Book Title: Swayambhu Stotra Chaturvinshati Jinstuti
Author(s): Samantbhadracharya, Prabhachandracharya, Jindas Parshwanath Phadkule
Publisher: Sakharam Nemchand Doshi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003839/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Home nane zrIsamaMtabhadrAcArya viracita svayaMbhUstotracaturviMzati jinastuti. Docedoe. comssettitcorecanseantoDNORAMAGradaba zrIprabhAcaMdrAcAryakRta saMskRta TIkAsahita bhASAMtara karaNAra--- zrIyuta jinadAsa pArzvanAtha 'nyAyatIrtha' solApUra. ' prakAzaka--- dozI sakhArAma nemacaMda, solApUra. HARDDEAORRUSTD-90Kg mudraka-- paM. vaMzIdhara udayarAja, mA0 " zrIdhara presa" ghara naMbara 477 zukravAra peTha solApura. kA - - - kiMmata 2 // rUpaye. SHAILEEPAL Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. vidyA va kalA yAMcI unnati rAjAMcyA AzrayAne hote ase hmaNatAta vare Ahe. ApaNa pUrvetihAsAkaDe sUkSmarItIne pAhilyAsa hI goSTa | Ahe ase ADhaLUna yeIla. jaina vAGmayAcI unnati hoNyAsa rAgya barAca kAraNIbhUta jhAlA Ahe; aneka vidvanmukuTamaNi jaivArya, rAjAMce guru hote. va kityeka AcAryAMnI tara gRhasthAzramAMta tAMnA svataH rAjapada bhogileM Ahe. kityeka jainAcAryAMnI vaadaa| anya vidvAnAMnA parAsta kele, tyAmuLe tatkAlIna rAje jainAcAve ziSya banata asata aseMhI itihAsAmadhye aDhaLUna Ale Ahe. liMkadeva laghuhabba yA nAMvAcyA rAjAce putra hote. himazItala rAjA vA ziSya hotA. pUjyapAda AcArya durvinIta rAjAce guru hote. caMdra AcArya bhojarAjace guru hote. Adi. puraNakAra jinasenA. rya he amoghavarSa rAjAce guru hote. taseMca nemicaMdra AcArya cAmuMyAce guru hote he prasiddha Ahe. mahAn tArkika va kavi ase vArAja paMDita jayasiMha rAjAce guru hote. pUrvakAlI jaina vAGmayAcI jI tati jhAlI tilA rAje va moThamoThe zrImaMta loka kAraNIbhUta hote. varUna jainavAGmayAcI vADha vhAvayAlA pUrva paristhiti barIca anukUla tI he disate. kharokhara dharmAcI, dezAcI kiMvA samAjAcI unnati hI bAGmayAcyA karSAvara avalaMbUna Ahe. jyA samAjAce vAGmaya unnatizIla nAhI, samAja unnatimadhye sarva samAjAMcyA mAge rAhIla, he niHsaMzaya khareM he. cAMgale vAgmaya lokAMce ajJAna dUra karite va tyAMcI unnati kA taM. bhazA vAyAcA pUrvakAlI jaina samAjAne phAra jorAne prasAra kA hotA. yAmuLeca sAkAlI jaina jAti janmatizIla gaNilI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAta ase. tyA kAlaca jaina vAGmaya yA kAlI dekhIla pAzcAtya vidvAnAMcyA prazaMsasa pAtra jhAle Ahe. jainAcAryAMnI avizrAMta parizrama karUna jI vAGmayasevA kelI Ahe tI apUrva Ahe. jainasamAja yA yoge cirakAlaparyaMta AcAryAMcA RNI rAhIla. jaina vAGamaya, he prAkRta, saMskRta, karnATaka tAmIla va hiMdI yA bhASAMtUna mukhyatvekarUna ADhaLUna Ale Ahe. hiMdI bhASetIla vAGmaya jase svataMtra nAhI tathApi teM prAkRta va saMskRta graMthAMcyA anuvAdara. pAce mAha. karnATaka va tAmIla bhASeceM jaina dhAramaya bahuteka svataMbarUpAce mAhe. paraMtu mahArASTra bhASecyA jaina vAgmayAcI sthiti bhatyaMta li. rAzAjanaka Ahe. ANi aNanaca mahArASTrIya jaina jAtimadhye bhajJAna pasarale Ahe. mahArASTra bhASece jainabAgmaya jara vADhaNAra nAhI tara yA jAtAce ajJAna kevhAhI dUra hoNAra nAhI. yAstava yA bhASeta jaina bAmayAcI vRddhi karaNyAcA jaina vidvAna lokAMnI phAra jorAcA prayatna karAvayAlA pAhije. hiMdI kiMvA karnATaka jaina pAyAzI mahArASTra jainavAmiyAcI tulanA kelI tara Apale mahArASTrIya jaina vADmaya tyApuDhe kA padA Ahe. kAhI mahArASTra jaina kavInI marAThI bhASeta graMtha lihile Aheta paraMtu te phAraca thoDe Aheta. alIkaDe ApalyA bhASeta jana vAGmaya nirmANa hoU lAgale Ahe. hI moThyA AnaMdAcI goSTa Ahe. tathApi adhika pramANAne yAcI vADha ApalyA bhASeta vhAvayAsa pAhije. ase jhAle jhaNaje mahArASTrIya jaina jAtIcA gaurava hoIla, bhaso. janavAayAcI bharupasvalpa sevA ApaNahI yathAzakti karAvI yA haisUmeM svayaMbhU stotrAce bhASAMtara karaNyAcA hA alpasA prayatna kelA mAhe. hai svayamUstotra saMskRta vAgmayAtIla advitIya ratna Ahe. jarI yaMta covIsa tAyakarAcI svati kelI gelI mAhe tathApi kevaLa yAMta bhaktine Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) jinaguNa varNanaca na karitAM prathakAra samaMtabhadrAcAryAMnI aneka tAtvika viSayAMce suMdara varNana kele Ahe. yAmuLe he stotra advitIya Ahe. ase traiter harakata nAhI. jaina, padArthAMce svarUpa kase. mAnitAta va tailer syAdvAda kAya Ahe he yA stotrAMta usama rItIne pratipAdile Ahe. sAhitya dRSTIneM vicAra kelA tara yAMta tyAhI prakArace vaNina kelele tajjJAMsa ADhaLUna yeIla, dharma, nyAya, sAhitya va vyAkaraNa yA sarva dRSTIneM haiM stotra atyuttama Ahe. yA stotrAcyA zeSaTacyA zlokAMtIla cauthyA caraNAmadhye graMthakArAne Apale nAMva prakaTa kela Ahe. teM aseM ' taba deva mataM samaMtabhadraM sakalaM ! yAvarUna he stota samaMtabhadra AcAryAMnI lihila Ahe he vyakta hotaM. yA stotrAcyA racanecA itihAsa samaMtabhadrAcAyAMcyA cariyamadhye lihilA Ahe. yA stotrAvara prabhAcaMdrAcAryAMnI lahAnazI paNa abhiprAyapUrNa azI TIkA lihilI Ahe. yA prabhAcaMdrAcAryAMnI prameyakamalamADa va nyAyakumudacaMdrodaya yA sArakhe pracaMDa tarkagraMtha lihile Aheta. svayaMbhU sto. atter prazastIcA loka va prameyakamalamADAcyA prazastIcA loka yAMcI samAnatA sALe yA donhI graMthAMcA katI ekaca Ahe aseM anu mAna karAvayAlA koNatI harakata nAhI. taseca svayaMbhU stotrAMtIla tAtvika pratipAdana karaNAr2yA lokAMcI TIkA yA AcAyAMnI moThyA khubIneM lihilI Ahe. yAvarUnahI yA prathAMcA katA ekaca asAvA aseM vATate. zrI jinasena AcAyAMnI moThyA gauravAne AdipurANAmadhye yA AcAryAMcA ullekha kelA Ahe. akalaMka, mANikyanaMdI. vidyAnaMdi, prabhAcaMdra, jinasena ityAdika AcArya samakAlIna jhAle Aheta. AcArya pramAcadrAMnI akalaMka. vidyAnaMda va samantabhadra yAMcaM smaraNa kele Ahe. prabhAcaMdrAcAryAMcA astitvakAla vikramAce navaveM zataka mAmaleM jAteM. svayaMbhU stotrAcA anuvAda kastAMnA koTheM koTheM vizeSa spaSTIkaraNa keleM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.) Ahe. he spaSTIkaraNa rAjavArtika, zleSArtika, prameyakamalamArtaNDa, hastra ityAdi AMcyA AdhAreM lihileM Ahe. zrImAna paM. vaMzIdharajI he mAjhe vidyAguru Aheta, tyAMcyA kRpe - muLe mI yA graMthAceM bhASAMtara karaNyAsa yathAzakti samartha jhAloM yAstava tyAMcA mI atyaMta RNI Ahe. taseMca zrImAna rAvajI sakhArAma dozI yAMcyA preraNeneM heM anuvAdAceM kArya hAtIM gheUna teM mI pUrNa keleM. yA graMthAce prakAzana karUna tyAMnI jaina samAjAsa RNI karUna ThevileM yAstava tyAMcA mI phAra AbhArI Ahe. mAjhyA yA kRtIMta bareca doSa asaNyAcA saMbhava Ahe. tathApi manuSya hA cukIsa pAtra Ahe aseM samajUna vAcakAMnIM kSamA karAvI azI mAjhI tyAMnA savinaya prArthanA Ahe. jinadAsa pArzvanAtha phaDakule. solApUra, pauSa zukla saptamI ravivAra vIranirvANa 2447 vikrama saMvat 1976 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmI smntbhdraacaary| paropakArI manuSyAMce jIvana jagAce kalyANa karaNyAkaritA asate. paropakArI mANase ApalyA kRtyAMnI jagAsa hamezA RNI karUna soDatAta. azAMce jIvanacaritra jagAsa AdarzabhUta asate. satpuruSAMcI kRtye hIca tyAMcI smArake hota. satpuruSa jarI kAlAcyA anaMta udarAmadhye gaDapa jhAle tarI tyAMcyA satkRtyAMcA nAza kAlAlA kadhIhI karitAM yeta nAhI. tI hamezA sUryaprakAzApramANe sarva jagAcyA netrAMnA jagAcyA aMtAparyaMta dipavita asatAta. satpuruSAMce zarIra he kSaNabhaMgura Ahe. paraMtu tyAMce guNa kalpakAlaparyaMta rAhatAta. tyAMcA kevhAhI nAza hota nasato. 'zarIraM kSaNavidhvaMsi kalpAMtasthAyino guNAH ' hI kavyukti vara lihilelyA vacanAce satyatva paTaviteM... digaMbara jaina dharmAmadhye tyAcyA prAraMbhApAsUna AjaparyaMta asaMkhyAta satpuruSa hoUna gele Aheta. tyAMcI kIrti ajarAmara jhAlI Ahe. satpu. ruSAMcyA mAlikemadhye bhagavAna samantabhadra utpanna jhAle hote. digaMbara jaina dharmAmadhye he sarvocca sthAnAvara virAjamAna jhAle Aheta. . ___ yAMnI ApalyA vidvattene jainadharmAcI unnati kelI. aneka bhinnamatIya vidvAnAMzI vAda karUna tyAMnA jainadharmAce mahatva dAkhavUna dile. bhagavat samaMtabhadrAcAryAnaMtara je prasiddha vidvAna AcArya jhAle tyAMnI ApalyA graMthAMtUna bhagavat samaMtabhadrAcAryAMcI prazaMsA kelI Ahe. pUjya. pAdAcAryAMnI jaineMdra vyAkaraNa lihile Ahe. tyAMta ' catuSTayaM samantabhadrasya ' yA sUtrAneM samantabhadra AcAryAMcA ullekha kelA Ahe. harIvaMzakAra jinasenAcAryAMnI samaMtabhadrAMcI vANI mahAvIra tIrthakarAMcyA vANIpramANe Ahe ase maTale Ahe. jIvasiddhividhAyIha kRtayuktyanuzAsanam / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para samantabhadrasya vIrasyeva viGgambhate // varSa- mahAvIra svAmIce pacana jIvAMnA mokSaprAptIsa kAraNa mAhe. te pramANa va naya yAMcyAdvAre Ahe. samaMtabhadrAcAryAcehI pacana mahAvIrasvAmIpramANeca pUjya Ahe. samaMtabhadrAcAryAce vacana jIvasiddhi nAvAcA paMtha karaNAre Ahe. (jIvasiddhi yA nAMvAcA eka graMtha samantabhadra ApAyAMnI lihilA asAvA ameM yAvarUna disate.) va te yuktyanuzA. sana nAvAcA graMtha karaNAre Ahe. [ yukyanuzAsana hA graMtha mANikacaMdra graMthamAlemadhye saTIka chApalA gelA Ahe. ] harivaMzakAra jinasena AcArya he AdipurANakAra bhagavajinasena bhAcAryAhUna bhinna Aheta. harivaMza hA graMtha jinasenAMnI zaka saM..705 madhye lihilA Ahe. AdipurANakAra bhagavarijanasenAcAryAnI samaMtabhadrAcAryAviSayI je pra. sodvAra kADhale se hai namA samaMtabhadrAya mahate kvivessse| pAcoSajapAtena nirminAH matAdrayaH / / * kavInAM gamakanAMca vAdinAM vAgminAmapi / zaH sAmantI pUrNapUjAmAyate // artha:- jyAcyA vacanalapI vanAcyA paDaNyAne mithyAmatarUpI pa. paMtAMcA curADA jhAlA tyA kavimadhye brahmadevApramANe asalelyA-zreSTha asalelyA samaMtabhadrAcAryAsa namaskAra aso kavi, gamaka, vAdI va vAgmI yAMcyA mastakAvara devIla samaMtabhadrAcAyAce yaza naDAmaNipramANe zobhU lAgate. * TIpaH-kavinUtanasaMdarbho gamakI (zAkhabodhaka) kRbimdkH| vAdI vijayavAgvRttivAgmI syAjanaraMjakaH // artha:--navIna navIna kavitA karaNArA kavi hoya. zAstrAMcA u. padeza karaNAre kiMvA kavIMcyA kRtIMcI mameM zodhUna kADhaNAre te gamaka UENT Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hota. vAda karUna vijaya miLaviNAre te vAdI va zrotyAMce manoraMjana karaNAre te vAgmI hota. samaMtabhadrAcAryAMcyA ThikANI he cArI guNa pUrNa utarale hote. yAmuLe tyAMce yaza sarvatra pasarale hote. yAvarUna nyAyakAvya, vyAkaraNa va vaktRtva yA guNAMmadhye tyAMcA hAta dharaNArA koNI navhatA he vyakta hote. dhIranaMdi AcAryAMnI caMdraprabha kAvyAmadhye satpuruSAMcyA pacanAce mahatva varNana karitAMnA samaMtabhadra AcAryAviSayI . aseM jhaTale Ahe. guNAnvitA nirmalapattamauktikA narottamai uvibhUSaNokatA / mahArayaSTiH parameva durlabhA samaMtabhadrAdibhavAca bhAratI / / artha:-dogyAne yukta, svaSTha va gola motI jyAmadhye Aheta ANi jyAlA zrImaMta loka ApalyA kaMThAmadhye dhAraNa karUna tyAlA zobhA bhANatAta, azA suMdara hArAbI prApti hoNe azakya nasate. paraMtu dhairya bhaudArya kiMvA mUlaguNa va uttaraguNa gace varNana karaNArI, nirmala pA. ritrAlA dhAraNa karaNAgyA mokSavAsI jIvA kathana karaNArI, moTha. mogA AcAryAnI bhUSaNApramANe ApalyA kaMThAmadhye satata dhAraNa kelelI azI samatamA mahAna AcArya cI vANI. ApaNAsa prApta hoNe atyaMta durlabha Ahe. bhagavAn samaMtabhadra AcAryAcI vANI prApta hoNe durlabha Ahe asA yA zlokAcA Azaya Ahe. kSatracUDAmaNi gathacintAmaNi yA graMthAMce karte yAdIbhAsiMha ravi ApalyA gapacintA. maNi prayAmadhye samaMtabhadrAcAryAviSayoM ase prazasodvAra kATatAta... sarasvatIsvairavihArabhUmayaH samaMtabhadrapramukhA munIzvarAH / araMtu vAgvajanipAtapATitapratIparAAMtamahIprakoTayaH // . artha-sarasvatIcI krImamamI banalele arthAt jyAMcyA dayAMta saralatI manasokta krIDA karIta Ahe ase va babanalapI vajAcyA prahA. hAmI bhanmamatAMtrI siddhAMtarUpI parvatAcI zikhare, jamInadosta karUma DAkaNAre-samantabhavArika mahAkavIzvara sadA vijayI hovota. pAparUna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) AcAryAMnA anyamatAMtIla tatvAMce jJAna atyutkRSTa hote he disUna yeIla. ____ yAcapramANe vasunaMdi, akalaMkadeva, vidyAnaMda va zubhacaMda yAMnI hI azAca rItIce prazaMsodgAra kADhale Aheta. tyA sarvAMcA utArA yethe dilyAne bhagavAn samaMtabhadrAcAryAMcI mAnyatA digambara jainadharmAmadhye kevaDhI moThI hotI he disUna yeIla. ___lakSmIbhRtparamaM niruktinirataM nirvANasaukhyaprada / / kujJAnAtapavAraNAya vidhRtaM chatraM yathA bhAsuram // sajjJAnarnavayuktimauktikaphalaiH saMzobhamAnaM yathA / * vande taddhatakAladoSamamalaM sAmabhadraM matam // arthaH ---atizaya zobhaNAre, nirvANa saukhyAcI bhavyAMnA prApti karUna deNAre, kalikAlAcyA doSAMcA nAza karaNAre, pavitra aseM samatabhadrAcAryAMce mata mI vandito. ApaNa ApalyA mastakAvara chatra dhAraNa keleM hmaNaje ApaNa unhAcyA trAsAMtUna suTato, chatra jase unhApAsUna ApalA bacAva karite tyAcapramANe samaMtabhadrAcAryAMce matarUpI chatra ajJAnarUpI unhApAsUna bhavyajanAMce saMrakSaNa karite. vidvajjanAMnI heM. ApalyA mastakAvara dhAraNa kele Ahe, yAcyA sabhovatI pramANa va naya rUpI motI basavilI Aheta. va he atizaya suMdara disate. yApramANe vasunandyAcAryAMnI samaMtabhadrAcyA matAcI stuti kelI Ahe va te tyAMnI vandya mAnileM Ahe. bhaTTAkalaMkadevAMnI samantabhadrAcAryAMcyA devAgamastotrAvara aSTazatI nAvAcA TIkAgraMtha lihilA Ahe. graMthAraMbhI bhaTTAkalaMka devAMnI samate bhavAcAryAMcI jI stuti kelI Ahe tI azI: tIrtha srvpdaarthttvvissysyaadvaadpunnyoddhe-| madhyAnAmakalaGkabhAvakRtaye prAmAvi kAle kalau // menAcAryasamantabhadragatinA tasmai namaH saMtatam / kasA piniyate itako bhagAtA devAgamastakRtiH // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha:- yA kalikAlAmadhye bhavya lokAMcA karmamala dhuUna jAvA hmaNUna va sarva jIvAjIvAdi tatvAMcA sAThA ApalyA poTAMta ThevaNAr2yA sya dvAdarUpI pavitra samudrAta tyAMcA praveza vhAvA hmaNUna jyAMnI zAstra racanArUpI ghATa bAMdhilA, tyA samantabhadra AcAryAMnA vAraMvAra namaskAra karUna tyAMnI racilelyA devAgama stotrAce vivaraNa mI..(akalaMka deva) karito. samaMtabhadrAcAryAMcyA graMthAceM jo uttama rItIne adhyayana karito syAcA avazya syAdvAda samudrAmadhye praveza jhAlyAvAMcUna rAhaNAra nAhI. yAvarUna tyAdvAda samudrAmadhye praveza karaNyAsa ghATApramANe tyAMce graMtha sahAyya karitAta ase bhAkalaMka devAMnI meM baTale te ni:saMzaya khareM vidyAnaMda AcayAMnI samaMtabhadrAcAryAviSayI je umAra kADhale bhAheta se hai: nityAdhekAntagartaprapatanaviSazAnmANino'narthasArthAbuddha netumudhaiH padamamalamalaM magalAnAmalakSya // smAdvAdanyAyavartI prathayadavitathArtha vacaH svaaminodH| azApatvAtpravRttaM jayatu vighaTitAzeSamithyAvAdam // -mayakAla, bhanisyaikAta vagaire ekAMta matarUpI sAyAta paDalelyA prANyAMnA duHkhasamUhAMtUna para kADhUna atyaMta mukhadAyaka azA sthAnI pohocaviNAre syAdvAda mItIcA rastA dAkhaviNAre, satyapadAvA varNama karaNAre, aneka miSpAkalpanAMce khaMDana karaNAre, vidvattAprapura ase svAmI samaMtabhara yAMce bhASaNa trailokyAta hamezA vijayI hovo. jJAnArNava paMthAce karte zubhacaMdrAcArya aseM jhaNatAta. samaMtabhadrAdikavIndrabhAsvata sphuranti ytrmilmuktirshmyH| majati khadyotavadeva hAsyatAM na tatra kiMjJAnalaboddhatA jnaaH|| artha:--sUryatulya samaMtabhadAdi kavIzvarAce nirmala, nirdoSa pana. rUpI kiraNa jetheM prakAza pAhita asatAta te thotrAmA mAmAne usa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAlele loka sonakiDyApramANe hAsyAspada avasthelA prApta hota nAhIta kAya ? hastimalla kavi AcAryAbaddala aseM hmaNato-- zrImUlasaMbavyomendurbhArate bhAviHrthakRt / deze samaMtabhadrAravyo muni yAtpadardhikaH // tatvArthasUtravyAkhyAnagaMdhahastiprarvatakaH / svAmI samaMtabhadro'bhUdevAgamanidezakaH // avaTutaTamaTati jhaTiti sphuTapaTuvAcATadhUrjaTerjihvA / vAdini samaMtabhadre sthitavati sati kA kathAnyeSAM // arthaH----svAmI samaMtabhadrAcArya mUlasaMgharUpI AkAzAmadhye sUryApramANe hote. te bharatakSetrAMta bhaviSyakAlI tIrthakara hoNAra Aheta. tyAMnA padardhi hotI arthAt te cAraNa RddhIcyA prabhAvAne AkAzAMta gamana karIta asata. svAmI samaMtabhadrAMnI devAgamastotra racile va tatvArthasUtrAvara gandha hasti nAvAce mahAbhASya lihile. nipuNa va bolaNyAMta catura azA mahAdevAcI dekhIla jIbha vAdIndra samaMtabhadrAMnA pAhilyAbarobara lAgalIca khAnyAMta jAUna paDate. arthAt ticyAne eka zabdahI bolavata nAhI. maga bhagavAna samantabhadrAcAryApuDhe itara tuccha vidvAnAMce kAya cAlaNAra bhAhe. yAvarUna bhASAyAMcI asAmAnya vidvattA prakaTa hote. pracaMDa vi. dvAna dekhIla a.cAryApuDhe phike paData asata. ekA kavIne AcAryAviSayI aseM jhaTale Ahe. kuvAdinA svakAntAnAM nikaTe prussoktyH| samantabhadrayatyagre pAhi pAhIti sUktayaH / / arthAt-- kuvAdI ApalyA striyApuDhe kaThora bhASaNe karitAta. paraMtu bhAcArya samaMtabhadrAMnA pAhilyAbarobara munirAja mAtA ApaNaca bhAmace rakSaka mAhAta ase madhura zabda bolatAta, yAvarUna tyAMnI bhaneka ki. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111) monA bAda karUna parata kele hote. haiM vyakta hai tai. avaNa beLaguLa yethe vindhyagirI parvatAvara gommaTasvAmIcI eka suMdara vizAla pratimA Ahe. tyA parvatAvarIla ekA janamaMdirAmadhye ekA vizAla zilevara maliSeNa prazasti nAMvAcA eka moThA lekha khodalelA Ahe. yA lekhAmadhye AcArya samaMtabhadra yAMcA khAlI lihilyApramANeM paricaya miLAlelA Ahe. to asA kAMcyA nATakAMha malamalinatanulabuze pAMDupiMDa: / puNDreNDre zAkyabhikSurdazapuranagara miSTabhojI parivAd // vAraNasyAmabhUvaM zazadharadhavalaH pAMDuraMgastapasvI | rAjan yasyAsti zaktiH sa vadatu purato jananigranthavAdI / / banyo bhasma bhasmasAtkRtapaTuH padmAvatIdevatA-1 dattodAttapadaH svamantravacanavyAhUtacandraprabhaH // AcAryaH sa samaMtabhadrayatibhadyeneha kAle kalau / jainaM vartma samaMtabhadramabhavadbhadraM samatAmuhuH // yasyaivaM vidyA vAdArambhasaMrambhavijRmbhitAbhivyaktayaH sUktayaH / pUrva pATaliputra madhyanagare bherI mayA tADitA / pathAnmAlava sindhuDhakkaviSaye kAMcIpure vaidize / prApta karahATakaM bahubharTa vidyotkaTaM saMkaTam // vAdArthI vicarAmyahaM narapate zArdUlavikrIDitam || artha :-- mI [ samaMtabhadrAcArya ] kAMcI zaharAMta nagnamuni hoto. tyA veLesa mAjhe zarIra malAcIM puTe caDhalyAne maLakaTa jhAleleM hoteM. chAMbuza zaharAMta sarva aMgAlA bhasma lAvalyAmuLe pAMDharA disata hoto. puMDa zaharAmadhye bauddha yatIcA veSa gheUna rAhiloM hoto. va dazapura zaharAmadhye. pakkAnna jhoDaNArA parivrAjaka banUna rAhiloM. ANi banArasa yetheM sarva aMga bhasma carcita jhAlyAmuLe caMdrApramANe pAMDhar2yA kAMtIcA zaiva tapasvI banaloM. haiM rAjan bhI jaina nigraMthamuni Ahe. vAda karaNyAMta nipuNa Ahe. jara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNAcyA managaTAmadhye vAda karaNyAcI iti asela tara yAlA mI bhAvhAna karito, tyAne mAjhyAbarobara bAi karAvayAlA sAja hAvai, jyAMnI bhasmaka rogAlAhI bhasma kasana TAkalaM, pAvatI devIne jyAMnA unnata padAlA pohocavilaM, jyAMnI maMtrayukta stovASpA paThanAne caMdraprabha tIrthakarAMcI pratimA pragaTa kelI. yA yA yoge yA kalikAlAmadhye punaH kalyANakAraka asA jainadharma udayAsa AlApa sarva bhavya lokAMce kalyANa jhAle. ase te samaMtabhadra AcArya bhAmAMsa baMdha Aheta. prathamataH mI pATalIputra zaharAmadhye bAda karaNyAsAThI merI vAjavilI hotI. tadanaMtara mALavA, siMdha prAMta, DhAkA, kAMcIpUra va vaidiza yA ThikANI bAdamerI vAjavilI hotI. tadanaMtara vidvAnAMnI va zUra puru. SAMnI bharalelyA karahATaka dezAMta gelo hoto. he rAjA, vAda karaNyAcI icchA karaNAga mI siMhApramANe nirbhaya hoUna phirata Ahe. __ yApamANe maliMSaNa prazastimadhye AcAyAMcA vRttAMta baNilA Ahe. yA maliSaNa prazastimadhye vAdirAja, dayApAla, vagaire AcAryAMcA ullekha bhAhe. hI prazasti phAra mahatvAcI Ahe. yA prazasticI aitihAsika hakIkata satya Ahe. itihAsa saMzodhakAMnA yA prazasticA phAra upa. yoga hoto. yA prazastIta AcArya samaMtabhadra yAMcI jI hakIkata lihilI Ahe tI prAcIla Ahe. brahma nemidatta yAMnIhi ArAdhanA kathA koSAmadhye AcAryAMcI hakIkata lihilI Ahe yAmuLe tI vizvasanIya Ahe. taseMca prabhAcaMdra AcAyAMnI prAkRta bhASeta AcAyAMce caritra lihile Ahe tyAcA AdhAra gheUna nemidatta AcAryAMnI samaMtabhadra AcAyAMce caritra lihile Ahe ase hI hmaNatAta. azI hajAra hajAra varSAMcI prAcInapramANe yAviSayI sAMpaDatAta. __ 'prAcIna lekhamAlA' yA pustakAmadhye AcArya samaMtabhadrAviSayI asA ullekha Ahe--- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nipAlamAli-1 bhaugapicchamAnapatya blaakpich| ziSyo'janiSTa bhuvanatrayavArtikItiH // dhaarikhcNdhurkhilaavnipaalmauli| mAlAzilImukhavirAjitapAdapamaH // 1 // evaM mahAcAryaparamparAyA syAtkAradramAMkitatatvadIpaH / bhadraH samaMtAd guNato gaNIzaH samaMtabhadro'jani vAdisiMhaH 2 artha:--zrIgRddhapiccha AcAyAMce balAkapincha yA nAvAce ziSya jhAle. yAMcI kIrti sarvatra pasaralI hotI. he nirdoSa cAritra pALIta hote. moThamoThe rAjesuddhA yAMnA namaskAra karIta asata. __ yApramANe moThamoThyA AcAryAMcyA paraMparemadhye syAdvAdAcI mohora jyAMcyAvara mAralI Ahe azA tatvAMnA prakAzita karaNArA apUrva divA asalelA, ApalyA guNAMnI sarvAMce kalyANa karaNArA, prativAdyAMnA siMhApramANe asalelA, munijanAMcA adhipati asA samaMtabhadrAcArya udayAsa AlA. yA aneka pUjya Aca yAMcyA prazaMsodgArAMnI va zilAlekha vagaire sAdhanAMnI bhagavAn samaMtabhadra he phAra moThe vidvAna AcArya hoUna gele he siddha hote. AtAM bhagavAna samaMtabhadrAcAryAnI jaina samAjAsa RNI karaNyAkaritAM koNate graMtha lihile yAcA ullekha karUna tyAMcyA astitvakAlAcA aitihAsika dRSTIne vicAra karAvayAcA Ahe. 1 AcAryAMnI devAgama yA nAMvAce stotra lihile Ahe. yAsa AptamImAMsA aseMhI nAva Ahe. he jinezvarastutipara Ahe. yAMta savajJa koNa hoU zakato ? yA viSayAce pratipAdana atyuttama keleM Ahe. sAMkhya naiyAyika bauddha yAMcyA tatvAce khaMDana yAMta phAra uttama rItIne kele Ahe. he stotra phAra mahatvAce Ahe. yA stotrAvara bhaTTAkalaMka AcAryAnIM ' aSTazatI' nAMvAcI TIkA lihilI Ahe. aSTazatIvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnaMdI AcAcAnI bhahanI lihilI Ahe. bhaSTasahastrImadhye . zasIlA vidyAnaMda AcAryAnI ityA uttama rItIne prathita kele Ahe kI jara aSTazatI hA graMtha vegaLyA rItIne kiMvA moThyA TAipati pra. kAzita kelA asatA sara syAcI oLakha hoNe azakya jhAle asate. isameM aSTasahastrIce aSTazatIzI sAmya Ahe.... umAsthAmInI mokSazAstra ( sasvArthasUtra ) yA nAvAcA graMtha lihilA Ahe. tyA graMthAce ' mokSamArgasya netAraM ' ityAdi maMgalAcaraNa Ahe. yA maMgalAcaraNAcA AdhAra gheUna samaMtabhadrAcAryAMnI devAgamastotra racile Ahe. AghAyAMnI tatvArthasUtrAvara gaMdha hasti mahAbhASya nAMvAcA graMtha lihilA Ahe. tyAcI zloka saMkhyA 84000 hajAra Ahe aseM ma. tAta. evaDhyA moThyA graMthAlA sAjela aseMca he maMgalAcaraNabhUta de. vAgamastotra Ahe. . bhagavAn umAsvAmIcyA mokSazAstra graMthAvara AcArya samaMtabhadrasvAmIMnI gaMdhahasti mahAbhASya lihile Ahe ase mAgeM sAMgitale. paraMtu AcAryAMnI gaMdhahasti mahAbhASya lihile nAhI, te lihile Ahe aseM hmaNaNe lokapravAda va daMtakathA yAvara avalaMbUna Ahe, saMskRta graMthAmadhye yAcA ullekha miLata nAhI. hiMdI bhASA jANaNAre kAhI mArga la jaina vidvAn yAMnI mAtra tyAcA ullekha kelA Ahe, aseM bAbU jugalakizora hmaNatAta. paraMtu tyAMnI te bhASya nAhI he dAkhaviNAre koNatehI pramANa dAkhavile nAhI. AptamImAMsA hA svataMtra graMtha Ahe. to mahAbhASyAcA aMza nAhI. kiMvA to mahAbhASyAcA maMgalAcaraNasvarUpa graMtha nAhI, ase bAbU jugalakizora hmaNatAta. paraMtu he tyAMce hmaNaNe asatya Ahe he siddha karaNyAcA thoDAsA prayatna yethe kelA jANAra Ahe. laghusamaMtabhadrasvAmIMnI aSTasahasrIvara 'aSTasahasrI viSamapada vyAkhyA' hA TippaNa graMtha lihilA. va yAMnIca ciMtAmaNi vyAkaraNAvara TippaNI lihilI Ahe. aseM nAthUrAma premI yAMnI digambara jaina Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha kartA aura unake graMtha yA pustakAmadhye svataH lihile Ahe. - yA AcAryAMnI aSTasahasrIsArakhyA gahana graMthAvara jI TippaNI lihilI Ahe tyAvarUna he AcArya moThe vidvAn asAveta ase disate. yAMnI prathamAraMbhI aSTa sahasrI graMthAmadhye gaMdhahasti mahAbhASyAcA ullekha kelA Ahe. to asAH - umAsvAmipAdarAmUtritasya tatvArthAdhigamasya mokSazAstrasya gaMdhahastyAkhyaM mahAbhASyaM upanivaghnaMtaH syAdvAdavidyAgraguravaH zrIsamaMtabhadrAcAryAstatra maMgalapurassarastavaviSayaparamAptaguNAtizayaparIkSAmupakSiptavanto devAgamAbhidhAnasya pravacanatIrthasya sRSTimApUrayAMcakrire // yA pramANAvarUna samaMtabhadrAcAryAMnI gaMdhaha. stimahAbhASya lihile Ahe he vyakta hote. taseca yA ullekhAvarUna devAgamastotra he yA bhASyAce maMgalAcaraNa Ahe aseM Tharate. hastimala kavIne vikrAMta kaurava he nATaka lihile Ahe. nATakAcyA atI yA kavIne svatAcI prazasti dilI Ahe. tethe tyAne samaMtabha. dAcAyAMcA ullekha karitAMnA AcAryAnI gaMdhahasti mahAbhAna lihile bhAhe aseM jhaTale, teM aseM - ttvaarthstvyaakhyaangNdhhstiprvrtkaa| svAmI samaMtabhadro'bhUdevAgamanidezakaH // 2 // hA kavi I. sana 1290 madhye jhAlA Ahe. Aja yA kavIlA hoUna 630 varSe jhAlI. tisare pramANa nyAyadIpikA yA graMthAmadhye miLate. hA graMtha dharbhabhU. paNa AcAryAMnI lihilA Ahe. te ApalyA nyAya dIrikeMta sarvasiddhi prakaraNAmadhdhe aseM laNatAtataduktaM svAmibhirmahAbhASyasyAdAvAtamImAMsAprastAve -- sUkSmAMtaritArthAH pratyakSAH kasyaciyathA / anumeyatvato'syAdiriti sarvajJasaMsthitiH / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) yA pramANAvarUnahI gaMdhahasti mahAbhASyAcA ullekha miLato. gaMdhahasti bhASya Ahe he siddha karaNyAlA sAdhaka ase he pramANa miLAlyAvara bAbU jugalakizora yA pramANAcI apramANatA siddha karaNyAsAThI, dharmabhUSaNa AcAryAnI lokokti kiMvA dantakathA yAMcyA AdhAre ase lihile asAveM aseM hmaNatAta. yAvarUna koNatyAhI rItIne ApalA pakSa siddha kelA pAhije hmaNaje Apale kAma jhAle aseMca bAbU mahAzayAMnA vATata asAve aseM disateM. punaH he bAbU mahAzaya aseM hmaNatAta kI 'dharmabhUSaNa AcAryAnI gaMdhahasti mahAbhASya ase spaSTa jhaTale nAhI yAvarUna kadAcit AcArya samaMtabhadrAMnI kelelyA karmaprAmRta graMtha.cA ullekha hA asAvA. vagaire vagaire. . paraMtu karmaprAbhUta prathAlA mahAbhAdhya jhaTalele koThehI ADhaLUna yeta nAhI ase asatA bAbUjIMnA asA saMzaya yeNyAce kAraNa kAya, hai samajata nAhI. ANi jara kAhI kAraNa asela tara evaDheca kI pratyakSAkherIja dusare pramANa mAnAvayAsa yAMnA jIvAvara yete.. .. - dharmabhUSaNayati yAMnI ' taduktaM svAmibhiH ' ase saTale Ahe. yethe svAmibhiH pA zabdAcA artha samaMtabhadrAcArya hAca kasA bAbU mahAzayAMnA bhAvaLalA pehI tyAMcyA manAmadhye saMzayAne kasA bAsa kelA nAhI he samajata nAhI. dharmabhUSaNAcAryAnI ' AptamImAMsA prastAve' ase haoNTale Ahe. yAparUna gaMdhahAstimahAmANyAce AptamImAMsA he eka prakaraNa Ahe ase siddha hote. AptamImAMsA mahAbhASyAcAca aMza Ahe. pharaka itakAca kI sarvajJasiddhi hA viSaya yAmadhye pUrNa lihUna yAsa AcAryAnI bhA. tamImAMsA he nAva dile yAmuLe hA eka vegaLAca graMtha Ahe yAcA mahAbhASyAzI kAhI saMbaMdha nAhI ase vATaNe sAhajika Ahe. yA mAtA mAmAsa dahA adhyAya Aheta. tehI akalaMka devAMnI sarvazAsidilA sahA. paka ke viSaya Aheta sAMcI samApti jethe hote te adhyAya samAticI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpanA karUna dahA adhyAyAtmaka hA. graMtha mAnilA Ahe. jaseM 'ityAtamImAMsAbhASye prathamaH paricchedaH' ityAdi. AcArya samaMtabhadrAMnI tatvArthasUtrAcyA maMgala zlokAvaraca AptamImAMsA lihilI va tatvArthasUtrAvara tyAMnI kAhI lihile nasAveM heM saMbhavata nAhI. vAstava. AptamImAMsAhI mahAbhASyAcA aMza bhAhe ase mAnaNe yuktiyukta disate. - bhagavAn umAsvAmIMnI tatvArthasUtrAcyA prAraMbhI kelelyA maMgalAceca spaSTIkaraNa karaNyAkaritA jyAMnI 115 zlokAce vistRta maMgalAcaraNasvarUpI devAgamastotra lihile. tyAMnI avazya tatvArthasUtrAcyA 10 adhyAyAvara vistRta aseM gaMdhahasti mahAbhASya lihile asAve. nAhI tara tatvArthasUtrAcyA prathama maMgala zlokAvaraca jara 115 zlokAtmaka devAgama stotra lihile Ahe ase mAnale tara tatvArthasUtrAcyA. dahA. adhyAyAvara vistRta ase. bhASya racaNyAce tyAMnA sAmarthya navhate aseM mAnAve lAgela. yAvarUna vicAra kelA asatA tyAMnI gaMdhahasti mahAbhASya kele asAve ase disUna yeIla. akalaMkadeva va vidyAnaMdAMnIhI kramAne -bhAtI va bhaSTasahastrI lihUna punaH tyAMnI tasvArthavArtika 1 zlokavArtika he pretha lihiNyAce kAraNa he asAveM kI aSTazatI va aSThasahastrI he graMtha phakta tatvArthasUtrAyA maMgalAcaraNAvara lihile Aheta yAstava tatvArthAcyA spadhIkaraNAce he aMzabhUsa graMtha Aheta ase samajUna tyAMnI tatvArthasUtrAcyA dahAhI AyAyApara pArtikeM lihUna tyAMsa yathAkrama tatvArthavArtika va lokavArtika azI nAve dilI. yAcapramANe bhagavAn samaMtabhadrAMnI devAgamastotra he tatvArtha sUtrAcA eka aMza samajUna saMpUrNa tastrArthasUbAce spaSTIkaraNakaritA 1. 000 hajAra lokAce gaMdhahastimahAbhASya lihUna Thevale asAve ase pATate. ANi he Amace vATaNe khare Ahe ase bhAkSI aNU sakaso yAce kAraNa he Ahe kI, dharmabhUSaNa yatInI ApalyA nyAyadIpikamadhye tadura sAmibhirmahAbhASyasyAdAvAmImAMsAprastA' ase mache mAhe. hAtamImAMsA mahAbhAmAza prastAbanAkarI - eka bhAga Ant Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) mhaabhaassysyaad| AptamImAMsA-prastAve aseM dharmabhUSaNa AcAryAMcI - jhaTaleM nasateM. " bAbU jugalakizora yAMcyA azA kalpanA Aheta kIM, samaMtabhadrAcAryAMca - gaMdhahasta aseM upanAma asAveM athavA karmaprAbhRtAvara 48000 hajAra lokAMcI jI tyAMnI TIkA lihilI asAvI tilAca gaMdhahasti mahAbhASya aseM jhaNata asatIla. kiMvA AcAryAMce ziSya zivakoTi nAMvAce hote tyAMnI tatvAvara TIkA lihilI Ahe. tilAca kadAcit mahAbhASya ANata asAveta. paraMtu hyA sarva kalpanA nirmUla Aheta aseM AhmI dAkhavileM Ahe. AcAryAMnI lihilelyA devAgamastotrAbaddala vAdirAja kavi ApalyA pArzvanAtha carita kAvyAMta aseM jhaNatAta -- svAminazcaritaM tasya kasya no vismayAvaham / devAgamena sarvajJo yenAdyApi pradarzyate // 7 // arthaH-- yA kalikAlAMtahI jyAMnIM devAgamastotrAcyAdvAre jagAlA sarvajJa dAkhaUna dilA tyA svAmI samaMtabhadrAcAryAMceM caritra koNAlA bareM bhAzvaryaMta pADIta nAhIM ? yA vivecanAneM devAgamastotrAce mahatva vAvikAMcyA lakSAMta yeIlaca. 2 AcAryAMnI yuktyanuzAsana hA eka graMtha lihilA Ahe. hA hi stutirUpaca Ahe. yA graMthAMta AcAryAMnI bhagavAn mahAvIra tIrthakarAMcI stuti kelI Ahe. yAmadhye hI aneka anyamatAMce khaMDana keleM Ahe. yA stotrAvara vidyAnaMdi AcAryAMnI phAra suMdara azI TIkA lihilI Ahe. TIkeceM ' yuktyanuzAsanAlaMkAra ' aseM nAMva Ahe. vidyAnaMda AcAryAMnI yuktyanuzAsanAcI puDheM dihilyApramANe prazaMsA kelI Ahe -- pramANanayanirNItavastutatvamavAdhitam / Jain Educationa International jIyAtsamantabhadrasya stotraM yuktyanuzAsanam // - pramANa meM laya yAMcyAdvAre vastuMcyA svarUpAcA nirNaya karaNAre For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RANA a MARATHIH." samata yaa| abAdhita ase samaMtabhadrAcAryAce yuktyanuzAsanastotra sadI vijayI aso. - bhAcAryAcA jimazataka ' athavA ' stutiH vidyA yA nAvAcA eka graMtha mAhe. yAta cauvIsa tIrthakarAMcI stuti Ahe. hiMcI racanA bhASAyAMnI zabdAlaMkArAmadhye kelI Ahe. murajabaMdha, cakrabaMdha, gataprana sthAgata, ardhabhrama, gomUtrikA ityAdi baMdhAMcA Azraya gheUna hI stuti racilI Ahe. hI stuti samajaNyAlA atyaMta kaThina paDale asate, jara hicyAvara TIkA koNI lihilI nasatI. yA stuti graMthAvara "narasiMhama' yA nAMvAcyA vidvAnAne TIkA lihilI Ahe. to ApalyA TIkecyA AraMbhI ase hmaNato samantabhadraM saddhodha stuva varaguNAlayam / nirmalaM yazaHkAMtaM babhUva bhuvanatrayam // 2 // yasya ca sadguNAdhArA kRtiraSA supaminI / jinazatakanAmeti yoginAmapi duSkarA // 3 // ' . tasyAH prabodhakaH kazcinnAstIti viduSAM matiH / yAvattAvaddhabhUvaiko narasiMho vibhAkaraH // 4 // durgama durgamaM kAvyaM zrUyate mahatAM vcH| narasiMha punaH prApya sugama saMgameM bhavet // 5 // artha:----jyAMcaM yaza sarvatra bharalyAne he jaga suMdara va nirmala vita lAgale, tyA vidvAna, guNaparipUrNa azA samaMtabhadrAcAyAMcI mI stuti karito. AcArya samaMtabhadrAMce jinazataka nAvAce sadguNAMcA AdhArabhUta stotra Ahe. te sUryavikAsI kamalApramANe Ahe. te stotra itake kaThina Ahe kI tasaleM stotra yogijanAMnA dekhIla karitAM yeNAra nAhI. tyA stotrAcyA arthAcA ulagaDA karaNArA jagAMta koNI. nAhI azI vidvAna lokAmadhye prasiddhi jhAlI hotI. paraMtu sUryApramANe asalelyA narasiMhabhaTTAneM kamalApramANe asaleleM teM jinazataka TIkArUpI kiraNAMnI vikasita kele Ahe. jinazatakagraMthAvaracI TIkAH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhUna vizAma meka se mANAta asata kI mahimA kahina se ho kAmpa narasiMhamahAcyA hAtI paDale kI te asyaMta sagamaHote. yA. bahana he stotra kitI kaThima asale pAhije yAcI kalpanA bApakAMcyA manAta yeIla. bhAcApAMnI jinazatakAtIla 116 vyA mo. kAMta cakrabaMdhAcI racanA karUna tyAta Apale nAva ba- granyAya nAva lihile Ahe. te aseM-zAMtivarmakRtaM jinastutizatam ' bhA. cAyAMce zAMtivarma he nAva kase, ase pAcakAMsa vATaNyAcA saMbhava bhAhe. paraMtu zAMtivarma he bhAcAryAce janmanAMva Ahe. va samaMtabhadra heM syAMce dIkSece nAva Ahe. karNATa dezAMtIla asahastrIcyA ekA pratIta bhASAyAMcyA nAvAcA jo ullekha bhAhe to asA ' iti phaNibhaMDalAlaM. kArabhyoragapura dhipasUnunA zAMtivarmanAnA zrI samaMtabhadreNa ' yA ullekhA. pahana AcArya pUrvI rAjaputra hote ase disate. 'uragapurAdhipasanunA' yA ullekhAvarUna he spaSTa hote. AcAyAMcA kSatriya kulAmadhye janma jhAlA hotA he zAMtidharma yA nAvAvarUna disUnahi yeteM. kSatriyAMcyA nAvApuDhe prAyaH dharma zanda lAvilelA ADhaLUna yeto.. 4 AcAyAMcA ratnakaraMDa nAMvAcA zrAvakAcAra graMtha Ahe. hA vAcakAMcyA paricayAMtalA Ahe. yA granthAvara prabhAcaMdrAcAryAMnI TIkA lihilI Ahe. ratnakaraMDaka granthAbaddala vAdirAja kavi aseM hmaNatAta tyAgI sa eva yogIMdro yenaakssyysukhaavhH| Arthine bhavyasArthAya diSTo ratnakaraMDakaH // 19 // arthaH-yAcaka azA bhavya lokAMnA jyAMnI anaMtasukhAcI prApti karUna deNArA ratnAMcA-jJAnadarzanacAritra yA tIna ratnAMcA amUlya karaMDA deUna TAkilA te samaMtabhadrAcArya kharokhara 'na bhUto na bhavivyati' azA rItIce dAte Aheta aseM maNAvayAlA kAhI harakata nAhI. samaMtabhadra bhAcAyA~cA karmaprAbhRtAvara TIkArUpa grantha Ahe. hI TIkA 18 hajAra zlokAMcI Ahe. iMdranaMdi AcAyAMnI yA TIkecA bhA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTI catvAramasaMskRtabhASaNA skhena / pasyA bhutAvatArAta ullekha kelA Ahe. to pasA kAlAMtare tataH punarAsIdhaH palAra tArkikAko'bhUt / zrImAn samaMtabhadrasvAmItyatha soyadhItya taM zividham / / siddhAMtamataH pakhaMDAgamagatakhaMDapaMcakasya punH| aSTI catvAriMzatsahasrasagraMtharacanayA yuktAm / viracitavAnatisuMdaramRdusaMskRtabhASayA TIkAm / / bilikhandvitIyasiddhAntasya vyAkhyA sadharmaNA svena / dravyAdizuddhikaraNaprayatnavirahAtpratiniSiddhaH // zloka 167 te 170 paryaMta.. artha:-tuMdhularAcAryAnaMtara AnaMdanAvAcyA gAvAta tArkikasUrya samaMtabhadrasvAmI utpanna jhAle. tyAMnI karmaprAbhRta va kaSAyaprAbhRta yA siddhAMtagraMthAMce adhyayana kele. tadanaMtara karmaprAbhatAcyA sahA bhAgA. paMkI pAMca bhAgAMcI 48 hajAra zloka pramANa TIkA tyAMnI ati. suMdara saMskRta bhASeta lihilI Ahe. kaSAya prAbhRta granthAcI TIkA lihiNyAsa hi AcAryAMnI prAraMbhile hote. paraMtu tyAMcyA ekA sahA. dhyAyyAne niSedha kelyAmuLe tyAMnI TIkA lihilI nAhI. dravyAdizudvIcA abhAva he niSedhAce kAraNa hote. AcAyAMcA ' tatvAnuzAsana' yA nAvAcA eka graMtha bhAhe aseM aikivAMta Ahe. paraMtu to adyApi upalabdha nAhI. AcAryAMnI vyAkaraNa graMtha hi lihilA asAvA ase vATate. pUjyapAdasvAmIMnI jaineMdra vyAkaraNAmadhye 'catuSTayaM samaMtabhadrasya' yA sU trAcyA ullakhAne AcAyAMcyA matAMcA ullaMkha kelA Ahe. paraMtu tyAMcyA vyAkaraNAce astitva mAhe kiMvA nAhI yAcA adyApi ni. Naya jhAlA nAhI. harivaMzakAra jinasena AcArya samaMtabhadrAMnI jIvasiddhi yA nAvAcA eka graMtha lihilA Ahe aseM hmaNatAta. paNa tohI upalabdha nAhI. anaMtakIrtI yA nAMvAce eka AcArya vAdirAja ka. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ boce beLesa jhAle Aheta. tyAMnIhI / jIvasiddhi yA nAvAcA praya lihilA Ahe ase vAdirAja kavi ApalyA pArzvanAthacaritAmadhye li. hitAta. paraMtu to hI graMtha upalabdha Ahe kiMvA nAhI he samajata nAhI. AcArya samaMtabhadrAMnI koNate koNate graMtha racile yAce thoDakyAMta varNana kele. AtA AcAyAMcA samaya nirNaya karaNyAcA yathAzakti pra. parana karaNyAce manAMta yojileM Ahe. ... AcArya samaMtabhadrAMcA kAlanirNaya. yAviSayI aneka mate Aheta. AcArya samaMtabhadrAMnI. yA bhara. tabhUmIlA ApalyA janmAne kevhAM pavitra kele yAcA nirNaya karaNe kaThiNa Ahe. kAraNa yAMcyA kAlAcA yogya nizcaya karaNyAsArakhe pra. mANa adyApi upalabdha na jhAlyAmuLe anekAMce aneka tarka cAlaNe zakya Ahe. AcArya samaMtabhadra he vikramAcyA dusar2yA zatakAta jhAle Aheta. ase kityekAMnI Tharavile Ahe, va mahAmahopAdhyAya paM. satIzacaMdra vidyAbhUSaNa ema: e. yAMnI samaMtabhadrAcArya I. sana 600 madhye jhAle Aheta ase Tharavile Ahe. paraMtu he donhI tarka ayogya Aheta ase vATate. pUjyapAdAMnI janeMdra vyAkaraNa racile Ahe. pUjyapAdAMnA devanaMdI aseM hI dusare nAMva Ahe. yA bhAcAyAMce caritra karNATaka bhASeta ekA vidvAnAne lihilele ADhaLate. tyAvarUna vicAra kelA a. satAM pUjyapAdAcArya vikramAcyA pAcavyA zatakAmadhye jhAle asAveta aseM Tharate. yethe pUjyapAdAcAryAcyA kAlAcA nirNaya karaNyAce kAraNa haiM Ahe kI yAMnI ApalyA jaineMdra vyAkaraNAcyA aMtI ' catuSTayaM samaMtabhadrasya' yA sUtrollakhAne bhagavAn samaMtabhadrAcAryAMcA ullakha kelA. Ahe. yAvarUna pUjyapAdAcArya he samaMtabhadrAcAryAMcyA mAgAhUna jhAle : Aheta he siddha hoteM. pUjyapAdAcArya he akalaMka, vidyAnaMda, prabhA. caMdra, yAMcyA pUrvI jhAle Aheta. kAraNa, akalaMka va vidyAnaMdAMnI pUjyapAdAcAryAMcyA sarvAthasiddhIce spaSTIkaraNa tattvArtha vArtika va zloka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) pArtika yAmadhye kele Ahe. pUjyapAda AcAryAMcyA eka ziSyAce vajranaMdI aseM nAMva hote. yAne drAviDasaMghAcI utpatti kelI aseM devasena AcAryAMnI ApalyA darzanasAra nAvAcyA graMthAmadhye jhaTale Ahe. teM aseM siripujjapAdasisso dAviDasaMghassa kArago duttho| mAmeNa vajjaNaMdI pAhuDavedI mahAsatto // 24 // artha:--zrI pUjyapAda AcAryAMcyA vajranaMdI ziSyAMne drAviDasaMgha u. tpanna kelA. to prAbhatazAstrAcA jANatA hotA, va sAmarthyavAna hotA, yAne drAviDasaMghAcI utpatti kevhAM kelI yAcA ullekha asA paMcasaye chavvIse vikamarAyassa maraNapattassa / - dakkhiNamahurAjAdo dAviDasaMgho mahAmohI // 28 // artha:--vikrama rAjAcyA mRtyUnaMtara 526 varSAMnI dakSiNa mathureta [ maDurA ] mahAmUDha asA drAviDasaMgha utpanna ghAlA. prasiddha itihAsajJa ke. bI. pAThaka yAMnI kAnaDI graMthAcyA AdhAre he siddha kele Ahe kI durvinIta rAjAce veLI pUjyapAdAcArya jhAle Aheta. pUjyapAdAcArya durdhinIta rAjAce guru hote. yA rAjAne vikrama saMvat 535 pAsUna 550 paryaMta rAjya kele. vajranaMdi hA jarI pUjyapAda bhAcAryAcA ziSya hotA tathApi tyAne bhAcArya,ce astitva asatAMnAca jhAviDa saMghAcI sthApanA kelI asAvI. yAvarUna vikrama saMvat 500 pAsUna 570 paryaMta pUjyapAjAMce astitva hote ase mAnaNyAsa kAhI harakata nAhI he siddha hoteM.. bhAtA bhApaNa samaMtabhadrAcAryAMcA kAla nirNaya karU. pUjyapAdAcAryAcyA kAla nirNayAneM samantabhadrAcAryAMcyA kAla nirNayAlA moThI madata hote. bhagavAn mahAvIra svAmI mokSAlA gelyAnaMtara 683 barSeparyaMta bhArata dhAta maMgavAnAcI pravRti rAhilI hotI. aseM bhagavajinasenAcArya, harivaMzakAra jinasenAcArya yAMnI kramAne ApalyA AvipurANa maharivaMza Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) yAmadhye varNile Ahe. taseMca indranaMdi AcAryAMnIhI ApalyA zrutAvatAra graMthAmadhye heMca varNile Ahe. 683 varSAMcA hA kAla mahAvIrasvAmI mokSAsa gelyAnaMtaracA Ahe. to asAH 62 varSAMta 3 kevalajJAnI 100 varSAMta 5 zrutakevalI .183 , 11 muni 11 aMge va dahA pUrvIce dhAraka 120 , 5 muni akarA aMgAce dhAraka 118 , 4 , AcArAMgAce dhAraka . 683 varSe. triloka prajJapti yA nAvAcA pratha yativRSabhAcAryAMnI lihilA Ahe. he bhAcArya .samaMtabhadra AcAryAMcyA prathama jhAle Aheta yAstava he phAra prA. cIna Aheta. yAMnIhI ApalyA graMthAMta mahAvIrasvAmIMcyA naMtaracyA 683 varSAcyA kAlAparyaMta aMgajJAna hote ase jhaTale Ahe. te aseM:-. tesu atItesu tadA AcAradharANa hoti bhrhmmi| godamamANapahudINaM vAsANaM chassadANi tesIdI // 2 // bharatakSetrAmadhye subhadra, pazobhadra, yazobAhu va lohAcArya he cAra muni bhAcArAMgAce. dhAraka hote. he hoUna gelyAvara maga koNI aMgAcA dhAraka jhAlA nAhI. yApramANe gotama gaNadharApAsUna AcArogapara munIparyaMtacA kAla 683 varSaparyaMtacA Ahe he siddha hote. bhAcArAMgadhArI muni jhAlyAnaMtara bhahali bhAcArya jhAle. tadanaMtara mAghanadi bhAcArya jhAle. te svargavAsI jhAlyAnaMtara dharasena bhAcArya jhAle lAMnI bhUtabali va puSpadaMta yAMnA zikavile arthAt he dona muni barasenAcAryAce ziSya hote. bhUtabalInI jimapAlitAsa zikavileM. tadanaMtara guNapara mAMbAce bhAcArya jhAle. lAMce nAgahasti va bhAryamana he dona muni lipa hote. prA doSA munIjavaLa patitapamAnAta bhAmapana kele. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) yativRSabhAcArya trailokya prajJaptigraMthAce karte hota. he AcArya kuMdakuMda AcAryAMcyAhI pUrvI jhAle Aheta. kuMdakuMda AcAryAMnI paMcAstikAya samayasArAMta jyA gAthA saMgRhIta kelyA Aheta tyApaikI kAhI gAthA yA graMthAMta ADhaLUna yetAta. taseMca trailokyasArAmadhye hI asalelyA puSkaLazA gAthA yAmadhye ADhaLalyA Aheta. 987 pAsUna 990 paryaMtacyA trailokya sArAMtIla gAthA trailokyaprajJaptIta ADhaLUna yetAta. yAvarUna trailokya prajJaptIcA saMkSepa trailokyasAra hA graMtha asAvA ase vATate. aso. ya. , tivRSabhAcAryAMce ziSya uccAraNAcArya yA nAMvAce hote. yA rItIne cA. lata asalelyA AcAryaparaMparemadhye kuMdakuMda zaharAmadhye padmanaMdi nAMvAce muni jhAle. yAMnA kuMdakundAcArya aseM hmaNatAta. tadanaMtara kAhI kAlAne zAmakuMDa AcArya jhAle. kAhI kAla gelyAnaMtara tumbalUra gAvAmadhye tuMbalUrAcArya nAMvAce muni jhAle. va tadanaMtara tArkikasUrya AcArya samaM. tabhadra he jhAle. mahAvIrasvAmI mokSAsa gelyAnaMtara 605 varSe va pAMca mahinyAMnI zakarAjA arthAt zAlivAhana hA utpanna jhAlA asA trailokyasArAmadhye ullekha AlA Ahe. to asA---- paNa chassayavassaM paNa mAsamuMda gamiya viirnnicuido| sagarAjo to kakI caduNavatiyamahiyasagamAsaM // 850 // zAlivAhana zakAcI 394 varSe jhAlyAnaMtara kalkI utpanna jhAlA. , yAvarUna zAlivAhanAcyA 83 vyA varSAparyaMta aMgajJAna bhArata varSAmadhyeM hote. vikrama saMvat 134 varSAMnaMtara zAlivAhana zakAlA prAraMbha hoto. arthAt ' mahAvIrasvAmI mokSAsa gelyAnaMtara 471 varSAMnI vikrama saMvata surU jhAlA.. vikramasaMvata 212 varSeparyaMta aMgajJAnapravRtti hotI. . yAvarUna ApaNAMsa aseM disUna yeIla kI yatiba bhAcArya, kuMdakuMda AcArya, umAsvAbhI, samaMtabhadra yA AcAryAMce astitya vikrama saMvata 212 varSeparyaMta navhate. ativRSabhAcArya kuMdakuMdAcArya, usAsvAmI 5 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) samaMtabhadra yAMcA astitvakAla vikramAce tisare kiMvA cauthe zataka he asAveM aseM anumAna karatA yeIla. yativRSabhAcAryAMcyA mAgana kundakunda va tadanaMtara umAsvAmI jhAle va tadanaMtara samaMtabhadrAcArya jhAle. yAvarUna samaMtabhadAcAryAMcA astitvakAla vikramAce tisareM kiMvA cauthe zataka asAve ase vATate. AcArya samaMtabhadrAMce zivakoTi muni ziSya hote. vikrAMtakaurava nATakAcyA zevaTI prazastIta hastimalla kavIne zivakoTi muni AcAryAMce ziSya hote ase lihile Ahe. ziSyau tadIyau zivakoTinAmA / zivAyanaH zAstravidAM vareNyau // kRtsnazrutaM zrIgaNipAdamUle / hyadhItavantau bhavataH kRtArtho // 4 // bhagavAn jinasenAMnI zivakoTi munIMnI bhagavatI ArAdhanA graMtha lihilA Ahe aseM AdipurANAmadhye jhaTale Ahe. zItIbhUtaM jagadyasya vAcArAdhyacatuSTayam mokSamArga sa pAyAnaH zivakoTimunIzvaraH // artha:-jyAMcyA upadezAne darzana, jJAna,cAritra va tapa yA cAra A. rAdhanArUpI mokSamArgAcA Azraya karUna jaga zAMtasvarUpI jhAle. te zikkoTi munIzvara Amace rakSaNa karota / ___ samaMtabhadra AcAryAMcI digaMbara jainadharmAtIla vidvAnAmadhye kitI khyAti hotI, tyAMnI koNate graMtha lihUna jaina samAjAsa RNI karUna soDaleM, va te kevhAM jhAle yA viSayAMcA yathAzakti yethaparyaMta vivAra kelA. AtAM AcAryAMce caritrAcI pUrvAcAryAMnI jI hakIkata lihUna ThevilI bhaAhe ticA saMkSepAne ullekha karUM. AcArya samaMtabhadra he kSatriya hote, tyAMce zAMtivarmA ase nAva hote va te rAjaputra hote ase AhmI mAge sapramANa siddha kele Ahe. AtA tyAMnI dIkSA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghetalyAvara tyAMnA kAya kAya Apatti bhogAvyA lAgalyA va tyA ApattIMcA nAza karUna tyAMnI kazA rItIneM jainadharmAcI prabhAvanA kelI he dAkhaUM. dakSiNa prAMtAMta kAMcI nAMvAce zahara Ahe. tetheM nyAya, vyAkaraNa, kAvya, sAhitya va dharmazAstra yAmadhye advitIya nipuNa ase samaMtabhadra nAMvAce vidvAna muni rAhata asata. jase te vidvAn hote taseca te cAritravAhi hote. te nirdoSa cAritra pALIta asatAM vedanIya kamAcyA jabaradasta udayAne jevalele anna lAgalIca bhasma karaNArA asA duH khada bhasmaka yA nAMvAcA roga tyAMnA jhAlA. tyA rogAne tyAMnA ati. zaya vedanA hoU lAgalyA tevhA tyAMcyA manAMta tazAveLIhi 'arere yA rogAne mI phAra pIDita jhAlo asalyAmuLe jainadharmAcI pramAvanA karaNyAsa asamartha jhAloM nA ? mI yA rogAcI duHsaha vedanA sosaNyAsa samartha Ahe. malA hA roga jhAlyAne vizeSa vAITa vATata nAhI. pa. raMtu jainadharmAcI prabhAvanA karaNyAcI mAjhI utkaTa icchA manAMtalyAma. nAMtaca jirUna jANAra yAbaddala malA atyaMta duHkha vATateM' ityAdi sadvicAra yeU lAgale. tyAMnI rogAcA nAza jyAne hoIla to vidhi laukara karAvA aseM manAMta ANileM va tethUna nighUna tyAMnI uttara dizekaDe prayANa kele. te paDendu zaharAsa jAUna pohoMcale, tethe bauddhAMcI moThI dAna zAlA hotI. yethe ApaNAsa yatheccha anna miLela va ApalA roga nAhIsA hoIla yA hetUneM va rogAcyA asahyatene munidharma pALaNe bhazakya jhAlyAmuLe tyAMnI munivaSa soDUna dilA va te bauddha sAdhu banale. paraMtu yethehi tyAMcyA rogAcA upazama karaNyAsArakhA AhAra na miLAlyAmuLe yethUnahi tyAMnI prayANa kele. uttara prAMtAMtIla aneka gAM. vAmadhye te gele tathApi tyAMcyA rogAcA nAza karaNyAsArakheM anna mi. LAle nAhI. va tyAMcI bhUka zAMta jhAlI nAhI. yApramANe phirata phirata kityeka divasAMnI te dazapura zaharAsa gele. tyA zaharAMta vaiSNavAMcA maTha hotA, tathe puSkaLase vaiSNava sAdhu rahAta asata. tyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhUMnA tyAMce bhakta uttama AhAra deta asata. he AMcAyaryAMnI pAhile va tyAMnI bauddhaveSa soDUna dilA. ANi te vaiSNava sAdhu banale. paraMtu yetheMhi tyAMnA bhasmaka roga vinAzaka AhAra na miLAlyAmuLe tyAMnA yethUna he yogya AhAraprapti karaNyAstava jAve lAgale. yA rogAcI zAMti karaNyAsAThI tyAMnA aneka deza phigave lAgale. - tyAMnI rogavinAzAce upAya karaNyAsAThI jarI aneka veSa dhAraNa * kele tathApi tyAMnI Apale samyaktva malina kiMvA naSTa kele nAhI. he . bAherUna veSAMtara kelele disata asata paraMtu tyAMce antaHkaraNa samyaktvAcyA prakAzAne atyaMta ujjvala jhAle hote. yAveLasa tyAMce svarUpa, cikhalAne bharalyAmuLe varUna maLakaTa paNa AMtUna tejaHpuMja asalelyA maNyApramANe disata hote. kAhI divasAMnI te phirata phirata vArANasI arthAt kAzI yethe Ale. tethIla sAdhu zivabhakta asalyAmuLe tyAMnI zaiva sAdhUMcA veSa dhAraNa kelA. yA veSAne phirata asatA tyA zaharAMta zivakoTI rAjAne bAMdhalele eka moThe zivamaMdira tyAMcyA dRSTIsa paDale. tethe mahAdevAcyA puDhe arpaNa kelelA rasabharita pakkAnnAMcA naivadya pAhUna yA ThikANI azA tanhace pakAna ApaNAsa khAvayAsa miLAlyAsa ApalA roga niHsaMzaya barA hoIla. asA vicAra karUna tyAMnI devaLAmadhye praveza kelA. va tethIla pujAyAsa hA mahAdevAsa arpaNa kelelA naivedyAcA rAzi tyAsa tujhI khAU ghAlU zakata nAhI kAya? ase vicArileM. AhI asamartha Ahota aseM pujA. yAMnI sAMgitalyAvara AcAryAMnI mI mahAdevAsa hA sarva naivedyarAzi khAtrIne khAU ghAlU zakena aseM maTale. AcAryAMce he adbhuta va azrutapUrva bhASaNa aikUna tyAMnA phAra Azcarya vATale. kAhI pujAr2yAMnI tyAcaveLesa rAjAlA hI hakIkata kaLavilI. rAjAlA sAzcarya AnaMda vATalA va tyAne punaH mahAdevAsa arpaNa karaNyAsAThI puSkaLasA naivedya ApalyA. barobara ghetalA ANi to tethe AlA. mahArAja ! ApaNa mahAdevAlA hA sarva naivedya khAU ghAlAla kAya ? asA tyAne AcAryAMnA prazna kelA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryAnI hoya hmaNUna uttara dile va to sarva naivedyAcA DhIga mahAda. vAcyA javaLa ANilA. sarvAMnA tyAMnI bAhera jAvayAsa sAMgUna devaLAce daravAje baMda kele. tyA moThyA annarAzIlA ApalyA udarAmadhye AcAyAMnI udAra Azraya dilA. tadanaMtara tI uSTI bhAMDA bAhera neNyAcA hukUma tyAMnI naukarAMnA pharmAvilA. he kRtya pAhUna rAjAlA AnaMda va Azcarya hI vATalI. to dararoja moThyA bhattIne aneka prakAracA naivedya pAThavU lAgalA. yApramANe sahA mahineparyaMta mahArAjAMnA SaDsayukta azA pakkAnA. vara yatheccha hAta mAratAM AlyAmuLe bhasmaka rogAne Apale toMDa kALeM kele. mahArAjAMcA AhAra : kRtistha jhAlA. zarIra nIroga va tejaHpuMja disU lAgale. AtAM naivedya dararoja urU lAgalyAmuLe pujAr2yAMnI mahArAja ! alikaDe naivedya kAM urU lAgalA ase vicArileM. rAjAcyA bhaktIne mahAdeva prasanna jhAle Aheta. te AtAM kamI jevatAta aseM; AcAryAMnI uttara dile. hI hakIkata rAjAlAhi samajalI. rAjAlA ApalyA bhaktIne mahAdeva prasanna jhAle he aikUna AnaMda vATalA; paraMtu thoDyAca veLAMta tyAce aMta:karaNa saMzayAne vyApUna gele. to manAMta hmaNU lAgalA-yAMta kAMhI tarI dusarAca prakAra asalA pAhije. ApaNa yAcI khAtrI karUna ghetalI pAhije; asA vicAra karUna to devaLAMta AlA va tyAne AcArya dAra lAUna kAya karIta asatAta he pAhaNyAsAThI ekA lahAna mulAlA mahArAja pAhU zakaNAra nAhIta azA gupta rItIne Thevile. mahArAja svataHca jevatAta ase tyA mulAcyA dRSTIsa paDale. tyAne tI sarva hakIkata rAjApuDhe nivedana kelI. tI hakIkata aikUna rAjAcyA taLapAyAcI Aga mastakAlA jAUna pohocalI. rAjA rAgAne hmaNAlA ' are jogyA, mI mahAdevAsa sarva anna khAU ghAlato hmaNUna svataH khAta hotAsa nAhIM kAM ? tU mUrtimaMta dhUrtapaNAcA putaLA Ahesa. bareM, AtAM jara tUM mahAdevAsa namaskAra karaNAra nAhIsa tara yethUna tujhI suTakA hoNe azakya Ahe ase samaja. AcArya hmaNAle Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjan mAjhA namaskAra nirdoSa ase bhagavAn jinezvaraca sahana karU zakatAta. rAgadveSAne bharalelyA tujhyA devAlA mAjhA namaskAra sahana hoNAra nAhI. to phuTUna tyAce tukaDe hotIla. AcAryAMce he bhASaNa aikUna rAjAlA Azcarya vATale. to hmaNAlA kAhI harakata nAhI paraMtu tulA mAtra avazya namaskAra karAvA lAgela. tujhyA namaskArAce sAmarthya AhmI pAhaNAra Ahota. yogyAne, mI sakALI mAjhyA namaskArAceM mAhAmya tumacyA najaresa A. NUna deIna, aseM maTale. rAjAne yogyAlA moThyA baMdobastAMta ThevileM. dona prahara rAtra ulaTUna gelyAvara AcArya manAMta vicAra karUM lAgale kI mI tara avicArAne ase bolUna gelo. AtAM sakALI kAya hoIla he sAMgavata nAhI. yApramANe cintAtura hoUna manAmadhye jinezvarAce smaraNa karIta asatAM jaina zAsanadevatA padmAvatIce Asana kaipita jhAlyAne tI tethe AlI va hmaNAlI ' aho tuhmI ciMtA karUM nakA. tujhI je kAla bolUna gelAta te sarva ghaDUna yeIla. pUrNa zAMti deNA-yA covIsa tIrthakarAMcI ' svayaMbhuvA bhUtahitena bhUtale' yA padyAMzAcA AdhAra gheUna tujhI stuti karA hmaNaje avazya teM mahAdevAce liMga phuTela.' ase bolUna tI jinabhaktitatpara devatA nighUna gelI. A. cAr2yAMnA devatecyA darzanAne moThA AnaMda jhAlA. tyAMnI covIsa tIrthakarAMcI stuti racilI va te nizcinta citta hoUna rAhile. Aja sakaLI bhApalyAlA adbhuta prakAra dRSTIsa paDaNAra yA hetUneM rAjA ApalyAbarobara puSkaLazI maMDaLI gheUna tethe AlA. devaLAcA daravAjA ughaDalA gelA va tyA yogyAlA bAhera ANile. tyA veLesa tyA yogyAcyA toMDAvara apUrva tejAcI suMdara chaTA pasaralI hotI. te teja pA. hilyAbarobara, hA hmaNAlA tyApramANe avazya hoIla, azI rAjAcI khAtrI jhAlI. tadanaMtara rAjAne yogyAlA namaskAra karaNyAsa sAMgitale. yo. syAne lAgalIca moThyA bhaktIne madhura zabdAMnI covisa tIrthakarAMcI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stuti karaNyAlA prAraMbha kelA. kramAne sAta tIrthakarAMcI stuti karUna yogirAjAne AThavyA tIrthakarAMcyA stutIcA--- * yasyAlakSmI pariveSabhinna tamastamoreriva razmibhinnam / nanAza bAhyaM bahumAnasaM ca dhyAnapradIpAtizayena bhinnam // 37 // hA zloka uccAratAkSaNI mahAdevAce liMga tADakan phuTale va tyAMtUna jinezvarAcI caturmukha pratimA bAhera nighAlI, tyAveLesa rAjA va itara sabhya janAMnA phAra Azcarya vATale. * yethe ' bhinnaM ' hA zabda tIna veLesa AlA Ahe. va tisar2yA caraNAMta 'nanAza' hA zabda AlA Ahe. 'bhinna ' zabdAcA artha phuTaNe asA hoto. ' nanAza' yA zabdAcA artha 'nAza pAvalA ' asA hotI. hA zloka hmaNatAMnAca teM mahAdevAMce liMga phuTaleM yAvarUna yA zlokAMtIla bhinna va nanAza yA zabdAMcI sArthakatA manAlA pUrNa padateM. yA zabdAcyA racanevarUnahi AcAryAMcyA yA katheta kitI satyAMza bharalA Ahe he vyakta hote. taseMca caMdraprabha tIrthakarAMcyA stutIcyA pahilyA zlokAMtaca 'bande ' mI ' namaskAra karito' asA zabda AlA Ahe. prathamacyA sAta tIrthakarAMcyA stutimadhye hA zabda AlA nAhI. tevhAM AThavyA tIrthaMkarAcI stuti karIta asatAMnA tyAMnI namaskAra kelA va namaskAra kelyAnaMtara dusar2yA zlekAcA prathama caraNa hmaNatA kSaNIca teM phuTUna caturmukhI caMdraprabhAcI pratimA bAhera nighAlI. yA sarva vivecanAvarUna hI daMtakathA nasUna hI satyakathA Ahe ase siddha hote. malliSeNa prazastImadhye heca sAMgitale Ahe. caMdraprabha tIrthakarAMcIca pratimA kA nighAvI ? yAmadhye hi kAMhIM gUDha Ahe. te aseM. mahAdevAne ApalyA DokyAvara caMdra dhAraNa kelA Ahe. va caMdraprabha tIrthakarAMnI ApalyA padakamalIM caMdra dhAraNa kelA Ahe. yAvarUna mahAdevApekSAM caMdraprabhaca zreSTha Aheta. ANi hmaNUnaca mahAdevAcI piMDa phuTUna caMdraprabha pratimA nighAlI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) tadanaMtara yogyAneM ApalI hakIkata rAjAcyA AgrahAvarUna sAMgi* talI. (mallitreNa prazastImadhye hI hakIkata AlI Ahe, mAgeM hiceM varNana Ale Ahe. tetheM pAhAveM. ). yogyAneM ApalI hakIkata sAMgUna ApaleM pUrvIceM svarUpa pragaTa keleM arthAta jaina muniveSa svIkAralA. hAtAMta mayUra - piMchI dhAraNa kelI. tadanaMtara aneka vAdyAMcA parAbhava karUna jainazAsanAcI prabhAvanA sarvatra kelI. he AcArya puDheM tIrthakara hoNAra Aheta. yAbaddalacA ullekha hastimala kavIne kelA Ahe. yAce varNana mAgeM keleM Ahe. taseca bhaviSyakAlI tIrthakara koNakoNa hoNAra Aheta yAviSayIM azI eka gAthA Ahe aha harI va paDihari cakkicaukaMca eya balabhaddo / seNiya samaMtabhado titthayarA huMti niyameNa | arthaH- ATha nArAyaNa, naU pratinArAyaNa, cAra cakravartI va eka zevaTacA balibhadra, zreNika rAjA va samaMtabhadrAcArya he bhaviSyakAlIM tI rthakara hoNAra Aheta. puDhe zivakoTi rAjA hA AcAryAMcA ziSya jhAlA tyAneM digaMbara dIkSA ghetalI va AcAryAjavaLa jaina dharmAMtIla tatvAce adhyayana karUna bhagavatI ArAdhanA nAMvAcA prAkRta bhASeta eka atyuttama graMtha banavilA. yApramANe AcAyAMce caritra saMpaleM AcAryAMnI koNakoNate graMtha lihile yAcAhI ullekha mArge kelAca Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 33 ) svayaMbhUstotrAMtIla stutIMcI anukramaNikA. viSaya. pRSTha. 1 prathama tIrthakarAMnIM karmabhUmi prAraMbhIM jeM kArya keleM tyAceM varNana 1 2 ajita nAMvAcI sArthakatA 15 3 saMbhava nAthAMnI lokAMnA kaseM sukhI keleM yAce varNana. 24 4 guNa hmaNaje dayA. hicyA pAlanAsAThIM abhinaMdana jinAMnIM donhI parigrahAMcA tyAga kelA, va rAgadveSAMcA tyAga kelA; hmaNaje, khar2yA dayAguNAcI prApti hote ase sAMgitaleM. rAgadveSAmuLeca nirdayatA utpanna hote va tIca duHkhAlA kAraNa Ahe aseMhI tyAMnI sAMgitaleM. 39 5 syAdvAdAce anusaraNa kelyAneM ApaleM mata suMdara jhAleM Ahe. anya ekAMta matAmadhye kArakAdi vyavasthA hoNeM asaMbhava Ahe aseM sumati jinAMnIM sAMgitaleM Ahe. 52 6. padma hmaNaje kamala tyAcA vikAsa karaNAre he padmaprabha hota. bha* thavA padmA hmaNaje lakSmI agara zobhA; ticeM pahileM svarUpa sarasvatI - rUpAne pragaTa hoteM. tyAcA pUrNa vikAsa jhAlA hmaNaje sarvajJatA prApta hoteM. bhedadRSTIneM pAhaNAre loka sarvajJatebarobara prApta hoNAnyA vibhUtIlA lakSmI mAnatAta. paNa vAstavika pAhileM asatAM ApalyAzIM satata avinAbhAvI saMbaMdha ThevaNArI jI lakSmI tI sarvajJatekherIja dusarI navhe. vidyA agara jJAnAcyA dRSTIneM tIca vibhUti sarvajJatA yA nAMvAneM saMbodhilI jAte; ANi tilAca aizvaryAcyA dRSTIneM lakSmI hmaNatAta. azI vAstavika va paripUrNa lakSmI padmaprabha devAsa prApta jhAlI. 72 7 Apale pArzvabhAga hmaNaje AjUbAjUcI paristhitI suMdara kazAneM hote yAce kAraNa dAkhaviNyAce hetUneM supArzva tIrthakarAMnI aseM varNana kileM kIM, bhoga he roga Aheta, tyAMcyA kAraNabhUta viSayasAmagrIlA bAjUsa sArUna ApalyA bhovatAlacI paristhiti zuddha kelyAneM svAsthya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta hote. azuddha pArzvabhAga, zarIra va itara viSayAMcyA saMbaMdhAne hotAta. he saMbaMdha asale jhaNaje manuSya jarI mRtyurogAdikApAsUna bhIto tathApi te tyAcA avazya pAThalAga karitAta. yAstava mRtyurogAdikAMcA jevhAM pUrNa nAza hoto tevhAMca ApalI bhovatAlacI paristhiti pUrNa zuddha va sukhayukta hote. 8 caMdraprabha he nAMva sArthaka Ahe. yAMnI AtmyAsa malina karaNAnyA kaSAyAMcA nAza karUna ApalyA AtmyAce svarUpa caMdrApramANe nirmala banahile. 9 puSpadaMta athavA suvidhi yAMnI padArthAMce svarUpa khoTyA ekAM. tAce khaMDana karIla aseM varNile. padArthAtIla ekatra va anekatva dharma he tyA padArthApAsUna sarvathA vegaLe kiMthA abhinna nAhIta ase sAMgitale. vAkyAmadhye gauNa artha koNatA va mukhya artha koNatA samajAvA yAce hi yAMnI pratipAdana kele. padArthAMcA yogya vidhi--- hmaNaje svarUpa, teM yAMnI dAkhaUna dile. 102 10 zItala jinezvarAMnI sAMsArika sukhAzArUpI agnIne horapaDaNAre Apale mana jJAnarUpI pANyAne zAMta kele. bhavya janAMnAhI hAca upAya sAMgUna tyAMcyA manAlAhI zAMti pradAna kelI. janma va jarA yAMcA nAza vhAvA hAca zItala jinAcA uddeza hotA. yAMnI sarvAMnA zAMtIcA upadeza dilA yAmuLe yAMce zItala nAMva sArthaka Ahe. 122 11 zreyomArgAmadhye yAMnI bhavyAMnA ApalyA upadezAne sthira keleM yAstava yAMce zreyAn he nAMva yogya Ahe. yA zreyAn jinAMnI vastUMtIla dharmAMnA mukhyatA va gauNatA kevhAM prApta hote he sAMgUna zreyomArga dAkhavilA. 131 12 pUjya azA jinezvarAcI pUjA karaNyAne jarI thoDeseM pAtaka hote, tathApi puNyapApti puSkaLa hote. taseca ApaleM pariNAma zubha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) 160 kavA azubha hoNyAsa bAhyavastu dekhIla kAraNa asate aseM vAsupUjya .. jinAcyA stotrAMta sAMgitale Ahe. ..... 152 .13 vastu sarvathA ekadharmAtmakaca Ahe ase varNana karaNAre naya vastUMcI siddhi karU zakata nAhIta. azA nayAMnA kunaya hmaNatAta. - syAdvAdAcA Azraya gheNAre naya padArthAMcI siddhi karitAta. kAraNa, vastUMtIla jyA dharmAce varNana te karitAta tyAlA te mukhyatA detAta, va ticyAMtIla itara dhAMnA gauNa samajatAta paraMtu tyAMcA niSedha karIta nAhIta, yAmuLe tyAMnA satya naya hmaNatAta; ase vimala jinezvarAMnI sAMgitale Ahe. 14 anaMta doSAMce utpattisthAna asA moha yAMnI jiMkilA yAstava yAMce anaMta he nAMva sArthaka Ahe. yA jinezvarAMnI AzArUpI nadI parigraha-tyAgarUpI sUryakiraNAnI zuSka kelI. anaMta jhaNaje saMsAra hA yAMnI jiMkilA yAstava yAMnA anaMtajit hmaNatAta. 172 15 dharmatIrthakarAMce dharma he nAMva sArthaka Ahe. kAraNa, yAMnI .... dharmAcA va tyAce svarUpa varNana karaNAr2yA AgamAcAhI prasAra kelA. . yA tIrthakarAMnI svataHlA va bhavya jIvAMnA sukhI keleM yAstava yAMnA zaMkara aseM hi nAMva Ahe. ... 16 zAMti tIrthakarAMnI siMhAsanastha asatAMnA prajemadhye zAMti utpanna kelI va muni jhAlyAvara pApazAMti kelI, mohAcA nAza kelA. he zAMti jinezvara zaraNa AlelyA bhavyAMce saMsAraduHkha zamavitAta aseM yAMce varNana Ahe. 185 17 kuMthu vagaire sUkSma prANyAvara he dayA karitAta yAstava yAMce kuMthu he nAMva anvarthaka Ahe. AzAgnIcyA jyAlA iSTa vastuMcyA prAptIne satata vADhata jAtAta. suMdara vastUcyA prAptIne zarIrAcA saMtApa nAhIsA hoUna te zAMta hote, paraMtu AtmyAcI yAMcyA yogeM kevhAhI tRpti hota Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAhI ase samajUna he virakta jhAle. - 18 ara jinAce saundarya dona DoLyAne pAhUna indra tRpta jhAlA nAhI yAstava tyAne hajAra DoLe utpanna karUna tyAMce saundarya Azcaryacakita hoUna pAhile. ara jinezvarAMnI ApalyA zarIrAcyA kAMtIneM bAherIla aMdhakAra nAhIMsA kelA. ApalyA dhyAnarUpI tejAneM aMtaHkaraNAMtIla aMdhArahI nAhIsA kelA. arajinAMnI syAdvAdAce svarUpa jagAlA dAkhaUna dile. anekAMta hA sarvathA anekAMta nAhIM to kathaMcit ekAMta va kathaMcit anekAMta Ahe. pramANAce dRSTIne to anekAMta Ahe va nayAcyA dRSTIne to ekAMta Ahe. 198 19 mallinAtha tIrthakara pratyakSajJAnI hote. syAdvAdAne bharalelI tyAMcI vANI munijanAMnA AnaMdita karIta ase. anyamatIya vidvAn tyAMcyAzI vAda karaNyAsa asamartha asata. ziSyAMnI veSTilele he jineza prahAMnI veSTilelyA caMdrApramANe zobhata asata. 226 20 yAMnI munIMcyA vratAMcA pUrNa nirNaya kelA hotA hmaNUna yAMce munisuvrata he nAMva agadI yogya hote. he sarva munImadhye zreSTha va samavasa. raNAmadhye munivRdAMnI hamezA veSTilele asata. yAMce zarIra itakeM saumya disata hote kI jaNU mUrtimaMta kSamecA puMjaca ApalyA puDhe ubhA rAhilA Ahe, jaNU sAkSAt tapazcaraNaca ApalyA puDhe ubhA rAhile Ahe ase vATata ase. yAMcI vANI madhura va mata lokakalyANatatpara hote. 232 21 nami jinapati mokSamArgAcA upadeza karIta asata, sarva tatvAMce tyAMnA pUrNa jJAna jhAle hote va tyAMnI karmAcA bImoDa karUna TAkilA hotA. yAMnI padArthAMcyA dharmAce-svabhAvAMce syAdasti, syAnnAsti ityadi sAta prakArAMnI varNana kele. aneka nayAMcA AdhAra gheUna vastUMce dharma bhavyAMcyA manazcakSu puDhe yAMnI ubhe kele. pUrNapaNe ahiMsA pALalI gelyAneca brahmapadAcI prApti hote. hI ahiMsA jainasAdhUca pUrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 17 ) rItIne pALUM zakatAta. anya matAMtIla sAdhUMnA hI kevhAhI pUrNapaNe pALitA yeNAra nAhI. jeye aNu evaDhAhi parigraha va AraMbha asela tetheM hI pALilI jANAra nAhIM. irce pUrNa pAlana karitA yAve hmaNUna bhagavaMtAMnI donhI parigrahAMcA tyAga kelA. vikAra utpanna hoIla asA veSa yAMnI dhAraNa kelA nAhIM. yAMnIM madanAvara vijaya miLavilA. krodhAdika vikAra nAhIMseM karUna AtmA darpaNApramANeM nirmala kelA. 237 22 yAMceM ariSTanemi he nAMva sArthaka hoteM. nemi dhAMva cAkAcyA dhAvekhAlIM sAMpaDalelyA padArthAMcA jasA curADA hoto tadvat karmAcA curADA karaNyAsa he cAkAcyA dhAveMpramANe asata. he harivaMzAce bhUSaNa hote, va yAMnI iMdriyavijaya kasA karAvA heM janatelA ApalyA AcaraNAne dAkhavileM. atIMdriya, anaMta padArthAMnA ekadama spaSTapaNeM jANaNAre va pAhaNAreM jJAna yAMnI miLavileM hoteM. yAMcyA cirasaMbAsAneM atyaMta pavitra jhAlelA asA UrjayaMta parvata atyaMta bhaktivaza jhAlelyA bhavyAkaDUna vaMdilA jAto. 246 23 pArzvanAtha tIrthakara atyaMta dhIra hota. duSTa azA ekA devAneM ghora upadrava kelA, tathApi tiLamAtrahi he ApalyA paramAtma dhyAnApAsUna Dagamagale nAhIta. dharaNeMdrAneM ApalA phaNAmaMDapa yAMcyA mastakAvara pasarUna upasarga nivAraNa kelA va ApalyA aloTa bhaktIcA jagAlA cAMgalA paricaya ANUna dilA. bhagavaMtAMnI aneka midhyAtvI tapakhyAMnA jaina muni banavileM. 256 24 bhavyAMcyA pApAMcA nAza karaNAreM va tyAMnA guNapari pUrNa banaviNAreM mahAvIrasvAmIceM zAsana yA kalikAlAmadhyehi vijaya pAvateM. yAMcaM mata samaMtabhadra arthAt sarva bAjUneM kalyANa karaNAreM Ahe. kAM kIM teM syAdvAdarUpa Ahe. 262 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhika khulAsA kelelyA viSayAMcI anukramaNikA. viSaya pRSTha... paMkti. arahaMta vItarAga asUnahI hitopadezaka Aheta. 3 . 14 kevalI kavalAhAra gheta nAhIta. 10.13 sAMkhyAMcA AvirbhAva tirobhAvAce khaMDana. ... Izvara jagatkartA nAhI. 29 19 - baMdha va mokSAcI kalpanA anya matAMta juLata nAhI. parigraha dhAraNa karUnahI mokSa hoto ase samajasaNAr2yA zvetAMbarAMce khaMDana. padAthAMtIla ekatva va anekatvAce bhedajJAna, ANi ___abhedajJAna yAMce varNana, - padArthAtIla astitva nAstitva svabhAvAMce varNana. 62 6 " padArtha sarvathA nitya va anitya nAhIta. 66 16 .: padArthAtIla svabhAva gauNa va mukhya kevhAM hotAta. 70 daivAce sAmarthya. apekSeneM padArthAtIla nityAnityapaNA, ekAnekatva _ ityAdi dharmAcI siddhi.. .104 . 12 padArtha bhAvAbhAvAtmaka Ahe yAce varNana. padArtha nitya va anitya kase Aheta he oLakhaNyAce sAdhana. zabda ekA vastUcA vAcaka Ahe kAM aneka vastUMcA vAcaka Ahe yAce varNana. vAkyAmadhye koNatA artha gauNa va koNatA mukhya mAnAvA yAce varNana. yajJAMva pazuhiMsA karaNe dharmasAdhaka Ahe gAMce khaMDana. 128 1 pramANAce lakSaNa, zabdAcI bhedavRtti va amezvRtti 136 1 - . 120 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 10 ___w sunaya va kunaya yAMce varNana. 160 sAmAnya va vizeSa yA dharmAcI siddhi. 164 jineza niriccha asatAMhI tyAMcA divyadhvani va zArIrika mAnasika vyApAra kase hotAta yAce varNana. 182 / anekAMtAmadhye ATha doSa utpanna hotAta aseM ___dAkhaUna tadanaMtara yAMce nirasana. 211 samyagekAMta va mithyAekAMta yAMce varNana. 223 padArthAMce sAta prakArAne varNana. 241 22 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya namaH shriismntbhdrsvaamikRtcturviNshti-jinstutiH| aadinaathstutiH| svayambhuvA bhUtahitena bhUtale, samaMjasajJAnavibhUticakSuSA // virAjitaM yena vidhunvatA tamaH, ; kSapAkareNeva muNotkaraiH karaiH // 1 // .. - svayambhuvetyAdi:- svayaM paropadezamantareNa mokSamArgamavabuddhaya anuSThAya vA'naMtacatuSTayatayAH bhavatIti svayambhUH tena svayambhuvA virAjitaM zobhitaM / ka. bhUtale pRthvItale / kathaMbhUtena bhUtahitena bhUtAni prANinastebhyo hitaM hitasya mokSasaukhyasya prAptyupAyadarzakatvena prApakatvAt paramakAruNikatvAcca, tena / punarapi kathambhUtena ? samaMjasajJAnavibhUticakSuSA / saGgataM sarvapadArthaiH saha grAhakatvena sambaddhamaMjasamavatathyaM tacca tajjJAnaMca, tasya viziSTA paramAtizayaM prAptA bhUtirutpattiryadi vA vibhUtiyethAvatsakalapadArthasAkSAtkAritvazrIH saiva cakSuryasya tena / kiM kurvatA tena cakSurlabdhamityAha / vidhunvtaa| kiM tattamaH tamo jJAnAvaraNAdi karma tat vidhunvatA vizeSeNa nirAkurvatA / kaiH karaiH, karA razmayaH samyagdarzanAdilakSaNAH karA atra gRhynte| kiMviziSTai ? guNotkaraiH guNAH svargApavargaprAptihetutvAdayasteSAmutkaraH samUho yeSAM te taiH / keneva tamo vidhunvatA nirAkurvatA / kiM tattamaH / virAjitamityAha / kSapAkareNeva kSapAM rAtriM karotIti kSapAkarazcandrasteneva / athavA kiM kurvatA bhagavatA bhUtale virA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ".... jitamityAha / vidhunvatA nirAkulatA / kiM tattamaH prANinAmajJAnalamA NamandhakAra / kaiH ? karaiH / paraprabodhavidhAnasAmAdiha karazabdena vaicanAni gRhyante / kathambhUtaistaiH '? guNotkaraiH / guNA abAdhitatvAvasthisArthaprakAzatvAdayasteSAmutkaro yeSAM te taiH / kemeva kaiH / kSaSAkareNaiva guNotkaraiH karaiH / yathA 'kSapAkareNa yathAvasthitArthaprakAzakatvAdiguNotkaraiH karaiH razmibhistamo vidhunvatA bhUtale virAjita / tathA bhagavatA bacanakaraiH prANigaNAjJAnatamo vidhunvateti / ....... marAThI artha-dusar2yAcyA upadezAcI apekSA na ThevatA svataHce jyAMnI mokSamArgAce svarUpa jANale Ahe. ve ratnatrathAcI proNi jyAMnA jhAlI Ahe. ANi cArapAti kAMcA nAza kelyAmuLe jyAMnA anaMta jJAna, anaMta derzana ananta sukha va anaMta zakti hI cAra catuSTaye prApta jhAlI kA muLe jyAMnA svayambhU hmaNatAta. jyAMnI sarva saMmrarI jIvAnA mokSa-saukhya-prAptice upAya dAkhaUna dile. va atizaya dayALU asalyAmuLe jyAMnI bhavyAMnA hitAcI prApti kazI hote he dAkhaUna dileva jagAMtIla carAcara padArthAnA ekadama ka spaSTapaNe jANaNArA asA atizayazAlI jJAnarUNa DoLA jyAMnA Ahe. caMdra jasA ApalyA AlhAdaka kiraNAMnI aMdhakArAcA nAza karato. tyAcapramANe svarma va mokSAcI prApti karUna deNyAsa kAraNa azA guNAMnI yukta asalelyA ratnatrayarUpI kiraNAMnI karmarUpI aMdhakArAsa jyAMnI dUra paLavile Ahe. athavA caMdra jase ApalyA kiraNAMnI aMdhakArAcA nAza karUna lokAsa padArthAMce svarUpa spaSTa dAkhavito. tyAcapramANe jyAMnI abAdhita va khar2yA padArthAMce svarUpa jagApuDhe mAMDatA yeIla azA guNAlA dhAraNa karaNAr2yA. ApalyA upadezarUpI kiraNAMnI bhavya jIvAMcyA, hRdayAMta daDI mArUna basalelyA ajJA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadhikArAsa dUra paLavile Ahe. ase zrI AdinAtha bhagavAn yA bhUtalAvara cirakAla nAMdale. asA yA zlokAcA zabdazaH artha jhAlA. yA pahilyA zlokAmadhye prathamataHca svayaMmu hA zabda AlA Aheva tyAcA khulAsAhI artha lihitAMnA jhAlA Ahe. haNaje tIrthakarAMnA janmataH tIna jnyaaneN| mati, zruti va avadhi hI ] asatAta. yAmuLe tyAMnA dusar2yAcyA upadezAzivAya. mokSamArgAcaM svarUpa samajalele asate va tyAmuLe te dusanyAcyA sAhAyAzivAya ratnatrayAcI prApti karUna ghetAta. yAnAMca pratyekabuddha aseMhI jhaTalyAsa kAhI harakata nAhI. koNatyAhI vidvAnAjavaLa zikAve lAgata nAhI. taseMca Aya bhagavAna yAMnI svataH ApalyA zaMbhara mulAMnA nAnAta-hecyA vidyA va zAstre zikavilI yAvarUnahI te svayaMbhu hote he siddha jhAle. . . taseca yAca zlokAMta dusarA zabda 'bhUtahitena' hA Ahe. va yAcA artha prANimAtrAMnA hitAcA upadeza deNAre asA hoto. AtAM to upadeza prANimAtrAviSayI premabhAva kiMvA dayAbhAma asalyAvAMcana hoNe zakya nAhI. va jyAMnA kevalajJAna utpanna jhAle Ahe tyAMcyA mohanIya karmAcAhI nAza jhAlelA asato va dayAbhAva utpanna hoNe haiM mohavizeSAce kArya Ahe. arthAt kevalIMcyA TikANI mohAcyA abhAvAmuLe mohApADUna utpanna hoNAr2yA prIti pariNAmAcA va dayecAhI abhAva hoto va tyAMcA sarva padArthAmadhye upekSAbhAva asato. kAraNa, rAgadveSAcA a. bhAva jhAlyAmuLe te kRtakRtya jhAle Aheta va mAmuLe tyAMcA upekSAbhAvaca asato. tevhAM tyAMnA paramakAruNika, bhUtahita vagaire vizeSaNe lAvaNe kase yogya hoIla azI sAhajika zaMkA hRdayAMta utpanna hote paraMtu thoDAsA vicAra kelyAsa yA zaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kece nirasana hote. te aseM jinezvarAsa bhUtahita kiMvA paramadayALU aseM jhaNaNyAsa kAhI harakata nAhI. kAraNa prANimA. trAMnA hitAcA upadeza deNe hA tyAMcA svabhAvaca Ahe. yAsa udAharaNa divA hA svataHsa kiMvA itara padArthAsa dayALapaNAne duHkhada aMdhakArApAsUna nivRtta karIta nAhI. kAraNa, svataHsa va parapadArthAsa aMdhakArApAsUna dUrakaraNe hA tyAcA svabhAvaca Ahe. tyAcapramANe jinezvarAcA dekhIla svabhAva Ahe. taseca aMtarAya karmAcA samULa nAza jhAlyAne abhayadAnanAMvAcI labdhi utpanna hote, jicyA yogeM jinezvarAMsa anaMta prANyAMnA anugraha karaNyAcI zakti prApta hote. tevhAM jinezvarAcI hIca utkRSTa dayA hoya va hilAca mohAcA abhAva jhAlyAmuLe rAgadveSAMcA abhAva jhAlyAne paramopekSA he nAMva prApta jhAle Ahe. taseca tIrthakaratva nAmakarmAcA udaya asalyAmuLe hitopadezahI hoto, tyAmuLe te bhavyajIvAMce sAMsArika duHkha haraNa karaNyAsa samartha hotAta hmaNUna tyAMnA dayALU hitopadezaka kiMvA bhUtahita maTale tarI virodha yeta nAhI. yApramANe prathama zlokAcA artha jhAlA. gRhasthAvasthAyAM itthaMbhUtaM vairAgyaM bhagavAn gata ityAha / gRhasthAvastheta bhagavAn AditIrthakarAMnA vairAgya kaseM - jhAle he AcArya sAMgatAta. prajApatiryaH prathamaM jijIviSUH / ___ zazAsa kRSyAdiSu karmasu prajAH / prabuddhatattvaH punaradbhutodayo, mamatvato nirvivide vidAMvaraH // 2 // prajApatirityAdi / prajAnAM trilokasakalalokAnAM patiH svAmI yo babhUveti padaghaTanA / kadA ? prathamaM idAnIMtanAvasArpaNIcaturthakAla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cartinAM sarvatatpatInAM Adau / zazAsa. ziSTavAn niyojitavAn / kA? prajAH / kathambhUtAH? jijIviSUH jIvitu mecchUH / ka ? karmasu / keSu? kRSyAdiSu kR SirAdiryeSAM karmaNAM sevAdInAM tAni tathoktAni teSuH / katha. mbhUtaH sanna sau tAM zazAsetyAha ! prabuddhatattvaH prakarSaNa buddhaM jJAtaM prajAnAM tadadRSTaM tatphalAnAM tattvaM svarUpaM yena sahajaviziSTamatizrutAvadhijJAnena prajAH tadadRSTaM tatphalamanyacca sarvaM jJAtvA idamanenetthaM kartavyamidaM kAneneti niyojitakAn / punaH pazcAt / prabuddhatatvaH parijJAtaheyopAdeyasvarUpaH adbhutAdayaH / adbhuto'cintya udayo garbhAvatArAtprabhRtitaH zakrAdisaMpA. dito vibhUtivizeSo yasya sa itthaMbhUto bhagavAn / nirvivide nirviNNavAn / kasmAt ? mamatvato mameti SaSTayantaprarUpako nipAtaH / mametyasya bhAvo mamatvaM tasmAt / yata inthambhUtaH sampanno bhagavA~stataevAsau vidAM tatvavedinAM vipazcitAM varaH pradhAnaH / marAThI arthaH-avasarpiNI kAlAcyA cauthyA vibhAgAMta utpanna jhAlelyA sarva rAjAMcyA prathama jyAMnI rAjapada miLavileM. va sarva lokAMce moThamoThyA premAne jyAMnI saMrakSaNa kele. ANi AmAMsa jIvanopAya sAMgA hmaNUna zaraNa AlelyA lokAMnA tyAMcyApuDhe hoNAr2yA paristhitIcA ApalyA viziSTa jJAnArne vicAra karUna asi masi kRSi vagaire jIvanAMce upAya jyAMnI sAMgitale va pratyekAne ApaApalIca kAmeM kelI pAhijeta va tase na kelyAsa te zikSesa pAtra hotIla ase sAMgitale va tyA tyA kAmAmadhye tyAMnA niyukta kele. ANi jyAMnA tyAjya va grAhya padArthAMce khare svarUpa samajale Ahe ase vidvacchRSTa va jyAMcI paMca kalyANi moThyA AnaMdAne devAMnI kelI Aheta ase te Adi jinezvara mamatva pariNAma [ saMsArAMtIla moha ] soDUna punaH virakta jhAle. ___yAce vizeSa spaSTIkaraNa ase Ahe kI avasarpiNI kAlA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cyA pahilyA tIna vibhAgAMta yA bharata kSetrAMta kramAne unama madhyama va jaghanya bhogabhUmIcI racanA asate. avasarpiNI kAlA cyA yA tisar2yA vibhAgAcyA zevaTI nAbhikulakarAcyA poTI . bhagavAn AditIrthakarAMcA janma jhAlA. tyAveLesa devAMnI yAMnA meruparvatAvara neUna kSIrasamudrAcyA jalAne yAMcA abhiSeka kelA. tAruNyAmadhye punaH devAMnI yeUna yAMcA vivAhotsava moThyA thATAne kelA va puDhe yAMnA devAMnI rAjyAbhiSeka karUna rAjasiMhAsanAvara basavile. yAveLesa kalpavRkSAMcA pUrNa abhAva jhAlyAmuLe sarva prajA jIvanAcA kAhI tarI upAya sAMgA hmaNUna AditIrthakarAjavaLa dIna hoUna AlI. tyAMnI kSatriya, vaizya va zUdra ase tIna varNa utpanna kele va tyAMnA jIvanopAya sAMgitalA. grAma, nagara ityAdikAMcI racanA kazI karAvI hehI sAMgitale va puSkaLa kALaparyaMta rAjyAcA AnaMdAne upabhoga ghetalA. yAMnA paMdharAve manu aseMhI hmaNatAta. tadanaMtara yAMnA vairAgya jhAle. AtA yethe azI zaMkA yeIla kI AditIrthakarAMnI SaTkamAMcA upadeza kasA kelA? kAraNa, yA karmApAsUna hiMsAdika pA hotAta. tevhAM asA upadeza karaNe tyAMnA yogya Ahe kAya? yA zaMkece uttara ase Ahe kI jyAveLesa tyAMnI hA upadeza dilA tyAveLesa tyAMnI dIkSA ghetalI navhatI. te munIpadAlA pohoMcale navhate. tyAMcI tyAveLesa gRhasthAvasthAca hotI va te sarAgI hote hmaNUna tyAMce he karaNe yogyaca hote. zlokAmadhya adbhutodaya he vizeSaNa jinezvarAsa lAkle Ahe. yAcA artha hA Ahe kI pratyeka tIrthakarAcI pAMca kalyANikeM hotAta, asA niyama Ahe. tevhAM yAMta kAMhI Azcarya nAhI. tazIca pAMca kalyANike yAMcIhI devAMnI kelI. paraMtu yAMcyA vivAhasamayA~ va rAjyAbhiSekasamamIhI deva Ale hote va hI dona kArye Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) tyAMnI phAra thATAne kelI. itara tIrthakarAMcyA yA dona kAryoM deva Ale navhate hANUne Adi tIrthakarAMcyA yA pA~ca kalyA vikAMta vizeSa disUna AlA hmaNaje yAMcI sAta kalyANika jhAlI ase jhaTaleM asatAM kAMhIM atizayokta hoNAra nAhIM. tevhA 'anatodayaH' he vizeSaNa sArthakaca Ahe ase siddha hote. nirviNNaH sanrbhagavAnkiM kRtavAnityAha / AdijinezvarAsa vairAgya jhAlyAnaMtara tyAMnI kAya keleM haiM. stutikAra sAMgatAta. vihAya yaH sAgaravArivAsasaM, vadhUmavemAM vasudhAvadhUM satam // mumukSurikSvAkukulAdirAtmavAn, prabhuH pravavrAja sahiSNuracyutaH // 3 // vihAyetyAdi / yo vinirviSNo nAbhimanchanH sa pravavrAja pravR gRhItavAn / kiM kRtvA ? vihAya vasudhAvadhUM vasu dravyaM dadhAti iti suvA pRthvI va vadhUH mahilA tAM / nArakArvivasudhA tena tyaktA bhaki vyatItyAha / imAM dRzyamAnAM / viviziSTA ? sAgaravArivAsasaM sAgaraH samudrastasya vAri pAnIyaM tadeva vAsaH paridhAnaM yasyAstAM / sakalasamudraparyaMta pRthvIM tyaktvetyarthaH / punarapi kathambhUtAM ? satImanyenAbhuktAM / kAmitra ? vadhUmiva / yathA nirviNNena bhagavatA satI vadhUravtaH puramahilA. pha. rityaktA tathA sApItyarthaH / kiMviziSTosau tAM vihAya pravatrAjetyAha / mumukSurmoktumicchurmumukSuH / saMsArasamudrAdutitIrSurityarthaH / punarI kiMviziSTaH ! ikSvAkukulAdiH / ikSvAkavo rAjAnasteSAM kulaM vaMzastasyAdiH / AtmavAn vazyendriyaH / ataeva prabhuH svataMtra: / sahiSNuH parIba hairaparAjitastAnsoDhuM samartha ityarthaH / ata evAcyuto duHsahapariva haklezopaniSate'pi pratijJAtavratAdanapasRtatvAt / marAThI artha:- saMsArasamudrAMtUna tarUna jANyAcI icchA kara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) NArA ikSvAku vaMzAmadhye prathama utpanna jhAlelA [ ikSvAku vaMzAcI sthApanA yAMnIca kelI tI azI. kalpavRkSAMcA jevhAM abhAva jhAlA tyAveLesa Usa piLUna tyAcA rasa pyAvA hmaNaje bhUka zAMta hoIla asA upadeza tyAMnI ApalyA prajelA kelA hotA yAvarUna AditIrthakarAsa va tyAMcyA vaMzAjAMsa ikSvAkuvaMzIya aseM hmaNatAta, yAviSayIM mahApurANAMta jo ullekha miLato to hA-AkanAcca tadekSUNAM rasasaGgrahaNe nRNAm || ikSvAkurityabhUddevo jagatAmabhisammAtaH ] ApalI indriyeM svAdhIna ThevaNArA va hmaNUnaca svatantra jhA - lelA [ khare pAhileM asatAM svataMtratA va Atmonnati indriyAMcA parAjaya kelyAneMca prApta hote. ApalI indriyeM tAbyAMta ThevilIM hmaNaje ApalyA Atmika svarUpAcI prApti hote va tI prApti hoNeM hmaNajeca vAstavika svataMtratA hoya. kAraNa joparyaMta hIM iMdriyeM ApaApalyA viSayAkaDe AtmyAlA khecUna netAta toparyaMta hA AtmA tadviSayaka sukhAMta guMga hoto va maga tyAlA svarUpAcI bilakUla oLakha hota nAhIM. yAsAThI tyAMcA parAbhavaca kelA pAhije va aseM kelyAneMca AtmA svAvalambI va svataMtra banato. iMdriyAMcyA sukhAMta joparyaMta AtmA ramamANa hoto toparyaMtaca saMsAra Ahe va tyApAsUna parAvRtta hoNyAneM mokSAcI svataMtratecI prApti hote, ] taseMca ratnatrayAcI prApti vhAvI aNUna jyAne sarva pariSaha sahana kele, va azA tar2hece parI - yaha sahana karaNyAce sAmarthya asalyAmuLe jo taravArIcyA dhArepramANeM kaThiNa azA tapazcaryepAsUna tiLamAtrahI DhaLalA nAhIM, aNUna acyuta haiM nAMva jyAceM sArthaka jhAle azA tyA AditIrthakarAne ApalyAvara ekaniSThene prema karaNAr2yA strIlA jaseM soDale tyAcapramANeM ananyamukta samudravasanA pRthvIlA [ samudra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ valayAMkita pRthvIlA ] soDaleM va dIkSA ghetalI. yA zlokAMtUna dusarA eka bhAva nighato to asA kI, jyAveLesa AditIrthakarAMnI dIkSA ghetalI tyAcaveLesa svAmibhaktIne prerita hoUna puSkaLazA rAjAMnI dIkSA ghetalI arthAt te sumukSu navhate. taseca se iMdriya vazIhI navhate, kAraNa jevhAM bhukecI tIvra vedanA hoU lAgalI, tyAveLesa tyAMnI tapazcaraNa soDUna dile. va svacchanda vRttIne te vAgU lAgale. te sahiSNu navhate prazna parISaha sahana kele gele nAhIta, va pratijJAtavrata meM tapazcaraNa tyApAsUna bhraSTa jhAle yAmuLe tyAMnA acyuta aseMhI aNatA yeta nAhI. arthAt tyAveLesa AditIrthakarAMnIca pratijJatAbata utkRSTapaNe pALale va sarva rAje tyA vratApAsUna praSTa jhAle hAhI bhAva yA zlokApAsUna vyakta hoto. pravajyAmAdAya bhagavAnka kRtavAnityAha / bhagavAna AdijinAne dIkSA gheUna koNate kRtya keleM meM stutikAra sAMgatAta svadoSamUle svasamAdhitejasA, ninAya yo nirdybhsmsaakiyaam|| jagAda tattvaM jagateArthane'jasA, babhUva ca brahmapadAmratezvaraH // 4 // . svadoSetyAdi / svasyAtmano doSA rAgAdayasteSAM mUlaM kAraNaM ghAtikarmacatuSTayam / tat ninAya nItavAn / kAM ? nirdayabhasmasAkriyAM dayAto niSkrAntA nirdayA / sA cAsau bhasmasAkriyAca / kAryena . bhasmakaraNaM bhasmasAkriyA / kena ? svasamAdhitejasA svasya samAdhiH paramazukladhyAnaM sa eva tejo'miH tena / tatkriyAM nayansa kiM kRtvaanityaah| jamAda kathitavAn / kiM ? tattvaM trIvAdisvarUpaM / kasmai ! jaMgave prANiga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ".. . NAya / kathambhUtAya ? athine tattvaparijJAnAbhilASiNe / sugatavatparatArakatvenAsau tattvaM kathitavAn bhaviSyatItyAha / iti cennetyadhyAhAraH / / aMjasA paramArthena / nanu bubhukSAdiduHkhapIDitaH kadAcidvitathamapi kathayiSyatyato'jasetyayuktamityatrAha / babhUva ca brahmapadAmRtezvaraH / brahmapadaM mokSasthAnaM tasya amRtaM anantaM sukha tasyezvaraH svAmI / ataH kathaM tatra kSudduHkhalezopi yataH kevalibhuktiparikalpanA zreyasI syaat| marAThI artha:-AditIrthakarAne ApalyA zukladhyAnarUpI agnIne AtmyAcyA ThikANI asalelyA rAgadveSAcyA utpattIce mUlakAraNa azA cAra ghAtikarmAce nirdayapaNe bhasma kele, va jIvAdipadArthAMce svarUpa jANaNyAcI abhilASA bALagaNAr2yA bhavya jIvAMnA jIva di tatvAMce khare svarUpa samajAUna sAMgitale, ANi mokSAMtIla sukhAceM svAmitva miLavile. vizeSa spaSTIkaraNa buddha vagaire bhinna matasaMsthApakAMnI jo upadeza kelA hotA to paramArtha navhatA, hmaNaje satya navhatA. buddhAMdikAMcA uddeza lokAMnA phasaviNyAcA hotA. va zrI jinezvarAcA upadeza svasa asalyAmuLe yAMta phasavegirIcA lezahI nAhI he siddha hote. AtA yethe koNI hmaNela kI, sarvajJa kevalI jara AhAra karIta nAhIta tara bhukene pIDita hoUna ekhAdeveLesa te asatya dekhIla upadeza karatIla, tevhAM tyAMcA upadeza AhmI kasA pramANa mAnAvA? yA zaMkece uttara AcAryAnI ase dile kI, zrI bhagavAna AditIrthakara mokSAMta asalelyA anaMta sukhAce svAmI hote. yAmuLe tyAMnA bhukecI vedanA hota navhatI va tyAmuLe tyAMcyA jJAnAMta uNepaNAhI na AlyAmuLe tyAMcA upadeza abAdhita va. prAmANyayukta hotA, he siddha hote. yAce spaTIkaraNa ase kI, zvetAmbara loka kevalI kavalAhAra karatAta ase mAnatAta; paraMtu tyAMce he jhaNaNe yogya navhe. kAraNa jara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) kevalIMnA bhUka lAgalI. tara tyAMcyA anaMta sukhAcA abhAva jhAlA aseM hmaNAve lAgela, evaDheca navhe tara tyAMcyA anantajJAna va anantazakti va anantadarzana yA guNAMcAhI abhAva mAnAyA lAgela. kAraNa kevalI bhukene duHkhita jhAlyAmuLe tyAMcyA zaktIcA -hAsa va jJAnAcA kSaya ANi ananta darzanAmadhyehI vyatyaya hoNe sAhajika Ahe, yAstava tyAMnA bhUka lAgata nAhI he mAnaNe phAraca sayuktika va nirdoSa Ahe. anyathA kevalIlA ApalyA ananta catuSTayAlA tilAjali dyAvI lAgela. tyAcapramANe kevalI he rAgadveSa rahita asalyAmuLe dekhIla AhAra karIta nAhIta. kavalAhAra kelAtara yAMnA sarAga hmaNAve lAgela. kAraNa AhAra hA smaraNa va icchA yAMnI hoto. jhaNaje jyAveLesa AThavaNa hote va jevaNyAcI icchA hote tyAcaveLesa manuSya jevaNyAsa basato. ba pUrNa poTa bharalyAvara aruci utpanna hote tyAmuLe to jevaNa ATopato. tevhAM abhilASA aruci vagaire vikAra utpanna jhAlyAmuLe kevalIsa kase bareM vItarAga hmaNatAM yeIla. yAvarUna kevalI AhAra karIta nAhIta he siddha hote. jara kevalI AhAra karIta nAhIta tara tyAMce zarIra pukaLa kAlaparyaMta TikUna rahANAra nAhI he maNaNehI ucita nAhI. bAhubali, bhagavAn AditIrthakara vagaire sAdhujanAcyA zarIrAMcI sthitI AhArAvAcUna varSaparyaMta TikUna rAhilI ase ApaNa purANAMtarI aikato. yAstava yAThikANI zarIra TikUna rAhaNyAlA Ayukarmaca pradhAna kAraNa Ahe, jevaNa vagaire gauNa kAraNa Ahe. taseMca lAbhAntarAya karmAcA amAva jhAlyAmuLe pratyekasamayIM zarIra puSTa karaNAr2yA divya paramANUMcA sAmaH hoUna kevalI. zarIra puSkaLa kALa AhArAbhAvI dekhIla TikUna rAhate. asAtAvedanIya karmAcyA udayAne bhUka lAgale. hA moSTaH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) kharI Ahe, paraMtu mohanIya karmAceM tyAlA pAThabaLa nasalyAmuLe te Apale kArya bajAvaNyAsa samartha hota nAhI. jyApramANe maMtrAdikAMnI nirviSa kelele viSa-prANaghAtaka hota nAhI, tyAcapramANe mohanIya karmAcyA abhAvI asAtAvedanIya ApalA pratApa dAkhaU zakata nAhI, yAmuLe kevalIMnA bhUka lAgata nAhI he siddha hote va tyAmuLe tyAMcyA jJAnAMta koNatyAhI tanheneM hInatA yeta nAhI, jyA yoge tyAMcyA upadezAMta aprAmANya yeIla. tevhAM yA zlokAMtIla 'babhUvaca brahmapadAmRtezvaraH' he vizeSaNa yogya Ahe he siddha jhAle. atrAha mImAMsako bhagavato'tIndriyajJAnavikalatayA sakalArthaparijJA nAsambhavAtkathamaJjasA tAvatprAtipAdanaM ghaTetetyAha / mImAMsaka hA sarvazvAdI nAhIM to vedAsaca pramANa mAnato va tyApAsUnaca sarva padArthAceM jJAna hote va manuSyAMce jJAna atIndriya nAhI. tyAce jJAna indriyApAsUnaca utpanna hote, jhaNUna te sarva padAthIsa jANUM zakata nAhI. yAstava jinezvara sarvajJa nasalyA. muLe paramArtha tatvAce pratipAdana tyAcyAkaDUna hoNe zakya Ahe kAya ? azI zaMkA mImAMsakAneM kelI. yA zaMkesa uttara khaNUna stutikArAne ___ puDhIla loka sAMgitalA to asA. sa vizvacakSurvRSabho'rcitaH satAM / samagravidyAtmavapurniraJjanaH // . . punAtu ceto mama naabhinndno| .: jino jitakSullakavAdizAsamaH // 5 // . sa vizvacakSurityAdi / sa prAguktavizeSaNaviziSTo bhagavAn / vizvacakSuH cakSuriva cakSuH kevalajJAnaM, padArthaprakAzanahetutvAt / vi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) zvasmin trailokyodaravartivastasaMghAte cakSuH prakAzakatvena pravRttaM kevalajJAnaM yasya / kinAmAsa ! vRSabho vRSo dharmastena bhAti zobhate sa vA bhAti prakaTIbhavati yasmAdasau vRSabhaH / kathambhUtaH ? arcitaH pUjitaH / keSAM ? satAM vipazcitAmindrAdInAM / nanu sakalakarmakSayApUrvamasau vi. zvacakSurastu tatprakSaye tu jaDo bhaviSyati buddhayAdivizeSaguNAnAmatyantocchedAt iti yaugAH / caitanyamAtrarUpaM iti sAMkhyAH / atrAha-rUmagravidyAtmavapurniraJjanaH / aJjanAjjJAnAvaraNAdikarmaNo niSkrAnto niraJjanaH / sakalakarmavipramuktaH sannAtmA samagravidyAtmavapurbhavati na jaDo nApi caitanyamAtrarUpaH / samagrA saMpUrNA jIvAdyazeSavastuviSayA vidyA buddhirAtmano vapuH svarUpaM yasya saH / itthambhUto bhagavAn kiM karotu ? punAtu pavitrIkarotu sakaladoSavizudhdaM karotvityarthaH / kiM tat ceta AtmasvarUpaM / kasya ! mama stutikrtuH| punarapi kathambhUto kRSabhaH ? nAbhinandano nAbhezcaturdazakulakarasya nandanaH sutaH / jino nikhilabAhyAbhyantarazatraNAM nirmUlamunmUlakaH / jitabhullakavAdizAsanaH / kSullUkAni laghuni viziSTapuruSapraNItatvAbhAvAt / tAni ca tAni vAdizAsanAni ca / parasparaviruddhasarvathAnityakSaNikAditattvaM vadanti iti vAdinaH kapilezvarasugatAdayasteSAM mAsanAni matAni / jitAni kSullakavAdizAsanAni yeneti / ajitakSullakavAdizAsana iti ca pAThaH / na jitaM kSullakavAdibhiH zAsanaM yasyeti tadarthaH / ... marAThI artha-iMdrAdi devatAMkaDUna jyAceM padakamala pUjileM geleM Ahe asA, trailokyAMtIla sarva padArthAsa pahANArA Ahe, kevala jJAnarUpI DoLA jyAcA asA jo sarva karma rahita Ahe va sarva tatvAMnA jANaNAre zAna heca jyAce svarUpa Ahe asA, sAMkhya bauddha vagaire kSullaka vAyAMcI tatve nyAne soDUna TAkalI Aheta asA; bAhya zarbucA va aMtaHsva rAgadveSAdi sacA jyAne nAza kelA Ahe asA, nAbhirAbAcA putra vRSabhanAtha tIrthakara mata tadayaH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14.) mAjheM Atma svarUpa sarva doSAMnI rahita karo. vRSabha yA zabdAcA artha yApramANe karatAta. vRSa jhaNaje dharma tyAne zobhaNArA to vRSabha hoya kiMvA jyAce yogAne dharmAlA zobhA AlI to. tAtparya-vRSabhanAtha tIrthakarAMnI tRtIya kAlAcyA aMtI jaina dharmAcA prasAra kelA. yAvarUna tyAMce 'vRSabha ' he nAMva sArthaka Ahe he siddha hote. yethe naiyAyika azI zaMkA karitAta kI sarva kama nAhIzI hoNyApUrvI jinezvarAsa sarvaca maNata asAla tara AmacI kAhI harakata nAhI, paraMtu sarva karmAcA kSaya jhAlyAvara to sarvajJa asU zakata nAhI, kAraNa jyAveLesa AtmyAsa mokSa prApta hoto, tyAveLesa tyAcyA jJAnAdi guNAMcA atyaMta nAza hoto, tyAmuLe mokSAmadhye AtmA pUrNa jaDa asato. paraMtu he maNaNe yogya nAhI kAraNa zAna hA AtmyAcA asAdhAraNa guNa Ahe. tyAcA kevhAMca nAza hoNe zakya nAhI. tyAcapramANe to muNa AtmyApAsUna sarvathA bhinna nAhI. kAraNa sarvathA bhinnaje padArtha asatAta tyAMcA saMbaMdha kevhAMca hota nAhI. jase sahya va vindhyaparvata. yAvarUna AtmyAcA jJAna guNa tyAcyApAsUna agadIca bhinna nAhI he siddha hote. kAraNa jJAna jara sarvathA bhinnaca asate tara 'AtmyAceM zAna' aseM kaseM bareM laNatAM yeIla. pudgalAcA kiMvA AkAzAcA zAna guNa Ahe. aseM maNaNyAsa koNatI harakata Ahe he samajata nAhI. yAsAThI tyAsa bhinna kalpUna muktyavastheta. tyAcA nAza mAnaNe yuktisaMgata disata nAhI. taseca sAMkhya he mokSAvastheta AtmA kevaLa ApalyA caitanya svarUpAMta rAhato. aseM hmaNatAta. jhaNaje tyAMnI dona tatve mAnalI Aheta. eka prakRti va dusare tatva AtmA, paraMtu AtmyAmadhye je jJAna asateM teM prakRtIcA saMbaMdha jhAlyAne asate va motha hoNyAce veLesa prakRti AtmyApAsUna sarvathA. yegaLI hote, tevhA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ... zAnahI nAhIse hote va AtmA zuddha caitanya svarUpAta virAjamAna hoto aseM hmaNatAta. paraMtu hehI hmaNaNe ucita nAhI kAraNa ApapAsa meM zAna asateM teM bhAnAvaraNAcyA kSayopazamAne utpanna jhAlele asate va te prAkRtika paugalika maTale asatA cAlela. kAraNa AtmyAcyA bhAnAmadhye tyA pudgalAMce mizraNa jhAlyAne tyAcyAMta kamajorapaNA disUna yeto. sarva vastUMnA jANaNyAcI jI tyAcI zakti tyA zaktIvara jJAnAvaraNAce daDapaNa paDalyAmuLe pUrNapaNe udbhata na hotA tI maMda rItIne padArthAMnA jANate yAmuLeca sarva padArtha tice viSaya hota nAhIta. he je sthityaMtara hote yAlA kAraNa tI prakRti jhaNaje to jJAnAvaraNAcA kSayopazama hoya. paraMtu jevhAM yA karmAcA-prakRtIMcA pUrNapaNe AtmyApAsUna saMbaMdha suTato. tevhAM vAstavika tyAcA jJAna guNa ApalyA sarva kiraNAMnI sarva padArthAnA prakAzita karato jhaNUna sAkhyAMcehI maNaNe ucita nAhI. he dAkhaviNyAsAThI stutikArAne samagravidyAtmavapurniraMjanaH' hI vizeSaNe deUna naiyAyika va sAMkhya yAMce khaMDana kele Ahe. prathama jinAceM stotra saMpaleM. . ajitastutiH / yasya prabhAvAtridivacyutasya krIDAsvapi kSIbamukhAravindaH // ajeyazaktirbhuvi bandhuvarga zvakAra nAmAjita ityavandhyam / / yasya prabhAvAditi / yasya nAma cakAra kRtavAn / kosau ? candhuvargaH / kathambhUtasya ? tridivacyutasya tridivAtsvargAcyuto'vatIrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stasya / kiviziSTo bandhuvargaH / ajeyazaktiH na jIyate ityajeyA za. ktiH sAmarthya parepa / ka krIDAsvapi, na kebalaM mahAyuddheSu / kutaH? prabhAvAnnAhAtmyAt / yasyetyetadatrApi sambadhyate / narapi kiMviziTosau ? kSIvamukhAravindaH / mukhameva aravindaM kamale mukhAravinda, kSIba samadaM harSitaM mukhAravindaM yasya / itthaimbhUto bandhuvargo bandhusamUhaH ka tasya nAma cakAra ? bhuvi pRthivyAM / kathambhUtaM nAma ? ajita iti na kenacijjIyate ityajitaH / bhata eva avanthyamandhartham / ___ artha:-vijaya nauvAcyA anuttara vimAnAMtUna avatIrNa jhAlelyA jyAcyA puNyaprabhAvAne, zatru jice damana karUM zakata nAhIta azI pracaMDa zakti dhAraNa karaNAre, yuddhAcI goSTa dUraca rAhU dhA parantu koDAMmadhye dekhIla makaraMdapUrNa vikasita kamalApramANe jyAMcI noMDe Aheta azA jyAMcyA baMdhuvargAne jyA tIrthakarAce ajita he sArthaka va ThevileM to ajita jinendra Amace kalyANa kro| bhAvArthaH-tIrthakaraprakRtIcA baMdha jyAMnA jhAlA Ahe azA vimalavAhana nAMvAcyA munInI samAdhimaraNa sAdhUna prANa soDalyAmuLe tapazcaraNAcyA prabhAvAne tyAMcA jIva vijaya nAMvAcyA anuttara vimAnAmadhye ahamindra hoUna janmalA va tethIla AyuSya saMpalyAnaMtara te yA bhUlokI ajita tIrthakara jhAle. yAMcyA. puNyaprabhAvAne yAMcyA baMdhuvA~sa zuddha va krIDemadhyehI sarvadA vijaya miLU lAgalA, zatrunA te ajiMkya hoUna basale. yAstava baMdhuvAMnI yA tIrthakarAce ajita he sArthaka nAMva Thevile. khare pAhile asatA ApalyA kuTuMbIya janAMcI ekasArakhI unati hoU lAgalI tara tetheM tasAca ekhAdA puNyavAna manuSya utpama jhAlA asAvA aseM anumAnAne siddha hote. jase dhanyakumArAcA jyAveLesa janma jhAlA tevhApAsUnaca tyAcyA ku Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TuMbIya lokAMcI unnati hoU lAgalI hotI paraMtu jevhA tyAcyA sAta baMdhUnI tyAsa mArahANa karUna hAkUna lAvile, tevhApAsUnaca tyAMcyA avanatIsa prArambha jhAlA, va te sarva bhikesa lAgale. yAvakhana puNyavAna manuSyAcA janma jhAlyAne sarvatra vijaya va kIrtIhI miLate; va unnati hote. tyA manuSyAcyAabhAvI avanati hote. ajita tIrthakara he atizaya puNyazloka satpuruSa asalyAmuLe yAMcyA janmApAsUna tyAMcyA kuTuMbIya janAMcI alaukika unnati jhAlI va tyAMcA sarvatra vijaya jhAlA; yAmuLe bandhuvargAnI yAMce ajita he sArthaka nAMva Thevale. ata eveSTaprayojanaprasiddhayarthaM bhavyajanairidAnImapi tadumbAryata ityaah| hmaNUnaca maMgalakAryAcI nirvighna samApti vhAvI yAsAThI bhavyajIva AjadekhIla ajitatIrthakarAce nAmasmaraNa karitAta stutikAra yA zlokAMta sAMgatAtaadyApi ysyaajitshaasnsy| satAM praNetuH pratimaMgalArtham // pragRhyate nAma paraM pavitraM / - svasiddhikAmena janena loke // 4 // adyApItyAdi / adyApi idAnImapi, na kevalaM tatkAle / yasya ajitasya bhagavataH / kathambhUtasya hai. ajitamAsanasya anitamanirAkRtaM paravAdimiH zAsanamanekAnsamataM yasya tasya / kathambhUtasya ! sakhAM prametuH satAM bhanyAnAM praNetuH sanmArge pravartakasya / nAma pragRhyate uccAryate / paramulkRSTaM pavitraM sakalamalavilayakAraNaM / kena ! janena / kathambhUtena ? svasiddhikAmena svasya siddhiH paraparibhavenAtmano'bhipretaprayojananiSpattiH tatra kAmo yasya tena / AtmajayAbhilASiNA ityarthaH / kimartha / pratimaMmalArtha maMgalaM maMgalaM prati / siddhinimittamityarthaH / ka ! loke yasya bhagavato nAma gRhyane / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) marAThI artha-bhavyAMnA sanmArga dAkhaviNAr2yA va cauddhanayAdhika ityAdi paravAyAkaDUna abhedya azA anekAntamAnAcA prasAra karaNAr2yA he jinA, saMpUrNa pAtakarAzIMcA nAza karaNyAsa samartha asalele tujheM nAMva bhavyanIva pratyeka mAMgalika kAryAcyA prAraMbhI ninAMcA nAza hoUna svakAryAMcI siddhi vhAvI hmaNUna yAjagI adyApi ghetAta. . . bhAvArtha-pratyeka mAMgalikakAryAce prAraMbhI zrI jinezva.rAce maMgaladAyakanAMva avazya ghetale pAhije. kAraNa tyA yogeM Apale kArya nirvighna pAra paDate. va jinezvarAce nAmasmaraNa ke| lyAne pApAMcA nAza hoto va puNyAMcI prApti hote va tyAyogeM zubhakAryAta aDathaLA ANaNAr2yA vighnAMcA parihAra hoto. taseMca tyAMce nAmasmaraNa kelyAne Apale aMtaHkaraNa pavitra hote. bhagavajinasenAMnI mahApurANAmadhye nAmasmaraNAce mahatva yApramANe varNile Ahe nAmagrahaNamAnaM ca punAti parameSThinAm / kiM punarmuDagapItaM tatkathAzravaNAmRtam // 1 // parameSTIMce kevaLa nAmasmaraNAne Apale aMtaHkaraNa zuddha hote; tara azA mahAtmyAMcI caritre zravaNa kelyAne kiMvA tyAMce guNa gAna kelyAne mana ko bareM pavitra hoNAra nAhI ! yA AcAryAcyA uktIvarUna nAmasmaraNAce mahatva vyakta hote, va tyAcA prabhAva avarNanIya kasA Ahe he siddha hote. ___sa kimartha pratibandhakaprakSayaM kRtvA sarvajJaH prAdurbhUta ityAha / .... zrI ajitaainazvara ghAtikarmAcA nAza karUna sarvajJa kazAkaritA . jhAle. yAceM stutikAra yA zlokAMta varNana karitAta. yaH prAdurAsItpramuzaktibhUmnA / bhavyAzayAlInakalaMkazAntyai // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) mhaamunirmuktdhnopdeho| yathAravindAbhyudayAya bhAsvAn // 8 // yaH prAdurAsIdityAdi / yo bhagavAnprAdurAsItprAdurbhUtavAn / kimarthaM ? bhavyAzayAlInakalaMkazAntyai / bhavyAnAmAzayazcittaM cidrapamAtmasvarUpaM tatrAlIno lagnaH sacAsau kalaMkazca ajJAnaM tatkAraNaM jJAnAvaraNAdi karma, tasya zAntyai vinAzAya / bhavyapratibodhanArthamityarthaH / kena? prabhuzaktidhUmnA prabhavati samartho bhavatyupakAraM kartumiti prabhurjagatAmupakArako bhagavAn , tasya zaktirvANI, yayA teSAmupakAraM kartuM zakto bhavati tasyA bhUma jIvAdyarthaprarUpaNe mAhAtmyavizeSaH prAcuryaM vA, tena / kathambhUtosau ? mahAmuniH / gagadharadevAdimunInAM pradhAnaH pratyakSajJAnI vA / ka iva kasmai prAdurAsIdityAha mukta ityAdi / yathA mAsvAnAdityaH / prAdugasIt / kimarthaM ? aravindAbhyudayAya / araviMdAnAM abhyudayo vikAzalakSaNA vibhUtistasmai / kiMviziSTo bhAsvAn ? muktadhanopadehaH / mukto ghanarupadeha upalepaH pracchAdanaM yasya / tadartha kalaMkazAntyartham / , marAThI artha:-jyApramANe ApalyA tejasvI kiraNAMnI ApalyAsa gherUna TAkalelyA meyasamUhAsa dUra sArUna kamalAMnA vikasita karaNyAsAThI sUrya udaya pAvato; tadvat gaNatharadevAdi munImadhye zreSTha va pratyakSabAnI ase ajita bhagavAn dravyAMce nivadhi varNana karaNyAsa samartha asalelyA ApalyA dimyadhvanIne bhavya jIvAMcyA AtmasvarUpAmadhye anAdikAlApArana milagalelyA ajJAnAcA va tyAsa kAraNa asalelyA jJAnAvaraNAdi karmAcA nAza karaNyAsAThI utpanna jhAle. kSaNaje tyAMnI AtmasvarUpAcA upadeza karUna bhavyajIvAMcyA tadviSayaka ajJAnAcA nAza kelA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) bhAvArthaH-sUrya ugabalA jhaNaje kamaleM vikasita hotAta. kamalAMnA vikAsita karaNyAmadhye sUryAcA koNatAhI svArtha nasato kiMvA kamalAvara sUryAce prema Ahe aseMhI nAhI. tevhAM sUryAcA kamalAMnA vikAsita karaNyAcA svabhAvaca Ahe ase maTale pAhije. tadvat jinezvarAMcA bhavyajIvAMnA upadeza karaNyAMta koNatAhI svArtha nAhI athavA tyAMcyAvara prIti Ahe aseMhI nAhI tevhAM yethe upadeza karaNyAcA tyAMcA svabhAvaca Ahe ase siddha hote. yAvarUna jinezvarAMnA rAgamAva nAhI va kRtakRtya jhAlyAmuLe tyAMcA koNatAca svArthahI rAhilA nAhIM kI jyAcyA siddhayartha te bhavyajIvAMnA upadeza karatIla. paropakAra karaNe hA satpuruSAMcA svabhAvaca Ahe yAmuLe jinezvarAMcA nirapekSa upadeza lokAMcyA kalyANArtha hota asato. . prAdurbhUtena ca tena kiMkRtamityAha / utpanna hoUna ajita tIrthakarAMnI kAya keleM haiM. __ stutikAra yA zlokAMta sAMgatAta. yena praNItaM pRthu dharmatIrtha, jyeSThaM janAH prApya jayanti duHkhm| gAU~ hadaM candanapaGkazItaM, __ gaMjapravekA iva dharmataptAH / 9 / yenetyAdi / yena amitanAmnA tIrthakaradevena / praNItaM prakAzitaM / ki ? dharmatIrtha / dharmasya uttamakSamAdilakSaNasya cAritralakSaNasya ca pratipAdakaM tIrtha bhutaM / kathambhUtaM ? pRthu mahat / sakalapadArthaviSayatakA jyeSThaM sakaLadharmatIrthapradhAnaM / punarapi kathambhUtaM ! janAH prApya jaganti daakhN| yadimadhyAhArya / yaddhamatIrtha prApya labdhvA janA bhavyA javanti mirAkurvanti duHkhaM saMsAraparibhramaNaklezaM / kimiva kathambhUtaM ke ityAha / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2? ) gAmityAdi / gaMgAyA ayaM gAMgo hadastaM / kathambhUtaM ? candanapaDazItaM caMdanasya paMkaM yakSakardamastasya zItakiva zItaM yasya taM hadaM prApya / gajapranekA iva / gajAnAM pravekAH prakrA yathA gharmeNa taptA ayanti duHkhamiti / .. marAThI artha - aseM grISmaRtUMtIla sUryAcyA pracura kiraNAMnI duHkhita jhAlele moThe hattI candanAcyA uTIpramANe thaMDagAra asalelyA gaMgecyA DohAMta zirUna utpanna jhAlele duHkha nAhIse karatAta; tyAcapramAmeM uttamakSamAdi dazadharma va cAritrAce sAMgopAMga varNana karaNAre, saMpUrNa matvAMce pratipAdana karaNAre asalyAmuLe atizaya moThe aseM, ajitatIrthakarAMnI pratipAdileleM jeM dvAdazAMgazruta tyAcA Azraya karUna athavA adhyayana karUna bhavyajIva saMsAraparibhramaNApAsUna hoNAre duHkha nAhIse karatAta. bhAvArtha- uSNatepAsUna je duHkha hote te nAhIse karaNyAsAThI thaMDa upacAra karatAta, tadvata saMsArApAsUna utpanna jhAlelyA duHkhAMcA parihAra karaNyAsAThI bhandha jIvAMnI ajitatIrthakarAMnI upadezilelyA paramazAMtidAyaka AgamacA Azraya kelA va ApaleM cirakAlaMce saMsAraduHkha dUra kele, . nanu kiM phalamuddizya bhagavatA dharmatIrthe praNItamityAha / koNatyA phalAcI icchA dharUna bhagavAn ajita tIrthakarAne AgamAcI racanA kelI he stutikAra vyakta karatAta / sa brahmaniSThaH samamitrazatru vidyAvinirvAMtakaSAyadoSaH // labdhAtmalakSmIrajito'jitAtmA / jinaH zriyaM me bhagavAnvithattAm // 10 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) sa brahmaniSTha ityAdi / so'jito bhagavAn / brahmaniSThaH brahmaNi sakaladoSarahite paramAtmasvarUpe niSThA parisamAptiryasya / ato na kiMcittatpraNayane phalamasAvapekSate kRtakRtyatvAt kevalaM parArthavAsya pravRttiH / ata eva samamitrazatruH / mitrANi ca zatravazca mitrazatravaH / te samA yasya / kathamasI brahmaniSThaH kathaM vA samamitrazatrurityAha-vidyetyAdi / vidyayA paramAgamajJAnatadarthAnuSThAnalakSaNayA vizeSeNa nirvAntAstyaktAH kaSAyA dravyakrodhAdayo doSA bhAvakrodhAdayo yena / nirAkRtadravyabhAvarUpaghAtikarmamalakalaMka ityarthaH / yata evaMvidho'sau tato brahmaniSThaH samamitrazatruzca bhavati / bhavatu tathAvidhosau taniSThastathApi tadA caitanyamAtrasvarUpaH kiJcijjJo vA bhaviSyati / ataH kathaM dharmatIrthaM praNItavAmityAha-labdhAtmalakSmIriti / Atmano lkssmiirnntjnyaanaadilkssnnaa| labdhA prAptA sA yenAsau labdhAtmalakSmIH / samAsAnto vidhiranitya iti vacabAdRNmoriti kapa na bhavati / sa itthambhUto'jitaH / antaraMgai baizca zatrubhinaM jIyate iti ajitaH / jitAtmA jita AtmA yenAsau jitAtmA / AtmavAn ityarthaH / indriyAdhIno na bhavatIti yAvat / bhagavAn viziSTajJAnavAnpUjyo * vaa| vidhattAM karotu / kA? jinazriyaM jinasya zrIranantajJAnAdivibhUtistAM me mahyaM / __ marAThI arthaH-aTharA doSAMnIrahita azA paramAtma svarUpAcI prApti jyAMsa jhAlI Ahe. va hmaNUnaca paramAgamAcI racanA karaNyAMta paropakArAzivAya dusarA koNatAhI uddeza jyAMcA navhatA; kAraNa, svataH kRtakRtya asalyAmuLe te niriccha hote. maNna paropakArAzivAya dusarA koNatA bareM uddeza asaM zakela ? yAmuLeca mitra va zatru yA ubhayatAMvara samAna dRSTi ThevaNAre va kevala jJAnAcI prApti va cAritra guNAcI pUrti jhAlyAne dravya krodhAdi va bhAvakrodhAdi doSAMcA nAza jyAMnI kelA, arthAt ghAtikarmamalAMcA jyAMnI nAza kelA Ahe, va Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) ananta catuSTayarUpI lakSmI jyAMsa prApta jhAlI Ahe ase, ANi antaraGga va bAhya zatrukaDUna je jiMkale gele nAhIta, tasaMca jyAMnI ApalyA AtmyAlA indriyAMcyA AdhIna hoU dile nAhI ase te pUjya jJAnI ajita tIrthakara antaraGga ananta - jJAnAdi catuSTaya lakSmI va bahiraGga samavasaraNa lakSmI hI malA pradAna karota. - bhAvArtha-jyAlA ApalyA AtmyAcyA svarUpAcI prApti jhAlI Ahe to AtmA niriccha asato va tyAcA upadeza nirapekSa asato tyA upadezApAsUna tyAlA svataHlA koNatAca svArtha sAdhUna ghyAvayAcA nasato. azA mahAtmyAcI kRtye sarva pre| pakArArthaca hota asatAta. ANi yAmuLeca mitra va zatru, kAMcana va mRttikA yAMcyAkaDe te samAna dRSTIneca pAhata asatAta. jaseM caMdanAce poSaNa karaNAr2yA va tyAsa kunhADIne toDaNAr2yA donhI vyaktIMnA to caMdana vRkSa ApalyA sugaMdhAne AnaMdita karito. yAcapramANe sajjana va durjana yAMcyAviSayI he Adarza puruSa samadRSTi asatAta. va azA mAhAtmyAMnAca avinAzI jJAnAdi saMpatti prApta hota asate. indriyAMcA vijaya azAMcyA hAtUnaca hota asato. yAstava mahAtmA ajita bhagavAn malA ApalI jJAnAdi saMpatti devota. yApramANe dvitIya jinAce stotra saMpale. hyA pAMca padyAmadhye upajAti chaMda Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24 ) sNbhvjinstutiH| tvaM zambhavaH sambhavatarSarogaiH santapyamAnasya janasya loke / AsArihAkAsmika eva vaidyo vaidyo yathAnAtharujAM prazAntyai // 11 // x svaM zambhavaityAdi / samantabhadrasvAmI tRtIyatIrthakaradevaM cetasi pratyakSatayA vyavasthApya tvaminyAdyAha / zambhava ityanvartheyaM saMjJA zaM mukhaM bhavatyasmAdbhavyAnA iti zambhavaH / zambhavetyAdi / zaM sukhaM bhavatni yebhyaste zambhavAH sragvanitAdayaH / yadivA saMgato'truTyadrapaprAdurbhAvo yatrAsau sambhavaH saMsAraH tatra tarSaH tRSNAH tA eva rogA duHkhahetutvAt taiH / santapyamAnasya pADyamAnasya / janasya prANigaNasya / AsIrabhUH / vaidyaH / ka ? iha loke / kathambhUtaH ! Akasmika eva tatphalanirapekSa evaM / atra daSTAMtamAha-vaidyo yathetyAdi / vaidyazcikitsakaH / yathA yena phalAnapekSaprakAreNa / anAtharujAM bhanAthA azaraNA dravyasahAyahInAsteSAM rujo vyAdhayastAsAM / prazAntyai upazamanAya / Akasmika eva vaidyobhUt tathA tvamapyAsIH / marAThI artha:-jase ekhAdA dayALU vaidya dravyAcI icchA na karatAM dravyasahAya jyAMnA nAhI azA garIba prANyAMce roga nAhIse karato, hmaNaje tyAMnI na bolAvatAMca svataH dayene prerita hoUna tyAMcyA gharI jo vaidha jAto va tyAMcI duHkheM [ roma ] barI karato tyAsa Akasmika vaidya hmaNatAta. tyAcapramANe bhavyajIvAMce kalyANa karaNAr2yA he saMbhavanAtha jinA tUM saMsArika sukhAMnA [ sukhAbhAsa ] deNAr2yA strIputrAviSayI utpanna jhAlelyA ___x yethUna pAMca zlokAMta indravajrA chanda samajAvA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...SVS (29) tRSNArUpI rogAMnI pIDita jhAlelyA prANyAMnA rogarahita karapyAkaritAM yA jagAta Akasmika apUrva vaidya Ahesa... - tAtparyaH-dayAla va vaidyazAsAnapuNa asA vaiya kAhIhI icchA na dharatA rogyAMce roga pareM karIta asato. va ekhAdA durvaidya rogyAce rogAMcA nAza na karatA tyA rogAMcI vRddhi karaso. tyAcapramANe zrIjinezvara he apUrva vaidya Aheta va te anAdi kAlApAsUna sarva jIkAMcyA pAThImAge lAgalelyA saMsArarUpI bhayaMkara rogAlA nirapekSapaNe dUra karatAta. va brahmA viSNu mahezAMdika he duvaidya Aheta. yAMcyApAsUna AmacyA saMsAra rogAcI vyathA dUra na hotAM pratidina tI vADhata jAIla, yAsAThI azA durvaidyAMcyA nAdI na lAgatAM bhanya jIvAMnI saMsArarUpI roga dUra karaNyAsAThI Akasmika apUrva vaidya je zrIninezvara, yAMcA Azraya ghetalA pAhije va ApalA saMsArarUpI roga dUra kelA pAhije. .. -- yasya jagato bhaMgavAnAkasmiko vaidyAM saMpannA tajjagatkIhazamityAha / jyA jagAvara Akasmika vaidyApramANe yAMnI upakAra keleM tyA jagAce svarUpa stutikAra varNitAta. anityamatrANamahakriyAbhiH, prasaktamithyAdhyavasAyadoSam / . idaM jagajjanmajarAntakAta, niraMjanAM zAntimajIgamastvam // 12 // anityamityAdi / idaM pratIyamAnaM, 'jagat prANisaMghAtaH / kathaMbhUtaM ! anityaM vinazvaraM / anena sarvamAvirbhAvatirobhAvabaditi sAMkhyamataM pratyuktam / punarapi kathambhUtaM ! atrANaM na vidyata trANaM rakSaNaM asyetyatrANaM / azaraNamityarthaH / anenezvaro viSNurvA tasya bharteti yogamI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsakamataM nirastaM / kathaM tadatrANamityAha ahaMkriyAbhirityAdi / ahamasya sarvasya svayAdiviSayasya svAmIti kriyA ahakriyAH tAbhiH prataktaH saMlagnaH pravRtto vA mithyA asatyo'dhyavasAyo'bhinivezaH sa evaM doSo yasya tattathoktaM / ataeva janmajarAtakAttaM tajjagat / janma prAdubhAvo, jarA vRddhatvaM, antako maraNaM, tairAttaM pIDitaM / taditthaMbhUtaM jagalki kRtavAnbhagavAnisyAha / niraMjanAminyAdi / zAnti paramakalyANaM / ajIMgamastvaM / idaM jagatprApitAstvaM / kathambhUtAM ? niraMjanAM aMmanAtkarmamalAniSkrAMtaM tadvA niSkrAMtaM yasyAH sA niraMjanA tAM / muktirUpAmityarthaH / marAThI arthaH he disaNAre sarva jagat (prANyAMcA samUha) anityakSaNAMta nAza pAvaNAre Ahe arthAt svapnAMta disaNA-yA padArthApramANe laukaraca nAza pAvaNAre Ahe, yA jagAMtIla koNatyAhI prANyAMcA koNI saMrakSaka nAhI. Ayukarma joparyaMta yA jIyAMsa ekA zarIrAmadhye koMDUna ThevateM toparyaMta he jIva yA zarIrAmadhye rAhatAta va tyAcA kSaya jhAlA hmaNaje tyA jIvAMce eka kSama paryaMtahI iMdrAdika zaktizAlI deva rakSaNa karUM zakata nAhI. yAstava yA jagAcA koNIhI saMrakSaka nAhI. taseca he jagat strIputra dravya ityAdikAMcA mI svAmI Ahe azA mithyA kalpanerne daSita jhAlele Ahe. va he jagat punarjanma, jarA ka maraNa yA tIna bhayaMkara duHkhAMnI hamezA pIDita jhAlele Ahe. he jineza sambhavanAtha ! azA jagatAsa ApaNa dharmopadeza karUna tyAsa mokSamArga dAkhavilA; tyAyogeM yA jagatAne karmamalarahita azA zAnti sukhAcI prApti karUna ghetalI. bhAvArthaH-yA zlokAMta stutikArAne jagAce svarUpa dAkhavileM Ahe. te dAkhavitAMnA prathama tyAviSayI he jagat anitya Ahe ase. tyAne baTale Ahe. ase jhaNaNyAce kAraNa he Ahe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) kI, sAMkhya yA jagatAsa nitya mAnatAta, va sarva padArtha sarvatra Aheta azI tyAMcI kalpanA Ahe. jaseM udAharaNArtha vIjAmadhye vRkSa pAne, phule va phaLe Aheta. yadyapi vIjApAsUna aMkura tadanaMtara pAne phule va phaLe hI kAlakramAneM utpanna hota asatAta, tathApi hI sarva tyA bIjAmadhye prathamaca sAMThaUna rAhilI Aheta. hI jara bIjAmadhye nasatI tara puDhe yAMcA AvirbhAva jhAlA nasatAM yAsAThI upAdAna kAraNAmadhye tyApAsUna utpanna hoNArI sarva kArya prathamapAsUnaca astitvAta Aheta. ase nasate tara manupyAne upAdAna kAraNAMcA svIkAraca kelA nasatA. jaseM sALIpAsUna puDhe sALIca utpanna hotAta tevhAM puDheM sALI [ bhAta ] utpanna hoNyAsa kAraNa sALI yAMcA ApaNAMsa nizcaya jhAlyAmuLe ApaNa niHsaMzaya hoUna sALI perato kAraNa tyAMpAsUna sALIca utpanna hotAta. sALIpAsUna sALI utpanna jhAlyA nasatyA tara ApaNa kodrava bIja dekhIla sALI utpanna hoNyAsAThI perale asate. yAstava kAraNAmadhye kArya he pUrvIca sAMThaUna rAhile Ahe. sahakArI kAraNe miLAlI jhaNaje kAryAcA AvirbhAva hoto va tadabhAvI tI tyA kAraNAmadhyeca gupta asatAta jhaNaje tyAMcA tirobhAva hoto. sahakArI kAraNe kevaLa abhivyaMjaka Aheta. tI miLAlI hmaNaje kAya he ApaNa hoUna Apale svarUpa prakaTa karitaM. evaDhyA vivecanAvarUna sAMkhya he satkAryavAdI Aheta ase siddha hote. tyAMce khaNDana karaNyAkaritA AcAryAnIM zlokAMta anitya yA zabdAcA prayoga kelA Ahe. yethe 'anitya' zabdAne sarvadhA jagat anitya Ahe ase kevhAhI samajU naye, kAraNa, sarvathA anitya kiMvA sarvathA nitya asA. koNatAca padArtha mAhIM aseM syAdvAda sAMgato. kathaMcinnityAnityAtmaka tatva Ahe asA bainAMcA siddhAnta Ahe. tevhA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (28) sAMkhya sarvathA nityatvavAdI asalyAne tyAMcyA matArne kAraNA- . pAsUna kAryAcI utpatti hoNeM asambhavanIya Ahe. kAraNa, u-. padAnakAraNAmadhye pariNati jhAlI jhaNaje kArya utpanna hote, paraMtu sarvathA nityAmadhye pariNati hoU zakata nAhI hmaNUna jo padArtha jyA avastheta Ahe to padArtha hamezA tyAca avastheta rAhIla va dusarI avasthA mAnalI kI nityatva tyAce naSTa jhaaleN| va to nityatvavAdI ApalyA siddhAntApAsUna cyuta jhAlA aseM samajAve. taseca bIjAmadhye aMkura, pArne, phule,phaLe vagaire avasthA Aheta he jhaNaNehI yogya nAhI, kAraNa yA sarva avasthA tyAmadhye Ahetaca tara sahakArI kAraNAMcI jarUrata paDalIca nasatI. yAsAThI sarvathA satkAryavAda mAnalA tara dudhAmadhye ekAcakAlI. dahI, tAka, loNI ityAdika bhinnarUpAne viziSTa rasAlA dhAraNa karaNAre ADhaLUna yetIla. va dahI vagaire utpannaH karaNyAsa jyA sAdhanAMcI apekSA paDate tI vyartha hoIla. va. kAlAntarAne dudhApAsUna dahI banalele ApalyA najaresa paDate tase teM. dudhAcyA avasthemadhyehI disUna yeIla. yAsAThI kathaMzcitsatkAryavAda mAnalA pAhije. va dahI loNI ityAdi svarUpAneM pariNata hoNyAcI. dudhAmadhye zakti Ahe aseM hmaNata asAla tara. ApaleM. aNaNe yogya Ahe, kAraNa zakti saNaje dravyaca hoya. baseM mAtIcyA goLyAmadhyeM ghaTarUpAne pariNata hoNyAcI zakti Ahe aNUna mAtIcyA goLyAMta ghaTAvasthA zaktirUpAne Ahe va pa.. ryAyakhapAne pAhile asatA ghaTAvasthA nAhI; va yAmuLeca tI . ghaTAvasthA utpanna karaNyAcI sAdhane goLA karAvI lAgatAta. va tyAcapramANe kAraNAmadhye kArya asateca va te vyakta karaNyAsa , sahakArI kAraNAMcI jarUrI Ahe ase saNaNahI yogya nAhI.... kAraNa, kAraNe dona ta hecI Aheta eka utpAdaka va dusI a... Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) bhivyaMjaka; mRtpiNDApAsUna ghAgara banaviNyAsAThI lAgaNAr2yA cakra daMDAdi sAdhanAMnA utpAdaka kAraNe maNatAta. yA sAdhanApAsUna jI ghAgara mAtIcyA goLyApAsUna banalI tI tI sAdhane miLaNyApUrvI astitvAta navhatI. yAsAThI ghAgara banaviNAyA yA sAdhanAsa utpAdaka kAraNa kiMvA kAraka aseM maNatAta. amivyaMjaka kAraNa tyAsa hmaNatAta kI, bhinnakAraNApAsUna utpanna jhAlelyA padArthAMnA ughaDa karUna dAkhaviNe. jase ghAgara aMdhArAmadhye Ahe va tI ApalyA kAraNApAsUna utpanna jhAlI Ahe paraMtu divA aMdhArAcA nAza karUna tice svarUpa vyakta karato yAmuLe divyAsa ApaNa abhivyaMjaka kAraNa hmaNato. abhivyaMjaka kAraNa padArthAnA utpanna karIta nAhI, paraMtu te padArtha aMdhAra kiMvA kapaDA vagairenI AcchAdita asalyAsa abhivyaMjakAcyA sAhAyAne tyAMce svarUpa samajate hA yA dona kAraNAmadhye pharaka Ahe. paraMtu sarvAMnA abhivyaMjaka kAraNaca mAnale tara divyApramANe tIhI lAMba rAhUnaca ghaTAdi kArya utpanna karatIla. yAsAThI sarvathA matkAryavAda yogya nAhI. he dAkhaviNyAsAThI AcAryAMnI zlokAMta ' anityam ' asA zabda yojilA Ahe. taseca yA zlokAMta ' atrANam' asA zabda AlA Ahe, yAcA artha jagAcA koNIhI saMrakSaka nAhI asA hoto. kityeka Izvara kiMvA viSNu yA jagAcA kartA Ahe ase aSatAta. tyAce khaMDana karaNyAcyA uddezAne AcAryAMnI hA zabda yojilA Ahe. paraMtu Izvara hA jagAcA kartA hoU zakata nAhI kAraNa jagAmadhye je aneka vaicitrya Ahe te ekA IzvarAce hAtUna utpana hoU zakata nAhI. taseca Izvara dayALU asalyAmuLe sarva prANyAMnA samAna sthitIta tyAne ThevaleM asataM, paraMtu jagati eka zrImAn va eka daridrI, eka alpAyu va eka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrgha jIvanAcA asA bheda kA dRSTIsa paDAvA ? tyAcapramANe IzvarAneca jaga banavilele asela tara manuSya kartRtvazUnya hoIla. Izvara jJAnI asalyAmuLe tyAne hiMsra va duSTaprANI kevhAMca vanavile nasate. tyAneca daityAMnA utpanna kele va toca tyAMcA nAza karato yAmuLe to pApI kasA bare hoNAra nAhI ? daitya he duSTa nighUna sajanAMcA chala karatIla he tyAMsa mAhIta jhAle nasAveM. mAhIta jhAle asate tara tyAMnA banaviNyAce tyAce sarva zrama vAcale asate va jagAsa tyAcyA ajJatecA paricaya jhAlA. nasatA. ityAdi goSTIMcA vicAra kelA asatAM IzvarAne sarva padArtha utpanna kele nAhIta he siddha hote. manuSyAlAca kAya prANimAtrAMnA dekhIla jeM sukha kiMvA duHkha miLateM teM pUrvopAjita zubhAzubha kamAMmuLe miLata asate. zrImAn va daridra ghudvivAna va mUrkha, kurUpa va suMdara azI jI mANase disUna yetAta, tI sarva zubhAzubha karmAneM tazI jhAlelI Aheta. yAmuLe, ajo jaMturanIzo'yamAtmanaH sukhduHkhyo| Izvaraprerito gacchetsvarga yA zvazrameva vA // 1 // yA zlokAMta sarva prANI ajJa Aheta va ApalyAlA sukha vhAveM duHkha hoU naye, azI tyAMcI icchA asalI tarI tyAMcI icchA pUrNa hota nAhI. Izvara sarva sattAthIza Ahe, to prANyAMnA ApalyA icchepramANe svargAsa kiMvA narakAsa pAThavita asato, he jhaNaNe sarvathA asatya Ahe. jara Izvaraca narakAsa kiMvA svargAsa pAThavito, manuSya jara asamartha Ahe tara yA lokI mANaseM jI vAITa kama karatAta, tI kamaiM Izvaraca karIta asalA pAhije kAraNa mANaseM sarvathA, asamartha Aheta. yAmuLe Izvara pAtakI asalyAmuLe manuSyAsa daMDa karaNe anyAyAce Tharela. vAstavika pAhatAM IzvarAsaca daMDa kelA pAhije toca daMDanIya Ahe. yAstava IzvarAsa jagatkartA kiMvA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagAce rakSaNa karaNArA mAnale asatAM puSkaLa doSa utpana hotAta. tevhA jagAcA rakSaNakartA koNI nAhI, he dAkhaviNyA. sAThI AcAyAMnI ' atrANam' hA zabda zlokAMta ghAlUna nai. yAyika va yoga yAMcyA Izvara jagatkartA va rakSaNakartA Ahe yA matAce khaMDana keleM. aparaMca kiM kRtavAMstvamityAha / . . punaH sambhavatIrthakarAMnI koNate kRtya keleM heM AcArya puDhIla zlokAMta sAMgatAtazata-hadonmeSacalaM hi saukhyaM, tRSNAmayApyAyanamAtrahetuH / / .....tRSNAbhivRddhizca tapatyajasraM, - tApastadAyAsayatItyavAdIH // 13. zata hadonmeSetyAdi / zata-hadA vidyut tasyA unmeSa unmIlana sa iva calaM asthiraM indriyasukhaM / kathambhUtaM tadityAha-tRSNetyAdi / tRSNA saMsArasukhAbhilASaH saiva Amayo byAdhiH tasyANyAyanamAtraM puSTimAtra / tasya hetuH / tatpuSTizca kiM karotItyAha-tRSNAbhivRddhizca tptyjnN| , tRSNAyA abhivRddhiH puSTiH tapati saMtApayati / ajasraM anavarataM / tajja. nitatApo jagataH kiM karoti tadAha-tApa ityAdi / tApastajjagadAyAsayati / anekaduHkhaparamparayA kezayati / sevAdikriyAsu vA pravartayati iti evaM jagataH saMbodhanArtha tvameva avaadiiH| . marAThI arthaH-iMdriyajanya sukha vijepramANe atizaya caMcala Ahe, va saMsArasukhAbhilASArUpI rogAcI puSTi karaNyAlA kAraNa Ahe. va saMsArasukhAbhilASA vADhalI jhaNaje ticyApAsUna prANimAtrAMnA phAra saMtApa hoto tyA saMtApAne aneka duHkheM hotAta; va tyAMcyApAsUna prANyAMnA phAra parizrama hoto. asA zrI bhagavAn sambhavanAthAMnI bhavyajIvAMnA upadeza kelA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtparyaH-saMsArika sukha he nitya nAhI tyAmuLe tyAMcI prAptI jhAlI tarI te laukaraca nAza pAvate, tyA sukhAcA vAraMvAra upabhoga ghetalA tarI tRpti hota nAhI. tuSNA hI vADhataca jAte. samudra ekhAdeveLesa zekaDo nadyAMcyA pANyAne vasa hoIla. api dekhIla lAkaDAMcyA samUhAne tRpta hoIla. parantu iMdriya sukhAcA upabhoga kitI jarI ghatalA tarI manuSyAcI icchA mahota nAhI. varacevara tI vRddhiMgataca hote. yAstava iMdriyasukhAcI icchA kamI vhAvI arza icchA asela tara tyA sukhAcA tyAgaca kelA pAhije tevhAMca icchA kamI hote. saMsArikasukhAcA upabhoga ghetalyAne karmabandha hoto va saMsArAMta phirAve lAgate. saMsArApAsUna mukta hoNyAcI icchA karaNAr2yA manuSyAne azA mukhAcA tyAga karUna vAstavika sukha prAptIcyA upAyAMcA agikAra kelA pAhije. asA bhagavAn sambhavanAthAMnI upadeza . kelA. yAce varNana yA zlokAMta kele. natu sugatAdibhirapi tatsaMbodhanArtha bandhAdayupredazaH kRto'tastvamevAvAdI rityayuktaM iti cettana,tanmate bandhamokSAderevAsambhavAt / etadevAha / yethe eka zaMkAkAra zaMkA karato kI bauddhAdikAMnI lokAMcyA kalyANAsAThIM bandhAdika tatvAMcA upadeza kelA ase asatAM sambhava nAthAMnIca yA tatvAMcA upadeza kelA aseM hANaNe kase yogya . hoIla ? yAce nirasana AcAryAnI ase kele kI bauddhAdi kAMcyA matAmadhye badha mokSa vagaire. tatvAMcI siddhIca hota nAhI. yAmuLe vAstavika tyA tatvAMcA upadeSTA sambhavatIrthaMkaraca Aheta. he yA zlokAMta spaSTa rItIne dAkhavitAta. bandhazca mokSazca tayozca hetU, baddhazca muktazca phalaMca mukteH . 1 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 33 ) syAhAdino nAtha tavaiva yuktaM, . naikAntadRSTestvamato'si zAstA // 14 bandhazcetyAdi / jIvasya karmaNA saMzleSo bandhaH, vizleSo mokSaH / cakAraH parasparasamuccaye / tayobaMdhamokSayoH hetU ca / bandhasya mithyAtvAdiH ; mokSasya hetuH samyagdarzanAdiH / na kevalametatkintvanyadapi / bazva. muktazca phalaM ca mukteH / ya eva pUrva baddhaH sa eva pazcAnmuktaH tasyaiva ca mukteH phala anyat jJAnAdilakSaNasaMpannam / ityetatsarva tavaiva sambhavasyaiva / kathambhUtasya ? sthAdvAdino'nekAntavAdino mate yukta. mupapannaM / naikAntadRSTeH sugatAdimate na. nahi kSaNikaikAntavAdino mate tad ghaTate / tatra hi anyo baddho'nyazca muvyate kSaNikatvAt / anyasya vaMdhakAraNAnuSThAnamanyasya ca muktiriti / nApi nityakAntavAdino mate tad ghaTate / tatra hi yadi baddhastadA baddha eva syAdAtmA, na muktaH / atha muktastadA mukta eva syAnna baddhaH, sarvathaikarUpatvAt / anyathA nityaikAntavirodhaH syAt / ataH sarvathaikAMtavAdimate bandhamokSAderanupapatteH / he nAtha svAmin ! tvameva asi bhavasi / zAstA tatvopadeSTA / marAThI artha:-jainamatAmadhyeca bandha va mokSa yA tatvAMcI siddhi hote va tyAMcI kAraNe mithyAdarzanAdi va samyagdarzanAdika yAMcIhI siddhi yAca matAmadhye hote. bandha, jhaNaje jIvAcyA pradezAMcA karmapradezAMzI atyaMta nibiDa asA saMbaMdha hoNe. va bandhAcyA kAraNAMcA abhAva jhAlyAne va nirjarA yAMcyA sahAyAne AtmA jJAnAvaraNAdi karmApAsUna sarvathA vegaLA hoNe yAsa mokSa maNatAta. arthAt samyagdarzana jJAna va cAritra yA tIna guNAMcI pUrNatA hote tevhAM AtmyAsa mokSa prApti hote. yAcapramANe AtmA baddha va mukta kasA hoto; va mokSAce phala kAya Ahe yAMcI siddhi; he jineza sambhavanAtha, ApaNa pratipA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) dana kelelyA matAMmadhyeca hote. jhaNaje jo AtmA pUrvI karmabaddha hotA toca maja hoto va tyAsa mokSaphala prApta hote. jhaNaje anaMta jJAnAdi guNAMnI paripUrNa to hoto. anya matAmadhye yA tatvAMcI siddhi hota nAhI.. sarva padArtha kSaNika Aheta aseM bauddha maNatAta, tyAmuLe tyAMcyA matAMta bandha mokSAdika tatvAMcI siddhi hota nAhI. jIva sarvathA kSaNika Ahe ase mAnale tara jyAlA karmAcAbandha jhAlA Ahe to dusar2yA kSaNI nAza pAvato tyAmuLe karmAce phala jeM sukha kiMvA duHkha yAcA anubhava tyAlA kasacA yeNAra? taseMca bandha ekAlA hoto va dusarAca tyApAsUna mukta hoIla. kAraNa mokSaprApti hoIparyaMta pahilyA baddha jIvAceM avasthAna nasalyAmuLe karmApAsUna suTalelA jIva dusarAca Ahe ase mAnAveM lAgela. baMdha va mokSa yA dona tatvAMcI siddhi hota nasalyAmuLe tyAMcyA kAraNAMcI siddhi hoNe lAMbaca rAhate. ... jase sarvathA, kSaNika pakSAmadhye doSa yeto taseca sarvathA padArthAnA nitya mAnaNAnyAMcyA matAMtahI yA tatvAMcI siddhi hota nAhI. kAraNa, jo AtmA karmAnI bAMdhalA gelA to sadaiva baddhaca rAhaNAra. tyAcI karmApAsUna suTakA kevhAMca hoNAra nAhI. jara karmApAsUna mukta jhAlA tara bandhAce nityatva rahAta nAhI. baMdha tatva anitya Ahe aseM hmaNAve lAgela. tAtparya jyA padArthAcI jI avasthA Ahe tyAMcI tI avasthA kAyamacI rAhIla. tyA avastheta pherabadala hoNAra nAhI. hmaNUna muktAvasthA jI bandhAcA abhAva jhAlyAne prApta hote tI hoNAra nAhI, kiMvA muktAvasthA dekhIla anAdikAlApAsUnaca jIvAcI Ahe. aseM mAnAve lAgela. va anAdikAlApAna tI muktAvasthA jIvAMcI asalyAmuLe mukti hoNyAcI jI kAraNe zAstrAMta varNilI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) Aheta tI sarva vyartha TharatIla. yAmuLe sarvathA vastu nitya kiMvA anitya mAnU naye. kathaMcinnityAnityAtmaka vastu Ahe ase mAnAve. ase mAnale asatAM jIvAcyA baMdhAvasthA va mokSAvasthecIhI siddhi hote. va baMdha va mokSa yA dona tatvAMcI kAraNe ityAdika padArthAcIhI siddhi hote. yAstava he jineza, azA yuktiyukta tatvAMcA upadezaka ApaNAzivAya dusarA koNa asUM zakela! vizeSArtha:-jainamatAMmadhyeca bandhAce va mokSAce svarUpa uttama rItIne sAMgitale Ahe. yethe bandhAce svarUpa vizeSa rItIne sAMgitale asatAM viSayAntara hoNAra nAhI ase vATate. bandha khaMNaje jIvAcyA pradezAmadhye karmAceM pradeza misaLaNe. jyAveLesa jIvAcA kamAMzI saMbaMdha hoto tyAveLesa jIva va karma he ApalA svabhAva soDUna tisarI avasthA dhAraNa karatAta. jaseM haLada va cunA yAMce mizraNa jhAle jhaNaje tyAcyAmadhye tAMbaDepaNA utpanna hoto. hA tAMbaDepaNA kevaLa cunA kiMvA kevaLa haLada yAmadhye ADhaLUna yeta nAhI. paraMtu yA dona padArthAMcA ekajIva jhAlyAne azI avasthA disUna yete. tevhAM yA dona padArthAMnI jasA A. palA svabhAva soDUna dilA tadvat karmAcA udayakAla AlA jhaNaje jIva cAritra guNApAsUna cyuta hoto va karmahI ApalyA svabhAvApAsUna cyuta hote. va yAmuLe tyA doSApAsUna rAgadveSAtmaka tisarI avasthA hote. tevhAM doghehI ApaApale svabhAva soDatAta. yAcA artha, jIva pudgala svarUpAneM pariNata hoto va pudgala jIvasvarUpAne pariNata hote asA, samajU naye. kAraNa hI dona dravye sajAtIya nAhIta tara vijAtIya Aheta. jethe sajAtIyapaNA asato tetheM eka dusar2yAcyA svarUpAneM pariNata hote. jase pANI vAyurUpAneM pariNata hote. pANI va vAyU yAMcyAmadhye Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajAtIyatA Ahe; jhaNaje pudgalatvAne hI sajAtIya Aheta; paraMtu jIva va pudgala hI dona dravye vegavegaLI Aheta; tyAmuLe yethe sajAtIyatA nasalyAmuLe hI parasparAMcI svarUpeM dhAraNa karIta nA. hIta. paraMtu yA doSAMcyA saMzleSAne rAgadveSAtmaka tisarI avasthA hote. rAgadveSa he jIva va pudgala yA doghAMcI vaibhAvika avasthA Ahe. rAgadveSa jIvAcA vaibhAvika bhAva Ahe aseM jyAveLesa ApaNa hmaNato tyAveLesa tyA sAMgaNyAMta vivakSAta asate. arthAt jIvAcyA aMzAMcyA apekSeneM rAgadveSAMnA jIvAce bhAva aseM hmaNatAta. yAcapramANe pudgalAMcyA aMzAMcyA apekSeneM rAgadveSAMnA paugalikahI hmaNatAta. va yAmuLeca siddhAmadhye tyAcA abhAva dAkhavilA jAto. kAraNa, rAgadveSa karmakRta nasate tara te jIvAMcyA jJAnAdikaguNApramANe sadaiva AtmyAmadhye rAhile asate va siddhAvasthetahI yAMcI sattA disUna AlI asatI. yAmuLe pudgala va jIva yAMcyA niviDa saMbaMdhAne hI avasthA utpanna hote, va hI dona dravye vegaLI jhAlI yAMce pRthakaraNa pUrNapaNe jhAle. jhaNaje doghAMnAhI zuddhAvasthA prApta hote. hI zuddhAvasthAca mokSa Ahe. yApramANe bandha va mokSa yAce svarUpa Ahe. bauddha kiMvA naiyAyika yAMnAhI bandhamokSAdika tatve mAnalI Aheta. paraMtu tyAMnI jIvAdika padArtha sarvayA ANika kiMvA nitya mAnale Aheta; tyAmuLe bandhamokSAdikAMcI upapatti siddha hota nAhI. sarvathA kSaNika padArtha mAnalyAmuLe to padArtha aneka bhagaparyaMta rAhaNyAsa asamartha asato. tyAmuLe jo baddha jhAlA hotA toca karmamukta jhAlA he hmaNaNe yukta hota nAhI. arthAt baddha jhAlelA AtmA vegaLA va mukta hoNArA AtmA thegaLA Ahe, ase aNAve lAgela, arthAt ekAne cAMgale kiMvA vAITa karma kele asela tara tyAcA bhoktA to na hotA dusarAca Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) hoIla. kAraNa, te karma kelyAbarobara tyAcA nAza jhAlyAmuLe to tyA karmApAsUna hoNA-yA sukhaduHkhAcA bhoktA hoNe zakya nAhI. tyAcapramANe hiMsA ekA jIvAne kelI asalyAsa ticyA phalAcA bhoktA dusarAca jIva Ahe, aseM mAnAve lAgela. tyAmuLe 'aMdhaLA daLato va kutrA pITha khAto, yA maNIpramANe kartA va upabhoktA he eka na mAnatAM bhinna mAnAve lAgatIla. pratikSI padArthAcA nAza hoto ase mAnale tara jI vastu ApaNa dusanyAlA usanI dilI ticI AThavaNa hoNAra nAhI. kAraNa, tI dilyAbarobara ApalA nAza jhAlA va mAgateveLesa ApaNa navInaca Ahota. yAmuLe ApaNa tI vastu dilI nAhI aseM Tharela va tyA vastucI ApaNAsa smRti hai| rAhaNAra nAhI. ApaNa je zikalo tehI lakSAMta rAhaNAra nAhI. ityAdika doSa utpanna hotAta. yAmuLe bandha mokSAdi padArthAMcI siddhi kSaNikavAdAcA svIkAra kelyAsa hota nAhI. taseMca padArtha sarvathA nitya mAnale tarI baMdhamokSAdi tatvAMcI siddhi hota nAhI. yAsAThI sambhavanAtha jine zvagaMnI kathaMcinnityAnityAtmaka tatvAMcA upadeza kelA Ahe. azA rItIne tatveM mAnalI jhaNaje koNatAhI doSa yeta nAhI. stotA svAtmana auddhatyaM pariharannAha / AtAM stutikAra ApalI laghutA pradarzita karatAta. zakro'pyazaktastava puNyakatiH stutyAM pravRttaH kimu mAdRzo'jJaH // tathApi bhaktyA stutapAdapadmo mamArya deyAH zivatAtimuccaiH // 15 // zakro'pItyAdi / zakraH iMdraH sopi avadhijJAnasaMpanno'pi sakalazrutabaro'pi azakto'samarthaH / kathambhUtaH ? stutyAM stavane pravRttaH san / . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) kasya ! tava sambhavatIrthakaradevasya / kathambhUtasya ? puNyakIrteH puyA prazastA nirmalA kIrtiH khyAtirvANI vA, kItrtyate pratipAdyate jIvA - do'tha yayeti vyutpatteH / puNyAya vA puNyanimittaM kIrttiH kIrtanaM stutiryasya / kimu kiM punaH / mAdRzo manuSyamAtraH / kathaMbhUtaH ? ajJo'vadhyAdiviziSTajJAnavikalaH zakto bhaviSyati / tathApi azaktenApi mayA / bhaktyA anurAgeNa stutapAdapadmaH / pAdAveva pau / stutau pAdapadmau yasya / / guNaiH guNavadbhiryate samAzrIyate ityaryaH tasya saMbodhanamAye / mama stAkasya / deyAH dadyAH tvaM bhavAn / kAM ? zivatAti / tAyu saMtAna pAlanayoH / tAyanaM tAtiH / zivasya saukhyasya tAtiH saMtAnaH zivatAtiH, tAM / uccaiH paramatizayaprAptaM / mokSasaukhyasaMtatirUpa - mityarthaH / tRtIyaH svayambhUH samAptaH / marAThI artha - anaMta jJAnAdi guNasaMpanna gaNadharAdi RviSTAMnI pUjya azA jinA, nirmala kIrtIsa dhAraNa karaNAyA kiMvA jIvAdika padArthAcaM varNana karaNAcyA divya dhvanIlA dhAraNa karaNAyA, ApalI stuti karaNyAsa avadhijJAnasaMpanna ba sakala zrutajJAnI asA iMdra dekhIla asamartha Ahe. tevhAM avavijJAnarahita va utkRSTa zrutajJAna vikala asA mI Apale stavana karaNyAsa samartha kasA bareM hoina ? tathApi bhaktIneM ApalyA guNAvarIla premAneM mI dona cAra veDyAvAkaDyA zabdAMnI ApalyA padakamalAMcI stuti kelI Ahe. he jineza sambhavanAtha ApaNa malA utkRSTa azA anaMta mokSasukhAcI prApti karUna dyAvI. - bhAvArtha:-stutikArAMnIM yA zlokAMta ApalI laghutA dAkhavilI Ahe. te kSaNatAta; jinA, tujhI stuti karaNyAsa iMdra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 39 ) dekhIla asamartha Ahe. mI pAmarAneM tujhI stuti kAya karAvI. tathApi mI bhaktivaza hoUna tujhI stuti kelI Ahe. Apale pAMDitya ApalI vidvattA pradarzita karAvI hmaNUna tujhI stuti mI kelI nAhIM. gaNadhara cAra jJAnAce dhAraka asatAta. te dekhIla tujhI stuti karUM zakale nAhIMta. tevhAM mI tujhyA anaMta guNAce varNana kasA karUM zakena. tAtparya tujheM guNavarNana karaNyAsa mI samartha nAhIM. yApramANeM sambhavanAtha tIrthakarAcI stuti samApta jhAlI. abhinandana jinastutiH / guNAbhinandAdabhinandano bhavAn / dayAvadhUM kSAMtisakhImazizrayat // samAdhitaMtrastadupopapattaye / dvayena nairgradhyaguNena cAyujat // 16 // guNAbhinaMdAditi / bhavAn caturthatIrthakaradevo'bhinaMdano'bhinandananAm / kasmAd ? guNAbhinandAt guNAnAM antaraGgA nantajJAnAdInAM mahizva sakalalakSmyAdInAM abhinando'bhivRddhistasmAt / utpanne hi bhagabati sakalaprANinAM jJAnAdayaH sakalasaMpadazca vRddhiMgatA iti / itthametalabdhanAmA bhavAn kiM kRtavAn ? azizrayat samAzritavAn / kAM dayAvadhUM dayaiva vadhUH priyatamA / kathambhUtAM ? kSAntisakhIM / kSAntiH kSamA sakhI yasyAstAM / anena sugatasya mAtuMdaraM vipAvya nirgatasya Izvarasyaca tripuradAhAdau pravRttasya kSAntidayayorabhAvAdAptatvaM pratyAkhyAtam / tataH kiM viziSTo'sau sampannaH ? samAdhitantraH dharmyaM zuklaM ca dhyAnaM samAdhiH sa taMtraM pradhAnaM yasya yadi vA tattatrosau / tadA kimiti nairgranthye kRtAdara ibyAha tadityAdi / tasya samAdherupapattirghaTanA tasyaiva tadupopapattaye / ' pro Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40 ) pautsamA pAdapUraNe' iti dvitvaM / ayujayakaH / kena ? naindhyaguNenaH kathambhUnena ! dvayena. bAhyAbhyaMtara parigrahatyAgarUpeNa / anena shvetpttaa| pratyuktAH / parigrahavAM ekAgratAlakSaNadhyAnAnupapatteH, parigrahasya vya. gratAhetutvagrahAt / ..marAThI arthaH-cauthyA tIrthakarAce abhinaMdana he nAMva sArthaka hote. kAraNa bhagavAn svataH aMtaraMga jJAnAdi guNAMnI ca bAherIla ihalaukika aizvaryAMnI yukta hote. evaDheca navhe tara jyAveLesa bhagavAn abhinaMdana tIrthakarAMcA janma jhAlA tyAveLe. sa sarva lokAMce jJAnAdika guNa vADhale va te aizvaryasaMpanna jhAle. yAmuLe bhagavaMtAce abhinaMdana he nAMva sArthaka yogya hote. kAraNa, abhi jhaNaje sarva bAjUMnI, sarva ta-heneM naMdana jhaNaje vADhalele hyaNaje sarva tanheneM jJAnAdika guNAMcI va aizvaryAcI jyAMnI unnati kelI Ahe asA artha yA zabdAcA hoto. yAmuLe tyAMce nAMva sArthaka hote. azA bhagavaMtAMnI kSamA jicI priyasakhI Ahe azA dayArUpI priyatamece pANigrahaNa kele. yAvarUna bhagavAn sarva prANimAtrAvara dayA karaNAre va kSamAzIla hote. taseca yA abhiprAyAvarUna sugata, mahAdeva va viSNu vagaire devatAMnA dayA va kSamA navhatI he siddha hote. buddhAne janmalyAbarobara ApalyA AIlA mArUna TAkale. yAvarUna to nirdaya hotA. mahAdevAne tripura nAMvAcyA rAkSasAcI AkAzAMta racalelI tIna suMdara zahareM jALalI. yAvarUna tyAce aMtaHkaraNa nirdayI va akSamAyukta hote he siddha hote. taseca viSNuneMhI puSkaLa rAkSasAMcA nAza kelA. nRsiMhAvatAra dhAraNa karUna hiraNyakazipUce vakSaHsthala vidIrNa kele. yAmuLe yA tIghAMcyA ThikANI devapaNAlA ucita ase guNa nAhIta. yAstava yAMnA deva samajUna yAMcI pUjA karUM naye. taseMca karmAcA nAza karaNyAkaritAM dharmadhyAna va zukladhyAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 41 ) yA dohoMcA bhagavaMtAnI Azraya kelA. va yA dona dhyAnAMcI siddhi hoNyAkaritAM bAhyAbhyaMtara sarva parigrahAMcA tyAMnI tyAna kelA. bhAvArtha:- abhinaMdana tIrthakarAMnIM dharmadhyAna va zukladhyAnAcI prApti vhAvI jhaNUna ubhaya parigrahAMcA tyAga kelA. sarva prANyAvara kSamA va dayAhI dhAraNa kelI. yetheM parigrahAMcA tyAga kelA hI vizeSa mahatvAcI goSTa Ahe. yAce kAraNa he Ahe kIM parigrahApAsUna saMkleza pariNAma hotAta. icchA vADhata jAteM va joparyanta icchA Ahe toparyanta saMsArAMtUna muktatA hoNeM . zakya nAhIM. parantu zvetAmbarAMnIM parigraha dhAraNa kelyApAsUna mukti prApta hote ase hATaleM Ahe. parantu tyAMceM heM kSaNaNe yogya nAhIM. kAraNa parigraha dhAraNa karaNAr2yA manuSyAMce citta ekAca padArthAkaDe kevhAhI lAgata nasalyAmuLe tyAMnA dharmya va zukla dhyAnAcI prApti hota nAhIM. kAraNa, parigrahAMnIM vyAkulatA utpanna hote. parigraha dhAraNa kelyAmuLe paramazukladhyAnAcI prApti hota nAhIM va parigraha dhAraNa kelyApAsUna barAca trAsa sosAvA lAgato. heM vidyAnanda AcAryAMnI ekA zlokAMta spaSTa rItIneM dAkhavile Ahe. to zloka asAH parigrahavatAM satAM bhayamavazyamApadyate / prakopaparihiMsane ca paruSAnRtavyAhRtI // mamatvamatha corataH svamanasazca vibhrAntatA / kuto hi kaluSAtmA paramazuklasayAnatA // 1 // artha :-- parigraha bALagaNAr2yAMnA corApAsUna avazya bhIi utpanna hote. va ApalyA vastu coraNAr2yAvara atizaya krodha utpanna hoto. cora sAMpaDalA asatAM ApaNa tyAlA mArato. parigrahAMcI prApti vhAvI, yAsAThI manuSya khoTe dekhIla bolato. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) parigrahAvara atizaya prema utpanna hoteM. va caura mAjhyA vastu co rUna tara neNAra nAhIta nA? azA tar2hecyA cinteneM tyAceM mana sadaiva vyAkula asateM. tevhAM vyAkula jhAlelyA mANasAlA parama zukla dhyAnAcI prApti kazI bare hoIla ! yAmuLe muni tiLamAtra dekhIla parigraha ApalyAjavaLa ThevIta nAhIMta. tyAMnI ekhAdI laMgoTI jarI ThevilI tarI ticyA pAsUna tyAMnA bareca trAsa sosAve lAgatIla. tI maLAlI asatAM dhuvAvI lAgela; tyAmuLe jalakAdhika jIvAMcI hiMsA hoIla. ekhAdyAveLesa corAne corUna nelyAsa manAmadhye vAITa vATaNyAcA sambhava Ahe. tI miLaNyAsAThI zrAvakalokApAzIM toMDa veMgADaNyAcA prasaMga AlyAmuLe ayAcakavRcIlA tilAJjali deNe bhAga paDela. ANi hamezA laMgoTIvara prema utpanna jhAlyAmuLe zukladhyAnAcI prApti hoNAra nAhIM. hmaNUna tyAMnA dizA ca vastra Ahe. yAcapramANe AhAra karaNyAsAThI ApalyAjavaLa .le koNateca pAtra ThevIta nAhIMta. kAraNa, pAtra ThevalyApAsUna dekhIla bareca doSa utpanna hotAta. va pANipAtrAhAravRtti soDUna dyAvI lAgela. pAtrAmadhyeM bhojana kelyAsa kAya doSa utpanna hoto, yAcehI varNana vidyAnanda svAmIneM majedAra kelele Ahe. teM aseMH svabhAjanagateSu peyaparibhojya vastuSvamI | yadA pratinirIkSitAstanubhRtaH susUkSmAtmikAH / tadA kacidapojjhane maraNameva teSAM bhavedathApyabhinirodhanaM bahutarAtmasammUrcchanam // 1 // digambaratayA sthitAH svabhujabhojino ye sadA / pramAdarahitAzayAH pracurajIvahatyAmapi // nabandhaphalabhAginasta iti gamyate yena te / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) pravRttamanubibhrati svabalayogyamadyApyamI // arthaH -munIMnI ApalyAjavaLa pAtra ThevileM tara tyAMta piNyAce va khANyAce padArtha barAca kAla rAhilyAmuLe tyA padArthAta sUkSma sammUrchana jaMtUMcI utpatti hote. va tyAMtUna padArtha TAkUna dilyAsa tyA sarva jaMtUMcA nAza jhAlyAmuLe munIMnA hiMsece pAtaka avazya lAgaNAra. kadAcit tyA padArthApAsUna te jaMtu vegaLe kele tarI tyA padArthApAsUna punaH sUkSma sammUrcchana jaMtu utpanna hoNyAce rokale jANAra nAhI. yAstava muni ApalyA javaLapAtra parigraha bilakula ThevIta nAhIta. muni digaMbara asatAta va te ubhe rAhUna Ajanma pANi puTAhArI asatAta. va hamezA tyAMce aMtaHkaraNa paMdharA pramAdAMnI rahita asate. yAmuLe tyAMcyA hAtUna hiMsA ghaDalI tarI ticyApAsUna pAtakAcA bandha hota nAhI. jhAlA tarI tyApAsUna sukha kiMvA duHkha he tyAMnA bhogAve lAgata nAhI. kAraNa, te yatnAcArapUrvaka vAgata asatAta yAmuLe hiMsepAsUna kAcA bandha jhAlA tarI tyApAsUna duHkha hota nAhI. Ipithika karmAcA jarI tyAMnA baMdha hoto tarI tyA bandhAmadhye sthiti va phala deNyAcI zakti nasate. jase vALalelyA bhiMtIvara dagaDa phekalA tarI to tyA bhiMtIMta rutUna basata nAhI. paraMtu to jasA punaH khAlI paDato, tyAcapramANe ipithi. , ka karmAmadhye prakRti pradeza rUpAneM pariNata hoNyAcI zakti asate. te karma AtmyAmadhye phAra kAla TikUna rahAta nAhI va tyAmadhye phaladAna zaktihI nasate. yAmuLe pramAda rahita hoUna cAritra dhAraNa karIta asatAta. yA kalikAlAmadhye dekhIla ApalyA zaktisa anusarUna yogya aseM cAritra munIzvara dhAraNa karitAta. evaDhyA vivecanAvarUna parigraha dhAraNa kelyApAsUna dhaya'dhyAna va zukladhyAna he siddha hota nAhI. he vyakta jhAle. . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ). yAmuLe munIMnIM parigraha dhAraNa kelA tarI mukti prApta hote haiM - tAMbarAMce jhaNaNe anucita Ahe heM siddha hoteM. dayAvadhUM samAzritya bhagavAn loke kiM kRtavAnityAha / dayArUpI priyatamece pANigrahaNa karUna bhagavAn abhinaMdanAMnI yA lokIM kAya keleM heM khartikAra sAMgatAta. acetane tatkRtabandhaje'pi, mamedamityAbhinivezakagrahAt / prabhaGgure sthAvara nizcayena ca, 1 kSataM jagattatvamajigrahadbhavAn // 17 // acetanetyAdi / jagattatvamajigrahaditi sambandhaH / kathambhUtaM jagat ? kSataM naSTaM / kuta ityAha-acetane ityAdi / acetane zarIre / tatkRtabandhaje'pi / cetanAcetanena zarIreNa saha yaH kRtaH karmavazAdAtmano bandhaH tasmAjjAtaM yatsukhaduHkhAdi putrakalatrAdi ca tasmin / apiH saMbhAvane / cakAraH samuccaye / tasmin yosau mamedaM zarIrAdikamahamasya svAmI ityabhinivezastasminbhava AbhinivezakaH sa cAsau grahazca grahaNaM / tasmAtkSataM naSTaM jagatprANisaMghAtaH / na kevalaM etatsyAt / kSataM naSTaM / prabhaGgure kathaJcidanitye ca sthAvaranizcayena ca nityatvAdhyavasAyena ca kSataM jagat / atastattvaM yatha bajjIvAdisvarUpaM / ajigrahad grAhitavAnbhavAnaminandanasvAmI | marAThI artha:- acetana padArthAmadhye hA mAjhA Ahe va mI yAMcA svAmI Ahe. azA tar2hecA jo mithyAbhimAna - mithyA prIti utpanna hote icyA yogAneM sarva loka tyA padArthAMce gra haNa karatAta. taseMca acetana je karma va zarIra yAMcyA sAhA-. yAneM utpanna jhAlelyA rAgadveSAcyA svAdhIna hoUna putramitra kalatrAdika padArthAmadhye atizaya sneha utpanna hoto. tyAmuLe te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) AtmyApAsUna bhinna asUna dekhIla tyAMcyAvara mithyA mamatvabuddhi utpanna hote. va yauvana, dhanAdika kSaNika padArthAmadhye he sthira Aheta aseM mithyAjJAna hote. yAmuLe he jaga bhrAnta jhAle hote, mUDha jhAle hote. parantu bhagavAna abhinandana jinAne : dayeneM prerita hoUna satya tatvAcA yA jagAlA upadeza kelA.. kharA mArga jagAsa dAkhaUna dilA. va bhagavAn abhinandanAne jagAcA uddhAra kelA. bhAvArthaH-kAvILa roga jhAlelyA manuSyAsa sagaLe padArtha pivaLe disatAta. kiMvA dhotarA jyAne khAllA Ahe azA manupyAsa cohoMkaDe soneca sone disUM lAgataM. tadvat mithyA jJAnAcyA yogAne padArthAce vAstavika jJAna hota nAhIta. tyAmuLe ApalyApAsUna svarUpAne bhinna asalelyA zarIra, strIputrAdi padArthAmadhye ApalepaNA utpanna hoto. parantu vicAra kelA asatAM te ApalyApAsUna bhinna Aheta tyAmadhye ApalepaNAcI kalpanA cukIcI Ahe. kAraNa, AtmyAce je jJAnadarzanAdika guNa Aheta tyAmadhye AtmakalpanA hoNe yogya Ahe. kAraNa, AtmyAMzI tyAMcA avinAbhAva sambandha Ahe. tyAMcA kadhIca viyoga hota nAhI. ANi zarIrAdika bAhya padArtha AtmyApAsUna viyukta hotAta; yAmuLe tyAMcyAmadhye mamatvakalpanA cukIcI Ahe. tyAcapramANe karmajanya jo upAdhimA jIvAsa prApta hoto tyAne jIvAcyA ThikANI ahaMkAra utpanna hoto tyAyogeM, mI rAjA Ahe, mI zrImAn Ahe, mI gorA Ahe azI kalpanA utpanna hote. tevhA he sarva mithyAjJAna Ahe. mamatva va ahaMkAra yAMcI lakSaNe nAgasena AcAryAnI azI sAMgitalI Aheta. zazvadanAtmIyeSu svatanupramukheSu karmajaniteSu / AtmIyAbhinivezo mamakAro mama yathA dehaH // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye karmakRtA bhAvAH paramArthanayena cAtmano bhinnAH / .... tatrAtmAbhinivezo'haMkAro'haM yathA nRpatiH // 2 // . ___ artha:-bilakUla AtmyApAsUna bhinna asalelyA zarIra strI mitra putrAdi padArthAmadhye, je puNyodayAne prApta jhAle Aheta tyAmadhye he mAjhe Aheta azI kalpanA hote. yA kalpanelA ma-' matva hmaNatAta. jase hA mAjhA deha Ahe. hI mAjhI bAyako Ahe. ityAdi. taseMca zubhakarmAcyA udayAne utpanna hoNAr2yA paryAyAma dhye ahaMbuddhi utpanna hote. nizcayanayAne pAhile asatAM kamajanya bhAva-paryAya AtmyApAsUna agadIca vegaLe Aheta. tyAMcA AtmyAMzI bilakula saMbaMdha nAhI. tathApi AtmA mohavaza ho. Una tyAmadhye ahaMbuddhi dhAraNa karato. jase, mI rAjA Ahe. yAMsa ahaMkAra hmaNatAta. AtA yethe rAjepaNA hA bhAva zubhakarmoMdayAne utpanna jhAlA Ahe. vAstavika vicAra kelA asatAM AtmA rAjA nAhIM, raMka nAhI, kALA gorA ityAdi varNayukta nAhI. he AtmyAce svarUpaca navheM. yAstava yAmadhye jo ahaMpaNA utpanna hoto to khoTA Ahe. yAMcyA yogAne AtmyAlA baMdha hoto. kAraNa mohanIya karmAcyA yogAneM baMdha hoto va tyA mohAsa he mithyAjJAna dekhIla sAhAya karite. hmaNUna ajJAnamithyAjJAna he dekhIla bandhAsa kAraNa Ahe. yAmuLe bhagavAn abhinandana tIrthakarAMnI ajJAnamUDha jhAlelyA lokAMcA uddhAra karAvA hyaNUna khanyA tatvAcA upadeza kelA va tyAMcA ajJAnAMdhakAra dUra kelA va kha-yA tatvAMce lokAkaDUna grahaNa karavileM. ... bhagavAnabhinandanasvAmI kena rUpeNa ttvmjigrhdityaah| .. abhinandana tIrthakarAMnI koNatyA rItIne khar2yA tatvAMce grahaNa .. karavile he stutikAra sAMgatAta. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (47) kSudAdiduHkhapratikArataH sthitinacendriyArthaprabhavAlpasaukhyataH / tato guNau nAsti ca dehadehinoritIdamitthaM bhagavAnvyajijJapat ||18|| kSudAdItyAdi / kSud bubhukSA Adiryasya pipaas| destadeva duHkhaM tasmAduHkhaM tasya pratIkAro bhojanAdinA upazamanaM tRptisukhotpAda ityarthaH tasmAttataH / sthitiH deha dehinostRptisukhasamanvitayoH sarvadA avasthAnaM / naca naiva / kutaH ? punarapi kSadAdipIDopalambhAt / tarhi manojJarUpazabdAdiviSayaprabhavasukhAttayoH sukhenAvasthAnaM bhaviSyatItyAha nacetyAdi / indriyANi sparzanAdIni, adhIratadviSayAH sparzAdayaH tebhyaH prabhavatyutpadyate itIndriyArthaprabhavaM tacca tadalpasaukhyaM ca sukhalavamAtraM tasmAttataH / nace naitra sthitiH sukhenaHvasthAnaM deha dehinoriti sambandhaH / yata eva tataH kAraNa guNa upakAro nAsti ca na vidyate etra kSudAdipratikArAdibhyaH / kayoH ? dehadehinoH / iti hetoH / evamidaM jagat itthamanena prakAreNa | bhagavAnabhinandanastIrthakara devaH vyajijJapat jJApitavAn // marAThI artha - AtmA va deha yAMsa bhUka tahAna ityAdikApAsUna hota asalelI pIDA jevaNyAne kiMvA pANI pyAlyAne ariatata art. tAMcyApAsUna deha va AtmA yAMcaM kAyamarce rakSaNa hota nAhIM. jevalyApAsUna bhUka miTateM va sukha hoteM; parantu teM sukha phAra veLaparyanta TikUna rahAta nAhIM. tahAna lAgalI asatAM ticyA zamanArtha pANI pyAleM geleM tarI punaH kAMhIM veLAne tahAna lAgateca. tevhAM ekadAM bhojana kelyAne kiMvA ekadA pANI pyAlyAneM janmabhara bhojana va pANI na mi LAle tarI deha va AtmA yAMce saMrakSaNa hoU zakaNAra nAhIM. indriyajanita sparzAdi saukhyApAsUna deha va AtmA yAMcI pUrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only - Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 48 ) tRpti hota nAhIM. kAraNa, joparyanta sukhasAmagrI Ahe toparyanta deha va AtmA yAMnA sukha hoteM. va tyAMcA abhAva jhAlA hmaNaje punaH deha va AtmA yAMnA duHkha bhogAveM lAgateM. tAtparya, indriyajanita sukhAmadhye deha va AtmA yAMnA kAyamaceM sukhI karaNyAcI zakti nAhIM. yAce kAraNa heM Ahe kI indriyajanya sukhaca muLIM TikAU nAhIM. tevhAM teM AtmyAlA va dehAlA kAyamace sukhI kase karUM zakela ? yAmuLe bhojya padArtha va iMdriyajanya sparzAdi sukha yApAsUna AtmA va deha yAMcyAvara koNatAca upa-kAra hota nAhIM asA bhagavAn abhinaMdana tIrthakarAMnI ApalyA - sarva bhavyAMnA ApalyA madhura va hitakara vANIneM upadeza kelA. bhAvArtha:- iMdriyajanya sukhAmadhye pUrNa tRpti karaNyAcI za ktica nAhIM. teM sukha varacevara icchelA utpanna karate. jarI iMdriyajanya sukhApAsUna thoDAsA AnaMda miLato tarI to laukaraca vilayAlA jAUna duHkhAcA bhaDakA hoto. jaseM, kharUja kiMvA gajakarNa khAjaviNyAmadhye prathamataH AnaMda vATato paraMtu jevhAM AMtUna rakta nighU lAgateM tyAveLesa to sArA AnaMda pAra nAhIsA hoto va duHsaha vedanA hoUM lAgatAta. yAcapramANe viSayogAMcA anubhava ghetAMnA sukha jhAle tarI tyApAsUna pariNAmI duHkhA datta aNUna puDhe ubhe rAhate. saMsArika sukha vAstavika duHkha Ahe. kAraNa, heM AtmyApAsUna utpanna jhAleleM nasateM, karmajanya Ahe. yAcA upabhoga gheteveLesa aneka saMkaTe yetAta. he karmabandhAsa kAraNa Ahe. yAmuLe yAlA duHkhaca jhaTaleM pAhije. yAca AzayAcI pravacanasAra graMthAmadhye eka gAthA Ahe. tI azI: -- saparaM bAdhAsahiyaM vicchiNNaM-bandhakAraNaM visamaM / jaM iMdiyehi laddhaM taM sukkhaM dukkhameva tahA // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 49 ) yAmuLe saMsArika sukhAnubhavApAsUna tRpti na hoto tRSNA vADhata jAte. iMdra cakravartI ityAdi puNyazAlI jIvAMnA dekhIla ceM sukha hoteM tyApAsUna tyAMcIhI tRSNA vADhata jAteMca. yAmuLe tyAMnA dekhIla vAstavika sukha nAhIM. jara tyAMnA vAstavika sukha miLate tara tyAMnA vAraMvAra viSaya sevanAMta prayatna karAvA lAgalA nasata. yA evaDhyA vivecanAvarUna he TharaleM kI deha va AtmA yAMcyAvara iMdriya sukhApAsUna koNatAca upakAra hota nAhIM ulaTa duHkha mAtra hoteM, yAsAThI viSayasukha haiM duHkhaca Ahe. yAlA sukha samajaNe hI ati Ahe. yA sukhAcA tyAga karA asA bhagavAn abhinaMdanAMnI jIvAMnA upadeza kelA. idaM ca paramakAruNiko magavAn jagadupakArArthamavAdIdityAha / parama dayALU bhagavAna abhinaMdanAMnI ANakhI jagAcyA kalyANAsAThIM jo upadeza kelA tyAce varNana stutikAra sAMgatAta. janotilolopyanubandhadoSato, bhayAdakAryeSviha na pravartate / ihApyamutrApyanubaMdhadoSavit, Jain Educationa International kathaM sukhe saMsajatIti cAbravIt // 19 // janotilolo ityAdi / jano loko'tilolopyativiSayAsakto'piM anubaMdha : AsaktiH / sa eva doSa aihikapAratri kApAyahetutvAt / smaMt anubaMdhadoSataH / paramAsaktivazAdapi / akAryeSu / akRtyeSTu parazrIgamanAdiSu / iheM loke na pravartate / kasmAdbhayAdrAjAditrAsAt / yastu jana ihApyasminnapi jammani / amutrApi ca / paraloke'pi ca / anubaMdhadoSavit viSayAsaktidoSavedakaH / sa kathaM sukhe vaiSayike saMsajati saMbaMdhamupayAtIti idamapi cAbravId uktavAn / For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) marAThI artha:-paMcendriyAMcyA viSayAmadhye gaDhUna jANeM hA doSa Ahe. kAraNa yA doSAmuLe ihalokIM va paralokIM duHkhe bhogAvI lAgatAta. Asakti tyA duHkhAlA kAraNa Ahe. tevhAM sarva jIThikANI viSaya sevana karaNyAcI tIvra lAlasA asUnahI yA lokIM rAjA, dharma, kulInatA ityAdikAMcI bhIti manAMna nAgRta asalyAmuLe tyA viSayAkaDe tyAMcI anyAya pravRtti hota nAhIM. tevhAM viSayAsakta mANasAMcI dharmAdikAMcyA bhItimuLe viSayasevanIM pravRtti jara disUna yeta nAhIM tara jyAlA viSaya sevanApAsUna utpanna hoNAre doSa sUrya prakAzApramANeM atizaya spaSTa disata Aheta asA cAMgalA manuSya vaiSayika sukhAlA bilagUna na rAhIla kAya ? yApramANe bhagavAn abhinaMdana jinAMnI bhavyAMnA upadeza kelA. atraivAnubandhadoSAMtaraM darzayannAha / viSayAsaktipAsUna asUna koNateM doSa udbhavatAta yAcA bhagavAna nirdeza karitAta. sa cAnubandhosya janasya tApakRt tRSobhivRddhi: sukhato naca sthitiH / iti prabho lokahitaM yato mataM tato bhavAneva gatiH satAM mataH // 20 // sAnubaMdha ityAdi / cakAro bhinnaprakrame tRobhivRddhirityasyAnaMtaraM draSTavyaH / sonaMtarokto'nubaMdho viSayAsaktiH / asyAtilolasya janasya tApakRt klezapradaH / na kevalamanubandhastApakastRSo'bhivRddhizca / yAvati tryAdiviSaye svarNAdyarthe vA bhAsaktiH abhilASAnubaMdha H saMjAtastasminsaMpanne'pi itopyaparaM yadi syAttatto'paramityuttarottarAkAMkSA tRSobhi vRddhiH / sA ca tApikA / tadalAbhe tayApyarthaM tallAbhe tatsaMrakSaNAdyarthaM ca saM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 51 ) tApaprabaMdhasya pravRttaH / nanu viSayasukhaM prApya saMtApavivarjitA janasya sthitibhaviSyati ityAha, sukhato naca sthitiH / mukhataH samprAptaviSayasukhalavAt asya janasya naca naiva sthitiH sukhenAvasthAnaM punaH saMtApaprabaMdhapravRttaH / iti evaM / prabho'bhinaMdana svAmin / lokahitaM lokebhyo hitaM upakArakaM yato yasmAtkAraNAttvadIyaM mataM / tataH kAraNAbAneva gatiH zaraNaM / satAM vivekinA mukyarthinAM / mataH saMdbhirabhipreta ityarthaH / matibuddhipUjArthAcceti samprati ktaH tadyoge satAmityatra 'bhavatI ' tyanena kartRtA / kartari tA / caturthaH svayambhUH smaaptH| marAThI arthaH-saMsArI lokAMcyAmAge lAgalelI hI viSayAbhilASA tyAMnA duHkha dete. itakeca navhe tara yA viSayAzepAsUna uttarottara icchA vADhata jAte. dravya, ghara va suMdara strI etadviSayaka icchA uttarottara te padArtha miLAle asatAM vADhata jAte va tyAmuLe samAdhAna rahAta nAhI hmaNUna duHkha hote. je viSayabhogAce padArtha ApalyAlA miLAle nasatAta te miLaviNyAsAThI ApalI sArakhI dhaDapaDa cAlalelI asate. yAmuLe hI duHkha hote va te padArtha miLAle asatA tyAMce saMrakSaNa karaNyAcI ciMtA hamezA utpanna hote. yAmuLe viSayAzA duHkhada Ahe he siddha hote. taseMca thoDyAzA vaiSayika sukhAcI prApti jhAlI aNaje saMsArI jIva kAyamace sukhI hotAta aseMhI nAhI. punaH tyAMnA abhilAdhepAsUna duHkha hoU lAgateca. yAsAThI he prabho ! Apale sarva janAMce kalyANa karaNAre mata Ahe hmaNUna sarva vivekI jIvAMce rakSaNa karaNyAsa ApaNaca samartha AhAMta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) tAtparya-viSayAMcyA icchepAsUna uttarottara viSayecchA vADhataca jAte. va icchA vADhata cAlalI jhaNaje samAdhAnAsa hRdayAMta sthAna miLata nAhI. manuSya hAvarA banato. yAsAThI bhagavaMtAMnI icchecA tyAga karaNyAcA jo upadeza kelA toca lokAMce kalyANa karaNArA Ahe. va satpuruSa bhagavantAcyA matAcA thAzraya karUna Apale kalyANa karUna ghetAta. __ yApramANe abhinaMdana tIrthakarAMcI stuti saMpalI / sumatitIrthakarastutiH / upajAti chndH| anvarthasaMjJaH sumatirmunistvaM svayaM mataM yena suyuktinItam / yatazca zeSeSu mateSu nAsti sarvakiyAkArakatattvasiddhiH // 21 // anvarthasaMjJetyAdi / anvarthA anugatArthA saMjJA nAma yasyAsAvanvarthasaMjJo yathArthanAmetyarthaH / kAsau saMjJA anugatArthA tsyetyAha sumatiriti zobhanA matiryasyAsau sumatiH / kathambhUtaH ? muniH pratyakSavedI / kathaM zobhanA matirasya siddhA yato'mvarthasaMjJatvaM syAdityAha svayamityAdi / svayamAtmanA matamaMgIkRtaM tattvaM / yena kAraNena / suyuktinItaM zobhanA yuktirupapattiH suyuktiH tayA AnItaM praNItaM tasyAM vA nItaM prApitaM / anekadharmAtmakaM jIvAditattvaM vivakSitAvivakSitadharmaguNapradhAnabhAvena pratipAdita pramANagocaracAritayA vA avasthApitamityarthaH / na kevalaM etasmAtkAraNAtvaM sumatiH kityetasmAdapItyAha / yatazca yasmAcca kAraNAt / zeSeSu mateSu / tvanmatAdanyeSu mateSu nAsti na vidyate / kAsau ityAha sarvetyAdi / kriyAzca kArakANi ca / sarvANi ca tAni kriyAkArakANi ca teSAM tatvaM sva. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) rUpaM / tasya siddhirutpattiIptirvA / nahi kSaNikakAnta utpattirghaTate kA raNatvena abhimatakSaNasya kSaNikatvena sarvathA naSTatvAt / kAryatvenAbhimata. kSaNasya ca sarvathA'labdhAtmalAbhatayA asattvAt / na cAsat kharaviSANatulyaM kasyacitkAraNaM kArya vA yuktaM atiprasaMgAt / nApi nityaikAnte sA ghaTate / sarvathA avikAriNaH khapuSpavatkAryakAraNabhAvAbhAvAt tatra utpa. tyanupapatteH / ata eva jJAptirApa kSaNikAyekAnte durghaTA / utpanna hi pramANaM jJApakaM bhavati / na tadekAnte utpattiH sambhavatItyuktaM / . marAThI artha:--pratyakSajJAnI azA sumati tIrthakarAceM nAMva bhagadI anvartha hote. kAraNa, sumati maNaje cAMgalI-vastusvarUpAsa yathArtha jANaNArI Ahe buddhi jyAcI to. asA artha yA sumati zabdAcA Ahe. va he jinapati pratyakSavedI asalyAmuLe yAMnA he sumati aseM nAMva agadI yogya hote. taseca yAMnI jyA matAcA aMgikAra kelA hotA jyA matAcA. yAMnI prasAra kelA hotA, te mata suyukti--akhaMDya azA yuktIMnI sthApile hote. arthAt jIvAdi padArthAMmadhye aneka dharma Aheta. paraMtu vaktyAcI jo dharma varNana karaNyAcI icchA asate, tyAve. Lesa to dharma tyA padAthAmadhye mukhya rItIne mAnalA jAto va itara dharma tyAveLesa gauNa samajale jAtAta. kAraNa, tyAveLesa itara guNAMce pradarzana karaNyAcI vaktyAcI icchA nasate. azA rItIne jIvAdigata dharmAcI siddhi hote va tI suyuktiparipluta Ahe. taseca pratyakSa va parokSa pramANAMnIhI yA padAthAMcI siddhi hote. yAmuLe sumati jinezvarAce mata utkRSTa Ahe he siddha hote. taseca he jineza dusar2yAMcyA matAmadhye bauddha, naiyAyika ityAdikAMcyA sarvathA anitya va nitya padArthAnA mAnaNArAMcyA matAmadhye sarva kriyA va kAraka yAMcyA svarUpAMcI utpatti va jJAna hota nAhI. yAce spaSTIkaraNa-cauddha he Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) sarvathA sarva vastu kSaNika Aheta ameM pratipAdana karatAta. yAmuLe kSaNikaikAMtamatAmadhye kAryarUpa padArtha va kAraNarUpa padArtha yA doghAMcIhI siddhi hota nAhI. kAraNa, ApaNa jyAlA kAraNa hmaNato teMhI kSaNika asalyAne kArya utpanna hoNyApUrvI sarvathA nAza pAvateM. va kAraNAcA bilakula nAza jhAlyAmuLe kAryAcI utpatti vhAvayAcIca nAhIM teM hamezA gADhavAcyA ziMgApramANe asat samajale jAIla. gADhavAce ziMga hI vastu jazI jagAMta nAhI tadvata kArya dekhIla jagAMta utpanna hoNAra nAhI. kAraNAcA jara niranvaya nAza mAnalA tara tyApAsUna kAryAMcI utpatti hota nAhI. taseMca padArtha jara sarvathA kSaNika mAnalA tara to koNAce kAraNa athavA koNAce kArya hou zakata nAhI. jaseM gADhavAce ziMga sarvathA asat asalyAne te kazAce kArya va kAraNahI hoU zakata nAhI. ... naiyAyika va sAMkhya he padArtha nitya mAnatAta. padArtha nitya mAnalyAne dekhIla. tyAmadhye kAryakAraNa bhAva siddha hota nAhI. kAraNa sarvathA nitya padArthAMmadhye vikAra-pariNati hota nasalyAmuLe to padArtha hamezA ekAca avastheta rAhIla. - bauddhamatAmadhye padArthAMce jJAnahI hoU zakata nAhI. kAraNa tyAMnI jJAna utpanna hoNyAsa padArthAMnA kAraNa mAnale Ahe. padAthAMcyA abhAvI jJAna hoU zakata nAhI. jaseM ghAgara netrAlA disalI maNaje tice ApaNAsa jJAna hote va tI disalI nAhI tara tice jJAna hoNAra nAhI. paraMtu yAMcyAmate sarva padArtha kSaNika asalyAmuLe jJAna hoNAra kase ? padArtha pahilyA kSaNI utpanna jhAlA tyAveLesa jJAna hoU zakata nAhI. pahilA kSaNa tyAcyA utpattIMtaca naSTa jhAlyAmuLe to jJAnAsa kAraNa hoU zakata nAhI; va dusar2yA kSaNI padArtha nAza pAvato yAmuLehI to padArtha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) jJAnAcyA utpattIsa kAraNa hota nAhIM. ANi jara jJAna utpanna jhAleM tara teM padArthAMcyA abhAvI jhAlyAmuLe tyAlA satyatA yeNAra kazI ? va jevaDhI jJAneM hotIla tIM sarva padArthAcA nAza jhAlyAvaraca utpanna jhAlyAmuLe tyAMnA pramANa mAnatA yeNAra nAhIM. yAmuLe jJAnAcI utpatti hIM bauddhAcyA matAMta siddha hota nAhIM yAstava he jineza Apaleca mata sarva padArthAcI nirdoSa siddhi karaNAre Ahe. tadevamaMgIkRtasya tatvasya suyuktinItatvaM pradarzayannAha / sumati jinezvarAMnI svIkAraleleM mataca sayuktika Ahe ase graMthakAra yA lokAMta dAkhavitAta. anekamekaM ca tadeva tattvaM bhedAnvayajJAnamidaM hi satyam / mRSopacAro'nyatarasya lope taccheSalopopi tato'nupAkhyam // 22 anekamityAdi / tadeva jIvAdilakSaNaM tattvaM anekasvabhAvaM / sukhaduHkhAdibAlakumArAdiparyAyApekSayA / tadeva caikaM / sakalaparyAyAnyayArthaikadravyApekSayA / kathambhUtaM tadanekamekaM ca syAdityAha bhedAnvayajJAnamiti / bhedAnvayayorjJAnaM grAhakaM pramANaM yatra / jIvAditattve hi sukhAdibhedapratItirbhedajJAnaM / sukhAdau bAlakumArAdau ca sa evAhamityAtmadravyasyAbhedapratItirabhedajJAnaM / nanu paryAyamAtrametra vAstavaM tattvaM na dravyaM tasya anAdyavidyAkalpitatvAt / ato bhedajJAnameva satyamiti saugatAH / jIvAdi dravyaM vAstavaM na sukhAdiparyAyAsteSAmaupAdhikatvAt iti sAMkhyA / azrAha idaM hi satyamiti / idaM bhedAnbayagrAhi jJAnaM / hi sphuTaM satyaM / sakalapramANabAdhakavaidhuryAt / kSaNikacittAdikSaNeSu ekatvamekasaMtatipatitatve nAropitamiti bauddhAH / jIvAdidravye anekatvamupacArAt Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) tate tyanta bhinnairanekasukhAdiparyAyaiH saMbaMdhena tatrAnekatvavyavahArAt iti neyAyikAdayaH / atrAha mRSopacAra ityAdi / mRSA asatyaH / kaH ? upacAro bhedAnvayajJAnAdaskhaladbhapAttatra bhedAbhedayorvAstavayoH prasiddhaH / tadanyatarApahave dUSaNamAha / anyataretyAdi / anyatarasyAnekatvasyaikatvasya vA lope'bhAve / taccheSalopo'pi tasmAlluptAcchaSasyAnyatarasyApi lopa: syAt dravyaparyAyayoranyonyAvinAbhAvitvAt / tato'nupAkhyaM tatsyAta / upAkhyA ekatvAnekatvAdisvabhAvaH sA na vidyate yasya tadanupAkhyaM niHsvabhAvamiti yAvat / tathAca avAcyaM tatsyAt / svabhAvAbhAvena kenaci. drUpeNa tasya vaktumazakyatvAt / marAThI artha:-hI jIvAdi sAta tatve aneka svabhAvA. lA dhAraNa karaNArI Aheta. hmaNaje sukha, duHkha,bAlapaNA, kumArAvasthA ityAdi paryAyokaDe ApaNa dRSTi phiravilI jhaNaje yA sAta tatvAMta ApalyAlA aneka dharma ADhaLUna yetIla. taseMca hI tatve ekasvarUpAcI dekhIla Aheta. jaseM sukha, duHkha bAlyAbasthA va kumArAvasthA ityAdi paryAyAmadhye jIva ekaca asato kAraNa to saMpUrNa avasthemadhye bhinnapaNAne disUna yeta nAhI. jase japamALetIla sarva maNyAMtUna eka dorA asato tadvat sarva paryAyAmadhye hA jIva ekaca Ahe. yAvarUna paryAyAMcyA apekSeneM hI tatve aneka svabhAvAne bharalelI Aheta. va dravyAcI apekSA ghetalI tara hI dravye eka svabhAvI Aheta. taseca yA tatvAMmadhye yA jIvAdi padArthAMmadhye bheda va abheda viSayaka jI dona zAne utpanna hotAta tI kharI Aheta. sukha, duHkha, sneha dveSa ityAdi bhinna bhinna vikArAMce meM zAna hoteM teM bhedazAna hoya. va sukha duHkha, vAlapaNA taruNapaNA ityAdikAmadhye mI ekaca Ahe ase je jJAna hoteM teM abhedazAna hoya. jaseM pUrvI mI lahAna hoto AtAM mI moThA jhAlo Ahe. yA udAharaNAMta lahAna va moThA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 57 ) yA dona avastheta AtmA eka Ahe. ekAca AtmyAcyA yA dona avasthA Aheta. toca mI Ahe aseM jeM jJAna hoteM teM abheda jJAna hoya. jyA manuSyAsa kAla mI pAhile toca hA manuya Ahe. yA vAkyAMta tyA manuSyAcA kAlacyA va AjacyA avasthetIla ekapaNA ApaNAsa disUna yeIla. azA ekatva dAkhaviNAzanAsa abheda jJAna aseM hmaNatAta. hI dona jJAneM khoTI nAhIta. kAraNa padArthAmadhye bheda abheda he ApaNAsa spaSTa disatAta hmaNUna hIM dona jJAne satya Aheta. vastUmadhIla ekapaNA va anekapaNA he paraspara sambaddha Aheta yAMcA avinAbhAva Ahe. vastUmadhye ekatva nAhIM mAnale tara anekatva dekhIla siddha hoU zakata nAhIM, jameM agnicyA abhAvI dhurAcI utpatti bila kula hoUM zakata nAhIM tadvat ekatvAcyA abhAvI anekatva rAhU zakata nAhIM va anekatvAcyA abhAvI ekatva rAhU zakata nAhIM. yAsa dusareM eka udAharaNa ase Ahe kI strIlA pati asela taraca ticyA ThikANI patnItva rAhU zakateM va puruSAsahI patnI asela taraca tyAcyAMta patipaNA yeto. hmaNaje patitva kiMvA patnItva strIpuruSAzrita Ahe; taseMca ekatva anekatvAvara avalaMbUna Ahe va anekatva ekatvAvara avalaMbUna Ahe. yA dona dharmApaikI ekaca mAnalA tara dusar2yA dharmAcA abhAva hotoca; parantu tyAbarobara jo dharma ApaNa mAnalA Ahe, tyAcA dekhIla abhAva hoto. va dharmAcA abhAva jhAlyAvara vastU niHsvabhAva jhAlyAmuLe tice zabdAMnIM varNana hoUM zakata nAhIM, yAmuLe tI avAcya hoIla. koNatAca svabhAva jara vastumadhye nAhIM tara ticeM varNana tarI kase karatAM yeIla. yAstava vastu ekAneka dharmAtmaka Ahe ase mAnale pAhije. taseca bhedAbhedAtmaka jJAnahI khareM mAnale pAhije. jIvAdi dravyAmadhye ApaNAMsa aneka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) dharma disUna AlyAmuLe ApaNa tethe anekatvAcA Aropa karito parantu to mithyA Ahe. kAraNa, aneka sukhaduHkhAdi dharmAcyA saMbaMdhAne jIvAdi padArthAmadhye aneka vyavahAra hoto. vAstatrika pAhile asatAM jIvAdi dravyApAsUna tyAce dharma, guNa he sarvathA bhinna Aheta. yAstava jIvadravya anekadharmAtmaka Ahe aseM hmaNaNe hA upacAra Ahe aseM naiyAyika hyaNatAta, parantu upacAra maNaje kAya yAcA ApaNa vicAra karUM yA. upacArAceM lakSaNa ase Ahe ' mukhyAbhAve sati prayojane nimitte copacAraH pravartate / ' jethe mUlapadArtha nAhIM parantu koNatehI prayojana tyApAsUna niSpanna hota asela kiMvA to padArtha koNatyAtarI kAyAmadhye nimitta rUpAne ADhaLUna yeIla tara azA ThikANI tyA mukhya padArthAcI upavArAne sattA svIkAralI jAte. jaseM ekA mulAmadhye krIye, parAkrama vagaire guNa pAhUna tyAsa ApaNa hA siMha Ahe ase jhaNato. khare pAhile asatAM to siMha nAhI kAraNa, siMhAlA tIkSNa dADhA asatAta. tyAce DoLe piMgaTa asatAta va nakheM baLakaTa va tIkSA asatAta. mulAce svarUpa siMhAsArakheM nAhI va tyAce aapavahI taseM nAhIMta. tathApi kraurya zaurya ityAdi guNAMcyA prapojanA puDhe ApaNa tyA mulAsa siMha hmaNato. vAstava tyA mulAmadhye siMhAcA upacAra sarvathA vyartha nAhI. parantu prayojanasiddhayartha ApaNa tethe to karato. . yAcapramANe koThe koThe kAMhI nimittAcyA AzrayAne dekhIla upacAra karIta asatAta. jaseM matijJAna va zrutamAna yAMnA sutaM hmaNatAta. yA dona jJAnAMmadhye mUrtikapaNAcA upacAra kelA Ahe to karmanimittaka Ahe. yAvarUna upacAravyavahAra koThe va kasA karatAta he lakSyAMta Ale asela. AtAM jIvadravyAmadhye jeM anekatva dRggocara hote te upacArAne tethe Ale nAhI. jI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmadhye aneka dharma svAbhAvika anAdi kAlApAsUna Aheta. jIvAmadhye jJAna, darzana, sukha he guNa hamezA asatAta. te tyApAsUna kevhAMca sarvathA vegaLe aseM disUna yeta nAhIta. tase disUna Ale asate tara jIvAcyA ThikANI anekatva upacArAne Ahe ase AmhI moThyA khuSIne svIkArale asate. naiyAyikAMnoM jIvadravyAmadhye anekava upacArAne kAM mAnale ? yA pra. nAce uttara aseM Ahe kI tyAMnI bhedavAda mAnakA Ahe. guNa guNIpAsUna sarvathA bhinna Aheta. dharma dharmIpAsUna bilakUla vegaLe Aheta. jIvadravyApAsUna tyAce jJAnAdika guNa sarvathA vegaLe Aheta. yAstava jIvApAsUna tyAce guNa bhinna asalyAmuLe guNAMcyA saMbaMdhAne jIvAcyA ThikANI anekatva Ale. vAstavika anekatva tethe nAhI. yAmuLe jIvAMcyA ThikANI sukha duHkhAdiparyAya pAhUna meM bhedajJAna utpanna hote te khoTeM Ahe. te aupacArika Ahe vAstavika nAhI aseM naiyAyika mhaNatAta. paraMtu he tyAMce mhaNaNe khare nAhI. . jIvadravyAmadhye jJAnaguma hA samavAya saMdha AlelA Ahe ase te hmaNatAta. paraMtu vicAra kelA asatAM jIvadravya, jJAnaguNa va samavAya he tIna padArtha parasparApAsUna bhinna Aheta. jaseM jIvApAsUna jJAna bhinna Ahe, taseMca jIvApAsUna samavAya dekhIla bhinna Ahe, yAmuLe to sabhavAya jIvAmadhye jJAnAcA saMbaMdha kasA karUM zakela. taseMca jJAnAcA AtyAmadhye saMbaMdha karaNyAsAThI dusanyA samavAyAcI kalpanA karAvI lAgela yAmuLe anavasthA doSa utpanna hoto. taseMca naiyAyikAMnI ekaca samavAya mAnalA Ahe va to vyApaka Ahe ase te magatAta. yAmuLe jJAnaguNAcI yojanA jazI tyAnI AtmyAmadhye kelI tazIca to pRthvI, teja, AkAza ityAdika dravyAmadhye dekhIla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) karU zakela va tyAmuLe jJAna hA guNa sarvAcAca mAnAvA lAgela. yAmuLe jIva va jJAna yAmadhye sarvathA bheda na mAnatAM kathaMcit bheda va kathaMcit abheda mAnalA pAhije. hmaNajeca jIva va jJAna yAmadhye guNa guNibhAva siddha hoIla. yAvarUna, anekatva upacArAne Ahe aseM naiyAyikAMce jhaNaNe ayogya Ahe ase siddha hote. - taseMca bauddha he, AtmyAcyA ThikANI ekatva upacArAne Ahe ase mAnatAta. kAraNa, pratikSaNI AtmA bhitraca asato. jo AtmA pUrvakSaNAMta hotA toca AtmA uttarakSaNAMta disUna yeta nAhI. uttarakSaNI disaNArA AtmA vegaLAca Ahe aseM te samajatAta. jaseM pAyAcI nakheM ApaNa kADhUna TAkalI asatA punaH tI vADhatAta va tyA nakhAmadhye tIca hI nakheM jI pUrvI kADhUna TAkalI hotI aseM meM bAna hoteM teM khoTeM Ahe. kAraNa, kADhUna TAkalelI nakheM bhinna Aheta va ne kADhalelI narakheM bhinna Aheta. tathApi tIca hI nakhe Aheta; aseM je sadRza padArthAMmadhye ekatvAce jJAna hote haiM jaseM mithyA khoTeM Ahe taseMca pratikSaNI Atmatatva bhinna asatAMhI tyAmadhye toca hA AtmA aseM meM ekatvapradarzaka jJAna hote te khoTeM Ahe. tyA AtmatatvAmadhye ekatva aupacArika Ahe. __ paraMtu he tyAMce hmaNaNe anucita Ahe. kAraNa, pratikSaNI Asmatatva vegaLeca mAnale tara smaraNa, pratyabhizAna vagairecI siddhi hoU zakaNAra nAhI. taseca baMdha va mokSa, pApa va puNya yAMcIhI siddhi hota nAhI. yAMcI kA siddhi hota nAhI yAce . varNana AmhI, 'baMdhazca mokSazca tayozca hetuH, yA zlokAMta keleM Ahe. yAvarUna jIvAdidravyAmadhye ekatva anekatva viSayaka meM bAna hote te satya Ahe ase siddha hote. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM dravyaparyAyAtmakatvaM jIvAditattvasya pradaryedAnI bhAvAbhAvAtmakatva ___ pradarzayitumAha.. yApramANe jovAdipadArtha dravya va paryAya svarUpa Aheta he gharacyA zlokAMta spaSTapaNe dAkhavile. AtAM jIvAdi padArtha bhAvAbhAvasvarUpa kase Aheta he AcArya siddha karatAta. sataH kathaMcittadasattvazaktiH khe nAsti puSpaM taruSu prasiddham / sarvasvabhAvacyutamapramANaM svavAgviruddhaM tava dRSTito'nyat // 23 // sataHkathaJcidityAdi / sato vidyamAnasya AtmAditattvasya svarUpAdicatuSTayena / kathaJcitpararUpAdicatuSTayaprakAreNa tasya asatvazaktiH tathA pratIteH / atra nidarzanamAha / khe nAstItyAdi / khe AkAze / nAsti puSpaM / taruSu punaH prasiddhaM pramANaviSayatAM gatam / yadi sattvameva hi vastunaH svarUpaM syAttadA svarUpAdineva pararUpAdinApi tasya sattvaM syAt / tathA ca taruvatkhepi puSpasya sattvaM syAt / na caitadyaktaM pratItivirodhAt / ataH satva dvaitavAdino matamayuktameva / yadi punarasattvameva bastunaH svarUpaM iSyate tadA pararUpAdicatuSTayeneva svarUpAdicatuSTayenApi syAdasattvaM / tathAca khe iva taruSvapi puSpAsattvaM syAt / na caivamasti, pratItivirodhAt / ataH zUnyakAMtavAdimatamapyamupapannam / etadevAha sarvetyAdi / sarve ca te svabhAvAzca astitvanAstitvAdisakalarUpANi / tebhyazcyutaM apagataM tAni vA cyutAni yasmAttadevaMvidhaM / satvAdvaitarUpaM, sakalazUnyatArUpaM vA tattvaM / apramANaM na vidyate vyavasthApakaM pramANaM yasya / kutastasya vyavasthApakaM tannAstIticedatrAha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) svavAgityAdi / tava dRSTiH sarva jIvAditattvamanekAMtAtmakamiti mataM / tato'nyatsatta dvaitalakSaNaM zUnyataikAMtasvabhAvaM vA tattvaM / tatpramANaM abhyupagacchatAM tadvAdinAM svayAcA viruddha syAnmAtA meghandhye tyAdivat / yadi hi advaitaM, kathaM pramANaM, dvaitaprasaMga.t / yadi ca zUnyataikAMtaH, kathaM pramANaM, tatsadbhAvatastadekAMtavirodhAnuSaMgAt / ... ____ marAThI arthaH-jIvAdi padArtha svarUpa catuSTayAcyA apekSeneM kathaMcit sat Aheta. va pararUpacatuSTayAne te kathaMcit asat Aheta. azI pratIti( anubhava ) yeta asate. yAsa udAharaNa ase samajAveM kI svarUpacatuSTayAcyA apekSeneM phUla he jhADAvara disate paraMtu AkAzAmadhye phulAcA abhAva Ahe. tAtparya-phuleM hI jhADAlA yeta asatAta, tI AkAzAlA lAgata nAhIta. tyAcapramANe pratyeka vastu svacatuSTayAcyA apekSene mAtra Apale astitva kAyama ThevitAta. paracatuSTayAcyA apekSene ticA abhAva mAnalA jAto. svaparacatuSTayAcyA apekSeneM vastUce Astitva kevhAMca siddha hota nAhI. azA vastUce astitva siddha karUna deNAre pramANa jagAMta koNatehI nAhI. hmaNUna azA rItIne vastuvyavasthA mAnaNAr2yAce vacana viruddha Ahe. jase mAjhI AI vAMjha Ahe ase maNaNAr2yAce bolaNe agadI viruddha Ahe. kAraNa, jilA mAtRpaNA prApta jhAlA Ahe tI vaMdhyA nasate va jI vaMdhyA Ahe tilA mAtRpaNAcI prApti kevhAMca hota nAhI. tyAcapramANe svaparacatuSTayAcyA apekSene vastUce astitva mAnaNe he svavacanaviruddha Ahe. kAraNa. svacatuSTayAcyA apekSene vastUce astitva siddha hoteM paraMtu paracatuSTayAce apekSene dekhIla teM mAnameM bilakUla viruddha Ahe. yAstava he jineza ApalyA anekAMta matAmadhyeca vastusiddhi hote. yAstava Apaleca mata sarvotkRSTa Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) vizeSa rtha--jainamatAmadhye sarva padArtha sadasadAtmaka Aheta. koNatIhI vastu sarvathA sadAtmaka kiMvA sarvathA asadAtmaka nAhI. arthAt svadravya, svakSetra, svakAla va svabhAva yAMcyA yoge va. stuce astitva siddha hote va paradravya tuSTayAcyA apekSeneM tice nAstitva siddha hote. atA tethe smadravyacatuSTaya hmaNaje kAya yA viSayI lihilyAsa viSayAntara hogAra nAhI. svadravya jhaNaje guNa paryAya yAMnI yukta jo padArtha tyAlA dravya hmaNatAta. ApalyA guNaparyAyAMnI pratyeka dravya yukta asate. du. sanyA padArthAce guNa va paryAya koNatehI dravya dhAraNa karIta nAhI. anyathA, vivakSita dravyAce lakSaNaca karatA Ale nasate. mhaNUna umAsvAmI AcAryAnIM 'nityAvasthitAnyarUpANi' yA sUtrAMta avasthita zabda ThevalA Ahe to yAca arthAcA ghotaka Ahe. yAvarUna pratyeka dravya ApalyA svabhAvAmadhyeca sthira rAhate. svakSetra hANaje pradeza, padArthAce avayava, padArtha ApalyA pradezAmadhye--avayayAmadhyeca rAhato kSetra yAcA artha AkAza asAhI hoto. paraMtu to artha yethe gheNe iSTa nAhI. kAraNa, je. vaDhyA AkAzapradezAmadhye to padArtha Ahe tevaDhyAca AkAzapradezAmadhye itara padArthahI Aheta; tevhA tyA AkAzapradezAMnA svakSetra kasA maNatAM yeIla ? yAstava padArthAce jitake pradeza Aheta teca tyAce svakSetra Ahe. - svakAla yA zabdAcA artha kAladravya asA nAhI. pratyeka samayIM avasthA badalata asate. yAmuLe bhinnabhinna avasthA utpanna karaNyAsa pratyeka dravya samartha Ahe. hmaNUna dravyAsaca kAla jha. Tale Ahe. dravya ApalI avasthA badalaNyAsa upAdAna kAraNa Ahe va kAla dravya he nimitta kAraNa. dravyAcyA jyA avasthA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hotAta tyAMsaca svakAla hmaNAvayAce. kAraNa, tyA avasthA tyA dravyApAsUna bhinna bhinna Aheta. yAMsaca svakAla hmaNatAta. . svabhAva--guNa, padArthAMtIla guNAMsa svabhAva laNatAta. yAsaca dharma, prakRti, vagaire nAve Aheta. dravya guNasamudAyarUpa Ahe. jara dravyAkaDe ApaNa guNAcyA dRSTIne pAhile tara tyAmadhye sarva guNaca disUna yetIla. dravya hmaNUna vegaLe kAhI disaNAra nAhI. jame he Apale zarIraca pahA nA ! yAkaDe ApaNa hAta, pAya, toMDa, nAka, kAna ityAdi avayava yA dRSTIne pAhilyAsa ApalyAsa avayavApAsUna vegaLe aseM zarIra disela kAya. sarva avayava haNajeca zarIra. yAcapramANe guNadRSTI manAMta TheUna dravyAkaDe pAhile asatAM guNAzivAya dravya bilakula vegaLe disaNAra nAhI. azA yA svadravyacatuSTayAne pratyeka vastu ApalyA svarUpAmadhye rahAta asate. jhaNUnacaM svadravyacatuSThayAcyA apekSene to vastu sat Ahe. yApramANe vastumadhye bhAvAbhAvAtmakatA disUna yete. sarvathA vastu sadAtmakaca Ahe aseM hmaNaNe yogya nAhI. tase mAnalyAsa jaseM vastu svarUpAne bhAvAtmaka Ahe tazI tI pararUpAne dekhIla bhAvAtmakaca hoIla. yAcapramANe vastu sarvathA abhAvAtmakahI paNa nAhI. sarvathA ticA abhAva mAnalyAsa svarUpAne dekhIla ticA abhAva hoIla va yAmuLe gADhavAce ziMga jaseM sat nAhI tadvat vastUcA bilakula abhAvaca hoIla. yAstava svarUpAcyA apekSene vastucA sadbhAva siddha hoto va pararUpAcyA apekSeneM vastUcA abhAva siddha hoto. ___ advaitavAdI sarvathA sadbhAvAtmaka vastu mAnatAta. taseM mAnalyAsa vara sAMgitaleleM dUSaNa prApta hote. sarvathA advaita mAnalyAsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) pramANa prameya ityAdi vibhAga siddha hoNAra nAhI. advaita pramANa Ahe ase maTalyAsa tethe dvaitavAdAcA prasaMga AlA. jara sarvathA vastu zUnya mAnalI tara vara sAMgitalele dUSaNa prApta hoIla. zUnya vAdAcI siddhi jyA pramANAne karAla te pramANa zUnya Ahe kA azUnya ? te pramANa zUnya asalyAsa zUnyavAdrAcI siddhi kazI hoNAra ? va jara pramANa azUnya Ahe ase hmaNAla tara tyApAsUna sarva padArthAMcA sadbhAva siddha hoIla, zUnyavAda hA tyA pramANApAsUna siddha hoNAra nAhI. yAstava vastu bhAvAbhAvAtmaka Ahe he siddha hote. evaM yugapajjIvaditattvasya sadasadbhAvatAM pratipAdya vipakSe dUSaNapuraHsaratayA krameNApi tasya tAM prarUpayannAha / yApramANe yugapat jIvAdi padArthAmadhye sadasaddha vatA kazI yeteM haiM AcAryAMnI varNileM. AtA kramAne sadasadbhAvatA kazI Ahe haiM dAkhavitAta. na sarvathA nityamudesapaiti, naca kriyAkArakamatra yuktam / nevAsato janma satI na nAzo dIpastamaHpudgalabhAvato'sti // 24 // na sarvathetyAdi / vastu sarvathA na udeti udayaM gacchati / na a. paiti nAzaM gacchati / yogasAMkhyamImAMsakaiH yadi sarvazthA dravyaprakAreNApi paryAyaprakAreNApi nityaM tatvaM parikalpyate, tadA tattathAvidhaM tAvadudeti utpadyate / uttarAkArasvIkAra garIti ca na tathA apaiti pUrvAkAraparityAgaM karoti na / pUrvAkAraparityAgottarAkArasvIkArayoH sa. rvathA nitye virodhAt / kiMca kriyAkArakasadbhAvasiddhau udayo vyayo vA dharmazcintyeta / natra sarvathA nitye vastuni tAsadAvaH sambhavatIti nacetyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dinAha / naca naiva / atra sarvathA nitye kriyA sthAnagamanAdilakSaNA kArakaM ca tasyA nivartakaM / tad yuktamupapannaM / sarvathaikarUpe hi vastuni yadi gamanaM, tadeva sarvadA syAnna sthAnaM / tathA gamanAdi kriyAyA yadi satkArakaM tadA sarvadA tasya kArakatvaprasaMgAd na kadAcidakArakatvaM syAdyatastatkiyoparamaH syAt / atha kadAcittasyAstadakArakaM tadA savethA tarakArakatvAnuSaMgAt naca svapne'pi tatra takriyopalambhaH syAt / nanu sarvathA nitye uktaprakAreNodayavyavasthAsambhave'pi na kathaMcinnityAsmake bhavanmate tatsambhavo yuktaH sarvathA kSaNika eva tatsambhavAt ityavAha naivAsata ityAdi / sarvathetyetadatrApi sambadhyate / sarvathA paryAyaprakAreNeva dravyaprakAreNApi asato gaganeMdIvaravanava janma yuktaM / satazca vidyamAnasya ghaTAdeH sarvathA nAzo na yuktaH / nanu vidyamAnasyApi pra. dIpAdeH sarvathA vinAzapratIteH sato na nAza ityetadayuktamityatra hi dIpa ityAha / dIpaH pradIpaH / tamaH pudgalabhAvato'sti / pudgalaM rUpi dravyaM / tamorUpaH pudgalaratamA mudgalastasya bhAvastamaHpudgalabhAvaH, tena, tamaHpudgalabhAvataH / tamaHpudgalarUpeNAvatiSThate ityarthaH / - marAThI artha:-jIvAdika padArtha sarvathA nitya mAnale tara tyAMcI utpatti hoNAra nAhI, taseca he padArtha sarvathA nitya mAnalyAmuLe yAMcA nAzahI hoNAra nAhI. arthAt nitya padArthAmadhye utpAda va vyaya he dona dharma disUna yeta nAhIta. kAraNa nitya padArthAmadhye nityatA kAyamacI rAhate va ticA utpatti va nAza yAMcyAzI kAyamacA virodha Ahe. taseca he padArtha sarvathA nitya mAnale tara yAMcyAmadhye sthAna, zayana, gamana ityAdika kriyA hoNAra nAhIta. va yA kriyAMnA utpanna karaNyAce sAmarthyahI tyA nitya padArthAmadhye rAhaNAra nAhI. yApramANe sarvathA padArtha nitya mAnalyAsa hI dUSaNeM utpanna hotAta. yAcapramANe jo padArtha Ahe tyAcIca utpatti va vinAza Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67 ) hotAta. jo padArtha nAhI tyAcI utpatti hota nAhI. anyathA gADhavAcyA ziMgAcI dekhIla utpatti jhAlI asatI. yAcapramANe jo padArtha Ahe tyAcA sarvathA nAza kevhAMca hota nAhI. kAraNa tyA padArthAce astitva nAhIse hota nAhI. to padArtha AkAzAMtIla phulApramANe abhAvAtmaka hota nAhI. yAvarUna vidyamAna padArthAcAca kathaMcit vinAza va utpatti he hota asatAta. yAsa udAharaNa. . he pahA kI, divA mAlavalA hmaNaje to aMdhakArarUpAne pariNata hota asato. hmaNaje ekA pudgaladravyAcyA yA dona avasthA Aheta. eka prakAzarUpa. avasthA va dusarI aMdhakArarUpa avasthA. yethe prakAzarUpa avasthecA nAza hoUna aMdhakArarUpa avasthecI utpatti jhAlI va yA donhI avasthAmadhye pudgala dravya ApaNAsa disUna yete. laNUna asat padArthAcI utpatti va satpadArthAcA vinAzaM hota nAhI. hmaNaje satpadArthAcyA kitI jarI avasthA badalalyA tarI tyAcA vinAza hota nAhI. tase jara hoU lAgale tara vAsato janma sato na nAzaH' hA siddhAMta bAdhita hoIla. va sArI tatva vyavasthA bighaDUna jAIla. yAsAThI sarvathA padArtha nitya nAhIta. asat padArthAMcI utpatti hota nAhI. va satcA sarvathA nAza nAhI ase mAnaNe ucita Ahe. . vizeSArthaH-koNatAhI padArtha sarvathA nitya nAhI. dravya dRSTIne pAhile asatAM to nitya Ahe va paryAya dRSTIne pAhile maNaje to anitya Ahe. va yA donhI dRSTI paraspara sApekSa Aheta. yA donhI dRSTIMnI pAhile jhaNajeMca vastUce khare jJAna hote. va ekAca dRSTIne pAhile asatAM meM vastUceM jJAna utpanna hoteM teM mithyA Ahe. kAraNa ekA dRSTIne saMpUrNa vastUce jJAna hota nAhI tyAmuLe ekhAdyA padArthAcyA ekhAdyA avayavAlAca pAhUna tyA Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 68 ) avayavAlAca jara to padArtha Ahe ase ApaNa mAnUM lAgaloM tara teM Apale jJAna jaseM mithyA Ahe tadvat payoya dRSTIneca kiMvA dravya dRSTIneca padArthAkaDe pAhileM tara tyApAsUna utpanna hoNAreM jJAna khareM kaseM asUM zakela. yoga, sAMkhya, mImAMsaka yAMnI sarvathA padArtha nitya mAnalA Ahe. va sarvathA padArtha nitya mAnalyAsa utpatti va vi nAza yA dona avasthA tyAMta hoNAra nAhIMta. utpatti jhaNaje dravya ApalyA cetana kiMvA acetana jAtIlA na soDatA bAhyAbhyantara kAraNeM miLAlIM hmaNaje ApalI pUrvIcI avasthA so DUna navIna avasthA dhAraNa karate. tyA avasthelA utpAda kSaNatAta. va vinAza hmaNaje pUrvIcI avasthA naSTa hoNe yAsa vinAza hmaNatAta. yA dona avasthA nitya padArthAta hota nAhIMta. nitya padArthAMta jara kahIM halana calanAdika kriyA kiMvA kAMhIM sthityantara jhAle tara utpaci va vinAza heM tyAMta disUna Ale asate. nitya padArtha sarvadA ekarUpa asalyAmuLe tyAcyAMta ekhAdI kriyA hoUM lAgalI tara tIca hamezA hoUM lAgela hA je hamezA tI ekaca kriyA karUM lAgela. va to sadA kArakaca rAhIla. tyAmadhye akArakatva kevhAhI hoNAra nAhI. va yAmuLe tyA kriyecI kevhAMca samApti hoNAra nAhIM. va jara to koNatI hI kriyA karIta nAhIM aseM hmaNAla tara to kAyamacAca kriyArahita hoIla. va tyAmadhye sadA akArakatva yeIla. svapnAmadhye dekhIla tyAMta kriyA hota asalelI disUna yeNAra nAhIM. yAcapramANe sarvathA anitya padArtha mAnalA tarI tyAmadhye utpAda vyayahI saMbhavata nAhIMta. kAraNa anitya padArtha prathama kSaNIM utpanna hoUna dusar2yA kSaNIM lAgalIca bilakula nAza pAvalyAmuLe tadanantarakSaNIM jara ekhAdyA padArthAcI utpatti jhA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) lelI disalI tara tyA padIyAcI utpatti akasmAta jhAlI ase mAnAve lAgela,va asat padArthAMcI utpati hoU lAgela tara jagAMta hamezA anantAnanta padArtha utpanna hoUM lAgatIla. hmaNUna sarvathA padArtha vinAzika mAnUM naye. padArtha nityAnityAtmaka mAnalA hmaNaje koNatehI dUpaNa utpanna hota nAhI. he AcAryAMnI divyAcA dRSTAnta theUna siddha karUna dAkhavile Ahe; taseca asan padArthAcI utpatti va satpadArthAcA nAza hota nAhI hehI siddha keleM. iMdAnI nityAnityAtmakatvaM jIvAdeH prarUpayannAha / AtAM AcArya jIva dika padArtha nityAnityAtmaka Aheta yAce varNana karatAta, vidhiniSedhazca kathaMcidiSTau, vivakSayA mukhyaguNabyabasthA / ... iti praNItiH sumatestavayaM, mateH pravekaH stuvato'stu nAtha // 25 // vidhirityAdi / vidhIyata iti vidhirastitvaM / nityatvamityarthaH / niSidhyate iti niSedho nAstitvamiti yAvat / tau ca dvau jIvAdivastuni kathaMcid dravyaparyAyarUpatAprakAreNeSTau sumatisvAminA matau / dravyarUpatayA hi tatra vidhiriSTaH / paryAyarUpatayA tu niSedha iti / anayomadhye kasya pradhAnatA kasya cApradhAnatA ityatrAha vivakSayetyAdi / vaktamicchA vivakSA tayA mukhyaguNavyavasthA mukhyaM pradhAnaM, guNo'pradhAnaM tayorvyava. sthA sthitiH / yasya hi pratipatturdravye vivakSA prattA tasya vidhibhukhyo niSedho gauNaH / yasya tu paryAye sA pravRttA tasya niSedho mukhyo vidhiauNaH / ityevaM iyaM pradarzitaprakArA. pratItiH tattvasvarUpapratipAdanaM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) sumateH zobhanamateH tava bhagavataH tAM tattvapraNIti tadvAreNa bhavantaM vA stuvato namaskurvato vA me mateH praveko praviziSTatA prakarSatA astu bhavatu nAtha sumatisvAmin / marAThI arthaH--zrI sumati jinezvarAMnI jIvAditatvAMce varNana karatAMnA vidhi va nivedha yAMce varNana keleM kAhe. vidhi maNaje padArthAMce astitva-nityatA. niSedha maNaje nAstitva, anityatA, pratyeka dravyAmadhye nityatva va anityatva hI asatAtaca. yAMnAMca ApaNa dravyarUpatA paryAyarUpatA azI nAMve deto. hI dravyarUpatA-nityatA va paryAyarUpatA--anityatA zrI sumati tIrthakarAMnA sarvathA mAnya nAhI hmaNaje sumati tIrthakarAMnI sarvathA vastu nityaca Ahe kiMvA sarvathA tI anityaca Ahe ase mAnale nAhI. tyAMnI yA nityatva, anityatva dharmAmadhye mukhya-pradhAna, gauNa-apradhAna koNAsa mAnAve he vaktyAce icchevara avalaMbUna Ahe ase sAMgitale Ahe. jhaNaje jyA veLesa vastUcyA nitya svarUpAce varNana ka raNyAcI vaktyAcI icchA asate, tyAveLesa tI vastu tyAsa nitya svarUpAne yukta Ahe ase vATate; va to ticyA nitya svarUpAceca varNana karato. tyAveLesa vastUMta asalelI ani tyatA gauNa Tharate. tilA vaktA tyAveLesa mahatva deta nAhI. taseca jyAveLI vaktyAcyA aMtaHkaraNAmadhye vastUcyA anitya tvAcA vicAra cAlalA asela tyAveLesa to anityadharmamukhAne vastUMce varNana karato.vAstavika tyAveLesa tyAlA anityatA hI iSTa vATate va nityadharma hA gauNa vATato. arthAt vastUcyA jyA dharmAlA ApaNa mukhyatA dyAvI to dharma mukhya samajalA jAto va itara sAre dharma, apradhAna-gauNa, mahatvahIna samajale jAtAta. yApramANe ApalyA kevalajJAnAcyA sAmarthyAne, carAca Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) ra vastu pAhaNAyA sumati tIrthakarAMnI tatvAMce svarUpa pratiSAdile Ahe. he jineza, teM tumaceM tatvAMce pratipAdana stuti karaNAya mAjhyA buddhIcI vRddhi karaNAre hovo. evaDhIca ApalyA caraNAjavaLa prArthanA Ahe. bhAvArtha:- vastu sarvathA nityahI nAhIM kiMvA tI anityahI nAhIM. parantu nityAnitya Ahe. yAmuLe ApalI jyA dha mAkaDe dRSTi vaLela tyAdharmAlA ApaNa mukhyatA deto. va itarAsa gauNa samajato. jaseM samudrAmadhye hamezA puSkaLa lATA udbhavatAta va tyAMcA nAzahI hoto, tathApi samudrAcA nAza jhAlA Ahe kAya ? samudrAcI kitIhI sthityantareM hota gelI tarI to kAyamaca rAhato. tyAcA nAza hota nAhIM. jIvAsa anAdi kAlApAsUna naranArakAdi paryAya dhAraNa karUna yA saMsArAMta phirAve lAgata Ahe va anantAnanta naranArakAdi paryAyAMcA nAza jhAlA va tyAMcI titake veLA utpatti jhAlI va hoIlahI, parantu jIvAcA kevhAMca nAza jhAlA Ahe kAya ? to sarva paryAyAmadhye ekaca hamezA disUna yeta Ahe. ityAdi vicAra karIta asatAM ApalI dRSTi padArthAcyA nityatvAkaDe asate. va jyA veLesa ApalI dRSTI paryAyasvarUpAlA viSaya karate tyA veLesa vastu paryAyAtmakaca disate. ticyAMtIla nityatA tyAveLesa antabhUta hote. tI tyAveLesa disata nAhIM. jaseM jIvatatvAcA ApaNa vicAra karato tyAveLesa tyAce sarva paryAyaca najaresa yetAta. yA paryAyAMnA soDUna jIvatatva vegaLe bilakula disata nAhIM. samudrAkaDe pahA, tyAMtahI lATAzivAya ApaNAMsa kAya disela ? hamezA lATA utpanna hotAta va tyA nAza pAvatAta. hA tyAMcA krama avyAhata cAlata asalelA disUna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) beIla. yAvarUna vastUmadhye nityatvahI Ahe va anityatvahI Ahe ase disate. ve jyAsaM ApaNa mukhyatA deto tyAhUnaM itarAMsa ApoApaca gauNatA prApta hote. yApramANe tatva pratipAdana kara. NyAcA niyama zrImumatitIrthakarAMnI akhila janAMnA ghAluna dilA Ahe. vastu svarUpAlA oLakhaNyAcA hAca mArga kharA Ahe. yAca mArgAne buddhi vizada hote. asA stutikArAcA abhi. zAya Ahe. yApramANe sumatitIrthakarAce he pAMcaveM svayaMbhu stotra saMpale, padmaprabhajinastutiH / upajAti chadaH / padmaprabhaH padmapalAzalezyaH, padmAlayAliMgitacArumUrtiH / babhau bhavAnbhavyapayoruhANA, padmAkarANAmiva padmabandhuH // padmaprabhetyAdi / padmasya prabheva prabhA varNo yasyAsau padmaprabhA SaSThatIthaMkarasyeyaM saMjJA / kathambhUto'sau ? pApalAzalezyaH / palAzaM patraM tadvallezyA yasya saH / zuklalezya ityarthaH / punarapi kathambhUtaH ? payAlayA. liMgitacArumatiH / padmamAlayaM AvAsasthAnaM yasyAH sA padmAlayA lakSmI, stayA AliMgitA kroDIkRtA cArvI manoharA mUrtirAtmasvarUpalakSaNA zarI, rasvarUpalakSaNA ca yasya / anaMtajJAnAdilakSaNayA hi lakSamyA AtmasvarUpalakSaNA cArvI nirmalA mUrtirAliMgitA yasya / niHsvedatAdilakSaNayA tu zarIrasvarUpalakSaNA cArvI sakalalakSaNopetA mUrtirAliMgitA / sa jinaH kosau ityAha babhau bhAsitavAn bhavAn padmaprabhaH / keSAM saMbaMdhitvena ? bhavyapayoruhANAM, bhavyA eva payoruhANi kamalAni teSAM / keSAmitra ka Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAi padmAkarANAmiva padmabandhuH / padmAnAmAkarAH SaNDAni teSAM. yathA padmabandhurAdityo vikAzaM kurvan zobhitavAn , tathA bhagavAnapi bhavyapayoruhANAM hitopadezavikAzaM kurvanniti / . - marAThI artha:-jase kamalAMcyA samUhAlA vikasita karapArA sUrya zobhato taseMca he padmaprabha jineza ! bhavya lokarUpI kamalAMnA hitopadezarUpI vikAsAne ApaNa yukta karUna zobhA dhAraNa kelI. pahilyA kamalAcyA pAnApramANe ApalI zukla lezyA Ahe. ANi cAra ghAtikarmAcA nAza kelyAmuLe ApalA AtmA anaMtajJAna, ananta darzana, ananta sukha va anaMtavIrya azA anantacatuSTaya lakSmIneM AliMgita jhAlA Ahe. aneka zubha lakSaNAMnI yukta, suMdara aseM ApaleM zarIra, ghAma na yeNe, rakta dudhApramANe pAMDhare asaNe ityAdi cautIsa atizayarUpI lakSmIne AliMgita jhAle Ahe. azA tanheM ApaleM divya svarUpa pA. hUna koNAce netra AnaMdita hoNAra nAhIta bareM? ___ bhAvArthaH-yethe zrI padmaprabha tIrthakasa zukla lezyA Ahe ase sAMgitale Ahe. lezyA dona prakAracI asate. eka dravyalezyA va dusarI bhAvalezyA varNanAma karmAcyA udayAne jo zarIrAsa varNa prApta hoto tI dravyalezyA hoya. padmaprabha tIrthakarAMce zarIra caMdrApramANe zubhra hoteM hmaNUna tyAMcI dravyalezyA zukla hotI ase AcAryAnI maTale Ahe. kaSAyodayAne yukta jhAlelI jI mana, vacana va kAya yA tIna yogAMcI pravRtti tilA bhAvalezyA hmaNatAta. paraMtu kapAyAMcA udaya dahAvyA guNasthAnAparyaMta hoto tethaparyaMta hota asalelI kapAya sahacarita jI yogapravRti tilA lezyA hmaNatA yeIla. paraMtu tIrthakara prakRtIcA udaya terAvyA sayoga kevalI nAvAcyA guNasthAnAmadhye hoto. va tetheM kaSAyAMcA vilakula abhAva a Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) salyAmuLe zuklalezyA tyA guNasthAnavI tIrthakarAMnA kazI asU zakela ? paraMtu AcAryAMnI 'padmapalAzalezyaH ' hA zabda TheUna tyAMnA zuklalezyA Ahe ase sAMgitale, yAmuLe yA ThikANI AcAryAMce he vacana viruddha Ahe ase vATate. paNa thoDAsA vicAra kelA tara hA virodha dUra hoU zakato. to asA: kapAya va yogapravRtti yAMnA lezyA hmaNatAta. yApAsUna cAra prakAracA baMdha hota asato. cAra prakAracyA baMdhAmadhye prakRti baMdha va pradeza baMdha he dona yogapravRttimuLe hotAta. 'jogA pAMDapadesA' he vacanahIM teca sAMgate. va sthiti baMdha ANi anubhAga baMdha he kaSAyApAsUna hotAta. ' Thidi aNubhAgA kapAyado hoti ' yA vacanAvarUnahI heca siddha hote. paNa jetheM kaSAyodaya nasato tethe kevaLa yogAMnAca upacArAne lezyA aseM maTale Ahe. va tethe upacarita zukla lezyeceM kArya dekhIla kevaLa prakRti, pradezabaMdha heca hotAta. sthiti ke anubhAgabaMdha hota nAhI. hmaNUna padmagrama tIrthakarAMnA bhAvalezyA zuklalezyAhI upacArAne samajAvI. __'padmAlayAliMgitacArumUrtiH' haiM eka vizeSaNa padmaprabha tIrthakarAMce varNanAkaritA dilelaM Ahe. yAcA artha spaSTa li. hilA Ahe. yethe vizeSa haiM Ahe kI kevalIce zarIra paramaudArika asate. va tyAMta nigoda jIvAMnA sthAna miLata nAhI. taseca tIrthakarAceM zarAra samacaturasra saMsthAna yukta asateM hmaNUna te atizaya suMdara disate. jase ekhAdyA catura kArAgirAne bAMdhalelA rAjavADA pramANabaddha va nirdoSa , suMdara asato. tadvat samacaturasra saMsthAna nAmakarmodayAne tIrthakarAMce zarIra atizaya suMdara, pramANabaddha va aneka zubha lakSaNAMnI yukta aseM asate, . rAna samajAvA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (75) kathamasau tadoyo hitopadezaH pramANaM yathAvatpadArthaparijJAnAsambhavAt vAgvyApArAsambhavAdvA ityAzaMkyAha / padArthAMce khare jJAna nasalyAmuLe kiMvA jJAnaprApti jhAlyAvarobara mokSaprApti jhAlyAmuLe te hitopadeza karaNyAsa samartha kase hoNAra ? va tyAMcA to upadeza pramANa kasA mAnalA jAIla ? yA zaMkece uttara AcArya detAta. babhAra padmA ca sarasvatI ca, bhavAn purastAtpratimuktilakSmyAH / sarasvatImeva samagrazobhAM, sarvajJalakSmI jvalitAM vimuktaH // 28 // . bamAretyAdi / yo bhavAnbabhAra dhRtvaan| padmA cAnaMtajJAnAdiH, lakSmI na kevalaM tAM ca sarasvatIca viziSTAM vANI / ataH kathaM tadIyopadezasyAprAmANyaM ? kadA tAM babhAretyAha purastAdityAdi / purastAtpUrva / kasyAH / pratisuktilakSmyAH muktiM lakSaNIkRtya pratimuktiH lakSmIstasyAH pUrva / arhadAvasthAyAM babhAra, na siddhAvasthAyAM ityarthaH / nanu padmAM sarasvatI ca babhAretyayuktamuktaM, vedanIyasadbhAvato bubhukSAderapi tena bhagavatA dhRtatvAdityatrAha- sarasvatImeveti / ecakAreNa bubhukSAde - nirAsaH / padmAyAH kuto na niSedha iti ceduktatvAt / uktasya hi eva kAreNa na niSedhaH / yathA dvau putrau janayAmAsa naranArAyaNameva ceti , kiMviziSTAM tAM ! samagrazobhA / samanA paripUrNA zobhA yathAvannikhi lArthapratipAdanalakSaNA vibhUtiH, samavasaraNAdivibhUtirvA / yadi prati. muktilakSmyAH purastAtpadma ca sarasvatI ca babhAra tadA vimuktaH sannasau kA babhAretyAha-sarvajJalakSmI jvalitAM vimuktaH / sarvajJalakSmI anaMtajJAnAdivibhUti jvalitAM nirmalAM babhAre ti sambandhaH / vizeSeNa muktaH sakalakarmarahitaH san / sarvajJalakSmIjvalitAmiti ca kvacitpAThaH / tatra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJalakSmyA jvalitA ujjvalA dIptA / tajjJAnavatsarvatrApratihatA ityarthaH / tathAbhUtAM sarasvatI babhAra / vimuktaH sakalasaMgavivarjitaH / paramayatirityarthaH / marAThI artha:-he bhagavan ! mokSaprApti hoNyAcyA pUrvI Ahatya avastheta asatAMnA ApaNa anaMtajJAnAdi catuSTayarUpI aizvarya, va divya dhvani hI dhAraNa kelI. va yAmuLeca ApaNa kelelA hitopadeza apramANa mAnatAM yeta nAhI, to pramANaca Ahe. to bhavyAMce kalyANa karaNArAca Ahe. yAcapramANe Ahatya avastheta ApaNa vedanIya karmAcyA sadbhAvAmuLe kSudhAdika paroSahAMnA dhAraNa kele nAhI. kAraNa mohanIya karmAcA saMpUrNapaNe ApaNa nAza kelyAmuLe vedanIya karma niHzakta jhAle va teM ApalA prabhAva ApaNAMsa dAkhaviNyAsa asamartha jhAle, yAmuLe tyAcyA sadbhAvAne je akarA parIpaha utpanna hotAta tyApAsUna ApaNa sarvathA dUra AhAta. anaMta jJAnAdika lakSmIlA va divya dhvanIlAca ApaNa dhAraNa kele Ahe. ApalA divyadhvani saMpUrNa padArthAMce hAtAMtIla AvaLyApramANe spaSTa varNana karaNArA Ahe va samavasaraNAdi bAhya aizvaryAne yukta Ahe. jyAveLesa ApaNa sarva karmAcA niHzeSa nAza karUna mokSAcI prApti karUna ghetalI-siddhAvasthA prApta karUna ghetalI; tyAveLesa nirmala azI anaMta jJAnAdi vibhUti ApaNa dhAraNa kelI. bhavadIyadehadIptipatAnazca pratimuktilakSmyAH purastAt kiM kRtavAnityAha / bhagavantAcyA zarIrakAntIne Arhantya avastheta koNate kRtya keleM . he stutikAra sAMgatAta. zarIrarAzmiprasaraH prabhoste, bAlArkarazmicchavirAlilepa / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (77) narAmarAkIrNasabhAM prabhAva cchailasya padmAbhamaNeH svasAnum // 28 // zarIrarazmItyAdi / Alilepa AliptavAn / kosI ? zarIrarazmiprasaraH / zarIrasya razmayo dIptayaH teSAM praso vistAraH / kiMviziSTaH ? ghAlAkarazmicchaviH, bAlaH pratyoditaH sacAsAbarkazcAdityaH tasya razmayaH kiraNA: tasya chavirAkAraH / bAlArkaradimachabiriva chaviryasya sa . bAlArkarazmicchaviH / siMdUrAruNarAzmiprasara ityarthaH / kasya ? te tava / kathambhUtasya ? prabhoH indrAdisvAminaH / kAmAlileya ? narAmarAkIrNasabhA narAzca manuSyAzca amarAzca devAstairAkI saMkIrNA nicitA sA cAso sabhA ca pariSat tAM / kA iba kamityAha prabhAvadilyAdi prabhA iva prabhA vat / prabhAvA iti ca kacitpAThaH / tatra vA- zabda ibArthe draSTavyaH / kasya ? zailasya parvatasya / kathambhU sya? padmAbhamaNeH padmarAgamaNeH samba. ndhinaH svasAnu svakaTanI / ayamoM, yathA padmAbhamaNeH zailasya prabhA svasAnumAlilepa, tathA te zarIrarazmipasarastatsamAM iti / marAThI arthaH-jase padmarAgamaNyAcyA parvatAcI kAnti tyAcyA zikharAsa vyApUna TAkite tase he devAdhidevA ? prAtaHkALI udaya pAvalelyA sUryAcyA kovaLyA tAMbUsa raMgAcyA kiraNApramANe suMdara disaNAr2yA ApalyA zarIrAcyA kiraNa samUhAne manuSye va deva yAMnI bharalelI samA vyApUna TAkalI. sa itthambhUto bhagavAnkimekatra sthAne upavizya sthita: kiMvA vihRtvaanitytraah| . bhagavantAMnI ekeThikANI rAhUna bhavyAMnA upadeza dilA athavA sarva AryakhaMDAMta vihArakarUna upadeza dilA yA praznAceM uttara AcArya detAta. nabhastalaM pallavayanniva tvaM, shsrptraambujgrbhcaaraiH| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 78 ) pAdAmbujaiH pAtitamArado, bhUmau prajAnAM vijaharSa bhUtyai // 29 // namastalamityAdi / tvaM vijaharSa vihRtavAn / bhUmau bhUtale / kimartham ? bhUtyai tribhU tenimittaM / kAsAM ? prajAnAM / bhagavato hi viharataH sAkSAtprajAnAM heyopAdeyapadArthavivekavibhUtirbhavati, paramparayA tu * puNyAvAptiprabhAvAtsvargAdivibhUtirapIti / nanu gauryAdinA prerita Izvara ibAsau ki rAgAlomAdervA bhUmau vijaharSa ? ityatrAha-pAtitamAradarpaH / pAtito vipAtito nimUlato mArasya kAmasya do yena / bItarAgaH sanvijaharSa ilarthaH / kiM kurvanniva ? pallavayanniva / iva utprekSaNe pallvavat kisalayayat kurvannitra / tatkarAtItyAdinANI kRte vinmatorubiti matArup / kiM ? nabhastala mAkAzoparibhAga / kaiH ? pAdAmbujaiH, pAdAvebAmbujAni saphalalakSmInivAsatvAt , taiH / kiMviziSTaiH ? sahasrapatrAmbujagarbhacAraiH / hemanirmitAni yAni sahasrapatrANi ambujAni kamalAni teSAM garbheSu cAraH pravarttanaM yeSAm / __marAThI artha-devAdhidevA, ApaNa madanAcA garva samULa nAhI. sA kelA va dharmopadeza karIta karIta vihAra kelA . va devAMnI racalelyA sonyAcyA kamalapaMktItUna kamalApramANe komala va tAMbaDyA , snigdha azA pAyAMnI ApaNa cAlata asatAMnA AkAzabhAgAlA jaNu kAya komala caitrI pAlavI phuTalI Ahe aseM keleM. __bhAvArtha-yA zlokAMta bhagavaMtAMnI bhavya jIvAMnA dharmopadeza karIta karIta Arya khaMDAmadhye vihAra kelA. he sAMgitale Ahe. bhagavaMtAcyA upadezApAsUna bhavyAMnA dona phAyade jhAle. eka phAyadA hA kI tyAMcyA upadezApAsUna heya padArtha komate, grAhya padArtha koNate yAce parijJAna tyAMnA uttama jhAle. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (79) , hA sAkSAt phAyadA jhAlA. va parampareneM tyAMcyA upadezAneM puNyAcI prApti bhavyAMnA jhAlI. tyAyoge te svargAdi aizva - yasa pAtra jhAle ' pAtitamAradarpo ' hA zabda yA zlokAMta ThevalA Ahe. tyAcA arthahI vyakta kelA Ahe. yethe vizeSa sAMgAvayAceM teM heM kIM, mahAdevAneM kapALAvara asalelyA ApalyA tisar2yA DoLyAne madanAsa bhasma keleM aseM hmaNatAta. paraMtu heM bilakula khoTeM Ahe. aseM asateM tara to zrI jinezvarAsArakhA parama vItarAgI banalA asatA. paraMtu tyAcyA caritrAcA ApaNa vicAra kelA tara teM atinidya Ahe. aseca ApaNAsa ADhaLUna yeIla. to RSIpatnIzI Asakta jhAlA yAmuLe tyAceM RSIMnI liMgacchedana keleM. tyAne pArvatIlA ApalyA ardhyA aMgAmadhye khiLUna TAkileM hoteM. tevhAM azA yA phakkaDApAsUna madanAcA parAjaya hoNe, asaMbhavanIya Ahe. yAstava 'pAtitamAradapa' he vizeSaNa zrI jinezvarAsaca zobhate. va tyAneM pArvatIbarobara puSkaLa vihAra kelA to ticyAMta atyaMta viSayAsakta hoUna kelA. va zrI jinezvarAMnI bhUmaNDalAvara lokakalyANAsAThI AkAza mArgAne adhara vihAra kelA. yAvarUna doghAMcyA vihArAmadhye kitI aMtara Ahe he disUna yeteM. yAvarUna azA kudevAceM bhajanIM lAgUna ApaleM samyaktvaratna gamAUM naye haiM yA zlokAvarUna vyakta hoteM. stotA Atmana auddhatyaM pariharannAha / stutikAra ApalI uddhatatA soDUna namnatA dAkhavitAta. viSamaja nAkhaNDalaH stotumalaM tavarSeH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80 / prAgeva mAdRkkimutAtibhAkta mA~ bAlamAlApayatIdamittham // 30 // guNAmbudharityAdi / guNasamudrasya tava pnaprabhAkhyasya tiirthkrsy| RSeH sakalardhinidhAnasya / viSamapi, guNalavamapi, na kevalaM saphala gaNa yarUpaM / ajasra manavarataM / ajasyeti ca kacitpAThaH / tatra na jAyate notpadyate saMmbArasamudre na paribhramati ityajastasya / A. khaNDala iMdro'cintyazaktirabaMdhyA diviziSTajJAnasaMpanno'pi / stotumalaM samartho na / prAgeva mAdRk madvidho'samarthaH / kimarthaM tarhi tastotraM kartuM pravRtto'I yAha kimutetyAdi / kimuta kiMtu bhagavadviSaye yA adibhaktiH atyanurAgaH sA / mAM bAlaM bhagavatstutikaraNenabhijJa / AlApayati AbhASa yati / idametatsaMstavanaM / itthamuktaprakAreNa / mAM stuti kartuM prayojayati ityarthaH / - marAThI artha:--- he jineza ! ApaNa guNasamudra AhAta. nAnA ta-hecyA RddhInI saMpanna AhAta. aciMtya zaktizAlI, avadhijJAna va zrutajJAnAlA dhAraNa karaNArA iMdra dekhIla ApalyA anaMta guNAMpaikI ekA guNAce dekhIla varNana karaNyAsa samartha nAhI. ase jara Ahe tara tucchabuddhi jyAcI Ahe asA mI ApalyA guNAMce varNana karaNyAsa kasA bareM samartha hoIna ? tathApi ApalyAvara asalele mAjheM anivAra prema-atyaMta bhakti malA ApaleM stotra gANyAsa bAdhya karIta Ahe. mI ApalI stuti bhaktivaza hoUna kelI Ahe. vAstavika ApalyA ekA. hI guNAMce varNana karaNyAcI majamadhye pAtratA nAhI. zrI padmaprabha tIrthakarAce stotra saMpaleM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha supArzvajinastuti; supAce bhagavaMtAMnI bhavdha jainAMnA kArya upadeza kelA he stutikAra __ sAMgatAta. 'upajAti chandaH svAsthyaM yadAtyantikameSa pusI, svArtho na bhogaH pribhNguraatmaa| tRSo'nuSaGgAnna ca tApazAnti ritiidmaakhydbhgvaansupaarshvH|| 31 // svAsthyamityAdi / svasmin karmavimukta AmasvarUpe tiSThati iti sva. sthamanantajJAnAdi / tasya bhAvaH svAsthyaM / kathambhUtaM ? yata Atyantike avinazvaraM / evaM puMsAM sArthaH svasyArthaH sAdhyaM prayojanaM / vaiSayikamukhAnAmanubhavaH kuto na svArtha ityatrAha-na bhoga ityAdi / eSa pratIyamAno vaipAyakamukhAnubhavarUpo yogo na svArthaH puMsAM / kutaH paribha gurAtmA / yataH zAzvatasvarUpasiddhayartho hi prekSAvatAM prayAso, naca bagaH zAzvata- svabhAo, viSayasannidhAne vidyadunmeSamAtrabhAvitvAttasya / tathA vidhodhyasau prazAntihatutvAtsvArtho bhaviSyati iMnyAha-tRSonuSaGgAdityAdi / tRSA uttarettaraM bhAga kAkSa yA anuSaMgAt anubandhAt / naca naiva tApazAntiH tApasya zArIramAnasaduHkhasya zAntirupazama ityevaM / idamAtmotthaM vaiSayikasukhAdInAM svarUpamAkhyadabravat / bhagavAnviziSTajJAnavAn indrAdInAM pUjyo vA supAcI saptamarthikaraH zobhanauM sarvalakSaNopeto pAcauM zarIrobhagapradezau yasya / pAca vityupalakSaNaM sakalA. navayavAnAm / marAThI artha:- manuSyAMnA kevhAhI nAza na pAvaNAr2yA jJAnAdika guNAMcI prApti karUna gheNe he Avazyaka Ahe. anaMta nAnAdika guNAMcI prApti jhAlI maNaje tyAMcA svArtha pUrNa jhAlA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 82 ) zAnAdika guNAMcyA pUrNatelAca svAsthya kSaNatAta. yA svAsthyAcI prApti AtmA sarva karmApAsUna vimukta jhAlA - suTalA hmaNaje hoteM. azA svAsthyAcI prApti karUna gheNeM heM AtmyAce dhyeya Ahe. hAca tyAcA svArtha Ahe. bAnAdika he AtmyAceM guNa asalyAmuLe avinAzI Aheta. va avinAzI padArthAMcI prApti karUna gheNe hAca svArtha Ahe. vaiSayika sukhAdikAMcA jo anubhava yeto to svArtha navhe. kAraNa, to anubhava cirakAla TikaNArA nAhIM. buddhimAna manuSyAce sarva prayatna nitya TikUna rAhaNA-yA AtmasvarUpAcyA prAptyarthaca hota asatAta. paraMtu viSayAnubhava tasA nAhIM to vIja camakUna jazI nAhIMzI hote tadvat nAhIMsA hoto. hA viSayAnubhava caMcala asUnahI yApAsUna zAMti miLate hANUna yAlA svArtha hmaNarNe ayogya Ahe. kAraNa yApAsUna uttarottara abhilASA vADhata gelyAmuLe zArIrika va mAnasika duHkhe zAMta hota nAhIMta. ? yApramANeM supArzva tIrthakarAMnI bhavyAMnA upadeza kelA supArzva jhaNaje 'suMdara Aheta zarIrAcyA dona bAjU jyAcyA asA ' evaDhAca artha ghyAvayAce nAhIM. supArzva zabda upalakSaNa samajUna vyAMcyA zarIrAce sarva avayava suMdara Aheta' asA artha ghe talA pAhije. kAraNa, tIrthakarAcyA zarIrAce viziSTa bhAgaca suMdara asatAta ase nAhIM. tIrthakara sarvAMgasuMdara asatAta yAstava sAtavyA tIrthakarAMnA supArzva heM nAMva sArthaka hoteM. na kevalaM tatsukhAdInAM svarUpaM kathitavAnapitu zarIrasya cetyAha / 4 bhagavaMtAnI kevala iMdriyajanya sukhAceMca svarUpa dAkhaUna dileM aseM nAhIM, tyAMnI zarIrAce svabhAva dekhIla varNile Aheta he dAkhavitAta. ajaMgamaM jaMgamaneyayaMtraM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 83 ) yathA tathA jIvaghRtaM zarIram / bIbhatsu pUti kSayi tApakaM ca, sneho vRthAtreti hitaM tvamAkhyaH // 32 // " ajaMgamamityAdi / ajaMgamaM buddhipUrvakaparispaMdavyApArarahitaM / jaMgamaneyayaMtra, jaMgamaneyaM ca tayaMtraM ca krIDArtharacitaM hastyAdirUpaM tada jaMgamaM yathA jaMgamena tanmadhyasthita puruSeNa neyaM kAryeSu pravartanIyaM / tathAjaMgamaM zarIraM jIvaghRtaM sakalakAryeSu gamanAdiSu jIvAyattapravRttikaM / pUti, durgaMdhisahitaM / kSayi, vinAzi / tApakaM ca, bahuduHkhakAri ca / atrAsminnevaMvidhe zarIre / snehonurAgo vRthA, niSphalaH / mokSa tatkAraNe cAnurAgaH kartavya ityarthaH / iti, evaM hitaM tvabhAkhyaH hitasya mokSasa rUpasya tatkAraNasya ca vairAgyAdeH etacchikSArUpaM baca hitaM tvaM supArzve bhagavAnAkhya upadiSTavAn / 6 marAThI artha: --acetana hattI, ghoDA, mora vagaire padArthapAvana jANe yeNe vagaire kriyA hota nAhIMta. kAraNa, yA kriyA karaNyAsAThIM buddhicI jarUrata lAgate. paraMtu he acetana padArtha buddhipUrvaka kriyA karIta nAhIMta. te jaDa Aheta. yAstava tyAMcyAkaDUna jANeM yeNeM ityAdi kriyA karaviNyAkaritAM jazI puruSAcI jarUrI lAgate, tyAcapramANeM zarIra dekhIla acetana Ahe. jIvAne haiM zarIra dhAraNa kele Ahe. he zarIra jANeM bolaNe, jevaNe, hasaNeM, nijaNeM ityAdi kriyA jIvAcyA svAdhIna hoUna karateM. jyAveLesa yA zarIrAlA AtmA soDUna deto tyAveLesa vara sAMgitalelI ekahI kriyA yA dehAkaDUna kelI jAta nAhIM. hmaNUna hA deha acetana Ahe yAMta saMzaya nAhIM. hA deha acetana Ahe evaDheca navheM tara hA kurUpa dekhIla Ahe. kAMhIM kAlaparyaMta deha suMdara disalA tarI vRddhAvastheta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA kurUpa avazya hoto tyAce sauMdarya naSTa hote hA deha pANe raDA Ahe, nAzavaMta Ahe va yApAsUna zArIrika mAnasika va vAcanika duHkheM utpanna hotAta. azA tuccha dehAvara prema ka-- raNe vyartha Ahe. prema he mokSAviSayI kele pAhije va tyAcI jI kAraNe tadvipayaka prema dAkhavile pAhije ke yAyoge sarva bhadhyAMsa mokSa saukhyAcI prApti hote va tyA saukhyAce kAraNa meM vairAgya tyAcI prApti hote. yApramANe bhagavAn supArtha tIrthakArAMnI sarva bhavyAMnA hitakara upadeza dilA. yadi bhagavAn hitamupadiSTavA tadA bhavadIyaM vacaH zrutvA phimiti saryo ___ janaH zarIrAdiSu virajya hite mArge na pravartate ityAha / jara bhagavaMtAMnI hitAcA upadeza kelA Ahe tara tyAMcA upadeza aikUna sarva loka zarIrAdikApAsUna virakta hoUna kalyANa "mAgIta kA pravRtta hota nAhIta? yA praznAce uttara / AcArya detAta: aleghyazaktirbhavitavyatayaM, - hetudvyaavisskRtkaaryliNgaa| anIzvarojaMturahaM kriyAtaH saMhatya kAryeSviti sAdhvavAdIH // 33 // alaMdhyazaktirityAdi / alaMdhyA anatikramagIyA zaktiH sAmathrya yasyAH sA alavyazaktiH / kAsau ? bhavitavyatA daivaM karma ityarthaH / kutaH sA tathAvidhA pratipannA, pratyakSAdanumAnAdvA ? na tAkpratyakSA itIndriyatayA tasya' asmadAdipratyakSAgocaratvAt . anummanAdasau pratipannA, kimatra liMgamiti ? - atrAha-hetudvayAviSkRtakAryaliMgA / helo: zubhetarakarmalakSaNayo hyAbhyaMtarasvarUpayorvA dvayaM tenAviSkRtaM janitaM satkArya iSTAniSTArthalAbhalakSaNaH taliMgamasyAH / nanu mantratantrAdidRSTva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (85) sAmagrIsamanvito jIva eva sukha duHkhAdikAryakartA bhaviSyati / tatka kAryaliMgAdbhavetavyatA anupI pate ? ityAzaMkyAha - anIdhA itya di / na IzvarojIzvaro'prabhurasamarthaH / kosau? jantuH prANI / kathabhato ! aI. kriyAteH ahaMkriya niahaMkArAmoharUpairAtaH piidditH| saMsArI jIbo bhaktivyatAnirapekSo'samartha ityarthaH / ka ? kAryeSu sukhAdiSu / kathaM ? saMhatya suvAdikAryotpAdakepa maMtrataMtrAdisahakAri kAraNeSu milivvA ! yadi hi bhavetavyatAnapekSastatsahitatAmAtreNAtmA tatra samathaH syAt tadA sarveSAM tama hitAnAM samAnaM phalaM syAt / na caivamasti / samAnopadezAnAM samAnAmaMtrataMtra dyanuSThAyinAM samAnAmA vAsAnAmadhe keSAMcitatsakalaM dRzyate, kecittu niSkalaM / to yeSAmadRSTaM prAMja ke teSAM tatsaphalaM, anyeSAM tu niSphalamiti sidvA tatkAgi bhavitvyatA / ata evotaM iyamiti / iyaM sakalalo prasiddha kAryaliMgatayA bhavitavyatA // athavA alaMdhyazaktirbhavitavyateyabhityayuktaM, saMpAramokSa dikAryANAmIzvarakRtatvAdilyAzaMka mAha --ahaMkriyAtaH saMsArI jantuH / anIzvaro na vidyate IzvaraH kAraNamasyetyanIzvaraH / ka ? saMhaya kAryeSu saMhatyAni saMghAtarUpANi ( bahUnI tyarthaH ) yAni kAryANi teSu / ayamarthaH Izvarasya ekasvabhAvasya Aptasya ca vibhinna dezakAlAkAranarakAdikAryakartRtvamayuktaM, ekasvabhAvAbhAvAnuSaGgat nijatvaprasaMgAcca / tadadRSTavazAttathA katRtva siddhe, IzvarasyApi bhavitavyatAvazAtpravRttistasmAnnAsau prANinAM duHkhAdikAryeSu kAraNaM, kintu bhavitavyAba tatkAraNaM / ityevaM sAdhu yayA bhavati tathAvAdariktavAn / tataH sidhdaM bhavitavyatAyA alaMvyazakti vam / ___ marAThI arthaH-daiva haiM alaMdhyazaktiyukta Ahe. yA daivAlAca bhavitAnA, karma, bhAgya azI nAve Aheta. paNa he daiva sAmarthyazAlI Ahe he oLavaNyAsa mArga kAya azI zaMkA sAhajika manAmadhye ubhI rAhate. kAraNa, pratyakSapramANAne daiva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) sAmarthyayukta Ahe ase aNAveM tara te yogya disata nAhI. pratyakSAne iMdriyagocara padArthAMce jJAna hote. paraMtu deva haiM atIndriya asalyAmuLe tyAce pratyakSAne jJAna hota nAhI. AtA anumAnAne devAce svarUpa samajUna yete kAya yAcA vicAra karaM. ____ anumAna jhaNaje avinAbhAva saMbaMdha Ahe. azA padArthApaikI ekA padArthAMce pratyakSajJAna jhAlyAne dusarA padArtha apratyakSa asalA tarI tyAce kAlpanika svarUpa ApalyA lakSAMta yete. va kadAcit ekhAdyA manuSyAsa tadviSayaka saMzaya utpanna jhAlyAsa to apratyakSa padArtha jethe Ahe tethe jAUna tyAlA syA padArthAce jJAna karUna ghetA yete. tevhA azA ta-hece jeM jJAna tyAsa anumAna jJAna hmaNatAta. jaseM parvatAvara ApaNa dhUra pAhilA aNaje tetheM agni Ahe aseM meM jJAna hote te a. numAna Ahe. athavA nadIlA pUra AlelA Ahe he ApaNa pAhilyAvara nadIcyA varacyA pradezAvara pAUsa paDalA Ahe aseM caTakana lakSAta yete. jarI varacyA pradezAvara pAUsa paDalelA ApaNa pAhilA nAhIM tathApi pAvasAcA va nadIcyA pUrAcA avinAbhAva saMbaMdha Ahe he lakSyAMta yete va pUra pAhilA jhaNaje pAUsa paDalyAcI kalpanA hote. yAsaca anumAna zAna maNatAta. yethe daiva Ahe yAcA nizcaya ApaNAsa anumAnArne karUna ghetalA pAhije. taseca ApalyAlA je cAMgale padArtha ekhAdyAveLesa miLatAta va ekhAdyA veLesa tyA padArthAMcA viyoga hoto hyA goSTI nitya ApaNAsa pratyakSa anubhavAsa yetAta. yA goSTIvarUnaca daivAcA nizcaya hoto. zubhAzubha daivAne ApaNAsa iSTa padArtha miLatAta kiMvA aniSTa padArthAcA saMyoga va viyoga hoto he daivAce kArya Ahe. he kArya pAhUna dai. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 87 ) cAcI kalpanA ApalyA manAMta yete kArya pAhUna kAraNAcI kalpanA karaNeM hA anumAnAcA viSaya Ahe. yetheM zubhAzubha karma hai abhyaMtara kAraNa Ahe va dravya, kSetra, kAla va bhAva hI bAhya kAraNeM Aheta. yA dona kAraNApAsUna hAni kiMvA lAbha hIM kArye utpanna hotAta. yA kAryApAsUna devAce bhavitavyateceM jJAna hote. hmaNUna bhavitavyatA zaktizAlI Ahe haiM siddha jhAleM. paraMtu maMtra taMtra ityAdi pratyakSa sAmagrI juLaUnaca manuSya svataHlA sukhAcI prApti karUna gheto kiMvA yA sAmagrIpAsUna to dusanyAlA duHkha utpanna karato; ase ApaNa pratyakSa pAhato. aseM asatAM devApAsUnaca sukhaduHkhAcI prApti hote aseM hmaNaNe yogya nAhIM; azIhI zaMkA manAMta yete. yAvarUna devAlAca kAM prabala mAnAveM ? AhmI tara prayatnAlAca prabala mAnaNAra ? aseM hmaNarNehI yogya disata nAhIM. kAraNa, saMsArI jIva sagaLe asamartha Aheta. te sadA ahaMkAra va ajJAnAneM pIDita jhAle Aheta. hmaNUna bhavitavyatecyA abhAvI kebaLa maMtrataMtrAdikAMcyA sAhayAneM tyAMnA sukhaduHkhAcI prApti hota nAhIM. jara bhavitavyatecyA abhAvI dekhIla mantratantrAdika pratyakSa disaNAr2yA sAmagrIneca sukha duHkhAdika utpanna karaNyAsa AtmA samartha hoto aseM hmaNAla tara jitakyA prANyAMnI hI sAmagrI juLavilI asela tyAMnA samAnaca phala miLAleM asateM. sukhaduHkhAdika phalAmadhyeM jI taratamatA disUna yete tI disUna AlI nasatI. parantu pharaka disUna yeto. jyAMnA samAna upadeza miLAlA Ahe, mantratantrAdika kriyA dekhIla vilakula samAna jyAMcyA Aheta, AhAra va rA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 88 ). harNe he dekhIla jyAce samAnaca Ahe aza dekhIla kityeka manuyAMce prayatna saphala hotAta va kityekAMce niSphala hotAta. yAvarUna deva hai prabala Ahe ase siddha hote. va yAMcyA yogAneMca sukhaduHkhAdi tajjanya phalAmadhye pharaka dRSTIsa paDato. devAcyA yoge sukhAkhAcI prApti hote haiM kSaNaNe khoTeM Ahe. sukha kiMvA duHkha haiM Izvara deta asato. manuSya asamartha Ahe. tyAmuLe to sukhaduHkhAcA kartA hoU zakata nAhIM. saMsArAMta ThevaNe kiMvA prANyAMnA mokSAcI prApti karUna deNe haiM Izva rAcyA svAdhIna Ahe jagAMtIla sarva ghaDAmoDa zaktizAlI IzvarAvAMcUna dusar2yA koNAsa karatA yeIla kAya? Izvaraca samartha Ahe, daiva samartha nAhIM. he jhaNaNehI ucita nAhIM. saMsArAMtIla jIM kAya disUna yetAta tI sarva Izvaranimittakaca Aheta he siddha hota nAhIM. tyAcapramANe sukhaduHkhAcI prApti karUna deNeM heMhI IzvarAcyA hAtIM nAhIM. taseca IzvarAcA svabhAva eka mAnalA Ahe. yAstava mina dezAmadhyeM bhinnakAlAmadhye bhinnakAraNa sAmagrInI utpanna hoNArI kAyeM eka bhAvI IzvarAcyA hAtUna kazI ho tIla ekA veLesa bhinna dezAmadhye aneka kArye utpanna hoNAra nAhIta. bhinna bhinna kAlAMta aneka kArye utpanna hotAta tI IzvarAcA ekaca svabhAva mAnalyAsa kakSI utpanna hotIla. yAsAThI IzvarAce ThikANI aneka svabhAva mAnAveM lAgatIla. tyAcapramANe kityeka prANyAMsa narakAmadhyeM to loTato. kityeka prANya sa daridrI karato. kityeka prANyAMnA aniSTa padA prApti karUna deto. aseM mAnalyAsa to nidayI Ahe aseM mAnAve lAgela. kadAcit pratyeka prANyAce jase adRSTa asela tyasa anusarUna Izvara tyAsa sukha kiMvA duHkha deto, yAmuLe to nirdayI nAhIM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (89) to paramadayALU Ahe, va tyAcyA jagatkartRtvAcI dekhIla siddhi hote haiM hmaNahI yogya nAhIM. jyAarthI pratyeka prANyAce adRSTa tujhI mAnIta AhAMta tyAarthI tyA adRSTAneMca sukhaduHkhAdika kArye utpanna hotAta ase kAM mAnIta nAhIta? yAvarUna ase siddha jhAleM kIM, prANyAMnA sukhaduHkhAdika upana karaNyAMta Izvara kAraNa nAhIM; adRSTaca daivaca prANyAMnA sukha va duHkha deteM. va teM sukha duHkha utpannaM karaNyAmadhye dravya, kSetra, kAla, bhAva yA cAra kAraNAMcI apekSA tyAlA asate. hI bhavitavyatA pratikUla asalI hmaNaje hitAcA upadeza aikUna dekhIla zarIrAdikApAsUna jIvAMnA vairAgya utpanna hota nAhIM. supArzvatIkarAMnI uttama rotIne sAMgitaleM, yAstava bhavitavyatA kitI prabala asate haiM siddha jhAleM. etadeva darzayannAha / punaH bhavivyatece sAmarthya varNinAta. bibheti mRtyorna tatosti mokSo, nityaM zivaM vAMchati nAsya lAbhaH / tathApi bAlo bhayakAmavazyo, vathA svayaM tapyata ityavAdIH ||34|| vitItyAdi vibheti trasyati jantuH / kasmAt mRtyoH ! naca tato vibhatodhyau bhavitavyatA sAmarthyAdudUdhiyata ityAha- netyAdi tato mRtya muktirna jantorasti, vidyate / tathA nityaM sarvadA / zivaM sukhaM nirvANaM vAMchati jantuH / bhavitavyatAyA tu pratikUlAyAM nAsya zivasya lAbhaH prAptiH / tathApi tatpratikUlasAyAM tadApi bAlo ajJo jaMtuH / bhavakAiyo bhayaM maraNAdau brAsa: kAmaH sukhAdyabhilASasta gervazya adhInaH / vRthA mudhA, sva " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90) . yamAtmanA tapyate, klizyata ityavAdIH abravIstvaM / yo hi prekSApUvakArI sa pratikUlatAyAM bhavitavyatAyAM neSTa kArya sidhyati iti jJAtvA tadanukUlatAsiddhayarthamava yato / tasiddhI ca sarva miSTa kArya si. dhyatIti / marAThI arthaH -sarva prANyAMnA maraNApAsUna atizaya bhIti vATate, paNa tyAcyApAsUna ApalI koNIhI suTakA karUna gheta nAhI. yAce kAraNa he Ahe kI, bhavitavyatA pratikUla asalI maNaje mRtyu TALAvA hmaNUna kelele sarva prayatna vyartha jAtAta va to prANI mRtyumukhI paDato taseMca hamezA hA prANI sukhAcI-mokSasukhAcI icchA karIta asato. tathApi bhavitavyatece sAhAyya tyAlA nasalyAmuLe tyAlA mokSa suvAcA lAbha hota nAhI. tathApi maraNAdika aniSTa avasthA prApta jhAlyAvara hA prANI bhItIcyA svAdhIna hoto, va iSTa padArthAcyA sukhAcI hamezA icchA hote; yAmuLe to icchecyA svAdhIna hoto. hmaNUnaca tyAce sarva prayatna vyartha jAtAta va tyAsa kleza hotAta. tAtparya he Ahe kI--jo buddhimAna manuSya Ahe to bhavisavyatA daiva pratikUla asale jhaNaje Apale icchilele kArya taDIsa jAta nAhIta aseM jANUna tI anukUla karaNyAsAThI prayatna karIta asato. va to bhavitavyatA siddha jhAlI hmaNaje tyAcI sagaLI kArya siddha hotAta. nanu heyopAdeye ca tatve yathAvatparijJAte upadezaH pramANatAM pratipadyate, na ca bhagaktastatpIrajJAnaM saMbhavatItyAzaMkyAha / heyopAdeya tatvAMcA yathArtha niNaya jJAlA hmaNajeca upadezAlA pramANatva prApta hote. paraMtu bhagavaMtAMnA heyopAdeya tatvAMce parijJAna nasalyAmuLe tyAMcA upadeza kharA Ahe he kase mAnAveM ? yA zaMkece uttara AcArya detAta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (91) sarvasya tatvasya bhavAnpramAtA, mAteva bAlasya hitAnuzAstA / guNAvalokasya janasya netA, mayApi bhaktyA pariNUyasedya // 35 // sarvasyetyAdi / sarvasya heyopAdeyasya tatkAraNabhUtasya ca tatvasya bhavAn supArzvajinaH / pramAtA prakarSaNa saMzayAdivyavacchedalakSaNena mAtA paricchedakaH / sa itthambhUto bhagavAn bAlasya heyopAdeyavivekavikalasya hitAnuzAstA, hitaM niHzreyasaM tatkAraNaM ca samyagdarzanAdi tasya anuzAstA upadezakaH / ka iva kasya ? mAteva, bAlasya / ina-zabdo yathArthe / yathA vA bAlasya Atyaya vA mAtA jananI hitamupakAraka manuzAsti tathA bhagavAna pi ajJAya janto reti tatvamupAdizat / bhagavAnkaM sarvasya sanmArge pravartako bhavati. kiMvA kasyacidevetyAzaMkya Aha-gugAvalo ko yAdi / guga nnokSatabhU gAnsampAdarzanAdI va.. lokate anveSo iti gumAvaloko jano bhavya jana ityarthaH / tasya netA sanmArgapravartakaH / yata ityambhUgo bhAvAMsta to maMyApi, na kevalaM gaNadharadevAdibhiH kintu mayApi sAtabhadrasvAminApi stAva kena pariprAptasanmArgasvarUpeNa / pari samaMtAnmanova ka yaiH nUpate stUyase / aba idAnI padmaprabhatIrthakarapraNAmAnantaram / / marAThI artha:-he bhagavan supArzvanAtha ! grAhya tatve koNatI va tyAjya tatve koNatI, taseca grAhya tatvAMcA lAbha karUna deNArI kAraNe koNatI va tya jya tatvAMcA tyAga kasA karAvA he dAkhaUna deNArI kAraNe koNatI; yAMce jJAna AgAsa pUrNa jhAle Ahe. va te Apale jJAna saMzaya, viparItapaNA, va anadhyavasAya yApAsUna bilakula dUra rAhile Ahe. ApaNa grAhya agrAhya jyAMnA samajata nAhI azA ajJAnI jIvAMnA hitAcA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 92 ) kalyANAcA upadeza kelA. AtmyAce kalyANa mokSAcI prApti jhAlyAne hote. mokSAcI prApti samyagdarzana, jJAna va cAritra yA tIna kAraNApAsUna hote. he ApaNa ajJa jIvAMsa samajAUna sAMgitale. mAtA jazI ApalyA mulAlA hitakara upadeza karate, tasAca hitAcA upadeza ApaNa bhavya jIvAMnA kelA. mokSaprApti karUna deNAr2yA samyagdarzanAdi guNAMce anveSaNa karaNAr2yA bhavya jIvAMnA ApaNa sanmArgAta pravRtta kele tyAMnA sanmArga dAkhaUna dilA. yAstava he guNasAgarA ! gaNadhag2adikaca. ApalI stuti karatAta ase nAhI. jyAlA sanmArgAcI prApti jhAlelI Ahe asA mI dekhIla [ samantabhadra ] manAne, vANIne va zarIrAne ApalI stuti atizaya bhaktImadhye lIna hoUna karato. tAtparya-gaNadharadevAMnI ApalI stuti kelI he yogyaca Ahe. kAraNa, tyAMnA cAra jJAne asatAta, yAmuLe tyAMnI ApalyA puSkaLa guNAMce varNana kele asela-stuti kelI asela. paraMtu mI tara [ samantabhadrasvAmI ] ajJAnI Ahe. yAstava mI ApalI stuti bhaktivaza hoUna dona cAra veDyAvAkaDyA zabdAMnI kelI Ahe. ApalyA anaMta guNAMce varNana karaNyAsa mI samartha nAhI. yA zlokAMta graMthakArAne ApalI laghutA pra. kaTa kelI Ahe. yApramANe supAzcai jinAceM haiM sAtaveM stotra saMpale Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (93) candraprabhArthakarAMcI stuti. [upajAti chaMda] candraprabha candramarIcigauraM, candra dvitIyaM jagatIva kAMtam / vaMde'bhivandhaM mahatAmRSIndra, - jinaM jitasvAntakaSAyabandham // 36 // candrapramamityAdi / candrasyeva prabhA yasyAsau candraprabhoSTamastIrthakara; tasyeyaM saMjJA / anvarthA ceyaM saMjJA / etadeva candretyAdinA darzayati / candrasya marIcayaH kiraNAstadvadgauraM zuklaM tathAbhUtaM bhagavantaM / jagati dvitIyamiva candraM / kathambhUtaM ? kAntaM sakalArthodyotikevalajJAna, prabhAbhArAdhAratayA candrAdatizayena kAntaM kamanIyaM dIlaM / tamitthambhUtaM candraprabha bhagavantaM vande / punarapi kathambhUtaM ? abhivandhaM abhi samantAdvandyaM pUjya, mahatAM mahadbhirindrAdimirityarthaH / RSIndraM RSINAM gaNadharadevAdInAM indraM svAminaM / jinaM azeSakarmonmUlakaM / jitetyAdi / atra, vidhA pAThaH kecittAvAjjitasvAntakaSAyabandhaM, iti paThanti / asyAyamarthaH / sva ityanena candraprabhasvAmI gRhyate / tasyAMto dhI na prakRtyAdeH / sa cAsau kaSAyabandhazca ! sa jito yena tathoktastaM / kecittu jitAsvantakaSAyabandhamiti paThanti / asyAyamarthaH / sukhenAnto vinAzaH svanto, na vidyate svanto yasya kaSAyabana syAsau asvantaH / jito'svantaH kaSAyabandho yenAsau tathoktastaM / bhadhye tu jitasvAntakaSAyabandhamiti paThanti / asyAyamarthaH / svAntaM manaH prakRtivikArarUpaM tasya kaSAyaiH krodhAdibhibandho nAtmana iti sAMkhyamataM / tadatra niSidhyate na svAntakaSAyabandhaH / Atmanastadvandha ityarthaH / jitaH svAntakaSAyabandho yena sa tathoktamiti / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marAThI artha:-candrAcyA kiraNApramANe gauravaNIlA dhAraNa karaNAre va pRthvItalAvara jaNU kAya dusarA manohara candraca avataralA Ahe, aseM (AkAzastha candra ApalyA kiraNAMnI sarva dizA prasanna karIta asato va suMdara asato.) candraprabha tIrthakara dekhIla sarva padArthAnA prakAzaka azA kevalajJAnarUpI kiraNAMnI atizaya manohara disatAta. zateMdrAkaDUna vaMdanIya, gaNadhara devAdi munIMceM svAmI va jyAMnI ApalyA manAmadhye utpanna hoNAr2yA krodhAdi durjaya kaSAyAMlA jiMkale Ahe, sarva karmAcA jyAMnI parAjaya kelA Ahe, azA candraprabha tIrthakarAMsa mI namaskAra karato. bhAvArthaH-yA tIrthakarAMceM candraprabha he nAva sArthaka hote. kAraNa, tyAMcyA zarIrAcA varNa zaratkAlAMtIla caMdrAcyA suMdara kiraNApramANe nayanamanohara hotA. taseca yA zlokAMta 'jitasvAntakaSAyabandha ' he pada AcAryAMnI yojile Ahe. yAcA artha vara darzavilelA Ahe. krodhAdika kaSAya manAmadhye utpanna hotAta tya yogeM karmabandha hoto. mana va AtmA yAmadhye kAhI pharaka nAhI. jevaDhyA AtmapradezAmadhyeM noiMdriyAvaraNa karmAcA kSayopazama jhAlA Ahe tyA AtmapradezAMnA mana, aMtaH-. karaNa hI saMjJA Ahe. yAvarUna kaSAyAMnI mana baddha hote yAcA artha kaSAyAMnI AtmA baddha hoto asA kelyAsa kAhI harakata nAhI. paraMtu sAMkhya mana va AtmA he bhinna Aheta ase mAnatAta va mana prakRtIpAsUna utpanna hote. krodhAdika kaSAyApAsUna manAlA baMdhana prApta hote, te tyAMnI baddha hote. AtmA.krodhAdi kaSAyAMnI baddha hota nAhI. to nirlepa Ahe. karmabaMdhanarahita Ahe, prakRtica baddha hota asate va tIca mukta hota asate te, AtmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 95) hamezAca mukta Ahe, ase tyAMce maNage Ahe, paraMtu he tyAMce maNaNe ayogya Ahe. kAraNa, AtmA jara sarvathA abaddha mAnalA tara baMdha mokSAcI jI prakriyA Ahe tI sarva vyartha hoIla. baMdhAcI kAraNe ApaNa dUra sArato. mokSAcyA prAptIcI kAraNe javaLa karato. he sarva veDepaNAce hoIla. baMdha va mokSa yAcA vyavahAra . AtnyAmadhyeca hoto. koNIhI karma baddha jhAle va teca mukta jhAle aseM hmaNata nAhI. taseca karma tara acetana Ahe. tyAmadhye baMdha va mokSa yAMcI pravRtti kazI hoIla ? yAvarUna catana padArthaca azuddha avastheta joparyaMta Ahe toparyaMta baMdha Ahe, jevhAM tyAsa zuddha avasthA prApta hote tevhAM to mukta hoto. jarI kamAmadhye baMdha va mokSa yAMcA vyavahAra jhAlA tathApi to AlyAcyA badha va mokSAvara avalabUna Ahe. AtmA baddha jhAlA jhaNaje karma baddha jhAle ase ApaNa hmaNato. to mukta jhAlA jhaNaje karma mukta jhAle ase ApaNa hmaNato. yAvarUna karmAvi. payoM badhamokSAcA vyavahAra mukhya nAhI ase siddha hote. yA. stava prakRti baddha hote va tI mukta hote haiM hmaNaNe yogya nAhI. mana va AtmA he dona padArtha nAhIta. sAMkhyAMnI mana prAkRtikramAnale Ahe. AtmyAsa tyApAsUna bhinna mAnatAta. manaca baddha hote va teca mukta hote ase mAnale tara Atmatatva mA. naNyAcI jarUrataca rAhilI nAhI yAviSayI vidyAndasvAmIMnI ApalyA stotrAmadhye ase jhaTale Ahe. mano vipariNAmakaM yadiha saMsatiM cAznute / tadevaca vimucyate puruSakalpanA syAd vRthA / nacAsya manaso vikAra upapadyate sarvathA / . dhruvaM taditi hISyate dvitayavAditA kopinI // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha:-mana he nAnArupeM dhAraNa karUna saMsArAmadhye naTate, pa teca saMsArAcA nAza karUna mukta hote ase mAnalyAsa AtmatatvAcI kalpanA partha hoIla. paraMtu manAmadhye koNatAca vikAra utpanna hota nAhI. yAstava saMsAra va mokSa yAMcI prApti hoNAra kazI vikAra jo utpanna hoto-nAnA avasthA jyA utpanna hotAta tyA anitya padArthAmadhye utpanna hota asatAta. manAMsa tyAMnI nitya mAnalyAmuLe saMsAra veM mokSa ityAdika kalpanA siddha hota nAhIta. va mana nityahI mAnale ANi anityahI mAnale tara harakata koNatI aseM hmaNaNehI yogya nAhI. kAraNa, sarvathA nityatva va sarvathA anityatva mAnaNe he paraspara virodhI Ahe. yAstava manAsa prAkRtika mAnUna tyApAsUna AtmA bhitra Ahe ase mAnUM naye. prAkRtika mana AtmyApAsUna bhinna mAnaNe yogya Ahe. prakRti kiMvA kama he ekArthaka zabda Aheta. AtmA va mana he ekArthaka zabda Aheta. dravya mana he podgalika prAkRtika Ahe. va teM acetana Ahe, te baddha va mukta hota nAhI yAviSayI nirALe sAMgaNe nako. itakyA vivecanAvarUna AtmA baddha va mukta hotA he siddha hote. . punapi kathambhUtaM candraprabhAmityAha / punaH koNatyA guNAMnI viziSTha asalelyA candraprabhAsa namaskAra kelA he AcArya dAkhavitAta. ....... yasyAGgalakSmIpariveSabhinnaM, tamastanoriva razmibhinnam / nanAza bAhyaM bahu mAnasaM ca, . dhyAnapradIpAtizayena bhinnam / / 37 / / / yasyetyAdi / yasya candra pramatIrthakaradevasya / ajhalakSmIpariveSa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 97 ) bhinnaM, aGga dehaH tasya lakSmIH paramakAntiH tasyAH parivaSo maNDalaM sena bhinna vidAritaM / nanAza naSTaM / kiM tat ! tamaH / kairivetyAha tamorerityAdi / tamaso'ndhakArasyAristamorirAdityastasya razmayaH kiraNAstairiva bhinnaM dhvasta / na kevalaM bAhyameva nanAza, bahu mAnasaM ca / manasi cidAsmanyAtmasvarUpe bhavaM mAnasaM tamo'jJAnaM / kathambhUtaM ? bahu pracura anekaprakAra jJAnAvaraNodayanibandhanam | cakAraH samucaye / kathambhUtaM sattannanAzetyAha-dhyAnetyAdi / dhyAnameva pradIpo'jJAnatamopahantatvAt tasyAtizayaH paramaprakarSaH tena bhinnaM vidAritam // .. marAThI arthaH -jyApramANe aMdhakArAcA zatru jo sUrya tyAcyA kiraNAMnI dATa azA aMdhakArAcA nAza hoto. tadvat zrIcaMdraprabhatIrthakarAMcyA divyazarIrakAMtIne bAherIla sarva aMdhakAra nAhIMsA kelA. va zukladhyAnarUpI divyAcyA utkRSTa prakAzAne aMtaHkaraNAMta-citsvarUpI azA AtmyAmadhye jJAnAcaraNa karmAcyA udayAne utpanna jhAlelA puSkaLa ajJAnarUpI aM. dhakAra nAhIsA kelA. __bhAvArtha:- dRSTipratibaMdhaka asA aMdhakAra jasA sUrya nAhIsA karato tyAcapramANe puSkaLa ujjvala ratne, nakSatre hIhI karatAta. parantu jIvAMcyA AtmyAMtIla ajJAnarUpI andhakArAcA nAza karavata nAhI, ajJAnAMdhakArAcA nAza karaNyAsa kevala jinendra bhagavAn samartha Aheta. jasA divA svataH ujjvala asato to bAhya andhakAra nAhIsA karUna padArthAMce jJAna karUna deto. tadvat zrI jinendra caMdraprabha tIrthakara he svataH kevalajJAna rUpI prakAzAne saMpanna hote. tyAMnI bhavyAMnA dharmopadeza deUna tyAMce dekhIla azAna dUra kele. bhagavAnAMnI zarIrakAntIne aMdhakArAcA nAza kelA. va kevalajJAnAne AdhyAtmika aMdhArAcA nAza kelA. yAvarUna sUryApekSA yAMcyAmadhye hI vizeSatA hotI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 98 ) itthagbhUtasya ca bhagavato bacaH zrutvAtmapakSA kAracyutAH paravAdinaH saMpannA iti darzayannAha / ajJAnAsa dUra karaNArI bhagavaMtAcI vANI aikUna svataHcA pakSa uttama Ahe aseM samajaNAr2yA vAdi janAMcA garva nAhIsA jhAlA he AcArya dAkhavitAta. svapakSasausthityamadAvaliptA, vAksihanAdairvimadA babhUvuH / pravAdino yasya madArdragaNDA, gajA yathA kezariNo ninAdaiH // 38 // svapakSetyAdi / svasya pakSa mataM tasya sausthittyaM susthititvaM tasmi - nmado'smadIyameva mataM zobhanaM bAdhavidhuraM yathA bhavatyevaM sthitaM nAnyaditi darpaH tena avaliptAH samanvitAH / ke te ? pravAdinaH pragataM pramANAnupapannaM vadantItyevaMzIlAH pravAdino'nyatIrthAH / babhUvuH saMjAtAH / kathambhUtAH ! vimadA vigatadarpAH / kaiH ? vAksihanAdaiH vAca eva siMhanAdAH paraparAjayahetutvAt ajayyatvAcca / kasya ? yasya candrapramasvAminaH / dRSTAntamAha- madAdretyAdi / yathA kezariNaH siMhasya ninAdaiH zabdagaMjA hastino ma dadrigaNDA madArdrakapolA vimadA babhUduH tathA bhagavadvacobhiH paravAdina iti / marAThI arthaH- gaLata asalelyA madAcyA yogeM jyAMce gaMDasthaLa bhijUna ciMba jhAle Ahe aseM matta hattI siMhAcyA garjaneneM jaseM madarahita hotAta. tyAMcI sagaLI mastI pAra nAhIMzI hoteM. tyAcapramANe Apaleca mata utkRSTa Ahe, tyAmadhyeM koNatehI doSa nAhIMta. tyAcI racanA uttama jhAlI Ahe asA abhimAna bALagaNAre va pramANaviruddha vastUceM svarUpa pratipAdana karaNAreM aseM itara badI candraprabhatIrthaMkarAcyA divyadhvani Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpI siMhagarjanene parAjita jhAle tyAMcA sarva garva naSTa jhAlA. candraprama tIrthakarAcA divyadhvani sarva vAdyAMcA parAbhava karaNArA va ajiMkya asA hotA. punarapi kiMviziTo yo bhagavAnsapama ityAha / ... . bhagavAna punaH koNatyA guNAMnI saMpanna hote yA praznAce uttara AcArya yA zlokAMta detAta.. yaH sarvaloke parameSThitAyAH, padaM bbhuuvaadbhutkrmtejaaH| anantadhAmAkSaravizvacakSuH, samantaduHkhakSayazAsanazca // 39 // yaH sarvaloketyAdi / yaH candrapramatIrthakaradevaH / sarvaloke tribhuvane / parameSThitAyAH parame pade tiSThatIti parameSThI paramAptaH tasya bhAvaH parama ptatA tasya padaM sthAnaM babhUva saMjAtaH / kathambhUtaH ? adbhutakarmatejAH adbhutaM acintyaM karmaNi sakalaprANigaNaprabodhanabyApAre nimittabhUtaM taMjaH kevalajJAnasvarUpaH padArthaprakAzo yasya sa sthoktH| punarapi kathambhUta ityAha- anantetyAdi / anantaM ca taddhAma ca kevalajJAnaM tadeva akSaraM vinazvara zAzvataM vizvasmin lokAloke cakSuryasya / na kevalaM prAguktavizeSaNaviziSTa eva bhagavAnapi tu sabhaMtaduHkhakSayazAsanaH samantaduHkhakSayaM mokSarUpaM mokSapradamityarthaH tattathAvidha zAsanaM mataM yasya / / . marAThI artha-zrIcandraprabhatIrthakarAMnA trilokAmadhye uskRSTa aseM parameSThi pada miLAle hote. arthAt tyAMnA utkRSTa azI arhantAvasthA prApta jhAlI hotI. va saMpUrNa prANyAMnA moha nidrepAsUna jAgRta karaNAr2yA divya tejAne te bhagavAn cakAkata . asata. zrIjinezvarAce zAna ananta Ahe va teM zAzvatika Ahe, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) anantAnanta padArthAMnA pratikSaNI yugapat jANaNAre ase zAna candrapramatIrthakarAce Ahe. va te nitya Ahe tyAcA kevhAhI vinAza hota nAhI, tyAcapramANe zrIcandraprabha jinAce mata mo. kSAcI prApti karUna deNAre Ahe. azA divya guNAMnI te bhUSita jhAle Aheta. punarapi kathambhUta ityAha / punaH zrI candraprabha jineza koNatyA divya guNAlA dhAraNa karatAta he AcArya yA zlokAMta sAMgatAta. sa candramA bhavyakumudatInA, . _ vipannadoSAbhrakalaGkalepaH / vyAkozavAGnyAyamayUkhamAlaH, pUyAtpavitro bhagavAnmano me // 40 // .. . sa candrabhA ityAdi / sa prAguktavizeSaNaviziSTo bhagavAMzcandramAH vikAzakaH / kAsAM bhavyakumudvatInAM kumudAni AsAM santi kumudAdibhyaH * kumudanaDavetasADDiditi, mato Dita atidezAdakAralopaH / bhavyA eva kumutyo bhacyakumutyastAsAM / punaH kathambhUta ityAha-vipannetyAdi / abhrANica kalaGkAzca abhrakalaGkAH doSA eva abhrakalaGkAH tairupalepaH AtmasvarUpapracchAdanaM, vipanno vinaSTo doSAbhrakalaGkalepo yasya / punarapi kathambhUta ityAha-vyAkozeyAdi / vyAkozo vikasitAH suvyaktAH vAcaH tAsAM nyAyo nItiH praNayanaM, sa eva mayUkhAnAM kiraNAnAM mAlA yasya sa tathoktaH / sa itthambhUto bhagavAn pUyAt pavitrI. karotu karmamalavizuddhaM karotu ityarthaH / kiM tat ? mnH| kasya ? me samantabhadrasvAminaH / kiMviziSTo bhagavAMzcandraprabhastIrthakaradevaH pavitraH karmamalAvizuddhaH // marAThI artha:-bhavyajanarUpI kamalAMnA vikasita kara. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) NArA, ajJAnAdika doSa va jJAnAvaraNAdika karma heca meva kiMvA kalaMka yAMnI rahita asA nirdoSa va kramapUrvaka jIvAdi tatvAMnA pratipAdana karaNAr2yA divyadhvanI racanA rUpa kiraNAMnI yukta asA pavitra candraprabha bhagavAnarUpI caMdra, mAjhaM mana ajJAnAMdha. kArAne rahita aseM karo.. bhAvArtha:-candraprabha tIrthakara he jagAMta apUrva candra Aheta. candra kadhI kadhIM dagAMnI jhAkUna jAto. hA candra karmarUpI DhagApAsUna kAyamacA mukta jhAlA Ahe. AkAzasya candra kalaMkI asato hA apUrva caMdra sadaiva ajJAnAdi kalaMkApAsUna mukta Ahe. AkAzastha caMdrAce kiraNa DhagAMnI AcchAdilyAmuLe pRthvIvara spaSTa paData nAhIta. yA apUrva caMdrAce divyadhvanirUpI kiraNa hamezAca spaSTa asatAta. AkAzastha candra kalaMkI asalyAmuLe pavitra nAhI va hA apUrva candra sadA kamamalAMnI rahita jhAlA Ahe. AkAzastha caMdrAne kevaLa bAhya aMdhakAra nAhIsA kelA, paraMtu yA apUrva caMdrAne AtmyAMta daDUna basalelyA ajJAnAMdhakArAsa dUra kele Ahe. yAmuLe AkAzastha caMdrApekSA hA caMgraprabha tIrthakararUpI caMdra sarvotkRSTa Ahe yAcI barobarI to tuccha caMdra kAya karU zakagAra, azA ta-hecA hA apUrva caMdra mAjheM mana pavita karo. karmamala rahita karo. 'pramANe candraprabhAcI stuti saMpalI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) puSpadantatIrthakarAcI stuti. [upajAti chaMdaH] ekAMtadRSTipratiSedhi tattvaM, pramANasiddhaM tadatatsvabhAvam / tvayA praNItaM suvidhe svadhAmnA, naitatsamAlIDhapadaM tvadanyaiH // 41 // ekAMta dRSTotyAdi / svarUpegetra pararUpeNApi sattvamityAdyakAMtastasya dRSTistatpratipAdakaM darzanaM tAM pratiSeddhaM zIlamasyetyekAMtadRSTipatiSe vi / kiM tat ! tattvaM jIvAdivastu / kathambhUtaM ! pramANasiddha pratyakSAdipramANaprasiddhasvarUpaM / kIdRzaM tattatraM yatpramANasiddhaM ityAha tadityAdi saMzca vivakSitaH, asaMzca avivakSitaH tadatau tau svabhAvau yasya tat tadatatsvabhAvaM vivakSitAvivakSitasvabhAvamityarthaH / yatastadIzaM tatvaM tata ekAMtadRSTipratiSedhi / kena tatpratipAditamityAha tvayA pra. NItamiti / tvayA bhAvatA pragItaM kathita / he suvidhe / zonano vidhividhAnaM, kriyA , anuSThAnaM yasyAsau ma vedhiH anvarthasaMjJeyaM navamatIrthakaradevasya / kena kRtvA tatpraNItamityAha- svadhAmnA svajJAnatejasA anena viziSTajJAnapUrvakatvAttacanaM pramANaM ityuktam / anye'pyevaMvidhaM tattvaM jAnaMti tatastatpraNItamityapi kasmAnna bhavati ityAha netyAdi / na etattatvaM samAlIDhapadaM / samAlIDhamAstrAditaM anubhUtaM padaM sthAnaM svarUpaM yasya / kaiH tvadanyaiH tvattaH suvidheranyastvadanyaiH tvachAsanabahirbhUtAH sugatAdayaH taiH / __marAThI artha:-he puSpadaMta jineza ApaNa jyA jIvAdi tatvAMce varNana kele Ahe tI tatveM pratyakSAdi pramANAMnI siddha hotAta. pratyakSAdi pramANAMnI tyAMce svarUpa nirbAdha siddha hote. va tI tatveM ekAMtadRSTIcA pratiSedha-nirAkaraNa karatAta. va tI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 103 ) tatveM nitya anitya eka va aneka azIM Aheta jhaNaje jIva. di tatvAMmadhye nityatva, anityatva, ekatva, anekatva ase aneka viruddha dharmahI Aheta. azA tatvAMce varNana, sugata naiyAyikAdi vAdyAkaDUna, je ApalyA AjJepAsUna vimukha Aheta, hoU zakaNAra nAhIM. he jineza ApaNaca ApalyA divya jJAnAneM yA tatvaceM varNana kele Ahe. yAstava ApalyA vacanAmadhyeM pramANatA Ahe. bhAvArtha:-zrI puSpadantatarthikarAMnI ApalyA kevalajJAnAcyA sAmarthyAne jIvAditatvAMcA upadeza kelA yAmuLe tyAMca vacana AhmI pramANa mAnato. ajJa manuSyAce vacana ApaNa apramANa kAM mAnato yAce kAraNa heM Ahe kI tyAcyA bhASaNAmadhye visaMgatapaNA ADhaLUna yeto. zrI puSpadaMta tIrthakara pUrNa jJAnI va pUrNavairAgyayukta hote. tyAMcA koNAMzIM dveSa navhatA va te koNAvara prItIhI paNa karIta nasaMta. yAmuLeM bilakula pakSapAta soDUna vastUcyA khar2yA svarUpAcA te upadeza karIta ata. pakSapAta va apUrNazAna hI dona jyAcyA ThikANI Aheta tyAMce vacana khare Ahe ase mAnatAM yeta nAhIM. AtAM yethe azI zaMkA yeila kI he stotrakAra, kiMvA akalaMka vidyAnaMda vagaire moThe AcArya dekhIla pUrNa yAnI navhate va te pUrNa nirmohI paNa te yAmuLe tyAMceM vacana pramANa kaseM mAnatA yeIla. ' paraMtu hI zaMkA yogya nAhIM, kAraNa, jarI he AcArya pUrNa jJAnI navhate tathApi parama guru pUrNa jJAnI azA mahAvIra svAmIcyA vacanAMnA anusarUna tyAMnI dharmopadeza kelA Ahe. va tyAMcyA vacanAmadhye visaMgatapaNA bilakUla ADhaLUna yeta nAhIM. taseMca darzanamohanIya karmAcA tyAMcyA ThikANI udaya nAhIM va cAritramohaair karmAcA dekhIla ekadeza kSaya jhAlA asalyAmuLe te kathaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cit moharahitahI Aheta. yAstava tyAMce pacana apramANa nAhI. paraMtu kapila bauddhAdikAMnI meM tatvAMce svarUpa sAMgitale te apramANa Ahe. paraspara viruddhatA tyAmadhye ADhaLUna yete. va sarvajJaparaMparecA tyAMnI Azraya kelA nAhI. taseca tyAMnI sarvathA e. kAMtavAda mAnalA Ahe. vastUmadhye ekaca dharma Ahe ase mAnaNe yAsa ekAMtavAda hmaNatAta. hmaNaje vastu nityaca Ahe kiMvA tI anityaca Ahe, tI ekaca Ahe kiMvA anekaca Ahe, vastu sarvathA sadAtmakaca Ahe athavA tI abhAvAtmakaca Ahe, ase mAnaNe yA sarvAMsa ekAMtavAda hmaNatAta. paraMtu zrI puSpadaMta tIrthakarAM. mI yA sarva ekAMta vAdAMce khaNDana karUna anekAMta vAdAce samarthana kele. vastU madhye nityAnityAtmakatA, ekAnekAtmakatA,va bhAvAbhAvAsmakatA hI apekSene siddha karatA yetAta. yAmuLe paraspara viruddha disaNAre dharma moThyA ekopyAne vastUmadhye rAhatAta hmaNUna visaMgatapaNA disUna yeta nAhI. dravyArthika nayAcyA apekSeneM vastu nitya Ahe va paryAyAcyA apekSene tI anitya Ahe. kAraNa paryAyAcA nAza hoto te anitya Aheta. va dravya sarva paryAyAmadhye disUna yeteM paryAyAbarobara tyAMcA nAza hota nAhI. jara teM paryAyAbarobaraca nAza pAvateM tara uttara paryAyAmadhye dravya ApapAMsa disUna yete nA. taseca ApaNAMsa pratyabhijJAnahI jhAle nasate. te jJAna pUrvottara paryAyAMlA dhAraNa karaNA-yA dravyAmadhye hota asate. yAvarUna dravyatvadRSTIne padArtha nitya Ahe va paryAyadRSTIne padArtha anitya Ahe. taseMca dravya dRSTIne padArtha akhaNDa piMDa asA ekaca disato va paryAya dRSTIne tyAmadhye a.. nekapaNA ADhaLUna yeto. yAstava AcAryAMnI tatvaciM varNana karitAMnA zlokAMta ' tadatatsvabhAvam ' asA 2.bda ThevilA Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (105) ApaNa pratyakSa pramANAne padArthAMcA vicAra kelA tarI to anekadharmAtmaka disUna yeto. jase zabda kAnAlA aikU yeto, tyAce zrAvaNa pratyakSa hote, tyAcapramANe tyAcyAMta DoLyAne na disaNe, jibhene cAkhatAM na yeNe he je dharma Aheta tyAcehI pratyakSa hote. nAkAlA zabdAcA vAsa yeta nAhI to dekhIla dharma tyAcA pratyakSAne disUna yeto. jase ApaNAsa kholIta ghAgara Ahe, tI ANa, ase ekAne sAMgitale. va ApaNa kholIta jAu.na pAhato to tethe ApaNAsa ghAgara disalI nAhI, tethIla jamIna disalI tevhAM yethe DoLyAne ApaNa jamIna pAhilI va ghAgarIcA abhAvahI pAhilA. ghAgarIcA abhAva pAhaNyAsa DoLyAzivAya itara iMdriyAcI jarUra lAgata kAya? nAhIMnA? tadvatca vastUcA bhAva va abhAva he donhI dharma dekhIla ApalyA. sa pratyakSa disatAta. svadravyacatuSTayAcyA apekSeneM vastu madAsmaka Ahe va paradravya catuSpAne tI abhAvAtmaka Ahe. dha. TAmadhye paTAtmakatA nAhI magUna abhAva dhana tethe disUna yeto; va ghaTAmadhdhe ghaTAtmakatA Ahe magUna bhAva dharmahI tethe Ahe. yAvarUna ekA pratyakSapramANAne dekhIla bhAvAbhAvAtmakatA di. sUna yete haiM dAkhaviNyAsAThI AcAryAMnI pramANasiddhaM' he pada yojileM Ahe. tevhAM zrI puSpadanta jinAMnI jo tatvopadeza kelA to pramANa mAnalA pAhije he siddha hote. zrI puSpadanta tIrthakarAMnA suvidhi aseM hI dusare nAMva Ahe. va he tyAMce nAMva sArthaka Ahe. kAraNa, su jhaNaje uttama nirdoSa, vidhi maNaje kriyA-cAritra. uttama cAritrAlA yAMnI pALale hote. hmaNUna yAMce nAMva suvidhi ase Ahe. cAritra mohanIya karmAcA pUrNa kSaya jhAlyAne cAritra nirdoSa va pUrNa hote. va tyAcA upazama jhAlyAne dekhIla pUrNatA cAritrAmadhye yete. parantu tI antarmu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durtaca TikUna rAhateM punaH te cAritra apUrNa hote. yAstava zrI suvidhi jinAMnI cAritra mohanIya karmAcA pUrNa nAzaca kelA va zAzvata cAritrAcI prApti karUna ghetalI. kathaM tadevavidha tattvaM yuktamityAha / bhI puSpadaMtatIrthakarAMnI bhAvAbhAvAtmakatA tatvAmadhye dAkhavilI tI yogya kazI Ahe he AcArya dAkhavitAta. tadeva ca syAnna tadeva ca syA tathA pratItestava tatkathaJcit / nAtyantamanyatvamananyatA ca, vidherniSedhasya ca zUnyadoSAt / / 4 / / tadeva cetyAdi / tadeva jIvAdi, vastu / syAdbhavet svarUpAdicasuSTayena / cakAra ubhayatra parasparasamuccayArthaH / kutastattathetyAha-tathApratItaH, tathA sArU pArUpAbhyAM sadasadrUpatayA pratIteH pramANenAvA nAt / tara saMbaMdhi tajjIvAdi tatvaM kayaMcit na sarvAtmanA saisadAtmakam / viparItaM kuno na bhavatItyAha-netyAdi / nAtyaMta. manyatvaM na sarvathA bhedaH / kasya ? vidheH svarUpAdicatuSTayenAstitvasya / niSedhasya ca pararUpAdicatuSTayana: nAstitvasya ca / kutaH ? zUnyadopAt / astitvasya hi sarvathA padArthebhyo bhede teSa.masattraprasaMgAt nirAzrayasya cAstitvasyApyasambhavAt zUnyatAdoSaH / nAstitvasya ca tato'tyantabhede teSAM saMkaraprasaMgAt tadoSa iti / tarhi tayoH sarvadhA'bhedo'stvityatrAha-ananyatA: ca / vidheH niSedhasya ceti padaghaTanA / kutaH zUnya doSAt / bhAvapradhAno'yaM nirdezaH, zUnyadoSAditi / tathAhi, vidhiniSedha goratyantamananyatAyAM sathi:'bhedo'dityasya nAstisvarUpAnuSaMgAt / sakalazUnyatAdoSaH / nAstitvasya , vAstirUpAnuSaMgAdbhAvAsaMkaravyavasthAnibandha : T" Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (107) nasya mAvasyAsambhavAt / sakalabhAvAnAmekalyatAprasaMgAt / sakaLa zUnyatA doSaH / . marAThI artha:-he jineza ApalyA matAmadhyeca tatva kathaJcidbhAvAbhAvAtmaka Ahe he siddha hote. pratyeka padArtha sadAsmakahI Ahe asadAtmakahI Ahe. arthAt padArtha yA donhI svarUpAlA dhAraNa karIta Ahe. asAca jagAlA anubhava yeta Ahe. kAraNa, vastumadhye je ApalyAsa astitva disate te sva. rUpa Ahe. he svarUpa tilA svadravya catuSTayAne prApta jhAle Ahe. (yA svadravya catuSTayAce varNana pUrvI ke Ahe ) para padA. thAMcA abhAva dekhIla vastu madhye ADhaLUna yeto. arthAt nAstisva dekhIla vastUmadhye disate. yAvarUna vastu ubhayAtmaka Ahe haiM siddha hote. vastUmadhye je astitva Ahe te hamezA nAstitva dharmAzI avinAbhAva sambandhAne rAhate. koNatIhI vastU tujhI ghyA, ticyAmadhye he dona dharma rahANAraca. jicyAMta he dharma nAhIta azI vastUca miLaNAra nAhI. nidhyAMta kevaLa astitvaca rAhate azI vastu jagAMta ekahI nAhI kiMvA jicyAta kevaLa nAstitvaca dharma Ahe azIhI vastu ApaNAsa sAMpaDaNAra nAhI. he ase kA? yAMce ApaNa udAharaNadvAre spaSTIkara Na karU. jethe ApaNa dhUra pAhato, tyA ThikANI ani asAvA azI manAmadhye kalpanA yete. kAraNa, dhUra agnizivAya utpanna hota nAhI. ase ApalyAsa mAhIta asate. yAstava dhUra agnicI siddhi karaNyAsAThI hetu Ahe. paraMtu jethe jethe dhura asato tethe tethe pANI asate ase ApaNAsa koThe ADhaLUna yeta nAhI. laNUna dhUra hA pANyAcA sadbhAva siddha karaNyAsa hetu nAhI yAstava to hetuhI Ahe va ahetuhI Ahe. arthAt 'ghurAmadhye jase Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) hetutva va ahetutva he dona dharma apekSene siddha hotAta, taseMca vastUmadhye dekhIla svadravyacatuSTayAcyA apekSeneM astitva va paradravyacatuSTayAcyA apekSeneM nAstitva he dona dharma jarI vi. ruddha vATatAta tathApi avinAbhAva sambandhArne rAhatAta. yAMcA avinAbhAva saMbaMdha asalyAmuLe yAMcyA paikI ekAcA jara abhAva mAnalA tara dusar2yAcA dekhIla abhAva hoNAraca. va azAne vastuhI AkAzapuSpApramANe abhAvAtmaka hoIla. yAvarUna vastUmadhye he dona dharma hamezA asatAta he siddha jhAleM, AtAM astitva, nAstitva he dona dharma vastUmadhyeM Aheta khareM, paraMtu heM dharma vastUpAsUna sarvathA bhinna kiMvA sarvathA a bhinna mAnU nayeta. tase mAnalyAsa sarvathA vastUcA abhAva hoIla, he kase? yAce varNana yApramANaM samajAveM. astitva dharma padArthApAsUna sarvathA bhinna mAnalA tara pa dArthAcA bilakula abhAva hoIla. kAraNa, amuka eka padArtha jagAMta Ahe he ApaNa tyAcyA astitva dharmAvarUnaca o khato. yAsAThI astitva dharma padArthApAsUna kathaJcit bhinna mAnalA pAhije. taseca astitva hA padArthAcA dharma Ahe va to dharma padArthAcyA AzrayAne rAhato. padArthAMhUna manamAna vyAsa to nirAzraya nirAdhAra hoIla va tvA dharmAcAhI abhAva hoIla. [hmaNaje] padArthApAsUna dharmAsa bhinna mAnalyAsa dharmAcA va dharmAcA padArthAMcAhI abhAva hoila. va vastu zUnya hoIla, hA doSa yeto. tyAcapramANe nAstitva dharmahI padArthApAsUna sarvathA bhinna mAnalyAsa tyA padArthAmadhye paraspara saMkara hoIla. hAgaje jyA padArthAmadhye astitva Ahe tyAce va nAstitva dharmApAsUna bhinna asalelyA padArthAce svarUpa bhinna mitra ApaNAsa zro Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 109 ) LakhatA yeNAra nAhI. taseMca nAstitva hA dharma padArthAmadhye asato to padArthApAsUna vegaLA mAnalA tara dharma va dharmI yA ubhayatAMcA nAza hoIla, jaseM abhipAsUna tyAcI uSNatA vegaLI mAnalI tara ami thaMDa hoIla va ugatA kevhAM tarI nirAdhAra ApaNa pAhilI Ahe kAya ? tyAcapramANe nAstitva dharmahI nirAdhAra rAhU zakata nAhI, aseM mAnalyAsa ubhayatAMcA abhAva jhAlyAmuLe zUnyatA doSa yeto. - taseMca astittva nAstitvAmadhye sarvathA abheda mAnalA tara astitva nAstitva svarUpAce hoIla.nAstitvahI astitvasvarUpAceM hoIla. yAmuLe sarvasaMkara hoIla. kAraNa, vastUmadhye nAstitvadharma asalyAmuLe pratyeka padArtha bhinna svarUpAcA disata ase. paraMtu AtAM nAstitvAcA astitvAzI bilakula abheda mAnalA. yAmuLe pratyeka padArthAmadhye ekarUpatA AlyAmuLe, dravya, guga, sAmAnya, vizeSa ityAdi padArthAMcA abhAva hoUna sarvAMnA ekatA yeIla. va tyAMce vizeSa svarUpa jJAnagocara hoInAse hotIla. __ yAsAThI astitva nAstitva he dona dharma vastUpAsana kathaMcit bhinna va abhinna mAnale pAhijeta. hmaNaje koNatAhI doSa yeta nAhI. dharmAtA dhaupAsana-padArthApAsana kathaMcidabhinna mAnatAta teM aseM, dharma va dharmA he parasparAMpAsUna vegaLe karatAM yeta nAhI. padArthAcA aka hissA dharmAcA Ahe va amuka hissA padArthAcA Ahe he bilakula disUna yena nAhI. paraMtu dharmAce lakSaNa bhinna Ahe va dharmAce lakSaNa bhinna Ahe dharma aneka asatAta, dharmI eka asato. taseMca dravyAsa-padArthAsa dharmI aseM nAMva Ahe va svabhAvAsa dharma aseM nAMva Ahe. dharmA hA AdhAra asato va dharma he Adheya asatAta, taseca dharmAce guNAMce lakSaNa bhinna Ahe. te dharma-guNa dravyAcyA Azra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) yArne asatAta. tyAMcyAmadhye punaH bhinna guNAMcI kalpanA hata nAhI ityAdi lakSaNa vacana te dravyApAsUna kathaMcita bhinna Aheta. dravyApa sUna tyAMnA vegaLe karatA yeta nAhI. bAmuLe te abhinna Aheta. tevhAM padArthApAsUna dharmAlA bhinnA bhinna mAnale jhaNaje koNatAhI doSa yeta nAhI. evaM bhAvAbhAvarUpatayA tadatatsvabhAvaM tattvaM pradarzya nityAnityarUpatayA tadatatsvabhAvaM tatpradarzayitumAha / yApramANe jIvAdi tatveM bhAvabhAvAtmaka Ahena he mAgacyA zlokAMta AcAryAMnI sAMgitale Ahe. AtA tIca tattve nityAnityarUpAlA dhAraNa karatAta he AcArya sAMgatAta. nityaM tadevedamiti pratIte naM nityama yatpratipattisiddheH / na tadviruddhaM bahiraitaraMga nimittanaimittikayogataste // 43 // nityamityAdi / nityaM jIvAdi vastu / kutaH / tadevedamiti pratIteH / tadeva yadvAlAdyavasthAyAM pratipannaM devadattAdi vastu tadevedaM yu. yavasthAyAM iti pratIteH pratyabhijJAnAt / tarhi nityameva tadAstvityAha na nityaM kathaJcidvinAzi / kutaH ? anyatpratipattisiddheH / balAdhavasthiryuvAdyavasthA anyeti yeyaM pratipattistasyAH siddheH nirbAdhatvena nijIteH / nanvekasya vastuno bhAvAbhAvAtmakatvaM nityAnityAtma kRtvaM viruddha. mityavAha-na tadviruddham / tadnaMtaroktaM bhAvAbhAvAdyAtmakatvaM viruddhaM anupapanna n| kuta ityAha-bahirityAdi / aMgazabdaH prayekaM sambadhyate, bahiraMgamantaraMga ca / taca tannimittaM sahakArikAraNaM, antaraMga nimitta upAdAnakAraNaM / nimitAdbhavaM naimittika kArya bahirantaraMganimittaM ca naimittikaM ca tAbhyAM yogaH sambandhaH tasmAttataH / te tava jinasya na tadviruddham / tathAhi-svaravyalakSaNenAntaraMganimittena svakSetrAdilakSaNena bahirantaraMganimittana ca vI ........ ... .. . . ... ... " : : . .. 6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAdastitvAtmakatvaM, paradravyAdilakSaNena ca bahiraMganimittena nAstitvAtmakatvaM ekasyApi na viruddhm| tathA dravyalakSaNAntaraMganimittayoganni yatvaM kSatrabhadAdilakSaNabIhaMganimittayogAkAryalakSaNanaimittikayogAcAnityatvamekasyApi vastuno na viruddham / marAThI arthaH - jIvAdika tace hI nityahI Aheta va anityahI paNa Aheta. tathApi aza, viruddha dharmAlA dhAraNa ka. rIta asatAMhI yAMcyAmadhye koNatAhI virodha disUna yeta nAhI, yA tatvAmadhye he viruddha dharma hamezA ma vyA varSI rAhatAta. yAmuLe he bilakula virodhI nAhIta. evaDheca navhe tara parasparAMnA he sAhAya karIta asalyAmuLeca dravyAMva-tatvAMva yA jagAMta astitva Ahe. nAhI tara AkAza puSpApramANe yAMcA kevhAMca ucalabAMgaDI jagAMtUna jhAlI asatI. evaDheca hoUna rAhile a. sate, ase samajU nakA. tara sarva jagAcA dekhIla laya jhAlA asatA. kAraNa, jagat hmaNaje jIvAdika padArthAcA samUha-samudAya va jIvAdika eka eka padArtha sahAyI Aheta. samadApIcA haLU haLU nAza hoU lAgalA tara samudAyahI nAza pAvaNAraca. aba. yavAMcA nAza hoU lAgalA magaje avayavIcA nAza hoNe azakya Ahe kAya ? yAvarUna nitya va anitya dharma parasparAMcI upekSA na karitAM guNagovindAne dravyAmadhye rAhatAta hmaNUna tyAMce astitva Ahe. padArthAtIla nitya dharma jara virodha karUna nighUna gelA tara anitya dharmahI tethe eka kSaNabharahI rAhUM zakaNAra nAhI va anitya dharma pArthAtUna jara nighUna gelA tara nityadharma dekhIla rAhU zakaNAra nAhI. itakA yAMcA dRDha adhinAbhAva saMbaMdha Ahe. aso. AtAM nitya jhaNaje kAya yAcA vicAra karUM' nitya padArtha koNatA he oLa vaNyAce cinha hmaNaje ' tIca hA" ase ": 4 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 112) jJAna jyA padArthAlA pAhile asatAM hoteM to padArtha nitya samajAvA. jase jyA devadattAlA mI lahAnapaNI jANale hote tyAca devadattAlA mI AtA moThA-taruma jhAlelA pahAta Ahe. ase sAna jhAle hmaNaje tyA padArthAtIla nityatva dharmAce jJAna hote. tevhAM padArtha nitya Ahe he pratyabhijJAna nAMvAcyA jJAnAne ApaNAMsa kaLate. pratyabhijJAna magaje padArthAcyA pUrva avasthece smaraNa va uttara avasthece pratyakSa yA dona jJAnApAsUna yA dona avasthAMnA dhAraNa karaNArA padArtha ekaca Ahe aseM joDa zAna hote tyAsa pratyabhijJAna hmaNatAta. keLa smaraNa haiM pUvisthece hote. va pratyakSa hai uttagavasthece hote. paraMtu yA dona avasthAMnA juLaviNArA ApalyAmadhye dhAraNa karaNArA asA eka padArtha yA jJAnAcA viSaya hoto. yAvarUna he jJAna smaraMga va pratyakSa yAhUna vegaLe hote. smaraNa va pratyakSa yA dona jJAnAMcA viSaya kevaLa padArthAMcyA pUrvocara avasthA hota. paraMtu pratyabhijJAnAcA viSaya yAhUna vegaLA Ahe. pUrvottara avasthAmadhye ekatvAne virAjamAna hoNArA padArtha yA jJAnAcA viSaya Ahe evaDhyA vivecanAvarUna pratyabhijJAnAce svarUpa lakSAta Ale aselaca. ... padArtha sarvathA nitya nAhIM to anitya dekhIla Ahe yAcA vicAra karUM. padArthAcI pahilyA samayIM jI avasthA Ahe tIca avasthA dusar2yA samayI nasate. pratimamayI avasthA badalata asa. tAta-rUpAMtara hota asatAta. ase jara ApaNa mAnale nAhI tara puSkaLa kALa loTalA tarIhI padArthAmadhye ekaca avasthA disUna AlI asatI. va jJAnahI teca jhAle asate jJAnAmadhye ApalyAsa pharaka disUna AlA nasatA. kAraNa viSayAmadhye pharaka jhAlA hmaNaje jJAnAmadhye pharaka disUna yeto. viSaya jara ekarUpaca Ahe tara jJAna dekhIla taseMca hoNAra, yAstava pratyeka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (113) samayAMta padArthAmadhye sthityaMtara hote haiM mAnale pAhije. yAce udAharaNa ase samajAve kI, eka mUla Ahe, te kAhI varSAMnI taruNa avasthelA dhAraNa karate. tyAlA hI taruNa avasthA ekadama prApta jhAlI kAya ? nAhI. tyAcyA bAlyAvasthecA nAza pratisamayI hota gelA va navInatA pratisamayIM prApta hota gelI. yA kramAne tyAlA tAruNya prApta jhAle. koNatAhI padArtha ApaNa pahA; tyAcI avasthA kramAne pratyeka samayIM badalalIca pAhije. tevhAM avasthAMkaDe ApaNa lakSya dile maNaje pUrvIcyA avasthehUna puDhacI avasthA nirALI Ahe ase samajUna yete va tyAmuLe padArtha anitya Ahe ase vATate; jevhA avasthAMkaDe lakSa na detA Apale lakSa kevaLa padArthAMkaDeca jAte tyAveLesa toca hA padArtha Ahe ase caTakan ApalyA lakSyAMta yeteM hmaNUna ApaNa padArtha nityahI Ahe, aseM hmaNato. padArthAmadhye nityatva va anityatva he dona dharma Aheta; tyAmuLe ApaNAMsa dona ta-hece bAna hote. yAvarUna padArtha nityAnityAtmaka Ahe he siddha jhAle. parantu eka padArthAmadhye bhAvAbhAvAtmakatA va nityAnityAtmakatA he dharma rahANe viruddha vATate he maNaNe yogya nAhI. yAce uttara AhmIpUrvIca dile Ahe; va teM haiM kI, yA dona viruddha dharmAcA paraspara dRDha avivAbhAva sambandha Ahe. yAmuLe yAcyAMta virodhAceM nAMva hI gheNe nako. yAMcyAmadhye avirodha kasA Ahe yAce thoDeseM ApaNa vivecana karUM yA. ___ kArya utpanna hoNyAsa dona kAraNAMcI jarUrata lAgate. eka antaraGga kAraNa, jyAlA ApaNa upAdAna kAraNa yA nAvAne o khato. dusare bahiraMga kAraNa, jyAsa sahakArikAraNa aseM. maNabAta. he kAraNa upAdAna kAraNAsa kArya karateveLesa madava karate jhaNUna yAsa sahAyaka aseMhI jhaNatAta. upAdAna kAraNA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) madhye kArya karaNyAcI zakti asate, va sahAyaka kAraNAmadhye tyAcI zakti vyakta karaNyAce sAmarthya asate. yA ubhaya kA raNAMcyA milApAne upAdAna kAraNa kArya-svarUpAlA dhAraNa karate. baseM, padArtha svadravyalakSaNa aMtaraMga nimittAne va svakSetrAdi aMtaraMga bahiraMga nimittAne astitvAtmaka Ahe; va paradravyAdi lakSaNa bahiraMga nimittAne nAstitvAtmaka Ahe; tathApi yA vi. ruddha dharmAlA dhAraNa karUna dekhIla padArthAce svarUpa kAyama rAhate; taseca vastUmadhye nityatva va anityatva he dekhIla viruddha nAhI. dravyalakSaNa aMtaraMga nimittAne vastu nitya Ahe kSetra, kAla, bhAva ityAdi bahiraMga nimittAMcyA sambandhAne vastu anityadharmAtmaka Ahe. he siddha hote. hmaNUna 'tadatatsvabhAvaM' aseM vastUce varNana karatAMnA je AcAryAMnI maTale Ahe te evaDhyA vivecanAne siddha jhAle. yAcapramANe cetanAcetanAtmaka dharmahI siddha hoto. jase jIvadravya, prameyatva amUrtikatva ityAdi guNAkaDe dRSTi dilyAsa, acetana Ahe, va jJAnadarzanAdi guNAkaDe dRSTi dilyAsa cetanahI Ahe; tase siddha jIvAmadhyehI muktAmuktatA Ahe. tI azI:-karmarahita Aheta jhaNUna siddha jIva mukta Aheta va jJAnadarzanAdi guNAMcA tyAMnI tyAga kelA nAhI yAstava te amukta Aheta.. yApramANe paraspara viruddha svabhAva dravyAmadhye rAhatAta. parantu dravyAcI tyAyoge koNatIhI hAni hota nAhI. nanu yadyapyanekAntAtmakaM vastu pratyakSAdipramANataH prasiddhasvarUpa tathApyAgamA . dekAntasvarUpaM tatsetsyatItyAzaMkyAha / jarI pratyakSAdi pramANAMnI anekAntAtmaka vastUce svarUpa Ahe ase siddha hoteM tathApi AgamAnusAra vastu ekAntAtmakaca siddha hota asela ? yA zaMkeceM AcArya nirasana karatAta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 115) anekamekaM ca padasya vAcyaM, vRkSA iti pratyayavatprakRtyA / AkAMkSiNaH syAditi vai nipAto, guNAnapekSe'niyame'pavAdaH // 44 // - anekamityAdi / padavAkyAtmako hyAgamaH, padAtmakaM ca vAkyaM / tatra padameva tAvaJcintyate / padasya vAcyamabhidheyamanekamanekaparyAyAtmakaM vastu, ekaca vivakSitakasAmAnyAtmakaM ca / sAmAnyavizeSAtmaka vastu vAdhyamiyarthaH / yadyanekameva tadabhidheyaM syAttadA tatra saMketAsambhavAdanabhidheyameva tassyAt / yatra hi saMketaH kRtastadanyat , yatra ca zande vyavahAraH kriyate tadanyat / na cAsaMketitamabhidhAtuM zakyamatiprasaMgAt / yadi punarekameva sAmAnyamabhidheyaM syAttadA ekasminvizeSe pravRttina syAt / kathaM punarekamanekaM ca padasya vAcyamityatrAha-prakRtyeti svamAveneti / dRSTAMtamAha-vRkSA iti pratyayavaditi / ete vRkSA iti yoyaM pratyayastasyeva tadvat / atra hi pratyaye vRkSatvasAmAnyaM dhavadirAdayazca vizeSAH pratibhAntIti sAmAnyavizeSaviSayatvaM yathA tathA pade'pIti / yadi va padasyeti korthaH ? pratyayavatprakRtyAH pratyayavatI prakRtiH padaM ityabhidhAnAt / etadeva vyaktiniSThatayA darzayati vRkSA iti / nanu yadyane kamekaM ca padaspa vAghyaM syArAhastItyukte nAstitvasyApi pratipattiprasaMgAt padAntaraprayogo'narthakaH syAt / yadi vA svarUpeNeva pararUpeNApi astisvaM syAt / nAstItyukta cAstitvasyApi pratipattiH syAparakhapeNeva svarUpeNa ca nAstitvaM syAt ? ityAzaMkyAha-AkAMkSiNa ityAdi / astitvAdau pratipAdite'pi nAstitvAdau yA AkAMkSA sA niHyate yasya puruSasya tasya AkokSiNaH / syAditi yoyaM nipAtaH sopavAdo bAdhako, vai sphuTaM / kApavAdo bhavati ? aniyame yathA svarU. peNa tathA pararUpeNApyastitvaM, yathA vA pararUpeNa tathA svarUpeNApi nA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stitvamiti yoyamaniyamastasmin / kathambhUte ! guNAnapekSe astItyukte astitvaM pradhAnabhUtaM nAstitvaM guNabhUtaM / nAstItyuktaM tu nAstitvaM pradhAnabhUtaM astitvaM guNabhUtaM / tasminguNe na vidyate'pekSA yasyAsau guNAnapekSastasmin / .. . marAThI artha:-aneka zabda miLUna eka vAkya banate va aneka vAkye miLUna Agama-zAstra banate. ekAvAkyAmadhye aneka zabda asatAta, va aneka vAkyAMnI zAstrAcI racanA hote. zabdAsaca pada aseM hmaNatAta. anekavarNa miLUna ekazabda banato, ekA zabdAMtIla jitakI akSare asatAta tI parasparAMcI apekSA ThevitAta paraMtu dusanyA zabdAMtIla varNAzI tI apekSA ThavIta nAhIta. jaseM 'zItala' hA zabda Ahe, yAcyAMta tIna akSare Aheta va hI parasparAMcI apekSA ThevatAta. jhaNUnaca yA zabdAcA kAhI tarI artha ApaNAsa karatA yeto. tameM nasate tara yA zabdAcA artha ApaNAsa karatA AlA nasatA va zItala' hyA zabdAMtIla akSareM dusar2yA zabdAMtIla akSarAcI apekSA ThevIta nAhIta yAvarUna zabdAce lakSaNa ApaNAsa aseM karatA yeIla kI, 'parasparAMcI apekSA ThevaNAre va dusar2yA zabdAMtIla varNAzI nirapekSa asaNAre azA varNAcA jo samudAya syAsa pada hmaNatAta. yAsaca zabdahI maNatAta. va vAkya - pAje paraspara aneka zabdAzI sApekSa asaNAre va vAkyAntaragata zabdAMzI saMbaMdha na ThevaNAre azA zabdAMcA jo samudAya sthAsa' vAkya hmaNAta. va yA aneka vAkyAMcyA racanelA Agama ase praNatAta. ___ AtA vara zabdAce lakSaNa sAMgitale Aheca, yethe ekA zabdAce artha eka va aneka asatAta aseM AcAryAce mata * Ahe. aNaje sAmAnya vizeSAtmaka jI vastu tI zabdAne prati Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 117 ) pAdilI jAte. sAmAnya jhaNaje dravya va vizeSa maNaje paryAya, yA dohoMce varNana zabdAne karatA yete. sAmAnya he eka asate va kizeSa paryAya aneka asatAta. tevhA yA ubhaya dharmAlA dhAraNa karaNArA padArtha zabdAcA vAcya asato. yAvarUna tyAce vAcya eka va aneka asatAta he siddha jhAle. - jara zabdAce vAcya puSkaLa asatAta ase mAnale tara tyA saca vAcyAmadhye padArthAmadhye saMketa ApalyAsa karatA yeNAra nAhI; kAraNa, padArtha anaMta Aheta tyA sarva padArthAmadhye saMketa ApaNAMsa karatA yeNe zakya nAhI. va yAmuLe zabdAcedvAre koNatAhI padArtha pratipAdilA jANArA nAhI. yAstava zabda aneka arthAcaMca pratipAdana karato ase mAnaNe ucita nAhI. taseca zabdAce dvAreM sAmAnyaca pratipAdana kele jAte aseM hmaNAla tara vizeSAce paryAyAce grahaNaca zabdAne hoNAra. nAhI. yAstava zabdAcedvAre eka va aneka padArthAce grahaNa hoNAra kase? yA zaMkece nirasana puDhe dilelyA udAharaNAne hote; te udAharaNa aseM-- - vRkSa asA ApaNa zabda uccAralA kiMvA aikalA. lA. galIca manAmadhye vRkSa yA zabdAcA artha kAya asAvA yAviSayAce jJAna utpaba hote tyA jJAnAmadhye vRkSatvasAmAnyAce jJAna hote. va tyAcaveLesa dhana kiMvA khadira, bAbhULa vagaire tyAce vizeSa prakArAce jJAna hote. koNatAhI zabda aikalA kI tyAcyA pAsUna sAmAnya va vizeSa yA dona dharmAlA dhAraNa karaNAr2yA padAthAce jJAna hote. tyA zabdAmadhye sAmAnya vizeSAtmaka padArthAce pratipAdaka svarUpa jhaLakate. tevhAM zabda palAna he doghe sAmAnyavizeSAtmaka padArthAlA grahaNa karatAta he siddha jhAle. jara zabdahAreM eka va aneka padArthAce grahaNa hoUM lAgela Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para 'asti' yA zabdAne astitvAce grahaNa hoUna nAstitva dha. maciMhI grahaNa hoIla. 'ghAgara' asA zabda uccAralyAbarobara ghAgarIceM jJAna tara hoIlaca parantu to zabda itara padArthAce jJAna dekhIla karUna deIla. yAmuLe itara zabada uccAraNe vyartha hoIla. 'nAsti' zabda uccAralyAbarobara astitva dharmAcehI jJAna hoIla. va yA yogAne paradravyacatuSTayAne padArtha jasA nAstitva dharmAlA dhAraNa karato tase svarUpAne dekhIla to nAstisvarUpAcA hoIla. yA zaMkecA parihAra puDhIla vivecanAne hoNyAsArakhA Ahe. to asA asti zabdAcI pravRti va pratIti astitva dhAmadhye hoUna tI nAstitva dharmAmadhyehI hote parantu yA asti--zabdAcI pravRtti nAstitva dharmAmadhye jI mukhyatene hota hotI tilA ALA ghAlaNArA ' syAt ' asA zabda Ahe athavA kathaJcit ' hA Ahe. tyAmuLe asti hA zabda astitva dharmAlA mukhyatvekarUna dAkhavito parantu nAstitva dharmAlA mukhyatvAne dAkhavita nAhI. to zabda nAstitva dharmAlA gauNa rItIne dAkhavito. yAmuLe pUrvI jo bilakula zabdAcI sarva arthAmadhye pravRtti jhAlyAmuLe ghoTALA mAjalA hotA tyAcA nAza yA ' syAt ' zabdAneM kelA, va zabdAlA tyAne vyavasthita svarUpa deUna tyA zabdAcI mukhyatene pravRti koNatyA arthAmadhye hote va mauNa rItIne koNatyA arthAmadhye kazI hote yAcA yogya nirNaya kelA. taseca pratyeka zabdAmadhye mukhya rItIne svArtha va gauNa rItIne anyArtha dAkhaviNyAcI zakti asate va tI ' syAt' . yA zabdAne [ hA zabda mAgeM joDalyAne ] pragaTa hoUna Apa kAma karU lAgate. ... syAt ' zabda ApaNa hamezA bolatAMnA koThe mojIta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (115. ) asato va to na yojalyAmuLe zabdAMtIla gauNa va mukhya artha kasA prakaTa hoIla ? yAce urAra haiM Ahe kI, ApaNAsa za. bdAmadhye gauNa va mukhya artha dAkhaviNyAcI zakti Ahe ase mAhIta asate yAmuLe ApaNa 'syAt ' yA zabdAcA prayoga karIta nAhIta. parantu ziSyAsa zabda--zaktIcI oLakha paTAvI yAsAThI tyA zabdAsa syAt hA dyotaka zabda joDUna tyAcA prayoga kareMto. va jevhAM to zabdAcI gauNa va mukhya zaktI uttama rItIne samajU lAgato tyAveLesa ' syAt ' yA zabdAcA prayoga nAhI kelA tarI koNatI bAdhA upasthita hota nAhI. yAvarUna zabda eka va aneka artha kase dAkhavitoM he siddha jhAle. evaM padAbhidheyasvarUpaM nirUpyedAnI vAkyAbhidheyasvarUpaM mirUpayaMnnAha / mAgacyA zlokAMta zabdAcA artha kasA mAnAvA yAce vaNana kele AtA vAkyAcA artha eka hote kiMvA aneka hotAta he AcArya yA ___ zlokAMta dAkhavitAta. guNapradhAnArthamidaM hi vAkyaM, jinasya te tad dviSatAmapaMthyam / tato'bhivandha jagadIzvarANAM, mamApi sAdhostava pAdapadmam // 45 // guNetyAdi / guNo'vivakSito dharmaH / pradhAno vivakSito dharmastI - voM abhidheyau yasya tattathoktaM / idaM padAtmakatayA pratIyamAnaM vAkyaM / hi sphuTaM / padAnAM hi guNapradhAnArthabhAvAvirodhe vAkyAnAmapi tanmayAna, tadbhAvAvirodho bhavatyeva / kasya tadvAkyaM ! jinasya te tava dviSatAM prati. kUlAnAM sugatAdInAM tadvAkyamapathyamaniSTaM / yata IdRzaM sakalaikAMtabAdivAkyAtizAyi bhavadIyaM vAkyaM tato'bhivandyamabhivandanIyam / kiM tat ? pAdapadma pAdAveva panaM pAdapadma / kasya ? tava bhagavataH sAdhAH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) sakalakarmApAyasAcanazIlasya / keSAmabhivandyaM ! jagadIzvarANAM jagatAmIzvarA indra cakravartidharaNendrAdayasteSAM / na kevalaM teSAM, kiMtu mamApi samantabhadrasvAmino'pi / marAThI arthaH-jase zabdAmadhye mukhya va gauNa artha pratipAdana karaNyAcI zakti Ahe. yAcapramANe vAkyAmadhye dekhIla mukhya va gauNa artha pratipAdana karaNyAcI zakti Ahe. kAraNa, aneka zabda miLUna eka vAkya banate. tevhAM zabdAmadhye jI zakti Ahe tI vAkyAmadhye dekhIla yeNAraca. jaseM ' syAdasti ghaTaH' hyA vAkyAMta svarUpacatuSTayAcyA apekSeneM ghAgara AhemukhyataH ghAgara ApalyA svarUpAne Ahe he pratipAdile Ahe. va hA yA vAkyAcA mukhya artha Ahe. va paradravyacatuSTayAcyA apebhene ghAgara nAhI asA gauNa artha dekhIla jhaNaje vidhicA niSedhaparaka arthahI yA vAkyApAsUna nighato. paraMtu tyA. madhye donhI mukhya mAnatAM yeta nAhIta tase mAnale asatA svadravyacatuSTayAcyA apekSene jaseM vastUmadhye astitva dharmAceM varNana karatA yete, tamA paradravyacatuSTayAcyA apekSene dekhIla ticyAMca astitva dharma rAhIla. va tyAmuLe ghaTa jasA svasvarUpAne Ahe tasA parasvarUpAcA dekhIla hoIla. yAmuLe koNatyA ca padArthAce vAstavika svarUpa samajaNAra nAhI. yAstava bAkyAcA artha mukhya va gauNa asA mAnalAca pAhije. yAcapramANe ' ghaTo nAsti' yA vAkyAcA niSedhaparaka artha mukhya Ahe ba vidhiparaka artha gauNa Ahe. aseM haiM jineza ! ApaNa sAMgitale Ahe. bauddha naiyAyika ityAdikAMnA hA vAkyAcA gauNa va mukhya artha aniSTa Ahe. va he jineza, iMdra cakravarti va dharaNendra je jagAce mAlaka Aheta tyAMcyAkaDUna ApaleM padakamala baMdamIya Aheta. yAstava mI [ samantabhadrasvAmI ] dekhIla ApalyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 121 ) caraNakamalAMnA bhaktIne namaskAra karato. navavyA tIrthakarAMnA puSpadanta va suvidhi azI dona nAveM Aheta. suvidhi yA nAMvAcA ullekha svataH AcAyAMnI 'tvayA praNItaM suvidhe svadhAmnA' yA zlokacaraNAne kelA Ahe. TIkAkArAne suvidhi zabdAce spaSTIkaraNa TIkemadhye kele Ahe. AtAM puSpadanta yA zabdAcA artha kAya Ahe he pAhU. puSpadanta maNaje kundaphulApramANe dantapaMkti jyAcI Ahe to puSpadanta. arthAt yAMcI dantapaMkti kuMdapuSpApramANe manohara asalyAmuLe yAMce puSpadanta he nAMva sArthaka hoteM. mI vAgbhaTakavIMnI yA tIrthakarAcyA puSpadanta yA nAMvAcI sArthakatA suMdara rItIne vyakta kelI Ahe tI azI:bhUriprabhAnirjitapuSpadantaH karAyatinyakatapuSpadantaH / trikAlasevAgatapuSpadantaH zreyAMsi no yacchatu puSpadantaH // artha--caMdra va sUrya yAMnA puSpadaMta ase mhaNatAta. puSpadaMta tIrthakarAMnI svataHcyA zarIrakAntIne caMdra va sUrya yAMnA parAjita kele hote mhaNUna yAMnAca puSpadanta jhaTrale pAhije. yAMce hAta guDadhyAparyaMta lAMba hote va puSTa hote. yAmuLe yAMnI ApalyA hAtAMnI puSpadanta yA nAMvAcyA diggajAlA jiMkale hote. jhaNaje yA diggajAcyA soMDepekSA adhika suMdara yAMce hAta hote. puSpadanta nAMvAce deva yAMcI pUjA karaNyAsAThI hamezA yeta asata yAstava yAMcaMca nAMva sArthaka hoya. deva kevaLa nAmadhArI hote. yApramANe puSpadanta yA nAMvAlA sArthaka karaNAre he puSpadanta tIrthakara AmaceM maMgala karota. yApramANe puSpadanta jinAce stotra saMpale. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) atha zrIzItalanAtha stutiH / / * ( vaMzasya inda) na zItalAzcandanacandrarazmayo, na gAMgamambho na ca haaryssttyH| yathA muneste'naghavAkyarazmayaH, zamAmbugarbhAH zizirA vipazcitAm // 46 // na zItalA ityAdi / na zItalA na saMsAratApaduHkhApahArakAH / ke te ityAha candanetyAdi / candanaM ca candrarazmyazca / na gAMgamambhaH zItalaM gaMgAyA idaM gAMgamambhaH pAnIyaM / na ca naiva hArayaSTayaH muktAphalamAlAH zItalAH / atra vaidharyodAharaNamAha-yathetyAdi / yathA yena saMsArasantApaduHkhApanodaprakAreNa / zizirAH zItalAH pralhAdakarAH / keSAM ? vipazcitAM heyopaadeyttvvidaam| ke ? anaghavAkyarazmayaH vAkyA. nyeva razmayo yathAvadarthasvarUpaprakAzakatvAt / anaghA anavadyAzca te vAkyarazmayazca / kasya ? muneH pratyakSavidaH te tava / yadi vA te iti sambodhanaM, tasya anagha iti vizeSaNaM / he mune zItala bhagavan / zama upazamo rAgadveSayoramAvaH sa evAmbu jalaM tadgarbhe yeSAM te tathoktAH / .. marAThI artha:-he zItalanAtha jineza! rAgadveSAMcyA abhAvarUpI pANyAne othaMbalelyA va saMsAra santApAsa dUra paLaviNAr2yA hitopadezarUpI vacanakiraNAMnI sarva vidvajjanAMce antaHkaraNa jase zAnta hote, taseM candanAcyA lepAne, candrakiraNAMcyA sevanAne, gaMgecyA zItala pANyAne athavA motyAMcyA hArAMnI dekhIla tyAce antaHkaraNa zAnta hota nAhI.. tAtparya-zItalanAtha jinezvarAMnI kelelyA upadezAcyA zrANAne vidvAn lokAMnI ApalA saMsAratApa nAhIsA kelA.. OM asya lakSaNaM yathA 'jatau tu vaMzasthamudIritaM jarau' iti / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (123 ) saMsAratApa nAhIsA karUna jIvAMnA kAyamace sukhI karaNyAce sAmarthya jinezvarAcyA upadezAzivAya itara ThikANI ADhaLUna yeNAra nAhI. jarI jagAMta puSkaLase padArtha santApa miTaviNAre Aheta; tathApi tyAMcyA aMgI saMsAraduHkha dUra karaNyAcI zakti bilakula nAhI. candanAcyA leyAne kiMvA candrakiraNAMnI, ApalyA aMgI vADhalelA dAha nAhIsA hoIla. parantu saMsAraduHkhAcA nAza karaNyAsa uparokta padArtha samartha hotIla kAya? yAstava saMsAraduHkhAcA nAza karaNyAcyA icchene prerita hoUna bhavya vidvajjana, he zItala jineza, ApalyA zItala vacanakiraNAMcA Azraya karatAta. yasya bhagavata IdRzA vAkyarazmayaH sa kiM kRtavAnityAha / jyA jinezvarAce vacanakiraNa ase adbhata sAmarthya ThevatAta tyA bhagavantAneM koNI kRtye kelI yAce stutikAra varNana karatAta. sukhAbhilASAnaladAhamUchitaM, mano nijaM jJAnamayAmRtAmbubhiH / vyadidhyapastvaM viSadAhamohita, yathA bhiSagmantraguNaiH svavigraham // 47 // sukhAbhilASetyAdi / vyadidhyapastvaM vidhyApitavAn bhavAn / kiM tat ? manaH / kathambhUtamityAha-sukhetyAdi / indrAdisukha mamAstviti vAJchA sukhAbhilASaH / sa evAnalaH santApahetutvAttena dAhazcAturgatikaM duHkhaM santApazca, tena mUrchitaM mohitaM heyopAdeyavitrekavimukhIkRta mana AtmasvarUpaM / nijamAtmIyaM / kaistadvyadidhyapa ityAha-jJAnetyAdi / jJAnena nivRttAni jJAnamayAni jJAnasvabhAvAni / jJAnamityupalakSaNaM darzanacAritrayoH / tAni ca tAnyamatAni ca tAnyevAmbUni taiH / kairiva kaH kamityAha-viSetyAdi / viSeNa dAhaH santApastena mohitaM mUrchitaM / svaki Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) graha svazarIraM yathA yadvat vyadidhyapat / kosau ? bhiSagvaidyaH mantraguNaiH maMtrasya guNa': anusmaraNoccAraNamAtreNa viSApaharaNe vIryavizeSAstaiH / / marAThI artha:-vaidya jyApramANe viSAcyA saMtApAne pIDita zAlele Apale zarIra, viSaharaNa karaNyAsa samartha asalelyA maMtrAMnI nirviSa karato-Arogyayukta karato. tyAcapramANe nA. nAprakAracyA sAMsArika sukhAcyA icchArUpI agnIcyA dAhAne duHkhita jhAlelyA ApalyA manAsa he jineza ApaNa samyagdA rzana, jJAna va cAritrarUpI amRtajalAne zAMta kele... . bhAvArtha-jaseM agnIcyA jvAlAMnI mUcchita jhAlelyA manuvyAcyA aMgAvara thaMDa pANI TAkUna ApaNa tyAcI mUrchA dUra karato, tadvat bhagavAna zItala jinAMnI sAMsArika sukhAbhilApArUpI agrIcyA santApAne mUJchita jhAlele Apale mana-AtmA ratnatrayarUpI amRtAcyA varSAvAne zAMta kele. he yogyaca jhAle. kAraNa, tyAMnI ApalA AtmA sAMsArika duHkhApAsUna mukta kelA hmaNUna sarva jIvAMnA du:khApAsUna mukta karaNyAsa te samartha jhAle. jase, ekhAdA manuSya aneka rogAMnI grasta jhAlA asUna to, mI vATela to roga dUra karaNyAsa samartha Ahe, ase aNUM lAgalA tara tyAcyA vacanAvara koNAcA tarI vizvAsa basela kAya ? tadvat zItalanAtha bhagavAnAMnI ApalyA AtmyAcA sAMsArika du:khApAsUna uddhAra na karatA itara janAMnA teM dUra karaNyAcA upAya tyAMnI sAMgitalA asatAM tara tyAMcyA vacanAvara koNAcAca vizvAsa basalA nasatA. kAraNa, ekA kavIne aseM jhaTale Ahe kI: rAgAdidoSasaMyuktaH prANinAM naiva tArakaH / patantaH svayamanyeSAM nahi hastAbalaMbanam // ... rAgadveSAMnI jyAceM mana dherale Ahe asA guru prANyAMce tyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 125) vikArApAsUna rakSaNa karU zakaNAra nAhI. jI mANaseM svataH paDalI Aheta tI dusar2yAlA ApalyA hAtAcyA AdhArAne ucU zakatIla he sambhavanIya vATate kA? yAstava zrI jinezAMnI svataHlA rAgadveSa va saMsArika duHkhApAsUna dUra keleM va dUra hoNyAcA upAya-upadeza kelA. hmaNUna tyAMcA upadeza grAhya Ahe. nanu yathA bhagavatA sanmArgAnuSThAnenAtmIyaM manaH upazamitasakalasaMtApatayA .. paramazAnti nItaM tathA sakalaprajA api tattAM neSyatItyAzaMkyAha / ' bhagavAna zItala jinAMnI sanmArgAceM-ratnatrayAce AcaraNa karUna, saMsAraduHkhAcA nAza kelA, va ApalyA AtmyAsa tyAMnI parama zAMtIcA lAbha jasA karUna dilA tasAca sarva . lokahI ApalyA AtmyAsa zAMtIcA lAbha karUna ghetIla. yA zaMkece uttara AcArya detAta. svajIvite kAmasukhe ca tRSNayA, divA zramArtA nizi zerate prajAH / tvamArya naktaMdivamapramattavA najAgarevAtmavizuddhavartmani // 48 // svajIvitetyAdi / svasyAtmano jIvitaM varSazatAdiparimitaM / tatra yA tRSNA abhilASaH / kAmasukhe ca syAdiSu abhilASaH kAma: tasmAtsukhaM viSayaprItirityarthaH / tatra ca yA tRSNA tayA tRssnnyaa| divA divase / (zramArtAH ) yaH , zramaH sevAdiklezaH tenArtAH pIDitAH khinnA: / ato divase tAsAM sanmArgAnuSThAnaM nAsti, rAtrau tarhi bhaviSyatItyAha-nizItyAdi nizi rAtrau / zerate svapanti prajAH / kasya tarhi nirAkulaM snmArgAnuSTAnaM ityAha-tvamityAdi / svamArya zItala bhagavan naktaMdivaM ahorAtram / apramattavAn pramAdarahitaH / ajAgareva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) jAgaritavAneva / maSTanidra eva / ka ! Atmavizuddhavarmani AtmA vizeSeNa zuddho nikhilakarmarahito yasmAdbhavati tadAtmavizuddha / Atmanyeva sambandhi vizuddha AvaraNamoha vigabhena zuddhaM / tacca tadvama' ca samyagdarzana dilakSaNo mokSamArgastasmin / marAThI artha:-sarva loka ApaNa puSkaLa varSe vAcAve yA icchene va iMdriyAMnA mohita karaNAr2yA kAmasukhAcyA iccheneM pIDita hoUna, naukarI, vyApAra ityAdika kAme karatAta. va yA sarva divasa kRtyAMnI te thakUna jAUna rAtrI zramaparihAra kara NyAsAThI jhopa ghetAta. paraMtu he pUjya zItala bhagavAn , ApaNa pramAdarahita hoUna nidrecA parAjaya kelA, va ghAtikarmAcA nAza karUna zuddha AtmatatvAcI prApti karUna deNAr2yA ratnatrayarUpI mokSamArgAmadhye rAtraMdivasa jAgRta rAhilAta. tAtparya:-itara janAmadhye va zItala tIrthakarAmadhye jamIna asmAnAce aMtara Ahe. itara jana jIvanakalaha nirvighna pAra paDAvA hmaNUna, va viSaya sukhAMcI prApti vhAvI jhaNUna nAnA tamhece vyavasAya karatAta. yApramANe hI divasakRtye karUna AlelyA thakavyAcA parihAra karaNyAsAThI rAtrI jhopa ghetAta. yAmuLe ratnatrayAcI ArAdhanA karaNyAsa tyAMnA phurasataca miLata mAhI. arthapuruSArtha va kAma puruSArtha yA dona puruSArthAcI prApti karUna gheNyAMta tyAMcA sarvakAla nighUna jAto. dharma puruSArthAce sAdhana tyAMcyA hAtUna hota nAhI. paraMtu zItala jinAMnI rAtraM divasa ratnatrayArAdhana kele, nidrecA parAjaya tyAMnI kelA.ghAtikarmAcA nAza karUna zuddha AtmatatvAcI prApti karUna ghetalI. hA prAkRta janAMta va zItalanAtha yAMcyAmadhye pharaka Ahe. __ tathA tRSNAbhibhUtAH prANinAnyadapi kurvantItyAha --- taseMca viSayatRSNelA baLI paDalele saMsArI jIva ANa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (127 ) strI koNatI kAmeM karatAta he stutikAra dAstrIvatAta. apatyavittottaralokatRSNayA , tapasvinaH kecana karma kurvate / bhavAn punarjanmajarAjihAsayA , trayI pravRttiM zamadhIravAruNat // 49 // . apatyetyAdi |apsyaani ca putrAdIni , vittAni suvagAdIni , uttaralokazca ( uttara utkRSTho lokaH ) anyajanma pa. raloka ityarthaH / teSu tRSNA AkAMkSA , tayA / tapasvino'gnihotryAdayaH karmavarAkAH prANino tino vA kecana mImAMsakAH zaivAdayaH / karma agnihotrAdikaM / kurvate / bhavAn dunaH zItalatIrthakaradevaH / janmajarAjihAsayA janma ca jarA ca , tayojihAsA tyaktumicchA , tayA / trayI pravRtti samyagdarzanajJAnacAritralakSaNAmaprazastamanovAkkAyalakSaNAM vA avAruNad niruddhavAn / kathambhUtaH ? samadhIH sarvaprANiSu tulyopakArakatvena pravRttA dhIbuddhiryasya saH / - marAThI athe:-kityeka mImAMsaka va zaivAdika loka, mulagA, bAyako, dravya, ityAdi yA lokI miLaNA-yA padArthAcyA iccheneM va svarga miLAvA yA iccheneM yakSa vagaire niMdya karme karatAta. paraMtu he jineza zItalanAtha ! ApaNa aihalaukika va pAralaukika padArthAMcyA abhilASecA bilakula tyAga karUna, saMsArAsa kAraNa azA janma va jarA-mAtArapaNa yAMcA nAza karaNyAcyA iccheneM mana, zarIra va vANI yAMcI azubha pravRtti rokalI. va ratnatrayAsa dhAraNa kele. taseca rAgadveSAMcA bImoDa karUna ApaNa sarvadA sarva prANyAMcyA ThikANI samatAbuddhiupekSAbuddhi dhAraNa kelI. yAstava ApaNaca zreSTha AhAta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 128 ) bhAvArthaH-mImAMsakAMnI, yajJa kelyAne sarva tanhece aizvarya miLate, asA upadeza kelA Ahe.. yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svayambhuvA / yajJo hi bhUtyai sarve / tasmAdyajJe vadho'vadhaH / / aseMhI tyAMnI maTale Ahe. brahmadevAne, manuSyAMnI yajJa karAvA hmaNUna, svataH pazu utpanna kele Aheta. yajJa kelyAne manudhyAce kalyANa hote. yAstava yazAmadhye pazUnA mArale asatAM tyApAsUna hiMsA hota nAhI. paraMtu he tyAMce magaNe yogya nAhI. hiMsepAsUna kevhAhI dharma sAdhana hota nAhI. hiMsA karaNyAne jara dharmasAdhana hoIla tara pAradhI mAse pakaDaNAre, va zikAra karaNAr2yA lokAMnA dharma sAdhana cAMgalyA prakAra ghaData asela. va 'ahiMsA lakSaNodharmaH' 'dayA prANyanu kampanam ' ityAdi vacaneM asatya samajAvI lAgatIla. . AtAM yakSAmadhye pazu hiMsA kelyAsa ticyApAsUna pAtaka lAgata nAhI paraMtu tI anya ThikANI kelI magaje pAtaka lAgateM va yajJAmadhye kelI asatAM puNya miLateM aseMhI jhaNaNe yogya * nAhI. tujhI koThehI pazu vadha karA tyApAsUna pAtaka he lAgaNAraca. jara yajJAkaritAMca pazUnA vidhAtyAne nirmANa kele Ahe tara te vikata gheNe kiMvA vikaNe yApAsUna pAtaka lAgela. jase lepa karaNyAsAThI je auSadha dile Ahe te ApaNa khAlle asatAM bhalatAca pariNAma ghaDato. yAsAThI jyA vastUcA jyA kAryAta upayoga karAvayAcA Ahe. tethe ticA upayoga na karatA anyatra kelyAsa te doSAvaha hote. yAsAThI pazu vikraya karaNe pApAsa kAraNa hoIla..... .. .. .. AtAM jaseM viSa maMtrasaMskArAne nirviSa kelyAsa tyApAsUna apAya ghaData nAhI taseMca maMtrasaMskArapUrvaka pazuvadha kelyAsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtaka lAgata nAhI he maNaNehI anucita Ahe. kevaLa maMtrAMnIca yajJAmadhye pazu mArale jAta asatIla tara maMtrAce aseM sAmarthya Ahe ase mAnAve lAgela. paraMtu dorakhaMDAne tumhI tyAMnA bAMdhatA va tyAMnA bukyAcA mAra deUna prANa ghetA he pratyakSa disate. yAmuLe hehI tumace maNaNe asatya Ahe. jase zastrAdikAMnI pazUnA mAraNA-yA manuSyAMnA azubha pariNAmAmuLe pAtaka lAgate; taseMca maMtrAMnI jarI pazUnA mArale tarI dekhIla duSkarmAcA bandha hoNAraca, jhaNUna hiMsA hI dharmasAdhana nAhI. he siddha jhAle. yAsAThI azA kRtyApAsUna iha paralokI iSTa padArthAcI prApti na hotAM narakAdi duHkheM bhogAvI lAgatAta. hmaNUnaca zItala tIrthakarAMnI ratnatrayAcI prApti karUna ghetalI. azubha pariNAmAcA tyAga kelA. tyAMnI saMsArika sukhAcyA abhilASAneM tapazcaraNa kele nAhI. yAvarUna mImAMsakAdikAmadhye va zrI jinezvarAmadhye kitI antara Ahe he disUna yete. nanu bhagavatA tulyA hariharAdayo'pi bhaviSyatItyAzakyAha / zrIjinezvarAsArakheca hariharAdika Aheta tyAMcemadhye kAhI pharaka nAhIM yA zaMkece nirasana AcArya karatAta. tvamuttamajyotirajaH kva nirvRtaH, va te pare buddhilvoddvksstaaH| tataH svaniHzreyasabhAvanAparai . buMdhapravekairjina zItaleDyase // 5 // ____ tvamityAdi / tvaM bhagavAn urAmajyotiruttamaM utkRSTaM paratimazayaprAptaM jyotirjJAnaM yasya / punarapi kathambhUtaH ? ajaH na jAyate ityajaH apunarbhavaH saMsArAtItaH nivRtaH sukhIbhUtaH ka te prasiddha .. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hariharahiraNyagarbhAdayaH / pare bhavato'nye kva ? ubhayatra ka ityanena mahadaMtaraM sUcyate / kiviziSTAste ? buddhilavoddhavakSatAH, buddheH sakala. viSayayAyA lavo lezaH tena uddhavo garvo darpastena kSatA nAzitAH saMsArasariklezapAtitAH / yata evaM tatastasmAtkAraNAtsvaniHzreyasabhAvanA. paraiH svasyAtmano niHzreyasaM nirvANaM tasya bhAvanA ratnatrayAbhyAsaH tasyA parAstanniSThAstaiH / itthambhUtaH budhavekaiH budhAnAM pravekAH zreSThAH pradhA* nA gaNadharadevAdayastaiH / hai jina kari vinAzaka / zItala zItalAbhidhAna iiddyse| marAThI arthaH--he jineza zItalanAtha ! Apale jJAna parama sImelA jAUna pohocale Ahe, va punarjanma ghyAvA lAgaNAra nAhI azA sthitIsa ApaNa jAUna pohacalA AhAta, arthAt ApaNa saMsArAtIta jhAlAta taseMca ApaNa pUrNa sukhI jhAlA AhAta. tevhAM paramajJAnI saMsArAtIta va sukhasAgara ase ApaNa koNIkaDe va thoDyAzA jJAnAne phuraMgaTalele va hmaNUnaca bhavanadIta gaTaMkaLyA khANAre ase brahmA viSNu va maheza he koNIkaDe ! hai jineza ! ApalyAmadhye va yA ahaMmanya kudevAmadhye jamIna asmAnAce aMtara Ahe. yAstava AtmyAsa mokSaprApti karuna deNAr2yA ratnatrayAcA abhyAsa karaNyAMta tayAra asalelyA viddhaccheSTha gaNadharAMnI ApaNa nehamI stavile jAtA. tAtparya-yA zlokAMta hariharAdikAMnA 'buddhilavoddhavakSatA . he vizeSaNa dile Ahe yAcA arthahI vyakta kelA Ahe. paraMtu yethe he vizeSa samajAvayAceM kI, jyAsa jJAna nAhI azA vyatIsa parizramAne koNatAhI viSaya samajAUna sAMgitalA tara tyAlA to paTato. va. jyAlA thoDe jyAstI jJAna. jhAle Ahe azA manuSyAsa tara phAraca laukara samajAUna sAMgatA yete. paraMtu thoDyAzA jJAnAne garviSTha banalelyA manuSyAsa ApaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (131) moThe jJAnI Ahota ase samajaNAr2yA manuSyAsa kevalI dekhIla samajAvaNyAsa samartha nAhIta. yAce kAraNa he kI, ekadA durAgrahAneM aMta:karaNAmadhye ThANe basavile jhaNaje maga to tethUna halaNe phAra muSkilIce hoUna basate va yA durAgrahAmuLeca ApalyAlA yA saMsArAMta bhaTakata phirAve lAgate. durAgrahI azA brahmA, viSNu, mahezAMnI sthApilelyA matAsa he kalyANa karaNAre mata Ahe ase samajUna tyAcyA bhajanI lAgaNArI mANaseM dekhIla brahmA, viSNu, mahezApramANeca dIrgha saMsArI ghanatAta. yAstava bhavya ase vidvajjana, hejineza ! zItalanAtha ApalyA matAcA aMgIkAra karUna mokSAlA phAra javaLa karatAta. va mokSaprAptI hoIparyaMta te ApalIca ArAdhanA karatAta. yApramANe zrI zItalanAtha jinAce stotra saMpaleM, / atha zrI zreyojinastotram / zreyAn jinaH zreyasi varmanImAH, zreyaH prajAH zAsadajeyavAkyaH / bhavA~zcakAze bhuvanatrayesmi-.. neko yathA vItaghano vivasvAn // 51 // zreyAnityAdi / zreyAniti saMjJeyamekAdazatIrthakaradevasya / kathambhUto'sau ? jinaH sakalakaSAyendriyajayanAjjinaH / sa kiM kR. tavAn ? cakAse dIptavAn / ka ? bhuvanatraye'smin asminnAgamAdi pramANaprasiddhe bhuvanatraye trailokye / kiM kurvan / zAsadanuzAsanniyojayan / kiM tat ! zreyaH dharma / kAH ? imAH prajAH / athavA kAH zAsat ? imAH zreyaHprajAH imAH pratIyamAnAH zreyaHprajAH bhavyaja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) nAn / ka? vartmani maageN| kiMviziSTe ? zreyasi niHzreyasanimitte atizayena prazaste mokSamArge ityarthaH / kathambhUtaH ? bhavAn ajeyavAkyaH ajeye abAdhyaM vAkyaM yasya / atra dRSTAMtamAha--eka ityAdi / eko'shaayo| yathA yadvat / vItadhano vizeSeNa itA gatA naSTA meghA yasya / vivasvAnAdityaH ayamana tAtparyaH / yathA vigatameghapaTalA. varaNa AdityaH pratihatatamonikaro'nupahatacakSuSmatInAM zreyaHprajAnAM ekobhipretasthAnaprAptinimitta yanmArgamupadizan rAjate jagati tathA bhagavAnapratihatavAkyavizeSo mokssmaargmiti.|| marAThI artha:-jase sUrya sarva meghAMnA dUra sArUna va aMdhakArAcA nAza karUna sarva DoLasa prANyAMnA iSTasthalI neUna po. hocavito sanmArga dAkhavito tyAmuLe to phAraca zobhU lAgato. tadvada saMpUrNa kaSAya va iMdriye yAMce pUrNa damana karaNAnyA zrI zreyAMsatIrthakarAMnI trikAlAbAdhita satya azA vacanAMnI trailo. kyAMtIla sarva manya jIvAMnA satya jinadharmAcA upadeza karUna mokSAmArgAmadhye ratnatrayAMta dRDha kele. arthAt mokSamArga dAkhaUna dilA yAmuLe tyAMnA phAraca zobhA prApta jhAlI. kathamasau taM zAsadityAha / zrI zreyAn jinezvarAMnI prajelA kasA upadeza kelA he sAMgatAta. vidhirviSaktapratiSedharUpaH, pramANamatrAnyataratpradhAnam / guNo'paro mukhyaniyAmahetu nayaH sa dRSTAntasamarthanaste // 52 // vidhirityAdi / vidhiH svarUpAdicatuSTayenAstitvaM / kathambhUtaH ? viSaktapratiSedharUpaH viSaktaM kathaMcittAdAtmyena saMbaddhaM, pratiSedhasya para Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 133 ) - - rUpeNa nAstitvasya rUpaM yatra tthaabhuutH| pramANa pramANaviSayatvAt, sakalAdezaH pramANAdhIna ityabhidhAnAt / idAnI nayasvarUpaM pradarzayannanatyA. dyAha / atra anayovidhipratiSedhayormadhye'nyatarata vidhirUpaM pratiSedharU vA pradhAnaM vaktrabhiprAyavazAt na punaH svarUpataH sarvadA tadbhAvaprasaMgAt / guNo'pradhAnabhUto'paro'nyaH / sa kathambhUtaH mukhya niyAmahetuH, mukhya . sya pradhAnasya vidheH pratiSedhasya vA niyAmaH svarUpAdicatuSTayenaiva vidhiH, pararUpAdicatuSTayenaiva ca pratiSedhaH, ' iti yo'yaM niyamastasya heturnimitta nayo nayaviSayatvAt , vikalAdezo nayadhIna iti vacanAt / kathambhUto sAvityAha--sa dRSTAnta samarthana iti / sa nayo nayaviSayaH svarUpacatuSTayAdinA astitvAdi-dRSTAntasamarthano dRSTa nte samarthanaM pareprati svarUpanirUpaNaM yasya, dRSTAntasya vA samarthanamasAdhAraNasvarUpanirUpaNaMyenAsau dRSTAntasamarthanaH // marAThI arthaH-svarUpa catuSTayAcyA apekSene padArthAceM TIpa:-nAstitva viziSTa astitvAsa pramAga jJAna jhaTale Ahe te viSayAmadhye viSayIcA upacAra kelyAmuLe AcAyAMnI tase jhaTaleM Ahe. viSaya hmaNaje padArtha kiMvA tyAMtIla dharma va viSayI jhaNaje padArthAsa kiMvA tyAMtIsa dharmAsa jANaNAre jJAna. parantu yA ThikANI viSayAsaca viSayI ase haTale Ahe. he AcAyAMce jhaNaNe ayogya nAhI. azA ta-hece prayoga puSkaLa ThikANI pUrvAcAyAMnI kelele ADhaLatAta. kAryAmadhye kAraNopacArAce udAharaNa 'ghRtamAyuH ' ' annavai prANAH ' yA vAkyAMta kAraNAmadhye kAryopacAra kelA Ahe. tUpa he AyuSya vAdaviNyAsa kAraNa Ahe paraMtu tapa AyuSyaca Ahe aseM hmaNaNe. anna jagaNyAsa kAraNa Ahe. tyAcyA yoge Apale prANa vAcatAta paraMtu annAsaca prANa aseM hmaNaNe. palaMgAvara basalelA manuSya gAta asela tara palaMga gAta Ahe aseM hmaNaNe yethe tAsthyAttanchandopacAra Ahe, sAhacaryopacArAce udAharaNa jyAcyA hAtAta kAThI Ahe azA manuSyAsa kAThI ase maNaNe. TAMgevAlyAsa TrAMgA jhaNaNe ityAdi ) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM astitva asate te hamezA pararUpacatuSTayAcyA apekSene nAstitva dharmAzI kacittAdAtmya sambandhAne joDalele asate. yAstava nAstitvAne joDalelyA astitvAsa pramANa hmaNatAta. pramANa nAstitva va astitva yA ubhayatAMsa jANate. padArthAtIla sarva dharmAce varNana pramANajJAna karate; kAraNa 'sakalAdezaH pramANAdhInaH ' aseM maTale Ahe. astitva va nAstitva yA dohopaikI koNate tarI mukhya va gauNa hote tyAsa naya ase hmaNatAta. ... ghastUmadhye astitva va nAstitva he dona dharma Aheta tyApekI eka dharma mukhya va dusarA gauNa asato ase samajU naye. tase asate tara jo dharma mukhya mAnalA jAto to hamezAca tasAca mAnalA jAIla va gauNa dharma hamezA gauNaca mAnalA jAIla. paraMtu ase mAnale nAhI. dharmAmadhye amuka gauNa va amuka mukhya azI jI kalpanA hote tI vaktyAcyA abhiprAyAne asate. vaktA jyA dharmAce varNana karato tyAsa mukhyatA prApta hote va itara dharma gauNa hotAta. paraMtu gauNa dharma mukhya dharmAce niyamana karaNyAsa kAraNa Ahe. yApramANe he nayAce svarUpa samajAveM. he naya ghaTAdi dRSTAMtAce samarthana karIta asatAta. dRSTAMtAtIla asAdhAraNa svarUpAce varNana nayAne karatA yete. yApramANe naya va pramANa yAMce yA zlokAMta svarUpa varNana AcAryAMnI kele Ahe. 1 vizeSa vivaraNa-vastUMtIla sarva aMzAMnA jANaNAre jeM zAna tyAsa pramANa jJAna hmaNatAta. va vastUMtIla ekA aMzAceMdharmAce je jJAna hote tyAsa naya aseM maTale Ahe. zAnAmadhye TIpaH-yethehI viSayAmadhye viSayIcA upacAra kelA Ahe. kAraNa naya hA jJAnasvarUpI Ahe va astitva va nAstitva he padArtha dharma arthAt viSaya Aheta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 135) padArthAMnA hInAdhika rItIne jANaNyAcyA zaktimuLeMca naya va pramANa ase bheda jhAle Aheta. naya jJAnAmadhye kamI vizuddhi asate hmaNUna padArthAcyA sarva aMzAMnA te jANIta nAhIM. paraMtu pramANa jJAnAmadhye vizuddhi jAstI asate yAmuLe teM jJAna padArthAcyA sarva aMzAMnA jANate. 2 naya jJAnAne jANalelA jo padArthoMcA aMza tyAsa vastuhI hmaNatA yeta nAhIM va avastuhI lagatA yeta nAhIM paraMtu tyAsa vastvaMza aseM ApaNa hmaNU zakato. jase samudrAcyA ekA divAlA samudra hogatAM yeta nAhIM. jara tyAsa ApaNa samudra hmaNaM tara jitake samudrAce hisse hotIla tyA sa sa samudra hmaNAve lAgela. va azA rItIneM puSkaLa samudra hotI - la. va tevaDhyAca bhAgAlA samudra jhaTaleM tara bAkIcyA sarva bhA gAMnA samudra mhaNAveM lAgela. yAstava samudrAcA eka bhAga samudrI nAhIM va asamudrahI nAhIM paraMtu to samudrAcA aMza Ahe. ase ApaNa mhaNU zakato. pramANAhUna naya bhinna asalyAmuLe tyAsa apramANa vaTalyAsa kAya harakata Ahe ? aseM jhaNaNe hI yogya nAhIM. tase mAnalyAsa mithyA jJAnAsa jase apramANa ApaNa hmaNato va tyAmuLe tyAsa kharepaNA asataM nAhIM. yAcapramANe nayajJAnAsahI kharepaNA yeNAra nAhIM. parantu nayajJAna heM khareM Ahe. nayajJAna haiM pramANahI nAhIM va apramANahI nAhIM. parantu pramANakhAnAcA eka hissA Ahe. yethehI samudrAMzAce udAharaNa yojileM hmaNaje nayAce svarUpa cAMgaleM dhyAnAMta yeteM. teM nayajJAna pramANajJAnAcA ekadeza Ahe aseM sAMgitaleM, parantu to ekadeza pramANajJAnApAsUna sarvathA bhinna mAnalA asatAM tara tyAsa apramANatA AlI asatI. kiMvA pramANajJAnApAsUna tyAsa sarvathA abhinna mAnaleM asateM tara tyAsa pramANa mAnAveM lAgaleM asate. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANApAsUna naya kathaMcit bhinna asalyAmuLe tyAsa ApaNa kathaMcit apramANa jhaNUM zakU va kathaMcit abhinna asalyAmuLe tyAsa pramANahI magaM zakU. parantu tyAMsa sarvayA pramANa kiMvA sarvathA apramANa hmaNatA yeta nAhI. yethehI samudraikadezAce udAharaNa lAgU paDate. AtA ApaNa pramANajJAnAviSayI thoDAsA vicAra karU. pramANajJAnAmadhye vastUce sarva svarUpa jANaNyAcI zAkta Ahe. parantu pramANAtmaka kiMvA nayAtmaka jJAna utpanna hoNyAsa zabdaca sAdhana Ahe. kAraNa zabdAmadhye padArthAcA svarUpAceM mAna karUna deNyAcI zakti Ahe. parantu zabdAmadhye padArthAceM sarva svarUpa varNana karaNyAcI zakti nAhI. eka zabda ekAca padArthAcA vAcaka asato. ekAzadAce aneka vAcya nasatAta. sat hA zanda satpadArthAcA vAcaka Ahe. asatpadArtha tyAcA viSaya hoNAra nAhI. asat hA zabda satpadArthAcA vAcaka hota nAhI. jara sat hA zabda asat padArthAcA vAcaka va asat hA zanda satpadArthAcA vAcaka mAnalA jAIla tara pratyeka zabdAce niyata vAcya hoNAra nAhIta koNatyAhI zabdAne koNatyAhI padArthAcA bodha hoU lAgela va saMzaya utpanna hoUna ghoTALA mAjela. kityeka zabdAMce puSkaLa athe asatAta. jase go yA zamdAce dizA vANI, pRthvI, gAya vagaire. tevhAM ekA zabdAcA ekaca artha asato he kase ? asA manAmadhye saMzaya utpanna hoto. parantu vAstavika koNatyAca zabdAce aneka artha nasatAta. go yA zabdAce dekhIla aneka artha nAhIta. jyA go zabdAcA artha dizA asA hoto va jyA go zabdAcA artha vANI, pRthvI, gAya asA hoto te sarva gozabda niranirALeca Aheta. ApaNAMsa sAdRzyAmuLe ekAca gozabdAce he sarva artha Aheta ase vATate. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (137) yAvarUna zebdAce aneka artha hota nasatAta he siddha jhAle. jara zabdAce aneka artha jhAle asate tara bhinna bhinna padArthAsa oLakhaNyAsa bhinna bhinna zabdAMcA vyavahAra karaNyAsa AmAMsa jarUra paDalI nasatI. ekA zabdAne jagAMtIla sarva padArthAMce svarUpa lakSyAta Ale asate. zabdAmadhye bhinnatA asalyAmuLe arthAmadhye bhinnatA mAnalI pAhije. jase ekA iMdrAlA zakra, puraMdara azA bhinna zabdAMne ApaNa jANato tyA arthI zaka zabdAcA vAcyArtha dusarAca Ahe; va puraMdara zabdAcAhI vAcyArtha dusarAca Ahe. iMdrAcyA bhinnabhinna zaktIMce vAcaka he zabda Aheta. taseMca arthabhinnatA disUna AlyAmuLe zabdabhinnatA dekhIla jarUra mAnalI pAhije. anyathA vAcyavAcakaniyamAcA lopa hoNyAcA prasaMga yeIla. zabdAMce aneka artha nasalyAmuLe zabda samUhApAsUna banalelyA vAkyAcehI aneka artha hota nAhIta. evaDhyA vivecanAvarUna zabdAmadhye ekAveLesa ekAca padArthAce pratipAdana karaNyAcI zakti Ahe aneka padArthAMce varNana karaNyAcI zakti nAhI he siddha hote. senA, vana, gAMva ityAdi zabdAMce dekhIla aneka artha hota nAhI. hattI ghoDA, ratha pAyadaLa yAMcA jo eka samUha yAsaca senA aseM jhaNatAta. vana maNaje nAnAta hecyA jhADAMcA jo eka samUha yAsaca vana hmaNatAta. puSkaLa gharAMcA jo eka samUha thAsaca gAMva aseM hmaNatAta. yAcapramANe paMkti mAlA kaLapa ityAdi zabdAMce aneka. aneka artha nAhI he siddha hote. (1) TIpa:-(1) 'anekamekaMca padasya vAcyaM vRkSA iti pratyayavatprakRtyAH" yA zlokAcyA dona caraNAmadhye zabdAce eka va aneka dekhIla vAcya asatAta ase yAca granthakArAne puSpadanta jinAcyA mlA trAMmadhye jhaTale. Ahe. vara tara pratyeka zabdAMcA bAcya ekaca asato Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (138 ) aneka nasato aseM jhaTale Ahe. yAmuLe yethe saMzaya va virodhahI utpanna hoto. yAstava zabdAMcA ekaca vAcyArtha mAnUM naye ase zaMkAkAra hmaNato. syAsa ApaNa ase vicArU yA. ' zabdAce eka va aneka vAcyArtha asatAta ase je Apale jhaNaNe Ahe ' tyAMta zabdAMce eka va aneka vAcyArtha ekadama pradhAnapaNAne asatAta kiMvA gauNa va mukhyapaNAneM asa tAta.? mukhyapaNAneca zabdAMce eka va aneka vAcyArtha asatAta he hmaNaNe ayogya Ahe. kAraNa, tazI pratIti-tasA anubhava bilakula yeta nAhI. vRkSa hA zabda prathamataH vRkSatva jAtIcyA dvAre vRkSapadArthAcA vAcaka Ahe tadanantara to liGga va saMkhyA yAMcA bodhaka Ahe. yAvarUna pradhAnapaNAne vRkSapadArthAcA vAcaka vRkSa hA zabda Ahe. va bahutva saMkhyecA bodha gauNa rItIne hoto. saMpUrNa zabdAMcA mukhya gauNa artha avazya asato. va padArthAmadhyehI kkyacyA icchelA anusarUna gauNapradhAnabhAva hota asalelA ApalyA dRSTIsa pratyahIM paData asato. . zabdAmadhye pradhAna rItIneM va gauNapaNAne vAcyArthAcA bodha karaNyAcA svabhAva AphNa mAnalA he evaDhyA vivecanAvarUna TharateM. parantu yA zabdAMcyA yogeM saMpUrNapaNe vastUMtIla sarva dharmAce jJAna mukhyapaNe hoNAra nAhI, gauNapaNe ka mukhyapaNAneca sarva dharmAtmaka vastUsa te zabda cotita karatIla. yAmuLe zabdAneM pramANAtmaka jJAna a hmAsa kevhAMca hoNAra nAhI. hamezaH nayAtmakaca jhAna hoIla. pramANajJAna hoNyAsa mArgaca uralA nAhI. ase kityeka hmaNatIla, parantu tyAMce hmaNaNeM kasaM ayogya Ahe va pramANajJAna kase hote yAce svarUpa yApramANe samajAkeM.. " ekaguNamukhenAzeSavasturUpasaMgrahAtsakalAdezaH' padArthA- . tIla ekA koNatyA tarI guNAlA mukhya samajUna tyAce dvAre saMpUrNa vastudharmAcA saMgraha karaNe yAsa sakalAdeza paNatAta ka aa sakalAdeza pramAmAjJAnAcyA adhIna Ahe. dravyArthika dRSTIne guNa he guNipAsUna-dravyApAsUna abhinA Aheta. yAstava abheda samajUna eka guNAcyAdvAre saMpUrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 139 ) dharmAtmaka vastUce varNana zabdadvAre hoU zakate. paryAyadRSTIne pAhilyAsa vastUMtIla sagaLe guNa parasparApAsUna bhinna Aheta tathApi tyAMcyAmadhye ekatvAcA Aropa karUna abhedopacArAne ApalyAsa zabdadvAre vastUce saM pUrNa svarUpa varNana karatA yete. dravyArthikanayAne anaMta paryAyAMnA dhAraNa karaNAre dravya he ekaca Ahe ase varNana karaNAre pramANavAkya ekaca dravyapadArthAsa tyAne viSaya kelyAmuLe aneka arthAceM teM vAcaka hoU zakata nAhI. paryAyanayAcyA apekSene saMpUrNa paryAya bhinna amatAhI tyAMcyAta abhedakalpanA kelyAne ekatra Ale. yAmuLe, ekaca vastu paryAyArthika nayAcyA dRSTIne dekhIla pramANavAkyAcA viSaya jhAlI. yAvarUna zabda jaseM aneka arthAce vAcaka pradhAnapaNe nasatAta taseMca vAkya dekhola mukhyatve karUna aneka arthAce vAcaka hota nAhI he siddha jhAle. va pramANa vAkyAne pramANa jJAna hote hehI siddha jhAle. vara pramANAce lakSaNa sAMgitaleM Ahe. tyAta abhedopacAra va abheda. vRtti yAMcyA AzrayAne zabda vastUce sarva svarUpa varNana karato aseM haTale Ahe. paraMtu hI amedakalpanA jyAcyA AzrayAne hote tyAMce thoDakyAMta svarUpa varNana kelyAne pramANAce svarUpa cAMgale lakSAta yeIla. kAla, AtmarUpa, artha, saMbaMdha, upakAra, guNideza, saMsarga, va zanda yAMcyA yogeM pramANAce svarUpa dhyAnAta yeteM teM aseM kathaMcit jIvAdi vastu Ahetaca. yA vAkyAMta, jyAveLesa astiva dharma jIvAdi padArthAmadhe Ahe tyAcaveLesa bAkIce anaMta dharma dekhIla tyA jIvAdi padArthAta Aheta, hmaNUna ekA kAlAcyA AzrayAne tyA anaMta dharmAcI abhinnatA Ahe hI kAlAcyA AzrayAne abhinnatA jhAlI. 2 astitva guNa jasA jIvAce AtmasvarUpa Ahe taseca anya anaMta guNa dekhIla jIvAceMca svarUpa Ahe. tevhAM yA AtmasvarUpAcyA dRSTIne sarva guNAmadhye abheda siddha hoto 3 jIvadravyarUpa artha jasA astitva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) guNAcA AdhAra Ahe tasAca to padArtha anya anaMta guNAMcA dekhIla bhAdhAra Ahe. yAstava artha-~-padArtha hA sarva guNAMcA AdhAra asatyAmuLe arthAcyA dRSTIne dekhIla sarva gugAmadhye abhedavRtti hoU zakate. 4 jo astitva guNAcA tAdAtmya saMbaMdha jIvadravyAzI Ahe toca tA. dAtmya saMbaMdha anaMta guNAMcA jIvadravyAzI Ahe yAstava tAdAtmya sambandhAne sarva guNAMcI jIva dravyAbarebara abhedavRtti hoU zakate. 5 astitvaguNa jasA jIvadravyAvara upakAra karito tasA itara anantaguNa dekhIla jIva dravyAvara upakAra karatAta. yAmuLe upakArAcyA dRSTIne pAhilyAsa sarva guNAmadhye abheda asalelA disUna yeIla. astitva guNa jIvadravyAvara upakAra karino; yAcA artha kAya, asA prazna upasthita hoNaM sAhajika Ahe. yAce uttara ase samajAveM kI upakAra maga je ApalyA sattece dravyAmadhye jJAna karUna deNe. jaseM gaDageM tAMbaDe Ahe. yethe gADagyAlA tAMbaDepaNAneM tanmaya karUna soDale va svataHce jJAna tyAne jANaNAr2yAcyA manAmadhye utpanna keleM. hAca tyAne gADaravAvara upakAra kelA. yAcapramANe astitvaguNAne jIvAdi dravyAlA ApalyA astitvAne jaseM tanmaya karUna soDale taseMca nAstitvAdi guga dekhIla ApalyA sattene jIvAdi dravyAMsa tanmaya karUna soData ta azA ta-hecyA upakA. rAce dRSTIne sarva guNAmadhye ApaNAMsa abhedavRtti dAkhavitA yete. 6 dravyAcyA jyA dezAmadhe-jyA ThikANI astitvaguNa Ahe tyAca ThikANI nAstitvAdika dharmahI Aheta. dravyAcyA amuka bhAgAMta astitvadharma va amuka bhAgAMta nAstitvadharma rAhato aseM nAhI tara dravyAcyA sampUrNa avayavAmadhye saMpUrNa guNa Aheta va sarva ThikANI pUrNa rItIne bharalele Aheta, jase ekA vaidyAne ekalakSa vanaspati ANUna tyA kuTUna sarvAMce mizraNa karUna eka jIva kelA va tyA mizraNAcyA goLyA banavilyA. yethe pratyeka goLI madhye eka lakSa vanaspatIMce mizraNa jase di. sUna yeIla yAcapramANe dravyAcyA pratyeka pradezAma meM saMpUrNa guNa pUrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rItIne bharalele Aheta. amuka pradezAMta kAhI guga kamI kiMvA amuka pradezAmadhye jAstI guNa Aheta asA prakAra muLIca disUna yeNAra nAhI. dravyAcyA sarva pradezAmadhe sArakhyA pramANAMta guNa bharalele Aheta' hmaNUna guNIcyA jyA dezAmadhye eka guga Ahe tyAca dezAmadhye sarva guNa Aheta. yA dRSTIne abheda yethe disUna yeto hmaNUna yAsa guNidezAbheda hmaNatAta. - 7 astitvadharmAcA jIvadravyAzI jasA saMsarga Ahe tasAca itara dharmAMcA dekhIla jIvadravyAzI saMsarga Ahe. hANUna eka saMsargAne yethe abhedavRtti dAkhavilI Ahe. yethe sambandha va saMsarga yAmadhye kAya pha. raka Ahe azI yogya zaMkA yeNe sAhajika Ahe. tyAce uttara aseM samajAveM. dharma va dharmi, guNa va guNI yAMcA jo saMbaMdha tyAsa kathaMcitAdAtmya magatAta. kathaMcit bheda va kathaMcin abheda yAsa kathaM cittAdAmya hmaNatAta, jyAveLesaApaNa kathaMcit bhedapakSAcA Azraya karato tya veLesa 'dharma va dharmI, guNa va gugI yAMcA hA tAdAtmyasaMbaMdha Ahe asA bheda dAkhaviNAr2yA vibhaktIcA-paSTIvibhaktIcA prayoga karato. yAmuLe ApaNAsa guNa ka guNI yAmadhye bhedavyavahAra dAkhavitAM yeto. va jyAveLesa kathaMcit abhedapakSAcA Azraya ApaNa karato tyAveLesa dharma va dharmI yAMnAca ApaNa kathaMcittAdAtmya aseM hmaNato kathaMcindakalpanemadhye ApaNAMsa sarvatra dharmaca disUna yetAta. tyA sarva dharmAcA AdhArabhUta asA padArtha bhedadRSTIne ApalyAsa pAhatAM yeta nAhI. sarva guNaca ApalyAlA disatIla. paraMtu tyA guNAsa dhAraNa karaNAre jIvAdi dravya ApaNAMsa disaNAra nAhI tyAveLesa teM gauNa rAhIla. va kathaMcit abhedAcI karUpanA manAMta udbhavalI hmaNaje dravya, dharmI kiMvA guNI hIca disa. tIla. tya nAMca pradhAnatA prApta hote. jIvAdidravyAMce jJAnAdika guNa tyAveLesa disaNAra nAhIta. dharma va dharmI yA ubhayatAMsa kathaMcit bhe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) " dAbheda ase nAMva Ahe. kathaMcittAdAtmya heM vastUce svarUpa Ahe. tAdAtmya yA zabdAcA artha asA karatAta - tat yA zabdAcA artha vastu ' asA hoto. va AtmA hmaNaje vastUcA svabhAva, arthAt vastu bhedAbhedAtmaka Ahe aseM ' tAdAtmya' hA zabda AhmAMsa sAMgata asato yA tAdAmyAcyAmAge kathaMcit hA zabda yojaNyAceM kAraNa heM Ahe kIM sarvathA bheda kiMvA sarvathA abheda hA paraspara nirapekSa asato tyAmuLe vastUMcI siddhi hota nAhIM. meda hA amedAcI apekSA karato va abheda hA bhedAcI apekSA karato. he hamezA sApekSa asatAta. kevhAMhI abheda ApaNAsa bhedavirahita bhedAcI paravA na karaNArA asA ADhaLUna yeNAra nAhIM. taseca bheda dekhIla abhedAzibAya ADhaLaNAra nAhIM. yAvarUna sarvathA bheda kiMvA aneda mAnalyAneM bastu sedri hota nAhIM heM siddha hoteM kathaMcitAdAtmya kiMvA kathaMcidAbheda he vastUce rUpa Ahe, yAvarUna kathaMcitAdAtmyAce svarUpa dhyAnAMta yeteM. kathaMcittAdAtmya saMbaMdhAmadhyeM ameda mukhya asato va bheda gauNa asato. saMsargasaMbaMdhAmadhye bheda mukhya apato va abheda gauNa asato. hA dohoMta pharaka Ahe. kathaMcittAdAtmya hagane kathaMcidbhedAbheda asaNe. abhedAsa mukhya mAnUna bhedAcI gauNatA jetheM asateM vyAsa saMbaMdha hmaNatAta. va jetheM bheda mukhya asUna amedAsa gauNatA asate tyAsa saMsarga jhaNatAta. 8 jo asti asA zabda astitva dharmAlA dhAraNa karaNAr2yA vastUcA vAcaka Ahe toca asti hA zabda anaMta dharmAlA dhAraNa karaNAr2yA vastUcA dekhIla vAcaka Ahe. eka zabdAneM saMpUrNa dharmAMce varNana karatAM yete hmaNUna zabdAneM dekhIla amedavRtti kazI dAkhavitAM yeteM haiM siddha jhAle. paryAyArthika nayAsa gauNa karUna va dravyArthika nayAlA mukhyatA deUna vara varNilelyA ATha prakArAMnI abhedavRttIceM varNana karatA yete. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 143 ) AtAM yAca vara varNilelyA ATha prakArAMnI vastUtIla bhinna bhinna guNAmadhye abhedopacAra kasA karatA yeto yAce varNana khAlI lihilyA. pramANe samajAveM-- .: dravyArthika nayAlA gauNa karUna ApaNa paryAyArthika nayAsa pradhAna tA deto tyAveLesa hI amedavRtti guNAmadhye saMbhavata nAhI. .. 1 prathamataH kAlAne abhedavRtti guNAcI hota nAhI he pAhUM vastU. madhye ekekAlI paraspara viruddha nAnA guNa rAhU zakata nAhIta. kAraNa pratikSaNI vastUmadhye pharaka hota asato. jara paraspara viruddha guNa dekhIla ekekAlI vastumadhye rAhU lAgale tara guNa aneka asalyAmuLe jasA tyAMcyAta paraspara bheda Ahe tasAca tyA guNAMsa Azraya deNAnyAvastUce dekhIla tevaDheca bheda-prakAra hotIla. yetheM guNAcA Azraya asaNAr2yA vastUce aneka bheda kase hotAta asA prazna upasthita hoIla. paraMtu yAce uttara ase Ahe kI yA ThikANI paryAyanayAsaca prAdhAnya dile Ahe va guNAMsa paryAya aseMhI nAva Ahe. kAraNa dravyArthika paryAyArthika aseM nayAce donaca bheda kele Aheta, tisarA guNArthika naya pUrvAcAryAMnI mAnalA nAhI. yAvarUna guNAMsa paryAya aseMhI hmaNAvayAsa kAhI harakata nAhI. ba guNAMsaca mukhyatA di. tyAne tyAMcA AdhAra hmaNUna dravya ApaNAMsa disata nAhI va AdhAra mAnalyAsa guNAevaDheca tyA AdhArAce dekhIla bheda hotIla. yAstava kA. lAcyA AzrayAne nAnAguNAmadhye abhedavRtti hoU zakata nAhI. . 2 AtA AtmarUpAne hI abhedavRtti hota nAhI. pratyeka guNAceM svarUpa vegaLe Ahe je svarUpa ekA guNAce Ahe teMca svarUpa dusar2yA guNAce nasate. sarva guNAcyA svarUpAmadhye pharaka nasatAM tara guNAmadhye nAnApaNA-bhinnapaNA disUna AlA asatA kAya ? 3 guNAMsa AdhArabhUta padArthAce dekhIla bhinnatva, va tyAce anekatva mAnale pAhije. kAraNa nAnA guNAMcA AdhAra to AdhAra asalyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144 ) muLe ekaTA padArtha tyA sarva guNAlA kasA AdhAra deU zakela ? pratyeka guNAMcI pariNati bhinna bhinna hota asalyAmuLe tyA AdhArAmadhye tyA vastUmadhye vaicitrya utpanna jhAlele asate he vaicitrya eka nasate.kAraNaM vaicitrya va eka he zabda paraspara viruddha nAhIta kAya ? yAstava arthAneM dekhIla abheda vRtti saMbhavata nAhI. 4 saMbaMdhAne dekhIla abhedavRtti saMbhavata nAhI kAraNa saMbaMdhI aneka asalyAmuLe saMbaMdhAce dekhIla aneka bheda hotAta. jase kAThI va devadatta yAMcyA saMbaMdhAhUna chatra va devadatta yAMcA saMbaMdha vegaLA Ahe. ApalyA zarIrAcA hAtAzI jo saMbaMdha Ahe to pAyAcA zarIrAzI jo saMbaMdha Ahe tyAhUna bhinna Ahe yAvarUna jitake saMbaMdhI asatAta, tevaDhe saMbaM. dhAce bheda hotAta he siddha hoteM. 5 aneka guNAMnI vastUbara kelelA upakAraM ekaceM asataM nAhI. kAraNa pratyaka guNa vastUvara bhinna bhinna upakAra karIta asato. upakAra karaNAre aneka asalyAmuLe upakAra eka kasA abhU zaMkele ? . 6 guNidezAnehI abhedavRtti siddha hote mAhI. guNidezAmadhye dekhIla pratyeka guNAmuLe bheda mAnalA pAhije. guNidezAmadhye tathApi a. bheda mAnalA tara bhinna padArthAMtIla guNAMcyA yogeM dekhI guNidezAmadhye bheda hoNAra nAhI. itaraM guNAMnI dekhIla guNidezAmadhye abhinnatA disU lAgela hA doSa utpanna hoIla. ___7 saMsargAmadhyehI aneka saMsargIcyA bhedAneM bheda mAnalA pAhije. saMsargAmadhye bheda na mAnalyAsa saMsargimadhye anekapaNA yeNAra nAhI. 8 zabdAne dekhIla abheda vRtti siddha hota nAhI. padArtha bhinna bhinna asalyAmuLe zabda dekhIla bhinna bhinna mAnale pAhijeta. padArthAta jitake guNa Aheta te sarva ekA zabdAne sAMgitale jAta nAhI. jara sarva guNAMcA pratipAdaka ekaca zabda mAnalA tara saMpUrNa padArtha ekAca zabdAneM varNile gelyAmuLe jagAMtUna itara zabdAMcA vyavahAra bilakula nAhIsA hoIla. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (145) yApramANe yA kAlAdika ATha prakArAMnI astitvAdika guNAMcI abhedavRttiM paryAyArthika nayAMcyA AzrayAne saMbhavata nAhI, jhaNUna bhinna azA yA guNAMmadhye abhedIpacAra kelA jhaNaje ekA zabdAnehI sarva guNAMce varNana hoU zakate. va yAmuLe ApaNAsa pramANa jJAna utpanna hoteM. - yApramANe pramANajJAna va naya jJAna yAce svarUpa thoDakyAMta varNana kele Ahe va yA pramANa va nayAmadhye saptabhaMga hota asatAta paraMtu tyA saptabhaMgAMce varNana puDhe karUM. kasya mate evaMvidho naya ityAha / dRSTAntAce samarthana karaNArA asA naya koNAcyA manAmadhye Ahe ase vicAralyAvarUna graMthakAra sAMgatAta. vivakSito mukhya itISyate'nyo, guNovivakSo na niraatmkste| tathArimitrAnubhayAdizakti IyAvadheH kAryakaraM hi vastu // 53 // . vivakSita ityAdi / vaktumiSTo vivakSito mukhya ityevamiSyate / anyo'vivakSito vaktumanabhipreto. guNo'pradhAnaH avivakSAviSayatayA ( atranasamAsaH ) yuktaH padArthaH / te tava mate / anudarA knyetyaadivt| nanu mukhyaguNaprakoraNa kiM vAdhyanekadharmasadbhAvo dRSTo yena nayaviSayeSu tathA kalpyate ityAha-tathetyAdi / tathA tena mukhyaguNaprakAreNa ekamapi vastu / arimitrAnubhayAdizakti / arizca mitraM anubhayaM ca tAni AdiryasyAH sA zaktiryasya tat arimitrAnubhayAdizakti / tathA hyekopi devadattaH kasyacidariranupakAritvAt / kasyacinmitramupakAritvAt / aphrasyobhayamupakArAnupakArakAritvAt / anyasya anumayaM taM pratyudAsInatvAta iti / ki puna khyaguNarUpadharmadvayakalpanayA prayojanamityatrAha-ye Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146 ) tyAdi / mAvAbhAvarUpaM dravyaparyAyarUpaM vA dvayamavadhirmaryAdA sarvArthAnAM, ta. smAttadA dharmadvayamAzritya kAryakaraM hi sphuTaM vastu ghaTAdi / arthaH-vaktA jyA dharmAce varNana karaNyAcI icchA karato to dharma vaktyAkaDUna mukhya mAnalA jAto. va vaktyAlA iSTa nasalelA dharma gauNa hoto. taseca vastUmadhye aneka dharma asatAta hmaNUnaca vaktA ekAsa mukhyatA va anya dharmAsa gauNa karIta a. sato. vastUmadhye aneka dharma kase asatAta he siddha karaNyAsAThI ApaNa eka udAharaNa gheU. devadatta hA ekA manuSyAcA zatru Ahe. kAraNa, to tyAsa hamezA trAsa deta asato. taseca devadatta hA ekA manuSyAcA mitra Ahe. kAraNa, to tyAcyAvara upakAra karIta asato. toca devadatta ekA manuSyAcA mitra va zatru dekhIla Ahe. va ekA manuSyAcA to mitrahI nAhI va zatruhI nAhI. to tyA manuSyAviSayIM hamezA udAsIna asato. AtAM yA udArahaNAMtIla devadattAmadhye jase ApaNAMsa aneka svabhAva dRSTIsa paDale, tadvatca vastUmadhyehI aneka dharma asatAta. vastu bhAvAbhAvarUpa asate, dravyaparyAyarUpa asate. hyA dona dharmAcyA yoge vastu kArya karaNyAsa samartha hote. kevaLa dravya, paryAya rahita koNateM hI kArya karUM zakata nAhI, va kevaLa pa yadekhIla koNatehI kArya karU zakata nAhIta. kAraNa, kevaLa dravya maMNaje vastu navhe kiMvA kevaLa paryAya jhaNajehI vastu navhe. dravya va paryAya hI dona aMgeM vastucI Aheta. yA dona aMgAMnI vastu banalelI Ahe. va yA dona aMgAMnI yukta asalyAmuLeca vastUlA. vastupaNA AlA Ahe. vastu bhAvAbhAvasva.. rupI Ahe. he zreyAMsanAtha jineza ApalyA matAmadhye niHsvabhAvI vastUca nAhI. bhAva va abhAva yAMce varNana mAge kele Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147) nanu dRSTAntasamarthana ityayuktaM dRSTAntena prayojanAbhAvAdityAzaMkyAha / naya hA dRSTAMtAce samarthana karaNArA asato he jhagaNe ayogya Ahe kAraNa, dRSTAMtAneM prayojanAcI siddhi hota nAhI aseM hmaNaNA _ nyAsa AcArya uttara detAta. dRSTAntasiddhAvubhayorvivAde, sAdhyaM prasiddhayena tu tAdRgasti / yatsarvathaikAntaniyAmadRSTaM, tvadIyadRSTivibhavatyazeSe // 54 // dRSTAntasiddhAvityAdi / dRSTAnto nidarzanamudAharaNaM, tasya sidau nirNItau sAdhyaM sAdhayitu maSTaM, prasiddhayet / kayoH ! ubhayoH vaadiprtivaadinoH| kasmin ? vivAde vipratipattau / tarkhekAnta eva dRSTAnto bhavi. SyatItyatrAha netyAdi / natu naiva tAdRk tathAvidhaM dRSTAMtabhUtaM / asti vidyate vastu / yadudAharaNaM bhUtvA sarvathaikAntaniyAmadRSTaM sarvathaikAnta evAstAti niyAmakaM dRSTaM pratipannaM / kuto na dRSTamityAha tvadIyetyAdi / svadIyA cAsau dRSTizca tvadIyadRSTiranekAntAtmakaM tava mataM / sA vibhavati prabhavati / ka ? azeSe sAdhye hetau dRSTAnte ca / anekAMtAtmakatvenAzeSa vastu vyAptamityarthaH // marAThI arthaH-naya dRSTAMtAceM samarthana karaNArA asato aseM mAge sAMgitale Ahe. dRSTAMta mhaNaje sAdhya va sAdhana dharma he donhI jethe siddha jhAlele Aheta to hoya. hA vAdI va prativAdI yA ubhayatAMnA mAnya asato. vAdI Apale sAdhya siddha karaNyAkaritAM dRSTAMtAcA prayoga karIta asato. jaseM parvatAvara agni Ahe he siddha karaNyAkaritAM prativAdyAsa mAnya asalelA dRSTAMta deUna vAdI hyA parvatAvara agni Ahe ase siddha karato. svaipAkagharAMta agni Ahe va to tethe dhurAsahita dRSTIsa paDato; yAcapramANe parvatAvarahI agni va dhUra arthAt sAdhya va Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148 ) sAdhana hI Aheta yAMcI siddhi karaNyAkaritAM to svaipAkagharAceM udAharaNa deto. kAraNa, tethe pUrvIca sAdhya pa sAdhana hI siddha hoUna cukalelI Aheta. azA ta-hece dRSTAnta ubhayatAMnA mAnya asale jhaNaje sAdhyAcI siddhi hote. paraMtu ekAnta vAghAcyA matAmadhye ekAntAtmaka vastUcI siddhi karaNArA dRSTAntaca nAhI. kAraNa, jitakyA vastu ApalyA dRSTIsa paDatAta, tyA sarva anekAMta matAceca poSaNa karIta asatAta. anekAMta jhaNaje aneka dharma jyAmadhye Aheta asA padArtha. 'aneke antA yasminnasau anekAMtaH' azI anekAMta zabdAcI nirukti Ahe. padArtha jara ekadharmAtmakaca asatAM tara ekAMta dRSTAMta miLAlA asatAMva tyAyogeM ekAMta vAdAcI siddhi jhAlI asatI. padArthAmadhye aneka dharma Aheta he devadattAcA dRSTAMta deUna mAgeM siddha keleM Ahe. yAstava he jineza, tujhe anekAMtAtmaka mata sarva vastUmadhye vyApta jhAle Ahe. sAdhya, sAdhana va dRSTAMta hI anekAMta matAcI puSTI karatAta. jase-dhUra agnicI siddhi karaNyAsa sAdhana Ahe paraMtu sarovarAmadhye pANI Ahe he siddha karaNyAsa dhurAmadhye sAdhanapaNA nAhI. yAvarUna dhurAmadhye sAdhanatva va sAdhanatvAbhAva he dona dharma Aheta he siddha hote. patiAvara agni siddha karAvayAcA Ahe arthAt parvatIya agnimadhye sAdhyatva Ahe, pastu jyAveLesa parvatAvara agni asalA tarI AmacI tethe agni Ahe kiMvA nAhI he siddha karaNyAcI icchA nasate. tyAveLesa to agni sAdhyatva dharmAsa dhAraNa karIta nAhI. tyAveLesa tyAcyA ThikANI sAdhyatvAbhASa nAMvAcA dharma AheaseM AmI jhay zakato. sAdhyAce lakSaNa mANikyanaMdi AcAryAnI ' iSTamabAdhisamasiddhaM sAdhyam ' ase kele Ahe. sUtrAMta tyAMnI ' iSTa' zabda ThevalA Ahe. tyAcA artha vAdIlA jeM iSTa asateM teM to sAdhya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIta asato. jyAveLesa cAdI udAsIna asela tyAveLesa to agni sAdhya samajalA jAta nAhI. .. taseMca dRSTAMta hA jyA sAdhyasiddhisAThI detAta tyAca sAdhyAlA tyA dRSTAMtApAsUna puSTi miLate va toca dRSTAMta tethe yogya disato. paraMtu anyatra dekhIla tyAca dRSTAMtAcI ApaNa yojanA kelyAsa dRSTAMtAsa viSamatA yete va to dRSTAMta tyA sAdhyAsa puSTi ANU zakata nAhI. yAvarUna dRSTAntAmadhye dekhIla dRSTAMta va dRSTAMtAbhAva he dona dharma Aheta he sidhda hote. yAvarUna jagAtIla sarva padArtha aneka dharmAlA dhAraNa karatAta he siddha hote. nanvekAntapratiSedhe siddhe anekAntAtmakatvenAzeSasya vastunI vyaptiH siddhayettatpratiSedhazca kairityAha / ekAntAcA niSedha jhAlA asatAM anekAntAcI siddhi hote. va tyAne sarva vastu vyApta jhAlyA Aheta heM siddha hoIla. parantu ekAntAcA niSedha koNatyA sAdhanAMnI hoIla he vicAralyA varUna graMthakAra sAMgatAta. ekAMtadRSTipratiSedhasiddhi AyeSubhirmoharipuM nirasya / * asi sma kaivalyavibhUtisamrATa, - tatastvamarhannasi me stavAhaH // 55 // - ekAntadRSTItyAdi / sarva sadevAsadeva nityamevetyAdyabhiniveza ekAntadRSTiH tasyAH pratiSedhastasya siddhiH / kaiH ? nyAyeSubhiH nyAyAH pramANAni ta eva iSayo bANAH taiH pravacanAdipramANabANaiH ekAntAbhinivaizanivAraNasiddhirityarthaH / anena parArthasampattiH sUcitA tatsaMpattizca svArthasampattI sadhyA tyAditi sAsUcanArtha mohesyAyAha / moho'jJAnaM sa eva ripuH zatrustaM / akvA mohI mauhanIya karma ripurjJAnAvaraNAdikamannayaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) mohena samanvito ripuH moharipustaM, nirasya niraakRty| ityayaM svArthasampattorupAyaH / asi sma kaivalyavibhUtisamrADiti svArthasampattiH / asi sma bhUtavAn / kevalaM asahAyaM kSAyika jJAnaM kevalameva kaivalyaM tasmisati vibhUtiH samavasaraNAdilakSmIstasyAH samrATa cakravartI / yata evaM tataH kaarnnaat| tvamarhan asi bhavasi me mama stavArhaH stutiyogyH|| marAThI artha:-sarva vastu sadrUpaca Aheta, sarva vastu asadrUpaca Aheta kiMvA sarva vastu nityaca Aheta; azA ekAMta vAce khaMDana, anekAntasamarthaka Agama, pratyakSa va anumAna ityAdi pramANarUpI bANAMnI hote. AgamAmadhye ' sarvamanekAntAtmaka vastu ekAMtasvarUpAnupalabdheH '-vastumadhye aneka dharma Aheta. kAraNa, tI ekA dharmAlA dhAraNa karate ase ADhaLUna yeta nAhI hmaNUna haiM anumAna anekAntAtmaka vastUcI siddhi karate. taseca ekAnta vAdAcA niSedha karaNAre he anumAna Ahe. 'nAsti sarvathaikAMtaH sarvadAnekAMtopalabdheH, sarvathA ekAMta vAda nAhIMhamezA anekAMta vAdaca sarvatra disUna yeto' yethe asA prazna utpanna hotoM kI ekAMtavAdAcI upalabdhi hote kiMvA nAhI ? jara to ADhaLUna yeta asela tara tyAce khaMDana hoNe zakyaca nAhI ? ANi ekAMtavAda jara jagAMta nasela tara anekAMtAMzI to virodha tarI kasA karIla? kAraNa, ekAMtavAdAceM astitva asela taraca to virodha karUM zakalA asatAM ? yAstava ekAMtavAdAcA niSedha ApaNa karU zakata nAhI. aseM maNaNe dekhIla yogya nAhI. jarI vastu anekadharmAmaka Ahe tathApi tI ekadharmAtmakaca Ahe asA ticyAvara mithyAdRSTI Aropa karatAta. hmaNUna tyA ekAMta vAdAcA AhmI niSedha karU zakato. jara asA niSedha AhI karaNAra nAhI tara ekAntAtmakaca vastUce svarUpa Ahe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (151) ase siddha hoIla va anekAMta vAdAcI jo vastUcA prANa Ahe tyAcI siddhi jhAlI nasatI. yAstava vastUMvara hA jo ekAMtAtmakatecA mithyA Aropa naiyAyika vagaire vAdyAMnI kelA hotA to dUra karUna anekAMta vAdAcI siddhi karaNe sarvathaiva yogya Ahe. he jineza ApaNa ekAMtavAdAce khaMDana karUna anekAMtAcI siddhi kelI. va jJAnAvaramAdi cAra ghAtikarmAcA nAza karUna asahAya kevalajJAnAcI prApti karUna ghetalI. opaNAMsa kaivalyAcA lAbha jhAlyAmuLe samavasaraNAdi lakSmIcI prApti jhAlI va ApaNAMsa dharmacakravartitva prApta jhAle. yAmuLe he jineza, majakaDUna ApaNa stutIsa pAtra AhAta. yApramANe zreyAn jinAce stotraM saMpaleM, yA zreyAMsa bhagavaMtAce zarIravarNa suvarNAsArakhe hote yathA dvau kuMdendutuSArahAradhavalau dvAvindranIla prabhA, dvau baMdhUkasamaprabhau jinavRSau dvau ca priyaMguprabhau / zeSAH SoDaza janmamRtyurahitAH saMtaptahemaprabhA- .. ste sajjJAnadivAkarAH suranutAH siddhiM prayacchaMtu naH // . arthAt dona tIrthakara pAMDhare, dona zyAmavarNa, dona tAMbaDe, dona hirave va bAkI 16 suvarNAsArakhe jhAle. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 152 ) zrI vaasupuujystutiH| zivAsu pUjyobhyudayakriyAsu tvaM vaasupuujystriNdshendrpuujyH| mayApi pUjyo'lpadhiyA~ munIndra, va dIpArciSA kiM tapano na pUjyaH // 56 // zivAsu pUjya ityAdi / zivAsu zobhanAsu abhyudayakriyAsu svargAvataraNAdikalyANeSu / pUjyaH / tvaM bhagavAn / kinamityAha vAsupUjya iti vasupUjyasyApatyaM vAsupUjyo nAmedaM dvAdazatamatIrthakaradevasya / punarapi kathambhUtastvaM ? tridazendrapUjya:, upalakSaNametatena narAdhipAdipUjyaM iti lamyate / ya itthambhUtastvaM bhagavAn sa mayApi samantabhadrasvAminApi pUjyaH stutyaH / kathambhUtena ? alpadhiyA mnddhiyaa| he munIndra gaNadharadevAdimunisvAmin / yadi tvamatpadhIH, kimartha bhagavantaM pUjayasIyAha-dIpetyAdi / dIpasya arciH zikhA dIpArciH tena svalpate. jasA / kiM vitarke / kiM na tapana AdityastejonidhiH pUjyo'pi tu pUjya evaM / marAThI artha:-he vAsupUjya jineza, ApaNa kalyANakA. raka ApalyA garbhAvataraNAdi paMca kalyANikAmadhye vaMdya jhAlA AhAta. taseMca hai jineza, ApalI deveMdra pUjA karatAta. va cakravarti, ANi itara manuSye ApalI pUjA karatAta. he jineza, maMdabuddhi azA majakaDUna dekhIla [ samantabhadrasvAmIkaDUna ] ApaNa pUjanIya AhAMta. he jineza ! ' hA agadI maMdabuddhIcA Ahe, mAjhI hA pUjA kazI karaNAra azI' koNAMsa zaMkA AlI asalyAsa tI vyartha Ahe. kAraNa, tuccha azA divyAcyA jotIne prakAzAcA sAThA asA sUrya pUjilA jAta nAhI kAya?..... Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 153) tAtparyaH-iMdra ApalyA buddhivaibhavAlA anusarUna ApalI pUjA karatAta. jyAMce jJAna vizAla Ahe. tyAMnIca ApalI pUjA karAvI ase nAhI. mI dekhIla mAjhyA alpabuddhIsa anusarUna ApalI pUjA karaNAra. yAMta graMyakArAne ApalA vinayavyakta kelA. va pUjA karaNyAsa mI pAtra Ahe ase darzavile Ahe. bhavadIyayA pUjayA bhagavataH kiM prayojanamityAha / tumI kelelyA pUjepAsUna bhagavantAsa kAya phAyadA hoNAra azA zaMkece uttara AcArya detAta. na pUjayArthastvayi vItarAge, na nindayA nAtha vivAntavare / tathApi te puNyaguNasmRtirnaH, . punAtu cittaM duritAJjanebhyaH // 57 // netyAdi / nArtho na prayojanaM / kayA ? pUjayA stutigaMdhamAlAdyarcanatakSaNayA / ka ! tvayi / kathambhUte ? viitraage| vItarAgatvAtpUjayA taba na kiJcitprayojanamityarthaH / mindA tatra kartavyetyatrAha na nindayetyAdi / nindayA asadbhatadoSodbhAvanakrodhAdilakSaNayA / tvayi, nAtha svAmira , n| artha iti sambandhaH / kathambhUte tvayi ? vivaantvaire| vivAntaM vinirgataM vairaM yasmadasau, vivAntavairaH parityaktakopa ityarthaH, tasmin / yadi bhagavataH pUjayA na kiJcitprayojanaM tahi kimarthaM bhavAstatra pUjAM karotIsyAha tathApIti / yadyapi bhagavataH pUjayA na kiJcitprayojanaM tathApi / te tava puNyaguNasmRti: puNyAH prazastAH pavitrA vA ye guyA ananta. jJAnAdayasteSAM smRtiH nirmalamanasA svarUpAnucintanaM stavanaM ca no'smAkaM cittaM cidrUpamAtmasvarUpaM punAtu nirmalIkarotu / kebhyaH ? duritA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 154 ) anebhyaH / duritAnyeva pApAnyevAjJjanAni jIvasya duHkhakA lupyahetutvAttebhyaH / pra marAThI artha :- he jineza, ApaNa rAgadvepAMcA pUrNa nAza kelA Ahe, yAstava ApalI AhmI stuti kelI kiMvA aSTadravyAMnI ApalI pUjA kelI tarI dekhIla tyA stutIpAsUna athavA tyA pUjepAsUna Apale koNate kArya siddha hoNAra Ahe ? va ApaNa krodhAcA vilakula tyAga kelA, Apale koNAzI vaira nAhIM; yAmuLe ApalI niMdA kelyAne dekhIla Apale koNateM nuka sAna hoNAra Ahe ? tathApi AlI ApalyA pavitra anaMta jJAnAdi guNAMcI stuti karato va ApalyA guNAMveM nirmala aMtaHkaraNAneM ciMtana karato yAce kAraNa haiM kIM, AmacA AtmA duHkha deNAr2yA rAgadveSAdi vikArApAsUna dUra rAho va tyAsa pavitratA yevo. - i tAtparya :- zrI jineza vItarAga va pUrNa samatA dhAraNa karabAre asalyAmuLe koNI tyAMcI stuti kelI kiMvA koNI tyAMcI niMdA kelI tarI tyAMnA AnaMda kiMvA krodha utpanna hota nAhIM. rAgadveSayukta manuSyAcI ApaNa stuti kelI kiMvA tyAMcI ApaNa niMdA kelI tara te khuSa hotAta kiMvA rAgAvatAta. AItAcI pUjA kelyAneM- stuti kelyAne dekhIla te prasanna hota nAhIta va AbAMsa iSTa phala deta nAhIta tara AmhI tyAMcI pUjA tarI kazAlA karAcI ? ateM hAjUM naye tyAMcI pUjA kesyAne stuti kelyAne Amace rAgAdi karmajanya vikAra dUra hotAta; va AmacA AtmA pavitra hota jAto yAstava zrI ji. nAcI pUjA kelyAne iSTaphalaprApti hote, haiM siddha hoteM. taca tyAMcI niMdA kelyAne duHkhahI avazya bhogAveM lAgateM hmaNUna niMdA karaNe agadI ayogya Ahe he siddha hoteM. Jain Educationa International .. For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 155) nanu dadhidugdhagaMdha mAlyAdinA bhagavataH pUjAbhidhAne pApamapyupAyaite zataH sAvadyasadbhAvAt ityAzaMkyAha / zrI jinAcI dahI, dUdha, gaMdha, phule ityAdi dravyAMnI pUjA kelI asatAM pAtaka utpanna hote kAraNa teM pUjece kArya karatAMnA thoDese pAtaka lAgateM. yAma zaMke AcArya uttara detAta. pUjyaM jinaM tvArcayato janasya, sAvadyazo bahupuNyarAzau / doSAya nAlaM kaNikA viSasya, na dUSikA zItazivAmburAzau // 58 // pUjyamityAdi / pUjyamAradhvaM / jinaM arhantaM tvA tvAM vAsupUjyaM avadhataH pUjayataH janastra prANigaNasya | sAvadyalezaH avayaM pApa, saha avadyena vartate iti sAvadhaM karma, tasya lezo lavaH pUjAM kurvato yaH saMpannaH sa doSAya puNyopArjane pavRttasya doSaH pApopArjanaM tasmai, na alaM na samarthau bhavati / kasmin? bahupuNyarAzau pracurapuNyapuMje zakttisya / kevetyAha- kaNiketyAdi / kaNikA mAtrA lavo viSasya / na dUSikA na mAraNAtmakaviSadharmasaMpAdikA / ka zItazivAmburAzau zItaM ca zivaM sparzanendriyapralhAdakaraM tacca tadaMbu ca jalaM tasya rAzi: saMvAto yatrAsau zItazivAmburAziH samudraH tasmin / 2 marAThI arthaH- he jineza pUjya azA ApalI pUjA kara NAr2yA bhavyajIvAMnA phAra moTha puNya lAgate. yadyapi pUjA sAmagrI, svaccha karaNeM, dhuNe, ityAdikAMpAsUna pApa utpanna hoteM tathApi te itake kamI asate kI, zrI jinezvarAcI pUjA kelyApAsUna jhAlelyA puNyAne tyAcI sarvazakti naSTa hote, teM ApalyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156 ) phalAcA anubhava AtmyAsa deNyAsa samartha hota nAhIM heMca dvAre AcArya siddha karatAta. sparzaneMdriyAsa tRpta karaNA-yA thaMDa pANyAne bharalelyA samudrAMta paDalelA viSAcA eka kaNa sarva samudrA dUSita karIta nAhIM; viSAcyA ekA kaNAMta jI mAraNa zakti tI aphATa samudrAMtIla pANyAneM jazI nAhIMzI hote, tadvat jinapUjepAsUna prApta jhAlelyA puNyapUjepAsUna utpanna jhAleleM sUkSma pAtaka bilakula TikUM zakata nAhIM. nanu munInAM puSpAdiparigrahAsambhavAt kathaM bhagavati pUjA syAdityAzaMkyAha / munIMdrAjavaLa phuleM, dUdha, dahI, gaMdha vagaire parigraha nasalyAmuLe te jinezvarAcI pUjA kazI karaNAra yA zaMkeceM uttara AcArya detAta. yadvastu bAhyaM guNadoSasUtenimittamabhyantaramUlahetoH / adhyAtmavRttasya tadaMgabhUta mabhyantaraM kevalamapyalaM te // 59 // yadityAdi / yadvastu puSpAdikaM / bahirbhavaM bAhyaM / kathambhUtaM ! nimittaM kAraNaM / kasyAH ? guNadoSasteH / guNaH puNyaM doSaH pApaM tayoH sUti: prasUtiH utpattiH, tasyAH / tatkimityAha tadgabhUtaM tadvastu bAhya puSpAdikaM aMgabhUtaM sahakArikAraNabhUtaM / kasya ? abhyantaramUlahetoH / abhyantaravAsau mUlahetuzca pradhAnahetuH puNyapApotpattI upA dAnaheturityarthaH / kathambhUtasya ! asya adhyAtmavRttasya Atmani adhivRttaM vartanaM zubhAzubhapariNAmalakSaNaM yasya / anena bhaktilakSaNazubhapariNAmahInasya pUjAdikaM na puNyakAraNaM ityuktaM bhavati / tataH abhyataraM ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 157 ) kevalamapyalaM te abhyaMtaraM zubhAzubhajIva pariNAmalakSaNaM kAraNaM kevaLaM bAhyavastu nirapekSaM / marAThI artha :- puSpa, gaMdha ityAdika vAhya padArtha pUjecI sAmagrI he puNya kiMvA pApa utpanna hoNyAsa nimittakAraNa, Aheta va he padArtha AtmyAmadhye utpanna hoNAnyA zubha kiMva azubha pariNAmAsa sahakArI kAraNa Aheta. AtmA hA zubhA zubha pariNAma utpanna hoNyAlA mukhya kAraNa - upAdAnakAraNa Ahe tyAsa aMtaraMgakAraNa hmaNatAta. va puSpAdika padArtha bahiraMgakAraNa - sahakArikAraNa Aheta. yAtaca nimittakAraNa aseM hI mhaNatAta. jyAcyA aMtaHkaragAmadhye bhakti nAhIM azA tapahecyA zubha pariNAmahIna manuSyAsa pUjAdika bAhya kAraNeM puNyotpattIlA kAraNa hoU zakata nAhIta. paraMtu jyAcyA aMtaHkaraNAmadhye svabhAvataHca bhakti utpanna hoteM, tyAlA bAhya gaMdha, puSpeM ityAdi pUjA sAhityAcI apekSA lAgata nAhIM. paraMtu sarva manuSyAMcyA aMtaHkaraNAmadhyeM bhaktirasAcA pravAha ApoApaca vAhU lAgata nAhIM, yAstava tyAMnA bAhya pUjA dravyAMcI AvazyakatA asate. zrI jinezvarAcyA guNAMcyA ThikANIM jyAMcA tatkAla laya lAgato, azA munIMnA yA bAhya vastUMcI AvazyakatA bhAsata nAhIM. yAvarUna sarvathA bAhya padArthAMcI AvazyakatA nakoca aseM hmaNarNe yogya Tharata nAhIM. bhAvArtha:- bAhya iMdriyAMce viSaya asatAta te pUjanAcyA veLesahI jara javaLa asale taraca gRhasthAce mana pUjA athavA bhaktimadhyeM lAgU zakate. itarathA mana sthira rAhata nAhIM. pUjece nirAlaMba svarUpApAsUna te lAMba koNate tarI bhogyaviSayAkaDe paLata asate. etacca vavaM jainamata Jain Educationa International eva ghaTate nAnyatreti darzayannAha / For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 158 ) thA uparokta kathanAcI siddhi jainamatAmadhyeca hote itara matAmadhye . he siddha hota nAhI he AcArya dAkhavitAta. bAdhetaropAdhisamagratayaM, ___ kAryeSu te dravyagataH svabhAvaH / naivAnyathA mokSatridhizca puMsAM, tenAbhivaMdhastvasRSirbudhAnAm // 6 // bAhyeyAdi / bAhyazca itarazcAbhyantaraH tau ca to upAdhI ca hetU upAdAnasahakArikAraNe tayoH samatA saMpUrNatA / iyaM pratIyamAnA / ka ? kAryeSu ghaTAdiSu / te tatra mate / kathambhUtA sA ? dravyagataH svabhAvaH jIvAdipadArthagatamarthakriyAkAri svarUpaM / anyathA etasmAttatsamagratAtatsvabhAvatAprakArAt anyena tadasvabhAvatAprakAreNa / naiva mokSavidhizva / ca zabdo'pizabdArthaH / na kevalaM ghaTAdividhAnaM naivAnyena prakAreNa ghaTate kiMtu mokSavidhirapi / puMsAM mukyarthinAM / yata evaM tena kAraNena abhivaMdyastvaM / budhAnAM gaNadharadevAdInAM vipazcitAM / kathambhUtaH ? RSiH paramarddhisampannaH // magaThI arthaH-bAhya kAraNe va abhyaMtara kAraNa yAMcI pUrNatA jhAlI hmaNaje kArya utpanna hote. jaseM mAtIpAsUna ApaNAsa ghAgara tayAra karAvayAcI Ahe tevhAM mAtI hI upAdAna kAraNa Ahe kAraNa ghAgarIce svarUpa prApta karUna gheNyAcI ticyAMta yogyatA Ahe; va bahiraMga kAraNa kuMbhAra, cAka, kAThI vagaire Aheta. yAMcI pUrNatA jhAlI hmaNaje arthAt hI sarva asalI hmaNaje ghAgara he kArya mAtIpAsUna hoNyAsa uzIra lAgata nAhI. he jineza ! hI donhI kAraNe dravyAcAca svabhAva Aheta ase ApaNa sAMgitale Ahe. yA dona kAraNAMcyA pUrNateneca kArya hote. jaseM AThavyAMta ThevalelyA uDIdAmadhye zijaNyAcI zakti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (159) Ahe; paraMtu agni, pANI yA bahiraMga kAraNAcyA abhAvI zijaNyAcI zakti vyakta kazI hoNAra ? athavA ekA viziSTa jAtIcyA mugAmadhye zijayAcI zakti nasate, tyA mugAMta zijaNyAcI bAya sAmagrI miLAlI tarI dekhIla mULacA tyAMcA svabhAva nasalyAmuLe te zijaNe azakya Ahe. yAvarUna pUrNa sAmagrI miLAlI hmaNaje kArya utpana hote. AtmyAlA mokSAcI prApti karUna gheNyAmadhye dekhIla upAdAna ba nimittakAraNAMcI apekSA paDateca. abhyaMtara kAraNa mokSaprAti karUna gheNyAcI yogyatA va bAhya kAraNa dIkSA gheNe, tapazcaraNa, dhyAna, ratnatraya pUrNatA vagaire hI dona kAraNe miLAlI jhaNaje mokSAcI prApti hote. hI bAhya kAraNa na miLAlyAsa mokSa prApti hoNe zakya nAhI. kiMvA abhyaMtara kAraga mokSa prApticI yogyatA he nasa. lyAsa mokSa prApta hota nAhI. anyathA abhavyAMsa dekhIla mokSaprApta karUna gheNe azakya jhAle nasate. taseMca tIrthakara tadbhava mokSagAmI asatAta, paraMtu tyAMnA dekhIla mokSa hastagata karUna gheNyAsa dIkSA, tapazcaraNAdika sAdhane miLavAvI lAgatAta. yAvarUna ubhaya kAraNAMcyA sAmagrIcI prApti jhAlyAne kArya hote. haiM siddha jhAle. yA ubhaya kAraNAMnIca laukika ghaTAdi kArya va pAramArthika mokSa vagaire kAya hotAta. asA he jineza ! ApaNa bhavyajIvAMnA upadeza kelA; yAstava paramaizvarya sampanna ase ApaNa gaNadharAdi munIMdrAkaDUna satata pUjanIya vaMdya AhAMta. ... yApramANe vAsupUjya jinAce stona saMpale. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vimalanAtha stutiH // .. ya eva nityakSaNikAdayo nayA, mithonapekSAH svaparapraNAzinaH / ta eva tattvaM vimalasya te muneH, parasparekSAH svaparopakAriNaH // 61 // ya evetyAdi / ya eva nayA nityakSaNikAdayaH / nityazca kSaNikazca tAvAdI yeSAM te tathoktAH / Adizabdena sattAdhekAMtaparigrahaH / kathaMbhUtAzca te ! svaparapraNAzinaH svazca tathAdhyavasAyapariNata AtmA parazca tathAdhyavasAye pravartyamAnastayoH praNAzayituM saMsAraduHkhArNave pAtayituM zIlaM yeSAM te svaparapraNAzinaH durNayA ityarthaH / kathambhUtAH santaste tathAvidhA ityAha-mitho'napekSAH / ya evaMvidhAH paramatApekSayA nayAH ta eva tatvaM paramArthasvarUpaM bhavanti / samyagnayA bhavantItyarthaH / kasya ! vimalasya vigato malo jJAnAvaraNAdikarmalakSago yasya sa vimalastrayodazatIrthakaraH tasya / te taba muneH pratyakSavedinaH / kathaMbhUtAH santaste tattvaM bhavati ? parasparekSAH parasparamanyo'nyaM ikSA apekSA yeSAM / kutaste tathAvidhAH santastatvaM bhavaMti ? svaparopakAriNo yataH // . marAThI arthaH-vastu sarvathA nityaca Ahe, kiMvA tI sa. ttArUpaca Ahe ase varNana karaNA-yA nayAMnA dunaya hmaNatAta. kAraNa te vastUMcyA itara dharmAcA niSedha karatAta. va te naya bilakula svataMtra asalyAdhuLe ApalyA viruddha asalelyA itara nayAMcI apekSA garaja ThevIta nAhIta. ANi yA ekAnta dhamAce svarUpa dAkhaUna deNAr2yA yA nayAcA Azraya gheNAre loka-va tyA nayAce svarUpa dAkhaUna vastu ekAnta dharmAtma- . kaca Ahe azI jyAMcI zraddhA kelI gelI Ahe ase loka yA ubhayatAMcA he kunaya nAza karIta asatAta. kiMvA padArtha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nityaca Ahe ase varNana karaNArA nityanaya anityanayAcA dveSa karato va anityanaya padArtha anityaca Ahe ase varNana karato. va to nityanayAcA dveSa karato. yAmuLe parasparAMcyA a. pekSene jI parasparAMcI siddhi hota ase tI yA dveSAmuLe hota nAhI; yAstava he naya svataH ApalA nAza karatAta. va dusayA nayAMcA nAza karatAta. paraMtu jJAnAvaraNAdi karmamalAMcA nAza karaNAr2yA he vimala jinA ! sarvajJa azA ApalyAkaDUna varNilele naya paraspara nayAvara upakAra karaNAre va ekamekAMcI apekSA-garaja TheUna padArthAtIla aneka dharmAcI svabhAvAMcI siddhi karaNAre Aheta. yAstava vimala jinAMnI sAMgitalelyA nayAMsa ' tatva' hmaNatAta va itara kunayAMnA atatva hmaNatAta. nanu yadi nityo'nityamapekSate so'pi nityaM tarhi sarvasya sarvApekSA prasaMgAt , pratiniztavyavasthAvilopaH sthAdityAzaMkvAha / jara nityanaya anitya nayAcI apekSA karato va anityanayahI nityanayAcI garaja Thevato aseM hmaNAla tara sarva naya sarvAcI apekSA ThevatIla. va yAmaLe amuka nayAcA viSaya-jANaNyAyogya padArtha amukaca Ahe aseM na samajalyAmuLe padArthAMcI vyavasthA kazI hoNAra ! yA praznAce uttara AcArya detAta. yathaikazaH kArakamarthasiddhaye, .. samIkSya zeSaM svasahAyakArakam / tathaiva sAmAnyavizeSamAtRkA, nayAstaveSTA guNamukhyakalpataH // 62 // yathetyAdi / yathA yadvat / ekamekamekazaH / kArakaM upAdAna. kAraNaM sahakArikAraNe vA / arthasiddhayai karmaniSpattaye prabhavati / ki Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) kRtvA ? samIkSya / kiM tadityAha zeSamityAdi / zeSamanyatsvasahAyakArakaM svasahAryaca tatkArakaM ca tat / ayamarthaH-upAdAnakAraNaM saha kArikAraNamapekSate tacopAdAnakAraNaM, na ca sarveNa sarvamapekSyate / kintu yadyena apekSyamANaM dRzyate tattenApaikSyate / evaM dRSTantaM vyAkhyAya dAntike yojayannAha tathaivetyAdi / tenaiva sApekSatvaprakAreNa nayA: pratipatturabhiprAyAH / tava bimalasyaSTAH abhipretAH / kathambhUtAH? sAmAnyavizeSamAtRkAH sAmAnyaM ca vizeSazca tau mAtarau janako yeSAM tayorvA mAtRkA mAtara eva mAtRkAH paricchedakAH / kathaM te taveSTAH ? guNamukhya kalpataH sAmAnyasya mukhya kalpe vizeSasya guNakalpanA, tasya vA mukhya kalpeM sAmAnyasya guNakalpanA prayojanavazAt / marAThI artha:--kogatehI kArya utpanna hoNyAsa dona kAraNAMcI jarUra asate. upAdAna kAraNa va sahakArI kAraNa yA dohopAsUna kArya utpanna hota asate. upAdAna kAraNa sahakArI kAraNAcI apekSA ThevIta asate. va sahakArI kAraNa upAdAnAcI apekSA Thevate. kArya utpanna hoNyAsa jevaDhyA saha. kArI kAraNAMcI jarUrata asate tyAMcIca upAdAna kAraNa apekSA karIta asate. va sahakArI kAraNahI meM upAdAnakAraNa kArya karAvayAsa samartha asela tyAcIca apekSA Thevate. yArarUna kArya utpanna hoNyAsa niyamita kAraNAzivAya bAkIcyA kAraNAMcI jarUrI nasate. kArya utpanna hoNyAmadhye jase niyamita kAraNeca upayogI paDatAta, tadvat padArthAtIla sAmAnya va vizeSa dharma jyAMce utpAdaka Aheta, ase naya parasparanayAMcI apekSA ThevIta asatAta. dravyArthika naya hA sAmAnya dharmAcA grAhaka Ahe, paraMtu to paryAyArthika nayAcI apekSA ThevIta asato. yAcapramANe paryAyArthika. naya dekhIla vizeSadharmAcA prAhaka Ahe. paraMtu to sAmAnya dharmAce nirAkaraNa na karatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApalyA viSayAmadhye pravRtta hoto. yAstava he naya ApaApalyA viSayAceM mukhya rItIne pratipAdana karUna itara viSayAsa gauNa karatAta. jyAveLesa jo naya jyA dharmAce varNana karato tyAvelesa vastUmadhye to dharma mukhya samajalA jAto va itara dharma gauNa samajale jAtAta. yAstava he vimalanAtha ! ApalyAmatAmadhye nayAMnA gauNatA va mukhyatA mAnalI gelI Ahe. taseMca he jineza ! sAmAnya dharmAlA mukhyatA dilI jhaNaje vizeSadharma hA gauNa samajalA jAto va sAmAnyadharmAce varNana karaNAr2yA nayAlA tyA samayIM mukhyatA prApta hote. vizeSa dharmAlA mukhyatA dilyAne sAmAnya dharmAlA gauNatA prApta hote va vizeSa dharmAce varNana karaNA-yA nayAMsa pramukhatva miLate. nanu sAmAnyavizeSamoH kutazcidapi pramANAdaprasiddheH __kathaM te tanmAtRkAH ityAzaMkyAha / / sAmAnya va vizeSa thA dharmAcI koNatyAhI pramANa jJAnAne adyApi siddhi na jhAlyAmuLe naya yA dharmAce svarUpa kase jANatAta yA zaMkece uttara AcArya yA zlokAMta sAMgatAta. parasparezAnvayabhedaligataH, -- prasiddhasAmAnyavizeSayostava / samagratAsti svaparAvabhAsakaM, yathA pramANaM bhuvi buddhilakSaNam // 63 // parasparetyAdi / parasparamanyonyamIkSA apekSA yayostau ca tau anvayabhedI ca sAmAnyavizeSau tayorliGgaM jJAnaM / liGga jJAyate sAmAnyavizeSau yeneti nyutpatteH / tasmAttataH / kimiyAha-prasiddhetyAdi / prasiddhau tau ca sAmAnyavizeSau ca / anvayaliGgato hyabhedajJAnAparaparyAyAt sAmAnyaM - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhaM / medaliGgato medajJAnAparaparyAyAMdvizeSaH prasiddhaH / evaM prasiddhayoH samagratA sampUrNatA ekatra. vastuni kathaJcittAdAtmyena vartamAnatA asti tava trimalatIrthakaradevasya mate / namvekasya vastunaH sAmAnyavizeSarUpatAvirodhAnna yuktetyAzaMkA / tadvirodhaparihArArthaM yathetyAdyAha / yathA yena pratibhAsaprakAreNa / buddhilakSaNaM buddhisvarUpaM pramANaM ekaM svaparAvabhAsakaM svaparaprakAzadharmadvayopetaM / bhuvi pRthivyAM / na viruddhaM tathA vastvapyekaM sAmAnyavizeSarUpadharmadvayAtmakaM na viruddhaM iti / tathA ca ekatra vastuni vizeSaNavizeSyabhAvena pravartamAnau sAmAnyavizeSau siddhau tanmAtRkAzca dravyArthikAdayo nayAH siddhAH // ...... ___ marAThI ardha:-vastUmadhye sAmAnya va vizeSa ase dona dharma Aheta he tazA ta-hecyA anubhavAne siddha hote. he padArtha samAna Aheta asA jo anubhava yeto tyA anubhavAne padArthAmadhye sAmAnya nAMvAcA dharma Ahe he siddha hote. va yA padArthApAsUna hA padArtha bhinna Ahe azA anubhavAneM-jJAnAne padArthAtIla vizeSa dharmAcI oLakha hote. vara he donhI anubhava para sparAMcI garaja ThevIta asatAta. sAmAnya va vizeSa he dona dharma padArthAmadhye avazya asatAta. jyAmadhye kevaLa sAmAnya dharmaca Ahe asA padArtha kiMvA jyAMta phakta vizeSa dharmaca Ahe asA padArtha muLIca ADhaLUna yeNAra nAhI. jarI he dharma ApaNAsa sakRddarzanI viruddhaseM vATatAta tathApi te viruddha nAhIta. yA dona dharmAmadhye atizaya dRr3ha maitrI Ahe. yAMtIla ekAcA abhAva jhAlA tara avazya dusar2yAcA abhAva jhAlAca pAhije. evaDheca nAhI tara yA dharmAnI yukta asalelA padArtha dekhIla nAhIMsA jhAlAca pAhije. hmaNUna he dharma parasparAMcI apekSA ThevIta asa. tAta, padArthAmadhye he dona dharma kaseM rAhatAta he ApaNa jJAnA..cA dRSTAMta gheUna vyakta karUM. jJAnAmadhye dona dharma Aheta Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) jhaNaje dona zakti Aheta. yA zakticyA yogeM teM svata:sa va svataHhUna bhinna azA vastUMnA jANate. svataHsa jyA zaktIne teM jANate tyA zaktIsa 'svAvabhAsaka zakti ' aseM nAMva Ahe va jyA zaktine te itara padArthAMnA jANate, tyA zaktIsa parAvabhA. saka zakti aseM hmaNatAta. divA jasA svataH prakAzamAna Ahe va padArthAsahI to prakAzita karato. tadvat jJAna he svataHsa va itarAMsa jANate. jaseM jJAnAmadhye yA dona zakti rahAta asUnahI yAMcyAMta virodha disata nAhI; tadvat sAmAnya va vizeSa yA dona dharmAmadhye ApasAMta virodha nasalyAmuLe te padArthAmadhye khuzAla rAhU zakatAta. yAstava ekA vastUmadhye vizeSaNa vizedhyabhAva dhAraNa karUna rAhilelyA yA dona dharmAMcI siddhi jhAlI va tyA dharmAnA jANaNAr2yA dravyArthikAdika nayAMcIhI siddhi hote. nanu kiM punarvizeSyaM kiMvA vizeSaNamityatrAha / vizeSa hmaNaje kAya va vizeSaNa hmaNaje kAya he AcArya sAMgatAta. vizeSyavAcyasya vizeSaNaM vaco, yato vizeSyaM viniyamyate ca yat / tayozca sAmAnyamatiprasajyate, vivakSitAtsyAditi te'nyavarjanam // 6 // ... vizeSyetyAdi / vizeSyaM ca tadvAcyaM ca vizeSyavAcyaM / yadA sAmAnya vAcyabhUtaM vizeSyaM tadA vizeSo vizeSaNaM yadA tu vizeSo vAcyabhUto vizeSyastadA sAmAnyaM vizeSaNaM tasya vizeSyavAcyasya vizeSaNaM bhavati / kiM tat ? vaco vizeSaNAbhidhAyi . vacanaM tadvizeSaNAbhidhAnadvAreNa tasya vizeSaNaM / anena tavayena vastu vAcAmagocaramiti nira. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 166) . stam / kathambhUtaM vizeSaNamitlaha-yata ityAdi / yato vizeSaNAdviniyabhyate vizeSa ganiyatarUpataya.vadhAryate / kiM tat ? vizeSyaM tadvizepaNaM yathA kRSNatvaM sarpasya / kiM vizeSyamityAha-viniyamyate ca yat / yadvizeSyaM / viniyamyate / ca-zabda ubhayatra sambadhyate / atra tayorityAdinA paro dUSaNamAhaH tayocomayo-vizeSaNavizeSyayoH sAmAnya sAmAnyarUpatvamatiprasajyate atiprasaMgavadbhavet / sarvo'pi hi sarpaH kRSNo bhavet iti vizeSyasAmAnyamatiprasaMgavadbhavet tathA / sarpaH pRSTha dinaiva udarAdinApi kRSNo bhavediti vizeSaNasAmAnyamatiprasaMgi bhave. diti / atrosaramAha vivakSitAdityAdi / vivakSitAdvizeSaNAdvizeSyAca anyasya avivakSitasya varjanaM / kutaH? syAditi hetoH / tathAhi, syAtkRSNaH sarpaH iti vAkye syAtkRSNaH pRSTha dyaGgenA kRSNo nodarAdinA / so'pi kazcideva kRSNaH na sarvaH zuklAderapyanivAraNAdityanyavarjana te tava mate supratItam / tAtparyaH-sAmAnya va vizeSa jhaNaje kAya he prathama spaSTa kele Ahe. sAmAnya dharmAce dona bheda Aheta. tiryaksAmAnya va UrddhatA sAmAnya. tiryaksAmAnya maNaje pratyeka vyaktimadhye je ApaNAsa sAdRzya ADhaLUna yete te, jase kALyA, pAMDhanyA, tAMbaDyA, ziMga moDakyA ityAdi gAImadhye je AkArasAmya ADhaLate tyAsa tiryak sAmAnya hmaNatAta. va ekAca vastUcyA aneka paryAyAmadhye je vyApUna rAhate tyAsa UrdhvatA sAmAnya maNatAta. jaseM mAtIcI ghAgara banavIta asatAM jitake paryAya utpanna hotAta tyA sarva paryAyAmadhye mAtI hI asate. athavA bAlapaNA, tAruNya, madhyAvasthA va vRddhapaNA yA sarva paryAyAmadhye yanuSyatva vyApUna rAhate. yAcapramANe sarva paryAyAmadhye vyApUna asalelyA dravyAsa UrdratA sAmAnya hmaNatAta. ..:: vizeSa dharmAcehI dona bheda Aheta. paryAya va vyatireka e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (167 ) kAstUMtIla kramAne hoNA-yA avasthAMnA paryAya vizeSa hmaNatAta. jaseM AtmyAmadhye harSa, viSAda vagaire bAlapaNA, tAruNya, vArddhakya vagaire. ekAvastUpAsUna bhinna asalelyA sajAtIya kiMvA vijAtIya padArthAmadhye jI visahazatA ADhaLate tilA vyatireka aseM ma. gatAta. kALyA va pAMDhanyA.gAImadhye raMgAcyA apekSeneM visadRzatA Ahe va gAya va laisa yAMcyAmadhye . AkAra vilakSaNatA disUna yete. yApramANe padArthAtIla sAmAnya va vizeSa dharmAce svarUpa Ahe. marAThI arthaH-jevhAM sAmAnya dharma vAcya asato tevhAM vi. zeSa dharma vizeSaNa asato va sAmAnya vizeSya asate. va jevhAM vizeSa dharma vAcya asato tyAveLesa sAmAnya vizeSaNa asate va vizeSa dharma vizeSya hoto. vizeSya hmaNaje jyApAsUna meM niyamita hote va jyAmadhye niyamita hoNyAcA dharma Ahe teM vizeSya hoya. va niyamana karaNAre arthAt niyamana karaNyAcA jyAmadhye dharma Ahe te vizeSaNa hoya. vara sAmAnyadharma vizeSa hoto va vizeSaNahI hoto; taseMca vizeSadharma dekhIla vizeSa va vizeSaNa hoto aseM maTale Ahe, tyApaikI sAmAnya dharma vizeSaNa kasA hoto? yAce udAharaNa ase samajAveM kI, ApaNa sarpa pAhilA paraMtu, tyAsa ApaNa sarpa kA hmaNato tara to itara padArthAnA bhinna karato va svataHce jJAna karUna deto. tevhAM itara padArthAce pRthakkaraNa karaNAre te vizeSaNa hoya jhaNUna sarpa vizeSaNa jhAlA. sAmadhye sarpatva he sAmAnya Ahe. va te yethe vizeSaNa jhAle. taseca te sarpatva kA pAMDhare tAMbaDe ityAdi sapAMmadhye dekhIla Ahe paraMtu tyA sarva sApAsUna te sarpatva bhinna nAhI kiMvA tyA sarva sapAnA ApaNApAsUna te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) dUra karIta nAhI yAmuLe te vizeSaNa nAhI. te sarpatva sAmAnya vizeSya kase samajAve yAce udAharaNaM ase Ahe. ApaNa kALA sarpa pAhilA tevhAM kAya pAhile. 1 tAMbaDe, pAMDhare, hirave ityAdi sapAhUna bhinna asA sapai pAhilA.ase uttara ApaNa dyAlanA ? arthAt hoya ase uttara ApaNAkaDUna yeIla. tevhAM sarpAcA kALepaNA hA itara raMgAcyA sarvAMnA dUra karato. yAvarUna yethe kALepaNA he vizeSaNa sarpa haiM vizeSya hoya. tyAcapramANe vizeSadharma dekhIla vizeSa va vizeSaNa hoto. tyAlA vizeSaNatva kase yete he vara spaSTa kele Ahe. paraMtu vizeSadharma vizeSa kasA hoto he ApaNa pAhUM. 'sarpAcA kALepaNA ' ase vAkya ApaNa uccArileM. yAMta kALepaNA puSkaLazA padArthAH madhye asato. paraMtu sarva padArthAMmadhye sarpatvayukta kALepaNA koThe Ahe ! sarpatva viziSTa kALepaNA hA kALyA sAmadhye Ahe. tevhAM sarpatva dharmAne kALepaNA hA niyata kelA yAstava kALepaNA yethe vizeSa Ahe aseM maNaNyAsa kAya harakata Ahe? yAvarUna vizeSadharma vizeSa kasA hoto he vyakta jhAle. .. . __ yA varacyA vivecanAvarUna vizeSadharma va sAmAnya dharma yA dohoMsahI sAmAnyatA prApta hoIla azI zaMkA manAmadhye utpanna hoNe sAhajika Ahe. sAmAnya dharmAsa sAmAnyatva yeNe sAhajika Ahe. kAraNa to dharma vyApaka Ahe. parantu vizeSa dharmAsa sAmAnyapaNA kasA prApta hoto he ApaNa pAhUM. jase kALA sApa aseM maTalyAvarUna jo sApa kALA Ahe tyAce sarva avayava kALeca Aheta kAya? nAhI pATha kALI asate, zepUTa kA asate parantu tyAce poTa pAMDhare asate. dAMta pAMDhare asatAta. rakta tAMbaDe asate. parantu ase asUnahI ApaNa tyAsa kALA sApa aseca hmaNato yAvarUna ApalyA maNaNyAMta kALepaNAsa sAmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 169) nyatA AlI nAhI kAya? yAce uttara AcAryAMnI ase dile Ahe. 'kALA sApa' hmaNaje kathaMcita kALA sApa, arthAta pAThImadhye va zepaTAMta kALA, poTa, dAMta, va toMDa hI dhyAce kALI nAhIta asA, kiMvA sarpa dekhIla ekhAdAca kALA. sarvaca sarpa kALe Aheta ase vidhAna yA syAt zabdAne hota nAhI. syAt zabdAne vizeSa dharmAsa sAmAnyapaNA yeta nAhI. yAstava AcAryAMnI vizeSa dharmAsa sAmAnyatA yeIla azA zaMkece uttara ' vivakSitAtsyAditi te'nyavarjanam ' yA cAkyAne dile Ahe. tevhAM kALA sApa ase jevhA ApaNa maNato tyAveLesa ApalI vivakSA pAThIne va zepaTAne kALAsApa ase hmaNaNyAcI asate. parantu syAt zabdAcA prayoga kelA nAhI tara ekhAdA manuSya sApAce sarva avayava kALe asatAta, ase samajUna gheIla. te tyAne tase na samajAveM va vizeSa dharma vyApaka hoUna tyAlA sAmAnyatA prApta hoU naye yAstava syAt zabdAcI yojanA kelI jhaNaje meM vivakSita asate tyAce grahaNa hote va je avivakSita asate tyAcA tyAga hoto. AtAM - paNa hamezA syAt zabdAcA prayoga koThe karIta asato? kazaJcit kALA sApa ase ApaNa koThe hANata asato? syAt zabda na joDalA tarI ApalyAlA je iSTa asate tevaDheca grahaNa karato va bAkIcyAcA tyAga karato. yAstava syAt zabda joDaNyAcI jarUrata nAhI azIhI zaMkA yete. yA zaMkece uttara aseM Ahe kI, syAt zabda koThe yojAvA he jyAlA cAMgalyA rItIne samajale Ahe tyAne ' syAt ' zabdAcA prayoga na kelA tarI harakata nAhI. kAraNa 'so'prayukto'pi tatvajJaiH sarvatrArthAtpratIyate ' syAt zabdAcyA prayogAcyA abhAvI dekhIla vidvAna loka abhiprAyAvarUna syAt zabda yethe Ahe aseMca samajatAta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170 ) paraMtu syAcchabdAcA prayoga karaNyAcA abhyAsa jyAMcA ghara jhAlA nAhI tyAne ' syAt ' zabdAcA prayoga avazya karAvA. tyAne tase na kelyAsa ziSyAMnA bhrAnti hoNyAcA saMbhava Ahe. aso. syAcchandasya phalaM darzayannAha / syAcchabdAcI sArthakatA AcArya dAkhavitAta. nayAstava syAtpadasatyalAJchitA, - rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaguNA yatastato, _bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||65|| nayA ityAdi / nayA vikalAdezAH tava vimalasya bhagavato bhavantyabhipretaguNAH / kathambhUtAH ? syaatpdstylaaNchitaaH| syAditipadena satyena lAJchitA upalakSitAH / dRSTAMtamAha ssetyAdi / ikzabdo ya- . thArthe / yathA rasenopaviddhA ssopaviddhA rasAnuviddhAH lohadhAtavastAmrAdidhAtavaH bhavantyabhipretaguNAH / abhipretaH sAdhayitumiSTaH / su. varNalakSaNo guNo dharmo yeSAM / ayamartho, yathA rasopaviddhA lohadhAtavaH suvarNarUpaM phalaM sAdhayanti tathA syAtpadopaviddhA nayAH svargApavargAdiphalamiti / yataste tathAbhUtAH va mate tatsAdhayaMti tato bhavantaM vimalasvAminaM AryA gaNavaradevAdayaH praNatA upanatAH / hitaiSiyo mo kSA kaakssinnH| ____ marAThI artha:-jyApramANe siddharasAne mAkhalele lokhaMDa vagaire dhAtu suvarNarUpAne banUna manuSyAMcyA icchA pUrNa karatAta. tyAcapamANe he vimalaprabho! ApalyA matAmadhye syAt yA satya upapadAne alaMkRta hoUna he naya bhavyajIvAMnA svargamokSAdi iSTa padArthAMcI prApti karUna detAta. yAstava he jineza ! gaNadharA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dika zreSTha puruSa svahitAcI prApti vhAvI hmaNUna ApaNAMsa namaskAra karatAta. vimalanAtha he terAve tIrthakara Aheta, yAMnI nayAce va syAdvAdAce svarUpa uttama rItIneM nirdoSa varNile Ahe. vastUce svarUpa ekAMta dRSTIne apure bhAsate. paraMtu syAdvAdIneca vastUcyA sarva aMgAce varNana karatA yete. vimalanAtha jineMdra di. vyajJAnI asalyAmuLe tyAMnI vastUce svarUpa ekAntadRSTIne varNile nAhI. jJAnAvaraNAdi cAra ghAtikarmAcA yAMnI nAza kelA va ApaleM AtmasvarUpa nirmala banavile jhaNUna yAMce vimala he nAMva sArthaka Ahe. . - karmAnA 'mala' aseM hI hmaNatAta. va karmAce mala he nAMva sArthaka Ahe. kAraNa yA malAne Atmatatva anAdikAlApAsUna bilakula malina jhAle asalyAmuLe te svasvarUpAsa jAgaNyAsa asamartha jhAle Ahe. paraMtu vimalanAtha jineMdrAMnI bo karmamala svasvarUpApAsUna dhuUna TAkalyAmuLe tyAMnA vimalanAtha he nAMva zobhate. hmaNUna yAMce vimalanAtha he nAMva sA. rthaka Ahe. . yApramANe vimalanAtha jinAce stotra saMpale. malanAtha jina nAMba zobhApAsUna dhuUna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 172 ) ... . . . . atha anantanAthastutiH / anantadoSAzayavigraho graho . . viSaMgavAnmohamayazciraM hRdi / yato jitastattvarucau prasIdatA, - tvayA tatobhUbhagavAnanantajit // 66 // anantetyAdi / jito nirmUlitastvayA / kosau ? grahaH pizAcavizeSaH / vi.viziSTa ityAha-anantetyAdi / anantAzca te doSAzca rAgAdayaH teSAmAzayaH, Azete nivasati rAgAdidoSo yasminnityAzayaH tadA. dhArabhUtaM cittaM, sa eva vigrahaH zarIraM yasya sa tathoktaH / punarapi kathambhUtaH viSaGgavAnmamedaM sarva khyAdikaM iti sambandho viSaGgaH / so'syAstIti tahAn / yadivA viSaGgavAnsambandhavAn / ka ? hRdi / kathaM ciraM bahutarakAlaM bhavati / punarapikathaMbhUtaH ? mohamayaH mohena nivRtto mohamayaH / moharUpa ityarthaH / ka jitaH ? hRdi cidAtmanyAtmasvarUpe / kiM kurvatA ? tatvarucau prasIdatA tatvAni jIvAdI ni, seSu ruciH zraddhAnaM tasyAM prasIdatA prasanlena bhavatA / viparItAbhinivezamalaM vizodhyatetyarthaH / yato yasmAtkAraNAditthambhUto grahastvayA jitastatastasmAtkAraNAdabhUtsaMjAto bhagavAnanantajinnAmnA // marAThI arthaH-saMsArAlA vADhaviNAr2yA rAgadveSAMce uspattisthAna aseM meM citta, heca jyAce zarIra Ahe ase va ghara, dravya, mulagA strI vagaire madhye mamatva buddhi- bhrAnti utpanna karaNAre, mohamaya aseM pizAca jIvAdi sAta tatvAvara zraddhAna ThevaNAr2yA ApaNAkaDUna jiMkale gele. jJAnasvarUpAMta nimagna jhA lelyA ApalyA AtmyAtUna ApaNa tyAlA kADhUna TAkaleM-husakUna dile. yAstava he jineza, Apale 'anaMtajit' he nAMva sArthaka Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 173 tAtparyaH -- rAgadveSAMnI bharaleleM ApaleM citta he pizAca Ahe. va te je padArtha Apale navheta, ApalyA AtmyApAsUna sarvathA bhinna Aheta tyAmadhye svatvAcI kalpanA utpanna karateM; ANi ApaNAsa te vAraMvAra bhuraLa pADate. tevhA te ApalyA AtmyAMtUna kADhUna TAkaNyAcA upAya hmaNaje jIvAdi padArthAMce svarUpa samajUna gheNe va tyAvara zraddhAna ThevaNe ANi ApalA AtmA svasvarUpAmadhye lIna ThevaNe hA hoya. yA upAyAne he pizAca ApalyA AtmyAcA sambandha soDUna deIla. zrI anaMtajinAMnI hAca upAya amAMta ANUna yA pizAcAce damana kele maNUna anaMtajit he tyAMce nAM sArthaka hoya. tathA tajjayaM kurvanasau kathambhUta saMjAtaH ityAhaHyA pizAcAsa jiMkUna prabhUnI puDhe kAya keleM heM AcArya sAMgatAta, kaSAyanAnnAM dviSatAM pramAthinA mazeSayannAma bhavAnazeSavit / vizoSaNaM manmathadurmadAmayaM, - samAdhibhaiSajyaguNairvyalInayat // 67 // kapAyetyAdi- kaSAyanAmnAM kaSAyasaMjJAnAM dviSatAM / kathambhUtAnAM ? pramAthinAM pramathanazIlAnAM / azeSayan niHzeSataH kSapayan / kiM tat ? nAma hRdi ityanuvartate / hRdi teSAM nAmApyazeSayan bhagavAnanantajidazeSavit sarvajJaH saMpannaH / na kevalaM teSAM nAma aroSayan / vyalInayat dravatAM nItavAn / vinAzitavAnityarthaH / kaM ? manmathadurmadAmayaM / manmayaH kAmaH tasya duze mado durabhimAno darpaH, sa evAmayo vyAdhiH, tam / kathambhUtaM ? vizoSaNaM santApakaM / itthambhUtaM. tadAmayaM kaidyalInapat ? samAdhibhaiSajyaguNaiH samAdhiOnaM sa eva bhaiSajyamauSadhaM tasya guNAstadAmayopazamakaratvAdayastaiH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ) marAThI artha:- mAgIla zlokAMta lihilelyA upAyAMnI zrI anaMta jinAMnI tyA bhUtAcA parAbhava kelyAnaMtara AtmyAmadhye vikAra utpanna karUna Atmika guNAMcA vidhvaMsa karapAyA kaSAyAMcA nAza kelA; va hamezA AtmyAmadhye AkulatA azAnti utpanna karaNAr2yA viSayAbhilASA rUpI rogAcA dhyAnapA auSadhAcyA kAmarUpI roga nAza karaNAr2yA, guNAMnI nAza kelA. tAtparyaH -zrI ananta jinAMnI kaSAyAMcA nAza kelA, trinayAbhilASArUpI roga dhyAnarUpI auSadhAne dUra kelA. nanu manmatha durmadAmaye sati bhoga kAMkSAyAH pravRtteH kathaM mirAkulaH samAdhiryatastadAmayavinAzaH syAdityAzaMkyAhamadanarUpI rogAne gheralyAvara bhogAdika bhogaNyAcI icchA hoNAraca. maga nirAkula dhyAna kase karatA yeila, jyAcyAyogeM madanarogAcA nAza hoU zakela ? yA praznAce uttara yA zlokAMta detAta. parizramAmburbhayavIcimAlinI, tvayA svatRSNAsaridArya zoSitA / asaMgadharmArkagabhastitejasA, paraM tato niyaMtidhAma tAvakam // 68 // parizrametyAdi-parizramaH khedaH sa eva ambu yasyAH sA parizramAmbuH kAsau ? svatRSNAsarit svasya tRSNA viSayAkAMkSA svatRSNA saiva sarin ndii| kathambhUtA ? bhayavAcimAlinI bhayAnyeva vIcayastaraMgAH teSAM mAlAH paMktayaH tA yasyAM saMti tathoktA sA zoSitA kSayamupanItA / kena tvayA anNtjitaa| he Arya sAdho / kena kRtvetyAha asaMgetyAdi asaMgo ni:saMgatA sakalasaMgAbhAvaH sa eva dharmArko jyeSThASADhIyAdilla Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 175) stasya gabhastapa: kiraNAH saMtAnaH saMgatvA bhyAsa vivekopayoga para madhyAnAdayaH teSAM tejaH pratApastage sAmarthya asagaghamarkagabhastitejasA / yata evaM tatastasmAtkAraNAt / paraM prakRSTaM / nirvRtermokSasya dhAma anaMtajJAnAdi tejaH / tAvakaM tvadIyam / marAThI artha: - saMpUrNa parigrahAMcA abhAva hAca koNI eka jyeSTha va ASADha mAsAMtIla sUrya tyAcyA, niHsaMgatva, iMdriyeM tAnyAMta ThevaNyAcA abhyAsa, viveka, zubhopayoga va paramadhyAna, azA dIpta kiraNAMcyA tejAneM- uSNateneM, duHkharUpI pANyAne bharalelI, ihalokabhaya, paralokabhaya, maraNabhaya vagaire bhayarUpI lATAMcyA samUhAneM hamezA vara usaLaNArI azI hI viSaya tRSNArUpI nadI, he jineza, anaMtanAtha ApaNa zoSUna TAkalI. yAmuLeca anaMta jJAnAdi catuSTaya jeM mokSAcI prApti karUna dete haMca tujheM taLapaNAre teja Ahe. nanu bhagavAnstutikAriNe lakSmI dante'nyasmai ca dAridyamataH kathaM vA IzvarAdviziSyate ityAzaMkyAha / bhagavAn stuti karaNAr2yAce manoratha pUrNa karatAta va ApalI niMdA karaNAnyAcA nAza karatAta tara maga vItarAga kase va mahAdeva viSNu va brahmA yAMcyApekSAM bhagavaMtAmadhye kAya vizeSatA Ahe ? yAce uttara puDhIla zlokAMta AcArya detAta. suhRt tvayi zrI subhagatvamaznute, dviSaistvayi pratyayavatpralIyate / bhavAnudAsInatamastayorapi, prabho paraM citramidaM tavehitam // 69 // suhRdityAdi - suhRdbhaktikaraH / ka ? tvayi / kiM karoti ? zrIsubhagatvamaznute / zrIbhagavaM lakSmIvallabhavaM aznute prApnoti / dviSannabhaktaH khayi mithyAdRSTiH pratyavat pratyayaH kvip jJAnaM vA tadvatpalI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yate vinazyati / narakAdiduHkhamanubhavati ityarthaH / bhavAn punarudAsI. natamaH atizayenodAsIno madhyasthaH, tayorapi dvayorapi suhRdviSatoH / kathaM tarhi parabhodAsInAdbhavataH prAguktakalasiddhiH ityAha prabhoityAdi / he prabho svAmin , paraM prakRSTha citraM AzcaryamadbhataM tava IhitaM ceSTitaM, yadudAsIno'pi cintAmaNirivAnaM saphala sampattiheturbhavAniti / ___ marAThI artha-he jineza ApalyA caraNakamalI bhakti ThevaNArA bhavya prANI lakSmIkaDUna AliMgilA jAto- arthAt to lakSmIcA pati hoto. va ApalA dveSa karaNArA abhakta (mithyAdRSTi ) vyAkaraNa zAstrAta prasiddha asalelyA vivap pratyayApramANe nAza pAvato. hmaNaje he jineza, ApalI niMdA karapAyA duSTAlA narakAdi durgati prApta hotAta. tathApi ApaNa yA doghAMbaddala agadI udAsIna-madhyastha AhAta. he prabho, Apale caritra phAraca AzcaryakAraka Ahe. kAraNa, ApaNa pUrNa udAsIna asUna dekhIla bhaktAlA ciMtAmaNi ratnApramANe iSTa vastu detA; va abhaktAMsa ApalyApAsUna narakAdi duHkheM miLatAta. Apale caritra jANaNe phAra kaThiNa Ahe.... yadi bhagavAnudAsIno'pi stutaH stoturviziSTaphalasaMpattihetustadA bhagavadIya mAhAtmyaM bhavAn kiM stotuM samartha: 1 ityAha / jara bhagavAna udAsIna asUnahI stuti karaNAr2yAlA manovAMchita detAta tara azA bhagavaMtAMce mAhAtmya ApaNa va zakatA kAya a vicAralyAmuLe AcArya ApalA abhiprAya sAMgatAta. tvamIdRzastAdRza ityayaM mama, prlaaplesho'lpmtemhaamune| . azeSamAhAtmyamanIrayannapi, ___zivAya saMsparza ivAmRtAmbudheH // 70 // tvamIdRza ityAdi-tvaM anantajittIrthakaradevaH / IdRzo'nantaro Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 177 ) prakAra: / tAdRzazviroktaprakAraH / iti evaM ayaM stutirUpo mama pralApalezaH pralApasya yatkiMcidbhASaNasya lezo lavaH / kiMviziSTasya mama ? alpamateryathAvadbhagavadguNaparijJAnahInamateH / yata evAlpamatirahamata evAyaM mama stutyaMzaH pralApaleza: / he mahAmune, sakalArthapratyakSavedin, tarhi viphalo bhaviSyatItyAha - azeSetyAdi / azeSaM niravazeSaM tacca tanmAhAtmyaM ca guNotkarSaH / tadanIrayamapi abruvannapi / bhayaM mama pralApalezaH zivAya mokSasukhasaMpAdananimittaM bhavati / atraiva dRSTAntamAha- saMsparza ivetyAdi / ivazabdoM yathArthe / yathA saMsparzaH saMsparzanaM / amRtAmbudheH amRtasamudrasya / kiMcidapi abruvANastatsaMsparzinaH sukhaM sampAdayati tathA stutipralApalezo'pIti / 1 marAThI arthaH- he sarvajJa ! ApaNa ase AhAta ApaNa tase AhAta azA tar2hecI jI mI ApalI stuti kelI tI ajJa azA mAjhI kevaLa thoDakIzI baDabaDa Ahe. kAraNa, ApalyA anaMta guNAMce varNana majasArakhyA pAmarAkaDUna kaseM hoIla bareM ! tathApi ApalyA dona cAra guNAMce varNana dekhIla mokSasukhAcI prApti karUna deNyAsa nimitta hote. jara amRtAcyA samudrAcA sparza dekhIla sukhada hoto tara tyA samudrAmadhyeM snAna kelyAneM sukha hoIla hmaNUna kAya sAMgAvayAceM. tAtparya - zrI jinezvarAceM guNavarNana hai mokSaprAptIceM sAdhana hoya. jarI ApaNa tyAMcyA sarva guNAMce varNana karUM zakata nAhIM ta thApi yathAzakti tyAMcyA guNAMce varNana ApaNa karAveM aseM graMthakAra sarvAsa sAMgatAta. Jain Educationa International bApramANe amRtanAtha tIrthakarAce stavana saMpale. For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) atha dharmanAthastutiH / dharmatIrthamanadhaM pravartayan dharma ityanumataH satAM bhavAn / karmakakSamadahattaponibhiH, _ zarma zAzvatamavApa zaMkaraH // 71 // dharmatIrthamityAdi / dharmatIrtha / dharma uttamakSamAdilakSaNaH cAritra. lakSaNovA / sa eva tIrthaM ; dharmasya vA tIrtha tatpratipAdaka AgamaH / kathaMbhUtaM? anaghaM anapadyaM / pravartayan kurvan / bhavAn dharma ityevamanvarthasaMjJakonumataH satAM gaNadharadevAdivipazcitAM / aparamapi kiM kutavAnbhavAnityA ha-karmetyAdi / karmANyeva kakSaM vana maTavI tadadahata dagdhavAn / kaiH ? tponibhiH| tapAMsyeva agnayaH tapognayastaiH / tataH kiM ? avApa prAptavAn / kiM tat ? zarma sukhaM / kathaMbhUtaM ? zAzvatamavinazvaraM / ataH zaMkaro'numata; sato. bhavAn / / zaM sukhamAtmanaH karmakakSaM dagdhvA sakalaprANinAMca dharmatIrtha pravartayitvA karotIti zaMkaraH / __ marAThI artha:-he jineza, ApaNa uttamakSamAdi dazadhamAMcA athavA cAritrarUpI dharmAcA jagAMta prasAra kelA kiMvA dharmAce svarUpa dAkhaUna deNA-yA pavitra AgamAcI jagAMta prasiddhI kelI hmaNUna gaNadhasadika satpuruSa ApaNAMsa 'dharma' azA sArthaka bhAMvAne hAka mAratAtaH he jineza, ApaNa karmarUpI jaMgala taparUpI agnIne jALUna TAkileM va akhaNDa sukhAcI prApti karUna ghetalI. tAtparya-dharmanAtha tIrthakarAMnI dharmAcA prasAra kelA va kamAMcA nAza karUna svataHsa sukhI keleM va dharmAcA upadeza kabana sukhAcI prApti karUna gheNyAcA upAya sAMgitalA. yAmuLe bhavyajIvAMnA dekhIla ApaNa sukha dile jhaNUna bhavyajIva ApaNAMsa ' zaMkara aseMhI hmaNatAta. . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa itthaMbhUto bhagavAn ki kuttavAnityAi-- dharma va zaMkara yA dona mAMdhAlA dhAraNa karaNAr2yA bhagavAm / dharmatIrthakarAMnI kAya keleM heM AcArya yA zlokAMta dAkhavitAta. devamAnavanikAyasattamai rejiSe parivRto vRto budhaiH| tArakAparighRto'tipuSkalo, vyomanIva zazalAJchano'malaH // 72 // devamAnavetyAdi-rejiSe zobhitavAn / kiMviziSTa ityAha-parivRto veSTitaH / kaiH ? devamAnavanikAyasattamaiH devAzca mAnavAzca teSAM nikAyAH samUhAH teSu sattamA atizayena prazastAH bhavyA ityarthaH, taiH| na kevalaM taiH parivRtaH kiMtu budhaiH paMDitaiH gaNadharadevAdibhiH vRtaH pa. rivAritaH / ka iva kiMviziSTaH kelyAha-tAraketyAdi / zalAJchana iva caMdra iva / kiviziSTaH ? tArakAparivRtastArakAbhiH pari samantA vato veSTitaH / punarapi kathaMbhUtaH ? atipuSkalaH saMpUrNaH / punarapi kiM viziSTaH ? amalo na vidyate dhanapaTalAdimalo yasya / ka ? vyomni gagane / .... marAThI:-AkAzAmadhye nakSatrAMnI sarva bAjUne veDhalelA, meghapaTala athavA ahaNa vagairenI rahita, soLAM kaLAMnI pUrNa asakelA, asA candramA jasA zobhato tadvat devamAnava yAMcyA madhye atizaya zreSTha asalelyA bhavya jIvAMnI va gaNadharAdika vidvAna lokAMnI veDhalele he jineza, ApaNa samavasaraNAmadhye phAraca zobhatA. nanu siMhAsanAdivibhUtisadbhAvAtkathaM bhagavato vItarAgatA yato hariharAde / viziSTatA syAdityavAhaH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) siMhAsana chatracAmara vagaire aizvarya bhagavantAjavaLa asalyAmuLe te vItarAga kase va he aizvarya asUnahI hariharAdikAMpekSA tyAMcyA madhye kAya vizeSatA disate yAce uttara AcArya yA zlokAMta sAMgatAta, prAtihAryavibhavaiH pariSkRto dehato'pi virato bhavAnabhUt / mokSamArgamaziSannarAmarA nApi zAsanaphalaiSaNAturaH // 73 // prAtihAryetyAdi prAtihANica siMhAsanAdInyaSTau / vibhavAza samavasaraNAdivibhUtayaH taiH, pariSkRtaH parivRtaH / dehato'pi na kevala siMhAsanAdibhyo virato vigatamamatvo vItarAga ityarthaH bhavAn dharmatIrthakaradevaH abhUtsaMjAtaH / itthambhUto'pi bhagavAn tIrthakaratvaSuNyAtizaya, vazAnmokSamArga samyagdarzanalakSaNaM aziSadvyutpAditavAn / kAn ? narAmarAn narAzcAmarAzca tAn / kiM tadupadezena phalamityAha nApItyAdi / nApi naiva / ziSyante mokSamArga vyutpAdyante yena tacchAsanaM pravacanaM tasya phalaM tasya eSaNA icchA tasyAmAtura AdaraparaH // marAThI artha-zrI dharmanAtha tIrthakara siMhAsana, chatra, cAmara vagaire ATha prAtihArya va samavasaraNAdi saMpatti yA dohoMnI yukta hote. tathApi yAMcyAvara tyAMce bilakula prema navhate. itakeca kAya parantu zarIrAviSayIM dekhIla te pUrNa virakta hote. tIrthakara prakatAMcA udaya asalyAmuLe mokSAsa kAraNa asalelyA ratnatrayAcA syAMnI upadeza dilA parantu jyAMnA ApaNa upadeza deta Aho tyAMcyApAsUna ApaNAMsa kAhI miLAve azI aNumAtrahI phalecchA tyAMnA navhatI, tAtparyaH-harihAdika aizvaryazAlI asatAta parantu ne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (181 ) tyApAsUna virakta bilakula nasatAta hmaNUna te saMsArI asatAta. jairAgya tyAMcyA vAr2yAsahI ubhe rahAta nAhI. yAmuLe tyAMnA maraNottara durgatIsa jAve lAgate. jyAlA pUrNa va utkRSTa vairAgya jhAle Ahe. vairAgyAcyA zevaTacyA haddIlA jo pohocalA Ahe tyAcyAjavaLa ApoApa lokatrayAcI saMpatti loTAMgaNa ghAlIta yete. ApaNa saMpattIcyA mAge lAgalo tara tI dUradUra paLate. te ApalA tyAga karate. va ticyAviSayI ApaNa udAsIna jhAloM jhaNaje tI ApalA Azraya karate. yAstava zrI jineza ticyAviSayI pUrNa udAsIna Aheta. * iriharAdika ApalyA bhaktAMnA upadeza karatAta yAce kA. raNa he kI tyAMnI ApalI bhakti karAvI. paraMtu zrI jinezAMcyA svapnI dekhIla bhaktajanAMnI ApalyAvara prema karAveM hI goSTa AlI nAhI. te niriccha hoUna bhanyAMnA upadeza dete jhAle. yAvarUna harihara va zrI jina yAMcyAtIla vizeSa vAcakAMcyA nanaresa yeIla. - yadi zAsanaphaleSaNAturI na bhavati bhavAn kimarthaM tarhi viharaNAdika mityatrAhazrI jinezAsa upadezAcyA phalAcI icchA nAhI tara te vihArAdi ___ kA karatAta? yA praznAce uttara, kAyavAkyamanasAM pravRttayo, nAbhavaMstava munezcikIrSayA / nAsamIkSya bhavataH pravRttayo, dhIra tAvakamacintyamAhitam // 7 // kAyeyAdi-kAyazca vAkyaM ca manazca, teSAM pravRttayazceSTAH nAbhavan na saMjAtAH / kayA! cikIrSayA kartumicchayA / tarhi asa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 182 ) mIkSyakAritvaM bhakta syAdityatrAha netyAdi / mAsamIkSya na vastusvarUpaM yathAvadahAvA | bhavataH pravRttayaH kAyAdiceSTA: he dhIra parISahAdibhyaH parapraznAdibhyazcAkSubhitacitta / tAvakaM tvadIyaM / acintyamadbhutamIhitaM ceSTitaM / tIrthakara nAmakarmodayAdbhavyaprANyadRSTavizeSa. vazAca sarvametadbhavati ityarthaH / marAThI artha :- he munizreSThA jinadevA ! ApalyA zarIrAce vyApAra, vANIce vyApAra va manAce vyApAra he icchApUrvaka jhAle nAhIta. vastUceM svarUpa yathAyogya na jANatAMca he zArIrika, vAcanika va mAnasika vyApAra hota asatIla asehI nAhI. kAraNa, ApaNa pUrNa jANate AhAMta. icchApUrvaka zarIrAdikAMce vyApAra hota nAhIta. ajJAnapUrvaka zarIrAdikAMce vyApAra hoNeM ApalyA ThikANI agadIca asaMbhavanIya. hI donhI kAraNe nasatAMhI jara zarIrAdikAceM vyApAra hotAta tara he jineza, ApalA prabhAva aciMtya Ahe yAMta kAMhI saMzaya nAhIM. vizeSa spaSTIkaraNaH zrI jinAcA dezodezI vihAra hoNeM, tyAMcyA mukhAMtUna divya dhvani vivarNe va tyAMce mAnasika vicAra cAlaNeM hyA kriyA hoNyAsa vihAyogati va tIrthakara karma kAraNa hota. vihAyogatine tyAMcA sarvatra vihAra hoto va tIrthakara karmAneM tyAMcyA mukhAMtUna upadeza nighato. taseMca he vara sAMgitalele vyApAra hoNyAsa bhavya jIvAMcA puNya vizeSa dekhIla kAraNa Ahe. yA dona kAraNAMcyA sAhyAne zrI jinAce he sarva zArIrika, vAcika va mAnasika vyApAra hotAta; haiM siddha hoteM. kevalIMcyA ThikANI mAnasika vyApAra kase asatAta. va te koNatyA karmAcyA udayAne hotAta. kevalIMnA atIMdriya jJAna asateM, tyAMnA iMdriyajanya jJAna hota nAhIM yAmuLe tyAMce mAnasika vyApAra kase hotAta azIhI zaMkA yete. yA dona hai Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 ) zaMkAMce uttara aseM Ahe maNasahiyANa vayaNaM diLaM tappuvvamidi sajogimiH // utto maNovayAreNiM diyaMNANeNa hINasi // 227 // iMdriyajJAna jyA jIvAMnA asate tyAMce vacana manaHpUrvaka hota asate. yAstava iMdriyajJAnarahita azA sayoga kevalIMnAhI upacArAne mana Ahe ase sAMgitale Ahe. yadyapi tyAMnA bhu. khyatayA mana nAhIM tathApi tyAMcA divyadhvani hota asato. paraMtu AmAMsa mana nasela tara AmacyA ThikANI vacanaprayoga saMbhavaNAra nAhI; yAstava kevalIMnA upacArAne mana Ahe aseM ghaTale Ahe. AmAsArakhyA niratizaya puruSAmadhye asalelA svabhAva pAhUna sAtizaya bhagavaMtAmadhyehI tyA svabhAvAcI kalpanA karaNe ayukta Ahe. paraMtu azI kalpanA karaNyAcA hetu kAya Ahe he yA gAtheta sAMgitale Ahe. . aMgovaMgudayAdo davvamaNaSThaM jiNiMdacaMdahmi / _maNavaggaNakhaMdhANaM AgamaNAdo du maNajogo / aMgopAMga nAmakarmAcyA udayAne hRdayAcyA ThikANI vikasita aSTadala kamalAcyA AkArAce dravyamAna utpanna hote. yAstava manoyoga tyAMcyA ThikANI upacArAne Ahe tAtparyakevalIMnA dravyamana Ahe. bhAvamana nAhI. tathApi manovargaNAyeta asalyAne manoyoga Ahe ase ANaNyAsa harakata nAhI. na cAnyamanuSyANAM kAyAdipravRttayazcikIrSApUrvikAH dRSTA ato . bhagakto'pi tAttatpUrvikA eva yuktA ityabhidhAtavyaM yataH- . chamastha manuSyAMce sarva vyApAra icchApUrvaka hotAta yAstava zrI jinAMcehI sarva vyApAra taseca jJAle pAhijeta he hmaNaNe yogya nAhI. kAraNamAnuSIM prakRtimabhyatItavAn, devatAsvapica devatA yataH / / Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ) tena nAtha paramAsi devatA, zreyase jinavRSa prasIda naH // 75 // mAnuSImityAdi / manuSyANAmiyaM mAnuSI to prakRrti svabhAvaM abhyatItavAn atikrAMtavAn / kutastAmabhyatItavAn bhavAniti cet 'nityaM niHsvedatvaM nirmalatA kSIragaurarudhiratvaM ' ityAdisvabhAvatvAt / na kevalametasmAtkAraNAt / devatAsvapi caMdrendrAdiSvapi ca na kevalaM ma nuSyeSu devatA pUjyo yataH / tena kAraNena tatprakRtimabhyatItatvena devatAna he nAtha asi bhavasi / paramA utkRSTA devatA pUjyatamo bhavasItyarthaH / itthambhUtastvaM he jinavRSa dezajinAnAM gaNadharadevAdInAM vRukRSTa / prasIda prasanno bhava / no'smAkaM / kimartha ! zreyase mokSAya mokSaprado'smAkaM bhavetyarthaH / * marAThI artha - varacyA zaMkece uttara yA zlokAMta AcA yAMnI dile Ahe. jinezvarAce sarva kAyika, mAnasika, vAcanika vyApAra he manuSyApramANeM hota nAhIta. kAraNa, tyAMnI manuSyAcA ( sAmAnya manuSyAcA svabhAva olAMDalA Ahe. te asAmAnya manuSya Aheta. je guNa sAmAnya manuSyAmadhye ADhaLUna yeta nAhIta azA guNAMce dhAraka zrI jina Aheta hmaNUna tyAMnI manuSyasvabhAva soDUna dilA ase hmaNAvayAsa kAMhIM harakata disata nAhIM. zrI jinezvarAce he asAmAnya guNa Aheta kIM kevhAMhI ghAma yeta nAhIM, zarIra sadA svaccha rAhateM, rakta dudhAsArakhe pAMDhareM asateM. ityAdi guNa manuSyAmadhye ADhaLUna yeta nAhIMta. zrI jineza he indracandra vagaire devatAMnA dekhIla pUjanIya Aheta. arthAt he dekhIla zrI jinendrAcI pUjA karatAta. yAstava gaNadhara devAmadhyehI zreSTha asalelyA he dharmanAtha jinadevA, ApaNa sarvotkRSTa devAdhideva ahAta. ApaNa prasanna vhA va AhmAMsa mokSAcI prApti karUna dyA. yApramANe dharmanAtha tIrthakarAce stavana saMpale. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 185) atha zAMtinAthastutiH / vidhAya rakSAM parataH prajAnAM, rAjA ciraM yo'pratimapratApaH / vyadhAtpurastAtsvata eva zAMti munirdayAmUrtirivAghazAMtim // 76 // vidhAya rakSAmityAdi / vidhAya kRtvA / kAM ? rakSA pAlanaM / kAsA ? prajAnAM / kebhyaH ! parataH zatrubhyaH / ciraM bahutarakAlaM rAjA san yaH zAMtirjinaH apratimapratApaH anaspavikramaH / etatkRtvA punaH kiM kRtavAn ityAha-vyadhAdityAdi / vyadhAt kRtavAn / kAM ? apazAnti bhavasya pApasya zAMti upazamaM prajAnAmAtmanazca / kadA purastAt pazcAt / kosau ! zAMtiH zAMti ma jinaH / kathambhUtaH ! dayAmRtiriva dayAyAH kapAyAH mUrtiriva zarIramiva / punarapi kathambhUtaH ! muniH nikhilArthasAkSAtkArI / kathaM to vyadhAt ! svata eva svayameva na prtH| .. marAThI artha:-anupama parAkramAlA dhAraNa karaNA-yA zAMti tIrthakarAMnI zatrUpAsUna ApalyA prajece uttama prakAre puSkaLa kAlaparyata saMrakSaNa kele. va rAjya kelyAnaMtara tyAMnI dIkSA ghetalI. dayecI sAkSAt mUrti azA va saMpUrNa padArthAMnA jANaNAr2yA yA zoti tIrthakarAMnI svataH ApalyA pApAcI va prajecyA lokAMcyA pApAMcI zAMti kelI. .. tAtparyaH-gRhasthAvastheta tyAMnI cAMgalyA rItIne prajeceM zatrUpAsUna rakSaNa kele. va tadanaMtara te muni jhAle. tyAMnI dharmAcaraNAne svataHcyA pApAMcI zAMti kelI va lokAMsahI dharmamAgAMsa lAUna tyAMcI pApeM dUra kelI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyAvasthAyAM etatkRtvA vItarAgAvasthAyAmetatkRtaM bhagavatetyavAha zrIzAnti jinAMnI gRhasthAvastheta rAjyapAlana pheleM va vItarAgA ____ vasthemadhye karmakSaya kelA he sAMgatAta. cakreNa yaH zatrubhayaMkaraNa, jitvA nRpaH sarvanarendracakram / samAdhicakreNa punarjigAya, _ mahodayo durjayamohacakram // 77 // cakreNetyAdi / cakreNa rathAGgena / kathambhUtena ? zatrubhayaMkareNa zatrUNAM bhayaMkara bhayajanakaM tena yaH zAntirjino gRhasthAvasthAyAM jitvA 3. mibhUya nRpaH cakravartI saMjAtaH / kiM tajitvA ? sarvanarendracakraM sarvaM ca te narendrAzca rAjAnaH teSAM cakraM samUha / vItarAgAvasthAyAM kiM kRtavAnityAha-samAdhItyAdi / samAdhiAnaM tasya cakraM samUho dharmyazukladhyAnaprapaMJcarUpaH tena / punaH pazcAt / jigAyaH kiM tahajayamohacakram durjayazcAsau mohazca mohanIyaM karma tasya cakraM mUlottaraprakRtibhedaprapaJca / kiMviziSTo bhagavAn ? mahodayo mahAnudayo garbhAvatArAdikalyANaparaMparA yasya saH / - marAThI artha:-virodhyAMnA garvagalita karUna soDaNAr2yA bhayaMkara cakrAne sarva rAjAMcyA samUhAMsa zrI zAntinAthAMnI jiMsakale va cakravarti padavI miLavilI. munipada dhAraNa kelyAnaMtara garbhAvatAra vagaire paJca kalyANAMce adhinAyaka azA yA zAnti... jinAMnI dharmadhyAna va zukladhyAnAMcyA samUhAne durjaya asalelyA mohanIya karmAcyA mUla va uttara prakRtIMcA nAza kelA. tAtparya, zAnticakravartInI gRhasthAvastheta virodhyAnA jiMkaleM va muni hoUna mohakarmAlA jiMkale Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (187) sarAgAvasthAyAM vItarAgAvasthAyAM ca bhagavAnitthaMbhUtayA lakSmyA zo. bhitavAnitya hasarAga va vItarAga yA dona avasthAmadhye zrI zAnti jina koNatyA lakSmIlA dhAraNa karIta hote he prAcArya sAMgatAta. .. rAjazriyA rAjasu rAjasiMho, rarAja yo rAjasubhogatantraH / ArhantyalakSmyA punarAtmatantro, devAsurodArasabhe rarAja // 78 // rAMjazriyetyAdi / rAjJaH zrIlakSmI rAjazrIstayA / rAjasu nRpatiSu madhye ya: zAMtinAtho ra jA rarAja zobhitavAn / kiMviziSTaH ? rAjasiMhaH rAjJAM siMho rAjasiMhaH prdhaanH| punarapi kiMviziSTaH ? rAjasubhAgatantro rAjJAM ye zobhanabhogAsteSAM taMtra AyattaH te ca taMtrA AyattA yasya / punaH pazca t paramavItarAgAvasthAyAM ArhantyalakSmyA aSTamahAprAtihAryAdyanantajJAnAdilakSaNayA / rarAjati sambandhaH / kathaMbhUtaH ? AsmatantraH svsvruupaayttH| ka rarAjetya ha devetyAdi / devAzca asurAzca deva surAH, udArA mahatI samavasaraNavartinI sabhA udArasabhA devAsurANAmudArasabhA devAsurodArasabhaM tasmin / ' sabhArAjA'manuSyAditi napuMsakatA / marAThI artha:--rAjazreSTa he zAntinAtha jina nAnAtahecyA sukhAcyA upabhogAmadhye nimagna jhAle. va saMpUrNa rAjAMmadhye rAjalakSmIne phAraca zobhU lAgale. va dIkSA ghetalyAnaMtara svastra rUpAmadhye-AtmasvarUpApadhye nimama hoUna arhantAvasthetIla lakSmIne svargavAsI, bhavanavAsI, vyantara va jyotiSka yA devAMnI bharalelyA moThyA sabheta (samavasaraNAMta ) zobhU lAgale. tAtparya:-zrI zAntinAtha tIrthakarAMnI rAjalakSmI puSkaLa kAlaparyanta dhAraNa kelI. tadanaMtara dIkSA gheUna tyAMnI cAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) ghAti kamAMcA nAza karUna ArhantyalakSmI prApta karUna ghetalI. Arhantya lakSmI prApta hoNyAsa cAra ghAtikamAMcA nAza karAvA lAgato. yAMcA nAza kelyApAena cAra Atmika guNa pragara hotAta. te aseMH jhAnAvaraNa karmAcyA nAzAne anaMtajJAna-kevalajJAna hote. darzanAvaraNa karmAcyA nAzAne anaMta darzana prApta hote. mohanIya karmAcyA abhAvAne anaMta sukha miLate. va aMtarAya karmAcyA abhAveM ananta zaktimAn AtmA hoto. ArhantyalakSmI hI terAvyA guNasthAnAMta ( sayoga kevala nAMvAcyA guNasthAnAMta) prApta hote. tyAveLesa tIrthakara prakRtIcA udaya hoto. tyAcyA yogeM kevalI jIvAMnA dharmopadeza karIta asatAta. aparamapi sarAgavItarAgAvasthAyAM kiM ki saMjAtamityAhasarAga va vItarAga yA bhAvasthAmadhye aNakhI bhI zAntinAthAMnA kAya miLAle he sAMgatAta. yasminnabhUdrAjani rAjacakra, munau dayAdIdhitidharmacakam / pUye muhuH prAJjali devacakra, dhyAnonmukhe dhvaMsikRtAntacakram // 79 // . yasminnityAdi / yasmin zAntinAthai rAjani sati / rAjacakra nRpatisaMghAtaH / prAJjali baddhAJjali abhUtsaMjAtam / munau yatA sati dharmacakra dharmazcAritramuttamakSamAdilakSaNo vA tasya cakra samUhaH prAjali AtmAyattaM abhUt / kathambhUtaM ? dayAdIdhiti dayA eka dIdhitayaH kiraNAH yasya, dayA vA dIdhitiH prakAzo yatra / yadi vA munau sakalArthasAkSAtkAriNi samutpannakevalanAne sati, dharmacakra bhagavato'presaraM rathAMga prAJjali AtmAdhInamabhUt / pUjye samavasaraNasthite, dharmopadezaka sati Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (189) muhuH punaH punaH prAJjali baddhAJja, devacakraM indrAdidevasaMghAto'bhUtdhyAnonmukhe dhyAnasya vyuparatakriyAnivartilakSaNasya yogacaramasamayavartinaH unmukhe sali / dhvaMsi vidhvaMsanazIlaM kRtAntacakraM karmacakramabhUt / marAThI artha-zrI zAMtinAtha tIrthakara rAjya karIta asatAM sarva rAje hAta joDUna namra jhAle. munipada dhAraNa kele tyAveLI yAMnI dayArUpI kiraNAMnA dhAraNa karaNArA uttama kSamAdirUpa dazadharma ApalyA svAdhIna karUna ghetalA. athavA saMpUrNa padAthAnA ekadama jANaNAre kevalajJAna yAMnA jhAlyAvara yAMcyA puDhe dharmacakra namra hoUna cAlU lAgale. pUjya azA zAMtijinAMnI samavasaraNAMta basUna dharmopadeza kelA tyAveLI iMdrAdi devAMcyA samUhAne namra hoUna vAraMvAra hAta joDale-bhakti kelI. ayogikevalI. nAMvAcyA caudAvyA guNasthAnAta praveza karUna zevaTacyA samayIM vyuparatakriyAnivRtti nAMvAcyA cauthyA zukladhyAnAcyA sAhAyyAne zrI zAntinAtha bhagavantAMnI karmAcA nAza karUna muktiramA miLavilI. stotA stuteH phalaM yAcamAnaH svadoSatyAdhAhastutikAra stutIcyA phalAcI icchA karatAta. svadoSazAntyAvahitAtmazAntiH, zAntervidhAtA zaraNaM gatAnAm / bhUyAhavaklezabhayopazAntyai, zAntirjino me bhagavAn zaraNyaH // 8 // svadoSetyAdi / svasya doSA rAgAdayasteSAM zAntyA prakSayeNa vihitAtmazAntiH vihitA kRtA AtmanaH zAntiH anaMtasukhaprAptirUpA yena / evaMvidhAyA eva zAntervidhAtA kartA / keSAM ? zaraNaM gatAnAm / saMsAramahArNavottaraNArthamupamatAnAM / ityambhUtaH zAntirjino stotA . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) bhuuyaadstu| kimartha ? bhavaklezamayopazAntyai bhavazca saMsAraH kazAzca duHkhAni bhayAni ca trAsAH teSAmupazAntirupazamanaM prakSaya ityarthaH tsyai| kasya ? me mama stutikartuH / kivizipraH zAntiH ! jinaH kArAtinetA / punarapi kiMviziSTaH ? bhagavAna viziSTajJAnavAn , indrAdInAM pUjyo vA / punarapi kiMviziSTaH ? zaraNyaH zaraNeSu sAdhuH zaraNyaH / jAtA ityarthaH / / ___ marAThI artha:--zrI zAnti jinAMnI ApalyA ThikANa dhyA rAgAdi doSAMcA nAza kampana anaMta suvarUpa azI zAnti miLavilI. va saMsArasamudrAMtUna tarUna jAtAM yAveM jhaNUna zaraNa AlelyA bhavya jIvAMnA paramazAnti sukhAcA lAbha karUna dilA kevalajJAnasaMpanna, iMdrAdipUjya, sAMce rakSaNa karaNAre, kamAMcA nAza karaNAre zrI zAnti jina saMsArAMta utpanna jhAlelyA mAjhyA duHkhAMcA, bhItIMcA nAza karaNAre va mAjhaM saMrakSaNa karaNAre hovota. . . tAtparyaH- graMthakArAne zAMti jinAce stavana karUna mAjhe saMsAraduHkha dUra karA, mI ApaNAMsa zaraNa Alo Ahe. azI tyAMcI prArthanA kelI Ahe.yAzivAya saMsArasaMbaMdhI koNatehI padArtha tyAMnI mAgitale nAhIta. kAraNa, bhagavaMtAcI stuti karaNyAce he phaLa navheM kI puNyAnubaMdhinI vibhUti miLaviNyAMta te paryApta vhAve; aseM graMthakartA jANUna Ahe. yApramANe zAnti jinAce stavana saMpale. / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 191 ) atha kuMthunAtha stutiH / kunthuprabhRtyakhilasatvadayaikatAnaH, kunthurjino jvarajarAmaraNopazAntyai / tvaM dhamarcamiha vartayasi sma bhUtyai, bhUtvA purA kSitipatIzvaracakrapANiH // 81 // kuMthuprabhRtItyAdiH / kunthuH sUkSmaprANI sa prabhRtiH AdiryeSAM akhilasatvAnAM te tathoktAH teSu dayA karuNA ekaH pradhAnabhUtaH tAno'naMtI tasyAH vistAra Amukteryasya sa tathoktaH / kosau ? kundhurnAma jinaH tvaM / kiM kRtavAn vartayasmi pravartitavAn / kiMsat ? dharmaca dharmasaMghAtaM ka? iha loke / kimarthaM bhUtyai mokSalakSmyai / kathambhUtAyai ! jvarajarAmaraNopazAntyai jvara ityupalakSaNaM sakalavyAdhInAM jvarazca jarAca maraNaca teSAmupazAMtirvinAzo yasyAM tsyai| kiM kRtvA bhUtvA kSitipatIzvaracakrapANiH cakraM pANau yasyAsau cakrapANiH, kSitipatInAM IzvaraH sa cAsau cakrapANicakravartI bhUtvetyarthaH / kadA ? purA pUrva / kimarthaM tathAvidho bhUto'yaM ! mustyai rAjyavibhUtinimittaM / bhUtyai ityetatsadezakanyAyena pUrvatra iha cAbhisambadhyate / " marAThI artha - kuMthu vagaire sarva prANyAvara pUrNa dayA karaNAre kuMthunAtha tIrthakara jevhAM gRhasthAvastheta hote, tyAveLIM rAjyaprAptisAThI saMpUrNa pRthvIce zAsana karaNAre cakravartI jhAle. caratnAcyA prabhAvAne saMpUrNa bharanakSetra tyAMnI jiMkale va cakrartitva prApta karUna ghetaleM. tadanaMtara tyAMnI gRhasthAvasthecA tyAga kelA va sarva vyAdhi, vRddhAvasthA va mRtyu yAMcA vinAza karaNA-yA mokSalakSmIcyA prAptistava dharmacakra ApalyA hAtI ghetaleM. tAtparya - kunthunAtha he cakravatIM hote va tIrthakarahI hote. - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) yadi rAjyavibhUtisaMpanno bhagavAstaIi kimartha sA parityaktetyatrAha kuMthunAtha jinAMnI rAjya kA soDale he AcArya sAMgatAta. tRSNArciSaH paridahanti na zAntirAsA miSTendriyArthavibhavaiH parivRddhireva / sthityaiva kAyaparitApaharaM nimitta mityAtmavAnviSayasaukhyaparAGmukhobhUt // 82 // tRSNetyAdi-abhUdbhavAn / kathaMbhUtaH ? viSayasaukhyaparAnakhaH / viSayANAM snagvanitAdInAM kAryabhUtaM saukhyaM viSayasaukhyaM tasmin parAGmukho nivRttecchH| kiMviziSTaH san ! AtmavAnvazyendriyaH / kutastathAbhUtaH sa~statparAGmukhobhUdityAha tRSNetyAdi / tRSNA viSayAkAMkSAstA evAci. pognijvAlA: pari samantAddahanti / nanu mAnuSamAtraM tAH paritApayanti tasya abhilaSitaviSayAprApteH natu cakravartinaM viparyayAdityatrAha-netyAdi na-zAntirupazama AsAM tRSNArciSAM / kaiH ? iSTendriyArthavibhavaiH iSTA . manojJAste ca te indriyArthAH svastra viSayAH teSAM vibhavAH saMpattayastaiH / kutastaiH tAsAM na zAntiH? yasmAtparivRddhireva pari samantAd vRddhireva utkarSa eva yatastaistAsAM ' lAbhAlobhaH pravartate' ityabhidhAnAt / / .. trimAsA cintitaM kArya trikoTyA naiva pUryate / uktaMca yathA lAbhastathA lobho lAbhAllomaH pravardhate // . - kathambhUtAH paritApayanti ? sthityaiva svabhAvenaiva / padivA sthiyaiva kriyAntaroparameNaiva santatabhityarthaH / kiM punaH kiMcidapi tadvibhavaina kiyate ityatrAha-kAyetyAdi / ete iSTendriyArthavibhavAH kAyasya zarIrasya pari samantAdyastApaH santApaH taM harantIti kAyaparitApaharaM nimitta kAraNaM bhavaMti na punastRSNArciSAM upazAntikarA bhavanti ityarthaH / iti evaM jJAtvA AtmavAnviSayasaukhyaparAGmukhobhUt // marAThI arthaH- zrI kuMthujinezvarAMnI puSkaLavarSe cakravartisu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (193) khAcA anubhava ghetalA. tadanaMtara tyA sukhApAsUna tyAMnA vairAgya utpanna jhAleM, hmaNUna tyAMnI cakravarti padAcA dekhIla tyAga kelA. strI, nAnA ta-hece ratnAlaMkAra va aneka prakAracI bhogopabhogAcI sAmagrI, jicyApAsUna indriyasaukhyAcI prApti hote; yA sarvApAsUna te parAGmukha jhAle. tyAMnI ApalI indriya pUrNa tAbyAMta ThevilI. manovAMcchita va indriyAMnA tRpta karaNAr2yA aizvaryAne tRSNAnIcyA jvAlA jAstIca peTa ghetAta. yA jvAlAMcA nAza, ApaNAMsa kitIhI asale aizvarya miLAle tarI, hota nAhI. ulaTa yAMcI vADhaca hote. yA AzArUpI agnIcyA jvAlAMnI AtmA sadodita dagdha hota asato. yA AzAgnIcyA jvAlA jyAMnA indriyAMco tRpti karaNAre padArtha miLata nAhIta tyAMnAca jALUna bhasma karIta asatIla ase nAhI, tara cakrava lA dekhIla ApalA prabhAva yA avazya dAkhavitAta. cakravartIlA jarI uttama padArtha varacevara miLata asatAta tathApi, yAhI pekSA adhika padArtha ApalyAjavaLa asAveta ase tyAlA vATata asate. yAstava to dekhIla yA AzAgnIcyA jvAlAMnI sadA horapaLata asato. bhogopabhogAcyA padArthAMnI kevaLa zarIrAsa kAhI veLaparyaMta sukha miLata asela, zarIrAcA dAha miTata asela, paraMtu yA padArthAMcyA prAptImadhye AzAgnIcyA jvAlAMnI horapaLamAyA aMta:karaNAlA aNumAtrahI zAMti miLata nAhI. mogopabhogAce padArtha agnIcyA jvAlAMnA tIna duHkhadAyaka mAtra banavitAta. azA ta-hecyA vicArAMnI kuMthujinAsa vairAgya utpanna jhAle. - kiM punastatparAGamukhena bhUtvA kRtamityAhaviSayasai khyApAsUna virakta hoUna tyAMnI kAya keleM haiM graMthakAra sAMgatAta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhyaM tapaH paramaduzvaramAcarastva mAdhyAtmikasya tapasaH parivRMhaNArtham / dhyAnaM nirasya kaluSadvayamuttarasmin, ___dhyAnadvaye vavRtiSe'tizayopapanne // 82 // bAhyamityAdi / AcarastvamAcaritavAn / tvaM kunthurjinaH / kiM tat ? tapaH / kathambhUtaM ? bAhyamanazanAdilakSaNaM / kiMviziSTaM ? paramaduzcaraM, paramaM ca tat duzcaraM ca atiduSkaraM / kimartha Aca(svamityAha AdhyAtmikasyetyAdi / adhyAtmabhakmAdhyAtmikaM tasya tapaso dhyAnalakSaNasya pari samantAbRMhaNArthaM vRddhayarthaM / ato bAhyaM tapa Acaran vavRtiSe vartitavAn / ka ? dhyAnadvaye dhaHzuklalakSaNe / kathaMbhUte ? atizayopapanne paramAtizayaM prApte / yadi kA atizayena bhedena upapanne yukte dha* myaM hi AjJApAyavipAkasaMsthAnalakSaNairbhedairyuktaM, zukladhyAnaM tu pRthaktvai. phatvavitarka sUkSmakriyApratipAtivyuparatakriyAnivRttilakSaNairyuktaM / pu. narapi kathambhUte etasmindhyAnadvaye ? uttarasmin , AtaraudradhaHzuklAnIti vinyAsApekSayA uttarasmin dharmyazuklarUpe / kiM kRtvA tathAbhUte dhyAnadvaye vavRtiSe ? nirasya / kiM tat ? dhyAnaM / kiMviziSTaM ? kalu padvayamArtagaidrarUpam / marAThI arthaH-zrI kunthujinAMnI vairAgya jhAlyAvara atizaya kaThiNa ase anazana avamodarya vagaire sahA prakArace bAhya tapazcaraNa karaNyAsa AraMbha kelA. he bAhya tapa, abhyantaratapa jeM prAyazcitta, vinaya, svAdhyAya vagaire sahA prakArace Ahe, tyAcyA vRddhisAThI karAve lAgate. kAraNa, bAhya tapAneM manaM svAdhIna rAhate. te Apale dhyeya soDUna anyatra bhaTakata nAhI. yAstava te tapa avazya kele pAhije. bAhya taSAcA tyAga karUna aMtasta pa karUM maTale asatA te hoNe zakya nAhI. kAraNa, bAhya tapa nasa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( 195 ) lyAmuLe indriye anAvara hotAta. tyAmuLe aMtastapa hoU zakata nAhI. yAstava bAhya tapAcI avazyakatA Ahe. bAhya tapa ka aMtastapa yAmadhye sAdhyasAdhana-bhAva Ahe. aMtastapa sAdhya hoNyAsAThI bAhya tapa he kAraNa mAnale Ahe. jyA tapati AtmyAkaDe jAstI lakSa dile jAte te aMtastapa hoya. dhyAna cAra tahece Ahe. ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna va zukladhyAna, zrIkunthujinAMnI ArtadhyAna va raudradhyAna yA dona kudhyAnAMcA tyAga kelA. kAraNa, yA dhyAnAne bAhya padArthAvara atizaya A. sakti utpanna hote. va manAmadhye vAITa vicAra utpanna hotAta. yA dhyAnApAsUna kramAne tiryaggati va narakagati prApta hoteM. dharma va zukla dhyAne hI mokSAcI prApti karUna deNyAsa samartha asatAta. zrI kuMthujinAMnI yA puDhacyA dona dhyAnAta ApalI atizaya pragati karUna ghetalI. .. ___ tatra vartitvA kiM kRtNbaanitytrh| dharmya va zukla dhyAna hI dhAraNa karUna prabhUnI kAya kele he sAMgatAta. hutvA svakarmakaTukaprakRtazcitasro, ratnatrayAtizayatejasi jAtavIryaH / .. vibhrAjiSe sakalevadIvavinetA, ........ vyabhre yathA viyati dIptaracivivasvAn / / 4 / hutvetyaadi| vibhAjiva bhAsitavAn / kathambhUtaH san ! vinetA praNetA / kasya ? sakalavedavidheH sakalasya lokAlokasya vedaH parijJAnaM sakalavedaH tasya vidhiH vidhAnaM yasmAdasau. sakalavedavidhirAgamaH tasya / kiM kRtvA ! hutvA dAvA kSayamupanIya / kAH ? svakarmakaTukaprakRtIH, kaTukAH virUpakaphaladAyinyaH / tAzca tAH prakRtayazca, svakarmaNAM kaTukaprakRttayaH tAH / kati ? catasro ghAticatuSTayamityarthaH 1 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 196 ) katA lyAha - ratnetyAdi rasnAnAM samyagdarzanAdInAM trayaM tasya atizaya: prakarSaH, sa eva tejaH karmendhanadahanasvabhAvatvAt tasmin / kiM, viziSTaH ? jAtavIryaH jAtaM prAdurbhutaM vIryaM sAmadhye yasya saH / ittha mbhRto bhagavAn ka iva ka. vizvAjiSe ityAha vyabhre ityAdi / vivasvAnAdityo yathA yadvat vibhrAjiSe / kathambhUtaH ? daptiruciH dIptA ruciryasya / ka : viyati gagane / kathambhUte ? vyabhre vigatAnyabhrANi yasmin // marAThI artha:- zrI kunthujinAMnI zukla dhyAnAneM ratnatrayAcI unnati karUna ghetalI, va jevhAM ratnatrayarUpI agni cAMgalA peTalA tevhAM tyAMta kaDU phala deNyAMta pravINa asalelyA jJAnAvaraNAdi cAra prakRtIMnA samULa jALUna TAkUna tyAMcA purA bImoDa kelA. hI cAra kamaiM jALalI gelyAneM zrIkuMthunAtha jinAsa Atmika sAmarthya pUrNa pragaTa jhAle. va tyAyoge zrI kuMthu jinezvarAMnI saMpUrNa padArthAce jJAna karUna deNAr2yA AgamAcI racanA kelI. nirabhra AkAzAMta sUrya jasA ApalyA tejasvI kiraNAMnI zobhato taseM zrI kuMthunAtha bhagavAn ApalyA Atmika tejAneM zobhU lAgale. uktAphalaM darzayannAha / mAgeM sAMgitalelyA arthAcA niSkarSa yA zlokAMta dAkhavitAta. yasmAnsunandri taba lokapitAmahAdyA, vidyAvibhUtikaNikA mapi nApnuvaMti / tasmAdbhavantamajamapratimeyamAryAH, stutyaM stuvanti sudhiyaH svahitaikatAnAH // 85 // yasmAdityAdi / yasmAtkAraNAt / munIndra yatiprabho lokapitAmahAdyAH lokapitAmaho brahmA Adyeo yeSAM Izvara kapilasugatAnAM te tathoktAH / te nApnuvaMti na prApnuvanti / kAM ? tava vidyAvibhUti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 197 ) kaNikAmapi / vidyA kevalajJAnaM, vibhUtiH samavasaraNAdilakSmIH / tava yA vidyA vibhRtizca tayoH kaNikAmapi lavamapi / tasmAtkAraNAvaMtaM kunthutIrthakaradevaM / kathambhUtaM ? ajaM na jAyate ityajaH taM janmarahitaM / puna- . rapi kathambhUtaM ? apratimeyaM aparimeyaM, anantaM kevalamityabhidhAnAt / punarapi kathambhUtaM ? stutyaM stavAha / itthaMbhUtaM bhavantaM stuvaMti / ke te? AryAH gaNadharadevAdimunayaH / kiMviziSTAH ? sudhiyaH zobhanA dhIbuddhiryeSAM / punarapi kathambhUtAH ? svahitaikatAnAH svasmai hitaM niHzreNasaM tadekastAno viSayo yeSAM te svahitaikatAnAH / mokSakAMkSiNa ityarthaH / / ___ marAThI artha:-he munizreSThA! ApalyA ThikANI pUrNajJAna va anupama aizvarya Ahe. ApalyA jJAnAcA va aizvaryAcA eka lavahI brahmA, viSNu maheza sugata kapila vagaire kudevAmadhye ADhaLUna yeta nAhI. yAstava he jineza kuMthunAtha, janmarahita anaMta kevalajJAnasaMpanna stavanArha ase ApaNa, mokSakAMkSI buddhimAna gaNadharAdikAMkaDUna hamezA stavile jAta AhAta. yApramANe kuMthunAtha jinAce stavana saMpale. TIpa:-brahmAdikAMcyA apekSeneM bhagavaMtAsa meM vidyA va vibhUtimadhye adhika dAkhavile tyAmuLe puDhe ajatva ANi apratimeyatva vizeSaNa joDaNe bare disate. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 198 ) atha aranAtha stutiH / guNastokaM sadullaMghya tahahutvakathA stutiH| AnantyAtte guNA vaktumazakyAstvayi sA katham // 86 // guNastoketyAdi / guNAnAM stokaM lavaM sadvidyamAnaM 1 ullaMghya atikramya / tadahutvakathA teSAM guNAnAM bahutvakathA bahutvakIrtanaM stutirlokaprasiddhA / sA stutiH tvayi aratIrtha kara deve kathaM kartuM zakyA ? kuto na zakyA ? te guNA vaktumazakyA yataH / kutaste tatra guNA vaktuM na zakyante iticet AnantyAt / . arthaH-thoDyA guNAMlA tikhaTa mITha lAUna tyAMce moThyA bhaktIne varNana karaNe yAsa jagAmadhye stuti hmaNaNyAcA praghAta. paDalA Ahe. paraMtu he ara jina, ApalyA ThikANI thoDakeca. guNa asate tara te vADhavUna tyAMce varNana kele asate. paraMtu mApale anaMta guNa Aheta. yAstava ApalI stuti hoU zakata nAhI. Apale jevaDhe guNa Aheta tevaDhyA guNAMce varNana jara AmI kAhI karU zakaNAra nAhI tara AmI ApalyA guNAMce vADhavUna varNana kase karaNAra ? yAstava ApalyA ekhAdyA dusar2yA guNAcyA varNanAsa stuti hmaNatA yeta nAhI. tahi maunaM kartavyamityavAha / ra guNa varNana karatA yeta nAhI tara mauna dhAraNa karAve ase bhagavaMtAnI jhaMTalyAvara AcArya uttara detAta. tathApi te munIndrasya, yato nAmApi kIrtitam / punAti puNyakarternastato brayAma kiMcana // 87 // tathApItyAdi / tathApi tvadguNAnAM vaktumazakyatvapakAreNA'pi / te tava / munIndrasya gaNadharadevAdimunisvAminaH / yato yasmAtkA A N .. . / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / raNAt / nAmApi, na kevalaM guNAH / kIrtitaM stutaM bhaktyA uccArita / ghunAti pavitrIkaroti / no'smAn / kathambhUH sya te ? puNyakIrteH puNyA prazastA kIrtirvaNI khyAtirvA yasya | puNyAya vA puNyanimittaM kIrtiH itutiryasya sa puNyakIrtistasya / yata evaM tatastasmAtkAraNAt / brayAma svazaktyA bhaktyA ca stuyAma / kiMcana tava guNalavamAtram / - arthaH-pavitra divyadhvanIlA dhAraNa karaNAnyA ApalyA pavitra kIrtine bhUmaMDalAsa bharUna TAkaNAr2yA, kiMvA ApalI stuti karaNAnyAsa pavitra karUna soDaNAr2yA he munizreSThA ! gaNadharAdikAMcyA adhipate ! Apale guNa tara dUraca rAhota kevaLa nAMva dekhIla jara AmI bhaktIne uccArileM tara te Amace pApa nAhIse karateM, AmAMsa pavitra banavUna soDate. hmaNUna he jineza aranAtha, Apale guNa anaMta asalyAmuLe AmI tyAMce varNana karaNyAsa asamartha asalo tarI svazaktIne va bhaktIne ApalyA guNAMcyA lavAca veDyAvAkaDyA zabdAMnI AlI varNana karUM. tadevAha guNalava varNanAsa prAraMbha. lakSmIvibhavasarvasvaM, mumukSozcakralAMchanam / sAmnAjyaM sArvabhaumaM te, jarattRNamivAbhavat // 8 // lakSmItyAdi / te tava / jarattaNamivAbhava saM jAtaM / kiM tat ? sAmrAjyaM, kathambhUtaM ? sArvabhauma sarvabhUmau bhavaM sArva. bhaumaM / punarapi kathaMbhUtam ? cakralAMcchanaM cakraM lAMchanaM cihna yasya / punarapi kiMviziSTa ? lakSmIvibhavasarvasvaM lakSmyAH vibhavo vibhUtiH sarvasva AtmIyo yasya / kathambhUtasya te. mumukSoH srvsNgprityaagmicchoH|| marAThIartha:--lakSmIce sagaLe aizvarya jyAMta ekatra jhAleM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) Ahe ase cakravartitvAce dyotaka sarva bharatakhaNDAce rAjya, he vairAgyapUrNa jinA ? ApaNAMsa jIrNa jhAlelyA gavatApramANe vA tAtparya:--sAMsArika manuSyAcyA aizvaryAcI zevaTacI hadda jhaNaje cakravartipada prApta hoNe he hoya. paraMtu aratIrthakarAMsa haiM sarvotkRSTa aizcaryahI tuccha vATale va tyAMnI tyAcA gavatAcyA kADIpramANe tyAga kelA. akSaya sukhAcI prApti vhAvI-akhaNDa muktisAmrAjya miLAve hmaNUna dIkSA ghetalI. . evamAtmagataM paramavItarAgatvaguNaM pradarzya zarIragataM guNaM pradarzayannAha / yApramANe Atmika pUrNa vairAgyaguNAce svarUpa graMthakArAne dAkhavileM AtAM zrI aratIrthakarAcyA zArIrika guNAce varNana graMthakAra karatAta. tava rUpasya saundarya dRSTA tRptimanApivAn / ghyakSaH zakraH sahasrAkSo babhUva bahuvismayaH // 89 // tavetyAdi / tava rUpasya tvadIyazarIramUrteH, saundarya ramaNIyatA dRSTA / tRpti darzanAkAMkSAparipUrti, anApivAnna prAptavAn / kosau ? zakraH / kathambhUtaH ? yakSaH dvai akSiNI locane yasyAsau dvayakSaH / pazcAbabhUva saMjAnaH / kiMviziSTaH ? sahasrAkSaH sahasramakSNAM yasyAsau sahasrAkSaH sahasralocanaH / na kevalaM sahasrAkSo babhUva, bahuvismayaH anekA. zcaryazca babhUva / / . .. .. he prabho ? Apale zarIrasauMdarya dona DoLyAMnI pAhuna tRpti na jhAlyAmuLe iMdra hajAra DoLe utpanna karUna ApaleM dehalAvaNya pAhU lAgalA. tathApi tyAcyA hajAra DoLyAMce pAraNe na phiTalyAmuLe to phAraca Azcaryacakita jhAlA. .. tAtparya- zrI arajinAce sauMdarya lokottara hote. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 201 ) idAnIM aMtaraMga mohazatraparAjayalakSaNaM guNaM bhagavataH stuvannAhazrI arajinAMnI aMtaraMga mohazatracA parAjaya kalA yAstava bhagavantAcyA yA guNAceM varNana karatAta. moharUpo ripuH pApaH kaSAyabhaTasAdhanaH / dRSTisampadupekSAstraistvayA dhIra parAjitaH // 90 // moharUpa ityAdi / moha ityupalakSaNaM jJAnAvaraNAvighAtikarmaNAm / moho mohanIya karma rUpaM svabhAvo yasya sa moharUpaH / kosau ? ripuH zatruH / kathambhUtaH ! pApaH pAparUpaH / ghAticatuSTayaM hi pApamucyate ' sadvedyamAnamamotrANi puNyam, atonyatpApa' miti vacanAt / punarapi kathambhUtaH ? kaSAyabhaTasAdhanaH / kaSAyA eva bhaTAsta evaM sAdhanaM sainyaM taMtraM yasya / itthambhUto ripusvayA munIMdreNa parAjito nirmUlitaH / he dhIra pariSahAdibhyo'kSobhitaM cica / keH svetyAha dRSTItyAdi / dRSTiH samyagdarzanaM padyate gamyate'rtho yayA sA pat pratipatiH / samIcInA pat saMpat samyagjJAnamityarthaH / upezvA paramaudA1 sInyalakSaNaM cAritraM / dRSTizca sampacope nA ca tA evAtrANi praharaNAni taiH // marAThI arthaH- parivaha, upasarga ityAdikApAsUna tiLamAtrahI na bhiNAnyA hai dhIra arajinA ! narakAdi kugatimadhye DhakalUna deNAnyA va kaSAyarUpI zUra sainya jyAne svataH javaLa bALagale Ahe azA duSTa moharUpI zatrUMsa ApaNa sabhyagdarzana, sabhyagjJAna va samyak cAritra yA tIna amogha astrAMnI pUrNa jiMkileM. vizeSa spaSTIkaraNaH-yA lokAMta ' moharUpa' hA zabda AlA Ahe tyAcA artha kevaLa mohanIya karma asAca navhe. jJAnAvaraNAdi cAra pAtikameM' asA moha yA zabdAcA artha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :":": ":-: - : " : " R ". - ": ... (202) hoto. jaseM mAMjara gharAMta zirela bareM kA ? ase ApaNa hmaNato. yethe mAMjarAne mAtra gharati zirU naye, itara prANI ziralyAsa kAhI harakata nAhIM; asA jara koNI viparIta artha kelyAsa ApaNa sAsa 'veDA Ahe ' aseM maNaM. tevhA yA ThikANI mAMjara yA zabdAneM mAMjarAcA bodha hoUna itara prANyAMcA dekhIla bodha hoto. tadvataca moha yA zabdAcA dekhIla artha samajAvA. yA cAra ghAti karmAmadhye mohakarma haiM balADhya Ahe. 'munijana yAcAca prathama nAza karatAta. joparyaMta yA karmAcA nAza hoNAra nAhI toparyaMta kevalajJAnAcA udaya hoNe azakya Ahe. prathamataH mohanIya karma naSTa hote. yAMcA nAza jhAlyAvara tadanaMtara jJAnAcaraNa, darzanAvaraNa va aMtarAya yA tIna kamAMcA nAza karapAsa phAraca sope jAte. moha karmAcyA AzrayAne hI kameM Apale prabhutva AtmyAvara dAkhavinAta. moha karmAlA sarva kamAMcA rAjA aseM maTale Ahe. rAjAlA jiMkalyAvara tyAceM sainya jiMkaNyAsa uzIra lAgata nAhI. hI tIna kameM dekhIla samartha asalyAmuLe yAMnA dekhIla moha aseM baTale Ahe. mo. hanIya karmAcA zrI jinAne vidhvaMsa kelA yAcA artha jinAne mohakarmAsaha tIna kamAMcA nAza kelA asAca hoto.. jyAve sa yAkarmAcA nAza hoto tyAveLesa munIzvarAMsa zrI jina azI saMjJA prApta hote. yA cAra karmAnA ghAtikama kiMvA pApakame ase hmaNatAta. yAstava prathamataH arajinAMnI yA pApakarmAsa mohajayAcabjAtaM taddarzayannAha-- mohakarmAcA parAbhava kelyAvara aratIrthakarAMnA kAya prApta __ jhAle haiM dAkhavitAta. kaMdarpasyodhuro darpa strailokyvijyaarjitH| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (203) hepayAmAsa taM dhIre, tvayi pratihatodayaH // 91 // kaMdarpasyetyAdi / kaMdarpasya kAmadevasya / udhuraH uttraNa utkttH| daryo'haMkAraH / kathambhUtaH ! trailokyavijayArjitaH lokyaska vi-- nabastana arjita upArjitaH / hepayAmAsa lajjA nItavAn / te kaM. darSa / kathambhUtaH san ! pratihatodayaH pratihato vinAzita udayoM basyAsau pratihatodayo'labdhAspadaH / ka ! tvayi / kthmmuute| dhIre akssubhitcitte| : marAThI arthaH - saMpUrNa trailokyAlA jiMkalyAmuLe utpanna jhAlelA madanAcA utkaTa garva, dhIra azA he ara jineza, ApalyAvara bilakula prabhAva cAlavU zakalA nAhI. ulaTa mI trailokyAsa dekhIla jarjara karUna soDaleM aseM maNaNAyA madanAcyA garvAne madanAsaca lAjavileM. . tAtparyaH-zrI arajinezvarAne jasA mohAcA parAbhava kelA tasA yA madanAMcAhI parAbhava kelA. madanAsa, mI trailokyAta jiMkaleM Ahe; mAsyAsArakhA zUra kINaM Ahe, ase vATata hote. tyAne sarva trailokya vaza kele hote. paraMtu zrI jinezvarAsa to ApalyA kahyAMta ANU zakalA nAhI.... ekadA rati va madana he vihAra karaNyAsAThI nighAle asatA tyAMnI vATeMta zrI jinezvarAsa pAhile. tyAveLesa rati va madana yAMcyAmadhye jo majedAra saMvAda jhAlA tyAce yethe varNana kelyAsa teM visaMgata disaNAra nAhI ase vATate. te varNana aseM ko'yaM nAtha jino mavaktava vazI hu~ hu~ pratApI priye / huM huM tarhi vimuMca kAtaramate zauyovalepakriyAm / moho'nena vinirjitaH prabhussau. tAkiMkarAH ke kyam / ityevaM ratikAmajalpavizyaH sa.zrIjinaH pAtu vaH // 1 // ...... Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) rati-prANanAtha, he koNa Aheta ! madana-he jinezvara Aheta, .: rati-ApaNa sarva vidyAlA svatAcyA AdhIna kele Ahe nA? maga yAMnAhI vaza keleca asela? . . madana-priye, he phAraca thora Aheta. he mAjhyA svAdhIna kasameM hotAta. yAMcyApuDhe mAjhI dALa bilakula zijalI nAhI. yAMnA pAhile kI mAjhyA aMgAMta kApareMca bharate. . . rati-vAhavA, tara maga dhApaNa pure bhyADa AhAta aseca nA! ANi mAjhyApuDhe je ApalyA zauryAce povADe ApaNa gAtA te kevaLa ApalA bhitrepaNA disU naye evaDhyAca karitAM ___ madana-priye, tUM mAjhyAvara bhitrepaNAcA jo Aropa kelAsa to vyartha Ahe. aga rAjAdhirAja va parAkramI azA moha samrAdavA dekhIla yAMnI yuddhAMta parAbhava kelA tara maga AmI tara zA moha samrAdAce nokara. AmacA zrIjinezvarApuDhe kAya pAra. yApramANe jyAMnA pAhUna ti va madana yAMcyAmadhye asA saMvAda jhAlA te zrIjinezvara satata saMrakSaNa karota. . mehe kandarpe ca vinirjite yajjAtaM taddarzayannAha / - bhagavaMtAMnI mohaka madana yAMnA jiMkalyAvara puDhe ANakhI kAya keleM graMthakAra sAMgatAta. AyattyAM ca tadAtve ca, - . duHkhyonirduruttraa| tRSNAnadI tvayottIrNA, vidyAnAvA viviktayA // 92 // prAyasyAmityAdi / tRSNava nadI tRSNAnadI / tvayA bhraa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 205 ) uttIrNA tRSNAnadyA dUre bhagavAnvyavasthita ityarthaH // kayA ! vidyAnAvA vidyaiva naistathA / kathambhUtayA ? viviktayA vizuddhayA nirdoH SayA / kiMviziSTAsau ? duruttarA duHkhena mahatA kaSTena uttIryate iti / punarapi kathambhUtA ! duHkhayoniH duHkhasya yonirutpattihetuH / kadA hai AyasyAM ca paraloke tadAtve ca ihaloke / cakAra ubhayatra parasparasaMmaccaye // ... .... . marAThI artha:-he prabho, nirdoSa jJAnarUpI naukene iha paralokI duHkhotpatti karaNArI va moThyA kaSTAne jI tarU zakU azI AzArUpI nadI ApaNa tarUna gelA... .. ____ tAtparya-jevhAM moha va madana yAMcA parAbhava zrIjinezvarAMnI kelA tevhAM tyAMnA nirmala jJAnAcI prApti jhAlI. va jevahAM jJAnarUpI noMkA tyAMcyA hAtAMta AlI tevhAM duledhya azI AzAnadI dekhIla tarUna te para tIrAlA jAUna pohocale. ___mohakAmatRSNonmUlane ca yajjAtaM taddarzayannAi / moha, kAma va AzA yA trayIlA jiMkalyAvara bhagavaMtAMnA __ kAya prApta jhAle he dAkhavitAta. antakaH krandako nRNAM, janmajvarasakhA sdaa| tvAmantakAntakaM prApya, .... vyAvRttaH kAmakArataH // 93 // antaka ityAdi / antako yamaH / kathambhUtaH ! krandaka: AkrandanahetuH / keSAM ? nRNAM / punaH kathambhUtaH ? janmajvarasakhA janma ca svarazca tayoH sakhA / kadA ! sadA sarvakAlaM / sa itthambhUto'ntako vyAvRtaH uparataH ! kasmAt ! "kAmakArataH kAmera icchayA karaNaM kAmakAraH tasmAtkAmakArataH yahanchAvRttitaH / svapi pratihatenchaH saMpanna Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 206 ) ityarthaH / kiM kRtvAsau tato vyAvRttaH ? prApya / kaM ! tvAM aratIrthakaradeva / kathambhUtaM ? antakAntakaM antakasya yamasya aMtakaM vinAzakaM // / marAThI arthaH-yama hA manuSyAdi prANyAMnA raDaviNArA Ahe. va to janma va jvarAdi rogAMcA mitra Ahe. paraMtu he jineza, ApaNa tyA yamAcAhI nAza karaNAre asalyAmuLe yama hA ApaNa hoUnaca ApalyAkaDe pATha karUna nighUna gelA. tAtparya pamAlA jinezAMnI jiMkale ghaNUna te avinAzI padAsa pohocale. va janma jvarAdikAMcI zrIjinAMnI nAza kelyAmuLe tyAMcyA mitrAcA-yamAcA tyAMnA nAza karatA AlA. nanu bhagavaMti mohAdiprakSayaH kuto'vagata ityAhazrI jinAMcyA ThikANI mohAdikAMcA abhAva jhAlA haiM ApaNa , kase jANaleM yA zaMka, uttarabhUSAveSAyudhatyAgi, ... vidyAdamadayAparam // ' rUpameva tavAcaSTe, dhIra doSavinigraham // 94 // bhUSetyAdi / tava rUpamevAcaSTe kathayati / ka. doSavinigraha doSasya mohAdevinigrahaM prakSayaM / dhIra bharasvAmin / kayambhUtaM rUpaM ? bhUSAveSAyudhatyAgi / bhUSA bhalaMkAra; / kaTakakaTisUtrAdiH / veSaH zarIrotkarSaH uddhatatAdiH / AyudhaM praharaNaM / tAni sajatItyevaMzIle / punarapi kathambhUtaM ! vidyAdamadayAparaM paramajJAnopazamakAruNyataMtram // marAThI artha:-he dhIra arajineza, kaTaka kuMDala, kamara- : pahA ityAdi alaMkAra va veSa ANi nAnA ta-hecI Ayudhe-zA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 207 ) yAMnI rahita va nirmala jJAna, pUrNa iMdriyajaya va parama dayeneM bharaleleM aseM he Apale svarUpaca, ApaNa moha, madana va mRtyu yAMcA nAza kelA Ahe ase AhyAMsaM spaSTapaNe sAMgata Ahe. - aparamapi tannigrahe yajjAtaM taddarzayannAha-- . - mohAdikAMcA vinAza kelyAne zrI jinazAsa kAya prApta jhAle he sAMgatAta. samaMtatogabhAsAMte, pariveSeNa bhUyasA // tamo bAhyamapAkarNi __madhyAtma dhyAnatejasA // 15 // samaMtata ityAdi / samaMtataH sarvataH aMgamAsAM zarIratejasA / te tava pariveSeNa parimaNDalena / kathambhUtena ? bhUyasA mahatA tamo'ndhakAraH / kathambhUtaM ? bAhyaM / apAkIrNa dhvastaM / adhyAtmamabhyaMtaraM tamo jJAnAvaraNAdilakSaNaM dhyAnatejasA apAkIrNam / marAThI artha:-he arajineza 1 cohIkaDe pasaralelyA ApalyA zarIrAcyA moThyA prabhene ApaNa bAhya aMdhakArAcA nAza kelA va dhyAnarUpI tejAne AtmyAmadhye pasaralelA jJAnAvaragAdirUpI aMdhakAra ApaNa nAhIMsA kelA. evamapAyAtizayaM stutvA bhagavataH pUjAtizayaM stotumAhazrIjinAcyA mohavinAzAdi atizayAcI stuti karUna graMthakAra zrI jinAcI sarvajanapUjyatA dAkhavitAta. sarvajJajyotiSodbhUta stAvako mhimodyH| ....: Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 208 ) kaM na kuryAtpraNanaM te, satvaM nAtha sacetanam // 96 // sarvajJetyAdi / (1) sarvajJastra jyotiranatajJAnaM tena utkarSaNa udbhUto jAtaH / kosau ? mahimodayaH mahimno mAhAtmyasya udayaH prAdurbhAvaH / kiviziSTaH ? tIvakastvadIra: / ka na kuryAdapi tu ku. yadeiva / kaM ? satvaM / prANinaM. / kathambhataM ? sacetanaM gunndossvivekcturN| kathambhUtaM kuryAt ? praNAnaM praNamanazIlaM / te tava // .. . marAThI arthaH - he ara prabho ! sarva padArthAMnA jANaNA-yA ApalyA jJAnarUpI jyotIne-prakAzAne pragaTa jhAlele Apale mahatva-pUjyatva koNatyA guNadoSAMcA vicAra karaNAr2yA prAjyAlA namra banaviNAra nAhI bareM ? Apale mAhAtmyaca aseM Ahe kI te sarva prANyAMnA ApalyA pAyAMce bhakta banavite. / athedAnI bhagavato vAgatizayaM stuvannAha / AtAM zrIjinAcyA vacanAMce divya dhvanIce mAhAtmya sAMgatAta. tava vAgamRtaM zrImat, sarvabhASAsvabhAvakam / - prINayatyamRtaM yadat, prANino vyApi saMsadi // 97 // tavetyAdi / tava saMbadhi vAgeva mRta vAgamRtaM anaMtasukhahetutayA prANinAmApyAyakatvAt / kathambhUtaM ? zrImat yathAvannikhilArthapratipAda. nalakSaNA zrIvidyate yasya ta chImat / punarapi kathambhUna ! sarvabhASAsvabhAvakam sarvabhASA svabhAvo yasya taditthambhUtaM / tava vAgamRtaM prINagati santarpayati / kAn ! prANinaH / kiMvat ? amRtaM yadvadamRtaM yathA / kiviziSTaM ! vyApi / ka ? saMsadi samavasaraNarUpAyAm // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 209 ) marAThI artha - he prabho ara jineza ! prANyAMnA ananta sukhAcI prApti karUna deNyAsa kAraNa asaleleM divyadhvanirUpa amRta, saMpUrNa padArthAMnA pratipAdana karaNyAcyA zaktIneM yukta Ahe va teM sarva bhASAMmadhye pariNata hoteM. bhinna bhinna bhASA jANaNAr2yA prANyAMnA ApalA divyadhvani sarva bhASeta pariNata hoto ase jhaTaleM Ahe. azA tar2heceM heM vacanAmRta saMpUrNa sama vasaraNAMta vyApUna rAhate va teM amRtApramANe prANyAMnA tRpta karate sukhI karateM. nanvekAnte'pi vAco vAstavArthapratipAdakatvena prANinAM saMvarSakatvasambhavAnna kazcidbhavadIyavacotizayaH sambhavatatyiAhaekAnta matAMta dekhIla ekAntAceM svarUpa dAkhaviNAnyA vacanAMnIM vastUMceM khareM svarUpa samajateM va tyApAsUna manAsa AnaMda hoto yAstava ApalyAca vacanAlA mahatva kase detA yeIla ? ekAntavacana dekhIla mahatvAce Ahe yA zaMkeceM uttara granthakAra detAta. anekAntAtmadRSTiste satI zUnyo viparyayaH || tataH sarva mRSoktaM syA- . tadayuktaM svaghAtataH anekAntetyAdi / te tava yA anekAntAtmadRSTiranekAntAtmakaM mataM sA satI satyA 1 viparyayaH ekAntadRSTirUpaH zUnyo'satyaH / yathA caikAnto'satyastathA ' anvarthasaMjJa' ityAdau prarUpitam / tataH ekAntAzrayeNa niravazeSaM mRSA'satyamanRtamuktaM syAt / kathaM potaM tatsyAditi cet tadayuktaM yatastaryA ekAntadRSTyA ayuktaM sarvaM vaktumanucitaM / kutastayA tadayuktaM ? svaghAtataH svazabdena sadasadAdyekAnto gRhyate / svasya Jain Educationa International -- For Personal and Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 210) ghAtaH svaghAtasta smAt / nahi nIlasukhAdipadArthaprapaMcaprarUpaNayA zUnyaikAntaH sattAdhekAnto vA na virudhyate yatastayA svavAto na syAt / ___ marAThI artha:-he ara prabho ! Apale anekAMtAtmaka mata khare Ahe. va itarAMnI kalpilele ekAMta mata asatya. anekAMta mata khare kase va ekAMta mata khoTe kA yAce varNana 'anvarthasaMjJaH sumatirmunistvaM ' yA stotrAmadhye kele Ahe. yAstava ekAMtAcyA mate je padArthasvarUpa varNile jAIla te sarva asatya Ahe-ayogya Ahe. ekAMta dRSTIne padArthasvarUpa varNile jANAra nAhI. jara ekAMtadRSTIne dekhIla padArthAMce varNana AhmAMsa karatAM yeIla tara, zUnyaikAMta, sattAdvaita, vagairecA virodha AhmI kasA karUM zakU ? AmI yA ekAMta padArthAcA virodha karato- tyAMce khaMDana karU zakato. yAstava te ekAMtamata asatya Ahe. aM. taraMga padArtha AtmA, jJAna, sukha vagaire va bAhya padArtha pudgalAdi jaDa vastu yA ApaNAsa anubhavAsa yetAta. yAMcI AhmI siddhi karUM zakato. Amace sarva vyavahAra he padArtha mAnalyAne suralota cAlatAta. yAstava zUnyakAMta mata asatya Ahe. taseca sukhaduHkha jJAna, zakti vagaire guNa bhinna bhinna AtmyAmadhye di. satAta. va jaDapadArthAmadhyehI tadanurUpa guNa disUna yetAta. hmaNUna brahmavAdahI khoTA Ahe aseM maNaNyAsa kAya harakata Ahe. yAvarUna ekAMtavAda khoTA Ahe he siddha hote. nanvanekAMte virodhAdidoSasambhavAtkathamasau yukta ityAzaMkyAha--- anekAMta matAMta virodhAdika ATha doSa utpanna hotAta yAmuLe he mata yogya kase mAnAveM yA zaMkece uttaraye paraskhalitonidrAH svadoSebhanimIlinaH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 211) tapasvinaste kiM kuryu rapAtraM tvanmatazriyaH // 99 // ye ityaadi| ye ekAMtavAdinaH parasminnanekAMte skhalita doSo virodhAdistasminnunnidrAH nyapagatanidrAH tadarzane paTavaH, svadoSabhanimIlinaH svasminsadAyekAMte sukhanIlAdevirodhAdidoSe ibhanimIlanaM yeSAM / yathebhaH pazyannapi apazyanniva vartate tathaite svadoSaM pazyaM. to'pi na pazyaMtIti / kathambhUtAste ? tapasvino varAkAH / kiM sva. pakSasAdhanaM parapakSadUSaNaM vA kuryuH ? naiva / kutaH ? apAtraM abhAjanaM te yataH / kasyAH ! tvanmatazriyaH tava mataM tvanmataM dvAdazAMgAdilakSaNaM tasya zrIryathAvadvastusvarUpavivecakatvaM tasyAH / __ marAThI arthaH-ekAMtavAdI anekAMtamatAmadhye virodhAdi doSa Aheta ase aNUna te dAkhaviNyAsa sadA ApalI tayArI dA. khavIta asatAta. va zUnyakAMta, sattAdvaita vagaire ekAMtAMtIla doSAkaDe hattIpramANe durlakSya karitAta. jase hattI padArthAMnA pahAta asanahI pahAta nasalyApramANe dAkhavito. tadvat he e. kAMtavAdI dekhIla ApalyAmatAMtIla doSAkaDe pahAta asUnahI pakSapAtavaza hoUna ekAMtamataca nirdoSa Ahe ase mAnatAta. pakSapAtagrasta jhAlele he ekAMtavAdI svapakSasiddhi va parapakSakhaMDana kase karU zakatIla. aso. he arajineza ! he ekAMtavAdI ApalyA dvAdazAMgavarNita padArthAce nirdoSa varNana karaNyAsa apAtra Aheta-ayogya Aheta. - vizeSa spaSTIkaraNa--anekAMtAmadhye virodhAdika ATha doSa utpanna hotAta; yAmuLe te mata grAhya nAhI ase ekAMtavAdI loka maNatAta. paraMtu vicAra kelA asatA tyAMce ANaNe yogya disata nAhI. paraMtu te ATha doSa koNate va tyAMcA anekAMta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) bAdAmadhye kasA praveza jhAlA yAce ekAMtavAdyAcyA tarphe varNana karUna tyA sarva doSAMcA parihAra karUna anekAMta vAda sarvathA nirdoSa Ahe he siddha kava. 1 virodha-ekA padArthAmadhye parasparavirodhI dona svabhAcAMcI kalpanA kelI hmaNaje kiMvA he dona dharma tyA padArthAta mAnale jhaNaje tethe virodha doSa utpanna hoto. jaseM agni zItala va uSNa hI Ahe ase mAnaNe. he mAnaNe virodha dopa sahita Ahe. taseca anekAMtamata hI padArthAmadhye parasparaviruddha ase astitva va nAstitva haiM dona dharma mAnate, yAmuLe yA matAMta hA virodha doSa utpanna hoto. kAraNa jetheM astitva Ahe tethe nAstitva rAhaNe azakya Ahe. jethe nAstitva Ahe tetheM astitva rahAta nAhI. 2 vaiyadhikaraNya-jyAMcA AdhAra bhinna bhinna Ahe azA dona svabhAvAMcI ekA padArthAta kalpanA karaNe yAsa vaiyadhiH karaNya doSa hmaNatAta. jaseM strItvadharmAcA AdhAra strI Ahe va puruSatva dharmAcA AdhAra puruSa Ahe. paraMtu yA donhI dharmAcI -svabhAvAMcI ekA AdhArAmadhye kalpanA kelI maNaje hA doSa utpana hoto. paraMtu anekAMta mata dona bhinna AdhArAmadhye rAhaNAr2yA astittva, nAstitva dhAMcI ekA AdhArAmadhye kA lpanA karate. astitva he bhAvAtmaka padArthAmadhye rAhate va nAstitva he abhAvAtmaka padArthAmadhye rAhate. gADhavAcyA ziMmA: madhye nAstitva dharma Ahe va padAmadhye astitva dharma Ahe. paraMtu yAMcI ekAca AdhArAmadhye kalpanA karaNe. jase ghAgara Ahe va nAhIMhI, aseM hmaNaNe. 3 anavasthA- jyA rItIne padArthAmadhye eka dharma mAnato va jyA rItIne ApaNa dusarA dharma mAnato tyAca rItIne yAcA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (213 ) mANe tyA pratyekavarmAmadhye teca dharma mAnIta jANe. padArthAmadhye astitva dharma va nAstitva dharma jyAprakAre mAnatAta tyAcapra kArAne tyA pratyeka astitva nAstitva dharmAmadhye punaH dekhIla tecateca dharma anekAMta mata mAnate. yogyapramANAne-paddhatIne pa. dArthAcyA paraMparecI kalpanA karaNe soDUna deUna vATela tyA rItIne padArthAMcyA paramparecI kalpanA karIta basalyAne padArthAcyA paramparecA zevaTa lAgata nasalyAmuLe anavasthA doSa utpanna hoto. saMkara--jyA rUpAne astitva dharmAcI ApaNa kalpanA karito tyAcarUpAne-rItIne nAstitva dharmAcI dekhIla kalpanA. karaNe. yAsa saMkara maNatAta. 5 vyatikara-vastu jyA rItIne bhedAtmaka kiMvA astitvAtmaka mAnalI jAte tyAca rItIne tI abhedAtmakaca kiMvA nAstitvadharmatmakaca mAnaNe yAsa vyatikara. hyaNatAta. ekamekAMcA svabhAva ekamekAmadhye mAnaNe, yAsa vyatikara hyaNatAta. 6 saMzaya - vastu astitvadharma va nAstitva dharmAnI yukta Ahe ase mAnale tara vastu yA dona dharmApaikI koNatyA dharmAne yukta Ahe yAcA nizcaya hota nAhI. yAsa saMzaya doSa hmaNatAta. 7 apratipatti--vastUce jJAna na hoNe. jevhAM va stUcyA svabhAvAviSayI mana sAzaMka hote tyA veLesa vastUcyA svarUpAce jJAna hota nAhI. hA aprattipatti nAMvAcA doSa anekAMtAmadhye saMbhavato. kAraNa, tyA matAMta vastu anekadharmAtmaka mAnalI Ahe. paraMtu taddharmAtmaka vastuce jJAna hota nAhI. 8 abhAvaH -tyA vastUce jJAna na jhAlyAmuLe va tice a. stitva jANaNyAcA dusarA mArga nasalyAmuLe, abhAva doSa u' spanna hoto. anekadharmAtmaka vastUce jJAna na jhAlyAmuLe ticA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) abhAva Ahe ase AhmI praNato. yApramANe he ATha doSa banekAMta vAdAmadhye utpanna hotAta. - vara je anekAMtavAdAmadhye doSa dAkhavileM te kharokharaca tyAMta Aheta kiMvA vyarthaca tyAcyAmAthI te lAdale Aheta. he puDhalyA vivecanAvarUna spaSTa hote. prathamataH virodha doSa anekAMtAmadhye Ahe kiMvA nAhI he pAhUM. vastUmadhye aneka dharma Aheta. jase ekhAdA vAdI jyAveLesa paramatAce khaMDana karato tyAveLesa tyAce bhASaNa kevaLa khaMDana. paraca asate ase nAhI. jara tyAce bhASaNa khaMDanaparaca mAnale tara te tyAcyA pakSAce dekhIla khaNDanaca karIla. paraMtu aseM nAhI. tyAce bhASaNa svapakSAce maNDana karIta asate va itarapakSAce khaNDana karIta asate. arthAta yA dona svabhAvAMnI bharalele asate. ekA manuSyAce aneka vyaktIMzI bhinna bhinna nAte asate. va niranirALyA apekSAMnI siddha hote. yAmuLe te yuktiyukta mAnale jAte. va tasale ApekSika svabhAva tyAmadhye Aheta he siddha hote. yAcapramANe vastUmadhye astitva nAstitva vagaire aneka guNa Aheta. he jarI viruddha Ahetase vATate, paraMtu apekSAMcyA sahAyAne yAMtIla virodha dUra karatA yeto. virodha tyA ThikANIca ADhalna yeto, jethe je nasate tethe mAnale jhaNaje. jase gADhavAlA ziMga nasatAMnAhI te Ahe ase mAnalyAne. paraMtu astitva nAstitva he dharma vastamadhye AjhAlA aviruddha asalele ADhaLUna yetAta. yAmuLe yAmadhye virodha nAhI. jase ghAgara hI svarUpAne Ahe va tI paTarUpAneM nAhIM hmaNaje kApaDAsArakhI nAhI. tevhAM tI amuka rItIne Ahe va amuka rItIneM nAhIM he ApaNa pratyakSa tice svarUpa pAhUna dekhIla jANU zakato. jyA rItIne tI ghAgara astitva svabhAvAlA dhA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (215.) raNa karate tyAca rItIne tI nAstitva svabhAvAsa dhAraNa karate ase jara syAdvAda maNata asalA tara to avazya sadoSa jhaTalA gelA asatA. syAdvAdAne vastUmadhye aneka dharmAcI siddhi karatA yete. jIvAcA jJAna darzana mULa svabhAva Ahe jhaNUna tyAsa jIva hmaNatAM yete. va prameyatvAdi dharmAcehI tyAcyA ThikANI astitva asalyAmuLe tyAsa ajIva aseMhI jhaNatA yete. yAstava sakaddazanI viruddha vATaNAre guNa dekhIla syAdvAda dRSTi prApta jhAlI maNaje aviruddha vATU lAgatAta. padArthAmadhye viruddha dharma asatAtaca. tathApi tyAyoge koNatIhI hAni hota nAhI. jaseM ga. jAnanAce ardhe zarIra manuSyAkRti dhAraNa karateM va ardhe zarIra hattIcyA toMDAce svarUpa dhAraNa karate. a.paNa nRsiMhAkaDe pahA tethehI hAca prakAra; toMDa siMhAce va sarva zarIra manuSyAceM. jhADAcA buMdhA sthira asalA tarI tyAcyA phAMdyA vAr2yAne halata asatAta. tevhAM calAcalatva he viruddha dharmahI tyAmadhye rAhUM zakatAta. yAstava zIta va uSNa he dharma jaseM ekatra rAhata nAhIta tadvat astitva nAstitva he viruddha dharma ekatra rAhU zakata nAhIta ase maNaNe cukIce Ahe, he siddha hote. dhUpAratIcA varacA bhAga garama asato va khAlacA bhAga thaMDa asato. yAvarUna zItoSNadharma dekhIla ekA vastUmadhye aviruddhapaNe rAhU zakatAta, he siddha hote. yAcapramANe vaiyadhikaraNya nAMvAcA doSahI anekAMta vAdAMta praveza karIta nAhI. astitva nAstitva he dona dharma jara bhitra bhinna vastUmadhye ADhaLUna Ale asate-yAMce AdhAra jara bhinna asate taraca hA doSa yA syAdvAdAmadhye ADhaLUna AlA asatAM. paraMtu he dona dharma ekAca AdhArAmadhye rAhU zakatAta. yAcapramANe vara sAMgitalelI udAharaNe yethehI upayogI paDatIla. anavasthA-hAhI doSa yA matAcA Azraya karIta nAhI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainamatAmadhye padArthAMce varNana dona rItIne karitAta. tyA dona rItI dranyArthika va paryAyArthika yA dona nayAcA Azraya ghetalA haNaje siddha hotAta. vastUmadhye sAmAnya va vizeSa ase dharma Aheta. he paryAyArthika dRSTIne varNana kele Ahe. dravyArthika dRSTIne vastu abhedasvarUpa Ahe. yAvarUna vastu ekAnekAtmaka Ahe. abheda dRSTIne tI eka Ahe; tyAveLesa guNa paryAya yAMcI kalpanA gauNa hote. bheda dRSTIne jyAveLesa ApaNa padArthAkaDe pAhato tyAveLesa ApalI abhedadRSTI gauNa hote va ApalyA najaresamora guNa va paryAya he yeta asatAta. bhedadRSTIne vastudharma anaMta asalyAmuLe tetheM anavasthA kazI? dravyAmadhye sAmAnya va vizeSa he dona dharma Aheta. yAMcyAmadhye anuvRtti va vyAvRtti yAMcyA yoge bheda utpanna hoto. va to bheda tyAMcI bhinna bhinna kArya hotAta hmaNUna Ahe. va tyAMcI bhinna bhinna kArye dekhIla tazA ta-hecyA dona padArthAtIla aneka zaktImuLe hotAta. va tyA zaktimadhyehI sahakArI kAraNAMcyA sahAyAne anekapaNA yeto. tevhAM yAdRSTIne vicAra kelyAsa anavasthA utpanna hote; paraMtu hI doSAvaha nAhI. jetheM padArthAmadhye vAstavika anaMta dharma disUna yetAta tetheM anavasthA kAlI ? paraMtu mULa padArthAcI jethe siddhi hota nAhI va yuktIcA AzrayaM na ghetAM padArthaparaM. parA kalpanA kelI jAte tetheca anavasthA doSa mAnalA Ahe. - saMkara va vyatikara hehI doSa syAdvAdAmadhye nAhIta. jyA rItIne padArthAmadhye AmI astitva svabhAva mAnato tyAca rItIne nAstitva svabhAvAcI kalpanA AhmI mAnIta nAhI. padArthAmadhye ekatva jyA rItAne mAnato tyAca rItIne anekatva AhmI mAnIta nAhI. yAmuLe saMkara doSa AmacyA matAmadhye zirata nAhI. ekatva jase dravyArthika nayAne AhmI mAnato. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 ) pAcapramANe padArthAta anekatva dekhIla dravyArthika nayAne mAn tara avazya saMkara doSa : yA matAmadhye ziralA asatA padAthAce astitva svarUpa catuSTayAne Ahe. nAstitva pararUpa catuSTayAne Ahe. yAstava saMkara doSaH syAdvAdAMta bilakUla yeta nAhI, ? vyatikara dopahI yAMmadhye nAhI. taseca, vastu sAmAnyavizeSadharmAtmaka nityAnityAtmaka va ekAnekAtmaka Ahe he yuktIne siddha jhAle Ahe. yAstava, tI ekasvabhAvAtmaka Ahe kiMvA anekasvabhAvAtmaka Ahe. asA saMzayaca rahAta nAhI. saMzaya nasalyAne tyA vastUviSayI ajJAnahIM rahAta nAhI. yAmule apratipatti hA doSa syAdvAdAta udbhavata nAhI. tasaMca va. stUce astitva siddha hota asalyAmuLe abhAva doSAlAhI yA matAmadhye Azraya , miLata nAhI. yApramANe "ekativadhAnI syAdvAdAmadhye AropilelyA yA ATha doSAMce nirAkaraNa jhAleM. va syAdvAda hA nirdoSa Ahe. ekAMtavAdhInI kevaLa svapakSavaza hoUna dveSabaddhIne yA ATha doSAMce khApara sthAvAdA mAthIM mArale hote paraMtu syAMdvAda nirdoSa Ahe haiM yA vivecanAvarUna 7.65 TET om FAA na savematadayukta vastumA yAcAmagavigatvAdisyAhaekAMtavAda TAkAU Ahe va amekAMtavAda grAhya Ahe ase hAra NaNe ayogya Ahe. kAraNa, vastUce varNana zabdAMnI karatA yeta nAhI. tI avAcya Ahe. azA zaMkece nirasana AcArya yA zlokAMta kAratAta. te taM sthaghAtinaM doSa, zamIkartumanIzvarAH / tvadviSaH svahano bAlA statvAvaktavyatAM zritAH // 8 // FE Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 218 ) te ityAdi / te ekAMtavAdinaH / taM svaghAtinaM doSa svaM hantItyevaMzIlaM / zamIka parihatuM / anIzvarAH asamarthAH / tvAM anekAMtavAdinaM dviSantIti tvadviSaH / svahanaH svamAtmAnaM ghnantIti / bAlA yathAvadvastusvarUpAnabhijJAH / tattvAvaktavyatAM zritAH AzritAH / avaktavyaM hi tatvamabhyupagacchadbhistairAtmano na kiMcidrUpaM prarUpyate ityAtmaghAtinaste bhanekadharmAtmano vastunaH krameNa vaktavyatvasambhave'pi avaktavyatvAbhyupaga. mAdAlA iti / ___ artha-he ara jineza, svataHce rAgAdika doSa dUra karaNyAsa asamartha asalele va tujhA dveSa karaNAre te ekAMtavAdI loka vastUcyA khanyA svarUpAce jJAna nasalyAmuLe lahAna ajJAna bAlakApramANe svataHcA nAza karUna gheta Aheta. va vastu sarvathA avaktavya Ahe ase jhaNatAta. vizeSa spaSTIkaraNa-sarvathA padArthAce svarUpa avaktavya Ahe ase mAnalyAvara padArthAMce varNana kase karatA yeIla. AtmyAce svarUpa samajUna gheUna Apale kalyANa karaNyAcA mArgaca kuMThita hoIla. va yA matAcA Azraya karaNAr2yA lokAMsa Atmika svabhAvAMcA paricaya na jhAlyAmuLe tyAMnI svataHcA nAza karUna ghetalA ase aNaNyAsa koNatI harakata Ahe ? athavA yA zlokAMta ' tvadviSaH ' aseM eka pada Ahe. tyAcA artha prakRta prakaraNAMta jinezvarAcA dveSa karaNAre asA hoto. ANi je jinebarAcA dveSa karatAta te svahanaH' gaje ApalA nAza karatAta ase samajAve. yAce kAraNa a a. kI jinezvarAne satya kokSamArgAcA upadeza bha.nA kelI Ahe. va tyA upadezAneca jIvAMnA mokSaprAli ho... azA sA upadezAcA avhera karUna jinezvarAcA dveSa kelyAne anaMta nApAcyA bhArAne AtmA adhopIsa prApta hoto. tyAlA banata dazelA pohocaviNe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1219) aNaje AtmaghAta karaNe navhe kA? yAstava je jinezvarAcA dveSa pharatAta te AtmaghAtakI hota he siddha hote. - sarva padArthAce svarUpa zabdAMnI avarNanIya mAnalyAvara vastUce svarUpa ziSyAMnA samajAvaNyAcA upAya koNatA ? athavA padArthAce svarUpa avaktavya Ahe ase jara maTale tara avaktavya zabdAne tyA padArthAce svarUpa sAMgitale ase hota nAhI kA? padArtha sagaLe avaktavya Aheta ase hmaNaNArA manuSya mI mauna. vrata dhAraNa kele Ahe ase sagaLyAMnA sAMgaNAr2yA manuSyApramAmeMca samajAvA. kAraNa, jyA manuSyAne maunavrata-na bolaNyAce vrata ghetaleM to bolaNAra kasA? va bolUM lAgela tara maunavratI kasA? yAcapramANe sarva padArtha avaktavya Aheta ase jhaNaNArA manuSya samajAvA. kodazAstahi pratipattarabhiprAyAH satyAH kIdRzAznAsaityAhajANaNAyAce koNate abhiprAya khare samajAveta va khoTe koNate samajAveta yA praznAce uttara AcArya yA zlokAMta sAMgatAta. sadekanityavaktavyA stAdvapakSAzca ye nayAH / sarvatheti praduSyanti ___puSyanti syAditIha te // 99 // sadityAdi / saMzca ekazca nityazca vaktavyazca ityevaMvidhA ye nayAH / tadvipakSAca asadanekAnityAvaktavyAzca ye nayAste / praduSyanti prakarSeNa duSTA bhavanti / kathaM ? sarvatheti sarvaprakAreNeti / kathaM tarhi te satyA bhavantItyAha-puSyantItyAdi / puSyanti svArthapratipAdane nirvAdhatvena puSTA bhavanti syAdityanenopalakSitAH santaH / iha jagati te tava mate / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 220 ) artha:-sarvathA vastu saMdAtmakaca Ahe, eka svabhAvAtmakeMce Ahe, nityaca Ahe paNanA karaNyAjAgIca Ahe asa kara Nana karaNAra nayA sarvathA vastu asatAnA antya avatavyastrabhASatmika Ahe ase varNana karaNAra naya he asatva ahita. yAMcyAmAge vastUMcyA khanyA svabhAvAMca sAtA hota nAhI. paraMtu hejineza heca naya jyAvaLasa: syAt yI zo dIna alaMkRta hotAta tyAveLesa padArthAMcyA svabhAvAMce varNana: nirdeSaNa karAvayAsa samaya hotAta. tAtparya - padArthAcyA svabhAvAMca varNana sarvathA asaMca Ahe sanyAsitIne hoU zakata nAhI. ase jevhA nayA haanntaat| mavhA samithyA AhetakAsa mAlAca. bAvastu kathAMcataH sA bamAmAlA dhAraNa karatalaba kathaMcita tyAhI svabhAvAlA yA raNa karate ase varNana karaNAra naya satya hAta kAraNA, vastu eka svabhAvAcIca nAhI ticyAmadhye nAnAsvabhAna Aheta. tevhA arjuna kamAvatra vastamadhye Ahe. dusarA strabhAva ticyAMta nAhIca asA niyama karaNAre laya asatya ko nasAvata, yAstava jainAMnI jeM vastUce varNana kele Ahe te. khareM hoya. va itarAMnI kelele varNana mithyA hoya. syAdvAdAcyA AzrayAna virodha koTheca disata nAhI va tyAMcA Azraya soDalA jhaNaje sarvatra virodhaca virodha Ahe ase smjaay| syAcchabdaguNamAhasyAt yA padAce svarUpa kAya Ahe he AcArya sAMgatAta. sarvathAniyamatyAgI ythaadRssttmpeksskaa|| syAMcchabdastAvakai nyAye nAnyeSAmAtmavidriyAmA sarvathetyAdi. / sadevAsadevatyAdiko niyamaH sarvathAniyamaH "taM tyajatItyevaMzIlastattyAgI / kosau ? syAcchabdaH / punarapi kathambhUtaH? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 221 ) reserves in prakAraNa datyAdirUpeNa dRSaM pramANapratipanna yathAdRSTa, bAharannazca tatvamapata / ka itthambhUtaH syAcchadaH kanikA nAma siyA di zivamiti parsAmA rAkhana vidveSaNAt T marAThI padArtha sarapaMca Ahe kA to asama Ahe asA jo niyama (yAcA tyAga ' syAt zabdAta satA. arthAta ekAnta vAdAcA nirAsa syAne karatA yatA vastaca svabhAva tyAMcA pratyakSAdi gaNanA Patra Final zodha karaNArA asA hA s hai jineza, yA ' syAt ' zabdAcA prayoga ApaNa atiyA selyA anekAnta matAzivAya itara matAmatryAlA nAhI. he jineza, ekatAca ApalA nAza karUna ghetalA Ahe. kAraNa, jIvAdi padArthAcI athavA tyAMcyA svabhAvAMcI vANa ki siddhi syAdvAdAzivAya hota nAhI. ekAMtavAdI padArtha sadrUpaca Ahe kiMvA asaca Ahe ase ahmaNatAta te tyAce jhaNaNa dekhIla svazidAcA na kelyAna siddhI hota nAhI. yA tyAMnI svataH jApalyA pAyAvara kulhADa mArUna ghetalI "asa hota nAhI kAya mata ekAMtavAdI 7 'ahita' he siddha hote. f 'namunyenArUpeNa jIvAdi vastu nityA visvabhAvaM te kAkathaJcittathA sarvathA kA ? yadi sarvathA sadekAMsa prasaMgA dakatakSati kathaM vittadAnavasthetyA zrI jinezvarAMcyA matAmadhye jyA rItIne, jIvAdi vastu -nityAdi sarvabhAvAlA dhAraNa karaNAcyA Aheta ase sAMgitale, tyAca zetIne tyA vastu kathaMcit nityAdi svabhAvayukta maantaa| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1291) Aheta kiMvA sarvathA mAnalyA Aheta ! jara sarvathA nityAdi svabhAvayukta vastu Aheta ase mAnale tara ekAMtavAdAcAca svI kAra kelA ase hoIla. va yA yoge tumacA anekAMtavAda nAza pAvela. kadAcit kathaMcit nityAdisvabhAvayukta vastu Aheta ase mAnIta asAla tara anavasthA nAMvAcA doSa yeto. to asA-kI ApaNa anekAMtahI kathaMcit - anekAMtasvarUpAcA mAnalA va tyAMta punaH punaH anekAMtAcI kalpanA karIta ge: lyAsa tyA paraMparecA aMtaca lAgaNAra nAhI. yA zaMkece uttara AcArya detAta. anekAMto'pyanekAMtaH, prmaannnysaadhnH| anekAMtaH pramANAtte, tadekAMto'pitAnayAt // 1.1 // anekAMto'pItyAdi / anekAMto'pi na kevalaM samyagekAMta ityapizabdArthaH / kathambhUtaHanekAntaH kathaMcitsyAdityarthaH / punarapi kathaMbhUtaH pramANanayasAdhanaH / pramANe ca nayAzca sAdhana yasya / etadeva darzayananekAMta ityAdyAha / pramANAtsAdhanAt anekAMtaH sidhyati / te tava mate / sakalAdezaH pramANAdhInaH ityabhidhAnAt / tadekAMtaH tasminnanekAMta ekAMtaH tadekAMtaH pratiniyatadharmaH / sa kasmAtsidhyati ? nayAt kathambhU. tAt arpitAt vivakSitAt / vikalAdezo nayAdhInaH / _ artha he arajineza, ApalyA matAmadhye anekAMta dekhIla ka thaMcit anekAMta Ahe. samyagekAMta kathaMcit anekAMta asa'NAra. tyAcyAbaddala kAya sAMgAvayAce Ahe? anekAMtAcI siddhi pramANApAsUna hote. va samyagekAMtAcI siddhi satya nayApAsUna hote. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 223 ) vizeSa spaSTIkaraNa - ekAMtAce dona bheda Aheta samyagekAMta va mithyA ekAMta . vastUcyA aneka svabhAvAMnA viSaya na karatA ekAca svabhAvAlA mukhyateneM jANaNAra va itara svabhAvAMnA tyA. veLesa gauNa samajaNAre je jJAna tyAsa samyagekAMta hmaNatAta. yA samyakAMtAlA anekAMta hANaNyAce kAraNa he Ahe kIM hA ekAMta, vastu eka svabhAvAtmakaceM Ahe, aseM samajata nAhIM. evaDheca kI, vastUMtIla ekA dharmAlA mukhya samajato va ticyA itara dharmAlA gauNa samajato. vastUcyA jevaDhyA aMzAlA mukhyatA anekAMta deto tevaDhAca aMza tyAveLesa mukhyateneM yA anekAMtAcA viSaya asalyAmuLe mukhyatvAcyA dRSTIne yA anekAMtAlA ' samyakAMta' aseM AhmI hmaNUM zakato. va vastUcyA itara svabhAvAMcA niSedha na karatAM tyAMnA gauNa mAnIta asalyAmuLe yA ekAMtAsa anekAMta aseMhI hmaNatAM yete. va padArthAta vi. vakSita svabhAvAzivAya dusare svabhAva nAhIMta aseM samajaNAreM je jJAna tyAsa mithyaikAMta hmaNatAta. yApramANe ekAMtAceM jaseM dona bheda Aheta taseca anekAMtAce dekhIla dona Aheta. samyaganekAMta va mithyA anekAMta, vastUcyA sarva svabhAvAMnA sAMgaNArA yukti va Agama yAMcyA yogeM jyAlA bAdhA yeta nAhIM kiMvA jo yukti 1 Agama yAMce ullaMghana na karatAM tyAMnA anukUla asato to samyaganekAMta hoya. vastu ekAneka svabhAvAtmakaca Ahe ase mAnaNArA to mithyA anekAMta hoya. yA anekAMtAce yukti va Agama yA ubhayatAMbarobara viLA bhopaLyA evaDhe sakhya asateM. hmaNUna yAsa mithyA anekata hmaNatAta. taseca samyaganekAMtAsa pramANa hmaNatAta va mithyA anekAMtAsa pramANAbhAsa aseM hmaNatAta. jara anekAMta hA sarvathA anekAtaca asatAM to kathaMcit ekAMta na hotA tara ekAMtAcA a Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASa zAsvA ekAMtAcyA samUhApAsUna banalelyA anekI tAyA dekhIla abhAva jhAlA asatAnasa vRkSa maigajeM "kAya yAcA vicAra karU lAgalI tara ApaNAMsa ase paMTila kI zAkhA pAne phula buMdhA ityAdikAMcyA samahAlAca vakSa haNato. yaunA soDUna pUrva ay zakela kAya tara ekAMtIyA samUhAlA. sADUna anezAMta nisaLA asaM zakata nAhI. jayA vastUmadhye siAmAnya vizeSa ase dharma asatAta. yA dhamAyA piuMca vistU hoya. vastUne jara vizeSa dharma soDUna dilI tara sAmAnya sva rahiNAra nAhI. yApramANe vizeSa dhamAdhAna karUna degIcyA ekAMtAcI tyAga anekAMtAna kelA tara nAtAcA hI lopa hoUna sarvasvI jJAnAcA lopa hoIla. yAstava amakAnta dekhola' kacit ekAMta ya kacit anekAMta bihi, ase samajAve. prakRtArthamupasaMharannAha , . .... AtA prakRta viSayAcA upasaMhAra karitAnaiti nirupamayuktazAsanaH, priyahitrayogaguNAmuzAsanaH / arajina damatIrthanAyaka - svamiva satA pratibodhanAya kH||12|| hatItyAdi / iti evaM nirupama upamAyAH niSkrAMtaM yukta zAsana yuktaM pramANopapannaM zaM sana mataM yasya / yuktizAsana itica kaci paatthH| nirupamA nirvAdhA yuktiH pratyakSAdilakSaNAM "yasya zAsanai mate itica / priya hitayogaguNAnuzAsanaH / 'priyA; "surkhadA 'hitI pariNAmaphaTakA: teca te yogaguNAzca / yogA prazastamanovAkAya yAcArAH gA samyagdarzanAdayaH teSAmanuzAsana anuzAsakaH / itthaMbhUna asajina arasaMjJaka jina ! damatIrthanAyakaH damasyendriyajayasya sUcakaM tIrtha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 225) pravacanaM tasya nAyakaH pravartakasvabhitra satAM paMDitAnAM pratibodhanAya pratibodhanArtha konyo naiva kazcit / artha-pUrvI sAMgitalyApramANe nirdoSa yuktIMnI bharaleleM jyAceM mata Ahe, sukhadAyaka va pariNAmI hitakara ase jyAce mAnasika, zArIrika va vAcanika vyApAra Aheta va jo sabhyagdarzanAdika guNAMcA bhavyAMnA upadeza karato. indriya vijayAceM sUcaka azA zAstrAMcA bhavyAMnA jyAne upadeza kelA, azA he arajinA ! tujhyAzivAya koNatA manuSya paMDita janAMnA upadeza deNyAsa samartha Ahe ? ___ idAnI stuteH phalaM yAcamAnaH prAhaAtAM graMthakAra stutIcyA phalAcI yAcanA karatAtamatiguNavibhavAnurUpata stvayi varadAgamadRSTirUpataH // gaNakRzamapi kiMcanoditaM, _ mama bhavatAritAsanoditam // 10 // matItyAdi / materbuddherguNo yathAvadarthaparicchedakatvaM tasya vibhavaH sampattiH tasyAnurUpato yAvAnmatiguNavibhava ityarthaH / tvayi viSaye varada AgamadRSTirUpataH agamena dRSTidarzanaM parijJAnaM bhavadguNAnAM tasyA rUpaM tasmAdAgamadRSTi pataH AgamapratipAditabhavadguNAnatikramaNetyarthaH / guNakazamapi guNAnAM bhavadguNAnAM kRzamapi stokamapi lezo'pi kiJcana ki uditaM nyAvarNitaM / mama stotuH / bhavatAd bhUyAt / duritAsano. ditaM duritaM pApaM tasya asanaM kSepaNaM vinAzanaM tasminnuditaM udayi / samartham / artha-zAstrAmadhye je ApalyA guNAMce varNana kele aho. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (226) tyAsa anusarUna va mAjhyA buddhimadhye jI vicArazakti Ahe, ticA Azraya gheUna yathAzAta je ApalyA guNAMce alpa varNana mI kele, he ara jineza, te Apale thoDeseM guNavarNana mAjhyA pAtakAMcA nAza karo.. iti aranAthastutiH / yApramANe zrIaranAtha jinAce stotra saMpaleM / atha mallinAtha jinastutiH / yasya maharSeH sakalapadArtha pratyavabodhaH samajani sAkSAt / sAmaramarvaM jagadapi sarva prAJjali bhUtvA praNipatati sma / / 106 // yasyetyAdi / yasya mallinamnastIrthakaradevasya / kathambhUtasya ? maharSeH mahAnindrAdInAM pUjyaH sa cAso RSizca tasya / kiM ? samajani saMjAlaH / kosau ? sakalapadArthapratyavabodhaH sakalAzca te padArthAzca teSAM prati samaMtAt ava azeSavizeSato bodhaH parijJAnaM / kathaM samajani ? sAkSAt parisphuTatayA / ataeva praNipatatisma praNataM saMjAtaM / kiM tat ? jagat / kathambhUtaM ? sarvamapi / punarapi kathambhUtaM ? sAmaramartya amarAzca matyAMzca taiH saha vartate iti sAmaramatyaM / kiM kRtvA prAMjali bhUtvA prabaddhAMjali bhUtvA / arthaH--jyA iMdrAdipUjya zrI malli jinezvarAsa saMpUrNa padA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (227 ) thAce pUrNa va spaSTa ase jJAna jhAle Ahe; va jyAsa caturNikAya deva va sarva manuSya ANi sagaLe jaga moThyA bhaktAne hAta joDUna namra hoUna namaskAra karatAta, tyA zrImalliAjanezvarAsa mA zaraNa jAto, _bhagavadIyaM zarIraM vacanaM caivavidhamityAha / zrI malliAjinAMca zarIra va divya dhyAna yAMce varNana. yasya ca mUtiH kanakamAva, svsphurdaabhaakRtpaarvessaa| bAgapi tatvaM kathayitukAmA, . syAtpadapUrvA ramayati sAdhUna // 107 // yasya catyAdi / yasya mallitIrthakaradevasya mUrtizca zarIraM ca / kathambhUtaM ? kanakamayova suvarNana nivRttA iva / punarapi kathambhUtetyAha svatyAdi sphurantI cAsau AbhAca dIptiH sphuradAmA, svasya sphuradAbhA, tayA kRtaH pariveSaH sakalazarIravyAptiH, bhAmaNDalaM vA yasyAM sa tthotaa| na kevalaM mUrtirevaMvidhA kiMtu vAgapi vacanamapi / yasyeti sambandhaH / kiMviziSTA ?. kathayitukAmA / kiM tat ? tatvaM yathAvadvastusvarUpaM acetanApIyamupacArAdevamucyate, yathA bhikSA bhikSukAna vAsayati / sA itthaM. bhUtA vA kiM karoti ityAha ramayati AtmanyanuraktAnkaroti / kAn ? sAdhUna bhavyAn / kathambhUtA ? syAtpadapUrvA syAtpadopalakSitA ityarthaH ___ arthaH-zrI malli jinezvarAce zarIra sonyAne banavilyA pramANe disata hote. va kAMtAce maMDaLa tyAMcyA zarIrAbhovatI pasarale hote va syAdvAdAne bharalelA tyAMcA divya dhvani, vastUce khare svarUpa dAkhaviNArA asalyAmuLe to bhavya janAMcI mane ApalyAkaDeca AkarSaNa karUna gheta ase. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manu pramANabAdhitAsI bhAviSyatyataH kathaM tAramAyAvatItyAha / zrI mallijinAMcA divya dhvani jara pramANAMnI bAdhita asela tara bhanyajIvAMnA ApalyAkaDe AkarSita kasA karUM zakela thA zaMkece uttara. yasya purastAdvigalitamAnA, na pratitIyA bhuvi vivadante / bhUrapi ramyA pratipadamAsI jjAtavikozAmbujamRduhAsA // 108 // yasyetyAdi / yasya bhagavataH / purastAdagrataH / pratitIrthyA ekAMtavAdino na vivadante na vipratipattaM kurvanti / ka ? bhuvi pRthivyAM kathambhUtA: ? vigalitamAnA vigalito vinaSTo mAno do yeSAM te tathoktAH / ata: katha pramANabAdhitA tadvAk / bhagavatsamAgamane bhUmirapi itthaMbhUtA saMjAtetyAha bhUrapItyAdi / bhUrapi pRthivyapi / ramyA manojJA / padaM padaM prati pratipadaM / AsItsaMjAtA / kathaMbhUtA ityAhajAtetyAdi / vikozAni vikAsatAni ca tAni aMbujAni padmAni tai jato mRduH komalo hAso yasyAH / ___ arthaH-yA pRthvItalAvara zrI mallijinezvarApuDhe ekAMtavAdI bilakula vAda karUM zakata nAhI. ekAMta vAdyAMcA garva zrI malli jinezvarAsa pAhilyAbarobara koThe paLUna jAto he samajataca nAhI. yAvarUna tyAMce vacana yuktiyukta hote. zrI malli jinAcA divyadhvani itakA AkarSaka hotA kI tyAyogeM bha. vyajIvaca mohita hota hote ase nAhI, paraMtu acetana pRthvI dekhIla AnaMdAne manohara disU lAgalI va vikasita kamalAMcyA miSAne tI gAlAMtalyA gAlAMtaca maMda maMda hasU lAgalI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 229 ) idAnIM bhagavato vacanapratigrahaziSyasaMpadaM darzayannAha. AtAM bhagavaMtAcyA vacanAce grahaNa karaNAnyA ziSyAMce varNana kAratAta. yasya samatAjjinazizirAMzAH, ziSyakasAdhugrahavibhavo'bhUt / tIthamapi svaM jananasamudra- trAsitasatvAttaraNapathAgram // 109 // yasyetyAdi / yasya mallinAthasya samatAtsarvataH / aMzava iva kirajA iva aMzavo vacanavizeSAH svarUpaprakAzakatvAt / zizirAH eneelaicaranda zItalA aMzavo vacanAni yasya sa tathoktaH / jinavAsI zizirAMzu tasya / ziSyakasAdhugrahavibhavo'bhUt / ziSyakAzca te sAdhavazca yatayo bhavyA vA ta eva grahAstArakAsteSAM vibhavaH sampat abhUtra saMjAtaH / na kevala tadvibhava evAbhUt kiMtu tArthamAma - tamapi / abhUt / kathambhUtaM ? svaM AtmIyaM / punarapi kathambhUtamityAha- jananetyAdi / jananaM janma saMsAra: tadeva samudro duSpAratvAt tena vAsitA bhayaM nItAsteca te satvAsteSAmuttaraNapathaH / ata eva saMkalatIrthabhyo'gra pradhAnaM tat / artha:-- saMpUrNa lokAMcA saMsAratApa dUra karaNAre vacanarUpI thaMDa kiraNAMnA dhAraNa karaNAr2yA mallinAtha jinacaMdrAMce ziSya aseM yatIzvara va bhavyajIva heca nakSatraM hota va heca zrI jinezvaracandrAce aizvarya Ahe. va mallinAtha tIrthakarAMnA ApalyA divyadhvanaitUna sAMgitaleleM dvAdazAMgazruta, saMsArasamudra tarUna jANe azakya Ahe azA vicArAne ghAbaralelyA bhavyajIvAMnA to tarUna jANyAcA mArga dAkhaviNyAmadhye agrasthAna paTakAvile. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1230) nanu lAgutoSezaSaNAdhAzaSTo'pi bhagavAnkathaM karmaNAM prakSayaM kuryAdyata sakalapadAthapratyavagAdhabhAka, sakalakamAvapramAkSalakSaNa mAkSabhAgvA bhavadityAhapUrvavarNana viziSTa zrI jinezvara kamAMcA kasA nAza karatAta jyAyoge sarva padAthAca tyAMnA jJAna hote kivA sapUrNa karmAcA nAza rUpo mokSaprAti hAila ? yA zakace uttara AcArya datAta. yasya ca zukla paramatapo'gni __ dhyAnamanantaM duritamadhAkSAt / taM jinAsaha kRtakaraNIyaM, _mAllamazalya zaraNAmatogasma // 11 // yastha cetyAdi / yasya bhagavataH zuklaca dhyAna / paramatapo'gniH paramaM ca tattapazca tadevAgnirazeSakamanidAhakatvAt / tadrUpa yat zukla. dhyAnaM c| yadduArata aSTakarmarUpaM adhAzAt / kathambhUta durita ? anantaM na kenacidaMtaH kartuM zakyate yasya / ekatvavitakavIcAralakSaNana hi zukladhyAnena ghAtikarmANi dagdhAni ataH sakalArthAvabodhasambhavaH / vyuparatakriyAnivRttilakSaNana tu zeSakamANi tataH sakalakamavipramokSala: kSaNamokSasaMmavaH / taM jinAsaha taM prAguktavizaSaNaviziSTa / jinazcAsA siMhazca, jinAnAM kA siMhaH pradhAnastaM / mAla mallinAmAnaM tIrthakaradevaM / kathambhUta ? kRtakaraNAyaM kRtaM karaNIyaM saMsArocchedala. kSaNa yana / punarapi kathaMbhUtaM ? azalyaM na saMti mAyAdIni zalyAnyasya / zaraNaM ito gato'smi bhavAmi / artha-saMpUrNa karmAcA nAza karaNyAsa ati pANaM asalelyA jyAcyA utkRSTa taporUpI zuklathyAnAne, jyAMcA nAza karaNyAsa azakya azA ATha kamAMcA nAza va jyAne saM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1.231) sArAcA uccheda-jAza kelA; mAyA, mithyAtva, nidAna hI zalye jyAne ApalyA AtmyApAsUna dUra kelI; ANi jo gaNadharAdikAmadhye zreSTha Ahe, tyA zrI mallijinezvarAsa bhI ananyabhAvAne zaraNa gelo Ahe. tAtparya-tapazcaraNa he kamanirjarA va mokSAcI prAti karUna deNAre Ahe. dhyAna hA tapAcAca bheda Ahe. ekatvapitavIcAra nAMvAcyA dhyAnAne mallijinAMnA ghAtikamAMcA nAza kelA. tyAmuLe tyAMnA sarva vastUMce jJAna jhAle. vyuparata-kriyAnivRtti nAvAcyA dhyAnAne tyAMnI adhAti kamAMcA nAza kelA. tyAmuLe tyAMnA mokSalakSmIcI prApti karUna ghetAM AlI. tyAMnI kA~cA nAza kasA kelA va jJAna prApti tyAMnA kazI jhAlI yA zaMkece uttara AcAryAMnI yA zlokAMta dile Ahe. aso. ..moharUpI mallAcA---pahilavAnAcA yAMnA pADAva kelA yAmuLe yAMce malli haiM nAMva sArthaka Ahe. jagAmadhye mohamalla hA advitIya pahilabAna tyAcyAvara vijaya miLaviNe sAmAnya mANasAlA agadI azakya Ahe. tyAlA jiMkaNyAce kAma yA jinezvarAMnI keleM yAstava iMdrAdikAMnI yA 'malli' aseM nAMva ThevileM. iti mallinAthastutiH / yApramANe mallinAtha jinAMce stotra saMpale. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 232 ) atha zrI munisuvrata stutiH| adhigatamunisuvratasthiti munivRSabho munisuvrato'naghaH / munipariSadi nirbabhau bhavA nuDupariSatparivItasomavat // 111 // adhigatetyAdi / zomanAni ca tAni bratAni ca subratAni / munInAM suvratAni munisuvratAni teSAM sthitiH sA avigatA nizcitA yena sa tathoktaH / kosau ? munisuvrataH anenAnvarthasaMjJA bhagavataH pratipAditA / punarapi kathambhataH ? muMnivRSabho muninAyakaH / punarapi kiviziSTaH ? anagho na vidyatecaM ghAtikamecatuSTayarUpaM pApaM yasya sa itthambhato bhagavAn nirvabhau virAjitavAn / ka ? manipariSadi samava. saraNe / ka iva ketyAha uDatyAdi / uDUnAM nakSatrANAM pariSarasaMghAtaH tayA parivItaH sa cAsau somavedaH sa iva tadvat / - artha-pAparUpa cAra ghAtikamAnI rahita, muninAyaka, munI. zvarAMcyA vratAMcA nirNaya jyAMnI kelA Ahe hmaNUnaca munisu. bata haiM sArthaka nAMva dhAraNa karaNAre zrI jineza--[ 20 visAve tIrthakara ] tArAgaNAne veSTilelyA caMdrApramANe munijanAMcyA sabhemadhye zobhale. bhagavataH zarIrAtizayaM darzayannAha / bhagavaMtAcyA zarIrAce mAhAtmya sAMgatAta. pariNatazikhikaNTharAgayA kRtamadanigrahavigrahAbhayA / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 233 ) tava jina tapasaH prasUtayA, grahapariveSa rucaiva zobhitam // 112 // pariNatetyAdi / anaMtarazloke vapurikhyAte tadihAbhisambadhyate / tenetthaM vyAkhyAyate / zobhitaM / kiM ? tadvapuH kasyaH tatra he jina / kayA ? kRtamadanigrahavigrahAbhayA mo madano darpo vA kRto madanasya nitraho yena sa cAsau vigrahazca tasya bhA dIptistayA athavA kRtamadanigraheti saMbodhanAsajjinetyasya vizeSaNaM | kathambhUtayetyAha parivetyAdi / pariNato yuvAvasthaH sa cAsau zikhI ca mayUraH tasya kaMThaH tasya rAga iva rAgo yasyAH sA tathoktA tayA / rAgaH chAyAlAdRzyanityaH / punarapi kathambhUtayA : tapasaH prasUtayA anazanAdilakSagaM tapaH tasmAtsUtayA jAtayA / kayeva zobhitamityAha grahetyAdi / mahatya candramasaH parive maMDalaM tasya ruk dItistayeva // artha :- he jineza ! anazanAdi vArA prakAracyA tapi utpattisthAna va bhara tAruNyAMta AlelyA madhUrAcyA kaMThAsArakhA nIlavarNa dhAraNa karaNAr2yA ANi madanAcA athavA gavoca / vidhvaMsa karaNAr2yA azA zarIrAcyA kAMtIne Apale zarIra prabhAmaMDalAneM peTilelyA caMdrApramANe zobhuM lAgaleM. punarapi kathambhUtaM vapurityAha / punaH bhagavaMtAcyA zarIrAceM varNana. zaziruci zuci zuklalohita, surabhitaraM virajo nijaM vapuH / tava zivamativismayaM yate, yadapica vAGmanasIyanahitam // 113 // paMSItyAdi / zazI candraH tasya rucirItistadvacchucirnirma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 234) zuklalohitaM ruciraM yasya / surabhitaraM sugandhitaraM / virajo vigata rajo yasya / nijaM AtmI, vapuH zarIraM / tava he yate mahAmune zivaM prazastaM zubhaM / ativismayaM saundaryeNa sAzcarya / yadapi ca vAupamasIyaM vAGmanasodbhavaM IhitaM tadapi ativismayam / artha-he jineza, he mahAmune, caMdrakiraNApramANe nirmala va pAMDhar2yA raktAne yukta, sugaMdhita, niSpApa, dhULa vagairenI rahita, zubha ase Apale zarIra sarva janAMnA AzcaryAta guMga karUna soDale. va ApalyA zarIrApramANeca ApalyA manAne vacanAce vyApAra dekhIla, atyaMta nimela va zubha Aheta. tAtparya:-zrI munisuvrata tIrthakarAMce zarIra, mana va bhASaNa hI sArakhI hotI. zarIra sauMdayAta jyAcI barobarI koNI karajAre nAhI ase hote, mana sarva sadguNAMcyA vikAsAne suMdara disata hote. ANi bhASaNa cittAkarSaka va jagAcyA kalyA. mAlA vAhileleM aseM hoteM. pAstava yA tihIMcI samAnatA hotI. sarvajJatAliMga vedamityAha / bhojinezvarAcyA divya dhanIne te sarvajJa Aheta he siddha hote. he AcArya sAMgatAta. sthitijanananirodhalakSaNaM, caramacaraM ca jagatpratikSaNam / iti jina sakalajJalAMchana, vacanamidaM vadatAM varasya te // 114 // sthitItyAdi / sthitiH thrISyaM jananamutpAdo nirodho vimAza* etallakSaNaM svarUpaM yasya tatabhoktaM / kiM tat / jagat / kathambhUtaM ! paramagAra besanAcenAkAmi sabhaH / kiM kadAdhinattapAbhUtamilAmAI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 215 ) pratikSaNaM kSaNa prati / iti evaM yadvacanaM tatte taba jina sakalajJalAMchana sarvajJatAcihnaM / kiMviziSTasya te vadatAM varasya / vadatAM tatvamupadizata madhye varasya zreya | * artha - he munisuvratanAtha jineza, ApaNa tatvAMcA upadeza karaNA yA gaNadharAdikAMmadhyeM zreSTha AhAMta va pratikSaNI jagAMtIla vetana padArthAMcyA sthiti, utpatti va vinAza hyA tIna avasthA hotAta asA ApaNa upadeza kelA. yA upadezAvarUnaca ApaNa sarvajJa AhAMta haiM Tharate. hA ApalA upadeza sarvajJapaNAce cihna Ahe. tAtparya -- kityeka loka padArtha kSaNikaca mAnatAta, ki. syeka padArtha nitya Aheta ase samajatAta. va kityeka padAthIcI utpatti hamezA hote aseM samajatAta. paraMtu pratikSaNIM uparokta tIna avasthA padArthAmadhye hotaca asatAta. pratyeka padArthAcyA pUrva avasthecA nAza hoto, navIna avasthA utpanna hote va yA dona avasthemadhye padArtha ApalI sthiratA rAkhIta asato. aNUna padArtha yA tIna avasthAMnA dhAraNa karIta asato. jase samudrAmadhye eka lATa utpanna hote, tilA vinAza hoUna ticeM dusanyA lATemadhyeM pariNamana hoteM. paraMtu lATecyA utpatti va vinAza yA dona avasthAmadhyeM jala kAyama asateM. jaseM jalAmadhye hyA tIna avasthA dRSTigocara hotAta tazAca yA tIna avasthA sarva padArthAmadhyeM pratikSaNI hota asatAta. asA upadeza zrI munisuvratanAtha jinAMnIM bhavyAMnA kelA hmaNUna tyAMcyA yA upadezAvarUna te sarvajJa hote haiM TharateM. bhagavato'pAyaprAptipratipAdanapUrvakaM stotA stuteH phalaM yAcamAnaH prAha / zrI munisuvratanAtha dekhIla prathama aSTa karmasahita hote; tadanaMtara karmAMcA nAza karUna tyAMnI mokSa miLavilA. malA dekhIla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSapadAcI mApti karUna debona. azI SakAra prArthanA karatAta. duritamalakalaMkamaSTaka, nirupamayogabalana nirdahan / abhavadabhavasAkhyavAn bhavAn, bhavatu mamApi bhavopazAntaye // 115 // ". duritetyAdyAha-abhavatsaMjAtaH / kosau ? bhavAn munisuva tatIrthakaradevaH / yathagbhUtaH ? abhavasaukhyavAn / bhava saMsAre sauMkhyamindriyaprabhavaM bhavasaukhyaM na bhavasaukhyamabhavasaukhyamatIndriyaM mokSasaukhyamityarthaH / tadasyAratIti tadvAn / kiM kurvannabhavasaukhyavAnamavat ! niIhan bhasmasAta kurvan / kiM tat ? duritamalakalaGka duritaM karma tadeva malo jIvasvarUpapracchAdakatvAt tena kalaMka Atmana upalapastaM / kathambhUtaM ? aSTakaM jJAnAvaraNAdyaSTaprakAraM / kena nirdahan ? nirupamayogabalena yogaH samAdhiH zukladhyAnalakSaNo, nirupamazcAsau yogazca tasya balaM sAmathyaM tena / sa itthambhUto bhagavAn bhavatu astu / kimarthaM ! bhavApazAMtaye saMsAravinAzAya / kasya ? mamApi stoturapiM / na kevalaM svAtmana eva // . arthaH-ApalyA utkRSTa zukladhyAnAcyA sAmarthyAne jIvAceM vAstavika svarUpa jhAkUna TAkaNAcA ATha karmamalAMcA nAza karUna he munisunnatanAtha jineza ! ApaNa atIMdriya mokSasukhAcI prApti karUna ghetalI Ahe. yAstava he jineza, mAjhe dekhIla ApaNa saMsAraduHkha dUra karA. iti munisuvrtnaathstutiH| yApramANe zrI munisuvratanAtha jinAce stavana saMpale. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya zrI mminaavrsutiH| stutiH stotuH sAdhoH kuzalapariNAmAya sa tadA, bhavenmA vA stutyaH phalamapi tatastasya va stH| kimevaM svAdhInyAjjagati sulabhe zrAyasapathe, stuyAnna tvA vidvAnsatatamAbhapUjyaM namijinam // 116 stutirityAdi / stutiH stotraM / kuzalapariNAmAya kuzalaM puNyaM tasya sAdhakaH pariNAmaH kuzalapariNAmaH tasmai / bhavatItyadhyAhAyaM / kasya ! stotuH stutikartuH / kathagbhUtasya ? sApAH bhavyasya / sa stutya: tadA stotuH kAle / upalakSaNametatsaddezasya / tatra bhavenmA vA bhavet / nAyamAGa / luGiti' lug bhavati / tataH stutyAtphalamapi svargAdikaM bhavanmA vati yojyaM / tasyaH ca stH| co yasmAdarthe / tasya stotuH mato vidyamAnasya / yasmAnkuzalapariNAmaprasAdhyapuNyavizeSAdeva tatphalaM saMbhapati atazca kathaM sa prakSApUrvakArI bhavantaM na stuya't ityAha-kimevamityAdi / kiM na tvA tvAM stuyAt apitu stuyAdava / kosau ! vidvAn divekI / kasminsati ? zrAyaH.pathe zreyo niHzreyasa tadadhikRtya kRtaH zrAyamaH / devikAziMzapAdIrghasatrazreyasAmA itye. kaarsyaakaarH| sa cAsau paMthAzca samyagdarzanAdilakSaNo mokssmaargstsmin| kathambhUte ? sulabhe sukhaprApye / ka ? jagati / kasmAt ? svAdhInyAt AtmAyattatvAt / itthaM evamuktaprakAreNa / kathambhUtaM tvAM ? namijinaM naminAmAnaM jinaM tIrthakaradevaM / punarapi kathambhUtam ? satatamabhipUjyaM salataM sarvadA abhi samantAdindrAdInAM pUjyamArAdhyam / . arthaH-stuti hI puNya utpanna karate, stutIcyA yogAne puNya utpanna hoIla ase AtmyAce pariNAma zubha hotAta. paraMtu jyA ArAdhya devAcI ApaNa stuti karato to ArAdhya deva stuti karateveLI tyA ThikANI aso kiMvA naso. athavA tyA stutIpAsUna AmAMsa svargAdikAMcI prApti hovo athavA na hovo vidyamAna kathaM ma prakSAlA stuyAta prAyaH pathe aAsAmA itye Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu stuti kelyApAsUna puNya utpana hote haiM khareM. va puNyApA. suna svAdikAMcI prApti ApoApaca hoIla. yAstava samyagdarzanAdi lakSaNAcA mokSa mArga zulabha rItIne yA stutIpAsUna ApaNAMsa prApta hoto, va stutI karaNe he ApalyA svAdhIna Ahe. yAstava indrAdikAMkaDUna pUjanIya azA he nami jinA ! koNatA vidvAna manuSya tulA namaskAra karUna tujhI stuti kara. NAra nAhI bare. ki tena kRtaM yenatthaM pUjyoso saMpanna ityAha / zrInami jimAnI ase koNate kRtya keleM kyAcyAyoge te saghalokabaMdha jhAle ? yAce uttara. tvayA dhIman bramapraNidhimanasA janmanigalaM, samUlaM nibhinnaM tvamasi viduSAM mokSapadavI / tvayi jJAnajyotirvibhavakiraNaibhAti bhgv-|| nabhUvankhadyotA iva zuciravAvanyamatayaH // 117 // tvayetyAdi / tvayA namitIrthakaradevena / dhImanviziSTabuddhi yukta ! nibhinna vinAzitaM / kiM tat ? janmanigalaM janmaiva nigalaM bandhanaM / kathaM nirbhinna ? samUlaM tatkAraNabhUtakarmaNA sahetyarthaH / kathambhUtena tvayA ? brahmapraNidhimanasA brahmaNi paramAtmasvarUpe praNidhiH praNidhAnamekAgratA yasya tattathAvidhaM mano yasya tena / yatasvayA tannibhinnaM tatastvaM asi bhavasi / mokSapadavI mokSamArgaH / keSAM ? viduSAM vipazcitAM / nanu sugatAdibhirapi nirbhinnaM bhaviSyati atastepi tatpadavIrUpAH syurityatrAha tvayItyAdi / tvayi namijine / kathambhUte ? zuci. ravI zucinimalo raviH zucikAle vA ASAdakAle raviH tasmin / tadravAviva tadravau / kiM kurvati ? bhAti / kairityAha jJAnetyAdi / jJAnameva kevaTasvarUpaM jyotistasya vibhavaH sampattiH sa eva kiraNAstaiH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 239 ) itthaM tvayi vibhAti sati he bhagavan , abhUvana saMjAtAH / ke ? anyamatayaH bhavatpraNItatatvAdanyasmiMstatve matirbuddhiryaSAmIzvarakapilasugatAdInAM / kathambhUtA abhUvan ? khadyotA iva khe AkAze dyotante iti khadyotAH kITavizeSAH ta iva / hatapratApAH saMjAtAH ityarthaH / _ marAThI artha:-he kevalajJAnasaMpanna nami jineMdrA! tUM paramAtmasvarUpAmadhye lIna hoUna karmAcA tyAMcyA kAraNAsaha nAza kelAsa, yAmuLe vidvAna lokAMnA tUM mokSamArga jhAlA Ahesa. vidvAnAMnA he jineza tUM mokSamArga dAkhaUna dilA Ahesa. ASADha mahinyAMtIla sUryApramANe kevalajJAnarUpI tejasvI kira NAMnI advitIya sUrya asA tUM prakAzita jhAlA asatAM tujhyApuDhe ase mahAdeva, kapila, buddha vagaire kudeva kAjavyApramANe kAMtiH hIna disU lAgale. tAtparya-mokSamArgasya netAra, bhettAraM karmabhUbhRtAm / ..... . jJAtAraM vizvatatvAnAM, vande tadguNalabdhaye // .... __yA zlokAMta varNilelyA tIna guNAMce dhAraka nami jineza hote. tyAMnI karmAcA nAza kelA hotA maNUna tyAMcyA ThikANI karmabhedanatva guNa hotA. vidvAnAMnA mokSamArgAcA upadeza kelA hotA ANUna tyAMcyA ThikANI netRtva guNa hotA. va te sarvajJa asalyAmuLe tyAMnI jJAtRtva guNAlA dhAraNa kele hote. . sadAnI saptabhaMgasamAzrayaNena bhagavatA yathA tatmamupadieM tathA pradarzayannAha / sarvajJa azA nAma ninAMnI tyAveLesa saptabhaMgAcyA AzrayAne jo tatvAMcA upadeza kelA tyAce AcArya varNana karatAta. ' vidheyaM vArya cAnubhayamubhayaM bhizramapi tat, vizeSaiH pratyeka niyamavizyaizvAparimiteH / sAnyonyApekSA saphalabhUvanazyeSTagaraNA, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1240) tvayA gItaM tatvaM bahunayAvavakSetaravazAt // 118 // vidheyamityAdi-tvayA namitIrthakaradevena / gItaM kathitaM / kiM tat ? tatvaM jIvAdi / kuto ? bahunayaviva kSetaravazAt bahavazca te nayAzca naigamAdayaH teSAM vivakSAca itarA cAvivakSA tayorvazAdAyattatvAt / kathaM tadvazAttatpratipAditamityAha-vidheyamityAdi / vidheyaM svarUpAdicatuSTayApekSayAstitvaM, vArya cApi pararUpAdicatuSTayAnnAstitvaM / caH samuccaye / apiH sambhAvane / anubhayamavANaM yugapattayorvaktumazakyatvAt / ubhayaM cAstinAstirUpaM kramavivakSitasvapararUpacatuSTayApekSayA / mizramapi, syAdattyavaktavyaM, syAnnA tyavaktavyaM, syAdastinAsti cAvaktavyaMca tattatvaM / ete saptabhaMgAH kaivantAtyAha-vizeSaH trikAlaMdhanaiH / kathaM: - pratyeka eka ekaM prati pratyekaM / kathambhUtaiH ? niyamaviSayaiH saptadhaiva nAyikA bhaMgAH iti yoyaM niyamaH tadviSayaH / punarapi kathambhataiH / vizeSaiH aparimitaH ekasyApi vastuno'nantadharmasambhavAt / punarapi kathambhUtaiH ? sadAnyonyApekSaH sadA sarvakAlaM, anyonyApekSaiH parasparApekSaiH / svarUpAdicatuSTayena satvaM hi pararUpAdicatuSTayenAsatvamapekSate / mUrtasvamamUrtasvaM sthUlatvaM sUkSmatvaM ityAdi / kathambhatena tvayetsAha sakaletyAdi / sakalaM ca tadbhavanaM ca tasya jyeSTho mahAn sa vAsI gurupa bhArAbhyaH tena // bhartha:-he nami jineza, ApaNa sarva jagAce guru Ahota. padArthAcaM varNana saptabhaMgIcyA AzrayAne kele Ahe. va teM varNana nirapekSa nasUna padArthAtIla pratyeka dharmAsa anusarUna Ahe. padA. thAMtIla dharma ekamekAcI apekSA ThevatAta. jaseM mitra ApalyA mitrAcI madata gheUna ApalI kArya taDIsa neto, tyAcapramANe padArthAtIla dharma dekhIla parasparAMcI apekSA ThevatAta. ANi azA mogAne te dharma padArthAce va svataHce dekhIla astitva rAkhIva asatAta. yAstava tyA dharmAce nirapekSa varNana basvalI / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 241 ) tadgatadharmAcI siddhi karU zakata nAhI. zrI nami jinAMnA padArthAce varNana sAta prakArAMne kele Ahe te aseM 1 padArthAMcA sadbhAva svarUpacatuSTayAce yogAne Ahe. jaseM ghAgara hI ApalyA svarUpAMtaca rAhate. tI parasvarUpAMta rAhata nasate. arthAt tI kapaDyAcyA AkArAcI nAhI yAstava ghAgarIce astitva svarUpacatuSTayAcyA apekSene Ahe. [ yA svarUpacatuSTayAce varNana mAgeM kele Ahe. haNUna ghAgara hI kathaMcit svasvarUpAne Ahe. 2 padArthAMcA abhAva paracatuSTayAcyA apekSene Ahe. ghAgarIcA kApaDAcyA dRSTIne abhAva Ahe. kapaDyAce guNadharma ghAgarImadhye na..tAta. yAstava tyA dRSTIne ticA abhAva Ahe; aseM jhaNatAM yete. ghAgarIcA sarvathA abhAva mAnatA yeta nAhI. tase mAnale tara tice je kApaDAcyA svarUpAhUna bhinna svarUpa - disateM teMhI disale nasate. yAstava ghAgara hI kathaMcit para.. catuSTayAcyA dRSTIne abhAvAtmaka Ahe aseM hmaNatA yete. 3 svarUpacatuSTaya va pararUpacatuSTayAcyA apekSene vastu ava. : ktavya Ahe. jaseM eka manuSya ekAcA mAmA Ahe va ekAcA kAkA Ahe. yethe ekA nAtyAcyA AzrayAne tyAlA mAmA kiMvA, kAkA aseM hmaNatA yeIla. paraMtu ekadama donhI nAtI ApalyA dRSTIpuDhe TheUna tyAce ekadama zabdadvAre varNana karUM jhaTalyAsa te sAdhaNAra nAhI. kAraNa, ApaNa zabdAMcI racanA kramAneca karU zakato. yAstatra ekadama tyA dona nAtyAMce ba. rNana karatA yeta nAhI. yAvatramANe svapararASTayAcI apekSA ekadama jevhA manAMta udAte tegA vastUhI abaktabdha Tharate. 4 sahAyatuSTaya va pararUpavatuSTapAcI kramAne okSA ke. syAsa pasnu kacit bhAvAmAtAmaha Ahe. dUmAhiyAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (243) vastu sadAtmaka Ahe va paryAyArthika nayAne tI asadAtmaka Ahe. yA nayAMcI kramAne vivakSA kelI hmaNaje vastu kathaMcit sadasadAtmaka Ahe he TharateM. 5 svarUpacatuSTayAcyA apekSesaha ekadama svapararUpacatuSTayAcI vivakSA asalI jhaNaje hA bhaMga tayAra hoto. yAsa kathaMcitsadavaktavya aseM hmaNatAta. svaparacatuSTayAcI ekadama vivakSA asalyAmuLe padArthAce varNana karatA yeta nAhI hmaNUna tyAsa avaktavya hmaNatAta. tyA avaktavya bhaMgAsahita punaH svarUpacatuSTa. yAcI apekSA ThevilI jhaNaje hA pAMcavA bhaMga hoto. 6 abaktavya bhaMgAvarovara pararUpacatuSTayAcI apekSA ThevalyA. ne hA bhaMga hoto yAce syAnAstyavaktavya ase nAva Ahe. 7 avaktavya bhaMgAyaropara svaparacatuSTayAcI apekSA Theva. tyAne hA bhaMga hoto. yAce nAva syAdastinAsti avaktavya ase Ahe. yApramANe yA sAta bhaMgAMcyA AzrayAne zrI nami jinAMnI bhavyAMnA upadeza kelA. . paramapi bhagavatI guNamAha / / punaH namijinAcyA guNAce varNana AcArya karatAta. ahiMsA bhUtAnAM jagati viditaM brahma paramam na sA tatrAraMbho'styaNurapi ca yatrAzramavidhau / tatastatsiddhayarthaM paramakaruNo granthamubhayam / bhavAnevAtyAkSIna ca vikRtaveSopadhirataH // 119 // ahiMsetyAdi-ahiMsA dayA / bhagavatA jagati loke / viditA yathAvat hAtA viditamityetaliMgapariNAmenAbhisambadhyate / sA keSAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (241) 'bhUtAnAM prANinA / tathA brahma paramAtmasvarUpaM, brahmacarya bA, paramamutkaSTaM jagati viditaM yathAvajJAtaM / na sA ahiMsA tatra tasminnAzramavidhau pAkhaM* jiprakAre / yatra yasmin tadvidhau / Arambho vyApAro'sti / kathambhUta ? aNurapica svarUpo'pi na kevalaM mahAn / yata evaM tatastasmArakA raNAt tatsiddhayarthaM tasyA ahiMsAyAH siddhayarthaM niraticArAhiMsAvatasiddha granthaM parigrahaM / ubhayaM bAhyAbhyantaraM ca bhavAneva na sugatAdiH / atyAkSIt parityaktavAn / kiMviSTiH paramakaruNaH paramA karuNA dayA yasya tathAbhUtasyApi bhagavato yathA jAtaliMgavirodhI kazcidvikArAdirbhaviSyati ityatrAha nacetyAdi / veSava jaTA mukuTa bhasmolanAdiH upavizva vastrAbharaNAkSasUtrAjinAdiparigrahaH vikRtI yathAjAta liMgavizedhinau tau tau veSopadhIca tayo rata Asakto naca naiva / marAThI artha :- saMpUrNa prANimAlAvara dayA karaNaM heca paramAtma svarUpAcI prApti hoNyAce sAdhana hoya. saMpUrNa prANyAMvara dayA karaNeM jhaNaje saMpUrNa prANyAviSayIM paramasamatA dhAraNa karaNa hoya. zatru va mitra yAviSayIM rAgadveSAcA tyAga karaNe arthAt zatru va mitra hI bhedakalpanA soDUna deNe. yAsaca pUrNa ahiMsA jhaNatAta. jevhAM azI ahiMsA - azI zAMti ApaNAMsa lAbhate tevhAM ApalyA AtmyAsa paramAtmapada miLateM. paraMtu he nami prabho, pAkhaMDI RSIMcyA AzramAmadhye yA ahiMsecA le zasuddhAM disUna yeta nAhIM. kAraNa, tethe paMcAdi sAdhana jalasnAna ityAdi kRtyeM pAkhaMDI RSIMkaDUna kelI jAtAta. paMcAgnisAdhana kelyAna jAvahiMsA hote, jalasnAna kelyAneM jalakAyika jI vAMcI hiMsA hote. taseMca snAna karatAMnA bareca sUkSma jaMtu jaTemadhye aDakatAta va paMcAmitapAcyAveLIM te jaMtu agrImadhye paDUna mRtyu pAvatAta. yAmuLe pAkhaMDIRSIMcyA AzramAmadhyeM AraMbha pUrNa bharalelA Ahe. jetheM asA AraMbha Ahe azA ThikANIM Jain Educationa International - For Personal and Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsace pAlana hota nAhI. jathe atyalpa dekhIla AraMma asato tathaMhI jara ahiMsAvata pALale jAta nAhI tara azA pAkhaMDI RSAMcyA AzramAmadhye ahiMsece pAlana hoNe nitAMta asambhapanIya samajAve. yAstava he jineza, yA ahiMsace pUrNa pAlana vhAvaM hmaNUna atizaya dayALU azA he namijineza, ApaNaca bAhyAbhyantara parigrahAMlA tyAga kelA va yathAjAta svarUpAmadhye virodha utpanna hoIla azA veSAcAhI ApaNa bilakula tyAga kelA. ApaNa DokyAvara aTA bADhavilI nAhI, aMgAlA bhasma lAvileM nAhI. tasaMca vastra, alaMkAra japamAlA, haraNAce kAtaDe vagaire parigraha dekhIla javaLa bALagalA nAhI. yAmuLe ApalyA Thi. kANIca AhesA pUrNapaNe disUna yeta Ahe. yata evaMvidhastvaM tataratvadIyaM vapuste paramavItagagatAM kathayatItyAha -- jyA arthI he jinaza, ApaNa pUrNa ahiMsAvatapratipAlaka AhAM . tyA arthI Apale zarIra paramavItarAgatece spaSTa nidarzaka ___ Ahe. zrI jinezvarAcyA zarIrAce AcArya varNana karatAta. vapurbhUSAdeSavyavadhirahitaM zAMtikaraNaM / yatasta saMcaSTe smarazaraviSAtaMkavijayam // vinA bhImaiH zastrairadayahRdayAmavilayaM / tatastvaM nirmohaH zaraNamasi naH shaaNtinilyH||120|| vapurityAdi / te tava vapuH shriirN| saMcaSTe kathayati / kaM ? smarazaraviSAtaMkavijayaM smaraH kAmastasya zara bANAsta era viSa saMtApamohahetutvAt tenAtakazcittapIDA ma eva vAtako'pratIkAro vyAdhiH tasya vijayaM vinAzaM / kathambhUtaM vapurityAha bhUmAdi / bhUSA kaTakakaTisUtrAdyalaM. kAraH tasyA A samantAdveSo vyAptiyavAsthAnaM vinivezaH tena vyavadhiH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rs 305 ) maiputraH prachAdanaM tena rahitaM / punarapi kathambhUtaM ! zAntakaraNe zAntAni upazAntAni svasvaviSayaspRhAvyAvRttAni karaNAnIndriyANi yasya | punarapi kathambhUtamityAha adayetyAdi / na vidyate dayA asye. tyadayaM hitaM tacca tadayaM ca tasyAmarSaH krodhaH tasya vilayo vinAzo yatra / nanu bhagavAnAyudhara hitastaskathaM tajjayaH syAdityAha vinetyAdi / vinA antareNa bhImabhayAnakaiH zastraiH praharaNaiH / itthaMbhUtaM tava vapuH yataste tajJjayaM saMcaSTe tatastasmAtkAraNAt / tvaM namitIrthakara devaH | zaraNaM asi bhavasi / no'smAkaM / kiMviziSTo ! nirmoha : mohAnniHkrAnto moho vA niHkrAnto yasmAt / punarapi kathambhUtaH 1 zAntinilayaH zAnteH sakalakarmaprakSayasya nilayaH AzvayaH, zAMtirvA muktinilayaH Azrayo yasya // : : marAThI artha :- he naminAtha jineza ! Apale zarIra kuMDala, karagoTA, kaDe ityAdi alaMkArAMnI rahita Ahe va ApalI iMdriyeM ApaApalyA viSayAMcA tyAga kelyAmuLe zAMta jhAlI Aheta. yAmuLe santApa va moha utpanna karaNAnyA madanAcyA bANarUpI viSAcA nAza ApaNa kelA Ahe, he Apale zarIra AlAMsa spaSTa rItIne sAMgata Ahe. bhayAnaka zastre hAtAMta dhAraNa na karatAMhI hiMsra hRdayAMta utpanna hoNAr2yA krodhAvara ApaNa vijaya miLavilA Ahe, ase Apale zarIra AhmAMsa darzavIta Ahe; va ApaNa nirmoha AhAMta he sAMgata Ahe. he jineza ! ApaNa sarva kamIcA nAza karUna zAMtIce mAheraghara banalA AhAM. yAstava ApaNaca Amace saMrakSaka AhAM. 6 yApramANe zrI namistotra saMpaleM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (249 ) zrI neminAthastutiH / bhagavAnRSiH paramayoga dahana hutakalmaSandhanaH / jJAnavipulakiraNaiH sakala pratibudhya buddhakamalAyatekSaNaH // 121 // 1 bhagavAnityAdi / bhagavAnviziSTajJAnavAniMdrAdInAM pUjyo vA / bhariSTamiriti dvitIyavRtta tenAbhisambandhaH / kathaMbhUtaH ? RSiH paramardhisaMpanaH / punarapi kathaMbhUta ityAha parametyAdi / paramazcAsau yogazca zudhyAnaM sa eva dahanaH kalmaSaM jJAnAvaraNAdi karma tadevendhanaM tadahane hutaM kAyendhanaM yenAsau paramayo gadahana hutakalmaSendhanaH / kiM kRtvA pratibudhya prakAzya jJAtvA / kiM tatsakalaM lokAlokajAtaM / kaiH ? jJAnavipula kiraNaiH jJAnameva vipulA vistIrNI niravazeSadyotanasamarthaH -kiraNA razmayaH taiH / punarapi kathambhUto buddhakamalAyatekSaNaH buddha * vikasitaM taca tatkamalaM ca (kamalazabdenAtra tatpatramucyate) tadvadAyate dIrghe IkSaNe locane yasya saH / 1 etadvizeSaNaviziSTo bhagavAn punaH kathambhUtaH saMjAta ityAha harivaMzaketuranavadyAvinayadamatIrthanAyakaH / zIlajaladhirabhavo vibhava Jain Educationa International stvamariSTanomijinakuMjaro 'jaraH // 122 // harItyAdi / abhava AsIbhUtavAn / kathambhUto vibhavo vigatasaMsAro mukta ityarthaH / kiMnAmA tvamityAha ariSTanemItyAdi / ariSTanemiH ariSTaneminAmA, ariSTAnAM karmaNAM nemizcakradhArA sa cAso jina For Personal and Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (147 ) kuMjarazca, jinAnAM dezajinAnAM, kuMjaro nAyakaH pradhAnaH / punarapi kathambhUtaH ? ajaro na vidyate jarA vAkyamasyeti / punarapi kiMvi. ziSTaH ? harivaMzaketuH harivaMze viSNuvaMze keturdhvajaH / punarapi ka. thambhUtaH ? anavadyavinayadamatIrthanAyakaH / na vidyate'vadyaM doSo'nayoriyanavadyau tau ca to vinayadamau ca / jJAnadarzanatapazcAritropacArabhedAdvinayaH paMcavidhaH , paMceMdriyajayanAdamo'pi / anavadyatA cAnayormAyA. dirahitatvAt, tayostIrtha pratipAdakaM pravacanaM tasya nAyakaH pravartakaH / punarapi kiMviziSTaH ? zIlajaladhiH zIlAnAM jaladhiH samudraH / __ marAThI artha:-harivaMzAlAbhUSaNabhUta, zIlAMcA samudra 18000 zIlAMnA dhAraNa karaNArA, kapaTAcA jyAMta lezahI nAhI asA nirdoSa pAMca prakAracA vinaya, va pAMca prakAracA iMdriya vijaya yAMce pratipAdana karaNAnyA paramAgamAcA kartA, janma, jarA, mRtyu yApAsUna dUra asalelA, zaMbhara iMdrAkaDUna pUjilA jANArA, parama zukla yAnarUpI agnIne jJAnAvaraNAdi ATha karmarUpI lAko jyAne jAvana TAkalI Aheta asA va vikasita sAlelyA kamalAcyA yA kaLIpramANe suMdara va lova netrAcA asA bhI ariSTanemi tIrthakara hotA. tyAce ariSTanemi haiM sArthaka gAMva hote. kAraNa, ariSTa ATha karma va nemi cAkAcI dhAra. jase pAka cAlata asatAnA tyAce khAlI AlelyA padArthAMcA cu. rADA hoto tyApramANe yA tIrthakarAne karmAcA nAza kelA hotA aNUna yAce ariSTanemi ase sArthaka nAva hote. yA tIrthakarAne loka va alokAsa prakAzita karaNAnyA ApalyA jJAnarUpI ki. raNAMnI sarva padArthAce svarUpa jANale va gaNadharAdikAmadhye zreSTha asalelyA yA tIrthakarAne mukti saMpAdana kelI. hatyambhUtasya bhagavataH pAdayugalaM kIhazamityAhapara sogitalelyA guNAMnA dhAraNa karaNAnyA zrI neminAtha tIrtha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 248) karAce pAya kase hote yAce varNana. tridazeMdramaulimaNiratna karaNAvisaropacumbitam / pAdayugalamamalaM bhavato vikasatkuzezayadalAruNodaram // 123 // nakhacaMdrazmikavacAti ___ rucirazikharAMgulisthalam / svArthaniyatamanasaH sudhiyaH praNamaMti maMtramukharA maharSayaH // 124 // tridazeyadi ! tridazA devAsteSaH mindrAH svAminaH teSAM maulayaH mukuTAni teSu maNiratnAni maNayaH pArAgAdayasta eva ratnAni vajA. dIni vA teSAM kiraNAH teSAM visaraH prasaraH tairupacuMbitaM / kiM tat ? pAdayugalaM / kathambhUtaM ? amalaM na vidyate malaM pApaM yasya, yadarzanena bhavyAnAM vA kasya saMbaMdhi tat ? bhavataH ariSTanemitIrthakaradevasya / punarapi kathambhUtamityAha vikasadityAdi / vikAsazca tatkuzezayaMca pana tasya dalaM patraM tadvadaruNaM raktaM udaraM pAdatalaM yasya tadvika satkuze. zayadalAruNodaram / punarapi kaviziSTaM pAdayugala mitya ha nakhetyAdi / nakhA eva candrAsteSAM razmayasteSAM kavacaH paritrevaH tenAtiruciraM zikharabhagrabhAgo yasya tatathAviva aMgulInAM sthalaM unna pradezo yasya pAdayugalasya tat nakhacandraramika pracAtirucirazikharAMgulisthalaM tatki kuti ? praNamanti / ke te ? maharSayaH / kathambhUtAH mantramukharAH mantreNa saptAkSareNa, sAmAnyaratu tarUpega vA mukharA vAcAlAH / punarapi kathAbhUtAH ? sudhiSaH zobhanA dhIryeSAM ata evaM svArthaniyatamanasaH sAthai mokSalakSaNe niyataM niyaMtritaM mano yaiH / / .. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 249) artha--deveMdrAMcyA mukuTAmadhye asalelyA padmarAga va hire yAMcyA kiraNAMcyA samUhAne sparzita jhAlele [deveMdra namaskAra karIta asatAM tyAMcyA mukuTAMtIla ratnAMcI kAMti zrI neminAthasvAmIcyA caraNAvara paDalI ) va praphullita jhAlelyA tAM. baDyA kamaLAMcyA pAkaLIpramANe tAMbaDA raMga dhAraNa karaNAre, nakharUpI caMdrAcyA kiraNAMnI vyApta jhAlyAne atizaya zobhata Ahe puDhacA bhAga jyAMcA azA boTAMnI zobhaNAre, ase Apale pAya he zrI jineza mokSa prAptikaDe jyAMce lakSya lAgale Ahe 'neminAthAyanamaH' yA sAta akSarI maMtrAcA hamezA uccAra kara. pAre, kiMvA ApaleM guNavarNana karaNAre ase vidvAn gaNadharAdika maharSi moThyA bhaktineM vaMditAta. ( namaskAra karitAta), na kevalaM ta eva bhagavataH pAdayugalaM praNamaMti kintvanyepItyAha / / kevaLa maharSIca zrI jinAcyA caraNAMnA namaskAra karitAta ase nAhI, dusare bhavyajIva dekhIla namaskAra karitAta he sAMgatAta. dhatimadrathAMgaravidhibakiraNajaTilAMzumaMDalaH / nIlajaladajalarAzivapuH sahabandhubhirgaruDaketurIzvaraH halabhRcca te svajanabhaktimuditahRdayau janezvarau . dharmavinayarasikau sutarAM caraNAraviMdayugalaM praNematuH - ghatItyAdi / dyatirasyAstIti yatimat taccatadrathAMga va cakraM tadeva ravivimbaM / rabimbamiba vimbamAkAro yaspa tasya kiraNAstaijaTila saMpalitamazumaNDalaM dehadIptisaMghAto yasya / aMsamaNDala iti ca pAThaH / aMsaH skandhaH tasya maNDalaM vistArastairjaTilaM pasya garuDake toH sa tathoktaH / punarapi kathambhUtaH ityAha nIletyAdi / nIlabAse, jalava sajalameSaH sa ca jalarAziva samudraH tAviva vapuH zarI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250 yasya / nIlajala jamityAdizcakacitpAThaH / nIla jala jAni nIlotpalAni; teSAM dalarAziH patrasaMghAtaH tattulyaM vapuryasya / kosAvitthambhUto ? ga. ruDaketurgaruDadhvajo vAsudevaH / kiM viziSTa IzvaraH pRthvIpatiH / kimekAkItyAha sahabaMdhubhiriti / na kevalaM garuDaketuhalabhacca balabhadro'pi tau dvau praNematuH stutavaMtau / kiMtat caraNAraviMdayugalaM caraNAveva araviMde pajhe tayoryugalaM / kasya te tava / kathambhUtau ? janezvarau janasya lokasya Izvarau svAminA / punarapi kathambhUtau ? svajanabhaktimuditahRdayau svajane baMdhau bhaktiranurAgaH tayA muditaM hRSTaM hRdayaM yayoH punarapi kiM viziSTau ? dharmavinayarasikau dharmArtho vinayo dharmavinayaH tatra rasiko anuraktau / kathaM praNematuH sutarAM atyartham / / __ artha-prakAzamAnacakrarUpI sUryAcyA kiraNAMnI jyAcA sArA deha vyApUna gelA Ahe. va jyAcyA zarIrAcI kAMti niLyA kamalAMcyA pAkaLyAMcyA samUhApramANe niLI Ahe. va jyAcyA jayapatAkevara garuDAce cihna Ahe asA kRSNa va balabhadra yA ubhayatAMnI he nemijineza ? ApaNa tyAMce baMdhu asalyAmuLe bhrAtRpremAne AnaMdita citta hoUna ApalyA sarva baMdhUsaha moThyA vinayAne vAraMvAra ApalyA caraNakamalAMsa. namaskAra kelA. zrI kRSNa va balabhadra he pRthvIpati hote, dharmAcA va dhArmika janAMcA vinaya, Adara satkAra karaNyAce tyAMnA vyasanaca lAgale hote. yata parvate gatvA bhagavatacaraNAravindayugalaM tau praNematuH sa kIza ityAha--- zrI kRSNa va balabhadra yAMnI jyA parvatAvara jAUna zrI neminAtha jinAcyA caraNakamalAMsa namaskAra kelA to parvata kasA hotA yAce varNana AcArya karatAtakakudaM bhuvaH khacarayoSiduSita zikharairalaMkRtaH / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (351) meSapaTalaparivItataTastava lakSaNAni likhitAni vajiNA // 126 / / vahatIti tIrthamRSibhizva satatamabhigamyatedya ca / prItivitatahRdayaiH parito bhRzamUrjayaMta iti vizrutocalaH // 127 // kakudamityAdi / kakuMdamiva kakudaM / kasyA ? bhuvaH pRthivyAH / yathA kakudaM vRSabhopariskaMdhapradezasthaM sarvatadavayavAnAmuparivarti zobhAkAri ca tathA UrjayaMtAcalaH sakalabhUmyavayavAnAmityarthaH / punarapi kiMviziSTaH ityAha khacaretyAdi khacarA vidyAdharyasteSAM yoSitA vidyAdharyastAbhiruSitAni sevitAni tAni ca tAni zikharANi ca tairalaMkRtaH zobhitaH / punarapi kathambhUtaH ? meghapaTalaparivItataTaH / meghAnAM paTalAni taiH pari samaMtAdvItAni vyAptAni taTAni sAnUni yasya / punarapi kathambhUta ityAha tavetyAdi / tava ariSTanemeH / lakSaNAni cihnAni / likhitAni utkIrNAni / kena ? vajriNA IdreNa / tAni vahati dharati iti hetoH / tIrtha puNyasthAnaM / ataeva RSibhizca RSibhirapi / satataM sarvakAlaM | abhigamyate samAzrIyate sevyate / kadA ? adya idAnImapi / kathambhUtaiH ? prItivitatahRdayaiH prItyA tuSTyA vita tAni vistIrNAni ulhasitAni hRdayAni yeSAM taiH kathaM ? paritaH samaMtAt / ayaM etadvizeSaNa viriSTo'calaH parvataH / kathambhUto ? lokavizrutaH prakhyAtaH / kathaM UrjayaMta ityevaM bhRzamatyartham / arthaH-jase bailAcyA khAMdyAvara asalele vaziMDa sarva avayavAmadhye uMca va zobhAdAyaka asate tadvat to parvata pRthvIvara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMca asalyAmuLe to pRthvIce vaziMDaca Ahe ase vATate di. cAdharAMcyA striyA jyAvara krIDA karIta asatAta azA zikha. rAMnI to alaMkRta jhAlA Ahe. va meghAMnI tyAce kaDe AcchAdita jhAle Aheta. tyAcyAvara iMdrAne he jineza! ApalI zubhacinheM lihilI Aheta tyAmuLe he puNyasthAna Ahe ase samajUna u. lhasita aMta:karaNAcyA RSInI hA nehamI sarva bAjUne atizaya sevilA jAto. va jagAMta UrjayaMta yAnAMvAne hA parvata prasiddha jhAlA Ahe. atrAha mImAMsako yaduktaM jJAnavipulaphiraNairiti / tatra bhagavato .. . jJAnamiMdriyajaM zAnatyAdasmadAdijJAnavat , aMtaH kathaM sa.. . rvajJatA syAdityAzaMkyAhamAgeM ' jJAna vipulakiraNaiH / kevalajJanarUpI cohIkaDe pasaraNAcyA kiraNAMnI sarva jagat zrInemijinAMnI prakAzita keleM aseM ekA zlokAMta AcAryAnI sAMgitale Ahe. paraMtu bhaga vaMtAceM jJAna dekhIla AmacyA jJAnAsArakheM iMdriyApAsUnaca utpanna hote. yAstava te dekhIla AmacAsArakheca asarvajJa Aheta, ... . aza mImAMsakAcyA zaMkesa A.. . . cArya uttara detAta. bahiraMtarapyubhayathA ca karaNamavighAti nArthakRt / nAtha yugapadakhilaM ca sadA tvamidaM talAmalakavadviveditha // 128 // bahiraMtarapItyAdi / bahiHkaraNaM cakSurAdi / aMtarapi karaNaM manolakSaNaM / tatpratyekamubhayathA vA avidhAti sarvajJatAsvarUpasya vighAtaka na bhavati / upakArakaM tarhisyAdityatrAha netyAdi nArthakRta na svakArya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 151 ) kAri yata evaM ataH he nAtha viveditha jJAtavAn kiM tat ? ide jgt| kiM krameNa ? | yugapat eka helyA / kiM niyatam ? akhilaM ca ni ravazeSameva / kiM niyatakAle ? sadA sarvakAlaM / kimiva ? talAma1 lakavat tale karatale AmalakaH sphATikamaNiH sa iba tadvat / artha :- he prabho nemi jineza ! ApalI netra, kAna, nAka, vagaire indriyeM va antakaraNa hIM sarvajJapaNAlA bAdhA ANIta nAfia vahIM sarvajJapaNAlA sAhAyaka hI nAhIta. he jineza ! ApaNa he sagaLe jaga taLa hAtAMta asalelyA sphaTika maNyApramANe ekadama, pUrNapaNe va hamezA jANale Ahe. vizeSa spaSTIkaraNaH - zrI nemi jinezvarAce jJAna atIndri hote yAmuLe indriyAMcA va manAcA padArthAMce svarUpa jANa yAmadhye tyAMnA kAMhI upayoga hota nase. taseMca tyAMcyA atI. ndriya jJAnAmadhyeM hIM indriya vyatyaya dekhIla ANIta navhatI. yAmuLe hI indriyeM asUna namalyAsArakhIMca hotI. zrI nemi jiaft padArthAMnA kramAneM jANaleM nAhIM. kramAneM jANU lAgalyAsa tyAMnA sarvajJa hmaNatAM yeNAra nAhIM kAraNa padArtha anaMta Aheta. tyAMcA eka eka svabhAva jANIta basalyAsa anaMta kAla nighUna jAIla. ekA samatrAMta ekaca padArtha jAgalA gelyAne sarvajJapaNA naSTa hoIla. yAstava zrI jinAMce jJAna indriyajanya navhe haiM siddha hote. indriyeM mAtra kramAkamAne padArthAMnA jANatAta. atIndriya jJAna ekadama sarva padArthAMnA jANate. indriyajanya jJAna sarva padArthAMnA jANIta nAhIM. te padArthAMcyA kAMhI aMzAMnA jANateM. indriyajanya jJAna jJAnAvaraNIya karmAcA jasA kSayopazama asela tyApramANe tyAlA anusarUna te padArthAMnA jANateM. atIndriya jJAna AtmyApAsUna utpanna hoteM. teM jJAnAvaraNIya karmAMcA abhAva jhAlyAmuLe atyaMta spaSTa asateM. yAmuLe tyA jJAnAmadhye sarva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1355) vastu va tyAMce trikAla vI paryAya ekadama pratibhAmita hotAta. atIMdriya jJAnAmadhye kamI jAstIpaNA disata nAhI iMdriyajanya. jJAnAmadhyeca hA pharaka dRSTIsa paDato. iMdriyajanya jJAna sarvadA ekasArakheca nasate atIMdriyajJAnamAtra sarvadA ekarUpa asate te ekadA sarvapadArthAMnA jANateM va ekadAM thoDyA padArthAnA jANateM aseM sthityaMtara yA jJAnAmadhye hota nAhI. yAvarUna jinezvarAce jJAna AmacyA jJAnAhUna nirALe Ahe he siddha jhAle. ataeva te budhanutasya caritaguNamadbhutodayam / nyAyavihitamavadhArtha jine tvayi suprasannamanasaH sthitA vayam / / 129 // __ yataevaM viveditha tvamataeva asmAdeva kAraNAt / te tava kathambhUtasya ? budhanutasya budhairgaNadharadevAdibhirnutastutastasya / caritamanuSThAnaM tasya guNe nirvighnataH svasAdhyaprasAdhakatvaM / kiM viziSTaM ? adbhuto. dayaM adbhutaH sAzcarya udayaH samarasaraNakevaTajJAnAdilakSaNAlakSmIryasmAt / puna pi kiM viziSTaM ? nyAyavihitaM nyAyena nItyA AgamapratipAditopapattyA vihitaM kRtamanuSThita / itthambhUtaM tadguNabhavadhArya sNciNty| tvayi ariSTanemitIrthakara deve / kathambhUte ? jine azeSakarmonmUlake sthitAH prAMjalIbhUya vyavAsthitAH / teke ? vayaMstotAraH kathambhUtAH ? suprasannamanasaH suSTha prasannaM vizuddhaM bhaktyA anugRhItaM mano yeSAm / arthaH- ApaNa sarva padArthAMce svarUpa spaSTapaNe jANatA maNUna he jineza ApaNAMsa sarva gaNadharAdi yatIzvara namaskAra karitAta. ApaNAMsa tapazcaraNakaraNyAne AzcaryAta pADaNAr2yA svarUpAce samavasarANAcI racanA, anaMtajJAna, darzana, sukha va Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 255) gaire anaMtacatuSTaya guNa prApta jhAle. te sarva guNa AgamAmadhye sAMgitalelyA paddhatIpramANe ApaNa prApta karUna ghetale Aheta. yA ApalyA guNAMcA vicAra karUna he karmonmUlakA jinadevA AhmI ApalyAca ThikANIM bhaktIneM prasanna citta jhAloM Ahota. tAtparya - - zrI nemi jinAcyA utkRSTaguNAMcA vicAra kelyAne AmacyA manAMtIla zraddhA baLakaTa jhAlI. va tyAmuLe AhmI hariharAdikAMcI ArAdhanA karaNe soDUna dile. va nemijinAcyA caraNAcAca Azraya ghetalA tyAcyA caraNAcyA A zrayAneM Amace aMtaHkaraNa atizaya prasanna jhAle, asA yA zlo kAcA abhiprAya Ahe. kathAMza - neminAtha tIrthakarAcyA pityAce nAMva samudravijaya aseM hoteM va mAteceM zivAdevI aseM hoteM. kRSNa va balabhadra neminAtha jinAce culata bhAu hote. neminAtha tIrthakara atizaya sAmarthyazAlI hote. yAMce rAjayati nAMvAcyA rAjakumArIzIM vivAha hoNAra hotA. paraMtu vivAha jhAlyAvara heM mAjheM rAjya hisakAvUna ghetIla azI kRSNAcyA manAmadhyeM bhIti utpanna jhAlI. tyAneM pAradhyAkaDUta nAnAtar2hece prANI ANavUna tyAMnA eke ThikANI koMDUna ThevileM. neminAtha svAmI ApalyA mitrAMsaha phirAvayAsa cAlale asatAM tyAMcyA kAMnI pazuMceM dIna zabda paDaleM. pAradhyAnIM tumacyA lagnAmadhye he pazu mAraNyAsAThIM zrI kRSNAMnI yethe koMDUna Thevile Aheta. aseM sAMgitaleM, heM aikUna tyAMnA vairAgya jhAle. tyAMnI dIkSA ghetalI. va tyAMnI kevalajJAna mAta karUna gheUna zevaTI mukti miLavilI. yApramANe neminAtha jinAce stotra saMpale, tinh tien hanh trinh ma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 256 ) atha pArzvanAthastutiH tamAla nIlai: sabastaDidguNaiH prakIrNabhImAzanighAyuvRSTibhiH // balAhakairivazerupadruto mahAmanA yo na cacAla yogataH // tamAlanIlarityAdi / na cacAla na calitavAn / kasmAt ? yogataH paramazakladhyAnAt / kiviziSTa ? upadrutaH pIDitaH / kaiH ? balAhakaiH mevaiH / kathambhUtaiH ? tamAlanIleH tamAlAH vRkSavizeSAH tadvannIlaiH nIlavargaH / punarapi kathambhataiH ? sadhanustaDidguNaiH taDita eva guNAH dhanuSA indracApAnAM taDidguNA dhanustADedguNA. taiH saha vartate iti sadhanustaDidguNAH taiH / punarapi kiMviziSTaiH ityAha / prakIrNetyAdi / azanizca vAyuzca vRSTizca azanivAyuvRSTayaH bhImAzca tA azani vAyuvRSTayazca tA: prakIrNA samantataH kSiptAH yai ste tathoktAH taiH punarapi kaviziSTaH ? vairivazaH kamaThavazavartibhiH / kathambhUto yaH pArzvanAtho bhagavAn ? mahAmanAH mahatparISahebhyo'kSamitaM mano yasya arthaH-vidyallatArUpI dorIne zobhaNAnyA indra dhanuSyAMnA dhAraNa karaNAnyA, vajrapAta, moThA vArA va bhayaMkara vRSTiM karaNAyA, duSTa kamaThAneM utpanna kelelyA, tamAla vRkSApramANe kALa asalelyA meghAMnA pIDilele, parISahAMnI jyAce citta DaLamaLale nAhI aseM pArzvanAtha jinezvara dhyAnApAsUna bilakula DhaLale nAhIta. kathAMza--pArzvanAtha svAmI dhyAnastha asato ekA zaMbara naupAcyA jyotiSka devAne tyAMnA bhayaMkara upasarga kelA. hA deva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 250 ) pArzvanAthAMcA pUrvabhavAMtIla kamaTha nauvAMcA vaDIla bhAU hotA. yAne tyA bharApAsUna yAMcyAzI bairadhAraNa kele hote va pratyeka bhavAmadhye yAne tyAMnA atizaya duHkha dile kohI pUrvapuNyAcyAyome hA zaMbara nAvAcA jyotiSka deva jhAlA. eke divazI vimAnAMta camna jAta asatAM jetheM pArzvanAthasvAmI dhyAna dhAraNa karUna basale hote tethe te vimAna AlyAbarobara te svAmIMcyA mAhAsmyAne puDhe jAU zakale nAhI. he pAhUna mAjheM vimAna thAMbadiNArA koNa Ahe yAcA tapAsa kADhaNyAsAThI to khAlI uta. ralA. pArzvanAtha svAmIsa pAhatAca tyAcyA manAta pUrvabhavAMce vaira jAge jhAle ANi tyAne pArzvanAtha svAmIsa bhayaMkara upadrava kelA, to upavadra pAtAlavAsI dharaNagAne vethe yeUna dUra kelA. [pArzvanAtha svAmIceM caritra pAhilyAne yAMcyAviSayIMcI vizeSa hakIgata samajela. ] bhamavata upasarganizAta hAtvA dharaNeMdraH kiM kRtavAnityAhazrIpArzvanAtha svAmIMnA bhayaMkara upasarga hota Ahe aseM avadhijJAnAne jANUna dharaNeMdrAne kAya kele yAce uttara AcArya detAta. bRhatkaNAmaMDalamaMDapena meM, sphurattaDipigarucopasArgaNAm / jugRha nAgo dharaNoM dharAdhara, virAgasaMdhyAtaDidambudo yathA / / 132 // bRhadityAdi / jugRha veSTitavAn / kosau ? maagH| kinAmA ? dharaNendra nAmA / kenetyAha vRhaditvAdi bRhatyazca tAH phaNAzca tAsa maNDalaM cakra saMghAtaH tasya maNDapaH tena / kathambhUtena ? sphuratta DispigarucA sphurantI cAsau taDicca sphurattaDit tasyA iva piMgA pItA ruka dI tiH yasya tena / kathambhUtaM ? thaM pavanAthaM / upasargiNaM upana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258) maMntam / ka iva jugRhetyAha ghara gharabhityAdi / dharAdharaM parvataM / yathA mugRha / kosau ? cirAgasaMdhyAtaDidandaH taDitA upalakSito'mbudaH tadvidambudaH / vigato rAgo yasyAH sA cAra sandhyA ca kRSNasaMdhyA lamyAM taTimbudaH vitriyo vA rAgo nIlapItAdivargoM yasyAH sA cAsau saMdhyA ca tayA tulyA yA taDit tayoralakSitombudaH / virAga. sandhyAyAM vA taDitopara kSitombudaH piMgaH // artha:--nAnAvidha raMgAne raMgalelyA saMdhyecI chaTA jyAMta pasaralI Ahe asA vijene sahita asalelA megha jasA parvatAlA AcchAdito tyAcapramANe camakaNAnyA vijepramANe piMgaTa kAntIlA dhAraNa karaNAr2yA moThyA phaNAcyA samUhAcyA maMDapAne dharaNeMdrAne kamaThAkaDUna upasarga jyAMnA hota Ahe aseM pArzvanAtha tIrthakara veSTita jhAle. kathAMza-dharaNeMdrAne yeUna pArzvanAtha svAmIMcA upasarga dUra kelA. meghAMcyA dvAre kamaThAne bhayaMkara jalavRSTi kelI hotI ticyApAsUna tyAMnA surakSita ThevaNyAkaritAM dharaNeMdrAne pArzvanAtha svAmIvara moThA phagAMcA maMDapa ubhA kelA. to bhayaMkara rugAMcA maMDA pAhUna to duSTa kamaTha atizaya bhAlA va tethUna to paLUna gelA. ___ tadupasarganivAraNAnantaraM jhAvAnika kRtavAnityAha / upasarga dUra jhAlyAnaMtara zrIpArzvanAtha svAmInI kAya kele he sAMgatAta. svayoganistriMzanizAtadhArayA, nizAtya yo durjayamohavidviSam / avApadArhantyamacintyamadbhutaM, trilokapUjAtizayAspadaM padam // 133 // strayogetyAdi / avApatprAptavAn / kiM tat ? ArhantyaM / kiM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 259) kRtA ? nizAtya cinipAtya dinAzya / kaM ! dujayamohacidvirSa moha : etra vidviT zatrumeMhavi dviT / durjayazcAsau me haviviT taM / kayetyAha svayogetyAdi svasya yogaH paramazukladhyAnaM sa eva nistriMzaH khaDastasya nizAtA tIkSgIkRga yA dhArA yoga bhyAsaparyaMtarUpA tayA / kadha. gbhUtamArhantyaM ! acintyaM cintAyA apyagocaraM / adabhutaM sAzcaryaguNopetaM / punarapi kiMviziSTa ? padaM sthAnaM / kathambhUtaM padaM ? trila kapUjAtizayAspadaM trilokAnAM pUjA tasyA atizayaH paramaprakASaH tasya bhAspadaM AzrayaH // arthaH- utkRSTa zukladhyAnarUpI khagAcyA tIkSNa dhAgne jiMkaNyAsa kaThiNa azA moha zatrUcA jyAne nAza kelA va jyAce varNana karaNe azakya Ahe, je AzcaryakAraNa guNAMlA thA. raNa kariteM va je lokatrayAMtIla sarva prANyAMlA vaMdya Ahe aseM Ahatyapada-tIrthakarapada jyAne-pArzvanAthajinAne miLavila. ityambhUtaM pArzvanAthatIrthakaradevaM dRSTA vanavAsinastApasAH svaprayAse viphalama tayo bhagavanmArgeNa bhavitumicchaMtIti darzayannAhazrI pArzvanAtha tIrthakarAMnI arhatAcI padavI prApta karUna ghetalI he pAhUna va ApalA sarva prayAsa vyartha gelA he baghUna zrI pArzvanAtha svamIMnI dAkhaUna dilelyA mArgAcA Azraya karUna ApaNahI tyAMcyApramANeca vhAve __azI vanavAsI kutaparavyAMnA icchA jhAlI __ he AcArya yA zlokAMta dAkhavitAta. yamIzvaraM vIkSya vidhUtakalmaSaM ___ tapodhanAste'pi tathA bubhuussvH| vanaukasaH svazramavandhyabuddhayaH zamopadezaM zaraNaM prapedire // 134 // yamityAdi / yaM pArzvanAthaM vIkSya vilokya / kathambhUtaM ? IzvaraM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sklloy.prbhu|| punarapi kathambhUtaM ? vikRtakala vidhataM karama dhAtikarmacatuSTayarUpaM pApaM yenAso tatha kamta / ke te ? sapodhanAH tAghasAH / kiMviziSTAH ? banaukasaH vane aTavya oko gRhaM yeSAM te banaukaso vanavAsinaH / te'mi paradaIna nuH1dhinaH, na kevalaM bhavadarza - mAnuyAyinaH zaraNaM : pedire / kiM kalumi chakaH ? tathA bubhUSavaH tathA bhagavatprakAreNa bubhUSavo bhavitumicchakaH / kathambhUtAH saMla: ? svazramavaM. dhyabuddhayaH svasya zramaH paMcAgnisAyanAdiprayAsa : tasminyanyA viphalA buddhiyeSAM te / itthambhUtAH santaH kiM kRtavana: ? zamopadezaM zaraNaM prapedire zamasya sakalasaMsAropAmasya nikhilarAma dhuparamasya vA upadezo mokSamArgastaM, yadi vA zamasya upadezo paramAdalau zamopadezoM magavAn taM. zaraNaM prapedire pratipannAH / arthaH- pAparupI cAra ghAtikarmAcA nAza jyAne kelA. Ahe. sarva lokAMcA prabhu azA jyAlA ( pArzvanAtha lA) pA- . huna vanavAsI paMcAgnisAdhanAdi tapazraNa karaNAre patu azA tapazcaraNAne jyaci sarva zrama vyartha jAtAta asaM anya kutapasvI zrI jinAsArakhe ApaNahI aItAvarana saMpanna vhAve azI manAmadhye icchA dharUna rAgAdi duSTa kAsapAsUna soDaviNAr2yA kiMvA sarva saMsArApAsUna virakta vanaviNAr2yA monamArgAlA te zaraNa gele. kiMvA mokSamArgAcA upadeza jyAne kelA tyA pArzvanAtha ji. nAlA te.zaraNa gele tAtparya - zrI pArzvanAtha jinezvarAceveLI mithyAtvAcA cohokaDe barAca prasAra jhAlA hotA. paraMtu jevhAM mokSAcA rastA svAmIMnI khulA kelA tevhAM puSkaLa mithyAtapasvI zrIjinAcA upadeza aikUna ApalA pUrvIcA mithyA mArga soDUna dete jhAle. va mokSamArgAcA svIkAra karUna zrI pArzvanAthasvAmIsa za Na gele. ya evaMvidho bhagavAn sa ke kriyate ityAha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyA bhagavaMtAlA arhatapada miLAle tyA bhagavaMtAlA majakaDUna kAya kele jAte haiM sAMgatAta. [ hmaNaje majakaDUna namaskAra kelA jAto aseM graMthakAra yA zlokAmadhye sAMgatAta. ] sa satyavidyAtapasAM praNa yakaH samagradhIrugrakulAmbarAMzumAn / mayA sadA pArzvajinaH praNamyate vilInabhithyApathadRSTivibhramaH // 135 / / sa ityAdi / sa prAgukta vizeSaNaviziSTaH pArzvajinaH praNamyate / kena ? mayA samaMtabhadrasvAminA ! kiM kadAcit ? sadA sarvakAla kathambhUtaH sa itya ha satyetyAdi / vidyAzca tapAMsi ca vidyAtapAMsi satyAni ca tAni vidyAtapAMsi ca teSAM praNAyakaH praNetA / punarapi kayambhUtaH samagradhIH samanA saMpUrNA kevalajJAnalakSaNA dhIryasya / punarapi paM.viziSTaH ? ugrakulAmbarAMzumAn ugraM ca tatkulaM ca tadeva aMbaraM AkAzaM tasya aMzumAn caMdraH tadudyotakatvAt / punarapi kiMviziSTa ityAha vilInetyAdi / mithyA cAsau paMthAzca mithyAdarzanAdikumArgaH tannibaMdhanA dRSTayo matAni tainitA vibhramAH sarvathAnityakSaNikAdvaitavAdisamAropAH vilii-| vinaSTAste yasmAdbhavya nAM sa tathoktaH / arthaH-ugravaMzarUpI AkAzAcI zobhA vADhaviNyAsa cadrAsArakhA asalelA, kevalajJAna saMpanna, samyagjJAna va tapazcaraNa yAMce svarUpa bhavyalokAMnA sAMgaNArA, sarvathA vastu nityaca Aheta, tyA kSaNikaca Aheta kiMvA sarva brahmamayaca Ahe azA ta-hece mithyAdarzanAcyA udayAne bhavya janAMcyA ha. dayAMmadhye utpanna jhAlele vicAra jyAne dUra kele Aheta asA to pArzvajineMdra majakaDUna [ samaMtabhadrAcAryAkaDUna ] hamezA bhatIne dilA jAta Ahe. yApramANe pArzvajinAce stotra saMpaleM. Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 262 ) aNmhaaviirstutiH| (chandaH skandhakaH ) kIrtyA bhuvi bhAsitayA vIra tvaM guNasamutthayA bhaatiyaa| bhAsoDusabhAsitayA soma iva vyomni kundshobhaasityaa|||136|| kIyetyAdi / he vIra tvaM bhAsi zobhase / ka ? zuvi pRthivyAM kayA ? kIA khyAtyA / kathambhUtA tayA kIrtyA ? guNasamutthyA guNebhya AtmazarIra gatebhyaH samutthA prAdurbhAva yasyAH sA tathokta' tayA / ata eva bhAsitayA ujjvalayA nirmalayA / atra dRSTAMtama ha bhaasetyaadi| soma iva yathA somazcandro vyAmni gagane bhAti tathA tvaM kIyA bhAsIti sambandhaH / kayA somo bhAti ? bhAsA dIpyA / kiMvize. STayA ? uDusabhAsitayA uDUnAM nakSatrANAM sabhA uDusabhaM tatra asitayA sthitayA / punarapi kiMviziSTayA ? kundazobhAsitayA kuMdAnAM zobhA kuMdazobhA tadvat A samaMtAtsitayA dhavalayA / artha -jasA caMdra AkAzAta nakSatrAMcyA samUhAne veDhalelyA va kunda puSpAcyA kAMtIpramANe pAMDhar2yA azA svataHcyA nirmala kAMtIne zobhato. tyApramANe AtmA va zarIra yApAsUna utpanna jhAlelyA guNAmuLe zobhaNAr2yA azA sundara kIrtIne he jineza vIranAtha! ApaNa yA jagAmadhye phAraca zobhata AhAMta. tAtparya-mahAvIra tIrthakarAMcI lokAmadhye jI prasiddhI jhAlI tI tyAMcyA Atmika guNAmuLe jhAlI. anaMtajJAna, zakti, sukha vagaire Atmika guNa tyAMcyA aMgI hote. taseca te ati. zaya sundara va phAraca parAkramI hote jhaNUna 'mahAvIra' he tyAMce nAMva sArthaka hote.. .. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 263 ) ke te bhavadIyA guNA yebhyaH sA samutthA ityAha / mahAvIra tIrthakarAMce ase koNate guNa Aheta jyApAsUna tyAMcI kIrtI utpanna jhAlI 1 ya.ce uttara AcArya detAta. tava jina ! zAsanavibhavo, ... jayati kalAvapi guNAnuzAsanavibhavaH / doSakazAsanavibhavaH, stuvanti cainaM prbhaakRshaasnvibhvH||137|| tavetyAdi / he jina ! jayati sarvotkarSeNa vardrate / kosau ? zAsanavibhavaH / zAsyante vyutpAdyante heyopAdeyatastraM ziSyA yena tacchAsanaM pravacanaM tamya vibhavo mAhAtmyaM yathAvasthitAzeSArthapratipAdanala maNaH / kadA ? kalAvapi kalikAle'pi idAnImapi ityarthaH / kathambhUtaH ? guNAnuzAsanavibhavaH guNeSu anuzAsanaM yeSAM bhavyAnA te guNAnuzAsanAH zi yA teSAM vigato vinaSTo bhavaH saMsAro yasmAtsa guNAnuzAsanavibhavaH / na kevalaM jayati kiMtu stuvanti ca enaM zAsanavibhavaM / ke te ? doSakazAsanavibhavaH doSA eva kazAH carmayaSTikAH pIDAkaratvAttapAM, asanaM kSepaNaM nirAkaraNaM tasya vibhava. prabhavaH samarthAH gaNadharadevAdayaH / punarapi kathambhUtA ? prabhAkazAsanavibhavaH / Asate lokA yatra tadAsanaM tribhuvanaM tasya lokaprasiddhAH vibhavo hariharAdayaH prabhayA jJAnAditejasA kRzAstanUkatA Asanavibhavo yaiH / yadivA prabhayA'kRzAnyAsanAni yeSAM te prabhAkRzAsanAH varddhamAnasvAmino'nye kevalinaH indrAdayo vA teca te vibhavazva svAminaH // marAThI artha:-he vIra jineza ! ApalyA zAsanAce mAhAtmya kalikAlAmadhye dekhIla vijaya pAvate. he jineza ! Apale zAsana ziSyAMnA heyopAdeya tatvAMcA upadeza karite. pu. galatatva, karma hI TAkAU Aheta va jIvatatva heca grAhya Ahe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (264) kAraNa jIvatatvAsaca mokSAcI prApti hote, ase te sAMgata va jIvAdi padArthAMce nirdoSa svarUpa teM bhavyAMnA dAkhavite. ApatyA zAsanApAsUna-AgamApAsUna sadguNAMcA abhyAsa karaNA-yA bhavya jIvAMnA mokSAcI prApti hote-te saMsArApAsUna muka hotAta. he vIra jineza ! cAbakApramANe duHkhadAyaka azA rAgadvevAdi doSAMnA dUra jhugArUna deNyAsa samartha asalele, A. palyA jJAnatejAne jagAce svAmI mAnale gelelyA harihara brahma ityAdikAMnA khAlI pahAvayAsa lAvaNAre, va mahAvIrasvAmIcyA siMhAmanApekSA jyAMcI kAMti kamI Ahe azA AsanAvara ba. sagAre gaNadharAdideva ApalyA AgamAcI stuti karatAta. te kathaM zAsanavibhavaM stuvaMtItyAhagaNadharAdi RSi zrApalyA AgamAcA mahimA kasA gAtAta ? he AcArya sAMgatAta. anavadyaH syAdvAda stava dRSTeSTAvirodhataH syAdvAdaH / itaro na syAdvAdo . sdvityvirodhaanmuniishvraasyaadvaadH||138|| ___ anavadyetyAdi / na vidyate'vayaM doSo'syetyanavadyo nirdoSaH / kosau ? syAdvAdo'nekAMtavAdaH / kutaH ? dRSTeSTAvirodhataH dRSTaM pratyakSAdi iSTaM AgamaH tAbhyAmavirovataH saMva dagoSTItaH / kathambhUtaHso'nekAMta. rUpaH ? syAdvAdaH utpAdyeta pratipAdyate yenAsau vAdaH syAditi vAdo vAcakaH zabdo yasyAnekAMtavAdasyAsau syaadvaadH| syAdastIti rUpaH ekAMtavAdaH kuto'natrayo na bhavatItyAha itara ityAdi / itara ekAtaH sthAdbhavenna vAdo na pramANabhUtAgamaH / he munIzvara ! gaNadharadevAdi. svAmin / kuna: sa tathAbhUto na bhavati, dvitayAvirodhAt dRSyoSTavirodhAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (265 ) tadvirodhopyasya kutaH 1 asyAdvAdo yataH / syAdastItyAdirUpo vAdaH syAdvAdaH, sa na vidyate yatra / / . artha:-he vIra jineza, ApaNa pratipAdilelA anekAMta vAda virodhAdi doSa rahita Ahe. (virodhAdi doSAMce varNana kaleM Ahe.) kAraNa anekAMta vAda hA pratyakSa, anumAna, smRti, tarka pratyabhijJAna va Agama yA pramANAMnI bAdhita hota nAhI. anekAMtavAdAcA dyotaka syAt hA zabda Ahe. syAt yA zabdAneM vastUMtIla aneka dharmAce varNana karatAM yete. hmaNUna to anekAMtAcA dyotaka Ahe. ekAMta vAdAlA syAdvAda hmaNatAM yeta nAhI. to pratyakSAdi pramANa va Agama yAnehI bAdhita hoto. hmaNaje pramANAnI syAdvAdAcI siddhi hota asalyAmuLe ekAMtavAdAce sAdhaka pramANa koNate disUna yeta nAhI. yAstava he munIzvarA vIranAthA ! ekAMta hA svAdAda hoU zakata nAhI. tyAsa asyAdvAda laNatAta. bhaparamapi bhagavato guNa darzavanAra / / bhIvIrajinAcyA punaH dusanyA kAhI guNAMce varNana karatAta. - svamasi surAsuramahito pranthikasatvAzayapraNAmAmahitaH / lokatrayaparamahito nAvaraNajyotirujjvalahAmahita // 139 // tvamasItyAdi / tvaM asi varddhamAnasvAmI bhavasi / kiMviziSTaH: surAsuramahitaH surairasuraizca mahitaH pUjitaH / punarapi kiviziSTaH ? graMthikasatvAzayapraNAmAmahitaH, graMtho mithyAtvAdividyate yeSAM te paM. thikA mithyAdRSTayaH teca te satvAzva prANinaH teSAmAzayo'bhaktaM vitta tena praNAmastenAmahito'pUjitaH / yadivA graMthikasasthAnAmivAzayo rA. gAdikalaSitaM cittaM yeSAM hariharAdInAM te praSikasAvAzamA ma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 266 ) NAmaH ' kaMkAlamAlAkulitorudehaH' ityAdikaH tasya amahirabhUmistasyAstataH tvamasi surAsuramahitaH / punarapi kathambhUtaH ? lokatrayaparamahitaH paramazcAsau hitazca parama hito lokatrayasya paramahito lokatrayaparama. hitaH / punarapi kiMviziSTaH ? anAvaraNajyotirujjvaladdhAmahitaH anAvaraNaM ca tat jyotizca kevalajhAnaM tena ujjvalatprakAzamAnaM taca taddhAmaca muktisthAnaM tatra hito gataH // ___ arthaH -he vIra jineMdra ! ApaNa sura va asura yAMcyAkaDUna pUjile jAtA. mithyAtva, anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA lobha yAMnI bharalelyA mithyAtvI lokAkaDUna ApaNa vaMdile jAta nAhI. athavA mithyAtvI loka hariharAdikAMnA kaMkAla. mAlAkulitorudehaH, ityAdi stuti maNUna namaskAra karatAta. tazA stutIsa he vIra jineza, ApaNa ayogya AhAMta. hmaNaje khare yogya AhAMta. ApaNa trailokyAce hita karaNAre AhAta. va nirAvaraNa kevalajJAnarUpI prakAzAceM sthAna jo mokSa to ApaNa prApta karUna ghetalA Ahe. punarapi phiviziSTastvamityAhapunaH ApaNa kase AhAta he sAMgatAta. sabhyAnAmabhirucitaM dadhAsi guNabhUSaNaM zriyA cArucitam // manaM svasyAM ruciraM jayasi ca mRgalAMchanaM svakAMtyA rucitam // 140 // sabhyAnAmityAdi / dadhAsi dhArayasi / kiM tat ? bhUSaNaM bhUSaNaM alNkaarstt| kathambhUtaM ? abhirucitaM abhISTaM / keSAM ? sabhyAnAM samavasaraNasthitabhavyAnAM / punarapi kathambhUtaM ? zriyA cAru citaM zriyA vibhUtyA cAru zobhanaM yathA bhavatyevaM citamupacitaM puSTaM / na kevalaM dadhAsi, jayasiba mugalAMchanaM caMdra / kayA ? svakAlyA svazarIradIpyA / kiM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (267 ) viziSTaM ! mameM nimagnaM / ka ! ruci dIptau / kiviziSTAyAM ? svasyAmAtmIpAyAM / taM sugalAMchanaM kathambhUtaM ? rucitaM ruciraM dIptaM sakalaprANinAmabhISTaM yaa| artha:-he vIra jineMdra ! samavasaraNAMtIla bhavyAMnA AvaDaNArA va aSTaprAptihAryAcyA aizvaryAne jyAcI zobhA dviguNita jhAlI Ahe asA guNarUpI alaMkAra ApaNa dhAraNa kelA Ahe. ANi ApalyAca kAMtImadhye magna jhAlelA suMdara caMdra he jineza ApaNa ApalyA zarIrAcyA kAMtIne jiMkalA Ahe. ke purnaguNA yadbhUSaNaM bhagavAndadhAti ityAha - . alaMkArApramANe disaNAr2yA koNatyA guNAMlA bhagavaMtAnI dhAraNa kele he sAMgatAta. / tvaM jina gatamadamAya stava bhAvAnAM mumukSukAmada mAyaH / zreyAn zrImadamAya stvayA samAdezi spryaamdmaayH||141|| tvamityAdi / he jina, kathambhUtastvaM ? gatamadamAyaH mado daryo mAyA vaMcanA gate naSTe madamAye yasya yasmAdvA bhavyAnAM sa gatamadamAyaH yata evamato he jina ! tava asti / kaso ? mAyaH pramANa kevalajJAnalakSaNaM AgamasvarUpaM vA / sa keSAM saMbadhI ? bhAvAnAM jIvAdipadArthAMnAM / kathambhUtaH ? mumukSukAmadaH mumukSugAM mokSaprakAkSiNAM kAmadaH mokSalakSaNavAMchitaphalapradaH / kiMviziSTo mAyaH ? zreyAna atizayena prazasyaH sakalabAdhArahitatvena hi tvAt / itthambhUtena tvayA kiM kRtaM ? samAdezi kathitaH / kosau ? zrImadamAyaH zriyA madaH zrImadaH tasya mAyo nAzaH mI hiMsAyAmityasya kRtAtvasyAyaM prayogaH / athavA zrI heyopAdeyatatva parijJAnAdilakSaNA, svIpavargAdiprApakatvalakSaNA vA asyAstIti zrImAn se cAsau amAyazca na vidyate mAyAsyetyamAyo anuSThAnavizeSaH / tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayAmadamAvaH svayA smaadeshi| yamo prataM yama eva yAmaH, svArthipho'N / praSTo pAmaH prayAmaH saha prayAmena vartate iti saprayAmaH sa cAso damapriyajayaH sasya ayaH Agamanam / .. ..... .:: artha:--he pIra jineza ! ApaNa svataH garva va kapaTa yAMcA abhAva kelA Ahe. va bhavyAMcyAhI yA dona doSAMcA A. gyAsa zaraNa AlyAne nAza jhAlA Ahe. ApaNAMsa saMpUrNa jI bAdi padArthAce jJAna jhAle Ahe va ApaNa AgamAce pratipA. daka Ahota. he vIra jineza, ApaNa muktisaukhya icchiNAr2yA bhavyAMnA mokSaphalAcI prApti karUna detA. he prabho! ApaNa atizaya utkRSTa, va saMpattIviSayIcA garva nAhIsA karaNAr2yA vratasahita iMdriyavijayAcA upadeza bhavyAMnA kelA. athavA he. yopAdeza tatvAMce jJAna karUna deNArA, kiMvA svargava mokSa yAMcI prApti karUna deNyAsa samartha asalelA, kapaTarahita va vratasahita.asalelyA iMdriyavijayAcA upadeza ApaNa bhavyAMnA kelA Ahe. aparamapi bhagavato guNaM stotumAha girItyAdipunaH bhagavaMtAcyA guNAce varNana karatAtagiribhityavadAnavataH zrImata iva daMtinaH sravadAnavataH // tava zamavAdAnavato - gatamUrjitamapagatapramAdAnavataH // 142 // . girItyAdyAha / he jina tava gataM gamanaM UrjitamudAraM utkRSTaM / kiM kurvataH ? avataH rakSataH / kAn ? zamavAdAn zamo doSANAmuphasamaH tasya vAdA: tatpratipAdakA AgamAstAn / punarapi kathambhUtasya? apagatapramAdAnavataH prakRSTA mA hiMsA pramA apagatA naSTA pramA apagatapramA ahiMsA apagatapramAyA dAnaM apagatapramAdAnamabhayadAnaM tadasyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tauti apagatapramAdAnavAMstasya / dRSTotamAha bhImata vetyAdi / isa. kAgdo bhinna prakrame detina isyasya anaMtaraM draSTavyaH / detina ina ha. stina iba taba gatamityarthaH / kathambhUtasya datinaH zrImataH sarvalakSa. jopetaspa bhanajAteH / punarapi kathambhRtasya ! padAnavataH lakAca tahAnaM ca madaH strabahAna tadvidyate yasthAsau strabahAnavataH / anena svA. yata: tasya gamanaM pratipAditam / punaravi kiMviziSTasya ? miriMbhisva. padAnavataH gireH parvatassa bhittayaH kaTanyastAsAmavadAnaM khaNDanaM tadvi. pate yasyAsau giribhittyavadAnavAMstasya / anena mahAsAmayaM tasya sUcitam / . artha:--he prabho! ApaNa doSAMcA upazama karaNAr2yA a. yAta zamAcA upadeza karaNA-yA zAkhAMce rakSaNa karatA. va saMpUrNa prANyAMnA abhayadAna deNArA ApalA vihAra pRthvItalA. vara uccamazItIne jhAlA. jasA sarva uttama lakSaNAMnI yukta, kyAcyA gaNDasthalAMtUna madAcA pravAha vAhato asA bhadra jA-tIcA hattI parvatAce suLake ApalyA dAtAMnI phoDIta phoDIta lIlene gamana karato. tadvata he vIra jina, ApalI gati hattIpramANe atizaya manohara hotI. . tAtparya-zrI mahAvIra tIrthakarAMnI dezodezI vihAra kelA va moThamoThyA prativAdyAMcA parAbhava kelA ANi zamopadezaka zAstrAce pratipAdana karUna tyAMcI pravRtti kAyama ThevilI. atha parakIyaM mataM bhavadIyaM ca mataM kIdRzamityAhaAtAM dusanyAcyA matAmadhye va mahAvIra jinezAcyA matAMta kAya aMtara Ahe he dAkhavitAta. bahuguNasaMpadasakalaM paramatamapi madhuravacanavinyAsakalam / nayabhaktyavataMsakalaM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (270) tava deva mataM samaMtabhadraM sakalam // 143 // bhugunnetyaadi| bahapazca te guNAzca sarvajJatvavItarAgatyAdayaH teSAM saMpat saMpattiH tayA asakalaM asaMpUrNa parasya mataM / apizabdAgatamapIti saMbaMdhaH / punarapi kathaMbhUtaM ? paramataM madhuravacanavinyAsakalam madhurANi zrutirabhaNIyAni tAnica tAni vacanAnica teSAM vinyAso racanA tena kalaM manojJaM / bhavadIyaM mataM kIdRzamityAha nayetyAdi / he deva tava mataM zAsanaM samaMtabhadraM samaMtAdraM nirbAdhatvena sarvataH zobhanaM samaMtAdvA bhadrANi kalyANAni yasmAdvA bhavyAnAM tattathoktaM / kiM kiMcittattathA bhaviSyati! ityAha sakalaM samastaM / punarapi kathambhUtamityAha nayabhaktyavataMsakalam / nayA naigamAdayaH teSAM tadbhaktyaH syAdastItyAdivibhaMgAH sevA yA tA evAvataMsakaM karNabhUSaNaM tallAtIti nayabhaktyavataM sakalamiti / - arthaH -he vIra jineza ! anyamata sarvajJatva, vItarAgatva vagaire guNAMlA pArakhe jhAle Ahe. yAmuLe tyA matAlA apUrNatA prApta jhAlI Ahe. paraMtu karNamadhura bhASaNAMcI relacela tyAMta a. salyAmuLe teM manohara vATate. te kuyuktAMnI bharalele asate yA. stava varavara vicAra karaNyAne te manohara disate. paraMtu he jineza ! ApaNa pratipAdalele mata sarva bAjUne suMdara va kalyANakAraka Ahe. Apale mata sarva bhavyAMce kalyANa karateM va sabAgaparipUrNa Ahe, ANi naigamAdi nayApAsUna utpanna jhAlele sthAdasti, syAnnAsti ityAdi bhaMgarUpI karNabhUSaNeM teM bhavyajanAMnA dete. tAtparya -jaina mataca kalyANa karaNAre Ahe. iti zrI paMDita prabhAcaMdravirAciyAtAM kriyAkalApaTokAyAM gautamasvAmi samaMtabhadrastutivivaraNe dvitIyaH pricchedH| yApramANe paMDita prabhAcaMdra viracitakriyAkalApa TokeMtIla gautamasvAmI va samaMtabhadrAcArya yAMcyA stotrAcyA vivaraNAcA dusarA pariccheda saMpalA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 271) saMskRta TIkAkArAcA zevaTacA prazastisUcaka zloka. yo ni:zeSIjanoktadharmaviSaya:zrIgautamAyaiH kRtH| sUktArthairamalaiH stavoyamasamaH svalpaiH prasannai: padaiH // tadvyAkhyAnamado yathAvagamata: kiMcitkRtaM lezataH / stheyAcaMdradivAkarAvadhi budhaprahlAdacetasyalam // 1 // ___ arthaH-- thoDyA paraMtu komala azA zabdAMnI yukta, nirdoSa va spaSTa arthAsa vyakta karaNArI, jinezvarapratipAdita dharmAce pUrNa varNana karaNArI azI stuti gautamasvAmI va samaMtabhadra AcArya yAMnI kelI Ahe. tyA stutIcA Azaya vyakta vhAvA hmaNUna yathAzakti mAjhyA buddhIsa anusarUna mI hI TIkA lihilI Ahe. hI vidvAna lokAMcyA AnaMdI aMta:karaNAMta joparyaMta caMdra va sUrya AkAzAMta rAhatIla toparyaMta rAho. * *yApramANe svayaMbhUstotra saMpaleM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only