________________
૧૧૪
કે આપણા નવયુવકો શ્રુતિ, સ્મૃતિ કે ધર્મશાસ્ત્રોને અર્થહીન પ્રલાપ ગણીને ફેંકી દે એ મારે મન જેમ અસહ્ય છે, એમ જ નવા વિચારો, નવી ભાવના અને નવાં વેજ્ઞાનિક સંશોધનોને ઝીલવામાં તેઓ કેવળ પૂર્વગ્રહે કે પ્રણાલિકાવ્યામોહના કારણે પાછળ પડી જાય અને સમાજના નવવિધાન માટે નિરુપયોગી બની જાય છે, એ દશા પણ મારા માટે અસહ્ય છે. એટલા માટે જ ઉપર વર્ણવી તેવી સમ્યમ્ દષ્ટિ કેળવવાનો તેમને હું ખૂબ આગ્રહ કરું છું.
જૈન ધર્મને વિચાર કરતાં બે-ત્રણ બાબતે ખાસ ધ્યાન ઉપર તરી આવે છે. ભગવાન મહાવીર અને બુદ્ધની પહેલાંના કાળની વાત વિચારીએ છીએ તે એમ માલુમ પડે છે કે પહેલાં દેવ પૂજ્ય હતા અને માણસ પૂજક હ. ઈન્દ્ર, વિષ્ણુ, રૂક આદિ મોટા દેવોને નાના દેવો અને માણસે પૂજતા અને પ્રાર્થતા, એવા ઉલ્લેખો વેદાદિ ધર્મગ્રંથોમાંથી મળી આવે છે. ભગવાન મહાવીર અને બુદ્ધિને સમય બાદ દેવનું સ્થાન મનુબે લીધું અને રામ, કૃણ, બુદ્ધ, મહાવીર આદિ મનુને દેવો તેમ જ મનુષ્યો પૂજતા એવી કલ્પનાઓ તેમના ચરિત્રમાં ગૂંથાણી. મોક્ષ પ્રાપ્તિ પણ મનુષ્યગતિ દ્વારા જ થઈ શકે અને તે માટે દેવે પણ આખરે મનુષ્ય જાતિમાં જ જન્મ લેવો જોઈએ એવી મનુષ્યકોટિની મહત્તા વધારતી માન્યતા ઊભી થઈ. આજે પાછા આપણે મનુષ્ય મહાવીરને પૂજવાનું ભૂલીને અનેક અતિશયતાયુક્ત દેવ મહાવીરને પૂજવા લાગ્યા છીએ. બીજી બાજુએ આપણા અહિંસા વિચારમાં મનુષ્યને આપણે ગૌણ બનાવી દીધો છે, અને પશુ, પ્રાણી અને વનસ્પતિજીવનની ચિંતા ઉપર આપણે વધારે ભાર મૂકતા થયા છીએ. આમ શુદ્ધ ધર્મવિચાર માણસને આગળ લાવે અને સંપ્રદાયવિચાર એ જ માણસને બાજુએ ધકેલે છે. મનુષ્યને આજે પાછા આપણે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
