________________
મૂલદ્રવ્યની ગણતરી કરની સંખ્યા ઉપર આવીને વર્ષો સુધી અટકી હતી. હવે તેના મૂળમાં પ્રોટીન, ન્યુટ્રોન અને ઇલેકટ્રોન એમ માત્ર ત્રણ દ્રવ્ય છે અને દરેક પરમાણુ આ ત્રણ દ્રવ્યના છાવધતા કણને સમુચ્ચય છે એમ સિદ્ધ થયું છે. આ ત્રણ દ્રવ્ય આગળ જતાં એક દ્રયમાં વિલીન થાય એ અસંભવિત લાગતું નથી. વળી પુગળ અને શક્તિ એકમેકથી ભિન્ન નહિ પણ એકમેકનું કેવળ રૂપાન્તર છે. શક્તિને પુડ્ઝળમાં પરિણમાવી શકાય છે અને પુગળને શક્તિમાં પરિણાવી શકાય છે આવું પુગળ અને શક્તિનું અહેત વિજ્ઞાને હવે સ્વીકાર્યું છે. આ બધું સંશોધન પ્રત્યક્ષથી પર એવી પદ્ધતિઓ વડે ચાલી રહ્યું છે. પરિણામે આજને વૈજ્ઞાનિક પહેલને નાસ્તિકવાદી અયવાદી બન્યો છે અને એ ગૂઢ ગહન અને સ્વીકારીને તેના ઉંડાણમાં જવા મથી રહ્યો છે. આધુનિક જમાનામાં સર્વોત્કૃષ્ટ વિજ્ઞાનિક આઈન્સ્ટીનને કોઈ નાસ્તિક કહી નહિ શકે. આમ વિજ્ઞાનનાં વલણમાં પણ ઘણો ફેરફાર થાય છે. પરિણામે આજને વૈજ્ઞાનિક ધર્મથી વિમુખ રહેવાને બદલે જાણે કે ધર્મની સન્મુખ જઈ રહ્યો છે એટલે કેવળ ભૌતિક નહિ એવાં જીવનમૂલ્યના સ્વીકાર તરફ તે ઢળી રહ્યો છે.
આ આખી ચર્ચાને આપણે આ રીતે સમેટી શકીએ. વિજ્ઞાનને સંબંધ મુખ્યપણે વાસ્તવિક જગત સાથે છે, ધર્મનો સંબંધ જીવનની શ્રેયસાધના સાથે છે. જગતના વાસ્તવિક સ્વરૂપની સમજણ શ્રેયસાધનાના જગત સાથેના વ્યાપક અનુબંધને સમ્યક્ પ્રકારે ગ્રહણ કરવા માટે આવશ્યક છે. શ્રેયને સમ્યકુ વિચાર વાસ્તવિકતા સાથે સંવાદિતા કેળવવા માટે ઉપયોગી છે. વિજ્ઞાનને સંબંધ વસ્તુસ્થિતિના યર્થાથ ભાન સાથે, ધર્મનો સંબંધ માનવજીવનનાં ઘડતર અને વિકાસ અર્થે છે એટલે કે ઉર્ધ્વગામી જીવનમૂલ્યો સાથે છે. માનવજીવનના ઉત્કર્ષ માટે વસ્તુતત્ત્વના સમ્યફ જ્ઞાનની જેટલી જરૂર છે તેટલી જ જરૂર સાચાં-ઉર્વગામી જીવનમૂલ્યની છે. આ રીતે વિજ્ઞાન અને ધર્મ પોતપોતાની રીતે માનવજીવનને વિકસાવવામાં–આગળ લઈ જવાના અનેક રીતે ઉપકારક બની શકે છે. ”
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org