI kartanIsthagyapaTyaH karIyakapadyakSavatyaH pratolI / kRpANIkadalyau palAlIha~sanyau vRsI gRdhrasI dhargharI karparI ca // kANDI khallI madI ghaTI goNI paNDAlyeSaNI druNI / tilaparNI kevalI khaTI nIrasavatyau ca paatlii|| vAlI gandholI kAkalI goeyajAjIndrANI matsyaNDI dAmanI ziJjinI ca / zRGgI kastUrI dehalI mauyaMtibhyAsandI kSaireyI dNdrupY.......|| karNAndukacchU tanurajjucaJca snAyu haH mImadhurau sphigairvA / dAyoMdivau stuktvagRcaH zaradvAchardiharatpAmahaSadRzo nauH / / iti striilinggaadhikaarH| mailastutattamaMyuktararuyAntaM napuMsakam | vedhaAdInvinAsantaM dvisvaraM mannakartari // dhanaratnanabhonnahRSIkatamo'smRNAGgaNazuktazubhAmburuhAm / aghagRthajalAMzukadArumanovilapicchadhanurdalatAluhRdAm // haladuHkhasukhAguruhiGgurucatvacabheSajatutyakusumbhadRzAm / / maricAsthizilAbhava mRkkayakRnnaladAntikavalkalasidmayudhAm // mauvIrasthAnakadvAraklomadhauteyakAmRjAm / lavaNavyaJjanaphalaprasUnadravaMtAM sabhid // paraM sadmAGgayoichetrazIrSayoH puNDarIkake / madhu drave dhruvaM zazvatarkayoH svapuraM ghaTe // ayUpe daive'kAryAdau yugaM diSTaM tathA kaTu / ase dvandvaM sthale dhanvAriSTamadrumapakSiNoH // 56 dharma dAnAdike tulyabhAge'dha brAhmaNaM zrutau / nyAyye sAraM padmamibhavindau kAmamanumatau // 57 khalaM bhuvi tathA lakSa vedhye 'haH sudinaikataH / bhUmo'saMkhyAta ekArthe paMthaH saMkhyAvyayottaraH // 58 1. caturNAM samAhAra:. 2. atha dIrdhakArAntAH. 3. IlI khaDga ekadhAraH. 4. hasantyapi, 5. atibhI. 6. atha tasvokArAntAH. 7. atha dIrghodantA:. 8. atha dyonauvajitA halantAH. 9, arvAgityavyayamapi. 10. vAr ityasya napuMsakatvamapi. 11. nAntAH kAJcanamityAdayaH, lAntAzcakravAlamityAdayaH, stvantA vastumastvityAdayaH, tAntAH zItadvaitaprabhRtayaH, ttAntA bhittapittaprabhRtayaH, saMyuktarAntA agraprabhRtayaH, saMyuktaruzabdAntA asuprabhRtayaH, saMyuktayAntA lakSyadravyaprabhRtayaH. 12. kartRbhinnArthakamanpratyayAntA bhasmasajhaprabhRtayaH. 13. dhanAdInAmaghAdInAM halAdInAM maricAdInAM sauvIrAdInAM lavaNAdInAM bhedasahitAnAM nAma napuMsakam . 14. zilAbhavaM zaileyam. 15. agnisaMyogena dravIbhavatAM suvarNAdInAm . 16. chatre puNDarIkam , zIrSa kam. 17. ayUpe yugam , daive diSTam , akAryamatsaradUpaNeSu kaTu. 18. samAsabhinne'rthe. 19. sudinAham , ekAham . 20. pANDubhUmam , kRSNabhUmam, ityAdi. 21. dvipatham , vipatham, ityAdi. For Private and Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 10 liGgAnuzAsanam / dvandvaikatvAvyayIbhAvau, kriyAvyayavizeSaNe / kRtyAH ktAnAH khalaidbhAve, A tvAttvAdiH smuuhjH||51 gAyatryAdhaNsvArthe 'vyaktamaMthAnakarmadhArayaH / tatpuruSo vA bahanAM cecchAyA zAlAM vinA sabhA // 60 rAjavarjitarAjArtharAkSasAdeH parApi ca / AdAvupakramopajJe kandhozInaranAmni ca // 61 senAzAlAsurAcchAyAnizaM vorNA zazAtparA / bhAdgaNo gRhataH sthUnA saMkhyAdantA zatAdikA // 62 mauktika mAkSikaM sauptikaM klItakaM nANakaM nATakaM kheTaka toTakam / AhnikaM rUpakaM jApakaM jAlakaM vaiNukaM gairika kArakaM vAsukam // rucakaM dhAnyAkaniHzalAkAlIkAlika zalkopasUryakAlkam / kavakakivukatokatintiDIkai kacchatrAkatrikolmukAni / / mADhIkakadambake bukcivukkutkmnuukcitrke| kubjakaM madhuparka zIrSake zAlUkaM kulakaM prakIrNakam // . hallIsakapuSpake khaliGgasphigamaGgapragacobIpiJjam / riSTaM phANTaM lalATamiSTavyuSTakageTakRpITacInapiSTama // zRGgATamoraTapiTAnyatha pRSThagoSThe bhANDANDatuNDazaraNagrahaNeriNAni / piGgANatIkSNalavaNadraviNaM purANaM trANaM zaNaM hiraNakAraNakAmaNAni / / paryANarNaghrANapArAyaNAni zrIparNoSNe dhoraNajhUNarbhUtam / prAdezAntAzmantazItaM nizAntaM vRntaM tRstaM vArtavAhityamuktham // acchodagondakusidAni kusIdatundavRndAspadaM depedanimnaMsazilpatalpam / kUrpatripiSTapaparIpavadantarIparUpaM ca puSpanika rumbakuTumbazulbam // praisabhatalabharyuSmAdhyAtmadhAmarmasUkSma kilimatalimatokmaM yugmatigmaM trisaMdhyam / kisalayazayanIye sAyakheyendriyANi druvayabhayakalatradvAparakSetrasatram // 70 zRGgaveramajirAbhrapuSkara tIramuttaramagAranAgare / phAramakSarakukundurAdaraprAntarANi zibiraM kalevaram 71 sindUramaNDUrakaTIracAmarakrUrANi dUsararavairacatvaram / uzIrapatiAlamulUkhalAtave sattvaM ca sAntvaM divakiNvapautavamaH // vizvaM vRzaM palizamarpizakilviSAnutarpiSaM miSamRcIpamRjISazIrSe / pIyUSasodhvasamahAnasasAhasAni kAsIsamatsatarasaM yavasaM bisaM ca // 73 1. bhAve kRtyapratyayAntA eghanIyaprabhRtayaH, bhAve ktAntA hasitaprabhRtayaH, bhAve'nAntA hasanaprabhRtayaH, bhAve khalpratyayAntA durbhavadurADhyabhavaprabhRtayaH, bhAve jitpratyayAntAH sAMrAvINasAMkauTinaprabhRtayaH. 2. 'brahmaNastvaH' ityabhi. vyApya bhAvArthakapratyayAntA zuklatva-zauklaya-saravya-steya-kApeya-dvaipa-cApala-dvaihAyana-AcAryaka-prabhRtayaH, 3. gAyatratraiSTubhaprabhRtayaH. 4. avyaktaliGgakam. 5. atha 'anakarmadhArayastatpuruSaH' ityadhikriyate. 6. zatam, sahasram, ityAdi. 7. atha kAntAH. 8. khAntAH. 9. gAntAH. 10. cAntaH. 11. jAntau. 12. TAntAH. 13. ThAntau. 14. DAntAH. 15. NAntA:. 16. tAntAH. 17. thAntau. 18. dAntAH. 19. daM kalatram ; pramadAdayo'pi. 20. nAntaH. 21. pAntAH. 22. bAntAH, 23. bhAntau. 24. mAntAH. 25. yAntAH, 26. rAntA:. 27. araraM kapATam. 28. lAntau. 29. vAntA:. 30. zAntAH. 31. pAntAH. 32. sAntAH. For Private and Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 abhidhAnasaMgrahaH-10 liGgAnuzAsanam / mandAkSavIkSamatha sakthi zeyAtu yAtu svAdvAzu tumburu kazeru zalAlu cAlu / saMyatkakunmahadahAni pRSatpurItatparvANi roma ca bhasacca jagallalAma // iti npuNsklinggaadhikaarH| puMstrIliGgazcaturdaze'Gke zaGkurniraye ca durgatiH / dormUle kakSa Akare gao bhUruhi bANapippalau // 75 ___nAbhiH prANyaGgake, pradhirne mau, kacana balihe kuTaH / zroNyauSadhyoH kaTo, bhramo mohe, piNDo vRndagolayoH // 76 bhakanInikayostAro bhe'zlapahastazravaNAH / kaNaH sphuliGge leze ca varATo rajjuzastrayoH // 77 kumbhaH kalazau taraNiH samudrAkauzuyaSTiSu / bhAgadheyo rAjadeye merujamyAM sudarzanaH // kareNurgajahastinyoralyAkhyApatyataddhitaH / lAjavastradazau bhUmnIhAdyAH pratyayabhedataH // zuNDikacarmaprasevako sallakamallakavRzcikA api / zalyakadhuTiko pipiilikshshulukhuddukkturussktindukaaH|| zuGgo'tha laJca jasATasaTAH mRpATaH kITa: kiTasphaTaghaTA varaTaH kilATaH / coTazcapeTaphaTazuNDa guDAH sazoNAH syurvAriparNaphaNagatarathAjamodAH / / vidhaka~pakalamyajityarvIH sahacaramudgaranAlikerahArAH / bahukarakRsarau kuThArazArau vallarazapharamasUrakIlarAlAH / / paTolaH kambalo bhallo daMzo gaiNDUSavetasau / lAlaso rabhaso vativitastikuTayatruTiH // Urmizamyau ratyaratnI avIcirlavyaNyANizreNayaH zroNyaraNyau / pANizalyau zAlmaliyaSTimuSTI yonImunyau svAtigavyUtivastyaH / / methirmedhimazI maSISudhI RSTipATalijATalI / pRznistithyazanI maNiH sRNimauliH kelihliimriicyH|| hanvAkhUkarkandhusindhumRtyumanvavArUruH / kanduH kAkuH kiSkurbAhugavedhU rauM gaurbhAH // 86 iti puNstriilinggaaH| punapuMsakaliGgo'naH zaGkha padmo'jasaMkhyayoH / kaMso puMsi kuzo vahirbAlo hrIverakezayoH // 87 dvAparaH saMzaye chede pippalo viSTarotarau / abdo varSe darakhAse kukUlastuSapAvake // parIvAdaparya yojanyatalyau tapodharmavatsAni mAghoSNahRtsu / vaTastulyatAgolabhakSyeSu varNa: sitAdisvarAdyo raNe saMparAyaH // 1. athekArAntA:. 2. athokArAntAH. 3. atha vyaJjanAntAH. 4. 'ekadazazata-' ityAdigaNanAyAM caturdaze'Gke. 5. alebhramarasya nAmAni. 6. atha kAntAH. 7. gAntaH. 8. cAntaH. 9. jAntAH. 10. TAntAH. 11. DAntAH. 12. NAntAH. 13. tAntaH. 14. thAntAH. 15. dAntaH. 16. dhAntaH. 17. pAntaH. 18. bAntaH, 19. yAntaH. 20. rAntAH. 21. lAntAH. 22. zAntaH. 23. SAntaH. 24. sAntAH. 25. atha hrasvakArAntA yathAlAbhaM yantA api. 26. athokArAntAH. 27. aikArAntaH, 28. okArAntaH. 29, vyaJjanAntaH, 3 31. yathAsaMkhyena. For Private and Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 10 liGgAnuzAsanam / saindhavo lavaNe, bhUtaH prete, tamo vidhutude / svadAyau kasvare, kucchaM vrate, zukro'gnimAsayoH // 90 karpUrasvarNayozcandra uDAdvekSazchade dalaH / dharmaH svabhAve rucako bhUSAbhinmAtuluGgayoH // pAtAle vADavo vaH sIse AmalakaH phale / piTajaGgalasattvAni piTakAmAMsajantuSu // 92 madhupiNDau surAtanvornAma zevAlamadhyayoH / ekAdrAtraH samAhAre tathA sUtakakUlakau // vainItakabhramarako marako valIkavalmIkavalkapulakAH pharakavyalIko / kiMjalkakalkamaNikastabakAvataGkavarcaskacUcukataDAkataTAkataGkAH // bAlakaH phalakamAlakAlakA mUlakastilakapakapAtakAH / korakaH karakakandukAndukAH nIkaniSkacaSakA vizeSakaH / / zATakakaNTakaTaviTaGkA maJcakamecakanAkapinAkAH / pustakamastakamustakazAkA varNakamodakamUSikamuSkAH // caNDAtakazvarakarocakakaJcakAni mastiSkayAvakakaraNDakataNDakAni / AtaGkazakasarakAH kaTakaH sazulkaH piNyAkajharjharakahaMsaka zaGkhapuGkhAH // nakhamukhamaidhikAGgaH saMyugaH padmarAgo bhagayugamatha TaGgodyogazRGgA nidAghaH / krekacakavacakUrcArdharcapucchoJchakacchAH brajamuTajanikuau kuJjamUrjAmbujAzca // 98 dhvajamalayajakUTAH kAlakUTArakUTau kavaTakapaTakheTAH karpaTaH piSTaloSTau / / naTanikaTakirITAH karvaTaH kukkuTATTau kuTayakuTaviTAni vyaGgaTaH koTTakuSThAH // 99 kamaTho vAruNDakhaNDaSaNDA nigaDAkrIDanaDaprakANDakANDAH / kodaNDataraNDamaNDamuNDA daNDANDau hU~DhevArabANabANAH // kArSApaNazravaNapakkaNakaMkaNAni droNAparAhNacaraNAni tRNaM suvarNam / svarNavraNau vRSaNabhUSaNadUSaNAni bhANastathA kiNaraNapravaNAni cUrNaH / / toraNapUrtaniketanivAtAH pAratamantayutaprayutAni / kSveDitamakSatadaivatavRttairAvatalohitahastazatAni // vratopavItau palito vasantadhvAntAyutagatadhRtAni pustaH / zuddhAntavustau rajato muhUrtadviyUthayUthAni varUthagUdhau / prasthaM tIrthaM promalindaH kakudaH kukudASTApadakundAH / gudadohadakumudacchadakandAdhuMdasaudhamathotsedhakabandhau // zrAddhAyudhAndhauSadhagandhamAdanaprasphoTanA lagnapidhAnacandanAH / vitAnarAjAdanazizbhayauvanApInodapAnAsanaketanAzanAH // nalinapulinamaunA vardhamAnaH samAnaudanadinazatamAnA hAyanasthAnamAnAH / dhananidhanavimAnAstADanastenavastA bhavanabhuvanayAnodyAnavAtAyanAni / / 103 1. dhane. 2. nakSatre RkSam . 3. yathAsaMkhyena. 4. yathAsaMkhyena. 5. atha kAntAH. 6. khAntAH. 7. gAntAH 8. ghAntaH. 9. cAntAH. 10. chAntAH. 11, jAntAH. 12. TAntAH. 13. ThAntau. 14. DAntAH. 15. DhAnta:. 16. NAntAH, 17. tAntAH. 18. thAntAH. 19. dAntAH. 20. dhAntAH, 21, nAntAH. For Private and Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-10 liGgAnuzAsanam / abhidhAnadvIpinau nipAnaH zayanaM lazunarasonagRJjanAni / khalinakhalInAnumAnadIpAH kuNapakutapAvApacApazUrpAH / / stUpoDupau viTapamaNDapazaSpavASpadvIpAni viSTapanipau zephaDimbavimbAH / jambhaH kusumbhakakubhau kalabho nibho'rmasaMkrAmasaMkramalalAmahimAni hemaH // 108 udyamakAmodyAmAzramakuTTimakusumasaMgamA gulmaH | kSemakSaumau kambalivAhyo maireyatI ca // 109 pUyAjanyapramayasamayA rAjasUyo hiraNyAraNye saMkhyaM malayavalayau vAjapeyaH kaSAyaH / zalyaM kulyAvyayakaviyavadgomayaM phArihAryaH pArAvArAtikharazikharakSetravastropavastrAH // 110 aliMjaraH kUvarakUraveranIhArahiJjIrasahasramer3hAH / / saMsArasIrau nuvarazca sUtrazRGgArapaNDAntarakarNapUrAH // 111 netraM vakrapavitrapatrasamagezIrAndhakArA varaH kedArapravarau kulIrazizirAvADambaro gahvaraH / kSIraM koTaracakracuRtimigaGgArAstuSAraH zaraH bhrASTropahararASTratakrajaTharArdrAH kuJjaraH paJjaraH // 112 karpUranapurakuTIravihAravArakAntAratomaradurodaravAsarANi / kAsArakesarakarIrazarIrajIramaJjIrazekharayugaMdharavaJavaprAH // 113 AlavAlapalabhAlapalAlAH palvalaH khalacaSAlavizAlAH / zUlamUlamukulAstalatailau tUlakuGmalatamAlakapAlAH // 114 kavalapravAlavalazambalotpalopalazIlazailazakalAGgulAJcalAH / kamalaM malaM muzalasAlakuNDalAH kalalaM nalaM nigalanIlamaGgalAH // 115 kAkolahalAhalau halaM kolAhalakaGkAlavalkalAH / sauvarcaladhUmale phalaM haalaahljmbaalkhnnddlaaH||116 lAGgalagaralAvindranIlagANDIvagANDivAH / ulvaH pArazavaH pArthApUrvatridivatANDavam // 117 niSThevapragrIvazarAvarAvau bhAvaklIvazavAni / daivaH pUrvaH pallavanalvau pAzaM kulizaM karkazakozau // 118 AkAzakAzakaNizAGkazazeSaveSoSNISAmbarISaviSarohiSamASameSAH / pratyUSayUSamatha koSakarISakarSavarSAmiSA rasavasekthasacikkasAzca // karpAsa Aso divasAvataMsavItaMsamAMsAH pnsopvaasau|| niryAsamAsau camasAMsakAMsasnehAni vahA~ gRhagehalohAH // puNyAhadehau paTahastanUruho lakSoDeraristhANukamaNDalUni / cATuzcaTurjantukazipvaNustathA jIvAtukustumburujAnusAnu // 121 kambuH zaGkIrvaguruvAstupalANDu hiGguH zigrudaustitanuH sIdhvatha bhUmA / vema prema brahma gahalloma vihAyaH karmASThIvarapakSmadhanurnAmamahinI // iti punapuMsakaliGgAH / 119 122 1. pAntA:. 2. phAntaH. 3. bAntI. 4. bhAntA:. 5. mAntA:. 6. yAntA:. 7. rAntA:. 8. lAntAH. 9. tAlavyAdirapi. 10. vAntAH. 11. zAntAH. 12. SAntAH. 13. sAntAH. 14. hAntAH. 15. kSAntaH. 16. araririkArAntaH. 17. athokArAntAH, 18. doSazabdasya vyaJjanAntasyApi madhye pAThazchandonurodhAt. 19. atha vyaJjanAntAH For Private and Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 10 liGgAnuzAsanam / 123 124 strIklIbayornagvaM zuktau vizvaM madhukamauSadhe / mAne lakSaM madhau kalpaM kroDAGke tindukaM phale // 122 taralaM yavAgvAM puSpe pATalaM paTalaM caye / vasantatilakaM vRtte kapAlaM bhikSubhAjane // ardhapUrvapado nAvaSTau kvacit / caurAdhamanojJAdyakaJkathAnaka kazeru ke || vaMzika vakroSTika kaeNnyakubjapIThAni karmavahityam / rezanaM rasanAcchorTanazumbaM tumbaM mahodayaM kAMsyam || mRgavyacavye ca vaNijya vIrya nAsIramAtrA para mandirANi / tamisrazastre nagaraM masUratvakkSIrakAdambara kahalAni || sthAlIkadalyau sthalajAlapittalA golAyugalyo 'DizaM ca 'chardi ca / alAbujambUDUruSaH saraHsadorodociSI dAma guNe vayaTtayaT // iti strInapuMsakaliGgAH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paraliGgo dvandroM'zI, Ge'rtho vAcyavadatyamiti niyatAH / aruyAropAbhAve guNavRtterAzrayAdvacanaliGgAH // 125 For Private and Personal Use Only 126 1 129 130 mvatabiliGgaH marako'nutarSe zalala: zale / karako'bdopale koza: zimbAkhaGgapidhAnayoH / / 128 jIvaH prANeSu, kedAre valaja:, pavane khala: / bahulaM vRttanakSatrapurAdyAbharaNAbhidhA / / bhallAtaka Amalako harItakavibhItakau / tArakADakapiTakasphuliGgA viDaGgataiau // paTaH puTo baTo vATaH kapATazakaTau kaTaH / peTo meThaH kuNDanIDarviSANAstUNaGkatau // mustaH ku~thaiGgudajRmbhadADimAH piTharaMpratisarapAtrakaMdarAH / nakharo valUro daraH purazchatraH ku~vailamRNAlamaNDalAH || nAlapraNAlapaTalArgalazTaGkhalakandalAH / pUlAvahelau kailazarkaTAho peSTa viSu || 131 38 iti svatastriliGgAH / 127 132 133 134 1. ardhanAvI ardhanAvam. 2. 'vaidagdhyaM vaidagdhI, rAjadhAnI rAjadhAnam, AmthAnI AsthAnam' ityAdayaH. 3. manojJAdyantargaNavarjitebhyazcaurAdibhyo yo'kaJpratyayastadantam / caurikA caurakamityAdi / mAnojJakamityeva, 4 . atha 1 kAntAH. 5. jAntaH. 6 ThAntaH 7 tAntaH 8 thAntA: 9 nAntAH 10. cAntau 11 yAntAH 12. rAntAH 13. lAntA:. 14. zAntaH 15. arthakArAntaH 16. athokArAnta: 17. atha vyaJjanAntAH . 18. dvayI dvayam, catuSTayI catuSTayam. 19. bahulaM lakSyAnusAreNa 20. atha kAntAH 21. gAntau 22. TAntAH 23. ThAntaH 24. DAntau . 25. NAntau . 26. tAntau 27. thAntaH 28. dAntaH 29. bhAntaH 30 mAnta: 31. rAntAH 32. lAntAH. 33. zAntaH. 34. hAntaH. 35. ikArAntaH. 36. ukArAntau 37. aMzI tatpuruSo yathA --- rAjaputrI, ardhapippalI, dvitIyabhikSA, ityevamAdayaH. 38. Gerthazcaturthyarthako'rthazabdo'nte yasya sa vAcyaliGgo yathA -- dvijArthaH sUpaH, dvijArthA yavAgUH, dvijArthaM payaH / De (Ga) grahaNAt dhAnyenArtho dhAnyArtha ityeva / arthagrahaNAt kuNDalahiraNyamityeva. 39. apatyAdayo niyataliGgA yathA - apatyaM duhitA putrazca / rakSaH pumAn strI ca / vedAH pramANam, smRtayaH pramANam / vidyA guNaH zaurya guNaH. 40. guNo vizeSaNaM pravRttinimittaM tadAzrayA vRttiryasya tasya vizeSyavazAdvacanaM liGgaM ca bhavataH / pravRttinimittasya guNadravya kriyAbhedAtraividhyam / guNavAcI zuklaH zukrA zuklam, vidvAn viduSI vidvat / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgrahaH-10 liGgAnuzAsanam / prakRteliGgavacane bAdhante svArthikAH kvacit / prakRtiharItakyAdirna liGgamativartate // vacanaM tu khalatikAdirbahAtye'ti puurvpdbhuutaa| strIpuMnapuMsakAnAM saha vacane syAtparaM liGgam // 136 nAntA saMkhyA utiryuSmadasmacca syuraliGgakAH / padaM vAkyamavyayaM cetyasaMkhyaM ca tadvahulam // 137 niH zeSanAmaliGgAnuzAsanAnyabhisamIkSya saMkSepAt / AcAryahemacandraH samabhadanuzAsanAni liGgAnAm // 138 ityAcAryazrIhemacandraviracitaM liGgAnuzAsanaM samAptam // dravyopAdhiH--daNDI daNDinI daNDi ! kriyopAdhiH---pAcakaH pAcikA paackm| ityAdi / astrIti kim / dhavanAmno yogAttadbhAryAyAmadhyArope'pyAzrayaliGgataiva praSThasya bhAryA sa evAyamityabhedopacAre'pi praSThI / evaM varuNAnI indrAnI ityAdayaH. 1. yathA--drakhA kuTI kuTIraH. 2. harItakyAH phalAni harItakyaH. 3. khalatikasyAdUrabhavAni vanAni khalatikaM vanAni. 4, bakurthA pUrvapadabhUtA prakRtirvacanaM nAtyeti / yathA-paJcAlAH kuravaH. 5. strIpuMsayoH puMliGgaM yathA-sa ca zATI ca tau / strInapuMsakayornapuMsakam / punapuMsakayonapuMsakam / strIpuMnapuMsakAnAM napuMsakam // For Private and Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vijJApanam / praaptkossaaH| amarasiMhaH-nAmaliGgAnuzAsanam, kezavaH-kalpadruH. jinadevamunIzvaraH-abhidhAnacintAmaNiziloJchaH. durgAdAsaH-zabdArNavaH, dhanaMjayaH-pramANanAmamAlA. puruSottamadevaH-ekAkSarakoSaH, trikANDazeSaH, dvirUpakoSaH, zabdabhedaprakAzaH, hArAvalI. bharatasenamallikaH-dvirUpakoSaH, mahIdAsaH-mAtRkAnighaNTuH. mahAkSapaNakaH-anekArthadhvanimaJjarI. mahAdevaH-avyayakoSaH. mahezvaraH-vizvaprakAzaH, zabdabhedaprakAzaH. medinikaraH-nAnArthazabdakozaH. yAdavaH-vaijayantI. vararuciH-liGgavizeSavidhiH. vizvazaMbhuH-ekAkSarInAmamAlA, veNIdattaHpaJcatattvaprakAzaH. zAzvataH-nAnArthasamuccayaH. zivarAmaH-lakSmInivAsa:. haridattaH-gaNitanAmamAlA. halAyudhaHabhidhAnaratnamAlA. harSakIrtiH-zAradInAmamAlA. hemacandraH-anekArthasaMgrahaH, abhidhAnacintAmaNiH, abhidhAnacintAmaNipariziSTam , nighaNTuzeSaH, liGgAnuzAsanam. apraaptkossaaH| agastyaH-zabdasaMgrahanighaNTuH. ajayapAla:-nAnArthasaMgrahaH. appayadIkSitaH-nAmasaMgrahamAlA.amarasiMhaH-ekAkSaranAmamAlA.AdinAthakavivaryaH-kavijanasevadhiH kAlidAsaH-prayuktapadamaJjarI. kAzinAthaH-zabdArNavaH. kezavaH-laghunighaNTusAraH.kSemendraH-lokaprakAzaH.gadasiMhaH-anekArthadhvanimaJjarI.gopinAthaH-zabdamAlA.gova. dhanaH-nAmAvalI. govindazarmA-zabdasAgaraH.cakrapANidattaH-zabdacandrikA. jaTAdharAcAryaH-abhidhAnatantramjaiminiH-nighaNTuH tIrthasvAmI-komalakozasaMgrahaH trivikramAcAryaH-gIrvANabhASAbhUSaNam. daNDanAthaH-nAnArtharatnamAlA. durgaH-nAmamAlA. devakInandanaH-vaiSNavAbhidhAnam.dharaNidAsaH-nAnArthasamuccayaH, dharmarAjaH-kavijIvanam. nakirakaviH-bAlaprabodhikA. nandanabhaTTAcAryaH-varNAbhidhAnam. narasiMhapaNDitaH-rAjanighaNTuH nArAyaNa dAsaH-rAjavallabhaH.nRsiMhamuniH-ratnakoSaH. padmanAbhaH-bhUriprayogaH. puNDarIkaviTThalaH-zIghrabodhinInAmamAlA. puruSottamadevaH-varNadezanam. pRthvIdharAcAryaH-ratnakoSaH, bANakaviH-zabdacandrikA. bAlhikeyamizraHnighaNTukaikAdhyAyaH. vihaNaH-trirUpakoSaH. bhArgavAcAryaH-nAmasaMgrahanighaNTuH. bhojaH-nAmamAlA. maGkhaH-maGkhakoSaH. mathurezaH-zabdaratnAvalI. mayUraH-padacandrikA. mahIpaH-anekArthatilakaH, zabdaratnAkaraH, mAdhavaH-- ekAkSaranighaNTu, murAriH-suprasiddhapadamaJjarI. ratnamAlAkaraH-AyurvedaparyAyaratnamAlA. rAkSasaH-zabdArthanirNayaH. rAmaH-kavidarpaNanighaNTuH. rAmazarmA-uNAdikozaH. rAmezvara:-zabdamAlA. rUpacandraH-rUpamaJjarInAmamAlA. varadarAjaH-nAmamAtRkAnighaNTuH. vararuciH-aindranighaNTuH. vallabha:-kavimaJjarI. vAmanabhaTTaH-zabdaranAkaraH. vikramAdityaH-kavidIpikAnighaNTuH. viThThalAcArya:-zabdacintAmaNiH. vizvanAthaH-koSakalpataruH, veGkaTaH-zabdArthakalpataruH, zAbdikavidvatkavipramodakaH. vedAntAcAryaH-dazadIpanighaNTuH. zaMkaraH-saMyaminAmamAlA. zivadattaH-zivakoSaH. zrIharSaH-dvirUpakoSaH, zleSArthapadasaMgrahaH. sadAcAryaH-ekAkSaranighaNTuH. sArezvaraH-liGgaprakAzaH. sArvabhaumamizraH-bhuvanapradIpikA. sundaragaNiH-zabdaratnAkaraH. somabhavaH-anekArthatilakaH. saubhariH-ekArthanAmamAlA, dvathakSaranAmamAlA. 1. ete koSA asmAbhirabhidhAnasaMgrahe mudritAH santi. For Private and Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir etadbhinnAH amaradatta - kAvya- gaGgAdhara- candragomi- tArapAla - dAmodara - dharmadAsa-bopAlita - bhAgu. ri-bhogIndra - makkala - mArtaNDa - rantideva - rabhasapAla - rAjazekhara-rudra- vAgbhaTa - vAcaspati- vAmanavikramAditya - vizvarUpa-vyADi - zubhAGka - sajjana- sAhasAGka - haTTacandra - hara - ityAdikRtAH koSAH, amaramAlA - asAlatiprakAza- AnandakoSa - ekavarNa saMgraha - ekAkSarakoSa - utpalinI - USmaviveka - kalpataru koSa-grahAbhidhAna-jakArabheda - daNDikoSa - dhanvantarinighaNTu - nakSatrAbhidhAna - nAnArthamaJjarI - padmakoSa-vakArabheda - bIjakoSa - bRhadamarakoSa - mahAkhaNDanakoSa - rAjakoSanighaNTu - liGgaprakAza-varNaprakAzakoSa - vAtsyAyanakoSa - zabdataraGgiNI - zabdadIpikA - zabdaratnasamuccaya- zabdasAranighaNTu - saMsArAvarta - sakalagranthadIpikA - sakArabheda - saMjIvanI - sanmukhavRttinighaNTu-sarasazabdasaraNi- sarasvatInighaNTu - sAdhyakoSa - sArasvatAbhidhAna- hanumannighaNTu-prabhRtayaH koSAzca santIti zrUyate / te yeSAM sajjanAnAM saMgrahe santi, te teSAM preSaNenAsmAnupakurvantvityarthanA For Private and Personal Use Only abhidhAnasaMgrahakartRRNAm / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgraha | prAcIna saMskRta granthoM ke uddhArakA kArya Ajakala cAroM ora baDI dhUmadhAma se cala rahA hai, yaha a'tyanta AnandakI bAta hai / taubhI saMskRtabhASAjJAna ke mukhya sAdhana prAcIna koSoM kI ora jitanA lakSya honA cahiye utanA nahIM hai / saMskRta koSa saba zlokabaddha hone ke kAraNa kaNThastha raha sakate haiM / aura avasara para unake zlokoM kI sadyaH sphUrti hotI hai / isaliye pratyeka saMskRtAbhimAnI puruSa ko koSoM kA saMgraha avazya kartavya hai / prAcIna pradhAna koSa chappana haiM yaha lokaprasiddhi hai / paraMtu una meM kaIkA to Ajakala nAmamAtra hI zeSa raha gayA hai / aura jo kvacit upalabdha hote haiM una ke uddhAra karnekA bhI yadi / yatna na kiyA jAyagA to unave bhI satvara naSTa hojAne kA vizeSa saMbhava hai yaha samajha kara, hamane bar3e yatna se kaIeka kopoM kA saMgraha Ajataka kiyA hai, aura avaziSTa koSoM kI prApti ke liye bhI yatna kara rahe haiM / paraMtu unakI pratIkSA na karke, sAMprata jitane upalabdha haiM unakoMhI saba ke upayoga ke liye chApakara prasiddha karnA, aura yahI krama Age bhI pravRtta rakhanA, aisA nizcaya kiyA hai| yaha saba koSa yugapat ekahI pustaka me chApe to kAla bahuta lagegA, aura pustaka bhI bahuta baDA ho jAyagA, aura usake anurUpa mUlya bhI adhika hogA / isa liye grAhakoM ke saukaryArtha aisA niyama kiyA hai ki jisa koSa ke chApane kA Arambha kareM, usa ko samApta karake hI khaNDa prakaTa kareM / yadi choTe choTe kopa hoMya to eka khaNDameM do tIna rakkheM / "staka uttama kAgadake Upara sundara chApI jAMyagI / jaise jaise grantha tayAra hogeM vaisI vaisI usa usa mayapara sUcanA dI jAyagI / pratyeka koSa ke pRSThAGka pRthak pRthak raheMge / isa niyama ke anusAra prathama aura dvitIya khaNDa chapa kara tayAra hai| prathama khaNDa me amarasiMhakRta 'nAmaliGgAnuzAsana (amarakoSa)', aura usI kA pariziSTa puruSottamadevakRta ' trikANDazeSa', aura 'hArAvalI', 'ekAkSarakoza' aura 'dvirUpakoza' ye pAMca koSa saMpUrNa Aye haiN| kImata 1 rupayA / aura TapAlakharca 2 Ane hai / dvitIyakhaNDa me hemacandrakRta 'abhidhAnacintAmaNi', 'abhidhAnacintAmaNipariziSTa', 'anekArthasaMgraha', 'nighaNTuzeSa' aura 'liGgAnuzAsana' ye pAMca koSa aura jinadevamunIzvarakRta 'abhidhAnacintAmaNiziloJcha' eka koza saMpUrNa Aye haiN| kImata 1 rupayA / aura TapAlakharca 3 Ane hai / ye tRtIyakhaNDa me mahezvarakRta 'vizvaprakAza' aura 'zabdabhedaprakAza' ye do koza AnevAle haiM / jina koM yaha pustakeM lenI hoM ve apane nAma aura mUlya bhejeM ki pustakeM tayAra hote hI bhejane meM ThIka paDe / tukArAma jAvajI / 'nirNayasAgara' chApekhAne ke mAlika / 1. Age yAdI dI hai usaparase ina koza chappanase bhI jAde haiM aisA mAlUma paDegA / For Private and Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhidhAnasaMgraha | prAcIna saMskRta granthAMcA jIrNoddhAra karaNyAce kAma sAMprata cohoMkaDe moThyA sapAThyAneM cAlU jhAleM Ahe, hI moThyA AnandAcI goSTa hoya / tathApi tyA granthAMtIla jJAnAcyA prAptIlA uttama sAdhana ase je prAcIna zabdakoza, tyAMkaDe jitakeM lakSa lAgAveM, titakeM adyApi lAgale nAhIM / he koza padyarUpa asalyAmuLe, mukhodgata karaNyAlA phAra soIvAra asUna, pAhijela tevhAM sphUrti utpanna karaNyAlA phAra cAMgale asatAta tevhAM azA granthAMcA saMgraha karaNeM heM, saMskRtAbhimAnI pratyeka gRhasthAceM kartavya hoya / lokavArtevarUna koza chappanna Aheta aseM samajate / tathApi tyAMtIla bareca sAMprata nAmazeSa jhAle Aheta / yAstava, sadhya je upalabdha Aheta tyAMcyA uddhArAkaDe jara koNAceM lakSa laukara na pocaleM, tara tehI naSTa hoUna jA NyAcA phAra saMbhava Ahe heM jANUna, AlI moThyA prayatnAne tyAMtIla bahuteka kozAMcA saMgraha kela Ahe, ANi rAhilelyA itara kozAMcyA prAptyartha yatna cAlavilA Ahe / tathApi tyA sarvAMcI vATa pahAta na rAhatAM, sAMprata jitake upalabdha Aheta, titakeca AdhI sarvocyA upayogAstava chApUna prasiddha karAve ANi toca krama puDhe cAlU ThevAvA, asA nizcaya kelA Ahe / ekakAlIM ekAca pustakAmadhye he chApi lyAsa, kALa phAra lAgela, granthahI avajaDa hoIla, ANi tadanurUpa kiMmatahI bhArI hoIla / mhaNUna grAha kAMcyA soIkaritAM asA beta kelA Ahe kIM, jo koza hAtIM dhyAyAcA, to ekA khepesa purA karAyAcA apUrvA ThevAyAcA nAhIM / grantha lahAna asalyAsa, dona, tIna, kiMvA adhika pure grantha gheUna tyAMce eva pustaka karAyAceM / pustake cAMgalyA kAgadAvara surekha chApilIM jAtIla / jasajase grantha tayAra ho / jAtIla tasatazI yAMviSayIM veLacyAveLIM sUcanA deNyAMta yeIla / pratyeka kozAcyA pRSThAMcA krama vega gaLA yeIla / 1 yA niyamAlA anusarUna yAceM prathama ANi dvitIya khaNDa chApUna tayAra jhAleM Ahe / prathama khaNDa amarasiMhakRta 'nAmaliGgAnuzAsana ( amarakoza)', ANi tyAceca pariziSTa puruSottamadevakRta 'trikANDazeSa' ANi 'hArAvalI', 'ekAkSarakoza' ANi 'dvirUpakoza' he pAMca koza saMpUrNa Ale Aheta / kiMmata : rupayA / TapAlakharca 2 ANe / dvitIya khaNDAmadhye hemacandrakRta 'abhidhAnacintAmaNi', 'abhidhAnacintAmaNipariziSTa', 'anekArthaM saMgraha', 'nighaNTuzeSa' ANi 'liGgAnuzAsana' he pAMca koza ANi jinadevamunIzvaraviracita 'abhidhAna cintAmaNiziloJcha' hA eka koza itake Ale Aheta / kiMmata 1 | rupayA / TapAlakharca 3 A tRtIya khaNDAmadhye mahezvarakRta 'vizvaprakAza' ANi 'zabdabhedaprakAza' he dona koza yAvayAce Aheta jyA koNAMsa hIM pustakeM ghyAvayAcI asatIla tyAMhIM ApalI nAMve ANi vargaNI AmacekaDesa pAThavAvI je pustakeM tayAra hotAMca tyAMjakaDe pAThaviNyAsa ThIka paDela / For Private and Personal Use Only tukArAma jAvajI / 'nirNayasAgara ' chApakhAnyAce mAlaka 1. dusarIkaDe dilelyA yAdIvarUna he koza chappannApekSAhI adhika Aheta aseM disUna yeIla / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only