Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita ka sA ya pA hu DaM / (jayadhavala, mahAdhavala) zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA bhAga-teravA~ sampAdako vidvatarala sva0 zrI paM0 phUlacandra vidvataratna sva0 zrI paM0 kailAzacandra prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI mathurA (uttara pradeza ) /
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita zrIyativRSabhAcAryaracitacUrNisUtrasamanvitam zrIbhagavadguNabhadrAcAryapraNItam ka sA ya pA hu DaM (jayadhavala, mahAdhavala) tayozca zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA [ekAdazamo'dhikAraH darzanamohakSapaNAnuyogadvAram, dvAdazamo'dhikAra: saMyamAsaMyama laddhayanuyogadvAram, trayodazamo'dhikAraH saMyamalabdhyanuyogadvAram, caturdazamo'dhikAraH cAritramohopazAmanAnuyogadvAram] bhAga-13 (trayodazo dalaH) / sampAdakau vidvataratna vidvataratna sva0 zrI paM0 phUlacandra sva0 zrI paM0 kailAzacandra siddhAntazAstrI, siddhAntAcArya siddhAntaratna, siddhAntazAstrI, nyAyatIrtha sampAdaka jaya mahAbandha pradhAnAcArya syAdvAda mahAvidyAlaya sahasampAdaka, jayadhavala kAzI prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI-mathurA ( uttara pradeza) OM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI, mathurA kAryAlaya dUrabhASa : . 0565 - 420711 prathama saMskaraNa 1972 (vIra nirvANa 2498) dvitIya saMskaraNa 2000 (vIra nirvANa 2526) mUlasaMzocita mUlya 250/- rUpaye - mudrakaH narUlA oNphaseTa prinTarsa zAhadarA, dillI %3
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] | prathama saMskaraNa ke prakAzana para sampAdaka dvArA agralekha kasAyapAhuDa ke chaThe bhAga pradezavibhakti ko pAThakoM ke hAthoM meM dete hue hameM harSa hotA hai| isa bhAga meM pradezavibhakti kA svAmitva anuyogadvAraparyanta bhAga hai| zeSa bhAga, sthitika tathA jhINAjhINa adhikAra sAtaveM bhAga meM mudrita hogaa| isa taraha pradezavibhakti adhikAra do bhAgoM meM samApta hogaa| sAtavAM bhAga bhI chapa rahA hai aura usake bhI zIghra hI chapakara taiyAra ho jAne kI pUrNa AzA hai| __ isa pragati kA zreya mUlata: do mahAnubhAvoM ko hai| kasAyapAhuDa ke sampAdana prakAzana Adi kA pUrA vyayabhAra DoMgaragar3ha ke dAnavIra seTha bhAgacandra jI ne uThAyA huA hai| pichalI bAra saMgha ke kuNDalapura adhivezana ke avasara para Apane isa satkArya ke liye gyAraha hajAra rupaye pradAna kiye the aura isa varSa bAmorA adhivezana ke avasara para pA~ca hajAra rupaye punaH pradAna kiye haiN| ApakI dAnazIlA dharmapatni zrImatI narvadA bAI jI bhI seTha sAhaba kI taraha hI udAra haiM aura isa taraha isa dampatI kI udAratA ke kAraNa isa mahAn grantharAja ke prakAzana kA kArya nirvAdha gati se cala rahA hai| sampAdana aura mudraNa kA eka taraha se pUrA dAyitva paM. phUlacandra jI siddhAnta zAstrI ne vahana kiyA hai| isa taraha ukta donoM mahAnubhAvoM ke kAraNa kasAyapAhuDa kA prakAzana kArya prazasta rUpa meM cAlU hai| isake liye maiM seTha sAhaba, unakI dharmapatni tathA paNDita jI kA hRdaya se AbhArI huuN| kAzI meM gaGgA taTa para sthita sva. bAbU chedIlAla jI ke jina mandira ke nIce ke bhAga meM jayadhavalA kAryAlaya apane janma kAla se hI sthita hai aura yaha saba sva0 bAbU chedIlAla jI ke putra sva0 bAbU gaNezadAsa jI tathA pautra bA0 sAligarAma jI aura bA0 sva0 RSabhadAsa jI ke saujanya tathA dharmaprema kA paricAyaka hai| ataH maiM unakA bhI AbhArI huuN| aise mahAn grantharAja kA prakAzana punaH honA saMbhava nahIM hai| ata: jinavANI ke bhaktoM kA yaha karttavya hai ki isakI eka-eka prati kharIda kara jina mandiroM ke zAstra bhaNDAroM meM virAjamAna kreN| jinabimba aura jinavANI donoM ke virAjamAna karane meM samAna puNya hotA hai| ataH jina bimba kI taraha jinavANI ko bhI virAjamAna karanA caahiye| jayadhavalA kAryAlaya bhadainI, kAzI vIra nirvANa saM.- 2498 kailAzacandra zAstrI maMtrI sAhitya vibhAga bhA. di. jaina saMgha
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] bhAratavarSIya digambara jaina saMgha saMkSipta itihAsa san 1933 meM mahAmanISI vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI nyAyatIrtha ke adamya utsAha aura vilakSaNa sUjhabUjha ne eka nayI saMsthA ko janma diyaa| nAma thA zAstrArtha sNgh| isa saMgha meM sva0 lAlA sibbAmala jaina kA sahayoga thaa| 1933 meM ambAlA meM sthApita isa saMsthA ke dvArA deza ke aneka nagaroM meM dharma-saMrakSaNa kI bhAvanA se jaina dharma ke AlocakoM se sArvajanika zAstrArtha kiye gye| usakA pariNAma yaha huA ki AlocakoM ne jaina dharma kI AlocanA banda kara dii| zAstrArtha saMgha ko sabase bar3I vijaya taba milI, jaba AlocakoM ke pramukha sanyAsI svAmI karmAnanda jI ne jaina dharma ko svIkAra kara liyA aura jaina dharma kI pramANikatA meM "Izvara mImAMsA" nAma kI eka pustaka likhI, jisakA prakAzana saMgha ne kiyA hai| san 1940 ke lagabhaga, saMgha kA sthAna ambAlA kI jagaha mathurA meM ho gyaa| caurAsI sthita bhagavAn jambU svAmI kI nirvANa sthalI ke samIpa paM0 rAjendra kumAra jI aura unake sahayogiyoM ke dvArA bhavya-bhavana kA nirmANa kiyA gayA aura saMgha kA nAma "zAstrArtha-saMgha" ke sthAna para "bhAratavarSIya digambara jaina saMgha" rakhA gyaa| aba saMgha kA kArya dharma pracAra thaa| usa samaya saMgha bhavana meM hara samaya 10-12 vidvAna rahA karate the aura pUre deza meM hone vAle sAmAjika, dhArmika utsavoM meM una vidvAnoM ko AmaMtrita kiyA jAtA thaa| unhIM dinoM saMgha meM eka prakAzana vibhAga kI sthApanA huI, jisake dvArA aneka samAjopayogI evaM dhArmika pustakoM kA prakAzana huA, jinameM kailAzacandra jI zAstrI dvArA likhI gayI "jaina dharma" nAma kA grantha aba sAtaveM saMskaraNa ke rUpa meM chapa gayA hai| inhIM ke dvArA "tatvArtha sUtra' kI gauravapUrNa hingI TIkA likhI hai, jisakA tIsarA saMskaraNa prakAzita ho cukA hai| san 1950 ke Asa-pAsa saMgha ne sva0 paMDita hIrAlAla jI zAstrI, amarAvatI (mahArASTra) e. ena.. upAdhye kI preraNA se "kasAyapAhuDaM" (jayadhavala, mahAdhavala) graMtharAja ke prakAzana kI yojanA bnaayii| Arthika abhAvoM ke hote hue bhI svargIya paM0 phUlacandra jI aura paM0 kailAzacandra jI zAstrI ke zrama aura sUjha-bUjha se mUla grantha kA hindI meM saralIkaraNa kiyA gyaa| jise saMgha ne 16 bhAgoM meM prakAzita karAyA hai| uparokta mahAgrantha ke do saMskaraNa hama kucha varSa pUrva prakAzita karA cuke haiM, aura aba 10 bhAgoM kA pUrnasaMskaraNa prakAzita karA rahe haiN| hamAre vartamAna adhyakSa zrI svarUpa canda jI mArasaMsa, AgarA kA ina prakAzanoM meM hameM bharapUra sahayoga milA hai| hamAre anya dAtAroM kA bhI hameM Arthika sahayoga prApta huA hai| Aja saMgha saMsthApaka paM0 rAjendra kumAra jI tathA unake sahayogI paM0 phUlacandra jI, paM0 kailAzacandra jI, paM0 jagamohana lAla jI nahIM hai aura aba saMsthAoM ke saMcAlana meM vo utsAha bhI nahIM rahA, phira bhI hamArI bhAvanA hai ki saMgha-bhavana aura usake prakAzana vibhAga ko kisI na kisI prakAra saMcAlita rakhA jaaye| saMgha kA mukha patra "jaina sandeza" pichale 6 dazaka se nirantara prakAzita ho rahA hai| hamArI bhAvanA hai ki samAja ke utsAhIjanoM kA nirantara sahayoga milatA rahe aura saMgha bhavana se yaha Aloka nirantara prakAzamAna hotA rhe| pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI' bhAratavarSIya digambara jaina saMgha caurAsI, mathurA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] -: AbhAra : zrI bhAratavarSIya digambara jaina saMgha, caurAsI, mathurA ko pramukha ArSa grantha "kasAyapAhuDaM" jayadhavala mahAdhavala ko solaha bhAgoM meM prakAzita karane kA gaurava prApta huA hai| isake prakAzana kA zubhAraMbha 6 dazaka pUrva ho gayA thA, jisake antima do bhAga 15 aura 16 ko prakAzita karavAne meM arthAbhAva kI kamI mahasUsa kI gii| bAda meM solahavAM bhAga kA prakAzana bra0 zrI hIrAlAla khuzAlacanda dozI, mAMDave (solApura) ke Arthika sahayoga se kiyA gyaa| 16 bhAgoM kA vitaraNa kramazaH na hone ke kAraNa prathama do aura cAra bhAga ko mathurA meM hI punarprakAzana karAnA pdd'aa| aba jayadhavalA ke 10 bhAgoM kA prakAzana anivArya samajha kara zrI ratanalAla jI jaina, vandanA pabliziMga hAusa, alavara (rAja.) ke sahayoga aura parAmarza se |inakA punarprakAzana kiyA jA rahA hai| inake prakAzana meM Arthika yogadAna ke liye hamAre nimna dAnadAtAoM ne udAratApUrvaka dAna dekara isa kArya meM apanA amUlya sahayoga diyA hai isake lie saMgha ina sabhI sadharmI bandhuoM kA AbhAra prakaTa karatA hai| zrI balavaMta rAya jaina, bhilAI (ma. pra. ) zrI svarUpa canda jaina (mArasaMsa ), AgarA (u. pra. ) zrI ratana lAla jaina, alavara (rAja.) zrI tArAcanda jaina, alavara (rAja.) zrI oma prakAza jaina, kosIkalA~ (u. pra.) zrI bholAnAtha jaina, AgarA (u. pra. ) zrI nirmala kumAra jaina, AgarA (u. pra.) zrI pradIpa kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. zrI jJAnacanda jI khindUkA, jayapura (rAja.) 10. kAntA bahana manubhAI zAha, sojItrA (gujarAta) 11. zrI manubhAI chagana lAla zAha, sojItrA (gujarAta) pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI'
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya - paricaya 11 darzana mokSapaNA anuyogadvAra jayadhavalAkA yaha terahavA~ bhAga hai / isameM darzana mohakSapaNA, saMyamAsaMyamalabdhi, cAritrafor aura cAritramoha-upazAmanAkA bahubhAga ye cAra arthAdhikAra saMgRhita haiM / unameM se darzanamohakSapaNA yaha eka apekSA se samyaktva mahAdhikAra kA dUsarA arthAdhikAra aura eka apekSAse gyArahavA~ svatantra arthAdhikAra hai / isameM darzanamoha-kSapaNAkA vistArase sAMgopAMga vivecana kiyA gayA hai / isa arthAdhikAra meM kula 5 sUtragAthAaiM AI haiM / unameM se prathama sUtra gAthA 'daMsaNamohakkhavaNApaTTavago' ityAdi hai / isameM darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka niyamase karma-bhUmimeM utpanna huA manuSya hotA hai aura usakA niSThApaka cAroM gatiyoM kA jIva hotA hai yaha nirdeza kiyA gayA hai / isakA vizeSa spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki kSayopazama samyagdRSTi karmabhUmija manuSya darzanamohakI kSapaNAkA prArambha karatA hai vaha isa kriyAko tIrthaMkara, kevalI aura zrutakevalIke pAdamUla meM hI karatA hai aisA ekAnta niyama hai, kyoMki jisane tIrthaMkara Adike mAhAtmyako nahIM dekhA hai usake darzana mohakI kSapaNA ke kAraNabhUta pariNAma hI utpanna nahIM hote / yadyapi sUtragAthAmeM isa tathyakA nirdeza nahIM kiyA gayA hai, para yaha tathya paTkhaNDAgama jIvasthAna cUlikAse jAnA jAtA hai| usake prakRta vipayake pratipAdaka sUtra meM 'jahi jiNA kevalI titthayarA' aisA pATha AyA hai| usase jJAta hotA hai ki tIrthaMkara kevalI, sAmAnya kevalI yA zrutakevalIke pAdamUlameM hI karmabhUmija manuSya kSAyika samyagdarzanakI utpattikA prArambha karatA hai / isa viSaya meM yaha prazna hotA hai ki tIrthaMkara prakRtikA bandha kara jo manuSya dUsare aura tIsare narakameM utpanna hote haiM, vahA~se Akara manuSya hone para unheM kSAyika samyagdarzanakI prApti kaise hotI hai, kyoMki aise jIvoMke prArambha meM kSayopazama samyagdarzana hI pAyA jAtA hai| aura unheM tIrthaMkara kevalI, sAmAnya kevalI tathA anya zrutakevalIkA sAnidhya milatA nahIM, ataH usI bhavameM tIrthaMkara kevalI honevAle aise manuSyoMke kSAyika samyagdarzanaMkI prApti kaise hotI hai ? yaha eka prazna hai / isakA samAdhAna yaha kiyA hai ki ukta jIva svayaM jina arthAt zrutakevalI hone para darzanamohanIyakI kSapaNA karanemeM samartha hote haiM / niSThApaka cAroM gatiyoM kA jIva hotA hai isakA yaha Azaya hai ki kRtakRtya vedaka samyagdRSTi hone para aise jIvakA maraNa bhI sambhava hai aura aise jIvane pahale jisa AyukA bandha kiyA ho, mara kara vaha usa gatimeM utpanna hotA hai / yadi narakAyukA bandha kiyA hai to prathama naraka meM madhyama Ayuke sAtha utpanna hotA hai / yadi manuSyAyu aura tiryaccAyukA bandha kiyA hai to uttama bhogabhUmi meM puruSavedI manuSya aura tiryaJca hotA hai aura yadi devAyukA bandha kiyA hai to vaimAnika deva hotA hai aisA niyama hai| 'micchattavedaNIe kamme' yaha dUsarI sUtra gAthA hai| isameM pahalI bAta to yaha batalAI gaI hai ki jaba mithyAtva karmakA samyaktva prakRti meM apavartana kara letA hai taba ukta jIva darzanamohanIyakI kSapaNAkA prasthApaka kahalAtA hai / isa para yaha zaMkA kI gaI hai ki mithyAtvakA samyagmithyAtva meM saMkrama kara anantara antarmuhUrta kAladvArA samyagmithyAtvakA samyaktva prakRti meM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkrama hone kA niyama hai, mithyAtvako pUrA apavartana kara samyaktvameM prakSipta karatA hai yaha kathana ghaTita nahIM hotA ? isakA samAdhAna karate hue batalAyA gayA hai ki mithyAtvakA pUrA saMkrama hone para samyagmithyAtvako hI gAthAsUtra meM mithyAtva kaha kara ukta vidhAna kiyA hai, ataH koI doSa nahIM hai| ukta sUtragAthAmeM dUsarI bAta yaha batalAI gaI hai ki aise jIvake kamase kama jaghanya pItalezyA avazya hotI hai| isakA Azaya yaha hai ki jo jIva darzanamohakI kSapaNAkA prArambha karatA hai usake zubha tIna lezyAoMmeM se koI eka lezyA hI hotI hai| azubha lezyAoMke rahate hue darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka nahIM ho sktaa| kintu yaha niyama prasthApakake lie hI samajhanA cAhie, niSThApakake lie nahIM, kyoMki jisane pahale narakAyukA bandha kiyA hai aisA jIva kRtakRtyavedaka samyagdRSTi hone para yadi mara kara prathama narakameM utpanna hotA hai to usake maraNake samaya antarmuhUrta kAla pahalese kapotalezyA niyamase ho jAtI hai aisA niyama hai| 'aMtomuhuttamaddhaM' yaha tIsarI sUtragAthA hai| isameM pahalA niyama to yaha kiyA gayA hai ki darzanamohanIyakI chApaNAmeM antarmuhUrta kAla lagatA hai, kyoMki darzanamohanIyakI kSapaNA niyamase tIna karaNapUrvaka hI hotI hai aura tInoM karaNoMmeMse pratyekakA kAla jaba ki antamuhUrtapramANa hai, ataH darzanamohakI kSapaNAmeM antarmuhUrta kAlakA laganA svAbhAvika hai| dUsarA niyama yaha kiyA gayA hai ki jisane darzanamohanIyakI kSapaNA kara lI hai aisA jIva devagati aura manuSyagatisambandhI Ayu aura nAmakarmakA hI bandha karatA hai, anyakA nhiiN| spaSTIkaraNa isa prakAra hai ki yadi kSAyika samyagdRSTi jIva mara kara nArakI yA deva huA hai to manuSyagatisambandhI Ayukarma aura nAmakarmakA bandha karegA aura yadi marakara tiryazca huA hai yA manuSya hai to devagatisambandhI Ayukarma aura nAmakarmakA bandha kregaa| yahA~ sUtragAthAmeM 'siyA' pada AyA hai so usase yaha Azaya grahaNa karanA cAhie ki yadi kSAyika samyagdRSTi jIva antima bhavameM sthita hai arthAt caramazarIrI hai to usake AyukarmakA bandha nahIM hI hogaa| aise jIvake devagatisambandhI nAmakarmakI uttara prakRtiyoMkA bandha bhI apane bandha yogya guNasthAna taka hI hotA hai| 'khavaNAe paTThavago' yaha cauthI sUtragAthA hai| isameM isa niyamakA vidhAna kiyA gayA hai ki jisa manuSyabhavameM darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karatA hai usa bhavameM yadi muktilAbha nahIM hotA hai to niyamase usa bhavake sAtha tIsare yA cauthe bhavameM muktilAbha karatA hai / yadi aisA jIva marakara nArakI aura deva hotA hai to tIsare bhavameM muktilAbhakA adhikArI hotA hai aura yadi uttama bhogabhUmikA tiryaJca yA manuSya hotA hai to cauthe bhavameM muktilAbha karatA hai yaha ekAnta niyama hai| ___ 'saMkhejA ca maNussesu' yaha pA~cavIM sUtragAthA hai| isameM cAroM gatiyoMmeM nAyikasamyagdRSTiyoMkI saMkhyAkA nirdeza kiyA gayA hai| khulAsA isaprakAra hai-prathama narakake nArakI, uttama bhogabhUmike tiryazca aura vaimAnika deva asaMkhyAta haiN| sAtha hI inakI Ayu bhI saMkhyAtAtIta varSapramANa hai / yadyapi prathama narakameM saMkhyAta varSapramANa bhI Ayu pAyI jAtI hai, parantu prakRtameM usakI mukhyatA nahIM hai, isalie ina tInoM gatiyoMmeM kSAyikasamyagdRSTi jIva asaMkhyAta batalAye gaye haiM, kyoMki varSapRthaktvake antarase naraka, tiryazca aura devagatimeM sAyikasamyagdRSTi jIva marakara utpanna hote haiM, ataH pratyeka gatimeM unakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa prApta hotA hai / yahI kAraNa hai ki ukta sUtra gAthAmeM ukta tIna gatiyoMmeMse pratyeka gatimeM kSAyikasamyagdaSTiyoMkA pramANa asaMkhyAta batalAyA gayA hai| aba rahI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgha saMsthApaka sva0 zrI rAjendra kumAra jI nyAyatIrtha sva0 zrI paM0 phUlacandra jI siddhAnta zAstrI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ paM0 jaganmohana lAla jI zAstrI, kaTanI paM0 kailAza canda jI zAstrI siddhAnta zAstrI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9 ) manuSyagati so isa gatimeM jaba ki paryApta manuSyoMkA pramANa hI saMkhyAta hai aisI avasthA meM isa gatimeM kSAyikasamyagdRSTiyoM kA pramANa bhI saMkhyAta hI prApta hogA / phira bhI unakI nizcita saMkhyA kitanI hai aisA prazna honepara nizcita saMkhyAkA nirdeza karate hue vaha saMkhyAta hajAra batalAI hai / yaha darzanamohanI kI kSapaNA nAmaka anuyogadvAra meM nibaddha pA~ca sUtragAthAoM meM pratipAdita viSayakA spaSTIkaraNa hai / Age gAthAsUtroMke Azrayase vizeSa vyAkhyA kI gaI hai / aisA karate hue Age gAthAsUtroMmeM nibaddha arthakA vizeSa vyAkhyAna to kiyA hI gayA hai, sAtha hI prakRta meM upayogI jo artha gAthAsUtroM meM nibaddha nahIM hai usakA bhI vizeSa vyAkhyAna kiyA gayA hai / niyama yaha hai ki asaMyata, saMyatAsaMyata pramattasaMyata yA apramattasaMyata inameM se kisI eka guNasthAnavAlA vedaka samyagdRSTi karmabhUmija manuSya tIrthaMkara kevalI, sAmAnya kevalI yA zrutakevIke pAdamUlameM darzanamohanIyakI kSapaNA karanekA prArambha karatA hai / usameM bhI sarvaprathama vaha anantAnubandhI visaMyojanA karatA hai, kyoMki jisane anantAnubandhIcatuSkakI viyojanA nahIM kI hai vaha darzanamohanIyakI kSapaNA karanemeM samartha nahIM hotaa| isake bAda antarmuhUrta vizrAmakara vaha darzanamohanIyakI kSapaNAke yogya adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa ina tIna prakArake karaNapariNAmoMko kramazaH karatA hai / inake lakSaNa jaise darzanamohakI upazAmanA anuyogadvArakA spaSTIkaraNa karate samaya bhAga 12 meM batalA Aye haiM vaise hI yahA~ para jAnane cAhie / isaprakAra darzanamohakI kSapaNAke lie udyata hue isa jIvake adhaHpravRttakaraNarUpa pariNAmoMko prApta honeke antarmuhUrta pUrva se hI ( 1 ) pratyeka samaya meM uttarottara anantaguNI vizuddhi vRddhiMgata hotA huA vizuddha pariNAma hotA hai / ( 2 ) cAra manoyoga, cAra vacanayoga aura audArikakAyayoga inameM se koI eka yoga hotA hai / ( 3 ) krodha, mAna, mAyA aura lobha inameM se koI eka kaSAya hotI hai jo uttarottara hIyamAna hotI hai / ( 4 ) sAkAra upayoga hotA hai, kyoMki jJAna-darzanasvabhAva AtmAviSayaka vizeSa upayoga hue binA darzanamohanI kI kSapaNa sanmukha nahIM ho sakatA / yadyapi isa viSaya meM eka upadeza yaha bhI pAyA jAtA hai ki ukta jIvake matijJAna, zrutajJAna, cakSudarzana aura acakSudarzanarUpa upayogakA honA bhI sambhava hai / so isakA yaha Azaya samajhanA cAhiye ki jaba ukta jIva anya azeSa viSayoMse nivRtta hokara AtmAke sanmukha hotA hai taba usake cakSudarzana, acakSudarzana rUpa upayoga bhI bana jAtA hai aura zrutajJAna matijJAnapUrvaka hotA hai, isalie ukta krama paripATImeM matijJAna bhI bana jAtA hai / ( 5 ) pIta, padma aura zukla ina tIna zubha lezyAoM meM se koI eka vardhamAna lezyA hotI hai / ( 6 ) tInoM vedoMmeMse koI eka veda hotA hai / ( 7 ) pUrvabaddha karmoMkI sattA pUrvokta cAra guNasthAnoMmeMse jisa guNasthAnameM kSapaNAke lie prArambha karatA hai prAyaH usake anusAra hai / itanA avazya hai ki isake anantAnubandhIcatuSkakI sattA nahIM hotI hai tathA samyaktva aura samyagmithyAtvakI sattA niyamase hotI hai / ( 8 ) vartamAna kAla meM yaha kina prakRtiyoM kA bandha karatA hai isakA vicAra yathAsambhava ukta cAroM guNasthAnoMke anusAra jAna lenA cAhiye / itanA avazya hai ki yaha yathAsambhava ina guNasthAnoMmeM bandhayogya nokaSAyoM se arati aura zokakA bandha nahIM karatA, kisI AyukA bandha nahIM karatA tathA nAmakarma kI parAvartamAna kisI azubha prakRtikA bandha nahIM karatA / satkarmakI apekSA ina karmoM kI saMkhyAtaguNI hIna sthitikA bandha karatA hai / prazasta prakRtiyoMkA catuHsthAnIya aura aprazasta
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 10 ) prakRtiyoM kA dvisthAnIya anubhAgabandha karatA hai tathA ajadhanyAnutkRSTa yA kucha prakRtiyoMkA syAt utkRSTa pradezabandha karatA hai / jina prakRtiyoMkA syAt utkRSTa pradezabandha karatA hai unakA nAmanirdeza mUla kiyA hI hai / ( 9 ) isake kitanI prakRtiyA~ udadyAvalimeM praveza karatI haiN| aura kina prakRtiyoM kA yaha pravezaka hotA hai isakA vizeSa vicAra mUlameM kiyA hI hai, isalie vahA~se jAna lenA cAhiye / (10) yahA~ jina prakRtiyoMkA bandha hotA hai unake sivAya zeSa prakRtiyoMkI pahale hI bandha vyucchitti ho jAtI hai / ( 11 ) jina prakRtiyoMkI yahA~ udayaudIraNA hotI hai unake sivAya zeSakI udayavyucchitti ho jAtI hai / ( 12 ) yahA~ darzanamohanIyakI tInoM prakRtiyoM meM se kisI bhI prakRtikA antarakaraNa nahIM hotA / tathA ( 13 ) yaha jIva kisa sthitivAle aura kina anubhAgavAle karmoMkA apavartanakara kisa sthAnako prApta hotA hai / isaprakAra ina vizeSatAoMkA adhaHpravRttakaraNa ke antima samaya meM vicAra kara lenA cAhie / isaprakAra adhaHpravRttakaraNako karake pazcAt yaha jIva apUrvakaraNako prApta hotA hai / pUrvakaraNa prathama samayase hI sthitikANDakaghAta Adi kriyA prArambha ho jAtI hai / sthitiAarushghAta aura anubhAgakANDakaghAta tathA guNazreNi racanAkI pravRtti adhaHpravRttakaraNa meM nahIM hotii| vahA~ mAtra prati samaya anantaguNI vizuddhise vRddhiko prApta hotA rahatA hai| zubhakarmoMkA uttarottara anantaguNI vRddhiko liye hue anubhAgabandha hotA hai aura azubhakarmoM kA uttarottara anantaguNI hAniko liye huye anubhAgabandha hotA hai / tathA eka eka sthitibandhake pUrNa honepara antarmuhUrta antarmuhUrtakAla taka uttarottara palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga kama anyaanya sthitibandha hotA hai / isaprakAra adhaHpravRttakaraNarUpa kriyAko karaneke bAda apUrvakaraNarUpa pariNAma hote haiM / vahA~ saba jIvoMkA sthitisatkarma eka samAna nahIM hotA / jo eka sAtha upazama samyaktvako prAptakara pazcAt anantAnubandhIko eka sAtha visaMyojanAkara darzanamohanIyakI kSapaNa ke lie ho apUrvakaraNa meM eka sAtha praveza karate haiM unakA sthitisatkarma eka samAna hotA hai aura tadanusAra ghAta ke lie gRhIta sthitikANDaka bhI eka samAna hotA hai / kintu inake sivAya anya jIvoMkA sthitisatkarma visadRza hI hotA hai / tathA tadanusAra ghAta ke lie gRhIta sthitikANDaka bhI visadRza hotA hai| isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa mUlameM kiyA hai, ataH use vahA~se jAna lenA cAhie / apUrvakaraNake prathama samaya meM jo vizeSa kArya prArambha hote haiN| unakA vivaraNa ( 1 ) sthitikANDakaghAtakA prArambha / usameM jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aura utkRSTa sthitikANDakakA pramANa sAgaropamapRthaktva pramANa hai| (2) antarmuhUrta antarmuhUrtakAla taka sadRza parimANako lie hue honevAle eka sthitibandhase uttarottara palyopamake saMkhyAtaveM bhAga kama dUsare-tIsare Adi sthitibandhakA honA / (3) aprazasta karmoM ke anubhAgakANDakaghAtakA prArambha / yahA~ pratyeka anubhAgakANDaka anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgapramANa hotA hai / (4) udayAvali bAhya guNazreNi racanAkA prArambha / jo guNazreNi apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa ke kAla se kucha adhika AyAmako liye hue hotI hai | darzanamohanIya kI kSapaNA udayAdi guNazreNi nahIM hotI / (5) mithyAtva aura samyagmithyAtva ina donoM prakRtiyoMkA guNasaMkrama - uttarottara guNatakrama se saMkrama hone laganA /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) prakRtameM ye apUrvakaraNake prathama samaya se prArambha honevAle vizeSa kAya haiM / dvitIyAdi samayoMmeM bhI antarmuhUrtakAla taka ye kArya isIprakAra cAlU rahate haiM / mAtra guNazreNi pratyeka samayameM badalatI rahatI hai, kyoMki prathama samaya meM guNazreNi meM jitane dravyakA nikSepa hotA hai, dUsare Adi samayoM meM uttarottara asaMkhyAtaguNe dravyakA nikSepa hotA hai| dUsare yaha guNazreNi galita zeSa AyAmavAlI honese isake AyAma meM bhI eka-eka niSekakI kamI hotI jAtI hai yahI bAta guNasaMkramake viSaya meM bhI jAnanA cAhiye / arthAt prathama samaya meM mithyAtva aura samyagmithyAtva ke jitane dravyakA saMkrama hotA hai, dvitIyAdi samayoM meM uttarottara asaMkhyAtaguNe dravyakA saMkrama jAnanA cAhiye / 1 yahA~ itanA vizeSa samajhanA cAhie ki eka sthitikANDakaghAta ke kAlake bhItara hajAroM anubhAga kANDakoMkA ghAta ho letA hai / mAtra eka sthitibandhakA kAla sthitikANDakake barAbara hI hai| isa vidhi apUrvakaraNake kAlameM hajAroM sthitikANDaka aura tatpramANa hI sthitibandha hote haiM / dUsarI vizeSatA yaha hai ki prathamAdi sthitikANDakoMse dvitIyAdi sthitikANDaka vizeSa hIna hote haiM aura isaprakAra apUrvakaraNake prathama samaya meM honevAle sthitikANDaka apUrvakaraNa antima samaya meM honevAlA sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / isaprakAra apUrvakaraNa ke antima samaya meM honevAlA sthitikANDaka utkIraNakAla, anubhAgakANDaka utkIraNakAla, aura sthitibandhakAla ye tIna eka sAtha samApta hote haiM / isa vidhi se apUrva - karaNake prathama samaya meM jitanA sthitisatkarma hotA hai usase usIke antima samaya meM vaha saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai / isIprakAra sthitibandha bhI prathama samaya ke sthitibandhakI apekSA saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai / isake bAda anivRttikaraNakA prArambha hotA hai / vahA~ bhI ye kArya prArambha hokara ukta kramase cAlU rahate haiM / yahA~ itanI vizeSatA hai ki jaghanya, madhyama yA utkRSTa jaise sthitisatkarmake sAtha ye jIva anivRttikaraNa meM praveza karate haiM unake prathama sthitikANDakakA AyAma usIke anusAra hotA hai / mAtra inake dvitIyAdi sthitikANDaka sadRza AyAmavAle hote haiM, kyoMki unake pariNAma sadRza hI hote haiM / yahA~ yaha vizeSatA darzanamohanIya kI apekSA kahI hai / yahA~ anivRttikaraNake prathama samaya meM darzanamohanIyake upazamakaraNa, nidhattikaraNa aura nikAcitakaraNa ina tInoMkI vyucchitti ho jAtI hai| isase darzanamohanIya ke jo karmaparamANu udaya Adi meM dene ke ayogya rahe ve saba udaya AdimeM deneke yogya ho jAte haiM / isa samaya darzana mohanIyakA sthitisatkarma eka koTi ke bhItara zatasahasrapRthaktvasAgaropama hotA hai aura zeSa karmoMkA sthitisatkarma kor3A kor3Ike bhItara koTizatasahasrapRthaktva pramANa hotA hai / isake bAda hajAroM sthitikANDakoMke dvArA anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta bahubhAga ke vyatIta honepara darzanamohanIyakA sthitisatkarma kramase asaMjJIpaMcendriya, caturindriya, trIndriya, dvandraya aura ekendriya ke sthitibandhake samAna ho jAtA hai / punaH sthitikANDapRthaktva ke ghAta dvArA palyopamapramANa ho jAtA hai / yahA~ taka sarvatra sthitikANDakakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa rahA hai / kintu yahA~ se dUrApakRSTi saMjJaka sthitisatkarmake hone taka uttarottara zeSa rahI sthiti ke saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitikANDaka hotA hai / jisa avaziSTa rahe satkarmameM se saMkhyAta bahubhAgako grahaNakara sthitikANDakakA ghAta karanepara zeSa bacA sthitisatkarma niyamase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara avaziSTa rahatA hai use dUrAH kRSTi kahate haiM / yahA~se lekara sthitikANDaka zeSa rahI sthitike asaMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) isa prakAra ukta vidhi se bahuta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoM kI udIraNA hotI hai / punaH bahuta sthitikANDakoMke vyatIta honepara mithyAtva ke udayAvalike bAhara ke samasta dravyako ghAta ke lie grahaNa kiyaa| usa samaya samyaktva aura samyagmithyAtvA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravya zeSa rahatA hai, zeSa saba dravya ghAta ke lie grahaNa kara liyA jAtA hai / midhyAtvakI sarva prathama kSapaNA hotI hai, isalie yahA~ saat vizeSatA ho jAtI hai / itanA avazya hai ki mithyAtva ke antima kANDakakA phAlirUpase anya do prakRtiyoM meM saMkramaNa karatA huA antima phAlikA samyagmithyAtva meM hI saMkramaNa karatA hai / isa prakAra yathokta vidhise mithyAtvakA ghAtakara punaH usI vidhi se samyagmidhyAtvakA ghAta karatA huA jaba usake udadyAvali bAhya samasta dravyako ghAta ke lie grahaNa karatA hai taba samyaktvakI ATha varSapramANa sthiti zeSa rahatI hai / kintu isa viSaya meM eka mata yaha bhI pAyA jAtA hai ki usa samaya samyaktva kI saMkhyAta hajAra varSapramANa sthiti zeSa rahatI hai / yahA~ para isa jIvako darzanamohanIyakSapaka yaha saMjJA prApta hotI haiM / yadyapi prArambha se hI yaha jIva darzanamohanIyakA kSapaka hai para yadi koI samajhe ki samyaktva prakRtikA udaya to samyagdRSTike vedakasamyaktvake sAtha hotA hai, isalie isakI kSapaNA karanevAle jIvako darzanamohakSapaka kahanA yogya nahIM hai to usakA aisA kahanA yogya nahIM hai, kyoMki samyaktva prakRti bhI darzanamohanIyakA eka bheda hai, isalie usakI kSapaNA karanevAle jIvako bhI darzanamohakSapaka kahanA yogya hai yaha batalAne ke lie yahA~se yaha saMjJA vizeSarUpase pravRtta huI hai / samyaktvakA ATha varSapramANa sthitisatkarma zeSa rahanepara antarmuhUrtapramANa sthitikANDaka hotA hai / eka to yaha vizeSatA hotI hai aura yahA~se lekara dUsarI yaha vizeSatA hotI hai ki samyaktva anubhAgakA pratyeka samaya meM apavartana hone lagatA hai / tathA yahA~se lekara apavartita honevAlI sthitiyoMmeMse udaya meM thor3e pradezapuJjako detA hai| usase anantara sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai / yaha krama guNazreNizIrSa taka cAlU rahatA hai / punaH usase uparima sthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai aura Age vizeSa hona detA hai / isa kramase samyaktva prakRtikA bhI ghAta karatA huA jaba antima sthitikANDaka samApta ho jAtA hai taba isa jIva kI kRtyakRtya saMjJA hotI hai / kRtakRtya honepara isakA maraNa bhI ho sakatA hai| lezyA bhI badala sakatI hai / lezyA parivartana honepara jaghanya kApota tathA pIta, padma aura zukla lezyAmeMse anyatara lezyA ho sakatI hai| isa jIvake saMkleza yA vizuddhi inameM se kisIke bhI prApta honepara samyaktvakI eka samaya adhika eka AvalipramANa sthitike zeSa rahane taka asaMkhyAtaguNita zreNirUpase asaMkhyAta samayaprabaddhoM kI udIraNA hotI rahatI hai| phira bhI yaha udIraNA udayake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI hai / kRtakRtya honeke prathama samaya meM yadi yaha jIva maratA hai to niyamase devoM meM utpanna hotA hai, kyoMki anya gatike yogya usa samaya lezyA nahIM pAI jAtI / antarmuhUrta bAda yaha jIva jaisI lezyA prApta ho usake anusAra anya tIna gatiyoM meM bhI marakara utpanna ho sakatA hai| isa prakAra kramase samyaktvakA bhI ghAta honepara yaha jIva kSAyika samyagdRSTi ho jAtA hai|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) 12 saMyamAsaMyamalabdhi anuyogadvAra saMyamAsaMyamalabdhi jayadhavalA TIkAke anusAra yaha bArahavA~ arthAdhikAra hai / isake Age cAritralabdhi nAmaka terahavA~ arthAdhikAra hai / ina donoM arthAdhikAroMmeM 'laddhI ya saMyamAsaM yamassa' yaha eka sUtragAthA nibaddha hai / isameM batalAyA gayA hai ki jo jIva alabdhapUrva saMyama saMyama labdhi aura cAritralabdhiko prApta karate haiM unake antarmuhUrtakAla taka prati samaya vizuddhirUpa pariNAmoM meM anantaguNI zreNirUpase vRddhi hotI jAtI hai| dUsare isameM yaha bhI batAyA gayA hai ki ukta donoM labdhiyoMke yathAsambhava pratibandhaka karmoMkI upazAmanA hone para una donoM labdhiyoMkI prApti hotI hai / una donoM labdhiyoMke pratibandhaka karma kauna haiM aura unakI kisa prakArakI upazAmanA hotI hai isakA vizeSa khulAsA karate hue unakI TIkA meM batalAyA hai ki upazAmanA cAra prakArakI hai - prakRti upazAmanA, sthitiupazAmanA, anubhAgaupazAmanA aura pradezaupazAmanA / saMyamAsaMyamalabdhi meM anantAnubandhIcatuSka aura apratyAkhyAnAvaraNacatuSka inakI udayAbhAvasvarUpa prakRtiupazAmanA lI gaI hai / yadyapi saMyama saMyama ke kAla meM pratyAkhyAnAvaraNacatuSka; saMjvalanacatuSka aura nau nokapAyoMkA yathAsambhava udaya banA rahatA hai, parantu vaha sarvaghAtisvarUpa nahIM hotA / isalie una karmoMkI bhI dezopazAmanA yahA~ para bana jAtI hai / yadi kahA jAya ki pratyAkhyAnAvaraNacatuSkakA udaya to sarvaghAti hai, isalie usakI dezopazAmanA kaise sambhava hai so yaha bhI kahanA ucita nahIM hai, kyoMki saMyamAsaMyamalabdhi meM usakA vyApAra nahIM hotaa| isaliye isa apekSAse usakA udaya dezaghAtisvarUpa honese usakA bhI dezopazama svIkAra karanemeM koI bAdhA nahIM AtI / yaha to saMyama saMyama labdhikI apekSA prakRti-upazAmanAkA vicAra hai / cAritralabdhikI apekSA vicAra karanepara prArambhakI bAraha kaSAyoMke udadyAbhAvarUpa prakRti upazAmanA tathA cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMkI dezopazAmanA prakRta meM lenI cAhiye / sthitiupazAmanA--yahA~ ukta donoM labdhiyoM meM pUrvokta jina prakRtiyoMkA udaya nahIM hai| unakI sthitiyoMke udayakA na honA eka to yaha sthitiupazAmanA hai aura sabhI kamoMkI antakor3Ako pramANa sthitise uparima sthitiyoMkA udaya nahIM honA yaha dUsarI sthiti upazAmanA hai / anubhAga- upazAmanA - pUrvokta kaSAyaprakRtiyoMke dvisthAnIya, tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgakA udaya nahIM honA tathA udayaprApta kaSAyoMke sarvaghAti spardhakoMkA udaya nahIM honA yaha anubhAga-upazAmanA hai / jJAnAvaraNAdi karmoMke tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAga parityAgapUrvaka dvisthAnIya anubhAgakI prApti honA yaha bhI prakRta meM anubhAga- upazAmanA hai aisA svIkAra karane meM bhI koI virodha nahIM AtA / pradeza-upazAmanA anudayarUpa unhIM pUrvokta prakRtiyoM ke pradezoMkA udaya nahIM honA yaha pradezopazAmanA hai / yaha ukta sUtra gAthAmeM Aye hue 'upasAmaNA-ya taha punavabaddhANaM / isa padakI vyAkhyA hai| saMyamAsaMyama aura saMyamakI prApti upazamasamyaktva ke sAtha bhI hotI hai, isaliye sUtrameM Aye huye 'upasAmaNA' pada dvArA isakA bhI grahaNa ho jAtA hai / isIprakAra 'vaDDAvaDDI' padameM 'vaDDhI' pada dvArA saMyamAsaMyama aura saMyamako prApta karate samaya jo ekAntAnuvRddhirUpa pariNAma
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) hote haiM unakA tathA 'abaDhI' pada dvArA saMyamAsaMyama aura saMyamase girate samaya jo saMkleza pariNAma hote haiM unakA grahaNa kiyA gayA hai / 'laddhI ya saMjamAsaMjamassa' isake anusAra labdhi tIna prakArakI hai-pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna aura aprtipaat-aprtipdymaansthaan| jisa sthAnake prApta honepara yaha jIva mithyAtva yA asaMyamako prApta karatA hai use pratipAtasthAna kahate haiM / jisa sthAnake prApta honepara yaha jIva saMyamAsaMyama aura saMyamako prApta hotA hai use pratipadyamAna sthAna kahate haiM aura svasthAnameM avasthAnake yogya tathA uparima guNasthAnakI prAptike yogya zeSa sthAnoMko apratipAta-apratipadyamAna sthAna kahate haiN| yahA~ isa pUrvokta vivecanako dhyAnameM rakhakara sarvaprathama saMyamAsaMyamalabdhikA vicAra karate haiM saMyamAsaMyamalabdhikI prApti do prakArase hotI hai-eka to upazamasamyaktvake sAtha hotI hai aura dUsare vedakasamyagdarzanapUrvaka hotI hai| yahA~ jo vedakasamyagdRSTi jIva saMyamAsaMyamalabdhiko prApta karate haiM unakA adhikAra hai| ve ise prApta karaneke antarmuhUrta pahale hI prati samaya anantaguNI svasthAna vizuddhise vizuddha hote hue Ayukarmako chor3akara zeSa sabhI karmoMkA sthitibandha aura sthitisatkarma antaHkor3Akor3Ike bhItara karate haiM / sAtAvedanIya Adi zubha karmoM kA anubhAgabandha aura anubhAgasatkarma catuHsthAnIya karate haiM tathA pA~ca jJAnAvaraNAdi azubha karmoMkA anubhAgabandha aura anubhAgasatkarma dvisthAnIya karate haiN| __itanA karaneke antarmuhUrtabAda adhaHpravRttakaraNako karate hue prati samaya tadyogya anantaguNI vizuddhise vizuddha hote haiM / ina pariNAmoMke kAlameM sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta ye kArya nahIM hote| kevala sthitibandhake pUrNa honepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga kama sthitiko bA~dhate haiM tathA zubha karmoko uttarottara anantaguNe anubhAgake sAtha aura azubhakamIko anantaguNe hIna anubhAgake sAtha bA~dhate haiN| vizuddhikI apekSA vicAra karanepara pahale samaya meM jitanI jaghanya vizuddhi prApta hotI hai usase dUsare samayameM anantaguNI jaghanya vizuddhi prApta hotI hai / isaprakAra vizuddhikA yaha krama antamuhUtakAla taka jAnanA cAhiye / punaH antarmuhUrtakAla ke antima samayameM jo jaghanya vizuddhi prApta hotI hai usase prathama samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hotI hai| usase antamuhUta ke antima samaya meM prApta huI jaghanya vizuddhise agale samaya meM jaghanya vizuddhi anantagaNI prApta hotI hai / usase dUsare samayameM utkRSTa vizuddhi anantaguNI prApta hotI hai / isaprakAra vizuddhikI isa paripATIko darzanamohanIyake upazAmakake adhaHpravRttakaraNameM prApta huI vizuddhike samAna jAnanA caahie| . isa vidhise adhaHpravRttakaraNake sampanna honepara apUrvakaraNakI prApti hotI hai| isameM sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta ye donoM kArya prArambha ho jAte haiM / yahA~ jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aura utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai / zubha karmoM kA anubhAgaghAta to nahIM hotA / mAtra azubhakarmoMkA pratyeka anubhAgakANDaka anubhAgasatkarmake anantabahubhAgapramANa hotA hai| tathA sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hIna hotA hai| yahA~ bhI apUrvakaraNake kAlake bhItara hajAroM sthitikANDakaghAta aura utane hI sthitibandhApasaraNa hote haiM / tathA eka sthitikANDakaghAtake kAlake bhItara hajAroM anubhAgakANDakaghAta hote haiN|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) eka sthitikANDakaghAtakA kAla jisa samaya samApta hotA hai usI samaya usake sAtha honevAle sthitibandhApasaraNakA kAla bhI samApta hotA hai| tathA isa eka sthitikANDakaghAta ke kAlake bhItara hajAroM anubhAga kANDakaghAta hote haiM / unameM se antima anubhAgakANDakaghAta bhI ukta donoMke sAtha hI samApta hotA hai / isa prakAra hajAroM sthitikANDakaghAtoM, hajAroM bandhApasaraNoM aura eka-eka sthitikANDakaghAta ke bhItara hajAroM anubhAgakANDakaghAtoMke honepara apUrvakaraNakA kAla samApta hokara tadanantara samayameM saMyatAsaMyata ho jAtA hai / yaha bhAva saMyatAsaMyatakA svarUpa hai, dravyasaMyatAsaMyata to pahale se hI thA / kintu isake binA usako pAlana karanevAlA jIva yathArtha meM saMyatAsaMyata kahalAnekA adhikArI nahIM thA / isake pahale vaha bhAvase asaMyata hI thA / isalie bhAvoM kI apekSA yahA~ vaha asaMyamarUpa paryAyako chor3akara saMyamAsaMyamarUpa paryAyako prApta karatA hai / isa prakAra jisa samaya yaha jIva saMyamAsaMyamako prApta karatA hai usake prathama samayase lekara antarmuhUrta kAla taka isake pariNAmoM meM pratisamaya anantaguNI vizuddhi hotI rahatI hai / isalie isa vizuddhiko ekAntAnuvRddhirUpa vizuddhi kahate haiM / yadyapi yaha vizuddhi karaNasvarUpa nahIM hai phira bhI isake mAhAtmya vaza apUrva sthitikANDakaghAta, apUrva anubhAgakANDakaghAta aura apUrva sthitibandhako yaha jIva prArambha karatA hai| tathA asaMkhyAta samayaprabandhoM kA apakarSaNakara udayAvali bAhyaguNazreNi racanA bhI karatA hai / Azaya yaha hai ki saMyamAsaMyamako prApta karaneke prathama samayameM hI uparima sthitimeM sthita dravyakA apakarSaNakara guNazreNanikSepa karatA huA udayAvalike bhItara asaMkhyAta lokase bhAjita labdha dravyako gopucchAkArase nikSiptakara udadyAvalike bAhara anantara sthiti meM asaMkhyAta samayaprakaddhoMkA nikSepa karatA hai / isaprakAra guNazreNi jhIrSataka uttarottara pratyeka sthiti meM asaMkhyAtaguNe dravyakA nikSepakara usase uparima sthiti meM asaMkhyAtaguNe hIna dravyakA nikSepa karatA hai / usake bAda pratyeka sthitimeM uttarottara vizeSa hIna dravyakA nikSepa karatA hai / yahA~ yaha avasthita guNazreNi hai, isalie dvitIyAdi samayoM meM utanA hI guNazreNi nikSepa hotA hai / isaprakAra bahuta sthitikANDakaghAta Adike sAtha ekAntAnuvRddhi saMyatAsaMyatakAla samApta honepara yaha jIva adhaHpravRtta saMyatAsaMyata ho jAtA hai / yahA~se isakI svasthAna vizuddhikA prArambha ho jAtA hai / isake sthitighAta aura anubhAgaghAta ye kArya nahIM hote| aisA jIva kucha kAla taka saMyamAsaMyamakA pAlanakara tIvra virAdhanAkI kAraNabhUta bAhya sAmagrIke binA kevala tatprAyogya saMkleza pariNAma honepara saMyamAsaMyamase cyuta hokara asaMyamabhAvako bhI prApta ho jAtA hai / yaha tatprAyogya vizuddhike sAtha manda saMvegarUpa pariNAmake dvArA sthiti aura anubhAga meM vRddhi kiye vinA jIvAdi padArthoM ko yathAvat svIkAra karatA huA zIghra hI saMyama saMyamako bhI prApta ho sakatA hai| isake karaNapariNAma na honese sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta Adi kArya nahIM hote / vizeSatA hai ki saMyatAsaMyatake nimittase guNazreNinirjarA ke satata hote rahanekA niyama hai, isalie saMyatAsaMyata ke guNazreNi nirjarAkA jadhanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kAla kucha kama eka pUrva koTipramANa hai / itanA avazya hai ki yaha guNazreNinirjarA yathAsambhava vizuddhi aura saMklezake anusAra nyUnAdhika hotI rahatI hai| vizuddhi ke anusAra pratyeka samaya meM pUrva samayakI apekSA kabhI asaMkhyAtaguNI, kabhI saMkhyAtaguNI, kabhI saMkhyAtavA~ bhAga adhika aura kabhI asaMkhyAtavA~ bhAga adhika hotI hai / tathA saMklezake anusAra kabhI asaMkhyAtaguNI hIna,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 16 ) kabhI saMkhyAtaguNI hIna, kabhI saMkhyAtavA~ bhAga hIna aura kabhI asaMkhyAtavA~ bhAga hIna hotI hai| yadi saMklezakI bahulatA vaza yaha jIva saMyamAsaMyamase cyuta hokara antarmuhUtakAlameM yA bahuta kAla bAda pUrva meM prApta tathAvasthita vedakasamyaktvake sAtha saMyamAsaMyamako prApta karatA hai to usake pUrvavat ukta donoM karaNapariNAma pUrvaka hI usakI prApti hotI hai aura usake sthitikANDakaghAta Adi ve saba kArya bhI hote haiN| ___ saMyamAsaMyamaguNakI prApti tirya zcoMke bhI hotI hai aura manuSyoMke bhI hotI hai| usameM jo mithyAdRSTi manuSya tatprAyogya vizuddhi ke dvArA saMyayAsaMyamaguNako prApta karate haiM unake vizuddhirUpa labdhisthAnase jo mithyAdRSTi tiryazca tatprAyogya vizuddhike sAtha saMyamAsaMyamaguNako prApta karate haiM unakA vizuddhirUpa labdhisthAna anantaguNA hotA hai| usase jo asaMyata nyagdRSTi tiryazca utkRSTa vizaddhike sAtha saMyamAsaMyamako prApta karate haiM unakA vaha labdhisthAna anantaguNA hotA hai / usase asaMyata samyagdRSTi manuSya utkRSTa vizuddhike sAtha saMyamAsaMyamaguNako prApta karate haiM unakA vaha labdhisthAna anantaguNA hotA hai| isIprakAra pratipAta sthAnoM apratipAta-apratipadyamAna sthAnoMke viSayameM bhI mUlase jAna lenA cAhie / mUlameM isa viSayakA svatantra vicAra kiyA hai| saMyatAsaMyata jIva anantAnubandhI kaSAyakA to vedana karatA hI nahIM, kyoMki sAsAdana guNasthAnameM hI inakI udayavyucchitti ho jAtI hai| yaha jIva apratyAkhyAna kaSAyakA bhI vedana nahIM karatA, kyoMki inakI udayavyucchitti cauthe guNasthAnameM hI ho jAtI hai| isalie saMyamAsaMyamalabdhi audayika to hai nhiiN| yadyapi isake pratyAkhyAnAvaraNacatuSka, saMjvalanacatuSka aura nau nokaSAyoMkA udaya pAyA jAtA hai| parantu unameMse pratyAkhyAnAvaraNacatuSka to sakalasaMyamake pratibandhaka haiN| ve saMyamAsaMyamaguNakA pratibandha nahIM krte| isalie isa apekSAse bhI saMyamasaMyamaguNa audayika nahIM hai| aba rahe cAra saMjvalana aura nau nokaSAya so ye dezaghAtirUpase udIrNa hote haiM, isa kAraNa saMyamAsaMyamaguNa dezaghAti arthAt kSAyopazamika bhAvapaneko prApta karatA hai| yahA~ yadyapi kSayopazama karmakA hotA hai para kAryameM kAraNakA upacArakara isa guNako bhI kSAyopazamika kahA gayA hai| Azaya yaha hai ki prakRtameM cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMke sarvaghAti spardhakoMkA udayakSaya honese aura unhIMke dezaghAti spadhakoMkA udaya honese saMyamAsaMyamaguNakI prApti hotI hai, isalie saMyamAsaMyamaguNa kSAyopazamika siddha hotA hai| ____ saMyamAsaMyamalabdhi kSAyopazamika hai isakI siddhi isa prakAra bhI hotI hai ki saMyatAsaMyata jIvake apratyAkhyAnAvaraNIyakA to udaya hai nhiiN| pratyAkhyAnAvaraNIyakA udaya hokara bhI vaha saMyamAsaMyamaguNakA na to upaghAta hI karatA hai aura na anugraha hI karatA hai, isalie pratyakhyAnAvaraNIyacatuSkakA vedana karatA huA yadi cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMkA kucha bhI vedana na kare to saMyamAsaMyamaguNa kSAyika bhAvake samAna ekaprakArakA hI ho jAve / parantu yaha sambhava nahIM hai, ataH cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMkA dezaghAtirUpase vahA~ udaya svIkAra kara lenA cAhie aura yataH cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMke asaMkhyAtalokapramANa bheda haiM, ataH kSayopazamasvarUpa labdhike bhI asaMkhyAta lokapramANa bheda jAna lene caahie| isaprakAra saMyamAsaMyamalabdhikA saMkSepameM vicAra kiyaa|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) 13 cAritralabdhi arthAdhikAra jayadhavalAke nirdezAnusAra cAritralabdhi yaha terahavA~ arthAdhikAra hai| isakA dUsarA nAma saMyamalabdhi bhI hai / 'laddhI ca saMjamAsaMjamassa' isa sUtragAthAmeM Aye hue 'laddhI tahA carittassa' isa gAthAvayava dvArA isakI sUcanA milatI hai| pahale adhaHpravRttakaraNake antima samayameM jina cAra sUtragAthAoMkA nirdeza kara Aye haiM unake anusAra yahA~ bhI pariNAma AdikA vicAra kara lenA cAhiye / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki saMyamaguNakI prApti mAtra paryApta karmabhUmija manuSya paryAyameM hI hotI hai, isalie isa bAtako dhyAnameM rakhakara usakA spaSTIkaraNa karanA cAhiye / dUsare isa arthAdhikArameM vedakasamyagdRSTi jIvake kSAyopazamika cAritralabdhikI prApti kaise hotI hai isakI mImAMsA kI gaI hai, isalie isakI prAptimeM adha:karaNa aura apUrvakaraNa ye do prakArake hI pariNAma hote haiM, ataH usakI prAptike samaya Age calakara yaha jIva na to kisI karmakA antara karatA hai aura na hI sarvopazAmanA dvArA kisI karmakA upazAmaka hI hotA hai| zeSa vyAkhyAna mUlase jAna lenA cAhie / jaisA ki pUrva meM batalA Aye haiM ki jo vedakasamyagdRSTi manuSya saMyamalabdhike prAptike sanmukha hotA hai usake adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ye do prakArake hI karaNa pariNAma hote haiM so inakA jaisA vyAkhyAna saMyamAsaMyamalabdhike prasaMgase kara Aye haiM usI prakAra yahA~ bhI kara lenA caahie| jisake saMyamalabdhikI prApti upazamasamyagdarzanakI prAptike sAtha bhI hotI hai usake adhaHpravRtta Adi tInoM prakArake karaNapariNAma pUrvaka hI usakI prApti hotI hai para usa AdhArase yahA~ vicAra nahIM karanA hai, kyoMki jisane pUrva meM dravyasaMyama svIkAra kiyA hai aura jo usakA caraNAnuyogameM batalAI gaI vidhike anusAra yathAvat pAlana karatA hai usake jIvAdi nau padArthoMke yathAvat parijJAnapUrvaka AtmAke sanmukha honepara adha:pravRtta Adi tIna karaNapUrvaka prathamopazama samyagdarzanakI prAptike samaya hI saMyamabhAvakI prApti hotI hai| yahA~ to aise manuSyako lakSyameM rakhakara vicAra kiyA jA rahA hai jo vedaka samyagdRSTi honeke sAtha caraNAnuyogake anusAra dravyasaMyamakA yathAvat pAlana karatA hai| aisA dravyasaMyamakA pAlana karanevAlA manuSya mAtra adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ye do prakArake karaNa pariNAma karake hI saMyamakA adhikArI ho jAtA hai so isakA saMyamAsaMyamakI prAptike samaya jaisA vicArakara Aye haiM usI prakAra yahA~ bhI vicAra kara lenA caahie| isa saMyamako prApta huA manuSya bahuta saMklezako prApta hue vinA pariNAmavaza karmoMkI sthiti meM vRddhi kiye vinA yadi asaMyamapaneko prApta hokara punaH saMyamako prApta hotA hai to na to usake apUrvakaraNarUpa pariNAma hI hote hai aura na hI sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakadhAta hI hotA hai| parantu jo saMklezakI bahulatAvaza mithyAtvako prApta honeke sAtha asaMyamapaneko prApta hokara antarmuhUrtabAda yA dIrghakAla bAda saMyamako prApta karatA hai usake pUrvokta donoM karaNa bhI hote haiM aura yathAsthAna sthitikANDakaghAta tathA anubhAgakANDakaghAta bhI hote haiN| isa prakAra saMyamako prApta hue jIvoMke saMyamasthAna tIna prakArake hote haiM-pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna aura apratipAta-apratipadyamAnasthAna / jisa sthAnameM sthita yaha jIva saMklezakI bahulatAvaza girakara mithyAtva, asaMyamasamyaktva aura saMyamAsaMyamako prApta hotA hai usakI pratipAtasthAna saMjJA hai / jisa sthAnameM sthita yaha jIva saMyamabhAvako prApta karatA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) hai usakI pratipadyamAnasthAna saMjJA hai / utpAdakasthAna yaha isakA dUsarA nAma hai / ina donoM sthAnoM meM se pratipAtasthAna saMyamase girate samaya hotA hai aura pratipadyamAnasthAna saMyamako prApta hone ke pahale samaya meM hotA hai| ina donoMke atirikta apratipAta- apratipadyamAnasthAnoM ko viSaya karanevAle anya jitane cAritrasthAna haiM unakI labdhisthAna saMjJA hai / athavA jitane cAritrasthAna haiM una sabakI labdhisthAna saMjJA hai / inameM pratipAtasthAna sabase thor3e haiN| unase pratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM aura unase labdhisthAna- apratipAta - apratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / yahA~ sarvatra guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai / athavA pratipAtasthAna sabase thor3e haiN| unase pratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / unase apratipAta-apratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM aura unase labdhisthAna vizeSa adhika haiM / yahA~ labdhasthAnoM se pUre cAritrasambandhI sthAnoMko grahaNa kiyA gayA hai / saMyamako prApta karaneke adhikArI paryApta manuSya do prakAra ke hote haiM - karmabhUmija aura akarmabhUmija / sabase jaghanya aura sabase utkRSTa pratipadyamAna saMyamasthAna karmabhUmija manuSyoMkehI hote haiM / akarmabhUmija manuSyoMke madhya ke hote haiN| vizeSa spaSTIkaraNa mUlameM kiyA hI hai| sabase utkRSTa cAritralabdhisthAna vItarAgake hotA hai / vaha eka hI prakArakA hotA hai, kyoMki kaSAyake tAratamyake anusAra anya saMyamasthAnoM meM prApta tAratamya ke samAna isameM tAratamya upalabdha nahIM hotA, isalie vaha upazAntakaSAya, kSINakaSAya, saMyogakevalI jina aura AyogakevalI jina ina sabake eka hI prakArakA hotA hai| isa viSayako zaMkA-samAdhAna dvArA mUlameM isa prakAra spaSTa kiyA gayA hai 'esA uvasaMtakasAyabhayavaMtaye jahaNNA hodu, khINakasAya-sajogi- ajogIsu ca ukasiyA hoDa, khaiyaddhipAhammAdo tti NAsaMkaNijjaM khoNovasaMtakasAe kasAyAbhAveNa avaTThidasaMjamapariNAmesu jahAkkhA davihArazuddhisaMjadassa bhedANuvalaMbhAdo / ' zaMkA --yaha upazAntakaSAya bhagavantake jaghanya hoo tathA kSINakaSAya, sayogikevalI aura ayogikevalIke kSAyikalabdhi ke mAhAtmyavaza utkRSTa hoo ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki kSINakaSAya aura upazAntakaSAya jIvoMmeM kaSAyakA abhAva honese avasthita saMyamapariNAma hotA hai, isalie yathAkhyAtavihArazuddhisaMyama meM bheda nahIM upabdha hotA / anantAnubandhI Adi bAraha kaSAyoMke udadyAbhAvarUpa upapazamake honepara tathA saMjvalanacatuSka aura nau nokaSAyoMke dezaghAti spardhakoMke udaya honepara cAritralabdhikI prApti hotI hai, isalie sakalasaMyamarUpa cAritralabdhi kSAyopazamika hai aisA yahA~ samajhanA cAhie / 14 cAritra mohanIya upazAmanA cAritramohanIya upazAmanA yaha jayadhavalA ke anusAra caudahavA~ arthAdhikAra hai / isameM ATha sUtragAthAaiM nibaddha haiN| unameM 'uvasAmaNA kadividhA' yaha pahalI sUtragAthA hai / isameM tIna artha nibaddha haiM - 1. upazAmanA kitane prakArakI hai ? isa dvArA prazastopazAmanA aura aprazastopazAmanA Adi rUpase upazAmanAke bhedoMkA sUcana kiyA gayA hai / 2. kisa kisa karmakI upazAmanA hotI hai ? isa dvArA kyA sabhI karmoMkI upazAmanA sambhava
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 19 ) hai yA sambhava nahIM hai aisI pRcchA karake cAritramohanIyaviSayaka prakRta upazAmanAkI sUcanA kI gaI hai| 3. kauna karma upazAnta hotA hai aura kauna karma anupazAnta rahatA hai ? aisI pRcchA dvArA napuMsakaveda Adi prakRtiyoMke kisa avasthA vizeSameM kauna karma upazAnta hotA hai athavA kauna karma anupazAnta rahatA hai isa prakArake arthakI sUcanA kI gaI hai| 'kadibhAguvasAmijadi' yaha dUsarI sUtragAthA hai| yaha cAritramohanIyako upazamAte samaya upazamAye jAnevAle pradezapuJjakA tathA sthiti aura anubhAgake pramANakA nizcaya karaneke lie punaH unhIMke sambandhase ba~dhanevAle, vede jAnevAle, saMkramita honevAle aura upazamAye jAnevAle sthiti, anubhAga aura pradezoMke alpabahutvakA kathana karaneke lie AI hai| 'kevaciramuvasAmijadi' yaha tIsarI sUtragAthA hai| isa dvArA upazamana kriyA tathA upazamAI jAnevAlI prakRtike saMkramaNa, udIraNA Adike kAlake nirdeza karanekI pRcchA kI gaI hai| isake uttarasvarUpa upazAmanakriyAmeM antarmuhUrta kAla lagatA hai aisA nirdeza karanA cAhiye / isI prakAra saMkramaNa Adike viSayameM mUlake AdhArase nirNaya kara lenA caahie| 'kaM karaNaM vocchijjadi' yaha cauthI sUtragAthA hai| isa dvArA upazAmakake mUla aura uttara prakRtiyoMke aprazasta upazAmanA Adi ATha karaNoMmeMse kisa avasthAmeM kauna karaNa vyucchinna rahatA hai aura kauna karaNa vyucchinna nahIM rahatA tathA kauna karaNa upazAnta rahatA hai aura kauna karaNa upazAnta nahIM rahatA isa viSayakI pRcchA kI gaI hai| isakA vizeSa nirNaya Age yathAsthAna kreNge| 'paDivAdo ca kadividho' yaha pA~cavIM sUtragAthA hai / isa dvArA pratipAta kitane prakArakA hai, kisa kaSAyameM pratipatita hotA hai tathA giratA huA kina prakRtiyoMkA bandha karatA hai yaha pRcchA kI gaI hai| 'duviho khalu paDivAdo' yaha chaThI sUtragAthA hai| isa dvArA pratipAta bhayakSayase honevAlA aura upazamakSayase honevAlA isa taraha do prakArakA hai| yadi bhavakSayase pratipAta hotA hai to bAdara rAgameM arthAt sthUla kaSAyase yukta avirata samyagdRSTi guNasthAnameM pratipAta hotA hai aura yadi upazamakSayase hotA hai to vaha sUkSmasAmparAyameM hotA hai ina saba tathyoMkA nirdeza kiyA gayA hai| isa prakAra isa sUtragAthA dvArA pichalI sUtragAthAke pUrvAdhameM nibaddha do pRcchAoMkA nirNaya kiyA gayA hai| . 'uvasAmaNAkhaeNa du' yaha sAtavIM sUtragAthA hai / isa dvArA pichalI sUtragAthAmeM nirdiSTa arthakI hI punaH puSTi kI gaI hai| itanA avazya hai ki pichalI sUtragAthAmeM kisa kSayase kisa kaSAyameM pratipAta hotA hai yaha spaSTa nahIM kiyA gayA thaa| kintu isa sUtragAthAmeM yaha svatantrarUpase spaSTa kara diyA gayA hai ki bhavakSayase bAdara rAgameM aura upazamakSayase sUkSma rAgameM pratipAta hotA hai| ___'uvasAmaNAkkhaeNa du' yaha AThavIM sUtragAthA hai / isa dvArA yaha pRcchA kI gaI hai ki upazAmanAke kSaya honese giranevAlA jIva AnupUrvIse kina karmaprakRtiyoMkA bandha karatA hai aura kina karmaprakRtiyoMkA vedana karatA hai ? isa prakAra ye ATha sUtragAthAe~ haiM jo isa anuyogadvAra meM nibaddha haiN| Age inake AdhArase pUre viSayako sparza karate hue batalAyA gayA hai ki anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA kiye vinA cAritramohanIyakI upazAmanA karanA sambhava nahIM hai| isalie isa anuyogadvArake prArambhameM sarvaprathama anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanAkA nirdeza karate hue
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) batalAyA gayA hai ki anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA karanevAlA jIva adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa ina tIna karaNapUrvaka hI ukta prakRtiyoMkI visaMyojanA karatA hai / darzanamohanIyakI upazAmanA anuyogadvArameM inake lakSaNoMkA kathana kara Aye haiM usI prakAra yahA~ bhI jAnanA cAhiye / adhaHpravRttakaraNarUpa vizuddhike ye vizeSa kArya haiMhajAroM sthitibandhApasaraNa, azubha karmoMkA pratisamaya anantaguNI hAnirUpase anubhAgabandhApasaraNa aura zubha karmoMkA pratisamaya anantaguNI vRddhirUpase catuHsthAnIyabandha / yahA~ na to sthitikANDakaghAta hotA hai aura na hI anubhAgakANDakaghAta, guNazreNi aura guNasaMkramarUpa kArya vizeSa hI hote haiN| ye saba kArya apUrvakaraNarUpa pariNAmoMke honepara hI prArambha hote haiN| itanA avazya hai ki yahA~ honevAlI guNazreNi samyaktvakI utpatti, saMyatAsaMyata aura saMyatasambandhI guNazreNiyoMse pradezoMkI apekSA asaMkhyAtaguNI hotI hai aura guNasaMkrama mAtra anantAnubandhIcatuSkakA hotA hai, anya prakRtiyoMkA nhiiN| apUrvakaraNake prathama samaya meM jitanA sthitibandha aura sthitisatkarma hotA hai usase usake antima samayameM sthitibandha sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| usake bAda yaha anivRttikaraNarUpa pariNAmoMko prApta karatA hai| vahA~ prathama samayameM anantAnubandhiyoMkA sthitisatkarma antaHkoDAkor3Ike bhItara lakSya pRthaktvasAgaropamapramANa hotA hai aura zeSa kokA antaHkor3Akor3Ike bhItara hotA hai / yahA~ bhI ve saba kArya prArambha rahate haiM jo apUrvakaraNameM prArambha hue the| anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanAmeM antarakaraNarUpa kriyA nahIM hotii| yaha kriyA darzanamohanIya aura cAritramohanIyakI upazAmanA aura cAritramohanIyakI kSapaNAmeM hI hotI hai, anyatra nhiiN| isake bAda hajAroM anubhAgakANDakaghAtagarbhita eka-eka sthitikANDakaghAtapUrvaka hajAroM sthitikANDakaghAtoMko karatA huA anantAnubandhIke sthitisatkarmako kramase asaMjJI, paMcendriya, caturindriya, trIndriya, dvIndriya aura ekendriyake sthitibandhake samAna karake punaH usI vidhise palyopamapramANa sthitisatkarmako sthApita kara tatpazcAt zeSa sthitike saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitikANDako grahaNakara dUrApakRSTipramANa sthitisatkarmako sthApita karatA hai| pazcAta uttarottara zeSa sthitike asaMkhyAta bahabhAgapramANa pratyeka sthitikANDakake dvArA ghAta karatA huA antameM udayAvali bAhya antima kANDakakI antima phAliko zeSa kaSAyoMkI sthitimeM saMkramita kara prakRta kriyAko sampanna karatA hai| anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanAkA yaha krama hai| isa prakAra anantAnubandhIcataSkakI visaMyojanA karaneke bAda antarmuhUrtakAlataka adhaHpravRttasaMyata hokara asAtAvedanIya aura arati AdikA bandha karatA hai| pazcAt antarmuhUrta kAla dvArA darzanamohanIyako upazamAtA hai, kyoMki vedakasamyagdarzanake sAtha upazamazreNipara car3hanA sambhava nahIM hai| yA to kSAyikasamyagdRSTi jIva upazamazreNipara ArohaNa karatA hai yA jo vedakasamyagdRSTi jIva upazamazreNi para ArohaNa karaneke pUrva dvitIyopazama samyagdRSTi ho jAtA hai vaha upazamazreNipara ArohaNa karatA hai aisA niyama hai| isake bhI pahaleke samAna tIna prakArake karaNapariNAma hote haiM tathA prathama samyaktvako utpanna karanevAleke adhaHpravRttakaraNameM jo kArya vizeSa batalA Aye haiM ve saba tathA apUrvakaraNake prathama samayase lekara jisaprakAra sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNi batalA Aye haiM usI prakAra yahA~para bhI jAnanA caahie| vahA~kI apekSA isa viSayameM yahA~ koI antara nahIM hai| yahA~ guNasaMkrama nahIM hotaa| yahA~ sthitibandhApasaraNakA kathana bhI usI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) prakAra kara lenA cAhie / isa prakAra isa vidhi se apUrvakaraNake prathama samaya meM jitanA sthitisatkarma aura sthitibandha prApta hotA hai, usake anta meM vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / anivRttikaraNa meM bhI sthitikANDakaghAta Adi kArya vizeSa usI prakAra jAnane cAhie / isa prakAra anivRttikaraNake saMkhyAta bahubhAgake vyatIta hone para samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai / tatpazcAt antarmuhUrta kAla jAne para darzanamohanIyakA antara karatA hai / isa kriyAko karate samaya samyaktvakI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa aura mithyAtva tathA samyagmithyAtvakI udayAvalipramANa prathama sthiti sthApita karatA hai / yahA~ jina sthitiyoMkA antara karatA hai unameMseM utkIrNa kiye jAnevAle pradezapuJjako bandha na honeke kAraNa prathama sthiti meM nikSipta karatA hai / samyaktvakI dvitIya sthiti meM sthita pradezapuJjako apakarSaNa dvArA apanI prathama sthitimeM kSipta karatA hai | antara sthitiyoMmeM guNazreNirUpase nikSipta nahIM karatA / mithyAtva aura samyagmithyAtva ke bhI dvitIya sthiti meM sthita pradezapuJjako apakarSaNa kara samyaktvakI prathama sthiti meM guNazreNirUpa se nikSipta karatA hai / tathA atisthApanAvalIko chor3a kara svasthAnameM bhI nikSipta karatA hai, apanI antara sthitiyoM meM nikSipta nahIM karatA / tathA samyaktvakI prathama sthitike sadRza udayAvali bAhya mithyAtva aura samyagmithyAtva ke pradezapuJjako samyaktvake Upara samAna sthiti meM saMkramita karatA hai / antarakI dvicarama phAlike patana hone taka svasthAnasaMkramakA yaha krama cAlU rahatA hai / kintu carama phAlike patana ke samaya mithyAtva aura samyagmithyAtva ke pradezapuJjako svasthAnameM nahIM detA hai / kintu unake antarasambandhI antima phAlike dravyako samyaktvakI prathama sthiti meM hI guNazreNirUpase nikSipta karatA hai / samyaktvakI dviantima phAlike dravyako anyatra nikSipta nahIM karatA, apanI prathama sthiti meM hI nikSipta karatA hai / prathama sthitimeM sthita dravyakA utkarSaNa kara use dvitIya sthiti meM nikSipta nahIM karatA, bandhakA abhAva hone ke kAraNa svasthAnameM hI apakarSita karatA hai / dvitIya sthiti ke dravyakA apakarSaNa hokara Avali aura pratyAvalike zeSa rahane taka prathama sthiti meM nikSepa hotA hai / usake bAda AgAla- pratyAgAlakA viccheda ho jAtA hai tathA vahA~se lekara guNazreNiracanA nahIM hotI / mAtra pratyAvalimeM se udIraNA hotI hai / aura isa prakAra prathama sthiti ke antima samaya meM anivRttikaraNa samApta hokara tadanantara samaya meM upazama samyaktvako utpanna karatA hai / yahA~ para samyaktvakI prathama sthitike kSINa honepara mithyAtva ke pradezapuJjakA samyaktva aura samyagmithyAtva meM guNasaMkramadvArA saMkrama nahIM hotA, vidhyAtasaMkrama hotA hai / prathama samyaktva utpanna karanevAle jIvakA guNasaMkramadvArA jitanA pUraNakAla prApta hotA hai usase saMkhyAtaguNe kAlataka yaha dvitIyopazama samyagdRSTi jIva vizuddhi dvArA vRddhiko prApta hotA hai / usake bAda saMkleza-vizuddhivaza vaha svasthAnameM hAni-vRddhi aura avasthAnako prApta hotA hai / tathA hajAroM bAra pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnoM meM parivartana karatA huA pramattasaMyata guNasthAna meM asAtAvedanIya aura arati Adi prakRtiyoMkA bandha karatA hai / isa prakAra dvitIyopazama samyaktvako grahaNakara kaSAyoMko upazamAneke lie apramattasaMyata hokara adhaHpravRttakaraNarUpa pariNAmako karatA hai / isa karaNameM jo vizeSa kArya hote haiM unakA nirdeza pUrva meM kiyA hI hai / adhaHpravRttakaraNa ke antima samaya meM 'kasAyauvasAmaNa
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) paTThakgassa' ina cAra sUtra gAthAoMkA vyAkhyAna karanA caahie| ina sUtragAthAoMke anusAra kaSAyoMko upazamAnevAle jIvakA pariNama kaisA hotA hai Adiko mUlase jAna lenA caahie| upayoga kauna hotA hai aisI pRcchAkA spaSTIkaraNa karate hue TIkAmeM do upadezoMkA nirdeza kiyA gayA hai| prathama upadezake anusAra niyamase zrutajJAnarUpase upayukta hotA hai yaha batalAyA gayA hai| kintu dUsare upadezake anusAra ukta jIva zrutajJAna, matijJAna, acakSudarzana yA cakSudarzanarUpase upayukta hotA hai yaha kahA gayA hai| so yahA~ dhyAnakI bhUmikA honese yadyapi mukhyatAse zrutajJAnarUpa upayoga hotA hai para eka to matijJAna aura zratajJAnakA jor3A hai, dUsare zrutajJAna, matijJAnapUrvaka hotA hai aura matijJAnake pUrva cakSudarzana yA acakSudarzana niyamase hotA hai, ataH isa kramako dikhalAneke lie jahA~ taka hama samajhate haiM ki isa vivakSAse yahA~para zrutajJAnake atirikta anya upayoga svIkAra kiye gaye haiN| ___ isa prakAra adhaHpravRttakaraNake antima samayameM pariNAma kaisA hotA hai, yoga kaunasA hotA hai Adi tathyoMko mUlase jAna lenA caahiye| isake bAda yaha jIva apUrvakaraNameM praveza karatA hai / isake prathama samayase hI sthitikANDakaghAta Adi kArya prArambha ho jAte haiM / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki kaSAyoMko upazamAnebAlA jIva yadi kSAyikasamyagdRSTi hai to usake ghAtake lie gRhIta sthitikANDaka niyamase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| pratyeka sthitibandhApasaraNake bAda sthitibandhameMse jitanI sthitikA apasaraNa karatA hai vaha bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| anubhAgakANDaka azubha kamoMke ananta bahubhAgapramANa hotA hai tathA guNazreNi AyAma antarmuhUrtapramANa hotA hai / isaprakAra pUrvokta vidhise sthitikANDakasahasrapRthaktva jAnepara nidrA aura pracalAkI bandha vyucchitti hotI hai / pazcAt antarmuhUrta kAla jAnepara parabhavasambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMkI bandhavyucchitti hotI hai| yahA~ yazaHkIrtikI bandhavyucchitti nahIM hotI, isalie use chor3a denA caahie| ye saba nAmakarmakI prakRtiyA~ gotrakI sahacara haiM, isalie sUtra meM inheM gotrasaMjJAse abhihita kiyA gayA hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki nidrA aura pracalAkI bandhavyucchitti apUrvakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake jAnepara hotI hai aura parabhavasambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMkI bandhavyucchitti chaha baTe sAtabhAgapramANa kAlake jAnepara hotI hai / tth| apUrvakaraNake antima samayameM hAsya, rati, bhaya aura jugupsAkI bandhavyucchitti hotI hai / yaha apUrvakaraNameM bandhavyucchittikA vicAra hai| udayavyucchittiko apekSA vicAra karanepara hAsya, rati, arati, zoka, bhaya aura jugupsAkI udayavyucchitti bhI isa guNasthAnake antima samayameM hotI hai|| ___ isake bAda anivRttikaraNameM praveza karanepara yahA~ bhI sthitikANDakaghAta Adi ve saba kArya hote haiM jo apUrvakaraNake prathama samayameM prArambha kiye the| sAtha hI isake prathama samayameM aprazasta upazAmanAkaraNa, nighattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa inakI vyucchitti ho jAtI hai / karmake utkarSaNa, apakarSaNa aura paraprakRtisaMkramake yogya honepara bhI udIraNAke ayogya honA aprazasta upazAmanAkaraNa hai| karmake utkarSaNa aura apakarSaNake yogya hokara bhI paraprakRti saMkrama aura udIraNAke ayogya honA nidhattIkaraNa hai tathA karmake utkarSaNa Adi cAroMke ayogya honA nikAcanAkaraNa hai| jina karmoMkI bandhake samaya aprazasta upazAmanA nidhattI aura nikAcanArUpa avasthA hotI hai, yahA~ anivRttikaraNake prathama samayameM unakI vyucchitti hokara yahA~se Age ve saba karmaparamANu udIraNA Adike yogya ho jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) yahA~ Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA sthitisatkarma antaH kor3Akor3I sAgaropama ke bhItara hotA hai aura sthitibandha antaHkor3Akor3Ike bhItara lakSapRthaktva sAgaropama hotA hai / isake bAda anivRttikaraNake saMkhyAtaveM bahubhAgake vyatIta honepara kramase ghaTatA huA asaMjJI paJcendriya, caturindriya, trIndriya, dvIndriya aura ekendriyake sthitibandhake samAna ho jAtA hai / isake bAda ba~dhanevAle sAtoM karmoMke sthitibandha meM jaba mohanIya karmakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi cAra karmoMke sthitibandhase asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai taba nAma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hotA hai| usase mohanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai aura usase jJAnAvaraNAdi cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / isake bAda jaba hajAroM sthitibandha ho lete haiM taba mohanIyakA sthitibandha sabase thor3A hotA hai| nAma gotrakA usase asaMkhyAtaguNA aura zeSa cAra karmoMkA usase asaMkhyAtaguNa hotA hai| isake bAda hajAroM sthitibandhoMke honepara vedanIyakarmakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi tInake sthitibandhase bhI asaMkhyAtaguNA hotA hai| zeSa alpabahutva pUrvavat hai / isake bAda hajAroM sthitibandha honepara mohanIyakA sthitibandha sabase thor3A hotA hai | jJAnAvaraNAdikA usase asaMkhyAtaguNA hotA hai / nAma gotrakA usase asaMkhyAtaguNA hotA hai aura vedanIyakA usase vizeSa adhika hotA hai / isake bAda hajAroM sthitibandhApasaraNa honepara jo karma ba~dhate haiM una sabakA sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / vahA~se asaMkhyAta samayaprabaddhoM kI udIraNA hotI hai / isake bAda bIca-bIca meM saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa honepara kramase, mana:paryayajJAnAvaraNa aura dAnAntarAyako, punaH avadhijJAnAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa aura lAbhAntarAyako, punaH zrutajJAnAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa aura bhogAntarAyako, punaH cakSudarzanAvaraNako punaH AbhinibodhikajJAnAvaraNa aura paribhogAntarAyako dezaghAti karatA hai / dezaghAtikaraNake bAda hajAroM sthitibandhApasaraNa honepara bAraha kaSAya aura nau nokaSAyoMkA antarakaraNa karatA hai / yaha jIva jisa saMjvalana ke sAtha aura jisa vedake sAtha upazamazreNipara ArohaNa karatA hai usakI prathama sthiti antarmuhUrta sthApitakara antarakaraNa karatA hai / tathA unake sivAya zeSa karmoMkI prathama sthiti udadyAvalipramANa sthApitakara antara karatA hai / yahA~ prakRta meM puruSaveda aura saMjvalana krodha ke udayase zreNi car3hA jIva vivakSita hai, ataH unakI prathama sthiti antarmuhUrta pramANa sthApitakara usase saMkhyAtaguNI uparima sthitiyoMkA antarakaraNa karatA hai / ina saba karmoMke antarako antima sthiti samAna hotI hai aura adhastana sthiti viSama hotI hai / kAraNa spaSTa hai / tadanusAra yahA~ puruSavedakI prathama sthiti napuMsaka vedakA upazAmanAkAla, strIvedakA upazAmanAkAla aura sAta nokaSAyoMkA upazAmanAkAla ina tInoM kAloMke yogapramANa hotI hai / parantu krodha saMjvalanakI prathama sthiti isase kucha adhika hotI hai / jaba yaha jIva antarakaraNakA prArambha karatA hai taba anya sthitibandhakA prArambha karatA hai tathA anya sthitikANDaka aura anya anubhAgukANDakako grahaNa karatA hai / yahA~ bhI eka sthitibandhake apasaraNa meM jitanA kAla lagatA hai utane hI kAlameM antarakaraNakA kArya sampanna hotA hai /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) bAraha kaSAya aura nau nokaSAya ina ikkIsa prakRtiyoMkA antarakaraNa hotA hai| unameMse cAra saMjvalana aura puruSavedakA hI yahA~ bandha sambhava hai, zeSakA nhiiN| kintu udaya cAra saMjvalanoMmeMse kisI ekakA aura tIna vedoMmeMse kisI ekakA hotA hai| zeSa madhyakI ATha kaSAya aura chaha nokaSAya ye abandha aura anudayarUpa prakRtiyA~ haiN| tadanusAra ye saba prakRtiyA~ cAra bhAgoMmeM vibhakta ho jAtI haiM / yathA 1. svodayakI vivakSAmeM bandhake sAtha udaya prakRtiyA~-puruSaveda aura anyatara saMjvalana / 2. parodayakI vivakSAmeM bandhaprakRtiyA~-puruSaveda aura anyatara saMjvalana / 3. svodayakI vivakSAmeM abandharUpa udayaprakRtiyA~-strIveda aura npuNskved| . 4. abandharUpa anudayaprakRtiyA~-madhyakI ATha kaSAya aura chaha nokaSAya / isaprakAra ukta 21 prakRtiyA~ cAra bhAgoM meM vibhakta ho jAtI haiN| inameM se (1) jisake puruSaveda aura anyatara saMjvalanakA bandhake sAtha udaya bhI hotA hai usake ina donoM prakRtiyoMko antarasambandhI sthitiyoMke niSekapuJjakA apakarSaNa hokara eka to prathama sthitimeM nikSepa hotA hai, kyoMki ukta avasthAmeM inakI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa pAI jAtI hai| dUsare inake ukta niSekapuJjakA utkarSaNa hokara AbAdhAko chor3akara bandha prakRtiyoMkI dvitIya sthitimeM nikSepa hotA hai / utkarSita dravyakA AbAdhAmeM nikSepa nahIM hotA aisA niyama honese AbAdhAmeM ukta dravyakA nikSepa nahIM hotA hai aisA kahA hai| ( 2 ) jisake anyatara saMjvalanako chor3akara zeSa saMjvalanoMkA tathA puruSavedakA udaya nahIM hotA, kevala bandha hotA hai usake taba inakI prathama sthiti mAtra AvalipramANa honese inakI antarasambandhI sthitiyoMke nipekapuJjakA eka to apanI dvitIya sthitimeM utkarSaNa hokara nikSepa hotA hai, dUsare jo anudayarUpabandha prakRtiyA~ haiM unakI bhI dvitIya sthitimeM utkarSaNa hokara nikSepa hotA hai aura tIsare jo udayasahita bandha prakRtiyA~ haiM unakI prathama sthitimeM apakarSaNa hokara aura dvitIya sthitimeM utkarSaNa hokara nikSepa hotA hai / ( 3 ) jo strIveda yA napuMsakavedake udayase zreNi car3hA hai usake ina donoM prakRtiyoMkI antarasambandhI sthitiyoMke niSekapuJjakA eka to apakarSaNa hokara apanI prathama sthitimeM nikSepa hotA hai, dUsare jo kevala bandha prakRttiyA~ haiM unakI dvitIya sthitimeM paraprakRtisaMkramarUpase utkarSaNa hokara nikSepa hotA hai aura tIsare jo sodaya bandha prakRtiyA~ haiM unakI prathama sthitimeM paraprakRtisaMkramarUpase apakarSaNa hokara aura dvitIya sthitimeM utkarSaNa hokara nikSepa hotA hai tathA (4) abandha aura anudayarUpa jo ATha kakSAya aura chaha nokaSAya haiM unake antarasambandhI niSekapujakA eka to jo karma ba~dhate haiM vede nahIM jAte unakI dvitIya sthitimeM paraprakRti saMkramarUpase utkarSaNa hokara nikSepa hotA hai, dUsare jo karma ba~dhate haiM aura vede jAte haiM unakI paraprakRtisaMkramarUpase apakarSaNa hokara prathama sthiti meM aura utkarSaNa hokara dvitIya sthiti meM nikSepa hotA hai| tathA tIsare jo karma ba~dhate nahIM, vede jAte haiM unakI prathama sthitimeM paraprakRtisaMkramarUpase apakarSaNa hokara nikSepa hotA hai| isa prakAra isa vidhise antarakaraNa kriyA sampanna ho jAnepara usake samApta honeke samayase lekara cAritramohanIyake ye sAta karaNa prArambha ho jAte haiN| yathA-(1) cAritra mohanIyakI vahA~ avasthita sabhI prakRtiyoMkA AnupUrvI saMkrama hone lagatA hai| khulAsA isa prakAra hai-strIveda' aura napuMsakavedakA niyamase puruSavedameM saMkrama hotA hai, anyatra saMkrama
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) nahIM hotA / puruSaveda chaha nokaSAya, apratyAkhyAna krodha aura pratyAkhyAna krodhakA niyamase krodha saMjvalanameM saMkrama hotA hai anyatra saMkrama nahIM hotaa| krodhasaMjvalana, apratyAkhyAna mAna aura pratyAkhyAna mAnakA niyamase mAnasaMjvalanameM saMkrama hotA hai, anyatra saMkrama nahIM hotA / mAnasaMjvalana, apratyAkhyAnamAyA aura pratyAkhyAna mAyAkA niyamase mAyAsaMjvalanameM saMkrama hotA hai, anyatra saMkrama nahIM hotA / tathA mAyAsaMjvalana, apratyAkhyAna lobha aura pratyAkhyAna lobhakA niyamase saMjvalana lobhameM saMkrama hotA hai, anyatra saMkrama nahIM hotA / ina prakRtiyoMkA pahale jo AnupUrvIke vin| saMkrama hotA rahA, vaha yahA~se ukta vidhise hone lagatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (2) ukta samayase lekara lobha saMjvalanakA saMkrama nahIM hotA yaha dUsarA karaNa hai / pahale isakA AnupUrvI ke binA pratiloma vidhise jo saMkrama hotA thA vaha aba nahIM hotA, isalie Age lobhasaMjvalanakA saMkrama hI nahIM hotaa| , (3) mohanIyakarmakA ekasthAnIya bandha hotA hai yaha tIsarA karaNa hai| isase pUrva mohanIyakA jo dvisthAnIya bandha hotA thA vaha yahA~se pariNAmoMke mAhAtmyavaza ekasthAnIya hone lagatA hai| ( 4 ) yahA~se lekara sarva prathama AyuktakaraNa dvArA napuMsakavedake upazamAnekI kriyAko karatA hai| AyuktakaraNa, udyatakaraNa aura prArambhakaraNa ye tInoM ekArthavAcI zabda haiM / antarakaraNa kriyA sampanna karaneke sAtha napuMsakavedake upazamAnekI kriyAkA prArambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (5) antarakaraNake bAda mohanIya aura mohanIyake atirikta anya jina prakRtiyoMkA bandha hotA hai unakI bandhase lekara chaha Avali kAla jAnepara udIraNA hotI hai yaha pA~cavAM karaNa hai / sAmAnya niyama yaha hai ki bandha honeke bAda eka Avali kAla jAnepara bandhaprakRttikI udIraNA hone lagatI hai| parantu antarakaraNa kriyA sampanna honepara yaha niyama yahA~ lAgU na hokara bandha samayase lekara chaha Avali kAla jAnepara udIraNA hotI hai aisA yahA~ samajhanA cAhie / isI tathyako kalpita udAharaNa dvArA mUlameM spaSTa kiyA gayA hai| (6) mohanIyakA ekasthAnIya udaya hotA hai yaha chaTA karaNa hai| isase pUrva mohanIyakA dezaghAtisvarUpa dvisthAnIya udaya hotA thA, vaha yahA~se ekasthAnIya hone lagatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (7) mohanIyakA saMkhyAta varSapramANa bandha hone lagatA hai yaha sAtavA~ karaNa hai| antarakaraNakriyA sampanna karaneke pUrva jo asaMkhyAta varSapramANa bandha hotA rahA vaha antarakriyA sampanna honeke samayase lekara bahuta ghaTakara saMkhyAta varSapramANa hone lagatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra ukta karaNoMkA prArambha kara antarmuhUrtameM napuMsakavedakA upazama karatA hai / punaH antarmuhUrtameM strIvedakA upazama karatA hai / strIvedakA upazama karate samaya jaba jJAnAvaraNa darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai taba kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNako chor3akara ukta tInoM mUla prakRtiyoMkA ekasthAnIya anubhAgabandha hotA hai / punaH strIvedakA upazama karaneke bAda sAta nokaSAyoMkA upazama karatA hai| yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki jisa samaya sAta nokaSAyoMkA upazama hotA hai usa samaya
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) purupavedake eka samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha anupazAnta rahate haiM, kyoMki jo antima AvalimeM ba~dhe haiM unakI bandhAvalikA kAla abhI vyatIta nahIM huA aura jo eka samaya kama dvicaramAvalimeM ba~dhe haiM unakI upazamanAvali abhI pUrNa nahIM huI hai / inakA bAda meM upazama hotA hai / saveda bhAgake antima samaya meM puruSavedakA sthitibandha solaha varpapramANa, cAra saMjvalanoMkathitabandha battIsa varpapramANa aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa hotA hai / purupavedako prathama sthiti jaba do Avali kAla zeSa rahatI hai taba AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai / prathama sthitimeM sthita pradezapuMjakA utkarSaNa hokara dvitIya sthiti meM nizcipta honA AgAla kahalAtA hai aura dvitIya sthitimeM sthita pradezapuMjakA apakarSaNa hokara prathama sthitimeM nikSipta honA pratyAgAla kahalAtA hai / avedabhAga ke prathama samaya se apratyAkhyAna, pratyAkhyAna aura saMjvalana ina tIna krodhoM ko upazamAnekA prArambha karatA hai| isake vahI purAnI prathama sthiti hotI hai / pahale antarakaraNa kriyA karate samaya puruSaveda kI prathama sthiti se jo krodhasaMjvalanakI prathama sthiti kucha adhika sthApita kI thI, samaya-samaya meM galita honese jitanI zeSa bacI vahI yahA~para ukta tIna krodhoMke upazamAneke prathama samaya meM svIkAra kI gaI hai| Age calakara mAnAdikakI upazamanA karate samaya jisa prakAra savedabhAgase eka Avali adhika unakI prathama sthiti sthApita kI jAtI hai usa prakAra ukta tIna krodhoMkI nahIM sthApita kI jAtI hai| isa prakAra ukta tIna krodhoMkI upazamanA karate hue jaba krodhasaMjvalana kI prathama sthiti Avali-pratyAvalipramANa zepa rahatI hai tatra dvitIya sthiti meM se AgAla aura prathama sthitimeMse pratyAgAlakI vyucchiti ho jAtI hai / usake bAda krodhasaMjvalanakA guNazreNinikSepa nahIM hotA, mAtra pratyAvali meM se pradezapuJjakI udIraNA hotI hai| jaba krodhasaMjvalanakI pratyAvali meM eka samaya zeSa rahatA hai taba usakI jaghanya udIraNA hotI hai / usa samaya cAra saMjvalanoMkA sthitibandha cAra mAhapramANa aura zeSa karmoM kA saMkhyAta varpapramANa hotA hai / isake bAda pratyAvalike eka samayake gala jAnepara taba krodhasaMjvalana ke do samaya kama do AvalipramANa samayabaddhoM ko chor3akara tIna prakArake krodhoMke zeSa saba pradeza upazamabhAvako prApta ho jAte haiM / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki krodhasaMjvalanakI prathama sthiti meM tIna AvaliyA~ zeSa rahane taka krodhasaMjvalana meM zeSa do krodhoMke pradezapuJja saMkramita hote haiN| usameM eka samaya kama tIna AvaliyA~ zepa rahanepara ukta do krodhoM ke pradezapuJjakA krodhasaMjvalana meM saMkramita honA banda ho jAtA hai / tathA jaba krodhasaMjvalanakI prathama sthiti meM eka samaya kama eka Avali zeSa rahatI hai taba krodhasaMjvalana ke bandha aura udaya donoM vyucchinna ho jAte haiM / kAraNakA khulAsA mUlameM kiyA hI hai / jisa samaya krodhasaMjvalanakI udaya vyucchitti hotI hai usake agale samaya meM hI vaha mAnasaMjvalana kI prathama sthiti karaneke sAtha usakA vedaka hokara tIna prakArake mAnoMkA upazAmaka hotA hai / taba cAroM saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrtakama cAra mAha aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varpapramANa hotA hai / punaH Age mAnasaMjvalanakI prathama sthiti meM eka samaya kama tIna Avali zeSa rahanepara do prakArakA mAna mAnasaMjvalana meM saMkramita nahIM hotA / pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla - pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM / pratyAvalimeM eka samaya zeSa rahanepara mAnasaMjvalanake eka samaya kama do AvalipramANa navakabandhako chor3akara tIna prakAra ke
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) mAnakA zeSa pradezasatkarma taba upazAnta ho jAtA hai| usa samaya mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanakA do mAsapramANa aura zeSa karmoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| ____ tadanantara samayameM mAyAsaMjvalanakA apakarSaNakara usakI prathama sthiti karatA hai tathA vahA~se lekara vaha tIna prakArakI mAyAkA upazAmaka hotA hai| usa samaya mAyA aura lobhasaMjvalanakA antarmuhUrta kama do mAhapramANa aura zeSa karmoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| antarakaraNa kriyAke samApta honeke prathama samayase lekara mohanIyakA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta nahIM hotA, Ayukarmake atirikta zeSa karmoMkA hotA hai| usameM bhI zeSa karmoMke sthitikANDakakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai tathA anubhAgakANDakakI anantaguNahAnirUpase pravRtti hotI hai| isa vidhise jaba mAnasaMjvalanakA eka samaya kama udayAvalipramANa satkarma zeSa rahatA hai taba usakA stivukasaMkramake dvArA mAyAke udayarUpase vipAka hotA hai| isa samaya mAnasaMjvalanake jo do samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha anupazAnta rahate haiM ve guNaneNirUpase utane hI samaya meM kramase upazAnta ho jAte haiN| usa samaya jo pradezapuMja mAyAmeM saMkramita hotA hai vaha vizeSa hIna zreNikramase saMkramita hotA hai| mAyAke prathama samayameM upazAmakakI yaha prarUpaNA hai| punaH kramase hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta honepara mAyAsaMjvalanakI jaba eka samaya kama tIna AdhalipramANa prathama sthiti zeSa rahatI hai taba do prakArako mAyA mAyAsaMjvalanameM saMkramita na hokara lobhasaMjvalanameM saMkramita hotI hai| pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai / jaba prathama sthiti meM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahatA hai taba vaha eka samaya kama do AvalipramANa navakabandhako choDakara tIna prakArakI mAyAkA antima samayavartI upazAmaka hotA hai| usa samaya mAyA aura lobhasaMjvalanakA eka mAha aura zeSa karmo kA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| usake eka samaya bAda mAyAsaMjvalanakI dha aura udayavyucchitti hotI hai tathA usakI prathama sthiti meM jo eka samaya kama eka Avali zeSa hai usakA stivukasaMkramadvArA lobhasaMjvalanarUpase vipAka hone lagatA hai| isa prakAra jahA~ eka ora yaha kriyA sampanna hotI hai vahIM dUsarI ora usI samaya lobhasaMjvalanakA apakarpaNakara usakI prathama sthiti karatA hai| yahA~se lekara jitanA lobhasaMjvalanakA vedakakAla hai usake sAdhika do-tIna bhAgapramANa vaha prathama sthiti karatA hai, kyoMki lobhavedakakAlameM se kucha kama tIsare bhAgapramANa sUkSmasAmparAyakA kAla kama ho jAtA hai / usa samaya lobhasaMjvalanakA antarmuhUrta kama eka mAha aura zeSa karmo kA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| pazcAt jahA~ jAkara saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta hue rahate haiM vahA~ taka lobhasaMjvalanakI prathama sthitikA ardhabhAga vyatIta ho cukatA hai| vahA~ isa ardhabhAgake antima samayameM lobhakA divasapRthaktva aura zeSa karmo kA hajAra varSapRthaktvapramANa sthitibandha hotA hai tathA vahIM taka lobhasaMjvalanakA spardhakagata anubhAgasatkarma rahatA hai| isake anantara dusare tribhAgake prathama samayameM lobhasaMjvalanake jaghanya spardhakake nIce anantaguNahAnirUpase apakarSitakara sUkSma anubhAga kRSTiyoMko karatA hai, kyoMki upazamazreNimeM bAdara kRSTiyA~ nahIM hotii| eka spardhakameM jo abhavyoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa vargaNAeM hotI haiM, vahA~ kI gaI kRSTiyoMkA pramANa unake anantaveM bhAgapramANa hotA hai| arthAt eka spardhakakI vargaNAoMmeM anantakA bhAga denepara jo labdha Ave utanI vargaNApramANa ve kRSTiyA~ hotI haiN|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) pahale samaya meM bahuta kRSTiyoMko karatA hai| dUsare samayameM unase asaMkhyAta guNI hIna apUrva kRSTiyoM ko karatA hai| isa prakAra uttarottara dUsare tribhAgake antima samaya taka uttarottara asaMkhyAtaguNI hIna apUrva kRSTiyA~ karatA hai| yahA~ pratyeka samayameM jitane dravyakA apakarSaNa karatA hai usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyase apUrva kRSTiyoMkI racanAkara zeSa bahubhAgapramANa dravyakA pUrvakI kRSTiyoM aura spardhakoMmeM nikSepa karatA hai| yahA~ prathama samayameM kRSTiyoMke lie jitanA dravya detA hai, dUsare samayameM usase asaMkhyAtaguNe dravyako detA hai / isa prakAra antima samayataka uttarottara asaMkhyAtaguNe dravyako detA hai| usa samaya vahA~ jo kRSTiyA~ kI jAtI haiM unameMse jo jaghanya anubhAgayukta kRSTi hotI hai usameM sabase adhika dravya detA hai| usase dUsarI kRSTi meM vizeSa hIna dravya detA hai| isa prakAra antima kRSTitaka uttarottara vizeSa hIna dravya detA hai / yahA~ antima kRSTiko jitanA dravya prApta hotA hai usase anantaguNA hIna dravya jaghanya spardhakakI prathama vargaNAmeM nikSipta karatA hai| dUsare Adi samayoMmeM bhI aisA hI jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki prathama samayase dUsare samayameM aura dvitIyAdi samayoMse tRtIyAdi samayoMmeM jo jaghanya kRSTi prApta hotI hai usameM uttarottara asaMkhyAtaguNe dravyako detA hai| arthAt prathama samayakI jaghanya kRSTi meM prApta dravyase dUsare samaya meM prApta jaghanya kRSTi meM asaMkhyAtaguNA dravya detA hai / isI prakAra tRtIyAdi samayoMmeM bhI jAnanA caahie| tIvra-mandatAkI apekSA vicAra karanepara isa dRSTise jaghanya kRSTimeM jitanA anubhAga hotA hai usase dUsarI kRSTimeM anantaguNA anubhAga hotA hai| isa prakAra antima kRSTike prApta honetaka uttarottara anantaguNA anubhAga hotA hai| __ yahA~ jaghanya kRSTise lekara pratyeka kRSTimeM kitane paramANu hote haiM isa apekSAse vicAra karate hue batalAyA hai ki eka-eka paramANuke avibhAgapraticchedoMko lekara eka-eka kRSTi banatI hai| unameMse jisameM stoka avibhAgapraticcheda hote haiM usakA nAma jaghanya kRSTi hai| usase dUsarI kRSTimeM anantaguNe avibhAgapraticcheda hote haiN| yahI krama antima kRSTitaka jAnanA caahie| ____ athavA jaghanya kRSTimeM samAna dhanavAle ananta paramANu hote haiN| dUsarI kRSTi meM bhI sadRza dhanavAle saba paramANuoMko grahaNakara anantaguNA jAnanA caahie| isI prakAra antima kRSTitaka samajhanA caahie| ina kRSTiyoMmeM spardhakoMke samAna uttarottara avibhAgapraticchedoMkI apekSA kramavRddhi nahIM hai, isalie inakI kRSTi saMjJA hai| antima kRSTise jaghanya spardhakakI prathama vargaNA anantaguNI hotI hai| prathama sthitike isa dUsare bhAgameM sthita jIva kRSTiyoMkI racanA karatA hai, isalie isa bhAgakI kRSTikaraNakAla saMjJA hai| yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki jisa prakAra kSapakazreNimeM samasta pUrva aura apUrva spardhakoMkA apavartanakara kRSTiyA~ kI jAtI haiM usa prakAra yahA~para sambhava nahIM hai| kintu sabhI pUrva spardhakoMke yathAvat bane rahate hue unameM se asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyakA apakarSaNakara eka spardhakakI vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa sUkSma kRSTiyoMkI yahA~para racanA karatA hai| kRSTikaraNakAlakA jahA~ saMkhyAta bahubhAga vyatIta hotA hai vahA~ lobhasaMjvalanakA antamuhUrta aura tIna ghAtikarmoMkA divasa pRthaktvapramANa sthitibandha hotA hai| yahA~ taka nAma, gotra aura vedanIyakarmakA saMkhyAta hajAra varSapramANa hI sthitibandha hotA rahatA hai, kyoMki abhI bhI ghAtikarmoM ke samAna aghAtikarmoMkA bahuta adhika sthitibandhApasaraNa nahIM huA hai| kRSTikaraNa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 29 ) kolake antima samayameM lobhasaMjvalanakA antarmuhUrtapramANa, tInoM ghAtikokA kucha kama dinarAtapramANa aura nAma, gotra tathA vedanIyakarmakA kucha kama eka varSapramANa sthitibandha hotA hai| usa kRSTikaraNakAlake eka samaya kama tIna AvalipramANa kAla zeSa rahanepara do prakArake lobhakA lobhasaMjvalanameM saMkrama na hokara svasthAnameM hI upazama hotA hai, kyoMki saMkramaNAvali aura upazamanAvalikA yahA~para paripUrNa honA nahIM banatA hai| punaH kRSTikaraNakAlameM Avali aura pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai / pratyAvalimeM jaba eka samaya zeSa rahatA hai taba lobhasaMjvalanakI jaghanya sthiti-udIraNA hotI hai| usa samaya kRSTigata lobhasaMjvalana, eka samaya kama do AvalipramANa navakabandha aura ucchiSTAvaliko chor3akara tIna prakArakA zeSa saba lobha upazAnta rahatA hai| isa prakAra yahA~ jAkara yaha jIva antima samayavartI bAdarasAmparAyika saMyata hotA hai| pazcAt agale samaya meM sUkSmasAmparAyasaMyata hokara yaha jIva lobhasaMjvalanakI antamuhUrtapramANa prathama sthiti karatA hai| lobhavedakane prathama samayameM jo prathama sthiti kI thI yaha usake kucha kama dvitIya bhAgapramANa hotI hai| isa prakAra sUkSmasAmparAyako prAptakara yaha jIva usake prathama samayameM kina kRSTiyoMkA kisa prakAra vedana karatA hai isakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki (1) eka to prathama aura antima samayakI kRSTiyoMko chor3akara zeSa samayoMmeM jo apUrva kRSTiyA~ kI jAtI haiM unameM prApta dhanake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sadRza dhanakA vedana karatA hai| (2) dUsare prathama samayameM jo kRSTiyA~ kI jAtI hai unake uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa saba kRSTiyoMmeMse sadRza dhanakA vedana karatA hai| (3) tIsare antima samayameM jo kRSTiyA~ kI jAtI haiM unameM jo sabase jaghanya kRSTi hai usase lekara asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa bahubhAgapramANa kRSTiyoMkA vedana karatA hai| isase spaSTa hai ki prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika saMyata jIva prathama samayameM racita kRSTiyoMke uparima asaMkhyAtaveM bhAgako aura antima samayameM racita kRSTiyoMke adhastana asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa prathama aura antima samaya sahita saba samayoMmeM racita kRSTiyoMkA ukta vidhise vedana karatA hai| ___ yahA~ prathama aura antima samayameM kI gaI jina kRSTiyoMke vedanakA niSedha kiyA hai unake viSayameM aisA samajhanA cAhiye ki unakA apane rUpase vedana nahIM honekA hI yahA~ niSedha kiyA hai, madhyama kRSTirUpase unake vedanakA niSedha nahIM hai| arthAt ve kRSTiyA~ madhyama kRSTirUpase pariNamakara udayameM AtI haiN| . yaha sUkSmasAmparAyake prathama samayameM kRSTiyoMke vedanakI vidhi hai| kRSTiyoMko upazamAtA kisa vidhise hai isakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki unheM guNazreNirUpase upazamAtA hai| krama yaha hai ki saba kRSTiyoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave usako prathama samayameM upazamAtA hai| punaH saba kRSTiyoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utane pradezapuMjako dUsare samaya meM upazamAtA hai, jo ki prathama samayameM upazamAye gaye dravyase asaMkhyAtaguNA hotA hai| isI prakAra tRtIyAdi samayoMmeM upazamAye jAnevAle pradezapuMjake viSayameM sUkSmasAmparAyake antima samaya taka jAnanA caahiye| isI prakAra jo do samaya kama do AvalipramANa spardhakagata navakabandha anupazAnta
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ haiM unheM bhI asaMkhyAtaguNI zreNirUpase upazamAtA hai| tathA bAdarasAmparAyika saMyatake pahale jo spardhakagata ucchiSTAvali vaisI hI rahI AI thI usako yahA~ stivukasaMkrama dvArA kRSTirUpase vedana karatA hai| ___sUkSmasAmparAyikasaMyata dUsare samayameM kina kRSTiyoMkA vedana karatA hai isakA nirdeza karate hue vahA~ batalAyA hai ki (1) eka to prathama samayake udayase dUsare samayakA udaya anantaguNA hIna hotA hai, isaliye prathama samayameM udIrNa honevAlI kRSTiyoMke sabase uparima bhAgase lekara nIce asaMkhyAtaveM bhAgako chor3atA hai| arthAt chor3I gaI una kRSTiyoMkA vedana na kara adhastana bahubhAgapramANa kRSTiyoMkA dUsare samaya meM vedana karatA hai| - (2) dUsare prathama samayameM nIcekI jina kRSTiyoMkA vedana nahIM kiyA thA unameMse asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva kRSTiyoMkA vedana karatA hai| tAtparya yaha hai ki prathama samayameM udIrNa kRSTiyoMse dUsare samayameM udIrNa kRSTiyA~ asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vizeSa hIna hotI haiN| isI prakAra tIsare samayase lekara sUkSmasAmparAyika saMyatake antima samaya taka jAnanA caahiye| isa prakAra isa vidhise sUkSmasAmparAyika saMyatake kAlakA pAlana karatA huA jaba usake kAlameM Avali aura pratyAvali zeSa rahe taba AgAla aura pratyAgAlakI vyucchittikara tathA eka samaya adhika eka Avali zeSa rahanepara jaghanya sthiti-udIraNA karake kramase sUkSmasAmparAyake antima samayako prApta hotA hai| usa samaya jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakA antarmuhUrtapramANa, nAma aura gotrakA solaha muhUrtapramANa aura vedanIyakA caubIsa muhUrpapramANa sthitibandha hotA hai| - tadanantara samayameM sampUrNa mohanIya karma upazAnta rahanese yaha jIva upazAntakaSAya guNasthAnako prApta hotA hai / yahA~ cAritramohanIyakA bandha, udaya, saMkrama, udIraNA, apakarSaNa aura utkarSaNa Adi sabhI karaNoMkI apekSA upazama rahatA hai| arthAt upazAntakaSAya guNasthAnameM cAritramohanIyasambandhI sabhI karmapuMja tadavastha rahatA hai, usameM kisI bhI prakArakA pherabadala nahIM hotaa| ataH vahA~ antarmuhUrta kAlataka kaSAyoMkA udaya nahIM honese azeSa rAgakA abhAva hokara atyanta svaccha vItarAgapariNAma hotA hai| aura isalie usa guNasthAnameM vRddhihAnike binA ekarUpa avasthita yathAkhyAtavihArazuddhi saMyamase yukta vItarAgapariNAmakA yaha jIva bhoktA hotA hai| isa guNasthAnameM jo jo kArya hote haiM unakA vivaraNa isa prakAra hai (1) yahA~ jJAnAvaraNAdi karmoMkA guNazreNinikSepa AyAma isa guNasthAnake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai jo ki apUrvakaraNake prathama samayameM kiye gaye galita zeSa guNazreNinikSepake isa samaya prApta hue zIrSase saMkhyAtaguNA hotA hai| ( 2 ) yataH isa guNasthAnameM avasthita pariNAma hotA hai ataH yahA~ guNazreNinikSepakA AyAma bhI avasthita rahatA hai aura usameM honevAlA pradezavinyAsa bhI avasthita hotA hai| (3) jisa samaya isa jIvake isa guNasthAnake prathama samayameM nikSipta guNazreNinikSepakI agrasthitikA udaya hotA hai usa samaya jJAnAvaraNAdi karmoMkA utkRSTa pradeza udaya hotA hai|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 ) (4) isa guNasthAnavAlA jIva kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNake anubhAgake udayakI apekSA avasthita vedaka hotA hai| (5) nidrA aura pracalA adhruva udayavAlI prakRtiyA~ haiM, isaliye inakA kadAcit vedaka hotA hai aura kadAcit vedaka nahIM hotaa| jaba taka vedaka hotA hai taba taka avasthita vedaka hotA hai| (6) pA~ca antarAyoMke udayakA bhI avasthita vedaka hotA hai / yadyapi ina prakRtiyoMkI kSayopazamalabdhi sambhava honese nIce chaha vRddhi aura chaha hAnirUpase inakA udaya sambhava hai| parantu yahA~para inakA avasthita hI udaya pariNAma hotA hai| (7) itanA avazya hai ki labdhikarmAMzarUpa jo zeSa cAra jJAnAvaraNa aura tIna darzanAvaraNa karma haiM unakA anubhAgodaya vRddhi, hAni aura avasthAna tInoM prakArakA hotA hai / yadyapi pA~ca antarAya karma bhI labdhikAMzasvarUpa hote haiM para unapara yaha niyama lAgU nahIM hotA / Azaya yaha hai ki isa guNasthAnameM matijJAnAdi cAra jJAnoMmeM aura cakSudarzanAdi tIna darzanoMmeM tAratamya pAyA jAtA hai, isalie matijJAnAvaraNAdi cAra jJAnAvaraNoM aura cakSudarzanAvaraNAdi tIna darzanAvaraNoMke anubhAga udayameM bhI yahA~ tAratamya pAyA jAtA hai| hA~ jo sarvAvadhijJAnI sthAnako prApta hote hai unake avadhijJAnAvaraNakA anubhAgodaya avasthita hotA hai| isI prakAra yathAsambhava anya karmokI apekSA bhI ghaTita kara lenA caahie| (8) isa guNasthAnameM nAmakarmakI jina prakRtiyoMkA udaya hotA hai unameM pariNAmapratyaya karma haiM-taijasazarIra, kArmaNazarIra, varNa, gandha, rasa, zIta-uSNa-snigdha-rUkSasparza, agurulaghu, sthira-asthira, zubha-azubha, subhaga, Adeya, yaza-kIrti aura nirmANa tathA gotrakarmameM uccagotra / isa prakAra ye jitane pariNAmapratyaya karma haiM unakA anubhAgodaya bhI avasthita hI hotA hai| yahA~para vede jAnevAle bhavapratyaya sAtAvedanIya Adi aghAtikarma haiM unakA udaya chaha vRddhi aura chaha hAniko liye hue hotA hai / isa prakAra kaSAyoMke upazAmakakA yaha vidhAna hai|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI darzanamohakSapaNA arthAdhikAra pa. .. 20 29 31 viSaya. viSaya. maMgalAcaraNa | dUsarI sUtra gAthAke anusAra prarUpaNA 17 darzanamohakSapaNAke viSayameM pA~ca sUtragAthAoM- | tIsarI , , , ke sarvaprathama kahanekI sUcanA 1 cautho , prathama sUtragAthA 2 apUrvakaraNameM do jIvoMke sthiti satkarma aur| isake antargata tIrthaMkara kevalI, sAmAnya sthitikANDakake sadaza aura vizeSAdhika kevalI aura zrutakevalIke pAdamUlameM honekA sakAraNa nirdeza ukta samyakvakI prAptikA sakAraNa eka apekSA dUsareke saMkhyAtaguNe honekA nirdeza sakAraNa nirdeza kSAyikasamyakatvakA niSThApaka kauna hotA hai| doneke sthiti satkarmake tulya honekA isakA khulAsA ___sakAraNa nirdeza dvitIya sUtragAthA | punaH prakArAntarase do jIvoMke ekako sUtragAthAmeM micchattavedaNIyapadase mithyAtva apekSA dUsareke sthitisatkarmake stoka aura samyagmithyAtva donoMkA grahaNa hone aura saMkhyAtaguNe honekA sakAraNa kiyA gayA hai isakA khulAsA . 5 | nirdeza tRtIya sUtragAthA 7 | apUrvakaraNake prathama samayameM kisake sthitigAthAmeM Aye hue 'siyA' padakA spaSTIkaraNa 8 ___ kANDakakA kyA pramANa hotA hai isakA caturtha sUtragAthA khulAsA paJcama sUtragAthA vahIM sthiti bandhApasaraNakA pramANanirdeza 32 ukta sUtragAthAoMkA nirdeza karaneke bAda vahIM anubhAgakANDakakA pramANanirdeza 32 kuna dipayake spaSTIkaraNako pratijJA 1 yahA~ guNazreNi kisa prakArakI hotI hai| asaMyatasamyagdapi Adi cAra guNasthAnoMmeM isakA nirdeza darzanamAdAyako kSapaNA sthiti ora apUrvakaraNake dvitIya samayameM sthitikANDaka anumA ko azA kisa vidhise hotI . AdikA vicAra hai isakA khulAsA eka sthitikANDakake kAla meM hajAroM anuukta kSapaNAke lie tIna prakArake karaNa bhAgakANDaka hote haiM parantu eka sthitipariNAmoMkA nirdeza kANDaka tathA sthitibandhakA kAla ukta tInoM karaNoMke lakSaNa darzanamohake samAna hai isakA nirdeza upazAmakake samAna jAnane kI sUcanA 15 | prathamasthitikANkase Ageke saba sthitikANDaka adhaHpravRttakaraNake antima samayameM jina cAra uttarottara vizeSahIna hote haiM 36 gAthAoMkA kathana karanA cAhie unakI | ukta vidhise prathama sthitikANDakase apUrvaullekhapUrvaka sUcanA 15 karaNake kAlake bhItara saMkhyAtaguNA ukta cAra sUtragAthAe~ cAritramohakSapaNAmeM hIna bhI sthitikANDaka hotA hai 36 antadIpakabhAvase nibaddha haiM ityAdi parvakaraNake kAla meM saba sthitikANDaka viSayakA vizeSa khulAsA saMkhyAta hajAra hote haiM / 37 ukta cAra sUtra gAthAoMmeMse prathama satra | jahA~ eka sthitikANDaka utkIraNakAla gAthAke anusAra prarUpaNA 16 samApta hotA hai vahA~ usa sambandhI 33 34
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR. saM. 54 37 38 ( 33 ) viSaya pR. saM. viSaya anubhAgakANDaka utkIraNakAla aura upadezoMkA nirdeza sthitibandha kAla usake sAtha samApta jaba samyagmithyAtvake antima sthitihotA hai kANDakakA patana ho jAtA hai taba apUrvakaraNake antima samayameM sthitisatkarma usakA jaghanya sthitisaMkrama aura Adike alpabahutvakA nirdeza 38 utkRSTa pradezasaMkrama hotA hai tathA anivRttikaraNake prathama samaya meM apUrva samyaktvakA utkRSTa pradezasatkarma sthitikANDaka AdikA nirdeza hotA hai isakA nirdeza 55 guNazreNi aura guNasaMkramakA nirdeza 36 pahale samyaktvakI sthitike viSayameM do anivRttikaraNake prathama samaya meM darzanamohanIya / upadezoMkA nirdeza kiyA unameMse sambandhI aprazasta upazAmanA AdikI ATha varSapramANa sthitisatkarmako vyucchitti 40 apekSA vicAra karanekA nirdeza 56 vahIM saba karmoMke sthitisatkarmakA vicAra 41 | samyaktvakI ukta sthiti zeSa rahanepara jIvako anivRttikaraNakA saMkhyAta bahubhAga jaanepr| darzanamohakSapaka yaha saMjJA prApta hotI hai darzanamohakAsthitisatkarma kramase kitanA isakA nirdeza rahatA hai isakA khulAsA 41 yahIM yaha saMjJA kyoM prApta huI isakA ttiikaameN| darzanamohakA palyopamapramANa yA isase kama vizeSa spaSTIkaraNa 58 sthitisatkarma rahane para sthitikANDaka . prakRtameM sthitikANDakake pramANakA nirdeza 59 kitanA hotA hai isakA nirdeza 43- apUrvakaraNake prathama samayase lekara yahA~ taka dUrApakRSTipramANa sthiti rahane para sthiti- jo guNazreNinikSepa hotA hai usameM kANDaka kitanA hotA hai isakA vicAra 44 guNakAra parivartana nahIM hai isakA spaSTI samyaktvake asaMkhyAta samayapravaddhoMkI udIraNA karaNa kahA~ para hotI hai isakA vicAra 48 samyaktvakI ATha varpapramANa sthitisatkarmake . jaba mithyAtvakA Avali bAhya saba dravya rahane para anubhAga apavartanasambandhI kSapaNAke liye grahaNa kiyA taba sanya eka kriyAparivartana ktva aura samyagmithyAtvakI sthiti antima sthitikANDakake kitanI rahatI hai isakA nirdeza 49 _honerUpa dUsarA kriyAparivartana 63 mithyAtvako jaghanya saMkrama tathA utakRSTa samyaktvako ATha varSapramANa sthitike Upara pradezasaMkrama aura samyagmithyAtvakA samyaktva aura samyagmithyAtvakI utkRSTa pradezasatkarma kahA~ para hotA hai antima phAlike dravyakA nikSepa karate isakA vicAra samaya kisa prakAra guNAkAra parivartana mithyAtvakA jaghanya sthitisatkarma kahA~ para / hotA hai isakA nirdeza hotA hai isakA nirdeza 52 | yaha guNAkAraparAvartana dvicaramasthitikANDake jaba mithyAtvakA sarvasaMkrama hotA hai taba antima samaya taka hotA hai 70 samyaktva aura samyagmithyAtvakA sthiti- prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 71 kANDaka kitanA hotA hai isakA nirdeza 53 | samyaktva ke antima sthitikANDakake ghAta samyagmithyAtvake Avali bAhya sarva dravyakI / ke lie prathama samayameM grahaNa karane para kSapaNA kahA~ hotI hai isakA nirdeza 53 | pradezapuMjakA nikSepa kisa prakAra hotA samyaktvake sthitisatkarmake viSayameM do hai isakA nirdeza 73
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34 ) viSaya pR. saM. viSaya yahA~ jo sthiti, guNazreNizIrSa banatI hai . khulAsA ___isake nirdezapUrvaka vizeSa khulAsA 75 guNakAraparAvRtike viSayameM spaSTIkaraNa antima sthitikANDakake patana honepara kRta- kRtakaraNIyakA maraNa hone para kaba kahA~ karaNIya saMjJA prApta hotI hai 81 ___ janma hotA hai isakA nirdeza 86 isa kAlameM maraNa aura lezyAparivartana bhI ukta jIvake pItAdi lezyAoMmeM rahaneke ho sakatA hai isakA vizeSa khalAsA 81 kAlaniyamakA nirdeza isakA pariNAma saMkliSTa yA vizuddha kisI prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 90 prakArakA bhI ho, udIraNA asaMkhyAta samaya- sUtra gAthAoMke anusAra vizeSa kathanakA ___ prabaddhoMko hotI hai isakA khulAsA 82 | nirdeza 101 isake utkRSTa udIraNA bhI udayake asaM- usameM bhI pAMcavIM gAthAke AdhArase sat, khyAtaveM bhAgapramANa hotI hai isakA 7 saMkhyA Adiko jAnanekI sUcanA 101 ___ saMyamAsaMyama arthAdhikAra maMgalAcaraNa 105 | apUrvakaraNameM honevAle kAryavizeSoMkA isa anuyogadvArake viSayameM eka sUtragAthA nirdeza nibaddha hai isakA nirdeza 105 yahA~ saMyamAsaMyamapariNAmanimittaka guNavaha eka sUtragAyA 106 zreNikA niSedha prakRtameM upayogI zaMkA-samAdhAna apUrvakaraNake anantara samayameM saMyamAukta sUtra gAthAkA spaSTIkaraNa 107 saMyamalabdhikI prApti sUtragAthAmeM Aye hue vRddhAvRddhi padakA saMyamAsaMyamalabdhike prApta hone para bhI sthitikANDakaghAta Adi kArya hote khulAsA 108 prakRtameM upazAmanA padakA khulAsA 108 haiM isakA nirdeza prakArAntarase saMyamAsaMyamalabdhikA saMyamAsaMyamasambandhI guNazreNikA vidhAna 124 khulAsA karate hue usake mukhya tIna yahA~ guNazreNiM avasthitapramANavAlo bhedoMkA spaSTIkaraNa 111 hotI hai isakA khulAsA 125 vRddhAvRddhipadakA prakArAntarase khulAsA adhaHpravRttasaMyatAsaMyata hone para sthitiukta sUtragAthAke anusAra vizeSa vyAkhyAna kANDakaghAta Adi kArya nahIM hote isakA nirdeza kI pratijJA 113 | saMyamAsaMyamase patana hone para punaH usako saMyamAsaMyamalabdhikI prAptimeM do hI prApti kaba kaise hotI hai isakA kAraNa hote haiM, anivRttikaraNa nahIM vicAra hotA isakA khulAsA 113 saMyamAsaMyama rahane taka guNazreNi hote saMyamasaMyamalabdhike prApta honeke pUrva rahanekA niyama vedakaprAyogya mithyAdRSTike honevAle pariNAmoMke anusAra guNazreNimeM tArakArya vizeSa 114 - tamyakA nirdeza adhaHpravRttakaraNameM kyA kArya vizeSa saMyamAsaMyamase girakara punaH kisa avasthA hote haiM isakA khulAsA 116 | ___meM do karaNapUrvaka use prApta karanA adhaH pravRttakaraNameM honevAlI tIvra hai isakA nirdeza mandatAsambandhI alpabahutva 117 prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 132 131
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya ( 35 ) pR. saM. . viSaya pR.saM. saMyatasAyataviSayaka sat, saMkhyA Adi ATha tIvra-mandatAkI apekSA labdhisthAna anuyogadvAroMko jAnaneko sUcanA 137 viSayaka alpabahutva prakRtameM tIvra-mandatAviSayaka svAmitvakA nirdeza 139 saMyatAsaMyata kisa kaSAyakA vedana karatA tathA etadviSayaka alpabahutvakA nirdeza 141 | hai aura kisakA nahIM karatA hai saMyatAsaMyatake labdhisthAnoMkA nirdeNaza 141 / / isakA spaSTIkaraNa 153 cAritralabdhi arthAdhikAra maMgalAcaraNa 157 | saMjJA hotI hai isakI sakAraNa sUcanA 166 cAritralabdhi arthAdhikArameM saMyamAsaMyama- tadanantara cAritralabdhimeM yathAsambhava vRddhi labdhimeM arthAdhikArameM nibaddha sUtra hAni honekA sakAraNa nirdeza 167 gAthAko jAnaneko sUcanA 157 prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 168 adhaHpravRttakaraNake antima samayameM prarU- . jo asaMyamI hokara punaH saMyamako prApta paNAyogya cAra gAthAoMkA nideza 158 karatA hai usake sambandhameM spaSTIkaraNa 170 jo vedakaprAyogya mithyAdaSTi yA vedaka- cAritralabdhi sampanna jIvoMke ATha samyadRSTi saMyamako prApta karatA hai ___anuyogadvAroMkA nAmanirdeza 171 usakI apekSA kramase prathama sUtra- cAritralabdhisambandhI tIvra-mandatA gAthAkA vizeSa spaSTIkaraNa viSayaka svAmitva aura alpabahutva 174 dUsarI sUtragAthAkA vizeSa khulAsA 5 160 tIna prakArake cAritralabdhisthAnoMkA nAma tIsarI sUtragAthAkA , 175 " cauthI , " " pratipAtasthAnakA svarUpanirdeza saMyamako prApta honevAlekI upakramavidhike utpAdakasthAnakA , 177 vyAkhyAnakI pratijJA 164 labdhisthAna kinheM kahate haiM isakA nirdeza. 177 ukta jIvake prArambhake do karaNa honekA ukta-labdhisthAnoMke alpabahutvakA nideza 178 nirdeza tathA unakA vivecana pahaleke tIbra-mandatAdvArA saMyamavizeSaviSayaka . samAna jAnanekI sUcanA alpabahutvakA nirdeza / 179 cAritralabdhikI prApti hone para a. cUrNisUtroM dvArA ukta alpabahutvakA nirdeza 182 kAla taka uttarottara anantaguNI upazAntakaSAya Adi sabhI vItarAgoMkA vizuddhi hote jAnekA nirdeza 165 / cAritralabdhisthAna eka prakArakA isakI ekAntAnuvRddhi ke kAla meM apUrva karaNa / hotA hai isa viSayakA spaSTIkaraNa 187 cAritramohanIya upAzAmanA arthAdhikAra maMgalAcaraNa 193 cAritramohanIya upAzAmanA arthA pAMcavIM , , , ghikArameM sarvaprathama sattagAthAoMko chaThI , . jAnanekI sUcanA 190 , , 194 prathama sUtragAthAkA nirdeza 191 sAtavIM , , , 195 191 | AThavIM , " ".. tIsarI " " " 192 | upakramaparibhASAkA nirdeza 196 4 162 nideza 176 189 | cauthI , , , dUsarI " " "
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR. saM. 209 200 viSaya viSaya vedakasamyagdRSTi anantAnubandhIkI visaM- yaha jIva kitane kAlataka vizuddhi dvArA yojanA kiye binA upazamazreNI para vRddhiko prApta hotA hai isakA nirdeza 208 ArohaNa nahIM karatA isakA nirdeza 197 pazcAt yaha jIva bhI pramatta-apramatta anantAnubandhIkI visaMyojanAkA nirdeza 597 gaNasthAnoMmeM parivartana karatA haA tIna karaNoMkA nAmanirdeza asAtAvedanIya AdikA bandha adhaHpraktakaraNameM jo kArya nahIM hote karatA hai isakA nirdeza 209 usakA khulAsA 198 | pazcAt kaSAyoMko upazamAneke liye apUrvakaraNameM honevAle kArya vizeSoMkA adhaHpravRttakaraNa pariNAma karatA hai nirdeza 199 isakA nirdeza anivRttikaraNameM honevAle kAryavizeSoM anantAnubandhIkI visaMyojanA aura darzanamohanIyako upazAmanA karanekA nirdeza prakRtameM antarakaraNa nahIM hotA isakA vAle isa jIvane sthiti anubhAganirdeza satkarmakI apekSA kina karmoMkA nAza 200 kiyA isakA nirdeza anantAnubandhIkI visaMyojanA karaneke 210 bAda yaha jIva pramattasaMyata hokara isake bhI adhaHpravRttakaraNameM sthitighAta asAtAvedanIya AdikAbandha karatA Adi kArya nahIM hokara kyA hotA hai isakA nirdeza 201 hai isakA nirdeza 212 tatpazcAt vaha darzanamohanIyako upazA- adhaHpravRtakaraNa ke antima samaya meM manA karatA hai isakA nirdeza prarUpaNA yogya cAra sUtragAthAoM kA nirdeza yaha darzanamohanIyakI upazAmanAke liye| 214 tIna karaNa karatA hai isakA nirdeza 203 prathama sUtragAthAkA nirdeza yahA~ apUrvakaraNase sthitighAta Adi saba dUsarI sUtragAthAkA nirdeza __kArya hote haiM isakA nirdeza 203 | tIsarI sUtragAthAkA nirdeza karaNake prathama samayake sthiti- . cauthI sUtragAthAkA nirdeza satkarmase antima samayameM saMkhyAta- unhIM cAra sUtragAthAoMke arthakA vizeSa guNA hIna hotA hai isakA nirdeza / 204 __ khulAsA anivRttikaraNake saMkhyAta bahubhAga jAne apUrvakaraNake prathama samayameM jo sthitipara samyaktvake asaMkhyAta samayapravaddhoM kANDaka Adi kArya jisarUpa meM kI udIraNAkA nirdeza 205 ___ Avazyaka hote haiM unakA nirdeza 222 pazcAt antarmuhUrtavAdadarzanamohanIyakA | niyamAnusAra sthitikANDakapRthaktva antara karane ke sAtha vahA~ honevAle hone para nidrA-pracalAkI yahA~ bandhakArya vizeSoMkA nirdeza 205 . vyukchitti hotI hai isakA nirdeza 225 samyaktvakI prathama sthitike kSINa hone para pazcAt antarmuhurta jAne para paradhavaisa jIva ke mithyAtvake pradezapUjakA sambandhI nAmakarmakI prakRtiyoMkI samyaktva aura samyagmithyAtvameM bandhuvyucchitti hotI hai isakA vidhyAtaMsakrama hotA hai guNasaMkrama nirdeza nahIM isakA nirdeza 207 | prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 227 214 226
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) pR. saM. 244 244 26 viSaya viSaya pR. saM. apUrvakaraNake antima samayameM sthiti kA nirdeza 240 kANDaka Adi eka sAtha samApta hote punaH ukta vidhise prApta anya alpabahutva . haiM isakA nirdeza 228 | kA nideza usI samaya hAsya, rati, bhaya aura 242 jugupsAkI bandha vyucchitti hotI hai yahA~ anya karmoMkI apekSA mohanIyakarmaisakA nirdeza 228 kA sthitibandha yugapat kitanA ghaTa usI samaya chaha nokaSAyoMkI udaya jAtA hai isakA sakAraNa nirdeza / 243 ___ vyucchitti hotI hai isakA nirdeza 228 | isa avasthAmeM prApta etadviSayaka alpaanivRttikaraNake prathama samayameM sthiti bahutvakA nirdeza kANDaka AdikA pramANa nirdeza punaH ukta vidhise prApta anya alpabahutvausI samaya sabhI karmoMke aprazastra upa kA nirdeza 245 zAmanAkaraNa Adiko byucchittikA nideza 247 vahIM Ayukarmake sivAya zeSa karmoMke ukta vidhise sthitibandha ghaTate hae jaba ___sthitisatkarma ke pramANakA nirdeza 231 saba karmokA palyopamake asaMkhyAtaveM vahIM honevAle sthitibandhake pramANakA bhAgapramANa hotA hai taba Age nideza 232 udIraNA kitanI hotI hai isakA punaH Age kaba kitanA sthitibandha rahatA nirdeza 249 hai isakA nirdeza 232 | Age uttarottara saMkhyAta hajAra sthititatpazcAt kaba kisa karmakA kitanA bandhApasaraNa hone para kina karmoMkA ___sthitibandha rahatA hai isakA nirdeza 232 kisa kramase dezaghAtikaraNa hotA hai isa avasthAmeM sthitibandhameM apasaraNa isakA nirdeza 249 kitanA hotA hai isakA nirdeza 235 | isake pahale saMsAra avasthAmeM ina karmoMkA nAma-gotrakA palyopamapramANa sthitibandha ___ kaisA bandha hotA rahA isakA nirdeza 252 hone para tadantara saMkhyAtaguNA hIna prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 252 . sthitibandha hotA hai isakA nirdeza 235 | tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhAparantu zeSa karmoMke sthitibandhameM apa pasaraNa hone para antarakaraNa karatA saraNa pUrvokta hI hotA hai isakA hai isakA nirdeza sakAraNa nirdeza 236 | bAraha kaSAya aura no nokaSAyoMkA Age kisa karmameM kisa vidhise sthiti- ___ antarakaraNa karatA hai isakA nirdeza 253 bandhakA apasaraNa hotA hai isakA | jisa saMjvalana tathA jisavedakA udayahotA khulAsA 236 / hai usakI antarmuharta pramANa prathama Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA sthiti sthiti karatA hai isakA nirdeza 253 bandha palyopatrake saMkhyAtaveM bhAga antarake lie kitanI sthitiyoMko grahaNa pramANa kaba hotA hai isakA nirdeza 238 / __karatA hai isakA nirdeza 254 prakRtameM upayogI alpabahutvakA nirdeza 239 zeSa 11 kaSAya aura 8 nokakaSAyoM kI pazcAt hajAroM sthitibandhApasaraNa hone AvalipramANa prathama sthiti karatA para etadviSayaka upayogI alpabahutva hai isakA nirdeza 252 254
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) viSaya viSaya pR. saM. ina saba karmoMkA Upara samasthiti antara nokaSAyoMke upazAnta hone para hotA hai aura nIce viSama sthiti kisa karmakA kitanA sthitibandha antara hotA hai isakA khulAsA 254 | hotA hai isakA nirdeza antara karaNa karate samaya sthitibandha AgAla aura pratyAgAla kaba vyucchinna AdikA vicAra 255 hote hai isakA nirdeza antarakaraNa kriyA kitane kAlameM samApta antarakaraNa honeke bAda chaha nokaSAyoM hotI hai isakA anya bAtoMke sAtha ___ kA dravya puruSavedameM saMkramita nahIM nirdeza 256 hotA kina karmokI antarakI sthitiyoMke aveda bhAgake prathama samaya meM puruSavedakA . pradezapuMja kA kisa vidhise anyatra jitanA dravya anupazAnta rahatA hai nikSepa hotA hai isakA nirdeza 256 usakA nirdeza antarakaraNa kriyAke samApta hone para jo puruSavedake anupazAnta pradezapuMjake upasAta karaNa yugapat Arambha hote haiM zamAne aura saMkramita hone ke kramakA unakA nirdeza 263 ___ nirdeza yahA~se bandhaprakRtiyoM kI chaha Avali | avedabhAgake prathama samayameM kisa karmakA bAda udIraNA kyoM hotI hai isakA kitanA sthitibandha hotA hai isakA vicAra kalpita udAharaNa dvArA samarthana 265 Age tIna krodhoMke upazamAne ko prakriyA antarakaraNa karaneke anantara sarvaprathama ke nirdezake sAtha anya bAtoM kA napuMsaka vedake upazamAne kA nirdeza 272 | khulAsA 290 ukta kAryake cAlU rahate sthitibandha kisa saMjvalana krodhakI samayAdhika Avali .prakAra hotA hai isakA nirdeza pramANa sthitike zeSa rahane para kisa anantara strIvedake upazamAne kA nirdeza 278 isa kAryake cAlU rahate karmoMkA sthiti karmakA kitanA sthitibandha hotA hai isakA vicAra bandha kisa prakAra hotA hai isakA 292 krodha saMjvalanake do samaya kama do nirdeza AvalipramANa navakabandha tInoM isa sthala para sthitibandhasambandhI alpa krodhoMke upazAnta hone ke bAdameM bahutvakA nirdeza upazAnta hote haiM isa bAtakA nirdeza 293 strIvedakA upazama hone para sAta noka krodhasaMjvalanako prathamasthitimeM tIna kaSAyoMke upazamAnekA nirdeza 282 Avali zeSa rahane taka hI do krodha isa avasthAmeM sthitikANDaka AdikA usameM saMkramita hote haiM usake bAda vicAra 282 nahIM isa tathyakA nirdeza 293 sAta nokaSAyoMke upazamakAlake saMkhyAtaveM krodhasaMjvalanakI prathama sthitimeM eka bhAgake jAne para kinakarmokA samaya kama eka Avali zeSa rahane kitanA sthitibandha hotA hai isake para usakI bandha aura udayavyucchitti nirdeza ke sAtha etadviSayaka alpa ho jAtI hai isa tathya kA nirdeza 295 bahutvakA nirdeza 283 | usI samaya mAnasaMjvalana kI prathama sthitipuruSavedake eka samaya kama do Avali kA kAraka aura vedaka hotA hai isa pramANa navakabandhako chor3akara sAta bAtakA nirdeza 295 280 281
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ na ( 39 ) pR. saM. pR. saM. prathama sthitiko karate hue udaya AdimeM jaba tIna prakArako mAyAkA antima pradezanikSepake kramakA nirdeza samayavartI upazAmaka hotA hai isakA jaba tIna prakArake mAnakA upazAmaka nirdeza 303 ___ hotA hai isa bAtakA nirdeza 297 jaba mAyAsaMjvalanakI bandha aura udaya usa samaya sthitibandhakA vicAra 297 vyucchittike kAlakA nirdeza 304 mAnasaMjvalanakI prathama sthitimeM tIna mAyAsaMjvalanako eka samaya kama eka Avali zeSa rahane para usameM domAna AvalipramANa prathama sthitikA saMkramita nahIM hote isa bAtakA lobhasaMjvalanarUpase udayakA nirdeza 304 nirdeza | tabhI lobhasaMjvalanakI prathama sthiti usakI pratthAvalike zeSa rahane para karanekA nirdeza 304 AgAla-pratyAgAlakI vyucchitti ho lobhasaMjvalanakI prathama sthitike pramANajAtI hai isa bAtakA nirdeza 298 __ kA nirdeza 304 pratyAvalimeM eka samaya zeSa rahane para tabhI saba karmoMke sthitibandhake pramANamAnasaMjvalanake eka samaya kama do kA nirdeza 305 Avali bandhako chor3akara tIna lobhasaMjvalanako prathama sthitikA ardhaprakArake mAnakA pradezatatkarma pUrA bhAga jaba vyatIta hotA hai usa kAlakA nirdeza 306 upazAnta ho jAtA hai isakA nirdeza 699 usa samaya saba karmoke sthitibandhake usa samaya saba karmokA sthitibandha pramANakA nirdeza 306 kitanA hotA hai isa bAtakA nirdeza 299 | isI samaya taka lobhasaMjvalanakA anubhAga mAyAsaMjvalanakI prathama sthiti karanekA nirdeza spardhakagata hotA hai isa bAtakA 300 307 usa samayase tIna prakArako mAyAkA upazAmaka hotA hai isakA nirdeza 300 Age jadhanya anubhAgake nIce anubhAga kRSTiyoMke karanekA nirdeza 307 taba sthitibandhakA vicAra 300 | prakRtameM bananevAlI kRSTiyoMke pramANakA mAnasaMjvalanakA eka samaya kama udayAvalipramANa zeSa rahane para usakA prathamAdi samayoMse dvitIyAdi samayoMmeM mAyAke udayameM stivukasaMkramakA kitanI kRSTiyA~ banatI haiM isakA nirdeza 301 nirdeza 308 mAnasaMjvalanake do samaya kama do Avali kRSTiyoMmeM prathamAdi samayoMmeM kisa kramase pramANa samayaprabaddhoMkA utane hI pradeza nikSepa hotA hai isakA nirdeza samayameM upazamita honekA nirdeza 302 kRSiyoMmeM pradezaviSayaka alpabahutkA mAyAke upazamAneko prakriyAkA nirdeza 302 nirdeza 310 jaba do prakArakI mAyA mAyAsaMjyalanameM tIvra-mandatAkI apekSA kRSTiyoMke alpasaMkramita nahIM hotI isakA nirdeza 303 bahutvakA nirdeza 314 mAyAsaMjvalanameM pratyAvali zeSa rahane para kRSTikaraNa kAla kitanA hotA hai isa AgAla-pratyAgAlakI vyucchitti ho bAtakA nirdeza 315 jAtI hai isakA nirdeza 303 | kRSTikaraNa kAlakA saMkhyAta bahubhAga jAne nirdeza nirdeza 308
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR. saM. ( 40 ) pR. saM. para kisa karmakA kitanA sthiti- | isa kAlameM guNazreNIkA vicAra 327 bandha hotA hai isakA nirdeza 315 | prathama guNazreNizIrSa meM pradezodaya kitanA kRSTikaraNa kAlake antima samayameM kisa hotA hai isakA nirdeza 328 karmakA kitanA bandha hotA hai isakA upazAnta kaSAyake kAlameM kevalajJAnAvicAra 316 varaNa aura kevaladarzanAvaraNakA kauna kRSTiyA~ kaba udIrNa hotI haiM isakA avasthita vedaka hotA hai isakA nirdeza 321 nirdeza kRSTiyoMke upazamAneke krama aura samaya nidrA-pracala kA jaba taka vedaka hotA hai . kA nirdeza 323 avasthita vedaka hotA hai isakA zeSa navakabandhake upazamAnekA nirdeza 324 nirdeza 331 chor3I gaI udayAvalike kRSTirUpase pariNa mana kara udayako prApta honekA nirdeza 324 antarAyakA avasthita vedaka hotA hai dvitIya samayase lekara Age kina kRSTiyoM isakA nirdeza 331 kA kisa prakAra vipAka hotA hai zeSa labdhi karmAMzoMke udayakI vRddhi, isakA nirdeza 324 hAni va avasthAna sambhava hai isakA sUkSmasAmparAyake antima samayameM karmoM nirdeza 332 ke sthitibandhakA nirdeza 325 pariNAmapratyaya nAma aura gotrake anuupazAntakaSAyake kAlameM pariNAma bhAgodayakA avasthitavedaka hotA avasthita rahatA hai isakA nirdeza 327 hai isakA nirdeza 333
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri- jaiva sahAiriyaviraiya-cuNNisuttasamaNidaM siri-bhagavaMtaguNahara bhaDAra provaiTTha kasAya pAhuDa tassa siri- vIraseAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha daMsaNamohakkhavaNA NAma egArasamo atthAhiyAro 4:8:+ khavighaNaghAikammaM bhaviyajaNANaMdakAriNaM vIraM / mithUNa bhaNissAmo daMsaNamohassa khavaNavihiM // 1 // * daMsaNamohakkhavaNAe putrvaM gamaNijAo paMca suttagAhAo / $ 1. daMsaNamohovasAmaNAparUvaNAnaMtaraM jahAvasarapattAe daMsaNamohakkhavaNAe atthavihAsA ehama hikIradi / tattha guNaharAiriya muhakamalaviNiggayAo anaMtasthagabbhiNAo paMca suttagAhAo paDibaddhAo / tAo puvvamettha' parUveyavvAo, tAhi 1 jinhoMne atyanta sAndra ghAtikamakA nAza kara diyA hai aura jo bhavya jIvoMko Ananda denevAle haiM aise vIra jinako namaskAra kara Age darzanamoha - kSapaNAvidhikA kathana kareMge // 1 // * darzanamohakI kSapaNAke viSayameM sarva prathama ina pA~ca sUtra gAthAoMkI prarUpaNA karanI cAhie | $ 1. darzanamohakI upazamanAke kathanake anantara isa samaya yathA avasara prApta darzanamohakI kSapaNAke arthakA vizeSa vyAkhyAna adhikRta hai / usameM guNadhara AcArya ke mukhakamalase nikalI huIM, jinameM ananta artha garbhita haiM, aisI pA~ca sUtragAthAyeM pratibaddha haiM unakA yahA~ para 1. tA0 pratau puvvameva iti pAThaH /
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA viNA payadatthaparUvaNAe nninnnnibNdhnnttppsNgaado| saMpahi tAo kadamAo tti AsaMkAe pucchANiddesamAha * taM jhaa| F2. sugamamedaM pucchAvakaM / evaM pucchAvisaIkayANaM gAhAsuttANaM jahAkamameso sarUvaNiddeso (57) dasaNamohakkhavaNApaTuvago kammabhUmijAdo du| ___NiyamA maNusagadIe Ni?vago cAvi savvattha // 110 // . $ 3. edIe gAhAe daMsaNamohakkhavaNApaTThavagassa kammabhUmijamaNu savisayattamavahAridaM daTThavvaM, akammabhUmijassa ya maNussassa ca daMsaNamohakkhavaNAsattIe acaMtAbhAveNa pddisiddhttaado| tado sesagadipaDiseheNa maNusagadIe ceva vaTTamANo jIvo daMsaNamohakkhavaNamADhavei / maNuso vi kammabhUmijAdo ceva, NAkammabhRmijAdo ti ghettavyaM / kammabhUmijAdo vi titthayara-kevali-sudakevalINaM pAdamUle dasaNamohaNIyaM khavedamADhavei, NANNattha / kiM kAraNaM ? adiTThatitthayarAdimAhappassa daMzaNamohakkhavaNasarva prathama kathana karanA cAhie, kyoMki unakA kathana kiye binA prakRta arthakI prarUpaNAko ninibandhapanekA prasaMga prApta hotA hai / aba ve pA~ca sUtragAthAeM kaunasI haiM aisI AzaMkA honepara pRcchAsUtrakA nirdeza karate haiM * vaha jaise| 2. yaha pUcchAvAkya sugama hai / isa prakAra pRcchAke viSayabhAvako prApta hue gAthAsUtroMkA kramase yaha svarUpanirdeza hai karmabhUmimeM utpanna huA manuSyagatikA jIva hI niyamase darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka (prArambha karanevAlA) hotA hai| kintu usakA niSThApaka ( use sampanna karanevAlA ) sarvatra ( cAroM gatiyoMmeM ) hotA hai // 110 // 6 3. isa gAthA dvArA darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka karmabhUmija manuSya hI hotA hai isa viSayakA nizcaya kiyA gayA hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki akarmabhUmija manuSyake darzanamohakI kSapaNA karanekI zaktikA atyanta abhAva honeke kAraNa vahA~ usakA niSedha kiyA gayA hai| isalie zeSa gatiyoM meM darzanamohanIyakI kSapaNAkA pratiSedha honese manuSyagatimeM hI vidyamAna jIva darzanamohakI kSapaNAkA prArambha karatA hai| manuSya bhI karmabhUmimeM utpanna huA hI honA cAhie, akarmabhUmimeM utpanna huA nahIM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| karmabhUmimeM utpanna huA manuSya bhI tIrthakara jina, kevalI jina aura zrutakevalIke pAdamUlameM avasthita hokara darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karatA hai, anyatra nahIM, kyoMki jisane tIrthaMkaraAdike mAhAtmyako nahIM anubhavA hai usake darzanamohanIyakI kSapaNAke kAraNabhUta karaNapariNAmoMkI utpatti nahIM ho sktii|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAhAsuttANaM atthaparUvaNA NibaMdhaNakaraNapariNAmANamaNuppattIdo / suNANuvahaTTho eso atthaviseso kama tti NAsaMkaNijjaM, 'jamhi jiNA kevalI titthayarA" ti suttataravaleNa taduvalaMbhasiddhIe / evaM tAva daMsaNamohakkhavaNApaTTavagassa kammabhUmijamaNusavisayattamabahAriya saMpahi taNNivagassa cadusu vi gadIsu aviseseNa saMbhavapaduppAyaNaTThamidamAha - 'Nigaso cAvi savvattha' - miTThavago puNa savvAsu vi gadIsu hoi, Na tassa maNusaivisayaNiyama asthi tti vRttaM hoi / kiM kAraNamidi ce ? maNusagadIe ADhatadaMsaNamoharaaree sdakaraNijjakAlabbhaMtare samayAviroheNa kAlaM kADhUNa puvvAuabaMdhavaseNa caunhaM gadIrNa saMkamaNe virohANuvalaMbhAdo / gAthA 110 ] zaMkA - sUtradvArA anupadiSTa isa arthavizeSakI upalabdhi kaise hotI hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki 'jisa kSetra meM jina, kevalI aura tIrthakara hote haiM' isa anya sUtrake balase usa arthavizeSakI upalabdhi siddha haiM / isa prakAra sarvaprathama darzanamohanIyakI kSapaNAkA prasthApaka karmabhUmi meM utpanna huA manuSya hai isa viSayakA nizcaya karake aba usakA niSThApaka sAmAnyase cAroM hI gatiyoM meM sambhava hai isa viSayakA kathana karaneke lie gAthAsUtra meM yaha vacana AyA hai - 'NiTTho cAvi savvattha' parantu niSThApaka cAroM hI gatiyoM meM hotA hai, vaha manuSyagatikA hI hotA hai aisA niyama nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA -- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki jisane manuSyagati meM darzanamohanIyakI kSapaNAkA Arambha kiyA hai usakA kRtakRtyavedaka samyaktvake kAlake bhItara paramAgama ke nirdezAnusAra marakara pUrva meM parabhavasambandhI AyukA bandha honeke kAraNa cAroM hI gatiyoMmeM jAnemeM koI virodha nahIM pAyA jAtA / vizeSArtha-darzanamohanIyako upazamanA kauMna jIva karatA hai isakA nirdeza pahale kara Aye haiM / yahA~ darzanamohanIyakI kSapaNA kauna jIva karatA hai isakA spaSTIkaraNa karate hue bata lAyA hai ki pandraha karmabhUmiyoMmeM utpanna huaa| manuSya hI darzanamohanIyako kSapaNakA prasthA paka hotA hai / isa viSayakA vizeSa khulAsA karate hue jIvasthAna cUlikAmeM vIrasena svAmI likhate haiM ki sAdhAraNataH duSamasuSamA kAlameM utpanna hue karmabhUmija manuSya hI darzanamohanIkI kSapaNAkA prArambha karate haiM, kyoMki aisA niyama hai ki karmabhUmi meM bhI jisa kAla meM jina, kevalI aura tIrthaMkara hote haiM, karmabhUmiyoMke usI kAlameM vahA~ utpanna hue manuSya darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate haiM / kintu isakA eka apavAda hai vaha yaha ki kadAcit suSamAdupama kAlameM utpanna hue manuSya bhI darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate haiM / vIrasena svAmIne yaha tathya isa AdhAra para phalita kiyA hai ki isa avasarpiNI kAla bhagavAna AdinAtha tIrthaMkara parama bhaTTAraka deva tIsare supasAduSama kAlake antima bhAgane 1. jIvasthAna cUlikA 8 sU0 11 /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhure [dasaNamohakkhavaNA (58) micchattavedaNIe kamme ovahidammi smmtte| khavaNAe paTravago jahaNNago teulessAe // 111 // $ 4. esA gAhA daMsaNamohakkhavaNApaTThavago kamhi uddese hoi tti pucchide utpanna hokara mokSa gaye aura unhIMke vihAra kAlake samaya ekendriya paryAyase Akara utpanna hue varddhanakumAra Adine darzanamohanIyakI kSapaNA kii| isase spaSTa hai ki duSamasuSamA kAlameM karmabhUmimeM utpanna hue manuSya jina, kevalI aura tIrthaMkarake sadbhAvameM to darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate hI haiM para kadAcit jaba suSamAduSama kAlake antima bhAgameM tIrthaMkara janma lekara kevalI hote haiM taba usa kAlameM utpanna hue manuSya bhI darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate haiM / aba yahA~ para yaha vicAra karanA hai ki jo jIva dUsare aura tIsare narakoMse Akara tIrthakara hote haiM ve kSAyika samyagdRSTi to hote nahIM, phira unheM isakI prApti kaise hotI hai ? isakA samAdhAna karate hue vahA~ vIrasena svAmIne jo batalAyA hai usakA Azaya yaha hai ki munipada aMgIkAra karaneke bAda ve svayaM zrutakevalI jina ho jAte haiM, isalie unake darzanamohanIyakI kSapaNA karane meM koI bAdhA nahIM aatii| vahA~ 'dasaNamohaNIyaM kamma khavedu-' ityAdi sUtra meM 'jiNA kevalI titthayarA' ye tIna pada Aye haiM so sarvaprathama to vIrasena svAmIne 'jiNA' aura 'kevalI' ina donoM padoMko 'titthayarA' padakA vizeSaNa svIkAra kara yaha artha phalita kiyA hai ki tIrthaMkara kevalI jinake pAdamUlameM hI vahA~ ( karmabhUmimeM ) utpanna hue manuSya hI darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate haiN| kintu isa arthake svIkAra karane para sAmAnya kevaliyoM aura zrutakevaliyoMkA grahaNa nahIM hotA, isalie unhoMne ukta tInoM padoMko svatantra rakhakara 'jina' pada dvArA zrutakevaliyoM aura 'kevalI' pada dvArA sAmAnya kevaliyoMkA bhI grahaNa kara yaha batalAyA hai ki ina tInoMke pAdamUlameM karmabhUmija manuSya darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate haiN| yaha to huA isa bAtakA vicAra ki darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha kauna jIva kisa kAlameM kisako nimitta kara karatA hai| aba prazna yaha hai ki darzanamohanIyakI kSapaNAkA niSThApana kevala karmabhUmija manuSya hI karatA hai yA anyatra bhI niSThApana hotA hai so isa praznakA samAdhAna karate hue vahA~ batalAyA hai ki darzanamohanIyakI kSapaNAkI samApti cAroM gatiyoMmeM ho sakatI hai, kyoMki darzanamohanIyakI kSapaNA karanevAlA jIva yadi baddhAyuSka ho to kRtakRtyavedaka samyaktvako prAptakara usake kAla meM bhujyamAna Ayuke samApta honepara Agamake anusAra yathA niyama marakara cAroM gatiyoMmeM utpanna ho sakatA hai| itanA avazya hai ki narakameM yadi janma le to prathama naramameM hI janmatA hai, devoMmeM yadi janma le to bhavanatrikoM aura deviyoMko chor3akara vaimAnikoMmeM hI janmatA hai| tathA tiryaJcoM aura manuSyoMmeM yadi janma le to uttama bhogabhUmike puruSavedI tiryaJcoM aura manuSyoMmeM hI janmatA hai| mithyAtvavedanIya karmake samyaktvameM apavartita ( saMkramita ) kara dene para jIva darzanamohanIyakI kSapaNAkI prasthApaka saMjJAko prApta karatA hai| aura aisA jIva arthAt darzanamonanIyakI kSapaNA karanevAlA jIva jaghanyase arthAt kamase kama tejolezyAmeM sthita avazya hotA hai // 111 // $ 4. darzanamohanIyakI kSapaNAkA prasthApaka jIva kisa sthAnake prApta honepara hotA hai
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 111 ] gAhAsuttANaM atthaparUvaNA damma use hoditti paduppAyaNaGkaM tassa tadavatthAe lessAvisesAvahAraNaGkaM ca AgayA / taM jahA - ' - 'micchattavedaNIe kamme ovaTTidammi sammatte' evaM bhaNide micchattapariNAmo vedijjadi jassa kammassa udaeNa taM kammaM micchattavedaNIyamidi bhaNNade | tammi ovaTTide savvasaMkameNa saMchuddhe saMte tatto pahuDi daMsaNamohakkhavaNApaTTavagavavaesa meso lahaditti bhaNidaM hodi / taM puNa ovaTTiduNa kattha saMchuhaditi bhaNide 'sammatte' sammattassuvari saMchuhadi ti NiddivaM / NedaM ghaDade micchattavedaNIyaM kammaM savvamovaNa sammatte saMpakkhivaditti / kiM kAraNaM ? micchattamovaTTiya sammAmicchattammi saMpakkhiviya puNo aMtomuhutteNa sammAmicchattaM sammatte saMchuhadi i niyamadaMsaNAdo ! Na esa doso, micchattaM paDicchiyUNa TThidasammAmicchattasseva micchattavavaesaM kADhUNa sutte tahA NiddiTThattAdo / jai vi adhApavattakaraNapaDhamasamayapahuDi puvvaM pidaMsaNamohakkhavaNAe paTTavago ceva to vi etthudde se visesa kiriyAsu payaTTattAdo NissaMsayaM daMsaNamohakkhavaNAe paTTavago hodi tti eso ettha suttassa bhAvattho / 5 aisI pRcchA hone para isa sthAnapara hotA hai isa bAtakA kathana karaneke liye tathA usake usa avasthAmeM lezyAvizeSakA avadhAraNa karaneke liye yaha gAthA AI hai / 'micchattavedaNIe kamme ovaTTidammi sammatte' aisA kahane para jisa karmake udayase jIva mithyAtva pariNAmako vedatA hai usa karmako midhyAtva karma kahate haiM, usake apavartita honepara arthAt sarvasaMkrama dvArA saMkramita honepara vahA~se lekara yaha jIva darzanamohanIkI kSapaNAkA prasthApaka isa saMjJAko prApta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu usakA apavartana kara kisameM saMkramita karatA hai aisA pUchane para 'sammatte' arthAt samyaktva karmaprakRti meM saMkramita karatA hai yaha nirdeza kiyA hai / zaMkA - mithyAtva vedanIyakarmako pUrA apavartana kara samyaktva meM prakSita karatA hai yaha ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki mithyAtvakA apavartanakara samyagmithyAtva meM prakSipta (saMkramita ) kara anantara antarmuhUrta kAla dvArA samyagmithyAtvako samyaktva meM prakSipta karatA hai aisA niyama dekhA jAtA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki mithyAtvakA pUrA saMkrama karaneke bAda sthita huI samyagmithyAtva prakRtikI hI mithyAtva saMjJA rakhakara gAthA sUtrameM usa prakArase nirdeza kiyA hai / yadyapi aghaHpravRttakaraNake prathama samaya se lekara pahale hI darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka hI hai to bhI isa sthAnapara vizeSa kriyAoMmeM pravRtta honeke kAraNa niHsaMzaya darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka hotA hai yaha yahA~ ukta gAthAsUtrakA bhAvArtha hai / vizeSArtha -- isa gAthAsUtra meM sarvaprathama darzanamohakI kSapaNa karanevAle jIva kI prasthApaka saMjJA kahA~ jAkara prApta hotI hai isa viSayakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki jaba
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAya pAhuDe [ saNamohavaNA 5. saMpahi tadavasthAeM vaTTamANassa tassa lessAbhedo ko hoditi pucchide vyAvahAraNamidamuvaihUM-- 'jahaNNago teulessAe' ci / daMsaNamohakkhavaNaDhAe amaMtare savvatyeva vaTTamANasuhatilessANamaNNadaralessio ceva hoi, NANNalessio, kinha- gIla-kAulessANaM visohiviruddhasaddAvANamaccaMtAbhAveNa tattha paDisiddhattAdo / tado vi maMdapariNAme vaTTamANo daMsaNamohakkhavago teulessaM paNa boledi tti eso ree bhAvattho / 6 mithyAtva prakRtikA samyaktva prakRtimeM pUrA saMkramaNa ho letA hai taba jAkara yaha jIva darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka kahalAtA hai / isa para do zaMkAaiM utpanna hotI haiM / prathama yaha ki mithyAtva ke dravyakI antima phAlikA ekamAtra samyagmithyAtva prakRti meM hI saMkramaNa hotA hai| samyaktva prakRti meM nahIM, aisI avasthAmeM ukta gAthAsUtra meM jo yaha kahA hai ki mithyAtva vedanIya dravyako pUrA apavartanakara samyaktva meM prakSipta karatA hai; vaha kahanA kaise bana sakatA hai ? dUsarI yaha ki jaba ki yaha jIva adhaHpravRttakaraNake prathama samayase hI darzana mohanIya kI kSapaNAkA prasthApaka ho jAtA hai aisI avasthA meM mithyAtva mohanIyake samasta dravyakA saMkrama honepara anantara samaya se lekara gAthAsUtra meM ise darzanamohanI kI kSapaNAkA asthApaka kyoM kahA ? ye do prazna haiN| inameM se prathama praznakA samAdhAna karate hue atre spaSTIkaraNa kiyA gayA hai ki midhyAtvake dravyakA pUrA saMkrama karaneke bAda samyagadhyAtva prakRtikI mithyAtva saMjJA svIkAra kara gAthAsUtra meM ukta prakAra se vidhAna kiyA gayA hai / isa samAdhAnakA Azaya yaha hai ki mUlameM to eka midhyAtva prakRtikA hI hotA hai aura prathamopazama samyaktvakI prAptike pUrvataka usIkI sattA aura udaya udIraNA hotI hai / mithyAtva ke dravyakA tIna bhAgoM meM vibhAgIkaraNa to prathamopazama samyaktva prApta honeke prathama samaya se hI samyagdRSTike hotA hai / ataH vicAra kara dekhA jAya to samyagmidhyAtvaprakRtiko mithyAtvaprakRti kahanA vana jAtA hai / dUsare praznake samAdhAnakA Azaya yaha hai ki mithyAtvakA pUrA saMkrama jahA~ yaha jIva samyagmithyAtva meM karatA hai vahA~se ise darzanamohanI kI kSapaNakA prasthApaka prayojana vizeSase kahA gayA hai vaise yaha jIva adhaHpravRttakaraNake prathama samaya se hI darzanamohanIyako kSapaNAkA prasthApaka hai aisA svIkAra karanA yuktiyukta hI hai| 1 $ 5. aba usa avasthAmeM vartamAna usake kaunasA lezyAbheda hotA hai aisI pRcchA honeparazyAvizeSakA avadhAraNa karaneke lie yaha vacana kahA hai- 'jahaNNago teDalessAe / ' mohaka kSapaNA karate samaya sarvatra hI vartamAna zubha tIna lezyAoM meM se anyatara lezyAvAlA hI hotA hai, anya lezyAvAlA nahIM hotA, kyoMki vizuddhike viruddha svabhAvavAlI kRSNa, nIla aura kApota lezyAoMkA vahA~ atyanta abhAva honese niSedha kiyA hai / ataH vizuddhirUpa pariNAmoMmeMse jaghanyarUpa manda pariNAmoM meM vidyamAna darzanamohanIyakA kSapaka jIva tejolezyAkA ullaMghana nahIM karatA yaha ukta gAthAsUtrazikA bhAvArtha hai / vizeSArtha -- jaba yaha jIva darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karatA hai tabase lekara kRtakRtyaveSaka samyagdRSTi hone taka isa jIvake eka sAtra zubha tIna lezyAoM se koI eka lezyA hI pAI jAtI hai, kyoMki azubha tIna lezyAe~ vizuddhike viruddha svabhAvavAlI hone ke kAraNa ukta jIvake unameM se eka bhI lezyA nahIM pAI jAtI / ekamAtra isI tathya ko spaSTa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 112] 'gAhAsuttANaM atthaparUvaNA (56) aMtomuttamaddhadasaNamohassa NiyamasA khvgo| khoNe deva-maNusse siyA vi NAmAugo bNdho|| 112 // 66. ettha gAhApuvvaddheNa dasaNamohakkhavaNApaDibaddhaddhA aMtomuhuttamettI ceva hoi, Na tatto hINAhiyaparimANA tti jANAvidaM / taM kadhaM ? NiyamasA NicchaeNeva daMsaNamohakkhavago aMtomuhuttamettakAlaM hoi, ettiyametteNa kAleNa viNA tikaraNapaDibaddhAe payadakiriyAe aprismttiido| aMtomuhuttamettakAleNa daMsaNamohakkhavaNaM parisamANiya khINadaMsaNamoho hodUNa khaiyasammAiTThibhAve vaTTamANassa jIvassa devamaNusagaisaMjutto ceva NAmAuabaMdho hoi, gANNagaisaMjutto ti paduppAthaNaTuM gAhAkaraneke lie gAthAsUtrameM 'jahaNNago teulessAe' yaha vacana 'AyA hai|' Azaya yaha hai ki ukta jIvake yadi sabase manda vizuddhirUpa bhI pariNAma hogA to vaha tejolezyAke jaghanya aMzarUpa hI hogA, azubha tIna lezyArUpa nhiiN| kintu zubha tIna lezyAoMmeM se kisI eka lezyAke pAye jAnekA niyama kRtakRtyavedaka samyagdRSTi honeke parvataka hI jAnanA caahie| kRtakRtyavedaka samyagdRSTi honeke bAda to usake anya tIna zubha lezyAoMmeM se jisa prakAra kisI eka lezyAkA pAyA jAnA sambhava hai usI prakAra kApota lezyAkA pAyA jAnA bhI sambhava hai, kyoMki jisa jIvane narakAyukA bandha karane ke bAda kSAyika samyaktvakI prAptikA upakrama kiyA hai usakA kRtakRtyavedaka samyaktvake kAlake bhItara yadi maraNa hotA hai to aisI avasthAmeM usake kApota lezyA bhI pAI jAtI hai, kyoMki aisA jIva marakara prathama narakameM bhI utpanna ho sakatA hai aura yaha tabhI bana sakatA hai jaba isake maraNake samaya kApotalezyA ho jAya / * yaha jIva niyamase antarmuhUrta kAla taka darzanamohanIyakA kSapaNa karatA hai| tathA darzanamohanIyake kSINa ho jAnepara deva aura manuSyasambandhI nAma aura AyukarmakI prakRtiyoMkA syAt bandhaka hotA hai // 112 // 66. yahA~para gAthAke pUrvArdha dvArA darzanamohanIyakI kSapaNAse sambandha rakhanevAlA kAla antarmuhUrtamAtra hI hotA hai, usase na to hIna parimANavAlA hotA hai aura na adhika parimANavAlA hI yaha jJAna karAyA gayA hai| zaMkA-vaha kese? samAdhAna--kyoMki 'NiyamasA' arthAta nizcayase hI darzanamohakI kSapaNA antarmuhUrta kAlapramANa hotI hai, kyoMki itane kAlake binA tIna karaNoMse sambandha rakhanevAlI prakRta kriyA sampanna nahIM ho sktii| isa prakAra antarmuhUrta kAlake dvArA darzanamohakI kSapaNAko samApta kara tathA kSINa darzanamohavAlA hokara kSAyika samyagdRSTibhAvameM vartamAna jIvake deva aura manuSyagati saMyukta hI nAmakarmakI prakRtiyoM aura AyukarmakA bandha hotA hai anya gatisaMyukta nAmakarmakI prakRtiyoMkA aura AyukarmakA nahIM isa tathyakA kathana karaneke lie gAthAke uttarArdhakA avatAra huA hai|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA pacchaddhassAvayAro / taM kadhaM ? 'khINe deva-maNusse daMsaNamohaNIe khINe saMte tado devamaNusagaivisayANaM ceva NAmAuapayaDINaM baMdho hoi, gANNagaivisayANaM / kudo evaM ce ? sesagaisaMjuttaNAmAuabaMdhasaMtANassa sammattaparasuNA puvvameva chiNNattAdo / tado tirikkha-maNussesu vaTTamANo khaiyasammAiTThI devagaisaMjuttANaM ceva NAmAuANaM baMdhao hoi / deva-NirayagadIsu ca vaTTamANo maNusagaisaMjuttANaM ceva tesiM baMdhago hodi tti ghettavvaM / payaDiNideso ettha sugamo ti Na puNo parUvijjade / edesiM ca baMdho khaiyasammAiDimmi siyA hoi tti jANAvaNaTuM siyA visesaNaM kdN| siyA edesi baMdhago hoi siyA ca Na hoi tti / kiM kAraNaM ? carimabhave vaTTamANassa aauabNdhaannuvlNbhaado| NAmapayaDINaM ca sagapAoggavisaye baMdhuvarame jAde tatto uvari bNdhaannuvlNbhaado| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--'khINe deva-magusse' arthAt darzanamohanIyake kSINa honepara vahA~se lekara deva aura manuSyagatisambandhI hI nAma aura AyukarmakI prakRtiyoMkA bandha hotA hai, anya gatisambandhI prakRtiyoMkA nhiiN| zaMkA-aisA kisa kAraNase ? samAdhAna-kyoMki zeSa gatisaMyukta nAmakarmakI prakRtiyoMkI bandhasantAnakA aura AyukarmakI bandhasantAnakA samyaktvarUpI parazuke dvArA pahale hI cheda kara diyA hai| ataH tiryaJcoM aura manuSyoMmeM vartamAna kSAyikasamyagdRSTi jIva devagati-saMyukta hI nAmakarmakI prakRtiyoMkA aura AyukarmakA bandhaka hotA hai tathA devagati aura narakagatime vartamAna kSAyika samyagdRSTi jIva manuSyagati saMyukta ukta prakRtiyoMkA bandhaka hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| prakRtameM prakRtiyoMkA nirdeza sugama hai, isalie unakA prarUpaNa nahIM karate haiM / ina prakRtiyoMkA bandha kSAyikasamyagdRSTike kadAcit hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye gAthAsUtrameM 'siyA' vizeSaNa diyA hai| kadAcit inakA bandhaka hotA hai aura kadAcit bandhaka nahIM hotA, kyoMki antima bhavameM vidyamAna ukta jIvake AyukarmakA bandha nahIM pAyA jAtA aura nAmakarmakI prakRtiyoMke bandhakA apane yogya sthAnameM uparama ho jAne para usase Age bandha nahIM pAyA jaataa| vizeSArtha-darzanamohanIyakI kSapaNA tIna karaNapUrvaka hotI hai aura tIna karaNoMmeMse pratyeka karaNakA kAla antarmuhUrta hai, ataH yahA~ darzanamohanIyako kSapaNAkA kula kAla antarmuhUrtapramANa batalAyA hai, kyoMki tInoM karaNoMke samuccayarUpa kAlakA yoga bhI antarmuhUrta hI hai, isase adhika nahIM / jo kSAyika samyagdRSTi jIva manuSya aura tiryazca hai vaha nAmakarmakI devagatike sAtha ba~dhanevAlI prakRtiyoMkA tathA devAyukA hI bandha karatA hai, kyoMki narakagatike sAtha ba~dhanevAlI ukta prakRtiyoMkA yadyapi manuSya aura tiyaJca bandha karate hai, para inakA bandha ukta jIvoMke mithyAtva guNasthAnameM hI hotA hai Ageke guNasthAnoMmeM nahIM, isalie to kSAyika samyagdRSTi manuSyoM aura tiryaJcoMke narakagatike sAtha ba~dhanevAlI nAmakarmakI prakRtiyoM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 113] gAhAsuttANaM atthaparUvaNA (60) khavaNAe paTTavago jamhi bhave NiyamasA tado annnne| NAdhicchadi tiNNi bhave daMsaNamohammi khINammi // 113 // 67. edIe cautthagAhAe khINadaMsaNamohaNIyassa jIvassa saMsArAvaTThANakAlo jai vi suThu bahugo hoi to vi paTThavaNabhavaM mottaNaNNesiM tiNhaM bhavANamuvari Na hoi tti paduppAidaM daduvvaM / taM kadhaM ? jamhi bhave dasaNamohakkhavaNAe paTThavago hoi tado aNNe tiNNi bhave NAicchai / kiMtu taM mottaNaNNehiM bhavehiM khINadaMsaNamohaNIyo NicchaeNeva savvakammakalaMkavippamukko hodUNa NivyANaM gacchadi tti suttatthasamuccayo / aura Ayukarmake bandhakA niSedha kiyA hai| isI prakAra ukta jIva ( manuSya aura tiryaJca ) tiryazcagati aura manuSyagatike sAtha ba~dhanevAlI nAmakarmakI prakRtiyoMkA tathA tiryazcAyu aura manuSyAyukA bhI bandha karate haiM para ita prakRtiyoMkA ukta jIvoMke adhikase adhika dUsare guNasthAna taka hI bandha hotA hai, isalie kSAyika samyagdRSTi tiryaJcoM aura manuSyoMke ina prakRtiyoMke bandhakA niSedha kiyA hai| isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki jo tiryaJca aura manuSya kSAyika samyagdRSTi haiM unake to ekamAtra devagatike sAtha bandhako prApta honebAlI nAmakarmakI prakRtiyoMkA aura devAyukA hI bandha hotA hai, anya nAmakarmakI aura AyukarmakI prakRtiyoMkA nahIM / aba rahe kSAyika samyagdRSTi deva aura nArakI so isa avasthAmeM inake ekamAtra manuSyagatike sAtha ba~dhanevAlI nAmakarmakI prakRtiyoMkA aura manuSyAyukA hI bandha hotA hai yaha niyama hai| isa prakAra niyamako dekhakara yahA~ nAma aura AyusambandhI anya prakRtiyoM ke bandhakA niSedha kiyA hai / parantu ina prakRtiyoMkA bandha tabhI kSAyika samyagdRSTiyoMke hotA ho aisA nahIM hai| kintu jo tadbhava mokSagAmI kSAyikasamyagdRSTi jIva hai unake to AyukarmakA bandha ho nahIM hotA, jo tadbhava mokSagAmI ukta jIva nahIM haiM unake pUrvokta vidhike anusAra devAyu aura manuSyAyukA bandha hotA hai| nAmakarmake viSaya meM yaha niyama hai ki guNasthAna paripATIke anusAra jisa guNasthAna taka nAmakarmakI jina prakRtiyoMkA bandha AgamameM batalAyA hai vahIM taka ukta kSAyika samyagdRSTi jIvoMke yathAyogya una prakRtiyoMkA bandha jAnanA cAhie, Ageke guNasthAnoMmeM nhiiN| yaha jIva jisa bhavameM darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karatA hai usase anya tIna bhavoMko vaha niyamase ullaMghana nahIM karatA hai, arthAt niyamase mukta hotA hai // 113 // 7. jisane darzanamohanIyakA kSaya kara diyA hai aise jIvakA saMsArameM avasthAna kAla yadyapi kAphI bahuta hai to bhI vaha prasthApaka bhavako chor3akara anya tIna bhavoMse adhika nahIM hotA yaha isa cauthI gAthA dvArA kahA gayA jAnanA cAhie / zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-kyoMki jisa bhavameM darzanamohanIyakI kSapaNAkA prasthApaka hotA hai usase anya tIna bhavoMko ullaMghana nahIM krtaa| kintu usa bhavako chor3akara anya bhavoMke avalambana
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA tattha jo deva-raesu AuabaMdhavaseNuppajjadi khINadaMsaNamohaNIo jIvo so devahiMto AgaMtUNAnaMtarabhave ceva carimadehasaMbaMdhamaNubhUya sijjhadi ti tassa daMsaNamohakkhavaNAbhaveNa saha tiSNi caiva bhavaggahaNANi hoMti / jo uNa puvvAuabaMdhavaseNa bhogabhUmijatirikkha-maNussesuppajjai tassa khavaNApaTTaNabhavaM mottUNa aNNe tiNNi bhavA hoMti / tatto gaMttUNa devesuppajjiya tado caviya maNusse suppaNNassa NivvANamaNimadaMsaNAdo | (61) saMkhejjA ca maNussesu khINamohA sahassaso NiyamA / sesAsu khINamohA gadIsu NiyamA asaMkhejjA // 114 // 68. esA paMcamI mUlagAhA / edIe khINadaMsaNamohANaM jIvANaM pamANapadupAyaNaduvAreNa saMtAdiaTThANiyogaddArehiM parUvaNA sUcidA, desAmAsayabhAveNe disse pattado / taM jahA - maNusagadIe maNusA khINadaMsaNamohA kettiyA hoMti tti pucchide dvArA kSAyika samyagdRSTi jIva niyamase sarva karmakalaMkase mukta hokara nirvANako prApta hotA hai| yaha isa sUtrakA samuccayArtha hai / vahA~ kSAyika samyagdRSTi jIva Ayubandhake vazase deva aura nArakiyoMmeM utpanna hotA hai / vaha deva aura nAraka bhavase Akara anantara bhavameM hI carama dehake sambandhakA anubhava kara mukta hotA hai / isa prakAra usake darzanamohanIyakI kSapaNAsambandhI bhava ke sAtha tIna hI bhavoMkA grahaNa hotA hai / parantu jo pUrva meM bandhako prApta huI Ayuke sambandhavaza bhogabhUmija tiryaJcoM aura manuSyoM meM utpanna hotA hai usake kSapaNAke prasthApanake bhavako chor3akara anya tIna bhava hote haiM, kyoMki vahA~se ( bhogabhUmise ) devoM meM utpanna hokara aura vahA~se cyuta hokara manuSyoM meM utpanna hue usake nirvANa prApta karanekA niyama dekhA jAtA hai / vizeSArtha - jo darzanamohakI kSapaNA karanevAlA jIva tadbhava mokSagAmI nahIM hotA vaha usa bhavake atirikta adhikase adhika anya tIna bhava taka saMsAra meM rahatA hai yaha niyama isa gAthA dvArA kiyA gayA hai| yadi narakAyukA bandha karaneke bAda kSAyika samyagdRSTi huA hai yA usa bhava meM devAyukA bandha kiyA hai to vaha usa bhavase tIsare bhavameM mokSakA pAtra hotA hai aura yadi tiryavAyu aura manuSyAyukA baMdha karaneke bAda kSAyika samyagdRSTi huA hai to vaha usa bhavase cauthe bhavameM mokSakA pAtra hotA hai yaha ukta gAthAsUtrakA tAtparya hai / vizeSa khulAzA mUlameM kiyA hI hai / manuSyoM meM kSINamohI arthAt kSAyika samyagdRSTi jIva niyamase saMkhyAta hajAra hote haiM tathA zeSa gatiyoMmeM niyamase asaMkhyAta hote haiM / / 114 // $ 8. yaha pA~cavIM mUlagAthA hai / isa dvArA kSINadarzanamohI jIvoMke pramANake kathana dvArA sat Adi anuyogadvAroMke Azrayase prarUpaNA sUcita kI gaI hai, kyoMki dezAma bhAva yaha sUtra pravRtta huA hai / yathA - manuSyagatimeM jinhoMne darzanamohakA kSaya kara diyA hai aise manuSya kitane haiM aisI pRcchA karanepara niyamase saMkhyAta hI haiM yaha kahA hai aura ve gaNanAko
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 gAthA 114] suttaparihAsA NiyamA khejjA ceva hoMti tti bhaNidaM / te ca sahassagaNaNA Na hoti tti jANAvapaDheM 'sahassaso NiyamA' ti NiddiTuM / tappAoggasaMkhejjasahassamettA hoti tti vuttaM hoi / sesAsu gadIsu puNa 'NiyamA' NicchaeNa asaMkhejjA khINadaMsaNamohA jIvA hoti tti Nicchao kAyavyo, vAsapudhattaMtareNa tadAudvidiabbhaMtare samayAvirohaNa saMcidANaM khaiyasammAiTThINaM palidovamAsaMkhejjabhAgamettANaM tattha saMbhavovalaMbhAdo / 69. evaM tAva daMsaNamohakkhavaNAe paDibaddhANaM paMcaNhaM suttagAhANaM samukkittaNaM kAdUNa saMpahi tadatthavihAsaNaM kuNamANo tasseva parikarabhAveNa paribhAsatthaparUvaNa?muvarimaM pabaMdhamAha * pacchA suttavihAsA / tattha tAva putvaM gamaNijjA parihAsA / apekSA hajAroMse kama nahIM haiM isa bAtakA jJAna karAneke liye gAthAsUtrameM 'sahasso NiyamA' isa vacanakA nirdeza kiyA hai| tatprAyogya saMkhyAta hajAra haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu zeSa gatiyoMmeM jinhoMne darzanamohakA kSaya kara diyA hai aise jIva "NiyamA' arthAt nizcayase asaMkhyAta haiM aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki una gatiyoMmeM prApta Ayusthitike bhItara AgamAnusAra varSa pRthaktvake antarase saMcita hue kSAyika samyagdRSTi jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa una gatiyoMmeM bana jAte haiN| vizeSArtha-isa gAthAsUtrameM kisa gatimeM kitane kSAyika samyagdRSTi jIva haiM isa bAtakA nirdeza kiyA gayA hai| manuSyoMmeM garbhaja saMjJI paJcendriya paryApta manuSyoMkI kula saMkhyA hI saMkhyAta hai, ataH unakI utkRSTa sthiti tIna palyopamake bhItara saMcita hue kSAyika samyagdRSTi kula manuSya saMkhyAta hajAra hI ho sakate haiN| isakA eka mukhya kAraNa yaha bhI hai ki jo karmabhUmija manuSya tIrthakara, kevalI yA zratakevalIke pAdamUlameM kSAyika samyagdarzanako utpanna karate haiM unameMse kucha to usI bhavameM mokSa prApta kara lete haiM aura jo tadbhava mokSagAmI nahIM hote haiM ve jaisI AyukA bandha kiyA ho usake anusAra cAroM gatiyoMmeM marakara utpanna hote rahate haiN| tathA garbhaja saMjJI paJcendriya paryApta manuSyoMkA kula pramANa saMkhyAta honese anya gatiyoMmeM saMcayakA jo niyama hai vaha yahA~ lAgU nahIM hotA, isI lie manuSyagatimeM sAyika samyagdRSTiyoMkA pramANa saMkhyAta hajAra batalAyA hai| zeSa tIna gatiyoMmeM varSapRthaktvake antarase eka kSAyika samyagdRSTi jIva manuSyagatise Akara janma letA hai, isa niyamake anusAra vahA~ pratyeka gatimeM apanI-apanI bhavasthitike bhItara saMcita hue kSAyika samyagdRSTiyoMkA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga prApta honese vaha tatpramANa kahA hai| isa prakAra isa gAthAsUtra meM saMkhyAkA nirdeza kara dezAmarSakabhAvase sat Adi AThoM anuyogadvAroMkI sUcanA dI gaI hai yaha siddha huaa| 69. isa prakAra savaprathama darzanamohakI kSapaNAse sambandha rakhanevAlI pA~ca sUtragAthAoMkI samutkIrtanA kara aba unake arthakA vyAkhyAna karate hue usIke parikararUpase vyAkhyAna karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * isa prakAra gAthAsUtroMkI samutkIrtanAke pazcAt sUtroMkI vibhASA kI jAtI hai / usameM bhI sarvaprathama paribhASA jAnane yogya hai|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe disaNamohakkhavaNA 10. kA suttavihAsA NAma ? gAhAsuttANamuccAraNaM kAdUNa tesiM padacchedAhimuheNa jA atthaparikkhA sA suttavihAsA ti bhaNNade / sunaparihAsA puNa gAhAsuttaNibaddhamaNibaddhaM ca payadovajogi jamatthajAdaM taM savvaM ghettUNa vittharado atthaparUvaNA sA tAva puvvametthANugaMtavvA / pacchA suttavihAsA kAyavvA / kiM kAraNaM ? suttaparibhAsamakAdUNa suttavihAsAe kIramANAe sutttthvisynnicchyaannuppttiido| tado suttaparibhAsameva punvaM kuNamANo tavvisayaM pucchAvakkamAha-- * taM jhaa| 11. sugamaM / * tiNhaM kammANaM hidIo ohidavAo / 5 12. ettha tAva jo vedagasammAiTThI daMsaNamohakkhavaNaM paTTavei so puvvaM cevANaMtANubaMdhicaukka visaMjoei, avisaMjoidANatANubaMdhicaukkassa daMsaNamoha khavaNapaTThavaNANuvavattIdo / tado aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNAe adhApavattAdikaraNapaDibaddhAe puvvametthANugamo kaayvvo| so uNa carittamohovasAmaNAe savittharaM bhaNissamANattAdo Neha pvNcijjde| tamhA visaMjoidANatANubaMdhicaukko vedayasammAdiTThI asaMjado 5. 10. zaMkA-sUtravibhASA kise kahate hai ? samAdhAna-gAthAsUtroMkA uccAraNakara unakI padaccheda Adike dvArA jo arthaparIkSA kI jAtI hai use vibhASA kahate haiN| parantu prakRtameM upayogI jo artha samUha gAthAsUtroMmeM nibaddha hai yA anibaddha hai usa sabako grahaNa kara vistArase arthakI prarUpaNA karaneko sUtra paribhASA kahate haiN| use sarvaprathama yahA~ jAnanA cAhie, usake bAda sUtravibhASA karanI cAhie, kyoMki sUtroMkI paribhASA na kara sUtroMkI vibhASA karane para sUtroMkA arthaviSayaka nizcaya nahIM bana sakatA, isalie gAthAsUtroMkI paribhASAko hI sarva prathama karate hue tadviSayaka pRcchAvAkyako kahate haiM * vaha jaise| 611. yaha sUtra sugama hai| * tInoM karmoMkI sthitiyoMkI pRthak-pRthak racanA karanI cAhie / 6 12. prakRtameM jo vedakasamyagdRSTi jIva darzanamohakI kSapaNAkA prArabha karatA hai vaha pahale hI anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA karatA hai, kyoMki jisane anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA nahIM kI hai vaha darzanamohakI kSapaNAkA prArambha nahIM kara sktaa| isalie adhaHpravRtta Adi karaNoMse sambandha rakhanevAlI anantAnubandhI catuSkakI visaMyojanAkA yahA~ sarvaprathama anugama karanA caahie| parantu usakA cAritramohakI upazamanAkA kathana karate samaya vistArase kathana kareMge, isalie yahA~ usakA kathana nahIM karate haiM / isaliye jisane anantAnubandhI catuSkakI visaMyojanA kI hai aisA vedakasamyagdRSTi asaMyata, saMyatAsaMyata tathA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] suttaparihAsA saMjadAsaMjado pamattApamattANamaNNadaro saMjado vA savvavisuddheNa pariNAmeNa daMsaNamohakkhavaNAe payadi tti ghettavvaM / tassa tahA payaTTamANassa tiNDaM kammANaM micchattasammatta-sammAmicchattasaNNidANaM dvidIo aMtokoDAkoDimettAo buddhIe pudha pudha oTTidavyAo viracehavyAo, aNNahA' tanvisayaTThidikhaMDayaghAdAdiparUvaNAe suhaavgmttaannuvvttiido| evamedesi kammANaM parivADIe dvidINaM viNNAsaM kAdUNa puNo kiM kAyavvamiccAsaMkAe idamAha-- * aNubhAgaphahayANi ca oTTiyavvANi / .5 13. tesiM ceva tiNhaM kammANamaNubhAgaphaddayANi ca jahaNNaphaddayappahuDi jAva ukkassaphaddayaM ti tAva hidi paDi tiriccheNa viraceyavvANi, tesiM viracaNAe viNA tavisayakaMDayaghAdAdiparUvaNAe sissANaM suhaavbohaannuvvttiido| ettha sesakammANaM pi NANAvaraNAdINaM dvidIo aNubhAgaphaddayANi ca oTTeyavvANi tavvisayakhaMDayaghAdajANAvaNaNimittamidi ce ? saccamedaM, tattha pddisehaabhaavaado| kiMtu pahANabhAveNedesi tiNhaM kammANaM visesaghAdapaduppAyaNaTuM visesiyUNa parUvaNA kadA, tamhA tesi pi hidi-aNubhAgA oTTidavvA / evamedaM parUviya saMpahi ettha tiNhaM karaNANaM sarUvapramattasaMyata aura apramattasaMyatoMmeMse anyatara saMyata manuSya sarva vizuddha pariNAmake dvArA darzanamohakI kSapaNA karanemeM pravRtta hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| usa prakArase pravRtta hue usake mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtva ina tIna karmoMkI antaHkor3Akor3I pramANa sthitiyoMko baddhimeM pRthaka pRthaka 'oTridavAo' arthAta racita karanI cA anyathA taviSayaka sthitikANDakaghAta AdikI prarUpaNAkA sukhapUrvaka jJAna nahIM ho sktaa| isa prakAra ina karmoMkI sthitiyoMko paripATIse racanAkara punaH kyA karanA cAhie aisI AzaMkA honepara isa sUtravacanako kahate haiM * tathA unhIM tInoM karmoM ke anubhAga spardhakoMkI bhI pRthaka-pRthaka racanA karanI caahie| 13. unhIM tInoM koMke jaghanya spardhakase lekara utkRSTa spardhaka taka anubhAgaspadhakoMkI bhI pratyeka sthitike prati tiryakarUpase racanA karanI cAhie, kyoMki unakI racanA kiye binA tadviSayaka kANDakaghAta Adi prarUpaNAkA ziSyoMko sukhapUrvaka jJAna nahIM ho sktaa| zaMkA-yahA~ para jJAnAvaraNAdi zeSa karmoMkI bhI sthitiyoM aura anubhAgaspardhakoMke tadviSayaka kANDakaghAtakA jJAna karAneke lie racanA karanA cAhie ? samAdhAna--yaha kahanA satya hai, kyoMki isa viSayameM pratiSedhakA abhAva hai| kintu pradhAnarUpase ina tIna karmoMkI vizeSa bAtakA kathana karaneke liye vizeSarUpase prarUpaNA kI hai, isalie una jJAnAvaraNAdi karmoMkI bhI sthiti aura anubhAgakI racanA karanI cAhie / isa 1. tA0 pratI oTridavAo aNNahA iti pAThaH /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA 14 NiddesaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai tado aNNamadhApavattakaraNaM paDhamaM, aputrvakaraNaM vidiyaM, aNiyahikaraNaM tadiyaM / $ 14. do desi kammANaM Thidi-aNubhAgaphaddayANamokaDuNAdo aNaMtaramedesiM tinhaM karaNANaM pAdekamaMto muhuttaddhA paDibaddhANa meyaseDhIe jahAkamamuDDhAyAreNa samayaviracaNaM kADhUNa tattha samayAviroheNa pariNAmaracaNA kAyavvA tti vRttaM hoi / ettha 'aNNa madhApavattakaraNaM' idi bhaNatassA hippAo puvvaM dvidi-aNubhAgANaM racaNA parUvidA | saMpahi tatto dhabhAveNa edesiM tiNDaM karaNANaM racaNA hoi tti jANAvaNaGkaM 'aNNa' idi bhaNidaM / * edANi oTTe dUNa adhApavattakaraNassa lakkhaNaM bhANiyavvaM / $ 15. 'jahA uddesI tahA Niddeso tti NAyabaleNa paDhamaM tAva adhApavattakaraNassa lakkhaNamiha bhaNiyUNa geNDiyanyamidi vRttaM hoi / tassa ca lakkhaNe bhaNNamANe jahA daMsaNamohovasAmaNAe adhApavattakaraNassa lakkhaNamaNukaTTiAdivisesehiM parUvidaM tahA Niravasesamettha parUveyavvaM idi gaMthagauravabhaeNa Na puNo taduvaNNAso karade | * evamapuvvakaraNassa vi aNiyaTTikaraNassa vi / prakAra isakI prarUpaNA kara aba yahA~para tInoM karaNoMke svarUpakA nirdeza karate hue Age sUtra kahate haiM-- tatpazcAt ukta racanAse bhinna adhaHpravRttakaraNa prathama, apUrvakaraNa dvitIya aura anivRttikaraNa tRtIya haiM, ataH inake samayoMkI racanA karanI cAhie / 1 $ 14. 'tado' arthAt ina karmokI sthitiyoM aura anubhAgaspardhakoMke apakarSaNa ke anantara pratyeka antarmuhUrta pramANa kAlase sambandha rakhanevAle ina tIna karaNoMke samayoM kI eka zreNimeM yathAkrama UrdhvAkArarUpase racanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ 'aNNamadhApavattakaraNaM' aisA kahanekA yaha abhiprAya hai ki pahale sthitiyoM aura anubhAgoM kI racanAkA kathana kiyA, aba usase pRthaka ina tIna kAraNoMkI racanA hai aisA jJAna karAne ke lie 'aNNaM' aisA kahA hai / * inake samayoMkI racanAkara adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa kahanA cAhie / $ 15. 'uddezyake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai|' isa nyAyake balase sarvaprathama adhaH pravRttakaraNa ke lakSaNako yahA~ kahakara grahaNa karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai aura usakA lakSaNa kahane para jisa prakAra darzanamohakI upazAmanA anuyoga dvAra meM anukRSTi Adi vizeSatAoMke sAtha adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa kahA hai usa prakAra pUrA yahA~ para kahanA cAhie, isalie pranthake bar3ha jAneke bhaya se punaH usakA upanyAsa nahIM karate haiM / * isI prakAra apUrvakaraNa aura anivRttikaraNakA bhI lakSaNa kahanA cAhie /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 gAthA 114 ] adhApavattakaraNe kajjavisesaparUvaNA 6.16. evaM cevApuvvANiyaTTikaraNANaM pi lakkhaNamettha parUveyavvamidi vRtta hoi / edesi ca tiNhaM karaNANaM lakkhaNavihAsAe uvasAmagabhaMgAdo patthi NANattamidi paduppAemANo uttarasuttamAha-- * edesiM lakkhaNANi jArisANi uvasAmagassa tArisANi ceya / 17. kiM kAraNaM ? aNukaTTiyAdiparUvaNAe tatto edesi bhedANuvalaMbhAdo / tado tatthataNaparUvaNA Niravasesamettha vi kAyavvA / evamedesiM lakkhaNaparUvaNaM kAdUNa saMpahi adhApavattakaraNavisaye cauNhaM suttagAhANaM paravaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha-- * adhApavattakaraNassa carimasamae imAo cattAri suttagAhAo pruuveyvvaao| 18. adhApavattakaraNe tAva imAo cattAri suttagAhAo payadaparUvaNAe paribhAsatthapaduppAyaNe vAvadAo paDhamameva vihAsiyavvAo ti bhaNidaM hoi / * taM jhaa| 19. sugama / * dasaNamohauvasAmagassa01, kANi vA puyabaddhANi02, ke aMse jhIyade putvaM03, kiM ThidiyANi kmmaanni04| 6 16. isI prakAra apUrvakaraNa aura ativRttikaraNake bhI lakSaNakA yahA~ para kathana karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai kintu ina tInoM karaNoMke lakSaNoMkA vizeSa vyAkhyAna upazAmanAke kathanase bhinna nahIM hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * ina tInoM karaNoMke lakSaNa jisa prakAra upazAmakakI prarUpaNAmeM kaha Aye haiM usI prakAra haiN| 617. kyoMki anukRSTi Adi prarUpaNAkI apekSA vahA~ke kathanase inake kathanameM bheda nahIM pAyA jAtA / isalie vahA~ kI gaI pUrI prarUpaNA yahA~para bhI karanI caahie| isa prakAra inake lakSaNakA kathana karake aba adhaHpravRttakaraNake viSayameM cAra sUtragAthAoMkA kathana karate hue Ageke prabandhako kahate haiM * adhaHpravRttakaraNake antima samayameM ina cAra sUtra gAthAoMko kathana karanA caahie| $ 18. adhaHpravRttakaraNasambandhI prakRta prarUpaNAke paribhASArUpa arthake kathanameM vyApta huI ina cAra sUtra gAthAoMkA sarvaprathama vyAkhyAna karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise| 19. yaha sUtra sugama hai| * darzanamohakI kSapaNA karanevAle jIvakA pariNAma kaisA hotA hai, kisa yoga
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDhe [dasaNamohakkhavaNA 20. edAo cattAri suttagAhAo ettha bihAsiyavAo tti suttatthasamuccayo / kadhamedAo gAhAo carittamohakkhavaNAe paDibaddhAo ettha parUve, sakkijjati tti NAsaMkaNijjaM, aMtadIvayabhAveNa tattha edAsimuvaesAdo / tado daMsaNamohovasAmaNAe takkhavaNAe carittamohovasAmaNA-khavaNAsu ca sAharaNabhAveNedAsiM parUvaNA cuNNisuttaNibaddhA Na virujjhadi ti siddhaM / edAsiM ca vihAsAe kIramANAe daMsaNamohauvasAmagabhaMgo kiMci visesANuviddho aNugaMtavvo / taM jahA 21. paDhamagAhAe puvvaddhammi tAva gatthi parUvaNANANattaM pariNAmo visuddho puvvaM pi aMtomuhuttappahuDi aNaMtaguNAe visohIe visujjhamANo Agado tti evaMvihAe parUvaNAe uhayastha samANattadaMsaNAdo / pacchaddhe joge tti vihAsA aNNadarakaSAya aura upayogameM vidyamAna usake kauna sI lezyA aura veda hotA hai // 1 // pUrvabaddha karma kauna-kauna haiM, vartamAnameM kina kAMzoMko bA~dhatA hai kitane kama udayAvalimeM praveza karate haiM aura yaha kina karmoM kA pravezaka hotA hai // 2 // darzanamohakI kSapaNAke sanmukha honepara pUrva hI bandha aura udayarUpase kaunase karmAMza kSINa hote haiM, Age calakara antarako kahA~ para karatA hai aura kahA~ para kina-kina karmoM kA kSapaNa karatA hai // 3 // kSapaNA karanevAlA vahI jIva kisa sthitivAle karmoM kA tathA kina anubhAgoMmeM sthita karmoM kA apavartana karake zeSa rahe unake kisa sthAnako prApta hotA hai||4|| $ 20. ina cAra sUtragAthAoMkA yahA~ para vyAkhyAna karanA cAhie yaha sUtrArtha samuccaya hai| zaMkA-ye sUtragAthAe~ caritramohakI kSapaNA anuyogadvArase sambandha rakhanevAlI haiM unakA yahA~ kathana karanA kaise zakya hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki antadIpakarUpase vahA~ inakA kathana kiyA hai, ataH darzanamohakI upazAmanA, darzanamohakI kSapaNA, cAritramohakI upazAmanA aura cAritramohakI kSapaNA ina cAroM anuyogadvAroMmeM sAdhAraNarUpase cUrNisUtra viSayaka ina cAra gAthAoMko prarUpaNA virodhako prApta nahIM hotI yaha siddha huA aura inakA vyAkhyAna karane para vaha darzanamohakI upazAmanA anuyogadvArameM kiye gaye vyAkhyAnake samAna hai| to bhI jo thor3I sI vizeSatA hai usakA anugama karate haiM / yathA 21. prathama gAthAke pUrvArdha meM to prarUpaNA bheda hai nahIM, kyoMki pariNAma vizuddha hotA hai / antarmuhUrta pahalese hI vizuddha pariNAma anantaguNI vizuddhise uttarottara vizuddha hotA huA AyA hai| isa prakAra aisI ekarUpa prarUpaNA darzanamohakI upazAmanA aura kSapaNA ina donoM anuyogadvAroMmeM samAnarUpase dekhI jAtI hai| prathama sUtra gAthAke uttarArdhameM Aye hue yoga isa padakI vibhASA-anyatara manoyoga, anyatara vacanayoga yA audArika kAyayoga
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] adhApavatta karaNe kajjavisesarUpavaNA jogo vA aNNadaravacijogo vA orAliyakAyajogo vA / Natthi aNNakAyajogasaMbhavo / kasAttivihAsAe Natthi NANataM / kiM kAraNaM ? aNNadaro kasAo, so caNiyamA hAyamANago Na vaDDhamANago tti edeNa bhedAbhAvAdo / uvajoge i vihAsA / ettha vi Natthi NANattaM / NiyamA sAgArovajogo iccedIe parUvaNAe uhayattha sAhAraNabhAveNAvadvANAdo / athavA aNNeNa uvadeseNa sudaNANeNa vA madiNANeNa vA acakkhudaMsaNeNa vA cakkhudaMsaNeNa vA uvajutto tti vattavvaM / lessA ti vihAsA / ettha vi NANattaM Natthi / teu-pamma sukkANaM NiyamA vaDDhamANalessA ci deNa medAnuvaladdhIdo / vedo va ko bhavetti vihAsA / ettha vi Natthi NANattasaMbhavo, aNNadaro vedo tti edeNa visesANuvalaMbhAdo / 17 $ 22. saMpahi vidiyagAhAe vihAsA vuccade / taM jahA - kANi vA puvvabaddhANi ttivihAsA / ettha payaDisaMtakammaM dvidisaMtakammaM aNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca hotA hai / anya kAyayoga sambhava nahIM hai / kaSAya isa padakI vibhASAko apekSA nAnAtva arthAt bheda nahIM hai, kyoMki anyatara kaSAya hotI hai aura vaha niyamase hIyamAna hotI hai, varddhamAna nahIM isa prakAra isa apekSAse donoM jagaha bhedakA abhAva hai / upayoga isa pada kI vibhASA / isa viSaya meM bhI nAnAtva arthAt bheda nahIM hai, kyoMki niyamase sAkAra upayoga hotA hai. isa prakAra isa prarUpaNAkA donoM sthaloMpara samAnarUpase avasthAna pAyA jAtA hai / athavA anya upadezake anusAra zrutajJAna, matijJAna, acakSudarzana yA cakSudarzanarUpa upayoga se upayukta hotA hai yaha kahanA caahie| lezyA isa padakI vibhASA / isameM bhI nAnAtva nahIM hai, kyoMki teja, padma aura zukla lezyAoMmeMse niyamase varddhamAna lezyA hotI hai isa prakAra i kathana kI apekSA donoM sthaloMmeM bheda nahIM pAyA jAtA hai / veda kauna hotA hai isa padakI vibhASA / isameM bhI nAnAtva sambhava nahIM hai, kyoMki anyatara veda hotA hai isa prakAra isa kathanakI apekSA donoM sthaloM meM vizeSatA nahIM pAI jAtI hai / - vizeSArtha -- yahA~ cUrNisUtrameM jina cAra gAthAoMkA nirdeza kiyA gayA hai unameM se prathama gAthAke anusAra darzanamohake upazAmaka ke pariNAma AdikA jaisA vyAkhyAna darzanamohake upazAmaka jIvako lakSya kara kiyA hai vaha saba yahA~ kiMcit bhedake sAtha jAna lenA cAhie / bheda itanA hI hai ki darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha manuSyagatimeM hI hotA hai, anya gatiyoMmeM nahIM, isalie yahA~ kAyayogake bhedoMmeMse eka odArikakAyayoga hI svIkAra kiyA gayA hai / yahA~ upayogakI carcA karate hue matAntarakA ullekha kara jo yaha batalAyA hai ki aisA jIva zrutajJAna, matijJAna, cakSudarzana yA acakSudarzana inameMse kisI eka upayoga meM upayukta hotA hai so isakA yaha Azaya pratIta hotA hai ki anya kisI AcAryakA yaha mata rahA hai| ki aise jIva ke adhaH pravRttakaraNake antima samaya meM upayoga parivartana bhI ho sakatA hai aura upayogaparivartanake kAla meM matijJAna, cakSudarzana yA acakSudarzana bhI ho sakatA hai / $ 22. aba dUsarI gAthAkI vibhASAkA kathana karate haiM / yathA - 'pUrvabaddhakarma kauna haiM ' inakI vibhASA / yahA~ prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA maggidavvaM / tattha payaDisaMtakammamaggaNAe uvsaamgbhNgo| Navari aNaMtANubaMdhicaukkasaMtakammaM Natthi tti vattavvaM / sammatta-sammAmicchattANaM NiyamA saMtakammio / Auassa NiyamA maNussAuaM bhuMjamANaM hodUNa parabhaviyamaNussAueNa saha sesANi tiNNi vi saMtakammabhAveNa bhayaNijjANi, puvvabaddhAugaM paDucca tadavirohAdo / NAmamsa uvasAmagabhaMgo ceva / Navari titthayarAhAradugaM siyA asthi / vuttapayaDINaM dvidiaNubhAga-padesasaMtakammamaggaNAe uvasAmagabhaMgAdo Natthi NANattaM / Navari uvasAmagassa dvidisaMtakammAdo edassa dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM tassevANubhAgasaMtakammAdo edassANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNahINamidi vattavvaM / evaM saMtakammamaggaNA samattA / 23. 'ke vA ase NibaMdhadi' ti vihAsA / ettha payaDibaMdho dvidibaMdho anusandhAna kara lenA caahie| unameMse prakRtisatkarmakA anusandhAna karanepara usakA bhaMga upazAmakake samAna hai| itanI vizeSatA hai ki isake anantAnubandhIcatuSkakI sattA nahIM hai aisA kahanA caahie| samyaktva aura samyagmithyAtvakI sattA niyamase hai| AyukarmakI apekSA manudhyAyu niyamase bhujyamAna hokara parabhavasambandhI manuSyAyuke sAtha zeSa tIna AyuaiM bhI satkarmarUpase bhajanIya haiM, kyoMki darzanamohakI kSapaNAke pUrva jinhoMne ukta AyuoMkA bandha kiyA hai unakI apekSA unakI sattA svIkAra karane meM virodha nahIM aataa| nAmakarmakA bhaMga upazAmakake samAna hI hai / itanI vizeSatA hai ki tIrthaMkara aura AhArakadvikakI sattA kadAcit hai| isa prakAra yahA~ jina prakRtiyoMkI sattA kahI hai unakI apekSA sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakA anusandhAna karanepara upazAmakake bhaMgase yahA~ koI bheda nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki upazAmakake sthitisatkamase isakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| usIke anubhAgasatkarmase isakA anubhAgasatkarma anantaguNA hIna hotA hai aisA kahanA cAhie / isa prakAra satkarmamArgaNA samApta huii| vizepArtha-jisa vedakasamyagdRSTi jIvane anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA kI hai vahI darzanamohanIyakI tIna prakRtiyoMkI kSapaNA kara sakatA hai, isalie isake anantAnubandhIcatuSkakI sattAkA niSedhakara samyaktva aura samyagmithyAtvakI sattAke niyamase honekA vidhAna kiyA hai| sabhI samyagdRSTi jIva tIrthakara prakRtikA bandha nahIM karate aura aise vedakasamyagdRSTi jIva bhI kSAyika samyaktvako prApta kara sakate haiM jinheM apramattasaMyata guNasthAnakI kabhI bhI prApti nahIM huI hai yA jinhoMne apramattasaMyata guNasthAnameM AhArakadvikakA bandha kara bAdameM mithyAdRSTi hokara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla dvArA unakI udvelanA kara punaH yathAgama vedaka samyaktva prApta kiyA hai aise jIva bhI kSAyikasamyaktvako prApta kara sakate haiM yA jo apramattasaMyata hokara bhI AhArakadvikakA bandha nahIM karate aise vedaka samyagdRSTi jIva bhI kSAyika samyaktvako prApta kara sakate haiN| isalie kSAyika samyaktvako prApta karanevAle jIvoMke tIrthakara aura AhArakadvikakI sattA vikalpase kahI hai| AhArakavandhana aura AhArakasaghAta AhArakazarIrake avinAbhAvI honese unakA grahaNa ho hI jAtA hai| zeSa kathana sugama hai| $ 23. 'vartamAnameM kina kAMzoMko bA~dhatA hai' inakI vibhaassaa| yahA~ para prakRtibandha,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] adhApavattakaraNe kajjavisesaparUvaNA aNubhAgabaMdho padesabaMdho ca maggiyavvo / tattha tAva payaDibaMdhassa maggaNaM kassAmo / taM jahA-paMcaNANAvaraNa-chadaMsaNAvaraNa-sAdAvedaNIya-bArasakasAya-purisaveda-hassa-radi-bhayadugacha-devagadi-paMciMdiyajAdi-veunviya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-veuvviyaaMgovaMga-devagadipAoggANupugvi-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurualahua4 - pasatthavihAyagaitasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thira-subha-subhaga-sussara-Adejja-jasagitti-NimiNaNAmANi titthayaraM siyA0 uccAgoda-paMcaMtarAiyANi tti edAo payaDIo baMdhai, avasesAo Na baMdhai / edamasaMjadasammAdihi paDucca vRttaM / evaM saMjadAsaMjadassa vi vattavvaM / Navari apaccakkhANacaukkaM Na baMdhai / evaM pamattasaMjadassa / Navari paccakkhANacaukkabaMdho Natthi / evaM ceva appamattasaMjadassa vi / Navari NAmapayaDIsu AhAradugaM siyA baMdhai tti vattavvaM / eso pyddibNdhnniddeso| edAsiM ceva payaDINaM payaDibaMdhe NidivANamaMto koDAkoDimetadvidiM saMtAdo heTThA saMkhejjaguNahINaM baMdhai / eso dvidibaMdhaNiddeso / tAsiM ceva payaDINamappasatthANaM viTThANio aNaMtaguNahINo annubhaagbNdho| pasatthANaM ca cauTThANio aNaMtaguNo annubhaagbNdho| padesabaMdho puNa tAsiM ceva pyddiinnmjhnnnnaannukksso| Navari NiddA-payalA-aTThakasAya-hassa-rai-bhaya-duguMchA-devagaicaukkaAhAraduga-samacaurasasaMThANa-pasatthavihAyagadi-subhaga-sussarAdejja-titthayaraNAmANaM siyA ukkasso / evaM baMdhamaggaNA samattA / sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakA anusandhAna karanA caahie| usameM sarvaprathama prakRtibandhakA anusandhAna kreNge| yathA-pA~ca jJAnAvaraNa, chaha darzanAbaraNa, sAtAvedanIya, bAraha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, devagati, paJcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, devagatiprAyogyAnupUrvI, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghucatuSka, prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazaHkIrti, nirmANa, syAt tIrthakara, uccagotra aura pA~ca antarAya ina prakRtiyoMkA bandha karatA hai, avazeSa prakRtiyoMkA bandha nahIM krtaa| yaha asaMyatasamyagdRSTikI apekSA kahA hai| isI prakAra saMyatAsaMyatake bhI kahanA caahie| itanI vizeSatA hai ki yaha apratyAkhyAnacatuSkakA bandha nahIM krtaa| isI prakAra pramattasaMyatake bhI kahanA caahie| itanI vizeSatA hai ki yaha pratyAkhyAnacatuSkakA bandha nahIM krtaa| isI prakAra apramattasaMyatake bhI kahanA caahie| itanI vizeSatA hai ki yaha nAmakarmakI prakRtiyoMmeM se AhArakadvikakA syAta bandha karatA hai aisA kahanA caahie| yaha prakRtibandhakA nirdeza hai| prakRtibandhameM nirdiSTa kI gaI inhIM prakRtiyoMkI satkarmarUpa sthitise nIce saMkhyAtaguNI hIna antaHkoDAkor3IpramANa sthitikA bandha karatA hai| yaha sthitibandhakA nirdeza hai| unhIM bandhaprakRtiyoMmeMse aprazasta prakRtiyoMkA anantaguNA hIna dvisthAnIya anubhAgabandha hotA hai| aura prazasta prakRtiyoMkA anantaguNA catuHsthAnIya anubhAgabandha hotA hai| tathA unhIM prakRtiyoMkA ajaghanyAnutkRSTa pradezabandha hotA hai / itanI vizeSatA hai ki nidrA, pracalA, ATha kaSAya, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, devagaticatuSka, AhArakadvika, samacaturasrasaMsthAna, prazasta
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhur3e [dasaNamohakkhavaNA 24. 'kadi AvaliyaM pavisaMti' tti vihAsAe uvsaamgbhNgo| 'kadiNhaM vA pavesago' tti vihAsA malapayaDINaM savvAsiM pvesgo| uttarapayaDINaM ca paMcaNANAvaraNIya-caudaMsaNAvaraNIya-sammatta-maNussAu-maNusagadi-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejAkammaiyasarIra-orAliyasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurualahua4-thirAthirasubhAsubha-NimiNa-uccAgoda-paMcaMtarAiyANaM NiyamA pvesgo| sAdAsAdANamaNNadarassa pvesgo| caduNhaM kasAyANaM tiNhaM vedANaM doNhaM jugalANamaNNadarassa pvesgo| bhayaduguMchANaM siyA pvesgo| chaNhaM saMThANANaM chaNhaM saMghaDaNANamaNNadarassa pvesgo| dovihAyagai-subhagabhaga-sussaradussara-AdejjaaNAdejja-jasagittiajasagittINamaNNadarassa pvesgo| Navari saMjadAsaMjada-saMjadesu subhagAdejjajasakittINaM ceva pvesgo| 25. saMpahi tadiyagAhAe kiMci visesaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-'ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' tti vihAsA / tattha payaDibaMdhe jAo payaDIo vihAyogati, subhaga, susvara, Adeya aura tIrthakara ina prakRtiyoMkA syAt utkRSTa pradezabandha hotA hai / isa prakAra bandhamArgaNA samApta huii| vizeSArtha-sAyika samyaktvako utpanna karaneke sanmukha huA jIva niyamase karmabhUmija saMjJI paryApta manuSya hotA hai, isalie eka to isake manuSyagatike sAtha manuSyagatyAnupUrvI, audArika zarIra aura audArika AMgopAMgakA bandha nahIM hotaa| dUsare yaha vizuddhi yukta pariNAmavAlA hotA hai, isalie isake asAtAvedanIya arati, zoka, asthira, azubha aura ayazaHkIrtikA bandha nahIM hotaa| isa avasthAmeM Ayubandhake yogya pariNAma nahIM hote, isalie manuSyAyu aura devAyukA bhI bandha nahIM hotaa| isa prakAra asaMyata samyagdRSTike bandha yogya 77 prakRtiyoMmeMse 12 prakRtiyoMke kama ho jAnepara yahA~ kula 65 prakRtiyoMkA bandha hotA hai| zeSa kathana sugama hai| 24. 'kitanI prakRtiyA~ udayAvalimeM praveza karatI haiN| isakI vibhASAkA bhaMga upazAmakake samAna hai| 'kitanI prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai' isakI vibhaassaa| mUla prakRtiyoMkA sabakA pravezaka hotA hai| uttara prakRtiyoMmeM pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, samyaktva, manuSyAyu, manuSyagati, paJcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, audArikazarIra AMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghucatuSka, sthira, asthira, zubha, azubha, nirmANa, uccagotra aura pA~ca antarAya inakA niyamase pravezaka hotA hai| sAtA aura asAtAvedanIya inameMse anyatarakA pravezaka hotA hai| cAra kaSAya, tIna, veda aura do yugala pratyeka inameMse anyatarakA pravezaka hotA hai| bhaya aura jugupsAkA syAt pravezaka hotA hai| chaha saMsthAna aura chaha saMhanana pratyeka inameMse anyatarakA pravezaka hotA hai| do vihAyogati, subhaga-durbhaga, susvara-duHsvara, Adeya-anAdeya tathA yaza-kIrti-ayazakIrti inameMse anyatara ekaekakA pravezaka hotA hai| itanI vizeSatA hai ki saMyatAsaMyata aura saMyatoMmeM subhaga, Adeya aura yazaHkIrtikA hI pravezaka hotA hai| 6 25. aba tIsarI sUtragAthAkA kucha vizeSa kathana kreNge| yathA-'ukta jIvake bandha
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] adhApavattakaraNe kajjavisesaparUvaNA 21 uddiTThAo tatto aNNAsiM payaDINaM baMdho puvvameva vocchiNNo tti vattavvaM / tahA jAsiM payaDINaM pavesago tAo mottaNa sesANaM payaDINamudayo vocchiNNo tti vattavvaM hidi-aNubhAgapadesANaM pi baMdhodayavocchedavicAroM edeNeva gayattho tti Na puNo parUvijjade / 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke khavago kahi' ti vihAsA / ettha aMtarakaraNaM Natthi / khavago ca micchatta-sammAmicchatta-sammattANaM purado hohidi / 26. 'kiM ThidiyANi. kammANi aNubhAgesu kesu vA' edisse cautthIe gAhAe atthavihAsA uvasAmagabhaMgeNa kAyavvA / evamedAsiM cauNhaM gAhANamadhApavattacarimasamae vihAsaM kAdaNa tado payadaparUbaNA apuvakaraNapaDhamasamayappahuDi ADhaveyavvA tti paduppAyaNaTThamuttarasuttAvayAro___* edAo cattAri suttagAhAo vihAsiyUNa apuvvakaraNapaDhamasamae aaddhveyvvo| aura udayakI apekSA kauna-kauna kAMza kSINa hote haiN| isakI vibhaassaa| vahA~ prakRtibandhameM jina prakRtiyoMkA nirdeza kiyA hai unake sivAya anya prakRtiyoMkA bandha pahale hI vyucchinna ho jAtA hai aisA kahanA caahie| tathA jina prakRtiyoMkA pravezaka hai unake sivAya zeSa prakRtiyoMkI udayavyucchitti ho jAtI hai aisA kahanA caahie| sthiti, anubhAga aura pradeza viSayaka bhI bandha aura udayavyucchittikA vicAra ukta kathanase hI gatArtha hai, isalie inakA punaH kathana nahIM karate haiN| ukta jIva 'antara kahA~para karatA hai aura kahA~ kina-kina karmoMkA jhapaka hotA hai' isakI vibhaassaa| yahA~ darzanamohakI kSapaNAmeM antarakaraNa nahIM hotA tathA mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktvakA Age jhapaka hogaa| vizeSArtha-darzanamohakI 'kSapaNA karanevAlA jIva vedakasamyagdRSTi hotA hai| isake kSAyika samyaktvake utpanna honeke prathama samayake pUrva taka vedakasamyaktva banA rahatA hai aura kSAyika samyaktvakI prApti darzanamohanIyakI tInoM prakRtiyoMkA kSaya honepara hotI hai, isalie darzanamohakI kSapaNAmeM antarakaraNakA niSedha kiyA hai / zeSa kathana sugama hai / $ 26. ukta jIva 'kisa sthitivAle karmoMkA aura kina anubhAgoMmeM sthita karmoMkA apavartana karake kisa sthAnako prApta karatA hai|' isa cauthI gAthAkI arthavibhASA upazAmakake samAna karanI caahie| isa prakAra ina cAra gAthAoMkI adhaHpravRttakaraNake antima samayameM vibhASA arthAt vizeSa vyAkhyAna karake tadanantara prakRta prarUpaNAko apUrvakaraNake prathama samayase lekara Arambha karanI cAhie isa bAtakA kathana karaneke liye uttara sUtrakA avatAra karate haiM * ina cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karake apUrvakaraNake prathama samayameM prakRta prarUpaNAkA Arambha karanA cAhie / 1. tA0pratI baMdhodayavicAro iti pAThaH / 2. tA0pratI evamedesi iti pAThaH /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNAM $ 27. evamedAo aNaMtaraNiddiTThAo cattAri suttagAhAo vihAsithUNa tado apuvvakaraNapaDhamasamae payadaparUvaNApabaMdho hidi-aNubhAgaghAdAdilakkhaNo ADhaveyavvo tti suttatthasaMgaho / adhApavattakaraNe caiva vidi- aNubhAgaghAdAdilakkhaNo payadaparUvaNApabaMdho kiNNADhavijjadi ti NAsaMkaNijjaM, adhApavattapariNAmANaM TThidi-aNubhAgakhaMDayaghAdaNasattIe saMbhavAbhAvAdo / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTThamuttaramuttamoiNNaM 33 * adhApavattakaraNe tAva Natthi TThidighAdo vA aNubhAgaghAdo vA guNaseDhI vA guNasaMkamo vA / $ 28. gayatthamedaM suttaM / * Navari visohIe anaMtaguNAe vaDhadi, suhANaM kammaMsANamaNaMtaguNavaDDhibaMdho, asuhANaM kammANamarAMtaguNahANibaMdho, baMdhe puraNe palido - vamassa saMkhejjadibhAgeNa hAyadi / $ 29. etaduktaM bhavati -- paDisamayamaNaMtaguNAe visohIe vaDDhamANo adhApavatta karaNo subhANaM kammANaM sAdAdINamaNaMtaguNavaDDIe aNubhAgabaMdhaM kuNai / asubhANaM $ 27. isa prakAra anantara pUrva kahI gaIM ina cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karake tadanantara apUrvakaraNake prathama samaya meM sthitighAta aura anubhAgaghAta Adi lakSaNavAle prakRta prarUpaNAprabandhakA Arambha karanA cAhie yaha sUtrArthakA saMgraha hai / zaMkA--adhaHpravRttakaraNameM hI sthitighAta aura anubhAgaghAta Adi lakSaNavAle prakRta prarUpaNAprabandhakA kyoM nahIM Arambha kiyA jAtA ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki adhaHpravRttakaraNa pariNAmoM meM sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtarUpa zaktikA abhAva hai / aba isI artha spaSTa karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * adhaHpravRttakaraNameM sthitighAta, anubhAgaghAta, guNazreNI aura guNasaMkrama nahIM hai| $ 28. yaha sUtra gatArtha hai / * itanI vizeSatA hai ki vaha prati samaya anantaguNI vizuddhise vRddhiko prApta hotA rahatA hai / zubha karmAMzoMkA ( anubhAgakI apekSA ) anantaguNa vRddhiko liye hue-vandha hotA hai, azubha karmoMkA ( anubhAgakI apekSA ) anantaguNI hAniko liye hue bandha hotA hai tathA antarmuhUrta kAla taka honevAle eka-eka sthitibandhake pUrNa (samApta) honepara palyopamake saMkhyAtaveM bhAga kama sthitibandha karatA hai / $ 29. ukta kathanakA yaha tAtparya hai - prati samaya anantaguNI vizuddhise vRddhiko prApta hotA huA adhaHpravRttakaraNa meM sthita jIva sAtAvedanIya Adi zubha karmoMkA anantaguNI vRddhi -
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] apuvvakaraNe kajjavisesa parUvaNA 23 paMcakammANaM paMcaNANAvaraNAdINamaNaMtaguNahANIe aNubhAgaSaMdhamovaTTadi / aNNaM ca TThidibaMdhe aMtomuhuttakAlapaDibaddhe puNNe aNNaM TThidibaMdhamADhavemANo palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hAidUNa baMdhai, visohipariNAmassa Thidi - baMdhavuDDiviruddhasahAvattAdoti / $ 29 evamettieNa pabaMdheNa adhApavattakaraNavisayaM phalavisesamuvasaMdarisiya saMpahi tavvisayaparUvaNamuvasaMhAremANo idamAha - * esA adhApavattakaraNe parUvaNA / 30. esA aNaMtaraNiddiTThA parUvaNA adhApavattakaraNavisaye parUvidA tti bhaNidaM hoi / evamedamuvasaMhariya saMpahi apuvvakaraNavisAyaM parUvaNApabaMdhamADhavemANo idamAha * apuvvakaraNassa paDhamasamae doyahaM jIvANaM ThidisaMtakammAdo ThidisaMtakammaM tullaM vA visesAhiyaM vA saMkhejjaguNaM vA / TThidikhaMDayAdo vi hidikhaMDayaM dohaM jIvANaM tullaM vA visesAhiyaM vA saMkhejjaguNaM vA / ko liye hue anubhAgabandha karatA hai / pA~ca jJAnAvaraNAdi azubha karmoMkA anantaguNI hAnirUpase anubhAgabandhakA apavartana karatA hai / tathA anya antarmuhUrta kAlasambandhI sthitibandha pUrNa honepara anya sthitibandhakA Arambha karatA huA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiko ghaTAkara bA~dhatA hai, kyoMki vizuddhirUpa pariNAma sthitibandhakI vRddhike viruddha svabhAvavAlA hotA hai / vizeSArtha -- adhaHpravRttakaraNa meM yadyapi sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta, guNazreNiracanA aura guNasaMkramasvarUpa kArya vizeSa nahIM hote tathApi vahA~ pariNAmoMmeM pratyeka samaya anantaguNI vizuddhi honese sAtAdi zubha karmoMkA prati samaya anantaguNI vRddhisvarUpa aura jJAnAvaraNAdi azubha karmoMkA prati samaya anantaguNI hAnisvarUpa anubhAgabandha karatA hai| tathA adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa prathama antarmuhUrta meM prati samaya jitanA sthitibandha karatA hai, dUsare antarmuhUrta meM usakI apekSA palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAgakama sthitibandha karatA hai / isa prakAra yaha kriyA adhaHpravRttakaraNa meM barAbara cAlU rahatI hai / $ 29. isa prakAra itane prabandha dvArA adhaHpravRttakaraNaviSayaka phalavizeSako dikhalAkara aba tadviSayaka prarUpaNAkA upasaMhAra karate hue isa sUtra ko kahate haiM * yaha adhaHpravRttakaraNa viSayaka prarUpaNA hai / $ 30. yaha anantara kahI gaI prarUpaNA adhaHpravRttakaraNaviSayaka kahI gaI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isakA upasaMhAra kara aba apUrvakaraNaviSayaka prarUpaNAprabandhakA Arambha karate hue yaha sUtra kahate haiM * apUrvakaraNake prathama samaya meM do jIvoMmeM se kisI ekake sthitisatkarmase dUsare jIvakA sthitisatkarma tulya bhI hotA hai, vizeSa adhika bhI hotA hai aura saMkhyAtaguNA bhI hotA hai / isI prakAra do jIvoMmeMse kisI ekake sthitikANDakase dUsare jIvakA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA $ 31. taM jahA -- do jIvA kadAsesaparikarA hotRRNa jugavaM daMsaNamohakkhavaNamADhaviya adhApavattakaraNaddhaM boleyUNA puvtrakaraNa paDhamasamae vaTTamANA iha NiruddhA kAyavvA / tesimevaM NiruddhANaM donhaM jIvANaM majjhe aNNadarassa ThidisaMtakammAdo idarassa ThidisaMtakammaM sarisaM pi hotRRNa labbhai, visarisaM pi / visarisabhAve ca saMkhejjAsaMkhejjabhAgavaDhI visesAhiyaM pi hodUNa labbhai, saMkhejjaguNAhiyaM ca / evaM TThidikhaMDayassa vivattavvaM, TThidisaMtakam mANusAreNeva tavvisayANaM TThidikhaMDayANaM pi pavRttIe NAiyatAdo / TThidisaMtakamme sarise saMjAde tavvisayANi ThidikhaMDayANi visarisANi caiva bhavaMti / visesAhiyaThidisaMtakammavisaye visesAhiyANi caiva havaMti / saMkhejjaguNe TThidisaMtakamme saMkhejjaguNANi caiva hoMti tti bhAvattho / 24 $ 32. kathaM tAva doNhaM ThidisaMtakammANaM sarisattamidi ce ? buccade - do jIvA jugavameva paDhamasammattaM ghettUNa puNo samakAlametrANaMtANubaMdhiNo visaMjoedUNa daMsaNamohakkhavaNAe aTThadA apuntrakaraNapaDhamasamaye jugavameva diTThA, tesiM donhaM pi dvidisaMtakammaNNoNeNa sarisaM, TThidikhaMDayANi vi sarisANi caiva bhavaMti, tattha visarisatte kAraNANuvalaMbhAdo | saMpahi visesA hiyattassa kAraNaM buccade / taM jahA sthitikANDaka tulya bhI hotA hai, vizeSa adhika bhI hotA hai aura saMkhyAtaguNA bhI hotA hai| $ 31. yathA-- jinhoMne pUrI taiyArI kara lI hai aise do jIva eka sAtha darzanamohakI kSapaNAkA Arambha kara adhaHpravRttakaraNake kAlako bitAkara apUrvakaraNake prathama samaya meM vartamAnarUpase yahA~ vivakSita karane caahie| isa prakAra vivakSita kiye gaye una donoM jIvoMmeM se kisI ekake sthitisatkarmase dUsare jIvakA sthitisatkarma sadRza hokara bhI prApta hotA hai tathA visadRza hokara bhI prApta hotA hai / visadRza honepara saMkhyAta bhAgavRddhirUpase yA asaMkhyAta bhAgavRddhirUpase vizeSa adhika hokara bhI prApta hotA hai tathA saMkhyAtaguNA adhika hokara bhI prApta hotA hai / isI prakAra sthitikANDaka ke viSaya meM bhI kathana karanA cAhie, kyoMki sthitisatkarmake anusAra hI tadviSayaka sthitikANDakoMkI bhI pravRtti honA nyAyaprApta hai / sthiti satkarmake sadRza honepara tadviSayaka sthitikANDaka bhI sadRza hI hote haiN| vizeSa adhika sthitisatkarmake honepara sthitikANDaka bhI vizeSa adhika hI hote haiM / tathA saMkhyAtaguNe sthitisatkarmake honepara sthitakANDaka bhI saMkhyAtaguNe hI hote haiM yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai / 9 32. zaMkA - do sthitisatkarmoM kA sadRzapanA kaise bana sakatA hai ? samAdhAna kahate haiM, eka sAtha hI prathama samyaktvako grahaNa kara punaH eka samaya hI anantAnubandhIkI visaMyojanAkara darzanamohakI kSapaNA ke liye udyata hue do jIva apUrvakaraNake prathama samayameM dikhAI diye, una donoMkA sthitisatkarma paraspara sadRza hotA hai / tathA sthitikANDaka bhI sadRza hI hote haiM, kyoMki unake visadRza honekA kAraNa nahIM pAyA jAtA /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] apuThavakaraNe kajjavisesaparUvaNA dosu NiruddhajIvesu ego vecchAvahisAgarovamANi paribhamiya daMsaNamohakkhavaNAe abbhuttttido| aNNego vechAvahimaparibhamiya daMsaNamohakhavaNAe abbhuttttido| ebamabbhuhRdANa maputvakaraNapaDhamasamae DidisaMtakammANi visarisANi hoti ThidikhaMDayANi ca, bhamidavecchAvahisAgarovamassa ThidisaMtakammAdo iyarassa dviMdisaMtakammassa becchAvahisAgarovamamettaNiseehiM smhiyttdNsnnaado| esA ukkassapakkheNa visesAhiyabhAvaparUvaNA kadA / aNNahA puNa samayuttarAdikameNa savvaviyappA vechAvahipajjaMtA labbhaMti tti vattavvaM / evaM DidikhaMDayassa vi tadaNusAreNa visesAhiyattamaNugatatvaM / / 33. adhavA doNhaM jIvANamego uvasamaseDhiM caDhiya heTThA osriyuunnNtomuhuttmcchido| SuNo aNNego pacchA uvasamaseTiM caDhiya heTThA odiNNo / evamodariya do vi samakAlameva daMsaNamohakkhaNamADhaviya apuvakaraNapaDhamasamaye samavahidA / evamavadvidANaM puvvillassa dvidisatakammAdo pacchillassa dvidisaMtakammaM visesAhiyaM bhavadi / kiM kAraNaM ? pubillaTThidisaMtakammamadhaTThidIe aMtomuhuttakAlaM galidaM / pacchinlassa puNa Na galidamidi / evaM ThidikhaMDayAdo vi dvidikhaMDayassa tahAbhAvo jojeyavyo / aba vizeSa adhikapaneke kAraNakA kathana karate haiN| yathA-do vivakSita jIvoMmeMse eka jIva do chayAsaTha sAgaropama kAla taka paribhramaNa kara darzanamohakI kSapaNAke liye udyata huA tathA dUsarA eka do chayAsaTha sAgaropama kAla taka paribhramaNa kiye binA darzanamohakI kSapaNAke liye udyata haa| isa prakAra udyata hae una donoM jIvoMke aparvakaraNake / samayameM sthitisatkarma visadRza hote haiM aura sthitikANDaka bhI visadRza hote haiM, kyoMki do chayAsaTha sAgaropama kAla taka bhramaNa karanevAle jIvake sthitisatkarmase dUsare jIvakA sthitisatkama do chayAsaTha sAgaropamakAlake samaya pramANa niSekoMkI apekSA vizeSa adhika dekhA jAtA hai / yaha utkRSTa pakSakI apekSA vizeSAdhikapanekI prarUpaNA kI hai| anyathA eka samaya adhika Adise lekara do chayAsaTha sAgaropama kAlake jitane samaya hote haiM utane saba vikalpa prApta hote haiM aisA yahA~ kahanA caahie| isI prakAra tadanusAra sthitikANDakakA bhI vizeSa adhikapanA jAna lenA caahie| 633. athavA do jIvoMmeMse eka jIva upazamazreNipara car3hakara tathA nIce utarakara antarmuhUrta kAlataka ThaharA rahA / punaH anya eka jIva bAdameM upazamazreNipara car3hakara nIce utraa| isaprakAra utarakara ye donoM jIva eka kAlameM hI darzamamoha kI kSapaNAkA Arambha kara apUrvakaraNake prathama samayameM avasthita hue / isa prakAra avasthita hue ina donoMmeMse pahale jIvake sthitisatkarmase pichale jIvakA sthitisatkarma vizeSa adhika hotA hai, kyoMki pahale jIvake sthitisatkarmakI adhaHsthiti antarmuharta kAlapramANa adhika gala gaI hai / isI prakAra eka jIvake sthitikANDakase dUsare jIvake sthitikANDakako bhI usI prakAra yojanA kara lenI caahiye| vizeSArtha-darzanamohakI kSapaNA karanevAle jo do jIva eka sAtha apUrvakaraNake prathama samayameM praveza karate haiM una donoMke paraspara sthitisatkarma samAna yA asamAna kaise hote haiM 1. tA0pratI ego vechAvaTThisAgarovamANi paribhamiya daMsaNamohakkhavaNAe abbhuTThido / evamabbhuTThidANaiti paatthH|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA $ 34. saMpahi saMkhejjaguNassa dvidisaMtakammassa ThidikhaMDayassa ca saMbhavavisayapadaMsaNamurimaM suttapabaMdhamAha - 26 taM jahA / $ 35. sarisaTThidisaMtakammaM visesAhiyaM dvidisaMtakammaM ca sugamamidi tamullaMghigrUNa saMkheJjaguNaviditakammaTThidikhaMDaya visayamevedaM pucchAsuttamuvaiTuM daduvvaM / do jIvANameko kasAe uvasAmeyUNa khINadaMsaNamohaNIyo jAdo / . ekko kasAe aNuvasAmeyUNa khINadaMsaNamohaNIo jAdo / jo aNuvasAmeyUNa khINadaMsaNamohaNIo jAdo tassa dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / isa tathyakA yahA~ vicAra karate hue sadRzapanekA aura visadRza hokara bhI vizeSAdhikapanekA sayuktika vicAra kiyA gayA hai| sadRzapanekA vicAra karate hue jo kucha batalAyA hai usakA Azaya yaha hai ki aise do jIva lo jinhoMne eka sAtha prathamopazama samyaktvako prAptakara anantara eka sAtha hI anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA kI hai| samajho, punaH ve hI donoM jIva eka sAtha darzanamohanIyakI kSapaNAke liye udyata hokara kramase eka sAtha hI apUrvakaraNa meM praveza karate haiM to una donoMke sthitisatkarma sadRza hI hote haiM / visadRzapanekA spaSTIkaraNa karate hue jo kucha batalAyA hai usakA eka prakAra to yaha hai ki aise do jIva lo jinhoMne darzana mohakI kSapaNAse pUrva anya saba kArya to kAlabhedase kiye haiM, kintu darzanamohakI paNAkA prArambha karanemeM yadi samaya bheda nahIM huA to unake apUrvakaraNake prathama samaya meM eka sAtha praveza karanepara bhI sthitisatkarma meM asamAnatA bana jAtI hai / ise spaSTa karate hue jayaghavalAmeM batalAyA hai ki eka jIva upazamazreNipara car3hakara utarA tathA ThaharA rahA / punaH dUsarA jIva antarmuhUrta bAda upazamazreNipara car3hakara utraa| isake bAda ina donoMne darzanamohakI kSapaNAkA prArambhakara eka sAtha apUrvakaraNameM praveza kiyA to unake sthitisatkarma meM niyamase visadRzatA hogii| ina donoM jIvoM meM samAna kriyA karanemeM jitane kAlakA bIca meM antara huA, pahale jIvakA sthitisatkarma dUsare jIvakI apekSA utanA hI adhika hogaa| yaha eka prakAra hai / dUsarA prakAra do chayAsaTha sAgaropama kAla taka eka jIvake paribhramaNa karane aura dUsare jIvake paribhramaNa na karanekI apekSA batalAyA gayA hai| isa prakAra nAnA jIvoM ke sthitikarma meM visadRzatA bana jAnese darzanamohake kSapakoMke apUrvakaraNake prathama samaya meM bhI visadRzatA bana jAtI hai, bhale hI unhoMne eka sAtha apUrvakaraNameM praveza kiyA ho / $ 34. aba saMkhyAtaguNA sthitisatkarma aura sthitikANDaka sambhava hai isakA viSayako dikhalAneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * vaha jaise / $ 35. sadRza sthitisatkarma aura vizeSa adhika sthitisatkarma sugama haiM, isalie unakA ullaMghanakara saMkhyAtaguNe sthitisatkarma aura sthitikANDaka viSayaka hI yaha pRcchAsUtra kahA gayA jAnanA cAhie / * do jIvoMmeMse eka jIva upazamazreNipara car3hakara aura kaSAyoMkA upazamanakara darzanamohakI kSapaNA ke liye udyata huaa| dUsarA jIva kaSAyoM kA upazama kiye binA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] apuvvakaraNe kajjavisesaparUvaNA 36. ettha khINadasaNamohaNIyabhAviNo apuvvakaraNasseva khINadaMsaNamohavavaeso tti kAdUNa suttatthaparUvaNA evamaNugaMtavyA / taM jahA-doNhaM jIvANaM majjhe ekko uvasamaseDhiM caDhiya apuvANiyaTTikaraNehiM dvidIe saMkhejje bhAge ghAdedUNa saMkhejadibhAgaM parisesiya tado kameNa kasAye uvasAmeyUNa heTThA parivaDiya aMtomuhutteNa visohiM pUredUNa daMsaNamohakkhavaNaM paTTaviya khINadasaNamohaNIyabhAvio apuvakaraNo jAdo / aNNego kasAe aNuvasAmeyUNa daMsaNamohakkhavaNamADhaviya khINadaMsaNamohabhAvio apuvvakaraNo jaado| evamedesimapuvvakaraNapaDhabhasamae vaTTamANANaM majjhe jo kasAe aNuvasAmeyUNa khINadaMsaNamohapajjAyAhimuho jAdo tassa hidisaMtakammamiyarassa dvidisaMtakammaM pekkhiyUNa saMkhejaguNaM hoi / kiM kAraNaM ? uvasamaseDhIe apuvyakaraNAdipariNAmehiM puvvmpttghaadttaado| evaM dvidikhaMDayassa vi saMkhejjaguNattaM vattavvaM / evamedaM parUviya saMpahi etthuddese aNNaM pi vicAraM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai jo puvvaM daMsaNamohaNIyaM khavedUNa pacchA kasAe uvasAmedi jo vA dasaNamohaNIyamakkhavedUNa kasAe uvasAmei tesiM doNhaM pi jIvANaM darzanamohakI kSapaNAke liye udyata huaa| inameMse jo jIva kaSAyoMkA upazama kiye vinA kSINa darzanamohanIya huA hai usakA sthitisatkarma prathama jIvakI apekSA saMkhyAtaguNA adhika hotA hai| 636. yahA~para jisakA bhaviSyameM darzanamohanIya kSINa hogA aise apUrvakaraNa jIvakI ho 'kSINadarzanamoha' saMjJA hai aisA samajhakara sUtrake arthakI prarUpaNA isa prakAra jAnanI cAhie / yathA-do jIvoMmeMse eka jIva upazamazreNipara car3hakara, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa pariNAmoMke dvArA sthitike saMkhyAta bahubhAgakA ghAta kara aura saMkhyAtaveM bhAgako zeSa rakhakara anantara kramase kaSAyoMkA upazamakara tathA nIce utarakara antarmuhUrta kAla dvArA vizuddhi ko pUrakara tathA darzanamohakI kSapaNAkA prArambhakara bhaviSyameM jisakA darzanamohanIya kSINa hogA aisA apUrvakaraNa pariNAmavAlA ho gyaa| tathA anya eka jIva kaSAyoMkA upazama kiye binA darzanamohako kSapaNAkA Arambhakara jisakA antarmuhUrtameM darzanamohanIyakA kSaya hogA aisA apUrvakaraNa pariNAmavAlA ho gyaa| isa prakAra apUrvakaraNake prathama samayameM vidyamAna ina donoMmeMse jo kaSAyoMkA upazama kiye binA darzanamohake kSayase utpanna huI paryAyake abhimukha huA hai usakA sthitisatkarma dUsareke sthitisatkarmako dekhate hue saMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai, kyoMki upazamazreNimeM apUrvakaraNa Adi pariNAmoMke dvArA pUrvameM usakI sthitikA ghAta nahIM huA hai / isI prakAra usake sthitikANDaka bhI saMkhyAtaguNA kahanA caahie| isa prakAra isakA kathanakara isa sthalapara anya tathyakA bhI vicAra karate hue AgekA sUtra kahate haiM * jo jIva pahale dazanamohanIyakA kSaya karake bAdameM kaSAyoMkA upazama karatA hai athavA jo jIva darzanamohanIyakA kSaya kiye binA kaSAyoMkA upazama karatA hai una
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe disaNamohakkhavaNA kasAyesu uvasaMtesu tullakAle samadhicchide tullaM ThidisaMtakamma / 6 37. edesi doNhamaNaMtaraNiruddhajIvANaM kasAesu uvasaMtesu tulle ca vissamaNakAle adhadvidigAlaNavAvAreNa samaikaMte saMte sarisaM ceva dvidisaMtakammaM hoi, Na visarisamidi vuttaM hoi / kiM kAraNaM ? jo puvvaM daMsaNamohaNIyaM khavemANo jIvo so jai vi appaNo ThidisaMtakammassa saMkhejje bhAge haNai to vi so teNa ghAdijamANo Thidiviseso carittamohovasAmageNa ghAdijjamANadvidivisesassa aMto ceva Nivadadi tatto bahinbhUdassa tssaannuvlNbhaado| khavidadaMsaNamohaNIo kasAye uvasAmemANo sesovasAmageNa ghAdidAvasesahidisaMtakammAdo heTTado pelliyUNa kiNNa ghAdedi tti ce? Na, tatto heTThA tassa ghAdaNasattIe asNbhvaado| kudo evaM Navvade ? edamhAdo ceva suttaado| tado doNhaM pi ayappaNo vidhANeNAgaMtUNa kasAyovasAmaNAe abbhuTThidANamaNiyaTTipaDhamaTThidikhaMDaye Nivadide tado pahuDi savvattheva dvidisaMtakammaM sarisaM ceva hoi tti siddhaM / donoM hI jIvoMke kaSAyoMke upazAnta hokara samAna kAla vyatIta honepara samAna sthitisatkarma hotA hai| $ 37. anantara vivakSita hue ina donoM jIvoMke kaSAyoMke upazAnta honepara aura adhaHsthitigAlanarUpa vyApArake dvArA samAna vizrAmakAlake vyatIta honepara sthitisatkarma samAna hI hotA hai, visadRza nahIM hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki jo pahale darzanamohanIyakA kSaya karanetrAlA jIva hai vaha yadyapi apane sthitisatkarmake saMkhyAtabahubhAgakA ghAta karatA hai to bhI usake dvArA ghAtA jAnevAlA vaha sthitivizeSa cAritramohanIyake upazAmaka dvArA ghAte jAnanevAle sthitivizeSake bhItara hI patita hotA hai, usase adhika vaha nahIM pAyA jaataa| zaMkA-jisane darzanamohanIyakA kSaya kiyA hai aisA jIva kapAyoMkA upazama karatA huA dUsare upazAmakake dvArA dhAta karanese zeSa rahe sthitisatkarmase nIce apakarSaNakara kyoM nahIM ghAtatA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki usase nIce usake ghAta karanekI zaktikA pAyA jAnA asambhava hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai| isaliye apanI-apanI vidhise Akara kaSAyoMkI upazamanA karaneke liye udyata hue donoM hI jIvoMke anivRttikaraNake prathama sthitikANDakake patita honepara vahA~se lekara sarvatra ho sthitisatkarma sadRza hI hotA hai yaha siddha huaa| vizeSArtha-- yahA~ yaha batalAyA hai ki cAhe darzanamohanIyakA kSayakara kaSAyoMkA upa
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 gAthA 114 ] apuvvakaraNe kajjavisesa parUvaNA 1 $ 38. saMpahi ego jIvo kasAye uvasAmeyUNa pacchA daMsaNamohaNIyassa khavago jAdo / aNNego puvvameva daMsaNamohaNIyaM khaveNa pacchA kasAyovasAmaNAe vAvado / edesiM donhaM jIvANaM NidikiriyANaM samANasamaye vaTTamANANaM dvidi-saMtakamANi kiM sarisANa hoMti, Aho visarisANitti evaMvihAsaMkAe NirAregIkaraNaTTamuttarasuttamAha jo puvvaM kasAye uvasAmeyUNa pacchA daMsaNamohaNIyaM khavei, araNo pugvaM daMsaNamohaNIyaM khaveyUNa pacchA kasAe uvasAmei edesiM doNahaM pi khINadaMsaNamohaNIyANaM khavaNakaraNesu uvasamakaraNesu ca NiTThidesu tulle kAle vidikkate jeNa pacchA daMsaNamohaNIyaM khavidaM tassa TThidisaMtakammaM thovaM / jeNa putrvaM daMsaNamohaNIyaM khaveyUNa pacchA kasAyA uvasAmidA tassa TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / $ 39. edassa suttassa attho vuccade / taM jahA -- donhamedesiM jIvANaM khINadaMsaNamohaNIyANaM khavaNAkaraNesu uvasAmaNAkaraNesu ca adhApavattabhedabhiNNesu jahA - NiddhArideNa kameNa NiddiTThesu tulle ca vissamaNakAle vidikaMte jeNa pacchA daMsaNa zama karanevAlA jIva ho, cAhe darzanamohanIyakA kSaya kiye vinA kaSAyoMkA upazama karanevAlA jIva ho / ina donoMke anivRttikaraNa meM prathama sthitikANDakakA patana honepara jo sthiti zeSa rahatI hai vaha samAna hI hotI hai| prathama jIvake dUsare jIvakI apekSA anivRttikaraNa meM prathama sthitikANDaka ke patana ke bAda aura kama sthiti nahIM ho sakatI / ukta zaMkA-samAdhAnakA bhI yahI tAtparya hai | $ 38. aba eka jIva kaSAyoMkA upazama karake bAdameM darzanamohanIyakA kSapaka huA / tathA anya eka jIva pahale hI darzanamohanIyakA kSaya karake bAdameM kaSAyoMkI upazAmanA meM vyApRta huA / apanI kriyAko samAptakara samAna samaya meM vartamAna ina donoM jIvoMke sthitisatkarma kyA sadRza hote haiM yA visadRza hote haiM aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM * jo pahale kaSAyoMko upazamAkara bAdameM darzanamohanIyakA kSaya karatA hai aura anya jIva pahale darzanamohanIyakA kSaya kara bAda meM kaSAyoMko upazamAtA hai, darzanamohanIyakA kSaya karanevAle ina donoM hI jIvoMke kSapaNAkaraNa aura upazamanAkaraNa ke samApta hokara tulyakAlake vyatIta honepara jisane bAdameM darzana mohanIyakA kSaya kiyA hai usakA sthitisatkarma thor3A hotA hai / jisane pahale darzanamohanIyakA kSaya kara bAdameM kaSAyoMko upazamAyA hai usakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hotA hai / $ 39. isa sUtra kA artha kahate haiM / yathA -- jinhoMne darzanamohanIyakA kSaya kiyA hai aise ina donoM jIvoMke adhaHpravRttabheda se bhedako prApta hue kSapaNAkaraNoM aura upazAmanAkaraNoMke yathAnirdhArita kramase sampanna honepara tathA samAna vizrAmakAlake vyatIta ho jAnepara jisane
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Po jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe disaNamohakkhavaNA mohaNIyaM khavidaM tassa TThidisaMtakammamiyaraTThidisaMtakammAdo thovayaraM hoha / kiM kAraNaM ? kasAyovasAmaNApariNAmehiM pattaghAdassa tassa puNo vi daMsaNamohakkhavagapariNAmehiM ghaaddNsnnaado| jeNa puNa puvvaM daMsaNamohaNIyaM khavedUNa pacchA kasAyA uvasAmidA tassa hidisaMtakammaM puvvillAdo saMkhejjaguNaM hodi| kiM kAraNaM ? daMsaNamoha khavaNANibaMdhaNahidighAdajaNidavisesassa puNaruttabhAveNa tatthANuvalaMbhAdo / taM pi kudo ? kasAyovasAmageNa dhAdijamANahidivisae ceva tassa pvuttidNsnnaado| Nedamasiddha, akkhavidardasaNamohaNIyassiyarassa ca kasAyovasAmaNAe vAvadassa ghAdidAvasesaTThidisaMtakammANaM sarisabhAvabbhuvagameNa siddhttaado| edaM savvaM pasaMgAgadaM vicArida, daMsaNamohakkhavagApuvvakaraNapaDhamasamaye savvassedassatthavicArassa saMbhavANuvalaMbhAdo / ettha puNa payadovajogiyamettiyaM ceva-kasAye uvasAmeNa pacchA khINasaNamohabhAviNo apuvvakaraNassa paDhamasamae dvidisaMtakammaM dvidikhaMDayaM ca aNuvasAmidakasAyassa khINadaMsaNamohabhAviNo apuvvakaraNassa paDhamasamae dvidisaMtakammAdo dvidikhaMDayAdo ca saMkhejjaguNahINamidi / saMpahi apuvvakaraNapaDhamasamayAdo ADhaviya dvidikhaMDayAdiparUvaNaM parivADIe kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai bAdameM darzanamohanIyakA kSaya kiyA hai usakA sthitisatkarma dUsareke sthitisatkarmase bahuta thoDA hotA hai. kyoMki kaSAyoMko upazamAnevAle pariNAmoMse ghAtako prApta haI sthitikA phira bhI darzanamohakI kSapaNA karanevAle pariNAmoMke dvArA ghAta dekhA jAtA hai / parantu jisane pahale darzanamohanIyakA kSayakara bAdameM kaSAyoMko upazamAyA hai usakA sthitisatkarma pUrva meM kahe gaye ukta jIvake sthitisatkarmase saMkhyAtaguNA hotA hai, kyoMki darzanamohakI kSapaNAke nimittase honevAle sthitighAtase utpanna huA vizeSa punaruktarUpase vahA~ nahIM pAyA jaataa| zaMkA-vaha bhI kaise ? samAdhAna--kaSAyoMko upazamAnevAleke dvArA ghAtI jAnevAlI sthitimeM hI usakI pravRtti dekhI jAtI hai| yaha asiddha bhI nahIM hai, kyoMki jo jIva darzanamohanIyakI kSapaNA kiye binA kaSAyoMke upazamAnemeM vyApta hotA hai aura jo jIva darzanamohanIyakI kSapaNAkara kaSAyoMke upazamAnemeM vyAprata hotA hai una donoMkA ghAta karanese zeSa bacA sthiti sadRzarUpase svIkAra kiyA gayA hai, isase ukta kathana siddha hai| prasaMga prApta isa sabakA vicAra kiyA, kyoMki darzanamohake kSapakake apUrvakaraNake prathama samayameM isa saba arthake vicArakI AvazyakatA nahIM hai| parantu yahA~para prakRtameM upayogI itanA hI hai ki kaSAyoMko upazamAkara bAdameM darzanamohanIyakA kSaya karanevAle jIvake apUrvakaraNake prathama samayameM prApta sthiti satkarma aura sthitikANDaka jisane kaSAyoMko nahIM upazamAyA hai aise darzanamohanIyakA kSaya karanevAle jIvake apUrvakaraNake prathama samayameM prApta sthitisatkarma aura sthitikANDakase saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| aba apUrvakaraNake prathama samayase Arambhakara sthitikANDaka AdikA kathana paripATIkramase karate hue Ageke sUtra prabandhako kahate haiM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] apuvvakaraNe kajjavisesaparUvaNA 31 * aputrvakaraNassa paDhamasamae jahaNNageNa kammeNa uvadissa hada - khaMDagaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkasseNa uvadissa sAgarovamapudhattaM / 1 40. jo jIvo jahaNNaTThidisaMtakammeNAgatUNa daMsaNamohakkhavaNAe paTThavago jAdo tassApuvyakaraNapaDhamasamae vaTTamANassa AuavajjANaM kammANaM jahaNNayaM hidikhaMDayaM hoi / taM puNa kiMpamANamidi AsaMkAe palidovamassa saMkhejjadibhAgo ti tapANiso ko / edaiNa palidovamassAsaMkhejjabhAgAdiviyappANaM paDiseho kao daTThavvo / edaM ca jahaNNayaM TThidikhaMDayaM jahaNNaTThidisaMtakammapaDibaddhaM kassa hoditti pucchide jeNa kasAyA puvyamuvasAmidA tasse tti bhaNAmo, tadaNNattha payadavisayaTThadisaMtakammassa savvajahaNNattANuvalaMbhAdo / ukkassaTThidisaMtakammaM puNa jeNa kasAyA puvvamaNuvasAmidA tassa daTThavvaM, puvvillAdo edassa dvidisaMtakammassa saMkhejjaguNattasiddhIe atarameva samatthiyattAdo tassevukkassayaM dvidikhaMDayaM hoi / tassa ca pamANaM sAgarovamapudhattamidi NiccheyavvaM / * apUrvakaraNa ke prathama samaya meM jaghanya sthitisatkarmake sAtha upasthita hue jIvakA sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa I $ 40. jo jIva jaghanya sthiti satkarmake sAtha Akara darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka huA hai, apUrvakaraNake prathama samaya meM vidyamAna usake Ayukarmake atirikta zeSa karmoMkA jaghanya sthitikANDaka hotA hai / parantu kitane pramANavAlA hotA hai aisI AzaMkA honepara vaha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai isa prakAra usake pramANakA nirdeza kiyA / isa vacanake dvArA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa Adi vikalpoMkA pratiSedha kiyA gayA jAnanA cAhie / jaghanya sthiti se sambandha rakhanevAlA yaha jaghanya sthitikANDaka kisake hotA hai aisI pRcchA honepara jisane pahale kaSAyoMko upazamAyA hai usake hotA hai aisA hama kahate haiM, kyoMki isake atirikta anya jIvake prakRtameM vivakSita sthitisatkarma sabase jaghanya nahIM upalabdha hotA / parantu utkRSTa sthitisatkarma jisane pahale kaSAyoMko upazamAyA nahIM hai usake jAnanA cAhie, kyoMki pUrva meM kahe gaye ukta jIvakI apekSA isakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hotA hai isakA samarthana anantara pUrva hI kara Aye haiM / usIke utkRSTa sthitikaDaka hotA hai / aura vaha sAgaropamapRthaktvapramANa hai aisA nizcaya karanA cAhie / vizeSArtha -- yahA~para apUrvakaraNake prathama samaya meM jaghanya sthitikANDaka kisake hotA hai aura utkRSTa sthitikANDaka kisake hotA hai aura unakA pramANa kitanA hai ina saba bAtoM kA khulAsA karate hue batalAyA hai ki jo jIva upazamazreNise utarakara darzanamohanIyakI kSapaNA karatA hai usake apUrvakaraNake prathama samaya meM jaghanya sthitisatkarma honese jaghanya sthitikANDaka hotA hai, jisakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / tathA jo jIva kaSAyoMko upazamAye binA darzanamohanIyako kSapaNA karatA hai, usake apUrvakaraNake prathama
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 41. saMpahi tattheva dvidibaMdhosaraNassa pamANavisesAvahAraNahamidamAha... * hidibaMdhAdo jAo osaridAo TThidoo tAo palidovamassa sNkhejdibhaago| 42. adhApavattakaraNacarimasamayabhAviNo tappAoggaMtokoDAkoDimettaTThidibaMdhAdo jAo dvidIo eNhimosAridAo tAsiM pamANaM palidovamassa saMkhajadibhAgo cevetti NiccheyavvaM / saMpahi tatthevANubhAgakhaMDayapamANAvahAraNaTThamidamAha * appasatthANaM kammANamaNabhAgakhaMDayapamANamaNubhAgakayANamaNaMtA bhAgA AgAidA / 43. puvamovaTTidANamaNubhAgaphaddhayANamaNaMtA bhAgA AugavajANaM appasatthANaM kammANaM annubhaagkhNddytthmaagaaidaa| pasatthANaM kammANamAuassa ca visohIe annubhaaggvNddyghaadaabhaavaado| etthANubhAgakhaMDayamAhappajANAvaNaTThamappAbahuaM puvbaM va kAyavvaM / saMpahi etthevAugavajANaM savvakammANaM guNaseDhiNikkhevo vi pAraddho tti paduppAyaNaTThamidamAha'samayameM pUrvake sthitisatkarmase saMkhyAtaguNA utkRSTa sthitisatkarma honese sAgaropama pRthaktvapramANa utkRSTa sthitikANDaka hotA hai / 41. aba vahIMpara sthitibandhApasaraNake pramANavizeSakA avadhAraNa karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * pichale sthitibandhase yahA~para jina sthitiyoMkA apasaraNa kiyA hai ve palyopamake saMkhyAtaveM.bhAgapramANa haiN| 42. adhaHpravRttakaraNake antima samayameM honevAle tatprAyogya antaHkoDAkor3IpramANa sthitibandhase jina prakRtiyoMkA yahA~para apasaraNa kiyA hai unakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai aisA nizcaya karanA caahie| aba vahIMpara anubhAgakANDakake pramANakA nizcaya karaneke lie isa sUtrako kahate haiM __* aprazasta karmoMke anubhAgakANDakakA pramANa anubhAgasparddhakoMkA ananta bahubhAga grahaNa kiyaa| 643. pahale apavartita kiye gaye anubhAga spardhakoMmeMse ananta bahubhAgapramANa spardhaka Ayukarma ke atirikta aprazasta karmoke anubhAgakANDakake lie grahaNa kiye, kyoMki prazasta kokA aura AyukarmakA anubhAgakANDakaghAta nahIM hotaa| yahA~para anubhAgakANDakake mAhAtmyako jAnaneke lie alpabahutva pahaleke samAna karanA cAhie / aba yahIMpara Ayukarmake atirikta saba karmoMkA guNazreNinikSepa bhI prArambha kiyA isa bAtake kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM1. tA pratau etthANubhAgakhaMDayamAhappajANAvaNamidamAha iti pAThaH /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] apuvvakaraNe kajjavisesaparUvaNA * guNaseDhI udayAvaliyabAhirA / 44. apuvbakaraNapaDhamasamae ceva guNaseDhI ADhattA / sA vuNa ettha udayAvaliyabAhirA daTTavyA, udayAdiguNaseDhiNikkhevassa edammi visaye saMbhavAbhAvAdo / tisse puNa AyAmo etthataNApubANiyaTTikaraNaddhAhiMto visesAhiyametto hoi / ettheva micchatta-sammAmicchattANaM guNasaMkamo vi pAraddho tti vakkhANeyavvaM / sutte tahA parUvaNA kiNNa kayA ? Na, vakkhANAdo ceva tahAvihavisesasiddhI hodi ti sutte tdpruuvnnaado| * udayAvalike bAhara guNazreNikI racanA kI / 644. apUrvakaraNake prathama samayameM hI guNazreNikI racanA kii| kintu use yahA~para udayAvalike bAhara jAnanA cAhie, kyoMki yahA~para udayAdi guNazreNikA nikSepa sambhava nahIM hai| parantu usakA AyAma yahA~ke apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika pramANa hai / tathA yahIMpara mithyAtva aura samyagmithyAtvakA guNasaMkrama bhI prArambha kiyA aisA vyAkhyAna karanA caahie| zaMkA-sUtrameM usa prakArakI prarUpaNA kyoM nahIM kI ? samAdhAna nahIM, kyoMki vyAkhyAnase hI usa prakArake vizeSakI siddhi hotI hai, ataH sUtra meM usa prakArakI prarUpaNA nahIM kii| vizeSArtha--yahA~ adhaHpravRttakaraNase apUrvakaraNameM usake prathama samayase lekara jina vizeSa kAryoMkA prArambha ho jAtA hai unakA ullekha karate hue batalAyA hai ki apUrvakaraNake prathama samayase sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta, guNazreNiracanA aura guNasaMkrama ye cAra vizeSa kArya prArambha ho jAte haiN| kANDaka eka parva ( pora ) yA hissekA nAma hai| Ayukarmako chor3akara zubha aura azubha donoM prakArake karmoMkI kramase uparitana eka-eka kANDakapramANa sthitikA phAlikramase eka-eka antarmaharta meM ghAtakara abhAva karanA sthitikANDakaghAta kahalAtA hai| jaise lakar3Ike kisI kundeke karavatake dvArA cIrakara aneka phalaka banA liye jAte haiM usI prakAra pratyeka kANDakapramANa sthitike tatprAyogya antarmuhUrta kAlapramANa phAli (phalaka) banAkara eka-eka samaya dvArA eka-eka phAlikA abhAva karanA yaha eka sthitikANDakaghAta kahalAtA hai / apanI-apanI sattvasthitike anusAra yahA~para jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aura utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktvapramANa hai| isI prakAra anubhAgakANDakaghAta samajhanA caahie| itanI vizeSatA hai ki anubhAgakANDakaghAta aprazasta kokA hI hotA hai, prazasta kokA nahIM, kyoMki vahA~ prApta vizuddhike kAraNa Ayukarmake sAtha prazasta karmoMke anubhAgakA ghAta nahIM hotaa| tathA aprazasta karmoMkA jitanA bhAga sattAmeM hotA hai usake ananta bahubhAga pramANa anubhAgakA prathama anubhAgakANDaka hokara usakA bhI phAlikramase abhAva hotA hai| isI prakAra dvitIyAdi anubhAgakANDakoMke viSayameM bhI samajha lenA cAhie / vivakSita kAlapramANa niSekoMmeM uparitana sthitiyoMke dravyako apakarSaNa karake guNita kramase denA guNazreNinikSepa hai| yahA~ udayAdi guNazreNi racanA na hokara udayAvalike bAhara uparitana prathama sthitise lekara antarmuhUrta kAlapramANa niSekoMmeM usakI racanA hotI hai| prakRtameM apUrvakaraNa aura anivRttikaraNakA jitanA kAla hai usase ukta antarmuhUrta kucha bar3A hai / pratyeka samayameM tatprAyogya kAla taka vivakSita karmaparamANuoMkA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 45. evamapuvvakaraNapaDhamasamae samagamADhattANaM TThidi-aNubhAgakhaMDaya-tabaMdhosaraNANaM guNaseDhiNikkhevassa ca vidiyAdisamaesu kathaM pavuttI, kimaNNArisI Aho tArisI ceve tti edassa NiNNayavihANaTThamuttarasuttAraMbho __* vidisamae taM ceva hidikhaMDeyaM, taM ceva aNubhAgakhaMDayaM, so ceva hidibaMdho, guNaseDhI aNNA / 46. vidiyasamae tAva dvidi-aNubhAgakhaMDaya-dvidibaMdhosaraNesu Natthi NANattaM, paDhamasamayamADhattANaM ceva tesimaMtomuhuttakAlamavavidabhAveNa pattidaMsaNAdo / guNaseDhI paNa aNNArisI hoi / kiM kAraNaM ? paDhamasamayokaDDidadavvAdo asaMkhejjaguNaM davvamokaDDiyaNa udayAvaliyabAhire galidasesAyAmeNa taNNikkhevaM karedi tti / tamhA guNaseDhiNikkheve ceva thovayaro viseso| guNitakramase anya sajAtIya prakRtiyoMmeM saMkramita honA guNasaMkrama kahalAtA hai| yahA~ mithyAtva aura samyagmithyAtva ina do prakRtiyoMkA guNasaMkrama prArambha ho jAtA hai / isa prakAra apUrvakaraNake prathama samayase lekara ye cAra kAryavizeSa prArambha ho jAte haiM aisA yahA~ samajhanA caahie| 45. isa prakAra apUrvakaraNake prathama samayameM eka sAtha Arambha kiye gaye sthitikANDaka, anubhAgakANDaka, sthitibandhApasaraNa, anubhAgabandhApasaraNa aura guNazreNinikSepakI dvitIyAdi samayoMmeM kisa prakAra pravRtti hotI hai, kyA anya prakArakI hotI hai yA usI prakArakI hotI hai isa prakAra isake nirNayakA kathana karane ke liye Ageke sUtrakA Arambha hai * dUsare samayameM vahI sthitikANDaka hai, vahI anubhAgakANDaka hai, vahI sthitibandha hai, kintu guNazreNi anya hotI hai / $ 46. dUsare samayameM bhI sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandhApasaraNameM bheda nahIM hai, kyoMki prathama samayameM Arambha kiye gaye unhIMkI antarmuhUrta kAla taka avasthita rUpase pravRtti dekhI jAtI hai| parantu guNazreNi anya prakArakI hotI hai, kyoMki prathama samayameM jitane dravyakA apakarSaNa huA hai usase asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNakara udayAvalike vAhara galita zeSa AyAmarUpase usakA nikSepa karatA hai / isalie guNazreNinikSepameM hI thor3I vizeSatA hai| vizeSArtha--yaha to pahale hI batalA Aye haiM ki guNazreNi AyAma apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase kucha adhika kAlapramANa hai| yataH yaha galitAvazeSa guNazreNi hai, ataH dUsare samaya usake AyAmameM eka samayakI kamI ho jAtI hai| isI prakAra Age bhI usake AyAmameM eka-eka samayakI kamI taba taka jAnanA cAhie jaba taka usakI racanA hotI rahatI hai| sAtha hI prathama samayameM guNazreNi AyAmameM jitane dravyakA nikSepa hotA hai usase asaMkhyAtaguNe dravyakA nikSepa usameM dUsare samayameM hotA hai / isI prakAra Age bhI pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNe asaMkhyAtaguNe dravyakA nikSepa guNazreNi racanAke antima samaya taka jAnanA caahie| 1. tA0 pratI tAva aNubhAgakhaMDya- iti pAThaH /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] apuvakaraNe kajjavisesarUpavaNA * evamaMtomuhutta jAva aNubhAgakhaMDayaM puNNaM / $ 47. evamedIe vidiyasamayaparUvaNAe aNUNAhiyAe NedavvaM jAva aMtomuhuttamuvari gaMtUNa paDhamANubhAgakhaMDayaM nnidvidmidi| tammi Nidvide kiMci NANattamatthi / taM jahA-taM ceva hidikhaMDayaM, so ceva dvidibaMdho, sA ceva porANiyA udayAvaliyabAhire galidasesA guNaseDhI / aNubhAgakhaMDayaM SuNa aNNamADhavijjai, paDhamANubhAgakhaMDayukkIraNaddhAe tattha parisamattIdo tti eso edassa suttassa bhaavttho| paDhamahidikhaMDagaddhA puNa NAjja vi samappadi, tisse saMkhejjadibhAgasseva gayattAdo / * evamaNubhAgakhaMDayasahassesu puNNesu aNNaM vidikhaMDayaM hidibaMdhamaNubhAgakhaMDayaM ca pttttvei| 48. evamedIe parUvaNAe saMkhejjasahassamettesu aNubhAgakhaMDaesu puNNesu tAdhe paDhamaTTidikhaMDayaM paDhamo dvidibaMdho taditthamaNubhAgakhaMDayaM ca jugavaM parisamattANi / takAle ceva aNNaM dvidikhaMDayamaNNo dvidibaMdho aNNaM ca aNubhAgakhaMDayamADhavedi tti eso ettha sutttthnniccho| saMpahi paDhamadvidikhaMDayAyAmAdo vidiyAdividikhaMDa * isa prakAra eka anubhAgakANDakake pUrNa arthAt vyatIta honeke antarmaharta kAla taka jAnanA caahie| 47. isaprakAra dUsare samayakI nyUnAdhikatAse rahita isa prarUpaNAko antarmuharta kAla Upara jAkara prathama anubhAgakANDakake samApta honetaka le jAnA caahie| usake samApta honepara kucha bheda hai| yathA-vahI sthitikANDaka hai, vahI sthitibandha hai, vahI purAnI udayAvalike bAhara galitAvazeSa guNazreNi hai / parantu yahA~se anya anubhAgakANDakakA Arambha karatA hai, kyoMki prathama anubhAgakANDakakA utkIraNakAla vahA~ samApta ho jAtA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| parantu prathama sthitikANDaka kAla abhI bhI samApta nahIM huA hai, kyoMki abhI usakA saMkhyAtavA~ bhAga hI vyatIta huA hai| * isaprakAra hajAroM anubhAgakANDakoMke pUrNa honepara anya sthitikANDaka, anya sthitibandha aura anya anubhAgakANDakako Arambha karatA hai| $48. isaprakAra isa prarUpaNAke anusAra saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakoMke samApta honepara usa samaya prathama sthitikANDaka, prathama sthitibandha aura usa kAla meM pravRtta anubhAgakANDaka eka sAtha samApta hote haiM / tathA usI samaya anya sthitikANDaka, anya sthitibandha aura anya anubhAgakANDakako Arambha karatA hai isaprakAra yaha yahA~para isa sUtrake arthakA nizcaya hai / aba prathama sthitikANDakake AyAmase dUsare sthitikANDakakA AyAma sadRza 1. tA0pratau NiTThidamidaM iti pAThaH /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jayadhavalAsahide kasAyapAhude [ daMsaNamohakkhavaNa yAyAma saraso visariso vA tti AsaMkiya tatto tassa visesahINattasAhaNa mappAcahuapabaMdhamAha-- * paDhamaM TThidikhaMDayaM bahuaM, vidiyaM TThidikhaMDayaM visesahINaM, tadiyaM TThidikhaMDayaM visesahINaM / $ 49. evamedesi dvidikhaMDayANamaNaMtarANaMtaraM pekkhiyUNa visesahINabhAveNa pavRttI hoi / ettha visesahANibhAgahAro saMkhejjarUvametto tti ghettavvo / evaM visesahANikameNa gacchamANe DiTThadikhaMDaesa apuvvakaraNaddhAe kettiyaM pi addhANaM gaMtUNa paDhamaTThadikhaMDayAdo saMkhejjaguNahINaM pi TThidikhaMDayamasthi tti jANAvaNaTThamidamAha- * evaM paDhamAdo TThidikhaMDayAdo aMto apuvvakaraNaddhAe saMkhejjaguNahINaM pi atthi / $ 50. ettha aMto apuSvakaraNaddhAe tti vRtte aSuvvakaraNa carimasamayamapAveyUNa hA ceya takkAla bhaMtare paDhamaTThidikhaMDayAdo saMkhejjaguNahINaM ThidikhaMDayamuvalabbhaiti ghettavvaM, apuvvakaraNaddhAe saMkhejjANaM TThidikhaMDayaguNa hANINamuvalaMbhAdo / evamedeNa vihANeNa saMkhejjasahassamettesu TThidibaMdhasamANakAlapAraMbhapajjavasANesu pAdekamaNubhAga hotA hai yA visadRza hotA hai aisI AzaMkA karake usase usakI vizeSahInatAkI siddhi karane ke liye alpabahutvaprabandhako kahate haiM * prathama sthitikANDaka bahuta hai, usase dUsarA sthitikANDaka vizeSa hIna hai, usase tIsarA sthitikANDaka vizeSa hIna hai / $ 49. isaprakAra ina sthitikANDakoM kI anantarapUrva anantarapUrva sthitikANDakako dekhate hue vizeSa hInarUpase pravRtti hotI hai / yahA~para vizeSa hAni lAneke liye bhAgahAra saMkhyAta aMka pramANa grahaNa karanA caahie| isaprakAra uttarottara vizeSa hAnike kramase sthitikANDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNake kitane hI bhAgako vitAkara prathama sthitikANDakase saMkhyAtaguNA hIna bhI sthitikANDaka hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye isa sUtra ko kahate haiM * isaprakAra prathama sthitikANDakase apUrvakaraNa kAlake bhItara saMkhyAtaguNA ata bhI sthitikANDaka hotA hai / $ 50. yahA~ para 'apUrvakaraNakAlake bhItara' aisA kahanepara apUrvakaraNa ke antima samayako na prAptakara pahale hI usake kAlake bhItara prathama sthitikANDakase saMkhyAtaguNAhIna sthitikANDaka upalabdha hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki apUrvakaraNake kAlameM saMkhyAta sthitikANDaka guNahAniyA~ upalabdha hotI hai| isaprakAra isa vidhAnase jinakA prArambha aura samApti sthitibandhake kAlake samAna hai aura jinameM se pratyeka hajAroM anubhAgakANDakoMkA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] apuvakaraNe kajjavisesaparUvaNA khaMDayasahassAviNAbhAvIsu gadesu tado apuvvakaraNaddhAcarimasamayameso pAvadi tti paduppAyaNaTTamuttarasuttAvayAro * edeNa kameNa hidikhaMDayasahassehiM bahuehiM gadehiM apuvvakaraNaddhAe carimasamayaM ptto| 51. gayatthamedaM suttaM / * tattha aNubhAgakhaMDayaukkIraNakAlo dvidikhaMDayaukkIraNakAlo hidibaMdhakAlo ca samagaM smtto| $ 52. gayatthamedaM pi suttaM / 653. evamapuvakaraNe dvidikhaMDayAdiparUvaNaM samANiya saMpahi tattheva dvidiavinAbhAvI hai aise hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta honepara tadanantara apUrvakaraNakAlake antima samayako yaha jIva prApta karatA hai isa bAtake kathanake liye Ageke sUtrakA avatAra hai * isa kramase aneka hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNake kAlake antima samayako prApta hotA hai / $ 51. yaha sUtra gatArtha hai| * vahA~ anubhAgakANDakakA utkIraNakAla, sthitikANDakakA utkIraNa kAla aura sthitibandhakAla eka sAtha samApta hote haiM / $ 52. yaha sUtra bhI gatArtha hai| vizeSArtha--yahA~ ukta saba kathanakA tAtparya yaha hai ki apUrvakaraNake prathama sthitikANDakakA jitanA AyAma hai, usase dUsarekA vizeSahIna hai, dUsarese tIsarekA vizeSahIna hai / yaha krama apUrvakaraNake antima sthitikANDakake prApta hone taka jAnanA cAhie / kintu isaprakAra prathama sthitikANDakake AyAmakI apekSA Ageke sthitikANDakoMke AyAmako dekhA jAya to apUrvakaraNake kAlake bhItara hI madhyake sthitikANDakakA AyAma prathama sthitikANDakake AyAmase saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai aura isaprakAra apUrda kara gAke samasta kAlake bhItara saMkhyAta sthitikANDaka guNahAniyA~ prApta ho jAtI haiN| yaha lo eka vizeSatA huI / dUsarI vizeSatA yaha hai ki yahA~ sarvatra pratyeka sthitikANDakakA kAla aura sthitibandhakA kAla samAna hotA hai| isakA tAtparya yaha hai ki apUrvakaraNameM jitane sthitikANDakaghAta hote haiM, utane hI sthitibandhApasaraNa bhI hote haiM, kyoMki donoMkA kAla samAna hai| tIsarI vizeSatA yaha hai ki eka-eka sthitikANDakaghAtake kAlameM hajAroM anubhAgakANDakaghAta hote haiN| cautho vizeSatA yaha hai ki apUrvakaraNake kAlake samApta honeke sAtha vahA~ prApta anubhAga kANDaka utkIraNakAla, sthitikANDaka utkIraNakAla aura sthitibandhakAla ye tInoM eka sAtha samApta hote haiN| $ 53. isaprakAra apUrvakaraNameM sthitikANDaka AdikI prarUpaNA samApta karake atra
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA saMtakammagayavisesaparUvaNaTThamidamAha * carimasamayaapuvakaraNe hidisaMtakamma thovaM / 654. kudo ? saMkhejjasahassehiM dvidikhaMDaehiM dhAdidAvasesapamANattAdo / * paDhamasamaya apuvakaraNe TidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / 655. kudo ? apuvvakaraNapariNAmehiM apattaghAdattAdo / Navari NANAvaraNAdINamapuvakaraNacarimasamae DidisaMtakammamaMtokoDAkoDimetaM ceva hoi, daMsaNamohaNIyassa puNa visesaghAdavaseNa sAgarovamalakkha'dhattamettamaMtokoDAkoDIe . hoi tti ghettavvaM / dvidibaMdho vi NANAvaraNAdikammavisayo edeNevappAbahuavihiNA apuvvakaraNapaDhamasamayabhAvio hodi tti paduppAyaNaphalamuttarasuttaM * hidibaMdho vi paDhamasamayaapuvvakaraNe bahugo carimasamayaapuvvakaraNe sNkhejgunnhiinno| 56. DidibaMdhosaraNavaseNa tesiM tahAbhAvasiddhIe baahaannuvlNbhaado| evamapuvvakaraNaparUvaNA samattA / * paDhasasamayaaNiyaTTikaraNapaviTThassa apuvvaM dvidikhaMDayamapuvvamaNabhAgakhaMDayamapubyo dvidibaMdho, tahA ceva guNaseDhI / vahIMpara sthitisatkarmagata vizeSatAkA kathana karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * apUrvakaraNake antima samayameM sthitisatkarma thor3A hai| 54. kyoMki saMkhyAta hajAroM sthitikANDakoMkA ghAta hokara uktapramANa sthitisattva zeSa rahA hai| * usase apUrvakaraNake prathama samayameM sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / 55. kyoMki apUrvakaraNarUpa pariNAmoMke dvArA abhI usakA ghAta nahIM huA hai / itanI vizeSatA hai ki apUrvakaraNake antima samayameM jJAnAvaraNAdi karmoMkA sthitisatkarma antaHkor3Akor3IpramANa hI hai, parantu vizeSa ghAtake kAraNa darzanamohanIya karmakA antaHkor3Akor3Ike bhItara lakSapRthaktva sAgaropamapramANa hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| apUrvakaraNake prathama samayameM jJAnAvaraNAdi karmaviSayaka sthitibandha bhI isI alpabahutva vidhike anusAra hotA hai isa viSayakA kathana karanA uttara sUtrakA prayojana hai * apUrvakaraNa ke prathama samayameM sthitibandha bhI bahuta hotA hai tathA apUrvakaraNake antima samayameM saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| 56. kyoMki sthitibandhApasaraNa honeke kAraNa sthitibandhake ukta prakArase siddha honemeM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| isa prakAra apUrvakaraNa-prarUpaNA samApta huii| * anivRttikaraNake prathama samayameM praviSTa hue jIvake apUrva sthitikANDaka hotA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesa parUvaNA 39 57. to pahuDi aNiyaTTikaraNavisayA parUvaNA daTThavvA / tattha tAva paDhamasamayaaNiyaTTikaraNassa apuvvakaraNacarimaTThidikhaMDayAdo visesahINamaNNaM vidikhaMDayaM hoi / taM puNa jahaNNeNa dvidisaMtakammeNa uvadissa jahaNaNaM hoi / ukkasseNa uvaTThidassa ukkassaM / jahaNNAdo ukkassaM saMkhejjabhAguttaraM hoi / vidiyAdiTThidikhaMDayANi puNa savvesiM jIvANaM sarisANi ceva, tattha visarisatte kAraNANuvaladdhIdo / edaM daMsaNamohaNIyaM paDucca parUvidaM, sesANaM kammANaM jANiya vattavvaM / tatthevANikiraNa paDhamasamae aNNamaNubhAgakhaMDayaM, carimasamayApuvvakaraNeNa ghAdidasesANubhAgasaMtakammassANaMtA bhAgapamANamAgAidaM / TThidibaMdho vi apuvvo, anaMtaraheTThimAdo palidovamassa saMkhejjabhAgeNa parihINo tatthaivADhatto / guNaseDhI puNa tahA ceva galidasAyAmeNa udayAvaliyabAhire NikkhittA asaMkhejjaguNA ca / micchatta-sammAmicchattANaM guNasaMkamo vi tahAcaiva payahRdi tti vattavvaM, suttaNidde sAbhAve vi tassa atthAvatti - gammassa vakkhANe virohAbhAvAdo / hai, apUrva anubhAgakANDaka hotA hai, apUrva sthitibandha hotA hai tathA guNazreNi pUrvokta prakArakI hI hotI hai / $ 57. yahA~se Age anivRttikaraNaviSayaka prarUpaNA jAnanI caahie| usameM anivRttikaraNa ke prathama samaya meM apUrvakaraNake antima sthitikANDakase vizeSa hIna anya sthitiarose hotA hai / kintu vaha jaghanya sthitisatkarmake sAtha upasthita hue jIvake jaghanya hotA hai aura utkRSTa sthitisatkarmake sAtha upasthita hue jIvake utkRSTa hotA hai / tathA jaghanyase utkRSTa saMkhyAtavA~ bhAga adhika hotA hai / parantu dvitIyAdi sthitikANDaka sabhI jIvoMke sadRza hote haiM, kyoMki vahA~ unake visadRza honekA kAraNa nahIM pAyA jAtA / yaha darzanamohanIyakI apekSA kahA hai, zeSa karmoMkA jAnakara kahanA caahie| vahIM anivRttikaraNa ke prathama samayameM anya anubhAgakANDaka hotA hai, kyoMki apUrvakaraNa pariNAmake dvArA antima samaya meM ghAta karanese zeSa rahe anubhAgasatkarmakA ananta bahubhAgapramANa anubhAga anubhAgakANDaka rUpase grahaNa kiyA / sthitibandha bhI apUrva hotA hai, kyoMki anantara adhastana sthitibandhase palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hIna sthitibandha vahA~para grahaNa kiyA / parantu guNazreNi pahale ke samAna hI galita zeSa AyAmavAlI udyAvalike bAhara nikSipta kI, jo ki pichale samayakI apekSA asaMkhyAtaguNe parimANako lie hue nikSipta kI / midhyAtva aura samyagmithyAtvakA guNasaMkrama bhI usI prakAra pravRtta rahatA hai aisA yahA~ kahanA cAhie, sUtrameM isakA nirdeza nahIM honepara bhI arthApattigamya usakA vyAkhyAna karanemeM virodhakA abhAva hai / vizeSArtha - apUrvakaraNake antima samayameM jo sthitikANDaka Adi pravRtta the ve vahIM samApta ho jAte haiM aura anivRttikaraNa meM nayA sthitikANDaka, nayA anubhAgakANDaka aura nayA sthitibandha prArambha hotA hai / mAtra guNazreNikA krama pahale ke samAna hI cAlU rahatA hai| jaise pahale apUrvakaraNameM galita zeSa AyAmarUpase udayAvalike bAhara guNazreNikA dravya nikSipta hotA thA vaise aba bhI nikSipta hotA hai aura jaise pahale pichale samaya se agale samaya meM
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aNiyaTTikaraNassa paDhamasamaye [ daMsaNamohakkhavaNA daMsaNamohaNIyamapasatthamuvasAmaNAe aNuvaMsataM, sesANi kammANi uvasaMtANi ca aNuvasaMtANi ca / 58. deNa sutte aNiyaTTikaraNapaviTThapaDhamasamae caiva micchatta-sammattasammAmicchattANamappasatthovasAmaNAkaraNassa savvattheva appaDihaya pasarassa viNAso paruvido | kA appasatthauvasAmaNA NAma ? kammaparamANUNaM bajaMtaraMgakAraNavaseNa kettiyANaM pi udIraNAvaseNa udayANAgamapaiNNA appasatthauvasAmaNA ci bhade / evaMvihA paNNA idANiM viNaTThA, savvAsiM ThidINaM savve caiva paramANU okaTTa dIreDhuM sakkaNijjA saMjAdA tti bhAvattho / Na kevalamappasatthovasAmaNA caiva thakkA, kiMtu dhitta - NikAcidakaraNANi vi daMsaNamohatiyassa NaTTANi tti vattabvaM, tesiM pi appasatthovasAmaNAbhedattAdo / sesakammANi appasatthovasAmaNAe uvasaMtANi ca aNuvasaMtANi ca davvANi, tesimettha puvtrapaiNNApariccAgeNevAvANAdo | 40 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe guNazreNimeM asaMkhyAtaguNe paramANuoMkA nikSepa hotA thA, vahI krama yahA~ bhI cAlU rahatA hai / tathA mithyAtva aura samyagmithyAtvakA guNasaMkrama bhI pahale ke samAna hI hotA rahatA hai / * anivRttikaraNa ke prathama samaya meM darzanamohanIyakarma aprazasta upazAmanArUpase anupazAnta ho jAtA hai, zeSa karma upazAnta aura anupazAnta donoM prakArake rahate haiM / $ 58. mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtvakA jo aprazasta upazAmanAkaraNa pahale sarvatra hI apratihata prasAravAlA thA usakA isa sUtra dvArA anivRttikaraNa meM praviSTa honeke prathama samaya meM hI vinAza kahA gayA hai / zaMkA- aprazastopazAmanA kise kahate haiM ? samAdhAna ---- kitane hI karma paramANuoMkA bahiraMga - antaraMga kAraNavaza udIraNA dvArA udaya meM anAgamanarUpa pratijJAko aprazastopazAmanA kahate haiM / isa prakArakI pratijJA isa samaya naSTa ho gaI, kyoMki sabhI sthitiyoMke sabhI paramANu apakarSaNa dvArA udIraNA karaneke lie samartha ho gaye haiM yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai / ukta tInoM prakRtiyoM kI kevala aprazasta upazAmanA hI vicchinna nahIM huI, kintu darzanamoha trikake nidhittikaraNa aura nikAcitakaraNa bhI naSTa ho gaye aisA yahA~ kahanA cAhie, kyoMki ve bhI aprazasta upazAmanA ke bheda haiN| zeSa karmoM kI aprazasta upazAmanA upazAnta aura anupazAnta donoM prakAra kI jAnanI cAhie, kyoMki unakA yahA~para pUrva pratijJAke tyAga binA hI avasthAna banA rahatA hai / vizeSArtha - darzana mohanIyakI kSapaNA karate samaya anivRttikaraNa meM praveza karane ke pUrvataka sarvatra mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtva ke kitane hI pamANuoMke yathAsthAna yathAsambhava aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattikaraNa aura nikAcitakaraNa cAlU rahate haiM / isakA yaha tAtparya hai ki ukta karaNameM praveza karaneke pUrvataka sarvatra darzanamohanIyatrika ke kucha aise bhI paramANu hote haiM jo udIraNA rUpase udayake ayogya hote haiM, kucha aise bhI paramANu
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA * aNiyaTTikaraNassa paDhamasamae daMsaNamohaNIyassa hidisaMtakamma sAgarovamasadasahassapudhattamaMto koDIe / sesANaM kammANaM hidisaMtakamma koDisadasahassapudhattamaMto koddaakoddiie| 659. edeNa sutteNANiyaTTikaraNapaDhamasamae savvesiM kammANamAugavajjANaM hidisaMtakammaparUvaNAvahAraNaM kiirde| tattha tAva daMsaNamohaNIyassa vidisaMtakamma sAgarovamasadasahassapudhattamaMto koDIe' hodaNa dvidaM, tassa visesaghAdavaseNa thaabhaavovvttiido| sesANaM savvakammANaM NANAvaraNAdINaM DidisaMtakammaM koDisadasahassapudhattamaMtokoDAkoDIe saMjAdaM, tesimettha visesaghAdAbhAvAdo / * tado TThidikhaMDayasahassehiM aNiyahiaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu asaNNihidibaMdheNa daMsaNamohaNIyassa hidisaMtakamma smgN| hote haiM jo udIraNArUpase udayake ayogya aura saMkramake ayogya hote haiM aura kucha aise bhI paramANu hote haiM jo ina donoMke sAtha upakarSaNa aura apakarSaNake bhI ayogya hote haiN| kintu jhapaka jIvake anivRttikaraNameM praveza karaneke prathama samayameM hI ye tInoM karaNa naSTa ho jAte haiM / yahA~ sUtra meM kevala aprazasta upazAmanA karaNake naSTa honekA nirdeza kiyA hai aura TIkAmeM isake sAtha nidhattikaraNa aura nikAcitakaraNake naSTa honekA bhI nirdeza kiyA hai| prazna yaha hai ki cUrNisUtra meM hI ukta tInoM karaNoMke naSTa honekA nirdeza kyoM nahIM kiyA ? isakA jo samAdhAna kiyA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki nidhatti aura nikAMcitakaraNakA aprazasta upazAmanAke bheda svIkAra karanese unakA bhI grahaNa ho jAtA hai, kyoMki vyApaka dRSTise vicAra karanepara ukta donoM karaNoMkA bhI aprazasta upazAmanAmeM hI antarbhAva ho jAtA hai| * anivRttikaraNake prathama samayameM darzanamohanIyakA sthitisatkarma eka koTike bhItara zatasahasrapRthaktvasAgaropamapramANa hotA hai aura zeSa karmoMkA sthitisatkarma kor3Akor3Ike bhItara koTizatasahasrapRthaktvapramANa hotA hai| 6.59. isa sUtra dvArA anivRttikaraNake prathama samayameM Ayukarmake atirikta saba karmoMke sthitisatkarmakA nizcaya kiyA gayA hai| unameMse darzanamohanIyakA sthitisatkama to eka koTike bhItara zatasahasrapRthaktvasAgaropamapramANa hokara sthita hotA hai, kyoMki vizeSa ghAta vaza usakI usa prakArakI vyavasthA bana jAtI hai| parantu zeSa jJAnAvaraNAdi saba karmoMkA sthitisatkarma koDAkor3Ike bhItara koTizatasahasrapRthaktvapramANa ho jAtA hai, kyoMki unake yahA~ vizeSa ghAtakA abhAva hai| vizeSArtha-tAtparya yaha hai ki darzanamoha kSapaka anivRttikaraNake prathama samayameM darzanamohanIyakA sthitisatkarma lakSapRthaktvasAgaropamapramANa hotA hai aura Ayukarmake atirikta zeSa karmoMkA sthitisatkarma koTipRthaktvasAgaropamapramANa hotA hai| * usake bAda hajAroM sthitikANDakoMke dvArA anivRttikaraNake kAlake saMkhyAta 1. tADapatraprateH saMzodhane 'koDAkoDIe' iti pAThaH samAyAtaH /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 60. tado paDhamaTThidikhaMDayAdo visesahINasarUveNa dvidikhaMDayasahassehiM bahUhiM ThidisaMtakammamovaTTemANassa aNiyaTTiaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu saMkhejjadimAge ca sese tammi uddese daMsaNamohaNIyassa hidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassapudhattAdo kameNa parihAidaNa asaNNiDhidibaMdheNa saMpuNNasAgarovamasahassametteNa samagaM jAdamidi eso sutttthsmucco| sesakammANaM ThidibaMdho ThidisaMtakammaM ca aNiyaTTikaraNaddhAe savvattheva aMtokoDAkoDIe ceva vaTTadi tti ghettavvaM / * tado hidikhaMDayapudhatteNa cauridiyabaMdheNa hidisaMtakammaM samagaM / * tado DidikhaMDayapudhatteNa tIiMdiyabaMdheNa dvidisaMtakammaM samagaM / * tado dvidikhaMDayaputteNa bIiMdiyabaMdheNa hidisaMtakammaM samagaM / * tado dvidikhaMDayapudhatteNa eiMdiyabaMdheNa hidisaMtakamma samagaM / 61 edANi suttANi sugamANi / Navari savvattha dvidikhaMDayapudhattaNiddesassa vaipullavAcitteNa vakkhANaM kAyavvaM, dvidikhaMDayapudhattabahutteNa viNA NiruddhacauriMdiyAdibahubhAga vyatIta honepara darzanamohanIyakA sthitisatkarma asaMjJI paJcendriyake sthitibandhake samAna ho jAtA hai| 660. tatpazcAt prathama sthitikANDakase lekara vizeSa hInarUpase bahuta hajAra sthitikANDakoMke dvArA sthitisatkarmakA apavartana karanevAle jIvake anivRttikaraNake kAlake saMkhyAtabahubhAga vyatIta honepara aura saMkhyAtavA~ bhAga zeSa rahanepara usa jagaha darzanamohanIyakA sthitisatkarma lakSapRthaktvapramANa sAgaropamase kramazaH ghaTakara pUrA eka hajAra sAgaropamapramANa asaMjJIke sthitibandhake samAna ho jAtA hai yaha isa sUtrakA samuccayAtha hai| zeSa karmoMkA sthiti vandha aura sthitisatkarma anivRttikaraNake kAla meM sarvatra hI antaHkor3Akor3I sAgaropamapramANa hI rahatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| ___ * usake bAda sthitikANDakapRthaktvaka sampanna honepara caturindriya jIvoMke bandhake samAna darzanamohanIyakA sthitisatkarma ho jAtA hai / * usake bAda sthitikANDaka pRthaktvaka sampanna honepara trIndriya jIvoMke bandhake samAna darzanamohanIyakA sthitisatkarma ho jAtA hai| * usake bAda sthitikANDakapRthaktvaka sampanna honepara dvIndriyake jIvoMke bandhake samAna darzanamohanIyakA sthitisatkarma ho jAtA hai| * usake bAda sthitikANDakapRthaktvaka sampanna honepara ekendriya jIvoMke samAna darzanamohanIyakA sthitikatkama ho jAtA hai| $ 61. ye sUtra sugama haiM / itanI vizeSatA hai ki sarvatra sthitikANDakapRthaktvake nirdezakA vipulatAvAcIrUpase vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki bahuta sthitikANDakapRthaktvake vinA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesa parUvaNA TThidibaMdhehiM sarisasaMtakammANuppattado / ettha heTThimorimaTThidibaMdhANamaNNoNeNa visesaM kADhUNa dvidikhaMDayapudhattANaM bahuttasaMkhAvisesidANamiyattAvahAraNaM dariseyavvaM / saMpahi etto vi DidisaMtakammassa ovaTTaNAkamo suttANusAreNANumaggijjade | 43 * tado DidikhaMDayapudhatteNa palidovamaThidigaM jAdaM daMsaNamohaNIyatamaM / 6 62. sugamamedaM suttaM / * jAva palidovamaTThidisaMtakammaM tAva palidovamassa saMkhejjadibhAgo ThidikhaMDayaM / palidovame olutte tado palidovamassa saMkhejjA bhAgA AgAidA | vivakSita caturindriya Adi jIvoMke sthitibandhoMke samAna satkarma nahIM ho sakatA / yahA~ para nIce aura Upara ke sthitibandhoMkA paraspara antara nikAlakara bahuta saMkhyA viziSTa sthitikANDakapRthaktvoMkI iyattAkA parimANa dikhalAnA caahie| aba isase Age bhI sthitisatkarma apavartanAkramase sUtra ke anusAra jAna lenA cAhie / vizeSArtha -- darzanamohanIyake tInoM bhedoMkA sthitisatkarma sthitikANDakaghAtoMke dvArA uttarottara kisa prakAra ghaTatA jAtA hai yaha yahA~ para sUtroM dvArA spaSTa kiyA gayA hai| pahale apUrvakaraNake prathama samaya meM vaha antaHkor3Akor3I sAgaropamapramANa thA / phira hajAroM sthitikANDakaghAta hokara anivRttikaraNake prathama samayameM vaha lakSapRthaktva sAgaropamapramANa raha gayA / usake bAda bhI ukta vidhise vaha ghaTatA huA asaMjJI paJcendriya jIvoMke sthitibandhake samAna eka hajAra sAgaropamapramANa raha gayA / punaH ukta vidhise ghaTatA huA kramase caturindriya jIvoMke sau sAgaropamapramANa, trIndriya jIvoMke pacAsa sAgaropamapramANa, dvIndriya jIvoMke paccIsa sAgaropamapramANa aura ekendriyajIvoMke eka sAgaropamapramANa raha jAtA hai / yahA~ sarvatra sthitikANDakoMkA pramANa (saMkhyA) sarvatra pUrva ke aura bAdake isa prakAra do sthitibandhoM ke bIca ke antarako nikAlakara usake anusAra jAna lenA caahie| udAharaNArtha asaMjJI paJcendriya aura caturindriya jIvoMke sthitibandhoM meM nau sau sAgaropamoMkA antara hai, ataH eka hajAra sAgaropamase sau sAgaropamapramANa sthitisattva ke honemeM jitane sthitikANDakoMkI saMkhyA hogI Age vaha sau sAgaropamapramANa sthiti sattvase trIndriya jIvoMke sthitibandha ke samAna pacAsa sAgaropamapramANa sthitisattva ke honemeM sthitikANDakoM kI saMkhyA kama hogI / isI prakAra Age bhI samajha lenA cAhie / * isake bAda sthitikANDaka pRthaktvake dvArA darzanamohanIyakA sthitisatkarma panyopamapramANa sthitivAlA ho jAtA hai / $ 62. yaha sUtra sugama hai / * jabataka Sanyopamase adhika sthitikatkarma rahatA hai tabataka panyopamake 1. tA0 pratau ausulutte iti pAThaH /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 63. palidovamaTThidisaMtakammAdo puvvaM savvatthevApuvakaraNapaDhamasamayappahuDi palidovamassa saMkhejjadimAgametto ceva dvidikhaMDayAyAmo hoi / eNhi puNa palidovame olutte palidovamamette TThidisaMtakamme avasiTTe dvidikaMDayapamANaM tassa saMkhejjA bhAgAyAmaM hoi / kudo evaM ce ? sahAvado ceva tattha tahAbhAveNa dvidikhaMDayaghAdapavuttIe suttavaleNa sunnicchidttaado| etto uvari pi savvattheva sesasya saMkhejje bhAge ghettUNa dvidikhaMDayaM Nivattedi jAva Nippacchimo palidovamassa saMkhejjadibhAgo parisiTTho tti / saMpahi edassevAtthassa visesaparUvaNahamidamAha * tado sesasta saMkhejA bhAgA AgAidA 64. gayatthamedaM suttaM / / * evaM dvidikhaMDayasahassesu gadesu dUrAvakiTTI palidovamassa saMkhena bhAge dvidisaMtakamme sese tado sesassa asaMkhejjA bhAgA AgAidA / 665. evaM palidovamaThidisaMtakammappahuDi sesa-sesassa saMkhejje bhAge ghettUNa saMkhyAtaveM bhAgapramANa pratyeka sthitikANDaka hotA hai| tathA palyopamapramANa sthitisattvake avaziSTa rahane para Age sthitikANDaka ke lie palyopamake saMkhyAta bahubhAgako grahaNa kiyaa| 63. palyopamapramANa sthitisatkarma rahanese pUrva sarvatra hI apUrvakaraNake prathama samayakara sthitikANDakakA AyAma palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai| parantu yahA~para 'palidovame olutte' arthAt darzanamohanIyakA sthitisatkarma palyopamapramANa avaziSTa rahane para usakA AyAma palyopamake saMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai| zaMkA-aisA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna-isa sUtrake balase nizcita hotA hai ki vahA~para usa prakArase sthitikANDakaghAtakI pravRtti svabhAnase hI hotI hai| tathA isake Age bhI palyopamakA antima saMkhyAta gA~ bhAga zepa rahane taka sarvatra hI jo sthiti satkarSa zeSa rahe usake saMkhyAta bahubhAgako grahaNa kara sthitikANDaka banatA hai| aba isI arthakI vizeSatAkA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM___ * usake bAda jo sthitisatkarma zeSa rahe usake saMkhyAta bahubhAgako sthitikANDaka ke liye grahaNa kiyaa| 64. yaha sUtra gatArtha hai| * isa prakAra hajAgeM sthitikANDakoMke vyatIta honepara tathA panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmake zeSa rahanepara durApakRSTi hotI hai| usake bAda zeSa sthiti satkarmake asaMkhyAta bahubhAgako sthitikANDakake lie grahaNa kiyaa|| 65 ina prAra palyopamapramANa sthitisatkarmase lekara uttarottara zeSa rahanevAle 1. tA0pratI omulutte iti pAThaH /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNi kiraNe kajjavisesa parUvaNA 45 DidikhaMDayaghAdaM kuNamANassa saMkhejjasaharUsamettesu ThidikhaMDaesa gadesu tado heTThA dUraramoiNassa dUrAva kiTTisaNidaM savvapacchimaM palidovamassa saMkhejjabhAgapramANaM disaMtakammamavasi hoi / puNo tatto pahuDi sesassa asaMkhejje bhAge AgAeMto TThidikhaMDayaghAdamADhave, tadavasthAe jIvassa tahA ghAdaNasattIe bajjhataraMgakAraNasaNNihANavaseNa samuppaNNattAdo | kA dUrAvakiTTI NAma ? buccade - jatto TThidisaMtakammAvasesAdo saMkhejje bhAge ghettaNa ThidikhaMDae ghAdijjamANe ghAdidasesaM NiyamA palido - vamassa asaMkhejjadibhAgapamANaM hoNa ciTThadi taM savvapacchimaM palidovamassa saMkhejjadibhAgapamANaM vidisaMtakammaM dUrAvakiTTi ti bhaNNade / kiM kAraNamedassa TThidivi se sassa dUrAvakiTTisaNNA jAdA tti ce 1 palidovamaTThidisaMtakammAdo suDu dUrayaramosAriya savvajahaNNapalidovamasaMkhejjabhAgasarUveNAvaTThANAdo | panyopamasthitikarmaNo'dhastAddUrataramapakRSTatvAdatikRzatvAcca dUrApakRSTireSA sthitirityuktaM bhavati / athavA dUrataramapakRSyate'syAH sthitikaraMDakamiti dUrApakRSTiH / itaH prabhRtyasaMkhyeyAn bhAgAn gRhItvA sthitikAMDakaghAtamAcaratItyato dUrApakRSTiriti yAvat / kimesA dUrAvakiTTI egaviyappA sthitisatkarmake saMkhyAta bahubhAgako grahaNa kara sthitikANDakaghAta karanevAle jIvake saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke jAnepara usase nIce bahuta dUra gaye hue jIvake dUrApakRSTi saMjJAvAlA sabase antima palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma zeSa rahatA hai / punaH usase Age zeSake asaMkhyAta bahubhAgako grahaNa karatA huA sthitikANDakaghAta karatA hai, kyoMki usa avasthA meM jIvake bAhya aura Abhyantara kAraNoMkA sannidhAna honese usa prakArake ghAta karanekI zakti pAI jAtI hai / zaMkA- dUrApakRSTi kise kahate haiM ? samAdhAna - kahate haiM - jisa avaziSTa satkarmameMse saMkhyAta bahubhAgako grahaNa kara sthitikANDakA ghAta karane para ghAta karanese zeSa bacA sthitisatkarma niyamase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara avaziSTa rahatA hai usa sabase antima palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmako dUrApakRSTi kahate haiM / zaMkA - isa sthitivizeSako dUrApakRSTi saMjJA kisa kAraNa se hai ? - samAdhAna --kyoMki palyopamapramANa sthitisatkarmase atyanta dUra utara kara sabase jaghanya palyopamake saMkhyAtaveM bhAgarUpase isakA avasthAna hai / palyopamapramANa sthitisatkarmase nIce atyanta dUra taka apakarSita kI gaI honese aura atyanta kRza - alpa honese yaha sthiti dUrApakRSTi hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA isakA sthitikANDaka atyanta dUra apakarSita kiyA jAtA hai, isaliye isakA nAma dUrApakRSTi hai / yahA~se lekara asaMkhyAta bahubhAgoMko prahaNa kara sthitikANDakaghAta kiyA jAtA hai, ataH yaha dUrApakRSTi kahalAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA A ayavipAti / ke vi bhaNati eyaviyappA esA, Nibviyappapalidovamassa saMkhejjadibhAgavippaDibaddhattAdo / so ca Nivviyappo palidovamassa saMkhejjadibhAgo palidovamaM jahaNNaparittAsaMkhejjeNa khaMDiya tattha rUvAhiyaeyakhaMDameto / eto ekassa vi dvidivisesassa parihANIe palidovamAsaMkheja bhAgaviyappuSpattIo ti / vayaM tu bhaNAma ayaviyA esA ti / kiM kAraNaM ? palidovamAsaMkhejjamAnayettaTThidisaMtuSpattiNibaMdhaNANaM palidoSamassa saMkhejjadibhAgaTThidiviyappANamasaMkhejjapa lidovamapaDhamavaggamUlamettANamuvalaM bhAdo / taM jahA -- ukkassasaMkhejjaM viraleyUNa palidovamaM samakhaMDa kariya diNe ekekssa vassa asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi pAveMti / tattheyavadharidapamANaM savvajahaNNayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo trimaNNade | saMpahiedassabhaMtare jai egarUvaM parihAyadi to vi palidovamassa saMkhejjadibhAgo v| do rUvesu parihINesu vi palidovassa saMkhejjadibhAgo caiva / evameguttaravaDDIe rUvesu parihIyamANesu jadi suhu bahugaM parihAyadi to edamegarUvadharidaM puSNo jahaNaparittAsaMkhetreNa khaMDeyUNeyakhaMDametaM jAva Na parihINaM tAva palidovamassa saMkhejadibhAgame medassa Na phiTTadi / saMpuNNegakhaMDa parihINe viNA jahaNNaparittAsaMkhejeNa zaMkA- kyA yaha dUrApakRSTi eka vikalpavAlI hai yA aneka vikalpavAlI hai ? samAdhAna- - kitane hI AcArya kahate haiM ki vaha eka vikalpavAlI hai, kyoMki vaha palyopamake nirvikalpa arthAt sabase jaghanya pramANarUpa saMkhyAtaveM bhAgase pratibaddha hai / aura vaha nirvikalpa palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga, palyopamako jaghanya parItAsaMkhyAta se bhAjitakara vahA~ jo eka adhika eka bhAga prApta ho, tatpramANa hai / kyoMki isameM se eka bhI sthitivizeSakI hAni honepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vikalpakI utpatti hotI hai / kintu hama kahate haiM ki vaha aneka vikalpavAlI hai, kyoMki palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma kI utpatti kAraNabhUta palyopamake saMkhyAtavaM bhAgapramANa sthiti ke vikalpa palyopana ke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa upalabdha hote haiM / yathA - utkRSTa saMkhyAtakA viralanakara viralana aMkoMke pratyeka ekake prati palyopamake samAna khaNDa karake deyarUpase denepara viralana ke eka-eka aMkake prati palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUla prApta hote haiN| vahA~ viralanake eka aMka prati prApta rAzikA pramANa palyopamakA sabase jaghanya saMkhyAtavA~ bhAga kahA jAtA hai / aba isameM se yadi eka aMkakI hAni hotI hai to bhI palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hI zeSa rahatA hai / do aMkoM kI hAni honepara bhI palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hI zeSa rahatA hai / isaprakAra eka-eka aMkako bar3hAkara aMkoMke kama honepara yadi bahuta-bahuta aMkoMkI hAni hotI hai to viralana ke eka aMkake prati prApta isa dravyako punaH jaghanya parItAsaMkhyAtase bhAjitakara jo eka bhAga prApta ho utanA jaba taka hIna nahIM hotA taba taka isakA palyopamakA saMkhyAtakoM bhAgapanA nahIM pheTatA, kyoMki sampUrNa eka bhAgake hIna hue binA palyopamameM jaghanya parItA saMkhyAtakA bhAga 1. tA0 prata NA ] iti pAThaH /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA 47 khNddidplidovmmetttttthidisNtviyppaannuppttiido| tamhA dUrAvakiTTI asaMkhejapalidovamapaDhamavaggalamettaviyappasahidA tti siddhaM / NidarisaNamettaM cedaM parUvidaM / edIe disAe aNNe vi dUrAvakiTTiviyappA samuppAeyavvA, jahaNNaparittAsaMkhejassa addhacaubbhAgAdirUdehi mi palidovame khaMDide dUrAvakiTTiviyappuppattIe paDisehAbhAvAdo / edesu viyappesu jiNadibhAvaNNadaraviyappapaDibaddhA dUrAvakiTTI eyaviyappA iha gaheyavvA, aNiyaTTikaraNapariNAmehiM dhAdidAvasiTThAe tisse aNeyaviyappattavirohAdo / denepara jo eka bhAga labdha Ave tatpramANa sthitisatkarmarUpa vikalpakI utpatti nahIM hotI hai, isalie dUrApakRSTi palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa vikalpavAlI hai yaha siddha huaa| yaha udAharaNamAtra kahA hai| isI dizAse anya bhI dUrApakRSTirUpa vikalpa utpanna kara lene cAhie, kyoMki jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhabhAga aura caturthabhAga Adike dvArA bhI palyopamake bhAjita karanepara dUrApakRSTirUpa vikalpoMkI utpattikA niSedha nahIM hai / ina bhedoMmeMse jinendradevane use jisarUpameM jAnA ho aisI kisI anyatara bhedase sambandhita eka bhedavAlI dUrApakRSTi yahA~para grahaNa karanI cAhie, kyoMki anivRttikaraNarUpa pariNAmoMke dvArA ghAta karanese avaziSTa rahI usake aneka bhedavAlI honekA virodha hai| vizeSArtha--java sthiti kANDakaghAta hote-hote satkarma sthiti palyopamapramANa zeSa raha jAtI hai taba sthitikANDakakA jo pramANa pahale thA vaha badalakara avaziSTa sthitisatkarmakA saMkhyAta bahubhAga ho jAtA hai| aura isaprakAra uttarottara ukta vidhisesthitikANDaka ghAta hote hote jaba sabase jaghanya palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthiti zeSa raha jAtI hai taba vaha dApakRSTi isa nAmase pukArI jAtI hai / yaha ghaTate-ghaTate ati alpa raha gaI hai, isalie ise dUrApakRSTi kahate haiN| athavA zeSa rahI isa sthitise Age uttarottara avaziSTa sthitike asaMkhyAta bahubhAga asaMkhyAta bahubhAgapramANa sthitiko grahaNakara sthitikANDakaghAta hotA hai, isalie ise dUrApakRSTi kahate haiN| aba prazna yaha hai ki yaha dUrApakRSTi eka vikalpavAlI hai yA bahuta vikalpavAlI hai| isa viSayameM dUsare AcAryoMke abhiprAyase to TIkAkArane use eka bhedavAlI batalAyA hai| unakA kahanA hai ki palyopamameM jaghanya parItAsaMkhyAtakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave usameM eka aMkake milAnepara jo saMkhyA prApta ho, dUrApakRSTikA pramANa 'utanA hI hai, kyoMki isameM eka bhI aMkakI hAni honepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmasambandhI bhedakI utpatti hotI hai| kintu TIkAkAra svayaM usa dUrApakRSTiko aneka bhedavAlI svIkAra karate haiN| unhoMne isakA spaSTIkaraNa karate hue jo kucha batalAyA hai usakA tAtparya yaha hai ki palyopamapramANa sthitisatkarmameM utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara jo sthitivikalpa prApta ho vahA~se lekara eka-eka sthitivikalpa kama karatA jAya aura isaprakAra palyopamameM jaghanyaparItAsaMkhyAtakA bhAga denepara jo sthitisatkarmavikalpa prApta ho usase pUrvataka kama kare / isaprakAra madhyameM jitane sthitisatkarmavikalpa prApta hue ve saba palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa honese dUrApakRSTi utane vikalpavAlI siddha hotI hai / TIkAkArane yahA~ dUrApakRSTiko jo palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa kahA hai vaha isI kAraNase kahA hai|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saNamohakkhavaNA 66. saMpahi evaMvihadUrAvakiTTisaNNidaTThidisaMtakamme sese etto ppahuDi sesassa asaMkheje bhAge dvidikhaMDayasarUveNAgAedi tti edamatthavisesaM jANAviya etto edIe parUvaNAe asaMkhejaguNahINadvidikhaMDaesu bahusu NivadamANesu kettiyaM addhANamuvari gaMtUNa tatthuddese visesaMtarasaMbhavapaduppAyaNaTTamuttarasuttamoiNNaM___ * evaM palidovamassa asaMkhejadibhAgigesu bahuesu dvidikhaMDayasahassesu gadesu tado sammattassa asaMkhejANaM samayapabaddhANamudIraNA / / 667. dUrAvakiTTIdo heTThA saMkhejjasahassamettANi asaMkhejjaguNahANidvidikhaMDayANi osariyaNa micchattacarimaTThidikhaMDayaM ca saMkhejjasahassadvidikhaMDaehiM Na udAharaNa palyopamakA pramANa utkRSTa saMkhyAta jaghanya parItAsaMkhyAta 20000 20000:45000 palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga, prathama bhedarUpa dUrApakRSTi 5000-1-4999 , " dUsare " " 4999-1-4998 ___ tIsare , " isaprakAra uttarottara eka-eka sthitisatkarma vikalpa kama karatA huA 20000 : 5= 40000 palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarma vikalpake prApta honeke pUrva 4001 sthitisatkarma vikalpake prApta hone taka kama kre| yahA~ 5000 pramANa prathama sthitisatkarma vikalpase lekara 4001 pramANa antima sthitisatkarma vikalpa taka ye 1000 sthitisatkarmavikalpa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa honese dUrApakRSTike bheda bhI utane hI prApta hote haiM aisA TIkAkArakA abhiprAya hai| . inameMse koI eka vikalparUpa dUrApakRSTi anivRttikaraNameM lI gaI hai| vaha kaunasI lI gaI hai ? isakA samAdhAna karate hue unhoMne batalAyA hai ki inameMse jisa bhedarUpa jinendradevane dekhI hai vaha lI gaI hai| zeSa kathana sugama hai| 666. aba isa prakArake dUrApakRSTisaMjJaka sthitisatkarmake zeSa rahanepara yahA~se lekara zeSake asaMkhyAta bahubhAgapramANa sthitisatkarmako sthitikANDakarUpase grahaNa karatA hai| isaprakAra isa arthavizeSakA jJAna karA kara Age isa prarUpaNAke anusAra bahutase asaMkhyAta guNahIna sthitikANDakoMke patita honepara kitanA hI adhvAna Upara jAkara usa sthAnapara vizeSa antara sambhava hai usakA kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * isa prakAra panyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANavAle bahuta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara vahA~se lekara samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai| 667. dUrApakRSTise nIce saMkhyAta hajAra asaMkhyAta guNahAnivAle sthitikANDakoMkA apasaraNa kara saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke dvArA mithyAtvake antima sthitikANDakako 1. tA0 pratI khaMDae hiM ( eNhi ) iti pAThaH /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA pAvadi ti edammi aMtarAle sammattassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA pAraddhA tti sutttthnniccho| etto puvvaM va savvattheva asaMkhejjalogapaDibhAgeNa smvkmmaannmudiirnnaa| emhi puNa sammattassa palidovamassAsaMkhejjadimAgapaDimAgeNudIraNA payaTTA tti jaM vuttaM hoi / okaTTidasayaladavvassa palidovamassa asaMkhejjadimAgapaDibhAgiyaM davvamudayAvaliyabAhire guNaseDhIe Nikkhivadi / guNaseDhidavvassa vi asaMkhejabhAgamettaM davyamasaMkhejasamayapabaddhapamANapaDibaddhameNhimudIredi ti edeNa sutteNa jANAvidaM / etto ppahuDi savvattheva udIraNAkamo eso veva sammacassa dddvyo| * tado bahusu dvidikhaMDaesu gavesu micchatassa AvaliyabAhiraM savamAgAidaM / samatta-sammAmicchattANaM palidoSamassa asaMkhejAvibhAgo seso| $ 68. evamasaMkhejasamayapabaddhe udIremANassa puNo vi saMkhejasahassamettesu hai isa antarAlameM samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA prArambha hotI hai yaha isa sUtrake arthakA nizcaya hai / yahA~se pahale sarvatra hI asaMkhyAta lokapramANa pratibhAgake anusAra saba kamoMkI udIraNA hotI rhii| parantu yahA~para palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pratibhAgake anusAra samyaktvako udIraNA pravRtta huI yaha ukta kathanakA tAtparya hai / apakarSita honevAle sakala dravyameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha Ave utane dravyako udayAvalike bAhara guNazreNimeM nikSipta karatA hai| guNazreNike bhI asaMkhyAtaveM bhAgamAtra dravyako, jo ki asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hai, isa samaya udIrita karatA hai isaprakAra isa bAtakA isa sUtra dvArA jJAna karAyA gayA hai| isase Age sarvatra hI samyaktvakI udIraNA. kA krama yahI jAnanA caahie| vizeSArtha-dUrApakRSTike bAda kitane sthitikANDakoMke pAte jAnepara mithyAtvakA kitanA sthitisatkarma zeSa rahate hue samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA prArambha hotI hai isa tathyako yahA~para spaSTa kiyA gayA hai| yahA~se pUrva saba karmoMkI udIraNA asaMkhyAta lokake pratibhAgake anusAra hotI thii| kintu yahA~se samyaktvakI udIraNAkA krama badala jAtA hai / aba yahA~se Age samyaktvake dravyameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga denepara jo labdha Ava utane dravyako udoraNA hone lagI hai| isI bAtako spaSTa karate hue batalAyA hai ki samasta dravyameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha Ave utane dravyako udayAvalike bAhara nikSipta karatA hai tathA guNazreNike dravyakA asaMkhyAtavA~ bhAga jo ki asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hotA hai use udIrita karatA hai| Age sarvatra udIraNAkA yahI krama calatA rahatA hai / zeSa kathana spaSTa hI hai| * tadanantara bahuta sthitikANDakoMke vyatIta honepara mithyAtvake udayAvali bAharake saba dravyako grahaNa kiyaa| usa samaya samyaktva aura samyagmithyAtvakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravya zeSa rakhA, zeSa saba. dravya ghAta karaneke liye grahaNa kiyaa| $ 68. isaprakAra asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA karanevAle jIvake phira bhI jo 10
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA asaMkhejaguNahANidvidikhaMDaesu pAdekkamaNubhAgakhaMDayasahassAviNAbhAvIsu gadesu tado micchattassa carimadvidikhaMDayabhAgAeteNa udayAvaliyabAhiraM savvameva micchattaTThidisaMtakammamAgAidaM / sammatta-sammAmicchattANaM puNa heTThA palidovamassa asaMkhejadibhAgamettaM yottUNa sesA asaMkhejA bhAgA AgAidANi tti bhaNidaM hoi ? ettiyamettakAlaM tiNhaM kammANaM sarisameva dvidikhaMDayaghAdaM kuNamANo etthuddese kimaTThamevaM visarisabhAveNa dvidikhaMDayamAgAedi tti NAsaMkaNijjaM, puvvameva viNassaMtassa micchattakammarasa etthudde se visesaghAdasaMbhavaM paDi virohaabhaavaado| evaM micchattassa carimavidikhaMDayamAgAedaNaMtomuhutteNa NidvavemANo micchattacarimaphAliM kiM sammAmicchattamsuvAra saMchuhadi Aho sammattasse tti pucchide NiyamA sammAmicchattassuvari saMchuhadi tti Nicchao kaayvyo| pratyeka sthitikANDaka hajAroM anubhAgakANDakoMkA avinAbhAvI hai aise saMkhyAta hajAra asaMkhyAta guNahAnisvarUpa sthitikANDakoMke vyatIta honepara anantara mithyAtvake antima sthitikANDakako grahaNa karate hue isa jIvane mithyAtvake udayAvalike bAharake samasta hI sthitisatkarmako grahaNa kiyaa| parantu samyaktva aura samyagmithyAtvake, nIce palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, dravyako chor3akara zeSa asaMkhyAta bahubhAgapramANa dravyako grahaNa kiyA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--itane kAla taka tInoM karmoMke sadRza hI sthitikANDakaghAta karanevAlA jIva isa sthAna para isa prakAra visadRzarUpase sthitikANDakaghAtako kisaliye grahaNa karatA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki ina tInoM karmoM meM sabase pahale hI vinAzako prApta honevAle mithyAtvakarmakA isa sthAna para vizeSa ghAta sambhava hai isameM koI virodha nahIM hai| isa prakAra mithyAtvake antima sthitikANDakako grahaNa kara antarmuhUrta kAla dvArA usakA ghAta karatA huA mithyAtvakI antima phAliko kyA samyagmithyAtvake Upara prakSipta karatA hai yA samyaktvake Upara aisI pRcchA honepara niyamase samyagmithyAtvake Upara prakSipta karatA hai aisA nizcaya karanA caahie| ... vizeSArtha-jisa samaya yaha jIva mithyAtva karmakI kSapaNAke liye mithyAtvake udayAvali bAhya samasta dravyako antima kANDakake rUpameM grahaNa karatA hai usa samaya vaha samyaktva aura samyagmithyAtvake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako chor3akara zeSa asaMkhyAta bahubhAgapramANa dravyako ghAta karaneke liye grahaNa karatA hai / isa para yaha zaMkA uThAI gaI hai ki yahA~se pUrva tInoM karmoMke sadRza hI sthitikANDakaghAta hote rahe, yahA~ isa viSamata kA kyA kAraNa hai ? isakA yahA~ jo samAdhAna kiyA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki mithyAtva karmakA sabase pahale ghAta hotA hai, isalie yahA~para usakA zeSa do koMkI apekSA vizeSa ghAta honemeM koI virodha nahIM hai|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aTTikaraNe kajjavisesa parUvaNA * tado TThidikhaMDae NiTThAyamANe NiTThide micchattassa jahaNNao TThidisaMkamo, ukkassao padesasaMkamo / tAghe sammAmicchuttassa ukkassagaM padesasaMtakammaM / 51 $ 69. tamhi micchattassa carimaTThidikhaMDae kameNa NiTTavijamANe NiTTide takkAle caiva micchattassa jahaNNago TThidisaMkamo hoi / etto aNNassa micchattaTThidisaMkamassa jahaNNassANuvalaMbhAdo / tAghe caiva micchattassa ukkassago padesasaMkamo, micchattadavvassa savvasseva savvasaMkameNa saMkamamANassa tahAbhAvovavattado / vari jaha eso guNidakammaMsiyaNeraiyapacchAyado samayAviroheNa savvalahumAgaMtUNa daMsaNamohakkhavaNAe abbhuTTido to ukassao micchattassa padesasaMkamo hoi / aNNA vuNa ajahaNNANukassao padesasaMkamo tti vattavvaM / sutte puNa guNidakammaMsiyavivakhAe ukassao padesasaMkamo NiddiTTho ttiNa kiM ci viruddhaM / tAghe caiva sammAmicchattassa ukkassayaM padesasaMtakammamuvajAyade, micchattadavvassa savvasseva kiMcUNadivaDaguNahANimettasamayapabaddhapamANassa tassarUveNa pariNadattAdo / tado micchattajaiNNaTThidisaM kama sahagadukkassapadesasaMkama paDiggahavaseNa sammAmicchattassukkassapadesa saMtakammaM takkAla paDibaddhamupajjaditi siddhaM / * isa prakAra mithyAtvake samApta honevAle antima sthitikANDakake samApta honepara mithyAtvakA jaghanya sthitisaMkrama aura utkRSTa pradezasaMkrama hotA hai tathA usI samaya samyagmithyAtvakA utkRSTa pradezasatkarma hotA hai / $ 69. vahA~para mithyAtva ke kramase samApta hone yogya antima sthitikANDakake samApta honepara usI samaya midhyAtvakA jaghanya sthitisaMkrama hotA hai, kyoMki midhyAtvakA isase jaghanya anya sthitisaMkrama nahIM pAyA jAtA / tathA usI samaya mithyAtvakA utkRSTa pradezasaMkrama hotA hai, kyoMki mithyAtva ke samasta dravyakA sarvasaMkramase saMkrama karanevAle jIvake utkRSTa pradezasaMkramakI vyavasthA vana jAtI hai / itanI vizeSatA hai ki guNitakarmAzika nAraka bhavase pIche Akara manuSya paryAyako grahaNa karanevAlA yaha jIva AgamameM batalAI huI vidhike anusAra ati zIghra Akara darzanamohanIyakI kSapaNa ke liye udyata huA, taba usake mithyAtvakA utkRSTa pradezasaMkrama hotA hai / anyathA ajaghanya - anutkRSTa pradezasaMkrama hotA hai aisA kahanA cAhie / yadyapi sUtra meM guNitakarmAzikakI vivakSAse utkRSTa pradezasaMkramakA nirdeza kiyA hai to bhI kucha viruddha nahIM hai / tathA usI samaya samyagmithyAtvakA utkRSTa pradezasatkarma utpanna hotA hai, kyoMki midhyAtvakA kucha kama Der3ha guNahAniguNita samayaprabaddhapramANa samasta dravya usa rUpase pariNama jAtA hai / isalie mithyAtva ke jaghanya sthitisaMkramake sAtha prApta hue utkRSTa pradezasaMkramake pratigrahavaza usI kAlase sambandha rakhanevAlA samyagmithyAtvakA utkRSTa pradezasatkarma hotA hai yaha siddha huA /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA 70. to dusamaNAvaliyame takAla' gaMtUNa micchattassa jaharaNayaM dvidisaMtakammaM hodi ti jANAvaNaphalamuttaramuttaM - 52 * tado AvaliyAe dusamayUNAe gadAe micchattassa jahaNNayaM hidisaMtakammaM / 71. dusamaNAvaliyamettamicchattaTThidIo kameNa gAliya jAdhe eyaTThidI dusamayametta kAlAvANA parisiTThA tAdhe micchattassa jahaNNayaM dvidisaMtakammaM hoi. etto aNNassa savvajahaNNamicchattaTThidisaMtakammassANuvalaMbhAdo / se kAle kiNNa labbhade ?Na, tattha NillevijjamANassa micchattassa payaDi-TThidi- aNubhAga-padesasaMtakammANaM NistabhAvalaM bhAdo | vizeSArtha - jisa samaya darzanamohanIyakI kSapaNA karanevAlA yaha jIva antima sthitikANDakakA sarvasaMkramake dvArA patana karatA hai usa samaya mithyAtvakA sabase jaghanya sthitisaMkrama hotA hai, kyoMki anivRttirUpa pariNAmoMke dvArA dUrApakRSTirUpa se ghAtita karaneke bAda zeSa bacI huI sthitike jaghanya hone meM virodhakA abhAva hai / isase alpa sthitisaMkrama anyatra sambhava nahIM hai / yadi yaha guNitakarmAzika honeke sAtha ati zIghra nAraka bhavase Akara darzanamohanIyakI kSapaNA karatA hai to isake antima sthitikANDakakI antima phAlike patanake samaya utkRSTa pradezasaMkrama hotA hai, kyoMki isa samaya mithyAtva ke Der3ha guNahAniguNita samayaprabaddhapramANa samasta dravyakA sarvasaMkrama dekhA jAtA hai aura yataH isa antimaphAlikA patana samyagmithyAtva meM hotA hai, ataH usI samaya samyagmithyAtvakA utkRSTa pradezasatkarma hotA hai / isaprakAra ina tIna vizeSatAoMkA ullekha isa sUtra meM kiyA gayA hai| zeSa kathana sugama hai $ 70. aba isase Age do samaya kama eka AvalimAtra kAla jAkara mithyAtvakA jaghanya sthitisatkarma hotA hai isakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra kahate haiM * tadanantara do samaya kama eka AvalipramANa kAlake vyatIta honepara mithyAtvakA jaghanya sthitisatkarma hotA hai / $ 71. midhyAtvakI do samaya kama eka AvalipramANa sthitiyoMko kramase galAkara jisa samaya do samayamAtra kAlavAlI eka sthiti zeSa rahatI hai usa samaya midhyAtvakA jaghanya sthitisatkarma hotA hai, kyoMki mithyAtvakA isase anya sabase jaghanya sthitisatkarma nahIM upalabdha hotA hai / zaMkA -- tadanantara samaya meM kyoM nahIM prApta hotA ? samAdhAna -- nahIM kyoMki jisa samaya midhyAtvako do samaya sthiti zeSa rahatI hai| usa samaya vaha stivukasaMkramake dvArA sajAtIya prakRti meM saMkramita ho jAtI hai, isalie tad 1. tA0 pratI - mettaM kAlaM iti pAThaH / 2. tA0 pratI jahaNaTThidisaMtakammaM iti pAThaH /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA * micchatte paDhamasamayasaMkate sammatta-sammAmicchattANamasaMkhenA bhAgA aagaaidaa| 72. micchatte sabvasaMkameNa saMkate tappaDhamasamae ceva sammatta-sammAmicchattANamaNNaM ThidikhaMDayamAgAeMteNa ghAdidasesaTidisaMtakammassa asaMkhejjA bhAgA AgAidA tti vuttaM hoi / evamedeNa kameNa sammatta-sammAmicchattANaM dvidigvaMDayaghAdaM kuNamANo tappAoggasaMkhejjasahassamettehi dvidikhaMDaehiM sammAmicchattassa carimaTThidikhaMDayaM pAvei / tamAgAeMto udayAvaliyabAhiraM savvamAgAedi tti paduppAyaNaphalamuttarasuttaM-- ___ * evaM saMkhejjehiM hidikhaMDaehiM gadehiM sammAmicchattamAvaliyabAhiraM savvamAgAidaM / 73. gayatthamedaM suttaM / tAdhe puNa sammattassa uvvarAviJjamANahidivisesapamANAvahAraNamuttaro suttapabaMdhonantara samayameM mithyAtvasambandhI prakRtisatkarma, sthitisatkarma anubhAgasatkarma aura pradezasatkarma niHsattvapaneko prApta ho jAte haiM / vizeSArtha-mithyAtva prakRtikA mithyAtva guNasthAnameM hI udaya pAyA jAtA hai aura usakA kSaya cauthese lekara cAra guNasthAnoM meM hotA hai, ataH jo prakRtiyA~ parodayase kSayako prApta hotI haiM, udaya kAlake eka samaya pUrva pratyeka samayameM stivukasaMkramake dvArA una prakRtiyoMkA udayameM AnevAlI sajAtIya prakRtiyoMmeM saMkrama hotA rahatA hai| yahI kAraNa hai ki antameM mithyAtvakA do samaya sthitivAlA eka niSeka zeSa rahatA hai jisakA usI samaya samyaktvaprakRti meM stivuka saMkrama dvArA saMkrama ho jAneke kAraNa agale samayameM usakA sarvathA abhAva rahatA hai| * mithyAtvake saMkrama honeke prathama samayameM samyaktva aura samyagmithyAtvake asaMkhyAta bahubhAgako grahaNa kiyA / $ 72. sarvasaMkramake dvArA mithyAtvake saMkrAnta honepara usake prathama samayameM hI samyaktva aura samyagmithyAtvake anya sthitikANDakako grahaNa karanevAle jIvane ghAta karanese zeSa bace sthitisatkarmake asaMkhyAta bahubhAgako grahaNa kiyA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isaprakAra isa kramase samyaktva aura samyagmithyAtvakA sthitikANDakaghAta karatA huA tatprAyogya saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vAda samyagmithyAtvake antima sthitikANDakako grahaNa karatA hai aura use grahaNa karatA huA udayAvalike bAharake samasta dravyako grahaNa karatA hai isa bAtake kathanake liye AgekA sUtra kahate haiM * isaprakAra saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara samyagmithyAtmake udayAvalike bAhara sthita samasta dravyako grahaNa kiyaa| $ 73. yaha sUtra gatArtha hai| parantu usa samaya samyaktvake zeSa rahe sthitividopake
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA * tAdhe sammattassa doNNi uvdesaa| ke vi bhaNaMti-saMkhejjANi vassasahassANi TThidANi tti / pavAijjatteNa uvadeseNa ahavassANi samammattassa sesANi, sesAo hidIo AgAidAo tti / 74. tAdhe tadavatthAe sammattassa AgAidasesadvidisaMtakammapamANapaduppAyaNe doNNi uvaesA, puvvaairiyaannmetyaahippaaybheddNsnnaado| tattha ekko pavAijjaMto aNNo ca apvaaijjto| doNhamedesimattho puvvaM va vttvyo| etthApavAijjamANamuvaesamavalaMbamANA ke vi AiriyA bhaNaMti-saMkhejjANi vassasahassANi sammattassa tatkAle dvidANi, sesAo savvAo dvidIo AgAidAo tti / edassa saMpadAyassa apavAijjamANattaM katto Navvade ? edamhAdo ceva cunnnnisuttaado| pavAijjateNa puNa uvaeseNa savvAiriyasammadeNa ajamakhu-NAgahatthimahAvAcayamuhakamalaviNiggaeNa sammattassa aTThavassANi sesANi, sesAsesadvidIo AgAidAo tti dhettavvaM / Na cedassa pavAijamANattamasiddhaM, edamhAdo ceva jaivasahovaesAdo tassa tahAbhAvaNicchayAdo / edesiM doNhamuvaesANaM thappabhAvAvalaMbaNeNa vakkhANaM kAyavvaM, aNNadarapariggahe pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM___* usa samaya samyaktvaprakRtike sambandhameM do upadeza upalabdha hote haiM-kitane hI AcArya kahate haiM ki saMkhyAta hajAra varSapramANa sthiti zeSa rahatI hai| kintu pravAhyamAna upadezake anusAra samyaktvakI ATha varSapramANa sthiti zeSa rahatI hai, zeSa saba sthiniyA~ grahaNa kI jA cukI haiN| arthAt sthitikANDakarUpase ghAtako prApta ho cukI haiN| 74. 'tAdhe' arthAt usa avasthAmeM samyaktvake grahaNa karanese zeSa sthitisatkarmake pramANake kathana karane meM do upadeza upalabdha hote haiM, kyoMki pUrvAcAryoMkA isa viSayameM abhiprAyabheda dekhA jAtA hai| unameMse eka upadeza pravAhyamAna hai aura dUsarA upadeza apravAhyamAna hai| ina donoMkA artha pahaleke samAna kahanA cAhie / yahA~para apravAhyamAna upadezakA avalambana karanevAle kitane hI AcArya kahate haiM ki usa samaya samyaktva prakRtikI saMkhyAta hajAra varSa sthiti zeSa rahatI hai, zeSa saba sthitiyA~ kANDakaghAtarUpase grahaNa kI jA cukI haiM / zaMkA-isa sampradAyakA apravAhyamAnapanA kisa kAraNase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI cUrNisUtrase jAnA jAtA hai| kintu sarva AcArya sammata aise AryamaMca aura nAgahasti mahAvAcakoMke mukha kamaloMse nikale hae pravAhyamAna upadezake anusAra samyaktvakI ATha varSa sthiti zeSa rahatI hai samasta sthitiyoMkA kANDakaghAta ho gayA hai aisA jAnanA caahie| aura isakA pravAhyamAnapanA asiddha bhI nahIM hai, kyoMki isI yativRSabhake upadezase usake pravAhyamAnapanekA nizcaya
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA 55 saMpahiyakAle visitttthovesaabhaavaado| evaM tAva sammAmicchattassa carimadvidikhaMDayaggahaNakAle sammattassa AgAidasesahidIe pamANaNiNNayamuvaesabhedamassiraNa paduppAiya saMpahi sammAmicchattassa carimaTThidikhaMDae sammattassuvari savyasaMkameNa saMkamamANe jo atthaviseso tappaduppAyaNaTThamuttarasuttAvayAro * edammi hidikhaMDae Nihide tAdhe jahaNNago sammAmicchattassa dvidisaMkamo, ukkassao padesasaMkamo, sammattassa ukassapadesasaMtakamma / 75. edammi sammAmicchattacarimadvidikhaMDae carimaphAlisarUveNa sammattassuvari savvasaMkameNa saMkamiyUNa Nihide takAle sammAmicchattassa jahaNNao hidisaMkamo hoi / aNiyaTTipariNAmehiM dUrAvakiTTisarUveNa ghAdidAvasesassa jahaNNabhAve virohaabhaavaado| padesasaMkamo puNa tAdhe samAmicchattassa ukasso hoi, guNidakammaMsiyavivakkhAe tdvirohaado| tAdhe ceva sammattassa ukkassayaM padesasaMtakammaM hoi, sammAmicchatukkassasaMkamapaDiggahavaseNa tduvlddhiido| etto dusamayUNAvaliyAe galidAe' sammAmicchattassa jahaNNayaM dvidisaMtakammameyahidI dusamayakAlamattaM hoi tti aNuttaM hotA hai| aba ina donoM upadezoMko saMgraha yogya samajhakara vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki vartamAna kAla meM kisakA parigraha kiyA jAya isaprakArakA viziSTa upadeza nahIM pAyA jaataa| isaprakAra sarvaprathama samyagmithyAtvake antima sthitikANDakake grahaNake samaya samyaktva kANDakaghAtarUpase jitanI sthiti grahaNa kI jA cukI hai unase atirikta zeSa sthitike pramANake nirNayakA upadezabhedake Azrayase kathanakara aba samyagmithyAtvake antima sthitikANDakake samyaktvake Upara sarvasaMkramadvArA saMkramita honepara jo artha vizeSa prApta hotA hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate hai * samyagmithyAtvake isa sthitikANDakake ghAte jAnepara usa samaya samyagmithyAtvakA jaghanya sthitisaMkrama aura utkRSTa pradezasaMkrama hotA hai tathA samyaktvakA utkRSTa pradezasatkarma hotA hai| 6 75. samyagmithyAtvake isa antima sthitikANDakake antima phAlirUpase samyaktvake Upara sarvasaMkrama dvArA saMkramitakara sampanna honepara usI samaya samyagmithyAtvakA jaghanya sthitisaMkrama hotA hai, kyoMki anivRttirUpa pariNAmoMke dvArA dUrApakRSTirUpase ghAtita karaneke bAda zeSa baco sthitike jaghanya honemeM virodhakA abhAva hai| parantu usa samaya samyagmithyAtvakA pradezasaMkrama utkRSTa hotA hai, kyoMki guNitakauzika jIvakI vivakSAmeM utkRSTa pradezasaMkrama honemeM virodhakA abhAva hai| tathA usI samaya samyaktvakA utkRSTa pradezasatkarma hotA hai, kyoMki samyagmithyAtvake utkRSTa pradezasaMkramakA pratigraha honese usakI upalabdhi hotI hai| isake bAda do samaya kama udayAvalike galita honepara samyagmithyAtvakA 1 tA0pratau gAlidAe iti pAThaH /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA hi jANijade, micchattaparUvaNAe va gayasthattAdo / * aTThavassauvadeseNa parUvijihidi / 76. puvvuttANaM doNhamuvaesANaM majhe aTThavassovaesameva pahANabhAveNAvalaMbiyaetto uvarimaparUvaNaM vattaissAmo tti bhaNidaM hodi / kudo edaM ce ?' pavAijamANatteNa tasseva phaannbhaavovlNbhaado| tamhA aTThavassaTThidisaMtakammaM ghettUNa tavvisayaM dvidikhaMDayAdiparUvaNaM visesiyUNa parUvemANo pabaMdhavicchedabhaeNa AdIdo ppahuDi puvbuttahidikhaMDapabaMdhegANusaMdhANaM kuNamANo idamAha * taM jhaa| 5 77. sugamamedasuparimaparUvaNApabaMdhAvayAravisayaM pucchAvaka / ** apuSvakaraNassa paDhamasamae palidovamassasaMkhejabhAgigaM hidikhaMDayaM tAva jAva palidovamaTidisaMtakammaM jAdaM / palidovame olu palidovamassa saMkhejjA bhAgA AgAidA / tamhi gade sesassa saMkhejA bhAgA AgAidA / evaM jaghanya sthitisatkarma do samaya kAlapramANa eka sthitirUpa hotA hai yaha vinA kahe hI jAnA jAtA hai, kyoMki mithyAtvakI prarUpaNAse hI usakA jJAna ho jAtA hai / * aba ATha varSake upadezake anusAra prarUpaNA kareMge / $.76. pUrvokta do upadezoMmeMse samyaktvake ATha varSapramANa sthitikA nirUpaNa karanevAle upadezakA hI pradhAnarUpase avalambanakara Age AgekI prarUpaNAko batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-isIko kyoM batalAveMge ? samAdhAna-kyoMki pravAhyamAnapaneke kAraNa usIkI pradhAnatA pAI jAtI hai / isaliye ATha varSapramANa sthitisatkarmako grahaNakara vadviSayaka sthitikANDaka AdikI prarUpaNAko vizeparUpase kathana karate hue prabandha-vicchedake bhayavaza prArambhase lekara pUrvokta sthitikANDakasambandhI prabandhake dvArA anusandhAna karate hue yaha kahate hai * vaha jaise| 677. uparima prarUpaNAsambandhI prabandhake avatArako viSaya karanevAlA yaha pRcchAvAkya sugama hai| * apUrvakaraNake prathama samayameM panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitikANDaka prArambha hotA hai / panyopamapramANa sthitisatkarma ke prApta hone taka ukta 2. tA0pratI evaM ce iti pAThaH /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA saMkhejANi TThidikhaMDayassANigadANi / tado dUrAvakiTTI palidovamassa saMkhejadibhAge saMtakamme sese / tado dvidikhaMDayaM sesassa asaMkhejA bhaagaa| evaM tAva sesassa asaMkhejjA bhAgA jAva micchatta khavidaM ti / sammAmicchatta pi khatassa sesassa asaMkhejA bhAgA jAva sammAmicchattapi khavijamANaM khavida, saMchubbhamANaM sNchuddh| tAdhe ceva sammattassa saMtakammamaTThavassahidigaM jaadN| 678. sugamamedaM puvyuttatthovasaMhArasuttaM / Navari ettha 'sammAmicchattaM khavijamANaM khavidamidi' vutte tassa hidi-aNubhAgA ghAdijamANA NiravasesaM ghAdidA tti attho ghettvyo| saMchubhamANayaM saMguddhaM idi vutte parapayaDisaMkameNa saMchubbhamANaM sammAmicchattapadesaggaM savyasaMkameNudayAvaliyavajaM savvameva sammattassuvari saMchuddhamidi apuNaruttabhAveNa attho vakkhANeyavyo / pramANavAle hI sthitikANDaka cAlU rahate haiN| palyopamapramANa sthitisatkarmake avaziSTa rahane para palyopamake saMkhyAta bahubhAgapramANa sthitisatkarma ghAtake liye grahaNa kiyaa| usake vyatIta honepara zeSa rahI sthitisatkarmakA saMkhyAta bahubhAga ghAtake liye grahaNa kiyaa| isaprakAra saMkhyAta hajAra sthitikANDaka vyatIta hue / isake bAda palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisatkarmake zeSa rahanepara dUrASakRSTi saMjJAvAlI sthiti prApta huii| punaH vahA~se sthitikANDakakA pramANa zeSa rahe sthitisatkarmake asaMkhyAta bahubhAgapramANa prApta huaa| isaprakAra mithyAtvake kSaya hone taka uttarottara zeSa rahe sthitisatkarmake asaMkhyAta bahubhAgapramANa sthitikANDaka prApta huaa| samyagmithyAtvakA bhI kSaya karate hue uttarottara jo sthitisatkarma zeSa rahA usake asaMkhyAta bahubhAgako sthitikANDakarUpase ghAtake lie taba taka grahaNa kiyA jaba jAkara kSayako prApta honevAle samyagmithyAtvakA bhI kSaya kara diyA aura saMkramita honevAle usakA saMkramaNa kara diyaa| tabhI samyaktvakA sthitisatkarma ATha varSapramANa ho gyaa| 6 78. pUrvokta athakA upasaMhAra karanevAlA yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki isa sUtrameM 'sammAmicchattaM khavijamANaM khavidaM' aisA kahanepara samyagmithyAtvake ghAte jAnevAle sthiti aura anubhAga pUrI tarahase ghAtita kiye gaye aisA artha yahA~ grahaNa karanA cAhie : saMchumapANacaM saMbuddhaM' aisA kahanepara paraprakRtisaMkramarUpase saMkramita honevAle samyagamithyAtvake pradezApuMjako sarvasaMkramake dvArA udayAvalike sivAya samagra hI samyaktvake Upara saMkramita kiyA isa prakAra adhunaruktarUpase athekA vyAkhyAna karanA cAhie /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tAdhe ceva daMsaNamohaNIyakhavago ti bhaNNai 1 $ 79. evaM bhaNaMtassa suttayArassAyamahippAyo - puvvaM pi micchattakkhavaNapAraMbhapaDhamasamaya pahuDi savvattheva daMsaNamohakkhavagavavaeso Na viruddho, kiMtu ettoM pahuDi cchiNeva daMsaNamohakkhavagavavaeso edassa davvo, bhareNa sammattakkhavaNAe payaTTattAdo tti / adhavA micchatta- sammAmicchattANaM khavaNAvatthAe daMsaNamohakkhavayavavaeso avipaDivattisiddho tti Na tattha saMdeho, tesiM sammattasaNidajIvaguNapaDibaMdhINaM daMsaNamohavavaesasiddhIe maMdabuddhINaM pi visaMvAdAbhAvAdo / kiMtu Na sammattakammaM daMsaNamohaNIyaM sammattaguNasahacaridodayattAdo / tamhA Na edaM khavemANo daMsaNamohakkhavago tti evaMvihAe vippaDivattIe paccavaccimANassa tahAvihavippaDivattiNirAyaraNaduvAreNa takkhavaNAvatthAe vi daMsaNamohakkhava gavavaesasamatthaNamedaM bhaNidamidi gaheyavvaM / kathaM puNa sammattapariNAmAviroheNa edassa daMsaNamohavavaeso tice ? Na, saMpuNNaNimmalaNiccala para mAvagADhalakkhaNa khaiyasammattapaDibaMdhitteNa tassa tavyavaeso - 58 [ daMsaNamohakkhavaNA vizeSArtha - apUrvakaraNake prathama samayase lekara anivRttikaraNa meM samyaktvake ATha varSapramANa sthitisatkarmake prApta hone taka jina kAryavizeSoMkA pahale nirdeza kara Aye haiM unhIM kAryavizeSoM kA isa upasaMhAra sUtra dvArA nirdeza kiyA gayA hai| anya vizeSatAoMke sAtha pUre arthakA vizeSa spaSTIkaraNa pahale hI kara Aye haiM / * isI samaya vaha darzanamohanIya-kSapaka kahalAtA hai / $ 79. isaprakAra kahanevAle sUtrakArakA yaha abhiprAya hai - pahale bhI midhyAtvakI kSapaNAkA prArambha karaneke prathama samaya se lekara sarvatra hI darzanamohakSapaka saMjJA viruddha nahIM hai / kintu yahA~ se lekara nizcayase hI isake darzanamohakSapaka saMjJA jAnanI cAhie, kyoMki yahA~se lekara vegase samyaktvakI kSapaNAke liye pravRtta huA hai / athavA mithyAtva aura samyagmidhyAtvakI kSapaNAvasthA ke samaya darzanamohakSapaka saMjJA binA vivAda ke siddha hai, isaliye usameM sandeha nahIM hai, kyoMki ve samyaktva saMjJAvAle jIvaguNako pratibandhaka haiM, isalie unakI darzanamoha saMjJA siddha honese mandabuddhijanoM ko bhI usameM visaMvAda nahIM hai / kintu samyaktvakarma darzanamohanIya nahIM hai, kyoMki vedakasamyagdRSTike samyaktva guNake sAtha usakA udaya hotA hai / isaliye isakA kSaya karanevAlA jIva darzanamohakA kSapaka nahIM hai isaprakAra kI zaMkAse prasita jIvakI usaprakArakI zaMkAke nirAkaraNa dvArA usakI kSapaNAvasthA meM darzanamohakSapaka saMjJAke samarthanake liye yaha kahA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / zaMkA-samyaktva pariNAmake sAtha virodha nahIM honese isakI darzanamoha saMjJA kaise hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki pUrI taraha se nirmala aura nizcala paramAvagAr3ha lakSaNavAle
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAtha 114 ] aNikaraNe kajjavisesaparUvaNA vavattIe / edeNa 'micchattavedaNIye kamme0 ' iccedisse gAhAe aNusarido daTThavvo / 980 evametthu se daMsaNamohakkhavayavavaesamedassa daDhIkariya saMpahi aTThavassaTThidisaMtappahuDi sammattaM khavemANassa tadavatthAe kIramANekajabhedapaduppAyanamuvarimaM suttapabaMdhamADhavei * etto pAe aMtomuhuttiya vidikhaMDayaM / 81. aTThavasametadisaMtakammAvasesappa huDi eto uvari savvattha TThidikhaMDayamAgAeMto aMtomuhuttapamANamAgAedi, palidovamAsaMkheja bhAgAdiviyappANamedammi visaye kSAyika samyaktva ke pratibandhakapanekI apekSA isakI ukta saMjJA bana jAtI hai / isa kathana dvArA 'micchattavedaNIe kamme0 ' ityAdirUpase isa gAthAke arthakA anusaraNa kiyA gayA hai aisA jAnanA cAhie / vizeSArtha-darzana mohanIyake do prakRtiyA~ mithyAtva aura samyagmithyAtva ke kSaya honeke bAda jaba yaha jIva samyaktva prakRtikA kSaya karanekA prArambha karatA hai taba yahA~ ise darzana mokSapaka kahA gayA hai / isIpara yaha prazna uThA hai ki yaha jIva darzanamohanIyakA kSaya to pahale se hI karatA A rahA hai aisI avasthA meM yahA~se lekara ise darzanamohanIyakA kSapaka kyoM kahA? isa praznakA jo samAdhAna kiyA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki mithyAtva aura samyagmithyAtva ye do prakRtiyA~ to jIvake samyaktva guNako pratibandhaka haiM hI, isalie jaba yaha jIva ina donoM prakRtiyoMkA kSaya karanemeM pravRtta rahatA hai taba to vinA kahe hI isakI darzanamohakSapaka saMjJA hai / isameM koI vivAda nahIM / kintu samyaktva prakRti samyaktva guNakI ghAtaka nahIM hai, kyoMki vedaka samyagdRSTike usakA udaya rahate hue bhI samyaktva pAyA jAtA hai, isaliye samyaktvaprakRtikA kSaya karanevAle jIvako darzanamohakSapaka kahanA yogya nahIM hai aisI jisake cittameM zaMkA hai usakI usa zaMkAkA parihAra karaneke liye yahA~ samyaktva prakRtikI kSapaNA karanevAle jIvako darzanamohakSapaka kahA hai, kyoMki atinirmala aura nizcala paramAvagADhalakSaNa kSAyika samyaktvakI utpatti samyaktva prakRtikA kSaya honepara hI hotI hai / $ 80. isaprakAra isa sthalapara isa jIvako darzanamohakSapaka isa saMjJA dRr3ha karake aba ATha varSapramANa sthitisatkarma se lekara samyaktvakA laya karanevAle jIvake usa avasthA meM kiye jAnevAle kAryabhedakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * isase Age antarmuhUrtapramANa sthitikANDaka hotA hai / $ 81. zeSa rahe ATha varSapramANa sthitisatkarmase lekara isase Age sarvatra ghAta ke liye sthitikANDako grahaNa karatA huA antarmuhUrtapramANa sthitikANDakako grahaNa karatA hai, kyoMki 1 tA0 pratI kIramANAe iti pAThaH /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA saMbhavAvabhAdoti bhaNidaM hodi / evaM puvvillaTThidikhaMDarahiMto etthata hidikhaMDayassa vilakkhaNabhAvaM padupyAiya saMpahi puvvillaguNaseDhiNikkhevAdo vi saMpahiyaguNaseDhiNikkhevarasa vilakkhaNabhAvaM paduppAemANo puvvillasseva dAva apuvvakaraNAdiguNaseDhiNikkhevassa sarUvANuvAdaM kuNai * aputrvakaraNassa paDhamasamayAdI pAe jAva carimaM palidovamassa asaMkhejjabhAgaTThidikhaMDayaM ti edamhi kAle jaM padesaggamokaDamANo savarahassAe AvaliyabAhiraTTidIe padesaggaM dedi taM thovaM / samayuttarAe dvidIe jaM padesaggaM dedi tamasaMkhejaguNaM / evaM jAva guNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaM / tado guNaseDhisIsayAdo uvarimANaMtaradvidIe padesaggamasaMkhejjaguNahINaM, tado visesahINaM / sesAsu vi dvidIsu visesahINaM ceva, Natthi guNagAraparAvatI / 9 82. edassa suttassattho vuccade / taM jahA - apuvvakaraNapaDhamasamayAdo ADhattA jA sammAmicchattacarimaTThidikhaMDayaducarimaphAli tti tAva edammi aMtarAle paDisamayamamaMkhejaguNAe seDhIe padesaggamokaDDiyUNa guNaseDhiviNNAsaM karemANo apunya isa sthalapara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga Adi vikalpa sambhava nahIM haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isaprakAra pahaleke sthitikANDakoMse isa sthalake sthitikANDakakI vilakSaNatAkA kathana kara aba pahale ke guNazreNinikSepa se bhI sAmpratika guNazreNinikSepakI vilakSaNatAkA kathana karate hue sarvaprathama pahale ke hI apUrvakaraNa Adike guNazreNinikSepa ke svarUpakA anuvAda karate haiM * apUrvakaraNake prathama samayase lekara antima palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitikANDakake prApta hone taka isa kAlameM jisa pradezapuJjakA apakarSaNa karatA huA sabase hasva udayAvali bAhya sthitimeM jisa pradezapuJjako detA hai vaha stoka hai / isase eka samaya adhika sthiti meM jisa pradezapuJjako detA hai vaha usase asaMkhyAtaguNA hai / isaprakAra guNazreNizIpaike prApta honetaka uttarottara pratyeka sthiti meM asaMkhyAtaguNA pradezapuJja detA hai / tadanantara guNazreNizIrSa se Uparima anantara sthiti meM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjako detA hai| usase AgekI sthiti meM vizeSa hIna pradezapuJjako detA hai / Age bhI zeSa saba sthitiyoM meM vizeSa hona vizeSa hIna hI pradeza puJja detA hai, guNakAra parivartana nahIM hai / $ 82. isa sUtrakA artha kahate haiM / yathA - apUrvakaraNake prathama samaya se lekara samayamithyAtva ke antima sthitikANDakakI dvicarama phAlike prApta honetaka isa antarAla meM pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNe zreNirUpa se pradeza puJjakA apakarSaNa kara guNazreNikI racanA karatA huA 1 tA0pratau tatthataNa- iti pAThaH /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] ayi kiraNe kajjavisesaparUvaNA 61 1 karaNa paDhamasamaye tAva savvarahassAe udayAvaliyabAhirANaMtaradvidIe jaM padesaggaM Nikkhivadi taM thovaM hor3a / hataM pi asaMkhejasamayapabaddhapamANamidi dhettavvaM, savvajahaNaNe vi guNaseDhigovucchapa lidovamA saMkhejjabhAgamettANaM paMciMdiyasamayapavaddhANamuvalaMbhAdo / eto samayuttarAe hidIe jaM padesaggaM NisiMcadi tamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro 1 tappAoggo palidovamassa asaMkhejadibhAgo / evaM jAva guNaseDhisIsayaM pAvei tAva asaMkhejaguNaM ceva dedi / tado guNaseDhisIsayAdo uvarimANaMtarAe TThidIe asaMkhejja - guNahI padesaggaM dedi / kiM kAraNaM ? takkAlokaDDidasayaladavbaM tappA oggapalidovamAsaMkhejjabhAgamettabhAgahAreNa khaMDideyakhaMDamasaMkhejjabhAgUNaM guNaseDhisIsaye Nikkhiviya puNo se bahubhAge divaDa guNahANIhiM khaMDideyakhaMDamaNaM tarovarimAe hidIe Nikkhivadi tti edeNa kAraNeNa tattha dijjamANaM padesaggameyasamayapabaddhAsaMkhejjadibhAgapamANaM hodUNAsaMkhejaguNahINaM jAdaM / tado visesahINaM dedi / kettiyametteNa ? doguNahANi - paDibhAgieNa gocchaviseseNa / evamuvarimAsu vi dvidIsu vi visesahINaM caiva dedi jAva aSpaSpaNo okaDDidadvidimaicchAvaNAvaliyamettaNApattoti / esA dijjamANaparUvaNA / evaM caiva dissamANassa vi parUvaNA kAyavvA, visesAbhAvAdo / evaM caiva vidiyAdisamasu vi kAyavvaM jAva palidovamassA saMkhejjadibhAga mettacarimaTThidikhaMDayaM sarvaprathama apUrvakaraNake prathama samaya meM udayAvali bAhya sabase hasva anantara sthitimeM jisa pradezako nikSipta karatA hai vaha stoka hotA hai / stoka hotA huA bhI asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoM ki sabase jaghanya hone para bhI guNazreNigopuccha meM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa paJcendriyasambandhI samayaprabaddha pAye jAte haiN| isase eka samaya AgekI sthitimeM jisa pradezapuJjako nikSipta karatA hai vaha usase asaMkhyAtaguNA hotA hai / guNakAra kyA hai ? tatprAyogya palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAgapramANa guNakAra hai / isa prakAra guNazreNizIrSake prApta hone taka uttarottara pratyeka sthitimeM asaMkhyAta - guNA detA hai / tadanantara guNazreNizIrSa se uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNA hIna pradezapuJja detA hai, kyoMki usa samaya apakarSita samasta dravyako tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhAgahArase bhAjita kara jo eka bhAga labdha Ave asaMkhyAtavA~ bhAga kama use guNazreNizIrSa meM nikSipta kara punaH zeSa bahubhAgako Der3ha guNahAnise bhAjita kara jo eka bhAga labdha Ave use anantara uparima sthiti meM nikSipta karatA hai isaprakAra isa kAraNa se vahA~ diyA jAnevAlA pradezapuJja eka samayaprabaddhakA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara asaMkhyAta - guNA hIna ho gayA / tadanantara uparima sthitimeM vizeSa hIna detA hai / kitanA vizeSahIna detA hai ? do guNahAniyoMke pratibhAgase prApta gopucchavizeSase hIna detA hai / isaprakAra uparima sthitiyoM meM bhI, apanI-apanI apakarSita sthitikI atisthApanAvalike prApta honeke pUrvataka, vizeSahIna- vizeSahIna detA hai / yaha dIyamAna pradezapujakI prarUpaNA hai / dRzyamAna pradezapubja kI prarUpaNA bhI isI prakAra karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai / isI prakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antima sthitikANDaka
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA carimasamayamaNukiNNaM ti, udayAvaliyabAhire galidasesaguNaseDhiNikkhevaM paDi savvattha medaannuvlNbhaado| edaM ca savyamatthavisesaM maNammi kAdUNa 'Natthi guNagAraparAbattI' idi vuttaM / edammi NiruddhakAle dijjamANasya dissamANassa vA padesaggassa aNaMtaraparUvido ceva guNagArakamo, Natthi tattha aNNariseNa kameNa guNagArapavutti tti jaM vattaM hoi / guNagAro NAma kiriyaabhedo| so Natthi tti vA jANAvaNaTuM 'Natthi guNagAraparAvattI' idi sutte nniddiddhN| 5.83. evaM tAva heTThimaddhANe guNaseDhiNikkhevAdivisao kiriyAbhedo patthi tti paduppAiya saMpahi etto pahuDi dvidi-aNubhAgakhaMDaesu guNaseDhiNikkheve ca kiriyAbhedo asthi tti jANAvaNasuvarimaM pabaMdhamAha * jAdhe aTThavAsahidigaM saMtakam samattasmatA pAe sammattassa aNubhAgassa aNu samaya-ovaNA / eso tAva eka kiriyApArivatto / antima samayake anutkIrNa hone taka dvitIyAdi samayoMmeM bhI prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki udayAvalike bAhara galita zepa guNazreNinikSepake prati sarvatra bheda nahIM upalabdha hotA / isa saba arthavizeSako manameM karake 'Natthi guNagAraparAvattI' yaha vacana kahA hai / isa vivakSita kAlameM dIyamAna aura dRzyamAna pradezapuJjakA anantara kahA gayA hI guNakArakrama hai, vahA~ anya prakArase guNakArakI pravRtti nahIM hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / guNakAra kriyAbhedako kahate haiN| vaha nahIM hai, athavA isa bAtakA jJAna karAneke liye 'Nasthi guNagAraparAvattI' yaha vacana sUtrameM kahA hai| vizeSArtha-yahA~ apUrvakaraNake prathama sagayase lekara anivRttikaraNameM samyagmithyAtvake antima sthitikANDakakI dvicaramaphAlikA jisa samaya patana hotA hai usa samaya taka pratyeka samayameM guNazreNi aura usase yathAsambhava uparima sthitiyoM meM apakarSita dravyakA kisa prakAra nikSepa hotA hai isa tathyakA spaSTarUpase khulAsA kiyA gayA hai| vizeSa spaSTIkaraNa mUlameM kiyA hI hai| yahA~ yaha tathya dhyAnameM rakhanA cAhie ki uparitana jisa sthitimese pradezapujakA apakarSaNa vivakSita ho usa sthitise nIce atisthApanAvaliko chor3akara udayAvalise uparitana prathama sthitise lekara atisthApanAvalise pUrvataka anya saba sthitiyoM meM usakA yathAyogya nikSepa hotA hai| 83. isa prakAra sarva prathama nIceke adhvAnameM guNazreNinikSapAdiviSayaka kriyAbheda nahIM hai isakA kathana kara aba isase Age sthitikANDakoM, anugakANDakoM aura guNazreNinikSepameM kriyAbheda hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke pravandhako kahate haiM * jisa samaya samyaktvakA ATha varSapramANa sthitisatkarma hotA hai usa samayase lekara samyaktvake anubhAgakA pratyeka samayameM apavartana hotA hai| sarvaprathama yaha eka kriyAparAvartana hai|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA $ 84. jaM sammattANubhAgamsa puvvaM viTThANiyasarUvassa eNDimegaTThANiyasarUveNANusamayovaTTaNA pAraddhA ti / puvvamaMtomuhutteNa kAleNANubhAgakhaMDayaM Nivvattedi / idANiM puNa khaMDayaghAdamuvasaMhariyUNa samae samae sammattassa aNubhAgamaNaMtaguNahANIe ovaTTedi ti vuttaM hoi / taM puNa aNusamayovaTTaNamevamaNugaMtavtraM - anaMtaraheTTima - samayANubhAgasaMtakammAdo saMpahiyasamaye aNubhAgasaMtakammamudayAvaliyabAhiramaNaMtaguNahINaM fosmudAvaliyA hirANu bhAgasaMtakammAdo udayAvaliyanmaMtaramaNuSpavisamANamaNaMtaguNahINaM tatto vi udayasamayaM pavisamANamaNaMtaguNahINaM / evaM samaye samaye jAva samayAhiyAvaliyaakkhINadaMsaNamoho ti / tatto paramAvaliyamettakAlamudayaM pavisamANAbhAgassa aNusamayovaTTaNAti / * aMtomuhuttigaM carimaTThidikhaMDayaM / 63 $ 84. pahale jo samyaktvakA anubhAga dvisthAnIyasvarUpa rahA hai usakI aba eka sthAnIya rUpa se pratisamaya apavartanA prArambha huii| pahale antarmuhUrta kAla dvArA anubhAgakANDakakI racanA karatA thA aba pUrvake kANDakaghAtakA upasaMhArakara pratyeka samaya meM samyaktvake anubhAgakI anantaguNI hAnirUpase apavartanA karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / punaH pratyeka samaya meM honevAlI apavartanAko isaprakAra jAnanA cAhie - anantara pUrva samaya ke anubhAga satkarma se vartamAna samaya meM anubhAgasatkarma udayAvalise bAhara anantaguNA hIna hai / udayAvalike bAhara sthita isa anubhAgasatkarmase udadyAvalike bhItara anupravizamAna anubhAgasatkarma anantaguNA hIna hai / isaprakAra darzanamohanIyake kSaya honeke eka samaya adhika eka AvalipUrva taka pratyeka samaya meM isIprakAra jAnanA caahie| usake bAda eka AvalipramANa kAlataka udaya meM pravizamAna anubhAgakI pratisamaya apavartanA pAI jAtI hai / vizeSArtha - samyaktvaprakRtikA sthitisatkarma ATha varSapramANa raha jAnepara kyA-kyA kriyAvizeSa hote haiM isa tathyakA spaSTIkaraNa karate hue sarvaprathama anubhAga-sambandhI kriyAvizeSakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki isase pUrva samyaktvasambandhI eka-eka anubhAgakANDakA antarmuhUrta - antarmuhUrta kAlameM ghAta karatA thA / ava pratyeka samaya meM samyaktvake anubhAgakA anantaguNI hAnirUpase apavartana karatA hai / usameM bhI pahale jo dvisthAnIya anubhAga thA usakA pratyeka samaya meM eka sthAnIyarUpase apavartana karane lagatA hai / usI tathyako yahA~ spaSTarUpase samajhAte hue batalAyA hai ki anantara pUrva samaya meM jo anubhAgasatkarma thA usase vartamAna samaya meM udadyAvalike bAhara sthita anubhAgasatkarma anantaguNA hI hotA hai| tathA isa udayAvalike bAhara sthita anubhAgasatkarmase udadyAvalimeM anupravizamAna anubhAgasatkarma anantaguNA hIna hotA hai / isaprakAra isa kramako darzanamohanIya ke kSaya hone meM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka jAnanA cAhie / usake bAda AvalimAtra kAla taka udayameM pravizamAna anubhAgako anusamaya apavartanA hai / * antarmuhUrta sthitivAlA antima sthitikANDaka hotA hai / 1. tA0 pratI 'jaM sammattANubhAgaM' ityataH pAradvA tti' iti yAvat sUtrAMzarUpeNa nirdiSTam /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 85. puvvaM palidovamAsaMkhejjadibhAgigaM dvidikhaMDayaM dUrAvakiTTIdo pahuDi jAva edaraM tAva jAdaM / emhi puNa saMkhejjAvaliyAyAmamaMtomuhuttiyaM dvidikhaMDayapamANaM jAyadi tti eso vidiyo kiriyaaprivtto| * tAdhe pAe ovahijamANAsu hidIsu udaye thovaM padesaggaM dijade / se kAle asaMkhejaguNaM jAva guNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaM / tado uvarimANaMtaraThidIe vi asaMkhejaguNaM dedi / tado visesahINaM / 686. ettha tAva sammAmicchattassa carimaphAlIe saha sammattassa apacchimaM palidovamassa asaMkhejjabhAgigaM dvidikhaMDayamovaTTiyaNa aTTavassamettaM sammattassa hidisaMtakammaM dvavemANassa guNagAraparAvattiM vtthssaamo| taM jahA-takAlabhAvisagacarimaphAlidavveNa saha sammAmicchattacarimaphAliM ghettUNa ahavassamettasammattahidisaMtakammassuvari NisiMcamANo udaye thovaM padesaggaM dedi| se kAle asaMkhejjaguNaM dedi / 685. dUrApakRSTi pramANa sthitise lekara itane dUra arthAt ATha varSapramANa sthitisatkarmake prApta hone taka palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitikANDa kahotA aayaa| aba yahA~se lekara vaha sthitikANDaka saMkhyAta Avali AyAmavAlA antarmuhUrtapramANa ho jAtA hai isaprakAra yaha dUsarA kriyAparAvartana hai| vizeSArtha-jaba samyaktvakA ATha varSapramANa sthitisatkarma zeSa rahatA hai vahA~se lekara eka-eka sthitikANDakakA AyAma palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa na hokara antamuhUrtapramANa hotA hai yaha isa sUtrakA Azaya hai| ise antima sthitikANDaka kahanekA Azaya yaha hai ki Age pratyeka sthitikANDakakA AyAma antarmuhUrtapramANa hI rahatA hai, isase kama nahIM hotA aura vaha pratyeka antarmuhUrta bhI saMkhyAta AvalipramANa hotA hai| ise yaha dUsarA kriyAparivartana kahA, kyoMki samyaktvakA AThavarSapramANa sthitisatkarma zeSa rahanepara vahA~se lekara sthitikANDakakA pramANa badala jAtA hai| * usa samayase lekara apavartana honevAlI sthitiyoMmeMse udayameM alpa pradezapuJjako detA hai| usase anantara samayameM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai| isaprakAra guNazreNizIrSa takakI pratyeka sthitimeM uttarottara asaMkhyAtaguNe pradezapaJjako detA hai| usase uparima anantara sthitimeM bhI asaMkhyAtaguNe pradezapaJjako detA hai / usase Age vizeSa hIna detA hai| 686. yahA~para sarva prathama samyagmithyAtvakI antima phAlike sAtha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antima sthitikANDakakA apavartana kara ATha varSapramANa sthitisatkarmako dharanevAle samyaktvake guNakAraparAvartanako batalAte haiM / yathA-usa samaya honevAlI apanI antima phAlike dravyake sAtha samyagmithyAtvakI antima phAliko grahaNa kara samyaktvake ATha varSapramANa sthitisatkarmake Upara siMcana karatA huA udayameM stoka pradezapuMjako
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA evaM jAva guNaseDhisIsayaM pucillaM tAva asaMkhejjaguNaM dedi / tado uvarimANaMtarAe hidIe asaMkhejjaguNaM ceva dedi / kiM kAraNaM ? sammAmicchattacarimaphAlidavvaM kiMcUNadivaDDaguNahANiguNidasamayapabaddhamettamokaDDaNabhAgahArAdo asaMkhenjaguNeNa palidovamassa asaMkhejadibhAgeNa khaMDedUNa tattheyakhaMDamettameva davvaM guNaseDhIe Nikkhiviya puNo sesabahubhAgadavvamaMtomuhuttaNahavassehiM khaMDiyeyakhaMDassa NiruddhagopucchAyAreNa nnikkhevdNsnnaado| tamhA etto pahuDi sammattassa udayAdiavaTThidaguNaseDhiNikkhevo hoi tti ghettvyo| 687. evaM guNaseDhisIsayAdo aNaMtarovarimAe vi ekkisse hidIe asaMkhejaguNaM SadesaggaM NikkhiviyUNa tado uvari savvattha aNaMtarovaNidhAe visesahINaM ceva dedi jAva aTThavassANaM carimaNiseo tti / gavari aTThavassamettasavvagovucchANamuvari eNhi detA hai| usase uparitana samayasambandhI sthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai| isa prakAra pahaleke guNazreNizIrSake prApta hone taka pratyeka sthitimeM uttarottara asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai / usase uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako hI detA hai, kyoMki samyagmithyAtvasambandhI antima phAlike kucha kama Der3ha guNahAniguNita samayaprabaddhapramANa dravyako apakarSaNa bhAgahArase asaMkhyAtaguNe palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake dvArA khaNDita kara usameMse eka bhAgamAtra dravyako guNazreNimeM nikSipta kara punaH zeSa bahubhAgapramANa dravyako antarmuhUrta kama ATha varSake dvArA bhAjita kara prApta eka bhAgakA vivakSita gopucchAkArase nikSepa dekhA jAtA hai| isaliye yahA~se lekara samyaktvakA udayAdi avasthita guNazreNinikSepa hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| vizeSArtha--jisa samaya darzanamohanIyakI kSapaNA karanevAle jIvake samyaktvakI ATha varSapramANa sattvasthiti zeSa rahatI hai usake pUrva jo udayAvali bAhaya galita zeSa guNazreNiracanA hotI rahI vaha aba udayAdi avasthitarUpase hone lagatI hai| isakA Azaya yaha hai ki pahale udayAvaliko chor3a kara tadanantara samayase lekara antarmuhUrtapramANa uparitana sthitimeM guNazreNake dravyakA nikSepa hotA thaa| vaha bhI uttarottara adhaHsthitike eka eka samayake galanepara jitanA guNazreNikA kAla zeSa rahatA thA utanemeM hI hotA thaa| isalie isake pUrva taka isakI udayAvali bAhya galita zeSa guNazreNi saMjJA thii| kintu yahA~se lekara guNazreNike dravyakA nikSepa udaya samayase lekara hone lagatA hai aura adhaHsthitike eka-eka samayake galanepara Upara guNazreNike kAlameM eka-eka samayakI vRddhi hotI jAtI hai, isaliye isakI udayAdi avasthita guNazreNi saMjJA hai| jisa samaya samyaktvakA ATha varSapramANa sthitisatkarma zeSa rahatA hai usa samayase guNazreNikA yaha krama cAlU ho jAtA hai / isI tathyako yahA~ spaSTa karake batalAyA gayA hai| 87. isa prakAra guNazreNizIrSase anantara uparima eka sthiti meM bhI asaMkhyAtaguNe pradezapuJjakA nikSepakara usase Upara sarvatra anantara upanidhAke anusAra ATha varSapramANa sthitika antima niSekake prApta hone taka vizeSa hIna hI detA hai / itanI vizeSatA hai ki ATha
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhabalAsa hide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA dijamANadavvaM Thidi paDi pundhAvaSTidadavvAdo asaMkhejaguNaM ceva hoi, carimaphAliGoremmAdoti tvvaM / evaM diNNe udayAdo pahuDi jAva guNaseTisIsayaM tAva dIsamANadavvamasaMkhejjaguNAe seDhIe ciTThadi / tado uvari savvattha aDavassamettaTThidisaMtakammassuvari eyagobucchAyAreNAvaciTTade / dijjamANamidi bhaNide savvattha takAlamoTTiyUNa NisiMcamANadavvaM ghettavvaM / dIsamANamidi bhaNide cirANasaMtakammeNa saha savvadavvasamUho ghettavvo / eso dijjamANa- dIsamANANamattho savvattha jojeyavvo / evaM sammAmicchattacarimaphAlipadaNA vatthAe dijjamANa - dissamANaparUvaNA kayA / 66 1 988. puNo se kAle sammattassa aMtomuhuttamettAyAmeNa dvidikhaMDayaM ghettUNa guNaseTiM karemANassa guNagAraparAvattiM vattaissAma / taM jahA - tA pAe aMtomuhuttaDidigkhaMDaya ghAdeNovadvijamANAsu sammattadvidIsu jaM padesaggaM taM okaDDaNabhAgahAra paDibhAgeNa ghettaNa udayAdiguNaseDhiNikkhevaM karemANo udaye thovaM padesaggaM dedi / se kAle asaMkhejjaguNaM dedi / evamaNeNa kameNAsaMkhejjaguNaM NisiMcamANo gacchar3a jAva varSapramANa saba gopucchoMke Upara isa samaya diyA jAnevAlA dravya pratyeka sthitike prati pUrvake avasthita dravyase antima phAlike dravyake mAhAtmyavaza asaMkhyAtaguNA hI hotA hai aisA yahA~ grahaNa kara lenA cAhie | isa prakAra denepara udaya samaya se lekara guNazreNizIrSa taka dRzyamAna dravya asaMkhyAtaguNita zreNirUpase avasthita hotA hai| usase Upara sarvatra ATha varSepramANa sthitisatkarmake Upara eka gopucchAkArarUpase avasthita hotA hai / dIyamAna aisA kahane para sarvatra tatkAla apakarSitakara siMcita kiye jAnevAle dravyako grahaNa karanA cAhie / tathA dRzyamAna aisA kahanepara cirakAlIna satkarmake sAtha saba dravyasamUhako grahaNa karanA cAhie / dIyamAna aura dRzyamAna padoMke isa arthakI sarvatra yojanA karanI cAhie / isa prakAra samyagmithyAtva kI antima phAlike patanakI avasthA meM dIyamAna aura dRzyamAna dravyakI prarUpaNA kii| vizeSArtha -- samyagmithyAtva ke antima sthitikANDakakI antima phAlikA aura samayaktvake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antima sthitikANDakakI antima phAlikA patana hokara jaba samyaktvako ATha varSapramANa sattvasthiti zeSa rahatI hai usa samaya ukta sthiti pratyeka nipeka meM tatkAla dIyamAna aura dRzyamAna dravyakA kyA pramANa rahatA hai yaha yahA~ spaSTa kiyA gayA hai | yahA~ dIyamAna aura dRzyamAna padakA spaSTIkaraNa mUlameM kiyA hI hai / $ 88. punaH tadanantara samaya meM samyaktva ke antarmuhUrta AyAmase yukta sthitikANDakako grahaNa kara guNazreNi karanevAleke guNakAraparivartanako batalAte haiM / yathA - usa samaya se lekara antarmuhUrta pramANa sthitikANDakaghAta ke dvArA apavartita honevAlI samyaktvako sthitiyoM meM jo pradezapuMja hotA hai, apakarSaNabhAgahArake pratibhAga ke hisAba se use grahaNakara udayAdi guNazreNimeM usakA nikSepa karatA huA udayameM stoka pradezapuJjako detA hai / usase anantara samaya meM asaMkhyAtaguNA detA hai / isaprakAra isa kramase guNazreNizIrSake adhastana samaya ke 1. tA0 pratI kAyavvA iti pAThaH / 2. tA0 pratI kameNa saMkhejjaguNaM iti pAThaH /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA heTThimasamayaguNaseDhisIsayaM patto tti / puNo edamhAdo uvarimANaMtarAe vi ekisse dvidIe padesaggamasaMkhejjaguNaM NisiMcadi / kiM kAraNaM ? avaTThidaguNaseDhiNikkheve kypinnnnttaado| eNhimokaDDidadavvassa bahubhAge aMtomuhuttaNahavassehiM khaMDiya tattheyakhaMDamettadavvaM visesAhiyaM kAdaNa saMpahiyagaNaseDhisIsaye Nikkhivadi tti vuttaM hoi / etto uvari savvattha visesahINaM ceva gisiMcadi jAva carimaTThidimaicchAvaNAvaliyametteNa apatto tti / evamaTThavassavidisaMtakammiyassa paDhamasamae dijamANassa parUvaNA kyaa| ____ 89. saMpahi tattheva dissamANadavvaM kadhamavaciTThadi ti edassa NiNNayaM vattaissAmo / taM jahA-pugvillaguNaseDhisIsayAdo saMpahiyaguNaseDhisIsayamasaMkhejjaguNaM Na hoi / kiM kAraNamidi 1 bhaNNade'-saMpahi okaDDiyUNa gahidasavvadavvaM pi miliyUNa prApta hone taka asaMkhyAta guNitakramase siMcana karatA hai| punaH isase uparima anantara eka sthitimeM bhI asaMkhyAtaguNe pradezapuJjakA siMcana karatA hai, kyoMki yahA~ avasthita guNazreNi nikSepakI pratijJA kI gaI hai| isa samaya apakarSita hue dravyake bahubhAgako antarmuhUrtakama ATha varSoM ke dvArA bhAjita kara vahA~ jo eka bhAgapramANa dravya prApta ho, vizeSa adhika karake use isa samayake guNazreNizISa meM nikSipta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isase Upara sarvatra atisthApanAvalimAtrase antima sthitiko nahIM prApta honetaka vizeSahIna-vizeSahIna dravyakA siMcana karatA hai / isaprakAra ATha varSake sthitisatkarmavAle jIvake prathama samayameM dIyamAna dravyakI prarUpaNA kii| vizeSArtha--yahA~ jisa samaya yaha jIva samyaktvake sthitisatkarmako apakarSaNakara ATha varSapramANa karatA hai usake anantara samayameM apakarSita dravyakA guNazreNimeM aura usase tiyoMmeM nikSepa kisa prakArase hotA hai isa bAtako spaSTa karake batalAyA gayA hai| isa viSayameM pahalI bAta to yaha hai ki samyaktvakA ATha varSapramANa sthitisatkarma rahaneke pUrva sthitikANDaka palyopamakA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa thaa| kintu aba usakA pramANa antarmuhU. hai| dUsarI bAta yaha hai ki samyaktvakA ATha varSapramANa sthitisatkarma rahaneke samayase lekara udayAvali bAhya galita zeSa guNazreNi na hokara udayAdi avasthita guNazreNi cAlU ho gaI hai, isalie pratyeka samayameM jahA~ eka samaya pramANa adhaHsthitikA galana hotA hai vahA~ Upara guNazreNimeM eka samayakA aura yoga hokara nayA guNazreNizIrSa sthApita ho jAtA hai aura isaprakAra guNazreNike adhaHstana samayase lekara Upara pratyeka samayameM uttarottara jo asaMkhyAtaguNe-asaMkhyAtaguNe apakarSita dravyakA nikSepa hotA hai usI kramase vaha dravya isa tatkAla sthApita navIna guNazreNizIrSako bhI milatA hai / zeSa saba kathana spaSTa hI hai| 689. aba vahIM para dRzyamAna dravya kisa prakAra avasthita rahatA hai isakA nirNaya kreNge| yathA-pahaleke guNazreNizIrSase isa samayakA guNazreNizIrSa asaMkhyAtaguNA nahIM hotA hai| 1. tA0pratI -guNaM hoi / kiM kAraNamidi bhaNide iti pAThaH /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA aTThavassegaTThididavvaM palidovamassAsaMkhejjadibhAgeNa khaMDeNegakhaMDamettaM ceva hodi, atttthvssmernnisegaannmokddddnnbhaaghaarpddibhaagiyttaado| puNo tassa vi asaMkhejadibhAgamettaM ceva heTThA guNaseDhimhi NisiMcadi / sesaasaMkhejje bhAge saMzahiyaguNaseDhisIsayappahuDi uvarimagovucchesu samayAviroheNa NisiMcadi tti / edeNa kAraNeNAsaMkhejjaguNaM Na jAdaM, kiMtu visesAhiyameva dIsamANadavvaM hoi tti NiccheyavvaM / hotaM pi asaMkhejjabhAguttaraM ceva, Natthi aNNo viyappo / 90. saMpahi edassevAsaMkhejjabhAgAhiyattassa phuTIkaraNa?mesA parUvaNA kIrade / taM jahA--heTThimasamayaguNaseDhisIsayadavvamicchAmo tti divaDDaguNahANigaNidamegaM samayapabaddhaM Thaviya tassa aMtomuhuttUNaTThavassametto bhAgahAro tthveyvvo| evaM Thavide pubbillasamayaguNaseDhisIsayadavyamAgacchai / saMpahiyaguNaseDhisIsayadavve icchijamANe evaM ceva davvameyagovucchavisesahINaM Thaviya puNo eNhimokaDDidadavvassa bahubhAge aTThavassehi aMtomuhuttaNehiM khaMDiya tattheyakhaMDametteNedaM davyamabbhahiyaM kAdavvaM / edaM ca ahiyadavvaM pugvillaguNaseDhisIsayammi samahiyagovucchavisesAdo tattheva eNhiM padidAsaMkhejjasamaya zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kahate haiM-isa samaya apakarSitakara grahaNa kiyA gayA samasta dravya bhI milakara ATha varSasambandhI eka sthitike dravyako palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjitakara jo eka bhAga labdha Ace utanA hotA hai, kyoMki ATha varSapramANa niSekoMmeM apakarSaNa bhAgahArakA bhAga denepara jo labdha Ave tatpramANa hai| punaH usake bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako ho nIce guNazreNimeM siMcita karatA hai| zeSa asaMkhyAta bahubhAgako isa samayake guNazreNizIrSase uparima gopucchAoMmeM AgamameM prarUpita vidhike anusAra siMcita karatA hai| isa kAraNase pahaleke guNazreNizIrSase isa samayakA guNazreNizIrSa asaMkhyAtaguNA nahIM huA, kintu dRzyamAna dravya vizeSAdhika hI hai aisA nizcaya karanA caahie| vizeSAdhika hotA huA bhI asaMkhyAtavA~ bhAga hI adhika hai, anya vikalpa nahIM hai| 90. aba isI asaMkhyAtaveM bhAga adhikako spaSTa karaneke liye yaha prarUpaNA karate haiM / yathA-adhastana samayake guNoNizIrSakA dravya lAnA cAhate haiM, isaliye Der3ha guNahAniguNita eka samayaprabaddhako sthApitakara usakA antarmuhUrta kama ATha varSapramANa bhAgahAra sthApita karanA cAhie / isa prakAra sthApita karanepara pichale samayake gaNa NizIrSakA dravya AtA hai / isa samayake guNazreNizIrSake dravyake lAnekI icchA honepara eka gopucchavizeSase hIna isI dravyako sthApitakara isa samaya apakarSita dravyake bahubhAgako antarmuhUrta kama ATha varSoM ke dvArA bhAjitakara vahA~ prApta eka bhAgamAtra dravyase ise adhika karanA caahie| aura yaha adhika dravya, pichale guNazreNizIrSa meM jo gopucchavizeSa adhika hai usase tathA usImeM arthAt pichale guNazreNizIrSa meM isa samaya prApta huA jo asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa guNa1. tApratI hechimaguNaseDhi- iti pAThaH /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA pabaddhamettaguNaseDhidavvAdo ca asaMkhejjaguNaM, tappAoggapalidovamAsaMkhejabhAgamettarUvANamettha guNagArabhAveNa smuvlNbhaado| tatthataNasavvadavvaM pekkhiyaNa puNa asaMkhejjaguNahINaM, tammi sAdiregaokaDDukkaDDaNabhAgahAreNa khaMDide tattheyakhaMDapamANattAdo / tado ettiyamettamahiyadavvamavaNiya pudha 8veyaNa tattha heDimaguNaseDhisIsayammi samahiyadavve eyagovucchavisesAhiyatakAlapadidAsaMkhejasamayapabaddhamette avaNide avaNidasesametteNa punvillaguNaseDhisIsayAdo saMpahiyaguNaseDhisIsayadavvamahiyaM hodi ti Nicchao kAyavyo / evamuvari vi samayaM paDi asaMkhejaguNaM davyamokaTTiyUNa udayAdi-avaTThidaguNaseDhiNikkhevaM kuNamANassa esA ceva dijamANa-dissamANaparUvaNA NiravasesamaNugaMtavvA / Navari ahavassaTidisaMtakammiyassa paDhamahidikhaMDayappahuDi jAva ducarimadvidikhaMDayaM ti tAva edesiM saMkhejasahassamettANaM dvidikhaMDayANaM carimaphAlIyAsu NivadamANiyAsu bhedo atthi, tatthuddese guNaseDhisIsayammi NivadamANadavvassa puvvillatatthataNasaMcayagovucchaM SekkhiyUNa sNkhejdibhaagbbhhiyttdNsnnaado| tassovadRNAmuheNa NiNNayaM vttissaamo| taM jahA-puvvillasaMcayaM tatthataNamicchAmo tti divaDDaguNahANiguNidamegaM samayapabaddhaM Thaviya puNo edassa bhAgahAro aTThavassAyAmo aMtomuhuttUNo tthveyvyo| saMpahiyapaDhamadvidikhaMDayacarimaphAlIe padamANAe khaMDayadavvamicchAmo tti zroNisambandhI dravya hai usase asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki palyopamake tatprAyogya asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aMka yahA~para guNakArarUpase pAye jAte haiN| parantu vahA~ke samasta dravyako dekhate hue vaha asaMkhyAtaguNA hIna hai, kyoMki sAdhika apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArake dvArA usake khaNDita karanepara vahA~ jo eka bhAga prApta ho vaha tatpramANa hai, isaliye itanemAtra A dravyako nikAlakara aura pRthaka rakhakara vahA~ adhastana guNazreNizIrSake eka gopuccha vizeSase adhika tatkAla prApta asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa samadhika dravyake nikAla denepara nikAlaneke bAda jitanA zeSa rahe utanA pahaleke guNazreNizIrSase vartamAna guNazreNi zIrSasambandhI dravya adhika hotA hai aisA nizcaya karanA cAhie / isa prakAra Age bhI pratyeka samaya meM asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa kara udayAdi avasthita guNazreNimeM nikSepa karanevAlekI dIyamAna aura dRzyamAna dravyakI pUrI prarUpaNA isI prakAra karanI cAhie / itanI vizeSatA hai ki ATha varSapramANa sthitisatkarmavAle jIvake prathama sthitikANDakase lekara dvicarama sthitikANDaka taka patita honevAlI ina saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMkI antima phAliyoMmeM bheda hai, kyoMki unake patanake samaya guNazreNizIrSa meM patita honevAlA dravya vahA~ sambandhI pUrvake saMcayarUpa gopucchako dekhate hue saMkhyAtavA~ bhAga adhika dekhA jAtA hai| aba usakA apavartanadvArA nirNaya karake batalAte haiN| yathA-vahA~ sambandhI pUrvake saMcayako lAnA cAhate haiM, isaliye Der3ha guNahAniguNita eka samayaprabaddhako sthApitakara punaH antarmuhUrtakama ATha varSapramANa isakA bhAgahAra sthApita karanA caahie| aba prathama sthitikANDakakI antima phAlikA patana hote 1. tA0pratI ducarimakhaMDayaM iti pAThaH /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA divaDDhaguNahANiguNidasamayapabaddhassa aMtomuhuttovaTTidaaTThavasAyAmo bhAgahAratteNa Thaveyatro / evaM vide paDhamaTThidikhaMDayacarimaphAlidavyamAgacchacha / puNo edassA saMkhejadibhAgamettameva heTThA guNaseDhIe Nikkhiviya sesabahubhAge avaTThidaguNaseDhisIsayappahuDi aMtomuhuttUNaTTavasse godhucchAyAreNa NisiMcadi ti aMtomuhuttUNaTTavassehiM edammi khaMDayadavve ovaTTide Niruddhasamayammi avadiguNa se DhisIsayammi NivadamANadavvaM pullitattaNasaMcayassa samaNaMtaraguNaseDhiheDDimasIsayassa ca saMkhejjadibhAgamettamAgacchadi / tado siddhaM tadavasthAe ducarimaguNaseDhisIsayAdo carimaguNaseDhisIsayadavaM saMbhAguttaraM hoNa dIsaha tti / evamuvari vi savvattha NeyavvaM jAva ducarimaDidikhaMDaya carimaphAli tti, rUvUNaTTi dikhaMDayukkIraNaddhAmettakAlamasaMkhejjabhAguttaraM khaMDayacarimasamae ca saMkhejjabhAguttaraM guNaseDhisIsayammi dIsamANadavvaM hoi tti edeNa bhedANuvabhAdo | saMpahi durimaTThidikhaMDaya carimaphAlipajjaMto caiva eso parUvaNApabaMdho / uvari carimaTThidikhaMDae AgAide pudha parUvaNA hodi tti jANAvemANo uttaraM suttA vayavamAha 70 * evaM jAva ducarimaTThidikhaMDayaM ti / $ 91. evamesA aNaMtaraparUvidA guNagAraparAvattI tAva NedavvA jAva ducarimasamaya kANDaka dravyako lAnA cAhate haiM, isaliye Der3ha guNahAniguNita samayaprabaddha ke antarmuhUrta bhAjita ATha varSapramANa AyAmako bhAgahArarUpase sthApita karanA caahie| isa prakAra sthApita karanepara prathama sthitikANDakakI antima phAlikA dravya AtA hai / punaH isake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako hI nIce guNazreNimeM nikSiptakara zeSa bahubhAgapramANa dravyako avasthita guNa NizIrSase lekara antarmuhUrta kama ATha varSoMmeM gopucchAkArarUpase sIMcatA hai, isaliye antarmuhUrtakama ATha varSoMke dvArA isa kANDakadravyake bhAjita karanepara vivakSita samaya ke avasthita guNazra NizIrSa meM patita honevAlA dravya vahA~ sambandhI pUrvake saMcayake samanantara adhastana guNazra NizIrSake saMkhyAtavAM bhAga AtA hai| isaliye siddha huA ki usa avasthAmeM dvicarama guNazra NizIrSa se antima guNazra eNizIrSakA dravya saMkhyAtavA~ bhAga adhika hokara dikhAI detA hai / isI prakAra Upara bhI sarvatra dvicarama sthitikANDakakI antima phAlike prApta hone taka le jAnA cAhie, kyoMki eka kama sthitikANDakake utkIraNakAlapramANa kAlataka asaMkhyAtavA~ bhAga adhika aura kANDakake antima samaya meM saMkhyAtavA~ bhAga adhika guNazreNizIrSa meM dRzyamAna dravya hotA hai isa prakAra isa kathana ke sAtha pUrvokta kathanakA koI bheda nahIM pAyA jAtA hai| isa prakAra dvicarama sthitikANDakakI antima phAliparyanta hI yaha prarUpaNAprabandha hai / aba Upara ke antima sthitikANDakake grahaNa karanepara bhinna prarUpaNA hotI hai isa bAtakA jJAna karAte hue Age ke sUtrAvayavako kahate haiM * isa prakAra yaha krama dvicarama sthitikANDaka taka jAnanA cAhie / $ 91. isaprakAra yaha anantara kahA gayA guNakAraparAvartana dvicaramasthitikANDaka
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] aNiyaSTikaraNe kajjavisesarUvaNApa dvidikhaMDayacarimasamao tti / tatto puNa parimaDidikhaMDae vaTTamANassa aNNArisI parUvaNA hodi ti eso edassa suttassa bhAvattho / evamettieNa pabaMdheNa heDimaparUvaNamuvasaMhariya saMpahi carimavidikhaMDayavisayaM parUvaNaM kuNamANo tattha tAva carimaTThidikhaMDayamAhappajANAvaNaTThamuvarimappAbahuapapaMdhamAha * sammattassa carimaTThidikhaMDae NiDhide jAo dvidIo sammattassa sesAo tAo hidIo thovAo / 92. edeNa sammattassa carimaDidikhaMDayaM geNhamANo udayAvaliyabAhiraM savvameva No geNhai, kiMtu aMtomuhu samettIo dvidIo kadakaraNijjakAlAvacchiNNapamANAo heTThA mottUNa puNo uvarimAsesadvidIo geNhadi ti jANAvidaM / edAo ca dvidIo uvvarAvijjamANAo thovAo, uparimapadANametto bahuttovalaMbhAdo / * ducarimahidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / 6 93. doNhaM pi aMtomuhuttapamANate saMte vi pumvinlAdo edassa saMkhejjaguNattamedamhAdo ceva suttAdo NiccheyavvaM / * carimahidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / antima samaya taka le jAnA caahie| parantu usase Upara antima sthitikANDakameM vidyamAna jIvake anya prakArakI prarUpaNA hotI hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isaprakAra itane prabandha dvArA adhastana prarUpaNAkA upasaMhAra kara aba antima sthitikANDakaviSayaka prarUpaNAko karate hue vahA~ sarvaprathama antima sthitikANDakake mAhAtmyakA jJAna karAneke li alpabahutvaprabandhako kahate haiM * samyaktvake antima sthitikANDakake samApta honepara samyaktvakI jo sthitiyA~ zeSa rahatI haiM ve sthitiyA~ sabase stoka haiN| 692. samyaktvake antima sthitikANDakako grahaNa karatA huA udayAvali bAhya sabako hI grahaNa nahIM karatA hai, kintu kRtakRtyake kAlapramANa antarmuhUrtamAtra sthitiyoMko nIce chor3akara punaH uparima samasta sthitiyoMko grahaNa karatA hai isa bAtakA isa sUtradvArA jJAna karAyA gayA hai / ye chor3I jA rahI sthitiyA~ sabase thor3I haiM, kyoMki uparima pada isase bahutarUpase pAye jAte haiN| * unase dvicarama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| 693. ina donoMke antarmuhUrtapramANa honepara bhI pichalese yaha saMkhyAtaguNA hai isa bAtakA isI sUtrase nizcaya karanA cAhie / * usase antima sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA 94. edaM pi aMtomuhuttapamANaM caiva hotRRNa ducarimaTThidikhaMDayAyAmAdo saMkhejjaguNamiti tavyaM / puvvamaTTavassaDidisaMtakammappahuDi visesahINakka meNaMtomuhuttiyahidikhaMDayANi ghAdedUNa ehi durimanidikhaMDayAdo saMkhejjaguNAyAmeNa carimaTThidikhaMDayamAgAeditti eso edassa Avattho / evamedeNappAcahueNa carimaDidikhaMDayapamANavisayaM NiNNayamuppAiya saMpahi sammattassa carimaTThidikhaMDayamAgAeMto edeNa vihiNA gehaditti jANAvaNaDumidamAha- 72 * carimaTThidikhaMDayamAgAeMto guNaseDhIe saMkhejje bhAge AgAedi, aNNAo ca uvAra saMkhejjaguNAo dvidIo / 495. etaduktaM bhavati -- sammattassa carimaDidikhaMDayamAgAeM to guNaseDhi - addhANassa ehivalambhamANassa saMkhejjadibhAgaM carimaTThidikhaMDayukkIraNaddhAsa hiyakadakaraNijjadvAmettaM mottUNa puNo sesasaMkhejje bhAge AgAedi ti / Na kevalamedAo caiva, kiMtu aNNAo vi uvari saMkheU guNAo dvidIo aMtomuhuttapamANAo AgAedi ti / edeNa carimaTThidikhaMDayapamANaM pudhameva nidarisadaM daTThavvaM / tado avadiguNaseDhisIsayAdo uvarimasavvagocucchAo puNo avaTThidasarUveNa kadasayala guNa seDhisIsayaTThANaM ca savvamAgAedUNa puNo paDhamasamayaapuvvakaraNeNa apuvvA $ 94. yaha bhI antarmuhUrtapramANa hI hai, to bhI dvicarama sthitikANDakake AyAmase saMkhyAtaguNA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| pahale ATha varSapramANa sthitisatkarma se lekara vizeSahInake kramase antarmuhUrta AyAmavAle sthitikANDakoMkA ghAta kara yahA~ dvicarama sthitikANDakase saMkhyAtaguNe AyAmarUpase antima sthitikANDakako grahaNa karatA hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / isa prakAra isa alpabahutva ke dvArA antima sthitikANDakA pramANa viSayaka nirNaya karake ava samyaktvake antima sthitikANDakako grahaNa karatA huA isa vidhi se grahaNa karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye isa sUtra ko kahate haiM * carama sthitikANDakako ghAta ke liye grahaNa karatA huA guNazreNike ( uparima) saMkhyAta bahubhAgako grahaNa karatA hai aura uparima anya saMkhyAtaguNI sthitiyoMko grahaNa karatA hai 1 $ 95. ukta kathanakA yaha tAtparya hai ki samyaktvake antima sthitikANDakako ghAtake liye grahaNa karatA huA isa samaya upalabdha honevAle guNazreNiAyAmake saMkhyAtaveM bhAgako aura antima sthitikANDaka ke utkIraNakAlasahita kRtakaraNIya kAlako chor3akara punaH zeSa saMkhyAta bahubhAgako grahaNa karatA hai| kevala itanI hI sthitiyoM ko nahIM grahaNa karatA hai, kintu inase saMkhyAtaguNI uparima antarmuhUrtapramANa anya sthitiyoMko bhI grahaNa karatA hai / isa sUtra dvArA antima sthitikANDakakA pramANa pRthakU dikhalAyA gayA jAnanA cAhie / isalie avasthita gaNazreNizIrSa se uparima saba gopucchAyeM aura avasthitasvarUpase kiyA gayA samasta guNazreNizIrSasthAna ina sabako grahaNakara tathA apUrvakaraNake prathama samayase lekara
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA 73 NiyaTTikaraNaddhAhito visesAhiyabhAveNa NisittaporANaguNaseDhisIsayassa vi uvarime bhAge aMtomuhuttamettahidIo ghettUNa carimaTThidikhaMDayamAgAedi tti eso edassa bhaavttho| avaTThidaguNaseDhiaddhANe vi kettiyaM pi uvvarAviya sesasaMkhejje bhAge AgAedi ti vakkhANijamANe ko doso ti ce? Na, kadakaraNijjagovucchANaM paMlidovamAsaMkhejabhAgaguNagArovaeseNa suttasiddheNa tahAbbhuvagamassa vaahiyttaado| galidasesaguNaseDhisIsayAdo ppahuDi heTThimabhAgaM savvameva kadakaraNijaddhAsarUveNa Thavedi tti kiNNa vakkhANijjade ? Na, tahAvihapuyAiriyasaMpadAyavisesAbhAvAdo / 696. evaM carimaTThidikhaMDayamADhaviya aMtomuhuttakAleNa pillevemANassa takAlabhaMtare guNaseDhiNikkhevagayavisesaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai___* sammattassa carimahidikhaMDae paDhamasamayamAgAide ovaTTinjamANAsu apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhikarUpase racita purAne guNazreNizIrSake uparima bhAgameM antarmuhUrtapramANa sthitiyoMko grahaNa kara antima sthitikANDakako ghAtake liye prahaNa karatA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / zaMkA-avasthita guNazreNi-adhvAnameM bhI kitane hI bhAgako chor3akara zeSa saMkhyAta bahubhAgako grahaNa karatA hai aisA vyAkhyAna karanemeM kyA doSa hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki kadakaraNIyakI gopucchAoMkA ukta prakArase svIkAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa sUtrasiddha guNakArake upadezase bAhya hai| zaMkA galita zeSa guNazreNizIrSase lekara adhastana samasta bhAgako kRtakaraNIyake kAlarUpase sthApita karatA hai aisA vyAkhyAna kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki usa prakArakA vyAkhyAna karanevAle pUrvAcAryasampradAya vizeSakA abhAva hai| vizeSArtha-yahA~ samyaktvake antima sthitikANDakakA pramANa kitanA hai yaha spaSTa karake batalAyA gayA hai ki purAne guNazreNizIrSakI uparima antarmuhUrtapramANa sthitiyoMse lekara zeSa saba uparima sthitiko ghAtake lie antima sthitikANDakarUpase grahaNa karatA hai yaha ukta kathana kA tAtparya hai| 696. isa prakAra antima sthitikANDakakA Arambha kara antamuhUrtapramANa kAladvArA nirlepana karanevAle jIvake usa kAlake bhItara guNazreNinikSepagata vizeSatAkA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * samyaktvake antima sthitikANDakake prathama samayameM ghAtake lie grahaNa karane 10
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA hidIsa jaM padesaggamudae dijjadi taM thovaM / se kAle asaMkhejjaguNaM tAvajAva' dvidikhaMDayassa jahaNNiyAe dvidIe carimasamaya- apatto tti / 74 $ 97, ettha 'ovaTTijamANAsu dvidIsu' tti vRtte jAo TThidIo TThidikhaMDaya - sarUveNa acchidAo tAsi gahaNaM kAyavvaM / adhavA savvAsimeva sammattassa udayAvaliyabAhiraTTidINaM gahaNaM kAyavvaM / tado tAsu dvidIsu jaM padesaggaM tamokaDDiyUNa guNase daNikkhevaM kuNamANo udae thovaM padesaggaM dedi / kudo ? udayAdiguNaseTipaiNNAe aTThavassaTThidisaMtakammappahuDi payaTTamANAe paDighAdAbhAvAdo / tadaNaMtarovaramI asaMkhejjaguNaM padesaggaM dijjadi / ko guNagAro ? tappA oggapalidovamAsaMkhejjabhAgamettarUvANi / evaM tAva asaMkhejjaguNaM jAva TThidikhaMDayassa jahaNiyAe dvidIe carimasamaya- apatto' ti / ettha 'TThidikhaMDayassa jahaNNiyA TThiditti bhaNide dvidikhaMDayassa AdiTThidI ghettavvA / tisse uddesaM 'carimasamaya- apatto' ti vRtte tadanaMtaraheTThimaNiseyaTThidiM pajjattaM kADhUNa asaMkhejjaguNaseDhIe padesaviNNAsaM kareditti ghettavvaM / ahavA TThidikhaMDayajahaNNaTThidIe carimasamayamapatto tti vRtte para apavartana kI jAnevAlI sthitiyoMmeMse jo pradezapuJja udayameM diyA jAtA hai vaha alpa hai / anantara samaya meM arthAt tadanantara uparima sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradeza - puJjako detA hai / isaprakAra taba taka detA hai jaba taka ki jaghanya sthitikA antima samaya nahIM prApta hotA / $ 97. isa sUtra meM 'ovaTTijja mANAsu dvidIsu' aisA kahane para jo sthitiyAM sthitikANDakarUpase avasthita haiM unakA grahaNa karanA cAhie / athavA samyaktvakI udadyAvali bAhya sabhI sthitiyoMkA grahaNa karanA cAhie / ataH una sthitiyoMmeM jo pradezapuJja hai usakA apakarSaNa kara guNazreNimeM nikSepa karatA huA udayameM alpa pradezapuJjako detA hai, kyoMki ATha varSapramANa sthitisatkarmase lekara udayAdi guNazra NikI pratijJAke pravRtamAna hone meM koI rukAvaTa nahIM pAI jAtI / puna tadanantara uparima sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai / guNakAra kyA hai ? tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aMka guNakAra hai| isa prakAra taba taka asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai jaba taka sthitikANDakakI jaghanya sthiti kA antima samaya nahIM prApta hotA / yahA~ sUtra meM 'sthitikANDakakI jaghanya sthiti' aisA kahane para sthitikANDakakI Adi arthAt prathama sthiti grahaNa karanI caahie| usake uddeza se 'carimasamaya- apatto' aisA kahane para tadanantara adhastana niSekasthiti taka asaMkhyAtaguNita zra eNirUpase pradezavinyAsa karatA hai aisA grahaNa karanA cAhie / athavA 'TThidikhaMDayajahaNNa 1. tA0 pratI tAva asaMkhejjaguNaM jAva iti pAThaH / 2. tA0 pratau carimasamayamapatto iti pAThaH / 3. tApratI a (ma ) patto iti pAThaH /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] aNiyaTTikaraNe kajavisesaparUvaNAM sA ceva dvidikhaMDayajahaNNaTThidI appaNo carimasamayatteNa ghettavvA / kiM kAraNaM ? tadavaTThANakAlassa tattha pjjvsaanndNsnnaado| vaTTamANasamayaudayaTTidI NiruddhaDhidikhaMDayajahaNNahidIe paDhamasamayo hoi / udayAdo vidiyaTThidI tisse ceva vidiyasamayo hoi / evaM gaMtUNa so ceva dvidikhaMDayajahaNNadvidI appaNo avaTThANakAlassa carimasamayo tti bhnnnnde| taM jAva Na patto tAva heTThA savvattha asaMkhejjaguNakameNa padesaviNNAsaM kuNadi tti eso ettha bhaavttho| saMpahi esA ceva dvidikhaMDayapaDhamahidIdo aNaMtaraheTThimA hidI guNaseDhisIsayaM hoi tti jANAvaNaTThamidamAha * sA ceva hidI guNaseDhisIsayaM jAdaM / 698 takAlokaTTidasayaladavvassa asaMkhejje bhAge ghettUNa saMpahi NiruddhaDhidiM pajjavasANaM kAdaNa guNaseDhiNikkhevaM karedi tti esA ceva hidI guNaseDhisIsayabhAveNa nniditttthaa| etto heTThA savvattha okaDDidadavvassa asaMkhejjabhAgameva guNaseDhIe Nikkhivadi, sesabahubhAge uvarimagovucchAsu samayAviroheNa NisiMcadi / etto pAe okaDDidadavyassa asaMkhejje bhAge guNaseDhIe Nikkhiviya sesamasaMkhejjabhAgamuvarimadvidIsu samayAviroheNa NisiMcadi tti ghettavvaM / ado ceva etto uvarimANaMtarahidikhaMDayAdihidIe asaMkhejjaguNahINaM padesaggaM NisiMcaditti paduppAyaNaphalamuttarasuttaM-- hidIe carimasamayamapatto' aisA kahane para vahI sthitikANDakakI jaghanya sthiti apane antima samayarUpase grahaNa kI jAnI cAhie, kyoMki usake avasthAnakAlakA vahA~ anta dekhA jAtA hai / vartamAna samayameM prApta udayasthiti vivakSita sthitikANDakakI jaghanya sthitikA prathama samaya hai / udayase dUsarI sthiti usIkA dUsarA samaya hai| isa prakAra jAkara sthitikANDakakI vahI jaghanya sthiti apane avasthAnakAlakA antima samaya kahalAtI hai| use jaba taka prApta nahIM kiyA taba taka nIce sarvatra asaMkhyAta guNitakramase pradezavinyAsa karatA hai yaha yaha bhAvArtha hai| aba sthitikANDakakI prathama sthitise yahI anantara adhastana sthiti guNazreNizIrSa hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye isa sUtrako kahate haiM * vahI sthiti guNazreNizIrSa ho gaI hai| $98. tatkAla apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAta bahubhAgako grahaNakara tatkAla vivakSita sthitiko antima karake guNazreNimeM nikSepa karatA hai, isaliye yahI sthiti guNazreNizIrSarUpase nirdiSTa kI gaI hai| isase nIce sarvatra apakarSita kiye gaye dravyake asaMkhyAtaveM bhAgako hI guNazreNimeM nikSipta karatA hai tathA zeSa bahubhAgako uparima gopucchAoMmeM samayake avirodhapUrvaka siMcita karatA hai| kintu yahA~se lekara apakarSita kiye gaye dravyake asaMkhyAta bahubhAgako guNazreNimeM nikSipta karake zeSa asaMkhyAtaveM bhAgako uparima sthitiyoM meM samayake avirodhapUrvaka nikSipta karatA hai aisA grahaNa karanA caahie| isIliye isase uparima anantara sthitikANDakakI Adi sthitimeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapujako siMcita karatA hai isa bAtake pratipAdanake liye Ageke sUtrako kahate haiM tA0pratau dedi iti paatthH|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapADe [dasaNamohakkhavaNA * jamidANiM guNaseDhisIsayaM tado ukasANaMtarAe TThidIe asaMsejaguNahINaM / tado visesahINaM jAva porANaseDhisIsayaM tAva / tado uvarimANaMtarahidIe asaMkhejaguNahINaM / tara, visesahINaM / sesAmu vi visesahINaM / 699. etaduktaM bhavati--okaDDidadavvasta asaMkhejje bhAge dvidikhaMDayAdo heTThA guNaseDhiAyAreNa Nikkhiviya tado jamidANiM guNaseDhisIsayaM dvidikhaMDayajahaNNavidodo aNaMtaraheTThimaM tatto aNaMtarovarimAe dvidikhaMDayAdidvidIe asaMkhejjaguNahINaM padesaggaM dedi / kiM kAraNaM ? ovaTijamANAsu DidikhaMDayabhaMtaravidIsu bahuassa padesaggarasa vinnnnaasvirohaado| taM ? guNaseTiM kAdRNuvvarAvidaasaMkhejjadinAgAdo puNo vi asaMkhejjabhAgaM pudha haviya tatthataNabahubhAge dvidikhaMDayamaMtarammi pahuguNaseDhiaddhANeNaMtomuhuttapamANeNa khaDiNeyakhaMDa visesAhiyaM kAdaNa hidikhaMDayAdividIe NisiMcadi / tado visesahI kAdaNa Nikkhivadi jAva porANaguNaseDhisIsayaM pAviya etthataNabahubhAgadavvaM pajjavalidaM / tado pudha dRvidamasaMkhejabhAgamuparimasayaladdhANeNa heTThimaddhANAdo saMkhejjaguNa laMDideyakhaMDaM visesAhiyaM kAdaNa * jo isa samaya guNazreNizIrNa hai usase uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjako detA hai| isake bAda prAcIna guNazreNizIrSake prApta hone taka uttarottara pratyeka sthitimeM vizeSa hIna pradezapuJja detA hai| usase uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtagaNe hona pradezapuJjako detA hai| usase uparima sthitimeM vizeSa hIna detA hai / isI prakAra zeSa samasta sthitiyoMmeM uttarottara vizeSa hIna detA hai / 6 99. ukta kathanakA yaha tAtparya hai-apakarpita kiye gaye dravyake asaMkhyAta bahubhAgako sthitikANDakase nIce guNazreNike AkArase nikSiptakara jo isa samaya sthitikANDakakI jaghanya sthitise anantara adhastana guNazreNizIrSa hai usase sthitikANDakako anantara uparima Adi sthiti meM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapujako devA, kyoMki sthitikANDakakI apavartita honevAlI bhItarI sthitiyoM meM bahuta pradezapujake vinyAnakA virodha hai| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--kyoMki guNazreNi karake zeSa bace asaMkhyAtaveM bhAgameMse phira bhI asaM. ra pAsave bhAgako pRthaka rakhakara vahA~ prApta bahubhAgako sthitikANDakake bhItara prApta hue antamapramANa gaNazreNi-adhvAnase bhAjitakara vahA~ prApta eka khaNDako vizeSa-adhikakara sthiti...|kmii Adi sthiti meM lIMcatA hai| usake bAda prAcIna guNazreNizIrpako prAptakara yahA~ke mAgapramANa dravya kA anta hone taka gattarottara vizepa hIna dravyakA nikSepa karatA hai| usake bAda pRthak rakhe hue ... -415 bhArapramANa dravyako adhastana AyAmase saMkhyAtaguNe uparima
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 gAthA 114 ] aNiya TikaraNe kajjavisesaparUvaNA taditthagovucchAe NisiMciya tato uvari savvattha visesahINakameNa eyagovucchAseDhIe Nikkhivadi jAva hidikhaMDyacarimasamayamaicchAvaNAvaliyametteNApatto' tti / 100. evamettha dijamANadavvassa tiNi seDhIo jAdAo / dIsamANaM puNa jAva saMpahiyaguNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejaguNAe seDhIe dIsai / tatto uvarimANaMtarAe ekisse dvidIe asaMkhejaguNahINaM hodUNa tatto paraM jAva galidasesaporANaguNaseDhisIsayamullaMghiya paDhamavAramavahidasarUveNa kadaguNaseDhisIsayaM ti tAva asaMkhejaguNaseDhIe ceva dIsamANaM hoi / tatto pahuDi jAva carimamavadvidaguNaseDhisIsayaM tAva visesAhiyaM ceva bhavadi / kiM kAraNamidi ce ? dvidikhaMDayajahaNNaTThidIe asaMkhejjaguNahINaM dAdaNa puNo uvari visesahINaM kAdaNa saMpahi diNNadavvassa puvvillasaMcayagovucchehito asaMkhejaguNahINatteNa dIsamANaM paDi phaannttaabhaavaado| tado punvillasaMcayANusAreNeva tattha dIsamANaM hodi ti gaheyavvaM / tatto uvarima samvattha govucchAseDhIe visesahINameva dIkSamANaM hodi tti ghettavvaM, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / . * vidiyasamae jamukkIradi padesaggaM taM pi edeNeva kameNa-dijadi / samasta AyAmase bhAjita kara jo eka bhAga prApta ho use vizeSa adhika karake vahA~kI gopucchAmeM siMcitakara usase Upara sarvatra sthitikANDakakA antima samaya atisthApanAvalimAtrase nahIM prApta ho vahA~ taka vizeSa hInakramase eka gopucchANirUpase nikSipta karatA hai| $ 100. isa prakAra yahA~ para dIyamAna dravyakI tIna zreNiyA~ ho gaI haiN| parantu dRzyamAna dravya to vartamAna gaNazreNike zIrSake prApta hone taka asaMkhyAtagaNita zreNirUpase dikhalAI detA hai / usase uparima anantara eka sthitimeM asaMkhyAtagaNA hIna hokara usase Age galita zeSa prAcIna guNazreNizIrSako ullaMghana kara prathama vAra avasthitarUpase kiye gaye guNazreNi zIrSake prApta hone taka vizeSa adhika hI hotA hai| zaMkA-isakA kAraNa kyA hai ? samAdhAna-kyoMki sthitikANDakakI jaghanya sthitimeM asaMkhyAtaguNA hIna dekara punaH Upara vizeSa hIna karake isa samaya diyA gayA dravya pUrva meM saMcayarUpa gopucchAse asaMkhyAtaguNA hIna hai, isaliye usakI dRzyamAna dravyake prati pradhAnatAkA abhAva hai / isaliye pichale saMcayake anusAra hI vahA~para dRzyamAna dravya hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| usase Upara sarvatra gopucchAzreNimeM vizeSa hIna hI dRzyamAna dravya hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki vahA~ dUsarA prakAra sambhava nahIM hai / * dUsare samayameM jo pradezapuJja utkIrita kiyA jAtA hai use bhI isI kramase 1. tA0pratau metteNa patto iti pAThaH /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA evaM tAva, jAva TThidikhaMDayaukkIraNaddhAe ducarimasamayo tti / 101. sugamamedaM, etthuddese savvattha paDhamasamayaparUvaNAe NANatteNa viNA payaTTAe prssphuiddmuvlNbhaado| Navari samayaM paDi asaMkhejaguNaM davyamokaDDiyUNa jahAvutteNa viNNAseNa Ni kkhivadi tti vattavyaM / galidasesAyAmo ca eNhi udayAdiguNaseDhiNikkhevo ti ghettavvaM / saMpahi carimadvidikhaMDayassa carimaphAlIe padamANAe jo atthaviseso taM suttANusAreNa vattaissAmo / taM jahA * dvidikhaMDayassa carimasamae okaDDamANo udae padesaggaM thovaM dedi| se kAle asaMkhejaguNaM dedi / evaM jova guNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaM / 102. etthokaDDijamANadavvapamANaM carimaphAlivAhammeNa kiMcUNadivaDDaguNahANiguNidasamayapabaddhapamANamidi ghettavyaM, guNa seDhIe savvadavyassa carimaphAlidavvaM pekkhiyUNa asaMkhejaguNa hiinnttdNsnnaado| edaM ghettaNa kadakaraNi jaddhAmettaheTThimaNisegesu padesaviNNAsaM kuNamANo udaye thovaM padesagga dedi, asaMkhejasamayapabaddhapamANatte vi tassa uvarimaNisegesu Ni siMcamANa davvAvekkhAe thovabhAvAvirohAdo / se kAle asaMkhejaguNaM dedi / ko guNagAro ? tappAoggapalidovamAsaMkhejjabhAgamettarUvANi / detA hai| isa prakAra sthitikANDakake utkIraNakAlake dvicarama samaya taka jAnanA caahie| $ 101. yaha sUtra sugama hai, kyoMki isa sthalapara sarvatra nAnAtva arthAt bhedake vinA pravRtta prathama samayakI prarUpaNA spaSTha upalabdha hotI hai| itanI vizeSatA hai ki prati samaya asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNakara yathokta vinyAsake anusAra nikSepa karatA hai aisA kahanA cAhie / aura galita zeSa AyAma isa samaya udayAdi guNazreNinikSepa hai aisA grahaNa karanA cAhie / aba antima sthitikANDakakI antima phAlike patana honepara jo arthavizeSa hai use sUtrake anusAra batalAte haiM / yathA * sthitikANDakake antima samaya meM apakarSaNa karatA huA udaya meM alpa pradezapuJjako detA hai| tadanantara kAlameM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai| isa prakAra guNazreNizIrSake prApta hone taka asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai| . 5 102. yahA~para apakarSita honevAle dravyakA pramANa antima phAlike mAhAtmyavaza kucha kama Der3ha guNahAni guNita samayaprabaddhapramANa hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki guNazreNikA samasta dravya antima phAlike dravyako dekhate hue asaMkhyAtaguNA hIna dekhA jAtA hai / isako grahaNakara kRtakRtyasamyaktvake kAlapramANa adhastana niSekoMmeM pradezavinyAsa karatA huA udayameM alpa pradezapujako detA hai, kyoMki yadyapi vaha asaMkhyAta samaya prabaddhapramANa hai to bhI usake uparima nipekoMmeM siMcita honevAle dravyakI apekSA alpa honemeM virodha kA abhAva hai| tadanantara samayakI uparima sthitimeM asaMkhyAtaguNA detA hai| guNakAra kyA hai ? tatprAyogya
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] aNiyaTTikaraNe kajjavisesaparUvaNA 79 evaM jAva ducarimaNisego ti / Navari heTThimANaMtaraNisegaguNagArAdo uvarimANaMtaraNisegaguNagAro asaMkhejjaguNavaDDIe savvattha Neyavvo / kudo edaM Navvade ? puvvaairiyvkkhaannaado| tado ducarimaNisegAdo guNaseDhisIsae asaMkhejaguNaM padesaggaM dedi / saMpahi ko ettha guNagAro tti AsaMkAe taNNiNNayakaraNaTuM suttamuttaraM bhaNai-- ___ * guNagAro vi ducarimAe hidIe padesaggAdo carimAe dvidIe padesaggassa asaMkhenjANi palidovama [ paDhama] vaggamUlANi / ___103. ducarimAe TThidIe NisittapadesaggaM pekkhiyUNa carimAe guNaseDhiaggadvidIe NisiMcamANadavvassa jo guNagAro so palidovamapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo vA aNNo vA Na hodi, kiMtu asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlapamANo tti edeNa jANAvidaM / kiM kAraNamemmahato guNagAro ettha jAdo tti NAsaMkaNijjaM heTThA NisittAsesadavvassa carimaphAlidavvamasaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlehiM khNddideykhNddpmaannttbbhuvgmaado| edeNa heDimAsesaguNagArANaM tappAoggapalidovamApalyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aMka guNakAra haiN| isa prakAra dvicarama niSekake prApta hone taka jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki adhastana anantara niSekake guNakArase uparima anantara niSekakA guNakAra sarvatra asaMkhyAtaguNI vRddhirUpase le jAnA caahie| zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-pUrvAcAryoMke vyAkhyAnase jAnA jAtA hai| isake bAda dvicaramaniSekase guNazreNizIrSa meM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai| aba yahA~ para guNakAra kyA hai aisI AzaMkA hone para usakA nirNaya karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * dvicarama sthitike pradezapuJjase antima sthitike pradezapujakA guNakAra panyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| $103. dvicarama sthitimeM jo pradezapuJja nikSipta hotA hai use dekhate hue guNazreNikI antima agra sthitimeM nikSipta honevAle dravyakA jo guNakAra hai vaha na to palyopamake prathama vargamUlakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai aura na anya hI hai, kintu palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUla pramANa hai yaha isase janAyA gayA hai| zaMkA-yahA~ para itanA bar3A guNakAra kisa kAraNase ho gayA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki nIce nikSipta kiyA gayA dravya antima phAlike dravyako palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUloMse bhAjitakara jo eka bhAga labdha Ave tatpramANa svIkAra kiyA gayA hai| isa kathana dvArA adhastana samasta guNa
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA saMkhejjabhAgapapANattaM sUcidaM daTThavvaM, tesu asaMkhejjapalido ma paDhamavaggamUlamettesu saMtesu kamma TThidisaMcayassa aMgulassAsaM khejjabhAgamettasamayapabaddhapamANattAippasaMgAdo / tamhA carimaguNagAro caivAsaMkhejjapalidova mapaDhamavaggamUlameto, heTThimAsesaguNagAro tappAoggapalidovamAsaMkhejjabhAgametto ttisiddhaM / etthataNo 'avi' sado heTThimaguNagArANaM pi asaMkhejjapalidovama paDhamavaggamUlattaM sUcedi tti kesiM ci AsaMkA / NasA samaMjasA, juttimuttabAhirattAdo / jai evaM aNatthao etthataNo 'avi' saho tti NAsaMkiyanvaM aNuttasamuccayaTThassa tassa heDimaguNagArANamavaTTidabhAvaNirAyaraNa duvAreNa aNaMtaraheTThimaM pekkhiyUNAnaMtarovarimaguNa gArassA saMkhejjaguNa ttasUcayatteNa sAphalladaMsaNAdo / adhavA avisa deNa samuccayadveNa carimaTThidikhaMDaya paDhamaphAlippahuDi savvattheva ducarimasamayaguNaseDhigovacchAdo guNa seDhisIsayammi NisiMcamANa davvassa guNagAro asaMkhejjapalidovama paDhamavaggamUlapamANo tti vakkhANeyavvo, pariSphuDameva tattha tahAbhAvovabhAdo evaM carimaTThidikhaMDaya parUvaNA samattA / etthevANi yaTTikaraNassa vi parisamattI daTThavA, saMkile savi sohINametto parAva tnndNsnnaado| etto uvari karaNapariNAmaNibaMdhaNANaM TThidikhaMDayaghAdAdikajjavi se sANamaNuva laMbhAdo ca / ado 80 ariat popa tatprAyogya asaMkhyAtava bhAgapramANa sUcita kiyA gayA jAnanA cAhie, kyoMki una guNakAroMko palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa honepara karmasthiti bhItara saMcita hue dravya ke aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga samaya prabaddhapramANa honekA atiprasaMga prApta hotA hai / isaliye antima guNakAra hI palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai, kintu adhastana samasta guNakAra palyopamake tatprAyogya asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai yaha siddha huA / yahA~ sUtrameM AyA huA 'api' zabda adhastana guNakAroMke bhI palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANapa ko sUcita karatA hai aisI kinhIMkI AzaMkA hai, kintu vaha yogya nahIM hai, kyoMki vaha yukti aura sUtrabAhya hai / zaMkA- yadi aisA hai to isa sUtra meM AyA huA 'api' zabda niSphala hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki anuktakA samuccaya karanevAlA vaha adhastana guNakAroMke avasthitabhAvake nirAkaraNadvArA anantara adhastana guNakArako dekhate hue anantara uparima guNakArake asaMkhyAtaguNA honekA sUcaka hai, isalie usakI saphalatA dekhI jAtI hai / athavA samuccayArthaka isa 'api' zabda se antima sthitikANDakakI prathama phAlise lekara sarvatra hI dvicarama samayakI guNazreNigopucchAse guNazreNizIrSa meM diye jAnevAle dravyakA guNakAra palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hotA hai aisA vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki vahA~ usa prakArakA guNakAra spaSTarUpase pAyA jAtA hai / isa prakAra antima sthitikANDakakI prarUpaNA samApta huI / yahIM para anivRttikaraNakI bhI samApti jAnanI cAhie, kyoMki isase Age saMkleza aura vizuddhiyoMkA parAvartana dekhA jAtA hai| aura isase Age karaNapariNAmanimittaka sthitikANDakaghAta Adi kAryavizeSa nahIM upalabdha
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 gAthA 114 ] kadakaraNijassa kajjavisesaparUvaNA veva etto pAe NiTThidakiriyassedassa kadakaraNijjabhAvapaduppAyaNaTTamuttarasuttamoiNNaM / * carime hidikhaMDae NiTThide kadakaraNijjo tti bhnnnnde| $ 104. kudo ? kdaaseskrnnijjttaado| Na ca etto uvari daMsaNamohakkhavaNavisayaM kiMci karaNijjamatthi, tahANuvalaMbhAdo / tamhA carime dvidikhaMDae Nidvide tado pahuDi jAva sammattassa aMtomuhuttamettaguNaseDhigobucchAo kameNa gAlei tAva kadakaraNijjavavaesAriho eso tti siddhaM / edassa ca sagakAlabhaMtare jo saMbhavaMtao parUvaNAviseso taNNiNNayakaraNamuttaro suttapabaMdho * tAdhe maraNaM Ni hoja / 5 105. tadaddhAe paDhamasamayappahuDi jAva carimasamayo tti jattha vA tattha vA vaTTamANassa bhavakkhayavaseNa maraNaM pi siyA havejja, dasaNamohakkhavagassa amaraNapaiNNAe aNiyaTTikaraNacarimasamayapajjaMtattAdo / * lessApariNAma pi pariNAmeja / $106. eso kadakaraNijjo puvvaM va vaDDamANasahatilessANamaNNadarAe lessAe pariNado hodaNAgado eNhi lessaMtaraM pi pariNAme, lahadi tti bhaNidaM hodi / hote aura isIlie yahA~se Age niSThitakriyAvAle isake kRtakRtyabhAvake kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * antima sthitikANDakake samApta honepara yaha jIva kRtakRtya kahA jAtA hai| 6104. kyoMki isane samasta karaNIya kara liyA hai| isase Upara darzanamohanIyakI kSapaNAviSayaka kucha bhI karaNIya nahIM hai, kyoMki vaisA kucha karaNIya pAyA nahIM jaataa| isaliye antima sthitikANDakake samApta honepara vahA~se lekara samyaktvakI antamuhUrtapramANa guNazreNi-gopucchAoMke kramase galAneke samaya taka yaha kRtakRtya isa saMjJAke yogya hai yaha siddha huA aura isake apane kAlake bhItara jo prarUpaNAvizeSa sambhava hai usakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtrapravandha * usa kAlameM maraNa bhI ho sakatA hai / $ 105. usa kAlake bhItara prathama samayase lekara antima samaya taka jahA~ kahIM vidyamAna jIvakA bhabake kSayavaza maraNa bhI syAt ho sakatA hai, kyoMki darzanamohake kSapakake nahIM maranekI pratijJA anivRttikaraNake antima samaya taka hI hai / * lezyApariNAmako bhI pariNamA sakatA hai| $ 106. yaha kRtakRtya jIva pahalese vartamAna zubha tIna lezyAoM meM se anyatara lezyAse pariNata hokara AyA hai| kintu isa samaya dUsarI lezyAke pariNAmako bhI prApta 1. tA0 pratI 'tadaddhAe paDhamasamayappahuDi jAva carimagramao tti' ityapi sUtratvena nirdiSTam /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA kadakaraNijjassa paDhamasamae ceva lessAparAvattI hodi tti Na evamettha ghettavvaM / kiMtu lessAparAvattIe ettha ahimuho hodUNa puNo aMtomuhutteNa NiruddhalessAdo lemsaMtaraM pariNAmedi tti ghettavvaM / edassa ca NibaMdhaNamuvari cuNNisuttayAro sayameva bhaNihidi / saMpahi aMtomuhuttakadakaraNijjo hodUNa lessaMtarameso pariNamamANo kimaviseseNa savvAsu suhAsuhalessAsu pariNamai, Aho asthi ko viseso tti AsaMkAe NiNNayakaraNamuttarasuttAvayAro * kAu-teu-pamma-sukkalessANamaNNavaro / $107. jahaNNakAu-teu-pamma-sukkalessANamaNNadarAe puvvAvadvidalessAparicAgeNaMtomuhuttakadakaraNijjo pariNamadi tti bhaNidaM hoi / edeNa kiNha-NIlalessANamaccaMtAbhAvo ettha paduppAido daTTavvo, suTTha vi saMkiliTThassa kadakaraNijjassa sagakAlabhaMtare jhnnnnkaaulessaannikmaado| saMpahi edassa kadakaraNijjassa dvidikhaMDayaghAdAdivirahiyassa sammattANubhAgamaNusamayamaNaMtaguNahANIe puvvapaogeNohaTTamANassa sagakAlabbhaMtare udIraNAgayavisesapaduppAyaNamuttarasuttAraMbho ___ * udIraNA puNa saMkiliTThassadu vA visujjhadu vA to vi asaMkhejasamayapabaddhA asaMkhejaguNAe seDhIe jAva samayAhiyA AvaliyA sesA tti / karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kRtakRtya samyagdRSTi jIvake pahale samayameM hI lezyA parivartana hotA hai isa prakAra yahA~ nahIM grahaNa karanA caahie| kintu yahA~para lezyAparivartanake abhimukha hokara punaH antamuhUte kAladvArA vivakSita lezyAse dasarI lezyAko pariNamAtA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie aura isakA kAraNa Age cUrNisUtrakAra svayaM hI kaheMge / aba antarmuhUrta kAla taka kRtakRtya hokara dUsarI lezyAko pariNamAtA huA yaha kyA avizeSa rUpase sabhI zubhAzubha lezyArUpa pariSamatA hai yA koI vizeSatA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * kApota, teja. pana aura zukla lezyAoMmese anyatara lezyApariNAma hotA hai| $ 107. antarmuhUrtakAlake bAda kRtakRtya samyagdRSTi jIva pahaleko avasthita lezyAkA parityAgakara jaghanya kApota, teja, padma aura zukla inameMse anyatara lezyArUpase pariNamatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa vacana dvArA kRSNa aura nIlalezyAkA yahA~ atyanta abhAva kahA gayA jAnanA cAhie, kyoMki atyanta saMkliSTa huA bhI kRtakRtya jIva apane kAlake bhItara jaghanya kApota lezyAkA atikrama nahIM karatA / aba sthitikANDakaghAta Adise rahita tathA samyaktvake anubhAgakA pUrva prayogavaza pratyeka samayameM anantaguNI hAnirUpase apavartana karanevAle isa kRtakRtya jIvake apane kAlake bhItara udIraNAgata vizeSatAkA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * ukta jIva cAhe saMklezako prApta ho cAhe vizuddhiko prApta ho to bhI usake www
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] kadakaraNijassa kajjavisesaparUvaNA $108. edassattho-jahA guNaseDhiNikkhevAdINaM visesANaM kadakaraNija-. kAlabbhaMtare asaMbhavo, evamasaMkhejasamayapabaddhANamudIraNAe vi tatthAsaMbhavo ceve tti NAsaMkiyavvaM / kiM tu eso kadakaraNijjo sagakAlabbhaMtare saMkiliTThassadu' vA visujjhadu vA to vi asaMkhejasamayapabaddhamattA udIraNA paDisamayamasaMkhejaguNAe seDhIeM saMkilesavisohiNiravekkhA jAva samayAhiyAvaliyakadakaraNijjo ti tAva pavattadi ceva, Na puNo paDihammadi tti / kudo esa Niyamo ce ? sahAvado puvapaogAdo ca / esA vuNa udIraNA asaMkhejasamayapabaddhamettA suTTha vi bahugI jAdA tatkAlabhAviNo udayassa asaMkhejjadibhAgamettI ceva, Na tatto bahugI jAyadi ti paduppAyaNaTTamuttarasuttAvayAro * udayassa puNa asaMkhejadibhAgo ukkassiyA vi udIraNA / 6109. sadhukkassiyA jA udIraNA sA hi tatkAlabhAviudayassa asaMkhejadibhAgametI ceva pANNArisi tti NiccheyatvA / kiM kAraNaM ? guNaseDhigovucchAmAhappAdo / eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahane taka asaMkhyAtaguNita zreNirUpase asaMkhyAta samayaprabaddharUpa udIraNA hotI hai| $ 108. isa sUtrakA artha-kRtakRtya jIvake kAlake bhItara jisa prakAra guNazreNi nikSepa Adi vizeSa asambhava haiM usI prakAra vahA~ asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA bhI asambhava hai aisI AzaMkA nahIM karanI caahie| kintu yaha kRtakRtya jIva apane kAlake bhItara saMklezako prApta ho yA vizuddhiko prApta ho to bhI saMkleza-vizuddhinirapekSa asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa udIraNA prati samaya asaMkhyAtaguNita zreNirUpase kRtakRtyake kAlameM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka pravRtta hotI hI hai, pratighAtako nahIM prApta hotii| zaMkA-yaha niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna--yaha niyama svabhAvase aura pUrvaprayogase hai| parantu asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa yaha udIraNA atyanta bahuta hokara bhI usa samaya honevAle udayake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai, usase adhika nahIM hotI hai isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM-- . * parantu utkRSTa udIraNA bhI udayake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI hai / $ 109. sabase utkRSTa jo udIraNA hai vaha bhI tatkAla honevAle udayake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai, anya prakArakI nahIM hai aisA nizcaya karanA cAhie / . zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? 1. tApratI saMkilissadu iti paatthH| 2. tA0pratI -masaMkhejjAe guNaseDhIe /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhur3e [dasaNamohakkhavaNA evaM tAva kadakaraNijakAlabhaMtare saMbhavaMtamatthavisesaM paduppAiya saMpahi heTThimaparUpaNAvisayaM kiMci atthavisesaM bhaNNamANo cuNNisuttayAro idamAha * palidovamassa asaMkhejadibhAgiyamapacchimaM hidikhaMDayaM tassa ThidikhaMDayassa carimasamaye guNagAraparAvattI / tado ADhattA tAva guNagAraparAvattI jAva carimassa hidikhaMDayassa ducarimasamayo tti / sesesu samaesu Natthi gunngaarpraavttii| 110. edeNa sutteNa apuvvakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva kadakaraNijjacarimasamayo ti tAva edammi heDimaTThANe kamhi guNagAraparAvattI asthi kamhi vA Natthi ti eso atthaviseso jaannaavido| taM jahA-apuvakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva palidovamAsaMkhejjadibhAgigacarimaTThidikhaMDayaducarimaphAli ti tAva Natthi guNagAraparAvattI / kiM kAraNaM ? udayAvaliyabAhirANaMtarahidippahuDi jAva galidasesaguNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejjaguNaseDhIe padesaviNNAsaM kAdaNa tatto aNaMtarovarimAe govucchANamAdidvidIe asaMkhejjaguNahINaM NisiMciya uvari savvatyeva visesahINaM NisiMcadi tti edisse parUvaNAe tatthAvaTThidabhAveNa pvuttidNsnnaado| tado palido samAdhAna -guNazreNigopucchAkA mAhAtmya isakA kAraNa hai| isaprakAra sarva prathama kRtakRtyake kAlake bhItara honevAle arthavizeSakA kathana kara aba adhastana prarUpaNAviSayaka kucha arthavizeSakA kathana karate hue cUrNisUtrakAra isa sUtrako kahate haiM * palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jo antima sthitikANDaka hai usa sthitikANDakake antima samayameM guNakAraparAvRtti hotI hai / tathA vahA~se lekara antima sthitikANDakake dvicarama samaya taka yaha guNakAraparAvRtti hotI hai| zeSa samayoMmeM guNakAraparAvRtti nahIM hotii| $ 110. isa sUtra dvArA apUrvakaraNake prathama samayase lekara kRtakRtya jIvake antima samaya taka isa sUtrameM kisa adhastana sthAnameM guNakAraparAvRtti hai athavA kahA~ nahIM hai isa artha vizeSakA jJAna karAyA gayA hai / yathA-apUrvakaraNake prathama samayase lekara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antima sthitikANDakakI dvicarama phAli taka guNakAraparAvRtti nahIM hai, kyoMki udayAvali bAhya anantara sthitise lekara galita zeSa guNazreNizIrSataka asaMkhyAtaguNita zreNirUpase pradezavinyAsa karake usase anantara uparima gopucchAkI Adi sthitimeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjakA nikSepakara Upara sarvatra hI vizeSa hIna pradezapuJjakA nikSepa karatA hai, isalie isa prarUpaNAke anusAra vahA~ avasthitarUpase pravRtti dekhI jAtI hai / isalie palyo 1. tA0pratau hechimaddhANe ihi pAThaH /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] kadakaraNijassa kajjavisesaparUvaNA vamassa asaMkhejjabhAgigaM jamapacchimaM dvidikhaMDayaM tassa carimasamae guNagAraparAvattI jAyade / kiM kAraNaM ? gAlidasesaguNaseDhisIsayAdo uvarimANaMtarAe vi dvidIe tattha asaMkhejjaguNapadesaNikkhevadaMsaNAdo udayAdiavaTThidaguNaseDhIe tattha pAraMbhAdo ca / tado ADhattA guNagAraparAvattI tAva pasarai jAva carimassa dvidikhaMDayassa ducarimasamayo si / kiM kAraNaM ? avavidaguNaseDhivaseNa ducarimAdihedvimaTThidikhaMDayavisaye savvattheva puvvillaguNaseDhisIsayAdo uvari vi egegadvidIe asaMkhejaguNapadesaviNNAsassa nnivvaahmuvlNbhaado| carimaTThidikhaMDayabhaMtare ca aNavaTThidaguNaseDhiM kuNamANo jAva guNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejaguNakameNa NisiMciya puNo tadaNaMtarovarimadvidIe asaMkhejaguNahINaM / tado visesahINaM jAva porANaguNaseDhisIsayaM / tatto puNo vi asaMkhejjaguNahINaM / tado visesahINamiccedeNa aNavahidakameNa padesaNiseyadaMsaNAdo / puNo carimadvidikhaMDayacarimasamae Natthi guNagAraparAvattI, tattha udayAdi jAva guNaseDhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaseDhIe padesaviNNAsaM kAdUNa guNagAraMtareNa viNA pjjvsaanndNsnnaado| edaM ca savvaM maNammi kAdUNa sesesu samaesu Natthi guNagAraparAvatti tti vuttaM / pamakA asaMkhyAtavA~ bhAgapramANa jo antima sthitikANDaka hai usake antima samayameM guNakAraparAvRtti cAlU hotI hai, kyoMki galitazeSa guNazreNike zIrSase uparima anantara sthitimeM bhI vahA~ asaMkhyAtagaNe pradezoMkA nikSepa dekhA jAtA hai aura vahA~se udayAdi avasthita guNazreNikA prArambha ho jAtA hai / vahA~se lekara antima sthitikANDakake dvicarama samaya taka guNakAraparAvRtti hotI rahatI hai, kyoMki avasthita guNazreNike kAraNa dvicarama Adi adhastana sthitikANDakoMmeM sarvatra hI pichale guNazreNizIrSase bhI Upara eka-eka sthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezoMkA vinyAsa nirbAdharUpase upalabdha hotA hai| parantu antima sthitikANDakake bhItara anavasthita guNazreNiko karanevAlA jIva guNazreNizIrSake prApta hone vyAtagaNita kramase pradezapuJjakA siMcanakara punaH tadanantara uparima sthitimeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjakA siJcana karatA hai| usake bAda prAcIna guNazreNizIrSake prApta hone taka vizeSa hIna pradezapuJjakA siMcana karatA hai| usase UparakI sthitimeM bhI asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuMjakA siMcana karatA hai / usake bAda vizeSa hIna pradezapuMjakA siMcana karatA hai, isaprakAra isa anavasthita kramase pradezoMkA siMcana dekhA jAtA hai / punaH antima sthitikANDakake antima samayameM guNakAraparAvRtti nahIM hai, kyoMki vahA~ udayase lekara guNazreNizIrSa taka asaMkhyAtaguNita zreNirUpase pradezavinyAsa karake guNakAra parivartanake vinA paryavasAna dekhA jAtA hai / isa sabako manameM karake zeSa samayoM meM guNakAraparAvRtti nahIM hai yaha kahA hai| vizeSArtha-darzanamohakI kSapaNA karanevAle jIvake bhI darzanamoha AdikI upazamanA Adi karanevAle jIvoMke samAna apUrvakaraNake prathama samayase lekara sthitikANDakaghAta AdikA prArambha hokara pratyeka samayameM apakarSita pradezapuJjakA guNazreNimeM aura apanI-apanI atisthApanAvalike pUrva taka anya sthitiyoM meM nikSepa hotA rahatA hai| ukta jIvake yadyapi yaha krama kRtakRtya honeke pUrvataka hotA hai phira bhI sarvatra eka samAna sthitikANDaka na hokara
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA $ 111. evaM tAva guNagAraparAvattiparUpaNamuheNa heTThimAse saparUvaNamuvasaMhariya saMpahi kadakaraNiJjakA labbhaMtare maraNa-lessAparAvattIo puvvaM sAmaNNeNatthi tti parUvidAo puNo visesiyUNa parUvemANo pabaMdhamuttaraM bhaNai * paDhamasamayakadakaraNijo jadi maradi devesu uvavajjadi NiyamA / unake AyAmameM uttarottara sthitisatkarmake anusAra alpatA AtI jAtI hai / yathA-u - apUrvakaraNake prathama samayase lekara anivRttikaraNa meM mithyAtvakA palyopamapramANa sthiti satkarma zeSa rahane taka jo hajAroM sthitikaNDaka hote haiM unameMse pratyekakA AyAma palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / yahA~se lekara dUrApakRSTipramANa sthitisatkarmake zeSa rahane taka jo hajAroM sthitikANDaka hote haiM, prArambhase lekara uttarottara unakA AyAma zeSa rahe sthitisatkarmake saMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai| dUrApakRSTipramANa sthitisatkarmase lekara pratyeka sthitikANDakakA AyAma zeSa rahe sthitisatkarmakA asaMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai| yaha krama kramase midhyAtva aura samyagmithyAtvakI kSapaNA hokara samyaktvake ATha varSapramANa sthitisatkarmake zeSa rahane taka cAlU rahatA hai / yahA~se lekara sarvatra isa jIvake kRtavRtya honetaka pratyeka sthitikANDakakA AyAma antarmuhUrtapramANa hotA hai| yaha kahA~ pratyeka sthitiSarsaat kitanA AyAma hotA hai isakA vicAra hai / isa sambandha meM yathAsthAna guNakArakA nirdeza karate hue jo guNakAraparAvartanakA ullekha kiyA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki jabataka pratyeka samaya meM galitazeSa guNazreNikI racanA hotI rahatI hai tabataka to guNakAra parivartana nahIM hotA / kintu jisa samaya isakA sthAna avasthita guNazreNi letI hai taba usa ( avasthita guNazreNi) kI antima sthiti meM guNakAra parivartana hotA hai, kyoMki nIce eka sthitike galanepara Upara ( guNazreNizIrSake Upara ) eka sthitiko vRddhi ho jAtI hai / abhI taka udayAvali bAhya galitazeSa guNazra NikI racanA hotI thI / kintu yahA~se udadyAdi avasthita guNazra NikA prArambha ho jAtA hai / yahA~se itanI vizeSatA aura samajhanI cAhie / Age yahA~se lekara antima sthitikANDaka ke dvicarama samayataka isI kAraNa guNakAra parAvartana hotA rahatA hai, kyoMki yahA~taka pratyeka samaya meM udayarUpase eka sthitike galanepara Upara guNa zIrSa meM eka sthitikI vRddhi hotI rahatI hai / antima sthitikANDakake patanake samaya guNikA vinyAsa anavasthitasvarUpase honeke kAraNa itanI vizeSatA hai ki use racatA huA guNazreNizIrSataka asaMkhyAtaguNita kramase guNazreNikI racanA karatA huA usake UparakI sthiti meM asaMkhyAta guNahIna pradezapuMjoMkI racanA karatA hai| tathA usase Upara prAcIna guNazreNizIrSataka vizeSahIna dravyakA nikSepa karatA huA usase uparima sthiti meM asaMkhyAtaguNe hI pradezapuJjakA nikSepakara usase Upara vizeSahIna dravyakA nikSepa karatA hai / kintu yaha vyavasthA dvicarama samaya taka hI jAnanI cAhie / antima samaya meM to isa prakAra guNakAra parAvartana nahIM hotA, kyoMki usa samaya guNazreNizIrSataka asaMkhyAtaguNita zreNirUpase hI pradezapuMjakA vinyAsa karatA hai / $ 111. aba kRtakRtya jIvake kAlake bhItara maraNa aura lezyAparivartana pahale hotA hai| yaha sAmAnyase kaha Aye haiM / kintu aba vizeSarUpase kathana karate hue Age prabandhako kahate haiM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] kadakara Nijjassa kajja visesaparUvaNA $ 112. kadakaraNijajAdapaDhamasamae caiva jai kAlaM karei to NiyamA devagadIe caiva samupajjadi, NANNagadIsu tti bhaNidaM hodi / kudo esa niyamo ce ? sesa isamuppattiNibaMdhaNalessAparAvatIe tatthAsaMbhavAdo | evaM vidiyAdisamayakadakaraNijassa vi devesu ceSpAdaniyamo aNugaMtavyo jAva tappA oggaMto muhuttakAlacarimasamao ti / tatto uvari kAlaM karemANo kadakaraNijo sesagadIsu vi puvvA ugabaMdhavaseNa upapattipAoggo hoditti jANAvaNaTThamuttaramuttamoiNNaM- 87 * jai raiesu vA tirikkhajoNiesu vA maNusesu vA uvavajjadi, NiyamA aMto muhuttakadakaraNijo / $ 113. kudo 1 tatthupattiNibaMdhaNasaMkilesAhisaMbaMdhassa lessAparAvatIe ca tettiyamettakAleNa viNA saMbhavAbhAvAdo / * kRtakRtya jIva yadi prathama samaya meM maratA hai to niyamase devoMmeM utpanna hotA hai| $ 112. kRtakRtya honeke prathama samaya meM hI yadi maraNa karatA hai to niyamase devagati meM hI utpanna hotA hai, anya gatiyoM meM nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- yaha niyama kisa kAraNa se hai ? samAdhAna -- kyoMki vahA~para zeSa gatiyoM meM utpattikA kAraNabhUta lezyAparivartanakA honA asambhava hai / isI prakAra kRtakRtya jIvake tatprAyogya antarmuhUta pramANa kAlake antima samayataka dvitIyAdi samayoM meM bhI devoMmeM ho utpattikA niyama jAnanA caahie| usake bAda maraNa karanevAlA kRtakRtya jIva zeSa gatiyoM meM bhI pahale bA~dhI gaI Ayuke kAraNa utpattike yogya hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai * yadi nArakiyoMmeM, tiryaJcayoniyoM meM aura manuSyoM meM utpanna hotA hai to niyamase kRtakRtya honeke antarmuhUrtakAla bAda hI utpanna hotA hai / $ 113. kyoMki una gatiyoMmeM utpattike kAraNarUpa saMkleza aura lezyAparAvartanakI nA kAla gaye binA utpatti nahIM pAI jAtI / vizeSArtha - yahA~ kRtakRtyabhAvase yukta ukta jIva marakara kaba kisa gati meM utpanna ho isa prasaMgase jina tathyoMpara prakAza DAlA gayA hai ve hRdayaMgama karane lAyaka hai / prazna yaha hai ki kRtakRtya honeke prathama samaya meM yadi maratA hai to devoMmeM hI kyoM utpanna hotA hai ? isa praznakA samAdhAna karate hue devAyuke udayakA ullekha na kara vahA~ TIkA batalAyA hai ki usa samaya marakara yaha jIva anya gatiyoMmeM utpanna ho, usake parivartana hokara isa prakArakI lezyA nahIM pAI jAtI / isa samaya ukta jIvake devAyukA udaya nahIM
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ dasaNamohakkhavaNA * jai teu-pamma-sukke vi, aMtomuhuttakadakaraNijjo / $ 113. evaM bhaNaMtassAbhippAo adhApavatta karaNammi visohimAvUriya teupamma-sukANamaNNadarAe vaTTamANasuhalessAe daMsaNamohakkhavaNaM paTTaviya puNo jAva kadakaraNijo hoi tAva sA ceva puvvapAraddhalessA vaTTamANA hodUNa puNo vi jAva aMtomuhuttaM Na gadaM tAva pAraddhalessaM mottUNaNNalessaM Na parAvattedi tti / kiM kAraNaM ? kadakaraNijjabhAvaM paDivajjamANassa puvvapAraddhalessAe ukassaMso bhavadi / puNo tisse majjhimaMsayaM gaMtUNaMtomuhuttamacchiya jahaNNaMsaye vi jAva aMtomuhuttakAlaM Na acchido tAva aNNalessAparAvattIe sNbhvaannuvvttiido| hotA aisA nahIM hai| jisakA kRtakRtya honeke prathama samayameM maraNa hotA hai usake badhyamAna ekamAtra devAyu hI satsvarUpa hotI hai aura usa samaya usakA niyamase udaya ho jAtA hai| parantu isa jIvane usa samaya jo manuSya paryAya chor3akara devaparyAya grahaNa kI hai mukhyarUpase vaha apanI antaraMga yogyatAke kAraNa hii| devAyuke udayake kAraNa usa samaya vaha deva huA isa kathanako mAtra isIlie upacarita svIkAra kiyA gayA hai| isI prakArakA upAdAnaupAdeyasambandha aura nimitta-naimittikasambandha sarvatra AgamameM svIkAra kiyA gayA hai| yahA~ eka prazna yaha bhI uThatA hai ki isa jIvake kRtakRtya honeke prathama samayase lekara antarmuhUrtakAlataka devagatiko chor3akara anya gatiyoM meM utpanna hone yogya saMkleza pariNAma aura lezyAparivartana kyoM nahIM hotA ? samAdhAna yaha hai ki antarmuhUrta kAlataka ukta jIvameM svayaM hI aisI pAtratA nahIM hotI ki vaha kRtakRtya honeke prathama samayase lekara antarmuhUrtakAlataka devagatiko chor3akara marakara anya gatiyoMmeM jAne yogya saMkleza pariNAmako utpanna kara sake, aura jaba vaha isa jAtikA pariNAma hI ukta kAlake bhItara paidA nahIM kara sakatA to badalakara tadanurUpa lezyAkA honA to aura bhI asambhava hai| itane vivecanase do bAtoMkA patA lagatA hai ki eka kAlameM antaraMga aura bahiraMga sAdhanoMkA yoga svayaM hotA hai aura jisa kAryake ve sUcaka hote haiM, usa kAlameM vaha kArya bhI dravyake pariNamanasvabhAvake kAraNa svayaM hotA hai| avinAbhAvasambandha vaza hI unameM paraspara kAryakAraNa vyavahAra honekA niyama hai| yadi vaha teja, padma aura zuklalezyAmeMse kisI bhI lezyAmeM avasthita hai to kRtakRtya honeke bAda bhI antarmuhUrta kAlataka ukta lezyAmeM hI avasthita rahatA hai| 113. isaprakAra kahanevAle AcAryakA yaha abhiprAya hai ki adhaHpravRttakaraNameM vizuddhiko pUra kara teja, padma aura zukla inameMse kisI eka zubha lezyAmeM darzanamohakI kSapaNAkA prArambha kara punaH jaba jAkara yaha jIva kRtakRtya hotA hai taba taka usake pUrva meM prArambha kI gaI vahI lezyA pAI jAtI hai tathA punaH usake Age bhI jaba taka antamuhUrtakAla nahIM gayA taba taka prArabdha ukta lezyAko chor3akara anya lezyArUpa parivartana nahIM karatA hai, kyoMki kRtyakRtyabhAvako prApta honevAle jIvake pUrva meM prArabdha huI lezyAkA utkRSTa aMza hotA hai| punaH usake madhyama aMzako prApta kara aura antarmuhUte kAlataka usa rUpa rahakara jaghanya aMzageM bhI jaba antarmuhUrta kAlataka nahIM raha letA tabataka anya lezyArUpa parivartanakA honA sambhava nahIM hai|
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] kadakaraNijjassa kajjavisesaparUvaNA $ 114. ahavA 'teu-pamma-sukke vi aMtomuhuttakadakaraNijjo' edassa suttassatthamevaM bhaNaMtA vi atthi-jahA adhApavattakaraNapAraMme puvyattavihANeNa teu-pammasukANamaNNadarAe lessAe pAraddhakiriyassa puNo daMsaNamohakkhavaNakiriyAparisamattIe kadakaraNijjabhAveNa pariNamamANassa NicchaeNa sukkalessA ceva bhavadi, visohIe paramakoDimArUDhassa tadavirohAdo / puNo tisse viNAseNa jai teupammalessAo samayAviroheNa parAvattedi to jAva aMtomuhuttakadakaraNijjo Na jAdo tAva Na parAvattedi ti / $ 115. evamedeNa sutteNa kadakaraNijjassa lessAparAvattikamaM parUviya saMpahi payadamatthamuvasaMharemANo suttamuttaraM bhaNai * evaM paribhAsA smttaa| 6116. evamesA suttaparibhAsA samattA tti payadatthovasaMhAravakkamedaM sugamaM / $ 114. athavA 'teu-pamma-sukke vi aMtomuhuttakadakaraNijjo' isa sUtrakA kucha AcArya isaprakAra bhI artha karate haiM ki jisa prakAra adhaHpravRttakaraNake prArambhameM pUrvokta vidhise teja, padma aura zuklalezyAmeMse anyatara lezyAke sAtha kSapaNakriyAkA prArambha karanevAlA jo jIva punaH darzanamohakI kSapaNArUpa kriyAkI samApti honepara kRtakRtyarUpase pariNamana karatA hai usake niyamase zuklalezyA hI hotI hai, kyoMki vizuddhike dvArA utkRSTa koTiko prApta hue ukta jIvake zuklalezyAke honemeM virodha nahIM hai / punaH usakA vinAza honese AgamameM batalAI gaI vidhike anusAra yadi teja aura padmalezyArUpase pariNata hotA hai to kRtakRtya honeke bAda jaba taka antarmuhUrtakAla nahIM jAtA taba taka vaha ukta lezyArUpase parivartana nahIM krtaa| vizeSArtha-kSAyika samyagdarzanakI utpattike samaya zubha tIna lezyAoMmeMse koI eka lezyA hotI hai| prazna yaha hai ki kRtakRtya samyagdRSTi honeke pUre kAla taka vahI eka lezyA banI rahatI hai yA vaha badala jAtI hai ? sAtha hI dUsarA prazna yaha bhI hai ki kRtakRtya honeke bAda lezyAkI kyA sthiti banatI hai ? ina donoM praznoMkA samAdhAna ukta sUtra dvArA karate hue katipaya AcArya ukta sUtrakI kyA vyAkhyA karate haiM yaha usako TIkAmeM batalAyA gayA hai| TIkAkA Azaya spaSTa honese yahA~ hama usa para vizeSa prakAza DAlanekI AvazyakatA nahIM smjhte| 6 115. isa prakAra isa sUtradvArA kRtakRtya samyagdRSTike lezyAke parAvartanake kramakA kathana kara aba prakRta athekA upasaMhAra karate hue AgekA sUtra kahate haiM * isa prakAra paribhASA samApta huI / 6 116. isa prakAra yaha sUtra paribhASA samApta huI isa prakAra prakRta arthakA upasaMhAra. karanevAlA yaha sUtravAkya sugama hai| vizeSArtha--sUtrameM jo artha kahA gayA ho yA usake dvArA jo artha sUcita hotA ho usake vyAkhyAna karaneko vibhASA kahate haiN| tathA jo artha sUtradvArA kahA gayA ho,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 117. evamedamuvasaMhariya saMpahi etthataNANaM padavisesANaM padapaDivUraNaM bIjapadAvalaMbaNeNappAbahuaM parUvemANo tavvisayameva tAva paiNNAvakamAha___* daMsaNamohaNIyakkhavagassa paDhamasamae apuvvakaraNamAdi kAdUNa jAva paDhamasamayakadakaraNijjo tti edamhi aMtare aNubhAgakhaMDaya-TThidikhaMDayaukIraNaddhANaM jahaNNakassiyANaM hidikhaMDaya-hidibaMdha-hidisaMtakammANaM jahaNNukassayANaM AvAhANaM ca jahaNNukkassiyANamaNNesiM ca padANamappAbahuaM vttissaamo| $ 118. sugamamedaM, dasaNamohakkhavayasaMbaMdhiyANamedesiM jahANiddivANaM padANaM jahaNNukassapadavisesidANamappAbahuaM kassAmo tti paiNNAmettavAbadattAdo / * taM jhaa| 5 119. sugamamedaM / prakaraNasaMgata hone para bhI jo artha sUtradvArA nahIM bhI gahA gayA ho aura jo artha dezAmarSakarUpase sUcita kiyA gayA ho usa sabake vyAkhyAna karaneko paribhASA kahate haiN| isa prakAra paribhASAke isa lakSaNake anusAra yahA~ pUrvokta cUMrNisUtradvArA yaha sUcita kiyA gayA hai ki darzanamohakI kSapaNAsambandhI jo pA~ca sUtragAthAeM pUrva meM nirdiSTa kI gaI haiM unake uktaanukta sabhI prakArake viSayakA yahA~ taka cUrNisUtroM dvArA vivecana kiyA gayA hai| itanA avazya hai ki isa anuyogadvArasambandhI pA~cavIM sUtragAthAkI paribhASA svayaM cUrNisUtrakArane Age kI hai| $117. isa prakAra isakA upasaMhAra karake aba bIjapadoMkA avalambana lekara isa anuyogadvArake padabizeSasambandhI padoMkI pUrti karanevAle alpabahutvakA kathana karate hue sarvaprathama tadviSayaka pratijJAvAkyako kahate haiM * darzanamohanIyakI kSapaNA karanevAle jIvake prathama samayameM apUrvakaraNase lekara kRtakRtya honeke prathama samaya taka isa antarAlameM jaghanya aura utkRSTa anubhAgakANDakautkIraNakAla tathA sthitikANDaka utkIraNakAloMke; jaghanya aura utkRSTa sthitikANDaka, sthitibandha aura sthitisatkarmoMke jaghanya aura utkRSTa AvAdhAoMke tathA anya padoMke alpabahutvako batalAveMge / $ 118. yaha sUtra sugama hai, kyoMki darzanamohakI kSapaNAse sambandha rakhanevAle jaghanya aura utkRSTa padaviziSTa yathAnirdiSTa ina padoMke alpabahutvako kareMge isa prakArakI pratijJAmAtrameM isa sUtrakA vyApAra hai| * vaha jaise / 6 119. yaha sUtra sugama hai|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] etthataNapadavisesappAbahuaparUvaNA * savvatthovA jahaNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / $ 120. savvehito thovA savvatthovA, uvari bhaNissamANAsesapadehito thovayarA tti vuttaM hoi / kA sA jahaNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA, kamhi uddese esA gaheyavvA ? daMsaNamohaNIyassa tAva aduvassametadvidisaMtakamme ciTThamANe jaM puvvamaNubhAgakhaMDayaM tassa ukkIraNaddhA savvajahaNNA gaheyavvA NANAvaraNAdisesakammANaM puNa paDhamasamayakadakaraNijje jAyamANe jaM punvillamaNubhAgakhaDayaM aNiyaTTicarimAvatthAe tadukkIraNaddhA savvajahaNNagA ti gaheyavvA / tatto paraM kadakaraNijjakAlabbhaMtare dvidi* annubhaagkhNddyghaadaadikiriyaannmppvuttidNsnnaado| tado savvukassavisohiNibaMdhaNA esA savvatthovA tti siddhaM 1 / * ukkassiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesaahiyaa| 6121. kiM kAraNaM? savvakammANaM pi apuvvakaraNapaDhamasamayADhattANubhAgakhaMDayukIraNaddhAe ghnnaado| saMkhejaguNA esA kiNNa jAdA tti NAsaMkaNijaM, tahAbhAvasaMbhavAsaMkAe edeNeva satteNa NisiddhattAdo 2 / * anubhAgakANDakakA jaghanya utkIraNakAla sabase thor3A hai / / $ 120. sabake stokako sarvastoka kahate haiN| Upara kahe jAnevAle samasta padoMse stokatara hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--anubhAgakANDakakA vaha jaghanya utkIraNakAla kaunasA hai, yaha kisa sthAnakA lenA cAhie ? samAdhAna--sarvaprathama darzanamohanIyake ATha varSapramANa sthitisatkarmake rahanepara jo pahalekA anubhAgakANDaka hai usakA utkIraNa kAla sabase jaghanya hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| parantu kRtakRtya honeke prathama samayameM jJAnAvaraNAdi zeSa karmoMkA jo pahalekA anubhAgakANDaka hai, anivRttikaraNakI antima avasthAmeM usakA utkIraNakAla sabase jaghanya hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki usase Age kRtakRtyakAlake bhItara sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta Adi kriyAoMkI pravRtti nahIM dekhI jaatii| ataH sabase utkRSTa vizuddhinimittaka yaha sabase jaghanya hai yaha siddha huA 1 / * usase utkRSTa anubhAgakANDakakA utkIraNakAla vizeSa adhika hai / $ 121. kyoMki sabhI karmoke apUrvakaraNake prathama samayameM prApta anubhAgakANDakasambandhI utkIraNakAlakA yahA~ grahaNa kiyA gayA hai| zaMkA-yaha saMkhyAtaguNA kyoM nahIM hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usa prakArakI honevAlI AzaMkAkA isI sUtradvArA niSedha kara diyA gayA hai 2 /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA * hidikhaMDayaukkIraNaddhA ThidibaMdhagaddhA ca jahariNayAo do vi tullAo saMkhenaguNAo / $ 122. kudo ? egaTTidikhaMDayatabbaMdha kAlabbhaMtare saMkhejasaharasamettANa maNubhAgakhaMDayANamAgamagammANamuvalaMbhAdo / kattha puNa edAo jahaNNaddhAo ghettavvAo ? sammattassa carimaDidikhaMDayukkIraNaddhA tattheva sesakammANaM pi ThidikhaMDayaukkIraNa kAlo ThidibaMdhakAlo ca ghettavyo 3 / * tAo ukkassiyAo do vi tumlAo visesAhiyAo / $ 123. kiM kAraNaM ? savvesi pi kammANamapuvvakaraNa paDhamasamaya visayANamedAsiM savvakastabhAveNa ghnnaado| ettha saMkhejaguNattAsaMkAe puvvaM va paDiseho arraat | tado visesAhiyattameveti siddhaM 4 / * kadakaraNijassa addhA saMkhejaguNA / S 124. kudo ? kadakaraNijakAlabbhaMtare saMkheja saharasameta ThidibaMdhANaM saMbhavadaMsaNAdo 5 / * usase sthitikANDakakA jaghanya utkIraNakAla aura jaghanya sthitibandhakAla ye donoM tulya hokara bhI saMkhyAtaguNe haiM / $ 122. kyoMki eka sthitikANDaka utkIraNakAla aura sthitibandhakAlake bhItara Agamase jAne gaye saMkhyAta hajAra anubhAgakANDaka utkIraNakAla upalabdha hote haiM / zaMkA- parantu ye donoM jaghanya kAla kisa sthAnake lene cAhie ? samAdhAna- samyaktvakA antima sthitikANDaka utkIraNakAla tathA vahIM para zeSa karmoMke bhI sthiti kANDaka utkIraNakAla aura sthitibandhakAla lene cAhie 3 | * unase, utkRSTa ye donoM paraspara tulya hokara bhI, vizeSa adhika haiM / $ 123. kyoMki sabhI karmoMke apUrvakaraNake prathama samayasambandhI ye donoM utkRSTarUpase grahaNa kiye gaye haiM / yahA~para saMkhyAtaguNe honekI AzaMkAke honepara pahaleke samAna niSedha karanA cAhie / isaliye pUrva ke donoM padoMse ye donoM pada vizeSa adhika hI haiM yaha siddha huA 4 / * unase kRtakRtya samyagdRSTikA kAla saMkhyAtaguNA hai / $ 124. kyoMki kRtakRtya samyagdRSTike kAlake bhItara saMkhyAta hajAra pramANa sthitisambhava dekhA jAtA hai 5 / 1. tA0 pratI pi iti pATho nAsti /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] etthataNapadavisesappAbahuaparUvaNA * sammattakkhavaNaddhA saMkhejaguNA / $ 125 evaM bhaNide micchattaM sammAmicchattaM khaviya puNo aTThavassamettaTThidisaMtakamma khavemANassa kAlo gheyvyo| pugvinlAdo eso sNkhejgunno| kudo edaM Navvade ? edamhAdo ceva suttAdo 6 / * aNiyaTTiaddhA sNkhejgunnaa| 6 126. kiM kAraNaM ? aNiyaTTiaddhAe saMkhejje bhAge gaMtUNa saMkhejamAge sese sammattakkhavaNaddhAe pAraMbhadasaNAdo 7 / / * apuvvakaraNaddhA saMkhenaguNA / $ 127. kudo ? sahAvado cevANiyaTTikaraNaddhAdo apuvvakaraNaddhAe savvattha saMkhejjaguNasarUveNevAvaTThANaNiyamadaMsaNAdo 8 / / * guNaseDhiNikkhevo visesaahio| $ 128. kettiyametteNa ? visesAhiyaaNiyaTTikaraNaddhAmetteNa / kudo ? paDhamasamayApuvvakaraNeNa apuvvANiyaTTikaraNaddhAhito visesAhiyabhAveNa NikkhittaguNaseDhiAyAmassa vivakkhiyattAdo 9 / * usase samyaktvaprakRtikA kSapaNAkAla saMkhyAtaguNA hai| 6 125. aisA kahanepara mithyAtva aura samyagmithyAtvakA kSaya kara punaH ATha varSa pramANa sthitisatkarmakA kSaya karanevAle jIvake kAlakA grahaNa karanA caahie| pUrvake kAlase yaha saMkhyAta zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? . samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai 6 / * usase anivRttikaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai / $ 126. kyoMki anivRttiraNake saMkhyAta bahubhAga jAkara saMkhyAtaveM bhAgapramANa zeSa rahanepara samyaktvako kSapaNAke kAlakA prArambha dekhA jAtA hai 7 / . * usase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai| 5 127. kyoMki svabhAvase hI anivRttikaraNake kAlase apUrvakaraNake kAlakA sarvatra saMkhyAtaguNerUpase avasthAna honekA niyama dekhA jAtA hai / * usase guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai| $ 128. zaMkA-kitanAmAtra adhika hai ? samAdhAna--anivRttikaraNake kAlase kucha adhika hai, kyoMki apUrvakaraNake prathama
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe disaNamohakkhavaNA * sammattassa ducarimaTTidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / 5 129 edaM pi aMtomuhattapamANameva hodUNa pucillAdo saMkhejaguNamidi NiccheyavvaM 10 / * tasseva carimaTTidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / 6 130 gayatthamedaM suttaM, carimadvidikhaMDayamAhappassa puvvameva samatthiyattAdo 11 // * aTTavassadvidige saMtakamme sese jaM paDhamaM vidikhaMDayaM taM saMkhenaguNaM / 6131. ko guNagAro ? saMkhejA samayA 12 / * jahaNiyA AvAhA sNkhejrgunnaa| $ 132. kadakaraNijapaDhamasamayavisayajahaNNAbAhAe NANAvaraNAdikammapaDipabaddhAe ettha gahaNaM kAyavvaM / esA puNa punvinlAdo saMkhejaguNA ti suttasiddhameva gaheyavvaM 13 / * ukkassiyA AbAhA saMkhenaguNA / samayase lekara apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika guNazreNi-AyAmakA nikSepa yahA~para vivakSita hai 9 / * usase samyaktvaprakRtikA dvicarama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| $ 129. yaha bhI mAtra antarmuhUrta pramANa hokara pichale padase saMkhyAtaguNA hai aisA nizcaya karanA cAhie 10 / * usase usIkA antima sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai / 6 130. yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki antima sthitikANDakake mAhAtmyakA pahale hI satharthana kara Aye haiM 11 / / ___ * usase ATha varSapramANa sthitisatkarmake zeSa rahanepara jo prathama sthitikANDaka hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hai| 5 131. zaMkA-guNakAra kyA hai ? samAdhAna--saMkhyAta samaya guNakAra hai 12 / * usase jaghanya AvAdhA saMkhyAtaguNI hai / 5 132. kRtakRtyasamyagdRSTike prathama samayameM jJAnAvaraNAdi karmasambandhI jaghanya AbAdhAkA yahA~para grahaNa karanA caahie| yaha pichale padase saMkhyAtaguNI hai, isaprakAra sUtrasiddha hI isakA grahaNa karanA cAhie 13 / * usase utkRSTa AvAdhA saMkhyAtaguNI hai /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] etthataNapadavisesappA bahuaparUvaNA $ 133. kiM kAraNaM 1 apuvvakaraNapaDhamasamayasaMkhejjaguNaTThidibaMdhapaDibaddhAbAhAe gahaNAdo 14 / 95 * paDhamasamayaaNubhAgaM aNusamayovaTTamANagassa aTThavassANi hidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / $ 134. kiM kAraNaM 1 aMtomuhuttAdo aTThavassaTThidisaMtakammamasaMkhejjaguNattasiddhIe visaMvAdANuvalaMbhAdo 15 / * sammattassa asaMkhejjavassiyaM carimaTThidikhaMDayaM asaMkhejjaguNaM / $ 135. kudo 1 palidovamA saMkhejjabhAgapamANattAdo 16 / * sammAmicchattassa carimamasaMkhejjavassiyaM TThidikhaMDayaM visesAhiyaM / $ 136. kettiyametto viseso ? AvaliyUNaTTavassametto / kAraNamettha sugamaM 17 / * micchatte khavide sammatta sammAmicchattANaM paDhamaTThidikhaMDaya - masaMkhejjaguNaM / $ 133. kyoMki apUrvakaraNake prathama samaya meM honevAle saMkhyAtaguNe sthitibandha se sambandha rakhanevAlI AbAdhAkA grahaNa kiyA hai 14 / * usase pratyeka samaya meM anubhAgakI apavartanA karanevAle jIvake prathama samayameM prApta ATha varSapramANa sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / $ 134. kyoMki antarmuhUrtase ATha varSapramANa sthitisatkarma saMkhyAtaguNA siddha hai, isameM kisI prakArakA visaMvAda nahIM pAyA jAtA hai 15 / * usase samyaktvaprakRtikA asaMkhyAta varSapramANa antima sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai | $ 135. kyoMki vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai 16 / * usase samyagmithyAtvakA asaMkhyAta varSapramANa antima sthitikANDaka vizeSa adhika hai / $ 136. zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - eka Avalikama ATha varSapramANa hai / yahA~ kAraNa sugama hai 17 / * usase mithyAtvakA kSaya honepara samyaktva aura samyagmithyAtvakA prathama sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA 137 kiM kAraNaM ? sammatta-sammAmicchattacarimadvidikhaMDayAdo ducarimahidikhaMDayamasaMkhejaguNaM / evaM ticarima-caducarimAdikameNa jAva saMkhejjasahassamettadvidikhaMDayANi heTThA' osariyaNa micchatte khavide sammattasammAmicchattANaM taditthapaDhamaTThidikhaMDayaM jAdamidi teNa kAraNeNAsaMkhejaguNaM hodi 18 / * micchattasaMtakammiyassa sammatta-sammAmicchattANaM carimadvidikhaMDayamasaMkhejaguNaM / ___ 138 micchattasaMtakammiyavivakkhAe sammatta-sammAmicchattANaM jaM carimaDidikhaMDayaM pubvinlAdo aNaMtaraheTThimaM taM tatto asaMkhejaguNamidi bhaNidaM hodi 19 / * micchattassa carimaTThidikhaMDayaM visesAhiyaM / $ 139. kiM kAraNaM micchattassa udayAvaliyabAhiraM savvamAgAidaM / sammattasammAmicchattANaM puNa takAle heTThA palidovamassa asaMkhejjadibhAgametIo dvidIo mottUNa uvarimA bahubhAgA AgAidA ti, teNa kAraNeNa heTimamasaMkhejadimAgamettaM pavisiyaNa visesAhiyaM jAdaM 20 / $ 137. kyoMki samyaktva aura samyagmithyAtvake antima sthitikANDakase dvicarama sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra tricarama aura catuzcarama Adi kramase saMkhyAta hajAra sthitikANDaka nIce jAkara mithyAtvakA kSaya honepara samyaktva aura samyagmithyAtvakA vahA~ sambandhI prathama sthitikANDaka huA hai, isalie isa kAraNase ukta sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hotA hai 18 / / ___ * usase mithyAtvasatkarmavAleke samyaktva aura samyagmithyAtvakA antima sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA h| 6 138. mithyAtvasatkarmavAle jIvakI vivakSAmeM samyaktva aura samyagmithyAtvakA jo antima sthitikANDaka hotA hai vaha pUrvake sthitikANDakase anantara adhastanavartI hai, isalie vaha usase asaMkhyAtaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai 19 / / * usase mithyAtvakA antima sthitikANDaka vizeSa adhika hai / $ 139. kyoMki mithyAtvake sadayAvali bAhya samasta sthitisatkarmakA grahaNa kiyA hai| parantu samyaktva aura samyagmithyAtvakI usa samaya adhastana palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMko chor3akara uparima bahubhAgapramANa sthitiyoMkA grahaNa kiyA hai, isa kAraNa adhastana asaMkhyAtaveM bhAgamAtrakA praveza hokara mithyAtvakA antima sthitikANDaka vizeSa adhika ho gayA hai 20 / 1. tA0pratau hedo iti pAThaH / 2. tA0pratau kAraNeNa saMkhejjaguNaM iti pAThaH / 3. tA0pratI sammattamicchattANaM iti pAThaH /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114] etthataNapadavisesappAbahuaparUvaNA * asaMkhejaguNahANiDhidikhaMDayANaM paDhamahidikhaMDayaM micchattasammattasammAmicchattANamasaMkhojaguNaM / 6 140. kiM kAraNaM ? pumvinlAdo saMkhejasahassamettANi ThidikhaMDayANi asaMkhejjaguNakameNa heTThA osariyUNa dUrAvakiTTisaNNi idvidIe asaMkheje bhAge ghettUNedassa dvidikhaMDayassa pavuttidaMsaNAdo 21 / * saMkhejaguNahANiDhidikhaMDayANaM carimahidikhaMDayaM jaM taM saMkhejaguNaM / 5 141. kiM kAraNaM ? dUrAvakiTTimettaDhidisaMtakammaM mottUNa puNo uvarimasaMkhejje bhAge ghettUNedassa dvidikhaMDayassa pavuttidaMsaNAdo 22 / / * palidovamadvidisaMtakammAdo vidiyaM ThidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / 142 kudo ? puvvillaTThidikhaMDayAdo saMkhejasahassANi ThidikhaMDayANi pacchANupuvvIe saMkhejjaguNavaDDidANi heTThA osariyaNedassa dvidikhaMDayassa laddhasarUvattAdo 23 / * jamhi TThidikhaMDae avagade daMsaNamohaNIyassa palidovamamettaM dvidisaMtakammaM hoi taM dvidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / * usase mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtvake asaMkhyAta guNahAnivAle sthitikANDakoMmeMse prathama sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai| 6140. kyoMki pUrvake sthitikANDakase saMkhyAta hajAra sthitikANDaka asaMkhyAta guNitakramase nIce sarakakara dUrApavRSTisaMjJaka sthitike asaMkhyAta bahubhAgako grahaNakara isa sthitikANDakakI pravRtti dekhI jAtI hai 21 / * usase saMkhyAta guNahAnivAle sthitikANDakoMmeMse jo antima sthitikANDaka hai vaha saMkhyAtaguNA hai / $ 141. kyoMki dUrApakRSTipramANa sthitisatkarmako chor3akara punaH uparima saMkhyAta bahubhAgako grahaNa kara isa sthitikANDakakI pravRtti dekhI jAtI hai 22 / * usase panyopamapramANa sthitisatkarmake rahate hue dUsarA sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| 6 142. kyoMki pUrvake sthitikANDakase pazcAdAnupUrvIke anusAra saMkhyAtaguNavRddhirUpa saMkhyAta hajAra sthitikANDaka pIche sarakakara isa sthitikANDakakA svarUpa upalabdha hotA hai 23 / * usase jisa sthitikANDakake naSTa honepara darzanamohanIyakA panyopamapramANa 1. tA0pratau saMkhejjaguNasahassamettANi iti paatthH| 2. tA prato heTTado iti pAThaH /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [dasaNamohakkhavaNA $ 143. edaM pi palidovamassa saMkhejjadibhAgamettaM ceva, kiMtu pubbinlAdo saMkhejjaguNattamedassa suttasiddhameva gaheyavvaM / guNagAro ca tappAoggasaMkhejjarUvametto 24 / * apuvvakaraNe paDhamahidikhaMDayaM saMrojaguNaM / $ 144. kiM kAraNaM? apuvvakaraNapaDhamasamayADhattaDhidikhaMDayAdo visesahINakameNa saMkhejjasahassamettesu dvidikhaMDaesu tappAoggasaMkhejjarUvamettaTThidikhaMDayaguNahANigambhesu gadesu pugvilaTThidikhaMDayassa smuppnnnnttaado| Na ca tattha dvidikhaMDayaMguNahANINamatthittamasiddhaM, paDhamAdo dvidikhaMDayAdo aMtoapuvyakaraNaddhAe saMkhejaguNahINaM pi dvidikhaMDayamasthi tti puvvaM cuNNisutte pruuvidttaado| tado siddhamedassa saMkhejaguNattaM 25 / * palidovamamette dvidisaMtakamme jAde tado paDhamaM ThidikhaMDayaM sNkhjgunnN| 6145. kiM kAraNaM ? apuvakaraNaddhAe aNiyaTTikaraNaddhAe ca jAva palidovamamettaM dvidisaMtakammaM Na ciTThai tAva pugvillasavvadvidikhaMDayANi palidovamassa saMkhejadibhAgamettAyAmANi ceva, idaM puNa DidikhaMDayaM palidovamamsa saMkhejje bhAge ghettUNa Nivyaridamado puvillAdo edaM saMkhejaguNamidi 26 / sthitisatkarma zeSa rahatA hai vaha sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai|| 6 143. yaha bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai, kintu pUrvake sthitikANDakase ise sUtrasiddha saMkhyAtaguNA hI grahaNa karanA caahie| guNakAra tatprAyogya saMkhyAta aMkapramANa hai 24 / * usase apUrvakaraNameM prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai / $ 144. kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM grahaNa kiye gaye sthitikANDakase vizeSa hInakramase tatprAyogya saMkhyAta aMkapramANa sthitikANDaka-guNahAnigarbha saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara pUrvakA sthitikANDaka utpanna huA hai / aura vahA~para sthitikANDakaguNahAniyoMkA astitva asiddha bhI nahIM hai, kyoMki apUrvakaraNake bhItara prathama sthitikANDakase saMkhyAtaguNA hIna bhI sthitikANDaka hotA hai yaha pahale hI cUrNisUtra meM kaha Aye haiM, isalie yaha saMkhyAtaguNA hai yaha siddha huA 25 / * usase panyopamapramANa sthitisatkarmake honepara usake bAda honevAlA prathama sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| $ 145. kyoMki jaba taka palyopamapramANa sthitisatkarma nahIM prApta hotA taba taka apUrvakaraNake kAlameM aura anivRttikaraNake kAlameM prApta honevAle pahale sabhI sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAmavAle hI hote haiN| parantu yaha sthitikANDaka palyo
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] etthataNapadavisesappAbahuaparUvaNA * palidovamaTThidisaMtakammaM visesAhiyaM / $ 146. kettiyametteNa ? heTThimAvasesidasaMkhejadibhAgametteNa 27 / * apuvakaraNe paDhamassa ukkassagaDhidikhaMDayassa viseso sNkhejgunno| $ 147. kudo ? sAgaropamapudhattapamANattAdo 28 / * daMsaNamohaNIyassa aNiyaTipaDhamasamayaM paviTThassa dvidisaMtakamma saMkhejaguNaM 29 / 5 148. kudo ? sAgarovamasadasahassapudhattapamANAdo 29 / * dasaNamohaNIyavajANaM kammANaM jahaNNao hidibaMdho sNkhejgunno| pamake saMkhyAta bahubhAgako grahaNakara niSpanna huA hai, ataH pUrvake sthitikANDakase yaha saMkhyAtaguNA hai 26 / * usase panyopamapramANa sthitisatkarma vizeSa adhika hai / $ 146. zaMkA-kitanA adhika hai ? samAdhAna-adhastana zeSa saMkhyAtavA~ bhAga adhika hai 27 / vizeSArtha-eka palyopamapramANa sthitisatkarmake zeSa rahanepara prathama sthitikANDaka palyopamake saMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai / usameM zeSa eka bhAgake milAnepara palyopamapramANa sthitisatkarma prApta hotA hai yaha ukta cUrNisUtrakA tAtparya hai| * usase apUrvakaraNameM prApta prathama utkRSTa sthitikANDakakA vizeSa saMkhyAtaguNA hai| $ 147. kyoMki vaha sAgaropamapRthaktvapramANa hai 28 / vizeSArtha-apUrvakaraNameM sabase jaghanya prathama sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aura utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai / yahI kAraNa hai ki yahA~ ina donoM sthitikANDakoMkA antara sAgaropamapRthaktvapramANa batalAyA gayA hai| * usase anivRttikaraNake prathama samayameM pravRSTa hue jIvake darzanamohanIyakA sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai| $ 148. kyoMki vaha sAgaropama zatasahasrapRthaktvapramANa hai 29 / * usase darzanamohanIyake sivAya zeSa karmoMkA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA 5 149. kiM kAraNaM ? kadakaraNijapaDhamasamayaTThidibaMdhassa aMtokoDAkoDipamANassa gahaNAdo 30 / * tesiM ceva ukkassao dvidibaMdho saMkhejaguNo / $ 150. kiM kAraNaM ? apuvvakaraNapaDhamasamayaTThidibaMdhassa gahaNAdo 31 / * daMsaNamohaNIyavajANaM jahaeNayaM dvidisaMtakammaM saMkhenaguNaM / 6 151. kudo ? sammAiTThINamukkassadvidibaMdhAdo vi jahaNNaTThidisaMtakammassa caritamohakkhavaNAdo aNNattha tahAbhAveNAvaTThANaNiyamadaMsaNAdo 32 / * tesiM ceva ukkassayaM TThidisaMtakammaM saMkhejaguNaM / $ 152. kiM kAraNaM ? apuvvakaraNapaDhamasamayavisae savvesiM kammANamaMtokoDAkoDimettukkassaTThidisaMtakammassa apattaghAdassa ghAdidAvasesAdo puvillajahaNNadvidisaMtakammAdo tahAbhAvasiddhIe bAhANuvalaMbhAdo 33 / 1153. evamedamappAbahuadaMDayaM samANiya saMpahi puvvaM sarUvaNidesametteNeva $ 149. kyoMki kRtakRtyasamyagdRSTike prathama samayameM honevAlA sthitibandha antaHkor3Akor3IpramANa grahaNa kiyA gayA hai 30 / * usase unhIMkA utkRSTa sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| $ 150. kyoMki isa sUtradvArA apUrvakaraNake prathama samayameM honevAle sthitibandhakA grahaNa kiyA hai 31 / * usase darzanamohanIyake sivAya zeSa karmoMkA jaghanya sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai| $ 151. kyoMki cAritramohanIyakI kSapaNAke sivAya anyatra samyagdRSTiyoMke utkRSTa sthitibandhase bhI jaghanya sthitisatkarmake avasthAnakA niyama sUtroktaprakArase dekhA jAtA hai 32 / * usase unhIMkA utkRSTa sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai| $ 152. kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM sabhI karmoMkA jo antakor3Akor3IpramANa utkRSTa sthitisatkarma hotA hai usakA abhI ghAta nahIM huA hai, ataH ghAta hokara zeSa bace hue pUrvake jaghanya sthitisatkarmase isake ukta prakArase siddha honemeM koI bAdhA nahIM pAI jAtI 33 // $ 153. isa prakAra isa alpabahutvadaNDakako samApta karake aba pUrvameM jinake arthakI mAtra
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 1 etthataNapada visesa ppAbahuaparUvaNA 101 paribhAsidatthANaM gAhAsuttANaM puNo vi avayavatthaparAmarasamuheNa kiMci vivaraNaM kAyavvamidi jANAvemANo cuNNisuttayAro idamAha - * edamhi daMDae samatta suttagAhAo aNusaMvaraNedavvAo / $_154. puvvaM gAhAsuttANi samuvittiyUNa tadatthavihAsaNamakADhUNa paribhAsatthaparUvaNA caiva appA bahuadaMDayapajavasANA vihAsidA jAdA / tado tamhi paribhAsatthaparUvaNAe vihAsiya samattAe ehi suttagAhAo avayavatthaparAmarasamuheNa aNusaMvadavvAo aNubhAsidavvAo tti bhaNidaM hoi / tattha cauNhamAillANaM gAhANamaNusaMvaNNaNaM sugamamidi tamullaMghiyUNa paMcamIe sutta gAhAe kiMci vitthAratthamuheNANusaMvaNNaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * 'saMkhejjA ca maNussesu khINamohA sahassaso niyamA' tti edisse gAhAe aTTha aNiyogaddArANi / taM jahA - saMtaparUvaNA davvapamANaM khettaM phosaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahuaM ca / $ 155. edIe gAhAe khINadaMsaNamohaNIyANaM jIvANaM cadugadisaMbaMdheNa svarUpake nirdeza dvArA hI paribhASA kI gaI thI aise gAthAsUtroMkA phira bhI avayavArtha ke parAmarzadvArA kucha vivaraNa karanA cAhie, isa bAtakA jJAna karAte hue cUrNisUtrakAra isa sUtra ko kahate haiM * isa daNDakake samApta hone para sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karanA cAhie | $ 154. pahale gAthAsUtroMkA samutkIrtana karake unake arthako vibhASA na karake paribhASArUpa arthakI prarUpaNA hI alpabahutvadaNDakake anta taka vizeSarUpase kii| isalie vahA~ paribhASArUpa artha kI prarUpaNAkI vibhASAke samApta hone para aba sUtragAthAoMkA avayavArthake parAmarzapUrvaka 'aNusaMvaNNedavvAo' arthAt vizeSa vyAkhyAna karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unameMse prArambhakI cAra gAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna sugama hai, isalie use ullaMghana kara pA~cavIM sUtragAthAkA kucha vistArapUrvaka vizeSa vyAkhyAna karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * 'saMkhejjA ca maNussesu khINamohA sahassaso niyamA' isa pA~cavIM gAthAke anusAra ATha anuyogadvAra haiM / yathA - satprarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzana, kAla, antara, mAgAbhAga aura alpabahutva / $ 155. isa gAthAmeM jinakA darzanamohanIya karma kSINa ho gayA hai aise jIvoMke cAroM 1. tA0pratau avayavaparAmarasamuheNa iti pAThaH / tA0 pratI puvva iti pAThaH /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ daMsaNamohakkhavaNA davvapANaNiso kao / edaM ca desAmAsayaM teNa saMtaparUvaNAdIhiM aTThANiogaddArehiM oghAdesa visesidehiM khaiyasammAiTThINamettha parUvaNA vitthareNa kAyavvA / 102 gatiyoMke sambandhase dravyapramANakA nirdeza kiyA gayA hai / kintu yaha kathana dezAmarSaka hai, isaliye ogha aura Adeza ke bhedase vizeSatAko prApta hue satprarUpaNA Adi ATha anuyogadvAroMke Azrayase kSAyika samyagdRSTiyoMkI yahA~ vistAra se prarUpaNA karanI cAhie / vizeSArtha - yahA~ para cUrNisUtrameM ATha anuyogadvAroMkA ullekha kiyA hai, ataH unakA Alambana lekara 'kSAyikasamyagdRSTiyoM kA kucha vivecana karate haiM / yathA - ( 1 ) satprarUpaNA - sAmAnyase kSAyika samyagdRSTi jIva haiN| Adezase pratyeka gatikI apekSA vicAra karanepara cAroM gatiyoM meM kSAyika samyagdRSTi jIva pAye jAte haiN| siddha jIva ekamAtra kSAyika samyagdRSTi hI hote haiM, kintu unakI apekSA yahA~ mImAMsA nahIM kI jA rahI hai / ( 2 ) saMkhyA--sAmAnyase kSAyika samyagdRSTi jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / Adeza se manuSya gati meM kSAyika samyagdRSTi jIva saMkhyAta hajAra haiM aura zeSa gatiyoM meM asaMkhyAta haiM / yahA~ saMkhyAta hajAra padase lakSapRthaktvakA aura asaMkhyAta padase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA grahaNa karanA cAhie / ( 3 ) kSetra - sAmAnya se kSAyika samyagdRSTiyoM kA kSetra svasthAna, vihAravatsvasthAna aura upapAdapadakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai | vedanA, kaSAya, vaikrayika, mAraNAntika, taijasa aura AhAraka samudghAtakI apekSA bhI kSetra lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai / kevalisamuddhAtakI apekSA kSetra lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, lokake asaMkhyAta bahubhAgapramANa aura sarvalokapramANa hai / Adeza narakagati, tiryaJcagati aura devagatimeM yathAsambhava padoMkI apekSA kSetra lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / manuSyagatimeM kevalisamuddhAtako chor3akara zeSa saba sambhava padoM kI apekSA kSetra lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai / mAtra kevalisamudghAtakI apekSA kSetra oghake samAna jAnanA cAhie / ( 4 ) sparzana - sAmAnyase kSAyikasamyagdRSTiyoM kA svasthAnapadakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, vihAravatsvasthAnapada tathA vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntika samuddhAtakI apekSA trasanAlIke caudaha bhAgoM meM se kucha kama ATha bhAgapramANa, taijasa aura AhArakasamuddhAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa tathA kevalisamuddhAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, lokake asaMkhyAta bahubhAgapramANa aura sarvalokapramANa sparzana hai| Adezase narakagati aura tiryagati meM sambhava padakI apekSA sparzana lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / manuSyagati meM kevalisa muddhAtakI apekSA sparzana oghake samAna hai tathA vahA~ sambhava zeSa padoMkI apekSA sparzana lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / devagatimeM vihAravatsvasthAna tathA vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntika samudghAtakI apekSA sparzana trasanAlIke caudaha bhAgoM meM se kucha kama ATha bhAgapramANa hai / tathA vahA~ sambhava zeSa padoMkI apekSA sparzana lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / kAla - eka jIvakI apekSA aura nAnA jIvoMkI apekSAke bhedase kAla do prakArakA hai| oghase eka jIvakI apekSA kAlakA vicAra karane para jaghanya kAla antarmuhUrta hai, kyoMki jo vedakasamyagdRSTi jIva kSAyika samyaktvako utpanna kara antarmuhUrta kAlake bhItara mukta ho jAtA hai usake saMsArameM kSAyika samyaktvakA jaghanya kAla antarmuhUrta pAyA jAtA hai / utkRSTa kAla ATha varSa antarmuhUrta kama eka pUrva koTi adhika tetIsa sAgaropama hai / isakA spaSTIkaraNa
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 114 ] etthataNapadavisesappAbahuaparUvaNA 103 $ 156. tado edesu aNiogaddAresu savittharaM vihAsiya samattesu dasaNamohakkhavayAhiyAro sammappadi ti jANAvemANo upasaMhAravakkamuttaraM bhaNai * evaM saNamohakkhavaNAe paMcaNhaM suttagAhANamatthavihAsA smttaa| sugama hai| Adezase narakagatimeM jaghanya kAla sAdhika jaghanya AyupramANa aura utkRSTa kAla kucha kama eka sAgaropama hai| tiryaJcagatimeM jaghanya aura utkRSTa kAla tIna palyopama hai| manuSyagatimeM jaghanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kAla eka pUrvakoTi kA kucha kama eka tribhAga adhika tIna palyopama hai / devagatimeM jaghanya kAla sAdhika do palyopama aura utkRSTa kAla tetIsa sAgaropama hai| nAnA jIvoMkI apekSA oghase aura Adezase cAroM gatiyoM meM zAyika samyagdRSTiyoMkA kAla sarvadA hai| (6) antara-eka jIvakI apekSA aura nAnA jIvoMkI apekSA antarakAla do prakAra hai / oghase eka jIva aura nAnA jIvoMkI apekSA antarakAlakA vicAra karane para antarakAla nahIM hai| isI prakAra Adezase cAroM gatiyoM meM bhI samajhanA caahie| (7) bhAgAbhAga-oghase kSAyika samyagdRSTi jIva saba saMsArI jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM / Adezase cAroM gatiyoMmeM isI prakAra jAnanA cAhie / arthAt pratyeka gatimeM jhAyika samyagdRSTi jIva saba saMsArI jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM / (8) alpabahutvajhayika samyaktva eka pada honeke kAraNa svasthAnakI apekSA alpabahutva nahIM hai| $ 156. ataH ina anuyogadvAroMke vistArase vyAkhyAna karake samApta hone para darzanamohakSapaka adhikAra samApta hotA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke upasaMhAra sUtrako kahate haiM * ina anuyogadvAroMkA kathana karane para darzanamohakSapaNA isa nAmakA anuyogadvAra samApta hotA hai| ___ isa prakAra darzanamohakSapaNA anuyogadvArameM pA~ca sUtragAthAoMkI arthavibhASA samApta huii|
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri-jaivasahAiriyaviraiya-cuNNisuttasamaNNidaM siri-bhagavaMtaguNaharabhaDArovaiTeM kasAyapAhuDaM tassa siri-vIraseraNAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha saMjamAsaMjame tti aNiyogaddAraM -*: bArasamo atthAhiyAro uvaNeu maMgalaM vo bhaviyajaNA jiNavarassa kamakamalajuaM / jhasa-kulisa-kalasa-satthiya-sasaMka-saMkha-kusAdilakkhaNabhariyaM // 1 // * desavirade tti aNiyogaddAre eyA suttagAhA / 61. desavirade tti jamaNiogadAraM kasAyapAhuDassa paNhArasaNhamatthAhiyArANaM jo machalI, vajra, kalaza, svastika, candramA, zaMkha aura kuza Adi lakSaNa cinhoMse yukta haiM ve jinadevake caraNakamalayugala hama bhavyajanoMko maMgalake kartA hoM // 1 // * dezavirati isa anuyogadvArameM eka sUtragAthA hai / 61. saMyamAsaMyamalabdhikI prarUpaNAke kAraNa dezavirata yaha saMjJA prApta karanevAlA jo 14
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ saMjamA saMjamaladdhI majjhe bArasamaM saMjamA saMjamaladdhiparUvaNAdo paDiladdhatavvavaesaM, tattha paDibaddhA ekA caiva sutagAhA tamidANi vihAsayissAmo tti bhaNidaM hodi / saMpahi kA sA ekkA gAhA ti AsaMkAe pucchAvakamAha * taM jahA / $ 2 sugamamedaM pucchAvakaM / evaM ca pucchAvisaIkayassa gAhAsuttassa sarUvaNiso kIrade (62) laddhI ya saMjamAsaMjamassa laddhI tahA carittassa / vaDhAvaDhI uvasAmaNA ya taha puvvabaddhANaM // 115 // 93. esA gAhA dosu atthAhiyAresu paDibaddhA, saMjamA saMjamaladdhIe saMjama - laddhIe ca paripphuDamedisse NibaddhattadaMsaNAdo dosu vi ekkA gAhA tti saMbaMdhagAhA - vayaveNa tahovaiTThattAdo ca / evaM ca saMte desaviradi ti aNiyogaddAre esA gAhA paDibaddhA tti kadhamedaM ghaDade ? dosu paDivaddhAe egattha paDibaddhattavirohAdo ta ? saccamedaM, kiMtu donhamakkameNa parUvaNovAyAbhAvAdo desaviradi ti aNiogaddAre bibhAgamassiyUNa tAva parUvaNaM kassAmo tti jANAvaNaTTamevaM bhaNidaM / kaSAyaprAbhRtake pandraha arthAdhikAroMke madhya dezavirati nAmakA bArahavA~ arthAdhikAra hai, usakI prarUpaNA meM eka hI sUtragAthA AI hai| usakA isa samaya vyAkhyAna kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba vaha eka gAthA kaunasI hai aisI AzaMkA hone para pRcchAvAkyako kahate haiM * vaha jaise / 6. 2. yaha pRcchAvAkya sugama hai / isa prakAra pRcchAke viSayabhAvako prApta gAthAsUtra ke svarUpakA nirdeza karate haiM saMyamAsaMyamakI labdhi cAritra arthAt sakalasaMyamakI labdhi uttarottara vRddhi athavA vRddhi hAni aura pUrvabaddha karmoMkI upazAmanA prakRtameM jAnane yogya haiM // 115 // $ 3. yaha sUtragAthA do arthAdhikAroMmeM pratibaddha hai, kyoMki saMyamAsaMyamalabdhi aura saMyamalabdhi arthAdhikAroM meM yaha nibaddharUpase dekhI jAtI hai aura donoM hI arthAdhikAroMmeM eka hI sUtragAthA sambandha gAthAvayava honese usa prakAra se upadiSTa kI gaI hai| zaMkA- aisA hone para dezavirati isa anuyogadvAra meM yaha gAthA pratibaddha hai yaha kathana kaise bana sakatA hai, kyoMki jo do arthAdhikAroMmeM pratibaddha hai usakA eka arthAdhikArameM pratibaddha nekA virodha hai 1 samAdhAna - yaha kahanA satya hai, kintu donoM arthAdhikAroMke yugapat prarUpaNa karanekA koI upAya nahIM hai, isaliye dezavirati isa anuyogadvAra meM jo bhAga pratibaddha hai usakA Azrayakara sarvaprathama kathana kareMge isa bAtakA jJAna karAneke liye isa prakAra kahA hai /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] etthataNagAhAvayavatthaparUvaNA 107 64 saMpahi evamavahAridasaMbaMdhassa edassa gAhAsuttassa avayavatthavivaraNaM kssaamo| taM jahA--'laddhI ya saMjamAsaMjamassa' evaM bhaNide saMjamAsaMjamaladdhI gaheyavvA / kA saMjamAsaMjamaladdhI NAma ? hiMsAdidosANamayadesavirailavakhaNANi aNuvvayANi desacArittaghAdINamapaccakkhANakasAyANamudayAbhAveNa paDivaJjamANassa jIvassa jo visuddhipariNAmo so saMjamAsaMjamaladdhi tti bhnnnnde| 'laddhI tahA carittassa' evaM bhaNide saMjamaladdhI gaheyavvA / kA saMjamaladdhI NAma ? paMcamahanvayapaMcasamidi-tiguttIo sayalasAvajjavirailakkhaNAo paDivajjamANassa jo visohipariNAmo so saMjamaladdhi tti viNNAyade, khaovasamiyacarittaladdhIe sNjmlddhivvesaavlNbnnaado| ovasamiya-khaiyasaMjamaladdhIo ettha kiNNa gahidAo ? Na, cArittamohoksAmaNAe takkhavaNAe ca tAsiM pabaMdheNa pruussnnovlNbhaado| tado vizeSArtha zaMkA yaha hai ki jaba 'laddhI ya saMjamAsaMjamassa' ityAdi sUtragAthA do arthAdhikAroMmeM AI hai to phira yahA~ eka arthAdhikArameM hI usakA nirdeza kyoM kiyA gayA hai ? samAdhAna yaha hai ki yadyapi ukta gAthA do arthAdhikAroMmeM AI hai, parantu donoM arthAdhikAroMkA eka sAtha kathana nahIM kiyA jA sakatA, ataH jisa arthAdhikArakA guNasthAna vyavasthAnusAra pahale nirdeza kiyA gayA hai usake prArambhameM ukta gAthAkA ullekha kara diyA hai, ataH vaha donoM arthAdhikAroM para lAgU ho jAtI hai| 64. aba jisake sambandhakA isa prakAra nizcaya kiyA hai usa gAthAsUtrake avayavArthakA vivaraNa kreNge| yathA-'laddhI ya saMjamAsaMjamassa' aisA kahane para saMyamAsaMyamalabdhiko grahaNa karanA cAhie / zaMkA-saMyamAsaMyamalabdhi kise kahate haiM ? samAdhAna--dezacAritrakA ghAta karanevAle apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMke udayAbhAvase hiMsAdi doSoMke ekadeza viratilakSaNa aNuvratoMko prApta honevAle jIvake jo vizuddha pariNAma hotA hai use saMyamAsaMyamalabdhi kahate haiN| 'laddhI tahA carittassa' aisA kahane para saMyamalabdhikA grahaNa karanA cAhie / zaMkA-saMyamalabdhi kise kahate haiM ? samAdhAna-sakala sAvadyakI viratilakSaNa pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti aura tIna guptiyoMko prApta honevAle jIvakA jo vizuddhirUpa pariNAma hotA hai use saMyamalabdhi jAnanI cAhie, kyoMki kSAyopazamika cAritralaldhikI saMyamalabdhi saMjJA svIkAra kI gaI hai| zaMkA-yahA~ para aupazamika saMyamalabdhi aura kSAyika saMyamalabdhi ina donoMko kyoM grahaNa nahIM kiyA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki cAritramohopazAmanA aura cAritramohakSapaNAkI unake svatantra 1. tA0pratI tattha iti pAThaH /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI khaovasamiyasaMjamaladdhI edammi bIjapade NibaddhA tti susaMbaddhaM / 'vaDDAvaDDI' evaM bhaNide tAsu ceva saMjamAsaMjama-saMjamaladvIsu aladdhapuvvAsu paDiladdhAsu tallAbhapaDhamasamayappahuDi aMtomuhuttakAlabhaMtare paDisamayamaNaMtaguNAe seDhIe pariNAmavaDDI gaheyatvA' uvaruvari pariNAmavaDDIe vaDDAvaDDIvavaesAvalaMbaNAdo / 5. 'uvasAmaNA ya taha punvabaddhANaM' evaM bhaNide tAo ceva saMjamAsaMjamasaMjamaladdhIo paDivajamANassa puvvabaddhANaM kammANaM cArittapaDibaMdhINamaNudayalakkhaNA uvasAmaNA ghettavvA / tado kesi kammANaM payaDi-dvidi-aNubhAga-padesabheyabhiNNANamaNudayovasAmaNAe desasaMjamaM sayalasaMjamaM vA eso paDivajai tti evaMvihA parUvaNA edammi bIjapade NilINA tti daTThavvA / sA ca puvvabaddhANamuvasAmaNA caunvihA, payaDi-dvidi-aNubhAga-padesavisayatteNa bhinnnnttaado| tattha payaDiuvasAmaNA NAma aNaMtANubaMdhicaukka-apacakkhANAvaraNIyakasAyANaM udayAbhAvo saMjamAsaMjamaM paDivajaprabandhoMdvArA upalabdhi hotI hai, isaliye kSAyopazamika saMyamalabdhi isa bIjapadameM nibaddha hai yaha kathana susambaddha hai| _ 'vaDDhAvaDDI' aisA kahane para alabdhapUrva unhIM saMyamAsaMyama aura saMyamalabdhiyoMke prApta hone para unake lAbhake prathama samaya se lekara antarmuhUrtapramANa kAlake bhItara pratyeka samayameM honevAlI anantaguNI zreNirUpase pariNAmavRddhiko grahaNa karanA cAhie, kyoMki uttarottara Upara-Upara honevAlI pariNAmavRddhikI 'vaDAvaDDI' saMjJAkA avalambana liyA gayA hai| vizeSArtha-jisa prakAra gRhIta mithyAtvake tyAga karaneke bAda jinopadiSTa jIvAdi nau padArthoMko hRdayaMgama kara Atmasanmukha pariNAmoMke hone para paramArthabhUta samyagdarzanakI prApti hotI hai usI prakAra vedakakAlake bhItara mithyAdRSTi jIvake yA samyagdRSTi jIvake hiMsAdi pA~ca pApoMkA ekadeza aura sarvadeza tyAgapUrvaka tadanurUpa anya pravRttike sAtha pragAr3harUpase svarUparamaNatAke hone para kramase bhAvarUpase dezasaMyama aura sakalasaMyamakI prApti hotI hai| isa prakAra jaba yaha jIva dezasaMyama aura sakalasaMyamako prApta karatA hai taka usake prathama samayase lekara antarmuhUrta kAla taka prati samaya vizuddhimeM uttarottara anantaguNI vRddhi hotI rahatI hai| isI tathyako pUrvokta sUtragAthAmeM 'baDDAvaDDI' padadvArA spaSTa kiyA gayA hai| 65. 'uvasAmaNA ya taha pavabaddhANaM' aisA kahane para unhIM saMyamAsaMyama aura saMyama labdhiyoMko prApta honevAle jIvake cAritrakA pratibandha karanevAle pUrvabaddha karmoMkI anudaya lakSaNasvarUpa upazAmanA lenI caahie| isalie prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezabhedase bhedako prApta hue kina karmoke anudayarUpa upazAmanA honese yaha jIva dezasaMyama athavA sakalasaMyamako prApta hotA hai isa prakArakI prarUpaNA isa bIjapadameM lIna hai yaha jAnanA caahie| pUrvabaddha karmoMkI vaha upazAmanA cAra prakArakI hai, kyoMki prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza usake viSaya honese vaha cAra prakArakI ho jAtI hai| unameMse saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake anantAnuvandhIcatuSka aura apratyAkhyAnAbaraNIya kaSAyoMke udayAbhAvarUpa prakRti 1. tA0prato gaheyanvo iti pAThaH /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] etthataNagAhAvayavatthaparUvaNA 109 tattha mANassa vattavvo, tesimudayAbhAvalakkhaNovasame saMte payadaladvIpa samutpattidaMsaNAdo | paccakkhANa-cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANamudae dijamANe saMte kadhamuvasamo vottuM sakija ttiNAsaMkaNijjaM, tesimudayassa savvaghAdittAbhAveNa desovasamassa tattha vi saMbhave virohAbhAvAdo / paccakkhANAvaraNIyodayo savvaghAdI cevetti ce ? Na, desasaMjamavisaye tassa vAvArAbhAvAdo / saMjamaladvI puNa bArasakasAyANamaNudayovasameNa cadusaMjala-NavaNokasAyANaM desovasameNa ca samuppajjadi tti vattavvaM / 6. tesiM caiva puvvRttANaM payaDINamaNudayinlANaM TThidiudayAbhAvo hidiuvasAmaNA NAma / adhavA savvAsi kammANamaMtokoDAkoDIdo uvarimaTThidINamudayAbhAvo hidiuvasAmaNA tti vettavvA / aNubhAguvasAmaNA NAma puvvuttANaM kasAyapayaDINaM viTThANa-tiTThANa cauTThANANubhAgassa udayAbhAvo, udayillANaM pi kasAyANaM savvaghAdiphaddayANamudayAbhAvo aNubhAgovasAmaNA tti ghettavvaM, tesiM desaghAdiviTThANANubhAgodayamidaMsaNAdo / NANAvaraNAdikammANaM pi tiTThANa - cauTThANa pariJcAgeNa viTThANiyANubhAgapaDilaMbho aNubhAgovasAmaNA ti ettha vattavvaM, virohAbhAvAdo / upazAmanA kahanI cAhie, kyoMki unake udadyAbhAvalakSaNa upazamake hone para prakRta labdhi kI utpatti dekhI jAtI hai / zaMkA- vahA~ pratyAkhyAnAvaraNacatuSka, cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMko udayameM denepara upazama kahanA kaise zakya hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki unake udayameM sarvaghAtipanekA abhAva honese dezopazamake vahA~ bhI sambhava honemeM virodhakA abhAva hai / zaMkA-- pratyAkhyAnAvaraNIyakA udaya sarvaghAti hI hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki dezasaMyamake viSaya meM usakA vyApAra nahIM hotA / parantu saMyamalabdhi bAraha kaSAyoMke anudayarUpa upazamase tathA cAra saMjvalana aura nau nokaSAyake dezopazamase utpanna hotI hai aisA kahanA cAhie / $ 6. anudayavAlI unhIM pUrvokta prakRtiyoMke sthiti - udayakA abhAva sthiti - upazAmanA hai / athavA sabhI karmoM kI antaHkor3Akor3Ise uparima sthitiyoMke udayakA abhAva sthitiupazAmanA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / pUrvokta kaSAyaprakRtiyoMke dvisthAna, tristhAna aura catuHsthAna anubhAgakA udyAbhAva anubhAga- upazAmanA hai tathA udayavAle kaSAyoM ke bhI sarvaghAti spardhakoMkA udayAbhAva anubhAga upazAmanA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki unake dezaghAti dvisthAnIya anubhAgake udayakA niyama dekhA jAtA hai / jJAnAvaraNAdi karmoMke bhI tristhAna aura catuHsthAna anubhAga ke parityAgase dvisthAnIya anubhAgakI prApti anubhAga-upazAmanA hai aisA yahA~ kahanA cAhie, kyoMki isameM virodhakA abhAva hai / anudaya
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI tAsiM ceva puvvuttANamaNudaillANamapaJcakkhANAdikasAyapayaDINaM padesudayAbhAvo padesovasAmaNA tti vattavvaM / evaMvihA puvyabaddhANamuvasAmaNA edammi bIjapade NibaddhA tti ghettavyaM / rUpa unhIM pUrvokta apratyAkhyAnAdi kaSAya prakRtiyoMke pradezoMkA udayAbhAva pradezopazAmanA hai aisA yahA~ kahanA cAhie / isa prakArako pUrvabaddha karmoMkI upazAmanA isa bIjapadameM nibaddha hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha-saMyamAsaMyamalabdhi aura saMyamalabdhi ye donoM kSAyopazamika bhAva haiN| yahA~ prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMke bhedase cAra bhAgoMmeM vibhakta kina prakRtiyoM ke anudayase ye bhAva prakaTa hote haiM isa tathyako dhyAnameM rakhakara ina donoM labdhiyoMko apane pratipakSa karmoMke anudayameM honese anudaya-upazAmanAsvarUpa kahA gayA hai| unameMse saMyamAsaMyamalabdhi anantAnubandhIcatuSka aura apratyAkhyAnAvaraNacatuSkake udayAbhAvarUpa upazAmanAse hotI hai aisA yahA~ batalAyA gayA hai| isakA Azaya yaha hai ki jisa prakAra samyagdarzanakI prAptimeM anantAnubandhIkA udayAbhAva prayojanIya hai usI prakAra samyaka prAptimeM bhI usakA udayAbhAva prayojanIya hai| vastutaH anantAnubandhIcatuSka cAritramohanIyakA hI eka bheda hai, kyoMki ( 1 ) bandhakAlameM darzanamohanIyako jo dravya milatA hai usameMse eka paramANu bhI anantAnubandhIko nahIM milatA ( 2) darzanamohanIyake tIna bheda haiM, unakA yathAsthAna jisa prakAra paraspara saMkrama hotA hai usa prakAra usake dravyakA na to anantAnubandhIcatuSkameM saMkrama hotA hai aura na hI anantAnubandhIcatuSkakA darzanamohanIyake kisI bhI bhedameM saMkrama hotA hai, (3) anantAnabandhIcataSkakA yathAyogya cAritramohanIyake avAntara bhedoMmeM saMkrama hotA hai aura cAritramohanIyake avAntara bhedoMkA yathAyogya anantAnubandhIcatuSkameM saMkrama hotA hai, ( 4 ) jisa prakAra apratyAkhyAnAvaraNa Adike krodha, mAna, mAyA aura lobha ye cAra bheda haiM usI prakAra anantAnubandhI bhI krodhAdi cAra bhAgoMmeM vibhakta hai| yataH ye krodhAdi bhAva kaSAyapariNAma haiM aura kaSAyoMkA antarbhAva vibhAva cAritrameM hI hotA hai, mithyAtvarUpa vibhAvabhAvameM nahIM, isalie anantAnubandhIcatuSkako cAritramohanIyasvarUpa hI jAnanA cAhie / aura yahI kAraNa hai ki yahA~ apratyAkhyAnAvaraNacatuSkake udayAbhAvarUpa upazamake sAtha anantAnubandhIcatuSkake udayAbhAvarUpa upazAmanAko saMyamAsaMyamako prAptimeM heturUpase svIkAra kiyA gayA hai| isa para yahA~ yaha zaMkA hotI hai ki yadi aisA hai to paramAgamameM tIna darzanamohanIya aura anantAnubandhIcatuSka ina sAtake upazama Adise samyagdarzana kI utpattikA nirdeza na kara kevala darzanamohanIyake upazama Adise hI usakI utpatti kyoM nahIM kahI gaI ? samAdhAna yaha hai ki jIvake bhAva do prakArake haiM-svapratyaya aura svaparapratyaya / unameM se jitane bhI samyagdarzanAdi svabhAva bhAva hote haiM ve saba sva-parapratyaya na hokara kevala svapratyaya hI hote haiN| isakA Azaya yaha hai ki jaba yaha jIva apane upayogapariNAmameM parake avalambanase mukta hokara mAtra svabhAvake nirNayapUrvaka usake sanmukha hotA hai tabhI svabhAvabhAvakI prApti hotI hai, anya prakArase nhiiN| isakA vizeSa spaSTIkaraNa yaha hai ki buddhipUrvaka svabhAvabhAvakI prAptimeM jIvakA apane upayoga pariNAmake dvArA jJAna-darzanasvarUpa Atmasanmukha honA paramAvazyaka hai| isase spaSTa hai ki samyagdarzanAdi svabhAvabhAvakI prAptike samaya jIvakA upayoga anya azeSa viSayoMse haTakara ekamAtra svabhAvabhUta AtmAmeM hI yukta rahatA hai| ina saba
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] etthataNagAhAvayavatthaparUvaNA 7. adhavA 'laddhI ya saMjamAsaMjamasse' tti vutte saMjamAsaMjamaladdhI aNeyameyabhiNNA ghettavvA / taM jahA, tivihANi saMjamAsaMjamaladdhiTThANANi-paDivAdaTThANANi paDivajamANaTThANANi apaDivAdaapaDivajamANaTThANANi cedi / evaM saMjamaladdhIe vi tivihattaM vattavvaM / tado gAhApuvvaddhe saMjamAsaMjama-saMjamaladdhiTThANANaM' parUvaNA NibaddhA tti ghettavvaM / 'vaDDhAvaDDI' iccedassa bIjapadassa attho puvvaM va vattavyo / ahavA 'vaDDi' tti vutte saMjamAsaMjamaM saMjamaM ca paDivajamANassa eyaMtANuvaDipariNAmaM puvvaM va ghettaNa tado 'avaDDi' tti edeNa ovaDDI gaheyavyA / kA ovaDDI NAma ? saMjamAsaMjama-saMjamaladdhIhito heTThA paDivadamANayassa saMkilesavaseNa paDisamayasamyagdarzanAdi svabhAvabhAvoMko svapratyaya kahanekA yahI kAraNa hai| yataH samyagdarzanAdikI prAptike samaya AtmAkA upayoga apane svarUpa meM hI yukta rahatA hai ataH mAnanA par3atA hai ki eka samyagdarzanakI prAptike samaya usake sAtha aMzarUpameM samyagjJAna aura samyakcAritrakI bhI prApti hotI hai| yataH usa samaya AtmAkA upayoga apane svarUpako hI vedatA hai, ataH jaba bhI samyagdarzanakI utpatti hotI hai taba vaha svAnubhUtike sAtha hI hotI hai| svAnubhUtiko samyagdarzanakA lakSaNa svIkAra karanekA bhI yahI kAraNa hai aura yaha svAnubhUti svopayukta ratnatraya pariNAma yA tatpariNata AtmA hai, ataH aise jIvake darzanamohanIyatrikake udayAbhAvarUpa karaNopazama Adike sAtha anantAnubandhIcatuSkakA bhI anudayarUpa upazama Adi svIkAra kiyA gayA hai / jisa cAritrakI saMjJA saMyamAsaMyama aura saMyama hai usakI prApti bhale hI mAtra anantAnubandhIke udayAbhAvameM na ho, para ukta vivecanase yaha spaSTa hai ki darzanamohanIyatrikake upazama honeke sAtha anantAnubandhIkA udayAbhAva hone para svarUparamaNatArUpa AtmapariNAmakI prApti niyamase hotI hai| yahI kAraNa hai ki samyagdarzanakI prAptike samaya jisa prakAra darzanamohanIyatrikakA udayAbhAva niyamase hotA hai usI prakAra anantAnubandhIcatuSkakA bhI udayAbhAva avazya hotA hai| ataH vivakSAvaza anantAnubandhIcatuSkako samyagdarzanakA pratibandhaka bhI kahA gayA hai para hai vaha cAritramohanIyakA avAntara bheda hii| 67. athavA 'laddhI ya saMjamAsaMjamassa' aisA kahanepara saMyamAsaMyama labdhiko aneka prakArako grahaNa karanI caahie| yathA-saMyamAsaMyamalabdhisthAna tIna prakArake haiM-pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna aura apratipAta-apratipadyamAnasthAna / isIprakAra saMyamalabdhike bhI tIna prakArake sthAna kahane caahie| isalie gAthAke pUrvAdhameM saMyamAsaMyama aura saMyama labdhisthAnoMkI prarUpaNA nibaddha hai aisA grahaNa karanA cAhie / 'vaDAvaDDI' isa bIjapadakA artha pahaleke samAna kahanA caahie| athavA 'vaDDhI' aisA kahanepara saMyamAsaMyama aura saMyamako prApta honevAle jIvake ekAntAnuvRddhipariNAmakA pahaleke samAna grahaNakara usake bAda 'avaDDhi' isa padadvArA 'ovaDDhI' arthAt uttarottara pariNAmahAni grahaNa karanI caahie| zaMkA-'avavRddhi' kise kahate haiM ? 1. tA0pratau saMjamAsaMjamaladdhiThANANaM iti pAThaH / 2. tA0pratI 'avaTThi' iti pAThaH / 3. tA0pratI ovaDDhi iti pAThaH /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI maNaMtaguNahANipariNAmo ovaDDi tti bhnnnnde| tado edAsiM doNhaM pi parUvaNA suttaNibaddhA tti siddhaM / 18. 'uvasAmaNA ya taha puvvabaddhANaM' idi eyassa bIjapadassa aNaMtaraparUvido ceva attho ghettvyo| ahavA puvvabaddhANamuvasAmaNApuvvaM va bhaNiyUNa tado 'tahA' saddeNa jahA paDhamasammattamuppAemANassa daMsaNamohaNIyovasAmaNaM parUvidaM evamettha vi uvasamasammatteNa saha saMjamAsaMjama-saMjamaladdhIo paDivajamANassa taduvasAmaNavihANaM parUveyavvaM, tattha NANattAbhAvAdo tti eso attho saMgaheyanvo / evamedesu dosu aNiogaddAresu paDibaddhA esA mUlagAhA / ettha tAva saMjamAsaMjamaladdhimahikariya vihAsijjadi ti suttatthasamuccao / saMpahi edisse gAhoe paribhAsatthaM vihAsidukAmo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai samAdhAna-saMyamAsaMyama aura saMyamalabdhise nIce giranevAle jIvake saMklezavaza prati samaya honevAle anantaguNahAnirUpa pariNAmako avavRddhi kahate haiM / ___ isalie ina donoMkI bhI prarUpaNA sUtranibaddha hai yaha siddha huaa| vizeSArtha-mUla sUtragAthAmeM 'vaDDhAvaDDI' pATha hai| usakA eka artha to uttarottara vRddhi hotA hai| jaba yaha jIva saMyamAsaMyama yA saMyamabhAvako prApta hotA hai taba antarmuhUrta kAla taka aise jIvake uttarottara prati samaya anantaguNI vRddhiko liye hue pariNAma hote haiN| inakI ekAntAnuvRddhi saMjJA hai| eka to 'vaDDhAvaDDI' padakA yaha artha hai| dUsare isa padako 'vaDi' aura 'ovaDi' isaprakAra do padoMkA samAsitarUpa svIkAra kara 'vaDi' padakA to pUrvokta artha hI lenA caahie| tathA 'ovaDi' padase aise jIvoMke prati samaya ananta guNahAnirUpa pariNAmoMkA grahaNa karanA cAhie jo saMyamAsaMyama aura saMyamalabdhise cyuta honeke sanmukha haiN| 68. 'uvasAmaNA ya taha putvabaddhANaM' isaprakAra isa bIjapadakA anantara kahA gayA artha hI lenA caahie| athavA pUrvabaddha karmoMkI upazAmanAkA pahaleke samAna kathana karake gAthAsUtra meM Aye hue 'tahA' zabdake dvArA jisaprakAra prathama samyaktvako utpanna karanevAle jIvake darzanamohanIyakI upazAmanAkA kathana kiyA hai usIprakAra yahA~ bhI upazamasamyaktvake sAtha saMyamAsaMyama aura saMyamalabdhiko prApta honevAle jIvake unake upazamAnekI vidhikA kathana karanA cAhie, kyoMki vahA~ nAnAtvakA abhAva hai isaprakAra isa arthakA saMgraha karanA cAhie / isaprakAra ina donoM anuyogadvAroMmeM pratibaddha yaha mUla gAthA hai| yahA~ sarvaprathama saMyamAsaMyamalabdhiko adhikRtakara vizeSa vyAkhyA karate haiM yaha ukta sUtrake sAtha arthakA samuccaya hai| aba isa gAthAke paribhASArUpa arthakI vizeSa vyAkhyA karanekI icchAse Ageke sUtraprabandhako kahate haiM 2. tA0pratau suttaNibaMdhA iti paatthH| 1. tA0pratau ovaTTi iti pAThaH / 3. tA0pratI vidamettha vi iti pAThaH /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] etthataNagAhAe paribhAsatthaparUvaNA 113 * edassa aNiogaddArassa puvvaM gamaNijA pribhaasaa| $ 9. edassa payadANiogaddArassa paribhAsA tAva puvvamaNugaMtavvA tti bhaNidaM hoi / kA paribhAsA NAma ? suttasUcidatthassa suttaNibaddhassANibaddhassa ca parUvaNA paribhAsA NAma / gAhAsuttassa avayavatthaparUvaNamujjhiyUNa suttasUcidAsesatthassa vittharaparUvaNA suttaparibhAsA tti vuttaM hoi| tamidANiM vattaissAmo tti paiNNAya tavvisayameva pucchAvakamAha * taM jhaa| 10. sugamaM / * ettha adhApavattakaraNaddhA apuvakaraNaddhA ca atthi, aNiyaTTikaraNaM Natthi / 5 11. etaduktaM bhavati-uvasamasammatteNa saha saMjamAsaMjamaM paDivajamANassa tiNhaM pi karaNANaM saMbhavo asthi / so vuNa ettha NAhikao, tassa sammattuppattIe va aNtbbhaavaado| tado taM mottaNa vedayasammAiTThissa vedagapAoggamicchAiTThissa vA saMjamAsaMjamaM paDivajamANassa parUvaNaM vttissaamo| tattha doNNi ceva karaNANi * isa anuyogadvArakI sarva prathama paribhASA jAnanI cAhie / 69. isa prakRta anuyogadvArakI sarvaprathama paribhASA jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-paribhASA kisakA nAma hai ? samAdhAna-sUtrake dvArA sUcita hue arthakI tathA sUtrameM nibaddha hue yA nibaddha nahIM hue arthakI prarUpaNA karanA paribhASA hai| gAthAsUtrake avayavArthakI prarUpaNAko chor3akara sUtra dvArA sUcita hue azeSa arthakI vistArase prarUpaNA karanA sUtra-paribhASA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| use isa samaya batalAte haiM aisI pratijJA karake tadviSayaka hI pRcchAvAkya ko kahate haiM* vaha jaise / 6 10. yaha sUtra sugama hai| * isa anuyogadvArameM adhaHpravRttakaraNakAla aura apUrvakaraNakAla hai, anivRttikaraNa nahIM hai| 11. ukta kathanakA yaha tAtparya hai-upazamasamyaktvake sAtha saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake tInoM hI karaNa sambhava hai| parantu vaha yahA~ para adhikRta nahIM hai, kyoMki usakA samyaktvakI utpattimeM hI antarbhAva ho jAtA hai| isaliye use chor3akara saMyamAsaMyamako prApta honevAle vedakasamyagdRSTikI athavA vedakaprAyogya mithyAdRSTi jIvakI prarUpaNAko
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI adhApavattApuvvasaNNidANi saMbhavaMti, Na taijamaNiyaTTikaraNamatthi, dohiM ceva karaNehiM ettha pydtthsiddhiie| jattha kammANaM savvovasAmaNA NimmUlakkhao vA kIrade ttthevaanniyttttikrnnssaavyaaro| Na desovasAmaNAsAhaNije saMjamAsaMjamapaDilaMbhe / tado doNhameva karaNANamettha saMbhavo, NANiyaTTikaraNasse tti / 12. saMpahi doNhamedesi karaNANaM jahAgamamaNugamaM kuNamANo tattha tAba adhApavattakaraNAdo heTThA ceva aMtomuhuttapaDibaddhAe satthANavisohIe dvidi-aNubhAgANamovaTTaNamevaM hoi tti paduppAyaNamuttarasuttamoiNNaM____ * saMjamAsaMjamamaMtomahutteNa labhihidi ti tado pahuDi savvo jIvo AugavajANaM kammANaM hidibaMdha hidisaMtakammaM ca aMtokoDAkoDIe karedi, subhANaM kammANamaNubhAgabaMdhamaNubhAgasaMtakammaca caduTThANiyaM karedi, asubhANaM kammANamaNabhAgabaMdhamaNabhAgasaMtakammaM ca duhANiyaM karedi / btlaaveNge| vahA~ adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ye do hI karaNa hote haiM, tIsarA anivRttikaraNa nahIM hotA, kyoMki do hI karaNoMse yahA~ para prakRta arthakI siddhi ho jAtI hai / jahA~ para karmoMkI sarvopazAmanA kI jAtI hai yA nirmala kSaya kiyA jAtA hai vahIM para anivattikaraNakA avatAra hotA hai, dezopazAmanAsAdhya saMyamAsaMyamakI prAptimeM nhiiN| isa lie yahA~ para do hI karaNa sambhava haiM, anivRttikaraNa nhiiN| vizeSArtha-prathamopazama samyaktvake sAtha jo jIva saMyamAsaMyamako prApta karate haiM vahA~ avazya adhaHpravRttakaraNa Adi tIna karaNa hote haiM, kintu jo vedaka samyagdRSTi jIva saMyamAsaMyamako prApta karate haiM yA vedaka kAlake bhItara avasthita mithyAdRSTi jIva vedaka samyaktvake sAtha saMyamAsaMyamako prApta karate haiM unake adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ye do hI prakArake kAraNa pariNAma hote haiN| jaba yaha jIva darzanamohanIyakI karaNopazamanA, cAritramohanIyakI karaNapUrvaka sarvopazamanA tathA darzanamohanIya aura cAritramohanIyakI kSapaNA karatA hai taba anivRttikaraNa pariNAma hotA hai| yahA~ cAritramohanIyakI kSapaNAmeM anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA bhI le lenI caahie| 12. aba ina donoM karaNoMkA Agamake anusAra anugama karate hue vahA~ sarva prathama adhaHpravRttakaraNase pUrva hI antarmuhUrta kAla taka honevAlI svasthAna vizuddhike dvArA sthiti aura anubhAgakA isa prakAra apavartana hotA hai isa bAtakA kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai___* saMyamAsaMyamako antarmuhUrta kAladvArA prApta karegA, isaliye vahA~se lekara saba jIva Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMke sthitibandha aura sthitisatkarmako antaHkor3Akor3Ike bhItara karate haiM, zubha karmoMke anubhAgabandha aura anubhAgasatkarmako catu:sthAnIya karate haiM tathA azubha karmoM ke anubhAgabandha aura anubhAgasatkarmako dvisthAnIya karate haiN|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] adhApavattakaraNassa puvvaM kajavisesaparUvaNA $ 13. edassa suttassattho vuccade- vedagapAoggamicchAiTThI tAva saMjamAsaMjamaM paDivajamANo punyameva aMtomuhuttamatthi tti satthANapAoggAe visohIe paDisamayamaNaMtaguNAe visujjhamANo AugavajANaM savvesimeva kammANaM dvidibaMdhaM hidisaMtakamma ca aMtokoDAkoDIe karedi / kudo ? takAlabhAvivisohipariNAmANaM tatto uvarimaDhidibaMdha-DidisaMtakammehi viruddhasahAvattAdo, tesiM tahAbhAveNa viNA saMjamAsaMjamaguNaggahaNANuvavattIdo ca / edaM tAva ekaM payadavisohiNibaMdhaNaM phalaM / aNNaM ca suhANaM kammANaM sAdAdINamaNubhAgabaMdhamaNubhAgasaMtakammaM ca caduTThANiyaM karedi, tadaNubhAgassa suhapariNAmaNibaMdhaNattAdo / asubhANaM puNa kammANaM paMcaNANAvaraNAdINaM aNubhAgabaMdhamaNubhAgasaMtakammaM ca NiyamA viTThANiyaM karedi, visohipariNAmehito tesimaNubhAgassa tatto uvarimassa ghaadovvttiido| tado siddhamaMtomuhuttapabaddhAe satthANavisohIe visujjhamANo vedagapAoggamicchAiTThI saMjamAsaMjamAhimuho savvo savvesiM kammANamAugavajANaM dvidibaMdha-dvidisaMtakammANi aMtokoDAkoDIe Thaviya pasatthApasatthapayaDINamaNubhAgabaMdha-saMtakammANi ca cauTThANa-viTThANasarUvANi kAdUNa tado saMjamAsaMjamaladdhIe ahimuhIbhAvaM paDivAi, NANNahA ti / evaM vedagasammAiTThissa vi asaMjadassa saMjamAsaMjamaM paDivajamANassa aMtomuhuttapaDibaddho visohipariNAmo annugNtvyo| 13. isa sUtrakA arthakahate haiM-saMyamasaMyamako prApta honevAlA vedakaprAyogya mithyAdRSTi jIva pahale hI antarmuhUrta kAla rahane para svasthAnake yogya prati samaya anantaguNI vizuddhike dvArA vizuddhiko prApta huA Ayukarmako chor3akara sabhI karmoM ke sthitibandha aura sthitisatkarmako antaHkor3Akor3Ike bhItara karatA hai, kyoMki usa kAla meM honevAle vizuddhirUpa pariNAma usase uparima sthitibandha aura sthitisatkarmake viruddha svabhAvavAle hote haiM aura unake usa prakArake hue binA saMyamAsaMyamaguNakI, prApti nahIM bana sktii| prakRta vizuddhike nimittase honevAlA yaha eka phala hai| dUsarA phala yaha hai ki sAtA Adi zubha karmoM ke anubhAgabandha aura anubhAgasatkarmako catuHsthAnIya karatA hai, kyoMki unakA anubhAga zubha pariNAmanimittaka hotA hai| parantu pA~ca jJAnAvaraNAdi azubha karmoM ke anubhAgabandha aura anubhAgasatkarmako niyamase dvisthAnIya karatA hai, kyoMki vizuddhirUpa pariNAmoMke nimittase una koMke usase Uparake anubhAgakA ghAta ho jAtA hai / isalie siddha huA ki antarmuhUrta kAla sambandhI svasthAna vizuddhike dvArA vizuddha hotA huA saMyamAsaMyamake abhimukha huA saba vedaka prAyogya mithyAdRSTi jIva Ayukarmako chor3akara sabhI koMke sthitibandha aura sthitisatkarmako antaHkoDAkor3Ike bhItara sthApita kara prazasta prakRtiyoMke anubhAgabandha aura anubhAgasatkarmako catuHsthAnasvarUpa karake aura aprazasta prakratiyoMke anubhAgabandha aura anubhAgasatkarmako dvisthAnasvarUpa karake tadanantara saMyamAsaMyamalabdhike abhimukhapaneko prApta hotA hai, anyathA nhiiN| isI prakAra saMyamAsaMyamako prApta honevAle vedakasamyagdRSTi asaMyata jIvake bhI antarmuhUrta kAla taka honevAlA vizuddhipariNAma jAnanA caahie|
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI 14. saMpahi edaM visohikAlamevaMviheNa vAvAraviseseNANupAliya tado heTThimavisohivisayaM volINassa uvarimo karaNaNibaMdhaNo visohipariNAmo keriso hoi tti AsaMkAe suttapabaMdhamAha * tado adhApavattakaraNaM NAma aNaMtaguNAe visohIe visujjhadi, patthi hidikhaMDayaM vA aNubhAgakhaMDayaM vA / kevalaM hidibaMdhe puNe palidovamassa saMkhejabhAgahINeNa hidi baMdhadi / je subhA kammaMsA te aNubhAgehiM baMdhadi aNaMtaguNehiM je asuhakammaMsA te aNaMtaguNahIrohiM baMdhadi / 15. edesi suttapadANamadhApavattakaraNavaddhANamattho jahA daMsaNamohovasAmaNAe vutto tahA ettha vi paraveyavyo, visesaabhaavaado| saMpahi ettha adhApavattakaraNa vizeSArtha-vedakaprAyogya kAlake bhItara jo mithyAdRSTi jIva vedakasamyaktvake sAtha saMyamAsaMyamabhAvako yugapat prApta hotA hai usake anivRttikaraNa to hotA nahIM, kevala adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa pariNAma hote haiN| usameM bhI adhaHpravRttakaraNa honeke pUrva antarmuhUrta kAla taka svabhAva sanmukha hue pariNAmoMke dvArA prati samaya anantaguNI vizuddhise vizuddha honevAle ukta jIvake jo kAryavizeSa hote haiM unako yahA~ spaSTa kiyA gayA hai| jo vedakasamyagdRSTi jIva saMyamAsaMyamako prApta hotA hai usake bhI saMyamAsaMyamabhAvake sanmukha honeke antamuhUta kAla pUrva svabhAvasanmukha hue pariNAmoMke kAraNa prati samaya uttarAttara anantaguNI vizuddhi hokara niyamase ukta kArya vizeSa hote haiN| yahA~ itanA vizeSa samajhanA cAhie ki jo caraNAnuyogakI vidhike anusAra dravya saMyamAsaMyamako svIkAra kara usakA niraticAra pAlana karatA hai vahI jIva ukta prakArakI vizuddhiko prAptakara svabhAvasanmukha hokara bhAva saMyamAsaMyamako prApta karatA hai / AtmAke svabhAvaprAptikA yahI eka mArga hai, anya mArga nahIM jo saMyamAsaMyamI jIva, manda saMklezavaza girakara antarmuhUrta kAlake bhItara punaH saMyamAsaMyamako prApta karatA hai usakI yahA~ carcA nhiiN| 14. aba isa prakArake vizuddhikAlako isa prakArake vyApAravizeSake dvArA pAlana kara tadanantara adhastana vizuddhisthAnako vitAnevAle jIvake uparima karaNanibandhana vizuddhipariNAma kisa prakArakA hotA hai aisI AzaMkA honepara sUtraprabandhako kahate haiM * tatpazcAt adhaHpravRttakaraNa nAmavAlI anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA hai| yahA~ para na to sthitikANDaka hotA hai aura na anubhAgakANDaka hotA hai| kevala sthitibandhake pUrNa honepara panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hIna sthitiko bA~dhatA hai / jo zubha karma prakRtiyA~ haiM unheM uttarottara anantaguNe anubhAgoMke sAtha bA~dhatA hai aura jo azubha karma haiM unheM prati samaya anantaguNe hIna anubhAgoMke sAtha bA~dhatA hai / $ 15. adhaHpravRttakaraNase sambandha rakhanevAle ina sUtrapadoMke arthakA kathana jisaprakAra darzanamohakI upazAmanA anuyogadvArameM kiyA hai usIprakAra yahA~ bhI karanA 1. tA0pratI aNaMtaguNehi [ hINA ] iti pAThaH / 2. tA0pratau vi iti pATho nAsti /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] adhApavatta karaNe kajjavisesaparUvaNA 117 visohINamaNukkaTTi lakkhaNANaM tivva-maMdadAe kiMci aNugamaM kuNamANo suttakalAva muttaraM bhaNai * visohIe tibva- maMdaM vattaissAmo / $ 16. sugamamedaM payadaparUvaNAvisayaM paiNNAbakkaM / * adhApavattakaraNassa jado pahuDi visuddho tassa paDhamasamae jahariyA visohI thovA / $ 17 kiM kAraNaM 1 adhApavattakaraNapaDhamasamayapAoggANa masaMkhejalogamettapariNAmANaM chavaDDIe samavaTThidANaM savvajahaNNa pariNAmaTTANasseha vivakkhiyattAdo | * vidiyasamae jahariNayA visohI aAMtaguNA / 18. kudo ? paDhamasamayajahaNNapariNAmAdo asaMkheja loga mettachaTTANi gaMtUNedisse visohI samavaTThANa daMsaNA do / * tadiyasamae jahariNayA visohI anaMtaguNA / $ 19. ettha vi kAraNamaNaMtaraparUvidameva / * evamaMtomuhuttaM jahaNNiyA ceva visohI anaMtaguNeNa gacchai / cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai / aba adhaHpravRttakaraNakI anukRSTi lakSaNavAlI vizuddhiyoM kI tIvra- mandatAkA kucha anugama karate hue Ageke sUtrakalApako kahate haiM* aba vizuddhike tIvra- mandabhAvako batalAveMge / $ 16. prakRta prarUpaNAko viSaya karanevAlA yaha pratijJAvAkya sugama hai / ** adhaHpravRttakaraNa jIva jahA~se lekara vizuddha huA hai usake prathama samaya meM jaghanya vizuddhi stoka hai / $ 17. kyoMki adhaH pravRttakaraNake prathama samayake yogya chaha vRddhirUpa se avasthita asaMkhyAta lokapramANa pariNAmoMmeMse sabase jaghanya pariNAmasthAna yahA~ para vivakSita hai / * usase dUsare samaya meM jaghanya vizuddhi anantaguNI hai / $ 18. kyoMki prathama samayake jaghanya pariNAma se asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna jAkara isa vizuddhikA avasthAna dekhA jAtA hai / * usase tIsare samaya meM jaghanya vizuddhi anantaguNI hai / $ 19. yahA~para bhI anantara pUrvakA kahA huA hI kAraNa hai / * isa prakAra antarmuhUrtakAla taka jaghanya vizuddhi hI prati samaya anantaguNI anantaguNI bar3hatI jAtI hai /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI 20. kiM kAraNaM ? adhApavattakaraNadvAe saMkhejjabhAgamettaNivvaggaNakaMDayabhaMtare jahaNNavisohINaM ceva aNaMtaguNakameNa pavuttIe NivyAhamuvalaMbhAdo / * tado paDhamasamae ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / 21. tado NivvaggaNakaMDayamettamuvari gaMtUNa dvidajahaNNavisohIdo edisse paDhamasamayukkassavisohIe asaMkhejjalogamettachaTThANANi samullaMghiya smuppttidNsnnaado| * sesaadhApavattakaraNavisohI jahA dasaNamohauvasAmagassa adhApavattakaraNavisohI tahA ceva kAyavvA / $ 22. saMpahi edIe appaNAe sUcidatthassa phuDIkaraNaM kassAmo / taM jahApaDhamasamaye ukkassiyAdo visohIdo jamhi jahaNiyA visohI NidvidA, tado uvarimasamae jahaNiyA visohI aNaMtaguNA, vidiyasamae ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / evaM NedavvaM jAva vidiyaNivyaggaNakaMDayacarimasamayajahaNNavisohI paDhamaNivvaggaNakaMDayacarimasamayaukkassavisohIdo aNaMtaguNA jAdA ti / tado vidiyaNivvaggaNakaMDayapaDhamasamayaukkassiyA visohI aNaMtaguNA / evaM jahaNNukkassavisohIo' DhoedUNa NedavvaM jAva tadiyaNivyaggaNakaMDayacarimasamayajahaNNavisohI vidiyaNivvaggaNa 20. kyoMki adhaHpravRttakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa nirvargaNAkANDakake bhItara jaghanya vizuddhiyoMkI hI anantaguNitakramase pravRtti nirbAdha pAI jAtI hai| * usase prathama samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai / 21. tado arthAt nirvargaNAkANDakamAtra Upara jAkara vahA~ sthita jaghanya vizuddhise isa prathama samayasambandhI utkRSTa vizuddhikI asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghanakara samutpatti dekhI hai| * jisa prakAra darzanamoha-upazAmakake adhaHpravRttakaraNasambandhI vizuddhiyA~ hotI haiM usIprakAra yahA~ zeSa adhaHpravRttakaraNasambandhI vizuddhiyA~ karanI cAhie / $ 22. aba isakI arpaNAke dvArA sUcita hue arthakA spaSTIkaraNa kreNge| yathAprathama samayameM prApta utkRSTa vizuddhise jisa sthAnameM jaghanya vizuddhi samApta huI hai. usase uparima samayameM prApta jaghanya vizuddhi anantaguNI hai| usase dUsare samayameM prApta utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai| isI prakAra dUsare nirvargaNA kANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhi prathama nivargaNAkANDakake antima samayakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI prApta hone taka le jAnA caahie| usase arthAt dvitIya nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhise dvitIya nirvargaNAkANDakake prathama samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai| isa prakAra jaghanya aura utkRSTa vizuddhiyoMko grahaNa kara dvitIya nirvargaNAkANDakake antima samayakI utkRSTa vizuddhise tRtIya nirvargaNAkANDakake antima samayakI 1. tA0pratI -visohIe iti pAThaH /
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhApattakaraNe kajjavi se saparUvaNA 119 kaMDayacarimasamayaukkassavisohIdo anaMtaguNA jAdA ti / evaM NivvaggaNakaMDa yamaMtomuhuttaM dhuvaM kADhUNa jahaNNukkassa visohINa megaMtaridasarUveNappA bahuamaNugaMtavvaM jAva adhApavattakaraNacarimasamae jahaNNavisohI aMtomuhuttaM heTThA osaritRRNa dvidaducarimaNivvaggaNakaMDaya cariya samayaukkassa visohIdo anaMtaguNA jAdA ti / tado uvarimasamae ukkassiyA visohI anaMtaguNA / evamukkassiyA visohI NedavvA jAva adhApavattakaraNacarimasamao ti / edaM adhApavattakaraNassa lakkhaNaM / $ 23. saMpahi carimasamaya adhApavattakaraNe cattAri suttagAhAo vihAsiyavvAo / taM jahA - saMjamA saMjamaM paDivajjamANassa pariNAmo keriso bhave 1, kANi vA puvyabaddhANi 2, ke aMse jhIyade putraM 3, kiMTThidiyANi kammANi 4 / edAsiM ca vihAsA sugamA ti suttAreNa NADhattA / tado edAsiM caunhaM suttagAhANa matthavihAsA savittharamettha kAyavvA / $ 24. tado adhApavattakaraNe samatte apuvyakaraNavisayaM parUvaNApabaMdhamADhavemANo idamAha jaghanya vizuddhi anantaguNI prApta hone taka le jAnA cAhie / isa prakAra nirvargaNAkANDapramANa antarmuhUrta ko dhruva karake jaghanya aura utkRSTa vizuddhiyoMkA eka nirvargaNAkANDaka ke antarAla se alpabahutva taba taka le jAnA cAhie jaba jAkara adhaHpravRtta karaNake kAlase antarmuhUrta nIce utara kara sthita hue dvicarama nirvargaNAkANDakake antima samayakI utkRSTa vizuddhise adhaHpravRttakaraNake antima samaya meM prApta jaghanya vizuddhi anantaguNI ho jAtI hai / usase uparima samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNI hai / isa prakAra adhaHpravRttakaraNake antima samayake prApta hone taka utkRSTa vizuddhi le jAnI caahie| yaha adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa hai vizeSArtha -- adhaHpravRttakaraNa meM vizuddhikI tIvra mandatA kisa prakAra hotI hai isakA vivecana yahA~ kiyA gayA hai| isa viSayakA vizeSa spaSTIkaraNa pustaka 12 meM ( pR0 245 se lekara pR0 252 taka ) kara Aye haiM, isaliye ise vahA~se jAna lenA cAhie / $ 23. aba adhaHpravRttakaraNake antima samaya meM cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karanA cAhie / yathA - saMjamA saMjamaM paDivajja mANassa pariNAmo keriso bhave / 1. / kANi vA puvabaddhANi / 2. / ke aMse jhIyade puvvaM / 3. / kiM TThidiyANi kammANi / 4. / ye cAra sUtra gAthAeM haiN| inakA vizeSa vyAkhyAna sugama hai, isalie sUtrakArane inakA vyAkhyAna nahIM kiyA / ataH ina cAroM sUtragAthAoM kA vizeSa vyAkhyAna vistAra ke sAtha karanA cAhie / gAthA 115 ] - vizeSArtha - jisa prakAra darzanamohake upazAmakake aura darzanamoha kSapakake yathAsthAna ina cAra gAthAoMke anusAra yathAyogya vyAkhyAna kara Aye haiM usI prakAra yahA~ saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake adhaHpravRttakaraNake antima samaya meM ukta cAra gAthAoMke anusAra vizeSa vyAkhyAna karanA cAhie | $ 24. isake bAda adhaH pravRttakaraNake samApta honepara apUrvakaraNaviSayaka prarUpaNAprabandhakA Arambha karate hue isa sUtra ko kahate haiM
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaM jamaladdhI * apuvvakaraNassa paDhamasamae dvidikhaMDayaM jahaNNayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo | ukkassayaM TThidikhaMDayaM sAgarovamapudhattaM / $ 25. ettha tAva puvvamevApuvyakaraNassa lakkhaNamaNugaMtavvaM / taM ca daMsaNamohovasAmaNA pavaMcidamidi Na puNo pavaMcijjade / Navari tatthataNapariNAmehiMto etthataNapariNAmANamaNaMtaguNattaM desacArittaladvipA hamme NANu gaMtavvaM / tado paDhamasamayApuvvakaraNe TThidikhaMDaya pamANAvahAraNaTThamidaM suttamoiNNaM - ' tattha jahaNNayaM dvidikhaMDayaM palidovamassa saMkhejadibhAgo', tappA oggajahaNNaTThidisaMtakammeNuvadvidammi' taduvalaMbhAdo 'ukkassayaM puNa sAgarovamayudhattamettaM' tappAoggaDidisaMtabuddhi kADhUNa ukarasabhAvAviroheNApuNyakaraNa paDhamasamae vaTTamANammi taduvalaMbhAdo / 120 $ 26. evama puvyakaraNa paDhamasamayavisayANaM jahaNNukassaTThidikhaMDayANaM pamANaviNiNNayaM kADhUNa saMpahi tatthevANubhAgakhaMDayapamANAvahAraNamidamAha - * apUrvakaraNa ke prathama samayameM jaghanya sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aura utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai / $ 25. sarva prathama yahA~para apUrvakaraNakA lakSaNa jAna lenA cAhie aura usakA darzanamohopazAmanA anuyogadvAra meM vistArase kathana kara Aye haiM, isaliye punaH kathana nahIM karate / itanI vizeSatA hai ki dezacAritralabdhikI pradhAnatA se vahA~ke pariNAmoMse yaha ke pariNAma anantaguNe jAnane cAhie / isaliye apUrvakaraNake prathama samaya meM sthitikANDa ke pramANakA nizcaya karaneke liye yaha sUtra AyA hai--' vahA~ jaghanya sthitikANDaka palyopasa ke saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, kyoMki tatprAyogya jaghanya sthitisatkarmake sAtha upasthita hue jIvake usakI upalabdhi hotI hai / parantu utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktva pra hai, kyoMki tatprAyogya sthitisatkarmakI vRddhi karake utkRSTabhAvake avirodhake sAtha a karaNake prathama samaya meM upasthita honepara usakI upalabdhi hotI hai / vizeSArtha --jIba do prakArake hote haiM- -- eka kSapitakarmAzika jIva aura dUsare guNitakarmAzika jIva / yadi kSapitakarmAzika jIva apUrvakaraNake prathama samayako prApta huA hai to usake sthitikANDaka niyamase jaghanya hogA aura vaha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramAga hogA | aura yadi guNakarmAzika jIva apUrvakaraNake prathama samayako prApta huA hai to usake sthitikANDaka niyama se utkRSTa hogA aura vaha sAgaropamapRthaktva pramANa hogA / madhya meM ha aneka prakArakA hogA / 26. isa prakAra apUrvakaraNake prathama samayasambandhI jaghanya aura utkRSTa - arussia pramANakA nirNaya kara aba vahoMpara anubhAgakANDakake pramANakA nizcaya karaneke liye isa sUtra ko kahate haiM 1. tA0 pratI - kamemsuvaDhidammi iti pAThaH /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] apuvvakaraNe kajjavisesa parUvaNA 121 * aNubhAgakhaMDayamasuhANaM kammANamaNubhAgassa aNaMtA bhAgA AgAidA | subhANaM kammANamaNubhAgaghAdo Natthi / $ 27. dANi do vi suttANi sugamANi / saMpahi daMsaNamohovasAmaNAe takkhavaNAra ca jahA guNaseDhiNikkheva saMbhavo tahA kimettha vi saMbhavo Aho Natthi 'ti AsaMkAe NirAgIkaraNaTTamuttaraM paDisehavakamAha * guNaseDhI ca Natthi / $ 28 kiM kAraNaM ? Na tAva sammattappattiNibaMdhaNaguNaseDhIe ettha saMbhavo, paDhamasammattaggahaNAdo aNNattha tadaNanbhuvagamAdo | Na saMjamAsaMjamapariNAmaNibaMdhaNaguNaseDhIe vi asthi saMbhavo, aladdhappassarUvassa saMjamA saMjamaguNassa guNaseDhiNiJjarAe vAvAravirohAdo / jo vuNa uvasamasammatteNa saha saMjamAsaMjamaM paDivajaha tassa guNaseDhiNikkhevo saMbhava / vari so ettha Na vivaksio / tamhA 'guNaseDhI ca Natthi ' tti suNirUvidaM / saMpahi ettheva hi baMdhosaraNakamapadaMsaNaTTamuttaramuttAraMbho * TThidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hINo / $ 29. gayatthamedaM muttaM / * anubhAgakANDaka azubha karmoMke anubhAgakA ananta bahubhAga grahaNa kiyA / zubha karmoMkA anubhAgaghAta nahIM hotA / . $ 27. ye donoM hI sUtra sugama haiM / aba darzana mohopazAmanA aura usakI kSapaNA meM jisa prakAra guNazreNinikSepa sambhava hai usa prakAra kyA yahA~para bhI sambhava hai yA sambhava nahIM hai| aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke liye Age ke pratiSedharUpa sUtravacanako kahate haiM- * aura guNazreNi nahIM hotI / $ 28. kyoMki samyaktvako utpattikI kAraNarUpa guNazreNi to yahA~para sambhava hai nahIM, kyoMki prathama samyaktvake grahaNase anyatra vaha svIkAra nahIM kI gaI hai| saMyamAsaMyama pariNAmanimittaka guNazreNi bhI sambhava nahIM hai, kyoMki svasvarUpa prApta karaneke pUrva saMyamAsaMyamaguNaguNazreNinirjarAmeM vyApAra hotA hai isameM virodha hai / parantu jo upazamasamyaktva ke sAtha saMyamAsaMyamako prApta hotA hai usake guNazreNinikSepa sambhava hai / parantu vaha vahA~para vivakSita nahIM hai, isalie ThIka kahA hai / aba yahIM para bandhApasaraNa kramake dikhalAneke liye Age sUtrakA Arambha hai- * sthitibandha pichale samaya ke sthitibandhakI apekSA palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hIna hotA hai / $ 29. yaha sUtra gatArtha hai / 16
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI * aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu TThidikhaMDayaukkIraNakAlo hidibaMdhakAlo ca aNNo ca aNubhAgakhaMDayaukkIraNakAlo samagaM samattA bhavaMti / $ 30. saMkhejjasahassamettesu aNubhAgakhaMDaesa gadesu taditthANubhAgakhaMDayukkIraNakAlo paDhamaTThidikhaMDayatabbaMdhagaddhAo ca jugavameva parisamattAo tti bhaNidaM hodi / * tado aNNaM TThidikhaMDayaM palidovamassa saMkheja bhAgigaM aNNaM dvidibaMdha - maNNamaNubhAgakhaMDayaM ca paTThavei / 31. apuvvakaraNapaDhamasamayADhattaTThidikhaMDayaTThidibaMdhesu aNubhAgakhaMDaya sahassagabhaNepiTThi saMte tado vidiyaTThidikhaMDayaTThidibaMdhehi saha aNNamaNubhAgakhaMDayaM taditthamADhavediti bhaNidaM hoi / * evaM dvidikhaMDayasahassesu gadesu apuvvakaraNaddhA samattA bhavadi / $ 32. evamedeNa kameNa TThidikhaMDaya sahassesu aNNoSNaM pekkhiyUNa visesahINAyAmesu anaMtarANaMtarAdo visesahINu kIraNaddhApaDibaddhesu TThidibaMdhosaraNa sahassasaha gadesu pAdekamaNubhAgakhaMDaya sahassAviNAbhAvI gadesu apuvvakaraNaddhAe pajjavasANameso patto ti bhaNidaM hodi / 122 * hajAroM anubhAgakANDakoMke vyatIta honepara sthitikANDaka - utkIraNakAla, sthitibandhakAla aura anya anubhAgakANDaka utkIraNakAla ye tInoM eka sAtha samApta hote haiM / 30. saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakoMke vyatIta hone para vahA~ sambandhI anubhAga kANDaka - utkIraNakAla tathA prathama sthitikANDaka aura sthitibandhakAla ekasAtha hI samApta hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya haiM / * tatpazcAt palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa anya sthitikANDakako, anya sthitibandhako aura anubhAgakANDakako prArambha karatA hai / $ 31. apUrvakaraNake prathama samaya meM prArambha kiye gaye hajAroM anubhAgakANDaka ke avinAbhAvI sthitikANDaka aura sthitibandha ke samApta hone para tadanantara dUsare sthitikANDaka aura sthitibandhake sAtha vahA~ sambandhI anya anubhAgakANDakako Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * isa prakAra hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta hone para apUrvakaraNakA kAla samApta hotA hai / $ 32. isa prakAra isa kramase eka-dUsareko dekhate hue vizeSa hIna AyAmabAle aura uttarottara vizeSahIna utkIraNa kAlase pratibaddha tathA pratyeka hajAroM anubhAgakANDakoMke avinAbhAvI aise hajAroM sthitikANDakoMke aura hajAroM sthitibandhApasaraNoMke jAne para yaha jIva apUrvakaraNa antako prApta huA yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 saMjamAsaMjamaguNapaDivattiNihaso 123. 33. saMpahi evaMvihamapuvvakaraNaddhaM bolegaNa se kAle savvavisuddho saMjamAsaMjamaM paDivajjadi ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * tado se kAle paDhamasamayasaMjadAsaMjado jAdo / 34. pucillamasaMjamapaJjAyaM chaMDiyaNa desasaMjamapajAMeNa eso jIvo karaNAdiladdhivaseNa pariNado tti bhaNidaM hoi / evaM saMjadAsaMjadabhAvaM paDivanjiya tappaDhamasamayappahuDi puNo vi paDisamayamaNaMtaguNAe saMjamAsaMjamavisohIe vaDDamANassa tadavatthAe vizeSArtha-yahA~ prathamopazama samyaktvake sAtha jo jIva saMyamAsaMyamako grahaNa karatA hai usakI carcA nahIM hai| vedakasamyagdRSTi yA vedaka prAyogya kAlake bhItara sthita jo mithyAdRSTi jIva saMyamAsaMyamako prApta karatA hai usakI carcA hai| aisA jIva adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ina do karaNoMko karake tadanantara niyamase saMyatAsaMyata ho jAtA hai aise jIvake apUrvakaraNameM kitane kArya vizeSa hote haiM yaha yahA~ para batalAte hue kahA gayA hai ki jaise prathamopazama samyaktvakI prAptike samaya apUrvakaraNakAlake bhItara hajAroM sthitikANDakaghAta aura hajAroM sthitibandha tathA pratyeka sthitikANDaka kAlake bhItara hajAroM anubhAgakANDakaghAta hote haiM usI prakAra yahA~ bhI jAna lenA cAhie / eka-eka sthitikANDakakA la antarmaharta hai para uttarottara yaha kama hotA gayA hai| sthitibandhakA kAla sthitikANDakake kAlake hI samAna hai / ataH jisa samaya eka sthitikANDakakA ghAta pUrA hotA hai usI samaya eka sthitibandhakA kAla bhI sampanna ho jAtA hai| yahA~ jaghanya sthitikANDakakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aura utkRSTa sthitikANDakakA pramANa sAgaropamapRthaktvapramANa hai| jo antarmuhUrta kAla taka eka samAna sthitibandha hotA rahatA hai usase pichale sthitibandhakA kAla samApta hone para agalA sthitibandha palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga nyUna hotA hai| anubhAgakANDakaghAta aprazasta karmoMkA hI hotA hai, prazasta karmoMkA nhiiN| usameM bhI yaha jIva eka anubhAgakANDaka kAlake bhItara ananta bahabhAgapramANa anubhAgakA ghAta kara letA hai| aise hajAroM anubhAgakANDakaghAta eka sthitikANDakakAlake bhItara sampanna ho lete haiN| nayA sthitikANDakaghAta prArambha honeke samaya nayA sthitibandha aura nayA anubhAga kANDakaghAta prArambha hotA hai| yahA~ apUrvakaraNameM guNazreNiracanA nahIM hotii| jo saMyamAsaMyamasambandhI udayAvalibAhya avasthita guNazreNi racanA hotI hai vaha saMyamAsaMyamake prApta hone para usake prathama samayase hI prArambha hotI hai| isa prakAra itanI vizeSatAoMke sAtha apUrvakaraNa sampanna hotA hai| 33. aba isa prakArake apUvakaraNasambandhI kAlako vyatIta kara tadanantara samayameM sarvavizuddha hokara saMyamAsaMyamako prApta karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isake bAda tadanantara samayameM vaha prathama samayavartI saMyatAsaMyata ho jAtA hai| $ 34. pahalekI asaMyama paryAyako chor3akara yaha jIva karaNa Adi labdhiyoMke kAraNa saMyamAsaMyamarUpa paryAyase pariNata hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra saMyamAsaMyamabhAvako prApta kara usake prathama samayase lekara phira bhI prati samaya anantaguNI saMyamA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamasaMjamAladI kIramANakajamedapaduppAyaNaTThamuttaro suttapabaMdho___* tAdhe apuvvaM hidikhaMDayamapuvyamaNubhAgakhaMDayamapuvvaM dvidiSadhaM ca ptttthvedi| 35. kudo vuNa karaNapariNAmesu uvasaMharidesu dvidikhaMDayAdINamettha saMbhavo tti NAsaMkA kAyavvA, karaNapariNAmAbhAve vi eyaMtANuvaDDidasaMjamAsaMjamapariNAmapAhammeNa ThidighAdANamettha pavuttIe virohaabhaavaado| $ 36. saMjamAsaMjamaguNamAhappeNa guNaseDhiNijarA vi ettha pAraddhA tti paduppAyaNaphalamuttarasutaM ___ * asaMkhejje samayapabaddha' okaDDiyUNa guNaseDhIe udayAvaliyabAhire rcedi| 637 taM jahA--saMjamAsaMjamaguNaM paDivaNNapaDhamasamae ceva uvarimaThididavvasaMyamasambandhI vizuddhise vRddhiko prApta honevAle jIvake usa avasthAmeM kiye jAnevAle kAryoMke bhedakA kathana karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai___* usa samaya vaha apUrva sthitikANDaka, apUrva anubhAgakANDaka aura apUrva sthitibandhakA prArambha karatA hai| 35. zaMkA-karaNapariNAmoMkA upasaMhAra ho jAne para sthitikANDaka Adi yahA~ para kaise sambhava haiM ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki karaNa pariNAmoMkA abhAva hone para bhI ekAntAnuvRddhise vRddhiko prApta hue saMyamAsaMyamake pariNAmoMkI pradhAnatAvaza sthitighAta Adiko yahA~ para pravRtti honemeM virodhakA abhAva hai| vizeSArtha--ukta vidhise saMyamAsaMyamako prApta karanevAle jIvake pariNAma antarmuhUrta kAla taka niyamase uttarottara anantaguNI vizuddhiko liye hue hote haiM, isalie ina ekAntAnuvRddhirUpa pariNAmoMke kAlake bhItara sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta aura sthitibandhApasaraNarUpa kAryavizeSa pUrvavat prathama samayase hI prArambha hokara ukta kAlake bhItara niyamase hote rahate haiM yaha pUrvokta kathanakA tAtparya hai| 36. saMyamAsaMyama guNake mAhAtmyavaza guNazreNinirjarA bhI yahA~ para prArambha ho jAtI hai isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * tathA asaMkhyAta samayaprabaddhoMkA apakaSaNa kara udayAvali-bAhya guNazreNikI racanA karatA hai| - $ 37. yathA-saMmamAsaMyamaguNako prApta honeke prathama samayameM hI uparima sthitiyoMke 1. tApratI asaMkhejjasamayapabaddha iti pAThaH /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 gAthA 115 ] saMjadAsaMjadassa kajjavisesa parUvaNA moTTiyUNa guNaseDhiNikkhevaM kuNamANo udayAvaliyanbhaMtare asaMkhejjalogapaDibhAgiyaM davvaM govacchAyAreNa NikkhavipUNa tado udayAvaliyabAhirANaMtaradvidIe asaMkheje samayapabaddhe NisiMcadi / tatto uvarimANaMtaraTThidIe asaMkhejaguNaM NisiMcadi / evamasaMkhejaguNare seTIe NisiMcamANo gacchaDa jAva aMtomuhuttamuvariM gaMtUNa guNaseDhisIsayaM jAdaM ti / tado asaMkhejjaguNahINaM / tatto visesahINaM jAva carimaTThidimaicchAvaNAvaliyametteNa apattoti / tado evaMviho guNaseDhiNikkhevo ettha pAraddho ti suttatthaNicchao / * se kAle taM caiva vidikhaMDayaM, taM caiva aNubhAgakhaMDayaM, so ceva hidibaMdho, guNaseDhI asaMkhejjaguNA / 38. Didi - aNubhAgakhaMDayaTThidibaMdhesu tAva Natthi NANattaM, paDhamasamayADhattANameva tesimaMtomuttamettasagukkIraNakAlambhaMtare avaTThidabhAveNa pavRttidaMsaNAdo / guNaseDhI puNa aNNArisI hoi, paDhamasamayokaTTidasamayapabaddhehiMto asaMkheJjaguNeNa samayapabaddhe oDDiyUNa vidiyasamae guNaseDhIe NikkhevadaMsaNado / saMpahi ettha guNaseDhiNi kkhevo kiM galidasesAyAmo Aho avaTTido tti edassa NiNNayakaraNamuttaramuttaM - * guNaseDhiNikkhevo avaTTidaguNaseDhI tattigo ceva / dravyakA apakarSaNa kara guNazreNinikSepa karatA huA udadyAvalike bhItara asaMkhyAta lokakA bhAga dene para jo bhAga labdha Ave utane dravyako gopucchAkArase nikSipta kara usake bAda udayAvalike bAhara anantara sthitimeM asaMkhyAta samayaprabaddhoMkA siMcana karatA hai / punaH usase uparima anantara sthiti meM asaMkhyAtaguNe dravyakA siMcana karatA hai / isa prakAra antamuhUrta Upara jAkara guNazreNizIrSake prApta hone taka asaMkhyAta guNita zreNirUpase siMcana karatA huA jAtA hai / tadanantara uparima sthitimeM asaMkhyAtaguNe hIna dravyakA siMcana karatA hai / isake bAda atisthApanAvalise pUrva antima sthitike prApta hone taka uttarottara vizeSahIna dravyakA siMcana karatA hai / isa taraha isa prakArakA guNazreNinikSepa yahA~ para prArambha kiyA yaha sUtra ke arthakA nizcaya hai / * tadanantara samayameM vahI sthitikANDaka, vahI anubhAgakANDaka aura vahI sthitibandha hotA hai / mAtra guNazreNi asaMkhyAtaguNI hotI hai / $ 38. yahA~ sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandhameM to bheda nahIM hai, kyoMki prathama samaya meM Arambha kiye gaye unhIM sabakI antarmuhUrtapramANa utkIraNa kAlake bhItara avasthitarUpase pravRtti dekhI jAtI hai / parantu guNazreNi anya prakArakI hotI hai, kyoMki prathama samaya meM apakarSita kiye gaSe samayaprabaddhoMse asaMkhyAtaguNe samayaprabaddhoM kA apakarSaNa kara dUsare samaya meM guNazreNi meM nikSepa dekhA jAtA hai / aba yahA~ para guNazreNinikSepa kyA galita zeSa AyAmavAlA hotA hai yA avasthita hotA hai isa prakAra isa bAtakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * guNazreNinikSepa avasthita guNazreNi honese utanA hI hotA hai /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 nayadhavalAsa hide kasAyapAhur3e [ saMjamAsaMjamaladdhI $ 39. jado ettha avadiguNaseDhI tado tattio ceva guNaseDhiNikkhevo hoi tti suttattho / paDhamasamayaguNaseDhiNikkhevAdo heTThA - egaTThidIe udayAvaliyanbhaMtaraM paviTThAe puNo uvari aNNegaM dvidimanbhahiyaM kADhUNa guNaseTiviNNAsameso karedi tti eso edassa bhAvattho / * evaM TThidikhaMDaesu bahue gadesu tado adhApavattasaMjadAsaMjado jAyade | 40. etaduktaM bhavati - saMjamA saMjamaggahaNapaDhamasamaya pahuDi jAva aMtamuhuttacarimasamayocitAva paDisamayamaNaMtaguNAe visohIe vaDDhamANo TThidi-aNubhAgakhaMDayaTThadibaMdhosaraNasahassA Ni kuNamANo tadavatthAe eyaMtANuvaDDisaMjadAsaMjado tti bhaNNade / ehiM puNa takkAlaparisamattIe satthANavisohIe padido adhApavatta saMjadAsaMja davavae sAriho $ 39. yataH yahA~ para avasthita guNazreNi hai ataH utanA hI guNazreNinikSepa hotA hai| yaha isa sUtra kA artha hai / prathama samayake guNazreNinikSepameMse nIce eka sthitike udayAvalike bhItara praviSTa hone para punaH Upara anya eka sthitiko adhika karake yaha jIva guNazreNi vinyAsa karatA hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / vizeSArtha - yahA~ saMyamAsaMyamabhAvako prApta hue jIbake saMyamAsaMyamarUpa pariNAmoMke sAtha ekAntAnuvRddhirUpa pariNAmoMke nimittase jo guNazreNi racanA prArambha hotI hai vaha eka to uyAvali bAhara uparitana samaya se prArambha hotI hai / dUsare vaha avasthitasvarUpa hotI hai, isalie pratyeka samaya meM adhastana sthitike galanese jaise-jaise udayAvalise uparitana eka-eka sthiti udadyAvalimeM praveza karatI hai vaise-vaise pratyeka samaya ke guNazreNizIrSa se uparima pratyeka sthiti guNazreNivinyAsako prApta hotI rahatI hai / jaise anyatra guNazreNi AyAma antarmuhUrtapramANa hotA hai usI prakAra yahA~ bhI samajhanA caahie| itanA avazya hai ki yaha guNa-AyAma avasthitasvarUpa hai / yadyapi saMyamAsaMyama guNakA mAhAtmya hI aisA hai| ki isa guNa prApta hone para niyamase avasthita guNazreNikA prArambha ho jAtA hai | parantu yahA~ para ekAntAnuvRddhirUpa pariNAmoMke kAlameM honevAlA guNazreNinikSepa pUrva- pUrva samayakI apekSA uttara-uttara samaya meM niyamase asaMkhyAtaguNita samayaprabaddhasvarUpa hotA hai / yaha to pichale samayakI apekSA agale samayakI bAta huI / eka hI samaya meM adhastana sthiti se guNazreNizIrSake prApta hone taka uttarottara uparitana - uparitana sthitimeM asaMkhyAta guNitakramase dravyakA nikSepa hotA hai| zeSa kathana sugama hai| * isa prakAra bahuta sthitikANDakoMke jAne para tatpazcAt yaha jIva adhaHpravRtta saMyatAsaMyata ho jAtA hai / SS 40. ukta kathanakA yaha tAtparya hai - saMyamAsaMyamake grahaNake prathama samaya se lekara antarmuhUrta kAlake antima samaya taka to prati samaya anantaguNI vizuddhise vRddhiko prApta hotA huA hajAroM sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandhApasaraNoM ko karatA huA usa avasthAmeM ekAntAnuvRddhi saMyatAsaMyata kahalAtA hai / parantu aba usa kAlakI samApti hone
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] saMjadAsaMjadassa kajavisesaparUvaNA 127 jAdo tti adhApabattasaMjadAsaMjado tti vA satthANasaMjadAsaMjado tti vA eyadyo / tado etto pAe satthANapAoggAo saMkilesa-visohIo samayAviroheNa parAvattedumeso lahadi tti ghettavvaM / tado ceva etto ppahuDi vidi-aNubhAgadhAdANaM ca pavuttI Natthi tti jANAvaNaTTamuttaraM suttamavaiNNaM * adhApavattasaMjadAsaMjadassa ThidighAdo vA aNubhAgaghAdo vA Natthi / 41. karaNavisohijaNido jo payattaviseso eyaMtAguvaDDicarimasamae viNaho / tado etto ppahuDi dvidi-aNubhAgadhAdA Na pavattaMti tti bhaNidaM hodi / 42 saMpahi satthANasaMjadAsaMjadassa dvidi-aNubhAgapAdapaDisehAvasare pattAvasaramaNNaM pi atthavisesaM paduppAemANo suttamuttaraM bhagai * jadi saMjamAsaMjamAdo pariNAmapacaeNa Niggado, puNo vi pariNAmapara svasthAna vizuddhiko prApta kara adhaHpravRtta saMyatAsaMyata saMjJAke yogya ho jAtA hai| ise cAhe adhaHpravRttasaMyatAsaMyata kaho yA svasthAnasaMyatAsaMyata kaho donoMkA artha eka hI hai| isaliye yahA~se lekara svasthAnake yogya saMkleza aura aura vizuddhike parAvartanako yaha jIva Agamokta vidhise prApta karatA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| aura isIlie yahA~se lekara sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtakI pravRtti nahIM hotI isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * adhaHpravRttasaMyatake sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotaa| 641. kyoMki karaNasambandhI vizuddhike nimittase huA prayatnavizeSa ekAntAnuvRddhi vizuddhike antima samaya meM naSTa ho gayA hai, isaliye yahA~se lekara sthitighAta aura anubhAgaghAta pravRtta nahIM hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha--karaNajanya vizuddhiko nimittakara jo prayatna vizeSa hotA hai vaha ekAntAnuvRddhirUpa vizuddhike kAla taka hI pAyA jAtA hai, isalie sthitikANDakaghAta aura anubhAga kANDakaghAtarUpa kAryavizeSa usI kAla taka pAye jAte haiN| isake Age / saMyatAsaMyatake pariNAma hote haiM ve ekAntAnuvRddhirUpa vizuddhako liye hue na hokara adhaHpravattarUpa hI hote haiM / adhaHpravRttakA artha hai saMyatAsaMyatake yogya kabhI saMklezarUpa aura kabhI vizuddhirUpa pariNAmoMkA honaa| ina pariNAmoMko prApta saMyatAsaMyata jIvakI do saMjJAeM haiM-adhaHpravRttasaMyatAsaMyata aura svasthAnasaMyatAsaMyata / ina pariNAmoMmeM aisI sAmarthya nahIM hai ki inako nimitta kara yaha jIva sthitikANDakaghAta Adi kAryavizeSa kre| para aise jIvake guNazreNinirjarAkA niSedha nahIM hai itanA yahA~ vizeSa jAnanA caahie| 42. aba svasthAna saMyatAsaMyatake sthitighAta aura anubhAgaghAtake pratiSedhake avasara para jisakA avasara prApta hai aisA anya jo bhI kAryavizeSa hai usakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * yadi vaha pariNAmoMke nimittase saMyamAsaMyamase gira gayA aura phira bhI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 * jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaM jamaladdhI paccaeNa to muhuttreNa ANIdo saMjamAsaMjanaM paDivajai, tassa vi Natthi TThidighAdo vA aNubhAgaghAdo vA / $ 43, jo jIvo saMjadAsaMjado hodUNa kettiyaM pi kAlamava / puNo pariNAmapaccaeNa asaMjado hodUNa hidi-aNu bhAgavaDimakAdUNa puNo vi savvalahumaMtomuhuttakAla aMtare caiva pariNAmapacayavaseNa saMjamA saMjamaM paDivajjadi tassa vi satthANasaMjadA saMjadasseva hidi- aNubhAgaghAdA Natthi, TThidi-aNubhAgavaDIe viNA 'saMjamA saMjamaM paDivajjamANassa tappA oggavisohisaMbaMdhaM mottUNa karaNapariNAmAsaMbhavAdo | ettha pariNAmapaccaeNe tti kutte tivvavirAhaNANi gaMdhaNavajjhasaNNihANeNa viNA aMtaraMgapaccaeNa tappA oggasaMkilesANuvidveNa jIvAdipayatthe adUsiya heDimaguNANaM gaMtUNa puNo vi bajjhakAraNaNiravekkheNa tappA oggavisuddhisahagayaM maMdasaMvegapariNAmeNeva saMjamAsaMjamamANIdo tti ghettavvaM / pariNAmoMke nimittase antarmuhUrta kAlake dvArA vApisa lAyA gayA saMyamAsaMyamako prApta hotA hai to usake bhI sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA / 43. jo jIva saMyatAsaMyata hokara kucha hI kAla taka rhaa| punaH pariNAmoM ke nimittase asaMyata hokara sthiti aura anubhAga meM vRddhi na kara phira bhI atizIghra antarmuhUrta kAlake bhItara hI pariNAma pratyayavaza saMyamAsaMyamako prApta hotA hai usake bhI svasthAnasaMyatAsaMyatake samAna sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA, kyoMki sthitivRddhi aura anubhAgavRddhike vinA saMyama saMyamako prApta honevAle jIvake tatprAyogya vizuddhike sambandha trinA karaNa pari NAmoMkA honA asambhava hai / yahA~ para 'pariNAmapaccaeNa' aisA kahane para jo tIvra virAdhanAkA kAraNa hai aise bAhya padArthakA samparka hue vinA tatprAyogya saMkleza pariNAmoMse yukta antaraMga kAraNake dvArA jIvAdi padArthoMko dUSita na kara adhastana guNasthAnameM jAkara phira bhI bAhya kAraNanirapekSa tatprAyogya vizuddhike sAtha manda saMvegarUpa pariNAma ke dvArA hI saMyamAsaMyamako prApta karAyA gayA aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha -- jo jIva adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNapUrvaka saMyatAsaMyata ho kara tI virAdhanA kI kAraNabhUta bAhya sAmagrIkA sannidhAna hue vinA kevala tatprAyogya saMkleza pariNAmake kAraNa adhastana guNasthAnako prApta huA, phira bhI na to usakI jIvAdi padArthoM meM doSa dikhAne kI pravRtti hI huI aura na hI use tIvra vizuddhike bAhya kAraNoMkA samAgama hI prApta huA, mAtra usakA atizIghra laghu antarmuhUrta kAlake bhItara vinA bAhya kAraNake sahaja hI aisA mandasaMvegarUpa pariNAma huA jisase vaha punaH saMyamAsaMyama guNako prApta ho gayA to aise jIvake bhI svasthAna saMyatAsaMyatake samAna sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtarUpa kAryavizeSa nahIM hote / yahA~ jo manda saMvegarUpa pariNAma honekA nirdeza kiyA hai aura use bAhya kAraNa nirapekSa kahA hai / isase yaha artha sutarAM phalita hotA hai ki sabhI kArya bAhya kAraNa sApekSa hI hote haiM aisA koI ekAnta niyama nahIM hai /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadAsaMjadassa kajjavisesaparUvaNA $ 44. saMpahi satthANavisohIe padidassa saMjadAsaMjadassa jahA TThidi-aNubhAgaghAdA Natthi, kimevaM guNaseDhiNijjarAe vi Natthi saMbhavo Aho asthi tti pucchide taNiNNayakaraNamuttarasuttaM bhaNai 129 * jAva saMjadAsaMjado tAva guNaseDhiM samae samae karedi / $ 45. jAva saMjadAsaMjado hodUNa ciTThadi tAva samae samae asaMkhejje samayapabaddhe okaDDiyUNa guNaseDhiNijjaraM karedi, Na tattha paDiseho asthi tti vRttaM ho / kiM kAraNamevaM hodi tti ce 1 Na, saMjamA saMjamaguNaseDhiNibaMdhaNAe guNaseTiNijjarAe jAva so guNo Na phiDDadi tAva pavRttIe bAhrANuvalaMbhAdo / tado saMjadAsaMjadaguNaseDhiNijjarA kAlo jahaNaNeNaMtomuhuttameto, ukkasseNa desUNapuvvakoDimetto tti ghettavvo / kiM puNa edammi kAle guNaseDhiNijjaraM kuNamANo saMkilesavisohiaddhAsu savvatyevAviseseNa asaMkhejjaguNaM padesaggamokaDDiyUNa samaye samaye guNaseTiM karedi, kimAho saMkilesa - visohIsu pariyattamANassa saMkilesakAle hIyamANo visohikAle ca vaDamANo guNaseDhiNikkhevo hodi ti edisse pucchAe NirAgIkaraNamuttaramuttaviNNAmo $ 44. aba svasthAna vizuddhise gire hue saMyatAsaMyata ke jisaprakAra sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hote, kyA isaprakAra guNazreNinirjarA bhI sambhava nahIM hai yA sambhava hai aisA pUchane para usakA nirNaya karaneke liye Age sUtrako kahate haiM * kintu jaba taka saMyatAsaMyata hai taba taka samaya-samaya meM guNazreNiko karatA hai / $45. jaba taka saMyatAsaMyata hokara rahatA hai taba taka samaya-samaya meM asaMkhyAta samayaprabaddhoMkA apakarSaNakara guNazreNinirjarA karatA hai, vahA~ usakA niSedha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai | zaMkA- aisA hotA hai isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki jaba taka saMyamAsaMyama guNa naSTa nahIM hotA taba taka saMyamAsaMyama guNazreNinimittaka guzreNinirjarAkI pravRtti meM koI bAdhA nahIM upalabdha hotI / isaliye saMyatAsaMyata guNazreNinirjarAkA jaghanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kA kucha kama eka pUrvakoTipramANa hai aisA grahaNa karanA caahie| to kyA isa kAla meM guNazreNinirjarA karatA huA saMklezake kAlameM aura vizuddhike kAla meM sarvatra hI sAmAnyarUpameM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjakA apakarSaNa kara samaya-samaya meM guNazreNi karatA hai yA kyA saMkleza aura vizuddhi meM parivartana karanevAle ukta jIvake saMklezakAlameM ghaTatA huA aura vizuddhi kAlameM vRddhiMgata guNazreNinikSepa hotA hai isa prakAra isa pRcchAke nirAkaraNa karaneke liye Age sUtrakA vinyAsa hai 17
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamA saMjamaladdhI * visujyaMto vi asaMkhejjaguNaM vA saMkhejjaguNaM vA saMkhejjabhAguttaraM vA asaMkhez2abhAguttaraM vA karedi saMkilissaMto evaM ceva guNahINaM vA visesahINaM vA karedi / 130 46. eyaMtANuvaDDikAvyaMtare paDisamayamaNaMtaguNavaDDidehiM pariNAmehiM samae samae asaMkhejjaguNadavvamokaDDiyUNa guNaseDhiNikkhevaM karedi, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / satthANasaMjadAsaMjado vuNa visujjhato chavvihAe vaDDIe vaDidehiM pariNAmehiM okaDDijamANadavvassa cauvvihAe vaDDIe kAraNabhUdehiM jahAsaMbhavaM pariNamamANo parimANusAreNeva guNaseDhiNikkhevamArameha | saMkilissaMto vi evameva chavvihAe hANIe pariNAmasaMbaMdhamaNuhavaMto cauvvihAe hANIe guNaseTiviracaNaM karedi / guNaseDhi - AyAma puNa savvatthAvaTThido caiva hoi tti ghettavvo / * vizuddhiko prApta hotA huA bhI ukta jIva prati samaya asaMkhyAtaguNe, saMkhyAtaguNe, saMkhyAta bhAga adhika yA asaMkhyAta bhAga adhika pradezapuJjakA guNazreNimeM nikSepa karatA hai / tathA saMklezako prApta huA ukta jIva isI prakArase asaMkhyAtaguNe hIna, saMkhyAtaguNe hIna, saMkhyAta bhAgahIna yA asaMkhyAta bhAga hIna pradezapuMjakA guNazreNimeM nikSepa karatA hai / $ 46. ekAntAnuvRddhi kAlake bhItara prati samaya anantaguNe vRddhirUpa pariNAmoM ke kAraNa samaya-samaya meM asaMkhyAta guNe dravyakA apakarSaNakara guNazra NinikSepa karatA hai, kyoMki vahA~para koI dUsarA prakAra sambhava nahIM hai / parantu svasthAna saMyatAsaMyata vizuddhiko prApta hotA huA chaha prakArakI vRddhise vRddhiko prApta hue tathA apakarSita honevAle dravyakI cAra prakArakI vRddhi kAraNabhUta pariNAmoMse yathAsambhava pariNamana karatA huA pariNAmoMke anusAra hI guNazreNinikSepakA Arambha karatA hai / saMklezako prApta hotA huA bhI isI prakAra chaha prakArakI hAnirUpase pariNAmoM ke sambandhako anubhava karatA huA cAra prakArako hAnidvArA guNazra eNiracanA karatA hai| parantu guNazra Ni AyAma sarvatra avasthita hI hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie / T vizeSArtha --jo jIva karaNapariNAmapUrvaka saMyata hotA hai usake antarmuhUrtakAla taka ekAntAnuvRddhirUpa hI vizuddhi hotI hai jo prati samaya anantaguNI vRddhirUpa hI hotI hai, ataH usake anusAra samaya-samaya meM asaMkhyAtaguNe dravyakA AkarSaNakara saMyatAsaMyata jIva guNazreNinikSepa karatA hai | kintu jo svasthAna saMyatAsaMyata hai usakI vizuddhi ananta bhAgavRddhi, asaMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta guNavRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi aura ananta guNavRddhike bhedase chaha prakArakI hotI hai / ataH usake jisa samaya jisa prakArake vizuddhirUpa pariNAma hote haiM usake anusAra vaha jo guNazra eNinikSepa karatA hai vaha cAra prakArakA hotA hai / koI guNazra NinikSepa asaMkhyAta guNavRddhirUpa hotA hai, koI guNazra NinikSepa saMkhyAtaguNavRddhirUpa hotA hai, koI guNazra NinikSepa saMkhyAta bhAgahAnirUpa hotA hai aura koI guNa - zra eNinikSepa asaMkhyAta bhAgavRddhirUpa hotA hai / yaha to svasthAna saMyatAsaMyata ke vizuddhikI apekSA kathana huaa| saMklezakI apekSA vicAra karanepara vaha bhI ananta guNahAni, asaMkhyAta
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ) saMjadAsaMjadassa kajjavisesaparUvaNA $47 evamedeNa sutteNa satthANasaMjadAsaMjadassa guNaseDhiNikkhevagayavisesaM jANAviya saMpahijo saMkilesa bhAreNodRddho saMjamAsaMjamAdo NippaDido saMto hidiaNubhAge vaDDAviya puNo tappAoggeNa kAleNa saMjamAsaMjamaggahaNAhimuho hoi tassa kerisI parUvaNA tti evaMvihAsaMkAe NiNNayavihANaDumuttarasuttAvayAro 131 * jadi saMjamAsaMjamAdo paDivadidUNa AguMjAe micchattaM gaMtUNa tado saMjamAsaMjamaM paDivajjai, aMtomuhutteNa vA vippakaTTheNa vA kAleNa, tassa vi saMjamAsaMjamaM paDivajamANayassa edANi caiva karaNANi kAdavvANi / $ 48. edassa suttassattho vuccade / taM jahA -3 -aguMjana mAguMjA, saMklezabhareNAMtarAghUrNanamityarthaH / tado saMkilesabhareNa pellido saMto jo saMjamAsaMjamA do micchattapAyAle Nivadiya puNo vi aMtomuhutteNa vA viSpakiTTeNa vA kAleNAviNaTThavedagapAoggabhAveNa visohimAvUriya saMjamAsaMjamaM paDivajjai tassa tahA saMjamA - guNahAni, saMkhyAta guNahAni, saMkhyAta bhAgahAni asaMkhyAta bhAgahAni aura ananta bhAgahAnike bheda chaha prakArakA hotA hai / ataH usake jisa samaya jisa prakArakA saMkleza pariNAma hotA hai usake anusAra vaha jo guNazra NinikSepa karatA hai vaha bhI cAra prakArakA hotA hai - koI guNazreNinikSepa asaMkhyAta guNahAnirUpa hotA hai, koI saMkhyAta guNahAnirUpa hotA hai, koI saMkhyAta bhAgahAnirUpa hotA hai aura koI asaMkhyAta bhAgahAnirUpa hotA hai / itanA avazya hai ki guNa meM jisa dravyakA nikSepa hotA hai vaha kama ho yA adhika ho, parantu guNazreNiAyAma sarvatra avasthitarUpase ekasamAna hI hotA hai / $ 47. isa prakAra isa sUtradvArA svasthAna saMyatAsaMyatake guNazreNinikSepagata vizeSatAkA jJAna karAkara aba saMklezabhAra se vyApta jo jIva saMyamAsaMyamase patita hotA huA sthiti aura anubhAgako bar3hAkara punaH tatprAyogya kAlake dvArA saMyamAsaMyama ke grahaNa ke sanmukha hotA hai usakI prarUpaNA kisa prakArakI hotI hai isa taraha isa prakArakI AzaMkAke honepara nirNaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra hai * yadi koI jIva AguMjAvaza arthAt saMklezakI bahulatA se prerita ho saMyamAsaMyamase cyuta hotA hai aura mithyAtvako prApta hokara tatpazcAt antarmuhUrta kAlase yA viprakRSTa kAlase saMyamAsaMyamako prApta hotA hai to saMyamAsaMyamako prApta honevAle usake bhI ye hI karaNa karaNIya hote haiM 1 $ 48. isa sUtra kA artha kahate haiM / yathA - AgujA zabdakI vyutpatti hai- AguJjanamAgujA / saMklezabhara se bhItara hI bhItara udvelita honA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isaliye saMklezabhara se prerita huA jo jIva saMyatAsaMyataguNase mithyAtvarUpI pAtAlameM girakara phira antarmuhUrta kAlase yA jisa kAlake bhItara vedakaprAyogya bhAva naSTa nahIM huA hai aise viprakRSTa 1. tA0 pratI saMklezabhAreNAghArNanamityarthaH iti pAThaH /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jayadhavalAsahide kasAya pAhuDe [ saMjamA saMjamaladdhI saMjamaM paDivajamANassa edANi caivANaMtaraNiddiTThANi doNNi karaNANi kAdavvANi bhavati, aNNA AguMjAvaseNa vaDDAvida Didi - aNubhAgANaM ghAdANuvavattado / 49. evamettieNa pabaMgheNa saMjamA saMjamaladdhIe parUvaNaM samANiya saMpahi payadatthavisayapadavisesapaDibaddhamappA bahuadaMDayaM padaparivRraNabIjapadAvalaMbaNeNa parUvemANo tavviyameva paNNAvakamAha- * tado edisse parUvaNAe samattAe saMjamAsaMjamaM paDivajamANagassa paDhamasamayaapugvakaraNAdo jAva saMjadAsaMjado eyaMtANuvaDIe carittA - caritaladdhIe vaDhadi, edamhi kAle TThidibaMdha -TThidisaMtakamma-TThidikhaMDayANaM jahaNNukkassayANamAbAhANaM jahaNNukkassiyANamukkIraNaddhANaM jahaNNukkassiyANaM arasiM ca padANamappAbahuaM vattaissAmo / $ 50. sugamamedaM paiNNAvakaM / Navari ettha carittAcarittaladdhIe vitte saMjamA saMjamaladdhIe ceva pajjAyaNiddeso eso tti gahiyavvo; desacaritaladdhIe kAse vizuddhiko pUra kara saMyamAsaMyamako prApta hotA hai, saMyamAsaMyamako prApta honevAle usa jIvake ye anantara pUrva nirdiSTa kiye gaye do karaNa karaNIya hote haiM, anyathA AguMjAvaza bar3hAI gaI sthiti aura anubhAgakA ghAta nahIM bana sakatA / vizeSArtha - yahA~para jo saMyatAsaMyata atyanta saMkleza pariNAmoMke kAraNa saMyamAsaMyama guNase cyuta hokara mithyAtva guNasthAnako prApta huA hai vaha yadi antarmuhUrtakAla meM yA vedaka prAyogya kAlake bhItara dIrgha kAlake bAda punaH saMyamAsaMyamako prApta karatA hai to adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa karake hI vaha isa guNako prApta kara sakatA hai, anya prakArase nahIM yaha spaSTIkaraNa yahA~para kiyA gayA hai| 49. isa prakAra itane prabandhadvArA saMyamAsaMyamalabdhikA kathana samApta karake aba prakRta arthaviSayaka padavizeSoMse sambandha rakhanevAle alpabahutvadaNDakakA padapUrtirUpa bIjapadoMkA avalambana lekara kathana karate hue tadviSayaka hI pratijJAvAkyako kahate haiM- * pazcAt isa prarUpaNA ke samApta honepara saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake apUrvakaraNake prathama samaya se lekara ekAntAnuvRddhirUpa vizuddhike nimittase carittAcarittalabdhi arthAt saMyamAsaMyamalabdhikI vRddhi hone taka isa kAlake bhItara jaghanya aura utkRSTa sthitibandha, sthitisatkarma aura sthitikANDakoMkA, jaghanya aura utkRSTa AbAdhAoMkA jaghanya aura utkRSTa utkIraNakAloMkA tathA anya padoMkA alpabahutva batalAveMge / $ 50. yaha pratijJAvAkya sugama hai / itanI vizeSatA hai ki yahA~para caritAcarittalabdhi aisA kahanepara saMyamAsaMyamalabdhikA hI yaha paryAyanirdeza hai aisA grahaNa karanA cAhie,
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjadAsaMjade padavisesANamappAbahuaparUvaNA gAthA 115 ] tavvavaesapaDilaMbhe virohAbhAvAdo / * taM jahA / $ 51. sugamamedaM pucchAvakkaM / * savvatthovA jahaNNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / 9 52. esA eyaMtA vaDDhikAla carimANubhAgakhaMDayaukIraNaddhA savvajahaNNabhAveNa gaheyavtrA 1 / * ukkassiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesAhiyA / $ 53. anuvyakaraNapaDhamANubhAgakhaMDayavisaye esA gaheyavtrA 2 / 133 * jahaNNiyA TThidikhaMDayaukkIraNaddhA jahaNNiyA TThidibaMdhagaddhA ca do vi tulAo saMkhejjaguNAo / $ 54. edAo eyaMtANuvaDDhikAla carimAvatthAe gaheyavvAo 3 / * ukkassiyAo visesAhiyAo / $ 55. kudo ? apuvvakaraNa paDhamaTThidikhaMDaya tabbaMdha gadvANamihAvalaMviyattAdo 4 / kyoMki dezacAritralabdhikI usa saMjJAke prApta hone meM virodhakA abhAva hai / * vaha jaise / $ 51. yaha pRcchAvAkya sugama hai / * jaghanya anubhAgakANDakakA utkIraNa kAla sabase stoka hai / 52. ekAntAnuvRddhi kAlake bhItara jo antima anubhAgakANDakakA utkIraNakAla hai use yahA~ sabase jaghanyarUpase grahaNa karanA cAhie 1 / * usase utkRSTa anubhAgakANDakakA utkIraNakAla vizeSa adhika hai / $ 53. apUrvakaraNake prathama anubhAgakANDakaviSayaka yaha utkIraNakAla grahaNa karanA cAhie 2 | * usase jaghanya sthitakANDaka - utkIraNakAla aura jaghanya sthitibandhakAla ye donoM tulya hokara saMkhyAtaguNe haiM / $ 54. ekAntAnuvRddhikAlakI antima avasthAke ina donoMko grahaNa karanA cAhie 3 / * unase pUrvokta utkRSTa kAla vizeSa adhika haiM / 55. kyoMki apUrvakaraNake prathama sthitikANDaka aura sthitibandhake kAloMkA yahA~ avalambana liyA gayA hai 4 /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI ___ * paDhamasamayasaMjadAsaMjadappahuDi jaM egaMtANuvaDDIe vaDhadi carittAcarittapajayehiM eso vaDhikAlo saMkhejaguNo / 656. eso vi eyaMtANuvaDikAlo aMtomuhuttapamANo ceva, kiMtu saMkhejasahassamettaTThidikhaMDaya-tabbaMdhakAlagabbhiNo, teNa saMkhejaguNo jAdo 5 / / * apuvakaraNaddhA saMkhejaguNA / 57. ko guNagAro ? tappAoggasaMkhejamettarUvANi 6 / etthANiyaTTikaraNaddhA Natthi tti Na tavvisayamappAbahuaciMtaNaM kayaM / * jahariNayA saMjamAsaMjamaddhA sammattaddhA micchattaddhA saMjamaddhA asaMjamaddhA sammAmicchattaddhA ca edAo chappi addhAo tallAo sNkhejgunnaao| 58. kudo edAsi chaNhaM jahaNNaddhANaM sarisattamavagammade ? edamhAdo ceva suttaado| tado edAo chappi addhAo aNNoNNaM samANAo hodUNa apuvvakaraNaddhAdoH saMkhejjaguNAo tti ghettavvaM 7 / * guNaseDhI saMkhejaguNA / 59. ettha guNaseDhi ti sAmaNNaNidda se vi payaraNavaseNa saMjamAsaMjama * unase saMyatAsaMyatake prathama samayase lekara ekAntAnuvRddhike dvArA cAritrAcAritraparyAyarUpase jo vRddhi hotI hai vaha vRddhikAla saMkhyAtaguNA hai|| $ 56. yaha ekAntAnuvRddhikAla bhI antarmuhUrtapramANa hI hai, kyoMki isa kAlameM saMkhyAta hajAra sthitikANDakakAla aura sthitibandhakAla hote haiM, isaliye vaha saMkhyAtaguNA ho jAtA hai / * usase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai / 657. guNakAra kyA hai ? tatprAyogya saMkhyAta aMka guNakAra hai 6 / yahA~ para anivRttikaraNakAla nahIM hai, isalie tadviSayaka alpabahutvakA vicAra nahIM kiyaa| * usase jaghanya saMyamAsaMyamakAla, samyaktvakAla, mithyAtvakAla, saMyamakAla, asaMyamakAla aura samyagmithyAtvakAla ye chaha kAla paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNe haiN| 658. zaMkA-ina chahoMke jaghanya kAlakA sadRzapanA kaise jAnA jAtA hai ? " samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai / isalie ye chahoM kAla paraspara sadRza hokara apUrvakaraNake kAlase saMkhyAtaguNe haiM aisA grahaNa karanA cAhie 7 / . * unase guNazreNi saMkhyAtaguNI hai / $ 59. yahA~ para guNazreNi aisA sAmAnya nirdeza karane para bhI prakaraNavaza saMyamAsaMyama
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] saMjadAsajade padavisesANamappAbahuaparUvaNA 135 guNaseDhI ceva ghettavvA / tadAyAmo puvillajahaNNaddhAhito sNkhejgunno| kudo edaM paricchiNNaM ? edamhAdo ceva suttAdo 8 / * jahaNNiyA AbAhA saMkhejaguNA / $ 60. eyaMtANuvaDDikAlacarimasamayabaMdhavisae esA ghettanyA' / sesaM sugama 9 / * ukkassiyA AvAhA saMkhejaguNA / $ 61. apuvvakaraNapaDhamasamayADhattabaMdhavisae tadavalaMbaNAdo esA vi aMtomuhuttapamANA ceva hodUNa puvillAdo saMkhejaguNA tti ghettavvA 10 / * jahaNNayaM dvidikhaMDayamasaMkhejaguNaM / 662 pavillamaMtomuhuttapamANamedaM puNa eyaMtANuvaDDicarimasamayavisae palidovamassa saMkhejjadibhAgamettaM jahaNNadvidikhaMDayaM gahidaM / tado asaMkhejjaguNaM jAdaM 11 // * apuvvakaraNassa paDhamaM jahaNNayaM dvidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / $ 63. edaM pi palidovamassa saMkhejjadimAgamettaM ceva, kiMtu puvvillAdo guNazraNi hI lenI cAhie / usakA AyAma pUrvake jaghanya kAlase saMkhyAtaguNA hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai / * usase jaghanya AbAdhA saMkhyAtaguNI hai| $ 60. ekAntAnuvRddhikAlake antima samayameM honevAle bandhakI yaha AbAdhA lenI cAhie / zeSa kathana sugama hai 9 / * usase utkRSTa AvAdhA saMkhyAtaguNI hai / 61. apUrvakaraNake prathama samayameM prApta bandhaviSayaka AbAdhAkA yahA~ avalambana liyA hai| yaha bhI antarmuhUrtapramANa hI hokara pUrvakI AbAdhAse saMkhyAtaguNI hai aisA grahaNa karanA cAhie 10 / * usase jaghanya sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai / 662. pUrva sUtranirdiSTa utkRSTa AbAdhA antamuhUrtapramANa hai| kintu yaha ekAntAnuvRddhike antima samayameM honevAlA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa jaghanya sthitikANDaka liyA gayA hai, isalie asaMkhyAtaguNA ho gayA hai 11 / * usase apUrvakaraNakA prathama jaghanya sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai| 663. yaha bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hai| kintu pUrva sUtranirdiSTa sthiti 1. tA0pratI esA ceva ghettavvA iti pAThaH / 2. tA0-A-pratyoH asaMkhejjadibhAgamettaM iti pAThaH /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamArsajamaladdhI saMkhejjasahassamettaTThidikhaMDayaguNahANIo heTThA osariyUNApuvvakaraNapaDhamasamaye jAdaM / tado saMkhejjaguNattamedassa siddhaM 12 / * palidovamaM saMkhejaguNaM / $ 64. sugamaM 13 // * ukkassayaM hidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / 565 kudo ? sAgarovamapudhattapamANattAdo 14 / . * jahaNNao hidibaMdho sNkhejgunno| 5 66. kiM kAraNaM ? eyaMtANuva DDicarimasamae aMtokoDAkoDimettajahaNNadvidibaMdhassa gahaNAdo 15 / * ukkassao hidibaMdho sNkhejgunno| $ 67. kudo ? apuvvakaraNapaDhamasamayaThidibaMdhassa gahaNAdo 16 / * jahaeNayaM DidisaMtakammaM saMkhejaguNaM / 68. eyaMtANuvaDDikAlacarimasamayammi jahaNNaTThidisaMtakammassa vivakkhiyattAdo 17 / kANDakase saMkhyAta hajAra sthitikANDaka guNahAniyA~ nIce saraka kara yaha apUrvakaraNake prathama samayameM prApta huA hai, isalie yaha saMkhyAtaguNA siddha hotA hai 12 / * usase palyopama saMkhyAtaguNA hai| $ 64. yaha sUtra sugama hai 13 / * usase utkRSTa sthitikANDaka saMkhyAtaguNA hai / 6 65. kyoMki vaha sAgaropamapRthaktvapramANa hai 14 / * usase jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 66. kyoMki ekAntAnuvRddhike antima samayameM honevAle antaHkor3Akor3IpramANa jaghanya sthitibandhakA yahA~ para grahaNa kiyA hai 15 / * usase utkRSTa sthitibandha saMkhyAtaguNA hai|| $ 67. kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM honevAle sthitikANDakakA yahA~ grahaNa kiyA hai 16 / * usase jaghanya sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / $ 68. kyoMki ekAntAnuvRddhikAlake antima samayameM honevAlA jaghanya sthitisatkarma yahA~ para vivakSita hai 17 /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] saMjadAsaMjadassa aTThaaNiyogaddArANi 137 * ukkassayaM hidisaMtakammaM saMkhejaguNaM / 569. apubdhakaraNapaDhamasamayavisaye ghAdeNa viNA aMtokoDAkoDimettukkassaTThidisaMtakammassa gahaNAdo 18 / evaM tAva padaparivUraNabIjapadAbalaMbaNeNedamappAbahuaM parUviya puNo saMjadAsaMjadavisayameva parUvaNaMtaramADhavei-- __* saMjadAsaMjadANamaTTha aNiyogaddArANi / taM jahA-saMtaparUvaNA davvapamANaM khettaM phosaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahubhaM ca / 70. saMjadAsaMjadANaM parUvaNaTThadAe edANi aTTha aNiogaddArANi NAdavvANi bhavaMti, aNNahA tavisayavisesaNiNNayANuppattIdo tti bhaNidaM hoi / gAhAsuttaNibaMdheNa viNA kadhamedesimettha parUvaNA ti NAsaMkaNijjaM, gahAsuttassa sUcaNAmettavAvadassa saMjadAsaMjadavisayAsesaparUvaNAe uvalakkhaNabhAveNa pavuttiabbhuvagamAdo / edesiM ca vihAsA sugamattAhippAraNa cuNNisutte Na pvNcidaa| tado ettha jIvaTThANabhaMgANusAreNa aTThaNhamaNiogaddArANaM parUvaNA jANiya kAyavvA / * usase utkRSTa sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / $ 69. kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM ghAtake vinA prApta antaHkoDAkor3IpramANa utkRSTa sthitisatkarmakA yahA~ grahaNa kiyA hai 18 / isa prakAra sarvaprathama padapUrtirUpa bIjapadoMke avalambanase isa alpabahutvakA kathana kara punaH saMyatAsaMyataviSayaka hI dUsarI prarUpaNAkA Arambha karate haiM-- * saMyatAsaMyataviSayaka ATha anuyogadvAra haiM jJAtavya / yathA-satprarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzana, kAla, antara, bhAgAbhAga aura alpabahutva / $ 70. saMyatAsaMyatoMkI prarUpaNArUpa prayojana hone para ye ATha anuyogadvAra jJAtavya haiM, anyathA tadviSayaka vizeSa nirNaya nahIM ho sakatA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-gAthAsUtrameM ye ATha anuyogadvAra nibaddha nahIM haiM, phira usake binA unako yahA~ prarUpaNA kaise kI jAtI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki sUcanAmAtrameM vyApAra karanevAle gAthAsUtrakI saMyatAsaMyataviSayaka azeSa prarUpaNAmeM upalakSaNarUpase pravRtti svIkAra kI gaI hai| kintu inakA vizeSa vyAkhyAna sugama hai, isa abhiprAyase cUrNisUtra meM isakA vivecana nahIM kiyA, isaliye vahA~ para jIvasthAnameM kI gaI prarUpaNAke anusAra ATha anuyogadvAroMkI prarUpaNA jAnakara karanI caahie| vizeSArtha--yahA~ saMyatAsaMyata jIvoMsambandhI ukta ATha anuyogadvAroMkA avalambana lekara kathana karate haiM / yathA-satprarUpaNA-oghase saMyatAsaMyata jIva haiN| Adezase tiryaJcagati aura manuSyagatimeM saMyatAsaMyata jIva haiN| saMkhyA-oghase saMyatAsaMyata jIva palyopamake asaMkhyAtaveM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladvI 71. evamede aTTha aNi ogaddAresu vihAsiya samattesu puNo vi saMjamAsaMjamaladdhivisayaM parUvaNaMtaraM vattaislAmo tti jANAvaNaTThamuttaramuttAraMbho-- 138 * edesu aNiogaddAresu samattesu tivvamaMdAe sAmittamappAbahuaM ca kAyavvaM / 72. aTThahiM aNiyogaddArehiM saMjadAsaMjadANaM parUvaNAe samattAe kima - bhAgapramANa haiM / Adeza se tiryaJcagati meM saMyatAsaMyata jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM aura manuSyagati meM saMyatAsaMyata jIva saMkhyAta haiM / kSetra - oghase svasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanA, kaSAya, vaikriyika aura mAraNAntika padakI apekSA saMyatAsaMyata jIvoMkA kSetra lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / isIprakAra Adezase tiryaJcagati aura manuSyagati meM bhI yathAsambhava padoMkI apekSA kSetra jAnanA caahie| sparzana- oghase saMyatAsaMyata jIvoMne svasthAna, vihAravatsvasthAna, vedanA, kaSAya aura vaikriyikapadoMkI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kSetrakA sparzana kiyA hai| mAraNAntika padakI apekSA trasanAlIke caudaha bhArgo meM se kucha kama chaha bhAgapramANa kSetrakA sparzana kiyA hai| Adezase tiryaJcagatimeM isI prakAra jAnanA cAhie / manuSyagatimeM saMyatAsaMyatoMne sambhava saba par3hoMkI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kSetrakA sparzana kiyA hai| kAla - eka jIva aura nAnA jIvoMkI apekSA kAla do prakArakA hai / eka jIvakI apekSA oghase kAlakA vicAra karane para jaghanya kAla antarmuhUrta pramANa hai aura utkRSTa kAla antarmuhUrta pRthaktva kama eka pUrvakoTivarSa pramANa hai / Adezase tiryaJcagati meM eka jIvakI apekSA jaghanya aura utkRSTa kAla isI prakAra jAnanA cAhie / manuSyagati meM eka jIvako apekSA jaghanya kAla antarmuhUrtapramANa hI hai / mAtra utkRSTa kAla ATha varSa antarmuhUrta kama eka pUrvakoTi varSa pramANa hai / oghase aura Adeza se donoM gatiyoM meM nAnA jIvoMkI apekSA kAla sarvadA hai / antara - oghase eka jIvakI apekSA jaghanya antarakAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa antarakAla kucha kama ardhapudgala parivartanapramANa hai / isI prakAra Adezase donoM gatiyoMkI apekSA yathAsambhava antarakAla jAnanA caahie| nAnA jIvoMko apekSA oghase aura Adezase donoM gatiyoMmeM antarakAla nahIM hai / bhAgAbhAga - oghase saMyatAsaMyata eka pada hai, isalie bhAgAbhAga nahIM hai / parasthAnakI apekSA saMyatAsaMyata jIva saba saMsArI jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM / Adezase tiryaJcagati aura manuSyagati meM isI prakAra jAna lenA cAhie / alpabahutva - oghase saMyatAsaMyata eka pada hai, isalie svasthAnakI apekSA alpabahutva nahIM hai / Adezase manuSyagati meM saMyatAsaMyata jIva sabase thor3e haiN| unase tiryagati meM saMyatAsaMyata jIva asaMkhyAtaguNe haiM / 71. isa prakAra ina ATha anuyogadvAroMkA vyAkhyAna samApta hone para phira bhI saMyumAsaMyamalabdhiviSayaka dUsarI prarUpaNAko batalAveMge isa bAtakA jJAna karAneke liye Age ke - sUtrakA Arambha karate haiM * ina anuyogadvAroMke samApta hone para tIvra - mandatAviSayaka svAmitva aura alpabahutva karanA cAhie / $ 72. zaMkA--ATha anuyogadvAroMke Alambanase saMyatAsaMyatoMkI prarUpaNA ke samApta
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadAsaMjadassa sAmittaM 139 mesA aNNA parUvaNA ADhavijjaditi NAsaMkA kAyavvA, saMjamA saMjamaladdhIe jaNuka sabheyabhiNNA sAmittamappAbahuamuheNa tivvamaMdadAparUvaNamedisse parUvaire avArAdo / tattha sAmittaM NAma jahaNNukkassasaMjamAsaMjamaladvINaM ko sAmio hoditti saMbaMdhavisesAvahAraNaM appAbahuamedAsiM ceva tivvamaMdadAe thovabahutaparikkhA / ettha sAmittappAbahuANaM joNIbhUdaM parUvaNANiogaddAraM kiNNa vRttaM 1 Na, tassANuttasiddhattAdo / tamhA asthi jahaNNiyA saMjamAsaMjamaladdhI ukkassiyA ceditAsi samuttiNaM kADhUNa tado sAmittamahikIrade | * sAmittaM / $ 73. sugamaM / * ukkassiyA laddhI kassa ? 74. sugamamedaM pi pucchAmettavAvArAdo / * saMjadAsaMjadassa savvavisuddhassa se kAle saMjamaggAhayassa | hone para yaha anya prarUpaNA kisaliye Arambha kI jAtI hai ? samAdhAna - - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki jaghanya aura utkRSTa bheda se do prakArakI saMyamAsaMyamalabdhike svAmitva aura alpabahutva dvArA tIvra - mandatAkI prarUpaNA karane ke liye isa prarUpaNAkA avatAra huA hai / unameMse jaghanya aura utkRSTa saMyamAsaMyama labdhiyoMkA svAmI kauna hai isaprakAra sambandha vizeSakA nizcaya karanA svAmitva hai aura inhIMkI tIvra-mandatAke alpabahutvakI parIkSAkA nAma alpabahutva hai / zaMkA--yahA~ para svAmitva aura alpabahutva ke yonibhUta prarUpaNAnuyogadvArakA katha kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki vaha anuktasiddha hai / isaliye jaghanya saMyamAsaMyamalabdhi hai aura utkRSTa saMyamAsaMyamalabdhi hai isa prakAra unakA samutkIrtana kara tatpazcAt svAmitvako adhikRta karate haiM-- * svAmitvakA adhikAra hai / 9 73. yaha sUtra sugama hai / * utkRSTa saMyamAsaMyamalabdhi kisake hotI hai / $ 74. yaha sUtra bhI sugama hai, kyoMki pRcchAmAtra meM isakA vyApAra hai / * anantara samaya meM saMyamako grahaNa karanevAle sarva - vizuddha saMyatAsaMyata ke hotI hai /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI 75. jo saMjadAsaMjado savvavisuddho hodUNa saMjamAhimuho jAdo, tassacarimasamayasaMjadAsaMjadassa ukkassiyA saMjamAsaMjamaladdhI hoi tti sAmittasaMbaMdho / kudo edisse ukassattamidi ce ? Na, saMjamAhimuhassa' samayaM paDi aNaMtaguNAe visohIe visujjhamANassa ducarimasamae udiNNakasAyANubhAgaphaddaehito aNaMtaguNahINacarimasamayodiNNaphaddayajaNidacarimavisohIe savvukkassabhAvaM paDi virohaabhaavaado| * jahaNiyA laddhI kassa ? $ 76. sugamaM / * tappAoggasaMkilihassa se kAle micchattaM gAhidi tti / $ 77. jo saMjadAsaMjado kasAyANaM tivvANubhAgodaeNa saMkiliTTho hoNa se kAle micchattaM gAhidi tti avavido, tassa carimasamayasaMjadAsaMjadassa jahaNiyA saMjamAsaMjamaladdhI hoi, kasAyANaM tivvANubhAgodayajaNidasaMkilesANuviddhAe tatthataNaladdhIe savvajahaNNabhAvaM paDi virohaannuvlNbhaado| 75. jo saMyatAsayata sarvavizuddha hokara saMyamake abhimukha huA hai, antima samayavartI usa saMyatAsaMyatake utkRSTa saMyamAsaMyamalabdhi hotI hai isaprakAra svAmitvaviSayaka sambandha hai| zaMkA-isa saMyamAsaMyamalabdhiko utkRSTapanA kaise hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki pratisamaya anantaguNI vizuddhise vizuddha honevAle saMyamake abhimukha hue jIvake dvicarama samayameM udIrNa hue kaSAyoMsambandhI anubhAgasparddhakoMse anantaguNe hIna antima samayasambandhI udIrNa hue spardhakoMse utpanna huI antima vizuddhike sarvotkRSTapaneke prati virodhakA abhAva hai| * jaghanya saMyamAsaMyamalabdhi kisake hotI hai ? 676. yaha sUtra sugama hai| * jo anantara samayameM mithyAtvako prApta hogA aise tatprAyogya saMklezapariNAmavAle saMyatAsaMyatake hotI hai / $ 77. jo saMyatAsaMyata jIva kaSAyoMke tIvra anubhAgake udayase saMkliSTa hokara anantara samayameM mithyAtvako prApta karegA, isaprakAra avasthita hai usa antima samayavartI saMyatAsaMyatake jaghanya saMyamAsaMyamalabdhi hotI hai, kyoMki kaSAyoMke tIvra anubhAgake udayase utpanna hue saMklezase otaprota ukta labdhike sabase jaghanyapaneke prati virodha nahIM pAyA jaataa| 1. tA0pratI Na [ saMjamA ] saMjamAhimuhassa iti pAThaH /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadAsaMjade padavisesANamappA bahuaparUvaNA * appAbahutraM / $ 78. sugamaM / * taM jahA / $ 79 pucchAvaka medaM pi sugamaM / * jahaNNiyA saMjamA saMjamaladdhI thovA | 141 80. kudo 1 micchattapaDivAdAhimuhassa carimasamae tappAoggukkassasaMkileseNa paDiladdhajahaNNabhAvattAdo / * ukkassiyA saMjamAsaMjamaladdhI anaMtaguNA / $ 81 savcavisuddhassa saMjamA himuhassa carimasamayaukkassavisohIe paDiladdhatabhAvattado / guNagAro puNa savvajIvehiMto anaMtaguNo, puvvillajahaNNaladdhidvANAdo asaMkheja logamettachaTTANANi samullaMghiyUNa edisse samuppattidaMsaNAdo / evaM tAva jahaNNukkassasaMjamAsaMjamaladvINaM sAmittappA bahuamuheNa viNiNNayaM kADhUNa saMpahi ajahaNNANukkassata vviyappANamasaMkhejjalogamettANaM parUvaNaTTamuttaraM suttapabaMdhamADhave - * etto saMjadAsaMjadassa laddhiTThANANi vattaissAmo / * aba alpabahutvakA adhikAra hai / $ 78. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 79. yaha pRcchAvAkya bhI sugama hai / * jaghanya saMyamAsaMyamalabdhi sabase stoka hai / 80. kyoMki mithyAtva meM giraneke sanmukha hue saMyatAsaMyatake antima samayameM tatprAyogya utkRSTa saMklezake kAraNa yaha jaghanyapaneko prApta huI hai / * usase utkRSTa saMyamAsaMyamalabdhi anantaguNI hai / $ 81. saMyamake abhimukha hue sarvavizuddha saMyatAsaMyatake antima samayameM jo utkRSTa vizuddhi hotI hai usameM utkRSTapanA pAyA jAtA hai / parantu guNakAra anantaguNA hai, kyoMki pUrvake jaghanya labdhisthAnase asaMkhyAta lokapramANa chaha sthAnoMko ullaMghana kara isakI utpatti dekhI jAtI hai / isaprakAra sarvaprathama jaghanya aura utkRSTa saMyamAsaMyamalabdhiyoMkA svAmitva aura alpabahutva dvArA nirNaya karake aba asaMkhyAta lokapramANa ajaghanyAnukRSTa saMyamAsaMyamasambandhI vikalpoMkA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhakA Arambha karate haiM * ava isase Age saMyatAsaMyata ke labdhisthAna batalAveMge /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe (saMjamAsaMjamaladdhI 82. puvvaM jahaNNukassaladdhINameva sAmittappAbahuamuheNa viNiNNao ko| etto asaMkhejaloyabheyabhiNNANamajahaNNANukassatavviyappANaM jahaNNukkassaladdhiTThANehiM saha parUvaNaM kassAmo tti paiNNAvakkamedaM / tANi ca laddhiTThANANi tivihANi hoti-paDivAdaTThANANi paDivajamANaTThANANi apaDivAdApaDivajamANadvANANi cedi / tattha jamhi micchattaM vA asaMjamaM vA gacchadi taM paDivAdaTThANaM NAma / jamhi saMjamAsaMjamaM paDivajadi taM paDivajamANaTThANamidi bhaNNade / sesANi saMjamAsaMjamaladdhiTThANANi satthANAvaTThANapAoggANi uvarimaguNaTThANAhimuhANi ca apaDivAdApaDivajjamANaTThANANi ti NAyavvANi / ettha savvatthovANi paDivAdaTANANi, paDivajamANaTThANANi asaMkhejaguNANi apaDivAdApaDivajamANaTThANANi asaMkhejaguNANi / edANi savvANi ceva ghettUNa saMjadAsaMjadaladdhiTThANANi hoti / tesiM parUvaNaTThamettha tiNNi aNiogaddArANi parUvaNA pamANamappAbahuaM ca / tattha tivihANaM pi laddhiTThANANaM jahaNNaTThANappahuDi jAvukkassaladdhiTThANe tti tAva pudha pudha chavaDDikameNa sarUvaNideso parUvaNA ti bhnnnnde| sA ettha puvvamaNugaMtavvA, pamANappAbahuANaM tjjonnittaado| * taM jhaa| 683. pucchAvakamedaM laddhiTThANaparUvaNAvisayaM sugamaM / $ 82. pahale jaghanya aura utkRSTa labdhiyoMkA hI svAmitva aura alpabahutva dvArA nirNaya kiyaa| aba isase Age asaMkhyAta lokapramANa bhedoMse aneka prakArake ajaghanyAnutkRSTa saMyamAsaMyamalabdhisambandhI vikalpoMkA jaghanya aura utkRSTa labdhisthAnoMke sAtha kathana kareMge, isaprakAra yaha pratijJAvAkya hai| ve labdhisthAna tIna prakArake haiM-pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna aura apratipAta-apratipadyamAnasthAna / unameMse jisa sthAnake honepara yaha jIva mithyAtvako yA asaMyamako prApta hotA hai vaha pratipAtasthAna kahalAtA hai| jisa sthAnake honepara yaha jIva saMyamAsaMyamako prApta hotA hai vaha pratipadyamAnasthAna kahalAtA hai tathA svasthAnameM avasthAnake yogya aura uparima guNasthAnake abhimukha hue zeSa saMyamAsaMyama labdhisthAna apratipAta-apratipadyamAnasthAna jAnane caahie| yahA~ para pratipAtasthAna sabase thor3e haiN| unase pratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiN| unase apratipAta-apratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiN| ina sabhIko grahaNakara saMyatAsaMyatasambandhI labdhisthAna hote haiN| unakA kathana karaneke liye yahA~ para tIna anuyogadvAra haiM-prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva / unameMse tInoM hI labdhisthAnoMsambandhI jaghanya sthAnase lekara utkRSTa labdhisthAna taka pRthakSaTUsthAnapatita chaha vRddhikramase svarUpakA nirdeza karanA prarUpaNA kahI jAtI hai| use yahA~ sarvaprathama jAnanA cAhie, kyoMki pramANa aura alpabahutvakI prarUpaNA vaha yoni hai / * ve jaise| $ 83. labdhisthAnoMkI prarUpaNAko viSaya karanevAlA yaha pRcchAvAkya sugama hai|
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadAsaMjade padavisesANamappAbahuaparUvaNA 143 * jahaNaNayaM laddhiTThANamaNatANi phaddayANi / $ 84. edeNa sutteNa asaMkhejalogamettANaM saMjamAmaMjamaladbhiTThANANaM jaM jahaNayaM laTThiANaM tassa sarUvaNiddeso kao tti daTThavvo / taM kathaM ? edaM jahaNNANamaNatehi avibhAgapaDicchedehiM savvajIvehiM anaMtaguNamettehiM NiphaNNaM / ede caiva anaMtA avibhAgapaDicchedA anaMtANi phahayANi tti bhaNNaMte, phaddaya sadassAvibhAgapalicchedavAcitteNa iha vivakkhiyattAdo / tado aNatANi phaddayANi evaMvihAvibhAgapalicchedasaruvANi ghettaNedaM jadaNNaladdhiTThANaM hodi tti bhaNidaM suttayAreNa / ahavA evaM jahaNNayaM ladbhiTThANaM micchattapaDivAdAhimuha saMjadAsaMjadacarimasamae aari kasAyANubhAgaphaddayANamudaeNa jaNidamidi kajje kAraNovayAreNa anaMtANi phayANi ti bhaNNade, aNNaho tassa sarUvaNirUvaNovAyAbhAvAdo / $ 85 evamedassa savvajahaNNaladdhidvANassa sarUvaNirUvaNaM kADhUNa saMpahi * jaghanya labdhisthAna ananta spardhakasvarUpa hai / 84. isa sUtra dvArA asaMkhyAta lokapramANa saMyamAsaMyamalabdhisthAnoMsambandhI jo jaghanya labdhisthAna hai usake svarUpakA nirdeza kiyA gayA hai aisA jAnanA cAhie / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna- yaha jaghanya sthAna saba jIvoMse anantaguNe ananta avibhAgapraticchedoMse niSpanna huA hai / ye hI ananta avibhAgapraticcheda ananta spardhaka kahe jAte haiM, kyoMki yahA~para spardhaka zabda avibhAgapraticchedakA vAcI svIkAra kiyA gayA hai / isaliye isaprakArake avibhAgapraticchedasvarUpa ananta spardhakoMko grahaNakara yaha jaghanya labdhisthAna hotA hai yaha sUtrakArane kahA hai / athavA yaha jaghanya labdhisthAna midhyAtvameM giraneke sanmukha hue saMyatAsaMyata ke antima samaya meM kaSAyoMke ananta anubhAgaspardhakoMke udayase utpanna huA hai. isaprakAra kAryameM kAraNake upacAra se ananta spardhaka aisA kahA gayA hai, anyathA usake svarUpake nirUpaNakA dUsarA upAya nahIM pAyA jAtA / vizeSArtha - jitane bhI saMyamAsaMyamalabdhisthAna haiM ve saba tIna prakArake haiM / unameM se kucha to aise haiM jo mAtra saMyamAsaMyamalabdhise girate samaya hI hote haiN| inakI pratipAta saMyamAsaMyamalabdhisthAna saMjJA hai / kucha aise haiM jo saMyamAsaMyamako prApta karate samaya prApta hote haiN| inakI pratipadyamAna saMyamAsaMyamalabdhisthAna saMjJA hai aura bahuta kucha aise haiM jo yA to saMyamAsaMyama meM avasthitike kAlameM hote haiM yA saMyamAsaMyamase apramattasaMyatabhAvako prApta honevAleke hote haiM / inakI apratipAta - apratipadyamAna saMyamAsaMyamalabdhisthAna saMjJA hai / inhIM tInoM prakArake saMyamAsaMyama labdhisthAnoMke alpabahutvakA nirUpaNa karate hue yahA~ para jo sabase jaghanya saMyamAsaMyama labdhisthAna hai usake svarUpakA nirUpaNa kiyA gayA hai / zeSa kathana spaSTa hI hai / $ 85. isaprakAra isa sabase jaghanya labdhisthAnake svarUpakA kathanakara aba isase
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI etto chavihAe vaDDIe sesANamajahaNNaTThANANamasaMkhejalogamettANaM sarUvaNidesaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * tado vidiyaladdhiTThANamaNaMtabhAguttaraM / 686. puvillajahaNNaladdhiTThANaM savvajIvarAsimettabhAgahAreNa khaMDiya tattheyakhaMDe tammi ceva paDirAsIkayammi pakkhite vidiyaM laddhiTThANamaNaMtabhAguttaraM hodaNa samuppajadi tti bhaNidaM hodi / athavA jahaNNalAddhiTThANuppattiNibaMdhaNakasAyudayaTThANAdo vidiyalaTThiANuppattiNibaMdhaNaM kasAyudayaTThANamaNatehi phaddaehiM hINaM hoi / edANi ca hoNaphayANi sayalANubhAgaTThANassa aNaMtabhAgamettANi, savvajIvarAsiNA jahaNNadvANammi khaMDide tttheykhNddpmaannttaado| evaM ca aNaMtesu aNubhAgaphaddaesu hINesu tatto samuppajamANavidiyaladdhiTThANaM pi jahaNNaladdhivANAdo aNaMtehiM phadaehiM abbhahiyaM hodUNa samuppajadi, hINANubhAgaphaddaehiMto samuppajamANakajassa vi uvayAreNa tvvvesaavirohaado| eso attho uvari savvattha jojeyvvo| tado siddhaM jahaNNaladdhiTThANAdo vidiyaM laTThiANamaNaMtaraparUvideNa paDibhAgeNANaMtabhAguttaramidi / Age chaha prakArakI vRddhise yukta asaMkhyAta lokapramANa zeSa ajaghanya sthAnoMke svarUpakA nirdeza karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * usase dUsarA labdhisthAna anantavA~ bhAga adhika hai| 686. pichale jaghanya labdhisthAnako saba jIvarAzipramANa bhAgahArase bhAjita kara vahA~ prApta eka bhAgako pratirAzikRta usI jaghanya labdhisthAnameM milAnepara usase anantavA~ bhAga adhika hokara dUsarA labdhisthAna utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| athavA jaghanya labdhisthAnakI utpattikA kAraNabhUta jo kaSAya-udayasthAna hai usase dUsare labdhisthAnakI utpattikA kAraNabhUta kaSAya-udayasthAna ananta spardhakoMse hIna hotA hai| aura ye hIna spardhaka samasta anubhAgasthAnake anantaveM bhAgapramANa haiM, kyoMki jaghanya sthAnako samasta jIvarAzise bhAjita karanepara vahA~ ve hIna spardhaka eka khaNDapramANa prApta hote haiN| isaprakAra ananta anubhAgaspardhakoMke hIna honepara usase utpanna honevAlA dUsarA labdhisthAna bhI jaghanya labdhisthAnase ananta spardhaka adhika hokara utpanna hotA hai, kyoMki hIna anubhAgaspardhakoMse utpanna honevAle kAryakI bhI upacArase ukta saMjJAke honemeM virodhakA abhAva hai| yaha artha Age sarvatra lagA lenA caahie| isaliye siddha huA ki jaghanya labdhisthAnase dUsarA labdhisthAna anantara pUrva kahe gaye pratibhAgake anusAra anantavA~ bhAga adhika hai| vizeSArtha--pahale jaghanya labdhisthAnako ananta avibhAgapraticchedasvarUpa batalA Aye haiN| ina avibhAgapraticchedoMmeM sarva jIvarAzipramANa anantakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utanA usa jaghanya labdhisthAnameM jor3anepara dUsarA labdhisthAna prApta hotA hai| isakA Azaya yaha hai ki sabase jaghanya saMyamAsaMyamalabdhisthAnameM jitanI vizuddhi pAI jAtI hai usase isa dUsare labdhisthAnameM ukta pramANameM vizuddhi vRddhiMgata ho jAtI hai /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] saMjadAsaMjade padavisesANamappAbahuaparUvaNA 145 * evaM chaThThANapadidaladdhiTThANANi / 5 87. evamedeNa kameNa chaTThANapadidANi laddhiTThANANi parUveyavvANi tti bhaNidaM hoi / taM jahA-jahaNNaladdhiTThANAdo aNaMtabhAgavaDDikaMDayamaMgulassa saMkhejadibhAgamettaM gaMtUNAsaMkhejabhAgavaDDihANaM hoi| tado asaMkhejabhAgavaDikaMDayaM' gaMtUNa saMkhejabhAgavaDDI hoi / tado saMkhejabhAgavaDikaMDayaM gaMtUNa saMkhejaguNavaDDiTThANamuppajadi iccAdi NeyavvaM jAva paDhamamaNaMtaguNavaDDiTThANaM samuppaNNaM ti / tAdhe kasAyudayaTThANamaNaMtaguNahINaM hoi, aNaMtaguNahINakasAyudayaTThANeNa viNA anntgunnsNjmaasNjmlddhihaannaannuppttiido| edamegaM chaTThANaM / evaMvihANi asaMkhejalogamettANi chaTThANANi paDivAdaTThANANi / paDivAdavANapaDibaddhANi unlaMghiyaNa tado paDivajamANapAoggANi asaMkhejalogamettANi chaTThANANi pugvinlehito asaMkhejaguNaddhANapaDibaddhANi / tatto vi asaMkhejaguNANi apaDivAdaapaDivajamANapAoggANi asaMkhejalogamettachaTThANANi NedavyANi jAva se kAle saMjamaggAhayassa savvukkassavisohiTThANaM pajjavasANaM kAdaNa dUsare zabdoMmeM isIko yoM bhI kahA jA sakatA hai ki sabase jaghanya labdhisthAnameM jitane spardhakoMse yukta kaSAya-udayasthAna pAyA jAtA hai unake anantaveM bhAgahIna spardhakoMse yukta kaSAya-udayasthAna dUsare labdhisthAnameM hotA hai, kyoMki jaise-jaise saMyamAsaMyamalabdhisthAnakI vizuddhimeM vRddhi hotI hai vaise-vaise kaSAya-udayasthAnameM spadhakoMkI apekSA hAni hotI jAtI hai| yahA~ yadyapi jaghanya labdhisthAnase dUsare labdhisthAnameM anubhAgaspardhakoMkI hAni huI hai, phira bhI isa dUsare sthAnameM prathama sthAnase jo labdhisthAnasambandhI avibhAgapraticcheda adhika pAye jAte haiM unameM spardhakoMkA Aropa karake upacArase jaghanya sthAnasambandhI spardhakoMse dvitIya sthAnasambandhI spardhaka anantaveM bhAga adhika kahe haiN| * isaprakAra SaTsthAnapatita labdhisthAna hote haiM / 687. isaprakAra isa kramase SaTsthAnapatita labdhisthAnoMkA kathana karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yathA-jaghanya labdhisthAnase aMgulake saMkhyAtaveM bhAgapramANa ananta. bhAgavRddhikANDaka jAkara asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| tatpazcAt asaMkhyAtabhAgavRddhikANDaka jAkara saMkhyAtabhAgavRddhi sthAna hotA hai| tatpazcAt saMkhyAtabhAgavRddhikANDaka jAkara saMkhyAtaguNavRddhisthAna utpanna hotA hai ityAdi rUpase prathama anantaguNavRddhisthAna utpanna hone taka le jAnA caahie| taba kaSAya udayasthAna anantaguNA hIna hotA hai, kyoMki anantaguNahIna kaSAya-udayasthAnake binA anantaguNasvarUpa saMyamAsaMyama labdhisthAnakI utpatti nahIM ho sakatI / yaha eka SaTsthAna hai / isa prakAra asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna pratipAtasthAna haiN| pratipAtasthAnoMse sambaddha labdhisthAnoMkA ullaMghana kara asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnapatita pratipadyamAnasthAna haiM jo ki pichale sthAnoMse asaMkhyAtaguNe sthAnasvarUpa haiM, unase bhI asaMkhyAtaguNe apratipAta-apratipadyamAnasthAnoMke yogya asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnapatitasthAna jAnane cAhie jo tadanantara samayameM saMyamako grahaNa karanevAle jIvake 1. tA0pratau prAyaHsarvatra 'kaMDaya sthAne' 'khaMDaya' pATha upalabhyate /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI payadaladbhiTThANANi samattANi tti / evaM parUvaNA gayA / saMpahi edesiM ceva pamANAvahAraNamuttaramuttamoiNNaM 146 * asaMkhejjA logA / 88. dANi savvANi chaTTANapadidasaMjamAsaMjamaladbhiTThANANi paDivAdAdibhedeNa tahAvihattANi asaMkheja logamettapamANANi hoMti tti eso ettha suttatthasamuccao / saMpahi evaM parUvidesu asaMkhejjaloga mettasaMjamA saMjamaladdhiTThANesu AdIdo pahuDa asaMkheja logamettANi laddhiTThANANi eyaMta paDivAdapAoggANi caiva hoMti, Na tattha saMjamAsaMjamaM paDivajjadi ci jANAvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai - * jahaNNae laddhiTThANe saMjamAsaMjamaM Na paDivajjadi / 89. kudo ! micchattAhimuha savvukka ssa saMki liTThasaMjadAsaMjadacarimasamayavisayassedassa eyaMta paDivAdapAoggassa paDivajamANaTThANatteNa savvahA saMbaMdhAbhAvAdo / kevalamedammi caiva jahaNNaladbhiTThANammi saMjamAsaMjamaM Na paDivajaha, kiMtu etto' uvari asaMkhejjaloga mettaladbhiTThANesu vi saMjamAsaMjamaM Na paDivajjade ceva, tesiM pi paDivAdaTThANattaM paDi visesAbhAvAdo ti paduSpAramANo suttamuttaraM bhaNai sarvotkRSTa vizuddhisthAnako anta kara prakRta labdhisthAnoMke samApta hone taka pAye jAte haiM / isa prakAra prarUpaNA samApta huI / aba inhIM pramANakA nizcaya karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * jo asaMkhyAta lokapramANa haiM / 88. pratipAta Adike bhedase tIna prakArake ye saba SaTsthAnapatita saMyamAsaMyamalabdhisthAna asaMkhyAta lokapramANa haiM yaha yahA~ sUtrakA samuccayarUpa artha hai / aba isa prakAra kahe gaye asaMkhyAta lokapramANa saMmamA saMyamalabdhisthAnoM meM prArambha se lekara asaMkhyAta lokapramANa labdhisthAna ekAnta se pratipAtake yogya hI haiM, una sthAnoM meM yaha saMyamAsaMyamako nahIM prApta hotA isa prakAra jJAna karAte hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * jaghanya labdhisthAna meM yaha jIva saMyamAsaMyamako nahIM prApta hotA / 89. kyoMki mithyAtva ke abhimukha hue sarvotkRSTa saMkleza pariNAmavAle saMyatAsaMyata jIvake antima samaya meM ekAntase pratipAtake yogya labdhisthAna hotA hai, isalie isakA pratipadyamAna labdhisthAnake sAtha sarvathA sambandhakA abhAva hai / kevala isI jaghanya labdhisthAnameM yaha jIva saMyamAsaMyamako nahIM prApta hotA hai aisA nahIM hai, kintu isase Upara asaMkhyAta lokapramANa labdhisthAnoM meM bhI yaha jIva saMyamAsaMyamako nahIM hI prApta hotA, kyoMki pratipAtasthAnapanekI apekSA isase unameM koI bheda nahIM hai isa bAtakA kathana karate hue Age sUtrako kahate haiM 1. tA0 pratI tatto iti pAThaH /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadAsaMjar3he padavisesANamappAbahuaparUvaNA 147 * tado asaMkhejje loge aicchiNa jahaNNayaM paDivajja mANassa pAoggaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / 90. do puvyuttajahaNNaTThANAdo pahuDi asaMkhejjalogamettapamANANi eyaMtapaDivAdapAoggaladdhiTThANANi samullaMghiyUNa etthu se sambukassapaDivAdaTThANAdo asaMkhejja loga mettamaMta ridUNa tatto anaMtaguNavaDDIe paDivajjamANagassa pAoggaM jahaNNayaM laTThiANaM hoi / etto heTTimAsesalaTThiANesu paDivAdaM mottUNa saMjamA - saMjama paDivattIe accaMtAbhAveNa paDisiddhattAdo ti eso edassa suttassa bhAvattho / saMpahi edasseva suttasUcidatthassa phuDIkaraNaDa muvarimamappA bahuasAhaNabhUdamettha kiMci atthaparUvaNaM vattaissAmo / taM jahA - $ 91. savvajahaNNaladdhiTThANAdo pahuDi uvari asaMkhejjalogamettANi paDivAdaTThANANi maNusapAoggANi caiva hodUNa gacchaMti jAva tappAoggAsaMkhejjalogameTTaNANi saMmullaMghiyUNa tirikkhajoNiyassa jahaNNayaM paDivAdaTThANamuppaNNaM ti / tado pahuDi tirikkha maNussajoNiyANaM sAhAraNabhAveNa asaMkhejja logamettapaDivAdaTThANesu gacchamANesu tirikkhassa ukkassayaM paDivAdaTThANaM tatthu se parihAyadi / tado puNo vi asaMkhejjalogamettadbhANamuvari gaMtUNa maNusajoNiyassa ukassayaM paDivAdaTThANametthudde se thakkadi / tatto paramasaMkhejjalogamettamaMtaraM hodUNa puNo maNusasaMjadA * usase asaMkhyAta lokapramANa labdhisthAnoMko ullaMghana kara anantaguNI vRddhisvarUpa pratipadyamAna sthAnake yogya jaghanya labdhisthAna hotA hai / $ 90. 'tado' arthAt pUrvokta jaghanya sthAnase lekara asaMkhyAta lokapramANa ekAntase pratipAtake yogya labdhisthAnoMko ullaMghana kara yahA~ sarvotkRSTa pratipAtasthAnase asaMkhyAta lokapramANa antara dekara usase anantaguNI vRddhiko liye hue pratipadyamAnasthAnake yogya jaghanya labdhisthAna hotA hai| isase nIce ke samasta labdhisthAnoMmeM pratipAtako chor3akara unameM saMyamAsaMyamakI prAptikA atyantAbhAva honese unameM usakI prAptikA niSedha kiyA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / aba isa sUtra se sUcita isI arthakA spaSTIkaraNa karaneke liye Age ke atpabahutva ke sAdhanabhUta kiMcit arthakI yahA~ prarUpaNA kareMge / yathA $ 91. sabase jaghanya labdhisthAnase lekara Upara asaMkhyAta lokapramANa pratipAtasthAna manuSyoM ke yogya hI hokara tabataka jAte haiM jaba jAkara tatprAyogya asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara tiryaJcayoni jIvakA jaghanya pratipAtasthAna utpanna huA hai / punaH vahA~se lekara tiryaJcayoni aura manuSya donoMke sAdhAraNarUpase pAye jAnevAle asaMkhyAta lokapramANa pratipAtasthAnoMke jAne para usa sthAna para tiryaJcake utkRSTa pratipAtasthAnakI vyucchitti ho jAtI hai / tatpazcAt phira bhI asaMkhyAta lokapramANa sthAna Upara jAkara isa sthAnapara manuSyakA utkRSTa pratipAtasthAna vicchinna hotA hai / isake bAda asaMkhyAta loka
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI saMjadassa jahaNNayaM paDivajjamANaTThANaM hodi / tatto paramasaMkhejjalogamettaddhANaM gaMttaNa tirikkhasaMjadAsaMjadassa jahaNNayaM paDivajjamANaTThANaM hoi / tatto ppahuDi doNhaM pi sAhAraNabhAveNa asaMkhejjalogamettaddhANamuvari gaMtUNa tammi udde se tirikkhasaMjadAsaMjadassa ukkassayaM paDivajjamANaTThANaM parihAyadi / tatto uvari vi asaMkhejjalogamettaddhANaM gaMtUNa maNussassa ukassayaM paDivajjamANaM thakadi / tatto paramasaMkhejjalogamettamaMtaraM hodUNa puNo maNusasaMjadAsaMjadassa jahaNNayamappaDivAdApaDivajja mANaTThANANi hoti / tado asaMkhejjalogamettaddhANamuvari gaMtUNa tirikkhasaMjadAsaMjadassa apaDivAdaapaDivajjamANajahaNNaTThANaM hoi / tado doNhaM pi sAhAraNabhUdANi asaMkhejjalogamettaTThANANi uvari gaMtUNa tirikkhasaMjadAsaMjadassa ukkassaavaDivAdaapaDivajjamANaTThANamullaMghiyUNa tatto puNo vi asaMkhejjalogamettachaTThANANi uvari gaMtUNa maNusasaMjadAsaMjadassa ukkassayaM apaDivAdaapaDivajjamANaTThANaM samuppajjai / ettha paDivodaTThANANi tirikkhamaNusasaMjadAsajadANaM heDimaguNahANANi paDivajjamANANaM carimasamae ghettavyANi / paDibajjamANaTThANANi tirikkha-maNussANaM saMjamAsaMjamaggahaNapaDhamasamae dahavvANi / puNo paDhamasamayaM carimasamayaM ca mottUNa sesAsesamajjhimAvatthAe pAoggANi hANANi satthANapaDibaddhANi uvarimaguNaTANAhimuhANi ca apaDivAdaapaDivajjamANaTThANANi NAma vuccNti| saMpahi edesiM tivihANaM pi laTThiANANaM suhAvabohaNaTTamesA saMdiTThI pramANa antara hokara punaH manuSya saMyatAsaMyatakA jaghanya pratipadyamAna sthAna hotA hai| tatpazcAt asaMkhyAta lokapramANa sthAna jAkara tiryaJca saMyatAsaMyatakA jaghanya pratipadyamAna sthAna hotA hai / vahA~se lekara donoMke hI samAnarUpase asaMkhyAta lokapramANa sthAna Upara jAkara vahA~ tiryaJca saMyatAsaMyatake utkRSTa pratipadyamAna sthAnakI vyucchitti ho jAtI hai / usase Upara bhI asaMkhyAta lokapramANa sthAna jAkara manuSyakA utkRSTa pratipadyamAnasthAna vicchinna ho jAtA hai| tatpazcAta asaMkhyAta lokapramANa antara hokara punaH manuSya saMyatA saMyatake jaghanya apratipAta-apratipadyamAnasthAna hote haiN| usake bAda asaMkhyAta lokapramANa sthAna Upara jAkara tiryaJca saMyatAsaMyatake apratipAta-apratipadyamAnasthAna hotA hai| tatpazcAt donoMke hI sAdhAraNa asaMkhyAta lokapramANa sthAna Upara jAkara tiryaJcasaMyatAsaMyatake utkRSTa apratipAta-apratipadyamAnasthAnako ullaMghana kara tatpazcAt phira bhI asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna Upara jAkara manuSyasaMyatAsaMyatakA utkRSTa apratipAta-apratipadyamAna sthAna utpanna hotA hai| yahA~ para pratipAtasthAna adhastana guNasthAnoMko prApta honevAle tiryaJca aura manuSyoMke antima samayake lene caahie| pratipadyamAnasthAna tiryaJca aura manuSyoMke saMyamAsaMyamako grahaNa karane ke prathama samayake jAnane cAhie, punaH prathama samaya aura antima samayako chor3akara, zeSa samasta madhyama avasthAke yogya svasthAnasambandhI aura uparima guNasthAnake abhimukha hue sthAna apratipAta-apratipadyamAna sthAna kahalAte haiN| aba ina tInoM prakArake labdhisthAnoMkA sukhapUrvaka jJAna karAneke liye yaha saMdRSTi hai
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 gAthA 115] saMjadAsaMjade padavisesANamappAbahuaparUvaNA 0000000000000000000000000000000000000 edANi / tirikkha-maNusasaMjadAsaMjadANaM paDivAdaTThANANi NAdavvANi bhavaMti / aMtaraM / 000000000000000000000000000000000000000 edANi tesiM ceva paDivajjamANaTThANANi tti gaheyavvANi / aMtaraM / 0000000000000000000000000000000000000000000 edANi ceva tesiM ceva apaDivAdaapaDivajjamANaTThANANi tti ghettavvANi / 6 92. ettha paDivAdaTThANaddhANaM thovaM / paDivajjamANaThThANadvANamasaMkhejjaguNaM / apaDivAdApaDivajjamANahANaddhANamasaMkhejjaguNaM / guNagAro puNa asaMkhejjA logA / evamedIe parUvaNAe jaNidasaMsakArANaM sissANameNhimappAbahuaparUvaNaTTamuttarasuttapabaMdho * tivva-maMdadAe appAbahuaM / 93. edesi laddhiTThANANaM tirikkhamaNusajAipaDibaddhANamaNNoNNaM pekkhiyaNa visohIe hoNAhiyabhAvo tivva-maMdadA ti bhaNNade / tisse tivvamaMdadAe jANAvagaTThamappAbahuametto kassAmo tti bhaNidaM hoi / * savvamaMdANubhAgaM jahaNNagaM saMjamAsaMjamassa laTThiANaM / 1 94. savvehito maMdANu bhAgaM savvamaMdANubhAgaM savvajahaNNasattisamaNNidamidi vuttaM hoi / kiM taM ? jahaNNayaM saMjamAsaMjamaladdhiTThANaM / kudo ? saMjadAsaMjadassa savva saMdRSTi mUlameM dI hai| 692. yahA~ para pratipAtalabdhisthAnoMkA adhvAna (AyAma) thor3A hai| usase pratipadyamAnalabdhisthAnoMkA adhvAna asaMkhyAtaguNA hai| usase apratipAta-apratipadyamAnalabdhisthAnoMkA adhvAna asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra sarvatra asaMkhyAta lokapramANa hai| isa prakAra isa prarUpaNAdvArA jinake saMskAra utpanna hue haiM una ziSyoMke liye isa samaya alpabahutva kI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * aba tIvra-mandatAke alpabahutvakA adhikAra hai / 693. tithaMca aura manuSyajAtise sambandha rakhanevAle ina labdhisthAnoMko paraspara dekhate hue vizuddhike hInAdhikapaneko tIvra-mandatA kahate haiM / usa tIvra-mandatAkA jJAna karAneke liye Age alpabahutva kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| saMyamAsaMyamakA jaghanya labdhisthAna sabase manda anubhAgavAlA hai / 694. sabase manda anubhAgakA nAma sarvamandAnubhAga hai| sabase jaghanya zaktise yukta yaha hai ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-vaha kyA hai ? . samAdhAna--saMyamAsaMyamakA jaghanya labdhisthAna, kyoMki mithyAtvako prApta honevAle
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI saMkiliTThassa micchattaM gacchamANassa carimasamaye smuvlddhsruuvttaado| * maNusassa paDivadamANayassa jahaNNaya laddhiTThANaM tattiyaM ceva / $ 95. sugamamedaM, oghajahaNNalaTThiANAdo maNusasaMjadAsaMjadajahaNNapaDivAdaTThANassa medAbhAvamassiyUNa payaTTattAdo / ____ * tirikkhajoNiyassa paDivadamANayassa jahaNNayaM lddhitttthaannmnnNtgunnN| 5 96. kudo ? pubvillAdo asaMkhejjalogamettachaTThANANi uvari gaMtUNedassa smuppttidNsnnaado| * tirikkhajoNiyassa paDivadamANayassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / $97. edaM tappAoggasaMkileseNAsaMjamaM gacchamANassa carimasamae ghettavvaM, vedagasammattANuviddhamasajamaM gacchamANassa hoi ti bhaavttho| Nedassa pugvillAdo aNaMtaguNattamasiddhaM, tatto asaMkhejjalogamettachaTThANANi samullaMghiyUNa samuppaNNassedassa aNaMtaguNattasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / ___ * maNusasaMjadAsaMjadassa paDivadamANagassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / sabase adhika saMkleza pariNAmavAle saMyatAsaMyatake antima samayameM usakI upalabdhi hotI hai| * giranevAle manuSyakA jaghanya labdhisthAna utanA hI hai / $ 95. yaha sUtra sugama hai, kyoMki ogha jaghanya labdhisthAnase manuSya saMyatAsaMyatake jaghanya pratipAtasthAnameM bhedapanekA Azraya kara yaha sUtra pravRtta huA hai / * usase giranevAle tiyaMcayoni jIvakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai| 696. kyoMki pUrvake labdhisthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTdhAna Upara jAkara isakI utpatti dekhI jAtI hai| * usase giranevAle tiryacayoni jIvakA utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai / . 97. tatprAyogya saMklezase asaMyamako prApta honevAle jIvake antima samaya ise grahaNa karanA cAhiye / vedakasamyaktvase yukta asaMyamako prApta honebAle jIvake yaha hotA hai yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai / pahaleke labdhisthAnase isakA anantaguNApanA asiddha nahIM hai, kyoMki asaMkhyAta lokapramANa SasthAnoMko ullaMghanakara utpanna hue isakI anantaguNapanekI siddhi vinA kisI bAdhAke pAI jAtI hai| * usase giranevAle manuSya saMyatAsaMyatakA utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 gAthA 115 ] saMjadAsaMjade padavisesANamappAbahuaparUvaNA $ 98. edaM pi tappA oggajahaNNasaMkileseNa sAsaMjamasammattaM paDivajjamANassa carimasamaye cetra laddhappalAhaM / Navari jAdivisesavaseNa tirikkhapaDivAdapAoggukkassavisohIdo maNusa saMjadAsaMjadassa paDivAdaSAoggukkassavisohI anaMtaguNA jAdA, puvillAdo asaMkhejaloga mettachaTTANANi uvari caDhidUNedisse samuppattidaMsaNAdo / * maNusassa paDivajjamANagassa jahaNNayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / 99. maNusamicchATThissa tappA oggavisohIe saMjamA saMjamaM paDivajamANassa paDhamasamae edaM ghettavvaM / Na vedassa puvvillAdo anaMtaguNattamasiddhaM, tatto asaMkhejalagaTTANANi aMtaridUNedassa samuppattIe aNaMtarameva nidarisiNattAdo / * tirikkhajoNiyassa paDivajjamANagassa jahaNNayaM laddhidvANamaNaMta guNaM / $ 100 edaM pi micchAdiTThissa tappA oggavisohIe saMjamAsaMjamaM paDivajamANassa paDhamasamaye caiva ladvappasarUvaM / kiMtu jAdivisesado puvvillAdo edamaNaMtaguNaM jAda, maNusANaM va tirikkhajoNiyANaM savvajahaNNasaMkilesa visohINamasaMbhavAdo, tapAoggajahaNNANaM caiva tANaM tattha saMbhavovaesAdo / $ 98 yaha bhI tatprAyogya jaghanya saMklezase asaMyama ke sAtha samyaktvako prApta honebAle manuSya ke antima samaya meM hI AtmalAbha karatA hai / itanI vizeSatA hai ki jAti vizeSake kAraNa tiryaMcoMke pratipAtake yogya utkRSTa vizuddhise manuSya saMyatAsaMyata ke pratipAta ke yogya utkRSTa vizuddhi ananvaguNI ho gaI hai, kyoMki pUrvake labdhisthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna Upara car3ha kara isakI utpatti dekhI jAtI hai / * usase pratipadyamAna manuSyakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai / 99. tatprAyogya vizuddhise saMyamAsaMyamako grahaNa karanevAle manuSya mithyAdRSTi ke prathama samayakA yaha labdhisthAna lenA caahie| isakA yaha pUrvake labdhisthAna se anantaguNA honA asiddha nahIM hai, kyoMki usase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMke antarAlase isakI utpatti hotI hai yaha isase pUrva hI batalA Aye haiM / * usase pratipadyamAna tiryaJcayoni jIvakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai| $ 100. yaha bhI tatprAyogya vizuddhise saMyamAsaMyamako prApta honevAle mithyAdRSTi tiryaJcake prathama samaya meM svarUpalAbha karatA hai / kintu jAtivizeSake kAraNa pUrvake labdhisthAnase yaha anantaguNA ho gayA hai, kyoMki jisa prakAra manuSyoMke sabase jaghanya saMkleza aura vizuddhi hotI hai usa prakAra tiryaJcayoni jIvake sabase jaghanya saMkleza aura vizuddhikA honA asambhava hai tathA tatprAyogya jaghanyoMkA hI una donoMke vahA~ honekA upadeza pAyA jAtA hai /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI ___* tirikkhajoNiyAsa paDivajamANayassa ukkassayaM laTThiANamaNaMtaguNaM / 5 101. taM kassa ? tirikkhAsaMjadasammAiTThissa savvavisuddhIe saMjamAsaMjamaM geNhamANassa paDhamasasae hoi / sesaM sugamaM / * maNusassa paDivajamANagassa ukkassayaM laddhihANamaNaMtaguNaM / $ 102. taM kassa ? maNussAsaMjadasammAiTThissa savvavisuddhassa saMjamAsaMjamaM geNhamANassa paDhamasamae hodi / sugamamaNNaM / *maNusassa apaDivajamANa-apaDivadamANayassa jahaNNayaM laTThiANamaNaMtaguNaM / 5 103. taM kassa ? micchAidvissa tappAoggavisuddhassa saMjamAsaMjamaM paDivaNNamsa vidiyasamae hoi / sesaM sugamaM / atirikkhajoNiyassa apaDivajamANa-apaDivadamANayassa jahaNNayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / . * usase pratipadyamAna tiryaJcayoni jIvakA utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai| 6101. zaMkA--vaha kisake hotA hai ? samAdhAna-tiryaca asaMyata samyagdRSTike sarva vizuddhise saMyamAsaMjamako grahaNa karaneke prathama samayameM hotA hai / zeSa kathana sugama hai| * usase pratipadyamAna manuSyakA utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai / $102. zaMkA-vaha kisake hotA hai ? samAdhAna-sarva vizuddha manuSya asaMyata samyagdRSTike saMyamAsaMyamako grahaNa karaneke prathama samaya meM hotA hai / anya kathana sugama hai| ____ * usase apratipadyamAna-apratipatamAna manuSyakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai| 5 103. zaMkA-vaha kisake hotA hai ? samAdhAna-mithyAtvase saMyamAsaMyamako prApta hue tatprAyogya vizuddha manuSyake dUsare samayameM hotA hai| zeSa kathana sugama hai| . * usase apratipadyamAna-apratipatamAna tiryazcayoni jIvakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadAsaMjade padavisesANamappA bahuaparUvaNA 153 104. taM kassa 1 tirikkhamicchAiTThissa tappA oggavisuddhIe saMjamA saMjamaM paDavaNNassa vidiyasamaye bhavadi / jAdivisesado ca puvvillAdo anaMtaguNaM jAdaM / * tirikkhajoNiyassa apaDivajamANa - apaDivadamANagassa ukkassayaM laTThiANamataguNaM / $ 105. taM kassa 1 satthANe caiva savvaviyuddhassa bhavadi / sesaM sugamaM / * maNusassa apaDivajamANa- apaDivamANayassa ukkassayaM laddhiTThANamataguNaM / $ 106. taM kassa 1 saMjamA himuhassa savvavisuddhassa carimasamae hoi / evamappA hue samatte laddhiTThANaparUvaNA (samattA bhavadi / saMpahi saMjamAsaM jamaladdhIe odayiyAdibhAve kadamo bhAvo hoi ti sissAhiSpAyamAsaMkiya taNiNNayakaraNa - muttaraM suttapabaMdhamAha - * saMjadAsaMjado apaccakkhANakasAe Na vedayadi / $ 104. zaMkA - vaha kisake hotA hai ? samAdhAna -- tiryaJca midhyAdRSTike tatprAyogya vizuddhise saMyamAsaMyamako prApta honeke dUsare samaya meM hotA hai aura yaha jAtivizeSake kAraNa pUrvake labdhisthAnase anantaguNA ho gayA hai| * usase apratipadyamAna - apratipatamAna tiryaJcayoni jIvakA utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai / $ 105. zaMkA - vaha kisake hotA hai ? samAdhAna -- sarvavizuddha tiryava ke svasthAnameM hI hotA hai| zeSa kathana sugama hai / _* usase apratipadyamAna - apratipatamAna manuSyakA utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai| $ 106. zaMkA- vaha kisake hotA hai ? samAdhAna-saMyama ke abhimukha hue sarvavizuddha manuSyake antima samayameM hotA hai / isa prakAra alpabahutvake samApta honepara labdhisthAnaprarUpaNA samApta hotI hai / aba audayika Adi bhAvoMmeMse saMyamAsaMyamalabdhisambandhI kaunasA bhAva hai isa prakAra ziSya ke abhiprAyako AzaMkArUpameM svIkAra kara usakA nirNaya karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * saMyatAsaMyata jIva apratyAkhyAna kaSAyako nahIM vedatA / 20
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI 5 107. kudo ? tattha tesimudayasattIe accNtprikkhyaado| NodaiyA saMjamAsaMjamaladdhi tti siddhaM, sagAvaraNakammANamudayakkhaeNuppaNNAe tisse tvvvesvirohaado| * paJcakkhANAvaraNIyA vi saMjamAsaMjamassa Na kiMci AvareMti / 108. je ca vedijjaMtA paccakkhANAvaraNIyakasAyA te vi saMjamAsaMjamassa Na kiMci uvaghAdaM kareMti tti vuttaM hoi, sayalasaMjamapaDibaMdhINaM tesiM desasaMjamaladdhIe vaavaaraannbhuvgmaado| tado Na taNNibaMdhaNo vi edisse odaiyavavaesapaDilaMbho tti siddhaM / * sesA cadukasAyA NavaNokasAyavedaNIyANi ca udiNNANi desaghAdi kareMti saMjamAsaMjamaM / 6109. ettha sesacadukasAyaggahaNeNa cadusaMjalaNapayaDINaM gahaNaM kAyavyaM / aNaMtANubaMdhINamiha ggahaNaM kiNNa pAvadi tti ce ? Na, tesiM heTThA ceva viNaTThodayabhAvANamedammi vicAre annhiyaaraado| tado ettha vijamANodayANi cadukasAyaNavaNokasAyavedaNIyANi kammANi ghettaNa saMjamAsaMjamaladdhIe khaovasamiyattamitthaM $107. kyoMki vahA~ unakI udayazaktikA atyanta kSaya pAyA jAtA hai| isaliye saMyamAsaMyamalabdhi audaryika nahIM hai yaha siddha huA, kyoMki apanA-AvaraNa karanevAle koMke udayakSayase utpanna hue usakI audAyika saMjJA svIkAra karanemeM virodha hai| pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya bhI saMyamAsaMyamakA kucha AvaraNa nahIM karate / $108. aura jo vahA~ vede jAnevAle pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya haiM ve bhI saMyamAsaMyamakA kucha upaghAta nahIM karate yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki sakalasaMyamakA pratibandha karanevAle unakA dezasaMyamalabdhimeM vyApAra nahIM svIkAra kiyA gayA hai, isalie unake nimittase bhI isakI audAyika saMjAkI prApti nahIM hai yaha siddha huaa| zeSa cAra kaSAya aura nau nokaSAyavedanIya udIrNa hokara saMyamAsaMyamako dezaghAti karate haiN| $ 109. yahA~para zeSa cAra kaSAyoMke grahaNa karanese cAra saMjvalana prakRtiyoMkA grahaNa karanA caahie| " zaMkA-yahA~ anantAnubandhiyoMkA grahaNa kyoM prApta nahIM hotA ? samAdhAna--nahIM, kyoMki pahale hI unake udayakA vinAza ho gayA hai, isaliye isa vicArameM unakA adhikAra nahIM hai| isaliye yahA~para jinakA udaya vidyamAna hai aise cAra kaSAya aura nau nokaSAyavedanIya 1. tA0pratau karedi iti pAThaH /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjamAsaMjamaladdhI khAovasamiyA ceve tti Niso 155 samattheyavvaM / taM jahA -- tANi terasa kammANi desaghAdisarUveNudiNNANi saMjamA - saMjamaguNaM desaghAdiM kareMti, khaovasamiyaM kareMti tti vRttaM hoi / kudo 1 desaghAdiudayajaNi dakkhaovasamaladvIe vi kajje kAraNovayAravaseNa desaghAdivavaesakaraNAdo / kudo Na simettha desaghAdiudayaNiyamo ce ? Na, saMjamA saMjamaguNuppattiaNNahANuvavattIe tesimettha desaghAdiudayaNiyamasiddhIdo / tado cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANaM savvaghAdiphaddayodaya kkhaeNa tesiM ceva desaghAdiphaddayodayeNa laddhappasarUvattAdo saMjamA - saMjamaladdhI khaovasamiyA ttisiddhaM / * jai paccakkhANAvaraNIyaM vedeMto sesANi carittamohaNIyANi Na vedejja tado saMjamAsaMjamaladdhI khaiyA hoja ! $ 110. evaM bhaNatassA hippAyo - apaccakkhANAvaraNIyacaukkassa tAva Natthi ettha udayo tti vattavvaM / paJcakkhANAvaraNIyANi vi vedijamANANi saMjamAsaMjamassa Na kiMci uvaghAdamaNuggahaM vA kareMti tti / tado paccakkhANAvaraNIyacaukkameso vedeMto sesANi carittamohaNIyANi cadusaMjalaNa-NavaNokasAyasaNNidANi jara kiha kamako grahaNa kara saMyamAsaMyamalabdhike kSayopazamapanekA isaprakAra samarthana karanA cAhie / yathA-- ve teraha karma dezaghAtisvarUpase udIrNa hokara saMyamAsaMyamaguNako dezaghAti karate haiMkSAyopazamika karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki dezaghAtisvarUpa udayase utpanna huI kSayopazamalabdhiko bhI kArya meM kAraNake upacAravaza dezaghAti saMjJA kI hai / zaMkA- parantu unakA yahA~ dezaghAti udaya hai yaha niyama kaise banatA hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki saMyamAsaMyamaguNakI anyathA utpatti nahIM banatI, isalie yahA~ unake dezaghAtirUpa udayakA niyama siddha hotA hai / isaliye cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMke sarvaghAti spardhakoMkA udayakSaya hone se aura unhIM ke dezaghAti spardhakoM kA udaya honese saMyamAsaMyamalabdhi apane svarUpako prApta karatI hai, isalie vaha kSAyopazamika hai yaha siddha huA / * yadi pratyAkhyAnAvaraNIyakA vedana karatA huA zeSa cAritramohanIyoMkA vedana na kare taba saMyamAsaMyamalabdhi kSAyika ho jAya / $ 110. aisA kahanevAle AcAryakA abhiprAya hai ki apratyAkhyAnAvaraNIyacatuSkakA to yahA~ para udaya nahIM hai aisA kahanA cAhie / vedanameM Ate hue pratyAkhyAnAvaraNIya bhI saMyamAsaMyamakA upaghAta yA anugraha nahIM karate, isaliye yaha pratyAkhyAnAvaraNIyacatuSkakA vedana karatA huA zeSa cAritramohasambandhI cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoM ko yadi kucha 1. tA0 pratI khaovasAmiyaM iti pAThaH /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI vi Na vedeja to saMjamAsaMjamaladdhI khaiyA ceva hoja, khaiyasamANA eyaviyappA ceva haveja cArittapaDibaMdhINaM kammANamettha saMtANaM pi NikAraNattadaMsaNAdo ti / Na puNo esa saMbhavo, cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANaM desaghAdisarUveNudayapariNAmamsa tatthavassaMbhAvittAdo / tado khaovasamiyA ceva saMjamAsaMjamaladdhI asaMkhejaloyameyabhiNNA ettha paDivajeyavvA tti siddhaM / ettha uvasaMharemANo suttamuttaramAha * ekkeNa vi udiNNeNa khaovasamaladdhI bhavadi / ___ 111. cadusaMjalaNa-NavaNokasAyANamaNNadareNa vi kammeNudiNNeNa khaovasamiyaladdhI ceva esA hoi, kiM puNa tesiM savvesimevetyudayasaMbhave khaovasamiyA Na hoja ? NicchaeNa khaovasamiyA ceva saMjamAsaMjamaladdhI hodi ti eso edassa bhaavttho| laddhI ca saMjamA jamasse tti samattamaNiogaddAraM / aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa bhI vedana na kare to saMyamAsaMyamalabdhi jhAyika hI ho jAya, kSAyikabhAvake samAna eka vikalpavAlI hI ho jAya, kyoMki cAritrakA pratibandha karanevAle karmoMke yahA~para rahate hue bhI aisI avasthA meM unakA niSkAraNapanA dekhA jAtA hai| parantu yaha sambhava nahIM hai, kyoMki cAra saMjvalana aura nau nokaSayoMkA dezaghAtirUpase udayapariNAma vahA~ avazyaMbhAvI hai| ataeva kSAyopazamika hI saMyamAsaMyamalabdhi asaMkhyAta lokapramANa bhedavAlI yahA~para jAnanI cAhie yaha siddha huaa| aba yahA~para upasaMhAra karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * ataH ekakA bhI udaya honese kSayopazamalabdhi hotI hai| $ 111. cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMmeMse eka bhI karmake udayase yaha kSAyopazamika labdhi hI hai, to kyA una sabakA yahA~ udaya sambhava honepara vaha kSAyopazamika nahIM hogI, saMyamAsaMyamalabdhi nizcayase kSAyopazamika hI hotI hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / vizeSArtha-saMyamAsaMyamalabdhi audayika Adi bhAvoMmeMse kaunasA bhAva hai aisI AzaMkA honepara usakA samAdhAna karate hue yahA~ batalAyA gayA hai ki apratyAkhyAnAvaraNacatuSkakI udayazaktikA yahA~para atyanta vinAza dekhA jAtA hai, ataH isakA udaya na honese to vaha audayika hai nahIM, yadyapi pratyAkhyAnAvaraNacatuSkakA yahA~para udaya hai para udayasvarUpa ve saMyamakA ghAta karanevAlI prakRtiyA~ haiM, unake udayase saMyamAsaMyamaguNakA na to ghAta hI hotA hai aura na kucha upakAra hI hotA hai| tathA anantAnubandhIcatuSkakI udayavyucchitti nIceke guNasthAnoM meM hI ho jAtI hai| ataeva yahA~para cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMke sarvaghAtispardhakoMkA udayakSaya honese tathA unhIMke dezaghAtisparghakoMkA udaya honese kSAyopazamika bhAva jAnanA caahie| isa prakAra saMyamAsaMyamalabdhinAmaka bArahavA~ arthAdhikAra samApta huaa|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri-jaivasahAiriyaviraiya-cuNNisuttasamaNNidaM siri-bhagavaMtaguraNaharabhaDArovaiTTha kasAyapAhuDaM tassa siri-vIrasegAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha saMjame tti terasamaM aNiogaddAraM +: + saMjamidasayalakaraNe NamaMsiuM savvasaMjade vocchaM / saMjamasuddhiNimittaM saMjamaladdhi tti aNiogaM // 1 // * laddhI tahA carittasse tti aNiogaddAre puvvaM gamaNijja suttaM / - $ 1. laddhI tahA carittasse ti gAhAsuttAvayavabIjapade NilINaM jamaNiyogaddAraM kasAyapAhuDassa paNhArasaNhamatthAhiyArANaM majjhe terasamaM khaovasamiyasaMjamaladdhIe pahANabhAveNa paDibaddhaM, ado ceva saMjamaladdhisaNNidaM tamidANiM vttissaamo| tattha puvameva tAva gamaNijamaNugaMtavvaM suttaM, sutteNa viNA tapparUvaNAe suttANusArINaM tatthApavuttippasaMgAdo ti / taM puNa suttametthovajogI kadamamiccAsaMkAe pucchAvakamAha jinhoMne samasta karaNoMko saMyamita kara liyA hai aise sarva saMyatoMko namaskAra kara saMyamakI zuddhike nimitta saMyamalabdhi anuyogadvArako kahU~gA // 1 // * cAritralabdhi anuyogadvArameM pahale gAthAsUtra jJAtavya hai| $ 1. gAthAsUtrake 'laddhI tahA carittassa' isa avayavarUpa bIjapadameM kaSAyaprAbhRtake pandraha arthAdhikAroMke madhya kSAyopazAmika saMyamalabdhimeM pradhAnarUpase pratibaddha jo terahavA~ anuyogadvAra lIna hai aura isIlie jisakI saMyamalabdhi saMjJA hai use isa samaya batalAte haiN| usameM sarvaprathama gAthAsUtra 'gamaNijjaM' jAnane yogya haiM, kyoMki sUtrake binA usakI prarUpaNA karane para sUtrAnusArI ziSyoMkI usameM pravRtti nahIM ho sktii| parantu yahA~ para vaha kauna sA sUtra upayogI hai aisI AzaMkA hone para pRcchAvAkyako kahate haiM
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 * taM jahA / $ 2 sugamaM / jayadhavalAsa hide kasAyapAhur3e * jA ceva saMjamAsaMjame bhaNidA gAhA sA ceva ettha vi kAyavvA / $ 3. jA ceva puvvaM saMjamA saMjamaparUvaNAe vaNNidA gAhA 'laddhI ca saMjamA - saMjamassa laddhI tahA carittassa' iccAdiyA sA caiva ettha vi parUveyavvA / kiM kAraNaM 1 tisse do vi desu atthAhiyAresu paDibaddhattAdo / saMpahi edaM gAhAsuttamavalaMbaNaM kADhUNa payadANiogaddAraM parUvemANo tattha tAva adhApavattakaraNe cadunhaM paTuvaNagAhANaM vihAsa DumidamAha - [ saMjamaladvI * carimasamaya-adhApavattakaraNe cattAri gAhAo / $ 4. ettha doNNi karaNANi soMti / tattha adhApavattakaraNassa carimasamae cattAri suttagAhAo pubbaM vihAsiyavvAo bhavaMti, aNNA payadatthavisayavisesa - NiyANupattado tti bhaNidaM hoi / * taM jahA / 95. kAo tAo gAhAo ti pucchidaM bhavadi / * vaha jaise / $ 2. yaha sUtra sugama hai / * jo gAthA saMyamAsaMyama anuyogadvAra meM kahI gaI hai vahI yahA~ para prarUpaNa karane yogya haiM / $ 3. pahale saMyamAsaMyamakI prarUpaNA ke samaya 'laddhI ca saMjamAsaMjamassa laddhI tahA carittassa' ityAdi jo gAthA kaha Aye haiM usIkI yahA~ bhI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki vaha ina donoM hI arthAdhikAroMmeM pratibaddha hai| aba isa gAthAsUtrakA avalambana lekara prakRta anuyogadvArakA kathana karate hue vahA~ sarvaprathama adhaHpravRttakaraNa meM cAra prasthApanA gAthAoM kA vizeSa vyAkhyAna karaneke liye isa sUtra ko kahate haiM * adhaHpravRttakaraNa ke antima samayameM cAra sUtragAthAe~ vyAkhyAna karane yogya haiM / $ 4. yahA~ para do karaNa hote haiM / unameM se adhaHpravRttakaraNake antima samaya meM pahale cAra sUtragAthAe~ vyAkhyAna karane yogya haiM, anyathA prakRta arthaviSayaka vizeSa nirNaya nahIM bana sakatA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * ve jaise / $ 5. ve gAthAe~ kauna sI haiM yaha isa sUtra dvArA pUchA gayA hai /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 gAthA 115] saMjamapaDivattiparUvaNA * saMjamaM paDivajamANassa pariNAmo keriso bhave // 1 // kANi vA puvvddhaanni||2|| ke aMse jhIyade puvN0||3|| kiM hidiyANi kammANi // 4 / / 6. saMpahi edApti gAhANaM ettha vihAsAe kIramANAe uvasamasammatteNa saha saMjamaM paDivajamANamicchAiTThissa sammattuppattIe edAsiM vihAsA kayA tahA Niravasesamettha vi kAyavvo, visesaabhaavaado| Navari maNusasaMbaMdhiNINameva baMdhodayodIraNapayaDINamaNugamo ettha kAyavyo, tadaNNattha saMjamuppattIe saMbhavAbhAvAdo / aNNo vi viseso jANiya vttvyo| tado vedagapAoggamicchAidvissa vedagasammAihissa vA saMjamaM paDivajamANassa payadagAhatthavihAsAe kiMci visesANugamaM kssaamo| taM jahA-vedagapAoggamicchAidvissa tAva paDhamagAhatthavihAsAe daMsaNamohovasAmagabhaMgo ceva kAyavvo / Navari joge tti vihAsAe daMsaNamohakkhavaNabhaMgo / * vedakaprAyogya mithyAdRSTike yA vedaka samyagdRSTike saMyamako prApta hote samaya pariNAma kaisA hotA hai, kisa yoga, kaSAya aura upayogameM vidyamAna usake kauna sI lezyA aura veda hotA hai // 1 // pUrvabaddha karma kauna-kauna haiM, vartamAnameM kina-kina karmoko bA~dhatA hai, kitane karma udayAvalimeM praveza karate haiM aura yaha kina karmoMkA pravezaka hotA hai ? // 2 // pUrva hI bandha aura udayarUpase kaunase karmAMza kSINa hote haiM Age calakara yaha jIva kisI karmakA na to antara karatA hai aura na kisI karmakA upazAmaka hotA hai / / / 3 // vaha kisa sthitivAle karmoMkA tathA kina anubhAgoMmeM sthita karmoMkA apavartana karake zeSa rahe unake kisa sthAnako prApta hotA hai ? // 4 // 6. aba ina gAthAoMkI yahA~ para vibhASA karane para upazamasamyaktvake sAtha saMyamako prApta honevAle mithyAdRSTike samyaktvakI utpatti anuyogadvAra meM inakI jaisI vibhASA kara Aye haiM usI prakAra pUrI yahA~ bhI karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki yahA~ para manuSyasambandhI hI bandha, udaya aura udIraNArUpa prakRtiyoMkA anugama karanA cAhie, kyoMki usase anyatra saMyamakI utpatti saMbhava nahIM hai| anya jo bhI vizeSa hai usakA jAnakara kathana karanA caahiye| isaliye saMyamako prApta honevAle vedakaprAyogya mithyAdRSTike aura vedakasamyagdRSTike prakRta gAthAoMke arthakA vizeSa vyAkhyAna karane para jo kucha vizeSa hai usakA anugama kreNge| yathA-sarvaprathama vedakaprAyogya mithyAdRSTike prathama gAthAke arthakA vizeSa vyAkhyAna karane para darzanamohake upazAmakake samAna hI vyAkhyAna karanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki 'joge ti' isa padakA vizeSa vyAkhyAna karane para darzanamohakSapaNAke samAna vyAkhyAna karanA caahiye| vizeSArtha--jo vedaka prAyogya mithyAdRSTi jIva saMyamako prApta karatA hai usakA pariNAma vizuddhatara hotA hai, audArika kAyayoga, cAra manoyoga aura cAra vacanayoga inameMse koI eka yoga hotA hai, cAroM kaSAyoMmeMse hIyamAna koI eka kapAya hotI hai, sAkAra upayoga
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamAsaMjamaladdhI 7. 'kANi vA puvvabaddhANi' tti vihAsA / ettha payaDisaMtakammaM DidisaMtakammamaNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca maggiyavvaM, tammaggaNAe ca daMsaNamohovasAmagabhaMgo / Navari sammatta-sammAmicchattANaM pi saMtakammio ti vattavvaM / Auassa ekA vA do vA payaDIo saMtakammaM, maNusAuassa dhuvabhAveNa, devAuassa vi parabhaviyAuabaMdhavaseNa kahiM pi sNbhvdNsnnaado|| 8'ke bA ase NibaMdhadi' tti vihAsA / ettha payaDi-TThidi-aNubhAgapadesabaMdhA maggiyavvA / tammaggaNAe ca uvasAmagabhaMgAdo patthi NANattaM / Navari paDhamadaMDae NihiTThANaM ceva payaDINamettha baMdhasaMbhavo vattanvo, sesANamettha bNdhaasNbhvaado| 69. 'kadi AvaliyaM pavisaMti' tti vihaasaa| mUlapayaDIo savvAo hotA hai tathA teja, padma aura zukla ina tInoMmeMse koI eka lezyA hotI hai jo niyamase vardhamAna hotI hai| veda bhI tInoMmeMse koI eka hotA hai| yahA~ vedase tAtparya bhAvabhedase hai| 67. 'kANi vA puzvabaddhANi' isa padakI vibhASA--yahA~ para prakRtisatkarma, sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakI mArgaNA karanI cAhiye aura unakI mArgaNAkA bhaMga darzanamohake upazAmakake samAna hai| itanI vizeSatA hai ki samyaktva aura samyagmidhyAtvakA bhI satkarmavAlA hai aisA kahanA caahiye| AyukI eka yA do prakRtiyoMkA sattva hai| unameMse manupyAyukA dhruvarUpase sattva hai, devAyukA bhI parabhavasambandhI Ayubandhake kAraNa kisImeM sambhava dekhA jAtA hai| vizeSArtha-pahale darzanamohopazAmanA anuyogadvArameM pUrvabaddha kitane karmoMkI sattA hotI hai yahA~ batalA Aye haiM usI prakAra yahA~ bhI samajha lenA cAhiye / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhiye ki jo vedakaprAyogya mithyAdRSTi jIva saMyamake abhimukha hote haiM unake samyaktva aura samyagmithyAtvako sattA niyamase hotI hai| tathA unameMse kinhIMke AhAraka zarIracatuSkakI bhI sattA pAI jAtI hai| 68. 'ke vA aMse NibaMdhadi' isa padakI vibhaassaa| yahA~para prakRtibandha, sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakI mArgaNA karanI cAhie aura unakI mArgaNA upazAmakake samAna hai, usase koI bheda nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki prathama daNDakameM nirdiSTa prakRtiyoMkA hI yahA~para bandha sambhava hai aisA kahanA cAhie, kyoMki zeSakA yahA~para bandha sambhava nahIM hai| vizeSArtha-prathama daNDakako ye prakRtiyA~ haiM-5 jJAnAvaraNa, 9 darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, mithyAtva, 16 kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, devagati, paJcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIraAMgopAMga, varNAdicatuSka, devagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghuAdi catuSka, prazasta vihAyogati, trasAdicatuSka, sthirAdiSaTka, nirmANa, uccaMgotra aura 5 antarAya / sthitibandha AdikA kathana upazAmakake samAna jAnanA cAhie / 69. 'kadi AvaliyaM pavisaMti' isa padakI vibhaassaa| mUla prakRtiyA~ saba praveza karatI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 gAthA 115] saMjamapaDivattisamaye kajavisesaparUvaNA pavisaMti / uttarapayaDIo vi jAo atthi tAo savvAo pavisaMti / Navari jai parabhaviyaM devAuamasthi taM Na pavisadi ti vattavvaM / ettio ceva viseso / 610. 'kadiNhaM vA pavesago' tti vihAsA / mUlapayaDINaM savvAsiM pvesgo| uttarapayaDINaM pi paMcaNANAvaraNIya-caudaMsaNAvaraNIya-micchatta-maNussAu-maNusagadi-paMcidiyajAdi-orAliya0-tejA-kammaiyasarIra-orAliyasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaagurualahua4-tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thirAthira-subhAsubha-NimiNa-uccAgoda-paMcatarAiyANaM nniymaapvesgo| sAdAsAdANamaNNadarassa pvesgo| caduNhaM kasAyANaM tiNhaM vedANaM doNhaM juglaannmnnnndrpvesgo| bhaya-duguMchA0 siyA pvesgo| chaNNaM saMThANANaM chaNNaM saMghaDaNANamaNNadara0 NiyamA pvesgo| dovihaaygdi-subhg-duubhgsussr-dussr-aadej-annaadej-jsgitti-ajsgittiinnmnnnndrpvesgo| dvidi-aNubhAga-padesANaM pi pavesApavesaNaM ca jANiya vattavvaM / haiN| uttara prakRtiyA~ bhI jo haiM ve saba praveza karatI haiN| itanI vizeSatA hai ki yadi parabhavasambandhI devAyu hai to vaha praveza nahIM karatI aisA kahanA cAhie / itanA hI vizeSa hai| vizeSArtha--saMyamake abhimukha hue vedakaprAyogya mithyAdRSTi jIvake AThoM karmokI sattA hotI hai, isaliye ve saba udayAvalimeM praveza karatI haiN| tathA udaya-anudayarUpa jitanI uttara prakRtiyoMkI sattA hai ve sabhI udayAvalimeM praveza karatI haiN| mAtra jisake parabhavasambandhI devAyukI sattA hai vaha udayAvalimeM praveza nahIM karatI, kyoMki usakA AbAdhAkAla niyamase mujyamAna AyupramANa pAyA jAtA hai| 6 10. 'kadiNhaM vA pavesago' isa padakI vibhaassaa| mUla prakRtiyoMkA sabakA pravezaka hotA hai| uttaraprakRtiyoMmeM bhI pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, mithyAtva, manuSyAyu, manuSyagati, paJcendriyajAti, audArika-taijasa-kArmaNazarIra, audArikazarIraAMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghucatuSka, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira-asthira, zubhaazubha, nirmANa, uccagotra aura pA~ca antarAya inakA niyamase pravezaka hai / sAtA aura asAtA inameMse anyatarakA pravezaka hai / cAra kaSAya, tIna veda aura do yugaloMmeMse anyatarakA pravezaka hai| bhaya aura jugupsAkA syAt pravezaka hai| chaha saMsthAna aura chaha saMhanana inameMse anyatarakA niyamase pravezaka hai / do vihAyogati, subhaga-durbhaga, susvara-duHsvara, Adeya-anAdeya, tathA yazaHkIrti-ayazaHkIrti inameMse anyatarakA pravezaka hai| sthiti, anubhAga aura pradezoMke bhI praveza aura apravezako jAnakara kathana karanA caahie| vizeSArtha yahA~ Ayukarmake sivAya zeSa karmoM kI sthiti antaHkoDAkor3I hotI hai, ataH tadanurUpa sthitiyoMkI udIraNA hotI hai tathA AyukarmakI jo bhujyamAna sthiti zeSa ho, 1. A pratI cadurdasaNAvaraNIya-micchattamaNaMtakAlamasaMkhejjapoggalapariyaTTA tejA-kammaiyasarIrara- iti pAThaH / tA0pratAvapi pAThozyamavyavasthita eva /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamaladdhI 11. 'ke ase jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' ti vihaasaa| tattha baMdhabocchede uvasAmagabhaMgAdo patthi NANattaM / jo ca thovayaro viseso jANiya vattavyo / saMpahi udayavocchedovuccade-paMcadaMsaNAvaraNIya-Niraya-tirikkha-devagadi-cadujAdiNAmANi veuvviya-AhArasarIra-tadaMgovaMga-caduANupugviNAmANi AdIvujova-thAvara-suhuma-apajattasAhAraNasarIraNAmANi NIcAgodaM ca edANi udaeNa vocchiNNANi, edesimetyudysNbhvaabhaavaado| 12. 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahi' tti vihaasaa| tattha aMtarakaraNamettha Na saMbhavai, vedagapAoggamicchAiTTiNA etthaahiyaaraado| tado ceva uvasAmaNA vi NatthiA / adhavA puvvabaddhANamaNudayovasAmaNA jahA saMjamAsaMjamaladdhIe Ammm tadanurUpa sthitiyoMkI udIraNA hotI hai| yaha sthiti udIraNAkA vicAra hai| anubhAgaudIraNAkA vicAra isa prakAra hai ki yahA~ nirdiSTa prazasta prakRtiyoMkI catuHsthAnIya hotI hai jo bandhasthAnase anantaguNI hIna hotI hai aura aprazasta prakRtiyoMkI dvisthAnIya hotI hai jo sattvasthAnase anantaguNI hIna hotI hai| tathA inhIM prakRtiyoMkI pradeza udIraNA ajaghanya. anutkRSTa hotI hai| prakRti udIraNAkA spaSTa nirdeza mUlameM kiyA hI hai| itanA avazya hai ki jisa jIvake jisa samaya jina prakRtiyoMkI udIraNA hotI hai usake usa samaya unhIM prakRtiyoMkI sthiti, anubhAga aura pradeza udIraNA hotI hai| 5 11. ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' isakI vibhASA / usameM bandhavyucchittike viSayameM upazAmakake samAna bhaMga honese koI bheda nahIM hai| aura jo thor3A bheda hai usakA jAnakara kathana karanA cAhie / aba udayavyucchittiko kahate haiM-pA~ca darzanAvaraNIya, gAMta, tiyazcagati, devagati, cAra jAtinAma, vaikriyikazarIra, AhArakazarIra, ye donoM AMgopAMga, cAra AnupUrvInAma aura nIcagotra ye udayase vyucchinna haiM, kyoMki inakA yahA~para udaya asambhava hai| vizeSArtha-yahA~ para ukta jIvake kina prakRtiyoMkA bandha aura udaya nahIM hotA isakA spaSTIkaraNa kiyA gayA hai| dazanamohake upazAmakake jina prakRtiyoMkA bandha nahIM hotA unakA isake bhI bandha nahIM hotaa| mAtra saMyamake sanmukha huA jIva niyamase karmabhUmija manuSya hI hotA hai, ataH isake nAmakarmakI devagatiprAyogya prakRtiyoMkA hI bandha hotA hai, manuSyagatiprAyogya prakRtiyoMkA nahIM itanA vizeSa jAnanA cAhie / yahA~ para jina prakRtiyoMkA udaya nahIM hotA unakA nirdeza mUlameM kiyA hI hai| $ 12. 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahiM' isakI vibhaassaa| isake anusAra yahA~ antarakaraNa sambhava nahIM hai, kyoMki vedakaprAyogya mithyAdRSTikA yahA~ para adhikAra hai aura isIliye upazAmanA bhI nahIM hai / athavA pUrvavaddha karmoMkI anudaya-upazA 1. tA0pratI atthi iti pAThaH /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjama paDivattisamaye kajjavisesaparUvaNA vidA, tahA ettha vi parUveyavvA, tisse savvattha paDisehAbhAvAdo | $ 13. 'kiM TThidiyANi kammANi kaM ThANaM paDivaja' ti vihAsA | ThidighAdo tAva saMkhe bhAge ghAdedUNa saMkhejjadibhAgaM paDivajjadi, iccAdi uvasAmagabhaMgeNa vattavvaM, visesAbhAvAdo | vedagasammAiTThissa' vi asaMjadassa saMjamalaMme vaTTamANassa payadagAhattha - vihAsA jANiya kAyavvA / $ 14 evamedAsu gAhAsu savittharamettha vihAsidAsu tado uttaraM parUvaNAmanA jisa prakAra saMyamAsaM yamalabdhi meM kahI hai usI prakAra yahA~ bhI kahanI cAhie, kyoMki usakA sarvatra pratiSedha nahIM hai / vizeSArtha - saMyamalabdhi kSAyopazamika bhAva hai aura isakI prAptike pUrva kevala adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ye do karaNa honA hI sambhava haiM, ataH yahA~ na to kisI karmakA antarakaraNa hotA hai aura na antarakaraNapUrvaka honevAlI upazAmanA hI hotI hai / itanA avazya hai ki anantAnubandhIcatuSka, apratyAkhyAnAvaraNacatuSka aura pratyAkhyAnAvaraNacatuSka ina bAraha karmaprakRtiyoMke anudayalakSaNa upazamake hone para saMyamalabdhikI prApti hotI hai, isalie yahA~ sarvadA anudaya-upazAmanA bana jAtI hai, usakA niSedha nahIM hai| isa labdhi meM yadyapi cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMkA udaya rahatA hai / parantu vaha sarvaghAti na hokara dezaghAtisvarUpa hotA hai, isalie usake honemeM koI virodha nahIM hai / yaha prakRti anudayopazAmanAkA spaSTIkaraNa hai / sthiti, anubhAga aura pradezAnudayopazAmanAkA spaSTIkaraNa jAnakara kara lenA cAhiye / 163 $ 13. 'kiM dvidiyANi kammANi kaM ThANaM paDivajjai' isakI vibhASA / sthitighAta yathA - saMkhyAta bahubhAgakA ghAta kara saMkhyAtaveM bhAgako prApta hotA hai ityAdikA jisa prakAra darzanamohake upazAmakakI apekSA kathana kara Aye haiM usI prakAra yahA~ para bhI kathana karanA cAhiye, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai / tathA yadi vedakasamyagdRSTi asaMyata bhI saMyamako prApta kara rahA hai to usake prakRta gAthAke arthakI vibhASA jAnakara karanA cAhie / vizeSArtha -- yahA~ adhaH pravRttakaraNa aura apUrvakaraNapUrvaka jisa saMyamakI prApti hotI usakA prakaraNa hai| jo midhyAdRSTi jIva prathamopazama samyaktvake sAtha saMyamako prApta karatA hai. usakA yahA~ prakaraNa nahIM hai / yahA~ mukhyarUpase vedakaprAyogya kAlake bhItara jo mithyAdRSTi jIva adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNapUrvaka saMyamako prApta karatA hai usakA prakaraNa hai, ataH aise jIvake apUrvakaraNake prathama samaya meM Ayukarmake atirikta anya sAta kamakA jitanA sthitisattva zeSa ho usakA hajAroM sthitikANDakoMke dvArA ghAta hokara apUrvakaraNa ke antima samaya meM saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitisattva zeSa rahanA Agamasiddha hI hai / mUlameM isI tathyako spaSTa kiyA gayA hai / zeSa vyAkhyAna Agamase jAna lenA cAhie / $ 14. isa prakAra ina gAthAoMkA yahA~ para vistArapUrvaka vyAkhyAna kara dene para 1. tAr3apatra mUlapratI vedagasammAiTThissa ityasmin sthale 'gasammAiTThi' iti pAThaH truTitaH /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 164 pabaMdhamADhavemANo idamAha - * edAo suttagAhAo vihAsithUNa tado saMjamaM paDivajjamANagassa vakkamavidhivihAsA / [ saMjamaladdhI saMgrahaH / $ 15. upakramaNamupakramaM prAraMbha ityarthaH / upakramasya vidhirupakramavidhiH / upakramavidheH paribhASA upakramavidhiparibhASA / saMyamagrahaNaM pratyabhimukhIbhAvamAskaMdatastadAraMbhAtprabhRtyAparisamAptervistara prarUpaNeti yAvat / sedAnIM prastUyata iti sUtrArtha - * taM jahA / $ 16. sugamaM / * jo saMjamaM paDhamadAe paDivajjadi tassa duvihA addhA - adhApavattakaraNaddhA ca apuvvakaraNaddhA ca / $ 17. etthANiyaTTiaddhAe saha tiNi addhAo kathaM Na parUvidAo ! Na, vedagapAoggamicchAiTThissa vedagasammAiTThissa vA paDhamadAe saMjamaM paDivajamANasANiyaTTikaraNasaMbhavAbhAvAdo / aNAdiyamicchAiTThimmi uvasamasammatteNa saha saMjamaM tatpazcAt Age prarUpaNAprabandhakA Arambha karate hue isa sUtra ko kahate haiM * ina sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karaneke bAda saMyamako prApta honevAle jIvake upakramavidhikA vizeSa vyAkhyAna prastuta hai / $ 15. upakrama zabdakI vyutpatti hai-- upakramaNaM upakramaH / upakrama aura prArambha ina zabdoMkA artha eka hai / upakramakI vidhi upakramavidhi kahalAtI hai / upakramavidhikI paribhASA upakramavidhiparibhASA hai| saMyamake grahaNa ke prati arthAt saMyama ke sanmukha bhAvako prApta honevAle jIvake saMyama grahaNa ke prArambha samayase lekara samApta hone taka vistArase kI gaI prarUpaNA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vaha isa samaya prastuta hai yaha sUtrArthasamuccaya hai / * vaha jaise / $ 16. yaha sUtra sugama 1 * jo saMyamako prathamataH prApta hotA hai usake adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNa ye do kAla hote haiM / $ 17. zaMkA - yahA~ anivRttikaraNa kAlake sAtha tIna kAla kyoM nahIM kahe ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki vedakaprAyogya mithyAdRSTike yA vedakasamyagdRSTi ke prathamataH saMyamako grahaNa karate hue anivRttikaraNakA honA sambhava nahIM hai /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjama vittisamaye kajjavisesaparUvaNA 165 paDivajamANammi tinhaM karaNANaM saMbhavo asthi tti ce ? hou NAma, icchAmANasAdo / kiMtu Na tasseha vivakkhA asthi, tapparUvaNAe daMsaNamohovasAmaNAe deva aMtabhUdattAdo / saMpahi edesiM donhaM karaNANaM lakkhaNavihAsA ca jahA saMjamA - saMjamaladvI parUvidA tahA Niravasesamettha vi kAyavvA, visesAbhAvAdota jANAvemANo apaNAmuttamuttaraM bhaNai * adhApavattakaraNa-apuvvakaraNANi jahA saMjamAsaMjamaM paDivajjamANassa parUvidANi tahA saMjamaM paDivajjamANayassa vi kAyavvANi / 18. yatthame sutaM / tado adhApavatta - apuvvakaraNANaM lakkhaNAdiparUvaNA puvvabhaMgeNa Niravasesamettha kAyavvA / tattha kIramANa-kajabhedo ca Thidi - aNubhAgakhaMDaya - tabbaMdhosaraNalakkhaNo savittharaM parUveyavvo / tado apuvvakaraNaddhAe NiTThidAe appamAdabhAveNa saMjamaM paDivaNNassa paDhamasamaya pahuDi aMtomuhuttamettakAlameyaM tANuvaDDIe saMjamapariNAmo vaDhaditti parUvaNaTThamuttaramuttamAha * tavo paDhamasamayasaMjamappahUDi aMtomuhuttaddhamaNaMtaguNAe caritaladIe baDDadi / zaMkA - anAdi midhyAdRSTike upazamasamyaktvake sAtha saMyamako prApta hote samaya tIna karaNa hote haiM ? samAdhAna - hone do, kyoMki usake tInoM karaNoMkA honA iSTa hai / kintu usakI yahA~ vivakSA nahIM hai / ukta prarUpaNA darzana mohopazAmanAsambandhI prarUpaNA meM hI antarbhUta hai / aba ina donoM karaNoMke lakSaNoMkA vizeSa vyAkhyAna jisa prakAra saMyamAsaM yamalabdhi meM kahA hai usI prakAra usakA pUrA vyAkhyAna yahA~ bhI karanA cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAte hue Age ke arpaNAsUtrako kahate haiM * saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake jisa prakAra adhaHpravRttakaraNa aura apUrva - karaNakA kathana kiyA hai usI prakAra saMyamako prApta honevAle jIvake bhI prarUpaNa karanA cAhie / $ 18. yaha sUtra gatArthaM hai / isaliye adhaHpravRttakaraNa aura apUrvakaraNake lakSaNAdikI samasta prarUpaNA pahale ke samAna yahA~ para karanI caahie| vahA~ sthitikANDaka, anubhAgakANDaka tathA sthitibandhApasaraNalakSaNa kiye jAnevAle nAnA kArya vistAra ke sAtha kahane cAhie / tatpazcAt apUrvakaraNake samApta hone para apramAdabhAva se saMyamako prApta honevAle jIvake prathama samayase lekara antarmuhUrta kAlataka ekAntAnuvRddhise saMyamapariNAma vRddhiMgata hotA hai isa bAta kA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * tatpazcAt saMyama grahaNake prathama samayase lekara antarmuhUrta kAlataka ananta - guNI cAritralabdhise vRddhiko prApta hotA hai /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamaladdhI 19. kudo ? aladdhapuvbasaMjamapaDilaMbheNa jaNidasaMvegassa tahAvaDDIe vippddisehaabhaavaado| Na eso aNaMtaguNavisohipaDilaMbho Nipphalo, paDisamayamasaMkhejaguNaseDhIe kammakkhaMdhANaM nnijrnnphlttaado| jAva eso eyaMtANuvaDDIe vaDDhadi tAva AugavajANaM savvakammANaM dvidi-aNubhAgakhaMDayasahassANamaMtomuhuttukkIraNaddhApaDibaddhANaM ghAduvalaMbhAdo ca / * jAva carittaladdhIe egatANuvaDDIe vaDDhadi tAva apuvvakaraNasaNNido bhvdi| 20. jAva eso carittaladdhIe aMtomuhuttakAlameyatAMNuvaDipariNAmehi vaDDadi tAva apuvvakaraNavavaesAriho ceva hodi / kiM kAraNaM ? apuvvApuvvehiM pariNAmahiM vaDDamANassa tadavatthAe tavvavaesasiddhIe bAhoNuvalaMbhAdo / asaMjadacarimasamaye ceya apuvvakaraNe Nivide puNo kadhamedassa tavvavaeso tti NAsaMkaNijjaM, apuvvakaraNo vva apuvvakaraNo tti tavvavaesasiddhIe virohaabhaavaado| jahA apuvvakaraNo ThidighAdAdikajavisesamapuvyApuvvehiM pariNAmehiM karedi tahA eso vi karedi tti bhAvattho / edammi kAle NiTThide tado adhApavattasaMjado hoi / tattha Natthi dvidighAdo aNubhAga 5 19. kyoMki alabdhapUrva saMyamake prApta honese utpanna hue saMvegasampanna jIvake usa prakAra vRddhi hone meM pratiSedha nahIM hai aura yaha anantaguNI vizuddhikI prApti niSphala nahIM hai, kyoMki prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpase karmaskandhoMkI nirjarA honA usakA phala hai| aura jaba taka yaha jIva ekAntAnuvRddhise vRddhiko prApta hotA hai taba taka Ayakarmako choDakara zeSa saba karmoM ke antarmuhUrtapramANa utkIraNakAlase sambandha rakhanevAle hajAroM sthitikANDakoM aura hajAroM anubhAgakANDakoMkA ghAta pAyA jAtA hai / * tathA jaba taka ekAntAnuvRddhirUpa cAritralabdhise vRddhiko prApta hotA hai taba taka apUrvakaraNasaMjJAvAlA hotA hai| 20. jaba taka yaha jIva ekAntAnuvRddhirUpa pariNAmoMke dvArA antarmuhUrta kAla taka cAritralabdhise vRddhiko prApta hotA hai taba taka apUrvakaraNa saMjJAke yogya hI hotA hai, kyoMki apUrva-apUrva pariNAmoMke dvArA vRddhiko prApta honevAle jIvake usa avasthAmeM ukta saMjJAkI siddhimeM koI bAdhA nahIM pAI jaatii| zaMkA-asaMyatake antima samayameM hI apUrvakaraNake samApta ho jAne para punaH isake yaha saMjJA kaise bana sakatI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki apUrvakaraNake samAna yaha apUrvakaraNa hai, isalie isa saMjJAkI siddhimeM koI virodha nahIM hai| jisa prakAra apUrvakaraNa jIva prati samaya apUrva-apUrva pariNAmoMke dvArA sthitighAta Adi kAryavizeSa karatA hai usI prakAra yaha bhI karatA hai yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 gAthA 115] eyaMtANuvaDisaMpaNNassa saMjadassa apuvvakaraNasaNNA pAdo vA / guNaseDhI puNa jAva saMjado tAva avaTThidAyAmA hodUNa pyttttde| Navari visujjhato asaMkhejaguNaM vA saMkhejaguNaM vA saMkhejadimAguttaraM vA asaMkhejjadibhAguttaraM vA davvamokaDDiyaNa guNaseDhiM karedi / saMkilimsaMto evaM ceva guDahINaM vA visesahINaM vA davvamokaDDiyUNa guNaseDhiM kredi| avaTThidapariNAmo avadvidaM ceva karedi, pariNAmANusArIe guNaseDhiNijjarAe tavvaDDi-hANivaseNeva pavuttIe bAhANuvalaMbhAdo / edaM ca savvamaNeNAvahAriya idamAha____ * eyaMtaravaDDIdo se kAle carittaladdhIe siyA vaDDeja vA hAeja vA avahAeja vaa| 21. satthANapadidassa adhApavattasaMjadassa guNaseDhiNijjarAviNAbhAvisaMjamaladdhIe visohi-saMkilesavaseNa vaDDi-hANi-avaTThANasiddhIe virohANuvalaMbhAdo / 22. evamedaM parUvaNaM samANiya saMpahi padapaDivUraNabIjapadAvalaMbaNeNa ettha appAbahuaM kAyavvamidi jANAvemANo uttaraM pabaMdhamAha isa kAlake samApta hone para tatpazcAt adhaHpravRttasaMyata hotA hai| vahA~ sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hai / parantu jaba taka saMyata hai taba taka avasthita AyAmavAlI guNazreNi hokara pravRtta hotI hai| itanI vizeSatA hai ki vizuddhiko prApta hotA huA asaMkhyAtaguNe, saMkhyAtaguNe, saMkhyAtaveM bhAga adhika yA asaMkhyAtaveM bhAga adhika dravyakA apakarSaNa kara guNazreNi karatA hai| saMklezako prApta hotA huA isI prakAra guNahIna yA vizeSa hIna dravyakA apakarSaNa kara guNazreNi karatA hai| tathA avasthita pariNAmavAlA jIva avasthita hI guNazreNi karatA hai| pariNAmoMke anusAra honevAlI guNazreNinirjarAke pariNAmoMkI vRddhihAnivaza hI pravRtti honemeM bAdhA nahIM pAI jAtI / isa prakAra isa sabako manase nizcita kara isa sUtrako kahate haiM ___ * ekAntAnuvRddhike pazcAt anantara kAlameM cAritralabdhivaza kadAcit vRddhiko prApta hotA hai, kadAcit hAniko prApta hotA hai aura kadAcit avasthita rahatA hai / - $21. svasthAnapatita adhaHpravRttasaMyatake guNazreNinirjarAkI avinAbhAvI saMyamalabdhisambandhI vizuddhi-saMklezavaza vRddhi, hAni aura avasthAnakI siddhi honemeM virodha nahIM pAyA jaataa| vizeSArtha-Azaya yaha hai ki apramAdabhAvapUrvaka saMyamakI prApti hone para antarmuharta kAla taka saMyamasambandhI pariNAmoMmeM uttarottara vRddhi hotI rahatI hai, isalie usa samaya honevAlI nirjarA uttarottara asaMkhyAta guNitakramase hI hotI hai| kintu usake bAda isa jIvake svasthAnapatita adhaHpravRttasaMyata honepara jisa kramase saMkleza aura vizuddhivaza saMyamarUpa pariNAmoMmeM vRddhi, hAni aura avasthAna hotA hai usI kramase nirjarAkA bhI krama badalatA rahatA hai / vizeSa nirdeza pUrva meM kiyA hI hai| 622. isa prakAra isa prarUpaNAko samApta kara aba padapUrtisvarUpa bIjapadoMkA avalambana lekara yahA~ para alpabahutva karanA cAhie isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke prabandhako kahate haiM
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamaladdhI * saMjamaM paDivajamANayassa vi paDhamasamaya-apuvvakaraNamAdi kAdUNa jAva tAva adhApavattasaMjado tti edamhi kAle imesiM padANamappAbahubhaM kAdavvaM / $ 23. sugamamedaM payadappAbahuaparUvaNAvisayaM paiNNAvakkaM / * taM jhaa| $ 24. kANi tANi padANi edamhi kAle saMbhavaMtANi jesimappAbahuamidamahikIradi tti pucchA kadA hoi / ___ * aNubhAgakhaMDaya-ukkIraNaddhAo jahaNNukkassiyAo hidikhaMDayaukkIraNaddhAo jahaNNukkassiyAo iccevamAdINi padANi / $ 25. etthAdisaddeNa jahaNNukassAbAha0 jahaNNukassadvidikhaMDayabaMdhasaMtAdipadANamaNNesiM ca payadovajogINaM padANaM gahaNaM kAyavvaM / sugamamaNNaM / * savvatthovA jahaNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / * sA ceva ukkassiyA visesaahiyaa| * jahaNiyA DidikhaMDayaukIraNaddhA hidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo sNkhejgunnaao| * saMyamako prApta honevAle jIvake apUrvakaraNake prathama samayase lekara adhaHpravRtta saMyatake antima samaya taka isa kAlameM ina padoMkA alpabahutva karanA cAhie / $ 23. prakRta alpabahutvakI tarUpaNAko viSaya karanevAlA yaha pratijJAvAkya sugama hai| * vaha jaise| $ 24. isa kAlameM sambhava honevAle ve pada kauna haiM jinakA alpabahutva adhikRta hai yaha isa sUtra dvArA pRcchA kI gaI hai| ___ * jaghanya aura utkRSTa anubhAgakANDaka-utkIraNakAla tathA jaghanya aura utkRSTa sthitikANDaka utkIraNakAla ityAdi jo pada haiM unakA alpabahutva karanA cAhie / $ 25. isa sUtrameM Aye hue 'Adi' zabdase jaghanya aura utkRSTa AbAdhAsthAnoMkA, jaghanya aura utkRSTa sthitikANDakoMkA, jaghanya aura utkRSTa bandhapadoMkA, jaghanya aura utkRSTa satkarmapadoMkA tathA prakRtameM upayogI anya padoMkA grahaNa karanA caahie| anya kathana sugama hai| * jaghanya anubhAgakANDaka-utkIraNakAla sabase thor3A hai| * utkRSTa vahI vizeSa adhika hai| * usase jaghanya sthitikANDaka-utkIraNakAla aura sthitibandhakAla ye donoM tulya hokara saMkhyAtaguNe haiN|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 ] * tesiM veSa ukkassiyA visesAhibA / * paDhamasamayasaMjadamAviM kAdUNa jaM kAlameyaMtANubaDIe badi esA addhA saMkhejjaguNA | guNA * apuvvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / * jahaNNiyA saMjamaddhA saMkhejjaguNA / * guNaseDhiNikkhevo saMkhejjaguNo / guNA * jahaNNiyA AbAhA saMkhejaguNA / * ukkassiyA AbAhA saMkhejjaguNA | * jahaNNayaM TThidikhaMDayamasaMkhejjaguNaM / saMjadassa saMbhavapadANamappAbahuaM * apuvvakaraNassa paDhamasamae jahaNNaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / * palidovamaM saMkhejjaguNaM / * unase unhIMke utkRSTa kAla vizeSa adhika haiM / * unase saMyata honeke prathama samayase lekara jisa kAlameM ekAntAnuSRddhise bar3hatA hai vaha kAla saMkhyAtaguNA hai / * usase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai / * usase jaghanya saMyamakAla saMkhyAtaguNA hai / * usase guNazreNinikSepa saMkhyAtaguNA hai / * usase jaghanya AbAdhA saMkhyAtaguNI hai| * usase utkRSTa AbAdhA saMkhyAtaguNI hai / * usase jaghanya sthitikANDaka asaMkhyAtaguNA hai / * usase apUrvakaraNake prathama samayameM prApta jaghanya sthitikANDaka saMkhyAta hai * paDhamassa TThidikhaMDayassa viseso sAgarovamapudhattaM saMkhejjaguNaM / * jahaNNao TThidibaMdho saMkhejjaguNo / * ukkassao TThidibaMdho saMkhejjaguNo / 1 hai 169 * usase palyopama saMkhyAtaguNA hai / * usase prathama sthitikANDakakA sAgaropamapRthaktva pramANa vizeSa saMkhyAta 1 * usase jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / * usase utkRSTa sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / 22
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe * jahaNNayaM dvidisaMtakammaM saMkhejaguNaM / * ukkasyaM dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / [ saMjamAsaMjamaladdhI $ 26. sugamo eso appA bahuapabaMdhoti Nedassa vakkhANaM kIrade, jANidajANAvaNe phalAbhAvAdo / Navari jahaNNapadANi eyaMtANuvaDDikAlacarimasamaye ghettavvANi / ukkassapadANi ca apuvvakaraNapaDhamasamae gehidavvANi / evamedamappA - bahuaM samANiya saMpahi ettheva visesaMtarapadupAyaNamidamAha - * saMjamAdo Niggado asaMjamaM gaMtRRNa jo TThidisaMtakammeNa aNavaDDideNa puNo saMjamaM paDivajjadi tassa saMjamaM paDivajamANagassa Natthi apuvvakaraNaM, Natthi dvidighAdo, Natthi aNubhAgaghAdo | $ 27, jo saMjamAdo pariNAmapaccaeNa saMkilesabahutteNa viNA Nissarido saMto asaMjadabhAvaM gaMtUNa tattha TThidisaMtakammamavaDDAviya puNo vi aMtomuhutteNeva visuddho hodUNa saMjamaM SaDivajadi tassa tahA saMjamaM paDivajamANassa Natthi apucvakaraNapariNAmo hidi- aNubhAgaghAdo vA, tattha puvvaghAdidAvasesaTThidiaNubhAgANaM saMjamaggahaNapAoggabhAveNa tadavatthapadaMsaNAdo tti eso edassa suttassa samuccayaTTho / jo guNa saMkilesabhareNa micchattANuviddhamasaMjadapariNAmaM paDivaNNo aMtomuhutteNa * usase jaghanya sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / * usase utkRSTa sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hai / SS 26. yaha alpabahutva prabandha sugama hai, isaliye isakA vyAkhyAna nahIM karate, kyoMki jisakA jJAna karAyA hai usakA punaH jJAna karAne meM koI phala nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki jaghanya padoM ko ekAntAnuvRddhikAlake antima samaya meM grahaNa karanA cAhie aura utkRSTa padoMko apUrvakaraNake prathama samaya meM grahaNa karanA cAhie / isa prakAra isa alpabahutvako samApta kara aba vahIM para vizeSa antarakA kathana karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * jo saMyamase cyuta ho asaMyamako prApta kara nahIM bar3he hue sthitisatkarmake sAtha punaH saMyamako prApta karatA hai, saMyamako prApta honevAle usa jIvake apUrvakaraNa nahIM hotA, sthitighAta nahIM hotA aura anubhAgaghAta nahIM hotA / $ 27. jo jIva bahuta saMklezake vinA pariNAmavaza saMyamase cyuta ho asaMyatapaneko prApta kara vahA~ sthitisatkarmako na bar3hAkara phira bhI antarmuhUrta meM hI vizuddha hokara saMyamako prApta hotA hai, usa prakAra saMyamako prApta hue usake apUrvakaraNa pariNAma nahIM hotA, sthitikANDakaghAta nahIM hotA aura anubhAgakANDakaghAta nahIM hotA, kyoMki vahA~ pahale ghAta kara zeSa rahe sthiti aura anubhAga saMyama grahaNake prAyogyarUpase tadavasthita dekhe jAte haiM yaha isa sUtrakA samuccayArtha hai / parantu jo saMyata saMklezakI bahulatAvaza mithyAtvasahita asaMyata
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ www w wwwwwwwwwwwwwwww namanna gAthA 115] saMjadassa aTThaaNiogahArANi 171 vipakiTThatareNa vA puNo saMjamaM paDivajadi tassa vi puvvuttANi ceva doNNi karaNANi, tahA ceva dvidi-aNubhAgadhAdA ca hoti / vaDDAvida-dvidiaNubhAgANaM ghAdeNa viNA sNjmgghnnaannuvvttiido| * etto carittaladdhigANaM jIvANaM aTTha aNiogaddArANi / 28. etto uvari carittaladdhimaMtANaM jIvANaM aTThahiM aNiogaddArehiM parUvaNA kAyavvA, aNNahA tavvisayavisesANippattIdo tti bhaNidaM hoi| kANi tANi aTThANiyogaddArANi ti pucchAvakamAha * taM jhaa| 29. sugamaM / ___ * saMtaparUvaNA davvaM khettaM posaNaM kAlo aMtaraM mAgAbhAgo appAbahubhaM ca aNugaMtavvaM / pariNAmako prApta hokara antarmuhUrtameM yA bar3e antarake bAda punaH saMyamako prApta hotA hai usake bhI pUrvokta do karaNa niyamase hote haiM tathA usI prakAra sthitighAta aura anubhAgaghAta bhI hote haiM, kyoMki ukta jIvake bar3hAye gaye sthiti aura anubhAgakA ghAta kiye vinA saMyamakA grahaNa nahIM bana sktaa| vizeSArtha-Azaya yaha hai ki jo bahuta saMkleza hue vinA pariNAmoMke nimittase saMyamabhAvase cyuta hokara atizIghra antarmuhUrtakAlake bhItara punaH saMyamabhAvako prApta hote haiM unake pUrvokta do karaNa aura sthiti-anubhAgakANDakaghAta hue vinA saMyamakI prApti ho jAtI hai| kintu jo bahuta saMklezake kAraNa saMyamase cyuta hote haiM ve cAhe antarmuhUrtameM punaH saMyamako prApta hoM aura cAhe bahuta kAlakA antara dekara saMyamako prApta kareM, parantu unake karmokI sthiti aura anubhAgameM vRddhi ho jAneke kAraNa ve pUrvokta do karaNapUrvaka sthiti-anubhAga kANDakaghAta karake hI saMyamako prApta hote haiN| * Age cAritralabdhiko prApta jIvoMke ATha anuyogadvAra jJAtavya haiN| $28. isase Age cAritralabdhisampanna jIvoMkI ATha anuyogadvAroMke Azrayase prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki anyathA tadviSayaka vizeSakA jJAna nahIM ho sakatA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / ve ATha anuyogadvAra kauna haiM isa prakAra pRcchAvAkyako kahate haiM * ve jaise| $ 29. yaha sUtra sugama hai| * satprarUpaNA, dravyapramANa, kSetra, sparzana, kAla, antara, bhAgAbhAga aura alpabahutva /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ saMjamaladdhI 172 jayadhavalAsahide kasAyapAhuI 30. edesi ca aTThaNhamaNiogaddArANaM vihAsA sugamA ti cuNNisuttayAreNa // vitthAridA / tado ettha maMdamehAvijaNANuggahaDamedesimaNugamaM kassAmo / taM jahA saMtaparUvaNadAe duviho Nideso-ogheNAdeseNa ya / ogheNa atthi saMjadA sAmAiya-chedovaTThAvaNa0 parihAra0 suhuma0 jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadA ca / evaM maNusamaNusapajatta-paMciMdiya-paMciMdiyapajatta-tasa-tasapaJjatta - paMcamaNa0 -paMcavaci0-kAyajogiorAliya0 -AmiNi0 - suda0 - ohi0-cakkhu0-acakkhu0-ohidasaNa-sukkalessiyabhavasiddhiya-sammadidvi-khaiyasammAdihi-saNNi-AhAri ti / evaM maNusiNI0 / Navari parihArasuddhi. ptthi| evamavagada0-maNapajava0-uvasamasammAiTTi ti / orAliyamissa-kammaiya0 atthi jahAkkhAdavisuddhisaM0 / sesaM Natthi / evamakasA0-kevalaNANi-kevaladaMsaNi-aNAhAri ti / AhAra-AhAramissa0-itthi-Nasa. atthi saamaaiy-cchedovtttthaavnnsuddhisNjdaa| purisaveda0 atthi sAmAiya-chedova0-parihArasuddhisaMjada / evaM koha-mANa-mAyAkasAya0 / teu0-pamma0-vedagasammAiTThi tti oghbhNgo| Navari suhuma0-jahAkkhAda0 Nasthi / sesamaggaNAsu Natthi sNjdaa| sesANiogahArANi vi edeNa bIjapadeNa NAdaNa NedavvANi / Navari savvattha saMjamANuvAdaM mottUNa 630. ina ATha anuyogadvAroMkI vibhASA sugama hai, isaliye cUrNisUtrakArane vistAra nahIM kiyaa| ataeva yahA~para mandabuddhi janoMkA anugRha karaneke liye inakA anugama kreNge| yathA-satprarUpaNAkI apekSA nirdeza do prakArakA hai-ogha aura Adeza / oghase sAmAyikachedopasthApanAsaMyata, parihAravizuddhisaMyata, sUkSmasAmparAyasaMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata jIva haiN| isI prakAra sAmAnya manuSya, manuSyaparyApta, paJcendriya, paJcendriyaparyApta, trasa, trasaparyApta, pA~ca manayogI, pA~ca vacanayogI, kAyayogI, audArikakAyayogI, AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhidarzanI, zuklalezyAvAle, bhavya, samyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi, saMjJI aura AhAraka ( mArgaNAbAle ) jIvoMmeM jAnanA caahie| isI prakAra manuSyiniyoM meM jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki inameM parihAravizuddhisaMyata jIva nahIM hote| isI prakAra arthAt manuSyiniyoMke samAna apagatavedI, manaHparyayajJAnI aura upazamasamyagdRSTi jIvoMmeM jAnanA caahie| audArikamizrakAyogI aura kArmaNakAyayogayogI jIvoMmeM yathAkhyAtavizuddhisaMyata jIva haiN| zeSa saMyata jIva nahIM haiM / isI prakAra akaSAyI, kevalajJAnI, kevaladarzanI aura anAhArakoMmeM jAnanA cAhiye / AhArakakAyayogI, AhArakamizrakAyayogI, strIvedI aura napuMsakavedI jIvoMmeM sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyata jIva haiN| puruSavedI jIvoMmeM sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyata aura parihArazuddhisaMyata jIva haiN| isIprakAra krodha, mAna aura mAyAkaSAyameM jAnanA caahiye| teja, padma aura vedakasamyagdRSTi jIvoMmeM oghake samAna bhaMga hai| itanI vizeSatA hai ki inameM sUkSmasAmparAyasaMyata aura yathAkhyAtasaMyata jIva nahIM haiN| zeSa mArgaNAoMmeM saMyata jIva nahIM haiN| zeSa anuyogadvAroMkA bhI isI bIjapadake anusAra jAnakara kathana karanA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadassa aTTha ANiogaddArANi 173 sesaterasa maggaNAhiM caiva aNugamo kAyavvo, tisse AdheyatteNa vivakkhiyAe maggaNAsu pavesAsaMbhavAdo / caahie| itanI vizeSatA hai ki sarvatra saMyamAnuvAdako chor3a zeSa teraha mArgaNAoMke dvArA hI anugama karanA cAhie, kyoMki saMyama mArgaNA prakRta meM Adheya hai isa vivakSAvaza usakA prakRta meM AdhArabhUta zeSa mArgaNAoM meM praveza nahIM ho sakatA / vizeSArtha - saMyamamArgaNA eka manuSyagati meM hI sambhava hai / usameM bhI chaTe guNasthAnase saMyamamArgaNAkA prArambha hotA hai isa tathyako dhyAnameM rakha kara jo mArgaNAe~ chaTe Adi guNasthAnoM meM bana jAtI haiM unameM saMyamamArgaNAkA honA siddha hotA hai / usameM bhI saMgramabhAva ke pA~ca avAntara bhedoMmeMse sAmAyika-chedopasthApanAsaMyama nauveM guNasthAna taka, parihAravizuddhisaMyama chaTe-sAtaveM do guNasthAnoM meM, sUkSma sAmparAyasaMyama dasaveM guNasthAnameM aura yathAkhyAtacAritra gyArahaveM se lekara caudahaveM guNasthAna taka hotA hai| isa hisAba se saMyamamArgaNA ke avAntara bheda kisa-kisa mArgaNAmeM sambhava haiM isakA vicAra kara lenA cAhiye / itanI vizeSatA hai ki manuSyanI, mana:paryayajJAnI, upazamasamyagdRSTi, strIvedI aura napuMsakavedI jIvoM meM parihAravizuddhisaMyama nahIM hotA aisA sahaja hI vastusvabhAva hai / zeSa kathana sugama hai / aba rahA dravyapramANa AdikA vicAra so sAmAnyase saMyata tathA sAmAyika-chedopasthApanAsaMyata jIva koTipRthaktvagramANa haiM / parihArazuddhisaMyata jIva sahasrapRthaktva pramANa haiM / sUkSmasAmparAyazuddhisaMyata jIva zatapRthaktva pramANa haiM aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata jIva lakSapRthaktva pramANa haiM / kAla - eka jIva aura nAnA jIvoMkI apekSA kAla prakArakA hai| eka jIvakI apekSA kAlakA vicAra karane para saMyata tathA sAmAyika chedopasthApanA saMyata jIvakA jaghanya kAla antarmuhUrta aura utkRSTa kAla ATha varSa antarmuhUrta kama eka pUrvakoTi pramANa hai / parihAravizuddhisaMyatakA kAla bhI isI prakAra jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki isakA utkRSTa kAla ar3atIsa varSa kama eka pUrva koTipramANa hai / upazamazreNikI apekSA sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatakA jaghanya kAla eka samaya hai aura utkRSTa kAla antamuhUrta hai| kSapakazreNikI apekSA sUkSmasAmparAyazuddhisaMyatakA jaghanya aura utkRSTa kAla antarmuhUrta hai tathA isI apekSAse yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatakA jaghanya kAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa kAla ATha varSa antarmuhUrta kama eka pUrvakoTipramANa hai / nAnA jIvoMkI apekSA saMyata, sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyata, parihArazuddhisaMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata inakA kAla sarvadA hai| tathA sUkSmAsAmparAyazuddhisaMyatoMkA jaghanya kAla eka samaya hai aura utkRSTa kAla antarmuhUrta hai / antarakAla - eka jIva aura nAnA jIvoMkI apekSA yaha do prakArakA hai| unameMse eka jIvakI apekSA antarakAlakA vicAra karanepara saMyata, sAmAyika - chedopasthApanAzuddhisaMyata ora parihAravizuddhisaMyatakA jaghanya antarakAla antarmuhUrta aura utkRSTa antarakAla kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hai / upazamazreNikI apekSA sUkSmasAmparAyazuddhisaMyata aura yathAkhyAta vihArazuddhisaMyatakA jaghanya antarakAla antarmuhUrta hai aura utkRSTa antarakAla kucha kama ardhapudgalaparivartanapramANa hai / kSapakazreNikI apekSA antarakAla nahIM hai / nAnA jIvoM kI apekSA saMyata, sAmAyika chedopasthApanAzuddhisaMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatoMkA antara kAla nahIM hai / sUkSmasAmparAyazuddhisaMyatoMkA jaghanya antarakAla eka samaya hai aura utkRSTa antarakAla chaha mahInA hai / kSetra aura sparzana - sAmAyika-chedopa
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe [ saMjamAsaMjamaladdhI $ 31 evamedesu savittharamaNumaggiya samattesu tado saMjamaladdhivisayameva parUvaNaMtaramADhavemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai - 174 * laddhIe tibvamaMdadAe sAmittamappAbahu ca / $ 32. saMjamaladdhI duvihA- jahaNiyA ukassiyA ca / tattha jahaNiyA maMdA, kasAyANaM tivvANubhAgodaya jaNidajahaNNaladdhIe maMdabhAvovattIdo / ukkassiyA laddhI tivvA, kasAyANaM maMdayarANubhAgodayaNibaMdhaNattAdo / khINovasaMtamohesu savvukassacarimaladdhIe gahaNaM kiNNa kIrade ? Na, sAmAiya-cchedovaTThANiyANamukkassacaritalI ihAhiyAravaseNa gahaNAdo / tado donhamedAsi laddhINaM tivvamaMdadAe jANAvadumettha parUvaNApuvvaM sAmittamappA bahuaM ca kAyavvamidi edeNa sutteNa atthasamappaNA kayA ho / sthApanAzuddhisaMyata, parihArazuddhisaMyata aura sUkSmasAmparAyazuddhisaMyatoM kA kSetra aura sparzana apane-apane sambhava padoMkI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / saMyata aura yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatakA kSetra aura sparzana kevalisamudghAtako chor3akara sambhava apane-apane padoMkI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM tathA kevalisamudghAtakI apekSA lokake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, asaMkhyAta bahubhAgapramANa aura sarva lokapramANa hai / bhAgAbhAga -- ukta saba saMyata saba jIvoMke anantaveM bhAgapramANa haiM / bhAgAbhAgakA paraspara vizeSa vicAra alpabahutvako jAna kara sAdha lenA cAhie / alpabahutva - sUkSmasAmparAyazuddhisaMyata sabase thor3e haiM / unase parihArazuddhisaMyata saMkhyAtaguNe haiN| unase yathAkhyAtavihArazuddhisaMyata saMkhyAtaguNe haiN| unase sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyata ye donoM paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNe haiM / unase saMyata vizeSa adhika haiM / yaha oghaprarUpaNA hai| Adezase isI bIjapadake anusAra vicAra kara lenA cAhie / $ 31. isa prakAra ina anuyogadvAroMke vistAra ke sAtha vicAra samApta hone para tatpazcAt saMyamalabdhiviSayaka hI dUsarI prarUpaNAkA Arambha karate hue Age ke sUtraprabandhako kahate haiM * cAritralabdhikI tIvratA aura mandatAke viSaya meM svAmitva aura alpabahutva jJAtavya haiM / $ 32. saMyamalabdhi do prakArakI hai - jaghanya aura utkRSTa / unameM se jaghanya saMyamalabdhi manda hai, kyoMki kaSAyoMke tIvra anubhAgake udayase utpanna huI jaghanya labdhikA mandapanA bana jAtA hai / utkRSTa saMyatalabdhi tIvra hai, kyoMki vaha kaSAyoMke mandatara anubhAgake udayake nimittase utpanna hotI hai / zaMkA- kSINamoha aura upazAntamoha jIvoMmeM sabase utkRSTa antima labdhikA grahaNa kyoM nahIM karate ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki sAmAyika chedopasthApanAzuddhisaMyatoMkI cAritralabdhikA yahA~ para adhikAravaza grahaNa kiyA hai / isaliye ina donoM labdhiyoMkI tIvratA aura mandatAkA jJAna karAneke liye yahA~ para
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjadaTThANabhedaparUvaNA 175 33. saMpahiedeNa sutteNa samappiyaTThassa vivaraNaM kassAmo / taM jahA - parUaire asthi jahaNaNayaM laTThiANamukkassayaM ca / sAmittaM - jahaNNaladdhiTThANaM kassa 1 saMjadassa savvasaMkiliTThassa se kAle micchattaM gacchamANassa carimasamaye bhavadi / ukkassayaM laddhidvANaM kassa ? saMjadassa satyANe ceva savvaviyuddhassa bhavadi / esA AdesukkassiyA / savvukkassiyA puNa khINovasaMtakasAyANaM jahAkkhAdasaMjabhaladdhI hoi / appA bahuaM - savvatthovaM jahaNNiyaM laTThiANaM / ukkassayamaNaMtaguNaM, jahaNNalaTThiANAdo asaMkheja logamettANi chaTTaNANi samullaMghiyUNedassa samuppattIe / evaM tAva sAmaNNeNa jahaNNukkassaladdhiTThANANaM sAmittappAbahuamuheNa viNiNNayaM kADhUNa saMpahi savvesimeva saMjamaladdhiGkANANaM paDivAdAdibhedeNa tihAvihattANaM parUvaNA pamANappAbahuamidi edehiM tIhiM aNiogaddArehiM pamANamullaMghiyUNa parUvaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha * eto jANi dvANANi tANi tivihANi / taM jahA - paDivAdaTThANANi uppAdayadvANANi laddhiTThANANi prarUpaNApUrvaka svAmitva aura alpabahutvakA kathana karanA cAhie isaprakAra isa sUtra dvArA arthI samarpaNA kI gaI hai / vizeSArtha - - yaha cAritralabdhinAmaka arthAdhikAra hai / vedakaprAyogya mithyAdRSTi jIva yA asaMyata vedakasamyagdRSTi jIva kisa avasthAmeM kisa prakAra cAritralabdhiko prApta karatA hai, isalie cAritralabdhi meM yahA~ para pradhAnatAse sAmAyika-chedopasthApanAzuddhisaMyamakA hI grahaNa hotA hai / yahI kAraNa hai ki prakRtameM tIvratA - mandatAkA vicAra isI AdhAra se kiyA gayA hai / $ 33. aba isa sUtra dvArA samarpita arthakA vivaraNa kareMge / yathA- prarUpaNAkI apekSA vicAra karanepara jaghanya labdhisthAna hai aura utkRSTa labdhisthAna hai | svAmitva -- jaghanya labdhisthAna kisake hotA hai ? jo sarva saMkliSTa saMyata jIva anantara samaya meM mithyAtvako prApta karegA usake antima samaya meM hotA hai / utkRSTa labdhisthAna kisake hotA hai ? svasthAnameM hI sarvavizuddha saMyata hotA hai / yaha Adezase utkRSTa saMyamalabdhisthAna hai / parantu sarvotkRSTa kSINakaSAya aura upazAntakaSAya jIvoMke yathAkhyAtasaMyatalabdhisvarUpa hotI hai / alpabahutva - jaghanya labdhisthAna sabase stoka hai| usase utkRSTa labdhisthAna anantaguNA hai, kyoMki jaghanya labdhisthAna se asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMkA ullaMghana kara isakI utpatti hotI hai / isa prakAra sarvaprathama sAmAnyase jaghanya aura utkRSTa labdhisthAnoMkA svAmitva aura alpabahutvadvArA nirNaya karake aba pratipAta Adike bhedase tIna prakArake sabhI saMgramalabdhisthAnoMkI prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva ina tIna anuyogadvAroMke Alambanase pramANakA ullaMghana kara prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM-- * Age jo sthAna haiM ve tIna prakArake haiM yaha batalAte haiM / yathA-- pratipAta - sthAna, utpAdakasthAna aura labdhisthAna 3 |
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamaladdhI 34. etto uvari jANi saMjamaladdhiTThANANi tANi bttimsaamo| tANi ca paDivAdaTThANAdimeeNa tivihANi hoti tti edeNa sutteNa parUvaNA kayA hoi / saMpahi edesiM ceva sAmaNNeNa NihiTThANaM tivihANaM pi laddhiTThANANaM sarUvavisesajANAvaNaDamuttaro suttapabaMdho____ * paDivAvahANaM NAma jahA-jamhi dvANe miccha vA asaMjamasamma vA saMjamAsaMjamaM vA gacchada taM paDivAdaTThANaM / 35. jamhi dvANe dvido saMjado saMkilesabahuladAe oDhaddho saMto micchattaM vA asaMjamasammattaM vA saMjamAsaMjamaM vA paDivajadi taM paDivAdaTThANamidi bhaNNade / kuta evamiti ceta, pratipatatyasmAdadhastanaguNeSviti pratipAtazabdasya vyutpAdanAt / tANi ca micchattAsaMjamasammatta-saMjamAsaMjamapaDivAdavisayatteNa tihA vihattANi paDivAdadvANANi pAdekamasaMkhejalogamettANi saga-sagajahaNNaladdhiTThANAdo jAvukkassaladdhiTThANaM ti tAva chavaDDikameNAvadvidANi tti ghettavvANi / tattha saMjadassa savvukkassasaMkiliTThassa micchattAdisu paDivadamANayassa jahaNNANi hoti / tappAoggajahaNNasaMkilidvassa ukassANi bhavaMti / 34. isase Age jo saMyamalabdhisthAna haiM unheM batalAte haiN| ve pratipAta Adike bhedase tIna prakArake haiM isa prakAra isa sUtradvArA prarUpaNA kI gaI hai| aba sAmAnyase nirdiSTa inhIM tInoM hI prakArake sthAnoMke svarUpavizeSakA jJAna karAneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * pratipAtasthAna yathA-jisa sthAnameM sthita saMyata mithyAtvako athavA asaMyamasamyaktvako athavA saMyamAsaMyamako prApta hotA hai vaha pratipAtasthAna hai| 35. jisa sthAnameM sthita saMyata jIva saMklezakI bahulatAvaza giratA huA mithyAtvako athavA asaMyamasamyaktvako athavA saMyamAsaMyamako prApta hotA hai vaha pratipAtasthAna kahA jAtA hai| zaMkA-aisA kisa kAraNase ? samAdhAna-jisa sthAnase nIceke guNasthAnoMmeM giratA hai isa prakAra pratipAta zabdakI vyutpattike kAraNa ise pratipAtasthAna kahA hai| aura ve mithyAtva pratipAta, asaMyamasamyaktva pratipAta aura saMyamAsaMyama pratipAtako viSaya karanevAle honese tIna prakArake hokara pratyeka jaghanya labdhisthAnase lekara utkRSTa labdhisthAna taka SaTsthAnapatita vRddhikramase avasthita asaMkhyAta lokapramANa haiM aisA grahaNa karanA caahiye| unameMse mithyAtva AdimeM giranevAle sarvotkRSTa saMklezayukta saMyatake jaghanya pratipAtalabdhisthAna hote haiN| tathA tatprAyogya jaghanya saMkleza pariNAmavAleke utkRSTa pratipAtalabdhisthAna hote haiN|
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115] saMjamaTThANANaM lakkhaNaparUvaNA 177 * uppAdayahANaM NAma jahA-jamhi hANe saMjamaM paDivajaha tamuppAdayahANaM nnaam| 5 36. saMyamamutpAdayatItyutpAdakaH pratipadyamAna ityarthaH / tasya sthAnamutpAdakasthAnaM paDivajamANaTThANamidi vuttaM hoi / taM puNa micchAiDissa vA asaMjadasammAiTissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjamaM geNhamANassa tappAoggavisuddhassa paDhamasamaye jahaNNayaM hoi / savvavisuddhassa ukkassaM hoi / majjhimaviyappANi dvidANi vuNa asaMkhejjalogamettANi uppAdaTThANANi chavaDDIe samavaTThidANi daTThavvANi / * savvANi ceva carittahANANi laddhiTThANANi / 5 37. ettha savvaggahaNeNa paDivAda-paDivajamANa-apaDivAdApaDivajamANaDhANANaM savvesiM pAdekamasaMkhejaloyameyabhiNNANaM gahaNaM kAyavvaM / tado tANi savvANi ghettaNa carittaladdhiTThANANi hoti ti sutttthsNgho| athavA savvANi ceva laTThioNANi tti bhaNide uppAdaTThANANi paDivAdaTThANANi ca mottaNa sesANi savyANi ceva saMjamaTThANANi apaDivAdApaDibajamANavisayANi laddhiTThANANi ti attho ghettvyo| evaM pamANANuviddhamedesiM dvANANaM parUvaNaM kAdUNa saMpahi edesi parimANavisayaNiNNayasamuppAyaNaTThamappAbahuaM bhaNai * utpAdakasthAna yathA-jisa sthAna meM saMyama ko prApta hotA hai vaha utpAdakasthAna hai| $36. saMyamako utpanna karatA hai, isaliye utpAdaka saMjJA hai| utpAdaka arthAt pratipadyamAna yaha isakA tAtparya hai| usakA sthAna utpAdakasthAna arthAt pratipadyamAnasthAna yaha isakA bhAva hai| kintu vaha, jo mithyAdRSTi, asaMyata samyagdRSTi aura saMyatAsaMyata jIva saMyamako grahaNa karatA hai, tatprAyogya vizuddha usake saMyamako grahaNa karaneke prathama samayameM jaghanya hotA hai tathA sarva vizuddha saMyatake utkRSTa hotA hai| madhyama bhedarUpa utpAdakasthAna to SaTsthAnapatita vRddhirUpase avasthita asaMkhyAta lokapramANa jAnane cAhie / * tathA sabhI cAritrasthAna labkSisthAna haiN| $ 37. yahA~ 'sarva' padakA grahaNa kiyA hai so usase pratyeka asaMkhyAta lokapramANa bhedoMse jude aise pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna aura apratipAta-apratipadyamAnasthAna ina sabakA grahaNa karanA cAhie / isalie una sabako milAkara cAritralabdhisthAna hote haiM yaha sUtrArthasamuccaya hai / athavA sabhI labdhisthAna haiM aisA kahane para utpAdakasthAna aura pratipAtasthAnoM ko chor3akara zeSa sabhI apratipAta-apratipadyamAnasthAnoMko viSaya karanevAle saMyamasthAna labdhisthAna haiM aisA artha grahaNa karanA cAhie / isa prakAra pramANa sahita ina sthAnoMkA kathana karake aba inake parimANa viSayaka nirNayako utpanna karaneke liye alpabahutvako kahate haiM
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jayadhavalAsahide phasAyapAhuDe [saMjamaladI * edesi ltttthiaannaannmppaabhumN| 638. ettha duvihamappAbahuaM laddhiSTANasaMkhAvisayaM tivvamaMdadAvisayaM ca / tattha tivva-maMdadAe appAbahuamuvari kssaamo| edesiM laDiTThANANaM tAva saMkhAvisayamappAbahuaM kassAmo tti edeNa sutteNa padaNNA kadA hoi / * taM jhaa| 39. sugamamedaM pucchAvakaM / * savvatthovANi paDivAdaTThANANi / / $ 40. heTThimaguNahANesu paDivadamANassa carimasamaye asaMkhejalogamettANi laliTThANANi ghettaNa edANi savvatthovANi tti bhaNidaM hoi / * uppAdayaTThANANi' asaMkhenaguNANi / 41. uppAdayaTThANANi ti vA paDivajamANahANANi tti vA eyddo| tado saMjamaM paDivajamANassa paDhamasamaye samuvaladdhasavvaTThANANi ghettaNedANi puSvinlehito asaMkhejaguNANi jAdANi / guNagArapamANamesthAsaMkhejA logaa| * aba ina labdhisthAnoMkA anpabahutva kahate haiM / 38. yahA~ para alpabahutva do prakArakA hai-labdhisthAnasaMkhyAviSayaka aura tIvramandatAviSayaka / unameM se tIvra-mandAviSayaka alpabahutvakA Age kathana kreNge| sarva prathama ina labdhisthAnoMke saMkhyAviSayaka alpabahutvakA kathana kareMge yaha isa sUtra dvArA pratijJA kI ___* vaha jaise| 6 39. yaha pRcchAvAkya sugama hai| * pratipAtasthAna sabase thor3e haiN| 40. nIceke guNasthAnoMmeM giranevAle saMyatake antima samayameM prApta honevAle asaMkhyAta lokapramANa labdhisthAnoMko grahaNa kara ye sabase stoka haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * unase utpAdakasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / ___$ 41. utpAdakasthAna yA pratipadyamAnasthAna ina donoMkA eka artha hai| ataH saMyamako prApta honevAle jIvake prathama samaya meM prApta honevAle saba sthAnoMko grahaNa kara ye sthAna pUrvake sthAnoMse asaMkhyAtaguNe ho jAte haiM / yahA~ para guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai / arthAt pUrvameM kahe gaye sthAnoMko asaMkhyAta lokase guNita karane para pratipadyamAna sthAna utpanna hote haiN| 1. tA0 pratI u [ppA ] dayaTThANANi iti pAThaH /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjamaTThANA appAbahuaM 179 * laddhiTThANANi asaMkhejjaguNANi / 42. kiM kAraNaM 1 paDivAdaTThANANi uppAdayadvANANi puNo etto asaMkhejaguNa paDivAdApaDivajamANaTTANANi ca visAIkariya edesiM pavRttidaMsaNAdo / tado siddhamede simasaMkhe jaguNattaM / guNagAro ca asaMkhejjA logA / $ 43. athavA edamappAbahuamevaM kAyavvaM / savvatthovANi paDivAdaTThANANi / paDivajjaTThANANi asaMkheJjaguNANi / apaDivAdApaDivajaTThANANi asaMkhejjaguNANi / savvANi laTThANANi visesAhiyANi / kettiyametteNa 1 paDivAdapaDivajamANaTThANameteNeti / $ 44. evamedesiM pamANavisayamappAbahuaM kADhUNa saMpahi edesiM ceva tivvamaMdadAe saMjamavisesamassiyUNa thovabahuttaparUvaNaDumettha tAva bAlajaNANuggahaimeso diDaviNAso 00000000000000000000 | aMtaraM / saMjadassa paDivadamANassa jahaNaladdhiTThANaM savvatthovaM / taM kassa 1 savvasaMkiliTThassa micchattaM gacchamANassa / tasseva ukkassa 0 aNaMtaguNaM / taM kassa 1 tappA oggasaMkiliTThassa micchattaM * unase labdhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM / $ 42. kyoMki pratipAtasthAna, utpAdakasthAna tathA inase asaMkhyAtaguNe apratipAtaapratipadyamAnasthAna ina sabako viSayakara ina labdhisthAnoM kI pravRtti dekhI jAtI hai / isalie pUrvokta sthAnase ye asaMkhyAta guNe haiM yaha siddha huA / guNAkAra asaMkhyAta lokapramANa hai / 43. athavA isa alpabahutvako isa prakAra karanA cAhie - pratipAtasthAna sabase thor3e haiN| unase pratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiN| unase apratipAta-apratipadyamAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / una sabase sabhI labdhisthAna vizeSa adhika haiM / kitane adhika haiM ? pratipAtasthAna aura pratipadyamAnasthAnoMkA jitanA pramANa haiM utane adhika haiM / bizeSArtha - yahA~ para ' athavA ' kahakara pUrvokta alpabahutvako hI prakArAntarase samajhAyA gayA hai| pUrva meM pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna aura labdhisthAna aisA vibhAga karake alpabahutva batalAyA gayA hai / yahA~ apratipAta apratipadyamAnasthAnoMkI gaNanA pRthakse nahIM kI gaI hai / kintu ' athavA ' kahakara jo alpabahutva batalAyA gayA hai usameM pratipAtasthAna, pratipadyamAnasthAna, apratipAta - apratipadyamAnasthAna aura labdhisthAna aisA vibhAga karake alpabahutva batalAyA gayA hai| zeSa kathana alpabahutvako dhyAna meM lenese hI samajhameM A jAtA hai / -00000000000000000000 | $ 44. isa prakAra inakA pramANaviSayaka alpabahutva karake aba inhIM kI tIvra - mandatAdvArA saMyamavizeSakA Alambana kara alpabahutvakA kathana karaneke liye yahA~ para sarvaprathama bAlajanoMke anugrahake liye yaha saMdRSTi vinyAsa hai - 00 antara / pratipAtamAna saMyatakA jaghanya labdhisthAna sabase stoka hai / vaha kisake hotA hai ? mithyAtvako prApta honevAle sarva saMkliSTa saMyatake hotA hai| usase usIke utkRSTa sthAna anantaguNA hai / vaha kisake hotA hai ? midhyAtvako prApta honevAle tatprAyogya saMkliSTa saMyata ke
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [saMjamaladdhI gacchamANassa carimasamaye bhavadi / 00000000000000000000 / aMtaraM / asaMjadasammattaM gacchamANassa jaha0 aNaMtaguNaM / taM kassa ? savvasaMkiliTThassa / tasseva ukka0 aNaMtaguNaM / taM kassa / tappAoggasaMkiliTThassa carimasamae bhavadi / 00000 000000000000000 / aMtaraM / saMjamAsaMjamaM gacchamANa0 jaha0 paDivA0 aNaMtaguNaM / taM kassa ? savvasaMkiliTTha0 / tasseva ukka0 aNaMtaguNaM / taM kassa ? tappAogga0 saMkiliTThassa carimasamae bhavadi / 645. 000000000000000000000000000000000000000 aMtaraM / kammabhami0 saMjamaM paDivaja0 jaha0 aNaMtaga / taM kassa bharahakkhettaNivAsiM0 micchAiDissa saMjamaM geNha0 paDhamasamaya0 / akammabhUmi0 paDivaja0 jaha0 aNaMtaantima samayameM hotA hai / 00000000000000000000 / antara / usase asaMyatasamyaktva ko prApta honevAle saMyatake jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? sarva. saMkliSTake hotA hai| usase usIke utkRSTa sthAna anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? tatprAyogya saMkliSTake antima samayameM hotA hai| 00000000000000000000 / antara / usase saMyamAsaMyamako grahaNa karanevAle saMyatake jaghanya pratipAtasthAna anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? sarvasaMkliSTake hotA hai| usase usIke utkRSTa pratipAtasthAna anantaguNA hai / vaha kisake hotA hai ? tatprAyogya saMkliSTake antima samayameM hotA hai| vizeSArtha-saMyama labdhisthAna tIna prakArake haiM yaha pahale batalA Aye haiN| unameMse sabase hIna labdhivAle pratipAta labdhisthAna haiM, kyoMki saMyamabhAvase cyuta honevAle jIvoMke saMklezakI pracuratAke sadbhAvase ye sthAna prApta hote haiN| ve pratipAtasthAna bhI tIna prakArake haiM-girakara mithyAtvako prApta honevAle saMyata jIvoMke pratipAtasthAna, girakara asaMyatasamyagdRSTiko prApta honevAle saMyata jIvoMke pratipAtasthAna aura girakara saMyamAsaMyamako prApta honevAle saMyata jIvoMke pratipAtasthAna / inake jaghanya pratipAtasthAnase utkRSTa pratipAtasthAnake alpabahutvakA krama bhI isI kramase hai jisakA nirdeza mUlameM kiyA hI hai| sabase jaghanya pratipAtasthAna girakara mithyAtvako prApta honevAle saMyata jIvoMke hotA hai / utkRSTa pratipAtasthAna unhIMke antima samayameM hotA hai| madhyake unhIMke asaMkhyAta loka pramANa pratipAtasthAna ina donoMke bIcameM hote haiN| ina saba sthAnoMko yahA~ aMka saMdRSTimeM zUnyoM dvArA dikhalAyA gayA hai| Age antara hai| jo asaMkhyAta lokapramANa labdhisthAnoMke barAbara hai| antara samApta hone para punaH jo pratipAta labdhisthAna prApta hote haiM ve girakara asaMyata samyaktvako prApta honevAle saMyata jIvoM ke hote haiN| jaghanyase lekara utkRSTa taka ye bhI asaMkhyAta lokapramANa haiM / Age ukta prakArase antara hai| antara samApta hone para punaH pratipAta labdhisthAna prApta hote haiM jo girakara saMyamAsaMyamako prApta honevAle saMyata jIvoMke hote haiM / isa prakAra ye saba madhyameM antara sahita pratipAta saMyamalabdhisthAna jAnane caahie| 45. 000000000000000000000000000000000000000 / antr| usase saMyamako prApta honevAle karmabhUmija manuSyakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai / vaha kisake hotA hai ? jo bharatakSetrakA nivAsI mithyAdRSTi manuSya saMyamako grahaNa karatA hai usake saMyama grahaNake prathama samayameM hotA hai| usase saMyamako grahaNa karanevAle akarmabhUmija
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjamaTThANANaM appAbahuaM 181 guNa / taM kassa ? sesapaMcakhaMDaNivAsi0 micchAiTThi0 tappAogga0 visuddha0 saMjamaM geNhamANassa paDhamasamaya0 / tasseva ukka0 paDivaja0 aNaMtaguNaM / taM kassa ? saMjadAsaMjadassa savvavisuddha0 saMjamaM geNha0 paDhamasamaya0 / kammabhUmi0 paDivajamA0 ukka0 annNtgunn| taM kassa ? saMjadAsaMjada0 savvavisuddhassa saMjamaM geNha0 paDhamasamae hodi| 646. 000000000000000000000000000000000000000 0000000000000000 aMtaraM / ettha uvarimANi sAmAiyacchedo0 apaDivAdApaDivajaDANANi / hedvimANi parihArasuddhisaMjamassa / tattha parihArasuddhisaMjada0 jaha0 paDivAda0 aNaMtaguNaM / taM kassa ? tappAoggasaMkiliTThassa sAmAiyacchedovaTThAvaNAhimuhassa carimasamae hodi / tasseva ukka0 aNaMtaguNaM / taM kasma ? savvavisuddhassa parihArasaMjadassa / sAmAiyacchedova0 ukka0 saMjada0 aNaMtagu0 / taM kassa ? savvavisuddha0 se kAle suhumasAMparAya. saMja0 gAha0 / edesiM jaha0 micchattaM gaccha0 savvasaMkili0 carimasamae bhavadi / teNettha Na bhaNidaM / 47. 00000000000000000 / aMtaraM / suhumasAMpa0 jaha0 paDivAda0 aNaMtagu0 / taM kassa ? tappAoggavisuddha0 aNiyaTTi0 ahimuhassa suhama0 / tasseva manuSyakA jaghanya labdhisthAna anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? jo zeSa pA~ca khaNDoMkA nivAsI mithyAdRSTi manuSya tatprAyogya vizuddha hokara saMyamako grahaNa karatA hai usake saMyama grahaNake prathama samayameM hotA hai| saMyamako grahaNa karanevAle usIke utkRSTa anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? jo saMyatAsaMyata sarvavizuddha hokara saMyamako grahaNa karatA hai usake saMyamako grahaNa karaneke prathama samayameM hotA hai| usase karmabhUmijakA utkRSTa pratipadyamAna labdhisthAna anantaguNA hai / vaha kisake hotA hai ? jo saMyatAsaMyata sarvavizuddha hokara saMyama ko grahaNa karatA hai usake saMyama grahaNake prathama samayameM hotA hai| . 646. 0000000000000000000000000000000000000000000000000000 000 / antara / yahA~para uparima apratipAta-apratipadyamAna sthAna sAmAyika-chedopasthApanAzuddhi saMyata jIvake haiN| adhastana sthAna parihArazuddhi saMyata jIvake hote haiN| unameMse parihArazuddhi saMyata jIvakA jaghanya pratipAta sthAna pUrva ke sthAnase anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? sAmAyikachedopasthApanAzuddhisaMyamoMke abhimukha hue tatprAyogya saMkliSTa saMyatake antima samayameM hotA hai| usase usIkA utkRSTa anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? sarvavizuddha parihArazuddhisaMyatake hotA hai| usase sAmAyika-chedopasthApanAzuddhi saMyatakA utkRSTa anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? tadanantara samayameM sUkSmasAmparAyazuddhi saMyamako grahaNa karanevAle sarvavizuddha ukta saMyatake hotA hai| jo agale samayameM mithyAtvako prApta kareMge aise sarvasaMkliSTa inake antima samayameM jaghanya sthAna hotA hai / isaliye yahA~ usakA kathana nahIM kiyaa| 47. 00000000000000000 / antara / usase sUkSmasAmparAyazuddhisaMyata kA jaghanya pratipAtasthAna anantaguNA hai| vaha kisake hotA hai ? anivRttikaraNake abhimukha hue tatprAyogya vizuddha sUkSmasAmparAyazuddhisaMyatake hotA hai| usase usIkA utkRSTa ananta
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamaladdhI ukka0 anaMtagu0 / taM kassa 1 savvavisuddha 0 suhumakhavaga0 carimasamae bhavadi / vIyayasa ajahaNNamaNuka0 anaMtagu0 / kasAyAbhAvAdo eyaviyappaM caiva / taM puNa uvasaMta0-khINakasAya-sajogi - ajogINaM ghettavvaM / evamedIe saMdiTThIe jaNidapaDibohANaM sissANamidANi tivvamaMdadA visayamadhyAbahuaM suttANusAreNa vasaissAmo / taM jahA - * tivvamaMdadAe savvamaMdANubhAgaM micchattaM gacchamANassa jahaNNayaM saMjamaTThANaM / 48. kudo ? savvukkassasaMkileseNa micchattaM gacchamANassa carimasamae edassa do / * tassevukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / $ 49. kudo ? tapAoggasaMkileseNa micchattapaDivAdAhimuhassa carimasamaye puvillAdo asaMkhekhalogamettachANANi samullaMghiyUNedassa samuppattidaMsaNAdo / * asaMjadasammattaM gacchamANassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / 50. kudo ? puvvillAdo asaMkhejalo gamettachaTTANANi aMtariyUNedassa sammuppaNNattAdo / puvvillukassaTThANAdo kathamedassa jahaNNaladdhidvANassANaMtaguNattasaMbhavoci guNA hai / vaha kisake hotA hai ? sarvavizuddha sUkSmasAmparAyazuddhisaMyata kSapaka ke antima samaya meM hotA hai| usase vItarAgakA ajaghanya - anutkRSTa sthAna anantagaNA hai / vaha kaSAyake abhAva ke kAraNa eka hI prakArakA hai / parantu vaha upazAntakaSAya, kSINakaSAya, sayogI jina aura ayogI jinakA grahaNa karanA caahie| isa prakAra isa saMdRSTi dvArA jinako pratibodha huA hai aise ziSyoMko isa samaya tIvra-mandatAviSayaka alpabahutvako sUtrake anusAra batalAveMge / yathA-- * tIvra - mandatAkI apekSA mithyAtvako prApta karanevAle saMyatake jaghanya saMyamasthAna sabase manda anubhAgavAlA hotA hai / $ 48. kyoMki sabase utkRSTa saMklezake sAtha mithyAtvako prApta honevAle saMyatake antima samaya meM isakA grahaNa kiyA hai / * usase usIke utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai / $ 49. kyoMki tatprAyogya saMklezase midhyAtvameM giraneke sanmukha hue saMyatake antima samaya meM pUrva ke saMyamasthAnase asaMkhyAta loka pramANa SaTUsthAnoMko ullaMghana kara isakI utpatti dekhI jAtI hai / * usase asaMyata samyaktvako prApta honevAle saMyatake jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai / 50. kyoMki pUrvake saMyamasthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara yaha sthAna utpanna huA hai /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 115 ] saMjamaTThANANaM appAbahuaM 183 NAsaMkaNija, mitapativAdavisayajahaNNasaMkilesAdo vi sammattapaDivAdavisayaukassasaMkilesassANataguNahINattamassiyUNa tahAbhAvasiddhIe virohAbhAvAdo / * tatsetumassayaM saMjamahANamataguNaM / 651. do ? pubbinlAdo asaMkhejalogamettachaTThANANi ullaMghiyUNedassa smuppcidNsnnaado| * saMjamAsaMjama gacchamANassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / 752. kudo ? pugvinlAdo asaMkhejalogamettANi chaTThANANi aMtariyUNedassa smpaaddsnnaado| * tasseSupassayaM saMjamaTThANamaNataguNaM / 53. kiM kAraNaM ? pugvinlAdo asaMkhejalogamettA0 chaTThANANi ullaMghiyUdassa smuppttidsnnaado| -kammabhUmiyassa paDibajamANayassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / zaMkA-pUrvake utkRSTa sthAnase isa jaghanya labdhisthAnakA anantaguNApanA kaise sambhava hai? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki mithyAtvameM pratipAtaviSayaka japanya saMklezase bhI samyaktvameM pratipAtaviSayaka utkRSTa saMklezake anantaguNe hInapaneko dekhate hue usake usa prakAra siddha honemeM virodhakA abhAva hai| * usase usIke utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai / 651. kyoMki pUrva ke jaghanya sthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghana kara isa sthAnakI utpatti dekhI jAtI hai / * usase saMyamAsaMyamako prApta honevAle saMyatake jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai| 652. kyoMki pUrvake utkRSTa sthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAnoMko ullaMghanakara isa sthAnakI utpatti dekhI jAtI hai| * usase usIke utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai| 653. kyoMki pUrvake jaghanya sthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTasthAnoMko ullaMghanakara isa sthAnakI utpatti dekhI jAtI hai| * usase saMyamako prApta karanevAle karmabhUmija manuSyakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamaladdha 654. kudo ? saMkilesaNibaMdhaNapaDivAdaTThANAdo puvinlAdo tanvivarIdasarUvassedassa jahaNNatte vi aNaMtaguNabhAvasiddhIe NAyovavaNNattAdo / ettha 'kammabhRmiyasse'tti vutte paNNArasakammabhUmIsu majjhimakhaMDasamuppaNNamaNussassa gahaNaM kAyavvaM, karmabhUmIsu jAtaH karmabhUmija iti tasya tadvayapadezAItvAt / / ___* akammabhUmiyassa paDivajamANayassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / 55. pumvinlAdo asaMkhejalogamettachaTThANANi uvari gaMtUNedassa samuppattIe / ko akammabhUmio NAma ? bharaherAvayavidehesu viNIdasaNNidamajhimakhaMDaM mottUNa sesapaMcakhaMDaNivAsI maNuo etthAkammabhUmio ti vivakkhio, tesu dhamma-kammapavuttIe' asaMbhaveNa tbbhaavovvttiido| jai evaM, kudo tattha saMjamaggahaNasaMbhavo tti NAsaMkaNijaM, disAvivajayapayadRcakkavaTTIkhaMdhAvAreNa saha majjhimakhaMDamAgayANaM mileccharAyANaM tattha cakavaTTiAdIhi saha jAdavevAhiyasaMbaMdhANaM saMjamapaDivattIe virohaabhaavaado| athavA tatkanyakAnAM cakravartyAdipariNItAnAM garbheSatpannamAtRpakSApekSayA svayamakarmabhamijA itIha vivkssitaaH| tato na kiMcadvipratiSiddhaM, tathA jAtIyakAnAM dIkSAhatve pratiSedhAbhAvAditi / $54. kyoMki saMklezanimittaka pUrvake pratipAtasthAnase usase viparIta svarUpabAle isake jaghanya honepara bhI anantaguNapanekI siddhi nyAyayukta hai| yahA~para 'karmabhUmijake' aisA kahanepara pandraha karmabhUmiyoMmeMse madhyama khaNDameM utpanna hue manuSyakA grahaNa karanA cAhie, kyoMki karmabhUmiyoMmeM utpanna huA karmabhUmija hai isa prakAra vaha isa saMjJAke yogya hai| * usase saMyamako prApta karanevAle akarmabhUmija manuSyakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai| 55. kyoMki pUrvake saMyamasthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna Age jAkara isa sthAnakI utpatti huI hai| zaMkA-akarmabhUmija kauna kahalAtA hai ? samAdhAna-bharata, airAvata aura videha meM vinIta saMjJAvAle madhyama khaNDako chor3akara zeSa pA~ca khaNDakA nivAsI manuSya yahA~ para akarmabhUmija isa rUpase vivakSita hai, kyoMki unameM dharma-karmakI pravRtti asambhava honese akarmabhUbhijapanekI utpatti bana jAtI hai| zaMkA--yadi aisA hai to unameM saMyama grahaNa kaise sambhava hai ? samAdhAna--aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki dizAvijayameM pravRtta hue cakravartIke skandhAvAra ( senA) ke sAtha jo madhyama khaNDameM Aye haiM tathA cakravartI Adike sAtha jinhoMne vaivAhika sambandha kiyA hai aise mleccharAjAoMke saMyamakI prAptimeM virodhakA abhAva hai| athavA unakI jo kanyAeM cakravartI Adi ke sAtha vivAhI gaI unake garbhase utpanna huI santAna mAtRpakSakI apekSA svayaM akarmabhUmija hai yaha yahA~ para vivakSita hai| isaliye kucha niSiddha nahIM hai, kyoMki isa prakArako jAtivAloMke dIkSAke yogya honemeM pratiSedha nahIM hai| 1 dharmakarmabahirbhUtA ityamI mlecchakA matA / Adipu0
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjamaTThANANaM appA bahuaM * tassevukkassayaM paDivajamANayassa saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / 56. kudo 9 puvvilajahaNNaTThANAdo asaMkhejaloga mettachaTTANANi uvarimanbhussariduNedassa samuppattidaMsaNAdo / gAthA 115 ] 185 * kammabhUmiyassa paDivajjamANayassa ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / $ 57. kudo ? khettANubhAveNa puvvillAdo edassa tahAbhAvasiddhIe bAhrANuvalaMbhAdo / * parihAra suddhisaMjadassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / 58. edaM kattha hoi ? parihArasuddhisaMjadassa tappA oggasaMkileseNa sAmAiyachedovaDAvaNAhimuhassa carimasamaye hoha / edaM puNa sAmAiya-chedovaDAvaNANamapaDivAdApaDivajamANA * jahaNNasaMjamaladdhiTThANa pahuDi asaMkheja logameta chaTTANANi uvari gaMtUNa taditthasaM jamaladbhiTThANeNa sarisaM hoNa samuppaNNaM / tado siddhamedassa paDivAdAhimuhatte satthANe savvajahaNNatte vi parihArasaMjamamAhappeNa puvvillAdo anaMtaguNattaM / * tasseva ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / * usase saMyamako prApta honevAle usIke utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai 1 56. kyoMki pUrvake jaghanya sthAnase asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna Upara jAkara isa sthAnakI utpatti dekhI jAtI hai / * usase saMyamako prApta honevAle karmabhUmija manuSyakA utkRSTa saMyamasthAna ananta guNA hai / $ 57. kyoMki kSetrake mAhAtmyavaza pUrvake saMyamasthAnase isake anantaguNe siddha honemeM koI bAdhA nahIM upalabdha hotI / * usase parihArazuddhi saMyatakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai / $ 58. zaMkA- yaha kahA~ para hotA hai ? samAdhAna -- tatprAyogya saMklezavaza sAmAyika chedopasthApanA saMyamoMke abhimukha hue parihArazuddhisaMyata ke antima samaya meM hotA hai / parantu yaha apratipAta - apratipadyamAna sAmAyika-chedopasthApanAsambandhI jaghanya saMyamalabdhise lekara asaMkhyAta lokapramANa SaTsthAna Upara jAkara vahA~ prApta saMyamalabdhi sthAnake sadRza hokara utpanna huA hai / isa liye isake pratipAtake abhimukha hokara svasthAnameM sabase jaghanya hone para bhI parihArazuddhi saMyamaMke mAhAtmyavaza pUrvake sthAnase anantaguNApanA siddha hotA hai / * usase usIkA utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai / 24
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ saMjamaladdhI 659. kudo ! puvvinlajahaNNaTTANAdo asaMkheja logamettaddhANamuvari gaMtUNa sAmAiyachedovaDAvaNANamapaDivAdApaDivajamANaDDANANamanyaMtare samayAviroheNedassa samuppatti 186 daMsaNAdo / * sAmAiyachedo vadvAvaNiyANamukkassayaM saMjamaTThANa maNaMtaguNaM / $ 60. kudo ? sAmAiyacchedovaTThAvaNiyANamajahaNNANukkassaapaDivAdApaDivaJjamAhANeNa samANabhAveNa puvvillukassaTThANe NiTThide tado NiraMtarakameNa puNo vi tato uvari asaMkhealogamettANi chaTTANANi gaMtUNedassa aNiyaTTikhavaga carimasamaye samuppattidaMsaNAdo | * suhumasAMparAiyasuddhisaMjadassa jahaNNayaM saMjamadvANamaNaMtaguNaM / 61. bAdarakasAyANuvi dhukassa saMjamaladdhIdo suhumakasAyANuvija haNNasaMjamalaDIe vi anaMtaguNasaM monU payAraMtarAsaMbhavAdo / edaM puNa suhumasAM parAiyassa uvasAmiyasa parivadamANayassa carimasamaye ghettavvaM / * tassevakassacaM saMjamANamarNataguNaM / $ 62. suhumasAMparAiyakkhavagassa carimasamaye sabbukassa visohiNibaMdhaNassedassa pulijahaNa pariNAmAdo anaMtaguNattasiddhIe virohAbhAvAdo / $50. kyoMki pahaleke jaghanya sthAnase asaMkhyAta lokapramANa sthAna Upara jAkara sAmAyika chedIpasthApanAsambandhI apratipAta apratipadyamAna sthAnoMke bhItara yathAgama isa sthAnakI utpatti dekhI jAtI hai| # usase sAmAyika-chedopasthApanA saMyatoMkA utkRSTa saMyamasthAna anantaguNa hai / $ 60. kyoMki sAmAyika chedopasthApanAke ajaghanya - anutkRSTa apratipAta - apratipadyamAna sthAnake samAna pUrvake utkRSTa sthAnakA nirdeza karanepara tatpazcAt nirantara kramase phira bhI usase Upara asaMkhyAta lokapramANa paTsthAna jAkara isa sthAnakI anivRttikaraNa kSapaka ke antima samaya meM utpatti dekhI jAtI hai / * usase sUkSmasAmparAyika saMyatakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai / $ 61. bAdara kaSAyake rahate hue honevAlI utkRSTa saMyamalabdhise sUkSmakaSAyameM honebAlI saMyamalabdhi bhI anantaguNI hotI hai, isake sivAya vahA~ anya prakAra sambhava nahIM hai / parantu yaha jo upazAmaka girakara sUkSmasAmparAyameM AyA hai usake antima samayakI lenI cAhie / * usase usIkA utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai / 6 62. sUkSmasAmparAyika kSapakake antima samayameM sarvotkRSTa vizuddhinimittaka isake pahale ke jaghanya pariNAmase anantaguNe siddha honemeM birodhakA abhAva hai /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 gAthA 115] saMjamaTThANANaM appAbahuaM * vIyarAyassa ajahaNNamaNukassayaM carittaladdhiTThANamaNaMtaguNaM / 63. kudo ? khINovasaMtakasAesu kevalIsu ca jahAkkhAdavihArasuddhisaMjamaladdhIe ettha vivkkhiyttaado| esA uvasaMtakasAyabhayavaMtaye jahaNNA hodu, khINakasAyasajogi-ajogIsu ca ukassiyA hou, khaiyaladdhipAhammAdo tti NAsaMkaNijjaM, khINovasaMtakasAesu kasAyAbhAveNa avaTTidasaMjamapariNAmesu jahAkkhAdavihArasuddhisaMjamassa medaannuvlNbhaado| evamappAbahue samatte tado 'laddhI tahA caritattasse tti samattamaNiogaddAraM / * usase vItarAgakA ajaghanya-anutkRSTa cAritralabdhisthAna anantaguNA hai| 662. kyoMki kSINakaSAya, upazAntakaSAya aura kevaliyoMmeM jaghanya aura utkRSTa vizeSaNase rahita yathAkhyAtavihArazuddhi saMyamalabdhikI yahA~ para vivakSA hai| - zaMkA-yaha upazAntakaSAya bhagavantake jaghanya hoo tathA kSINakaSAya, sayogikevalI aura ayogikevalIke kSAyikalabdhike mAhAtmyavaza utkRSTa hoo? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki kSINakaSAya aura upazAntakaSAya jIvoMmeM kaSAyoMkA abhAva honese avasthita saMyama pariNAma honepara yathAkhyAtavihAra. . zuddhisaMyamameM bheda nahIM upalabdha hotaa| isa prakAra alpabahutvake samApta honepara 'laddhI tahA carittassa' ke anusAra saMyamalabdhi anuyogadvAra samApta huaa| 1. tA. pratI tahova iti pATha:
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri- jaivasahAiriyavirahaya- cuNNisutasamaNidaM siri-bhagavaMtaguraNaharabhaDAranovaiTTha kasAya pAhuDa siri-vIraseAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tassa tatya caritamohaNIya - uvasAmaNA NAma codasamo atthAhiyAro uvasamidasayaladose uvasAmae paNamiuM +::+ uvasaMtakasAyavIyarAyaMte / kasAyauvasAmaNaM vocchaM // 1 // jinhoMne samasta doSoMko upazAnta kara liyA hai aise upazAnta kaSAya vItarAga paryanta samasta upazAmakoM ko namaskAra kara kaSAya-upazAmaka nAmaka anuyogadvArakA kathana kareMge // 1 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * carittamohaNIyassa uvasAmaNAe puvvaM gamaNinna suttaM / 1. daMsaNamohaNIyassa uvasAmaNA khavaNA ca puvvaM parUvidA, carittamohaNIyassa vi khayovasamaladdhilakkhaNA desovasAmaNA saMjamAsaMjama-saMjama-laddhibhedeNa duvihA vihattA aNaMtarameva vihAsidA / saMpahi carittamohaNIyassa savvovasAmaNA vihANaparUvaNaTThameso codasamo atthAhiyAro carittamohovasAmaNAsaNNido smoinnnno| evamavahAridasaMbaMdhassedassa asthAhiyArassa parUvaNAe puvvameva tAva suttamaNugaMtavvaM, aNNahA suttANusArINametthANAdarappasaMgAdo, suttAvalaMbaNeNa viNA payadaparUvaNAe NivvahaNANuvavattIdI cedi eso edassa suttassa smudaayttho| ettha ya aTTha gAhAmuttANi hoti / kudo evaM paricchinjade ? 'aTThayvasAmaNaddhammi' idi saMbaMdhagAhAvayaveNa thovidvttaado| tado tesimavasarakaraNaTuM pucchAvakamAha * taM jhaa| 2. sugamamedaM pucchAvakaM / evaM ca pucchAvisaIkayANamaTThaNhaM gAhAsuttANaM jahAkamamaso sarUvaNiddeso * cAritramohanIya-upazAmaka nAmaka anuyogadvArameM sarva prathama gAthAsUtra jJAtavya hai| 1. darzanamohanIya upazAmanA aura kSapaNAkA pahale kathana kiyA tathA cAritramohanIya kI kSayopazamalabdhi lakSaNavAlI saMyamAsaMyama aura saMyamalabdhike bhedase do prakArakI dezopazAmanAkA bhI anantara pUrva hI vyAkhyAna kiyaa| aba cAritramohanIya-sarvopazAmanAkA kathana karaneke liye cAritramohopazAmanA saMjJAvAlA yaha caudahavA~ arthAdhikAra avatIrNa huA hai| isa prakAra jisake sambandhakA nizcaya kiyA hai aise isa arthAdhikArakI prarUpaNAmeM pUrva hI sarva prathama gAthAsUtra jAnane yogya hai, anyathA sUtrAnusArI ziSyoMko isameM Adara ba honekA prasaMga AtA hai tathA gAthAsUtroMkA avalambana liye binA prakRta prarUpaNAkA nirvAha nahIM ho sakatA yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / yahA~ ATha gAthAsUtra haiM / zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-'aTevuvasAmaNaddhammi' isa sambandha gAthAke eka pAda dvArA usI prakArakA upadeza pAyA jAtA hai / isalie jJAta hotA hai ki isa anuyogadvArameM ATha hI gAthAsUtra haiN| isalie unakA avasara karaneke liye pRcchAvAkyako kahate haiM* vaha jaise| 62. yaha pRcchAvAkya sugama hai| isa prakAra pRcchAke viSaya kiye gaye gAthAsUtroMkA yathAkrama yaha svarUpa nirdeza hai
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 116] carittamohaNIya-uvasAmaNAe gAhAsuttaNiddeso (63) uvasAmaNA kadividhA uvasAmo kassa kassa kammassa / kaM kammaM uvasaMtaM aNauvasaMtaM ca kaM kammaM // 116 // 3. esA paDhamA gAhA uvasAmaNAbhedaNiddesaDamuvasAmijamANakammavisesAvahAragaDamuvasaMtANuvasaMtapaya DisarUvaNirUvaNaTuM ca samAgayA / saMpahi edimse kiMci avayavatthaparAmarasaM kssaamo| taM jahA-'uvasAmaNA kadividhA' evaM bhaNide pasatthApasatthamedeNa duvihA uvasAmaNA hodi tti evaMpayAro tabbhedaNideso sUcido / 'uvasAmo kassa kassa kammassa' edeNa vi savvesiM kammoNaM kimezA u vasAmaNA saMbhavai, Aho patthi tti pucchaM kAdaNa tado sesakampaparihAreNa mohaNIyavisaye ceva payadovasAmaNAsaMbhavo tti evaMvihA atthaparUvaNA suucidaa| 'kaM kanma uvasaMtaM' edammi vi gAhApacchaddhasuttAvayave NavaMsaya vedAdipayaDINaM jahAkamamuvasAmijamANANaM kadamammi avatthAvisese kaM kammamuvasaMtaM hoi, kaM vA aNuvasaMtamiccevaMvihA atthaparUvaNA paDibaddhA / evamesA saMkheveNa paDhamagAhae atthaparUvaNA / edisse vitthArasthaparUvaNamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNeva kssaamo| (64) kadibhAguvasAmijadi saMkamaNamudIraNA ca kadibhAgo / kadibhAgaM vA baMdhadi hidi-aNubhAge padesagge // 117 / / upazAmanA kitane prakArakI hotI hai ? upazama kisa-kisa karmakA hotA hai ? kaba kauna karma upazAnta rahatA hai aura kauna karma anupazAnta rahatA hai // 116 // 63. yaha prathama gAthA upazAmanAke bhedoMkA nirdeza karaneke liye, upazamako prApta honevAle karmavizeSoMkA nizcaya karaneke liye tathA upazAnta aura anupazAnta prakRtiyoMke svarUpa kA nirUpaNa karaneke liye AI hai| aba isake kiMcit avayavArthakA parAmarza kreNge| vaha jaise-'uvasAmaNA kadividhA' aisA kahane para prazasta aura aprazastake bhedase do prakArako upazAmanA hotI hai isa prakAra ukta prakArase usake bhedoMkA nirdeza kiyA hai| 'uvasAmo kassa kassa kammassa' isa vacana dvArA bhI sabhI karmoMkI kyA yaha upazAmanA sambhava hai athavA sambhava nahIM hai aisI pRcchA karake pazcAt zeSakarmoke parihAradvArA mohanIya karmake viSayameM hI prakRta upazAmanA sambhava hai isa prakArakI arthaprarUpaNA sUcita kI gaI hai| 'kaM kammaM kassa uvasaMta' gAthAsUtrake isa uttarArdhasambandhI caraNameM bhI kramase upazAnta honevAlI napuMsakaveda Adi prakRtiyoMke kisa avasthA vizeSameM kauna karma upazAnta hotA hai athavA kauna karma anupazAnta rahatA hai isa prakArakI arthaprarUpaNA pralibaddha hai| isa prakAra saMkSepase prathama gAthAkI yaha arthaprarUpaNA hai / isake vistArarUpa arthakI prarUpaNA Age cUrNisUtrake sambandhase hI kreNge| ___cAritramohakarmakI sthiti, anubhAga aura pradezapuJjake kitane bhAgakA prati samaya upazamana karatA hai, saMkramaNa karatA hai aura udIraNA karatA hai tathA kitane bhAga kA bandha karatA hai // 117 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 4. esA vidiyagAhA NiruddhacarittamohapayaDIe uvasAmijamANAe samayaM paDi uvasAmijamANapadesaggassa dvidi-aNubhAgANaM ca pamANAvahAraNaTuM puNo tassaMbaMdheNeva bajjhamANa-vedijamANa-saMkAmijjamANovasAmijjamANaTThidi-aNubhAga-padesANamappAbahuavihANaTuM ca smoinnnnaa| taM jahA-'kadi bhAguvasAmijjadi' evaM bhaNide NiruddhacarittamohapayaDIe dvidimuvasAmemANo dvidIe kevaDiyaM bhAgamuvasAmedi, kettiye bhAge saMkAmedi, kadimAge vA udIredi, kettiyaM vA bhAgaM baMdhadi / evamaNubhAga-padesANaM pi pAdekkaM pucchANugamo kaayvvo| tado dvidi-aNubhAga-padesANamettio ettio bhAgo uvasAmijjadi saMkAmijjadi udIrijjadi bajjhadi vA tti evaMviho atthaNiddeso edammi gAhAsutte Nibaddho tti ghettavyo / edassa visesaNiNNayamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNa kssaamo| (65) kevaciramuvasAmijadi saMkamaNamudIraNA ca kevaciraM / kevaciraM uvasaMtaM aNuvasaMtaM ca kevaciraM // 118 // 65. esA tadiyagAhA uvasAmaNNakiriyAe kaalpmaannaavhaarnnddhmaagyaa| taM jahA-'kevaciramuvasAmijjadi' NiruddhacarittamohaNIyapayaDimuvasAmemANo kevacireNa kAleNavasAmei, kimegasamayeNa Aho aMtomuhuttAdikAleNe tti evaMvihe kAlaNiddesa 4. yaha dUsarI gAthA vivakSita cAritramohanIya prakRtikA upazama karanekI avasthAmeM prati samaya upazAmita honevAle pradezapuJjake tathA sthiti aura anubhAgake pramANakA avadhAraNa karaneke liye punaH usIke sambandhase hI bandhako prApta honevAle, vede jAnevAle, saMkramita honevAle aura upazamako prApta honevAle sthiti, anubhAga aura pradezoMke alpabahutvakA kathana karaneke liye avatIrNa huI hai| jaise-'kadi bhAguvasAmijadi' aisA kahane para vivakSita cAritramoha prakRtikI sthitikA upazama karatA huA sthitike kitane bhAgakA upazama karatA hai. kitane bhAgoMkA saMkrama karatA hai, kitane bhAgoMkI udIraNA karatA hai aura kitane bhAgakA bA~dhatA hai / isIprakAra anubhAga aura pradezoMsambandhI pRcchAkA bhI pRthak-pRthak anugama karanA cAhie / isaliye sthiti, anubhAga aura pradezoMke itane-itane bhAgako upazamAtA hai, saMkramita karatA hai, udIrita karatA hai aura bA~dhatA hai isa prakArakA arthavizeSa isa gAthAsUtrameM nibaddha hai aisA grahaNa karanA cAhie / isakA vizeSa nirNaya Age cUrNisUtra ke sambandhase kreNge| *cAritramohanIya karma-prakRtiyoMkA kitane kAla dvArA upazamana karatA hai, unakA saMkramaNa aura udIraNA kitane kAla taka hotI hai, kauna karma kitane kAla taka upazAnta rahatA hai aura kitane kAla taka anupazAnta rahatA hai // 118 // 15. yaha tIsarI gAthA upazAmana kriyAke kAlake pramANakA avadhAraNa karaneke liye AyA hai| yathA-'kevaciraM uvasAmijjadi' vivakSita cAritramohanIyakI prakRtikI upazamAnA karatA huA kitane kAla dvArA upazamAtA hai, kyA eka samaya dvArA yA antarmuhUrta kAla dvArA isa prakAra yaha pRcchA isa taraha ke kAlakI apekSA karatI hai| ataeva kahanA cAhie ki antarmuhata
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 119] carittamohaNIya-uvasAmaNAe gAhAsuttaNiheso 193 muvekkhade esA pucchaa| tado vattavvaM aMtomuhutteNe tti, aMtomuhutteNa kAleNa viNA NavaMsayavedAdipayaDINamuvasAmaNakiriyAe aparisamattIdo / tisse ceva uvasAmijamANapayaDIe 'saMkamaNamudIraNA ca kevaciraM' kAlaM payadi tti esA vi pucchA kAlavisesameva joedi / edisse pucchAe NiNNayamuvari kassAmo / 'kevaciraM uvasaMtaM evaM bhaNide NaQsayavedAdikammamuvasaMtaM hodaNa kevaciraM kAlamavaciTThai, kimegasamayamAho aMtomuhattAdikAlaM / athavA savvameva carittamohaNIyaM savvovasAmaNAe uvasaMtaM hodaNa kettiyaM kAlamavaciTThadi tti esA vi pucchA utrasaMtAvatthAe kaalvisesmuvekkhde| tado vattavvaM jahaNNeNa eyasamao, ukkasseNa aMtomuhuttamidi / 'aNavasaMtaM ca kevaciraM esA vi pucchA appasatthovasAmaNAe aNuvasaMtAvasthAe kAlaNidesamuvekkhade / edassa NiNNayamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNa kassAmo ti ha tappavaMco kIrade / (66) kaM karaNaM vocchinnadi avvocchiNNaM ca hoi kaM karaNaM / ke karaNaM uvasaMtaM' aNauvasaMtaM ca kaM karaNaM // 116 // 6. esA cautthI mUlagAhA mUluttarapayaDINamappasatthovasAmaNAdiaTThakaraNesu uvasAmagassa kadamammi avatthAvisese 'kaM karaNaM vocchijjadi', Na vocchijjadi tti evaM vihassara asthavisesassa pucchAmuheNa NicchayavihANadumavaiNNA, pavva-pacchaddhehiM karaNakAla dvArA upazamAtA hai, kyoMki antarmuhUrta kAlake vinA napuMsaka veda Adi prakRtiyoMkI upazAmanakriyA samApta nahIM hotii| tathA upazamita honevAlI usI prakRtikA saMkramaNa aura udIraNA kitane kAla taka pravRta rahatI hai isa prakAra yaha pRcchA bhI kAla vizeSako svIkAra karatI hai| isa pRcchAkA nirNaya Age kreNge| 'kevaciraM uvasaMtaM' aisA kahane para napuMsakaveda Adi karma upazAnta hokara kitane kAlataka Thaharate haiM ? kyA eka samaya taka yA antarmuhUrta kAlataka ? athavA samasta cAritramohanIyakarma sarvopazAmanAdvArA upazAnta hokara kitane kAla taka ThaharatA hai ? isalie kahanA cAhie ki samasta cAritramohanIya karma jaghanyase eka samaya taka aura utkRSTase antarmuhUrta kAlataka upazAnta rahatA hai / 'aNuvasaMta' yaha pRcchA bhI aprazasta upazAmanAke anupazAnta avasthAke kAlakA nirdezakI apekSA karatI hai| isakA nirNaya Upara cUrNisUtrake sambandhase kareMge, isalie usakA vistAra yahA~ nahIM karate haiN| upazAmakakI kisa avasthAmeM kauna karaNa vyucchinna ho jAtA hai aura kauna karaNa avyucchinna rahatA hai / tathA kauna karaNa upazAnta rahatA hai aura kauna karaNa anupazAnta rahatA hai // 119 // $6. yaha cauthI malagAthA mUla aura uttara prakRtiyoMke aprazasta upazAmanA Adi ATha karaNoMmeMse upazAmakake kisa avasthAmeM kauna karaNa vyucchinna rahatA hai yA vyucchinna nahIM rahatA hai isa prakAra isa tarahake artha vizeSakA pRcchAdvArA nirNaya karaneke liye AI hai, kyoMki 1 tA0pratI ke uvasaMtaM karaNaM iti pAThaH / 2 tA0pratau kaM karaNaM vocchijjadi tti evaMvihassa iti pAThaH / 25
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya - uvasAmaNA vocchedAvocchedANaM ceva NiNNayakaraNAdo / sesAsesavisesaNiNNayamuvari suttasaMbaMdhameva kassAma / evamedAo cattAri suttagAhAo uvasAmagaparUvaNAe paDibaddhAo / uvarimacattAri gAhAo tasseva paDivAdapaduppAyaNe paDibaddhAo / taM jahA 194 (67) paDivAdo ca kadividho kamhi kasAyamhi hoi paDivadido / kesiM kammaMsANaM paDivadido baMdhago hoi // 120 // $ 7. esA savvA vigAhA pucchAsutaM / tattha 'paDivAdo ca kadividho' tti eso paDhamAvayavo paDivAdabhedaNidde samuvekkhade | 'kamhi kasAyamhi hoi paDivadido' eso vi vidiyAvayavo savvovasAmaNAdo paDivadamANago paDhamaM kadamammi kasAye paDivadadi, kimaviseseNa, Aho atthi ko vi bAdara - suhumAdikasAyagao viseso ti evaMvihassa atthavisesassa pucchAmuheNa NiNNayakaraNaGkaM pavatto / paDivadamANassa payaDibaMdhaparivADIe pucchAmuheNa NicchayakaraNaGkaM gAhA pacchaddhamoiNamidi / evamettha tiNi pucchAo paDibaddhAo / saMpahi evamedIe gAhAe pucchidatthavisaye jahAkamaM NiNNayavihANaTTa muvarimANaM tiNDaM gAhAsuttANamavayAro (68) duviho khalu paDivAdo bhavakkhayAduvasamakkhayAdo du / sume ca saMparAe bAdararAge ca boddhavvA // 121 // ukta gAthAsUtra ke pUrvArdha aura uttarArdha dvArA karaNoMke viccheda aura avicchedakA hI nirNaya kiyA gayA hai / zeSa samasta vizeSoMkA nirNaya Age sUtrake sambandhako dhyAna meM rakhakara hI kreNge| isa prakAra ye cAra sUtragAthAaiM upazAmakasambandhI prarUpaNA meM hI pratibaddha haiM / tathA uparima cAra gAthAaiM usIke pratipAtake kathanameM pratibaddha haiM / yathA cAritramohanI ke upazAmakakA pratipAta kitane prakArakA hotA hai, vaha sarvaprathama kisa kaSAya meM pratipatita hotA hai tathA giratA huA kina karmaprakRtiyoMkA baMdhaka hotA hai 1 / / 120 / / 17. yaha pUrI gAthA pRcchAsUtra hai| usameM 'paDivAdo ca kadividho' yaha pahalA caraNa pratipAtake bhedoM kI apekSA karatA hai / 'kamhi kasAyamhi hoi paDivadido' yaha dUsarA caraNa bhI sarvopazAmanA se giranevAlA jIva pahale kisa kaSAyameM giratA hai, kyA vizeSatA ke binA giratA hai yA bAdara- sUkSma Adi kaSAyagata koI bhI vizeSatA hai isa prakAra isa taraha ke artha vizeSakA pRcchAdvArA nirNaya karaneke liye pravRtta huA hai| tathA giranevAle jIvake prakRtibandhake kramAnusAra pRcchA dvArA nizcaya karaneke liye gAthA kA uttarArdha AyA hai / isa prakAra isa gAthA sUtrameM tIna pRcchAaiM pratibaddha haiM / aba isa prakAra isa gAthA dvArA pUche gaye arthake viSaya meM yathAkrama nirNaya karaneke liye Ageke tIna gAthAsUtroMkA avatAra huA hai bhavakSaya aura upazamakSayake bhedase pratipAta niyamase do prakArakA hai / vaha pratipAta bhavabhaya se bAdararAgameM aura upazamakSaya se sUkSmasAmparAya meM jAnanA cAhie / / 121 / /
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe gAhAsuttaNideso 195 68. edeNa chaTThagAhAsutteNa puvinlagAhAe puvvaddhaNibaddhANaM doNhaM pucchANamatthaNiNNao kao daTThavvo, paDivAdassa duvihattaparUvaNAe suhumabAdaralobhakasAyavisayapaDivAdassa ca edisse gAhAe puvva-pacchaddhesu paDibaddhassa paripphuDamuvalaMbhAdo / (69) uvasAmaNAkhaeNa du paDivadido hoi suhumarAgamhi / bAdararAge NiyamA bhavakkhayA hoi parivadido // 122 // 19. esA vi sattamI gAhA uvasAmaNaddhAkhaeNa jo paDivAdo so NiyamA suhumasAMparAiyo hoi / bhavakkhayaNibaMdhaNo puNa paDivAdo NiyamA bAdarakasAye hodi tti pugvillagAhAsuttaNihiTThassevatthavisesassa parUvaNaTThamavaiNNA / edisse avayavatthaparUvaNA sugamA / (70) uvasAmaNAkkhaeNa du aMse baMdhadi jahANa pucIe / emeva ya vedayade jahANuputvIya kammaMse / (8) // 123 // 10. bhavakkhaeNa parivadidassa devesuppaNNapaDhamasamaye akkameNa savvANi karaNANi ugdhAdijaMti, Na tattha kiMci vattavvamatthi / jo vuNa uvasAmaNaddhAkkhaeNa paDivadido so jAe ANupuvvIe puvvaM caDamANAvatthAe baMdhavocchedaM kAdUNAgado tAe cevANupubIe jahAkama lohasaMjalaNAdikammaMse baMdhai tahA ceva pacchANupuvvIe udaya 68. isa chaTe gAthAsUtradvArA pichalI gAthAke pUrvArdhameM nibaddha do pRcchAsambandhI arthakA nirNaya kiyA gayA jAnanA cAhie, kyoMki pratipAtakI do prakArakI prarUpaNA tathA sUkSma lobhakaSAya aura bAdara lobhakaSAyameM pratipAta ye do artha isa gAthAke pUrvArdha aura uttarArdhameM pratibaddha haiM yaha spaSTa upalabdha hotA hai| upazAmanAke kSayase yaha jIva sUkSma rAgameM giratA hai aura bhavakSayase niyamase vAdara rAgameM giratA hai / / 122 / / 69. yaha sAtavIM gAthA bhI upazAmanAkAlake ayase jo pratipAta hotA hai vaha niyama se sUkSmasAmparAyameM hotA hai, parantu bhavakSyanimittaka jo pratipAta hotA hai vaha niyamase bAdarakaSAyameM hotA hai isa pUrva gAthAsUtrameM nirdiSTa arthavizeSake hI kathana karaneke liye AI hai| isake avayavArthakI prarUpaNA sugama hai| upazAmanAke kSaya honese giranevAlA jIva yathAnupUrvI karmaprakRtiyoMko bA~dhatA hai aura isI prakAra yathAnupUrvI karmaprakRtiyoMkA vedana karatA hai (8) // 123 / / 6 10. bhavakSayase giranevAle jIvake devoMmeM utpanna honeke prathama samayameM yugapat sabhI karaNa prakaTa ho jAte haiM, isa viSayameM kucha vaktavya nahIM hai| parantu jo upazAmanAkAlake kSayase giratA hai vaha jisa AnupUrvIse pahale car3hanekI avasthAmeM vandhavyunchitti karake AyA hai usI AnupUrvIse yathAkrama lobhasaMjvalana Adi prakRtiyoMkA bandha karatA hai tathA usI prakAra
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 jayadhavalAsahide phasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNI vocchedANusAreNa vedayadi tti eso edassa suttassa piNddttho| evamedAo aTTha ceva suttagAhAo carittamohovasAmaNAe paDiSaddhAo tti jANAvaNaTThamettha suttasamattIe aTThaNhamaMkaviNNAso kao / evamesA saMkheSeNa gAhAsuttANamatthaparUvaNA kyaa| vitthAratthaparUvaNamuvari cuNNisuttasaMbaMdheNa kassAmI / saMpahi evaM samukkittidANaM gAhAsuttANamatthavihAsaNaM kuNamANo tattha tAva tasseva parikarabhAveNa suttasUcidaparibhAsidatthaparUvaNaTThamuttaramuttAvayAro * carittamohaNIyassa upasAmaNAe puvvaM gamaNijjA uvkmpribhaasaa| 11. upakramaNamupakramaH samIpIkaraNaM prAraMbha ityanAntaram / tasya paribhASA upakramaparibhASA / sA prathamatarameva tAvatprarUpayitavyeti sUtrArthaH / * taM jhaa| 12. sA uvakkamaparibhAsA kerisI hoi tti pucchA kadA bhavadi / sA ca uvakkamaparibhAsA ettha duvihA hoi-aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNA daMsaNamohovasAmaNA ghedi / tattha tAva pavamaNaMtANubaMdhivisaMjoyaNA parUveyavyA, avisaMjoidANaMtANubaMdhicaukkassa pazcAt AnuparvIse udayavyucchittike anusAra vedana karatA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| isa prakAra ye ATha hI sUtragAthAeM cAritramohopazAmanAmeM pratibaddha haiM isakA jJAna karAneke liye yahA~ para gAthAsUtroMkI samApti hone para ATha aMkakA vinyAsa kiyA hai| isa prakAra saMkSepameM gAthA sUtroMkI yaha arthaprarUpaNA kii| vistArase arthakA kathana Age cUrNisUtrake sambandhase kreNge| aba isa prakAra nirdiSTa kiye gaye gAthAsUtroMke arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue vahA~ sarva prathama usIke pharikararUpase gAthAsUtroM dvArA sUcita paribhASArUpa arthakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * cAritramohanIyakI upazAmanAke viSayameM sarvaprathama upakrama-paribhASA jAnane yogya hai| 11. upakrama zabdakI vyutpatti hai-upakramaNaM upakramaH / upakrama, samIpIkaraNa aura prArambha ina tInoM zabdoMkA eka hI artha hai| usakI paribhASA upakramaparibhASA hai| vaha sarva prathama hI prarUpaNa karane yogya hai yaha isa sUtrakA artha hai| * vaha jaise| 6 12. vaha upakrama-paribhASA kisa prakArakI hai yaha pRcchA kI gaI haiN| vaha upakramaparibhASA prakRtameM do prakArakI hai-anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA aura darzanamohakI upshaamnaa| usameM sarvaprathama anantAnubandhIkI visaMyojanAkA kathana karanA cAhie, jisane anantAnandhIcatuSkakI visaMyojanA nahIM kI hai aise vedakasamyagdRSTi jIvakI kaSAyoMkI upa
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] arNatANubaMdhinisaMyojaNANideso 197 vedayasammAiTThissa kasAyovasomaNANivaMdhaNadaMsaNamohovasAmaNAdikiriyAsu pavuttIe asNbhvaado| tado tavvisaMjoyaNameva pugvaM paravemANo tadavasarakaraNamuttarasuttaM bhaNai___* vedayasammAiTThI aNaMtANupaMdhI avisaMjoedUNa kasAe uvasAmedUM No uvaThThAdi / 13. jo aTThAvIsasaMtakammio vedayasammAiTThI saMjado so jAva aNaMtANubaMdhicaukkaM Na visaMjoedi tAva kasAe uvasAme, No uvakkamadi / kudo ? tesimavisaMjoyaNAe tassa uvsmsevissddnnpaaoggbhaavaasNbhvaado| tado aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNAe ceva paDhamameso payadi ti jANAvaNamuttarasuttAraMbho * so tAva pubvameva aNatANubaMdhI visaMjoedi / 14. sugamaM / * tado aNaMtANupaMkSI visaMjoeMtassa jANi karaNANi tANi savvANi prveyvaanni| 15. kudo 1 karaNaparimANehiM viNA tavvisaMjoyaNANuvavattIdo / kANi puNa tANi karaNANi tti AsaMkiya pucchANiddesamAha zAmanAke nimittarUpa darzanamohakI upazAmanAdi kriyAoM meM pravRtti nahIM ho sktii| isaliye anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanAkA hI sarvaprathama kathana karate hue usakA avasara karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * vedakasamyagdRSTi jIva anantAnubandhIcatuSkako visaMyojanA kiye vinA kaSAyoMko upazamAneke liye pravRtta nahIM hotA hai / $ 13. aTThAIsa satkarmavAlA jo vedakasamyagdRSTi saMyata hai vaha jaba taka anantAnubandhIcatuSkako visaMyojanA nahIM karatA hai taba taka kaSAyoMko upazamAneke lie pravRtta nahIM hotA, kyoMki anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA na honepara usake upazamazreNipara car3haneke yogya pariNAma nahIM ho skte| isalie anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanAmeM hI yaha sarva prathama pravRtta hotA hai isa bAtakA zAna karAneke liye Ageke sUtrakA prArambha karate haiM * vaha sarvaprathama anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA karatA hai| $ 14 yaha sUtra sugama hai| * isalie anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA karanevAle jIvake jo karaNa hote haiM una sabakA kathana karanA cAhie / 615 kyoMki karaNapariNAmoMke binA anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA nahIM bana sktii| ve karaNa kauna haiM aisI AzaMkA kara pRcchAsUtrakAnirdeza karate haiM
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jayadhavalAsahide kasAthapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNI * taM jahA! 16. sugamaM / * adhApavattakaraNamapuvakaraNamaNiyaTTikaraNaM ca / $ 17. edANi tiNNi vi karaNANi kAdaNANatANubaMdhiNo visaMjoedi ti bhaNidaM hoi / edesiM karaNANaM lakkhaNaM jahA saNamohovasAmaNAe parUvidaM tahA NiravasesametthANugaMtavvaM, visesAbhAvAdo / tado adhApavattakaraNavisohIe aMtomu huttaM vimujjhamANassa dvidighAdAdisaMbhavo Natthi, kevalamaNaMtaguNAe paDisamayaM visujjhamANo gacchadi tti jANAvaNahamidamAha * adhApavattakaraNe Natthi dvividhAdo vA aNubhAgaghAdo vA guNaseDhI vA guNasaMkamo vaa| 18. kudo edesimetthAsaMbhavo ce? Na, adhApavattakaraNavisohINaM savvattha dvidi-annubhaagkhNddygunnseddhinnijraadiinnmkaarnnttbbhuvgmaado| puNo kimedAhiM kIramANaM phalamidi ce? dvidibaMdhosaraNasahassANi asuhANaM kammANamaNaMtaguNahANIe paDisamayamaNubhAgabaMdhosaraNaM suhANamaNaMtaguNavaDDIe cauTThaNANubhAgabaMdhotti evaM phalamettha * ve jaise / $ 16. yaha sUtra sugama hai| * adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa / $ 17. ina tInoM hI karaNoMko karake anantAnubandhiyoMkI visaMyojanA karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ina karaNoMkA lakSaNa darzanamohopazAmanAmeM jisa prakAra kaha Aye haiM usa prakAra pUrI taraha yahA~ jAnanA cAhie, kyoMki koI vizeSatA nahIM hai / isalie adhaHpravRttakaraNarUpa vizuddhidvArA antarmuhUrta kAlataka vizuddha honevAle jIvake sthitighAta Adi sambhava nahIM haiM, prati samaya kevala anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA jAtA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie isa sUtrako kahate haiM * adhaHpravRttakaraNameM sthitighAta, anubhAgaghAta. guNazreNi aura guNasaMkrama nahIM hotaa| 618. zaMkA-ye yahA~ para asambhava kyoM haiM ? sabhAdhAna nahIM, kyoMki adhaHpravRttakaraNarUpa vizuddhiyoMko sarvatra sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura guNazreNinirjarA Adike kAraNarUpase nahIM svIkAra kiyA gayA hai| zaMkA-to inake dvArA kiyA jAnevAlA kArya kyA hai ? samAdhAna-hajAroM sthitibandhApasaraNa, azubha karmoMkA prati samaya anantaguNI hAni
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] aNaMtANubaMdhivisaMyojaNANiheso daTThavvaM / evamadhApavattakaraNaM boliya tado apuvvakaraNaM paviTThassa kIramANakajabhedapaduppAyaNamuttarasuttaM___ * apuvakaraNe asthi dvividhAdo aNubhAgadhAdo guNaseDhI ca guNasaMkamo vi| $19 ettha dvidighAdAdINaM parUvaNA jahA daMsaNamohakkhavaNAe micchattassa parUvidA tahA ceva NiravayavamaNugaMtavvA / Navari etthataNaguNaseDhI sammattappatti-saMjadAsaMjada-saMjadaguNaseDhIhito padesaggeNAsaMkhejaguNA hodUNa tadAyAmAdo saMkhejaguNahINAyAmA hoi / guNasaMkamo puNa aNaMtANubaMdhINameva, NANNesiM kammANamidi vattavyaM / evaM saMkhejehiM dvidikhaMDayasahassehiM ThidibaMdhosaraNasahagaehiM pAdekamaNubhAgakhaMDayasahassAviNAbhAvIhiM apuvvakaraNaddhA samappai / apunyakaraNassa paDhamasamayaTThidibaMdhAdo dvidisaMtakammAdo ca tasseva carimasamae dvidisaMta-TThidisaMkammANi saMkhejaguNahINANi / tado paDhamasamayaaNiyaTTikaraNo jaado| tAdhe aNaMtANubaMdhINaM dvidisaMtakammamaMtokoDAkoDIe sAgarovamasadasahassapadhattaM / sesANaM kammANaM aMtokoDAkoDIe / puNo vi aNiyadhikaraNaM paviTThassa vi evaM ceva dvidi-aNubhAgakhaMDaya-dvidibaMdhosaraNa-guNaseDhiNijarA-guNasaMkamapariNAmA NivyAmohamaNugaMtavvA tti paduppAyaNaTThamuttarasuttAvayArorUpase anubhAgabandhApasaraNa aura zubha karmokA anantaguNI vRddhirUpase catuHsthAnIya anubhAgabandha yaha yahA~ adhaHpravRttakaraNarUpa vizuddhiyoMkA phala jAnanA caahie| isa prakAra adhaHpravRttakaraNako vitAkara usake bAda apUrvakaraNameM praviSTa hue jIvake kiye jAnevAle kAryoMke bhedakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * apUrvakaraNameM sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNi hai, guNasaMkrama bhI hai| 619 darzanamohakI kSapaNAmeM jisa prakAra mithyAtvake sthitighAta AdikI prarUpaNA kI hai usI prakAra pUrI prarUpaNA yahA~ jAnanI caahie| itanI vizeSatA hai ki yahA~kI guNazreNi samyaktvakI utpatti, saMyatAsaMyata aura saMyatasambandhI guNazreNiyoMse pradezoMkI apekSA asaMkhyAta guNI hai, tathA unake AyAmase saMkhyAtaguNI hIna hai| parantu guNasaMkrama anantAnubandhiyoMkA hI hotA hai, anya kamaukA nahIM hotA aisA kahanA caahie| isa prakAra pratyeka hajAroM anubhAgakANDakoMke avinAbhAvI aise sthitibandhApasaraNoMke sAtha honevAle hajAroM sthitikANDakoM ke dvArA apUrvakaraNake kAlako samApta karatA hai| apUrvakaraNake prathama samayameM jo sthitibandha aura sthitisatkarma hotA hai usase usake antima samayameM sthitibandha aura sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / tatpazcAt prathama samayavartI anivRttikaraNavAlA ho jAtA hai| taba anantAnubandhiyoMkA sthitisatkarma antaHkor3Akor3Ike bhItara lakSapRthaktvasAgaropamapramANa hotA hai| zeSa kokA antaHkor3Akor3Ike bhItara hotA hai| phira bhI anivRttikaraNameM praviSTa hue jIvake bhI isI prakAra sthitikANDaka. anubhAgakANDaka, sthitibandhopasaraNa, gaNazreNi nirjarA aura guNasaMkrama pariNAma vyAmohake binA jAnanA cAhie isakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA * aNiyakiraNe vi edANi ceva / aMtarakaraNaM Natthi / $ 20. aNiyaTTikaraNe va payaTTamANassa edANi caivANaMtaraparUvidANi ThidikhaMDayaghAdAdINi kajjANi hoMti, Natthi tattha ko vi viseso / jahA vuNa daMsaNamohovasAmaNA aNi kiraNammi aMtarakaraNa matthi, kimevamettha vi saMbhavo, Aho Natthi ti AsaMkA nirAkaraNamatarakaraNaM Natthi tti paduppAidaM / kudo tadasaMbhavaNiNNayo ce ? daMsaNacaritta mohovasAmaNAe carittamohakkhavaNAe ca aMtarakaraNassa saMbhavo NANNatthe ti niyamadaMsaNAdo / saMpahi aNiyaTTipariNAmehiM TThidi-aNubhAgakhaMDaya sahassANi kuNamANo tadaddhAra saMkhejesu bhAge gadesu tado visesaghAdavaseNa anaMtANubaMdhINaM ThidisaMtakammamasaNiTThidibaMgheNa samANaM karedi / tado saMkhejehiM ThidikhaMDaya sahasse hiM cauriMdiyaTThidibaMdhasamANaM / evaM tIiMdiya - veiMdiya eiMdiyaTThidibaMdheNa samANaM kADhUNa puNo palidovamametadviditakammaM ThaveNa tado sesassa paMkhejje bhAge TThidikhaMDaya mAgAeMto dUrAva kihimeta matANubaMdhINaM dvidisaMtakammaM kADhUNa tado sesassa asaMkhejje bhAge ghAdeMto saMkhejjehiM TThidikhaMDayasahassehiM gadehiM udayAvaliyabAhiraM savtramaNaMtANubaMdhiTThidisaMtakammaM aNiyaTTikaraNacarimasamaye palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettAyAmacarima * anivRttikaraNameM bhI ye hI kArya hote haiM / antarakaraNa nahIM hotA | $20 anivRttikaraNa meM pravartamAna hue jIvake bhI anantara pUrva kahe gaye ye hI sthitikANDakaghAta Adi kArya hote haiM, vahA~ anya koI vizeSatA nahIM hai / parantu darzanamohakI upazAmanA meM jisa prakAra anivRttikaraNameM antarakaraNa hotA hai, usaprakAra kyA yahA~ para bhI sambhava hai, athavA sambhava nahIM hai aisI AzaMkA honepara nirAkaraNa karaneke liye 'antarakaraNa nahIM hotA yaha vacana kahA hai / zaMkA--vahA~ antarakaraNa sambhava nahIM hai isakA nirNaya kisa pramANase kiyA jAtA hai ? samAdhAna- _kyoMki darzana- cAritra mohopazAmanA aura cAritramohakSapaNAmeM antarakaraNa sambhava hai, anyatra nahIM yaha niyama dekhA jAtA hai| isase nirNaya hotA hai ki anantAnubandhiyoMkI visaMyojanAmeM antarakaraNa sambhava nahIM hai / aba anivRttikaraNarUpa pariNArmoke dvArA hajAroM sthitikANDaka aura hajAroM anubhAgakANDakoM ko karatA huA usa kAlake saMkhyAta bahubhAgake jAnepara pazcAt vizeSa ghAtavaza anantAnubandhiyoMkA sthitisatkarma asaMjJiyoMke sthitibandhake samAna karatA hai / usake bAda saMkhyAta hajAra sthitikANDakoM ke honepara sthitisatkarma caturindriya jIvoMke sthitibandhake samAna karatA hai| isa prakAra trIndriya, dvIndriya aura ekendriya jIvoMke sthitibandhake samAna karake punaH palyopamapramANa sthitisatkarmako sthApita kara tatpazcAt zeSa sthiti ke saMkhyAta bahubhAgatramANa tratoseso grahaNa karatA huA anantAnubandhiyoMkA dUrApakRSTipramANa sthiti satkarma karake pazcAt zeSa sthitike asaMkhyAta bahutabhAgakA ghAta karatA huA saMkhyAta hajAra sthitikANDako ke jAne para anantAnubandhiyoMke udayAvali bAhya samasta sthitisatkarmako anivRttikaraNa ke
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] aNaMtANubaMdhivisaMyojaNANiheso 201 dvidikhaMDayacarimaphAlisarUveNa sesabajjhamANakasAya-NokasAesu saMkAmiya payadaM kiriyaM samANedi tti eso edassa suttassa bhaavttho| * esA tAva jo aNaMtANubaMdhI visaMjoedi tassa smaaspruuvnnaa| 21. sugamamedaM payadatthovasaMhAravakkaM / evagaNaMtANubaMdhivisaMjoyaNamuva saMhariya satthANe padido aMtomuhutta vissamiyUNa kiriyaMtaramADhavedi tti jANAvaNamuttarasuttAvayAro ___ * tado aNaMtANubaMdhI visaMjoide aMtomuhuttamadhApavatto jAdo asAdaaradi-soga ajasagittiyAdINi tAva kammANi baMdhadi / / 622. aNaMtANuvaMdhivisaMjoyaNakiriyAsattisamaNaMtarameva kiriyaMtaraM gADhavei / kiMtu aNaMtANubaMdhI visaMjoiya aMtomuhuttaM satthANasaMjado hodaNa tattha saMkilesavisohivaseNa pamattApamattaguNesu paripattamAgo- asAda-arai-soga ajasagitiAdipayaDIo puvvaM karaNavisohipAhammeNa abajjhamANAo tAva kettiyaM pi kAlaM baMdhamANo vissamido tti eso edassa suttassa bhaavttho| etthAdisaddeNa saMkilissamANasaMjadabaMdhapAoggANamathira-asuhANaM gahaNaM kAyavvaM, chaNhamedAsi payaDINaM baMdhassa saMkileantima samayameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAmavAle antima sthitikANDaka sambandhI antima phAlirUpase badhyamAna zeSa kaSAyoM aura nokaSAyoMmeM saMkramita kara prakRta kriyA ko samApta karatA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * jo ukta jIva sarva prathama anantAnuvandhiyoMkI visaMyojanA karatA hai usakI yaha saMkSepameM prarUpaNA hai| 21. prakRta arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha vacana sugama hai| isa prakAra anantAnubandhiyoMkI visaMyojanAkA upasaMhAra karake svasthAnameM AyA huA ukta saMyata antarmuhUrta kAlataka vizrAma karake dUsarI kriyAkA Arambha karatA hai isakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * isa prakAra anantAnubandhiyoMkI visaMyojanA karaneke bAda antarmuhUrta kAla taka adhaHpravRttasaMyata hotA huA asAtAvedanIya, arati, zoka aura ayaza kIrti Adi kA bandha karatA hai| $ 22. anantAnubandhiyoMkI visaMyojanArUpa kriyAzaktike samApta honeke bAda hI dUsarI kriyAkA Arambha nahIM karatA hai| kintu anantAnubandhiyoMkI visaMyojanA karake antarmuhUrta kAlataka svasthAna saMyata hokara vahA~ saMkleza aura vizuddhivaza pramatta aura apramatta guNasthAnoMmeM parivartana karatA huA asAtAvedanIya, arati, zoka aura ayazaHkIrti Adi prakRtiyoMko, pahale karaNarUpa vizuddhi ke mAhAtmyavaza nahIM bA~dhatA rahA, kintu aba kitane hI kAla taka bandha karatA huA vizrAma karatA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / yahA~ para sUtrameM Aye hue 'Adi' zabdase saMklezako prApta honevAle saMyatake bandhake yogya asthira 26
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA saannuviddhpmaadnnibNdhnnttaado| etthattaNa 'tAva'saddo puNo vi kiriyaMtarAhimuhattamedassa jANAvei / taM ca kiriyaMtaramethovajogidasaNamohovasAmaNameve tti tapparUvaNamuttaraM suttapabaMdhamAha * tado aMtomuhuttaNa dasaNamohaNIyamuvasAmedi, tado Na aMtaraM / $ 23. puNo vi visohimAvUriya aMtomuhutteNa kAleNa daMsaNamohaNIyaM kamma uvasAmedi ti vuttaM hoi / daMsaNamohaNIyamaNuvasAmiya vedagasammatteNeva usamaseNimemo kiNNa caDAvijade ? Na, tahAsaMbhavAbhAvAdo / haMdi khaiyasammAiTThI uvasamasammAiTThI vA ho dUNa carittamohovasAmaNAe payadi, NANNahA tti / jai evaM, saNamohakkhavaNAe vi ettha Niddeso kAyavyo tti NAsaMkaNijaM, tisse puvvameva savitthara pruuvidttaado| daMsaNamohovasAmaNA vi puvvaM parUvidA ceva, tado dANimADhaveyavvA tti ce ? Na, aNAdiyamicchAiTTipaDibaddhAe taduvasAmaNAe puvvaM paravidattAdo / Na sA ettha payadovajogiNI, tisse uvsmseddhipaaoggttaasNbhvaado| tadA vedagasammAiTThi aura azubha prakRtiyoMkA grahaNa karanA cAhie, kyoMki ina chaha prakRtiyoM kA bandha saMklezayukta pramAdanimittaka hotA hai| isa sUtra meM AyA huA 'tAva' zabda isa jIvake phira bhI dUsarI kriyAke abhimukha honekA jJAna karatA hai| aura vaha dUmarI kriyA prakRtareM upayogI darzanamoha kI upazAmanA hI hai isalie usakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM -- * pazcAta antarmuhUrta kAlake dvArA darzanamohanIya karmako upazamAtA hai, isalie isa samaya antara nahIM hai| $ 23. phira bhI vizuddhiko pUrakara antarmuhUrta kAladvArA darzanamohanIya karmako upazamAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA--darzanamohanIyako upazamAye binA vedakasamyaktvase hI upazamazreNipara ise kyoM nahIM car3hAyA gayA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki vaisA sambhava nahIM hai| aisA niyama hai ki kSAyikasamyagdRSTi yA upazamasamyagdRSTi hokara cAritramohakI upazAmanAmeM pravRtta hotA hai, anya prakArase nhiiN| zaMkA-yadi aisA hai to darzanamohakI kSapaNAkA bhI yahA~ para nirdeza karanA cAhie? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usakA pahale hI vistArake sAtha kathana kara Aye haiN| zaMkA-darzanamohakI upazAmanAkA kathana bhI pahale kara hI Aye haiM, isaliye yahA~ usakA Arambha nahIM karanA cAhie ? . samAdhAna nahIM, kyoMki anAdi mithyAdRSTise pratibaddha darzanamohakI upazAmanAkA pahale kathana kiyA hai, vaha yahA~ prakRtameM upayogI nahIM hai, kyoMki vaha upazamazreNike yogya nahIM hai|
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] daMsamohaNIya-uvasAmaNANiso 203 visayA daMsaNamohotrasAmaNA puvvaM va paruvidattAdo ehi parUveyacyA tti ghetavvaM / * tado daMsaNamohaNIyamuvasAmeMtassa jANi karaNANi putrvaparUvidANi tANi savvANi imassa vi parUveyatrvANi / 24. puvvaM daMsaNamohaNIyamutrasAmemANassa aNAdiya micchAiTTimsa jANi karaNANi adhApavattAdimeyabhiNNANi parUvidANi tANi savvANi NiravasesametthANugaMtavvANi visesAbhAvAdo ta bhaNidaM hodi / edehiM karaNehiM kIramANakajabhedo vi tahA ceya parUveyavvotti jANAvaNaTThamidamAha - * tahA TThidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca atthi / $ 25. jahA paDhamasammattamuppAemANassa Didi - aNubhAgavAdo guNaseDhI ca atthi, tA ettha vi simatthitamavagaMtavvaM, Na tattha kiMci NANacamatthi ti bhaNidaM hoi / taM kathaM ? adhApavAkaraNe tAva Nanthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI vi, kevalamataguNA visohI visujjhamANo sagaddhAe saMkhejasaharUsamettANi dvidibaMdhoraNANi karedi / appasatthANaM kammANaM samayaM paDi anaMtaguNahANIe vidvAniyamaNubhAgaM baMdhai | pasatyANaM kammANamaNaMtaguNavaDDIe cauTTANiyamaNubhAgabaMdhaM baMdhadi / evamedeNa isaliye vedakasamyagdRSTiviSayaka darzanamohakI upazAmanA pahale ke samAna kahI gaI honese isa samaya kahI jAnI cAhie aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / * tadanantara darzanamohanIyakA upazama karanevAleke jo karaNa pahale kaha Aye haiN| ve saba isake bhI kahane cAhie | $ 24. darzanamohanIyakI upazAmanA karanevAle anAdi mithyAdRSTike pahale adhaHpravRttakaraNa Adi bhedarUpa karaNa kaha Aye haiM ve saba yahA~ bhI jAnane cAhie, kyoMki unase inameM koI vizeSatA nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / tathA ina karaNoMdvArA kiye jAnevAle kAcabhedakA kathana bhI usI prakAra kahanA cAhie isa bAtakA jJAna karAneka liye isa sUtra kA kahate haiM * usI prakAra sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNi hotI hai / $ 25. prathama samyaktvako utpanna karanevAleke jisa prakAra sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNi hotI haiM usI prakAra yahA~ para bhI unakA astitva jAnanA cAhie, unameM kucha pharaka nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna -- adhaHpravRttakaraNameM to sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNi bhI nahIM hai, kevala anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA huA apane kAlameM saMkhyAta hajAra sthitibandhAparaNoMko karatA hai / aprasta karmoMke prati samaya anantaguNI hAnirUpase dvisthAnIya anubhAgako bA~dhatA hai tathA prazasta karmoMke anantaguNI vRddhirUpase catuHsthAnIya anubhAgako
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [caritamohaNIya-uvasAmaNA vihANeNa sagaddhamaNupAliya' tado se kAle paDhamasamayaapuvvakaraNo hoi / tAdhe ceva dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca samagamADhattA / guNasaMkago Nasthi / DidikhaMDayapamANaM palidovamamsa sNkhejdibhaago| aNubhAgakhaMDayapamANamappasatthANaM kammANamaNubhAgasaMtakammassa aNaMtA bhAgA / guNaseDhiNikkhevo puNa apuvvakaraNaddhAdo aNiya TTikaraNaddhAdo ca visesAhio galidasesAyAmo ca / tAdhe ceva dvidibaMdho adhApavatta karaNacarimavidibaMdhAdo palidovamassa saMkhejadimAgeNUNo pbddho| ekammi dvidikhaMDayakAlabhaMtare saMkhejasahassamettANi aNubhAgakhaMDayANi aMtomuhuttukIraNaddhApaDibaddhANi / evamedIe parUvaNAe sagaddhamaNupAliya tado carimasamayaapuvvakaraNo jaado| tAdhe apuvvakaraNapaDhamasamayaDhidisaMtakammAdo saMkhejaguNahINaM DidisaMtakammaM hodi tti jANAvaNaphalamuttarasuttaM * apuvvaraNassa jaM paDhamasamae TThidisaMtakammaM taM carimasamae saMkhenaguNahINaM / 26. ettha jai vi dvidibaMdho saMkhejaguNahINo tti Na vutto to vi atthado tassa saMkhejaguNahINattamavagammade, dvidikhaMDaya-dvidibaMdhosaraNavaseNa baMdha-saMtANaM thaabhaavovvttiido| evamapuvvakaraNaddhamullaMghiyaNa se kAle paDhamasamayANiyaTTikaraNo jAdo / bA~dhatA hai / isa prakAra isa vidhise apane kAlako sampanna kara usake bAda tadanantara samayameM prathama samayavartI apUrvakaraNa hotA hai aura tabhI sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNiko eka sAtha Arambha karatA hai / yahA~ guNasaMkrama nahIM hai| sthitikANDakakA pramANa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| anubhAgakANDakakA pramANa aprazasta karmo ke anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgapramANa hai| guNazreNi nikSepa to apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika aura galita zeSa AyAmavAlA hai| tabhI sthitibandha adhaHpravRttakaraNake antima samayake sthitibandhase palyopamakA saMkhyAtavAM bhAga kama ba~dhatA hai| eka sthitikANDakake kAlake bhItara saMkhyAta hajAra anubhAgakANDaka hote haiN| jinameMse pratyekakA utkIraNa kAla antarmuhUrta hai| isa prakAra isa prarUpaNAke sAtha apane kAlako sampanna karake taba antima samayavartI apUrvakaraNa ho jAtA hai| taba apUrvakaraNake prathama samayake sthitisatkarmase saMkhyAta guNA hIna sthitisatkarma hotA hai isa bAtakA jJAna karAnA hai phala jisakA aise Ageke sUtrako kahate haiM * apUrvakaraNa ke prathama samayameM jo sthitisatkarma hai vaha antima samayameM saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| 26. yahA~para yadyapi sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna ho gayA hai yaha nahIM kahA hai to bhI vAstavameM usakA saMkhyAtaguNA hInapanA jAnA jAtA hai, kyoMki sthitikANDakaghAta aura sthitibandhApasaraNavaza bandha aura sattva usa prakArase bana jAte haiN| isaprakAra apUrvakaraNake kAlako ullaMghanakara tadanantara samayameM prathama samayavartI anivRttikaraNa ho jAtA hai| 1 tA0pratI maNuphAliya iti pAThaH /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] vaMsamohaNIya-uvasAmaNANiddeso 205 tahA ceva DididhAdo aNubhAgapAdo dvidibaMdhosaraNaM guNaseDhiNijjarA ca / evaM NedavvaM jAva aNiyaDDiavAe carimasamayo tti / Navari aNiyaTTiaddhAra saMkhejjesu bhAgesu gadesu tammi uddese ko vi visesasaMbhavo atthi tti parUvaNamuttarasuttAvayAro___*dasaNamohaNIyavasAmaNA-aNiyaTiaddhAe saMkhejasu bhAgesu gadesu sammattassa asaMkhajANaM samayapabaddhANamudIraNA / 27. puvvamasaMkhejalogapaDibhAgeNa savvesiM kammANamudIraNA / etthuddese puNa sammattassa asaMkhejANaM samayapabaddhANamudIraNA pariNAmapAhammeNa pavattadi tti eso viseso paDhamasammattuppattIe uvasAmagassa parUvaNAdo / * tavo aMtomuhuroNa vaMsaNamohaNIyassa aMtaraM karedi / $ 28. jado sammattassa asaMkhejANaM samayapabaddhANamudIraNA havadi tado aMtomuhutteNa kAleNa eyadvidibaMdha-dvidikhaMDayaddhAvacchiNNapamANeNa daMsaNamohaNIyassa kammassa guNaseDhisIsaeNa saha uvari saMkhejaguNAo dvidIo ghettUNaMtomuhuttAyAmegaMtarameso karedi tti vuttaM hoi| ettha sammattassa paDhamaTThidimatomuhuttamettaM ThaveyUNa sesANamudayAvalipamANaM mottaNaMtaraM karedi tti vattavvaM / aMtarahidIsu ukkIrijamANaM padesaggaM baMdhAbhAveNa vidiyavidIe Na saMchuhadi, savvamANedaNa sammattassa paDhamahidIe vahA~ usI prakAra sthitighAta, anubhAgaghAta, sthitibandhApasaraNa aura guNazreNinirjarA hotI hai| isaprakAra unheM anivRttikaraNake kAlake antima samayataka le jAnA caahie| itanI vizeSatA hai ki anivRttikaraNake kAlameMse saMkhyAta bahubhAga vyatIta honepara usa sthAnapara jo kucha bhI vizeSa sambhava hai usakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * darzanamohanIya-upazAmanAsambandhI anivRttikaraNa kAlake saMkhyAta bahubhAga jAnepara samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai / 627. pahale asaMkhyAta lokapramANa pratibhAgake anusAra saba koMkI udIraNA hotI rhii| kintu isa sthAnapara pariNAmoMke mAhAtmyavaza samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA pravRtta hotI hai itanA vizeSa prathama samyaktvakI utpattikI apekSA upazAmakake kahA hai| * pazcAt antamuhUtekAla dvArA darzanamohanIyakA antara karatA hai| 628. jahA~se lekara samyaktvake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai vahA~se lekara eka sthitibandha aura eka sthitikANDakaghAtameM galanevAle eka antarmuhUrta kAladvArA darzanamohanIya karmake guNazreNizIrSake sAtha UparakI isase saMkhyAtaguNI sthitiyoMko grahaNakara antarmuhUrta kAladvArA yaha antara karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para samyaktvakI prathama sthiti antamuhUrtapramANa sthApitakara tathA zeSa mithyAtva aura samyagmithyAtvakarmakI udayAvaliko chor3akara antara karatA hai yaha kahanA cAhie / antarakI sthitiyoMmeMse utkIraNa kiye jAnevAle pradezapujako bandhakA abhAva honese
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-ubasAmaNA nnikkhivdi| sammatamma vidiyaTThidipadesaggamokaDDiyUNa appaNo paDhamadvidIe guNaseDhisarUveNa Nikkhivadi / evaM micchatta-sammAmicchattANaM pi vidiyaTThidipademaggamokaDDiyUNa sammattapaDhamahidimmi guNaseDhIe Nikkhivadi / satyANe vi adhicchAvaNAvaliyaM sottUNa samayAviroheNa NisiMcadi, appaNo aMtaravidIsu. Na Nikkhivadi / sammattapaDhamadvidIe sarisaM hodNudayAvaliyabAhire jaM dvidaM micchatta-sammAmicchattapadesaggaM taM samyattassuvari samadvidIe saMkAmedi, jAva aMtaraducarimaphAlI tAva eso ceva kmo| carimaphAlIe NivadamANAe jahA puvvaM micchatta-sammAmicchattANamaMtaradvididavyamokaDaNAsaMkameNa aicchAvaNAvaliyaM bolAviya satthANe vi dedi tahA saMpahi Na saMchuhadi / kiMtu tesimaMtaracarimaphAlidavvaM sammattapaDhamadvidIe ceva guNaseDhIe Nikkhivadi / sammattassa carimaphAlidavyamaNNattha Na saMchuhadi, appaNo paDhamahidIe ceva saMchuhadi tti vattavyaM / paDhamadvidIe dvidAe paDhamadvididavvamukkaDDiyaNa vidiyaTThidIe Na saMchuhadi, baMdhAbhAvAdo satthANe ceva okaDDadi / vidiyaTThididavvaM pi tAva paDhamaTTidIe Agacchadi jAva Avaliya-paDiAvaliyAo sesAo ti / tatto prmaagaal-pddiaagaalvocchedo| tatto pAe sammattassa guNaseDhiviNNAso tyi / paDiAvaliyAdo ceva udIraNA / AvaliyAe samayAhiyAe sesAe sammattassa jaNNiyA dvidiudIraNA / dvitIya sthitimeM nikSipta nahIM karatA, kintu savako lAkara samyaktvako prathama sthitimeM nikSipta karatA hai| tathA samyaktvakI dUsarI sthitike pradeza-puJjakA apakarSita kara apanI prathama sthiti meM guNazraNirUpase nikSipta karatA hai / isIprakAra mithyAtva aura samyagmithyAtvake bhI dvitIya sthitike pradezapujako apakarpitakara samyaktvakI prathama sthitimeM guNazreNirUpase nikSipta karatA hai| svasthAnameM bhI atisthApanAvaliko chor3akara AgamameM vatalAI gaI vidhika anusAra nikSipta karatA hai, apanI antarasambandhI sthitiyoM meM nikSipta nahIM karatA hai| udayAvalike bAhara samyaktvakI prathama sthitike samAna hokara mithyAtva aura samyagmithyAtvakA jo pradezapuJja sthita hai use samyaktvake Upara samAna sthitimeM saMkramita karatA hai| antarakI dvicarama phAlitaka yahI krama cAlU rahatA hai| carama phAlikA patana hote samaya mithyAtva aura samyagmithyAtvake antara sthitisambandhI dravyako apakarSaNa saMkramaNake dvArA atisthApanAvaliko chor3akara jisa prakAra pahale svasthAnameM bhI detA rahA usaprakAra isa samaya nahIM detA hai| kintu unake antarasambandhI antima phAlike dravyako samyaktvakI prathama sthitimeM hI guNazreNirUpase nikSipta karatA hai| tathA samyaktvakI antima phAlike dravyako anyatra nikSipta nahIM karatA hai, apanI prathama sthitimeM hI nikSipta karatA hai aisA kahanA caahie| prathama sthitike rahate hue prathama sthitike dravyako utkarpitakara dvitIya sthitimeM nikSipta nahIM karatA hai, bandhakA abhAva honese svasthAnameM hI apakarSaNa dvArA nikSipta karatA hai| dvitIya sthitikA dravya bhI tabhItaka prathama sthitimeM AtA hai jabataka Avali-pratyAvali zeSa rahatI haiN| usake bAda AgAla aura pratyAgAlakA viccheda ho jAtA hai| vahA~se lekara samyaktvakA guNazraNivinyAsa nahIM hotaa| mAtra pratyAvalimeMse udIraNA hotI hai / eka samaya
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 gAthA 123 ] daMsamohaNIya-uvasAmaNANiddeso tado paDhamahidIe carimasamaye aNiyaTTikaraNadvA samappai / se kAle paDhamasammattamuppAiya sammAiTThI jAyade / 629 saMpahi jahA paDhamasammatte uppAide sammAidvipaDhamasamayappahADi jAva aMtomuhuttamettakAlaM micchattassa guNasaMkamasaMbhavo kimedamevamettha vi saMbhavo Aho patthi tti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttarasuttAvayAro * sammattassa paDhamahidIe jhINAe jaM taM micchattassa padesaggaM sammatta-sammAmicchatesu guNasaMkameNa saMkamadi jahA paDhamadAe sammattamuppAeMtasta tahA ettha Natthi guNasaMkamo, imassa vijjhAdazaMkamo nev|| 30. kiM puNa kAraNamettha guNasaMkamo panthi tti ce ? sahAvA ceva, jIva yaa| isaprakAra sakSama pramattasaMyata hokara a panaH darzanamAnAyakA adhika pratyAvalike zeSa rahanepara samyaktvakI jaghanya sthitikI udIraNA hotI hai| pazcAt prathama sthiti ke antima samayameM anivRttikaraNakAla samApta hokara tadanantara samayameM prathama samyaktvako utpanna kara sambagdRSTi ho jAtA hai| vizepArtha-yahA~para vedakasamyagdRSTi saMyata upazamazreNipara ArohaNake yogya kaba hotA hai isa tathyakA vicAra karate hue batalAyA hai ki aisA jIva sarvaprathama ajantAnu randhI. catuSka kI visaM yojanA karane ke lie adhaHpravRtta Adi tIna karaNa karatA hai| yahA~ anya va vidhi darzanamohakI upazAmanAke samAna hai| mAtra isa jIvake anivRttikaraNameM antara karaNa nahIM hotaa| isaprakAra saMkSepameM yaha anantAnubandhIkI visaMyojanAkA prakAra hai| isake bAda antarmuhUrta kAlataka vizrAma karate hue pramattasaMyata hokara asAtAvedanIya, arati, zoka aura ayazaHkIrti Adi prakRtiyoMkA antarmuhUrta kAlataka bandha karatA hai| punaH darzanamohanIyakA upazama karatA hai / yataH yaha vedakasamyagdRSTi hai ataH isake eka to vedaka samyaktvake kAlataka yathAyogya samyaktva prakRtikA hI udaya-udIraNA hotI rahatI hai, dUsare isake darzanamAhanIya kI kisI prakRtikA bandha nahIM hotaa| ye do vizeSatAeM haiM jinako dhyAnameM rakhakara yahA~ darzanamohanIyakA utkarSaNa, apakarSaNa saMkramaNa AdikI prakriyA samajha lenI cAhie / vistArase isa vidhikA kathana mUlameM kiyA hI hai| 29. aba prathama samyaktvake utpanna karane para samyagdRSTi ke prathama samayase lekara jisa prakAra antarmuhUrta kAla taka mithyAtvakA guNasaMkrama hotA hai kyA isa prakAra yahA~ para bhI vaha sambhava hai yA sambhava nahIM hai aisI AzaMkA hone para niHzaMka karane ke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * samyaktvakI prathama sthitike kSINa hone para jo mithyAtvakA pradezapuJja hai usakA samyaktva aura samyagmithyAtvameM guNasaMkramase saMkrama jisa prakAra prathama samyaktvako utpanna karanevAle jIvake hotA hai usa prakAra yahA~ para guNasaMkrama nahIM hotA, vidhyAtasaMkrama hI hotA hai / $30. zaMkA-yahA~ para guNasaMkrama nahIM hotA isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-svabhAvase hI yahA~ guNasaMkrama nahIM hotA / athavA saMkramAdike kAraNabhUta
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jayadhavalAsahide kasAyahuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA pariNAmANaM saMkamAdikaraNaNibaMdhaNANaM vaicittiyAdo vA / tado imassa jIvassa vijjhAdasaMkamo caiva samayaM paDi visesahINakameNa payaTTadi tti ghettavvaM / NANAvaraNAdikammANametto huDi hidi- aNubhAgavAdo Natthi / guNaseDhI puNa saMjamapariNAmaNibaMdhaNA avaTTidAyAmeNa payahRdi tti ghettavvaM, karaNapariNAmaNibaMdhaNagalidase saguNaseDhIe tvamidaMsaNA do / * paDhamadAe sammattamuppAdayamANassa jo guNasaMkabheNa pUraNakAlo tado saMkhejjaguNaM kAlamimo uvasaMtadaMsaNamohaNIo visohIe vaDDhadi / 31. paDhamasammattamuppA emANassa jo guNasaMkamakAlo tatto saMkhejjaguNaM kAlameso guNasaMkameNa viNA vi paDisamayamaNaMtaguNAe visohivaDDIe vaDhaditi suttho / * teNa paraM hAyadi vA vaDUDhadi vA avaTThAyadi vA / jIvapariNAmoMkI vicitratAvaza yahA~ para guNasaMkrama nahIM hotaa| isalie isa jIvake prati samaya vizeSa hInakramase vidhyAsaMkrama hI pravRtta hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie / tathA yahA~ se lekara jJAnAvaraNAdi karmoMkA sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA / parantu saMyamarUpa pariNAmoMke nimittase avasthita AyAmarUpase guNazreNi pravRtta rahatI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki karaNapariNAma nimittaka galitazeSa guNazreNikA yahA~ para anta dekhA jAtA hai / vizeSArtha -- guNasaMkrama meM uttarottara guNita kramase karmapuJjakA saMkrama hotA hai / kintu dvitIyopazama samyagdRSTi ke prathama samayase lekara guNasaMkrama na hokara vidhyAtasaMkrama hotA hai / isalie uttottara vizeSa hIna kramase mithyAtvake dravyakA samyaktva aura samyagmithyAtvameM saMkrama hotA rahatA hai| yahA~ jJAnAvaraNAdi karmoMkA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta bhI nahIM hotaa| sAtha hI karaNapariNAmanimittaka jo galitazeSa guNazreNi racanA pravRtta thI vaha aba nahIM hotI / hA~ saMyamapariNAmanimittaka avasthita guNazreNi racanA nirantara hotI rahatI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * prathama samyaktvako utpanna karanevAle jIvakA guNasaMkramadvArA jo pUraNakAla prApta hotA hai usase saMkhyAtaguNe kAlataka yaha upazAnta darmanamohanIya jIva vizuddhike dvArA bar3hatA rahatA hai / $ 31. prathama samyaktvako utpanna karanevAle jIbakA jo guNasaMkramakAla prApta hotA hai usase saMkhyAtaguNe kAla taka yaha jIva guNasaMkramake binA bhI prati samaya anantaguNI vizuddhi kI vRddhi honese bar3hatA rahatA hai yaha isa sUtrakA artha hai / * usake bAda pariNAmoMke dvArA kabhI ghaTatA hai kabhI bar3hatA hai aura kabhI avasthita rahatA hai /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNA $ 32. kudo ? satthANe padidassa vaDDi-hANi-avaTThANesu saMkilesa-visohivaseNa saMcaraNaM paDi virohaabhaavaado| * tahA ceva tAva uvasaMtadasaNamohaNijjo asAda-aradi-soga-ajasagittiAdIsu baMdhaparAvattasahassANi kAdUNa / 33. jahA aNaMtANubaMdhI visaMjoedUNa satthANe padido asAdAdibaMdhapAoggo hodi evameso vi uvasaMtadaMsaNamohaNijo hodUNa visohikAlaM boliya pamattApamattaguNesu parAvattamANo asAdArai-soga-ajasagittiAdINamasuhapayaDINaM baMdhago hodUNa tabbaMdhaparAvattasahassANi kuNamANo aMtomuhuttaM vissamiya tado uvasamaseDhipAoggavisohIe ahimuho hodi tti suttatthasaMgaho / $ 32. kyoMki svasthAnako prApta hue jIvake saMkleza aura vizuddhivaza pariNAmoMke vRddhi, hAni aura avasthAnameM saMcaraNake prati virodhakA abhAva hai| vizeSArtha-Azaya yaha hai ki jaba taka ukta jIva svasthAna saMyata banA rahatA hai taba taka jaba vizuddhiko prApta hotA hai taba pariNAmoMmeM vRddhi hotI hai, jaba saMklezako prApta hotA hai taba pariNAmoMmeM hAni hotI hai aura jaba pichale samayake samAna saMkleza yA vizuddhi banI rahatI hai taba pariNAmoMmeM bhI avasthitapanA banA rahatA hai| * tabase usIprakAra upazAntadarzana mohanIya jIva asAtAvedanIya, arati, zoka aura ayaza kIrti Adi prakRtiyoMsambandhI hajAroM bandhaparAvartana krke| $33. jisa prakAra anantAnubandhiyoMkI visaMyojanA karake svasthAnako prApta huA ukta jIva asAtAvedanIya Adike bandhake yogya hotA hai usI prakAra yaha bhI upazAntadarzanamohanIya ho vizuddhi kAlako vitAkara pramatta aura apramattaguNasthAnoMmeM parAvartana karatA huA asAtAvedanIya, arati, zoka aura ayazaHkIrti Adi azubha prakRtiyoMkA bandhaka hokara unake hajAroM bandhaparAvartana karatA huA antarmuhUrta kAla taka vizrAma karake tatpazcAt upazamazreNike yogya vizuddhike abhimukha hotA hai yaha sUtrArthasaMgraha hai| vizeSArtha-jaba ekAnta vizuddhikI vRddhikA kAla samApta hokara yaha jIva svasthAnesaMyata ho jAtA hai taba yaha jIva pramatta aura apramatta guNasthAnoM meM parAvartana karatA huA pramatta guNasthAnasambandhI jaba saMklezarUpa pariNAma hote haiM taba asAtAvedanIya Adi aprazasta prakRtiyoMkA bandha karane lagatA hai| svasthAna saMyata isa kAlake bhItara ina prakRtiyoM kA isa prakAra hajAroM bAra bandha karatA hai| yaha vizrAma kAla hai jo samuccayarUpase antamuhUrtapramANa hai| punaH isa kAlake vyatIta honeke bAda yaha jIva upazamaNike yogya vizuddhiko niyamase prApta karatA hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai| * tatpazcAt kaSAyoMko upazamAneke liye adhaHpravRttakaraNasambandhI pariNAmarUpa pariNamatA hai|
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * tado kasAe uvasAmedaM kacce adhApavattakaraNassa pariNAma pariNamai / 34. tado pamattApamattaparAvattasahassavAvArAdo aNaMtaramuvasamaseDhipAoggavisohIe visujjhiyaNa kasAyANamuvasAmaNaTThamadhApavattakaraNapariNAmaM pariNamadi tti maNidaM hoi / kaSAyAnupazamayitumadyataH tasya kRtye tasya kRte AdyaM karaNapariNAmamadhaHpravRttasaMjJameSa kRtAzeSaparikarakaraNIya pariNamata ityrthH| edeNa heDimAsesaparUvaNA kasAyAvasAmaNAe parikarabhAveNa vihAsidA / etto uvarimA puNa kasAyovasAmagassa parUvaNA tti jANAvidaM / * jaM aNaMtANuSaMdhI visaMjoeMteNa hadaM dasaNamohaNIyaM ca uvasAteNa hada kammaM tamuvari hadaM / ____$ 35 jaM kammamaNaMtANubaMdhiNo visaMjoeMteNa hadaM, jaM ca daMsaNamohaNIyamuvasAmeMteNa hadaM taM savvaM kasAyovasAmageNa ghAdijamANahidi-aNubhAgasaMtakammAdo uvarimaM ceva hadaM No heTThA ti bhaNidaM hoi / edeNa kasAyovasAmagassa ghAdijjamANaTThidi-aNubhAgANa 34. tatpazcAt hajAroM pramatta aura apramattasambandhI parAvartanarUpa vyApArake bAda upazamazreNike yogya vizuddhise vizuddha hotA huA kaSAyoMko upazamAneke liye adhaHpravRttakaraNa pariNAmarUpa pariNamatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kaSAyoMko upazamAneke lie udyata huA: jIva 'tasya kRtye' arthAt usake liye sabase prathama jo adhaHpravRtta saMjJAvAlA karaNapariNAma hai usa rUpa, yaha samasta karaNIya parikarase sampanna hokara, pariNamatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa dvArA adhastana samasta prarUpaNAkA kaSAyake upazAmanAke parikararUpase vyAkhyAna kiyA gyaa| parantu isase uparima prarUpaNA kaSAyoMke upazAmakasambandhI hai yaha jJAna karAyA gayA hai| vizeSArtha-Azaya yaha hai ki dvitIyopazama samyaktvakI prAptike bAda hajAroM bAra pramatta-apramattasaMyata hotA hai| usake bAda sAtizaya apramattabhAvako prApta kara upazamaNi para ArohaNa karaneke lie adhaHpravRttakaraNabhAvako prApta hotA hai| * anantAnubandhIkI visaMyojanA karanevAle jIvane jo karma naSTa kiyA aura dazanamohanIyakI upazAmanA karanevAle jIvane jo karma naSTa kiyA vaha sthitianubhAgasatkarmakI apekSA uparima karma hI naSTa kiyA / $ 35. anantAbandhIkI visaMyojanA karanevAle jIvane jo karma naSTa kiyA aura darzanamohanIyakI upazAmanA karanevAle jIvane jo karma naSTa kiyA vaha saba kaSAyoMkI upazAmanA karanevAle jIvake dvArA ghAte jAnevAle sthiti-anubhAgasatkarmase jo uparima karma hai vahI naSTa kiyA gayA, adhastana karma nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa vacana dvArA kaSAyoMkA upazAmaka jina sthiti-anubhAgavAle karmoMkA ghAta karanevAlA hai unakA astitva dikhalAkara
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] kasAyovasAmagassa adhApavattakaraNaNiheso 211 matthittapadaMsaNamuheNa uvarimakaraNapayArassa sAhalattaM parUvidaM ti daTThavvaM / aghavA 'uvari' 'hadaM' evaM bhaNide tAhiM dohiM kiriyAhiM ghAdijjamANaTTidi-aNubhAgasaMtakammamuvarimaM puvvaM ceva hadaM dhAdidaM, tado tatto heTThimaTThidi-aNubhAga-saMtakammANi ghAdidAvasesarUvANi assidUNa uvarimaM pabaMdhamavadArayissAmo tti eso edassAhippAyo / adhavA 'uvari hadaM' evaM bhaNaMtassAbhipAyo savvattheva dvidi-aNubhAgaghAdaM kuNamANo heTThA majjhe vA Na haNadi, kiMtu uvari ceva haNadi dvidi-aNubhAgasaMtakammANamuvarimabhAge ceva kettiyaM pi ghettUNa Didi-aNubhAgakhaMDayaghAdamAcaradi tti yuttaM hoi / athavA aNaMtANubaMdhI visaMjoiya vedayasammattamuvasAmiya kasAyovasAmaNAe payaTTamANeNa dohiM kiriyAhiM milidAhiM jaM kammaM hadaM tamuvari hadamidi bhaNide daMsaNamohaNIyaM khaviya uvasamaseDhiM caDhamANo dasaNamohakkhavaeNa heTThA ghAdijjamANahidi-aNubhAgehiMto uvari ceva hadaM / etto saMkhejjaguNahINamaNaMtaguNaM ca dvidi-aNubhAgasaMtakammaM kAdUNa khaiyasammAiTThI uvasamaseDhiM caDhadi tti eso edassa suttassa bhAvattho / edeNa dasaNamohaNIyaM khaviya igivIsasaMtakammio uvasamaseTiM caDhamANapAoggo hodi ci eso atthaviseso jANAvido hodi, aNNahA puvvillaparUvaNAe cauvIsasaMtakammiyovasamasammAihisseva uvsmseddhipaaoggbhaavaavhaarnnpsNgaado| aNNe vuNa 'tamuvari hammadi' tti pAThaMtaramavalaMbamANA evametthasulatthasamatthaNaM kareMti / taM jahA-jaM karma aNaMtANubaMdhI uparima karaNoMkI saphalatA kahI gaI hai aisA jAnanA cAhie / athavA 'uvari hadaM' aisA kahanepara una donoM kriyAoM ke dvArA ghAte jAnevAle uparima sthiti-anubhAga satkarmakA pahale hI ghAta kara diyA hai, isalie unadvArA ghAta karanese zeSa bace hue adhastana sthitianubhAgasatkarmoMkA Azraya kara Ageke prabandhakA avatAra kareMge yaha isa sUtrakA abhiprAya hai / athavA 'uvari hadaM' aisA kahanevAle AcAryakA abhiprAya hai ki sabhI jagaha sthiti aura anubhAgakA ghAta karanevAlA jIva nIceke yA bIcake sthitianubhAgasatkarmakA ghAta nahIM karatA, kintu 'uvari ceva haNadi' arthAt sthiti-anubhAgasatkarmoMke uparima bhAgameMse kucha hI ko grahaNa kara sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA anantAnubandhIkA visaMyojanakara aura vedakasamyaktvako upazamAkara kaSAyoMko upazamAneke liye pravRtti hue jIvane milI huI do kriyAoM dvArA jisa karmako naSTa kiyA 'taM uvari hadaM' aisA kahane para darzanamohakA kSayakara upazamazreNi para car3hanevAle darzanamohake kSapakane pUrva meM ghAte jAnevAle sthiti aura anubhAgakI apekSA adhika kamekA hI ghAta kiyaa| isase sthitisatkarma aura anubhAgasatkarmako saMkhyAta guNahAni aura anantaguNA karake jhAyikasamyagdRSTi jIva upazamaNi para car3hatA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isa kathana dvArA darzanamohanIyakA kSaya karake mohanIyakI ikkIsa prakRtiyoMke satkarmavAlA jIva upazamazreNi para car3haneke yogya hotA hai isa arthavizeSakA jJAna karAyA gayA hai, anyathA pahalekI prarUpaNAke anusAra cauvIsa karmaprakRtiyoMkI sattAvAlA upazamasamyagdRSTi jIva hI upazamaNike yogya hai aisA avadhAraNa karanekA prasaMga prApta hotA hai| parantu dUsare AcArya
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA visaMjoeMteNa daMsamohaNIyamuvasAmeMteNa khateNa vA heTThA saga-sagakaraNapariNAmehi hadaM taM ceva kammaM dhAdidAvasesamuvari vi hammadi, Na tatto aNNaM kiMci kammataraM baMdheNaNNahA vA samuppAiya kasAyovasAmaNo haNadi, tahA saMbhavAbhAvAdo tti / $ 36. saMpahi adhApavattAdINaM tiNkaraNANaM jahAkamamettha parUvaNaM kuNamANo adhASavattakaraNavisayameva tAva parUvaNApabaMdhamADhavei 'yathodezastathA nirdeza' iti nyAyAt / * idANiM kasAe uvasAmeMtassa jamadhApavattakaraNaM tamhi Natthi hidi. ghAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca / Navari visohIe aNaMtaguNAe vahadi / 'tamuvari hammadi' isa pAThAntarakA avalambana lekara yahA~ ukta sUtrake arthakA isa prakAra samarthana karate haiN| yathA-anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA karanevAlene aura darzanamohanIyakI upazamanA karanevAle athavA jhapaNA karanevAlene apane-apane karaNapariNAmoMke dvArA jisa karmakA pahale ghAta kiyA, ghAta karanese zeSa bace hue usI karmakA Age ghAta karatA hai, kaSAyoMkA upazama karanevAlA bandha dvArA yA anya prakArase usase kucha dUsare karmako utpanna kara usakA ghAta nahIM karatA, kyoMki isa prakAra sambhava nahIM hai| vizeSArtha--yahA~para 'jaM aNaMtANubaMdhI visaMjoyaMteNa' ityAdi rUpase kathita ukta sUtra meM Aye hue 'tamuvari hadaM' padakI apekSA bhedase aneka vyAkhyAe~ prastuta kI gaI haiM una sabakA mukhya sAra yaha hai ki anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA karanevAle jIvane aura darzamamohanIyakI upazamanA karanevAle jIvane jo karma naSTa kiyA vaha sthiti aura anubhAgakI apekSA uparima bhAgameM sthita karma hI naSTa kiyA, kyoMki sthiti aura anubhAgakI apekSA uparima bhAgako naSTa kiye binA adhastana yA madhyake bhAgako naSTa karanA sambhava nahIM hai / tathA jo zeSa karma bacA hai usako Age kI jAnevAlI kriyA vizeSake dvArA utsArita kiyA jAyagA / yahA~para 'tamuvari hada" ke sthAna meM kucha AcArya 'tamuvari hammadi' pATha svIkAra karate haiM / isa pAThako svIkAra kara ve aisA artha karate haiM ki anantAnubandhIkI visaMyojanA aura darzanamohanIya kI upazamanA yA kSapaNA karanevAle jIvane pahale apane apane karaNa pariNAmoM ke dvArA jisa karmakA ghAta kiyA kaSAyoMkA upazama karanevAlA Age bhI ghAta karanese zeSa bace hue usI karmakA ghAta karatA hai, kyoMki yahA~ para bandha yA anya prakArase dUsare karmako utpanna kara usakA ghAta karanA sambhava nahIM hai / 36. aba adhaHpravRtta Adi tIna karaNoMkA kramase yahA~ para kathana karate hue adhaHpravRttakaraNaviSayaka prarUpaNAprabandhako sarvaprathama Arambha karate haiM, kyoMki 'jaisA uddeza hotA hai usIke anusAra nirdeza kiyA jAtA hai' aisA nyAya hai| ___ * isa samaya kaSAyoMkA upazama karanevAle jIvake jo adhaHpravRttakaraNa hotA hai usameM sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNi nahIM hotii| kintu prati samaya anantaguNI vizuddhise bar3hatA rahatA hai /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] kasAyovasAmagassa adhApavattakaraNaNiheso 213 37. kasAye uvasAtassa jamadhApavattakaraNaM tamhi payaTTamANassa dvidighAdAdisaMbhavo Natthi / kevalamaMtomahucamecatakAlamaMtare paDisamayamaNataguNAe visohIe visujjhamANo dvidibaMdhosaraNasahassANi kAdaNa appaNo paDhamasamayaTThidibaMdhAdo saMkhejaguNahINaM hidibaMdhaM carimasamae Thavedi / appasatthANaM kammANamaNubhAgabaMdhosaraNaM pi samaye samaye aNaMtaguNahANIe karedi / pasatthANaM kammANamaNaMtaguNavaDDIe cauTThANiyamaNubhAgabaMdhaM samaye samaye payaTTAvedi tti eso ettha suttatthasaMgaho / saMpahi ettha adhApavattakaraNassa lakkhaNaM paraveyavvaM, aNNahA aNavagayatassarUvANaM tavvisayasesaparUvaNAe asaMbaMdhattappasaMgAdo tti AsaMkAe uttaramAha * taM ceva imassa vi adhApavattakaraNassa lakkhaNaM jaM puvvaM parUvidaM / 38 jaM puvvaM paDhamasammattaggahaNe adhApavattakaraNassa lakkhaNamaNukaTTiAdIhiM visesiyUNa parUvidaM taM ceva Niravasesamettha vi kAyavvaM, Na tatto vilakkhaNamedassa lakkhaNaMtaramatthi tti vuttaM hoi / evamapuvvANiyaTTikaraNANaM pi puvvuttameva lakkhaNamaNugaMtavvaM, visesaabhaavaado| kadhaM puNa savvakiriyAsu abhiNNalakkhaNANamedesiM tiNhaM 37. kaSAyoMkA upazama karanevAle jIvake adhaHpravRttakaraNa hotA hai usameM pravRtti karanevAle jIvake sthitighAta Adi sambhava nahIM hai| kevala usake antamuhUrtapramANa kAlake bhItara prati samaya anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA huA hajAroM sthitibandhApasaraNa karake apane prathama samayake sthitibandhase usake antima samayameM saMkhyAtaguNe hIna sthitibandhako sthApita karatA hai| aprazasta karmoMkA prati samaya anantaguNI hAniko liye hue anubhAgabandhApasaraNa bhI karatA hai / tathA prazasta kokA prati samaya anantaguNI vRddhiko liye hue catuHsthAnIya anubhAga bandha karatA hai isa prakAra yaha yahA~ para sUtrake arthakA saMgraha / yahA~ para adhaHpravRttakaraNake lakSaNakA kathana karanA cAhie, anyathA jinhoMne usake svarUpako nahIM jAnA hai unake lie tadviSayaka zeSa prarUpaNA asambaddha honekA prasaMga prApta hotA hai aisI AzaMkA hone para AgekA sUtra kahate haiM * isa adhaHpravRttakaraNakA bhI vahI lakSaNa hai jisakA pahale kathana kiyA hai / $ 38. prathama samyaktvake grahaNake samaya adhaHpravRttakaraNakA anukRSTi Adi vizeSatAoMke sAtha jo lakSaNa pahale kaha Aye haiM usI pUre lakSaNako yahA~ para bhI kahanA cAhie, usase vilakSaNa isakA dUsarA lakSaNa nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isI prakAra apUrvakaraNa aura anivRttikaraNakA bhI pUrvokta lakSaNa hI jAnanA cAhie, kyoMki unase inameM koI antara nahIM hai| zaMkA-saba kAryoM meM eka samAna lakSaNavAle ina tInoM karaNoMmeM alaga-alaga kAryoMko utpanna karanekI zakti kaise sambhava hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki yadyapi ina karaNoMke lakSaNoMke kathanameM vAstava meM koI bheda nahIM hai phira bhI pUrvake karaNoMmeM vizuddhi anantaguNIhIna hotI hai aura
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya - uvasAmaNA karaNANaM bhiNNakajuppAyaNasattisaMbhavo virohAdo ttiNAsaMkA kAyavvA, lakkhaNAlAvaatthado heDimovarimakaraNavisohINamaNaMtaguNahINAhiyabhAvabheda gayabhedAbhAve vi massiyUNa pudha pudha kajjasiddhIe virohANuvalaMbhAdo / $ 39. evamedesiM lakkhaNANuvAdaM kADhUNa saMpahi adhApavatakaraNaparUvaNAvasare unhaM paTTaNagAhANamatthavihAsA jahAvasara pattA kAyavvA tti paduppA emANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * tado adhApavattakaraNassa carimasamaye imAo cattAri suttagAhAo / 40. vihAsiyavvAo tti vakkaseso / sesaM sugamaM / * taM jahA / 41. edaM pi sugamaM / * kasAyajavasAmaNapaTTavagassa // 1 // Age karaNoM meM vizuddhi anantaguNI adhika hotI hai isa prakAra ina karaNoMmeM jo bheda upalabdha hotA hai usakA Azraya kara pRthaka-pRthaka kAryoMkI siddhi ho jAtI hai isameM koI virodha nahIM upalabdha hotA / vizeSArtha - prathamopazama samyaktvakI utpatti, anantAnubandhIcatuSkakI visaMyojanA, dvitIyopazamakI utpatti, kSAyika samyaktvakI utpatti, cAritramohakI upazamanA aura kSapaNA ye kArya haiM jinameM adhaHpravRtta Adi tIna karaNa hote haiM, unake lakSaNa bhI sarvatra samAna haiM / isI bAta ko dhyAna meM rakhakara ukta zaMkA-samAdhAna kiyA gayA hai / prathamopazama samyaktvakI utpatti ke samaya ina tIna karaNoM meM sabase kama vizuddhi hotI hai / cAritramohanIyakI kSapaNAke samaya ina tIna karaNoMmeM sabase adhika vizuddhi hotI hai | madhyake sthAnoMmeM adhikArI bhedase yathAyogya jAna lenI cAhie / $ 39. isa prakAra inake lakSaNoMkA anuvAda karake aba adhaHpravRttakaraNa ke kathana ke avasara para cAroM prasthApaka gAthAoMke arthakA vizeSa vyAkhyAna kramase avasara prApta hai, aisA kathana karate hue Age sUtraprabandhako kahate haiM * tatpazcAt adhaHpravRttakaraNake antima samayameM ina cAra sUtragAthAoMkA vyAkhyAna karanA cAhie / SS 40. 'vyAkhyAna karanA cAhie' itane vAkyazeSakI anuvRtti karanI cAhie / zeSa hai 1 kathana sugama * vaha jaise / $ 41. yaha sUtra bhI sugama hai / * kaSAyoMkA uvazama karanevAle jIvakA pariNAma kaisA hotA hai, kisa yoga, kaSAya aura upayoga meM 'vartamAna, kisa lezyAse yukta aura kaunase vedavAlA jIva kaSAyoM kA upazama karatA hai // 1 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe paTThavaNagAhAsuttANi 215 42. esA paDhamagAhA tti jANAvaNaTThamettha egaMkaviNNAso ko| kathamettha gAhAe egadesaNiseNa sayalagAhAsuttapaDivatti ti NAsaMkaNijjaM, desAmAsayabhAveNa edassa gAhApaDhamapAdassa sayalagAhAparAmarasayabhAveNa pvuttidNsnnaado| tado sayalagAhA ettha uccAriya geNhiyavvA / AdyantanirdezAdvA siddhaM, sarvatrAgamikAnAmAdyantanirdezavyavahArasya suprasiddhatvAt / * kANi vA puvvabaddhANi // 2 // 43. esA vidiyagAhA tti jANAvaNaTThamettha doaMkaviNNAso cuNNisuttayAreNa ko| ettha vi puvvaM va gAheyadesaNideseNa sayalagAhApaDivattI vakkhANeyavvA / * 'ke aMse jhIyade0 // 3 // 44. esA taijA gAhA tti jANAvaNaTThamiha tihmNkvinnnnaaso| tado ettha vi puvvutteNeva NAyeNa sayalagAhApaDivattI daTThavvA / / ..$ 42. yaha prathama gAthA hai isa bAtakA jJAna karAnekeliye yahA~ eka aMkakA vinyAsa kiyA hai| zaMkA-yahA~ para gAthAke ekadezake vinyAsa dvArA pUre gAthAsUtrakI pratipatti kaise ho sakatI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki dezAmarSakarUpase gAthAke isa prathama pAdakI pUre gAthAsUtrake parAmarzarUpase pravRtti dekhI jAtI hai| isalie yahA~ para pUre gAthA sUtrakA uccAraNa kara use grahaNa karanA cAhie / athavA gAthAke Adi aura antakA nirdeza karanese pUre sUtrakA uccAraNa siddha ho jAtA hai, kyoMki sarvatra AgamikoMmeM Adi antake nirdeza karanekA vyavahAra suprasiddha hai| ___ * kaSAyoMkA upazama karanevAle jIvake pUrvabaddha karma kauna-kauna haiM, vartamAnameM kina karmAMzoMko bA~dhatA hai, kitane karma udayAvalimeM praveza karate haiM aura yaha kina karmoMkA pravezaka hotA hai // 2 // $ 43. yaha dUsarI gAthA hai isakA jJAna karAneke lie cUrNisUtrakArane yahA~ do aMkakA vinyAsa kiyA hai / yahA~ para bhI pahaleke samAna gAthAke ekadezake nirdezadvArA sampUrNa gAthAkI pratipattikA vyAkhyAna karanA caahie| ___ * kaSAyoMke upazama karaneke sanmukha honeke pUrva hI bandha aura udayarUpase kina prakRtiyoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai| Age calakara antarako kahA~ para karatA hai aura kahA~ para kina-kina karmoMkA upazAmaka hotA hai // 3 // 44. yaha tIsarI gAthA hai isakA jJAna karAneke liye yahA~ para tIna aMkakA vinyAsa kiyA hai| isaliye yahA~ para bhI pUrvokta nyAyase hI sampUrNa gAthAkI pratipatti kara lenI caahie|
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * 'kiM hidiyANi // 4 // 45. esA cautthI gAhA tti jANAvaNaphalo suttaparisamattIe cauNhamaMkaviNNAso / ettha vi puvvutto ceva sayalagAhApaDivattiuvAo vakkhANeyavyo / edAsiM ca gAhANamatthavihAsA sugamA ti cuNNeisuttayAreNa Na vitthAridA / tado ettha maMdamehAvijaNANuggahaTTamedeNa samappidagAhAsuttatthavivaraNamaNuvattaissAmo / taM jahA'kasAyovasAmaNapaDhagassa pariNAmo keriso bhave' tti vihAsA-pariNAmo visuddho / puvvaM pi aMtomuhuttappahuDi aNaMtaguNavisohIe visujjhamANo Agado, aNNahA uvsmseddhismaarohnnpaaoggbhaavaannuvvttiido| 'joge' tti vihAsA--aNNadaramaNajogo, aNNa daravacijogo, orAliyakAyajogo vA, seskaayjogaannmetthaasNbhvaado| 'kasAye' tti vihAsA-aNNadaro kasAyo / so kiM vaDDamANo hAyamANo tti ? NiyamA hAyamANo, vaDDamANakasAyeNa seddhismaarohnnvirohaado| 'uvajoge' tti vihAsA-eko uvadesoNiyamA sudovajutto tti / aNNo uvadeso-sudaNANeNa vA madiNANeNa vA, acakkhudasaNeNa vA cakkhudaMsaNeNa vA uvajuttotti / 'lessA' tti vihAsA--NiyamA sukkalessA NiyamA ca vaDDamANalessA / sesalessAvisayamullaMghiyUNa suvisuddhasukkalessAe edassa * kaSAyoMkA upazama karanevAlA jIva kisa sthitivAle karmoMkA tathA kina anubhAgoMmeM sthita karmoMkA apavartana karake zeSa rahe unake kisa sthAnako prApta hotA hai // 4 // 45. yaha cauthI gAthA hai isakA jJAna karAneke lie sUtrakI parisamApti hone para cAra aMkakA vinyAsa kiyA hai| yahA~ para sakala gAthAkI pratiprattike pUrvokta upAyakA hI vyAkhyAna karanA cAhie / ina gAthAoMke arthakA vizeSa vyAkhyAna sugama hai, isaliye cUrNisUtrakArane vistAra nahIM kiyaa| isaliye yahA~ para mandabuddhijanoMke anugrahake liye isake dvArA prApta hue gAthAsUtroMke arthakA vivaraNa kareMge / yathA 'kaSAyoMkA upazama karanevAle jIvakA pariNAma kaisA hotA hai' isakI vibhASA ( vizeSa vyAkhyAna )-pariNAma vizuddha hotA hai jo pahale hI antarmuhUrta kAlase lekara anantaguNI vizuddhike sAtha vizuddha hotA huA AyA hai, anyathA upazamazreNi para car3haneke bhAvakI utpatti nahIM ho sktii| 'yoga' isa padakI bibhASAanyatara manoyoga, anyatara vacanayoga athavA audArikakAyayoga hotA hai, kyoMki zeSa kAyayoga yahA~ para sambhava nahIM haiM / 'kaSAya' isa padakI vibhASA-anyatara kaSAya hotI hai / zaMkA-vaha kyA vardhamAna hotI hai yA hIyamAna hotI hai ! samAdhAna-niyamase hIyamAna hotI hai, kyoMki vardhamAna kaSAyake sAtha zreNi para ArohaNa karanekA virodha hai| _ 'upayoga' isa padakI vibhASA-eka upadeza hai ki niyamase zrutajJAnameM upayukta hotA hai| anya upadeza hai ki zrutajJAna, matijJAna, acakSudarzana yA cakSudarzanarUpase upayukta hotA hai / 'lezyA' isa padakI vibhASA-niyamase zuklalezyA hotI hai aura jo niyamase vardhamAna hotI
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe gAhAsuttaNiddeso 217 pariNadattAdo / 'vedo va ko bhave' tti vihAsA-aNNadaro vedo bhAvado, davvado puNa purisavedo ceva / evaM paDhamagAhAe atthavihAsA samattA / hai, kyoMki zeSa lezyAoMke viSayakA ullaMghana kara zuvizuddha zuklalezyArUpase yaha pariNata rahatA hai| 'veda kauna hotA hai, isakI vibhASA-bhAvase anyatara veda hotA hai, parantu dravya se puruSaveda hI hotA hai / isa prakAra prathama gAthAke arthakA vizepa vyAkhyAna samApta huaa| vizeSArtha--jo sAtizaya apramatta saMyata cAritramohanIyakA upazama karaneke lie udyata hotA hai usakA pariNAma kaisA hotA hai tathA yoga, kaSAya, upayoga, lezyA aura veda kauna-kaunasI hotI haiM isakA ukta sUtragAthAke prasaMgase vicAra kiyA gayA hai / apramattasaMyamake svarUpapara prakAza DAlate hue gommaTasAra jIvakANDameM anya vizeSatAoMke sAtha use dhyAnameM nirantara lIna batalAyA hai / isase spaSTa hai ki sAtaveMse lekara bArahaveM takake saba guNasthAnoMmeM uttarottara dhyAna kI pragAr3hatA hotI jAtI hai| sAthahI ina guNasthAnoM meM ekamAtra nirvikalpa dhyAna honese kaSAyoMkA sadbhAva abuddhipUrvaka hI pAyA jAtA hai| isakA Azaya yaha hai ki ukta guNasthAnoMmeM sthita jIva svarUpakA anubhava karatA huA iSTAniSTa vikalpa ke binA hI zuddha catanya svarUpa kA anubhava karatA hai / nirvikalpa dhyAna bhI isIkA nAma hai| ataH cAritramohanIyakA upazamana karaneke lie udyata hue jIvakA pariNAma vizuddha hotA hai yaha Agamavacana yuktiyukta hI hai, kyoMki yahA~ buddhipUrvaka kaSAyakA sadbhAva to pAyA hI nahIM jAtA, aba kA saddhAva hai bhI to usameM uttarottara hAni hotI jAtI hai aura apane upayoga pariNAmake dvArA ukta jIvakI apane svarUpameM uttarottara pragAr3hatA hotI jAtI hai / yaha to ukta jIvakA pariNAma kaisA hotA hai isakA spaSTIkaraNa hai| yoga kauna hotA hai isakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki cAroM manoyoga, cAroM vacana yoga aura audArika kAyayoga inameMse koI eka yoga hotA hai so isakA kAraNa yaha hai ki eka to yaha paryApta manuSya hI hotA hai, kyoMki isake sivAya anya kisI bhI avasthAvAlA jIva upazamazreNi aura kSapakazreNi para car3hanekA pAtra nahIM hotaa| dUsare yaha jIva chadmastha hotA hai, isalie isake ukta nau yogoMmeM se koI eka yoga bana jAtA hai| jo jIva upazamazreNi para ArohaNa karatA hai usake saMjvalana krodha, mAna, mAyA aura lobha inameMse kisI bhI kapAyakA sadbhAva hone meM koI bAdhA nahIM AtI, kyoMki saMjvalana krodha, mAna aura mAyA yathAsambhava ye tIna kaSAya nauMve guNasthAna taka aura lobhakaSAya dasaveM guNasthAna taka pAyI jAtI hai, ataH inameM se kisI bhI kaSAyake sadbhAvameM zreNipara ArohaNa karanA bana jAtA hai| sAmAyika aura chedopasthApanAsaMyamake samAna matijJAna aura zrutajJAnakA jor3A hai| isaliye zraNi ArAhaNaka samaya inameMse vivakSAbhedase koI bhI upayoga kahA jAya isameM bAdhA nahIM aatii| itanA avazya hai ki AtmAnubhavanameM indriya aura manakA Alambana nahIM rahatA, kyoMki AtmA svayaM jJAnasvarUpa honese jo jJAnAnubhUti hai aisA svIkAra karane para usakA svasahAya honA yuktisaMgata hI hai aura cUki aisI anubhUti rAgAdi para bhAvasvarUpa nahIM hotI, para dravya aura unakI paryAyasvarUpa to ajJAnadazAmeM bhI nahIM hotI, isalie use mAtra svabhAvake Alambanase utpanna haI honese nizcaya nayasvarUpa kahA hai| jina AcAryAne yahA~ zratajJAnopayoga svIkAra kira hai usakA yahI kAraNa hai| kintu anya jina AcAryoMne zrutajJAnopayoga ke samAna matijJAnopayoga tathA cakSudarzana svIkAra kiyA hai usakA vaha Azaya pratIta hotA hai ki zrutajJAna matijJAna pUrvaka hotA hai aura matijJAna cakSudarzana aura acakSudarzanapUrvaka hotA hai isalie 28
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jayadhavalAsahide kasAyapAiDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 46. 'kANi vA puvvabaddhANi' tti vihAsA-ettha payaDisaMtakammaM aNubhAgasaMtakammaM padesasaMtakammaM ca maggiyavvaM / tattha payaDisaMtakammamaggaNAe mUluttarapayaDINaM savvAsiM saMtakammio tti vattavvaM / Navari aNaMtANu0 4 NiyamA asaMtakammio, daMsaNatiyassa siyA saMtakammiyo, Auassa NiyamA maNusAuasaMtakammio, devAuassa siyA saMtakammio, sesANaM doNhamAuANaM NiyamA asNtkmmio| NAmassa siyA AhAradugasaMtakammio, evaM titthayarassa vi, titthayarasaMtakammiyANamuvasamaseDhisamArohaNe paDisehAbhAvAdo / sesANaM NiyamA sNtkmmio| jAsiM payaDINaM saMtakammio, taasimaauavjjaannmNtokoddaakoddidvidisNtkmmio| appasatthANaM viTThANANubhAgasaMtakammio, pasasthANaM cutttthaannaannubhaagsNtkmmio| savvAsimeva yahA~ zratajJAna upayoga kI caritArthatA rahane para bhI kArya meM kAraNakA upacAra kara ukta sabhI upayoga bana jAte haiN| uttarottara pariNAma vizuddha honese aise jIvake ekamAtra suvizuddha zuklalezyA kahI hai / veda meM kisI bhI vedase zreNi car3hanA sambhava hai, kyoMki yahA~ para abuddhipUrvaka kaSAyake samAna veda bhI abuddhipUrvaka hI pAyA jAtA hai| lokameM strI, puruSa aura napuMsakakA vyavahAra zarIrAzrita bAhya cihnake anusAra hotA hai, mAtra isIlie bAhya cihnake anusAra kathanameM veda saMjJA rUr3ha hai, parantu vaha jIvakA noAgama bhAva na honese usakI dravyaveda saMjJA hai / yataHvarSabhanArAcasaMhananakA dhArI manuSya jIva hI mokSakA adhikArI hotA hai, ataH dravyanapuMsakake samAna dravyastrI mokSagamanakI pAtra na honese paramAgamameM dravyastrIke mokSagamanakA niSedha kiyA hai| sAtha hI samagrarUpase vastrakA tyAga karanA usake liye sambhava nahIM hai aura na hI vaha pUrNa svAlambanapUrvaka dhyAnAdikI adhikAriNI ho sakatI hai, ataH vaha jinaliMgake dhAraNa karaneke ayogya batalAI gaI hai| yahI kAraNa hai ki yahA~ para yaha jijJAsA hone para ki ukta jIvake veda kauna hotA hai isakA samAdhAna karate hue yaha batalAyA gayA hai ki ukta jIvake bhAvase tInoM vedoMmeM se koI eka veda hotA hai aura dravyase kevala puruSavedakA nirdeza kiyA hai / isa prakAra zreNi ArohaNa ke sanmukha hue jIvakA pariNAma kaisA hotA hai Adi kA samyak prakArase vicAra kiyaa| 46 'pUrvabaddha karma kauna haiM' isa padakI vibhASA-yahA~ para prakRti satkarma, sthitisatkarma, anubhAgasatkarma aura pradezasatkarmakA anasandhAna karanA caahie| unameM se prakati satkarmakA anusandhAna karanepara mUla aura uttara sabhI prakRtiyoMkA satkarmavAlA hotA hai aisA kahanA caahie| itanI vizeSatA hai ki ukta jIva anantAnubandhI catuSkakA satkarmavAlA niyamase nahIM hotA, darzanamohanIyatrikakA syAt satkarmavAlA hotA hai| Ayu karmameM manuSyAyukA niyamase satkarmavAlA hotA hai, devAyukA syAt satkarmavAlA hotA hai| zeSa do AyuoMkA satkarmavAlA niyamase nahIM hotA hai / nAmakarmameM AhAraka dvikakA syAt satkarmavAlA hotA hai| isI prakAra tIrthakara prakRtikI apekSA bhI jAnanA cAhie, kyoMki tIrthakara prakRtike satkarmavAle jIvoMkA upazamazreNi para ArohaNa karaneke pratiSedhakA abhAva hai| ThoSa prakRtiyoMkA niyamase satkarmavAlA hai| yaha jina prakRtiyoMkA satkarmavAlA hai, Ayuko chor3akara una prakRtiyoM kA sthitisatkarma antaHkoDAkor3IpramANa hotA hai / aprazasta karmoMkA dvisthAnIya anubhAgasatkarmavAlA hotA hai tathA prazastarUpa karmoMkA catuHsthAnIya anubhAgasatkarmavAlA hotA
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe gAhAsuttaNiddaso 219 saMtapayaDINamajahaNNANukkamsapadesasaMtakammio / 47. ke vA aMse NibaMdhadi' ti vihAsA-ettha payaDibaMdho dvidibaMdho aNubhAgabaMdho padesabaMdho ca mggiyvvo| tattha payaDibaMdhamaggaNAe visujjhamANasaMjadabaMdhapAoggapayaDINaM Niddeso kAyavyo / taM jahA-paMcaNANAvaraNa-chadasaNAvaraNasAdAvedaNIya-cadusaMjalaNa-purisaveda-hassa-radi-bhaya - duguMcha - devagadi-paMciMdiyajAdi-veuviya-tejA-kammaiya0 'AhArasarIraM siyA samaurasasaMThANa-veuvviyaaMgovaMga-AhAraaMgovaMga siyA devagadipAoggANupuvvI-vaNNagaMdha-rasa-phAsa-agurualahuAdi4-pasatthavihAyagadi-tasAdicaukka-thira-subha-subhaga-sussarAdejjajasagitti-NimiNa-titthayaraM siyA uccagoda-paMcaMtarAiyANi tti edAo payaDIo baMdhadi / ettha NAmassa 31,30,29,28 edANi baMdhaTThANANi / edAsiM ceva payaDINamaMtokoDAkoDiDidiM baMdhadi, appasatthANaM viTThANANubhAgamaNaMtaguNa hINaM baMdhai, pasatthANaM cauTThANANubhAgamaNaMtaguNaM baMdhai / hai| tathA sabhI satkarmaprakRtiyoM kA ajaghanya-anutkRSTa pradezasatkarmavAlA hotA hai / 47. kina karmaprakRtiyoMko bA~dhatA hai isa pada kI vibhASA-yahA~ para prakRtibandha, sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakA anusandhAna karanA caahie| usameM prakRtibandhakA anusandhAna karanepara uttarottara vizuddhiko prApta honevAle saMyatake bandha yogya prakRtiyoMkA nirdeza karanA caahie| yathA-pA~ca jJAnAvaraNa, chaha darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, cAra saMjvalana, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, devagati, pazcendriya jAti, vaikriyika zarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, syAt AhArakazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra AMgopAMga, syAt AhArakazarIra AMgopAMga, devagatiprAyogyAnupUrvI, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghu Adi cAra, prazasta vihAyogati, sAdi cAra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza kIrti, nirmANa, syAt tIrthaMkara, uccagotra aura pA~ca antarAya ina prakRtiyoMkA bandha karatA hai| yahA~para nAmakarmake 31 prakRtika, 30 prakRtika, 29 prakRtika aura 28 prakRtika ye cAra bandhasthAna hote haiN| inhIM prakRtiyoMkI antaH kor3Akor3I pramANa sthitikA bandha karatA hai| aprazasta prakRtiyoMkA uttarottara anantaguNA hIna dvisthAnIya anubhAgakA bandha karatA hai aura prazasta prakRtiyoMkA uttarottara catuHsthAnIya anubhAgakA vandha karatA hai| vizeSArtha-yadyapi sAtaveM guNasthAnameM devAyu sahita 59 prakRtiyoMkA bandha hotA hai, parantu sAtizaya apramatta saMyata devAyukA bandha nahIM karatA, isalie prakRtameM devAyuko chor3akara pUrvokta syAt 58 prakRtiyoMko, syAt 57 prakRtiyoMko, syAt 56 prakRtiyoMko aura syAt 55 prakRtiyoMko bA~dhatA hai / yadi tIrthakara-AhArakadvika sahita bandha karatA hai to 58 prakRtiyoMkA bandha karatA hai| yadi tIrthakara prakRtike binA AhAraka dvika sahita bandha karatA hai to 57 prakRtiyoMkA bandha karatA hai| yadi AhArakadvikako chor3akara tIrthakara prakRti sahita nAmakarmakI 29 prakRtiyoMkA bandha karatA hai to 56 prakRtiyoMkA bandha karatA hai aura AhArakadvika aura tIrthaMkara ina tInoMko chor3akara bandha karatA hai to 55 prakRtiyoMkA bandha karatA hai yahA~ para 58 prakRtiyoM meM nAmakarmakI 31 prakRtiyA~ parigaNitakI gaI haiM, 57 prakRtiyoM meM nAmakarmakI 30 prakRtiyA~ parigaNitakI gaI haiM, 56 prakRtiyoMmeM nAmakarmakI 29 prakRtiyA~ parigaNita kI gaI haiM aura 55 prakRtiyoMmeM nAmakarmakI 28 prakRtiyA~ parigaNita kI gaI haiN|
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 48. padesabaMdhe paMcaNANAvaraNa-caudaMsaNAvaraNa-sAdAvedaNIyacadasaMjala0-purisaveda-paMciMdiyajAdi-tejA - kammaiyasarIra-vaNNa-gaMdha-rasa - phAsa-agurualahua4-tasAdi caukka thira-subha-jasagitti-NimiNa-uccAgoda-paMcaMtarAiyANaM NiyamA aNukkasso / sesANaM payaDINaM siyA ukasso siyA annukksso|| 49. 'kadi AvaliyaM pavisaMti' tti vihAsA-mUlapayaDIo savvAo pavisaMti uttarapayaDIo vi jAo anthi tAo savvAo pavisaMti / Navari jai parabhaviyaM devAuamatthi, taM Na pavisadi / 50. 'kadiNhaM vA pavesago' tti vihAsA / Auga-vedaNIyavajjANaM vedijjamANapayaDINaM pavesago / evaM vidiyagAhAe vihAsA gayA / 51. 'ke aMse jhIyade puvvaM baMdheNa udaeNa vA' tti vihAsA-thINagiddhitiyamasAdAvedaNIyamicchattavArasakasAya-isthi-Naqsayaveda-aradisoga savvANi ceva AuANi pariyattamANiyAo NAmapayaDIo asubhAo savvAo ceva maNusagadi-orAliyasarIra 48. pradezabandhakA anusandhAna karanepara pA~ca jJAnAvaraNa, cAra darzanAvaraNa, sAtAvedanIya, cArasaMjvalana, puruSaveda, paJcendriya jAti, taijasazarIra, kArmaNazarIra, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghucatuSka, trasAdicatuSka sthira, zubha, yaza kIrti, nirmANa, uccagotra aura pA~ca antarAya inakA niyamase anutkRSTa pradezabandha hotA hai tathA zeSa prakRtiyoMkA syAt utkRSTa pradezavandha hotA hai aura syAt anutkRSTa pradezabandha hotA hai| 49. 'kitanI prakRtiyA~ udayAvalimeM praveza karatI haiN| isakI vibhASAmUla prakRtiyA~ sabhI praveza karatI haiN| uttara prakRtiyA~ jinakI sattA hai ve sabhI praveza karatI haiN| itanI vizeSatA hai ki yadi parabhavasambandhI devAyukI sattA hai to vaha praveza nahIM krtii| vizeSArtha-parabhavasambandhI devAyukA bandha hote samaya usakI jitanI bhujyamAna Ayu zeSa hotI hai AbAdhA niyamase utanI hI par3atI hai aura AbAdhAkAlake bhItara niSeka racanA hotI nhiiN| yahI kAraNa hai ki yahA~ parabhavasambandhI devAyuke udayAvalimeM praveza karanekA niSedha kiyA hai| 650. "kitanI prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai| isakI vibhASA-Ayu aura vedanIyako chor3akara udayameM AnevAlI prakRtiyoMkA pravezaka hotA hai| isa prakAra dUsarI gAthAkA artha samApta huaa| vizeSArtha yahAM para pravezaka padakA artha udIraka hai| yataH Ayukarma aura vedanIyakarmakI udIraNA ghaTe guNasthAna taka hI hotI hai, Age inakA mAtra udaya rahatA hai udIraNA nahIM hotI, isalie yahA~ para inakA pravezaka nahIM hotA yaha kahA hai| 651. 'upazamazreNi para car3haneke sanmukha hue jIvake isase pUrva bandha aura udayase kina prakRtiyoMkI vyucchitti ho jAtI hai| isakI vibhASAstyAnagRddhitrika, asAtAvedanIya, mithyAtva, bAraha kaSAya. strIveda napuMsaka veda, arati, zoka, sabhI Ayukarma prakRtiyA~, parAvartamAna azubha saba nAmakarma-prakRtiyA~, manuSyagati, audArikazarIra, audArikazarIra AMgo
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] daMsaNamohaNIya-uvasAmaNANiso 221 orAliyaaMgovaMga-vajrarisahasaMghaDaNa maNusagaipAoggANupuvvI- AdAvujjova NAmAo ca suhAo NIcAgodaM ca edANi kammANi baMdheNa bocchiNNANi / 52. zrI middhitiyaM micchatta-sammatta - sammAmicchatcavArasakasAya maNusAuavajjANi AuANi nirayagAdi - tirikkhagadipAoggaNAmAo ahAradugaM ca aMtimasaMghaDaNa tiya-maNusaga dipAoggANu puvvI apajjattaNAma0 asumatiyaM titthayaraNAmaM ca NIcA godamedANi kammANi udaeNa vocchiNNANi / 53. 'aMtaraM vA kahiM kiccA ke ke uvasAmago kahiM' ti vihAsA-Na tAva aMtaraM karedi purado aMtaraM kAhidi / evamuvasAmago vi purado hohidi tti vattavyaM / evaM tadigAhA vihAsidA hodi / zubha pAMga, vajrarSabhanArAcasaMhanana, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, Atapa aura udyotaye prakRtiyA~ tathA nIcagotra ye prakRtiyA~ bandhase vyucchinna ho jAtI haiM / nAmakarma vizeSArthaM - yahA~ para parAvartamAna saba azubha nAmakarma prakRtiyA~ isa prakAra haiMnarakagati, tiryaJcagati, ekendriyAdi cAra jAti, antake pA~ca saMsthAna, anta ke pA~ca saMhanana, narakagatyAnupUrvI, tiryaJcagatyAnupUrvI, aprazasta bihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, asthira, azubha, durbhAga, duHsvara, anAdeya aura ayazaH kIrti / inakI mithyAtva Adi pUrvake guNasthAnoM meM yathAsthAna bandha vyucchitti jAtI hai| $ 52. styAnagRddhitrika, mithyAtva, samyaktva, samyagmithyAtva bAraha kaSAya manuSyAyuke atirikta tIna Ayu, narakagati tiryaJca gati - devagati ina tInoM ke prAyogya nAmakarmakI narakagati, tiryaJcagati, devagati, ekendriya Adi cAra jAti, vaikriyika zarIra AMgopAMga, narakagatyAnupUrvI, tiryaggatyAnupUrvI, deyagatyAnupUrvI, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma aura sAdhAraNa prakRtiyA~ tathA AhAraka dvika, antake tIna saMhanana, manuSyagatyAnupUrvI, aparyApta, nAmakarmasambandhI durbhaga, anAdeya aura ayazaHkIrti ye tIna azubha prakRtiyA~ tathA tIrthaMkara aura nIcagotra ye saba prakRtiyA~ udayase vyucchinna rahatI haiM / vizeSArtha -- udaya yogya kula 122 prakRtiyA~ haiM / unameMse manuSyagati meM manuSyAyuko chor3akara tIna Ayu, narakagatidvika, tiryaJjagatidvika, devagatidvika, ekendriya Adi cAra jAti, vaikriyikazarIradvika, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma aura sAdhAraNa ye 20 prakRtiyA~ udayake sarvathA ayogya haiM / unake atirikta anya jitanI prakRtiyA~ pUrva meM ginAI haiM unakA bhI udaya zreNike sanmukha hue paryApta manuSyake nahIM pAyA jAtA / isalie ina saba prakRtiyoMko yahA~ udayase vyucchinna kahA hai| $ 53. 'antara kahA~ karake kahA~ kina-kina prakRtiyoMkA upazAmaka hotA hai' isakI vibhASA-upazama zreNike sanmukha huA jIva to antara nahIM karatA, Age antara karegA / isI prakAra upazAmaka bhI Age hogA aisA kahanA caahie| isa prakAra tIsarI sUtragAthAkA vizeSa vyAkhyAna kiyA /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 54. 'kiM ThidiyANi kammANi kaM ThANaM paDivajjadi tti vihAsA-edIe gAhAe ThidighAdo aNubhAgaghAdo ca sUcido bhavadi / tado imassa carimasamayaadhApavattakaraNassa Natthi ThidighAdo aNubhAgaghAdo vA / se kAle do vi ghAdA pavattIhiti / evamedAsu cadusu gAhAsu vihAsidAsu AdhApavattakaraNaddhA samappadi / tado apuvyakaraNavisayA parUvaNA eNhimADhaveyavvA tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * edAo cattAri suttagAhAo vihAsiyUNa tado apuvakaraNassa paDhamasamae parUveyavvANi / 655. edAo aNaMtaraNihiTThAo cattAri suttagAhAo adhApavattakaraNa carimasamaye vihAsiyUNa tado pacchA apuvvakaraNassa paDhamasamae imANi dvidikhaMDayAdINi AvAsayANi -parUveyavvANi tti bhaNidaM hoi / tattha tAva dvidikhaMDayamANAvahAraNahamidamAha / ___* jo khINadasaNamohaNijjo kasAyauvasAmago tassa khINadasaNamohaNijassa kasAyauvasAmaNAe apuvvakaraNe paDhamahidikhaMDayaM NiyamA palidovamassa sNkhejdibhaago| 56. eso kasAyauvasAmago khINadaMsaNamoho vA hoja uvasaMtadaMsaNamohaNijjo vA, doNhaM pi uvasamaseDhisamArohaNe paDisehAbhAvAdo / tattha jo khINadaMsaNamohaNijjo 654. 'kisa sthitivAle karma kisa sthAnako prApta hote haiN| isakI vibhASA / isa dvArA sthitighAta aura anubhAgaghAta sUcita kiyA gayA hai| kintu isa jIvake adhaHpravRttakaraNake antima samayameM sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hai| tadantara samayameM donoM hI ghAta pravRtta hoNge| isa prakAra ina cAra gAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karanepara adhaHpravRttakaraNa kAla samApta hotA hai / tadanantara apUrvakaraNaviSayaka prarUpaNA isa samaya Arambha karanI cAhie isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM ___ * ina cAra sUtragAthAoMkA vizeSa vyAkhyAna karake tadanantara apUrvakaraNake prathama samayameM ina AvazyakoMkA kathana karanA cAhie / 655. anantara pUrva kahI gaI ina cAra sUtragAthAoMkA adhaHpravRttakaraNake antima samayameM vizeSa vyAkhyAna karake tatpazcAt apUrvakaraNake prathama samaya meM ina sthitikANDaka Adi AvazyakoMkA vyAkhyAna karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usameM sarva prathama sthitikANDakake pramANakA avadhAraNa karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * jo kSINadarzanamohanIya jIva kaSAyoMkA upazAmaka hotA hai usa kSINadarzanamohanIya jIvake kaSAyoMke upazAmanAke apUrvakaraNameM prathama sthitikANDaka niyamase panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| ___$ 56. yaha kaSAyoMkA upazAmaka jIna kSINadarzanamohanIya hove athavA upazAntadarzana yahove. donoMke urAmazreNipara ArohaNa karane meM niSedhakA abhAva hai| unameMse jo kSINa darzanamohanIya kapAyoMkA upazAmaka hotA hai, kaSAyoMkA upazama karaneke lie udyata hA mohanI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] daMsaNamohaNIya - uvasAmaNANiddeso 223 kasA uvasAmo tassa kasAyovasAmaNAe anbhuTThidassa apuvvakaraNe vaTTamANassa paDhamaM dikhaMDayaM kiMpamANamidi vRtte 'NiyamA palidovamassa saMkhejjadibhAgo' tti tappamANa so do / puvvameva daMsaNamohakkhavayapariNAmehiM suDdu ghAdaM pattAe dvidIe tatto amahiyadvidikhaMDayassa pAoggabhAvo Na saMbhavaditi bhAvattho edeNa uvasaMtadaMsaNamohaNIsa kasA uvasAmagassa apuvvakaraNapaDhamasamae dvidikhaMDayapamANaM jahaNaNeNa palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkasseNa sAgarovamapudhattamettamidi aNuttaM pi avagammade, tomer care visesigUNa parUvaNAe vihalattappasaMgAdo | $ 57. saMpahi tattheva vidibaMdhosaraNapamANAvahAraNaTThamidamAha - * ThidibaMdheNa jamosaradi so vi palidovamassa saMkhejjadibhAgo / 58. uvasaMtadaMsaNamohaNijo khINadaMsaNamohaNijo vA kasAyauvasAmago apuSvakaraNa paDhamasamaye ThidibaMdheNa jamosaradi jahaNNukasseNa so bi palidovamassa apUrvakaraNa meM vidyamAna hue usake prathama sthitikANDakakA kyA pramANa hai aisA pUchanepara 'niyamase palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hotA hai, isa vacana dvArA usake pramANakA nirdeza kiyA gayA hai | darzanamohanIyakI kSapaNA karanevAle pariNAmoMke dvArA pahale hI acchI taraha se ghAtako prApta huI sthiti meM usase adhika sthitikANDakakI yogyatA sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA bhAvArtha hai / isa sUtra vacanase jo upazAntadarzanamohanIya jIva kaSAyoM kA upazama karatA hai usake apUrvakaraNake prathama samaya meM sthitikANDakakA jaghanya pramANa palyopamakA saMbhAga aura utpraNava hotA hai yaha binA kahe hI jAnA jAtA hai, anyathA kaSAyoM ke upazAmakako vizeSaNa ke sAtha kathana karanepara vizeSaNa ke niSphala honekA prasaMga prApta hotA hai / vizeSArtha - - prakRta meM jo darzanamohanIyakA kSayakara kaSAyoMke upazamAneke liye udyata huA hai usake apUrvakaraNake prathama samaya meM jo sthitikANDaka prApta hotA hai vaha niyamase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai yaha niyama ukta sUtra dvArA kiyA gayA hai / kintu jo darzanamohanIya upazama dvArA dvitIyopazama samyagdRSTi hokara kaSAyakA upazama karatA hai usake lie aisA koI niyama nahIM hai / usake jaghanya sthitikANDaka to palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANahI hotA hai, kintu utkRSTa sthitikANDaka sAgaropamapRthaktva pramANa hotA hai yaha artha bhI ukta sUtrase dhvanita hotA hai / $ 57 aba vahIM para sthitibandhApasaraNake pramANakA avadhAraNa karaneke liye isa sUtra - ko kahate haiM * sthitibandharUpase jisa sthitikANDakakA apasaraNa karatA hai vaha sthitikANDaka bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / $ 58. upazAntadarzanamohanIya yA kSINadarzanamohanIya kaSAyoMkA upazAmaka jo jIva apUrvakaraNa ke prathama samaya meM sthitibandharUpase jisa sthitikANDakakA apasaraNa karatA hai jaghanya aura utkRSTa vaha kANDaka bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai, vahA~ anya
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA saMkhejadibhAgo ceva, Natthi tattha aNNo viyappo tti bhaNidaM hoi / saMpahi etthevANubhAgakhaMDayapamANAvahAraNamidamAha * asubhANaM kammANamaNaMsA bhAgA aNubhAgakhaMDayaM / 659. sagamamedaM sutaM / saMpahi apuvakaraNapaDhamasamayavisayANaM dvidibaMdhaTThidisaMtakammANaM pamANAvahAraNaTThamuttarasattaM bhaNai * ThidisaMtakammamaMtokoDAkoDIe dvidibaMdho vi aMtokoDAkoDIe / 60. kudo ? etto uvarimaTThidibaMdhasaMtANamedammi visaye saMbhavAbhAvAdo / saMpahi ettheva guNaseDhiNikkhevapamANaparUvaNadvamuttarasuttamAha * guNaseDhI ca aMtomahuttamettA nnikkhittaa| 61. apuvvakaraNapaDhamasamae uvarimasesahidINaM padesaggamokaTTiyUNa udayAvaliyabAhire aMtomuhuttAyAmeNa guNaseDhiNikkhevameso karedi tti vuttaM hoi / so vuNa aMtomuhuttAyAmo apuvvakaraNaddhAdo aNiyaTTikaraNaddhAdo ca visesAhio / ettheva guNasaMkamo vi, Naqsaya vedAdipayaDINamappasatthANamabajjhamANANamADhavijadi ti vakkhANeyavvaM / evamapuvyakaraNapaDhamasamaeNa sA savvA parUvaNA vidiyasamae vi / taM ceva ThidikhaMDayaM so vikalpa nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba yahIM para anubhAgakANDakake pramANakA avadhAraNa karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * anubhAgakANDaka azubha karmoMke ananta bahubhAgapramANa hotA hai / $ 59. yaha sUtra sugama hai| aba apUrvakaraNake prathama samayameM prApta honevAle sthitibandha aura sthitisatkarma ke pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * sthitisatkarma antaHkor3Akor3Ike bhItara hotA hai aura sthitibandha bhI anta:koDAkor3Ike bhItara hotA hai| . 60. kyoMki isa sthAnapara isase adhika sthitibandha aura sthitisatkarma sambhava nahIM hai| aba yahIM para guNazreNinikSepake pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * tathA guNazreNi antarmuhUta AyAmavAlI nikSipta karatA hai| 61. yaha jIva apUrvakaraNake prathamasamayameM uparima sthitiyoMse pradezapuJjakA apakarSaNa kara udayAvalike bAhara antarmuhUrta AyAmarUpase guNazreNikA nikSepa karatA hai| kintu vaha antarmuhUrtapramANa AyAma apUrvakaraNake kAlase aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika hotA hai| tathA yahIM para nahIM ba~dhanevAlI napuMsakaveda Adi aprazasta prakRtiyoM sambandhI guNasaMkramakA bhI prArambha karatA hai isakA vyAkhyAna karanA caahie| isa prakAra apUrvakaraNake prathama sabhaya dvArA jo kAryavizeSa prArambha hote haiM vaha saba kathana dUsare samayameM bhI jAnanA caahie| usa samayameM bhI vahI sthitikANDaka hotA hai, vahI sthitibandha hotA hai, vahI 1 tA0pratI asaMkhejjadibhAgo iti pAThaH /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 225 caiva vidibaMdho, taM caivANubhAgakhaMDayaM, sA caiva guNaseDhI / Navari asaMkheja guNapadesaviNNAsovacidA galidasesAyAmA ca / visohI ca anaMtaguNA / evaM NedavvaM jAva aNubhAgakhaMDayasa hassesu gadesu paDhamaTThidikhaMDaya -TThidibaMdhakAlo aNNo aNubhAgakhaMDayakAlo ca jugavaM NiTThidA tti / saMpahi edisseva saMdhivisesassa phuDIkaraNamuttarasuttamavahaNaM * tado aNubhAgakhaMDayapudhatte gade aNNamaNubhAgakhaMDayaM paDhamaM dvidikhaMDayaM jo ca apuvvakaraNassa paDhamo dvidibaMdho edANi samagaM NiDidANi / $ 62. gayatthamedaM suttaM / Navari aNubhAgakhaMDayapudhattaNiso jeNettha vaipullavAcao teNANubhAgakhaMDaya sahassapudhatte gade tti ghettavvaM, eyaTThidibaMdhakAlabbhaMtare saMkhejasahassamettANamaNubhAgakhaMDayANamuvalaMbhAdo / evamedeNa kameNa saMkhejjasahasso su TThidikhaMDaesa TThidibaMdhasamANapAraMbhapajjavasANesu pAdekamaNubhAgakhaMDaya sahassAviNAbhAvosu gadesu apuvyakaraNaddhAe paDhamasattamabhAgassa carimasamae vaTTamANassa jo visesa saMbhavo tadavabohaNamuttarasuttAvayAro -- * tado TThidikhaMDayapudhatte gade NiddA- payalANaM baMdhavocchedo / anubhAgakANDaka hotA hai aura vahI guNazreNi hotI hai / itanI vizeSatA hai ki vaha prati samaya asaMkhyAtaguNe pradezavinyAsa se upacita aura galitazeSa AyAmavAlI hotI hai / tathA vizuddhi bhI prati samaya anantaguNI hotI hai| isa prakAra hajAroM anubhAgakANDakoMke vyatIta honepara prathama sthitikANDaka, sthitibandhakAla aura anya anubhAgakANDakakAla eka sAtha samApta hote haiN| aba isI sandhivizeSakA spaSTIkaraNa karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * tatpazcAt anubhAgakANDakapRthaktvake vyatIta honepara anya anubhAgakANDaka, prathama sthitikANDaka aura jo apUrvakaraNakA prathama sthitibandha hai usa sahita ye eka sAtha samApta hote haiM / $ 62. yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki yataH yahA~para anubhAgakANDaka pRthaktvakA nirdeza vipulatAvAcI hai, isaliye hajArapRthaktva anubhAga kANDakake vyatIta honepara aisA yahA~para grahaNa karanA cAhie, kyoMki eka sthitibandha - kAlake bhItara saMkhyAta hajAra anubhAgakANDaka upalabdha hote haiN| isa prakAra isa kramase jo pratyeka sthitikANDaka hajAroM anubhAgakANDakoMkA avinAbhAvI hai tathA jisameM se pratyekakA sthitibandha ke samAna prArambha aura paryavasAna hai aise saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNake prathama sAtaveM bhAga ke antima samaya meM vidyamAna jIvake jo vizeSa sambhava hai usakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai * tatpazcAt sthitikANDaka - pRthaktvake vyatIta honepara nidrA aura pracalA prakRtiyoMkA bandhaviccheda hotA hai /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 63. ettha vi dvidikhaMDayapudhattaNideseNa dvidikhaMDayasahassapudhattasaMgaho puncugeNa NAyeNANugaMtavvo, aNNahA apuvvakaraNakAlabbhaMtare saMkhejjasahassamettaTThidikhaMDayANaM saMkhejjaguNahINadvidisaMtakammuppattiNibaMdhaNANamasaMbhavappasaMgAdo / eso NiddApayalANaM baMdhavocchedavisayo apuvakaraNaddhAe sattamabhAgametto tti jai vi sutte muttakaMThamaNuvaiTTho to vi tassa tappamANAvacchiNNattaM pamANIbhadasuttAviruddhaparamagurUvaesabaleNa suNicchidamidi ghettavvaM / * tado aMtomuhutte gade parabhaviyaNAmAgodANaM baMdhavocchedo / 64. tado NihA-payalAbaMdhavicchedavisayAdo uvari puvvutteNeva kameNa hidiaNubhAgakhaMDayasahassANi aNupAlemANassa heDimaddhANAdo saMkhejjaguNamette aMtomuhutte gade tAdhe parabhavasaMbaMdheNabajjhamANANaM NAmapayaDINaM devagadi-paMciMdiyajAdi-veubbiyAhAra-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMTThANa-veubviyAhArasarIraMgovaMga-devagadipAoggANupuvvi-vaNNa-gaMdharasa-phAsa-agurualahua04-pasatthavihAyagadi-tasAdicauka-thira-subha-subhaga-sussArAdejjaNimiNa-titthayarasaNNidANamukkasseNa tIsasaMkhAvahAriyANaM jahaNNado sattavIsasaMkhAvisesidANaM baMdhavocchedo jAdo / eso ettha suttatthasabbhAvo / ettha parabhaviyaNAmaMtabbhUdajasagittiNAmAe vi baMdhavocchedAippasaMgo tti NAsaMkaNijja, taM mottaNa sesANaM ceva NAmapayaDINamiha vivakkhiyattAdo / kudo evaM paricchijjade ? suhumasAMparAiyacarimasamae 63. yahA~para bhI sthitikANDaka-pRthaktvake nirdezase sthitikANDaka sahasrapRthaktvakA saMgraha pUrvokta nyAyake anusAra jAnanA cAhie, anyathA apUrvakaraNake kAlake bhItara saMkhyAtaguNe hIna sthitisatkarmakI utpattike kAraNa aise saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke asaMbhava honekA prasaMga AtA hai| nidrA-pracalA prakRtiyoMke bandhavicchedakA yaha sthala apUrvakaraNake kAlameM sAtavA~ bhAgamAtra hai aisA yadyapi sUtra meM muktakaNTha nahIM kahA hai to bhI vaha tatpramANa hai yaha pramANIbhUta sUtrAviruddha parama guruke upadezake balase sunizcita hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| ___ * tatpazcAt antarmuhUrta kAla jAnepara parabhavasambandhI gotra saMjJAvAlI nAmakarma prakRtiyoMkA bandhaviccheda hotA hai / 64. tatpazcAt nidrA aura pracalAke bandhavicchedake sthalase Upara pUrvokta kramase hI hajAroM sthitikANDaka aura anubhAgakANDakoMkA pAlana karanevAle jIvake adhastana sthAnase saMkhyAtaguNe antarmuhUrta kAlake jAnepara taba parabhavake sambandhase ba~dhanevAlI devagati, paJcedriyajAti, vaikriyika zarIra, AhArakazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacatusrasaMsthAna,vaikriyika zarIra AMgopAMga, AhArakazarIra AMgopAMga, devagatiprAyogyAnupUrvI, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghucatuSka (agurulaghu,upaghAta, paraghAta aura ucchvAsa) prazastavihAyogati, sAdicatuSka (trasa, bAdara paryApta aura pratyeka ) sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, nirmANa aura tIrthaMkara saMjJAvAlI, utkRSTarUpase tIsa saMkhyA jinakI sunizcita hai aura jaghanyarUpase jinakI saMkhyA
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 227 tabbaMdhavocchedavihANaNNahANuvavattIe etthuccAgodassa baMdhavocchedAbhAve parabhaviyaNAmAgodANaM baMdhavocchedo tti Niddeso kathaM ghaDadi tti NAsaMkA kAyavvA, godasahacArINaM NAmapayaDINaM ceva godavavaesaM kAdaNa sutte tahA nniddesaavlNbnnaado| saMpahi NihA-payalANaM baMdhavocchedakAlo apuvvakaraNaddhAe sattamabhAgameto, parabhaviyaNAmANaM baMdhavocchedakAlo eso cha-sattamabhAgametto ti edassa NibaMdhaNamappAbahuamettha kuNamANo uttaraM suttapabaMdhamAha * apuvvakaraNapaviTThassa jamhi NiddA-payalAo vocchiNNAo so kAlo thovo| 665. kudo ? apuvvakaraNaddhAe sttmbhaagpmaannttaado| * parabhaviyaNAmANaM vocchiNNakAlo saMkhejaguNo / sattAIsa hai aisI nAmakarmasambandhI prakRtiyoMkA bandhaviccheda ho jAtA hai| prakRtameM yaha isa sUtrake arthakA tAtparya hai| zaMkA-yahA~para parabhavasambandhI nAmakarma-prakRtiyoMmeM garbhita yazaHkIrti nAmakarma-prakRtike bhI bandhabicchedakA atiprasaMga prApta hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki use chor3akara nAmakarmakI zeSa prakRtiyA~ hI yahA~ para vivakSita haiM ? zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki sUkSmasAmparAya guNasthAnake antima samayameM usake bandhavicchedakA vidhAna anyathA bana nahIM sakatA, isase jAnA jAtA hai ki yahA~ yazaHkIrtiko chor3akara bandhavicchedarUpa ukta zeSa prakRtiyA~ hI vivakSita haiN| zaMkA--yahA~para uccagotrakA bandhaviccheda nahIM hotA taba satrameM parabhaviyaNAmA-godANaM baMdhavocchedo' aise pAThakA nirdeza kaise bana sakatA hai ? . samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki gotrake sAtha rahanevAlI nAmakarmasambandhI prakRtiyoMkI gotrasaMjJA karake sUtrameM usa prakArake nirdezakA avalambana liyA hai| aba nidrA aura pracalAke bandhavicchedakA kAla apUrvakaraNake kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai tathA parabhavasambandhI nAmakarma-prakRtiyoMkA bandhaviccheda kAla chaha vaTe sAta bhAga pramANa hai isa prakAra isako batalAnemeM nimittarUpa alpabahutvako yahA~para karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * apUrvakaraNa guNasthAnameM praviSTa hue saMyata jIvake jisa kAla meM nidrA aura pracalAkA bandhaviccheda hotA hai vaha kAla sabase thor3A hai| 65. kyoMki vaha apUrvakaraNake kAlakA sAtavA~ bhAgapramANa hai| * usase parabhavasambandhI nAmakarma-prakRtiyoMkA bandhaviccheda kAla saMkhyAtaguNA hai|
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNI-uvasAmaNA 566. kiM kAraNaM? apuvvakaraNaddhAe cha-sattabhAgapamANatteNa pvaaijjmaannttaado| * apuvakaraNaddhA visesAhiyA / 67. kettiyametteNa ? sagasattamabhAgametteNa / etto uvari puvvaM va DidiaNubhAgadhAdaM kuNamANo gacchai jAva apuvvakaraNacarimasamayo tti tatthuddese parUvaNAmedapaduppAyaNamidamAha * tado apuvakaraNaddhAe carimasamae hidikhaMDayamaNubhAgakhaMDayaM dvividho ca samarga NiDivANi / sugamamedaM suttaM / * evamhi va samae hassa-raha-bhaya-duguMchANaM baMdhavocchevo / 6 69. kudo ? etto uvarimavisohINaM tabbaMdhaviruddhasahAvattAdo / * hassa - raha- araha - soga - bhaya - duguMchANaM edesiM chaNhaM kammANamudayavocchedo c| 70. kudo ? etto uvari edesimudayasattIe accaMtAbhAveNa nniruddhpvesttaado| ettha hidisaMtakammapamANamapuvakaraNapaDhamasamayaDidisaMtakammAdo saMkhejjaguNahINamaMtokoDA $ 66. kyoMki apUrvakaraNake kAlake chaha vaTe sAta bhAgapramANa yaha kAla pravAharUpase svIkRta calA A rahA hai| * usase apUrvakaraNakA kAla vizeSa adhika hai| 67. kitanA adhika hai ? apane kAlakA sAtavA~ bhAgamAtra adhika hai| isase Upara pahaleke samAna sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtako karatA huA apUrvakaraNake antima samayake prApta hone taka jAtA hai, isalie usa sthAnapara prarUpaNAbhedakA kathana karaneke liye isa sUtrako kahate haiM * tatpazcAt apUrvakaraNake kAlake antima samayameM sthitikANDaka, anubhAgakANDaka aura sthitibandha eka sAtha samApta hote haiN| 5 68. yaha sUtra sugama hai| * isI samaya hI hAsya, rati, bhaya aura jugupsAkA bandhaviccheda hotA hai / 5 69. kyoMki isase uparima vizuddhiyA~ unake bandhake viruddha svabhAvavAlI haiN| * tathA isI samaya hAsya, rati, arati, zoka, bhaya aura jugupsA ina chaha karmoMkA udayaviccheda hotA hai| 70. kyoMki isase Upara inakI udayarUpa zaktikA atyanta abhAva honese inakA udayarUpase praveza ruka jAtA hai / yahA~ para sthitisatkarmakA pramANa apUrvakaraNake prathama samayameM prApta sthitisatkarmase saMkhyAtaguNA hIna antaHkor3Akor3Ike bhItara hai| isI prakAra sthiti
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakanjaNiheso 229 koDIe / evaM DidibaMdho vi daTThavyo / Navari aMtokoDAkoDIe sadasahassapudhattapamANo tti vattavvaM / evamapuvyakaraNaddhamaNupAliya tadaNaMtarasamae aNiyaTTikaraNapaviTTho ci jANAvaNaTTamuttarasuttaM * tado se kAle paDhamasamayaaNiyahI jaado| $ 71. sugamamedaM / evamaNiyaTTikaraNaM paviSTussa paDhamasamayappahuDi kettiyaM pi kAlaM puvvutto ceva dvidikhaMDayaghAdAdikiriyAkalAvo, Na tattha NANatamatthi tti paduppAemANo uttaraM pabaMdhamAha____ * paDhamasamayaaNiyaTikaraNassa dvidikhaMDayaM palidovamassa sNkhejdibhaago| 672. jahA apuvvakaraNo palidovamassa saMkhejadibhAgAyAmeNa dvidikhaMDayamAgAeMto Agado evameso vi paDhamasamayANiyaTTiThidikhaMDayamAgAedi, Na tattha NANattamidi vuttaM hoi / Navari apuvvakaraNapaDhamadvidikhaMDayappahuDi visesahINakameNa ThidikhaMDaesu ovaTTijamANesu saMkhejasahassamettIo ThidikhaMDayaguNahANIo unlaMghiyUNa tatto saMkhejaguNahINaM carimasamayApuvvakaraNassa dvidikhaMDayaM hoi| tatto visesahINamedamaNiyaTTikaraNaM paviTThassa paDhamaTThidikhaMDayamidi ghettavvaM / bandhakA pramANa bhI jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki antaHkor3Akor3Ike bhItara lakSapRthaktvapramANa hai aisA kahanA caahie| isa prakAra apUrvakaraNake kAlakA pAlanakara usake anantara samayameM anivRttikaraNameM praviSTa hotA hai isakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * isake anantara samayameM prathama samayavartI anivRttikaraNa saMyata ho jAtA hai / 5 71. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra anivRttikaraNameM praviSTa hue saMyatake prathama samayase lekara kitane hI kAlataka pUrvokta hI sthitikANDaka Adi kriyAkalApa hotA hai, vahA~ nAnApana nahIM hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * anivRttikaraNake prathama samayameM sthitikANDaka panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| 672. jisa prakAra apUrvakaraNameM sthita saMyata palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAmavAle sthitikANDakako grahaNa kara AyA hai usI prakAra yaha bhI anivRttikaraNake prathama samayameM sthitikANDakako grahaNa karatA hai, vahA~ nAnApana nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / itanI vizeSatA hai ki apUrvakaraNake prathama sthitikANDakase lekara vizeSa hIna kramase sthitikANDakoMke apavartita honepara saMkhyAta hajAra sthitikANDaka guNahAniyoMkA ullaMghana kara usase ( prathama samayake sthitikANDakase ) apUrvakaraNake antima samayameM saMkhyAtaguNA hIna sthitikANDaka hotA hai| tathA anivRttikaraNameM praviSTa hue saMyata jIvakA prathama sthitikANDaka usase vizeSa hIna hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNAM * apubvo hidigaMdho palidovamassa saMkhejadibhAgeNa hiinno'| 73. sugamamedaM / * aNabhAgakhaMDayaM sesassa aNaMtA bhaagaa| $ 74. aNiyaTTipaDhamasamaye aNubhAgakhaMDayasaMkamo etto punvaghAdidANubhAgasaMtakammassANaMte bhAge geNhadi, tattha SayAraMtarAsaMbhavAdo tti bhaNidaM hoi / * guNaseDhI asaMkhejaguNAe seDhIe sese sese Nikkhevo / 5 75. jahA apuvvakaraNe samayaM paDi asaMkhejaguNAe seDhIe udayAvaliyabAhire galidasesAyAmeNa guNaseDhiviNNAso evamettha vi daTTayo, Na tattha ko vi parUvaNAbhedo tti eso edassa suttassa bhAvattho / guNasaMkamo vi puvuttANamappasatthapayaDINamestha appaDihayapasaro payadi ti ghettavvaM / Navari hassa-rai-bhaya-duguMchANaM pi guNasaMkamo etto pArabhadi, tesimapuvvakaraNacarimasamae uvaridabaMdhANaM tahAbhAvaparigadIe virohAbhAvAdo / evamedesu kiriyAkalAvesu NANattAbhAvaM paduppAiya saMpahi etthataNo jo visesasaMbhavo tappaduppAyaNaTTamuttarasuttamAha-- * apUrva sthitibandha palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hIna hotA hai / $ 73. yaha sUtra sugama hai| * anubhAgakANDaka zeSakA ananta bahubhAgapramANa hotA hai / 74. kyoMki saMyata jIva anivRttikaraNake prathama samayameM anubhAgakANDakake saMkramako isase pUrva pAte gaye anubhAgasatkarmake ananta bahubhAgapramANa grahaNa karatA hai, usameM anya prakAra sambhava nahIM haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * tathA guNazreNi pratisamaya asaMkhyAtaguNI zreNikramase hotI hai, jisakA uttarottara galita-zeSa-AyAmameM nikSepa hotA hai / $ 75. jisa prakAra apUrvakaraNameM prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNikramase udayAvalike bAhara galita-zeSa-AyAmameM guNazreNikA vinyAsa hotA hai usI prakAra yahA~ bhI jAnanA caahie| vahA~ koI prarUpaNAbheda nahIM hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| guNasaMkrama bhIpUrvokta aprazasta prakRtiyoMkA yahA~para binA rukAvaTake pravRtta hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki hAsya, rati, bhaya aura jugupsAkA guNasaMkrama bhI yahA~se prArambha hotA hai, kyoMki apUrvakaraNake antima samayameM unakA bandhaviccheda ho jAtA hai, isalie unakA usa prakAra pariNamana honemeM virodhakA abhAva hai| isa prakAra ina kriyAkalApoMmeM nAnApanakA kathana kara aba yahA~para jo vizeSa sambhava hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM 1. tA0-pratI asaMkhejjadibhAgeNa iti pAThaH /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso * tisse ceva aNiyahiaddhAe paDhamasamaye appasatthauvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca vocchiNNANi / $ 76. savvesiM kammANamaNiyadviguNadvANapavesapaDhamasamae caiva edANi tiNNi vi karaNANi akkameNa vocchiNNANi tti bhaNidaM hoi / tattha jaM kammamokaDDukaDDaNa-parapayaDisaMkamANaM pAoggaM hotRRNa puNo No sakkamudayaTThidimokaDidu udIraNAviruddhasahAveNa pariNadattAdo taM tahAvihapaiNNAe paDigahiyamappasatthauvasAmaNAe uvasaMtamidi bhaNNade / tassa so pajjAyo appasatthauvasAmaNAkaraNaM NAma / evaM jaM kammamokaDDukkaDDaNAsu aviruddhasaMcaraNaM hoNa puNo udaya-parapayaDisaMkamANamaNAgamaNapaiNNAe paDiggahiyaM tas so avasthAvisesa NidhattIkaraNamidi bhaNNade / jaM puNa kammaM caduNNamedesiM udayAdINamAori hoNAvANapaiNNaM tassa tahAvaTThANalakkhaNo pajAya viseso NikAcaNAkaraNaM NAma / evamedANi tiNi vi karaNANi heTThA savvattha payaTTamANANi / edesu vocchiNNesu savvameva kammamokaDDidumukaDidumudIreDhuM parapayaDIsu ca saMkAmeduM tappAAggabhAvamuvagayamidi eso dassa suttassa bhAvattho / saMpahi ettheva dvidisaMta-TThidibaMdhANamiyattAvahAraNaTThamuttaramuttaddaya moiNNaM- * AugavajjANaM kammANaM dvidisaMtakammamaMto ko DAkoDIe * usI anivRttikaraNakAlake prathama samaya meM aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa vyucchinna hote haiM / $ 76. sabhI karmoM ke anivRttikaraNa guNasthAna meM praveza karaneke prathama samaya meM hI ye tInoM hI karaNa yugapat vyucchinna ho jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / usameM jo karma apakarSaNa, utkarSaNa aura paraprakRtisaMkramake yogya hokara punaH udIraNAke viruddha svabhAvarUpase pariNata honeke kAraNa udayasthiti meM akarSita honeke ayogya hai vaha usa prakAra se svIkAra kI gaI aprazasta upazAmanAko apekSA upazAnta aisA kahalAtA hai / usakI usa paryAyakA nAma aprazasta upazAmanAkaraNa hai / isI prakAra jo karma apakarSaNa aura utkarSaNake aviruddha paryAyake yogya hokara punaH udaya aura paraprakRtisaMkramarUpa na ho sakanekI pratijJArUpase svIkRta hai usakI usa avasthA vizeSako nidhattIkaraNa kahate haiM / parantu jo karma udayAdi ina cAroMke ayogya hokara avasthAnakI pratijJAmeM pratibaddha hai usakI usa avasthAnalakSaNa paryAyavizeSako nikacanAkaraNa kahate haiM / isa prakAra ye tInoM hI karaNa isase pUrva sarvatra pravartamAna the, yahA~ anivRttikaraNake prathama samayameM unakI vyucchitti ho jAtI hai / inake vyuchinna honepara sabhI karma apakarSaNa, utkarSaNa, udIraNA aura paraprakRtisaMkrama ina cAroMke yogya ho jAte haiM yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / aba yahIM para sthitisattva aura sthitibandha inake pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke do sUtra Aye haiM 231 * Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA sthitisatkarma antaHkor3Akor3I sAgaropamake bhItara hotA hai / 1. nikAyanAkaraNakA svarUpa chUTA hai /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 77. kudo ? suTTha vi ghAdaM pattassa tassa uvasamaseDhIe tbbhaavaapriccaagennevaavtttthaannnniymdNsnnaado| * ThidibaMdho aMtokoDAkoDIe sadasahassapudhattaM / $ 78. kiM kAraNaM ? tassa dvidibaMdhosaraNamAhappeNa uvari suTu ohaTTamANassa tahAbhAvasiddhIe virohaabhaavaado| * tado dvidikhaMDayasahassesu gadesu TThidibaMdho sahassapudhattaM / 679. tado aNiyaTTipaDhamasamayAdo paDi ThidibaMdhosaraNasahagaesu dvidikhaMDayasahassesu bahuesu pAdekamaNubhAgakhaMDayasahassAviNAbhAvisu gadesu sattaNNaM pi kammANaM dvidibaMdho sAgarovamasadasahassapudhattAdo suThTha hohaTTiyaNa sAgarovamasahassapudhattametto jAyadi tti eso ettha sutttthsNbNdho| * tado aNiyahiaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu asaNNihidibaMdheNa samago hidibNdho| 680. ettha sAgarovamasahassaSudhattAdo sAgarovamasahassaM sohiya suddhasesamegaTThidibaMdhosaraNapamANeNa bhAgaM hariya majjhimadvidibaMdhaviyappA NivyAmohamaNugaMtavvA / Navari mohaNIyassa sAgarovamasahassacattArisattabhAgamette asaNNipAogge dvidibaMdhe saMjAde NNNNNAANAMA 677. kyoMki atyanta rUpase bhI ghAtako prApta hue zeSa karmoMkA upazamazreNi meM sUtrokta pramANakA tyAga kiye binA avasthAna niyama dekhA jAtA hai| * sthitibandha antaHkor3Akor3Ike bhItara lakSapRthaktva sAgaropamapramANa hotA hai| 78. kyoMki usakA sthitibandhApasaraNake mAhAtmyavaza pahale bahuta hrAsa ho gayA hai, isalie usake sUtrokta siddha honemeM virodhakA abhAva hai| * tatpazcAt hajAroM sthitikANDakoMke vyatIta honepara sthitibandha hajAra sAgaropamapRthaktvapramANa hotA hai| 79. tatpazcAt anivRttikaraNake prathama samayase lekara pratyeka hajAroM anubhAgakANDakoMke avinAbhAvI aise bahuta hajAra sthitikANDakoMke sthitibandhApasaraNoMke sAtha vyatIta honepara sAtoM hI koMkA sthitibandha lakSapRthaktva sAgaropamase bahuta adhika ghaTakara hajArapRthaktva sAgaropamapramANa ho jAtA hai yaha yahA~ ukta sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| * tatpazcAt anivRttikaraNake saMkhyAta bahubhAgake vyatIta honepara asaMjJIke samAna sthitibandha hotA hai| $80. yahA~para hajAra pRthaktvapramANa sAgaropamameM se hajAra sAgaropamako ghaTAkara jo zeSa rahe usameM eka sthitibandhApasaraNake pramANakA bhAga denepara sthitibandhake madhyama vikalpa utpanna hote hai yaha vyAmohake vinA jAna lenA caahie| itanI vizeSatA hai ki mohanIya karmakA hajAra sAgaropamake cAra vaTe sAta bhAgapramANa asaMjJIke yogya sthitibandhake ho
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 233 sesANaM kammANamappaNopaDibhAgeNa sAgarovamasahassassa tiNNi-satta-bhAgA, ve-satta-bhAgA ca ettha dvidibaMdhapamANamidi vattavvaM / * tado dvidibaMdhapudhatte gade caduriMdiyaTThidibaMdhasamago hidibaMdho / * evaM tIiMdiya-bIiMdiyaTThidibaMdhasamago hidibaMdho / * eiMdiyahidibaMdhasamago hidibaMdho / $ 81. edANi suttANi sugamANi / Navari appappaNopaDibhAgeNa cauriMdiyAdisu parivADIe sAgarovamasada-paNNArasa-paNuvisa-saMpuNNegasAgarovamANaM cadusattabhAga-tiNNisattabhAga-vesattabhAgapamANo dvidibaMdho vuttasaMbaMdhI hoi tti ghettvyo| * tado hidibaMdhapudhatteNa NAmA-godANaM palidovamaTTidigo DidibaMdho / 82. ettha sAgarovama-ve-sattabhAgehiMto palidovamaM sohiya suddhasesapalidovamejAnepara zeSa karmoMkA apane-apane pratibhAgake anusAra hajAra sAgaropamakA tIna vaTe sAta bhAgapramANa aura do vaTe sAta bhAgapramANa yahA~para sthitibandhakA pramANa hotA hai aisA kahanA caahie| * pazcAt sthitibandha pRthaktvake jAnepara caturindriya jIvoMke sthitibandhake samAna sthitibandha hotA hai / * isI prakAra trIndriya aura dvIndriya jIvoMke sthitibandhake samAna sthitibandha hotA hai| * tathA ekendriya jIvoMke sthitibandhake samAna sthitibandha hotA hai| 681. ye sUtra sugama haiN| itanI vizeSatA hai ki apane-apane pratibhAgake anusAra caturindriya Adi jIvoMmeM kramase sau sAgaropama, pacAsa sAgaropama, paccIsa sAgaropama aura pUre eka sAgaropamake cAra vaTe sAta bhAga, tIna vaTe sAta bhAga aura do vaTe sAta bhAgapramANa jo sthitibandha hotA hai usake samAna sthitibandha hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-caturindriya jIvoMmeM sau sAgaropamakA, trIndriya jIvoMmeM pacAsa sAgaropamakA, dvIndriya jIvoMmeM paccIsa sAgaropamakA aura ekendriya jIvoMmeM eka sAgaropamakA caritramohanIyakA cAra vaTe sAta bhAgapramANa, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya karmakA tIna vaTe sAta bhAgapramANa, tathA nAma aura gotrakA do vaTe sAta bhAgapramANa jo sthitibandha hotA hai usI prakAra prakRtameM jAnanA caahie| * tatpazcAta sthitibaMdha pRthaktvake vyatIta honepara nAma aura gotrakA palyopama sthitivAlA sthitibaMdha hotA hai| 682. yahA~para sAgaropamake do vaTe sAta bhAgameM se palyopamako ghaTAkara jo palyopama 30
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 - jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA hiMtomajjhimaTThidibaMdhosaraNaTThANANi ANeyUNa NAmA-godANaM palidovamamettaTThidibaMdhavisayo eso parUveyavyo / saMpahi NAmA-godANaM palidovamadvidige baMdhe jAde sesakammANamatthataNo dvidibaMdho kiMpamANo hodi tti AsaMkAe idamAha-- ___ *NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaMca divaDapalidovamamettahidigo bNdho| $83. ettha vIsapaDibhAgeNa jai egapalidovamametto dvidibaMdho labbhadi to tIsapaDibhAgeNa kiM labhAmo tti terAsiyaM kAdaNa divaDDapalidovamamettapayadaTThidibaMdhavisayo sissANaM paDiboho kAyavyo / tassa ddhvnnaa-201130| * mohaNIyassa vepalidovamahidigo baMdho / 584. ettha vi puvvaM va terAsiyaM kAdUNa payadadidibaMdhasiddhI vattavvA / 20 / 1 / 40 / ettha puNa dvidibaMdhappAbahuamevaM kAyavvaM / NAmAgodANaM dvidibaMdho thovo| caduNhaM kammANaM DidibaMdho viseso / kettiyametto viseso ? dubhaagmetto| mohaNIyassa dvidizeSa raheM unameMse madhyake sthitibandhApasaraNa sthAnoMko vitAkara nAma aura gotrakA palyopamapramANa sthitibandhaviSayaka isa sthitibandhakA kathana karanA caahie| aba nAma aura gotra karmakA palyopamapramANa sthitibandha ho jAnepara zeSa karmoMkA yahA~ sambandhI sthitibandha kitanA hotA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya karmakA Der3ha palyopamapramANa sthitibandha hotA hai| 683. yahA~ para vIsiya karmoke pratibhAgase yadi eka palyopamapramANa sthitibandha prApta hotA hai to tIsiya karmoke pratibhAgase kitanA prApta hogA isa prakAra trairAzika karake Der3ha palyopamapramANa prakRta sthitibandhaviSayaka ziSyoMko pratibodha karAnA caahie| usakI sthApanA isa prakAra hai-vIsiya koMkA palyopama sthitibandha to tIsiya karmoMkA kitanA aisA trairAzika karane para 13 palyopama sthitibandha prApta hotA hai| vizeSArtha--yahA~ para vIsiya karmoMse nAma aura gotra kokA grahaNa kiyA gayA hai aura tIsiya karmoMse jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura mohanIya karmoMkA grahaNa kiyA gayA hai / alpabahutvake anusAra nAma aura gotrakarmake sthitibandhase ukta karmoMkA sthitibandha Der3ha guNA hotA hai| isase spaSTa hai ki jahA~ anivRttikaraNameM nAma aura gotra karmakA eka palyopama sthitibandha hotA hai vahA~ ukta karmoMkA sthitibandha Der3ha palyopama hI hogaa| * tathA mohanIya karmakA do palyopamapramANa sthitibandha hotA hai / 6.84. yahA~para bhI pahaleke samAna trairAzika karake prakRta sthitibandhakI siddhi karanI caahie| yathA-vIsiya karmoMkA 1 palyopama sthitibandha to cAlIsiya karmoMkA kitanA aisA trairAzika karanepara 2 palyopama prApta hotA hai| parantu yahA~para sthitibandhasambandhI alpavahutva isa prakAra karanA cAhie-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| usase cAra
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 235 baMdho visesAhio / kettiyametto viseso ? tibhaagmetto| heDimAsesahidibaMdhesu vi eso ceva appAbahuapayAro daTTavvo / saMpahi jAva eduraM pAvai tAva savvesi kammANaM hidibaMdhosaraNaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo ceva, NANNo viyappo ti paduppAyaNaTThamuttarasuttamoiNNaM * edamhi kAle adicchide savvamhi palidovamassa saMkhejadibhAgeNa ThidivagheNa osrdi| 5 85 gayatthamedaM suttaM, edammi viyase payAraMtarasaMbhavANuvalaMbhAdo / saMpahi etto uvari vi NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-vedaNIya-mohaNIya-aMtarAiyANameso ceva dvidibaMdhosaraNakamo tAva daTTavvo jAva palidovamamettaM dvidibaMdhaM Na paavedi| NAmA-godANaM puNa aNNAriso dvidibaMdhosaraNakkamo etto pAe payadi tti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * NAmA-godANaM palidovamahidigAdo baMdhAdo aNNaM jaM hidibaMdha paMdhahidi so hidigaMdho sNkhejgunnhiinno| 86. kudo evaM ce ? sahAvado ceva, palidovamaTThidige baMdhe jAde tatto pahuDi kokA sthitibandha vizeSa adhika hai| vizeSakA pramANa kitanA hai ? dvitIya bhAgapramANa hai| usase mohanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai| vizeSakA pramANa kitanA hai ? tRtIya bhAgapramANa hai| adhastana samasta sthitibandhoMmeM bhI alpabahutvakA yahI prakAra jAnanA caahie| aba itane dUra sthAnake prApta hone taka saba karmoMkA sthitibandhApasaraNa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai, anya vikalpa nahIM hai isa bAtakA kathana karaneke liye AgekA sUtra AyA hai ___ * isa kAlake jAne taka sarvatra palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhApasaraNa hotA hai| 685. yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki isa viSayameM prakArAntara sambhava nahIM hai| aba isase Age bhI jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya aura antarAya kamake sthitibandhApasaraNakA yaha krama taba taka jAnanA cAhie jaba taka palyopamapramANa sthitibandheko nahIM prApta hotaa| parantu yahA~se lekara nAmakarma aura gotrakarmakA anya prakArakA sthitibandhApasaraNa pravRtta hotA hai isakA kathana karate hue cUrNikAra AcArya Ageke sUtrako kahate haiM * nAmakarma aura gotrakarmake panyopamapramANa sthitivAle bandhase anya jisa bandhako bA~dhegA vaha sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| 6 86. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-svabhAvase hI aisA hai, kyoMki palyopamapramANa sthitivAle bandhake ho
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya- uvasAmaNA 236 saMkhejjANaM bhAgANaM dvidibaMdhosaraNaNiyamadaMsaNAdo / * sesANaM kammANaM dvidibadho palidovamassa saMkhejjadibhAgahINo / $ 87. tAghe puNa sesANaM kammANaM NANAvaraNa daMsaNAvaraNa-vedaNIya - mohaNIyaMtarAiyANaM dvidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgaparihINo cetra hoi, tesimajja vi palidovamaThidibaMdhavisayANuppattI do / tAdhe appAbahuaM - - NAmA - godANaM dvidibaMdho thovo / caduNDaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjaguNo / mohaNIyaTThidibaMdho visesAhio / kettiyameNa 1 vibhAgamettareNa / evamesa kamo tAva Nedavvo jAva sesakammANaM palidovamaTThidigo baMdho Na patto tti jANAvaNaTThamuttarasuttamoiNNaM- * tado pahuDi gAmA-godANaM dvidigaMdha purANe saMkhejjaguNahINo hidigaMdho hoi, sesANaM kammANaM jAva palidovamaTThidigaM gaMdhaM Na pAvadi tAva puNNe dvidigaMdhe palidovamassa saMkhejjadibhAgahINo dvidibaMdho $ 88, gayatthamedaM suttaM / jAnepara vahA~se lekara saMkhyAta bhAgoMkA sthitibandhApasaraNa hotA hai yaha niyama dekhA jAtA hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hIna hotA hai / $ 87. parantu taba jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya aura antarAya ina zeSa karmoMkA sthitibandha pUrvake sthitibandhase palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hIna hI hotA hai, kyoMki unakA abhI bhI palyopamapramANa sthitibandha nahIM prApta huA hai / usa samaya alpabahutva isaprakAra hotA hai-- nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase alpa hotA hai / use cAra karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai tathA usase mohanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| kitanA adhika hotA hai ? tribhAga adhika hotA hai / isa prakAra sthitibandhakA yaha krama taba taka calAnA cAhie jaba taka zeSa karmoMkA sthitibandha palyopamapramANa nahIM prApta hotA hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai * yahA~se lekara nAmakarma aura gotrakarmake sthitibandhake pUrNa honepara saMkhyAtaguNA to anya sthitibandha hotA hai tathA zeSa karmoMkA jabataka palyopamasthitivAlA baMdha nahIM prApta karatA hai taba taka eka sthitibandhake pUrNa honepara palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAga hIna dUsarA sthitibaMdha hotA hai / 9 88. yaha sUtra gatArtha hai / 1. tA. pratau bhAgahINo [ dvidibaMdhoM / ] tAdhe iti pAThaH / 2. tA. pratI NANAvaraNa vedaNIya iti pAThaH /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso * evaM ThidibaMdha-sahassesugadesu NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIyaaMtarAiyANaM palidovamahidigo bNdho| 5 89. divaDDapalidovamamettapuvvaNiruddhaDhidibaMdhAdo palidovamabaMdhe sohide suddhasesaddhapalidovamammi eyaTThidibaMdhosaraNAyAmeNa bhAge hide saMkhejjasahassamettarUvANi AgacchaMti / puNo tettiyamettaTThidibaMdhaviyapSesu samaikkatesu NANAvaraNAdINaM caduNhamedesiM ca kammANaM palidovamaTThidigo baMdho jAyadi tti eso edassa suttassa bhAvatyo / * mohaNIyassa tibhAguttaraM palidovamaTTidigo gNdho| 690. tIsigANaM palidovamamettaTThidibaMdhavisaye cAlIsigassa kettiyaM dvidibaMdhaM lahAmo tti terAsiyaM kAdaNedassa dvidibaMdhaviyappassa samupattI vattavvA / ettha vi dvidibaMdhappAbahuamaNaMtaraparUvidaM ceva / evamedesiM caduNhaM kammANaM palidovamaTThidige baMdhe jAde mohaNIyassa vi tibhAguttarapalidovamamette dvidibaMdhe vaTTamANe etto uvari keriso parUvaNAbhedo tti AsaMkAe idamAha * tado jo aNNo NANAvaraNAdicaduNhaM pi hidibaMdho so sNkhejgunnhiinno| * mohaNiyassa hidibaMdho viseshiinno| * isa prakAra hajAroM sthitibandhoMke jAnepara jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya karmoMkA palyopama sthitivAlA bandha hotA hai / 6 89. Der3ha palyopamapramANa vivakSita pUrva sthitibandhameM se palyopamapramANa sthitibandhake ghaTAnepara bAkI bace adha palyopamameM eka sthitibandhApasaraNake AyAmakA bhAga dene para saMkhyAta hajAra pramANa saMkhyA prApta hotI hai| punaH utane sthitibandhake bhedoMke vicchinna ho jAnepara ina jJAnAvaraNAdika cAra karmoMkA palyopama sthitivAlA bandha prApta hotA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * tathA mohanIya karmakA tIsarA bhAga adhika panyoyama sthitivAlA bandha hotA hai| 90. jahA~ tIsiya prakRtiyoMkA palyopamapramANa sthitibandha hotA hai vahA~ cAlIsiya prakRtikA kitane sthitibandhako prApta karegA isa prakAra trairAzika karake sthitibandhake isa bhedakI utpatti kahanI caahie| yahA~para bhI anantara pUrva kahA gayA sthitibandhasambandhI alpabahutva hI hotA hai| isa prakAra ina cAra karmoMkA palyopama sthitivAlA bandha honepara tathA mohanIya karmakA bhI tIsarA bhAga adhika palyopamapramANa sthitibandhake rahate hue isase AgekA prarUpaNAbheda kisa prakArakA hotA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * tatpazcAt jJAnAvaraNAdi cAra karmoMkA bhI jo anya sthitibandha hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai aura mohanIya karmakA sthitibandha vizeSa hIna hotA hai| 1. tA. pratau vedaNIya mohaNIya aMtarAiyANaM iti pAThaH /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 91. kudo ? caduNhaM kammANaM palidovamaDhidigAdo baMdhAdo palidovamassa saMkhejANaM bhAgANaM tAdhe dvidibaMdheNosaraNadaMsaNAdo / mohaNIyassa vi tAdhe apattapalidovamadvidibaMdhassa takAlabhAviNo DidibaMdhosaraNassa palidovamassa saMkhejjadibhAgapamANANaikkamAdo / tAdhe puNa dvidibaMdhappAbahuaM--NAmA-godANaM dvidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNo / mohaNIyassa dvidibaMdho saMkhejjaguNo / evamedeNappAbahuavidhiNA saMkhejesu dvidibaMdhasahassesu gadesu tado mohaNIyassa vi palidovamaTThidigo baMdho jAyadi tti jANAvaNaphalamuttarasuttaM * tado hidibaMdhapudhatteNa gadeNa mohaNIyassa vi TThidibaMdho plidovmN| 5 92. tado puvvaNiruddhaThidibaMdhAdo dvidibaMdhapudhatteNa palidovamassa dvidibaMdha tibhAgamettIsu dvidIsu kameNovaTTidAsu tAdhe mohaNIyassa vi DidibaMdhI saMpuNNapalidovamametto jAyadi ti eso edassa suttassatthasaMgaho / etthaM appAbahuamaNaMtaraparUvidameva / ___ * tado jo aNNo dvidigaMdho so AugavajANaM kammANaM hidigaMdho palidovamassa sNkhejdibhaago| ____693. mohaNIyassa vi takAlabhAviyassa DidibaMdhassa palidovamassa saMkhejjehiM 91. kyoMki cAra karmoMke palyopama sthitivAle bandhake bAda taba palyopamake saMkhyAta bhAgoMkA eka sthitibandhAparaNa dekhA jAtA hai| taba mohanIya karmakA bhI palyopamapramANa sthitibandha nahIM prApta huA hai, isaliye usa samaya jo sthitibandhApasaraNa hotA hai vaha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgakA ullaMghana nahIM karatA hai| taba sthitibandhasambandhI alpabahutva isa prakAra rahatA hai-nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase thor3A hotA hai| usase cAra karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| tathA usase mohanIya karmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| isa prakAra isa alpabahutvakI paripATIke anusAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke jAnepara taba mohanIya karmakA bhI palyopama sthitivAlA bandha ho jAtA hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai * tatpazcAt sthitibandhapRthaktvake vyatIta hone para mohanIyakarmakA bhI sthitibandha palyopamapramANa hotA hai| ____$ 92. 'tado' arthAt 'pUrva meM vivakSita sthitibandhameMse sthitibandha-pRthakatvake dvArA palyopamake tIsare bhAgapramANa sthitiyoM ke kramase apavartita honepara taba mohanIyakarmakA bhI sthitibandha pUrA eka palyopamapramANa ho jAtA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| jo pahale alpabahutva kaha Aye haiM vahI yahA~para bhI jAnanA caahie| ___ * tatpazcAt jo anya sthitibandha hotA hai vaha sthitibandha Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| 6 93. kyoMki mohanIya karmakA bhI saMkhyAta bhAgoMse hIna tatkAla honevAlA sthiti
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya - uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 239 bhAgehiM osaridUNa bajjhamANassa palidovamassa saMkhejjadibhAgamettasiddhIe NippaDa - dhavalaMbhAdo / * tassa appAbahutraM / $ 94. tassa takkAlabhAviyassa dvidibaMdhassa savvesu kammesu palidovamassa saMkhejadibhAgapamANeNa payaTTamANassa thovabahuttamidANiM vattaissAmo tti bhaNidaM hoi / * taM jahA / 95. sugamaM / * NAmA-godANaM dvidigaMdho thovo / 996. kudo 9 puvyameva palidovamaTThidigaM baMdha laddha paDibaddhavidibaMdhosaraNehi suTTha ohaTTidattAdo / saMkhejehi saMkheja guNahANi * mohaNIyavajjANaM kammANaM ThidibaMdho tullo saMkhejjaguNo / $ 97. kiM kAraNaM ? pacchA aMtomuhuttamuvari gaMtUNedesiM palidovamamettaTThidibaMdhasamupattado / * mohaNIyassa dvidigaMdho saMkhejjaguNo $ 98. kudo ! ekasseva saMkhejjaguNahANipaDibaddhaTThidibaMdhosaraNassa tAghe bandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra siddha hotA hai yaha binA bAdhA ke bana jAtA hai / * tatkAla honevAle sthitibandhakA alpabahutva | $ 94. 'tas' arthAt tatkAla pravRtta hue saba karmoMke palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhakA alpabahutva isa samaya batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * baha jaise / $ 95. yaha sUtra sugama hai / * nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase alpa hai / $ 96. kyoMki pUrva meM hI palyopama sthitivAle bandhako prAptakara saMkhyAta guNahAniyoMse pratibaddha saMkhyAta sthitibandhApasaraNoMke dvArA ukta sthitibandhako bahuta adhika kama kara diyA gayA hai / * usase mohanIya karmake atirikta karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara saMkhyAtaguNA hai / $ 97 kyoMki pIche kI ora antarmuhUrta Upara jAkara ina karmoMkA palyopamapramANa sthitibandha utpanna huA thA / * usase mohanIya karmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 98, kyoMki taba mohanIya karmaviSayaka eka hI saMkhyAta guNahAnirUpa sthitibandhApa
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA mohaNIyassa visaye samuvalaMbhAdo / * edeNa appAbahuavihiNA hidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / $ 99. jAva NAmA-godANamapacchimo palidovamassa saMkhejjadibhAgametto dUrAvakiTTisaNNido dvidibaMdho tAva eso appAbahuapasaro Na paDihammadi / tatto paramaNNo appAbahuapayAro pArabhadi tti bhaNidaM hoi / / * tado aNNo hidibaMdho NAmA-godANaM thovo / $100. kudo ? palidovamassa asNkhejjdimaagpmaannttaado| taM pi kudo ? dUrAvakiTTiTThidibaMdhAdo pAe asaMkhejjabhAgANaM dvidibaMdhosaraNaNiyamadaMsaNAdo / * idaresiM cauNNaM pi tunlo asaMkhejjaguNo / $101. kiM kAraNaM / tesimajja vi dUrAvakiTTiDidibaMdhavisayassa asNpttiido| * mohaNIyassa hidibaMdho saMkhejjaguNo / 6102. sugamaM / saraNa upalabdha hotA hai| * isa prakAra isa alpabahutvavidhise bahuta hajAra sthitibandha vyatIta hote haiM / 99. kyoMki jabataka nAmakarma aura gotrakarmakA antima dUrApakRSTi saMjJAvAlA palyopamakA saMkhyAtavA~ bhAgapramANa sthitibandha prApta hotA hai tabataka alpabahutvakA yaha krama vicchinna nahIM hotA hai| tatpazcAt alpabahutvakA anya prakAra prArambha hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ___ * tatpazcAt anya sthitibandha prArambha hotA hai, usakI apekSA nAmakarma aura gotrakarmakA sthitivandha sabase stoka hai| 6100. kyoMki vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| zaMkA-vaha bhI kisa kAraNase hai ? samAdhAna--kyoMki dUrApakRSTi saMjJaka sthitibandhase lekara asaMkhyAta bahubhAgoMkA sthitibandhApasaraNa niyama dekhA jAtA hai| * usase itara cAra karbhIkA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai / 6101. kyoMki unakA abhI bhI dUrApakRSTisaMbaka sthitibandha prApta nahIM huA hai| * usase mohanIya karmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / $ 102. yaha sUtra sugama hai|
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 241 * edeNa appAbahuavihiNA hidibaMdhasahassANi bahUMNi gadANi / 6103. jAva NANAvaraNAdINaM durAvakiTTivisayaM pAvadi tAva saMkhejasahassamettANi dvidibaMdhosaraNANi edeNeva kameNa gadANi, Na tattha parUvaNAbhedo tti bhaNidaM hoi / tado NANAvaraNAdikammANaM dUrAvakiTTidvidibaMdhe saMpatte tatto paraM tesimasaMkheje bhAge TThidibaMdheNosaramANassa takAlapaDibaddhamappAbahuabhedaM vattaissAmo * tado aNNo hidibaMdho / NAmAgodANaM thovo / 5 104. sugamaM / * idaresiM caduNhaM pi kammANaM dvidiSadho asaMkhejaguNo / $105. edaM pi sugamaM / * mohaNIyassa hidiva'dho asaMkhejjaguNo / 106. kiM kAraNaM ? dUrAvakiTTivisayaM dUrado parihariya ajja vi mohaNIyaTThidibaMdhassa palidovamassa saMkhejjadimAgamettadvidibaMdhaviyappe samavaTThANadaMsaNAdo / * edeNa kameNa hidibadhasahassANi bahUNi gadANi / * isa alpabahutvavidhise bahuta hajAra sthitibandha vyatIta hue / 6103. jaba jAkara jJAnAvaraNAdi karmoMkA dUrApakRSTiviSayaka sthitibandha prApta hotA hai tabataka saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa isI kramase vyatIta hue, vahA~ prarUpaNAbheda nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| tatpazcAt jJAnAvaraNAdi karmoMkA dUrApakRSTisaMjJaka sthitibandhake prApta honepara usake bAda una karmoM ke asaMkhyAta bahubhAgakA sthitibandharUpase apasaraNa karanevAle jIvake usa kAlase sambandha rakhanevAle alpabahutvake bhedako batalAte haiM - * tatpazcat anya sthitibandha prArambha hotA hai| usako apekSA nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| 5 104. yaha sUtra sugama hai| * usase itara cAroM hI karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / $ 105. yaha sUtra bhI sugama hai| * usase mohanIya karmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / $ 106. kyoMki dUrApakRSTike viSayabhUta sthitibandhako dUrase chor3akara abhI bhI mohanIya karmasambandhI sthitibandhakA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandharUpa bhedameM avasthAna dekhA jAtA hai| * isa kramase bahuta hajAra sthitibandha vyatIta hue /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA 6107. mohaNIyassa dUrAvakiTTivisayamullaMghiyaNa parado vi saMkhejjasahassamettANi dvidibaMdhosaraNANi edeNevappAbahuakameNa gadANi ti eso edassa suttassa bhaavttho| evaM savvesiM kammANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettahidibaMdhe asaMkhejjaguNahANIe saMkhejjasahassavAramosaradi, tami udde se appAbahuaparUvaNAe ko vi viseso asthi tti tappaduppAyaNamuttarasuttaM * tado aNNo dvidivaMdho / NAmA-govANaM thovo / 5 108. sugamaM / * mohaNIyassa dvidivaMdho asNkhejjgunno|" 6109. kudo ? tAdhe mohaNIyadvidibaMdhassa visesovaTTaNAvaseNa cadaNDaM kammANaM dvidibaMdhAdo ekkasarAheNa asaMkhejjaguNahANIe osaraNadaMsaNAdo / kudo evamettha evaMviho vivajjAso jAdo tti NAsaMkaNijaM, appasatthayarassa mohaNIyassa visohipariNAmesu vaDDamANesu visesaghAdapattIe pddibNdhaabhaavaado| * NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM hidibaMdho asNkhejgunno| 6 107. mohanIyakarmake dUrApakRSTisambandhI sthalako ullaMghana kara Age bhI saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNa isI alpabahutva kramase vyatIta hue yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isa prakAra sabhI karmoMke palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandhameM asaMkhyAta guNahAnirUpase saMkhyAta hajAra bAra apasaraNa karatA hai, usa sthalapara alpabahutvakI prarUpaNAmeM koI bhI vizeSatA hai isakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * tatpazcAt anya sthitibandha prArambha hotA hai| usakI apekSA nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha sabase thor3A hai| $ 108. yaha sUtra sugama hai| * usase mohanIya karmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / 6109 kyoMki taba mohanIya karmake sthitibandhakA vizeSa apavartana honese cAra karmoke sthitibandha kI apekSA isakA eka sAtha asaMkhyAta guNahAnirUpase apasaraNa dekhA jAtA hai| zaMkA--yahA~ para isa prakArakA viparyAsa kaise ho gayA? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki mohanIya karma atizaya aprazasta karma hai, ataH vizuddhirUpa pariNAmoMmeM vRddhi honepara usakA vizeSa ghAta honemeM koI rukAvATa nahIM pAI jaatii| ___ * usase jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya karmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| ~
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 243 $ 110. kudo 1 mohaNIyaTThidibaMdhe heTThA asaMkhejjaguNahANIe Nivadide edesiM dvidibaMdhassa tatto asaMkhejjaguNattasiddhIe nnaayaagdttaado| saMpaDi kiM kAraNamevaMvihaguNagAraparAvattIe etthappAbahuassa vivajjAso jAdo tti saMdeheNa ghulamANahiyayassa sissassa NirAregIkaraNaTuM payadappAbahuasamatthaNAparamuvarimapabaMdhamAha-- __* ekkasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho NANAvaraNAdihidibaMdhAdo hehrado jAdo asaMkhejaguNahINo ca / Natthi aNNo viyappo / __111. ekavAreNeva visesaghAdaM laddha Na mohaNIyassa dvidibaMdho NANAvaraNAdINaM caduNhaM kammANaM dvidibaMdhAdo heDhado jAyamANo asaMkhejjaguNahINo ceva jAdo tti patthi aNNo viyappo, asaMkhejjabhAgahINo saMkhejjabhAgahINo saMkhejjaguNahINo vA ahodUNa asaMkhejjaguNahANIe ceva pariNado tti vuttaM hoi / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNa?muttarasuttamoiNNaM-- ___* jAva mohaNIyassa hidibaMdho uvari AsI tAva asaMkhejaguNo AsI / asaMkhejaguNAdo asaMkhejaguNahINo jaado|| $ 112. gayatthamedaM suttaM / jado evaM tado evaMviho appAbahuapayAro ettha saMjAdo tti jANAvaNamuttarasuttamAha-- 6110. kyoMki mohanIyake sthitibandhake asaMkhyAta guNahAnirUpase nIce patita honepara ina cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA siddha hotA hai yaha nyAyaprApta hai| aba isa prakAra guNakArake parAvartanakA kyA kAraNa hai jisase yahA~para alpabahutvameM lauTa-palaTa ho gaI hai isa prakArake sandehase jisakA hRdaya ghula rahA hai aise ziSyako niHzaMka karaneke liye prakRta alpabahutvakA samarthana karanevAle Ageke prabandhako kahate haiM * kyoMki eka vArameM hI mohanIyakarmakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi cAra karmoMke sthitibandhakI apekSA kama sthitivAlA ho jAtA hai jo unake sthitibandhase asaMkhyAguNA hIna hotA hai, yahA~ anya vikalpa nahIM hai| 111. eka vAra meM hI vizeSa ghAtako prAptakara mohanIyakarmakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi cAra karmoMke sthitibandhakI apekSA kama sthitikAlA hotA huA niyamase asaMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai, isaliye yahA~ para anya vikalpa sambhava nahIM hai| arthAt vaha asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta bhAgahIna athavA saMkhyAta guNahIna na hokara asaMkhyAta guNahAnirUpase hI pariNata hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isI arthako spaSTa karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * jaba taka mohanIya karmakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi cAra karmoM ke sthitivandhase adhika thA taba taka vaha asaMkhyAtaguNA thaa| aba asaMkhyAtaguNeke sthAnameM asaMkhyAtaguNA hIna ho gayA hai| $ 112. yaha sUtra gatArtha hai| jaba ki aisA hai, isalie isa prakArakA alpabahutvakA prakAra yahA~para ho gayA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrako kahate haiM
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * tado jo eso hidibaMdho NAmA-godANaM thovo / mohaNIyassa hidibaMdho asNkhejgunno| idaresiM caduNhaM pi kammANaM TThidibaMdho tullo asNkhejgunno| ___$ 113. gayatthamedaM suttaM / Nedassa puNaruttabhAvo AsaMkaNijjo, puvvaM sAmaNNeNa parUvidassa appAbahuassa kAraNamuheNa visesiyUNa parUvaNe tddosaasNbhvaado| * edeNaappAbahuavihiNA hidibaMdhasahassANijAdhe bahUNi gadANi / $ 114. edeNappAbahuapayAreNANaMtaraparUvideNa dvidibaMdhosaraNasahassANi jAdhe bahuNi gadANi tAdhe aNNAriso appAbahuaviseso hodi tti vu hoi| ___* tado aNNo hidibaMdho ekasarAheNa mohaNIyassa thovo / NAmAgodANamasaMkhejaguNo / idaresiM caduNhaM pi kammANaM tullo asaMkhejaguNo / 115. sugamo ca eso appAbahuapayAro, visesaghAdavaseNa suTTa, ohaTTamANassa mohaNIyaTThidibaMdhassa NAmA-godadvidibaMdhAdo vi thovabhAvasiddhIe pddibNdhaabhaavaado| * tatpazcAt jo yaha sthitibandha prArambha hotA hai, usakI apekSA nAmakarmakA aura gotrakarmakA sthitibandha sabase alpa hai, usase mohanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / usase itara cAroM hI karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai| $ 113. yaha sUtra gatArtha hai| isake punaruktapanekI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki pahale sAmAnyarUpase kahe gaye alpabahutvakA kAraNake sAtha vizeSarUpase kathana karanemeM punarukta doSa sambhava nahIM hai| * isa alpabahutvavidhise jaba bahuta hajAra sthitibandha vyatIta hue| $ 114. anantara pUrva prarUpita isa alpabahutvaprakArake dvArA bahuta hajAra sthitibandhApasaraNa vyatIta hue, taba anya prakArakA alpabahutva bheda hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ___* tatpazcAt anya sthitibandha prArambha hotA hai, usakI apekSA eka bArameM mohanIya karmakA sthitibandha sabase alpa ho jAtA hai| usase nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / usase itara cAra karmoMkA bhI sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hotA hai| . $ 115. yaha alpabahutvakA prakAra sugama hai, kyoMki vizeSa ghAta honeke kAraNa bahuta adhika ghaTanevAle mohanIyake sthitibandhake nAma aura gotrakarma ke sthitibandhase bhI stokapanekI siddhi honemeM koI pratibandha nahIM pAyA jaataa|
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakanjaNideso * edeNa kameNa saMkhenjANi ThidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / $ 116. sugamaM / * tado aNNo ddidibNdho| $ 117. tado aNNAriso dvidibaMdhapayAro ADhatto tti bhaNidaM hodi / * ekasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho thovo / 118. sugamaM / * NAmA-godANaM pi kammANaM ThidibaMdho tullo asaMkhejaguNo / 5 119. edaM pi subohaM / * NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya aMtarAiyANaM tiNhaM pi kammANaM ThividhaMdho tallo asaMkhejaguNo / $ 120. puvvaM vedaNIyaDidibaMdheNa sariso edesi tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho visesaghAdavaseNa tatto asaMkhejjaguNahINo hodUNa heTThA Nivadido tti eso pugvinlappAbahuapayArAdo etthataNo bhedo / * vedaNIyassa DidibaMdho asNkhejgunno| * isa kramase bahuta saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta hue / 6116. yaha sUtra sugama hai| * tatpazcAt anya sthitibandha prArambha hotA hai / $ 117. tatpazcAt anya prakArakA sthitibandha prakAra prArambha huA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * taba eka vArameM mohanIyakarmakA sthitibandha alpa ho jAtA hai| 6 118. yaha sUtra sugama hai| * usase nAma aura gotrakarmoMkA bhI sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hotA hai| 6119. yaha sUtra bhI subodha hai| * usase jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAya ina tInoM hI karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hotA hai / 5 120. pahale vedanIyakarmake sthitibandhake sadRza ina tIna ghAti karmoMkA sthiti bandha thA jo vizeSa ghAta honeke kAraNa usase asaMkhyAtaguNA hIna hokara nIce nipatita huA yaha pUrvake alpabahutva prakArase isa alpabahutvameM antara hai / . * usase vedanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA $ 121. kudo 1 ghAdikammANaM va aghAdikammassedassa visohivaseNa suTTa TThidibaMdhosaraNAsaMbhavAdo / edassevattha visesassa phuDIkaraNaDumuttaro suttapabaMdho- 246 * tinhaM pi kammANaM dvidigaMdhassa vedaNIyassa TThidigaMdhAdo osaraMtassa Natthi vippo saMkhejjaguNahINo vA visesahINo vA, ekasarAheNa asaMkhejjaguNahINo / $ 122. jahA mohaNIyaTThidibaMdhassa NANA-varaNAdiTThidibaMdhAdo NAmAgodaTThadibaMdhAdo ca osaratassa asaMkhejjaguNahINaM mottUNa Natthi aNNo viyappo evamettha vi tiNDaM ghAdikammANaM dvidibaMdhassa vedaNIyaTThidibaMdhAdo heTThA osaramANassa asaMkhejjaguNamujjhiNa ttha aNNo viyappo asaMkheja bhAgahINo vA, saMkhejabhAgahINo vA saMkhejjaguNahINo vA ahodUNa ekavAreNa visesaghAdeNovaTTiya asaMkhejjaguNahANIe pariNado tti eso ettha suttatthasanbhAvo / * edeNa appAbahuavihiNA saMkhejjANi dvidigaMdhasahasvANi bahUNi gadANi / $ 123. sugamaM / $ 121. kyoMki jisa prakAra ghAtikamakA vizuddhike vaza vizeSa ghAta hotA hai usa prakAra isa aghAtikarmakA vizuddhike vaza bahuta sthitibandhApusaraNa sambhava nahIM hai / aba isI arthavizeSako spaSTa karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai * vedanIyakarmake sthitibandhase tInoM hI karmoMkA ghaTatA huA sthitibandha saMkhyAtaguNA hona hotA hai yA vizeSa hIna hotA hai aisA koI vikalpa nahIM hai / kintu eka vArameM vaha asaMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai / 1 $ 122. jisa prakAra mohanIyakA sthitibandha jJAnAvaraNAdi karmoMke sthitibandhase tathA karma aura gotrakarmake sthitibandhase ghaTakara asaMkhyAta guNAhIna hotA hai / ise chor3akara isa viSaya meM anya vikalpa sambhava nahIM hai isI prakAra yahA~para bhI tInoM ghAtikramakA sthitibandha vedanIyakarma ke sthitibandhase kama hokara asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai| ise chor3akara yahA~ para asaMkhyAta bhAgahIna, yA saMkhyAta bhAgahIna yA saMkhyAta guNAhIna isa prakAra anya vikalpa nahIM hai| kintu eka vAra meM vizeSa ghAtake vaza apavartita hokara vaha asaMkhyAtaguNA hInarUpase pariNata huA hai yaha isa sUtrakA artha hai / * isa prakAra isa alpabahutvavidhise bahuta saMkhyAta hajAra sthitibandha vyatIta hue / 123. yaha sUtra sugama hai| vizeSArtha -- yahA~ para mohanIya karmakA sthitibandha sabase alpa raha gayA hai| usase nAma karma aura gotrakamakA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA ho gayA hai| usase
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya- uvasaHmaNAe karaNakajjaNiddeso 247 * tado aNNo dvidigaMdho / $ 124. tatto paramaNNAriso TThidibaMdhaviyappo payaTTadi tti vRttaM hoi / * ekkasarAheNa mohaNIyassa dvidibaMdhA thovo / $ 125. sugamaM / * NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya - aMtarAiyANaM tinhaM pi kammANaM dvidigaMdho tullo asaMkhejjaguNo / $ 126. puvvamedesiM TThadibaMdho NAmA- godaTThidibaMdhAdo asaMkhejjaguNo hoMto ekavAreNeva visesaghAdaM laddha NAsaMkhejjaguNahINo tatto jAdotti eso etthataNo viseso / * NAmA-godANaM dvidigaMdho asaMkhejjaguNo / * $ 127. tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdhe heTThA asaMkhejjaguNahANIe Nivadide tatto edesi hidibaMdhassa apattavisesa ghAdassa tahAbhAvasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / * vedaNIyassa dvidigaMdho visesAhio / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA ho gayA hai| usase vedanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA ho gayA hai / jisa prakAra vizuddhike kAraNa jJAnAvaraNAdi karmoMkA sthitibandha bahuta adhika ghaTA hai usa prakAra aghAti honese vedanIya karmakA sthitibandhApasaraNa honA sambhava nahIM hai| yahI kAraNa hai ki yahA~para jJAnAvaraNAdike sthitibandha se vedanIyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA ho gayA hai / * tatpazcAt anya sthitibandha prArambha hotA hai / $ 124. tatpazcAt anya prakArakA sthitibandhabheda prArambha hotA hai yaha isa sUtra kA tAtparya hai / * eka vAra kara vahA~ mohanIyakarmakA sthitibandha sabase stoka hai / $ 125. yaha sUtra sugama hai / * usase jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAya ina tInoM hI karmoM kA sthitibandha paraspara tulya hokara asaMkhyAtaguNA hai / $ 126. pahale [ina karmoMkA sthitibandha nAmakarma aura gotrakarmake sthitibandhase asaMkhyAtaguNA hai jo eka vAra meM hI vizeSa ghAtako prAptakara usase asaMkhyAtaguNA hIna ho gayA hai yaha isa alpabahutvasambandhI vizeSatA hai / * usase nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / $ 127. kyoMki tInoM ghAtikamoMke sthitibandhake nIce asaMkhyAtaguNe hIna prApta honepara usase ina karmoMke sthitibandhakI vizeSa ghAtako na prApta honeke kAraNa usa prakArakI siddhi nirbAdharUpase pAI jAtI hai| * usase vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA 128. eso vi NAmA-godahidibaMdhAdo asaMkhejjaguNo aNNo vA ahodaNa visesAhio ceva jAdo / kettiyametto viseso ? dubhAgametto / edesiM jahaNNukkassavidibadhANaM NivyiyappANamedeNa pddibhaagennaaytttthaanndNsnnaado| saMpahi edasseva appAbahuassa phuDIkaraNamuttarasuttAvayAro___* ettha vi Natthi viyappo / tihaM pi kammANaM hidibaMdho NAmAgodANaM hidibaMdhAdo hehado jAyamANo ekasarAheNa asaMkhejaguNahINo jAdo / vedaNIyassa hidibaMdho tAdhe ceva NAmA-godANaM hidibaMdhAdo visesAhio jaado| 129. sugamaM / saMpahi etto upari jAva savvesiM kammANamasaMkhejjavassio vidibaMdho tAva eso ceva appAbahuakamo, patthi aNNo viyappo tti paduppAyamANo uttarasuttamAha * edeNa appAbahuavihiNA saMkhenjANi hidibaMdhasahassANi kAdUNa jANi puNa kammANi bajjhati tANi palidovamassa asNkhejdibhaago| .. 6 130. edeNANaMtaraparU videNappAbahuavihANeNa dvidibaMdhosaraNasahassANi kAdaNa gacchamANasa kattio vi kAlo gado tAdhe puNa jANi kammANi bajhaMti tesi savvesi 128. yaha bhI nAmakarma aura gotrakarmake sthitibandhase asaMkhyAtaguNA yA anya prakArakA na hokara vizeSa adhika ho gayA hai| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? . samAdhAna--dvitIya bhAgamAtra hai, kyoMki inake bhedarahita jaghanya aura utkRSTa sthitibandhoMkA isa pratibhAgake anusAra avasthAna dekhA jAtA hai| aba isI alpabahutvakA spaSTIkaraNa karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * yahA~para bhI anya koI vikalpa nahIM hai / jaba tInoM hI karmoMkA sthitibandha nAma aura gotrakarmake sthitibandhase kama hotA huA eka vArameM asaMkhyAtaguNA ho jAtA hai tabhI vedanIyakarmakA sthitibandha nAma aura gotrakarmake sthitibandhase vizeSa adhika ho gayA hai| 129. yaha sUtra sugama hai| aba isase Upara saba koMkA sthitibandha jaba taka asaMkhyAta varSavAlA hai taba taka alpabahutvakA yahI krama calatA rahatA hai, anya vikalpa nahIM pAyA jAtA isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa alpabahutvavidhise saMkhyAta hajAra sthitibandhoMko karake punaH jo karma ba~dhate haiM unakA vaha sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| $ 130. anantara pUrva kahI gaI isa alpabahutvavidhise hajAroM sthitibandhApasaraNa kriyAko karate hue jIvakA jaba kitanA hI kAla nikala jAtA hai taba punaH jo karma baMdhate haiM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 gAthA ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 249 gaMdha divamassa asaM khejjadibhAgo ceva NAjjavi kassa vi kammassa saMkhejja - sio dvidibaMdha pArabhadi, etto sudUramuvari gaMtUNaMtarakaraNAdo parado saMkhejavassadibaMdhassa pAraMbhadaMsaNAdo / TThidisaMtakammaM puNa savvesimeva kammANamaMtokoDAko DIe edammi visaye daTThavvaM, uvasamaseDhIe payAraMtarAsaMbhavAdo / edammi adikaM taTThidibaMdhosaraNavisaye savvattheva puvyutteNeva vihiNA Didi aNubhAgakhaMDaya guNa se DhiAdINa maNugamo kAvyo, tattha NANattAbhAvAdo / saMpahi etthudde se kIramANakajjabhedapaduppAyaNamuvarimo suttapabaMdho * tado asaMkhejANa samayapabaddhANamudIraNA ca / $ 131. heDDA samvatvaM asaMkhejjalogapaDibhAgeNa payaTTamANA udIraNA evhiM pariNAmapAhammeNa puccuttakiriyA kalAvastuvari asaMkhejANaM samayapatraddhANamudIraNA ca pavattadi, divaDa guNahANimettasamayapabaddhANamokaDDUNabhAgahArAdo asaMkhejjaguNeNa bhAgahAreNa khaMDideyakhaMDa sa asaMkhejjasamayapabaddhapamANassetthudIraNAsarUveNudaye pavesadaMsaNAdo / udayassa puNa asaMkhejjadibhAgo caiva udIraNA ettha savvattha gaheyavvA, ukkassodIraNAdavvassa vi udayagadaguNaseDhimhi govucchaM pekkhiyUNA saMkhejaguNahINattaNiyamadaMsaNAdo / * tado saMkhejjasu ThidibaMdha sahassesu gadesu maNapajjavaNANAvaraNIyasabhI karmoMkA sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai, abhI taka kisI bhI karmakA saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha prArambha nahIM huA hai, kyoMki isase bahuta dUra Upara jAkara antarakaraNake pazcAt saMkhyAta varSakI sthitivAle bandhakA prArambha dekhA jAtA hai / kintu isa sthalapara sabhI karmoMkA sthitisatkarma antaHkor3A kor3I ke bhItara jAnanA cAhie, kyoMki upazamazreNimeM anya prakAra sambhava nahIM hai / yahA~ ye jitane sthitibandhApasaraNa hue haiM vahA~ sarvatra hI pUrvokta vidhise hI sthitikANDakaghAta, anubhAgakANDakaghAta aura guNazreNi AdikA anugama karanA cAhie, kyoMki isa viSaya meM nAnAtva nahIM pAyA jAtA / aba isI sthalapara kiye jAnevAle kAryabhedakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * pazcAt asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai / $ 131. pUrva meM sarvatra hI jo udIraNA asaMkhyAta lokapramANa pratibhAga ke anusAra pravRtta hotI ArahI thI isa samaya vaha udIraNA pariNAmoMke mAhAtmyavaza pUrvokta kriyAkalApake Upara asaMkhyAta samayaprabaddhoM kI pravRtta hotI hai, kyoMki apakarSaNa bhAgahAra se asaMkhyAta - guNe bhAgahAra ke dvArA Der3ha guNahAnipramANa samayaprabaddhoM ko bhAjita kara jo asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa eka bhAga labdharUpase prApta hotA hai usakA yahA~ udIraNArUpase udaya meM praveza dekhA jAtA hai / parantu yahA~ sarvatra udIraNAko udayake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki utkRSTa udIraNAdravyakA bhI aisA niyama hai ki vaha udayagata guNazreNikI gopucchAko dekhate hue asaMkhyAtaguNA hIna dekhA jAtA hai / * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta hone para manaHparyava 32
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA dANaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI hoi| 132. tado puvvuttasaMdhIdo uvari saMkhejesu vidikhaMDayAviNAbhAvIsu pAdekamaNubhAgakhaMDayasahassagabbhesu volINesu maNapajavaNANAvaraNIya-dANaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI hodi, savvamaMdapariNAmassa tesimaNubhAgabaMdhassa puvvameva tahAbhAvapariNAme virohAbhAvAdo / puvvamedesimaNubhAgabaMdho heTThA savvaghAdi-viTThANasarUvehiMto eNhimekasarAheNa pariNAmavisesasahakArikAraNaM laddhaNa desaghAdiviTThANasarUveNa pariNado tti vuttaM . hoi / saMtakammANubhAgo puNa savvaghAdiviTThANio ceva, tattha desghaadikrnnaabhaavaado| * tado saMkhejasu hidivaMdhesu gadesu ohiNANAvaraNIyaM ohidasaNAvaraNIyaM lAbhaMtarAiyaM ca baMdheNa desaghAdi karedi / 133. edesiM tihaM kammANamaNubhAgo pusvinlapayaDINamaNubhAgAdoaNaMtaguNo aNNoNNaM samANo c| tado pacchA sa desaghAdI jAdo / sesaM sugamaM / * tado saMkheja dvidivaMdhesu gadesu sudaNANAvaraNIyaM acakkhadasaNAvaraNIyaM bhogaMtarAiyaM ca baMdheNa desaghAdi karedi / 6134. ettha vi puvvaM va kAraNaNiddeso kAyavvo / jJAnAvaraNIya aura dAnAntarAyakA anubhAga bandhakI apekSA dezaghAti hotA hai / 132. 'tado' arthAt pUrvokta sandhike bAda jisa pratyeka sthitikANDakameM hajAroM anubhAgakANDaka garbhita haiM aise saMkhyAta sthitikANDakoMke vyatIta honepara manaHparyayajJAnAvaraNIya aura dAnAntarAyakarmakA anubhAga bandhakI apekSA dezaghAti ho jAtA hai, kyoMki koMke sabase manda pariNAmarUpaM anubhAgabandhakA usa prakArase pariNamana hone meM virodhakA abhAva hai| ina kamaukA pahale jo anubhAgabandha sarvaghAti dvisthAnarUpase hotA rahA yahA~ vaha eka vArameM sahakArI kAraNarUpa pariNAma vizeSako prAptakara dezaghAti dvisthAnarUpase pariNata ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu vahA~ satkarmakA anubhAga to sarvaghAti dvisthAnarUpa hI hotA hai, kyoMki usakA dezaghAtikaraNa nahIM hotaa| * pazcAt saMkhyAta sthitibandhoMke vyatIta hone para avadhijJAnAraNIya avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAyakarmako bandhakI apekSA dezaghAti karatA hai| . 133. ina tIna karmokA anubhAga pUrvakI do prakRtiyoMke anubhAgase anantaguNA aura paraspara samAna hotA hai / tatpazcAt vaha dezaghAti ho gayA hai| zeSa kathana sugama hai| * tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhoMke vyatIta honepara zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya karmako bandhakI apekSA dezaghAti karatA hai| $ 134. yahA~para bhI pahaleke samAna kAraNakA nirdeza karanA cAhie /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIya uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 251 * tado saMkhejjesu hidibaMdhesu gadesu cakkhudaMsaNAvaraNIyaM baMdheNa desaghAdi karedi / 135. sugamaM / * tado saMkhejasu hidibaMdhesu gadesu AbhiNiyohiyaNANAvaraNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca baMdheNa desaghAdi karedi / 136. sugamaM / * tado saMkheja su hidibadhesu gadesu vIriyaMtarAiyauM baMdheNa desaghAdi karedi / 6 137. kudo evamedesi desavAdikaraNassa kamaNiyamo tti asaMkaNijjaM, aNaMtaguNahINAhiyasattINaM kammANamakkameNa desghaadikrnnaannuvvttiido| cadusaMjalaNa-purisavedANamaNubhAgabaMdhassa desaghAdikaraNamettha kiNNa parUvidaM ? Na, tesimaNubhAgabaMdhassa puvvameva saMjadAsaMjadappahuDi desaghAdiviTThANasarUveNa SayaTTamANassa edammi visaye desaghAdittaM paDi visaMvAdANuvalaMbhAdo / * tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhoMke vyatIta honepara cakSudarzanAvaraNIyako bandhakI apekSA dezaghAti karatA hai| 6135. yaha sUtra sugama hai / * tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhoMke vyatIta honepara AbhinibodhikajJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAyako bandhakI apekSA dezaghAti karatA hai| $ 136. yaha sUtra sugama hai| * tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhoMke vyatIta honepara vIryAntarAyakarmako baMdhakI apekSA dezaghAti karatA hai| 6937. zaMkA-inake isa prakAra dezaghAtikaraNakA kramaniyama kisa kAraNase samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki jo karma anantaguNI hIna zaktivAle haiM aura jo karma anantaguNI adhika zaktivAle haiM unakA yugapAt dezaghAtikaraNa nahIM bana sktaa| zaMkA-cAra saMjvalana aura puruSavedake anubhAgabandhakA yahA~para dezaghAtikaraNa kyoM nahIM kahA? samAdhAna-nahIM, kyoMki unakA anubhAgabandha pahale hI saMyatAsaMyata guNasthAnase lekara dezaghAti dvisthAnasvarUpase pravartamAna hai, ataH isa sthalapara unake dezaghAtipaneke prati visaMvAda upalabdha nahIM hotA /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA * edesi kammANamakhavago aNuvasAmago savvo savvaghAdiM badhadi / 6138. saMsArAvasthAe savvattha khavagovasamaseDhIsu ca sugamaM cedamappAhubaaM, desaghAdikaraNAdo heTThA savyo jIvo savvaghAdi ceva NiruddhakammANamaNubhAgaM baMdhadi tti vuttaM hoi / saMpahi edesi kammANaM desaghAdikaraNacarimasamaye dvidibaMdho keriso hoi tti AsaMkAe idamAha * hidibaMdho mohaNIe thovo / NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiesu hidibaMdho asaMkhejaguNo / NAmAgodesu hidibaMdho asNkhejgunno| vedaNIyassa hidibaMdho visesaahio| 6 139. edesu kammesu desaghAdIsu jAdesu vi puvvutto ceva appAbahuapayAro, Nasthi ettha payAraMtaramidi pduppaaynnphlttaado| saMpahi etto uvari kIramANakajabhedapaduppAyaNamuttaro suttapabaMdho * tado desaghAdikaraNAdo saMkhejasu Thidivasahassesu gadesu aMtarakaraNaM kredi| 140. edamhAdo desaghAdikaraNAdo uvari saMkhejjesu ThidibaMdhasahassesu edeNappAbahuavihiNA gadesu tamhi avatthaMtare aMtarakaraNaM kAdumADhavedi tti bhaNidaM hoi / saMpahi * saba akSapaka aura anupazAmaka jIva ina karmoMke sarvaghAtI anubhAgako bA~dhate haiN| $ 138. saMsAra avasthA meM sarvatra kSapakazreNi aura upazamazreNImeM dezaghAtIkaraNake pUrva saba jIva vivakSita karmoMke sarvaghAti hI anubhAgako bA~dhate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba ina karmoke dezaghAtikaraNake antima samayameM sthitibandha kisa prakAra hotA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM - * ina karmoMke dezaghAti ho jAnepara bhI mohanIyakarmakA sthitibandha sabase thor3A hotA hai| usase jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / usase nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| usase vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / 5 139. yaha alpabahutva sugama hai, kyoMki ina karmoMke dezaghAti ho jAnepara bhI pUrvokta hI alpabahatvakA prakAra hai. yahA~ prakArAntara nahIM hai yaha isa kathanakA phala hai| aba isake Age kiye jAnevAle kAryabhedakA kathana karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * pazcAt dezaghAti karaneke bAda saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara antarakaraNa karatA hai| 140. isa dezaghAtikaraNake bAda isa alpabahutvavidhise saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara usa avasthAmeM antarakaraNa karaneke lie Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 253 kesi kammANamaMtaraM karei tti AsaMkAe idamAha ____ * bArasaNhaM kasAyANaM NavaNhaMNokasAyavedaNIyANaM ca, Natthi aNNassa kammarasa aNtrkrnnN| 141. bArasakasAyANaM NavaNokasAyANaM ceva aMtarakaraNamADhavei, NANNesiM kammANamidi vutta hoi / saMpahi edesimaMtaraM karemANo kesi kammANaM kettiyaM paDhamahidi mottUNa kettiyAo dvidIo kadamammi uddese ghettUNaMtaraM karedi tti sissAhippAyamAsaMkiya taNNiNNayavihANadvamuttaraM pabaMdhamAha___*jaM saMjalaNaM vedayadi, jaM ca vedaM vedayadi, edesi dohaM kammANaM paDhamadvidIo aMtomuhu~ttigAo ThavedUNa aMtarakaraNaM karedi / 5 142. ettha tAva purisaveda-kohasaMjalaNANamudaeNa seDhimArUDho jIvo ghettavvo, savvesimakkameNa pruuvnnovaayaabhaavaado| tado doNhamedesi kammANamaMtomuhuttamettIo paDhamaTTidIo mottUNa uvari kettiyAo vi dvidIo ghettUNaMtaraM karedi tti suttatthaviNicchao / tattha purisavedapaDhamahidipamANaM Nava sayavedovasAmaNaddhA itthivedovasAmaNaddhA sattaNokasAyovasAmaNaddhA cedi tiNhamedesiM addhANaM samAsamettaM hoi / kohasaMjalaNassa puNa etto visesAhiyA paDhamaTThidI hoi / kettiyametto viseso / purisavedapaDhamahidIe tAtparya hai / aba kina karmoMkA antara karatA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM / ___ * bAraha kaSAya aura nau nokaSAyavedanIyakA antara karatA hai, anya karmakA antarakaraNa nahIM hotaa| - $ 141. bAraha kaSAya aura nau nokaSAyake antarakaraNakA hI Arambha karatA hai, anya karmoMkA nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba ina karmoMkA antara karatA huA kina karmoMkI kitanI prathama sthitiko chor3akara kisa sthAnapara kisakI kitanI sthitiyoMko. grahaNakara antara karatA hai isa prakAra ziSyake abhiprAyako AzaMkArUpase grahaNakara usakA nirNaya karaneke lie Ageke prabaMdhako kahate haiM ___ * jisa saMjvalanakA vedana karatA hai aura jisa vedakA vedana karatA hai ina donoM karmokI prathama sthiti antarmuhurtapramANa sthApitakara antarakaraNa karatA hai| ... 142. sarvaprathama yahA~para puruSaveda aura krodhasaMjvalanake udayase zreNIpara car3he hue jIvako grahaNa karanA cAhie, kyoMki sabake yugapat kathana karanekA upAya nahIM pAyA jaataa| ataH ina donoM karmoMkI antarmuhUrtapramANa prathama sthitiko chor3akara UparakI kitanI hI sthitiyoMko grahaNakara antara karatA hai yaha isa sUtrake arthakA nirNaya hai| usameM puruSavedako prathama sthitikA pramANa napuMsakavedakA upazAmana kAla, strIvedakA upazAmana kAla aura sAta nokaSAyoMkA upazAmana kAla ina tIna kAloMkA jitanA yoga ho utanA hotA hai / parantu krodhasaMjvalanakI prathama sthiti isase kucha adhika hotI hai| . zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ?
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwwwwwwwww 254 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNI-uvasAmaNA desUNatibhAgametto / tiNhaM kohANamuvasAmaNaddhAmettotti bhaNidaM hoi / evamedesi doNhaM kammANamaMtomuhuttamettiM paDhamahidi ThaveyaNa puNo uvari kettiyAo dvidIo ghettaNaMtaraM karedi ti AsaMkAe NiNNayakaraNadvamuttarasuttAraMbho *paDhamahidIdo saMkhejaguNAo dvidIo AgAidAo aNtrh| 6143. aMtarakaraNadvamuvari saMkhejjaguNAo dvidIo guNaseDhisIsaeNa saha gahidAo tti vRttaM hoii| saMpahi aNNadaraveda-saMjalaNANaM paDhamadvidi jahA aMtomuhuttameti Thavei, kimevaM sesANa mekArasakasAya-aTThaNokasAyANaM pi Thavei Aho Nedi AsaMkAe NirAyaraNaTThamidamAha * sesANamekArasaNhakasAyANamaTThaNDaM ca NokasAyavedaNIyANamudayAvaliyaM mottaNa aMtaraM karedi / 6144. edesi kammANamudayAvaliyamenaM mottUNAvaliyabAhirahidIo aMtarahamAgAedi tti vuttaM hoi / kudo evaM ceva ? edesimudayAbhAvAdo / * uvari samAhidiaMtaraM, heTThA visamahidiaMtaraM / samAdhAna-puruSavedakI prathama sthitise kucha kama tIsarA bhAgapramANa hai / tIna krodhoMke upazamAnekA jitanA kAla hai tatpramANa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|| isa prakAra ina donoM karmoM kI antarmuhartapramANa prathama sthitiko sthApitakara punaH Upara kitanI sthitiyoMko grahaNakara antara karatA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * prathama sthitise saMkhyAtaguNI sthitiyA~ antarake lie grahaNa kI jAtI haiN| 6 143. antara karaneke lie Upara saMkhyAtaguNI sthitiyA~ guNazreNizIrSake sAtha grahaNa kI jAtI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba anyatara veda aura anyatara saMjvalanakI jisa prakAra prathama sthiti antarmuhUrtapramANa sthApita karatA hai usa prakAra kyA zeSa gyAraha kaSAya aura ATha nokaSAyoMkI bhI sthApita karatA hai yA nahIM sthApita karatA hai aisI AzaMkAkA nirAkaraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * zeSa gyAraha kaSAyoM aura ATha nokaSAyavedanIyoMkA udayAvaliko chor3akara antara karatA hai| $ 144. ina koMkI udayAvalipramANa sthitiyoMko chor3akara AvalibAhya sthitiyoMko antarake lie grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-aisA hI kyoM hotA hai / samAdhAna-kyoMki ina zeSa karmoMkA udaya nahIM pAyA jaataa| * ina saba karmoMkA Upara samasthiti antara hai, kintu nIce viSama-sthiti antara hai /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIyauvasAmaNAe karaNakajaNideso . 255 6145. savvesimeva kasAya-NokasAyANamudaillANamaNudaillANaM ca aMtaracarimadvidI sarisI ceva hoi, vidiyaTTidIe paDhamaNi seyassa savvattha sarisabhAveNAvaTThANadaMsaNAdo / tado uvari samadvidiaMtaramidi vuttaM / heTThA vuNa visarisamaMtaraM hoi, aNudainlANaM savvesi pi sarisatte vi udaillANamaNNadaraveda-saMjalaNANamaMtomuttamettapaDhama* hiMdIdo parado aMtarapaDhamahidIe samavaTThANadaMsaNAdo / tado paDhamahidIe visarisattamassiyaNa heDA visamadvidiyamaMtaraM hodi tti bhaNidaM / 146. saMpahi aMtaraM karemANo kimekkeNeva samaeNAgAidavidIo suNNAo karedi Aho kameNe ti AsaMkAe aMtarukkIraNaddhApamANaNidde sakaraNamurAro pabaMdho * jAdhe aMtaramukkIraditAdhe aNNo hidighaMdho pabaddho aNNaM dvidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayaM ca geNhadi / 6147. jamhi samae aMtarakaraNaM ADhattaM tamhi ceva samae heDimadvidibaMdha 145, udayasvarUpa aura anudayasvarUpa sabhI kaSAyoM aura nokaSAyoMke antarakI antima sthiti sadRza hI hotI hai, kyoMki dvitIyaM sthiti ke prathama niSekakA sarvatra sadRzarUpase avasthAna dekhA jAtA hai, isalie Upara antara samasthitivAlA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kintu nIce antara visadRza hotA hai, kyoMki anudayasvarUpa sabhI prakRtiyoMke antarake sadRza honepara bhI udayasvarUpa anyatara veda aura anyatara saMjvalanakaSAyakI antarmuhUrtapramANa prathama sthitise pare antara aura prathama sthitikA avasthAna dekhA jAtA hai| isaliye prathama sthitike visadazapanekA Azrayakara nIce viSama sthiti antara hotA hai yaha kahA hai| vizeSArtha-tIna veda aura cAra saMjvalanoMmeM se jina do prakRtiyoMke udayase zreNipara car3hatA hai unakI antarmuhUrtapramANa prathama sthiti sthApitakara unase UparakI antarmuhUrtapramANa sthitiyoMkA antara karatA hai| tathA inake atirikta anya jina do vedoM aura gyAra kaSAyoMkA anudaya rahatA hai unakI udayAvalipramAga prathama sthiti sthApitakara usase UparakI utanI sthitiyoMkA antara karatA hai jisase Uparake bhAgameM yaha antara udayasvarUpa prakRtiyoMke antarake samAna ho jAtA hai / ataH udayasvarUpa prakRtiyokI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa hotI hai aura anudayasvarUpa prakRtiyoMkI prathamasthiti eka AvalI pramANa hotI hai, isaliye isa prathama sthitike viSama honese adhobhAgameM antarameM viSamatA A jAtI hai / arthAt jahA~ udayasvarUpa prakRtiyoMkA antara antarmuhUrtapramANa prathama sthitiko chor3akara prArambha hotA hai vahA~ anudayasvarUpa prakRtiyoMkA vaha antara mAtra eka AvalipramANa prathama sthitiko choDakara prArambha hotA hai| 6146. aba antarako karatA huA kyA eka hI samaya dvArA grahaNa kI gaI sthitiyoMko zUnyarUpakara detA hai yA kramase karatA hai, aisI AzaMkA honepara antara-utkIraNa kAlake pramANako nirdeza karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * jaba antarakA prArambha karatA hai taba anya sthitibandha bA~dhatA hai tathA anya sthitikANDaka aura anya anubhAgakANDakako grahaNa karatA hai| $ 147. jisa samaya antarakaraNakA Arambha kiyA usI samaya pUrvake sthitibandha,
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA dvidikhaMDayANubhAgakhaMDayANaM samattivaseNa aNNo dvidibaMdhI asaMkhejjaguNahANIe baMdhidumADhatto, aNNaM ca dvidikhaMDayaM palidAvamassa saMkhejjadibhAgapamANeNAgAidamaNubhAgakhaMDayaM ca sesassANaMtA bhAgA AgAidA tti sutttthsNbNdho| evamakkameNADhattANamedesi samattI kadhaM hodi tti ce vuccade-- ____ * aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesa aNNamaNabhAgakhaMDayaM taM ceva hidikhaMDayaM so ceva hidibaMdho aMtarassa ukkIraNaddhA ca samagaM puNNANi / 6148. kudo evaM ce ? aNubhAgakhaMDayasahassANi abbhaMtaraM kariya dvidatakAlabhAviTThidibaMdha-DidikhaMDayakAlehiM aMtarakaraNaddhAe sarisapamANabbhuvagamAdo / tado egaTThidibaMdhakAlamatteNa kAleNaMtarakaraNaM samANedi ti eso ettha suttatthasabbhAvo / saMpahi ettieNa kAleNaMtaraM kuNa mANo aMtarahidINamukkIrijamANaM padesaggaM kattha Nikkhivadi, kiM vidiyaTThidIe, kiM vA paDhamaTThidIe, Aho uhayattha Nikkhivadi tti AsaMkAe NicchayavihANahamuttaraM pabaMdhamAha-- * aMtaraM karemANassa je kammaMsA bajhaMti vedijati tesi kammANamaMtarahidizo ukkIreMto tAsi hidINaM padesaggaM baMdhapayaDINaM paDhamaTTidIe ca dedi vidiyahidIe ca dedi / sthitikANDaka aura anubhAgakANDaka samApta ho jAneke kAraNa anya sthitibandhako asaMkhyAta guNahAnirUpase bA~dhaneke liye Arambha kiyA, anya sthitikANDakako palyopamake saMkhyAtaveM bhAga pramANarUpase grahaNa kiyA aura zeSa anubhAgake ananta bahubhAgako grahaNa kiyA yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| isa prakAra yugapat Arambha kiye gaye inakI samApti kaise hotI hai aisA prazna honepara kahate haiM * hajAroM anubhAgakANDakoMke vyatIta honepara anya anubhAgakANDaka, vahI sthitikANDaka, vahI sthitibandha aura antarakA utkIraNakAla eka sAtha sampanna hote haiM / 148 zaMkA--aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna--hajAroM anubhAgakANDakoMko bhItarakara tatkAla honevAle sthitibandha aura sthitikANDakake kAlake samAna antarakaraNakA kAla svIkAra kiyA gayA hai| ataH eka sthitibandhakAlapramANa kAlake dvArA antarakaraNako sampanna karatA hai yaha yahA~ sUtrake arthakA tAtparya hai| aba itane kAla dvArA antarako karatA huA antarasambandhI sthitiyoMke pradezoMko utkIrNa kara kahA~ nikSipta karatA hai, kyA dvitIya sthitimeM nikSipta karatA hai yA kyA prathama sthitimeM nikSipta karatA hai aisI AzaMkA honepara nizcaya karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM - ___ * antara karanevAle jIvake jo karmapuJja badhate haiM aura vede jAte haiM una karmoMkI antarasthitiyoMko utkIraNa karatA huA una sthitiyoMke pradezapuJjako bandhako prApta honevAlI prakRtiyoMkI prathama sthitimeM detA hai aura dvitIya sthitimeM detA hai /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso $ 149. je kammaMsA bajjhati ca vedijjaMti ca, jahA purisavedo aNNadarasaMjalaNo vA, simaMtaraTThadIsu ukkIrijjamANaM padesaggaM kattha Nikkhivadi tti ce 1 vuccadevaMdhapayaDINamudaillANaM paDhamaTTidIe ca okaDDidUNa dedi, baMdhapayaDINameva vidiyaTThidIe ca dedi, baMdhasabbhAveNa tatthukkaDDaNAe virohAbhAvAdo / tado baMdhodayasahidANaM payaDINatarI ukIrijamANassa padesaggassa samayAviroheNa baMdhapayaDINaM paDhama-vidiyahidI saMcaraNa maviruddhamidi siddho suttatthasambhAvo / saMpahi jesiM baMdho udayo ca Natthi, jahA aTTa kasAya chaNNokasAyANaM, tesimaMtaradvidIsukIrijamANaM padesaggaM kattha kathaM saMhadi ti AsaMkA idamAha -- 257 * je kammaMsA Na bajbhaMti Na vedijati tesimukkIramANaM padesaggaM satthANe Na dedi, bajjhamANINaM payaDINamaNukIramANIsu dvidIsu dedi / $ 150. kudo edesiM padesaggaM satthANe Na dedi 1 udayAbhAveNa paDhamahidisaMbaMdhAbhAvAdo baMdhasaMbaMdhAbhAveNa vidiyaTThidIe ukkaDDuNAbhAvAdo ca / tado satthANaparihAreNa NiruddhapayaDINamaMtara DidisukIrijamANaM padesaggaM bajjhamANapayaDINaM vidiyabaMdhapaDhamaNiseyamAdi kADhUNuvarimabaMdhaTThidIsu ukaDaNAe Nikkhivadi sodayANaM $ 149 zaMkA - jo karmapuJja ba~dhate haiM aura vede jAte haiM, jaise ki puruSaveda aura anyatara saMjvalana, unakI antarasambandhI sthitiyoMmeM se utkIraNa honevAle pradezapuMjako kahA~ karatA hai ? samAdhAna -- kahate haiM, udayavAlI bandhaprakRtiyoMkI prathama sthiti meM apakarSita karake detA hai aura bandha prakRtiyoM ko hI dvitIya sthiti meM detA hai, kyoMki vandharUpa honese unameM utkarSaNa honemeM virodhakA abhAva hai / isaliye bandha aura udayasahita prakRtiyoMkI antarasambandhI sthitiyoMmeMse utkIrNa honevAle pradezapuMjakA Agamake anusAra yathAvidhi bandhaprakRtiyoM kI prathama aura dvitIya sthitiyoM meM sacaraNa avirUddha hai isa prakAra sUtrArtha siddha hotA hai| aba jina prakRtiyoM kA bandha aura udaya donoM nahIM hote, jaise ATha kaMpAya aura chaha nokaSAya, unakI antarasambandhI sthitiyoMmeMse utkIrNa honevAle pradezapuJjako kahA~ kisa prakAra nikSipta karatA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtra ko kahate haiM- * jo karmapuJja na ba~dhate haiM aura na vede jAte haiM unake utkIrNa kiye jAnevAle pradezapuJjako svasthAnameM nahIM detA hai, bandhako prApta honevAlI prakRtiyoMkI anutkIrNa honevAlI sthitiyoM meM detA hai / $ 150 zaMkA - - inake pradezapuJjako svasthAnameM kyoM nahIM detA hai ? samAdhAna--kyoMki udayakA abhAva honese eka to inakA prathama sthiti se sambandhakA abhAva hai, dUsare inake bandharUpa na honese dvitIya sthiti meM utkarSaNakA abhAva hai / isaliye svasthAnake parihAra dvArA vivakSita prakRtiyoMkI antarasambandhI sthiti utkIrNa honevAle 33
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNAM paDhamaTThidIeca okaDDiyUNa Nikkhivaditti eso ettha suttatthaNicchao / ettha 'bajjhamANINaM payaDINamaNukkIramANIsuTThidIsu' tti vRtte gaMdhapayaDINaM vidiyaTThidisaMbaMdhiNIsu aNukIramANIsu dvidIsu sodayANamaNukIramANapaDhamaDidisaMbaMdhiNIsu ca Nikkhivaditti dhettavvaM / saMpahi jesiM kammANaM baMdhasaMbhavo Natthi, kevalamudao ceva, jahA ittha- puMsayavedANaM, tesimaMtaradvidIsukIrijamANassa padesaggassa kattha saMcaraNamiccariate NiNNayavihANadvamuttaramuttamoiNNaM- 258 * je kammaMsA Na bAMti vedijjati ca tesimukkIramANayaM padesaragaM aSpaSpaNo paDhamadvidIeca devi, bajjhamANINaM payaDINamaNukkIramANIsu ca TThidIsu dedi / $ 151. edesiM kammANamukkIrijamANaM padesaggamappaNI paDhamaTThidIe sodayANaM saMjaNANaM ca paDhamaTThidIe NisiMcadi, appaNo vidiyaTThidIe Na NisiMcadi, baMdhasaMbaMdhAbhAveNa satthANe ukaDuNAbhAvodo / kiMtu bajjhamANINamaNukIramANIsu dvidIsu dedi, baMdhasaMbhaveNa tatthukkaDDaNAe virohaabhaavaado| ettha vi bajjhamANINamaNukIramANIsu TThiI titte baMdhapayaDINaM vidiyaTThidIe jAsimudayo atthitAsiM paDhamaTThidIe ca gahaNaM kAyavvaM / saMpahi jesiM kammANaM baMdho asthi kevalamudayo Natthi, jahA se savedodaye pradeza puJjako ba~dhanevAlI prakRtiyoMkI dvitIya sthitike bandharUpa prathama niSekase lekara uparima bandharUpa sthitiyoMmeM utkarSaNa karake nikSipta karatA hai yaha isa sUtra ke arthakA nizcaya hai / yahA~ para sUtra meM 'bajjhamANINaM payaDINamaNukkIramANIsu dvidIsu' aisA kahane para bandha prakRtiyoMkI dvitIya sthitisambandhI anutkIrNa honevAlI sthitiyoM meM aura udayasahita bandhaprakRtiyoM kI anutkIrNa honevAlI prathama sthitiyoM meM nikSepa karatA hai aisA grahaNa karanA cAhie / aba jina karmoM kA bandha sambhava nahIM hai, kevala udaya hI hai, jaise strIveda aura napuMsakaveda, unako antarasambandhI sthitiyoM meM se utkIrNa honevAle pradezapuJjakA kahA~ saMcaraNa hotA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * jo karmapuJja ba~dhate nahIM, kintu vede jAte haiM unake utkIrNa honevAle pradeza puJjako apanI-apanI prathama sthitimeM detA hai aura badhyamAna prakRtiyoM kI anutkIrNa honevAlI sthitiyoM meM detA hai / $ 151 ina karmoMke utkIrNa honevAle pradezapuJjako apanI prathama sthitimeM aura udayasahita saMjvalanoMkI prathama sthiti meM nikSipta karatA hai apanI dvitIya sthitimeM nikSipta nahIM karatA, kyoMki ina prakRtiyoMkA bandha nahIM honese svasthAnameM utkarSaNakA abhAva hai / kintu ba~dhane vAlI prakRtiyoMkI anutkIrNa honevAlI sthitiyoM meM detA hai, kyoMki bandha hone se unameM utkarSaNa hone meM koI virodha nahIM pAyA jaataa| yahA~ para bhI 'bajjhamANINamaNukkIramANIsu dvidIsu' aisA kahane para bandha prakRtiyoMkI dvitIya sthitikA aura jinakA udaya hai unakI prathama sthitikA grahaNa karanA caahie| aba jina karmoMkA bandha hotA hai, kevala udaya nahIM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 259 Niruddhe purisavedassa, jahA vA aNNadarasaMjalaNodaye Niruddhe sesasaMjalaNANaM, tesimaMtaravidIsukkIrijamANassa padesaggassa kattha Nikkhevo hodi ti edassa NidvAraNaTThamuttarasuttAvayAro-- * je kammaMsA Na bajhaMti Na vedijati tesimukkIramANaM padesaggaM bajjhamANINaM payaDINamaNukIramANIsu hidIsu dedi|| $ 152. edesiM ca kammANaM utkIrijamANassa padesaggassa bajjhamANINamaNukIramANIsu hidIsu vidiyaTThidisaMbaMdhiNIsu jAsiM baMdhapayaDINaM paDhamadvidI atthi, tattha ya saMcaraNamokaDDaNukkaDDaNAvaseNa Na virujjhadi tti vuttaM hoi / saMpahi edehiM caduhiM suttehiM parUvidatthassa puNo vi visesaNiNNayaM kssaamo| taM jahA-aMtaraM karemANo jANi kammANi baMdhadi vededi ca tesiM kammANamaMtaravidosukkIrijamANaM padesaggamappaNo paDhamahidIe ca Nikkhavadi AbAdhaM mottUNa puNo vi vidiyadvidIe ca Nikkhivadi, aMtaravidIsu puNa Na Nikkhiyadi, tAsu NillevijamANIsu NikkhevavirohAdo / jAva aMtaraducarimaphAlI tAva satthANe vi okaDDaNA-aicchAvaNAvaliyaM mottaNaMtarahidIsu payadi tti ke vi AiriyA vakkhANeti eso attho savvaviyappesu jANiya hai, jaise zeSa vedoMke udayake rahate hue puruSavedakA kevala bandha hotA hai athavA jaise anyatara saMjvalanakA udaya rahate hue zeSa saMjvalanoMkA mAtra bandha hotA hai, unakI antarasambandhI sthitiyoM meM se utkIrNa honevAle pradezapujakA kahA~ para nikSepa hotA hai isa prakAra isa sUtrakA nirdhAraNa karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai-- * jo karmapuJja na ba~dhate haiM aura na vede jAte haiM unakA utkIrNa honevAlA pradezapuJja bandhako prApta honevAlI prakRtiyoMkI utkIrNa nahIM honevAlI sthitiyoM meM detA hai| $ 152. ina karmoM ke utkIrNa honevAle pradezapuJjakA ba~dhanevAlI prakRtiyoMkI nahIM utkIrNa honevAlI dvitIya sthitisambandhI sthitiyoM meM aura jina bandha prakRtiyoMkI prathama sthiti hai usameM apakarSaNa aura utkarSaNa ke kAraNa saMcaraNa virodhako nahIM prApta hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba ina cAra sUtroM dvArA prarUpita arthakA phira bhI vizeSa nirNaya kreNge| yathA-antarako karanevAlA jIva jina karmoko bA~dhatA hai aura vedatA hai una karmoMkI antara sthitiyoMmeMse utkIrNa honevAle pradezapuJjako apanI prathama sthitimeM nikSipta karatA hai aura AbAdhAko chor3akara dvitIya sthitimeM bhI nikSipta karatA hai, kintu antarasambandhI sthitiyoM meM nikSipta nahIM karatA, kyoMki unake karmapuJjase ve sthitiyA~ rikta honevAlI haiM, isaliye unameM nikSepa honekA virodha hai| jabataka antarasambandhI dvicarama phAli hai taba taka svasthAna meM bhI apakarSaNasambandhI atisthApanAvaliko chor3akara antarasambandhI sthitiyoM meM pravRtta rahatA hai aisA kitane hI AcArya vyAkhyAna karate haiN| yaha artha saba vikalpoMmeM jAnakara
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA paNNaveyavyo, sutne muttakaMThamevaMvihassa saMbhavassa pddisiddhttaado| jANi puNa kammANi Na bajhaMti Na vedijaMti ya tANi kadamANi tti vutte aTThakasAya-chaNNokasAyavedaNIyANi tesimukkIrijamANapadesaggamappaNo hidIsu Na dijadi, kiMtu bajjhamANINaM payaDINaM vidiyahidIe baMdhapaDhamaNiseyamAdi kAdaNukkaDDaNAe NisiMcadi / bajjhamANINamabajjhamANINaM ca jAsiM paDhamahidI asthi tattha vi jahAsaMbhavamokaDDaNa-parapayaDisaMkamehi Nikkhivadi, satthANe puNa Na Nikkhivadi / je vuNa kammaMsA Na bajhaMti vedijaMti ca, jahA ithivedo garbusayavedo vA tesimaMtaradvidipadesaggaM ghettUNa appappaNo paDhamadvidIe ca okaDDaNAsaMkameNa dedi udainlANaM saMjalaNANaM paDhamahidIe ca okaDDaNa-parapayaDisaMkamehiM samayAviroheNa Nikkhivadi vidiyavidIe ca baMdhammi ukkar3iyUNa NisiMcadi / je vuNa kammaMsA bajjhamANA ceva kevalaM Na vedijamANA, jahA parodayavivakkhAe purisavedo aNNadarasaMjalaNo vA, tesimaMtaravidIsu ukkIrijamANassa padesaggassa appaNo vidiyaTThidIe ukkaDDaNAvaseNa saMcAro sodayANaM bajjhamANANaM paDhama-vidiyahidIsu aNudayANaM bajjhamANANaM vidiyahidIe ca saMcAro Na viruddho tti| eso cauNhaM suttaannmtthsNgho| cAhie, kyoMki sUtra meM isa prakArakA sambhava muktakaNTha pratiSiddha hai| parantu jo karma na ba~dhate haiM aura na vede jAte haiM ve kauna haiM aisI pRcchA hone para ve ATha kaSAya aura chaha nokaSAya haiN| unake utkIrNa honevAle pradezapuMjako apanI sthitiyoM meM nahIM detA hai, kintu ba~dhanevAlI prakRtiyoMkI dvitIya sthitimeM bandhake prathama niSekase lekara utkarSaNa dvArA sIMcatA hai| tathA ba~dhanevAlI aura nahIM ba~dhanevAlI jina prakRtiyoMkI prathama sthiti hai unameM bhI yathAsambhava apakarSaNa aura paraprakRtisaMkramadvArA sIMcatA hai, parantu svasthAna meM nikSipta nahIM krtaa| kintu jo karma ba~dhate nahIM haiM, kintu vede jAte haiM, jaise strIveda aura napuMsakaveda, unakI antarasaMbaMdhI sthitiyoM ke pradesapuMjako grahaNakara apanI-apanI prathama sthitimeM apakarSaNasaMkramadvArA detA hai, udayako prApta saMjvalanoMkI prathamasthitimeM apakarSaNa aura paraprakRtisaMkramadvArA AgamAnusAra nikSipta karatA hai aura bandhakI dvitIya sthitimeM utkarSaNakara sizcita karatA hai| parantu jo karma kevala bandhako hI prApta hote haiM, vede nahIM jAte haiM, jaise parodayakI vivakSAmeM puruSaveda aura anyatara saMjvalana, unakI antarasambandhI sthitiyoM meM se utkIrNa honevAle pradezapuJjakA utkarSaNavaza apanI dvitIya sthitimeM saJcAra, udayasahita baMdhanevAlI prakRtiyoMkI prathama aura dvitIya sthitiyoMmeM tathA anudayarUpa ba~dhanevAlI prakRtiyoMkI dvitIya sthitimeM saJcAra viruddha nahIM hai isa prakAra pUrvameM kahe gaye cAra sUtroMkA samuccayArtha hai| vizeSArtha-jaba yaha jIva anivRttikaraNameM cAritramohanIyakI avaziSTa bAraha kaSAya aura nau nokaSAyoMkA antara karatA hai taba una prakRtiyoMkI antarasambandhI sthitiyoMmeM sthita pradezapuJjakA yathAsambhava utkarSaNa, apakarSaNa yA paraprakRtisaMkrama hokara nikSepa kahA~ kisaprakAra hotA hai isa prakAra isa bAtakA vizeSa vicAra anantara pUrvake cAra sUtroMmeM kiyA gayA hai / prakRtameM ukta prakRtiyoMkA vivaraNa isa prakAra hai
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNiddeso 261 * edeNa kameNa aMtaramukkIramANamukkiNNaM / $ 153. edeNANaMtaraparUvideNa kameNa aMtomuhuttamettaphAlisarUveNa paDisamayamasaMkhejaguNAe seDhIe ukkIrijjamANamaMtaraM carimaphAlIe ukkIridAe NiravasesamukkIridaM 1. svodaya bandhaprakRtiyA~ yathA-puruSaveda yA anyatara saMjvalana / 2. parodayakI vivakSAmeM bandhaprakRtiyA~ / yathA-puruSaveda yA anyatara saMjvalana / 3. abandharUpa udayaprakRtiyA~ / yathA-strIveda aura napuMsakaveda / 4. abandharUpa aura anudayarUpa prkRtiyaaN| yathA-madhyakI ATha kaSAya aura chaha nokaSAya / aba inakI antarasambandhI sthitiyoMke pradezapuMjakA anyatra nikSepa kisa prakAra hotA hai isakA spaSTIkaraNa kramase karate haiM -(1) jaba puruSaveda aura anyatara saMjvalanakA bandhake sAtha udaya bhI rahatA hai taba inakI antarasambandhI sthitiyoM ke niSekapuJjakA eka to prathama sthiti meM nikSepa karatA hai, kyoMki inakI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa pAI jAtI hai| dUsare inakA utkarSaNa hokara AbAdhAko chor3akara dvitIya sthitimeM nikSepa karatA hai| AbAdhAko isaliye chur3AyA hai, kyoMki utkarSita dravyakA AbAdhAmeM nikSepa nahIM hotA / (2) jaba anyatara saMjvalana ko chor3akara zeSa saMjvalanoMkA aura puruSavedakA kevala bandha hotA hai, udaya nahIM hotA taba inakI prathama sthiti AvalipramANa honese inakI antarasambandhI sthitiyoMke niSekapuJjakA eka to apanI apanI dvitIya sthitimeM nikSepa karatA hai / dUsare svayaMko chor3akara jo anya prakRtiyA~ ba~dhatI haiM unakI bhI prathama sthiti AvalipramANa honese unakI bhI dvitIya sthitimeM nikSepa karatA hai| tIsare jo prakatiyA~ udayake sAtha ba~dhatI bhI haiM unakI prathama aura dvitIya sthiti donoMmeM nikSepa karatA hai| (3) jaba strIveda aura napuMsakavedakA jIvake udaya hotA hai taba inakI antarasambandhI sthitiyoMke niSekapuJjakA eka to apanI-apanI prathama sthitimeM nikSepa karatA hai / dUsare isa jIvake jina saMjvalanoM meM se kisI eka kA udaya hotA hai usakI prathama aura dvitIya sthitimeM nikSepa karatA hai / tathA tIsare udayarUpa vivakSita saMjvalanako chor3akara anya jo saMjvalana aura puruSaveda mAtra ba~dhate haiM unakI prathama sthiti AvalipramANa honese unakI dvitIya sthitimeM nikSepa karatA hai / ( 4 ) aba rahe madhyake ATha kaSAya aura chaha nokaSAya so na to yahA~ inakA bandha hI hotA hai aura na udaya hI hotA hai, ataH inakA, jo prakRtiyA~ usa samaya ba~dhatI haiM unakI dvitIya sthiti meM, nikSepa karatA hai aura jo prakRtiyA~ usa samaya bandha aura udaya donoM rUpa haiM unakI prathama aura dvitIya donoM sthitiyoMse nikSepa karatA hai / parantu unakA svasthAnameM nikSepa nahIM hotA / kAraNa spaSTa hai / yahA~ prathama sthitimeM nikSepa apakarSaNa hokara hotA hai, dvitIya sthitimeM nikSepa utkarSaNa hokara hotA hai aura eka prakRtisthitikA dUsarI prakRtisthitimeM nikSepa paraprakRti saMkramapUrvaka yathAsambhava utkarSaNa yA apakarSaNa hokara hotA hai / zeSa kathana mUlake anusAra jAna lenA cAhiye / * isa kramase utrkINa kiyA jAnevAlA antara utkIrNa kiyA / $ 153. isa anantara pUrva kahe gaye kramase antarmuhUrtapramANa phAlirUpase prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNidvArA utkIrNa honevAlA antara antima phAlike utkIrNa honepara pUrA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA hodi tti eso edassa suttassa atthvinnicchyo| Navari aMtaracarimaphAlIe NivadamANAe savvamaMtaradvididavvaM paDhama-vidiyahidIsu puvvaparUvaNANusAreNa saMkamadi tti vattavyaM / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTThamimA parUvaNA kiirde| taM jahA-paDhamahidIdo saMkhejjaguNAo dvidIo ghettUNa AvAhabhaMtare aMtaraM karemANo guNaseDhiaggaggAdo saMkhejjadimAgaM khaMDei uvarimaNNAo ca saMkhejjaguNAo dvidIo aMtaraTThamAgAedi / evamAgAeMtassa aMtarabhaMtare paiTThaguNaseDhisIsayaM kiMpamANamidi vutte aNiyaTTiaddhAe jo seso saMkhejjadibhAgo tettiyamettaM hodUNa puNo visesAhiyasuhumasAMparAiyaddhAmetteNabbhahiyaM hoi / kiM kAraNaM ? apuvvakaraNapaDhamasamae apuvvANiyaTTikaraNaddhAhito uvasaMtaddhArA saMkhejjabhAganbhahiyasuhumasAMparAiyaddhAmetteNa visesAhio hodaNa jo guNasediNikkhevo Nikkhitto so galidasesAyAmattAdo aMtarapAraMbhapaDhamasamaye tappamANo hodaNa dIsaha ti / edeNa kAraNeNa evaMvihaguNaseDhisIsaeNa saha uvari saMkhejjaguNAo dvidIo ghettaNaMtaraM karedi ti NiccheyavvaM / evamedeNAyAmeNaMtaraM karemANassa jAva aMtarakaraNaM samappai tAva aMtarammi ukkorijamANahidIo avavidapamANAo ceva bhavaMti / paDhamadvidI vi avahidAyAmo ceva hoi / kiM kAraNaM ? paDhamadvidIe egaNisege heTThA galide uvarimegadvidI paDhamadvidIe pavisadi, aMtarahidIsu egaNisegassa paDhamadvidIe utkIrNa huA isa prakAra yaha isa sUtrake arthakA nizcaya hai| itanI vizeSatA hai ki antarasambandhI antima phAlikA patana ho jAnepara antarasthitisambandhI saba dravya prathama aura dvitIya sthitimeM pahalekI prarUpaNAke anusAra saMkramita hotA hai aisA kahanA cAhiye / aba isI arthako spaSTa karaneke liye yaha prarUpaNA karate haiM / yathA-prathama sthitise saMkhyAtaguNI sthitiyoMko grahaNakara AbAdhAke bhItara antarako karatA huA guNazreNIke agrabhAgake agrabhAgameMse saMkhyAtaveM bhAgako khaNDita karatA hai tathA usase UparakI saMkhyAtaguNI anya sthitiyoMko bhI antarake lie grahaNa karatA hai| isa prakAra grahaNa karanevAle jIvake antarake bhItara praviSTa hue guNazreNIzIrSakA kitanA pramANa hai aisI pRcchA honepara anivRttikaraNake kAlakA jo saMkhyAtavA~ bhAga zeSa hai utanA hokara punaH vizeSa adhika sUkSmasAmparAyakA jitanA kAla hai utanA adhika hai, kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAlase, upazAntamohake kAlase saMkhyAtavA~ bhAga adhika jo sUkSmasAmparAyakA kAla hai utanA, vizeSa adhika hokara jo guNazreNIkA nikSepa kiyA thA vaha galita zeSa AyAmarUpa honese antarake prArambha honeke prathama samaya meM tatpramANa hokara dikhalAI detA hai, ataH isa kAraNase isa prakArake guNazreNIzIrSake sAtha UparakI saMkhyAtaguNI sthitiyoMko grahaNakara antara karatA hai aisA nizcaya karanA cAhiye / isa prakAra itane AyAmavAle antarako karanevAle jIvake antara karanekI kriyAke samApta honetaka antarameMse utkIrNa honevAlI sthitiyA~ avasthitapramANavAlI hI hotI haiM, tathA prathama sthiti bhI avasthita AyAmavAlI hotI hai, kyoMki prathama sthitimeMse nIce eka niSekake galanepara Upara prathama sthitimeMse eka sthitikA praveza ho jAtA hai, kyoMki antarasambandhI sthitiyoMmeMse eka niSekakA prathama sthitimeM praveza pAyA jAtA hai 1. tApratI khaMDedUNa iti pAThaH /
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNiddeso 263 pvesuvlNbhaado| takAle ceva vidiyadvidIe AdidvidI vi aMtaradvidIsu pavisadi tti edeNa kAraNeNa aMtarAyomo paDhamadvidiAyAmo ca avaDhido ceva hodi / tado evaMvihANeNa kIramANamaMtaramaMtomuhutteNa kAleNa pillevidamidi siddhaM / / * tAdhe ceva mohaNIyassa ANupuvvIsaMkamo, lobhassa asaMkamo, mohaNIyassa egaTThANio baMdho, NavaMsayavedassa paDhamasamayauvasAmago, chasu AvaliyAsu gadAsa udIraNA, mohaNIyassa egaTThANio udayo, mohaNIyassa saMkhejavassahidio baMdho, edANi sattavihANi karaNANi aMtarakadapaDhamasamae hoMti ? tathA usI samaya dvitIya sthitikI pahalI sthitikA bhI antarasambandhI sthitiyoM kA praveza ho jAtA hai, isalie isa kAraNase antarAyAma aura prathamasthitisambandhI AyAma avasthita hI hote haiM, isaliye isa vidhise kiye jAnevAle antarako antarmuhUrta kAlake dvArA nirlepa kara diyA jAtA hai yaha siddha huaa| vizeSArtha--yahA~para jina sthitiyoMkA antara karatA hai Adi kaI bAtoMkA khulAsA karate hue jo batalAyA hai usakA khulAsA isa prakAra hai-(1) prathama sthitikA jitanA pramANa hai usase saMkhyAtaguNI sthitiyoMkA antara karatA hai jo prathama sthiti aura dvitIya sthitike madhya kI sthitiyoMkA kiyA jAtA hai / (2) guNazreNIkA jo agrabhAga hai usake bhI aprabhAgako aura usase bhI saMkhyAtaguNI sthitiyoMko antarake liye grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA Azaya hai| kintu antarakaraNake kAlameM jo karmabandha hotA hai usakI AbAdhA isase bhI adhika hotI hai (3) yahA~ antarake lie guNazreNizIrSake kitane bhAgako grahaNa karatA hai isakA spaSTIkaraNa karate huye batalAyA hai ki antara karate samaya anivRttikaraNakA jo saMkhyAtavA~ bhAga kAla zeSa hai aura vizeSa adhika sUkSmasAmyarAyakA jitanA kAla hotA hai, ina donoMke barAbara antarake liye grahaNa kiyA gayA gaNazreNIzIrSa hai| Age sapramANa ise hI spaSTa kiyA gayA hai| (4) antarameMse utkIrNa honevAlI sthitiyA~ aura prathama sthiti inakA pramANa kisa prakAra avasthita hai isakA spaSTIkaraNa karate huye batalAyA hai ki antarako prApta honevAlI sthitiyoMmeMse nIce eka sthitike prathama sthitimeM praveza karanepara Upara dvitIya sthitimeMse eka sthiti antarameM praveza karatI rahatI hai, isaliye antara kriyAke honeke antima samaya taka ye donoM avasthita pramANavAle hI hote haiM / antarakaraNake samApta honepara mAtra prathama sthitimeMse eka-eka sthiti kama hone lagatI hai| (5) isa prakAra jina antarasambandhI sthitiyoMke karmapuJjakA nilepana hotA hai ve karmapuJja yathAsambhava prathama aura dvitIya sthitimeM nikSipta ho jAte haiM aura isaliye antara sambandhI sthitiyoM meMse karmapujakA abhAva ho jAtA hai arthAt utanI sthitiyA~ karmapuJjase rahita ho jAtI haiM / itanA yahA~ avazya hI dhyAna rakhanA cAhiye ki yaha antarakaraNa prakRtameM cAritramohanIyakI zeSa rahIM 12 kaSAya aura 9 nokaSAyoMkA hI hotA hai| * tabhI mohanIyakA AnupUrvIsaMkrama, lobhasaMjvalanakA asaMkrama, mohanIyakarmakA ekasthAnIya bandha, napusakavedakA prathama samaya upazAmaka, chaha avaliyoMke jAnepara udIraNA, mohanIyakarmakA ekasthAnIya udaya, mohanIyakarmakA saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha ye sAta prakArake karaNa antarakara cukaneke prathama samayameM prArambha hote haiN|
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA $ 154. aMtarasamattisamakAlameva edANi satta vi karaNANi pAraddhANi tti eso edassa suttassa smuccyttho| tattha mohaNIyassa ANupuvvIsaMkamo NAma paDhamaM karaNaM tamevamaNugaMtavvaM / taM jahA--itthi-Navusayavedapadesaggametto pAe purisavede ceva NiyamA saMchuhadi / parisaveda-chaNNokasAya-paJcakkhANApaccakkhANakohapadesaggaM kohasaMjalaNassuvari saMchuhadi, NANNattha kattha vi / kohasaMjalaNa-duvihamANapadesaggaM pi mANasaMjalaNe NiyamA saMchuhadi, NANNamhi kamhi vi / mANasaMjalaNaduvihamAyApadesaggaM ca NiyamA mAyAsaMjalaNe nnikkhivdi| mAyAsaMjalaNaduvihalobhapadesaggaM ca lobhasaMjalaNe NiyamA saMchuhadi tti eso ANupucIsaMkamo NAma / puvyamaNANupuvvIe payaTTamANo carittamohapayaDINaM saMkamo idANimedAe paDiNiyadANupuvIe payadi tti bhaNidaM hoi / 155. 'lobhassa asaMkamo' tti vidiyaM krnnN| ettha lobhasse tti sAmaNNaNidese vi lobhasaMjalaNasseva gahaNaM kAyavvaM, vakkhANAdo visesapaDivattI hodittinnaayaado| tado puvvamaNANupa vvIe lobhasaMjalaNassa vi sesasaMjalaNa-parisavedesu payaTTamANo saMkamo eNhimANupuvvIsaMkamapAraMbhe paDilomasaMkamAbhAveNa Niruddho tti etto ppahuDi lobhasaMjalaNassa Na saMkamo ceve ti ghettavvaM / jai vi ANupavvIsaMkameNa ceva eso attho samuvalabbhai to vi maMdabuddhijaNANuggahaTTa padha NihiTTho ti Na punnruttdossNbhvo| $ 154. antara samAptikA jo kAla hai usI samayase hI ye sAta karaNa prArambha huye haiM yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| unameMse mohanIyakarmakA AnupUrvIsaMkrama yaha prathama karaNa hai use isa prakAra jAnanA cAhiye / yathA-strIveda aura napuMsakaveda ke pradezapuJjako yahA~ se lekara puruSavedameM hI niyamase saMkrAnta karatA hai / puruSaveda, chaha nokaSAya tathA pratyAkhyAna aura apratyAkhyAnake pradezapuJjako krodhasaMjvalanameM saMkramaNa karatA hai, anya kisImeM nahIM / krodha saMjvalana aura donoM prakArake mAnake pradezapuJjako bhI mAnasaMjvalanameM niyamase saMkramaNa karatA hai, anya kisImeM nhiiN| mAnasaMjvalana aura donoM prakArake mAyAke pradezapuJjako niyamase mAyAsaMjvalanameM nikSipta karatA hai / tathA mAyA saMjvalana aura donoM prakArake lobhake pradezapujako niyamase lobhasaMjvalanameM nikSipta karatA hai yaha AnaparvIsaMkrama hai| pahale cAritramohanIya prakRtiyoMkA AnupUrvIke binA pravRtta hotA huA saMkrama isa samaya isa pratiniyata AnupUrvIse pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| $ 155. lobhakA asaMkrama yaha dUsarA karaNa hai| yahA~ sUtrameM 'lobhassa' aisA sAmAnya nirdeza karanepara bhI lobhasaMjvalanakA hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki vyAkhyAnase vizeSakI pratipatti hotI hai aisA nyAya hai| isaliye pahale AnupUrvIke vinA lobhasaMjvalanakA bhI zeSa saMjvalana aura puruSavedameM pravRtta honevAlA saMkrama yahA~ AnupUrvIsaMkramakA prArambha honepara pratilomasaMkramakA abhAva honese ruka gayA / yahA~se lekara lobhasaMjvalanakA saMkrama nahIM hI hotA aisA grahaNa karanA cAhiye / yadyapi AnupUrvIsaMkramase hI yaha artha upalabdha ho jAtA hai to bhI mamdabuddhijanoMkA anugraha karaneke liye pRthak nirdeza kiyA, isalie punarukta doSa nahIM prApta hotaa|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 123 gAthA ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNiddaso $ 156. 'mohaNIyassa eyaTThANio baMdho'tti tadiyaM karaNaM / edassattho-etto heTThA desaghAdiviTThANiehiMto mohaNIyassANubhAgabaMdho eNhi pariNAmapAhammeNa ohaTTidaNa eyaTThANio jAdo tti ghettvyo| 'Naqsaya vedapaDhamasammattauvasAmao' tti cautthakaraNamesthADhattaM, Naqsayavedasseva paDhamamAvuttakaraNeNa uvasAmaNakiriyAe etto pvuttidNsnnaado| 'chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA' evaM paMcamaM karaNamesthADhavijade / edassatthavivaraNamuvari cuNNisuttAvalaMbaNeNa pavaMcaissAmo / 'mohaNIyassa egaTThANio udayo' tti chaTTha karaNaM / edassattho-puvvaM viTThANiyadesaghAdisarUveNa payaTTamANo mohaNIyANubhAgodayo aMtarakaraNANaMtarameva eyavANiyasarUveNa pariNado tti bhaNidaM hoi / 'mohaNIyassa saMkhejjavassio hidibaMdho' tti sattamaM karaNaM / edassattho-puvvamasaMkhejavassiyassa mohaNIyavidibaMdhassa eNhi suTTa, ohaTTidaNa saMkhejavassasahassapamANeNAvaTThANaM hoi tti vuttaM hoi / sesANaM puNa kammANamasaMkhejavassiyo ceva ThidibaMdho, tesimaJja vi saMkhejavassiyavidibaMdhapAraMbhavisayassANuppattIdo / evamedesiM sattaNhaM karaNANamaMtaraM kadapaDhamasamae jugavaM pAraMbho hodi tti edeNa sutteNa paduppAiya saMpahi 'chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA' tti jaM padaM tassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamADhavei * chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA NAma, kiM bhaNidaM hoi / 6156. mohanIyakA ekasthAnIya bandha yaha tIsarA karaNa hai| isakA artha-isase pUrva dezaghAti dvisthAnIyarUpase mohanIyakA anubhAgabandha hotA rahA, aba pariNAmoMke mAhAtmya vaza ghaTa kara vaha ekasthAnIya ho gayA aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| napuMsakavedakA prathama samaya upazAmaka yaha cauthA karaNa yahA~para Arambha huA hai, kyoMki prathama AyuktakaraNake dvArA napuMsakavedakI hI upazAmana kriyAmeM yahA~se pravRtti dekhI jAtI hai| chaha AvaliyAoMke jAnepara udIraNA isa pA~caveM karaNako yahA~ Arabhbha karatA hai| isake arthakA vivaraNa Age cUrNisUtrake avalambana dvArA vistArase kreNge| mohanIyakA ekasthAnIya udaya yaha chaTA karaNa hai| isakA artha-pahale dvisthAnIya dezaghAtirUpase pravRtta huA mohanIya karmakA anubhAgaudaya antarakaraNake anantara hI ekasthAnIyarUpase pariNata ho gayA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'mohanIyakarmakA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha' yaha sAtavA~ karaNa hai| isakA artha-pahale mohanIyakarmakA jo sthitibandha asaMkhyAta varSapramANa hotA rahA usakA isa samaya kAphI ghaTakara saMkhyAta hajAra varSapramANarUpase avasthAna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu zeSa karmoMkA asaMkhyAta varSapramANa hI sthitibandha hotA hai, kyoMki unakA abhI bhI saMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha nahIM huA hai| isa prakAra ina sAta karaNoMkA antara kara cukaneke prathama samayase hI yugapat prArambha hotA hai isa prakAra isa sUtra dvArA kathana karake aba 'chaha AvaliyAoMke vyatIta honepara udIraNA' yaha jo sUtrapada hai usakA spaSTIkaraNa karaneke liye Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * 'chaha AvaliyAoMke vyatIta honepara udIraNA' aisA kahanekA kyA tAtparya hai|
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA $ 157. sesANaM chaNhaM karaNANamattho sugamo ti tappariccAgeNa jattha kiMci vi vattavyamatthi tavisayameva pucchAvaka medamuvari Nibaddhamidi daTThavvaM / taM kadhaM ? baMdhAvaliyAdikaMtassa kammassa udIraNA hoi ti supasiddhamedaM, idaM puNa chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti taviruddhamidANiM parUvijade, tado chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti kiM bhaNidaM hodi, Nedassa sarUvaM sammamavagacchAmo tti edeNa pucchA kadA hoi / saMpahi evaM pucchAvisayIkayassa payadatthassa NiNNayavihANadvamuttaro vihAsAgaMtho-- * vihaasaa| $ 158. sugamaM / * jahA NAma samayapabaddho baddho AvaliyAdikkato sakko udIredumevamaMtarAdo paDhamasamayakadAdo pAe jANi kammANi bajhaMti mohaNIyaM vA mohaNIyavajANi vA tANi kammANi chasu AvaliyAsu gadAsu sakANi udIredu UNigAsu su AvaliyAsu Na sakkANi udiiredu| 6 159. jahA khalu heTThA savvattheva samayapabaddho baMdhAvaliyAdikaMtametto ceva 157. zeSa chaha karaNoMkA artha sugama hai, isalie unako chor3akara jisa viSayameM kucha bhI vaktavya hai tadviSayaka hI pRcchAvAkya yaha Upara nibaddha kiyA gayA hai aisA jAnanA caahie| zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna--jisa karmako bandhAvali vyatIta ho gaI hai usakI udIraNA hotI hai isa prakAra yaha suprasiddha hai, parantu chaha AvaliyAoMke jAne para udIraNA hotI hai yaha usake viruddha hai, usakI isa samaya prarUpaNA karate haiM-'chaha AvaliyAoMke jAnepara udIraNA hotI hai| aisA kahanekA kyA tAtparya hai, isakA svarUpa samyaka prakArase nahIM jAnate haiM isa prakAra isa sUtradvArA pRcchA kI gaI hai / aba isa prakAra pRcchAke viSaya hue isa prakRta arthakA nirNaya karaneke liye AgekA vibhASA grantha AyA hai * usakA vizeSa vyAkhyAna isa prakAra hai / $ 158. yaha sUtra sugama hai| * jisa prakAra bandhako prApta huA samayaprabaddha eka Avalike bAda udIraNAke lie zakya hotA rahA isa prakAra antara kiye jAneke prathama samayase lekara mohanIya aura mohanIyake atirikta anya jo karma ba~dhate haiM ve karma bandha-samayase lekara chaha AvalipramANa kAla jAnepara udIraNAke liye zakya haiM, ve chaha AvaliyoMse kama samayameM udIraNAke liye zakya nahIM haiN| $ 159. jaise pahale sarvatra hI samayaprabaddha bandhAvalike vyatIta honeke bAda hI niyamase
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya va sAmaNAe karaNakajjaNiddeso 267 sako udIreduM, Na evamettha sakkijjade / kiMtu aMtarAdo paDhamasamayakadAdA pAye jANi kammANa bajjhati mohaNIyaM vA mohaNIyavajjANi vA NANAvaraNAdINi tANi kammANi chasu AvaliyAsu samaikkaMtAsu sakkANi udIreDhuM / jAva baMdhasamaya pahuMDi cha AvaliyAo puNAo Na gadAo tAva No udIreduM sakANi tti bhaNidaM hoi / jahA aMtarakaraNAdo savvattha baMdhAvaliyAdikaMtassa udIraNApAoggattaNiyama sahAvapaDibaddho, evamedammi vivisaye baMdhasamaya pahuDi chAvaliyAdikkaMtassa udIraNApAoggattaniyamo sahAvaNibaddho ti eso edasta bhAvattho / * esA chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti saNNA / $ 160. gayatthamedaM puvvasu ttatthovasaMhAravakkaM / saMpahiedassevatthassa NiNNayakaraNa kiMci kAraNaMtaraM parUvemANo uttaraM pabaMdhamAha- * keNa kAraNeNa chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA bhavadi / $ 161. puvvaM baMdhAvaliyAdikkaMtasamaye caiva payaTTamANA udIraNA keNa kAraNeNa edammi visaye chasu AvaliyAsu gadAsu payaTTadi tti eso ettha pucchA hippAo / * NidarisaNaM / $ 162. chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti edassatthassa NiNNayakaraNaGkaM udIraNAke lie zakya rahatA AyA hai isa prakAra yahA~ para zakya nahIM hai / kintu antara kiye jAke prathama samaya se lekara jo karma ba~dhate haiM mohanIya yA mohanIya ke atirikta anya jJAnAvaraNAdika ve karma chaha AvaliyoMke vyatIta honeke bAda udIraNAke liye zakya hote haiM / bandha samayase lekara jaba taka pUrI chaha AvaliyA~ vyatIta nahIM hotI haiM taba taka unakI udIraNA honA zakya nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / jisa prakAra antarakaraNake pUrva sarvatra bandhAvalike vyatIta honeke bAda baddha karma udIraNAke yogya hotA hai yaha niyama svabhAvase pratibaddha hai usI prakAra isa sthala para bhI bandhasamaya se lekara chaha Avali vyatIta honeke bAda baddha karma udIraNAke yogya hotA hai yaha niyama svabhAvase pratibaddha hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / * isakI chaha AvaliyoMke jAnepara udIraNA yaha saMjJA hai / $ 160. pUrva ke sUtra ke arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha sUtravAkya gatArtha hai / aba isI arthakA nirNaya karaneke liye kiMcit kAraNAntarakA kathana karate hue Ageke prabandhako kahate haiM * kisa kAraNa se chaha AvaliyoMke vyatIta honepara udIraNA hotI hai ? $ 161. pahale bandhAvalike bAdake samaya meM hI pravRtta honevAlI udIraNA isa sthalapara kisa kAraNa se chaha AvaliyoMke vyatIta honepara pravRtta hotI hai yaha yahA~para kI gaI pRcchAkA abhiprAya hai / * prakRta viSayake samarthana meM nidarzana / $ 162. chaha AvaliyoMke vyatIta honepara udIraNA hotI hai isa prakAra isa arthakA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe (carittamohaNIya-uvasAmaNA kiMci NidarisaNamiha vattaissAmo tti bhaNidaM hoi| * jahA NAma bArasa kiTTIo bhave purisavedaM ca baMdhai tassa jaM padesaggaM purisavede baddha tAva AvaliyaM acchdi| 6163. uvasamaseDhIe tAva bArasaNDaM kiTTINaM saMbhavo ceva patthi, khavagaseDhivisayANaM taasimetthaasNbhvnninnnnyaado| tado khavagaseDhisamAlaMbaNeNa NidarisaNamedaM ghaTAviyavvaM / tattha vi purisavedabaMdhavisaye bArasakiTTINamacaMtAsaMbhavo ceva, purisavede saMchuddhe assakaNNakaraNe ca NiTThide tado paraM kiTTIkaraNaddhAe bArasaNhaM kiTTINaM sarUvovalaMbhAdo / tado evaMvihasaMbhavAbhAve vi saMbhavasadda massiyUNa jai kiha vi eso saMbhavo havejja to NidarisaNamedametthamaNugaMtavvamidi eso NidarisaNovaNNAso ADhavijjadi / taM jahA-bArasakiTTIsu secIyasarU veNa vijjamANAsu jai tattha purisavedabaMdhasaMbhavo hojja to tassa tahAbaMdhamANassa khavagassa parisavedasarUveNa jaM baddha padesaggaM taM tAva satthANe ceva baMdhAvaliyamettakAlamavicalidasarUvaM hodaNa ciDhadi ti esA tAva ekA AvaliyA udIraNAvatthAparaMmuhI samuvalabbhade / ___ * AvaliyAdikkataM kohassa paDhamakiTTIe vidiyakiTTIe ca sNkaamijdi| nirNaya karaneke lie kiMcit nidarzana yahA~ batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ___* yathA-bAraha kRSTiyA~ hoveM aura puruSavedakA bandha hotA hai to usake puruSavedameM baddha pradezapaJja eka Avali kAla taka tadavastha rahatA hai / 163. upazamazreNimeM to bAraha kRSTiyoMkA honA sambhava hI nahIM hai, kyoMki jhapakazreNiviSayaka unakA yahA~ nahIM honekA nirNaya hai / ataH kSapakazreNikA Alambana lekara isa nidarzanako ghaTita karanA cAhiye / usameM bhI puruSavedake ba~dhate samaya bAraha kRSTiyoMkA honA asambhava hI hai, kyoMki puruSavedakI nirjarA honeke bAda azvakarNakaraNake sampanna honepara tatpazcAt kRSTikaraNake kAlameM bAraha kRSTiyoMkA sadbhAva pAyA jAtA hai / isalie isa prakArakI sambhAvanA nahIM honepara bhI sambhava zabdakA Azrayakara yadi kahIM bhI yaha sambhava hove to isa nidarzanako yahA~para jAnanA cAhiye isa prakAra isa nidarzanakA nirdeza kiyA hai / yathAsiMcanarUpase bAraha kRSTiyoMke rahate hue yadi vahA~ puruSavedakA bandha sambhava hove to usa prakAra bA~dhanevAle usa kSapakake puruSavedarUpase jo pradezapuJja ba~dhA hai vaha sarvaprathama to svasthAnameM hI bandhAvalipramANakAla taka avicalitasvarUpa hokara ThaharA rahatA hai isa prakAra yaha eka AvaliudIraNAse vimukha upalabdha hotI hai| * bandhAvalike vyatIta honeke bAda puruSavedake usa pradezapuJjako krodhakI prathama kRSTi meM aura dvitIya kRSTimeM saMkrAnta karatA hai / 1. taH. pratI sarUbovaladdhIdo iti pAThaH /
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 269 6164. satthANe baMdhAvaliyAdikkataM purisavedassa NiruddhapadesaggaM kohasaMjalaNassa paDhamavidiyakiTTIsu jado. saMkAmijjade tado tattha sNkmnnaavliymettkaalmviclidsruuvennaavcitttthde| tamho esA vidiyA AvaliyA udIraNApajAyavimuhI samuvalabbhadi tti eso edassa suttassa atthvinninnnno| * vidiyakiTTIdo tamhi AvaliyAdikkaMtaM taM kohassa tadiyakiTTIe ca mANassa paDhamavidiyakiTTIsu ca saMkAmijadi / 165. evaM kohassa paDhama-vidiyakiTTIsu saMkaMtaM purisavedassa padesaggaM tatthAvaliyamettakAlAvaTThANeNa saMkamapAoggaM hodUNa kohavidiyakiTTIdo kohassa tadiyakiTTIe mANassa paDhama-vidiyakiTTIsu ca saMkAmijadi tti eso tadiyAvaliyavisayo daTThavvo, tattha saMkamaNAvaliyamettakAlamaNavadvidassa avatthaMtarasaMkatIe abhAvAdo / * mANassa vidiyakiTTIdo tamhi AvaliyAdikkataM mANassa ca tadiyakiTTIe mAyAe paDhama-vidiyakiTTIsu ca saMkAmijade / $ 166. sugamamedaM suttaM / tado ettha vi saMkamaNAvaliyamettakAlamavaciTThadi tti eso cutthaavliyvisyo| $ 164. svasthAnameM bandhAvalike vyatIta honeke bAda puruSavedake vivakSita pradezapujako krodhalaMjvalanakI prathama aura dvitIya kRSTimeM yataH saMkramAtA hai ataH vahA~para saMkramAvalipramANa kAla taka vaha avicalitasvarUpase ThaharA rahatA hai, isalie yaha dUsarI Avali udIraNAse vimukha upalabdha hotI hai yaha isa sUtrake arthakA nirNaya hai| * krodhakI ukta kRSTiyoMmeM rahe hue puruSavedake usa pradezapujako eka Avalike vyatIta honeke bAda krodhakI dUsarI kRSTimeMse krodhakI tIsarI kRSTimeM aura mAnakI pahalI aura dUsarI kRSTiyoM meM saMkrAnta karatA hai| 165. isa prakArapuruSavedakA jo pradezapuMja krodhakI prathama aura dvitIya kRSTiyoM meM saMkrAnta huA aura jo vahA~ AvalipramANa kAla taka avasthAna honese saMkramake yogya ho gayA use krodhakI dUsarI kRSTimeMse krodhakI tIsarI kRSTimeM tathA mAnakI prathama aura dvitIya kRSTiyoMmeM saMkrAnta karatA hai isa prakAra yaha tIsarI AvalikA viSaya jAnanA cAhiye, kyoMki vahA~ paNAvalipramANa kAla taka avasthita hue usakA avasthAntararUpase saMkrAnta honekA abhAva hai| ___ * krodha aura mAnakI ukta kRSTiyoMmeM rahe hue puruSavedake usa pradezapuJjako eka Avalike vyatIta honeke bAda mAnakI dUsarI kRSTimeMse mAnakI tIsarI kRSTimeM tathA mAyAkI prathama aura dvitIya kRSTiyoMmeM saMkrAnta karatA hai| $ 166. yaha sUtra sugama hai / isalie yahA~ para bhI saMkramaNAvalipramANa kAla taka avasthita rahatA hai isa prakAra yaha cauthI AvalikA viSaya hai|
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA * mAyAe vidiyakiTTIdo tamhi AvaliyAdikkataM mAyAe tadiyakiTTIe lobhassa ca paDhama-vidiyakiTTIsu saMkAmijadi / 6 167. gayatthamedaM pi suttaM / * lobhassa vidiyakiTTIdo tamhi AyaliyAdikkataM lobhasa tadiyakiTTIe sNkaamijdi| $ 168. tado puvvuttapaNAlIe AgaMtUNa lobhassa tadiyakiTTIe saMkamiya tattha saMkamaNAvaliyamettakAlamavadvidaM saMtaM puvvaNiruddhapurisavedapadesaggaMchAvaliyAdikkataM hodUNa udIraNApAoggaM hodi tti eso edassa suttassa bhApattho / evamedaM bAlajaNANuggahaDhe NidarisaNovaNNAsaM kAdUNa saMpahi edassevatthassa daDhIkaraNaTThamuvasaMhAravakamAha * edeNa kAraNeNa samayapabaddho chasu AvaliyAsu gadAsu udIrijade / 5 169. gayatthamedaM puvvuttatthovasaMhAravakaM / saMpahi jahA eso attho purisavedaNavakabaMdhamassiyUNa Nidarisido, kimevaM kohasaMjalaNAdINaM pi NidariseduM sakkijjade Aho Na sakkijjadi tti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttarasuttAraMbho * mAna aura mAyAkI ukta kRSTiyoMmeM rahe hue puruSavedake usa pradezapuJjako eka Avali vyatIta honeke bAda mAyAkI dUsarI kRSTimeMse mAyAkI tIsarI kRSTimeM tathA lobhakI pahalI aura dUsarI kRSTimeM saMkrAnta karatA hai / $ 167. yaha sUtra gatArtha hai| * mAyA aura lobhakI ukta kRSTiyoMmeM rahe hue puruSavedake usa pradezapuJjako eka Avali vyatIta honeke bAda lobhakI dUsarI kRSTimeMse lobhakI tIsarI kRSTimeM saMkrAnta karatA hai| 5 168. isalie pUrvokta praNAlIse Akara lobhakI tIsarI kRSTi meM saMkrAnta hokara tathA vahA~ saMkramaNAvalipramANa kAla taka avasthita huA pUrva meM vivakSita puruSavedakA pradezapuJja chaha Avali kAlake jAneke bAda udIraNAke yogya hotA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / isa prakAra bAlajanoMke anugraha ke lie isa nidarzanakA upanyAsa karake aba isI arthako dRr3ha karaneke liye upasaMhAra vAkyako kahate haiM * isa kAraNase navIna baddha samayaprabaddha chaha AvaliyoMke vyatIta honepara udIraNAko prApta kiyA jAtA hai| $ 169. pUrvokta arthakA upasaMhAra karanevAlA yaha vacana gatArtha hai| aba jisa prakAra isa arthako paruSavedake navaka bandhakA Azrayakara dikhalAyA hai kyA isa prakAra krodha saMjvalana Adiko bhI dikhalAnA zakya hai athavA zakya nahIM hai isa prakArakI AzaMkAke nivAraNa karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 gAthA 123 ] carittamohaNIya uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso * jahA evaM purisavedassa samayapabaddhAdo chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti kAraNaM NidarisidaM tahA evaM sesANaM kammANaM jadi vi eso vidhI Natthi, tahA vi aMtarAdo paDhamasamayakadAdo pAe je kammaMsA bajjhati tesiM kammANaM chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA / $ 170. sesANaM kammANaM kohasaMjalaNAdINaM NANAvaraNAdINaM ca jai vi eso vidhI NidarisaNovaNayavisayo Na saMbhavai tahA vi purisavedavisayaNidarisaNovaNayamedaM NibaMdhaNaM kAdUNa aMtarakaraNAdo uvari savvattha savvesiM kammANaM sahAvado ceva chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNANiyamo samAlaveyavyo tti eso edassa bhaavttho| * edaM NidarisaNamettataM pamANaM kAduNicchayado geNhiyavvaM / $ 171. sissamaivitthAraNaTThamedamasambhUdatthodAharaNamuheNa NidarisaNovaNayaNamamhehiM payAsidaM, aNNahA avvuppaNNANaM sissANaM payadatthavisayasaMmohaNirAyaraNANuvavattIdo / tado disAmetteNedeNa puvyuttamatthajAMdaM pamANaM kAdaNa vippaDivattIe viNA Nicchayado geNhiyavvaM, savvaNhuvaesassa siddhasarUvassa vippaDivattivisayamullaMghiyaNa sammavaTThANAdo tti eso edassa bhAvattho / * jisa prakAra ukta vidhise puruSavedake nUtana samayaprabaddhameMse chaha AvaliyoMke jAnepara udIraNA hotI hai isakA sakAraNa nidarzana kiyA usI prakAra ukta prakArase zeSa karmoMkI yadyapi yaha bidhi nahIM hai tathApi antara kiye jAneke prathama samayase lekara jo karmapuJja baMdhate haiM una karmokI chaha AvaliyA~ jAnepara udIraNA hotI hai| 170. zeSa krodha saMjvalana Adi aura jJAnAvaraNa AdikI yadyapi nidarzanopanaya viSayaka yaha vidhi sambhava nahIM hai tathApi puruSavedaviSayaka isa nidarzanopanayako kAraNa banAkara antarakaraNake bAda sarvatra sabhI karmoM ke svabhAvase hI chaha AvaliyoMke jAnepara udIraNA sambandhI niyamakA avalambana karanA cAhie yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * yaha nidarzanamAtra hai, isa rUpameM ise pramANa karake nizcayase grahaNa karanA caahiye| 6171. ati vistArase ziSyako batalAneke lie asadbhUta artharUpa udAharaNa dvArA isa nidarzanopanayako hamane prakAzita kiyA hai / anyathA avyutpanna ziSyoMkA prakRta arthaviSayaka sammohakA nirAkaraNa nahIM bana sakatA hai, isaliye dizAmAtra isa nidarzanadvArA pUrvokta arthajAtako pramANa karake vinA vivAdake nizcayase arthajAtako grahaNa karanA cAhiye, kyoMki sarvajJakA upadeza siddhasvarUpa hai, isaliye vivAdake viSayako ullaMghana karake vaha avasthita hai yaha isakA bhAvArtha hai| vizeSArtha-antara kriyAke sampanna honeke prathama samayase lekara ba~dhanevAle jitane bhI karma haiM unakI udIraNA chaha AbaliyoMke bAda hI prArambha hotI hai| yaha paramArtha hai / ise spaSTa
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNI-uvasAmaNA 172. evamedamatthamuvasaMhariya saMpahi etto uvari NaqsayavedAdipayaDINaM jahAkamamuvasAmaNAvihANaM parUvemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * aMtarAdo paDhamasamayakadAdo pAe Navusayavedassa AuttakaraNauvasAmago, sesANaM kammANaM Na kiMci uvasAmedi / 6173. etto ppahuDi aMtomuhattamettakAlaM Nava'sayavedassa AuttakiriyAe uvasAmago hoi, sesANaM kammANaM Na tAva kiMci uvasAmedi tesimuvasAmaNakiriyAe ajja vi pAraMbhAbhAvAdo tti bhaNidaM hoi / kimAuttakaraNaM NAma ? AutakaraNamuattakaraNaM pAraMbhakaraNamidi eyttttho| tAtparyeNa napuMsakavedamitaH zamayatyupazamayatItyarthaH / evamAuttakiriyAe NavaMsayavedovasAmaNamADhaviya uvasAmemANo samayaM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe gasayavedapadesaggamuvasaMtaM karedi tti paduppAyaNaTTamuttarasuttaM bhaNai * jaM paDhamasamaye padesaggamuvasAmedi taM thovaM / jaM vidiyasamaye uvakaraneke lie usa samaya ba~dhanevAle puruSavedako jo udAharaNarUpameM upasthita kiyA hai vaha yadyapi kalpita hai, kyoMki upazamazreNimeM krodha, mAna aura mAyAkA kRSTikaraNa nahIM hotA / yaha saba kSapakazreNimeM sambhava hai / tathA ApakoNimeM bhI puruSavedakA kRSTikaraNake kAlameM bandha nahIM hotA,isaliye puruSavedake navIna bandhako viSaya banAkara jo nidarzana upasthita kiyA gayA hai vaha mAtra kalpita hai| phira bhI usase isa paramArthakA jJAna ho jAtA hai ki antara kriyAke sampanna honeke prathama samayase lekara vahA~ ba~dhanevAle karmoMkI udIraNA bandha samayase chaha AvaliyoMke bAda hotI hai, isake pUrva nhiiN| 172. isa prakAra isa arthakA upasaMhArakara aba isase Upara napuMsakaveda Adi prakRtiyoMke kramase upazAmanAvidhikA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * antara kiye jAneke prathama samayase lekara napuMsakavedakA AyuktakaraNa upazAmaka hotA hai, zeSa karmoMko kizcinmAtra bhI nahIM upazamAtA hai / 5 173. yahA~se lekara antarmuhUrtakAla taka napuMsakavedakA Ayukta kriyAke dvArA upazAmaka hotA hai, zeSa koMko to kizcinmAtra bhI nahIM upazamAtA hai, kyoMki unakI upazAmanakriyAkA abhI bhI prArambha nahIM huA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-AyuktakaraNa kise kahate haiM ? samAdhAna-AyuktakaraNa, udyatakaraNa aura prArambhakaraNa ye tInoM ekArthaka haiM / tAtparya rUpase yahA~se lekara napuMsakavedako upazamAtA hai yaha isakA artha hai| isa prakAra AyuktakriyAke dvArA napuMsakavedake upazamAnekA Arambhakara upazamAtA huA prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpase napuMsakavedake pradezapuJjako upazAnta karatA hai isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * prathama samayameM jisa pradezapuJjako upazamAtA hai vaha stoka hai / dUsare samayameM
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ]. carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiheso 273 sAmedi tamasaMkhenaguNaM / evamasaMkhejaguNAe seDhIe uvasAmedi jAva uvasaMtaM / 174. kudo evaM ? samayaM paDi takAraNapariNAmesu vaDDamANesu uvasAmijamANapadesaggassa tahAbhAvasiddhIe virohAbhAvAdo / evaM pariNAmapAhammeNa samayaM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe NaqsayavedapadesaggamuvasAmemANassa puNo vi uvasAmijjamANapadesamAhappajANAvaNadvamidamappAbahuasuttamoiNNaM * Navusayavedassa paDhamasamayauvasAmagassa jassa vA tassa vA kammassa padesaggassa udIraNA thovA / $175. ettha jassa vA tassa vA 'kammasse tti vayaNaM NavaMsayavedAvahAraNaNirAyaraNaduvAreNa savvesimeva vedijamANapayaDINamudIraNAdavvassa gahaNaTuM / esA ca udIraNA asaMkhejasamayapabaddhapamANA hodUNa uvarimapadAvekkhAe thovA ti gaheyavvA / * udayo asNkhengunno| $ 176. ettha vi jassa vA tassa vA kammasse tti ahiyArasaMbaMdho kAyavyo / teNa vedijamANasavvapayaDoNamudIraNAdavvAdo udayo asaMkhejaguNo ti gaheyavvo / kudo edassAsaMkhejaguNattaNiNNayo ce ? aNtomuhuttsNcidgunnseddhigovucchmaahppaado| jisa pradezajako upazamAtA hai vaha usase asaMkhyAtaguNA hai| isa prakAra usake upazAnta hone taka asaMkhyAtaguNI zreNirUpase upazamAtA hai| 6174. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna--kyoMki prati samaya kAraNabhUta pariNAmoMkI vRddhi honepara upazamAye jAnevAle pradezapujake usa prakArase siddhi honemeM virodhakA abhAva hai| isa prakAra pariNAmoMke mAhAtmyavaza prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpase napuMsakavedake pradezapuJjako upazamAnevAle jIvake phira bhI upazamAye jAnevAle pradezoMke mAhAtmyakA jJAna karAneke lie yaha alpabahutva sUtra AyA hai ___ * prathama samayameM napuMsakavedake upazAmakake jisa-kisI karmake pradezapuJjakI udIraNA sabase stoka hai| 6 175. yahA~ sUtra meM 'jisa-kisI karmake' yaha vacana napuMsakavedake avadhAraNake nirAkaraNadvArA sabhI vedI jAnevAlI prakRtiyoMke udIraNAdravyake grahaNake lie AyA hai| yaha udIraNA asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa hokara Age kahe jAnevAle padoMkI apekSA stoka hotI hai aisA grahaNa karanA cAhiye / / * usase udaya asaMkhyAtaguNA hai| 6 176. yahA~ bhI 'jassa vA tassa vA kammarasa' isa vacanakA adhikArake sAtha sambandha karanA cAhiye / isaliye vedI jAnevAlI sabhI prakRtiyoMke udIraNAsambandhI dravyase udayasambandhI dravya asaMkhyAtaguNA hai aisA grahaNa karanA caahiye| 35
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * Navusayavedassa padesaggamaNNapayaDisaMkAmijamANayamasaMkhejaguNaM / $ 177. okaDDaNAdavyassa asaMkhejadimAgapaDibaddho udyo| eso vuNa parapayaDIsu guNasaMkamo gahido, teNAsaMkhejaguNo jAdo, guNasaMkamabhAgahArAdo okddddnnbhaaghaarssaasNkhejgunnttnnicchyaado| * uvasAmijamANayamasaMkhejaguNaM / __$ 178. gasaya vedassa padesaggamidi ahiyArasaMbaMdho ettha kAyavvo, takkAle sespyddiinnmuvsaamijmaannpdesaasNbhvaado| guNasaMkamabhAgahArAdo asaMkhejjaguNahINeNa bhAgahAreNa khaMDideyakhaMDamettamuvasAmijjamANapadesaggaM hodi tti puvillAdo edamasaMkhejjaguNaM jaadN| jahA NavusayavedovasAmagassa paDhamasamaye edamappAbahuaM tahA vidiyAdisamaesu vi NedavvaM idi jANAvaNaTThamuttarasuttaM * evaM jAva carimasamayauvasaMte tti / 5 179. sugamamedaM suttaM / saMpahi edammi avatthAvisese dvidibaMdhassa pavuttI kathaM hodi tti AsaMkAe NiNNayavihANaTThamidamAha zaMkA-udIraNAke dravyase udayakA dravya asaMkhyAtaguNA hai isakA nirNaya kaise kiyA ? samAdhAna-antarmuhUrtakAlapramANa saMcita guNazreNike gopucchAke mAhAtmyase isakA nirNaya hotA hai ki prakRtameM udIraNAke dravyase udayakA dravya asaMkhyAtaguNA hai| * usase napuMsakavedakA anya prakRtiyoM meM saMkramita honevAlA pradezapuJja asaMkhyAtaguNA hai| 177. apakarSaNasambandhI dravyake asaMkhyAtaveM bhAgase pratibaddha udayasambandhI dravya hai| parantu yaha para-prakRtiyoMmeM guNasaMkramarUpa grahaNa kiyA gayA hai, isalie asaMkhyAtaguNA ho gayA hai, kyoMki guNasaMkramasambandhI bhAgahArase apakarSaNasambandhI bhAgahArake asaMkhyAtaguNe honekA nizcaya hai| . * usase upazamita honevAlA pradezapuJja asaMkhyAtaguNA hai / 178. yahA~ sUtra meM 'napuMsakavedakA pradezapuMja' itanA adhikAravaza sambandha kara lenA cAhiye, kyoMki usa samaya zeSa prakRtiyoMke upazamita honevAle pradezapuMjakA abhAva hai| guNasaMkramasambandhI bhAgahArase asaMkhyAtaguNe hIna bhAgahAra ke dvArA bhAjita karanepara jo eka bhAga labdha Ave utanA upazamita honevAlA pradezapuMja hai, isaliye saMkramita honevAle dravyase yaha asaMkhyAtaguNA ho gayA hai| jisa prakAra napuMsakavedake upazAmakakA prathama samayameM yaha alpabahutva hai usI prakAra dvitIyAdi samayoMmeM bhI jAnanA cAhiye isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra kahate haiM * isa prakAra napuMsakavedake upazama honeke antima samayataka jAnanA cAhie / 6 179. yaha sUtra sugama hai| aba isa avasthAvizeSameM sthitibandhakI pravRtti kisa prakArakI hotI hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie isa satrako kahate haiM
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 275 * jAdhe pAe mohaNIyassa baMdho saMkhenavassahidigo jAvo tAdhe pAe ThidivaMdhe puNNe puNNe aNNo saMkhejaguNahINo hidibNdho| 180. puvvamasaMkhejjaguNahANIe TThidibaMdhapamANo aMtarasamattisamakAlameva mohaNIyassa saMkhejjavassiye dvidibaMdhe jAde tado ppahuDi aMtomuhutteNa TThidibaMdhaM Niyattiya jamaNNaM dvidibaMdhamADhavei taM saMkhejjaguNahINamADhavei, gANNahA tti vuttaM hoi / evaM mohaNIyassa dvidibaMdhosaraNavihimedammi visaye NiddhAriya saMpahi sesakammANamedammi visae hidivaMdhosaraNamedeNa vihANeNa karedi tti jANAvamANo suttamuttaraM bhaNai ___ * mohaNIyavajANaM kammANa gaqsayavedamuvasAtassa hidivaMdhe puNNe puNNe aNNo hidibaMdho asaMkhejaguNahINo / 181. kudo evaM ceva ? tesimajja vi sNkhejjvssiytttthidibNdhvisyssonnuppttiido| ettha dvidibaMdhappAbahu assa puvvillo cevAlAvo kAyavyo, tattha nnaannttaabhaavaado| dvidi-aNubhAgakhaMDayANaM pi puvvaM va aNugamo kAyavyo / Navari * jisa sthalapara lohanIyakarmakA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa ho gayA hai vahA~se lekara pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara anya sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| 180. pahale jo sthitibandhakA pramANa asaMkhyAta guNahInarUpase cAlU thA, antarakaraNakI samAptike kAlameM hI usa sthitibandhake saMkhyAta varSapramANa ho jAnepara vahA~se lekara antarmuhUtekAla dvArA eka sthitibandhako nivRttakara jisa anya sthitibandhako Arambha karatA hai use saMkhyAtaguNA hIna karake Arambha karatA hai, anya prakArase nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isa sthalapara mohanIyakarmasambandhI sthitibandhApasaraNavidhikA nirdhAraNakara aba isa sthalapara zeSa koMke sthitibandhApasaraNako isa vidhise karatA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * napuMsakavedakA upazama karanevAle jIvake mohanIyakarmako chor3akara zeSa karmoM ke pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara anya sthitibandha asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai / 181. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki unakA abhI saMkhyAta varSapramANa sthitibandha nahIM prApta huA hai| yahA~para sthitibandhasambandhI alpabahutvakA pUrvokta AlApa karanA cAhie, kyoMki usase isameM koI antara nahIM hai| sthitikANDaka aura anubhAgakANDakakA bhI pahaleke samAna anugama karanA cAhiye / itanI vizeSatA hai ki antarakaraNa karake napuMsakavedakI upazAmanAkA prArambha honepara vahA~se lekara mohanIyakarmake sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hote aisA nizcaya karanA caahiye| 1. tAHpratau asaMkhejjaguNahINo iti pAThaH /
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 jayadhavalAsahide kasAthapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNAM aMtarakaraNaM kAdaNa NasayavedovasAmaNAe pAraddhAe tado pahaDi mohaNIyassa dvidiaNubhAgadhAdA Natthi tti Nicchayo kaaythyo| kudo evaM Navvade ? taMta-juttIdo / taM jahA--NaqsayavedamuvasAmemANo paDhamasamae savvAsu dvidIsu dvidipadesaggassa asaMkhejjadibhAgamuvasAmedi / evamuvasAmiya jadi dvidi-aNubhAge ghAdedi to uvasAmidapadesaggANaM pi dvidi-aNubhAgaghAdo pasajjade, ubasAmidapadesaggaM mottUNa sesANaM ceva ghaadnnovaayaabhaavaado| Na ca uvasAmidassa padesaggassa ghAdasaMbhavo atthi, pasatthovasAmaNAe uvasAmidassa tassa appaNo dvidi aNubhAgehiM clnnaabhaavaado| evaM paDhamaTThidikhaMDayakAlabhatare samae samae uvasAmidapadesaggassa dvidi-aNubhAgadhAdAippasaMgo aNugaMtavvo tahA paDhamaTThidikhaMDae ghAdide vidiyaTThidikhaMDae vi uvasAmidassa davvassa ghAdappasaMgo jojeyavyo / evaM gaMtUNa puNo NaqsayavedamuvasAmiya itthivedamuvasAto jai Navusayavedassa TThidi-aNubhAgakhaMDayaM geNhai to uvasAmaNA NiratthiyA pasajjade / 6182. aha jai uvasAmijjamANAe uvasaMtAe ca payaDIe kaMDayaghAdo patthi, sesANamaNuvasAmijjamANamohapayaDINaM kaMDayaghAdo atthi ti abbhuvagammade to NaqsayavedadvidIdo itthivedadvidI saMkhejjaguNahINA psjjde| kiM kAraNaM? NavaMsayavedovasAmaNaddhAe uvasAmijjamANassa garbusayavedassa vidighAdo patthi, itthivedo puNa zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna--AgamAnusAra yuktise jAnA jAtA hai / yathA--napuMsakavedako upazamAnevAlA jIva prathama samayameM saba sthitiyoM meM sthita pradezapujake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiko upazamAtA hai / isa prakAra upazamAkara yadi sthiti aura anubhAgakA ghAta karatA hai to upazamAye gaye pradezapuMjakA bhI sthitighAta aura anubhAgaghAta prApta hotA hai, kyoMki upazamAye gaye pradezapuMjako chor3akara zeSake bhI . ghAtakA koI upAya nahIM pAyA jaataa| aura upazamAye gaye pradezapuJjakA ghAta sambhava hai nahIM, kyoMki prazasta upazAmanA dvArA upazamAye gaye pradezapuMjakA apane sthiti aura anubhAgameM parivartana nahIM hotaa| isa prakAra prathama sthitikANDakake kAlake bhItara samaya samayameM upazamAye gaye pradezapuMjake sthitighAta aura anubhAgaghAtakA atiprasaMga prApta hotA hai yaha jAnanA cAhie / tathA prathama sthitikANDakake ghAte jAnepara dUsare sthitikANDakake bhI upazamAye gaye dravyake ghAtakA prasaMga prApta hotA hai aisI yojanA kara lenI cAhiye / isa prakAra jAkara punaH napuMsakavedako upazamAkara strIvedako upazamAnevAlA jIva yadi napuMsakavedake sthitikANDaka aura anubhAgakANDakakA ghAta karatA hai to upazAmanA nirarthaka prasakta hotI hai| 182. aba yadi upazamAI jAnevAlI yA upazAnta huI prakRtiyoMkA kANDakaghAta nahIM hotA, zeSa nahIM upazamAI jAnevAlI mohaprakRtiyoMkA kANDakaghAta hotA hai aisA svIkAra karate haiM to napuMsakavedakI sthitise strIvedakI sthiti saMkhyAtaguNI hIna prApta hotI hai, kyoMki napuMsakavedake upazamAneke kAlake bhItara upazamAye jAnevAle napuMsakavedakA to sthitighAta hotA nahIM, parantu strIveda bAdameM upazamAyA jAtA hai, isaliye taba usakA sthitighAta prApta hotA hai|
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya- javasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 277 pacchA uvasAmijjaditti tAdhe tassa vidighAdo atthi / evaM ca saMte NavuMsaya vedavidodo itthavedaTThadIe pattA hiyaghAdAe saMkhejjaguNahINattappasaMgAdo so duNNivAro / evamitthi - vede uvasAmijjamANe tassa TThidighAdo Natthi, sattaNokasAya - bArasakasAyaTThidIo pacchA uvasAmijjati tti tAsi pi isthivedaTThidIdo saMkhejjaguNahINa tatpasaMgo duppaDiseho / Na cedamicchijjade, uvasaMtAvatthAe bArasakasAya - NavaNokasAyANaM hidI sarisA caiva hodi ti paramagurUva seNa paDisiddhattAdo / tamhA aMtarakaraNe NiTTide mohaNIyassa Didi - aNu bhAgavAdA Natthi tti paDivajjeyavvaM / aNNaM ca gaMthayAro uvari muttakaMThamedaM hidi jahA mAyA vedagassa paDhamasamae 'mAyA - lohasaMjalaNANaM TThidibaMdho do mAsA aMtomuhutteNa UNA / sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / sesANaM kammANaM ThidikhaMDayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo tti / " mohaNIyassa puNa tattha TThidikhaMDaya pamANaM Na bhaNidaM, teNa Navvade aMtarakaraNe kade tado pahuDi mohaNIyassa hidi bhAdo Natthi tti / aura aisA honepara napuMsakavedakI sthitise adhika ghAta honeke kAraNa strIvedakI sthiti ke saMkhyAtaguNI hIna honekA jo prasaMga AtA hai vaha durnivAra hai / isI prakAra strIvedake upazamAte samaya usakA to sthitighAta hotA nahIM, kintu sAta nokaSAya aura bAraha kaSAyoMkI sthitiyA~ bAda meM upazamAI jAtI haiM, isalie unakI bhI sthitike strIvedakI sthiti se saMkhyAtaguNehInapanekA prasaMga nivAraNa karanA kaThina hai| aura yaha iSTa nahIM hai, kyoMki upazAnta avasthA meM bAraha kaSAya aura nau nokaSAyoMkI sthiti sadRza hI hotI hai aisA parama guruke upadeza se siddha hai / isalie antarakaraNa sampanna honepara mohanIyakarmake sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hote aisA nizcaya karanA caahiye| dUsarI bAta yaha hai ki Age granthakAra svayaM yaha bAta muktakaNDa hokara kaheMge / yathA - mAyAvedakake prathama samaya meM 'mAyA aura lobhasaMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrtakama do mahInA hai / zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSa hai tathA zeSa karmoMkA sthitikANDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai|' isa prakAra yahA~para mohanIyakarmake sthitikANDakakA pramANa nahIM kahA hai, isase jJAta hotA hai ki antarakaraNa kara lenepara vahA~se lekara mohanIya karmakA sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hotA / - vizeSArtha - antarakaraNakI kriyA sampanna hone para prathama samaya se lekara mohanIyakarmakA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta kyoM nahIM hotA ise spaSTa karate hue jo tarka aura pramANa diye gaye haiM unameM prathama tarka yaha diyA hai ki ( 1 ) yadi antarakaraNa kriyA hone ke bAda napuMsakavedakA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta svIkAra kiyA jAtA hai to napuMsaka vedakI upazamAnekI kriyA sampanna honeke pUrva usake jina pradezapuJjoM ko nahIM upazamAyA gayA hai unake sAtha jo pradezapuJja upazamAye jA cuke haiM unake bhI sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAtakA prasaMga prApta hotA hai| kintu upazamAye gaye pradezapuJjakA na to sthitikANDakaghAta hI sambhava hai aura na anubhAgakANDakaghAta hI sambhava hai, kyoMki unakA prazasta upazAmanA dvArA upazama huA hai / ( 2 ) ukta viSaya ke samarthana meM dUsarA yaha tarka diyA hai ki yadi upazamAI jAnevAlI prakRtiko chor3akara usa samaya nahIM upazamAI jAnevAlI moha prakRtiyoMkA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDaghAta svIkAra kiyA jAtA hai to
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [caritamohaNIya-uvasAmaNI $ 183. evamedI parUvaNAe Navu sayavedamuvasAmemANo aMtomuhutteNa kAleNa saMvvapaNA Nava sayavedamuvasaMtaM kareditti jANAvaNa drumukharasuttamoiNNaM- 278 * evaM saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu NavuMsayavedo uvasAmijjamANo uvasaMto / 184. sugamamedaM suttaM / Navari uvari 'uvasAmijjamANo uvasaMto' tti bhaNide paDisamayamasaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmijjamANo saMto kameNa uvasaMto ci attho gayo / evaM savedamuvasAmiya tadaNaMtarasamaya pahuDi itthi vedovasAmaNamADhavedi tti jANAvaNaTThamidamAha- * NavuMsayavede uvasaMte se kAle itthivedassa uvasAmago / 185. sayavede uvasaMte jAde tadaNaMtarasamae ceva itthivedassa uvasAmaNaupazamazreNimeM bAraha kaSAya aura nau nokaSAyoM kI sthitiyoM meM viSamatA A jAtI hai jo yukta nahIM hai, kyoMki ina karmoMkI upazAnta avasthA meM sthiti sadRza hotI hai aisA guruparamparAse upadeza calA A rahA hai / ( 3 ) isa prakAra ye do tarka deneke bAda isa viSayakI puSTi Agama pramANase bhI kI gaI hai| Age mAyavedakake honevAle kAryoM kA ullekha karate hue jo cUrNisUtra Aye haiM unameM jahA~ mohanIyakarmako chor3a kara zeSa karmoMkA sthitibandhake sAtha sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta svIkAra kiyA gayA hai vahA~ mAyAsaMjvalana aura bhavanakA kevala sthitibandha to svIkAra kiyA gayA hai, parantu sthitikANDakA aura anubhAga kANDakaghAta nahIM svIkAra kiyA gayA hai| isase spaSTa jJAta hotA hai ki upazamazreNimeM upazAmanAvidhike prArambha honeke samaya se lekara bAraha kaSAya aura nau nokaSAyoMkA sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta nahIM hotaa| cUrNisUtrakA ukta jacana mUla meM uddhata kiyA hI hai / $ 183. isa prakAra isa prarUpaNA dvArA napuMsaka vedako upazamAnevAlA jIva antarmuhUrta kAla dvArA pUrI tarahase napuMsakavedakA upazama karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye AgekA sUtra AyA hai - * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara upazamamAyA jAnevAlA napuMsakaveda upazAnta hotA hai $ 184. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki 'uvasAmijjamANo uvasaMto' aisA kahane para prati samaya asaMkhyAtaguNI zra eNirUpase upazamAyA jAtA huA kramase upazAnta hotA hai aisA artha grahaNa karanA caahie| isa prakAra napuMsakavedako upazamA kara tadanantara samaya se lekara strIvedako upazamAneke liye Arambha karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye isa sUtrako - kahate haiM * napuMsakavedake upazAnta honepara tadanantara samaya meM strIvedakA upazAmaka hotA hai / $ 185. napuMsaka vedakA upazama ho jAnepara tadanantara samaya meM hI strIvedako upazamAne
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritamohaNIya- uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso gAthA 123 ] mADhavediti bhaNidaM hoi / * tAdhe ceva apuvvaM dvidikhaMDayama puvvamaNubhAgakhaMDayaM dvidibaMdho ca patthido / 279 186. jAghe itthivedamuvasAmedumADhato tAghe caiva mohaNIyavajjANaM kammANamapuvvaM TThidikhaMDayamaNubhAgakhaMDayaM ca puvvADhattaTThidi - aNubhAgakhaMDayANaM samattI - vADhave | mohaNIyassa puNa ettha Natthi TThidighAdo aNubhAgaghAdo, TThidibaMdho ca patthido | evaM bhaNide NANAvaraNAdINamasaMkhejjaguNahANIe mohaNIyapayaDINaM ca bajhamANiyANaM saMkhejjaguNahANIe puvyaTThidibaMdhAdo aNNo dvidibaMdho edammi saMdhIe pAraddho ti bhaNidaM hoi / * jahA NavuMsayavedo uvasAmido teNeva kameNa itthavedaM pi guNaseDhIe uvasAmedi / $ 187. jahA Nava sayavedo asaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmido tahA caiva paDisamaya masaM khejjaguNAe seDhIe itthavedaM ca uvasAmeditti bhaNidaM hodi / Navari itthavedovasAmaNaddhAra saMkhejjadibhAge gade tattha jo viseso saMbhavaMtao taNiddesavihANamuttaramuttAyAro- ke liye Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * usI samaya apUrva sthitikANDaka, apUrva anubhAgakANDaka aura apUrva sthitibandha prArambha hotA hai / $ 186. jisa samaya strIvedako upazamAneke liye Arambha kiyA usI samaya mohanIya karmako chor3akara zeSa karmoMke pahale Arambha kiye gaye sthitikANDaka aura anubhAga kANDakoM kI samApti ho jAneke kAraNa apUrva sthitikANDaka aura apUrva anubhAga kANDakA Arambha karatA hai / parantu mohanIyakarmakA yahA~ para sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM hai, mAtra sthitibandhako prArambha kiyaa| aisA kahane para jJAnAvaraNAdi prakRtiyoMke asaMkhyAta guNahAnirUpase aura ba~dhanevAlI mohanIya prakRtiyoMkA saMkhyAta guNahAnirUpase isa sandhimeM anya sthitibandha prAraMbha kiyA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * jisa prakAra napuMsaka vedako upazamAyA hai usI krama se strIveda ko bhI guNazreNirUpase upazamAtA hai / $ 187. jisa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNirUpase napuMsakavedako upazamAyA hai usI prakAra prati samaya asaMkhyAtaguNI zra eNirUpase strIvedako upazamAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / itanI vizeSatA hai ki strIvedake upazamAneke kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake jAne para vahA~ jo vizeSa sambhava ho usakA nirdeza karaneke liye Age ke sUtrakA avatAra karate haiM
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA * isthivedassa uvasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado NANAvaraNIyadaMsaNAvaraNIya aMtarAiyANaM saMkhejjavassaTThidigo baMdho bhavadi / 280 188. desi tinhaM ghAdikammANametthudde se asaMkhejavassio TThidibaMdho parihAidUNa saMkhejjavassasaharUsameto saMjAdotti bhaNidaM hoi / tinhaM aghAdikammANaM puNa NAjja visaMkhejjavassio TThidibaMdhI hoi, ghAdikammANaM va tesiM suTTa TThidibaMdhosaraNAsaMbhavAda / etthe tinhamedesi ghAdikammANamaNubhAgabaMdhavisae vi ko viviseso saMvutto tti jANAvaNaphalamuttarasutaM -- * jAdhe saMkhejjavassadvidio baMdho tassamae ceva edAsi tinhaM mUlapaDaNaM kevalaNANAvaraNa- kevaladaMsaNAvaraNavajjAo sesAo jAo uttarapaDIo tAsimegaTThANio baMdho / $ 189. jamhi caiva samae tinhamedAsiM ghAdikammamUlapayaDINaM saMkhejjavassio dvidibaMdho pAraddho tamhi ceva samae NANAvaraNIyassa kevalaNANAvaraNavajjAo saNAvaraNIyassa kevaladaMsaNAvaraNavajjAo aMtarAyassa savvAo caiva jAo uttarapaDIo evamedesiM bArasahaM payaDINaM puvvaM desaghAdiviTThANiyasarUvo aNubhAgabaMdho suTTa ohaTTiyUNa egaTThANiyabhAveNa pariNado tti vRttaM ho / * strIvedake upazamAneke kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla ke jAnepara tatpazcAt jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa hotA hai / 188. isa sthala para ina tIna ghAti karmoMke asaMkhyAta varSapramANa sthitibandhako ghaTAkara saMkhyAta hajAra varSa pramANa ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu tIna aghAti karmoMkA abhI bhI saMkhyAta varSapramANa sthitibandha nahIM hotA hai, kyoMki ghAtikarmoM ke bahuta adhika hue sthitibandhApasaraNoMke samAna una karmoMkA bahuta adhika sthitibandhApasaraNa sambhava nahIM hai| isa sthala para ina tIna ghAti karmoMke anubhAgabandha ke viSaya meM bhI koI vizeSatA ho gaI hai isa kA jJAna karAne ke liye Ageke sUtrako kahate haiM * jisa samaya saMkhyAta varSapramANa sthitibandha huA usI samaya ina tIna mUla prakRtiyoMkI kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNako chor3akara jitanI zeSa uttara prakRtiyA~ haiM unakA ekasthAnIya bandha hone lagatA hai / $ 189. jisa samaya ina tIna ghAti mUla prakRtiyoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha huA usI samaya jJAnAvaraNakI kevalajJAnAvaraNako chor3akara aura darzanAvaraNakI kevaladarzanAvaraNako chor3akara zeSa prakRtiyA~ tathA antarAya karmakI sabhI jitanI uttara prakRtiyA~ haiM ina bAraha uttara prakRtiyoMkA jo pahale dezaghAti dvisthAnIya anubhAgabandha hotA rahA vaha bahuta ghaTakara ekasthAnIyarUpase pariNata ho gayA yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIyauvasAmaNAe karaNakajaNideso 281 * jatto pAe NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM saMkhenavassahidio baMdho tamhi puNNe jo aNNo hidivaMdho so sNkhejgunnhiinno|| 190. kiM kAraNaM ? saMkhejjavassie dvidibaMdhe pAraddhe tatto paramasaMkhejjaguNahANIe asaMbhavAdo / NAmA-goda-vedaNIyANaM puNa NAjja vi saMkhejavassio ThidibaMdho pAramadi ti tesimasaMkhejaguNahINo ceva hidibaMdho ettha payadi tighettanvaM / evaM ca payaTTamANassa hidibaMdhassa appAbahuaparUvaNamidamAha-- * tamhi samae savvakammANamappAbahubhaM bhavadi / 5 191. sugamaM / * taM jhaa| 192. sugamaM / * mohaNIyassa savvatthovo dvidibaMdho / NANAvaraNa-dasaNAvaraNaaMtarAiyANaM hidibaMdho sNkhengunno| NAmA-godANaM dvidibaMdho asNkhengunno| ghevaNIyassa hidibaMdho visesAhio / 193. sugamattAdo Na ettha kiMci battavyamatthi / evamitthivedovasAmaNaddhAe * jahA~se lekara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA jo saMkhyAta varSapramANa sthitibandha huA, usake sampanna honepara jo anya sthitibandha hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| 190. kyoMki saMkhyAta varSapramANa sthitibandhake prArambha honepara usake bAda asaMkhyAtaguNI hAni honA asambhava hai| parantu nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA abhI bhI saMkhyAta varSapramANa sthitibandha prArambha nahIM karatA, isalie unakA asaMkhyAta guNAhIna hI sthitibandha yahA~ pravRtta rahatA hai aisA grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra pravRtta hue sthitibandhake alpabahutvakA kathana karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * usI samaya saba karmoMkA alpabahutva hotA hai| $ 191. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 6 192. yaha sUtra sugama hai| * mohanIyakarmakA sthitibandha sabase stoka hai| usase jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / usase nAmakarma aura gotrakarmakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai tathA usase vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai / 6 193. sugama honese yahA~ kucha vaktavya nahIM hai| isa prakAra strIvedakI upazAmanAke
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA saMkhejadibhAge ceva evaM vihaM dvidibaMdhamADhaviya gacchamANassa puNo vi saMkhejasahassamettesu hidibaMdhesu edeNeva vihANeNa samaikkatesu tado itthivedovasAmaNaddhA samappA, tAdhe ceva itthivedo savvovasAmaNAe uvasAmido tti jANAvaNadvamuttarasuttahi so * edeNa kameNa saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu itthivedo uvasAmitramANo uvsaamido| $ 194. edaM pi suttaM sugamaM / evamitthivedamuvasAmiya tadaNaMtarasamae chaNNokasAya-purisavedANamuvasAmaNamADhavedi ti paduppAyaNaphalamuttarasuttaM * itthivede uvasaMte se kAle sattaNhaM NokasAyANaM uvsaamgo| 6195. sugmN| * tAdhe ceva aNNaM DidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayaM ca AgAida, aNNo ca hidibaMdho pbddho| 5 196. ettha TThidi-aNubhAgakhaMDayANi mohaNIyavajANaM kammANaM avagaMtavANi, mohaNIyassa tadubhayapavuttIe edammi visae jutti-suttehiM paDisiddhattAdo / dvidibaMdho puNa sattaNhaM pi mUlapayaDINaM jAo uttarapayaDIo bajhaMti tAsiM savvAsimeva hodi tti dahavvaM / saMkhyAtaveM bhAgake honepara isa prakArake sthitibandhakA Arambha karake jo jIva avasthita hai usake phira bhI saMkhyAtoM hajAra sthitibandhoMke isI vidhise vyatIta honepara tatpazcAt strIvedakA upazAmanAkAla samApta hotA hai| ataH usI samaya sarvopazAmanArUpase strIveda upazamAyA gayA isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra kahate haiM * isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara upazAmita kiye jAnevAle strIvedako upazAmita kiyaa| 5 194. yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra strIvedako upazamAkara tadanantara samayameM chaha nokaSAyoM aura puruSavedako upazamAneke lie Arambha karatA hai isa bAtakA kathana karaneke lie uttara sUtrako kahate haiM * strIvedake upazAnta honepara tadanantara samaya meM sAta nokaSAyoMkA upazAmaka hotA hai| 6 195. yaha sUtra sugama hai| * usI samaya anya sthitikANDaka aura anya anubhAgakANDakako grahaNa kiyA tathA anya sthitibandha bA~dhA / $ 196. yahA~para sthitikANDaka aura anubhAgakANDaka mohanIyakarmako chor3akara anya koMke jAnane cAhiye, kyoMki isa sthalapara mohanIyakI una donoMrUpa pravRttikA yukti aura sUtra donoM prakArase niSedha hai| sthitibandha to sAtoM hI mala prakRtiyoMkI jo uttara prakRtiyA~ baMdhatI haiM una sabhIkA hotA hai aisA jAnanA cAhiye /
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiheso 283 * evaM saMkhejjesu hidivaMdhasahassesu gadesu sattahaM NokasAyANamuvasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado NAmA-goda-vedaNIyANaM kammANaM saMkhejavassahidigo baMdho / 197. edammi avatthaMtare tiNhamaghAdikammANaM dvidibaMdho asaMkhejavassiyAdo parihAidUNekasarAheNa saMkhejavassio jAdo tti eso ettha sutttysmucco| evamettha savvesimeva kammANaM ThidikhaMDe saMkhejjavassiye jAde' tattha jo dvidibaMdhappAbahuavihI tapparUvaNaDamuvarimo suttapabaMdho * tAdhe hidibaMdhassa appAbahubhaM / 198. sugamaM / * taM jhaa| $ 199. edaM pi subohaM / * savvatthovo mohaNIyassa hidibaMdho / * NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM hidibaMdho saMkhejaguNo / * NAmA-godANaM vidibaMdho saMkhejaguNo / * isa prakAra saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara sAta nokaSAyoMke upazAmanAkAlake saMkhyAtaveM bhAgake vyatIta honepara tatpazcAt nAmakarma, gotrakarma aura vedanIya karmoMkA saMkhyAta varSapramANa sthitibandha hotA hai| 6 197. isa avasthAke bhItara tIna aghAti karmoMkA sthitibandha asaMkhyAta varSase ghaTakara eka vArameM saMkhyAta varSapramANa ho gayA yaha yahA~ sUtrake arthakA sAra hai| isa prakAra yahA~para sabhI karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa ho jAnepara vahA~ jo sthitibandhasambandhI alpabahutvavidhi prApta hotI hai usakA kathana karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * usa samaya sthitibandhakA alpabahutva / 6 198. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6 199. yaha sUtra bhI subodha hai| * mohaniyakarmakA sthitibandha sabase alpa hai / * usase jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| * usase nAmakarma aura gotrakarmakA sthitivandha saMkhyAtaguNA hai / 1. tA. pratau dvidikhaMDo saMkhejjavassiyo jAdo iti pAThaH
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNAM * vedaNIyassa hidibaMdho visesAhio / 5200. sugamo ca eso appaabhuapbNdho| etto pAe dvidibaMdhe puNNe jo aNNo dvidibaMdho ADhavijadi so savvesimeva kammANaM saMkhejaguNahINo ceva, gatthi aNNo viyappo tti jANAvaNaphalamuvarimasattaM-- * edammi hidigaMdhe puNNe jo aNNo hidigaMdho so savvakammANaM pi appappaNo hidigaMdhAdo saMkhejaguNahINo / 201. gayatthamedaM sattaM / * edeNa kameNa hidigaMdhasahassesu gadesu satta NokasAyA uvasaMtA / 6 202. evamedeNa kameNa saMkhejANi dvidibaMdhasahassANi samupAlemANassa purisavedapaDhamahidIe carimasamayammi satta NokasAyA savvappaNA uvasaMtA tti vuttaM hoi / saMpahi edeNa sAmaNNavayaNeNa purisavedaNavakabaMdhasamayapabaddhANaM pi samayayaNadoAvaliyamettANaM tatthuvasaMtabhAve aippasatte tattha tesimuvasamAbhAvapaduppAyaNaTThamuvarimaM suttamAha * Navari purisavedassa ve AvaliyA baMdhA samayUNA aNuvasaMtA / 203. kudo ettiyamettANaM samayapabaddhANamesthANuvasamo ce ? carimAvaliya* usase vedanIyakarmakA sthitibandha vizeSa adhika hai| 200. yaha alpabahutvaprabandha sugama hai / yahA~se Age sthitibandhake pUrNa honepara jisa anya sthitibandhakA Arambha karatA hai vaha sabhI koMkA saMkhyAtaguNA hIna hI hotA hai, anya vikalpa nahIM hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * isa sthitibandhake pUrNa honepara jo anya sthitibandha hotA hai vaha sabhI karmokA apane-apane sthitibandhase saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / $201. yaha sUtra gatArtha hai| * isa kramase hajAroM sthitibandhoMke vyatIta honepara sAta nokaSAya upazAnta ho jAte haiN| 202. isa prakAra isa kramase saMkhyAta hajAra sthitibandhoMko karanevAle jIvake puruSavedakI prathama sthitike antima samayameM sAta nokaSAya sarvAtmanA upazAnta ho jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isa sAmAnya vacanake anusAra puruSavedake navaka bandhasambandhI eka samaya kama do AvalipramANa samayaprabaddhoMke bhI vahA~ upazAnta bhAvakA atiprasaMga honepara vahA~ unake upazamakA abhAva batalAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * itanI vizeSatA hai ki puruSavedake eka samaya kama do AvalipramANa samayaprabaddha anupazonta rahate haiN| $203. zaMkA-itane samayaprabaddhoMkA yahA~para upazama kyoM nahIM hotA ?
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakaja Niddaso 285 baddhANaM baMdhAvaliyANadikamAdo samayaNaducarimAvaliyabaddhANaM ca uvasAmaNAvaliyAe aJja vi pddivunnnnttaabhaavaado| tammi ceva samae DidibaMdhapamANAvahAraNadvamuttaro suttapabaMdho * tassamae purisavedassa hivigaMdho solasa vassANi / * saMjalaNANaM hidibaMdho battIsa vassANi / * sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / 204. puvvaM saMkhejjasahassametto edesi vidibaMdho, tatto saMkhejjaguNahANIe hAidUNa savedacarimasamae purisaveda-causaMjalaNANaM jahAkama solasa-battIsavassameto jaado| sesANaM puNa kammANamajja vi saMkhejjavassasahassametto ceva daTTabvo tti maNidaM hodi| * purisavedassa paDhamahidIe jAdhe ve AvaliyAo sesAo tAdhe AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo / 6205. paDhama-vidiyaTThidipadesaggANamukkaDaNokaDDaNAvaseNa paropparavisayasaMkamo AgAla-paDiAgAlo tti bhaNNade / vidiyaTThidipadesaggassa paDhamaTTidIe aagmnnmaagaalo| paDhamaTTidipadesaggassa vidiyaTThidIe paDilomeNa gamaNaM paDiAgAlo tti samAdhAna--kyoMki jo antima AvalimeM ba~dhe haiM unakI bandhAvalikA kAla abhI vyatIta nahIM huA aura jo eka samaya kama dvicarama AvalimeM ba~dhe haiM unakI upazAmanAvali abhI bhI pUrNa nahIM huI hai| aba usI samaya sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM-- * usa samaya puruSavedakA sthitibandha solaha varSapramANa hotA hai / * saMjvalanoMkA sthitibandha batIsa varSapramANa hotA hai| * tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai / 5204. pahale ina karmoMkA saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandha hotA rhaa| usase saMkhyAtaguNI hAnirUpase ghaTakara saveda bhAgake antima samayameM puruSaveda aura cAra saMjvalanoMkA kramase solaha varSa aura battIsa varSa ho gyaa| zeSa karmo kA to abhI bhI saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandha jAnanA cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * puruSavedakI prathama sthitimeM jaba do Avali zeSa rahIM taba AgAla aura pratyAgAloMkI vyucchitti ho gii| $205. prathama aura dvitIya sthitike pradezapuJjoMkA utkarSaNa aura apakarSaNavaza para. spara viSayasaMkramako AgAla aura pratyAgAla kahate haiM / dvitIya sthitike pradezapubjakA prathama sthitimeM AnA AgAla hai tathA prathama sthitike pradezapuJjakA pratilomarUpase dUsarI sthitimeM
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA gahaNAdo / evaMviho AgAla-paDiAgAlo tAva, jAva purisavedapaDhamaTThidIe samayAhiyAo do AvaliyAo sesAo ti / puNo Avali-paDiAvaliyamettasesAe tAdhe AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo tti eso edassa suttassa bhAvattho / athavA AvaliyapaDiAvaliyAsu paDivuNNAsu sesAsu AgAla-paDiAgAlo hodUNa puNo se kAle samayUNAsu doAvaliyAsu sesAsu AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo tti eso ettha suttAhippAyo, uppAdANucchedamassiyUNa bhAvacarimasamae ceva sutte tadabhAvavihANAdo / etto pAe purisavedassa guNaseDhI vi Nasthi / paDiAvaliyAdo ceva asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA hodi tti daTThavvaM / --* aMtarakadAdo pAe chaNNokasAyANaM padesaggaM Na saMchuhadi purisavede, kohasaMjalaNe sNchuhdi| jAnA pratyAgAla hai aisA grahaNa kiyA hai| isa prakAra puruSavedakI prathama sthitimeM eka samaya adhika do AvaliyA~ zeSa rahane taka AgAla aura pratyAgAla hote haiM / punaH Avali aura pratyAvali mAtrake zeSa rahanepara taba AgAla aura pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / athavA paripUrNa Avali aura pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAla hokara punaH tadanantara samayameM eka samaya kama do Avali zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM yaha yahA~para ukta sUtrakA abhiprAya hai, kyoMki utpAdAnuccheda kA Azraya lekara sadbhAvake antima samayameM hI sUtrameM usake abhAvakA vidhAna kiyA hai / yahA~se lekara puruSavedakI guNazreNi bhI nahIM hotii| pratyAvalimeMse hI asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai aisA jAnanA caahie| vizeSArtha-puruSavedakI kitanI prathama sthiti zeSa rahane taka AgAla aura pratyAgAla hote haiM isa prakAra prazna hone para sUtrameM to mAtra itanA hI batalAyA hai ki puruSavedakI prathama sthitimeM do AvaliyA~ zeSa rahane para AgAla-pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiN| isa para TIkA karate hue isa sUtrakI do prakArase vyAkhyA kI gaI hai jinakA ullekha mUlameM kiyA hI hai / prathama vyAkhyAke anusAra puruSavedakI prathama sthitimeM eka samaya adhika do AvaliyA~ zeSa rahane taka AgAla aura pratyAgAla hote haiM / jaba pUrI do AvaliyA~ zeSa rahatI haiM taba AgAla aura pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiN| kintu dUsarI vyAkhyAke anusAra do AvaliyA~ zeSa rahane taka AgAla aura pratyAgAla hote haiN| kintu eka samaya kama do AvaliyA~ zeSa rahane para AgAla aura pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiN| isa para yaha prazna hotA hai ki yadi aisA hai to sUtrameM yaha kyoM kahA ki puruSavedakI prathama sthitimeM jaba do AvaliyA~ zeSa rahatI haiM taba AgAla aura pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM so isakA samAdhAna yaha hai ki sUtra meM yaha kathana utpAdAnuccheda nayakA Azraya lekara kahA hai, kyoMki utpAdAnucchedake anusAra vivakSita vastuke sadbhAvakA jo antima samaya hai usa samayameM hI usake abhAvakA pratipAdana kiyA jAtA hai| * antarakriyA sampanna honeke pazcAt chaha nokaSAyoMke pradezapuJjako puruSavedameM saMkramita nahIM karatA, krodhasaMjvalanameM saMkramita karatA hai /
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNihaso 206. kudo esa Niyamo ce ? ANupuvvI saMkamavaseNe tti bhnnaamo| saMpahi purisavedaNavakabaMdhasamayapabaddhANamavagadavedabhAveNa kohovasAmaNakAlabbhaMtare uvasAmaNavihiM parUvemANo idamAha * jo paDhamasamayaavedo tassa paDhamasamayaavedassa saMtaM purisavedassa do AvaliyabaMdhA dusamayUNA aNuvasaMtA / 207. carimasamayasavedassa samayUNadoAvaliyamettA NavakabaMdhasamayapabaddhA aNuvasaMtA ti puvvaM parUvidaM, emhi puNa paDhamasamayaavedabhAve vaTTamANassa purisavedasataM NavakabaMdhasarUvaM kettiyamatthi tti bhaNide doAvaliyabaMdhA dusamayaNA aNuvasaMtA tti NiddiTuM, savedacarimAvaliyaNavakabaMdhANamaNUNAhiyANaM ducarimAvaliyaNavakabaMdhANaM ca dusamayUNAvaliyamettANamaNuvasaMtANamettha sNbhvdNsnnaado| __ * je do AvaliyabaMdhA dusamayUNA aNuvasaMtA tesiM padesaggamasaMkhejaguNAe seDhIe uvasAmijadi / 208. baMdhAvaliyAdikaMtaNavakabaMdhasamayapabaddhANamuvasAmaNakAlo Avaliyametto hoi / tattha samayaM paDi asaMkhejjaguNA tesiM padesaggamuvasAmedi ti vuttaM hoi / Na 1206 zaMkA aisA niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-AnupUrvI saMkramake kAraNa yaha niyama hai aisA hama kahate haiN| aba puruSavedake navaka bandhasambandhI samayaprabaddhoMkI avagata vedarUpase krodhasaMjvalanake upazamAneke kAlake bhItara upazAmanAvidhikA kathana karate hue isa sUtrako kahate haiM * jo prathama samayavartI apagatavedI jIva hai, prathama samayavAle usa apagatavedI jIvake jo navaka samayaprabaddhakA sattva do samaya kama do AvalipramANa zeSa hai vaha abhI anupazAnta hai 207. antima samayavartI savedI jIvake eka samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha anupazAnta rahate haiM yaha pahale kaha Aye haiM, isa samaya punaH avedabhAvake prathama samayameM vidyamAna jIvake navaka bandhasvarUpa puruSavedakA sattva kitanA rahatA hai aisA pUchane para do samaya kama do AvalipramANa baddha karma anupazAnta rahatA hai aisA nirdeza kiyA hai, kyoMki saveda bhAgakI antima Avalike nyUnatA aura AdhikatAse rahita pUrA navakabandha tathA dvicara. mAvalike do samaya kama Avali pramANa navakabandha anupazAntarUpase yahA~ para dekhe jAte haiN| jo do samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha anupAzAnta rahate haiM unake pradezapuJjako asaMkhyAtaguNI zreNike kramase upazamAtA hai / 6208. jo navaka samayaprabaddha haiM unakA bandhAvalike bAda upazAmana kAla eka AvalipramANa hotA hai| vahA~ para pratyeka samayameM unake pradezapuJjako asaMkhyAtaguNI zreNike krama 1. tAH pratau ce vA ( A ) NupunvI-iti pAThaH / .
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA kevalaM tesiM padesaggaM satthANe ceva uvasAmedi, kiMtu parapayaDIe vi saMkAmediti jANaviNaphalo uttarasuttaNiddeso * parapayaDIe vuNa adhApavattasaMkameNa saMkAmijjadi / $ 209. ettha parapayaDIe tti vutte kohasaMjalaNapayaDIe gahaNaM kAyavvaM, tatto aNNattha purisa vedapade saggassa edammi visae saMkamAsaMmavAdo / kudo guNa baMdhuvarame saMte guNasaMkarma mottUNa adhApavattasaMkramasaMbhavo ttiNAsaMkaNijjaM, uvaradabaMdhANaM pi tisaMjalaNapurisavedapayaDINaM NavakabaMdhassa adhApavattasaMkramanbhuvagamAdo | * paDhamasamayaavedassa saMkAmijjadi bahuaM, se kAle visesahINaM / 210. kudo evaM ce ? baMdhAvaliyAdikkaMta Niruddhasamayapabaddha madhApavattabhAgahAreNa khaMDideyakhaMDaM paDhamasamaye saMkAmeyUNa puNo vidiyasamaye taM caiva samayapabaddhaM paDhamasamaya saMkaMtova saMtasagAsaMkhejjabhAgaparihINamadhApavattabhAgahAreNa khaMDaNeyakhaMDa me kAmeditti deNa kAraNeNa samayaM paDi visesahINaM caiva saMkAmijamANaM padesaggaM upazamAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / unake pradezapuJjako kevala svasthAna meM hI nahIM upazamAtA kintu para prakRti meM bhI saMkramita karatA hai yaha jatalAne ke lie agale sUtrakA nirdeza karate haiM * parantu para prakRti meM adhaHpravRtta saMkramake dvArA saMkramAtA hai / 209. yahA~ para ' para prakRti' aisA kahane para krodha saMjvalana prakRtikA grahaNa karanA cAhie, kyoMki usase atirikta prakRtimeM puruSavedake pradezapuJjakA isa sthala para saMkrama nahIM ho sakatA / zaMkA -- bandhake uparama ho jAne para guNasaMkramako chor3akara adhaHpravRtta saMkrama kaise sambhava hai ? samAdhAna -- aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki bandhake uparata ho jAne para bhI tIna saMjvalana aura puruSaveda prakRtiyoMke navakabandhakA adhaHpravRttasaMkrama svIkAra kiyA hai| * avedabhAgake prathama samaya meM bahuta pradeza puJjako saMkramAtA hai, tadanantara samaya meM vizeSahIna pradezapuJjako saMkramAtA hai / $ 210. zaMkA- aisA kisa kAraNa se hai ? samAdhAna -- kyoMki bandhAvalike vyatIta honeke bAda vivakSita samayaprabaddhako adhaHpravRtta bhAgahArase bhAjita kara jo eka bhAga prApta ho use prathama samaya meM saMkramita kare / punaH `dUsare samayameM jo ki prathama samaya meM apane dravyakA asaMkhyAtavA~ bhAga upazAnta aura saMkramita gayA hai usase hIna zeSa usI samayaprabaddhako adhaHpravRtta bhAgahAra ke dvArA bhAjita kara jo bhAga prApta ho use saMkramita karatA hai, isa prakAra isa kAraNa se pratyeka samaya meM vizeSahIna pA. pratI adikkaMta iti pAThaH /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 289 daTThavvaM / edaM ca eyasamayapabaddhavivakkhAe parUvidaM / NANAsamayapabaddhappaNAe cauvviha-hANIhi saMkamapavRttIe saMbhavadaMsaNAdotti edassa atthavisesassa jANAvaNaphalamuttaramuttaM - * esa kamo eyasamayapabaddhassa ceva / $ 211. ayamedassa bhAvattho - NANAsamayapabaddhA cauvvihavaDDi- hANipariNadajogehiM baMdhAvaliyAdikkatavaseNa saMkamapAoggabhAvamuvadukamANA puvvillajogANusAreNevaM saMkAmijaMti ttiNa tattha visesahANIe saMkamaNiyamo, kiMtu siyA visesahINaM, siyA visesAhiyaM saMkhejjAsaMkhejjabhAgehiM, siyA saMkhejaguNahINaM, siyA saMkhejaguNaM, siyA asaMkhejjaguNahINaM, siyA asaMkhejjaguNaM ca NANAsamayapabaddhaMNibaddhaM saMkamadavvaM hoi, taNibaMdhaNajogANaM tahAbhAveNAvadvANAdo tti / tamhA Niruddheyasamayapabaddha paDibaddhaM caiva padesaggaM visesaMhINaM hoNa saMkAmijjadi tti puvvillama pAbahuaM susaMbaddhaM / * paDhamasamayaavedassa saMjalaNANaM ThidibaMdho battIsa vassANi to muhUta NANi / sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / $ 212. carimasamayasavedassa ThidibaMdho saMjalaNANaM saMpuSNabattIsavassametto tami caiva pajjavasido / tado tammi TThidibaMdhe samatte paDhamasamayaavedo aNNaM dvidihI pradezapuJja saMkramita hotA huA jAnanA caahie| yaha eka samayaprabaddhako vivakSita kara kahA hai, kyoMki nAnA samayaprabaddhoM kI vivakSA meM cAra prakArakI vRddhi aura hAnirUpase saMkramakI pravRttikI saMbhAvanA dekhI jAtI hai isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAneke lie Age ke sUtra ko kahate haiM * yaha krama eka samayaprabaddhakA hI hai / $ 211. isa sUtrakA yaha bhAvArtha hai-bandhako prApta hue nAnA samayaprabaddha cAra prakAra - kI vRddhi aura hAnirUpase pariNata hue yogoMke dvArA bandhAvalike vyatIta ho jAne para saMkramabhAvake yogya hokara pUrvake yogake anusAra hI saMkramita hote haiM, isalie vahA~ vizeSa hAni rUpa se saMkramakA niyama nahIM hai / kintu saMkhyAtaveM aura asaMkhyAtaveM bhAgarUpase kadAcit vizeSa hIna aura kadAcit vizeSa adhika tathA kadAcit saMkhyAta guNahIna aura kadAcit saMkhyAta guNA tathA kadAcit asaMkhyAtaguNA hona aura kadAcit asaMkhyAtaguNA nAnA samayaprabaddhasambandhI saMkramadravya hotA hai, kyoMki una nAnA samayaprabaddhoMke kAraNabhUta yogoMkA usI prakArase avasthAna hotA hai, isalie eka samayaprabaddhase sambandhita pradezapuJja hI vizeSa hIna hokara saMkramita kiyA jAtA hai, isalie pUrvakA alpabahutva susambaddha hai / * prathama samayavartI apagatavedI jIvake cAroM saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama battIsa varSa hai aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSa hai / $ 212. savedI jIvake antima samaya meM saMjvalanoMkA sthitibandha sampUrNa battIsa varSapramANa hotA hai, kyoMki usa sthitibandhakA vahIM paryavasAna ho jAtA hai, isalie usa sthiti 37
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA baMdhamADhavemANo saMjalaNANaM puvinlaTThidibaMdhAdo aMtomuhuttUNaM dvidibaMdhamADhavei, etto pAe saMjalaNANaM ThidibaMdhosaraNassa aNtomuhuttpmaannttaado| sesANaM puNa kammANaM ThidibaMdho saMkhejjaguNahANIe bajjhamANo saMkhejjavassasahassametto daTThanvo tti bhaNidaM hoi| * paDhamasamayaavedo tivihaM kohamuvasAmei / 213. purisavedacirANasaMtakamme uvasaMte taNNavakabaMdhaM jahAvutteNa kameNuvasAmemANo tadavatthAe ceva tivihaM kohametto pahuDi uvasAmedumADhavedi tti vuttaM hoi / * sA ceva porANiyA paDhamadvidI havadi / 5 214. jA puvvamaMtaraM karateNa kodhasaMjalaNassa paDhamadvidI purisavedapaDhamadvidIdo visesAhiyA ThavidA sA ceva galidasesapamANA eNhi pi payadi tti ghettavvA / jahA uvari mANAdINamuvasAmaNAe apuvvA paDhamadvidI savedagaddhAdo AvaliyabbhahiyA kIrade Na evamettha tivihassa kohassa uvasAmaNaTThamapuvvA paDhamaTThidI kIrade, kiMtu sA ceva ciraMtaNI paDhamadvidI viraidA jAva tivihaM kohamuvasAmedi tAva paDibaMdheNa viNA payadi tti vuttaM hoi / bandhake samApta honepara apagatavedI jIva avedabhAgake prathama samayameM anya sthitibandhakA Arambha karatA haA saMjvalanoMke pUrvake sthitibandhase antarmuharta kama sthitibandhakA Arambha karatA hai, kyoMki yahA~se lekara saMjvalanoMke sthitibandhakA uttarottara apasaraNa antarmuhUrtapramANa hotA hai| parantu zeSa koMkA sthitibandha saMkhyAtaguNI hAnike kramase bandhako prApta hotA huA saMkhyAta hajAra varSepramANa jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * prathama samayavartI apagatavedI jIva tIna prakArake krodhako upazamAtA hai / $ 213. puruSavedake purAne satkarmake upazAnta honepara usake navaka bandhako yathokta kramase upazamAtA huA usa avasthAmeM hI tIna prakArake krodhako yahA~se lekara upazamAneke lie Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * inakI vahI purAnI prathama sthiti hotI hai / 6214. pahale antara karate hue krodhasaMjvalanakI jo prathama sthiti puruSavedakI prathama sthitise vizeSa adhika sthApita kI thI, galita honese vahA~para jitanI zeSa bacI vahI yahA~para pravRtta rahatI hai aisA grahaNa karanA caahie| jisa prakAra Age mAnAdikakI upazAmanA karate samaya savedakake kAlase eka Avali adhika apUrva prathama sthiti kI jAtI hai usa prakAra yahA~para tIna prakArake krodhake upazamAneke lie apUrva prathama sthiti nahIM kI jAtI, kintu racI gaI vahI purAnI prathama sthiti tIna prakArake krodhake upazamAne taka binA pratibandhake pravRtta rahatI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNidde so * ThidibaMdhe puNe puNe saMjalaNANaM ThidibaMdho visesahINo / $ 215. kettiyametteNa ! aMtomuhuttametteNa / * sesANaM kammANaM ThidibaMdhoM saMkhejjaguNahINo / $ 216. gayatthamedaM suttaM / tado ettha viTThidibaMdha appA bahuamaNaMtara parUvideNeva kameNANugaMtavvaM, visesAbhAvAdo / Thidi - aNubhAgakhaMDayaghAdA vi mohaNIyavajANaM kammANaM puvvatteNeva kameNa payati tti vattavvaM / gAthA 123 ] 291 * edeNa kameNa jAdhe Avaliya-paDiAvaliyAo sesAo ko hasaMjalasAdhe vidiyaTThidIdo paDhamaTThidIdo AgAla - paDiAgAlo vocchiNNo / $ 217. etthAvaliyA tti vRtte udayAvaliyA gaheyavvA / paDiAvaliyA ti te udayAvaliyAdo bAhirA udayAvaliyA ghettavvA / ettiyamettAvasesAe kohasaMjalaNapaDhamaTTidIe AgAla-paDiAgAlavocchedo hoi / edaM ca uppAdANucchedamassiyUNa bhaNidaM, dosu AvaliyAsu sesAsu AgAla - paDiAgAlo hodUNa samayUNAsu dosu AvaliyAsu tI AgAla - paDiAgAlavocchedassa iha vivakkhiyattAdo / * paDiAvaliyAdo ceva udIraNA kohasaMjalaNassa / * pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara saMjvalanacatuSkakA anya sthitibandha vizeSa hIna hotA hai / $ 215. zaMkA -- kitanA hIna hotA hai ? samAdhAna- - pUrvake sthitibandha se antarmuhUrta hIna hotA hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / $ 216. yaha sUtra gatArtha hai, isalie yahA~para bhI sthitibandhasambandhI alpabahutvako pUrva meM kahe gaye kramake anusAra hI jAnanA cAhie, kyoMki usase isameM koI antara nahIM hai / sthitikANDakaghAta aura anubhAgakANDakaghAta bhI mohanIya karmako chor3akara zeSa karmoMke pUrvokta kramase hI pravartate haiM aisA yahA~ kahanA cAhie / * isa kramase jaba krodhasaMjvalanakI Avali - pratyAvali zeSa rahatI hai taba dvitIya sthitimeMse AgAla aura prathama sthitimeMse pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM / $ 217. yahA~para Avali aisA kahanepara udayAvaliko grahaNa karanA cAhie tathA pratyAvali aisA kahanepara u dayAvalise bAharakI udayAvaliko grahaNa karanA cAhie / krodhasaMjvalanakI prathama sthiti ke itanI mAtra zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai / yaha utpAdAnucchedakA Azraya lekara kahA hai, kyoMki prathama sthitimeM do AvaliyoMke zeSa rahanetaka AgAla aura pratyAgAla hokara eka samaya kama do AvaliyoMke zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlakI yahA~pa ra vyucchitti vivakSita hai / * taba krodha saMjvalanakI pratyAvali meM se hI udIraNA hotI hai /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jeyadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA 218. AgAla-paDiAgAlavocchede saMjAde tado pahuDi kohasaMjalaNassa patthi guNaseDhiNikkhevo, guNaseDhiAyAmassa savvajahaNNassa vi AvaliyapamANAdo heTThA sNbhvaannuvlNbhaado| tado paDiAvaliyAdo ghetra padesaggamokaDDiyUNAsaMkheje samayapabaddha udIredi tti eso ettha suttatthaviNicchao / * paDiAvaliyAe ekamhi samae sese kohasaMjalaNassa jahaNiyA tthidiudiirnnaa| $ 219. kudo 1 ekisse ceva dvidIe udayAvaliyabAhirAe okaDDiyUNudayAvaliyambhaMtaraM pavesijamANAe jhnnnnbhaavaavirohaado| saMpahi ettheva dvidibaMdhapamANAvahAraNamuttarasuttamoiNNaM * caduhaM saMjalaNANaM ThidiSaMdho cattAri maasaa| . $ 220. battIsavassiyAdo puvvaNiruddhadvidibaMdhAdo kameNa parihAidUNa mAsacaukkametto ettha saMjalaNANaM ThidibaMdho jAdo tti vuttaM hoi| * sesANaM kammANa DidiSaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / $ 221. NANAvaraNAdikammANaM saMkhejavassiyAdo paDhamaTThidibaMdhAdo saMkhejjaguNahANIe saMkhejjasahassamettesu dvidibaMdhesu gadesu vi tesimetthataNaTThidibaMdhassa saMkhejjavassasahassapamANattAvirohAdo / ettha dvidibaMdhappAbahuaM puvvutteNeva vihANeNANugaMtavvaM / 6218. AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAnepara vahA~se lekara krodhasaMjvalanakA guNazreNinikSepa nahIM hotA, kyoMki sabase jaghanya bhI guNazreNi AyAma eka AvalipramANa hai, usase kama upalabdha honA sambhava nahIM hai| isalie pratyAvalimeM se hI pradezapuMjakA apakarSaNa karake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA karatA hai yaha yahA~ sUtrArthakA nirNaya hai| * pratyAvalimeM eka samaya zeSa rahanepara krodhasaMjvalanakI jaghanya sthiti udIraNA hotI hai| 219. kyoMki udayAvalike bAhara jo eka sthiti zeSa hai usameMse apakarSaNakara udayAvalimeM praveza karAnepara jaghanya sthiti udIraNA hotI hai, isameM koI virodha nahIM hai| aba yahIMpara sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * taba cAra saMjvalanoMkA sthitibandha cAra mAha hotA hai| . * 6220. cAra saMjvalanoMkA jo pahale battIsa varSapramANa sthitibandha hotA rahA vaha kramase ghaTa kara yahA~para cAra mAsapramANa ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . * tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| .6221.kyoMki jJAnAvaraNAdi karmoMke saMkhyAta varSapramANa prathama sthitibandhameMse saMkhyAtaguNahAni dvArA saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandhoMke vyatIta ho jAnepara bhI unakA yahA~para sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai isameM koI virodha nahIM hai| yahA~para sthiti
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya va sAmaNAeM karaNakajjaNiddeso 293 saMpahi kohasaMjalaNapaDhamaTThidIe udayAvaliyaM paviTThAe jo parUvaNAviseso tapparUvaNamuttaro surApabaMdho - * paDiAvaliyA udayAvaliyaM pavisamANA paviTThA / $ 222. sugamamedaM sutaM / Navari paDiAvaliyAe udayAvaliyaM paviTThAe AvaliyamettI caiva kohasaMjalaNassa paDhamaTThidI parisiTTA / esA ca ucchiTThAvaliyA NAma, edisse sagasarUveNANubhAveNAbhAvAdo / * tAdhe ceva kohasaMjalaNe doAyaliyabaMdhe dusamapUNe motta Na sesA tivihakodhapadesA ubasAmijamANA uvasaMtA / 9-223. samhi caiva Niruddhasamaye kohasaMjalaNassa dusamayUNadoAvaliyamettaranbaMdhe mottUNa tivihassa kohassa sesAsesapadesaggaM pasatthovasAmaNAe uvasaMtamidi eso ettha suttatthasamuccao / 'uvasAmijamANA uvasaMtA' tti vRtte paDisamayamasaMkhejaguNA seThI uvasAmijamANA saMtA kameNa uvasaMtA tti ghettavvaM / je te dusamayUNadoAvaliyamettA kohasaMjalaNassa NavakabaMdhA tesimuvasAmaNAe purisavedabhaMgo / saMpahi aika tatthavisayaM kiMci parAmarasaM kuNamANo idamAha * kohasaMjalaNe duviho koho tAva saMchuhadi jAva kohasaMjalaNassa bandhakA alpabahutva pUrvokta vidhise hI jAnanA cAhie / aba krodhasaMjvalanakI prathama sthitike udadyAvali meM pravRSTa ho jAnepara jo prarUpaNA vizeSa hai usakA kathana karaneke lie Age ke sUtraprabandhako kahate haiM * pratyAvali udayAvalimeM praveza karatI huI praviSTa ho gaI / $ 222. yaha sUtra sugama hai / itanI vizeSatA hai ki pratyAvalike udadyAvalimeM praviSTa ho jAnepara krodhasaMjvalanakI AvalimAtra prathama sthiti zeSa rahI / isakA nAma ucchiSTAvali hai / isakA apane rUpase anubhavana nahIM hotA / * tabhI krodhasaMjvalana ke do samaya kama do AvalipramANa samayaprabaddhoMko chor3akara zeSa tIna prakArake krodhapradeza upazamAye jAte hue upazAnta hue / $ 223, usI vivakSita samaya meM krodhasaMjvalanake do samaya kama do AvalipramANa navabandhako chor3akara bAkI sabhI pradezapuJja prazasta upazAmanArUpase upazAnta ho gaye yaha yahA~ para sUtra arthakA samuccaya hai / 'uvasAmijjamANA uvasaMtA' aisA kahane para prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpa se upazamAye jAte hue kramase upazAnta hue aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| tathA jo ye krodhasaMjvalanake do samaya kama do AvalipramANa navaka bandha haiM unake upazamAnekA bhaMga puruSavedake samAna hai| aba atikrAnta hue artha ke viSaya meM kucha parAmarza karate hue isa sUtra ko kahate haiM * krodhasaMjvalanameM do prakArake krodhoMkA taba taka saMkramaNa karatA hai jaba taka krodha
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNI paDhamahidIe tiNNi AvaliyAo sesAo tti / . $ 224. ettha duviho koho ti vutte paJcakkhANApaJcakkhANakohANaM gahaNaM kAyavvaM, annnnhaasNbhvaado| so tAva kohasaMjalaNe guNasaMkameNa saMchuhadi jAva kohasaMjalaNapaDhamadvidI AvaliyattiyamettA sesA tti / kudo ? edammi avatthaMtare tattha tadubhayasaMkaMtIe virohaabhaavaado| saMkamaNAvaliyabhAveNa paDhamAvaliyaM bolAviya puNo vidiyAvaliyAe paDhamasamayappahuDi uvasAmaNAvaliyametteNa kAleNa taM davvamuvasAmedi / tado tadiyAvaliyamucchiTThAvaliyabhAveNa chaMDidi ti edeNa kAraNeNa tisu. AvaliyAsu sesAsu kohasaMjalaNassa duvihassa kohassa saMkamo Na virujjhde| ___ * tisu AvaliyAsu samayUNAsu sesAsu tatto pAe duviho koho kohasaMjalaNeNa saMchubhadi / 225. kohasaMjalaNapaDhamadvidIe aNaMtaraparUvidANaM tihamAvaliyANa paDivuNNANamabhAve tamunlaMghiyaNa mANasaMjalaNammi duvihaM kohaM saMchubhadi, payAraMtAsaMbhavAdo tti bhaNidaM hoi / evamedeNa kameNa kohasaMjalaNapaDhamahidi gAlemANassa jAdhe saMjvalanakI prathama sthitimeM tIna AvaliyAM zeSa rahatI haiN| $ 224. yahA~ para do prakArakA krodha aisA kahane para pratyAkhyAnAvaraNa krodha aura apratyAkhyAnAvaraNa krodhakA grahaNa karanA cAhie, kyoMki anya prakAra sambhava nahIM hai| ve donoM krodhasaMjvalanameM guNasaMkramake dvArA taba taka saMkramita hote haiM jaba taka krodhasaMjvalanakI prathama sthiti tIna AvalipramANa zeSa rahatI hai, kyoMki isa avasthAke bhItara usameM una donoM ke saMkramita hone meM virodhakA abhAva hai| saMkramaNAvalirUpase prathama Avaliko vitAkara punaH dUsarI Avalike prathama samayase upazAmanAvalipramANa kAlake dvArA usa dravyako upazamAtA hai, isalie tIsarI Avaliko ucchiSTAvalirUpase chor3a detA hai| isa kAraNase tIna AvaliyA~ zeSa rahane taka krodhasaMjvalanameM do prakArake krodhoMkA saMkrama virodhako nahIM prApta hotaa| vizeSArtha-krodhasaMjvalanakI prathama sthitisambandhI saMkramaNAvali, upazamanAvali aura ucchiSTAvali ina tIna AvaliyoMke avaziSTa rahane taka krodhasaMjvalanameM apratyAkhyAnAvaraNa krodha aura pratyAkhyAnAvaraNa krodhakA saMkrama hotA hai| isake bAda nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * eka samaya kama tIna AvaliyoMke zeSa rahane para vahAMse lekara do prakArake krodhakA krodhasaMjvalanameM saMkrama nahIM hotaa| . 225. krodhasaMjvalanakI prathama sthitimeM anantara pUrva kahI gaI paripUrNa tIna AvaliyoMkA abhAva honepara usako ullaMghana kara mAnasaMjvalanameM do prakArake krodhakA saMkrama karatA hai, kyoMki dUsarA prakAra sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra 1. tA. prato duvihakoha ( ho ) saMjalaNe iti pAThaH / 2. tA. pratau kohaM [Na] saMchubhadi iti pAThaH /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 295 kohasaMjalaNassa paDhamadvidI ucchiTThAvaliyamettA sesA tAdhe kohasaMjalaNassa baMdhodayA vocchijaMti tti jANAvaNamuttarasuttamoiNNaM- .. ___* jAdhe kohasaMjalaNassa paDhamaTTivIe samayUNAvaliyA sesA tAdhe ceva kohasaMjalaNassa baMdhodayA vocchiNNA / 226. kudo ettha ucchiTThAvaliyAe samayUNattamidi NAsaMkaNijjaM, tammi ceva samaye udayavocchedavaseNa paDhamaNisegahidIe mANasaMjalaNodayammi tthivukkasaMkameNa saMkamamANAe tisse tahAbhAvovalaMbhAdo / * mANasaMjalaNassa paDhamasamayavedago paDhamaTTidikArao ca / / $ 227. kohasaMjalaNassa paDhamadvidiM samayUNucchiTThAvaliyavajjaM gAliya tabbaMdhodayavocchedaM kAdaNa dvido tammi ceva samaye mANasaMjalaNassa paDhamasamayavedago hoi / kadhaM puNa vidiyaTThidIe. samavadvidassa mANasaMjalaNassa takAle ceya udayasaMbhavo hodi tti AsaMkAe idamAha 'paDhamadvidikArao cedi' vidiyaTTidIe samavaTThidaM mANasaMjalaNassa isa kramase krodhasaMjvalanakI prathama sthitiko galAnevAle jIvake jaba krodhasaMjvalanakI prathama sthiti ucchiSTAvalipramANa zeSa rahatI hai taba krodhasaMjvalanake bandha aura udaya vyucchinna ho jAte haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra AyA hai * jaba krodhasaMjvalanakI prathama sthitimeM eka samaya kama eka Avali zeSa rahatI hai tabhI krodhasaMjvalanake bandha aura udaya vyucchinna ho jAte haiN| 6226. zaMkA--yahA~ para ucchiSTAvalimeM eka samaya kama kisa kAraNase kiyA ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usI samaya udayakI vyucchitti ho jAneke kAraNa prathama niSekasthitike mAnasaMjvalanake udayameM stivuka saMkramake dvArA saMkramita ho jAne para usakI usa prakArase upalabdhi hotI hai| vizeSArtha-jo krodhasaMjvalanake udayakA antima samaya hai usake tadanantara samayameM usakI udyAvalikA adhastana prathama niSeka mAnasaMjvalanameM stivukasaMkramake dvArA saMkramita hue rahanese usameM se eka niSekake kama ho jAneke kAraNa yahA~ para ucchiSTAvalimeMse eka samaya kama kiyaa| * tathA tabhI vaha mAnasaMjvalanakA prathama samaya vedaka aura prathama samaya kAraka hotA hai| 6227. eka samaya kama ucchiSTAvalike sivAya krodhasaMjvalanakI prathama sthitiko galAkara tathA usake bandha aura udayakI vyucchitti karake sthita huA jIva usI samaya mAnasaMjvalanakA prathama samaya vedaka hotA hai| zaMkA--dvitIya sthitimeM sthita mAnasaMjvalanakA usI samaya udaya kaise sambhava hai ? samAdhAna--aisI zaMkA hone para 'prathama sthitikA karanevAlA' hotA hai' yaha vacana kahA hai| dvitIya sthitimeM sthita mAnasaMjvalanake pradezapujako apakarSitakara udayAdi guNazreNi
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [caritamohaNIya-uvasAmaNA padesagga mokaDDiyUNudayAdiguNaseDhIe NikkhevaM kuNamANo tAdhe caiva paDhamaTThidikArago hoto mANavedago hoditti eso edassa bhAvattho / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNa - muttaraM pabaMdhamAha * paDhamahidi karemANo udaye padesaggaM thovaM dedi, se kAle asaMkhejaguNaM / evamasaMgvejjaguNAe seDhIe jAva paDhamaTThidicarimasamao tti / $ 228. vidiyaTThidipadesaggamokaDDiyUNa mANasaMjalaNassa paDhamaTThidi kuNamANo deNa viSNAseNa kareditti vRttaM hoi / ettha paDhamaTThididIhattamaM to muhuttapamANaM hoNa mANavedagaddhAdo AvaliyambhahiyaM hodi tti ghettavvaM / evaM paDhamaTThidimmi takkAlokaDidasavvadavvassA saMkhejjabhAgamettadavvaM TThidiM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe NisiMciya puNo semadavyaM vidiTThI kadhaM NisiMcadi ti AsaMkAe suttamuttaraM bhaNai - * vidiTThadIe jA AdiTThidI tisse asaMkhejjaguNahINaM, tado visesahINaM ceva / $ 229. kudAM tAva vidiyaTThidIe AdiTThidimmi asaMkhejjaguNahINaM NisiMcadi tti vRtte vuccade-paDhavadvidIe carimaNiseyammi guNaseDhisIsayabhAveNAvaTThidammi asaMkhejjA samayapavaddhA nimittA / saMpahi vidiyaTThidIe AdimaDidimmi NisiMcamANa . rUpase nikSepa karatA huA usI samaya prathama sthitikA karanevAlA hokara mAnavedaka hotA hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / aba isI arthako spaSTa karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * prathama sthitiko karatA huA udayameM alpa pradezapuJjako detA hai / tadanantara samaya meM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai / isa prakAra asaMkhyAtaguNe zreNikramase prathama sthiti ke antima samayake prApta hone taka detA hai| $ 228. dvitIya sthitike pradezapuJjako apakarSita kara mAnasaMjvalanakI prathama sthitiko karatA huA isa racanAke anusAra karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ para prathama sthitikI lambAI antarmuhUrtapramANa hokara mAnasaMjvalanake vedakakAlase eka AvalipramANa adhika hotI hai aisA grahaNa karanA caahie| isa prakAra prathama sthiti meM tatkAla apakarSita kiye gaye sarva dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako pratyeka sthitikI apekSA asaMkhyAtaguNe zraNirUpa se siMcita kara punaH zeSa dravyako dUsarI sthiti meM kisa prakAra siMcita karatA hai aisI AzaMkA hone para Age ke sUtrako kahate haiM * dvitIya sthitikI jo Adi sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNe hIna pradeza puMjakA siMcana karatA hai / usase Age vizeSa hIna pradezapuJjakA hI siMcana karatA hai / 1 $ 229. dvitIya sthitikI Adi sthiti meM kisa kAraNase asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuJjakA siMcana karatA hai aisA kahane para kahate haiM-- kyoMki prathama sthiti ke guNazreNizIrSa rUpa se avasthita antima niSekameM asaMkhyAta samayaprabaddha nikSipta karatA hai / aba dvitIya sthiti meM
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNihaso 297 davvapamANa megasamayapabaddhAsaMkhejjabhAgamettaM ceva hoi, takkolokaDDidadavvassa asaMkhejjANaM bhAgANaM divaDDaguNahANipaDibhAgeNa lddhgbhaagpmaannttaado| tamhA siddhamedassAsaMkhejjaguNahINattaM / etto uvari savvattha visesahINaM ceva Nikkhivadi jAva carimaTThidimaicchAvaNAvaliyametteNa apatto ti, tattha pyaarNtraasNbhvaado| evaM ceva mANavedagassa vidiyAdisamaesu vi paDhama-vidiyahidIsu padesaviNNAsakamo dtttthvyo| Navari samayaM paDi asaMkhejaguNAe seDhIe padesaggamokaDDiyUNa galidasesAyAmeNa udayAdiguNaseDhiNikkhevaM karedi tti vattavvaM / * jAdhe kodhassa baMdhodayA vocchiNNA tAdhe pAye mANassa tivihassa uvsaamgo| 230 kohasaMjalaNovasAmaNANaMtaraM jahAvasarapattassa tivihassa mANassa AyuttakiriyAe uvasAmago hodi tti vuttaM hoi / saMpahi etthevuddese dvidibaMdhapamANAvahAraNamuvarimasuttAvayAro-- * tAdhe saMjalaNANaM hidivaMdho cattAri mAsA aMtomuhutteNa UNayA / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / 231. aNaMtarAikkataheTThimaDhidibaMdho saMjalaNANaM cattAri mAsA paDivuNNA tti AdikI sthitimeM nikSipta kiye jAnevAle dravyakA pramANa eka samayaprabaddhake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai, kyoMki vaha usa samaya jitane dravyakA apakarSaNa hotA hai use Der3ha guNahANise bhAjita karane para asaMkhyAta bahubhAgoMke atirikta jo eka bhAga labdha Ave tatpramANa hotA hai / isaliye yaha asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai yaha siddha huaa| isase Upara sarvatra atisthApanAvalipramANa sthitiko chor3akara antima sthiti taka vizeSa hIna dravyako hI nikSipta karatA hai, kyoMki vahA~ anya koI prakAra sambhava nahIM hai| isI prakAra mAnavedakake dvitIyAdi samayoM meM bhI prathama aura dvitIya sthitiyoM meM pradezoMke vinyAsakA krama jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNI zreNirUpase pradezapuJjakA apakarSaNa kara udayAdi guNazreNikA jitanA AyAma galita hotA jAya usase zeSa rahanevAle usake AyAmameM nikSepa karatA hai aisA kahanA cAhie / __* jisa samaya krodhasaMjvalanake bandha aura udaya vyucchinna hote haiM usI samaya tIna prakArake mAnakA upazAmaka hotA hai| 6230. krodhasaMjvalanake upazamAye jAneke anantara yathAvasara prApta tIna prakArake mAnakA Ayukta kriyA dvArA upazAmaka hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isI sthalapara sthitibandha ke pramANakA nizcaya karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * usa samaya tIna saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama cAra mAsa hotA hai aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSa hotA hai| $231. anantara pUrva saMjvalanoMkA sthitibandha pUrA cAra mAha kaha Aye haiM / parantu
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA vRttaM / ehiM puNa tinhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho aMtomuhuttUNamAsacaukkametto hoha, damma visae saMjaNANaM dvidibaMdhosaraNassa aNtomuhuttpmaannttaado| sesakammANaM puNa vidibaMdho saMkhejjavassasahasrasametto hoDhUNa samaNaMtaraheTThimaTThidibaMdhAdo saMkhejaguNahINo samAroti eso ettha suttatthaviNicchayo / ThidibaMdhappA bahuamettha puvyuttreNeva vihANeNANugaMtavvaM / evaM tivihassa mANassa uvasAmaNamADhatriya samayaM paDi asaMkheJjaguNAe seTIe padesaggamuvasAmemANassa saMkhejasahassamettesu vidibaMdhe gadesu mANasaMjaNassa paDhamadie jjhIyamANAe thovAvasesAe jo kiriyAbhedo tappaduSpAyaNaTumuttaro sutapabaMdho * mANasaMjalaNassa paDhamaTThidIe tisu AvaliyAsu samayUNAsu sesAsu duviho mANo mANasaMjalaNe Na saMchunbhadi / $ 232. gayatthamedaM suttaM, kohasaMjalaNaparUvaNAe pavaMciyattAdo / saMpahi etto puNovi samayUNAvaliyamettaM gAliya doAvaliyameti paDhamaDidiM dhareNAvaTThidassa AgAla - paDiA gAlavocchedavihANamuttaramuttamoiNNaM * paDiAvaliyAe sesAe AgAla- paDiAgAlo vocchiNNo / $ 233. kA paDiAvaliyA NAma ? udayAvaliyAdo uvarimA jA vidiyAvaliyA sA paDayAvaliyA ti bhaNNade / sesaM sugamaM / etto puNo vi samayUNAvaliyaM gAliya yahA~ tIna saMjvalanoMkA ssthitibandha antarmuhUrta kama cAra mAsa hotA hai, kyoMki isa sthala para saMjvalanoMke bandhApasaraNakA pramANa antarmuhUrtamAtra hotA hai / parantu zeSa sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hokara anantara pUrvake sthitibandha se saMkhyAtaguNA hIna Arambha karatA hai yaha yahA~ sUtrake arthakA nizcaya hai / yahA~ para sthitibandhakA alpabahutva pUrvokta vidhise hI jAnanA caahie| isa prakAra tIna prakArake mAnake upazamAnekA Arambha karake prati samaya asaMkhyAtaguNI zra eNirUpase pradezapuJjako upazamAnevAle jIvake saMkhyAta hajAra sthitibandhoM ke jAnepara kSINa hotI huI mAna saMjvalanakI prathama sthitike thor3I zeSa rahanepara jo kriyAbheda hotA hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * mAnasaMjvalanakI prathama sthitike eka samaya kama tIna AvalipramANa zeSa rahane para do prakArake mAnako mAnasaMjvalanameM saMkrAnta nahIM karatA hai / $ 232. yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki krodhasaMjvalanake kathana ke samaya isakA vistAra se vivecana kara Aye / aba isase Age phira bhI eka samaya kama eka AvalipramANa prathama sthitiko galAkara do AvalipramANa prathama sthitiko dhAraNakara sthita hue jAvake AgAla * aura pratyAgAlakI vyucchittikA vidhAna karaneke liye AgekA sUtra AyA hai * pratyAvali ke zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM / 9 233. zaMkA -- pratyAvali kise kahate haiM ? samAdhAna - udayAvalike Upara kI jo dUsarI Avali hai use pratyAvali kahate haiM / zeSa kathana sugama hai / isase Age phira bhI eka samaya kama eka AvalipramANa galA
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNihaso samayAhiyAvaliyamettapaDhamaTThidiM dhareNAvaTThidissa jo parUvaNAmedo tappaduSpAyaNaphalo uttaramuttaNidda so-- * paDiAvaliyAe ekkamhi samae sese mANasaMjalaNassa doAvaliyasa mayUNabaMdhe mottaNa sesaM tivihassa mANassa padesasaMtakammaM carimasamaya vasaMtaM / $ 234. edammi avasthAvisese tivihassa mANassa hidi- aNubhAga-padesa saMta kammaM savvaM pi jahANihidupamANamANasaMjalaNaNavakavaMdhucchTTiA valiyavajraM savvovasAmaNAe carimasamaya vasaMtaM jAdamidi vRttaM hoi, jahAkamamuvasAmijamANassa tassa tAghe NivasesamuvasaMtabhAveNa pariNamaNadaMsaNAdo / ettha ucchiTThAvaliyamappahANaM kADhUNa mANasaMjaNassa samayUNadoAvaliyabaMdhe mAttaNe ti sutte NiddiTThe / ettheva samae mANasaMjaNassa jahaNiyA TThidiudIraNA ca daTThavvA / saMpahi etthataNaTThidibaMdhapamANAvahAraNamuttaramuttamoiNNaM * tAdhe mANa-mAyA-lobhasaMjalaNANaM dumAsaTThidigo baMdho / 299 $ 235. sugamaM / * sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / kara eka samaya adhika eka AvalipramANa prathama sthitiko dharakara sthita hue jIvake viSaya meM jo prarUpaNAbheda hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM- * pratyAvalimeM eka samaya zeSa rahanepara mAnasaMjvalanake eka samaya kama do AvalipramANa samayaprabaddhoMko chor3akara tIna prakArake mAnakA zeSa pradezasatkarma antima samaya meM upazAnta ho jAtA hai / $ 234 isa avasthAvizeSameM mAnasaMjvalanake yathA nirdiSTa pramANavAle navakabandhakI ucchiSTAvaliko chor3akara tIna prakArake mAnakI sabhI sthiti, anubhAga aura pradeza karma sarvopazAmanArUpase antima samaya meM upazAnta ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki yathAkrama upazamAye jAnevAle usakA usa samaya niravazeSa upazAntarUpase pariNamana dekhA jAtA hai / yahA~ para ucchiSTAvaliko gauNakara mAnasaMjvalana ke eka samaya kama do AvalipramANa bandhako chor3akara aisA sUtra meM nirdeza kiyA hai| tathA isI samaya mAnasaMjvalanakI jaghanya sthiti- udIraNA jAnanI caahie| aba yahA~ para sthitibandhake pramANakA nizcaya karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * usa samaya mAna, mAyA aura lobha saMjvalanakA sthitibandha do mAha pramANa hotA hai| $ 235. yaha sUtra sugama hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNAM $ 236. gayatthamedaM sutaM / edammi ceva samae mANasaMjalaNassa baMdhodayA vocchiNNA, uppAdANucchedamassiyUNa taduvavattado / * tado se kAle mAyAsaMjalaNamokaDDiyUNa mAyAsaMjjalaNassa paDhamahidi karedi / $ 237. tado mANavedagacarimasamayAdo se kAle samaNaMtara samae mAyAsaMjalaNapadesaggamokaDDiyUNa udayAdiguNa seThikameNa NikkhivamANo mAyAsaMjalaNassa paDhamaDidimaMtomuhuttAyAmamuppAdiya mAyAvedago hodi ti / ettha mAyAsaMjalaNassa paDhamaTThididIhattamAvaliyambhahiyasaga vedagaddhAmettamiti gaheyavvaM / * tAdhe pAye tivihAe mAyAe uvasAmago / $ 238. gayatthamedaM suttaM / saMpahi edammi caiva mAyAvedagapaDhamasamaye dvidibaMdha - pamANa parUvaNamuttaramuttAraMbho- 300 * mAyA-lobhasaMjalaNANaM dvidibaMdho do mAsA aMtomuhuroNa UNayA / $ 239. anaMtarAikaMtadomAsameta TThidibaMdhAdo aMtomuhuttamettamosariyUNa donhaM saMjaNANa mehiM TThidibaMdhamADhaveditti vRttaM hoi / * sesANaM kammANaM dvidigaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / $ 240. avagayatthamedaM suttaM / $ 236. yaha sUtra gatArtha hai / isI samaya mAnasaMjvalana ke bandha aura udaya vyucchinna hote haiM, kyoMki utpAdAnucchedakA Alambanakara aisA bana jAtA hai / * isake eka samaya bAda mAyAsaMjvalanakA apakarSaNakara usakI prathama sthiti karatA hai / 9 237. mAnavedakake antima samayake bAda tadanantara samaya meM mAyAsaMjvalana ke pradezapuJjakA apakarSaNakara tathA udayAdi guNazreNirUpase usakA nikSepa karatA huA mAyAsaMjvalanakI prathama sthitiko antarmuhUrtapramANa utpanna karake mAyAsaMjvalanakA vedaka hotA hai / yahA~para mAyAsaMjvalanako prathama sthitiko lambAI eka Avali adhika apane vedaka kAlapramANa hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / * vahA~se lekara yaha tIna prakArakI mAyAkA upazAmaka hotA hai| $ 238. yaha sUtra gatArtha hai / aba isI mAyAvedakake prathama samaya meM sthitibandhake pramANakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * mAyA aura lobhasaMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrtakama do mAha pramANa hotA hai / $ 239. anantara pUrva vyatIta hue do mAha pramANa sthitibandhase antarmuhUrta ghaTakara isa samaya do saMjvalanoMkA sthitibandha Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai / $ 240. isa sUtra kA artha avagata hai /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIyauvasAmaNAe karaNaka jaNihaso * sesANaM kammANaM hidikhaMDayaM palidovamassa saMkhejadibhAgo / $ 241. ettha sesakammaNiddeseNa aMtarakaraNasamattIdo pahuDi mohaNIyassa TThidikhaMDayAsaMbhavo jANAvido, mohaNIyavANamiha sesabhAveNa vivakkhiyattAdo / evamaNubhAgakhaMDayassa vi. mohaNIyavajjesu kammesu aNaMtaguNahANIe pattI aNugaMtavvA, suttassedassa desaamaasyttaado| saMpahi mANasaMjalazucchiTThAvaliyAe samayUNAvaliyamettagovucchANaM kattha kadhaM vA vivAgo hodi tti AsaMkAe uttarasuttamAha * jaM taM mANasaMtakammamudayAvaliyAe samayaNAe taM mAyAe tthiyukasaMkameNa udae vipacihidi / .5242. jaM taM carimasamae mANavedageNa mANasaMtakammamucchiTThAvaliyAe parisesidaM tamidANiM mAyAsaMjalaNasarUveNa tthivukkasaMkameNa udaye vipaJcadi tti bhaNidaM hoi / ko sthivukasaMkamo NAma ? udayasarUveNa samadvidIe jo saMkamo so tthivukkasaMkamo tti bhaNNade / eso sthivaktasaMkameNa ucchiTThAvaliyAe vivAgakamo kohasaMjalaNassa vi jojeyavyo / saMpahi mANasaMjalaNassa dusamayaNadoAvaliyamette NavakabaMdhasamayapabaddhANamaNuvasaMtANaM mAyAvedagakAlabbhaMtare uvasAmaNakamajANAvamuttarasuttaNiddeso- * tathA zeSa karmoMkA sthitikANDaka panyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| $ 241. yahA~para zeSa karma aisA nirdeza karanese antarakaraNakI samAptike samayase lekara mohanIyakarmakA sthitikANDaka asambhava hai isa bAtakA jJAna karAyA hai, kyoMki mohanIya kameke atirikta karma yahA~para 'zeSa karma' pada dvArA vivakSita kiye gaye haiN| isI prakAra mohanIyakarmase atirikta karmoke anubhAgakANDakakI bhI anantaguNI hAnirUpase pravRtti jAnanI cAhiye, kyoMki yaha sUtra dezAmarSaka hai| aba mAnasaMjvalanasambandhI ucchiSTAvalike eka samaya kama AvalipramANa gopucchoMkA kahA~para kisa prakAra vipAka hotA hai aisI AzaMkA honepara Ageke sUtrako kahate haiM __* usa samaya mAna saMjvalanakA jo eka samaya kama udayAvalipramANa satkarma zeSa rahA vaha stivukasaMkramake dvArA mAyAke udayameM vipAkako prApta hogaa| 242. mAnavedakane apane antima samayameM jo ucchiSTAvalipramANa mAnasatkarma zeSa rakhA vaha isa samaya stivukasaMkramake dvArA mAyAsaMjvalanarUpase usake udayameM vipAkako prApta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . zaMkA-stivukasaMkrama kise kahate haiM ? samAdhAna- udayarUpase samAna sthitimeM jo saMkrama hotA hai use stivukasaMkrama kahate haiN| yaha stivukasaMkramake dvArA ucchiSTAvalikA yaha vipAkakrama krodhasaMjvalanakA bhI lagA lenA caahiye| aba mAnasaMjvalanake do samaya kama do AvalipramANa anupazAnta navaka samayaprabaddhoMke mAyAsaMjvalanake vedakakAlake bhItara upazamAneke kramakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA * je mANasaMjalaNassa doNhamAvaliyANaM dusamayUNANaM samayapabaddhA aNuvasaMtA te guNaseDhIe uvasAminjamANA dohiM AvaliyAhiM dusamayUNAhiM uvasAmijihiti / 243. ettha mAyAvedagapaDhamasamae puvaparUvidANaM samayaNadoAvaliyamettavakabaMdhasamayapabaddhANamAdimo samayapabaddho Nillevijadi ci taM motta Na avasesA dusamayaNA doAvaliyamettA ceva NavakabaMdhasamayapabaddhA suttaNihiTThA te ca samayaM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmijamANA mAyavedagakAlabhaMtare samayaNadoAvaliyamettakAleNa giravasesamuvasAmijaMti, tattha samae samae ekkekassa samayapabaddhassa uvasAmaNakiriyAe prismttidNsnnaado| * jaM padesaggaM mAyAe saMkamadi taM visesahINAe seDhIe saMkamadi / $ 244. edassa suttassa attho jahA purisasavedaNa vakabaMdhasaMkamaNAe paDibaddhasuttassa vutto tahA parUveyavyo, visesaabhaavaado| * esA parUvaNA mAyAe paDhamasamayauvasAmagassa / $ 245. sugamaM / evamedIe parUvaNAe mAyAsaMjalaNamasaMkhejaguNAe seDhIe uvasAmemANassa bahuesu hidikhaMDayasahassesu gadesu mAyAsaMjalaNapaDhamahidIe samayUNA * mAna saMjvalana ke do samaya kama do AvalipramANa jo anupazAnta samayaprabaddha haiM ve guNazreNidvArA upazamAye jAte hue do samaya kama do AvalipramANa kAla dvArA upazamAye jaayeNge| $ 243. yahA~para mAyAvedakake prathama samayameM pUrva meM kahe gaye eka samaya kama do AvalipramANa navakabandhake samayaprabaddhoMkA AdikA samayaprabaddha nirlepa hotA hai, isalie use chor3akara sUtra meM nirdiSTa jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha samayaprabaddha haiM ve pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNI zreNirUpase upazamAye jAte hue mAyAvedakake kAlake bhItara eka samaya kama do AvalipramANa kAlake dvArA pUrI tarahase upazamAye jAte haiM, kyoMki vahA~para pratyeka samayameM eka-eka samayaprabaddhake upazAmana kriyAkI samApti dekhI jAtI hai| ___ * jo pradezapuJja mAyAsaMjvalanameM saMkramaNa karatA hai vaha vizeSa hIna zreNikramase saMkramaNa karatA hai| $ 244. puruSavedake navakabandhake saMkramaNase sambandha rakhanevAle sUtrakA artha jisa prakAra kahA hai usI prakAra isa sUtrakA artha kahanA cAhie, kyoMki usake kathanase isake kathanameM koI antara nahIM hai| * mAyAkaSAyake prathama samayameM upazAmakakI yaha prarUpaNA hai / $ 245. yaha satra sugama hai| isa prakAra isa prarUpaNA dvArA mAyA saMjvalanake asaMkhyAtaguNI zreNirUpase upazamAye jAnevAle jIvake bahuta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 303 valiyamettasesAe jo atthaviseso tapparUvaNadvamuttarasuttAvayAro * etto hidikhaMDayasahassANi bahUNi gadANi, tado mAyAe paDhamahidIe timu AvaliyAsu samayaNAsu sesAsu duvihA mAyA mAyAsaMjalaNe Na saMchuhadi, lohasaMjalaNe ca saMchuhadi / 5246. ettha kAraNaM puvvaM va paraveyavvaM / * paDiAvaliyAe sesAe AgAla-paDiAgAlo vocchiSNo / 6 247. sagamaM / * samayAhiyAe AvaliyAe sesAe mAyAe carimasamayauvasAmago motta Na doAvaliyabaMdhe samayaNe / 6 248. edaM pi suttaM sugamaM / saMpahi edammi saMdhivisese vaTTamANassa carimasamayamAyAvedagassa dvidibaMdhapamANAvahAraNa muttarasuttAraMbho * tAdhe mAyA-lobhasaMjalaNANaM dvidivaMdho mAso / $ 249. sugamaM / * sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassANi / honepara mAyAsaMjvalanakI prathama sthiti ke eka samaya kama tIna AvalipramANa zeSa rahanepara jo artha vizeSa hotA hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM ___ * isake bAda bahuta hajAra sthitikANDaka vyatIta hote haiM, taba mAyAsaMjvalanakI prathama sthitimeM eka samaya kama tIna AvaliyoMke zeSa rahanepara do prakArakI mAyAko mAyAsaMjvalanameM saMkrAnta nahIM karatA hai, lobhasaMjvalanameM saMkrAnta karatA hai| $ 246. yahA~para kAraNakA pahaleke samAna kathana karanA caahiye| * pratyAli ke zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAla vyucchinna hote haiN| 6247. yaha sUtra sugama hai ? * eka samaya adhika eka AvalikAlake zeSa rahanepara eka samaya kama do AvalipramANa navakabandhako chor3akara tIna prakArakI mAyAkA antima samayavartI hokara upazAmaka hotA hai| 6248. yaha sUtra bhI sugama hai| aba isa sandhivizeSameM vidyamAna antima samayavartI mAyAvedakake sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * usa samaya mAyA aura lobhasaMjvalanakA sthitibandha eka mAsa hotA hai| $ 249. yaha sUtra sugama hai| * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa hotA hai /
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA $ 250. sugamaM / * tado se kAle mAyAsaMjalaNassa baMdhodayA vocchiNNA / $ 251. aNuppAdANucchedamassiyUNedaM vRttaM, uppAdANucchedavivakkhAe puvvillasamae caiva tdubhyvocchedvihaannovvttiido| etto pAe lobhasaMjalaNaM vedemANo tivihaM lobha vasAmedumADhave / tattha mAyAsaMjalaNucchTThiAvaliyAe tthibukkasaMkameNa lobhasaMjalama vivAgo hoditti jANAvaNaTTa phalamuttarasuttaM * mAyAsaMjalaNassa paDhamaTThidIe samayUNA AvaliyA sesA tithavukkasaMkameNa lobhe vipacihidi / $ 252. gayatthamedaM suttaM / * tAdhe ceva lobhasaMjalaNamokaDDiyUNa lobhassa paDhamaDidi karedi / 6 253. takkAle caiva vidiyaTThidIdo lohasaMjalaNa pade sagga mokaDDi- yUNa udayAdiguNaseTIe NikkhivamANo aMtomuhuttametti lohasaMjalaNassa paDhamaTThidiM samuppAdiya vededitti bhaNidaM hodi / saMpahi edisse lobhasaMjalaNapaDhamaTThidIe dIhattamettiyaM hodi tti jANAvaNaDumuttaramuttamAha * etto pAe jA lobhavedagaddhA hodi tisse lobhavedagaddhAe vetti - bhAgA ettIyamettI lobhassa paDhamaTThidI kadA | $ 250. yaha sUtra sugama hai / * usake eka samaya bAda mAyAsaMjvalanake bandha aura udaya vyucchinna hote haiM / $ 251. anutpAdAnucchedakA Azraya lekara yaha sUtra kahA hai, kyoMki utpAdAnuccheda kI vivakSA meM anantara pUrva ke samaya meM hI ina donoMke vyucchittikA kathana bana jAtA hai / yahA~se lekara lobhasaMjvalanakA vedana karatA huA tIna prakArake lobhako upazamAneke lie Arambha karatA hai / vahA~ para mAyAsaMjvalanakI ucchiSTAvalikA stivukasaMkramake dvArA lobhasaMjvalanameM vipAka hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * mAyAsaMjvalanakI prathama sthitimeM jo eka samaya kama eka Avali zeSa hai vaha stikasaMkramake dvArA lobhasaMjvalana meM vipAkako prApta hogI / $ 252. yaha sUtra gatArtha hai / * usI samaya lobhasaMjvalanakA apakarSaNakara lobhakI prathama sthiti karatA hai / $ 253. usI samaya dvitIya sthiti se lobhasaMjvalana ke pradezapuJjakA apakarSaNakara udayAdi guNazra NirUpase nikSepa karatA huA lobhasaMjvalana kI prathama sthitiko antarmuhUrta pramANa sthApita kara vedana karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa lobhasaMjvalana kI prathama sthitikI lambAI itanI hotI hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * yahA~se lekara jo lobha vedakakAla hai usa lobhavedaka kAlake do tribhAga pramANa lobhakI prathama sthiti kI /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya - uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso $ 254. edaduktaM bhavati - etto pyahuDi jA lobhavedagaddhA hoi suhumasAMparAiyacarimasamayapajjaMtA taM lobhavedagaddhaM tiNiNa bhAge kADhUNa tattha sAdireya vettibhAgamettI lobhasaMjaNassa paDhamaTThidI ehi kadA ti / kiM kAraNaM 1 etto uvarimAsesa lobhavedagavAe desUNatibhAgamettI suhumalobhavedagaddhA hodi / taM mottUNa tatto sAdireyadguNatabAdaralo bhavedagaddhamAvaliyamanmahiyaM kADhUNa bAdarasAMparAio paDhamaTThidi karediti / edeNa kAraNeNa savvisse lobhavedagaddhAe sAdireyavettibhAgamettI lobhassa paDhamahidI esA daTThavvA / evamettiyameti paDhamaTThidiM kADhUNa tivihaM lobhamuvasAmemANassa paDhamasamae lobhasaMjalaNAdINaM dvidibaMdhapamANAvahAraNaTThamuttaro supabaMdho 305 * tAdhe lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho mAso aMtomuhuttreNa UNo / $ 255. carimasamayamAyAvedagassa TThidibaMdho mAso paDivuNNo, tatto aMtomuhutteNa osaridUNa lobhasaMjalaNassa vidibaMdha mehimADhavediti vRttaM hoi / * sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vastrANi / $ 256. NANAvaraNAdikammANaM TThidibaMdho puvvillaTThidibaMdhAdo saMkhejjaguNahANI payaTTamANo ajja vi saMkhejjavassasaharasametto ceva, saMkhejjavassasaha ssaviyappANamaya bheyabhiNNattAdo tti bhaNidaM hodi / ettha NANAvaraNAdikammANaM hidi SS 254. isakA yaha tAtparya hai - yahA~se lekara sUkSmasAmparAya guNasthAnake antima samaya paryanta jo lobhavedaka kAla hai usa lobhavedaka kAlake tIna bhAga karake unameM se sAdhaka do tribhAgapramANa lobhasaMjvalanakI prathama sthiti isa samaya kI, kyoMki yahA~se uparima samasta lobha vedaka kAlake kucha kama tIsare bhAgapramANa sUkSma lobhavedaka kAla hotA hai / use chor3akara usase sAdhika dUne bAdara lobha vedaka kAlako eka AvalipramANa adhika karake bAdara sAmparAyika jIva prathama sthiti karatA hai / isa kAraNa se pUrA lobha vedakakAla sAghika do tribhAgapramANa lobhakI yaha prathama sthiti jAnanI caahie| isa prakAra itanI prathama sthiti karake tIna prakArake lobhako upazamAnevAle jIvake prathama samayameM lobhasaMjvalanAdikake sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke liye AgekA sUtraprabandha kahate haiM-- * taba lobhasaMjvalanakA sthitibandha antarmuhUrtakama eka mAsa hotA hai / $ 255. antima samayavartI mAyAvedakakA sthitibandha pUrA eka mAsa hotA hai, usase antarmuhUrta ghaTAkara isa samaya lobhasaMjvalanake sthitibandhako Arambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa hotA hai / $ 256. parantu jJAnAvaraNAdi karmoMkA sthitibandha pUrvake sthitibandha se saMkhyAtaguNI hAnirUpase pravRtta hotA huA abhI bhI saMkhyAta hajAra varSapramANa hI hotA hai, kyoMki saMkhyAta hajAra varSoMke aneka bheda pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ para jJAnA 39
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA aNubhAgakhaMDayapamANaM pi puvvutteNa vihiNA aNugaMtavvaM / evamedeNa kameNADhaviya tivihaM lobhamuvasAmemANassa saMkhejesu dvidibaMdhasahassesu gadesu NiruddhapaDhamahidIe addhamattaM gAliya dvidassa tadavatthAe jo visesasaMbhavo tapparUvaNaTThamuvarimo suttapabaMdho * tado saMkhejjehiM hidibaMdhasahassehiM gadehiM tisse lobhassa paDhamahidIe addhaM gdN| 257. ettha 'paDhamaTTidIe addhaM gadaM' idi vutte sAdireyamaddhaM gadamidi ghettavvaM / kudo edamavagammade ? uvrimappaabhuasuttaado| * tado addhassa carimasamae lohasaMjalaNassa hidibaMdho divasapudhattaM / 6258. puvvuttasaMdhIe lobhasaMjalaNassa hidibaMdho aMtomuhuttUNamAsametto hoto tatto kameNa parihAidUNa edamhi saMdhivisese divasapudhattametto saMjAdo tti eso edassa suttssttho| * sesANaM kammANaM hidibaMdho vassasahassapudhattaM / $259. puvvuttasaMkhejjavassasahassANaM suTTa ohaTTidRNa tappamANeNettha smvtttthaannaado| saMpahi edammi ceva samae aNubhAgasaMtakammagayavisesaparUvaNaTTamuttarasuttAraMbhovaraNAdi karmoMke sthitikANDaka aura anubhAgakANDakoMkA pramANa bhI pUrvokta vidhise jAnanA cAhie / isa prakAra isa kramase Arambha karake tIna prakArake lobhako upazamAnevAle jIvake saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara vivakSita prathama sthitike ardhabhAgako galAkara sthita honepara usa avasthAmeM jo vizeSa sambhava hai usakA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM-- ___ * tatpazcAt saMkhyAta hajAra sthitibandhoMke vyatIta honepara lobhakI usa prathama sthitikA ardha bhAga vyatIta ho gyaa| $257. yahA~para 'prathama sthitikA ardha bhAga vyatIta ho gayA' aisA kahanepara 'sAdhika ardha bhAga vyatIta ho gayA aisA grahaNa karanA cAhie / zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna--Age AnevAle alpabahutvasambandhI sUtrase jAnA jAtA hai| * vahA~ ardha bhAgake antima samayameM lobha saMjvalanakA sthitibandha divasapRthaktvapramANa hotA hai| $ 258. pUrvokta sandhike prApta honepara lobhasaMjvalanakA sthitibandha antarmuhUrta kama eka mAhapramANa thA, usase kramase ghaTakara isa sandhivizeSake prApta honepara divasapRthaktva pramANa ho jAtA hai yaha isa sUtrakA artha hai| * zeSa karmokA sthitibandha sahasra varSapRthaktvapramANa hotA hai| $ 259. kyoMki saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandha acchI taraha ghaTa kara yahA~ para usakA avasthAna tatpramANa ho gayA hai| aba isI samaya anubhAga satkarmasambandhI vizeSakA kathana karaneke liye Ageke sUtrakA Arambha karate haiM
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 307 * tAthe puNa phaddayagadaM saMtakammaM / $ 260 NedaM suttamAraMbhaNIyaM, puvvaM pi aNubhAgasaMtakammassa phaddayagadattaM mottaNa payAraMtarAsaMbhavAdo tti ? saccamedaM, kiMtu aMtadIvayabhAveNedassa parUvaNaM kAdUNa etto uvari lobhasaMjalaNassANumAgakiTTINaM saMbhavaparUvaNaTThamedaM suttamoiNNamidi Na kiMci virujjhde| * se kAle vidiyatibhAgassa paDhamasamaye lobhasaMjalaNANubhAgasaMtakammarasa jaM jahaNNaphaddayaM tassa heTTado aNubhAgakiTTIo karedi / 6261. 'se kAle' tadaNaMtarasamaye tti vuttaM hodi / edasseva phuDIkaraNaTuM 'vidiyatibhAgassa paDhamasamae' ve ti NiddiTuM / tammi samae lobhasaMjalaNANubhAgasaMtakammassa jaM jahaNNaphaddayaM tassa heDhado aNaMtaguNahANIe ovaTTiyUNANubhAgakiTTIo karedi / kimedAo bAdarakiTTIo Aho suhumakiTTIo tti pugchide suhumakiTTIo edAo tti ghettavvaM, uvasamaseDhIe bAdarakiTTINamasaMbhavAdo / tamhA puvvaphaddaehiMto padesaggamokaDDiyUNa savvajahaNNala dAsamANaphaddayAdivaggaNAvibhAgapalicchedehito aNaMtaguNahINANubhAgAo suhumakiTTIo karedi tti eso ettha suttatthasamuccao / saMpahi edAsiM kiTTINaM pamANamettiyaM hodi tti jANAvaNadvamuttarasuttAvayAro * parantu usa samaya satkarma spardhakagata hotA hai| 6260. zaMkA--isa sUtrakA Arambha nahIM karanA cAhie, kyoMki pahalese hI anubhAga satkarma spardhakagata rahatA A rahA hai, use chor3akara prakArAntara sambhava nahIM hai ? samAdhAna--yaha saca hai, kintu antadIpakarUpase isakA kathana karake isase Age lobhasaMjvalanakI anubhAgasambandhI kRSTiyA~ sambhava haiM so unakA kathana karaneke liye isa sUtrakA avatAra huA hai, isaliye kucha bhI viruddha nahIM hai| ___* tadanantara kAla meM dUsare vibhAgake prathama samayameM lobhasaMjvalanake anubhAga satkarmakA jo jaghanya spardhaka hai usake nIce anubhAgakRSTiyoMko karatA hai| $261. 'tadanandara kAlameM' isakA tAtparya hai tadanantara samaya meM / isIko spaSTa karaneke liye 'dUsare tribhAgake prathama samayameM vikalparUpase aisA nirdeza kiyA hai| usa samaya lobhasaMjvalanake anubhAgasatkarmakA jo jaghanya spardhaka hai usake nIce anantaguNa hAnirUpase apavartita kara anubhAgakRSTiyoMko karatA hai| zaMkA-kyA ye bAdara kRSTiyA~ haiM yA sUkSma kRSTiyA~ haiM ? samAdhAna-aisI pRcchA honepara ye sUkSma kRSTiyA~ haiM aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki upazamazreNimeM bAdara kRSTiyoMkA honA asambhava hai| isaliye pahaleke spardhakoMse pradezapuJjakA apakarSaNa kara sabase jaghanya latAsamAna spardhakakI prathama vargaNAke avibhAgapraticchedoMse anantaguNe hIna anubhAgayukta sUkSma kRSTiyoMko karatA hai yaha yahA~para sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba ina kRSTiyoMkA pramANa itanA hai isa bAtakA jJAna karAneke liye Ageke sUtrakA avatAra karate haiM 1. tA.pratau tasseva iti pAThaH /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 ___ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNAM * tAsi pamANameyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgo / $ 262. abhavasiddhiehito aNaMtaguNaM siddhANaMtabhAgavaggaNAhiM egaM phaddayaM hodi / evaMvihameyaphaddayavaggaNaddhANaM tappAoggehiM aNaMtarUvehi khaMDiyaNa tattheyakhaMDammi jattiyAo vaggaNAo tattiyamettapamANAo kiTTIo ettha NivvattijaMti tti vuttaM hoi| ___* paDhamasamae bahuAo kiTTIo kdaao| se kAle apuvAo asNkhejgunnhiinnaao| evaM jAva vidiyassa tibhAgassa carimasamao tti asNkhejgunnhiinnaao| 5263. edassa suttassattho vuccade / taM jahA-kiTTIkaraNaddhAe paDhamasamae jAo kiTTIo NivvattidAo abhavasiddhiehito aNaMtaguNAo siddhANamaNaMtabhAgamettio hodaNa eyaphadayavaggaNANamaNaMtabhAgapamANAo tAo bhugiio| puNo tadaNaMtarasamae paDhamasamayaNinvattidakiTTINaM hehA jAo apuvAo kiTTIo NivvattijaMti tAo asNkhejgunnhiinnaao| evaM jAva vidiyassa tibhAgassa carimasamao tAva samae samae NivvattijamANAo apuvakiTTIo aNaMtarANaMtarAdo asaMkhejaguNahINAo dtttthvvaao| kiM kAraNaM ? okaDDidasayaladavyassAsaMkhejabhAgamettameva davvamapuvvakiTTIsu samayAviroheNa NisiMciya sesabahubhAgANamuvarimapuvvakiTTIsu * unakA pramANa eka spardhakako vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa hai / 6262. abhanyoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa vargaNAoMkA eka spardhaka hotA hai| isa prakArake eka spardhakakI vargaNAoMke AyAmameM tatprAyogya anantase bhAjita kara vahA~ eka khaNDameM jitanI vargaNAaiM prApta hoM tatpramANa kRSTiyA~ yahA~para banatI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ___* pahale samayameM bahuta kRSTiyA~ kI jAtI haiN| tadanantara samayameM apUrva asaMkhyAtaguNI hIna kRSTiyA~ kI jAtI haiN| isa prakAra dUsare tribhAgake antima samayake prApta honetaka uttarottara asaMkhyAtaguNI hIna kRSTiyA~ kI jAtI haiN| __6 263. isa sUtrakA artha kahate haiN| yathA-kRSTikaraNake kAlake prathama samaya meM jo kRSTiyA~ kI gaI ve abhavyoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hokara eka spardhakako vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa haiN| ve bahuta haiN| punaH tadanantara samayameM prathama samayameM utpanna kI gaI kRSTiyoMke nIce jo apUrva kRSTiyA~ utpanna kI jAtI haiM ve unase asaMkhyAtaguNI hIna hotI haiN| isa prakAra dvitIya tribhAgake antima samayake prApta hone taka samaya samayameM jo apUrva kRSTiyA~ racI jAtI haiM ve anantara pUrva anantara pUrvakI kRSTiyoMse asaMkhyAtagaNI hIna jAnanI cAhie, kyoMki apakarSita samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako hI apUrva kRSTiyoMmeM yathAzAstra siMcitakara zeSa bahubhAgapramANa dravyako uparima pUrvakI kRSTiyoMmeM aura spardhakoMmeM apane-apane vibhAgAnusAra vibhAjitakara niSekoMkI
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAeM karaNakajjaNiheso phaddaesu ca jahApavibhAgaM vihaMjiyUNa NisegaviNNAsakaraNAdo / saMpahi evamasaMkhejaguNahANIe seDhIe aMtomuhuttamettakAlaM kiTTIo NivvattemANeNa samayaM paDi okaDDijamANadavvassa thovabahuttavihANaTThamuttarasu bhaNadi * jaM paDhamasamae padesaggaM kiTTIo kareMteNa kiTTIsu NikkhittaM taM thovaM, se kAle asaMkhenjaguNaM / evaM jAva carimasamayo tti asaMkhejaguNaM / . 6264. paDhamasamae savvasamAseNa kiTTIsu NikkhittadavvamokahidasayaladavyassAsaMkheJjadibhAgamecaM hodUNa savvatthovaM jAdaM / tado vidiyasamae visohipAhammeNAsaMkhejaguNaM davvamokaDDiyUNa tatto asaMkhejadibhAgaM ghettUNa puvANuvvakiTTIsu NisiMcamANadavbaM pubinlAdo asaMkhejjaguNaM / kiM kAraNamasaMkhejjaguNaM ? takAlokaDDidadavvAdo kiTTIsu NivadamANadavvassa vi tappaDibhAgeNeva pvuttidsnnaado| evaM tadiyAdisamaesu vi parUvaNA kAyavvA jAva carimasamayo tti / saMpahi evamavvogADhasarUveNa kiTTIsu NisittapadesapiMDassa thovabahuttagavesaNaM kAdUNa saMpahi paDhamAdisamaesu kiTTi paDi NisiMcamANapadesaggassa seDhiparUvaNamuttaro suttapabaMdho gaye samasta dravyake racanA karatA hai / aba isa prakAra asaMkhyAtaguNe hAnirUpa zreNike kramase antamuhUrta kAla taka kRSTiyoMko karanevAle jIvake dvArA prati samaya apakarSita kiye jAnevAle dravyake alpabahutvakA vidhAna karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * kRSTiyoMko karanevAle jIvane prathama samayameM jisa pradezapuJjako kRSTiyoM meM nikSipta kiyA vaha sabase thor3A hai| tadanantara samayameM asaMkhyAtaguNe pradezapujako nikSipta karatA hai / isa prakAra antima samayake prApta hone taka prati samaya asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako nikSipta karatA hai| 6264. prathama samayameM kRSTiyoMmeM sabake jor3arUpase nikSipta huA dravya apakarSita kiye samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara sabase alpa ho jAtA hai| tadanantara dUsare samayameM vizuddhike mAhAtmyavaza asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNakara usameMse asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako grahaNakara pUrvAnupUrvIrUpase sthita kRSTiyoMmeM siMcita kiyA jAnevAlA dravya pUrvake dravyase asaMkhyAtaguNA hotA hai| zaMkA-yaha asaMkhyAtaguNA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna--kyoMki tatkAla apakarSita kiye jAnevAle dravyameMse kRSTiyoMmeM diye jAnevAle dravyakI usIke pratibhAgake anusAra pravRtti dekhI jAtI hai / isI prakAra antima samayake prApta honetaka tIsare Adi samayoMmeM bhI prarUpaNA karanI caahie| aba isa prakAra saghanarUpase kRSTiyoM meM diye jAnevAle pradezapiMDake alpabahutvakA anusandhAna karake aba prathama Adi samayoM meM pratyeka kRSTike prati diye jAnevAle pradezapuJjakI zreNikA kathana karaneke liye Ageke sUtraprabandhako kahate haiM
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNI * paDhamasamae jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM, vidiyAe padesaggaM visesahINaM / evaM jAva carimAe kiTTIe padesaggaM taM visesahINaM / $265. paDhamasamae tAva okaDDidasayalapadesaggassAsaMkhejadibhAgaM ghettaNa kiTTIsu NikkhivamANo jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM dedi / tatto uvarimAgaMtarAe vidiyAe kiTTIe padesaggaM visesahINaM dedi / keriyameoNa ? aNaMtimabhAgametteNa dogunnhaannipddibhaagienn| evamedeNa paDibhAgeNANaMtarANaMtarAdo visesahINaM kAdaNa NedavvaM jAva carimAe kiTTIe padesaggaM visesahINaM ti / Navari paraMparovaNidhAe vi joijamANAe paDhamakiTTIe NikkhittapadesaggAdo carimakiTTIe NisittapadesaggamaNaMtabhAgahINaM ceva hodi / kudo ? kiTTINamaddhANassa eyphddyvggnnaannmnnNtimbhaagpmaannttaado| puNo carimakiTTIe NikkhittapadesAdo uvari jahaNNaphaddayassAdivaggaNAe aNaMtaguNahINaM padesaggaM dedi / sutteNANuvaiTThamedaM kudo paricchijade ? suttaavirohitNtjuttiido| taM jahA-carimakiTTIe NisittapadesaggaM icchAmo tti tassovaNe ThavijjamANe egamAdivaggaNaM Thaviya divaDDaguNahANIe tammi guNide phaddayagadasayaladavvaM hoi / etto savyavaggaNAhiMto okaDidasayaladavvAgamaNa * prathama samayameM jaghanya kRSTikA pradezapuJja bahuta hai| usase dUsarI kRSTimeM pradezapuJja vizeSa hIna hai| isa prakAra antima kRSTike prApta hone taka pratyeka kRSTikA pradezapuJja uttarottara vizeSa hIna hai| 6265. sarvaprathama prathama samayameM apakarSita kiye gaye samasta pradezapuJjake asaMkhyAtaveM bhAgako grahaNakara kRSTiyoMmeM nikSepa karatA huA jaghanya kRSTimeM bahuta pradezapuJjako detA hai / usase anantara uparima dUsarI kRSTimeM pradezapuja vizeSa hIna detA hai| zaMkA-kitanA kama detA hai ? samAdhAna--do guNahAnike pratibhAgake anusAra anantaveM bhAgapramANa vizeSa hIna detA hai| isa prakAra isa pratibhAgake anusAra uttarottara anantara pUrva kRSTike pradezapuJjase vizeSa hIna karake antima kRSTike prApta honetaka vizeSa hIna pradezapuJja detA hai| itanI vizeSatA hai ki paramparopanidhAkI apekSAse bhI gaNanA karanepara prathama kRSTimeM nikSipta hue pradezapuJjase antima kRSTimeM nikSipta pradezapuJja anantavA~ bhAgahIna hI hotA hai, kyoMki kRSTiyoMkA AyAma eka spardhakakI vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa hai| punaH antima kRSTimeM nikSipta hue pradezapuJjase Upara jaghanya spardhakakI Adi vargaNAmeM anantaguNe hIna pradezapuJjako detA hai| zaMkA-sUtradvArA anupadiSTa ise kisa pramANase jAnate haiM ? samAdhAna--sUtrake avirodhI AgamAnusAra yuktise jAnate haiM / yathA antima kRSTimeM nikSipta hue pradezapuJjako lAnA cAhate haiM, isaliye usake apavartanako sthApita karanepara eka Adi vargaNAko sthApitakara Der3ha guNahAni dvArA usake guNita karanepara sphardhakagata samasta dravya hotA hai| Age sarva vargaNAoMmeMse apakarSita kiye
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso micchiyUNedassa okaDDaNabhAgahAro heTThA Thaveyavyo / puNo edassAsaMkhejjadibhAgo ceva kiTTIsu NisiMcadi tti tappAoggAsaMkhejjarUvehi puNo vi khaMDiyUNa tattha bahubhAge pudha haviya egabhAgaM ghettUNa kiTTiaddhANeNovaTTide carimakiTTIe NivadidadavyamaNaMtAdivaggaNapamANamAgacchadi / evamedaM Thaviya puNo jahaNNaphaddayassAdivaggaNAe NivadidapadesaggapamANAvahAraNaTThamovaTTaNavihiM vattaissAmo / taM jahA--puvvaM pudha havidabahubhAge phaddayavaggaNAsu savvAsu vihaMjiya egagovucchAyAreNa NisiMcadi ti tesiM divaDDaguNahANibhAgahAro heTThA dvaveyavyo, paDhamavaggaNAe NisittadavvapamANeNa sayaladavve kIramANe divddddgunnhaannipmaannuppttidsnnaado| tado guNagAra-bhAgahAresu sarisamavaNiya joide AdivaggaNAe asaMkhejjadibhAgamettaM ceva tattha nnivdiddvvpmaannmaagcchdi| tado carimakiTTIe NivadidadavvAdo aNaMtAdivaggaNaparimANAdo egAdivaggaNAsaMkhejjadibhAgamettamedaM davvamaNaMtaguNahINamidi siddhaM, dissamANaM pi pekkhiyUNa bhaNNamANe tahAbhAvovalaMbhAdo / tamhA kiTTIsu eyA govucchA, seDhiphaddaesu aNNA tti evamettha dogovucchaseDhIo, doNhameyagovucchakaraNovAyAbhAvAdo / 266. aNNe vakkhANAiriyA kiTTIsu phaddaesa ca eyagovucchAseDhI hodi tti bhaNNamANA evaM bhaNaMti--jahA carimakiTTIe NikkhittapadesAdo jahaNNAdiphaddaya gaye samasta dravyako lAnA cAhate haiM, isaliye isake apakarSaNa bhAgahArako isake nIce sthApita karanA cAhie / punaH isakA asaMkhyAtavA~ bhAga hI kRSTiyoMmeM nikSipta hotA hai, isaliye tatprAyogya asaMkhyAtake dvArA phira bhI khaNDitakara usameM se bahubhAgako pRthaka sthApita kara eka bhAgako grahaNakara kRSTisambandhI adhvAnake dvArA apavartita karanepara antima kRSTimeM prApta dravya ananta Adi vargaNApramANa prApta hotA hai| isa prakAra isako sthApitakara punaH jaghanya sphardhakakI Adi vargaNAmeM prApta pradezapujake pramANakA avadhAraNa karaneke liye apakarSaNavidhiko btlaayeNge| yathA-pahale pRthak sthApita kiye gaye bahubhAgako spardhakakI sabhI vargaNAoMmeM vibhAjita kara eka gopucchAkArarUpase siJcita karatA hai, isaliye unakA Der3ha guNahAnipramANa bhAgahAra nIce sthApita karanA cAhie, kyoMki prathamaM vargaNAmeM nikSipta hue dravyake pramANarUpase sakala dravya ke karanepara Der3ha guNahAnipramANakI utpatti dekhI jAtI hai| isalie guNakAra aura bhAgahArameMse sadRzakA apanayanakara dekhanepara, AdivargaNAkA asaMkhyAtavA~ bhAga hI vahA~ prApta huA dravyapramANa AtA hai| isaliye antima kRSTimeM prApta dravyakI apekSA ananta Adi vargaNAke pramANase eka Adi vargaNAke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa yaha dravya anantaguNA hIna hai yaha siddha huA, kyoMki dRzyamAna dravyako bhI dekhate hue kathana karanepara usa prakArakI upalabdhi hotI hai / isaliye kRSTiyoMmeM eka gopucchA hotI hai tathA zreNi-spardhakoM meM anya gopucchA hotI hai isa prakAra yahA~para do gopucchAzreNiyA~ hotI haiM, kyoMki donoM gopucchAoMkA eka gopucchA karaneke upAyaMkA abhAva hai| .. 6266. anya vyAkhyAnAcArya kRSTiyoMmeM aura spardhakoMmeM eka gopucchAzreNi hotI hai aisA batalAte hue aisA kahate haiM-antima kRSTimeM nikSipta hue pradezoMse jaghanya spardhakakI
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya- uvasAmaNA vaggaNAe asaMkhejjaguNahINaM visesahINaM ca padesaggaM dedi anaMtabhAgeNe ti NedaM ghaDade, tahA icchijjamANe kiTTIsu NivadidAsesadavvassa eyasamayapabaddhANaMtabhAgapamANattapasaMgAdo / hodu ce ? Na, tahAnbhuvagame kIramANe suhumakiTTIo vedayamANassa suhumasAMparAiyassa paDhamaTThidIe guNaseDhiNikkhevAbhAvado satpasaMgAdo / Na ca samayapabaddhANaMtimabhAgamettapadesehiM guNa seDhiNikkheva saMbhavo, vippaDisehAdo / tamhA puvvutto samayapabaddho ghettavvo / evaM tAva paDhamasamae kiDIsu dijjamAnapadesaggassa seDhiparUvaNaM kADhUNa saMpahi vidiyasamae tapparUvaNaTThamuttarasuttaM bhaNai- * vidiyasamae jahaNNiyAe kihIe padesaggamasaMkhejjaguNaM / vidiyAe visesahINaM / evaM jAva oghukkassiyAe visesahINaM / $ 267. edassa sutassattho / taM jahA -- paDhamasamayokaDidadavvAdo asaMkhejjaguNaM paDhamokaDDiyUNa vidiyasamae puNyApubbakiTTIsu NisiMcamANo vidiyasamae jA jahaNNiyA kiDDI takkAlaNivvasijjamANANamapuvvakiTTINamAdimA, tisse AyAreNa padesaggamasaMkhejjaguNaM dedi / katto edaM dabbamasaMkhejjaguNamidi ce ? paDhamasamae carimakiDDIe AdivargaNA meM asaMkhyAtaguNe hIna aura vizeSa hIna pradezapubjako detA hai, anantaveM bhAga hI detA hai yaha ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki usa prakArase icchita karanepara kRSTiyoM meM patita huA samasta dravya eka samayaprabaddha ke anantaveM bhAgapramANa hotA hai aisA prasaMga prApta hotA hai / zaMkA- aisA hoo ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki vaisA svIkAra karanepara sUkSma kRSTiyoMkA vedana karanevAle sUkSmasAmparAyikakI prathama sthiti meM guNazreNinikSepake abhAvarUpa doSakA prasaMga prApta hotA hai / aura samayaprabaddha ke anantaveM bhAgapramANa pradezoMke dvArA guNazreNinikSepa sambhava nahIM hai, kyoMki isakA niSedha hai / isaliye pUrvokta samayaprabaddha grahaNa karanA caahie| isa prakAra prathama samaya meM kRSTiyoM meM diye jAnevAle pradezapujakI zroNikA kathana karake aba dUsare samaya meM usakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * usase dUsare sayaya meM jaghanya kRSTi meM asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako detA hai / usase dUsarI kRSTimeM vizeSa hIna pradezapuJjako detA hai / isa prakAra ogha utkRSTa kRSTike prApta hone taka vizeSa hIna pradezapuJjako detA hai| $ 267. aba isa sUtrakA artha kahate haiM / yathA - prathama samaya meM apakarSita dravyase asaMkhyAtaguNe dravyako prathama apakarSita kara dvitIya samaya meM pUrva aura apUrva kRSTiyoM meM siMcana karatA huA dvitIya samaya meM tatkAla racI jAnevAlI apUrva kRSTiyoMkI jo Adi jaghanya kRSTi hai usameM asaMkhyAtaguNe pradezapubja ko detA hai / zaMkA -- kisase yaha dravya asaMkhyAtaguNA hai ? samAdhAna- - prathama samayakI antima kRSTi meM nikSipta hue pradezapuMjase yaha asaMkhyAna guNA hai|
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 0 nnisitpdesggaado| Na tato edassAsaMkhejjaguNattamasiddhaM, asaMkhejjaguNokaTTidadavvamAhappedassa tatto tahobhAvasiddhIe virohaabhaavaado| etto vidiyAe apuvvakiTTIe visesahINaM dedi / kettiyametteNa ? anaMtabhAgametteNa / evaM NedavvaM jAva apuvvANaM carimakiTTiti / tado paDhamasamayaNivvattidANaM kiTTINaM jahaNNiyAe kiTTIe visesahINaM / kettiyametteNa 1 asaMkhejadibhAgametteNa anaMtimabhAgametteNa ca / taM kadhaM ? puvva kiTTINa muvari paDhamasamae NisittadavvAdo ehiM NisiMcamANadavvamokaDDidadavvapAmmeNAsaMkhejaguNaM hodi, teNa tattha puvvAvaTThidadavtramehiM NisiMcamANadavvassAsaMkhejadibhAgamettamatthi / tado tettiyametteNUNaM kADhUNa puNo egagovucchavisesametteNa ca UNaM kADhUNa padesaviNNAsaM karedi, aNNahA kiTTIsu egagovucchAseDhIe annuppttiido| etto uvari savvattha visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva oghukkassiyAe paDhamasamayaNivvattidakiTTINaM carimA kaTTiti / tado jahaNNaphaddayAdivaggaNAe anaMtaguNahINaM / tatto visesahINamaNaMtabhAgeNetti NedavvaM jAva ukkassaphaddayAdo jahaNNA icchAvaNAmetta phaddayANi heTThA 1 313 tathA usakI apekSA isakA asaMkhyAtaguNApana asiddha nahIM hai, kyoMki apakarSita kiye gaye asaMkhyAtaguNe dravyake mAhAtmyavaza isake usakI apekSA usa prakArake siddha honemeM virodhakA abhAva hai / isakI apekSA dUsarI apUrva kRSTimeM vizeSa hIna detA hai / zaMkA- kitanA kama detA hai ? samAdhAna -- anantaveM bhAgapramANa kama detA hai / isaprakAra apUrva kRSTiyoM meM jo antima kRSTi hai jAnA caahie| usake bAda prathama samaya meM racI gaI vizeSa hIna detA hai | zaMkA -- kitanA kama detA hai ? samAdhAna - asaMkhyAtaveM bhAgapramANa aura anantaveM bhAgapramANa kama detA hai / zaMkA- vaha kaise ? le vahA~ taka isI kramase dravya dete hue kRSTiyoMmeM jo jaghanya kRSTi hai usameM samAdhAna - pUrva kI kRSTiyoMke Upara prathama samaya meM nikSipta kiye gaye dravyase isa samaya nikSipta kiye jAnevAlA dravya apakarSita kiye gaye dravya ke mAhAtmyavaza asaMkhyAtaguNA hotA hai, isalie usameM pahalekA avasthita dravya isa samaya siMcita kiye jAnevAle dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / isaliye utanA kama karake punaH eka gopucchAvizeSa aura kama karake pradezavinyAsa karatA hai, anyathA kRSTiyoM meM eka gopucchAzreNikI utpatti nahIM ho sktii| isase Age o utkRSTa kRSTikI apekSA prathama samaya meM racI gaI kRSTiyoMmeM antima kRSTi ke prApta hone taka sarvatra anantavA~ bhAgapramANa vizeSa hIna pradeza vinyAsa karatA hai / punaH usase jaghanya spardhakakI AdikI vargaNA meM anantaguNA hIna pradeza vinyAsa karatA hai / punaH usase utkRSTa spardhakase jaghanya atisthApanApramANa spardhaka nIce sarakakara sthita hue vahA~ke spardhakakI 40
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA osaridUNa dvidataditthaphaddayassa ukkassiyA vaggaNA ti / saMpahi esA ceva parUvaNA tadiyAdisamaesu vi kAyavvA visesAbhAvAdo ti paduppAyaNaTThamutarasuttamAha * jahA vidiyasamae tahA sesesu smesu| $ 268. sugamaM / esA dijamANassa' davvassa seddhipruuvnnaa| saMpahi dissamANassa seDhiparUvaNe bhaNNamANe paDhamAe kiTTIe dissamANaM padesaggaM bahuaM, vidiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa / evaM visesahINaM visesahINaM jAva carimakiTTi ti / puNo phaddayavaggaNAsu vi dissamANaM visesahINaM ceva bhavadi / Navari kiTTIdo phaddayasaMdhI aNaMtaguNahINA / saMpahi kiTTINaM tivvamaMdadAe appAbahuaparUvaNamuttarasuttaM bhaNai ____* tivvamaMdadAe jahaNiyA kiTTI thovaa| vidiyA kiTTI annNtgunnaa| tadiyA aNaMtaguNA / evamaNaMtaguNAe seDhIe gacchadi jAva carimakiTTi tti / 269. ettha 'jahaNiyA kiTTI thovA' tti bhaNide jahaNNakiTTIe sarisadhaNiyaparamANuM mottaNa tattheyaparamANuavibhAgapalicchede ghettUNa egA kiTTI bhavadi / imA thovA tti ghettanvA / puNo vidiyakiTTI aNaMtaguNA tti vutte eso vi egaparamANudharidAvibhAgapalicchedakalAvo ceva gheyvyo| evamegegaparamANuM ceva ghettaNa aNaMtaguNautkRSTa bargaNAke prApta hone taka anantavA~ bhAgapramANa vizeSa hIna pradezavinyAsa karatA hai| aba vizeSakA abhAva honese yahI prarUpaNA tRtIyAdi samayoMmeM bhI karanI cAhie isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * pradezavinyAsakA jaisA krama dUsare samaya meM hai vaisA zeSa samayoMmeM jAnanA caahie| 268. yaha sUtra sugama hai| diye jAnevAle dravyakI yaha zreNiprarUpaNA hai| aba drazyamAna dravyakI zreNi prarUpaNA karanepara prathama kRSTimeM drazyamAna pradezapuMja bahuta hai / usase dUsarImeM anantavA~ bhAgapramANa vizeSa hIna hai| isa prakAra antima kRSTi taka uttarottara vizeSa hIna hai / punaH spardhakakI vargaNAoMmeM bhI drazyamAna dravya vizeSa hIna hI hotA hai / aba kRSTiyoMkI tIvra-mandatA sambandhI alpabahutvakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * tIvramandatAkI apekSA jaghanya kRSTi stoka hai| usase dUsarI kRSTi anantaguNI hai / usase tIsarI anantaguNI hai / isa prakAra antima kRSTi taka anantaguNita zreNirUSase krama cAlU rahatA hai| 6269. yahA~para 'jaghanya kRSTi stoka hai' aisA kahanepara jaghanya kRSTike sadRza dhanavAle paramANako choDakara vahA~ke eka paramANuke avibhAga praticchedoMko grahaNakara eka kRSTi hotI hai / yaha stoka hai aisA grahaNa karanA cAhie / punaH 'dUsarI kRSTi anantaguNI hai' aisA kahane para yaha bhI eka paramANumeM jitane avibhAgapraticcheda prApta hoM unakA samudAya
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakanjaNihaso kameNa NedavvaM jAva carimakiTTi tti / athavA 'jahaNiyA kiTTI thovA' evaM bhaNide jahaNNakiTTIe sarisadhaNiyaparamANU aNaMtA asthi / te savve ghettaNa jahaNapakiTTI NAma uccde| esA thovA bhvdi| evaM vidiyakiTTIe vi sarisadhaNiyasavvaparamANU ghettaNANaMtaguNattamavagaMtavvaM / evaM jAva carimakiTTi tti / ado ceva edAsi kiTTivavaesoavibhAgapaDiccheduttarakamavaDDIe etthANuvalaMbhAdo / puNo carimakiTTIdo uvari jahaNNaphaddayapaDhamavaggaNA aNaMtaguNA / evaM savvAo vaggaNAo jANiya NedavAo * eso vidiyatibhAgo kiTTIkaraNaddhA NAma / 5 270. jado evamettha phaddayagadANubhAgamovaTTiya kiTTIo karedi tado edassa lobhavedagaddhAvidiyatibhAgassa kiTTIkaraNaddhA tti saNNA atthANugayA daTThavyA tti bhaNidaM hodi| jahA khabagaseDhIe kiTTIo karemANo puvApuvvaphaddayANi savvANi hiravasesamovaTTeyUNa kiTTIo ceva Thavedi, Na evamettha sNbhvo| kiMtu puvvaphaddaesu savvesu sagasarUvamachaMDiya tahAvaTThidesu savvaphadda ehito asaMkhejadimAgamettadavvamokaDDiyUNa eyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgamettAo suhumakiTTIo ettha Nivyattedi tti vattavvaM / ___ * kiTTIkaraNaddhAsaMkheja su bhAgesu gadesu lobhasaMjalaNassa aMtomuhuttahidigo bNdho| hI grahaNa karanA caahie| isa prakAra eka-eka paramANuko hI grahaNakara anantaguNita kramase antima kRSTike prApta hone taka le jAnA cAhie / athavA 'jaghanya kRSTi stoka hai' aisA kahanepara jaghanya kRSTimeM sadRza dhanavAle paramANu ananta haiN| una sabako grahaNa kara jaghanya kRSTi kahate haiM / yaha stoka hai / isIprakAra dUsarI kRSTimeM bhI sadRza dhanavAle saba paramANuoMko grahaNa kara anantaguNA jAnanA caahie| isI prakAra antima kRSTi taka jAnanA cAhie / isIliye inakI kRSTi saMjJA hai, kyoMki uttarottara avibhAga praticchedoMkI krama vRddhi yahA~para nahIM pAI jAtI / punaH antima kRSTise Upara jaghanya spardhakakI prathama vargaNA anantaguNI hai| isI prakAra sabhI vargaNAoMko jAnakara kathana karanA caahie| * isa dvitIya vibhAgakA nAma kRSTikaraNakAla hai| 6270. yataH isa prakAra yahA~para spardhakagata anubhAgakA apavartanakara kRSTiyoMko karatA hai, ataH isa lobhavedakakAlake dvitIya tribhAgakI kRSTikaraNakAla yaha sArthaka saMjJA jAnanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| jisa prakAra kSapakazreNimeM kRSTiyoMko karatA haA sabhI pUrva aura apUrva spardhakoMkA pUrI tarahase apavartanakara-kRSTiyoMko hI sthApita karatA hai, usa prakAra yahA~para sambhava nahIM hai, kyoMki sabhI pUrva spardhakoMke apane-apane svarUpako na chor3akara usa prakAra avasthita rahate hue saba spardhakoMmeMse asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyakA apakarSaNakara eka spardhakakI vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa sUkSma kRSTiyoMkI yahA~para racanA karatA hai aisA kahanA caahiye| * kRSTikaraNakAlake saMkhyAta bahubhAgake vyatIta honepara lobhasaMjvalanakA sthitibandha antarmuhUrtapramANa hotA hai /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNAM ___271. kiTTIkaraNaddhAe carimasamayamapAveyUNa aMtomuhuttaM heTThA osariyUNa tisse saMkhejANaM bhAgoNaM carimasamae vaTTamANassa takkAlio lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho punvaNiruddhadivasapudhattamettadvidibaMdhAdo jahAkamamosariyUNa aMtomuhuttapamANo saMjAdo tti yuttaM hoi| * tiNhaM ghAdikammANaM hidibaMdho divasapudhattaM / $ 272. tiNhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho vassasahassapudhattametto hoto jahAkamaM saMkhejaguNahANIe ohaTTiyUNa takkAle divasapudhattametto jAdo tti bhaNidaM hodi / * jAva kiTTIkaraNaddhAe ducarimo hidibaMdho tAva NAmA-godavevaNIyANaM saMkhejANi vassasahassANi hidibaMdho / $273. etaduktaM bhavati-tiNhamedesimaghAdikammANaM dvidibaMdho jAva kiTTIkaraNaddhAe ducarimo dvidibaMdho tAva saMkhejavassasahassio ceva, ghAdikammANaM va aghAdikammANaM suTTa dvidibaMdhosaraNAsaMbhavAdo / tamhA Niruddhasamae edesi ThidibaMdho NiyamA saMkhejavassasahassametto ti / saMpahi kiTTIkaraNaddhAe carimo dvidibaMdho kiMpamANo tti NiNNayavihANaTThamuttarasuttAvayAro * kiTTIkaraNaddhAe carimo hidibaMdho lohasaMjalaNassa aMtomuhuttio / 271. kRSTikaraNakAlake antima samayako prApta kiye binA vahA~se antarmuhUrta nIce sarakakara usa kAlake saMkhyAta bhAgoMke antima samayameM vidyamAna jIvake lobhasaMjvalanakA tAtkAlika sthitibandha pUrvameM honevAle divasapRthaktvapramANa sthitibandhase yathAkrama ghaTakara antamuhUrtapramANa ho gayA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha divasapRthaktvapramANa hotA hai / 6272. isase pahale tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha sahasravarSapRthaktvapramANa hotA rahA jo yathAkrama saMkhyAta guNahAnike kramase ghaTakara tatkAla divasapRthaktvapramANa ho gayA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * kRSTikaraNakAlake dvicarama sthitibandha taka nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| 273. yaha tAtparya hai ki kRSTikaraNakAlake dvicarama sthitibandhake samApta hone taka ina tIna aghAtikarmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hI hotA hai, kyoMki ghAtikarmoke sthitibandhake apasaraNa honeke samAna aghAtikarmoMke sthitibandhakA bahuta adhika apasaraNa honA asambhava hai / isa lie vivakSita samaya meM inakA sthitibandha niyamase saMkhyAta hajAravarSapramANa hotA hai| aba kRSTikaraNakAlake bhItara honevAle antima sthitibandhakA kyA pramANa hai isa bAtakA nirNaya karane ke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * kRSTikaraNakAlameM antima sthitibandha lobhasaMjvalanakA antarmuhUrtapramANa hotA
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiddaso NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANamahorattassaMto / NAmA- goda-vedaNIyANaM at vassANamaMto / $ 274. ettha kiTTIkaraNaddhAe carimaTThidibaMdho NAma bAdarasAMparAiyarasa carimo TThidibaMdho ghettavvo / eso ca lohasaMjalaNassa aMtomuhuttio hodUNa khavagaseDhIe carima dibaMdhAdo duguNametto hoi / NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa- aMtarAiyANaM ca ahorattassaMto ho khagassa bAdarasAMparAiya carimaTThidibaMdhAdo duguNametto ghettavvo / NAmA-godavedaNIyANaM pi saMkhejjavassasahassiyAdo TThidibaMdhAdo parihAidUNa veNhaM vassANamaMto paTTamANo etthataNo dvidibaMdho bAdarasAMparAiyakkhavagassa carimaTThidibaMdhAdo duguNapANo caitra maheyavvo, tatthataNa dvidibaMdhassa vassassaMto idi pamANaparUvaNovalaMbhAdo / saMpahi bAdarasAM parAiyapaDhamaTThidI jAghe samayayUNAvaliyamettiyamettA sesA tAghe jo visesa saMbhavo tapparUvaNaTThamuttaramuttAvayAro 317 * tisse kiTTIkaraNaddhAe tisu AvaliyAsu samayUNAsu sesAsu duviho loho lohasaMjalaNe Na saMkAmijjadi satthANe ceva uvasAmijjadi / $ 275. kudo 1 saMkamaNovasAmaNAvaliyANa mettapaDipuNNANa masaMbhavAdo / tamhA tadavatthAe duviho loho lohasaMjalaNe Na saMkAmijjadi / kiMtu satthANe ceva uvasAmedi hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura anantarAya karmoMkA kucha kama dina-rAtripramANa hotA hai tathA nAma gotra aura vedanIya karmoMkA kucha kama do varSapramANa hotA hai / $ 274. yahA~para kRSTikaraNake kAlameM jo antima sthitibandha hotA hai vaha bAdarasAmparAyika jIvakA antima sthitibandha hai aisA grahaNa karanA cAhiye / vaha lobhasaMjvalanakA antarmuhUrta pramANa hotA hai jo kSapakazreNimeM honevAle sthitibandhase dUnA hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakarmakA kucha kama dina-rAtripramANa hotA hai jo kSapakake bAdarasAmparAyika guNasthAnameM honevAle antima sthitibandhase dUnA grahaNa karanA caahie| tathA nAma, gotra aura vedanIya karmake bhI saMkhyAta hajAra varSapramANa sthitibandhase ghaTakara isa sthalapara prApta honevAlA kucha kama do varSa pramANa sthitibandha bAdarasAmparAyika kSapakake antima sthitibandhase dUnA hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki kSapakazreNimeM isa sthalapara prApta honevAlA sthitibandha eka varSase kucha kama hotA hai isa prakAra ke pramANakI prarUpaNA pAI jAtI hai| aba jaba bAdarasAmparAyika ras prathama sthiti eka samaya kama eka samaya AvalipramANa zeSa rahatI hai taba jo vizeSa sambhava hai usakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * usa kRSTikaraNa ke kAlameM eka samaya kama tIna AvaliyA~ zeSa rahanepara do prakArakA lobha lobhasaMjvalana meM saMkrAnta nahIM hotA hai / svasthAna meM hI upazamAyA jAtA hai / $ 275. kyoMki saMkramaNAvali aura upazamanAvalikA yahA~para paripUrNa honA asambhava hai, isaliye usa avasthAmeM do prakArakA lobha lobhasaMjvalanameM nahIM saMkramAtA hai, kintu
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA tti samIcINa meMdaM / saMpahi etto puNo vi visamayUNAvaliyAe galidAe jo asthaviseso taNNidde sakaraNamuttarasuttAraMbho ___ * kiTTIkaraNaddhAe Avaliya-paDiAvaliyAe sesAe AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo / 276. sugamaM / saMpahi paDiAvaliyAe udayAvaliyaM pavisamANAe jAdhe eko samayo seso tAdhe lobhasaMjalaNassa jahaNiyA ThidiudIraNA hoi tti paduppAemANo idamAha * paDiAvaliyAe ekkamhi samae sese lohasaMjalaNassa jahaNiyA hidiudiirnnaa| 6277. sugamaM / * tAdhe ceva jAo do AvaliyAo samayaNAo ettiyamettA lohasaMjalaNassa samayapabaddhA aNuvasaMtA, kiTTIo savvAo ceva aNuvasaMtAo, tavadiritaM lohasaMjalaNassa padesaggaM uvasaMtaM, duviho loho savvo ceva uvasaMto nnvkbNdhucchidyaavliyvj| svasthAnameM hI upazamAtA hai isa prakAra yaha kathana samIcIna hai / aba yahA~se Age phira bhI do samaya kama eka Avalike gala jAnepara jo avasthA vizeSa hotI hai usakA nirdeza karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * kRSTikaraNake kAlameM Avali aura pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAla vyuchinna ho jAte haiN| 6276. yaha sUtra sugama hai / aba pratyAvalike udayAvalimeM praveza karanepara jaba eka samaya zeSa rahatA hai taba lobhasaMjvalanakI jaghanya sthiti udIraNA hotI hai isakA kathana karate hue isa sUtrako kahate haiM * pratyAvalimeM eka samaya zeSa rahanepara lobhasaMjvalanakI jaghanya sthitiudIraNA hotI hai| $ 277. yaha sUtra sugama hai| * usI samaya jo eka samaya kama do AvaliyA~ haiM itane lobhasaMjvalanake samayaprabaddha anupazAnta rahate haiM, kRSTiyA~ sabhI anupazAnta rahatI haiN| unake atirikta navakabandha aura ucchiSTAvaliko chor3a lobhasaMjvalanakA sabhI pradezapuJja upazAnta rahatA hai tathA donoM prakArakA sarva lobha upazAnta rahatA hai|
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIyauvasAmaNAe karaNakajaNihaso 319 278. savvamedaM lobhasaMjalaNapadesaggaM phaddayagadamedammi samae savvappaNA uvasaMtaM kiTTIgadamaja vi aNuvasaMtaM, suhumasAMparAiyaddhAe kiTTINamuvasAmaNadaMsaNAdo / duviho puNa lobho savvo ceva uvasaMto, tattha NavakabaMdhAdINamaNuvasamaM hodUNa maNuvalaMbhAdo tti eso edassa suttassa samudAyattho / * eso ceva carimasamayabAdarasAMparAiyo / 6 279. eso ceva kiTTIkaraNaddhAe carimasamae vaTTamANo carimasamayabAdarasAMparAiyo NAma bhavadi, etthevANiyaTTikaraNaddhAe priccheddNsnnaado| * sekAle paDhamasamayasuhumasAMparAiyo jaado| $ 280. aNiyaTTiaddhAe khINAe tadaNaMtarasamae ceva suhamakiTTivedagabhAveNa pariNamiya suhumasAMparAiyaguNahANaM paDivaNNo tti bhaNidaM hodi / kadhaM puNa eso vidiyadvidIe dvidAo lobhakiTTIo vededi tti AsaMkAe NirAregIkaraNahamidamoha * teNa paDhamasamayasuhumasAMparAieNa aNNA paDhamahidI kdaa| $ 281. eso paDhamasamayasuhumasAMparAio tAdhe ceva vidiyaTThidIdo kiTTIgadaM padesaggamokaDDaNabhAga-paDibhAgeNokaDDiyaNu dayAdiguNaseDhIe aMtomuhuttAyAmeNa paDhamadvidiviNNAsaM kuNadi tti bhaNidaM hoi / saMpahi edisse suhumasAMparAiyapaDhamadvidIe 6278. spardhakagata yaha saba lobhasaMjvalanasambandhI pradezapuJja isa samaya pUrI tarahase upazAnta ho jAtA hai, kintu kRSTigata pradezapuJja abhI bhI anupazAnta rahatA hai, kyoMki sUkSmasAmparAyake kAlameM kRSTiyoMkI upazAmanA dekhI jAtI hai / parantu donoM prakArakA lobha pUrA hI upazAnta ho jAtA hai, kyoMki vahA~para navakabandhAdikakAanupazama pAyA jAtA hai yaha isa sUtrakA samudAyarUpa artha hai| ___ * yahI antima samayavartI bAdarasAmparAyika saMyata hai| 6 279, kRSTikaraNakAlake antima samayameM vidyamAna yahI antima samayavartI bAdarasAmparAyika saMyata hai, kyoMki yahIMpara anivRttikaraNake kAlakA anta dekhA jAtA hai / * tadanantara samayameM prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika saMyata ho jAtA hai| $280. anivRttikaraNake kAlake kSINa honepara tadanantara samayameM hI vaha sUkSma kRSTivedakarUpase pariNamakara sUkSmasAmparAyika guNasthAnako prApta ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu yaha dvitIya sthiti meM sthita lobhasaMjvalanakI kRSTiyoMkA vedana kaise karatA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * usa samaya usa prathama samayavartI saMyatane anya prathama sthiti kI / $281. vaha prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika saMyata jIva usI samaya dUsarI sthitimeM se kRSTigata pradezapujakA apakarSaNa bhAgahArake dvArA apakarSaNakara udayAdi zreNirUpase antamuhUrta AyAmako liye hue prathama sthitikA vinyAsa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA pamANamettiyaM hodi tti jANAvaNamuttarasutsamAha * jA paDhamasamayalobhavedagassa paDhamahidI tisse paDhamahidIe imA suhumasAMparAiyassa paDhamaTTidI dubhAgo thouunnaao| 6282. kohodaeNuvadvidassa paDhamasamayalobhavedagassa bAdarasAMparAiyassa jA paDhamahidI savvisse etthataNalobhavedagaddhAe sAdireyavettibhAgamettA tisse thovUNadubhAgametto imo suhumasAparAiyassa paDhamadvidiviNNAso tti bhaNidaM hodi / hoto vi suhumasAMparAiyaddhAmetto ceva etthataNapaDhamaTThidiAyAmo tti ghettvyo| NANAvaraNAdINaM puNa guNaseDhiNikkhevo takAlabhAvio sahumasAMparAiyaddhAdo visesAhio hodUNa udayAvaliyabAhire Nikkhitto, apuvvakaraNapaDhamasamae NikkhittaguNaseDhiNikkhevassa galidasesassa tppmaannennennhimvsittaado| evaMvihapaDhamahidi kAdUNa suhumakiTTIo vedemANo kadhaM vededi ti AsaMkAe kiTThINamedeNa sarUveNa vedago hodi ti paduppAyaNadvamuvarimaM pabaMdhamAha * paDhamasamayasuhumasAMparAio kiTTINamasaMkheja bhAge vedydi| . 5 283. paDhamasamae tAva kiTTINaM heTThimovarimaasaMkhejadibhAgaM mottUNa seshai| aba sUkSmasAmparAyika saMyatakI isa prathama sthitikA pramANa itanA hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * prathama samayavartI lobhavedakakI jo prathama sthiti hotI hai usa prathama sthitike kucha kama do tribhAga pramANa sUkSmasAmparAyika saMyatakI yaha prathama sthiti hotI hai| 282. krodhake udayase car3he hue prathama samayavartI lobhavedaka bAdara sAmparAyika saMyatake yahA~ke samasta lobhavedaka kAlake sAdhika do baTe tIna bhAgapramANa jo prathama sthiti hotI hai usakA kucha kama do bhAgapramANa sUkSmasAmparAyika saMyatake yaha prathama sthitivinyAsa hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aisA hotA huA bhI yahA~ kI prathama sthitikI racanA sUkSmasAmparAyikake kAlake barAbara hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| parantu jJAnAvaraNAdikakA usa kAlameM honevAlA guNazreNinikSepa sUkSmasAmparAyake kAlase vizeSa adhika hokara udyAvalike bAhara nikSipta huA hai, kyoMki apUrvakaraNake prathama samayameM nikSipta huA guNazreNinikSepa galitazeSa hokara isa samaya tatpramANa avaziSTa rahatA hai / isa prakArakI prathama sthitiko karake sUkSma kRSTiyoMkA vedana karatA huA kisa prakAra vedana karatA hai aisI AzaMkA honepara kRSTiyoMkA isa prakAra vedaka hotA hai isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke prabandhako kahate haiM * prathama samayavartI sUkSmasAmyarAyika saMyata kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakA vedana karatA hai| 6283. sarvaprathama prathama samayameM kRSTiyoMke adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] caritamohaNIya - uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 321 asaMkhejje bhAge vedayadi, savvAhiMto kiTTIhiMto padesaggassa asaMkhejjadibhAga mokaDDiyUNa vedayamANo majjhimakiTTisarUveNa vededi tti bhaNidaM hodi / saMpahi edaM caiva atyaM visesiyUNa parUvemANo uttaramuttamAha * jAo apaDhama-acarimesu samaesa apuvvAo kiTTIo kadAo tAo savvAo paDhamasamae udiNNAo / 6284. kiTTIkaraNaddhAe paDhamasamayaM carimasamayaM ca mottaNa sesasamaesu jAo avvAo kiTTIo kadAo tAo savvAo caiva suhumasAM parAiyassa paDhamasamae udiSNAo dtttthvvaao| edaM ca sarisadhaNiyavivakkhAe bhaNidaM, aNNA tAsiM savvAsime pddhmsmnnirvsesmudinnnnttppsNgaado| Na ca evaM tAhiMto asaMkhejjadibhAgamettassetra sarisadhaNiyaparamANupuMjassa okaDDaNApaDibhAgeNudaya daMsaNAdo / * jAo paDhamasamaye kadAo kiTTIo tAsimaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM mottaNa / 285. paDhamasamae NivvattidANaM kiTTINamuvarimAsaMkhejadibhAgaM mottUNa sesAo savvAo kiTTIo paDhamasamae udiNNAo ti suttasthasaMgaho / edaM pi sarisadhaNiyavivakkhAe vRttaM, tAsiM savvAsimekasamayeNa Niravase samudaya pariNAmANuvalaMbhAdo / bhAgako chor3akara zeSa asaMkhyAta bahubhAgakA vedana karatA hai, puJjake asaMkhyAtaveM bhAga kA apakarSaNakara vedana karatA huA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isI arthakA vizeSarUpase kahate haiM kyoMki saba kRSTiyoM meM se pradeza - madhyama kRSTirUpase vedana karatA kathana karate hue Age ke sUtrako * aprathama aura acarama samayameM jo apUrva kRSTiyA~ kI gaIM ve saba prathama samaya meM udIrNa ho jAtI haiM / 6 284. kRSTikaraNake kAlameMse prathama samaya aura antima samayako chor3akara zeSa samayoMmeM jo apUrva kRSTiyA~ kI gaI ve sabhI sUkSmasAmparAyikake prathama samaya meM udIrNa ho jAtI haiM aisA jAnanA cAhie aura yaha sadRza dhanakI vivakSAmeM kahA hai, anyathA una sabhIkA prathama samaya meM pUrI tarahase udIrNa honekA prasaMga AtA hai / parantu aisA nahIM hai, kyoMki unameMse asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sadRza dhanavAle paramANupuMjakA hI apakarSaNa pratibhAgake anusAra udaya dekhA jAtA hai| * prathama samaya meM jo kRSTiyA~ kI gaIM unake agrAgrameMse asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa samasta kRSTiyA~ prathama samaya meM udIrNa ho jAtI haiM / $ 285. prathama samaya meM jo kRSTiyA~ racI gaIM unake uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa saba kRSTiyA~ prathama samaya meM udIrNa ho jAtI haiM yaha bhI sadRza dhanakI vivakSA meM kahA hai, kyoMki una sabakA eka 41 yaha sUtrArthasaMgraha hai / samaya meM pUrI taraha se
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA tamhA palidovamassa asaMkhejadimAgeNa khaMDideyakhaMDamettamavarimAsaMkhejjadimAgaM mottaNa sesA je paDhamamamae kadakiTTINamasaMkhejjA bhAgA te vi suhumasAMparAiyassa paDhamasamae udiNNA tti ghettavvaM / * jAo carimasamae kadAo kiTTIo tAsiM ca jahaNNakiTTippahuDi asaMkhejadibhArga motta Na sesAo savvAo kiTTIo udiNNAo / 286. kiTTIkaraNaddhAe carimasamae NivvattidANaM kiTTINaM jahaNNakiTTIdo pahuDi heTimamasaMkhejadimAgapalidovamAsaMkhejjadimAgapaDibhAgiyamujjhiyUNa sesabahubhAgavisayAo savvAo ceva kiTTIo takAlamudaye pavesidAo tti bhaNidaM hodi / tado siddhaM paDhamasamayasuhumasAMparAiyo kiTTINamasaMkhejje bhAge vededi tti paDhama-carimasamayaNivvacidakiTTINamuvarimaheDimAsaMkhejjadibhAgavisayANaM ceva kittttiinnmetthodybhibbhaavdNsnnaado| Navari paDhamasamayammi kadakiTTINamavedijjamANauvarimAsaMkhejjadibhAgabhaMtarakiTTIo okaDDaNAe aNaMtaguNahINAo hodUNa majjhimakiTTisarUveNa vedijjati / carimasamae NivvattidakiTTINaM jahaNNakiTTippahuDi avedijjamANaheTTimAsaMkhejjadibhAgabhaMtarakiTTIo ca majjhimakiTTisarUveNANataguNAo hoiNa vedijjati tti vanavvaM, sagasarUveNeva tesimudayAbhAvapaduppAyaNAdo, majjhimAyAreNa tadudayasiddhIe paDisehAudayarUpa pariNAma nahIM pAyA jAtA, isaliye palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgale khaNDita eka bhAgapramANa uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara prathama samayameM kI gaI kRSTiyoMkA zeSa jo asaMkhyAta bahubhAga bacatA hai vaha sUkSmasAmparAyikake prathama samayameM udIrNa ho jAtA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| * aura jo kRSTiyA~ antima samayameM kI gaI unakI jaghanya kRSTise lekara asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa saba kRSTiyA~ udIrNa ho jAtI haiN| 286. kRSTikaraNake kAlake antima samayameM racI gaI kRSTiyoMke palyopamake asaM. khyAtaveM bhAgarUpa pratibhAga dvArA prApta jaghanya kRSTise lekara, adhastana asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa bahubhAgapramANa sabhI kRSTiyoMko usa samaya udayameM praviSTa karAI gaI yaha ukta kathanakA tAtparya hai, isalie siddha huA ki prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika saMyata jIva kRSTi yoke asaMkhyAta bahabhAgakA vedana karatA hai, ataH prathama samaya aura antima samayameM racita kRSTiyoMmeMse uparima aura adhastana asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMkA hI yahA~para udayAbhAva dekhA jAtA hai / itanI vizeSatA hai ki prathama samayameM kI gaI kRSTiyoMmeMse nahIM vede jAnevAle uparima asaMkhyAtaveM bhAgake bhItarakI kRSTiyA~ apakarSaNa dvArA anantaguNI hIna hokara madhyama kRSTirUpase vedI jAtI haiM / tathA antima samayameM racI gaI kRSTiyoMmeMse jaghanya kRSTise lekara nahIM vede jAnevAle adhastana asaMkhyAtaveM bhAgake bhItarakI kRSTiyA~ madhyama kRSTirUpase anantaguNI hokara vedI jAtI haiM aisA kahanA cAhiye, kyoMki apane rUpase hI unake udayAmAvakA kathana kiyA hai, madhyama AkArarUpa hokara unake udayakI siddhikA pratiSedha nahIM
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNiddeso 323 bhaavaado| jahA micchattaphaddayANi sammattasarUveNudayamAgacchamANANi sagasarUvaM chaDDiya aNaMtaguNahINANi hodaNudaye pavisaMti, sammatta-sammAmicchattaphaddayANi micchattAyAreNa udayamAgacchamANANi sagasarUvapariccAgeNANaMtaguNANi hodUNudaye NivadaMti, Na ca viroho, evamihAvi uvarimaheDimAsaMkhejadibhAgakiTTIo majjhimakiTTisarUveNa vedijjaMti tti Na kiMci vippaDisiddhaM / saMpahi tammi ceva samae kiTTINamuvasAmaNAvihANaparUvaNaDhamidamAha * tAdhe ceva savvAsu kiTTIsu padesaggamuvasAmedi guNaseDhIe / 287. takkAle ceva savvAsu kiTTIsu dvidapadesaggamuvasAmedi / taM kadhamuvasAmedi ? guNaseDhIe / samayaM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe kiTTINaM padesaggamuvasAmedi tti vuttaM hodi / taM jahA-paDhamasamae tAva savvAsi kiTTINaM palidovamassa asaMkhejadibhAgeNa bhAgaladdhamattaM padesaggamuvasAmedi / puNo vidiyasamayammi savvakiTTINaM padesaggaM palidovamassa asaMkhejadibhAgeNa bhAgaladdhamattamuvasAmemANo paDhamasamayammi uvasAmidapadesaggAdo asaMkhejjaguNaM padesaggamuvasAmedi ti / kudo evaM ceva ? prinnaampaahmmaado| evaM savvattha guNaseDhikameNuvasAmedi tti jAva suhumasAMparAiyacarimasamayo tti / saMpahi hai / jisa prakAra mithyAtvake spardhaka samyaktvarUpase udayako prApta hote hue apane svarUpako chor3akara anantaguNe hIna hokara udayameM praveza karate haiM tathA samyaktva aura samyagmithyAtvake spardhaka mithyAtvarUpase udayako prApta hote hue apane svarUpako chor3akara anantaguNe hokara udayako prApta hote haiM aura isameM koI virodha nahIM hai isI prakAra yahA~para bhI uparima aura adhastana asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyA~ madhyama kRSTirUpase vedI jAtI haiM, isalie kucha niSiddha nahIM hai| aba usI samaya kRSTiyoMkI upazAmanA vidhikA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * usI samaya sabhI kRSTiyoMke pradezapuJjako guNazreNirUpase upazamAtA hai / .$ 287. usI samaya sabhI kRSTiyoMmeM sthita pradezapuJjako upazamAtA hai / zaMkA-use kisa prakAra upazamAtA hai ? samAdhAna-guNazreNikramase upazamAtA hai / arthAt prati samaya asaMkhyAtaguNI zreNirUpase kRSTiyoM ke pradezapuJjako upazamAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yathA-sarvaprathama prathama samayameM saba kRSTiyoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga prApta ho utane pradezapuJjako upazamAtA hai| punaH dUsare samayameM saba kRSTiyoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utane pradezapuJjako upazamAtA huA prathama samayameM upazamAye gaye pradezapuJjase asaMkhyAtaguNe pradezapuJjako upazamAtA hai / zaMkA--yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna--pariNAmoMke mAhAtmyase jAnA jAtA hai / isa prakAra sUkSma sAmparAyika guNasthAnake antima samayako prApta hone taka sarvatra guNazreNike kramase upazamAtA hai / aba kevala kRSTiyoMko hI asaMkhyAtaguNita zreNirUpase nahIM
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohapIya uvasAmaNAM Na kevalaM kiTTIo caiva asaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmedi, kiMtu je dusamayUNa doAvaliyamettaNavakabaMdhasamayapabaddhA phaddayagadA te vi samayaM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmiditti paduSpANaTTamuttaramuttamoiNNaM * je doAvaliyabaMdhA dusamayUNA te vi uvasAmedi / $ 288. asaMkhejjaguNAe seDhIe ti atthava seNetthAhiyArasaMbaMdho kAyavvo / sugamamaNNaM / * jA udayAvaliyA chaMDidA sA tthivukkasaMkameNa kiTTIsu vipazJcihidi / $ 289, jA sA bAdarasAM parAieNa puvvamucchTThiAvaliyA chaMDiyA phaddayagadA sA ehiM kiTTisarUveNa pariNamiya tthivukkasaMkrameNa vipaccihidi ti bhaNidaM hodi / evaM sumasAM parAiyapaDhamasamae savvamedaM kiriyAkalAvaM parUviya saMpahi vidiyAdisamasu kIo vedemANa deNa sarUveNa vededi tti jANAvaNaTThamidamAha - * vidiyasamae udiNNApaNaM kiTTINamaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM mucadi, he do apuvvamasaMkhejjadipaDibhAgamAphuMdadi, evaM jAva carimasamayasuhumasAMparAiyo ti / $ 290. vidiyasamae tAva paDhamasamayoddiNNANaM kiTTINamaggaggAdo sabbuvarimaupazamAtA hai kintu jo do samaya kama do AvalipramANa spardhakagata navaka samayaprabaddha haiM unheM bhI asaMkhyAtaguNita zreNirUpase upazamAtA hai isakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra huA hai * jo do samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha haiM unheM bhI upazamAtA hai / $ 288. 'asaMkhyAtaguNI zreNirUpase' isakA arthavaza vahA~para adhikArake sAtha saMbaMdha kara lenA cAhiye / zeSa kathana -sugama hai 1 * jo udayAvali chor3a dI gaI thI vaha stivuka saMkramake dvArA kRSTiyoMmeM vipAkako prApta hogI / $ 289. bAdarasAmparAyika saMyatane pahale jo ucchiSTAvali chor3a dI thI spardhakagata vaha yahA~para kRSTirUpase pariNamakara stivukasaMkramake dvArA vipAkako prApta hogI yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra sUkSmasAmparAyika ke prathama samaya meM isa saba kriyAkalApakA kathunakara aba dUsare Adi samayoM meM kRSTiyoM kA vedana karatA huA isa rUpase vedana karatA hai isa bAtakA jJAna karAneke isa sUtra ko kahate haiM * dvitIya samaya meM udIrNa huI kRSTiyoM ke agrAgrase asaMkhyAtaveM bhAga ko chor3atA hai tathA nIcese apUrva asaMkhyAtaveM bhAgakA sparza karatA hai / isa prakAra sUkSmasAmparAyika antima samaya taka jAnanA cAhie / $ 290. dUsare samaya meM to prathama samaya meM udIrNa huI kRSTiyoM ke aprAse arthAt sabase
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNideso 325 kiTTIdo pahuDi heTThA asaMkhejjadibhAgaM muMcadi / kudo evamidi ce ? paDhamasamayodayAdo vidiyasamayodayassa annNtgunnhiinntnnnnhaannuvvttiido| tamhA puvvasamayodiNNANaM kiTTINamaggakiTTIdo pahuDi asaMkhejadibhAgamettamuvarimabhAgaM mottUNa heTThimabahubhAgAkAreNa vidiyasamae kiTTIo vededi tti siddhaM / heTThado puNa paDhamasamae aNudiNNANaM kiTTINamasaMkhejjadibhAgamettamapuvvamAphudadi AspRzati vedayatyavaSThabhya gRhNAtItyarthaH, paDhamasamayodiNNakiTTIhito vidiyasamayodiNNakiTTIo visesahINAo asaMkhejadimAgeNa / kudo ? hehimApubbalAhAdo uvarimaparicattabhAgassa bahuttabbhuvagamAdo / evaM tadiyAdisamaesu vi vattavvaM jAva carimasamayasuhumasAMparAio tti / evamedIe parUvaNAe suhumasAMparAiyaddhamaNupAlemANo Avaliya-paDiAvaliyAsu sesAsu AgAlapaDiAgAlavocchedaM kAdaNa tado samayAhiyAvaliyasese jahaNNayaM dvidiudIraNaM kAdUNa puNo kameNa carimasamayasuhumasAMparAiyo jaado| saMpahi tatthataNaTThidibaMdhapamANAvahAragaTTamuttarasuttapabaMdho __* carimasamayasuhumasAMpaparAiyassa NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANamaMtomuhuttio hidibaMdho / 291 sugamaM / uparima kRSTise lekara nIce asaMkhyAtaveM bhAgako chor3atA hai| zaMkA--aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna--kyoMki aisA na ho to prathama samayake udayase dUsare samayakA udaya anantaguNA hIna nahIM bana sakatA hai| isalie pUrva samayameM udIrNa huI kRSTiyoMmeMse sabase uparima kRSTi se lekara asaMkhyAtaveM bhAgapramANa uparima bhAgako chor3akara adhastana bahubhAgapramANa kRSTiyoMkA dUsare samayameM vedana karatA hai yaha siddha huaa| parantu nIcese prathama samayameM anudIrNa huI kRSTiyoMke apUrva asaMkhyAtaveM bhAgapramANako 'AphuDadi' sparza karatA hai, vedatA hai, Alambana kara grahaNa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| prathama samayameM udINa kRSTiyoMse dUsare samayameM udIrNa huI kRSTiyA~ asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vizeSa hIna haiM, kyoMki adhastana apUrva lAbhase uparima parityakta bhAga bahuta svIkAra kiyA gayA hai| isI prakAra sUkSmasAmparAyika saMyatake antima samayake prApta hone taka tIsare Adi samayoMmeM bhI kathana karanA caahie| isa prakAra isa prarUpaNAke anusAra sUkSmasAmparAyika guNasthAnake kAlakA pAlana karatA huA Avali aura pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlakA viccheda karake pazcAt eka samaya adhika AvalipramANa kAlake zeSa rahanepara jaghanya sthiti udIraNAko karake punaH kramase antima samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai| aba vahA~para honevAle sthitibandhake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM ___ * antima samayavartI sUkSmasAmparAyikake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya. karmoMkA sthitibandha antarmuhUrtapramANa hotA hai / $ 291. yaha sUtra sugama hai|
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * NAmA-godANaM hidivaMdho solasa muhuttaa| 6292. sugamaM / * vedaNIyassa hidibaMdho cauvIsa muhuttA / $ 293. kudo ? bArasamuhuttiyAdo khavagacarimaDidibaMdhAdo duguNapamANattAdo / ettheva savvesiM kammANaM payaDi-TThidi-aNubhAga-padesabaMdhavocchedo daTThavvo / Navari vedaNIyassa payaDibaMdho uvasaMtakasAe vi asthi, tassa jogaNibaMdhaNassa jAva sajogicarimasamayo ti bNdhsNbhvaado| evamedeNa vihiNA suhamasAMparAiyakAlaM boliya tadaNaMtarasamaye vaTTamANassa mohaNIyaM savvamuvasaMtaM hodi tti jANAvaNamuttarasuttaNi so * se kAle savvaM mohaNIyamavasaMtaM / __$ 294. kudo ? tattha mohaNIyassa baMdhodayasaMkamodIraNokaDDukkaDDaNAdINaM savvesimeva karaNANaM savvappaNA uvsNtbhaavennaavtttthaanndNsnnaado| saMpahi etto pahuDi aMtomuhuttamettakAlamuvasaMtakasAyavIdarAgachadumattho hodUNa ciTThadi . ti paduppAyaNaTTamuttarasuttAraMbho * tado pAe aNtomuhuttmuvsNtksaayviidraago| $ 295. uvasaMtA savve kasAyA jassa so uvsNtksaayo| uvasaMtakasAo ca so * nAma aura gotra karmoMkA sthitibandha solaha muhUrtapramANa hotA hai / 3292. yaha sUtra sugama hai| * vedanIyakarmakA sthitibandha caubIsa muhUrtapramANa hotA hai / 293. kyoMki kSapakake honevAle bAraha muhUrtapramANa antima sthitibandhase yaha dUne pramANako liye hue hotA hai| yahIM para sabhI karmoM ke prakRtibandha, sthitibandha, anubhAgabandha aura pradezabandhakI vyacchitti jAnanI caahie| itanI vizeSatA hai ki vedanIyakarmakA prakRtibandha upazAntakaSAya guNasthAnameM bhI hotA hai, kyoMki prakRtibandha yogake nimittase hotA hai, isalie sayogakevalIke antima samaya taka ukta bandha sambhava hai| isa prakAra isa vidhise sUkSmasAmparAyikake kAlako vitAkara tadanantara samayameM vidyamAna jIvake mohanIyakarma pUrA upazAnta rahatA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * tadanantara samayameM saba mohanIyakarma upazAnta ho jAtA hai / $ 294. kyoMki vahA~para mohanIyakarmake bandha, udaya, saMkrama, udIraNA, apakarSaNa aura utkarSaNa Adi sabhI karaNoMkA pUrI tarahase upazAntarUpase avasthAna dekhA jAtA hai| aba yahA~se lekara antarmuhUrta kAla taka upazAntakaSAyavItarAgachadmastha hokara sthita rahatA hai isakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * yahA~se lekara antarmuhUrta kAla taka upazAntakaSAyavItarAga rahatA hai| $ 295. jisake saba kaSAya upazAnta ho gaye haiM vaha upazAntakaSAya kahalAtA hai tathA
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya - uvasAmaNAe karaNakajjaNiddeso 327 vIrAgo ca uvasaMtakasAyavIdarAgo, uvasamidAsesa kasAyattAdo uvasaMta kasAyo, vikAse sarAga pariNAmattAdo vIdarAgo ca hoNa aMtomuhutta meso sacchapariNAmo hodUNacchaditi vRttaM hoi | aMtomuhuttAdo ahiyaM kAlamettovasaMtakasAyabhAveNa kiNNAvacide ? Na, aMtomuhuttAdo paramuvasamapajAyassAvaTThANAsaMbhavAdo / * savvisse uvasaMtaddhAe avadvidapariNAmo / $ 296. kudo ? pariNAmahANi vaDDiNibaMdhaNakasAyANamudayAbhAvAdo avadi-jahAkkhAdavihArasuddhisaMjamANuviddhasuvisuddhavIyarAya pariNAmeNa paDisamayamabhiNNasarUveNa sagaddhameso aNupAleditti vRttaM hoi / saMpahi edeNa kIramANaguNaseDhiNikkhevassa parmANAvahAraNamuttaramuttaNidda so * guNaseDhiNikkhevo uvasaMtaddhAe saMkhejjadibhAgo / $ 297. uvasaMtaddhA aMtomuhuttapamANA, edisse uvasaMtaddhAe saMkhejjadibhAgayAmo dasa guNaseDhiNikkhevo NANAvaraNAdikammapaDibaddho hodi / hoMto vi apuvvakaraNapaDhamasamae kadagalidase saguNa seDhiNikkhevassa ehimuvalabbhamANasIsayAdo saMkheNa / kudo edaM Nabhvade / uvari bhaNissamANaappA bahu asuttAdo | upazAntakaSAya vItarAga vaha upazAntakaSAyavItarAga kahalAtA hai / samasta kaSAyoMke upazAnta ho jAnese upazAntakaSAya aura samasta rAgapariNAmake naSTa ho jAnese vItarAga hokara vaha antarmuhUrta kAla taka atyanta svaccha pariNAmavAlA hokara avasthita rahatA hai yaha ukta kathana - parya hai / zaMkA-- antarmuhUrtase adhika kAla taka vaha upazAntakaSAyabhAvake sAtha kyoM avasthita nahIM rahatA hai ? samAdhAna---nahIM, kyoMki antarmuhUrtase aura adhika kAla taka upazama paryAyakA ava - sthAna asambhava hai / * taba samasta upazAnta kAlameM vaha avasthita pariNAmavAlA hotA hai / $ 296. kyoMki pariNAmoMkI hAni aura vRddhike kAraNabhUta kaSAyoMke udayakA abhAva honese avasthita yathAkhyAtavihArazuddhisaMyama se yukta suvizuddha vItarAgapariNAma ke sAtha prati samaya abhinnarUpase upazAntakaSAya vItarAgake kAlakA yaha pAlana karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa dvArA kiye jAnevAle guNazra NinikSepake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Age sUtrakA nirdeza karate haiM -- * vahA~ guNazreNinikSepa upazAnta kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / 297. upazAnta kAla antarmuhUrtapramANa hai / isa upazAnta kAlake saMkhyAtaveM bhAgapramANa AyAmavAlA isa jIvake jJAnAvaraNAdi karmoMkA guNazreNi nikSepa hotA hai / hotA huA bhI apUrvakaraNake prathama samaya meM kiye gaye galita zeSa guNazra NinikSepake isa samaya prApta honevAle zIrSa se saMkhyAtaguNA hotA hai /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [carittamohaNIya-uvasAmaNA * savvisse uvasaMtaddhAe guNaseDhiNikkheveNa vi padesaggeNa vi avhidaa| 5 298. kudo evaM ? avtttthidprinnaamttaado| Na cAvahridapariNAmassANavadvidAyAmeNAvaTThidapadesaggokaDDaNAe ca guNaseDhiviNNAsasaMbhavo, vippaDisehattAdo / tamhA savvisse vi uvasaMtaddhAe kIramANaguNiseDhiNikkhevAyAmeNa okaDDijamANapadesaggeNa ca avadvidA va hodi ti sammamavahAridaM / apuvvakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva suhumacarimasamayo ti tAva. mohaNIyavajANaM kammANaM guNaseDhiNikkhevo udayAvaliyabAhire galidaseso bhavadi / puNo uvasaMtapaDhamasamayappahuDi jAva tasseva carimasamayo tti tAva guNaseDhiNikkhevo udayAdiavaTTidAyAmo avaDhidapadesaviNNAso ca hodi tti eso ettha suttatthasabbhAvo / * paDhame guNaseDhisIsaye udiNNe ukkassao pdesudo| 5299. ettha paDhamaguNaseDhisIsaye ti maNide uvasaMtakasAeNa paDhamasamae NikkhittaguNaseDhiNikkhevassa aggadvidIe gahaNaM kAyavvaM / tamhi udayamAgade NANAvaraNAdikammANamukkassao padesudayo hodi / kiM kAraNamidi ce ? tattha zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-Age kahe jAnevAle alpabahutva sUtrase jAnA jAtA hai / * sampUrNa upazAnta kAlameM vaha ( guNazreNi ) guNazreNi nikSepakI apekSA bhI aura pradezapuJjakI apekSA bhI avasthita hotI hai| $ 298. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-avasthita pariNAma honese / aura avasthita pariNAmavAle jIvake anavasthita AyAmarUpase tathA anavasthita pradezapuJjake apakarSaNarUpase guNazreNivinyAsa sambhava nahIM hai, kyoMki isakA niSedha hai| isaliye pUre hI upazAnta kAla ke bhItara kiye jAnevAle guNazreNinikSepake AyAmakI apekSA aura apakarSita kiye jAnevAle pradezapuJjakI apekSA vaha avasthita hI hotI hai yaha samyak prakArase nizcita huA / apUrvakaraNake prathama samayase lekara sUkSmasAmparAyake antima samaya taka mohanIyako chor3akara zeSa karmoMkA guNazreNinikSepa udayAvalike bAhara galita zeSa hotA hai| parantu upazAntakaSAyake prathama samayase lekara usIke antima samaya taka guNazreNinikSepa udayase lekara avasthita AyAmavAlA aura avasthita pradezoMkI racanAko liye hue hotA hai yaha yahA~ para sUtrake arthakA tAtparya hai| * prathama guNazreNizIrSake udIrNa honepara utkRSTa pradeza-udaya hotA hai| $ 299. yahA~ para prathama guNazreNizIrSa aisA kahane para upazAntakaSAya jIvake dvArA prathama samayameM nikSipta guNazreNinikSepakI agra sthitikA grahaNa karanA caahie| usake udaya ko prApta honepara jJAnAvaraNAdi koMkA utkRSTa pradeza udaya hotA hai| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ?
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANadeso M gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajjaNiheso 329 aMtomuhuttamettaguNaseDhigovucchANamegIbhUdANamudayadaMsaNAdo / taM jahA-paDhamasamayovasaMtakasAyassa tAva guNaseDhisIsayaM ttthaavinnttttsruuvmuvlbbhde| vidiyasamayovasaMtakasAyassa vi ducarimaguNaseDhigovucchA tattheva dIsai / tadiyasamayovasaMtakasAyassa tticarimaguNaseDhigovucchA vi tattheva samuvalabbhade / evamedeNa kameNa paDhamasamayammi kadaguNaseDhiNikkhevAyAmamettIo ceva guNaseDhigovucchAo tattha dosNti| edeNa kAraNeNa visayaMtaraparihAreNetthevukkassao padesudao ghio| etto uvarimasamayappahuDi jAva uvasaMtakasAyacarimasamao tti edesu vi dvidivisesesu ettiyamettIo ceva guNaseDhigovucchAo aNUNAhiyapamANAo labbhaMti, tado tattha vi ukkassapadesudayasAmitteNedeNa hodavvamidi vutte Na, tahA gheppamANe payaDigovucchAvekkhAe jahokamamegegagovucchavisesahANidaMsaNAdo / tado govucchavisesalAhamadisiya jahANiddiDha visaye ceva sAmittamedaM gaheyavvamidi siddhaM / atrAha-apuvvakaraNapaDhamasamaya mhi kadaguNaseDhisIsayaM uvasaMtakasAyapaDhamasamayaNikkhittaguNaseDhiNikkhevabhaMtare ceva heTTA samavalabbhade, tado tammi udayamAgade mAmittamedaM geNhAmo, saMcayagovucchamAhappeNa tassa suha bahuttadasaNAdo tti ? ettha parihAro vuccade-NedaM ghettu sakiJjade, edamhAdo savvadavvAdo samAdhAna--kyoMki vahA~ para eka piNDa hokara antarmuhUrtapramANa guNazreNigopucchAoMkA udaya dekhA jAtA hai| yathA-prathama samayavartI upazAntakaSAyakA guNazreNizIrSa vahA~ avinaSTarUpase upalabdha hotA hai| dvitIya samayavartI upazAntakaSAyakI bhI dvicarama guNazreNigopucchA vahIM dikhalAI detI hai| tRtIya samayavartI upazAntakaSAyakI tricarama guNazreNigopucchA bhI vahIM upalabdha hotI hai| isa prakAra isa kramase prathama samayameM kiye gaye guNazreNinikSepake AyAmapramANa hI guNazreNigopucchAeM vahA~ dikhalAI detI haiM / isa kAraNa dUsare sthAnako chor3akara yahIM para utkRSTa pradeza-udayako grahaNa kiyA hai| am- yahA~se jo agalA samaya hai usase lekara upazAntakaSAyake antima samaya taka ina sthitivizeSoMmeM bhI nyUnAdhikatAse rahita itanI hI guNazreNigopucchAeM prApta hotI haiM, isaliye vahA~ para bhI utkRSTa pradezaudayakA yaha svAmitva honA cAhie ? samAdhAna nahIM, kyoMki vahA~para una sthitivizeSoMmeM vaisA grahaNa karane para prakRti gopucchAkI apekSA kramase eka-eka gopucchAvizeSakI hAni dekhI jAtI hai / isaliye gopucchAvizeSake lAbhako lakSya kara yathA nirdiSTa sthAnapara hI isa svAmitvako grahaNa karanA cAhie yaha siddha huaa| zaMkA--yahA~ para zaMkAkAra kahatA hai ki apUrvakaraNake prathama samayameM kiyA gayA guNazreNizIrSa upazAntakaSAyake prathama samayameM nikSipta guNa NizIrSake bhItara hI nIce upalabdha hotA hai, isaliye usake udayako prApta honepara isa svAmitvako hama grahaNa karate haiM, kyoMki saMcayako prApta hue gopucchAke mAhAtmyavaza usake bahuta adhika pradezoMkA saMcaya dekhA jAtA hai ? samAdhAna--aba yahA~ para isa zaMkAkA parihAra karate haiM sabase adhika pradezapuJjakI apekSA ise grahaNa karanA zakya nahIM hai, kyoMki isa sambandhI samasta dravyase bhI upazAnta
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe [ carittamohaNIya-uvasAmaNA vi uvasaMtakasAeNa paDhamasamayammi kadaguNa sIseDhisayassa pariNAmamAhappeNAsaMkhejaguNattadaMsaNAdo / tamhA puvvattavisaye ceva NANAvaraNAdINaM chaNhaM mUlapayaDINaM jahA saMbhavamuttarapayaDINaM ca ukkassao padesudayo ghettavvo / Adesukkasso ca eso, khavagaseTIe edAsimoghukassapadesudayadaMsaNAdo / uvasaMtakasAyammi 9300. saMpahi NANAvaraNAdikammANamaNubhAgodao kimavaTThido Aho aNavaTThidasarUvo ti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttaro suttapabaMdho* kevalaNANAvaraNa- kevala daMsaNAvaraNIyANamaNubhAgudaNa saMtaddhAe avaTThidavedago / savvauva kaSAya dvArA prathama samaya meM kiyA gayA guNazreNizIrSa pariNAmoMke mAhAtmyavaza asaMkhyAta - guNa dekhA jAtA hai| isaliye pUrvokta sthalapara hI jJAnAvaraNAdi chaha mUla prakRtiyoMkA aura yathAsambhava uttara prakRtiyoMkA utkRSTa pradeza- udaya grahaNa karanA caahie| kintu yaha Adeza utkRSTa hai, kyoMki inakA ogha utkRSTa pradeza-udaya kSapakazreNimeM dekhA jAtA hai / vizeSArtha -- yahA~ isa pUre prakaraNa dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki upazAntakaSAya ke prathama samayameM avasthita AyAmavAle guNazreNizIrSa meM dravyakA nikSepa hotA hai, aura jaba kramase usakA udaya hotA hai taba utkRSTa pradeza-udaya hotA hai, kyoMki isameM apUrvakaraNa ke prathama samayameM kiye gaye galita zeSa guNazra NizIrSa meM nikSipta pUre dravyakI apekSA asaMkhyAtaguNe dravyakA nikSepa hotA hai / kintu jJAnAvaraNAdi karmoMke isa pradeza - udayako ogha utkRSTa nahIM samajhanA cAhie, kyoMki ina karmoMkA oghase utkRSTa pradeza-udaya kSapakazreNimeM hotA hai / yahA~ para eka zaMkA yaha bhI kI gaI hai ki upazAntakaSAya jIvake guNazreNisambandhI pratyeka sthiti meM prati samaya avasthita puJjakA hI nikSepa hotA hai, aisI avasthA meM upazAntakaSAya ke prathama samaya meM jo guNazreNizIrSa kiyA gayA hai usIke udayameM Anepara utkRSTa pradezaudaya kyoM kahA hai / usake bAdake upazAntakaSAya meM prApta honevAle jitane sthitivizeSa haiM unameM bhI jaba utane hI pradezapuJjakA nikSepa hotA hai taba unake bhI kramase udayameM Anepara vahA~ bhI utkRSTa pradeza-udaya kahanA cAhiye / yaha eka prazna hai / isakA samAdhAna karate hue jo 'kucha kahA gayA hai usakA Azaya yaha hai ki una sthitivizeSoM meM jo pUrva kI gopucchA hai jise prakRti gopucchA kahate haiM usake pratyeka sthitivizeSameM uttarottara eka-eka gopucchA vizeSakI hAni dekhI jAtI hai, ataH una sthitivizeSoMmeM se pratyeka meM saMcita huA samagra dravya upazAntakaSAyake prathama samayameM kiye gaye guNazreNizIrSake dravyase uttarottara hIna-hIna hotA gayA hai, ataH utkRSTa pradeza-udaya nirdiSTa sthalapara hI jAnanA cAhie / SS 300. aba upazAntakaSAyameM jJAnAvaraNAdi karmoMkA anubhAga- udaya kyA avasthita hotA hai yA anavasthitasvarUpa hotA hai aisI AzaMkA honepara usakA nirAkaraNa karaneke lie Age sUtraprabandhako kahate haiM * samagra upazAntakAlake bhItara kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNa ke anubhAga- udayakI apekSA avasthita vedaka hotA hai /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123 ] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 331 301. edAsiM doNhaM savvaghAdipayaDINamaNubhAgudaeNa NihAliJjamANe savvisse uvasaMtaddhAe avaDhidavedago hodi / kiM kAraNaM ? avaTThidapariNAmattAdo / Na kevalamedAsiM cevAvaTThidavedago, kiMtu aNNAsi pi savvaghAdipayaDINamudainlANamavahidavedago ceva hodi tti jANAvaNamuttarasuttAraMbho * NihA-payalANaM pi jAva vedago tAva avddidvedgo| 302. edAo NihA-payalAo addhavodayAo, tado edAsiM siyA vedago siyA Na vedgo| jadi vedago, jAva vedago tAva avaDhidavedago ceva hodi avadvidapariNAmattAdo tti bhaNidaM hodi / * aMtarAiyassa avaDhidavedago / $ 303. aMtarAiyassa vi paMcaNhaM payaDINamavaTThidavedago ceva hodi, avadvidapariNAmattAdo / jai vi edAsi payaDINaM khaovasamaladdhisaMbhavAdo chavaDDi-hANIhiM heTTA udayasaMbhavo to vi etthedAsimavaDhido ceva udayapariNAmo hodi, avaTThideyaviyappapariNAmavisae pariNAmAyattANamedANamudayassa payAraMtarAsaMbhavAdo ti eso edassa bhaavttho| 301. ina donoM savaghAti prakRtiyoMkA anubhAga-udayakI apekSA vicAra karanepara samagra upazAntakAlameM avasthita vedaka hotA hai| - zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-avasthita pariNAma honese yaha jIva ukta karmoke anubhAga-udayakA avasthita vedaka hotA hai| ___ kevala inhIM prakRtiyoMkA avasthita vedaka nahIM hotaa| kintu udayasvarUpa jo anya sarvaghAti prakRtiyA~ haiM unakA bhI avasthita vedaka hI hotA hai isakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * nidrA aura pracalAkA bhI jaba taka vedaka hai taba taka avasthita vedaka hotA hai / 6302. ye nidrA aura pracalA adhruva udayavAlI prakRtiyA~ haiM, isaliye inakA kadAcit vedaka nahIM hotA hai| yadi vedaka hotA hai to jaba taka vedaka hotA hai taba taka avasthita vedaka hI hotA hai, kyoMki vahA~para avasthita pariNAma hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * antarAyakarmakA avasthitavedaka hotA hai| 6303. antarAyakarmakI bhI pA~coM prakRtiyoMkA avasthita vedaka hI hotA hai, kyoMki usake avasthita pariNAma hotA hai / yadyapi ina prakRtiyoMkI kSayopazama labdhi sambhava honese chaha vRddhiyoM aura chaha hAniyoM dvArA nIce udaya sambhava hai to bhI yahA~ para ina prakRtiyoMkA avasthita hI udayapariNAma hotA hai, kyoMki avasthita eka bhedarUpa pariNAmake honepara pariNAmake AdhIna inake udayakA dUsarA prakAra sambhava nahIM hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai|
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 * sesANaM avadvANaM vA / jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe [ caritamohaNIya-uvasAmaNAM laddhikammaMsANamaNubhAgudayo baDDI vA hANI vA $ 304. ettha sesaggahaNeNa paMcaMtarAiyANaM vudAso kao daTThavvo / tado te mottUNa caduNANAvaraNa-tidaMsaNAvaraNANamiha ggahaNaM kAyavvaM tatto aNNesiM laddhikammaMsANametthANuvalaM bhAdo / jesiM khaovasamapariNAmo atthi te laddhikammaMsA ti bhaNNaMte, khaovasamaladdhI hodUNa kammaMsANaM laddhikammassa vavaesasiddhIe virohAbhAvAdo / edesiM ca laddhikammaMsANamaNubhAgodayo avaTThido ceveti Natthi niyamo, kiMtu simaNubhAgudayassa vaDDI vA hANI vA abaTThANaM vA hoja / kudo evaM ce ? pariNAmapaccayatte vi tesi chavaDDi- hANi avaTThi dapariNAmANamettha saMbhavovasAdo / taM jahA -- ohiNANAvaraNIyassa tAva uccade / uvasaMtakasAyammi jai ohiNANAvaraNassa * khaovasamo Natthi to avaTThidodayo bhavadi, tatthANavaTThANakAraNANuvalaMbhAdo / atha khaovasamo atthi to tattha chavaDDi-hANi avaTThidakameNANubhAgassa udayo hodi / kiM kAraNaM 9 ohiNANAvaraNakkhaovasamassa desa - paramohiNANIsu asaMkhejjaloyameyabhiNNassa -hANa - aDidANamavadvidapariNAmANaM vajyaMta raMgakAraNasavvapekkhANaM saMbhave virohAbhAvAdo / tado sabbukassakhaovasamapariNadammi ukkassohiNA Ninmi * zeSa labdhikarmA zoMkA anubhAga- udaya vRddhi, hAni yA avasthAnasvarUpa hotA hai / $ 304. yahA~para sUtra meM 'zeSa' padake grahaNa karanese pA~ca antarAya prakRtiyoMkA nirAkaraNa kiyA huA jAnanA cAhie, isalie unheM chor3akara cAra jJAnAvaraNa aura tIna darzanAvaraNa prakRtiyoM kA yahA~ para grahaNa karanA cAhiye, kyoMki unase atirikta anya labdhikarmAza yahA~ upalabdha nahIM hote | jinakA kSayopazamarUpa pariNAma hotA hai ve labdhikarmAMza kahe jAte haiM, kyoMki kSayopazamalabdhi hokara karmAzoMkI labdhikarmAMza saMjJAkI siddhi honemeM virodhakA abhAva hai| ina labdhikarmAMzoMkA anubhAgaudaya avasthita hI hotA hai yaha niyama nahIM hai / kintu unake anubhAgake udayakI vRddhi, hAni yA avasthAna hotA hai / zaMkA- aisA kisa kAraNase hotA hai ? samAdhAna - kyoMki pariNAma pratyaya honepara bhI unakI chaha prakArakI vRddhi, chaha prakArakI hAni aura avasthita pariNAmakA yahA~para sambhava honekA upadeza pAyA jAtA hai / yathA-- sarvaprathama avadhijJAnAvaraNakA kahate haiM / upazAntakaSAya meM yadi avadhijJAnAvaraNakA kSayopazama nahIM hai to avasthita udaya hotA hai, kyoMki anavasthitapanekA kAraNa nahIM pAyA jAtA / yadi kSayopazama hai to vahA~ chaha vRddhiyoM, chaha hAniyoM aura avasthita kramase anubhAga kA udaya hotA hai, kyoMki dezAvadhi aura paramAvadhi jJAnI jIvoMmeM asaMkhyAta lokapramANa bhedarUpa avadhijJAnAvaraNasambandhI kSayopazamake avasthita pariNAma ke honepara bhI vRddhi, hAni aura avasthAnake bAhya aura Abhyantara kAraNoMkI apekSAse honemeM virodhakA abhAva hai / isalie sabase utkRSTa kSayopazama se pariNata hue utkRSTa avadhijJAnI jIva meM avadhijJAnAvaraNa
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 123] carittamohaNIya-uvasAmaNAe karaNakajaNideso 333 avaTThido ohiNANAvaraNANubhAgudayo hoi, tatto aNNattha chavaDDi-hANi-avaTTidasarUveNANavaDhido tadudayo hodi tti eso edassa bhaavttho| . 305. evaM maNapaJjavaNANAvaraNIyassa vi vattavvaM / evaM sesaNANAvaraNadasaNAvaraNIyANaM pi samayAviroheNa eso attho jANiyaNa pruuveyvyo| saMpahi aghAdi. kammANi vi jANi pariNAmapaJcayANi tesimavaDhidavedago ceva hodi ti paduppAyaNaDhamuttarasuttaM bhaNadi * NAmANi godANi jANi pariNAmapaJcayANi tesimavaTThidavedago annubhaagodenn| 5 306. ettha NAmaggahaNeNa vedijamANaNAmapayaDINaM gahaNaM kAyavvaM, avedijmaannpyddiinnmetthaannhiyaaraado| tAo kadamAo tti bhaNide-maNusagai-paMciMdiyajAdiorAliya-tejA-kammaiyasarIra0 chaNhaM saMThANANamekkadara0 orAliyasarIraaMgovaMga tiNhaM saMghaDaNANamekkadara0 vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa0 doNhaM vihAyagadINamekkadara0 tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thirAthira-subhAsubha0 sussaradussarANamekadara0 Adeja-jasagitti-NimiNamidi edaao| ettha tejA-kammaiyasarIravaNNa-gaMdha-rasa-sIduNha-NiddharukkhaNAmANi agurualahua-thirAthira-subhAsubha-subhagAdejjajasagitti-NimiNaNAmamidi edANi pariNAmapaccaiyANi / godaggahaNeNa uccAgodassa kA udaya avasthita hotA hai / tathA usase anyatra usakA udaya chaha vRddhiyoM, chaha hAniyoM aura avasthitarUpase anavasthita hotA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| 6305. isI prakAra manaHparyayajJAnAvaraNakI apekSA bhI kathana karanA cAhiye / isI prakAra zeSa jJAnAvaraNa aura zeSa darzanAvaraNakI apekSA bhI AgamAnusAra yaha artha jAnakara kathana karanA cAhiye / aba aghAtikama bhI jo pariNAmapratyaya hai unakA avasthita vedaka hI hotA hai isakA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM - * jo nAmakarma aura gotrakarma pariNAmapratyaya hote haiM unakA anubhAgaudayakI apekSA avasthita vedaka hotA hai / 306. yahA~para 'nAma' padake grahaNa karanese vedI jAnevAlI nAmaprakRtiyoMkA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki nahIM vedI jAnevAlI nAmaprakRtiyoMkA yahA~ adhikAra nahIM hai / ve kauna haiM aisA kahanepara manuSyagati, paJcendriya jAti, audArika zarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, chaha saMsthAnoMmeMse koI eka saMsthAna, audArika zarIra AMgovAMga, tIna saMhananoMmeMse koI eka saMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza,agurulaghu, upaghAta,paraghAta, ucchavAsa, do vihAyogatiyoMmeMse koI eka vihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, susvara aura duHsvarameMse koI eka, Adeya, yazaHkIrti aura nirmANa ye prakRtiyA~ haiM / inameMse taijasazarIra, kArmaNazarIra, varNa, gandha, rasa, zIta-uSNa-snigdha-rukSa sparza, aMgurulaghu, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, odaya, yazaHkIrti aura nirmANanAma ye prakRtiyA~ pariNAmapratyaya haiN| gotrakarmake grahaNa karanese pariNAmapratyaya uccagotrakA grahaNa karanA cAhiye / isa prakAra pari
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe. [ carittamohaNIya-uvasAmaNA pariNAmapaccaiyassa gahaNaM kAyavvaM / evamedesiM pariNAmapaccaiyANaM NAmA-godANameso aNubhAgodaeNAvadvidavedago ceva hoi, pariNAmapaccaiyANaM tesimavadvidapariNAmavisaye payAraMtarAsaMbhavAdo tti suttatthasaMgaho / sesANaM puNa bhavapaccaiyANamettha vedijamANAdhAdipayaDINaM sAdAdINaM chavaDi-chahANikameNANubhAgameso vededi tti ghettavvaM / evamettieNa pabaMdheNa kasAyovasAmagassa parUvaNAvihAsaNaM kAdUNa saMpahi payadamatthamuvasaMharemANo idamAha-- * evamuvasAmagassa parUvaNA vihAsA smttaa| 307. sugmN| NAmapratyaya ina nAma aura gotrakarmakA yaha anubhAga-udayakI apekSA avasthitavedaka hI hai, kyoMki pariNAmapratyaya unake avasthita pariNAmaviSayaka- honepara dUsarA prakAra sambhava nahIM hai yaha sUtrArthasamuccaya hai / parantu yahA~para vedI jAnevAlI bhavapratyaya zeSa sAtAvedanIya Adi aghAti prakRtiyoMke chaha vRddhi aura chaha hAnike kramase anubhAgako yaha vedatA hai aisA grahaNa karanA cAhie / isa prakAra itane prabandhake dvArA kaSAyoMke upazAmakakI prarUpaNAkA vizeSa vyAkhyAna karake aba prakRta arthakA upasaMhAra karate hue isa sUtrako kahate haiM * isa prakAra upazAmakakA prarUpaNAsambandhI vizeSa vyAkhyAna samApta huaa| 6307. yaha sUtra sugama hai|
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zArI . .. parisihANi dasaNamohakkhavaNA-atyAhiyAro .. 1 sUtragAhA-cuNNisuttANi 'dasaNamohakkhavaNAe punvaM gamaNijjAo paMca suttgaahaao| 'taM jahA-. (57) dasaNamohakkhavaNApaTThavago kammabhUmijAdo du / / NiyamA maNusagadIe giTThavago cAvi savvattha // 110 // ___(58) micchattavedaNIe kamme ovaTTidammi smmtte|| khavaNAe paTThavago jahaNNago teulessAe // 111 // .. (59) aMtomuhuttamaddhaM dasaNamohassa NiyamasA khvgo| khINe deva-maNusse siyA vi NAmAugo baMdho // 112 // . (60) "khavaNAe paTThavago jamhi bhave NiyamasA tado annnno| NAdhicchadi tiNNi bhave daMsaNamohammi khINammi // 113 // ( 61 ) saMkhejjA ca maNussesu khINamohA sahassaso NiyamA / sesAsu khINamohA gadIsu NiyamA asaMkhejjA (5) // 114 // pacchA suttavihAsA / tattha tAva puvvaM gamaNijjA prihaasaa| taM jahA-tiNhaM kammANaM dvidIo ottttidvaao| aNubhAgaphaddayANi oTTiyavyANi / 1degtado aNNamadhApavattakaraNaM paDhamaM apuvakaraNaM vidiyaM aNiyaTTikaraNaM tadiyaM / edANi oTedaNa adhApavattakaraNassa lakkhaNaM bhANiyavvaM / evamaputvakaraNassa vi / aNiyaTTikaraNassa vi / "edesi lakkhaNANi jArisANi uvasAmagassa tArisANi ceya / - adhApavattakaraNassa carimasamae imAo cattAri suttagAhAo parUveyavAo / taM jahAdasaNamohakkhavagassa0 1 / kANi vA putvabaddhANi 2 / ke aMse jhIyade putvaM 3 / kiM hidiyANi kammANi 4 / 12edAo cattAri suttagAhAo vihAsiyUNa apuvakaraNapaDhamasamae aaddhveyvaao| pavattakaraNe tAva Natthi hidighAdo vA aNubhAgaghAdo vA guNaseDhI vA guNasaMkamo vaa| Navari visohIe aNaMtaguNAe vaDDhadi / suhANaM kammaMsANamaNaMtaguNavaDibaMdho asuhANaM kmmNsaannmnnNtgunnhaannibNdho| baMdhe puNNe palidovamassa saMkhejjadimAgeNa hAyadi / "esA adhApavattakaraNe pruuvnnaa| ___ apuvakaraNassa paDhamasamae doNhaM jIvANaM hidisaMtakammAdo hidisaMtakammaM tullaM vA visesAhiyaM vA saMkhejjaguNaM vaa| hidikhaMDayAdo vi DidikhaMDayaM doNhaM jIvANaM tullaM vA (1) pR. 1 / (2) pR. 2 / (3) pR. 4 / (4) pR. 7 / (5) pR. 9 / (6) pR. 10 / (7) pR. 11 / (8) pR. 12 / (9) pR. 13 / (10) pR. 14 / (11) pR. 15 / (12) pR. 21 / (13) pR. 22 / (14) pR. 23 /
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe visesAhiyaM vA saMkhejjaguNaM vaa| 'taM jahA-doNaM jIvANamekko kasAe uvasAmeyUNa khINadasaNamohaNIyo jaado| ekko kasAe aNuvasAmeyUNa khINadasaNamohaNIo jaado| jo aNuvasAmeyUNa khINadasaNamohaNIo jAdo tassa hidisaMtakamma sNkhejjgunnN| jo puvvaM daMsaNamohaNIyaM khavedUNa pacchA kasAe uvasAmedi vA, jo dasaNamohaNIyamakkhaveyUNa kasAe uvasAmei tesiM doNhaM pi jIvANaM kasAesu utrasaMtesu tullakAle samadhicchide tullaM dvidisaMtakammaM / 3 jo puvvaM kasAe uvasAmeyUNa pacchA daMsaNamohaNIyaM khavei, aNNo putvaM dasaNamohaNIyaM khaveyUNa pacchA kasAe uvasAmei edesi doNhaM pi khINadaMsaNamohaNIyANaM khavaNakaraNesu uvasamaNakaraNesu ca NiTThidesu tulle kAle vidikkate jeNa pacchA dasaNamohaNIyaM khavidaM tassa dvidisaMtakammaM thovaM / jeNa puvvaM dasaNamohaNIyaM khaveyUNa pacchA kasAyA uvasAmidA tassa hidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / __ 4apuThavakaraNassa paDhamasamaye jahaNNageNa kammeNa uvavidassa hidikhaMDayaM palidovamassa sNkhejjdibhaago| ukkaseNa uvaTThidassa sAgarovamaputaM / pahidibaMdhAdo jAo osaridAo dvidIo tAo palidovamassa sNkhejdibhaago| appasatthANaM kammANamaNubhAgakhaMDayapamANamaNubhAgaphaddayANamaNaMtA bhAgA AgAidA / 'guNaseDhI udyaavlibaahiraa| vidiyasamae taM ceva TThidikhaMDayaM taM ceva aNubhAgakhaMDayaM so ceva hidibNdho| guNaseDhI aNNA / evamaMtomuhuttaM jA aNubhAgakhaMDayaM puNNaM / evamaNubhAgakhaMDayasahassesu puNNesu aNNaM hidikhaMDayaM dvidibaMdhamaNubhAgakhaMDayaM ca paTTavei / 'paDhama hidikhaMDayaM bhuaN| vidiyaM TThidikhaMDayaM visesahINaM / tadiyaM TThidikhaMDayaM visesahINaM / evaM paDhamAdo hidikhaMDayAdo aMto aputvakaraNaddhAe saMsejaguNahINaM pi asthi / edeNa kameNa hidikhaMDayasahassehiM bahuehiM gadehiM apuvvakaraNaddhAe carimasamayaM ptto| tassa aNubhAgakhaMDayaukkIraNakAlo hidikhaMDayaukkIraNakAlo TThidibaMdhakAlo ca samagaM smtto| 11carimasamayaapulvakaraNe hidisaMtakamma thovaM / paDhamasamayaapuvakaraNe hidisaMtakamma saMkhejaguNaM / hidibaMgho vi paDhamasamayaapuvvakaraNe bhugo| carimasamayaapuvva karaNe sNkhejgunnhiinno| ____ paDhamasamaya-aNiyaTTikaraNapaviTThassa apunvaM hidikhaMDayamapuvvamaNubhAgakhaMDayamaputvo hidibaMdho tahA ceva guNaseDhI / 12aNiyaTTikaraNassa paDhamasamae daMsaNamohaNIyamappasatthamuvasAmaNAe aNuvasaMtaM / sesANi kammANi uvasaMtANi ca aNuvasaMtANi ca / ___ "aNiyaTTikaraNassa paDhamasamae dasaNamohaNIyassa vidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassapudhattamaMtokoDIe / sesANaM kammANaM hidisaMtakammaM koDisadasahassapudhattamaMtokoDAkoDIe / tado hidikhaMDayasahassehiM aNiyaTTiaddhAe saMkhejesu bhAgesu gadesu asaNNihidibaMdheNa daMsaNamohaNIyassa hidisaMtakamma samagaM / "tado hidikhaMDayapudhatteNa cauriMdiyabaMdheNa hidisaMtakamma samagaM / tado hidikhaMDayapudhatteNa tIiMdiyabaMdheNa hidisaMtakammaM samagaM / tado hidikhaMDayapudhatteNa bIiMdiyabaMdheNa hidisaMtakamma samagaM / tado hidikhaMDayapudhatteNa eiMdiyabaMdheNa hidisaMtakamma samagaM / tado dvidikhaMDayapadhazeNa palidovamaTridigaM jAdaM daMsaNamohaNIyaDhidisaMtakara jAva palidovamaDhidisaMtakammaM tAva palidovamassa saMkhejjadibhAgo hidikhaMDayaM / palidovame olutte tado palidovamassa saMkhejjA bhAgA aagaaidaa| "tado sesassa saMkhejjA bhAgA AgA (1) pR. 26 / (2) pR. 27 / (3) pR. 29 / (4) pR. 31 / (5) pR. 32 / (6) pR. 33 / (7) pR. 34 / (8) pR. 35 / (9) pR. 36 / (10) pR. 37 / (11) pR. 38 / (12) pR. 40 / (13) pR. 41 / (14) pR. 42 / (15) pR. 43 / (16) pR. 44 /
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 parisihANi idaa| evaM TThidikhaMDayasahassesu gadesu dUrAvakiTTI palidovamassa saMkhejje bhAge DhidisaMtakamme sese tado sesassa asaMkhejjA bhAgA aagaaidaa| __ evaM palidovamassa asaMkhejjabhAgigesu bahuesu TThidikhaMDayasahassesu gadesu tado sammattassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA / tado bahuesu hidiDaesu gadesu micchattassa AvaliyabAhiraM savvamAgAidaM / sammattasammAmicchattANaM palidovamassa asaMkhejja dibhAgo seso| taido hidikhaMDae NiTThAyamANe Nihide micchattassa jahaNNao hidisaMkamo ukkasao pdessNkmo| tAdhe sammAmicchattassa ukkassagaM pdessNtkmm| tado AvaliyAe dusamayaNAe gadAe micchattassa jahaNNayaM hidisaMtakammaM / "micchatte paDhamasamayasaMkate sammatta sammAmicchattANamasaMkhejjA bhAgA aagaaidaa| evaM saMkhejjehiM hidikhaMDaehiM gadehiM sammA. micchattamAvaliyabAhiraM savvamAgAidaM / tAdhe sammattassa doNNi uvdesaa| ke vi bhaNati saMkhejjANi vassasahassANi dvidANi tti / pavAijjateNa uvadeseNa aTTha vassANi sammattassa sesANi / sesAo dvidIo AgAidAo tti / edammi hidikhaMDae Nihide tAdhe jahaNNago sammAmicchattassa hidisNkmo| sammattassa ukksspdessNtkmm| 'ahavassa-uvadeseNa parUvijihidi / taM jahA-apuThavakaraNassa paDhamasamae palidovamassa saMkhejadibhAgigaM TidikhaMDayaM tAva jAva palidovama hidisaMtakammaM jAdaM / palidovame olutta palidovamassa saMkhejA bhAgA aagaaidaa| tamhi gade sesassa saMkhejjA bhAgA AgAidA / evaM saMkhajjANi dvidikhaMDayasahassANi gadANi / tado dUrAvakiTI palidovamassa saMkheja dibhAge saMtakamme sese tado dvidikhaMDayaM sesassa asaMkhejjA bhaagaa| evaM tAva sesassa asaMkhejjA bhAgA jAva micchattaM khavidaM ti| sammAmicchattaM pikhaveMtassa sesassa asaMkhejjA bhAgA jAva sammAmicchattaM pi khavijamANaM khavidaM saMchubbhamANaM saMchuddhaM / tAce ceva sammattassa saMtakammamaTThavassa TThidigaM jAdaM / 'tAdhe ceva daMsaNamohaNIyakkhavago tti bhaNNai / / "etto pAe aMtomuhuttigaM hidikhNddyN| "apuvakaraNassa paDhamasamayAdo pAe jAva carimaM palidovamassa asaMkhejabhAgavidikhaMDayaM ti edammi kAle jaM padesaggamokaDDamANo samvarahassAe AvaliyabAhirahidIe padesaggaM dedi taM thovN| samayuttarAe dvidIe jaM padesaggaM dedi tamasaMkhejaguNaM / evaM jAva guNase DhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaM / tado guNaseDhisIsayAdo uvari. mANaMtarahidIe padesaggamasaMkhejaguNahINaM / tado visesahINaM / sesAsu vi hidIsu visesahINaM ceva / Natthi gunngaarpraavttii| jAdhe ahavAsahidigaM saMtakammaM sammattassa tAce pAe sammattassa aNubhAgassa aNusamaya-ovaTTaNA / eso tAva ekko kiriyaaprivtto| "aMtomahattigaM crimttridikhNddyN| "tAdhe pAe ovadijjamANAsa TridIsa udae thovaM padesaggaM dijjde| se kAle asaMkhejaguNaM jAva guNase DhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaM / tado uvarimANaMtarahidIe vi asaMkhejaguNaM dedi / tado visesahINaM / "evaM jAva ducarimaTThidikhaMDayaM ti / 1 sammattassa carimaTThidikhaMDae Nivide jAo dvidIo sammattassa sesAo tAo hidIo thovaao| ducarimahidikhaMDayaM sNkhejjgunnN| carimaTidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / __ (1) pR. 48 / (2) pR. 49 / (3) pR. 51 / (4) pR. 52 / (5) pR. 53 / (6) pR. 54 / (7) pR. 55 / (8) pR. 56 / (9) pR. 58 / (10) pu. 59. / (11) pR. 60 / (12) pR. 62 / (13) pa. 63 / (14). pR64 / (15) pR. 70 / (16) pR. 71 /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 'carimahi dikhaMDayamAgAeMto guNaseDhIe saMkhejje bhAge AgAedi / aNNAo ca uvari saMkhejaguNAo hidiio| 2sammattassa carimaThidikhaMDae paDhamasamayamAgAide ovaTTijamANAsu hidIsu jaM padesaggamudae dijjadi taM thovaM / se kAle asaMkhejaguNaM tAva jAva ThidikhaMDayassa jahaNiyAe hidIe carimasamayaapatto tti / sA ceva hidI guNase DhisIsayaM jaadN| "jamidANiM guNaseDhisIsayaM tado uvarimANaMtarAe hidIe asaMkhejaguNahINaM / tado visesahINaM jAva porANaguNase DhisIsayaM tAva / tado uvarimANaMtara hidIe asaMkhejaguNahINaM / tado visesahINaM / sesAsu vi visesahINaM / 'vidiyasamae jamukkIradi padesaggaM taM pi edeNeva kameNa dijjadi / evaM tAva jAva hidikhaMDaya-ukkIraNaddhAe ducarimasamayo tti / hidikhaMDayassa carimasamaye okaDamANo udaye padesaggaM thovaM dedi / se kAle asaMkhejaguNaM dedi / evaM jAva guNase DhisIsayaM tAva asaMkhejaguNaM / guNagAro vi ducarimAe TThidIe padesaggAdo carimAe TThidIe padesaggassa asaMkhejANi palidovamavaggamUlANi / carime hidikhaMDae NiTThide kadakaraNijjo tti bhaNNade / tAdhe maraNaM pi hoja / lessApariNAma pi pariNAmeja / "kaau-teu-pmm-sukklessaannmnnnndro| udIraNA puNa saMkiliTThassadu vA visujjhadu vA to vi asaMkhejasamayapabaddhA asaMkhejaguNAe seDhIe jAva samayAhiyA AvaliyA sesA tti / 11 udayassa. puNa asaMkhejadibhAgo ukkassiyA vi udiirnnaa| 'palidovamassa asaMkhejjabhAgiyamapacchimaM ThidikhaMDayaM tassa ThidikhaMDayassa carimasamae guNagAraparAvattI tado ADhattA tAva guNagAraparAvattI jAva carimassa hidikhaMDayassa ducarimasamayo tti / sesesu samayesu Natthi gunngaarpraavttii| "paDhamasamaya-kadakaraNijjo jadi maradi devesu uvavajadi NiyamA / 14jai raiesu tirikkhajoNisu vA maNusesu vA uvavajadi NiyamA aNtomuhuttkdkrnnijjo| "jai teu-pamma-sukke vi aNtomuhuttkdkrnnijjo| 1"evaM paribhAsA smttaa| "dasaNamohaNIyakkhavagassa paDhamasamae apuvakaraNamAdi kAdUNa jAva paDhamasamayakadakaraNijjo tti edamhi aMtare aNubhAgakhaMDaya-hidikhaMDayaukkIraNaddhANaM jahaNNukkassiyANaM hidikhaMDaya-hidibaMdha hidisaMtakammANaM jahaNNukkassayANaM AbAhANaM ca jahaNNukkassiyANamaNNesiM ca padANamappAbahuaM vttissaamo| taM jahA-"saMvatthovA jahaNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / ukkassiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesAhiyA / "hidikhaMDayaukkIraNaddhA hidibaMdhagaddhA ca jahaNNiyAo do vi tullAo sNkhejgunnaao| tAo ukkassiyAo do vi tullAo visesaahiyaao| kadakaraNijassa addhA sNkhejgunnaa| sammattakkhavaNaddhA saMkhejaguNA / aNivaTTiaddhA saMkhejjaguNA / apuvakaraNaddhA sNkhejjgunnaa| guNaseDhiNikkhevo visesaahio| "sammattassa ducarimaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / tasseva carimaTThidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / aTThavassahidige saMtakamme sese jaM paDhamaM TThidikhaMDayaM taM saMkhejjaguNaM / jahaNiyA AbAhA sNkhejjgunnaa| ukkassiyA AbAhA sNkhejjgunnaa| "paDhamasamayaaNubhAgaM aNu (1) pR. 72 / (2) pR. 73 / (3) pR. 74 / (4) pR. 75 / (5) pR. 76 / (6) pR. 77 / (7) pa. 78 / (8) pa. 79 / (9) pR. 81 / (10) pu. 82 / (11) pR.83 / (12) pR. 84 / (13) pa.86 / (14) pR. 87 / (15) pR. 88 / (16) pR: 89 / (17) pR. 90 / (18) . 91 / (19) pR. 92 / (20) pR. 93 / (21) pR. 94 / (22) pR. 95 /
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi samayamANassa aTTha vassANi dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / sammattassa asaMkhejjavassiyaM carimaTThidikhaMDayaM asaMkhejjaguNaM / sammAmicchattassa carimamasaMkhejjavassiyaM hidikhaMDayaM visesAhiyaM / micchatte khavide sammatta - sammAmicchattANaM paDhamaTThidikhaMDaya - masaMkhejjaguNaM / 'micchattasaMtakammiyassa sammatta samma micchattANaM carima hidikhaMDayamasaMkhejjaguNaM / micchattassa carimaTThidikhaMDayaM visesAhiyaM / 'asaMkhejjaguNahANiTThidikhaMDayANaM paDhamaTThidikhaMDayaM micchatta-sammatta sammAmicchattANamasaMkhejjaguNaM / saMkhejjaguNahANiTThidikhaMDayANaM miTThadikhaMDayaM jaM taM saMkhejjaguNaM / palidovamasaMtakammAdo TThidiyaM TThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / jahi TThadikhaMDa avagade daMsaNamohaNIyassa palidovamamettaM dvidisaMtakammaM hoi taM dvidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / 'apuvva karaNe paDhamaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / palidovamamette dvidisaMtakamme jAde tado paDhamaM dvidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / palidovamaTThidisaMtakammaM visesAhiyaM / apuvvakaraNe paDhamassa ukkassagaTThidikhaMDayassa viseso saMkhejjaguNo / daMsaNamohaNIyassa aNiyapiDhamasamayaM paviTThassa dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / daMsaNamohaNIyavajjANaM kammANaM jahaNaNao dvidibaMdho saMkhejjaguNo / siM ceva ukkassao dvidibaMdho saMkhejjaguNo / daMsaNamohaNIyavajjANaM jahaNNayaM dviditakammaM saMkhejjaguNaM / tesiM ceMva ukkassayaM dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / ' edamhi daMDae samate sutagAhAo aNusaM vaNNedavvAo / saMkhejjA ca maNussesu khINamohA sahassaso NiyamA tti edisse gAhAe aTTha abhiyogadArANi / taM jahA - saMtaparUvaNA davvapamANaM khettaM phosaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahua ca / evaM daMsaNamohakkhavaNAe paMcaNhaM suttagAhANamatthavihAsA samattA / 12 saMjamAsaMjamaladdhi- atthAhiyAro 'desavirade tti aNiogaddAre eyA suttagAhA / 'taM jahA ( 62 ) laddhI ya saMjamA saMjamassa laddhI tahA carittassa / 339 vaDDhAvaDDI uvasAmaNA ya tahA putrabaddhANaM / / 115 / / 93 10. " edassa aNiyogaddArassa puvvaM gamaNijjA paribhAsA / taM jahA - ettha adhApavattakaraNaddhA apuvvakaraNaddhA ca atthi, aNiyaTTikaraNaM Natthi / " saMjamA saMjamamaMtomuhutteNa labhihiditti aai sodi jIvo AugavajjANaM kammANaM dvidibaMdhaM dvidisaMtakammaM ca aMtokoDAkoDIe karedi subhANaM krammANamaNubhAgabaMdha maNubhAgasaMtakammaM ca caduTThANiyaM karedi / asubhANaM kammANamaNubhAgabaMdhamaNubhAgasaMtakammaM ca duTThANiyaM karedi / tado adhApavattakaraNaM NAma anaMtaguNAe visohI visuJjhadi / Natthi dvidikhaMDayaM vA aNubhAgakhaMDayaM vA / kevalaM dvidibaMdha puNe palido massa saMkhejjadibhAgahINeNa hidiM baMdhadi / je subhA kammaMsA te aNubhAgehiM anaMtaguNehiM baMdhadi / je asuhakammaMsA te anaMtaguNahINehiM baMdhadi / visohIe tivva-maMdaM vttissaamo| adhApavattakaraNassa jar3o pahuDi visuddho tassa (1) pU. 96 / ( 2) pU. 97 / (3) pU. 98 / ( 4 ) pU. 99 / ( 5 ) pU. 100 / (6) pR. 101 / (7) pU. 103 / (8) pU. 105 / (9) pU. 106 / (10) pU. 113 / (11) pU. 114 / (12) pU. 116 / (13) pU. 117 /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe paDhamasamae jahaNiyA visohI thovA / vidiyasamae jahaNNiyA visohI aNaMtaguNA / tadiyasamae jahaNiyA visohI annNtgunnaa| evamaMtomuhuttaM jahaNiyA ceva visohI aNaMtaguNeNa gacchai / 'tado paDhamasamae ukkassiyA visohI annNtgunnaa| sesa-adhApavattakaraNavisohI jahA dasaNamohauvasAmagassa adhApavattakaraNavisohI tahA ceva kAyavvA / apuvvakaraNassa paDhamasamae jahaNNaya ThidikhaMDayaM palidovamassa sNkhejdibhaago| ukkassayaM ThidikhaMDayaM sAgarovamapudhattaM / aNubhAgakhaMDayamasuhANaM kammANamaNabhAgassa aNaMtA bhAgA AgAidA / subhANaM kammANamaNubhAgaghAdo Natthi / guNaseDhI ca Natthi / hidibaMdho palidovamassa saMkhejadibhAgeNa hiinno| 'aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu hidi'khaMDaya-ukkIraNakAlo hidibaMdhakAlo ca aNNo ca aNubhAgakhaMDaya-ukkIraNakAlo saMmagaM samattA bhavaMti / tado aNNaM hidikhaMDayaM palidovamassa saMkhejabhAgigaM aNNaM hidibaMdhamaNNamaNubhAgakhaMDayaM ca paTTavei / evaM dvidikhaMDayasahassesu gadesu apuvakaraNaddhA samattA bhavadi / "tado se kAle paDhamasamaya-saMjadAsaMjado jaado| 'tAghe apuvvaM vidikhaMDayamaputvamaNubhAgakhaMDayamapuvvaM hidibaMdhaM ca pttttvedi| asaMkheje samayapabaddhe okar3iyUNa guNaseDhIe udayAvaliyabAhire racedi / se kAle taM ceva hidikhaMDayaM taM ceva aNubhAgakhaMDayaM so ceva dvidibNdho| guNaseDhI asaMkhejjaguNA / guNase DhiNikkhevo avaDhidaguNaseDhI tattigA ceva / 'evaM DidikhaMDaesu bahuesu gadesu tado adhApavattasaMjadAsaMjado jAyade / 'adhApavattasaMjadAsaMjadassa ThidighAdo vA aNubhAgadhAdo vA Natthi / jadi saMjamAsaMjamAdo pariNAmapazcaeNa Niggado, puNo vi pariNAmapacaeNa aMtomuhutteNa ANIdo saMjamAsaMjamaM paDivajai tassa vi patthi hidighAdo vA aNubhAgaghAdo vaa| jAva saMjadAsajado tAva guNaseDhiM samae samae kredi| "visumaMto asaMkhejaguNaM vA saMkhejaguNaM vA saMkhejabhAguttaraM asaMkhejabhAguttaraM vA karedi / saMkilissaMto evaM ceva guNahINaM vA visesahINaM vA karedi / "jadi saMjamAsaMjamAdo paDivadidUNa AguMjAe micchattaM gaMtUNa tado saMjamAsaMjamaM paDivajjai aMtomuhutteNa vA vippakaTeNa vA kAleNa tassa vi saMjamAsaMjamaM paDivajamANayassa edANi ceva karaNANi kAdavANi / "tado edisse parUvaNAe samattAe saMjamAsaMjamaM paDivajamANagassa paDhamasamaya-apuvvakaraNAdo jAva saMjadAsaMjado eyaMtANuvaDDIe carittAcarittaladdhIe vaDDhadi edammi kAle hidibaMdhahidisaMtakammahidikhaMDayANaM jahaNNukkassayANamAbAhANaM jahaNNukkassiyANamukkIraNaddhANaM jahaNNukkassiyANaM aNNesiM ca padANamappAbahuaM vttissaamo| taM jahA __ savvatthovA jahaNiyA aNubhAgakhaMDaya-ukkoraNaddhA / ukkassiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesaahiyaa| jahaNiyA hidikhaMDaya-ukkoraNaddhA jahaNiyA.hidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo sNkhejgunnaao| ukkassiyAo visesaahiyaao|" paDhamasamayasaMjadAsaMjadappahuDi jaM egatANuvaDDIe vaDhadi carittAcarittapajjaehiM eso vaDikAlo sNkhejgunno| apuvakaraNaddhA saMkhejaguNA / jahaNiyA saMjamAsaMjamaddhA sammattaddhA micchattaddhA saMjamaddhA asaMjamaddhA sammAmicchattaddhA ca edAo chappi addhAo tullAo sNkhejgunnaao| guNaseDhI saMkhejaguNA / (1) pR. 118 / (2) pR. 120 / (3) pR. 121 / (4) pR. 122 / (5) pR. 123 / (6) pR. 124 / (7) pR. 125 / (8) pR. 126 / (9) pU. 127 / (10) pR. 129 / (11) pR. 130 / (12) pR. 131 / (13) pR. 132 / (14) pR. 133 / (15) pR. 134 /
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisihANi 341 'jahaNiyA AbAhA sNkhejgunnaa| ukkassiyA AbAhA sNkhejgunnaa| jahaNNayaM hidikhaMDayamasaMkhejaguNaM / apuvakaraNassa paDhamaM jahaNNayaM TidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / pailidovamaM saMkhejaguNaM / ukkassayaM hidikhaMDayaM saMkhejaguNaM / jahaNNao hidibaMdho sNkhejgunno| ukkassao hidibaMdho saMkhejaguNo / jahaNNayaM hidisaMtakamma sNkhejgunnN| ukkassayaM hidisaMtakamma saMkhejaguNaM / ___saMjadAsaMjadANamaTTha aNiyogaddArANi / taM jahA-saMtaparUvaNA davapamANaM khettaM phosaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahuaM ca / edesu aNiogaddAresu samattesu tivva-maMdadAe sAmittamappAbahuaMca kAyavvaM / "sAmittaM / ukkassiyA laddhI kassa ? saMjadAsaMjadassa samvavisuddhassa se kAle sNjmggaahyss| jahaNiyA laddhI kassa? tappAoggasaMkiliTThassa se kAle micchattaM gAhadi tti / appAbahuaM / taM jahA-jahaNiyA saMjamAsaMjamaladdhI thovaa| ukkassiyA saMjamAsaMjamaladdhI annNtgunnaa| __etto saMjadAsaMjadassa laTThiANANi vttissaamo| taM jahAjahaNNayaM laTThiANamaNaMtANi phaddayANi / tado vidiyaladdhiTThANamaNaMtabhAguttaraM / evaM chaTThANapadidaladdhiTThANANi / 12asaMkhejjA logaa| jahaNNae laTThiANe saMjamAsaMjamaM Na paDivajadi / tado asaMkhejje loge aicchidUNa jahaNNayaM paDivajjamANassa pAoggaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / / "tivva-maMdadAe appAbahuaM / savvamaMdANubhAgaM jahaNNagaM saMjamAsaMjamassa laddhiTThANaM / "maNusassa paDivadamANayassa jahaNNaya laddhiTThANaM tattiyaM cev| tirikkhajoNiyassa paDivadamANayassa jahaNNayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / tirikkhajoNiyassa paDivadamANayassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / maNusasaMjadAsaMjadassa paDivadamANagassa laddhiTThANamaNaMtaguNaM / " maNusassa paDivajamANagassa jahaNNaya laddhiTThANamaNaMtaguNaM / " tirikkhajoNiyassa paDivajjamANagassa jahaNNayaM laddhiTThANamaNaMtagaNaM / tirikkhajoNiyassa paDivadamANa yassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / maNusassa paDivajamANagassa ukkassayaM laTThiANamaNaMtaguNaM / maNusassa apaDivajamANaapaDivadamANayassa jahaNNayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / tirikkhajoNiyassa apaDivajjamANaapaDivadamANayassa jahaNNayaM ltttthiaannmnnNtgunnN| "tirikkhajoNiyassa apaDivajamANaapaDivadamANayassa ukkassayaM lddhitttthaannmnnNtgunnN| maNusassa apaDivajjamANa-apaDivadamANayassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / saMjadAsaMjado apaccakkhANakasAe Na vedayadi / "paJcakkhANAvaraNIyA vi saMjamAsaMjamassa Na kiMci AvareMti / sesA cadukasAyA NavaNokasAyavedaNiyANi ca udiNNANi desaghAdi kareMti saMjamAsaMjamaM / jai paJcakkhANAvaraNIyaM vedeMto sesANi carittamohaNIyANi Na vedeja tado saMjajamAsaMmaladdhI khaiyA hoja / "ekkeNa vi udiNNeNa khaovasamaladdhI bhavadi / 13 saMjamaladdhi-atyAhiyAro 22laddhI tahA carittasse tti aNiogahAre putvaM gamaNijjaM suttaM / 3taM jahA-jA ceva saMjamAsaMjame bhaNidA gAhA sA ceva ettha vi kAyavvA / carimasamaya-adhApavattakaraNe cattAri (1) pR. 135 / (2) pR. 136 / (3) pR. 137 / (4) pR. 138 / (5) pR. 139 / (6) pR. 140 / (7) pR. 141 / (8) pR. 142 / (9) pR. 143 / (10) pR. 144 / (11) pR. 145 / (12) pR. 146 / (13) pR. 147 / (14) pR. 149 / (15) pR. 150 / (16) pR. 151 / (17) pR. 152 / (18) pR. 153 / (19) pR. 154 / (20) pR. 155 / (21) pR. 156 / (22) pR. 157 / (23) pa. 158 /
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 342 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe gAhAo / taM jahA -saMjamaM paDivajjamANassa pariNAmo keriMso bhave0 (1) / kANi vA puvabaddhANi0 (2) / ke aMse jhIyade puvvaM 0 ( 3 ) / kiM TThidiyANi kammANi0 ( 4 ) / edAo suttagAhAo vihAsithUNa tado saMjamaM paDivajjamANagassa uvakkamavidhivihAsA / taM jahA - jo saMjamaM paDhamadAe paDivajjadi tassaM duvihA addhA - adhApavattakaraNaddhA ca apuvvakaraNaddhA ca / adhApavattakaraNa-apuvvakaraNANi jahA saMjamAsaMjamaM paDivajjamANayassa paruvidANi taha | saMjamaM paDivajja mANayassa vi kAyavvANi / tado paDhamasamae saMjama pahuDi aMtomuhuttamaNaMtaguNAe carittaladdhIe vaDDadi / jAva carittaladdhIe egaMtANuvaDIe vaDDadi tAva apuvvakaraNasaNido bhavadi / " eya taravaDDIdo se kAle carittaladdhIe siyA vaDajja vA hAejja vA avaTThAeja vA / " saMjamaM paDivajja mANayassa vi paDhamasamaya- apuNtrakaraNamArdi kADhUNa jAva tAva adhApavattasaMjado ti dahi kAle imesiM padANamappAba huaM kAdavvaM / taM jahA - aNubhAgakhaMDaya - ukkIraNaddhAo TThidikhaMDayukkIraNaddhAo jahaNNukkassiyAo ikacevamAdINi padANi / savvatthovA jahaNiyA aNubhAgakhaMDaya ukkIraNaddhA / sA caiva ukkassiyA visesAhiyA / jahaNNiyA hidikhaMDaya ukkIraNaddhA ThidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo saMkhejjaguNAo / tesiM ceva ukkassiyA visesAhiyA / paDhamasamayasaMjadamAdi kADhUNa jaM kAlameyaMtANuvaDDIe vaDhadi esA addhA saMkhejjaguNA / apuvvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / jahaNiyA saMjamaddhA saMkhejjaguNA / guNase DhiNikkhevo saMkhejjaguNo / jahaNiyA AbAhA saMkhejjaguNA / ukkassiyA AbAhA saMkhejjaguNA / jahaNNayaM TThidikhaMDayama saMkhejjaguNaM / apuvvakaraNassa paDhamasamae jahaNNaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / palidoSamaM saMkhejjaguNaM / paDhamassa dvidikhaMDayarasa viseso sAgarovamapudhattaM saMkhejjaguNaM / jahao dvidibaMdho saMkhejjaguNo / ukkarasao TThidibaMdho saMkhejjaguNo / 'jahaNNayaM TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / ukkassayaM dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / saMjamAdo Niggado asaMjamaM gaMtUNa jo TThidisaMtakammeNa aNavaTThideNa puNo saMjamaM paDivajjadi tassa saMjamaM paDibajjamANagassa Natthi apuvvakaraNaM Natthi TThidighAdo Natthi aNubhAgaghado / "etto carittaladdhigANaM jIvANaM aTTha aNiogaddArANi / taM jahA - saMtaparUvaNA davaM khettaM posaNaM kAlo aMtaraM bhAgAbhAgo appAbahuaM ca aNugaMtavvaM / laddhIe tivva-maMdadAe 10 sAmittamappAbahuaM ca / 11 "eto jANi dvANANi vANi tivihANi / taM jahA - paDivAdaTThANANi uppAda - DANANi laTThiANANi 3 / 2 paDivAdadvANaM NAma jahA jamhi TThANe micchattaM vA asaMjamasammattaM vA saMjamAmaM vA gacchai taM paDivAdaTThANaM / uppAdayadvANaM NAma jahA jamhi dvANe saMjamaM paDavajjai tamuppAdayadvANaM NAma / savvANi caiva caritadvANANi laddhidvANANi / 14 'edesi laddhihANAmappA bahuaM / taM jahA - sambatthovANi paDivAdadvANANi / uppAdayahaNANi asaMkhejjaguNANi / "ladbhidvANANi asaMkhejjaguNANi / (1) pU. 159 / (2) pR. 164 / (3) pU. 165 / (4) pR. 166 / (5) pU. 167 / (7) pR. 168 / (7) pR. 179 / (8) pR. 170 / (9) pR. 171 / (10) pR. 174 / (11) pU. 175 / (12) pR. 176 / (13) pU. 177 / (14) pR. 178 / (15) pR. 179 /
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 343 'tivva-maMdadAe savvamaMdANabhAgaM micchattaM gacchamANassa jahaNNayaM saMjamahANaM / tassevukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / asaMjadasammattaM gacchamANassa jahaNNayaM saMjamaThThANamaNaMtaguNaM / tassevukkassaya saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / saMjamAsaMjamaM gacchamANAssa jahaNgaya saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / tassebukkassayauM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kammabhUmiyassa paDivajamANayassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / akammabhUmiyassa paDivajjamANayassa jahaNNaya saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / 'tassevukkassaya paDijamANayassa saMjamANamaNaMtaguNaM / kammabhUmiyassa paDivajamANayassa ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / parihArasuddhisaMjadassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / tasseva ukkassaya saMjamaTThANa maNaMtaguNaM / sAmAiya-cchedovaThThAviyANamukkassayauM saMjamaTThANamaNaMtagaNaM / suhumasAMparAiyasuddhisaMjadassa jahaNNaya saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / tasseva ukkassaya saMjamaTThANa. mnnNtgnnN| "vIyarAyassa ajahaNNamaNukkassayaM carittaladdhiTThANamaNaMtaguNaM / laddhI tahA carittasse tti samattamaNiogahAraM / 14 carittamohovasAmaNA-atthAhiyAro *carittamohaNIyassa uvasANAe puvvaM gamaNijja suttaM / taM jahA(63 ) uvasAmaNA kadividhA uvasAmo kassa kassa kammassa / kaM kamma uvasaMtaM . aNauvasaMtaM ca ke kammaM // 116 // (64) kadibhAguvasAmijjadi saMkamaNamudIraNA ca kadibhAgo / ' kadimAgaM vA 'baMdhadi hidi-aNubhAge padesagge // 117 // (65) kevaciramuvasAmijjadi saMkamaNamudIraNA ca kevaciraM / kevaciraM uvasaMtaM aNauvasaMtaM ca kevaciraM // 11 // (66)"kaM karaNaM vocchijjadi avvocchiNNaM ca hoi kaM karaNaM / kaM karaNaM uvasaMtaM aNauvasaMtaM ca kaM karaNaM // 119 / / .. (67)''paDivAdo ca kadividho kamhi kasAyamhi hoi pddivdido| kesi kammaMsANaMpa Divadido baMdhago hoi // 120 // . (68) duviho khalu paDivAdo bhavakkhayAduvasamakkhayAdo du| . suhume ca saMparAe bAdararAge ca boddhavvA / / 121 // ... (69) uvasAmaNAkhaeNa du paDivadido hoi suhumarAgamhi / bAdararAge NiyamA bhavakkhayA hoi parivadido // 122 // (70) uvasAmaNAkkhaeNa du aMse baMdhadi jahANupuvIe / ' emeva ya vedayade jahANupuvyIya kammase // 123 // 17carittamohaNoyassa uvasAmaNAe puvvaM gamaNijjA uvakkamaparibhAsA / taM jahA (1) 5. 182 / (2) pR. 183 / (3) pR. 184 / (4) pR. 185 / (5) pR. 186 / (6) pR. : 187 / (7) pR. 199 / (8) pR. 191 / (9) pR. 192 / (10) pR. 193 / (11) pR. 194 / (12). pR. 195 / (13) pa. 196 /
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 'vedayasamma iTThI aNaMtANubaMdhI avisaMjoedUNa kasAe uvasAmeduM No ubaTThAdi / so tAva puvameva anaMtANubaMdhI visaMjoedi / tado anaMtANubaMdhI visaMjoeMtarasa jANi karaNANi tANa saMvvANi parUvevvANi / taM jahA - adhApavatta karaNamapuvvakaraNamaNiyadvikaraNaM ca / adhApavattakaraNe Natthi dvidighAdo vA aNubhAgadhAdo vA guNaseDhI vA guNasaMkamo vA / apuvvakaraNe asthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca guNasaMkamo vi / 'aNiyaTTikaraNe va dANi cetra / aMtarakaraNaM Natthi / "esA tAva jo anaMtANubaMdhI visaMjoedi tassa samAsaparUvaNA / 3 tado arNatANubaMdhI visaMjoide aMtomuhuttamadhApavatto jAdo asAda - arati-soga- ajasagittidhAdINi tAva kammANi baMdhAdi / tado aMtomuhutteNa daMsaNamohaNIyamuvasAmedi / tAghe Na aMtaraM / tado daMsaNamohamuvasAmeMtassa jANi karaNANi puvvaparUvidANi tANi savvANi massa virUveyavvANi / tahA dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca atthi / 'apuNvakaraNassa jaM paDhamasamae dvidisaMtakammaM taM carimasamae saMkhejjaguNahINaM / 'daMsaNamohaNIya-uvasAmaNA - aNiyaTTiaddhAra saMkhejjesu bhAgesu gadesu sammattassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA / tado aMtomuhutteNa daMsaNamohaNIyassa aMtaraM karedi / 10 'sammattassa paDhamaTThidIe jhINAe jaM taM micchattassa padesaggaM sammatta sammAmicchattesu guNasaMkameNa saMkamidi paDhamadAe sammattamuppAeMtassa tahA ettha Natthi guNasaMkramo, imassa vijjhAdasaMkamo ceva / 'peDhamadAe sammattamuppAdayamANassa jo guNasaMkameNa pUraNakAlo tado saMkhejjaguNaM kAlamimo uvasaMtadaMsaNamohaNIo visohI vaDDhadi / teNa paraM hAyadi vA vaDDhadi vA avaTThAyadi vA / "tahA caiva tAva uvasaMtadaMsaNamohaNijo asAda- aradi-sogaajasa gintiAdIsu baMdhaparAvattasahasvANi kADhUNa / " tado kasAe uvasAmeduM kacce adhApavattaparimANassa pariNAmaM pariNamai / jaM anaMtANubaMdhI visaMjoeMteNa hRdaM daMsaNamohaNIyaM ca uvasAmeMteNa idaM kammaM tamuvari hRdaM / 14 "idANiM kasAe uvasAmeMtassa jamadhApavattakaraNaM tamhi Natthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDhI ca / Navari visohIe anaMtaguNAe vaDDhadi / "taM caiva imassa va adhApapavattakaraNassa lakkhaNaM jaM puvvaM parUvidaM / " tado adhApatrattakaraNassa carimasamaye imAo cattAri suttagAhAo / taM jahA - kasAyauvasAmaNapavaTThavagassa0 (1) / kANi vA putrabaddhANi0 (2) / ke aMse jhIyade0 (3) / kiM TThidiyANi0 (4) / " edAo cattAri suttagAhAo vihAsithUNa tado aputtrakaraNassa paDhamasamae imANi AvAsayANi parUvedavvANi / jo khavidadaMsaNamohaNijo kasAya-uvasAmago tassa khINadaMsaNamohaNijjassa kasAyauvasamAe apuvvakaraNe paDhamaTThidikhaMDayaM NiyamA palidovamassa saMkhejjadibhAgo / " TThidibaMgheNa jamosaradi so vi palidovamassa saMkhejjadibhAgo / asubhANaM kammaMsANamaNaMtA bhAgA aNubhAgakhaMDayaM / TThidisaMtakammamaMtokoDAkoDIe / TThidibaMdho vi aMtokoDAkoDIe / guNaseDhI ca aMtomuhuttamettA NikkhittA / "tado aNubhAgakhaMDayapudhatte gade aNNamaNubhAgakhaMDayaM paDhamaM hidikhaMDayaM jo ca apugvakaraNassa paDhamo TThidibaMdho padANi samagaM NiTThidANi / tado hidi (1) pU. 197 / (2) pR. 198 / (3) pu. 199 / (4) pu. 200 / (5) pR. 201 / (6) pU. 202 / (7) pU. 203 / (8) pR. 204 / ( 9 ) pR. 205 / (10) pU. 207 / (12) pU. 209 / (17) pR. 215 / (22) pR. 225 // (13) pR. 210 / (18) pR. 216 / (14) pU. 212 / (19) pU: 222 / (15) pU. 213 / ( 20 ) pU. 223 / (11) pU. 208 / (16) pU. 214 / (21) pR. 224 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 345 khaMDayapudhatte gade NihA-payalANaM bNdhvocchedo| tado aMtomuhutte gade parabhaviyaNAmA-godANaM bNdhvocchedo| apuvakaraNapaviTThassa jamhi NihA-payalAo vocchiNNAo so kAlo thovo| parabhaviyaNAmANaM vocchiNNakAlo sNkhejgunno| apuvvakaraNaddhA visesaahiyaa| tado apuvvakaraNaddhAra carimasamae hidikhaMDayamaNubhAgakhaMDayaM hidibaMdho ca samagaM NiTThidANi / edamhi ceva samae hassa-rai-bhaya-duguMchANaM bNdhvocchedo| hassa-rai-arai-soga-bhaya-duguMchANamedesi chaNhaM kammANamudayavocchedo c| tado se kAle paDhamasamayaaNiyaTTI jaado| paDhamasamayaaNiyaTTikaraNassa ThidikhaMDayaM palidovamassa sNkhejdibhaago| "aputvo hidibaMdho palidovamassa saMkhejadibhAgeNa hiinno| aNubhAgakhaMDayaM sesassa aNaMtA bhAgA / guNaseDhI asaMkhejaguNAe seDhIe sese sese nnikkhevo| 'tisse ceva aNiyaTTi-addhAe paDhamasamae appasattha uvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca vocchinnaanni| AugavajjANaM kammANaM hidisNtkmmmNtokoddaakoddiie| hidibaMdho aMtokoDAkoDIe sadasahassapudhattaM / tado DidikhaMDayasahassesu gadesu hidibaMdho sahassapudhattaM / tado aNiyaTTiaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu asaNNihidibaMdheNa samago hidibNdho| tado hidibaMdhapudhattai gade caduriMdiyaTidibaMdhasamago hidibaMdho / evaM tIiMdiya-voiMdiyaTThidibaMdhasamago hidibNdho| eiMdiyaTThidibaMdhasamago hidibNdho|| tado dvidibaMdhapudhatteNa NAmA-godANaM palidovamahidigo hidibNdho| 'gANAvaraNIyadasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM ca divaGkapalidovamamettahidigo vNdho| mohaNIyassa vepalidovamahidigo bNdho| edamhi kAle adicchide savvamhi palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hidibaMdheNa osaradi / NAmA-godANaM palidovamahidigAdo baMdhAdo aNNaM jaM hidibaMdha baMdhahidi so hidibaMdho sNkhejjgunnhiinno| "sesANaM kammANaM hidibaMdho palidovamassa sNkhejjbhaaghiinno| __ tado pahuDi gAmA-godANaM vidibaMdhe puNNe saMkhejjaguNahINI TThidibaMdho hoi| sesANaM kammANaM jAva palidovamaTThidigaM baMdha Na pAvadi tAva puNNe hidibaMdhe palidovamassa saMkhejjadibhAgahINo hidibNdho| 12 evaM hidibaMdhasahassesu gadesu NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIyaaMtarAiyANaM palidovamaTThidigo bNdho| mohaNIyassa tibhAguttaraM palidovamaTThidigo bNdho| tado jo aNNo NANAvaraNAdicaduNhaM pi hidibaMdho so sNkhejgunnhiinno| mohaNIyassa hidibaMdho viseshiinno| tado didibaMdhapudhatteNa gadeNa mohaNIyassa vi hidibaMdho palidovamaM / tado jo aNNo hidibaMdho so AugavajANaM kammANaM hidibaMdho palidovamassa sNkhejdibhaago| "tassa appAbahuaM / taM jahA-NAmA-godANaM hidibaMdho thovo| mohaNIyavajjANaM kammANaM TridibaMdho tullo sNkhejgunno| mohaNIyassa hidibaMdho sNkhejgunno| 'edeNa appAbahuavihiNA hidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / tado aNNo hidibaMdho NAmA-godANaM thovo| idaresiM cauNhaM pi tullo asNkhejgunno| mohaNIyassa hidibaMdho sNkhejgunno| "edeNa appAbahuavihiNA hidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / (1) pR. 226 / (2) pR. 227 / (3) pR. 228 / (4) pR. 229 / (5) pR. 230 / (6) pa. 231 / (7) pR. 232 / (8) pR. 233 / (9) pR. 234 / (10) pR. 235 / (11) pa. 236 / (12) pR. 237 / (13) pU. 238 / (14) pR. 239 / (15) pR. 240 / (16) pa. 241 /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tado aNNo didibaMdho NAmA-godANaM thovo| idaresiM caduNhaM Ni kammANaM hidibaMdho asNkhejgunno| mohaNIyassa hidibaMdho asNkhejgunno| edeNa kameNa hidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / 'tado aNNo hidibaMdho NAmA-godANaM thovo| mohaNIyassa vidibaMdho asaMkhejaguNo / NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM hidibaMdho asNkhejgunno| ekasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho NANAvaraNAdihidibaMdhAdo hehrado jAdo asaMkhejaguNahINo ca / patthi aNNo viyppo| jAva mohaNIyassa hidibaMdho uvari AsI tAva asaMkhejaguNo AsI / asaMkhejaguNAdo asaMkhejaguNahINo jaado| ta~do jo eso TThidibaMdho NAmA-godANaM thovo / mohaNIyassa hidibaMdho asaMkhejaguNo / idaresiM caduNhaM pi kammANaM hidibaMdho tullo asNkhejgunno| edeNa appAbahuavihiNA hidibaMdhasahassANi jAdhe bahUNi gadANi / tado aNNo hidibaMdho ekkasarAheNa mohaNIyassa thovo| nnaamaa-godaannmsNkhejgunno| idaresiM caduNhaM pi kammANaM tullo asNkhejgunno| edeNa kameNa saMkhejANi hidibaMdhasahassANi bahUNi gdaanni| tado aNNo hidibNdho| ekkasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho thovo| NAmA-godANaM pi kammANaM hidibaMdho tullo asNkhejgunno| NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM tiNhaM pi kammANaM hidibaMdho tullo asNkhejgunno| vedaNIyassa hidibaMdho asNkhejgunno| "tiNhaM pi kammANaM TThidibaMdhassa vedaNIyassa TThidibaMdhAdo osaraMtassa Natthi viyappo saMkheja. guNahINo vA visesahINo vA, ekkasarAheNa asNkhejgunnhiinno| edeNa appAbahuavihiNA saMkhez2ANi hidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / ... 'do aNNo dvidibaMdho / ekkasarAheNa mohaNIyassa hidibaMdho thovo| NANAvaraNIyadasaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM tiNhaM pi kammANaM hidibaMdho tullo asNkhejjgunno| NAmA-godANaM TThidibaMdho asaMkhejaguNo / vedaNIyassa hidibaMdho visesaahio| ettha vi Natthi viyappo / tiNhaM pi kammANaM hidibaMdho NAmA-godANaM hidibaMdhAdo hehrado jAyamANo ekkasarAheNa asaMkhejaguNahINo jaado| vedaNIyassa hidibaMdho tAdhe ceva NAmA-godANaM hidibaMdhAdo visesAhio jAdo / edeNa appAbahuavihiNA saMkhejjANi hidibaMdhasahassANi kAdaNa jANi puNa kammANi bajjhaMti. tANi palidovamassa asNkhejdibhaago| 'tado asaMkhejANaM samayapabaddhANamudIraNA ca / tado saMkhejesu hidibaMdhasahassesu gadesu maNapajjavaNANAvaraNIya-doNaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI hoi / _tado saMkhejesu hidibaMdhesu gadesu ohiNANAvaraNIyaM ohidasaNAvaraNIyaM lAbhaMtarAiyaM ca baMdheNa desaghAdi karedi / tado saMkhejesu hidibaMdhesu gadesu sudaNANAvaraNIyaM acakkhudasaNAvaraNIyaM bhogatArAiyaM ca baMdheNa desaghAdi karedi / tado saMkhejesu hidibaMdhesu gadesu cakkhudasaNAvaraNIyaM baMdheNa desaghAdi karedi / tado saMkhejesu hidibaMdhesu gadesu AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca baMdheNa desaghAdiM karedi / tado saMkhejjesu hidibaMdhesu gadesu vIriyaMtarAiyaM baMdheNa desaghAdi karedi / edesiM kammANamakhavago aNuvasAmago samvo savvadhAdi baMdhadi / edesu kammesu desaghAdIsu jAdesu (1) pR. 242 / (2) pR. 243 / (3) pR. 244 / (4) pR. 245 / (5) pR. 246 / (7) pR. 247 / (7) pR. 248 / (8) pR. 249 / (9) pR. 250 / (10) pR. 251 / (11) pR. 252 /
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 347 viTThadibaMdho mohaNAye thovo / NANAvaraNa daMsaNAvaraNa-aMtarAiesa TThidibaMdho asaMkhejjaguNaM / mA-goTThidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyastra dvidibaMdho visesAhio / tado desaghAdikaraNa do saMkhejjesu ThidibaMdha sahassesu gadesu aMtarakaraNaM karedi / borasahaM kasAyA vahaM NokasAya vedaNIyANaM ca / Natthi aNNassa kammassa aMtarakaraNaM / jaM saMjalaNaM vedayadijaM ca vedaM vedayadi edesi donhaM kammANaM paDhamaTThidIo aMtomuhuttigAo veNa aMtarakaraNaM karedi / paDhamaTThidIdo saMkhejjaguNAo dvidIo AgAidAo aMtaraTuM / sANamekkArasahaM kasAyANamaTThanhaM ca NokasAyavedaNIyANamudayAvaliyaM mottUNa aMtaraM karedi / maTThadi aMtaraM heTThA visamaTThidiaMtaraM / jAghe aMtaramukkIradi tAdhe aNNo dvidibaMdho pabaddho, aNNaM dvidikhaMDaya maNNamaNubhAgakhaMDayaM ca gehadi / aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNamaNubhAgakhaMDayaM taM cetra dvidikhaMDayaM so ce dvidibaMdho aMtarassa ukkIraNaddhA ca samagaM puNNANi / aMtaraM karemANassa je kammaMsA bajjhati vedijjaMti tesiM kammANamaMtara dvidIo ukkIreMto tAsi dvidIrNa padesaggaM baMdhapayaDINaM paDhamaTThidIe ca dedi vidiyaTThidIe ca dedi / je kammaMsA jayaMti Na vedijjaMti tesimukkIramANaM padesaggaM satthANe Na dedi, bajjhamANINaM payaDINakaramANI hiMdIsu dedi / je kammaMsA Na bajjhati vedijjaMti ca te simukkIramaNayaM padesaggaM appappaNo paDhamaTThidIe ca dedi, bajjhamANINaM payaDINamaNukkIramANIsu ca hiMdIsu di / je kasANa bajjhati Na vedijjaMti tesimukkIramANaM padesaggaM bajjhamANINaM payaDINakaramANI hidI dedi / 'edeNa kameNa aMtaramukkIramANamukkiNNaM / `tAghe caiva mohaNIyassa N ANupuvvIsaMkamo, lobhassa asaMkamo / mohaNIyassa egaTThANio baMdho, NavuMsayavedassa paDhamasamaya- uvasAmago, chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA, mohaNIsa egaTThANio udayo, mohaNIyassa saMkhejjavassaTThidio baMdho edANi sattavidhANi karaNANi aMtarakadapaDhamasamae hoMti / "chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA NAma kiM bhaNidaM hoi / " vihAsA / jahA NAma samayapabaddho baddho AvaliyAdikkato sakko udIredumevamaMtarAdo paDhamasamayakadAdo pAe jANi kammANi bajjhati mohaNIyaM vA mohaNIyavajjANi vA tANi kammANi chasu AvaliyAsu gadA sakkANi udIreduM, UNigAsu chasu AvaliyAsu Na sakkANi udIreduM / aisA cha AliyAsu gar3hAsu udIraNA tti saNNA / 12 93 ke kAraNa cha AvaliyAsu gadAsu udIraNA bhavadi ? nidarisaNaM / jahA NAma bArasa kiTTIo bhave purisavedaM ca baMdhai tassa jaM padesaggaM purisavede baddhaM tAva AvaliyaM acchadi / AvaliyAdikkataM kohassa paDhamakiTTIe vidiyakiTTIeca saMkA mijjadi / vidiyafatal afha AvaliyAdikkataM taM kohassa tadiya kiTTIe ca mANassa paDhama-vidiyA kiTTIMsu ca saMkAmijjadi / mANassa vidiyakiTTIdo tamhi AvaliyAdikkataM mANassa ca tadiyakiTTIe mAyAe paDhama-vidikiTTIsu ca saMkAmijjar3he / "mAyAe vidiyakiTTIdo tamhi AvaliyAdikkataM mAyAe tadiyakiTTIe lobhasta pa paDhama-vidiyA kiTTIsu saMkAmijjadi / lobhassa 15 (1) pR. 253 / (2) pR. 254 / ( 3 ) . 255 / (4) pR. 256 / (5) pR. 257 / (6) pR. 258 / (7) pR. 259 / (8) pR. 261 / (9) pR. 263 / (10) pR. 265 / (11) pR. 266 // (12) pR. 267 / (13) pR. 268 / (14) pR. 269 / (15) pU. 270 /
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe vidi kiTTIdo tahi AvaliyA dikkataM lobhassa tadiyakiTTIe saMkAmijjadi / edeNa kAraNeNa samayapabaddho chasu AvaliyAsu gadAsu udIrijjade / 'jahA evaM purisavedassa samayapabaddhAdo chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti kAraNaM nidarisadaM tahA evaM sesANaM kammANaM jadi vi eso vidhI Natthi tahA vi aMtarAdo paDhamasamayakadAdA pAe je kammaMsA bajyaMti tesiM kammANaM chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA / edaM diriNamettaM taM pramANaM kArtuM Nicchayado geNhiyavvaM / aMtarAdo paDhamasamayakadAdA pAe NavuMsayavedassa AuttakaraNauvasAmago / sesANaM kammANaM Na kiMci uvasAmedi / jaM paDhamasamaye padesaggaM uvasAmedi taM thovaM / jaM vidiyasamae uvasAmedi tamasaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNAe seDhIe uvasAmedi jAva uvasaMtaM / NavuMsayavedassa paDhamasamaya-uvasAmagasma jassa vA tassa vA kammasa padesaggassa udIraNA thovA / udayo asaMkhejjaguNo / rNevuMsayavedassa padesaggamaNNapaya DisaM kAmijja mANayamasaMkhejjaguNaM / uvasAmijjamAnayamasaMkhejjaguNaM / evaM jAva carimasamaya-uvasaMteti / "jAve pAe mohaNIyassa baMdho saMkhejjavassaTThidigo jAdo tAve pAe ThidibaMdhe puNNe puNe aNNo saMkhejjaguNahINo hidibaMdho / mohaNIyavajjANaM kammANaM NavuMsayavedamuvasA meM tassa biMghe puNe puNe aNNo dvidibaMdho asaMkhejjaguNahINo / 'evaM saMkhejje dvidibaMdha sahasse gadesu NavuMsayavedo uvasAmijjamANo uvasaMto / vede uvasaMte se kAle itthivedassa uvasAmago / tAdhe ceva apuvvaM TThidikhaMDaya - puvvamaNubhAgakhaMDayaM dvidibaMdho ca patthido / jahA NavuMsayavedo uvasAmido teNeva kameNa itthavedaM pi guNaseDhI uvasAmedi / 'itthi vedassa upasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya aMtarAiyANaM saMkhejjavassaTThidigo baMdho bhavadi / jAdhe saMkhejjavassaTThidigo baMdho tassamae ceva edAsiM tinhaM mUlapayaDINaM kevalaNANAvaraNa- kevaladaMsaNAvaraNa vajjAo sesAo jAo uttarapayaDIo tAsimegaTThANio bNdho| 'janto pAe NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM saMkhejjavassa dvidio baMdho tamhi puNNe jo aNNo dvidibaMdho so saMkhejjaguNahINo / tahi samaya savvakammANamappAbahuaM bhavadi / taM jahA - mohaNIyassa savvatthovo dvidibNdho| NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNo / NAmAgodANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / edeNa kameNa saMkhejje dvidibaMdha sahassesu gadesu itthivedo uvasAmijjamANo uvasAmido / 10 itthavede vasaMte se kAle sattaNhaM NokasAyANaM uvasAmago / tAghe cetra aNNaM : hidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayaM ca AgAidaM / aNNo ca dvidibaMdho pabaddho / "evaM saMkhejjesu hidibaMdhasahasse gadesu sattaNhaM NokasAyANamuvasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado NAmA- godavedaNIyANaM kammANaM saMkhejja vassaTThidigo bNdho| tAghe dvidibaMdhassa appAbahugaM / taM jahA - savvatthovo mohaNIyassa dvidibNdho| NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNa / NAmA-godANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNo / vedaNIyassa TThidibaMdho visesAhio / damma TThidibaMghe puNe jo aNNo dvidibaMdho so savvakammANaM pi appappaNo hidibaMdhAdo saMkhejjaguNahINo / edeNa kameNa * hidibaMdha sahassesu gadesu satta NokasAyA uvasaMtA / (1) pR. 271 / (2) pR. 272 / (3) pR. 273 // (4) pR. 274 / (6) pR. 278 / (7) pR. 279 / (8) pR. 280 / ( 9 ) pR. 281 / (10) 282 / (12) pR. 284 // (5) pU. 275 / ( 11 ) pR. 283 /
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTTANi 249 Navari purisavedassa ve AvaliyA baMdhA samayUNA aNuvasaMtA! 'tassamae purisavedassa hidibaMdho solasa vassANi / saMjalaNANaM hidibaMdho battIsa vassANi / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / purisavedassa paDhamaTThidIe jAdhe ve AvaliyAo sesAo tAghe AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo / ___ aMtarakadAdo pAe chaNNokasAyANaM padesaggaM Na saMchuha di purisavede, kohasaMjalaNe saMchuha di / jo paDhamasamaya-avedo tassa paDhamasamaya-avedassa saMtaM purisavedassa doAvaliyabaMdhA dusamayayUNA aNuvasaMtA / je doAvaliyabaMdhA dusamayUNA aNuvasaMtA tesiM padesaggamasaMkhejaguNAe seDhIe uvasAmijadi / parapayaDIe vuNa adhApavattasaMkameNa saMkAmijadi / paDhamasamaya avedassa saMkAmijadi bahuaM / se kAle visesahINaM / aisa kamo eyasamayapabaddhassa ceva / paDhamasamaya-avedassa saMjalaNANaM ThidibaMdho battIsa vassANi aMtomuhuttaNANi / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / paMDhamasamaya-avedo tivihaM kohmuvsaamei| sA ceva porANiyA paDhamaTTidI havadi / hidibaMdhe puNNe puNNe saMjalaNANaM hidibaMdho viseshiinno| sesANaM kammANaM ThidibaMdho sNkhejgunnhiinno| edeNa kameNa jAdhe Avali-paDiAvaliyAo sesAo kohasaMjalaNassa tAdho vidiyahidIdo paDhamahidIdo AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo / paDiAvaliyAdo ceva udIraNA kohasaMjalassa / paDiAvaliyAe ekamhi samae sese kohasaMjalaNassa jahaNiyA hidiudIraNA / caduNhaM saMjalaNANaM hidibaMdho cattAri mAsA / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / 'paDiAvaliyA udayAvaliyaM pavisamANA pvitttthaa| tAghe ceva kohasaMjalaNe do AvaliyabaMdhe dusamayUNe mottUNa sesA tivihakodhapadesA uvasAmijamANA ubsNtaa| kohasaMjalaNe duviho koho tAva saMchuha di jAva kohasaMjalaNassa paDhamaTThidIe tiNNi AvaliyAo sesAo tti / tisu AvaliyAsu samayUNAsu sesAsu tatto pAe duviho koho kohasaMjalaNe Na saMchuhadi / "jAce kohasaMjalaNassa paDhamahidIe samayUNAvaliyA sesA tAdhe ceva kohasaMjalaNassa baMdhodayA vocchiNNA / mANasaMjalaNassa paDhagasamayavedago paDhamahidikArao ca / paDhamaTThidiM karemANo udaye padesagaM thoba dedi / se kAle asaMkhejaguNaM / evamasaMkhejaguNAe seDhIe jAva paDhamahidicarimasamao tti / vidiyaTThidIe jA AdihidI tisse asaMkhejaguNahoNaM / tado visesahINaM ceva / "jAdhe kodhassa baMdhodayA vocchiNNA tAdhe pAe mANassa tivihassa upsaamgo| tAdhe saMjalaNANaM hidibaMdho cattAri mAsA aMtomuhutteNa UNayA / sesANaM kammANa hidibaMdho saMkhajANi vassasahassANi / "mANasaMjalaNassa paDhamahidIe tisu AvaliyAsu samayUNAsu sesAsu duviho mANo mANasaMjalaNe Na laMchubhadi / paDiAvaliyAe sesAe AgAlapaDiAgAlo vocchiNNo / "paDiAvaliyAe ekkamhi samae sese mANasaMjalaNassa doAvalisamayUNabaMdhe mottaNa sesaM tivihassa mANassa padesasaMtakamma carimasamaya-uvasaMtaM / vAdhe mANa-mAyA-lobhasaMjalaNANaM dumAsahidigo bNdho| sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / (1) pR. 285 / (2) pR. 286 / (3) pR. 287 / (4) pR. 288 / (5) pa.829 / (6) pR. 290 / (7) pR. 291 / (8) pR. 292 / (9) pR. 293 / (10) pR. 294 / (11) pR. 295 / (12) pa. 296 / (13) 297 / (14) pR. 298 / (15) 299 /
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tado se kAle mAyAsaMjalaNamokar3iyUNa mAyAsaMjalaNassa paDhamahidi karedi / tAdhe pAe tivihAe mAyAe uvsaamgo| mAyA-lobhasaMjalaNANaM vidibaMdho do mAsA aMtomuhutteNa UgayA / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / sesANaM kammANaM hidikhaMDayaM palidovamassa sNkhejdibhaago| jaM taM mANasaMtakammamudayAvaliyAe samayUNAe taM mAyAe tthivukkasaMkameNa udae vipaccihidi / 'je mANasaMjalaNassa doNhamAvaliyANaM dusamayUNANaM samayapabaddhA aNuvasaMtA te guNaseDhIe uvasAmijjamANA dohiM AvaliyAhiM dusamayUNAhiM uvasAmijihiMti / jaM padesaggaM mAyAe saMkramaditaM visesahoNAe seDhIe sNkmdi| esA paravazA mAyAe paDhamasamaga-ubasAmagassa / etto hidikhaMDayasahassANi bahUNi gdaanni| tado mAyAe paDhamahidIe tisu AvaliyAsu samayUNAsu sesAsu duvihA mAyA mAyAsaMjalaNe Na saMchuha di, lohasaMjalaNe ca saMchuhadi / paDiAvaliyAe sesAe AgAlapaDiAgAlo vocchiNNo / samayAhiyAe AvaliyAe sesAe mAyAe carimasamaya-uvasAmago mottaNa do AvaliyabaMdhe samayUNe / tAdhe mAyA-lobhasaMjalaNANaM hidibaMdho mAso / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejANi vassANi / tado se kAle mAyAsaMjalaNassa baMdhodayA vocchiNNA / mAyAsaMjalaNassa paDhamahidIe samayUNA AvaliyA sesA sthivukkasaMkameNa lobhe vipaccihidi / tAghe ceva lobhasaMjalaNamokaDiyUNa lobhassa paDhamaTThidiM karedi / etto pAe jA lobhavedagaddhA hodi tisse lobhavedagaddhAe ve-ttibhAgA ettiyamettI lobhassa paDhamaTThidI kdaa| 'tAdhe lobhasaMjalaNassa hidibaMdho mAso aMtomuhuttaNa UNo / sesANaM kammANaM TThidibaMdho saMkhejjANi vassANi / tado saMkhejehiM hidibaMdhasahassehiM gadehi tisse lobhassa paDhamahidIe addhaM gadaM / tado addhassa carimasamae lohasaMjalaNassa hidibaMdho divasapudhattaM / sesANaM kammANaM dvidibaMdho vassasahassapu dhattaM / tAdhe puNa phadda yagadaM saMtakamma / se kAle vidiyatibhAgassa paDhamasamae lobhasaMjalaNANubhAgasaMtakammassa jaM jahaNNaphaddayaM tassa heDhado aNubhAgakiTTIo karedi / tAsiM pmaannmegphddyvggaannaannmnnNtbhaago| paDhamasamae bahuAo kiTTIo kdaao|sekaale apuvaao.asNkhejjgunnhiinnaao| evaM jAva vidiyassa tibhAgassa carimasamao tti asNkhejgunnhiinnaao| 'jaM paDhamasamae padesaggaM kiTTIo kareMteNa kiTTIsu NikkhittaM taM thovN| se kAle asaMkhejaguNaM / evaM jAva carimasamayo tti asaMkhejaguNaM / ''paDhamasamae jahaNiyAe chipIe padesaggaM bhuaN| vidiyAe padesaggaM visesahINaM / evaM jAva carimAe kidIe padesaggaM taM visesahINaM / vidiyasamae jahaNiyAe kiTTIe padesaggamasaMkhejaguNaM / vidiyAe visesahINaM / evaM jAva oghukkassiyAe visesahINaM / "jahA vidiyasamae vahA sesesu samaesu / . tivva-maMdadAe jahaNiyA kiTTI thovaa| vidiyakiTTI aNaMtaguNA / tadiyA kiTTI aNaMtaguMNA / evamaNaMtaguNAe seDhIe. gacchadi jAva carimakiTTi tti / "esovidiyatibhAgo kiTTIkaraNaddha NAma / kiTTIkaraNaddhAsaMkhejjesu bhAgesu gadesulobhasaMjalaNassa aMtomuhuttahidigo bNdho| "tiNhaM ghAdikammANaM hidibaMdho divasapudhattaM / jAva kiTTIkaraNaddhAe ducarimo hidibaMdho tAdhe . (1) pR. 300 / (2) pR. 301 / (3) pR. 302 / (4) pR. 303 / (5) pR. 304 / (6) pR. pR. 305 / (7) pR. 306 / (8) pR. 307 / (9) pR. 308 / (10) pR. 309 / (11) pR. 310 / (12) pR. 312 / (13) pR. 314 / (14) pR. 315 / (15) pR. 316 /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 351 nAmA-goda-vedaNIyANaM saMkhejjANi vassasahassANi tttthidibNdho| kiTTIkaraNaddhAe carimo ThidibaMdha lohasaMjaNassa aMtomuhuttio / NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANamahorattassaMto / nAmA- goda-vedaNIyANaM veNhaM vassANaMto / tisse kiTTIkaraNaddhAe tisu AvaliyAsu samayUNAsu sAsu duvi loho lohasaMjalaNe Na saMkAmijjadi / satthANe ceva uvasAmijjadi / " kiTTIkaraNaddhAe Avaliya-paDiAvaliyAe sesAe AgAla - paDiAgAlo vocchiNNo / AliyA ekahi samae sese lohasaMjalaNassa jahaNNiyA TThidiudIraNA / tAdhe ceva jAo do AvaliyAo samayUNAo ettiyamettA lohasaMjalaNassa samayapabaddhA aNuvasaMtA / kiTTI savvA caiva aNuvasaMtAo / tavvadirittaM lohasaMjalaNassa padesaggaM vasaMtaM / duviho loho vo ceva uvasaMto NavakabaMdhucchiTThAvaliyavajjaM / eso ceva carimasamayabAdaraparAiyo / paDhasamayasAM parAiyo jAdo / teNa paDhamasamaya suhumasAM parAieNa aNNA paDhamahidI kadA | 'jA paDhamasamayalobhavedgassa paDhamaTThidI tisse paDhamaTThidIe imA suhumasAMpa iyassa paDhamaTThidI dubhAgo thovUNao / paDhamasamaya suhumasAM parAio kiTTINamasaMkhejje bhAge vedyadi / jAo apaDhama - acarimesu samaesa apuvvAo kiTTIo kadAo tAo savvAo paDhamasamae udiNNAo / jAo paDhamasamae kadAo kiTTIo tAlimaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM mottRRnn| 'jAo carimasamae kadAo kiTTIo tAsiM ca jahaNNa kiTTi pahuDa asaMkhejjadibhAgaM mottUNa sesAo savvAo kiTTIo udiNNAo / tAghe ceva savvAsa kiTTI pAvasAmedi guNaseDhIe / "je do Avaliya baMdhA dusamayUNA te vi uvasAmedi / jA udayAvaliyA chaMDidA sA trianikameNa kiTTI vipaJcihidi / vidiyasamae udiNNANaM kiTTINamaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM muMcadi heTThado apuvvamasaMkhejjadipaDibhAgamAphuMdadi / evaM jAva carimasamayasuhumasAMparAiyo ti / carimasamayasuhumasAMpa iyassa NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANamaMtomuhuttio hidibNdho| NAmA-godANaM dvidibaMdho solasa muhuttA / vedaNIyassa TThidibaMdho cavIsa muhuttA / se kAle savvaM mohaNIyamuvasaMtaM / tadopA aMtamuttamuvasaMta kasAyavIdarAgo / "savvisse uvasaMtaddhAe avaTThidapariNAmo / guNaseDhiNikkheva uvasaMtaddhAe saMkhejjadibhAgo / sevvisse uvasaMtadbhAe guNaseDhiNikkheveNa vipadesaggeNa vi aTThidA / paDhame guNaseDhisIsaye udiNNe ukkassao padesudao / kevalaNANAbaraNa-kevaladaMsaNAvaraNIyANa maNubhAgudaeNa savvavasaMtaddhAe avaTThidavedago / 4 NiddApApa jAva vedago tAva avadvidavedago / aMtarAiyassa avaTThidavedago / " se sANaM laddhikammANa maNubhAgadayo baDhI vA hANI vA avaTThANaM vA / " NAmANigodANi jANi pariNAmapaJcayANi tesimavadvidavedago aNubhAgodaeNa / evamuvasAmagassa parUvaNA vihAsA samattA / (1) pR. 317 / 322 / (7) pR. 323 / (12) pR. 328 // (17) pR. 334 / (2) pR. 318 / (8) pR. 324 / (13) pR. 330 / ( 3 ) pU. 319 / ( 4 ) pU. 320 / ( 5 ) pU. 321 / (6) pU. (9) pU. 325 / (10) pU. 326 / ( 11 ) pU. 327 / (14) pR. 331 / (15) pR. 332 / (16) pR. 333 /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ a ajjamaMkhumahAvAcaya gaguNaharAiriya gaMthayAra a aNNauvadeza apavAijjata (ubaesa) ka kasA pAhuDa kramAMka pRSTha ja 1 jamhi jiNA kevalI tinthayarA 3 3 aitihAsika nAmasUcI pR0 pRSTha 54 1 277 aNubhAmaghAda aNubhAgaphaddaya pR0 17 54 157 pR0 ammabhUmi akhavaga 252 acakkhu daMsaNAvaraNIya 250 ajasagitti 209 avassa uvade 56 aNa uvasaMta 19, 192, 193, 194 aTTikaraNa 14, 38 40, 41, 113, A. aNiyogaddAra 101, 105 113, 137 184 A. aNukramANa aNubhAga 307 aNubhaTTa aNubhAgakhaMDaya 32, 34, 257 62 2 avataraNa sUcI 56 54 3 sUtragAthA - cUrNigata zabda sacI 35, 37 A. 22 13 ca cuNNittayAra 82, 101, 172, 215, 216 ja jaivasaha 54 3 granthanAmollekha ca cuNNitta pa pavAijjamANa ( uvaesa) pavAijjata aNuvasAmaga aNuvasaMta aNusaMvaNedamva pR0 16, 54, 98, 127, 265 atyavihAsA adicchida " aba addhA 101 tANubaMdhI 197, 201 210 pR0 252 40 103 235 7 92 adhApavattakaraNa 14, 22, 23,116 A. adhApavattakaraNadvA 113 adhApavattakaraNavisohi apaccakkhANa kasAya 118 adhApavatta saMkama 288 adhApavattasaMjadAsaMjada 126, 127 153 Na NAgahatthi mahAvAcaya sa suttayAra sa sutaMtara appasattha appasatthauvasAmaNAkaraNa pR0 54 143 apacchima 84 apaDivada - apaDimANaga 153 apasattha 40 apuvvakaraNa 14, 21, 23 A. apuvvakaraNaddhA 36, 37, 113 A. 32 arai aradi ra pR0 3 pR0 231 appA bahua 101,137 141 A. 228 228 125 avaTTidapariNAma 327 avaTTidavedaga 330, 331 aveda abhvocchiNNa 287 193
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 parisiTThANi uvasAmaga 15, 278 uvasAmaNA 40, 106, 190 A0 uvasAmaNAkhaya 195 uvasAmijjamANa 278, 282 uvasAmida 29, 279 uvasaMta 40, 191, 192 A uvasaMtakasAyavIdarAga 326 uvasaMtaddhA e eiMdiyaTThidibaMSa 232 eiMdiyabaMdha 42 ekkasarAha 243 egaTThANiya egaMtANuvaDDi 134, 136 o okaDDamANa 60,78, 95 . moTTidavva 12 29 kasAyauvasAmaga 222 kiTTi 268, 269 A. kiTTikaraNadvA 315 kiriyAparAvatta 62 koha 268, 269 kohasaMjalaNa 291, 292 kha khaovasamaladvi khavaNakaraNa khavaNA khaviJjamANa khavida. khaveMta 57 khINa vINadaMsaNamohaNiJja 222 khINadaMsaNamohaNIya 26,29 khINamoha 10, 101 khetta 101, 137, 171 327 59 263 oTriyamva ga gadi asaNNiTidibaMdha 41, 232 asuma asuha 22 asuhakammaMsa 116 asaMkama 263 A Auga 238 bAuttakaraNa 272 AgAida 32, 43, 44 A. AgAla 285, 291, Adi AguMja ANupuvvIsaMkama 263 AbAhA .94, 135 AbhiNivohiyaNANAvaraNIya 251 AvaliyabAhira 49,53 6. bA. AvaliyA 265, 266 A. AvaliyAdikkata 266, 268 mA. i itthiveda 278, 279 A. u ukkiNNa 20 ukkIraNakAla 37 ukkIraNavA 90, 91, . 92 A. ukkIramANa 257, 259 A. ukkIramANaya 258 udaya 64,74, 83 A. udayavoccheda 228 udayAvalibAhira 33, 34 udiNNa 154, 156 udIraNA 48, 80,83 A. uvakkamaviSivihAsA 164 uvakkamaparibhAsA 196 uvaTTida uSadesa uvarimANaMtaradidi upasamakaraNa 29 upasamakkhaya uvasAma ovaTTaNA ovaTTiAmANa 64, 73 ovaTTida olutta 43,56 osarida ohiNANAvaraNIya 250 ohidasaNAvaraNIya 250 aMtara 107, 137, 171 A. anarakada 286 ] alaMrakaraNa 200, 252 A. aMtaraTidi 256 aMtarAya 234, 237 aMsa 15, 159, 195 ka kadakaraNikSa 81,86, 88 A. kamma 12, 15, 22 A. kammabhUmimAda 2 kammabhUmiya 183 kammaMsa karaNa 193, 197 A. kasA 26, 27 kasAya 253 guNaNAra 79 guNagAraparAvatti 60,84 guNaseDhi 33, 34, 72 A. guNase DhiNikkheva 93, 125 guNase DhisIsaya 60,64,75 A. guNasaMkama 207, 208 goda 233, 225 A. gha ghAdikamma 316 na caridiyabaMdha 42, 232 cakkhudaMsaNAvaraNIya 251 cadukasAya 154 A. caTThANiya 114 carittaladvi 106, 165 carittaladvidvANa 177 carittAcarittapaJjaya 134 carittAcarittaladdhi 132 carimaTThidikhaMDaya 63, 71 A. ja jahANupugvI .. jArisa jIva 26, 27 A. Ta Tidi 32, 54 A. 22
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 271 dvidikhaMDaya 23, 34 A. | TThidikhaMDayaputta 42, 43 A. dvidikhaMDayasahassa 44 TThidibaMdha 32, 34 A. TThidibaMdhagadvA 92 TidisaMkama TThidisaMtakamma 26, 38 A. ThaThidi 15 ThidisaMtakamma 23, 28 Na Navusayaveda 273, 274 A. NANAvaraNIya 234, 237 NAma 233, 335 A. NAmAuga NikAcaNAkaraNa 231 picchaya Nidvavaga NiTTAyamANa NiTThida 29, 51 A. NidarisaNa 267 NidarisaNametta NiddA 227 NidhattIkaraNa 231 NiyamasA Neraiya NokasAya 154, 253 A. tArisa tirikkhajoNia 87,150 A. ta timva-maMda 117 tivva-maMdadA 138, 149 A. tIiMdiyaTThidibaMdha 232 tIiMdiyabaMdha teulessA 82 tthivukkasaMkama 301 da dava 101,137 A davvapamANa 101, 137 dANaMtarAiya 250 .228 ducarimaTTidikhaMDaya 71 271 duTThANiya 114 dUrAvakiTTi 45, 57 deva 7, 86 desaghAdi 250, 251 desaghAdikaraNa . 252 desavirada 105 daMDaya daMsaNamoha dasaNamohauvasAmaga 15, 118 dasaNamohakkhavaNA 103 dasaNamohakkhavaNApaTThavaga 2 dasaNamohaNIya 27, 29 A. dasaNamohaNIyakkhavaga 90 dasaNAvaraNIya 234,237 pa paccakkhANAvaraNIya 154,155 paTThavaga paDiAgAla paDivaJjamANa 147, 149 paDivadamANaya 150 paDipadida 194, 195 paDivAda 194 paDivAdaTThANa 175, 176 paDhamaTThidi 290 paDhamaTThidikhaMDaya 95 60, 74 A. padesasaMkama 51 pammalessA 82, 88 payaDi 257, 258 payalA 227 parabhaviyaNAma 227 parabhaviyaNAmA-goda 226 pariNAma 210 pariNAmapaccaya 127,233 paribhAsA 89, 113 paribhogaMtarAiya 251 parihAravisudvisaMjama 185 parihAsA pavAijjata paviTTha papisamANa 293 purisaveda 268 puvabaddha 15,106 A. pUraNakAla 208 porANaguNaseDhisIsaya 76 pha phaddaya 143 phaddayagada 307 phosaNa 101,137 mA. ba bajjhamANa 257, 258 bAdararAga 194, 195 bAdarasAMparAiya 319 bIiMdiyaTThidibaMdha 232 bIiMdiyabaMdha . 42 baMdhaga 194 baMdhavoccheda 225, 228 ma maNapajjavaNANAvaraNIya 249 maNusa 87, 101 A. maNusagadi 2 maNussa maraNa mANa 269 mANasaMjalaNa 295, 298 mAyA 269 mAyAsaMjalaNa 300 micchatta 51, 52 A. micchattavedaNI 4 micchattasaMtakammiya 96 mUlapayaDi mohaNIya 237,238 288 rahassa la lakkhaNa 14,15 vA. ladvi 139, 140 A. laddhikammaMsa 332 / / laTThiANa 141, 133 mA. lAbhaMtarAiya 250 lessApariNAma 89 87 padesagga 280 42 duguMchA 9
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobha lohavedagadvA 304 lohasaMjalaNa 303, 305 va vaggamUla vaDAvaDDI vijjhAdasaMkama vidikkaMta vippakaTTha visamaTThidiaMtara visunaMta visudva visohI vIyarAya vIriyaMtarAiya 270 A. 131 254 130 117 22, 117 187 251 veda 253 vedaNIya 234, 237 veda sammAi 197 vAcchiNNakAla 227 79 106 A AuttakaraNa 207 29 AgAla AguMjA u utpAdakasthAna upakrama upakramaparibhASA uvasAmaNA apavAita 54 appasandha uvasAmaNA 40 appasatya uvasAmaNAkaraNa 231 272 285 131 177 164 196 108 parisidvANi 257 42 samaTThidiaMtara 254 samayapabaddha 48,249,266 A. 201 samAsaparUvaNA sammatta 49, 53, 54 A. sammattakkhavaNadvA 93 sammAmicchatta 49,51,53 A. savvaSAdi sa satyANa samaga 252 savvamaMdANubhAga 149 savvavisudva 139 sAmAiya-chedovaTThANiya 186 sAmitta 139, 174 sukkale sA 82, 88 157, 190 sutta suttagAhA 31, 103, 105 A. vihAsA 11 sudaNANAvaraNIya 250 e ekkasarAha ga guNagAra ca caritAcarittaladvi Ta TThidiuvasAmaNA Na NikAcaNAkaraNa NikAcida Nidhatta vittIkaraNa kisaM kama 6 jayadhavalAgata - pAribhASika zabdasUcI sUcanA - isa sUcI meM ve pAribhASika zabda liye gaye haiM jinakI mUlameM paribhASA dI hai yA jinake viSaya meM kucha spaSTIkaraNa milatA hai / a akammabhUmiya 184 aNubhAgauvasAmaNA 109 apaDivAdApaDivaamANa 142 da dUrAvakiTTi pa paDiAgAla paDiAvaliyA paDivaJjamANaTThANa 243 62 132 109 231 40 40 231 301 45 285 291 142 subha 121 suha 22 suhakammaMsa 116 195 suhumarAga sumasAMparAiya 186, 319 82 209, 228 140 - 130 159, 164 saMjamaggAhaya 139 saMjadAsaMjada 123, 129 A. saMjamAsaM jamaladdhi 106, 128 A. saMjalaNa 253 saMlaparUpaNA 101, 127 A. saMparAya 193 seThi soga saMkilaTTha saMkilisaMta saMjama ha hada hassa paDivAdaTThANa padesovasAmaNA paryAssvasAmaNA pariNAmapaccaiya vAijjata bha bhavapaccaiya la ladvikammaMsa laTThANa va vaDDAvaDDI 355 visamaTThadiaMtara sa samaTThidinaMtara saMjamaladvi saMjamAsaM jamaladvi 210 228 142, 176 110 108 333 54 334 332 142, 177 108, 111 255 255 107 107
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhi patra ayukti zuddhi evaM evaM 2ms rrr 2 2 sabba savva NiTTide Nivide khaMDayassANi khaMDayasahassaNi. puvyutta puvvutta saMguddhaM saMchuddhaM ettoM etto davvaM davvaM mettaNApatto. mettamaNApatto aDa phuTIkaraNa phuDIkaraNaNi darzanamohakSapaNA darzanamohakSapaNAmeM isa nAmakA anuyogadvAra pAMca sUtragAthAmoMkI samApta hotA hai| | artha vibhASA samApta huii| bhAkaSaNa kara apakarSaNa kara NabaMsaya NavUsaya vihANaTTha vihANa cakSudarzana cakSudarzana aura acakSudarzana yaha ghaTe bhasaM jANaM bhasaMkhejjANaM pazcAt vahA~ se samADidi samadvidi kammaMsA vanamaMti kammasA bannati na baMdhate haiM aura na vede jAte baMdhate haiM vede nahIM jAte 2 vaha 217 217 220 249 uTa 249 254 249 4
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
_