________________
સેવતું નથી. દાર્શનિક પ્રસ્થાનોની આ એક સિદ્ધિ જ છે. જો દરેક પ્રસ્થાનનો આગ્રહ સત્યનો જ હોય તે એ દ્વારા માસ કયારેક તે કયારેક અજ્ઞાનભ્રંથિને નિવારી શકે.
મનુષ્ય જે જે વિદ્યાએ ખેડી છે તે બધી જ પોતાના પુરુ ષાને સિદ્ધ કરવા. એણે અર્થ-કામ સિદ્ધ કરવા વિદ્યાએ ઉપજાવી. વળી એણે ધમ સિદ્ધ કરવા પણ વિદ્યાઓ ઉપજાવી અને અંતે એણે મેાક્ષ સિદ્ધ કરવાના માર્યાં પણ વિચાર્યા, એટલું જ નહિ, પણ ઘણા દાખલાએમાં એ માગ ઉપર ચાલી એણે એમને અનુભવથી પણ કર્યાં. આ રીતે મનુષ્યે આજ સુધીમાં વિદ્યા અને અનુભવથી સુદી યાત્રા કરી છે. એ યાત્રનાં જે પરિણામેા ભારતીય વાઙમયમાં તૃપ્તિકર રીતે વર્ણવાયેલાં છે, તેના ચિર પરિશીલન અને તજજન્ય રસાસ્વાદની એક નવી વાનગીરૂપે મે આ લેખમાં એનું નવનીત આપવા પ્રયત્ન કર્યાં છે.
ઉદ્દેશ એ છે કે, પ્રત્યેક દનવિદ્યાનો અભ્યાસી જગત, જીવ અને ઈશ્વર પરત્વે તે ભારતીય દર્શનો શું શું અને કઈ કઈ રીતે વિચારતા આવ્યા છે, તે સંક્ષેપમાં સમજી શકે અને એ વિચારાનું તુલનાત્મક અધ્યયન પણ કરી શકે. મૂળ પ્રશ્નો પરત્વે સમજણ થાય તા એમાંથી વિગતે જાણવાની જિજ્ઞાસા ઉદ્ભવે અને એ જિજ્ઞાસા સાષવા તે મૂળ ગ્રંથા અવગાહવા ભણી વળે.
મેં જગત, જીવ અને ઈશ્વર એ ત્રણ વિષયાને લગતાં દાર્શનિક પ્રસ્થાનોના વિચારભેદો જ નથી દર્શાવ્યા, પણ એ વિચારભેદો કઈ કઈ દૃષ્ટિમાંથી અસ્તિત્વમાં આવ્યા અને કઈ કઈ રીતે વિકસ્યા અને એમાં પરસ્પર સમતા કે વિષમતા શી છે એ દર્શાવવા પણ સ્વલ્પ યત્ન કર્યો છે, જેથી દરેક પ્રસ્થાનપ્રવકના મૂળ આશયને સમજવામાં મદદ મળે.
Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org
