Book Title: Chintan Yatra
Author(s): Parmanand Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005397/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtanA yAtrA saMparamAnaMda kApaDIyA Personal Private nly rary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtana yAtrA - lekhaka paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA prakAza ka zrI mu` kha I je navuM va ka sa dha mukha I. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka cImanalAla je. zAha subodhabhAI ema. zAha maMtrIo zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 385, saradAra vI. pI. roDa, muMbaI-4 saMpAdana-samiti pro. ramaNalAla sI. zAha zrImatI gItAbahena parIkha sudhabhAI ema. zAha pravINabhAI maMgaLadAsa zAMtilAla TI. zeTha jUna, 1974 kiMmata sAta rUpiyA mukhya vikretA navabhArata sAhitya maMdira 162 B, prinsesa sTrITa, muMbaI mudraka maNilAla chaganalAla zAha navaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA, amadAvAda-1 For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . parama AnaMda For Personal & Private Use Only | ( I. sa. 1893-1971 ). Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni ve da na sva. zrI. paramAnaMdabhAI kApaDiyAnA lekhono eka saMgraha "satyaM ziva suMdarama' nA nAmathI keTalAMka varSa pahelAM zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI prakAzita thayuM hatuM. sva. paramAnaMdabhAI zrI muMbaI jena yuvaka saMgha mATe varSo sudhI mukhya sUtradhAra rahyA hatA. "prabuddha jIvana'nA taMtrI tarIke emaNe varSo sudhI yuvaka saMghanI, samAjanI ane rASTranI amUlya sevA bajAvI che. emanA avasAna pachI yuvaka saMghe nirNaya karyo ke prabuddha jIvana" mAM ane anyatra pragaTa thayelAM ane apragaTa rahelAM emanAM lakhANomAMthI pasaMda karIne bIjo eka lekhasaMgraha pragaTa kare. e mATe (1) pro ramaNalAla zAha, (2) zrImatI gItAbahena parIkha, (3) zrI subodhabhAI ema. zAha, (4) zrI pravINabhAI maMgaLadAsa ane (5) zrI zAntilAla TI. zeTha - e pAMcanI eka saMpAdana-samiti nImavAmAM AvI hatI. e samitie "prabuddha jIvana" ane bIjAM sAmayikenI AgalAM varSonI phAIle tapAsI tathA apragaTa lakhANe joI jaI temAMthI graMthabaddha karI zakAya evA lekhonI pasaMdagI karI ApI, je A "ciMtana yAtrA"nA nAmathI pragaTa karatAM amane ghaNo harSa thAya che. saMpAdakanuM kArya ghaNo samaya ane zrama mAgI le tevuM hatuM. e kArya karI ApavA badala ame te saune hArdika AbhAra mAnIe chIe. ciMtana - yAtrA"nI sAmagrI taiyAra hovA chatAM kAgaLanI taMgI, presanI muzkelI, gujarAtanA rAjakIya AMdolana vagerene kAraNe A graMtha ame nirdhArita samaye pragaTa na karI zakyA e mATe ame dilagIra chIe For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAgaLanI tIvra achatanA samaye A graMtha mATe amane kAgaLa meLavI ApavA badala ame "cImanalAla pepara kaMpanI" nA zrI cImanalAla pI. zAhanA AbhArI chIe. A pustakanAM prapha vagerenI javAbadArI upADI laI pustaka prakAzananA kAryamAM cIvaTapUrvaka vega ApavA mATe ame zrI ratilAla dIpacaMda desAIne tathA kumArI mAlatIbahena desAIno paNa AbhAra mAnIe chIe. - pustaka-prakAzananI vahIvaTI javAbadArI upADI levA mATe navabhArata sAhitya maMdiranA zrI dhanajIbhAI zAha, mudraNakArya mATe navaprabhAta prinTiMga presane tathA A pustakanA AvaraNanuM citra derI ApanAra citrakAra zrI sonIno paNa AbhAra mAnIe chIe. A uparAMta je kaI taraphathI A pustakanA prakAzanamAM amane sahakAra sAMpaDayo che, te saune ame AbhAra mAnIe chIe. cImanalAla je. zAha mubodhabhAI ema. zAha maMtrIo zrI muMbaI jana yuvaka saMgha zrI paramAnaMdabhAInAM anya pustako je satyaM zivaM sundarama, ahiMsAnI adhUrI samajaNa. aMta samaya AsapAsa. che te Adhunika jainenuM kalAvihIna dhArmika jIvana. For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabuddha puruSa : paramAnaMdabhAI I. 1915nI lagabhagane A prasaMga che. tyAre muMbaImAM pitAnA vaDIla pitrAI bhAI ane selisiTara metIcaMda giradharalAla kApaDiyAne ghare rahI eka taravariya yuvAna bI. e. thaI elaela. bI. no abhyAsa kare. tyAM aneka mitro avAranavAra maLatA ane carcAo jatA. eka vAra pilA jANItA sUtra "cApa zuddha Dhoviddha, nALIye nALIyaE " upara carcA yojAI A taravariyA yuvAne A sUtrane virodha karyo. tyAra pachI eNe je lakhyuM: "A te kevaLa zAbdika carcA hatI...... Ama chatAM mArA mananuM valaNa lekavirAdhane sAmane karIne paNa zuddhane vaLagI rahevAnuM tyArathI Aja sudhI ekasarakhuM kAyama rahyuM che. jIvanabhara zUddhanA Agraha kAje lokavirodhano sAmano karanAra e taruNa te mahAnubhAva paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA. emane janma Isa. 1893nI 18mI jUne saurASTranA rANapura gAme kavetAMbara mUrtipUjaka jaina kuTuMbamAM thaela. emanA pitAzrI kuMvarajI ANaMdajI bhAvanagara zaheranA pratiSThita nAgarika hatA. samasta jaina samAjamAM emanI bolabAlA hatI. jena dharma ane tattvajJAnanA A maramIne jIvana-vyavahAra pavitra ane dharmaniSTha hatuM. sAdhu-sAdhvIo emanI pAse dharmanuM jJAna levA AvatAM. kuTuMbavyavasAya kApaDane eTale kApaDiyA tarIke oLakhAtA kuMvarajIbhAInI AMtarasAdhanA dharma ane vidyAbhyAsanI ja hatI. AthI emaNe jene tattvajJAna ane gujarAtI sAhityane sAro evo graMthasaMgraha kare. pitAnAM saMtAnone sAruM zikSaNa ApavAnuM emanuM sukaya AthI ja hameza jAgrata rahetuM. paramAnaMda ane For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagInadAsa be putro tathA putrI jazorabena, ema traNeya saMtAne e saMskArasaMpanna vAtAvaraNamAM UcharyA. to ane vyAjiti ja - AvA zIlavaMta ne vidyAvyAsaMgI parivAramAM paramAnaMdabhAInuM zaizava pAMgaryuM. bALapaNathI ja abhyAsamAM tejasvI paramAnaMdabhAIe vidyAprAptinAM sarva dvAra khullAM rAkhyAM hatAM. pitAe bhAvanagaramAM sthApelI "jainadharma prasAraka sabhA'nA upakrame yojAtAM pravacana ane samAjasevAnAM kAryone e acUka lAbha letA. e nimitta pitA sAthe pravAsa-paryaTana paNa thatAM ane jIvanajheLAmAM yathAmati dharmajJAna paNa bharAtuM. jJAnapipAsu pitAne tyAM jijJAsuono aDDo jAme, aneka zikSitadIkSita vyaktionAM milana-mulAkAta ane carcAvicAraNA cAle. kizora putra AmAMthI yathAzakti cittasamRddhinI sAmagrI pAmate rahe. Ama cheka bALapaNathI ja vArasA ane vAtAvaraNadIdhI vidyopAsanAnI sAthesAthe netAgIrIne guNa emanAmAM ajJAtapaNe vavA ane vikasyo. vizALa saMyukta kuTuMbanAM daseka pitrAI bhAIbahenanI bALasenA enA nAnakaDA senAnI paramAnaMdanI AgevAnI nIce nadIkAMThe rakhaDapaTTI karavA nIkaLI paDatI. sahu bhAMDuone e premapUrvaka daratA ane emanI doravaNIne tyAre sahu AvakAratAM. kizora, taruNa ane yuvAna avasthAnA mitromAM paNa agresara e ja rahetA. premathI pArakAne potAnA karavAmAM eo nAnapaNathI ja pAvaradhA hatA. vaLI, prativarSa Akho parivAra pAlItANAnI parakammAe te. e rIte nAnapaNathI ja emane pravAsa zekha ane prakRtiprema jAgele. bAlavayamAM ropAelAM e bIje emane AgaLa upara jabarA pravAsavIra banAvyA ane prakRtipravAsa tathA mAnavasahavAsamAM e prajJApuruSanI pratibhA pAMgaratI ja gaI For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanagaramAM mAdhyamika zikSaNa pUruM karI meTrikanI parIkSA "pasAra karIne I. sa. 1909mAM ucca abhyAsa mATe ee muMbaI gayA. tyAM elphinsTana ane senTa jheviyarsa kaoNlejamAM abhyAsa karI emaNe I. sa. 1913mAM khI. e. nI upAdhi prApta karI. tyAra Ada potAnA vaDIla pitrAIbhAI zrI meAtIcaMda giradharalAla kApaDiyAne tyAM rahI emaNe kAyadAzAstranA abhyAsa karyA ane I. sa. 1916mAM elaela. khI. nI upAdhi meLavI. meAtIcaMdabhAI vyavasAye seAlisiTara hAI paramAnadabhAI e elaela. khI. thaI te tarata ja e peDhImAM kAmagIrI svIkArI lIdhI. dazeka mAsa emaNe A kAma ta karyuM, paraMtu zuddhatAnA AgrahI svabhAve emane vakAlatanA vyavasAyamAM lAMbuM TakavA dIdhA nahi. have emanI najara vyApArakSetramAM karI ane jarInA dhaMdhAmAM jha MpalAvyuM. sAhasa vinA siddhi nathI ema e mAnatA. kintu ahI sAhase yArI ApI nahi; dhaMdhAmAM kheATa AvI paDI; kintu emanI zuddhatAmAM eTa AvI nahAtI : pitRkamAI nA paisA emAM rAkayA hatA te DUkhyA, tene pariNAme, milatanA pitAe jyAre bhAga pADayA tyAre, emaNe potAneA ThIka ThIka bhAga jatA karyAM, kAraNa ke naitika rIte emaNe potAnA bhAInA hissAnA paisA jarInA A vyApAramAM gumAvyA hatA. emanI nyAyapriyatA ane saccAInu -A umadA udAharaNa che. have emaNe rasikabhAI tathA caMdubhAI jhaverI jevA vyApArI mitrAnI salAhathI jhaverAtanA dhaMdhA zarU karyAM ane ghaNAM varSo sudhI prAmANikapaNe calAvyeA. I. sa, 1941nAM te| ee * DAyamanDa manTasa esAsIezana nA upapramukha paNa varAyA. A jhaverAta vacce paNa mukhyatve te mAnavahRdayanI amIrAtanA ja e jhaverI > For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyA. aneka narapuMgavone emaNe nANyA ane emanA sudhAmaya sahavAsone mANyA. eka tarapha Ama vyavasAya-jIvana supere cAlatuM, to bIjI tarapha emanuM gAIthya phAlatuM. te kALanA rivAja pramANe emanI ATha varSanI vaye vaDhavANanA vikhyAta mAthakiyA kuTuMbamAM zrI tribhuvanadAsa lAlacaMdanAM suputrI vijyAbahena sAthe emanuM vevizALa thaI gayeluM, je dazeka varSa cAlyuM. paNa, I. sa. 1911mAM, aDhAra varSanI vaye, teo lagnagraMthithI joDAyAM te pahelAM, e jamAnAmAM virala gaNe zakAya tevo patravyavahAra lagnanA A umedavAre ucca cAlele ! samAja ane samayathI eka DagaluM AgaLa cAlavAnI emanI pragatizIla manovRttinuM A ghAtaka che. lagna pachI paramAnaMdabhAI abhyAsa ane vyavasAya arthe muMbAImAM vasyA. A daramiyAnane lagnajIvananI zarUAtane dAyakA vijayAbahene bhAvanagaramAM sAsaravAsa karyo. vaDIlonI zuzraSA karatAM karatAM emaNe saMskArasumananI saurabha phelAvyA karI. patinI IcchA patnIne jJAna pradAna thAya tevI hatI, eTale bhAvanagaramAM kuMvarajIbhAIe vijayAbahenane saMskRta zIkhavavA zAstrInI goThavaNa karI ApI. strIzaktino utkarSa karavA mATenA paramAnaMdabhAIne A utsAhane jANe kudarata paNa kasoTIe caDAvavA mAgatI hoya tema emane tyAM sAta putrIo-madhurIbahena, menAbahena, cAruzIlAbahena, mitA-- bahena, gItAbahena ane kumaLI vaye ja gujarI gaelI bIjI be putrIo-janmI. A chatAMya A daMpatIne putra nahi hevA mATe jIvanamAM kayAreya ochuM AvyuM nathI. putrIone ja putro tulya gaNI emane ucca abhyAsanI anukULatA karI ApI ne emanA vyaktitvane svataMtra rIte vikasavA dIdhuM. madhurIbahenane InTara ArTasa For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ehl8 kbe For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI, menAbahenane TAgoranA zAMtiniketanamAM pAMca varSa mokalI vizvabhAratI' ne citra tathA hastakalAne DiplomA meLavyuM tyAM sudhI, cArubahenane ema. bI. bI. esa. sudhI, mitAbahenane bI. e. sudhI ne gItAbahenane ema. e. sudhI bhaNAvyAM. menAbahenanI citrakalAnI tathA gItAbahenanI kAvya tathA saMgItanI vizeSa abhirucine pALIpoSIne emaNe protsAhita karI. bhAratanA svAtaMtryasaMgrAma vakhate kArAvAsamAM rahyuM rahyuM paNa putrIonA abhyAsanI eo ciMtA karatA. nAsika jelamAMthI tA. 25-532nA roja patnI para lakhelA patramAMnA A zabdo tenI pratIti karAvI Ape che : tuM madhurIne AgaLa bhaNAvavA mATe AnAkAnI kare che, tenuM mukhya kAraNa te Arthika cintA hovI joIe......paNa te khAtara ApaNI aneka AzAenuM kendra ApaNI madhurIne AgaLa vadhatI kema aTakAvAya ?..... dravya nahi maLe te ghareNAM-milakata vecIne ane bene badale eka TaMka khAIne paNa ApaNe badhAMne banaze eTaluM bhaNAvIzuM." Ama vatsala pitA ane pati tarIkenI pharajomAMthI e kadApi phArega thayA nahotA. emane gharasaMsAra eTale sneha ane sAdAIthI maghamaghatI vADI ! paNa e mAtra gharanI cAra dIvAlamAM ja godhAI rahyA nahi. zuddha vicAra ane AyAra emaNe I. 1910thI ja keLavavA mAMDelA. tAMbara mUrtipUjaka jaina samAjanAM paraMparAgata ane AjanA yugane asaMgata evA rItarasamo sAme emaNe lakhANamAM ane bhASaNomAM virodha vyakata karavA mAMDyo. pitAzrI kuMvarajInA taMtrI paNa nIce cAlatA "jaina dharma prakAza"mAM "Adhunika jenonuM kalAvihIna dhArmika jIvana' e zIrSakathI aDhAra haptAnI eka lAMbI lekhamALA 192mAM lakhelI, te pAchaLathI I. sa. 1929mAM pustakarUpe paNa For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prakAzita thaelI. emAM emaNe surucina bhaMga karatI ane tarkane asaMgata evI aneka dhArmika prakriyAonI AlocanA karI. pariNAme samAja sAthe emane athaDAmaNamAM AvavuM paDyuM. A emanI lekhanapravRttine prAraMbha ne sudhAraka vRttinA AviSkArane zubhAraMbha hatA. tyAra pachI te mRtyu paryata emaNe zuddhatA ane sudhArAnA Agraha mATe jhajhUmyA karyuM. paraMtu emane A vyavahAramAM DaMkha ke deSa mahetA, kayAMya avicAra ke AMtaka nahatA, kayAMya daMbha ke du:sAhasa nahotAM, kyAMya svArtha ke sattAzekha nahatA. vyApaka premabhAvanA para maMDAe A te ho vizuddha jIvanavyavahAra. abhyAsakALanA aMta samaye vAMcavAmAM AvelI cArlsa mekenI A kAvyapaMktio emanA vicAramAM jaDAI gaI hatI ane vyavahAramAM vaNAI gaI hatIH " You've never turned the wrong to right, You've been coward in the fight." (anyAyonA kare ne nyAya, khare yuddha-bhIru kevAya. ) asatya-anyAyanA pratikArane emaNe jIvanadharma tarIke sthApe. pratikAra-zUnya sAdhutA kevaLa nirmAlyatAnI nizAnI che" e hatuM emane jIvanamaMtra. A preraNAthI emaNe I. 1928nA navembara mAsamAM, zrI ratilAla koThArInI AgevAnI nIce, "zrI muMbaI jaina * yuvaka saMgha'nI sthApanA karI. e samAjane saDavI rahelI jUnavANI vicAraNA ane tarkavihIna bAladIkSA sAme, jaina samAjanI sthiti custatA ane rASTraviSayaka udAsInatA sAme, jana sAdhuonI niSkriyatA, pAkhaMDa ane pAmaratA sAme, A saMghanA Azraye, yuvAna paramAnaMdabhAIe baMDakhora kahI zakAya tevuM AMdolana calAvyuM. dharmArthe maLela dravyane samucita upaga, strI-puruSa samAnatA, For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 pharajiyAta vaidhavya-pAlananA virAdha, aspRzyatA sAme AMdolana -A badhAM yuvaka saMghanAM kAryakSetrA hatAM. emanI AgevAnI nIcenA ALadIkSA-AMdAlate te! tyAre samAja para gaherI asara karelI. I. 1936mAM jaina yuvaka pariSadanA pramukhasthAnethI paramAnadabhAI e khAladIkSA-vireAdhI bhASaNa karIne paththarabAjI tema ja khUnanI dhamakI paNa vaheArI lIdhI hatI. paraMtu A AMdolanane ee vaLagI ja rahyA. pariNAme vaDAdarA rAjye tA bALadIkSA-virodhI kAyado paNa pasAra karyAM. vaLI, amadAvAdamAM jaina yuvaka pariSadanA pramukhasthAnethI ApelA vyAkhyAnamAM jaina paraMparAne vidhI karatAM vidhAne e ane jaina samAjane sAdhu-sAdhvIonI pakaDa tema ja dhanapationI netAgIrImAMthI bacAvavAnA vicAreAe paNa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjane khaLabhaLAvI mUkelA. pariNAme amadAvAdanA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghe emane saMgha bahAra mUkayA. paNa zuddhAgrahI satyavaktA ema Dare ke Dage zAnA ? emanI zubha niSThA ane satyapriyatAe, hAMza ane himmate jJAtinA yuvAne ne acUka AkaryAM. zrI dhIrajannAla TokarazI zAhanI AgevAnI heThaLa amadAvAdanA jaitU yuvakoe paramAnaMdabhAIne melAvI emanuM sanmAna karyu.. vaDIlAnI icchA viruddha paNa yuvA paramAnaMdabhAIne potAne tyAM bheAjanAthe neAtaratA. pachI te gujarAta-saurASTramAM aneka sthaLe emanuM bahumAna thayuM. AnAthI protsAhita thaI emaNe jaina dharmanAM pracalita dUSaNI ane mithyAcArA sAme bhASAnA dhodha varasAvyA. e vakhate emanI A nirdeza, niMbha ane nika vicA dhArAnuM mukhya vAhaka hatuM, jaina yuvaka saMghanuM pAkSika ' pramudde jaina '. 1931 nI 1lI navembare zarU thaelA A mukhapatranA taMtrIsthAnethI paramAnadabhAInI patrakAra tarIkenI zaktinA saune paricaya thavA lAgyA. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 . < H e pahelAM I. 1930mAM, rASTrIya caLavaLanA saMdarbhamAM, emaNe * upanagara satyAgraha patrikA ' calAvelI tathA tA. 1-1-34 thI tA. 1-1-37 sudhI * taruNa jaina 'nuM saMpAdana paNa kareluM. Ama chatAM patrakAra tarIkenuM emanuM vyaktitva te pAMgayu* * prabhuddha jaina ' dvArA ja. saMjogavazAt A pAkSika 9-9-1933 thI 1-5'-39 sudhI khaMdha rahyuM. tyAra bAda 1lI me 1939 thI e phrI zarU thayuM tyAre jhaveracaMda meghANIe emane preraNAdAyaka patra lakhelA ' tamane lekhanapravRtti karavAnA mArkA maLyA ethI huM manamAM ne manamAM atyaMta harSa anubhavuM chuM, kema ke A AtmAccAraNane mAge jIvananA bhAra paNa haLavA thaI zakaze ane jIvana jIvavAnA prayAjanamAM eka navuM kautuka ne navA rasa utpanna thaze.' sva. meghANInI prastuta AgAhI paramAnadabhAInAM patrakAra tarIkenAM pachInAM varSo satya karAvI Ape che. prabuddha jaina ' dvArA emanI AtmAbhivyaktine meAkaLAza maLI, emanI vikasatI jatI vicArakSitijo mATe prabuddha jaina' jevuM sAMpradAyika nAma have emane khUMcavA lAgyuM. pariNAme I. 1953nA me nI 1 lI tArIkhathI e pAkSika prabuddha jIvana nA nAme navajanma pAmyuM. A nAmaparivartana paramAnadabhAInI vikasatI jatI jIvanasAdhanAnuM dyotaka banI rahyuM. < ( * samAja, dharma, rAjakAraNa vagere paranI emanI nikhAlasa ane nIDara AlAcanAoe pramuddha jIvana ' te gujarAtI patrakAratvamAM eka agragaNya vicArapatranuM sthAna sthira karI ApyuM. kAI paNa anAva paranI paramAna dabhAInI taTastha, tAjagIbharI ane tarkabad vicAraNA jANavA 'pramuddha jIvana'nA vAcako hamezAM Atura hoya ja. emAM AvatAM paramAnadabhAInAM pravAsavarNanA, vyakticitro ane mRtyanoMdhA paNa emanA vizALa vAcaka vargane khUba ja AkatAM. For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 prabuddha jIvana' ane paramAnaMdabhAI eTale eka advaita. "prabuddha jIvana ne paramAnaMdabhAIe ghaDayuM te paramAnaMdabhAIne "prabuddha jIvane" ghaDayA. jIvananI aMtima sAMja sudhI "prabuddha jIvananA aMkanI taiyArImAM rata rahelA paramAnaMdabhAInuM akSara vyaktitva eTale "prabuddha jIvana'. vinobA bhAve, kAkAsAheba kAlelakara ke AcArya rajanIza-game tenI sAthe vaicArika matabheda Ubho thatAM paramAnaMdabhAI "prabuddha jIvana'nAM pRSTho para e muktapaNe vyakta karyA vagara rahe ja nahi. piotAnI bhUla hoya te te paNa prabuddha jIvana mAM eTalA ja mukata mane kabUla karatAM e kyAreya acakAyA nahatA. prabuddha jIvana mAM pragaTa thaelA emanA vividha viSayo uparanA lekhone eka saMgraha "satyaM zivaM sundarama' nAmathI I. 1954mAM pragaTa thayo hato. te uparAMta "ahiMsAnI adhUrI samajaNa" jevI pustikAo paNa emaNe pragaTa karI che. te pahelAM pUrvokata "Adhunika jenuM kalAvihIna dhArmika jIvana" tema ja "aMta samaya AsapAsa" jevAM prakAzane paNa karelAM. emanAM lakhANomAM vicAronI vizadatA, dalIlenI tarkabaddhatA, viSayanuM vaividhya ane vizuddha vizleSaNa, zilInI recakatA, sughaDatA ane spaSTatA AgaLa tarI Ave che. A lakhANamAMthI emanuM nikhAlasa, nirdeza ane nyAyapriya patrakAra tarIkenuM, vizuddha vyApaka vicAraka tarIkenuM, svataMtra buddhimAna svArthahIna samutkaTa samAja sudhAraka tarIkenuM, dUraMdeza, dRDha dezapremI tarIkenuM, sadAgrahI saraLa sAdagIbharyA saMsArI tarIkenuM ane, A sahuthI vizeSa te, AdaniyatanA abhivAdaka AdamI tarIkenuM vyaktitva pragaTI rahe che. "prabuddha jena" ane pachIthI "prabuddha jIvana'nA taMtrI tarIkenI saphaLa kArakirdIthI AkarSAI saurASTra TrasTa taraphathI paramAnaMdabhAIne yugadarzana" nAmaka mAsika patra zarU karavAnuM sUcavAyuM. emaNe cha For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mAsa sudhI e sAmayikanuM saMpAdana karI navI ja havA jamAva hatI. joke saMsthAnA Arthika saMjogAne laIne e sAmayika badha thayuM, chatAMya e paramAnaMdabhAInA dRSTisa`panna surucipUrNa sapAnanI suvAsa mUkatuM ja gayuM. tyAra bAda ee saurASTra TrasTanA eka TrasTI nimAyA. patrakAra tarIkenI emanI pAtratA, paripakavatA ne prajApriyatAnuM A bIjuM sImAcihna banI rahe che. jIvanabharanI emanI niHsvArtha sevAne puraskAravA muMbaI jaina yuvaka saMghe I. 1969nA DisembaranI 25 mI tArIkhe sa MghanA navA sabhAgRhane zrI paramAnaMda kApaDiyA sabhAgRha ' tarIke jAhera karyu vaLI, I. 1970nI 8 mArce lAyansa kalaba, rAjakoTa taraphathI dezanA sAMskRtika ghaDataramAM eka mahattvanA ciMtaka tarIke emanuM sanmAna thayuM. emanI A lokapriyatAnAM kAraNeA e : pramuddha jIvana ' te paryuSaNa vyAkhyAnamALA '. paryuSaNa parva nimitte prajAne poSaka vicArAtu jIvanapAtheya maLI rahe e AzayathI emaNe I. 1932 thI paryuSaNa vyAkhyAnamALA zarU karI. joke vacce te theADe! samaya baMdha rahI, paraMtu 1936 thI tA e niyamita rIte vikasatI gaI ane leAkapriya anatI rahI. pa`SaNa parva nimitte dhArmika janatA ekanAM eka ja ghareDiyAM dharmAMpravacane sAMbhaLavAnI TevamAM phasAI gaI hatI, tene A vyAkhyAnamALA dvArA paramAnaMdabhAI e navasaMvanI chAMTI, ane sAMkaDA dhArmika vartuLamAMthI e vyAkhyAnamALAne mukata karI vistRta laka para lAvI mUkI. jIvananAM tamAma kSetro ane vicAranI tamAma kSitijone sparzatI A vyAkhyAnamALAmAM jenA jeTalA ja phrenetarAne paNa rasa paDayA. sarva kAma ane sarva dharmAMnA cunaMdA vaktAone e nimaMtraNa ApatA. enA viSayeAnI yAdI jotAM For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emAM eTaluM vaividhya lAge che ke A vyAkhyAnamALA prativarSa prajAhitanA nava pravAhathI vahetI jJAnagaMgA ja joI le! AkhuM varSa eo navI vyAkhyAnamALA mATe vaktAnI zodhamAM rahetA.. nIvaDelA vaktAone uMmara, jAti, dharma, saMpradAya kazAyanA bhedabhAva vagara te netaratA ane AkhuM saptAha vicAramAdhurInI manabhara lahANa thatI. paryuSaNa vyAkhyAnamALA'nA A vaktAonI sUci. emanA saMbaMdhanA vistRta phalakanI jhAMkhI karAve che. samAja, dharma, rAjakAraNa, sAhitya, ema vividha kSetronI agragaNya vyaktio : sAthe paramAnaMdabhAIne nikaTane paricaya, paraMtu A paricayane emaNe. svArtha, sattA ke saMpatti sAdhavA kayAreya upayoga karyo nahoto.. ane kadAca ethI ja emanA saMbaMdha sthira ane cira rahyA hatA. Ama mAnava-paricaya meLavavAmAM, keLavavAmAM ne keLavavAmAM e pAvaradhA hatA. ekAda vAra paNa emanA paricayamAM AvanAra vyakita emanA premALa vyaktitvanA cuMbakamAMthI chaTakI zakatI nahi. keIpaNa nAnI paraMtu mAnavatAthI maheratI vyaktine sAme cAlIne paNa saMbaMdha keLavavAmAM emane saMkeca nahi. Ama e mAnava hIrAnA. sAcA jhaverI hatA. emanA A svabhAve ja emane svadeza-svAtaMtryanI caLavaLamAM sakriya rIte jhaMpalAvavA preryA hatA. gAMdhIvicAra ane AdarzothI raMgAIne emaNe e laDatamAM jhaMpalAvyuM. pAMca putrI ane patnInA gharasaMsAranI sakaLa javAbadArI pitAne zire hatI, tenI leza paNa darakAra karyA vagara mAtRbhUminI mukti kAje emaNe jelavAsa paNa svIkAryo. lagabhaga 25-11-30 thI 7-5-31 sudhI thANAmAM ane -5-32 thI 8-12-32 sudhI nAsikamAM emaNe jelanI sajA. bhogavI. tyAM paNa emaNe jIvanasAdhanA te cAlu ja rAkhI. jelamAM rahya rahe paNa patnIne nirAza nahi thavA emaNe patra pAThavela : For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * "tuM paNa tArI viSAda chAyAmAMthI mukta thA ane bhAvi jIvananI saMkaTa-samRddhine dhAraNa karavA gya vIratA praphullatA-prasannatA dhAraNa kara!" saMkaTane paNa samRddhi gaNI satkAravAnI A sAdhutA kaMI jevItevI vIratA nathI. emaNe jIvanabhara AvI kSAtravaTa dAkhavI che-bake saMkaTone, saMgharSone emaNe AtmakasoTI arthe AvAna * ApyuM che. gAMdhIdIdhAM satya ane sAdAI, aparigraha ane ahiMsA, nikhAlasatA ane nIDaratAnA pATha emaNe AtmasAt karI lIdhelA. - rASTrabhakta kavi khabaradAra ane rASTrapitA gAMdhIjInuM preraka milana paNa paramAnaMdabhAInI ja vyavahArakuzaLatAe karAvI ApyuM hatuM. gAMdhIvicArathI raMgAelA paramAnaMdabhAInAM jyeSTha putrI madhurIbahenanuM lagna 1934mAM ghoLa bahAra thayuM tyAre jJAtividha sAme rAjInAmuM dharI detAM paNa e pAchA paDayA nahotA. subhAgya to e hatuM ke emanI A krAMtivAdI pravRttimAM emanAM patnI vijayAbahenanA - sahakArano paNa kaMI ocho phALo nahoto. zuddhatAnA A AgrahInuM jIvana zuSka nahotuM. saMgIta, citra, pravAsa-paryaTanAdimAM emane UMDe rasa hato. abhyAsakALa daramiyAna emaNe saMgIta zIkhavAnA prayAsa karelA enI sAkSI emanA gharamAM vasAvelAM vAyolina, dilarUbA, sitAra, hArmoniyama vagere vAjiMtro pUre che. bhUpAlI ane durgA emanA priya rAga. saMgItanA A zokhathI prerAI eo prajJAcakSu paMDita sukhalAlajIne paNa calacitra tAnasena" jevA (kAnathI te !) laI gaelA! citrone paNa emane evo ja bhAre zokhaaneka suMdara - citro emanA saMgrahamAMthI maLI rahe. gharanA pratyeka sthAnane emaNe citrathI zaNagAreluM. AjanA khyAtanAma kalAkAra ke. ke. hembara - (eka vakhatanA emanA paDezI hatA) ne saurASTranI saMskRtine For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrAMti karavA teo jAte ja bhAvanagara lAvelA. emane protsAhita karavAmAM paNa paramAnaMdabhAIno ThIka ThIka phALe. A pravAsa-paryaTananA paNa teo evA ja rasiyA jIva. parvatanAM zikhara ane kaMdarAo, hariyALAM medAno ane sAgarakinArA-A sahu emanAM priya pravAsadhAmo. himAlaya mATe to emane eka svajana samo prema ! prakRtinA sAnidhyamAM e navacetana pAmatA. emane pravAsotsAha emanAM pravAsavarNanamAM vAraMvAra DokiyAM karI jAya che. pravAsa daramiyAna mukhyatve relanA DabbAnA bAraNA pAse UbhA rahI pravAsa mANavo e emanI viziSTa rIti. AvA mAnavapArakhu jhaverI tarIke vaNika; AjIvana jJAnopAsanA : karanAra brAhmaNa, saMgharSo sAme sadA jhajhUmanAra kSatriya, nIDara, niSThAvAna, nirdaza patrakAra; svArthahIna, zANA samAjasudhAraka; mukta ane maulika vicAraka, samabhAvI ane snehA saMsArI; zuddha ane zAMta svadezapremI; mokaLA mananA mAnavamamAM saraLatA, sAdAI, satya, saundarya ne zucitAnA AgrahI Azaka ane prabuddha puruSa paramAnaMdabhAI 1971nA eprilanI 17mI tArIkhe hRdayaroganA haLavA humalAthI savAranA nava vAgye muMbaI khAtenA pitAnA nivAsasthAnethI "paramaAnaMda' dhAmamAM jaI vasyA, e ApaNA vicArapatro ane vicAraka , vargane bhAre moTI khoTa paDI che. vedanI RcA "A no mAra gato cantu viravatA' (dareka dizAethI amane zubha ne suMdara vicAro prApta thAo) no Adarza jANe ke emaNe jIvanabhara apanAvyo hati; te emanA dehavilaya bAda paNa prajAjIvanamAM daDhamUla bano. e ja paralokavAsI paramAnaMdabhAIne parama AnaMda che.* (amadAvAda) pro. dhIrubhAI parIkha * pragaTaH "kumAra", saLaMga aMka pa73. For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S aMjali pitAnA manamAM koIne taddana virodhI ke vipakSI mAnI tenA pratye DaMkha ke kaDavAza sevavAM e paramAnaMdabhAInI hasamukhI prakRtimAM saMbhavita hatuM ja nahi. e tattva emanA "parama AnaMda' nAmane sArthaka kare che ema koI paNa emane barAbara samajanAra kahI zakaze. -paMDita sukhalAlajI samAjanI sAMpradAyikatA upara prahAra karyA vagara banI zake teTalI e sAMpradAyikatA ogALI nAMkhavI ane samAja jhIlI zake e krame samAjanA jIvana ane ciMtanakSetro vyApaka karatAM javuM e hatI paramAnaMdabhAInI sthAyI nIti. - kAkAsAheba kAlelakara paramAnaMdabhAIne ghaNuM samakAlIne ane mArA jevA laghu baMdhuone emanA javAthI jIvanamAM madhuratAnI eka saravANa baMdha thayAnI khoTa varatAze. -umAzaMkara joSI pUre vicAra karyA vinA keI divasa na bele, paNa pUre vicAra karyA pachI bolavAne Dara na rAkhe e maulikatAne lIdhe mane paramAnaMdabhAI mATe khUba mAna hatuM. -phAdhara vAlesa je manuSya mAnavatAnA pUjArI che, satyanA sAdhaka che, emanI neMdha ItihAsamAM suvarNa akSarothI noMdhAI jAya che ane janatAnA hRdayasiMhAsana para birAjamAna thaI amara banI jAya che. bhAIzrI paramAnaMdabhAI paNa Aje saunA hRdayasiMhAsana para birAjamAna thaI amara thaI gayA che. -mahAsatIjI zrI ujvaLakumArIjI jIvyA che mRtyu jItIne jiMdagInI paLepaLa; tamane sparzatAM mRtyu pAmyuM saMjIvanI - baLa. -gItA parIkha For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 1. dana ane jIvana 2. AryAvartInA saMkrAntikALa 3. vijJAna ane dha 4. yuddha : eka acirasthAyI jIvanatattva 5. ahiMsAnI utkrAMti 6. nirAmiSa AhAra 7. AjanI sabhyatA ane jaina sAdhuenA AcAra 8. yuvaka-pravRtti 9. sAmudAyika virodhamAM vadhatuM jatuM jaMgalIpaNuM 10. gAMdhIjI sAthenA patravyavahAra 11. kUrmAMcaLanI parikramA # 2 s o For Personal & Private Use Only 34 1 kara 79 121 126 132 ane nainItAla khAju pravAse nIkaLavAne niya prayANa 134; kAthagAdAmathI nainItAla-pa tArAhanA prAra bha 136; naitItAlamAM praveza--evaresTa hoTelamAM utArA 137; 1. riva'zajI kAcAra ane temanAM patnI zAntAbahenanA paricaya 139; sevAmUrti gaMgAbahena joSInA paricaya 141; lenDajha enDa, TIphIna cApa, DArAthI sI- 147; bhImatAla 150; mukatezvara 151; are menA, tuM ahIM kayAMthI ? - 154; bhagavadbhakta DaoN. mAyAdAsa 158; laDiyA kAMTA 166; nainItAla viSe purANI daMtakathAo 169; nainItAlanA prAcIna itihAsa 172; nainItAlanI zodha 172; parvatamAr uparanI vAhanavyavasthA 178; rANIkheta tarapha 180; rANIkheta 182; < Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 caupaTiyA gArDasa 183; tADI kheta 186; kausAnI tarapha 193; kausAnI 194; himazikharonAM prathama darzana 197; saralAdevI 199; zrI kastUrabA mahilA utthAna maMDaLa saMcAlita lakSmI Azrama 200; kausAnImAM gAjavIja ane varasAda, 207; kausAnImAM mArI dinacaryA 209; kausAnImAM pasAra karelI subhaga rAtrIe 213; vijanAtha 217; tAlIhaTa 220; bAgezvara tarapha 224; bAgezvara viSe paurANika mAnyatA 227; bAgezvaranI AbohavA ane khanija zakayatA 228; piMDArI. gleziyara 229; vaLI pAchAM kausAnImAM 230; kausAnImAM chelle divasa 235; ArA 245; rAmakRSNa Azrama 247; padmabhUSaNa zrI bozI sana 249; maratolA 254; svAmI zrI kRSNa prema 256; zrI kRSNa prema sAthe meLApa 259; zrI zAntilAla trivedI 267; satyanArAyaNa hATane saMnyAsI 27; kAsAradevI 274; lAmA anAgarika goviMda ane lI gotamI ra75; kAthagodAmathI mathurA 286; mathurAthI muMbaI tarapha 287; vihaMgAvalekana ra90; himAlayano AkAzamahimA 292; ApaNe AkAza khAtA thaIe 293; pravAsa-Alekhana viSe 294; tRpti-atRptinuM dvanda 296; himAlaya kheDavAno mane ratha 297; bhagavAnanI rAsalIlAno camatkAra 297. 12. jaina dharmamAM strIone sthAna 299-304: For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ci ta na yA trA For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane jIvana jIvana sAthe darzananA zA saMbaMdha che ane tene vikAsakrama kevA che e bhAvane darzAvatA kaThopaniSadamAM eka ma`tra che. A maMtra kahe che ke svata:siddha evA jIvAtmAnI netra vagere indriyA bahirmukha pravRtti karavAnA svabhAvavALI racAyelI che. tethI te jIvAtmA indriyA dvArA prathama prathama bAtharUpAdi viSayAne ja jANe che, paNa antarAtmAne -potAnA AMtarika svarUpane-te jIvAtmA jANatA nathI. Ama chatAM koI kAI dhIradhArI vyakti evI hoya che ke je amRtatva arthAta potAnA AMtarika ane pAramArthika svarUpane jANavA ane pAmavA icchatI hAya che. tethI te e bahirmukha indriya ddArAne AvRta kare che. arthAt e dvArAne aMtarmukha banAvI potAnA svarUpadarzana tarapha vALe che. jyAre Ama kare che tyAre te vyaktine aMtarAtmAnuM kSaNu eTale darzIna siddha thavA pAme che. * da navidyAnuM prabhavasthAna mAnava che. paNa manuSyane potAnA kharA svarUpane dana ekAeka na thatAM krame krame ja thAya che, jema zizu "uMmara vadhavA sAthe ja krame krame jJAna ane anubhavanI vRddhi karatuM jAya che tema mAnavajAtinuM che. indriyAnI sahuja racanA ja evI che ke te manuSyane paNa tara prANIonI jema prathama bAhya vizvanA For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avalokananI tarapha ja prere che, paNa bAhya vizvanA avalokananI yAtrA karavAmAM game teTalo rasa ke AnaMda sadhAte heya, chatAM mAnavabuddhi emAM aMtima saMtoSa anubhavatI nathI. Ama thAya che tyAre e ja mAnava indriyone tenA bahirgAmI vyApArathI mukta karavA prayatna kare che. ane ene aMtarmukha banAve che. tyAre tenI sAme agAu nahi dekhela evuM aMtarjagata yA AtmasvarUpa pragaTa thAya che. A aMtarjagatanuM darzana aMte amRtadarzana yAM paramAtmadarzanamAM pariName che. A rIte darzanavidyA paNa bAhya jagatanA nirUpaNamAM thAya che. tyAra bAda te uMDANa keLavatAM keLavatAM AMtarajagata yA AtmanirUpaNa bhaNI vaLe che. ane enA paripAkarUpe emAM paramAtmAnuM nirUpaNa paNa Ave che. eDavarDa keDe dharmavikAsanI traNa bhUmikAo sUcavI che. A kathana kaThopaniSadanA maMtrane ja pratiSa che. A ja kramane upaniSadomAM adhibhUta, adhideva ane adhyAtmapathI sUcavavAmAM Avela che. upaniSadomAM ane anyatra, jyAM jyAM aparA ane para 'vidyAne athavA laukika ane lakattara vidyAne nirdeza che tyAM A ja vastu sUcavAyelI che. manuSya prathama aparA vidyA yA laukika vidyA tarIke oLakhAtI dunyavI aneka vidyAone kheDe che, paNa mAtra e vidyAomAM ja te vizrAma nathI letA. tethI AgaLa vadhI te parA vidyA bhaNI prasthAna kare che. e parA vidyA te ja AtmavidyA ane paramAtmavidyA. nArada ane zaunaka jevAM AkhyAna dvArA e sUcavavAmAM AvyuM che ke aneka jAtanI aparA vidyAe meLavyA chatAM temane temAM rati na upajI ane teo parA vidyA mATe yogya guru pAse - gayA. e AkhyAmAM parA vidyAne artha eka ja che ane te For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha eTale AtmavidyA. AtmavidyAmAM jijJAsu pitAnA vaiyaktika svarUpa uparAMta sarvagata yA sarvasAdhAraNa paramAtmasvarUpane paNa jANavA talase che. zaMkarAcArya upaniSadanA zabdane ja anusarI artha karatAM kahe che ke huM maMtravid arthAta kavi chuM yA huM sArthika veda ' Adi aparA vidyAo jANuM chuM paNa Atmavidda nathI. arthAta parA vidyAthI anabhijJa chuM. rAmAnuja aparA vidyAne zAbdika artha na letAM parokSa vidyA evo bhAva tAravI parA vidyAne apakSa jJAne arthamAM le che. game te artha laIe paNa vAta chevaTe e ja phalita thAya che ke prathama aparA vidyAo kheDAI jemAM AtmajJAnanuM mukhya lakSya na hatuM tyAM ochAmAM ochuM hatuM ane pachI ja jijJAsu varga parA vidyA bhaNI vaLo arthAta vadhAre ne vadhAre potAnA ane paramAtmAnA svarUpane temaja enA saMbaMdhane jANavA anubhavavA bhaNI vaLyo. mAnava-jijJAsA ane enA enA prayatnanI vighAyAtrAne pariNAme eNe traNa viSayonuM kheDANa karyuM. e ja viSaya jagata, jIva Izvara rUpe darzanAvidyAnA mukhya pratipAda banyA che. ukta traNa viSayanuM kheDANa aneka puruSoe judA judA kSetramAM ane jude jude kALe karyuM che. darekanAM zakti, bhUmikA, daSTi ane sAdhana paNa eka sarakhAM nathI rahyA. tethI satyazodhano Agraha eka sarakho hovA chatAM e zedhanAM pariNAme eka sarakhAM AvelAM nathI dekhAtAM. Ane lIdhe ja ApaNe joIe chIe ke bAhya jagatanA temaja aMtarAtmA ane paramAtmAnA svarUpane para aneka prasthAno pravRtta thayAM che. A prasthAnomAM dekhItI rIte ane keTalIka vAra tAttvika rIte bheda dekhAya che, chatAM e badhAMmAM aMtargata mukhya sUra e lAge che ke dareka prasthAna satya sivAya bIjA kazAnI AkAMkSA For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevatuM nathI. dArzanika prasthAnonI A eka siddhi ja che. jo dareka prasthAnano Agraha satyano ja hoya te e dvArA mAsa kayAreka te kayAreka ajJAnabhraMthine nivArI zake. manuSya je je vidyAe kheDI che te badhI ja potAnA puru SAne siddha karavA. eNe artha-kAma siddha karavA vidyAe upajAvI. vaLI eNe dhama siddha karavA paNa vidyAo upajAvI ane aMte eNe meAkSa siddha karavAnA mAryAM paNa vicAryA, eTaluM ja nahi, paNa ghaNA dAkhalAemAM e mAga upara cAlI eNe emane anubhavathI paNa karyAM. A rIte manuSye Aja sudhImAM vidyA ane anubhavathI sudI yAtrA karI che. e yAtranAM je pariNAmeA bhAratIya vAGamayamAM tRptikara rIte varNavAyelAM che, tenA cira parizIlana ane tajajanya rasAsvAdanI eka navI vAnagIrUpe me A lekhamAM enuM navanIta ApavA prayatna karyAM che. uddeza e che ke, pratyeka danavidyAno abhyAsI jagata, jIva ane Izvara paratve te bhAratIya darzano zuM zuM ane kaI kaI rIte vicAratA AvyA che, te saMkSepamAM samajI zake ane e vicArAnuM tulanAtmaka adhyayana paNa karI zake. mULa prazno paratve samajaNa thAya tA emAMthI vigate jANavAnI jijJAsA udbhave ane e jijJAsA sASavA te mULa graMthA avagAhavA bhaNI vaLe. meM jagata, jIva ane Izvara e traNa viSayAne lagatAM dArzanika prasthAnonA vicArabhedo ja nathI darzAvyA, paNa e vicArabhedo kaI kaI dRSTimAMthI astitvamAM AvyA ane kaI kaI rIte vikasyA ane emAM paraspara samatA ke viSamatA zI che e darzAvavA paNa svalpa yatna karyo che, jethI dareka prasthAnapravakanA mULa Azayane samajavAmAM madada maLe. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanavidyAo chevaTe mANasane potAnuM svarUpa vicAravA ane tene anubhavavA prere che. A preraNA manuSyane vizva sAthenA temaja. Itara prANajIvana sAthenA tenA saMbaMdha vize vicAra karavAmAM madada kare che. A vicAramAMthI manuSyanuM rUpAntara thAya che. tenuM jIvana mAtra sthULalakSI maTI sakSmalakSI ane sarvalakSI thavAnI dizAmAM vaLe che, jene lIdhe te vyaktirUpe judo dekhAvA chatAM tAttvika rIte sarvamAM AtmaupampanI athavA te abhedanI dRSTi keLave che. A daSTi ja mAnavatAnuM sAya che ane eja caritranirmANane pAye che. jyAM darzanavidyAne lIdhe kharekhara dArzanika dRSTi yA parA vidyAne sparza thaye tyAM jIvananuM urvIkaraNa avazyabhAvI che. e urdhvIkaraNa siddha karavAno prayatna e ja adhyAtmayoga yA yogavidyA. bhAratIya tattvavidyA e mAtra tattvanA nirUpaNamAM kRtArtha nathI thaI eNe te mukhyapaNe adhyAtmayoga yA yogavidyAno mArga kheDavAnI bhUmikA ja pUrI pADI che. je A yogamArgano vicAra ane te vizenA zAstromAM nedhAyela temaja paraMparAomAM pracalita anubhava choDI devAmAM Ave te pachI bhAratIya darzanavidyAmAM kAMi chavAtubhUta tattva rahevA pAmatuM nathI. darzanavidyAno aMtima prazna te Atmattva ne paramAtmatattvanI vicAraNa, e che. A vicAraNe aneka yugamAM aneka vyaktioe karI che. paNa te badhAnI rIti ekasarakhI ja nathI rahI. jema upara sUcavAyuM tema mANasa pahelavahelAM bAhya jagatane jue che. arthAta pitAnA dehane ja "aMtima chuM, ema mAnI pravarte che. AmAMthI te UDe Utare tyAre tene samajAya che ke deha, Idriya prANu ane mana AdithI paNa para evuM kAMIka svAnubhavI tattva che je kharI rIte huM chuM. e mAtra Idriyagamya paNuM nathI, ethIya For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e para che ane svasaMvedya che. jyAre ATaluM samajAya che tyAre tenI sAmethI deha, prANa AdinAM bhedaka AvaraNe ke paDakhe arthAta adhyAsa khasI jAya che ane tene jaNAya che ke jema tene ahaM e dehAdimAM rahevA chatAM dehAdithI para evo cidAtmA che, tema prANImAtranA arDa vize paNa che. jayAre A bhAna thAya che tyAre enAmAM bemAMthI koI eka vRtti sthira thAya che. kAM to e pitAnA cidAtmAne prANImAtranA ahaM je mAnate thaI jAya che, eTale ke te prANImAtrane AtmaupamyanI dRSTie ja nihALe che. A eka vRtti, ane kAM te te pitAnA cidAtmane prANImAtramAM vidyamAna ahaMthI sarvathI tAvika rIte abhina lekho thaI jAya che. A bIje abheda yA brahmavRtti. "je piMDamAM te brahmAMDamAM e kahetI pramANe jema deha, Indriya, prANa AdithI para evo cidAtmA dehAdi saMghAtamAM vase che tema sthaLa vizvanAM ghaTaka pArthiva, jalIya Adi bhautika dravya ane tethI paNa sanma vAyavIya, AkAzIya ke citta-tothI para evo eka sarvavyApI cidAtmA paNa hevo ja joIe. je piMDe cidAtmA che te e ja nyAye samagra brahmAMDamAM paNa evo ja, ethI udAtta, sarvavyApI cidAtmA kema na hoya ? evA cidAtmA vinA brahmAMDanuM sacetana saMcAlana saMbhave ja kema ? A vicAramAMthI brahmAMDanA mULamAM eka bRhata tattvanA astitvanI vicAraNAe paNa darzanavidyAmAM prabaLa sthAna lIdhuM che. e ja vicAraNuM AtmA-abhedanI mAnyatAne pAyo che. piMDa-vicAraNAmAMthI AtmaupaSNanI bhAvanA ane brahmAMDavicAraNAmAMthI AtmA-abhedanI vicAraNA e be mukhya pravAho darzanavidyAnA preraka che. .. | AtmaupajyanI dRSTie jIvanamAM samatvabhAvanA keLavI ane For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM AtmA-abhedanI dRSTie jIvanamAM vizva aikaya yA brahmabhAvanA keLavI A ane bhAvanAe ante te ahiMsAne ja siddha kare che. jo ahiMsA mAnavajIvanamAM sAkAra na thAya teA e banne bhAvanAo mAtra zAbdika banI rahe. paNa mAnavajAtie evA vIrA janmAvyA che, jemaNe ahiMsAne sAkAra karI che. upaniSadomAM sat, jIva ane AtmAne jyAre brahmarUpe varNavavAmAM Ave che tyAre emAM brahmAMDanI abheda-bhAvanA guje che. ane jyAre AtmAne AdithI para tarIke varNave che tyAre AtmaupamyanI dizA sUcavAya che. anta brahma ane sama e banne zabdo ahiMsA ane tenA aMnuSaMgI mULa vratAmAM ekAka banI jAya che. ' vyaktigata ke sAmAjika vananAM dareka kSetramAM arthAta Arthika, zaikSaNika, rAjakAraNa ane sAmAjika AdimAM AtmaupamyamUlaka ke AtmAbhedamUlaka ahiMsAnA sAcA vyavahAranI AvazyakatA vadhAremAM vadhAre Aje ja che. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryAvartana saMkrAtikALa AryAvartanA ItihAsamAM A asAdhAraNa saMkrAntikALa che. jyAre bhagavAna vIra samayathI atyAra sudhI laMbAtA kALapaTa para lakhAyelAM aitihAsika avanavAM citro para najara karIe chIe tyAre bhAratavAsIonA bAhya ane Antara jIvanamAM keTale pheraphAra thato jAya che temaja prAcIna yuganI bhAvanA keTalAM rUpAntara svIkAratI jAya che tene kAMIka khyAla Ave che. aMgrejI rAjyanA AraMbhathI. AryAvartanA rUDhipriya jIvanamAM pAzcAtya saMskRti praveza pAmI ane tenuM rAjA rAmamohanarAyamAM prathama darzana thayuM. vartamAnakALe ApaNI AsapAsa je vAtAvaraNa UbhuM thayuM che temAM nivRtti karatAM pravRttinAM AMdolane adhika pramANamAM anubhavAya che. samaSTianusaraNa upekSA pAmI vyakti svAtaMtrya savizeSa protsAhana pAme che, manujarhadayamAM zraddhA gauNa padane dhAraNa kare che, prajJA pradhAnapadane pAme che. sAmAjika bhAvanAo paNa evA ja viparyaya pAmI rahI che. puruSa paramezvara ane strI sevikA manAvAnA sthAne banne ekamekanI khoTa pUranArAM ane zebhA vadhAranArAM jIvanarathanAM aparihArya sahacaro manAtAM jAya che. paradezagamana vadhatuM jAya che ane jJAtibaMdhane zithila thatAM jAya che. eka vakhata sthitisaMtoSa dharma manAte; atyAre svasthitithI asaMtoSa pragatinuM mULa lekhAya che. dharma ane jJAtionA For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agaNita bheda pANInA paTAnI jema laya pAmI A AryAvartamAM rASTrIya saMgha baMdhAte jAya che. A rASTrIya saMgha sabaLa ane sArthaka bane te mATe lokavyApaka keLavaNI sivAya anya koI sAdhana nathI e have koIne ajANa rahyuM nathI. loko ajJAna aMdhakAramAMthI mukta thAya ane jJAnasamRddha bane te mATe cotarapha aneka prayatno cAlI rahyA che. aMgreja sarakAra keTalIka yunirvasiTI sthApIne tathA koleja, hAIskula temaja gujarAtI nizALo UbhI karIne A dizAe yathAzakti nahi te thayAmati prayAsa karI rahI che. vartamAna hiMdamAM lekavyApI zikSaNane prazna sauthI vadhAre agatyano che, kAraNa ke cAre bAjue vasatI svArthaparAyaNa prajAomAM Atmapragati lekavyApI zikSaNa sivAya siddha thavI sarvathA azakaya che, paNa A mahAna praznane aMgreja sarakArathI saMtoSakAra niveDe thayo jaNAto nathI. eka te hiMdustAnamAM bIjA dezonA pramANamAM vastInA bahuja ochA TakA keLavaNI pAme che ane vaLI je keLavaNI apAya che. te aneka aMze apUrNa che. paradezI prajA zikSaNane lekavyApaka banAvavA ApaNA jeTalI IjAra na hoya te te svAbhAvika che.. vaLI aMgreja sarakAra Adhunika zikSaNano vicAra rASTrIya dRSTibinduthI karI na zakatI hoya te temAM paNa navAI pAmavA jevuM nathI. game tema hoya, paNa e te sunizcita che ke dezamAM keLavaNI vinA have cAlI zake tema nathI. guddhica paruM tane A yuga che. azikSita prajAne svAmAnathI bhraSTa thaI anya prajAnAM svachandI AkramaNo mUka bhAve sahana karavo paDe che. vyakti temaja samaTine svasthitine saMrakSaNa arthe Avazyaka zikSaNathI kaTibaddha thavAnI pUrepUrI jarUra che. jyAM sudhI ApaNe parataMtrapIDita chIe tyAM sudhI ApaNu AryabhAvanAone poSe ane atyAranI jarUriyAtane pahoMcI vaLe tevuM zikSaNa ApaNI prajAne maLavuM azakaya che, chatAM je For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zikSaNapradAnanI lUlIpAMgaLI vyavasthA aMgreja sarakAre ApaNA mATe karI che teno samagra prajAne pUrepUro lAbha maLe tevI sugamatA karI ApavI te dareka dezajananuM prathama kartavya che. zikSita vaka che e suvidita che. AmAM vartamAna zikSaNa ApaNe keTaleka sAdhu temaja zrAvakavarga vartamAna zikSaNapracArathI viruddha che e suvidita che. AmAM amuka aMze ApaNe zikSita varga doSapAtra haze, paNa vizeSa karIne zikSaNa pratye viruddhatA darzAvanAra varganI vicArasaMkucitatA tathA kALanuM vaheNa kaI dizAe che tenI ajJatA upAlaMbhane pAtra che. deza kALa anusAra dharmanuM svarUpa racAvuM joIe tene badale be hajAra varSa pahelAM pracalita dharma anusAra deza kALane banAvavAno ghaNI vakhata mithyA prayAsa thate jovAmAM Ave che. nivRtti pravRtti dareka dharmanI be bAju che. zAnta ane sukhamaya samRddhiprAya sthitimAM dharmopadeza nivRttipradhAna hoya che, ApattinAM vAdaLo gherAya ane sthitikalaha tIvra bane tyAre dharma paNa pravRttipradhAna bana joIe. A kALAnta ke sthityantarathI ApaNe keTaleka vicAraka varga taddana ajJa che e kharekhara zocanIya che. e paNa kharuM ke vartamAna saMskRti jaDavAdI che ane tethI atyAre apAtA zikSaNamAM jaDavAdane poSe tevAM keTalAMka tattavo dekhAya che je avazya bhayaprada che. A jaDavAdanAM tonuM dhArmika zikSaNathI keTaleka aMze nivAraNa thaI zake te satya che, paNa aMgreja sarakAre A viSayamAM keTalAMka kAraNone aMge upekSA darzAvI che. je dhArmika zikSaNanI svataMtra rIte ApaNAthI keTalIka sagavaDatA thaI zake te vartamAna zikSaNanI eka moTI khAmI dUra thAya ane ucharatI prajAmAM jaDavAdI banavAne bhaya che thAya. A uparathI sahaja samajAze ke vartamAna zikSaNanuM ucchedana For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAne badale tene pracAra kema thAya ane tenI khAmIo zI rIte? dUra thAya teno dIrgha dRSTithI vicAra karI te dizAmAM prayAsa AdaravAnI dareka sAdhu temaja zrAvaka vicArakanI pharaja che. je AthI anya dizAe prayAsa karaze teNe kALa sAme bAtha bhIDI gaNAze. e paNa. dhyAnamAM rAkhavAnI jarUra che ke A vijJAnakALamAM dharmanI AcAra bAju gauNa pada dhAraNa karatI jAya che ane te taddana svAbhAvika che. mAtra bAhya AcAra ke kriyAkAMDa manuSyanI yogyatAnuM anumApaka bane te bagalo paNa bhaktanI kaTimAM lekhAya. A kAraNathI dharmanA Atara svarUpane vadhAre agatya ApavAnI jarUra che ane tAtvika rahasya upara janasamAjanI prIti kema vadhe te vicAravAnI AvazyakatA. che. atyAre badhA dharmo temaja dharmanI bhAvanA AMdhaNe caDhI jAya che, ane te saMkrAntikALanuM ja mahAbhya che. AthI koIe nirAza thavAnuM kAraNa nathI. sAcuM avazya tarI Avaze. dharmanAM sanAtana ta kadi nAza pAmI zakatAM nathI. kALabaLe AvaraNa Ave to lokadaSTi gheDa kALa tattvavimukha bane, paNa Akhare satya ciraprakAzI che ane manuSyane antara AtmA tenA tejamAM ja virAma pAme che. anya pakSe ApaNe zikSita varge pitAne mAthe rahelI javA.. badArIne paNa pUre khyAla rAkhavAnI jarUra che. ApaNane jIvanathI paNa priyatara svataMtratA svacchandatAnuM rUpa na dhare ane ApaNane maLela zikSaNa mAtra svArthasAdhanAmAM virAma na pAme e lakSya, bahAra kadi javuM na joIe. matabheda ane tene aMge vatanabheda zikSitatAnuM svAbhAvika pariNAma che, paNa tene artha ucchakhala thavuM, avinIta banavuM ke taraMgavaza jIvana grahaNa karavuM e nathI. dharmadhurAnuM niyaMtraNa ApaNe choDI daIe te ApaNAmAM ane. pazumA bheda zuM ? ApaNe jJAnasamRddhithI samAjane jeTalA vadhAre For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --upayogI banIe teTalA pUratI ja sAMpaDela jJAnasamRddhinI sArthakatA che. kALabaLe jUnA ne navA vacce je visaMvAda Ubho thayo che te vaDilaja ne ApaNI vacce vaiSamya na upajAve e khAsa saMbhALa rAkhavAnI jarUra che. A rIte jUne varga udAra thAya ane navo varga vinIta - bane. jUne varga dIrghadRSTithI jotAM zikhe ane navo varga sArAsAranA vivekane grahaNa kare, jana varga ruDhipriyatAne tyAge ane nava varga nUtana vyAhathI mukta thAya ane e rIte ekamekanI sahAnubhUti meLavI zikSaNapracAranuM kArya sarala kare, dezanA dareka strI puruSane zikSita banavAno daDha saMkalpa kare ane navayuvakone navanavI vidyAthI susajjita kare te eka divasa evo Ave ke jyAre ApaNuM bhAratavarSamAM haju sudhI nahi anubhavelI keI apUrva saMskRti janma pAmI bhArata varSano uddhAra kare eTaluM ja nahi, paNa anya dezanAM jIvana upara paNa nIti ane dharmanA sundara saMskAre pADe. A divasa jema bane tema jaldIthI Ave tevI pravRttiomAM joDAvA - sarva baMdhuone savinaya abhyarthanA che. For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna ane dhama vijJAna ane dharma vacce kaI kALathI ghaNuM cAlatuM AvyuM che. vijJAnanI navI navI zeAdhAe dhama sAthe joDAyelI kaIka mAnyatAone kheATI pADI che. dharma, vijJAna e kevaLa pratyakSa sAthe sabaMdha dharAvatI rimita buddhinA khela che ema kahIne, vijJAnanI avajJA karI che. vijJAne pratyakSasiddha nahi e badhu gapagALA che ema kahIne dhanI avajJA karI che. dhanA dAvA rahyo che ke teno sarva mAnyatAe niHzaMkapaNe sAcI che kAraNa ke te IzvarapraNIta athavA sarvajJapraNIta che. vijJAnanA dAvA rahyo che ke teNe je kaI prayAga karIne siddha karyuM che te ja mAtra sAcuM che, bIjuM adhuruM narI kalpanA che. Ama dharma ane vijJAna ekameka sAthe athaDAtAM cAlyAM che. paNa Aje A banne kSetramAM ApaNI samaja vadhI che ane dareka bAbatane uparachallI rIte nahi paNa uMDANathI vicAra karavAnI ane vastutattvane grahaNa karavAnI ApaNI tAkAta paNa vadhI che. ane sArAsAra vivekaSuddhi paNa sArA pramANamAM vikasI che. A vicAravikAsane A vivAdaspada viSayane lAgu pADavAmAM Ave te saMbhava che ke dharma ane vijJAna vacce sagha hovAnu paraspara virAdha hAvAnuM koI kAraNa na rahe. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Para cabelos cazua balistato, nysics pahelAMnA samayamAM dharmasAhityanA nAma nIce aneka bAbate saMgrahAtI ane judAM judAM viSanAM zAstrone dharmazAstranuM sAmAnya. nAma ApavAmAM AvatuM. jJAnavijJAna badhuM dharmasAhityamAM saMgrahAtuM ane judA judA viSayone lagatI mAnavInI jijJAsA dharmasAhityadvArA saMtoSAtI, jaina dharmanA sAhityane vicAra karIe te tenA cAra bhAga pADavAmAM AvyA hatA. dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, kathAnuyoga ane caraNakaraNAnuyoga. dravyAnuyogamAM tattvajJAna Metaphysics nItizAstra mAnasazAstra jIva-ajIvazAstra vagere samAveza thato gaNitAnu gamAM gaNita, khagoLa, jyotiSa ane vijJAnanA anya viSayone samAveza thato. kathAnuyogamAM itihAsa ane prAga-aitihAsika evAM purANo ane kathAsAhityano samAveza thate ane caraNakaraNAnugamAM ITa upAsanAne lagatA ane sAdhanA AcArane lagatA kriyAkAMDono samAveza thato. AvI ja rIte anya dharma sAhityanA bhAgavibhAga vicArI zakAya che. Ama chatAM jhINavaTathI vicAratAM mAlUma paDaze ke dharmavicArane AmAMnA keTalAya viSaya sAthe sIdhe koI saMbaMdha nathI. dharmavicArane kharo saMbaMdha che mAnavajIvananAM ghaDatara ane niyamana sAthe. ciMtananA kSetre pAyAnA kSetre viSaye traNa che. jIva, jagata ane Izvara. A traNenuM svarUpa ane paraspara saMbaMdha A aMge cokkasa samajUtI ane temAMthI pariNamatI cokkasa mAnyatA dharmavicAranA pAyAmAM hovI jarUrI che. A mAnyatAnI bhUmikA upara vyaktino pitAne utkarSa zI rIte sadhAya, vyakti dvArA sAmAjika utkarSa zI rIte sadhAya ane vyakti ane samAja vacce saMbaMdha kevI rIte saMvAdI bane rahe-A bAbatanI sarvAgI vicAraNAmAMthI krUratA yamaniyamanuM guNavata-zikSAvatanuM-eTale ke AcArazAstranuM nirmANa karavuM-dharmatattvanuM A kArya che. AcAramUlaka A dharmavicArane koI paNa For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaijJAnika mAnyatAnA taththAtathya sAthe saMbaMdha nathI. dA. ta. pRthvI sapATa hoya ke goLa hoya tene ahiMsA, satya Adi AcAraniyamo sAthe koI saMbaMdha nathI. AvI ja rIte vizvanI kalpanA jaina dharmanI mAnyatA mujaba cauda rAjalakanI hoya ke Adhunika khagoLa, anusAra anya prakAranI hoya tene paNa jIvanano utkarSa sAdhavA. mATe Avazyaka evA yamaniyamanA anupAlana sAthe koI saMbaMdha nathI. vijJAnane mukhya saMbaMdha bhautika jagatanA svarUpa sAthe kudaratanA niyamonI khoja sAthe, bhautika jIvananA vikAsakrama sAthe rahelo che. dharmano saMbaMdha jIvananA ghaDatara sAthe, yamaniyamanA. anupAlana sAthe, AcAra ane vyavahAranI vigato sAthe che. ekanuM kSetra anyathI eTaluM badhuM alaga ane svataMtra che ke ekanI anya. sAthe athaDAmaNa kema thAya e ekAeka samajaNamAM AvatuM nathI. hakIkatamAM ema che ke pahelAM jJAnavijJAnanI zAkhAprazAkhAo judI pADavAmAM AvI nahotI, vijJAna sAthe sIdho saMbaMdha dharAvatI aneka bAbatone lagatAM zAstrono dharmazAstronA peTALamAM samAveza karavAmAM Avato hato. ane temAM je kAMI nirUpaNa karavAmAM AvyuM hoya, siddhAMte rajU thayA hoya te sarvane sarvajJakathita tarIke lekhavAmAM AvatuM hatuM. Aje AmAM keTalAMye vidhAno, keTalAya siddhAMta adyatana vaijJAnika zAstronA pariNAme khoTA TharatAM mAlUma paDe che. ahIM zraddhALu lokonA dilamAM dvidhA pedA thAya che. A be paraspara vireAdhI. vidhAno yA siddhAMtamAM kone sAcAM mAnavAM, kene khoTAM mAnavAM ? eka bAjue sarvajJakathita vastune khoTI kema kahevAya ? bIjI bAjue pratyakSa pramANanA AdhAre tAravAmAM AvelA vaijJAnika siddhAntone ane zedhone paNa khoTI kema kahevAya ? A gUMcano nikAla te ja Ave ke je sarvajJatvane lagatI kalpanAnuM saMzodhana karavAmAM Ave, ane tene lagatA bhramothI manane mukta karavAmAM Ave. For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM te vijJAna viSayane lagatAM dharmazAstromAM je vidhAne che te sarvajJapraNIta che ema mAnavAne kazuM kAraNa nathI. te te kALe bhinna bhinna viSayone lagatuM vaijJAnika saMzodhana je kakSA sudhI pahoMcyuM te kakSA sudhInI te te kALe racAyelAM dharmazAstromAM noMdha che-A rIte e vidhAno vicAra karavo ghaTe che. vaLI evAM paNa je vidhAna hoya ke jene sarvajJa nAma sAthe joDAyA sivAya cAle tema na hoya ahIM paNa te vidhAnonuM tathya tatkALa-sApekSa ja samajavuM tathA svIkAravuM ghaTe che. jemane sarvajJa tarIke oLakhavAmAM Ave che temane bhaviSyamAM thanArI aneka vaijJAnika zodhanuM saMpUrNa jJAna hatuM ema mAnI levAne kazuM ja kAraNa nathI. dA. ta. vIjaLInI zodha ane te dvArA ane tyAra bAda thayelI bIjI aneka zodhe, aNuvijJAna, AkAza-uDDayana, reDIo, Telivijhana vagere zodho kevaLa Adhunika che je sarvajJanuM jJAna A rIte kALaparimita hatuM ema kahevAmAM Ave te tema karavAthI kAM te vadavyAghAta thAya athavA te sarvajJa zabdane anya koI artha vicAravo ghaTe. upara jaNAvyuM te mujaba jIva, jagata ane IzvaranuM samyak svarUpa ane pratyekano anya sAthene paraspara saMbaMdha- A haMmezAM vivAda carcA ane matabheda viSaya rahyo che. A traNa tattvonuM samyapha svarUpa ane temanA paraspara anubaMdha aMge koI evI viziSTa ane sudaDha pratIti thAya ke je vaDe mAnavajIvananA dhyeyanA anusaMdhAnamAM UbhA thatA praznone ukela maLI jAya. AvI pratItine sarvajJatva tarIke je oLakhavAmAM Ave te evuM sarvajJatva buddhigamya bane ane evI pratIti dharAvatI vyaktine amuka apekSAe ApaNe sarvajJa tarIke oLakhI zakIe. AvA sarva vijJAnanA UMDANamAM utAravAnI kaI jarUra nathI. temane AkAzamAM keTalA tArA che, yuropamAM keTalI vastI che. himAlayane keTalAM zikharo che, ke amuka vaDane keTalAM For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMdaDAM che ke ke amuka vyaktinA mAthA upara keTalA vALa che tenI saMkhyAnI khabara levAnI jarUra nathI. ApaNAM dharmazAstramAM sarvata aMge evA bhAvanI eka ukti che ke jeNe eka jANyuM teNe sarva jANyuM. A eka te zuM ? A eka eTale AtmA. AtmAnA svarUpane vizva ane paramAtmAnA anusaMdhAnamAM jeNe samyapaNe ane sarva bAjuethI ja teNe badhuM jANyuM, eTale jANavAgye badhuM jANyuM. je A na jANyuM hoya ane bIjuM game teTaluM jANyuM hoya tene kAMI artha nathIA vicAra pAchaLa AvI samajaNa rahelI che. AvA sarvajJa, upara jaNAvI tevI bhautika vigate jANatA nathI ema kahevAne e Azaya che ke evI bhautika vigate jANavAnuM temanA mATe kaI prayajana nathI ane temanA mATe te zakya paNa nathI. - A rIte vicAratAM pratItibhede ekathI vadhAre sarvAnI sahelAIthI kalpanA thaI zake che. AjanA vijJAna sAthe dharmane meLa besADa hoya te sarvajJa zabdane A maryAdita arthamAM ja samaja ane svIkAra ghaTe che ane dharmane kAryapradeza paNa jIvanaghaDatara sAthe che. Amenati sAthe che, vyakti ane samAja vacce jarUrI evI saMvAditAnI UMDI samajaNa sAthe che ane nahi ke khagoLa ke bhUgoLa sAthe nahi ke rasAyaNazAstra ke bhautikazAstra sAthe. A pramANe dharmanI paNa maryAdA ApaNe svIkArI levI ghaTe che bIjI bAjue pratyakSa pramANathI siddha thAya te ja mAtra sAcuM ane bIjuM badhuM khoTuM-AvuM ghamaMDa vijJAne paNa choDavAnI jarUra che. vijJAnane sIdho saMbaMdha pratyakSa sAthe che ane tene lagatI mAnyatAo paNa sadAne mATe sthira hotI nathI. jema jema saMzodhana vadhatuM jAya che, vistaratuM jAya che tema tema A mAnyatAmAM tenA eka yA bIjA aMzemAM phAra. thayA ja kare che jene Ara. For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 kahevAmAM Ave che te sAthe vijJAnane bahu ja oche saMbaMdha che ane daSTa karatAM adaSTanI duniyA ghaNI vizALa che. vijJAna zarIrane oLakhe che, paNa tenA adhiSTAtA AtmAne sparzI zakatuM nathI, vijJAnane sIdhe saMbaMdha pArthiva jagata sAthe che. vizvanA virATa svarUpa viSe tene mAtra jhAMkhI kalpanAo ja hoya che. janmathI mAMDIne mRtyu sudhInA aihika jIvanane te jue che, jANe che. tenI AgaLapAchaLanA jIvanasAtatyanI tene kazI sUjha nathI. jIva ane jagata-tenA preraka saMcAlaka koI vizvavyApI zakti ke caitanya che ke nahi te viSe vijJAnane kazI gatAgama nathI, kAraNa ke te viSaya pratyakSathI para che. A kArya che adhyAtmavighAnuM ane teno saMbaMdha che antargata anubhUtio ane mAnava cittanA uddhakaraNa sAthe. A rIte vijJAne paNa pitAnI maryAdA AMkIne cAlavAnuM che. Ama vijJAna ane dharma pratyeka tipitAnI maryAdA samajI le, Adhunika vaijJAnika ze sAthe athaDAtI purANuM dhArmika mAnyatAonuM itihAsathI Itara evuM have mUlya nathI ema dhArmika svIkArI le ane jJAnane anaMta pradeza kevaLa pratyakSathI sImita nathI ema vaijJAnike svIkArI le te vijJAna ane dharma vacce kazA paNa saMgharSanuM kAraNa na rahe. vaLI have te vijJAna paNa pahelAM mAphaka kevaLa jaDavAdI ane pratyakSavAdI rahyuM nathI. aNunA visphoTa pachI ane vizvAkAzanA gahana bhAgomAM vaijJAnika sAdhano dvArA vadhAre ne vadhAre praveza maLavAnA pariNAme Ajane jJAnika vizvane AzcaryabhAve nihALI rahyo che, vizvanA svarUpane vadhAre akaLa gUDha ane gahana mAnavA lAgyo che ane AthI vizeSa kAMI nathI evA pahelAMnA mAnasika valaNane badale je dekhAya che, te karatAM nathI dekhAtuM te ghaNuM vadhAre virATa ane mAnavabuddhithI jene koI tAga meLavI na zakAya evuM gahana che evI pratIti tarapha vaijJAnika gati karI rahyo che. jagatanA For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUladravyanI gaNatarI karanI saMkhyA upara AvIne varSo sudhI aTakI hatI. have tenA mULamAM proTIna, nyuTrona ane ilekaTrona ema mAtra traNa dravya che ane dareka paramANu A traNa dravyanA chAvadhatA kaNane samuccaya che ema siddha thayuM che. A traNa dravya AgaLa jatAM eka drayamAM vilIna thAya e asaMbhavita lAgatuM nathI. vaLI pugaLa ane zakti ekamekathI bhinna nahi paNa ekamekanuM kevaLa rUpAntara che. zaktine puDjhaLamAM pariNamAvI zakAya che ane pugaLane zaktimAM pariNAvI zakAya che AvuM pugaLa ane zaktinuM aheta vijJAne have svIkAryuM che. A badhuM saMzodhana pratyakSathI para evI paddhatio vaDe cAlI rahyuM che. pariNAme Ajane vaijJAnika pahelane nAstikavAdI ayavAdI banyo che ane e gUDha gahana ane svIkArIne tenA uMDANamAM javA mathI rahyo che. Adhunika jamAnAmAM sarvotkRSTa vijJAnika AInsTInane koI nAstika kahI nahi zake. Ama vijJAnanAM valaNamAM paNa ghaNo pheraphAra thAya che. pariNAme Ajane vaijJAnika dharmathI vimukha rahevAne badale jANe ke dharmanI sanmukha jaI rahyo che eTale kevaLa bhautika nahi evAM jIvanamUlyanA svIkAra tarapha te DhaLI rahyo che. A AkhI carcAne ApaNe A rIte sameTI zakIe. vijJAnane saMbaMdha mukhyapaNe vAstavika jagata sAthe che, dharmano saMbaMdha jIvananI zreyasAdhanA sAthe che. jagatanA vAstavika svarUpanI samajaNa zreyasAdhanAnA jagata sAthenA vyApaka anubaMdhane samyak prakAre grahaNa karavA mATe Avazyaka che. zreyane samyaku vicAra vAstavikatA sAthe saMvAditA keLavavA mATe upayogI che. vijJAnane saMbaMdha vastusthitinA yarthAtha bhAna sAthe, dharmano saMbaMdha mAnavajIvananAM ghaDatara ane vikAsa arthe che eTale ke urdhvagAmI jIvanamUlyo sAthe che. mAnavajIvananA utkarSa mATe vastutattvanA samyapha jJAnanI jeTalI jarUra che teTalI ja jarUra sAcAM-urvagAmI jIvanamUlyanI che. A rIte vijJAna ane dharma potapotAnI rIte mAnavajIvanane vikasAvavAmAM-AgaLa laI javAnA aneka rIte upakAraka banI zake che. " For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha : eka acirasthAyI jIvanatatva tA. 4-8-4nA "harijananAM "War: Stage long outgrown "e mathALA nIce zrI mahAdeva haribhAI desAIne eka aMgrejI lekha pragaTa thayo hato. A lekhamAM De. nikelAI nAmanA eka jarmana vijJAnazAstrIe lakhelA "Biology of war prANIvijJAnanI daSTie yuddha ' e nAmanA pustakane saMkSipta sAra ApavAmAM Avyo hate. - De. nikelAInI jIvanakathA evI che ke teo 1914nI sAlamAM balina yunivarsiTInA adhyApaka hatA ane jarmana keMsaranA kuTuM. banA rAjA hatA. temaNe 1915mAM laDAI upara keTalAMka vyAkhyAno ApelAM. temAM temaNe jarmanInI yuddhanIti upara khUba TIkAo karelI. tenA pariNAme temanI dharapakaDa karavAmAM AvI ane temane jelavAsI banAvavAmAM AvyA. jelamAM beThAM beThAM temaNe " Biology of war" lakhyuM ane te lakhANanI nakala jelamAMthI vaTAvIne temaNe svITjharalenDa mekalI ApI, jyAM prasiddha karavAmAM AvyuM. tyAra bAda jelamAMthI teo kyA, vaLI pAchA 1917mAM pakaDAyA ane lie zAMca jaNAnI zikSA thayAI mA, remAM Do. nikezabhAInA upara jaNAvelA graMtha hari khUabudha anayA ane e prathAmAM For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rajU karavAmAM AvelA yuddhavireAdhI keTalAka maulika vicAro tapha yurepanI duniyAnuM khAsa dhyAna kheMcyuM. De. nikelAI mAtra DokaTara ke vijJAnazAstrI nahatA paNa eka nAmI tattvavettA paNa hatA tevI ja rIte sAhitya ane samAjazAstranA paNa teo bhAre jANakAra hatA. De. nikelAInuM mAnavuM hatuM ke chellA yuropIya vigrahanI javAbadArI sarva prajAne bhAge paDatI jAya che. paNa temane saMbaMdha te jarmanI sAthe ja hato ane temaNe je kAMI lakhyuM hatuM te paNa patAnI prajAne uddezIne ja lakheluM hatuM. tethI chello vigrahanetaravAmAM jarmanInI keTalI moTI javAbadArI hatI te bAbata upara temaNe khUba bhAra mUkyo hato. jarmanI bole che eka vAta, kare che bIjI vAta; siddhAntamAM AkAza sudhI UDe che, vyavahAramAM kevaLa bhautika banI bese che. tattvacintananA pradezamAM saMpUrNa svAtaMtrya Ape che, rAjyakAraNanA vyavahAra kSetramAM e AkhuM vANIsvAtaMtrya jhuMTavI le che. jarmanInI AvI zocanIya paraspara virodhI paristhiti tarapha jarmana prajAnuM temaNe khUba dhyAna kheMcyuM, pariNAme temane varSo sudhI jelavAsa bhogavavo paDayo. - temanA upara jaNAvelA sArane ma. romA rolAe potAnA "Forerunners" nAmanA pustakamAM pragaTa karyo hato. e lekha uparathI zrI mahAdevabhAIe hindustAnane vartamAna yuddha sAthe kevA prakArano saMbaMdha hoI zake te praznane uddezIne ane khAsa karIne aMgreja sarakArane amuka zarato upara AjanA yuddhamAM sahakAra ApavAne lagatA mahAsabhA samitinA punAnA TharAvane lakSamAM rAkhIne prastuta lekha- war : a stage outgrown" lakhyuM hatuM. e lekha uparathI he. nikelarjInA saiddhAtika vicAronuM saLaMga nirUpaNa tAsvIte nIcene lekha taiyAra karavAmAM Avyo che. ' sarakhI janatA e rAga bhaktitva dharAvatI saMsthA che, For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jIvanta virATa zarIra che ane te AkhAmAM eka sarvasAdhAraNamAM cetanA vyApelI che. te sadA parivartanazIla ane pragatizIla che. eka mAnavInI jIvananI mAphaka judI judI kALakeTi daramiyAna te virATa zarIramAM cokkasa ekkasa prakAranAM valaNo ubhava pAme che, mAnava jAtinA vikAsamAM cokkasa bhAga bhajave che ane niyata bhAga siddha thatAM te valaNa dhIme dhIme khasI jAya che ane vikAsa kramanI kerine sahAyaka navAM valaNo pAchAM janma pAme che. yuddha paNa AvuM ja eka samagra mAnavajAtinA mAnasamAM vyApI raheluM prakRtigata valaNa che. yuddha mAnavajAtinA baMdhAraNamAM rahelI eka prakAranI saMjJA Instinct che. paNa yuddha saMjJA che eTalA kAraNe te sArI che athavA te pragati tarapha laI janArI che ema na ja kahI zakAya. pataMgiyuM dIvAnI jhALamAM kheMcAya che. svabhAvagata saMjJA tenA mATe vipathagAminI bane che. te tenA vinAzanuM nimitta bane che ane tethI ja te saMjJA tene mATe vipathagAminI bane che. jyAM sudhI sUrya eka ja jagatane garamI ane prakAza ApanAra goLo hato ane anya prakAranA agnine paricaya jIvanta sRSTine nahoto thayo tyAM sudhI e saMjJA pataMgiyA mATe prANadAyinI ane kalyANakAriNI hatI paNa tyAra pachI te agnino upayoga zarU thayo ane rAtrinA vakhate gharagharamAM dIvAo peTAyA. Ama chatAM pataMgiyAone dIvAonA astitva sAthe pitAmAM rahelI prakAza tarapha sadA kheMcAtA rahevAnI saMjJAne anukULa kema banAvavI te kadI na sUjhayuM. AsapAsanI paristhiti palaTANI ane vikasI, paNa pataMgiyAnI saMjJA mULa svarUpamAM ja kAyama rahI. pariNAme e ja prANadAyinI saMjJA Aje tenA vinAzanuM nimitta banI rahI che. e ApaNe jarUra kabUla karavuM joIe ke jyAre keI paNuM vayonimAM amuka prakaranI cokkasa saMjJIne janma thAya che, tyAre For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa te te saMjJAnI tenA jIvanavikAsa arthe cokkasa upayogitA hoya ja che. laDavAnI vRtti viSe paNa A ja anumAna barAbara hovA saMbhava che, paNa te uparathI ApaNe ema na ja kahI zakIe ke Ama paraspara laDavAnI vRtti Aje paNa mAnavIne upayogI che. saMjJA, vRtti, prakRtimAM UbhI thayelI khAsiyata bhAre cIkaNI hoya che. ane je saMgoe tene utpanna karI hoya te sarva saMge badalAI jAya to paNa te saMjJA vRtti ke khAsiyata ene e ja svarUpe jIvatI ane jAgatI rahe che. dAkhalA tarIke ziyALa tenI viSTA uparathI tene koI zodhI na kADhe te hetuthI prerAIne pita karelI viSTAne hamezAM dhULathI DhAMkI de che. A tenI eka khAsiyata che, kUtara ziyALanI jAtimAnuM ja prANI che. pharaka eTale ke ziyALa jaMgalamAM rahe che, kUtaro mAnavIonA vasavATamAM ja vase che. Ama chatAM paNa tenI prakRtigata khAsiyata anusAra kUtare paNa jyAre jyAre viSTA kare che tyAre tyAre jamIna khodIne tene DhAMkavAne prayatna kare che. kUtarAnI bAbatamAM e abhyAsa artha vinAnohetu vinAne hoya che. saMyogo badalAya te mujaba pitAnAM prAkRtika valaNe nahi badalAvAnA kAraNe nIcenI keTinI aneka chavayonie Aje lupta thaI gaI che. mANasajAti paNa zuM pitAne sadIothI vArasAmAM maLelAM valaNa badalAvAnI IcchAzaktinA abhAve Atma-vinAzane notaraze ? te potAnAM valaNa badalI zake che. je Icche ane nizcaya kare te jarUra pheravI zake che. mAtra mANasajAtamAM ja IcchAzakti rahelI che ane tethI ja te haMmezAM bhUlane pAtra rahela che, paNa A bhUlo karavAnI zakyatArUpI zApa mANasajAtanI svAdhInatA-svataMtratAnuM ja pariNAma che ane temAMthI ja pratyeka mAnavIne prApta thayelI zIkhavAnI, sudharavAnI ane pitAnI AkhI jAtanuM parivartana karavAnI kalyANakArI zaktine janma thAya che. For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . laDavAnI vRtti mAnavImAsanI vikRti che; te koI tenI khAsa vizeSatA nathI. mANasane nahera nathI, paMjA nathI, zIMgaDAM nathI, kharI nathI. A rIte mANasa potAnuM rakSaNa karavA mATe sarva prANIethI ochuM zArIrika sAmarthya dharAve che. pazuone jamIna upara potAnI jAtane TekavavAne cAra paganI jarUra paDe che. mANasa be pagathI jamIna upara Ubhe rahete thayo eTale tene be hAtha navarA paDyA ane tethI bIjI vastuo pakaDavA tarapha doDayA. pariNAme teNe jAta jAtanA ojArone upayoga zarU karyo ane te rIte mAnavInA hAthe tenI bhAvI pragati ane mahattAnAM pratIka banyAM. vigraha, milakata ane gulAmI sAthe sAthe cAlanArAM to che, kAraNa ke te traNene upayoga anya mAnavInA zramane potAnA kAje lAbha uThAvavAmAM athavA to anya mAnavInA zramaphaLane lUMTI levAmAM ja rahe che. yuddhamAM je koI prajA hAre tenA mAthe amuka rakama ApavAnI athavA to amuka dravyasAmagrI pUrI pADavAnI pharaja pADavAmAM Ave che te parAjita zatrupakSanA zramaphaLano amuka bhAga lUTavA barAbara che. jyAre ApaNe laDAIno bacAva karatA hoIe tyAre ApaNe kabUla karavuM joIe ane jAhera karavuM joIe ke ApaNe gulAmI prathAnuM ja samarthana karI rahyA chIe Aja kAla eka evo vAda cAlI rahyo che ke A duniyAnI khAkhorAkInI sAmagrI te parimita che ane mANasonI vastI vadhatI jAya che. A kAraNe mANasone jIvanakalaha dinapratidina vadha jAtavya che ane temAM same nirbaLane dhakkI mArIne potAne jA jA jAya che. A dudhyiAmAM je jAti jIvavAnI sauthI vadhAre lAyakAta dharAve che te jAti maLe che nirbaLa ane asamartha jAti lisa jANI gAma che. jayo maLasaMcAlaka pAvana che. For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA mate A duniyAmAM avAranavAra upasthita thatA mAnavavigrahe paNa cAtarapha vyApI rahelA vanakalahanuM ja svAbhAvika pariNAma che ane e ja rIte kudarata niLanuM ucchedana ane sabaLanuM sthApana kare che. A AkhI vicArasaraNI bhAre bhUlabharelI che. jIvanakalahanA bhinna bhinna prakArAmAM yuddha artha vinAnA, khevakUphI bharelA, ane sauthI vadhAre ghAtaka prakAra che. ApaNI duniyAne keTalI sUrya zakti solar energy labhya che tenA aDasaTTo kADhatAM Adhunika vijJAna jaNAve che ke AjanI AkhI sajIva sRSTi labhya sUryazaktinA vIza hajAramAM bhAgane paNa upayoga karatI nathI. A te ApaNI tarapha roTalAnA Dhaga Dhaga paDyA hAya ane eka roTalAnA TukaDA khAtara ApaNe krAI bhikSukane mArI nAkhIe tenA jevI ja phAI vicitra ghaTanA che. mANusajAtane kheDavAne pAra vinAnAM kSetrA che ane mANase kharUM yuddha tA kudarata sAthe karavAnuM che. bIjA badhAM yuddho ApaNA mukhya dhyeyathI ApaNane dUra laI jAya che ane dAridraya ane vinAzane nAtare che. jo mANasa kudaratamAM bharelI akhUTa sAmagrIne upayoga karavA pAchaLa yuvRttine poSaka peAtAnI sa zakti kharace tA te pote tA A duniyAmAM sukhapUrvaka rahI zake, eTaluM ja nahi paNa anya karADo AdamIone paNa A duniyAmAM sukhe rahevA jIvavAno avakAza maLe. yuddha saMgrAma jarUrI che, paNa te mANasa mANasa vaccenA nahi. kudaratanI pAchaLa paDIne tenAM anekavidha baLA ane zaktione janatAnA sukha svAsthya ane kalyANa vadhAravA tarapha vALavAmAM rahelA saMgrAma ja kharA jarUrI che. A sarjaka saMcAma teA hajI bahu ja alpAMze laDAyA che. A saMgrAmamAMthI Aja sudhI kadI kalpanAmAM Avela na heAya evA vijyanI ane sundara pariNAmeAnI AzA rAkhI zakAya che. kudarata sAmenA yuddhamAMthI nIpajatI vaijJAnika zeAdhA e prakAranI For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 hiya che. eka vinAzaka, bIjI sarjaka. je zedha mANasanI saMhAra zakti vadhAre te vinAzaka zedha kahevAya. je zedha vaDe mANasanAM sukha sagavaDa ane svAstha vadhe te sarjaka zedha kahevAya. dAkhalA tarIke prophesara hebare vinAzaka boMba zodhavA pAchaLa ja potAnI sarva jJAnazaktino kharca karyo ane emIla phizara nAmanA rasAyaNazAstrIe yAMtrika yojanA vaDe sAkara banAvavAnI rIta zodhI kADhI. eka mAnavIe saMhArane uttejana ApyuM, bIjA mAnavIe jIvananI madhuratAmAM vadhAre karyo. - vijJAnanI zodha vaDe AjanAM yuddhoe bhAre vyApaka ane ghera saMhAraka svarUpa pakaDayuM che. paNa ethI keIe hatAza banavAnuM kAraNa nathI. prANIzAstrano abhyAsa karatAM eka e niyama ApaNuM jANamAM Ave che ke pazuvarganI keTalIya jAtio saikAo daramiyAna uttarottara vipula deha ane zarIra sAmarthyavALI banatAM banatAM ekAeka jyAre haMmezAne mATe lupta thAya che tyAre te jAtinA prANIoe asAdhAraNa kada ane zarIrabaLa prApta karyA hoya che. AvuM ja laDAIne viSe che. pUrva kALanI laDAImAM je sundara, - mehaka ane vIratApUrvaka vizeSatAo hatI te badhI Aje adazya thaI gaI che. te vakhatanuM AnaMdabharyuM taMbujIvana Aje gayuM che, te samayanA bhavya lazkarI pioSAko Aje jovAmAM AvatA nathI. ThaMdva yuddho paNa bhUtakALamAM samAI gayAM che. yuddhane lagatAM AkarSaka sarva to lupta thayAM che. jUnA vakhatane prANapreraka saMgrAma Aje mRtaprAya banI gayo che. saMbhava che ke yuddha haju pUratAM virATa svarUpane pahoMcI cUkyuM na hoya. AjanA (1914 thI 1918 sudhInAM) yuropIya vigrahamAM haju taTastha rAjya UbhAM che ane saMbhava che ke have pachI eka evuM yuddha haze jemAM duniyAnA badhAM rAjyoe eka sAthe jhaMpalAvyuM heya. je ema bane che e kharekhara chelluM ja yuddha haze. For Personal & Private Use Only ww Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 jevI rIte chellAmAM chelluM sArIana (A duniyAmAMthI lupta thayelI eka pazu jAtinuM hAthI karatAM paNa ghaNA vadhAre meATA kadavALuM prANI) A duniyAmAM meATAmAM mATuM prANI hatuM tevI ja rIte A duniyAnuM AgAmI AkharI yuddha kharekhara sauthI moTuM ane:bhayAnakamAM bhayAnaka haze. AjanI sahAraka vaijJAnika zakti ane racanAo vaDe yuddha zakaya teTalA virATa svarUpane paDuAMcI cUkayuM che. have te e zakti ane racanAe yuddhane ja mArI nAkhavAnu rahe che. laDAIne lIdhe A duniyAmAM potAnuM astitva cAlu rAkhavAnI lAyakAta dharAvatI prajAne mA` meAkaLA thAya che. laDAI AkramaNakArI hAya che tema AtmarakSaNane arthe paNa prajAne laDavAnI pharaja paDe che. laDAImAM mAnavatAnuM tattva dAkhala karI zakAya tema che. laDAI jAtIya nirbheLapaNuM TakAvI rAkhavA mATe upayAgI che-A badhI bhramaNAo che ane emAM chevaTanI bhramaNA tA bhAre bhayAnaka ane anakAraka che. Aje eka paNa zuddha nibheLa-jAti che athavA teA zuddha yurApiyana evI koI jAti che ema mAnavAne kazuM ja kAraNa ke sAbitI nathI. vaLI Aje rASTrIyatAnA ke svadezAbhimAnane paNa bhAre anartha thaI rahyo che. kharI rIte e mANasa ja sAcA dezabhakta gaNAya ke je potAnA dezanAM sArAM tattvAne cAhe ane je khATu hAya tenA sAmaneA kare. AjanI kalpanAmAM te| eja dezabhakta gaNAya che ke je peAtAnI prajAnI sArI narasI sa` vizeSatAo viSe pakSapAta dharAve che. jema mANasanuM cAritra nabaLuM tema tenuM svadezAbhimAna vadhAre utkaTa ane Avezamaya hAya che. jo kAI paNa eka evakupha mANasa tenA jevA khIjA lAkhA mANasA ekaThA karI dezamAM peAtAnI. bahumatI UbhI karI zake che te te mANasa gaja gaja uchaLe che. For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajAmAM svataMtra rIte vicAra ane vartana karatI vyaktio jema ochI tema te prajAnuM dezAbhimAna vadhAre ugra jovAmAM Ave che paNa dezanI AvI paraspara viruddha paristhiti dezAbhimAnane chelle bhaDake che ema ApaNe samajI levuM joIe. saMkucita dezAbhimAnanA divaso gayA che. duniyAnI badalAyelI paristhiti navI samasyAo ane navA daSTikoNa UbhAM kare che. samagra mAnavajAtanA jIvanta ekIkaraNa pratye ApaNe kheMcAI rahyA chIe. AjanA vAvaMToLa ane tephAnI jhADIo pAchaLa eka mahAna mAnavasaMsthAnA svAstha, ekatA ane zAntibharyA ugamanuM AchuM darzana thaI rahyuM che. AvI vyApaka mAnavatAne vizvabaMdhutvane anubhava karAve e bauddha dharmanuM dhyeya hatuM. prIstI dharmanuM paNa dhyeya hatuM. paNa bauddha dharma kAlAntare saMkucita banatA gayA ane pitAnuM dhyeya pAra pADavAmAM niSphaLa nIvaDa. khrIstI dharmane paNa jyArathI rAjakAraNa sAthe joDavAmAM Avyo tyArathI tenI mahattA vizALatA lopAvA mAMDI. je jIvanadarzana e banne dharmanA praNetAone hatuM te jIvanadarzanane Aje ApaNe punaH mAnavajAtanA hRdayamAM vikasAvavuM rahyuM ane vasudhAvyApI ekatAnuM dunyiAnI bhinna bhinna prajAone sAcuM bhAna karAvavuM rahyuM. A ekarUpatA kevaLa khAlI ke kalpanAnI vastu nathI. te nakkara satya che. ApaNe sau jANIe chIe ane mAnIe chIe ke mAbApamAM raheluM cokkasa jIvanatattva bALakomAM Utare che ane te bALakamAM UtareluM jIvanatattva temanI prajAmAM UtaratuM cAle che. A rIte cokakasa vanato peDhI dara peDhI phelAyA ja kare che. A rIte vicAratAM ApaNane lAgyA vinA nahi rahe ke duniyAnA sarve mAnavIo keI eka samAna ane sarva sAdhAraNa jIvanatatvathI For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikaTapaNe jaDAyelA ane saMkaLAyelA che. ema gaNatarI karavAmAM Ave che ke dhAro ke eka mAnavI yugalane traNa bALako hoya te ekavIsamI peDhIe pAMca varSanA gALAmAM A mULa mAnavI yugalane saMtativistAra AkhI duniyAnI mAnavasaMkhyA jeTalo vipula banI jAya. A uparathI ApaNe ema kahI zakIe ke e pAMcaso varSanA gALAmAM thaI gayelA mAnavIomAM ane ApaNAmAM eka samAna jIvanatattva raheluM che. tethI kaI eka vyaktine cokkasa prajA ke jAtimAM maryAdita karavI e kevaLa bevakuphI che. jevI rIte jIvanatattvane vicAra karyo tevI ja rIte vicAratattva peDhI dara peDhI UtaratuM nItaratuM ane phelAtuM jAya che. A daSTibiMduthI vicAratAM spaSTa thaze ke mAnavajAti sthULarUpe ke sUmarUpe saLaMga vyaktitvane dhAraNa karatuM eka virATa zarIra che e hakIkta svIkAryo ja ApaNe chUTake che. Aja sudhIne anubhava ApaNane zIkhave che ke kaI paNa navo vicAra ke navI bhAvanAno khyAla duniyAnA judA judA bhAgamAM vasatA bhinna bhinna vicArakone eka ja samaye skurato jovAmAM Ave che. koI paNa vastunI zodha koI eka ja zedhakanA magajamAM ekAeka upajI AvatI nathI. e ja samaye bIjA aneka zodhako A ja zodhanA khyAlanI AsapAsa ghUmI rahyA hoya che ane e zodhane sparza karavAnI lagabhaga taiyArImAM hoya che. AvAmAM eka zodhaka te zodhanI pUrI pratIti meLavIne vaijJAnika satya tarIke rajU kare che. AvI ja rIte navA vicArano janma thAya che. je vicAra tatkAlIna aneka vicArakonA magajamAM ghoLAyA karatuM hoya, tene eka vadhAre AgaLa paDate vicAraka mUrta svarUpa Ape che ane duniyA tene jhIlavA bhege che. AvI rIte duniyAnuM mahAta parivartana For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIpajAvatA kaI paNa navA vicAra ke bhAvanAnI pahelAM pUrvavata aneka manomaMthano ane sadaza citra vicitra taraMge vAtAvaraNamAM vahI rahelA najare paDe che. AvI rIte ApaNe tyAM yuddha bahiSkAranI bhAvanA mUrtasvarUpa dhAraNa karI rahI che. duniyA yuddhavRttine sadAne mATe tilAMjali Ape evo samaya najIka AvI rahyo che. AjanI duniyAnI bAhya paristhitinI ghaTanA paNa A prakAranA mAnasika parivartanane vadhAre vadhAre anukULa banI rahI che. pratyeka divase mAnavI mAnavInI vadhAre ne vadhAre najIka AvI rahyo che. TapAla, tAra, reDIo mAnavIo vaccenA vadhatA jatA samAgamane navA navA AkAre vadhAre ne vadhAre puSTa karI rahela che. rASTra rASTranI zAkhAo tUTatI jAya che. mAtra bAhya kAraNosara paNa A duniyA upara eka sarvasAdhAraNa rAjyataMtranI sthApanA thAya e divaso ApaNI samIpa AvI rahyA hoya che. mAnavIekya eka kALe kalpanAno viSaya hate Aje eka nakkara satyanA AkAramAM ApaNI sAme te rajU thaI rahela che. A badhI samAlocanAnA sArarUpe ApaNe ATaluM tAravI zakIe chIe ke 1. A pRthvI upara vizvabaMdhutva e ja divya tava che ane samagra nItivyavahArane pAyo che. - 2. mAnavI banavuM eTale eka avyAhata janatAnI vAstavikapaNe anubhava kare. 3. paDozI pratyeno prema mAnasika ArogyanI nizAnI che. samasta janatA mATeno sarvasAdhAraNa prema e janatAnA AregyanuM For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 vyaktinA mAnasamAM paDatuM prati baMba che. tethI ApaNe samagra janatAne uttama, satya, sArA ane saMgIna valaNo temaja AvAM je je tavo vaDe janatAnuM jIvana poSAtuM AvyuM che ane surakSita rahyuM che, te te tattvone cAhatAM ane te viSe Adara ciMtavatAM zIkhavuM joIe. 4. A mAnava-saMgaThanane hAni pahoMcADe tevI dareka bAbatano sAmano karavo joIe. khAsa karIne aniSTa rUDhiparaMparAono, nakAmA athavA te nukasAnakAraka mAnasika valaNano uccheda karavo joIe. A siddhAMta upara cAlatAM evo eka ujavaLa divasa Avaze ke jyAre jAte jarmana talekhaka kahe che te mujaba "vigraha ane vijayaprAptinA kSetramAM khUba khyAti pAmelI, yuddhakaLAmAM pUrNatAne pahoMcelI ane yuddha khAtara game teTale bhoga ApavAne TevAyelI prajA chAthI jAhera karaze ke ame amArI taravAranA TukaDA karI nAkhIe chIe ane AkhI lazkarI racanAno uccheda karIe chIe. pUrNa rIte zastrasajaja hovA chatAM udAtta hetuthI prerAIne amArI. jAtane svecchApUrvaka niHzastra karIe chIe kAraNa ke niHzastratA ja sArI ane sthAyI zAMti sthApavAno kharo mArga che. Aje sarva zastrasaja dezamAM je kahevAtI zAMti prasarelI jovAmAM Ave che te pAchaLa to kevaLa yuddhanuM mAnasa ja bhareluM che. A mAnasa nathI pitAno ke nathI pADozIne vizvAsa karatuM ane amuka aMze dveSamatsarathI ane amuka aMze bhayathI prerAIne astrazastrone tyAga karavAnI cokhkhI nA pADe che. koIne tiraskAra karavo ke keIthI bItA rahevuM e karatAM mRtyu svIkAravuM bahetara che ane keIthI tiraskRta banavuM ke koIne bhayakAnta banAvavuM e karatAM mRtyune bheTavuM bamaNuM bahetara che." ci. 3 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnI utkrAMti bhUtakALanA garbhAgAramAM UMDe UMDe ApaNe najara nAkhIe chIe te ahiMsAno vicAra mAnavAmAM mAnavatA pragaTI te ghaDIthI prAdurbhAva pAmyo hoya ema mAlUma paDe che. e ghaDI kaI hatI te te Aja sudhImAM zodhAyele ItihAsa kahI zake tema nathI. paNa eka kALe evI sthiti kalpI zakAya che ke jayAre mAnavI ane pazu vacce mAnavInI karma kuzaLatA sivAya bIje kaze paNa taphAvata nahi hoya. jyAre mAnavI manubetara sRTina phAve te upabhoga karatA haze, eTaluM ja nahi paNa sazakta mAnavI potAnA svArtha khAtara anya nirbaLa AdamIo upara paNa game tevAM AkramaNa karyo jato haze ane keInI garadana upara hathiyAra calAvatAM tene hAtha jarA paNa pAchA paDatA nahi hoya. AvI paristhiti cAlatI haze evAmAM ekAeka tene vicAra Avyo haze ke "mAro kaI prANa levA Ave te jema mane bhAre duHkha thAya che tema jeno prANa levAne huM pravRtta thAuM chuM tene paNa eTaluM ja bhAre duHkha kema nahi thatuM hoya ? je mane na game te tene paNa kema game ? ane jo Ama che te jema sAme mANasa mane jarA paNa IjA na thAya ema varte evI huM tenA taraphathI apekSA rAkhuM chuM te mujaba tene paNa mArAthI jarAe IjA na thAya evI rIte ja mAre tenI sAthe vartavuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyathA vatuM te yogya na kahevAya'. A vicAramALAmAMthI ahiMsAvRttino uddabhava thayo haze. dharmabuddhinI jAgRti thaI haze. aneka pazupakSIo paNa e kALe nirdoSa jIvana gALatA hatAM. Aje paNa gALe che. keTalAMya pazupakSIo e kALe nirAmiSa AhArI hatAM ane Aje paNa che. A kAraNe temane ahiMsaka kahevAM e vyAjabI nathI. pazupakSIo saMjJApradhAna prANuo che. teo pitAnI saMjJAnA Adeza anusAra hiMsA-ahiMsA Acare che. A uparathI teo kharI rIte hiMsaka ke ahiMsaka TharatAM nathI. hiMsA ahiMsAne jAgRta hRdaya ane buddhi mAtra mAnava jAtane ja varelI che. eka ja sarakhA saMyogomAM eka mANasa buddhipUrvaka mAMsAhAra kare che, bIje mANasa buddhipUrvaka nirAmiSa bhojana svIkAre che, eka mANasa samajI karIne anya upara zastraprayoga kare che. bIjo mANasa anyathA vicAra karIne koI upara hiMsaka AkramaNa karatAM acakAya che-pAcho phare che. je jene niNarya ane te mujaba jevI jenI pravRtti hoya che te mujaba te mAnavI hiMsaka yA to ahiMsaka Thare che. upara jaNAvyuM e mujaba mAnavInA mAnasamAM eka vakhata ahiMsaka vRttine udbhava thayo, pachI to te vRtti dinapratidina poSavA ane saMvardhita thavA lAgI. te ja vicAra ane vRttinA AdhAre mAnavI kuTuMba ane mAnavasamAjanI racanA thavA lAgI. te ja bhAvanAmAMthI moTI moTI dharmasaMsthAo UbhI thavA lAgI. te ja kalpanAmAMthI jema AsapAsa vasatA mAnavIo pratye tema ja taraka vicaratI pazusRSTi pratye paNa ahiMsAnI dayAnI bhAvanA phelAvA lAgI. A ahiMsA vikAsanA ItihAsanuM meTAmAM moTuM sImAcihna te bhagavAna buddha ane mahAvIrano yuga. bhagavAna buddha jagatane mAnavabaMdhutAne saMdeza Apyo ane mAnavInA janma, jarA, vyAdhi For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mRtyunAM duHkha joIne karuNaparAyaNa banelA temaNe jagatanA lekone te duHkhacakramAMthI UgaravAne mArga darzAvyA. bhagavAna mahAvIra AthI paNa AgaLa gayA ane mAtra manuSyasRSTi nahi, paNa pazusRSTi sudhI, jIvasRSTi sudhI temaNe ahiMsAnI parigharekhAne laMbAvI. e sUtranI tenA vAstavika arthamAM uSaNA karI mANase pitAnA jIvanamAM ahiMsA kevI rIte utAravI ane saMpUrNa ze AcaravI e praznanI apUrva jhINavaTabharI temaNe mIMmAsA karI ane ahiMsaka AcAranuM adbhuta vijJAna rahyuM. A AkhuM ahiMsAzAstra vyaktine AdhyAtmika mokSane dhyeyasthAne rAkhIne racavAmAM AvyuM hatuM. samAjanA aihika kalyANa akalyANanI dRSTi temAM gauNa hatI. saMsAra te che evo ne evo cAlavAno che, samAjanuM cakra paNa hiMsA ahiMsAnA citravicitra cIlA upara cAlyA karavAnuM che, rAjakAraNano te pAyo ja hiMsA upara ja che. samAja sudhAravAnI vAta karavI te Akhare kaThI gheIne kAdava kADhavA jevuM che, anAdi kALathI AtmA karmabaMdhothI jakaDAyelA che. te karmabaMdhanuM mULa rAgadveSa ane temAMthI pariNamatI hiMsA che. samAja sAthe jeTalo gADha saMbaMdha teTalA rAgaSanA nimitto vadhAre ane te nimitto hiMsaka AcAra tarapha ja vyaktine Akhare ghasaDI javAnA. mATe je vyaktine karmabaMdhothI mukta thaIne AdhyAtmika mekSa, pAralaukika mukti meLavavAnI AkAMkSA hoya teNe samAja sAtheno saMbaMdha toDI nAkhavo ane dehane adhyAta bane teTalo kamI karavo, rAgadveSanAM mULa chedavAM ane hiMsAne pitAnA jIvanamAMthI saMpUrNa ze nAbUda karavI. A rIte prarUpAyelI ahiMsA e mAnava vyakti mATe te eka bhavya Adarza ane tene pahoMcI vaLavAne gya kAryakrama rajU karyA, For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 paNa samAjanAM vaheNa te vahetAM hatAM evAM ja lagabhaga vahetAM rahyAM. zuddha ahiMsAzAstramAM samAthI pitAne saMbaMdha uttarottara kamI karIne AdhyAtmika dizAmAM AgaLa vadhavA IcchanAra mATe uttarottara uccatara guNasthAnakonI sarasa AjanA karavAmAM AvI hatI. paNa samAjamAM rahenAra mANase kema vartavuM? samAjanA ane rAjyasattAnA anyAyo ane trAse nivAravA mATe zuM karavuM ? eka rAjya anya upara AkramaNa kare tyAre prajAjanoe zA zA upAya hAthamAM levA ? e badhI bAbate saMbaMdhamAM ahiMsAnI dRSTie kaze khulAse tatkAlIna ahiMsAzAstramAM jovAmAM Avato nahi. e vakhatanI ahiMsAmAM mANase hiMsA na karavI e vAtanI mukhyatA hatI paNa koIne rakSaNa ApavAnI ke ugAravAnI, pIDita, trAsita ane tiraskArAyelA vargane bacAvavAnI athavA te samAjanA ke rAjyanA aghaTita zAsanano sAmano karavAnI bAbata mukhyatAe nahotI. samAja te evo ja hoya, rAjya te ema ja cAle, dareka varganI UMcInIcI sthiti temanA karmane AdhIna che. AvuM ja valaNa e samayanI ane lagabhaga AjasudhI cAlI AvatI ahiMsAnI dRSTimAM jovAmAM Ave che. UlaTuM je janadharma vyaktine potapotAnA kuTuMba ane samAjane parityAga karIne eTale ke te sAthe asahakAra karIne nivRttimArga levAnuM kahe che te ja janadharma rAjya ane rAjyAdhIzane zAti Icche che. ene artha eTale ja che ke e badhA taMtra cAlatA hoya tema bhale cAle tuM tene sudhAranAra koNa? tuM tAruM saMbhALa ane tAruM AtmakalyANa kara ! A sAra tatkAla prarUpita ahiMsAmAMthI nIkaLatuM hoya ema lAge che. saMkSepamAM ema kahI zakAya ke e ahiMsAnA vicAra pAchaLa vyaktinuM kalyANa mukhyapaNe jovAmAM Ave che. ahiMsAnuM vyaktigata AcaraNa jarUra samAjakalyANamAM pariName che. ema chatAM paNa e ISTa pariNAma dhyayenA sthAne nahetuM, kevaLa AnuSagika hatuM. For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vivaraNano artha koI ema na kare ke A rIte ahiMsAnA pUrvadaSTAo kaI rIte nyUna hatA athavA te temanI daSTi saMkucita hatI ema kahevAnuM ke sUcavavAne mAro Azaya che. kALe kALe yugapuruSo pAke che. janatAnA sukhakalAne piSaka sanAtana jIvanasiddhAMte rajU kare che. pitapotAnA kALane apesIne temAMnA keI eka siddhAMta upara to koI anya siddhAMta upara vadhAre bhAra mUke che ane tene anulakSIne tatkAlIna paristhitine anurUpa jIvanavyavahAra ane AcAraniyama tArave che. potAnA kALane upekSAne teo kAMI kahe e te bane ja nahi. e to aprastuta AlApa kahevAya. pitAnA kALane apekSIne temaNe je kAMI vidhAno karyA hoya te te AkAramAM ja AgAmI kALane lAgu pADI zakAya ja nahi. kALanI maryAdA "sarvajJa-ana" sI keIne lAgu paDe ja che. bhagavAna buddha ane mahAvIranA samayamAM ane AjanA samayamAM keTale phera che ? te kALa e hato ke jyAre samAjanI samasyA ATalI badhI jaTila nahotI, UcA-nIcA bheda ATale tIvra nahato, jIvanasaMgrAma ATale kaThaNa nahote, eka rAjyanuM anya rAjya uparanuM AkramaNu prajAnA cAlu jIvana upara AjanI mAphaka bahu vyApaka asara karatuM nahotuM, vijJAna kevaLa bAlyA rasthAmAM hatuM ane tenI saMrakSaka ke saMhAraka zakti najIvI hatI. kAma ochuM hatuM, navarAza vadhAre hatI, zahere ochAM hatA ane te paNa ATalAM vita nahetA, grAmyajIvana ja mukhya sthAne hatu ane ekAnta ane zAnti puSkaLa hatAM. cAlu vAtAvaraNa ja pAralaukika vicAra ane ciMtanane piSaka hatAM. samAjavyavasthAmAM AdhyAtmika jIvanane mahattvanuM sthAna hatuM. A paristhitimAM ahiMsAnuM vadhAre vyApaka nirUpaNa e kALe saMbhavita ja bahetuM. For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bIju, ahiMsAne manuSyajIvana sAthe sIdho saMbaMdha hovAthI jema jema mAnavajIvana palaTAtuM jAya che ane samAja racanA vadhAre ne vadhAre jaTila banatI jAya che tema tema ahiMsAne lagatA khyAlamAM pheraphAra tema ja sudhArA tathA vadhArA thatA ja jAya che. ahiMsAno siddhAMta eka ane sanAtana e barAbara, paNa te siddhAnta uparathI nipajatA AcAravicAra palaTatA jAya che. vaLI Aje eka kSetrane ahiMsAno vicAra lAgu pADavAmAM Ave to AvatIkAle mANasanI buddhi AvA kalyANa kalpadrupane bIjA kSetramAM vAvavAno vicAra zA mATe na kare? vaLI je ahiMsAthI vyaktinuM pAralaukika zreya thatuM hoya to tenuM aihika zreya paNa ahiMsA vaDe kema na sadhAya ? je ahiMsAne vyaktigata jIvana lAgu pADavAmAM Ave to sAmAjika jIvana upara paNa zA mATe lAgu na pADavI ? je vyakti ahiMsaka banIne pitAnI jAtano bhoga ApIne samAja kalyANa sAdhI zake to samAja evI ja rIte ahiMsaka banIne, pitAnA TUMkA svArthano bhoga ApIne rASTrane unnata kema na banAve ane evI ja rIte ahiMsA je sAcA ane sanAtana siddhAMta hoya te tenI mAtra vyaktigata mokSasAdhanA pUratI ja upayogitA hoI na zake, paNa vyakti tema samAjanA aihika jIvananA sarva aMgaupAMgo upara paNa te lAgu paDavI joIe, ane tenAthI sArvatrika kalyANa thavuM joIe. AvI rItanI vicArasaraNImAMthI Aje gAMdhIjInA ahiMsAvAdano janma thayo che. Aja vicAranA TolsaToya, there jevA aneka purogAmIo thaI gayA che, paNa tene cokkasa AkAra ApanAra ane AkhI duniyAnA tAraNahAra tIrtha tarIke rajU karanAra gAMdhIjI che. A gAMdhIvAdane vicAra ane tene anusaravA cathatAM ApaNI maryAdAone vicAra have pachI karIzuM. jevI rIte AgaLa ApaNe joyuM ke mAnavImAM bhAnavatAnA For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 janma sAthe ja ahiMsAvRttine udbhava thayuM, paNa e ahiMsAvRtimAMthI sthAyI jIvanazAstranuM nirmANa te ApaNA dezamAM bhagavAna buddha ane mahAvIranA samayathI ja thayuM. tevI ja rIte duniyAnA Itara bhAgamAM ahiMsAvRttine udbhava te kaMI kALathI thayela, paNa khrIstI dharmanA udbhave e vRttine manuSyajInanuM eka mahattvanuM aMga banAvyuM. e dharmanA utpAdaka IsubrIte ahiMsAmaya jIvana jIvI batAvyuM ane e samayanA lokone bhrAtRbhAvane saMdeza Ape. temanA dharmapustaka bAIbalanA "jaina" racita prakaraNamAM apAyeluM "giripravacana" prema-sevA-samabhAvanI ja eka apUrva gItA che. methya racita prakaraNamAM paNa eka sthaLe IsukhriIsta pitAnA anuyAyIone udezIne kahe che ke tame Aja sudhI sAMbhaLatA AvyA che ke koI tamArI AMkha phoDe tenI tame AMkha pheDI nAMkhe ane dAMtane badale dAMta kheMcI kADhe. paNa huM tamane kahu chuM ke anyAyI ke adhamane sAmane na karaze, tamane je kaI jamaNA gAla upara tamAco mAre tenI sAme DAbo gAla dhare ane kAyadAthI laThIne je koI tamAre keTa laI le tene tamArI kAmaLI ApI de ane je tamane eka gAu ghasaDIne laI jAya tenI sAthe be gAu cAle ane je mAMge che tene Ape ane je kaI udhAra levA Ave tene tame pAcho TALo nahi. AvI ja rIte e ja prakaraNamAM anyatra IsukhIsta kahe che tamane Aja sudhI kahevAmAM AvyuM ke tamArA paDozIone cahAje ane duzmanane dhikkAraje, paNa huM tamane ema kahuM chuM ke tamArA duzmanane paNa tame cAho. tamane je zApa Ape tene AzIrvAda Apajetamane tiraskAre tenuM tame bhaluM karajo ane tamArA viSe matsarabhAva cittave ane tamane trAsa Ape tenA mATe prArthanA karaje. A rIte ja je pitA svargamAM vase che tene tame kharA putra banI zakaze, kAraNa ke teo te jeo For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArA che temaja kharAba che te banene pitAnA sUryanuM sarakhuM ajavALuM Ape che ane nyAyI anyAyI uMbhaya upara varasAdanI eka sarakhI mahera varasAve che. je tamane cAhatA hoya tene tame cAhe emAM tame evuM moTuM puNya zuM karyuM ? ane tamArA bhAIone ja tame salAma kare temAM tame bIjAthI vizeSa zuM karyuM ? tamArI AsapAsanA loko paNa zuM ema nathI karatA? jevI rIte tamAre divya pitA pUrNa che tevI ja rIte tamAre paNa pUrNa banavuM joIe. khrIstI dharmanA kahevAtA anuyAyIoe Aja sudhI game tema vartana karyuM hoya ane Aje laDAInA nAme game teTalI teo hiMsA AcarI rahyA hoya, paNa khrIstI dharmane marma te upara varNavyo te ja hatuM ane che ane mane hRdayamAM dhAraNa karIne aneka khrIstI sAdhu sate Adarza jIvana jIvI gayA che ane svaparanuM kalyANa sAdhI gayA che. khristI dharmanI dayA ahiMsA, manuSya koTi sudhI ja laMbAyalI jovAmAM Ave che tenuM mULa te te dharmanI sRprinirmANane lagatI eka mukhya mAnyatAne AbhArI che ke je ema prarUpe che ke Izvare prathama cara-acara dekhAtI jaDa sRSTi utpanna karI ane tenI aMdara divya prANathI prANavAna evA "Adama" ane "iva'ne mUkayAM, jemAMthI A AkhA mAnava samAjano vikAsa thayo. A mAnyatAo pazuprANIone AtmatattvathI vaMcita banAvyA ane te kAraNe mAnavadayAnA adhikArI TharAvyA bIjI bAjue mAnavasamAjanuM kalyANa ane sevAne khrIstI dharmamAM khUba prAdhAnya ApavAmAM AvyuM. dIna, duHkhI, dalita, mAMdA kADhI A, patIAnI sevA upara je bhAra prastI dharma muke che te anya dharma saMpradAyamAM jovAmAM AvI nathI. paNa A badhI dayA, prema, vizvabaMdhutvanI vAte meTe bhAge For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karo vyaktigata AtmasAdhane sAthe joDAyelI rahI. tenI asara sAmudiyaka jIvana upara jarUra sArA pramANamAM paDatI rahI, paNa rAjayatathI nirmAtuM sAmudAyika jIvana te Akhare pazubaLa upara ja nirbhara banI rahyuM. kALAntare gaI sadImAM razIAmAM TolsToyano janma thayo. te bhAre dharmAtmA hatA, cintaka hatA. Aja sudhI ahiMsAne artha eTale ja karavAmAM Avato hato ke pitAnA jIvanane bane teTaluM aLagA rahIne aparigrahI pavitra jIvana gALavuM ane bane teTalI Izvara sAdhanA karavI paNa sAthe sAthe temAM eka tattva umerAyuM. pitAnI mAnyatA mujaba vartavAmAM samAja ke rAjakAraNa kadI ADe Ave te paNa pitAnI mAnyatAne vaLagI rahevuM ane tema karatAM game teTalAM kaSTa sahevA ane prANanuM balidAna ApavAno prasaMga Ave to tema karatAM pAchA haThavuM nahi. A bAju ke te bAju piotapotAnI dhArmika mAnyatA khAtara zAnta niravarodha prANabalidAna apAyAnAM aneka daTAto banyAM ja karatAM hatAM. AvA banAvoe ahiMsAno sparza janasamAja samakSa jIvato ane jAgato rAkhyo hato, eTaluM ja nahi paNa temAM ahiMsaka sAmanAnI kaMI kaMI jhAMkhI thavA lAgI hatI. paNa ahiMsAvRttinuM prayogakSetra te haju sudhI dhArmika mAnyatAonA pradeza paraMtu ja maryAdita rahyuM hatuM. samAja ke rASTranA prazno ukelavAmAM rAjyanA anyAyo dUra karavAmAM ke para rAjyanA AkramaNane sAmane karavAmAM ahiMsA vicArane bhAnapUrvaka kadi upayoga karavAnuM keIne sUjhatuM ja nahotuM. moTA sAmAjika pheraphAre vicArenA svAbhAvika parivartanamAMthI pariNamatA athavA te koI baLavAna vyakti samAjaparivartaka vicAre evA jorathI samAja samakSa mUkatA ane tene anusaranAruM anuyAyI jUtha evI ugratAthI kAma karatuM ke te sAme samAjanI bahu moTI bahumatI jAya to paNa kamIjalI ane navA vicAro ane navA Adarzone For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanAvI letI. AvI ja rIte rAjyavahIvaTamAM cAlI rahelA anyAyo paNa kAM te kahevAtI baMdhAraNapUrvakanI hilacAlathI dUra karatA athavA te rAjya karatI saMsthA upara sIdhuM ke ADakataruM asAdhAraNa dabANa lAvIne te anyAya rada karavAnI rAjayasaMsthAne pharaja pADavAmAM AvatI. AvAM cAlu dabANa AvavA chatAM paNa je rAjya saMsthA makkama rahetI te Akhare hiMsApUrNa baLavo thata ane rAjyakrAnti AvIne UbhI rahetI. pararAjayanA hiMsaka sAdhano sivAya anyathA bacAva thaI zake evuM Aja sudhI kadI koIne sUjhayuM ja nahotuM ane Aje paNa gAMdhIjI sivAya bIjA keIne A kalpanA haju vyavaDAru lAgatI ja nathI. Ama sAmAjika, rASTrIya, ke Antara-rASTrIya, keI paNa pradezamAM ahiMsAnA vicArane spaSTapaNe haju sudhI sthAna maLyuM ja nahotuM. vyakti ane samAjanA jIvanane ghaDavAmAM baLavAna bhAga bhajavanArA sAdhusata samAja ane rASTranI sAmAnya pravRtiothI ghaNuMkharuM alaga rahetA ane lokone potapotAnA mAnI lIdhelA dharmamArge cAlavAno ane Izvara prApti tarapha vaLavAno upadeza ApatA A AkhI visaMvAdI paristhiti tarapha mArI samaja pramANe sauthI prathama TolsToyanuM dhyAna kheMcAyuM. bAIbalanuM vedavAkaya ke asatya adharmane sAmane na karo-A vAgye tenA manamAM bhAre manthana UbhuM karyuM. asatyane adharmane namI javuM ? Ama kema bane ? A upadeza ApanAra IsuprIstanA ja te upadeza ane AcaraNa: bane paraspara virodhI hatA ? Ama te na bane. vadhAre vicAra karatAM tene mAlUma paDayuM ke sAmane na kare ene artha hiMsAthI pazubaLathI sAmano na karavo eTale ja heI zake. hiMsA e adharma che. adharma sAme adharma vAparavAthI adharma ja vRddhine pAme. bAkI che jenAmAM dharmabuddhi che. teNe adharmane virodha che. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavo ja rahyo. A uparAMta TosTeyane AjanI AkhI saMskRti, samAjaracanA, mUDIvAda sarva vyavasthA kevaLa hiMsA upara ja racAyelI mAlUma paDI, hAthamajUrIno mobho gayo ane yaMtrae mAnavInA moTA moTA samUhane sthAnabhraSTa karyA. majare parasevA ane lehIthI zrama kare ane dhanike kevaLa ezaArAma kare. rAjyataMtranI vyavasthAnA mULamAM tene kevaLa pazubaLa ane hiMsA bharelI mAlUma paDI. A sAme tenA manamAM bhAre baLavo Ubho thayo, tenA manamAM vasI gayuM ke - je jagatamAM sukha ane zAnti lAvavAM hoya te A AkhI racanAne, nAza karavo joIe ane je samAjamAM baLajerI, bekArI atyaMpAdana ane burjhavA-ezaArAmI varga na hoya evI samAjaracanA UbhI karavI joIe. A krAnti mAraphADa karIne nahi paNa lekanA - hRdayano palaTo karI beTho baLavo jagADIne nipajAvavI joIe. AvI rIte TolsToye khrIstI dharmazAstronA adhyayanamAMthI ja preraNA meLavIne ahiMsaka virodhanA tattvane janma Apyo ane te tatva ka ane rAjakIya praznone lAgu pADavAno prayatna AraMbhyo. e arasAmAM "zero" nAmanA tattvacintake asahakAranA siddhAntane jagata AgaLa bahu asarakAraka rIte rajU karyo. tenI prarUpaNAne sAra e hato ke koI paNa mANasa je samAja temaja rAjyataMtra nIce vasate heya tenA nyAya anyAyathI narapekSa rahevAne dAvo karI zake ja nahi. samAja ane rAjyataMtranA avalaMbana vaDe ja dareka mANasa sukhapUrvaka jIve ane potAnI sarva pravRtio calAve che. tethI te samAjaracanA ke rAjyataMtranA pAyAmAM rahelA nyAya-anyAyomAM dareka vyaktinI bhAgIdArI rahelI che. tethI jyAre paNa koI paNa - vyaktine ema bhAse ke potAno che ke pitA upara cAlI rahele rAjyavahIvaTa cokkasa prakArane anyAya karI rahela che ke atyAcAra AdarI rahela che tyAre te vyaktine dharma thaI paDe che ke For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 teNe te samAja ke rAjyavahIvaTa sAthe asahakAra karI te anyAya atyAcAra-TALavAno prayatna karavo. Akhare samAja te vyaktione banela che. rAjya saMsthA paNa vyaktinA sIdhA ke ADakatarA sahakAra upara ja cAle che. tethI ja jyAre vyaktimAM vyakti umerAtAM mATe samUha ekatra banIne sahakAra pAcho kheMcI le ke tarata ja e samAja ke rAjyanuM taMtra aTakI paDe ane kheMcI levAyela sahakAra pAcho meLavavA mATe te saMsthAe cAlu anyAyo baMdha karavA ja paDe. koI paNa prakAranA hiMsaka sAdhanono upayoga karyA vinA, eka paNa mANasanuM lohI reDyA sivAya, Avo asahakAra moTAmAM moTI rAjyakrAnti nipajAvI zake. ahiMsAnA vicArane A rIte TolsaToya, tharA jevA mahApuruSa dvArA sAmAjika tema ja rAjadvArI prazno upara lAgu pADavAnA prayatna zarU thayA tarapha A vicAre phelAvA lAgyA. raziyAmAM sAmyavAdanI prAthamika bhUmikA TesTa racI. jemAM ahiMsAnA khyAlane pUruM prAdhAnya ApavAmAM AvyuM hatuM. paNa te sAmyavAdanA AdyavidhAyaka kArla mAkarse ahiMsAnA vicArane tilAMjali ApI ane yenakena prakAreNa vartamAna samAjaracanAnuM sAmyavAdI parivartana sAdhavA upara ja teNe khUba bhAra mUkyo. TolsaToya ane tharAe satyAgraha ane asahakAranAM vAvelAM bIjane amalI kArya dvArA jalasiMcana karI vRkSarUpe vikasAvavAnuM kArya te gAMdhIjIe ja dakSiNa AphrikAnI satyAgrahanI laData dvArA karyuM. A laDatano itihAsa sau koI jANe che. tyAM vasatA hiMdIo baLajerIthI laDavA nIkaLyA hota to badhuM gumAvI besata. evA saMyogomAM satyAgrahane dharmamaya mArga tyAMnI hiMdI prajAne dekhADIne eTaluM ja nahi, paNa e mArge A kha prajAne dorIne tyAMnI saMsthAne prajAnI vyAjabI mAMgaNIo svIkAravAne pharaja pADI. ahiMsAnA ItihAsamAM A abhUtapUrva banAve vicAraka duniyAnuM For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -khUba dhyAna khecyuM.. tyArabAda gAMdhIjI hiMdustAnamAM AvyA ane prajA pAse nAnA athavA moTA kSetramAM satyAgrahane amala karAvIne temaNe aneka saphaLatA meLavI. ahiM sAne vyaktigata jIvana upara lAgu pADIne kaI sImA sudhI laI jaI zakAya ane e rIte vyaktigata jIvanane kevI rIte paripUrNa banAvI zakAya e saMbaMdhamAM Izu khrIste. gautama buddhe ke mahAvIra svAmIe potapotAnI rIte jagatane je kAMi zikhavyuM tene ApaNe keTalAka vicAra AgaLanA e lekhAmAM karyAM. ahisAne AthI vadhAre vyApaka kSetramAM utAravAnuM ane khAsa karIne rAjakIya kSetramAM Apakhuda sattAnI sAme saphaLa viredha karavAnA eka sAdhana tarIke vAparavAnuM kAma te! te ja vyaktiya. thaI zake tema hatuM ke jenI nasenasamAM ahiMsA ja vahetI hAya ane sAthe sAthe jenAmAM rAjya karatI sattAnA julma, trAsa, anyAya sAme dakhAyelI prajAnuM paritrANa karavAnI anivAya vRtta baLavAnapaNe kAma karatI hAya. Aja sudhI je je zuddha ahiM sAparAyaNa jIvana gALanArA sAdhu puruSo thai gayA te sarve moTA bhAge anya sAMsArika temaja sAmAjika bAbate mAphaka rAjakIya bAbate paratve paNa kevaLa virakti dharAvanArA ja hatA. bIjI bAjue julmI rAjasattAnI cuDamAMthI guMgaLAtI prajAne cheDavAnAra dezadezamAM aneka svAtaM vidhAyakA thaI gayA ke jenA Aje paNa muktaka ke gAna gavAya che, paNa teonA sAme kadI ahiMsAne Ardaza hatA ja nahe. tee baLa sAme baLa vAparavAmAM mAnatA ane te mujama ja peAtAnI prajAne dArIne teoe svAdhInatA-AjhAdo-hAMsala karI hatI. tyAre uparanI banne sarate pUrI pADe evA teA jagatanA puNyayeAge gAMdhIjI ja hatA. berisTara tarIke dhaMdhA karavA mATe te gayA ane jatAMveMtaja tyAM vasatI hiMdI prajA upara vatI rahelA For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vadhatA jatA trAsa joIne teo kSubdha banyA, zarU karelI erIsTarI ene ThekANe rahI, ane potAnA jAtabhAionA bacAvanA mAgeo yeAjavAmAM teo guMthAyA. koI paNa samajAvaTane anukULa banavAnI nA pADatI ane Akhare haDadhUta karIne potAnA lAMba vasavATanI bhUmimAMthI hAMkI kADhavAnI murAda sevatI sarva sattAdhIza geAro rAjasattAne viSa zI rIte karavA ane hiMdI prajAnA hakkonuM saMrakSagu zI rIte karavuM e prazna gAMdhIjIne bhAre mUjhavavA lAgyA. baLaveA, mArA-mArI karavI, jyAM tyAM khUne karavA, gArI prajAne ane teTalo raMjADavI-Ama karavAthI dhyeyanI saphaLatA thAya tema hatuM ja nahi. gAMdhIjI e mAge kadI jAya te teA ane ja nahi. ahiMsAnuM anupAna, ema karavAthI saphaLatA maLe te paNa, gAMdhIjIe gaLathuthImAMthI ja karyu. hatu. pote koI ne AMgaLI sarakhI paNa aDADe nahi te anya koI te mArapITa karavAne te Adeza kema ja Ape? A manthanamAMthI temane sUjhelo satyAgrahanI yAjanA temaNe te vakhate hayAtI dharAvatA santapuruSa TolsToyane jaNAvI ane TolsToye jANe ke potAneA khIjo koI samAnadhamAM pRthvIne Aje cheDe janmyA DrAya ema AnaMdamAM AvI jaine e yeAjanAne khUba khUba AvakArI, tyAra pachI banelA itihAse duniyAne jaNAvyuM ke pazubaLa sivAya khIjI eka evI zakti che ke jene sagrahita karIne game tevI nizraLa rAjyasattAne hakAvI zakAya che ane dayAcelI niHzastra prajAnI vyAjakhI mAMmaNIe svIkAravAnI pharaja pADI zakAya che. A anubhava sAthe gAMdhIjI hiMdustAnamAM AvyA. hiMdu stAnamAM rAjakIya Andolana lagabhaga daza paMdara varSathI zarU thayu hatuM. dezamAM vinIta ane uddAma-ema e pakSA paDI gayA hatA. eka pakSa kevaLa baMdhAraNapUrvakanI rAjakIya hilacAlamAM ja mAnatA hatA ane ema karatAM je kAMi dhIre dhIre maLe tethI sASa mAnIne AgaLane AgaLa prayatna cAlu rAkhavAnuM prajAne kahetA hatA. tene For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ briTIza prajAnA nyAyIpaNAmAM bhAre vizvAsa hato. bIjA pakSane AvI baMdhAraNapUrvakanI hilacAlamAMthI vizvAsa UThI gayo hato ane ugra hilacAla vaDe evuM lekabaLa UbhuM karavuM ke jenI sAme sthApita sarakAra TakI zake ja nahi ane ApaNane svarAjya ApavAnI tenI upara pharaja paDe-A dhyeyapUrvaka kAma karI rahyo hate. sarakAranuM damana paNa cAlu ja latuM ane dezadrohanA kAraNe udAma pakSanA eka yA anya dezanetAne pakaDI pakaDIne avAra-navAra jelamAM pUravAmAM AvatA hatA. baMgALamAM eka evo paNa nAno sarakho varga Ubho. thayA hatA ke je bema vaDe moTA moTA aMgreja adhikArIonAM khUna karIne sthApita rAjyasattAne mUjhavavA mAMgato hato ane e rIte akaLAyelI rAjasattA ApaNane svarAjya ApI deze ema mAnatA ane manAvato hato. A paristhita vacce gAMdhIjI ApaNI vacce AvyA ane aMdarathI khUba uchaLelI ane ema chatAM niHzastrapaNAne lIdhe asahAyatA anubhavatI prajA samakSa temaNe asahakAra ane satyAgrahanA siddhAMto rajU karyA. caMpAraNa, kheDA, borasada jevA nAnAM nAnAM kSetramAM satyAgrahane amala karIne prajA upara gujaratA sthAnika anyAyo rada karavAnI aMgreja sarakArane temaNe pharaja pADI. pariNAme prajA te jANe ke pitAnA uddhAranI eka navI cAvI maLI gaI hoya ema navI AzA vaDe UchaLavA lAgI. Ameya ApaNI prajAnI athavA te sAmAnya janasvabhAvanI kahIe te paNa khoTuM nathI, e khAsiyata rahI ke lehI jovuM ke raDavuM te sivAya arthAta khUnanI nadIo vahAvyA sivAya svarAja samIpa javAne prajAnI AjhAdI hAMsala karavAno keI ApaNane rasto batAve te ApaNI nizastra prajA te bhArgane jarUra vadhAvI le emAM zaMkA jevuM hatuM ja nahi. asahakArano artha e hatuM ke ApaNI prajA upara ApaNe ja mANaso vaDe ja aMgrejI rAjya cAle che. e prajAnA mANaso sahakAra kheMcI le te For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgrejI rAjataMtra calAvavuM azakya thaI paDe. satyAgrahane artha e hatuM ke geravyAjabI sarakArI kAnunane eka pachI eka bhaMga karavA mAMDe ane ema karatAM je kAMI sahana karavAnuM Ave te sahana karavuM. A satyAgrahanI lejanAmAM chevaTe nAkaranI laDatane paNa samAveza thaI zake. rAjakIya laDatane A prakAra paNa je prajAne moTo bhAga upADI le te Akhare sthApita rAjasattAne prajAnI mAMgaNIo saMtavyA sivAya cAle ja nahi. ane ema na kare to eka vakhata e Ave ke jyAre AkhuM rAjyataMtra aTakI paDe ane pariNAme prajAnA hAthamAM ja AvIne paDe. A Akho kAryakrama pAra pADavAmAM rAjya karatI saMsthAnA eka paNa mANasane hAtha aDADavAno nahi. keI ne leza mAtra ijA karavAnI nahi. pitAnI prakRti ane paristhitine anukULa Avo uddhAramArga kaI prajA pakaDI na le? A yojanAmAM aneka jokhamo hatAM, aneka bhayasthAne hatAM. paNa AjhAdInI tamannA je prajAmAM eka vAra prajavalita thaI che te jokhamo ke bhayasthAnono vicAra karavA besatI ja nathI. te kAma vinItanuM che ane teo te Aja sudhI te ja kAma karyA kare che. I. sa. 1857nA kevaLa hiMsaka rAjakIya AMdolana bAda AjasudhInA hiMdI itihAsamAM be bhISaNa AMdolanane UbhAM thayAM. eka 19ra022nuM asahakAranuM AMdolana. bIjuM 1930-32nuM satyAgrahanuM AMdolana. A banne AMdolananAM pariNAme prajA khUba AgaLa te vadhI ja che. navAM baLa, navI zaktio, vizvAsa janma pAmyAM che. paNa haju svAdhInatA ApaNe ghera AvI nathI-ApaNA upara rAjya te haju aMgreja sarakAranuM cAle che. dhArelA dhyeyane ApaNe kema pahoMcI na zakyA tenAM kAraNo ghaNAM che, paNa tenI samAlocanAne ahIM sthAna nathI. ahIM te prastuta bAbata eTalI ja che ke ApaNI rAjakAraNI laDatamAM tema ja sAmAjika laDatamAM paNa ci. 4 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ' ahiMsAe have nizcaya sthAna prApta karyu che. AvI khAkhatAmAM arhiMsAne kazuM sthAna ja hAi na zake e bhaNelAonA meATA vahema hatA te vahema chellA vIza varSanI itihAsavAnAe nAbUda karyAM che. jevI rIte AjhAdInI prApti arthe tevI ja rate aspRzyatA nivA raNanI dizAe ke madyaniSedhanI dizAe satyAgrahane eka yA anya prakArane amala thayA che ane thaI rahyo che. rASTrIya mahAsabhAe potAnA sarva kAryakramamAM ahiMsAne agrasthAna ApyuM che. ahi MsA Aje kevaLa nakArAtmaka vRtti nathI rahI ke jenI calaNI bAju kevaLa nirmAlyatA ja hatI, paNa ahiMsAne eka zakti tarIke AjanA vicArakee IkArI che ane anubhavI che. DaravuM ane Izvara zvira'nuM nAma bhajyA karavuM evI TUMkI ane geraraste doravanArI samaja nathI rahI; paNa jyAM jyAM karavAnI eka ja rIta che ane te vyavasthita pazubaLanA upayAganI-ema Aja sudhI mAnavAmAM AvatuM hatuM tenA badale mAnavI potAnI mAnavatA jALavIne ahi'saka upAya vaDe te te adharma ke anyAyane saphaLa sAmaneA karI zake che e Aja manAyuM che. jema amuka paristhiti asahva banatAM te sAme amuka mANasa, amuka varga hallA karavAnA che e sAMbhaLatAM suleha zAMtinA rakSakA camake che, tevI ja rIte amuka bAbatamAM satyAgraha thavAne che e samAcAra paNa rAjasattAne Aje camakAve che, ane akaLAve che. gAMdhIjIne A meTA saMdezA che ke koI paNa hiM`saka baLavAnI jarUra che ja nahi-UlaTuM pazubaLane upayeAga karavAthI pazubaLa sAme pazuaLanA ja guNAkAra vadhe che. paNa AvA prasaMge mAnavI potAnI mAnavatA pUrepUrI jALavI zake che ane ema chatAM paNa kAI paNa anyAyane pUrepUrA pratikAra karI zake che. Ama, gAMdhIjI ApaNane asahakAra ane satyAgrahadvArA ahiMsAnA bhAge dorI rahyA che ane ApaNe dorAyA chIe. moTA meTA deza For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ netAo ane akhila hiMnI rASTrIya mahAsabhA paNa gAMdhIjInA pagale Aja sudhI cAlI che ane temanI ahiMsAne bane teTalI apanAve che. Ama chatAM A ja prazna upara gAMdhIjI ane rASTrIya mahAsabhA Aje judAM paDatAM dekhAya che. enuM zuM kAraNa? A praznanuM vivaraNa karavAmAM na Ave tyAM sudhI ahiMsAnI utkAntinI samAcanA adhUrI gaNAya. gAMdhIjIe ApaNI samakSa je ahiMsAtmaka kAryakrama rajU karyo ane ApaNe svAtreyanI avarodhaka rAjasattAne sAmane karavA je prakArano asahakAra ke satyAgraha karavAnuM kahyuM tenI be bAju hatI. eka to bAhya bAju eTale ke sarakArI zALA, kacerI ke dhArAsabhAne bahiSkAra karavo. sarakArI nokarI choDI devI, amuka kAyadAkAnUnane savinaya bhaMga karo. amuka kara na bharavo ke amuka sarakArI kAryamAM sahakAra na Apo. ityAdi A bAhya prakAranI dizAe prajAe pitAnI tAkAta pramANe kAMIne kAMI karI batAvyuM ane sAthe sAthe koi paNa prasaMge sarakArI sattAne hiMsaka sAmane nahi karavA pUrato stutya saMyama paNa dAkhavyo. A saMyamamAM apavAdo banyA nathI ema na kahevAya, paNa moTe bhAge e saMyama akhaMDita jaLavAI rahyo hato. paNa gAMdhIjInI ahiMsAnI bIjI bAju e hatI ke ApaNe ApaNA pratipakSI viSe jarA paNa deSa matsara ke krodha cittavavo nahi, tenuM sadA bhaluM IcchavuM ane tenA bhalA mATe Izvarane sadA prArthanA karavI. Ama karavAthI eka vakhata pratipakSIne hRdayapalaTo thaze ane ApaNuM svarAjyanI mAMgaNIne sarakAra jarUra maMjUra rAkhaze evI sadA zraddhA sevavI. A Antara bAju tarapha prajAe mULathI For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jAra ane satyAnA prajA mATe ja bahu ja ochuM dhyAna ApyuM. ghaNAkharAne mana gAMdhIjIne asahakAra ane satyAgraha rAjya karatI sattA upara dabANa lAvavAne ja eka saraLa ane niHzastra prajA mATe kevaLa vyavahAru upAya hato. ApaNAmAM krodha te svAbhAvika ja hato ane pratipakSIne hRdayapalaTAnI vAtane ApaNumAMnA ghaNA kharA hasatA. paththara pIgaLe paNa AvA pratipakSIno hRdayapalaTo kadI thAya ja nahi ema ApaNAmAMnA ghaNAkharA mAnatA. Ama ahiMsAnA mULa tattvane antarathI nahi svIkAravA chatAM kevaLe rAjakIya hetu bara lAvavA mATe gAMdhIjInI yojanA sivAya bIjo koI mArga vyavahAru nathI, ane e janAne prajA moTA pAyA upara amalamAM mUke te paradezI sattAne jarUra sattAbhraSTa karI zakAya ema buddhipUrvaka samajIne gAMdhIjIne aneka sArA sArA mANasoe sAtha Apyo ane e sAtha ApatAM AvI paDelI yAtanAo bhogavI. ahIM Azcaryajanaka te e ja che ke ahiMsA dRSTine dhyAnamAM rAkhIne yojAele kAryakrama zuddha rAjakIya dRSTie paNa eTalo vyavahAru mAlUma paDayo ane tene lIdhe zuddha ahiMsApAlanamAM ApaNAmAMnA mAnanArA ane nahi mAnanArA sau Aja sudhI gAMdhIjInI AgevAnI nIce sAthe cAlyA. vacagALe hiMdanA agiyAra prAntomAMthI sAta prAntanA rAjya vahIvaTanI javAbadArI kegrese mAthe lIdhI. A rAjyavahIvaTa ja ApaNane athavA te rASTrIya mahAsabhAne gAMdhIjIthI chUTuM pADanAruM baLavAna nimitta bane te saMbhava hato. A rAjyavahIvaTa daramiyAna nAnA moTA komI hullaDo athavA te majUronI haDatALonA keTalAka evA prasaMge banI gayA ke jyAre kegresa sarakArane ramakhANe ane hullaDe dabAvavA khAtara lazkarI baLano upayoga karavo paDe. A sAme gAMdhIjI bahu jorathI lakhatA rahyA, ema chatAM rASTrIya mahAsabhA sAthe temane saMbaMdha kAyamana kAyama rahyo. yupIya For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 viraha gaye varSe AraMbha thayo. hindustAnanA bhAvi viSe sarakAre pitAnI rAjanIti spaSTa na karI. lekamAM asaMtoSa vadhavA lAgyo. satyAgrahanI laData AvI rahI che ema bhaNakArA vAgavA zarU thayA. rAmagaDhanI mahAsabhAe gAMdhIjIne pharIthI prajAnA saramukhatyAra banA vyA. gAMdhIjIe e mukhIpaNuM svIkAryuM. yuropanI laDAI AgaLa vadhavA lAgI ane tenuM svarUpa vadhAre ne vadhAre bhISaNa banavA lAgyuM, sarakAre hinda vizenI pitAnI rAjanItinI vadhAre cokhavaTa karavA mAMDI. koMgresane AthI saMtoSa thayo nahi. ema chatAM samAdhAnanI AzA kAMIka baMdhAvA lAgI. vAIsaroya ane gAMdhIjI vacce vATAghATo cAlatI ja rahI. je sarakAra sAthe ApaNI samAdhAnI thAya ane kegresanI mAgaNIo je svIkAravAmAM Ave te ApaNe zuM karavuM ? sarakArane Aje cAlI rahelA vigrahamAM sAtha Apavo ke nahIM sAtha Apo to kayA prakArane? kevaLa naitika ke lazkarI ane Arthika? ApaNA dezamAM ApaNuM zAsana sthapAya pachI ApaNe zuM karavuM ? paradezI AkramaNa sAme bacAva karavA mATe sainya rAkhavuM ke nahi ? dezamAM paNa game tyAre komI ramakhANo thAya. bIjAM paNa hullaDa thAya tevA vakhate rAjazAsananI javAbadArI dhAraNa karatAM ApaNe zastrabaLanA upayogathI tenI aTakAyata karavI ke nahi ? AvA prazno ekAeka gAMdhIjI ane anya rASTranetAo vacce AvIne UbhA rahyA. ahiMsAne jenA dilamAM mukhya sthAna che te dezanA koI paNa saMgamAM zastrabaLanA upayogane saMmata kare ja kema ? enI AgaLa te ahiMsAnI ja vAta hoya ane ahiMsAnI ja yojanA heya. bIjI bAjue jemAM sazastra sainya rAkhavAnuM nahi evI hindustAnanA bhAvi rAjyataMtranI ghaTanA kArobArI samitinA sabhyoe ke anya rASTranetAoe kadI kapelI je nahi. Akhare gAMdhIjIne mana ahiMsA mukhya hatI. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA jevA ghaNAkharAne mana svarAjya--svAdhIna rAjyata`tra- ahiMsAmaya hoya te ahiMsA-hiMsA mizrita rAjyataMtra e mukhya vastu hatI. gAMdhIjInI ahiMsAnuM pAlana karanArA ghaNA ja echA hatA ane bAkonAmAM keTalAka adagdha ane bIjA Aje anya kAI vyavahAru mA najare nahi paDavAthI A rIte paNa sarakArane asarakAraka sAmaneA thaI zake che ane laDatanI bhUmikA UMcI ane UMcI jaLavAI rahe che ema samajIne gAMdhIjIne anu saranArA hatA. vacagALAnA nAnA sarakhA rAjyavahIvaTe jema ApaNI tAkAtanuM bhAna karAvyuM hatu. tema ja AjanA rAjyavahI- vaTamAM haju ahiMsApAlanane keTalA ochA avakAza che eneA paNa Toka Toka khyAla ApyA hatA. vaLI e paNa prazna vicAravA jevA rahe che ke rASTrIya mahAsabhAnuM AkharI dhyeya zuM che ? rASTrane svAdhInasattAka banAvavAnu ke ahi MsA jevA ekAnta Adarzane kAI paNa bhAge ane kAI paNa sayAgamAM deza pAse ane Akhare jagata pAse amala karAvavAnuM ? sarakAra sAme laData karavAnI hoya tyAre jeTaluM` asarakAraka pariNAma Ave eTaluM Avazyaka dabANa sarakAra upara lAvI zakAya tema hAya ane sAthe sAthe ahiMsA paNa jaLavAtI hAya evA kAI mArge gAMdhIjI jevA ApaNane dAre ane ApaNe tene jarUra anusarIe. paNa jyAre mAthA upara taMtranI javAbadArI Ave tyAre kevaLa ahi MsAthI ta Mtra calAvavuM azakaya ja che evA ApaNane AgaLanA tAjo ja anubhava hatA. ahiM sAnA vyaktigata anupAlanamAM ApaNe karaDavA AvatA sapne na mArIe ne phADI khAvAne dhasI AvatA vAghavarune na mArIe, paNa phAI gAmanI rakhevALI jo ApaNe mAthe lIdhI hoya teA gAmane raMjADatAM sarpa ke vAghavarunI hiMsA ApaNA mATe aninAya bamavAnI ja. Aja anubhava myunIsipAliTInA sUtradhArAnA paNa che. For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI ja rIte komI ramakhANe ke bIjA hullaDo aTakAvavAmAM bIjA upa niSphaLa nIvaDatAM sazastra damana karyA sivAya vAta karIe chIe chatAM koI paNa komI ramakhANane dAbavA mATe sarakAra cAMpatA upAyo nahi le to sarakAra sAme paNa ApaNe bhAre pokAra uThAvavAnA. paNa A cAMpatA upAya eTale hullaDakho sAme zastrone tAtkAlika ane jarUra mujaba eAcho ke vadhAre upayoga nahi te bIjuM zuM ? AvuM ja valaNa ane vartana sarahadI AkramaNe saMbaMdhamAM, samajAvaTanA upAyo niSphaLa gaye, ApaNe akhatyAra karavAnA ja. bIjI paNa eka bAbata vicAravA jevI che. ahIM ApaNe je prakAranI ahiMsAnI vAta karIe chIe teno eka artha e paNa che ke potAnI jAtano bhoga ApIne samudAyane lAbha sAdhA. AvI ja rIte samasta rAkhe ahiMsA aMgIkAra karavI eTale samaya Age pitAnA sarvasvanA bhoge paNa jagatamAM ahiMsA sthApavA pravRtta thavuM. paNa koI paNa mahAna Adarza khAtara dezane paNa bhoga ApI devA tatpara thavuM e haju Aje te ApaNA kalpanAkSitijanI sImA bahAra che. rASTra vidhAyakene mATe jema prajAne deravAnI javAbadArI che tevI ja rIte prajAnA baLAbaLanuM mApa paNa barAbara dhyAnamAM rAkhIne rAjyavahIvaTanA vidhiniSedha temaNe ghaDavAnA rahe. che. jenuM ekAnta lakSya ahiMsA che ane je ahiMsAnA vicArathI kharekhara otapreta banI gayA che teo jarUra ema kahI zake ke je koMgrese hiMsAahiMsAnA mitra mArga calAvavAnI hoya te evI kegresamAM amane rasa nathI. Ama kahenAranI prAmANiktA viSe athavA te uparanA kAraNe teo kegresane tyAga kare te tenA lIdhe temanA viSe jarA paNa anAdara cittavo e nathI. gAMdhIjI Aja sudhI ApaNane ahiMsAnA mArge doryo, paNa rAjyataMtranI javAbadArI levA Aje ke kALAntare jayAre paNuprasaMga Avaze tyAre gAMdhIjI For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa hayAta haze te temanAthI athavA teA ahiMsA saMbaMdhe temanA jeTalA Agraha dharAvanAra kAI paNa rASTranetAthI kAMgresa jevI saMsthAne eTale ke ApaNA jevA ghaNAkharAne A khAkhata pUratA judA paDavAne prasaMga Avaze evI bhIti rahe che. paNa A teA badhI ApaNA dezanA rAjakAraNa pUratI ane tenA ahiMsA sAthenA vadhatA ghaTatA saMbaMdha pUratI ApaNe vAte karI, paNa e uparathI kAie ema samajavAnu nathI ke ahiMsAnA upayAgane have maryAdA AvI rahI che ane ahiMsAnA vahevA mAMDelA pravAha have aTakI javAnA che. ahiMsA teA have upAzraya ane maThamAMthI cAtare ane rAjadAre AvIne UbhI che ane tyAMthI kadI pAchI pharavAnI che ja nahi. Aja sudhI mAtra paraleAkane aja vALatI ahiMsA. have ApaNA gharakhUNAne temaja zerIcauTAMne ajavALI rahI che. ane sAmAjika tema ja rAjakAraNanA jIvananI aneka samasyAe upara navA prakAza nAMkhI rahI che ApaNuM parivatana pAmatuM rAjakAraNa Aje kadAca ahiMsAne pUrepUrI apanAvI na zake ane e ja kAraNe AjaneA ApaNA sUtradhAra AvatI kAle laghumatImAM kadAca jaine bese. chatAM sazakta ane svAdhIna hiMda Akhare te ahiMsAne ja vega ApavAnu che. Aje eka bAjue ahiM sAdhanA meTAmAM meATA payagaMbara jagatane ahiMsAnI AgamavANI saMbhaLAvI rahyo che. ahiMsAnI digantavyApI udghASaNa karI rahyo che. bIjI bAjue hi MsAtuM ja mUrtimAna svarUpa jANe ke kALabhairava pragaTayo na hoya eve bRhat janInA bhAgyavidyAtA harahITalara hiMsAne digvijaya sAdhI rahyo che. mANaseAnI zraddhA pAchI DagamagavA lAgI che. ahiMsAnA vicAra tene khUba game che ane bIjI bAjue hiMsAne vijayavatI For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatI te nirakhe che. ahiMsA, dharma, satya, nyAya nItinA mArge cAlavAno prayatna karate mAnavI pAche Thokara khAIne paDayo che ane mANasa paNa Akhare te pazu ja che? evI bhrAti sevI rahyo che. paNa ethI nirAza banavAnuM kazuM ja kAraNa nathI. haju mANasa hiMsAthI dharA nathI eTale vAraMvAra te hiMsAnA cakaDoLe caDhe che ane ghumarIo khAdhA kare che. paNa mANasa eka vAra hiMsAthI trAsavAna che, hiMsAnI niSphaLatA ja mAtra nahiM paNa tenI ghAtaka paraMparA tenA dilamAM UtaravAnI che. saMbhava che ke gAMdhIjI kahe che tema Aje cAlI rahelI laDAI hiMsAnI chellI heLI baneH kAraNa ke AjanA yuddhamAM cAlI rahelA agaNita nirdoSa mAnavIone saMhAra ApaNA dilamAM hiMsA ane hiMsaka pravRttio pratye ekAnta ane marmaspazI je dhRNA nipajAvI rahyo che te je sthAyI svarUpa pakaDe te jarUra mAnavajAta hiMsAnA mArgethI pAchI phare ane jevI rIte nirAmiSAhArI koIpaNa saMyogomAM mAMsAhArano vicAra sarakho karatA nathI tevI ja rIte kevaLa hiMsA hiMsA ane hiMsAthI thAkelI, trAselI kaMTALelI mAnavajAta pitAne koI paNa hetu ke ke svArtha siddha karavA khAtara eka paNa mAnavIne jarApaNa IjA pahoMcADavAno kadI vicAra nahi seve. e samaya Avaze tyAre ahiMsA upadeza ke samajAvaTane viSaya nahi rahe, paNa mAnava jIvananI eka svAbhAvika vRtti banI jaze. Aja sudhInI duniyAnI paristhitinuM eka bIjuM tattva paNa vicAravA jevuM che. AjanI avanavI vaijJAnika zodhee duniyAnI sthUla divAlo toDI nAMkhI che, dUra gaNAtA deze najIka AvyA che. vimAne eka khaMDamAMthI bIjA khaMDamAM jotajotAmAM jaI zake che. reDIonI zodha vaDe duniyAnA koI paNa khUNe banatI bInAnA For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * samAcAra duniyAnA bIje khUNe mAkalI zakAya che. Antara rASTrIya vyApAra khUba ja vadhelA che ane eka dezanI cIjo anya dezamAM sahelAithI mAkalI zakAya che. Ama hAvA chatAM ApaNA vartamAna mAnasamAM AntararASTrIyatA haju UgI ja nathI. hajI rASTrAya bhAvanAnuM jhanUna manamAMthI khasatuM ja nathI. mArA deza anyathI judo che. mArA dezanA svArthA anyathI bhinna che. jo huM namaLe. chuM teA sabaLA thavA mAMgu chu ane sabaLa banIne anya nabaLA dezA upara AkramaNa karavA maneratha sevuM chuM. bIjuM, AjanA vijJAne mAsa jAtanI zakti khUba ja vadhArI che ane e zaktane pacAvavA yAgya naitika sAdhanAmAM alpazaktivALA mAnavI jeTalI ja AjanI mAnavajAta pachAta che. bALakanA hAthamAM talavAra Ave ane te aNusamajane vaza thaine Amatema pherave ane AsapAsanA mAseAne ghAyala karI bese evI Aje AkhI mAnavajAtanI dazA che. Aja bAhya aMtara ghaTayuM che. sau kAi ekamekanI samIpa AvyA che. Aje eka ja mANasa vijJAnanI madada vaDe saMkhyAbaMdha mAnavIonA saMhAra karI zake che. pariNAme Aje cAtaraka kAtila harIphAI ane ghAtaka sa MhAra ApaNe joi rahyA chIe. paNa A duniyAnI cisthAyI paristhiti na ja hAI ja zake. nahi tA duniyAno svayameva ja nAza thai jAya. Aje navI zaktino mAnavIne kepha caDhaye che. e gheADA kALamAM ja Utaraze ane anyanA rakSaNamAM ja potAnuM rakSaNa raheluM che evI svasaMrakSaNanI vRtti janatAnA mAnasamAM UbhI thaze ane tyAre ja janatA ahiMsA tarapha abhimukha banyA vinA raheze ja nahi. hiMsA jeTalI AjanI satya vastusthiti che teTalI ja ahiMsA AvatI kAlanI nizcita gaLA ATalI lAMkhI samAlayanA vaDe joyuM ke mAnava For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa jIvananA itihAsamAM ahiMsAnA vicAra ane AcAra uttarAttara vikAsa pAmatA gayA che. mANasanu' pravruttikSetra jema jema vyApaka banatu' gayu che, tema tema te kSetrane ahiMsAnA saMskAra ApavAne mAnavI prayatna karI rahyo che. koI vAra te AgaLa vadhyeA che te kAI vAra pAchaLa paDyo che, paNa ahiMsAtA hamezAne mATe tyAga karIne teNe ahiMsAnI gulAmI kadI svIkArI nathI. jyAM ahiM`sAnA vicAra ke AcAra ne avakAza ke sthAna ja na hoya ema mAnavAmAM Avatu' tyAM ahiMsA mA karI rahI che ane potAnI prabhutA siddha karI rahI che. vyaktigata jIvanathI AgaLa vadhIne samAja tema ja rAjakAraNanA praznone ahiMsA sparzI rahI che. ane rASTranA navavidhAnamAM ahiMsAnA vicAra pUrA avakAza pAmI rahela che. A ja vicAra haju AMtararASTrIya paristhitine sparzI zakayA nathI. AMtararASTrIya prajAsaMghanI AgaLa te phAlyA ke phUlyA nahi, kAraNa ke te saghanA sUtradhArAmAM kevaLa svArtha ane hi'sAvRtti bharelI hatI ane suleha-zAMti-ahiMsAne mAtra bAhyaDaMbara ja hatA. paNa kALAntare sAcA prajAsa AvavAnA ja che ane te vaDe ahiMsAnA sAmrAjyanI sthApanA thavAnI ja che. paNa te tyAre ja banaze ke jyAre pratyeka dezamAM eka eka gAMdhI pAkaze. Aje gAMdhIjI ekalA che, ane eka parAdhIna, niHzastra ane nirdhana dazAmAM DUbelA dezanA AgevAna che. AvatI kAle svAdhIna ane sazastra deza paNa eka eka gAMdhIne janmAvaze ane potapotAnA dezanI praznane ahiM sAnA mArga tarapha vALaze e divasa Avaze tyAre AjanA saMhAraka yuddo bhUtakALanA banI jaze ane parasparanA hitane poSaka evI anyAnya sahakArI vizvavyavasthA janma pAmaze. e sonerI yuga jaldIthI samIpa lAvavA mATe ApaNe zu A prazna ja ApaNe have vicAravA rahyo. saMpUrNa hiMsA kara e ? . For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maya jIvana vyakti ke samaSTi mATe azakya ja che. jIvana eTale ja hiMsAthI bane teTaluM nivRtta jIvana akhatyAra karavuM. A rIte ApaNA aMgata jIvanane bane teTaluM ahiMsAmaya banAvIe. ApaNA - sAmAjika jIvanane paNa ahiMsAnI dRSTie bane teTaluM nirmaLa banAvIe. jyAM jyAM ApaNA vyaktigata ke sAmAjika jIvanamAM hiMsA bharI heya, anya vargonA vyAjabI hakko upara aghaTita - AkramaNa thatuM hoya, koI dabAyeluM, avamAnita, ke tiraskRta hoya. aneka bhUkhe maratA hoya ane mAtra gaNyAgAMThayA leke vaibhavamAM hAlatA heya--A sarva dizAomAM ahiMsA ane nyAyanI sthApanA karIe. Ama Atara bAhya aneka parivartana sAdhIne ApaNuM rASTranI samagra vyavasthAne bane teTalI ahiMsApUrNa banAvIe. Aje ApaNane sainya vihoNA rAjyataMtranI ghaTanA avyavahAru lAge che, paNa upara jaNAvelI sAdhanA sAdhatAM sAdhatAM ApaNe sazakta deza svAdhInatA meLa* viIne sainyavihoNA rAjyataMtranuM gAMdhIjInuM svapna sAcuM pADaze tyAre pRthvI upara svarga avataraze ane sarvatra saMteSa, sukha ane zAzvata zAntinI sthApanA thaze. e ujajavala divasanI prArthanA karatAM karatAM ApaNe ahiMsAnA dharmanA mArga upara ApaNe pravAha cAlu rAkhIe ane ApaNA vyaktigata temaja sAmudAyika jIvanane ahiMsA vaDe bane teTaluM nirmaLa ane prakAzavAhI banAvIe !* ' ( bhArate AjhAdI prApta karI te pUrve lakhAyele A lekha te samayanI paristhitinA saMdarbhamAM je -saMpAdaka) For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAmiSa AhAra mAnavajIvananA pUrvakALano ItihAsa ane vikAsakrama joIe chIe te mAlUma paDe che ke eka kALe ApaNe duniyAnA lokone khetI kema karavI ane dhAna kevI rIte pakAvavuM teno khyAla nahe ane A jagata upara vicarate mAnavI je kAMI phaLapAna maLe te dvArA ane zikArathI maLelA pazuonA mAMsabhakSaNa dvArA jIvanano nirvAha karate hato. samayAntare khetInI zodha thaI ane anAja tathA kakeLa tenA khAdya padArthomAM umerAyAM. khetI jema jema vadhatI gaI ane puSkaLa pramANamAM jema jema pAka UtaravA lAgyo tema tema jIvananirvAha mATe mAMsabhakSaNanI anivAryatA ghaTatI gaI ane kevaLa anAja-zAka tathA phaLa upara jIvananirvAha zakaya banato gayo. Ama jema khetI-vijJAnane ja mAtra nahi paNa vanaspati-vijJAnane eka bAjue vikAsa thate game tema bIjI bAjue mAnavInA manane, buddhi, hRdayane paNa utkarSa thato gayo ane komaLatA, karuNA, anukaMpA Adi guNo kholavA lAgyA. A AntaravikAsanA pariNAme keI eka mAnavInA dilamAM prazna thayo haze ke huM je vanaspatyAhAra upara mArA jIvanane kazI paNa agavaDa, taMgI ke atRpti vinA nirvAha karI zakuM chuM, mArI sendriya tRpta thAya che ane prANavardhaka dravyo paNa vanaspatyAhAramAMthI mane pUrA pramANamAM maLI rahe che. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te pachI mArA jevAM ja paMcendriya pazuono vadha karIne tenuM mAMsa huM zA mATe khAuM ? eka divasa katala thatA jAnavaranI cIsa e mAnavInA kAna upara athaDAI ane tenA dilamAM te sAMsarI UtarI gaI. te pazunuM pakaveluM mAMsa tenI sAme AhAra-upabhoga mATe AvyuM ane te pelI cIsanuM smaraNa tenA dilane cIravA lAgyuM ane te pazunI dInatAbharI mudrA, karagaratI AMkho, AMtara cetanAthI halanacalana karatuM tenuM sohAmaNuM zarIra tenI AMkha sAme - taravaravA lAgyuM ane A mArAthI nahi khavAya ema kahIne te Ubho thaI gayo haze. tenA dilamAM UMDI karuNAne te divasathI udaya thayo ane mAMsAhArane teNe haMmezAne mATe tyAga karyo. mAMsAhAratyAganI A che prAthamika bhUmikA ane Aje paNa mAMsAhAratyAganI e ja bhUmikA rahI che. bhagavAna temanA lagna- maMDapathI pAchA pharyA, kAraNa ke lagnane lagatI vareThI-jamaNa mATe katala karavA arthe ekaThA karavAmAM AvelAM pazuone citkAra temanA kAne paDe ane temane AtmA aMdarathI kakaLI UThe ke are - A zuM ? mArA lagnanimitte ATalAM badhAM pazuonI hiMsA ? mane A lagna ja na khape. ratha pAcho pheravALe ane sAthe sAthe temanI jIvananI AkhI dizA paNa badalAI gaI. AmiSa ke nirAmiSa AhAra aMge prastuta bAbata e che ke mAnavI je pazunI ja eka vistRta AvRtti heta, tenAmAM pazuomAM je nathI evI buddhi, hRdayanI lAgaNI, smRti ane kalpanA na hota te mAnavI moTAmAM moTo mAMsAhArI ja banyo hota. kAraNa ke mAMsAhArathI vAranAruM tenA mATe koI kAraNa heta ja nahi. paNa mAnavI pote buddhithI vicArate thayo ane bIjAnAM sukhaduHkhane samajavA lAgyo, hRdayathI saMvedata thayo ane anyamAM AtmIyatAne For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema ane sahAnubhutine anubhava karate the. smRti vaDe pitAnA ane anyanA bhUtakALane ane kalpanA vaDe pitAnA ane anyanA bhaviSyakALane te vartamAnanA anubaMdhamAM vicArate saMvedata thayo ane tenI ane pazunI rItabhAtamAM vicArane uttarottara moTe ne moTo taphAvata paDate gayo. te taphAvatamAMthI mAnavasabhyatA ane saMskRtino udaya thayo, jJAnanA aneka pradeza sara thavA lAgyA ane prema, dayA, karuNAnI navI dRSTie jagatane, jagatanA prANIone te nihALavA lAgyo. dharmasaMsthAo UbhI thavA lAgI ane duniyA sAthenA tenA vyavahAre aneka navAM rUpa dhAraNa karavA mAMDayA. Aje ApaNI prakRtimAM je nirAmiSa AhAranI vRtti sthira ane sthAyI rUpa dhAraNa karI beThI che te satata vikasatI rahelI mAnavasabhyatA ane saMskRtinuM ja eka rUpa che. amuka mAnavIo je nirAmiSa AhArI che te amuka pazuo gAya, baLada, bheMsa. gheDA, bakarAM vagere paNa nirAmiSa AhArI che ane ghAsa ane bhAjapAlA upara nabhe che. paNa temanA ane mAnavInA nirAmiSa AhAratAmAM bhAre taphAvata che. te pazuo prakRtithI ane nahi ke kaI udAtta vRttithI nirAmiSAhArI che. mAnavInI AhAra maryAdA kevaLa karuNAvRttimAMthI nirmANa thaI che. Aje nirAmiSa AhAranA samarthanamAM aneka dalIla karavAmAM Ave che. dA. ta. vanaspatyAhAra mAMsAhAra jeTale ja baLadAyI che, balka vadhAre che. mAMsAhArathI keTalAka rogo thAya che jenuM vanaspatyAhArIo mATe kazuM jokhama ja nathI. mANasanA dAMtanuM baMdhAraNa e prakAranuM che ke te vanaspatyAhAra mATe sarajAyA che. hiMsaka prANIonA dAMta judA ja prakAranA hoya che. je pAyAmAM karUNAnI For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRtti baLavAna nahi hoya te AvI badhI dalIla mAnavIne mAMsA hArathI vALavAmAM kAmayAba nIvaDavA bahu saMbhava nathI. mAMsAhAranuM baLavardhakapaNAnI bAbatamAM caDiyAtApaNuM eTalIja baLavAna dalIlothI puravAra thaI zake tema che. mAMsAhAranA kAraNe amuka rogo pedA thavAno saMbhava haze te vanaspatyAhAramAMthI paNa amuka dardInI saMbhAvanA rajU karI zakAya tema che. rAMdhIne pakaveluM anna khAvAne TevAyelI mAnavajAtinA dAMta kazuM kAcuM-pachI te anAja hoya ke mAMsa-khAI zakatA nathI ane khAvA jAya te paNa dAMtanI cAvavAnI zakti maryAdita heIne tevo khorAka te pacAvI zakatA nathI eTale nirAmiSa AhAranA samarthanamAM dAMtanI dalIlane bahu artha nathI. Ama mAMsAhAranA pakSamAM ane viruddhamAM baLavAna dalIlane rajU thaI zake che ane koI ekAnta nirNaya upara AvavAnuM sAdhAraNa mANasa mATe muzkela bane che. sthULa jagata upara najara nAMkhatAM ApaNI sAme eka ja kudaratI niyama tarI Ave che ke "jIvo javasya jIvanama. nIcenI sRSTino ghAta karIne uparanI sRSTi catarapha jIvananirvAha sAdhatI mAlUma paDe che. A rIte sRSTinA vikAsakramanI Toce beThele mAnavI ema mAnavAne ane vartavAne mukhatyAra che ke huM paNa mArA zarIranuM prANasaMvardhana nIcenI keTinI jIvasRSTinA phAve tevA upayoga vaDe karI zakuM chuM. mane ema karavAne pUrNa adhikAra che. A prakAranI vicAraNA mANasane mAMsAhAra tarapha AkarSe che ane je kulaparaMparAthI mAMsAhArI hoya tene mAMsAhAra upara TakAvI rAkhe che. ApaNe A kudaratI niyamane vicAra karavo joIe ane nirAmiSa AhAra ApaNane abhISTa hoya te ApaNe upara jaNAvela kudaratI kAnUnanA anusaMdhAnamAM nirAmiSa AhAranuM samarthana zodhavuM joIe. moTuM mAchaluM nAnA mAchalAne khAya che te mujaba " jI jIvasya jIvanama' e siddhAnta khoTo che ema ApaNe For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahI nahi zakIe. jANe ja che ke mAre mArA nirvAha mATe-prANa dhAraNa mATe kAMIne kAMI te hiMsA karavAnI raheze ja, paNa sAthe sAthe te vicAre che ke eka ane anya prakAranI hiMsA vacce pasaMdagI karavAnuM mArA mATe zakaya hoya te mArI lagabhaga samakakSAnAM evAM pazuo jemAM mArA jevuM ja cetanya camakatuM najare paDe che jenAmAM mArI jevAM ja bhaya prIti sukhanuM AkarSaNa ane duHkha prati nivartana, AnaMda ane zokanI, prema ane pratikAranI lAgaNIo rahelI che. jene huM paMpALuM chuM te prasannatA dAkhave che ane jenI sAme lAkaDI ugANuM chuM te ekAeka bhayagrasta banI jAya che tene mArIne tenuM mAMsa khAvAne mane vicAra ja kema Ave? A vizALa vasudhAmAM zAka, phaLa, dhAnya pAra vinAnAM Uge che, mane joIe te mane maLI zake tema che, Ama vicArIne te potAnA nirvAha mATe kaniSTha koTinA chevo-vanaspati-ne upabhoga karIne saMtoSa citta che. A rIte mANasanA AhAranI bAbatamAM "jIvo jIvasya jIvanama", niyama lAgu to paDe ja che paNa pitAnA jIvanuM jIvana-dhAraNa te mAMsAhArathI nathI karato, kAraNa ke, tenAmAM UgelI mAnavatAnI - karuNatAnI UMDI vRtti tene tema karatA aTakAve che. paNa vanaspatyAhArathI jIvana dhAraNa karavAnuM te pasaMda kare che. mAMsAhAranA pakSamAM sauthI baLavAna dalIla tenAmAM vadhAre tAkAta ApavAnI guNavizeSatAne lagatI che. AnI sAme vanaspatyAhAranI tAkAta ApavAnI zakti vadhAre nahi te mAMsAhAra jeTalI te che ja ema vanaspatyAhAranA pakSakAra jorazorathI kahetA hoya che. ema chatAM mAMsAhAranI upara jaNAvela guNavizeSatAne toDI pADavI muzkela che. Ama hovA chatAM paNa koIe mAMsAhAra tarapha vaLavA ke DhaLavAnI kazI ja jarUra che ja nahi ane te eTalA mATe ke upara ci. 5 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAvyuM tema eka to mAMsAhAratyAga eTale prANIjanya sarva padArthone tyAga ema samajavAnuM che ja nahi. nahi to dUdha ane madha bane varya banI jAya. pazuhiMsA vinA bane padArtho Aje sulabha che ane zarIranI tAkAta vadhAravA mATe A banne dravyo ghaNAM upagI che ane vanaspatinA vizALa pradezamAM paNa aneka padArtho bharelA che ke je mAnavInI zArIrika tAkAtamAM jarUrI sarva puravaNI karI zake tema che. A badhuM chatAM dhAre ke samagrapaNe vicAratAM vanaspatyAhAra karatAM mAMsAhAra vadhAre tAkAta Ape che ema hakIkta rUpe satya hoya te paNa mAnavIno Adarza bane teTalA baLavAna pazu banavAno kadI hato nahi, che nahi. mAnavI karatAM anekagaNuM vadhAre baLa dharAvatAM pazuo vidyamAna che. ema chatAM mAnavInuM te pazuo upara prabhutva vartatuM hatuM ane varte che. tenuM kAraNa e che ke mANasanuM viziSTa lakSaNa tenI zArIrika baLavattaratA nahi paNa prakhara buddhimattA che. eTale karuNA prerita mAnavInuM A prazna aMge eka ja valaNa hoI zake ke mAruM zarIra nirogI hoya, kAryakSama hoya che te mArA mATe pUratuM che. malla ke kustIbAja thavuM athavA te balAtya pazu banavuM e sAmAnya mAnavIne Adarza heIna zake. tAkAtanI daSTie mAMsAhAranuM game teTaluM caDiyAtApaNuM hoya te paNa evI tAkAtanI mane koI jarUra nathI ke je mArA antastattvane jaDa banAvI de, karuNAvihoNuM banAvI de. karuNA prerita mAnavI Ama haMmezAM vicAre che ane nirAmiSa AhAra viSenI potAnI makkamatAne kAyama rAkhe che. nirAmiSa AhAranI-tAtvika kahe ke naitika - bhUmikA A prakAranI che. tene vizeSa saMbaMdha buddhi sAthe nahi paNa hadaya sAthe che. vijJAna sAthe nahi paNa dharma sAthe che. AjanA pratikULa vAtAvaraNamAM buddhi ema kahetA saMbhaLAya che ke duniyAnA moTA bhAganA For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67. leke mAMsAhArI che, pazu, paMkhI, macchI mAnavInA upabhoga mATe sarajAyAM che. zarIramAM anAja karatAM mAMsa vadhAre jaladIthI maLI jAya che, ekarUpa thAya che. pazuo pratye AvI dayA karuNAnI vAta karavI e eka prakAranI lAgaNIvivazatA che. hRdaya kahe che ke "mAnavitara sRSTine kevaLa bhogapabhoganI dRSTie jevI e barAbara nathI. mArI mAphaka anya jIvone paNa jIvavAno-sahaastitvano eTalo ja adhikAra che. mane koI IjA pahoMcADe, mAre kaI dhAta kare te te mane gamatuM nathI. A huM jANuM chuM ane tethI temanI sAthenA vyavahAramAM huM temanI lAgaNIonI upekSA karI zakuM tema nathI. prema je mAro svabhAvadharma che te mAtra mAnavasamAja pUrato paryApta nathI banI zakata paNa bhUta mAtrane sparzavA - apanAvavA - jhaMkhe che. A vRttinI huM avajJA zI rIte karI zakuM? duniyAnA loko game tema vartatA hoya, mArA svabhAvadharmathI je viruddha bhAse che te mArAthI thaI na ja zake. AvI ja rIte vijJAna kevaLa mAnavalakSI rahyuM che. te mAnavInA utkarSa khAtara, svArtha khAtara game teTalI hiMsA karatAM acakAtuM nathI. Aje te vijJAna mAnavasamAjano saMhAra karavA jANe ke tatpara thayuM hoya evI bhayAnaka paristhiti teNe UbhI karI che. dharma samagra sajIva sRSTi sAthe tAdAmya sAdhavAnuM kahe che. temAM paNa jeke mAnavI mukhya sthAne che, ane hovo ja joIe, ema chatAM paNa mAnavetara sajIva sRSTinI upekSA karavAnuM te kadI paNa zikhavatuM nathI. dharma dvArA prarUpita dayA, ahiMsA nAnAmAM nAnA jIvane sparzavA, rakSavA Icche che. A hiMsAnirbhara jagatamAM saMpUrNa ahiMsaka jIvana bhale zakaya na hoya te paNa dharmanuM lakSya sarva jIvo pratye komaLatA dAkhavavAnuM, sarva bhUta viSe maitrI cintavAvAnuM ane bane teTalI ochI hiMsA vaDe ane uparanI keTinA chanI rakSApUrvaka samAjasudhAraNA karavAnuM raheluM che. A dharmavicAra sAthe For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsAhAra kadI paNa susa gata thaI na ja zake. dayAnA vistArane koI cheDo heIna zake. A nirAmiSAhAraparAyaNa jIvanavRtti AtmAnA guNavikAsane aneka rIte upakAraka che. ema chatAM ahiMsAnI sAdhanA e jenuM jIvanalakSya che. teNe mAtra nirAmiSAhArathI saMtoSa mAnavAnI jarUra nathI. nirAmiSa AhAra ahiMsAnI upAsanAnuM eka aMga che. nirAmiSAhArI anya mAnavI sAthenA vartAvamAM ghaNI vakhata apramANika, svAthI, duSTa, nikura jovAmAM Ave che. jyAre anya mAnavI mAMsAhArI hovA chatAM mAnavasamAja sAthenA vyavahAramAM saraLa, namra, dayALu devAmAM Ave che. AnuM kAraNa e che ke ApaNI ahiMsAvRtti-dayAnI bhAvanA-jeTalA kSetrane sparze che, teTalA kSetra pUrate ApaNo vartAva kUNo-dayA bane che. tethI itara kSetramAM e kUNApaNuM jovAmAM AvatuM nathI. pazudayA upara khUba bhAra mUkanAra. loke ghaNI vakhata mAnavI sAthenA vyavahArano UMDANathI vicAra karatA jovAmAM AvatA nathI. taduparAnta pazudayA eTale pazunI. prANIonI hiMsA na karavI eTalI maryAdita samajaNa temanAmAM ghaNI vakhata jovAmAM Ave che, paNa jIvatA pazuo sAthenA vyavahAramAM temanA tarapha nikuratA-kraratA dAkhavavAmAM AvatI mAlUma paDe che. mAnavInA. AvA ahiMsAviSayaka vartanamAM asaMgatio pedA thavAnuM kAraNa e che ke ahiMsAne sarvAgI khyAla tadanurUpa vivekabharyuM AcaraNa bhAgye ja koI mAnavImAM pUrNapaNe pragaTeluM jovAmAM Ave che, kaI eka bAbata upara khUba bhAra mUke che, te bIje bIjI bAbatane vadhAre mahattvanI gaNe che. zAkAhArI kuTuMbamAM janmelI vyaktine mAMsAhArane bhAgye ja khyAla Ave che. mAMsAhArI kulaparaMparAmAM janmela mAnavIne mAMsAhAramAM bhAgye ja koI anaucitya bhAse che. evI ja rIte For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazudayA upara bhAra mUkanAre mANasa mAnavasamAjane visarI jAya che. mAnavatAne AgaLa dharanArane mana pazuchavananuM koI mahattva hatuM nathI. jIvanamAM sAcI ane sarvAgI ahiMsAno udaya thavA mATe mANase pitAnA jIvananuM-AhAra tema ja vyavahAranuM-AmUla saMzodhana karavuM joIe, niyama ane apavAdanA vivekanI tene sUjha hevI joIe eTaluM ja nahi paNa jyAre amuka ane anya prakAranI hiMsA vacce pasaMdagI karavAnI hoya tyAre sAcI pasaMdagInuM dhoraNa tene sulabha hovuM joIe. A rIte vicAratAM mAlUma paDaze ke nirAmiSa AhAra ahiMsaka AcAranuM mAtra eka pAsuM che ane te AcAranI saMpUrNatAne pahoMcavA bIjA aneka pAsAMonI tenAmAM khilAvaTa thavAnI jarUra rahe che. A rIte vicAratAM e paNa mAlUma paDaze ke nirAmiSa AhArIne mAMsAhAra karatI vyakti pratye dhRNA ke avagaNanAnI najare jovAno ane tenAthI pite ghaNe UMco che evuM abhimAna cintavavAne lezamAtra adhikAra nathI kAraNa ke AvA nirAmiSa AhArInA mAnasamAM ane AcaraNamAM bIjI pAra vinAnI hiMsA bharelI hoya che ane pele mAMsAhArI bIjA vyavahAra ane AcAramAM A nirAmiSa AhArI karatAM aneka rIte caDiyAtAM eTale ke vadhAre dayALu hoya ema mAlUma paDe che. saMbhava che ke te paNa pitAnA saMskAra ane pitAnI rIta mujaba ahiMsAnI ja anya prakAre ArAdhanA karatA hoya. mAnavI jIvana eTaluM badhuM jaTila ane eTalI badhI asaMgatiothI bhareluM hoya che ke kepaNa mANase pitAnA amuka AcAravicAra viSe abhimAna cintavavuM athavA te te kAraNe pitAne anyathI caDiyAta lekho te kevaLa ajJAnakuMja pradarzana karavA barAbara che.. . . . . . . - nirAmiSa AhAra saMbaMdhamAM ApaNane aMgata game teTaluM Agraha ane pratIti heya, ema chatAM duHkha sAthe e kabUla kyAM . : - , ' . ' ! - | T ke, For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sivAya cAle tema nathI ke, Ajano jIvanapravAha nirAmiSa AhArane bhAre pratikULa banatuM jAya che. katalakhAnAmAM kapAtA jAnavaronI saMkhyA dinapratidina vadhatI ja jAya che je tAkAtavALA thavuM hoya. te mAMsAhAra karavo joIe e mAnyatA jesabhera phelAtI jAya che. vizALa samAjamAM vyApI rahelA vAtAvaraNa tarapha najara karIe te pazudayA e kaI junavANI vicAra hoya ema cotarapha e viSe kevaLa udAsInatA mAlUma paDe che. bhAratanA mahAamAtya thoDA samaya pahelAM saurASTramAM AvavAnA hatA tyAre gIranA jaMgalamAM muktapaNe vicaratA siMhane jovAnI temanI IcchAne mAna ApIne teo je vibhAgamAM pharavAnA hatA tyAM siMhone jatA AvatA karavA mATe keTalAya divaso sudhI sarakArI karmacArIo taraphathI pADA bakarAo bAMdhavAmAM AvyAM hatAM. A bAbatanuM na te kazuM du:kha javAharalAlane hatuM ke na te Ama prajAne. paradezamAM prayoga karavA mATe hajAronI saMkhyAmAM A dezamAMthI vAMdarAonI nikAsa karavAmAM Ave che. ahIM paNa jIvatA vAMdarAo upara e prayoga cAlI rahyA che. A bAbatamAM keInuM dila dAjhatuM nathI ke koI pokAra uThAvatuM nathI. A saikAmAM banI gayelAM be vizvayuddha ane tyAra pachInI aneka ghaTanAoe mAnavajIvanamAM narI niSpharatA piSavAnuM kAma karyuM che. aNuba ane hAIDrojana boMbanI zodhe mAnavInI saMhArazaktine asIma banAvI dIdhI che. vijJAna pitAnI zodhe mATe pazuonI pAra vinAnI hiMsA kare che. dayA-karuNAnuM tattva mAnavI mAnasamAMthI lupta thatuM cAlyuM che. Aje aNuboMbanA cAlI rahelA akhatarAothI pazuonI hatyA thayelI hoya che ane e bAbatanI koInA dilamAM jarA paNa arerATI rahI nathI. UlaTuM mAnavasamAjanA hita khAtara e te thavuM ja joIe ema sArA samajadAra mANaso paNa du:kha ke DaMkha sivAya bolatA saMbhaLAya che. davAdAmAM prANIjanya padArthone chUTathI upayoga cAlI rahyo For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 che ane teneA upayAga karatAM ahiMsAvAdI jenAne paNa jarA paN praka pa thatA jovAmAM AvatA nathI. yuropa, amerikA jatA aneka zAkAhArI kuTuMbanA vidyAthI A mATA bhAge mAMsAhArI banIne pAchA phare che. saMpradAyI maTavuM ane kosmopolITana' banavu eTale nirAmiSa AhAra cheDIne mAMsAhArI thavuM ane dUdha cheDIne dAru pItA thavu'-AvI samajaNanA bhAga banatA ApaNA vizALa samAjanA aneka yu` najare paDe che. AvA pratikULa vAtAvaraNa ane hiMsApracura paristhiti vacce nirAmiSa AhAranI tatuDI kANa sAMbhaLavAnu` hatu` evI nirAzA mana anubhave che. ema chatAM paNa khIjI bAjue ahiMsAneA vicAra AjanA jagatamAM jhaDapabhera phelAI rahyo che. samAjahitacintake ahiMsAnI paribhASAmAM jIvananA prazno / vicAra karavA lAgyA che. koI paNa kALe kAI paNa sayAgAmAM nirAmiSa AhAranA svIkAra sivAya ahiMsAnI sAdhanA adhUrI ja rahevAnI che--AvI jenI zraddhA ane pratIti che teNe nirAmiSa AhAranuM mahattva mAthA upara jhumI rahelA pralayamAMthI bacavu' haze te ahiMsAlakSI banavu ja rahyuM. e rIte jyAre duniyAne dRSTikoNa badalAze, ahiMsAnA dheAraNe potAnA AcAra vicAravAmAM te parivartana karavA mAMDaze tyAre eka evA paNa divasa jarUra Avaze ke jyAre tene mAtra dalita, pIDita mAnavIone ja nahi paNa kApatAM cIrAtAM pazuone pokAra paNa saMbhaLAze ane mAMsa khAvuM e mAnavIsabhyatAnA InakAra karavA barAbara che e parama satyane te svIkAra karaze. e divasa Avaze tyAre nirAmiSa AhAra vizALa mAnavasamAjane svAbhAvika AhAra banaze ane e rIte mAnavI sabhyatAnuM eka agatyanuM sImAcihna sara thayuM lekhAze. For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanI sabhyatA ane jaina sAdhuone AcAra. thoDA samaya pahelAM eka hiMdI pAThaya pustakamAM kaTAkSa rUpe evo ullekha karavAmAM Avyo hato ke jena sAdhuonA dAMta evA cIkaNA hoya che ke je koI dhAtune sikako te dAMtane lagADayo hoya te te seMTI jAya. AnI pAchaLa jaina sAdhuone haNa dekhADavAne manobhAva spaSTa tarI AvatA hatA ane tethI A vidhAna anucita ane samabhAvanuM vireAdhaka hatuM ane tethI tene virodha karavAmAM Avyo te yogya hatuM. paNa sAthe sAthe jena sAdhuo joIe teTalA svaccha hotA nathI, gaMdA hoya che. AvI eka chApa tarapha pracalita che. te ApaNe sAdhuonA AcAramAM evuM te zuM che ke jene lIdhe AvI chApa UThavA pAmI che ? A prazna Aje khAsa vicAraNA mAMge che. eka vakhata e hato ke jyAre jema sAdhu saMnyAsI melo ghele ane zarIra tathA pioSAkanI bAbatamAM avyavasthita tema tenA tyAga ane vairAgyanI mAtrA UMcI lekhAtI. joke tenI AsapAsa For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 ToLe maLatA ane tenAmAM apUrvatAnuM, divyatAnuM darzana karatA. tenA zarIrane svacchatA sAthe karaze saMbaMdha na hoya, vastro paNa jIrNa. zarNa hoya ane kaMI divaso sudhI dhovAyAM paNa na hoya, dADhI mUcha jema tema vadhelAM haya, gAMjo, tamAku ke tapakhIranuM vyasana heya. A badhA vairAgya ane saMsAra viSenI udAsInatAnAM lakSaNe lekhAtAM ane tenA pratye Ane lIdhe ja lekone Adara ghaTavAne adale vadhate raheto. jema zarIranirapekSatA vadhAre tema tenA asaM. sArIpaNAne AMka UMce gaNAto. Aje samaya badalAyo che. zarIranI svacchatA ane raheNIkaraNInI sughaDatAne ApaNe Aje vadhAre mahattvanI gaNatA thayA chIe. ApaNe cAlu jIvanavyavahAra tapAsIzuM-khAsa karIne zaheramAM vasatA bhAIbahenane-te mAlUma paDaze ke ApaNA dezamAM pazcimanA saMsarganA pariNAme svacchatAnuM dhAraNa varSa daramiyAna UMce caDatuM rahyuM che. sArI rIte joI zakAya ane zarIrane svaccha rAkhI zakAya te mATe AtharUma-snAnaghara-nI sagavaDa vinA ApaNane cAlatuM nathI. vALa, AMkha temaja dAMtanI cekhAI viSe ApaNuM kALajI vadhI che. dADhI, mUcha aThavADiye nahi paNa ekAntare ane ghaNe ThekANe haMmezAM sApha karavAmAM Ave che. buTa, slIpara ke caMpala avAranavAra polIza karAvIne sApha rAkhavAmAM Ave che. vastro ochAM hoya ke vadhatAM heya, phezanavALA hoya ke phezana viSe udAsInatA dAkhavatAM hoya, paNa svaccha ane suvaDa te joIe ja-A rIte ApaNe paheraveza pahelAM karatAM vadhAre vyavasthita banyuM che. pahelAM zauca mATe loko bahAra khullI jagyAmAM jatAM. have ghera ghera pAyakhAnAnI AvazyakatA svIkAravAmAM AvI che ane te paNa moTA zaheramAM phalazanI janAthI durgadha vinAnAM banAvavAmAM Ave che. AvI rIte jema ApaNA For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 ke paLamAM jAhera rastAo upara DhaLavAmAM Ave che ane AsapAsa vasatA loko Ane lIdhe khUba trAsa bhogavatA hoya che. vaLI myunisipAliTInA kAyadAkAnUnathI A viruddha che ane gunhAhita kArya gaNAya che. pAyakhAnAM ke mutaraDIne teo upayoga karI zakatA nathI. moTA zaheramAM teo je ThekANe vasatA hoya che tyAM alAyadI jagyAmAM ke makAnanI agAsI upara sArA pramANamAM retI pAtharavAmAM Ave che, ane te upara zauca karavAmAM Ave che. A sApha karavA mATe bhaMgIne rokavAmAM Ave che je melu upADIne AsapAsanI. gaTaramAM ThAlavI de che. koI paNa ThekANe jaina sAdhuo samudAyamAM jAya. te temanA mATe khAvApIvAnI vyavasthA karavAnI koI muzkelI hotI nathI, paNa temanA zauca pezAbane lagatI vyavasthA karavAmAM khUba muzkelI paDe che ane te kharcALa paNa ThIka ThIka heya che. Aje have sAdhuonA AcAramAM rahelI AvI badhI asvachatAo jema bane tema jaladIthI dUra karavAnI khAsa jarUra che. sabhya samAjamAM vasatA AdamIe-pachI te gRhastha hoya ke saMnyAsIsabhyatAnA pAyAmAM rahelo amuka AcAra to svIkAravo ja joIe. ema na kare to te AdamI samAjanA anAdarane - aNagamAne pAtra bane che, samAjamAM rahevA lAyaka te gaNAto nathI. sabhya samAjamAM vasate keIpaNa nAgarika dAtaNa na karato hoya, pitAnI jAta sApha na rAkhatA hoya te ApaNe Aje kalpI ja zakatA nathI. A uparAMta jhADA pizAbanA nikAla mATenI upara varNavelI paddhati koInA paNa dilamAM dhRNA pedA kare tevI che temanA mATe dareka upAzrayamAM sagavaDa thavI ja joIe ane sAthe sAthe nahAvA devAnI paNa sarakhI sagavaDa. hovA joIe. A carcA vAMcIne kaI evuM anumAna na kare ke A badhI For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 ke piLamAM jAhera rastAo upara DhaLavAmAM Ave che ane AsapAsa vasatA loko Ane lIdhe khUba trAsa bhogavatA hoya che. vaLI myunisipAliTInA kAyadAkAnUnathI A viruddha che ane gunhAhita kArya gaNAya che. pAyakhAnAM ke mutaraDIno teo upayoga karI zakatA nathI. moTA zaheramAM teo je ThekANe vasatA hoya che tyAM alAyadI jagyAmAM ke makAnanI agAsI upara sArA pramANamAM retI pAtharavAmAM Ave che, ane te upara zauca karavAmAM Ave che. A sApha karavA mATe bhaMgIne rokavAmAM Ave che je melu upADIne AsapAsanI gaTaramAM ThAlavI de che. koI paNa ThekANe jaina sAdhuo samudAyamAM jAya te temanA mATe khAvApIvAnI vyavasthA karavAnI koI muzkelI hotI nathI, paNa temanA zauca pezAbane lagatI vyavasthA karavAmAM khUba muzkelI paDe che ane te kharcALa paNa ThIka ThIka hoya che. Aje have sAdhuonA AcAramAM rahelI AvI badhI asvachatAo jema bane tema jaladIthI dUra karavAnI khAsa jarUra che. sabhya samAjamAM vasatA AdamIe-pachI te gRhastha hoya ke saMnyAsIsabhyatAnA pAyAmAM rahelo amuka AcAra to svIkAravo ja joIe. ema na kare to te AdamI samAjanA anAdarane - aNagamAne pAtra bane che, samAjamAM rahevA lAyaka te gaNAtuM nathI. sabhya samAjamAM vasato koIpaNa nAgarika dAtaNa na karato hoya, pitAnI jAta sApha na rAkhatA hoya te ApaNe Aje kalpI ja zakatA nathI. A uparAMta jhADA pezAbanA nikAla mATenI upara varNavelI paddhati keIne paNa. dilamAM dhRNA pedA kare tevI che temanA mATe dareka upAzrayamAM sagavaDa thavI ja joIe ane sAthe sAthe nahAvA dhovAnI paNa sarakhI sagavaDa. hovA joIe. - A carcA vAMcIne koI evuM anumAna na kare ke A badhI. For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcanAo pAchaLa jana sAdhuone temanA AcAramAM zithila athavA te dehalakSI banAvavAno Azaya rahe che. sAdhuo saMbaMdhamAM saMyama *upara jeTale bhAra mUkAya teTale ocho che. emAM keI zaka nathI ke sAdAI ane khaDatalapaNuM e sAdhujIvananAM mukhya lakSaNe che. samAjane temane bhAra bane teTalo ocho lAge tema ja temaNe vartavAnuM che. paNa jaina samAja nirapekSa jIvana jIvavAnuM hoya tevA khyAla upara racAyela che jyAre Aje e kalpanA taddana lupta thaI gaI che ane temanuM jIvana, AcAra, vicAra, vyavahAru vihAra badhuM kAMI samAjasApekSa banela che. teo zabdathI sarvavirati kahevAya che, paNa AcAramAM teo aneka prakAranI samAja pAsethI apekSA rAkhatA heIne gRhasthanI apekSAe ghaNA ja moTA pramANamAM paNa dezaviratinuM jIvana teo gALe che. samAja paNa temanI pAsethI aneka prakAranI sudhI yA ADakatarI sevAonI apekSA rAkhato thayo che. gRhatyAga karIne dIkSA lenAra sAdhu samAjathI chUTo thato ja nathI. samAja pratyenuM RNa temaNe adA karavAnuM ja che. tenA jIvananI bhAta badalAtI hoIne tenI samAjasevA mATenI yogyatA ghaTavAne badale vadhe che. vaLI samAjanI sabhyatAnuM dheraNa dhyAnamAM laIne temanA AcAranuM jarUrI parivartana karavAmAM Ave tethI teo dehalakSI banI jaze evI AzaMkA sevavAnuM leza paNa kAraNa nathI. dAMta sApha karavA, nahAvuM ke kapaDAM svaccha rAkhavAM eTale ke zarIra mATenI Avazyaka svacchatAne amala karavo te AtmazIlatAnuM bAdhaka nathI paNa sAdhaka che. khAsa karIne samAja -vacce rahenAra pharanAra ane sAmAjika kAryo karavAnI eSaNA dharAvanAra sAdhue samAje nizcita karelA sabhyatA, svacchatA, sughaDatAnA dhoraNanA amuka aMzane apanAvavA ja joIe. A rIte vicAratAM digaMbara sAdhuonuM nagnatva paNa AjanA For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 77 samAja sahana karI na zake tevo eka vicitra AcAra che ema jarUra kahI zakAya. parigraha viramaNavrata eTale saMpUrNa nagnatA e AtyaMtika ane ekAntika artha karavAnA pariNAme strIo saMyamathI-saMnyasta jIvanathI-vaMcita banI che. ane puruSa sAdhuonI saMkhyA ati alpa rahI che. nagnatva pUrvakALamAM AdaranuM nimitta kadAca lekhAyuM haze, paNa Aje to ekAnta dhRNA upajAvanArI prathA lAge che. zaheramAM vicaravA IcchatA sAdhuoe vastra dhAraNa karavAM ja joIe. zarIradhAraNa mATe jema annajaLanI jarUra che tevI rIte vastraAcchAdananI paNa, jarUra che ja ane AjanI sabhyatA koI paNa saMyogamAM nagnatAne kSatavya gaNe tema che ja nahi. je samAja sAdhusaMsthAnI AvazyakatA. ane upayogitA svIkAratI hoya te samAje pitAne sAdhusamudAya vizALa samAjamAM svAbhAvika rIte keInI paNa sabhyatAnI vRttine dubhavyA sivAya ane koInA paNa upahAsanuM pAtra banyA sivAyavicarI zake e dRSTie jarUrI AcAranuM potAnA sAdhusamudAya uparabaMdhana nAkhavuM ja joIe. keTalAka sAdhue moDhe mukhavastrikA bAMdhe che jene jana pari bhASAmAM muhapatI (mukhapaTI) kahe che. jarUra A rivAjane kaI svacchatA - aravachatA sAthe saMbaMdha che ja nahi paNa A prathA asvAbhAvika ane taddana binajarUrI che ane vAyukAyanI hiMsAnA kAlpanika khyAlamAMthI UbhI thayelI che. sAdhuone mukhya jIvanavyavasAya anyane upadeza ApavAno hoya che. te upadeza ApavAnA. kAryamAM, eTaluM ja nahi paNa cAlu sAmAjika parasparanA vyavahAramAM A muhapatI eka moTA antarAyanI garaja sAre che. mANasane je anyane kahevA yA jaNAvavAnuM hoya che te mAtra zabdothI ja vyakta: karavAmAM AvatuM nathI. AMkha, moTuM ane heTha pitAnA vicAra For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 anyane nivedita karavAmAM bahu upayogI bhAga bhajave che. A ApaNA -harahaMmezAMnA anubhavane muhapatInA AcAramAM samajaNa vinAne InakAra rahelo che. muha5tInA kAraNe jena sAdhu keI vilakSaNa mAnavI jevo dekhAya che ane e muhapatIne khulAse anyane kevaLa - hAsyAspada lAge che. bIju have jaina sAdhue janetara samAjanA saMmelanamAMsabhAomAM ThIka ThIka bhAga letA thayA che. temanAM paNa jAhera vyAkhyAne have goThavAya che. A jarUra AvakAradAyaka che. paNa jema jamAlabhAIne jude cetaro tema jaina sAdhuo jyAM jAya tyAM temanA mATe besavAnI alAyadI goThavaNa karavI paDe che. vaLI temanA AvavA javAnA mArgamAM jAjama pAtharI hoya to te upADI levI paDe che. keTalAka sAdhuo AjanA svaravardhaka sAdhanono upayoga karavAnI nA pADe che. A badhuM A jamAnA sAthe kevaLa asaMgata lAge che. jyAM tyAM jaina sAdhuone judA tAravavA paDe evo vyavahAra Aje vicitra lAge che. jaina sAdhuo vizALa samAjamAM khUba ja bhaLe, sArvajanika lekakalyANanI pravRttimAM khUba bhAga le, paNa, janatAmAMnA eka banIne; sAmAnya janatAthI pote kAMIka alaga che, judA che, UMcA che evI rItabhAta-ADaMbara dhAraNa karIne nahi. AjanA vizALa samAja sAthe jaina sAdhuo ekarUpa thAya, temanI keTalIka vicitra rItabhAtenA kAraNe teo anya janasamudAyanA aNagamA tathA anAdaranA bhoga bane che te sthiti dUra thAya, ane Aje nUtana sAmAjika navanirmANamAM tyAga ane vairAgya, jJAna ane cAritrya ubhayane mUrtimaMta karavAne mane ratha tema ja pratyana sevatAM rana sAdhuo paNa mahattvano phALo Ape evI zubha bhAvanAthI prerAIne jaina sAdhuonA paraMparAgata AcAra paratve ahIM sUcanAo karavAnuM yogya dhAryuM che. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvaka-pravRtti kAnitapriya yuvaka baMdhuo ane bahene ! 4 Aje Apa sarve maLIne mane je sthAna upara besADe che te huM bahu ja mUMjhavaNa ane saMkeca sAthe svIkAruM chuM, kAraNa ke, Aje koI paNa pariSadanA pramukha thavuM te kevaLa be traNa divasanAM mAnapAna bhogavavA mATe nathI, paNa ekkasa dizAsUcaka nirNayo sAdhIne bane teTaluM kAma karavAnI javAbadArI paNa pramukhanA mAthe Ave che. mArA aMgata pratikULa saMyogono vicAra karatAM A javAbadArI huM keTalA pramANamAM vahI zakIza te viSe mane bhAre zaMkA che. tethI A navI javAbadArIne pahoMcI vaLavAmAM Apa mane pUrepUro sahakAra Apaze ane mArI truTi dekhAya tyAM mane udArabhAve nibhAvI leze evI huM AzA rAkhuM chuM. eka kALa evo hato ke AvI pariSado jyAre maLatI tyAre * sva. zrI paramAnaMda kApaDiyAe bhinna bhinna samaye yuvaka saMmelanamAM pramukhasthAnethI ApelAM traNa vyAkhyAnanuM A saMdehana che. emAM vyakta thayelA emanA vicArene te samayanA prazno ane paristhitinA saMdarbhamAM javAthI vizeSa prakAza paDaze-saMpAdake. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /0. tyAre pitApitAnI koma, jJAti ke saMpradAyanA hitane lagatA praznone ja vicAra karatI ane pitAnA vibhAgane utkarSa e ja tenuM dhyeya rahetuM. AvA saMkucita dRSTibinduthI koma koma ane saMpradAya saMpradAya vacce bhedabhAva ja poSAyA karate ane koIkoI vakhata temAMthI kamI jhaghaDAo paNa UbhA thatA. Aje ApaNAmAM rASTrabhAvanAne janma thayo che ane rASTraaiyanI kalpanA UbhI thavA lAgI che, tethI ApaNA praznono kevaLa komI dRSTibinduthI vicAra karI zakIe tema che ja nahIM. Aje ApaNe game tevA nAnA ke meTA vibhAgamAM maLIe, paNa ApaNe Akho deza Aje kaI dizA tarapha AgaLa vadhI rahyo che, AkhA dezane anulakSIne ApaNuM aMtima dhyeya zuM che, bhaviSyamAM ApaNe kayA prakAranI samAjaracanA. karavA mAMgIe chIe tenuM ApaNane darzana hovuM joIe ane tenA AdhAre ApaNe je vastumAM beThA hoIe ane je vala upara ApaNI sattA pravartatI hoya tyAM bhAvidarzanane sAnukULa phera- phAra nipajAvavA ApaNe kaTibaddha thavuM joIe. ApaNI pravRtti haju sudhI bahu saMkucita kSetrane ane pramANamAM bahu nAnA praznane vaLagI cAlI che. sAmAjika pradezane te haju sudhI ApaNI pravRtti bahu spazI ja nathI. sAmAjika temaja dhArmika bAbato viSenA TharAvo paNa bahu DhIlA ane madhyama vicArasaraNI rajU karatA dekhAya che. ApaNe kAnti, viplava, baLavo sAmane evA zabdo khUba vAparIe chIe. paNa ApaNuM mAnasa haja krAntikAranuM banyuM nathI. ApaNA dilamAM UMDI dhagaza ane sAco baLavo nathI. ApaNe bahu vicAra-DAhyA ane lAMbI lAMbI gaNatarIo gaNavAmAM kuzaLa chIe. ApaNane koI paNa praznanA mULa sudhI pahoMcavAnI ane mULamAMthI sudhAro karavAnI vRtti ke For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 samajaNa ja hAtI nathI. AgAmI ujvaLa bhAvinuM ApaNane dana ja nathI ane lAkavirAdhanI bhaDaka ApaNane Dagale ne pagale pIthyA ja kare che. deva dravyanA sadupayeAga, vidhavAvivAhanuM vyAja-- khIpaNuM, traNa saMpradAyanI vyavahAru ekatA AvI sAdI samajathI sahaja svIkArI zakAya tevI khAkhatA Aje paNa ApaNA mATe vivAda ane matabhedanA viSayA che ane te bAbatanI jyAre carcA Ave che tyAre ApaNAmAMnA keTalA bhAIe samatAla paNa rahI zakatA nathI. AvI haju ApaNI sthiti che. ApaNA sudhArA keTalAka ekadezIya hoya che, keTalAka adhakacarA heAya che. ekadezIya sudhAraka e che ke je ekAda viSayamAM ekadama AgaLa jAya che, jyAre khIjI badhI khAkhAmAM tenuM valaNa zuddha ruDhicustanuM ja hoya che. dAkhalA tarIke kAI khALadIkSApratibaMdhanA prazna upara ja sa uddhAranI AzA bAMdhI cAle che, te kAI vidhavAvivAhane ja saM dardonA nivAraNanA upAya tarIke AgaLa dhare che, keAI lagnakSetravistAra pUratuM ja peAtAnuM mAnasa vizALa banAve che, teA kAI jyAM tyAM aspRzyatA nivAraNane ja AgaLa dhare che. AvI ekadezIyatAne lIdhe teonA vicArAmAM kadI ekarUpatA ke samapramANa dekhAtAM nathI. bIjA adhakacarA sudhArA e che ke jemanI dRSTi dareka viSayane paheAMcavA prayatna kare che ane jemane dareka bAbatamAM nAnuM sarakhuM AgaLa paDatuM pagaluM bharavAnuM hAya che, paNa pachI teo tyAM ja cITakIne bese che ane jarA paNa AgaLa khasavAnI nA pADe che. dAkhalA tarIke teo bhinna bhinna viSayAmAM AvuM valaNa rajU kare che : koI bicArI bALavidhavA na rahI zakatI hAya tA bhale paraNe, paNa bAkInI vidhavAene paraNavAnA hakka ApavA na joIe. chekarIone jarUra ci. 6 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNAvavI joIe, paNa temane bhaNataramAM bahu dUra laI javI na joIe; bALalagna jarUra baMdha kare paNa bahu moTI uMmara sudhI chokarAM chokarIone apariNIta rAkhavAM na joIe; strIonI patinA abhAve thatI asahAya sthiti mATe kAMIka jarUra karo, paNa temane vArasAhaka Apavo na joIe. nAnA taDa ke ghoLa bhale teDo, paNa moTI jJAtio barAbara jaLavAvI ja joIe; aspRzyatA bhale dUra karo paNa varNavyavasthA tathA khAnapAna ane kanyAnI levaDadevaDanI maryAdAo barAbara surakSita rahevI joIe. AvI ja rIte dhArmika bAbatomAM teonuM valaNa paNa kevaLa ardhadagdha hoya che. supana ke belIno ghInI Avaka sAdhAraNa dravya tarIke vApare paNa maMdiranA bhaMDAranI Avakane te ApaNAthI aDI zakAya ja nahi. chokarAone kaeNlejamAM bhale bhaNAvo ane UMcA abhyAsa mATe paradeza paNa mokale, paNa khAnapAnanA dhArmika niyame temanI pAse pharajiyAta paLAvo; UMcI keLavaNImAM jarUra dravya kharace paNa maMdira, temaja mahotsava ujamaNAM eTalAM ja jarUrI che e na bhUle. traNa vibhAga vacce ekatA jarUra vadhAre paNa koI paNa tIrthane lagato ApaNo hakaka jALavavA khAtara anya vibhAga sAthe laDavAmAM pAchA na haTho, ane prasaMga Avya tIrthanI khAtara prANanuM paNa balidAna Apo. gAMdhIjI ane javAharalAlanA A yugamAM AvA adhakacarA sudhArako sUrya pAse khadyota jevA lAge che. trIjo prakAra evo paNa jovAmAM Ave che ke jene samAja UMce caDe ke nIce paDe tenI bahu paravA ja hotI nathI, paNa kAM te mahatvAkAMkSA khAtara athavA moja khAtara avAra-navAra jAhera jIvanamAM AgaLa AvavuM, uddAma vicAre rajU karavA, lokomAM khaLabhaLATa macAve ane pAchA potAnA khUNAmAM saMtAI besavuM. AvI temanI jIvanalIlA hoya che. AvA mANaso be ghaDI kone mugdha kare che, paNa temane samAja upara For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadI kAbU jAmI zakato ja nathI. ApaNA sudhArAnA kAryane sauthI pAchaLa dhakelanAra te e che ke ApaNAmAMnA keTalAka vicAra ane vartanane meLa jALavI zakatA nathI, teo moTI moTI vAta karIne khare prasaMge kharI paDe che, ane mAtapitA vaDile ane samAjanA dabANa sAme pitAnA vicArane vaLagI rahevAnI tAkAta dAkhavI zakatA nathI. ApaNuM sainya AvuM vividharaMgI hoIne ApaNe bahu ja ochuM AgaLa vadhI zakIe chIe. ApaNe kharekhara AgaLa vadhavuM hoya ane je krAntinuM darzana Aje ApaNane thaI rahyuM che tenI samIpa pahoMcavAnI ApaNane kharekhara tamannA hoya to keTalIka bAbate ApaNe barAbara samajIne aMtaramAM utArI levI joIe. prathama te ApaNe e buddhipUrvaka grahaNa karI levuM joIe ke evI koI paNa sAmAjika athavA dhArmika prathA, rUDhi ke vyavahArapaddhati che ja nahi ke jenuM aucitya trikALAbAdhita hoya ane jemAM koI paNa kALe kazAye pheraphArane avakAza ja na hoya. ApaNAmAM purANapriyatA eTalI badhI UMDI che ane zAstrAdhArane AMkho baMdha karIne svIkArI cAlavAnI ApaNane eTalA lAMbA vakhatanI Teva paDelI che ke amuka praNAlikA bahu purANI che athavA te zAstravihita che eTalA kAraNe ja ApaNe tenA guNadoSanI vivakSAmAM UtaravAnI nA pADIe chIe. AjanA vijJAne ApaNI eTalI badhI mAnyatAo khoTI pADI dIdhI che ane AjanA samAjazAstra, mAnasazAtre temaja jAtIya vijJAne ApaNAM naitika temaja sAmAjika dhoraNe ane telamApamAM eTalA badhA pheraphAra karyA che ke bhUtakALanI koIpaNa bAbatane ApaNe ekAnta satya tarIke svIkArIne cAlI zakIe tema che ja nahi. ApaNuM jaina dharmanA anekAnta darzanane manuSyajIvana For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara lAgu pADatAM Aja vicAra ApaNane phalita thAya che. paNa ApaNuM anekAnta darzana Aje tattvanI carcAmAM ane vitaMDAvAdamAM AvIne bharAyuM che. tenAthI ApaNAmAM AvavI joItI udAratA ane dharma tathA samAjanA vyavahArane kALe kALe badalatA rahevAnI. kuzaLatA Aje kayAMya dekhAto nathI e bhAre zocanIya che. A rIte pracalita eTalA kAraNe ja AdaraNIya e gAMTha cheDayA bAda ApaNe dareka prazna upara svataMtra rIte vicAra karatAM zIkhavuM joIe, ane bane teTalA UMDA temaja vizALa abhyAsa ane avalokananI madada dvArA ApaNA lAMbA kALathI baMdhAyelA vicAra ane abhiprAyanuM bArIka pRthakkaraNa karatAM rahevuM joIe ane dareka bAbatamAM mULa sudhI pahoMcavAnI Teva keLavavI joIe. A rIte prApta thatA nirNayone bahAranuM game teTaluM dabANa pheravI na zake eTalI ApaNAmAM daDhatA AvavI joIe. ApaNI sudhArAne AgaLa vadhAravAnI rIta bahu maMda hoya che. ApaNe bane tyAM sudhI samajAvIne kAma levAmAM mAnIe chIe ane matabheda paDe tyAM game tevI patAvaTa karI jhagaDAne hAla turatane mATe nikAla lAvavA ApaNe taiyAra thaI jaIe chIe. pariNAma e Ave che ke ApaNI vAta ane prayatna ghaNuMkharuM vadhya bane che kAraNa ke, ApaNA samAjamAM lAMbA kALanI jaDatAe eTaluM UMDuM ghara ghAlyuM che, sthiticustatAe ApaNA samAjane eTale badhe pramAdI banAvyo che ke tene sakhta AMcakA na Apo ane je je pheraphAro Avazyaka che te nipajAvavA mATe ugra prayatno hAtha na dhare tyAM sudhI ApaNI jaDatA ane pramAda kazuM karavA de ema che nahi. vivAdAspada nahi evI ApaNe keTalIye truTio ATaATalI For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta, vicAra ane pracAra karavA chatAM paNa ApaNe haju sudhI dUra karI zakyA nathI. AnuM kAraNa e che ke ApaNAmAM sudharavAnI-AgaLa vadhavAnIjarA paNa adhIrAInathI. ApaNuM meluM dUra karavAnI ane Antara bAhya svaccha banAvavAnI ApaNane jarA paNa dhagaza nathI. duniyA bhale tiraskAre, bIjA deze bhale ApaNuM apamAna kare, ApaNe chIe tevA ne tevA ja rahevA mAMgatA hoIe evI ApaNAmAM mUDhatA pravarte che. A badhuM dUra karavA mATe ApaNAmAM laDAyaka vRtti joIe. ApaNe kAryakrama paNa laDAyaka joIe. prathama ApaNuM baLa ekatra ane saMyejita karavAnuM ane pachI hale ja laI javAno, sAmenA pakSanI sattAnA killA sara karavAnA ane dhAryA kAryakramane svIkAra karAvIne ja nirAMte besavAnuM. dAkhalA tarIke Aje ApaNAmAM eka vicAra ryo che ane cotarapha satkArAvA paNa lAgyo che ke devamaMdiramAM thatI Avakano upayoga samAjahitanA kAryamAM ja thavo joIe. maMdiranA ane mUrtinA zaNagAra baMdha thavA joIe ane maMdiranA sAdA nibhAvathI bacata rahetI rakamamAMthI vidyAlaya, sastAbhADAnI cAlIo UbhI thavI joIe tema ja atyAre sauthI vadhAre mUMjhavatI bekArI dUra karavAnI gojanAo gatimAM mukAvI joIe. paNa Ama vAte ane carcA karyo bIja paccIsa varSa sudhI paNa kAMI nipajavAnuM che kharuM ? Aje evI keTalIye bAbate che ke jyAM dalIlane ke samajAvaTane avakAza ja nathI. khUba baLa ekaThuM kare ane tenA dabANa vaDe sattAdhArIone tema ja sthi. ticustone padabhraSTa kare. te ja dhArI dizAmAM AgaLa vadhI zakAze. atyAranA jaina dharmanA zikSaNa ane samajaNamAM paNa moTuM For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e rUpAMtara thavAnI jarUra che. jaina dharma aneka udAtta siddhAMtAthI bharele che ane kALakALanA upadeza ane AdaraNIya jIvananiyame temAMthI tAravI zakAya tema che. paNa AjanuM dhArmika zikSaNa A khavAya ane A na khavAya enI vivakSAmAM ja mATe bhAge jANe ke paryApta thatu hAya ema dekhAya che. 'pUjA karA,' 'tapa kare,' 'japa karA,' sarva pravRttithI ane teTalA pAchA haThA; sagAM keAnAM ane vahAlAM keAnAM ? samAja zuM ane deza zuM? saMsAra mAtra asAra che, jIvana kSaNabhaMgura che. upavAso karI ane indriyAnu damana karI ' A prakAranA upadeza ApaNA jIvanane nIrasa banAve, niSprANlR banAve, madotsAha banAve che. AvA dharmopadeza cotaraphathI dharmaguruo ApI rahyA che. ApaNuM jIvana sama bane, gRhasthAzrama unnata bane, samAja pratyenA ApaNA dharma ane pharaja samajAya, asatya ane adhama sAme laDavAnI ApaNAmAM tAkAta keLavAya Avu kahevAnuM ke samajAvavAnuM keAI dhagurune sUjhatuM nathI. ane ApaNA jIvanamAM paNa dvidhAbhAva AvI gayA che. ApaNe dhArmika ane vyavahArika ema jIvananA be bhAga pADIe chIe, kAraNa ke cAlu jIvananA pravAha sAthe baMdhabesatuM ane unnata banAvatuM vanavijJAna ApaNe jANatA nathI. ahiM sAdhanI bAbatamAM paNa ApaNe bane tyAM sudhI jIvananI hiMsA nahi karavAnI niSkriya bAjunA ja bahudhA vicAra karIe chIe. tethI ApaNI ahiMsAe ApaNane Darapoka ane bhIru banAvI dIdhA che. ApaNI ahiMsA ejasa vinAnI ane niI dekhAya che. ahiMsAnI sakriya bAju jyAM jyAM hi MsA thatI hAya, anyAya ke adharma AcaravAmAM AvatA hoya ni`La upara sagaLanI savArI thatI hAya, garIbanA hakko upara tarApa marAtI hAya, rUDhi ke samAjavyavasthAnA bahAnA nIce amuka vargane nirantara dabAyele For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87,, ja rAkhavAmAM Avato hoya tyAM tyAM potAnI zakti mujaba sAmane karavAmAM, nirbaLane bacAvavAmAM ane dalitane uddhAravAmAM ja rahelI che. AvI ja ahiMsA ApaNane nIDara ane samartha banAvI zake ane AvI ja ahiMsA jagatanI uddhAraka banI jaze. A pramANe ApaNI dharma ane ahiMsAnI samajaNomAM tAvika pheraphAra thavAnI khUba ja jarUra che. ApaNe saMsArathI bhAgavAnuM nathI paNa saMsAranI vacce UbhA rahIne laDavAnuM che. ApaNA zarIra ane manane sUkavI nAMkhavAnAM nathI, paNa baLavAna, saMyamI ane sevAparAyaNa banAvavAnAM che. vairAgya ane tyAga AsapAsanAM baMdhano ane javAbadArIothI nAsI chUTavAmAM rahelAM nathI, paNa je kSetra upara ApaNe UbhA hoIe tyAM kartavyadharma AcaratAM AcaratAM sukha ane saphaLatA maLe malakAI na javuM ane duHkha ane niSphaLatA maLe vihvaLa na banavuM evA prakAranI samatA ane anAsakti keLavavAmAM rahela che. ahiMsA mAtra prANahAnithI bhaDakyA karavAmAM rahelI nathI, paNa sarva vyApI prema anubhavavAmAM dInadalitonI sevA karavAmAM ane pIDita jananI vahAre dhAvAmAM rahelI che. Ama, Aje ApaNe aneka samajaNanuM rUpAntara karavAnI khAsa jarUra che tema thaze to ja ApaNAmAM sAcuM baLa pragaTaze, norogI mAnasa UbhuM thaze ane AvatI utkrAMti ApaNe puruSArtha, sAhasa ane sevA vaDe apanAvI zakIzuM. Aje ApaNe ArogyaprApti ane baLavRddhino vicAra karIe chIe tyAre pramANamAM gauNa gaNAya evA AhAra saMzadhananA viSaya upara mane thoDuMka kahevAnuM prApta thAya che. AhAramAM miSTAna, pharasANa ane kaThoLa bahu agatyano bhAga bhajave che ane piSaNa tathA ArogyanI dRSTie A traNe bhAre nukasAnakartA che ema AjanuM vijJAna ApaNane jaNAve che. nirAmiSa AhAranI keTimAM aneka dravyo che jenI Arogya ane poSaNanI dRSTie For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe chUTathI pasaMdagI karI zakIe, paNa ApaNe keTalAka dhArmika khyAlathI ApaNuM pasaMdagInuM kSetra bahu ja maryAdita banI gayuM che. A viSayanI lAMbI carcAmAM UtaravuM ahIM arathAne che, paNa mane lAge che ke khAnapAnanA viSayamAM sAmAnya janatA mATe ATalI badhI jhINavaTa upayogI ke jarUranI nathI. ApaNe khorAka nirAmiSa heya, baLavardhaka hoya, ane AregyarakSaka hoya ane ApaNAM khAnapAna bane teTalAM sAdAM niyamita ane parimita hoya-eTalI maryAdAo sAmAnya janatA mATe pUratI che ema huM mAnuM chuM ane tethI ApaNA AhAravidhAnamAMthI nirupayogI ke nukasAnakAraka cIjo dUra thAya ane baLavardhaka prANapaSaka ane ArogyapUraka cIjonI pUravaNI thAya e rIte ApaNe AhAraviSayanuM saMzodhana thavAnI mane khAsa jarUra lAge che. AvI ja rIte ramata-gamatanI tema ja kasarata ane tAlImanI upekSAthI ApaNuM zarIra kamatAkAta banI gayelAM jovAmAM Ave che. ApaNuM bharaNapramANa bahu moTuM Ave che. ApaNe mAMdagInA hallA sAme ke kaThaNa jIvana sAme TakI zakatAM nathI ane ApaNuM strIo to akALe maravAne ja sarajAya che. Aje ApaNe tyAM nathI vyAyAmazALAo ke nathI krIDAMgaNe. AjakAlanI krikeTa, phUTabola ke TenIsa jevI jANItI ramatamAM keI jena yuvake haju sudhI nAma kAyuM sAMbhaLyuM nathI. AnuM kAraNa to e che ke jyAre nizALa ane kolejamAMthI sAMjanA jevA bIjA vidyArthIo. chUTe che ke teo krIDAMgaNa bhaNI doDe che athavA te kasaratazALAmAM pahoMce che, tyAre jaina vidyArthIo "nizALamAMthI nIsarI javuM pAMsaruM ghera " e niyamane anusare che. A sthitimAM emanAM zarIra kema sArAM ane snAyubaddha thAya? ane emanAM moDhAM upara tandurastIno lAlI ane zaktinuM ojasa kayAMthI Ave ? rAtribhejana niSedhana niyama game teTalo For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agatyane hoya, paNa vidyArthIone mATe A niyamamAM apavAda kare ja joIe ane teone krikeTa, phUTabola, mallakustI, malakhama, lejIma vigere ramata ane kasarate tarapha dhakelavA ja joIe. have ApaNe sAdhusamAjane thoDo vicAra karIe, kAraNa ke, ApaNI yuvaka pravRttine tenI sAthe bahu gADha saMbaMdha rahe che. eka vakhata mane ema hatuM ke ApaNe prayatnathI sAdhusamAjane jarUra navA vicArane anukULa banAvI zakIe. AjanA sAdhusamAjamAM keTalIka vyaktio dharmazAstrone sAro paricaya dharAve che. koI koImAM navA jamAnAnI ThIka ThIka samaja jovAmAM Ave che. keI kaI saMta puruSanI keTimAM mUkI zakAya tevA paNa hoya che ke jeo sadA AtmasAdhanAmAM ja nimagna rahe che. ane bIjI AI paNa khaTapaTamAM paDatA nathI. A badhuM hovA chatAM samagrapaNe vicAratAM mane ema lAgyuM che ke A Akho varga keI sthaLe navA vicAra sAthe gati karI zake tema che ja nahi. atyAra sudhI ApaNo anubhava paNa A ja abhiprAyanuM samarthana kare che. ApaNI kenpharansa jevI saMsthA AgaLa vadhI zakatI nathI, kAraNa ke, jyAre keTalAka sAdhuo te viSe kevaLa udAsIna che, tyAre bIjA keTalAka sAdhuone te te saMsthAne toDI pADavAno ja cAlu vyavasAya hoya che. sAmAjika viSayamAM teonuM valaNa moTe bhAge rUDhicusta ja mAluma paDyuM che. Aje eka paNa sAdhue aspRzyatAnivAraNa jevI sarvamAnya pravRttimAM paNa pitAthI bane teTale phALo Apyo che te ApaNe kAMIka saMtoSa mAnata. gAMdhIjIno ApaNA keTalAka sAdhuoe kayAM che virodha karyo che? navI keLavaNI upara gaNyA gAMThayA apavAdo sivAya sarva sAdhuono kaTAkSa cAlu ja hoya che. amuka sAdhuone nAnAM karAMe muMDavAnuM gAMDapaNa lAgyuM che te bIjA sAdhuone jyAM For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM binajarUrI gaMjAvara devAlayo UbhAM karAvavAmAM ja pitAnA sAdhupaNAnI sArthakatA samajANI che. sAdhuomAM ghaNAkharA sthiticusta che, keTalAka navA vicAranA vAghA paherIne phare che paNa aMdarano raMga to evo ne evo ja hoya che. koI koI evA che ke jenA upara navA pravAhanI chAyA paDI che te temanAmAM kevaLa. bhIrutA ja bharelI hoya che. A rIte jotAM A varga taraphathI kazI paNa AzA rAkhavI e vyartha che. UlaTuM teonI sattAna samAjapragatinA pratirodhaka baLa tarIke je upayoga thaI rahyo che te upayoganI bane teTalI aTakAyata karavAnA upAyo javAnI Aje jarUra UbhI thaI che. ApaNI prajAnA mAnasa upara vezapUjAno mahimA varte che. sAdhusaMnyAsInA veza pAchaLa ApaNI prajA gAMDI che. A mohinImAMthI lokone mukta karavA joIe. veza palaTavAthI mANasa palaTato nathI ane UMcI kakSAe pahoMcavAnA abhilASI mumukSune bAhya veza badalavAnI jarA paNa jarUra nathI. A vAta janatAnA citta upara ThasAvavI joIe. vaLI tyAgI saMnyAsInA veza nIce je nATaka bhajavAtAM hoya ane je apakRtyo ane pAkhaMDe cAlatAM hoya te paNa ApaNe khullA pADatAM rahevuM joIe. Ama karavAthI prajAnI eka kALe jarUra AMkha UghaDaze ane te vezane choDIne guNane zodhatI thaze. jagatabharanuM kalyANa sAcA sAdhuo upara nirbhara che emAM jarA paNa zaMkA nathI. paNa Aje sAdhujIvanane lagatI je kalpanAe keTalAya kALathI rUDha thayelI che te navA vicAra ane dakiTa sAthe baMdhabesatI nathI. eka kALa e hatuM ke koI mANasa saMsAra choDIne AtmasAdhanA karavA cAlI nIkaLate to samAja tenuM For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharaNa-poSaNa rAjIkhuzIthI karato. A bhAvanA Aje rahI nathI, kAraNa ke anubhavathI mAlUma paDayuM che ke AvI kharI AtmasAdhanA karanAra hajAramAMthI kaI eka nIkaLe che, jyAre navaso navANuM te kevaLa pramAdI jIvana ja gALatA hoya che. Aje samAja tene ja piSavAne taiyAra che ke je samAjane badalAmAM khUba sevA ApavA mAMgato hoya. sAdhu jIvananI kalpanA sAthe samAjasevAno khyAla gADha rIte joDAtA jAya che. ane tethI kevaLa tyAgI mumukSune pALavA piSavA Ajane samAja taiyAra nathI. vaLI ApaNuM sAMpradAyika sAdhujIvana paNa keTalAka vicitra khyAla upara racAyeluM che. jenA sAdhu viza vasA dayA pALe, koI paNa prakAranA parigrahathI sadA dUra rahe, koI sAdhanasamAraMbhamAM paDe nahi, bhikSA mAMgIne ja potAnA jIvana nirvAha kare. AmAMnA keTalAka niyamo evA che ke jenuM pAlana sAdhujIvananuM svAtaMtrya harI le che ane tenI upayogitA kamI karI nAkhe che. bhikSA paNa Aje pUrva kALanI mAphaka sanmAnita pravRtti rahI nathI ane bhikSukone samAja AdarabhAvathI joto nathI. A badhuM jotAM ApaNA sAMpradAyika sAdhujIvananI kalpanAo paNa Aje maulika saMzodhana mAMge che e Apa sarvane jarUra pratIta thayuM haze. jyAre vaDodarA rAjya bALadIkSA pratibaMdhaka kharaDo jAhera carcA mATe rajU karyo tyAre taraphathI eka evo avAja uThAvavAmAM Avyo hato ke ApaNe aMdara aMdara maLIne game tevA pheraphAro karIe, paNa kaI rAjya dharmanI bAbatamAM hAtha nAMkhe teno to ApaNe eka koma tarIke bane teTale virodha karavo ja joIe ane Ane lIdhe paNa keTalAka bALadIkSAnA virodhI lokoe upayogI kharaDA pratye pratikULatA dAkhavI hatI, tethI A bAbata paNa vicAranI . cokhavaTa mAMge che. dharmanI bAbatamAM vacce paDAya ja nahi evuM For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgreja sarakAre ApaNA magajamAM bhUta UbhuM karyuM che ane ApaNI bhoLI prajA te dhoraNanA vyAjabIpaNAne svIkAre che, paNa ApaNuM AkhuM sAmAjika baMdhAraNa dharmanA khyAla sAthe eTaluM badhuM joDAyeluM che ane ApaNI keTalIye sAmAjika badIo ane amAnuSI rItarivAje dharmanA DhAMkaNuM nIce prajAjIvane eTaluM badhuM katarI rahyA che ke je rAjyapaddhati prajAnA hita ane vikAsane dhyAnamAM rAkhI calAvavAmAM AvatI hoya tene kahevAtI dhArmika bAbatomAM hAtha nAkhyA sivAya chUTake ja nathI. je sarakAra Ama taTastha ja rahyA kare te ApaNA dezamAMthI bALalagna jAya ja nahi, jJAtinA baMdho tUTe ja nahi, aspRzyatA khase ja nahi, strI jAtine uddhAra thAya ja nahi. kALInA maMdira AgaLa aneka pazuone vadha thAya che. dakSiNanAM aneka maMdiramAM devadAsIonI saMsthA cAle che, dezamAM maMdira ane dharmAdhikArIonA nibhAva pAchaLa lAkho rUpiyA kharacAye jAya che, ane A badhuM dharmanA ja nAme cAle che. zuM kaI ema kaheze ke AvI bAbate upara kAyadAnA kazA paNa niyaMtraNanI jarUra nathI? tethI jyAre jyAre samAjahitanuM paSaka kAyadAnuM anuzAsana yojAtuM hoya tyAre tyAre tene bane teTalo Teke Apa te ApaNa sarvanI khAsa pharaja che. jaina samudAyane ekatra karavAne prazna eTale ja vicAraNIya che. ApaNe keTalAMka tIrthonA jhagaDAoe digaMbara ane zvetAMbara vibhAga vacce bhAre vaimanasya UbhuM karyuM che. dhajAdaMDa keNa caDhAve, pUjanavidhi kyA prakAranA hoya ane tIrthanI mAlikI ke vahIvaTa konA hAthamAM rahe tenA upara ja pitAnA vibhAganuM astitva avalaMbI rahyuM hoya tevA jhanUnathI A jhagaDAo banne pakSo calAvI rahyA che. jyAM sudhI banne pakSanA AgevAnone kevI mAmUlI bAbate upara pote laDI rahyA che tenuM gAMDapaNa nahi samajAya For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane udAratApUrvaka bAMdhachoDa karIne kajiyAo patAvavAnI ane pakSamAM jyAM sudhI tIvra AturatA nahiM janme tyAM sudhI A kajiyAono nikAla mane te dekhAto nathI. ApaNA mATe te AvA prazno paratve udAsInatA dhAraNa karavI e ja yaMgya mArga dIse che. iTa ke paththaranA, daMDa ke dhajAnA, cakSu, TIlAM ke AMgInA, kaI eka maMdiranI mAlikInA ke vahIvaTanA prazna upara anargaLa dravya kharacavAnuM ane pariNAme bhAIo bhAIo vacce jheravera vadhAravAnuM ApaNAthI kadI bane ja nahi. ApaNe te eka vakhata badhuM jatuM karIne paNa ekatA sAdhavA prayatnazIla rahIe. AvI komI yuvaka pravRttimAM ApaNe be dhyeya hovAM joIe. eka te komI sudhAraNA eTale ke rASTranI dRSTie kemamAM pravartatI aniSTa rUDhionA uccheda ane ISTa pravRttione prAraMbha ane bIju bhinna bhinna kema yA samAjanI vyaktionA mAnasamAM rASTrIya. bhAvanAnI pratiSThA ane prAdhAnya. keTalAka leke rASTrIya ekatA sAdhavA mATe dezamAM pravartatA bhinna bhinna dharmo ane tene avalaMbIne upasthita thayelA bhinna bhinna dharma-samAjone nAza Icche che. paNa AvaDA moTA dezanI aMdara eka yA anya vicArakendrane AdhAra laIne aneka nAnAmeTAM vartuLa, maMDaLo-samAje astitva dharAve che ane teno AmULa nAza thAya e kadI zakaya ja nathI. prAMtabheda, bhASAbheda, saMskArabheda, pravRttibheda, udyogabheda-AvAM aneka kAraNene aMge pitapitAnA kAryakSetranA hitAhitane vicAra karavA mATe aneka maMDaLo jema UbhAM thayelAM che tevI rIte dehathI para evuM koI Atmatattva, vyaktithI para evuM keI samaSTitattva ane vizvathI para evuM koI Izvarata-e traNa tatvanA vicAramAMthI jagatanA sarva dharmo ane tenA anuyAyI samAje upasthita thayA. For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A traNe tattavonuM cintana ane dhana manuSyaprakRtimAM evuM rUDha thayeluM che ke tene cheda ke ucheda kaI kALe zakaya nathI ane e agocara tattvanuM cintana ane zedhana jyAM sudhI jIvaMta che tyAM sudhI dharmasaMsthAnuM astitva kAyama rahevAnuM ja che. bhale dharmanuM nAma eka vakhata nAbuda thAya, ane e zakaya paNa che, kAraNa ke, dharmanA nAma pAchaLa eTalA badhAM abhimAna, dveSa, matsara ane komI jheranA saMskAre joDAyelA che ke Aje jema raziyAmAM "Izvara" nAmane bahiSkAra karavAmAM Avyo che tema kALAntare hiMdustAnamAM dharma phe majahaba zabdane bahiSkAra karavo kadAca jarUrI lAge. vaLI e paNa saMbhavita che ke AjanI dharmasaMsthAomAM kALAntare bhAre svarUpapalaTo paNa thaI jAya. Ama chatAM paNa manuSya prakRtinA marma sAthe joDAyelI dharmasaMsthA te eka yA bIjA nAma ane svarUpathI jIvatI rahevAnI ja. mATe tAtvika vicAra upara UbhI thayelI dharmasaMsthAno duniyAmAMthI ane khAsa karIne A dezamAMthI sadaMtara nAza thavo zakya lAgatuM nathI. Aje kharI rIte nAza thavAnI jarUra che dharmasaMsthA pratyenA ApaNA asAdhAraNa abhinivezanI. Aja sudhI ApaNe mAnatA AvyA chIe ane Aja sudhInA samAjanA agresara dharmAcAryo ApaNane manAvatA AvyA che ke ApaNe svIkArelI dharmasaMsthA e ja sarvathI pahelI ane bIju badhuM tyAra pachI. AvI dharmasaMsthA pratyenI AMdhaLI ane viveka vinAnI bhaktie ApaNA dezane pArAvAra nukazAna karyuM che. ane bhinna bhinna dharmAnuyAyIo vacce verajhera ane kalaha vadhAryA che. Aje paNa evA dharmAcAryo paMDayA che ke jeo kahe che ane upadeze che ke "amAre svadeza zuM ane paradeza zuM ? svadezI zuM ane paradezI zuM? ame evI bhedabuddhimAM mAnatA nathI. vizvabaMdhutva amAro dharma che ane AtmasAkSAtkAra e eka ja amAruM dhyeya For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 " che. AvI vizALatAbharI dhASaNAnuM cAlu vartamAM bhASAntara mAtra ATaluM ja thAya che ke ' amArA saMpradAya ke gaccha eTalI ja amArI duniyA che ane amAruM peTa ane pratiSThA e ja keLa amArI sa pravRttionuM dhyeya che. ' AvA vikRta ane vivekazUnya mAnasane naSTa karI vividha prakAstI sAmAjika pravRttione samagra rASTrahita sAthe sumeLa sAdhavA ane rASTrasvAtaMtrya meLavavA temaja TakAvavA mATe je zaktisaMcayanI jarUra che te zaktisa`caya je koInI samAja ke kemanA vartula upara lAgavaga hAya teNe te samAja ke kemanA vartula pUratA sAdhavA prayatna karave ane te zaktisAdhanAnI ADe AvatA aMtarAyAne jaDamULathI UkheDI nAkhavA-AvuM ja kema kAmane lagatI pratyeka sAcI yuvakapravRttinuM dhyeya heAvu. jeI e. ane e na hoya, ane jyAM amArI kAma ane amAre dharma-e ja sarva pravRttione mukhya sUra hAya e potAnI jAtane yuvaka pravRtti tarIke oLakhAve che, chatAM paNa e cAkhkhI kemI pravRtti ja che ane koI paNa vakhate kezamI jhera phelAvavAnI zakti dharAve che. ane tethI tevI pravRtti huMmezane mATe avagaNanA yogya ane virAdha karavA yogya gaNavAmAM Ave che. ApaNI jaina yuvaka pravRtti viSe mArI A dRSTi che, e rIte kAma tema ja dezanI kAMIka sevA thaI zakatI hoya to karavI evI mArI namra vRtti che. A dRSTie vicAratAM Aje astavyasta cAlI rahelI ApaNI yutraka pravrutti maulika punaHvidhAna mAge che. prathama te! ApaNe Antata ekatA sAdhavI joI e. hu* zvetAMbara mUrti pUjaka chuM, sthAnakavAsI chuM ke diga`bara '- AvI siddhAntadRSTie gauNa mAnyatAbheda upara racAyelI vibhAgIbhAvanA ApaNA dilamAMthI naSTa thavI jeI e ane e rIte eLakhavAmAM ApaNI For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtane nAnama samajavI joIe. A rIte vibhAgI yuvaka pravRtti have baMdha karIne samagra jaina samAjane lAgu paDatI yuvaka pravRttinI racanA thavI joIe. jyAM vastutaH judA rahevAne ke gaNavAne kazuM paNa tAttvika kAraNa nathI tyAM judA rahevA ke gaNavAno Agraha rAkhavo e kevaLa sAMpradAyika abhimAna sivAya bIjuM kAMI nathI. Ama chatAM paNa ApaNAthI vAstavika paristhiti sAme AMkha ADA kAna karyuM cAlaze nahi, ane ApaNe jenonA ekIkaraNa mATe game teTalI AturatA dharAvIe ema chatAM paNa ApaNe tyAM phIrakA bheda haju cAlu che e vAtanI nA kahI zakAze nahi. taduparAMta e paNa dhyAnamAM levAnuM ja rahyuM che ke je koI je phIrakA sAthe joDAyelA hoya tene potAnA phIrakAmAM kArya karavAno je avakAza che te avakAza anya phIrakAmAM maLavA saMbhava ocho che ane ApaNe Azaya samAjanA sarva vibhAga ane vargone bane teTaluM pahoMcavAno che. A vyavahAravicArane ane uparanA Adarzane jaina yuvaka pravRttinI purnaghaTanAmAM zI rIte samanvaya karavo e eka vicAraNIya prazna bane che. prathama te traNe phIrakAonI dhArmika mAnyatA saMbaMdhamAM je mukhya matabhedo che te saMbaMdhamAM ApaNe ApaNuM valaNa nizcita karavuM joIe ane te mujaba vyakta karavuM joIe. pahelI bAbata mUrtipUjAnI laIe. ApaNAmAMnA keTalAka AtmonnatinA aneka sAdhanomAMnA eka ati upayogI sAdhana tarIke mUrtipUjAnI AvazyakatA svIkAratA hoya che, keTalAka tenI upayogitA svIkAratA nathI. Ama chatAM paNa nIcenI bAbatamAM ApaNe sau lagabhaga ekamata chIe ja. (1) Aje cAlI rahelI mUrtipUjA pAchaLanA vahema ane khoTI mAnyatAo dUra karavAM joIe. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) mUrtine zaNagAravAnI ane AMgI AbhUSaNa caDhAvavAnI prathA jana mUrtipUjAnI kalpanA ane Adarza sAthe jarA paNa baMdhabesatI nahi hovAthI te prathAno sarvatra niSedha thavo joIe. (3) binajarUrI navAM maMdira baMdhAvavA pAchaLa tema ja cAlu maMdironA binajarUrI zubhAzaNagAra nibhAvavA pAchaLa thate dravyane puSkaLa vyaya baMdha thavo joIe. (4) maMdirone sArI rIte nibhAvatAM bacatI Avakane tema ja ekatra thayelI mUDIne janakalyANanAM kAryomAM cAlu upayoga thavo joIe. (5) zvetAMbara ke digaMbara mUrti eka ja ISTadevane mUrta svarUpa ApavAno prayatna hoIne te banne vacce Aja sudhI keLavavAmAM AvelI bhedanI dIvAle artha vinAnI ane binajarUrI che-A prakAranI samabuddhi sarvatra keLavAvI joIe. A dRSTi ane valaNa svIkAratAM mUrtipUjA saMbaMdhamAM ApaNI vaccenA matabhedanuM saheje ekIkaraNa thaI zakaze ane ApaNane ekatra banAvavAmAM ADe AvatI moTI ADakhIlI dUra thaze. A dhoraNa svIkAratAM e te spaSTa ja che ke jeo mUrtipUjAne lagatI cAlu prathAne upAsaka che tema ja jeo mUrtipUjAnA kaTTara virodhI che temane ApaNI pravRttimAM sAmela thavA mATe avakAza raheze nahi. . AvI ja rIte sAdhuonA saMbaMdhamAM ApaNe jAherAta karavAnI ci. 7 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI ke ame vezapUjAmAM mAnatA nathI, tema ja koipaNa prakAranA bhAveza saMbaMdhe Agraha dharAvatA nathI, tethI koI paNa sAdhu digaMbara hAya ke zvetAMbara heya, pItAMbara hoya ke muhapattIdhArI hoya tenuM amAre mana kazuM mahattva nathI. ame guNanA upAsaka chIe ane tethI je sAdhuo mana, vANI ane karmathI pAMca mahAvrato jIvanamAM utAravAne ekaniSTha prayatna sevatA hoya ane samAjane upayogI jIvana jIvatA hoya te ja sAdhuo amAravandanIya ane AdaraNIya che. Aje digaMbara ane zvetAMbara saMpradAyanI aMdara tIrthonA hakako saMbaMdhamAM je jhaghaDAo cAlI rahyA che te AkhA jaina samAjane chinnabhinna karI rahela che. A tIrthakalahomAM sAmAnya prajAne jarA paNa rasa nathI ane tene jema bane tema jaladIthI anta Ave ema Icche che. paNa sAMkaDI dRSTinA keTalAka sAMpradAyika sAdhuonI preraNAthI tema ja tevI manodazAvALI saMsthAonI ane zrImAnonI Arthika sahAyathI A jhagaDAonuM AyuSya laMbAye jAya che. ane sAcA samAdhAnanI vRtti ApaNAmAM UgI zakatI nathI. jyAM sudhI ApaNe tyAM sAMpradAyika kadAgrahanuM jora pravarte che ane bheLI prajA upara haju sArI lAgavaga dharAvanAra sAdhuvargane hAthe e kadAgrahane cAlu piSaNa maLI rahyuM che tyAM sudhI A jhaghaDAone anta lAvavAne ApaNe prayatna bahu phaLadAyI bane tema nathI. upara jaNAvyuM tevuM mUrtipUjA saMbaMdhamAM sarvatra dhAraNa svIkAravAmAM Avaze tyAra pachI digaMbara ane zvetAMbara evo bheda rahevA pAmaze ja nahi. paNa tema na bane tyAM sudhI AvA jhaghaDAo saMbaMdhamAM ApaNe taTasthatA ja jALavavAnI rahI, ane AvA jhaghaDAone mULamAMthI nikAla Ave evI hilacAlane bane teTale sahakAra ApavAno che. je samAjamAnasa upasthI kadAmAla ane For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpradAyamalsaranuM paDaLa dUra thAya te A jhaghaDAo pAchaLa rahelA ApaNA samAjanA gAMDapaNa ane mUrkhAInuM satavara bhAna thayA vinA rahe nahi, tema ja AvA jhaghaDAo mITAvavA khAtara potAnA kALajUnA sthApita hakkone game teTalo bhoga Apavo paDe te paNa tethI nIpajatI ekatAnuM mUlya AvA bhoga karatAM ghaNuM vadhAre che evI samajaNa ApaNAmAM UgyA vinA rahe nahi. paNa e divasa AvavAne haju vAra che. ApaNe dhIraja dharIe ane e divasa najIka lAvavAne bane teTalo prayatna karIe. A sivAya bIjI evI koI agatyanI dhArmika bAbata nathI ke je ApaNI vacce judAI keLavavAmAM madadarUpa thatI hoya. dhArmika vidhio, kriyAkAMDe ke anuSThAne saMbaMdhamAM ApaNuM valaNa udAsInatAnuM rahevuM joIe. jene je kAMI karavuM hoya te kare. ane je niyama AcaravA hoya te saMbaMdhamAM ApaNane na hoya kaI jAtane Agraha ke virodha. Aje ApaNI pravRttine moTo jhoka sAmAjika sudhAraNA upara ja rahevo joIe. dhArmika bAbata te e ja ApaNe levAnI hoya ke jene kemanI ekatAnA prazna sAthe athavA te khoTA vahema, dravyano apavyaya ke sAdhuonI amaryAdita sattAnI aTakAyata athavA te niSedha sAthe sIdho saMbaMdha hoya. | sAmAjika viSayamAM ApaNane cAra bAbatonI sarvasvIkRta apekSA che : (1) samAjaracanA ane vyavahAramAM strI ane puruSanI sArva. trika samAnatA svIkAravI joIe. (2) UcharatI praja baLavAna, nIDara ane suzikSita banAvI For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 (3) jJAtibaMdhane, aniSTa lagna, pharajiyAta vaidhavya, aspR-- sthata Adi kurUDhione nAza thavo joIe. (4) vyakti svAtaMtrane samAjajIvanamAM khUba avakAza maLavo joIe. A dharaNe Aja sudhI samAjamAM je kAMI cAlatuM hoya temAM virodha karavA lAyaka prathAono ucacheda karavAno rahyo ane e ja rIte poSavA lAyaka navI pravRttio ane prathAone Adara karavo rahyo. ApaNe tyAM vidhavAvivAha sAme haju paNa keTaleka ThekANe gAMDe virodha thato jovAmAM Ave che. A virodha devadravyano janakalyANanA kAraNe upayoga thavA devA sAmeno virodha jevo ja upahAsagya lAge che. eka mULa vAta svIkAryA bAda temAMthI nipajatA AnuSaMgika vicAro svIkAravA ja joIe. mUrti temaja maMdira bane ekadama sAdAM thavAM joIe ane binajarUrI maMdire UbhAM thavAM na joIe e vAta svIkArI eTale pachI maMdiramAM thatI Avakane lokopayogI kAryamAM kharca karavA sivAya bIjo kazo mArga rahetuM ja nathI. koI ema te na ja kahe ke A Avaka varSonAM varSo sudhI ekaThI karyA ja karavI ane chevaTe koI rAjasattA athavA to jyAM te Avaka rekamAM AvatI hoya te saMsthA pacAvI paDe, tyAre ApaNe reIne besI rahevuM. AvI ja rIte vidhavA vivAhanA virodhI yuvakane huM pUchuM chuM ke tame kharekhara yuvaka hovAne dAvo kare che ? tame strI puruSanI samAnatAnA Adarzane svIkAro cho ? te pachI tame kayA moDhe vidhavA vivAhane virodha kare che? khedanI vAta to e che ke ApaNe sarvavyApI vizALa siddhAnI vAta karIe chIe paNa tene ApaNane spaSTa khyAla hote ja nathI ane tethI ApaNI yuvaka pravRttimAM aneka For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 samaye paraspara virAdhI raMgA dekhAyA kare che ane te kAraNe samAja upara AkhI pravRttinI kazI pratibhA paDatI nathI. ApaNA vicAramAM spaSTatA Ave ane vanamAM ekarUpatA janme e bAbata upara dhyAna kheMcavA mATe ATalA AnaSa Mgika vivecananI mane jarUra lAgI che. upara jaNAvela dhArmika temaja sAmAjika bAbatamAM ApaNAM diti du temaja valaNanI spaSTatA rajU karavAmAM AvI tevI ja rIte rAjakAraNamAM paNa ApaNuM dhyeya ane pravRtti spaSTa thavAM ja joI e. AkhA dezanuM saMpUrNa svAtaMtrya ane garIba tavaMgarane bheda uttarAttara nAbUda thAya evI nyAyapUrNa Arthika vaheMcaNInu dhAraNa akhatyAra karatI AkhA samAjanI punarracanA e ApaNuM dhyeya hAvuM joIe. ane e dhyeyane svIkAratI ane prajAvananuM niyamana karatI rASTrIya mahAsabhAnA kAryane bane teTalA sakriya Teka ApavA e ApaNI yuvaka pravRttinuM mukhya aMga hovu joI e. ApaNI jaina yuvaka pravRttinA punaHvidhAna mATe dhArmika, sAmAjika temaja rAjakIya prazno paratve ApaNAM valaNA ane abhiprAyA viSe spaSTatA karavAnI jeTalI jarUra che, teTalI ja jarUra yuvaka pravRttinA bAhya aMgeAnI ghaTanAmAM paNa keTalAka jarUrI pheraphAra karavAne lagatI rahe che. AgaLa vicArI gayA te mujaba ApaNe traNe vibhAganI ekatra yuvaka pravRttinI racanA karIe paNa ema chatAM pratyeka vibhAganA phIrakAnA evA keTalAka prazno hoya che ke je prazno sAthe khIjA vibhAgeAne kaze! saMbaMdha nathI hotA ane je praznonA vicAra ane nikAla te te vibhAganA pratinidhiAthI thaI zake tema hoya che. A mATe have pachInI yuvaka pari- Sada evI rIte bharavI joI e ke jenuM saOsAmAnya kAryAM pUruM For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 karyA bAda tarata ja te pariSada traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya ane te vibhAgI pariSada pitapotAne lAgu paDatA praznone evI rIte vicAra kare ane nikAla lAve ke je sAmudAyika ekatAne jarA paNa bAdhaka na bane. AvI ja rIte AvI yuvaka pariSada sAthe joDAvA mAgatA yuvaka saMghamAM paNa dareka vibhAganI vyaktione joDAvAno saMpUrNa avakAza hevo joIe ane AvA yuvaka saMghe vibhAgavAra peTA samitio nIme ke je pitapitAnA sthAnika vibhAganA cAlu prazno saMbaMdhamAM yogya pravRttio calAvyA kare. AvI racanA karavAthI vibhAgI praznonI jarA paNa upekSA nahi thAya ane ema chatAM paNa sAmudAyika ekatAne jarA paNa bAdha nahi Ave. upara jaNAvyA mujaba ApaNAmAM valaNanI ane pravRtti - eyanI spaSTatA karavA jatAM temaja yuvaka pariSada ane yuvaka saMghonI navA AkAre ghaTanA karavA jatAM Aja sudhI jANItA thayelA koI koI kAryakartAone ApaNe kadAca gumAvavA paDe, koI koI jUnA yuvaka saMgho sAtheno saMbaMdha teDavo paDe ane te ja sthaLe navA yuvaka saMgho sthApavA paDe. paNa AvI paristhitithI DaravAnuM ke pAchA haThavAnuM kazuM paNa kAraNa nathI. samayanA vahevA sAthe dareka sAmAjika pravRttie pitapotAnA rUparaMgamAM jarUrI pheraphAra karavA ja joIe ane AkhA samAjane AgaLa laI javA mATe jarUrI jokhama kheDavuM ja joIe. Aje jema yuvaka pariSadane lagatI AkhI pravRttinI punarghaTanA thavAnI jarUra che temaja pariSadanA kAryakartAonI paNa cALaNI thavAnI jarUra che. ApaNA kAryakartAomAM kevaLa komI mAnasa dharAvanArathI mAMDIne ekAnta rASTrIya bhAvanA sevanArA, haju paNa cAlu vilAyatI vastro pahera For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 OU nArathI mAMDIne zuddha khAdIneAja upayoga karanArA, vartamAna sAdhue viSe khUba AdaramAna dharAvanAra ane teonI prasaMge prasaMge pratiSThA vadhAranArathI mAMDIne samagra sAdhruva pratye atyanta abhAva dharAvanAra, sarakArI ilakAo dharAvanArathI mAMDIne sarakAra pratye kevaLa ghA dharAvanAra-AvI bhinna bhinna keATinI aneka vya- kti rahelI che. haju ApaNI pravRtti koI paNa prakAranA vyava- sthita AkArane pAmI nathI. AgaLa paDatA gaNAtA kAI paNa eka vicAra AgaLa dharIne game tevA pracchanna ruDhicustane ApaNe tyAM ghumavAne ane AgaLa AvavAnA avakAza che. dhIme dhIme ApaNA kAkartAe saMbaMdhamAM amuka prakAranI zistanI apekSA ApaNe keLavavI ja paDaze. sauthI prathama te ApaNA kAryakartA custa mahA sabhAvAdI heAvA ja joI e. jenAmAM rASTradRSTi jAmelI nathI tenuM valaNa AkhI pravRttine ekadama ke|nI AkAra ApavAnuM rahevAnu ja ane ApaNI pravRttimAM e eka ja evuM jokhama che ke jenAthI ApaNe haMmezAM cetatA rahevuM ja paDaze. rASTrIya mahAsabhA pratye sakriya sahAnubhUtinA sUcaka tarIke tema ja svAtaMtryaprAptinA pratIka tarIke ApaNA kAryakartAoe cAlu paheravezamAM khAdI dhAraNa karavI oIe ane peAtAnA cAlu jIvanavyavahAramAMthI aspRzyatAne tilAMjali ApavI joI e. AvI ja rIte ApaNuM dhAraNa Aje pravatI sAdhuonI amaryAdita sattA ane samAjamAnasa upara temanuM asAdhAraNa prabhutva teADavAnuM hAI ne sAdhu sAthenA ApaNA sabadhavyavahArane paNa aneka rIte maryAdAbaddha karavA paDaze. samAnya sAdhuonA gujJAna ane jayaMtImAM ApaNA kadI bhAga ke sahakAra hoya ja nahi. svamAnI yuvakanuM mastaka jene tene namavAne sarjAyuM nathI e ApaNe kadI na bhUlIe. ApaNA vicA ane valaNA sAthe bAMdhachoDa karavI paDe ane ApaNI jAhera pravRtti For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upara koIpaNa prakAranI chAyA paDe evA saMbaMdhothI ApaNe bane teTaluM dUra rahevuM ghaTe. je saMbhALa sAdhuo saMbaMdhamAM rAkhavI jarUrI che, teTalI saMbhALa te paratve rAkhavI ghaTe che. zrImAna ke sAdhuo bhAraphatanA aneka aihika lAbho ApaNe jatA karavA taiyAra na thaIe tyAM sudhI yuvaka pravRttinuM netRtva levAne ApaNane jarA paNa adhikAra nathI e ApaNe barAbara samajI levuM ja joIe. AvI ja rIte ApaNe jJAtibaMdhanone ucheda karavA mAMgIe chIe te pachI nAta jAtanA koI paNa adhikAra upara ApaNAthI rahI zakAya ja nahi. sarakArI ilakAba ApaNane dUSaNarUpa gaNAya ane sarakAra sAthene koIpaNa prakArano svArtha sAdhaka ane dezahitabAdhaka saMbaMdha ApaNI pravRtti ane dhyeyano vicAra karatAM jarA paNa ucita ke AdaraNIya na gaNAya. vicAra tema ja AcAranI ekarUpatA na gaNAya. vicAra temaja AcAranI ekarUpatA upara jeTalo bhAra mUkAya teTaluM ocho che. sAmAjika rUDhione vyAkhyAnapITha uparathI virodha kare ane potAne tyAM prasaMga Avye gaLiyA baLada jema besI jAya e vAta koI paNa kAryakartAnA saMbaMdhamAM nibhAvI zakAya ja nahi. jAta jAtanA mANasonI khIcaDI karatAM samAna dhyeya, valaNa ane AcAravALA thaDA paNa nIDara kAryakartAonI Aje vadhAre jarUra che. upara sUcavela ApaNAM dhyeya ane valaNanI spaSTatA saMbaMdhamAM eka vAMdho rajU thavA saMbhava che. A vAMdhA rajU karanAra ema kaheze ke A badhI tamArI vAta te barAbara che, paNa lokasAmAnya samAja-A badhA vicAro pacAvI zake tema nathI, tethI AvI moTI vAto karavAne badale je zakya ane vyavahAru hoya te karavuM. A bAbatamAM cokhavaTa karavAnI khAsa jarUra che. prathama te Avo vAMdho rajU karanArAnA mAnasamAM lekarucithI jarA paNa virUddha For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 cAlIne kAma karavAnI vRtti ke hiMmata hatI nathI ane teo pitAnI AvI maMdatAne-bhIstAne AvI DAhIDAhI vAtothI DhAMkavA prayatna kare che. bIjuM ApaNe Aje je je vicAro rajU karavA ane valaNa keLavavA mAgIe chIe te leke pacAvI zake tema nathI e dahezata vadhAre paDatI che. trIju leke camake, bhaDake, jaladI pacAvI na zake tiraskAra kare, e kAraNe ApaNe koI paNa vicAra ke abhiprAya rajU karatAM aTakavuM e ApaNA yuvaka dhamane droha karavA barAbara che. ApaNI niSThA zuddha lokakalyANanI hovI joIe ane ApaNuM daSTi samAjane kaI dizAmAM AgaLa doravAnI ane kayA dhyeya samIpa pahoMcADavAnI che e rIte bhaviSyane vIMdhavAnI tAkAtavALI hevI joIe. A niSThA ane A daSTi barobara jaLavAtI hoya te je rItanI doravaNInI jarUra lAge te rIte samAjane dora ane nagnasatya nIDarapaNe rajU karatAM acakAvuM ke DaravuM nahi. A eka ja ApaNuM bhAvi saMskRtinuM prayojana. AjanA zikSita vargane ane tenI pAchaLa ghasaDAtA ApaNA sAmAnya samAjano huM vicAra karuM chuM tyAre mane Akho varga (1) saMpradAya daSTi (2) ucchedaka daSTi ane (3) sabhya dRSTi ema traNa prakAranA valaNamAM athavA to daSTibiMduomAM vaheMcAyeluM dekhAya che. prathama saMpradAya daSTine vicAra karIe : A daSTi bhUtakALanA prAraMbhamAM sonerI yuga kahe che. jaina dharmamAM yugalIyA samAjanI AvI ja kalpanA che. A yugalIyA strIpuruSa sAthe janme, sAthe pati patnI tarIke jIvana gALe ane sAthe maraNa pAme. temanI sarva jarUriyAta kalpavRkSa pUrI pADe che. A lokonuM jIvana nirdoSa, pavitra, zAMta ane ekAMnta sukhabharyuM hoya. kALAntare nirdoSatA ghaTe, pavitratA ochI thAya, vikArane saMcAra thAya, kalpavRkSa badhira thavA mAMDe, For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sukhasaMpattinA laya thavA mAMDe, akALe maraNa thavA lAge, yugalIyAnI joDI tUTavA mAMDe ane AjanI kilaSTa samAjaracanAnI zarUAta thAya. brAhmaNa dharmamAM paNa satayuganI AvI ja kAMIka kalpanA karavAmAM AvI che. khristI dharmamAM Adama ane IvanI vAte paNa AvAM ja kalpanAcitro rajU kare che. saMpradAya daSTine mana dharmazAstra kAM aa zvaraprerita hoya che athavA to sanapraNIta hoya che ane tethI dharmazAstramAM je kAMI lakhyu heAya te kadI zaMkA karavA jevuM hoI ja na zake ema A dRSTivALA mAne che. Aje dharmanA nAme je rItarivAjo, rUDhio, mAnyatAo ane paraparAe cAle che te bhUtakALanA zuddha dharmaparAyaNa yuganuM pratIka hAI ne kAI paNa bhoge jALavI rAkhavA yeAgya - TakAvI rAkhavA yeAgya-manAya che. AjatI ApaNI paDatInuM kharuM kAraNa AjanI prajAnI dharmAMvimukhatA che ema teo mAne che. dinapratidina viSamakALa AvatA jAya che ane vinAza tarapha ApaNe sau gati karI rahyA chIe. pAMcamA ArA ane kaLiyuganI kalpanA A ja maneAbhAvanuM sUcana kare che. AmAMthI je kAI dharmAM karaNI karaze te ja mAtra bacaze AvuM temanuM duniyAnI vartamAna ane bhAvi paristhitinA saMbaMdhamAM nirAzAbharyuM valaNa. hAya che. temane mana dharmAMzAstra sarva satyAnA saMgraha che ane satya zeAdhanA cheDA che. graMthaprAmANya e ja eka kharuM AdhAra rAkhavA lAyaka pramANa che. itihAsapramANa ke vijJAnapramANanI temanI dRSTie kazI pratiSThA che ja nahi, kAraNa ke, zAstrakathana sanapraNota yA tA zvaraprerita hAI ne avicaLa sanAtana satya che, jyAre itihAsa ke vijJAnanA siddhAMtA tA samaye samaye krUratA karatA dekhAya che. AjanI nakArI na zakAya evI vaijJAnika zeAdhA tene e ghaDI mUMjhane che. paNa dhazAstra tA kAmadhenu che. temAMthI te navAM vaijJAnika satye sAthe badhaesatA kAI kAI ullekhA zeAdhI kADhe che. athavA ta For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 vyAkaraNuM vyutpattinI madadathI anukULa artho 'upajAvI le che ane e rIte potAnA mananuM samAdhAna sAdhI le che. AjanAM eroplena purANakALanAM vimAnanI ja punarAvRtti che ane Ajane reDiye. pUrvakALanI yogazaktinuM ja punarvidhAna che. UlaTuM te vakhate uyanaane vANIsaMkramaNa yaMtranI madada vinA thatuM hatuM eTalI te kALanI vizeSatA hatI ema te mAne che ane zraddhAmugdha prajAne manAve che.. tenI sarva sudhAraNA- sAmAjika vicAraNA - bhUtakALanI samAjaracanAne punarjIvana ApavA tarapha hoya che. vartamAnamAM te pagalAM mAMDe che, bhaviSya tarapha te ghasaDAya che, paNa tenI najara niraMtara bhUtakALa tarapha ja DhaLelI rahe che. bIjI daSTi ucchadakanI che. tene bhUtakALanuM bhAna nathI ke tenA gaurava mATe tene mAna nathI. dharmazAstro tene mana kevaLa gapagoLAnA bhaMDAra che, dharmavicAramAM tene zraddhA nathI, zruti-smRti tenA mATe nakAmAM nirupayogI che, varNavyavasthA bevakUphI bharelI che, AtmadhyAna gAMDapaNa che. te bhUtakALanI AkhI samAjaracanAne sApha karI navA samAjanuM sarjana karavA mAge che. te vijJAnane moTo pUjArI che. tene itihAsanI kazI paravA nathI, pUrva praNAlikAonI kazI kiMmata. nathI. te dharmane bhoLA lekone ghenamAM suvADI rAkhanAra kephI pINA samAna lekhe che. te IzvaramAM, AtmAmAM ke pApapuNyamAM mAnato nathI. ahiMsA, satya ke brahmacaryane Adarza te svIkAratA nathI. samAjanuM aihika sukha kema vadhAravuM te ja mAtra tenuM dhyeya che ane tene anukULa niyamo ane AcAravyavahAra te ja tenuM nItizAstra bane che. te bhUtakALanAM sarva mULa chedI nAkhe che, vartamAnamAM vicare che ane mAtra bhaviSyane ja ciMtA kare che. trIjI te sabhyam daSTi. e sarva bAbatonuM tAratamya itihAsa ane For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vijJAnane samIpamAM rAkhIne tArave che. manuSya-samAjane uttarottara kema vikAsa thayo, ojAra ane khetInI zodhathI mAMDIne AjanI areplena, reDiyo sudhInI zodha kema thaI, kevaLa jaMgalI dazAmAMthI atyAranI jaTila samAjaracanA kema UbhI thavA pAmI ane sthULa vicAradazAmAMthI nIti, dharma ane adhyAtmanA sUkSma vicArIne kema vikAsa thayo tenuM upalabdha sAdhana vaDe saMzodhana karavuM te kArya itihAsanuM che. A rIte vicAratAM koI paNa samAjaracanA anAdi siddha hoI na zake. koI paNa eka ja vyaktinA kathanamAM ke eka ja graMthanI ghaTanAmAM sarva satyone samAveza thaI na zake. koI paNa graMtha ke bhASAmAM avatareluM sUtra "anAdi hoI na zake. zodhanI pAchaLa zodha janme che, vicAranI pAchaLa vicAra vikase che ane jUnA zAstranI pAchaLa navAM zAstro racAya che. samAjanI paristhitimAM pheraphAra thatA ja cAle che ane te sAthe samAjanA prazno paNa rUpAntara pAmatA ja rahe che. ane tenAM samAdhAne kALe kALe navAM sarajAtAM rahe che. samaye samaye mahAna jyotirdharo janme che ane prajAmAnasane navA prakAzathI ajavALe che. AvA jyotirdhara puruSo avatAra, tIrthakara, buddha, krAIsTa ke payagaMbaranA nAme oLakhAya che. AvA mahApu sarva eka ja koTinA hoya che ema nathI hotuM. temane darekano paripAka AtmIya varcasva ane je je dezakALamAM teo utpanna thayA hoya che te te dezakALanA tyAM sudhInA kheDANa upara AdhAra rAkhe che. paNa tevA dareka tirdhara mahApuruSanuM sAmAnya kArya janatAne asatyamAMthI satya tarapha, tamabhUmAMthI jyoti tarapha laI javAnuM hoya che. teo kAntadaza hoya che. bhUtakALane sarva anubhava temanI prajJAmAM pratibiMbita thAya che. bhaviSyakALanA abhedya pradezane temanI dRSTi vadhI zake che ane te kAntadarzananA yoge vartamAnamAM vicaratI janatAne parama satyonA bodhapATha Ape che. For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 100 daSTi bhUtakA sarajAyelI sa hovA chatA ane manuSyanI sAmAnya sthiti uparathI lokottara sthitine Adarza saje che. bhUtakALanA payagaMbaro viSe prastuta samyaga dRSTi A prakAranA khyAla dharAve che. A daSTi bhUtakALanI mahattA svIkAre che, kALe kALe sarajAyelI saMskRtinA sUtradhArene satkAre che. Ama hevA chatAM paNa tenuM satyadarzana bhUtakALa sAthe jakaDAI rahevAnI nA pADe che. te dharmazAstrone pUrvakALanI vijJAnaviSayaka pragatinA anumApaka tarIke svIkAre che, paNa zAstrasarjana kAMI amuka kALa ke amuka deza ke amuka vyaktione IjAre che ema mAnavAnI te bilakula nA pADe che. zAstra himAlaya parvata upara AveluM kaI eka parimita mAnasa sarovara nathI, te janapradeza vacce sadA vahetI ane aneka pravAhone saMgharatI jatI kalyANavAhinI gaMgA che. eka siddhAMta khoTo paDe ane navo siddhAMta zodhAya, AgaLanI eka zedha AjanI navI zodhathI bhinna svarUpane pAme, eka maMtavyanA sthAne bIjuM maMtavya Ave. Ama jJAnavRkSa anaMta kALa sudhI navapallavita thayA ja kare che. A darzananA AdhAre samyam daSTi dareka vastunA sArane grahaNa kare che ane asAra vastune choDato cAle che. mAnyatAvyAmohathI te para che temaja mAtra navInatAthI te aMjAtuM nathI. te bhUtakALane Teke le che, bhaviSyanAM svapna saraje che ane te tarapha mITa mAMDIne vartamAnakALamAM saMcare che. AjakAla vicArasvAtaMtrya ane vANIsvAtaMtryanA nAme je carcA cAlI rahI che tenuM svarUpa paNa barAbara grahaNa thavAnI jarUra che. vicArasvAtaMtrya aMdarathI phuratuM tattva che. vANI svAtaMtrya bahArathI jaNAvela samyaka daSTi vicArasvAtaMtryanuM phaLa che. mANasane koI paNa prazna saMbaMdhe satya vicAra prApta thavAmAM keTalAka pUrvagraho aMtarAyarUpa bane che. jUnuM e ja sAcuM athavA te jUnuM badhuM boTa. navuM e ja AdaraNIya athavA te zAstra eTale gapagoLA, For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 vijJAna kahe te ja sAcuM athavA te amuka vyaktinuM sarva kAMI mithyAtattvathI dUrane dUra rAkhe che. keTalAka vadhAre paDatA AzAvAdI hAya che te keTalAka vadhAre paDatA nirAzAvAdI hoya che, keTalAkanI vRtti kevaLa zraddhApradhAna hoya che to keTalAka buddhinA aTTha'kAramAM ja khecAye ja jAya che. keTalAkane pUthI AveluM badhuM sAruM lAge che aa keTalAka pazcimano prajAmAM ja satyanA utkarSa samaje che. keTalAka kAraNa vinA amuka jAtine athavA te amuka prAntanI prajAne khUba caDiyAtI mAne che, teA keTalAka tene UtaratI mAne che. AvA vividha prakAranA pUrvagrahothI manane, buddhine, chUTI karavI ane samyaga darzana, samyag jJAna ane samyag cAritra vaDe satata abhyAsa, avalokana ane manana vaDe satya vicArane-samyak daSTine-pAmavI e ja kharuM vicArasvAtaMtrya che. vANIsvAtaMtrya eTale jIvanane lagatA, samAjane lagatA, deza ane dharmane lagatA potapotAne sUjhatA vicArA jAheramAM pragaTa karavAnI chUTa. vicArasvAtaMtrya-arthe samyak daSTinI prApti arthe vANI svAtaMtrya ati Avazyaka che. ApaNe anyanA vicAraza jANIe nahiM, anyanuM daSTibindu samajIe nahi tyAM sudhI ApaNA vicAramAM rahelA satyAsatyanI ApaNe tAravaNI karI zakIe nahi. dareka mANasane potAnA vicAro pragaTa karavAnI pUrI chUTa hovI ja joI e. prajAmAnasanuM AreAgya jALavavAnA te eka ja upAya che. koInA vicArA ruMdhavAnI ApaNane vRtti thavI eTale samajavuM ke ApaNI vicArazreNImAM koI chidra che te khullu paDavAnA bhayathI ApaNe anyanA vicArane rAkavA mAMgIe chIe. paraspara vicArAnI chUTathI Apa-le thatAM sAmAnya prajAnI sAcu khATuM tAravavAnI zakti khIle che ane samAja AgaLa vadhavAnu muLa prApta kare che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 A vicArasvAtaMtrya ane vANIsvAtaMtryane lagatI Anu'paMgika carcAmAMthI ApaNe pAchA mULa viSaya upara AvIe. AgaLa varNavelI traNa daSTiomAMthI kaI dRSTie ApaNe samAja ane dharmanA praznono nikAla karavo eno nirNaya ahIM prastuta che. Aje sAMpradAyika dRSTie ApaNe jarA paNa nirvAha thaI zake ema che ja nahi. AjanuM vijJAna, AjanuM samAjazAstra kSaNe kSaNe ApaNI rUDha dhArmika mAnyatAonI athaDAmaNamAM AvI rahyuM che. dareka bAbatamAM vijJAna khoTuM, samAjazAstra cheTuM, paNa amArI kaMI kALathI cAlI AvatI mAnyatA sAcI ema kahevuM ane vicAravuM e to zAhamRgane zikArI mAravA Ave tyAre potAnuM mAthuM retImAM DhAMkIne te ema mAne ke zikArInA paMjAmAMthI pote chUTI gayela che enA jevuM gaNAya. vaijJAnika satya sAme ApaNe AMkha ke kAna baMdha karI zakIe tema che ja nahi. zAstro eTale je kALe jeTaluM zodhAyuM tenI nedha. Aje temanuM jeTaluM satya kAyama rahyuM hoya teTaluM svIkAravA yogya ane anya upekSA gya. graMtha prAmANyanI gulAmIthI AjanI buddhine koI rIte bAMdhI zakAya tema che ja nahi. AvI ja rIte ucchedaka dRSTi upara ApaNe lAMbe vakhata TakI zakIe tema che ja nahi. je vRkSanAM mULa UMDAM nathI hotAM te vRkSa AkAza bhaNI lAMbo vakhata pitAnI DALIo pasArI zakatuM nathI. je gharanA pAyA UMDA nathI hotA tenuM AyuSya samakAlIna hoya che. bhUtakALane uchedanAra bhaviSya pratye paNa AzA ane zraddhAthI joI zakatA nathI ane chevaTe te vartamAnanA vaheNamAM ghasaDAte cAle che. bhUtakALanI saMskArasamRddhi ApaNI moTAmAM meTI dolata che. bhUtakALanA anubhava uparathI prajAnA baLAbaLanuM For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sAcuM mApa AvI zake che. bhUtakALanA bhavya vArasAmAMthI ja navI preraNAnAM baLe! nIpajAvI zakAya che. teA pachI avazeSa rahI sabhyaSTi. A dRSTi svIkAratAM ApaNane keTalAMka manemanthanamAMthI pasAra thavuM paDe tema che. ApaNA keTalAka pUrvagraho teADavA paDe tema che. ApaNI AMkha ADenAM keTalAMka paDA dUra karavAM paDe tema che. paNa jene bhUtakALa sAthe bhaviSyakALane joDavA che, jene dharma sAthe vijJAnanA samanvaya sAdhave che, jete smRti sAthe samAjazAstratA meLa meLavavA che tene A prakAranI dRSTi svIkAryA sivAya chUTako ja nathI. A dRSTi lAgu pADIe te parivartana mAMgyA vinA na rahe. bhaviSyakALanA kSitija upara sthApavA paDe, ApaNe jJAnamAMthI ajJAna tarapha, prakAzamAMthI adhArA tarapha gati karI rahyA chIe e mAnyatA badalIne duniyAnI jJAnamUDI uttarAttara vadhatI jAya che ane kudarata upara manuSyanuM svAmitva vRgita thatuM jAya che e vAstavika hakIkata svIkAravI paDe. ApaNA--ApaNA samAjanA-bhAvi viSenuM ApaNu.. Akhu valaNa khadalavuM paDe. ApaNA cittane gherI vaLeleA niveda laya pAme ane navA AzAvAda pragaTe. bhagavAna mahAvIre je ahiMsA, satya, asteya, aparicaha ane brahmacaryanuM svarUpa pratipAdita kareluM che temAM kALAntare keTalA badhA vikAsa thayA che ane AjanI e tattvAnI mImAsAmAM keTalI badhI navI puravaNI thai che teneA sAcA ukela sabhya gRSTinI madadathI ja thai zake. eka kALe mAtra tAttvika vicArabhedonI samanvaya sAdhatA ekAntavAda kayAM ane Aje vijJAnanA vizALa ApaNI jaina mAnyatAete ApaNI keTalIka dhArmika kalpanA bhUtakALamAM kapAyelA suvarNayugane For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 pradezanI gUMca ukelate ane navI samasyAo upasthita karate pro. AInsTAInane sApekSavAda kayAM? eka kALe mAtra mokSaprAptinA dhyeyane dhyAnamAM rAkhIne prarUpAyelI ahiMsA kayAM ane Aje samAja ane rAjakAraNanA pradezane sparzatI-asahakAra ane satyAgrahanA marmane samajAvatI ahiMsA kayAM ? Ama nAnAM bIjamAMthI UgelAM mahAna vRkSanI bhavyatA paNa samyagdaSTi ja mANI zake. bhagavAna mahAvIra pratyenA valaNamAM paNa navI daSTie jenAra thoDe pharaka anubhave. saMpradAya daSTi bhagavAna mahAvIranA "atizayone -atIndriyapaNAne khUba mahattva Ape che ane "jinakalpa' ane sthavirakalpa" evo tenI ane ApaNI vacce bheda pADIne temanA caritrane anukaraNa-pradezanI bahAra laI jAya che. samyagdaSTi e sarva atizayo ane atIndriyapaNAnA thara pAchaLa raheluM temanuM eka Adarza manuSya tarIkenuM suMdara, manohArI, anukaraNagya caritra tAravI kADhe che. vizALa jagatanA sanAtana itihAsanI dRSTie temanuM sarvazreSThatva kadAca vivAdAspada bane, paNa jema sAMsArika jIvanamAM ApaNAM mAtApitAnI tole koI AvatuM nathI, tema dhArmika jIvanamAM ApaNA dharmapitA tarIke temanuM sApekSa sarvazreSTha avicaLa ane abAdhita rahe. temanA sarvajJatvano khyAla paNa AgaLa sUcavela kAntadarzananI kalpanA anusAra thoDA rUpAntarane pAme. Ama keTalIka madhura mAnyatAo cheDatAM, jUnAM cazmAM utAratAM, keTalIka bhavya kalpanAone bAjue mUkatAM, ApaNane prAraMbhamAM jarA AghAta lAgaze, paNa pariNAme vizada vicArasaraNIne lAbha thavAno pUrepUro saMbhava che. sAMpradAyika aMdhatA ke ucchedaka vRttinI ghelachA-bane bhAge sAcI pragatinA virodhI che. samyagU daSTi e ja sAcI pragatine rAjamArga che. A viSayanuM ATaluM lAMbuM pratipAdana karavAnuM kAraNa e che ciM. 8 For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ke ApaNA navayuvako zruti, smRti ke dharmazAstrone arthahIna pralApa gaNIne pheMkI de e mAre mana jema asahya che, ema ja navA vicAro, navI bhAvanA ane navAM vejJAnika saMzodhanone jhIlavAmAM teo kevaLa pUrvagrahe ke praNAlikAvyAmohanA kAraNe pAchaLa paDI jAya ane samAjanA navavidhAna mATe nirupayogI banI jAya che, e dazA paNa mArA mATe asahya che. eTalA mATe ja upara varNavI tevI samyam daSTi keLavavAno temane huM khUba Agraha karuM chuM. jaina dharmane vicAra karatAM be-traNa bAbate khAsa dhyAna upara tarI Ave che. bhagavAna mahAvIra ane buddhanI pahelAMnA kALanI vAta vicArIe chIe te ema mAluma paDe che ke pahelAM deva pUjya hatA ane mANasa pUjaka ha. Indra, viSNu, rUka Adi moTA devone nAnA devo ane mANase pUjatA ane prArthatA, evA ullekho vedAdi dharmagraMthomAMthI maLI Ave che. bhagavAna mahAvIra ane buddhine samaya bAda devanuM sthAna manube lIdhuM ane rAma, kRNa, buddha, mahAvIra Adi manune devo tema ja manuSyo pUjatA evI kalpanAo temanA caritramAM gUMthANI. mokSa prApti paNa manuSyagati dvArA ja thaI zake ane te mATe deve paNa Akhare manuSya jAtimAM ja janma levo joIe evI manuSyakoTinI mahattA vadhAratI mAnyatA UbhI thaI. Aje pAchA ApaNe manuSya mahAvIrane pUjavAnuM bhUlIne aneka atizayatAyukta deva mahAvIrane pUjavA lAgyA chIe. bIjI bAjue ApaNA ahiMsA vicAramAM manuSyane ApaNe gauNa banAvI dIdho che, ane pazu, prANI ane vanaspatijIvananI ciMtA upara ApaNe vadhAre bhAra mUkatA thayA chIe. Ama zuddha dharmavicAra mANasane AgaLa lAve ane saMpradAyavicAra e ja mANasane bAjue dhakele che. manuSyane Aje pAchA ApaNe For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 kendrasthAne sthApIe ane manuSya kalyANane ApaNI mukhya ciMtAno viSaya banAvIe. Ama karIzuM tyAre ja ApaNane sAco dharmaviveka prApta thaI zakaze. hiMdu saMskRti sAthe jaina dharmane zuM saMbaMdha che teno ApaNane yathArtha khyAla AvavAnI jarUra che. AkhI hiMdu saMskRti zramaNa saMskRti ane brAhmaNa saMskRtinA tANAvANAnI banelI che. jene dharma ane bauddha dharma zramaNa saMskRtinA mukhya pratinidhi che. A banne saMskRtinAM mULa purANakALanA UMDANa sudhI laMbAtAM dekhAya che. jaina dharmanA ISTadevanI kalpanA bIjAthI judI paDe che, paNa dharmavicAranuM sAmAnya svarUpa sarvatra ekasarakhuM che. AvI rIte eka ja sarakhI samAjaracanA upara jena tema ja janetara hiMdu samAja Ubhelo che. jaina dharma jema khristI dharma ke IslAmathI judo tAravI zakAya che tema tene hiMdu dharmanI athavA te hiMdu saMskRtinI kalpanAthI judo pADI zakAto nathI. jaina dharme brAhmaNa dharmane ahiMsA, cAritra, tapa, buddhivAda, sarvasamAnatA Adi bhAvanAonA, kALe kALe, saMskAra sIMcavAnuM kAma karyuM che. brAhmaNa dhameM jana dharmane samAjasaMrakSaNanI vyavahAru dRSTi ApI che. itara hiMdu samAja sAthe AvI ApaNI ekatA buddhipUrvaka grahaNa karavAnI khAsa jarUra che, kAraNa ke, temanAthI judAI ciMtavyA karavI te vAstavika nathI eTaluM ja nahi, paNa jaina samAjanI daSTie IchavA yogya paNa nathI. jaina darzanamAM ahiMsA ane aparigraha upara bahu bhAra mUkavAmAM Avyo che. ahiMsAno khyAla anya darzanomAM paNa che, paNa gRhasthajIvanane lAgu paDato parigraha parimANano khyAla te jana darzananI ja viziSTatA che. e ahiMsA ane parigraha parimANanI For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA darzananI kalpanA vyaktijIvanane AzrayIne baMdhAyelI dekhAya che. tene samaSTi upara lAgu pADavAno prayAsa Adhunika kALanA vicArakone ja AbhArI che. ahiMsAne jyAre samaSTijIvana upara lAgu pADavAmAM Ave che, jyAre eka vyakti cA amuka samUha anya samUha ke taMtranI sAthe athaDAmaNamAM Ave che tyAre ahiMsAnI bhAvanA svIkAranAra vyaktie yA te samUha zI rIte vartavuM te praznanA vicAramAMthI ja asahakAra ane savinaya satyAgrahanI kalpanAo phalita thAya che ane e. rIte ahiMsAvijJAna navA navA pradezonI zodhakhoLa tarapha dorAyuM che ane AkhI mAnavatAmAM bharelI viSamatAne keyaDo ukelavAnI AzA Ape che. parigraha saMbaMdhe vyaktinA dRSTibinduthI mokSaprAptinA dhyeyane dhyAnamAM rAkhIne jaina darzane evo nirNaya tAravyo che ke parigrahamilakata sarva anarthanuM mULa che ane tethI mumukSu AtmAe sarva parigrahano tyAga karavo e ja parama dharma che. A ja aparigrahane sAmAjika dRSTie janatAnA kalyANane dhyAnamAM laIne jyAre vicAra karavAmAM Ave che tyAre evA anumAna upara avAya che ke milakatanI asamAnatA e ja sarva anarthanuM mULa che ane tethI evI asamAnatA dUra thAya ane sarva kaI zrama pArjita ekasarakhI sagavaDavALuM sukhamaya jIvana jIve evI samAjaracanA UbhI karavI e samAjahitaciMtakano parama dhama bane che. Aje pracAra pAmI rahela samAjavAdanuM mULa tattva A che. AvI ja rIte jana darzanano anekAntavAda paNa Akhare ApaNane sAMpradAyika ekAtikatAmAMthI sarvadharmasamAnatAnI bhAvanA For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 tarapha laI jAya che. eka vakhata paramasahiSNutA bhAre guNa gaNAtA hata. paNa anya dharma pratye sAcuM valaNa sUcavavA mATe paramatAsahiSNutA pUratI nathI lAgatI. A vRtti pAchaLa pitAnA dharmamata viSe ahaMtA ane anya dharmamate viSe dayAbhAvanuM sUcana che. kALakrame pheraphAra pAmatI jatI ApaNI dhArmika mAnyatAo anya janonI mAnyatA jeTalI ja apUrNa havAne saMbhava che. ApaNI prakRti mATe ApaNe dharma vadhAre anukULa lAge che, tevI rIte anya prakRti mATe anya dharma vadhAre anukULa hoI zake che. A uparathI eka dharma anya dharmathI caDiyAto ke Utarate che, evuM abhimAna sevavAne kazuM paNa kAraNa nathI. AvI anya dharmo viSe samAnabhAva sUcavatI Adarabuddhi anekAntavAdamAMthI ja ApaNane prApta thAya che. jaina dharma puruSArthapradhAna che. karmanA siddhAMtane keTalAka niyativAda sAthe gUcave che. paNa kamane siddhAMta niyati athavA to prArabdha sAthe purUSArthane samanvaya sAdhe che. prArabdhanAM baLo- ne toDanAra zakti puruSArtha athavA to tapa che. tapa eTale dhAryuM pariNAma nipajAvanAra sAdhanA. je kAMI che temAM kadI kAMI pheraphAra thaI zake ja nahi, ema jaina dharma mAnato ja nathI. tapanI zakti vaDe sarva karmamaLone dUra karI zakAya che ane mokSanI samIpa pahoMcI zakAya che. prArabdha agocara hoIne mANase tene bahu vicAra karavAno che ja nahi. vartamAna vastusthitimAM koI paNa mANasa dhAryo pheraphAra karavAnI zakti dharAve che e vicAra gRhIta karIne tapanA sAdhanane upadeza karavAmAM Avyo che. A ja tapanA puruSArthanA khyAlane samaSTinA prazno upara lAgu pADIe te evAM anumAno upara avAya che ke samAjanI evI koI paristhiti hoI na zake ke jenA viSe ema kahI zakAya ke te anAdikALathI enA e For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. prakAre cAlI AvI che ane je anantakALa sudhI ema ne ema cAlavAnI che. AjanI sAmAjika paristhiti gaI kAlanAM sAmAjika karmAnuM pariNAma che. samAja samUhaprayatna vaDe samUhatapa vaDe AkhI paristhitimAM dhAryAM palaTo lAvI zake che. A zrahmA ApaNA samAjamAM keLavavAnI khUba jarUra che. samAjanI vartamAna sthitine kanA nAme TakAvI rAkhavAnA samAjanA dharmAdhikArIe tema ja sattAdhIzeA cAlu prayatna seve che. kanA nAme strI jAtinI gulAmIdazA TakAvavAmAM Ave che, vidhavAne vaidhavyane vaLagI rahevAnu` kahevAmAM Ave che, " aspRzya ne aspRzyatA sAthe bAMdhI rAkhavAmAM Ave che, garIbane garIbAImAM saDavA devAmAM Ave che. A badhI kasiddhAntanA nAme cAlatI chetarapIMDI nimULa karavI joI e aneka siddhAMtamAMthI ja samAjakrAntinu baLavAna AMdolana UbhuM karavu joI e. ' Aje sAmAjika sudhAraNAnAM je viziSTa 'gA che te saba'dhamAM, sadbhAgye, jainadharmanAM mULa mantavyAnI jarA paNa pratikULatA nathI, eTaluM ja nahi paNa strI ane puruSanI tema ja bhinna gaNAtA varSA ke jAtinI sarakhAmaNInI bhAvanA upara ja AkhA jaina dharmAMta imArata racAyelI che. tethI siddhAMtanI daSTie je hakka ane adhikAra puruSanI jAti bhAgave che te ja hakka ane adhikAranI strIjAtine nA pADI zakAya ja nahi, tema ja manuSyatvanA sAmAnya ho paratve brAhmaNa, zudra ke aspRsyanA bheda karI zakAya nahi. Ama hAvAthI ApaNe tyAM bALalagna sa MbhavI zake ja nahi, vidhavAvivAha sAme virAdha thaI zake ja nahi, strIjAti pratye anAdara ke anyAyabharI vaNUka dAkhavI zakAya ja nahi, ApaNA mAthe jAti, jJAti, dheALa ke taDanAM baMdhana hoI zake ja nahi, ApaNe tyAM aspRzyatA ghaDIbhara paNa Take ja nahi, sAmAjika vahema ke kuprathAe ApaNA vyavahArazvanane jarA paNa kuti karI zake ja nahi. Ama For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 chatAM paNa ApaNI dharmabhAvanAne sAmAjika prazno upara lAgu pADavAno kadI vicAra karyo nathI ane A badhI bAbatomAM ApaNe itara vargonI pAchaLa ghasaDAthe ja gayA chIe AvI ApaNI bedI raheNIkaraNI choDavI joIe ane jene dharmabhAvanA saMmata kare che ane deza Aje mAge che tevI sAmAjika punarghaTanAnA ApaNe sUtradhAra banavuM joIe ane te mujaba ApaNA aMgata jIvanane palaTo ApavAmAM ghaDIbharane paNa vilaMba kare na joIe. traNa vibhAganI ekatA A praznonI carcA saheje mane jana samudAyanA traNa vibhAganI ekatA tarapha laI jAya che. traNa vibhAganI mAnyatAonuM sAmya DuMgara jevaDuM che ane mAnyatAbheda taraNA jeTaluM che. ema chatAM paNa "taraNA othe DuMgara re, DuMgara koI dekhe nahi" AvI ja kAMIka ApaNI dazA thaI dekhAya che. AvI paristhitinI sarva javAbadArI ApaNA AcAryonI ja che. bhUtamAtra pratye maitrI ciMtavavAno upadeza karanArA AcAryo eka ja kuTuMbanA bhAIo - bhAIone judA pADavAnuM ane judAI TakAvI rAkhavAnuM kAma karatA AvyA che. A bAbata teoe jaina zAsananI karelI bIjI aneka sevAone jhAMkhI pADe che ane ApaNI AMkhamAM kaNAnI mAphaka khUMce che. mUrti jarUrI ke binajarUrI, mUti nagna joIe ke DhAMkelI, sAdhu nagna vicare ke vastrathI DhaMkAya, strI mokSe jaI zake ke na jaI zake, moDhe muhapatti bAMdhavI ke na bAMdhavI, saMvatsarI ceAthanI ke pAMcamanI, traNa thaI ke cAra thaI kevaLI khAya ke na khAya, pAkhI pUnamanI ke caudazanI-Ama eka eka matabheda Ubho thato gayo ane eka pachI eka gacyo ane bhAgalA paDatA gayA. ApaNI prajAnI ja e eka vicitra khAsiyata che ke nAnI ke moTI bAbatamAM matabheda For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 paDatAM vAra na lakhI phaNago phUTayo te pakSa vinAne paDatAM vAra na lAge ane ghaDInA chaThThA bhAgamAM navo pakSa UbhuM thAya. keIna magajamAM buddhine phaNago phUTayo ke te potAne judo cotaro Ubho karavAno. pUMchaDA vinAnuM prANI nahi ane pakSa vinAne AcArya nahi. AvI ApaNuM rUDha manodazAne palaTavI ja joIe. judA paDavAnI ghelachAthI ApaNe chUTavuM ja joIe. eka te ApaNI ghaTatI jatI saMkhyA ane temAM judAI keLavavAnI ApaNI rItabhAta. saMkhyAvRddhinI ke unnatinI ApaNe vAta karavI ja nakAmI che. jyAM anekAntavAdanI sAcI samajaNa hoya tyAM matabhedonI bhinnatA mAnasika bheda utpanna karI zake ja nahi. paNa vyAkhyAnapITha parathI Aje upadeza thAya che ane kAntavAdano ane khAnagI vAtomAM preraNA ane pracAra thAya che sAMpradAyika rAgadveSane. koIne mUrti pUjA karavI hoya te kare ane na karavI hoya te na kare. digaMbara maMdiramAM kaI jAya teya zuM ane tAMbara maMdiramAM kaI jAya te paNa zuM ? saukoI eka ja dhamapitAnAM saMtAno che ane teo eka zAsanane svIkArIne cAle che. ekanI ahiMsA ke brahmacarya anyanI ahiMsA ke brahmacaryathI judA paDatAM nathI. paMcamahAvrata pAlana so mATe sarakhuM che. mekSamAM koInA mATe UMcuM-ne cuM sthAna kalpavAmAM AvyuM nathI. te pachI A judAI ane A tIrthanA jhaghaDA kyAMthI AvyA ? AnuM mULa ApaNI sAMpradAyika saMkucitatA che. e saMkucitatAmAMthI jhanUna, kadAcaDa ane verajhera janme che ane e badhuM dharmanA DhAMkaNa nIce nirantara pilAyA kare che. Aje ApaNe e saMkucitatAnI dIvAle bhAMgI nAkhIe; judAImAM ja dharmatattvanuM mahatva samajAvanAra sAdhuone sAMbhaLavAnI cokhkhI nA pADIe; pAmara mAnyatAbhedone manathI tilAMjali ApIe ane jena jena vacce sAcI ekatAnI buddhi keLavIe. For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmudAyika virodhamAM vadhatuM jatuM jaMgalIpaNuM jyAre paNa samAjamAM ke rAjyavahIvaTamAM koI aniSTa ghaTanA banI rahI che ema lAge tyAre te sAme virodha karavAno ane banatI tvarAe te aTakAvavA mATe prayatna karavAno dareka vyaktine hakka che. ane A haka jema eka vyaktine che tema koI paNa sAmudAyika daLane paNa che. jyAre koI paNa bAbata aMge rAjyasattAne uddezIne karavAmAM AvatI vinavaNIo, jAhera sabhA belAvIne karavAmAM AvatA TharAva ane chApAMo dvArA pragaTa karavAmAM AvatAM lakhANa niSphaLa jAya che ema mAlUma paDe, tyAre ethI paNa vadhAre asarakAraka upAya hAtha dharavAno prajAne hakka che. ane Ama na karavAmAM Ave te te aniSTa ghaTanAnAM mAThAM pariNAme samAja ane dezane sahana karavAM paDe ane anyAyanI paraMparA abAdhita paNe cAlyA kare. AvA saMjogomAM sAmudAyika virodha dAkhavavAnA upAyo be prakAranA hoya che. eka te saumya ane ahiMsaka upAya. e upAye kayA hoI zake tenI ApaNane gAMdhIjIe potAnI hayAtI daramiyAna prayogapUrvaka pUrI tAlIma ApI che. A upAyo zAna saraghasa, saumya haDatALa, asahakAra, satyAgraha, sAmudAyika upavAsa Adi nAmathI jANItA For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 che. A ke anya prakAranA upAyeAnA hetu rAjya karatI sarathA upara eka evuM dabANa UbhuM karavAne hAya che, ke je khANane teNe vaza thavuM ja paDe ane rajU karavAmAM AvatI mAMgaNIne ghaNAkharA aMze kabUlavI ja paDe, vidhi darzAvavAnI saumya ane ahiMsaka paddhati viSe gAMdhIjI mAraphata ApaNane pUrI tAlIma maLavA chatAM ane satyAgraha ane asahakAra gharagharanA zabdo banI beThelA heAvA chatAM Aje AmajanatA athavA te temAMnA amuka eka vargane na game tevI kAI rAjakIya ghaTanA bane che tyAre te kevI rIte varte che? prAdezika punarracanA a'ge chellA bAra mahinAmAM ApaNe dezanA judA judA bhAgeAmAM ane ApaNI najIka mahArASTramAM, muMbaImAM ane gujarAtamAM je banatuM joyu. te ema batAve che ke sAmudAyika virAdha dAkhavavAnI gAMdhIjIe sUcavelI ane zIkhavelI Tekanika paddhati ApaNe sAva vIsarI gayA chIe, eTaluM ja nahi paNa, temanA Agamana pahelAM ApaNe jevA hatA te karatAM paNa ghaNA vadhAre asahiSNu, asabhya ane hi Msaka banyA chIe. jyAre kAI aNagamatA kAyado AvyA, bhASAnA ke pradezaracanAnA prazna AvyA tyAre prajAmAnasa ekAeka UchaLI paDe che. ane Aje rAjyasattA keMgresapakSanA hAthamAM che tethI tenI sAme, leAkeA kevaLa jaMgalI dekhAvA kare che. kaMIka jhIndAbAda ane kaIka murdAbAdanA ceAtarapha pAkAre zarU thAya che. khAdInI dheALI TopI utarAvavAnuM ke jhUMTavI levAnuM zarU thAya che. kAMgresIonAM gharabAra upara humalA karavAmAM Ave che. A paththarabAjI ane dhAkadhamakI vaDe haDatALa paDAvavAmAM Ave che. sarakArI mAlamilakatane pAra vinAnuM nukasAna paheAMcADavAmAM Ave che. TrAma ane khasAnA vyavahAra rAkI devAmAM Ave che, eTaluM ja nahi paNa, te ALI nAkhavAnI hada sudhI paNa jyAM tyAM leAkeA pahoMcI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 " relaveTrena rokavAmAM Ave che, pratipakSI vanI dukAneA ane gharakhara lUMTavAmAM Ave che ane virAdhI leAkeAne aneka rIte ra'jADavAmAM Ave che. AthI AgaLa vadhIne, ApaNe muMbaI ane amadAvAdamAM joyuM tema, dezanA lADIlA netAo, jenI hajI gaI kAle eka adhidevatA mAka pUjA karavAmAM AvI hAya che tenI Aje hAya phalANA hAya kalANA ' ema zerI ane galIe gajAvatAM ThAThaDIe kADhavAmAM Ave che ane bhadra samAjanI strIe cAka ane cauTA vacce chAjiyAM letI najare paDe che. A badhuM zu banI rahyuM che e samajAtu' nathI. prajAmAnasa kaI adhogati tarapha dhasI rahyuM che te kalpanAmAM AvatuM nathI. sarakAranuM ke kaMI saMsthAnuM game tevuM karapINa kRtya hAya tApaNa te sAme virAdha dAkhavavAnI A rIta che ? ApaNane koI game teTalI dA kare, nukasAna kare, ane ApaNe game teTalA krodhAviSTa thaIe topaNa jo ApaNA uchera barAbara haiAya te ApaNA meDhAmAMthI kadI paNa apazabda nIkaLatA nathI. A jema vyaktigata sabhyatAne prakAra che tema sAmudAyika sabhyatAnu` paNa amuka dhAraNa hAvu joIe. gAMdhIe sAmudAyika viredha dAkhavavA mATe saumya ane ahiMsaka dheAraNa ApaNI sAme prasthApita karyu... ane prajAne UMcA naitika stara para laI javAne prayatna karyAM, paNa e tapa ane prayatna Aje sAva niSphaLa banI rahyAM hoya ane dviguNita jaM galIpaNA tarapha ApaNe gati karI rahyA hoie evuM ApaNe cAtarapha pradarzana karI rahyA chIe. AmAMthI zuM ApaNe pAchA nahi karIe ? Aje virAdha dAkhavavAnI aneka rIteAmAM eka rItayALA TopI utarAvavAnI yA aa cUMTavI levAnI pracalita thaI che. A bAbata nAnI che, ema chatAM e pAchaLa asabhyatAnI parAkASThA che.. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 e ApaNA leke kema samajatA nahi hoya ? jema koI brAhmaNanI janoI kheMcI levAmAM Ave, kaI hiMdunI jeTalI kApI levAmAM Ave, je vAta te sAva nAnI ane najIvI che, ema chatAM je kaI AvA AkramaNano bhoga bane che te AthI keTalI yAtanA ane apamAna anubhave che ? je kaI cekasa bhAvanAthI dhaLI TopI pahere che tenI sAthenuM AvuM vartana eTaluM ja jaMgalI lekhAvuM joIe. dhaLI TopI upara AkramaNa karIne gAMdhIjInuM, ahiMsAnuM, keMgresanuM--e traNenuM ApaNe akSamya apamAna karIe chIe. A sIdhI-sAdI vAta jhanUne caDhelA ApaNA vidyArthIo ane anya leka kema samajatA nathI ? upara jaNAvyuM tema, keI paNa rAjakAraNI aniSTa ke anyAya sAme virodha pUrata dAkhavavAne ApaNa sarvane soe so TakA adhikAra che e svIkArIne paNa atyanta bhArapUrvaka kahevAnuM prApta thAya che ke ApaNe jAhera jIvanamAM je asahiSNutA vadhatI cAlI che, saMskAritA te bAjue rahI paNa sabhyatAne kare mUkIne yatheccha vartavAnI vRtti phelAtI jAya che ane ugra virodha kare eTale bane teTalA jaMgalI banavuM AvI samajaNa tarapha keLavAtI jAya che, te ApaNA sAmudAyika jIvana mATe moTAmAM moTuM bhayasthAna che. A bAbatanI utkaTatA ApaNe barAbara samajI laIe ane prajAne AvI rItabhAta ane paddhatithI pAchI vALavA mATe ApaNI sarva zakti kharacIe. ApaNe parApUrvane itihAsa ane saMskAravArase jotAM ApaNane abhimAna hovuM joIe athavA to ApaNo e manoratha - he joIe ke jevI rIte bIjI prajAoe AjhAdI hiMsAthI For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 hAMsala karI te! ApaNe ahiMsAthI AjhAdI hAMsala karI che eve ApaNe dAvA karI zakIe chIe, tevI ja rIte ApaNe tyAM leAkazAhI AvI jAya che tene ApaNe ApaNI saMskRtine anurUpa raMga ApIzuM ane ApaNe tyAM sAmudAyika virAdhanI paNa rItarasama gAMdhIcIMdhyA mAge aneAkhI ja hAvAnI. temAM nahu hAya kAI upara AkramaNa ke nahi hAya kAI pratye asabhyatAbharyuM vartAva. e haze sadA saumya ane ahiMsaka. e peAtA upara du:kha tetarIne paNa anya upara thatA AkramaNanuM nivAraNa karaze ane e rIte prajA samastanuM UrdhvIkaraNa karaze. e rItanA virAdha game teTalA vyApaka ane vistRta haze tApaNa te cAlatA haze te daramiyAna sokeAInAM jAnamAla ane svatva surakSita haze. sAmudAyika virodhanI AvI uddAtta prathAnI dezabharamAM sthApanA-pratiSThA karIne ApaNe gAMdhIjInA vArasAne zAbhAvIe, bhAratanI ujajavaLa hatAM kALa jarita sabhyatAne . navI cetanA, navuM rUpa, navAM mUlyA vaDe ujavaLatara banAvIe. For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI sAthe patravyavahAra [ sva. paramAnaMdabhAI kApaDiyAe, pite asahakAranI laDatamAM joDAyA tyArathI, gAMdhIjI sAthe ghaNe patravyavahAra karele, ane gAMdhIjIne vividha viSayonA prazno karI emanuM mArgadarzana meLaveluM. emanA keTalAka prazno ane tenA uttara gAMdhIjIe 'navajIvana'mAM paNa pragaTa karelA. gAMdhIjInA uttara sAmAnya rIte atyaMta saMkSepamAM ane muddAsara rahetA. e badhe ja patravyavahAra pragaTa karavo ahIM aprastuta che. eTale emAMthI namUnArUpa keTalAka patro pragaTa karyA che. ahIM pragaTa thayelA gAMdhIjInA chellA cAra patro parathI ja paramAnaMdabhAIe lakhelA patranA vaktavyane khyAla AvI jAya ema hovAthI tyAM paramAnaMdabhAIne patro je savistara che te chAyA nathI. -saMpAdake ] muMbaI, tA. 19-7-ra6 pamapUjya bApujI, Apa amArI madhurIne jANo che. vilepAralemAM Apane tilaka svarAjya phaMDa ekaThuM karavAnA prasaMge tene prathama paricaya thayo hato. atyAre te bhAvanagara mahilA vidyAlayamAM trIjI aMgrejI bhaNe che. ame gharamAM ekAnta khAdI vAparatA nathI, paNa khAdI For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 pratye amAre pakSapAta che ane vilAyatI kApaDa kadI letA nathI. amAre bhAvanagaramAM vilAyatI kApaDanI dukAna che. vaDIlajano tema ja kuTuMbanAM anya svajano tema ja bALake vilAyatI vastro ja vApare che. AthI madhurInuM mana vAreghaDIe vilAyatI zobhatAM vastro upara lebhAya che ane vAraMvAra mArI bhatrIjIo ane tenI bahenapaNIo paheratI hoya tevAM kapaDAM mAge che. ame tene vilAyatI na levA viSe samajAvIe chIe. te buddhizALI che eTale amArI vAta buddhithI grahaNa kare che, paNa tenA hRdayamAM te vAta UtaratI nathI ane tene satata mAnasika asaMtoSa raheto hoya ema lAge che. je zebhA vilAyatI vAyala vageremAM che te jAtanI zobhA dezI milanA kApaDamAM ke khAdImAM hotI nathI. amane prazna e thAya che ke ApaNe vicArone bALaka pAse temanI marajI viruddha amala karAvavo te yogya gaNAya ke amAre virodha rajU karIne jyAM sudhI tenA gaLe e vAta barobara Utare nahi ane tenA manamAM e vAta barAbara vase nahi tyAM sudhI AvI bAbatamAM tene managamatI vastu apAvI devI te yogya gaNAya ? A prazna nI pAchaLa moTo prazna to e che ke bALakonI IchAo upara mAbApanA vicAronuM kevuM ane kaI hada sudhInuM AkramaNa ucita gaNAya ? mIsarIvAdIo kadAca kiMcita paNa AkramaNane adhamya gaNatA haze, paNa mane lAge che ke bALaka sAthenA vyavahAramAM eka yA anya prakAranuM AkramaNa to mAbApane, mobApa hovAnA kAraNe ja, karyA vinA cAlatuM nathI. te ukta AkramaNa saMbaMdhamAM Avazyaka vivekanI rUparekhA paNa prastuta praznanA aMgamAM jaNAvavA kRpA karazo. A ja prazna pati patnInA saMbaMdhamAM paNa ghaNe ThekANe Ubhe te sAMbhaLe che. pati ekAnta khAdI vastradhArI hoya ane patnIne vilAyatI vastro upara moha hoya. patipatnIne saMbaMdha samAna adhikAra For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 upara racAyelo hoIne AvI paristhitine prazna vadhAre vikaTa ane komaLa bane che. A viSayamAM zuM kartavya ane zuM akartavya te jaNAvaze. li. sevaka paramAnaMdanA praNAma. Azrama sAbaramatI, aSADha suda 10, maMgaLavAra. bhAIzrI paramAnaMda, - tamArI patra maLe. zabdArtha viSe tamArI dalIla huM samaju chuM, ane tenI kiMmata paNa jANuM chuM. aneka arthamAM eka ja zabda vaparAya ethI ghaNIye gerasamaja UbhI thAya che. paNa mArA lakhANane bhAvArtha samajavAmAM muzkelI Ave evuM nathI ema meM mAnyuM che. madhurI viSe vAMka tamAre huM gayuM. ApaNAM chokarAMone ApaNe eka vAtAvaraNamAM mUkIe ane tenAthI e askRSTa rahe evuM mAnIe athavA IcchIe e kevuM Azcarya! evA dAkhalAo huM te ThekANe ThekANe joyA karuM chuM, have je madhurIne tame zokhIna na banAvavA Iccho to tamAre tene sAdA vAtAvaraNamAM mUkavI joIe, paNa jyAM che tyAM rAkhatAM chatAM ene vilAyatI kapaDAM na. paherAvavAno Agraha kare to temAMthI baLAtkAranI gaMdha chUTe. madhurInA praznamAMthI je siddhAMtano prazna tame karyo che tene uttara e che ke bALakonI upara mAbApone aMkuza Avazyaka che. bALake je kare te ApaNe nathI karavA daI zakatA. ochAmAM ochA. dAbathI kAma laI zakIe emAM ApaNI caturAI rahelI che. banyuM For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 kUvA tarapha doDe, hada karatAM vadhAre khAvA mAMge, tAva hoya chatAM bhajiyAM pUrI mAMge te AvI eka paNa icchAne ApaNe vaza na thaIe. tema ja naitika vastuonuM. mohanadAsanA vaM. mA. yeravaDA se. jela, tA. 8-1-1933 bhAIzrI paramAnaMda, kAkAsAheba uparano tamAro kAgaLa joyo. guvAyuranI vAta tamArA vAkayamAM ja paDelI che. tame kaho cho ke pradhAnamaMDaLane TharAva pAcho kheMcAyo temAMthI e phaNago phUTayo ane e akSarazaH sAcuM che. huM jyArathI hindustAnamAM Avyo chuM tyArathI lokone pratijJAnuM mUlya samajAvato Avyo chuM, paNa, jouM chuM ke, tamArA jevAne paNa e vAta sahaja nathI thaI. e TharAva pAcho kheMcAtI vakhate prajAne nAme mAlavIyAjI jevA mahApuruSanI saradArI nIce pratijJA thaI; e pratijJA-pAlanane eka kSaNane sAru paNa rasaLatuM mukAya ane svarAja levAya e bane ke ? jeTalI utAvaLa TharAva kheMcAvavAne sAru karavI paDI tenAthI vadhAre utAvaLa, mArI daSTie aspRzyatA nAbUda karAvavA joIe. pachI bhale ene vakhata jAya, paNa e pravRttinI gati TharAva kheMcavAnI pravRttinA karatAM vadhAre hevI joIe. svarAjyane tame AnAthI bhinna kema mAno cho ? svarAjya e eka sIdho saLiyo nathI, paNa vaTavakSanA jevuM che. ene ghaNI DALIo che. ane eka eka DALI mULa thaDanI sAthe harIphAI karanArI che. jene piSe tethI AkhA vRkSane poSaNa maLe. tene kayAre pivI e kaI TharAvI nathI zakatuM. e kAma samaya karyA kare che. ciM. 9 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 kailAppananI bhUla yatkiMcita hatI. kailAppananI pAse ene tyAga karatA khecAvyA pachI tene huM tyAga karata teA tame badhA chevaTe mArA tyAga karata. je manuSya eka raMka sAthIne aNIne vakhate cheDe che e kADhI samAna che. khIjA prazno je tame uThAvyA che ene javAba sacATa ApI zakAya ema che, paNa e mArI atyAranI maryAdAnI bahAra che, eTale hu jIvatA haIza teA khIje prasaMge samajAvIza. mArA upavAsa nathI nirAzAmAMthI udbhavatA ke nathI thAkamAMthI nIkaLatA; enA mULamAM mArI akhaMDa AzA ane prabaLa utsAha rahyAM che. tame dhArA che evA te sastA paNa nathI. chelle upavAsa mulavatI rahyo e na raheta te adhama thAta. paNa A badhuM adhUruM ja atyAre tA samajAvI zakAya. vAta e che ke satyanI zeAdhane mArA prayAga navIna rIte cAlI rahyo che, eTale nitya navI vastuo, jene meM paNa pUrve na jANI hoya te ja, mane sUjhe che ane e prajAnI pAse mukAya che. e badhuM kema samajI zakAya ? ane vaLI mArAthI chUTathI samajAvI paNa na zakAya. paNa satyane vAcAnI bahu jarUra rahetI nathI. puSpanI sugaMdhanI jevI satyamAM potAnI meLe phelAvAnI zakti che, bheda ATalA che ke suga dha theADIka vAramAM phelAtI aMdha paDe che, jyAre satyanI phelAvAnI gati anaMta che, ane niya vadhatI jAya che. e ApaNe jANI zakatA nathI tethI e nathI ema mAnI levAnI bhUla na karIe. eTale tame dhIraja rAkhajo. vizvAsa, rAkho, nirAzAne kadI sthAna na detA. bApunA AzIrvAda. For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 amadAvAda, tA. 9-10-33 bhAI paramAnaMda, tamAre kAgaLa maLyo che. tame tathA tamArA mitra sukhethI Avajo ne AzramamAM raheje. sAthe pathArI, thALI, vADako tathA loTa lAvaze te vadhAre sagavaDa paDaze. mane bhAI vIracaMde paNa tamArI matalabano kAgaLa lakhyo che. mohanadAsa gAMdhI bhAI paramAnaMda, tamAro kAgaLa maLe. saMdeza mokalyo che. devadAsa vi. ne tyAM mokalavA e prajAne vakhata caravA jevuM che. rajapUta pariSadamAM mekalavuM anivArya hevAthI mokaluM chuM. tame badhAM ADaMbara vinA ekaThAM thaI thAya te kare. tame kahyA che te badhA saDAothI huM vAkepha chuM. tenI cAvI mArA saMdezAmAM che. tamArA AgalA kAgaLanA eka bIjA bhAgane uttara have te navajIvanamAM jozo. mohanadAsa. tA. 7-1-45 bhAI paramAnaMda, A to mAtra tamane AzIrvAda rUpe che. huM kharakhare nahIM karuM. pitAjI zarIrarahita thayA eTale vyApaka thayA emAM raDavuM zuM ? bApunA AzIrvAda For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUrmAcaLanI parikramA nAnapaNamAM ApaNA bhaNataranI zarUAta thatAM jyAre ApaNe hindustAnanI bhUgoLa zIkhavAnI kakSAe pahoMcIe chIe ane ApaNA dezanI uttara pUrvathI pazcima sudhInA lagabhaga bethI traNa hajAra mAIlanA pradeza upara abhedya jevI lAgatI je parvatamALa patharAyelI paDI che, tene himAlaya kahevAmAM Ave che ema jyArathI ApaNane khabara paDe che tyArathI himAlaya ApaNA kautuka ane kutUhalane viSaya bane che. huM meTrika pAsa thayA ane kolejamAM dAkhala thayo ane pahelA varSanI parIkSA ApI e arasAmAM Aje ApaNe jemane "svAmI AnaMda'nA nAmathI oLakhIe chIe temanI sAthe mArI oLakhANa thaI ane e oLakhANe bahu jaladIthI maitrInuM rUpa dhAraNa karyuM. e divasomAM teo himAlayamAM paribhramaNa karatA hatA ane avAranavAra muMbaI AvatA, ane e rIte temane maLavAnuM ThIka ThIka banatuM. teo jyAre muMbaI Ave tyAre moTA bhAge mArI sAthe rahetA ane pitAnA paribhramaNanI aneka vAto rasapUrvaka kahetA ane huM eTalA ja rasapUrvaka sAMbhaLato. vaLI, teo himAlaya bAju hoya tyAre paNa temanA taraphathI avAranavAra patro maLatA rahetA. A patro paNa khUba jhINA akSare lakhelA ane daza, bAra, paMdara ane kadI kadI vIza vIza pAnAMthI For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 bharelA AvatA ane temAMthI paNa himAlayanAM judAM judAM sthaLonAM varNane ane vividha prakAranA anubhavonI noMdhI vAMcavA maLyA karatI. te divase eTale ke Azare I. sa. 1910 thI 12 nA gALAmAM temaNe pagapALA badrInAtha, kedAranAtha, gaMgotrI, jamnotrI ane chevaTe kailAsanI paNa yAtrA karelI. pachInAM varSo teo lagabhaga eka saMnyAsInI mAphaka ughADA page ane bhAre kaSTapUrvaka kAzmIramAM AvelA amaranAthanI paNa yAtrA karI AvelA. A badhAM tIrthadhAme viSe temaNe mane UMDI saMvedanazIlatApUrvaka ane himAlayanI bhavyatAne zabdomAM utAravAnI tAkAta dharAvatA sAhityakAranI kuzaLatAthI eTalI badhI vAto karelI ke e badhAM sthaLo e samaye mArI kalpanAmAM AbehUba kerAI gayelAM ane tyArathI himAlaya viSe mArA dilamAM UMDuM AkarSaNa janmeluM. samayAntare 1913nA unALAmAM sImalA javAno mArA mATe eka aNadhAryo suyoga Ubho thayo. ane himAlayanAM meM prathama vAra darzana karyA. e vakhate sImalAthI pAchA pharatAM ame masUrI paNa gayelA, paNa jemanI sAthe huM A pravAse nIkaLyA hatA temane masUrI pahoMcyA te divase rAtre sakhata tAva Avyo ane rakhene nyumeniyA hoya evI bIka lAgI. tethI amAre masUrIthI bIje ja divase pAchA pharavuM paDeluM. tyArabAda sImalA bIjI vAra javAne yoga 1931 nA phobara mahinAmAM Ubho thayo. banne vakhata sImalAmAM Azare vIza vIza divasa rahevAnuM banyuM hatuM. himAlaya jevAno trIjo avasara 1955nA eprilamAM prApta che. e varSa daramiyAna mArca mAsamAM jagannAthapurImAM sarvodaya saMmelana bharAyeluM. kalakattA thaIne ame tyAM gayAM, ane saMmelana pUruM thatAM kalakattA pAchAM AvyAM ane "ATale sudhI AvyA For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 chIe to cAle dArjIlIMga joI AvIe" ema amArI maMDaLImAMnA saunA dilamAM irachA phurI AvI. pariNAme ame dArjIlIMga javA UpaDayAM ane tyAM aThavADiyuM rahyAM, je daramiyAna dArjIlIMgathI Azare sATheka mAIla dUra Avela kAlimapoMga paNa ame jaI AvelAM. Ama traNa traNa vAra himAlayano paricaya karavAnI taka maLavA chatAM himAlaya viSenI jhaMkhanA manamAMthI ochI thatI nahotI. AnuM eka kAraNa e hatuM ke, upara jaNAvyuM tema, masUrImAM to ame vizeSa pharI ja na zakyAM ane sImalA be vAra gayAM ane dArjIlIMga eka vAra gayAM te paNa e traNe pravAso daramiyAna sImalA ane dArjIlIMga taLamAM ja ame moTA bhAge ghUmatAM rahelAM ane tethI AgaLa UMDANanA pradezomAM javAnuM banyuM ja nahotuM. vaLI, sImalA ke dArjIlIMga sapATa pradeza upara vaselAM moTAM zaheranI ja amuka aMze nAnI sarakhI AvRtti jevAM che. vaLI, sImalA ke dArjIlIMgamAM koI paNa UMcANamAM AvelAM sthaLethI nIce AvelA sapATa pradezanuM darzana to thayA ja kare che. tethI himAlyanI korano ja mAtra jANe ke mane sparza thayo che, tenA hArdamAM mane haju praveza ja maLyo nathI-Avo kAMIka asaMteSa mane paDayA karato hato ane tethI, himAlayano vadhAre saghana paricaya thAya, himAlayanA antarbhAgamAM mane pharavAnuM-vicAravAnuM bane, Avo koI pravAsa yojAya te kevuM sAruM-ema mana keTalAka samayathI jhaMkhatuM hatuM. A jhaMkhanA kaMIka aMze tRpta thAya evo suga A sAlamAM pedA thayo ane pariNAme kumAu hilsa'nA nAme oLakhAtA himAlayanA vibhAgamAM AvelA * keTalAMka sthaLoe pravAsa karavAnuM gayA me-jUna daramiyAna banI AvyuM. nainItAla bAju pravAse nIkaLavAno nirNaya ane prayANa mArI putrI menA ane tenA pati zrI ajita desAI temanAM For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 bALakA sAthe traNa vAra kAzmIra gayAM che, je daramiyAna eka vakhata temaNe amaranAthanI yAtrA paNa karelI. te uparAMta kula velIne pradeza paNa temaNe joyA che. gayA varSe teo nainItAla bAjue gayelAM. himAlaya javA-jovAnI mArA dilamAM rahelI AturatA dhyAnamAM laIne te Agraha karI rahyA hatA ke A vakhate me mAsa daramiyAna ApaNe badhAM sAthe himAlayanA koI paNa pradezamAM pharavA jaIe. me mAsamAM kAzmIra jaI e te amaranAtha na javAya ane amaranAtha ne na javAya teA kAzmIra zuM javuM evA mArA mananA valaNanA pariNAme kAzmIra javA vicAra paDatA mukAyA. sImalA, masurI, dArjIlIMga te| meM joyelAM che. te tyAM pharIthI javAnI kAI khAsa IcchA na thaI. badrInAtha, kedAranAtha javAnuM rasAImA ke nAkaranI sagavaDa vinA nahi kAve ane e sagavaDa UbhI karavI muzkela hatI, tethI te vicAra AgaLa cAlI na zakayo. Akhare himAlayanA kumAuM hilsanA nAme oLakhAtA giripradezamAM eTale ke nainItAla, rANIkheta, kausAnI, AlbhArA vagere jyAM Avela che e vibhAgamAM prAse javAnuM ame nakkI karyuM. te pradezanI ThaMDIneA khyAla karIne jarUrI garama kapaDAM vasAvyAM yA ekaThAM karyA. ane me mAsanI AmI tArIkhe nIkaLavAmAM huM, mArI patnI, menA, tenAM be bALako ane mArI eka bIjI putrInuM bALaka ema kula cha jaNa hatAM. ajitabhAI te khAdI kamizananI e ja divaseAmAM muMbaI khAte yAjAyelI eka konpharansamAM bhAga lIdhA sivAya cAle tema naheAtuM, tethI te amArI sAthe joDAI na zakayA, paNa amArA nIkaLyA bAda te teramI tArIkhe muMbaIthI nIkaLIne 15mI menA rAja nainItAla amArI sAthe joDAyA. 9mI tArIkhanI sAMje ame mathurA paheAMcyAM. kAthAdAma javAnI AgrAthI UpaDatI gADI amane rAtre 11 vAgye maLavAnI hatI, For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 136 eTale ame zaheramAM gayAM, jamanA nadInA kinAre pahoMcyAM. saMjane samaya hate. sUrya asta pAmavAnI aNI upara hato. eka haThI karIne yamunAnA vizALa jaLapravAhamAM ame Amatema aDadho-poNo kalAka karyA. sAMjanA lagabhaga sADA sAta vAgye jamanAjInI AratI heDImAM beThAM beThAM I. sUrya AthamI cUkayo hata; divasanAM ajavALAM saMkelAI rahyAM hatAM, garamInI mAtrA ghaTavA mAMDI hatI. pazcima AkAzamAM haju prakAza TakI rahyo hato. sAyaMkALanI stabdhatAnA kAraNe UMDI gaMbhIratA amArAM citta upara chavAI rahI hatI. AratInI jyota jaLapravAhamAM pratibiMbita thatAM vadhAre AkarSaka lAgatI hatI. AratI pUrI thaI. kinAre AvyAM. bajAramAM AvelA dvArakAdhIzanA maMdiranI bhavya ImArata joI. maMdira baMdha hovAthI darzana zakya nahotAM, eka paricita gRhasthane tyAM, AgaLathI nakkI karyA mujaba, ame jamI lIdhuM ane rAtrInA lagabhaga nava vAgye sTezane AvyAM. bIje divase (10mI tArIkhe) bapore ame kAthagodAma sukharUpa pahoMcyAM. tyAMthI nainItAla javA mATe basa maLatAM Azare doDha-be kalAkanI vAra lAgI. Akhare basamAM beThAM ane amAruM parvatArohaNa zarU thayuM. kAgodAmathI nainItAla-parvatArohaNano prAraMbha kAthadAmathI nItAla vacce 22 mAIlanuM aMtara che ane Akhe rate pAkI DAmaranI yA simenTanI saDaka che. amArI basa cheDe AgaLa cAlI ane jhADI zarU thaI. basa upara ne upara AgaLa vadhavA lAgI. eka bAju parvata hatA ane bIjI bAjue khINa hatI, jemAM sAva nIce nadIno sUko vizALa paTa dekhAto hato ane tenI vacce AchIpAtaLI pANInI paTTI najare paDatI hatI. jema jema UMce jatA gayA tema tema uSNatAno aMza ghaTato gayo ane For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 6 DIne camatkAra anubhavAte gaye. je pradezamAM vicaravAnI huM keTalAka samayathI UMDI jhaMkhanA anubhava hato te pradezamAM praveza karavAnI sAthe huM eka prakArano romAMca-AnaMdano abhiniveza-anubhavavA lAgyo. lagabhaga aDadhe raste pahoMcyAM eTale bhovAlI-AbherA javAno rasto chUTo paDayo ane sIdhA nainItAlanA mArge ame AgaLa vadhyAM. amArI basa rastAnA AmathI tema AvatA vaLAMkone anusaratI Urdhvagamana karI rahI hatI. himAlayanAM viziSTa vR-devadAra, cIDa vagere-nAM darzana thavA lAgyAM ane dUra dUranAM unnata zikhare dekhAvA lAgyAM. sAMjanA lagabhaga cAra vAgye ame nainItAla pahoMcyAM. nainItAlamAM praveza-evaresTa hoTelamAM utAre nainItAla samudra sapATIthI 6300 phITa UMce AveluM eka suMdara girinagara che. amArI basa sarpAkAra caDhANavALA mArge AgaLa vadhatI ane UMDI khINa ane UMcAM girizikharonAM darzana karAvatI ekAeka eka vizALa sarovaranA kinArA pAse AvIne UbhI rahI. A sAvara te ja nainItAla, jene gherAvo savAbe mAIlano che. nainItAlano ghATa khullA pravezadvAravALA eka vizALa emphI thIeTara-vartulAkAra krIDAMgaNa-jevo che. vacce vizALa nirmaLa sarovara che. badhI bAjue gADha vRkSarAthiI DhaMkAyelA UMcA UMcA parvata che. A jhADapAnathI bharelA parvatane lIdhe divasanA bhAgamAM sarovara kadI AchA, kadI gherA lIlA raMganuM dekhAya che, ane vIze kalAka AMkhonuM raMjana karatuM lAge che. basamAMthI UtarI sAmAna upaDAvI sarevarakinAre najIkamAM AvelI evaresTa hoTelamAM gayAM. tyAM bIje mALa amArA mATe rAkhelI be oraDIomAM ame utAre karyo. A oraDImAMthI agAzImAM AvatAM For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 sarovara ane enI AsapAsanA pradeza najare paDatuM hatuM. hAlamAM nAhyAMyAM ane cA-nAsto karIne svaratha thayAM. sAMja paDavA AvI hatI. bIjA badhAM kaMIka thAkI gayAM hatAM eTale huM ekalo savarakinAre pharavA nIkaLI paDayo. saravara lagabhaga aMDAkRtine maLatuM che athavA laMbagoLa kahIe to paNa cAle. keTalAka tene malyAkRti paNa kahe che. sarovarano eka cheDo jyAM nainItAlanuM pravezadvAra che, jyAM nIce upara vaselA vibhAgane tallItAla kahevAmAM Ave che, tyAMthI jamaNI bAju TheTha bIjA cheDA sudhI kinAre kinAre hoTale, raheThANanAM makAno ane dukAno che. A rastAne mAla roDa kahe che. bIje cheDe eka ghaNuM moTuM medAna che, jyAM unALAmAM nainItAlanA pravAse AvelA loko sAMjanA vakhate ekaThA thAya che. e medAnane "phalaeNTa " kahe che, ane e bAjunA uparanA vasavATavALA bhAgane "bhallI tAla" kahe che. sarovaranA bIjA aDadhA bhAganA kinArA upara kevaLa pharavA. mATenI saDaka che. e kinAre makAna ke hoTale nathI, paNa uparanA bhAgamAM aneka nAnA-moTA baMgalAo AvelA che. upara jaNAvyA mujaba pharavA nIkaLyo tyAre mAlUma paDayuM ke have ame zIta pradezamAM AvyA chIe. garamI te hatI ja nahIM ane emAM ThaMDA pavana phUMkAvA lAgyo. unALe ziyALAne anubhava A rIte zarU thayo. sarovaranA bIjA cheDA upara je medAna AveluM tyAM eka bAjue benDasTenDa che, jyAM avAranavAra sarakArI benDa sAMjane vakhate ekaThI, thayelI medanInuM madhura saMgIta vaDe manoraMjana kare che. bIje cheDe ninI devInuM purANuM maMdira che. phaleTa upara pahoMcatAM amArI jema nainItAla AvI pahoMcelA keTalAka paricita mitro maLyA ane paraspara AnaMda anubhavyo. rAtrinA hoTelamAM pAcho Avya, badhAM sAthe khAdhuM pIdhuM ane ThaMDI ane thAkane lIdhe vahelAM sUI gayAM. bIje divase saravara pharatAM sarakyulara roDa upara cakkara mAryuM For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "139 ane AsapAsanA pradezathI ame thoDA paricita thayAM. nainItAla pahoMcyA bAdanA zarUAtanA be-traNa divasa ame bahu pharI na zakayAM, kAraNa ke ame haju ajANyAM hatAM ane evAmAM vaLI bIje divase rAtrinA bahena menAne dADha sakhata du:khavA AvI. eTale te mATe kayA DokaTara pAse javuM ane zuM karavuM tenI upAdhimAM paDyAM. tyAM bahu kuzaLa lekhAte eka jarmana DokaTara che, je tyAM varSothI rahe che ane dAMtanA upacAranuM kAma kare che. DaoNkaTara AdheDa uMmarane che ane tenI eka bahena kuMvArI AdheDa uMmaranI che, je potAnA bhAIne dAMtanA upacArakAryamAM khUba madada kare che. te DokaTarane patto meLavyo. ane teNe traNa divasanA upacAra vaDe bahena menAnuM du:kha haLavuM karI nAkhyuM. tyArabAda AkhA pravAsa daramiyAna sadbhAge bahena menAne dAMtanI kazI upAdhi na naDI. che. harivaMzaja kacAra ane temanAM patnI zAntAbahenane paricaya A pravAsa upara nIkaLatAM manamAM be lakSya hatAM : eka to, nainItAla bAjunAM jovAlAyaka sthaLamAMthI bane teTalAM sthaLo jevAM; ane bIjuM, judA judA sthaLe rahetI vizeSa vyaktionAM nAmaThAma. ThekANAM ane zakaya hoya temanI uparanA paricaya meLavIne temane maLavuM, temano thoDeghaNe paricaya sAdhavo. A raste nainItAlanI sarakArI kolejamAM zIkhavatA De. harivaMzaja kacarane zarUAtanA divasa daramiyAna ja huM ane mArA eka mitra bhAI rasikalAla jhaverI (jeo paNa nainItAlanA pravAse amArI sAthe AvelA hatA) temane maLavA gayA. svAmI AnaMda chellA cha-sAta varSathI garama mahinAo daramiyAna moTA bhAge A bAjue AvelA kausAnI gAmamAM rahetA hatA. temane De. kecaranA kuTuMba sAthe, For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gADha saMbaMdha hato ane ame paNa temanuM nAma AgaLa karIne Do. kacarane maLavA gayelAM. De. kecara te kaI vaidya ke DokaTara nathI, paNa hiMdI bhASA-sAhityanA pI. ecaDI. che ane temanA nAma AgaLa DaoNkTara zabda mUkavAmAM Ave che. ame tallItAlamAM Avela temanA baMgale pahoMcyAM. pUchatAM mAlUma paDayuM ke DeTara sAheba bahAra gayA che, eTale ame pAchA pharavAne vicAra karatA hatA. evAmAM emanAM patnIe amane khUba vinItabhAve kahyuM ke "DokaTara sAheba nathI, paNa huM to chuM ne? Apa aMdara jarUra padhAro." temanA AvA madhura AvakArathI AnaMdita banIne ame aMdara gayAM. DokaTara sAhebanAM patnInuM nAma zAntAbahena. temaNe ame kayAMthI AvyAM chIe, ahIM kyAM UtaryA chIe, keTaluM rahevAnAM chIe vagere amArA khabara pUchayA. svAmI AnaMda sAthenA lagabhaga 48 varSa jUnA mArA saMbaMdhane temane khyAla ApIne amAre pitAne temane vigatavAra paricaya Apyo. amArI ane temanI vaccenuM ajANyApaNAnuM aMtara teDI nAkhavA mATe svAmI AnaMdanuM nAma pUratuM hatuM. pachI to temaNe paNa pitAnI amane vizeSa oLakha karAvI, je uparathI mAlUma paDayuM ke teo jAlaMdhara gurukuLanAM snAtikA che, ane koI eka zrImAna zIkha konTekaTaranAM putrI che. temanA viSe svAmI AnaMda sAthe vAta nIkaLatAM vizeSa jANyuM ke koI zrImaMta zIkha kuTuMbanA nabIrA sAthe temanI sagAI thayelI, paNa te sagAI pitA pAse haTha karIne toDAvI nAMkhelI ane pachI pitAnI pasaMdagInA garIba chatAM vidvAna evA DokaTara kacAra sAthe temaNe lagna kareluM. hindI tathA saMskRta bane bhASAmAM teo nipuNatA dharAve che, hindImAM sArAM lekhikA che, ane AjanI sAhityapravRttimAM teo UDe rasa dharAve che. lagna pachI hiMdImAM For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 tema ja sa MskRtamAM tee ema. e. thayAM che ane banne bhASAmAM te pI. ecaDI.nI DigrI meLavavAnA maneAratha seve che. temane cAra putrI che ane te badhI tainItAlamAM bhaNe che. emanA kuTuMba nI mahemAnagatI AkhA nainItAlamAM jANItI che. temaNe amAruM bhAvabharyuM Atithya karyu. temanAmAM rahelI UMDI saMskAritA ane ucca kATinI sabhyatA joIne amAru dila khUba prasanna thayuM. bIje divase sAMje ame temanA pati DaoN. kAyarane paNa . maLyA. teo paNa svabhAve ati namra ane milanasAra lAgyA. jUnI hindI, sa MskRta tema ja prAkRtanA teo prakhara vidvAna ane sAdhaka che. te mULa paMjAbanA paNa hAla lakhanaunA rahIza gaNAya. temanA pitA ekjhIkayuTIva enjiniyara hatA. nainItAlamAM teo eka bahu jANItI vyakti che. A vidrAna daMpatIne paricaya pAmIne AnaMda tathA sa MtApa anubhavyA. amArA nainItAlanA khAra divasanA vasavATa daramiyAna temane pachI e-traNa vAra maLavAnuM baneluM. sevAmUrti gaMgAbahena joSIne paricaya nainItAlamAM maLavA jevI eka vizeSa vyakti gaMgAbahena karIne che ema mArA mitra bhAI navanItalAla parIkhe mane kaheluM. A bahena kayAM rahe che e viSe pUchatAM kocAra sAhebe jaNAvyuM ke teo amArI hATelanI bAjue AvelA AnaMdanivAsa 'mAM ja rahe che, ema kahIne gaMgAbahena sAthe amArI eLakhANa karAvavA teo pAte ja amArI hATela upara AvyA ane amane gaMgAbahenane tyAM laI gayAM. gaMgAbahena AdheDa ummaranAM bahu jANItAM samAjasevikA che. ' For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 - temanA pati nainItAlamAM sivila sarjana hatA, jemane keTalAMka varSa pahelAM dehAnta thayA hatA. temanA pitA eka bhaktapuruSa che. Aje teo ativRddha che, sAMbhaLavAmAM temane ghaNI takalIpha paDe che. keTalAka samayathI teo pitAnI putrI gaMgAbahena sAthe rahe che. - "AnaMdanivAsa" gaMgAbahenanuM pitAnuM ja makAna che ane tenA bhADA upara temanA AtithyaparAyaNa gRhajIvanano nirvAha thAya che. teo kegresanA eka jUnA-jANItAM kAryakara che. temanI pravRttino vizeSa jhoka racanAtmaka kArya tarapha rahyo che. AjanA koMgresI kArya kare mAM je sattAlelupatA, raheNIkaraNImAM sUvALApaNuM ane keTaleka ThekANe naitika adhaHpatana jovAmAM Ave che, tethI teo atyanta khinna che ane pakSInirapekSa banIne bane teTalI samAjasevA karavI e temanuM hAlanuM valaNa athavA to jIvanalakSya che. Aje haMmezAM teo sarakArI ispitAlamAM sAro evo samaya gALe che ane tyAMnA daradIonIkhAsa karIne strIdaradIonI-agavaDo dUra karavAmAM, jarUrI cIjavastuo tathA Arthika madado meLavI ApavAmAM ane bIjI paNa aneka rIte upayogI thavAmAM jIvananI kRtArthatA mAne che. temanA bhAIo uttara pradezanI sarakAramAM moTA moTA hoddAo dharAve che. nainItAla uttara pradezanuM eka mahattvanuM zikSaNakendra hoIne teo abhyAsa karatAM vidyArthI-vidyArthinIone varSo sudhI gharamAM rAkhI eka prakAranuM khAnagI chAtrAlaya calAvatA hatA. AmAM nAtajAtane kazo bheda karavAmAM AvatuM nahotuM. yuropiyana chokarAone paNa pitAne tyAM teo rAkhatA. nainItAlanI uttare AvelA kausAnI gAmamAM "kasturabA mahilA utthAna maMDaLa" nAmanI eka saMsthA saralAdevI nAmanI eka yuropiyana mahilA calAve che (jene AgaLa upara ullekha karavAmAM Avaze), te maMDaLa- nA teo pramukha che. For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 A gaMgAbahenane maLavAthI amane khUba AnaMda thayeA. temanI sAdAI, saraLatA, pavitratA, bhaktimayatA ane sevAnimagnatA joI ne amArA dilamAM temanA viSe UMDA Adara pedA thaye. gaMgAbahenanuM ghara Aje eka mATuM sAmAjika kendra banI gayuM che. aneka prajAsevAne, khAdIpracArakeAne, bhUdAna kAryakartAone temane tyAM Azraya maLe che. dAdA dharmAdhikArI ke vimalAtAI nainItAla AvavAnAM che ema khabara paDe ane pUchIe ke teo kayAM UtaravAnAM che te! javAba maLe ke gaMgAbahenane tyAM. Ama bahAranA jANItA kAryakartAo ane prajAsevA mATe gaMgAbaDaeNnanuM gRDakAra haMmezane mATe khulluM che. < temane be dIkarAo che, je enjiniyara che ane jIvanamAM sArI rIte goThavAyelA che. temane eka dIkarI paNa che. tenuM nAma kumArI snehalatA. te ema.e., khI. TI. thayelI che, ane AlmArAmAM eka chokarIonI kaoNlejamAM vAIsa prinsIpAla tarIke kAma kare che. te bahenane paNa gaMgAbahenane tyAM maLavAnuM baneluM. te bahena ekalI, eka vizvAsu tAkara sAthe, badrInAtha tathA kedAranAthanI yAtrAe jaI rahI hatI. gaMgAbahena kahe ke A snehalatAne samajAvA ne, te badrIkedAra ekalI javAnI huDa karI rahI che ! Akhare mAneA jIva ne ? tene Ama ekalI javA devA kema taiyAra thAya ? paNa jo mAnI samajAvI na samaje te ame tene samajAvanAra ke rezakanAra keNu ? ane temAM A teA vaLI modern girl. AjanI kanyAmAM je sAhasa, purupA ane manasvitA dekhAya che, te AgaLanA samayanI kanyAmAM bhAgye ja jovAmAM AvatAM. teNe dhAryu ke javuM che te pachI javAnI ja. teNe dhAryuM ke amuka kAma karavuM che to te karavAno ja. A AtmavizvAsa ane nizcayabaLa bhUtakALanI ApaNo baheneAmAM bhAgye For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ja anubhavAtAM. pachI te te bahena badrI-kedAranI yAtrA sukharUpa. pUrI karIne pAchI AvI paNa gaI che ane AbherA kolejamAM pitAnA kAma upara caDI paNa gaI che. tA. 14mInI savAre vahelAM UThIne ame "sno v" nAme oLakhAtA sthaLe javA mATe nIkaLyAM. nainItAlanuM sarovara eka moTI khINamAM AveluM che. A bAjue AvIe tyAre jyAMthI himazikhare joI zakAya tevA koI UMcA sthaLe pahoMcIne himazikharAnuM darzana meLavavAnI manamAM eka cAlu jhaMkhanA rahe che. no nyU 7450 phITanI UMcAIe eTale ke nainItAla sarovarathI Azare hajAra phITathI vadhAre UMcAIe AvelI eka zikharapaTTI che, jyAMthI, uttara dizAnuM AkAza cokhuM hoya te, baraphavALA parvato jovAnI AzA rahe che. nainItAla AvyA pachI amArA mATe A paheluM caDhANa hatuM. caDhANano rasto moTA bhAge ADA Dabalyu AkAranI cAlu punarAvRtti jevo hato. caDhavAne haju TevAyelAM nahi eTale thoDuM cAlIe, caDhIe ne hAMphI jaIe, eTale UbhAM rahIe. Ama cAlatAM, caDatAM ane UbhAM rahetAM Azare eka kalAke ame upara pahoMcyAM, paNa je jovAnI AzAe nIkaLelAM temAM nirAza thayAM. sAdhAraNa rIte A unALAnA divasomAM kSitija vibhAganuM AkAza ghUMdhaLuM ja rahe che. ane tethI himazikharenuM darzana bhAgye ja thAya che. sno vyu uparathI himaparvate dekhAyA nahi tethI ame taddana nirAza na thayA. haju bIjA UMcA sthaLee amAre javAnuM bAkI hatuM ane AgaLa upara kausAnImAM ATha divasa rokAvAnuM ame vicAreluM hatuM. tethI koI ne koI sthaLe ane divase e himaparvanAM darzana te thavAnAM ja che evI amane pAkI zraddhA hatI. biralA vidyAmaMdira sno gUMthI pAchA pharatAM bahu dUra nahi e rIte ThIka ThIka For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only prakRtipremI paramAnaMdabhAI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 UMcAIe biralA vidyAmaMdira AvyuM che tyAM pahoMcyAM. A sthaLanI UMcAI 7817 phITa che. ahIM pahelAM koI mizana skUla hatI. te skUlanI jagyA ane makAna biralAjIe kharIdI lIdhAM ane biralA vidyAmaMdiranI sthApanA karI. Aje A vidyAmaMdira 65 ekara jamIna dharAve che ane temAM ramatagamatanAM medAno, chAtrAlayo, bhojanagRha, juniyara tathA sIniyara skUlanAM makAna, jImaneziyama, kaLAkArIgIrI vibhAga, ispitAla, sTApha mATenAM nivAsagRhe vagere aneka bAMdhakAmo patharAyelAM paDayAM che. A vinaya maMdiramAM niyata abhyAsakrama uparAMta vidyArthIonI judI judI habIo-saMskArI zekho-poSAya te mATe DrAmeTika kalaba, kalekzana kalaba, phoTogrAphIka kalaba tathA sAyansa esosiyezananI racanA karavAmAM AvI che. ramatagamata mATe pUrI sagavaDa tathA vipula sAdhanasAmagrI che. vidyAthI ' onI ahIM eka pArlAmenTa paNa cAle che. hindu dharmane lakSamAM rAkhIne dhArmika zikSaNa paNa ApavAmAM Ave che ane pravAsa ane zaikSaNika paryaTane prasaMge prasaMge yojavAmAM Ave che. ame vidyAmaMdiramAM praveza karyo ane tenA barsa kolejanA rajisTrArane maLatuM sthAna che) zrI je. bI. pADene maLyA. temaNe amane saMsthAnA judA judA vibhAgamAM pheravyA. biralA jevA dAtA hAya ane ghaNI moTI rakamanuM TrasTa hoya eTale makAne, goThavaNa, vyavasthA vageremAM bhAgye ja koI khAmI hevA saMbhava che. zikSako paNa ucca kakSAnA sArA pagAre rokavAmAM AvatA hoya te svAbhAvika che. jarUrI koI paNa sagavaDa UbhI karavAmAM Arthika kharcano to koI prazna ja na hoya. zikSaNagRho, chAtrAlaya, pustakAlaya ema badhuM jotAM jotAM eka sAthe 400 vidyArthIo Tebala, khurazI upara jamI zake evA temanA vizALa bhojanagRhamAM ame praveza karyo ane sughaDatA ane sucipUrvakanI racanA joIne ame khUba prasannatA , ciM. 10 For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 anubhavI. amane badhe pheravatA ane dekhADatA zrI pAMDene meM prazna karyo ke "ahIM te sarva vidyArthIone nirAmiSa bhojana ja ApavAmAM AvatuM haze" temaNe javAba Ape ke "nA, ema nathI. amAre tyAM keTalAka vidyAthIo zAkAhArI hoya che, keTalAMka mAMsajI kuTuMbanA hoya che. ane amAre bannene saMbhALavAnA hoya che. tethI mAMsa jI vidyArthIone haMmezA IDAM tathA aThavADiyAmAM be ke traNa vAra mAMsa ApavAmAM Ave che." A javAbathI mane jarAka AghAta lAgyo ane manamAM prazna tho ke bhAratIya saMskRti upara ahIM khAsa bhAra mUkavAmAM Ave che te zuM bhAratIya saMskRtine nirAmiSa bhojana sAthe anivArya saMbaMdha nathI? paNa vidyAmaMdiranA A adhikArI sAthe A prazna carcavAno koI artha nathI ema lAgavAthI zrI pAMDe sAthe A bAbatanI meM vizeSa carcA na karI. pachI te vadhAre tapAsa karatAM mane mAlUma paDayuM ke uttara pradezamAM to paMta, jozI, pAMDe vagere brAhmaNomAM paNa ghaNe bhAga mAMsajI hoya che. AnA anusaMdhAnamAM svAmI AnaMda mane kahelI eka lokokti yAda Ave che : "dakSiNe bhAtulI kanyA, uttare mAMsalAkSaNama" dakSiNa pradezamAM mAmAnI kanyA sAthenuM lagna jeTaluM pracalita che teTaluM ja uttara pradezamAM mAMsabhakSaNa pracalita che. A uparathI evA anumAna upara AvavAnI mane pharaja paDI ke nirAmiSa AhAra bhAratIya saMskRtinuM mahattvanuM aMga haze, anivArya aMga te nathI ja. ' A vidyAmaMdiramAM moTA bhAge paMjAba, rAjasthAna tathA uttara pradezanA vidyArthIo bhaNavA Ave che. muMbaI-gujarAtanA mAtra pAMca-sAta vidyAthIo ahIM che ema temane pUchatAM jANavA maLeluM. dakSiNa bAjunA te bhAgye ja vidyAthIo hoya che. nainItAlamAM For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 AvI ja mIjI paN be moTI pablIka skUlo che, je khristImizana saMcAlita che. temAM paNa prAntaprAntanA vidyArthIo temaja vidyAthInIe bhaNatAM hoya che. meTA bhAge sarakArI neAkarI karatA adhikArIe potAnAM bALakone AvI skUlAmAM bhaNavA mekale che. temanI avAranavAra dezanA eka cheDethI bIje cheDe badalI thatI hoya che ane tethI temane peAtAnAM bALakAnA zikSaNa mATe AvI skUlAnuM avalaMbana levuM paDe che. vaLI, prAnte prAnte zikSaNanIti ane abhyAsakramAmAM pAra vinAnA pheraphAro thaI rahyA che ane kAMIka anavasthA jevI dazA pravatI mAlUma paDe che. e paristhitimAM jene aMgre"nA vizeSa Agraha hAya ane jemaneA muMbaI, kalakattA jevAM DhAI mATA zaheramAM sthAyI vasavATa na heAya tee paNa potAnAM bALakeAne AvI saMsthAmAM rAkhavAnuM vadhAre pasaMda kare che. AvI pablIka skUlomAM lagabhaga ekasarakhAM dhAraNA ane lagabhaga ekasarakhAM pAyapustako hAya che. tethI peAtAnAM karAMonI sayeAgavazAt A prakAranI uttara tema ja dakSiNamAM AvelI skUlamAM pherabadalI karAvavAmAM mAbApone ke vidyArthIone agavaDa paDatI nathI; UlaTuM, vadhAre saraLatA rahe che. vaLI, ema paNa kahevAmAM Ave che ke AvI pablIka skUlAmAM vidyArthI one je zistanI tAlImane lAbha maLe che te lAbha ApaNI sAdhAraNa hAIskUlAmAM saMbhavatA ja nathI. lenDajha enDa, TIphIna TApa, DArAthI sITa Ama, vana ane vAtA karatAM ApaNe biralA maMdiramAM jarA vadhAre rAkAI gayA. paNa A dezavikhyAta zikSaNasa MsthAnI ATalI vigate ApavAnuM mane jarUrI lAgyu.. ahIthI haoNTela upara pAchAM pharatAM savAranA daza vAgavA AvyA. Ama lagabhaga cAra kalAka UbhA page pharatA rahevAthI thAka ThIka ThIka lAgyA hatA. For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bIje divase bapore bhojana karIne ArAma karatA hatA evAmAM ajitabhAI muMbaIthI aDhI-traNa vAgyA lagabhaga AvI pahoMcyA. temanA AvavA sAthe nainItAlamAM bAkI rahelI jagyAo tema ja najIkadUranAM sthaLoe javAno kAryakrama ame ghaDavA lAgyA. bIje divase savAre taiyAra thaIne nava-sADAnava vAgye lagabhaga nIkaLyAM. phaleTa upara AvelA eka vizALa makAnamAM uttara pradezamAM audyogika vikAsa keTalo thayo che teno khyAla ApatuM eka nAnuM sarakhuM pradarzana goThavavAmAM AvyuM hatuM. tyAM evI keTalIye vastuo hatI je cArapAMca varSa pahelAM paradezathI maMgAvavI paDatI hatI, paNa have je ApaNA dezamAM banavA lAgI hatI. A joIne AjhAdI prApta thayA bAda deze karelI audyogika pragatinI kAMIka jhAMkhI thaI ane bhAvi utkarSa viSenI zraddhA vadhAre sudaDha thaI. pradarzana patAvIne "lenDajha enDa" nAmanuM eka piInTa che te tarapha ame ArahaNa zarU karyuM. keTaluMka caDhANa patAvyA bAda moTI saDaka uparathI ame brAIDala pAtha upara cAlavA lAgyA. brAIDala pAtha" eTale pAkI saDaka nahi tema sAMkaDI keDI nahi. e rarato ke jenA upara ghoDeravAre Ama tema jaI zake. A rastA upara eka-doDha mAIla lagabhaga sIdhI keDI upara cAlatAM eka evo AgaLa paDato khUNe AvyuM ke je jANe ke parvatano cheDA ja na hoya, e ApaNane bhAsa thAya. Ane "lenDajha enDa . piInTa" kahevAmAM Ave che. AnI UMcAI 6950 phITa che. A sthaLe pahoMcatAM nIce khINa ane tenI AgaLa vizALa pradezane AvarI letuM bhavya dRzya ApaNI najara sAme AvIne UbhuM rahe . che. dara nIcANamAM eka sarovara dekhAya che, jene "khurapA tAla' : kahe che. khurapA sthaLanuM nAma che. tAla eTale sarevara. ahIM thoDo vakhata bhIne pAchAM pharyA ane thoDe AgaLa "DerIthI sITa " nAmanI. For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 eka ati UMcANavALA zikhara upara laI jatI keDI cAlu mArgathI chUTI paDe che te upara ame cAlavA lAgyAM ane UMce caDhavA lAgyAM. dhAryA karatAM raste ghaNe lAMbe nIkaLyo ane amArI dhIraja tema ja paganI ThIka ThIka kasoTI thaI DerAthI sITa' pahoMcIe tenI najIkamAM AsapAsanI jhADI vacce eka nAnI sarakhI jagyA Ave che tene TIphIna TIpa' kahe che. A jagyAne "TIphIna Topa' eTalA mATe kahe che ke A jagyAe pravAsIo khAvA-pIvAnuM laIne savAranA bhAgamAM Ave che ane divasane moTo bhAga pasAra kare che. TIphIna ropathI keTaluMka AgaLa cAlyAM ane DerIthI sITa nAmanA parvatazikhara samIpa jaI pahoMcyAM. A zikharanI UMcAI 7para0 phITa che. A sthaLa DorothI nAmanI eka aMgrejI bAIne nAma sAthe joDAyeluM che. e bAIne A sthaLa atyaMta priya hatuM ane ahIM aneka vAra te AvatI ane AsapAsanuM dazya AnaMdamugdha bhAve nIhALyA karatI. te A bAju nokarI karatA brigeDiyara keleTanI patnI hatI. e bAInuM ahIMthI havAI vimAnamAM vilAyata jatAM ane te vimAna tUTI paDatAM mRtyu nIpajeluM. tenA smaraNamAM brigeDiyara keleTe ahIM viza-paccIsa mANase AsAnIthI besI zake evI pharatI relIMgavALI beThaka karAvI che, jene "DerIthI sITa" nAma ApavAmAM AvyuM che. ahIMthI ApaNI AMkho vismayamugdha bane evuM bhavya dazya jovA maLe che. zerakA daMDA, zera vuDa, mizana skUle, gavarmenTa hAusa, upara nIcenAM saMkhyAbaMdha makAne, golpha ramavAnuM medAna, nIce nainItAlanuM vizALa sarovara, sAme cInA pIka sno vyu, biralA vidyAmaMdira, laDiyA kAMTA ane tenI paNa pele pAranI parvatamALA najare paDe che. himAlayanI bhavyatAnuM ahI amane prathama darzana thayuM. ahIMthI khasavuM gamatuM nahotuM. paNa ghaDiyALane kAMTo bArane-sADAbArane vaTAvIne AgaLa doDI For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 150 rahyo hato. nIce phaleTa upara pahoMcavAne raste aDhI mAIla lAMbo hato. eTale ame kamane ahIMthI pAchA pharavAno nirNaya karyo ane lagabhaga be ke aDhI vAgye ame amArI hoTele pahoMcyAM. Aje Azare sAteka mAIlanuM paribhramaNa karyuM hatuM. ThIka ThIka thAka lAgyo hato. bhImatAla - bIje divase bapore ame nainItAlathI 14 mAIla dUra AvelA bhImatAla nAmanuM sarovara jovA mATe basamAM UpaDyA. nainItAla DisTrIkaTamAM nainItAla uparAMta AsapAsanA paMdara-sattara mAIlanA gherAvAmAM naLa-damayaMtI-tAla, sAtatAla, naukucIA tAla, mAlavA tAla, khurapA tAla ane bhImatAla ema bIjAM nAnAM-moTAM che saravare che. A badhAM sarevaranI yAtrAe javAnuM zakya nahatuM. tethI A badhAmAM jenuM nAma pAMca pAMDavomAMnA bhIma sAthe joDAyeluM che evuM bhImatAla ame pasaMda karyuM. bhImatAlane rasto tainAtAlathI sAta mAIla dUra bhavAlI thaIne AgaLa jato hato. vAlImAM kSayaroga nivAraNa mATenuM eka moTuM seneToriyama che. bhovAlIthI eka rasto AbhorA, rANIkheta tathA kausAnI tarapha jAya che. bIjo rasta mukatezvara laI jAya che. trIjo rasto bhImatAlI jAya che. bhImatAla samudra sapATIthI 4pa00 phITanI UMcAIe AveluM che. eTale nainItAlathI bhImatAla sudhImAM lagabhaga 2000 phITanuM utarANa che. nainItAlanI laMbAI-pahoLAI anukrame 4500 phITa ane 1500 phiTa che; jyAre bhImatAlanI vacamAM eka nAno sarakho beTa che, jenA upara bagIco che. savAre A bAjue AvanArA pravAsIo A beTa upara khAya-pIve che ane divasane moTo bhAga pasAra kare che. amane bhImatAla lAvanArI basa kalAkamAM pAchI pharavAnI hatI. eTalA TUMkA gALAmAM je javAya te joI lIdhuM, pharAya teTaluM pharI For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa1 lIdhuM, boTamAM besIne beTa upara paNa cakkara mArI AvyAM ane sAMjane vakhate nainItAla pAchAM pharyA. mukatezvara bIje divase savAre ame mukatezvara javA nIkaLyAM. vAlImAM cA pIdhI, caNIbora jevA kAphala A bAju DhagalAbaMdha maLe che. vaLI, AlubukhArA athavA te lIlI AlubadAma jene A bAju khumAnI kahe che, tenI paNa A Rtu hatI. kaI kaI ThekANe lumsa paNa maLatAM hatAM. kAphala te ame cAlu khAdhA ja karatAM hatAM ane khumAnIne paNa sArA pramANamAM upabhoga karatAM hatAM levAlIthI amArI basa AgaLa cAlI ane bhImatAla javAno rasto thoDIka vAramAM amArAthI chUTo paDyo. mukatezvara nainItAlathI 3ra mAIla dUra che. te Akhe rasate himAlayanI bhavyatAnuM anokhuM darzana thAya che. nainItAla nIcenA sapATa pradezathI bahu UMDANamAM nathI. ema chatAM eka khINamAM AveluM heIne amArI AMkho nIce sarovara ane UMce tarapha parvate sivAya bIjuM kazuM ja jatI nahotI. Ane lIdhe amArA mana AsapAsa himAlayanuM vAtAvaraNa jAmatuM jatuM hatuM. mukatezvara javA nIkaLyAM eTale kumAuMnA giripradezamAM amAre muktavihAra have zarU thayo che ema amane lAgavA mAMDayuM. Akhe raste bhAre moTAM caDhANa tema utarANa Ave che. sarpAkAra rastA upara doDI rahelI basa ghaDImAM UMce caDhavA mAMDe. pachI be hajAra phITa lagabhaga nIce Utare. vaLI pAchI vadhAre UMcAI sara karavA mATe caDhavAnuM zarU kare. A caDhANathI utarANa sAthe AsapAsanAM donA AkAra badalAtA jAya. ghaDImAM devadAra ane cIDanAM vRkSonI ghanaghora ghaTA Ave te ghaDImAM AchI jhADapAnavALA parvata rakSatA tema ja bhavyatAne eksAthe anubhava karAve. nainItAlathI For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - upara 16 mAIlanA aMtare rAmagaDha nAmanuM eka sthaLa Ave che te ThIka ThIka UMcAI upara hAIne AkAza svaccha heya te ahIMthI himaparvatanAM darzana thavAno saMbhava rahe che. A sthaLamAM sapharajananAM puSkaLa bagIcA che. A sapharajanano rasa kADhI DabAmAM peka karIne tenAM DhagalAbaMdha pArsale deza-paradeza mokalatI evI ahIM eka phekaTarI che. ahIM basa aDadhoeka kalAka khoTI thatI hoIne ame bAjue AvelI e phekaTarI jovA gayAM ane sapharajanane mITha rasa pIne tAjagI meLavI; eka pika karelo Dabo sAthe paNa laI lIdhe. girimArganA caDhANa-utarANane mahAlatAM mahAlatAM agiyAra vAgye lagabhaga ame mukatezvara pahoMcyA. basa TaramInasathI aDadhoeka mAIla cAlatAM mukatezvara gAmane cheDe ame eka nAnI sarakhI TekarInI kinAra pAse AvIne UbhAM rahyAM. thoDuMka caDatAM jamaNI bAjue eka makAna hatuM. tenI osarImAM ame paDAva nAkhyo. sAthe lAvela purI, kerI vagerene nAsto karyo ane kakaDIne lAgelI bhUkhane zamAvI ane pacAsathI so phITa UMce caDhIne Toca upara pahoMcyAM. A TocanI UMcAI 7700 phITa che. ahIM mukatezvara mahAdevanuM nAnuM sarakhuM goLa maMdira che ane maMdiranI pharatI AsapAsa pharI zakAya, besI zakAya, ArAma laI zakAya evI pAMca-cha phUTa pahoLI ozarI che. ahIM ame jAjama pAtharIne beThAM ane amArI AMkhone cotarapha pheravavA mAMDI. AMkhe jotAM dharAya ja nahi evuM apUrva A dazya hatuM. A zikhara uparathI cAre bAjue mAIlenA mAIle sudhI najara pahoMcI zakatI hatI. ane nIce khINa, tyAM Avela vizALa samaviSama bhUmibhAga ane tenI AgaLa parvatamALA--A badhuM AMkhomAM ekasAthe samAI javA prayatna karatuM hatuM. ahIMthI paNa himazikharonAM darzananI AzA hatI, paNa e mATe AkAza joIe tevuM svaccha nahotuM. bahena menAe eka bAjue besIne tyAMnA dakSane DrAIma pepara upara raMgamAM utAravAnuM zarU karyuM. ame ghaDI For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 1pa3 ArAma karyo, ghaDI beThAM ane pAchuM maMdiranI tarapha AmathI tema ghumavA mAMDayuM. cAre bAjunA vizALa agAdha dazyane jotAM mana bharAI jatuM hatuM. Ama jotajotAmAM ahIM be kalAka pasAra thaI gayA. sUrya AkAzamAM prakhara teje tapI rahayo hato, paNa ame jyAM beThAM hatAM tyAM garamIne kaI aMza jaNAto nahote. sUrya paNa avAranavAra vAdaLa ane dhummasathI DhaMkAI jatuM hatuM ane eka bAjue zyAma vAdaLAM chavAI rahayAM hoya ema lAgatuM hatuM. ane tethI rakhe ne varasAda te nahi Ave ne evI bhIti amArA cittane kadI kadI sparzI jatI hatI. ahIM beThAM hatAM te daramiyAna satata zItaLa pavananI laharIo AvyA karatI hatI ane kadI kadI AchA evA kaMpane anubhava karAvI jatI hatI. dUra dUranI vanarAjIone vIdhIne AvatI pavanalaharIone mITho marmara avAja amArA kAnane avAranavAra sparyA karato hato ane cittane pulakita karate hate. AkAzamAM vahI rahela vAdaLo nIcenA samaviSama pradeza upara aMdhakAraprakAzanA oLAo pADatAM hatAM ane cotaraphanI ramaNIyatAmAM aura vadhAro karatAM hatAM. ahIM ame ramaNIyatA, bhavyatA, vizALatA, agAdhatA, gahanatA, bhISaNatA-sarvanuM ekasAthe darzana karyuM ane sAmAnya leke mATe tIrthayAtrAnuM lekhAtuM A sthaLa amArA mATe paNa eka tIrthasthAna banI gayuM. phera mAtra eTaluM ja ke amArA bhagavAna e nAnA sarakhA maMdiranI aMdara purAyelA nahotA paNa bahAra virATa rUpe ane vividha svarUpe amArI sAme pratyakSa thaI rahyA hatA. baporanA be vAgavA AvyA hatA. sAMje cAra vAgye UpaDatI asamAM amAre pAchAM pharavAnuM hatuM. te pahelAM eka vyaktine maLavAnI For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 amArI icchA hatI ane khIjuM kAMI jovA jevuM heAya te joI levu` hatu`. Ama hAvAthI kamane ame tyAMthI amArAM pagalAM upADayAM. menAe potAnu... citrapaTa sa`kelI lIdhu. ane keAI UMDI anubhUti thaI hAya evA savedanapUrvaka ame nIce UtaryAM.... are menA, tuM ahIM kayAMthI ? amArI menA citrakalAnA abhyAsa mATe 1937 thI 1942 sudhI zAntiniketanamAM rahI hatI. gurudeva TAgora e vakhate vita hatA. kalAguru naMdalAla bejha menAnA guru hatA. e varSA daramiyAna AlgeArA bAjunAM ja eka bahena zAntiniketanamAM vasatAM hatAM. bhASAsAhitya temanA khAsa viSaya hatA ane tyAM pAte zIkhatAM hatAM, tema ja anyane zIkhavatAM hatAM. aneka bhASAmAM temaNe prAviNya meLavyuM hatuM. temanuM e vakhatanu nAma jayaMtIbahena joSI hatu . teo ceDAMka varSa pahelAM De. kRSNacaMdra pantane paraNyAM che ane mukatezvaramAM rahe che ema amane gaMgAbahene ane temanI putrI snehalatAe khabara ApelA. zAntiniketana cheDayAMne menAne 16 varSa thavA AvyAM. Aje te menAne eLakhe ke na paNa eLakhe evA vicArathI tyAM jatAM menAnuM mana jarA khacakAtu' hatuM. ema chatAM pUrvAMkALanI sahAkhyAyitane maLavA mATe tenuM mana khUba utsuka hatuM. ame paNa ajANyA pradezamAM navA deI paricayane zodhatAM hatAM. DA. panta mukatezvaramAM Avela hospiTalamAM mukhya DeAkaTara tarIke kAma karatA hatA, ane tapAsa karatAM je TekarInI TAya upara ame be kalAka gALyA hatA tenI bAjue najIkamAM ja teo rahetA hatA ema amane mAlUma paDyuM. ame temanA baMgalA samIpa gayA ane temanA kAI mANasane amArA AvyAnA samAcAra ApavA ame kahyu.. kANa AvyuM che e jovA mATe jayaMtIbahena bahAra AvyAM ane menAMne For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 ' joI ne are menA, tuM ahI' kayAMthI ?'' ema kahIne menAne vaLagI paDayAM ane amane badhAMne baMgalAnI aMdara dIvAnakhAnAmAM laI gayAM. menAe amArI badhAMnI oLakhANa karAvI. menA paraNI che, tenA pati amArI sAthe ja che, tene e bALake che, je paNa amArI sAthe ja che, ame tenAM mAtApitA chIe A badhuM jANIne tema ja amane maLIne te khUba AnaMdamAM AvI gayAM ane menA upara temaNe khUba vahAla varasAvyuM. temaNe potAnA pati sAthe paNa amArI eLakhANa karAvI. temanAM be bALakone aMdarathI kheAlAvyAM ane temaNe bahAra AvIne amane namaskAra karyA. pachI jaya tIbahene menAne pUchyu ke menA, tuM jyAre jANatI hatI ke ame ahIM rahIe chIe teA pachI tame badhAM sIdhAM ahIM kema na AvyAM ? temanA pati DokaTara pate kahyuM ke ispitAlathI huM pAoA AvatA hatA tyAre dharmazALAnI e!zarImAM koI gujarAtI kuTuMba AvIne Utaryu che ema mane lAgeluM, ane ahIM AvIne meM jayaMtIne e mujaba kahyuM paNa kharuM, paNa amane zI khabara ke e tame loko ja che ? ' Ama kahIne temaNe paNa amane bahu bhAvapUrvaka AvakAryA.. temanI sAthe vizeSa vAta karatAM amane mAlUma paDyuM ke je makAnanI ezarImAM besIne ame nAstA karyA hatA te makAna DeA. panne potAnA pitAnA smaraNamAM baMdhAvelI dharmazALA hatI. A jANIne ame javAba ApyA ke * ajANatAM paNa ame tamArA ja makAnane Azraya lIdhA hatA, eTale tamArA gharamAM ja ame utArA karyA che ema gaNAya.' ' menAne jotAMveMta jayaMtIbahene je prazna karelA ke * aremenA, tuM ahIM kayAMthI ? te prazna hiMdImAM nahi, paNa gujarAtImAM hatA, ane pachI paNa menA sAthe temaja amArI sAthe jayaMtIbahena, jANe ke peAtAnI janmabhASA na hoya ema, gujarAtImAM ja khelyuM jatAM hatAM. A joI te amane AnaMda tA thayA, paNa sAthe sAthe For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vismaya paNa thayuM. AvA dUranA pradezamAM koI vyakti ApaNI bhASAmAM bolanAra maLe te ApaNane sahaja AnaMda thAya e svAbhAvika che. paNa A bAjue vasatAM jayaMtIbahena gujarAtI bhASAmAM ane te paNa ATalI svAbhAvika rIte zI rote belI zake? A eka amArA mATe bhAre vismayano viSaya banyo. A saMbaMdhe temane pUchatAM mAlUma paDyuM ke teo mULa te ArAnAM, paNa temanA pitA varSo pahelAM rAjakoTamAM rAjakumAra kolejamAM adhyApaka hatA, ane tyAMthI nivRtta thayA bAda saurASTranAM nAnAM dezI rAjyomAM temaNe varSo sudhI dIvAnagIrI karelI ane jayaMtIbahenane tema ja temanI bIjI bahenane janma tathA uchera saurASTramAM ja thayeluM. eTale gujarAtI bhASA upara temane ATaluM badhuM prabhutva heya te svAbhAvika che. temanA pitAnuM kevA saMgamAM avasAna thayuM, kuTuMbanI Arthika dRSTie kevI bhAre kaphoDI sthiti UbhI thaI ane AgaLa jatAM Do. patta sAthe lagna karavAne kevI rIte yoga prApta thayo-A badhI vAte, jANe ke ame temanAM svajana ja hoIe evI nikhAlasatAthI, temaNe amane jaNAvI, ane ame paNa temanA viSe evI ja AtmIyatA anubhavI. De. pata paNa eTalA ja mAyALuM, hasamukhA ane milanasAra AdamI lAgyA. te banee amAruM Atithya karyuM ane rAta rahI javAne khUba Agraha karyo ane bIje divase temanA baMgalAmAMthI himazikharo jarUra dekhAze evI amane AzA athavA to lAlaca ApI. pahelAMthI evo kAMIka khyAla karIne rAtrinA rahevA mATe jarUrI kapaDAM vagere sAthe lIdhAM heta athavA te amArI hoTelamAM e mujabanI kAMIka sUcanA ApIne nIkaLyAM hota to ame jarUra rokAI jAta. AvI temanI ame mAyA anubhavI, paNa prastuta saMyogamAM rokAvAnuM amArA mATe zakaya nahotuM. amArI vAtacIta daramiyAna jayaMtIbahena kAyiAvAmAM gALelA potAnA bAlajIvanane khUba yAda karatAM hatAM ane For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157, kAThiyAvADane krIthI jovAnI temanA dilamAM ramI rahelI jha MkhanAne punaH punaH vyakta karatAM hatAM. ame kAThiyAvADanAM eTale eka vatananA vatanI hAI e evuM mamatva temanA viSe anubhavI rahyAM hatAM. < , ' DokaTara pantanA kahevA pramANe muktezvaramAM * impIrIyala ekaTe. rIeleAkala lebereTarI ' athavA * veTarI rIsarca insTITayuTa ' nAmanuM kendrIya sarakAra taraphathI cAlatuM eka ghaNuM mAruM saMzAdhanakendra che. bhAratamAM te zuM AkhA eziyAmAM ATaluM meATu' khIju saMzAdhana-kendra nathI ema amene kahevAmAM AvyuM. pahelAM te pUnAmAM hatuM. 1896mAM te ahIM lAvavAmAM AvyuM. A insTITayuTamAM prANIo upara--vizeSa karIne gAya, baLada upara-prayAgA karIne jAnavaramAM dardI dUra karavA mATenI rasIo, injekazanA vagere taiyAra karavAmAM Ave che. A saMsthAmAM tAlIma levA mATe bhAratabharamAMthI aneka veTarI DokaTarA ane vaijJAniko Ave che e amAre khAsa jovA jevuM che ema temaNe jaNAvyuM. paNa javAne ughukta thayelAM evA amArA mATe have keAI samaya naheAteA. mukatezvara A insTITayuTanI AsapAsa vaseluM nAnuM sarakhuM sughaDa ane svaccha racanA vALuM gAma che. insTITayuTanA aMgamAM eka ispitAla che, ane nAnI- meATI zikSaNasa MsthAo che. muktezvara uttara pradezanI sarahadamAM Avelu hovA chatAM upara jaNAvela insTITayuTa kendrIya vahIvaTanA zAsana taLe che. AlbeArA tyAMthI 14-15 mAIlathI vadhAre dUra nathI. paNa tyAM javAnI meATara saDaka nathI. himAlayanA ekAntane sAcA anubhava karavA hoya ane ema chatAM duniyAthI sAva alaga paDI javuM na heAya tenA mATe muktezvara eka Adarza jagyA che. basa UpaDavAnA samaya najIka AvatA hAI ne ame panta-daMpatInI rajA mAMgI. menAnA ame vaDIlajanA ATale dUra temanA For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa8 ghera AvyAM te amane khAlI hAthe javA na devAya evI eka sabhyatAnA khyAlathI prerAIne jayaMtIbahene pitAnI cAlu pUjA mATe taiyAra karela dhUpanuM eka moTuM paDIkuM bAMdhIne ApyuM ane amane basa sTenDa sudhI mUkavA AvyAM. rastAmAM teo mukatezvaramAM je sAmAjika tema zaikSaNika pravruttiomAM bhAga laI rahyAM che tene temaNe amane keTaleka khyAla Ape ane te jANIne ame prasannatA anubhavI. mena ane yaMtIbahena vacce zAntiniketananI, tyAMnA temanA vakhatanA sahAdhyAyIonI tema ja zikSakonI kaMI kaMI vAto cAlatI rahI. Akhare amArI basa UpaDavAno samaya thayo ane ame temanI rajA laIne basamAM goThavAI gayAM ane enA paNa adhurI vAte amArI sAthe AvIne beThI. mukatezvara ane e saMskArI yugala-e ane amArA dilamAM jaDAI gayAM. enA e ja raste amAre pAchA javAnuM hatuM. sUrya pazcima AkAzamAM dhIme dhIme nIce UtarI rahyo hato. tene saumya AtApa AkhA pradezane ajavALI rahyo hato. amArA dilamAM prasannatA bharI hatI. amArI basa purajhaDape AgaLa vadhI rahI hatI. aDadhe raste rAmagaDha AvyuM. tyAM aDadho kalAka khoTI thaI cApANI pIdhAM. basa AgaLa cAlI. sUrya pitAne prakAza have saMkelI rahyo hato. jotajotAmAM te asta pA. sAyaMkALe vAlI pahoMcyAM. amArI basa sIdhI haladrAnI jatI hatI. temAMthI UtarIne nainItAla jatI basanI amAre rAha jovAnI hatI. thoDI vAre nainItAla jatI basa AvI. amane temAM sadbhAgye jagyA maLI gaI ane rAtrinA sADAsAta lagabhaga ame nainItAla pahoMcyAM. -bhagavadbhakta DaoN. mAyAdAsa ame nainItAlamAM rahyAM te daramiyAna eka bIjI vizeSa For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 vyaktine amane paricaya thayo. tenuM nAma De. mAyAdAsa. teo dharmo khristI che. ummara Azare 69-70 varSanI che. AMkhanA DekaTara tarIke ahIMnI sarakArI ispitAlamAM varSothI vinA vetana kAma kare che. svAmI AnaMda kausAnI bAju rahetA hatA te daramiyAna temane Do. mAyAdAsa sAthe gADha paricaya thayele. svAmIe temanA viSe mane ghaNIvAra vAta karelI. himAlayamAM kevI rIte mukta paribhramaNa karavuM tene aMgrejImAM " hAIkIMga" kahe che. AvA hAIkIMga upara te tathA svAmI ghaNI vAra gayelA. chelle hAIkIMga temaNe 1956nI sAlamAM karyuM hatuM. te daramiyAna pratikULa havAmAna, aNadhArI himavarSa ane dhodhabaMdha varasAda vagere kAraNone lIdhe teo khUba herAna thayelA ane svAmInI tabiyata paNa tyArathI bagaDelI. mArA mitra hIrAlAla amRtalAla zAha kausAnI tathA nainItAla gayelA tyAre Do. mAyAdAsanA paricayamAM AvelA. temaNe paNa mane De. mAyAdAsa upara paricayapatra Apela. teo savAre nava vAgye Ave ane sADA agiyAra sudhI 'rokAya. A AdhAre mukatezvarathI pAchA pharyA bAda bIje divase temane maLyo, mArI oLakhANa ApI. svAmI AnaMda tathA hIrAlAla sAthe mAro paricaya jaNAvyo. mane maLIne temaNe bahu AnaMda darzAvyo, paNa pachI kahe ke bIju kAMI kAma che ? amArI sAthe vadhAre vAtacIta karyA sivAya mane Ama patAvI de te kAMIka vicitra lAgyuM. ema chatAM te viSe manamAM jarA paNa khoTuM na letAM temane meM kahyuM ke "mAre ApanuM kaI khAsa kAma te che ja nahi, paNa mane Apano vizeSa paricaya karavAnI IcchA te che ja. te Apa kaho te Apane tyAM AvuM, nahi te Apa amArI hoTelamAM padhAre. ApaNe ekAda kalAka sAthe gALIe ema huM IcchuM chuM. temaNe javAba Apyo ke "tame kadAca jANatA haze ke mArA ghera huM kaIne bolAvI zake evA mArA gharanA saMyoga nathI. For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16o tame kaho tyAre tamArI hoTela upara AvuM." sAMjanA sADA cAra vAgye amAre tyAM AvavA meM vinaMtI karI. temaNe kabUla karyuM ane te mujaba teo vakhatasara AvyA ane amArI sAthe eka kalAka gALe. dezanI AjanI paristhiti viSe, lekonI naitika adhogati viSe, kegresanI AjanI rItabhAta viSe, sarakArI taMtra viSe ema kaMI kaMI bAbata upara amArI carcA cAlI. gAMdhIjIne temane traNacAra vAra maLavAnuM baneluM. tene lagatAM potAnAM smaraNe temaNe amane jaNAvyAM. temanuM ame cApANIthI Atithya karyuM. barAbara sADA pAMca thayA che ema temane ghaDiyALa jotAM khabara paDI ane temaNe amArI rajA mAgI. che. mAyAdAsa pAtaLI kADInA UMcA ane tandurasta dekhAvanA che. zarIrano varNa gaura, moDhA upara ummara aMge thoDIka karacalI, gAlamAM kAMIka khADA-Ane lIdhe jarUra vRddha lAge; ema chatAM temane sIdhA jezabhera cAlatA joIe tyAre teo kharekhara vRddha che e ApaNe bhUlI jaIe. bhUrI khAdIne hAphakoTa, pATaluna ane TopI. e temane cAlu pizAka che. temanI sAdAI, nikhAlasatA, dhArmikatA, AjanI paririthati viSe temanA dilanI damayatA ane potAno samaya jarA paNa nakAmo na jAya e bAbatanI jAgRti-A badhuM jotAM amArA mana upara temanA viSe bhAre UMDI chApa paDI. temanA saMbaMdhamAM gaMgAbahena sAthe vAta karatAM temaNe jaNAvyuM ke Do. mAyAdAsa amAre tyAMnA eka saMta puruSa che ane temanI kartavyaniSThA te keI ajaba prakAranI che. IspitAlamAM tame temane maLavA jAo to aupacArika eka-be vAkayonI levaDadevaDa sivAya teo tamArI. sAthe bilakula vadhAre vAta nahi kare. savAre 9 thI sADAagiyAra sudhIno samaya mAtra AMkhanA dardIo mATe ja che ane temAMthI eka miniTa. bIjAne ApavI te dardIono samaya coravA barAbara che ema For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1" teo mAne che. amAre ATale ja gADha saMbaMdha hovA chatAM IspitAlamAM huM jAuM ane temane maLuM tyAre "kAM kema cho ?' garIbonI sevA barAbara kare che ne ? " ATaluM kahIne mane ravAnA kare ane dardIone jovA-tapAsavAmAM lAgI jAya--AvI temanI rIta che. vaLI, gharamAM temanAM patnInuM magaja keTalAya samayathI nabaLuM che. A kAraNe ghara upara teo keIne bolAvatA nathI. teo khristI dharmanA sAcA upAsaka che. Izvarabhakti, prArthanA ane garIba lokonI sevAmAM temane saghaLA samaya pasAra thAya che. nirabhimAna ane namratAnI teo eka mUrti che." gaMgAbahenanI A vAta uparathI huM temane pahelI vAra maLyo tyAre be miniTamAM temaNe mArI sAthenI vAta kema patAvI dIdhI, amane pitAne ghera bolAvavAnI kema ani chA darzAvI, sAMjanA sADA pAMca thayA ane kema cAlatA thayA te badhI bAbatano khulAso thaI gayo. himAlaya eka virATa tIrtha che ane tyAM jema nAnAM-moTAM aneka sthAvara tIrtho che tevI ja rIte tyAgIo, tapasvIo, yogIo ema sAdhakonA rUpamAM aneka jaMgama tIrtho vase che, vicare che. AvI viziSTa vyaktiomAM koI saMnyAsInA rUpamAM to koI gRhasthanA rUpamAM najare paDe che. himAlayano A vibhAgamAM pari. bhramaNa karatAM ame najare joyelAM nisargasuMdara sthaLonAM tema ja paricayamAM AvelAM AvAM jaMgama tIrthonAM zabdacitra rajU karavAM e A lekhamALAne uddeza che. De. mAyAdAsamAM AvA eka jaMgama tIrthanAM mane darzana thayAM. temanA viSenI eka paricayoMdha saMskRtinA me mAsanA aMkamAM svAmI AnaMde traNa devatA" e mathALAnA lekhamAM rajU karI che. temane jarUrI vibhAga Do. mAyAdAsa viSe meM je kAMI jaNAvyuM che tenI paripUrtirUpe nIce utAravAno ciM. 11 For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhanane--alabatta svAmI AnaMdanI anumatipUrvaka-huM rokI zakato nathI. De. mAyAdAsa viSe lakhatAM teo jaNAve che ke - nava varSa agAu ati nIcA lehInA dabANane kAraNe jyArathI mAre pahADone vasavATa pharI eka vAra levo paDayo tyArathI nainItAlavALA bhagavadbhakta mAyAdAsa jeke mAre mahebata baMdhAI. ame be ke lagabhaga eka uMmaranA, parvatapremI, UMcA pahADanAM bhramaNanA ghAyala. varasovarasanAM bhramaNa daramiyAna covIse kalAkanI amArI bherubaMdhamAM mane A Izu bhaktiparAyaNa, dharmaniSTha khristI sajajanamAM devadarzana thayAM. dAktara mAyAdAsa eTale ApaNe tyAMnA mAjI gavarnara sara mahArAja siMghanA sagAM. rAjakumArI amRtakora te sara mahArAjasiMghanAM bahena ane leDI mahArAjasiMgha te dAktara bhAyAdAsanAM sagAM bahena. ApaNe tyAM UMcA khavAsanAM zikSita musalamAnomAM jevAM taiyabajI-alI kuTuMbo tevAM ja paMjAbamAM A be jUnAM, saMskArI khristI kuTuMbo agresara tarIke jANItAM. bhAIo-bahenonuM AkhuM kuTuMba jevuM dezAbhimAnI tevuM ja dharmani. 'dAktara mAyAdAsa vidyArthIkALe vilAyatamAM gAMdhIjInA saMparkamAM AvelA. pahelA vizvayuddha vakhate vilAyatamAM gAMdhIjIe je eka senAmathaka ubhuM kareluM, temAM joDAyelA. mAyAdAsa temAM thoDo vakhata rahyA ane laDAInI ispitAlanA anubhava laI, dAktarI pAsa karyA pachI svadeza pAchA AvyA. nAmAMkita dAktara tarIke varSo lagI gujarAtamAM vaselA. dhrAMgadhrA, vaDhavANa kAMpa, rAjakoTa vagere sthaLe teo hatA. pAchalAM varSo vaharAnapura ninItAlanA heltha ophisara tarIke vItyAM. rASTrIya AMdolananA kALa daramiyAna paNa ekathI vadhu veLA gAMdhIjI joDe emane mulAkAta ane carcA thayelI. harijanasevA, For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 komI ektA vagere gAMdhIjInA sAmAjika kAryakramomAM UMDI niSThApUrvaka haMmezAM rasa letAM. "nivRtta thayA e arasAmAM mAyAdAsa kuTuMbanI paitRka saMpatti je kAMI paMjAbamAM hatI te badhI pAkistAnamAM mUMTavAI gaI, phakta kIjapura jillAnI jUja ja bacI. pote nainItAlamAM hatA tyAM ja sthira thaI gayA; tyArathI nainItAlanI sthiveTa ispitAlamAM AMkhanA niSNAta tarIke potAnI mAnAI sevA ApI rahyA che. svabhAve ati dayALu, namra ane bhaktimAna. nainItAla yu nisipAliTInI temanI sevAo varSo jUnI che. nainItAla jevA phezanebala sevAmathakanA heltha ophisara dAktara mAyAdAsane abu bIna AdamanI jamAtanA hAkema sahelANI rAjAmahArAjAo sAthe bheLasAre e che, paNa nainItAlane ekeeka baTalara, babaracI, khAnasAme, AyA, bhaMgI, bhistI, hoDIvALo, rikSA kheMcanAro ane doDha maNa (baMgALIno) je UMcakIne A pahADI havAmathakanAM vasamAM caDhANa caDanAra ne vividha mAla-sAmagrInA bojA ne pArasale baMgalAomAM pahoMcADanAro eka eka nepALI DerIAla kUlI majUra emane devanA "phirastA tarIke oLakhe. zaheranI gaTaro, kacarApeTIo, pizAbakhAnAM ne tAla (sarevara)nI zevALa upara emanI najara rAtadivasa pharatI hoya. pote bhAvika khristI hovA chatAM ravivAre paNa IspitAlamAM jaIne bese ne pitAnAM asIle (daradIo) ne yA kara ne putrAsI te ja rAsA gALa rAvI, e takobAnA sUtrane anusarIne dIkarAdIkarInI jema sAcave. ekeka daradInI pAchaLa aradho kalAka paNa gALI nAkhe. malama AMjavA AnAnI kAcasaLI ke TIpAM nAkhavAnI Dropara gAMThane paise apAve. koIne paNa sUga caDe teTalAM gaMdA gebarAM bhaMgI mahetarane samAdhi jevI lInatAthI AMkho mIMcIne For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMpALatAM darekanuM nAma laI daIne mere beTe', "merI ammA " kahI kahIne roganI sAravAra aMge sUcanA-zikhAmaNa ApatA emane jevA e devatAI dazya kharekhara mANasamAM dhanyatAnI lAgaNI janmAve. dAktara mAyAdAsa nainItAlamAM "devatA AdamI" tarIke oLakhAya. che. varSothI pite harijana sevaka saMghanA sabhya ane sthAnika pramukha che. pharajaMdamAM devanA dIdhela be dIkarA. beune bhaNAvI gaNAvI pAvaradhA karyA. moTo vimAnI. nA nevI (dariyAI beDA)mAM. beu hoMziyAra, saMskArI. paNa moTAnI joDe UbhI zake evo juvAna nainItAlamAM na jaDe. . paNa saMsAramAM sAdhusatiyA sajajanane kapALe kiratAre duHkha lakhI mUkayuM che. 1949nI sAla. rAtanA 9 vAge dAktara gharamAM beThA reDiye para samAcAra sAMbhaLe che. sAMbhaLyuM, AgrA najIka vimAna tUTayuM. pAIlaTa harizcandra bhAyAdAsa maraNa pAmyA, e jaNAvatAM sarakArane kheda thAya che. najIkanAM Atmajanone khabara ApavAmAM AvI che. AvI khabara viSe zirasta hoya che tema khabaro be vakhata doharAvavAmAM AvI hatI. sAMbhaLyuM ne samasamI rahyA. gharamAM be jaNaH dIkarAnI mAM ne pote. bAI varSothI magajanAM nabaLAM. bAI upara rahe, pite nIce. nahi te dIkarAnI mAne koNa kahI zake ke bAI tAre dUdhamala jedhamala phATI paDayo ? DUmo dAbI, beu hAthe jigara jhAlI AkhI rAta reDiyo AgaLa ja sUnamUna besI rahyA. DUsakuMya na bharyuM, mALe bAI sAMbhaLe ne nIce AvIne pUche ke zuM che te ? savAre zaheramAM kazAka dinanI ujavaNI, sthAnika koMgresI AgevAna ane svayaM sevakadaLane zahera-saphAI progrAma. savArano For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 paheAramAM dAktara mAyAdAsa mALIne jhu MpaDethI khAladI, sAvaraNA, pAvaDA laI sIdhA prAgrAmavALA maheAllAmAM barAbara vakhatasara hAjara thaI gayA. saraghasa nIkaLyuM prabhAtapherInuM. gItA gavAyAM. gaTaronI saphAI zarU thaI. dAktara mUMgA mUMgA pAtAnuM kAma karyuM jAya. paNa emanuM gaMbhIra mauna joDenA koI sAthIne jarA vicitra lAgyuM. < kayAM dAkatara sA'ba, Aja to Apa bilakula cupa hai. kucha elate nahI. kayA bAta hai ?' * mere bhAI, mere harIzakI kala zAma mAta hA gaI!' puchanAra avAk banI gayeA. jarA vAre kaLa vaLI. * kayA ? dAkatara sA'ba kayA khakate hai ? ApakA Aja kayA huA hai? > * nahI bhAI, hAzameM huM. kala rAtA reDiyA para khabara sunI. tAra bhI AI. * AsapAsa kAma karI rahelA sAthI badhA bheLA thaI gayA. dAkatara sAhebane kAma cheADI ghera cAlavA teo khUba samajAvavA lAgyA, paNa na mAnyA. jAhera thayelA prAgrAma miniTe miniTa sudhI pUrA adA karyAM. pachI ja sau ghara bhaNI vaLyA. ghara najIka rastA paranA phATakethI ja dAkatare saune vaLAvyA. dIkarAnI mAne khabara na paDe e hetuthI kAI potAne ghera na Ave evI icchA dAkatare vyakta karI. tyArathI dAkatarane ghera leAkanI avarajavara sadaMtara baMdha thaI. pUruM eka varasa dIkarAnI mA AgaLa A vajrapAtanI vAta karavAnI dAkatara hiMmata karI zakayA nahi. a Mte vAta phUTI tyAre bAnu magaja mULe nabaLuM hatuM te sAva khasI gayuM. For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyArathI dAkatara eka gharamAM be ghara karIne rahe che. pote nIce, bAI mALe. pitAne ghera koIne maLatA nathI ke maLavA bolAvatA nathI, gharamAM rahe teTalA kalAka kAM bAInI mAvajata kare, kAM baMdagI. ' koI mitra suhada sajajana dAkatara pratye hamadardI darzAve eTale kaheze bhAI khudA ke najadIka agara ApakA koI vasIlA ho to mere bacce kI mAM ke hakameM duA karanA. ane varasovarasa huM ziyALe pahADo parathI UtarI dilhI raste AvuM tyAre kaheze,cha, baccakI majAra para eka phUla monabattI rakhate AnA." AvA dAkatara mAyAdAsane paricaya pAmIne ame paNa dhanyatA anubhavI. laDiyA kAMTA - dAkatara mAyAdAsanA satsaMgamAM ApaNe ThIka samaya gALyo. have ApaNe AgaLa cAlIe. pahelAM nakakI karyA mujaba ra0mInI savAre vahelA UThIne ame taiyAra thayAM ane amArI hoTelanA pAchaLanA bhAgamAM Avela parvatanA UMcANa vibhAganI pilI pAra 8144 phITa UMcAIe Avela "laDiyA kAMTA' nA nAmathI oLakhAtA girizikhare pahoMcavA mATe ame nIkaLyAM. "sno dhU" javAnA mArga upara ja UMce ne UMce caDhatAM Azare ekAda kalAka bAda parvatanI dhAra upara Avela " senTa lU Tola pisTa ' nAmanI jagyAe ame pahoMcyAM. ahIMthI DAbI bAjue sne bhU javAno rasto phaMTAya che. ame jamaNI bAjue. AgaLa cAlyAM. e raste upara jamaNI bAjue biralA maMdire javAnI keDI Ave che. tene vaTAvIne ame AgaLa vadhyAM. eTale je parvata upara amAruM caDhANa For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame zarU karyuM hatuM tenI pAchaLanA bhAgamAM ame AvyAM. nainItAla ane tene vasavATa dekhAte sAva baMdha thaI gayo. ghaNe nIce UMDo khINa upara parvatanI dhAra, cetarapha gherI vanarAjI, taddana ekAnta, mANasonI bahu ja ochI avarajavara, nIrava zAnti, rAnI pazuone bhramaNa karavA yogya Akho pradeza, ThaMDaka paNa jarA kaMpa pedA kare tevI-Ama AgaLa ne AgaLa cAlatAM keTalIka vAre banne bAjunA pradeze khulI gayA. banne bAjue UMDI khINa ane TekarA-TekarIo dekhAvA lAgyAM. amArI TekarIne sAmenI TekarI sAthe joDatI paTTI jevI keDI upara athavA to parvatanI dhAra upara AgaLa vadhavAnuM hatuM. vaLI pAchuM UMce caDavAnuM AvyuM. thoDI vAre eka vizALa khullI jagyA AvI. ahIM sudhIne rasto evo hato ke je upara ghoDA tathA DAMDIvALA sukhethI cAlI zake. have sAme UMcI, sUkI, verAna TekarI upara caDavAnuM hatuM. ghoDA ke DAMDIvALA ahIM ja aTakI jAya che. pachI saue page cAlIne ja AgaLa vadhavAnuM rahe che. TekarInI kore kore karelI sAMkaDI keDI upara cAlavAnuM hatuM. Ama tema jovA jAo to cakkara AvavAnuM jokhama rahe. je cAlavAmAM paga bhUlathI Ama tema mukAI jAya te nIce kaMInA kaMI gabaDI paDAya. Akhare ame e TekarInI TocanI bahu ja najIkanI bAju upara pahoMcyAM. nIcethI upara sudhI A raste sADAtraNa mAIlane thAya che. TocanA vibhAgamAM pravAsIo nirAMte besI zake ane cotarapha nihALI zake. e mATe ahIM lAkaDAnuM chAparI. vALuM nAnuM sarakhuM bAMdhakAma che. tyAM ame beThAM ane himAlayanI abhuta bhavyatAnA mana bharIne darzana karyA. A sthaLanI UMcAI 8144 phITa hovAthI ahIMthI dUra dUranA aneka pradezo ane girimALAo najare paDe che. kSitija svaccha heya te himazikharonAM darzana thAya che. vAlI ane tyAMthI AgaLa rANIkheta tathA For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbherA tarapha laI jato rasto, mAIle sudhI laMbAtI khINa ane dUra AvelI kosI nadIne peTa, mukatezvaranI dhAra, pUrva dizAe AvelAM judAM judAM sarovara, dakSiNamAM dekhAtI relave lAIna ane sapATa pradeze-Ama eka nAnuM sarakhuM vizva ApaNI AMkha sAme khaDuM thAya che. savAranA cha vAge nIkaLelA te ahIM ame piNA AThe lagabhaga pahoMcyA hatA. ThaMDo pavana vAto hato ane amArA thAkane haLavo karatA hatA. sADAATha vAgye ahIMthI ame pAcho pharyA. be mAIla upara Avela "senTa lu Tola pisTa pAse cAnI nAnI sarakhI dukAna hatI. tyAM cA pIdhI. je maLyuM teno nAsto karyo. daza vAgyA lagabhaga ame amArA nivAsasthAne pahoMcyAM. nainItAlanA uttara vibhAgamAM AthI paNa eka vadhAre UMcI jagyA che, jene "cInA pIka'nA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. tenI UMcAI 8568 phITa che. A AkhI girimALA "gAgara renja'nA nAmathI oLakhAya che. temAM A "cInA pIka" sarvocca zikhara che. teno rasto phaleTathI savAtraNa mAIla jeTalo lAMbo che ane caDhANa paNa vikaTa che. ane tyAMnuM dazya laDiyA kAMTA karatAM vadhAre bhavya ane vizALatara pradezane AvarI letuM hovA saMbhava che. tyAM javAnuM mana hatuM. paNa 22mI tArIkhe nainItAla choDavAno ane AgaLanA sthaLe pahoMcavAno amAro progrAma hAIne cInA pIka amAre choDI devuM paDyuM. nainItAlanA A uttuMga pradezo upara javA mATe jeo cAlI na zake temane ghoDAo ane DAMDIo (cAra mANasa upADe tevI DaLIo) maLe che. mArI IcchA jyAM javuM hoya tyAM, bane tyAM sudhI, page cAlIne ja pahoMcavAnI hatI. ghoDA upara, keTalAMka varSo upara huM sImalA gayele tyAre, ekavAra beThele. mArI pAse brIcIjha For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 nahotI. tene lIdhe bane paganI bAjue khUba cholAyeluM. tyArathI ghoDA upara besavAne mane aNagame. bIjA upADe evI DoLImAM paNa besavuM na game. zarUAtamAM thoDuM cAlatAM ke caDatAM paga thAkatA. paNa pachI te ahIMnI ThaMDI havAne lIdhe cAlavA tema ja caDavAnI tAkAta uttarottara vadhatI ja gaI. ame lenDajha enDa ane DorathI sITa gayelAM te kAMI nAnuM cakkara nahotuM. laDiyA kAMTA paNa sAta mAIlanuM caDhANa-utarANa hatuM. eTale cInA pIka page cAlIne caDhavA-UtaravAnI tAkAta tema ja vizvAsa to amArAmAM AvI gayAM hatAM. ane be divasa vadhAre rokAyAM heta te ame cInA pAka gayA vagara na ja rahyAM hatA. paNa AgaLa haju amAre ghaNuM pharavuM hatuM. tethI nakkI karelA progrAmamAM pheraphAra karavA mana vadhyuM nahi, nainItAlamAM gavarmenTa hAusa ThIka ThIka UMcAIe eka bAjunA cheDe AveluM che. te bahu jovA jevuM gaNAya che. te paNa ame jevA jaI na zakayA. paNa te na jovAyAne manamAM kazo vasavaso na rahyo. jyAre cInA pIka na javAyuM te haju paNa manamAM khaTake che. gavarmenTa hAusa eTale mANase UbhI karelI imArata-bAdazAhI ThAThamATha ane vaibhava vilAsanuM mahAlaya; aMgrejI hakumata daramiyAna lAkhonA kharace UbhI karavAmAM AvelI eka racanA. kudaratanI apAra saundaryalIlA jyAM vistarI rahI che tyAM mANase UbhI karelI A ronaka jovAnuM koI khAsa AkarSaNa manamAM pedA na thayuM. nainItAla viSe purANI daMtakathAo nainItAla ApaNe chIe te pahelAM nainItAla viSe pracalita paurANika kathAo, lokenA mATe cAlI AvelI kiMvadaMtIo ane adyatana nirmANane lagatI aitihAsika vigate jANI laIe. kaMI For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 kALathI A pradezane kumAu ane TeherI gaDhavAlanA pradezane uttarA khaMDanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. kumAM pradezanuM prAcIna nAma kUrmAcaLa che. kumAu zabda kurmAcaLanuM apabhraMza rUpa hovA saMbhava che. kUrmAcaLa eTale kAcabAnI pITha jevA jenA parvatanA AkAra che. kumAM pradeza eTale nainItAla ane AbherA jillo. temAM bhImatAla, mukatezvara, rANakheta, kausAnI, vaijanAtha, bAgezvara, jAgezvara, bInasara vagere sthaLone samAveza thAya che. A vibhAgamAM AvelA parvate moTA bhAge kAcabAnI pITha mAphaka dhImA caDhANautarANavALA-ekadama sIdhA nahi evA-jovAmAM Ave che, jyAre TeharI gaDhavAlanA parvate ekadama UMcANavALA ane sIdhA caDhANautarAvALA hoya che. deharI gaDhavAla athavA uttarAkhaMDamAM haradvAra, RSikeza, gutaprayAga, rudraprayAga, jozImaTha, kedAranAtha, badarInAtha, gaMgotarI, manetarI - AvAM prasiddha hiMdu yAtrAnAM sthAnako AvelAM che. rAmAyaNa tema ja mahAbhArata, zivapurANa vagere paurANika graMthamAM A banne pradezamAM AvelAM aneka sthaLone ullekha karavAmAM Avyo che. kahevAya che ke vAlmIkI RSine kumAunA pradeze ja Azraya Ape hato ane A kumAu pradezamAM rahIne ja temaNe rAmAyaNanI racanA karI hatI. ajune ahIM tapazcaryA karI hatI ane pAMDavoe anaMta zAnti chevaTe ahIM AvIne prApta karI hatI. je vibhAgamAM nainItAlane pradeza Avelo che tyAM, kahevAmAM Ave che ke, paurANika kALamAM garga RSi rahetA hatA ane tethI A pradezane gargAcala athavA te gAgaranA nAmathI oLakhAvavAmAM, Ave che. jUnA graMthamAM A jilAne "SaSTIbeTA nA nAmathI ullekha karavAmAM Avyo che. pachIkheTA eTale sATha sarevanI bhUmi. A nainItAla sarovaranuM bIju nAma "tIrIrIkha-saravara hevAnuM jANavA maLe che. tene artha traNa RSionuM sarovara ema thAya che. For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 171 daMtakathA evI che ke eka vakhata atri, paulastya ane pulAA e nAmanA traNa RSie kailAsanI yAtrAe nIkaLelA. madhyAhna kALe ArAma karavA mATe te ahIM rAkAyA. bapAranI saMdhyA-upAsanA mATe ranAna karavA arthe temane pANI na maLyu, eTale temaNe ahIM moTA khADo khAdho. A khADAmAM mAnasareAvaramAMthI saravANI phUTI ane pANI bharAI gayu. nainItAla nAma sAthe paNa eka evI paurANika kathA joDAyelI che ke dakSapitAnA yajJamAM paDatu. mukAyu te pAtInA zabane bhagavAna ziva upADIne A mArge jatA hatA. evAmAM pAvatInI AMkheA ahI kharI paDI, jemAMthI A sarAvaranuM nirmANa thayuM. A paurANika kathAnuM sUcana karatuM nayanI devInuM eTale ke pArvatInu` ma`dira sarAvaranA eka cheDe Avela che. A paurANika kathAomAM kAMI aitihAsika tathya che ke nahi tenuM sa MzAdhana karavAthI kazu pariNAma Ave evA saMbhava nathI. jyAM jyAM asAdhAraNa sRSTisaundaryanA lakAne anubhava thayA che ane te dvArA vyakta thatA divya tattvAnA lokamAnasa upara prabhAva paDayo che te te thaLA sAthe paurANika devadevIone ane temanI aneka jIvanaghaTanAone leAkamAnasa haMmezAM jotu' AvyuM che. athavA to ema paNa kahI zakAya ke zivapArvatI, rAdhAkRSNa, rAmasItA Adi paurANika devadevIonAM caritranI vividha ghaTanAone himAlayamAM tema ja nIcenA pradezAmAM AvelA viziSTa suMdaratAbhavyatA dhAraNa karatAM sthaLeA sAthe eka yA bIjI rIte saMlagna karIne temanA viSe peAtAnA dilamAM rahelA UDA bhaktibhAva loko pradarzita karatA AvyA che. ane e rIte A sthaLeAne amuka prakAranuM dhArmika mahattva maLatu rahyu che. ane e kAraNe pachInI peDhIe AvAM rathaLA tarapha sadA AkarSAtI ane divyatAnA anubhavanuM anupAna For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 karatI rahI che. uparanI kathAo ane kiMvadantIone A rIte samajavI ane svIkAravI te vadhAre sayuktika lAge che. nainItAlane prAcIna itihAsa nainItAla saMbaMdhe jUnAmAM jUno ullekha ApaNane alhAbAdanA killAmAM Avela azokastaMbha (cotho sake) uparanA samrATa samudraguptanA zilAlekhomAM maLe che. temAM kumAumAM mahA kasturI sAmrAjya hovAnuM jaNAvavAmAM Avela che. AgaLa upara A sAmrAjyanuM patana thayuM ane pachI kumAMu, tarAI ane bhAbara-A pradeza caMdavaMzanA paraMparAthI kahevAtA-sthApaka ane alhAbAda pAse Avela jIsInA caMdavaMzI rajapUta somacaMdane dAyajAmAM maLyA hovAno ullekha maLe che. kumAMumAM Avela jUnI rAjadhAnI caMpAvata dvArA caMdavazanuM cotarapha zAsana phelAyuM ane nainItAla AsapAsane pradeza paNa tenA kabajA nIce Avyo. 13mI sadImAM potAnI sarahadanuM rakSaNa karavA mATe trilokacaMde bhImatAla pAse eka killo baMdhAvyo ane 15mI sadInA aMta bhAgamAM kiratacaMde nainItAlane pitAnA rAjyamAM joDI dIdhuM. 18mI sadImAM caMda rAjAone gaDhavAla sAme cAlu laDavuM paDeluM. rAjA dIpacaMda dhArmika vRttino heIne teNe bhImatAlanuM bhImezvaramaMdira baMdhAvyuM. 179mAM tyAM gurakhAonuM rAjya sthapAyuM. 1814mAM isTa inDIA kaMpanInuM A bAju dhyAna kheMcAyuM. 1815mAM teNe gurakhAo sAme laDAI jAhera karI ane te sAlanI AkharamAM kumAunA pradeza upara kaMpanI sarakAranI sattA sthApita karI. ninItAlanI zodha gurakhAo sAthe aMgrejonI laDAI cAlatI hatI te daramiyAna For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ') 173 kAthagodAmathI bArI pAsa nA nAme oLakhAtA nainItAla najIkanA pradezomAM aMgrejI lazkara avAranavAra pasAra thatuM hatuM.. paNa A suMdara sarovaranA astitvanI koIne khabara nahotI, kAraNa ke, A bAjunA pahADI loko nayanI athavA nArAyaNI devInA A ekAnta nivAsane ati pavitra lekhatA hatA ane tethI A sthAna paradezIonAM pagalAMthI dUSita thAya ema teo icchatA nahatA. A pahADIo ane temanA AgevAno paNa varasanA mAtra eka ja divase-vijyAdazamIe-ahIM nayanA devInAM darzana karavA mATe AvatA hatA. AgalA divasanI rAtre zera-kA-daDAnI TekarI upara A badhA lake raMgaberaMgI pozAkamAM sajaja thaIne AvatA hatA ane ekaThA thatA hatA. bIje divase eTale ke vijayAdazamInI savAre teo gAtA-vagADatA dhAmadhUmapUrvaka nIce AvatA, sarovaranA pavitra jaLamAM snAna karatA ane jarUrI pUjAvidhi patAvIne tema ja devInA caraNe je kaMI dharavAnuM hoya te dharIne sAMjanA vakhate sau kaI pitapotAnA ghara tarapha pAchA pharatA hatA. pachI bAkInuM AkhuM varSa A khINa rAnI pazuonuM svabhAvika nivAsasthAna banI jatuM. 1841 naveMbara mAsanI eka savAre zrI berana nAmano zAhajahAnapurano eka aMgreja vepArI, A sarovaranI hastInI tene khabara maLatAM, A bAjue AvI caDayo. ahInuM bhavya raSTisaundarya joIne te stabdha banI gayo, ane "AgrA akhabAranA taMtrIne teNe jaNAvyuM ke himAlayanA 1500 mAIlanA paribhramaNa daramiyAna meM je kAMI joyuM hatuM te karatAM anekagaNuM caDiyAtuM evuM A dazya hatuM. tene tyAM eka darzana thayuM, je tenA pitAnA zabdomAM rajU karavuM vadhAre ucita lekhAze. "sarevaranA A cheDethI lagabhaga eka mAIla upara AvelA bIjA cheDA sudhI keTalIka sapATa jamIna che ane keTalIka UMcI-nIcI TekarATekarIvALI jamIna che ke jenA upara lIluM For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ghAsa ghaTTapaNe UgeluM che ane jemAM gALe gALe ekanAM, sAipresanAM ane bIjI aneka jAtanAM jhADanAM jhuMDa paNa najare paDe che. ane A bhavya emphIthIeTaranA sAme cheDe gaganacuMbI parvatazikhare AvelAM che. sarevaranI cAre bAju parvata ane girizikharo vaDe gherAyelI che ane jhADapAnathI DhaMkAyelI che. UMcAmAM UMcA zikharathI mAMDIne nIce sarovaranA kinArA sudhI patharAyelA samaviSama bhUmitaLa - upara ramatagamatanAM medAne, reIsa korsa ane puSkaLa makAno UbhAM karI zakAya ane e rIte eka moTuM zahera vasAvI zakAya evI ahIM zakyatA che ane te mATe jagyAnI pUrI sulabhatA che. benanI A zodhamAMthI nainItAlanuM nirmANa zarU thayuM ane tene thayeluM darzana AbehUba sAcuM paDyuM. 1843mAM teNe ja nainItAla upara sauthI paheluM makAna bAMdhyuM, jene "pIlTIsa lo ja " evuM nAma ApyuM. sarovaramAM pahelI hoDI paNa teNe ja vahetI mUkI, je joIne tyAMnA pahADIo DaghAI ja gayAM. 1857mAM baLavo thayo. uttara pradezamAM aMgrejonI salAmatI sArA pramANamAM jokhamAI. pariNAme salAmatIbharyA sthAna tarIke nainItAlane bIjI rAjadhAnI banAvI dIdhI. Ane lIdhe sarakArI moTAM moTAM makAne, baMgalAo, hoTala, moTI zepa, dukAne, skUle, kaleje ema cAre bAjuethI nainItAla moTuM ane samRddha banavA lAgyuM. uttara pradezanI kaMgresa sarakAra have garama mahinA daramiyAna ahIM nathI AvatI; ema chatAM pravAsIone dhasAre unALAnA divasomAM uttarottara vadhato ja jAya che. nainItAla A bAjunuM eka mahattvanuM zikSaNakendra che. hilasTezana tarIke te ati kapriya che. meM ApaNA dezanAM ghaNAM kharAM hilasTezana-havA khAvA - mATenAM parvatamathake-joyAM che. mAtherAna, mahAbaLezvara, Abu, sImalA, - masUrI, dArjIlIMga, uTAkomanDa ane silonamAM Avela nureliyA For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 'paNuM joyela che. kamanasIbe haju kAzmIra javAnuM banyuM nathI; joke tenA viSe khUba khUba sAMbhaLyuM che ane tene lagatAM ci-chabIo paNa khUba joI che. keDAI kenAlanA loko khUba vakhANa kare che te jevuM bAkI che. himAlayane bIjo cheDo AsAmamAM Avyo che. tyAM javAno paNa yoga haju Ubho thayo nathI. je joyuM che temAM kayuM caDiyAtuM ane kayuM UtaratuM evI tulanA karavAno mAre mana bahu artha nathI. mAtherAna tema ja Abu te jarUra nAnAM mathake che. ema chatAM paNa tenI amuka lAkSaNika vizeSatA che. bIjA girimathakomAM darekane pitapotAnI AgavI vizeSatA che. Ama chatAM ninItAla bIjAM badhAM hilasTezanethI amuka rIte juduM paDatuM hAIne ApaNuM dilamAM svataMtra rIte AkarSaNa pedA kare che. simalA ke dArjIlIMga ghaNI UMcAIe AvelA parvatanI pITha upara tema ja bAju upara vaselAM che ane tethI vadhAre paDatA khullA che ane tyAMthI dUra dUra sapATa pradeze najare paDatA hoIne te pradezanA saMparkathI ApaNuM mana chUTI zakatuM nathI. nainItAla khINamAM Avela che ane cAre bAjue UMcA UMcA parvatethI gherAyela che ane madhyamAM AvelA eka vizALa, ramya, svaccha sarovara AsapAsa tenI samagra racanA UbhI thayela che. Ane lIdhe kAthagodAma eTale ke sapATa bhUmitAla, tyAMthI nainItAla mAtra vIsa mAIlanA aMtare AveluM hovA chatAM ApaNe himAlayanA UMDANamAM jANe ke praveza karI cUkyA na hoIe evI bhrAnti manamAM pedA thAya che. ane tene lIdhe ApaNA citta upara parvatIya vAtAvaraNa ghaTTapaNe jAme che. vaLI, madhyamAM sarevara hovAnA kAraNe ane tenI jalalaharIomAM jhADapAna ane parvato ane prakAzanI bharatI-oTanA kAraNe tema ja badalAtA jatA raMgavALuM AkAza temAM satata pratibiMbita thatuM hoIne Akho deza khUba jIvate lAge che. sarevaramAM koI paNa samaye suMdara For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naukAo AmathI tema DolatI-vicaratI najare paDe che. ane temAM beThelAM bALako, strIo ane puruSo tema ja navaparaNita yugalo AnaMdakirlola karatAM dRSTigocara thAya che. koDAIkenAlanuM sarovara kadAca nainItAla karatAM vadhAre moTuM haze, paNa te uparanA bhAgamAM AveluM che ane AsapAsa badhuM khulyuM che. ahIM cotarapha je parvatane gherAve che ane tethI AkhA pradezane eka prakAranI sahaja kalpanAmAM na Ave evI bhavyatAno je epa maLe che te tyAM hovA saMbhava nathI. Ama nainItAlamAM je sajIvatA, cetanamayatA che, je caLaka ane jhaLaka che ane AMkhone sadA mugdha rAkhe evI ronaka che te anyatra che ja nahi. ahIM phaleTa upara sAMjane vakhate kaMI kaMI pradezamAMthI utarI AvelAM pravAsIonAM ToLeToLAM jovA maLe che. temAM moTA bhAge uttara pradeza, dilhI ane paMjAbanAM hoya che. AjakAla anya hilasTezane mAphaka ahIM paNa muMbaI amadAvAda bAjunA gujarAtIo ghaNI sArI saMkhyAmAM AvI caDe che. temane joIne svAbhAvika rIte AtmIyatAne anubhava thAya che. temanI sAthe oLakhANa karavAmAM koI oLakhANa karAvanAranI jarUra paDatI nathI. tame gujarAtI lAgo cho; kyAMthI Avo cho ? e prazna sAthe oLakhANanI zarUAta thAya che. ane pachI aDadhI kalAkanI vAtacItamAM paraspara pAkI oLakhANa thaI jAya che. phezanebala strIonuM te ahIM pradarzana ja bharAtuM hoya ema kadI kadI lAge che. lIpasTIka vinAnI bhAgye ja koI yuvatI dekhAya che. navaparaNita yugale AvA sthaLe sArI saMkhyAmAM najare paDe che ane anekanA AkarSaNanuM nimitta bane che. lagna thAya ke tarata ja moTA zaheramAM vasatuM navayugala, pitAnI saMpatti tathA sagavaDa pramANe, AjakAla najIka ke dUranA hilasTezana upara gayA sivAya bhAgye ja rahe che. lagna samAraMbhano aMtima vidhi moTA bhAge A ja hoya che. For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 che. laukika bhASAmAM AvAM yugalone "hanImUnIA' tarIke oLakhavAmAM tema ja oLakhAvavAmAM Ave che. jANe ke AkhI duniyA pitAmAM ane pitAnI priyatamAmAM samAI jatI hoya evI mastIthI teo vicaratAM-UDatAM mAlUma paDe che. bhAvI game te hoya paNa Aje be ghaDI bhale teo AnaMdamajhA mANI le ane ekamekamAM otaprota banIne pharI le evo bhAva temanA viSe phure che ane A temanI mastI-ekamekanuM advaita dAkhavatI khumArI-cirakALa paryata TakI rahe evI zubha kAmanA temanA vize mana cintave che. cotarapha kevaLa AnaMda ane ullAsanuM mAdaka vAtAvaraNa anubhavAya che. cAlu jIvananI AzA-nirAzA, saphaLatA-viphaLatA, kamANI-khoTa badhuM bhUlIne ahIM ame kevaLa AnaMda karavA, majhA bhANavA, yatheccha vicaravA AvyAM chIe, ahIM cittAnI, upAdhinI koI vAta na karazo. tame majhA mANo ane amane majA purabahAramAM mANavA do-AvA udgAra sau koIne moDhA upara taravaratA hoya ema ApaNane lAge che. koI game teTale sogiyogaMbhIra hoya to paNa te ahIM Ave te tene haLavA thayA sivAya cAle ja nahi, . vaLI, tabiyatane navI tAjagI ApavAmAM ahIMnAM havAmAna bhAre anukULa che. nainItAlamAM saurASTra-gujarAtanI piSa mAsanI TADhano cAlu anubhava thato hato. divase paNa bhAgye ja garamI lAge; ane Aje to garamI lAge che ema ApaNuM mana kahe te sAthe be-cAra kalAkamAM varasAda Avyo ja hoya, koI paNa samaye AkAzamAM vAdaLAM caDhI Ave, gAjavIja thAya, pANI varasavA mAMDe. kadI karA paNa paDI jAya. paNa A badhuM kalAka be kalAkamAM moTA bhAge vIkharAI jAya ane pAchuM AkAza bilorI kAca jevuM svaccha ane vanaspati ane parvatane lIdhe gherA raMgane dhAraNa ci. 12 For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 karatuM banI jAya. Ama cAlu zizira ane gALe gALe vasaMta ane kadI kadI varSARtu-Avo jANe ke koI krama cAlato hoya evuM RtumAdhurya ahIM ApaNane sAMpaDe che. AvA ramaNIyatAnA kendra samA nainItAlamAM bAra divasa ame pUrA AnaMdamAM pasAra karyA. me mAsanI 22mI tArIkhanI savAre ATha vAge UpaDatI basamAM ame rANIkheta tarapha vidAya thayA. parvatamArgo uparanI vAhanavyavasthA A bAjue cotarapha eka sthaLethI bIjA sthaLe pahoMcADatI saDakamAM keTalIka pAkI hoya che, jene meTalDa roDa kahevAmAM Ave che ane keTalIka kAcI hoya che. e saDaka upara nakkI karelA TAIma Tebala mujaba baso doDe che. AmAMthI keTalIka baso gavarnamenTa roDavejhanI che, jene ApaNI bAjue sTeTa TrAnsaporTa kahevAmAM Ave che. tene uttara pradezanI sarakAre gavarnamenTa roDavejhanuM nAma ApyuM che. bIjI base kumAu moTara enarsa yuniyana limiTeDa, TUMkuM nAma ke. ema. o. yu limiTeDa, nAmanI khAnagI kaMpanI taraphathI calAvavAmAM Ave che. kAthagodAmathI nainItAla ane rANIkheta jatA pravAsIone laI javAne IjAro gavarnamenTa roDavejhane ApavAmAM Avyo che. kAthagodAmathI AbhorA jatA pravAsIone laI javAne IjAro ke. ema. o. yu. limiTeDane ApavAmAM AvyuM che. gavarnamenTa reDavejhanI baso vadhAre moTI hoya che ane tenI beThako vadhAre sagavaDavALI hoya che. tenI "DI lasa'nA nAmathI oLakhAtI baso bahu dekhAvaDI hoya che ane tenI beThako beThA pachI thoDA nIce DhaLavuM hoya te TaLI zakAya evI sagavaDavALI ane mulAyama gAdIvALI hoya che. sAdhAraNa rIte A "DI laksa' sivAyanI bIjI banne saMsthAnI basomAM apara kalAsa ane leara kalAsa For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema be vargo hoya che. basa hAMkanAranI bAjunI beThaka ane pAchaLane Akho bAMkaDo, jemAM cAra pesenjara sagavaDapUrvaka besI zake che, tene apara kalAsa kahevAmAM Ave che. apara kalAsano dara sAdhAraNa rIte mAile doDha Ano hoya che ane loara kalAsane dara mAI le eka Ane hoya che. apara kalAsamAM beThA hoIe to AsapAsanuM dRzya jovAmAM vadhAre anukULatA rahe che. AsapAsanuM mRSTisaundarya vadhAre mokaLAzathI mANI zakAya e hetuthI sAdhAraNata: ame apara kalAsamAM musApharI karatA hatA. A basanA DrAIvare ghaNA kuzaLa hoya che. sapATa pradeza upara basa ke moTara hAMkavI e eka vAta che : cAlu caDhANa-utarANa ane ghaDIe ghaDIe AvatA vaLAMka upara basa ke moTara hAMkavI e bIjI ja vAta che. A mATe meTaranA hIla upara pUro kAbU, samaya sUcakatA ane pUratA pramANamAM zArIrika tAkAta hovI jarUrI che. moTara karatAM basa calAvavI te agharuM ane ziyArInuM kAma che. nAnI sarakhI paNa bhUla thAya to basa UMDI khINamAM jaIne paDe ane 40-50 pesenjaramAMthI bhAgye ja koI bace. A bAju basane bhAgye ja akasmAta thate sAMbhaLavAmAM Ave che; kAraNa ke basanA DrAIvare khUba hoMziyAra ane pUrI tAlIma pAmelA hoya che. ane temane sUcavavAmAM AvelI gatinI maryAdAmAM rahIne ja teo basa calAve che ane anya basa ke meTarane vaTAvIne AgaLa doDI javAnI karI paNa adhIrAI dAkhavatA nathI. basamAM niyata saMkhyAthI vadhAre pesenjarone sAdhAraNa rIte levAmAM AvatA nathI ane TAIma Tebalane banatAM sudhI vaLagI rahevAmAM Ave che. evA keTalAka sAMkaDA mArge che ke jyAM vana-ve TrAphika nI goThavaNa nakakI karelI hoya che. Ano artha e che ke amuka samayathI amuka samaya sudhI mAtra eka dizAe jatI ja baso cAle; te samayano gALo pUro thAya For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 eTale pratikULa dizAe janArI basone cAlavAnI rajA maLe. nakakI karelA TAIma Tebala mujaba baso calAvavAne Agraha na hoya te A goThavaNa jALavavAnuM ane pravAsIone eka sthaLethI bIje rathaLe vakhatasara pahoMcADavAnuM kAma muzkela banI jAya. A bAjunA vAhanavyavahAra saMbaMdhe ATalI samajUtI vAcako mATe jarUrI che. rANIkheta tarapha upara jaNAvyuM te mujaba, ame 22 mInI savAre nainItAla choDayuM. nainItAlathI rANIkheta 34 mAIla dUra che. zarUAtamAM amAro mArga cAlu utarANane ja hato. sAta mAIla vaTAvyA ane bhovAlI AvyuM. ahIMthI Azare doDheka kalAka amArI basa cAlatI rahI ane "garama pANI " nAmanuM gAma AvyuM. nainItAlanI UMcAI 6300 phITa hatI. garama pANI eTale Azare 32003300 nI UMcAI. jema nIce sapATI upara AvIe ema havAbhAnamAM ThaMDaka ghaTe ane garamI vadhe. bhevAlIthI garama pANI sudhIne rato bhAre ramaNIya hato. AMkhamAM kautuka samAtuM nahotuM ane satata badalAtuM jatuM dazya cittamAM AnaMda-atirekanI Urmio pedA karyA karatuM hatuM. nainItAlamAM zaherI sabhyatAnA lagabhaga sarva aMze vidyamAna hatA. bahAra nIkaLIe to sarakhAM thaIne nIkaLavuM joIe, e bAbatane mana upara muMbaI jeTalo ja bhAra rahete hate. kaI paNa zaheranA bhogavilAsano ghaTATopa ahIM paNa lagabhaga eTalA ja pramANamAM jovAmAM Avato hato. sinemA, khANIpINI, ramatagamata, gAnatAna ane rAjakAraNa paNa-A badhuM nainItAlamAM bharacaka bharyuM hatuM. pariNAme himAlayamAM AvatAM je mananuM meLApaNuM, sabhyatAnI cAlu upacAravidhithI mukta kalpanAnuM For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 urthana ApaNane sahajapaNe prApta thavuM joIe tevA mut. AnaMdane nainItAlamAM anubhava thayo nahoto. paNa have te pradeza badalAvA lAgyo, vAtAvaraNa paNa badalAtuM lAgyuM. himAlayanA mukta havAmAna vacce ame have vicArI rahyA chIe, himAlayanA hArdamAM have praveza karI rahyA chIe e anubhava huM karavA lAgyo ane kalpanAzaktine paNa pAMkho phUTI rahI hoya ema lAgavA mAMDayuM. garama pANI upara jatI-AvatI baso Azare aDadho kalAka khoTI thAya che. ahIM dUdha, cA, dahIM, garama pUrI, zAka vagere maLe che. ane jatA-AvatA pravAsIo ahIM nAsto karIne tAjAM thAya che. ame paNa ahIM nAsto karyo. vakhata thatAM amArI basa paNa UpaDI, thoDI vAramAM kosI nadI AvI. jamaNI bAjue AbhorA javAne raste amArA rastAthI chUTo paDato hato. ane DAbI bAjue kesInA kinAre kinAre amArI basa keTalAka mAIla sudhI doDatI rahI. atyAra sudhI ame je pradezamAMthI pasAra thayA hatA te Akho rasto devadAra ane cIDa tema ja bIjAM vRkSonI ghanaghaTAthI AcchAdita hate. have e lIlavaNI AchI thavA lAgI. sUkA korA parvata-pradeza upara amArI basa have UMce ne UMce caDhavA lAgI. sUrya madhyAkAza samIpa jaI rahyo hato. tenA prakhara tApathI Akho pradeza tapa hato. garamI paNa have akaLAvatI hatI. savAre ATha vAgyAnA basamAM beThelA eTale thAka paNa kAMIka jaNAtA hato. badhuM sUkuM ane verAna joIne rANIkheta paNa zuM AvuM sUkuM ane verAna haze e taka manane sparzI jato hato. ame nainItAlathI 3000 phITa jeTaluM UtaryA hatA. eTaluM ja pAchuM amAre caDhavAnuM hatuM. kesI nadIne kinAro choDIne basa UMce ne UMce AgaLa vadhI rahI hatI. AkhA pradeza upara madhyAhUna kALanI For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 stabdhatA patharAI rahI hatI. sUkA vizALakAya parvata prakRtinA sudra svarUpanI jhAMkhI karAvatA hatA. AkhA dazyamAM bhavyatA ane bhISaNatAno koI vicitra sahayoga anubhavAto hato. keI UMDI gaMbhIratA manane ArapAra gherI rahI hatI. Ama thoDo samaya cAlyuM eTalAmAM pAchAM jhADapAna zarU thayAM. cIDa ane devadAranI hAramALA amAruM svAgata karavA lAgI. koI mahattvanuM sthaLa samIpa AvI rahyuM hoya evAM cihno dekhAvA lAgyAM. raratA upara mANasonI avarajavara vadhatI lAgI. Tola sTezana AvyuM, jyAM rAtapravezane amuka kara amArI pAsethI ugharAvavAmAM Avyo. sADA bAreka vAge ame rANIkheta pahoMcyA. rANuM kheta A basa jyAM UbhI rahe che tenI bAjue ja bajAra hatI. bajAramAM thoDe AgaLa cAlatAM sAmasAmI be nAnI hoTale che : ekanuM nAma snevyu hoTela, bIjInuM nAma himAlaya hoTala. himAlaya hoTela bahu sAdhAraNa ane ochI sagavaDavALI hatI. eka mALa, upara AgaLapAchaLa oraDIonI hAra hatI. ame traNa oraDI. bhADe rAkhI ane sAmAna mUkIne beThavAyA, svastha thayo. A hoTelamAM rahevAnuM bhADuM juduM, khAvAnuM judu, ThIka paDe to bIje paNa khAI zako. oraDInuM bhADuM nAnI-moTI eraDI pramANe traNathI pAMca rUpiyA sudhI hatuM. eka oraDImAM bethI traNa jaNa rahI zake. ahIM badhI vyavasthA kAmacalAu jevI hatI. amAre ahIM be-traNa divasa ja rahevAnuM hoIne amane bahu agavaDa jevuM na lAgyuM. rANIkhetanuM nAma varSothI sAMbhaLatA Avela. te viSe kaMI samayathI manamAM kautuka hatuM. e sthaLamAM Aje Ama AvavAnuM For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 banatAM mana khUba AnaMdamAM hatuM. jene zaheranI sagavaDa joItI hAya ane sAthe pUrI zAnti ane ekAnta jotAM hoya tenA mATe rANIkheta Adarza sthaLa che. 1869mAM rANIkhetane hiMdI sainyanA amuka vibhAgatuM mathaka banAvavAmAM AvyuM tyArathI rANIkhetanuM mahattva vadhatuM ja rahyuM che. rANIkheta samudrasapATIthI 6000 phITanI UMcAI upara AveluM che. paryaMtanA uparanA bhAgamAM sArA vistAramAM patharAyelu rANIkheta eka sundara girinagara che. ahIM ghaNI moTI jagyA lazkaranI chAvaNIe phAyelI che. rANIkheta be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. eka vibhAga, jete ApaNe dezI latto kahIe te che. ahIM meATI lAMbI bajAra che ane sAmAnya leAkeAnA gIca vasavATa che. bIjo kenTonamenTa vibhAga, jyAM aMgrejI heATalA, sinemA, meATI meTI zepA ane nAnA-meTA aneka bagalAe AvelA che. A vibhAga bhAre svaccha, sughaDa ane rAnakadAra che, paNa bajArathI doDhae mAila dUra che. vacce lazkarI paDAva che. bajAranI nIcenA bhAgamAM theADeka dUra dulIkhetanA nAmathI eLakhAtI jagyA che. ahIMM ramatagamata tathA gA, tema ja lazkarI kavAyata mATe ghaNuM maTuM medAna che. AkhA pradeza vipula vanarAthI vAyale che. coTiyA gArDansa ahIM' ame 22mI tArIkhanI apeAre AvyA. hATelamAM bhejana karyuM, ArAma karyAM. bajAramAM tema ja kausAnI javAnI saDaka upara keTaleka dUra sudhI pharIne pAchA AvyA. khInna divase traNa-cAra mAIla dUra e ja saDaka upara kAlkA nAmanuM gAma che tyAM sudhI pharI AvyA. apeAre ame jyAM UtaryA hatAM tyAMthI pAMceka mAIla dUra copaTiyA nAmanuM 6940 phITa UMce AveluM eka ramaNIya sthaLa che. tyAM ame basamAM besIne gayA. basa kenTonamenTanA mArge pasAra thAya che, tethI For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 kenTonamenTanI ronakane UDatI najare kAMIka khyAla Ave. copaTiyAmAM eka moTe sarakArI bagIce che ane tyAM tareha tarehanAM phaLajhADa ugADavAmAM Ave che ane sapharajana, lumsa, akharoTa, musaMbI, nAsapati, pira vagere phaLa kema vadhAre daLadAra bane ane tenI judI judI jAte kema pedA thAya tene lagatA prayogo karavAmAM Ave che. bagIcAnA mALIoe amane A badhuM dekhADayuM ane samajAvavA prayatna karyo. paNa A viSaya amArI samajaNanI bahArano hoIne ame bahu thoDuM grahaNa karI zakayA. ema chatAM AvaDe moTo bagIce, temAM tareha tarehanAM phaLavRkSo ane temAM keTalAMka evAM ke je ApaNe pahelAM ' kadI joyAM paNa na hoya A badhuM joIne mana AnaMdita banyuM. ame copaTiyA AvavA mATe je basamAM AvelA te tyAMthI aDadheeka mAIla jaIne vIzeka miniTamAM pAchI pharavAnI hatI. e ja basamAM pAchA pharIe te ahIM jovAya zuM ane pharAya zuM? amane ema kahevAmAM AvyuM ke tyAMthI keDInA mArge jaIe te traNeka mAIla cAlatAM rANIkheta pahoMcI javAya che. sAMjano vakhata hato. ghaDiyALamAM savA cAra vAgyA hatA. ajavALuM chatAM rANIkheta pahoMca vAmAM vAMdho nahi Ave ema dhArIne basathI pAchA pharavAno vicAra mAMDI vALyo. badhe pharatAM ane jotAM pAMceka vAgyA. ahIMthI paNa dUra dUra sudhI najara jatI hatI ane nAnA-moTA parvatanI paraMparA ane te uparanI lIlI hariyALI ane vRkSonI hAramALA AMkhanuM anupama raMjana karatI hatI. caupaTiyA gArDansathI AgaLa cAlatAM A viSayane lagatI sarakArI leboreTarI AvI. ahIM jhADapAnane kerI khAnArI kevI jIvAto thAya che, ane tene kema aTakAvavI, kema nAbUda karavI tene lagatA, tema ja judAM judAM phaLanI jAtane vikasAvavAne lagatA aneka prayogo thatA rahe che. ane tenA pariNAme je zodhe thAya che tenI dezabharamAM jAherAta karavAmAM Ave che. te joIne ame AgaLa cAlyA. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 ane keDIe keDIe nIce UtaravA lAgyA. A keDI gIca jaMgalamAMthI pasAra thatI hatI. meTA devadAra tema ja ekanAM jhADa jyAM tyAM najare paDatAM hatAM, paNa moTA bhAge te cIDanAM lenTezansa jovAmAM AvatAM * hatAM. cIDanA dareka vRkSanA thaDamAM chidra pArTIne temAMthI jharate cIkaNe rasa jhIlavA mATe nAno sarakho mATIne vAle bAMdhavAmAM Ave che. A rasa te rejhIna che ane temAMthI moTA pramANamAM TarapenTAIna pedA karavAmAM Ave che. AvA ekAnta-zAnta-gIca jaMgalamAMthI pasAra thavuM, doDha-be kalAka sudhI keDI keDIe cAlyA javuM e amArA mATe avana ane ema chatAM atimadhura anubhava hate. sUrya AthamaNuM dizAe nIce jaI rahyo hato ane tene maMda maMda prakAza AkhA pradezane kaI judI ja saumyatA arpaNa karI rahyo hato. pavananI laharIo paNa vahyA ja karatI hatI ane vanapradezane mukharita banAvatI hatI. vAyulaharIne A sarasara kare marmara avAja samudranA dUrathI AvatA marmara avAjane bahu ja maLato hato ane tethI rakhene najIkamAM dariyo to nathI ne evI bhrAnti karAvatA hatA. amArI maMDaLImAM e bAjunA khAdInA kAryakartA bIjA paNa be bhAIo hatA. kaMI kaMI viSaya upara vAta karatAM ame mArga vaTAbe jatA hatA. Ama keTaluMya cAlyA chatAM keDIno anta na Ave ane rANIkheta dekhAya nahi ! ame bhUlA to nathI paDayA ne, ema paNa manamAM vicAra AvI gaye; paNa parvatamArgo ane te paNa ajANyA mArge dhArIe e karatAM haMmezAM lAMbA lAge che ane temAM mAIle batAvavAmAM Ave te paNa ghaNI vAra barAbara hotA nathI. kahevAmAM Ave traNa mAIla ane nIkaLI paDe cAra ke pAMca mAIla! Akhare ame khUba nIcANanA bhAga upara AvyA ane sAme UMce rANIkhetanAM darzana thayAM. sUrya amArI rajA laI lIdhI hatI. saMdhyA TANe jyAM ajavALAne haTAvIne aMdhakAra pitAnuM sAmrAjaya jamAvavAnI taiyArI karI rahyo For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 hatA tyAre ame rANIkhetanI bhAgoLe pahoMcyA. A caupaTiyAthI rANIkheta sudhI keDI uparano pagapALA pravAsa jANe ke doDha-be kalAka sudhI koI eka mahAkAvya mANyuM na hoya evI mIThI chApa mArA mana upara mUkI gaye. manamAM e vakhate ema thayA karatuM ke AvA unnata pradezamAM, AvA gIca jaMgalamAM pitAnA ja cintanamAM DUbelA rahIne na koI bolAve ke calAve e rIte AthamatA ke UgatA sUryanA AchA prakAzamAM athavA te AkAzamAM ArUDha thayelA caMdranI dhavala rezanImAM yathepaNe cAlyA ja karavAnuM hoya to kevI majA Ave che Ama cIpaTiyA bAjunA paribhramaNanA kAraNe amAruM rANIkheta AvavuM saphaLa thayuM ema lAgyuM. tADI kheta bIje divase savAre kenTonmenTanA caDhANa.utarANavALA rAjamArga upara ame keTaluMka pharyA. bapore bAra vAgyAnI basamAM ame tADI kheta javA nIkaLyA. jema caupaTiyA rANIkhetathI pAMca mAIla dUra ane eka hajAra phITanI UMcAIe hatuM, evI ja rIte tADIkheta daza-agiyAra mAIla dUra ane lagabhaga eka hajAra phITa nacANamAM nainItAla javAnA rastA upara AveluM che. ahIMthI thoDe dUra jatAM rAmanagara javAne rasto phaMTAya che. rANIkheta AvatAM tArIkhe ame pasAra kareluM ane tyAM nezanala keDeTa kora-ena. sI. sI-no moTo paDAva joyelo. tADI kheta javA mATe bIjo paNa AkarSaNa hatAM. ahIM 19ra9nI sAlamAM jUna mAsanI 21mI tArIkhe gAMdhIjI AvelA ane be divasa rahelA. gAMdhIjInA bhatrIjA zrI prabhudAsa gAMdhI, jemanuM lakheluM 'jIvanapareDha gAMdhI sAhityamAM eka mahattvanuM sthAna dharAve che, teo tathA gAMdhIjInA bIjA sahAkAryakartA ghaNuM kharuM tabiyata sudhAravAnA hetuthI keTalAka samayathI ahIM rahetA hatA. gAMdhIjI AbherAthI rANIkheta. For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvyA hatA, paNa tyAM eka paNa rAta nahi rokAtAM sIdhA ahIM ja AvyA hatA. A uparAMta ahIM prema vidyAlaya nAmanI eka janI jANItI zikSaNa saMsthA che. ahIM UnI vaNATanuM uttara pradezanI sarakAra hastaka cAlatuM kendra kAryAlaya che. AvAM keTalAMka AkarSaNonA kAraNe ame tADIkheta kheMcAI AvelAM. barAbara eka ke doDha vAgye jyAre sUraja mAthA upara ThIka ThIka tapato hato tyAre ame basamAMthI UtaryA. A sthaLamAM ame kayAM javuM ene vicAra karatA hatAevAmAM be miliTarI ophisarone joyA. temanI pAse gayA ane ena. sI. sI. ne kaMpa jovAnI ame temanI samakSa IcchA vyakta karI. temaNe amane mAyApaNAthI AvakAryA, ane kaMpamAM dAkhala thavAnI ane pharavAnI amArA mATe rajA meLavI ApI ane eka keDeTane amane kaMpamAM badhe pheravavAnI sUcanA sAthe amArA havAle karyo. ame kaMpanI AkhI vyavarathI joI A amArA mATe navuM darzana hatuM. uttara pradeza bAjunA lagabhaga 450 vidyArthIone A kepa hato. A lekonuM sAmUhika jIvana kevuM hoya che, khAvApIvA tathA rahevAnI, rasoDAnI tema ja pAyakhAnAnI, lazkarI kavAyatanI, ramatagamatanI, tema ja manoraMjananI kevI vyavasthA hoya che, e badhI bAbatone amane ahIM pharatAM pharatAM khyAla Avyo. khullI DhALa-LAvavALI jagyAmAM nAnA taMbu athavA to maMDapa ubhA karavAmAM AvyA hatA. rasoI meTA bhAge nirAmiSAhArI hatI, kAraNa ke AmAMnA ghaNAkharA keDe zAkAhArI hatA. jamavAnA ThekANe doDheka phUTa jeTalI UMDI ane so phUTa jeTalI lAMbI no gALe gALe banAvI hatI. e nIke vacce AvelI UMcI jamInanI lAMbI paTTI upara jamavAnAM vAsaNa be lAInamAM hArabaMdha mukAya ane nImAM potAnA vAsaNa rAkhIne nIkaLI bAjunI UMcI paTTI upara vidyArthIo sAmasAmA hArabaMdha jamavA For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 bese-AvI bhUtaLa upara lAMbA Tebala ane bAMkaDA jevI jamavA mATe goThavaNa karavAmAM AvI hatI. AvI ja vyavasthita goThavaNa nahAvA-dhavAnI hatI. Ama zistapUrNa sAmUhika lazkarI jIvananI ApaNI ugatI prajAne maLatI tAlIma joIne manamAM khUba AnaMda thata hate. alabatta, A badhI racanA pAchaLa Akhare laDAIne ane mAnavI saMhArano khyAla rahe che, e hakIkata lakSya upara AvatAM mana glAni anubhavatuM hatuM, paNa koI kALe laDavAnuM che ke na he, AvI zistabaddha tAlImanI ApaNA yuvakene khUba ja jarUra che emAM be mata heIna ja zake. ahIM amane badhe pheravanAra keDeTa pachI temanI kenTinamAM, eTale ke jyAM cApANI ane nAsto pUrA pADavAmAM AvatA hatA tyAM, laI gayo ane tyAM tenA eka vaDA sAthe amArI oLakhANa karAvI ane cA-nAstA vaDe amAruM svAgata karyuM. pachI ame uparanA bhAgamAM Avela uttara pradeza hastaka cAlatA UnI kendra Wool weaving-centre mAM gayA. tyAM UnakaMtAIthI mAMDIne vaNATa sudhInI badhI prakriyAo umedavAra vidyArthIone zikhavavAmAM AvatI hatI ane kArIgaro dvArA UnanuM kApaDa, dhAbaLA, zAla, maphalara, rUmAla vagere sArA pramANamAM taiyAra karavAmAM AvatAM hatAM; ane nIcenA sapATa pradezomAM cAlatA khAdIbhaMDArene A badhuM pUruM pADavAmAM AvatuM hatuM. A bAju Una khUba pedA thAya che. TibeTathI paNa DhagalAbaMdha Una Ave che. ane tethI UnI kApaDa udyoga e A bAjunA pradezanI vizeSatA che. mane A udyoga nI koI vizeSa mAhitI notI, paNa amArI sAthe ajitabhAI hatA teo khAdI kamizananA oNphisara hatA. temanA mAthe aMbara carakhAne bhAratabharamAM pracAra karavAnI ane aMbara --carakhAnA sthaLe sthaLe parizramAlo UbhA karavAnI javAbadArI hatI. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 tee A udyogathI sArI rIte mAhitagAra hatA. temane A kendranA menjara sAthe ddaNI carcA ane sArA evA vicAravinimaya thaye. ahIMthI bahAra nIkaLyA. eTale bAjue najakamAM Avela prema vidyAlayanA pramukha kAryakartA zrI rAmadatta pAnDe maLyA prema vidyAlaya tA te divase rajA hovAthI baMdha hatuM, paNa temaNe ane emanA moTA bhAI e prema vidyAlaya kevI rIte ane kuvA sayogAmAM zarU karyu. tenI keTalIka vigato amane jaNAvI. mathurA pAse vRndAvanamAM prema mahAvidyAlaya nAmanI bahu jUnI ane jANItI saMsthA UbhI karavAnA hetuthI bhagIrathadatta pAnDe A bAju AvyA ane ahIM bAdhAraNathI A saMsthAnI zarUAta karI ane prema vidyAlaya evuM A saMsthAne temaNe nAma ApyuM. temanA nAnA bhAI rAmadatta paNa moTA bhAInA kAmamAM joDAyA; paNa zakti, preraNA ane sacenjanazakti te badhI meATA bhAInI hatI. dazarathadatta bhAre rASTrIya bhAvanAvALA hatA ane gAMdhIvAdathI raMgAyalA hatA. ane tethI dezamAM je je AndolanA UbhAM thatAM rahyAM, tethI tee aspRzya rahI zake tema hatu. ja nahi. rANIkheta te aMgreja sarakAranu eka meATu lazkarI kendra, eTale A bhAI enI badhI pravRtti upara temane khUba jApatA hatA ane te kAraNe zikSasa sthAnA kAryAMmAM paNa avAranavAra sarakArI dakhala UbhI thayA karatI hatI. 1929mAM gAMdhIjI tADIkheta AvyA tyAre A e bhAIe ja temanuM mukhya svAgata karavAmAM hatA. gAMdhIjI sAthe dazarathadattane sArA saMbaMdha hatA. 1930-32 nI laData daramiyAna sasthA lagabhaga baMdha karavI paDI hatI. pachI paNa saMsthAne kaDAInAM varSomAMthI ja pasAra thavu paDayuM hatuM, ema chatAM saMsthA vikasatI gaI hatI, ane vidyAthIonI saMkhyA paNa vadhatI jatI hatI. 1969mAM bhagIrathadattanuM avasAna thayuM ane AkhI saMsthAnA kheo rAmadattanA mAthe AvyA. A eka rIte. For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19o tenA gajA uparavaTanuM kAma hatuM; bIjI bAjue samayAntare dezane rAjakaraNa raMga badalAye. Aje uttara pradezanI sarakArane tene sAre Teke che skUlamAM Azare 200 vidyAthI bhaNe che. temane pradhAnataH audyogika zikSaNa ApavAmAM Ave che. zikSaka, samudAya ane saMsthAnA sUtradhAra sArA maLI gayA che. dUra dUranA vidyArthIo mATe ahIM chAtrAlaya paNa che. ane ema chatAM AsapAsanA pradezamAM vasatA vidyAthIo ThIka ThIka antara cAlIne ahIM bhaNavA Ave che. A prema vidyAlaye eka sajIva-prANavAna zikSaNasaMsthA tarIke kumAuM pradezamAM sArI khyAti prApta karI che. A badhI hakIkta ame rAmadatta pAnDe pAsethI jAgI. te kahe ke "saMsthAno vikAsa sAro thayo che. sarakAranI madada paNa sArI che. paNa kamanasIbe jenA varSonI tapasyAnuM A zubha pariNAma che, te mATe moTo bhAI A badhuM jovAne hayAta nathI ! jyAre saMsthAne AgaLa vadhAravAne khara vakhata Avyo tyAre mAre e bhAI Izvara pAse cAlI gayo ! teNe AjhAdInI laDatamAM jelavAsa bhogavyo, sarakArI polIsa taraphathI ghaNo trAsa bhogavyo, paNa pitAnI niSThAmAM haMmezAM te ekasarakho acaLa rahele, Ama vAta karatAM pitAnA bhAIne yAda karatAM te gaLagaLA thaI gayA. pachI jayAM gAMdhIjI be divasa ahIM AvIne rahelA te jagyAe ame pahoMcyA. UMcANamAM vizALa TekarInA vakSasthaLamAM jANe ke kaustubha maNi jaDayo na hoya evuM A nAnuM, namaNuM ane badAmI raMge raMgeluM makAna zobhatuM hatuM. makAna uparathI ghaNe dUra sudhI cotarapha dRSTi jaI zakatI hatI. kaMpAunDamAM dAkhala thatAM nAnuM sarakhuM bagIce che. vacce UMcI pIThikA upara gAMdhIjI takiyAne aDhelIne beThelA che ane zarIra cAdara vaDe DhaMkAyeluM che evI geruA raMganI- ghaNuMkharuM lAsTara opha perIsanI banAvelI-gAMdhIjInI pratimA ahIM sthApita karavAmAM AvI che. taDake ane varasAdathI surakSita For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 rahe eTalA mATe tene kAcanA mALakhAthI DhAMkavAmAM AvI che. ame rANIkheta AvyAM tyAM sudhI tADIta AvavAnI ane tADIkheta gAMdhIjInA smaraNa sAthe A rIte joDAyela hovAnI koI kalpanA nahatI. gAMdhIjInA A rIte darzana karatAM bhAratane chellAM pacAsa varasano ItihAsa dakSiNa AphrikAthI AvIne gAMdhIjIe bhAratamAM nirmANa karavA mAMDelI sarvamukhI kAMti, 1929nA e savinaya satyAgrahanI 30-32nI laDatanAM maMDANa thayAM te pahelAMnA divaso, pachI aneka ghaTanAo, gAMdhIjInI lokottara jIvanapratibhA-A badhuM smaraNapaTa upara ekAeka UpasI AvyuM. noAkhalInI yAtrA, gAMdhIjIno ekalavihAra, dezamAM ubhI thayelI arAjakatA, komavAdanA khaparamAM gAMdhIjInA jIvananI apAyelI Ahuti-A badhAM dazyo AMkha sAme taravaravA lAgyAM ane koI na samajI zakAya evuM saMvedana AkhA cittataMtrane halAvI rahyuM. gAMdhIjI je nAnA sarakhA baMgalAmAM rahelA temAM ame dAkhala thayAM. rAmadattAe ahIM gAMdhIjI kevI rIte AvyA, temanI sAthe temaNe be divasa kevI rIte gALyA, AsapAsanI janatAe temane kevo Adara karyo, gAMdhIjIe e be divasa daramiyAna ahIM zuM zuM karyuM vagere vAto yAda karIne amane kahI ane chevaTe temaNe jaNAvyuM ke "amAruM moTuM sadbhAgya che ke, jevI rIte rAmacaMdrajI vanamAM gayA to bharatajI paNa pAchaLa e vanamAM gayA, tevI rIte mahAtmAjI ahIM AvyA to tamArI jevA moTA mANasonAM pagalAM, gAMdhIjInA nimitte, amArI A verAna bhUmi upara thayA kare che. ApaNA dezanI have je kAyApalaTa thavA mAMDI che te paNa te mahAtmAne ja pratApa che. e mahAtmAnI kRpAthI ja amArA jevAnuM jIvatara jIvavA jevuM banyuM che. Ama kahetAM kahetAM temanuM mana bharAI AvyuM. ahIMthI ame gAMdhIjInI pratimAnAM darzana For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 karIne pAchA pharyA. rAmadattajI basa sTezana sudhI amArI sAthe AvyA.. basa sTezana pAse saMsthAnI eka nAnI ophisa jevI oraDI che tyAM teo amane laIgayA, prema vidyAlayanI vizeSa mAhitI ApatuM sAhitya amArA hAthamAM mUkyuM ane upAhAra vaDe amAre satkAra karyo... jANe ke ame gAMdhIjInA pratinidhi hoIe ema amArA pratye temaNe bhAre uDo Adara dAkhavyo. sAMja paDavA AvI hatI; divasa AthamavA Avyo hato.. rANakheta pAchA pahoMcavAnuM hatuM. sADA pAMca lagabhaga rAmanagarathI AvatI basamAM besIne rANIkheta pahoMcI jaIzuM evI amArI kalpanA hatI. cha vAgyA paNa e basa AvI nahi. te basa Ave. paNa temAM jagyA na hoya to amane te basamAM besavA na de. te pachI bIjI kaI basa te AvavAnI ja nahotI. eTale huM ena. sI. sI. kaeNpanA miliTarI kamAnDara pAse gayo ane zakya hoya te amArA mATe vAhananI vyavasthA karI ApavA meM vinaMti karI. rANIkhetathI dUdha, zAka, pAMdaDuM vagere levA mATe ekAda kalAka pachI. miliTarI Traka javAnuM hatuM. temaNe TelIphena karIne amArA mATe eka Traka eka kalAka khAsa vaheluM upaDe ane amane rANIkheta pahoMcADe evI vyavasthA karI ApI. temane A mAyALu bhAva joIne ame mugdhatA anubhavI. miliTarI TrakamAM besIne aMdhAruM thAya te pahelAM ame rANIkheta pahoMcI gayAM. bIje divase sADAdaza vAgyAnI basamAM amAre ahIMthI kausAnI javA UpaDavAnuM hatuM, tethI sAmAna vagere peka karavA mATe savAre vahelA UThayAM ane amArI TelanA pAchaLanA bhAgamAM pahelI ja vAra amane himazikharanAM AchAM darzana thayAM. ajitabhAI gayA. varSe paNa ahIM AvelA, tethI A sthaLathI tema ja himazikharothI For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 teo paricita hatA. temaNe judAM judAM zikharonI oLakha ApI. ame mugdhabhAve uttara dizAe dekhAtuM dazya joI rahyAM. kausAnI tarapha have ame kausAnI tarapha cAlyA. keTaleka sudhI caDhANa ja hatuM. pachI utarANa zarU thayuM ane Utarate utarate kozI nadInA kinArA sudhI pahoMcyAM. ahIMthI jamaNI bAjue ja rasto kozI nadI oLaMgIne AtmArA tarapha jato hato. amArI basa DAbI bAju tarapha vaLIne kozI nadInA kinAre kinAre AgaLa vadhavA mAMDI. amAro rasto nadIkinArAnI lagabhaga samAntara kadI jarA UMce, kadI jarA nIce, kadI Ama to kadI tema vaLAMka lete AgaLa cAlyo jate hatuM ane eka pachI eka gAma pasAra karato hato. parvatapradezamAM sarpAkAra rAjamArga upara cAlI jatI basamAM ApaNe pravAsa karatAM hoIe chIe ane basa saDakanA DhaLAvamAMthI banne bAjue AvelI vRkSarAjiomAMthI ane DAbA-jamaNA vaLAMkamAMthI pasAra thatI hoya che tyAre ApaNI AsapAsa cAre bAjue koI anupama nRtya cAlI rahyuM hoya ane sarva kAMI nAcatuM-khUlatuM hoya evo mAnasika anubhava thAya che. ane A anubhava kAMI pAMca-paMdara miniTe pUrato sImita hata nathI. AvA paribhramaNa daramiyAna cAlIzacAlIza pacAsa-pacAsa mAIlanAM antaro ghaNI vAra kApavAnAM hoya che eTale kalAko sudhI cAlato A saghana anubhava mana tathA kapanAne DolAvyA karato hoya che. sAdhAraNa rIte pravAsIonuM lakSya eka sthaLethI UpaDayA eTale niyata karelA bIjA sthaLe kema jaladIthI pahoMcavuM e bAbata upara vadhAre kendrita hoya che. ane tethI je pradezamAMthI tene pasAra thavAnuM hoya tenuM tene mane koI vizeSa mahattva hotuM nathI. paNa jene mana amuka sthaLe pahoMcavuM e eka ciM. 13 For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 nimitta te| hAya ja che, paNa sAthe sAthe AvA sama-viSama pradezAmAM paribhramaNa karavu... e paNa jeteA uddeza hAya che, tenA mATe AvA pravAsa daramiyAna AnaMda-rAmAMcathI aMkita nahi evI bhAgye ja kAI paLa pasAra thatI hAya che. ane AvA pravAsI paLe paLe navuM navuM rUpa dhAraNa karatA nirsaMga-saundaryanu .nirantara anupAna karatA rahe che. prastuta pravAsa daramiyAna mArA cittanI lagabhaga AvI kAMIka dazA rahetI hatI. AgaLa cAlatAM sAmezvara AvyuM, je A mAjunuM eka mukhya girinagara lekhAya che. caneAdA AvyuM, jyAM gAMdhI AzramanuM eka meATuM thANuM che. ahIM ame amArA keTalAka vadhArAnA sAmAna mUkayA. pachI lagabhaga sapATa pradeza upara vahetI kAzI nadI eLa'gIne ame AgaLa vadhyAM ane gheADI vAramAM kausAnI tarapha laI jatA pahADa upara caDavA mAMDayu. lagabhaga aDhI hajAra phITanA caDhANa bAda Akhare kausAnInuM basasTopa AvyuM. kausAnI ahI ame basamAMthI nIce UtaryAM, sAmAna utAryAM, majUrA karyAM ane DAbI bAjue mAila sattA mAila dUra kepTana daulatasi Mhane agalA ' ga'gAkuTira ' AvelA hatA, te tara ame cAlavA mAMDyuM. rANIkhetathI sADAdaza vAgye UpaDelAM ame kausAnI paDeAMcyAM tyAre apeAranA aDhI vAgyA hatA. gaMgAkuTira upara sADAtraNa lagabhaga paheoMcyAM. A gaMgAkuTira e sthaLa hatuM ke jyAM svAmI Ana'da chellAM pAMcasAta varSathI eprila mAsa AsapAsa AvatA hatA ane AkaTobaranavembara sudhI rahetA hatA. ( kausAnImAM AgaLa varSa daramiyAna tabiyatanI pratikULatA vadhI javAthI vathI temaNe kausAnInuM gamanAgamana adha karyuM che ane hAla muMbaIthI traNa kalAkanA relave raste AvelA ceAlavADa sTezanathI traNa mAIla dUra kosakhADanI TekarI upara rahe che.) For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 kausAnI viSe tema ja ga`gAkuTira viSe temanI pAsethI ghaNu ghaNuM sAMbhaLeluM ane tethI A sthaLa viSe keTalAya samayathI mana UMDI jha MkhanA sevatuM hatuM. Aje e kausAnImAM ane e gaMgAkuTira'mAM AvavAnu anatAM mAruM dila AnaMdathI UbharAtu hatu. kausAnI sAthe khIjuM paNa eka pavitra puruSanu smaraNa joDA-caluM hatu., 1929nA jUna mAsamAM gAMdhIjI AbheArA bAju AvelA tyAre rANIkheta tathA tADIkheta thaI ne jUna mAsamAM chellA aThavADiyAmAM ahIM AvelA ane basasTopanI najIkamAM AvelA DAka baMgalAmAM daza divasa rahelA ane gItAnA anAsaktiyeAga uparanuM prakaraNa temaNe ahI lakheluM. ahIMthI pachI teo vaijanAtha tathA khAgezvara -sudhI gayelA. gAMdhIjInA smaraNa sAthe AvI viziSTa rIte joDAyalA -sthaLa viSe gAMdhIjInI sa MnidhimAM enDru -vadhatuM rahevAnu N jene sadbhAgya sAMpaDyuM hAya tene mana eka vizeSa AkarSINa rahe te svAbhAvika che. asaTopathI DAbI bAjue AvelA parvatanI kAre kAre UMce laI jatI mAIla savA mAIlanI saDaka sTeTa baMgalA pAse khatama thAya che. ame yAM UtaryA. hatAM te gaMgAkuTira sTeTa bagalAnI A Ajue bahu najIkamAM che. saDakanI jamaNI bAjue jarA nIce UtaratAM bagalAnA pravezadvAra pAse paheAMcAya che. dazeka pagathiyAM caDhI- e eTale baMgalAnI traNe bAjue AvelI parasALamAM dAkhala thavAya che. rahevA ane ArAma karavA mATe vaccenA bhAgamAM ekanI pAchaLa eka nAnA bIjo eraDA ema kula cAra oraDA che. parasALAmAMthI pUrvI, uttara tathA pazcima ema traNe bAjue dUra dUra AvelA patapradezA sudhI najara jAya che. uttara bAjunI parasALamAMthI rahevAnA oraDAmAM dAkhala thavAya che. AvI ja rahevAnI gAThavaNa nIce For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 AvelA bheAMyataLiyAnA mALamAM paNa che. ame uparanA bhAgamAM rahyAM hatAM. nIcenuM khAlI hatuM. gagAkuTiramAM pahoMcyAM tyAre tenA mAlika kepTana daulatasiMha. amAruM svAgata karavAnI rAha jotA UbhA hatA. gaye varSe mahena menA tathA ajitabhAI kausAnI AvelAM tyAre temane kaeNpTana dolatasiMhanI eLakhANa thayelI ane tee gaMgAkuTimAM ja traNa-cAra divasa rahelAM. e paricayanA AdhAre ja amAruM A vakhate gagATiramAM rahevAnu` AgaLathI nakkI thayuM hatuM. bAjue bIje bagalo che. tyAM kepTana sAheba pote sahakuTuMba rahe che. amAruM temaNe cA-nAstA ApI Atithya karyu.. navA sthaLamAM ame amArA sAmAna gAThavyA ane rahevA, sUvA, rasAi karavA vagerenI vyavasthA vicArI lIdhI. nainItAla tathA rANIkhetamAM ame hATelamAM rahyAM hatAM. ahI amAre potA thakI rasAInI vyavasthA karavAnI hatI. ahIM avADiyuM rahevAnA amArA vicAra hatA. ame me mAsanI 25mI tArIkhe ahIM AvyAM te divase jeTa mAsanA zukala pakSanI sAtama hatI. uttara dizA taraphanI parasALamAM paDatI bArImAMthI bhAre vizALa pradeza daSTigeAcara thatA hatA. vacce kAI ADaza ke antarAya nahAtA. khArInI nIce DhALAva upara nAnAM nAnAM khetarA dUra dUra patharAyelAM paDayAM hatAM ane e DhoLAva pUrA thatAM nIce khINamAM bhAre vizALa medAna ane chUTAMchavAyAM gAmaDAMo najare paDatAM hatAM. tenI AgaLa diSTa doDAvatAM ekanI Ajue bIjI aneka parvatamALA dekhAtI hatI ane tenI pAchaLa 210 mAIlanA vistArane AvarI letAM hima-zikhareA AvyAM hatAM, je vamAna Rtu daramiyAna dhULadhummasathI moTA bhAge DhaMkAyalAM rahetAM hatAM. parasALamAM beThAM beThAM himAlayanA A vistArane enA For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. samaye samaye badalAtA jatA rUparaMgane nihALyA karavA e ahIM AvyA bAda amAre eka mukhya vyavasAya banyo hato. ahIM AvyA tyAre baporanA bhAganI jarA umA varatAtI hatI. sAMja paDI ane ThaMDaka varatAvA lAgI. sUryanA AchA thatA tejamAM enA e ja pradezo vadhAre ramaNIya, vadhAre namaNA lAgavA mAMDyA. AgaLa-pAchaLanI parvatamALAoe gherA bhUrAthI AchA bhUkharA sudhInA judA judA raMge dhAraNa karyA. rAta paDI ane zukala saptamInA caMdramAnI AchI dhavala rozanI sarvatra camakavA lAgI. kausAnI ane temAM paNa gaMgAkuTiranI e vizeSatA hatI ke ahIM je akhaMDa ekAnta-lagabhaga nirjanatAane gADha zAMti anubhavavA maLe che ane kSitija pradeza ceo hoya tyAre ahIM je vistAramAM himagiri zikhare jovA maLe che, te ekAnta ane zAMtino anubhava tathA bhavyatAnuM darzana himAlayamAM bahu ochAM sthaLoe sulabha heya che. himazikharAnAM prathama darzana amane evI AzA hatI ke kausAnI pahoMcIzuM eTale te pachI amArI sanmukha covIse kalAka himazikharo dekhAyA ja karatAM haze. paNa A AzA ahIM AvyA pachI lAgyuM ke vadhAre paDatI hatI. ahIM AvyAM tyAre uttara dizAnuM kSitija nainItAla tathA rANIkheta jevuM ja dhUMdhaLuM hatuM. e ja sthiti bIje divase, trIje divase cAlyA karI ane amAruM mana nirAzA anubhavavA lAgyuM. manamAM ema thayuM ke jema dArjIliMga ame gayelAM ane tyAM aThavADiyuM rahevA chatAM kadI himazikharanAM darzana nahotAM karyA tema ahIMne nivAsa paNa e darzanathI vaMcita ja rahevAno. ahIM ame For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 ravivAre AvyAM; soma, maMgaLa A dRSTie phAgaDha gayAbudhavAre savAre huM UThayA ane bahAra sAme najara karuM te jema nATakanA paDado kAI e uThAvI lIdheA hAya ane pAhaLA kAI bhavya ' sIna ' najara upara Ave ema sUryodayanAM kiraNA vaDe prakAzAjajavaLa banelA e kSitijapradeza upara himazikharAnI hAramALA upara najara taravA lAgI. khAjunA eraDAmAM sUtelA ajitabhAIne meM uThADayA ane kahevA lAgyA ke, * ajitabhAI, UTho UTho ! Aje to Izvare ApaNA upara moTI mahera karI che ane sAme baraphanA pADA Akhea dekhAI rahyA che.' ALakA paNa UThI gayAM ane ame badhAMya. ozarImAM ekaThAM thaI gayAM ane cakita nayane dhavala zikharA jovA lAgyAM. jamaNI AjunA khUNe sUOA udaya thaI rahyo hatA, ane tene prakAza girizikharAne sAnerI raMge ra'gI rahyo hatA. kudaratanI A bhavya lIlA nIrakhatAM amArAM dila nAcI UThayAM. gAIDa bUkamAMthI nakaze kADhIne A DAbI bAjue cheDAnA bhAgamAM dUra dUra dekhAya che te kedAranAtha ane badrInAthanAM zikhara, tenA bAjue dekhAya che te nIlaka'4 (216pa0 phITa), pachI kAme! (25447 phITa ), pachI naMdAdhUMTI (20700 phITa ), pachI trizUlanAM 22000 thI 23000 phITanI UMcAI dharAvatAM traNa zikharA, pachI naMdAdevI (25684 phITa), pachI naMdAkeATa (22510 phITa) ane thoDe AgaLa pUrva bAjue paMcaculI (22650 phITa ) ane dUra dUra appI ane naphA--Ama eka pachI eka zikharane tAravI tAravIne oLakhAvAnA, nizcita karavAnA ame prayatna karavA lAgyAM. pachI amane ema thayu` ke jarA vadhAre U cAmAM AvelA sTeTa baMgalAmAM jaI e te vadhAre sAruM dekhAze, eTale gAIDa muka laIne huM ane ajitabhAI tyAM pahAMcyA. ethI sa MteSa na thatAM tyAMthI paNa vadhAre UMce AvelI kausAnI paryaMtanI uparanI kA For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 upara ame pahoMcyA. Ama mana bharIne himazikhare joyAM, mANyAM ane kausAnI sudhI AvyAne parizrama phalitArtha thato anubhavyo. ane bhale have himaparvata na dekhAya to kAMI nahi ema manamAM saMtiSa cinta. saralAdevI ame kausAnI hatAM e daramiyAna zarUAtanA divasomAM, AgaLa jene ullekha karavAmAM Avyo che te, kastUrabA mahilA utthAna maMDaLanAM sthApaka ane mukhya saMcAlaka saralAdevIne maLavAnuM ane temanA lakSmI AzramanI pravRttio jevAnuM sadbhAgya amane sAMpaDayuM. A saralAdevIne cheDe pUrva paricaya ahIM Apavo asthAne nahi lekhAya. teo mULa jarmane che, paNa IMglAMDamAM UcharelAM che. Aje temanI ummara 58-60 varSanI che. temanA pitA IMglAMDamAM paccIgaranuM kAma karatA hatA. temanuM mULa nAma che "misa ketherAIne merI helImena." laMDana yunirvasiTInAM teo grejyueTa che. jIvananA prAraMbhakALamAM teo laMDananA garIba lattAomAM kAma karatAM. temanA paricayamAM AvelA hiMdI vidyAthIoe temane jaNAvyuM ke ahIM zuM garIbI che ! kharI garIbI jevI hoya te hiMdustAna jAo. A sAMbhaLIne teo hiMda AvavA AkarSAyAM ane 1935nI sAlamAM teo udayapuranA bhAratIya vidyA bhavanamAM kAma karavA mATe joDAyAM. e daramiyAna temane sva. jamanAlAla bajAjanA paricayamAM AvavAnuM banyuM. temanI preraNAthI teo vardhA-sevAgrAma gAMdhIjI pAse gayAM. gAMdhIjI temanI rItabhAta tathA temanuM sevAparAyaNa prAkRtika valaNa joIne bahu rAjI thayA. temane "saralAbahena" athavA "saralAdevI" nA nAmathI oLakhavA lAgyA. sevAgrAmamAM saralAdevIe akhilabhArata tAlimI saMghamAM zrI AryanAyakamajI sAthe kAma zarU karyuM. For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2oo' 1940nA arasAmAM temanI tabiyata bagaDI ane teo bahu nabaLAM paDI gayAM eTale tabiyata sudhAravA mATe bApujIe temane AbherA mokalavAne prabaMdha karyo. tyArathI teo AbhArA bAjunA pahADomAM vasI rahyA che. teo bhAre parizramazIla che ane sevAbhAva te jANe temane gaLathuthImAM ja maLyo hoya evI temanI jIvananiSThA che. 1942nI laDatamAM jyAre aMgreja sarakAre A bAju bhAre julama karela, tyAre A bahene sarakArane bahAdurIpUrvaka sAmano karela ane sarakArI julamane bhoga banIne jemanA puruSo jelamAM gayA hatA ke mRtyu pAmyA hatA tevI pahADI bahenane AzvAsana ApavA ane madada karavA teo gAmaDe gAmaDe bhaTakelAM. ema karatAM teo jelamAM gayAM. 1945mAM teo chUTayAM. tyAra bAda pahADI gAmaDAMnI bahenonI sevA karavA mATe, AgaLa upara jemane ullekha karavAmAM Avyo che te, gaMgAbahenanA pitAzrI pUrNAnaMdajInAM sva. patnI lakSmIbahenanuM nAma joDIne, saralAdevIe, gAMdhIjInA AzIrvAdapUrvaka lakSmI AzramanI sthApanA karI, ane tenA cAlu vahIvaTa mATe kastUrabA mahilA utthAna maMDaLanI racanA karavAmAM AvI. zrI kastUrabA mahilA utthAna maMDaLa saMcAlita lakSmI. Azrama A maMDaLanA udeze tene lagatI eka paricayapatrikAmAM nIce mujaba ApavAmAM AvyA che : " buniyAdI tAlIma mahAtmA gAMdhInA racanAtmaka kAryakramanI atima racanA che. ApaNe e paNa kahI zakIe chIe ke temAM temanA jIvananuM samasta kArya saMpUrNa rUpamAM saMmilita banyuM che. bApu icchatA hatA ke buniyAdI tAlIma mAraphata ApaNA dezanAM bALake asalI rUpamAM svAvalaMbI bane ane utpAdaka buniyAdI For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 udyoga dvArA pitAnuM zikSaNa pAmatAM pAmatAM ane dezanI saMpatti vadhAratAM vadhAratAM svAzrayI chAtro bane. A zikSApaddhati vaDe bALakone zArIrika, mAnasika tema ja AdhyAtmika vikAsa saMpUrNa rUpamAM thaI zakaze evo temane abhiprAya hato. buniyAdI tAlImanI kasoTI e bAbatanI siddhi upara thavAnI ke zrImanta dezamAM je 'ucca keTinI bauddhika tathA AdhyAtmika zikSA tArkika upAyo vaDe bALakone maLe che te zikSA ApaNA dezanA garIba bALakone vyAvahArika utpAdaka kAma karatAM karatAM ane zIkhavatAM zIkhavatAM maLI jAya. AnuM pariNAma e AvavAnuM ke jIvananA dRSTikoNamAM bALakone zarUAtathI ja zoSaNa rahita, svAvalaMbI, svAbhimAnI, -samAjanI kalpanA prApta thavAnI. AthI ApaNuM rASTrIya jIvananI sAmAjika, Arthika, rAjanaitika vagere dareka bAju upara bhAre prabhAva paDavAne ane sarvodaya samAjanI kalpanAne kAryAnvita karavAmAM buniyAdI tAlIma taraphathI prabaLa sahayoga maLavAne. buniyAdI tAlImamAM aneka saMbhAvanAo tema ja pariNAmonI AzA rAkhavAmAM Ave che. A kaMI kArakhAnAmAM banAvelI, DabbAmAM baMdha karelI cIja nathI. deza, veza tathA narezanI paristhiti dhyAnamAM laIne teno prayoga ApaNe AkhA hindustAnamAM phelAvavAno che. kumAunA pahADomAM dehAtI lokonI paristhiti bahu ja pachAta che. e te duniyAbharamAM svIkRta vAta che ke jyAM sudhI samAjamAM mAtAonA jIvanamAM prakAzano saMcAra na thAya tathA jyAM sudhI pitAnAM bALabaccAnA pAlanapoSaNane lagatuM vyAvahArika jJAna teo prApta na kare, tyAM sudhI koI paNa dezanuM phAlavuM-phUlavuM asaMbhavita che. pahADamAM viSama paristhiti to e che ke A bAjunI dehAtI For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 strIomAM mAtra ajJAna vyApeluM che ema nathI, paNa temane navarAza paNa hatI nathI. te A divasa pitAnA kRSikAmane aMge khetara tathA jaMgalamAM ja rahetI hoya che. evI viSama paristhitimAM navA. yugane saMdeze temanI pAse zI rIte laI javo ?" A mATe evo saMkalpa karavAmAM Avyo che ke A bAjunI chokarIone AzramamAM dAkhala karatAM je Aphata UbhI thaI tene khyAla ApatAM ukta paripatramAM maMtrI saralAdevI jaNAve che ke, khyAla te evo hato ke najIkanAM gAmaDAMomAMthI divasanA kAryakrama mATe chokarIo Avaze ane kadAca dUrathI be-cAra chokarIo AvI te zrI pUrNAnaMdajIe ApelA lakSmI AzramanA makAnamAM temane rAkhavA mATe jagyA thaI raheze. paNa kahevAya che ke paigaMbarano tenA pitAnA dezamAM koI hisAba hoto nathI. AzramamAM harijana chekarIono praveza thayo ke tarata ja AsapAsanI chokarIoe AzramamAM AvavuM baMdha karI dIdhuM. ema chatAM kumAuMnA khUNe. khUNethI bhinna bhinna Arthika tathA sAmAjika darajajAnI chokarIo. AvI ane eka kuTuMbanI bhAvanAthI sau sAthe haLImaLIne rahevA lAgI. bhoTathI mAMDIne bhavAlI sudhI ane bhavAlIthI mAMDIne pauDI tathA TeharI sudhInI chokarIo vasI rahI. brAhmaNa, kSatriya, harijana sarva varganI chokarIo hAla AzramamAM sAmela thaI rahI che." A Azrama jevA eka divasa savAre huM ane ajitabhAI nIkaLyA. amAre gaMgAkuTirathI kausAnInA basa sTopa sudhI javAnuM hatuM ane pachI saDakanI bIjI bAjue AvelI TekarI upara ThIka ThIka caDavAnuM hatu. AzramanA makAna pAse AvIne ame ubhA rahyA. tapAsa karatAM mAlUma paDayuM ke tyAM vasatI bahena sAthe saralAbahena-e bAju badhA loko emane saralAbahena tarIke oLakhe For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 che- uparane mALe bhajana karatAM hatAM. ame emanI rAha jotAM nIcenA maMdiranA moTA helamAM beThA. thoDI vAre teo nIce AvyAM. temaNe uparanA bhAgamAM melakhAu raMganI khAdInuM paheraNa paheryuM hatuM ane nIcenA bhAgamAM lagabhaga evA ja raMganI khAdInI suravAla paherI hatI. pagamAM rambaranAM taLiyAMvALAM kaMtAnanAM zUjha (jeDA) hatAM. mAthuM khulyuM hatuM. UMcI kahevAya ja nahi ane tema taddana ThIMgaNI paNa na kahevAya evI temanI AkRti hatI. gaura, suMdara, saumya temanuM vadana hatuM ane cazmAM pAchaLa temanI tejasvI AMkho camakatI hatI. zarIra ghATIluM tema ja kasAyeluM lAgatuM hatuM ane moDhA upara AdheDa ummaranI chApa najare paDatI hatI. temane jotAM ame UbhA thayAM, paraspara namana karyA. ame koNa chIe, kayAMthI AvyA chIe vagere bAbatone temane paricaya Apyo. temaNe paNa amane bahu bhAvapUrvaka AvakAra Apyo. pachI AzramamAM je judI judI pravRttio cAlatI hatI te badhI amArI sAthe pharIne temaNe dekhADI. A pravRttio temanA bIjA eka paripatramAM nIce mujaba darzAvavAmAM. AvI che : - "buniyAdI udyogamAM kRSi che, jemAM gaupAlana tathA madhumakSikApAlanane samAveza karavAmAM Avyo che. sahAyaka udyoga vastra udyoga che, jemAM UnanI kaMtAI, vaNATa tathA kapaDAnI silAIne samAveza karavAmAM Avyo che. gRhavidyAmAM rasoI banAvavI, pANI bharavuM, ThAmavAsaNa UTakavAM, kapaDAM dhovAM, kaThAramAMthI tema ja khetaramAMthI anAja lAvavuM, baLataNa mATe jaMgalamAMthI lAkaDAM vATIne lAvavAM tathA cArA mATe ghAsa kApIne lAvavuM tathA piphulapatIne eTale ke cIDanA jhADanI saLIo ekaThI karI lAvavI : A pravRttione samAveza karavAmAM Avyo che. A uparAMta sAdhAraNa gharagaththu. tema ja dezI davAo banAvavI tathA mAMdAonI sevA karavI-A. For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zikSaNa vyAvahArika DhaMgathI rojanA kAryakrama dvArA temane maLI rahe che." dareka chokarI pitAnI uMmara anusAra A pravRttiomAM bhAga le che. koI nokara ke nekarANI rAkhavAmAM AvatI nathI. A badhAM kAmomAM temane svAvalaMbI thavuM paDe che. A AzramamAM rahetI tema ja bhaNatI tathA udyoga-vyavasAya karatI bahene cAlu jIvana kevA prakAranuM gALe che tenuM nIcenA zabdomAM koI eka nirIkSake bahu suMdara citra AlekhyuM che: A parivAramAM jema badhA vargonA leka ekamekamAM haLImaLI gayA che, tevI rIte jIvana tathA zikSaNa paNa ekamekamAM vaNAI gayela che. divasabhara kAma karatAM karatAM gharamAM, khetaramAM, jaMgalamAM, rasoImAM, kadI kadI gAmaDAMonA meLAomAM jIvananI Avazyaka vyAvahArika zikSA temane maLatI rahe che. prakRtinA vizALa pustakane abhyAsa karavAmAM, jenuM dazya temane jaMgala, khetara tathA himAlayanA darzana dvArA jovA maLe che, teo eTalI ja dilacaspI rAkhe che jeTalI dilacaspI teo bhaNavAnAM pustaka tathA AzramanI hastalikhita mAsika patrikAmAM rAkhe che. rasoI pakavatAM pakavatAM teo svAsthanA niyama samajI le che. gAmaDAMomAM pharatAM pharatAM ApaNuM dehAtI sAmAjika ajJAnanAM aniSTone anubhava kare che. azikSita grAmINa strIonA jhaghaDA ane amArA parivArane prema tathA sahaga joIne e bannenI tulanA karIne temane sahakAritAne vyAvahArika anubhava maLe che. jaMgalamAM lAkaDAM kApIne tene moTo bhAre mAthA upara rAkhIne Azrama tarapha teo cAlI AvatI hoya che, tyAre himAlayanA sUryAstanAM sonerI kiraNo jotAM jotAM temane thAka ema ja UtarI * jAya che ane pharI pAchI hasatI hasatI ane gAyana gAtI gAtI saMsthAnA kAmamAM parovAI jAya che. teo khAvAnuM pakAve che, rasoDA mATe pANI bhare che, bagIcAmAM pANI sIMce che, bhajana karIne rasoInAM For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 meATAM moTAM TAma-vAsaNa UTake che. Aje Azrama-parivAranA 30-32 mANNAnA badhA kAmakAjanI javAbadArI A che!karIe upara nAkhavAmAM AvI che. ane rAjI khuzIthI e javAbadArI tee adA kare che. pAtAnA pustakAlayamAMthI pustakA laI ne tenuM svata Mtra rItathI teo adhyayana kare che. kAI paNa viSaya upara svataMtra rIte tee lekhA lakhe che ane peAtAnA zikSaNavarganA samaya daramiyAna je bAbateAnI jANakArInI chA potAnA dainika anubhavanA pariNAme tenA dilamAM kurI hoya che te badhI jANI le che. cAMdanI rAtamAM nATaka bhajavAtu hAya tyAre potAnAM nAca-gAna tathA khelamAM eka Adarza grAmINu kalA nirmANa karavAnI teo keAziza paNa kare che.' Ava! saMsthAne Arthika bhIDa haMmezAM cAlu hAya te . svabhAvika che. je koI sthitisaMpanna vyakti A saMsthAnA muniyAdI kAryAM prati AkarSAya teNe jarUra potAnA Arthika hAtha A saMsthA tarapha laMbAvavA kare che. AzramanI vividha pravRttione lagatA vibhAgA ame eka khUNethI bIjA khUNe karIne taiyA. UtI udyogAne A saMsthAmAM sAruM sthAna ApavAmAM AvyuM che ema lAgyuM. tenI vividha prakriyAe jotAM mane ghaNuM navuM jANavAnuM maLyuM. uttara pradezanI sarakAre A saMsthAne jaMgalamAMthI sArA pramANamAM jagyA kADhI ApI che ane te upara judI judI pravRttione anulakSIne ThIka ThIka makAnA dhAyAM che. saralAbahenaneA kayAga ane kAryoM. niSThA jeI te mana khUba prasanna thayuM. te saMpUrNa aMzamAM bhAratIya banI gayAM che, ane hiMdI tema ja pahADI bhASA saraLapaNe mele che. temanI sAthe ame lagabhaga be kalAka gALyA ane ATale dUra dezane eka khUNe pahADAnI vacamAM eka mizanarInI mAphaka, prasiddhinI For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 kazI apekSA vagara, pachAta pahADI bahenonA uddhAranuM teo je kArya karI rahyAM che te joIne ame vismaya, AnaMda ane AdaranI, lAgaNI anubhavI. ame temanI rajA lIdhI ane lAMbo rasto kApIne gaMgA kuTira AvI pahoMcyA. temanI madhura sevAbhAvanItaratI AkRtinI, temanI saumya surUpa tejasvI mukhamudrAnI mArA smaraNapaTa upara paDelI chApa Aje paNa eTalI ja jIvanta che. kausAnI AvatAM pAMceka mAIla pahelAM codA AvyuM hatuM. ahIM gAMdhI Azrama che ane tenA kAryakartAo sAthe ajItabhAIne -sAre paricaya hato tethI temane maLavA tathA AzramanI pravRtti jevA mATe ame eka divasa sAMje canadA javA nIkaLyA. kausAnInA basa sTopa sudhI pahoMcyA bAda cakhodA javAne eka TUMko rasta-brAIDala pAtha-pAkI saDakanI DAbI bAju tarapha chUTo paDe che. A raste traNa mAIla cAlatAM canadA pahoMcI javAya che. caubaTiyAthI rANakheta javAna TUMkA mArga je A paNa cAlu utarANavALo bhAga hate. Akhe raste ane uparanIce cIDa ane evAM ja bIjAM vRkSo UgelAM - hatAM. temAMthI pasAra thatI pavanalaharIono marmaradhvani karNane atyanta madhura lAgato hato. dUra kesI nadI vahetI hatI ane tenI pelI pAra AvelA parvatomAM nAnA gokhalA jevAM pahADI kheDUtanAM nivAsasthAne najare paDatAM hatAM. sUrya pazcima bAju Utarato Utarate dUranA koI vizALakAya parvata pAchaLa agocara banyo hato. keDI upara cAlatAM cAlatAM ame kesI upara nAno sarakho pula oLaMgIne - canadA gAMdhI AzramamAM pahoMcyAM. ApaNe tyAM jene khAdI bhaMDAra kahevAmAM Ave che, tevI ja rIte sutarAu tathA garama kApaDa vecavAno vyavasAya karatI dukAnone A bAju "gAMdhI Azrama" nAma ApavAmAM Ave che. A gAMdhI Azrama nainItAlamAM tema ja rANIkhetamAM For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 paNa hate. canadAnA gAMdhI AzramamAM vizeSataH kaMtAmaNathI mAMDIne - vaNATa sudhInI badhI prakriyA pUrvaka kArIgarone rokI garama UnI kApaDanuM utpAdana karavAmAM Ave che, tema ja vividha bhaMDAronI mAMga mujaba peka karIne ravAnA karavAmAM Ave che. sAthe sAthe madhanuM paNa ahIM ThIka pramANamAM utpAdana karavAmAM Ave che. kausAnI 6000 phITa - UMcuM hatuM. codA samudrasapATIthI lagabhaga 4000 phITa UMcuM che. Ane lIdhe ahIMnI havA kausAnI jeTalI ThaMDI hotI nathI. cinadA AzramanA menejara zrI mahAtmArAyajIne ane uttara pradezanA gAMdhI AzramonA hisAba aSaka oDiTara gorakhabhAIne ame ahIM maLyA. ame nainItAla tathA rANIkheta hatA tyAre tyAM paNa gorakhabhAI anukrame eDiTiMga mATe AvelA ane amane maLelA. A banne bhAIo khAdInA jUnA kAryakartA che. AzramamAM cAlatA audyogika vyavasAyanI temanI pAsethI keTalIka mAhitI meLavI cA pIdhA, tyAM pedA thatA madhane paNa AsvAda kIdho ane AzramanI bAjuethI ja pasAra thatI basamAM besIne aMdhAruM thAya te pahelAM ame kausAnI pahoMcI gayA. kausAnImAM gAjavIja ane varasAda bIje divase sAMje sADAcAra vAgyA. lagabhaga saralAdevInA AzramanI sAyaMprArthanAmAM bhAga levAnA AzayathI ame gaMgAkuTirathI nIkaLyA. basa sTopa sudhI pahoMcyA bAda menA ane tenI bebI AsapAsanuM dRSya cItaravAnA AzayathI canadA javAnA keDI-mArga tarapha gayAM. bAkIna ame badhAM lakSmI Azrama tarapha javA UpaDyAM, paNa jarA UMce gayAM ane pAchaLa najara karatAM mAluma paDyuM ke AkAzamAM eka bAjue vAdaLo gherAI rahyAM che. A sthitimAM gaMgAkuTira vahelAM pAchA pharavuM vadhAre yogya lAgyuM, tethI For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ame Azrama sudhI na jatAM ema ja pAchA vaLyAM. bebIne bolAvI lIdhI. ajitabhAI menA citra pUruM karI le tyAM sudhI, rAha jotA tenI pAse beThA. ame gaMgAkuTira pahoMcyAM eTalAmAM eka bAju sUrya AthamavA lAgyA ane aMdhAruM thavA mAMDayuM; bIjI bAjue. AkAzamAM gAjavIja zarU thaI gaI ane varasAdanAM TIpAM TapakavA lAgyAM. vIjaLIne jhabakAro thatAM A nA pradeza upara AMkhane AMjI nAkhe evo prakAza pharI vaLavA lAgyo. tenI pAchaLa tarata ja zarU thatA meghanA kAna bhedI nAkhe evA kaDAkA ane bhaDAkA saMbhaLAvA lAgyA. pavana paNa susavATAbhera vAvA lAgyo. Ama gAjavIja ane meghavarSAe AkhA girivistAra upara jotajotAmAM pUrI jamAvaTa karI dIdhI. zarUAtamAM bAjarI jevA ceDA karA paDelA, paNa pachI to atUTa dhArAe varasAda varasavA lAgyo. Ama pahADI. varSAne, tenA DaMkAnizAna ane lazkarI damAma sAthe, A pravAsamAM. amane pahele ja anubhava . kudarate potAnuM saumya svarUpa choDIne rudra svarUpa dhAraNa karyuM. zaheranI potAnI dhamAlamAM ane myunisipala battIonA jhaLahaLATa ADe AvI gAjavIjanI ahIM je anubhavAya che tevI bhavyatA tema ja bhISaNatA ApaNe anubhavatA nathI. parvatamAM to vAdaLanA gaDagaDATanA paDaghA paDe che ane AkhuM brahmAMDa gAjI UThatuM lAge che. vIjaLInI sera AkAzanA eka khUNe phUTe che, ane te bIjA khUNA sudhI phelAtI enI jhALamAM jANe ke badhuM kaI kSaNavAramAM bhasmIbhUta nahi thAya ne evI. brAti pedA kare che. kadI kadI vAdaLonI pAchaLanA bhAgamAM vIjaLI jhabake che tyAre vAdaLanI ApaNI bAjunI caLakatI kera eroplenamAM beThA beThA nIce dekhAtI nadIonI rUperI paTTI jevI athavA te dezanA nakazAmAM ApelI nadIonI rekhA jevI sohAmaNI lAge che. Ama amArI tarapha jyAre kudaratanuM tAMDava cAlI rahyuM hatuM For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 tyAre amAruM mana amArAthI savA-doDha mAIla dUra rahelAM mene tathA ajitabhAI viSe cintA karavA lAgyuM hatuM. atyAre teo kayAM haze ane rastA upara haze te jarUra sArI rIte palaLI gayAM haze ema manamAM vicAra AvatA hatA. varasAda thoDo dhImo paDayo. amAre tyAM kAma karatA nokarane be itrIo tathA Torca laIne teo rastA upara maLe te laI AvavA mokalyo. te paNa keTalIka vAra ema ne ema pAcho Avyo. varasAda to pachI rahI gayo hato, gAjavIja baMdha thaI hatI. amArI najara saDaka upara doDayA karatI hatI. evAmAM aMdhArAmAM saLavaLatI be AkRtio dekhAI. te mena ane ajitabhAI ja che ema pratIti thatAM mananI cintA haLavI banI, varasAda zarU thayo tyAre basa sTopa pAsenA koI eka makAnane temaNe Azraya lIdho hato. varasAda ocho thayo eTale palaLatAM palaLatAM teo tyAMthI nIkaLyAM ane keTalIka vAre amArI samIpa AvI pahoMcyAM. thoDuM palaLavA sivAya temane bIjI koI upAdhi naDI nahatI e jANIne amane nirAMta thaI. kausAnImAM mArI dinacaryA kausAnI AvyAne Aje pAMca divasa thayA hatA. ahIM AvyA bAda chUTuM chavAyuM Ama tema pharavAnuM cAlatuM hatuM, ema chatAM samayano sAro evo bhAga te gaMgAkuTiramAM ja ame pasAra karatAM hatAM. rasoI karavAnuM mArI patnI ane bahena menA saMbhALatAM hatAM. paNa tene lagatA bIjA kAmakAjamAM ame thoDI thoDI madada karatA hatA. bAkI divasane keTalIka vakhata te parasALamAM khurazI upara beThAM beThAM bArImAMthI dekhAtA vizALa pradezane nihALyA karavAmAM tema ja mitro-snehIone yAda karIne patro lakhavAmAM ja pasAra thata: hato. e pradezanA khUNe khUNe ane dUra dUra sudhI najara pheravyA | ciM. 14 For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 karatAM AMkho thAkatI ja nahotI. AvI taka mahAsabhAgya sAMpaDI che ane pachI pAchI pharIthI maLe tyAre kharI, evA bhAvathI ahIM pasAra thatI ghaDIone, huM ghUMTI ghUMTIne mANI rahyo hate. moTA bhAge agocara evAM himazikharonI sAme najara tAkI tAkIne joyA karatA evA mArA mananI dazA, jenAM dvAra baMdha che ane kayAre khUlaze tenI khabara nathI, evA maMdiranA uMbarAmAM beThelA koI bhaktajanane maLatI hatI. himazikhare viSe ATaluM badhuM mane kautuka zA mATe che ema manamAM prazna thato hato. Akhare to te paNa sAme dekhAtA bIjA parvata jevA parvate ja che ne! A paNa jaDa-pArthiva che. ane te paNa jaDa-pArthiva che. Ama chatAM te viSe AvuM AkarSaNa zAne ? te parvatanI samIpamAM rahenArane mana to AnuM koI mahatta hetuM nathI. je pradezamAM barapha avAranavAra paDe che ane jenAM TekarA-TekarIo upara avAranavAra barapha chavAI jAya che tyAM vasatAM lekIne mane paNa A bAbatanuM kazuM ja kautuka hetuM nathI, to pachI mAruM mana A himazikhare. jevAne zA mATe ATaluM badhuM talapApaDa thayA kare che ? A eka prakAranI manathI keLavelI ane kalpanAthI poSelI ghelachA to nathI ne ? ema paNa hoya. Ama chatAM paNa A kutuhalano-A vismayane -ATale khulAso thaI zake tema che; jema ke pRthvInA peTALamAM rahenArA tathA jyAM juo tyAM badhe ja parvata parvata evA pradezamAM vasanArA lokone samudradarzananuM ajaba kautuka hoya che. ane pahelI vAra teo dariyo jue che tyAre gAMDA gAMDA thaI jAya che tevuM ja kAMIka samudra jyAM sulabha che ane bhUmitala jyAM moTA bhAge sapATa che, tevA pradezamAM rahetA ApaNA jevAne gagana sAthe vAto karatA, zubhratAnI parA koTinuM darzana karAvatA A himapradezanuM bhAre kautuka hoya e taddana svAbhAvika che. ane A kevaLa AMkhone tRpta karavAne ja viSaya nathI ; ethI kAMIka vizeSa AdhyAtmika For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 jhaMkhanA paNa A dvArA tRpti zodhatI hoya ema lAge che. ApaNuM citta IzvaranuM-parama tattvanuM-vizvavyApI caitanyanuM--darzana karavA haMmezAM jhaMkhatuM hoya che. AvI jhaMkhanA seva kaI himAlayavAsI agAdha mahAsAgara jue che tyAre jANe ke IzvaranAM te darzana karato hoya e ahaMbhAva tenA moDhA para tarI Ave che ane "o allA, e khudA, e Izvara, A tArI zI karAmata che ! A te tArI zI lIlA che !' evA ugAre tene moDhAmAMthI sahajabhAve nIkaLI AvatA saMbhaLAya che. (keTalAMka varSo pahelAM kalakattAthI raMguna sTImaramAM javAnuM banela te daramiyAna thayelA mArA pitAnA anubhavanI ja A vAta che.) AvuM ja kAMIka saMvedana, AvI ja koI lAgaNI-kAMIka agAdha, anupama, agamya, virATa, na kahI zakAya - varNavI zakAya--evuM kAMIka joyAnI lAgaNI, jenuM darzana sAmAnyataH durlabha ane virala ApaNe mATe che evAM A himazikhare na dekhAya tyAre tene jhaMkhavAmAM ane dekhAya tyAre tene mANavAmAM ApaNane thatI hoya che; kudaratane Avo adbhuta vaibhava mANavAmAM ahIM mArA kalAkonA kalAko pasAra thatA. sAthe rAkhelAM pustakomAMthI kAMI paNa vAMcavAnuM mana ja thatuM nahotuM. lekho lakhavA tarapha paNa mane eTalI ja upekSA-parAkSukhatA anubhavatuM hatuM. pustako te pachI vAMcavAnAM che ja ne ? ane lekho paNa pachI kyAM lakhavAnA nathI ? ahIM te mArI sAme je jIvate-jAgato virATa graMtha paDayo che tenuM huM zA mATe punarAvartana karyA na karuM ane tenA garbhamAM rahelA parama satyanuM, parama saundaryanuM, parama gahanatAnuM zA mATe bane teTaluM anupAna karI na lauM - AvI vRtti mArA citta upara ArUDha thaIne beThI hatI. Ama chatAM paNa, A prakAranA avanavA mAnasika anubhavomAMthI huM jyAre pasAra thaI rahyo hato tyAre, jemane huM mArAM For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 svajane samA gaNuM chuM, temane mArA A anubhavanA AnaMdaatirekanA bhAgIdAra banAvuM evI IcchA manamAM spharyA karatI hatI, ane temane patra lakhavAne preryA karatI hatI. ahIM kausAnI Avyo tyAre zarUAtanA be-traNa divasa te mArA purANa snehI svAmI AnaMdanuM ja mane tIvra smaraNa thayA karyuM hatuM. ahIM te pharatA haze, ahIM mitro sAthe te carcA karatA haze, ahIM UbhA UbhA svAmI navA Agantukone sAme dekhAtAM zikhare "A trizUla che', " A naMdAdevI che," ema vyaktigata paricaya karAvatA haze-ema manamAM kalpanAo cAlatI hatI. ane gaMgAkuTiranA khUNe khUNe ane aMdara-bahAra ane svAmI ja dekhAyA karatA hatA. A mana uparanuM tIvra saMvedana rajU karato sauthI pahelo patra meM svAmI AnaMdane lakhyo; bIje patra paMDita sukhalAlajIne lakhyo ane temAM jaNAvyuM ke, "A bAjue AvyA bAda agAdha vizALatAnuM ane amApa bhavyatAnuM vividha AkAra ane vividha rUpamAM huM cAlu darzana karI rahyo chuM ane mana te vaDe nitAMta bhareluM rahe che. paNa sAthe sAthe ema lAge che ke A anubhavane yathAsvarUpe vyakta karavAnI-himAlayane zabdomAM mRtimanta karavAnI-mArI pAse paribhASA nathI. Aja sudhImAM nAnA pradeza ane parvatanAM chUTAMchavAyAM aneka varNane lakhyAM che, paNa e aMge manamAM racAyelI images-zabdapratimAo, kalpanApratIke, rUpaka, zabdonI nAnI sarakhI puMcha ane vAkaya-racanAnuM maryAdita vaividhya - A badhuM himAlayanI vizALatA ane bhavyatAne rajU karavA mATe apUratuM, bahu nAnuM, vAmaNuM lAge che. ane A pradezanuM varNana karavA jhaMkhatA mArAthI e banI zake ke kema? -evA aNuvizvAsa-diffidence-nI lAgaNI anubhavatA mArA cittanI dazA raghuvaMzane kAvyagAthAmAM utAravAne pravRtta For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 thayelA kavi kAlidAsa jevI lAge che. pharaka eTale ke e mahAkavi hatA ane emanA upara sarasvatIdevInI kRpA hatI; ApaNe te kavie nathI ane evI kaI divya kRpAnA adhikArI paNa nathI! e patranA javAbamAM paMDitajIe lakheluM ke tamArI pAse e paribhASA hoya ke na hoya, tamArA tyAMnAM anubhavo ane marmasparza saMvedane tamArA khabhe caDIne tamane bolAvaze ane lakhAvaze. bIjA eka nikaTavartI mitre lakhyuM ke, "vizALatA-vastness eTale zuM e samajavuM hoya, pratyakSa karavuM hoya, to tame ahIM Avo ane phare. jene A jagatamAM jANe ke kaI cheDe ja nathI evI vizALatA be ja sthaLoe anubhavI zakAya che. upara pANI, pANI ane pANI sivAya bIjuM kazuM ja dekhAtuM nathI evA DuMgara jevAM mojAMo vaDe UMcAnIcA thatA anaMtakAya mahAsAgaranA khoLAmAM. tyAM tema ja ahIM mANasane sahajapaNe pitAnI jAta eka kSudra jatu jevI nAnI-alpa lAge che ane mAnavI manane ghumAvatA abhimAna ane ahaMkAra svAbhAvika rIte gaLI jAya che, ane dizA ane kALathI anavachinna evA virATa vizvanI tene kAMIka jhAMkhI thAya che. Ama lakhAtA patronI hAramALA cAlatI rahI ane tane-tamane meM ahIM yAda ryA che, ema mArA premapAtra dareka svajanane patra dvArA jaNAvatAM meM UMDe saMtoSa anubhavyo. kausAnImAM pasAra karelI subhaga rAtrie ahIM divasa karatAM rAtri vadhAre gaMbhIra ane gahana lAgatI. ahIM ame zukala pakSanI sAtama-AThame AvyAM hatAM, tethI dinapratidina caMdranI kaLA vadhatI jatI hovAnA kAraNe dareka rAtri vadhAre ne vadhAre romAMcaka banatI jatI hatI. ame ghaNuM kharuM sAMjanA ja For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 jamIparavArIne parasALamAM ekaThAM thatAM ane eka yA bIjI vAtamAM doDha-be kalAka pasAra thaI jatA. sADAnava-daza vAgye lagabhaga saunI AMkho upara nidrAnuM AkramaNa zarU thatuM eTale sau chUTA paDatAM ane potapotAnA oraDAmAM UMghavAnI zarUAta karatAM. divasanA bhAgamAM khAsa TADha jevuM nahotuM lAgatuM, paNa rAtre Rtu ekadama ThaMDI thaI jatI ane garama kapaDAM tema ja rajAI, garama glaeNkeTa vagerene upayoga karavo paDato. Ama be-traNa kalAka UMgha Avo na AvI eTalAmAM bAreka vAgyA lagabhaga huM jAgI jato ane mana bahAra doDatuM. pachI UMgha Ave ja nahIM, eTale garama zAla ke evuM kAMIka oDhIne huM bahAra AvatA ane bArI pAse khurazI upara besa ane cotarapha varasatI cAMdanIne lIdhe sudhAdhavala dekhAtI dharatIne ekITaze nihALyA karato. Ama beThAM beThAM ghaNIya vAra kalAka--be kalAka ane tethI paNa vadhAre samaya pasAra thaI jato. amArA baMgalAne daravAjA jevuM kazuM hatuM ja nahi. ahIM koI rAnI pazuno bhaya rAkhavAnuM kAraNa nathI ema amane jaNAvavAmAM AveluM. ema chatAM A nirjana ekAnta jaMgala jevA pradezamAM, aNadhAryA mahemAnanI mAphaka, A rAtrinA samaye koI rAnI pazu kadI caDI Ave te huM jyAM beTho hato tyAM keInI paNa rekaToka sivAya te khuzakhuzAla AvI zake tema hatuM. ane ema bane te ApaNe paNa tene AvakAravuM ja rahyuM : AvI zakayatA hevA chatAM mAruM mana taddana nirbhaya ane svastha hatuM, paNa aMdara sUtelI mArI patnInA manamAM A bAbatane phaDako rahe ane tethI jyAM sudhI huM oraDAmAM pAcho AvIne sUI na jAuM tyAM sudhI te aDadhI jAgatI-aDadhI UMghatI paDI rahetI. Ama madharAtanA samaye jyAre huM bahAra AvIne besatA For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 tyAre tarapha agAdha zAnti patharAyelI mAlUma paDatI. mAtra maMda maMda vahI rahelI pavanalaharIo A zAntino avAranavAra A e bhaMga karatI. dUra dUra dekhAtA koI koI dIvAo tyAM mAnavIno vasavATa hovAnI pratIti karAvatA; bAkI badhuM sUmasAma lAgatuM. uttaga zikhara dharAvatA parvata paNa atyAre soDa pAtharIne sUtA hoya, nidrAdhIna banyA hoya evo bhAsa thatuM. upara AkAza nirabhra hatuM ane temAM chUTAchavAyA tArAo caLakatA hatA. pazcima AkAza tarapha caMdramAM DhaLato jato hato ane pUtaLa upa thI cAMdanI osaratI jatI hatI. sarvatra sarva kAMI sthira, gaMbhIra, stabdha samuM lAgatuM hatuM. mArA mATe A kaI judo ja anubhava hato. khurazI upara beThA beThA manamAM taraMga Avate to Ubho thaIne bahAra bagIcA jevI khullI jagyA hatI tyAM jate ane keTaloka samaya AmathI tema bahAra laTAra mArate ghaDImAM pazcima dizAmAM bAjue patharAyelA vistIrNa pradeza upara dRSTi pheravate. Ama pharatAM pharatAM thAka lAgatuM eTale pAcho aMdara parasALamAM AvIne bArI pAse besato. Ama ekale beTho houM tyAre manamAM aneka vicAramALAo -ekanI pAchaLa bIjI ema - udbhavyA karatI. kadI Aja sudhInA jIvanano Akho bhUtakALa mRtipaTa upara UpasI Avate ane sinemAnA citrapaTanI mAphaka AMkho sAmethI pasAra thato. ghaDIbhara vartamAna jIvana ane tenI Adhi, vyAdhi, upAdhio AMkha sAme khaDI thatI ane bhAvinA vicAramAM mana DUbI jatuM. kadI dezanI vartamAna paristhitinAM judAM judAM pAsAMo tarapha najara doDatI ane dezanA bhAvi viSe citta UMDI vyagratA anubhavatuM. kadI kadI tAttvika vicAraNA tarapha mana DhaLatuM ane jIva, jagata ane IzvaranA trimukhI keyaDAne ukelavA mathatuM. AdhyAtmika anubhUti-spiritual realisation-viSe Aja sudhImAM kaMIkaMI sAMbhaLeluM yAda AvatuM For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ane AvI anubhUti je anyane thAya te mane kema na thAya evo prazna attaramanane pIDate ane enI khoja pAchaLa mana doDatuM. A mATe mana zAnta banavuM joIe, svastha banavuM joIe, spandanahIna banavuM joIe-Ama aMdarathI javAba maLato ane te mujaba mananI sthiti prApta karavA huM prayatna karatA. paNa e prakriyA prayatnanI kakSAthI vadhAre AgaLa vadhatI nahatI. upara jaNAvyuM te prakAranuM mana haju mArA mATe kalapanAno viSaya ja che, anubhavano viSaya banyo nathI, ema mane lAgatuM.: upara sUcavI tevI AdhyAtmika anubhUti paNa, tenuM je rItanuM varNana karavAmAM Ave che te prakAranI, haju mArA mATe pratyakSa anubhavane viSaya banela nathI. banavA joga che ke evI anubhUti mAgI-IcachI nahi maLatI hoya. e paNa koI kALe, enA anubhavIe kahe che tema, IzvarakRpAnI koI subhaga ghaDIe sahajapaNe aMdarathI skuratI haze. A rIte cAlatA cintananuM AdhyAtmika anubhUti jevuM koI nakkara pariNAma te nahetuM AvyuM, paNa bIjI rIte mana UMDI samatA, taTasthatA, zAnti, prasannatA anubhavatuM hatuM. vaLI, A ekalatAmAM sahaja antarmukha banI javAtuM, pitAnI jAtanuM nirIkSaNa zarU thatuM ane AtmIya guNadoSanA pRthakkaraNanI prakriyA sahajapaNe cAlu thatI. ghaNIvAra kazA ja vicAra karyA vinA maunapUrvaka besI rahevAmAM ane sAmenA vistIrNa giripradeze nihALyA karavAmAM kaI judo ja AnaMda anubhavA. AvI ghaTTa zAntithI bharelA, madharAta pachInA samaye badhuM ja kAMI atigUTa-gahana-mysterious lAgatuM ane te saMvedananA pariNAme citta avarNanIya mugdhatA ane stabdhatAnI saMmizra lAgaNI anubhavatuM. Ama, bauddhika tarkavitarkanA cakaDoLamAM bhUtakALane vIMdhatAM aneka smaraNonA ArohaavarahamAM, kadI cintA ane vyagratA, kadI AnaMdanI utkaTatA ane samabhAvanI svasthatA AvA vividha prakAranA mAnasika vihAramAM- AdhyAtmika manthanamAM-madhyarAtrInA be-traNa kalAka pasAra thaI jatA, For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 ane pachI AMkhe gherAtI eTale kAI A~DI svasthatAnA sukhada anubhavapUrNAMka aMdara bichAnA upara zayanavaza banatA ane anidrAmAM ane asvapnamAM avazeSa rAtrI vyatIta thatI. vaijanAtha A pravAsa naitItAla, rANIkheta, kausAnI tathA AjJeArA e cAra sthaLAne mukhyatA ApIne ame gAThavyA hatA ane sAthe sAthe A dareka sthaLathI najIka-dUranAM viziSTa sthAne paNa ane teTalAM joI levAM e paN amAruM lakSya hatuM. A rIte kausAnI AvyA chIe teA kausAnIthI 12 mAIla dUra Avela vaijanAtha ane tyAMthI 12 mAIla dUra Avela bAgezvara joI levuM ema ame nakkI karyu" hatuM. A paTana mATe khAgezvara eka rAta rahevAnuM Avazyaka hatuM.... A kAryakrama mujaba ame me mAsanI 30mI tArIkha ane zukravAre bapore kausAnIthI khasamAM UpaDayAM. kausAnIthI vAMkAcUkA DhALAva uparathI pasAra thaI rahelI amArI basa AkhA pata UtarIne garuDa nAmanA gAma pAse aTakI. e bAju pahADamAM vasatA lAko mATe garuDa cAlu jarUriyAtanI cIjo meLavavA mATe eka mahattvanuM mathaka che. ahIMthI badrInAtha-kedAranAtha javuM hoya to keDIe keDIe jaI zakAya che. parvatamAM ghUmavAnA zokhIne ane sAhasikA A keDI upara thaI ne badrInAtha-kedAranAthanI yAtrA karI Ave che. amArI A khasa AgaLa jatI na heAvAthI lagabhaga eka mAIla dUra AvelA vaijanAtha sudhI amAre cAlatAM javAnuM hatuM. garuDathI AgaLa cAlatAM, himAlayanA peTALamAM Azare 3500 phITanI UMcAie AvelA, vIza-paccIza mAIlanA kSetraphaLane AvarI letA, vizALa ane mATA bhAge sapATa evA medAna upara ame AvyAM. cAtarapha AvelAM parvatazikharA jANe ke vAdaLa sAthe vAteA karI rahyAM hAya ema lAgatu hatuM. garuDa ame doDheka vAgye paheAMcelAM. Agale divase sAMje kausAnImAM bhAre gAjavIja sAthe For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 varasAda Ave. Aje ahIM paNa AkAza vAdaLothI gherAyeluM hatuM, ane kadI kadI thoDA chAMTA paDI jatA hatA. Ane eka lAbha hato, eka jokhama hatuM. 6000 phITathI 3500 phITa sudhI nIce AvatAM je AkAza svaccha ane sApha hota ane sUrya tapate heta, te garamI sArA pramANamAM lAgavA saMbhava hato. jokhama varasAdanuM hatuM. sad bhAge varasAda amane naDayo nahi ane vAdaLAne lIdhe ThaMDaka sArI rahI. uttara vibhAgamAM vAdaLAnuM AvaraNa jarA khasI jatAM rAkhoDiyA raMganAM, raphaTikanI AbhAne dhAraNa karatAM himazikharonAM avAranavAra spaSTa darzana thayA karatAM hatAM, ane AMkhone mohAvatAM hatAM. A vistIrNa sapATa pradezanI bhavyatA koI judA ja prakAranI bhAsatI hatI. garuDa bAjue thaIne vahI jatI gomatIne mAtra rAhadArIo mATene pula oLaMgIne TUMkA raste ame AgaLa cAlyAM, vaijanAtha gAmanA bajAramAMthI pasAra thayAM ane vaLAMka laIne pAcho sAme AvelI gomatIno moTo pula oLaMgyo ane jamaNI bAjue gomatInA ja kinArA upara AvelA purANuM-lagabhaga khaMDiyera dazAmAM paDelAM-maMdiranA samUha jevA eka sthAnamAM ame praveza karyo. ahIM eka bAjue A pradezamAMthI ja maLI AvelI 500 thI 1200 varSa sudhInA kALanI keTalIka jUnI mUtionuM eka nAnuM sarakhuM myujhiyama-saMgrahasthAna hatuM e ame joyuM. A saMgrahasthAnamAM kubera, sUrya, kArtikeya, gaNeza, mahiSAsuramardinI, durgA, naMdIArUDha mahAdeva, zaMkara-pArvatI, vizvarUpa viSNu, zeSazAyI viSNu, brahmA, harihara, garuDa, kumArI ane vaiSNavI, zucI, cAmuMDA, brahmANI vagere deva-devIonI kula 27 mUrtio hatI. keTalIka UbhI mUtio hatI, keTalIka Asanastha hatI. badhI mUrtio sAdhAraNa kadanI-pramANamAM nAnA kadanI-hatI. keTalIka mUrtio For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 zilpanirmANanI daSTie AkarSaka hatI. A myujhiyama joyA bAda tyAMno rakhevALa amane eka nAnA sarakhA maMdiramAM laI gayo. tyAM madhya bhAganI dIvAlane aDhelIne mAnavI kadanI eka ati lAvaNyamayI mUrti hatI. A mUrti pArvatInI hatI. A mUrtinuM zilpavidhAna asAdhAraNa kuzaLatAthI bhareluM hatuM. A mUrtinAM darzana karIne amArAM dila AnaMda ane vismayathI halI UThayAM-evI prabhAvazALI tenI mudrA hatI. mAthA upara prAcIna zaline ati jhINavaTabharyA kotarakAmavALo mugaTa hato. zarIra upara sundara DijhAInavALAM AbhUSaNo hatAM. eka hAthamAM kamaLa hatuM. e hAthanI lAMbI-pAtaLI pramANabaddha AMgaLIo jANe ke mINanI banAvelI na hoya evI AbehUba komaLa-mulAyama lAgatI hatI. bIjo hAtha varadAna Apato athavA te abhayadAnanI mudrA dAkhavatA hatA. evA ja sapramANe banne paga ane nIcenA paMjA hatA. najIka jaIne joIe te kamanasIbe tenuM nAka koI yavananA atyAcAranA pariNAme athavA to koI akasmAtanA kAraNe tUTeluM ane pAchaLathI sAMdheluM dekhAtuM hatuM, je joIne mana UMDI glAni anubhavatuM hatuM. ATalI kSati bAda karIe te te mUti sarvAMgasuMdara, bhAre sapramANe, lAvaNya ane pratibhAne anupama meLa dAkhavatI; jene jotAM- nIrakhatAM ApaNI AMkho thAke ja nahi evI kamanIya lAgatI hatI. pArvatInI AvI bhavya mUrti meM pahelAM kadI joI nahatI. vaijanAtha himaliyanuM eka nAnuM sarakhuM tIrthasthAna che ane tyAM bAjue AvelA tAlImAM aneka purANu-moTA bhAge zaMkara -pArvatInAM-kALajarjarita maMdira che. ane e kAraNe yAtriko A rathaLe parvadivasoe moTI saMkhyAmAM ekaThA thAya che. purAtattvasaMzodhake paNa A sthaLa prati, upara jaNAvela kAraNe, AkarSAyelA For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 rahe che, ahIM je kAMI jovAnuM che te badhAmAM sauthI vadhAre AkarSaka pArvatInI A mUrti che. sAMjanA sADAcAra-pAMca vAgye amAre basa paDavAnI hatI, te pahelAM ahIM badhe pharI javAnuM hatuM, eTale AgaLa cAlyA sivAya chUTake nahe. Ama chatAM paNa babbe babe vakhata pAchA pharIne A mUrtine, tenI AkRti-rUpa sAthe tadrupa banIne, ame dIrgha najare nihALyA karI. Akhare manane manAvIne ame bahAra AvyAM. bahAra mo eka hato ane bAjue vahetI gomatI nadIne bAMdhele kinAre hate. nadImAM nirmaLa jaLa khaLakhaLa karatuM vahe jatuM hatuM. sAme bhekhaDa hatI ane tyAM UMDAM jaLa vahetAM hoya ema lAgatuM hatuM. nadIne paNa zveta raMganA kAMkarA ane patharAthI AcchAdita hatA ane tethI badhuM sapheda sapheda lAgatuM hatuM. jamaNI bAjuethI vaLAMka letI AvelI gomatI nadI DAbI bAjue vaLIne AgaLa vahI jatI hatI ane cotarapha khUba zAnti ane gaMbhIratA vyApI rahI hatI. jANe ke kaI alaukika aSTimAM AvIne UbhAM hoIe e ramaNIya A nadIkinAre ane AsapAsane pradeza lAgato hato. tAlIhaTa tyAMthI ame AgaLa cAlyAM ane pAchA pula upara thaIne bAjue AvelA tAlIhara nAmanA gAma tarapha vaLyAM. gomatInI je bAjue vaijanAthane A vibhAga hato te ja bAjue pAchaLanA bhAgamAM tAlIhaTa AvyuM hatuM. ame pula upara thaIne gomatInI A bAjue AvelAM, tethI tyAM javA mATe gomatI nadI pAchI oLaMgavI paDe tema hatuM. gomatInA kinAre thoDuM AgaLa cAlatAM pANInA pravAhanA amuka bhAgane kinArAnI bAjue For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 eka nIkamAM vALIne, tenA jora vaDe cAlatI leATa daLavAnI cakkI ame joI. AvI cakkIo himAlayanI nadIonA kinAre kinAre jyAM tyAM UbhI karavAmAM Ave che. niraka vahI jatA pANInA prapAtALane AvA upayoga thatA pahelI vAra joI ne AnaMda tema ja vismaya thayuM. have ame nadIneA jaLapravAha eLaMgavA lAgyAM. e jaLapravAha ghUMTaNathI vadhAre UMDA nahAtA. pravAsIone sagavaDa paDe e mATe e jaLapravAha upara nAnA-moTA paththaro goThavyA hatA. e paththara upara paga TekavIne ame AgaLa vadhatAM hatAM. evAmAM mArA levAnI UMce caDAvela kAra nIce sarI jatI aTakAvavAnA prayatnamAM jarA medhyAna natAM huM lapasI gayA ane vahetA pravAhamAM jhakheALAyA. nIce paNa paththarA ja hatA. ene chatAM DAbA paganI AMgaLIone kAMIka coTa lAgI, e sivAya vizeSa kaI vAgyuM` nathI ema lAgyuM ane palaLelAM kapaDe badhAM sAthe huM paNa AgaLa cAhyA. sAme nadIkinArAnI eka bAjue AvelA nAnA sarakhA dira samIpa ame AvI pahoMcyAM. maMdiramAM satyanArAyaNanI eTale ke viSNunI, vaijanAthamAM jevI pArvatInI mUrti joI e kadanI, e ja zilpapaddhatinI, e ja kALanI, ane kadAca eka ja zilpAnI banAvelI mUrtinAM ame darzana karyAM. A maMdiramAM eka pUjArIe potAnA aDDo jamAvyA hatA ane tethI e mUrtinA zira upara kArelA sundara mugaTa teA hateA ja, ane mUrtinA zarIrabhAgane bhagavA raMganA ke ene maLatA raMganA vastra vaDe DhAMkayA hatA ane tenI caMdana-puSpa vaDe pUjA karavAmAM AvI hatI. A AvaraNa ADe mUrtinA mULa svarUpane teA joI na ja zakAya e spaSTa hatuM. pUjArI tyAM hAjara nahAtA. Ama te e madira ane e mUrti ensiyanTa meAnyu menTasa proTekazana ekaTa ' nIce mukAyeluM hatuM ane te sa AI O ' , For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 mATe khulluM hatuM. tyAM koI pUjArIne pitAne a jamAvavAne hakka ja na hatuM. kutUhalathI prerAyelA meM mUrti uparanuM vastra tema ja mugaTa khaseDI nAkhyAM ane mUrtinA mULa svarUpanAM dhArI dhArIne darzana karyA. A mUrtinuM zilpavidhAna paNa eTaluM ja sapramANa ane kalApUrNa hatuM. mUrtinI AkRti ane mukhamudrA eTalI ja prabhAvazALI ane bhaktibhAvane prere tevI hatI. ghaDiyALano kAMTo traNa upara cAlavA lAgyo hate. amAro sAmAna ame garuDamAM ke. ema. o. yu. limiTeDanI oNphisamAM mUkayo hato. eTale amArAmAMnA ajitabhAIne garuDa pAchA javAnuM hatuM ane sAmAna laIne ane bAgezvara tarapha jatI basamAM amArI jagyA rIjharva karIne temaNe amane bAgezvavaranA gomatI nadInA pula pAsethI levAnAM hatAM. eTale ahIM vizeSa rokAvuM amane paravaDe tema nahotuM. tAlIhaTa gAmamAM AvelAM be-traNa jUnAM maMdire joyAM. A maMdiramAM zaMkaranuM liMga ane tenI purANatA, ethI vizeSa kAMI jovA jevuM na lAgyuM. Ama ame pharI rahyAM hatAM evAmAM pahelA maMdirano pUjArI AvI caDayo. e maMdiranI mUrtine mugaTa tathA vastra meM utArI bAjue mUkelAM te joIne amArA upara te khUba dhUMdhavAyo hato ane havethI maMdira kadI khulluM nahi mUke ema dhamakI Apato hato. ame tene zAntithI sAMbhaLyA karyo ane tenI upekSA karIne AgaLa cAlyAM, ane pharatAM pharatAM nadInA pula pAse AvI pahoMcyAM ane pulanA nAkA pAse eka paracUraNa sIdhuM sAmAna vecanAranI dukAna hatI tyAM beThAM. ahIM badhAMe cA-pANI pIdhAM ane ajitabhAI garuDa tarapha cAlatA thayA. satyanArAyaNanuM maMdira joIne AgaLa vadhatAM je paganI For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 AMgaLIone coTa lAgI hatI te have kaLavA mAMDI hatI ane jeDA paherIne cAlavAnuM muzkela banatuM jatuM hatuM. pelI dukAne AvIne beThA ane mAlUma paDyuM ke DAbA paganA aMgUThAnI bAju be AMgaLIo sUjI gaI hatI. banne AMgaLIe bhIne pATe bAMdhyo ane ThaMDuM pANI sIMcavA mAMDayuM. rakhene AMgaLIe phrekacara te nahi thayuM hoya ne, ema mana bhaya cintavavA lAgyuM. jyAM beThAM hatAM te dukAnadAra bahu bhale AdamI hato. jatA-AvatA mANasone tenI dukAne be ghaDI UbhA rahevAnuM ThekANuM hatuM. bAjue cAnI hoTela hatI. dukAnadArane amArA muMbaI bAjunA jIvana viSe bhAre kutuhala hatuM, kAraNa ke te haradvArathI kadI dUra gayo nahoto. amane e lokonAM jIvana viSe paNa eTaluM ja kautuka hatuM. A kAraNe, joke garuDathI basane AvatAM dhAryA karatAM vadhAre vilaMba thayo ema chatAM, amArI vacce cAlI rahelI vAtone lIdhe vakhata bahu jaNAya nahi. te pradezamAM vasatA lokonI garIbI, moTA bhAganI nirakSaratA, nAgarika sagavaDono lagabhaga abhAva, nirvAhanuM meTuM sAdhana khetI ane te khetInI kaMgALa dazA-A badhuM joI-jANIne UMDI khinnatA anubhavI. A prasaMge kausAnIvALAM saralAdevI sAthe thayelI eka vAtacIta yAda AvI. meM temane sahajabhAve pUcheluM ke "saralAbahena, tame ahIM ghaNA vakhatathI vaso che, eTale tame te himAlayane khUNe khUNe khUMdI vaLyAM hazo." temaNe javAba Ape ke "A pradezamAM huM AvI e arasAmAM ThIka ThIka pharelI, paNa pachI te jara nI laData AvI ane pachI te manamAM niradhAra karyo ke deza AjhAda na thAya tyAM sudhI je kAma karatI heuM te ja karyA karavuM." meM kaheluM ke "dezane have te AjhAdI maLI gaI che, te tame avakAza laIne For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 A pradezamAM yatheccha vicarI zake che.' temaNe javAba ApyA ke - bhAI, dezane rAjakIya AjhAdI maLI che, paNa Arthika AjhAdI maLI nathI. Aje paNa dezanI ane vizeSa karIne A bAju vasatI prajAnI hAlata eTalI ja garIba, kaMgALa ane pachAta che. emAM pheraphAra na thAya ane prajAjaneA Arthika rIte AjhAda na thAya, tyAM sudhI mane kaze javA ke kravAmAM rasa nathI.' mAgezvara tarapha . Ama pAMca vAgavA AvyA, sADA pAMca thayA, paNa garuDa mAjunI basa hajI AvI nahi. garuDathI khAgezvara sudhInI saDaka kAcI ane AchI paheALI hovAnA kAraNe te khAju ' vana ve ruTa 'nI paddhati cAlatI hatI, eTale ke amuka samaya sudhI khAgezvarathI garuDa sudhI ane te pachInA amuka gALA sudhI garuDathI khAgezvara sudhI asa jAya : e rIte basane gamanAgamana vyavahAra gAThavyA hatA. AmAM jarA vilaMba thayA hatA, have garuDa taraphathI khase AvavA mAMDI. pahelI khe-traNa khaseA AvI te guDjha kerIara-mAlanI heraphera karatI-sA hatI. cha vAgyA lagabhaga AvI rahelI basamAM ajitabhAI dekhAyA. ame sau e basamAM ArUDha thayAM. paganI du:khata, sUjelI AMgaLIonA kAraNe huM page jarA laMgaDAtA thaI gayA hatA. DAbA page joDA paherAya evuM rahyuM. naheAtuM. amArI khasa uttaranA badale have pUrva dizA tarapha AgaLa vadhavA lAgI. sAMjane! maneAhara samaya hateA. sUrya AkhA divasa lagabhaga ageAcara rahyo hato. ajavALuM osaravA lAgyuM hatuM. gAmatI nadInA kinAre kinAre basa AgaLa vadhye jatI hatI. sAmenuM dRzya khasanA dareka vaLAMka sAthe badalAtuM jatuM hatu. ghaDI amuka girizikhA ane girika MdarAo dekhAya, te khIjI ghaDIe khIjAM ja girizikharA ane girikadarAe najare paDe. ame Aje himAlayanA hRdayabhAgamAM For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 vicarI rahyAM hoIe, evI gahanatA ane bhavyatAnuM saMvedana anubhavatAM hatAM. eka pachI eka gAmaDAMo pasAra thatAM hatAM. nIce nadInI bAjue AvelAM khetaramAM pahADI strIo kAma karI rahI hatI. A bAjunAM khetaramAM moTe bhAge strIo ja kAma karatI dekhAya che. puruSa nokarI kare, paTalAI kare, nAno-moTo vepAra kare, paNa ghara tema ja khetInuM kAma moTA bhAge strIo ja saMbhALe-AvI kaIka A bAjunI jIvanaprathA athavA to samAjavyavasthA lAgatI hatI. eka ekathI vadhAre raLiyAmaNAM lAgatAM nisargadomAMthI pasAra thatAM thatAM jyAre sUrya AthamI cUkyo hato ane AvatI rAtrine aMdhakAra cotarapha vyApI rahyo hato evA samaye ame bAgezvara pahoMcyAM. majUra pAse sAmAna upaDAvIne bAgezvaranI bajAra vacce AvelA gAMdhI Azrame ame pahoMcyAM. AzramavALA bhAIo, temane amArA AvavAne khyAla nahi rahevAthI, bahAra pharavA gayA hatA. tethI nIce oTalA upara temanI aDadho kalAka rAha jotA besI rahevuM paDyuM. Akhare teo AvyA ane amane upara AvavA kahyuM. nIce khAdInI dukAna hatI; uparanA mALa upara amAre rahevAnuM hatuM. upara caDavAnI sIDI bhAre kaDhaMgI ane moTAM moTAM pagathiyAMvALI hatI. du:khatA page mAMDa mAMDa caDayo. sAmAna mUkyo. svastha thayA. eTale khAvA mATe amAre khANAvaLa zodhavAnI hatI. te zodhamAM nIkaLatAM vacce eka DaoNkaTaranuM davAkhAnuM AvyuM; temane paga batAvyo. temaNe joI-tapAsIne kahyuM ke AMgaLI upara bhAra lAgyo che, paNa phekacara jevuM kAMI nathI. ema kahIne temaNe AyoDekasa lagADIne pATA bAMdhI Apo. phekacara jevuM nathI e jANIne manamAM thoDI nacintatA anubhavI. najIkanA bhajanAlayamAM maLyuM te khAI lIdhuM. pAchAM gAMdhI AzramamAM AvyAM. ajavALa ciM. 15 For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 rAta hatI. manamAM hatuM ke rAtre pharavA nIkaLIzuM ane cAMdanI mANatAM mANatAM AsapAsanA pradeza--khAsa karIne tyAM thatA gAmatI ane bIjI bAjuethI AvatI sarayU nadIneA saMgama-nihALIzuM; paNa e teA have zakaya ja na rahyuM; kAraNa ke du:khatA paga amane kravAtI rajA Ape ema hatuM ja nahi. sAre UDayAM. nityakarmothI paravArIne svastha thayAM ane pharavA nIkaLyAM. khAgezvara pahADI vepAranu' eka meTuM mathaka che. ahIM jarUriyAtanI badhI cIjo meTA pramANamAM maLI zake che. vaLI, te himAlayanuM kAzI gaNAya che. ahIM sarayU ane gAmatI nadIneAsa'gama thatA hArdane eka tIrthasthAna tarIke AgezvaranA moTA mahimA che. zakarapAtI tema ja viSNusatyanArAyaNanAM ahIM aneka mAdare che. temAM bAganAtha athavA khagezvara, bhairavanAtha, gaMgAjI ema amuka madirA bahu purANAM che. ane te madizamAM prAcIna zilpakaLAne khyAla ApatI keTalIka purANI mUrtio che. laMgaDAte page amArI maMDaLI sAthe huM paNa aMdhe karyAM. khagezvara mahAdeva tathA bhairavanAthanAM madirA joyAM. pachI ame ge!matI nadInA pula upara gayAM. A bAjue AvelI nadIe meTA bhAge sAMkaDA paTavALI TAya che ane cAmAsAnA divaseAmAM gheDAvege AvatA pANInA dhasamasatA purathI be kinAre chalakAtI-UbharAtI hAya che. A kAraNe A bAjunI nadI uparanA putre banne bAjue tAranAM doraDAMthI bAMdhelA, adhara ane jhUlatA heAya che. ApaNI bAjue hAya che tevA nIcethI TakA ApatA cAMbhalAvALA puleA A bAjue jovAmAM AvatA nathI; kAraNa ke AvatA pura sAme AvA thAMbhalAe TakI zakatA nathI. A prakAranA pulane lIdhe nadInuM dRzya paNa kAMIka vilakSaNa lAge che. pula upara For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 cAlatA hoIe tyAre putra sAthe mUlavAno anubhava navIna heIne romAMcaka lAge che. gomatIno pula joIne pachI AkhI bajAra vIMdhIne sarayU bAjue gayAM. sarayU uparano pula vadhAre paheLo ane vAhane pasAra thaI zake tevo hate. ema chatAM khUlavAno rocaka anubhava to ahIM paNa thato hato. pula oLaMgIne ame -sAme kinAre keTaluMka cAlyAM, DAka baMgale joyo. eka-be maMdira joyAM. ajitabhAI vageree nadImAM snAna karyuM. najIkamAM be nadIne saMgama thato hovAnA kAraNe A banne bAjunA nadIpradezane savizeSa pavitra mAnavAmAM Ave che. ane tethI A bAju vasatA pahADI loko dUra dUrathI paNa mRtadehane ahIM agnisaMskAra karavA mATe laI Ave che. ame sarayUnA kinArA upara beThAM hatAM e daramiyAna AvI ja eka ja maMDaLI mRtadehane laIne AvI hatI ane sAmenA bhAgamAM mRtadehane jalAvavAnI taiyArI karatI hatI. bAgezvara viSe paurANika mAnyatA bAgezvara sAthe zaMkara-pArvatIno lagnaprasaMge saMkaLAyeluM che. sarayU nadInA khUlatA pulanI najIkamAM vahetA jaLapravAhamAMthI jANe ke ekAeka nIkaLI Avyo na hoya evo eka khaDaka che. A khaDakanI Toca upara bhagavAna zivanuM himAcalanI putrI pArvatI sAthe lagna thayuM hatuM evI pracalita paurANika mAnyatA che. A mAnyatAne ItihAsanI najare cakAsavAnI jarUra nathI. ziva-pArvatI e bane apArthiva devadevI che, jenuM sthAna ItihAsamAM nahi paNa mAnavInI dhArmika kalpanAmAM raheluM che. mAnavInI A dhArmika kalpanAe A sthaLane zaMkara-pArvatInA lagna mATe pasaMda karyuM e hakIkata A sthaLanI alaukika bhavyatA sUcavavA mATe pUratI che. mAnavI ahIMnA vilakSaNa sRSTisaundaryathI AnaMdacakita bane ane pitAnA dilamAM vAsa karI rahela umA-mahAdeva ahIM ja For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 paraNelAM hovAM joIe ema eNe manathI nakkI karyuM. A sthaLanI abhutatA darzAvavA mATe AthI vadhAre bhavya bIjI zI ka95nA saMbhavI zake ? ema kahevAya che ke A khaDaka upara ja mArkaDeya. RSie tapa kareluM ane durgA saptazatInI racanA karelI che. bAgedharanI AbohavA ane khanija zakyatA bAgezvara samudra sapATIthI 3000-3200 phITanI UMcAIe Avela che. ane tethI ahIM ThaMDI bilakula lAgatI nathI; divasanA to ThIka ThIka garamI lAge che. rAtrInA mAtra eka sutarAu kapaDuM oDhavA mATe pUratuM thaI paDayuM hatuM. ahIM kerI puSkaLa pramANamAM pAke che. AMbAo upara kAcI kerIo DhagalAbaMdha khUlatI dekhAtI hatI. ekAda mahinA pachI A kerIo pAkaze ane khAvA maLaze ema tyAMnA loko kahetA hatA. bAgezvaranI AsapAsanA pradezamAM tAMbu, grephAITa, le ane sopasTonanI khANa che ane aneka prakAranA khanija padArtho meLavavAnI ahIM moTI zakyatA kalpavAmAM Ave che. tyAM eka gRhastha sAthe amArI navI oLakhANa thaI. temanuM nAma zrInAtha zAha. temanA kahevA pramANe, teo mULa gujarAtanA, paNa koI sAmudAyika sthaLAntaranA kAraNe saikAo pahelAM temanA pUrvajoe gujarAta cheDeluM ane A bAjue AvIne vaselA. A bhAI A pradezanI khanijaviSayaka zakyatAo viSe bhAre AzAvAdI hatA, ane enuM saMzodhana karIne tene lAbha uThAvavA mATe bhArata sarakAra ahIM sudhI relagADI laI AvavAnI che, evI AzA sevatA hatA. - A pradezanA guNadharma ghaNA aMze ApaNI bAjunA garama pradezane maLatA lAgyA. dA.ta., kerI e garama pradezanI nIpaja che. For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 himAlayanA uttuMga vibhAgomAM A jovA maLato nathI, jyAre ahIM DhagalAbaMdha AMbAo hatA. ahIM ApaNe pradeza mAphaka rU paNa pedA thatuM joyuM ane tenuM utpAdana vadhAravA mATe ghaNo avakAza che ema lAgyuM. piMDArI gleziyara bAgezvara himAlayanA himapradeza tarapha javAnuM eka bahu jANItuM pravezadvAra che. ahIMthI piMDArI gleziyara tarapha aneka pravAsImaMDaLIo jAya che. himazikharo sAthe sIdho saMbaMdha dharAvatA gleziyaramAM A piMDArI gleziyara sauthI vadhAre najIka che. ahIMthI kapaTa 14 mAIla, hArakheta AgaLa 9 mAIla, dhAkarI AgaLa 6 mAIla, khAtI AgaLa 5 mAIla, vAlI AgaLa 7 mAIla, kukIe -AgaLa 3 mAIla, ane tyAMthI 12000 thI 13000 phITa UMcAIe Avela piMDArI gleziyara AgaLa 3 mAIla-ema bAgezvarathI piMDArI gleziyara kula 47 mAIlanA antare AveluM che. e gleziyaranI laMbAI lagabhaga be mAIla che ane pahoLAI 300 thI 400 vAra che. pazcimamAM trizula (22500 phITa), pUrvamAM naMdAkaTa (22500 phITa), ane e benI vacamAM uttare naMdAdevI (25645 phITa)-ekamekane lagabhaga aDIne UbhelA A traNa mahAna himaparvatanA khoLAmAM bAre mAsa himathI chavAI rahele A gleziyara parvatArohaNanA rasiyAo mATe eka anivArya AkarSaNane viSaya che. muMbaI pradezanA majUra pradhAna zrI zAntilAla zAha sahakuTuMba A gleziyara sudhI pravAsa karIne pAchA pharatAM rAmane nainItAla maLyA hatA, ane temanI pAsethI piMDArI gleziyara viSe keTalIka vigato jANavA maLI hatI. amane AgaLathI A bAbatane pUre khyAla hota to, amArA pravAsakramamAM piMDArI gleziyarane samAveza karavA jarUra prayatna karyo For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 hota, ane kadAca tyAM gayAM paNa hota. ene mATe je thoDAM vadhAre sAdhane joIe te amArI pAse nahetAM ane UtaravA, khAvA vagerenI AgaLathI goThavaNa hovI joIe te prabaMdha karavAnuM paNa, bAgezvaramAM hatAM tyAre, amArA mATe zakaya nahotuM. piMDArI gleziyara pahoMcatAM traNa divasa, tyAM pasAra karavAno eka divasa. ane pAchA pharavAnA traNa divasa ema e pravAsa sAta divasamAM pUre karI zakAya che. bAgezvara sudhI gayAM ane piMDArI na javAyuM ema manamAM rahI gayuM. samaya-saMganI anukuLatAe bAgezvara, pharIne javuM ane piMDArI sudhI pahoMcIne samIpastha trizula, naMdAdevI ene naMdAkeTanAM darzana karavAM-AvI kAmanA manamAM rahI gaI che; e pUrI thaze ke kema e te vidhAtA jANe. piMDArI gleziyaranI pUrva bAjue ane vizeSa uttaramAM, bAgezvarathI 81 mAIla dUra, eka bIje jANIte gleziyara che, je milAma gleziyara'nA nAmathI oLakhAya che. A gleziyara bhArata ane tibeTanI sarahada upara Avelo che. piMDArI jeTale A gleziyara jANato nathI; tyAM javAno mArga paNa vadhAre vikaTa che; paNa bIjI rIte piMDArI karatAM milAma gleziyara vadhAre vizALa che ane tyAM pahoMcatAM mArgamAM AvatA pradezo vadhAre manahara ane romAMcaka che. banenI UMcAI lagabhaga sarakhI che. tyAM paNa AjakAla aneka parvatArAhI maMDaLIo javA lAgI che. A uparAMta mAnasa sarovara, kailAsa Adi himAlayanI bIjI bAjue AvelAM sthaLoe paNa ahIMthI javAya che--joke sAdhAraNataH AlmorAthI pUrva bAjue AvelA pAtAlabhUmezvara ane berInAga athavA to piThorAgaDhanI bAjue thaIne pravAsIo ane yAtriko kailAsanI mAna sarovaranI yAtrAe jAya che.. vaLI pAchAM kausAnImAM Ama amArI pAse je samaya hato te samaya daramiyAna For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 bAgezvaramAM jovAya teTaluM joIne, ane te viSe jANI zakAya teTaluM jANIne ame tyAMthI kausAnI javA mATe savAranA sADAdaza vAge lagabhaga UpaDayAM ane sADAbAra lagabhaga kausAnI pahoMcyAM. kausAnInA basasTopa pAse sarvodaya hoTela nAmanI eka hoTela thoDA samayathI zarU thaI che. A hoTelamAM rahevAnI tema ja khAvAnI sArI sagavaDa che. tenA dara paNa haLavA che. kausAnI pAchAM AvIe tyAre A hoTelamAM jamavAnuM ame AgaLathI nakkI karyuM hatuM, te mujaba ame badhAe tyAM bhojana karyuM. muMbaIthI A bAjue pharavA nIkaLelI cha-sAta vidyArthInI maMDaLI A ja heTelamAM UtarI hatI. temane be divasa pahelAM gaMgAkuTira javAnA rastA upara amane pahelavahele bheTo thaya hate. gaI kAle teo vaijanAthathI pAchA pharatA ane ame vaijanAtha tarapha jatA ekamekane maLyA hatA. ahIM paNa teo maLI gayA. badhA ghaNuMkharuM eliphansTana kolejamAM bhaNatA athavA te te kolejamAMthI grejyueTa thaIne AgaLa bhaNavA mAgatA vidyArthIo hatA. temanI rItabhAta ane vAtacIta uparathI teo vinIta ane namra lAgyA. temanI sAthe eka mahArASTrI bahena paNa hatI. huM paNa eliphanaTana kolejamAMthI grejyueTa thayele, eTale A mitramaMDaLI viSe mArA dilamAM mamatAbhAva jAge. temane joIne kolejanA mArA divaso yAda AvyA. te divasomAM amane vidyArthIone AvA pravAsonI koIne kalpanA paNa nahotI AvatI. Aje to DhagalAbaMdha vidyArthImaMDaLa unALAnI rajAmAM eka yA bIjA hilasTezana upara, eTaluM ja nahi, paNa himAlayanA vikaTa pradezomAM paNa bhramaNa karavA nIkaLI paDe che. ane bahu ochA sAmAnathI ane ThIka ThIka agavaDa bhogavIne tema ja temane maLatA relave kansezanane lAbha uThAvIne lAMbI lAMbI musApharIo bahu ochA kharce pUrI karIne ghera pAchI phare che. upara jaNAvela mitramaMDaLIne ame sAMje amAre tyAM cA pIvAnuM nimaMtraNa ApyuM. For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ahIM bhojana patAvIne ame gaMgAkuTira tarapha javA nIkaLyAM. paganI AMgaLIo duHkhatI ja hatI; ane DAbA pagamAM joDe paherAya tema hatuM ja nahi. Ama havAthI paganA paMjA sAthe jeDo dorIthI bAMdhIne cAlavAnuM zarU karyuM. laMgaDAte page huM gaMgAkuTira pahoMce. ane ame pachInA divase ahIMthI AlmorA javA mATe nIkaLavAnAM hatAM tyAM sudhI bhAre bahAra na pharavuM ane jarUrI upacAra sAthe pagane ArAma Apavo ema meM nirNaya karyo. sAMje pelI mitramaMDaLI amAre tyAM AvI pahoMcI. dareka vyaktigata paricaya karyo-joke Aje ghaNAkharAnAM nAma huM bhUlI gayo chuM. amAre paNa temane paricaya karAvyo. teo gayA varSe paNa nainItAla bAju pravAse AvelA. temanA pravAse viSe, have pachI koNa zuM karavA mAge che, AgaLa zuM bhaNavA mAge che vagere bAbate viSe keTalIka vAto thaI. temanI sAthenI eka bahene bhajana saMbhaLAvyuM. tene kaMTha madhura ha. bhajana sundara, arthavAhI hatuM. tenA avAjamAM mITho raNakAra hatuM. ekAda kalAka haLavI vAtamAM ame pasAra karyo ane ame chUTA paDayAM. temane maLIne amane AnaMda thayo. amArI sAthe traNa bALako hatAM. menAnI bebI ane bAbo ane mArI bIjI putrIno moTo bAbo kiraNa. ame amArI duniyAmAM vasatAM hatAM, teo temanI duniyAmAM vicaratAM hatAM. kepTana daulatasiMhane tyAM gAya ane vAcharaDAM hatAM. vaLI, teo maraghIuchera paNa karatA hatA. bALakane te gAya ane vAcharaDAM tema ja maraghI ane tenAM baccAM jovAmAM, temanI hilacAle nihALavAmAM bhAre majA paDatI. vAreghaDIe tyAM doDI jAya ane badhuM bhAre kautukathI nihALe. maraghInAM baccAM upADIne amArI pAse laI Ave, gAyane govALa deve te temanA mATe navuM ja dazya hatuM. gAyane paMpALe, khaDa khavarAve, maraghA-maraghInI pAchaLa doDe, ramADe. divasano moTe bhAga For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 temane tyAM ja pasAra thate. muMbaImAM vasatAM bALakone A badhuM avanavuM lAge te svAbhAvika che. bAgezvarathI pAchA AvyA bAda amArI sAthenAM traNa bALake, jemane AgaLa upara ullekha karavAmAM Avyo che, temane meM khUba hasatAM-khelatAM joyAM. temanAmAMnA ekane te, e bApa re, marI gayo !" ema bolatAM sAMbhaLe ane mArI sAme joIne hasato dekhyo, eTale bIje paNa belavA lAgyo ke "o bApa re marI gayo !" ane mArI sAme joIne hasavA lAgyo. temane vize pUchatAM mane mAlUma paDyuM ke Agale divase gomatI nadI oLaMgatAM huM pANImAM jhaboLAyale tyAre "o bApa re marI gayo !" ema huM bUma pADI UThele e hakIkta huM te bhUlI gayo hato, paNa chokarAMoe te pakaDI lIdheluM ane jyAre ane tyAre teo bolatA rahyA ke dAdA, "o bApa re marI gaye" A jANIne mane bhAre ramUja paDI ane huM paNa khaDakhaDATa hasI paDyo. eka to ApaNe ApaNI bahAdurInI game teTalI zekhI karatA hoIe to paNa kAMIka Aphatano ke zArIrika akasmAtane saMyoga Ubho thAya che tyAre, sahajapaNe AvA bhayasUcaka udgAra ApaNA moDhAmAMthI nIkaLI jAya che. ApaNA mananA UMDANamAM mRtyune kevo bhaya rahe che te to A uparathI ApaNane khyAla Ave che, ane kAMI paNa Aphata AvI te jANe ke mRtyu ja sAme AvIne UbhuM rahyuM hoya ema ApaNA ajJAta manane lAge che. ane bIju, bALakone mana nAnAmoTAno bheda hete ja nathI; moTAnuM paNa kAMIka hasavA jevuM temanA hAthamAM Ave te te pakaDIne meTAne upahAsa karatAM, TIkhaLa karatAM, nakala karatAM teo acakAtA nathI. pachI vaDIlomAMthI koI temane Ama karavA bAbata For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 dhamakAve te pragaTa rIte tevuM TIkhaLa karatAM baMdha thAya che, paNa ekalA paDe tyAre temanAM AvAM TIkhaLo, upahAso ane nakale cAlatA ja hoya che. Avo eka bIjo prasaMga jaNAvuM. nainItAlamAM ame evaresTa, hoTelamAM hatA te daramiyAna savAranA bhAgamAM nava vAgyA lagabhaga ame brekaphAsTa (savArano nAsto) mATe nIcenA DAIniMga rUmamAM jamavA-khAvAnA oraDAmAM) jatAM ane eka Tebala AsapAsa goThavAtAM. bAjunA Tebala upara vaDedarA bAjunA eka DaoNkaTaranuM kuTuMba paNa cAnAstA mATe goThavAtuM. DokaTaranAM patnI zarIre jarA dhULa hatAM, avAja jarA jADA-ghoghare hatA ane bhASA hatI carotarI. hoTelamAM sAthe rahetAM ekamekano paricaya thayela. savAranA nAstA vakhate maLIe tyAre sahaja rIte ekamekanA khabara pUchIe ane nainItAla kevuM lAge che. game che ke nahi, evA paraspara savAla javAbo cAle. A rIte vAtavAtamAM DokaTaranAM patnIne meM pUchayuM : "kema, tamane ahIM game che ke nahi ?" temaNe ghAgharA avAje, jarA lahekA sAthe, cotarI bhASAmAM javAba Apyo "have." chokarAMoe A pakaDI lIdhuM ane pachI jyAre bhegAM thAya tyAre ekabIjAne pUche, "kema ahIM game che ke nahi ?" ane bIje moTuM bhAre karIne jADA avAje javAba Ape have'; ane pachI bane ane traNa sAthe hoya to traNe bALake khaDakhaDATa hasI paDe. A temanI mazkarInI amane khabara paDI tyAre ApaNI sAthe rahetAM mANasonI Ama mazkarI na thAya ema temane khUba samajAvyAM ane eTalethI teo nahi aTakayAM eTale dhamakAvyAM paNa kharAM. Ama chatAM paNa "kema ahIM game che ke nahi ?', "have e temanI praznottarI cAlyA ja karI. paNa pachI dhIme dhIme vicAra karatAM amane samajAyuM ke AvI bAbatamAM bALakone dabaDAvavAne kaMI artha ja nathI. teo koInuM jANuM-joIne apamAna karavA mAgatA nathI, tema ja sabhyatAnA For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 ApaNA cittamAM rUDha thayelA khyAle paNa temane sparyA hotA nathI. koI ThekANe hasavA jevo Tucake hAtha lAgyo te te TucakAnuM punarAvartana kaMI samaya sudhI karyA ja karavuM, A temane svabhAva che ane emAM temane nirdoSa AnaMda rahele cheAma vicArIne temane A bAbatane Thapako ApavAnuM te choDI dIdhuM, eTaluM ja nahi, paNa pachI te amane paNa temane cepa lAge ane huM ke ajitabhAI bebI ke bAbAne pUchavA lAgyA ke "kema ahIM game che ke nahi?" ane teo "have ema javAba ApavA lAgyAM ane evI ja rIte temanA sadaza praznane ame paNa moTuM bhAre karIne, avAjane ghogharo banAvIne have" ema javAba vALavA lAgyAM.. ane Ama paraspara hasavAnuM ThIka samaya sudhI cAlyA karyuM. kausAnImAM chello divasa jUna mAsanI pahelI tArIkha ane ravivAra A amArA kausAnInA nivAsane chello divasa hate. haMmezAMnI mAphaka Aje paNa UgatA sUryanAM maMgaLa subhaga darzana sAthe amAre dainika kAryakrama zarU thaze. ahIM ame rahyAM e daramiyAna himazikharonAM gaNyAgAMThayA divasoe darzana thayAM hatAM, paNa pUrvAkAzamAM judI judI kaLA dhAraNa karato sUryodaya nihALavAne AnaMda te amane haMmezA prApta thatuM ja hato. AjanA sudharelA lekhAtA jIvanamAM moDA sUvuM ane moDA UThavuM e lagabhaga eka cAlu prathA jevuM banI gayuM che. kudarate goThavelI-khAsa karIne ApaNA dezapUratI-dinarAtanI racanAthI A prathA viparIta che ane pazcimanA dezomAMthI UtarI AvI che. ApaNAM divasa ane rAta sarerAza bAra kalAkanAM heya. che. divasanA UgavA sAthe dainika pravRttione Abha thAya ane rAtrInA Agamana sAthe badhI pravRttio saMkelAvA lAge ane For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 nivRttine-ArAmane Adara karavAmAM Ave. dainika jIvanano Avo krama ApaNA mATe svAbhAvika lekhAvo joIe. savAranAM vahelAM UThavuM, be-traNa mAIla pharavA javuM, AkAzamAM khIlatA aruNodayane -sUryodayane pharatAM pharatAM ke koI UMcA sthAna upara sthira thaIne nihALavo, Ane je AhalAda che, mana tathA zarIrane AthI je tAjagI maLe che, tene savAranA sAta-ATha ane koI kAI kissAmAM te nava vAgyA sudhI bichAnAne nahi cheDatA lekene zI rIte khyAla Ave ? covIsa kalAkanA divasamAM haMmezAM be adbhuta ane gahana ghaTanAo bane che. eka sUryanA Agamanane lagatI bIjI sUryanA visarjanane lagatI. A ghaTanAo haMmezAM banatI heIne tenuM koI mahattva sAdhAraNa lekanA dilamAM hotuM nathI, paNa jenAmAM samajaNa UgI che, daSTi khUlI che, rasavRtti vikasI che, saundaryane jANavA ane mANavAnI tamannA jAgI che, tenA mATe A bane ghaTanAo AdhyAtmika anubhUtinI preraka ane IzvarAnusaMdhAnanI utpAdaka banI zake che. pUrva kSitijanI kera uparathI sUryanA lAla biMbane dhIme dhIme UMce AvatuM jevA sAthe sthULa bhautika duniyAnA stara uparathI ApaNuM mana paNa UMce UThavA lAge che, ane kAMIka alaukika ApaNI sAme banI rahyuM che, bhajavAI rahyuM che, evuM saMvedana cittataMtrIne kaMpAyamAna karavA mAMDe che. A ja sUryodaya ane sUryAsta pahADI pradezomAM kaI judI ja vilakSaNatA dhAraNa kare che. 'pADanuM gaMbhIra vAtAvaraNa, dhummasanAM cAluM AvaraNa-anAvaraNa, koI parvatanI kera pAchaLathI thato sUryane Ugama ane evI ja rAte anya koI parvatanI pAchaLa thatuM tenuM vilepana, vAdaLonA avAranavAra thatA avarodhonA kAraNe sUryakiraNonuM cAlyA karatuM vakrIkaraNa ane tenA lIdhe bhUtaLa upara racAtA prakAza-chAyAnA nAnA -moTA velabuTA-AvAM AvAM kAraNone lIdhe pahADI pradezanA sUryodaya ane sUryAsta vadhAre mohaka ane romAMcaka lAge che. For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 - baparanA bhAgamAM ajitabhAI, mArI patnI ane bALakane laIne, saralAdevInA Azrama tarapha gayA hatA. huM beThe beTho patra lakhato hato athavA to AtmArAmAM kayAM javuM ane zuM jovuM tene AmerAnI gAIDa uparathI kAryakrama ghaDato hato. bahena menA Tebala upara citraphalaka pAtharIne sAme dekhAtuM dazya AlekhI rahI hatI. himaparvate savAranA bhAgamAM te adaSTa rahyA hatA, paNa bAranA bhAgamAM e dizAethI vAdaLanAM AvaraNa dhIme dhIme UMcakAI rahyAM hatAM ane tenAM judAM judAM zikharo amArI sAthe saMtAkUkaDI. ramatAM hatAM. ghaDI lakhuM, ghaDI sAme badalAtI jatI dazyalIlA. nIrakhyA karuM-ema dilakSI prakriyA vacce, vahetA jatA jharaNAnI mAkka, samayanuM vaheNa dhIme dhIme vahI rahyuM hatuM. sUrya madhya AkAzathI pazcima bAju sarI rahyo hato ane tenA prakAzanI prakharatA. dhIme dhIme ghaTatI jatI hatI ane sAme badalAtA jatA takhtAnA kAraNe kadAca Aje sAMje himaparvata spaSTapaNe jovA maLe evI AzA UbhI thatI hatI. ajitabhAI lakSmI Azrama joIne ane saralAdevInI rajA laIne pAchA AvI gayA hatA. canadA AzramathI gerakhabhAI ane mahAtmA rAyajI paNa amane maLavA mATe AvI caDayA hatA. ozarImAM sau chUTAMchavAyAM goThavAI gayAM ane sAme pratyakSa banI rahelAM himazikharone nihALavA lAgyAM. ame ekaThAM thaIe tyAre cA-pANI te hoya . dezanI adyatana paristhiti, khAdI pravRtti, bhUdAna, grAmadAna, gAMdhIjI ane vinobAjI, bhArata ane pAkistAna, amerikA ane raziyA, dezamAM vadhatI jatI vibhAjaka mane dazA-Ama aneka gaMbhIra viSayo upara amArI vacce haLavI carcA cAlatI rahI. Avate varSe ApaNe badhAM kailAsa-mAnasa sarovara jaIzuM ane te mATe AvA AvA prakArane prabaMdha goThavIzuM AvuM Ayojana paNa ame vicArI. For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 lIdhuM. mahAtmAjI A bAju varSothI kAma karatA hatA. teo tema ja gorakhabhAI A pahADI pradezano, A bAju vasatI prajAnA jIvanano ThIka ThIka anubhava dharAvatA hatA. A anubhavamAMthI tAravI tAravIne te baMne mitroe amane keTalIka vAto saMbhaLAvI. ahIM pahADamAM vaso AdamI nIcenA sapATa pradeza upara jAya te banne pradezanA bhinna svarUpa aMge tenuM saMvedana kevuM hoya che tene nIcenA temanA eka anubhava uparathI mahAtmA rAyajIe khyAla Apyo. temaNe jaNAvyuM ke, "huM kAnapura ke dillInA gAMdhI AzramamAM hate. e daramiyAna eka pahADI AdamI kaMI kAmasara Avyo ane amArI sAthe be-traNa divasa rahyo; paNa zaherI rastAo ane galIgUMcIthI khUba kaMTALI gayo. teNe jaNAvyuM ke zaheranI galIgUMcIthI huM to trAsI gayo chuM. je kaMI ThekANe javuM hoya te eTaluM badhuM lAMbuM lAge ane keme karIne dekhAya ja nahi. pahADamAM to jyAM javuM hoya te sAme dekhAya -bhalene traNa-cAra mAIla dUra hoya, ane jaladIthI pahoMcI javAya !" pahADInI dRSTie A saMvedana taddana sAcuM ane svAbhAvika hatuM. Ama amAre vArtAlApa cAlI rahyo hato e daramiyAna hipate ADenAM sI AvaraNe khasI gayAM hatAM ane 210 mAIlanI AkhI reIja-zikharamALa bhAre spaSTa ane cAra divasa pahelAM jovAmAM AvI hatI tethI paNa vadhAre cokhkhI dekhAvA lAgI; kAraNa ke savAranA vakhatamAM sUrya eka khUNe pAchaLanA bhAgamAMthI AvatA heIne sUryane sIdho taDako A zikharamALa upara paData nahoto; jyAre atyAre pazcima AkAzamAM nIce UtarI rahelA sUryane taDake sI himaparvata upara paDatuM hatuM ane tene lIdhe e pradezo rUnA pola jevA, sphaTika jevA cakyakita lAgatA hatA. sUrya jema nIce Utarato gayo tema sUryaprakAza pILAza dhAraNa For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 karavA lAgyA ane paraNAme himapatAe paNa sArI raMga dhAraNa karyAM. A trizula che, A nadAkATa che, vacce jhAMkhA dUra dekhAya che te naMdAdevI che, DAbI bAjue kAma! UMcuM mAthuM rAkhIne UmA che, uttara dizAnA khIje cheDe kedAranAtha ane badrInAtha DokiyuM" karI rahyA che.Ama ekamekanI sAmenAM himazikharonI ALakhANa karavA-karAvavAmAM ame bhAre utsAha anubhavavA lAgyAM. gArakhabhAInuM kahevu hatuM ke A RtumAM savAranA bhAgamAM te himapava tA uparanI raMgachAyA badalAye jatI hatI; zuddha sapheHmAMthI A pILA, temAMthI gherA sonerI, temAM vaLI lAla-gulAbI raMganI AchI hAMruM ane temAMthI chevaTe zuddha cakacakatA trAMbA jevA lAla raMga--Ama himapatA upara cAlI rahelI varNa parivartananI lIlA AMkhAne mugdha anAvI rahI hatI. sAmenAM badhAM zikhareAmAM paNa mahAdevanA trizuLanuM smaraNa karAvatA traNa zikharAvALA trizUla amAru sauthI vadhAre dhyAna kheMcatA hateA. bIjA himapatA karatAM pramANamAM te kAMIka vadhAre najIka hAIne sauthI vadhAre UMceA ane prabhAvazALI lAgato hatA. A himazikharA sIdhI lITIe 30 thI 35 mAIla antare hAvAnu... pAse beThelA mitro jaNAvatA hatA. sU have te AthamI cUkayA hatA; himazikharA upara pratibi Mbita thaI rahelAM kiraNA lupta thavA mAMDayAM hatAM. Ama chatAM paN trizULa upara haju paNa trAMbiyA lAla ra`ga ceAMTI rahyo hateA. e paNa Akhare alepa thayA ane himapatAe jANe ke vavikAramAMthI mukti meLavI na hAya tema have AkhI zikharamALAe rAkhADI-bhUkharI krA-ita dhAraNa karI hatI. sAmenuM dRzya koi jaTAdhArI jogI sADI pAtharIne sUtA na hAya, umApati caMdramaulIzvara nIlakaDha mahAdeva jANe ke amArI sAme pragaTa thayA na heAya, eveA gahana-gUDha bhavyatAthI paNa uparanA kAI bhAva dAkhavatuM hatuM. Aje ame himapatanA samagra vistAra For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 nAM je spaSTatApUrvaka, mana bharIne, darzana karyA te kAraNe amAre ahI nivAsa sarva prakAre arthasabhara banI gayuM hoya evI UMDI. tRpti anubhavavA lAgyAM. divasa pUre thayo, ajavALAM saMkelAvA lAgyAM, rAtrInA prAraMbha thaye, spaSTa hatuM te agocara banavA lAgyuM. DhALa-DhoLAva, khINamedAna ane pAchaLa AvelA parvatanI hAramALA-Ama ekathI anyane vibhAjita karatI spaSTa ane gherI rekhAo AchI ane aspaSTa banavA lAgI ane badhuM ekarUpa banI rahyuM hoya evo. bhAsa thavA mAMDayo. Aje jeTha mahinAnI pUrNimA hatI. pUrvaAkAzamAM soLe kaLAe zobhato caMdra UgI rahyo hato ane girimALAo upara pitAnAM dhavala teja pAtharI rahyo hato. eTale javAno vakhata thaye ema samajIne mahAtmA rAyajI ane gerakhabhAI canadA javA mATe UbhA thayA ane kahyuM, have atyAre kayAM jaze? ahIM rokAI jAo ne ! temaNe javAba Apo ke ame ema samajIne ja AvyA hatA ke AvatI kAle tame javAnA che, to sAMje maLI laIe ane pachI cAMdanImAM canadA sudhI cAlI javAmAM majA paDaze. je bIje divase ahIMthI vidAya thavAnuM na hatuM te, paNa temanI sAthe cAMdanImAM bhaTakavA nIkaLI paDayo heta, e vicAra temane jatA joIne mArA cittane sparzI gayo. temanI sAthene amAro paricaya te bahu TUMko hato, ema chatAM paNa temanuM saujanya, sauhArda, sAdAI ane saMskAritAnA kAraNe temanA pratye amAruM dila UMDI prIti anubhavatuM thayuM hatuM. A kAraNe svajane chUTAM paDe ane khinnatA anubhave evI khinnatApUrvaka ame chUTAM paDayAM. pachI ame bhejanAdithI paravArIne sUvAnI taiyArI karavA For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 lAgyA, paNa ema jaladIthI UMgha kema Ave? Aje te! pUrNimA hatI. samagra giripradeza upara caMdramA amRtasudhA varasAvI rahyo hatA. pelA himapatA paNa rUnA pola jevA aspaSTa, ane ema chatAM, mukhya zikhare ne AMkho tAravI zake eTalAM spaSTa amArI AMkhone vAre vAre pAtA tarapha kheMcI rahyAM hatAM. A kAraNe ame gharamAM hatAM chatAM amArI najara bahAra ja doDayA karatI hatI. A pradeza pahADI hatA. rajanInA Agamanane lIdhe zyAmavarNa baneluM AkAza svaccha-nirmaLa hatuM. pariNAme pUrNa kaLAe khIlI rahelA caMdranI AbhA ApaNe sapATa pradeza upara anubhavIe chIe te karatAM ghaNI vadhAre ujjavaLa ane jANe ke AMkhAne AMjI detI hAya evI jAjaramAna lAgatI hatI. cAMdratu' klaka cakacakita rUpAnI thALI jevu nahi paNa jANe ke jhagajhagatA hIrAthI chalakAtA rUpAnA pAtra jevuM jhabakI rahyuM hatuM. vyApI rahelI kaumudIne lIdhe AsapAsanI vRkSazrI navala rUpa dhAraNa karI rahI hatI. AvatI kAle savAre ahIMthI UpaDavAnuM hatuM, te mATe vahelAM UThIne sAmAna peka karavAnA hatA. tethI bane teTalAM vaheluM sUvuM joIe ema eka mana kahetuM hatuM; khIju` mana ema kahetuM hatuM ke jyAre bahAra cAtaram tejane-prakAzanA utsavasamAraMbha cAlI rahyo che tyAre AraDAmAM purAIne sUI kema zakAya? zarIra UMghavA mAMgatu hatuM, paNa mana te AjanI rAta mANavA mAgatuM hatuM. savAre vahelAM UThavAnA khyAlathI ane zarIranI mAgaNIne vaza thaIne huM sUtA ane thAkane lIdhe UMgha paNa AvI gaI. paNa pAche. madharAta khAda UThayo, bahAra AvyA, nIce khullI jagyAmAM pharavA lAgyA. amArI pAchaLa chavAyelA patanA UMcANa bhAga hatA ane te upara madhyAkAzane vaTAvI pazcimalakSI caMdrabiMba jANe ke laTakatuM hatuM. ane cAtarapha zIta razmie varasAvI rahyuM hatuM. sAme vizALa ci. 16 * For Personal & Private Use Only . Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 himAlaya amApa kSetraphaLane AvarI rahyo hato. avarNanIya gUDhatAnuM gahanatAnuM saMvedana Antaramanane gherI rahyuM hatuM. gAMbhIrya ane AnaMdanI mizra lAgaNIo cittataMtrInA tArane halAvI rahI hatI. AtmA zabdAtIta prasannatA anubhavI rahyo hato. Ama karatAM, besatAM, UbhA rahetAM keTale samaya gayo tenI khabara na rahI. Akhare zarIre pharaja pADI, DuM sute na sUto ane savAra paDI. himaparvata amArI upara jANe ke tuSTamAna na hoya ane amane ahIMthI pUrA dharavIne vidAya ApavA mAgatA na hoya, ema Aje paNa amArI sAme teo spaSTa AkAramAM upasthita thayA hatA. parama vizvavyApI caitanyanAM jANe ke te pratIka na hoya, ema amAruM dila temanA viSe bhaktibhAvathI praNata banyuM ane manathI vandana karIne temanI ame rajA lIdhI. - ahIM ame ATha divasa rahyAM te daramiyAna nArAyaNa nAmano ahIMne bAra-tera varSano chokaro amAruM paracUraNa kAma karato hato. garIbI eTalI badhI ke tenI pAse paheravAnAM sarakhAM kapaDAM nahetAM ane hatAM te phATelA-tUTelAM. bhaNatara te tenA bhAgyamAM kyAMthI hoya? gaMgAkuTiranA mAlika kepTana daulatasiMhanA khetaramAM te kAma karato hate. ame AvyA eTale amArA kAmakAja mATe temaNe amane ene suparata karyo. tenuM moTuM namaNuM hatuM ane tenI vANI bhAre mIThI hatI. muMbaI bAjue ghATIo ane rasoIyAonI jeNe tumAkhI joI hoya tene te AnI naramAza joIne navAIja lAge. je kAMI kAma batAvo te badhuM kare, jarA paNa thAke nahi, kaMTALe nahi ke meM bagADe nahi. je kAMI kahIe te "jI hajUra" kahIne sAMbhaLI le ane jarUra hoya eTalo ja javAba Ape. ame ahIM hatAM te daramiyAna eka divasa sAMje khUba varasAda Avelo ane menA tathA ajitabhAInuM zuM thayuM haze enI ame citA karatAM hatAM, For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 tyAre chatrIo ane TA laI ne te javA taiyAra thayelA. tenI garIbI tenI pAse avAranavAra khelAvatI hatI ke mane muMbaI laI jA ne, Apa kahezo te badhu kAma karIza. AvA che.karAne muMbaI upADI lAvavAnuM sana tA bahu thAya, paNa tenAM mAbApane te ekanA eka chekarA, eTale AvI javAbadArI levAnI amArI hi'mata na cAlI. theADA divasa pahelAM sarvodaya hATelathI AgaLa eka ghI, tela, anAja ane paracUraNa cIjo vecatI dukAnethI ame DAlDA kharIdatA hatA. evAmAM te dukAnanA thaDA upara beThelA cheAkarAnA bApane maLavAnuM banyuM. tenuM nAma gaMgArAmajI. ummara 70 va haze. vALa dhALA ane AMkhe jarIpurANAM cazmAM caDhAvelAM ane gAlamAM khADA paDelA. temanI sAthe vAta karatAM te svAmI AnaMdane sArI peThe jANatA hatA ema amane mAlUma paDayu. amane svAmInA mitra jANIne temane khUba AnaMda thayA. svAmI AnaMda viSe khelatAM temaNe jaNAvyuM ke svAmI amArA moTo visAmeA hatA ane sukhaduHkhanI vAtA karavAnuM, mana khAlavAnu tee eka sthAna hatA. temanuM ahIM vasavuM anekane AzIrvAdarUpa hatu. te ahI rahetA ane ame temane maLatA tyAre duniyAmAM ane ApaNA dezamAM zu cAlI rahyuM che tenI amane temanI pAsethI khabara paDatI. amArI kAI paNa agavaDa TALavA teo sadA tatpara rahetA. teo have te| amane sadAne mATe choDI gayA che, ema kahIne e viSe temaNe U'DI khinnatA vyakta karI. teo e vAra amane gagAkuTiramAM maLI gayA. pahelI vAra AvyA tyAre amArA mATe ceDAM phUla laI ne AvyA hatA; bIjI vAra AvyA tyAre thADAM phaLa laI AvyA. AvA temanA vivekasabhyatA joI ame khUba rAjI thayAM. temanI sAthenI vAtamAM paNa te AjunI garIbAI kema jIvavuM ane TakavuM tenI UDI mUjhavaNatarI AvatI hatI. AvI paristhitimAM AvA vaye vRddha AdamI peAtAnAM bhUtakALanAM varSA yAda karatAM-- * tyAre kevI nirAMta hatI ane sukha hatuM! peTa bharavAnI jarA CNa cintA ' For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 nahatI ane bhagavadbhajana paNa sukhethI cAlyA karatuM hatuM -ema kahIne AgaLanAM varSonI sukhamayatA ane AjanI Arthika bhIMsanI sarakhAmaNI kare ane AjanI akaLAmaNamAM dharama ke bhaktimAM kazuM dhyAna cuMTatuM nathI ema jaNAve e svAbhAvika che. - jemanA makAnamAM ame ATalA divasa rahyA te kepTana daulatasiMhane amane mITho anubhava thayo; amArI sAthe temane badho vyavahAra saraLa ane bhAvabharyo hato. amane joItI cIjo emane tyAMthI maLI rahetI hatI. amArI agavaDa-sagavaDanI teo pUrI cintA dharAvatA hatA. jema ahIM ame AvyAM tyAre temaNe amAruM cApANIthI svAgata karyuM hatuM, tema jatI vakhate paNa amAre temane tyAM cA-pANI tathA nAsto karI javAnuM hatuM. je sthaLamAM ame rahyA te sthaLa paNa, kausAnInI je vizeSatA che te mANavA mATe, bhAre anukULa hatuM. amArI mAphaka kaI paNa maMDaLIne A makAnamAM rahevAnI IcchA hoya to kepTana daulatasiMha sAthe patravyavahAra karIne teo goThavaNa karI zake che. kausAnI bahu ja nAnuM gAmaDuM che. basa sTepanI AsapAsamAM ja, moTA bhAge, tyAM rahetA lokone vasavATa che. kausAnInI vastI 200-300 thI vadhAre mANasonI nahi hoya. pahelAM te tyAM dUdha, anAja, kerosina, zAkapAMdaDuM evI jarUriyAtanI cIjo meLavavAmAM bahu muzkelI paDatI hatI ane maLatuM te bahu ochuM maLatuM. sarakArI sTeTa baMgalA ke DAka baMgalA sivAya pravAsIone UtaravAnuM kaI paNa ThekANuM nahotuM. have te tyAM eka nAnI sarakhI sarvodaya hoTela zarU thaI che, jyAM khAvA-pIvA uparAMta rahevA vagerenI ThIka ThIka sagavaDa che. jarUriyAtanI paNa ghaNIkharI cIjo have ochAvadhatA pramANamAM maLI rahe che. amane te dUdha paNa joIe eTaluM For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 maLI zakatuM hatuM. cA-pANInI paNa tyAM traNa-cAra hoTale cAlI rahI che. Ama kausAnI saMbaMdhe aneka mIThAM smaraNe magajamAM saMgharIne ame jUna mAsanI bIjI tArIkhe savAranA bhAgamAM nava-sADAnava vAgyAnI basamAM besIne tyAMthI vidAya thayAM. canadA mUkela amAre vadhArAne sAmAna A rIte pAchA pharatAM tyAMthI laI lIdhe. semezvara vaTAvyuM. kosI AvyuM. "garamapANInI mAphaka A sthaLe paNa jatA-AvatA pravAsIo nAsto karIne cA-pANI pIne tAjA thAya che. amane ahIM tAju sarasa dahIM maLyuM. jene je gamyuM te khAdhuM pIdhuM ane AgaLa cAlyAM. kesI nadIne pula oLaMgIne basa AlmarAnA raste UMce caDhavA lAgI. kesI nadIe have amAre sAtha cho ane kheranA garama pANInI dizA tarapha te AgaLa AvI. ame bapore bAra vAgyA lagabhaga ArA pahoMcyAM. A mArA ahIM rAmakRSNa dhAma nAmanI eka saMsthA che, tyAM UtaravAnuM ame AgaLathI nakkI karyuM hatuM. tyAM majUre pAse sAmAna upaDAvIne ame pahoMcyAM. rAmakRSNa dhAmanA mukhya saMcAlaka svAmI parabrahmAnaMdajIe amAruM bhAre premathI svAgata karyuM; rahevA mATe amane eka eraDa upara ane eka oraDA nIce kADhI Ape. upara ame rahyAM, nIce menA-ajitabhAI rahyAM. ahIM AvyAM ane A Rtu unALAnI cAle che, enuM ekAeka bhAna thayuM. Aja sudhI badhe havAmAM ochI-vadhatI paNa ThaMDI ja anubhavatAM hatAM, paNa ahIM kharekhara, muMbaI jevI garamI lAgI. AbherAnI 'UMcAI 5400 phITanI che. ane unALAmAM ahIM sAdhAraNataH garamI For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 rahe ja che. eTaluM kharuM ke A bAjunI AbehavA evI vicitra hoya che, ke jyAre paNa tamane lAge ke Aje kharekhara bahu ukaLATa, che, tyAre samajavuM ke be-traNa divasanI aMdara varasAda AvavAno. che. e mujaba jarUra varasAda AvI jAya ane badhe pAchI ThaMDaka thaI jAya che. ahIM havAmAnanI samazitoNatA unALAnI RtumAM jaLavAI rahe che. ahIM AvyA bAda sAmAna vagere badhuM thoDI vAramAM goThavAI gayuM. ame nahAyAMyAM, svastha thayAM, bhojana karyuM, thAka lAge hatuM ane AgalI rAtano ThIka ThIka ujAgare hatuM eTale beeka kalAka ArAma karyo. sAMja paDI. ahIM eka oraDAne prArthanAmaMdira banAvavAmAM AvyuM che, tyAM sAMja-savAra AzramavAsI bhAIo-baheno prArthanA mATe ekaThAM thAya che. oraDAmAM dAkhala thatAM sAmenI dIvAlanI madhyamAM lAkaDAnuM eka nAnuM sarakhuM devaghara jevuM che ane temAM svAmI rAmakRSNa paramahaMsanI chabI mUkavAmAM AvI che. atyAre niyama mujaba tyAM prArthanA zarU thaI. ame badhAM emAM joDAyAM. tyAra bAda bhArata sarakAra taraphathI bahAra pADavAmAM AvelI keTalIka DekayumenTarI phimsa tyAM vasatAM bhAIbahenane batAvavAno kAryakrama goThavAyo hato, te mujaba prArthanA pUrI thayA bAda philmo dekhADavAnuM zarU thayuM. e jovAmAM doDheka kalAka pasAra thayA bAda vALa patAvIne ame nidrAdhIna thayAM. - ame ahIM AvyAM te ja divase sAMje A pahADI pradezamAM varSothI racanAtmaka kArya karI rahelA ane Aje vizeSataH bhUdAna Ajolanano pracAra karatA bhAI zAntilAla trivedInI patnI sI. bhaktibena amArI khabara pUchavA AvelAM hatAM. bhAI zAntilAla trivedIne, AbhorA jaIe tyAre, maLavAnI sauthI pahelI sUcanA mArA mitra bhAI navanIta parIkhe ApI hatI. pachI te nainItAlamAM gaMgA For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 bahene temanI sevA pravRtti viSe ghaNIvAra ullekha karelo. mukatezvaramAM jayantIbahene paNa temanA viSe prazaMsAnA udgAra kADhelA. meM paNa temane ninItAla tathA kausAnIthI amArA e bAju AvyAnI khabara ApatA, ame ArA pahecIe tyAre, temane maLavAnI utkaTa icchA vyakta karatA patro lakhelA. A bhAI zAntilAla, muMbaIthI A bAju AvI caDelA zrI navanIta parIkha sAthe, be divasa pahelAM berInAga gayA che ane traNa-cAra divasamAM pAchA AvavAnA che ema bhaktibahene jaNAvyuM. teo tema ja zAntibhAI mULa saurASTranAM rAjakoTa bAjunAM che, tethI temane maLatAM amane nikaTavartI ravajanane maLyA jevo AnaMda thayo. bIje divase savAre ame AbherAmAM pharavA nIkaLyAM. sauthI pahelAM ame vivekAnaMda leboreTarImAM gayAM. A leboreTarImAM cAlatuM kAma amAre jevuM-jANavuM hatuM ane e leboreTarInA DirekaTara zrI bozI senane paNa maLavuM hatuM. muMbaI pradezanA majUrapradhAna zrI zAntilAla zAha amane nainItAlamAM maLelA tyAre temaNe bezI senane maLavA khAsa kaheluM. ame temanI pAse gayAM. paNa te vakhate teo potAnA madadanIza ane vidyArthIo sAthe kAmamAM rokAyA hatA. tethI sAMje banI zake te AvavA kahyuM. sAMje jarUra AvIzuM ema kahIne ame rAmakRSNa Azrama tarapha cAlyAM. rAmakRSNa Azrama A Azrama AbherAnA lagabhaga bIje cheDe Avela che. tyAM ame pahoMcyAM ane svAmI aparNAnaMdajI, je tyAMnA mukhya vyavasthApaka che, temane maLyAM. ahIM e jaNAvavuM jarUrI che ke A bAju ArA tema ja mAyAvatI rAmakRSNa mizananAM bahu For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 jUnAM ane mahatvanAM kendro che. svAmI vivekAnaMda ahIM tema ja ahIMthI 42 mAIla dUra pUrva bAjue AvelA mAyAvatImAM ghaNe * samaya rahelA. svAmI vivekAnaMdanA sIdhA paricayamAM Avela koI vyakti, saMbhava che ke, Aje paNa ArAmAM hayAta hoya. svAmI AnaMde AjathI 38 varSa pahelAM AtmArAmAM rahIne gAyatrI purazcaraNa vrata kareluM. temane paNa rAmakRSNa Azrama sAthe gADha saMbaMdha hato. temanA paricayane lIdhe AbherA ane rAmakRSNa Azrama mArA manamAM varSothI gADhapaNe saMkaLAyelAM hatAM. A pUrvasaMskArane lIdhe ahIM AvatAM mana keI viziSTa AnaMda anubhavavA lAgyuM. ahIMnA mukhya svAmIjI aparNAnaMdajI pAse ame poNe kalAka beThAM. temanA sauhArdabharyA saujanyathI amAruM citta khUba raMjita thayuM. teo muMbaIthI sArA paricita hatA. muMbaI bAjue khAramAM AvelA rAmakRSNa AzramamAM teo ghaNo vakhata rahelA. mArA eka nikaTa mitra prinsipAla esa. bI. junnarakarane teo sArI rIte jANatA hatA. temaNe AzramanA judA judA vibhAgomAM amane pheravyAM ane rAmakRSNa mizananI bhAratavyApI pravRttio viSe kaeNTaleka khyAla Apo. temanA kahevA mujaba, AmerAnA Azramane mukhya hetu nIcenA sapATa pradezomAM khUba kAma karIne thAkI gayA heya, zarIre nabaLA paDyA hoya, evA mizananA saMnyAsIo ahIM AvIne rahe, ArAma kare ane zArIrika svAstha temaja mAnasika tAjagI meLavIne pitAnA niyata kAryakSetramAM pAchA pahoMcI jAya e prakArano che. tethI sapATa pradeza upara AvelA AzramomAM je vividha sevA pravRttio cAle che tevI pravRttiono boja ahIM rahetA saMnyAsIo upara nAkhavAmAM Avato nathI. Ama temanI sAthe keTalIka vArtA-carcA thaI pachI amane temaNe prasAda Ape, je vaDe moTuM mIThuM karIne ame pAchAM rAmakRSNa dhAmamAM AvI pahoMcyAM. For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 padmabhUSaNa zrI bozI sena ahIM AvIne bhojana karyuM. thoDo samaya ArAma karyo. ahIM "amArI TapAla gAMdhI AzramamAM ekaThI thaI hatI te amane atyAre maLI. vAMcI ane keTalAka patronA javAba lakhyA. sAMjanA vakhate huM, ajitabhAI tathA bahena menA bezI senane maLavA UpaDayAM. temanA baMgale pahoMcyAM eTalAmAM temanAM patnI zrImatI gaphUDa sena amane sAmAM maLyAM. bezI sena A amerikana bAIne paraNelA che. temaNe amane AvakAryA ane kahyuM ke bezI bAjue Avela esaperImenTala phArma upara AbherA AvI caDelA keTalAMka gujarAtI bhAIbahene ahIM cAlI raheluM saMzodhanakArya dekhADavA gayA che. ane tamane temanI pAse laI javA mane kahyuM che, te cAle, tamane tyAM laI jAuM. ema kahIne amane bezI sena pharatA hatA tyAM laI gayAM. temane joIne ame namaskAra karyA. A prasaMgane AgaLa varNavuM te pahelAM bezI senane ahIM thaDe paricaya Apa Avazyaka lAge che. teo bhAratanA eka suvikhyAta vijJAnazAstrI che. Aje temanI ummara 70-71 varSanI thaI che. 1911nI sAlamAM kalakattAnI presiDensI kolejamAM ema. esasI.ne teo abhyAsa karatA hatA. temAMthI sva0 vijJAnazAstrI - jagadIzacaMdra bojhe bAyo-phijhikasa ane lenTa-phijhIolojI (chaDavAone lagatuM zarIraviSayaka vijJAnanA viSayamAM eka rIsarca skalara tarIke pitAnI sAthe kAma karavA mATe bezI senane bolAvI lIdhA. 1914mAM jagadIzacaMdra bejha vizvavyApI pravacana-pravAse -nIkaLelA tyAre pitAnA khAsa madadanIza tarIke bozI senane temaNe pasaMda karIne sAthe lIdhelA. A pravAsa daramiyAna jagadIzacaMdra bojha muMbaI Avela ane vanaspatinI sajIvatA puravAra karatA prayogo For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 temaNe muMbaInI prajAne dekhADelA. royala operA hAusamAM goThavAyelA AvA eka saMmelanamAM huM paNa vanaspatinI sajIvatA pratyakSa karavA mATe gayelo ane e prayogo joyelA. A prasaMge, bozI sene. amane jaNAvyuM te mujaba, teo jagadizacaMdranI sAthe hatA ane prayogo dekhADavAmAM temane madada karI rahyA hatA. zrI bazI sene A rIte jagadIzacaMdra bejha sAthe satata bAra varSa kAma karyuM ane sAthe maLIne saMkhyAbaMdha Joint papers-nibaMdhe taiyAra karyA ane pragaTa karyA. 1923mAM temaNe "On Relation between permeability variation and plant movement" e viSaya upara eka svataMtra pepara lakhe, je royala sosAyaTIe ravIkAryo hato ane potAnA mAsikamAM pragaTa karyo hato. 1924mAM IMglAMDa-amerikAnA mitronI madada vaDe ane royala sosAyaTIe nAnI sarakhI rakama bezI senane ApelI te vaDe, kalakattAmAM svataMtra rIcarsa leboreTarI zarU karavAne temaNe nirNaya karyo. A mATe potAnA nAnA sarakhA bhADAnA gharanA rasoDAne temaNe prayogazALAmAM pheravI nAkhIne tene vivekAnaMda leboreTarInuM nAma ApyuM. A maryAdita sAdhana vaDe temaNe pAyAnuM saMzodhana kArya zarU karyuM. bIjI dizAe temanI nAmanA ane khyAti vadhatI cAlI. royala sosAyaTIe temanA bIjA saMzodhanibaMdhano-peparane, pitAnA mukhapatramAM prasiddha karavA mATe svIkAra karyo. 1928mAM temane phereDe sosAyaTInA ane sosAyaTI opha ekasaperImenTala bAyolejanA sabhya banAvavAmAM AvyA. 1928 thI 30 sudhI teo amerikA rahyA ane rabarTa cembarsa opha nyuyorka yunivarsiTImAM temaNe saMzodhanakArya karyuM. ahIM rahIne temaNe vanaspati ane choDavAo aMge aneka maulika For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 zAdhe karelI ane tene lagatA peparo-nibadhA taiyAra karIne pragaTa karelA. A vakhate amerikA javA mATe temane sva. zeTha jamanAlAla bajAje madada karI hatI. 1935 mAM phIjhIolAjI (zarIrazAstra) ne lagatI raziyAmAM maLelI AntararASTrIya keMgresamAM eka pratinidhi tarIke temaNe bhAga lIdhA hatA. ane e prasaMge peAtAnA saMzAdhanaviSayane lagatI keTalIka navI zAdhA rajU karatA eka nibadha rajU karyAM hatA. tyAMthI paNa temanA jANavAmAM ghaNI navI bAbatA AvI hatI. 1937mAM temaNe potAnI lekhereTarI AlbeArA khaseDI. ahIM temane prayAgegA karavA mATe jamIna vagerenI sArI sagavaDo maLI. kendrIya tema ja uttara pradezanI sarakArAe temanA kAryamAM vadhAre rasa levA mAMDayA ane lebereTarImAM hAtha dharAtI aneka yAjanAone sarakAra taraphathI Arthika Teko maLavA lAgyA. anAja, kaThoLa tema ja ghAsacArAnI pASaNakSamatA kema vadhe, tenuM daLa kema meATuM thAya ane tene pAka kema vadhAre Utare e bAbatanA sa MzAdhana upara have vadhAre bhAra mukAto rahyo. karI eka vAra teo 1947mAM amerikA gayelA ane tyAMthI pAchA pharyAM bAda makAI ane bIna kaThoLonA saMzAdhana upara temanu N kAya vadhAre kendrita thayuM ane eka ekaramAM makAI ne 75 maNa sudhI pAka Utare te hada sudhI temanuM sAdhanakA paheAgyuM. judAM judAM zAka, phaLa, resAvALA khAdyapadArthAM, ghAsa vagare upara ahI. Aje mATA pAyA upara soMzAdhana cAlI rahyuM che. AmAM lAMbAM tAravALuM rU, ghauMnI 401 jAtA, javanI 20 jAtA, caNAnI 7 jAtA, juvAranI 25 jAtA, svITa poTeTAnI 130 jAtA, baTATAnI 40 jAtA, DuMgaLInI 20 jAtA ane e uparAMta TameTA, bIna, vaTANA vagere zAkanI aneka jAtAnA samAveza thAya che. Aja sudhImAM hiMdanA tema ja paradezanAM For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 sAyanTiphika jarnalamAM, vivekAnaMda leboreTarI taraphathI, 130 pepara : pragaTa karavAmAM AvyA che. vijJAna ane vyavahAru khetInA kSetramAM temaNe je mahattvano phALo Apyo che, tenI kadara tarIke bhArata -sarakAra taraphathI 1957nI sAlamAM zrI bazI senane "pabhUSaNane "ilkAba ApavAmAM Avyo che. A kAba Aja sudhImAM bahu ja - ochI-gaNIgAMThI vyaktio prApta karavA bhAgyazALI thaI che. temanuM lagna gaDa nAmanAM eka amerikana sannArI sAthe thayuM che. A sannArI bahu vidvAna ane saMskArI che. temaNe bhAratanI saMskRti ane sabhyatA viSe pustako lakhyAM che, jenI vidvAnonI duniyAmAM bahu moTI pratiSThA che. teo paNa bezI -senanI samAna vayanAM hoya ema lAge che. AvuM saMskArI yugala ahIM ke anyatra maLavuM bahu muzkela che. bezI sena eka mahAna vijJAnazAstrI te che ja, paNa te uparAMta teo atyanta dharmaparAyaNa ane AdhyAmika valaNa dharAvatA -eka vyaktivizeSa paNa che. rAmakRSNa mizana sAthe teo varSothI gADha saMbaMdha dharAve che. rAmakRSNa AzramamAM brahmacArI tarIke teo ghaNo samaya rahelA, ane mizananA pramukha-agragaNya saMnyAsIonA nikaTa paricayamAM AvelA. A uparAMta dezanI moTI lekhAtI aneka vyaktionA--gopAlakRSNa gokhalethI mAMDIne jagadIzacaMdrabejha, gurudeva TAgora, mahAtmA gAMdhIjI, bAbu rAjendraprasAda, paM. gevindavallabha panta, . rAdhAkRSNana, paMDita javAharalAla naheru sudhInA aneka mAnavavizeSanA--sIdhA saMsargamAM teo AvyA che. temanA viSe bhArata sarakAramAM tema ja prajAjanomAM UMDo Adara che. AvI eka viziSTa vyakitane maLavAne upara jaNAvela saMyogomAM amane suga prApta thaye. For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 khezI sena, upara jaNAvyu` tema, eka gujarAtI maMDaLIne potAnA kAma upara cAlI rahelu zodhanakArya, judA judA - namUnAo dekhADIne, samajAvatA hatA, temAM ame paNa sAmela thayAM. vijJAna ane temAM paNa tenI A zAkhAnuM amane kazuM jJAna na maLe. tethI temane pUrI rIte samajavuM amArA mATe zakaya naheAtu; ema chatAM temanI zeAdhanAM, upara jaNAvyAM che temAMnAM, keTalAMka nakkara pariNAme tyAM pratyakSa rUpe jotAM teo vijJAna dvArA dezanI meTI sevA karI rahyA che ema amane lAgyuM. temaNe potAnA A prakAranA sazodhanakAya mATe kalakattA cheDIne AlmeArA zA mATe pasaMda karyuM, tenA khulAsA karatAM jaNAvyuM ke AmerAnAM havAmAna evAM che ke ahIM bAre mAsa ekasarakhuM kAma thaI zake che. AbheArA himAlayamAM hovA chatAM tenI UMcAI bahu nathI. ziyALAmAM ahI bhAgye ja barapha paDe che. eTale vadhAre UMcA pradezAnA pramANamAM ahIM ThaMDI susagha hAya che; unALAmAM paNa bahu garamI paDatI nathI ane comAsuM paNa mApasaranuM hoya che. vaLI, ahI' vanaspati ane dhAnya tathA kALAne lagatI rIsa-saMzAdhananAM je pariNAmeA Ave che te nIcenA sapATa pradezeAmAM nIpajatI vanaspati vagerene lAgu paDe che. Ama anne rIte AsmeArA amane vadhAre anukULa mAlUma paDayu che.' potAnA saMzodhanakArya mAM satata nimagna vijJAnazAstrI kevA hAya e jene jovuM hAya teNe ezI senanAM dana karavAM. jete rAjakAraNa, sattA, pratiSThA, bhAga-vilAsa ke dhanasaMgrahanI kazI ja paDI . na hAya, paNa ekamAMthI khIccha ane temAMthI trIjI zeAdha-ema bhautika sRSTinAM gUDha rahasyA ukelavA pAchaLa ja jenuM mana aviratapaNe lAgeluM hoya ane e rIte maryAdita kSetramAM paNa satyanI zeAdha e For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ja jenA jIvananuM ekAnta lakSya heya-AvI eka vibhUtinuM temanAmAM amane darzana thayuM. temane je batAvavuM hatuM te pUruM thayuM eTale temanA nivAsasthAna tarapha ame vaLyAM. bIjI maMDaLI tyAMthI vidAya thaI temanA kahevAthI ame temanI sAthe AgaLa cAlyAM ane baMgalA sAmenI khullI jagyAmAM beThAM. maratolA AbharA AvyA bAda ahIMthI judI judI dizAe paMdaraviza mAIla dUra AvelA miralA-jAgezvara tathA bInasara javAnuM ame vicArI rahyAM hatAM. mIratolA-jAgezvara tarapha javA mATe basane vyavahAra goThavAyelo hato. bInasara javA mATe saDaka to hatI, paNa tyAM basane vyavahAra cAlu thayo nahoto. tyAM javA mATe koInI khAnagI moTara ke pagADI meLavavAnI jarUra hatI. bInasara saMbaMdhe AvI goThavaNane haju sudhI patto nahoto lAgyo, e daramiyAna ame maratalA-jAgezvara bAju jaI AvavAnuM nakkI karyuM. tyAM javA mATe AbherAthI lagabhaga sattara-aDhAra mAIla dUra AvelA panavanaulA gAmamAM rAta rahevuM paDe tema hatuM. A mATe jUna bhAsanI pAMcamI tArIkhe ame baporanA be-aDhI vAgye UpaDatI basamAM nIkaLyAM. AbhorAne vaTAvyuM. AgaLa cAlatAM thoDuM nIcANa AvyuM ane pachI ekasarakhA caDhANanA mArga upara basa AgaLa ne AgaLa cAlatI rahI. dUra dUra UMcANamAM parvatane khUNe dekhAya ane tyAM sudhI sarpAkAra vahI jatI saDaka pachI vaLAMka le ane AgaLa jatAM dUra dUra vaLI pAcho UMce parvatane bIjo khUNe dekhAya ane pAchI basa te khUNAne vaTAvIne AgaLa cAle.. AbherAne DuMgara ane tenI AsapAsanA DuMgarAo moTA bhAge jhADapAna vinAnA, sUkA ane jene pagathiyA khetI-terrace farm For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyapa Sing-kahe che, eTale ke parvatanA DhoLAvane gALe gALe kApIne nAnAM nAnAM khetare banAvavAmAM Ave ane te upara dhAnya ugADavAmAM Ave tevAM khetarethI DhaMkAyo hoya che. paNa AgaLa cAlatAM pAchA cIDanAM vana zarU thAya che. A cIDa, jene aMgrejImAM "pAIna TrI" kahe che, tenuM nainItAla tema ja AlmorA jillAmAM puSkaLa vAvetara hoya che. A jhADane AkAra jANe ke ileTrIka gleba mUkavA bAkI hoya evA krisamasa TrI" jevo suMdara ane sohAmaNuM lAge che. jhummaranI mAphaka temAM DALIo phUTelI hoya che. nIcethI ghera zarU thAya che ane trizaMku mAphaka UMce jatAM e gherA kamatI thata thate eka prakAranI aNumAM paryavasAna pAme. devadArane ghATa paNa Avo hoya che, paNa tene parNavistAra vadhAre ghaTTa hoya che. Ama panavanaulAnA raste cIDanAM vRkSe amane cotaraphathI AvakArI rahyAM hatAM, ane pitAnI manoharatA vaDe thAkane haLavo karI rahyAM hatAM. A saDaka simenTa ke DAmaranI nahatI, eTale pAkI kahevAya chatAM kAcI hatI ane tethI rastAnI dhULano amane sAro lAbha maLatuM hato ! sAMjanA sADAcAra-poNA pAMca lagabhaga thayA ane ame panavanaulA pahoMcyAM. basamAMthI UtaryA, bAjue UMcANamAM AvelA DAka baMgalAmAM sAmAna laI jaIne mUko, ane dhULathI chavAyeluM meTuM dhoI sarakhAM thaIne ahIMthI keDI raste doDha mAIla dUra Avela mIralA javA ame nIkaLyAM. amArI keDI parvatanA gADha jaMgalamAM thaIne AgaLa jatI hatI. sAMjane samaya hato ane pazcimAkAzamAM sthira thayelAM uNa-madhura sUryakiraNe vRkSanI DALIone vIMdhIne amane sparza rahyAM hatAM. AkhI keDI upara moTA bhAge cIDanI suMvALI saLI onI bichAta patharAI rahI hatI ane te upara thaIne cAlatAM, -caDatAM ke UtaratAM dhyAna na rAkhavAmAM Ave che, lapasI javAnuM For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 jokhama rahetuM hatuM. keTaleka sudhI UMce caDavAnuM hatuM. pachInI keDITa lagabhaga sIdhI hatI. relavenuM phATaka hoya evuM nAnuM sarakhuM pravezadvAra AvyuM. ame AgaLa vadhyAM, ane svAmI kRSNapremanA AzramamAM praveza karyo. ahIM jAta jAtanAM ane koI kaI te ApaNe kadI joyAM na hoya evAM phUlanA choDa vyavasthita rIte ugADavAmAM AvyA hatA. badhu svaccha, sughaDa ane bhAre surucipUrNa hatuM. phaLajhADa paNuM jAtajAtanAM hatAM ane madhamAkhaucheranI peTIo paNa hatI. eka bAju eka pahoLI khATa eTale ke hiMDoLo hato ane sAme besavAne ITa-paththarano caNele cetare hatuM. bIjI bAjue eka nAnI sarakhI derI hatI. tenI sAme namaNA kada ane ghATanuM rAdhAkRSNanuM maMdira hatuM. AgaLa cAlatAM phUlajhADanA nAnA-moTA kayArA hatA ane AsapAsa pharavA mATe nAnA nAnA raratAo karavAmAM AvyA hatA. maMdiranI najIka nivAsasthAna hatuM. A nAnA sarakhA upavananI atyanta surucipUrNa racanA joIne amAruM dila prasannatA anubhavI rahyuM hatuM. svAmI zrI kRNaprema ahIM rahetA svAmI kRSNaprema keNa ema temanA viSe A lakhANa vAMcanArane kautuka thAya e svAbhAvika che. tethI temane thoDo paricaya Apa Avazyaka lAge che. A svAmI kRSNapremanuM mULa nAma zrI "rAnAlDa niphasana' che. teo IMglAMDa-laMDananA. vatanI che. Aje temanI ummara bAsaTha varSanI che. temanA abhyAsa kALa daramiyAna paheluM vizvayuddha phATI nIkaLyuM hatuM ane teo era phorsa-havAI sainya-mAM joDAyA hatA ane phrAnsamAM eka vimAnI TakaDImAM temaNe kAma karyuM hatuM. laDAI pUrI thayA bAda teo For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 kaeNmbrIja AvyA. ahIM tattvajJAnanuM sAhitya vAMcatAM vAMcatAM te paurvAtya tattvajJAnanA saMparkamAM AvyA. te prakRtithI cintanaparAyaNa hatA ane jIvananA prAr`bhakALathI temanAmAM saMsAra pratye virakti hatI. ane A azUnya lAgatA saMsArapravAha pALa rahelA kA ane satyane zodhavA temanuM citta mathI rahyuM hatu. bhautika mahattvAkAMkSAonuM temane jarA paNa praleobhana nahe|tuM. bhAratIya darzonasAhityane paricaya vadhatAM teo bhAratIya sa MskRti tarapha khUba AkarSAyA. 1921mAM lakhanau yunivarsiTInA e vakhatanA vAisacenselara DaoN. cakravatI ane temanAM patnI yazodAmA iMglAMDa gayelAM, te vakhate te bannenA samAgamamAM teo AvyA, ane temanI sAthe ja niksananuM hindustAna AvavAnuM banyuM. lakhanau yunivasiTImAM teo eka adhyApaka tarIke nimAyA. cakravartI kuTuMba sAthene temane paricaya cAlu rahyo. bhAratamAM AvyA bAda zarUAtamAM te bauddhadharmI tarapha kheMcAyA; te dhanA abhyAsa tarapha teo vaLyA. hiMdI, saMskRta tema ja aMgALI bhASA paNa temaNe zIkhI lIdhI. veda, vedAMta, purANa, bhAgavata tema ja taMtrazAstra tathA jaina darzana vagere viyeAmAM temaNe sArI jANakArI prApta karI. Akhare vaidika dharma ane temAM prarUpavAmAM Avela bhaktimArga upara temanuM citta sadAne mATe sthira thayuM. upara jaNAvela cakravartI kuTuMba atyanta dhArmika ane adhyAtmaparAyaNa hatuM. khAsa karIne zrImatI yazodAmAmAM Ajanma UDu adhyAtmaparAyaNa valaNa hatuM. kahevAya to ema che ke temaNe pahelI adhyAtmadIkSA potAnA pati pAsethI lIdhI hatI. yuvAna niksanane yazodAkhAI sAthe lagabhaga mA-dIkarA jevA saMbaMdha hatA. 1927mAM lakhanau yunivarsiTInI vAIsa-censalarazipathI DaoNkaTara ci. 17 For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 cakravartI mukta thayA ane tyAra bAda teo pitAne ghera kAzI AvIne rahyA. nisane paNa lakhanau yunivarsiTInI nokarI choDI dIdhI ane banArasa hiMdu yunivarsiTImAM adhyApaka tarIke teo joDAyA. ane e rIte cakravatI kuTuMba sAthe temane sahavAsa cAlu rahyo. banArasa AvyA bAda thoDA samayamAM yazodAmAe saMsArane tyAga karyo. temaNe vRMdAvanamAM vaiSNava saMpradAyanA koI saMnyAsI pAse saMnyAsa dIkSA lIdhI, saMnyAsinI banyAM ane AlmorAmAM AvIne rahyAM. teo baMgALI, hiMdI tathA aMgrejInAM sArA jANakAra hatAM. niksana paNa e ja vairAgyabhAvathI preti ane prabhAvita hatA, eTale, sva. paM. madanamohana mAlavIyAne temane rokavAne ghaNe Agraha hovA chatAM, mAtA pAchaLa bALaka doDI jAya tema, teo paNa yazodAbhAI pAchaLa nokarI choDIne ArA cAlI AvyA ane yazodAmAI pAse dIkSA laIne vaiSNava saMpradAyanA sAdhu banyA, ane "kRSNaprema vairAgI" nAma dhAraNa karyuM. tyAra bAda temaNe vaiSNava saMpradAyanA eka sAdhu tarIkenA badhA niyamo cokasAIthI pALavA mAMDayAH mAthe coTalI rAkhavI zarU karI, kAna vIMdhAvyA, gaLAmAM tulasInI mALA paheravA lAgyA, vagara sIvelAM geruA raMganAM kapaDAM paheratA thayA, mAdhukarI upara pitAne nirvAha karavA lAgyA ane svayaMpAkI banyA. rAdhAkRSNanI AratI-upAsanA teo vidhividhAnapUrvaka Aja sudhI apUrva zraddhA ane bhakti vaDe karatA rahyA che. - 1928 mAM jUna ke julAI mAsamAM gAMdhIjI AlmorA gayelA tyAre teo yazodAmAIne ane sAthe sAthe svAmI kRSNapremane maLelA ane temanA viSe gAMdhIjInA mana upara UMDI chApa paDI hatI. tIrthasalIlamAM zrI dilIpakumAre paNa A banne viSe prazastibharyo ullekha karyo che. yazodAbhAI parama siddhine pAmelAM saMnyAsinI hatAM, ane temane sAkSAtkAra thayo hate evI temanA viSe mAnyatA For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravarte che. AzrAmAM bhaktajanone khUba Avarajavara rahelA hatuM ane ekAta ke zAnti jevuM kazuM maLatuM nahotuM, tethI tyAM keTalAMka varSa rahyA bAda temaNe mIratalAmAM maMdira ane nivAsasthAna baMdhAvyuM ane tyAM jaIne teo rahyA. A sthaLane vaiSNava "uttara vRndAvana'nA nAmathI oLakhe che. A sthaLa samudrasapATIthI Azare 7000 phITanI UMcAI upara AveluM che. 1946mAM yazodAbhAI nirvANa pAmyAM. yazodAmAIne motI rAjA" nAmanI eka putrI hatI, je kRSNa premathI dIkSita banIne saMnyAsinI thaI hatI; te paNa thoDA samaya bAda avasAna pAmI. kRSNapremane eka aMgreja mitra hatA; nAma elekjhAnDara; teo AI ema. esa. ane sivila sarjana hatA. temaNe kRSNa prema pAse dIkSA laIne saMnyAsa dhAraNa karyo hato ane kRSNapremanI sAthe rahetA hatA, garIba janatAnI teo khUba vaidakIya sevA karatA hatA. teo dayA ane karuNAnI mUrti samA hatA ane pahADI loko mATe eka mahAna AzIrvAdarUpa hatA. teo paNa be varasa pahelAM avasAna pAmyA che. atyAre kRSNa prema pAse eka aMgreja yuvaka che. teNe kuNaprema pAse dIkSA lIdhI che ane tene "mAdhavAziSa " nAma ApavAmAM AvyuM che. kRSNaprema bhaktiyoga tarapha khUba DhaLelA che, paNa sAthe sAthe teo ucca keTinA vidvAna ane philasUpha che. temaNe aMgrejImAM lakhelA graMthe yoga epha bhagavadgItA', yoga eka kaTha-upaniSada', sarca phera dratha" ane "inIziyezana aTu yoga" AntararASTrIya khyAti dharAve che. teo hiMdI bahu sarasa saraLapaNe bole che. zrI kRSNaprema sAthe meLApa kRSNa premane A saMkSipta paricaya che. temane maLavuM, temanAM For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 darzana karavAM e ahIM AvavAne khAsa uddeza hato. AzramamAM ame pahoMcyAM tyAre zrI kRSNaprema tathA temanA ziSya mAdhavAziSa bahAra pharavA gayA hatA. thoDI vAre teo AvyA. temaNe amane joyAM ane mIThA zabdothI AvakAra Apyo. kRSNaprema AdheDa ummaranA, zarIre pAtaLA. ane UMcA che. AMkho para cazmAM pahere che, mAthuM khulluM rAkhe che. kRSNapremanI mukhAkRti upara nitAna sAdhutA taravare che. temane jotAM ja A eka vidvAna, cintaka, asAmAnya vyakti che ema lAgyA vinA na rahe. temanI vANu saumya ane prasanna bhAvathI bharelI che. temanI sAthenA mAdhavAziSa eka namaNI AkRtinA yuvAna che ane emanI rItabhAtamAM saMyama ane svasthatA dekhAya che. bagIcAmAM AvelI khATa upara te banne beThA. temanI sAme cotarA tarapha ame badhAM beThI. amArI oLakhANa amAre ja karAvavAnI hatI. amArI vacce prAsaMgika vAto zarU thaI, paNa ahIM amane vadhAre vakhata rokAvuM paravaDe tema nahotuM. sUrya astAcaLa samIpa jaI rahyo hato. aMdhAruM thaI jAya te pahelAM panavanaulA amAre pahoMcI javuM joIe, tethI ame thoDIvAramAM UbhAM thayAM. svAmIjIe AzramamAM amane pheravyAM. bAjue AvelI paththaranI ArasanI derI pAse laI gayA ane amane kahyuM ke A yazodAmAInI samAdhi che; temanuM ahIM bAra varSa pahelAM nirvANa thayuM. te derImAM baMsI vagADatA zrIkRSNanI UbhI mUrti hatI. A mUrti bhAre bhAvavAhI hatI. jotAM AMkho thAke nahi evI te AkarSaka lAgatI hatI. sAdhAraNa rIte zrIkRSNanI. mUti goLamaToLa avayavo ane phUlelA gAlavALI, zrImAnanA gharamAM UcharelA kizora jevI hoya che. A mUrtine te uThAva ja koI judA prakArane hate. dhIra-gaMbhIra tenI mudrA hatI. namaNI, pAtaLI zarIrayaSTi hatI. aMgaupAMgamAM vilakSaNa sAmyatAnAM darzana thatAM hatAM. A mUti saMbaMdhamAM svAmIjIe jaNAvyuM ke yazodAbhAI vidyamAna hatA te daramiyAna temanA mATe A mUrti ITAlIthI khAsa taiyAra For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 karAvIne ma'gAvI hatI. pachI rAdhA-kRSNanA maMdira tarapha gayAM. ma MdiranI sAme, jarA dUra, barAbara vaccenA bhAgamAM, eka nAnA sarakhA thAMbhalA upara garuDanI suMdara cakacakita mUrti besADelI hatI. A mUrti pittaLanI athavA paMcadhAtunI banAvelI hatI. pachI ame madiranA gadvAra AgaLa jaI ne UbhuM. gadvAramAM rAdhA--kRSNanI UbhI paMcadhAtunI mUrti hatI ane tene vastrAbhUSaNa ane jAtajAtanAM puSpothI zagAravAmAM AvI hatI. madiranI racanA ane zilpa bhAre saumya ane surucipUrNa hatAM. garbhAgAranA eka khUNe bhagavAna buddhanI pittaLanI eka bhavya mUrti birAjamAna hatI. sAMje sADAsAta vAgye ahI uMmezAM Arati thAya che. svAmIjI kriyAkAMDanA aNIzuddha pAlananA utkaTa AgrahI che. sAMbhaLyuM hatuM ke svAmIjIne AratI utAratA jovA, te vakhatanu vAdya, vAgha, sa`gIta, gAyana vagere sAMbhaLavuM e bhAre AlAka hAya che. paNa amArAthI * tyAM sudhI rAkAvAnu zakaya nahAtuM, eTale ame svAmI kRSNapremane namaskAra karIne temanAthI chUTAM paDayAM. A sthaLamAM ame ekAda kalAka gALyA ane svAmI kRSNapremane TUMkA sarakhA paricaya thayA. AthI amane jarUra AnaMda thayA, paNa temanI sAthe vizeSa samaya gALavAnuM na banyuM e bAbatane manamAM UMDA asASa rahI gayA. ATalI lAMbI sAdhanA bAda paNa kriyAkAMDa viSenA temaneA ATalA badhA Agraha mArA tazIla mAnasane na samajAya tevA hatA. temanA vaiSNavI bhaktipatha paNa jaladI gaLe Utare teve! nahAtA. Ama chatAM A viSe ke temanI anya raheNIkaraNI viSe ATalA TUMkA paricaya uparathI kazA paNa abhiprAya ApavAnuM ucita lAgatuM nathI. temaNe deza hADayo, vArasAgata dharma cheDayo, svataMtra tarka, cintana, manthana ane varSAnI sAdhanAnA pariNAme ane sAthe sAthe satata jJAnayoga dvArA teo Aje A sthitine prApta thayA che. AvI viziSTa For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti viSe kazo paNa abhiprAya bAMdhatA pahelAM temane vizeSa paricaya hovo Avazyaka che. jANe ke eka sundara svapna joyuM hoya evI cittanI dazA anubhavatAM ame tyAMthI pAchI pharyA, bahAra khullI jagyAmAM AvyAM, ane AthamavAnI taiyArI karatA sUryanA lAla biMbane ame joI rahyAM. cIDanI saLIo upara ame saMbhALapUrvaka sarakI rahyAM hatAM. jamaNI bAjue parvatanI kora upara amuka lahekApUrvaka, ekasarakhA tAlamAM, pITha upara moTA bejAo dhAraNa karIne, cAlI rahela kulIonI lAMbI katAra saMdhyA samaye chAyAcitra nirmANa karatI hatI ane raNapradezamAM UMcANavALA bhAganI kera upara cAlI rahelA UMTanI vaNajhAranI yAda ApatI hatI. Ama cotaraphanA saundaryane jotAM, mANatAM, vAto karatAM ame, lagabhaga aMdhAruM thaI gayuM te arasAmAM, panavanaulAnA DAkabaMgale pahoMcI gayAM. kRSNapakSanI caturthI hatI eTale rAtrIne aMdhArapaTa badhe chavAI gaye hato. basanI saDaka nIcANamAM hatI. DAkabaMgale nAnA sarakhA TekarAnI uparanA bhAgamAM hato. catarapha cIDa ane devadAranAM vRkSonuM gADha jaMgala hatuM. DAkabaMgalAmAM sAthe lAveluM bhAtuM ame khAdhuM, sUvA mATe sarakhI vyavasthA karI ane pachI bahAra AvIne bahu UMcI nahi evI beThA ghATanI bAMdhelI dIvAlanI pALa upara ame beThAM. ahIM atyAre bhAre ekAta ane badhuM kAMI sUnakAra lAgatuM hatuM. AkAzamAM tArA camakatA hatA. vRkSarAjImAMthI pasAra thatA pavanano maMda maMda mITho marmara dhvani vAtAvaraNamAM mAdhuryane saMcAra karato hato. ahIM paNa kaI rAnI jaMgalI pazu kema caDI na Ave? kAraNa ke A e ja pradeza hatuM ke jyAM jIma koravATe manuSyabhI cittAone varSo pahelAM svarge pahoMcADyA hatA--Avo vicAra kadI kadI cittane sparzI ja hite. paNa ahIM A gherI parvatamALamAM ane ghaTTa jaMgalamAM, jyAMthI For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 mAIlo sudhI draSTi jaI zake evI UMcAI e eThAM beThAM je Ana'rAmAMcane anubhava thatA hatA, te ADe pelA bhayavicAra kSaNa-e kSaNathI vadhAre TakatA nahi. gheADI vAra bAda DAMgalAnI pAchaLanA bhAgamAM prakAza jevuM lAgyuM ane mAlUma paDayuM ke udaya samayanI lAlI, ane phIkAzathI sathA mukta nahIM anelA evA kRSNapakSanI caturthI nA cadra cotarapha prakAza phelAvI rahyo che. ethI vAra aMdhAruM madhura prakAzamAM rUpAntara pAmyuM ane caMdranI divya AbhA vaDe AsapAsanA aspaSTa pradezo spaSTa AkAra dhAraNa karavA lAgyA. A cAMdanImAM ame kalAkeka kheDAM ane pachI thAkayAMpAkayAM sUI gayAM. savAranA vahelAM UDyAM ane nityaka patAvIne tema ja cAnAstA karIne ahIMthI keDI raste cAra mArkala dUra AvelA jAgezvara tarapha ame ca zarU karI. bhAratamAM je khAra jyAtiligA kahevAya che ane temAM 'nAgeza dvArukAvane' ema je ullekha Ave che, te A jAgezvarane lagatA che evI pracalita mAnyatA che. A bAjunuM e eka suprasiddha tIrthaMsthAna che. tyAM javA mATe ame nIkaLyAM tyAre zatru MjayanI yAtrAnA nAnapaNanA divaseA mane yAda AvyA. pAlItANAna kAI eka dhama zALAmAM ame UtaryAM hAI e, savAranA pahAramAM mArA pitA amane badhAMne vahelA uThADe; dizAe javuM, dAtaNa karavuM" A badhAM nityakarmAthI jaladIthI paravArIne ame nIkaLatAM. taLeTI sudha kAI vAhanamAM jaI e, pachI bhAre utsAha ane heAMzabhera parvata caDhavA mAMDIe. AvA ja utsAha jANe ke Aje paNa huM jAgezvaranI yAtrAe jaI rahelA anubhavI rahyo hAu' evI smruti lAgatI hatI. sU pAchaLanA bhAgamAM udaya thaI cUkayo hatA. A bAju zItaLa-mAMda-madhu pavana vAI rahyo hatA ane ThaMDInA praka 5 avAranavAra pedA karatA hate. patanI kAre kAre ane vRkSAthI AcchAdita keDI upara ame AgA vadhI rahyA hatA. zarUAtamAM sAru evuM UMcANa caDhavAnuM hatuM, ja For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 mAjue mAI lAnA mAI le sudhI parvatamALA najare paDatI hatI. kadI kadI jANe ke rAnI pazuenAM raheThANa na heAya evI khINA ane gIca jhADIo AvatI. A bAju amane taddana aparicita evAM kAI kAI pakSIonA mIThA TahukAra avAranavAra saMbhaLAyA karatA hatA. have caDhANa pUru thayuM ane lAMbe sudhI utarANanA mArga zarU thayA. 7000 phITa sudhI UMce jaIne pAchA hajAra-doTahajAra phITa nIce kotaryA. hAzuM ema lAgyuM. nIce khINamAM jAgezvaranAM madiza dekhAyAM. A vibhAgamAM devadAranAM bhAre gADha jaMgalo AvelAM che. TheTha nIce pahoMcatAM pAkI saDaka Ave che. A saDaka upara nadIkinAre cAlatAM cAlatAM jAgezvaranA jhAMpA sudhI paheAMcI javAya che. ahI kinArA upara A ati purAtana madiza UbhelAM che. eka mukhya maMdira che, jemAM jAgezvara mahAdevanuM jyeAtiliga che ane tenI AsapAsa deva-devIonAM nAnAM diza che. A mukhya maMdirane khAlA jAgezvara ' ( eTale ke bALaka jevA jAgezvara) kahe che ane bAjue sattA mAIla upara pahADanI Toca upara mahAdevanuM eka bIju eTalu ja purANu maMdira che, jene chUTA jAgezvara ' athavA te L bRhat jAgezvara ' kahe che. najIkamAM eka vahetA pANInA jharA che tene brahmakuMDa kahevAmAM Ave che. A kuMDamAM kareluM snAna bahu puNyadAyI lekhAya che. cAre bAjue pahADAnA kheALAmAM Avelu A sthAna bhAre ramaNIya che. duniyAnA koI dheAMghATa ahIM sudhI paheAMcatA nathI. apUrva zAnti ane ekAnta ahI anubhavAya che. AtmasAdhanA mATe suyeAgya sthaLa che. 6. A sthaLane eka bIjo paNa mahimA che. jema khAgezvara sAthe zaMkara-pArvatInA lagnanI ghaTanA joDAyelI che, tema A sthaLa sAthe zakare karelA kAmadahananI--te mATe temaNe trIju' lAcana khAlyAnI-- For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 ghaTanA joDAyelI che. ahIMnA gADhAM devadAranAM jaMgale, Amatema vaLAMka letA ane vicaratA nAnA jaLapravAha, AsapAsa gaganacuMbI parvatazikhare, AvuM A sthaLa kAmadahana ane jJAnalecananA udghATananI kalpanA mATe bhAre samucita lAge che. A khyAla sAthe ahIM pharatAM kavi kAlidAsacita kumArasaMbhavanI aneka paMktio yAda AvatI hatI ane citta kalpanAnA cakaDoLe caDatuM hatuM. ahIM amArAmAMnAM jemane brahmakuMDamAM snAna karavuM hatuM temaNe snAna karyuM ane jyotiliMganI pUjA paNa karI. ahIM AvIne eka paMDayAne baTATAnuM zAka ane pUrI taiyAra karavA kahela, te vaDe sudhA -zAnta karI. thoDo ArAma karyo ane sADA agiyAra-bAra vAgyA lagabhaga ahIMthI mukAma uThAvyo. ahIMthI amAre be mAIla dUra Avela AratolA gAme pahoMcavAnuM hatuM ane tyAMthI panavanaulA thaIne amane ArA pahoMcADatI basa pakaDavAnI hatI. jAgezvarathI AratolA sudhI pAkI saDaka che. zrAvaNI pUrNimA, kArtakI pUrNimA, zivarAtri evA parva divasomAM ahIM hajAre yAtrALuo Ave che. ane te mATe te divaso AsapAsa AmerAthI nAgezvara sudhInI basa sarvisa cAlu karavAmAM Ave che. bAkInA divasomAM kI te panavanaulAthI keDInA raste athavA te AratelAthI pAkA raste ahIM AvI zakAya che. madhyAhanane samaya hato. A pradeza khINamAM Avela hoIne jarA paNa ThaMDaka hatI nahi. bAjue devadAranAM gherAM vana hovA chatAM pahoLI saDaka upara e gaganaspazI vRkSone bhAgye ja chAMye paDatA hatA. eTale A doDha mAIla pasAra karatAM amane sArA pramANamAM garamI ane thAka lAgyAM. Akhe raste nIce bAjue eka nadI For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 " cAlI AvatI hatI ane temAM pANInuM vaheNa pAtaLuM nAnuM sarakhuM kadI gAcara, kadI agAcara maunapaNe vahI rahyuM hatuM. ekAda mAIla cAlyAM eTale jhADapAnathI ghaTTa rIte chavAyelA. evA nadInA kinAre eka prAcIna maMdira AvyuM. A maMdira emAM pratiSThita mahAdeva 'Dezvara 'nA nAmathI oLakhAya che. bhAvuka yAtrikA mAlA jAgezvara, chUTA jAgezvara ane A duDezvara ema mahAdevatripuTInAM darzona karIne dhanyatA anubhave che. A maMdirane AkAra, himAlayanAM maMdiranirmAnI je eka viziSTa zailI che, tenA eka sundara namUnA che. kedAranAthanu madira (tenI chaMkhI joI che te mujaba) ane A maMdira ekamekane bahu ja maLatAM lAgatAM hatAM. ahI madiranA pUjArI maMdira baMdha karIne cAlI gayA hatA, eTale aMdara ame javA na pAmyAM. jAgezvara mahAdevanAM maMdiramAM keTalIka viziSTa prakAranI prAcIna mUrti hatI, tema ahIM paNa hAvI joIe, paNa tenAM darzana amArA nasIbamAM nahAtAM. A maMdiranuM sthaLa ane AsapAsanuM dRzya bhAre ramaNIya lAgyuM. madiramAM javA mATe nAne sarakhA pula eLa gavA paDe che. pulanI A khAjue besIne vahetA jharaNAne ane ma MdiranI bhavya imAratane jotAM AMkhA thAkatI nahAtI, ane ahIMthI khasavAnuM mana ja catu nahAtu. dhyAnI vairAgI mahAdevane vasavA mATe A kharekhara suyeAgya sthaLa che, ema mana ghA karatuM hatuM. Ama ahIM, badhAMne AgaLa javA daIne, huM ThIka ThIka rAkAyA. paNa Akhare te ahI thI pagalAM upADaye ja chUTakA hatA, kAraNa ke be-aDhI vAgyA AsapAsanI asa pakaDayA sivAya cAle tema nahotuM. O AgaLa cAlyA, badhAM sAthe joDAI gayA. AratAlA AvyuM. AkhA pravAsa daramiyAna jAgezvarathI AratAlA sudhI AvatAM amane For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 tyAM , hatA. ahI evI hatI jo sauthI vadhAre garamI lAgI. basa jyAM aTakatI hatI tyAM eka cA-.. pANI ane paracUraNa anAja vagere vecavAnI dukAna hatI, tenA upara eka kAmacalAu mALiyuM hatuM. dukAnadAranI rajAthI ame A mALiyA upara caDhIne beThAM. bahAra garamI lAgatI hatI, paNa ahIM chAparA nIce ame eka mALa upara beThA hatA tyAM ThaMDA pavananI madhura laharIo cAlI AvatI hatI ane amArA zramanuM zamana karatI, hatI. ahIM beThAM beThAM sAme je vistIrNa pradezanuM darzana thatuM hatuM, tenI bhavyatA koI judA ja prakAranI hatI. gaNyAM na gaNAya evAM girizikharonI hAramALA, jANe ke koI vipula sainya DhagalAbaMdha taMbuone paDAva nAMkhyo na hoya evI, vilakSaNa ane cittAkarSaka dIsatI hatI. Ama ahIM amAre doDheka kalAka pasAra karavo paDe, kAraNa ke basa AvavAmAM moDI thaI hatI. Akhare basa AvI. temAM beThAM, panavanaulAnA DAkabaMgalAmAM mUkele sAmAna, panavanaulA. AvyuM tyAre, tyAMthI nIce laI AvyAM ane basa upara caDAvyo. najIkanI hoTelamAM cA-pANI pIdhAM. sAkara jevA mIThAM ane moTA kadanAM khumAnI ahIM maLatAM hatAM te ThIka pramANamAM kharIdyAM ane Akhe raste khAtAM khAtAM sAMjane vakhate ame AbhorA pahoMcI gayAM.. zrI zAntilAla trivedI basamAMthI UtaryA ane najIka AvelA gAMdhI Azrama upara : jemane maLavAnI huM keTalAka divasathI AturatA sevatA hatA te zAntilAla trivedIne bheTo thaI gayo. teo berInAgathI gaI kAle ahIM AvI gayA hatA. AkhA divasanA rakhaDapATane thAka ane rastAnI lAgelI dhULane lIdhe vikaLa dekhAtA evA ame e vakhate temanI sAthe vadhAre vAta karavAnI sthitimAM nahetAM; savAre maLavAnuM temanI sAthe vALane lIdhe vikAsanA rakhaDapaTa For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 - nakkI karIne chUTAM paDayAM. rAmakRSNa dhAma pahoMcyAM ane nAhI-dhoIne svastha banyAM. rAtre ArAma karyo ane savAre tAjAM thaI gayAM. " bIje divase zAntibhAI maLavA AvyA. temanI sAthe dezanI - AjanI paristhiti, sarakArI taMtrane saDo, AgevAnone mUDha ane vikaLa banAvatI sattAbhUkha, gAMdhIjIne ApaNe sAva bhUlI gayA hoIe e ApaNe prajAne nikRSTa jIvanavyavahAra-AvI aneka bAbate viSe, jANe ke ekamekane lAMbA vakhatathI oLakhatA na heIe evI nikaTatAthI, ame vAto karI ane koI suhRdane maLyA jeTalo AnaMda anubhavyo. - A zAntibhAI mULa saurASTra-rAjakoTanA rahevAsI che. 1921mAM asakyoganA AndolanathI prabhAvita banIne temaNe abhyAsa choDI dIdho hato ane satyAgraha AzramamAM joDAyA hatA. e vakhate temanI umara 17 varSanI hatI. AzramamAM traNa varSa vyatIta karyA bAda temane gAMdhIjIe bAraDolInA svarAjya AzramamAM mokalyA hatA. tyAMthI vaLI bhAvanagara pAse AvelA maDhaDA khAte zrI zivajI devazIe zarU karelI udyogazALAmAM gAMdhIjInI AjJAthI teo eka kAryakara tarIke joDAyA hatA ane traNa varSa sudhI kAma karyuM hatuM. 1928mAM gAMdhIjIe himAlayamAM AtmArA khAte racanAtmaka kAryanI jamAvaTa karavA mATe javAne temane Adeza Apyo. ahIM temaNe eka varSa pasAra karyuM , evAmAM 1929nI sAlamAM jUna mAsamAM gAMdhIjI AmerA AvyA, tyAMthI rANIkheta, tArIkheta ane kausAnI gayA ane tyAM 10 divasa rahIne anAsakti yoga lakhyo ane tyAMthI bAgezvara gayA-A badhe kAryakrama zAntibhAI mAraphata goThavAyo hato ane e divasomAM teo bApujI sAthe ja satata - pharatA hatA ane ThekaThekANe bApujInA rahevA-khAvA vagerene badhe -prabaMdha temaNe ja karyo hato. For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 1930mAM jyAre dezabharamAM satyAgrahanI ane savinaya bhaMganI laData zarU thaI tyAre AlmArAmAM paNa :te AndolananA paDaghA paDayA hatA. e divaseAmAM rASTradhvajane lagatA satyAgrahamAM jJAntibhAI joDAyA ane gurakhA miliTarIe temanI maMDaLI upara lAThIcArja karyAM tenA pariNAme temanAM be hADakAM bhAgI gayAM. pachI te te kailAsanI yAtrAe jaI AvyA. 1942nAM aitihAsika Andolana daramiyAna teo be vAra jelamAM gayA ane eka vAra temane phrAMsInI zikSA thatI thatI rahI gaI ! AbheArA ane nainItAla jillAnA pahADI pradezeAmAM racanAtmaka kAryanI jamAvaTa karavA pAchaLa temaNe Aja sudhI peAtAnI sa zakti khacI che. canAmAM temaNe gAMdhI AzramanI sthApanA karI, tyAM eka meATu' audyogika kendra UbhuM karyuM. ane A pravRttinuM temaNe varSo sudhI saMcAlana karyuM". evI ja rIte temaNe khIjI aneka saMsthA UbhI karavAmAM--khAsa karIne saralAdevI ke jemanA viSe AgaLa ullekha karavAmAM Avye che, temane lakSmI Azrama zarU karavAmAM--temaNe khUba madada karI che. te A pahADI pradezamAM satata ghUmatA rahyA che ane Aja sudhImAM temaNe lagabhaga 15000 mAIlane paidala pravAsa kheDayA che. A badhAM tyAga ane tapazcaryAmAM tema ja racanAtmaka pravRttionA saMcAlanamAM temanAM patnI bhaktibahene temane ekasarakhA sAtha ApyA che. pati jeTalAM ja tee bhAvanAzALI ane zramazIla che. temane eka meTI uMmaranA dIkarA che, je hAla cAra ekAunTanTanu muMbaImAM rahIne bhaNe che. tene AmerA gamatuM nathI; Amate muMbaI Ave te cena paDatuM nathI ! chelluM 37 vaSa~thI temanA akhaDa kayAga cAlI rahyo che. Aje temanI 60 varSe lagabhaga ummara thavA AvI che. have zarIra For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 170 ghasAI gayuM che, ane kAma ApavAnI nA pADe che. ema chatAM temanI pravRtti cAlu che. Aje temanuM dhyAna bhUdAna Andolana ane sarvodaya vicAranA pracAra pAchaLa vizeSataH kendrita banyuM che. ame AbhArI rahyAM te daramiyAna A zAntibhAI tathA - bhaktibahenane traNa-cAra vAra maLavAnuM banyuM hatuM. mukatezvaramAM ame jemane maLyAM hatAM te jayantIbahenanAM mAtuzrI ahIM rahetAM hatAM temane maLavAnuM amane mana hatuM. zAntibhAI amane temanA - nivAsasthAne laI gayA hatA. jayantIbahenanAM mAtuzrIne maLatAM amane vizeSa AnaMda te eTalA mATe thayo ke, joke teo mULa ArAnAM vatanI che, paNa pitAnA pati sAthe temaNe ghaNAM varSo kAThiyAvADamAM gALelAM. kAThiyAvADa choDayAne paNa varSo thayAM, ema chatAM Aje paNa teo saraLapaNe gujarAtImAM-kAThiyAvADI gujarAtImAM-vAta karyo jatAM hatAM. pahADamAM vasatAM ane A bAjunAM mULa vatanI vayovRddha sannArIne Ama ApaNA vatananI taLapadI bhASA bolatAM sAMbhaLIe tyAre ApaNane vismaya tema ja AnaMdanI lAgaNI thaI Ave e taddana svAbhAvika che. satyanArAyaNa hATane saMnyAsI AbherAnA amArA nivAsane Aje chello divasa hato. bIje divase (eTale ke AThamI jUna ravivAre) savAre daza vAgye ahIMthI - amAre muMbaI tarapha javA mATe vidAya thavAnuM hatuM. savAramAM vakhatasara UDyAM. ame jyAM UtaryA hatAM tyAMthI thoDe dUra nIcANamAM parvatavibhAga upara eka maMdira hatuM. jevI rIte jamInano cheDe banne bAjuethI laMbAte laMbAto ane TUMka thato jate dariyAnA peTALamAM lAMbe sudhI jAya tene "bhUzira kahe che, tema parvatamAM paNa For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 ghaNI vakhata ema bane che ke nIce UMDI khIc hoya ane te patanI e bAju sAcAtI sa'kAcAtI eka ThekANe maLI jAya ane, upara jaNAvyuM tema, eka prakAranI bhUziranA ghATa dhAraNa kare, evA e sthaLa upara AveluM A maMdira amAruM satata dhyAna khe'catuM hatuM. ma Mdira paNa gALAkAra hatuM ane sapheda cUnA ane geruA raMgathI ra MgAyelu hAI ne savirodha AkarSaka lAgatuM hatuM. e hatuM. e madira ane tyAMthI dekhAtuM dRzya joI AvIe ema dhArIne ame savAranA sADAsAta vAge lagabhaga UpaDayAM. padara-vIza miniTamAM ame tyAM paheAMcyAM. te maMdira athavA te saMnyAsInA bhaDa jevI dekhAtI jagyAnuM nAma 'satyanArAyaNa hATa' che, ema pravezadvAra AgaLanA pATiyA uparathI mAlUma paDayuM. ame aMdara dAkhala thayAM ane thADAM pagathiyAM caDhIne madira sAme AvIne UbhAM rahyAM. nIce eka-e nAnI AraDIo hatI, tyAM kAma karanArA mAseA rahetA hAya ema lAgyuM. khIjA koI mANasA dekhAyA nahi. maMdiranAM bAraNAM baMdha hatAM. madira pharatI esarInI eka bAjue kAI saMnyAsI jevA dekhAtA yuvAna yaugika Asana karatA hoya ema lAgyuM. ame tene pUchyuM' ke amAre maMdiramAM bhagavAnanAM darzana karavAM che. te Apa madira ughADI Apaze| ? ' teNe javAba ApyA ke maMdiramAM bhagavAnanAM darzananA samaya savAranA daza vAgyAne che, te pahelAM thaI zakatAM nathI.' e javAba sAMbhaLIne ame madiranI pharatA karavA lAgyAM ane AsapAsanA bhavya dRzyane AnaMdapUrvaka nihALavA lAgyAM. evAmAM e saMnyAsIe amane pUchyuM ke Ape nIce pATiyuM che te barAbara joyuM nathI lAgatuM. temAM ahIMnA niyamA lakhyA che. amArA niyama mujaba kAI strI ahI ughADA mAthe pharI zakatI nathI.' * tamArA niyamane ajANatAM bhaMga karavA mATe ame dilagIra chIe' ema kahIne mArI patnIne tathA bahena menAne mAthuM DhAMkavA me sUcanA karI. pharIthI pAchA te saMnyAsIe mane paDakAryo ane kahyuM: Ape < For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 amArA bIjA niyamanA bha'ga karyo che. ahIM je kAI Ave teNe sauthI pahelAM amArA ISTa devatAne namana karavuM joI e. vaLI, amAre niyama che ke ahIM savAranA daza vAgyA pahelAM bahAranA kAI leAkeAe AvavuM nahi; kAraNa ke ethI sAdhu-saMnyAsI lAkonA dhyAnabhajanamAM khalela na paDe.A bAbatanA paNa tamane khyAla hovA joI tA hatA. A sAMbhaLIne mArA mijAja gayA ane tene meM jaNAvyu ke, * ApanI A vicitra vArtA sAMbhaLIne mane bhAre ja Azcaya thAya che ane tame saMnyAsI che! ke kANa te khabatA mate prazna thAya che. ahIM AvatAMveMta meM Apane kahyuM ke amAre bhagavAnanAM darzana karavAM che. paNa Ape darzananA samaya savAranA daza vAgyAne DhAvAnuM kahIne eneA inakAra karyAM. te pachI amAre namana kAne karavAM? A baMdha bAraNA, jenA upara tALuM lagADavAmAM Avyu che, tene namana karIe ? khIju, A jAhera maMdira che, maMdiranA darzanane amuka samaya hoya e samajI zakuM chuM. paNa darzananA samaya pahelAM ahI kAI e AvavuM nahi eveA niyama ke pratibaMdha hAi zake ja nahi. vaLI, amArA AvavAthI krAInA dhyAna-bhajanamAM bhaMga.. paDayA hAya ema paNa lAgatuM ja nathI, kAraNa ke ahIM kAI dhyAnabhajana karatuM hoya ema dekhAtuM ja nathI. vaLI, Apa joI zake che ke, ame bahAragAmathI AvelAM pravAsIe chIe, kutUhala vRttithI A bAju AvI caDayAM chIe. te| ame kayAMthI AvyAM? zuM karIe chIe ? kayAM jazo ? pANI lAvuM ?--AvI sAmAnya sabhyatA te bAjue rahI ane amArI sAme A niyama ane te niyama dharyA kareA che, tenI Apane zarama nathI AvatI ? ame ahI kAI khATA IrAdAthI ke tamArA pRSTa devatAnuM apamAna karavAnA AzayathI AvyAM nathI e Apa kharAkhara joI zako che. ema chatAM. AvI tADAIthI Apane vartAtA joIne amane bhAre Azca For Personal & Private Use Only 1 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 ane duHkha thAya che." A sAMbhaLIne te saMnyAsI jarA jhaMkhavANa paDI gayo ane bolyo ke "Apa kaho cho te barAbara che. ApanuM apamAna karavAne mAre koI Azaya nathI. vaLI, Apa te bujharga jevA cho ? huM te ApanI pAse bacuM kahevAuM. paNa ame saMnyAsIenA dhyAna-bhajanamAM bhAga na paDe te mATe amArA je niyama hoya te te paLAvA ja joIe." ema kahIne pitAnAM bAkI rahelAM Asane pUrAM karavAmAM te lAgI gayo. ame tenI vartaNUkathI nAkhuza thaIne tyAMthI pAchAM pharyA. pAchaLathI amane khabara paDI ke te jagyAno mahanta javAna bairI mUkIne marI gayele, tenI sAthe ghara mAMDayA jevuM zarU karIne pele juvAna saMnyAsI jagyAne kabajo jamAvIne tyAM besI gayo che ! A paNa amArA mATe jaladI na bhulAya e banAva banI gayo. - nivAsasthAne pahoMcyA bAda nAhI-dhoI, paravArIne ame zAntibhAIne temanA ghera maLavA mATe bahAra nIkaLI paDayAM. teo mAla roDa uparathI nIcANanA bhAgamAM bAra rUpiyAnA bhADAnI eka Dabala rUmamAM rahe che. garIbIne ane sAdAIne varelA aneka kAryakartAonuM jIvana Aje jyAre ApaNe UMce ne UMce caDatuM joIe chIe, tyAre A daMpatonuM jIvana enuM e ja Aje paNa ekasarakhuM sAduM, garIbIne vareluM, TakI rahyuM che. A joIne temanA viSenA amArA AdaramAM vRddhi thaI. kalAkeka beThAM. temaNe cAbiskITa vaDe amAruM Atithya karyuM. temanA sauhArdathI amAruM citta khUba prabhAvita banyuM. jAgezvarathI AvyA pachI bIje divase baporanA amArI IcchA bInasara javAnI ane tyAM rAta rokAIne bIje divase savAranA bhAgamAM AbherA pAchA AvavAnI hatI. paNa te mATe ci. 18 For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 vAhananI, keTalAya prayatna karavA chatAM, jogavAI thaI na zakI ane amArA prAgrAmamAMthI khInasara paDatuM mUkavuM paDayuM. bInasara AArAthI 13 mAIla dUra, 7913 phITanI UMcAI e Avelu che ane tyAMthI paNa himapatAnI zikharamALanuM, kausAnI karatAM pramANamAM vadhAre najIkathI, bahu spaSTa ane bhavya darzana thAya che. vAhananA abhAve e paDatuM mUkavu paDayu tevu manamAM du:kha rahI gayuM. jAgezvarathI AvyA pachInA divase AkAzamAM vAdaLAe gherA ghAlyeA hatA ane madhyAhna samaye khUba gAjavIja ane gaDagaDATa sAthe sArA varasAda paDayo hateA. Aja sudhI, garamI ja garamI, ema ahInI AbehavA sAme amArI riyAda cAla hatI; Aje varasAda paDavAthI badhe khUba ThaMDaka thaI gaI ane nainItAla-kausAnI jevuM ahIMnuM havAmAna anI gayuM. kAsAradevI bIje divase bapore ahIMthI cAra mAIla dUra ane lagabhaga 1500 phITatho vadhAre UMcANamAM Avela kAsAradevI javAnuM ame nakkI karyuM hatu.. tyAM amAre rAmakRSNa dhAmanA sTezana veganamAM esIne javAnuM hatuM. paNa e ja samaye eka dizAe vAdaLAnI jamAvaTa thaI rahI hatI ane AchI AchI meghagarjanA saMbhaLAtI hatI; varasAda AvavAne pUrA saMbhava hatA, tethI javuM ke na javuM eno vimAsaNa cAlatI hatI. paNa ahI'nA nivAsane A Aje chelle divasa hatA, Aje na javAya teA pachI e rahI ja jAya. varasAda AvavAnA hAya to bhale Ave, ame te nizcaya karIne UpaDayAM. AlbeArAnI sAmenA bhAgamAM Avela vizALa paryaMtanA cheDAnA zikhara upara A kAsAradevI eTale ke pArvatInuM maMdira hatuM. For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 raso bahu ja kharAba hate. AmathI tema vaLAMka letI ane khADAkhaDiyAvALI saDaka amArA sTezana veganane paDakAratI hatI. A paDakArane sAmane karatuM sTezana vegana kAsAradevI samIpa paNa eka kalAkamAM pahoMcI gayuM. ahIMthI pahADanI Toca upara pahoMcavA mATe thoDuMka UMce caDhavAnuM hatuM. upara pahoMcyAM. kAsAradevInA maMdiramAM dAkhala thayAM. paththaranI zilAo vacce pratiSThita karavAmAM Avela kAsAradevInI mUrtinAM darzana karyA ane pharatI pradakSiNA karI. ahIMthI cAre bAjue patharAyelA virATakAya himAlayanAM adbhuta darzana thatAM hatAM. uttara bAjue AkAza svaccha hoya tyAre himaparvanAM darzana zakaya banatAM hatAM. kAsAradevInA maMdiranI bAjue jarA UMce caDhIne ame eka bIjA maMdiramAM mahAdevanAM darzana karyA. AsapAsanA dazyathI amAruM citta khUba prabhAvita thayuM. paNa ahIM amane vadhAre rokAvuM-mana to ghaNuM thAya to paNa-paravaDe tema nahotuM. mAthe AkAzamAM vAdaLanI ghaTA chavAI rahI hatI. sAMja pahelAM amAre amArA nivAsasthaLe pahoMcI javuM ja joIe ane te pahelAM amAre bIjuM paNa eka rekANa hatuM. lAmA anAgarika govinda ane lI gotamI ahIM najIkamAM vasatA eka lAmAdaMpatIne maLavA ame IcchatAM hatAM. bauddha dharma be moTA saMpradAyamAM vaheMcAI gayo che: eka mahAyAna ane bIje hInayAna. silona bAju pracalita che te hInayAna saMpradAya. lAmA eTale bauddha sAdhu athavA dharmaguru. A bAjunA lAmAo be prakAranA hoya che : eka brahmacArI ane bIjA gRhasthAzramI, lAmA govinda gRhasthAzramI hatA. A lAbhAyugala saMbaMdhe, amane muMbaI pradezanA majUrapradhAna zAMtilAla zAha nainItAlamAM maLelA tyAre temanI pAsethI, ame pahelI ja vAra jANeluM For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ke kAsAradevI upara eka lAmAyugala rahe che. ane temAMnA lAmA anAgarika govida jene paraNela che, te muMbaInA eka pArasI bahena che ane te tathA menA zAtiniketanamAM sAthe rahelAM hoIne menAne te jANe che. A bAbatano vadhAre vicAra karatAM amane khyAla AvyuM ke jyAre zAntiniketanamAM bhaNatI hatI tyAre rati pITITa e nAmanAM muMbaInAM jANItA pITITa kuTuMbanAM eka bahena zAtiniketanamAM rahetAM hatAM ane te ja A goviMda lAmAne paraNelAM bahena hovAM joIe. A kAraNe menAne tema ja amane badhAne A lAmAyugalane maLavAnuM khUba kutuhala hatuM. amArI sAthe bhomiyo hato. te amane temanA nivAsasthAna upara laI gayo. te kAsAradevInA maMdiranI bahu najIkamAM ja hatuM. temanA koI nokara sAthe amArA viSe kaheNa mekavyuM. lI gatamI menAne soLa varSanA lAMbA gALA bAda joIne Azcarya pAmyAM. bannee ekamekane oLakhI kADhyAM. are menA, tuM ahIM kayAMthI? ema kahIne menAne te vaLagI paDayAM, amane badhAne temaNe AvakAra Apyo ane makAnanI aMdara laI gayAM ane mukhya oraDAmAM besADayAM; temanA pati sAthe menAnI ane amArI oLakhANa karAvI. teo eka gAdI para beThA hatA. sAme nAnuM meja paDayuM hatuM. temane maLavA koI aMgreja mahilA AvyAM hatAM temanI sAthe teo vAta karatA hatA. TibeTanA dharmaguru jevI ja temanI AkRti tema ja pozAka hatAM. zarIre kRza hatA. AMkhe cazmAM paheryA hatAM. moTA upara nAnI sarakhI dADhI mUlatI hatI. mukhamudrAmAM gAMbhIrya, sAtvikatA ane saumyatAnI chApa pratIta thatI hatI. vANImAM cintana ane vidvattAno raNakAra hato. A keI vicakSaNa, bahuzruta, zIlasaMpanna puruSa che ema temane jotAM koIne paNa lAge. temaNe paNa amane bhAvapUrvaka AvakAyo. zarabata ane For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 mIThAI vaDe amAruM svAgata karyuM. menA lI gotamI sAthe vAte vaLagI. ajitabhAI ane huM lAmA gAviMda sAthe vAta karavA lAgyA. TibeTamAM pracalita bauddha dharmanuM svarUpa, bauddha dharmaguruonI saMsthA, brahmacArI ane gRhasthAzramI lAmAonI raheNIkaraNIne taphAvata, temanuM potAnuM saMzodhanakArya-AvI keTalIka bAbato viSe amArI praznottarI cAlI. bauddhadharmanA lAmAne ATalA najIkathI kadI paNa joyelA nahi, tethI temanI jIvanapaddhati viSe mane bahu kautuka hatuM. temane oraDe judI ja DhabanA pharnicarathI sajja karavAmAM Avyo hato. bane lAmAdaMpatI kalAkAra hAIne A oraDAne zaNagAra-racanA surucipUrNa hoya e svAbhAvika che. mane mUrtio ane citromAM rasa hovAthI huM oraDAmAM pharavA lAgyo ane zebhAzaNagAra nihALavA lAge. bhI te upara laTakAvelAM keTalAMka citro joyAM. pharate pharato pravezadvAranI barAbara sAmenI dIvAlanA madhya bhAgamAM eka nAnA devaghara jevI mAMDa hatI te tarapha mArI najara gaI. ahIM eka laMbacorasa Tebala upara nAnA kadanuM cerasa sTrala goThavyuM hatuM ane te upara bhagavAna buddhanI eka nAnI sarakhI paNa atyanta bhAvavAhI lAvaNyamayI mUti hatI. bAjue tema ja nIce -bIjI nAnI nAnI matio ane prazobhane hatAM. sauthI nIce madhyamAM goThavelI devadevInI saMlagna evI eka mUrtie mAruM dhyAna kheMcyuM. strI-puruSa UbhAM UbhAM, amuka rIte goThavAIne, maithuna AcaratAM hoya evA devadevInA yugalanI A mUrti hatI. mArI samajaNa mujaba, A mUrtinuM zilpavidhAna nepALI DhabanuM hatuM. AvuM vicitra mUrtinirmANa tAMtrika yugamAM uddabhava pAmyuM haze evuM mAruM anumAna che. AvI maithunaparAyaNa devadevInI mUrtio ApaNA dezanAM myujhiyamomAM kadI kadI jovAmAM Ave che. keTalAMka varSo pahelAM eka paricita jananA saMgrahasthAnamAM AvI mUrti meM pahelIvahelI joI hatI. eka mitrane tyAM tAjetaramAM For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 AvI ja mUrti mArA jovAmAM AvI hatI. A mUrtionA aucitya anaucitya viSe temanI sAthe carcA thatAM temaNe AvI mUtionuM tAvika interpretation-arthaghaTana mArI samakSa e rIte rajU karyuM hatuM ke A prakAranA nirUpaNane Azaya jIva ane zivanA milanane athavA to ziva ane zaktinA ane athavA to puruSa ane prakRtinA sAyujyane pratIkAkAre abhivyakta karavAno che. According to him it was a symbolical expression of spiritual-communion. jevI rIte mAnavInI. AMkha jJAnanI dyotaka che, hAtha zramane dyotaka che, paga gatinA dyotaka che, strInA stana vAtsalyanA dyotaka che, hRdaya premanuM dyotaka che, tevI rIte strI-puruSa methunanI sthULa prakriyA strI-puruSanA--prakRtipuruSanA AdhyAtmika advaitanI dyotaka che. bIjI rIte kahIe te, maithuna bhautika kakSA upara -physical plane-upara sarajAtA eka strI ane puruSanA aMtanI prakriyA che. e ja prakriyA uccatama bhUmikA-spiritual plane-- upara sarajAtAM te AdhyAtmika atanuM pratIka-symbol-bane che. strI-puruSanA zArIrika saMbaMdhane ekAnta jugupsAnI dRSTie jevovicAro yogya nathI. kudaratamAM je pravarte che te kazuM hIna ke jugupsA lAyaka nathI. te pAchaLa ghaNI vakhata UMDA Azaya-gUDha sUcana-rahela hoya che, te zodhI kADhavuM ane te rIte te prakriyAne ghaTAvavI te buddhimAnanuM kartavya che. " AvI mUrti meM ahIM pahelI ja vAra joI ema nahotuM, tema ja A saMbaMdhamAM ke mata pravarte che tethI huM ajJAna paNa nahoto; mAruM kautuka te eka bauddha dharmagurunA sthAnamAM AvI mUtine zuM sthAna hoI zake e praznane lagatuM hatuM. tethI A mUrti tarapha temanuM dhyAna kheMcIne meM prazna karyo ke ApanA pUjAsthAnamAM Ape A For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 mUti zA mATe rAkhI che? temaNe A praznano vistArathI khulAso karyo. temaNe jaNAvyuM ke, A prakAranI yugalapratimAnuM nirmANa ane ArAdhanA hindu taMtrazAstra tema ja bauddha taMtrazAstramAM kaMI kALathI pracalita che. ema chatAM hiMdu taMtrazAstramAM A yugalapratimAnuM je interpretation-khulAso karavAmAM Ave che, tethI bauddha taMtrazAmAM karavAmAM AvatuM interpretation-khulAso taddana ja judA prakAranI che. * hindu taMtrazAstra pramANe ziva ane zaktinA saMgamAMthI A AkhA vizvane prAdurbhAva thayo che. temAM ziva draSTA che, akartA che; zakti samagra prakriyAnuM mULa che, kartA che, kriyAdhAra che. A pratimAmAM je puruSarUpe che te ziva che eTale ke e vizvane passive male principleakriyAtmaka puruSatvache. ane A pratimAmAM je strIrUpe che te vizvano active female principle_kriyAtmaka strItatva che. sAMkhyadarzanamAM prarUpAyela puruSa ane prakRtinuM sAyujya A zivazaktinA sAyujyane ja kalpanA paryAya che. paNa bauddha dharmamAM ke bauddha taMtrazAstramAM AvA zivazaktinA ke puruSaprakRtinA sAyujyanI ane tenA saMganI ane temAMthI thatA samagra vizvanA udbhavanI tema ja saMcAlananI kalpanAne koI sthAna nathI. hiMdu taMtrazAstramAM AvI pratimAnI ArAdhanA dvArA zaktinI upAsanA kalpAyelI che. bauddhadharma zaktilakSI nathI, paNa jJAnalakSI che. , "bauddha taMtrazAstra pramANe AvI yugalapratimA "prajJA" ane upAyane saMgama sUcave che. prajJA eTale jJAna. tenI antima koTi eTale jemAMthI A vizva prAdurbhAva pAmyuM che ane je A vizvathI para che ane jene bauddha paribhASAmAM "zUnyatAza dathI oLakhAvavAmAM For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 Ave che te zUnyatAnI pratipatti-sAkSAtkAra. A sthitine "prajJApAramitA'nI sthiti tarIke bauddha paribhASAmAM oLakhAvavAmAM Ave che. teno artha pArane pAmelI prajJA-utkRSTatAnI kaTie pahecelI prajJA.' ane bIju tattva "upAya" upAya eTale prema ane karuNArUpI. sAdhana. A vaDe ja prajJAnI siddhi zakya bane che. uparanI yugalapratimAmAM je nArI che te prajJAnuM pratIka che athavA to passive female principle-akriyAtmaka strotad-che. akriyAtmaka eTalA mATe ke jJAnaprAptimAM kazuM karavApaNuM hotuM nathI, mAtra pratyakSanuM jANavApaNuM ja hoya che. ane uparanI yugalapratimAmAM je puruSa che te upAyanuM pratIka che athavA te active dynamic male principle-kriyAtmaka puruSatara-che. kriyAtmaka eTalA mATe ke prema-karuNArUpa upAyamAM haMmezAM kriyAkAritva raheluM che. "A banneno satata vikAsa e ja pUrNavanI prApti tarapha laI jatI sAcI prakriyA che. prema vinAnuM jJAna, karuNA vinAnI tarkazIlatA, tenuM pariNAma sthagitatAmAM-AdhAmika avasAnamAM Ave; jyAre jJAna vinAne prema, tarkazIvatA vinAnI karuNA, tenuM pariNAma vyAmohamAM buddhinAzamAM Ave. paNa jyAre banne ekamekane vIMTaLAIne paraspara vikasatAM cAle che, jayAre mastiSka ane hRdayanI, karuNuM ane buddhino, utkRSTa prema ane gUDhatama jJAnano saMgama-samanvaya thAya che tyAre ja vikAsanI sAcI sIDI prApta thAya che. ane te dvArA pUrNatAnI parama kAdie pahoMcAya che; apUrva teja vaDe jhaLahaLatA jJAnasUryane antaratama pradezamAM udaya thAya che; na kalpI zakAya, na varNavI zakAya evA AnaMdano anubhava thAya che. A AnaMdane khyAla zI rIte Apavo ? A khyAla ApavA mATe strIpuruSanA bhautika milanamAM kalpAyelA AnaMdAtirekane eka pratikarUpe AgaLa For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 dharavAmAM Ave che. prastuta pratimAmAM darzAvAyelA jAtIya milanane mAtra ATale ja artha athavA te hetu che. vastutaH A yugalapratimA strIpuruSanA sthULa milanane rajU karatI nathI, paNa mAnavIjIvananI pUrNAvasthAne eTale buddhatvane prApta karavA mATenI dvimukhI AdhyAtmika prakriyAne rajU kare che." temanI A vidvattAbharI AlocanAthI huM khUba prabhAvita banyo ane prastuta yugalapratimAnuM mane eka navuM ja interpretation-rahasyaanAvaraNa lAdhyuM. Ama amArI vAta cAlatI hatI. evAmAM lI gatamI menAne pitAnAM keTalAMka citro batAvatAM hatAM, te tarapha mAruM dhyAna gayuM. temaNe bauddha sAhityanI kathAone nirUpita karatAM aneka citro cItaryA hatAM. ane temAMnA keTalAMka "ilesTreTeDa vIkalI'mAM, eka lekhamALAnA AkAramAM, keTalAka samaya pahelAM chapAyAM hatAM. A mULa citra huM paNa temanI pAse jaIne jovA lAgyo. paNa amArA mATe "rAta thoDI ane veza jhAjhA" jevI sthiti hatI. temane batAvavAnuM ghaNuM hatuM ane amArI pAse samayanI bhAre kamInAhatI. AkAzamAM vAdaLane gaDagaDATa cAlu hato. sAMjanA sADApAMca-cha vAgavA AvyA hatA. aMdhAruM thAya te pahelAM ArA pahoMcI javuM jarUrI hatuM. lI gotamIe amane ghaNuM kahyuM ke "ahIM AvyAM che te rokAI jAo." temane potAnuM kAma dekhADavAnI ghaNI hoMza hatI. amane paNa e jovAnI bahu IcchA hatI. paNa e jovA ja pAmyAM nahi. gAviMda lAmA te eka moTA saMzodhaka, lekhaka tema ja citrakAra che. maLyAM maLyAM ane kAMI na joyuM-evI avRti sAthe temanAthI ame chUTAM paDayAM. lI gatamAM jyAM amAruM sTezana vegana UbhuM hatuM tyAM sudhI amane vaLAvavA AvyAM; ekarAone cokaleTa ane pIparamenTa For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ApI. teo te gujarAtImAM ja vAta karatAM hatAM. temanuM zarIra bhareluM ane gauravaNuM hatuM. moTA upara svataMtra vyaktitvanI chApa. hatI. avAja moTo hato. temanI rItabhAtamAM eka prakAranI khumArI hatI. temano pozAka TibeTana strInA pizAkane bahu maLato. hato. kALo lAMbo jhabbo ane keDe rezamanI doraThI bAMdhelI, kApelA kALA vALa, AMkhe camakatI ane moTuM bhareluM. Do. vIjha nAmanA eka amerikane A bAju vasAhato UbhI karavA mATe kAsAradevI tema ja anyatra moTA pramANamAM jamIna lIdhelI ane temAMthI kAsAradevI esTeTa teNe lAmA goviMdane bheTa ApI. goviMda to pitAnA vAcana-lekhana-saMzodhanamAM paDelA che. eTale AkhI kAsAradevI. eraTeTa saMbhALavAnuM kAma lI gatamIne mAthe che. e nAnI sarakhI esTeTanI jANe ke te hAkema na hoya evo temane rUAba hato. A bannenI Aja sudhInI jIvanakArakIrdi viSe mane khUba kautuka thayuM. e saMbaMdhamAM pUchaparacha karatAM tema ja temanI pAsethI. sIdhI mAhitI meLavatAM mane je mAhitI maLI te nIce mujaba che : goviMda lAmA mULa jarmanImAM AvelA bohImIAnA vatanI che. paNa bhAratamAM teo ghaNAM varSothI rahe che, tethI temane have te bhAratIya ja kahevA joIe. jyArathI teo svataMtra rIte vicAratA thayA tyArathI temanuM valaNa buddhadharma tarapha DhaLeluM hatuM. 18 varSanI uMmare temaNe buddhadarzana upara pitAnuM paheluM pustaka lakhyuM hatuM. yuropanI bhinna bhinna yunivarsiTIomAM temaNe phile sAphI, ArTa ane AkIolojI--tattvavijJAna, lalitakaLA ane purAtattvavidyA -ne abhyAsa karyo hato, ane AkaelAjIne lagatI temane eka ziSyavRtti maLI hatI, jene lIdhe teo madhyasamudra AsapAsanA ane uttara AphrikAnA dezomAM sAro pravAsa karI zakyA hatA. sAthe sAthe teo buddhadharmano yuropamAM pracAra karI rahyA hatA ane inTaranezanala buddhisTa yuniyananI temaNe sthApanA karI hatI. pAlI, buddhijhama ane For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 zramaNa saMskRti pratyenA AkarSaNanA pariNAme temane silona ane barmAmAM ThIka ThIka rahevAnuM banyuM, paNa Akhare bhAratamAM AvIne teo sthira thayA ane tibeTa sudhI temaNe potAnI pravRttiono vistAra , karyo. samayAntare temane eka gurune yoga prApta thayo ane TibeTane bauddha saMpradAyanA teo eka sAdhu banyA. A navA jIvanamAM paNa temane saMskRta ane TibeTana bhASAne abhyAsa vacce jato hato. samaya jatAM zAMtiniketanamAM Avela kavivara ravIndranAtha TAgoranI vizvabhAratImAM teo joDAyA ane tyAM keTalAMka varSa sudhI eka lekacarara-adhyApaka tarIke temaNe kAma karyuM. AgaLa jatAM vizvabhAratI, choDIne teo paTaNA yunivarsiTImAM joDAyA. vaLI, pote eka moTA citrakAra heIne kalakattA, muMbaI, nyu dilhI, lakhanau ane alAhAbAdamAM temaNe pitAnAM citromAM pradarzana goThavyAM. joke temaNe pitAnI jiMdagIno ghaNo moTo bhAga bhAratamAM gALyo che, ema chatAM paNa temanA dhArmika vikAsamAM TibeTe ghaNe moTo bhAga bhajavyo che. 1933 mAM temaNe pahelI vAra pazcima TibeTamAM pharIne paribhramaNa karyuM hatuM, ane tyAM Avela jhaparaMganAM pheskojha-bhIMtacitronuM saMzodhana tema ja Alekhana karyuM hatuM ane DhagalAbaMdha pratikRtio taiyAra karI hatI. Ane lagatI eka sacitra lekhamALA 'TAImsa opha inDiAnA IlesTreTeDa vIkalI"mAM pragaTa thaI hatI. geviMdAlAmA bauddha dharmanA ane bauddha kaLAnA aThaMga abhyAsI ane pracaMDa vidvAna che. temaNe jarmana tema ja aMgrejI bhASAmAM aneka saMzodhanAtmaka graMtho tathA lekho lakhyA che. Aja sudhImAM temanA pragaTa thayelA graMthanAM nAma nIce mujaba cheH rImika epherIjhamsa, thoTsa enDa vIjhansa, abhidhammaTTa saMgaha, sama AspekaTsa opha tupa sIlijhama, ArTa enDa meDiTezana, TibeTana misTisijhama.... For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 hatAM. krIna ane ragIna kAMkarA lI ge-tamInI Aja sudhInI jIvanakArakirdI paNa jANavA jevI 'che. temaneA janma muMbaImAM thayelA. nAnapaNamAM abhyAsa temaNe iMglAMDamAM karelA ane potAnAM mAtApitA sAthe yureApamAM khUba pravAsa karelA. bAlyakALathI ja te citrakaLA tarapha AkarSAyelAM vaDe baMgalAnI dIvAlA upara teo citarAmaNa karyAM karatAM ane ema nahi karavA temanA vaDIlA temane dhamakAvyA karatAM. tee muMbaImAM rahyAM te daramiyAna citrakaLAnA pradezamAM temaNe sArI pragati sAdhI hatI ane nRtya tathA abhinaya tarapha ThIka ThIka vaLyAM hatAM. samayAntare teo zAntiniketanamAM joDAyAM ane tyAM temaNe bhAratIya kaLA tathA nRtyano abhyAsa karyAM. zAntiniketanamAM temaNe potAnuM ghara vasAvyuM hatuM ane tyAM te satata bAra varSa sudhI rahyAM hatAM. gurudevanI temanI upara khUba kRpA hatI, citrakAra avanIndranAtha TAgAra nIce temaNe varSo sudhI kAma karyuM hatu'. teoe emane te dizAmAM-khAsa karIne TieTana AnA kSetramAM--AgaLa vadhavA mATe khUba preraNA ApI hatI. temanA zAntiniketananA nivAsa daramiyAna te gAviMda lAmAnA sabaMdhamAM AvyAM hatAM, je Akhare bannenAM lagnamAM pariNamyA hatA. 1947mAM lI gAtamI ( govinda lAmA sAthe lagna thayA bAda temaNe lI gAtamI nAma dhAraNa karyuM hatuM.) potAnA pati lAmA govinda sAthe madhya TimeTamAM gayAM hatAM. 1948mAM kailAsa ane mAnasarAvaranI bAjue thaIne pazcima TimeTamAM Avela jhapara'ga gayAM hatAM. tyAMthI te DhagalAba'dha phoTogrAphI ane hajArA pratikRtio rekhAcitrA laI AvyAM hatAM. jhaparaMganA pravAsethI 1949mAM te pAchA pharyAM. lI gAtamI anekalakSI prajJA dharAve che. uttama kATinAM citrakAra teA che ja, paNa e uparAMta lekhikA, kavayitrI ane bALavArtAonA kuzaLa nirmAtA che. A banne daMpatI kAsAradevInI paNakuTimAM--kAraNa ke temanuM nivAsasthAna eTaluM nAnuM ? ) For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 ane namaNuM che ke tene baMgale te kahI zakAya ja nahi-dhArmikatA ane rasikatA ubhayano sundara samanvaya rajU karatuM jIvana gALe che. ane dareka pitApitAnI pravRttimAM mazagUla rahe che. A lAmAdaMpatIne Ama TUMkasarakho paricaya sAdhIne sAMjane vakhate, jyAre vAdaLanA gaDagaDATa zamI gayA hatA, sUrya AthamI gayo hato ane sAyaMsaMdhyA khIlI rahI hatI tyAre, ame AlmorA pAchA pharyA. bajAramAMthI pravAsa mATe jarUrI evI mIThAI, pharasANa, phaLo vagere kharIdyuM ane amArA nivAsasthAne AvI pahoMcyAM. bIje divase savAre rAmakRSNa dhAmamAM rahetAM jemanI sAthe navo paricaya-saMbaMdha thayo hato te saukeInI rajA laIne ame basa sTezane AvyAM ane kAgodAma laI jato basamAM AsanarUDha thayAM. AmerAthI garama pANInA sthaLa sudhIne A amArA mATe navo ja rasto hato. zarUAtamAM ekasarakhuM utarANa Ave che. te pUruM thayuM eTale kesI nadI AvI. teno pula oLaMgIne kesInA kinAre kinAre amArI basa AgaLa cAlI. A Akho rasto bahu thoDA samayathI zarU thayo che ane mArgamAM kheranA karIne eka gAma Ave che, tyAM sudhI One way route-kAM te kevaLa javAne athavA te kevaLa AvavAne-e prakArano rasto che. enuM kAraNa e che ke rastAnI saDaka kAgI che ane pramANamAM ochI pahoLI che. AtmArAthI kheranA pahoMcatAM lagabhaga be-aDhI kalAka lAge che ane tyAM jatI-AvatI badhI basa amuka samaye bhegI thAya che. ArA taraphanI baso AvI jAya eTale AtmArA javAno mArga khule thAya che ane bhovAlIthI AvelI baso AbherA tarapha vidAya thAya che. A krama nakkI karelA samayapatrakapramANe cAlyA kare che. For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ArAthI ame dasa vAgye nIkaLyAM hatAM. sUrya AkAzamAM - UMce caDhate jAte hatA ane tApa-garamI vadhatI jatI hatI. kAcI saDaka hovAnA kAraNe AgaLa jatI basanI dhULa amArAM moDhAM tema ja kapaDAM upara chaMTAye jatI hatI. samaya lagabhaga madhyAhnano hatA. AmorAthI A bAjue AvatAM je pahADI do jeya temAM ane AgaLanAM pahADI dRzyomAM moTo pharaka e hato ke A bAju jhADI bahu ja ochI hatI. gaganacUMbI, lagabhaga sUkA bhISaNa vizALakAya parvatanI hALamALA vacce thaIne amArI basa AgaLa vadhye jatI hatI. kudaratanuM svarUpa saumya karatAM rudra vadhAre hatuM. | nadInA vaLAMka sAthe basane mArga paNa vaLAMka lete jato hato ane moTA bhAge te samataLa hato. madhyAhnakALe ame kheranA pahoMcyAM ane thoDI vAramAM tyAMthI garama pANI pahoMcyAM. have kesI nadIe amAre sAthe cheDI dIdho. garama pANImAM garama pUrI ane zAka ane dahIM khAvA maLyuM. khAIpIne sau tAjAM thayAM ane base pitAnuM prayANa zarU karyuM. thoDI vAre vAlI AvyuM. AgaLa cAlatAM nainItAla tarapha jatI saDaka amArA mArgathI chUTI paDI. amAre pravAsa have saMkelAte jato hato. jyAre A bAju ame kAthagodAmathI a velAM tyAre manamAM je kutUhala-AturatA bharelI hatI tevI koI vRttinA AveganA manamAM atyAre abhAva hato. e vakhate utsAhanI bharatI hatI, atyAre utsAhanI oTa AvI hatI. paricita bhAge navInatAnI manamAM have kaI tAlAvelI nahatI. jyAM divaso - sudhI jANe ke ekasarakho AnaMda romAMca anubhavyo, te pradeze te himAlaya amane choDI rahyo che, ame tene choDI rahyAM chIe-AvI gamagInI mana anubhavI rahyuM hatuM. baporanA traNa-sADAtraNa lagabhaga kAthagodAma pahoMcyA. kethodAmathI mathurA amArI mAgaNI mujaba mathurA jatI gADImAM amane rIjharvezana For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 maLI gayuM hatuM, te jANI nirAMta anubhavI. sAMje pAMceka vAgye gADI UpaDI. himAlaya have dUra ane dUra jaI rahyo hateA. haladAnI sTezana AvyuM. dhUMdhaLA AkAzamAM pazcima bAju sUrya jyAre sArA pramANe nIce AvI cUkayA hatA ane thADA samayamAM have tenA asta thaze ema lAgatuM hatuM, tyAre nagAdhirAja himAlayanI AchI rekhA uttara dizAmAM amArI daSTine AkarSI rahI hatI. have gheADI vAramAM te lApa thaze ema dhArIne, kANa jANe kayAre pAchAM himAlayanAM darzana karIzuM evI uDrigna vRttipUrvaka, ame tene chellAM namana karyA'. sUryanA asta thayA, rAtrinA aMdhakAra satra phelAI gayA. aneka madhura smaraNA ane mIThA anubhavAnA bhAra vaDe eka prakAranI vyAkuLatA anubhavatAM svastha-asvastha nidrAmAM rAtri pasAra karI. vaDelI savAre jamanAjInA putra AvyA, ame jamanAjInAM darzona karyAM ane sADAcAra vAgyA lagabhaga mathurA paheAMcyAM. mathurAthI muMbaI tarapha ahIMthI amAre savAranA agiyAra-sADAagiyAra lagabhaga AvatA phranTIyara melamAM besIne AgaLa vadhavAnuM hatu. veiTiMga rUmamAM gayAM. dAtaNa-cA-pANI-snAna vagere patAvyuM. mArA sivAya bIjA badhAM zaheramAM karavA gayAM. sUryanA UgavA sAthe ja prakhara grISmaneA prabhAva varatAvA lAgyA. havAmAna garama thatuM jatuM hatu.. AkAza dhUMdhaLuM banatuM jatuM hatu.. garamInI mAtrA vadhatI jatI hatI. nava vAgyA; daza vAgyA, zaheramAM gayelAM sau pAchAM AvI gayAM. agiyAra vAgyA, Trena AvI paheAMcavAnA vakhata thayA ane garamI paNa duHsahu banavA lAgI. covIsa kalAka pahelAM zItaLa havAmAna zarIra tathA manane prasanna banAvI rahyuM hatuM. atyAre uSNu havAmAna zarIra ane manane akaLAvI rahyuM hatuM. AMkhone For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 AMjI nAkhe evo uSNa taDako sTezana bahAranA bhAgamAM jANe ke Aga varasAvI rahyo hoya ema lAgatuM hatuM. lU vAI rahI hatI. jANe ke pRthvI e taLiyuM deya ane tene DhAMkI detA AkAzane. ghummaTa e tenuM DhAMkaNa hAya-ema eka prakAranI prajvalita bhaTTImAM samasta jIvasRSTi purAI gaI hoya evo kAMIka anubhava thaI rahyo hate. zarIranA, Ama bAhya dRSTie, cAlu akaLAmaNa hovA chatAM grISma RtunAM A Tukatama svarUpanuM darzana eka viziSTa anubhava tarIke antaramanamAM vismayapUrNa ane tethI ja AnaMdamiti saMvedana pedA karatuM hatuM. mukhya Rtuo traNa ziyALo, unALo ane comAsuM dareka Rtu saumya rUpe zarU thAya che ane parAkoTinI ugratA prakaTAvI visarjita thAya che. ane Rtu RtunA saumya AvirbhAvamAM je saundaryanuM darzana thAya che te tenA rudra AvirbhAvamAM anerI bhavyatAnuM darzana paNa raheluM hoya che- e daSTie tene samajavA, AvakAravA ane apanAvavA ApaNuM mana taiyAra hoya te. TADha sone mIThI lAge che, paNa kaDakaDatI TADhane romAMca koI judA ja prakArano che. varasAda kone na game ? paNa koI divasa jyAre jaLabaMbAkAra banI jAya che, tyAre ApaNA dilamAM koI judA prakAranI jhaNajhaNATI pedA thAya che. ane je ravRSTi jevAne ApaNe AMkha TevAyelI hoIne te viSe ApaNuM mana kaI navInatAnuM saMvedana anubhavatuM baMdha thaI gayuM hoya che, te ja sRSTi jANe ke rUpAntara pAmI gaI hoya ema. avanavI navInatAnuM saMvedana ApaNA dilamAM pedA kare che. AvA viziSTa bhAvathI grISma Rtu pratye ApaNA manane abhigama keLavIe te prasannatA Dagumagu thaI jAya, grI manI prakharatAnuM darzana vismayastabdhatAnuM madhura saMvedana pedA kare, tenI AtApanA zarIra tema ja manamAM AkuLavyAkuLatA paNa sAthe sAthe pidA kare-A. vilakSaNa anubhava ApaNane thayA vinA na ja rahe. AvI AnaMda, For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 ane akaLAmaNamizrita lAgaNIo vaDe grISmanI tatkAlIna saramukhatyArI huM anubhavI rahyo hato. eTalAmAM phranTIyara mela Avyo. sabhAge temAM paNa amane anukULa rIjharvezana maLI gayuM hatuM. kerIDeravALI pharsTa kalAsamAM be kaMpArTamenTa amane ilAyadA maLI gayAM hatAM. ATalI manadhArI sagavaDa maLI javAthI ame manamAM rAhata anubhavI. TrenanI aMdara ame ane amAro sAmAna badhuM sarakhI rIte goThavAI gayuM. muMbaInI dizAe ame-amArI gADI- AgaLa ne AgaLa doDavA lAgI. Akhe raste RtunA prakhara svarUpanuM darzana thaI rahyuM hatuM. utkaTa AtapathI dharatI dhamadhamI rahI hatI. garama lUno sparza aMgeaMgamAM akaLAmaNa pedA karato hato. relave Trena sama-viSama pradeza upara pavanavege doDI rahI hatI. nadI-nALA moTe bhAge sUka, te koI koI ThekANe pANInI pAtaLI serathI zobhI rahelAM najare paDatAM hatAM. sUrya AkAzanuM zikharasthAna vaTAvIne pazcima bAju DhaLI rahyo hato ane taDako namato jato hato ane garamInI ugratA paNa kAMIka zamI rahI hatI. havAmAnanA A subhaga parivartanane, relave kaMpArTamenTanA pravezadvAra AgaLa banne bAjunA saLiyA pakaDIne Ubho Ubho huM, prasannatApUrvaka nihALI rahyo hato. evAmAM DabAnI aMdaranA bhAgamAM javAno vicAra AvatAM eka bAjune saLio meM choDI dIdhuM ane bIjI bAjune saLio choDIne aMdara AgaLa vadhuM te pahelAM pravezadvAranuM bAraNuM ekAeka pAchaLathI baMdha thayuM, ane DAbA hAthane pace sArI rIte cepA. bAraNAnI kora upara rabaranI lAIniMga hevAthI pacAnA hADakAne khAsa kAI IjA na thaI, paNa pachI te picAnI sAravAranI cintA ane vedanAe saunA AnaMdakallolamAM bhaMga pADo. rAtre ATha vAgyA lagabhaga ratalAma AvyuM. rAtrIno samaya ThIka ThIka pIDAmAM pasAra karyo. savAranA valasADa ciM. 19 For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 AvyuM ane tyAra bAda thoDI vAramAM samayasara ame muMbaI pahoMcI gayAM. Ama amAre eka mAsa ane be athavA traNa divasano pravAsa pUre thaye. vihaMgAvalokana A AkhA pravAsane vihaMgama daSTie nihALatAM be-traNa bAbato jaNAvavAnuM prApta thAya che. himAlaya viSe ApaNI sAmAnya kalpanA evI hoya che ke tyAM atyanta kaDakaDatI TADha hoya, jyAM tyAM baraphanA parvate dekhAyA kare, ane pUrI mastIthI jharaNAo ane nadI pravAho jyAM tyAM khaLakhaLa vahI rahyAM heya. badrInAtha, kedAranAtha athavA te gaMgotrI ke janetrInAM tIrthe himAlayanA je vibhAgamAM AvelAM che, te vibhAganuM svarUpa lagabhaga AvuM ja hovuM joIe ema tenAM varNane uparathI lAge che. paNa ame je vibhAgamAM pharyA te vibhAgamAM AmAMnuM lagabhaga kAMI nahotuM ema kahuM te cAle. nainItAlamAM ame TADha ThIka pramANamAM anubhavI. pachInA pradezamAM TADha uttarottara ghaTatI gaI ane AtmArAmAM te divasanA bhAgamAM kadI kadI ThIka pramANamAM garamI lAgatI hatI. baraphanA pahADe ame mAtra kausAnImAM hatAM tyAre ja joyA-te jovA mATe A Rtu ja nahotI. te mATe okaTobara mahine uttama gaNAya. jharaNAMo bhAgye ja najare paDatAM hatAM. nadIo amArA bhAgamAM jyAM tyAM AvatI hatI, keTaleka ThekANe amAro raste eka yA bIjI nadInA kinAre kinAre ja dUra dUra sudhI AgaLa cAlyo jato hato. paNa A badhI nadIo kRzakAya hatI. unALAmAM Ameya te A nadIo sukAyalI hoya. A varSe varasAda bahu ocho paDavAnA kAraNe vizeSatara kRzakAya banI gaI hatI. Ama chatAM himAlayanuM amAruM darzana lezamAtra ochuM bhavya For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 nahatuM. gaganacuMbI parvatazikhare, vRkSarAjinI ananta paraMparA, mAIle sudhI laMbAtI nadIo, TekarA-TekarIthI chavAyelA pacAsa-sa mAIlanA vistIrNa pradezanuM vyApaka darzana-A badhA vacce pharatAM -ame kaI judI ja sRSTimAM AvI vasyAM chIe, je duniyA ame Aja sudhI joI che ane jANI che te ane A parvatanI duniyA ane alaga duniyA che; e nIcenI duniyAmAM sundara ane asundara bannenA tANAvANA che; ahIM uparanI duniyAmAM jANe ke badhuM je amApa saundaryathI khIcokhIca bhareluM che, asundara evuM kazuM che ja nahi; jaLa-sthaLa badhAM upara himAlayanI bhavyatAnI ane agAdha vizALatAnI chApa aMkAyelI che-ema lAgyA karatuM hatuM. Avo ajaba pradeza ApaNe cAlu duniyA sAthe saMkaLAyela che tenuM bhAna mAtra jyAre tyAM vasatA mAnavasamAjanI garIbIkaMgAliyata tarapha amArI najara paDatI hatI tyAre thatuM hatuM. kudarate saundarya te ahIM be hAthe veryuM che, paNa ahIM vasatA mAnavane paheravAne pUrAM kapaDAM nathI, khAvAnuM pUruM dhAna nathI, TakavAne pUruM kAma nathI; jyAM juo tyAM kaMgALa, cIMtharehAla strI puruSo amArI najare paDatAM hatAM. parvatapradezamAM vasatA loke rUpALAM ane kadAvara hovAnI sAmAnya mAnyatA che-ane dArjiliMgamAM AvuM kAMIka amane lAgyuM paNa hatuM-paNa ahIMnI prajA na lAgI rUpALI, na lAgI kadAvara. A prajAne UMce lAvavAno gaMbhIra prazna bhArata sarakAranI samakSa paDele che; aMgrejI hakUmata daramiyAna temane UMce lAvavAno koI saMgIna prayatna thayo ja nahote ema kahIe te cAle. paNa Aje temanA mATe AzAno udaya thayo che, ane prAdezika tema ja kendriya sarakAra A bAbata gaMbhIrapaNe vicArI rahI che. tethI temanuM bhaviSya Aje pahelAM jeTaluM bihAmaNuM nathI ema For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ApaNe jarUra kahI zakIe. ahIM vasatA A mAnavasamAjane jotAM himAlayanAM darzane pedA karelo AnaMdaatireka haLa banI jato. hato ane amAruM citta kadI kadI UMDI udvignatA anubhavatuM hatuM. himAlayane AkAzamahimA - ApaNuM vizva pAMca tattvanuM baneluM che. pRthvI, apa, teja, vAyu ane AkAza- jyAM jAo ane juo tyAM, ApaNane A pAMce * tattvanAM darzana thAya che. paNa kamanasIbe ApaNe pRthvI ane apanejaLa ane sthaLane-jeTalAM oLakhIe chIe teTalA pramANamAM teja, vAyu ane AkAzane ApaNe oLakhatA nathI ane tethI sabhAnatApUrvaka te tavone ApaNe mANatA nathI. himAlayamAM vicaratAM A pAMce to tenA virATatara rUpe amArI sAme pratyakSa thatAM hoya ema mane lAgyA karatuM hatuM. pRthvI ane pANI viSe te AgaLa ghaNI vAra kahevAyuM che. tejanI lIlAne paNa avAranavAra ullekha karavAmAM Avyo che. ahIMnI havAmAM koI judI ja tAjagI bharI che; e te je mANe te jANe. ane ahIMnA AkAzanI nIlimAnuM varNana zI rIte karavuM e samajAtuM nathI. A pahADI pradezamAM pharatAM pharatAM nIcenA sapATa pradezamAM jevI rIte kSitija-rekhAne satata cuMbana karatuM AkAza dekhAya che, tevuM ahIM te bane ja nahi; kAraNa ke ahIM jyAM juo tyAM kSitija-rekhA parvatethI avarAyelI ja hoya che. ahIM to parvatanI UMcI-nIcI-vaLAMkabharI rekhAono AkAza nIceno bhAga parvatamALAthI avarAyelo hoya ane temAM paNa parvate. vRkSothI DhaMkAyelA hoya, tyAre AkAza svAbhAvika rIte savizeSa nIlavarNa-gheruM bhUruM, zaninA (nIlamanA) camakatA bhUrA raMganuM-banI jAya che. AvuM AkAza nihALyA karavAmAM koI judo ja AnaMda Ave che. jevI rIte UMDe dariyo ekadama bhUro dekhAya che, tevI ja rIte For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 samudranI UMcI sapATI uparathI dekhAtuM AkAza ekadama bhUrA raMgane dhAraNa kare che. AvA AkAzanuM darzana atyanta manehara ane ane tAjagI tathA ThaMDaka ApatuM lAge che. himAlayamAM sAmAnyataH-paNa kausAnImAM vizeSataH-A nIlavarNA AkAzanI bhavyatA, kamanIyatA tema ja gahanatA huM mugdhabhAve nihALyA karate ane UMDI prasannatA anubhavate. ApaNe AkAza khAtA thaIe - A AkAzadarzananI ramaNIyatAnI huM vAta karI rahyo chuM, tyAre AkAzadarzanane satata mANI rahelA vinobAjI sAthe saMbaMdha dharAvatI eka vAtane, prAsaMgika carcA sAthe jarA aprastuta hovA chatAM, ullekha karavAnA pralobhanane huM rokI zakatuM nathI. temaNe evI matalabanuM ghaNuM vAra jaNAvyAnuM mane yAda che ke, huM AkAza khAuM chuM, khAdhA ja karuM chuM ane eTale ja mane peTamAM alasara che ane bIjA zArIrika upadravo che, ema chatAM paNa huM khUba kAma karI zakuM chuM, sArI peThe cAlI zakuM chuM ane mana paNa khUba prasanna rahe che. ApaNe anna khAIe chIe, baMgALIonI bhASAmAM ApaNe jaLa paNa khAIe chIe, (baMgALIo jaLa athavA te pANI pIvuM ema nathI kahetA, paNa pANI khAvuM evo bhASAprayoga jaLapAna aMge kare che.) ane ApaNe havA khAIe chIe, paNa ame AkAza khAIe chIe ema ApaNAmAMthI koI kadI kahetuM ja nathI, kAraNa ke AkAza viSe evo abhigama haju ApaNAmAM pedA ja thayo nathI. vastuta: je ApaNane cotarapha vIMTaLAI vaLela che, ane je ApaNI upara paNa che, e AkAza sAme ApaNe bhAgye ja najara karIe chIe. AkAza anata tavanuM apratima pratIka che. AkAza khAvuM eTale sthULa dRSTie AkAzane ekITaze avAranavAra nihALyA karavuM; AdhyAtmika dRSTie ananta For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 294 - tattva sAthe tAdAmya cintavavuM-anubhavavuM. A "AkAza khAvuM zArIrika svAstha tema ja AMkhanI tAkAta jALavavA mATe jeTaluM upayogI che, teTaluM ja cittanA UrvIkaraNa arthe lAbhadAyI che. je ApaNA vyaktitvanuM samagrapaNe UdhvIkaraNa karavuM hoya te ApaNe bane teTalA AkAzalakSI banavuM joIe, AkAzadarzanane mahimA antaramAM utAravo joIe ane cAlu jIvanamAM anna, jaLa tathA havAnI mAphaka AkAzane paNa khAtA ApaNe thavuM joIe. pravAsa Alekhana viSe paM. sukhalAlajIe potAnA eka patramAM mane lakheluM ke himAlayanuM varNana karavA aMgenI mArI yogyatAnI pratIti mane thaze ke nahi te paNa tyAMne ghere anubhava mArA mAthA upara caDhIne mane lakhavAnI pharaja pADaze. Ama mAtra antaH preraNAthI ja nahi paNa antaranA dabANane vaza thaIne pAnAM upara pAnAM huM lakhe gayo chuM. A lakhANa aMge ekabe khulAsA karavA jarUrI lAge che A AkhA lakhANamAM jyAM tyAM "huM" ane "meM" AvyA ja kare che. ahIM huM gayo', "A meM kahyuM, "mane Ama thayuM - AvI vAkayaracanA jyAM tyAM jovAmAM Ave che. AvAM lakhANone jhINavaTathI toLanAra-tapAsanArane kadAca A bAbata khUce, tene emAM surucibhaMga athavA te lekhakanuM "ahaM' paNa mAlUma paDe. paNa Ama karavuM mArA mATe, mane lAge che ke, anivArya hatuM, kAraNa ke prastuta pravAsavarNanamAM bhinna bhinna sthaLonAM varNana ApavAM tathA prasaMga prApta vyaktionA paricaya ApavA, te uparAMta mArA pitAnAM saMvedanone vAcakane sAkSI tema ja sAthI banAvavo, e hetu varNanalekhananA prAraMbhathI ja manamAM raheluM hatuM. vastuta: For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 A lekhanavidhine himAlayamAM praveza karyA ane tyAMthI pAchA pharyAM tyAM sudhInI eka prakAranI DAyarI -nityaneAMdha athavA to AtmakathA ja meM kalpela che, ane tethI 'hu'' ane 'meM ' prastuta lakhANamAM mArA mATe anivAya anela che. A AkhA lakhANa upara jyAre huM samagrapaNe dRSTi pheravuM zru, tyAre temAM aneka truTio mArI najara sAme Ave che. nisa-vanAmAM aneka vAra punaruktidoSA thayelA mAlUma paDe che. himAlayanI bhavyatAne zabdAkAra ApavA mATe mArI bhASA nabaLI-- mandasAmarthyavALI mAlUma paDI che. aMdaranAM tIvra gherAM saMvedanAne vyakta karavA mATe kalpanA, Images-zabdapratimA, pratIke ane rUpAnI je samRddhi joIe, tenI jyAM tyAM mane Upa dekhAI che. Ama mAruM bhASAviSayaka dAridra mane khUba sAle che; te viSe mAruM mana asa tASa anubhave che. Ama chatAM paNa jene Joy of self expression-AtmAnI abhivyaktinA AnaMda- kahe che, te AnaMda A lakhANa lakhatAM meM pUrA pramANamAM mANyA che, athavA teA eka prakAranI mastI meM anubhavI che. vaLI, prastuta lekhanaprakriyA daramiyAna jete loud thirking-pragaTa cintanakahe che, tevu pragaTa cintana prabuddha jIvana 'nA vAMcakA sAthe karavAne mArA avAranavAra prayatna rahyo che. Ama karatAM kAI kAI ThekANe vadhAre paDatu laMbANa thaI gayu hoya ema banavAjoga che. saMgItanA e prakAra che: gAyana ane vAdana. e pratyekanA e laya che. vila khita ane kruta. A lakhANanI prakriyA mananI aMdara cAlI rahelA gAyanane vila`khitanA layamAM vyakta karavAnI rahI che. vila`khita layamAM AAlApanI vipulatA ane gatinI mandatA hoya che. A lakhANanuM rUpa paNa AvuM ja kAMIka vilaMbita AkAranuM sarajAyuM hoya ema lAge che. pravAsanA anusaMdhAnamAM manamAM je kAMI rasphuratu. gayu. te ' For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 huM sahelANInI mAphaka mukta mane ane yathAsvarUpe lakhatA gayA chuM, umeratA gayA chuM. AvA lakhANanuM mUlya keTaluM tenI AMkaNI karavAnuM kAma vAcakAnuM ane vivecakAnuM che. tRptita-ptinuM phrenca mane jaNAvatAM AnaMda thAya che ke huM pUrI tRptinA sa MvedanapUrNAMka himAlayanI yAtrA-kUrmAMcaLanI parikammA-pUrI karIne pA pharyAM chuM. ema chatAM paNa A tRpti sAthe eka prakAranI UMDI atRpti paNa huM anubhavI rahyo chuM. manamAM kAMIka ema ja thayA kare che, nainItAla ATalA divasa rahyo ane cAInA pIka caDhI AvavA mATe eka-be divasa vadhu kema na rAkAyA? ane bhImatAla gayA te te hIrA dhodhe jaI AvyeA ane Dele hAtha daIne pALeA pharyAM" jevuM ja karyuM" ! tyAM savAranA javuM joItuM hatuM ane AkhA divasa tyAM gALavA joI tA hatA. mukatezvara jayantIbahenane tyAM ekAda rAta rAkAI gayA hota ane sAMja-savAranI te sthaLanI zAbhA joI hAta te kevuM sAruM thAta ! rANIkhetatI teA kinArane ja spazIte cAlI nIkaLyAM. kausAnImAM haju paNa thADu` vadhAre rokAyAM hota teA kevuM sAruM thAta ! vaijanAtha tA UbhA page ja joyu. ane bAgezvaramAM eka divasa paNa AkhA na gALyA ! ane tyAMthI pIMDArI gleziyara joyA sivAya pAchA kema cAlI AvyA ? almArA gayAM paNa khInasara teA vaNajoyuM ja rahI gayuM. zrI khozI senanA thADAka vadhAre paricaya sAdhyuM. dAta to keTaluM badhuM jANavAnuM maLata! mIrAlA svAmI kRSNapremanAM darzana mAtra ja karyAM, temane vadhAre jANavA-samajavAnuM banyuM ja nahi ! ekAda AkhA divasa temanI sAthe gALavAnA yAga thayA hata to kevuM sAru' thAta ! jAgezvaranuM pa`Tana kevaLa UbhaDaka bhAve ja karyuM. chUTA jAgezvaranAM tA darzana ja na karyAM ane tyAMnA gAma ane For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 vastIne kaI paricaya ja na sAthe. vaLI, daMDakezvaranAM te darzana karavAnAM ja rahI gayAM. goviMda lAmAnI UDatI mulAkAta ja lIdhI ane lI gautamInAM citro jovAnuM banyuM ja nahi. Ama cittamAM tRpti ane atRptinuM vicitra 4% cAlyA kare che. himAlaya kheDavAne manerathI ane himAlayane A te eka TukaDe yo; haju te badrInAtha ane kedAranAtha tema ja gaMgotrI ane jamanotrI tIrthanAM darzana karavAM bAkI che; ane kalAsanAM darzana na karyA tyAM sudhI badhuM adhUruM che. ane kAzmIramAM Avela amaranAthanuM te manamAM kaMI kALathI raTaNa cAlyA kare che. Ama himAlayano eka pradeza jotAM tenA anya aneka pradeze najare nihALavAnI cittamAM adamya jhaMkhanA jAgI che ane kalpanAnI pavanapAvaDI upara caDhIne mana himAlayanA eka cheDethI bIjA cheDA sudhI vicArI rahyuM che, bhaTakI rahyuM che. jiMdagI TUMkI che ane manoratho aneka che. AmAMthI kyo manoratha pUrNa thaze ane kayA manoratho vaNapUryA rahI jaze te kaNa kahI zake tema che ? bhagavAnanI rAsalIlAne camatkAra chevaTe A mArI varNanakathA huM pUrI karI rahyo chuM tyAre mane narasiMha mahetAno eka prasaMga yAda Ave che. e pracalita kathA mujaba narasiMha mahetAno parama bhaktithI prasanna thaIne mahAdeva pragaTa thAya che, ane potAnA bhaktane kahe che ke tamArI bhaktithI huM khUba prasanna thayo chuM; tamAre joIe te mAMgo. narasiMha mahetA A sAMbhaLIne UMDI dhanyatA anubhavatA mAge che ke "bhagavAna, Apa prasanna For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 thayA cho te mAre bIjuM kazuM joItuM nathI, mane zrIkRSNanI rAsalIlA, dekhADe." bhagavAne "tathAstu' kahIne narasiMha mahetAne zrIkRSNanI. rAsalIlA dekhADI. A kathA sAcI che ke na ha, paNa himAlayanA A vibhAgomAM paribhramaNa karatAM mArA pUratuM te mane ema ja lAgyuM che ke himAlayamAM pharatAM pharatAM meM te bhagavAnanI rAsalIlAnAM ja darzana kIdhAM che. mArA paribhramaNa daramiyAna paramAtmAnA virATa rUpane ja mArI AsapAsa nAcatuM meM nihALyuM che, anubhavyuM che. parvatanI ananta rekhAomAM, vRkSonA pAra vinAnAM DelanamAM, rastAonA DhALa-DhoLAvamAM ane Amatema ghUmarI letAM vaLAMkamAM, gavarnamenTa roDavejha ke ke. ema. e. yu. limiTeDanAM vAhanonI tAlabaddha gatimAM, pavananI satata vahyA karatI zIta-madhura laharIomAM, vAyusaMcAlita gAjatI ane guMjatI devadAra, cIDa. vagerenI vanarAjIomAM, zItaLa jaLane vahana karatI saritAomAM ane khaLakhaLa vahetAM jharaNuomAM ane gaganacuMbI girizikharAmAM virATanI apAra lIlA nihALI che, nRtya, nRtya ane nRtya ja joyuM che, ane mAruM mana te sAthe satata nAcatuM rahyuM che. meM to satata eka mAsa sudhI e rAsalIlA-raMgalIlA nihALI che, mana bharIne mANI che. jIvanamAM AthI vadhAre kRtakRtyatA bIjI zI hoI zake ? For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmamAM strIone sthAna ' dayA ane nyAyanA siddhAnta upara racAyela jena dharme prathamathI ja strIvargane yogya nyAya ApavA prayAsa kare che. strIvarga saMbaMdhI jaina darzananI vizALa bhAvanA prathama te strI ane puruSane samAna dhyeya prApta karAve che ane te dhyeyane sarvalabhya banAve che. mekSa-sarvajJatva-AtmasAkSAtkAra mAtra puruSane ja nahIM paNa strIne paNa prayatna karatAM strIvapaNAmAM ja prApta thaI zake evuM jaina darzana pratipAdana kare che, ane AnA anusaMdhAnamAM strIone caritra -saMnyAsa aMgIkAra karavAnI anujJA Ape che. jenenA ogaNIzamAM tIrthakara mallInAtha strI heIne strIo tIrthakarapadane paNa kavacita prApta karI zake che-Avo vicAra jaina darzana prakaTa kare che. je strIo dhAre te svataMtra rIte svaprayAsathI puruSonI mAphaka UMcAmAM UMcI keTine pAmI zake che-A siddhAnta jaina darzana svIkAre che eTaluM ja nahi paNa upadeze che. caMdanabAlAnuM daSTAMta paNa eTaluM ja manahara tathA upara jaNAvelI bAbatanuM samarthaka che. bhagavAna mahAvIre je tIrthanuM sthApana karyuM, tenuM bhagavatI caMdanabAlAe aMgIkaraNa karyuM, te bhagavAna mahAvIranI prathama ziSyA thaI ane temanA sadupadezanuM pAna karI, kevaLajJAna sAdhI, mokSapadane pAmI. strIvarga saMbaMdhI jenA darzana hiMdu dharmathI bahu judA tathA vadhAre vizALa khyAle dharAve che, te vAta "satI" zabdane pratyeka dharmamAM zuM artha thAya che te vicAravAthI vadhAre spaSTa thaze. hiMdu dharma pramANe je sannArIone "satI" nI TimAM mUkavAmAM AvI.. For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaoo che, temanAM caritro dhyAnamAM laIe to mAlUma paDe che ke je strIe asAdhAraNa dharya, sahanazIlatA tathA dharmabuddhithI pitAnA ziyaLanuM parapuruSathI rakSaNa karyuM hoya tene "satI" gaNavAmAM Ave che. svapatinI vicitratAo je strIe mAtra manabhAve sahana karI hoya ane game tevAM saMge vacce "hAya" evI buma paNa jeNe pADI na hoya tene "satI' tarIke pUjavAmAM Ave che. sArAMza ke kAM to asAdhAraNa saMkaTo ke lAlace vacce ziyaLa saMrakSaNa karyuM hoya athavA te svapatinI viTaMbanAo, vicitratAo tathA vikRtio zAtithI tathA maunabhAve sahana karI hoya tevI ja strI hiMdudhamAM "satI' pada prApta karavA bhAgyazALI thaI che. A bhAvanA uttama che tathA temAM utkRSTa tapa tathA Atmabhoga rahelAM che. jaina darzana satItvapada prApti arthe A bhAvanAo svIkAre che, paNa teTalAthI saMtoSa pAmatuM nathI. jenA darzana tethI paNa AgaLa vadhe che ane satItvaprApti arthe anya dvAra khullAM kare che. ziyaLa saMrakSaNane to jaina darzana paNa satItva arthe eTaluM ja Avazyaka gaNe che. paNa satItvanI prApti arthe ziyaLanI kasoTI kare tevA asAdhAraNa prasaMge utpanna thavA ja joIe ema te svIkAratuM nathI. anya kSetromAM mahattA darzAvanAra strIone hiMdu dharma "satI" padathI alaMkRta karato nathI. jaina dharmamAM je satInI nAmAvalI racavAmAM AvI che, temanAM caritra nihALatAM mAlUma paDe che ke ziyaLa saMrakSaNanA vikaTa prasaMge prApta thayA na hoya, pati saMbaMdhI bahu sahana karavuM paDayuM na hoya to paNa anya kSetramAM manuSyatvane chAje tevAM parAkrama ke mahattA darzAvyAM hoya to tene paNa "sI" tarIke gaNavAmAM AvI che. dAkhalA tarIke brAhmI, suMdarI, caMdanabALA, sudarzanA, rAmatI, jayaMtI ityAdi. -A dRSTie lIlAvatI, cAMdabIbI, jena epha Arka ke phalorensa nAITIMgelane paNa satInI kaTimAM mUkI zakAya. For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 satI' zabdanA prayogamAM A pramANe bheda paDavAnuM mULa kAraNa pratyeka dharmanI bhAvanAmAM rahelI bhinnatAnuM pariNAma che. hiMdu dharma pramANe strI sevaka che, puruSa sevya che; strIne pati Izvara samAna che tathA A jagatamAM strIne pati samAna anya koI taraNatAraNa nathI. jenA siddhAMta anya prakAre kahe che. jaina daSTie sarva AtmAo-pachI te puruSadehI che ke strIdelI ho-sarakhA che ane pitapitAnI unnati sAdhavAne hakkadAra che. puruSanI unnati mAtra strIne AdhIna nathI. temaja strInI unnati mAtra purUSane ja adhIna nathI. eka anyanA ISTadeva hovAne badale banne ekamekanA sahacArI- sahAyakArI che ane ubhayanA iSTadeva to paramAtmA ja che ke jenI upAsanA karIne parama padane prApta karI zakAya che. puruSanA parama pauruSanI siddhi mAtra svastrI-anuzIlanane ja adhIna nathI, tema strInuM satItva mAtra svapati-anuzIlanane ja avalaMbatuM nathI. ubhayanuM daMpatIjIvana mAtra mitrIbhAva upara ja racAvuM joIe. keI keInuM gulAma che evo vicAra jaina darzanane jarA paNa saMmata nathI. A uparathI joI zakAze ke strIne jaina darzana puruSa jeTaluM ja svAtaMtrya bakSe che ane jema puruSane, je strI potAnA mArgamAM agya rIte ADI Ave to, strInI avagaNanA karavAno adhikArI gaNavAmAM Ave che, tevI ja rIte strIne paNa evA apavAdajanaka prasaMge vacce puruSanI avagaNanA karavAno adhikAra maLe che. AnA samarthanamAM sudarzananuM dRSTAMta ApavuM basa che. sudarzanA bhagavAna mahAvIranI putrI thAya. tenuM lagna jamAlI sAthe karavAmAM AvyuM hatuM. jemAlIe jyAre bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA lIdhI tyAre sudarzanA paNa jamAlInI ziSyA thaIne tenI sAthe rahetI. AgaLa jatAM jamAlIne bhagavAna mahAvIra sAthe amuka siddhAntanA viSayamAM jabaro vicAravireAdha Ubhe thayo. A uparathI jamAlIe bhagavAna mahAvIranA zAsanane anAdara karI svataMtra mata sthApita karyo. sudarzanA keTalAka For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 vakhata te! jamAlI sAthe rahI, paNa vizeSa vicAra, manana tathA - avalAkananA pariNAme bhagavAna mahAvIranA kathanamAM tene satya pratIta thayuM. A uparathI sudarzanAe jamAlIne samajAvavA bahu prayatna kIdhA tathA bannee bhagavAna mahAvIranA zaraNe javuM' ema vinaMtI karI, paNa jyAre jamAlI potAnA durAgrahathI DagyA nahi tyAre sudarzanAe jamAlIne tyAga kIdheA ane bhagavAna mahAvIranA zAsanane punaH agIkAra karyuM. AvI strIne hiMdu dharma kadAca asatI kaheze. jaina dharmAM tene satI gaNe che. : jaina darzana oene pharajiyAta gRhasthAzramane Agraha karatuM nathI. jaina kathAomAM naiSThika brahmacAriNInAM dRSTAnto kAMI theADAM nathI. brAhmI, suMdarI, rAjematI, 'danabALA Adi aneka satIe * naiSThika brahmacAriNI hatI. keTalIka jaina tIenAM dRSTAMtA kharekhara bahu maneAhara tathA vicAraNIya mAlUma paDe che, ane strItvanI utkRSTatAne samajAvavAmAM ahu sahAya kare che. madanarekhAnuM dRSTAMta AvuM ja che. manarekhA yugamAhunI patnI thAya. yugabAhune moTA bhAi keTalAka duvicArathI yugabAhune prANahara zastraprahAra kare che, ane tethI te maraNAsanna dazAmAM bahu pIDAya che. te vakhate madanarekhA peAtAnA patine saMsAranI vinazvaratA tathA jIvananI kSaNabhaMguratAnA upadeza kare che tathA paramAtma * cintanamAM prere che, tenA pariNAme yugabAhu zAnti pAmI samAdhimaraNa anubhavI svalAkamAM sidhAve che. have AgaLa upara amuka vidyAdharanI sahAyathI madanarekhA naMdIzvaradrIpanI yAtrAe jAya che, ane tyAM vasatA kAI jainAcAya samakSa besIne dhama sAMbhaLe che. tevAmAM yugabAhu, je svargalokamAM devapadane pAmela che te, tyAM AvI caDhe che ane pUbhavanI sastrIne jainAcArya samIpa kheDelI jotAM jenAcAyate prathama vadana karavAne badale pUrvabhavanI svasrI madanarekhAne For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 vaMdana kare che. AvA aghaTita AcaraNathI tyAM beThela vidyAdhara cakita thAya che ane jenAcAryane A bAbatamAM prazna pUche che, tyAre jainAcArya tenA saMzayanuM nivAraNa karatAM kahe che ke "AmAM yugabahudeve kAMI paNa aghaTita karyuM che ema mAnavAnuM kAraNa nathI. jenAthI pitAne dharmaprApti thaI che ane je pitAnI sadgatinuM nimitta banela che tene ja prathama vaMdana ghaTe che." strI halakI eTale patine kadI paNa namana egya thaI na zake e vicArano A daSTAMtathI sarvathA bahiSkAra thAya che ane guuT: pUnAthA guju na = jika 4 vayaH e nyAyapUrNa siddhAntanuM sacoTa rIte samarthana thAya che. ' satI thavAne eTale ke pati pAchaLa baLI maravAno rivAja jena zAstrathI sarvathA asaMmata che, ane te mAtra mAnasika nirbaLatAnuM pariNAma hAIne tene "ApaghAta' nI ja koTimAM jaina zAstra mUke che; eka paNa jena satI evI nathI ke jeNe pati maraNa pAchaLa AvuM AcaraNa karyuM hoya ! jJAnaprAptinA viSayamAM strIone pUrNa adhikAra ApavAmAM Avyo che te bAbata, brAhmaNe jema vedane sarva zAstronuM mULa gaNe che, tema jenomAM gaNAtA sarva zAstronA mULa samAna Agamo vAMcavAnI jena sAvIone chUTa ApI che te uparathI samajI zakAya tema che. aneka jana zreSThIonI putrIonA kaLAvibhava tathA zAstrapAraMgatatAnAM suMdara varNano jaina kathAomAM jyAM tyAM dazyamAna thAya che. jayaMtI ane bhagavAna mahAvIranI praznaparaMparA saukoIne suvidita che. bhagavAna mahAvIrane aneka vidvAna tathA keTalIka te sarvajJatvane pAmelI sAdhvI ziSyAo hatI, te vAta mazahUra che; eTaluM ja nahi paNa vartamAna sarva vidyAone mULa pracAra prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadeve potAnI putrI brAhmIne akSaravidyA ApIne tathA suMdarIne. For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 . pagaluM bharyuM che bhagavAnanI AzA che. kanyAne paraNAvI aMkavidyA ApIne karyo che, e jemAM pracalita mAnyatA eTalI ja upayogI tathA rahasyapUrNa che. strIzikSaNanA virodhIone athavA to strIone bahu saMkucita zikSaNa ApavAnA pakSakArone A dRSTAntamAMthI bahu dhaDo levA jevuM che. strIone kaI kaI bAbatamAM te puruSathI paNa uttama padavI ApelI che. sarva dhArmika kriyAomAM svastrIne jamaNuM Asana ApavAnI paddhati jenA darzane svIkArI che, AnuM rahasya vicAravA lAyaka che. lagna saMbaMdhamAM jaina darzane AgaLa paDatuM pagaluM bharyuM che. rajasvalA thayA pahelAM kanyAne paraNAvI devAnI smRtikAra manu bhagavAnanI AjJA vaidyakIya niyamathI virUddha che tathA bALalagnAdi aneka hAnikAraka rivAjonI mUlaka banela che. jaina zAstramAM kanyAnI. ummara saMbaMdhI AvuM kAMI paNa baMdhana jovAmAM AvatuM nathI. icchAvaranAM tema ja anya anya varNo vacce thayelAM lagnanAM daTAnta kAMI jaina kathAmAM thoDAM nathI. AvI bIjI ghaNI bAbate navuM ajavALuM pADe tevI maLI zake tema che, paNa sthaLa saMkocanA kAraNe vizeSa ullekha thaI zake tema nathI. A sarva uparathI ema kahevAno Azaya nathI ke jenA darzanakAro strIonI saMsAramAM zuM padavI hoI zake te viSe vartamAna bhAvanAne sarvAze svIkAre che. samayanA baLe tathA paristhitinA baLe jaina zAstrakAroe paNa strIo saMbaMdhI keTalIka sAdhAraNa bAbatomAM aNaghaTatA pratibaMdha karyA che ane puruSone vizeSa svAtaMtrya ApyuM che paNa uparanI sarva vAte uparathI eTaluM to cokkasa che ke jaina dharmanuM mULathI valaNa strIone ayogya baMdhanothI mukta karAvavA tarapha tathA samAnatA tarapha raheluM che ane te dizAmAM jaina zAstrakAre yathAzakti prayAsa karatA AvyA che. | (tA. 14-8-1918nA roja pragaTa thayelA lekhane mahattvane bhAga ahIM Apyo che. -saMpAdako) For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaLo trA paramAnaMda kApaDIyA ucation International For Personal & Private Use Only www.iainelibre