________________
૧૪૬
અનુભવી. અમને બધે ફેરવતા અને દેખાડતા શ્રી પાંડેને મેં પ્રશ્ન કર્યો કે “અહીં તે સર્વ વિદ્યાર્થીઓને નિરામિષ ભોજન જ આપવામાં આવતું હશે” તેમણે જવાબ આપે કે “ના, એમ નથી. અમારે ત્યાં કેટલાક વિદ્યાથીઓ શાકાહારી હોય છે, કેટલાંક માંસજી કુટુંબના હોય છે. અને અમારે બન્નેને સંભાળવાના હોય છે. તેથી માંસ જી વિદ્યાર્થીઓને હંમેશા ઈડાં તથા અઠવાડિયામાં બે કે ત્રણ વાર માંસ આપવામાં આવે છે.”
આ જવાબથી મને જરાક આઘાત લાગ્યો અને મનમાં પ્રશ્ન થો કે ભારતીય સંસ્કૃતિ ઉપર અહીં ખાસ ભાર મૂકવામાં આવે છે તે શું ભારતીય સંસ્કૃતિને નિરામિષ ભોજન સાથે અનિવાર્ય સંબંધ નથી? પણ વિદ્યામંદિરના આ અધિકારી સાથે આ પ્રશ્ન ચર્ચવાનો કોઈ અર્થ નથી એમ લાગવાથી શ્રી પાંડે સાથે આ બાબતની મેં વિશેષ ચર્ચા ન કરી. પછી તે વધારે તપાસ કરતાં મને માલૂમ પડયું કે ઉત્તર પ્રદેશમાં તો પંત, જોશી, પાંડે વગેરે બ્રાહ્મણોમાં પણ ઘણે ભાગ માંસજી હોય છે. આના અનુસંધાનમાં સ્વામી આનંદ મને કહેલી એક લોકોક્તિ યાદ આવે છે : “દક્ષિણે ભાતુલી કન્યા, ઉત્તરે માંસલાક્ષણમ” દક્ષિણ પ્રદેશમાં મામાની કન્યા સાથેનું લગ્ન જેટલું પ્રચલિત છે તેટલું જ ઉત્તર પ્રદેશમાં માંસભક્ષણ પ્રચલિત છે. આ ઉપરથી એવા અનુમાન ઉપર આવવાની મને ફરજ પડી કે નિરામિષ આહાર ભારતીય સંસ્કૃતિનું મહત્ત્વનું અંગ હશે, અનિવાર્ય અંગ તે નથી જ.
' આ વિદ્યામંદિરમાં મોટા ભાગે પંજાબ, રાજસ્થાન તથા ઉત્તર પ્રદેશના વિદ્યાર્થીઓ ભણવા આવે છે. મુંબઈ-ગુજરાતના માત્ર પાંચ-સાત વિદ્યાથીઓ અહીં છે એમ તેમને પૂછતાં જાણવા મળેલું. દક્ષિણ બાજુના તે ભાગ્યે જ વિદ્યાથીઓ હોય છે. નૈનીતાલમાં
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
